Você está na página 1de 93

I

Mémií m Campos de U m a

Vtwulo cm Aracaju Slí, cm


formado cm Ingcnharia
Xpunom* a pela KncoIo Agronômica
ék I fílA hm Cruz das Almas na
Mferaanaaodc 19M*.
b a 1970. iniciou sua trajetória de
«m m c pesquisa na Universidade
fadaralde Sergipe, lim 1972. assumiu
i w w » da Prefeitura Municipal de
Aaacapa. o cargo de Diretor do
(kyMaacMo de Serviços Urbanos,
«Maadnaa implantação e recuperação
de h n p o e Jardins da cidade de

De 1984 à 1988, assumiu o cargo


dk h tfca u da Cidade Universitária,
asado a oportunidade de implantar
« a «afeas Obras o Horto de Apoio
Uarverutário.
lacwwoa na UFS as seguintes
átcflM fe Morfoktgia dos Vegetais
S sp eria rtt, Sistem ática de
Fawrágamoa, Botânica Econômica e
flh— aaBÉácasde Painfiiwio.
Atualmenlc, tem ministrado
C m m 9 palestras nas áreas de
pdH#rara * JraAaafam e atom de
sarar ra a » « p o a M Técnico da
n m ttm .
Glossário de
Plantas Ornamentais
Tropicais
SUMARIO

Apresentação ........................................................................................ 5

Agradecimentos................................................................................... 9

Introdução................................ .......................................................... 11

Estrato Herbáceo........................................................................ ........ 13


Gramados................................................................................ 15
Relvados ........... ........................................................................ 17
ForraçÕes.................................................................................. 19
Ervas Foliares..............................................................................22
Ervas Floríferas...........................................................................29

Estrato Arbustivo...................................................... 23
Arbustos Foliares....................................................................... 35
Arbustos Floríferos...................................................................... 40

Estrato A rbóreo.................................................................. - .........43


Árvores Foliares...........................................................................45
Árvores Floríferas............................................... 54

Palmeiras Tropicais.............................—............................................. 57

Trepadeiras Tropicais — .......... ............................. - ............................

, jj : • r ni
Plantas A quáticas.............. .............. - ....... ......................................

Galeria de F o to s....... .......-.................................................

Bibliografia............. ...............................................................................

3
.

i
A PR E SE N T A Ç Ã O

As cidades modernas enfrentam grandes desafios no que se refere á presença


do verde no ambiente urbano, devido, principalmente, aos espaços cada vez mais
restritos que são destinados ao paisagismo. Há também uma grande lacuna nas
escolas quanto ao ensino de práticas de jardinagem e paisagismo o que leva á
escassez de jovens preocupados com a presença de jardins, praças, parques no
ambiente ao seu redor. O aquecimento global, o efeito estufa, e outros temas da
atualidade, bastante discutidos na mídia, vêm despertando a sociedade para os
graves problemas que os habitantes dos centros urbanos enfrentarão em um
futuro bem próximo. Nesse contexto, toma-se imprescindível que as informações
sobre os principais tipos de plantas, características e usos sejam disponibilizadas
de uma forma simples e prática, que possam orientar os gestores públicos e leigos,
quanto à escolha das plantas a serem usadas nos espaços ainda disponíveis nas
cidades. O livro “Glossário de Plantas Ornamentais Tropicais" do estimado
professor Antonino Campos de Lima é uma contribuição valiosa para todos
aqueles que pretendem adquirir conhecimentos básicos sobre a nossa flora.

5
A PRESEN TA ÇÃ O

Numa obra simples, mas de grande relevância para os profissionais que


trabalham com Jardinagem e Paisagismo, o Professor Antonino Campos de Lima
conseguiu reunir informações sobre as espécies mais empregadas com esta
finalidade. Seguramente há uma carência grande em obras específicas da área para
a região Nordeste. Assim, com sua experiência acumulada e iniciativa impar o
Professor Antonino vem quebrar uma tradição “precisamos gerar conhecimentos
nossos e não apenas importarmos das demais regiões”.
Neste livro é possível obter informações rápidas sobre grupos de espécies
para elaboração de projetos e para facilitar o reconhecimento destas. E ainda, uma
relação com os nomes populares, nomes científicos e as respectivas famílias
botânicas daquelas de uso comum na Jardinagem e no Paisagismo.

Prof. Robério Anastácio Ferreira


Dr. em Fitotecnia / Sementes
A G R A D E C IM E N T O S

A Minha Querida Esposa, Giovanina Gallotti de Lima, companheira há mais


de quarenta anos pelo estímulo e paciência.
A meu filho, Julio César Gallotti Lima, primogênito e companheiro
inseparável pela dedicação e esforço na digitação de parte desse e de outros
trabalhos.
A minha filha Antonina Gallotti Lima Leão, Bióloga e Advogada, Mestra em
Direito Ambiental e Professora de Gestão Ambiental, pelo incentivo e apoio na
elaboração desse trabalho.
Ao meu filho Ricardo Galloti Lima, Arquiteto Paisagista, empresário na área
de paisagismo em Sergipe, pelas contribuições e estimulo.
Ao meu filho Rodrigo Gallotti Lima, Engenheiro Ambiental, Mestre em
Desenvolvimento Ambiental e Doutorando em Bioenergia, pelo incentivo e
contribuições importantes.
Ao meu genro e noras pelo incentivo e apoio.
Ao Doutor Robério Anastácio Ferreira, Engenheiro Florestal, Pesquisador
em Fitotecnia e Sementes, Professor da Universidade Federal de Sergipe, pelo
estimulo, pela apresentação e pelas contribuições valiosas no decorrer do nosso
trabalho.
A Pesquisadora Maria Salete Alves Rangel, Bióloga e Pesquisadora em
Agricultura Tropical, que há décadas exerce as suas atribuições profissionais na
Embrapa em Sergipe, cuja trajetória profissional tem fortes participações nas áreas
de arborização urbana e paisagismo, pelas importantes contribuições, pela
apresentação e pelo estímulo.
IN T R O D U Ç Ã O

/ \ pós três décadas de trabalho no campo do paisagismo e tendo passado


I jl J l muito tempo militando na pesquisa e no ensino universitário das botânicas
2* i (Organografia, Sistemática e Botânica Econômica), tivemos a oportunidade de
I conviver com a angústia de Arquitetos, Agrônomos, Biólogos, Engenheiros
Florestais e demais paisagistas no campo pertinente à nomenclatura científica das
I plantas. A proliferação de nomes populares na vegetação ornamental sempre foi
um entrave sério à sua identificação correta. Cada região tem a sua própria
I nomenclatura popular, o que tem causado uma absoluta confusão quando se
I pretende elaborar um projeto de paisagismo ou, simplesmente, introduzir uma
I espécie de outra região. Visando facilitar essa compreensão, nos propomos a
H reunir informações taxonômicas e elaborar esse glossário, que não tem a pretensão
de tornar-se um manual essencialmente científico, em face das mudanças que
SM ocorrem nos estudos da taxonomia, mas ser uma contribuição que pretende
exclusivamente, colaborar com o entendimento e a identificação da vegetação
ornamental, comumente utilizada no paisagismo tropical.
Nesta edição apresentamos apenas uma relação de nomes populares e
Hk científicos das espécies botânicas ornamentais mais conhecidas, sem a
I preocupação de situá-las no seu táxon, citando exclusivamente o nome popular, a
I espécie botânica e sua correspondente família botânica. Alguns nomes científicos,
I bem como suas famílias possuem duas nomenclaturas em virtude da transição
entre os Sistemas de Classificação de Engler e o novo Sistema de Arthur
m á Cronquist, de conformidade com APGII (2003).
Alguns autores adotam nomenclaturas especiais para enquadramento de
I determinados grupos vegetais, pela sua importância no contexto do paisagismo,
■ H como as bromeliáceas, cactáceas, melíferas, tóxicas, plantas corantes,
■ H j despoluidoras ou bioindicadoras, além dos grupos especiais que compõem os
relvados e forrações já incluidos no estrato herbáceo proposto neste trabalho.
Esperamos que essa publicação contribua, com os paisagistas da minha
região, cujo acesso à bibliografia regional tem sido difícil em virtude da escassez,
quando se trata de vegetação utilizada no nordeste.

11
ESTRATO
HERBÁCEO
GRAMADOS

Os gramados representam o mais importante grupo de plantas ornamentais


I rasteiras que se conhece. São diversas espécies botânicas todas da família
I Gramineae mais modemamente conhecida como Poaceae. Vegetam nas mais
I adversas condições climáticas possíveis e se constituem no único revestimento
I herbáceo capaz de resistir ao pisoteio constante como ocorre nas áreas esportivas.
I Todas as espécies de gramíneas vegetam a pleno sol e não se desenvolvem
I adequadamente em condições de sombra. Em locais com pouca luminosidade a
I grama apresenta crescimento irregular e frágil. Alguns botânicos costumam
I classificar os gramados em: gramados esportivos, gramados visuais e gramados
I de contenção.
Os gramados esportivos são destinados a revestimentos de campos de
I futebol, golfe e outros esportes. Geralmente são espécies de folhas estreitas
I resistentes, como os representantes dos gêneros: Cynodon, Zoysia e outros. Entre
I os representantes mais importantes temos a espécie Cynodon dactylon (grama-
I seda) com as suas variedades “Bermuda-grass” e “Tiffion”, usadas na
I implantação de gramados em estádios esportivos. A grama Zoysia Japonica
I (grama-esmeralda) além de muito resistente ao pisoteio, apresenta um visual
I muito bonito e boa resistência à salinidade o que a credencia para utilização em
I jardins litorâneos, canteiros de praças, avenidas e condomínios de praia.
Os gramados visuais são aqueles cujo efeito estético, independente da
I rusticidade, favorecem o embezelamento do jardim e nessa linha, inúmeras
I espécies de gramineas são utilizadas em paisagismo como: grama-havaiana
j (Zoysia cynica), grama-japonesa (Zoysia matrella), grama-inglesa, ou Santo
Agostinho ( Stenotaphrum secundatum), gram a-São-Carlos (Axonopus
compressus), grama-batatais (Paspalum notatum) e a própria grama-esmeralda
I (Zoysia Japonica) cujo efeito estético e resistência têm favorecido à sua ampla
i utilização.
Os gramados de contenção são utilizados em áreas acidentadas com objetivo
de proteger as encostas ou taludes. São comuns em rodovias e áreas industriais
para proteger os aterros 1 cortes, nessa linha recomenda-se o uso de gramíneas
que, além de resistentes à seca, tenham uni sistema radicular bem formado e
abundante para fixar bem o solo e evitar erosões.

15
Temos no Brasil produtores de grama em quase todos os estados, como é o
caso da Itograss, atualmente o maior produtor brasileiro, com sede no Rio de
Janeiro, porém com Unidades de Produção no país inteiro, comercializando grama
de excelente qualidade e com uma vasta rede de distribuição, principalmente
cultivares especiais como a Esmeralda Imperial, da espécie (Zoysiajaponica), e as
bermudas, como Tiíway-419 e Celebration ambas da espécie (Cynodon dactylon),
além da Santo Agostinho (Stenotaphrum secundatum), São Carlos (Axonopus
compressas) e a Seashore (Paspalum vaginatum).
No nordeste brasileiro, atualmente contamos com inúmeras variedades de
gramineas, estética e geneticamente melhores, plantadas por meios mecânicos,
comercializadas em rolos, tapetes e plugs, com notáveis avanços tecnológicos.

