Você está na página 1de 225

Curso de Esperanto

Índice:

Curso de esperanto – Adonis Saliba ................................................. pág. 02


Informações sobre o Esperanto ................................................. pág. 03
Lição 1 - Pronúncia do Esperanto ................................................. pág. 08
Lição 2 - Substantivos, Adjetivos, ................................................. pág. 11
Advérbios, Verbos, Artigo
Substantivos (terminações: -o
-oj )
Lição 3 - Nomes Próprios, ................................................. pág. 18
Feminino, Títulos, Possessivos,
Antônimos
Lição 4 - Orações, Acusativo, ................................................. pág. 24
Aumentativo, Diminutivo,
Números
Lição 5 - Os Numerais, o Ano, o ................................................. pág. 37
Dia, Datas e Horas
Lição 6 - Correlativos ................................................. pág. 03
Lição 7 - Comparativo, Superlativo, ................................................. pág. 44
Sufixos Verbais "-AD-","-IG-","-Iĝ-"
Lição 8 - Particípios Ativos ................................................. pág. 50
Lição 9 - Particípios Passivos ................................................. pág. 57
Lição 10 - Construção das Palavras e ................................................. pág. 64
Frases em Esperanto
Lição 11 - As 16 Regras Fundamentais do ................................................. pág. 72
Esperanto
Lição 12 - A Literatura do Esperanto ................................................. pág. 78

Exercício 1 – Pronúncia do Esperanto ................................................. pág. 84


Exercícios 2 ................................................. pág. 03
Exercícios 3 ................................................. pág. 89
Exercícios 5 ................................................. pág. 102
Exercícios 6 ................................................. pág. 109
Exercícios 7 ................................................. pág. 115
Exercícios 8 ................................................. pág. 123
Exercícios 9 ................................................. pág. 130
Exercícios 10 ................................................. pág. 136
Exercícios 11 ................................................. pág. 143
Exercícios 12 ................................................. pág. 149

Curso de Esperanto - ALLS ................................................. pág. 158


Alfabeto e Pronúncia ................................................. pág. 159
Abreviações em esperanto ................................................. pág. 168
Numerais ................................................. pág. 169
Acusativo ................................................. pág. 170
Comparativo ................................................. pág. 173
Pronomes ................................................. pág. 175

2
Verbos ................................................. pág. 176
Particípios e Advérbios .................................. pág. 177 pág. 185
Preposições, Conjunções e ................ pág. 189 pág. 195 pág. 201
Correlativos
Determinantivos, Prefixo e Sufixo ................ pág. 212 pág. 212 pág. 216

Curso de Esperanto

Adonis Saliba

3
E-mail: esperanto@monda.org

O Esperanto - A língua Internacional


O que é o Esperanto?

O Esperanto é a língua internacional criada pelo Dr. Lázaro Luís


Zamenhof, nascido na Polônia. Esta língua foi lançada em 1887.

O objetivo do Esperanto não é o de substituir os idiomas


nacionais, mas o de ser a segunda língua de cada povo.
Presentemente, se faz muito necessário o uso do Esperanto, pela
simples razão de ser ele absolutamente neutro. Portanto, podemos
até dizer: "Para cada povo uma língua e para todos o Esperanto".

Nós, esperantistas, até dizemos que todos os povos fizeram


suas línguas, mas que o Esperanto fez o seu povo. O Esperanto, hoje
em dia, é uma língua viva, aplicada, escrita, falada e realmente
internacional, muito mais do que muitos percebem ou querem não
perceber.

E o inglês?

O inglês é uma língua extremamente útil na atualidade, pois é


considerado hoje uma língua franca ou auxiliar. Mas, é uma língua
nacional e com isso traz problemas de nacionalismos. Ele sempre
trará problemas de relacionamentos do tipo superior-inferior e isso
não é democracia! O grego, o latim e o francês, já foram como o
inglês.

A História lembra-nos que tais línguas só foram dominantes,


após os seus povos terem dominado o mundo. Hoje o modelo dos EUA
predomina, mas se algum dia o Japão vier a dominar o mundo
economicamente, teríamos que aprender o japonês? Claro que não
deveríamos!

Na ECO-92, no Rio, vimos o caos linguístico que se gerou,


quando os tradutores cruzaram os braços por falta de pagamento. As
reuniões do Forum Global praticamente não mais aconteceram! Se o
inglês fosse realmente uma língua internacional, isso não poderia
ocorrer. Portanto, o Esperanto é a solução presente e futura para o
idioma internacional.

Como é o Esperanto?

4
Este idioma foi composto baseando-se nas línguas modernas. A
Academia Francesa de Ciências o qualificou como "uma obra prima
de lógica e simplicidade".

A sua gramática é extremamente simples, não há


irregularidades, nem exceções. Não há complicações ortográficas, a
cada letra corresponde um som e vice-versa.

O vocabulário corresponde a um número limitado de radicais,


que são basicamente internacionais. Os sufixos e prefixos geram um
grande número de novos vocábulos e variantes. A língua, portanto, é
muito rica e excepcionalmente flexível.

Há dialetos em Esperanto?

Impossível que venha acontecer, pois os esperantistas de todo


mundo primam pela compreensão uns dos outros. Um esperantista
japonês fará o melhor possível para falar como um esperantista árabe
ou brasileiro. Caso contrário, não se entenderiam! Além disso, há uma
Academia de Esperanto, composta de lingüistas notáveis que
controlam o desenvolvimento da língua e sua utilização em todo o
mundo.

Como todo idioma nacional, o Esperanto também evolui, mas os


neologismos e arcaismos não perturbam o fundamento básico da
língua internacional. Um livro escrito há cem anos, em Esperanto, é
facilmente compreendido por qualquer esperantista, o mesmo
poderia não ser tão simples com os idiomas nacionais.

Como se pratica o Esperanto?

Os esperantistas praticam o Esperanto em mais de 300


congressos, eventos e seminários que ocorrem todos os anos. O
principal é o congresso mundial da "Universala Esperanto-Asocio" que
acontece desde 1905, aliás interrompido só nos períodos das grandes
guerras mundiais.

Há mais de 100 periódicos escritos na língua internacional.


Além disso, temos os clubes esperantistas no mundo inteiro, que se
reúnem semanalmente para cursos e palestras.

Só no Brasil, temos mais de 70 clubes em diversos estados


brasileiros.

Temos ainda, várias rádios no mundo transmitindo em


Esperanto. Somando-se todas as transmissões, teríamos o

5
correspondente a mais de 5 horas consecutivas por dia somente em
Esperanto.

E os livros em Esperanto?

Há mais de 50.000 títulos escritos na língua internacional, de


caráter científico e literário. Praticamente, todas as grandes obras
literárias já foram traduzidas para o Esperanto. Desde a Bíblia, o
Alcorão até obras como as de Shakespeare, Goethe, Garcia Lorca e
Jorge Amado.

Há muitos trabalhos originais em Esperanto também. Algumas


obras escritas originalmente nesse idioma se tornaram tão
importantes que foram traduzidas para vários outros idiomas.

Ser esperantista é ser privilegiado culturalmente, pois pode-se


ler sempre uma boa obra no idioma internacional. Os assuntos são
muito mais internacionais. Lêem-se muito mais temas sobre a
Hungria, a China, a Suécia, entre outras nações, do que leríamos em
Português.

O que se lê em Esperanto normalmente é muito bom, pois todos


os esperantistas trazem o melhor de sua cultura para o idioma
internacional!

O Esperanto já foi reconhecido pela ONU?

Por duas vezes a ONU através da Unesco, em 1954 e em 1985,


reconheceu o Esperanto e seu desenvolvimento no campo
internacional. Além disso, a Unesco recomendou aos estados-
membros que ampliassem o ensino do Esperanto. Este fato é muito
importante, mas para torná-lo eficaz é necessário ir à luta e divulgar o
Esperanto.

Os esperantistas do Brasil e do mundo preocupam-se com a sua


divulgação. Sabemos que o mundo precisa se conscientizar sobre o
problema da necessidade da língua internacional, portanto é
necessário sempre divulgá-la. As pessoas precisam aprendê-la e não
prejulgá-la erroneamente.

Já se viram muitos não-esperantistas combater o Esperanto,


mas certamente ninguém que o aprendeu até hoje, o rejeitou como
uma coisa sem valor. Aprenda-o e julgue por você mesmo!

6
As Bases do Nosso Método

Utilizamos neste curso, como base, o livro "Esperanto Sem


Mestre" de autoria de F.V.Lorenz e revisado por Porto Carreiro Neto,
publicado pela FEB. Sugerimos que você o compre! Utilizamos
também textos didáticos de Sylla Chaves e de outros autores
nacionais e internacionais, como o livro "Gerda Malaperis" de Claude
Piron, que foi escrito com os radicais mais frequentes do Esperanto e
feito para iniciantes.

Os livros didáticos de Sylla Chaves, Geraldo Mattos, Aloísio


Sartorato, Ismael Gomes Braga, Evaldo Pauli, Elvira Fontes, Geraldo
Pádua, Walter Francini e Jair Salles me foram muito úteis. Todos são
grandes mestres do Esperanto!

Livros didáticos e dicionários podem ser pedidos à

Brazila Esperanto-Ligo - SDS-CONIC-Ed.Venâncio III sala 409

Correspondência: CP.3625 CEP 70084-970 Brasilia (DF)

e-mail: bel@esperanto.org.br - tel.(061)226-1298

http://www.esperanto.org.br

Descubra o Movimento Esperantista

Não pare neste curso o seu envolvimento com o Esperanto. Procure


os Esperantistas e os seus clubes de Esperanto. Há muitos por
correspondência e ao vivo.

Na INTERNET:

http://www.esperanto.org.br (Liga Brasileira de Esperanto)

http://www.esperanto.org.br/veki(Virtuala Esperanto-Klubo Internacia)

http://www.esperanto.org.br/eki(Para Alunos de Esperanto - em


português)

http://www.aleph.com.br/kce (Cursos Gratuitos de Esp-o)

http://uea.org(Universala Esperanto Asocio)

7
http://esperanto.net (Página mundial do Esperanto)

Material Didático deste Método

Este método teve origem em um método anterior feito para


DOS, chamado "Esperanto pelo Computador" (1992).

Não temos nenhum material suplementar a não ser este método na


sua forma eletrônica que pode ser distribuido gratuitamente a todos
os interessados.

Certamente, vamos evoluindo neste método e vamos lançando


novas versões. Você poderá conseguí-las indo até a página do VEKI
(Virtuala Esperanto-Klubo Internacia).

http://www.esperanto.org.br/veki ou

http://pagina.de/curso.esperanto

Um abraço a todos e bom curso de Esperanto.

Adonis Saliba (e-mail: esperanto@monda.org)

tel.(011)870-0206

Lição 1 - Pronúncia do Esperanto

O Alfabeto do Esperanto - As Vogais

São 28 letras no alfabeto do Esperanto, sendo que todas tem um


único som. São ao todo 5 vogais:

a,e,i,o,u - que se pronunciam como em português, mas, atente para


os seguintes fatos:
"e" pronuncia-se "ê" como em "mesa, três".
"o" pronuncia-se "ô" como em "boca, povo", nunca como em "após"
Deve-se tomar muito cuidado para não se dizer o "o" e "e" finais
como "u" ou "i", pois isso confundiria o significado de muitas palavras
em Esperanto.

8
As Consoantes

b, d, f, k, l, m, n, p, t, v, z são pronunciadas como no português.


c - pronuncia-se como o "ts" de "tsar";
j - tem um som de "i" breve como em "pai, lei".
g - é sempre gutural como em "gato", nunca é pronunciado como "j",
mesmo na frente de "e" ou "i".
h - é sempre aspirado como na palavra inglesa "house".
r - tem um som fraco como em "caro"; nunca é gutural como em
"carro" ou "Rita".
s - é sempre forte e sibilante como em "sapo, assim".

As Consoantes com Sinais

Existem 6 consoantes em Esperanto que têm sinais diacríticos,


como no português temos o "c" com cedilha que é uma letra
totalmente diferente do "c".

ĉ - pronuncia-se "tch", como em "atchim";


ĝ - pronuncia-se "dj", como em "adjetivo, adjunto";
ĥ - é fortemente aspirado como em "mujer" do espanhol;
ĵ - é como o nosso "j" de "janela";
ĉ - tem o som de "ch", como em "chá";
ŭ - tem o som de "u" breve como em "pau, mau".

Desenho das Letras com Sinais

Algumas vezes não temos instaladas as fontes necessárias para


ver as letras do esperanto de uma forma normal. Aconselhamos aos
que estão estudando Esperanto, a instalar as fontes Latin3 que
acompanham este método e o programa "EK" (gratuito). Há também
o programa Skribo que permite escrever em esperanto sem maiores
problemas de instalação. Procure por estes programas no site da liga
ou do VEKI:

http://www.esperanto.org.br/veki
Ou aqui

Atenção: Para facilitar a compreensão do nosso texto instale as fontes


que estão juntas com este programa e este ficará normal para a
leitura em português e em esperanto.

Nasalização e Fonética

9
Em Esperanto, não há sons nasalizados. Portanto, muito
cuidado para não pronunciar o "a" como em elefante=elefãte, logo, a
palavra "elefanto" em Esperanto, pronuncia-se "elefá-nn-to".

A cada letra corresponde um único som e vice-versa, por isso o


Esperanto é uma língua absolutamente fonética. Como exemplo,
temos palavras em Esperanto iguais às do português, mas escritas
foneticamente: "kara, fiksa, ke" que significam "cara, fixa, que".

Em Esperanto, não há letras mudas, nem dígrafos. Quando aparecem,


letras iguais são pronunciadas distintamente: ĝuu(djú-u),
dommastro(dom-más-tro), mallonga(mal-longa), dissemi(dis-sêmi),
pachoro(pats-hôro), lasthore(last-hôre), malhela (mal-hêla),
senhalta(senn-hálta).

Acentuação e Ditongos

Todas as palavras em Esperanto são paroxítonas. Isto é, todas


as palavras são acentuadas prosodicamente na penúltima sílaba:
leciono (le-tsi-ô-no), ĉevalo (tche-vá-lo), beto (bê-to), geologo (gue-o-
lô-go), geologio (gue-o-lo-guí-o), ĝentila (djenn-tí-la), helpi (hêl-pi),
eĥo (ê-hrro), pajlo(pái-lo), ĵurnalo(jur-nâ-lo), loko(lô-ko), rivero(ri-vê-
ro), sesa (sê-sa), ĉipo(chí-po), fraŭlo (fráu-lo). Note que em
"geologio", as vogais apostas formam sílabas aparte e portanto, o
acento, que é paroxítono, recai no "gi". Como vimos anteriormente
não há encontros vocálicos (ditongos) em Esperanto, mas a nível
fonético sim:

aj - "ái" como em "pai"; ej - "êi" como em "lei";


oj - "ôi" como em "boi"; uj - "úi" como em "fui";
ja - "iá" como em "iaiá"; jo - "iô" como em "ioiô";
ju - pronuncia-se "iú" ; aŭ- "áu" como em "pau";
eŭ- "êu" como em "europa";

Alguns exemplos:

sinjoro (si-ni-ô-ro); caro(tsá-ro); ĉerci( chêr-tsi); pensi(pê-nn-si);


manĝi(má-nn-dji); monto (mô-nn-to); ĝojo(djô-io); nun (nú-nn); min
(mí-nn), kanti (ká-nn-ti); ĉarma(tchár-ma); kisi (kí-ssi); krei (krê-i);
patroj (pá-troi); balai(ba-lá-i); balaj (bá-lai); morgaŭ (môr-gau).

Note um detalhe: Há tantas sílabas em esperanto, quanto as


vogais existentes em cada palavra. Atente para o fato que o "j" e o
"ŭ" são semi-vogais.

Tente decorar o seguinte texto:

Simpla, fleksebla, belsona, vere internacia en siaj elementoj, la lingvo


Esperanto prezentas al la mondo civilizita la sole veran solvon de la

10
problemo de lingvo neŭtrala, ĉar tre facila por homoj ne multe
instruitaj, ĝi estas komprenata sen peno de la personoj bone edukitaj.

(Sím-pla, fle-ksê-bla, bel-sô-na, vê-re in-ter-na-tsí-a en sí-ai e-le-mên-


toi, la lín-gvo Es-pe-rán-to pre-zên-tas al la môn-do tsi-vi-li-zí-ta la sô-
le vê-ran sôl-von de la pro-blê-mon de lín-gvo neu-trá-la, tchár tre fa-
tsí-la por hô-moj nê múl-te ins-tru-í-tai, dji ês-tas kom-pre-ná-ta sên
pê-no de la per-sô-noi bô-ne e-du-kí-tai)

Alguns Exercícios a mais, para você ler em voz alta:

Cia, ŝia, regi, reĝi, iu, ju, prujno, maljuna, seshora, heroino, pesilo,
pezilo, antaŭ,vesto, veĉto, praulo, fraŭlo, nenio, adiaŭ, rezervi,
krajono, feino, ĉiel, ĉanceli, malplej, dudek, tiuj, kuiri, alia, daŭrigi,
dimanĉo, sinjoro, ajn, ago, aĝo, ĉasaĵo, peĉjo, manjo, eksceso,
farmacia, fluida, foiro, geologio, infano, buljono.

(Tsía, tchía, rêgui, rêdji, íu, iú, prúino, maliúna, sesshôra, heroíno,
pessílo, pezílo, ánn-tau, vêssto, vêchto, praúlo, fráulo, nenío, adíau,
rezêrvi, craiôno, feíno, tchíel, chantsêli, mál-plei, dú-dek, tí-ui, ku-í-ri,
alí-a, dau-rí-gui, dimánn-tcho, áinn, ágo, ádjo, tchassájo, pêtchio,
mánio, ekss-tsêsso, farmatsia, fluída, foíro, gueologuío, inn-fánno,
buliôno.)

Todo o Alfabeto...

As 28 letras e seus nomes são...

Os nomes estão na segunda e quarta linhas)

A B C ĉ D E F G ĝ H Ĥ I J Ĵ
a bô tsô tchô dô e fô gô djô rrô rrrô i iô jô
K L M N O P R S ĉ T U Ŭ V Z
kô lô mô nô ô pô rô sô chô tô u uô vô zô

Como se pode notar, não há em Esperanto as letras "x" (ikso),


"y"(ipsilono), w(duobla vo), que são usados apenas como símbolos
matemáticos, assim como em português usamos o alfabeto grego.

Faça agora o exercício n° 1 e comece a lição n°2, abaixo.

11
Lição 2 - Substantivos, Adjetivos, Advérbios, Verbos, Artigo
Substantivos (terminações: -o -oj )

Os substantivos são palavras que dão nomes às coisas, reais ou


imaginárias. Por exemplo: cavalo, amor, Brasil, homem, mulher,
montanha, esperança, etc.

Em Esperanto os substantivos são sempre terminados em "-o"


no singular e em "-oj", no plural.

Eis alguns exemplos: filo - filoj (filho - filhos),

ĉevalo - ĉevaloj (cavalo-cavalos),

floro - floroj (flor - flores),

ĉtono - ĉtonoj (pedra-pedras).

Adjetivos

(terminações: -a -aj)

As palavras que esprimem qualidade das coisas são os


adjetivos.

Em Esperanto, os adjetivos terminam em "-a" no singular e "-aj"


no plural, concordando com o número do substantivo. Eis alguns
exemplos:

granda (grande), forta (forte), utila (útil), fortaj ĉevaloj (cavalos


fortes), alta domo (casa alta), riĉaj viroj (homens ricos).

Como se pode ver os adjetivos tendem a ficar na frente dos


substantivos, mas esta regra não é fixa. Podemos dizer: "Dio bona kaj
pova" (Deus bom e poderoso). Mas o estilo comum é fazê-lo
anteceder o substantivo.

Advérbios

(Terminação: -e )

São palavras invariáveis que exprimem circunstância de tempo,


lugar, modo, qualidade, quantidade, afirmação, dúvida, etc.

12
Em Esperanto, os advérbios derivados de substantivos,
adjetivos, verbos, etc., terminam em "-e" e são invariáveis em gênero
e número.

Por exemplo: bone (bem); riĉe(ricamente); certe (certamente),

hejme (em casa), laste (ultimamente).

Há também advérbios primitivos e que não necessariamente


terminam em "-e", por exemplo: hodiaŭ (hoje); jes (sim); ne (não); pli
(mais); neniam (nunca); ankaŭ (também).

Verbos

(Terminações: -as -is -os -i -u -us )

Os verbos servem para exprimir uma ação:

Petro skribas. > Pedro escreve.

ou, ainda, uma relação de estado ou qualidade:

Lakto estas blanka.> Leite é branco.

Estos multaj homoj.> Haverá muitas pessoas.

ou, ainda, para expressar um fato:

Tondris! > Trovejou!

Os sufixos verbais, em Esperanto, são: presente "-as", passado


"-is", futuro "-os", infinitivo "-i", imperativo "-u", condicional "-us".

Conjugação dos Verbos e os Pronomes Pessoais.

(mi, vi, li, ŝi, ĝi, ni, ili, oni, si)

doni (dar), legi (ler), studi (estudar)

>mi donas (eu dou),

>vi donos (tu darás, vós dareis, você dará ou vocês darão),

>li ricevis (ele recebeu),

13
>ŝi aĉetis (ela comprou),

>ĝi dormas (ele ou ela dorme - para animais ou seres inanimados).

>ni kantus, se li permesus ( Nós cantaríamos, se ele permitisse).

>ili dancis ĝis malfrue ( Eles dançaram até tarde).

>Oni vivis, vivas kaj vivos ( A gente viveu, vive e viverá).

>Li donacis al si mem. (Ele fez uma doação a si mesmo)

Marĉu! (Marchem!).

Manĝu vi! (Come (tu) ou comei (vós) ou coma (você) )

Volu Dio! ( Queira Deus!)

Observações sobre os Verbos:

Mi < > kantas ; há(existir) > estas

Como você pode ver o Esperanto é absolutamente regular e não


há qualquer exceção de conjugação. Como todas as pessoas
gramaticais têm a mesma conjugação, é imprescindível que o sujeito
ou pronome pessoal sempre acompanhe o verbo:

Caminhei. ( Mi iris), Dançavámos. (Ni dancis).

Quando vim, falei com ela e fomos à piscina.(Kiam mi venis, mi


parolis al ŝi kaj ni iris al la naĝejo)

No entanto, há verbos impessoais como: Choveu (Pluvis), Neĝos


(Nevará).O verbo "haver" no sentido de existir, traduz-se para o
Esperanto sempre como "ESTI" (ser,estar):

Amanhã haverá festa - Morgaŭ estos festo.

Artigo Definido > la

A palavra "la" é o artigo definido em Esperanto, significando "o,


a, os, as". Por exemplo: la patroj (os pais); la granda leono (o grande
leão); la kampoj (os campos).

Em Esperanto, não há artigo indefinido. A indeterminação é


marcada simplesmente pela ausência do artigo definido. Portanto:

14
Viro mortis. -> Um homem morreu.

Raízes e Terminações

san', bon', mort'...+ o,a,e,i,as,...

A Raiz é a parte invariável da palavra. É importantíssimo que


saibamos reconhecer as raízes em Esperanto, pois o forte desta
língua é a derivação que fazemos com as raizes e as terminações;
Você já conhece algumas terminações -> -o,-a,-e,-i,-as,-os,-is,-i,-u,-us

san'o (saúde), san'a (saudável), san'e (saudavelmente), san'i (estar


com saúde), etc.

skrib'o ( (a)escrita), skrib'a (escrito), skrib'e (por escrito), skrib'i


(escrever), mi skrib'as (escrevo), vi skrib'os (escreverás),li skrib'is (ele
escreveu), skrib'u! (escreve!), se ni skrib'us (se escrevéssemos).

