Você está na página 1de 12

Bblia

Origem:Wikipdia,aenciclopdialivre.

Bblia(dogrego,pluralde,transl.bblion,"rolo"ou"livro")12otextoreligiosodevalor
sagradoparaoCristianismo,345emqueainterpretaoreligiosadomotivodaexistnciadohomemna
Terrasobaperspectivajudaicanarradaporhumanos.consideradapeloscristoscomodivinamente
inspirada2,sendoquesetratadeumdocumentodoutrinrio.FoiaIgrejaCatlicaquemcompilouaBblia,
definindoquaisseriamoslivrosinspirados,queporsuavezentraramnoCnonBblico.Posteriormente,os
demaisgruposcristosquesurgiramtambmadotaramaBbliacomoLivroSagrado.
Segundoatradio,aceitapelamaioriadoscristos,aBbliafoiescritapor40autores,entre1500e450
a.C.(livrosdoAntigoTestamento)eentre45e90d.C.(livrosdoNovoTestamento),totalizandoum
perododequase1600anos.6Amaioriadoshistoriadoresacreditaqueadatadosprimeirosescritos
consideradossagradosbemmaisrecente:porexemplo,enquantoatradiocristcolocaMoisscomoo
autordosprimeiroscincolivrosdaBblia(Pentateuco),muitosestudiososaceitamqueforamcompilados
pelaprimeiravezapenasapsoexliobabilnico,apartirdeoutrostextosdatadosentreodcimoeo
quartosculoantesdeCristo.7Muitosestudiosostambmafirmamqueelafoiescritapordezenasde
pessoasoriundasdediferentesregiesenaes.8
SegundoumainterpretaoliteraldoGnesis(primeirolivrodaBblia),ohomemfoicriadoporDeusa
partirdop,9apsoscuseaterra,10entreseiseoitomilanosatrs,11eganhouavidaapsDeussoprar
oflegodavidaemsuasnarinas.1012
olivromaisvendidodetodosostempos13commaisdeseisbilhesdecpiasemtodoomundo,uma
quantidadesetevezesmaiorqueonmerodecpiasdo2colocadodalistadoslivrosmaisvendidos,O
LivroVermelho.14
NosEstadosUnidos,onicopresidentequenofezojuramentodepossecomamoemumaBbliafoi
TheodoreRoosevelt(19011909),deacordocomosregistrosoficiaisdoArchitectoftheCapitol.15John
QuincyAdams(18251829),emsuaposse,deacordocomcartasescritaspelomesmo,colocouamoem
umvolumededireitoconstitucionalaoinvsdaBbliaparaindicaraquempertenciasualealdade.15No
hregistrosparapresidentesanterioresaJohnTyler(18411845).15

ndice
1Inspiraodivina
2Interpretao
3Estruturainterna
3.1LivrosdoAntigoTestamento
3.2LivrosdoNovoTestamento
3.3Origemdotermo"testamento"
4Tradues
4.1Nmerodetradues
4.2Mundolusfono
5Verses
6Religies
7Erroseadulteraes
8Crtica
http://pt.wikipedia.org/wiki/B%C3%ADblia

1/12

9Vertambm
10Bibliografia
11Notas
12Referncias

Inspiraodivina
ABbliasedizescritaporpessoassobefeitodainspiraodivina.2
OapstoloPauloafirmaque"todaaEscriturainspiradaporDeus"literalmente,"sopradaporDeus",que
atraduodapalavragrega,theopneustos](2Timteo3:16).
OapstoloPedrodizque"nenhumaprofeciafoiproferidapelavontadedoshomens.Inspiradospelo
EspritoSantoquehomensfalaramemnomedeDeus."(2Pedro1:21).OapstoloPedroatribuiaos
escritosdePauloamesmaautoridadedoAntigoTestamento:"Etendeporsalvaoalonganimidadede
nossoSenhorcomotambmonossoamadoirmoPaulovosescreveu,segundoasabedoriaquelhefoi
dadafalandodisto,comoemtodasassuasepstolas,entreasquaishpontosdifceisdeentender,queos
indoutoseinconstantestorcem,eigualmenteasoutrasEscrituras,parasuaprpriaperdio"(2Pedro3:15
16).

Interpretao
SegundoojornalistaDavidPlotz,darevistaonlineSlateMagazine,atumsculoatrs,amaioriados
estadunidensesbeminstrudosconheciamaBbliaafundo.16Eletambmafirmaqueatualmente,o
desconhecimentobblicopraticamentetotalentrepessoasnoreligiosas.16AindasegundoPlotz,mesmo
entreosfiis,aleituradaBbliairregular:aIgrejaCatlicaincluisomenteumapequenaparcelado
AntigoTestamentonasleiturasoficiaisosjudeusestudambastanteoscincoprimeiroslivrosdaBblia,
masnoseimportammuitocomorestanteosjudeusortodoxosnormalmentepassammaistempolendoo
TalmudeououtracoisaqueBbliaemsimuitosprotestantese/ouevanglicoslemaBblia
frequentemente,masgeralmentedomaisnfaseaoAntigoTestamento.16
AinacessibilidadedaBblia17entreaAntiguidadeeaIdadeMdiaresultounacriaodediversas
narrativassobreospersonagensbblicos,criandoacrscimosedistores.18AIgrejaCatlicanopermitia
queseusfiispossussemexemplaresdaBblia,alegandoqueestesnoteriamnuncaacapacidade
necessriaparainterpretla,devidosuacomplexidade.19Assim,afirmavaquearesponsabilidadede
ensinarasorientaesdeDeuseraexclusivamentesua.19
Osconflitosentrecinciaereligioforam,emparte,ajudadospelainterpretaoliteraldaBblia.20Esta
nodeveserinterpretadacomoumrelatoprecisodahistriadahumanidadeouumadescrioperfeitada
natureza.20GalileuGalileiconsideravaqueaBbliadeveriaserinterpretadaapartirdoestudodanatureza.
21

OsescravocratasbasearamsenapartedaBbliaquecontasobreNotercondenadoseufilhoCameseus
descendentesescravidoparajustificarreligiosamenteaescravido.22
MartinhoLuteroconsideravaqueoamordeCristoeraalcanvelgratuitamentepormeiodaBblia.19Foi
umdosprimeirostelogosasugerirqueaspessoasdeveriamlereinterpretaraBbliaporsimesmas.17A
maioriadaspessoasinterpretaaBbliaporintermdiodeseulderreligioso.23

http://pt.wikipedia.org/wiki/B%C3%ADblia

2/12

AsTestemunhasdeJeovconsideram66livroscomocomponentesdaBblia,interpretandoadeforma
literalexcetoquandootextoevidenciaestaremsentidofigurado.24ChamamoNovoTestamentode
EscriturasGregasCristseoVelhoTestamentodeEscriturasHebraicas.24ParaoespiritismoaBblia
umadasvriasrefernciasdecompreensodomundoespiritual(noaprincipal).25