Principais Espécies de G ram in eas O rn a m e n ta is

NOME POPULAR NOME CIENTÍFICO FAMÍLIA BOTÂNICA


grama-gengibre Paspalum maritimum Poaceae (Gramineac)

grama-azul ^Festucc^laucci Poaceae (Gramineae)

gramu-ami-de-keuiucky Poa pratensis Poaceae (Gramineae)

grama-batatais Paspalum noíatum Poaceae (Gramineae)

grama-bcrmuda Cynodon dactylon Poaceae (Gramineae)

grama-esmeralda Zoysiajaponica Poaceae (Gramineae)

grama-havaiana Zoysia tenuifolia Poaceae (Gramineae)

grama-humídicola Brachiaria humidicola Poaceae (Gramineae)

grama-ingiesa-varicgada Stenotaphrum secundatum varieg. Poaceae (Gramineae)


grama-japonesa í Zoysia matrella Poaceae (Gramineae)
grama-pangoia D igitaria decum bens Poaceae (Gramineae)
grama-pé-de-gaJ inha Eleusine indica Poaceae (Gramineae)
grania-são-carios Axonopus compressas Poaceae (Gramineae)
grama-sto.-agostinho Stenotaphrum secundatum Poaceae (Gramineae)
grama-seashore Paspalum vaginatum Poaceae (Gramineae)
RELVADOS

Entende-se por relvado ou relva um grupo de plantas de porte reduzido,


I diferenciado do grupo das gramineas, por ser composto por espécies de diversas
■ famílias botânicas, resistentes ao sol pleno como os gramados e caracterizam-se
I pela variedade de cores e texturas. Os relvados não possuem a resistência dos
■ gramados por isso são revestimentos visuais, muito utilizados em associação com
I as gramineas para quebrar a monotomia do verde. São comumente confundidos
I com gramados em função do seu uso na jardinagem, como ocorre com a grama-
I preta (Ophiopogon japonicus) da família Ruscaceae (Liliaceae), muito utilizada
I como relvado e forração pela sua relativa resistência à pouca luminosidade. A
I conhecida grama-amendoim {Arachis pumila eArachis pintoi), família Fabaceae
I (L eg u m in o sae), g ram a-m ed alh in h a (D ichondra m icrocalyx) família
I Convolvulaceae, entre outras espécies botânicas de porte reduzido.
Os relvados se diferenciam das tradicionais forrações por serem heliófilos
I (sol pleno), enquanto as forrações são plantas umbrófilas (de sombra). Também
I são responsáveis pela policromia rasteira dos gramados ornamentais, em virtude
I da sua diversidade de cores e texturas.

Portulaca grandiflora / onze-horas

17
Principais Espécies de Relvados

NOME POPULAR N O M E C IE N T ÍF IC O F A M ÍL IA BOTÂNIC a


amendoim-forrageiro Arachis pinloi Fabaceae (Leguminosae)
amcndoim-rasteiro 1 Arachis repens Fabaceae (Leguminosae)
anil-dc-gramado Indigofera campestris Fabaceae (Leguminosae)
aptenia-rosa J Aptenia cordifolia | Aizoaceae
bambuzinho Pcristrophe angusti/olia Acanthaceae

barlería I Barleria repens Acanthaceae

beldrocga Portulaca oieracea Portulacaceae

bromélia-sanguínea Guzmania sanguínea Bromeliaceae

cnbeça-dc-lradc Melocactus zehntneri Cactaceae

cinerária | Senecio cineraria Asteraceae (Compositae)

eravma Dianihus chinensis Caryophyilaceae

crisla-dc-galo Celosia argentea Amaranthaceae

eríca Cuphea gracitis Lythraceae

gerAnio Pelargonium roseum | Geraniaceae

mangerico-branco Allemanthera bettzicleina Amaranthaceae

mangerico-vermelho Altemantherafico idea I Amaranthaceae

maigarida-de-brejo Sphagnetico/a trilobata Asteraceae (Compositae)

medalhinha I Dichondra microcalyx j Convolvulaceae

maigaridinha-rasteira Spilanthes repens Asteraceae (Compositae)

mini-rosa ! Rosa chinensis var. mínima j Rosaceae

onze-horas Portulaca grandiflora Portulacaceae |

rabo-de-macaco j Acahpha hispida j Euphorbiaceae


M JMÊgÊÊtBÊÊÈÊÈÊ
ruélia-roxa Ruellia squarrosd Acanthaceae

salvia-vermclha 1 Salvia splendens I Lamiaceae (Labiatac)

setccresia (viuvính*) Tradescahtiapallida Commelinaceae


trevo-do-pará j Juslicia pectoralis ----------- -------------------
| Acanthaceae
verbeoa Verhena hyhrida Vcrbenaceae
FO RRA ÇÕ ES

As forrações são representadas por plantas ornamentais de pequeno porte que


têm a capacidade de sobrevivência em ambientes de sombra. São alternativas
importantes para áreas sombreadas; vale ressaltar que nenhum vegetal sobrevive
na ausência total da luz, em virtude das suas necessidades metabólicas. A
fotossíntese, que é a assimilação clorofiliana, síntese das substâncias absorvidas
pelas raízes e armazenadas nas folhas, só é realizada em presença de luz. Existem
espécies botânicas que conseguem metabolizar em luz indireta, é o caso das
forrações e outros vegetais de porte mais elevado. As gramas e as relvas não se
desenvolvem em ambientes de sombra, daí a importância das chamadas forrações.
Alguns autores consideram os relvados como forrações de sol.
N a região tropical em locais sombreados é muito comum a utilização de
forrações como: jibóia (Epipremum pinnatum), família Araceae, violeta-roxa
(Hemigraphis altematá), família Acanthaceae, Zebrina (Tradescantia zebrina),
família Commelinaceae, Beijo-de-ffade (Impatiens balsaminá), família
Balsaminaceae, entre inúmeras outras plantas representadas na tabela.

19
P rin c ip a is E s p é c ie s d e F o r r a ç õ e s

N O M E C IE N T IF IC O F A M ÍL IA B O T iü f
AcaJipha reptans Euphorbiaccac
acalifa-rainteira v
A juga reptans 1 Lamiaceae
ajuga 1 ___________________
azulzmha Evolvulus glomeraius Urticaceae

barba-dc-velho
I Tillandsia usneoides 1 Bromeliaceae

barlcria-vermelha Barleria repens Acanthaceae

beijo-de-frade ■ Impaliens balsamina i Balsaminaceae

begônia - olmo Begônia ulmifolia Begoniaceae

brilhantina j Pilea microphylla 1 Urticaceae

clorófíto Chlorophytum comosum ‘ Liliaceae

calaléia - leopardo Calathea leopardina M arantaceae

calanchoc Kalanchoe hlossfeldiana Crassulaccae

crista-de-galo Celosia argentea , A m aranthaceae

dinheiro-um-penca Callisia repens C om m elinaceae

espadinha-de-são jorge I Sansevieria trifasciata i Liliaceae

epícca Epticia cupreaia Gesncriaceae

fitonia Fittonia verschaffeltii A canthaceae

grama-preta Ophiopogon japonicus Liliaceae

hera-verdadeira i Hedera canariensis Araliaceae

hemígrafis Hemigrapis repanda Acanthaceae

jibóia j Epipremnum pinnatum i A raceae

maranta-cascavel Calathea insignis Marantaceae 1

maranta-bicolor Maranta bicolor ! M arantaceae

maranta-rasteira Maranta leuconeura M arantaceae


Im m
pilea ! Pilea nummulariifolia 1 U rticaceae

pitea-alumínio Pilea cadlerei Urticaceae


peliônia
j Pellionia pulchra 1 U rticaceae
P rin cip a is E sp é c ie s d e F o r r a ç õ e s

1 NOME POPULAR N O M E C IE N T IF IC O F A M ÍL IA B O T Â N IC A 1
Pcperomia Peperomia ohtu sifolia Pipcraceae

pcpcrom ia-zebra Peperomia sandersii > Pipcraceae

repolho-ornamental tírassico oleraceae Brassicaccae (C ruciferac)

sclagincla ( musgo ) Sellaginella Kraussiana 1 Sellaginellaccae

verbena Verbena hybrida Verbenaceae

violeta-roxa Hemigraphis alternata A canthaceae

violcta-verde Lyciantes asarifolia Solanaceae

zebrina Tradescantia zebrina | Com m el inaceac

H em ig ra p h is a lte rn a ta / v io le ta -ro x a
ERVAS FOLIARES

Nesse grupo de plantas, além de algumas espécies de sombra, encontramos


inúmeros representantes que vegetam a sol pleno, como é o caso de espécies,
como: Agave-branco (Agave angustifolia), fam ília Agavaceae, Reodiscolo
(tradescantia spathacea), família Araceae, Espada-de-são-jorge (,Sansevieria
trifasciata), família Ruscaceae, Alpínia-amarela (Alpinia zerumbet), família
Zingiberaceae, entre inúmeras outras. Nas plantas de sombra destacam-se
espécies como: Maranta-araruta (M aranta arundinacea), família Marantaceae,
Comigo-ninguém-pode (.Dieffenbachia maculata), família Araceae, Asplênio
(Âsplenium nidus), família Aspleniaceae, Calatea-zebra (Calathea zebrina),
família Marantaceae, Clorófito (Chlorophytum cornos um), família Agavaceae,
além de vários outros. As ervas ornamentais foliares sào muito utilizadas para
decoração de jardineiras e vasos em ambientes internos e externos e para criar
ilhas vegetais em arranjos de gramados ou arranjos de interior. As ervas se
diferenciam dos arbustos, não só pelo porte que geralm ente é menor, como pela
constituição do caule, que é mais lenhoso nos arbustos.

Dieffenbachia amoena / comigo-ninguém-pode


Principais Espécies de Ervas Foliares

NOME POPULAR NOME CIENTÍFICO FAMÍLIA BOTÂNICA


abacaxi-v erm elh o Ananas bracteatus Bromeliaceae

aecmea Aechmea aquilega Bromeliaceae

afclandra Aphelandra squamo.su Acanthaceac

agave-branco Agave angustifolia Agavaceae

agave-ind u strial Agave sizalana Agavaceae

agave-listado Agave vituriae reginae | Agavaceae

agave-ornam cnlal Agave attenuata Agavaceae

agave-yuca Yuccafilamentosa Agavaceae

agloncm a Aglonema comutatum Araceae

alçafrào Crocus sativus Iridaceae

alfm etào Asparagusfalcatus Liliaceae

alfmete-melindre Asparagus setaceus Liliaceae

alfincte-pendente Asparagus densifloras Liliaceae

alpinia-am arcla | Alpinia zerumbet Zingiberaceae

alpinia-variegada Alpinia sanderae Zingiberaceae

alocasia-pulmão Alocasia cuprea Araceae

alocasia-taioba í A lo c a sia macrorrhizos Araceae

alocasia-punhal J Alocasia amazônica Araceae

aloe-omamenial • A lo e arbor&cens Asphodelaceae (Liliaceae)

aloe-babosa Aloe vera Asphodelaceae (Liliaceae)