Interrogativos

ĉu...? Jes..Ne; Kio? Kiu? Kiuj?

Em Esperanto, quando se pergunta esperando-se "sim"(jes) ou


"não"(ne) como resposta, utiliza-se a partícula "ĉu" , no ínicio da frase
interrogativa:

ĉu li manĝas? (Ele come?)-> Jes, li manĝas (Sim, ele come)

-> Ne, li ne manĝas (Não, ele não come).

Há outros interrogativos em Esperanto:

Kio = O que? -> Kio estas sur la tablo? Libroj

O que está em cima da mesa? Livros.

Kia = De que tipo, como? ->

Kia estas la libro? Bona. (Como é o livro? Bom.)

Kiaj estas la libroj? Bonaj (Como são os livros? Bons)

Kiu = Quem? -> Kiu alvenis? Petro.

(Quem chegou? Pedro.)

15
Kiuj alvenis? Petro kaj Maria.

(Quem chegou? Pedro e Maria.)

Resumindo a Segunda Lição

Você aprendeu até aqui os seguintes itens:

>Substantivos - teminados em "-o" no singular e "-oj" no plural;

>Adjetivos - teminados em "-a" no singular e "-aj" no plural;

>Advérbios derivados - terminados em "-e";

>Verbos: no infinitivo (-i), no presente (-as), no passado (-is),

no futuro (-os), no condicional (-us), no imperativo (-u);

>Pronomes Pessoais: (mi, vi, li, ŝi, ĝi, ni, ili);

>Artigo Definido: " la "; o artigo indefinido não existe.

>Raizes e derivações;

Agora está na hora de fazer o Exercício n°2.


Sen ordo en afero ne ekzistas prospero!

16
17
Lição 3 - Nomes Próprios, Feminino, Títulos, Possessivos,
Antonimos

Nomes Próprios

Nomes próprios em Esperanto são também escritos com a


primeira letra maiúscula, como no português.

-> Adamo, Brazilo, Jakob, Marta, Zamenhof, Johano

Por já definirem bem a situação que denominam, não se pode


usar o artigo definido "la". Portanto, "a Argentina" em Esperanto seria
somente "Argentino". Mas usamos o artigo caso se empregue uma
qualificação antes do nome, por exemplo:

-> La rivero Nilo (O rio Nilo)

-> La granda San-Paŭlo (A grande São Paulo)

-> La reĝo Salomono (O rei Salomão).

Há uma tendência de formação regular dos nomes de países,


mas discutiremos isso mais a frente.

Nomes Próprios Femininos

Em Esperanto, não há regras fixas para os nomes próprios, mas


alguns já são esperantizados.

O uso dos nomes próprios é que fixa a sua grafia. Não se


incomode ao ver alguns nomes femininos terminados em "-o", pois
isto é comum: Sofio, Margareto, etc. Aliás nomes próprios são
substantivos e substantivos terminam em "-o". Mas, esta regra, muito
usual no início do Esperanto, de se esperantizar nomes femininos,
vem perdendo força entre os esperantistas, devido ao costume
internacional de se ter nomes femininos terminados em "-a".

O Feminino

O sufixo "-ino" em Esperanto é indicativo do feminino. Aplica-se,


sem exceção, a todos os substantivos:

-> viro (homem) - virino (mulher);

18
-> Bovo (boi) - bovino (vaca);

-> brazilano (brasileiro) - brazilanino (brasileira);

-> amiko (amigo) - amikino (amiga);

-> edzo (marido) - edzino (esposa);

-> hundo (cão) - hundino (cadela);

-> frato (irmão) - fratino (irmã);

-> tigro (tigre) - tigrino (tigreza);

É interessante que quando se quer enfatizar o sexo masculino,


utiliza-se a raiz " vir' " como prefixo:

-> ĉevalo (cavalo) - virĉevalo (garanhão);

-> bovo (boi) - virbovo (touro);

-> leono (leão) - virleono (leão macho);

Nomes de Gentileza ou Títulos

As formas de tratamento em Esperanto, mais comuns são:

->Sinjoro (Senhor) abreviado para "S-ro"

->Sinjorino (Senhora) abreviado para "S-ino"

->Fraŭlino (Senhorita) abreviado para "F-ino"

->Doktoro (Doutor) abreviado para "D-ro"

Doktorino (Doutora) abreviado para "D-ino"

->Profesoro(-ino) - professor(a)

universitário(a) -"Prof."

->Sankta (Santo ou santa) abrev. para "S-kta"

lembre-se que "sankta" é adjetivo, portanto

não precisa da desinência do feminino.

19
->Samideano(-ino)-"S-ano(-ino)" Tratamento entre

esperantistas. Quer dizer "coidealista".

S-ro Petro, S-ino Katarina, F-ino Tereza, D-ro Zamenhof, Sankta


Jozefo, Sankta Marta, S-ano Antono, S-anino Margareto.

Gênero

Em Esperanto, não temos os genêros gramaticais das palavras,


que é um dos pontos mais difíceis em todos os idiomas. Apenas na
terceira pessoa do singular, faz-se distinção de gênero :"li"(ele), "ŝi"
(ela) e ĝi (ele ou ela).

Este último pronome pode, às vezes, ser usado quando se referindo a


criança recém-nascida. Mas, mesmo isso não é também muito usual.

-> Kio estas al la infano, ke ĝi ploras? O que há com a criança, que


ela está chorando?

Na maioria das vezes, o ĝi é usado somente se referindo a


coisas e animais, que não os de estimação:

-> La hirundo flugas en la aero, ĝi estas birdo bela.

A andorinha voa no ar, ela é um pássaro bonito.

"Homo" e "Oni"

HOMO em Esperanto significa o homem na acepção de "ser


humano":

-> La homo estas mortema (O Homem é mortal).

Portanto, esta palavra pode e deve sempre se referir a homens e


mulheres. Da mesma forma que HOMO temos a palavra PERSONO
(pessoa), INFANO e ainda as de conotação espiritual: anĝelo(anjo),
diablo (diabo), spirito (espírito), Dio (Deus). Tais palavras por razões
óbvias normalmente não levam o sufixo do feminino "-ino".

20
O pronome pessoal ONI traduz-se pelo pronome "se" ou ainda
por "a gente", por exemplo:

-> Oni diras: "a gente diz" ou "diz-se"

-> Oni rakontas, ke li alvenis hieraŭ.

Conta-se que ele chegou ontem. ou ainda: Contam que ele chegou
ontem.

Pronomes Possessivos

Pronomes possessivos, são todos os pronomes pessoais


acrescidos da terminação adjetiva "-a", e comportam-se como
qualquer adjetivo:

mi -> "mia" (meu, minha) no plural "miaj"

vi -> "via" (teu, tua, vosso, vossa, seu, sua) - no plural "viaj"

li -> "lia" (seu, sua, "dele") - no plural "liaj"

ŝi-> "ŝia" (seu, sua, "dela")- no plural "ŝiaj"

ĝi-> "ĝia" (seu, sua, "dele/dela"p/coisas e animais) - no plural: "ĝiaj"

ni -> "nia" (nosso, nossa) - no plural "niaj"

ili -> "ilia" (seu, sua, "deles, delas") - no plural: "iliaj"

si -> "sia" (possessivo reflexivo da 3a.pessoa) - no plural: "siaj"

Exemplos dos Possessivos

> Mia libro. Miaj libroj. Niaj filoj. Iliaj infanoj.

(Meu livro. Meus livros. Nossos filhos. As crianças deles).

> Maria estas nia najbarino, ŝia domo estas tre bela.

(Maria é nossa vizinha, a sua (dela) casa é muito bonita).

21
>Esperanto estas facila; ĝia gramatiko estas facila.

(O Esperanto é fácil; sua gramática é fácil).

>Jen belaj floroj: Ilia odoro estas agrabla.

(Eis belas flores: o seu(=delas) odor é agradável).

>Li estas en sia ĉambro, ne en la ŝia.

(Ele está no seu (próprio) quarto, não no dela.)

Antônimo

O antônimo em Esperanto é sempre feito com o prefixo "mal-"

> nova (novo) -> malnova (velho)

> bona (bom) -> malbona (ruim)

> fermi (fechar) -> malfermi (fechar)

> sukceso (sucesso) -> malsukceso (insucesso)

> multaj (muitos) -> malmultaj (poucos)

> antaŭ (na frente)-> malantaŭ (atrás)

> riĉa (rico) -> malriĉa (pobre)

Muito cuidado para NãO confundir o significado do prefixo


"mal-" com o sentido de "mau" ou "ruim" em português, ele só serve
para expressar a idéia de contrário. Portanto, > "hela" (claro) ->
"malhela" é "escuro" e não pouco claro

> "avara" (avarento) -> "malavara" é "generoso" e não um avarento


ruim.

Resumo da Terceira Lição

Você aprendeu nessa lição:

22
>O uso de Nomes Próprios em Esperanto;

>O Feminino "-in";

>As formas de tratamento:"S-ro","D-ro","S-ano", etc...

>O Gênero e o uso do "ĝi"

>O Emprego de "Homo" e "Oni"

>Os pronomes possessivos:"mia","via","lia","ŝia","ĝia","nia","ilia"

>O Antônimo "mal-"

Faça agora o Exercício 3. Procure sempre recordar os exercícios


anteriores.

Fale as frases sempre em voz alta,para poder sentir a língua. ĝis la


proksima leciono!

23
Lição 4 - Orações, Acusativo, Aumentativo, Diminutivo,
Números

A Oração

Sujeito ----------> Verbo --> Objeto Direto

(agente) --------> (ação)--> (receptor)

A mãe ama o filho

La patrino amas la filoN

O bom aluno fez a lição grande

La bona lernanto faris la grandaN lecionoN

As grandes famílias tem amplas casas

La grandaj familioj havas vastajN domojN

Eu chamei você e meus irmãos

Mi vokis viN kaj miajN fratojN

Acusativo

Você deve ter notado que o receptor da ação (objeto direto),


em Esperanto, recebe a terminação "-n" (acusativo) no substantivo,
no adjetivo, no plural e no singular e ainda nos pronomes pessoais e
possessivos.

O Esperanto é uma língua que permite uma grande flexibilidade


de posição dos elementos da frase, invertê-los é um dos recursos
poéticos e de ênfase que praticamente não dispomos em outros
idiomas, mas a nível rotineiro preferimos a ordem direta:

----> La patro vokis la filon (O pai chamou o filho)

mas há pelo menos mais seis possibilidades que não prejudicam em


absoluto a compreensão da frase:

24
la patro la filon vokis,

la filon la patro vokis, vokis la patro la filon,

la filon vokis la patro,...

Outros tipos de orações

Recebem o acusativo só as orações que têm um verbo


transitivo, por exemplo: comer, chamar, anunciar, etc

Mas alguns verbos terminam a ação em si mesmo e não pedem


acusativo, por exemplo:

La homo vivas (O homem vive);

La birdo kantas (o pássaro canta)

La bruo ĉesis ( O barulho cessou).

Como você vê tais frases não pedem acusativo, pois a ação


termina em sí mesma. Mas cuidado, pois às vezes, por uma questão
de estilo, podemos inverter a posição do sujeito com o verbo e
continua-se não necessitando do acusativo:

Vivas la homo; kantas la birdo; ĉesis la bruo.

A oração predicativa

Como no português, há certos verbos em Esperanto que


expressam simplesmente uma qualificação (predicativo) do sujeito ou
do objeto e, portanto, não transmitem qualquer ação. Por exemplo, os
verbos, ser, estar, parecer, permanecer. Como esses verbos não
transmitem qualquer ação, eles não pedem o acusativo.

> La birdo estas bela ( O pássaro é belo )

> la maro ĉajnas trankvila ( O mar parece tranqüilo ).

> Li estas instruisto ( Ele é professor )

25
Portanto, muito cuidado para não colocar o acusativo depois do
verbo "ESTI", pois o predicativo não pede acusativo.

Os Pronomes Interrogativos KIO, KIA, KIU

KioN li faris? Li faris tabloN. (O que ele fez? Ele fez uma mesa).

KiaN tabloN li faris? GrandaN tabloN.(Qual tipo de mesa ele fez? Uma
mesa grande).

KiajN librojN vi aĉetis? TeknikajN librojN. (Quais livros você comprou?


Livros técnicos).

KiuN vi vidis? Mi vidis liN. (Quem você viu? Eu o vi).

KiujN vi invitis? Mi invitis miajN lernantojN (Quem você convidou?


Convidei meus alunos).

Veja que os interrogativos em Esperanto que perguntam por


coisas (KIO= o que?), por qualidade, espécie (KIA, KIAJ?= de que
tipo?), e por individualidade (KIU, KIUJ= Quem, Quais?) recebem o
acusativo se estiverem perguntando pelo receptor da ação (objeto
direto).

Porque "BonaN TagoN" tem acusativo?

Esta expressão pertence ao tipo de frases elípticas, isto é


aquelas que subentendem uma frase anterior, por exemplo:

Mi deziras al vi bonaN tagoN! (Desejo-lhe um bom dia!)

Como BONAN TAGON está na situação de ser desejado (receptor da


ação), ele leva o acusativo. Da mesma forma temos:

>Bonan Matenon!(Bom dia! Usado bem cedo, pela manhã até umas
10hs)

>Bonan Tagon! (Bom dia e Boa Tarde, usado até a tardinha)

>Bonan Vesperon!(Boa noite, mas quando você está chegando à


noite)

26
>Bonan Nokton! (Boa noite, mas quando você está indo dormir)

>Dankon! (Obrigado)- Ne dankinde! (De nada!)

>Saluton! (Olá) ,mas,

>ĝis Revido! (Até a vista). Nesse caso, REVIDO não tem acusativo
pois depois de preposição(ĝis=até) não se coloca acusativo.

O Pronome "si" e o possessivo "sia"

O pronome "si" em Esperanto é reflexivo e se refere só a


terceira pessoa, tanto do plural quanto do singular que esteja no
sujeito da oração:

> Li parolis pri si ( Ele falou sobre si ).

> La homoj devus vivi inter si harmonie

(Os homens deveriam viver entre si em harmonia).

> ŝi batalis kun si. (Ela lutou consigo mesma).

> Li vidis sin en la spegulo. (Ele se viu no espelho)

Da mesma forma, usa-se o seu correspondente "sia":

> Li venis kun sia filo... ele veio com seu(próprio) filho

> Li venis kun lia filo... ele veio com o filho que é de um outro, mas
não dele mesmo. Como não se pode usar "si" e "sia" no sujeito, pois
está sempre no complemento, deve-se dizer, por exemplo: Li kaj lia
filo venis.

O aumentativo e o diminutivo

O sufixo "-EG" é o que traz a idéia do aumentativo, e o sufixo "-


ET" do diminutivo:

domo - domego - dometo (casa - casarão - casinha)

varma - varmega - varmeta (quente - ardente - morno)

27
ridi - ridegi - rideti (rir - gargalhar - sorrir).

Algumas palavras em Esperanto, com estes sufixos, podem


traduzir situações específicas e, portanto, não necessariamente
maiores ou menores fisicamente:

pordo - pordego (porta-portão);

korto - kortego (pátio - corte real);

nazo - nazego (nariz - focinho);

stelo - steleto (estrela-asterisco);

ruĝa - rugeta (vermelho - avermelhado);

Os Números em Esperanto

1>unu 2>du 3>tri 4>kvar 5>kvin 6>ses 7>sep 8>ok 9>naŭ 10>dek

11>dek unu 12>dek du 13>dek tri 14>dek kvar 15>dek kvin 16>dek
ses

17>dek sep 18>dek ok 19>dek naŭ 20>Dudek

21>dudek unu 22> dudek du ...

30>tridek 31> tridek unu ...40>kvardek ... 50>kvindek..


60>sesdek>.. 70>sepdek .. 80>okdek ...90>naŭdek.. 99>naŭdek
naŭ

100> cent.. 101>cent unu .. 128>cent dudek ok .. 256> ducent


kvindek ses.. 801>okcent unu ...999> naŭcent naŭdek naŭ

1000> mil .. 1200> mil ducent.. 1789> mil sepcent okdek naŭ..
2000> du mil ..4356> kvar mil tricent kvindek ses.. 375678> tricent
sepdek kvin mil sescent sepdek ok

Resumo da Quarta Lição

Nesta lição você aprendeu os seguintes assuntos:

28
>A oração transitiva e o acusativo.

>As orações não transitivas.

>A oração predicativa

>KioN, KiuN, KiaN

>Porque se diz " BonaN TagoN "

>O pronome "si" e "sia"

>O aumentativo (sufixo -EG-)

>O diminutivo (sufixo -ET-)

>Os números: unu, du, tri, kvar, kvin, ses, sep, ok, naŭ,dek

Antes de passar a frente diga em voz alta estes números:3 - 46 - 78 -


167 - 323 - 967 - 1345 - 23589 Agora faça o Exercício n°4.

29
Lição 5- Os Numerais, o Ano, o Dia, Datas e Horas

Os Números e suas Derivações

Numerais Cardinais: unu du tri dek dekkvin okdek kvar

1 2 3 10 15 84

Numerais Ordinais: unua dua tria deka dekkvina okdek-kvara

1º 2º 3º 10º 15º 84º

Podemos ainda continuar derivando:

unue due trie deke

primeiramente em segundo lugar em terceiro lugar em décimo lugar

dekkvine okdek-kvare

em décimo quinto lugar em octuagésimo quarto lugar

Podemos ainda ter substantivos: unuo (unidade); deko(dezena);


dek-duo(dúzia); cento(centena); milo(milhar)

O interessante é que, em qualquer língua, "zero" e "milhão" são


substantivos, também em Esperanto: NULO e MILIONO.

Os Multiplicativos e os Fracionários

É extremamente simples a derivação desses tipos de numerais,


pois os multiplicativos tem o sufixo (-OBL-) e os fracionários tem o
sufixo (-ON-):

duOBLo - o dobro duONo - a metade

trioblo - o triplo triono - um terço

...

dekoblo - 10 vezes dekono - um décimo

30
...

centoblo - cêntuplo centono - um centésimo

4 x 5 = 20 - Kvaroble kvin estas dudek

8 é 4/5 de 10 - Ok estas kvar kvinonoj de dek.

mas, 10/2 = 5 - Dek dividita de du estas kvin.

Aprenda de uma vez a somar e subtrair:

8 + 7 = 15 - ok PLUS sep estas dek kvin;

17 - 3 = 14 - dek sep MINUS tri estas dek kvar.

Coletivos

Os coletivos são expressões derivadas dos números que


significam "em grupos de". Em Esperanto, os coletivos se formam
com o sufixo "-OP-":

duOPo - uma dupla, ou seja, um grupo de dois;

triopo - um trio, um grupo de três;

kvaropo - um quarteto

kvinopo - um quinteto....etc;

Vi prezentos vin, sed unuope.(Vocês se apresentarão, mas um a um.)

Tiuj du amikoj promenas ĉiam duope.(Esses dois amigos passeiam


sempre em dupla).

Vi studu kvarope. ( Estudem em grupos de quatro).

A preposição distributiva "Po"

Esta preposição, em Esperanto, tem o significado específico de


"à razão de", às vezes nem traduzível;

31
po sep - à razão de sete;

po cent - à razão de cem;

Mi donis al miaj infanoj po tri pomoj.(Dei às minhas crianças três


maçãs a cada uma)

compare com: Mi donis al miaj infanoj tri pomojn;(Dei às minhas


crianças três maçãs, isto é somente, três maças para todas).

Note que depois de preposição (no caso, "po") não se põe


acusativo, nem nos numerais cardinais.

Ano, Estações, Meses e Dias

En la jaro estas kvar sezonoj: Primtempo, Somero, Aŭtuno, Vintro

(No ano há quatro estações: Primavera, Verão, Outono, Inverno).

kaj dek du monatoj:

(e doze meses:)

Januaro, Februaro, Marto, Aprilo, Majo, Junio, Julio,

Aŭgusto, Septembro, Oktobro, Novembro, Decembro

Não precisa nem traduzir!

En la monato estas kvar semajnoj, (No mes há quatro semanas,) kaj


en la semajno estas sep tagoj:( e na semana há 7 dias:)

Lundo, Mardo, Merkredo, Ĵaŭdo, Vendredo, Sabato, Dimanĉo

(Segunda, terça, quarta, quinta, sexta, sábado, domingo).

Note que "Mardo" é "Terça" e "Marto" é "Março".

Datas e o Interrogativo "Kiam"

San-Paŭlo, en la 30-a de Julio, 1992 (São Paulo, 30 de Julho de 1992)

32
A rigor se deveria traduzir "no trigésimo (dia) de ..."

Em datas é comum não se colocar "en la 30-a (tago)", mas


simplemente:"la 30-an (tagon)", isto é, transformando-se a
preposição "en", em acusativo. Explicaremos isso mais adiante.

>la unuan de Septembro, la 7-an de Decembro, ktp ...

(em primeiro de Setembro, em 7 de Dezembro, etc...)

>KIAM okazis la kongreso? ĝi okazis de la 7-a ĝis la 9-a de Majo

(Quando aconteceu o congresso? Ele aconteceu de 7 a 9 de Maio.)

>KIAM vi venos? Somere, post la 15-a de Februaro. ĉu bone?

(Quando você virá? No verão, depois de 15 de Fevereiro. OK?)

Horas, Minutos e Segundos

08:00 > Estas la oka horo akurate ( São 8 horas em ponto)

08:10 > Estas la oka kaj dek minutoj (São oito e dez minutos)

08:15 > Estas la oka kaj kvarono (São oito e um quarto)

08:30 > Estas la oka kaj duono (São oito e meia)

08:40 > Estas la oka kaj kvardek minutoj (São oito e quarenta)

ou Estas dudek minutoj antaŭ la naŭa (São vinte para as nove)

08:45 > Estas kvarono antaŭ la naŭa (Um quarto para as nove)

10:32:23 >Estas la deka, tridek du minutoj kaj dudek tri sekundoj

(São 10 horas, 32 minutos e 23 segundos)

00:00 > Estas la Noktomezo (É meia noite)

12:00 > Estas la Tagmezo (É meio dia)

10h > Estas la deka matene (São dez da manhã)

22:00h > Estas la deka vespere (São dez da noite)

33
03h > Estas la tria nokte (São três da madrugada)

Interrogativos "KIOM", "KIOMA", preposição "DA"

KIOM = Quanto > Kiom kostis la libro? Dek dolaroj

(Quanto custou o livro? 10 dólares).

Mas quando queremos perguntar quantidade de substantivos, por


exemplo,"Quantos livros..?", "Quantos metros?", "Quanto de açúcar?"
precisamos, em Esperanto, de uma preposição especial < DA >:

Kiom da libroj vi aĉetis? Mi aĉetis tri librojn.

(Quantos livros comprou? Comprei 3 livros.)

Kiom da kilometroj vi marĉis? Mi marĉis pli ol 20 kilometroj.

(Quantos quilômetros você marchou? Marchei mais de 20 km).

Kiom da sukero vi volas? Mi volas du kilogramojn da sukero.

(Quanto de açúcar você quer? Quero dois quilogramas de açúcar).

Para horas se pergunta: KiomA horo estas? Estas la kvara

Que (Quantas) horas são? São 4.

Os prefixos "BO-", "GE-", "DIS-", "EK-", "RE-"

BO- Parentesco adquirido por casamento:

bofrato (cunhado), bopatrino (sogra), bofilino (nora), bonevo


(sobrinho).

GE- Reunião de dois ou mais indivíduos de sexo diferente:

gepatroj (pai e mãe); gesinjoroj (senhores e senhoras), geknaboj


( meninos e meninas), geedzoj (marido e mulher).

