Você está na página 1de 7

6 - A Colnia-Reino - ( 1808 - 1822)

TEXTO PRINCIPAL
Abertura o! "orto!
A!!i# $ue %&e'ou a (al)aor a"*! u#a )ia'e# atribulaa+ e ante! #e!#o e !e'uir "ara o Rio e ,aneiro+
!eu e!tino -inal+ o "r.n%i"e-re'ente / ,o0o a!!inou u#a %arta r1'ia abrino o! "orto! bra!ileiro! 2! na3e!
a#i'a!/ A #eia+ to#aa "or in-lun%ia e ,o!1 a (il)a Li!boa+ a%abou %o# tr! !1%ulo! e e4%lu!i)i!#o
%o#er%ial "ortu'u!5 bene-i%ia)a o 6ra!il+ $ue !e inte'ra)a ao #uno+ e a In'laterra+ 7ni%a "otn%ia %a"a8 e
!e a"ro)eitar a #eia/ E na "ri#eira e!%ala o rei !ur'iu aina outra #eia in1ita na Col9nia5 a
autori8a0o "ara !e %riar u#a -a%ulae/
C&e'aa a Corte ao Rio
A : e #aro e 1808+ %o# 'rane! -e!ta!+ / ,o0o e!e#bar%ou no Rio e ,aneiro+ a%o#"an&ao e nobre!
e buro%rata! e u# reino $ue+ e#bora e%aente+ aina !e e!"al&a)a "or $uatro %ontinente!/ Para a
Col9nia+ a #uana era )anta;o!a+ "oi! %o# o rei )in&a# !olu3e!/ <a! &a)ia "roble#a!/ A in!tala0o a
Corte -oi re!ol)ia 2 #oa ab!oluti!ta5 -un%ion=rio! "er%orria# a! rua! "intano+ na! %a!a! #el&ore!+ a!
letra! P e R > ?Pr.n%i"e-Re'ente@ > $ue o "o)o inter"retou %o#o ?Pon&a-!e na Rua@/ Auano !e -a8ia#
tai! re$ui!i3e! "ara abri'ar re%1#-%&e'ao!+ naa &a)ia $ue o! #oraore! "ue!!e# -a8er/ Lo'o %o#eara#
o! %on-lito! entre "ortu'ue!e! e bra!ileiro!/
A Corte no! trB"i%o!
O !alo entre )anta'en! e "roble#a! "enia "ara o "ri#eiro lao/ A "re!ena a Corte no Rio e ,aneiro era
a "ro4i#iae o "oer+ ao al%an%e a! !7"li%a!+ ba;ula3e! e "eio! e $ue# nun%a !on&ou -a8-lo!/ A
Corte era ta#b1# o lu4o+ $ue e#bora #oe!to "erante a! outra! %a!a! reinante! a Euro"a+ re!"lenia
%o#o al'o nun%a )i!to "or a$ui/ N0o &a)ia !a%ri-.%io $ue o! %ario%a! n0o -i8e!!e# "ara !e !entir 2 altura
e!ta realiae+ #e!#o $uano !e trata)a e #ero tru$ue %o#er%ial/
Re-le4o! a abertura o! "orto!
Cin&eiro era o $ue n0o -alta)a "ara o e!-rute a! no)a! "o!!ibiliae! !o%iai!/ A abertura o! "orto!
arruinou Portu'al+ $ue at1 ent0o #ono"oli8a)a a na)e'a0o+ e trou4e 'rane! bene-.%io! "ara o 6ra!il/ E!te
!e )iu+ e u#a &ora "ara outra+ inunao "or "routo! #ai! barato! e e# #uito #aior i)er!iae/ Por
Viagem pela Histria do Brasil - A Colnia-Reino ( 1808 - 1822)
Jorge Caldeira, ergio !oes de "a#la, Cla#dio $ar%ondes e &la'io de Car'al(o
outro lao+ a! e4"orta3e!+ ante! obri'aa! a "a!!ar "or Portu'al+ "oia# !er ireta#ente en)iaa! ao!
