Você está na página 1de 13

VIOLNCIA ESCOLAR: NA ESCOLA, DA ESCOLA E CONTRA A ESCOLA

PRIOTTO, Elis Palma UNIOESTE elispalmapriotto@hotmail.com BONETI, Lindomar Wessler- PUCPR boneti.lindomar@pucpr.br
rea Temtica: Violncia e convivncia nas escolas: Gesto e polticas pblicas para a

educao.

Resumo O presente estudo situa-se no mbito das polticas pblicas educacionais objetivando buscar construir uma definio mais ampla de violncia escolar em relao as que normalmente se apresenta nos referenciais bibliogrficos sobre o tema. Esta ampliao da definio referida se embasa na compreenso do fenmeno como algo intrinsecamente relacionado ao contexto social, cultural e histrico em que ele se d. A fundamentao terica apoiou-se em questes como: violncia escolar, por Abramovay (2002, 2003, 2005), Charlot (1997, 2002). Este trabalho analisa a maneira de como abordar a questo violncia escolar diante das manifestaes que ocorrem dentro das instituies escolares e que esto relacionadas tanto a problemas internos como externos do cotidiano escolar. Assim distingue-se violncia na escola, violncia da escola e violncia contra a escola. A anlise construda neste texto tem como base uma pesquisa realizada em 2006 Caractersticas da violncia escolar envolvendo adolescentes e a dissertao de mestrado de 2008, Violncia escolar: Polticas Pblicas e Prticas educativas, por Priotto. Dentre as anlises desenvolvidas neste trabalho, percebemos que os conceitos de violncia descrevem-na como um fenmeno essencialmente humano, construdo histrica e culturalmente pelas civilizaes, permeada em suas modulaes tanto por fatores psicolgicos, sociais e culturais; uma maioria concorda que a escola produz violncia, na e da escola e uma minoria refere que no, a escola no produz violncia, justificando que as causas que contribuem o aumento da violncia escolar so problemas que o aluno traz de casa; a escola est sendo o local que ocorre s violncias geradas por problemas familiares, por desestruturao familiar. Palavras-chave: Violncia escolar; Na, Da, Contra a escola.

Introduo

Consideramos bastante amplo o prprio conceito de violncia, fenmeno esse presente em todas as sociedades. um fenmeno inerente vida humana que permeia historicamente a

11116

vida social e s podem ser explicadas a partir de determinaes culturais, polticas, econmicas e psicossociais, intrnsecas s sociedades humanas. Encontrarmos diferentemente as caractersticas e formas de apresentao de violncia. Entre estas a violncia escolar como um problema atual para a sociedade. Esse problema centra-se nas propores inditas que o fenmeno vem assumindo e, se lanam na forma de preocupaes e insegurana aos diretores, alunos, professores, pais e sociedade. Denominamos violncia escolar: todos os atos ou aes de violncia comportamentos agressivos e anti-sociais, incluindo conflitos interpessoais, danos ao patrimnio, atos criminosos, marginalizaes, discriminaes, dentre outros praticados por entre a comunidade escolar (alunos, professores, funcionrios, familiares e estranhos a escola) no ambiente escolar. Buscou-se analisar a violncia escolar, como ela se apresenta especialmente na perspectiva de distinguir o que violncia na escola, da escola e contra a escola. A anlise realizada neste texto tem como base uma pesquisa realizada objetivando a elaborao da dissertao de mestrado intitulada Violncia escolar: Polticas pblicas e prticas educativas (PRIOTTO, 2008). A referida pesquisa tinha como objetivo identificar nas polticas pblicas a relao com a temtica violncia e quais as prticas educativas efetivadas pelas escolas pblicas para prevenir a violncia e uma pesquisa realizada em 2006 que objetivou estudar as caractersticas da violncia escolar envolvendo adolescentes.

A violncia escolar

Procuramos estudos realizados e publicados sobre a violncia escolar numa perspectiva de favorecer a compreenso em relao ao tema e verificamos que no perodo de 1989 a 2006 houve pesquisas sobre violncia escolar que retratam questes de atos, aes e prticas escolares, delimitando-se a sociedade contempornea. Colombier (1989), no livro Violncia na escola retrata a opinio da pedagogia institucional. Trata-se da tentativa de entender o fenmeno da violncia nas escolas contra as instalaes, contra os professores e dos alunos uns contra os outros, analisa os fundamentos scio-econmicos e familiares da violncia, numa tentativa de apontar possveis solues para o problema.