34
Atenção: com "ge-" sempre temos o plural nos substantivos.

DIS- Desunião, afastamento, dispersão, separação:

fali(cair) -> disfali(ruir,esboroar-se);semi(semear) -> dissemi


(disseminar);

doni(dar) -> disdoni (distribuir);

EK- Ação ou estado que acabou de começar:

iri (andar) - ekiri (começar a andar);

ami (amar) - ekami (enamorar-se);

vidi(ver) - ekvidi (avistar);

RE- Repetição, reiteração:

aperi(aparecer)-reaperi(reaparecer);vidi(ver)-revidi(rever);

diri(dizer)-rediri(retrucar);soni(soar)-resoni(ressoar)

Resumo da Quinta Lição

Nessa lição, nos vimos os seguintes elementos:

>Os números e suas derivações: ordinais (terminados em -a);

os multiplicativos (-obl-); os fracionários (-on-);

os coletivos (-op-);

>A preposição "po" ( à razão de) e "da" (de ->quantidade);

>Estações, ano, meses, dias e horas.

>Os interrogativos: Kiam (Quando?), Kiom (da)? (Quanto?),

Kioma horo ..? (Quantas horas..?);

>Os prefixos: BO-(parentesco por casamento); GE-(reunião de

de ambos os sexos); DIS-(dispersão); EK-(ação no início);

RE-(repetição).

35
Agora faça o exercício 5.

Mas antes de ir à frente traduza e diga em voz alta:

as estações, os meses, os dias da semana, 10h45m34s, 3x5,

23+4=27, 54-23=31, o quinteto, sogra, os pais, disseminar,

sair andando, refazer.

36
Lição 6 - Correlativos

Correlativos

Em Esperanto, há uma série de palavras formadas logicamente


que são os correlativos. São as palavras mais usuais em qualquer
idioma, pois servem para se relacionar aos diversos elementos dentro
das orações; ora como pronomes, ora como advérbios com funções
de serem interrogativos, determinativos, indefinidos, coletivos ou
ainda negativos.

São palavras tais como: O que?; Isso; Quando?; Naquela época;

Por que?; Desta forma; Nunca; lá,

Tudo; De algum tipo, etc...

Os Radicais dos Correlativos

Todos os correlativos começam com os seguintes radicais, dos


quais você precisa saber o significado principal para juntar com a
terminação e então se ter o sentido pleno da palavra formada:

-> Ki- (Interrogação) Você já aprendeu o Kio, Kia,...

-> Ti- (Demonstração) Toda vez que você usa um correlativo com Ti-
significa que você está apontando para algo ou para uma situação.
Por ex.: isso, lá, daquela forma, etc

-> ĉ- (Coletivo ou Distributivo) Palavras como:tudo, todos, em todo


lugar, cada, de todas maneiras, etc.

-> I- (Indeterminação) Palavras como:alguém, em algum lugar, etc

-> Neni- (Negação) Por exemplo: de jeito nenhum, nada, nunca, etc

Os Correlativos Pronominais

37
Como a sua própria denominação indica, eles são correlativos
que são pronomes, isto que "aqueles que substituem os
nomes(=substantivos) e os seus qualificativos(=adjetivos)". Portanto,
estão geralmente dentro do sujeito ou do objeto.

Terminação? -O -A -U -ES
Significado? coisa qualidade individualidad posse
e
Radicais: KI KIO KIA KIU KIES
o que? qual? quem de quem?
TI TIO TIA TIU TIES
aquilo desse tipo aquele dessa pessoa
ĈI ĈIO ĈIA ĈIU ĈIES
tudo de todo tipo todo de todos
I IO IA IU IES
algo de algum tipo alguém de alguém
NENI NENIO NENIA NENIU NENIES
nada de tipo nenhum ninguém de ninguém

Utilização dos Correlativos Pronominais:

>Kiu vi estas? Mi estas Petro. Kio vi estas? Mi estas Lernanto.

( Quem você é? Sou o Pedro.) ( O que você é? Sou aluno.)

>Kio estas tio? Tio estas Floroj. Kiaj ili estas? Blankaj.

( O que é isso? Isso são flores.)(De que tipo são? Brancas.)

>Kies libroj estas tiuj? Tiuj estas ties, de Karlo, sed tiu estas ies.

(De quem são estes livros? Estes são daquela pessoa, do Carlos, mas
este é de alguém.)

>ĉu ĉiuj tiaj libroj estas ĉies? Ne, ili estas nenies.

(Todos esses (=desse tipo) livros são de todo mundo? Não, eles não
são de ninguém.)

>Esperanto estas ĉies kaj nenies. (Esperanto é de todos e ninguém.)

38
>Kion vi manĝis hieraŭ? Mi manĝis tiajn panojn kun io, kion mi ne
scias

(O que comeu ontem? Comi esses pães com algo, que eu não sei)

>Kiujn vi vidis? Mi vidis tiujn personojn, kiuj estas en tiu loko.

(Quem você viu? Vi aquelas pessoas, que estão naquele lugar.)

39
Os Advérbios Correlativos

Existem cinco terminações possíveis:

Terminação -E -EL -AL -AM -OM


?
Significado lugar maneira razão tempo quantidade
?
Radicais?KI KIE KIEL KIAL KIAM KIOM
onde? como? por que? quando? quanto?
TI TIE TIEL TIAL TIAM TIOM
lá desta assim naquele desta
maneira tempo quantidade
ĉI ĉIE ĉIEL ĉIAL ĉIAM ĉIOM
em todo de todas as por todas as sempre em toda
lugar maneiras razões quantidade
I IE IEL IAL IAM IOM
em algum de alguma por alguma em algum em alguma
lugar maneira razão tempo quantidade
NENI NENIE NENIEL NENIAL NENIAM NENIOM
em lugar de forma por nenhuma nunca em nenhuma
nenhum nenhuma razão quantidade

Utilização dos Correlativos Adverbiais

>Kie estas mia skribilo? Ie, sed mi pensas, ke ĝi estas tie.

Onde está minha caneta? Em algum lugar, mas acho que ela está lá.

>Kial vi venis tiel? Iel mi devus veni, tial mi venis.

Porque você veio assim? De alguma forma deveria vir, por isso eu
vim.

>Kiom da vino vi volas? Neniom, mi ne povas trinki vinon.

Quanto de vinho você quer? Nada, eu não posso beber vinho.

40
>Kiam la homoj iras al Neptuno? Ili iros iam eble, sed ĝis nun ili
neniam iris.

Quando os homens vão a Netuno? Eles irão em alguma época


possivelmente, mas até agora eles nunca foram.

>Kiel vi klopodos eniri en la fakultato? ĉiel, kontraŭe mi neniel


laboros.

Como você entrará na faculdade? De todas as maneiras, do contrário


eu não terei como trabalhar.

>Tiam, kiam li alvenis mi ial ne vidis lin tie.

No momento, quando ele chegou, por alguma razão não o vi lá.

A conjunção ĉAR as partículas AJN e ĉI

Quando se pergunta em Esperanto: "KIAL...?" é o nosso "Por


que?" a resposta em Português deve ser dada com "porque"
(conjunção causal) que em Esperanto é "ĉAR...".

>KIAL li iris tie? ĉAR li volis paroli al sia amikino.

Por que ele foi lá? Porque ele queria falar com sua própria amiga.

Ajn = "qualquer, seja lá qual for" Esta partícula pode ser usada

com todos correlativos exceto com os demonstrativos (Ti-).

p.ex.: iu ajn pano = algum pão, qualquer que seja ele.

ĉi = serve para tornar as coisas mais próximas da pessoa que fala

p.ex.: tie ĉi=aqui; tio ĉi=isto; tiu ĉi= este, etc...

>Iu ajn knabo scias tion ĉi

(Qualquer menino, seja lá qual for, sabe isto).

>Kie vi pensas studi? Tie ĉi aŭ ie ajn.

(Onde você pensa estudar? Aqui ou em qualquer lugar que seja.

41
Os Pronomes Relativos

>Esperanto estas lingvo, KIU estas internacia.

(O Esperanto é uma língua que é internacional.)

>Vidu la ĉemizojn, KIUJN mi aĉetis.

(Veja as camisas que eu comprei).

>La viro, KIUN ni devas helpi, estas tre malforta.

(O homem, o qual devemos ajudar, está muito fraco)

>La vestoj, KIAJN vi volis, mi ne sukcesis trovi

(As roupas, as quais você queria, não consegui encontrar.

>Jen io, KION mi atendis.

(Eis algo, que eu esperava)

>Venis iu homo, KIES lingvon mi ne komprenis.

(Chegou uma pessoa, cuja língua eu não compreendi)

Note, portanto, que os pronomes relativos são os mesmos


correlativos pronominais interrogativos:KIO, KIA, KIU, KIES.

KIA e KIU concordam em número com o substantivo a que se referem.


KIO, KIU e KIA, caso representem o objeto direto dentro da sua
oração, recebem o acusativo.

Orações Adverbiais

São orações que complementam os verbos das orações. As


conjunções adverbiais são os próprios interrogativos KIE (de
localização), KIEL (de modo), KIOM (de quantidade), KIAM (temporal),
KIAL (explicativa).

>Diru al mi, KIE vi naskiĝis.

42
(Diga-me, onde você nasceu.)

>Li indikis al ni, KIEL ni povos atingi la urbocentron.

(Ele mostrou a nós, como poderíamos atingir o centro da cidade.)

>Diru al li, KIOM kostis la veston.

(Diga a ele, quanto custou a roupa).

>Studu, KIAM vi volus kreski.

(Estude, quando quiser crescer)

>Vi ne klarigis al mi, KIAL vi venis. (Explicativa)

(Você não me esclareceu, por que (por qual motivo) você veio)

...compare com ĉAR (causal) -> Mi ne klarigis, ĉAR mi ne volis.

Não esclareci, porque não quis.

Resumo dos Correlativos:

Nessa lição você aprendeu todos os correlativos do Esperanto,

procure sabê-los de cor.Tente agora mentalmente, traduzir

cada elemento:

KI- TI- I- ĈI- NENI-

_______________________________

-o kio tio io ĉio nenio

-a kia tia ia ĉia nenia

-u kiu tiu iu ĉiu neniu

-es kies ties ies ĉies nenies

-e kie tie ie ĉie nenie

-el kiel tiel iel ĉiel neniel

43
-al kial tial ial ĉial nenial

-am kiam tiam iam ĉiam neniam

-om kiom tiom iom ĉiom neniom

>>>> Faça agora o Exercício 6.

44
Lição 7 -Comparativo, Superlativo, Sufixos Verbais "-AD-","-
IG-","-Iĝ-"

Os Graus e o Superlativo Absoluto

Os adjetivos podem exprimir a qualidade, o estado, etc de uma


forma natural, mas podem também nos exprimir se algo é mais ou
menos intenso. A isso chamamos GRAUS.

rico, mais rico, menos rico, tão rico, muito rico, pouco rico, o mais
rico, o menos rico...

Quando a qualidade ultrapassa a noção comum que se tem


dela, diz-se que o adjetivo está no GRAU SUPERLATIVO ABSOLUTO.
Eis alguns exemplos de como se expressar isso em Esperanto:

Li estas TRE riĉa - Ele é muito rico.

Dio estas senfine bona - Deus é infinitamente bom.

O Comparativo

O Comparativo de Igualdade:

Esperanto estas TIEL bela, KIEL utila.

(O Esperanto é tão belo, quanto útil).

O Comparativo de Superiorioridade:

Tiu vojaĝo estis PLI enuiga, OL instrua.

(Esta viagem foi mais aborrecida do que instrutiva)

O Comparativo de Inferioridade

Li estas MALPLI inteligenta, OL ruza.

(Ele é menos inteligente do que esperto).

45
O Superlativo Relativo

Caso, num processo de comparação, venhamos a exprimir que


um dos elementos é mais ou menos qualificado do que os demais,
estaremos utilizando o SUPERLATIVO RELATIVO:

El ĉiuj el miaj infanoj Ernesto estas LA PLEJ juna.

(De todos os meus filhos o Ernesto é o mais jovem.)

El ĉiuj el miaj fratoj Antono estas LA MALPLEJ saĝa.

(De todos meus irmãos Antônio é o menos sensato.)

mas se a comparação é SO'ENTRE DOIS:

El inter Katarina kaj Maria, ĉi tiu estas LA PLI diligenta.

(Dentre Catarina e Maria, esta é a mais aplicada.)

ou ainda entre dois grupos:

La PLI aĝaj helpu la MALPLI aĝaj

(Os mais velhos ajudam os menos velhos)

Outros Exemplos de Comparativos

Li loĝas tre proksime al mi (Ele mora muito próximo de mim)

Neniam pluvis tiel forte, kiel hodiaŭ. (Nunca chuveu tão forte como
hoje.)

La anglan lingvon mi parolas PLI bone ol la francan sed LA PLEJ bone


mi parolas Esperanton. ( O inglês falo melhor do que o francês, mas o
que eu falo melhor é o Esperanto.)

Em Esperanto quando se quer expressar "excesso, em demasia"


usamos ao invés de "tre" a expressão "TRO":

Mia patro estis tre severa, sed ne TRO severa. (Meu pai era muito
severa, mas não demasiadamente severo.)

46
La ofico estas tre honoriga, sed TRO ĉarĝa por mi (O cargo era muito
honroso, mas excessivamente pesado para mim.)

O Sufixo verbal -AD-

-AD- > faz com que a ação verbal fique mais prolongada, mais
repetida, mais habitual:

marteli (martelar) -> marteladi (ficar dando marteladas); paroli (falar)


-> paroladi (fazer discursos)

Lastjare li aperis tie ĉi dufoje, sed nun li aperadas ĉiutage.

(No ano passado ele apareceu aqui duas vezes, mas agora está
aparecendo todo dia).

Às vezes para distinguir, no passado, uma ação já encerrada(pretérito


perfeito) de uma ação habitual, prolongada e repetida, (pretérito
imperfeito) usamos este sufixo:

Mi ĉiam venADis laca, sed hieraŭ mi venis vigla.

( Eu sempre vinha cansado, mas ontem eu vim disposto)

O Sufixo verbal "-IG-"

Ele indica "fazer, tornar":

bela (belo) > beligi (embelezar);

klara (claro) > klarigi (esclarecer);

kruco (cruz) > krucigi (cruxificar);

kun (com) > kunigi (juntar);

tro (demais) > troigi (exagerar);

devi (dever) > devigi (obrigar);

koni (conhecer) > konigi (fazer conhecido, revelar);

47
Mi komencis tondi miajn harojn, poste mi tondigis ilin.

(Comecei a cortar meus cabelos, depois eu os mandei cortar.)

Usa-se o próprio verbo IGI no sentido de fazer:

Li igis ŝin feliĉa. (Ele a fez feliz).

O Sufixo "-Iĝ-"

Ele significa "fazer-se, tornar-se":

ruĝa (vermelho) > ruĝiĝi (ruborizar-se, avermelhar-se);

pala (pálido) > paliĝi (empalidecer-se);

edzo (marido) > edziĝi

(casar-se, tornar-se casado só para o homem, pois para mulher seria


"edziniĝi).

alia (outro) > aliiĝi (transformar-se)

stari (estar de pé) > stariĝi (ficar de pé)

naski (dar a luz) > naskiĝi (nascer)

el (para fora) > eliĝi (escapar)

Kulturo komenciĝas en la bazo de la familio.

( A Cultura começa na base da família.)

Da mesma forma que o IGI, o verbo IĝI existe no sentido de "tornar-


se, fazer-se":

La suno iĝis ruga je la vesperiĝo. (O sol se tornou vermelho ao


entardecer.)

Palavras Invariáveis

48
APUD (proximidade, contiguidade) > resti apud sia patro (ficar ao
lado pai; lago apud Paris (lago nas vizinhanças de Paris);

DE (posse, origem, agente da passiva) > libro de Petro (livro de


Pedro); Mi venas de Londono (venho de Londres); Domo luita de
Marko (Casa alugada por Marcos);

EKSTER (fora, exceto) > ekster la domo (fora de casa); ekster tiaj
okazoj (exceto em tais ocasiões);

EN (dentro, em) > en la poĉo (no bolso); en la mateno (de manhã);


en libereco (em liberdade);

SUB (sob, debaixo) > sub stelplena ĉielo( sob um céu estrelado); sub
la piedo (sob os pés);

SUPER (acima de)> flugo super la nuboj (vôo acima das nuvens);
majoro estas super kapitano (major está acima de capitão);

SUR (em cima de)> ĉtono sur la vojo (pedra sobre o caminho); ĉapelo
sur la kapo (chapéu sobre a cabeça);

SEN (sem, exclusão)>sen mono (sem dinheiro);

Afixos

-NJ- (diminutivo de carícia-feminino) >Maria:Marinjo(Mariazinha)

patrino(mãe): panjo (mamãe);

-ĉJ- (diminutivo de carícia-masculino) >Marko:Marĉjo(Marquinho)

patro(pai): paĉjo (papai);

-ID- (descendente, filhote)> Izraelido (filho de Israel); bovIDo

(filhote de boi, bezerro); plantido (muda de planta);

-ER- (elemento componente)> ĉeno(corrente):ĉenero(elo);

fajro(fogo):fajrero(fagulha);

-UL- (caracterização)> ĝibo(corcunda):ĝibulo(o corcunda);

juna(jovem(adj.):junulo (o jovem);

49
-AN- (adepto, membro, habitante): Brazilo:brazilano(brasileiro);

respubliko(república):respublikano(republicano);

-ESTR-(chefe principal)> skolto(escoteiro):skoltestro(chefe

escoteiro); urbo(cidade):urbestro(prefeito;

-IST- (profissão, ocupação)> dento(dente):dentisto(dentista);

ĉteli(furtar):ĉtelisto(ladrão).

Resumo da Sétima Lição

Nesta lição você aprendeu:

> O comparativo (pli..ol; malpli..ol; tiel...,kiel);

> O superlativo absoluto ( tre... )

> O superlativo relativo ( la plej ... el, la malplej .. el);

ou ainda entre dois ( la pli.. el, la malpli ... el);

> Os sufixos verbais -ad-(prolongação, ação habitual);

-ig-(fazer, tornar); -iĝ-(fazer-se, tornar-se);

> Palavras invariáveis: apud, de, ekster, en, sub, super, sur, sen

> Afixos: -nj-, -ĉj-, -id-, -er-, -ul-, -an-, -estr-, -ist-.

Antes de passar aos exercícios, diga de cabeça:

a mais bonita das irmãs; tão bonita, quanto gentil (ĝentila); filhote de
gato(kat'o); embelezar; embelezar-se;fazer discurso; fagulha; a
jovem; cristão (Krist'o); capitão de

navio(ĉip'o).

Faça agora os exercício n° 7.

50
Lição 8 - Particípios Ativos

O Particípio e o Gerúndio

Em Português, como em Esperanto, como ainda em qualquer


outro idioma, existem particípios e gerúndios. Eles são formas
nominais dos verbos, isto é, são empregados como adjetivos,
advérbios e substantivos.

Exemplos de particípios e gerúndio em Português:

Ele era amado (particípio: indica sempre, em Português um aspecto


acabado, concluído)

Ele estava amando (gerúndio: indica em português um aspecto


inacabado ainda por concluir)

O Esperanto tem essas idéias fundamentais muito mais bem


definidas do que no Português, por isso teremos que aprender toda
uma sequência nova de informações para podermos utilizar a riqueza
do Esperanto.

Os Particípios em Esperanto

Os Particípios em Esperanto têm uma idéia muito mais ampla,


pois englogam não só o uso do gerúndio e do particípio em
Português, como ainda acrescentam idéias de tempo presente,
passado e futuro, bem como, as idéias de passividade e atividade à
ação verbal.

Na verdade as línguas modernas perderam essa riqueza do


Latim e o Esperanto a resgatou, tornando-se hoje uma das línguas
que mais precisamente transmite as idéias verbais com nuances de
tempo e de atividade. Há resquícios de temporalidade nos gerúndios
portugueses (particípios ativos em Esperanto):

> Sol levante; Lua minguante; homem agonizante; pessoa crente;

(Traduzem idéias presentes: que se levanta, que mingua, ...)

> Ano seguinte; pessoas sobreviventes; menor delinquente;

51
(Traduzem idéias pretéritas: que se seguiu, que se delinquiu,.);

No entanto, p.ex."viajante", pode ser presente, passado ou futuro.

Os Tempos do Particípio Ativo

Os sufixos do Particípio Ativo são -ANT- (presente)

-INT- (passado)

-ONT- (futuro)

Exemplos: Leviĝanta Suno (Sol que se levanta = levante)

Homo agonianta ( Homem que agoniza = agonizante)

Kredanta homo (Pessoa que acredita = crente)

Sekvinta jaro (ano que se seguiu = seguinte)

Homoj postvivintaj (pessoas que sobreviveram = sobreviventes)

Vojaĝanta persono (pessoa que está viajando);

Vojaĝinta persono (pessoa que viajou);

Vojaĝonta persono (pessoa que viajará);

Um Exemplo do Particípio Ativo no Presente

Suponhamos que tivéssemos HOJE querendo descrever um


consultório médico, o qual tinha uma pessoa saindo, outro esperando
e um outro se consultando...

aquele que já tinha se consultado = KONSULTINTA;

aquele que iria se consultar = KONSULTONTA;

aquele que estava se consultando = KONSULTANTO:

52
> Hodiaŭ estAS tri personoj en la konsultejo de la doktoro:

viro estAS konsultINTa,

virino estAS konsultONTa kaj

infano estAS konsultANTa.

(Hoje há três pessoas no consultório: um homem que já se consultou,


uma mulher que se consultará, e uma criança que está se
consultando)

O Particípio no Passado e no Futuro

Se você estivesse descrevendo a cena do consultório ONTEM...

> Hieraŭ estIS tri personoj en la konsultejo de la doktoro:

viro estIS konsultINTa,

virino estIS konsultONTa kaj

infano estIS konsultANTa.

(Ontem havia três pessoas no consultório do doutor: um homem que


já havia se consultado, uma mulher que estava por se consultar e
uma criança que estava se consultando).

Supondo-se que esta mesma cena se repita AMANHã, teremos:

> Morgaŭ estOS tri personoj en la konsultejo de la doktoro:

viro estOS konsultINTa,

virino estOS konsultONTa kaj

infano estOS konsultANTa.

(Amanhã haverá três pessoas no consultório do doutor: um homem


que já terá se consultado, uma mulher que estará por se consultar, e
uma criança que estará se consultando).

53
As Formas Adjetivas, Adverbiais e Substantivas

Feliĉaj la homoj, vojaĝantaj al Eŭropo, kiuj scias Esperanton.

(Felizes os homens, viajantes à Europa, que sabem Esperanto).

Mi foriros en la venonta monato. (Partirei no próximo mês).

Jen la birdo mortinta pro malvarmo. (Eis o pássaro morto devido ao


frio).

Edziĝonte, li aĉetis domon. (Estando para casar, ele comprou uma


casa).

Dancante, li falis. (Dançando, ele caiu).

Venkinte ĉion, li fine alvenis. (Tendo vencido tudo, ele chegou


finalmente).

Há também substantivos: Esperanto (=aquele que tem esperança);

venkinto (=o vencedor); edziĝonto (=aquele que está para casar);

dancanto (=o dançarino); kreinto (= criador)

Uma Poesia...

Jaroj pasintaj - for de l' memor',

Tagoj fluantaj - nin katenas,

Tempojn venontajn - ni ne divenas

Jen nia vivo, horo post hor'.

