Você está na página 1de 8

26/02/2016

PelarestauraointelectualdoBrasil

Pelarestauraointelectualdo
Brasil
OlavodeCarvalho
DiriodoComrcio,4desetembrode2006

Osartigosqueaquipubliqueiem13e27defevereiro
(http://www.olavodecarvalho.org/semana/060213dc.htme
http://www.olavodecarvalho.org/semana/060227dc.htm)
rendemathojecartaseperguntasquenopossoresponder
umaauma.Elasrefletemnosoanseioinatendidode
conhecimentoporpartedetantosestudantesbrasileiros,mas
umanecessidademaisprofundaegeral.Umpasnopode
sobreviverpormuitotemposemalgumavidaintelectualna
qualeleseenxergueesereconheacomounidadehistrica,
culturaleespiritual.IssofaltatotalmentenoBrasildehoje.As
discussespblicasentrepessoassupostamenteletradas
perdemseemfatosisolados,emtagareliceideolgicasem
nenhumproveitoounaexteriorizaofortuitadeimpresses
grupaistotalmentealienadas.Jnoapreendemnemanao
comoconjunto,nemmuitomenosasuasituaonomundo,na
civilizao,naHistria.OBrasiltornouseinvisvelasimesmo,
enatrevageralcrescemmonstros.Talvezomaisfeiodelesseja
justamenteaesperanacretinadelivrarsedetodososoutrosa
curtoprazo,medianteaesprticasnaesferapoltica,
saltandosobreanecessidadeprviadarestauraointelectual.
Nenhumserhumanooupasestmaisloucodoqueaqueleque
acreditapoderresolvertodososseusproblemasprimeiro,para
tornarseinteligentedepois.Ainteligncianooadornodo
vitorioso,ocaminhodavitria.Noacerejadobolo,a
http://www.olavodecarvalho.org/semana/060904dc.html

1/8

26/02/2016

PelarestauraointelectualdoBrasil

frmuladobolo.Quandochegaroosbrasileirosa
compreenderumacoisatobvia?Quandochegaroa
compreenderquenemtudopodeserresolvidocom
formulinhasprontas,compragmatismosrotineiros,com
improvisosimediatistasoumesmocomtcnicasdamoda,por
avanadasquesejam,senohportrsdelasumainteligncia
bemformada,poderosa,capazdetranscendlasinfinitamente
eporisso,sporisso,capazdemanejlascomacerto?Aslida
estupidezdopetismotriunfanteaculminaodepelomenos
cemanosdedesprezoaoconhecimento.Aaposta
obsessivamenterepetidanopodermgicodaignorncia
espertalevoufinalmenteaoresultadoinevitvel:abancarrota
cultural,moralepoltica.
Nohnada,nadamaisurgente,nestepas,doquecriaruma
geraodeestudantesalturadasresponsabilidadesda
inteligncia.Aodizerisso,estouconscientedepedirurgncia
paraumatarefaque,porsuanatureza,delongussimoprazo.
Avidaintelectualnoseimprovisa:elaresultadaconfluncia
felizdeinumerveistrajetosexistenciaispessoaisnumanova
linguagemcomumlaboriosamenteconstrudacommateriais
absorvidos,aduraspenas,detradiesmilenares.Quandoa
urgnciaimperiosavemamarradademorainvencvel,o
espritohumanotestadoatomximodasuaresistncia.
Nadamaisdifcildoquealiaraintensidadedoesforocontnuo
longaesperaderesultadosincertos.Contraodesesperoem
taiscircunstncias,onicoremdioestnafrmuladeGoethe:
urgenteterpacincia.
Aosleitoresdestejornal,empresriosnamaioria,digosem
rodeios:aresponsabilidadedevocsnissoenorme.As
universidadestornaramseinstrumentosdocrimeorganizado,
empenhadosemtaparbocas,paralisarconscincias,destruir
talentos,pervertervocaes,secartodasasfontesdeuma
restauraopossvele,claro,gastardinheiropblico.Custam
caroesservemparaomal.precisoinventaroquantoantes
novasformasdeestruturaosocialdavidaintelectualetorn
laseconomicamenteviveis.Soempresariadopodetomar
essainiciativa.Seletemcapacidadedeorganizaoede
aglutinaoderecursosparaisso.Osistemadosthinktanks
talvezfuncione,seassimiladocomadevidaseriedadee
http://www.olavodecarvalho.org/semana/060904dc.html

