Ano lectivo 2004/2005 Aulas tericas e prticas: Dra. Fidlia Proena de Carvalo
Apontamentos do urso! n"o isentos de eventuais erros ("errare humanum est")! #desti$ados# por Antnio Fi$ipe %are& 'os(! a$uno n) *++*,+-.! EFEITOS /ATRIMO0IAIS DO CASAME0TO ! contrato de casa"ento deter"ina e#eitos $ur%dicos& pessoais e patri"oniais& entre as partes& 'ue ori(ina" u" novo )estado* civil: estado de asado. RE%IME DE 1E0S2 /RI0C/IOS FU0DAME0TAIS Introdu3"o A co"un+o de vida& 'ue o casa"ento en'uanto estado& deve e,istir no duplo plano pessoal e patri"onial. - natural 'ue u" dos c.n$u(es& o "ais a/ilitado& se ocupe da ad"inistra+o dos /ens do outro& pois a"/os (o0ar+o& indiscri"inada"ente& do con$unto dos /ens. Divoriar ou n"o divoriar! eis a 4uest"o 56 O re7ime de bens e as onven38es antenupiais2 Cada casa"ento est su/"etido a u" re(i"e de /ens. ! re(i"e de /ens pode ser livre"ente #i,ado. 1o caso de n+o ser #i,ado& a lei prev2 u" estatuto supletivo (art.1717). O prin9pio 7era$ ( o da $iberdade do re7ime de bens os esposos pode" #i,ar livre"ente& e" conven+o antenupcial& o re(i"e de /ens do casa"ento& 'uer escolendo u" dos re(i"es previstos no Cdi(o Civil& 'uer estipulando o 'ue a esse respeito les aprouver dentro dos li"ites da lei (art. 1698). Os re7imes t9pios do Cdi7o Civi$ s"o o da ... 3 omun:"o de ad4uiridos (arts. 1721 a 1731), 3 omun:"o 7era$ (arts. 1732 a 1734), 3 da separa3"o (arts. 1735 e 1736). O re7ime sup$etivo& ! re(i"e 'ue vale na #alta de conven+o antenupcial ou no caso de caducidade& invalidade ou ine#iccia desta& ( o re7ime da omun:"o de ad4uiridos (art. 1717 CC). Os asos de re7ime imperativo 1estes casos& a lei i"p4e" aos nu/entes o re(i"e de separa+o de /ens. 5rata3se de casa"entos cele/rados se" preced2ncia do processo de pu/lica4es& ou por 'ue" tena co"pletado sessenta anos de idade. (art. 1720/1/a)b)). Al" destes& o art. 1699/2 CC& pro%/e a estipula+o do re(i"e da co"un+o (eral nos casa"entos cele/rados por 'ue" tena" #ilos& ainda 'ue estes se$a" "aiores ou e"ancipados. 5a"/" n+o per"itido aos nu/entes estipular& neste caso& a co"unica/ilidade dos /ens re#eridos no art. 1722/1 CC. 6isa3se prote(er os #ilos do c.n$u(e& atravs da inco"unica/ilidade dos /ens 'ue o c.n$u(e levou para o casal ou ad'uiriu a t%tulo (ratuito e dos su/3ro(ados no seu lu(ar. 1os casos de re(i"e le(al i"perativo& a lei deter"inou3se pelo receio de 'ue al(uns dos nu/entes tena sido levar a contrair "atri"nio por interesse econ"ico. A $ei pro9be! as doa38es entre asados (art. 1762 CC)& 'uando vi(orar i"perativa"ente o re(i"e de separa+o de /ens 'ue seria" u" "odo de os c.n$u(es iludire" o re(i"e de separa+o de /ens. ! art. 78209/2 CC& per"ite& por"& 'ue& e" vista do seu #uturo casa"ento& os nu/entes #aa" doa4es entre si. Conven3"o antenupia$ Conven3"o antenupia $ : o acordo entre os nu/entes destinado a #i,ar o seu re(i"e de /ens. A conven+o n+o se inte(ra no contrato de casa"ento& "as acessrio deste& pressupondo a sua e,ist2ncia e validade. ;" ter"os de& se o casa"ento #or invlido& a conven+o antenupcial ser arrastada por esta invalidade. Os prin9pios 7erais em mat(ria de onven38es antenupiais s"o : 3 li/erdade 3 i"uta/ilidade. ARTI%O ,;<.= Liberdade de onven3"o !s esposos pode" #i,ar livre"ente& e" conven+o antenupcial& o re(i"e de /ens do casa"ento& 'uer escolendo u" dos re(i"es previstos neste cdi(o& 'uer estipulando o 'ue a esse respeito les aprouver& dentro dos li"ites da lei. O art2 ,;<<= CC! estabe$ee um erto n>mero de restri38es ao prin9pio da $iberdade ontratua$ ARTI%O ,;<<= Restri38es ao prin9pio da $iberdade ,2 0"o podem ser ob?eto de onven3"o antenupia$@ a< A re(ula"enta+o da sucess+o ereditria dos c.n$u(es ou de terceiro& salvo o disposto nos arti(os se(uintes= /< A altera+o dos direitos ou deveres& 'uer paternais& 'uer con$u(ais= c< A altera+o das re(ras so/re ad"inistra+o dos /ens do casal= d< A estipula+o da co"unica/ilidade dos /ens enu"erados no arti(o 78>>9. 