11117

Sposito (2002) analisou um conjunto de pesquisa sobre violncia escolar onde citou que muita das ocorrncias de violncia escolar encontravase em vrias cidades do pas, no sendo mais restritas as grandes cidades, capitais. Evidenciou que o fenmeno estava presente tanto nas escolas de carter disciplinar rgido quanto em escolas permissivas e desorganizadas. J no perodo de 1990 a 1999 as pesquisas intensificaram-se nas questes do comportamento dos jovens, vandalismos e contra o professor, agressividade. No perodo de 2000, 2002, 2003 as pesquisas realizadas mostram a diversidade de temas procurando compreender o adolescente inserido numa sociedade que pode estar sendo estigmatizado, excludo. Ou seja, que a violncia escolar no exclusivamente escolar, pois exprime uma espcie de afirmao, pela violncia, do direito a ser reconhecido, em situaes de extrema desvantagem, decorrentes do estigma. Abramovay (2003) com a pesquisa Violncia na Escola, mostra os tipos de manifestaes de violncia nas escolas brasileiras e algumas alternativas para super-las. Por meio dos relatos, percebe-se que a violncia pode assumir diversas formas, afetando profundamente a ento rotina da comunidade escolar. Segundo Pereira (2003) em sua pesquisa intitulada Violncia nas Escolas: viso de Professores do Ensino Fundamental sobre esta questo. Constatou que os professores percebem as violncias como um fenmeno em expanso, reforado, principalmente pelas desigualdades sociais, pela influncia da mdia e pela desestruturao familiar, contribuindo para muitas conseqncias no cotidiano escolar. O estudo apresentado por Priotto (2006), com as caractersticas da violncia escolar no cotidiano de duas escolas uma pblica e uma particular. Conclu-se que o tipo de violncia gerado na escola pblica e particular tem as mesmas caractersticas, porm os professores da escola pblica e da escola particular tm concepes diferentes a respeito do papel da escola em relao ao quadro geral de violncia. Assim consideramos como violncia escolar todos os fatos que ocorrem no ambiente escolar entendendo como sistema e espao fsico que causa (atos de agresses e violncias) o local onde se acentuam os problemas individuais. A violncia escolar acontece entre a comunidade escolar. Diferente do autor Furlong (2000, p. 4) que refere como violncia escolar: escola como sistema que causa ou acentua problemas individuais. E violncia na escola: sendo escola como espao fsico onde se do atos de agresso.

11118

De fato o carter multifacetado da violncia no ambiente escolar impe uma srie de desafios no que tange a identificar os tipos de violncia gerados nas escolas. Neste sentido para que se possa compreender melhor, optamos apresentar a descrio de violncia na escola por Abramovay (2003) seguido da classificao em trs nveis por Charlot (1997 apud ABRAMOVAY, 2003, p. 95) na seqncia a classificao dos episdios de violncia na escola por Charlot (2002) com a opinio de Abramovay (2005) para ampliar essa classificao. Para ento, apresentar a classificao elaborada por Priotto (2008), fundamentada nas consideraes apontadas pelos autores. Abramovay (2003) refere como violncia na escola, e ns entendemos com violncia escolar: a) Violncia Fsica: de um indivduo ou grupo contra a integridade de outro (s) ou de grupo (s) e tambm contra si mesmo abrangendo desde os suicdios, espancamentos de vrios tipos, roubos, assaltos e homicdios. Alem das diversas formas de agresses sexuais. b) Agresso Fsica: homicdios, estupros, ferimentos, roubos, porte de armas que ferem, sangram e matam. c) Violncia Simblica: Verbal - abuso do poder, baseado no consentimento que se estabelece e se impe mediante o uso de smbolos de autoridade; Institucional marginalizao, discriminao e prticas de assujeitamento utilizadas por instituies diversas que instrumentalizam estratgias de poder. d) Violncia Verbal: incivilidades (presso psicolgica) humilhaes, palavras grosseiras, desrespeito, intimidao ou bulling. Os autores apresentaram como caractersticas de manifestaes da violncia gerada na escola e das quais classificaram como atos e aes de violncia na escola em trs nveis: a violncia, a incivilidades, a violncia simblica ou institucional.

