Escolar Documentos
Profissional Documentos
Cultura Documentos
CRENAS E ATITUDES:
UM ESTUDO SOCIOLINGUSTICO
NA CIDADE DE PRANCHITA/PR
85
ISSN: 1517-7238 V. 11 n 21 p. 85-108
ABSTRACT: The study of beliefs and attitudes has been increasingly valued
in the field of Sociolinguistics, as, by means of such data, it is possible to
clarify phenomena that cannot be explained only by the linguistic context. In
relation to that, another factor is extremely important for the analysis of
facts connected with language: the appraising attitudes that each speaker
attributes to his/her speech and to the other varieties present in the area.
This is the reason why the object of study in this work is the beliefs and
attitudes of the speakers from the town of Pranchita/PR. Therefore, this
work aims at (i) verifying its inhabitants opinions concerning the varieties
present in the area; (ii) describing and analyzing the speakers feelings and
opinions in relation to the language of the neighboring country, Argentina.
With approximately six thousand inhabitants, Pranchita is ethnically constituted
by descendants from several nationalities: Italians, Germans, Polish, Spanish,
besides the fact it is on the border with Argentina. The corpus of this work
consists of oral records collected within the scope of the interinstitutional
Project Linguistic Beliefs and Attitudes: a study of the relationship between
Portuguese and other contact languages, whose informants were divided
according to sex, age and school level. Overall, 17 interviews were analyzed
by using, as theoretical basis, the works by Labov (2008), Lpez Morales
(1993), Moreno Fernndez (1998) and Blanco Canales (2004) among others.
1INTRODUO
17
Certamente, o contexto histrico do sculo XVI influenciou, sobremaneira, o modo
de pensar do imperador perante as lnguas, pois Carlos V falava espanhol com Deus
porque foi obrigado pela nobreza castelhana a converter-se ao Catolicismo, passan-
do a frequentar missas rezadas em espanhol. O imperador usava o italiano para falar
com as mulheres, visto que o sculo XVI apresentava o movimento artstico do
Renascimento e era a lngua usada pelos artistas desse perodo. Falava francs aos
homens, pois era a lngua da polcia e do status social na poca. E em alemo,
Carlos V falava com seu cavalo, j que ambos entendiam-se muito bem, posto que o
imperador era alemo e seu cavalo era o ltimo elemento que o unia ptria. 87
ISSN: 1517-7238 V. 11 n 21 p. 85-108
18
Baldaqu Escandell, em sua tese, fornece dados numricos sobre trabalhos reali-
zados acerca de atitudes lingusticas. O autor, em consulta feita base de dados da
Modern Language Association of America (MLA Bibliography), mostrou que h 1987
registros de publicaes editadas entre os anos 1981 e 1998, surgidas com a palavra
atitudes em qualquer dos campos da base de dados. Consulta realizada na base de
dados do Educational Resources Information Center do US Department of Education
(ERIC) mostrou 1645 registros de publicaes editadas entre os anos de 1982 e 1996
que apresentam as palavras language attitudes.
19
No original: [ ] una de las bases sobre las que se asienta la actitude lingstica
es l conciencia sociolingstica: los indivduos forjan actitudes, del tipo que sea,
porque tienen conciencia de una serie de hechos lingsticos e sociolingsticos que
les conciernen o les afectan (MORENO FERNNDEZ, 1998, p. 181).
20
Em mbito brasileiro, Silva-Poreli apresenta em sua dissertao de mestrado re-
88 senhas de trabalhos realizados de 1976 a 2010 publicados no Brasil.
ISSN: 1517-7238 V. 11 n 21 p. 85-108
21
No original: Un estado de disposicin, una variable que interviene entre un est-
mulo que afeta a la persona y su respuesta a l (LOPEZ MORALES, 1993, p. 231-
90 232).
ISSN: 1517-7238 V. 11 n 21 p. 85-108
22
No original: La actitud se entiende como un estado interno del indivduo, una
disposicin mental hacia unas condiciones o unos hechos sociolingsticos concre-
tos; en este sentido, la actitud sera una categora intermedia entre un estmulo y el
comportamiento o la accin individual (MORENO FERNANDEZ, 1998, p. 182-183). 91
ISSN: 1517-7238 V. 11 n 21 p. 85-108
23
No original: Lexistncia daquesta estructura tripartida es justifica perqu per a
reaccionar duna manera consistent respecte dun objecte se nha de tenir primer
algun tipus dinformaci (dimensi cognitiva). Noms si es t alguna informaci es
podr avaluar (dimensi afectiva o avaluativa) i, posteriorment, aquests coneixements
i aquesta avaluaci produiran uma determinada predisposici a actuar (dimensi
conductual) (BALDAQU ESCANDELL, s/a, p. 229).