Estruturainterna
ABbliaatualmentedivididaemdoisgrandesgruposdelivros:oAntigoeoNovoTestamento.
OAntigoTestamentoapresentaahistriadomundodesdesuacriaoatosacontecimentosapsavolta
dosjudeusdoexliobabilnico,nosculoIVa.C.
ONovoTestamentoapresentaahistriadeJesusCristoeapregaodeseusensinamentos,durantesua
vidaeapssuamorteeressurreio,nosculoId.C.(ver:VidadeCristo)
ABblianoeradivididaemcaptulosat1227d.C.,quandoocardealSthepenLangtonoscriou,eno
apresentavaversculosatserassimdivididaem1551porRobertStephanus2.

LivrosdoAntigoTestamento
AquantidadedelivrosdoAntigoTestamentovariadeacordocomareligioouDenominaocristqueo
adota:aBbliadoscristosprotestanteseoTanakhjudaicoincluemapenas39livros,enquantoaIgreja
Catlicapossui46eaIgrejaOrtodoxaaceita51.OssetelivrosexistentesnaBbliacatlica,ausentesda
judaicaedaprotestantesoconhecidoscomodeuterocannicosparaoscatlicoseapcrifosparaos
protestantes.Amesmalgicafuncionacomoslivrosdabbliaortodoxa.
OslivrosdoAntigoTestamentoaceitosportodososcristoscomosagrados(tambmchamados
"protocannicos"pelaigrejacatlica)so:Gnesis,xodo,Levtico,Nmeros,Deuteronmio,Josu,
Juzes,Rute,ISamuel,IISamuel,IReis,IIReis,ICrnicas,IICrnicas,Esdras,Neemias,Ester,J,
Salmos,Provrbios,Eclesiastes,CnticosdosCnticos,Isaas,Jeremias,Lamentaes,Ezequiel,Daniel,
Osias,Joel,Ams,Obadias,Jonas,Miquias,Naum,Habacuque,Sofonias,Ageu,ZacariaseMalaquias.26
Osdeuterocannicos,aceitospelaIgrejaCatlicacomosagradosso:Tobias,Judite,IMacabeus,II
Macabeus,Sabedoria,EclesisticoeBaruque.EstesestodisponveisnatraduogregadoAntigo
Testamento,datadadoSculoIa.C.,aSeptuaginta.
Segundoavisoprotestante,ostextosdeuterocannicos(chamados"Livrosapcrifos"pelosprotestantes)
foram,supostamente,escritosentreMalaquiaseMateus,numapocaemquesegundoohistoriadorjudeu
FlvioJosefo,aRevelaoDivinahaviacessadoporqueasucessodosprofetaserainexistenteou
imprecisa(ver:TestimoniumFlavianum).OparecerdeJosefonoaceitopeloscristoscatlicos,
ortodoxoseporalgunsprotestantes,eigualmentepensamassimumamaioriajudaicanofarisaica,porque
JesusafirmaquedurouatJooBatista,"AleieosprofetasduraramatJoo"(cf.Lucas16:16Mateus
11:13).26

LivrosdoNovoTestamento
ONovoTestamentocompostode27livros:EvangelhodeMateus,EvangelhodeMarcos,Evangelhode
Lucas,EvangelhodeJoo,AtosdosApstolos,Romanos,ICorntios,IICorntios,Glatas,Efsios,
Filipenses,Colossenses,ITessalonicenses,IITessalonicenses,ITimteo,IITimteo,Tito,Filmon,
Hebreus,EpstoladeTiago,PrimeiraEpstoladePedro,SegundaEpstoladePedro,PrimeiraEpstolade
Joo,SegundaEpstoladeJoo,TerceiraEpstoladeJoo,EpstoladeJudaseApocalipse26
http://pt.wikipedia.org/wiki/B%C3%ADblia

3/12

Atravsdossculos,desdeocomeodaeracrist,einclusiveemalgunscontextos,comonaReforma
ProtestantedosculoXVI,ostextosdeuterocannicosdoNovoTestamentoforamtodebatidoscomoos
textosdeuterocannicosdoAntigoTestamento.Finalmente,osreformistasprotestantesdecidiramrejeitar
todosostextosdeuterocannicosdoAntigoTestamento,eaceitartodosostextosdeuterocannicosdo
NovoTestamento,emborahouvesseemLutero,noprocessodaReformaProtestante,aintenoderemover
determinadoslivrosdoNovoTestamentoporconsiderlosapcrifosoudolosos,comoaEpstolade
Tiago.27(ver:ApcrifosdoNovoTestamento).

Origemdotermo"testamento"
EstevocbulonoseencontranaBbliacomodesignaodeumadesuaspartes.Apalavraportuguesa
"testamento"correspondepalavrahebraicaberith(quesignificaaliana,pacto,convnio,contrato),e
designaaalianaqueDeusfezcomopovodeIsraelnoMonteSinai,talcomodescritonolivrodexodo
(xodo24:18exodo34:1028).SegundoaprpriaBblia,tendosidoestaalianaquebradapela
infidelidadedopovo,Deusprometeuumanovaaliana(Jeremias31:3134)quedeveriaserratificadacom
osanguedeCristo(Mateus26:28).OsescritoresdoNovoTestamentodenominamaprimeiraalianade
antiga(Hebreus8:13),emcontraposionova(2Corntios3:614).
OstradutoresdaSeptuagintatraduziramberithparadiatheke,emboranohajaperfeitacorrespondncia
entreaspalavras,jqueberithdesigna"aliana"(compromissobilateral)ediatheketemosentidode
"ltimadisposiodosprpriosbens","testamento"(compromissounilateral).28
Asrespectivasexpresses"antigaaliana"e"novaaliana"passaramadesignaracoleodosescritosque
contmosdocumentosrespectivamentedaprimeiraedasegundaaliana.Asdenominaes"Antigo
Testamento"e"NovoTestamento",paraasduascoleesdoslivrossagrados,comearamaserusadasno
finaldosculoII,quandoosevangelhoseoutrosescritosapostlicosforamconsideradoscomopartedo
cnonsagrado.Otermo"testamento"surgiuatravsdolatim,quandoaprimeiraversolatinadoVelho
Testamentogregotraduziudiathekeportestamentum.JernimodeEstrido,revisandoestaversolatina,
manteveapalavratestamentum,equivalendoaohebraicoberith"aliana","concerto",quandoapalavra
notinhaessasignificaonogrego(ver:Vulgata).Afirmamalgunspesquisadoresqueapalavragrega
para"contrato","aliana"deveriasersuntheke,portraduzirmelhorohebraicoberith.2829