"a.!e! %o#"raore!+ %re!%eno !ua e#ana e)io 2 "re!ena no 6ra!il e %o#er%iante! e!tran'eiro!/ Too
o !i!te#a e %o#1r%io &a)ia #uao+ -a)ore%eno o! ne'o%iante! lo%ai!+ !obretuo o! tra-i%ante! e
e!%ra)o!/
C/ ,oDo re-or#a o Rio
O in&eiro 'an&o %o# a abertura o! "orto! -inan%iou u#a re#oela0o !o%ial o Rio e ,aneiro+ $ue
a%o#"an&a)a o! no)o! te#"o!/ (ur'ira# in!titui3e! %o#o o ,ari# 6otEni%o+ o "ri#eiro ban%o+ ;ornai!+
teatro!+ e!%ola e #7!i%a e u#a 'rane bibliote%a/ A )ia !o%ial "a!!ou a atrair enri$ue%io! e toa "arte+
=)io! "ara u!ar a ri$ue8a ante! ente!ouraa/ O! &=bito! anteriore! "are%ia# to!%o!+ e too! $ueria#
#uar "ara #el&or/
E!tran'eiro! no! trB"i%o!
A abertura "ara o #uno %o#"letou-!e %o# a "re!ena e u# ti"o at1 ent0o "roibio e entrar no "a.!5 o
e!tran'eiro/ E# tr! !1%ulo!+ a Col9nia tro"i%al a A#1ri%a 'an&ara u#a i#a'e# e e4oti!#o na Euro"a
> $ue "a!!aria a-inal "elo %ri)o a e4"erin%ia ireta/ Co#ea)a a le)a e li)ro! -eito! a "artir e )ia'en!
"elo "a.!+ one o -a!%.nio !e #i!tura)a %o# &orror/ Fa!%.nio "ela nature8a+ "ela )e'eta0o/ E &orror "or
tuo $ue )ia# %o#o i-erente5 rua! a%an&aa!+ ali#enta0o e!tran&a+ in-or#aliae+ "ro4i#iae o!
e!%ra)o!+ ne'a0o o )alor o trabal&o+ !e4o/ O! li)ro! #i!tura)a# "re%on%eito! e realiae+ #a! o!
bra!ileiro! n0o tin&a# %o#o !e e-ener/ Na!%ia a %onena0o ao! &=bito! -or#ao! e# %ontato %o# a
realiae tro"i%al/
6ra!il+ #er%ao in'lG!
Entre o! e!tran'eiro! $ue %&e'a)a#+ o! #ai! bene-i%iao! era# o! in'le!e!/ Co#o ele! e"enia o -uturo
o rei e Portu'al+ -orara# a obten0o e )anta'en! %o#er%iai!/ E# 1810 %on!e'uira# u# tratao $ue l&e!
a)a u#a !itua0o e4%e"%ional no 6ra!il/ Pa!!ara# a "a'ar i#"o!to! e i#"orta0o #enor $ue o o! "routo!
)ino! e Portu'al > o $ue 'arantiu u#a !itua0o "ri)ile'iaa "ara !eu! %o#er%iante!+ $ue !e tornara#
al'un! o! #ai! ri%o! #oraore! o "a.!/ Para a! -inana! "7bli%a!+ -oi u# e!a!tre5 o rei+ ne%e!!itao e
re%ur!o!+ "ereu boa "arte a! rena! e !ua #aior -onte+ a Al-Ene'a/ Al1# i!!o+ o tratao %olo%a)a e#
ri!%o o tr=-i%o e e!%ra)o!/
Pro're!!o no 6ra!il %o# a Corte
O #o#ento a %&e'aa a Corte "ortu'ue!a ao 6ra!il %oin%iiu %o# !urto! e "ro're!!o re'ionai! $ue
a;uara# a i#"ul!ionar o %li#a e entu!ia!#o na Col9nia/ No Rio Hrane o (ul+ ini%ia)a-!e a "rou0o
)di*+o da Compan(ia das ,etras - pag- 2
Viagem pela Histria do Brasil - A Colnia-Reino ( 1808 - 1822)
Jorge Caldeira, ergio !oes de "a#la, Cla#dio $ar%ondes e &la'io de Car'al(o
e# lar'a e!%ala e ali#ento!+ %o# e!ta$ue "ara a in7!tria o %&ar$ue/ No <aran&0o+ a "rou0o e
al'o0o i!"ara)a5 %o# o blo$ueio %ontinental+ -alta)a #at1ria-"ri#a "ara a! -=bri%a! t4tei! in'le!a! e toa
a "rou0o bra!ileira era )enia a alto "reo/
O%u"aIDo o Jru'uai
O %on;unto e #uana! tra8ia! "ela )ina o rei "ro!!e'uiu %o# a in!tala0o e re"re!enta3e! i"lo#=ti%a!