2/8

26/02/2016

PelarestauraointelectualdoBrasil

adaptadoeficazmentescondiesbrasileiras.Osmodelosda
HeritageFoundation,daAtlasFoundation,doHudson
Instituteestoaparaserestudados.NosEUAelestornaramse
centrosirradiantesdeenergiapositivacapazdecontrabalanar,
ecomfreqnciavencer,oativismoimbecilizantedos
comissriosdopovouniversitrios.
***
Enquantoisso,possosugerir,aoscandidatosamembrosde
umahipotticaintelectualidadebrasileiradofuturo,algumas
normasgeraisquetalvezosajudem,naescuridoambiente,a
encontrarocaminho.
Aformaodaintelignciasedemdoisplanossimultneos:o
propriamenteintelectual,oucognitivo,eoespiritual,ou
inspiracional.Oquevocsabedependedequemvocquerser
omodelodoquevocpodeserdependedoquevocsabe.A
ligaoentreosdoisplanosignoradapeloensinoatualporque
elenemmesmoentendequeexisteumadimensoespiritual,
emborasvezesfaledela,atdemais,confundindoacomo
simplescultoreligioso,comamoraloucomapsicologia.
***
Noplanointelectual,oestudantedeveesforarseparaobtera
maisaltaqualificaopossvel,adotandocomomodelosdasua
autoeducaoasprticasmelhoresregistradashistoricamente:
asdaAcademiaplatnica,doLiceuaristotlico,da
universidadeeuropianosculoXIII(comseusecosresiduais
nafilosofiacristmoderna,porexemploLaVieIntellectuelle
deA.D.SertillangeseConseilssurlaVieIntellectuelledeJean
Guitton),daintelectualidadesuperioralemnosculoXIXe
austracanocomeodosculoXX(talcomodescrita,por
exemplo,nosdepoimentosdeEricVoegelin,OttoMaria
CarpeauxeMarjoriePerloff)e,lastnotleast,datradio
americanadeliberaleducation(v.,almdoclssicoHowto
ReadaBookdeMortimerJ.Adler,TheTrivium,deSister
MiriamJoseph,AnotherSortofLearning,deJamesV.Schall,
eTheHouseofIntellect,deJacquesBarzun).
Oobjetivoprimeirodaeducaosuperiornegativoe
http://www.olavodecarvalho.org/semana/060904dc.html

3/8

26/02/2016

PelarestauraointelectualdoBrasil

dissolvente:consisteemdesaculturar,nosentido
antropolgicodotermo:desfazeroslaosqueprendemo
estudantesuaculturadeorigem,snoesconsagradasdo
nossotempo,ilusocorrentedasuperioridadedoatual,e
fazerdeleumhabitantedetodosostempos,detodasas
culturasecivilizaes.Nosepodechegaranadasemum
perododeconfusoerelativismodevidoampliaoilimitada
doshorizontes.NobastasaberoquepensaramAbrahoe
Moiss,ConfcioeLaoTseu,PricleseScrates,ouosmonges
daEraPatrstica:precisoumesforoparaperceberoqueeles
perceberam,imaginaroqueelesimaginaram,sentiroqueeles
sentiram.Nosepreocupeemarbitrar,julgareconcluir.Em
todasasidiasqueresistiramaotempoobastanteparachegar
atnshumfundodeverdade.Apegueseaessefundoefaa
suacoleodeverdades,noseimpressionandomuitocomas
contradiesaparentesoureais.Aprendaadesejareamara
verdadecomoquerqueelaseapresente.Acostumesea
convivercomascontradies,jquevocnotertempo,nesta
vida,pararesolversenoumnmeroinsignificantedelas.
Aeducaouniversitriabrasileiratodaelaantieducao,j
quevisasomenteainculcarnoalunoamentalidadedominante
daclasseacadmicaatual(quandonoosloganpartidrioda
semana),julgandoopassadoluzdopresenteenuncao
presenteluzdopassado.Issoprenderoestudantenum
provincianismotemporaloucronocentrismo,comocostumo
chamloaindamaislesivodoquequalqueretnocentrismo
geogrfico,racial,religiosooupoltico.Todasaspocasso
iguaisperanteDeus,ensinavaLeopoldvonRanke.A
intelignciahumanatendepoderosamenteuniversalidade,
massseaproximadelavencendoasbarreirasculturaisdo
espaoedotempo,umaporuma.Resistaaotriunfalismo
presunosodaatualidade.Quandoleroquealgumpensadorde
hojeachadePlato,pergunteoquePlatoachariadele.Em
noventaenoveporcentodoscasosvocverqueosuposto
progressodoconhecimentoveioamplamenteneutralizadopor
umconcomitanteprogressodaignorncia.JeanFourasti,em
LesConditionsdelEspritScientifique,observavaque,aolado
dahistriadosaber,seriaprecisoescreverahistriado
esquecimento.Comecej.
http://www.olavodecarvalho.org/semana/060904dc.html