Tradues
EusbioSofrnioJernimo(conhecidocomoSoJernimopeloscatlicos)traduziuaBbliadiretamente
dohebraico,aramaicoegregoparaolatim,criandoaVulgata.3019NoConcliodeTrentoem1542,essa
traduofoiestabelecidacomoversooficialdaBbliaparaaIgrejaCatlica(videCnonedeTrento).3119
EmmeadosdosculoXIVotelogoJohnWyclifrealizouatraduodaBbliaparaoingls.32Apsa
ReformaProtestanteaBbliarecebeutraduesparadiversaslnguasepassouaserdistribudasem
restriesparaaspessoas.33
MartinhoLuterotraduziuaBbliaparaalnguaalem34enquantoestavaescondidoemWittenbergdo
PapaLeoX,quequeriafazerum"julgamento"apsapublicaodas95Teses.19
AgrandefontehebraicaparaoAntigoTestamentoochamadoTextoMassortico35.Tratasedotexto
hebraicofixadoaolongodossculosporescolasdecopistas,chamadosmassoretas,quetinhamcomo
particularidadeumescrpulorigorosonafidelidadedacpiaaooriginal.Otrabalhodosmassoretas,de
cpiaetambmdevocalizaodotextohebraico(quenotemvogais,eque,poressemotivo,aotornarse
lnguamorta,necessitoudeasindicarpormeiodesinais),prolongouseataoSculoVIIId.C.Pelagrande

http://pt.wikipedia.org/wiki/B%C3%ADblia

4/12

seriedadedestetrabalho,eportersidofeitoaolongodesculos,o
textomassortico(siglaTM)consideradoafontemaisautorizada
paraotextohebraicobblicooriginal35.
Noentanto,outrasversesdoAntigoTestamentotmimportncia,
epermitemsuprirasdeficinciasdoTextoMassortico.ocasodo
PentateucoSamaritano(ossamaritanosqueeramumacomunidade
tnicaereligiosaseparadadosjudeus,quetinhamcultoetemplo
prprios,equesaceitavamcomolivrossagradososdo
Pentateuco),eprincipalmenteaSeptuagintaGrega(siglaLXX)36.
AVersodosSetentaouSeptuagintaGrega,designaatraduo
gregadoAntigoTestamento,elaboradaentreossculosIVeIa.C.,
feitaemAlexandria,noEgito.Oseunomedeveselendaque
diziatersidoessatraduoumresultadomilagrosodotrabalhode
70eruditosjudeus,equepretendeexprimirquenosotexto,mas
tambmatraduo,forainspiradaporDeus.ASeptuagintaGrega
LivrodoGnesis,BbliaemTamilde
amaisantigaversodoAntigoTestamentoqueconhecemos.Asua
1723.
grandeimportnciaprovmtambmdofactodetersidoessaa
versodaBbliautilizadaentreoscristos,desdeoincio,verso
quecontinhaosDeuterocannicos,eaquedemaiorcitaodoNovoTestamento,maisdoqueoTexto
Massortico.3738.
AIgrejaCatlicaconsideracomooficiais73livrosbblicos(46doAntigoTestamentoe27doNovo),
sendo7livrosamaisnoVelhoTestamentodoquedasdemaisreligiescristsepeloJudasmo.2Ja
BbliausadapelaIgrejaOrtodoxacontm78livros,5amaisqueacatlicae12amaisqueaprotestante.39

Nmerodetradues
DeacordocomasSociedadesBblicasUnidas,aBbliajfoitraduzida,at31dedezembrode2007,para
pelomenos2.454lnguasedialetos.40(ver:TraduesdaBbliaemlnguasindgenasdoBrasil).

Mundolusfono
AprimeiraversoportuguesadaBbliasurgiuapenasem1748,apartirdaVulgataLatina,2traduzidapara
oportugusporJooFerreiradeAlmeida.Almeidafaleceuantesdeconcluirotrabalho,quefoifinalizado
porcolaboradoresholandeses.

Verses
Asdiversasigrejascristspossuemalgumasdivergnciasquantoaosseuscnonessagradosnota1,
inclusiveentreprotestantesnota1.
AIgrejaCatlicapossui46livrosnoAntigoTestamentocomopartedeseucnonebblico41.Oslivrosde
LivrodeTobias,Judite,Sabedoria,Eclesistico,Baruque,IMacabeuseIIMacabeuseaschamadas
AdiesemEstereAdiesemDaniel)soconsiderados"deuterocannicos"(ou"dosegundocnon")
pelaIgrejaCatlica42.Almdisso,existem27livrosnoNovoTestamento41.
Asigrejascristsortodoxaseasoutrasigrejasorientais,aceitam,almdetodosestesjcitados,outrosdois
livrosdeEsdras,outrosdoisdosMacabeus,aOraodeManasss,ealgunscaptulosamaisnofinaldo
livrodosSalmos(umnasBbliasdasigrejasdetradiogrega,cptica,eslavaebizantina,ecinconas
nota2
http://pt.wikipedia.org/wiki/B%C3%ADblia

5/12

Bbliasdasigrejasdetradiosiraca).nota2

Religies

UmacpiadaBbliade
Gutenberg,depropriedadedo
CongressodosEstadosUnidos.

OsjudeustmoPentateuco(Gnesis,xodo,Levtico,Nmeros,
Deuteronmio)comoimportantelivro,oqualchamamdeTor(ver:Tor
escritaeTororal).
OAlcoro,livromaisimportantedoIsl,possuivriaspassagensem
coincidnciacomoantigotestamento.

OsEspritasconsideramaPrimeiraAlianacomoumlivrohistrico,e
tmsuadoutrinafundamentadanoEvangelhosegundooEspiritismo(quepossuirefernciaspassagensda
Bblia)eOLivrodosEspritos,deAllanKardec.