«Jtemantcra t A ite m a n th e rü àulata Amaranthaceac

am ocna 1 Dieffenbachia amoena Araceae

• m i* 1 . A nanas bracteatu s Bromeliaceae

anmga Montrichandia liniifera Araceae

H, Anthunum c ris tu lh w m Araceae

aralia-japoncsa F a tsia japonica Araliaceae


Principais Espécies de Ervas Foliares

NOME POPULAR NOME C IE N T IF IC O


araruti-variegaila Maranta arundinacea Marantaceae
asa-de-andorinha Nephrolepis biserrata Davalliaceae
tsplênio Asplenmm nidus Aspleniaceae
avença I Adiantum raddianum Pteridaceae
bambu-de-jardim Bambusa grassilis Poaceae (Graminae)
bambu-mctake Bambusa metake Poaceae (Graminae)
bambiwmiJtípiex Bambusa mulliplex Poaceae (Graminae)
bambu-miniatura Sasafortunei | Poaceae (Graminae)
barobo-dourado Phyllostachys aurea Poaceae (Graminae)
bambu-mossò 1 Phyllostachyspubescens Poaceae (Graminae)
barba-de-seipcnte Ophiopogonjaburan Ruscaceae (Liliaceae)
begônia-tropical | Begônia semperflorens 1 Begoniaceae
begonia-rex Begônia rex Begoniaccac
boli-dc-ncve I Echeveria elegans Crassulaceae
biTisilia^de-sebc Pedilanthus tithymaloides Euphorbiaceae
broméüa-giLsmânia Guzmania ligulata Bromeliaceae
bmméba-Iistrada Vriesea splendens BromeJiaccae
broméliVvermcJha Aechmea mexicana Bromcliaceac
hromélia-de-sol Aechmea blanchetiana BromeJiaccae
broméJia-zebra Aechmea chantinii Bromeliaceae
broméJía-do-iiloral ; Neoregelia cruenta B rom eliaceae ià
cacto-porco-espinJio j Opuntia tunicata 1 C actaccae
eaíé-de-saiâo . Aglaonema commutatum A raccae
calatca-burle-marx i Calathea burle-marxii 1 Marantaceae

Calathea carlína Marantaceae


k ciiiici-lcopirdina
Calathea leopardina Marantaceae

4
P rin cip ais E sp écies de Ervas Foliares

1 NOM E POPULAR N O M E C IE N T ÍF IC O FAM ÍLIA BOTÂNICA ■


cal atea-maran ta Calathea hackemiana Marantaceae
calatea-metalica Calathea eximia Marantaceae
calatea-pratcada Calathea argyraea Marantaceae
calatea-zebra Calathea zebrina Marantaceae
caladio Caladium hortulanum Araceae
cana-fíta Arundo donax Poaceae (Graminae)
capim-sanlo CymbopogonJlexuosus Poaceae (Gramineae)
capira-limão Cymbopogon citratus Poaceae (Gramineae)
capim-citroncla Cymbopogon martinii Poaceae (Gramineae)
capim-citronela-ceilão Cymbopogon nardus Poaceae (Gramineae)
capim-citronela-de-java Cymbopogon winterianws Poaceae (Gramineae)
capim-chorào Eragrostis curvula Poaceae (Gramineae)
capim-rabo-dc-burro Andropogon bicomis Poaceae (Gramineae)
capim-azul Festuca glauca Poaceae (Gramineae)

capim-bambu-miniatura Sasa fortunei Poaceae (Gramineae)

capim-dos-pampas Cortaderia selloana Poaceae (Gramineae)

capim-do-tcxas Pennisetum setaceum Poaceae (Gramineae)

capim-de-fita Phalaris arundinacea Poaceae (Gramineae)

capim-palmctra - Curcutigp eapilulata J Amaryllidaceae

caroá Neoglaziovia variegata 1 Bromeliaceae

c*vatiníi*-*i»*nte Equisetum giganteum J Equisetaceae

chifrc-dc-vcado Platycerium bifurcatum Polypodiaccae

ctocrárro Seneaa douglasii ' Aateraceac

cistus Cissus rhombifolia 1 Vitaceae


I Chlomphvtum epmotum Ágávacéae (Atnaryllidaccae)

colocasia Colocasia escuienía Araccac


PhUodmàrom r

Phiíodendron hipmnatijidum

PkéUféendnm tmbe

f\\odcnâí'*-4im m zàm Ê Phiíodendron melinonii Araceae

ilo d m lro -m n ^ Phiíodendron oxycardium Araceae dti

fílodendro-cankde-^ivjlo Phiíodendron stenolobum Araceae

Phú</áendron undulütum Araceae

filíxícndro fa-.tcfm Phiíodendron renauxa Araceae

fílantus P kílotuktii arfmãcmUt Eupbortnaceac

gcmã-dc-ovo Pu miefxmúu.mum reticulatum Acanthaceae

6
Principais Espécies de Ervas Foliares

NOME POPULAR NOME CIENTÍFICO FAMÍLIA BOTÂNICa I


iresine Iresine herbstii Amaranthaccae

j atrofia Jatropha podagrica Euphorbiaceae

junco-de-jardim Hakonechloa macra Poaceac

laranjinha Citrus mitis Rutaceac

linho Linum usitaíissimum Linaceae

maranta-araruta Maranta arundinaceae Marantaccae

maranta-cascavel Calathea insignis Marantaceac

maranta-tigre Calaíhea tigrina i Marantaceac

mini-formio-variegado Phormium tenax Agavaceae (Liliaceae)

ofíopogo-azul Liriope muscari Ruscaceae (Liliaceae)

papiro Cyperus giganteus Cypcraceae

palmeira-umbrela Cyperus altemifolius Cyperaceae

planta-chocolate Nautilocalyx lynchii Gesneriaceae

pseuderatemo Pseuderanthemum alatum | Acanthaceae

pulmào-de-aço Alocasia cuprea Araceae

reodiscolo | Tradescantia spathacea } Commelinaceae

renda-portuguesa i Davalüa Jejeensis Polypodiaccae

sinal-de-igualdade 1 Calathea argyraea 1 Marantaceae

samambaia-metru | Polypodium suhauriculatum • Polypodiaceae

samambaia-crespa j Nephrolepis exaltaia Davalliaceae

H j Polypodium aureum • Polypotliaceae

samambaia-pratcada [ Pteris cretica 1 Polypodiaceae

1 \ S g peiúnata Davalliaceae

samambaia-dc-mato-grosso ! Popypodium decumanum j Polypodiaceae

AdUmtum tenerunt ■ Polypodiaceae

samambaia-serra Nephrolepis biserrata i Davalliaceae

77
Principais Espécies de Ervas Foliares

■ VOME P O P U L A R N O M E C IE N T ÍF IC O F A M ÍL IA B O T Â N IC A i
smrnnbsia-jmaicu P hym atodes sco lo p e n d ria P o lv p o d ia c e a e

taiá-variegado ; X anihosom a atro viren s ! Araceae

Uiobt-prrti A i ocas ia regina A ra c e a e

tínhurâo-preto j Colocas ia escu len ía ! Araceae

trapocmba-roxa Tradescan fia p a íi id a f C o m m e lm a c c a c

trapoeraba-7cbrina Tradescantia zeb rin a j Commelinaceae

vm tgm ra A ltcrnanthera d e n ta ta A m a rar»th a c e a c

vinagreira-penici lina A ltem a n th era b ra silia n a Amaran th aceac

/iimia-brilhamc Zamioculcas za m iifo lia A ra c e a e

Dasylirion glaucophyllum / dasilirion-branco


ERVAS FLO RI FERAS

As ervas floríferas se caracterizam pelo porte, quase sempre inferior a 1,5 m,


com caule do tipo haste e pela floração ornamental.
Geralmente possuem porte mais elevado que as forrações e inferior aos
arbustos. A flora ornamental disponível no Brasil, tanto de nativas como exóticas é
muito rica em herbáceas, porém a condição climática da região Nordeste não
permite a utilização de inúmeras espécies de ervas floríferas tropicais, entretanto
algumas resistem bem e são amplamente utilizadas no paisagismo, como ocorre
com a bela-emília (Plumbago auriculata), família Plumbaginaceae, Mini-ixora
(Ixora coccinea var. compacta), familia Rubiaceae, entre outras.

Ixora coccinea compacta / mini-ixora


Principais Espécies de Ervas F loríferas

1 NOME POPULAR NOME CIENTÍFICO FAMÍLIA BOTÂMlr


açafrão Crvcus sativus Iridaceac
açuccna \ Hippeastrum hybridum j Amaryllidaceae
açuccna-vinho Hippeastrum reginae Amaryllidaceae

açucena-do-brejo j Crinum erubescens Amaryllidaceae


alamanda Alamanda puberula Apocynaceae

alpinia-variegada . Alpinia zerumbet Zingiberaceae

amarílis-branco Amaryllis candida Amaryllidaceae

angélica Polyanthes tuberosa Agavaceae (Amaryllidaceae)

antúrio Anthurium andreanum Araceae


IMHI
asistasia-branca Asytasia gangetica Acanthaceae

azaléia Rhododendron simsii Ericaceae

banancira-dc-jardim Canna generalis Cannaceae

bananeira-do-mato HeUconia rostrata Heliconiaceae (Musaceae)

baslào-do-imperador Alpinia purpurata Zingiberaceae

beijo-dc-frade Impatiens balsamina Balsaminaceae

begônia Begônia rex ! Begoniaceae

bcla-emilia Plumbago auriculata Plumbaginaceae

boa-noite Caiharanthus roseus 1 Apocynaceae

botão-de-ouro ! Unxia kubitzkii Asteraceae

c bulbine-amarelo I Bulbinefrutescens Liliaccae

calanchoe Kalanchoe blossfeldiana Crassuiaccac


camarão-vermelho , Justicia brandegeama Acanthaceae
cam aiio-am ardo Pachyslachys lutea Acanthaceae
cana-da-india } Canna denudaia | Cannaceae
cana-dc-macaco Costus spiralis Zingiberaceae
chumbinho Lantana camara Verbenaccae

30
Principais Espécies de Ervas Floriferas

NOM E POPULAR N O M E C IE N T ÍF IC O FAM ÍLIA BOTÂNICA

lírio-do-brejo Hedychium coronarium

lino-wwco Npomarica caerulea

lírio-trombeta Lilium longiflorum

Chrysanthtmum íeucanthemum

rninwxora | Ixora coccinea compacta

Dietes bicolor

ncomaríca | neomarica gracillis


Principais Espécies de E rvas F lo ríferas

| NOME POPULAR NOME CIENTÍFICO FAM ÍLIA BOTÂNIC a I


orquidea-bambu Arundina bambusifolia Orchidaccae

palma-de-santa-rita 1 Gladiolus hortulanus Iridaceae

pcpalantus Paepalanthusfalciformis Eriocaulaceae

prímula Primula obconica Primulaceae

cjuarcsmeira-rastcira Schizocentnm elegans Melastomataccae

rabo-de-gato Amaranthus caudatus Amaranthaceae

resedá-amarelo Galphimia brasiliensis Malpighiaeeae

rosa-menina Rosa chinensis | Rosaceae

ruclia-vcrmclha Ruellia elegans Acanthaceae

sorriso Feliciafruticosa Asteraceae (Compositae)

suspiro Celosia argentea Amaranthaceae

tagete Tagetes patula 1 Asteraceae (Compositae)

turncra / chanana Tumera ulmifolia Tumeraceae

violeta Viola odorata Violaceac

zinia Zinnia elegans Asteraceae (Compositae)

Catharanthus rosens / boa-noite


ESTRATO
a r b u s t iy o
ARBUSTOS FOLIARES

Apresentam caule lenhoso e ramificado, são utilizados em paisagismo para


formação de cercas vivas (sebes), composição de arranjos centrais de canteiros de
avenidas, decoração de vasos ornamentais, alémde inúmeras outras aplicações em
projetos. Diferenciam-se dos arbustos floríferos, porque neste conjunto de plantas
a beleza do vegetal está nas folhas, principalmente no grupo matizado ou
feft
variegado. São inúmeras as espécies de arbustos foliares ornamentais, entre as
quais podemos citar: o croton (C odiaeum variegatum ), família Euphorbiaceae, a
Cordiline (C on fyttn e ten n in alis), família Ruscaceae, o Agave (A g a vefo w vm iâ è),
família Agavaceae, a Yuca (Yucca eleph an tipes), família Agavaceae, a cheflera
(Sheflera a c tyn o p h ylla ), família Araliaceae, entre outras.

