UNIVERZITET ZA POSLOVNE STUDIJE Banja Luka

SEMINARSKI RAD MEUNARODNE I JAVNE FINANSIJE I BUDETSKA POLITIKA EU

TEMA: BUDET EVROPSKE UNIJE

Mentor: Doc. Dr. Biljana Barakovi

Student:

Sarajevo, jun 2 !2. "odine

A#STRAKT $ajedno %a &akono' i nje"ovo' (ri'jeno', )ud*et, )ud*et%ki (ri+od i ra%+od, %(adaju 'e,u najva*nije in%tru'ente koje neka ekono'%ka ili (oliti-ka or"ani&acija 'o*e da u(otre)i da )i i%(unila %voju ulo"u. Bud*et tre)a da (okrije ne %a'o ad'ini%trativne tro.kove, ve i da ra%(ola*e %red%tvi'a &a intervenciju u ekono'iji. I& ovi+ ra&lo"a (rocedura dono.enja )ud*eta nije ni 'alo jedno%tavna, ve (red%tavlja veo'a %lo*enu (roceduru, u kojoj u-e%tvuju %va relevantna tjela Evro(%ke unije, kao .to %u #arla'ent, Savet, Ko'i%ija, Revi&or%ki %ud i dr. Bud*et i nje"ova %truktura kro& i%toriju %e 'enjao I naj)olje od%likavao ciljeve i (ro'ene unutar /nije Kro& %trukturu nje"ovi+ (ri+oda I ra%+oda, naj)olje %e vide ekono'%ke (rilike u koji'a %e %tvarala /nija, ra&li-ito%t intere%a i te*nji %vi+ njeni+ -lanica. 0re'eno' &na-aj )ud*eta je %ve vi.e ra%tao, da )i na kraju1 i&a.ao1 van okvira /nije I i'ao i veliki uticaj i na &e'lje i 0lade van (odru-ja, kako Evro(%ke unije, tako i Evro(e.

SADR2A3 /04D ............................................................................................................................. 5 T3E6A I INSTIT/7I3E E0R4#SKE /NI3E ..................................................................8 IST4RISKA STR/KT/RA B/D2ETA ........................................................................9 B/D2ETSKI #RI:4DI ..................................................................................................; B/D2ETSKI RAS:4DI .................................................................................................< #rirodni re%ur%i ............................................................................................................... ! =inan%i%ka (er%(ektiva> .................................................................................................! Karakteri%tike ?inan%ij%ko" okvira 2 @A2 !B ................................................................!! DANACN3A STR/KT/RA B/D2ETA ........................................................................!! /(ravljanje ?ondovi'a.....................................................................................................!2 $AK63/DAK ..................................................................................................................!B 6ITERAT/RA .................................................................................................................!5

UVOD
Bud*et je doku'ent vlade u koje' ona i&no%i (odatke o dr*avni' (ri+odi'a i ra%+odi'a u odre,eno' )udue' (eriodu, naj-e.e toko' jedne "odine. Evro(%ka unija ne'a kla%i-nu vladu (o(ut dr*avaA-lanica, ali i'a )ud*et %a %trukturo' (ri+oda i ra%+oda. Bud*et je i&)alan%iran kada %e (ri+odi i ra%+odi nala&e u ravnote&i. To je %tanje )olje od de?icita I %u?icita. Ako %u ra%+odi vei od (ri+oda onda je u (itanju )ud*et%ki de?icit, a ako %u ra%+odi 'anji od (ri+oda onda je u (itanju )ud*et%ki %u?icit. 4%i' )ud*eta, Evro(%ka unija i'a i Evi.e"odi.nji ?inan%ij%ki okvirF, koji (red%tavlja (ri)li*ni ili okvirni (re"led (ri+oda i ra%+oda toko' nekoliko naredni+ "odina. E4kvirF je od orijentaciono" &na-aja i (red%tavlja (reci&niji o)lik )ud*eta. &a narednu "odinu. 0i.e"odi.nji ?inan%ij%ki okvir %e dono%i &a (eriod od 9 "odina. $a+valjujui (o%tojanju dva ?inan%ij%ka okvira (o&nato je kako e "lo)alno i&"ledati ?inan%iranje /nije &aklju-no %a 2 !B, a &a+valjujui (rojekcija'a 'o"u %e %tei i neke (red%tave o o-ekivani' (ote&i'a /nije do 2 28 "odine. 4vaj rad je (i%an u vre'e kada je ?inan%ij%ka (er%(ektiva Evro(%ke unije &a (eriod od 2 @ do 2 !B "odine ve do"ovorena Gu A(rilu 2 9. "odineH, i to kao (o%ledica ore,ene (rocedure i 'e,u%o)ni+ do"ovora %vi+ relativni+ (oliti-ki+ ?aktora, te %e "lavni i%+od G)ud*etH 'o*e %'atrati re&ultato' 'no"o)rojni+ ko'(ro'i%a u okviru Evro(%ke unije.