Erroseadulteraes
OpadrefranciscanoRogerBacondemonstrouquevriostextosdaBbliaestavamadulterados.43.
Entretanto,RogerBaconviveranosculoXIIImas,comasdescobertasdabibliotecadeNagHammadie
dosManuscritosdoMarMorto(ouQumram),nosculoXX,essasdvidasdissiparamsee,comoadvento
dastcnicasdecrticatextual,hojeaBbliaestdisponvelcompelomenos99%defidelidadeaos
originaissendoqueamaioriadasdiscrepnciaspresentesnosoutros1%dostrechossodenatureza
trivial,i.e.,semrelevncia.44
Segundoalgunsestudiosos,umerrodetraduodaBbliatraduzirstaurscomocruz,ebaseandose
nisto,dizerqueJesusfoipregadoemumacruzaoinvsdeumaestacadetorturaquesignifica
simplesmenteummadeiro,45poisnapocadamortedeJesus,osignificadodapalavraabrangiaapenas
umasestacaoumadeiro.45.

Crtica
ABbliageraumagrandepolmicaporcondenaroatohomossexual,gerandorevoltanoshomossexuais.46
.Contudo,qualquerquesejaoatodeclaradopecadopelaBblia,estaprometeoperdodospecadosao
arrependido,demodoqueeste"trazidocondiodenoternenhumacondenaomais",levandoseem
contaqueopecadonosejamaiscometido,47,"notendonadapesandocontraelemais"(Romanos5:1).
47

SegundoojornalistaDavidPlotz,darevistaonlineSlateMagazine,aBbliatemmuitaspassagensdifceis,
repulsivas,confusaseentediantes16.Entretanto,especialistasemliteraturadiscordameabordamabeleza
daliteraturabblicaemartigosacadmicos.48495051
DeacordocomolivroHowToReadTheBible?,deJamesKugel,nohveracidadehistricanaBblia.17
.Noentanto,autorescomoofilsofocristoWilliamLaneCraigtmopiniodiametralmenteopostaa
essa.52
AversohebraicadaBblianoofereceumaorientaoclaradecomodevemosagir.Amaioriadas
pessoastravacontatocomaBbliapormeiodeoutrapessoa,ficandodependentesdainterpretaodadapor
seurabino,pastor,professoroupadre.23

http://pt.wikipedia.org/wiki/B%C3%ADblia

6/12

DeacordocomMarkTwain,aBbliaretrataDeuscomoumhomemdeimpulsosmaus,muitoalmdos
limiteshumanos,sendoclassificadaporeleabiografiamaiscondenveljvista.23Aindadeacordocom
ele,noAntigoTestamento,Deusmostradocomosendoinjusto,mesquinho,cruelevingativo,punindo
crianasinocentespeloserrosdeseuspaispunindopessoaspelospecadosdeseusgovernantes
descarregandosuavinganaemovelhasebezerrosinofensivos,comopunioporofensasinsignificantes
cometidasporseusproprietrios.23

Vertambm
TerminologiadaCristologia
AntigoTestamento
Apcrifos
Arqueologiabblica
ABbliaeahistria
BbliaSatnica
CnonBblico
CronologiaBblica
Harmoniaevanglica
Inerrnciabblica
Literalismobblico
ManuscritosdoMarMorto
NovoTestamento
Revelaodivina
Revelaodivina,TradioeBblianadoutrinacatlica
Tradio
Versesetraduesbblicas
BbliaSagradaAlmeidaRevistaeAtualizada
BbliaSagradaAlmeidaRevistaeCorrigida
BbliadeJerusalm
BbliaSagradaAveMaria
BbliaSagradaEdioPastoral
TraduoBrasileira
TraduodoNovoMundodasEscriturasSagradas
NovaTraduonaLinguagemdeHoje
NovaVersoInternacional

Bibliografia
LIMA,Alessandro.OCnonBblicoAOrigemdaListadosLivrosSagrados.SoJosdos
CamposSP:EditoraCOMDEUS,2007.
PASQUERO,Fedele.OMundodaBblia,AutoresVrios.SoPaulo:Paulinas,1986.
ROST,Leonard.IntroduoaosLivrosApcrifosePseudoEpgrafosdoAntigoTestamento.So
Paulo:Paulinas,1980.

Notas
1. Vejaporexemploem "CanonoftheNewTestament"naediode1913daCatholicEncyclopedia(em
ingls).,umapublicaoagoraemdomniopblico..Paraumadiscussomaisaprofundada,vejaoartigoCnon
bblico
2. Vejaporexemplo,TAYLOR,LarryA.[TheCanonoftheBibleTheCanonoftheBible](emingls).[S.l.:s.n.],
http://pt.wikipedia.org/wiki/B%C3%ADblia

7/12

1999..OartigoBiblicalcanonnaWikipdiaeminglsdaWikipediaeminglscontmumatabelacomas
diferenasentreasdiversasdenominaescrists.