Anos Passados - longe da memória,

Dias correntes - nos aprisionam,

54
Tempos vindouros - não adivinhamos

Eis nossa vida, hora após hora.

Apenas uma observação quanto ao l' = la. Em poesia ou prosa


estilística, normalmente se permite a elisão acima, bem como a elisão
do "-o" de substantivos.

Palavras Invariáveis

ĉE (Coincidência de lugar ou tempo):

sidi ĉe la tablo (estar sentado à mesa);

tiri iun ĉe la haroj (puxar alguém pelos cabelos);

ĉe la noktiĝo (ao anoitecer)

ĝIS (até, limite de tempo ou espaço):

ĝis tagmezo (até o meio dia);

ĝis la placo (até a praça).

INTER (entre): inter du amikoj (entre dois amigos);

inter lupoj (entre lobos);

JA (reafirmação): vi ja povas (você pode sim);

li ja konfirmis (ele confirmou mesmo);

JEN (eis, aqui está): jen via mono (aqui está o seu dinheiro);

jen kio okazis (eis o que aconteceu);

PRETER (por=ultrapassar): pasi preter iu sur la strato (passar por


alguém na rua);

mi ne iros preter la apoteko (não passarei pela farmácia)

TRA (através, ao longo): tra la fenestro (pela janela);

vagi tra la stratoj (vagar pelas ruas);

55
TRANS (do outro lado): trans tiuj montoj (além daqueles montes);

Afixos

-Aĉ- (pejorativo): domo->domaĉo (casa->casebre);

ĉevalo->ĉevalaĉo (cavalo->pangaré);

-AĴ- (resultado concreto): pentri ->pentraĵo (pintar->pintura);

nova->novaĵo (novidade); manĝi->manĝaĵo (comer->comida);

-EC- (qualidade): bela->beleco (beleza); bona->boneco (bondade);

alta->alteco (altura); sklavo->sklaveco(escravo->escravidão)

EKS- (ex-,anterior): eksedzo (ex-marido); eksoficiro(ex-oficial);

MIS- (de modo errado):misfari(fazer errado);mislegi(ler errado);

misagi (agir mal); miskompreni(entender errado);

PRA- (afastamento no parentesco ou no tempo passado ou futuro):

pranepo (bisneto); praavo (bisavô);prahistorio(pré-história);

pratempo (tempo muito passado ou muito futuro);

-EM- (tendência, hábito): dormi->dormema(dormir->dorminhoco);

labori->laborema(trabalhar->trabalhador);

-END- (obrigação): pagi->pagenda(pagar->que deve ser pago);

fari->farenda(fazer->que deve ser feito);

Resumindo a Oitava Lição

Nesta lição você aprendeu:

56
>Os particípios ativos em Esperanto: -ANT- (presente);

-INT- (passado);

-ONT- (futuro);

>Palavras Invariáveis: ĉe, ĝis, Inter, Ja, Jen, Preter,

Tra, Trans

>Sufixos e Prefixos: -aĉ-, -aĵ-,-ec-, ekz-, mis-, pra-

-em-, -end-

Traduza: Dancante; Venkinto; Edziĝonta viro; ĉe la tablo; ĝis la placo;


pagenda; mallaborema; praavo; pasi preter li; inter lupoj; tra la
fenestro; trans la strato; mi ja povas; misfari; domaĉo; alteco;
eksedzo; dolĉaĵo.

57
Lição 9 - Particípios Passivos

Os Particípios Passivos

São os particípios passivos que transmitem a idéia de uma ação


recebida, resultado de uma ação verbal: escrito, feito, amado,lavada,
criado, construído, lido, etc...

Estes particípios são aqueles que mostram que uma ação foi
feita, por isso, sempre acompanham os verbos na voz passiva.

Compare: A mãe lava a criança. (Voz ativa)

A criança é lavada pela mãe. (Voz passiva)

Em Esperanto, os particípios passivos são correspondentes aos


particípios ativos no tocante a temporalidade:

-AT- (presente): skribATa -> que é escrito;

-IT- (passada) : skribITa -> que foi escrito;

-OT- (futuro) : skribOTa -> a ser escrito;

Usos dos Particípios Passivos no Presente:

EstAS ... -ATa: significa uma ação em curso no presente, habitual,


contínua e reiterada:

Mia domo ankoraŭ estas konstruata. (Minha casa ainda está sendo
construída.)

La ringoj estas normale farataj el oro. (Os anéis são normalmente


feitos de ouro.)

ĉiutage ŝi estas invitata al baloj ( Todos os dias ela é convidada para


bailes.)

EstAS ...-ITa: exprime ação que no momento presente (estAS)está


completa ou acabada.

58
Mia domo jam estas konstruita.(Minha casa já está construída.)

EstAS ...-OTa: exprime que no momento presente a ação ainda está a


realizar-se.

Mia domo estas ankoraŭ konstruota. (Minha casa está ainda para ser
construída.)

Usos no Passado...

EstIS ...-ATa: exprime uma ação no passado que ainda estava em


curso ou era contínua ou habitual;

Mia domo estis ankoraŭ konstruata. Minha casa estava ainda sendo
construída).

Dum la tuta nokto estis aŭdataj la tondroj. (Durante toda noite eram
(foram) ouvidos os trovões).

EstIS ...-ITa: exprime uma ação que no passado se achava completa.

Tiam, mia domo estis jam konstruita.

(Naquele tempo, minha casa já tinha sido construída)

EstIS ...-OTa: exprime uma ação no passado que ainda estava por
ocorrer:

Tiam, mia domo estis ankoraŭ konstruota.

(Naquele tempo, a minha casa estava ainda por ser construída.)

Usos no Futuro...

EstOS ... -ATa: exprime uma ação futura que estará em curso, ou será
continuada ou habitual.

Mia domo estos tiam konstruata.

(Minha casa estará naquela época sendo construída.)

Tiu propono estos longe diskutata.

59
(Essa proposta será discutida por muito tempo.)

EstOS ... -ITa: exprime uma ação que no momento futuro estará
completa:

Morgaŭ li estos akceptita de la prezidanto

(Amanhã ele terá sido recebido pelo presidente.)

Baldaŭ nia domo estos jam konstruita.

(Em breve nossa casa já terá sido construída.)

EstOS ... -OTa: exprime uma ação futura ainda por ser concluída:

En la venonta monato, mia domo estos ankoraŭ konstruota.

(No mês que vem, minha casa ainda estará por ser construída.)

Agente da Passiva

Petro malfermis la pordon. (Voz ativa)

(Pedro abriu a porta)

mas na voz passiva temos:

La pordo estis malfermita de Petro. (Voz Passiva)

(A porta foi aberta pelo Pedro).

Petro é o "agente da (voz) passiva". Em Esperanto, o agente da

passiva é sempre precedido da preposição "DE".

La libro estos legita DE mi. (O livro será lido por mim)

Mi estis ĵus vekita DE mia patrino.(Acabei de ser acordado pela minha


mãe.)

La vazo estas vendata de la ĉtelisto. (O vaso está sendo vendido pelo


ladrão.)

Outras Formas de Utilização do Particípio Passivo...

> Vundite, Petro falis. (Tendo sido ferido, Pedro caiu.)

60
> Oni transportis la vunditojn al la hospitalo. (Transportaram os
feridos para o hospital.)

> La skurĝato kriadis pro doloro. (O homem que estava sendo


açoitado gritava de dor)

> Punote, la knabo malaperis.(Estando para ser punido, o menino


fugiu.)

Muito cuidado: verbos intransitivos não tem voz passiva, portanto


jamais poderão ter particípio passivo, compare:

morti(morrer) -> mortanto(moribundo) ou mortinto(morto);

mortigi(assassinar)->mortiginto(assassino);mortigito(assassinado)

veki (ser acordado) -> li estis vekita de la patrino (Ele foi acordado
pela mãe);

vekiĝi (acordar) - Mi estis vekiĝanta, kiam li alvenis. (Eu estava


acordando, quando ele chegou.)

Parte de uma Poesia...

Ni semas kaj semas, neniam laciĝas,

pri l' tempoj estontaj pensante.

Cent semoj perdiĝas, mil semoj perdiĝas,

ni semas kaj semas konstante.

Se longa sekeco aŭ ventoj subitaj

velkantajn foliojn deĉiras,

ni dankas la ventojn, kaj, repurigitaj,

ni forton pli freĉan akiras.

Semeamos e semeamos, nunca nos cansamos,

pensando nos tempos futuros.

61
Cem sementes se perdem, mil sementes se perdem,

semeamos e semeamos constantemente.

Se longa seca ou ventos repentinos

arrancam folhas que se murcham,

agradecemos aos ventos e repurificados,

adquirimos força mais fresca.

(Zamenhof)

Palavras Invariáveis

ANTAŭ (Diante, antes, há...): antaŭ la domo (diante da casa);

revenu antaŭ la nokto (volte antes da noite); mia kato

malaperis antaŭ tri tagoj (meu gato sumiu há três dias)

ĉIRKAŭ (ao redor de, aproximadamente): la Tero rondiras cirkaŭ

la Suno (a Terra roda ao redor do Sol); cirkaŭ mil

personoj (cerca de mil pessoas).

EL (de dentro, de algo): el la klubo(do clube); el oro (de ouro);

FOR (para fora): iri for de la danĝero (sair do perigo); for de

la okuloj (longe dos olhos);

KONTRAŭ (contra, em frente): lukti kontraŭ la sorto ( lutar

contra a sorte); la poĉto staras kontraŭ la urbdomo (o

correio está defronte à prefeitura).

KROM (com exceção, além): nenion diru krom la vero (não diga nada

exceto a verdade); krom la mono, mi perdis amikon (além do

62
dinheiro perdi um amigo).

LAŭ (conforme): agi laŭ sia kapo (agir conforme sua cabeça);

KUN (companhia): iri kun li (ir com ele); kun kolero (com raiva);

Afixos

-EBL- (aptidão, possibilidade): lavi-lavebla (lavar-lavável);

vidi-videbla(ver-visível);

-EJ- (lugar, prédio, cômodo) : preĝi-preĝejo (rezar-igreja);

bani-banejo(banhar-banheiro); pano-panejo(pão-padaria);

-IL- (instrumento): kudri-kudrilo (costurar-agulha);

flugi-flugilo(voar-asa); kuraci-kuracilo (curar-remédio);

-IND- (digno de..): laŭdi-laŭdinda(louvar-louvável);

preferi-preferinda(preferir-preferível);

-ISM- (doutrina, sistema): Markso-Marksismo (Marx-marxismo);

magneto-magnetismo(imã-magnetismo);angla-anglismo(anglicismo)

-UJ- (recipiente, árvore, país): salo-salujo (sal-saleiro);

pomo-pomujo (maçã-macieira); anglo-Anglujo(inglês-Inglaterra)

Atenção: uma das evoluções do Esperanto tem sido no sentido

substituir este sufixo para árvores e países por

"-arbo" (pomarbo) e "-io" (Anglio).

-UM- (afixo sem sentido definido): kolo-kolumo(pescoço-colarinho);

sapo-sapumi (sabão-ensaboar);

Resumindo a Nona Lição

63
Nesta lição você aprendeu:

> O particípio passivo em Esperanto: -AT- (presente);

-IT- (passado);

-OT- (futuro);

> As palavras invariáveis: antaŭ, ĉirkaŭ, el, for, kontraŭ,

krom, laŭ, kun.

> Os sufixos: -ebl-, -ej-, -il-, -ind-, -ism-, -uj-, -um-.

Traduza para o português: La libro estos legita de mi; la vazo

estos vendota; Hieraŭ li estis mortigita; antaŭ la domo;

laŭ lia kapo; krom mia mono; ĉirkaŭ mil personoj; el oro;

kun mia patrino; antaŭ tri tagoj; kolumo; pomarbo; trinkebla;

Anglio; dormejo; flugilo.

Faça agora o Exercício 9.

64
Lição 10 - Construção das Palavras e Frases em Esperanto

A Formação das Palavras em Esperanto

As palavras em Esperanto podem ser formadas por adição de

>terminação: san'o (saúde); san'a (saudável);

>sufixos: bov'ar'o (gado); sklav'ec'o (escravidão);

>prefixos: ek'iri (começar a andar); re'fari (refazer);

>pela justaposição de palavras independentes:

internacia (inter + naci'o + -a) = internacional

banĉambro ( ban'o + ĉambr'o ) = quarto de banho-


>banheiro

legolibro (leg'o + libr'o) = livro de leitura

skribotablo (skrib'i + tabl'o) = mesa de escrever-


>escrivaninha

vivokondiĉoj (viv'o + kondiĉ'o)= condições de vida;

fervojo (fer'o + voj'o) = estrada de ferro

stacidomo (staci'o + dom'o) = casa da estação= estação

A Justaposição

A justaposição é uma das maiores riquezas do Esperanto, pois


permite com dois ou mais radicais se criarem palavras novas e que
permitem desenvolver nuances de expressão que mal podemos
perceber nos idiomas nacionais. É importante que se note que o
radical principal é o último da sequência, note a diferença:

sukerkano (cana de açúcar) e kansukero (açúcar de cana)

fervojstacidomo = casa da estação da estrada de ferro

65
Note que o último elemento é o que define o sentido da
palavra. Na maioria das vezes, mantemos somente o radical da
palavra que qualifica a palavra principal; mas em outros casos deve-
se colocá-lo simplesmente por um problema de eufonia:

"dentodoloro" (dor de dente) seria difícil de ser pronunciado

como "dentdoloro", mas que também não estaria errado.

Prefixos Acidentais e Afixos como Radicais

Muitas vezes as palavras invariáveis e os numerais formam


também palavras por justaposição:

antaŭ'brako(antebraço); ĉe'esti (estar presente);

de'veni (provir); ekster'lando (estrangeiro); el'preni (tirar);

kontraŭdirekto(contramão); ne'utila(inútil);

post'vivi(sobreviver); preter'pasi (ultrapassar);

sen'hara (calvo); super'abunda (superabundante);

tra'nokti (passar a noite); trans'mara (ultramarino).

Algumas vezes utilizamos os próprios afixos como palavras


independentes:

aĵ'o (coisa); an'o (membro, sócio); ar'o (grupo, conjunto);

dis'a (disperso); ebl'e (possívelmente); ec'o (qualidade);

ej'o (lugar); ek'i (começar); em'o (disposição); et'a (pequeno);

il'o (ferramenta); in'a (feminino); mal'o (contrário);

mis'a (errônea); pra'a (primitivo); ul'o (sujeito)

Palavras Internacionais

66
Existem muitas palavras que são já por si só internacionais, pois
já estão nos diversos idiomas com formas bem semelhantes:

teatro; geografio; telegrafo; lokomotivo; redakcio; temperaturo;

centro; publiko; botaniko; vagono; komedio; diplomato; doktoro;

advokato; atomo; bombo; sputiniko; satelito; etc...

Veja que elas também estão dentro do Esperanto, mas com a grafia e
fonética da língua internacional. Portanto, a técnica e a ciência, bem
como o mundo moderno poderão gerar quantas palavras quiser, pois
elas já terão suas correspondentes em Esperanto automaticamente,
mas só que com as vestimentas dele. Conclusão: O Esperanto sempre
acompanhará o desenvolvimento da humanidade!

67
Acusativo de Direção

Já vimos que, na construção da oração em Esperanto,


precisamos utilizar a terminação "-n" (acusativo) para marcar o
receptor da ação, o objeto direto.

La kato kaptis la musoN (O gato pegou o rato);

O acusativo também é utilizado para mostrar a direção de um


movimento, aliás é a única vez que se utiliza o acusativo depois de
uma preposição:

La muso estas en la ĉambro.

(O rato está no quarto)

La kato eniras en la ĉambroN. (O gato entra para dentro do quarto).

não se usa: "al" en la ĉambro... mas, "en la ĉambroN".

As Orações Integrantes

Quando em uma oração, o sujeito ou o objeto é também uma


oração, dizemos que a oração é integrante, isto é, são orações
subordinadas substantivas, dos seguintes tipos:

Pedro disse <que ele era professor>.

Petro diris, KE li estas instruisto.

Antes de ontem ela prometeu <que viria amanhã>.

Antaŭhieraŭ ŝi promesis, KE ŝi venos morgaŭ.

Deve-se notar alguns detalhes:

- O "KE" só serve para conjunção integrante. Um erro comum entre os


brasileiros que falam Esperanto é utilizar o "ke" como pronome
relativo:

Maria, kiu estas lernantino, parolas la anglan.

Ao invés de se usar o <kiu>, utilizam erroneamente o <ke>.

68
- O tempo verbal da oração subordinada está da mesma forma como
ele foi expressado na época indicada pela oração principal:

..ke li estAS instruisto (no presente, pois ele disse assim!).

Frases que expressam dúvidas e condições

A partícula ĉU é uma conjunção que se usa para se introduzir

uma dúvida:

ĉu li venos ? Jes, li venos.(Ele virá? Sim, ele virá) mas, ela também
serve para construir uma frase dubidativa, tal como:

Mi ne scias, ĉu li venos.(Não sei se ele virá)

compare com:

Mi parolus kun li, se li venus.(Falaria com ele se ele viesse)

Na frase com "ĉu" há uma dúvida (oração integrante) e na segunda

há uma condição (oração sub. adverbial).

Se via patro diris tion, ĝi devas ja esti vera.

(Se seu pai disse isso, deve ser mesmo verdade).

ĉu pro timo, ĉu pro fiereco, li nenion respondis.

(Seja por medo, seja por orgulho, ele nada respondeu)

Algumas conjunções

Aŭ (ou, senão): Mi devas savi min, aŭ mi estos arestita.

(Devo-me por a salvo, ou serei preso.)

DO (pois, portanto, então, logo): Mi pensas, DO mi ekzistas.

(Penso, logo existo.)

69
KAJ (e): En la tago mi vidas la helan sunon, KAJ en la nokto la

palan lunon. (De dia vejo o sol claro, e à noite a lua pálida).

KVANKAM (embora): Mi komprenis nenion, KVANKAM li multe


paroladis

(Não compreendi nada, embora ele houvesse falado muito)

NEK (nem): Mi ne renkontis lin, NEK lian fraton.

(Não encontrei a ele, nem ao irmão).

OL (do que): Li preferis morti, OL perfidi siajn amikojn.

(Ele preferiu morrer do que trair seus amigos.)

SED (mas, porém): La pomo ne estas tie, SED ie ajn.

(A maçã não está lá, mas em qualquer outro lugar.)

TAMEN (todavia, entretanto): Li vivas malriĉe, tamen feliĉe.

(Ele vive pobremente, todavia com felicidade.)

70
Alguns outros tipos de conjunções

APENAŭ (mal, por pouco)

• adv.: Li APENAŭ vidis kaj tuj aĉetis(Ele mal viu e comprou)


• conj.: APENAĝ mi eliris, ekpluvetis. (Logo que saí, começou a
choviscar.)

DUM (durante, enquanto) - adv.: Oni dormas DUM la nokto (Dormimos


à noite) ;

- conj.: Vi kantas, DUM mi dormas. (Você canta, enquanto estou


dormindo).

KVAZAŭ (como se, como que) - adv.: La lago estis KVAZAŭ spegulo.

(O lago era como que um espelho). Em situações de comparação


verdadeira, usa-se KIEL, compare:

Li parolis, KIEL prezidanto <-> Li parolis, KVAZAŭ besto.

(Ele falou, como presidente <-> Ele falou, como animal.)

conj.: Vi parolis en tia maniero, KVAZAŭ mi estis kulpa.

(Você falou de tal forma, como se eu fosse culpado.)

Algumas combinações de palavras funcionam também como


conjunções:

ANTAŭ OL (antes que); ĉIAM KIAM (sempre quando); DE KIAM (desde

quando); KIEL ANKAŭ (como também); KONDIĉE KE (com a condição

que); POR KE (para que); POST KIAM (depois que)

Resumindo a Décima Lição

Nesta lição você aprendeu:

>A formação de palavras em Esperanto: Derivação. Justaposição.

>Palavras Internacionais.

71
>Acusativo de Direção. (La kato eniris en la ĉambroN).

>Orações Integrantes.(..., ke...).

>Dúvidas (ĉu...) e condições (se...).

>As conjunções: aŭ, do, kaj, kvankam, nek, ol, sed, apenaŭ, dum,

kvazaŭ, por ke, kondiĉe ke, kiel ankaŭ...

Traduza: legolibro; vivokondiĉoj; tranokti; ejo; praa; ulo; Antônio disse


que ele era professor; Não sei se ele virá; Se ele vier, eu falarei com
ele; Ela preferiu morrer do que trair os amigos; ele vive pobremente,
todavia com felicidade; Ele fala como um papagaio (papago).

Agora faça o exercício 10.

72
Lição 11 - As 16 Regras Fundamentais do Esperanto

A Gramática do Esperanto

O Esperanto como qualquer outro idioma possui uma gramática.


Esta gramática, como já puderam ver até o presente estágio do
curso, é extremamente regular e sem exceções. Por isso, o Idioma
Internacional é muito simples de ser aprendido. Vejamos os 16 itens
gramaticais, na ordem em que Zamenhof os preparou quando lançou
seu primeiro livro de Esperanto:

1a.Regra - Não há ARTIGO indefinido em Esperanto; só existe artigo


definido (LA), igual para todos os sexos, casos e números.

2a.Regra - Os SUBSTANTIVOS têm a desinência -O. Para formação do


plural, acrescenta-se a desinência -J. Só há dois casos: nominativo e
acusativo; forma-se o segundo pelo acréscimo da desinência -N ao
nominativo. Os outros casos são expressos por meio da preposição: o
genitivo, por DE; o dativo, por AL (a,para); o ablativo, por PER (por
meio de) ou preposições diversas, conforme o sentido.

3a.Regra - O ADJETIVO termina em -a. Casos e números como no


substantivo. O comparativo é formado com a palavra PLI (mais), o
superlativo relativo com PLEJ (o mais); com o comparativo usa-se a
preposição OL (do que).

4a.Regra - Os NUMERAIS básicos são: UNU, DU, TRI, KVAR, KVIN,


SES, SEP, OK, NAŭ, DEK, CENT, MIL. Formam-se as dezenas e as
centenas pela simples junção dos numerais. Para assinalar os
numerais ordinais, acrescenta-se a desinência do adjetivo; para os
multiplicativos, o sufixo -OBL-; para os fracionários -ON-; para os
coletivos -OP-; para os distributivos - a palavra PO. Além disso, pode-
se usar os numerais como substantivos e advérbios.

73
5a.Regra - PRONOMES pessoais: MI (eu), CI (tu), LI (ele), ŝi(ela), ĝI
(ele ou ela para objeto ou animal), SI (si - reflexivo), NI (nós), VI (vós,
você, vocês, o senhor, a senhora), ILI (eles, elas), ONI ("se, a gente";
índice de indeterminação do sujeito); formam-se os pronomes
possessivos pelo acréscimo da desinência do adjetivo. A declinação é
como a dos substantivos.

6a.Regra - Não se modifica o VERBO para indicar pessoas e


números. Formas do verbo: o presente recebe a desinência -AS; o
pretérito -IS; o futuro -OS; o condicional (futuro do pretérito) -US; o
imperativo -U; o infinitivo -I. Particípios (com setindo de adjetivo ou
advérbio): ativo presente -ANT-; ativo pretérito -INT-; ativo futuro
-ONT-; passivo presente -AT-; passivo pretérito -IT-; passivo futuro
-OT-. Obtêm-se todas as formas da voz passiva por meio da forma
correspondente do verbo ESTI (ser) e o particípio passivo do verbo
necessário; a preposição da voz passiva é DE.

7a.Regra - Os ADVÉRBIOS derivados terminam em -E; graus de


comparação como nos adjetivos.