[...] este classificou a violncia na escola em trs nveis: a violncia- golpes, deferimentos, violncia sexual, roubos, crimes, vandalismo; a incivilidadeshumilhaes, palavras grosseiras, falta de respeito; a violncia simblica ou institucional falta de sentido em permanecer na escola por tantos anos; o ensino como um desprazer que obriga o jovem a prender matrias e contedos alheios aos seus interesses; as imposies de uma sociedade que no sabe acolher os seus jovens no mercado de trabalho; a violncia das relaes de poder entre professores e alunos; a negao da identidade e satisfao profissional aos professores, a sua obrigao de suportar o absentismo e a indiferena dos alunos. (CHARLOT, 1997 apud ABRAMOVAY, 2003, p.95)

11119

Em 2002, novamente Charlot (2002) prope um sistema de classificao dos episdios de violncia na escola na qual identificam trs tipos de manifestao como: violncia na escola, violncia da escola, violncia contra a escola.

Violncia na escola aquela que se produz dentro do espao escolar, sem estar ligada natureza e as atividade da instituio escolar: quando um bando entra na escola para acertar contas das disputas que so as do bairro, a escola apenas o lugar de uma violncia que teria podido acontecer em qualquer outro local. Violncia da escola esta ligada natureza e s atividades da instituio escolar: quando os alunos provocam incndios, batem nos professores ou os insultam, eles se entregam a violncia que visam diretamente instituio e aqueles que a representam. Essa violncia contra a escola deve ser analisada com a violncia da escola: uma violncia institucional, simblica, que os prprios jovens suportam atravs da maneira como a instituio e seus agentes os tratam (modos de composio das classes, de atribuio de notas, de orientao, palavras desdenhosas dos adultos, atos considerados pelos alunos como injustos ou racistas). (CHARLOT,
2002, p. 434).

No entanto para Abramovay (2005) essa classificao mostra-se insuficiente para certos tipos de manifestaes de violncias existentes na escola como: brigas entre alunos ou as discusses entre professores e alunos que se do na sala de aula ou no ptio da escola.

Essa proposta de classificao da violncia nas escolas ajuda a compreender o fenmeno na medida em que considera manifestaes de vrias ordens. Contudo, mostra-se insuficiente para compreender certos tipos de manifestaes que ocorrem dentro dos estabelecimentos de ensino e que esto relacionadas a problemas internos de funcionamento, de organizao e de relacionamento. (ABRAMOVAY, 2005, p. 77)

Por outro lado esse olhar sobre a violncia escolar consiste em um ganho na medida em que possibilita a defesa por um conceito de violncia fundamentando num contexto social, histrico, cultural em que ele se d com vantagens de poder envolver aes, comportamentos e situaes diferenciadas que envolvem indivduos distintos (professores alunos, membros da comunidade e demais membros da comunidade escolar). Portanto a violncia escolar pode ser entendida como uma construo social, que se d em meio a interaes entre sujeitos no espao escolar. Enfatizando a probabilidade da violncia como um processo social que compreende tanto relaes externas como internas, e institucionais, em particular no que tange as relaes sociais entre sujeitos diversos.