Referncias
1. RainerSousa.Bblia(http://www.mundoeducacao.com.br/historiageral/biblia.htm)Mundoeducao.Visitadoem
31demarode2011."Emseusignificadooriginal,otermobbliavemdapalavragregabiblosquesignifica
papel,livro,papiroepodeserutilizadoparatodoequalquerconjuntodetextossagradosquecontmos
ensinamentosfundamentaisdequalquertipodereligio.Entretanto,ousodessetermoacabousendotambm
utilizadoparasenomearoprincipallivroadotadopelareligiocrist.Contendosessentaeseislivros,aBblia
tidacomoumadaspublicaesmaisvendidasaoredordomundo."
2. Bblia(http://www.infoescola.com/religiao/biblia/)Infoescola(26defevereirode2008).Visitadoem15deabril
de2011."ABbliaumdoslivrossagradosdaHumanidade,ainterpretaoreligiosadajornadahumanapela
Terra,dopontodevistadopovojudeu,narradapeloprprioHomem,massegundoaIgrejainspirada
diretamenteporDeus.[...]EladerivadogregoBblosoubblion,significandorolooulivro.[...]Apalavra
BbliafoiadotadapeloCristianismoapartirdoano200d.C.[...]AIgrejaCatlicaApostlicaRomana
determinoucomooficiais73livrosbblicos,46integrantesdoAntigoTestamentoe27doNovo.ABblia
CatlicatemsetelivrosamaisnoVelhoTestamentodoqueasversesadotadasporoutrasreligiescristse
peloJudasmo[...]OriginalmenteaBblianoeradivididaemcaptuloseversculos.Oscaptulosforam
criadospeloProfessorStephenLangton,em1227d.C[...].Em1551RobertStephanuspercebeuqueera
fundamentalimplementarsubdivisesnestaobra,eassimelaborouosversculos.[...]Somenteem1748d.C.
surgiuumaediobblicanalnguaportuguesa,apartirdaVulgataLatina."
3. RainerSousa.Hebreus(http://www.brasilescola.com/historiag/hebreus1.htm)BrasilEscola.Visitadoem30de
marode2011."UmadasmaioresfontesdeestudodatrajetriadopovohebreuseencontranaBblia,
principalmentenapartedoconhecidoVelhoTestamento.Nesselivro,hojedevalorsagradoparao
Cristianismo,podemosveralgunstraosdahistriaedaculturadessepovo."
4. TiagoDantas.Cristianismo(http://www.brasilescola.com/religiao/cristianismo.htm)Brasilescola.Visitadoem
31demarode2011."OlivrosagradodoscristosaBbliaSagrada,compostapeloAntigoepeloNovo
Testamento.Aprimeirapartecontaahistriadacriaodomundo,dasleis,tradiesjudaicas,etc.JoNovo
TestamentocontaavidadeJesus,comooscristosprimitivosviviam,etc."
5. Mundoeducao.DiaMundialdaReligio(http://www.mundoeducacao.com.br/datascomemorativas/dia
mundialreligiao.htm).Visitadoem31demarode2011."Comocristianismo,aigrejasedividiuemtrs
vertentes[...].Seulivrosagradoabblia,etrazcomoformadevidaosensinamentosdofilhodoMessias,
JesusCristo."
6. LornaDanielsNichols.BigPictureoftheBibleNewTestament.[S.l.]:WinepressPublishing,2009.ISBN
9781433671814
7. JohnJ.McDermott.ReadingthePentateuch:ahistoricalintroduction.[S.l.]:PaulistPress,2002.ISBN9780
8.
9.
10.

11.

12.

809140824
BruceM.MetzgerMichaelDavidCoogan.TheOxfordCompaniontotheBible.[S.l.]:OxfordUniversityPress,
1993.ISBN9780195046458
Gnesis2:77.DopdaterraformouDeusJeovaohomem,esoproulhesnasnarinasoflegodevidaeo
homemtornouseumservivente.
RainerSouza.Criacionismo(http://www.brasilescola.com/historiag/criacionismo.htm)BrasilEscola.Visitado
em31demarode2011."OcristianismoadotaaBbliacomofonteexplicativasobreacriaodohomem.
Segundoanarrativabblica,ohomemfoiconcebidodepoisqueDeuscrioucuseterra.Tambmfeitoapartir
dop,ohomemteriaganhadovidaquandoDeusassoprouoflegodavidaemsuasnarinas."
JamesHutton,avdaseleonatural(http://cienciahoje.uol.com.br/noticias/historiadacienciae
epistemologia/jameshuttonavodaselecaonatural)CinciaHoje(13denovembrode2003).Visitadoem21de
maiode2011."Segundoele,acomposiodasrochasdoplanetaumadasmuitasprovasdequeelefoi
formadobemantesdoquerelataaBblia(somente8milanos)."
Evoluoereligio(http://cienciahoje.uol.com.br/colunas/derivagenetica/evolucaoereligiao)CinciaHoje(8de
outubrode2009).Visitadoem29demaiode2011."Apenasalgumasdenominaesprotestantes
fundamentalistasfazemumainterpretaoliteralestrita,criacionista,dolivrodoGnesisnaBbliaqueosleva
arejeitaremprincpioaevoluobiolgica.ParaelesaTerratemmenosde10milanoseDeuscriouohomem

http://pt.wikipedia.org/wiki/B%C3%ADblia

8/12

13.
14.
15.

16.

17.

18.

19.

20.

21.