2. ?e o casa"ento #or cele/rado por 'ue" tena #ilos& ainda 'ue "aiores ou e"ancipados& n+o poder ser convencionado o re(i"e da co"un+o (eral ne" estipulada a co"unica/ilidade dos /ens re#eridos no n9 7 do arti(o 78229. Imutabi$idade das onven38es antenupiais ! art. 78749/7 CC& disp4e 'ue& #ora dos casos previstos na lei& n+o per"itido alterar& depois da cele/ra+o do casa"ento& ne" as conven4es antenupciais& ne" os re(i"es de /ens le(al"ente #i,ados. ;st su$eito ao princ%pio da i"uta/ilidade& n+o s o re(i"e de /ens convencionado pelos esposos& "as ta"/" o re(i"e supletivo. !u se$a: desde o "o"ento da cele/ra+o do casa"ento o re(i"e de /ens inaltervel. A i"uta/ilidade das conven4es antenupciais n+o si(ni#ica a "anuten+o r%(ida dos /ens nu" certo estatuto de propriedade. A poss9ve$ uma erta dinBmia das re$a38es entre os Cn?u7es! nos 4uadros da onven3"o2 Cada u" dos c.n$u(es pode #a0er ao outro doa4es @art. 78A79 se(s. CC<& ou ... dar e" cu"pri"ento @art. 78749/> CC<= 'ual'uer deles pode con#erir a outro "andato revo(vel para ad"inistrar os seus /ens prprios @art. 7A8B9/23( CC<= ou os c.n$u(es pode" entrar co" /ens prprios para sociedades co"erciais das 'uais #aa" parte& desde 'ue s u" deles assu"a a responsa/ilidade ili"itada @art. B9 C?C<. Derdadeira a$tera3"o E onven3"o antenupia$ permitida por $ei s paree :aver uma@ revo7a3"o da doa3"o para asamento 3 por esta i"portar altera+o directa C conven+o antenupcial e" 'ue a'uela doa+o se inte(ra. O ar7umento prinipa$ a Favor da imutabi$idade das onven38es antenupiais ( o se7uinte@ pretende3se evitar 'ue u" dos c.n$u(es& 'ue tena ad'uirido ascendente so/re o outro e" virtude do casa"ento& i"pona a este u"a altera+o do re(i"e de /ens 'ue le se$a pre$udicial= altera+o 'ue se tradu0iria nu"a verdadeira li/eralidade do se(undo c.n$u(es a #avor do pri"eiro e C 'ual se n+o aplicaria o princ%pio (eral da livre revo(a/ilidade das doa4es entre c.n$u(es @art. 78A59/7 CC<& ne" as re(ras (erais das doa4es @arts. D809& 27AD9 CC<. Re4uisitos de Fundo da onven3"o antenupia$ ?endo u" contrato& a conven+o antenupcial est su$eita Cs re(ras (erais dos contratos& no"eada"ente as 'ue se re#ere" C vontade& C declara+o& aos v%cios da vontade& etc. As conven4es antenupciais pode" ser cele/radas atravs de procurador& e"/ora a procura+o deva conter a indica+o do re(i"e de /ens convencionado& por se tratar de "atria de"asiada"ente i"portante& e de"asiada"ente )de#initiva*& para ser dei,ada total"ente ao critrio do procurador. ! art. 787>9/7 CC& ve" per"itir 'ue as conven4es se$a cele/radas sob ondi3"o ou a termo. Assi"& pode deter"inar3se 'ue u" re(i"e de separa+o se$a trans#or"ado e" re(i"e de co"un+o (eral se nascere" #ilos do casa"ento. ! preenci"ento da condi+o n+o te" e#eito retroactivo e" rela+o a terceiros @art. 787>9/2 CC<. Para (arantir o princ%pio da i"uta/ilidade& as condi4es e os ter"os deve" estar total"ente independentes& en'uanto tais& da si"ples vontade dos contraentes. Forma$idades da onven3"o antenupia$ 5er+o de ser cele/radas por escritura pE/lica @art. 78709 CC<& ou por auto lavrado perante o Conservador do Fe(isto Civil. Al" disso& as conven4es antenupciais deve" ser re(istadas para produ0ire" e#eitos e" rela+o a terceiros @art. 78779/7 CC& e art. 7D79 CFC<. G"a conven+o antenupcial n+o re(istada vlida e e#ica0 entre as partes& n+o produ0indo e#eitos e" rela+o a terceiros. 1+o s+o considerados terceiros @art. 78779/2 CC<& os erdeiros do c.n$u(e e os de"ais outor(antes da escritura. Co"o 'ual'uer contrato& as conven4es antenupciais pode" ser invlidas& de acordo co" as re(ras (erais. Aplica"3se& nesta "atria as re(ras relativas C redu+o do ne(cio $ur%dico (art. 292< Caduidade das onven38es antenupiais A onven3"o antenupia$ adua se o casa"ento n+o #oi cele/rado dentro de u" ano& a contar da sua cele/ra+o& ... ou se& tendo sido cele/rado& #oi declarado nulo ou anulado @art. 787A9 CC<. Se o asamento For de$arado nu$o ou anu$ado& aplica"3se as re(ras do casa"ento putativo. Assi"& se a"/os os c.n$u(es estava" de /oa #& a conven+o produ0ir os seus e#eitos e" rela+o a eles e a terceiros @art. 7A849/7 CC<= se s u" dos c.n$u(es contraiu casa"ento de /oa #& e a conven+o antenupcial o /ene#iciou& s o c.n$u(e de /oa # poder o/ri(ar3se C tutela dos /ene#%cios do estado "atri"onial @art. 7A489/2 CC<. RE%IME DE 1E0S T/ICOS Re7ime de omun:"o2 A omun:"o on?u7a$ omo ompropriedade Os re7imes de omun:"o ompreendem @ 3 a co"un+o (eral de /ens 3 e a co"un+o de ad'uiridos. ;" a"/os e,iste u"a "assa de bens omuns& propriedade de a"/os os c.n$u(es& ao lado de bens prprios de cada u" deles 'ue& na co"un+o (eral& se redu0e" "uito pouco. !s bens omuns 3 constitue" u" patri"nio e" co"propriedade e u" patri"nio autno"o. ! patrimnio o$etivo 3 a'uele 'ue pertence e" co"u" a vrias pessoas& se" se repartir entre elas por 'uotas ideias& co"o sucede na co"propriedade. ! proprietrio desse patri"nio u" s& constitu%do por u" con$unto de pessoas. 