11120

Violncia na escola, da escola e contra a escola

Priotto (2008) com base no estudo realizado na perspectiva da elaborao da dissertao de mestrado intitulada Violncia escolar: Polticas pblicas e prticas educativas, ampliou as classificaes de violncia escolar apresentadas por Charlot (2002) e Abramovay (2005) de forma a ficar um pouco mais abrangente, propondo uma diferenciao entre violncia na escola, violncia contra a escola, e violncia da escola. No que diz respeito violncia na escola caracterizou por diversas manifestaes no cotidiano da escola, praticados por e entre professores, alunos, diretores, funcionrios, familiares, ex-alunos, pessoas da comunidade, estranhos em que se encontra a escola. Caracterizam-se como: atos ou aes de violncia: Fsica contra o outro (s) ou contra o grupo, contra si prprio (suicdios, homicdios, espancamentos, deferimentos, roubos, assaltos, ferimentos, golpes, estupro, agresses sexuais, exibicionismo, porte de armas que ferem, sangram e matam. Drogas (uso, oferta, venda, distribuio de lcool, Tabaco, Maconha, Cocana, Crack, Merla, Anfetamnicos e outros)). Incivilidades - desacato, palavras grosseiras, indelicadeza, humilhaes, falta de respeito, intimidao ou bulling. Costumam ocorrer: dentro da escola (ptio, quadra, salas de aula); porto de entrada da escola; na via pblica em frente escola. (FUKUI, 1991, p. 68-76). Com efeito, esses atos de violncia sempre envolvem indivduos pertencentes escola. Tanto como vtimas ou como agressores. Essa violncia na escola em alguns episdios deve ser analisada com a violncia da escola, exemplo: aluno agredir ou usar de foras ou no contra o professor, diretor ou funcionrio. Por caracterizar uma violncia gerada atravs da maneira como a instituio e seus agentes os tratam em virtude de regras e normas estabelecidas. Em relao violncia da escola, mostra-se todo tipo de prticas utilizadas pela instituio escolar que prejudicam os seus membros (qualquer um destes) como: os fracassos escolares, falta de interesse em permanecer na escola, o contedo alheio aos interesses dos alunos e do mercado de trabalho, os preconceitos (racismo), a desvalorizao (tanto da instituio para com o aluno, como do aluno para si mesmo). A indisciplina, a expulso, a intimidao, o ameaar - abuso do poder (baseado no consentimento que se estabelece e se impe mediante o uso de smbolos de autoridade por parte dos professores, diretores e supervisores exemplo: avaliao, atribuio de notas, entrega do boletim) a marginalizao, as

11121

discriminaes existentes quase que diariamente na escola, onde se destacam como violentas situaes que no envolvem a fora, mas se caracterizam por aes de fora. Como as que Abramovay (2003, p.98) afirma ser violncia Magoar, agredir por falta de respeito que para os jovens so atos de violncia por parte dos professores. A desvalorizao do profissional professor, a insatisfao, a indiferena e o absentismo dos alunos. O despreparo do profissional (reflexo do medo) falta de estmulos e interesse em educao continuada, a evaso escolar. Violncia contra a escola apresenta-se com atos de vandalismo, incndios e destruio e roubo ou furtos do patrimnio como: paredes, carteiras, cadeiras, portas, cabos de fiao, cabos de telefone, materiais e equipamentos das instituies escolares e outros. Na seqncia apresentamos uma tabela com os dados trazidos por Priotto (2008) para melhor exemplificar atos ou aes de violncia escolar, na classificao de: violncia na escola, violncia contra a escola, e violncia da escola, baseando-se nos critrios de classificao de Charlot (1997, 2002) seguindo a descrio de Abramovay (2003 e 2005).

Descrio da Violncia escolar por e Charlot (1997) Abramovay (2003)

Narrao de fatos ocorridos nas escolas pesquisadas

a)Agresso fsica: homicdios, estupros, ferimentos, roubos, porte de armas que ferem, sangram e matam.

Aluno de 12 anos, 6 srie, sofreu espancamento pelos pais; Briga entre dois alunos, um atirou uma pedra que quebrou o vidro janela da sala de aula atingindo um professor; Homicdios: aluno, 7 srie, 18 anos, assassinado na porta da escola, (aluno envolvido com drogas e com mais de 4 passagens pelo DEA); Trs alunas, 6 srie ameaam com um canivete outra aluna da 7 srie; Trs alunas, 7 srie, foram ameaadas por outra aluna da mesma turma com uma arma de fogo descarregada; Aluno, 5 srie, na sada do colgio jogou produto qumico em dois alunos e hasteou fogo; Dois alunos saram da sala de aula e dirigindo-se ao banheiro foram abordados por um policial que fazia uma palestra na escola um dos alunos desacatou o policial;

Classificao sugerida por Priotto (2008) para identificao de violncia escolar seguindo descrio dos autores Charlot e Abramovay Violncia na escola Violncia na escola e Contra a escola Violncia na escola

Violncia na escola

Violncia na escola

Violncia na escola Violncia na escola

a) Violncia simblica - Verbal: Abuso do poder,

11122

baseado no consentimento que se estabelece e se impe mediante o uso de smbolos de autoridades; c.1)Violncia simblica Institucional: marginalizao, discriminao e prticas de assujeitamento utilizadas por instituies diversas que instrumentalizam estratgias de poder. b) Violncia Verbal: Incivilidades (presso psicolgica) humilhaes, palavras grosseiras, desrespeito, intimidao ou bulling.