diretamente.NoseulivroOsanaisdovelhotestamento,publicadoem1650,obispoinglsJamesUssher
calculouqueDeuscriououniversonavsperadodia23deoutubrode4004a.C.Atofinaldosanos1970
todasasBbliascolocadasemquartosdehotelnosEstadosUnidospelaGideonSocietycontinhamessa
estimativa,quetambmfezpartedaarguioaqueClarenceDarrowsubmeteuWilliamJenningsBryanno
famosojulgamentodeScopes,noTennessee,em1926."
Lerounoler?(http://cienciahoje.uol.com.br/revistach/revistach2006/223/apropositolerounaoler)Cincia
Hoje(1defevereirode2006).Visitadoem18demaiode2011."Umapesquisasobreoslivrosmaisvendidosde
todosostemposrevelaunanimidadeapenasnosdoisprimeiroslugares.NacabeadalistavemaBblia[...]."
EditoresdaPublicationsInternationalLtd(2007).21livrosmaisvendidosdetodosostempos
(http://lazer.hsw.uol.com.br/21livrosmaisvendidos.htm)Comotudofunciona.Visitadoem29demarode
2011.
WhyDoesn'tEveryPresidentUsetheLincolnBible?(http://www.slate.com/id/2209134/)(emingls)Slate(19
dejaneirode2009).Visitadoem19dejunhode2011."AccordingtoofficialrecordskeptbytheArchitectofthe
Capitol,TeddyRooseveltistheonlypresidentwhowasn'tsworninusingaBiblehetookarushedoathofoffice
in1901followingtheassassinationofWilliamMcKinley.[...]JohnQuincyAdams,accordingtohisownletters,
placedhishandonaconstitutionallawvolumeratherthanaBibletoindicatewherehisfealtylay.[...]There
arenoknowninaugurationBiblesforpresidentsJohnAdamsthroughJohnTylerinfact,there'snoconcrete
evidencethatthoseearlypresidentsusedaBibleatallfortheoath."
GoodBook(http://www.slate.com/id/2212616/pagenum/all/#p2)(emingls)Slate(3demarode2009).Visitado
em7dejunhode2011."Acenturyago,mostwelleducatedAmericansknewtheBibledeeply.Today,biblical
illiteracyispracticallyuniversalamongnonreligiouspeople.[...]Evenamongthefaithful,Biblereadingis
erratic.TheCatholicChurch,forexample,includesonlyateenyfractionoftheOldTestamentinitsofficial
readings.JewsstudythefirstfivebooksoftheBibleprettywellbutshortchangetherestofit.OrthodoxJews
generallyspendmoretimeontheTalmudandothercommentarythanontheBibleitself.OfthemajorJewish
andChristiangroups,onlyevangelicalProtestantsreadthewholeBibleobsessively.[...]Maybeitdoesn'tmake
senseformostofustoreadthewholeBible.Afterall,therearesomanydifficult,repellent,confusing,and
boringpassages."
BiblicallySpeaking(http://www.unz.org/Pub/Slate2009mar00064)(emingls)Slate(4demarode2009).
Visitadoem7dejulhode2011."MybookisbynomeansasubstitutefortheBible.It'sanefforttobringanew
[...]perspectivetoabookthathasbeenmadeinaccessibleanddifficultbyclergyandacademics.[...]James
Kugel'srecentlypublishedHowToReadtheBible?[...]IreadKugel'sbook[...].[...]Kugeldemolishes,
chapterbychapter,theideathattheBibleishistoricallytrue(NoexodusfromEgypt,noconquestofthe
PromisedLand,GodisanoffshootofBaal,etc).[...]Herewehaveabookwritten3,000yearsago,with
bizarrestories,peculiarlaws,erraticdeity[...]MartinLutherwasoneofthefirsttheologianstosuggestthat
peoplereadANDinterprettheBibleforthemselves.[...]Clergyhavemostlydiscouragedusfromreadingthe
Bible,insistingthatweshouldonlydoitundertheirtutelage."
RainerSousa.OndeJudasperdeuasbotas(http://www.brasilescola.com/curiosidades/ondejudasperdeuas
botas.htm)BrasilEscola.Visitadoem30demarode2011."EntreaAntiguidadeeaIdadeMdia,porexemplo,
ainacessibilidadeaostextosbblicosfoiresponsvelpelacriaodevriasnarrativasenvolvendoos
personagenscristos.OsfeitosedestinosdecertosnomespresentesnaBbliaganhavamacrscimosecertas
distoresquesalientavamafortepresenadocristianismonoimaginriodessapoca.Levandoemcontaque
boapartedapopulaoerailetrada,ficavadifcildeimporumrigordeverdadeentreasvriashistriasde
cunhobblico."
Lutero(http://www.historianet.com.br/conteudo/default.aspx?codigo=698)HistoriaNet(22deabrilde2005).
Visitadoem7dejunhode2011."MartinLuteroalegavaainda,quesomenteoamordeCristoeracapazde
providenciarpazdeesprito,oalcancedesteamoreraoferecidopormeiodaBblia,gratuitamente.[...]A
IgrejaCatlicacentralizavaseupodersobreosfieisprivandoosdepossuremumexemplardabblia,sob
alegaoquejamaispoderiamentendla,devidoasuacomplexidade.Diziamaindaqueopapeldeensinaras
orientaesdeDeuseraumaresponsabilidadeexclusivadaIgrejaCatlica,"comandada"peloPapa."
possvelaconvivnciapacficaentrecinciaereligio?(http://cienciahoje.uol.com.br/noticias/historiada
cienciaeepistemologia/epossivelaconvivenciapacificaentrecienciae)CinciaHoje(10dejaneirode2003).
Visitadoem18demaiode2011."AinterpretaoliteraldaBbliatambmajudouacriarosconflitosentre
cinciaereligio.AcrenadequeumdeuscriouaTerraparanosabrigaretodasasoutrasespciesparanos
servirpodesermuitoalentadora,emboracontrarieconsensoscientficosquepoucosousamdesafiar.Masa
Bblia,inspiradaemtantasfontesdiferentes,nopodeserentendidacomoumrelatoprecisodahistriahumana
ouumadescrioperfeitadanatureza,apesardeestarrepletadeverdadesmoraisvaliosaseincontestveis."
Comospsnaterraeosolhosnocu(http://cienciahoje.uol.com.br/resenhas/comospesnaterraeosolhosno

http://pt.wikipedia.org/wiki/B%C3%ADblia

9/12

22.

23.

24.

25.

26.
27.
28.
29.
30.

31.

32.
33.
34.
35.
36.