0o aso da omun:"o on?u7a$ 3 antes de estar dissolvido o casa"ento ou decretada a separa+o $udicial de pessoas e /ens& os c.n$u(es n+o pode" dispor& individual"ente& dos /ens& ne" da sua "ea+o nos /ens co"uns& ne" se'uer les per"itido pedir partila dos /ens& 'ue n+o pode" ser& e" re(ra& e,ecutados& antes da dissolu+o do casa"ento @art. 7ADA9/7 CC<. A autonomia tota$ e,iste 'uando u"a certa "assa de /ens s responde& e responde s ela& por deter"inadas d%vidas. !ra& os /ens co"uns& n+o responde" s pelas suas d%vidas )prprias*& "as ta"/" pelas d%vidas co"uns. 5a"/" responde"& e"/ora s e" casos e,cepcionais por d%vidas prprias de cada u" dos c.n$u(es. ;& pelas d%vidas co"uns& responde" ta"/"& e"/ora s su/sidiaria"ente& os /ens prprios de 'ual'uer dos c.n$u(es. Re7ime da omun:"o de ad4uiridos O re7ime da omun:"o de ad4uiridos pode ter a sua ori7em 222 na conven+o antenupcial no re(i"e supletivo& na #alta de conven+o antenupcial ou no caso de caducidade& invalidade ou ine#iccia da conven+o (art. 1717 CC) Re7ra 7era$ 3 a de 'ue s+o 222 1ens omuns 3 todos os /ens ad'uiridos a t%tulo oneroso na constHncia do casa"ento& e s+o ... 1ens prprios 3 !s /ens de cada u" dos c.n$u(es levados por ele para o casa"ento ou ad'uiridos a t%tulo (ratuito depois do casa"ento. ARTI%O ,-**= 1ens prprios ,2 S"o onsiderados prprios dos Cn?u7es@ aG Os bens 4ue ada um de$es tiver ao tempo da e$ebra3"o do asamentoH bG Os bens 4ue $:es advierem depois do asamento por suess"o ou doa3"oH G Os bens ad4uiridos na onstBnia do matrimnio por virtude de direito prprio anterior2 *2 ConsideramIse! entre outros! ad4uiridos por virtude de direito prprio anterior! sem pre?u9&o da ompensa3"o eventua$mente devida ao patrimnio omum@ aG Os bens ad4uiridos em onse4uJnia de direitos anteriores ao asamento sobre patrimnios i$94uidos parti$:ados depois de$eH bG Os bens ad4uiridos por usuapi"o Fundada em posse 4ue ten:a o seu in9io antes do asamentoH G Os bens omprados antes do asamento om reserva de propriedadeH dG Os bens ad4uiridos no eKer9io de direito de preFerJnia Fundado em situa3"o ?L eKistente E data do asamento22 S"o tamb(m bens prprios 222 os bens subIro7ados no $u7ar de bens prprios e os bens 4ue ven:am oupar o $u7ar de bens prprios& 'ue vena" su/stitui3los no patri"nio os bens ad4uiridos! em parte om din:eiro ou bens prprios de um dos Cn?u7es& e noutra parte co" dineiro ou /ens co"uns& se a'uela #or a presta+o "ais valiosa (art. 1726/1 CC). 5a"/" a'ui deve aver u"a co"pensa+o entre o patri"nio co"u" e os patri"nios prprios (n. 2). os bens indivisos ad4uiridos! em parte! por um dos Cn?u7es 4ue de$es ?L tin:a a outra parte& por #ora do art. 1727 CC& 'ue ta"/" a'ui i"p4e u"a co"pensa+o ao patri"nio co"u" pelas so"as prestadas para a respectiva a'uisi+o. os bens ad4uiridos por virtude da titu$aridade de bens prprios e 4ue n"o possam onsiderarIse omo Frutos destes (art. 1728 CC). ML bens prprios por nature&a 3 por disposi+o da lei (art. 1733/1 CC) e por vontade dos nu/entes. 1ens omuns S"o bens omuns 222 Os bens ad4uiridos a t9tu$o oneroso na onstBnia do matrimnio& salvos os casos e,pressos na lei (art. 1724-b CC) os bens ad4uiridos em parte om din:eiro ou bens prprios de um dos Cn?u7es e! noutra parte! om din:eiro ou bens omuns& se esta #or a presta+o "ais valiosa (art. 1726/1 CC) os Frutos e rendimentos dos bens prprios e as benFeitorias >teis Feitas nestes bens (art. 1728/1, 1733/2 CC- aplic!el a" re#i$e %a c"$&n'(" %e a%)&iri%"s p"r anal"#ia) o produto do traba$:o dos Cn?u7es (art. 1724-a CC) Em aso de d>vidas sobre a omuniabi$idade! presumeIse 4ue os bens imveis tamb(m s"o bens omuns (art. 1725 CC)2 C"$ esta pres&n*(" !isa asse#&rar-se a certe+a %" %ireit", n"$ea%a$ente pr"te#en%"-se "s interesses %e terceir"s. ,%$ite-se a)&i )&al)&er esp-cie %e pr"!a, e n(" s. a pr"!a %"c&$ental. /oderes de disposi3"o !s re(i"es de co"un+o& co"o o de co"un+o de ad'uiridos& suscita"& a n%vel dos poderes de disposi+o dos /ens dos c.n$u(es& diversas ile(iti"idades. i$e7itimidade 3 interdi+o de se concluir o ne(cio $ur%dico& para prote(er interesses aleios& podendo o ne(cio ser conclu%do pelo titular ou pelo seu representante ou co" o consenti"ento da'uele 5rata3se de u"a necessidade n+o de prote(er a'uele 'ue v2 a sua es#era $ur%dica li"itada& e" ra0+o de u"a di"inui+o das suas capacidades naturais& "as da necessidade de prote(er terceiro. ARTI%O ,;.