Me pediu ajuda da coordenao pedaggica para que o professor de Educao Fsica devolvesse a corrente de ouro de sua filha que o mesmo pegou - perguntado ao professor alegou que perdeu a corrente...;

Assinatura em branco: Em alguns casos de transferncia de alunos de outras escolas a direo somente aceita esse(s) mediante assinatura dos pais ou responsveis na folha de transferncia sem data, para o caso de o aluno (a) no seguir as determinaes disciplinares da escola. Este ser transferido imediatamente;

Violncia da escola pelo uso de poder e a escola no tenha feito nada e, violncia na escola por caracterizar roubo Violncia da Escola

Me de aluno com perturbao mental entrou no colgio e xingou a diretora; Aluno, 14 anos da 5 srie, utilizou de palavras grosseiras diretora; Aluna, 14 anos 5 srie, ameaou a diretora de morte. Aluna 12 anos, 5 serie, recebeu ameaas e intimidaes por carta na sua casa assinado por vrias alunas da escola; Identificamos como violncia no verbal; Cinco alunas da 8 e 7 sries, agrediram, ameaaram e intimidaram aluna transferida da cidade de Braslia; Me de aluno suspenso ameaa diretor se ele, no tem medo de ficar na escola, dias depois pai desse mesmo aluno ameaa novamente o diretor dizendo que ... alguns alunos estavam arrumando um susto para o diretor.; 2 alunas, da 5 e 6 sries discutiram por cimes do namorado; Aluna 5 srie, 13 anos, desacato ao professor; 07 alunos xingaram os policiais da patrulha escolar durante uma vistoria pela mesma na escola; Aluno, 5 srie, ameaado por outros alunos fora da escola; Me veio escola pedir ajuda da coordenao pedaggica para sua filha que est faltando muito e no quer vir escola ou assistir as aulas;

Violncia na escola

Violncia na escola

Violncia na escola Violncia na escola

Violncia na escola

Violncia na escola

Violncia na escola

Violncia na escola Violncia na escola

Violncia na escola Violncia na escola: se for constatado indcios de Bulling, ou Violncia da escola: se constatado discriminao ou prticas pedaggicas que prejudicam a aluna

11123

b) Autores no fazem descrio desse tipo de violncia das quais classificamos como:

Primeiro livro ata, roubado no inicio do ano letivo (2007); Alunos quebraram vidro da porta da sala da direo; Roubo na escola de torneiras do banheiro masculino e feminino; de telhas externas, ralo do bebedouro, fios eltricos, cabos de telefones; Invaso no final de semana na escola com roubo de 2 extintores e lmpadas; Dois alunos entraram na despensa anexo cozinha da escola e roubaram comida; Roubo de telefone; DVD; da escola; Roubo de toda a fiao eltrica da escola; Roubo de trs pastas de alunos da secretaria da escola; Encontrada Arma de Fogo na sala de aula, 5 srie, uma pistola calibre 45 marca Auto n 93;

e/ou essa sinta-se prejudicada. Violncia contra a escola; Violncia contra a escola; Violncia contra a escola;

Violncia contra a escola; Violncia contra a escola; Violncia contra a escola;

Classificamos como violncia contra a escola por no especificar como porte de arma, agresso fsica e,sem danos de intimidao a comunidade escolar Violncia contra a escola (aqui caracteriza prejuzo para a escola a partir do momento que assumiu o nus de pagar danos no carro do professor, sendo tambm uma violncia na escola; Violncia contra a escola Atos de vandalismo, violncia da escola ao expulsar e transferir alunos.

Carro do professor estacionado dentro da escola foi riscado e dois pneus furados;

04 alunos do 1 ano do Ensino Mdio de 15-16 anos soltaram uma bomba caseira no horrio do intervalo na escola;

Fonte: Priotto (2008).

Na seqncia apresentamos fatores geradores de violncia escolar citados por Priotto (2008) dos quais identificamos os trs tipos de manifestaes classificados como: violncia na escola, violncia contra a escola e violncia da escola.