ceu)CinciaHoje(27deoutubrode2009).Visitadoem18demaiode2011."Paraoastrnomoefilsofo,as
escriturasdeveriamserinterpretadasapartirdoestudodanatureza."
ODNAdoracismo(http://cienciahoje.uol.com.br/colunas/derivagenetica/odnadoracismo)CinciaHoje(11de
julhode2008).Visitadoem18demaiode201."Masaconciliaodoinconcilivelprecisavaserracionalizada
comargumentosdaprpriareligio.Issoenvolveuduasvertentesprincipais.Aprimeiraconsistiuemsubstituir
anfasedaunidadedahumanidadeapartirdaAdoeEvaporumadivisotricotmicabaseadanosfilhosde
No:Cam,SemeJaf.SegundoolivrodoGnesenaBblia,CamviuNonuebbadoecontouparaseus
irmos,zombandodopai.Aosaberdisso,NoamaldioouCameocondenou,assimcomotodaasua
descendncia,servido.Osescravocratasavidamenteadotaramumaidentificaodosafricanoscomos
descendentesdeCam,umacmodajustificativareligiosaparaaescravido,emboranaprpriaBblianohaja
nenhumarefernciacordeCamouqualquerdescriodeseusdescendentes."
ChattingtheBible(http://www.unz.org/Pub/Slate2007apr00155)(emingls)Slate(13deabrilde2007).
Visitadoem8dejulhode2011."theBible,atleasttheHebrewBible,doesnotofferclearguidanceabouthow
wearesupposedtobehave.[...]MostpeopleencountertheBiblethroughsomeoneelseastheirrabbior
pastororprofessororpriestinterpretsitforthem.[...]hereyouhaveabookthatisthousandsofyearsold,
writtenbyasmallprimitivetribe[...].[...]"TheBible,"accordingtoMarkTwain,"revealsthecharacterofits
Godwithminuteexactness.Itisaportraitofaman,ifonecanimagineamanwithevilimpulsesfarbeyondthe
humanlimit.IntheOldTestamentHeispicturedasunjust,ungenerous,pitiless,andrevengeful,punishing
innocentchildrenforthemisdeedsoftheirparentspunishingunoffendingpeopleforthesinsoftheirrulers,
evendescendingtobloodyvengeanceuponharmlesscalvesandsheepaspunishmentforpunytrespasses
committedbytheirproprietors.Itisthemostdamnatorybiographythateverfounditswayintoprint.""
PatrciaLopes.TestemunhasdeJeov(http://www.brasilescola.com/religiao/testemunhasdejeova.htm)Brasil
escola.Visitadoem31demarode2011."AsTestemunhasdeJeovacreditamqueaBbliaapalavrade
Deus,tendoacomobaseparasuascrenas.ONovoTestamentochamadodeEscriturasGregasCristseo
VelhoTestamento,deEscriturasHebraicas.Consideramos66livrosquecompemaBblia,interpretandoade
formaliteral,salvoquandoasexpressesouocontextorevelamqueosentidofiguradoousimblico."
RainerSousa.Espiritismo(http://www.brasilescola.com/religiao/espiritismo.htm)BrasilEscola.Visitadoem5
deabrilde2011."Abrindoportasparaadoutrinacrist,oespiritismotemumelorelativocomotextobblicoe
osevangelhos.SemocuparaposiofundamentaldaobradeKardec,aBbliautilizadacomoumadasvrias
refernciasdecompreensodomundoespiritual.Concomitantemente,avidadeJesusCristoconsideradaum
modelodeevoluoespiritualtambmobtidonahistriadevidadeoutrosindivduosiluminados."
BbliaOnLine(http://www.bibliaon.com/)
UmdoslivrosqueMartinhoLuterotinhaintenoderemovereraaEpstoladeTiago.
PedroApolinrio.HistriadoTextoBblico.[S.l.:s.n.],1985.
LouisBerkhof.TeologiaSistemtica.[S.l.:s.n.].ISBN9788576222590
AIgrejanaIdadeMdia(http://www.historianet.com.br/conteudo/default.aspx?codigo=951)Historianet.Visitado
em30demarode2011."EusbioJernimo,dlmata,conhecidocomoSoJernimoquetraduziuaBblia
diretamentedohebraico,aramaicoegregoparaolatim.EstaversoaclebreVulgata,cujaautenticidadefoi
declarapeloConcliodeTrento."
ReformaProtestanteContrareforma(http://www.brasilescola.com/historiag/contrareforma.htm)Brasilescola.
Visitadoem31demarode2011."Em1542,oConcliodeTrento,umareuniodosprincipaislderesdaIgreja
organizadapelopapaPauloIII,[...].NoConcliodeTrentoestabeleceuse[...].Almdisso,aVulgatafoi
estabelecidacomoversooficialdaBbliaSagrada,[...]."
ReformaProtestanteAnglicanismo(http://www.brasilescola.com/historiag/reforma.htm)Brasilescola.Visitado
em31demarode2011."DesdemeadosdosculoXIV,otelogoJohnWyclifrealizoudurascrticasaopoder
materialdaIgrejaefezatraduodaBbliaparaoingls."
Protestantismo(http://www.brasilescola.com/religiao/protestantismo.htm)Brasilescola.Visitadoem31de
marode2011."Poressemotivo,apartirdaReformaProtestante,aBbliafoitraduzidaparadiversaslnguas
edistribudasemrestriesparaaspessoas."
ReformaReligiosa(http://www.historianet.com.br/conteudo/default.aspx?codigo=918)HistoriaNet.Visitadoem
5dejunhode2011."Luterofoiexcomungadoem1520.Elequeimapublicamenteacartadopapa(Bulapapal),
traduzaBbliaparaoAlemo,[...]."
NahumM.SarnaandS.DavidSperling(2006),Text
(http://www.jewishvirtuallibrary.org/jsource/judaica/ejud_0002_0003_0_02930.html#TEXT),inBible,
EncyclopaediaJudaica2nded.viaJewishVirtualLibrary
JewishEncyclopedia:Samaritans:SamaritanVersiononthePentateuch(http://jewishencyclopedia.com/view.jsp?
artid=110&letter=S&search=Samaritan%20Torah#437)