&
Principais Espécies de Arbustos Foliares

NOME POPl/LAR NOM E C IE N T IF IC O F A M ÍL IA BOTA^


afelandra Aphelandra esquarrosa Acanthaceae
f
agave-amarelo Agave americana Agavaceae

agave-giganle Furcraea gigantea Agavaceae

agave-sizal Agave sisalana | Agavaceae

algodão-bravo Ipomoea carnea Convolvulaceae


i
aninga 1 M on trich ardia lin ifera 1 Araceac
1
aralia Polysciasjllicifolia Araliaceae
aralia-branca I P otyscia^jalfòuriancí I Araliaceae
aralia-elegante Dizygolheca elegantíssima Araliaceae
aralia-japonesa I Fatsiajaponica I Araliaceae

araucária-de-vaso Araucaria excelsa Araucariaceae

avelós / labirinto / leiteiro I Euphorbia tirucalli Euphorbiaceae

nrvore-da-felicidade ■ Polysciasfruticosa Araliaceae

bambusinho 1 Bambusa gracilis I Poaceac (Gramineae)

bambu-do-céu Nandina domestica Berberídaceae

bambu-taquara Bambusajaponica Poaceae (Gramineae)

bambu-mossô Phyllostachyspubescens Poaceae (Gramineae)

bananeira-anã Musa nana Musaceae


bananeira-de-jardim Musa velulina Musaceae

bananeira-omamental

bananeira-rajada
I Musa omata

Musa sumatrana
I Musaceae

Musaceae

banancira-variegada Musa zebrina 1 Musaceae


bico-de-papagaio E u ph orbia p u lc h e r rim a Euphorbiaceae
buxinho I Buxus sempervirens 1 Buxaceae
candelabro E u ph orbia l a d e a Euphorbiaceae
cereja-das-antilhas J Malpighia glabra Malpighiaceae
Principais Espécies de Arbustos Foliares

N O M E PO P U L A R N O M E C IENTÍFIC O FAMÍLIA BOTÂNICA I


clmpéu-dc-couro A calyph a w ilkesian a Euphorbiaceae

cheflera-matizada 1 Sh efjlera arh oricola variegada 1 Araliaceae

chcflera-pequena Shefflera a rb o rico la Araliaceae

cipestre-demonerrei 1 C upressu s m acroxarpa Cupressaceae

craptófilo-variegado C raptoph llu m pietum Acanthaceae

cróton-cajueiro 1 San ch ezia nobilis 1 Acanthaceae

cróton-graptofilo G raptoph yü u m pietum Acanthaceae

cróton-variegado 1 C odiaeum variegatu m I Euphorbiaceae

dracena-branca D racaen a derem ensis Ruscaceae (Liliaceae)

dracena-coquerinho 1 D racaen a mcirginata Ruscaceae (Convalariaceae)

dracena-de-leque P leo m ele tlm lioides Ruscaceae (Liliaceae)

dracena-listada 1 D racaen a sanderian a | Ruscaceae (Liliaceae)

dracena-pau-dágua D racaen a fragrans Ruscaceae (Liliaceae)

dracena-reflexa P leom ele reflexa I Ruscaceae (Liliaceae)

1 duranta D uranta repens Verbenaccae

1 eugenia-murta I Eugenia sprengelii | Myrtaceae

Evòoiroo. f Euonymus ja p o n ica I Cclastraccae

falsa-mandioca ^ J a tr o p h c u n u lttf tà ^ ^ Euphorbiaceae

lilaatu*1S Q S B j • ■. Bnynia nivosa i Euphorbiaceae

filodendro-guaimbé | Philodendron bipinalhifidum 1 Araceae

fdodcndro '; Phiiodendron speciotu s 111 | Araceae

guarani 1 Paullinia cupana 1 Sapindaceae

I H eliconia humilis 1 Hebcomaceac


----- ,---- -------------
helicônia-listada 1 Heliconia illustris I Heliconiaceae

juniperus-lcaizuka ) Junipem s chlnensis B Cupressaecae

lea-verde 1 Lea coccinea 1 Vitaceae


Principais Espécies de Arbustos Foliares

■ nome POPULAR NOM E C IE N T ÍF IC O F A M ÍL IA B O T Â N I c T


(co-vemielba Lea rubra Vilaccac

ligustm j Ligustrum sin en ses Olcaccae


Fmgiia-rfc-sogra Pandauus u tilit Pandanaccac
mamnna-vcrmclha R icinui corrtm unis coc. | Euphorbiaccac

MWdNCflfU C e r n a ja m acaru Cactaccac

mm rtinrn snumental 1 M anihot variegata Euphorbiaccac

mm* C yctanlhus h ip a rtitu s Cyclanthaccac

muraffui-Viinegada P otyscuu g u ilfo yíei j Araliaceac

Asaric; da pnan B yrsonim a urrtcea Malpighíaccac

mortA M yrtua com m unís 1 Myrtaceae

^ r tp c ^ y m l U rtape m u a a n Ruscaccae (Liliaccac)

pilwivhrsva-eípir.híi O punha lito ra lii 1 Cactaccac

PPfK^HIi ■■■ O ptm tia m onacantha


! C*c— f lü
pfettMÍMt Nf/frtííea co ch en illífera ) Cactaccac

H u m am * a rr<-ur\ata Rwwaccac CLiltaceac)

Pandanu* bapUMtí Pandanaccac

H " - 1—* Pandanu* utndert Pandanaccac


PeikUmihtíã títhym uloidêã Euphorbiaccac

^ ■ ■ ■ JaUoptui podogricã Euphorbiaccac


MpadMW* íturuftíú rtpetiM uuretí VcrbcnaccM

r i H h i Jatrrspha curcu* Euphorbiaccac j l


(\humwt4 ypürtt plnijcru i C'upre**accac
ÇhumuMypürhf UfWionUtfW Cuprotaccac
Jufiiptru* biri/onlafU i CuprcMaccac
PtUmpwutft tobira PfttonporaccM t f*
Pedoc titftu* nuu roffhyllu Podocarpaccac
Principais E sp écies de A rb u stos Foliares

nom e po pu la r N O M E C IE N T ÍF IC O F A M ÍL IA B O T Â N I C A |
rabo-de-gato Acalypha hispida Euphorbiaccac

sanguínea E u p h o r b ia c o lin if o lia Euphorbíaceae

shcflcra Scheflera actynophylla Araliaceac

tbuia T h u ja h o r iz o n ta lis Cupressaceae

thuia-eugenia Thuja occidentalis Cupressaceae

viuvinha P e tr e a s u b s e r r a ta i Verbenaceae

yuca-elcfante Yucca elephantipes Agavaceae (Liliaceae)

yuca-falsa \ Y u cca f i l a m e n t o s a Agavaceae (Liliaceae)

xaxim Dicksonia sellowiana Dícksoniaceae

xique-xique ! P i lo s o c e r e u s g o u n e lle i ; Cactaceae

Pleomele reflexa / dracena-malaia

39
ARBUSTOS FLORÍFEROS

Os arbustos floríferos se diferenciam dos foliares pela sua condição


ornamental voltada para as flores. São plantas ornamentais de médio porte que
possuem uma floração vistosa. Como exemplos podemos citar as espécies:
Mussaenda (Mussaenda alicia), família Rubiaceae, Rosa (Rosa gallicà), família
Rosaceae, Hibiscus (Hibiscus rosa-sinensis), familia Malvaceae, Jasmim-laranja
(Murraya exótica), família Rutaceae, Rododendron (Rododendron irtdicum),
família Ericaceae, além de outras espécies ornamentais.
Os arbustos floríferos são também utilizados em paisagismo para cercas
vivas, arranjos centrais, vasos ornamentais e em inúmeras outras aplicações.

Lagerstroemia indica í norma-rosa


p rin c ip a is Espécies de Arbustos Floríferos

IN O M E po pu la r N O M E CIENTÍFICO FAMÍLIA B O T À N irn


alamanda-arbustiva A lla m a n d a la e v u

alamanda-do-sertão A lla m a n d a p u b e ru la Apocynaceac


azaléia R h o d o d en d ro n indicum Ericaceac
bico-de-papagaio E u p o rb ia p u lch errim a Euphorbiaceae
caliandra C a llia n d ra tw eed i Fabaceae (Leguminosae)

chumbinho L anterna cantara Verbenaceae

coroa-de-cristo E u p o rb ia m iiii Euphorbiaceae

flamboyant-de-jardim C a e sa lp in ia p u lch errim a | Fabaceae (Leguminosae)

jasmim-do-cabo G a rd ê n ia ja sm in o id e s Rubiaceae

híbisco-crespo H ib is c u s sch izo p eta lu s Malvaceae

helicônia-vermclha H e lic o n ia b ih a i Heliconiaceae (Musaceae)

helicônia-de-fogo H e lic o n ia stric ta Heliconiaceae (Musaceae)

helicônia-tocha-dourada Heliconia psittacorum Heliconiaceae (Musaceae)

helicônia-caeté H e lic o n ia ro stra ta | Heliconiaceae (Musaceae)

h o rtê n s ia Hydrangea macrophylla S a x ifr a g a c e a e

ipê-amarelo-de-jardim T ecom a sta n s Bignoniaceae

ircsine J re sin e h e rb stii A m a ra n th a c e a e

ixora Ixora coccinea Rubiaceae

ixora-altinete Ixo ra c k in e n sis Rubiaceae

A pocynaceae
jasmira-café E rv a ta m ia coronário

jasaúm-laranja Murraya exótica Rutaceae

O le a c e a e
jasmim-asa-de-anjo J a sm in u m nitidum

jaímim-bogari J a sn tin u m sa m b a c
tíleaceae
Apocynaceae
jasmim*dc-leite T a b em a em o n ta n a laeta
M«lv*ceae
la m c m a - ja p o n e s a A b u tilo n m eg a p o ta m icu s
Malvaceae
malvavisco M a lv a v isc u s arhoreus

41
Principais Espécies de A rb u sto s F lo rífe ro s

NOME POPULAR NOME CIENTÍFICO FAM ÍLIA BOTÂNl(


manacá-dc-cheiro BrunfeJsia uniflora * Solanaceae

mussaenda-branca Mussacuda phlippica Rubiaceae

mussaenda-rosa Mussaenda alicia Rubiaceae

mussaenda-vermelha Mussaenda erytrophylla Rubiaceae

nandtna Nandina domestica Berberidaceae

norma / resedá Lagerstroemia indica Lythraceae

piracanta Pyracantha coccinea Rubiaceae

quaresmeira Tíbouchina grandifolia Melastomataceae

quaresmeirinha Tihouchina stenocarpa Melastomataceae

quiabo-roxo Hibiscus subdariffa Malvaceac

rabo-de-gato-vermelho Acahpha hispida Euphorbiaceae

resedá-amarelo Galphimia brasiliensis Malpighiaceae


m Lh M M b J
roseira Rosa gallica Rosaceae

rosa-de-jericó Hibiscus mutabilis Malvaceae

rosa-graxa Hibiscus rosa-sinensis Malvaceae

strelitzia-rainha Strelitzia regina Strelitziaceae


trombeta Brugmansia suaveolens Solanaceae
tumbergia-azul Thumbergia erecta ^ A can th ac eae ^
violeteira/ duranta Duranta repens Verbenaceae
ESTRATO
ARBÓREO
J

m
ÁRVORES FOLIARES

As árvores foliares são plantas de porte mais elevado, geralmente acima de


3m, com caule ramificado do tipo tronco, cujas copas variam de forma, textura e
cor. Utilizadas normalmente para arborização urbana, reflorestamento, quebra-
ventos, sombreamento de ambientes, alimentação, despoluição, além de sebes e
formação de bosques.
As árvores foliares se diferenciam das floríferas pela sua condição de
possuírem copa mais compacta e perene, favorecendo o seu uso para
estacionamentos e arborização de ruas.
Inúmeras espécies nativas e exóticas arbóreas são utilizadas em
reflorestamentos e paisagismo urbano, como: o oitizeiro (Licania tomeníosa),
família Chrysobalanaceae, o nim-indiano (Azadiractha indica), família
Meliaceae, a aroeira-mansa (Schinus terebinthifolius), família Anacardiaceae, o
felício (Filicium decipiens), família Sapindaceae, a casuarina (Casuarina
equisetifolia), família Casuarinaceae, o pau-brasil (Caesalpinia echinata), família
Fabaceae, o mulungu-brasileirinho (Erythrina indica var. pictá), família
Fabaceae, além de centenas de outras espécies.
Principais Espécies de .A rbóreas Foliares