4/8

26/02/2016

PelarestauraointelectualdoBrasil

Nodigoissogenericamente.deumanormamuitoprtica
queestoufalando.Quandolerosclssicos,usetudo,
absolutamentetudooquevieraaprendercomelescomo
instrumentoanalticoparaacompreensodopresente,includa
nissoasuaprpriavidapessoal.Foraocontedofilosficoe
sapiencialmaisgeral,htesourosdesociologia,depsicologiae
decinciapolticaemConfcio,emShnkara,emPlato,em
Aristteles,emDante,emSto.Toms,emShakespeare.Uma
longaconvivnciacomessessbioslhedarumaidiadoque
sejaaverdadeiraautoridadeintelectual,daqualseus
professoresnauniversidadesocaricaturasgrotescas.Nose
deixeiludirporerrosdedetalhequeacinciamodernasegaba
detersuperado.Quasesempreasuperaoilusriaes
servepara,logoadiante,sersuperadaporsuavez.Voclnos
manuais,porexemplo,queGalileusuperouafsicade
Aristteles.Durantequatrosculosessabobagemfoirepetida
comoverdadeterminal.Sporvoltade1950osestudiosos
perceberamqueafsicadeAristtelesnoeraumafsica,mas
umametodologiacientficageral,bemmaissutildoqueGalileu
poderiajamaisterpercebido,emuitobemadequadas
necessidadesdacinciamaisrecente.Osfamososerros
assinaladosporGalileuexistiam,maseramdetalhes
secundriosquenoafetavamdemaneiraalgumaoconjunto
daproposta.
Qualquerquesejaaquestoemestudo,busqueatenderatrs
condies:(1)aabrangnciamximadainformaobsica,(2)
oconhecimentodostatusquaestionis(jexplico)e(3)a
variedadedasperspectivas.
Aabrangnciadainformaoobtmsetrocandoaabsoro
casualpelapesquisasistemticadasfontes.Umalista
bibliogrficaomaiscompletapossvelomelhorcomeoem
qualquerinvestigao.Sevocsoubersomenteosttulose
datasdoslivrospublicadossobredeterminadoassunto,jter
umavisoinicialbemapropriadadoproblemaantesmesmode
leroprimeirodeles.Noseperca,porm,namultidode
trabalhosacadmicosatuais,amaioriadelesproduzidaspor
exignciaadministrativaoucarreirismo.Comececomasobras
maisantigas,eissofacilitaraseleodasmaisrecentes.

http://www.olavodecarvalho.org/semana/060904dc.html

5/8

26/02/2016

PelarestauraointelectualdoBrasil

Ostatusquaestionis,estadodaquestoaevoluodos
debatessobreumdeterminadopontodesdeaorigemda
discussoathoje.Oconhecimentodostatusquaestionis
distingueoeruditoprofissionaldopalpiteiroamador.(Todos
osprofessoresuniversitriosqueconheonoBrasil,com
exceesquenochegamameiadzia,sopalpiteiros
amadores.Esqueaos.Aprendatrsouquatrolnguasesuse
oportugusparalermaterialuniversitriodePortugal,que
muitobomemtodasasreas.SenopudersairdoBrasil
fisicamente,saiaintelectualmente.Oquehdevaliosona
nossaculturapassadaassimilaseemdoisanosnomximo,
comexceodaobradeMrioFerreiradosSantos,queleva
umavidainteira,masquevocpodecarregardebaixodobrao
nasuafugaparaforadopasouparadentrodesimesmo.)
Avariedadedasperspectivasconsistenahabilidadedepensar
umproblemaexatamentecomoopensaramosdiversosautores
quetrataramdele.Issoexigealgomaisqueleiturainteligente.
Exigeacapacidadedevocseidentificarimaginativamente
comavisodecadaumenquantoaestestudando,semse
preocuparemjulglaoucontestla,massabendoquemais
cedooumaistardeelaserjulgadaecontestada
automaticamentequandovocpassarleituradeoutros
autores.Deixequeadiscusso,nasuamente,vsemontando
sozinha,aospoucos,comosvriosmateriaiscontraditriosque
voccolhedasleituras.Nomomentoemqueaacumulaode
materialchegaraabrangerocampointeirodostatus
quaestionis,vocterumaexperinciaintelectualmaravilhosa:
quandoosvriosngulospelosquaisvocenxergaum
problemanorefletemapenasasuaimaginao,mastudo
aquiloquedemelhoremaisinteligenteseescreveuarespeito
aolongodostempos,asconclusesaquevocchegajnoso
merasopiniespessoaiselasjsoconhecimentoemsentido
pleno.Issonoquerdizerquevocdescobriuaverdade,
claro,massignificaqueseaproximoudelatantoquanto
possvelpartemaisdedicadaemaissriadahumanidade.Seu
horizontejnoserodasubjetividadeindividual,serodo
conhecimentohumano.Voctalvezaindasejaumano.Masj
estarsentadosobreosombrosdegigantes.
***
http://www.olavodecarvalho.org/semana/060904dc.html