no Rio e ,aneiro/ A "artir e 1808+ o! bra!ileiro! "uera# a%o#"an&ar e "erto a! intri'a! a "ol.ti%a
interna%ional/ A #ai! %o#entaa -oi a $ue en)ol)ia o "r*"rio / ,o0o e !ua #ul&er+ a rain&a Carlota
,oa$uina+ e# torno o %ontrole a! %ol9nia! e!"an&ola! o Prata+ a "artir e 181K/ <anobrano
&abil#ente a !itua0o+ o rei %on!e'uiu+ e# 1816+ en%ontrar aliao! e# territ*rio &o!til+ at1 reali8ar u#
anti'o !on&o "ortu'u!5 in%or"orar o Jru'uai ao 6ra!il e e!tener !eu! o#.nio! at1 a #ar'e# o rio a
Prata/
6ra!il+ Reino Jnio
O 6ra!il !* tin&a "ro're!!o a %o#e#orar %o# a )ina a %orte/ Fina! a! 'uerra! na"ole9ni%a!+ / ,o0o
n0o a)a o #enor !inal e $uerer )oltar "ara Portu'al+ "are%eno %aa )e8 #ai! entu!ia!#ao %o# a i1ia
e e!en)ol)er o 6ra!il/ E# 181L+ %o# 'rane! -e!ta!+ ele)ou a Col9nia 2 %ate'oria e Reino Jnio a
Portu'al e Al'ar)e!/ E# 181:+ a! -e!ta! !e re"etira#5 o "r.n%i"e / Pero %a!ou-!e %o# <aria Leo"olina+
-il&a o i#"eraor a Iu!tria/ No ano !e'uinte+ #ai! -e!ta!5 %o# a #orte e !ua #0e+ / ,o0o -oi a%la#ao
rei/ Tanta! -e!ta! a)a# ao! bra!ileiro! a i#"re!!0o e $ue o Rio e ,aneiro !eria a no)a %a"ital o Reino
Jnio/
Nore!te e# %ri!e (181L-181:)
A !en!a0o e "a8 e "ro're!!o+ no entanto+ n0o a"la%ou )el&o! "roble#a!/ Pro!!e'uia a ani#o!iae entre
"ortu'ue!e! e bra!ileiro!/ <ai! )elaa one o "ro're!!o re%ente era #aior+ #ai! e)iente one o! "roble#a!
era# 'rane!/ (e "ara a #aior "arte o 6ra!il o! te#"o! era# bon!+ no Nore!te a !itua0o !e a'ra)ara
e)io a u#a %o#bina0o e "rou0o #enor e i#"o!to! #aiore!/ E!!a! i-i%ulae! !e e4"re!!ara# no
rea%eni#ento e u#a i!"uta+ $ue )in&a e!e a Huerra o! <a!%ate!+ entre -a8eneiro! bra!ileiro! e
%o#er%iante! "ortu'ue!e!/
In!urreiIDo e# Perna#bu%o
Co# o! "roble#a! e%on9#i%o!+ a ten!0o %re!%eu ra"ia#ente e# Perna#bu%o/ Co#eou %o# bri'a! e rua
entre "ortu'ue!e! e bra!ileiro!/ Ca. a u#a %on!"ira0o -oi u# "ulo/ O 'o)erno rea'iu %o# "ri!3e!+ #a!
&ou)e re!i!tn%ia+ $ue !e tran!-or#ou e# re)olta )itorio!a/ J# 'o)erno re"ubli%ano -oi in!talao e# Re%i-e/
)di*+o da Compan(ia das ,etras - pag- K
Viagem pela Histria do Brasil - A Colnia-Reino ( 1808 - 1822)
Jorge Caldeira, ergio !oes de "a#la, Cla#dio $ar%ondes e &la'io de Car'al(o
Co# o "oer na %iae+ #anou e#i!!=rio! e# bu!%a e a;ua na re'i0o e no e4terior/ <a! ante! $ue !e
%on!olia!!e# no "oer+ )eio a rea0o o 'o)erno+ %o# tro"a! tra8ia! a 6a&ia/ Mitorio!o!+ o! #ilitare!