8a.Regra - Todas as PREPOSIÇõES regem, por si mesmas,o


nominativo.

9a.Regra - Lê-se cada palavra conforme está escrita.

10a.Regra - O acento tônico está sempre na penúltima sílaba.

11a.Regra - Formam-se compostos pela simples junção das palavras


(a palavra principal fica no fim); as desinências gramaticais são
consideradas também como palavras independentes.

12a.Regra - Junto de outra palavra negativa omite-se o vocábulo NE


(não).

OBS: Muito cuidado para não fazer a negação dupla

74
em Esperanto:"Eu NãO tenho NADA" -> " Mi havas NENION"

13a.Regra - Para mostrar DIREÇãO (alvo de movimento), as palavras


recebem a desinência do acusativo.

14a.Regra - Cada preposição tem sentido determinado e constante;


mas se devemos usar alguma preposição e o sentido não nos indica
qual delas devemos empregar, então usamos a reposição JE, que não
tem sentido próprio. Em lugar da preposição JE pode-se usar também
o acusativo sem preposição.

15a.Regra - Os chamados ESTRANGEIRISMOS, isto é, os vocábulos


que a maioria das línguas tomou de uma só fonte, são usados no
Esperanto, sem alteração, recebendo apenas a ortografia desta
língua; mas com diversas palavras derivadas de uma só raiz é melhor
usar apenas o vocábulo fundamental e formar os outros a partir do
último, conforme as regras do Esperanto.

16a.Regra- A vogal final do substantivo e artigo podem ser elididas e


substituída por apóstrofe.

Palavras Invariáveis

ALMENAŭ (ao menos, pelo menos) > almenaŭ vidu (pelo menos veja);

ANKORAŭ (ainda) > li ANKORAŭ spiras (ele ainda respira);

ANSTATAŭ (em vez de, no lugar de) > uzi citronon ANSTATAŭ vinagro

(usar limão em vez de vinagre);

BALDAŭ (breve) > li BALDAŭ scios (ele breve saberá);

ĝis BALDAŭ (até breve);

JU...DES (quanto...tanto) > JU pli mi pensas, DES malpli mi volas

(Quanto mais eu penso, tanto menos eu quero)

Eĉ (até mesmo) > Eĉ sur la suno troviĝas makuloj.

75
(Até mesmo no sol existem manchas).

ĴUS (nesse instante) > Li ĴUS eliris (Ele acabou de sair).

MALGRAŭ ( a despeito) > li faris tion MALGRAŭ malpermeso.

(Ele fez isso apesar da proibição).

NUN (agora) > Li NUN dormas ( Ele está dormindo agora).

Nun estas la deka. ( Agora são dez horas).

NUR (somente) > MI havas NUR du filojn (Só tenho dois filhos).

PER (com ->instrumento) > fari PER la manoj (fazer com as mãos);

skribi PER kreto (escrever com giz);

CUIDADO: não confundir PER (instrumento) com KUN (companhia).

Mi promenas KUN mia patrino PER la aŭtomobilo (Passeio com minha


mãe com o automóvel);

PLU (por mais tempo) > Ne parolu PLU! (Não fale mais!)

POR (fim, destino, favor, preço, troca, duração) > invito POR danci
(convite para dançar); vesto POR infano (roupa para criança);
perdo POR li (perda para ele); voĉdoni POR iu (votar por alguém);
preni katon POR leporo (tomar gato por lebre); resti POR sep
tagoj (ficar por sete dias);

POST (depois)> POST la festo (depois da festa);

PRI (sobre -> assunto) > PRI kio vi parolas? (Sobre que você está
falando?); . Deklaro pri rajtoj (Declaração sobre direitos)

PRO (por -> causa, motivo)> agi PRO venĝemo (agir por vingança).

TUJ (imediatamente)> Mi TUJ iros (Irei imediatamente).

Algumas considerações sobre os tempos verbais

O uso do Esperanto vai lhe mostrar naturalmente o jeito de se


empregar os tempos e modos verbais... A rigor o Esperanto não

76
possui modos verbais (indicativo, imperativo e subjuntivo). Na
verdade, só existem os tempos e eles podem ser usados nos
diferentes modos, pois a frase é que esclarece o modo verbal.

A terminação -U serve para formar não só o imperativo, mas


também o presente e o pretérito do subjuntivo do português, pois ela
indica um FIM A ATINGIR:

Vivu la vivon! (Que) Viva a vida!

Mi ordonis, ke li venU.(Ordenei que ele viesse.)

A terminação -OS também serve para traduzir o futuro do


subjuntivo pois a idéia ligada a ela é só de FUTURO e não do modo: Mi
venos, kiam vi finOS (Virei, quando você terminar!). Da mesma forma
temos que raciocinar com as dessinências:

-AS(presente), -IS(passado), -US(condição ou hipótese).

Predicativo do Objeto e Aposto

Aprendemos que quando se usar um predicativo não se pode


usar o acusativo, pois o verbo de ligação (ser, estar, parecer,
permanecer, etc) são simples qualificadores do sujeito.

Lembre-se:

La knabo estas lernanto (O menino é aluno)

Mas há situações em que qualificamos o objeto, por exemplo:

Mi ne trovas tiun blankaN vinoN bona.

Não acho este vinho branco bom.

Analisando-se esta frase, vemos que "branco" é apenas um adjetivo


de vinho, mas "bom" é um predicativo do objeto. Note que o
predicativo do objeto, como o predicativo do sujeito não tem
acusativo. O APOSTO (substantivo que qualifica substantivo sem
preposição) também não leva o acusativo: Maria amas sian filon
Petro. (Maria ama seu filho Pedro.) "Petro" é aposto de "filo".

Resumindo a Décima Primeira Lição

77
Nesta lição, vimos um resumo gramatical através das 16 regras
fundamentais do Esperanto, mas também aprendemos algumas
situações novas tais como:

>As palavras invariáveis: almenaŭ, ankoraŭ, anstataŭ,

baldaŭ,ju..des, eĉ, ĵus, malgraŭ,nun, nur, per, plu

por, post, pri, pro, tuj.

>Os tempos e os modos verbais em Esperanto;

>O predicativo do objeto e o aposto;

Traduza: somente; agora; com (=por meio de); com (=companhia);


breve; ainda; em vez de; apesar; não tenho mais tempo; quanto mais
quero, tanto menos tenho; pelo menos; depois; a respeito de; por
causa; tio ... okazis (acabou de acontecer); tio estas .... li (Isso é para
ele).

Faça os exercícios da lição 11.

78
Lição 12 - A Literatura do Esperanto

A Literatura do Esperanto

Havia um preconceito muito grande contra o Esperanto no início


do século... Diziam que o Esperanto se tornaria talvez um código para
o comércio ou para a ciência, mas que não se prestaria para ser uma
língua cultural, incapaz de exprimir os matizes do pensamento e os
sentimento poéticos.

Realmente, uma coisa do passado, hoje se existe uma língua


onde o dom poético floresceu e permanece rico é o Esperanto. Isto
pode ser considerado um fenômemo, pois é comum se ver pessoas
recém-chegadas ao Esperanto e já fazendo poesia e canções. Será
que os esperantistas são mais sensíveis ou será que a língua é mais
poética? Uma pergunta de difícil resposta! Mas há nisso talvez a
própria mão do autor da língua, que apesar de ter dado ao Esperanto
a sua forma gramatical, também lhe deu o sopro da vida com suas
poesias e seus textos com um estilo sublime e de alta sensibilidade.

Zamenhof e os Primeiros Tempos

O poema "Ho, Mia Kor'" foi feito por Zamenhof em um momento


crucial para a vida do Esperanto, pois em 1887, a Polônia vivia sob o
regime pesado do czarismo e qualquer obra para ser publicada
dependia da censura do regime. O Esperanto era, como ainda o é,
uma agressão aos regimes totalitários e despóticos.

Exatamente quando o seu primeiro manual estava para ser


lançado, ele, com receio que não fosse permitido, fez este poema.
Isto caracteriza o seu envolvimento sentimental com o idioma.

Muitos anos da sua vida (no mínimo desde os seus 15 anos e


ele já estava com 28 anos) haviam se passado em que somente ele
tivera contato com sua criação. Um homem que fez jus a sua obra,
pois uma vez lançado o Esperanto, ele jamais interferiu na sua
divulgação e evolução. A partir de então ele se denominou "iniciador
da língua" e nunca o seu criador.Ele era consciente que o Esperanto
era para a humanidade, não para ele e sua glória pessoal.

79
La Espero (Zamenhof) A Esperança

En la mondon venis nova Ao mundo chegou um sentimento novo,


sento, através do mundo passa um forte apelo;
Tra la mondo iras forta nas asas de vento propício
voko; voe ele agora de lugar em lugar.
Per flugiloj de facila vento
Nun de loko flugu ĝi al Não à espada sedenta de sangue,
loko ele arrasta a família humana:
ao mundo eternamente em guerra,
Ne al glavo sangon promete ele santa harmonia.
soifanta
ĝi la homan tiras familion: Sob o sagrado sinal da Esperança
Al la mondo eterne se reunem pacíficos batalhadores
militanta e rapidamente cresce a causa
ĝi promesas sanktan mediante o trabalho dos que têm esperança.
harmonion.
Fortemente se erguem muros de milênios
Sub la sankta signo de Entre os povos divididos;
l'espero mas saltarão para todos os lados as
Kolektiĝas pacaj obstinadas barreiras,
batalantoj, arrasadas pelo santo amor.
Kaj rapide kreskas la
afero Sobre fundamento linguístico neutro,
Per laboro de la compreendendo-se uns aos outros,
esperantoj. os povos farão em acordo,
um grande círculo familiar.
Forte staras muroj de
miljaroj O nosso diligente grupo de colegas
Inter la popoloj dividitaj; Não se cansará no trabalho pacífico,
Sed dissaltos la obstinaj Até que o belo sonho da humanidade
baroj Se realize para eterna benção.
Per la sankta amo
disbatitaj.

Sur neŭtrala lingva


fundamento
Konprenante unu la alian,
La popoloj faros en
konsento
Unu grandan rondon
familian.

Nia diligenta kolegaro


En laboro paca ne
laciĝos,

80
ĝis la bela sonĝo de l'
homaro
Por eterna ben'
efektiviĝos.

É interessante que se note dentro deste poema que é também


o hino do movimento esperantista, o estilo que ele deu a língua: que
fosse mais do que um idioma, que fosse um símbolo de esperança.

A Literatura Esperantista no Brasil

O poema anterior publicado na primeira revista brasileira em


Esperanto (Brazila Esperantisto) de abril de 1907, já mostra a
dedicação de muitos dos brasileiros esperantistas em quererem levar
nossa literatura e a nossa cultura para o movimento esperantista.
Ainda hoje isto é um fato. Temos até mesmo uma editora nacional
(FONTO - CP.49 - 89800 Chapecó, SC) que se dedica à produção
exclusiva de obras em Esperanto para literatura mundial.

Teríamos que preocupar tanto aqui no Brasil com uma língua


internacional? Um país continental, onde não temos problemas de
comunicação, mas que temos pelo Esperanto um profundo amor, pelo
que ele representa para a humanidade. Isto talvez pela índole pacífica
do nosso povo que sempre só lutou para se defender, nunca para
dominar. Aliás, durante as grandes guerras, quando os esperantistas
eram mortos por falar Esperanto e bibliotecas esperantistas eram
queimadas na Europa, nós representávamos a manutenção deste
grande ideal.

La Oficialiĝo de la Internacia Lingvo (Sylla Chaves)

Estas tre grava la lingva problemo en la mondo. Estas tri mil


lingvoj kaj tre malmulte da internacia interkompreno. Se la naciaj
registaroj iam decidos oficiale uzi Esperanton en ĉiuj rilatoj, tiam tiuj
rilatoj fariĝos malpli kostaj, kaj la interkompreno fariĝos pli bona.

Kial Esperanto ne estas oficiala lingvo en ĉiuj internaciaj rilatoj


de la mondo? ĉar la homaro estas malpli racia ol ĝi devus esti. Nur
tial.

81
Kie oni parolas Esperanton en la mondo? Kiel nacia lingvo, en
neniu lando. Tamen, ie ajn en la mondo estas homoj, kiuj deziras havi
pli bonajn internaciajn rilatojn. Kaj preskaŭ ĉie troviĝas kelkaj
esperantistoj, laborantaj sole aŭ kune. Se Esperanto iam oficialiĝos,
tiam multaj nunaj malfacilaĵoj rapide malaperos.

Por kelkaj personoj estas nekomprenebla la malrapido en la


oficialigo de Esperanto. Tamen, ĉio, kio estas bona kaj grava por la
homaro, bezonas jarcentojn por sia oficialiĝo, ĝeneraliĝo aŭ realiĝo.

Bona ekzemplo estas la metra sistemo, kiu estis oficialigita en


pluraj landoj nur post ducent jaroj. Aliaj ekzemploj estas nia idealo pri
paco kaj frateco, kiuj ankoraŭ atendas sian realiĝon. Esperanto estas
io bona kaj grava. Tial oni bezonas atendi ĝian oficialigon.

Tamem, eĉ se la registaroj tion dezirus, ili ne povus oficialigi


Esperanton en unu sola tago. Oni ne povas decidi tuj instrui
Esperanton en ĉiuj elementaj lernejoj, ĉar mankas instruistoj por tio.
Unue devas esti preparitaj bonaj elementaj instruistoj, kaj tiu
preparado estas tasko de supera lernejoj. Kaj antaŭe oni bezonas
rapide prepari instruistojn por instrui en superaj lernejoj. Kaj tiuj
instruistoj bezonas ne nur koni la lingvon, sed ankaŭ esti lernintaj en
superaj lernejoj.

Nur post la preparo de pluraj tiaj instruistoj oni povos zorgi pri la
amasa instruado en elementaj kaj mezaj lernejoj, kaj pri la posta
oficialigo de Esperanto.

Uma Palavra Final...

Você chegou até o final de seu curso de Esperanto pelo


computador.

Continuar a praticar o idioma internacional lhe trará muito prazer


cultural e, certamente, lhe modificará muitos pontos de vista em
relação ao contexto do relacionamento internacional.

Uma das coisas que mais impressiona, quando começamos a


utilizar o Esperanto, é que o mundo repentinamente perde as
fronteiras e os seres humanos se tornam iguais uns aos outros,
apesar das raças, credos, convicções e nacionalidades.Continue
fazendo seus exercícios e seu treinamento de vocabulário. Mas não
pare por aí, procure conhecer o movimento esperantista e a suas
atividades.

Samideane via,

Adonis Saliba (adonis@esperanto.nu)

82
Exercício 1 – Pronúncia do Esperanto

Pronuncie em voz alta:

helpi fraŭlo min eĥo

hêl-pi fráu-lo mi-nn e-rro


sinjoro kanti pajlo caro

si-niô-ro ka-nn-ti pái-lo tsá-ro


ĉarma Ĵurnalo ĉerci kisi

tchár-ma jur-na-lo chêr-tsi kí-ssi


loko pensi krei rivero

lo-ko pe-nn-si krê-i ri-ve-ro


manĝi patroj sesa monto

ma-nn-dji pá-troi se-ssa mo-nn-to


balai ĉipo ĝo-jo balaj

ba-lá-i chí-po djô-io bá-lai


cia ĉia regi reĝi

tsí-a tchí-a re-gui rê-dji


iu ju prujno maljuna

í-u iú prúi-no maliú-na


seshora heroino pesilo pezilo

sess-hô-ra heroí-no pessí-lo pezí-lo


antaŭ vesto veĉto praulo

á-nn-tau ve-ss-to vê-ch-to pra-ú-lo


fraŭlo

fráu-lo
morgaŭ nenio adiaŭ rezervi

môr-gau není-o a-dí-au rezêr-vi


krajono feino ĉiel ĉanceli

83
craiô-no fe-í-no tchí-el chantsê-li
malplej dudek tiuj kuiri

mál-plei dú-dek tí-ui kuí-ri


alia

alí-a
malhela senhalta leciono ĉevalo

mal-hê-la senn-hál-ta le-tsi-ô-no tche-vá-lo


beto geologo geologio ĝentila

bê-to ge-o-lô-go gue-o-lo-guí-o djenn-tí-la


mallonga dissemi pachoro ĝuu

mal-longa dis-sê-mi pats-hô-ro djú-u


lasthore elefanto dommastro kara

last-hô-re elefá-nn-to Dom-más-tro cá-ra


fiksa ke

fixa que
daŭrigi dimanĉo sinjoro ajn

dau-ri-gui di-mâ-nn-tcho si-ni-ô-ro ái-nn


ago aĝo ĉasaĴo peĉjo

á-go á-djo thca-ssáj-o pê-tchio


manjo eksceso farmacia fluida

má-nio ekss-tsê-sso farma-tsí-a fluí-da


foiro geologio infano buljono

fo-í-ro geologí-o i-nn-fá-no bu-liô-no

Pronuncie em voz alta:

Simpla, fleksebla, belsona, vere internacia en siaj

Sim-pla, fle-ksê-bla, bel-sô-na, vê-re in-Ter-na-tsía en sí-ai

84
elementoj, la lingvo Esperanto prezentas al la mondo

e-le-mên-toi, la lín-gvo Es-pe-rán-to pre-zên-tas al la môn-do

civilizita la sole veran solvon de la problemo de

tsi-vi-li-zí-ta la sô-le vê-ran sôl-von de la pro-blê-mo de

lingvo neŭtrala, ĉar tre facila por homoj nemulte

lín-gvo neu-trá-la, tchár trê fa-tsí-la por hô-moj nêmúl-te

instruitaj, ĝi estas komprenata sen peno de la

ins-tru-í-tai, dji êss-tas kom-pre-ná-ta sên pê-no de la

personoj bone edukitaj.

per-sô-noi bô-ne e-du-ki-tai.

Diga o nome das letras em Esperanto:

A B C ĉ D E F G ĝ H Ĥ I J Ĵ
a bô tsô tchô dô e fô gô djô rrô rrrô i iô jô
K L M N O P R S ĉ T U Ŭ V Z
kô lô mô nô ô pô rô sô chô tô u uô vô zô

Observação final:

Atenção: o "o" é sempre fechado em Esperanto (ô) e o "e"


também é sempre fechado (ê)

Cuidado também para não pronunciar o estas letras no final das


palavras como "u" e "i". Este é um dos erros mais comuns dos
brasileiros.

85
Exercícios 2

Tente traduzir para o português.

ĉu Esperanto estas facila? Jes, ĝi estas tre facila

O Esperanto é fácil? Sim, ele é muito fácil.

Kio estas Esperanto? Esperanto estas lingvo.

O que é o Esperanto? Esperanto é uma língua.

La knabo skribas. ĉu vi ne skribas?

O menino escreve. Você não escreve?

Onde estão os substantivos, adjetivos, advérbios e verbos?

Simpla, fleksebla, belsona, vere internacia en siaj elementoj,

(adj) (adj) (adj) (adv) (adj) (adj) (sub.)

la lingvo Esperanto prezentas al la mondo civilizita

(sub.) (sub.) (verbo) (sub.) (adj.)

la sole veran solvon de la problemo de lingvo neŭtrala

(adv) (adj) (sub) (sub) (sub) (adj)

ĉar tre facila por homoj nemulte instruitaj, ĝi estas

(adv) (adj) (sub) (adv) (adj) (verbo)

komprenata sen peno de la personoj bone edukitaj.

(adj) (sub) (sub) (adv) (adj)

Tente traduzir...

Simpla, fleksebla, belsona, vere internacia en siaj

86
Simples, flexível, sonora, verdadeiramente internacional em seus

elementoj, la lingvo Esperanto prezentas al la mondo civilizita

elementos, a língua Esperanto apresenta ao mundo civilizado

la sole veran solvon de la problemo de lingvo neŭtrala,

a única verdadeira solução do problema de língua neutra,

ĉar tre facila por homoj nemulte instruitaj,

porque muito fácil para os homens não muito instruidos,

ĝi estas komprenata sen peno de la personoj bone edukitaj.

ela é compreendida sem dificuldade pelas pessoas bem educadas.

Kio estas tio? Tio estas tablo.

O que é isso? Isso é uma mesa.

Kiu estas vi? Mi estas Antono. Mi estas lernanto de Esperanto.

Quem é você? Sou o Antônio. Sou aluno de Esperanto.

Kaj vi? kiu vi estas? Mi estas Filipo. Mi estas instruisto.

E você? Quem você é? Eu sou Felipe. Sou professor.

87
Primeiro Diálogo:

Antono estas nova lernanto de Esperanto.

Antonio é um novo aluno de Esperanto.

Filipo estas instruisto de Esperanto. Ili parolas.

Felipe é professor de Esperanto. Eles falam:

A> Bonan Tagon! Kiel vi fartas?

Bom dia! Como vai você?

F> Bone! Dankon! Kaj vi?

Bem obrigado! e você?

A> Mi nomiĝas Antono. Kaj kiel vi nomiĝas?

Eu me chamo Antônio. E como você se chama?

F> Mi nomiĝas Filipo. Mi estas instruisto. Plezuron!

Eu me chamo Felipe. Sou professor. Prazer!

A> Bone...Nun mi devas foriri...ĝis revido!

Bem... Agora preciso ir embora...Até a vista!

Traduza...

Mi legas; vi skribas. La patro volas skribi.

Eu leio; você escreve. O pai quer escrever.

La muroj estas altaj. Maria kantis bele. Marta, ne kuru!

Os muros são altos. Maria cantou belamente. Marta, não corra!

Esperanto estas lingvo tre facila kaj regula.

Esperanto é uma língua muito fácil e regular.

88
Kie ni povus paroli? Estu ni bonaj amikoj. ĉu ni iru?

Onde poderíamos falar? Sejamos bons amigos. Vamos?

Mi vendis kaj vi aĉetis; nun vi pagu! Certe mi pagos.

Eu vendi e você comprou; agora pague! Com certeza, pagarei.

La infano falis kaj ploris.

A criança caiu e chorou.

ĉu vi parolas en Esperanto? Ne, ankoraŭ mi lernas.

Você fala em Esperanto? Não, ainda estou aprendendo.

Kiu vendis? Kiu aĉetis? ĉu vi pagos?

Quem vendeu? Quem comprou? Você vai pagar?

Kio brilas sur la ĉielo? La suno forte brilas.

O que brilha no céu? O sol brilha fortemente.

Varmaj tagoj estas agrablaj.

Dias quentes são agradáveis.

ĉu pluvos morgaŭ? Dio ne volu, ke morgaŭ pluvu.

Choverá amanhã? Deus não queira que amanhã chova.

Kie ni estus feliĉaj? ĉu vi bone dormis?

Onde seríamos felizes? Você dormiu bem?

O Esperanto é fácil? Sim, ele é muito fácil.

ĉu Esperanto estas facila? Jes, ĝi estas tre facila

O que é o Esperanto? Esperanto é uma língua.

Kio estas Esperanto? Esperanto estas lingvo.

O menino escreve. Você não escreve?

La knabo skribas. ĉu vi ne skribas?

O que é isso? Isso é uma mesa.

89
Kio estas tio? Tio estas tablo.

Quem é você? Sou o Antônio. Sou aluno de Esperanto.

Kiu estas vi? Mi estas Antono. Mi estas lernanto de Esperanto.

E você? Quem você é? Eu sou Felipe. Sou professor.

Kaj vi? kiu vi estas? Mi estas Filipo. Mi estas instruisto.

Primeiro Diálogo:

Antonio é um novo aluno de Esperanto.

Antono estas nova lernanto de Esperanto.

Felipe é professor de Esperanto. Eles falam:

Filipo estas instruisto de Esperanto. Ili parolas.

A> Bom dia! Como vai você?