TJELA I INSTITUCIJE EVROPKE UNIJE

/"ovor o %tvaranju Evro(%ke ekono'%ke &ajednice GEE$H i Evro(%ke &ajednice &a ato'%ku ener"iju GE/RAT4MH (ot(i%an u Ri'u 28.B.!<8@. GRi'%ki u"ovorHI %tu(io na %na"u !.!.!<8;. 4vi' u"ovoro' odre,eni %u odre,eni ciljevi, e?ekti, or"ani i %red%tva. Bitan te'elj &a ra&u'evanje Evro(%ke unije je (o&navanje njeno" in%titucionalno" %a%tava I na-ina ?unkcioni%anja. #re"ledo' (o%tojei+ in%titucuja do)ija %e od"ovor kako %e dono%e odluke na evro(%ko' nivou. G u ovo' %lu-aju )ud*eta H. #rou-avanje (roce%a i (o%tu(aka odlu-ivanja unutar E/, %ti-e %e uvid u (o%tu(ke (ri(re'anja, na%tajanja, (ri'ene kontrole takvi+ odluka. $adaci koji %u (overeni Evro(%koj uniji i%(unjavaju %ledea tjela: !.Evro(%ki (arla'ent GE#H 2. Savet 'ini%tara, %kraeno: Savet B.Evro(%ka ko'i%ija, %kraeno: Ko'i%ija 5.Evro(%ki %ud (rave, %kraeno: Sud (ravde G ES#H 8.Evro(%ki revi&or%ki %ud, %kraeno: Revi&or%ki %ud 9.Evro(%ka centralna )anka E0R4#SKI #AR6AMENT /o)i-ajene ?unkcije (arla'enta %u %ljedee: J /%vajanje &akonodav%tva, J I&)ori i o)ra&ovanje i&vr.ne vla%ti, J Kontrola rada i&vr.ne vla%ti, J 4)avje.tavanje i o)ra&ovanje "ra,ana koje #arla'ent &a%tu(a. =unkcije E# u"lavno' %u i%te, % ti' da %e ne (odudaraju ni %a jedni' 'odelo' %ku(.tine &e'ljeA-lanice. Sto"a je te.ko u(ore,ivati ?unkciju, ulo"u i &na-aj E# % oni'a koje i'aju nacionalne %ku(.tine, ali na' one 'o"u (o%lu*iti &a o%novnu orijentaciju. SA0ET MINISTARA i K4MISI3A dono%e: Re"ulative G re"ulaton% H A o)ave&ne %u i direktno %e i&vr.avaju u &e'lja'a -lanica'a Direktive G direktive%H K o)ave&ne %u u (o"ledu re&ultata koji %e *eli nji'a o%tvariti, ali %vaka &e'lja -lanica i'a %lo)odu i&)ora u ve&i %a njni+ovi' %(rovo,enje'. 4dluke Gdeci%ion%H K o)ave&ujue %u &a %ve na koje %e odno%e G nacionalne vlade, (redu&eaH #re(oruke G reco''edation%H i 'i.ljenja G o(inion% H K u(u%tva &a %(rovo,enje nije (ravno o)ave&ujue.! E0R4#SKI S/D #RA0DE /lo"a Evro(%ko" %uda (ravde je da o%i"ura tu'a-enje i (ri'enu (ro(i%a E/ i 4%niva-ki+ u"ovora u %kladu %a &akono'. $a+vajuljui toj ?unkciji, Evro(%ki %ud (ravde GES#H i'ao je odlu-ujuu ulo"u (ri i&"radnji Evro(%ke &ajednice u (ravnu &ajednicu. E0R4#SKI RE0I$4RSKI S/D A revi&ija ra-unovod%tva i (rovera &akonito%ti i (ravilno%ti %vi+ tran%akcija u E/ i njeni' in%titucija'a, A (rovera da je li ?inan%ij%ko u(ravljanje E/ )ilo ekono'i-no. E0R4#SKA 7ENTRA6NA BANKA GE7BH

E7B i'a %edi.te u =rank?urtu, od"ovorna je &a (ri'enu 'onetarne (olitike E/ i (okrenula je &ajedni-ku 'onetu evro. Deluje &ajedno %a centralni' )anka'a dr*ava -lanica, %a koji'a -ini Evro(%ki %i%te' centralni+ )anaka.