*= A$iena3"o ou onera3"o de mveis ,2 A a$iena3"o ou onera3"o de mveis omuns u?a administra3"o aiba aos dois Cn?u7es ... 3 carece do consenti"ento de a"/os& ... 3 salvo se se tratar de acto de ad"inistra+o ordinria. *2 Cada um dos Cn?u7es tem $e7itimidade para alienar ou onerar& por acto entre vivos& ... 3 os "veis prprios ou co"uns de 'ue tena a ad"inistra+o& ... nos ter"os do n9 7 do arti(o 7A8B9 e das al%neas a< a #< do n9 2 do "es"o arti(o& ressalvado o disposto nos nE"eros se(uintes. >. Caree do onsentimento de ambos os Cn?u7es a aliena+o ou onera+o: a< De "veis utili0ados con$unta"ente por a"/os os c.n$u(es na vida do lar ou co"o instru"ento co"u" de tra/alo= /< De "veis pertencentes e,clusiva"ente ao c.n$u(e 'ue os n+o ad"inistra& salvo tratando3se de acto de ad"inistra+o ordinria. 4. Iuando u" dos c.n$u(es& se" consenti"ento do outro& alienar ou onerar& por ne(cio (ratuito& "veis co"uns de 'ue te" a ad"inistra+o& ser o valor dos /ens aleados ou a di"inui+o de valor dos onerados levado e" conta na sua "ea+o& salvo tratando3se de doa+o re"uneratria ou de donativo con#or"e aos usos sociais. ARTI%O ,;.N= Aeita3"o de doa38es e suess8es2 Rep>dio da :eran3a ou do $e7ado 7. !s c.n$u(es n+o necessita" do consenti"ento u" do outro para aceitar doa4es& eranas ou le(ados. 2. ! repEdio da erana ou le(ado s pode ser #eito co" o consenti"ento de a"/os os c.n$u(es& a "enos 'ue vi(ore o re(i"e da separa+o de /ens. Cada u" dos c.n$u(es n+o pode dispor dos seus prprios i"veis& ne" dos bens imveis co"uns& se" o consenti"ento do outro @art. 7AB293A/73a CC<. A san+o a anula/ilidade do acto @art. 7AB89/7 CC<. A disposi+o 'ue #aa dos /ens i"veis do outro nula @arts. BD29 e 7AB89/4 CC<. Iuanto aos bens mveis& cada u" dos c.n$u(es pode dispor dos seus /ens prprios e dos /ens co"uns se os ad"inistrar @art. 7AB29/>3a CC<. A viola+o desta re(ra deter"ina a anula/ilidade do acto @art. 7AB89/7 CC<. Cada u" dos c.n$u(es n+o pode dispor dos /ens "veis do outro& 'uer este$a 'uer n+o na sua ad"inistra+o. 1o pri"eiro caso& a san+o a anula/ilidade do acto @arts. 7AB29/>3/& 7AB89/7/>3/ CC<= no se(undo caso& a san+o a da nulidade do acto @arts. BD29 e 7AB89/4 CC<. Poder& por"& dispor desses /ens& se estiver a ad"inistr3los e o respectivo acto de disposi+o #or u" )acto de ad"inistra+o ordinria* @art. 7AB29/>3/ CC<. Por "orte& cada u" dos c.n$u(es s pode dispor dos seus /ens prprios e da sua "ea+o do patri"nio co"u" @art. 7AB59 CC<. A disposi+o de coisa certa e deter"inada do patri"nio co"u" vlida& "as converte3se e" disposi+o do respectivo valor e" dineiro. ? pode ser e,i(ida a coisa e" espcie& se ela& por 'ual'uer t%tulo& se tiver tornado propriedade e,clusiva do disponente C data da sua "orte= ou se a disposi+o tiver sido previa"ente autori0ada pelo outro c.n$u(e& por #or"a aut2ntica ou no prprio testa"ento= ou se a disposi+o tiver sido #eita por u" dos c.n$u(es e" /ene#%cio do outro @art. 7AB59/> CC<. Re7ime da omun:"o 7era$ 1o re(i"e da co"un+o (eral & e" princ%pio& s u"a "assa patri"onial: os /ens co"uns. ?+o co"uns todos os /ens ad'uiridos pelos c.n$u(es na constHncia do casa"ento& 'uer a t%tulo (ratuito 'uer a t%tulo oneroso. Je" co"o todos os /ens 'ue tena" tra0ido para o casa"ento. A e,ist2ncia de /ens prprios deve considerar3se e,cepcional& redu0indo3se 'uase s C'ueles 'ue #ore" dei,ados ou doados a u" dos c.n$u(es co" a clusula de inco"unica/ilidade. 