"er!e'uira# e %onenara# o! %&e-e! o "ri#eiro 'o)erno lo%al !ur'io e!e o e!%obri#ento/
Ce%aGn%ia e Portu'al
No 6ra!il o! e-eito! a #uana a Corte "rou8ira# u#a re)olu0o na! "ro).n%ia!/ E# Portu'al+ "or1#+
-aria# #uito #ai!/ Na "r=ti%a+ a "artir e 1808+ o 6ra!il tornara-!e #etr*"ole e Portu'al+ %ol9nia/ E o
$ue era "ior5 "obre/ Pior aina5 %ol9nia o! in'le!e!+ "oi! o 'o)erno a ;unta ini%aa "elo rei "ara
re%on!truir o "a.! era a"ena! -or#alN $ue# #ana)a+ %o# #0o e -erro+ era o #are%&al in'l! 6ere!-or/
Tuo i!to 'era)a u# %a#"o -1rtil "ara $ue a! i1ia! $ue tanto !e $ueria e)itar no 6ra!il !e i-uni!!e#
"ri#eiro e# Portu'al/ Ali a! %oni3e! e%on9#i%a! ta#b1# e#"urra)a# o! #e#bro! a %la!!e o#inante
"ara ;unto o! re)olu%ion=rio!/
Re)oluIDo o Porto
E# a'o!to e 1820 o #o)i#ento e!ta)a "re"arao/ Co#er%iante! e re)olu%ion=rio! tin&a# %on!e'uio a
ae!0o o! #ilitare!+ %o# !eu! !olo! atra!ao!/ A"ro)eitano-!e a au!n%ia o #are%&al 6ere!-or+ a
re)olu0o -oi e!en%aeaa+ "ri#eiro no Porto+ e"oi! e# Li!boa/ Mitorio!o!+ o! re)olu%ion=rio! i#"eira#
a )olta o "re"o!to in'l!/ E -i8era# !ua! e4i'n%ia!5 -i# o reinao ab!oluti!ta+ %on)o%a0o e u#a
A!!e#bl1ia Con!tituinte+ $ue teria ta#b1# too o "oer E4e%uti)o/ A toa "re!!a+ -ora# %on)o%aa!
elei3e! "ara a! Corte!+ $ue "a!!ara# a iri'ir e -ato o Reino a "artir e ;aneiro e 1821/
Ae!Oe! P re)oluIDo o Porto
No "ri#eiro #o#ento+ a rea0o no 6ra!il 2! not.%ia! !obre a re)olu0o o Porto -ora# e eu-oria/ E# toa
%iae one a"orta)a u# na)io %o# a in-or#a0o+ tro"a! "ortu'ue!a! e liberai! bra!ileiro! aeria# ao
#o)i#ento/ No Par=+ a not.%ia %&e'ou no ia 1Q e e8e#bro+ e u# #! e"oi! ;= e!ta)a in!talao u#
'o)erno "ro)i!*rio $ue a"oia)a a! Corte!/ <ai! outro #! e a %ena !e re"etiu e# (al)aor/ A! tro"a! -i1i!
ao rei -ora# errotaa! e a CE#ara no#eou u# 'o)erno "ro)i!*rio+ $ue ;urou obein%ia 2 Con!titui0o
aina n0o e!%rita e# Li!boa/ No! %a!o! e Perna#bu%o e o <aran&0o+ o! "r*"rio! 'o)ernaore!
lierara# a ae!0o/
C/ ,oDo MI e a re)oluIDo
A! "ri#eira! not.%ia! a re)olu0o %&e'ara# ao Rio e ,aneiro e# outubro e 1820/ A)aliano !ua e4ten!0o+
o rei re!ol)eu n0o %on-ront=-la/ A%eitou o -ato %on!u#ao e tentou aa"tar-!e 2! %ir%un!tEn%ia!/ Co# LK
ano!+ re-u'iao no tran$Rilo 6ra!il en$uanto !eu! "are! euro"eu! )i)ia# aterrori8ao!+ n0o $ueria
)di*+o da Compan(ia das ,etras - pag- S
Viagem pela Histria do Brasil - A Colnia-Reino ( 1808 - 1822)
Jorge Caldeira, ergio !oes de "a#la, Cla#dio $ar%ondes e &la'io de Car'al(o
i-i%ulae!/ Pen!ou e# #anar o -il&o #ai! )el&o+ / Pero+ en-rentar o! re)olu%ion=rio!/ <a! -oi tra'ao
"elo! a%onte%i#ento!/ No ia 26 e -e)ereiro e 1821+ o #o)i#ento e%loiu e# "leno Rio e ,aneiro/ A
"artir e!te ia+ tornou-!e "ri!ioneiro o! ae"to! o #o)i#ento/
C/ ,oDo MI )olta a Portu'al
Co#inao "elo! re"re!entante! a! Corte!+ / ,o0o MI n0o tin&a #ai! e!%ol&a/ E "ara %ontrol=-lo #el&or+ o!