Bonan Tagon! Kiel vi fartas?

F> Bem obrigado! e você?

Bone! Dankon! Kaj vi?

A> Eu me chamo Antônio. E como você se chama?

Mi nomiĝas Antono. Kaj kiel vi nomiĝas?

F> Eu me chamo Felipe. Sou professor. Prazer!

Mi nomiĝas Filipo. Mi estas instruisto. Plezuron!

A> Bem... Agora preciso ir embora...Até a vista!

Bone...Nun mi devas foriri...ĝis revido!

Traduza...

90
Eu leio; você escreve. O pai quer escrever.

Mi legas; vi skribas. La patro volas skribi.

Os muros são altos. Maria cantou belamente. Marta, não


corra!

La muroj estas altaj. Maria kantis bele. Marta, ne kuru!

Esperanto é uma língua muito fácil e regular.

Esperanto estas lingvo tre facila kaj regula.

Onde poderíamos falar? Sejamos bons amigos. Vamos!

Kie ni povus paroli? Estu ni bonaj amikoj. ĉu ni iru?

Eu vendi e você comprou; agora pague! Com certeza, pagarei.

Mi vendis kaj vi aĉetis; nun vi pagu! Certe mi pagos.

Exercícios 3

Dialogo 2 (Jair Salles)

En la Esperanto-Klubo.

No clube de Esperanto.

Tiu junulo estas Johano. Nun li estas en la Esperanto-Klubo.

Aquele jovem é João. Agora ele está no Clube de Esperanto.

Karlo prezentis lin al Maria. ŝi tre ĉatis lin.

Carlos o apresentou à Maria. Ela gostou muito dele.

Johano> Io nova, Karlo?

João > Algo de novo, Carlos?

Karlo > Jes! Morgaŭ alvenos du junaj geesperantistoj el


Eŭropo!

91
Carlos> Sim! Amanhã chegarão dois jovens esperantistas da Europa!

Dialogo 2 (Daŭrigo)

Johano> Kiel ili nomiĝas?

João > Como eles se chamam?

Karlo > Ili nomiĝas Marko kaj Klara.

Carlos> Eles se chamam Marcos e Clara.

Maria > Mi tre dezirus koni ilin!

Maria > Eu desejaria muito conhecê-los!

Karlo > Do morgaŭ ni iros al la flughaveno...ĉu bone?

Carlos> Então amanhã nós iremos ao aeroporto...Está bem?

Maria > Ho! Bonege!

Maria > Oh! Ótimo!

Afixos "-in-", "mal-" e as terminações "-o","-a","-e"

lobo filho esposo noivo porco boi tio pai raposa cavalo

lupo filo edzo fianĉo porko bovo onklo patro vulpo ĉevalo
loba filha esposa noiva porca vaca tia mãe raposa égua

lupino filino edzino fianĉino porkino bovin onklino patrino vulpino ĉevalin
o o

rico jovem bonito alto feliz novo

riĉa juna bela alta feliĉa nova


pobre velho feio baixo infeliz velho

92
malfeliĉa
malriĉa maljuna malbela malalta malnova

fechar sucesso muitos na frente

fermi sukceso multaj antaŭ


abrir insucesso poucos atrás

malfermi malsukceso malmultaj malantaŭ

Pronomes Possessivos

mia miaj via viaj

meu meus seu(de você) seus (de você)

lia liaj ŝia, ŝiaj, ĝia, ĝiaj

seu, sua seus, suas dele, dela ou deles, delas

Mi estas via lernanto, mi ne estas ŝia lernanto.

Eu sou seu (de você) aluno, eu não sou aluno dela.

Miaj krajonoj estas sur nia lito, ne sur ilia seĝo.

Meus lápis estão sobre nossa cama, não sobre a cadeira deles.

Marko ripozas sur sia lito, ne sur ŝia.

Marcos repousa sobre a sua cama (dele mesmo), não sobre a dela.

La hundino kaj ĝiaj idoj estas en sia skatolo.

A cadela e seus filhotes estão na caixa deles (mesmos).

93
La Lingvo Internacia... Traduku:

Lingvo helpa internacia estas absolute necesa.

Uma língua auxiliar internacional é absolutamente necessária.

La tuta tero estas nun kiel granda turo Babela.

A Terra toda é agora como uma grande torre de Babel.

La rilatoj inter la homoj de la diversaj nacioj ne estas facilaj.

As relações entre os homens das diversas nações não são fáceis.

Rimedo por reciproka kompreno estas necesa.

Um meio para a compreensão recíproca é necessário.

La lingvo Esperanto perfekte taŭgas por tiu celo;

A língua Esperanto se adequa perfeitamente a este objetivo;

ĉar vi rimarkas, kiel simpla kaj facila estas ĉi tiu lingvo.

porque você percebe quão simples e fácil é esta língua.

Tamem multaj personoj ekzistas, kiuj kredas, ke tio ne estas


vero.

Todavia existem muitas pessoas que acreditam que isso não é


verdade

Neniu estas pli blinda, ol tiu, kiu ne volas vidi;

Ninguém é mais cego, do que aquele, que não quer ver;

Neniu estas pli surda, ol tiu, kiu ne volas aŭdi.

Ninguém é mais surdo do que aquele que não quer ouvir.

Ili rigardu kaj atentu, ili aŭskultu kaj legu,

Que eles vejam e prestem atenção, que eles ouçam e leiam,

kaj ili konstatos, ke ni estas pravaj, kiam ni pretendas

94
e eles constatarão que nós temos razão, quando pretendemos

ke nenia natura lingvo estas pli facila kaj regula, ol


Esperanto.

que nenhuma língua natural é mais fácil e regular, do que o


Esperanto.

Traduku:

Johano> Io nova, Karlo?

João > Algo de novo, Carlos?

Karlo > Jes! Morgaŭ alvenos du junaj geesperantistoj el


Eŭropo!

Carlos> Sim! Amanhã chegarão dois jovens esperantistas da Europa!

Johano> Kiel ili nomiĝas?

João > Como eles se chamam?

Karlo > Ili nomiĝas Marko kaj Klara.

Carlos> Eles se chamam Marcos e Clara.

Maria > Mi tre dezirus koni ilin!

Maria > Eu desejaria muito conhecê-los!

Karlo > Do morgaŭ ni iros al la flughaveno...ĉu bone?

Carlos> Então amanhã nós iremos ao aeroporto...Está bem?

Maria > Ho! Bonege!

Maria > Oh! Ótimo!

95
Gerda Malaperis - 1/1 (Claude Piron)

(En universitata restoracio)

Tom: Saluton, Linda.

Linda: Saluton, Tom.

Tom: Diru al mi kiu estas tiu?

Linda: Kiu?

Tom: Tiu alta, blonda, juna viro...

Linda: Kiu?

Tom: Tiu, kiu sidas en la angulo.

Linda: Ho, tiu!

Tom: Jes, tiu.

Linda: Mi ne scias. Mi ne scias, kiu li estas.

Nova studento, versâjne.

Tom: Li estas tute sola.

Linda: Ne. Rigardu: bela knabino iras al li.

Tom: Ne bela. Juna, eble, sed ne bela. Nur vi estas bela, Linda.

Linda: Tom, kara! Kio okazas al vi? Eble vi laboras multe, kaj...

**Gerda Malaperis -1/2

Tom: Neniu speciala okazas al mi. Kaj mi ne laboras tro multe.

Fakte mi laboras malmulte nun. La vera demando estas:

Kio okazas al vi, Linda? Nur vi estas vere bela.

96
Linda: Nu, nu...

Tom: Estas fakto. Nur vi estas bela, Linda. Mi estas sincera.

Venu kun mi!

Linda: Sed ...

Tom: Venu. Al la granda spegulo. Rigardu. Jen estas Linda, la

plej bela virino en la mondo, la plej bela virino en la

tuta mondo.

Linda: Kaj jen estas Tom, la plej malserioza knabo en la tuta

universitato.

Gerda Malaperis 1 - Explicações

Os textos não serão traduzidos, daremos apenas algumas dicas


para facilitar a sua compreensão. É importante, no aprendizado de
qualquer idioma, que não se aprenda traduzindo, mas comprendendo
as situações no próprio idioma. Treinando bem o vocabulário 1, você
terá plena condição de compreender os textos de Gerda Malaperis.

No texto acima, vemos que Tom e Linda estão num restaurante


universitário, comprimentam-se e começam a conversar sobre um
rapaz alto e louro que não conhecem e que julgam ser um novo
estudante. Depois começam a falar de uma jovem que Linda julga
bonita, mas Tom discorda dizendo ser Linda a pessoa mais bela. Ela
acha que ele está trabalhando muito e por isso não está julgando
bem as coisas. Tom argumenta mais um pouco.Ele a leva até o
espelho, para mostrar que ela é a mulher mais bonita do mundo. Ela
diz que ele é o menino mais brincalhão de toda universidade.

Exercícios 4

Dialogo 3 - La Alveno (Jair Salles)

97
Jen Marko kaj Klara! Ili ĵus alvenis el Eŭropo!

Nun ili estas en la flughaveno.

Per foto, Karlo kaj Maria tuj rekonis ilin.

Karlo > Permesu!... ĉu vi parolas Esperanton?

Marko > Jes!...

Maria > ĉu vi estas Marko kaj Klara?

Klara > Jes, ni estas! Kaj vi? ĉu vi estas Karlo kaj Maria?

Karlo > Jes, ni estas!

ĉiuj > Plezuron!... Plezuron!...

Klara > Sed... kiel vi rekonis nin?

Maria > Per via foto...

Klara > Ho! Jes! Ni sendis la foton ĝuste por tio...

Karlo > Bone. Nun mi dezirus prezenti vin al mia familio. ĉu bone?

Marko kaj Maria > Bonege!

Diálogo 3 - A Chegada

Eis Marcos e Clara! Eles acabaram de chegar da Europa. Agora


eles estão no aeroporto. Por foto, Carlos e Maria logo os
reconheceram.

Carlos > Com licença!... Você fala Esperanto?

Marcos > Sim!...

Maria > Vocês são Marcos e Clara?

Marcos > Sim, nós somos! E vocês? Vocês são Carlos e Maria?

Carlos > Sim, nós somos!

Todos > Prazer!... Prazer!...

98
Clara > Mas...como vocês nos reconheceram?

Maria > Pela foto de vocês...

Clara > Oh! Sim! Nós enviamos a foto justamente para isso...

Carlos > Bem. Agora eu desejaria apresentá-los à minha família.

Está bem?

Marcos e Clara > Ótimo!

Demandaro (Perguntas)

1. Kiuj ĵus alvenis el Eŭropo?

Marko kaj Klara ĵus alvenis el Eŭropo.

2. Kie ili estas nun?

Nun ili estas en la flughaveno.

3. ĉu ankaŭ Karlo kaj Maria estas nun en la flughaveno?

Jes, ankaŭ ili estas nun tie.

4. Kiel Karlo kaj Maria tuj rekonis ilin?

Per foto, Karlo kaj Maria tuj rekonis ilin.

5. Kiuj sendis la foton?

Marko kaj Klara sendis ĝin.

**Sufixos "-ET" e "-EG"

casa casinha casarão

domo dometo domego

99
porta portinha portão

pordo pordeto pordego


quente morno muito quente

varma varmeta varmega


cidade cidadezinha metrópole

urbo urbeto urbego


grande grandinho enorme

granda grandeta grandega


belo bonitinho maravilhoso

bela beleta belega

Procure os erros das frases...

La patro vokis la filo.

filoN <- falta o acusativo.

Mi amas vin kaj miaj fratojn.

miajN <- o adjetivo do objeto direto tem acusativo

Mia patro estas bona inĝeniero.

(a frase está correta)

ĉesis la bruon kaj la birdoj kantas.

bruo <- "ĉesis" é intransitivo e "bruo" é sujeito.

La maro ĉajnas trankvilan lokon.

trankvilA lokO <- "ĉajnas" é verbo de ligação.

Kio ŝi faris? ŝi faris kukon.

KioN <- pergunta por uma coisa que é objeto indireto.

Kio vi estas? Mi estas instruiston.

100
instruisto <- predicativo não tem acusativo

Mi vojaĝis kun miajn amikojn.

miaj amikoj <-após preposição não se usa acusativo

Coloque o interrogativo necessário...

_____ estas tablo? Tablo estas meblo. ___ vi estas instruisto?


Jes

Kio ĉu

______ librojn vi aĉetis? Teknikajn. ___ vi vidis? Mi vidis lin.

Kiajn KiuN

_____ estas vi? Mi estas Antono kaj Maria.

Kiuj

Kun ____ li venis ? Kun sia filo Manuelo.

kiu

____ vi faras ? grandajn tablojn. ___ vi kantas bone? Ne.

Kion ĉu

Inter ____ vi vivas? Inter la membroj de mia familio.

kiuj

_____ personojn vi konos? miajn kolegojn.

Kiujn

____ estas sur la tablo? Fruktoj kaj legomoj.

Kio

Diga em voz alta os números ....

101
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

unu du tri kvar kvin ses sep ok naŭ dek


11 12 13 14 15 16 17 18 19 20

dekunu dekdu dektri dekkva dekkvi dekses deksep dekok deknaŭ dudek
r n
21 26 28 29 30 40 50 60 70 80

dudek dudek dudek dudek tridek kvardek kvinde sesdek sepdek okdek
ses ok naŭ k
unu
90 100 101 134 199 200

naŭdek cent cent unu cent tridek kvar cent naŭdek ducent
naŭ
342 787 999 1000

tricent kvardek du sepcent okdek sep naŭcent naŭdek naŭ mil


2623 1992 353298

du mil sescent dudek mil naŭcent naŭdek du tricent kvindek tri mil ducent
tri naŭdek ok

Gerda Malaperis - ĉapitro 2

Linda: Tom!

Tom: Kio okazas al vi? Vi estas pala! Bela, sed pala.

Linda: Tom! Ne rigardu!

Tom: Kio okazas?

Linda: Strange! Okazas io stranga, io tre stranga. Tiu ulo, tiu nova
studento... Ne, ne, mi petas vin, ne rigardu. Estu diskreta.

Tom: Diable! Diru al mi. Kio estas tiu mistero?

Linda: Lia mano agas strange. Rigardu, se vi volas, sed plej diskrete.
Turnu vin iomete, eble, sed tute nature. Li ne vidu, ke vi rigardas al li.

102
Tom: Vi pravas. Io stranga okazas. Dum ŝi ne rigardas al li - ŝi nun
rigardas al la granda spegulo - lia mano iom post iom, tre tre
malrapide, proksimiĝas al ŝia taso...

Linda: Estas io en lia mano...

Tom: Mi ne vidas. Li estas tro malproksima. Diable! Tiu alta forta


knabo nun staras inter ili kaj mi. Mi ne plu vidas.

Linda: Sed mi vidas. Mi vidas bone. Mi vidas tre bone. Mi vidas tute
bone. Ej!

Tom: Kio okazas?

Linda: ŝi rigardas al li nun, kaj lia mano haltas.

Tom: Kaj kio plu?

Linda: Nun li parolas al ŝi. Li montras al la pordo.

Tom: Eble li volas, ke ŝi rigardu al alia direkto, ke ŝi ne plu rigardu al


li.

Linda: Prave, tute prave. Jen ŝi rigardas al la pordo. Li plu parolas kaj
parolas. Dum ŝi ne rigardas al lia direkto, lia mano plu proksimiĝas al
la taso. Ej!

Tom: Kio? Kio okazas?

Linda: Lia mano revenas, tute diskrete, kvazaŭ tute nature.

Tom: ĉu estas io en lia mano?

Linda: Nenio plu. Sed tute certe nun estas io en ŝia taso.

Gerda Malaperis - Capítulo 2 - Explicações

Linda e Tom ainda estão no restaurante. Linda, pálida, chama a


atenção de Tom para algo estranho com o novo estudante, mas ela
pediu que ele fosse discreto e natural ao olhar. Ela comenta que o
rapaz estava agindo estranhamente com as mãos. Tom dá razão a
ela. Enquanto a moça estava olhando para o espelho, o rapaz
aproximou sua mão da xícara dela. Havia algo na mão dele. Mas,
nesse momento, um outro rapaz forte ficou de pé na frente de Tom e
ele não pode ver mais, mas Linda continuava a ver bem e ela
descrevia para ele que a moça agora olhava para o rapaz e que a

103
mão dele tinha parado. O rapaz, então, começou a falar com ela,
possivelmente tentando desviar a sua atenção para a porta. E ela
olhou para a porta. A mão do rapaz voltou a se aproximar da xícara
da moça e quando a mão se afastou já não continha mais nada.

Exercícios 5

Dialogo 4 - Hejme kaj Promenante - (Jair Salles)

Marko kaj Klara estas nun en la hejmo de Karlo. Ankaŭ Maria


estas tie. La gepatroj de Karlo nomiĝas S-ro Paŭlo kaj S-ino Marta.
Karlo prezentis ilin al Marko kaj Klara.

> S-ro Paŭlo: Ni havas vere grandan plezuron koni vin!...

> S-ino Marta: Sentu vin hejme!

> Karlo: Fakte ni deziras, ke vi ne nur sentu vin hejme, sed

ke vi restu hejme!...

> Maria: Jes! Ili volas, ke vi gastiĝu ĉe ili!

> Klara: Bone... Tio estas nerezistebla invito...ĉu ne, Marko?

> Marko: Kompreneble!...

En la sekvinta tago, Karlo, Maria kaj la alilandaj geamikoj promenis. Ili


vidis plurajn lokojn de la urbo. Kiam ili estis en la urbocentro, Klara
diris:

> Klara: Via lando estas tre bela, kaj ĉefe ĉi tiu urbo! ĝi

estas vere mirinda!

> Maria: Dankon! Vi estas tre ĝentilaj! Sed nun ni devas reveni,

ĉar estas preskaŭ en la horo de la tagmanĝo.

Diálogo 4 - Em Casa e Passeando

104
Marcos e Clara estão agora na casa de Carlos. Maria também está lá.
Os pais de Carlos chamam Sr.Paulo e Sra.Marta. Carlos os apresentou
a Marcos e Clara.

> Sr.Paulo: Nós temos realmente um grande prazer em conhecê-los!

> Sra.Marta: Sintam-se em casa!

> Carlos: De fato nós desejamos que vocês não só sintam-se em

casa, mas que vocês fiquem em casa...

> Maria: Sim! Eles querem que vocês se hospedem com eles!...

> Clara: Bem...isto é um convite irresistível...Não é Marcos?

> Marcos: Naturalmente! (compreensivelmente)

No dia seguinte, Carlos, Maria e os amigos estrangeiros passearam.


Eles viram muitos lugares da cidade. Quando eles chegaram ao
centro da cidade, Clara disse:

> Clara: O país de vocês é muito bonito, e principalmente esta

cidade! Ela é realmente maravilhosa!

> Maria: Obrigada! Vocês são muito gentis! Mas agora nós devemos

voltar para casa porque é quase hora do almoço.

Demandaro...

Kie Marko kaj Klara estas nun?

> Marko kaj Klara estas nun en la hejmo de Karlo.

ĉu ankaŭ Maria estas tie?

> Jes, ankaŭ ŝi estas tie.

Kiel nomiĝas la gepatroj de Karlo?

> Ili nomiĝas S-ro Paŭlo kaj S-ino Maria.

105
Kiu prezentis ilin al Marko kaj Klara?

> Karlo prezentis ilin al Marko kaj Klara.

Kion volas Karlo kaj liaj gepatroj?

> Ili volas, ke Marko kaj Klara gastiĝu ĉe ili.

Kion faris Karlo, Maria kaj alilandaj geamikoj en la sekvinta


tago?

> Ili promenis.

Kion ili vidis?

> Ili vidis plurajn lokojn de la urbo.

Kial ili devis reveni hejmen?

> Ili devis reveni hejmen, ĉar estas preskaŭ la tagmanĝa horo.

Numerais

1° 8° 15° 82°

unua oka dek-kvina okdek-dua


primeiramente em segundo lugar em décimo lugar

unue due deke


triplo

trioblo
metade 1/20 1/100

duono unu dudekono unu centono


cêntuplo 3 dúzias 4 centos 5 milhares

centoblo tri dekduoj kvar centoj kvin miloj


uma dupla um quinteto um grupo de 15 pessoas

duopo kvinopo dek-kvinopo

106
Dei aos meus filhos quatro cadernos para cada um.

Mi donis al miaj filoj po kvar kajeroj.

6+7=13 30-5=25

ses plus sep estas dek tri tridek minus kvin estas dudek kvin

4x5=20 14/7=2

kvaroble kvin estas dudek dek kvar dividita de sep estas du

Traduza:

primavera verão outono inverno

primtempo somero aŭtuno vintro

janeiro fevereiro março abril maio junho julho

januaro februaro marto aprilo majo junio julio

agosto setembro outubro novembro dezembro

aŭgusto septembro oktobro novembro decembro

segunda terça quarta quinta sexta sábado domingo

lundo mardo merkredo jaŭdo vendredo sabato dimanĉo

Rio de Janeiro, 6 de Setembro de 1996

Rio-de-anejro, la 6-an de Septembro, 1996

10:00 2:10 5:15

la deka akurate la dua kaj dek la kvina kaj kvarono

7:30 8:35 9:45

La sepa kaj duono la oka kaj tridek kvin kvarono antaŭ la deka

0:00 12:00 09:07:05

Noktomezo Tagmezo Estas la naŭa, sep minutoj kaj kvin sekundoj

107
Complete ...

____ __ libroj vi aĉetis? dek. _____ ili kostis? po 3 dolaroj.

Kiom da Kiom

_____ okazos la kunveno? Je la deka vespere. ____ vi iros? Ne.

Kiam ĉu

_____ horo estas? Estas la 3-a vespere.

Kioma

____ vi estas? En mia domo. ____ estas la vetero? Bona.

Kie Kia

____ vi havas en la manoj? Fruktojn. ____ vi volas? Jes.

Kion ĉu

__patrino(sogra) __sinjoroj (senhores e senhoras)


__vidi(avistar)

bo ge ek

___fali (ruir) __knaboj (meninos e meninas) ___doni (distribuir)

dis ge dis

__ami (enamorar-se) __aperi (reaparecer) __edzoj(marido e


mulher)

ek re ge

Gerda Malaperis - 3

Bob: Diable! Kio okazas? Vi aspektas kiel spionoj. ĉu mi povas sidi kun
vi?

108
Linda: Saluton, Bob.

Tom: Bonan tagon, Bob.

Bob: Bonan tagon, Linda. Bonan tagon, Tom. Pardonu, ke mi ne


salutis vin tuj.

Linda: Ne gravas. Nun vi salutis, kaj ni pardonas vin.

Bob: ĉu vi permesas, ke mi sidu ĉe via tablo?

Linda: Kompreneble vi sidu kun ni.

Bob: Mi tamen ne volas esti maldiskreta. Eble Tom parolas pri amo kaj
preferas esti sola kun vi.

Tom: Mi ne parolas pri amo.

Linda: Li nur diris, ke mi ne estas la plej bela virino en la tuta mondo.

Bob: Li pravas. Tio ne estas am-deklaro, tio estas simpla fakto.

Tom: Prave. Simpla fakto.

Bob: Nu certe, Linda estas tre bela, sed ne tio gravas nun.

Linda: Ne gravas, ĉu? Ne gravas, ke mi estas bela, ĉu? Jen bela


deklaro.

Bob: Pardonu min. Mi volas diri, ke io estas pli grava.

Tom: Kio? Pri kio vi parolas? Kio estas pli grava?

Bob: Vi ne vidis min, dum mi proksimiĝis al vi, sed mi vin rigardis.

Linda: Mi ne komprenis, pri kio vi parolas.