6ale" a'ui& 'uanto aos poderes de disposi+o dos /ens& o "es"o 'ue da co"un+o de ad'uiridos& para os /ens co"uns. Separa3"o de bens 1o re(i"e de separa+o de /ens n+o /ens co"uns. Iuando "uito& /ens deter"inados e" co"propriedade. As ile(iti"idades con$u(ais t2" "uito "enor alcance do 'ue nos re(i"es de co"un+o. Assi"& redu0e"3se C proi/i+o de cada u" dos c.n$u(es alienar a casa de "orada de #a"%lia& ou oner3la& atravs da constitui+o de direitos reais de (o0o ou (arantia& e ainda d3la e" arrenda"ento ou constituir so/re ela outros direitos pessoais de (o0o= a proi/i+o de alienar os "veis prprios ou co"uns& utili0ando con$unta"ente co" o outro c.n$u(e na vida do lar= a proi/i+o de alienar os "veis utili0ados con$unta"ente pelos c.n$u(es co"o instru"ento de tra/alo= e& #inal"ente& a proi/i+o de alienar os seus /ens i"veis se n+o #or ele a ad"inistr3los. O onsentimento on?u7a$ e o seu suprimento 1o art. 7AB49/7 CC& deter"ina3se 'ue o seu consenti"ento con$u(al para a prtica dos actos 'ue dele carece" deve ser especial para cada u" desses actos. ;st su$eito C #or"a e,i(ida para a procura+o @art. 7AB49/2 CC<& ou se$a& C #r"ula e,i(ida para o ne(cio ou acto $ur%dico e" causa @art. 2A29/2 CC<. A autori0a+o do c.n$u(e pode ser revo(ada en'uanto o acto n+o tiver co"eado. A partir deste "o"ento& o c.n$u(e 'ue a revo(ar ter de inde"ni0ar os pre$u%0os so#ridos por terceiro. A revo(a+o deve o/edecer C "es"a #or"a 'ue a e,i(ida para o consenti"ento: o 'ue resulta da aplica+o anal(ica do art. 7AB49/2 CC. ! art. 7AB49/> CC& ad"ite o supri"ento do consenti"ento& n+o s no caso de i"possi/ilidade& co"o ta"/" no de in$usta recusa. ! art. 7AB89 CC& re(ula o re(i"e da anula/ilidade dos actos praticados contra as disposi4es enunciadas. A anula+o pode ser pedida pelo c.n$u(e 'ue n+o deu o consenti"ento& ou pelos seus erdeiros& nos seis "eses su/se'uentes C data e" 'ue o re'uerente teve coneci"ento do acto= "as nunca depois de decorridos tr2s anos so/re a cele/ra+o desse acto @n.9 2<. ! ad'uirente de /oa # prote(ido nos ter"os do n.9 >. A anula/ilidade sanvel "ediante con#or"a+o @art. 2BB9 CC<. ADMI0ISTRAOPO DOS 1E0S DOS CQ0'U%ES E RES/O0SA1ILIDADE /OR DDIDAS DOS CQ0'U%ES Administra3"o dos bens ARTI%O ,;-.= Administra3"o dos bens do asa$ ,2 Cada um dos Cn?u7es tem a administra3"o dos seus bens prprios2 *2 Cada um dos Cn?u7es tem ainda a administra3"o@ a< Dos proventos 'ue rece/a pelo seu tra/alo= /< Dos seus direitos de autor= c< Dos /ens co"uns por ele levados para o casa"ento ou ad'uiridos a t%tulo (ratuito depois do casa"ento& /e" co"o dos su/3ro(ados e" lu(ar deles= d< Dos /ens 'ue tena" sido doados ou dei,ados a a"/os os c.n$u(es co" e,clus+o da ad"inistra+o do outro c.n$u(e& salvo se se tratar de /ens doados ou dei,ados por conta da le(%ti"a desse outro c.n$u(e= e< Dos /ens "veis& prprios do outro c.n$u(e ou co"uns& por ele e,clusiva"ente utili0ados co"o instru"ento de tra/alo= #< Dos /ens prprios do outro c.n$u(e& se este se encontrar i"possi/ilitado de e,ercer a ad"inistra+o por se acar e" lu(ar re"oto ou n+o sa/ido ou por 'ual'uer outro "otivo& e desde 'ue n+o tena sido con#erida procura+o /astante para ad"inistra+o desses /ens= (< Dos /ens prprios do outro c.n$u(e se este le con#erir por "andato esse poder. N2 Fora dos asos previstos no n>mero anterior! 3 cada u" dos c.n$u(es te" le(iti"idade para a prtica de actos de ad"inistra+o ordinria relativa"ente aos /ens co"uns do casal= 3 os restantes actos de ad"inistra+o s pode" ser praticados co" o consenti"ento de a"/os os c.n$u(es. Os bens prprios s+o ad"inistrados pelo c.n$u(e 'ue seu proprietrio (art. 1678/1 CC). Contudo! eKistem a$7umas eKep38es2 G" dos c.n$u(es pode ad"inistrar: 'uando se trate de "veis 'ue& e"/ora pertencentes ao outro c.n$u(e& s+o e,clusiva"ente utili0ados co"o instru"entos de tra/alo pelo c.n$u(e ad"inistrador (art. 1678/2/e) CC)/
ou no caso de aus2ncia ou i"pedi"ento de outro c.n$u(e (art. 1678/2/0)) ou 'uando o outro c.n$u(e le con#ira& por "andato revo(vel& poderes de ad"inistra+o (art. 1678/2/#)) Ruanto aos bens omuns! a nor"a a da ad"inistra+o con$unta (art. 1678/3 CC). Podendo cada u" dos c.n$u(es praticar @so0ino< os actos de ad"inistra+o ordinria. 1 art. 1678/2 CC& atri/ui a cada u" dos c.n$u(es a ad"inistra+o e,clusiva dos se(uintes /ens co"uns: 3 proventos 'ue rece/a pelo seu tra/alo @al%nea a<= 3 os seus direitos de autor @al%nea /<= /ens co"uns 'ue levou para o casal ou 'ue ad'uiriu depois do casa"ento a titulo (ratuito& e dos su/3ro(ados e" lu(ar deles @al%nea c<= 3 /ens 'ue tena" sido doados ou dei,ados a a"/os os c.n$u(es co" e,clus+o da ad"inistra+o do outro c.n$u(e @al%nea d<= 3 os "veis co"uns por ele e,clusiva"ente utili0ados co"o instru"ento de tra/alo @al%nea e<= 3 todos os /ens do casal& se o outro c.n$u(e se encontrar ausente ou i"pedido de os ad"inistrar @al%nea #<= 3 todos os /ens do casal ou parte deles& se o outro c.n$u(e con#erir& por "andato revo(vel& esse poder @al%nea (<. /oderes do