ISTORIJSKA STRUKTURA BUDETA

#rvi )ud*et Evro(%ke ekono'%ke &ajednice &a !<8; "odinu je u%vojen od %rane Saveta, na o%nova'a (redlo*eni' od %trane Ko'i%ije i (o%le do)ijanja 'i.ljenja od %trane #arla'enta. #rvi )ud*et EE$ je )io veo'a 'ali i (okrivao je i%klju-ivo ad'ini%trativne tro.kove $ajednice. Kako %u %e ciljevi EE$ (retvarali %ve vi.e u odre,ene (oliti-ke o)ave&e G ciljeveH )ud*et je %ve vi.e o)u+vatao i ovako odre,ene ciljeve, n(r. kro& Evro(%ki %ocijalni ?ond. Evro(%ki &e'ljoradni-ki %avet i Larancij%ki ?ond %u o%novani !<92 "odine Ii(otro.nja ve&ana &a (olji(rivredne (otre)e je u)r&o (o%tala naj&na-ajnija %tavka u )ud*etu. #rvi+ "odina, ?inan%ij%ki do(rino% od %vake od .e%t &e'alja -lanica je i.ao (reko (ri+oda Ko'i%ije. Bud*et E/ du"o vre'ena (o%le ?or'iranja Evro(%ke &ajednice &a u"alj i -elik G E$/D H i Ekono'%ke &ajednice GE$H i&no%io do%ta 'anje od !M )ruto do'ae" (roi&voda G BD# H. Do !<9@. "odine )ud*et je i&no%io 'anje od ! 'ilijardi evra, !<@@. je do%ti"ao B 'ilijardi evra, !<<!. @ 'ilijardi a 2 . "odine (re'a.io < 'ilijardi. Toko' vre'ena )ud*et je (rola&io kro& ra&ne ?a&e. / (eriodu !<@BA!<;5. "odina karakteri%ali %u "a %(orovi o veli-ini i %trukture (otro.nje. #eriod !<;5A!<<;. 'o*e %e o&na-iti kao (eriod na"lo" ra%ta i %ta)ili&acije )ud*eta na vi%oko' nivou , a od !<<<. (reovla,uju (ro)le'i (eto" (ro.irenja /nije i na%tavka (olitike u'erene )ud*et%ke ek%(an&ije. Do (oveanja )ud*eta ne dola&i i&dvajanje' vee" (rocenata BD# &e'alja -lanica, ve &a+valjujui ra%tu BD# u /niji. #o%tojale %u velike o%cilacije u ra%(odeli )ud*et%ki+ %tavki (re'a kate"orija'a, tako da je !<@<. oko @ M )ud*eta utro.eno &a (oljo(rivredu. Na"lo ra%tu i i&daci &a %trukturne ?ondove od !<<!. koji dana% %a (oljo(rivredo' (red%tavljaju oko ; M uku(ni+ )ud*et%ki+i&dataka. #rinci(i na koji'a %e &a%niva )ud*et E/: o jedin%tvo G(ri+odi i ra%+odi (rika&ani u jedno' doku'entuH o (eriodi-no%t G)ud*et%kaNkalendar%ka "odinaH o ravnote*a Gne'a de?icita, %u?icit %e (reno%iH o (ot(uno%tOuniver&alno%t G(ri+od %e ne %'e %(ojiti %a i&datko'H o %(eci?ikacija G%vaki i&datak naveden %a na'eno' Kao (rvi korak (ri dono.enju )ud*eta, Savet 'ini%tara, Ko'i%ija i #arla'ent &aklju-uju %(ora&u' kako )i o%i"urale )ud*et%ku di%ci(linu, du"oro-no (laniranje i una(redili %aradnju I (ove&ano%t oko "odi.nje" )ud*eta. 4vaj 'e,uin%titucionalni %(ora&u' uklju-uje iFvi.e"odi.nji ?inan%ij%ki okvirP koji u%tanovljava G (o%tavlja H "odi.nje 'ak%i'alne li'ite G(o(ularno F(la?onP H. Najnoviji F okvir P (okriva (eriod od %eda' "odina od 2 do 2 9 I od 2 @ do 2 !B "odine.#rocedura u%vajanja )ud*eta G kako je i u%tanovljena %(ora&u'i'a E/H traje od ! %e(te')ra do B! dece')ra. / (rak%i ona (o-inje 'no"o ranije. Na (ri'er, (ri(re'e &a Bud*et 2 @ "odine (o-ele %u (re kraja 2 8 "odine. / (rvi' "odina'a (o%tojanja E/ Savet 'ini%tara je i'ao odlu-ujui, a jedno vre'e I i%klju-ivi uticaj na ?or'iranje )ud*eta, dok "a je Ko'i%ija te+ni-ki uo)li-avala, ali od !<@8. "odine (ro"re%ivno ra%tu ovla.enja Evro(%ko" (arla'enta. Ko'i%ija (ri(re'a radnu ver&iju )ud*eta do !. jula %vake "odine , a Savet je u%vaja do 8. okto)ra u "odini koja

(red+odi )ud*et%koj. 4d trenutka (redlo"a (reli'inarno" nacrta )ud*eta do nje"ovo" u%vajanja du" je (ut. Kada Ko'i%ija %a-ini (reli'inarni nacrt ona "a do !8. jula .alje Savetu 'ini%tara na t&v. Q (rvo -itanje 1, koji "a u%vaja kvali?ikovano' veino'. #o%le to"a, do B!. jula, Savet, nakon kon%ultacija %a #arla'ento', utvr,uje nacrt. Bud*et%ka %red%tva %e dele na o)ave&ne i neo)ave&ne i&datke. 4)ave&ni i&daci -ine tri -etvrtine od uku(ni+ %red%tava. / nji+ %(adaju najvei deo %red%tava &a (oljo(rivredu, (o'o nera&vijeni' &e'lja'a, deo tro.kova ad'ini%tracuje E/ i deo i&dataka &a ri)olovnu (olitiku G vi%inu odre,uje Savet H.5 / neo)ave&ne i&datke %(adaju 'anji deo %red%tava &a (oljo(rivredu, (o'o nera&vijeni' (reko'or%ki' &e'lja'a, 'anji deo i&dataka &a ri)olovnu (olitiku, %va %red%tva i& =onda &a i%tra*ivanje i ra&voj GRRD A re%earc+ and develo('entAH, i&daci &a %trukturne ?ondove, vei deo i&dataka &a ad'ini%traciju G vi%inu odre,uje #arla'ent H.8 Ko'i%ija i Savet i'aju (o%lednju re- kada je u (itanju odlu-ivanje o o)ave&ni', a #arla'ent o neo)ave&ni' i&daci'a /nije. Toko' u%a"la.avanja )ud*eta %na*na je )or)a i&'e,u Saveta i Ko'i%ije, %a jedne, I Evro(%ko" (arla'enta, %a dru"e %trane, oko (rera%(odele %red%tava. Mo"uno%t Evro(%ko" (arla'enta da (ovea ili %'anji %red%tva &a odre,ene %vr+e nije neo"rani-ena jer Ko'i%ija i'a 'o"uno%ti da i+ o"rani-i %a tri ?aktora: Kretanje BD#Aa u &e'lja'a -lanica'a Dr*avni i&daci u -lanica'a Tro.kovi *ivota Evro(%ka ko'i%ija 'o*e %a'o da o"rani-i ?inan%ij%ke (lanove #arla'enta, ali ne 'o*e da uti-e na to da li e i+ )iti ili nee i da li e %e %red%tva (rera%(ore,ivati i& jedno" u dru"i ?ond. =inan%ij%ka "odina u E/ &a(o-inje !. januara i traje do B!. dece')ra %vake "odine. Mno"o ranije (re (o-etka odre,ene )ud*et%ke "odine %ve u%tanove E/ %u o)ave&ne da (rijave odre,ene )ud*et%ke i&datke. Ko'i%ija kon%oliduje te i&datke i rani (redlo" nacrta tre)a da (onudi #arla'entu i Savetu do !. %e(te')ra. Savet (oto' u%a"la.ava )ud*et %a #arla'ento', koji "a ra&'atra na Q dva -itanja 1. #o%le (rvo" -itanja u okto)ru #arla'ent i'a ovla.enja da i&'eni i (o)olj.a nacrt )ud*eta koji je (redo-io Savet. 4dre,ena ne%la"anja ra&'otrie %e na vre'e i ra&re.iti u 'e,u%o)ni' %a%tanci'a i&'e,u ove tri in%titucije. $ati' %e ovaj nacrt, %a %vi' %u"e%tija'a (onovo vraa (red Savet. #re dru"o" -itanja Gu nove')ruH, Savet odr*ava inte&ivne kon%ultacije u cilju (o%ti&anja do"ovora o )ud*etu u na-elu Gceo tek%t )ud*etaH. $ati' %e u dru"o' -itanju u%vaja )ud*et. #re ?inalno" "la%anja o )ud*etu Gu dece')ruH, #arla'ent 'o*e i&'eniti (o%lednji nacrt )ud*eta (redlo*en od %trane Saveta. /koliko )ude u%vojen, (redcednik (arla'enta (ot(i%uje )ud*et. Evro(%ki (arla'ent i'a &natni uticaj na na-in tro.enja neo)ave&ni+ i&dataka, dok o)ave&ne i&datke ne 'o*e da 'enja , ve %a'o da u%voji ili ne u%voji )ud*et u celini. $a ne u%vajanje )ud*eta (otre)na je dvotrein%ka veina u #arla'entu. Ako %e )ud*et u%voji , na%tavlja %e nor'alno ?inan%iranje aktivno%ti /nije. Ako %e )ud*et ne u%voji , E/ (rela&i na (rivre'eno, 'e%e-no ?inan%iranje, "de %e &a %vaki 'e%ec 'o*e tro.iti najvi.e do jedne dvane%tine )ud*eta i& (red+odne "odine. $a nad"ledanje (ravilno" tro.enja %red%tava )ud*eta !<@8. "odine je o%novan Revi&or%ki %ud, a od !<<B. "odine on i'a i%ti %tatu% (o va*no%ti kao i Savet i Ko'i%ije. I&ve.taje Revi&or%ko" %uda #arla'ent i Savet 'ini%tara ra&'atraju dve "odine (o%le doti-ne )ud*et%ke "odine. To ka.njenje nije %tvar nea*urno%ti Suda , ve (otre)e da %e %a-ekaju %vi relevantni i kona-ni