http://pt.wikipedia.org/wiki/B%C3%ADblia

10/12

37. KarenH.JobeseMoisesSilva.InvitationtotheSeptuagint(http://books.google.com/books?
id=OysSAQAAIAAJ&q)(emingls).[S.l.]:PaternosterPress,2001.ISBN1842270613
38. Lifeafterdeath:ahistoryoftheafterlifeinthereligionsoftheWest(http://books.google.com/books?
id=owd9zig7i1oC&pg=PA363),AlanF.Segal,p.363(emingls)
39. (emromeno)bibliaortodoxa.ro(http://www.bibliaortodoxa.ro/)
40. SumrioestatsticodeidiomascomtraduesdasEscrituras(http://www.ubstranslations.org/about_us/)(em
ingls)SociedadesBblicasUnidas.Visitadoem27demarode2009.
41. CnoneCatlico(http://www.catholicculture.org/culture/library/dictionary/index.cfm?id=32167)(emingls)
CatholicCulture.Visitadoem16/04/2011.
42. "CanonoftheOldTestament"naediode1913daCatholicEncyclopedia(emingls).,umapublicao
agoraemdomniopblico.
43. DepartamentodeEngenhariaCivildaUniversidadeFederaldeCampinaGrande.RogerBacon
(http://www.brasilescola.com/biografia/rogerbacon.htm)Brasilescola.Visitadoem6deabrilde2011."Provou
aindaquevriostextosdaBbliaestavamadulteradosemuitastraduesdeAristteleserradas(1251)."
44. possvelacreditaremDeususandoarazo(http://veja.abril.com.br/noticia/ciencia/epossivelacreditarem
deususandoarazaoafirmawilliamlanecraig).Visitadoem24dejulhode2012."OstextosdaBbliapassaram
pordiversasrevisesaolongodotempo.Comopodemostercertezadequeasinformaessquaistemos
acessohojesoasmesmasescritash2.000anos?Almdisso,comolidarcomofatodequeinformaes
podemserperdidasduranteatraduo?Voctemrazoquantoavariedadederevisesetradues.Porisso,
imperativovoltarslnguasoriginaisnasquaisessestextosforamescritos.Hoje,oscrticostextuaiscomparam
diferentesmanuscritosantigosdemodoareconstruiroqueosoriginaisdiziam.ONovoTestamentoolivro
maisatestadodahistriaantiga,sejaemtermosdemanuscritosencontradosouemtermosdequoprximos
elesestodadataoriginaldeescrita.Ostextosjforamreconstrudoscom99%deprecisoemrelaoaos
originais.Asincertezasquerestamsotrivialidades.Porexemplo,naPrimeiraEpstoladeJoo,elediz:
Estascoisasvosescrevemos,paraqueovossogozosecumpra.Masalgunsmanuscritosdizem:Estas
coisasvosescrevemos,paraqueonossogozosecumpra.Notemoscertezaseotextooriginaldizvossoou
nosso.Issoilustracomoesse1%deincertezatrivial.Algumquerealmentequeiraentenderostextosdever
aprendergrego,alnguaoriginalemqueoNovoTestamentofoiescrito.Contudo,aspessoastambmpodem
comprardiferentestraduesecomparlasparapercebercomootextosecomportaemdiferentesverses."
45. AcruzdeCristo(http://www.onortao.com.br/ler3.asp?id=48541)ONorto(4denovembrode2011).Visitado
em11denovembrode2011."Outroerroreferesecruz.AfirmasequeacruzumsmbolopagoequeJesus
teriasidopregadoemumaestacaecomasmostranspassadasporumsprego.Issoporquetraduzsea
palavragregastaursporestacaouestacadetorturaenoporcruz.Originalmente,staurssignificava
poste,conformesepodeveremHomero,HesquiodeAlexandriaeoutros.Porm,passouasignificarduas
traves(umaverticaleoutrahorizontal)atravessadaumanaoutra.Etantoosescritorespagoscomoos
cristosnosapresentamacruznotempodeCristousadaparapuniroscriminosos:haviaumatravevertical
chamadastipesoustaticulum,eumaoutraditapatibulum,queerafixadaanterioremsentido
horizontal.Oruerapresotravehorizontalcomosbraosabertosedepoisfixoaopostevertical."
46. GabrielaCabral.Homofobia(http://www.brasilescola.com/psicologia/homofobia.htm)BrasilEscola.Visitadoem
5deabrilde2011."Humagrandepolmicaentrehomossexualidadeereligio,poisaBblia(livroutilizado
pelocristianismoe,naversochamadaTanakh,pelojudasmo)condenaoatohomossexual,declarandoocomo
sendoumpecado,eissogeragranderevoltanoshomossexuais."
47. OPerdoentreosCristos(http://k.1asphost.com/pibjo1/pdf/cg39.pdf)."OperdoqueDeusdcompleto.O
homemperdoadoporDeustrazidocondiodenoternenhumacondenaomais(Rom8:1),elelibertado
daleidopecadoedamorte(Rom8:2).JudicialmenteohomemjustificadodiantedeDeus,notendonada
pesandocontraelemais(Rom5:1).PosicionalmenteohomemperdoadofeitoumfilhodeDeusecoherdeiro
comCristo(Rom8:17)e,agora,comtodasasbnosespirituais(amor,gozo,paz,longanimidade,
benignidade,bondade,f,mansido,temperanaGal5:22)noslugarescelestiais(noscusondeoPaieo
Salvadoresto)emCristo(Efs1:3).Deusperdoatodasasiniqidadesesaraasenfermidadesdohomem
graasaoSeumuitoamorparacomesse(Sal103:3).Assimcomoestlongeoorientedoocidente(Sal103:12),
ospecadosqueantesfaziamseparaoentreDeuseohomemagoraestolongedoonipresenteDeus,oquese
deveaoperdodadopeloDeusonipotente.Ospecadosdoshomensperdoadossoagoralanadosatrsdas
costasdoSenhor(Isa38:17)e,ooniscienteDeusjamaislembrardeseuspecadosedassuasiniqidades(Heb
10:17)."
48. ABbliacomoobraliterria.Hermenuticaliterriadostextosbblicosemdilogocomateologia
(http://www.abralic.org.br/anais/cong2008/AnaisOnline/simposios/pdf/054/ANTONIO_MAGALHAES.pdf).
49. TextosdoNovoTestamentonascrnicasdeMachadodeAssis(http://www.lume.ufrgs.br/handle/10183/49106).
http://pt.wikipedia.org/wiki/B%C3%ADblia

11/12

50. ABbliacomoLiteraturaLendoasnarrativasbblicas(https://www.metodista.br/revistas/revistas
metodista/index.php/COR/article/viewArticle/1650).
51. EstudosLiterriosAplicadosBblia
(http://www.revistatheos.com.br/Artigos%20Anteriores/Artigo_03_03.pdf).
52. possvelacreditaremDeususandoarazo(http://veja.abril.com.br/noticia/ciencia/epossivelacreditarem
deususandoarazaoafirmawilliamlanecraig).Visitadoem24dejulhode2012."Temosboasbaseshistricas.
Apalavraprovapodeserenganosaporquemuitosaassociamcommatemtica.Certamente,notemosprova
matemticadequalquercoisaquetenhaacontecidonahistriadohomem.Notemosprovas,nessesentido,de
queJlioCsarfoiassassinadonosenadoromano,porexemplo,mastemosboasbaseshistricasparaisso.
MeuargumentoquesevocconsideraosdocumentosdoNovoTestamentocomofontesdahistriaantiga,
comooshistoriadoresgregosTcito,HerdotoouTucdidesoevangelhoaparececomoumafontehistrica
muitoconfivelparaavidadeJesusdeNazar.AmaioriadoshistoriadoresdoNovoTestamentoconcordacom
osfatosfundamentaisquebalizamainfernciasobrearessurreiodeCristo.Coisascomoasuaexecuosob
autoridaderomana,adescobertadastumbasvaziasporumgrupodemulheresnodomingodepoisda
crucificaoeorelatodevriosindivduosegrupossobreosaparecimentosdeJesusvivoapssuaexecuo.
Comisso,nosrestaaseguintepergunta:qualamelhorexplicaoparaessasequnciadeacontecimentos?
PensoqueamelhorexplicaoaquelaqueosdiscpulosoriginaisderamDeusfezJesusrenascerdos
mortos.Nopodemosfalardeumaprova,maspodemoslevantarboasbaseshistricasparadizerquea
ressurreioamelhorexplicaoparaosfatos.EcomotemosboasrazesparaacreditarqueCristoera
quemdiziaser,portantotemosboasrazesparaacreditarqueseusensinamentoseramverdade.Sendoassim,
podemosverqueaBblianofoicriaocontingentedeumtempo,deumlugaredecertaspessoas,masa
palavradeDeusparaahumanidade."

Obtidade"http://pt.wikipedia.org/w/index.php?title=Bblia&oldid=42296514"
Categoria: Bblia
Estapginafoimodificadapelaltimavez(s)16h05minde8demaiode2015.
EstetextodisponibilizadonostermosdalicenaCreativeCommonsAtribuioCompartilha
Igual3.0NoAdaptada(CCBYSA3.0)podeestarsujeitoacondiesadicionais.Paramais
detalhes,consulteasCondiesdeUso.

http://pt.wikipedia.org/wiki/B%C3%ADblia

12/12

Você também pode gostar