Cn?u7e administrador e do Cn?u7e n"o administrador Os poderes do Cn?u7e administrador abran7em 222 os de disposi+o de "veis co"uns tratando3se essa disposi+o de acto de ad"inistra+o ordinria @art. 7AB29/7 CC<= e a aliena+o e onera+o dos "veis prprios e dos co"uns descritos no art. 7A8B9/23a3 # CC. Casos de responsabi$idade do Cn?u7e administrador (art. 1681 CC) O administrador de bens omuns! ou de bens prprios do outro Cn?u7e o/ri(ado& salvo casos e,cepcionais @art. 7AB79/7 CC<& a prestar contas& podendo ser responsa/ili0ado no caso de n+o o #a0er ou essas contas sere" insu#icientes. Ruando a administra3"o se?a ruinosa a ponto de o c.n$u(e n+o ad"inistrador correr o risco de perder o 'ue seu& este te" a #aculdade de re'uerer a si"ples separa+o $udicial de /ens& nos ter"os dos arts. 78A89 se(s. CC. O Cn?u7e 4ue n"o tem a administra3"o dos bens n"o estL inibido de tomar providJnias a e$a respeitantes& se o outro se encontrar& por 'ual'uer causa i"possi/ilitado de o #a0er& e do retarda"ento das provid2ncias pudere" resultar pre$u%0os : art. 7A8D9 CC. D9vidas da responsabi$idade de ambos os Cn?u7es ?+o da responsa/ilidade de a"/os os c.n$u(es as d%vidas enunciadas no art. 7AD79/7/2 CC. As d%vidas contra%das por a"/os os c.n$u(es ou por u" deles co" o consenti"ento do outro @art. 7AD79/7 a CC<. Co"preende"3se nesta disposi+o 'uer a d%vidas anteriores& 'uer as posteriores ao casa"ento& e 'ual'uer 'ue se$a o re(i"e de /ens. ! consenti"ento do outro c.n$u(e n+o pode ser suprido $udicial"ente. 62" a se(uir as d%vidas contra%das por a"/os os c.n$u(es para ocorrer aos encar(os nor"ais da vida #a"iliar @art. 7AD79/73/ CC<. 1+o interessa 'ue as d%vidas se$a" contra%das antes ou depois do casa"ento& co"o n+o interessa o re(i"e de /ens. As d%vidas contra%das na constHncia do "atri"nio pelo c.n$u(e ad"inistrador e nos li"ites dos seus poderes de ad"inistra+o& e" proveito co"u" do casal& ta"/" s+o co"uns @art. 7AD79/73c CC<. - necessrio 'ue a divida tena sido contra%da e" proveito co"u". ?e(ue"3se as d%vidas contra%das por 'ual'uer dos c.n$u(es no e,erc%cio do co"rcio @art. 7AD79/73d CC<. Contudo& pode provar3se 'ue n+o ouve inten+o de proveito co"u" da parte do c.n$u(e 'ue contraiu a divida& sendo esta& portanto& de e,clusiva responsa/ilidade do c.n$u(e 'ue a contraiu. 5a"/" n+o aver co"unica/ilidade se vi(orar entre os c.n$u(es o re(i"e da separa+o. As d%vidas 'ue onere" doa4es& eranas ou le(ados& 'uando os respectivos /ens tivere" in(ressado no patri"nio co"u"& ta"/" s+o de responsa/ilidade co"u" @art. 7AD79/73e& 7AD>9/2& 7AB>9/7& 7AD>9/2 CC<. ?+o co"uns ta"/" as d%vidas contra%das antes do casa"ento por 'ual'uer dos c.n$u(es& e" proveito co"u" do casal& vi(orando o re(i"e da co"un+o (eral de /ens @art. 7AD79/2 CC<. As d%vidas 'ue onere" /ens co"uns s+o ta"/" co"uns& n+o o/stando C co"unica/ilidade a circunstHncias das d%vidas se tere" vencido antes dos /ens se tornare" co"uns @art. 7AD49/7 CC<. As d%vidas 'ue& nos re(i"es de co"un+o& onere" os /ens prprios& se tivere" co"o causa a percep+o dos respectivos rendi"entos& ta"/" s+o co"uns @art. 7AD49/2 CC<. 1ens 4ue respondem pe$as d9vidas de responsabi$idade omum Fesponde" pelas d%vidas de responsa/ilidade co"u" os /ens co"uns& e& na #alta ou insu#ici2ncia destes& os /ens prprios de 'ual'uer dos c.n$u(es @art. 7AD59/7 CC<. A responsa/ilidade dos c.n$u(es& no caso da d%vida vir a ser pa(a co" os /ens prprios& solidria nos re(i"es de co"un+o& e parciria no re(i"e de separa+o @art. 7AD59/7/2 CC<. D9vidas de eK$usiva responsabi$idade de um dos Cn?u7es ?+o as d%vidas contra%das por u" dos c.n$u(es se" o consenti"ento do outro @art. 7AD293a CC<. Co"preende"3se a'ui tanto as d%vidas anteriores co"o as posteriores ao casa"ento. As d%vidas provenientes de cri"es ou de outros #actos i"putveis a u" dos c.n$u(es& ta"/" s+o da e,clusiva responsa/ilidade desse c.n$u(e @art. 7AD293/ CC<. As d%vidas 'ue onere" /ens prprios de 'ual'uer dos c.n$u(es& ta"/" s+o prprias @arts. 7AD293c& e 7AD49/2 CC<. As d%vidas 'ue onere" doa4es& eranas ou le(ados& 'uando os respectivos /ens se$a" prprios& "es"o 'ue a aceita+o tena sido e#ectuadas co" o consenti"ento de outro c.n$u(e& s+o d%vidas prprias. 