(odaci &a datu "odinu. Ako E# %'atra da %red%tva ni%u valjano tro.ena, on 'o*e da ne u%voji revi&or%ki i&ve.taj i u to' %lu-aju Evro(%ka ko'i%ija 'ora da (odne%e o%tavku. To %e de%ilo !<<<. "odine kada je Sanerov %a%tav ko'i%ije (odneo o%tavku u%led koru(cije I neod"ovarajue" tro.enja %red%tava.

BUDETSKI PRIHODI
/ (rvi' "odina'a na%tanka EE$ je ?inan%irana (o'ou (rilo"a &e'alja -lanica. Toko' (rve (olovine @ Ati+ "odina do.lo je do )itne (ro'ene. Evro(%ka unija je do)ila %o(%tvene i&vore ?inan%iranja i to: deo carina od uvo&a u E/ i& trei+ &e'alja, (ri+odi od na'eta (ri uvo&u (oljo(rivredni+ (roi&voda i deo #D0Aa u i&no%u od !M od uku(no (riku(ljeni+ (ri+oda. $e'lje -lanice %u &adr*avale ! M od i&no%a (riku(ljeni+ &a dve (rvonavedene %vr+e, u%led tro.kova u)iranja ti+ %red%tava. Evro(%ka unija od tada %a %o(%tveni' re%ur%i'a ?inana%ira %voje tro.kove. #ravno, ovi re%ur%i (ri(adaju /niji. $e'lje -lanice i+ %ku(ljaju u i'e Evro(%ke unije i &ati' ta %red%tva (re)acuju u )ud*et /nije. Toko' (rvi+ "odina (o%tojanja ovo" %i%te'a , ?inan%iranje /nije, %red%tva od uvo&a %u )ila naj&na-ajniji i&vor (ri+oda , ali %e to )r&o (ro'enilo u%led (reorijentacije tr"ovine na (artnere unutar /nije. Do to"a je do.lo &)o" ula%ka u carin%ku uniju , ne'a carina unutar /nije, ali i'a (re'a o%tatku %veta. Tako je do.lo do (ro'ene tr"ovin%ki+ tokova. /)r&o je #D0 (o%tao najva*niji i&vor (unjenja )ud*eta /nije %a 8@,9M, na'eti na (oljo(rivredni uvo& %u do(rino%ili %a B!,;M, a i& carine (re'a trei' &e'lja'a je (riku(ljeno oko ! ,8M. To je %tanje %a (o-etka ; Ati+ "odina. 4d tada (a do !<<<. "odine %truktura )ud*et%ki+ (ri+oda je &natno (ro'enjena: S #oljo(rivreda A 2.8 M S 7arine K !8.8 M S #D0 K B8,8 M S #rilo&i dr*ava -lanica na o%novu BD#Aa K 58,< M S Ra&ni %itni (ri+odi A .;M S #reno% i& (red+odne "odine A !.9 M S So(%tveni re%ur%i% K .; M #ri+od od #D0Aa od 2 2. "odin je %'anjen na .8 M, a dr*ava'a -lanica'a je do(u.teno da &adr*e 8 M od (ri+oda &a uvo&nu carinu i od na'eta na (oljo(rivredni uvo&. #ora%la je ulo"a (rilo"a &e'alja -lanica na o%novu vi%ine BD#Aa, .to je uvedeno jo. !<;;. "odine. I'ajui u vidu %ve "ore navedeno, od !<;;. "odine %red%tva koja -ine (ri+od )ud*eta 'o"u %e (odeliti u -etiri "ru(e: T4R Ktradicionalni re%ur%iA%a%toje %e od carina koje %e na(lauju na uvo& do)ara koje dola&e i& &e'alja van Evro(%ke unije. 4ni dono%e od(rilike oko !@,B 'ilijarde E/RAa tj. -ine !8M (ri+oda )ud*eta INDIREKTNIA 0AT .4ni -ine !8M (ri+oda )ud*eta,tj.oko !@.; 'ilijardi E0RAa G!,5M na nacionalni #D0 u !<;8, u 2 2. %'anjenje na ,@8M, u 2 B. na ,8MH Sred%tava koja %e )a&iraju na )ruto nacionalno' do+odtku G"ro%% national inco'e LNIH %e (riku(ljaju tako .to je odre,en (rocenat G .@BM H koji %e (ri'enjuje na )ruto nacionalni do+odak %vake &e'lje -lanice. 4vako (riku(ljena %red%tva (red%tavljaju najvei i&vor (ri+oda )ud*eta i i&no%e ; 'ilijardi eura tj. -ine 9<M %vi+ (ri+oda. / )ud*et %e tako,e %livaju %red%tva i i& dru"i+ i&vora, kao .to %u ka&ne, vi.kovi i& (ret+odni+ "odina, odre,eni (ore&i koje (laaju &a(o%leni (ri or"ani'a i in%titucija'a E/