SO M E PO PU LAR XOME C IE N T ÍFIC O


A n ld » Pksrwmmmericami

ÉM M Chr/%opkylíum caíníto
Sapotacete
PatOeria um a

á n o F ^ fo u : Lakramía bajeri
Sapotaceae
,*nrt ár tira r* Courrnupaa gutanerti 11
Lccythidim e . |
jctaMHnaribtt Acacta aunculiformu
Fabaceae (Legummot«)
Acaciã mangíum
Fabaceae (Lcgm ím x)
Ifln H N M II Acacía podalryaefalia Fabaceae CLeguminoxe)
Adenanthera pavanina Fabaceae (Legumínoue)
1WOI Alhizía fakatarm Fabaceae (Legumínotat)
áf J*fP> Alhizta lehheek Fabaceae n.cgumiaoM»)
aJhúttMvnfc Albiiia procera | Fabaceae (Lcgumínouc)
afgarafs Prmopu julíflora Fabaceae ÍLeguminotacj
aJgrjdftKfa-praia ffíbltcui purnumhucensr: Malvaceae
MNndMVI Termínallu cutappu i Combretaccac
Mwnri^ifncí Morna alha Moraceac
m em n^ eu Marua nlgra Moraceae

angico-branco Anadrnamhrra coluhrlna j Fabaceae (Leguminotac)

MgitA-vemwttio Paruplptadenlu rígida I l abaccae i Fcgumioout)


araçá-da^praía Psldlum lllorale Myrtaccae
«raU-do-ampn Psidlum cattManum Myrtaç'

m tiiu m -d a praia Attnona aalzmannll Annonaccac

-brejo Annona paluatrla Annonaced^

arocira-do-campo Aztmnlumfraxtnífollum Anscardiaceae

meinHMAH Schinui tervhinlhifolius Anacardíaceae


arocira-preta [Fabaceae (Leguminosae)
Myracrodruon urundeuva

46
Principais Espécies de Arbóreas Foliares

NOM E POPULAR NOME CIENTÍFICO FAMÍLIA BOTÂNIC a I


árvore-do-viajaníe Ravenala madagascariauis Slidirzíaceae rMusaccaet
árvore-couve Anthodeista grandiflora ‘ Loganiacoe
utrapea Domheya wallichíi Steradiaceae
avelós Euphorhia tírucallí Euphortnaceae

bacupan Garcínia macrophyüa Cltmaceae

bambu-gigante Dendrocalamus gígantea Poaceae (Gramrnae)

baobá Adansonia dígítata Malvaceae (Bombocaceae)

barfcatímão Styphnodendron adstringens Fabaceae (Leguminosae)

barriguda Ceiha boliviana Malvaceae (Bombacaceac)

bauínía / pata-dc-vaca Bauhinta variegala Fabaceae fLeguminosae)

bico-de-paio Erythrinafalcaia Fabaceae (Leguminocae)

birí-bírí / azedínha Averrhoa hilimbi Oxalidaceae

brassaía-sheflerão Brasmia aclinophylta Araliaceae

brcu-branco Protium heptaphyllum Burseraceae

cacau Theobroma cacao Malvaceae (Sterculiaceae)

cadan Anthocephalus indicus j Rubiaceae

cagaílcíra Eugenia dysenteriça j Myrtaceae

cajá-manga Spondias cylherea 1 Anacardíaceae

Icajarana , Spondias dulcu : Anacardíaceae

cajueiro Anacandium occidentale Anacardíaceae

cambucá Ptínia edulii - j Myrtaceae

cambuí Myrçiariafenella J Myrtaceae

camo-camo 1 Myrçiaria dubia Myrtaceae


H j
canafiatula Cassia grundi-t j Fabaceae (Leguminosae)

canela I Cinntimamum zeylaniivm j Lauraccac

canela-amarela 1 Lauraccac
1

47
Principais Espécies de Arbóreas Foliares
Pr

I NOME POPULAR
canch-amarelá
NOME C IE N T ÍF IC O
Nectandra menbranacea
FA M ÍL IA BOTL
Lauraceae

canela-preta Ocotea catharinensis Lauraceae

canmboli Averrhoa carambola Oxalidaceae

cairapeta-preta Tricliilia hirta Meliaceae

cássia-azul ! Cliloriafairchildiana Fabaceae (Leguminou)


cássia-ferruginea Cassiaferruginea I Fabaceae (Leguminosat)

cássia-mata-fome Phithecellobium dulce Fabaceae (Legumino®)

castanha-do-maranhão Bombacopsis glabra Malvaceae (Bombacateat


■ ■ h h k
castanha-do-pará Bertholletia excelsa Lecythidaceae
casuanna Casuarina equisetifolia Casuarínaceae
casuanst-cborão Casuanna tomlosa Casuarínaceae

casuarina-pinheiro Casuarina cunnighamiana Casuarínaceae

catmga-dc-porco Caesalpinia pyram idalis Fabaceae (Leguminosae)


caüGgueiia Caesalpinia gardneriana Fabaceae (Leguminosae)
1

Eriotheca candalleana Malvaceae (Bombacacntj


cedro Cedrelafissilis Meliaceae
mhhb
dríera Schefflera actinophylla

chícM r Sterculia chicha


«Má-fcdnao Sterculiafoetida

chorão
Salix babylonica

a m orno
\felia azedarach
áfçsbt
Cupressus sempervirens

Clusiaftuminensis
coootoba
Coccoloba uvi/era

Crescendo cujete
«paàa
Copaifera langsdoifii

4( 48
Principais Espécies de Arbóreas Foliares

NOM E PO PULAR N O M E CIEN TÍFICO FAMÍLIA BOTÂNICA


corticcira Erythrina crisla-gall Fabaceae (Leguminosae)

craibeira Tabebuia aurea 1 Bignoniaceae


craveiro-da-india Syzygium aromaticum Myrtaceae

duabanga D uabanga sonneratioicles ^^^thraeea^^

embaúba C ecropia pachystachya Urticaceae (Cecropiaceae)

eritrina-variegada E rythrina variegada Fabaceae (Leguminosae)

escova-de-garrala C allistem on viminalis Myrtaceae

eucalipto-do-brejo E ucalyptus robusta Myrtaceae

eucalipto-limâo Eucalyptus citriodora Myrtaceae

eucalipto-vermelho Eucalyptus ptychocarpa Myrtaceae

eucalipto-azul Eucalyptus globulus Myrtaceae

eucalipto-vermelho E ucalyptus ficifo lia Myrtaceae

facheiro-da-praia Pilosocereus arrabidae i Cactaceae

faveiro-ébano Albizia lebbeck j Fabaceae (Leguminosae)

felicio , Filicium decipiens Sapindaceae

fic u s-b en jam im Ficus benjamina 1 Moraceae

ficus-de-bengala j Ficus benghalensis ; Moraceae

ficus-de-folha-compnda Ficus stricta Moraceae


ú-',: •
Qcus-de-folha-miúda í Ficus mlida . Moraceae

tlcus-gameleira j Ficus pandurata ________j Moraceae

Ffcwcekiflfca • Moraceae

Ficus miemearpa Moraceae

ficus-li» .! fícvslyrata
j Moraceae
ficus-variegado j Ficus variegala

•iras k Moracéie

Moraceae

49
Principais Espécies de Arbóreas Foliares

1 NOME POPULAR NOME C IE N T ÍF IC O F A M ÍL IA B O T Â N IC a I


Moraceae
M n M DUlema utdtca Dilleniaceae

I 9 E E S B
fartfr-péo Anocarpus alnlu Moraceae

Utmikmn data Sapotaceae



K W Gempa americana Rubiaceae

Psuimm sauajava Myrtaceae


*****
^onçtkHdvcs Astnmium jraxinifolium Anacardiaceae

} m * Arruma murieaUi Annonaceae

ptvQm Grrvillea robusta Proteaceae

Schtztdobwm parahyha Fabaceae (Leguminosae)

pcneiuu Gmefina arbórea Verbenaceae

ingi-demacaco Inga edttlis Fabaceae (Leguminosae)

«fÉ-feijéo Inga marginata Fabaceae (Lcguminosae)

asgâ-ferradura Inga scssihs Fabaceae (Leguminosae)

jabuücabeira Myrciaria trunciflora Myrtaceae

jjcamotiá-iíii-hahía Dalhergia nigra Fabaceae (Leguminosae)

jacarandâ-mimoso Jacaranda mimosifolia Bignoniaceae

jimbeúo-do-ptrá Syzygium malaccense Myrtaceae

jambciro-amardo Syzygium jam bos Myrtaceae

jâmbcmMwanco Syzygiumaqueum Myrtaceae

jarobeíro»de-eacho Syzygium samarangense Myrtaceae

iamclio Syzygium cumim Myrtaceae


jtqoeui Anocarpus hetemphyllus Moraceae
j* ^ Hymenaea eourbaril Fabaceae (Leguminosae) I
Wmim
Carinuma estrcllensis Lecythidaceae
H

P rincipais E sp écies de Arbóreas Foliares

nom e po pular n o m e c ie n t íf ic o f a m íl ia b o t â n ic a
iequitibá-vermelho C ann ia n a legalit

juazeiro j Zizyphus joazeiro Rhamnaceae

jurema :■ • i
M im osa verrucosa Fabaceae (Legunaoaae)

kaizuka Juniperus chinensis Cupressaceae

kielmeyera K ielm eyera variabilis Clusiaceae (Guíiferac)

laranjeira Citrus vulgaris Rutaceae

Içuccna Leucaena leucocephala Fabaceae (Leguminosae)

ligustro j Ligustrum sinense Oleaccae

limoeiro 1 C itrus limoneum Rutaceae

louro I Laurus nobilis Lauraceae

louro-branco C ordia glabrata Boraginaccae

mangabeira Hancomia speciosa Apocynaceae

mangueira M angifera indica Anacardiaceae

massaranduba Persea pyrifolia Lauraceae

melaleuca-neve M elaicuca linariifolia Myrtaceae

melia - cimanomo Melia azedarach Mehaceae

mocitaiba Zollemia latifolia Fabaceae (Leguminosae)

mogno________________| Smetenia mahogani j Meliaceae

monguba ' Pachira aquatica • Malvaccae (Bombacaceae)

moreira______ I Chlorophora tinctoria ..........