re)olu%ion=rio! "ortu'ue!e! e4i'ira# !ua )olta a Li!boa/ No ia : e #aro+ a %ontra'o!to+ anun%iou !eu
re're!!o/ O %li#a a "artia n0o "oeria !er "ior5 tr! ia! ante! a ata #ar%aa+ u# 'rane tu#ulto
#ar%ara a elei0o o! re"re!entante! %ario%a! 2! Corte!/ Tri!te e a!!u!tao+ / ,o0o MI "artiu a-inal no ia 2L
e abril e 1821+ e"oi! e tre8e ano! no Rio e ,aneiro/ O 6ra!il -i%aria !eno 'o)ernao "or u# re'ente+
!eu -il&o e &ereiro+ / Pero/
A! Corte! e o 6ra!il
A -rota real !e'uiu "ara Portu'al+ e atr=! ela -ora# o! na)io! le)ano o! e"utao! bra!ileiro! "ara a!
Corte!/ En$uanto i!!o+ %&e'a)a# na)io! %o# a! not.%ia! a! "ri#eira! e%i!3e! a a!!e#bl1ia/ T #eia
$ue "ara)a# no! "orto!+ arre-e%ia o entu!ia!#o re)olu%ion=rio/ O! "ortu'ue!e! re!er)a)a# !eu liberali!#o
a"ena! "ara Portu'al/ Ante! a %&e'aa o! e"utao! bra!ileiro!+ a! Corte! tratara# e -a8er lei! "ara $ue
a "arte a#eri%ana o Reino Jnio )olta!!e a !er #era %ol9nia > e #ai! e"enente aina o $ue ante! e
1808/
Tentati)a e re%oloni8aIDo
No ia U e e8e#bro e 1821+ %&e'ou ao "orto o Rio e ,aneiro o bri'ue Infante d. Sebastio+ tra8eno
no)o! e%reto! a! Corte!/ E4tin'uia# a re'n%ia e / Pero e o 'o)erno-'eral o 6ra!il+ re-ora)a# a
!e"ara0o a! i)er!a! "ro).n%ia! %o#o uniae! a#ini!trati)a! e eter#ina)a# a %o#"leta !uborina0o e
%aa u#a ela! ao 'o)erno e Li!boa/ Para %o#"letar+ e4i'ia# a )olta i#eiata o re'ente/ Fi%a)a %laro
"ara o! bra!ileiro! $ue n0o !e reali8aria o !on&o liberal/ A rea0o -oi unEni#e e i#eiata5 lutar "ela
ine"enn%ia+ #a! %o# o a"oio o re'ente e!titu.o/ Ce toa "arte+ !ur'ira# #ani-e!to! "eino a
"er#ann%ia e / Pero no 6ra!il/
O ia o VFi%oW
A #o)i#enta0o !ubterrEnea e%loiu e# U e ;aneiro e 1822+ u# #! e"oi! e %&e'aa! a! oren! a!
Corte!/ No (enao a CE#ara a %a"ital+ !eria# entre'ue! o! #ani-e!to! o Rio e ,aneiro+ (0o Paulo e
<ina! Herai!/ O re'ente -oi re%eb-lo!/ Para i!!o+ "re%i!ou e#itir o <ini!t1rio+ $ue n0o %on%orou %o# o
'e!to+ e en-rentar u# ulti#ato o %o#anante #ilitar "ortu'u!/ Ao re%eber o #ani-e!to+ i!!e a -ra!e $ue
)di*+o da Compan(ia das ,etras - pag- L
Viagem pela Histria do Brasil - A Colnia-Reino ( 1808 - 1822)
Jorge Caldeira, ergio !oes de "a#la, Cla#dio $ar%ondes e &la'io de Car'al(o
#ar%aria !ua ae!0o ao! intere!!e! bra!ileiro!/ A rea0o #ilitar -oi i#eiata > e eu o"ortuniae 2 "ri#eira
)it*ria #ilitar e / Pero/
<ini!tXrio "ara a ine"enGn%ia
A ae!0o e / Pero 2 %au!a bra!ileira %on-ir#ou-!e %o# a no#ea0o e no)o <ini!t1rio $ue iria !ub!tituir
o e#itio no ia o ?Fi%o@/ A -i'ura #ai! i#"ortante era a o "auli!ta ,o!1 6oni-=%io e Anraa e
(il)a/ A "artir e !ua "o!!e+ a "ol.ti%a o 'o)erno -i%ou %lara5 -a8er a ine"enn%ia o 6ra!il/ A! tro"a!