na %voja (ri'anja, &ati' odre,eni do(rino%i &e'alja van Evro(%ke unije &a odre,ene (ro"ra'e /nije, &ati' %red%tva koja (laaju ko'(anije ukoliko kr.e (ro(i%e o konkurenciji i dru"e &akone. 4vako %ku(ljeni re%ur%i -ine I do !,8M )ud*eta tj oko !.B 'ilijarde eura. Totalna %red%ta E/ &a 2 @ "odinu, (redvi,ena )ud*eto', i&no%e oko !!9.5 'ilijardi E/RAa, dok uku(na %u'a koja je (redvi,ena &a ?inan%iranje %vi+ (rojekata E/ je ne.to vea. #ri+odi %e %livaju u )ud*et na na-in koji je (ro(ocijalan )o"at%tvu %vake dr*ave -lanice. /K, :olandija, Ne'a-ka, Au%trija i Cved%ka , i(ak i'aju odre,ene )ene?icije (riliko' kona-no" o)ra-una nji+ovi+ do(rino%a. Sa dru"e %trane, ?ondovi E/ %e Q%livaju1 ka &e'lja'a -lanica'a (re'a (rioriteti'a de?ini%ani' u okviru Evro(%ke unije. Manje (ro%(eritetne &e'lje -lanice (ri'aju (ro(orcijalno vi.e %red%tava ne"o one )o"ate tako da vi.e &a'alja (ri'i vi.e novca i& )ud*eta ne"o .to da. Lra?ikon !: Bud*et%ki (ri+odi

BUDETSKI RASHODI
4d va*no%ti je ne %a'o kako %e )ud*et (uni, ne"o kako %e i (ra&ni. 4( uku(no" )ud*eta, oko 2 M i&no%a %e (ra&ni (reko tjela /nije, a oko ; M (reko dr*ava -lanica. Najvea od"ovorno%t &a u(ravljanje )ud*eto' le*i na Evro(%koj ko'i%iji. Llavna (ravila koja re"uli.u na-in (otro.nje i u(ravljanja %red%tvi'a E/ nala&e %e u =inan%ij%ki' (ravili'a G=inancial Re"ulationH. Dru"i %et (ravila t&v I'(le'entin" Rule% (o%toje da )i %e (ravilno (ri'enila =inan%ij%ka (ravila. #re ne"o .to %e odo)re )ilo koja %red%tva &a odre,ene (ro"ra'e, %vaki &a+tev 'ora da (ro,e %tro"u (roceduru i 'ora da i'a odre,enu (ravnu (ot(oru. 4va (ravila u(ravo i (o%toje kako )i %e o%i"urala o)jektivno%t (riliko' ocene i%(lativo%ti (ojedini+ (rojekata i ti'e (o%tavili odre,eni li'iti (otro.nje. Delatno%ti i (rojekti koji %e ?inan%iraju i& )ud*eta E/ o%likavaju (rioritete (o%tavljene od %trane &e'alja E/ u odre,eno' trenutku. 4ne %u "ru(i%ane u .ire kate"orije tro.kova G(o&nate kao T+eadin"%UH i u B! ra&li-ita (olja (oliti-ke delatno%ti. Bud*et E/ ?inan%ira

<

delatno%ti i (rojekte u oni' do'eni'a Q (olitike 1 oko koji+ %u %e %ve &e'lje E/ %lo*ile da delaju na nivou /nije. 4ve odluke na%tale %u i& veo'a (rakti-ni+ ra&lo"a. /dru*ivanje' %na"a u ovi' o)la%ti'a 'o"u %e (o%tii )olji re&ultati i 'anji tro.kovi. Bud*et /nije tre)a da )ude i&)alan%iran i on to u"lavno' je%te. Dlanice E/ 'e,uti' i'aju &natne (ro)le'e %a )ud*eto'A o"ro'na veina nji+ i'a de?icit , a u jedno' do)ro' delu &e'alja on je (reko B M BD#Aa. /nija i'a (ravo da &aj'i novac na 'e,unarodni' ?inan%ij%ki' tr*i.ti'a. Mo"uno%ti u&i'anja kredita %u o"rani-ene, 'ada je do&voljeno &adu*ivanje u i'e E/ jo. od njeni+ (o-etaka G E$/D H kako )i %e ti' %red%tvi'a ?inan%irali (ro"ra'i. Direktno ili indirektno, %vi i'aju kori%ti od neke delatno%ti koja %e ?inan%ira i& )ud*eta E/, )ilo da %e radi o -i%tiji' (la*a'a, )e&)ednijoj +rani na tanjiri'a, )olji' (utevi'a, ili "aranciji ljud%ki+ ?unda'entalni+ (rava.