1ens 4ue respondem pe$as d9vidas de eK$usiva responsabi$idade de um dos Cn?u7es 1os ter"os do art. 7ADA9/7 CC& responde" pelas d%vidas prprias de cada u" dos c.n$u(es& os /ens prprios do c.n$u(e devedor e& su/se'uente"ente& a sua "ea+o nos /ens co"uns. 1este caso& o cu"pri"ento s e,i(%vel depois de dissolvido& declarado nulo ou anulado& o casa"ento& ou depois de decretada a separa+o $udicial de pessoas e /ens ou s de /ens. A "oratria a'ui prevista co"porta vrias e,cep4es& no"eada"ente a do art. 7ADA9/2/> CC. Por #ora do art. 7ADA9/2 CC& responde" ao "es"o te"po 'ue os /ens prprios do c.n$u(e devedor& os /ens por ele levados para o casal& ou posterior"ente ad'uiridos a t%tulo (ratuito& /e" co"o os respectivos rendi"entos& o produto do tra/alo e dos direitos de autor do c.n$u(e devedor& e os /ens su/3ro(ados no lu(ar dos "encionados e" pri"eiro lu(ar. ;"/ora estes /ens se$a" co"uns por #ora do re(i"e de /ens& a lei prote(e neste caso o credor 'ue tina e" vista os /ens 'ue o devedor levara para o casa"ento& os 'ue ad'uiria "ais tarde por erana ou doa+o& e os proventos 'ue au#eria= 'ue parecia"& aos olos de terceiros& /ens co"uns. ! art. 7ADA9/> CC& ad"ite 'ue a "ea+o do c.n$u(e devedor se$a e,ecutada i"ediata"ente se a d%vida prov" de cri"e ou de outro #acto i"putvel ao outro c.n$u(e. Compensa38es devidas pe$o pa7amento de d9vidas do asa$ 1o caso de /ens de u" dos c.n$u(es tere" respondido por d%vidas de responsa/ilidade co"u"& para al" do 'ue le co"petia& e se$a 'ual #or a ra0+o desta responsa/ilidade& o c.n$u(e 'ue pa(ou "ais 'ue a sua parte do crdito de co"pensa+o so/re o outro c.n$u(e. Crdito& por"& 'ue s e,i(%vel no "o"ento da partila dos /ens do casal& e" conse'u2ncia de declara+o de nulidade ou anula+o do casa"ento& de separa+o $udicial de pessoas e /ens& ou s de /ens& ou de divrcio& a n+o ser 'ue vi(ore entre os c.n$u(es o re(i"e de separa+o @art. 7AD89/7 CC<. ! art. 7AD89/2 CC& re(ula a iptese de tere" respondido /ens co"uns por d%vida da e,clusiva responsa/ilidade de u" dos c.n$u(es. 1este caso& nasce u" crdito de co"pensa+o do patri"nio co"u" so/re o patri"nio do c.n$u(e devedor. Iue deve ser levado e" conta no "o"ento da partila. Responsabi$idade por d9vidas no aso de separa3"o de Fato Desaparecendo a vida e" co"u" do casal& natural 'ue dei,e de aver d%vidas assu"idas e" proveito co"u" do casal. As necessidades de cada u" dos c.n$u(es& "es"o do c.n$u(e 'ue tena os #ilos a seu encar(o& dever+o ser satis#eitas atravs da atri/ui+o de ali"entos. Kais: o c.n$u(e 'ue tena a#ectado a si& e,clusiva"ente& certos /ens co"uns& ser responsvel perante o outro pelo seu enri'ueci"ento& e pelos pre$u%0os 'ue tena causado ao outro pela priva+o do uso de #rui+o do /e". Co" e#eito )os c.n$u(es participa" por "etade no activo e passivo da co"un+o* @art. 78>09/7 CC<. ;ste direito a "etade dos /ens co"uns )consu"ido*& es/atendo3se& no decurso do casa"ento : co"un+o de vida& precisa"ente por esta co"un+o de vida. Kas volta a sur(ir C super#%cie no curso de separa+o de #acto. 5rata3se de u"a conse'u2ncia da concep+o da co"un+o co"o propriedade. ; 'ue encontra& apoio directo no art. 78>09/7 CC. SUCESSES SUCESSPO LE%ITIMSRIA (arts. 2156 e ss.) Liptese A"ilcar #alece nu" acidente de auto"vel co" o seu #ilo Kanuel se" ter sido poss%vel deter"inar a orde" te"poral das "ortes. ! outro #ilo de A"ilcar& Francisco& #alece ao ter coneci"ento do acidente e das suas conse'u2ncias. ! Kanuel dei,ou 2 #ilos& o Mos e a Carla& sendo a Carla incapa0 perante o Kanuel. Dos dois #ilos de Francisco& Nu%s e Naura& o Nu%s incapa0 perante o Francisco. ;,iste co"o c.n$u(e so/revivo do A"ilcar& 6alentina. Partile a erana de A"ilcar& tendo e" conta 'ue este dei,ou /ens no valor de 2400 O e #e0 u"a doa+o de 700 O ao Kanuel PA 6
PK @700 O< PPF M C@inc. K< Nu @inc. F< Na JD Q 2 400 O D! Q 700 O M/ T 1D U DO U DSC V DID KP Q 2 400 P 700 P 0 : 0 Q 2 500 O M/ T * W++ X L% T M/ K * Y N T Z* W++ K *G @ N T , ;;- X L% T , ;;- X LI T L% @ N T , ;;- @ N T WW; LI T WW; X /resumeIse 4ue M ( pr(I Fa$eido em re$a3"o a A ' e C s"o :amados por direito de representa3"o Art2 *+N<) La ( :amada por transmiss"o Art2 *+W.) 0a transmiss"o para ser :amado ( neessLrio ter dup$a apaidade2
Le79tima do Cn?u7e U Fi$:os Art2 *,W<) ML a4ui o direito de areser Art2 *N+,) Para calcular as le(%ti"as individuais te"os pri"eiro de proceder C COLAOPO (arti#" 2104 e ss.) ?ucess+o de A
LI
RDI
Tota$ 6 WW; *-. B>4 M K C @55A : 700< : 2 Q Q 45A : 2 Q 22B **.