"ortu'ue!a! -ora# e#bar%aa! "ara Portu'al+ e u# e%reto o re'ente torna)a !e# )alor a! e%i!3e! a!
Corte! $ue n0o -o!!e# !an%ionaa! "or ele/ Foi %riao u# %on!el&o e iri'ente! "ro)in%iai!+ "ara au#entar
a =rea e a0o o 'o)erno+ li#itaa! "ela! Corte! "ortu'ue!a!/
6ra!ileiro! e4"ul!o! a! %orte!
En$uanto o! bra!ileiro! a)ana)a#+ !eu! e"utao! e# Portu'al !o-ria#/ T #eia $ue to#a)a# a!!ento
na! Corte!+ "er%ebia# o %li#a a're!!i)o %ontra ele!/ Era# %e# e"utao! "ortu'ue!e! %ontra !etenta
bra!ileiro!/ Al1# e a'reio! )erbal#ente no! ebate!+ "a!!ara# a !er -u!ti'ao! na! rua!/ <e!#o a!!i#+
e-enia# !ua! "o!i3e!/ O %li#a "iorou e )e8 %o# a not.%ia a e!obein%ia e / Pero/ Teno a )ia
a#eaaa+ al'un! e"utao! ti)era# e -u'ir "ara a In'laterra/ O! $ue -i%ara# -ora# #ai! a'reio! aina
$uano a! Corte! rea'ira# 2 not.%ia o ?Fi%o@ %o# "uni3e!/ A ten!0o era tanta $ue #uito! bra!ileiro! !e
re%u!ara# a a!!inar a Con!titui0o/
O re'ente e# <ina!
En$uanto a! Corte! to#a)a# !ua! #eia!+ o re'ente -a8ia o #e!#o/ Controlano a !itua0o no Rio e
,aneiro+ re!ol)eu -a8er u#a )ia'e# "or <ina! Herai! > a "ri#eira e u# #e#bro a Ca!a Real e# territ
*rio bra!ileiro/ Partino e# abril+ -oi be# re%ebio e# toa! a! %iae! "or one "a!!ou/ Na )olta+ tin&a o
o#.nio "ol.ti%o e a ae!0o -ir#e o! #ineiro! a !eu "ro;eto e tornar o "a.! ine"enente/ Ceu ent0o u#
"a!!o a #ai!5 e# K e ;un&o e 1822 %on)o%ou u#a Con!tituinte bra!ileira+ !e"araa a! Corte!
"ortu'ue!a!/
(ete e !ete#bro
No -inal e a'o!to e 1822+ / Pero !e'uiu "ara (0o Paulo/ Ca)al'ou urante o8e ia!+ %&e'ano ao !eu
e!tino e# 2L e a'o!to/ Fi%ou at1 o ia 1
o
e !ete#bro+ $uano "artiu "ara (anto!/ Na )olta+ na #an&0 e
: e !ete#bro+ re%ebeu na beira o %*rre'o I"iran'a a! oren! e #aio a! Corte! e u#a %arta e ,o!1
6oni-=%io/ Ao ler o o%u#ento+ e%iiu $ue era %&e'aa a &ora/ Ce!e#bain&ou a e!"aa e e4%la#ou5 ?Y
te#"oZ Lao! -oraZ Ine"enn%ia ou #orteZ@/ O 6ra!il e!ta)a !e"arao e Portu'al/
)di*+o da Compan(ia das ,etras - pag- 6
Viagem pela Histria do Brasil - A Colnia-Reino ( 1808 - 1822)
Jorge Caldeira, ergio !oes de "a#la, Cla#dio $ar%ondes e &la'io de Car'al(o
)di*+o da Compan(ia das ,etras - pag- :

Você também pode gostar