moringa j Moringa oleifera Moringaccae

mulungu-amarelo J Erythrina indica, var. picta j Fabaceae (Leguminosae)

muhmgú-vcmdho E tyíhrvui jjflflj . Fabaceae (Lcguminosae)

murici ! Byrsonima basiloba Malpighiaceae

j Meliaceac

51
Principais Espécies de Arbóreas Foliares

| NOME POPULAR NOME C IE N TÍFIC O F A M ÍL IA BO TÂ N IC a ]


noguem-de-igiupc Alruntes mahtccana Euphorbiaceae

noní M orinda á tr ifo lia 1 Rubiaceac

oitúrdip Licania mmentosa Chrysobalanaceae


pamctra Chorisia speciosa ! M alvaceae (Bombacaceae)

paidM u-vbórro Pandanus odorantissimus Pandanaceae


pandanus Pandanus utilis ! Pandanaceae

pau-brasil Caesalpinia echinata Fabaceae (Leguminosae)


pau-de-leitc ! Sapium glandulatum Euphorbiaceae

pau-fcrro Caesalpiniaferrea Fabaceae (Leguminosae)


pc-dc-galinha j D iàym opanax m orotto to n i 1 A raliaceae
pequi ( Caryocar hrasiliensis Caryocaraccae
pcroba-rosa í A spidosperm a polyn eu ro n Apocv naceae

pindaíba Xylopia hrasiliensis . Annonaceae


pinheiro-do-norte Pinus elliottii Pinaceae

pinheiro-do-caribc Pinta caribaea Pinaceae


pitangucira j Eugenia uniflora i M yrtaceae
pjiombeira Talisia esculenta Sapindaceae
podocaipos | P odocarpu s m acroph yllu s Podocarpaceae
quixabeira Sideroxylon obtusifolium Sapotaccae

roxinha P eltogyn e an gu stifolia J Fabaceae (Legum inosae)


saboncíeira Sapindus saponaria Sapindaceae
sansào-do-canipo | M im osa c a esa lp in iifo lia ^Fabacea^L egum inosae^^
ttpoti Achras sapota Sapotaccae ^
sapucaia ! Lecythisp is o n is Lecythidaceac
sena Sena siamea Fabaceae (Leguminosae)
seriguela Spondiaspurpurea Anacardiaceae
Principais E sp écies de Arbóreas Foliares

1NOM E POPULAR N O M E C IE N T ÍF IC O FAM ÍLIA B O TÂN IC A


H evea hrasiliensis F.uphorbiaceae
seringueira

s ib ip iru n a
I Caesalpinia peltophoroides Fabaceae (Legum inosae)

C eiba pentandra Malvaceae (Bombacaceae)


sumauma

ta m a rin d ciro
Tamarindus indica i Fabaceae (Legum inosae)

tamboril Enterolobium contortisiliquum Fabaceae (Leguminosae)

tangerina Citrus sinensis j Rutaceae

teca Tectona grandis Verbcnaccac

tipuana Tipuana tipu ! Fabaceae (Legum inosae)

tungue A leurites fo rdii Euphorbiaceae

turco Parkinsonia aculeata 1 Fabaceae (Legum inosae)

umbaúba C ecropia sciadophylla Urticaccae (Cecropiaceae)

um buzeiro Spondias tuberosa i Anacardiaceac

vinhático Plathym enia reticulaía Fabaceae (Leguminosae)

visg ue iro Parkia pêndula Fabaceae (Legum inosae)

vochisia Vochisia magnífica Vochisiaceac

53
Á R V O R E S F L O R ÍF E R A S

As árvores floríferas apresentam sua copa, em determ inadas épocas do ano


geralmente coloridas a depender da espécie. Sua grande função paisagística j
proporcionar, no estrato mais elevado, um visual colorido, quebrando o efeito do
verde predominante na natureza. Essas árvores são m uito utilizadas em bosques e
canteiros centrais de avenidas.
No Brasil, além das exóticas cultivadas, tem os na M ata Atlântica inúmeras
espécies arbóreas com florações as mais variadas como: a canafístula (Cassia
grandis), família Fabaceae, o angelim (Andira fraxinifolià), família Fabaceae, a
sucupira (Bowdichia virgilioides), família Fabaceae, entre as Inúmeras exóticas
temos: o flamboyant (Delonix regia), família Fabaceae, a bisnagueira (Spathodea
niloticá), familia Bignoniaceae, a cássia-rósea (Cassia javanica), família
Fabaceae, já incorporadas à paisagem tropical brasileira.

Delonix regia / flamboyant


Principais Espécies de Arbóreas Floríferas

1 NOM E PO PU LA R N O M E C IE N T ÍF IC O F A M ÍL IA B O T Â N IC A !
angelim Andira fraxinifolia Fabaceae (Lcguminosae)

algodão-da-praia Hibiscus pernambucensis Malvaceae

algodão-de-brejo Hibiscus lilliaceus Malvaceae

abricó-de-macaco Coroupita guianensis Lecythidaceae

bisnagucira Spathodea nilotica i Bígnoniaceae

cássia-marela Cassiafistula Fabaceae (Leguminosae)

cássia-rosa Cassia javanica Fabaceae (Leguminosae)

cinamomo Melia azedarach Meliaceae

chapéu-de-napoleão Thevetia peruviana Apocynaceae

canafístula Cassia grandis Fabaceae (Leguminosae)

eritrina-candelabro Erylhrina speciosa Fabaceae (Leguminosae)

escova-de-garrafa Callistemon viminalis Myrtaceae

espirradeira Neriimi oleander Apocynaceae

esponjinha Calliandra haemaiocephia Fabaceae (Leguminosae)

eucalipto-vermelho Eiicalyptus ptychocarpa Myrtaceae

flamboyant Delonix regia Fabaceae (Leguminosae)

grevílea / grevilha Grevilea robusta Proteaccae

gliricídia Gliricídia sepium Fabaceae (Leguminosae)

ipê-amarelo Tabebuia chrysotrkha Bígnoniaceae

ipè-am aielo-de-jardim Tecoma stans Bígnoniaceae

1 Ipé-ros» Tabebuia pentapkylla Bígnoniaceae


m

ipê-roxo Tabebuia impetiginosa Bígnoniaceae

ipí-bwaco , I TakebtnaH H E R ] Bigltóniaceae

ipê-amarelo-do-ccrrado Tabebuia alba | Bígnoniaceae

| Jacaranda numosaefoiut j Fabaceae (Leguminosae)

jasmim-manga-branco I Plumeria alba | Apocynaceae


Principais Espécies de Arbóreas Floríferas

NOME PO PU L A R N O M E C IE N T IF IC O
jasmim-manga-vermelho Plum eria rubra Apocynaceae

manacá-arbóreo iTiboucIima mutabilis Melastomataceae

paineira Chorisia speciosa Bombacaceae

pau-dc-novato Triplaris surinamensis Polygonaceae

pau-de-formiga Triplaris caracasana Polygonaceae

piracanta Pyracantha coccinea I Punicaceae

qüaresmeira-rôxa Tíbouchina granulosa Melastomataceae

quaresmcira-rosa Tibouchina mutabilis Melastomataceae

quina 1 Cinchona officinalis Rubiaceae

rabo-de-tucano I Vochysia tucanorum Vochysiaceae

romã Punira granatum Punicaceae

sucupira j Bowdichia virgilioides Fabaceae (Leguminosae)

scna-canafistula Sena speciabilis Fabaceae (Leguminosae)

sapucaia Lecythis pisonis I Lecythidaceae


MMH|
icspcsia / hibisco Thespesia populnea Malvaceae

unha-dc-vaca-varicgada j Bauhinia variegata Fabaceae (Leguminosae)

unha-de-vaca Bauhinia monandra Fabaceae (Leguminosae)

unhu-dc-vaca-roxa I Bauhinia purpurea Fabaceae (Leguminosae)


PALMEIRAS
TROPICAIS
P A L M E IR A S T R O P IC A IS

As palmeiras são vegetais de portes diversos com alturas que variam de


alguns centímetros a mais de quarenta metros, distribuídas em todo o país,
notadamente as consideradas tropicais em toda a região Nordeste e compõem um
vasto grupo de plantas representadas, anteriormente, pela familia Palmaceae ou
Palmae, atualmente, classificada como família Arecaceae. As palmeiras pelo seu
porte altivo e elegante são muito utilizadas no paisagismo, imprimindo um certo
toque de nobreza aos ambientes. São bastante utilizadas em decoração de
canteiros centrais de avenidas, no paisagismo rodoviário e rural, em arranjos
ornamentais, mudas envasadas, cercas vivas, decorando edificações urbanas, e
pela rusticidade e capacidade de adaptação aos mais variados ambientes, são
facilmente encontradas na maioria dos ecossistemas brasileiros. N o Brasil, temos
cerca de quatrocentas espécies de palmeiras, sendo aproximadamente 50%
representadas por espécies nativas e 50% de exóticas cultivadas. N a região
Nordeste do país, onde predominam as palmeiras tropicais, nativas ou exóticas,
temos conhecimento de mais de 100 espécies ornamentais, com potencialidade de
uso em paisagismo.
Principais Espécies de Palmeiras TVopicais

NOME POPULAR N O M E C IE N T ÍF IC O F A M Í L I A B O T Â N lç^


açaí-do-pari Euterpe oleracea Arecaceae (Palmaceac)
africana , Borassus aethiopium Arecaceae (Palmaceac)
areca-bambu Dypsis lutescens Arecaceae (Palmaceac)

arcca-dourada I Areca vestiaria Arecaceae (Palmaceae)

areca-de-lucuba Dypsis madagascariensis Arecaceae (Palmaceae)

areca-tríandra 1 Areca triandra Arecaceae (Palmaceae)


arrri SyagrusJlexuosa Arecaceae (Palmaceae)

azul í Bismarkia nobilis Arecaceae (Palmaceae)

babão Syagrus cearensis Arecaceae (Palmaceae)

babaçu ^A P alec^perioscí^ Arecaceae (Palmaceae)

babaçu-do-nordeste Orhignya oleifera Arecaceae (Palmaceae)


1
bacaba Oenocarpus bacaba Arecaceae (Palmaceae)
mm|
baraiá Bactris glassmanii Arecaceae (Palmaceae)

betei ( Areca cathechu Arecaceae (Palmaceae)

borassus BorassusJlabelliJer Arecaceae (Palmaceae)

buri 1 Allagoptera campestris Arecaceae (Palmaceae)

buri-da-praia ÂHagoptera brevicalyx Arecaceae (Palmaceae)

buri-da-chapada i Allagoptera leucocalyx 1 Arecaceae (Palmaceae)'

buri-amargoso Polyandrococos caudescens Arecaceae (Palmaceac) ^


1
butíá Butia archeri Arecaceae (Palmaceae)

butiá-da-praia Butia capitula HIIIIHMMII H|l 1....... . " '1


Arecaceae (Palmaceae) pji
Jfl
buriti 1 MauritiaJlexuosa Arecaceae (Palmaceae)

camberônia Chambeyronia macrocarpa Arecaceae (Palmaceae)

caraná Mauritia carana Arecaceae (Palmaceae)

cariota-dc-touceira Caryota mitis Arecaceae (Palmaceac)

cariota-indivisa J Caryota urens Arecaceae (Palmaceae)

60
Principais Espécies d e Palm eiras Tropicais

ÍN O M R P O P U L A R N O M E C IE N T ÍF IC O FA M ÍL IA B O T Â N IC A 1

carnaúba Copemicia pruniferu Arecaceae (Palmaceae)

carpentaria Carpentaria acuminata Arecaceae (Palmaceae)

catolé Syagrus oleraceae Arecaceae (Palmaceae)

chamedórea Chamedórea elegaru ; Arecaceae (Palmaceae)

chamedórea-costaricana Chamedórea costaricana Arecaceae (Palmaceae)

chamedórea-cheirosa Chamedórea fragrans Arecaceae (Palmaceae)

chicote Paralinospadix patrickiana Arecaceae (Palmaceae)

ciclantus Cyclanthus bipartitus Cyclanthaceae

côco-de-praia Allagoptera arenaria Arecaceae (Palmaceae)


cóco-da-bahia Cocos nucifera i Arecaceae (Palmaceae)

cyca Cyca revoluta Cycadaceae


cyca-fina Cyca circinalis Cycadaceae

dendezeiro Elaeis guineensis Arecaceae (Palmaceae)


dendê-do-pará 1 Elaeis oleifera Arecaceae (Palmaceae)
dourada Phoenicophonum barsigianum Arecaceae (Palmaceae)
esplêndida Verschaffeltia splendida j Arecaceae (Palmaceae)
fuso . Hyophorbe verschaffeltti Arecaceae (Palmaceae)
garrafa Hyophorbe lagenicalis { Arecaceae (Palmaceae)
gerívá j Syagrus romanzoffiana Arecaceae (Palm aceac)

| Areca guppyana Arecaceae (Palmaceae)


imperial » Arecaceae (Palm aceae)
1 Roystoncm Heraceot
indaii-do-campo ! Arecaceae (Palmaceae)
I Attalea geraensis
jinna-marftm ■ Arecaceae (Palmaceae)
Pkytetephas moerviurpa
ju4
i Bactris | | Arecaceae (Palmaceae)