Bob: Mi parolas pri via vizaĝo.

Linda: Kio pri mia vizaĝo? ĉu ĝi ne estas bela?

Bob: Ho jes, ĝi estas bela. ĝi estas la plej bela en la mondo. Sed ĝi


estis mistera!

Linda: Mistera? ĉu mia vizaĝo estis mistera?

Bob: Jes. Via vizaĝo estis mistera. Fakte, viaj vizaĝoj estis misteraj.
Mistera vizaĝo de spionino ĉe mistera vizaĝo de spiono. Vi aspektis
strange. Vi aspektis mistere. Mi bone rigardis vin, dum mi proksimiĝis
al vi.

109
Comentários sobre Gerda Malaperis 3

Bob um novo colega, chega perto de Linda e Tom e comenta


que eles parecem espiões. Ele se convida para se assentar junto a
eles. Todo o texto está cheio de comentários em relação a beleza de
Linda. Parece haver uma disputa entre Tom e Bob em relação a Linda.
Bob faz elogios, mas chama atenção que na face dela havia uma
expressão de misterio, algo de estranho.

O importante deste texto é que há muitas orações subordinadas


substantivas "..., ke ... ". O "ke" é somente uma conjunção integrante
e nunca poderá ser usado como um pronome relativo. Os pronomes
relativos se traduzem por "kiu, kia " ligando orações subordinadas
adjetivas aos termos qualificados:

La knabo, kiun vi vokis, estas mia amiko.

(O menino que você chamou é meu amigo).

Note que o "KE" é uma palavra invariável e os pronomes


relativos recebem o acusativo quando for o caso.

Respondu la demandojn ....

Kiu alvenas al Tom kaj Linda?

> Bob alvenas al Tom kaj Linda.

Kiel aspektas Tom kaj Linda?

> Linda kaj Tom aspektas kiel spionoj.

ĉu li salutis ilin?

> Jes, li salutis ilin.

Kion li diris al ili?

> Bob diris al ili Bonan Tagon.

Kie li sidis?

110
> Li sidis ĉe ilia tablo?

Kiu diris, ke Linda estas la plej bela virino de la mondo?

> Tom diris tion.

Kiaj estis la vizaĝoj de Tom kaj Linda?

> Iliaj vizaĝoj estis misteraj kaj strangaj.

Exercícios 6

Dialogo - Studo kaj Laboro - (Sylla Chaves)

Petro kaj Filipo daŭrigas sian longan marĉadon al la klubo de


Esperanto. Survoje ili parolas pri studo kaj laboro.

Filipo > Petro, ĉu vi vere havas tempon por studi kaj labori?

Petro > Jes, kaj mi ankaŭ havas kroman tempon por Esperanto.

Filipo > Kiun laboron vi havas? Kaj kion vi faras tie?

Petro > Mi estas oficisto en malgranda banko. Mi maĉinskribas,

faras kalkulojn kaj, de tempo al tempo, respondas al

demandoj per telefono.

Filipo > ĉu vi intencas longe resti en tiu banko?

Petro > Ne. Mi estas studento, kaj intencas fariĝi kuracisto.

Filipo > Kaj kiel vi sukcesas trovi tempon por studi Esperanton?

Petro > Mi faras tion sabate, kiel hodiaŭ. Sed ni devas rapidi,

ĉar mia leciono baldaŭ komenciĝos.

Filipo > Do ni rapidu. ĉu la klubo ankoraŭ estas malproksima?

111
Petro > Ne. Ni jam alvenis, jen ĝia pordo. Ni alvenis en la

ĝusta tempo.

Diálogo - Estudo e Trabalho

Pedro e Filipe continuam sua longa caminhada ao clube de Esperanto.


A caminho eles conversam sobre trabalho e estudo.

Felipe > Pedro, você tem tempo de verdade para estudar e trabalhar?

Pedro > Sim, e ainda tenho um tempo de sobra para o Esperanto.

Felipe > Que trabalho você tem? E o que você faz lá?

Pedro > Eu sou funcionário de um banco pequeno. Eu bato à


máquina,

faço contas e, de tempo em tempo, atendo perguntas ao

telefone.

Felipe > Você pretende ficar muito tempo nesse banco?

Pedro > Não eu sou estudante, e pretendo me tornar médico.

Felipe > E como você consegue achar tempo para estudar Esperanto?

Pedro > Faço isso aos sábados, como hoje. Mas precisamos nos

apressar, porque minha lição começará em breve.

Felipe > Vamos correr. O clube ainda está longe?

Pedro > Não. Nós já chegamos. Eis a sua porta. Chegamos na hora.

Respondu al la Demandaro...

Kie Petro laboras?

Li laboras en malgranda banko.

112
Kion li faras en sia laborejo?

Li maĉinskribas, faras kalkulojn kaj respondas demandojn telefone.

Kiun profesion li volas havi?

Li volas esti kuracisto.

Kiel li kaj Filipo marĉis?

Rapide. Ili devis atingi la klubon en ĝusta horo.

Kia estis la marĉado al la klubo?

Longa, sed agrabla, ĉar ili parolis survoje.

El kie ili venis?

Eble, el la domo de Petro, mi ne scias certe.

Kies leciono okazas sabate?

La leciono de Petro. Li studas Esperanton sabate ĉe la klubo.

Kiam ili alvenis al la klubo? ĉu frue aŭ malfrue?

Ili alvenis en la ĝusta tempo. Nek frue, nek malfrue.

Correlativos...

O que? Qual? Quem? De Quem? Quando? Onde? Por que?


Como?

Kio Kia Kiu Kies Kiam Kie Kial Kiel

de algum tipo aquilo desse tipo ninguém por todos motivos

ia tio tia neniu ĉial

de alguém quanto? dessa pessoa de ninguém algo tudo

ies Kiom ties nenies io ĉio

113
desta maneira em algum lugar lá em todos os lugares

tiel ie tie ĉies

por algum motivo em alguma quantidade por todas as razões

ial iom ĉial

em nenhuma quantidade naquele tempo de todas as maneiras

neniom tiam ĉiel

assim por esse motivo de alguma forma em toda quantidade

tiel tial iel ĉiom

nunca aquele de tipo nenhum por nenhuma razão sempre

neniam tiu nenia nenial ĉiam

Kompletigu la frazojn ...

___ estas mia libro? __, eble ___ sur la tablo.

Kie Ie tie

___ vi venis hodiaŭ? Ne, mi venis hieraŭ ___ ajn.

ĉu iam (uma hora qualquer)

____ libroj estas ____? de Karlo aŭ eble ___ (de alguém)

Kies tiuj ies

____ filmo vi vidis hieraŭ? ___ ajn ( Uma coisa qualquer).

Kiun iun

____ vi venis ____ (dessa forma)? ĉar vi vokis min.

Kial tiel

La viro, ____ ni devas helpi, estas tre malforta.

kiun

114
La vestoj, _____ vi volis, mi ne sukcesis trovi.

kiajn

Esperanto estas lingvo, ___ estas internacia.

kiu

Gerda Malaperis 4 (Claude Piron)

Bob : Diru al mi sincere: pri kio vi parolis?

Tom : Ni parolis pri tiu ulo.

Bob : Kiu ulo?

Tom : Tiu ulo ĉe la angulo. Tiu juna viro.

Bob : Pri kiu vi parolas? ĉu pri tiu blondulo, kiu sidas kun Gerda?

Linda:Gerda! Vi do scias, ke ŝia nomo estas Gerda!Vi do konas ŝin.

Bob: Nu, mi ne vere konas ŝin.Mi scias kiu ŝi estas. Tio estas alia
afero.

Linda: Kiu do ŝi estas?

Bob: Sed vi ne respondis al mi. Vi ne respondis al mia demando.

ĉu vere pri tiu blonda junulo vi parolis?

Tom: Jes. Pri li.

Bob: Mi ne konas lin. Mi neniam vidis lin antaŭe.

Linda: Sed, diru al mi kiu estas tiu Gerda?

Bob: ŝi venis por instrui. Temas pri io mistera fakte.

Kriptaĵo-scienco.

Linda: Kio? Kiel vi diris? Krip-ta-ĵo-sci-en-co, ĉu? Kio estas tio?

Bob: ĉu vere vi ne scias, kio estas kriptaĵoscienco? Oni diras

ankaŭ "kriptografio".

115
Linda: Ne. Mi ne scias. Mi tute ne scias. ĉu vi scias, Tom?

Tom: ĉu tio ne estas la arto kompreni, pri kio temas sekreta mesaĝo?

Bob: Prave. Jen ŝia fako. Fakte, ŝia fako estas la malnovaj sekretaj
lingvoj.

Tom: Mi ne komprenas. Kiu, en universitato, volas lerni pri malnovaj


sekretaj lingvoj?

Bob: Ankaŭ mi ne tute komprenas. Estis ideo de Ronga, la

profesoro pri lingvistiko. Li konsideras, ke sekretaj

lingvoj estas aspekto de la arto komuniki, kaj ke ili do

rilatas al lingvistiko.

Linda: Eble jes. Eble li pravas. Kaj tamen tiu ideo estas iom

stranga, ĉu vi ne konsentas?

Bob: Jes.ĝi aspektis strange ankaŭ al mi,kiam oni parolis pri ĝi.

Linda: Eble Ronga, la lingvistika profesoro, nur deziris, ke bela

virino kunlaboru kun li. ĉu ne estas bona ideo kunlabori

kun bela knabino, kiam tio estas ebla?

Tom: Mi jam diris al vi, ke ŝi ne estas bela. Nur vi estas bela.

Bob: Mi ne konsentas. Estas fakto, ke Linda estas tre bela, ke ŝi

estas la plej bela knabino de la mondo. Sed ankaŭ Gerda

estas bela. Iom malpli bela, sed tamen bela.

ĉu vi ne konsentas?

Tom: Tute ne. Por vi, eble. Sed por mi ne. Por mi, nur Linda

ekzistas kiel bela virino.

Bob: ĉu vi volas diri, ke por vi Linda estas la sola bela virino

en la tuta mondo?

Tom: Jes. Por mi, Linda estas la sola bela virino en la tuta mondo.

116
Bob: Diable! Vi verĉajne amas ŝin.

Explicações sobre Gerda...

Bob, Linda e Tom ainda estão no restaurante discutindo sobre


Gerda. Agora eles discutem um pouco mais sobre ela. Bob sabe que
ela é uma professora de criptografia. Linda não sabe o que é isso e
eles esclarecem. Dizem ainda que Gerda foi convidada pelo professor
de Linguística para ensinar essa matéria. Linda diz que ele
possivelmente a contratou, pois ela é muito bonita. Tom diz que Linda
é que bonita... No final Bob conclui que Tom possivelmente ama
Linda.

Preste bastante atenção na formação das frases, o uso dos


correlativos " kiam, kiel, kiu, kio..." , e da conjunção " ke " ligando as
orações.

Demandaro ...

ĉu Bob sciis, kiu estas la blondulino?

Jes, li sciis, kiu ŝi estas, kaj ankaŭ ke ŝi nomiĝas Gerda.

Kial Gerda venis al la Universitato?

ŝi venis por instrui kriptografio.

Kio estas kriptografio?

ĝi estas la arto kompreni, pri kio temas sekreta mesaĝo.

Kies ideo estas, ke en sekretaj lingvoj estas aspekto de


komunikado?

De la profesoro de lingvistiko Ronga.

Kiu verĉajne amas Linda-n, laŭ Bob?

Tom verĉajne amas ŝin, ĉar li multe diras pri ŝia beleco.

Kiu ne konsentas ke nur Linda estas bela?

117
Bob ne konsentas kun tio, nek Linda. Nur Tom tion diras.

Kies fako estas la malnovaj sekretaj lingvoj?

Tiu fako estas de Gerda.

Exercícios 7

Dialogo - La Esperanto-Klubo (adaptiĝo el Sylla Chaves)

Petro kaj Filipo eniras. En la klubo jam estas pluraj personoj. Petro
prezentas Filipon al ili.

Petro: Bonan tagon al vi ĉiuj. Mi havas grandan plezuron prezenti

al vi mian amikon kaj samideanon Filipo, kiun mi ĵus ekkonis.

Li estas greka turisto, kiu vizitas nian landon. Li parolas

nur greke, turke kaj Esperante.

Karlo: Bonan tagon,Petro. S-ro Filipo, via vizito tre ĝojigas nin.

Maria: Pardonu min, s-ro Filipo. Vi ĵus alvenis, kaj mi bezonas

tuj foriri. Mia patrino atendas min frue, ĉar hodiaŭ estas

ŝia datreveno.

Filipo: Mi havas grandan plezuron koni vin, fraŭlino...

Maria: Mi dankas, s-ro Filipo. Kaj ĝis revido. ĝis alia fojo.

Petro: Gratulu vian karan patrinon ankaŭ en mia nomo, Maria.

Maria: Dankon, Petro. ĝis.

Diálogo - O Clube de Esperanto

Pedro e Felipe entram. No clube já tem muitas pessoas.

118
Pedro apresenta Felipe a eles.

Pedro: Bom dia a vocês todos. Eu tenho um grande prazer de

apresentar a vocês meu amigo e coidealista Felipe, a quem

acabei de conhecer. Ele é um turista grego que está visitando

o nosso país. Ele fala somente grego, turco e Esperanto.

Carlos: Bom dia, Pedro. Sr.Felipe, sua visita nos alegra muito.

Maria: Perdoe-me, Sr.Felipe. Você acabou de chegar, e eu preciso

sair imediatamente. Minha mãe me espera cedo, porque hoje é o

aniversário dela.

Felipe: Tenho imenso prazer em conhecê-la, senhorita...

Maria: Agradeço, sr.Felipe. E até a vista. Até a próxima vez.

Pedro: Dê um abraço em sua querida mãe também em meu nome,


Maria.

Maria: Obrigado, Pedro. Até (Tchau).

Demandaro...

Al kiu Petro prezentis Filipon?

Li prezentis lin al la personoj de la klubo.

Kiom da personoj estis en la klubo?

Mi ne scias certe, sed en ĝi estis pluraj personoj.

Kiel li prezentis lin?

Li prezentis lin per la frazo:" Mi havas grandan plezuron..."

Kial Maria bezonis foriri?

ŝi bezonis foriri, ĉar ŝia patrino atendis ŝin frue.

Kion diris Maria pri sia patrino?

119
ŝi diris, ke hodiaŭ estas la datreveno de ŝia patrino.

Kiel salutis Maria kiam ŝi foriris?

ŝi simple diris "ĝis revido... ĝis alia fojo".

Kompletigu la frazojn...

Li estas ___ riĉa. Dio estas _______ (infinitamente) bona.

tre senfine (super.absoluto)

Esperanto estas ____ bela, ____ utila. (comparativo de


igualdade)

tiel kiel

Tiu vojaĝo estas ___ enuiga, __ instrua. (comparativo de sup.)

pli ol

Li estas ______ inteligenta, __ ruza. (comparativo de inferior.)

malpli ol

__ ĉiuj miaj infanoj Ernesto estas __ ____ juna.(superl.rel.sup.)

El la plej

__ _______ riĉa __ miaj amikoj loĝas en Eŭropo.(super.rel.inf)

La malplej el

Neniam pluvis____ forte, ____ hodiaŭ.(comp.de igualdade)

tiel kiel

Mi ___ bone parolas la anglan, __ la francan (sup.rel.superior.)

pli ol

Verbaj afiksoj...

120
Ficar dando marteladas> martel__i. Fazer discurso> parol__i.

ad ad

Embelezar> bel__i. Embelezar-se> bel__i. Esclarecer> klar__i.

ig iĝ ig

Cruxificar> kruc__i. Juntar> kun__i. Avermelhar-se> ruĝ__i.

ig ig iĝ

Obrigar> dev__i. Exagerar> tro__i. Nascer> nask__i.

ig ig iĝ

Ficar batendo> bat__i. Fazer conhecido> kon__i. Escapar>


el__i.

ad ig iĝ

Alegrar> ĝoj__i. Ficar dançando> danc__i. Ficar de pé> star__i.

ig ad iĝ

Casar-se (homens)> edz__i. Casar-se (mulheres)> edzin__i.

iĝ iĝ

Tornar> far__i ou __i. Tornar-se> far__i ou __i.

ig ig iĝ iĝ

Nevariaj vortoj... APUD, DE, EKSTER, EN, SUB, SUPER, SUR,


SEN.

Resti ____ (junto ao) sia patro. Libro __ Petro.

121
apud de

______ (fora) la domo. ___ (sem) mono. (No) __ la poĉo.

Ekster Sen En

Flugo _____ (sobre) la nuboj. (Exceto) ______ tiaj okazoj.

super Ekster

____ (Sob)la piedoj. _____ (acima de)kapitano. ___(sobre)la tablo

Sub Super Sur

Domo luita __ Marko. __ la mateno. ĉapelo ___ la kapo.

de En sur

Lago ____ (próximo de) Parizo. ___ stelplena ĉielo.

apud Sub

__ (em) libereco. Mi venas __ (proveniente de) Londono.

En de

Nuboj _____la maro. Haroj ___la kapo. Domo ______(fora)de la


urbo

super sur ekster

Afiksoj... -NJ-, -ĉJ-, -ID-, -ER-, -UL-, -AN-, -ESTR-, -IST-

Mariazinha> Mari__o. Bezerro> bov__o. Mamãe> pa__o. Papai>


pa__o.

nj id nj ĉj

Prefeito>urb____o. Dentista> dent___o. Chefe


escoteiro>Skolt____o.

estr ist estr

brasileiro> brazil__o. muda de planta> plant__o. Fagulha>


fajr__o.

122
an id er

O Santo> Sankt__o. Marquinho> Mar__o. Elo de


corrente>ĉen__o.

ul ĉj er

O Jovem> jun__o. Corcunda> ĝib__o. A bonitinha> bel__ino.

ul ul ul

Berlinense> berlin__o. Maetro> orkestr____o. O Rico> riĉ__o.

an estr ul

filhote de gato> kat__o. Capitão do Navio> ĉip____o.

id estr

Cantor> kant___o. Clarinha(Klara)>Klar__o.


Zé(Josefo)>Joze__o.

ist nj ĉj

Gerda Malaperis - 5 (Claude Piron)

Bob: Nu, vi ankoraŭ ne diris al mi, kio okazis dum vi spione

rigardis tiun paron.

Linda: Okazis io vere stranga.

Tom: Vere stranga, fakte. En la mano de tiu junulo estis io.

Bob: Kio?

LInda: Ni ne povis vidi. Io tre eta. Malgranda afero. Afereto.

Tom: Kaj dum ŝi ne rigardis,lia mano alproksimiĝis al ŝia taso.

Linda: Kaj kiam ŝi rigardis lin, lia mano ekhaltis.

Tom: Tiam li montris ion al ŝi. Evidente, li deziris forturni

ĉian atenton.

123
Linda: Kaj li sukcesis. Li plene sukcesis. ŝi rigardis al la pordo.

Kaj dum ŝi rigardis for, lia mano subite estis super ŝia

taso,dum unu sekundo,ne pli,kaj tute nature revenis.Malplena.

Bob: ĉu ĝi estis plena antaŭe?

Tom: Ne plena. Kompreneble, ĝi ne estis plena. Sed estis io en

ĝi, kaj post kiam ĝi estis dum sekundo super la taso de

Gerda, estis plu nenio en ĝi.

Linda: Certe estas iu mistera substanco.

Tom: Iu drogo.

Bob: Kiel vi povas scii, ke ne estis tute simple peco da sukero?

Linda: Li ne agus tiel kaĉe, se estus nur sukero.

Tom: Cetere, ĉi tie ne estas peca sukero. Estas nur pulvora

sukero, en sukerujoj.

Bob: Eble li havis sukerpecon en la poĉo kaj...

Tom: ĉu vi ofte promenas kun sukerpecoj en via poĉo?

Bob: Vi pravas. Tiu ideo estas absurda. Tamen...

Linda: Rigardu! Jen ŝi ekstaras, kaj ekiras for.

Bob: ŝi ĉajnas tute normala. Verĉajne vi imagis ion draman,

dum temas pri tute simpla, tute natura okazaĵo.

Agora Linda e Tom contam a Bob sobre os acontecimentos estranhos


que eles viram acontecer. Disseram que o rapaz jogou algo dentro da
xícara de Gerda de uma forma dissimulada. Bob disse que
possivelmente fosse uma pedra de açúcar... Gerda se levanta e sai...

Demandaro pri "Gerda Malaperis"

Kion rakontis Linda kaj Tom al Bob?

124
Ili diris, ke la junulo apud Gerda metis ion en la tason de Gerda.

ĉu Tom kaj Linda pensas, ke tiu aĵo estas drogo?

Jes, ili certe pensas tion.

Kial simple tia aĵo ne estu sukerpeco?

ĉar la junulo metis ĝin en la taso de Gerda kaĉe.

ĉu ankaŭ sur la tabloj estas sukerujoj kun sukerpecoj?

Ne, nur sukerujoj kun pulvora sukero.

Kiu ankoraŭ pensas, ke tia mistera situacio estas tre drama?

Bob ankoraŭ pensas tiel.

Kion do li pensas?

Li simple sentas, ke ĝi temas pri natura kaj simpla okazintaĵo.

Kaj kion vi pensas?

....

Exercícios 8

Dialogo - La Esperanto-Movado (Sylla Chaves)

>Karlo: S-ro Filipo, parolu nun pri la Esperanto-Movado en via lando

>Filipo: Mi havas malmulton por diri. Mia lando estas malgranda, kaj
nia movado estas malforta. Same kiel en la tuta mondo, nia laboro
estas konstanta kaj malfacila: Per siaj privataj rimedoj nia grupeto
klopodas diskonigi la internacian lingvon kaj instrui ĝin je malalta
kosto. Niaj instruistoj laboras tute senpage.

>Karlo: ĉi tie okazas la samon. Esperanto estas por ni idealo. Kaj


ĉajnas, ke ĝi ankoraŭ estas tre malproksima.

>Petro: Se ni estus pli multaj aŭ pli riĉaj, nia afero estus pli facila.

125
>Filipo: Tamen ni povas esti certaj, ke Esperanto pli taŭgas por
internaciaj rilatoj ol iu ajn alia lingvo.

>Karlo: Vi pravas. ĝi estas la plej simpla ĉiutage parolata lingvo. Kaj,


krome, ĝi estas neŭtrala.

>Filipo: ĉiuj parolantoj de Esperanto povas nomi ĝin sia lingvo. ĝi


apartenas same al ĉiuj popoloj.

Diálogo (daŭrigo)

>Karlo: Eĉ Zamenhof mem, la kreinto de Esperanto, diris, ke la lingvo


ne apartenas al li, kaj ke ĝia estonta evoluo dependos de ĝiaj uzontoj.

>Filipo: Esperanto estis majstre kreita. Estas preskaŭ nekredebla la


fakto, ke Zamenhof estis tre juna, kiam li kreis tiun majstroverkon.

>Karlo: Tio estas genio. ĝi ne havas aĝon.

>Filipo: Kaj nia tasko estas labori, por ke nia revo fariĝu realo en la
baldaŭa estonteco.

Faru la ekzercaron

Al kiu popolo apartenas Esperanto?

ĝi apartenas same al ĉiuj popoloj

Kiu estas la nomo de la kreinto de Esperanto?

Lia nomo estas Zamenhof.

ĉu Zamenhof estis juna aŭ maljuna kiam li kreis Esperanton?

Li estis tre juna.

Tenho pouco a dizer. Da mesma forma em todo mundo.

Mi havas malmulton por diri. Same kiel en la tuta mondo.

Pelos seus próprios recursos. Aqui acontece o mesmo.