11124

Violncia na escola:

Desestruturao familiar: vem da famlia dos pais e depois ele traz isso prum colega e o colega admira; Parte da ineficincia da educao que o aluno recebe em casa. Pais separados. Situao econmica, falta de comida na mesa, falta de trabalho; Eu to com duas famlias aqui que esto passando fome criana chegou pra mim assim olha ns no temos o que comer... e eu no sei nem se eu volto pra casa porque eu acho que eu vou sumir, porque sou mais um pra dar despesa para os meus pais. Eles no esto empregados e no temos o que comer. Pela situao dos alunos, da cultura deles, eles j trazem de casa, maneiras de agir que no soa prprias do ser humano que va produzir coisas boas n, Aluno: tem revolta; ter poder; falta de perdo, religiosidade, amor, temor a Deus, respeito vida, (noo de respeito), sem sentimento, sem emoo, afetividade, atira e mata porque no h amor; cumprimenta batendo, chama (o outro) xingando, falta de limite, no aceita mudar suas atitudes, perda da identidade, impe medo, ameaar, dar chuto, belisco, bater e pegar na bunda das meninas, morder, bater boca. Ladro, trs assassinos condenados que merece uma chance que a gente d, ladro vontade, ladrzinho (so os alunos mesmos que roubam bicicleta, a vontade que so os alunos mesmos. Os alunos fazem assim tudo marca qual a marca do tnis no tem marca ento podre. O aluno que tem menos condies esse aluno se anula no pergunta encabulado ele nem levanta fica magoado pela situao isso uma violncia silenciosa. Violncia tipo: te pego l fora. Agresso fsica mais com a 5 srie. Roubo de caderno; violncia sexual; uso de entorpecentes, drogas, cigarro, noite se no segurar com um pulso firme a gente perde a escola. Relaes profissionais: na relao de respeito de profissional com profissional, professor e funcionrio (entra na sala de aula do outro professor abre a porta e entra, no bate, no pede licena, no chama pelo nome, no fala, por favor, chama funcionrio de tio, ele o funcionrio tem nome. Escolas (professores) no suportam educar os filhos de pessoas que no colaboram de forma nenhuma com os educadores. (Pais) entrega o filho na escola - vire-se com esse problema. Fica difcil a escola passar conhecimento, educar para vida com objetivo bonito, muito difcil. Todos gritam seno no consegue dar aula.

Violncia contra a escola:

Aluno chutar a porta, bater na porta. Vandalismo, ano passado prdio novo estragaram porta, estragaram um monte de coisa, fechadura, riscaram, tacaram pedra. Violncia externa a comunidade veio roubar fio, quebraram vidro com pedrada.

Violncia da escola:

Escola como problema social: todas as relaes que passam aqui na escola volto a dizer, a gente passa grande tempo junto, a gente extrapolou essa condio que respeitosa. Escola no forma para o trabalho e nem para que o cidado tenha conscincia da realidade, Aluno chega totalmente despreparado na escola chega sem acompanhamento. (diretora) Existem os que acham que voc est sendo boazinha porque quer se eleger sabe? Resultado da falta de preparo da escola que na grande

11125

maioria das vezes no sabe lidar com o problema. E diante disso a escola no dispe de meios para combater ou prevenir o crescimento da violncia escolar Professor: a formao do professor, a formao de graduao teoria e prtica, ou seja, com a vivncia da teoria na prtica pouca mesmo. Professor se perde na orientao devido enxurrada de informaes que o aluno tem acesso. Professor est bem amedrontado com as ameaas. Professor tirando aluno de sala. Mandar dentro da sala. Coloca a gente pra trabalhar (limpar caixa dgua). Existe certa intolerncia por parte do professor em estar lidando com os alunos problemas. Professor no espera pra conversar j grita. Estudo/Contedo: falta significado que o aluno tem pelo estudo, se o aluno no ta entendendo o contedo ele se torna o sujeito que faz a violncia escolar. Eles no encontram porque estudar. Aluno esta se sentindo coagido, pressionado e no sabe o que vai acontecer com ele, no sentido com aquela educao o que ele faz com aquilo ento uma forma de externar vrias formas de violncia. Aluno sem maturidade para entender;

Violncia na escola e violncia da escola: Priotto (2008) refere que na fala da diretora da Escola (A), est envolve tanto a violncia na escola como da escola sendo isso aceitvel, pois dissemos da importncia de analisar os fatos, para ento classific-los, no sendo determinantes como nicos a uma classificao.