6/8

26/02/2016

PelarestauraointelectualdoBrasil

Paraavanarnoplanoespiritual,oestudantedeveestaraberto
realidadedotranscendenteedoinfinito,tendoanteessa
dimensoaatitudegnoseologicamenteapropriadae
psicologicamenteobrigatriadeadmiraocontemplativa,
temorreverencialeconfianaexistencial.
Paramuitaspessoashojeemdia,sobretudoosditos
intelectuais,essapercepoinacessveleatinconcebvel.
Noporcoincidncia,soaspessoasquemaisopinama
respeito,umasteorizandoasuaprpriaincapacidadesoba
formadetagarelicematerialista,cientificista,agnsticaetc.,
outrastratandodedisfarlapormeiodeconversas
estereotipadassobrereligio,estadosmsticos,esoterismo,
alquimiaetc.Essasduasmodalidadesdetergiversaopodem
requerermuitoestudo,evidasinteirassegastamnoseu
cultivo.Oestudantedeveaprenderareconhecerambas
distnciaefugirdelasmaisquedepressa.
Casopertenaaalgumaconfissoreligiosa,oestudantedeve
tomarseusensinamentoscomomistriossimblicoscujo
contedonofcildediscernirecujoinfluxovivificantepode
secarpelaadesoprematuraainterpretaesdogmticase
receituriosmoraisprontos.Areligionoumadoutrinapara
seracreditadaouumatbuademandamentosmorais
exteriorescomoumcdigocivil.Elaumconjuntode
acontecimentosdeordemhistricoespiritualcujanotcianos
chegapelasescriturassagradasepelatradio.Esses
acontecimentospodem,emparte,serconfirmados
historicamente,masnopodemserhistoricamente
compreendidos,poisprosseguemathojeeseusentidosse
elucidanesseprosseguimento,namedidaemquevoctoma
cinciadequeelesoenvolvempessoalmente.Vocpode
participardelesatravsdosritos,daprece,dafesobretudo
dosmilagres.Afnosignificaadesoaumadoutrina,mas
confiananumaPessoaemcujahumanidadetransparece,de
maneiraaomesmotempoautoevidenteemisteriosa,a
presenadotranscendenteedoinfinito.Milagresacontecemo
tempotodo,masamaioriadaspessoasestpida,distradaou
fechadademaisparaperceblos(leiamJamesRutz,
Megashif).Mesmoaexperinciareiteradadaspreces
atendidas,carregadadoinevitveldesconfortocognitivoda
http://www.olavodecarvalho.org/semana/060904dc.html

7/8

26/02/2016

PelarestauraointelectualdoBrasil

desproporoentreacausaaparenteeoefeitoreal,podeser
neutralizadaexpostfactopormeioderacionalizaesdeum
puerilismoatroz,quemuitoschamamdecincia.Mastalvez
piordoqueafaltadeexperincia,oudoqueaexperincia
neutralizada,asubstituiodaexperinciaobjetivado
milagreporumsucedneopsquicoumaemoo,um
subjetivonoseiquaquealgunsdoonomepomposode
meuencontrocomJesus,minhafoucoisaassim,sem
entenderquecomissosobrepemosseusestadosdealma
realidadesupremadoprprioDeus.Deussemanifestanos
fatosdomundo,danatureza,dahistria,enocursoobjetivoda
vidadecadaum,nofazendoafagosnaalmadequemquerque
seja.Porincrvelqueparea,soessesafagosomximoque
algunsesperamencontrarnareligio,enquantooutros,ateus
ouatsacerdotes,acreditampiamentequeelaconsistenissona
melhordashiptesesetiramdaconseqnciasquelhes
parecemmuitocientficas,comofezoclssicodacretinice
antropolgicaamericana,EdwardSapir,aodefinirareligio
comobuscadapazdeesprito,quesetambmpodealcanar
comumcomprimidodeValium.Oestudantetemdeaprendera
fugirdessasvulgaridades,mesmoaopreodecolocarentre
parntesestodaaquestoreligiosaatmelhorentendimento.
***
Numprximoartigo,senadaacontecernessenterimqueexija
mudanadeassunto,exporeialgumascondiesdaordem
moralepolticaparaodesenvolvimentodavidaintelectual.

HomeInformaesTextosLinksEmail

http://www.olavodecarvalho.org/semana/060904dc.html

8/8

Você também pode gostar