Prir !ni r"#ur#i

$a+valjujui "eo"ra?%koj i kli'at%koj ra&novr%no%ti, &e'lje E/ (roi&vode veliki )roj ra&li-iti+ (oljo(rivredni+ (roi&voda, koje evro(%ki (otro.a-i 'o"u da ku(e (o ra&u'ni' cena'a. Na(ori E/ na ovo' (olju i'aju dva cilja. #rvo, ono .to %e (roi&vodi 'ora kore%(ondirati %a oni' .to (otro.a-i *ele, uklju-ujui vi%oki %te(en )e&)edno%ti I kvaliteta (oljo(rivredni+ (roi&voda. Dru"o, %a %tanovi.ta (roi&vodnje, (roi&vo,a-i )i tre)alo da (laniraju i ada(tiraju (roi&vode (re'a &a+tevi'a (otro.a-a, ali u %kladu %a *ivotno' %redino'. Tako,e, u%(e.no u(ravljanje i &a.tita (rirodni+ re%ur%a 'ora uklju-iti direktne 'ere &a &a.titu *ivotne %redine, &a re%trukturiranje i uno.enje ra&noliko%ti u ruralnu ekono'iju i &a (ro'ovi%anje odr*ivo" ri)olova. Bole%ti *ivotinja, i&livanja na?te i &a"a,enje va&du+a na &au%tavljaju %e na nacionalni' "ranica'a. 4vakve (retnje &a+tevaju akciju na ra&li-iti' (olji'a i u veliko' )roju &e'alja. / (eriodu od 2 @. do 2 !B. "odine, 5B centa od %vako" (otro.eno" evra i& "odi.nje" )ud*eta E/ ii e na (rirone re%ur%e. =uda'entalne %lo)ode, )e&)edno%t i (ravda Bor)a (rotiv terori&'a, or"ani&ovano" kri'inala i nele"alne i'i"racije e?ika%nija je ukoliko &e'lje E/ dele in?or'acije i delaju &ajedno. E/ te*i ka )olje' u(ravljanju tokovi'a 'i"racije u /niju i veoj %aradnji u %(re-avanju kri'inala i (ravni' (o%lovi'a, kao i u (o%lovi'a %i"urnije" dru.tva &a%novano" na vladavini (rava. 4ko ! cent od %vako" (otor.eno" evra i& )ud*eta E/ tro.ie %e na ove (o%love. Biti Evro(ljanin: de)ata, dijalo" i kultura / E/ *ivi (reko 5<8 'iliona ljudi. Lovore ra&li-iti' je&ici'a i (ri(adaju ra&li-iti' kultura'a. $ajedno "rade ne(rocenjivo )la"o Evro(%ke unije: kulturnu ra&noliko%t &a%novanu na &ajedni-ki' vredno%ti'a. Bud*et E/ (ro'ovi.e i .titi ovo kulturno na%le,e i )o"at%tvo, o+ra)rujui (rito' aktivno u-e.e u dru.tveni' de)ata'a. Te*i i da &a.titi javno &dravlje I intere%e (otro.a-a. 4ko ! cent na %vaki (otro.eni evro ide na ovakve aktivno%ti (od na&ivo' T7iti&en%+i(U Gdr*avljan%tvoH. /ticaj ?ondova E/ ne &au%tavlja %e na %(oljni' "ranica'a. / 'no"i' %lu-ajevi'a, )ud*et E/ o)e&)e,uje neo(+odnu (o'o u +itni' %ituacija'a (rirodni+ kata%tor?a. / dru"i' %lu-ajevi'a, radi %e o du"oro-noj (o'oi u (ro%(eritetu, %ta)ilno%ti i )e&)edno%ti. 4ko 9 centi od %vako" evra ide na %aradnju %a &e'lja'a koje tre)a da %e (ridru*e /niji, dru"i' %u%edni' &e'lja'a, i %iro'a.ni' re"ioni'a i &e'lja'a .iro' %veta. Ad'ini%trativni tro.kovi 4ko 9 centi od %vako" evra tro.i %e na ?uncioni%anje Evro(%ke unije. To (okriva tro.kove (lata &a(o%leni'a i i&"radnje %vi+ in%titucija E/, uklju-ujui Evro(%ki (arla'ent, Savet 'ini%tara, Evro(%ku ko'i%iju, Evro(%ki %ud (ravde i Evro(%ki %ud