O Juiz manda muitas crianas 14-15 anos com duas ou trs passagens pelo CIAADI, so alunos de 14-15 anos sem fazer a 5 srie, quase nenhum vem se fumar maconha, sem estar traficando l fora entra aqui dentro e nossos alunos, muitos no sabem nem falar palavro. Aprendem so aliciados. Tem aliciamento de menores tm uma menina de 14 anos, aqui do ladinho do bar tem um bosquezinho e um barzinho abandonado ela com 4 crianas da 5 srie ento 5 alunos meus, tinha trs maos de cigarro com ela, primeiro ela acostuma com o cigarro e depois pega a maconha. Ento que incluso essa e que excluso ns estamos fazendo porque no momento que ns estamos incluindo os ruins, ns estamos excluindo os bons. (PRIOTTO, 2008, p. 114)

Consideramos que a violncia mostrada nas escolas pesquisadas surge de problemas que acometem o dia-a-dia da escola, muitos, no podem ser resolvidos, sem que se busque por solues coletivamente. Ou seja: faz-se necessrio presena e a participao efetiva de professores, funcionrios, pais, alunos, direo e lideres da comunidade nas discusses acerca dos caminhos a serem traados na soluo destes problemas.

Consideraes finais

Ao apresentar a classificao que estabelecemos, destacamos que nossa inteno refletir sobre esta problemtica social. No identificamos vtimas ou culpados para a violncia

11126

que permeia a escola como um todo, posto que o que temos uma teia de relaes complexas e indissociveis que, segundo o momento histrico, cultural, social e poltico, evidencia com maior relevo uma ou outra faceta desta violncia No entanto ressaltamos que na fala dos entrevistados na pesquisa realizada por Priotto (2008), uma minoria refere que no, a escola no produz violncia, justificando que as causas que contribuem o aumento da violncia escolar so problemas que o aluno traz de casa; por desestruturao familiar. Tal concluso reduz, eximi a escola e demais membros desta de qualquer produo de violncia. A bem dizer achar a causa do problema facilitou a no poder resolver. Sabemos que a proposta deste artigo no se encerra com a concluso, pois esta discusso precisa ser produzida pelo leitor e apenas ponderar sobre as questes aqui apresentadas. desta reflexo que nasce uma compreenso mais abrangente do fenmeno violncia escolar.

REFERNCIAS

ABRAMOVAY, Mirian; RUA, Maria das Graas. Violncias nas escolas. Braslia: UNESCO, Instituto Ayrton Senna, Unaids, Banco Mundial, Usaid, Fundao Ford, Consed, Undime, 2002. ABRAMOVAY, Mirian. Gangues, galeras, chegados e rappers: juventude Amrica Latina: desafios para polticas pblicas. Braslia: UNESCO. BID, 2002. ______. Juventud, violencia e vulnerabilidad social en violncia e cidadania nas cidades da periferia de Braslia. Rio de Janeiro: Garamond, 2002. ABRAMOVAY, Mirian et al. Escola e violncia. Brasilia: UNESCO, UCB, 2003. ABRAMOVAY, Mirian (org). Violncia nas escolas: situao e perspectiva. Boletim 21, Braslia/DF, 2005. CHARLOT, Bernard. MIN, Jellab, A. (coords) Violences lcole: tat des savoirs. Paris: Mason 7 Armand colin, 1997. _______. A violncia na escola: como os socilogos franceses abordam essa questo. Sociologias, Porto Alegre, v. ano 4, n. jul-dez, p. 432-442, 2002. COLOMBIER, Claire. A violncia na Escola. [Traduo de Roseana Kligerman Murrayl], So Paulo. Summus, 1989.

11127

FUKUI Lia. Estudo de caso de segurana nas escolas pblicas estaduais de So Paulo. Cadernos de Pesquisa. N. 79, p.68-76. Nov. 1991. FURLONG. M. The school in school violence:definitions and facts, 2000) Boletim 21, Braslia/DF, 2005. PEREIRA, Maria Auxiliadora. Violncia nas escolas: viso de professores do Ensino Fundamental sobre esta questo. Dissertao de Mestrado. Ribeiro Preto, 2003. PRIOTTO, Elis Palma. Violncia escolar: Polticas pblicas e prticas educativas. Dissertao de Mestrado em Educao. PUCPR. Curitiba, 2008. SPOSITO, Marlia Pontes. Um breve balano da pesquisa sobre violncia escolar no Brasil. In: Revista Educao e Pesquisa. So Paulo, v.27, n 1, 2002.

Você também pode gostar