24
No original: La actitud es una conducta, una reaccin o respuesta a un estmulo,
esto es, a una lengua, una situacin o unas caractersticas sociolingusticas determi-
92 nadas (MORENO FERNNDEZ, 1998, p. 182).
ISSN: 1517-7238 V. 11 n 21 p. 85-108
26
A ttulo de ilustrao, podemos citar o caso da cidade-estado Cingapura, locali-
zada na sia. H na localidade quatro lnguas oficiais: ingls, mandarim, tmil e
malaio. O malaio a lngua nacional e o ingls usado como lngua comercial dado
o considervel crescimento dessa ilha-estado nos ltimos anos. As crenas e atitu-
des so de suma importncia tanto no caso de Cingapura como em sociedades
menores, pois levam o falante a eleger determinada lngua em detrimento de outra. A
eleio de uma lngua decorrente de crenas e atitudes positivas em relao a essa
variedade, ou seja, a lngua eleita ser, normalmente, a de maior status dentro de
94 uma comunidade.
ISSN: 1517-7238 V. 11 n 21 p. 85-108
27
No original: El mantenimiento se ve favorecido por factores y realidades sociales
de muy diversa clase, que se pueden agrupar en torno a tres conceptos: estatus,
demografia y apoyo de las instituciones; cuanto mejor sea el estatus de uma lengua,
cuantos ms hablantes tenga y cuanto mayor sea el apoyo institucional recibido, ms
possibilidades habr de que se mantenga. En el momento en que uma comunidad
comienza a elegir una lengua en mbitos o dominios en los que tradicionalmente se
h utilizado outra, comienza el desplazamiento y la sustitucin de la lengua est en
curso (MORENO FERNNDEZ, 1998, p. 250). 95
ISSN: 1517-7238 V. 11 n 21 p. 85-108
28
No original: El xito de este modo de trabajo est en los benefcios que se obtienen
para valorar el funcionamiento de un modelo educaticvo y sus probabilidade de
xito: las conclusiones que proporcionan los anlisis permiten retocar los planes de
estudio de los centros educativos, los contenidos de las asignaturas, el tiempo dedi-
cado a la ensenanza de cada lengua y las tcnicas pedaggicas empleadas en el
96 aula, entre otros aspectos (MORENO FERNNDEZ, 1998, p. 324).
ISSN: 1517-7238 V. 11 n 21 p. 85-108
29
Os dados aqui apresentados fazem parte da dissertao intitulada Crenas e Ati-
tudes Lingusticas em Pranchita: um estudo da relao do portugus com lnguas de
contato, de autoria de Greize Alves da Silva-Poreli e orientada por Vanderci de
Andrade Aguilera. 97
ISSN: 1517-7238 V. 11 n 21 p. 85-108
30
A pesquisa ocorreu apenas na zona urbana de Pranchita. Ncleos rurais, como
98 colnias polonesas, no foram inquiridas.
ISSN: 1517-7238 V. 11 n 21 p. 85-108
31
Em decorrncia de problemas com o equipamento utilizado na coleta, a gravao
correspondente ao informante 9 ficou inutilizada.
99
ISSN: 1517-7238 V. 11 n 21 p. 85-108
Grfico I - Questes 11 e 12
40% 37%
35%
30%
30% Espanhol
25%
25% Italiano
19%19% 20%
20% Alemo
15%15%
15% Brasileiro/Portugus
10%
10% Polons
5% 5%
5% Guarani/Paraguaio
0% Ningum
11 - Comparando essas lnguas: argentino, 12 - E quem fala pior? Por qu?
paraguaio, italiano e alemo, quem fala Ingls
melhor? Por qu?
32
O Projeto Crenas e Atitudes Lingusticas: um estudo da relao do portugus com
lnguas de contato, do qual derivou a dissertao (SILVA-PORELI, 2010), que serviu
de base para este artigo, desenvolveu-se em seis localidades do Sudoeste e Oeste
paranaenses, assim numerados: 001 Santo Antnio do Sudoeste, 002 Pranchita;
003-Capanema, 004 Foz do Iguau, 005 Marechal Cndido Rondon e 006
Guara.
33
Os informantes citam Dom Lucca como argentino, porm, Wachowicz (1985) e
Krger (2004) relatam que ele era paraguaio. 101
ISSN: 1517-7238 V. 11 n 21 p. 85-108
34
Ressaltamos o alto ndice de no formulao da questo, relacionada ao polons,
104 que no sabem a que atribuir.
ISSN: 1517-7238 V. 11 n 21 p. 85-108
105
ISSN: 1517-7238 V. 11 n 21 p. 85-108
6 CONSIDERAES FINAIS
REFERNCIAS
107
ISSN: 1517-7238 V. 11 n 21 p. 85-108
108