FINANSIJSKA PERSPEKTIVA
4d !<;;. da )i %e i&)e"li (ro)le'i %a "odi.nji' )ud*eto', una(redio )ud*et%ku di%ci(linu, (roce% u%vajanja )ud*eta, (laniranje aktivno%ti (ri%tu(alo %e i&radi ?inan%ij%ke (er%(ektive /nije. S %rednjoro-ni G.e%to"odi.njiH ?inan%ij%ki okvir: (oka&uje 'ak%i'alni i&no% G"raniceH ra%+oda E/I (redla*e %e (rela&ak na (et "odina %tvarni "odi.nji nivo ra%+oda %e utvr,uje )ud*eto' Lornje "ranice %e revidiraju %a'o u i&u&etni' okolno%ti'a S &a 2 A2 9. li'it !,2@M LD# E/ G!,25M LNI E/H S &a 2 @A2 !B. li'it !,25M LNI GKo'i%ija (redlo*ila jula 2 5HI (redlo*ena %u %tvarna (laanja u i&no%u od !,!5M LNI E/ G25 E/R "odi.nje (o "lavi %tanovnikaH Svaka -lanica 'ak%i'alno 'o*e da do)ije i& )ud*eta E/ i&no%e do 5M nacionalno" LD#I (rioritet ra%t i konkurentno%t E/ Gu %kladu %a A"endo' 2 H. Karak$"ri#$ik" %inan#ij#k & k'ira ())*+(),-. #rvo, u%vojeni ra%+odi u %ed'o"odi.nje' (eriodu &a oko 2; 'ilijardi evra ili &a -etvrtinu 'anji od ono"a .to je Ko'i%ija (redla"ala. Dru"o, ?akti-ka (laanja %vake dr*ave 'anja %u od (redlo*eni+ i nee (rei !M LNI "odi.nje. Tree, u %trukturi ra%+oda, ra&li-ito %u kre%ane o%novne %tavke )ud*eta: jedino %u a(%olutno (oveani ra%+odi &a ad'ini%traciju, a, iako %u i &a nji+ u'anjeni i&daci, naj'anje %u (o"o,ena (oljo(rivreda i una(re,enje konkurentno%ti i ra%ta /nije. Detvrto, naj"ore %u (ro.li ?ondovi &a %tavku EE/ kao "lo)alni (artnerF, u kojoj %u, i&'e,u o%tali+, (redvi,eni i ra%+odi &a kandidate i (otencijalne kandidate G4ni %u (re(olovljeni I u'e%to <,BM (ro%e-no" u-e.a u )ud*etu /nije, &a+vatae %a'o 8,;M )ud*etaI )ie -ak ne.to 'anji od ra%+oda &a ad'ini%traciju E/H.

DANA/NJA STRUKTURA BUDETA EVROPSKE UNIJE

Bud*et Evro(%ke unije &a (eriod od 2 @ do 2 !B "odine i&no%i ;92,B 'ilijarde E/RAa, odno%no ne.to vi.e od ! M )ruto nacionalno" (roi&voda 28 &e'alja E/. Britanija je na %a%tanku u Bri%elu (ri%tala da %'anji %voje (ovla%tice koje u*iva u )ud*etu &a )li&u ! ,8 'ilijardi E/RAa u (eriodu od %eda' "odina, .to e o)e&)editi doda&na %red%tva &a ra&vojnovi+ -lanica, u"lavno' i& i%to-ne i centralne Evro(e. Evro(%ka unija tre)a da i&dvoji na %tranu !29,; 'ilijardi E/RAa &a 2 @. "odinu .ti je 5,9 M vi.e ne"o .to je (lanirano &a 2 9. "odinu. D*ave -lanice E/ i -lanovi E# %lo*ili %u %e da (rioritet )ude (od%ticanje konkurentno%ti evro(%ke (rivrede, &a koji e %e i& ?ondova E/ odvojiti !!,8 M vi.e novca ne"o &a 2 9. "odinu. /klju-ujui kori.enje %trukturni+ ?ondova &a naj%iro'a.nije &e'lje E/, odvojeo je B 'ilijarde evra G 5BM celo" )ud*eta H &a (rojekte koji %una'enjeni u)r&avanju ekono'%ko" ra%ta i %'anjenju ne&a(o%leno%ti, tran%evro(%ki' 're*a'a, do*ivotno' o)ra&ovanju I inovacija'a. Na direktne %u)vencije ?ar'eri'a G do)ijaju 5B,@ 'ilijardi E/RAaH i ?ondovi'a &a ra&voj ruarlni+ (odru-ja G !2,5 'ilijarde E/RAa H, .to %e ranije vodilo (od jedno' %tavko' K (oljo(rivreda, odla&i tri -etvrtine )ud*eta. 4ko 8,8 M G @ 'ilijardi E/RAa H )ud*eta (okriva ad'ini%trativne tro.kove evro(%ki+ in%titucija, a %li-na %u'a G 9,@ 'ilijardi tj. 8M H je odre,ena &a %(oljnu (olitiku E/. 3edan (rocenat )ud*eta je na'enjen &a (rojektekoji %e odno%e na "ra,an%tvo, %lo)odu, )e&)edno%t i (ravdu.

U0ra'1janj" % n! 'i2a
!!