Geonoma litoralis V Arecaceae (Palmaceae )


pJH p j Arecaceae (Palmaceae)
I Euterpe edulis

61
P n itd p a i' l A p M n d r Palmeiras Tropicais

Aroemeeme (PahiMcvae)

A iw a o c a r C P e lm sc * )

Arccsccac (Pa)maceac)

4M I0 n M M

Anocaoear (PaiuMceat)

A recactK (P i Iim c ü i) __

A n o c e a e <Paim aoplJ

Arecaceae (Paltnaceae) _

Arecaceae íP a ta ^ J ^ jJ

Gm m « h c A re c a c e a e <pdmaCC^ ! ^

â m ii< m fÉ o

5*+gno m m n*tsrp*

t a e f c M á w B iiA iw ii riiMMT
Principais E s p é c i e s de Palmeiras Tropicais

NOME POPULAR NOME CIENTIFICO FAM il.t \ BOTÂNICA


»*W 1

Imcobarl Hrntukui aároAarftnr (P il

o u n c a ra h u n K in a Gmmoma friam hrttana AnOMM (h lM M Il)

o u n c a n a * n u r im Gronama patÊf^fkwa

ouncvuipvtta (/t fmorna hrevtspatka

ouricuri

panamá ( 'arludovu u potmutü

paorotu Acoetorrapke wtgktth

pati Syagrus botryophora Afpcacwt (Palmacaar)

patinha Sya g n u pseudococot Arecaceae ( M n M f J

petrópolis , Lytocaryum weddelluinum Arecaceae (Paimacaaa) I

piassava Orbignya ttchleri Arecaceae ( h )m c « t» )

piassava-pindoba Attalea compta AiacaccaejPaJmacaacH

piussavanla-haliia  Malta Jumferu

pinanga-bainbu Pínanga merrtlltt | Anxaccae (Palmaceae >

pmanga-ínsa Pinanga caesut AíMKca«(j

ptndoba : Attalea HumiUs j Arecaceae i Palmaceae)

ninrtohaMii j ■ébè| 1 x A tuilea pindoboxí* Arecaeear (Palmaceae)


asa -
prataad* | Lytocaryum hoehnet 1 Arecaceae (Pmimaccae)
111
9 t i Avecaccac tPaimaccac)
W ÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊÊ
nbo^pene W allichia dúticha [ Arecaceae (Palmaceae;

Rapkla fu rín tftta [Arecaceae (N n)accac)


ráft*~rápi& R h a p is excelsa Arecaceae (Palmaceae)

(thdfns humitis gj Arecaceae (Pabnaccae)


mm C a fa n u s dea lb a tu s Arecaceae (Palmaceae)

63
Fsfwies é t P*h*K'inis Itapicats

ÍN M IW ia M M C B K N T ln C O F A M ÍL IA B O T À M r T I

** to » * » * * * An o m k (Mmaccac)

nMNWfhilK h*W W *N klr1l#N *W W *W A revaccac (Pairaaoeae)

famá/ixéti ntmpiex Arecaceae i Palmaceae)

stitral-acaulc S aM niw r A recaceae (Palmaceae)

$a£u CftC4! PèWirftâà C yciiU vC ic

sacu-da jamaica Zamii) pumifo C vcadaceac

s ^ íu ^ p ia ! ZmúTMShi Ç ycadaeeae

sagu-dt-aspinliíi Emoephaíams ferox C ycadaceac

scafonia ÁKhomophoenh cwminghamiana A recaceae (Palmaceae)

«renas j Samoa npens | A recaceac (Palmaceae)

«Cl Amiga hookehana Arecaceae (Palmaceae)

solitária Ptychosperma elegans ] A recaceae (Palmaceae)

*1«P« Cotypha umbractilifem Arecaceae (Palmaceae)

tèmaidra-gigante Phoenix dactylifera | A recaceae (Palmaceae)

dsnvtfii-a&a Phoenix raebelenii Arecaceae (Palmaceae)

íàmareira-de-jaidim , Phoenix canariensis 1 A recaceae (Palm aceae)

tip t Pintmga maculaia Arecaceae (Palmaceae)


tucum Bactns seiosus A recaceae (Palmaceae)
SiGwrrffilnsi Bactris picheüi Arecaceae (Palmaceae) |
umbuçu
Sfamcaria saccifera Arecaceae (Palmaceae)
ubún
Geonoma baculifera Arecaceae (Palm aceae) 1
umbela
J Cyperus altemifolius Cyperaceae
vectchia
lenchia merrilíii Arecaceae (Palmaceae). ^
washnonia
ffashwgtonia filifera Arecaceae ( Palmaceae) ■"
z&mba
ZombiG onúllanim A recace»<P ahaaoeie) 8

64
TREPADEIRAS
h TROPICAIS
mFà
t r e p a d e ir a s t r o p i c a i s

As plantas trepadeiras se diferenciam dos arbustos pela sua condição


I caulinar de dependência para se fixarem. Algumas apresentam adaptações em
I suas raizes para fixação em superfícies (paredes, troncos, grades), como: a hera
I (Ficus pumila), família Moraceae, costela-de-adão (Monstera deliciosa), família
I Araceae e imbé (Philodendrom aureus), família Araceae. Outras possuem
I adaptações como gavinhas, à exemplo do amor-agarradinho (Antigonon
I Guatemalense), família Apocynaceae, maracujá (Passiflora elegans), família
I Passifloraceae, enquanto outras, chamadas volúveis crescem verticalmente em
I forma espiralada como a lágrima-de-cristo (Clerodendron thomsonae), família
I Verbenaceae, dama-da-noite (Ipomoea alba), família Convolvulaceae e,
I finalmente, o grupo dos cipós que não apresentam estrutura para fixação e
I dependem de tutores para alcançarem locais mais elevados, como é o caso da
I cabrita (Bougainvillea glabra), família Nictaginaceae, alamanda (Alamanda
I cathartica), família Apocynaceae, ricasolina (Podranea ricasolina), família
I Bignoniaceae, tumbergia (Tumbergia grandiflora), família Acanthaceae, entre
I outras. Alguns autores citam um grupo chamado escandentes que se caracterizam
I tambémpela necessidade de tutores de sustentação, à exemplo da petrea (Petrea
I subserrata), família Verbenaceae, rosa-trepadeira (Rosa wichuraiana), família
I Rosaceae, entre outras.
As plantas trepadeiras são amplamemte utilizadas nos projetos de
I paisagismo, principalmente pergolados, caramanchões, cercas vivas (sebes),
I maciços coloridos em áreas gramadas, com o propósito de proporcionar
I sombreamento e quebrar a monotomia do verde, através de suas variações de tons
| epermitir, no caso das aromáticas, uma bela sensação de bem estar através de seu
perfume caractensb^^fl^aKQOtÊantes de inúmeras famílias botânicas com
formas, texturas e

67
Principuis Kspécks dc IVcpHuoiras O r n m u c n tsis

NOME PO PI U R NOME C IE N T ÍFIC O


.4yww(fm fakxiTus
l-iliaceae
Asparugus setaceus | Liliaceae

«M adH bo .1sperugus tjfficivdies


AsP«**»<**e |U |
•lemeeds-foxa Allamanda viohceae
Apocynaceae
alaroanda-«urea Al/atpumda cathanica Apocynaceae
amor-agarradinlio Antigono* guatem alense
Apocynaceae
.ilamanda m u Atíam enda Nanchctti Apocynaceae
bambu-japonès Bambusa m ultiplex [ Poaceae (Gramineí

buganvília• cabrita Bougaimillea glabra Nictaginaceae


buganvília dobrada B ougaim illea specta b ilis Nyctaginaceae
buganviIia-varicgada Bougainvillca variegata Nyctaginaceae

brinco-de-princesa 1 Fuchsia regia Onagraceae

cipó-eburobo Cuscuta racemosa Con volvulaceae

cacto-ripsális í Rhipsalis baccifera | Cactaceae

costela-de-adào Monstera deliciosa i Araceae

cipó-uva Cisssus rhom bifolia Vitaceae

cipó-da-noite Hylocereus undatus Cactaceae

cipó-de-sào-joão J Pyrostegia venusta ; Bignoniaceae

cipó-de-ccrrado Arrabidaea brachypoda Bignoniaceae

cipó-vermelho F ridericia speciosa ! Bignoniaceae


cipó-roxo Arrabidaea patellifera Bignoniaceae

dama-da-noite Ipomoea alba Convolvulaceae

era-vedadara Hedera helix Araceae

escova-de-macaco Combretum fruticosum 1 Combretaceae

escova-de^roacaoo»vermelha Comhretum g randiflorum Combretaceae |

era-falsa Ficus pum ila Moraceae


P r i n c i p a i s E s p é c ie s d e T r e p a d e ir a s O rn a m e n ta is

NOM E PO PU LA R N O M E CIEN TÍFICO FAMÍLIA BOTÂNICA


estefanote Stephanotis Jloribvnda Asclepiadaceae

talsa-alam anda Apocynaceae (Asclepiadaceae)

füodendro-coração Philodendron cordatum Araceae

filodendro-vermelho Philodendron erubescens

flor-de-ccra Hoya cornos* Asclepiadaceae (Apocynaceae)

filodcndro-verde Philodendron sagittifolium Araceae

filodendro - 1 mbc Philodendron imbe Araceae

| G loriosa rothschildiana Liliaceae


gloriosa

hera-verdadeira Hedera canariensis Araliaceae

imbé-verde | Philodendron andreanum Araceae

ipomea-salsa Ipomoea asarifolia Convolvulaceae

imbé Philodendron aureus Araceae

jamaica Phymatodes scolopendria Polypodiaceae

jasmim -amarelo Jasminum mesnyi I Oleaceae

jasmim-estrela Jasminum nitidum »

jibóia j Epipremnum pinnatum Araceae

jibóia-cetim Scindapsus Argyreus Araceae

jasmim-dos-poetas 1 Jasminum polyanthum Oleaceae

jasimm-da-mdia QuisifiênUs indica Combretaccue

lagnma-de-cnsto 1 Clerodendron thomsonae Verbenaceae

1 1 Antqgononteptojm* Poiygonaceae

monstera-da-amazônia Monstera adansonii Araceae

maraenji }. Pa*tsiflom edvíis WÊÊ Passiflocaccac

mandevila 1 M anden/a sanden Apocynaceae

|maracujâ-«/ul Passifiara coeetdea UI Paasifkiaccae

madressiiva Lonicera japonica Caprifoliaceae

69
Principais Espécies de Trepadeiras O r n a m e n ta is

NOME POPULAR N O M E C lE ft[rín C O _ _ FA M Í i T a


oreiha-de-clefante Argyrria nervosa
! C ^ ^ l v u í a c e T * 111^
pereskia | P ereskia g randifoiia
Cactaeae
papo-de-perú Aristolochia gigantea
' Arislol°chiaceae
rainha-da-noite J Schlum bergera truncata
Cactaceae
ricasoíina Podranea ricasoliana
Bignoniaceae
rabo-de-raposa R usselia equisetiform is
Shrophulariaceae
rosa-trepadeira Rosa w ichuraiana j Rosaceae
ripsalis / falso aveloz ! R hipsalis cassutha Cactaceae
sacha-inchi ■'d caso Plukenetia volubiíis
Euphorbiaceae
salsa-da-praia-rosa Ipom oea pes-capre
Convolvulaceae
salsa-da-praia-branca Ipomoea litoralis Convolvulaceae
senecio I Senecio conjusus
Asteraceae (Compositae)
singônio Syngonium angustatum Araceae
sete-sangrias C uphea carth a g in en sis Lythraceae
sapatinho-de-judia Thumhergia mysoriensis Acanthaceae
trepadeira-lhnào l P ereskia a culeata Cactaceae
tepadeira-jade Strongylodon macrobotrys Fabaceae (Leguminosae)