**. *-. @ : 2 < 8>4 @:2< Nu F Na
WW; *-. B>4 Tota$ ,W;. .N[ 2402 RD% T M/ I L% IDR Q 2 500 : 7 AA8 Q B>> RD% T .NN X 55 antes de a$u$ar a RDI! :L 4ue subtrair as despesas n"o su?eitas E o$a3"o da RD% 55 Z neste cas" n(" e2iste$ 345C) RDI T RD% @ N RDI T .NN @N RDI T *-. X Suess"o $e7itimLria
C2 do %aiato @70 000< S2 L2 122 @50 000< 1ombeiros da A?uda @70 000< PPA 1 @50000< PP C PD E@inc.A< F@rep. A< PPP % @75 000< @>0 000< L 0 O / R T @inc. D< @Snc. A< @rep. A< @inc. A< ' M R U @70 000< @5 000< @rep. A< S M I @inc. R< @70 000< @Snc. A< \ @70 000< D ] @5 000< @5 000< 1D T , W++ +++ X DID2 T ,+ +++ X Funera$ T ,+ +++ X O Glorioso ,) I temos de a$u$ar a massa patrimonia$ M/ T 1D U DO U DSC V DID M/ T , W++ +++ U *,+ +++ U + V *+ +++ T , ;<+ +++ M/ T , ;<+ +++ X *) I temos de a$u$ar a $e79tima 7$oba$ (art. 2159/1) L% T ZM/ K *G @ N L% T Z, ;<+ +++ K * G @ N T , ,*; ;;- L% @ , ,*; ;;- X
N)I a$u$ar a $e79tima individua$ da vi>va (art. 2139/1, 2 a parte) LIZ1G T L% @ [ ()&an%" $ais )&e tr6s 0il'"s) LIZ1G T , ,*; ;;- @ [ T *., ;;- LIZ1G T *., ;;- X [) I Damos a$u$ar a $e79tima dos Fi$:os LIZC!D!E!F!%G T Z L% V LIZ1G G @ n) de Fi$:os LIZC!D!E!F!%G T Z, ,*; ;;- V *., ;;- G @ W T .[W +++ @ W T T ,;< +++ LIZC!D!E!F!%G T ,;< +++ X W) I proedemos E COLAOPO para a$u$ar a LI de ada Fi$:o LIZCG T ,;< +++ V ,W +++ T ,W[ +++ X LIZDG T ,;< @ N T W; NNN LIZEG T ,;< +++ LIZFG T ,;< +++ V N+ +++ T ,N< +++ LIZ%G T ,;< +++ @ * T .[ W++ Su2 de A LI RDI TOTAL 1 *., ;;- ,+N NNN N.W +++ M C I 7AD 000 : 75 000 Q Q 754 000 ,W[ +++ ;* +++ *,; +++
' D L M 4A >>> 5A >>> 57 >>> ,WN <<< ;* +++ : > *,W <<<
0 E O ,;< +++ ;* +++ *N, +++
/ F R 7AD 000 : >0 000 Q Q 7>D 000 ,N< +++ ;* +++ *+, +++ R % D U ] B4 500 42 250 42 250 ,;< +++ ;* +++ : 2 *N, +++ TOTAL , [-< <<< LIZ'G T W; NNN V ,+ +++ T [; NNN LIZLG T W;NNN LIZMG T W; NNN V W +++ T W, NNN LIZDG T .[ W++ @ * T [* *W+ LIZ]G T .[ W++ @ * T [* *W+ ;) I CL$u$o da Ruota Dispon9ve$ %$oba$ RD% T M/ I L% I D0SC RD% T , ;<+ +++ V , ,*; ;;- V D0SC T W;N NNN I D0SC 555 A este va$or subtrair as despesas n"o su?eitas E o$a3"o 555 RD% T W;N NNN V ,W+ +++ T [,N NNN RD% T [,N NNN X -) I CL$u$o da Ruota dispon9ve$ Individua$ da viuva RDIZ1G T RD% @ [ RDIZ1G T [,N NNN @ [ T ,+N NNN RDIZ1G T ,+N NNN X .) I CL$u$o da 4uota dispon9ve$ individua$ dos Fi$:os RDIZC!D!E!F!%G T ZRD% V RDIZ1GG @ n) Fi$:os RDIZC!D!E!F!%G T Z[,N NNN V ,+N NNNG @ W T ;* +++ RDIZC!D!E!F!%G T ;* +++ X