#o%toje tri %i%te'a u(ravljanja ?ondovi'a: !. centrali&ovani %i%te' u(ravljanja 2. dekoncetri%ani %i%te' u(ravljanja i B. decentrali&ovani %i%te' u(ravljanja. Budui da I#A (o&naje %a'o ovaj trei, vi.e (a*nje u (o%vetiti %a'o nje'u / %lu-aju decentrali&ovano" %i%te'a u(ravljanja ?ondovi'a, &e'lja kori%nik ?ondova o)avlja &adatke u"ovara-a. Aktivno%ti %(rovo,enja, uklju-ujui u"ovaranje i i%(latu, u nadle*no%ti %u nacionalni+ in%titucija. Svi ?ondovi koje &e'lja (ri'alac ne i%kori%ti 'oraju %e vratiti Evro(%koj ko'i%iji. Decentrali&ovani %i%te' u(ravljenja ?ondova E/ (odra&u'ijeva (o%te(eni (reno% nadle*no%ti u u(ravljanju ?ondovi'a %a Dele"acije Evro(%ke ko'i%ije na &e'lju kori%nika ?ondova. $a (ot(uno u%(o%tavljanje Decentrali&ovano" %i%te'a u(ravljanja ?ondovi'a (otre)no je i'enovanje no%ioca (ojedini+ od"ovorno%ti i i&"radnja (o%e)ni+ in%titucija koje e )iti akreditovane od %trane Evro(%ke ko'i%ije. Te in%titucije %u : !. Nacionalni I#A kordinator 2. Nacionalni ?ond koji' rukovodi lice ovla.teno &a ovjeravanje, B. 7entralan jedinica &a u"ovaranje i ?inan%iranje kojo' rukovodi lice ovla.eno &a overavanje (ro"ra'a 5. 3edinice &a i'(le'entaciju (rojekata koji' rukovodi lice &adu*eno &a u(ravljanje (ro"ra'i'a (o'oi. $e'lja'a kandidati'a &a -lan%tvo Gtrenutno Tur%ka, :rvat%ka i MakedonijaH %u do%tu(ne %ve, a o%tali' &e'lja'a GAl)anija, Bi:, 7rna Lora i Sr)ijaH, do do)ijanja %tatu%a kandidata, %a'o (rve dve ko'(onente. #reko"rani-na %aradnja Klju-ni cilj je (ri(re'a &a i'(le'entaciju i u(ravljanje ko+e&iono' (olitiko' $ajednice ,(o"otovu &a kori.enje %red%tava Evro(%ko" ?onda &a re"ionalni ra&voj i Ko+e&iono" ?onda. Ra&voj ljud%ki+ re%ur%a 7ilj ove ko'(onente je da (ri(re'i &e'lje kandidate &a (ro"ra'iranje, i'(le'entaciju I u(ravljanje Evro(%ki' %ocijalni' ?ondo' u okviru Evro(%ke %trate"ije &a(o.ljavanja. Ruralni ra&voj #o%lednja ko'(onenta je na'enjena &e'lja'a kandidati'a u cilju (ri(re'e &a i'(le'entaciju i u(ravljanje. 0i.e"odi.nji idikativni ?inan%ij%ki okvir #rvi doku'ent koji %e i&ra,uje u (roce%u (ro"ra'iranja I#A je vi.e"odi.nji indikativni ?inan%ij%ki okvir de?ini%an od %trane Evro(%ke ko'i%ije, (oka&uje indikativnu ra%(odelu %red%tava I#A (o &e'lji kori%niku i (o ko'(onenta'a. To je ta)elarni (rika& koji (okriva tro"odi.nji (eriod i o)ra&la*e kriteriju'e alokacije %red%tava, u &avi%no%ti od (otr)a, a(%orciono" i u(ravlja-ko" ka(aciteta &e'lje kori%nika.0i.e"odi.nji indikativni ?inan%ij%ki okvir je de?ini%an tako da )ude ?lek%i)ilan .to %e ti-e i&no%a koji kori%nik 'o*e do)iti , ali u i%to vre'e je i dovoljno odre,en da o'o"ui vi.e"odi.nje (laniranje.

ZAKLJU3AK

!2

#rvi )ud*et Evro(%ke unije tj. tada.nje Evro(%ke ekono'%ke &ajednice je )io veo'a 'ali I ulo"a 'u je )ila da (re %ve"a (okrije odre,ene ad'ini%trativne (otre)e tada.nje &ajednice. Me,uti' kako je /nija %ve vi.e ra%la i kao %u dr*ave -lanice (o%tajale %ve vi.e &avi%ne jedna od dru"e tako je i ra%la ulo"a )ud*eta. Sve vi.e %u ra%la %red%tva koja %u ula&ila u )ud*et kao i .to je ra%lo %ve vi.e (olje nje"ove (ri'ene. 4n %e vre'eno' 'enjao kao i %truktura nje"vi+ (ri+oda i ra%+oda. Dana.nji )ud*et (red%tavlja jedan %lo*en 'e+ani&a' kako (o (roceduri nje"ovo" dono.enja, tako i (o na-ini'a nje"ovo" Q (unjenja 1 i Q (ra*njenja 1. 4n je (o%tao (o(ri.te (oliti-ki+ )itaka i 'no"o)rojni+ ko'(ro'i%a unutar E/. To na (ri'er (oka&uju %tavke kao .to %u velike %u)vencije &a (oljo(rivredu i nove -lanice, jer %e nji+ovo' (ro'eno' i &na-aju u %trukturi )ud*eta naj)olje vide ciljevi %a'e /nije, nji+ova (ro'ena i %tvaranje novi+ (oliti-ki+ ciljeva. Me,uti' &na-aj )ud*eta (reva&ila&i okvire /nije kako indirektno G kro& uticaj Evro(%ke unije na %ved%ka de.avanjaH, tako i I direktno, kro& ra&li-ite ?ondove G #:ARE, SA#ARD, IS#A, 7ARDS! , kao I (ret(ri%tu(ni in%tru'ent &a Tur%ku, a %ad i kro& (ro"ra' I#A. I&ve%no je da e %e %truktura )ud*eta %ve vi.e 'enjati a da e nje"ova (ro'ena &avi%iti kako od re?or'e %a'i+ in%titucija E/,od novi+ .irenja E/ tako i od %veo)u+vatno" %tanja na Q%vet%koj (o&ornici1.

LITERATURA
!. +tt(:OOVVV.ekono'i%t.co.Wu

!B

2. +tt(:OOVVV.eko?.)".ac.Wu B. :arjula M. 2 @., A "uide to Euro(en /nion ?undin" ?or NL4%, TonW 0ena)le%, Alek%andar Re%anovi, Euro(ean Action 7iti&en Service, Bru%%el%, 7enter ?or (eace De'ocracW Develo('ent, Bel"rade 5. Kra"ulj D., Milievi D., 2 8., /vod u ekono'%ku anali&u, 'ikroekono'ija i 'akroekono'ija 8. 6a&ovi M., Kne*evi I., Miri 4., #ejevi A., 2 @, I#AA 0odi- kro& i%tru'ent (ret(ri%tu(nu (o'o E/ 2 @A2 !B,=ond &a otvoreno dru.tvo i Evro(%ki (okret u Sr)iji, Beo"rad 9. #roko(ijevi M.,2 8,Evo(%ka unijaA /vod, Slu*)eni "la%nik,Beo"rad @. VVV.%cri)d.co'

!5