tumbergia-grande . Thunbergia g ra n d iflo ra Acanthaceae


videira Vitis vinifera Vitaccae

viuvinha | P etrea su b serra ta V e rb e n a ce a e

70
plantas
a q u á t ic a s
p l a n t a s a q u á t i c a s o r n a m e n t a is

As plantas aquáticas têm a importante missão de proporcionar beleza aos


I ambientes onde o elemento água se faz presente. Desde os primórdios da
I antiguidade, o homem vem utilizando a água como um dos mais importantes
I componentes da composição paisagística. A água, sob forma de fontes, esguichos,
I cascatas, espelhos d'água, córregos, lagos e aquários, tem sido da maior
I importância na composição de belíssimos jardins, daí a necessidade crescente de
■ sepesquisar novas alternativas naturais de utilização da vegetação paraambientes
■ aquáticos. Alguns vegetais são próprios de solos hidromórficos, como o papiro
(Cyperuspapyrus), família Cyperaceae, a aninga (Montrichardia linifera), família
Araceae, o lírio-de-brejo (Hedichium coronarium), família Zingiberaceae, o
pandanus (Pandanus utilis), família Pandanaceae, a tabúa (Typha angustifolia),
Família Typhaceae, e fazem parte do grupo das plantas palutres. Outras aquáticas
são natantes ou flutuantes e se nutrem de matéria orgânica extraída da água. As
plantas emergentes fixam suas raízes no solo e depois chegam à superfície
produzindo suas flores. As aquáticas surbmersas são as plantas que sobrevivem
totalmente embaixo d'água. São vegetais de tamanhos variados desde as
minúsculas espécies, utilizadas em pequenos aquários, até à Vitória-régia
(Victoria amazônica), família Nymphaeaceae, cujo diâmetro de folha atinge mais
de um metro. Apresentam folhas e flores bastante ornamentais e de acordo coma
sua disposição no ambiente em que vegetam são classificadas em flutuantes,
emergentes e submersas. Algumas famílias botânicas são tipicamente aquáticas ou
paludícolas como; Pontederiaceae, Alismataceae, Nymphaeaceae, Salviniaceae,
Araceae, Cyperaceae, Liliaceae, Typhaceae, Zingiberaceae, Taxodiaceae,
compondo o vasto mundo das espécies que sobrevivememambienteaquático.
Principais Espécies de P lan tas A q u á tic a s O r n a m e n t a i s

| NOME POPULAR NOME CIENTÍFICO FA M ÍL IA B O T Â N lr T I


aguapé Eichomia crassipes Pontcdcriaceae

aldrovandra ! Aldrovandra vesiculosa Droseraceae

amazonense Echinodorus amazônicas Alismataceac

aninga Montrichardia linifera Araceae

aninga-da-amazonia Montrichardia arborescens Araceae

alfacc-dc-água Pistia stratiotes Araceae

hanana-d’dgua Typhonodorum lindleyanum Araceae


B B
bananinha Nymphoides aquatica Menyanthaceae

banancmnha-dc-brejo Contia glauca Cannaceae

cabomba Cabomba caroliniana Nvmphaeaceae

cbapèu-de-couro Echinodorus grandiflorus Alismataceac

colocasia-de-brejo Colocasia esculenta Araceae

Cyperus heiferí Cyperaceae

dódea Egeria densa Hydrocharitaceae

golfo Hydrocieys nymphoide L imnochari taceae (Butanaceae)

jec»*-be*edo Jurtcus microcephalus Juncaceae


HM -•
Lemihi wakbviana Araceae

kiflOtt Altemanthera reineckii Amaranthaceae

Hethxbhrm conmarmm Zingiberaceae

Mé i Lcòeliú cardinaHs Campanulaceae

Lmdwigia repens Onagraceae

■ ií * u i. r« g » Hidrocotyle verticillata Araiiaceae

Hypoaceae
«afea Sympkea steílaia Nvmphaeaceae

■ B Sympksea caentiea Nvmphaeaceae 1 0

Symphaea alha Nvmphaeaceae


Principais E sp écies d e P la n ta s A quáticas O rnam entais

NOME POPULAR NOME CIENTÍFICO FAMÍLIA BOTÂNICA


Ninféa-vermelha Nymphaea rubra Nymphaeaceae

nelumbo Nelumbo nucifera Nymphaeaceae


■MHM
papiro i Cyperus giganteus Cyperaccae

pandanus Pandanus utilis Pandanaceae

pinhcirinho Myriophyllum aquaticum Haloragidaceac

potamogeton Potamogeton illinoensis Potamogetonaceae

salvinia Salvinia auriculata Salviniaccae

sagitária Sagitaria montevidensis Alismataceac

samambaia-de-brejo Osmunda regalis Osmundaceae

sinemá Hygrophila difformis Acanthaceae

sombrraha-chinesa Cyperus alternifolius Cyperaeeae

taboa Typha angustifolia Typhaceae

tonina Tonina sp. Eriocaulaceae

valisneria [ Vallisneria spiralis Hidrocharitaceae

vinagreira-de-àgua Altemanthera bettzekiana Amaranthaceae

violeta-roxa-d*agua Hemigraphis altemata Acanthaceae

vitória-régia Victoria amazônica Nymphaeaceae

Hcioria am azônica t vitória-régia

?s
galeria
DE
EOTOS
estr ato h e r b a c e o / gram ados

g ra m a -s ã o -c a rlo s
A x o n o p u s o b tu s ifo lia grama-esmeralda
Zoysia japonica

graxna-havaiana
gram a-batatais Zovtsw m“,re 0
Plaspalum notatum
ESTRATO HERBÁCEO / RELVADOS

medalhimha am endoim -om am ental


Dichondra microcalix A rach is repen s

o n ze -h o ra s viuvinha
Portulaca oleracea Tradescantia pallida

80
H E R B Á C E O / FORRAÇÕES

peperômia jibóia
Peperomia obtusijolia Epipremum pinnatum

beijo-de-freira zebrina
Impatiens b a lsam in a Tradescantia zebrina

gram a-preta
Ophiopogonjaponicus
JR B U S T O S

vR B V
EST

afezinho
alba

fv\oàenâr° athifià»”'
phil<*ien<lK>n
PALMEIRAS o r n a m e n t a is TROPICAIS


palmeira maya
Goussia maya palmeira arenga
Arenga hookeriana

Sabal minor

89
Typha angustifolia cabomba
Cabontba caroliniana

^ P ta e e c o e r u ie a a lfe c e -d e -á g u a
P istia stratioies

91
B IB L IO G R A F IA

BARROSO, G. M. et a). 1978 - Sistemática de Angiospermas do B


Nacional EDUSP. 255 p.

BARROSO. G. M. 1984 - Sistemática de Angiospermas do Brasil vol


UFV. Imprensa Universitária ,326p.

BARROSO, G. M, 1984 - Sistemática de Angiospermas do Brasil vol. iij


UFV, Imprensa Universitária, 326 p. %

JOLY. A. B. 1975
777 p.

G R A FA , B. 1986 -Tropica New Jersey Roehrs Com pany, 1152 p.

G R A FA , B. 1963 -Exótica New Jersey Roehrs Com pany, 1823p.

CO RRÊA M. P. 1926 - Dicionário das Plantas Úteis do Brasil e das Plantas


Exóticas Cultivadas, vol. VI, Ministério da agricultura, 1975 p.

R IZ Z IN IC .T. 1976-Botânica Econômica Brasileira - SPE PU / EDSP, 207p.

RIZZINI C. T. 1971 - Árvores e Madeiras Úteis do Brasil, São Paulo, Editora,


Edgard Blucher Ltda, 296 p.

PAIVA 2001- Plantas Ornamentais Classificação e Usos em Paisagismo, UFLA


FAEPE, 121 p.

CARVALHO D. A. 2001 - Sistemática Vegetal, U F L A / FA E PE . 171 p.

SHULTZ A. R. 1943 - Botânica Sistemática, Editora G lobo, 562 p.


BIBLIOGRAFIA

LO R E N ZIH . 1998 - A rvores B rasileiras, Vol. I, Ed. Plantaram, 368 p.

LORENZIH. 1998 - Arvores Brasileiras, Vol. II, Ed. Plantaram, 368p.

LORENZI H . 1999- Plantas O rnam entais no Brasil, 2aEd., Ed.Plantarum, 1088pJ

LO R EN ZI H . e S O U ZA V . 2005 - Botânica Sistemática, Ia Ed., Ed. Plantaram,]


640 p.

LO R EN ZI H . e S O U ZA V . 2007 - Botânica Sistemática, 2a Ed., Ed. Plantaram,


704 p.

LO R E N ZI H . 2003 - Á rvores Exóticas no Brasil, 2*Ed, Ed. Plantaram,


Í368p.

LO R E N ZI H . 2000 - Plantas Daninhas no Brasil, 3aEd., Ed. Plantaram, 608 p. 1

LO R E N ZI H . 2007 - G onçalves E. G. M orfologia Vegetal,, Instituto Plantaram,


1415p. |

LO R E N ZI H . e S O U ZA V. 2008 - Palmeiras Brasileiras e Exóticas Cultivadas.


Plantarum, 704 p.

LORENZI H. | SOUZA V. 2008 - Chavede Identificação, Ed. Plantaram, 704 p.

LORENZI H. Et al. 2006 1 Frutas Brasileiras e exóticas Cultivadas, EL


Plantarum, 640p.
pós três décadas de trabalho no campo do paisagismo e tendo passado

A . muito tempo militando na pesquisa c no ensino universitário das botânicas


(Organografia, Sistemática c Botânica Econômica), tivemos a oportunidade de
conviver com a angústia de Arquitetos, Agrônomos, Biólogos, Engenheiros
Florestais e demais paisagistas no campo pertinente à nomenclatura científica das
plantas. A proliferação de nomes populares na vegetação ornamental sempre foi
um entrave sério à sua identificação correta. Cada região tem a sua própria
nomenclatura popular, o que tem causado uma absoluta confusão quando se
pretende elaborar um projeto de paisagismo ou, simplesmente, introduzir uma
espécie de outra região. Visando facilitar essa compreensão, nos propomos a j
reunir informações taxonômicas e elaborar esse glossário, que não tem a pretensão
de tomar-se um manual essencialmente científico, em face das mudanças que
ocorrem nos estudos da taxonomia, mas ser uma contribuição que pretende
exclusivamcnte, colaborar com o entendimento e a identificação da vegetação
ornamental, comumente utilizada no paisagismo tropical.
Nesta edição apresentamos apenas uma relação de nomes populares e
científicos das espécies botânicas ornamentais mais conhecidas, sem a
preocupação de situá-las no seu táxon, citando exclusivamente o nome popular, a
espccie botânica c sua correspondente família botânica. Alguns nomes científicos,
bem como suas famílias possuem duas nomenclaturas em virtude da transição
entre os Sistemas de Classificação de Engler e o novo Sistema de Arthur
Cronquist, de conformidade com APCi II (2003).
Esperamos que essa publicação contribua, com os paisagistas da minha
região, cujo acesso à bibliografia regional tem sido difícil em virtude da escassez,
quando sc trata dc vegetação utilizada no nordeste.

Você também pode gostar