126
Per siaj privataj rimedoj. ĉi tie okazas la samo.

No entanto podemos estar certos. Você tem razão.

Tamen ni povas esti certaj. Vi pravas.

... é mais adequado para... do que...

... estas pli taŭga por... ol...

Evolução futura. Usuários futuros. É quase inacreditável.

Estonta evoluo. Uzontoj. Estas preskaŭ nekredebla.

Isto é genialidade. Não tem idade. Futuro próximo.

Tio estas genio. ĝi ne havas agôn. Baldaŭa estonteco.

Traduku esperanten :

Eu estava saindo, quando caiu a chuva.

Mi estis eliranta, kiam ekpluvis.

Carlos e Helena já tinham saído, mas Clara estava para sair.

Karlo kaj Heleno jam estis elirintaj, sed Klara estis elironta.

Eles já estão repousando ou ainda vão repousar?

ĉu ili jam estas ripozantaj aŭ ankoraŭ ripozontaj?

Na semana vindoura, teremos visitado Paris...

La venontan semajnon, ni estos vizitintaj Parizon...

e então estaremos viajando para Tóquio.

kaj tiam ni estos vojaĝantaj al Tokio.

Aquele cão está dormindo ou morto?

ĉu tiu hundo estas dormanta aŭ mortinta?

Estando para morrer, ele quiz fazer o testamento.

127
Mortonte, li volis fari sian testamenton.

Chegando ao Rio, visitarei nosso amigo.

Alveninte al Rio, mi vizitos nian amikon.

Quando estiver para viajar, convidarei você.

Vojaĝonte, mi invitos vin.

Nevariaj Vortoj (ĉe,ĝis,Inter,Ja,Jen,Preter,Tra,Trans)

_____ du amikoj. Vi __ povas. ___ via mono. Sidi __ la tablo.

Inter ja Jen ĉe

Pasi ______ iu sur la strato. ___ la fenestro. _____ la oceano.

preter Tra Trans

Vagi ___ la stratoj. Li __ konfirmis. __ la noktiĝo.

tra ja ĉe

Mi ne iros ______ la apoteko. ___ la placo.

preter ĝis

_____ lupoj. ___ kio okazis. La kolego tiris min __ la haroj.

Inter Jen ĉe

La vojo ______ la flava domo kaj ___ la ponto.

preter tra

Karlo estas __ bona knabo. Distanco _____ Romo kaj Parizo.

ja inter

Petro staras __ la fenestro. De A ___ B.

ĉe ĝis

128
Afiksoj (-aĉ,-aĵ,-ec, ekz-,mis-,pra-,-em,-end)

Beleza> Bel__o. Ex-marido> ___edzo. Ler errado> ___legi.

ec Ekz Mis

Pré-história> ___historio. Com sono> Dorm__a. Casebre>


dom__o.

pra em aĉ

Que deve ser pago> pag___a. Trabalhador(a.)> labor__a.

end em

Escravidão> Slav__o. Bisavô> ___avo. Comida> manĝ__o.

ec Pra aĵ

Bondade> Bon__o. Entender errado> ___kompreni.


Bisneto>___nepo.

ec Mis Pra

Altura(medida)> Alt__o. Altura (relevo)> Alt__o. Pangaré>


ĉeval__o

ec aĵ aĉ

Fazer errado> ___fari. Preguisoço> ___labor__a. novidade>


nov__o.

Mis Mal em aĵ

Que deve ser feito> far___a.Ex-oficial>___oficiro.


Pintura>pentr__o

end Ekz aĵ

Gerda Malaperis - ĉapitro 6 (Claude Piron)

Tom: ĉu vi aŭdis? Kio estis tio?

129
Bob: Jes, mi aŭdis. Mi aŭdis ion.

Linda: Ankaŭ mi aŭdis stragan bruon, kvazaŭ iu falus en la koridoro.

Bob: Kvazaŭ ŝi falus.

Tom: Mi havis la saman penson kiel vi. Ankaŭ mi pensis tion. Ankaŭ
mi pensis: jen Gerda falas en la koridoro.

Linda: ĉu ni iru vidi?

Tom: Kompreneble. Ni iru tuj.

Bob: Mi iru kun Tom, sed vi restu ĉi tie, Linda. Observu tiun junulon,
kun kiu Gerda parolis, kaj kiu eble metis drogon en ĉian kafon.

Linda: ĉu vi ambaŭ foriras kaj mi restu tute sola? Mi iom timas.

Bob: Ni ne havas la tempon diskuti. Ni devas iri vidi tuj. Restu


trankvile ĉi tie. Vi nenion riskas. Venu, Tom, ni ne perdu tempon.

Gerda Malaperis - ĉapitro 7

(En la Koridoro)

>Tom: Jen ŝi estas. Ni pravis. ŝi apenaŭ havis la tempon alveni ĝis la


angulo, jam ŝi falis. Videble, ŝi estas nekonscia. ŝi perdis la konscion
kaj falis.

>Bob: ĉu ŝi ankouraŭ vivas?

>Tom: Jes. Ne timu. ŝi perdis la konscion, sed ŝi ne perdis la vivon. La


koro batas. ĝi batas malforte, sed tamen batas. ŝi do vivas. Eble ŝi
apenaŭ vivas, sed ŝi vivas.

>Bob: Kion ni faru? Kion vi opinias? ĉajnas, ke ŝi dormas.

>Tom: Ni devas informi la aŭtoritatojn.Tuj, mi iros.Ili eble decidos voki


doktoron, kuraciston, kaj almenaŭ tuj sendos flegistinon. Certe estas
flegstino en ĉi tiu universitato, ĉu ne?

>Bob: Verĉajne, sed mi ne scias certe. Mi estas ĉi tie apenaŭ unu


semajnon.

130
>Tom: Nu, mi tuj iros informi ilin. Restu ĉi tie kun ŝi. Sed ni unue metu
ŝin pli bone, ke ŝi kuĉu komforte, kun la piedoj pli altaj ol la kapo.

>Bob: ĉu vere? ĉu vere vi volas, ke ŝi kuĉu kun la piedoj pli altaj ol la


kapo?

>Tom: Tamem, kiam iu perdis la konscion, tio estas la ĝusta pozicio,


se ni bone memoras, kion oni instruis al mi.

Respondu:

1. Kion aŭdis ili?

Ili aŭdis strangan bruon, kvazaŭ Gerda falus.

2. ĉu ili pravis pri tia opinio?

Jes, ŝi fakte estis falinta kiam ili alvenis.

3. Kia Gerda estis post la falo?

ŝi estis ankoraŭ viva, sed senkonscia. ĉajne dormanta.

4. Kiel ili decidis agi?

Ili decidis voki la aŭtoritatojn kaj ankaŭ flegiston.

5. En kian pozicion Tom metis Gerdan?

Kuĉinte, sed kun la piedoj pli altaj ol la kapo.

Traduku Esperanten

Fala-se disso por toda parte. Todos alunos estão lá.

Oni ĉie diras pri tio. ĉiuj lernantoj estas tie.

De quem é a caixa? Falar é direito de todos.

Kies skatolo estas tiu? Paroli estas ĉies rajto.

Cá estão os nossos pintores. Esse relógio é de ouro?

131
Jen niaj pentristoj. ĉu tiu horloĝo estas el oro?

Você, seu sogro, o filho dele e os amigos desse.

Vi, via bopatro, lia filo kaj ties amikoj.

Eu gosto mesmo de passear. 2345 pessoas.

Mi ja ĉatas promeni Du mil tricent kvardek kvin personoj

Quantas flores há no vaso? Na cafeteira não há café nenhum.

Kiom da floroj estas en la vazo? En la kafujo, estas neniom da kafo

O sr. sabe quanto é o quintúplo de vinte cinco?

ĉu vi scias kiom estas la kvinoblo de dudek kvin?

José não trabalha mais aos sábados. Há dois anos moro aqui.

Jozefo ne plu laboras sabate Antaŭ du jaroj mi logâs ĉi tie

Exercícios 9

Organizo de la Movado (Sylla Chaves)

Prepara Teksto

La ĉefa internacia Esperanto-organizaĵo nomiĝas Universala


Esperanto-Asocio, kaj estas konata per la komencaj literoj UEA. ĝi
havas sian centran oficejon en Eŭropo, kaj delegitoj en preskaŭ la tuta
mondo. Iliaj nomoj kaj adresoj troviĝas en la jarlibro, kiun UEA
eldonas. Tiu delegitaro estas tre efika.

132
Krome UEA havas ĉiujare universalan kongreson en malsamaj urboj.
Estas nenio pli taŭga por vidi la progreson de la Esperanto-movado ol
la ĉeesto en la universalaj kongresoj. La miloj da ĉeestantoj en la
kongresoj estas tamen nur malgranda parto el la miliono da

esperantistoj, kiuj ekzistas en la mondo.

Dialogo

La leciono jam finiĝis. Pluraj lernantoj jam foriris, sed Filipo kaj Karlo
daŭre parolas pri la plej efika maniero organizi la instruadon kaj
diskonigon de la internacia lingvo.

Karlo: ĉu vi konas la centran oficejon de la Universala Esperanto

Asocio?

Filipo: Jes. Mi jam estis plurfoje tie, kaj ankaŭ ĉeestis plurajn

universalajn kongresojn. Mi mem estas delegito de UEA. Mia

nomo aperas en la jarlibro.

Karlo: Oni diras, ke estas pli ol unu miliono da homoj, kiuj

parolas Esperanton en la mondo.

Filipo: Tio estas vero. Tamen nur kelkaj miloj laboras instruante

tiun lingvon aŭ informante pri ĝi.

Karlo: Tiel nia afero certe ne progresos.

Filipo: En la dudeka jarcento nenio progresas sen la helpo de radio

kaj televido.

Karlo: Vi pravas. Tamen radio kaj televido estas tro multekostaj

por niaj organizaĵoj...

Respondu ...

Kio estas UEA?

133
> UEA estas la ĉefa internacia Esperanto-organizaĵo.

Kie estas ĝia centra oficejo?

> ĝia centra oficejo estas en Eŭropo (Roterdamo, Nederlando)

Kie ĝi havas delegitojn?

> ĝi havas delegitojn en preskaŭ la tuta mondo.

Kiel ofte ĝi havas universalajn kongresojn?

> ĝi havas universalajn kongresojn ĉiujare.

Kie ĝi havas tiujn kongresojn?

> En pluraj malsamaj urboj tra la tuta mondo.

Traduku Esperanten...

terminar continuadamente eficaz (estar presente) (diversas


vezes)

finiĝi daŭre efika ĉeesti plurfoje

escritório livro do ano diz-se verdade alguns milhar

oficejo jarlibro oni diras vero kelkaj milo

coisa progredir século televisão ter razão caro(dinheiro)

afero progresi jarcento televido pravi multekosta

Quando sua casa estava sendo construída,

Kiam via domo estis konstruata,

as nossas já tinham sido construídas;só a dele estava por


construir

la niaj jam estis konstruitaj;nur la lia estis kontruota.

Os dois eleitos são conhecidos. Estando para fugir, ele foi


preso.

La du elektitoj estas konatoj. Fuĝonte, li estis arestata.

134
No jantar, comeremos o peixe apanhado por José.

Je la vespermanĝo, ni manĝos la fiĉon kaptitan de Jozefo.

Pedro matou o pássaro em vôo. Os convidados estão


chegando.

Petro mortigis la birdon flugantan. La invititoj estas alvenantaj.

Apresento-lhe a bela jovem que se casará com meu filho.

Mi prezentas al vi la belan junulinon edziniĝontan al mia filo.

Já li o livro escolhido por você para a sua noiva.

Mi jam legis la libron de vi elektitan por via fianĉino.

Admirada por todos, ela está muito feliz.

Admirate de ĉiuj, ŝi estas tre feliĉa.

Nevariaj Vortoj (antaŭ,ĉirkaŭ,el,for,kontraŭ,krom,laŭ,kun)

_____ (diante)la domo. Iri ___ de la danĝero. __ oro.

Antaŭ for El

Iri ___ (em companhia) li. Agi ___ (segundo) sia kapo.

kun laŭ

Mia kato malaperis _____ (há) tri tagoj. __ (de dentro) la klubo.

antaŭ El

_____ (cerca de) mil personoj. Revenu _____ (antes) la nokto.

ĉirkaŭ antaŭ

___ (longe) de la okuloj. Lukti _______ la sorto. ___ Sankta


Mateo.

For kontraŭ Laŭ

___ kolero. La poĉto staras _______ la urbdomo.

135
Kun kontraŭ

Nenion diru ____ (exceto) la vero. Mi promenas ___ mia hundo.

krom kun

La suno rondiras _______ la Tero. Mi prenis monon __ mia poĉo.

ĉirkaŭ el

Afiksoj (-ebl, -ej, -il, -ind, -ism, -uj, -um)

Lavável> lav___a. Anglicismo> angl___o. Colarinho> kol__o.

ebl ism um

Agulha> kudr__o. Padaria> Pan__o. Visível> vid___a.

il ej ebl

Inglaterra> Angl__o ou Angl__o. Pereira> Pir__o ou Pir____.

uj io uj arbo

Ensaboar> Sap__i. Asa> flug__o. Igreja> Preĝ__o.

um il ej

Preferível> Prefer___a. Remédio> kurac__o. Saleiro> Sal__o.

ind il uj

Macieira> Pom__o ou Pom____. Marxismo> Marks___o.

uj arbo ism

Louvável> Laŭd___a. Machado> Hak__o. Escola> Lern__o.

ind il ej

Potável> Trink___a. Bebível> Trink___a. Invencível>


__venk___a.

ebl ind Ne ebl

136
Gerda Malaperis - ĉapitro 8 (Claude Piron)

En la universitata memserva restoracio, Linda sidas kaj pensas. ŝi


pensas ne tre trankvile. Fakte, ĉiaj pensoj iĝas pli kaj pli maltrankvilaj.

ŝi observas la junan viron, ki metis ion en la kafon de Gerda. ŝi pli kaj


pli maltrankviliĝas. Tom kaj Bob estas for jam longe. Ili ne revenas. ĉu
do vere okazis io al Gerda? Sed kio okazis? ĉu io grava? Linda
observas la junulon kaj pensas:

" Kion mi faros, se li ekstaros kaj foriros? ĉu mi sekvu lin? Kion mi


faru, se li iros eksteren? ĉu mi sekvu lin ekstere? Mi ne scias, kion mi
faros. Mi ne scias, ĉu mi sekvu lin aŭ ne. Kaj se li foriros en aŭto? ĉu
ankaŭ mi sekvu lin aŭte? Jam estas vespero. Baldaŭ venos nokto. Jes.
Baldaŭ noktiĝos. ĉu mi sekvu lin nokte? Kaj eĉ se li ne iros eksteren
de la universitato, eĉ se li restos ĉi tie, ĉu mi sekvu lin? Se li eliros tra
tiu pordo, li iros en la koridoro al iu ĉambro. ĉu mi sekvu lin en la
koridoron? ĉu mi sekvu lin en la koridoro?

Gerda Malaperis - ĉapitro 8 (daŭrigo)

ĉu mi sekvu lin en la ĉambron, en kiun li eniros? Ne. Neeble. Mi


atendos en la koridoro.Sed se nenio okazos? Se li restos longe plu en
la ĉambro? Kaj se li eliros tra tiu pordo, li iros eksteren, verĉajne al la
urbo. ĉu mi sekvu lin al la urbo? ...en la urbon? ...en la urbo?

Se li iros piede, eble li vidos min, verĉajne li vidos min. Li suspektos,


ke mi lin sekvas. Li turnos sin al mi. Mi ektimos. Mi paliĝos, aŭ mia
vizaĝo iĝos ruĝa kiel tomato. Jes. Mi konas min. Mi paliĝos kaj tuj
ruĝiĝos. ĉiaokaze, mi maltrankviliĝos. Jam nun mi maltrankviliĝas.

Se li iros per buso, li eĉ pli certe vidos, ke mi sekvas lin, ĉar mi devas
kune atendi ĉe la haltejo. "

Linda ne sukcesis decidi, kion ŝi faru.

ŝi timas. ŝia koro batas rapide. ŝi volus, ke Tom kaj Bob estu kun ŝi,
ke ili helpu ŝin decidi. ŝi sentas, ke ŝia koro rapidiĝas, sed ŝi ne scias
kion fari.

@@

137
Gerda Malaperis - ĉapitro 8 (daŭrigo)

Kaj jen, antaŭ ol ŝi povis decidi, antaŭ ol ŝi sukcesis retrankviliĝi, jen


la juna viro ekstaras. Li rigardas al la koridora pordo. ĉu tien li iros? Li
rigardas al la pordo, tra kiu oni eliras al la urbo. ĉu tien? Jes, tien li
iras.

Kaj Linda aŭtomate ekstaras kaj ekpaĉas al la sama pordo. Ne ŝi


decidis. ĉajnas, ke ŝia korpo decidis mem. ĉajnas, ke ŝiaj kruroj agas
mem. Nu, ĉiaokaze, jen Linda sekvas lin. Al kiu mistera destino?

Respondu al la demandoj ....

Kie restis Linda?

> Linda restis ene de la memserva restoracio, observante viron.

Kian viron ŝi observas?

> ŝi observas la junan viron, kiu metis ion en la tason de Gerda.

Kie estas Tom kaj Bob?

> Ili estas en la koridoro helpante al Gerda, kiu falis.

Kion pensas Linda?

> ŝi pensas, kion ŝi faru por sekvi la junulon, se li eliros.

ĉu ŝi iros post li, se li iros al la urbo?

> Laŭ ŝia penso, ŝi sekvos post li.

Kia ŝi estas?

> ŝi estas tre maltrankvila kaj ŝia koro forte batas.

Kiam la juna viro ekstaris kaj foriris, ĉu ŝi postsekvis lin?

> Jes, ŝi aŭtomate sekvis lin kaj ekpaĉis al la sama direkto.

Kien ŝi iras?

> Al iu mistera destino, kien ŝi ne scias.

138
Exercícios 10

Organizo de La Movado 2 (Sylla Chaves)

ĉiu organizaĵo havas enspezojn kaj elspezojn. Por ke ĝi ne mortu, oni


devas zorgi, ke la elspezoj ne estu pli grandaj ol la enspezoj. Se oni
multe aĉetas kaj malmulte vendas, la situacio fariĝas tre malbona.

ĝenerale, en la Esperanto-organizaĵoj estas malmulte da mono, sed


ofte aperas volontuloj, kiuj helpas la realigon de la programoj.
Anstataŭ pagi oficistojn oni uzas la laboron de la volontuloj, kaj tio
malpligrandigas la elspezojn, kaj la problemoj ĉesas.

Dialogo - Karlo daŭrigas sian interparolon kun Filipo pri Radio

kaj televido.

Karlo: Tre malofte ni sukcesas aperigi Esperanton en iu

televidprogramo.

Filipo: ĉu via organizaĵo ricevas monhelpon de via registraro?

Karlo: Jes, sed tiu monhelpo estas tiel malgranda, ke ĝi ne

sufiĉas por pagi niajn elspezojn dum unu semajno. Se nia

movado ne mortas, tio okazas danke al kelkaj volontuloj.

Filipo: ĉu vi kredas, ke la situacio estas senespera?

Karlo: Tute ne! Por la progreso de la mondo, jaroj kaj jardekoj

estas nenio. La metra sistemo atendis du jarcentojn por sia

oficialiĝo en pluraj landoj. Certe la registaroj iam

fariĝos pli raciaj, kaj instruos Esperanton oficiale en

ĉiuj elementaj kaj mezaj lernejoj de la mondo.

Filipo: Certe Esperanto estas taŭga por tio. ĝi estas tre

facila, kaj unu aŭ du jaroj, en meza lernejo sufiĉas por

ĝia ellernado.

139
Karlo: Kaj tiel la lernantoj havos pli da tempo por aliaj studoj.

Filipo: Vi certe pravas.

Respondu:

Memserva Maltrankviliĝi Grava Eksteren ĉiaokaze

Auto-serviço Inquietar-se Importante Para fora Em todo caso

stari ekstari paĉi ekpaĉi rapidiĝi

estar de pé levantar-se caminhar começar a andar apressar-se

al la urbo en la urbo en la urbon

para a cidade na cidade para dentro da cidade

receitas despesas diminuir tornar-se organização cuidar

enspezoj elspezoj malpligrandigi fariĝi organizaĵo zorgi

conversação desesperante adequado oficialização governo

interparolo senespera taŭga oficialiĝo registraro

escola 2°grau- voluntários- aprendizado completo-


absolutamente não

meza lernejo volontuloj ellernado tute ne

Kiom da esperantistoj estas en la mondo?

> En la mondo estas pli ol unu miliono da esperantistoj.

ĉu radio kaj televido kostas malmulte?

> Ne. Radio kaj televido kostas multe.

Kio estas pli multekosta: unu radiprogramo aŭ unu


televidprogramo?

> Unu televidprogramo estas pli multekosta.

ĉu estas granda monhelpo de la registaro al la organizaĵo?

140
> Ne. La monhelpo al la organizaĵo de Karlo estas tre malgranda.

Kial la organizaĵo de Karlo ne mortas?

> La organizaĵo ne mortas, ĉar volontaj esperantistoj helpas ĝin

Kie oni uzu la akuzativon?

La kato estas ekster la domo_, sed li certe eniros en la domo_.

.. n

Kio_ vi_ trinkas, sinjoro_? ĉu akvo_?

n .. .. n

La kato_ vidis la hundo_ kaj miaŭis. La 3-a_ de Majo.

.. n n

ĉu vi_ jam legis la deka_ ĉapitro_ ? Kaj la dek-unua_ ?

.. n n n

ĉu Esperanto_ estas facila_ por Brazilano_?

.. .. ..

Ne iru en la dekstra_ strato_, sed maldekstre_.

nnn

La viro, kiu_ vi vidis, postsekvas vi_. Li ĉajnas danĝera_ homo.

n n ..

Mi ĉategas dolĉajoj_ kaj pastoj_, sed mi devas fari dieto_.

nnn

Kompletigu ...
(aŭ,do,kaj,kvankam,nek,ol,sed,tamen,apenaŭ,dum,kvazaŭ)

141
Mi devas eliri __ mi estos arestita. Mi pensas, __ mi ekzistas.

aŭ do

Mi komprenis nenion, _______ li multe paroladis. Marko ___


Klara.

kvankam kaj

Mi ne renkontis, ___ li ___ lia frato. Li preferas silenti __ kanti

nek nek ol

La libron mi metis ien ajn, ___ la skribilo estas tie ĉi.

sed

______ mi eliris, ekpluvetis. Oni dormas ___ la nokto.

Apenaŭ dum

Li vivas malriĉe, _____ feliĉe. __ mi dormas, __ mi studas.

tamen Aŭ aŭ

Li parolis ____ prezidanto, sed ______ besto.

kiel kvazaŭ

Vi dormis, ___ mi studadis. Li _____ vidis kaj tuj aĉetis.

dum apenaŭ

Uzu KE aŭ KIU, KIA, KIO, KIES ...

Mi diras, ___ li ne venos. Sed tiu, ___ vi vidas ja venos.

ke kiun

Mi opinio estas, ___ vi iru. Sed ne forgesu, ___ sendis vin.

ke kiu

Tiu supozo, ___ la Tero estas senmova, estis tute malvera.

ke

142
Lia agado estis nobla, ___ oni jam atendis.

kian

Mi konis lin, ___ patro estis heroo. Tiuj, ____ vi vidas, malsanas

kies kiujn

Tio, ___ vi vidis, ne povas ekzisti.

kion

___ vidis mian libron, ___ kovrilo estas ruĝa?

Kiu kies

Voku lin, kondiĉe ___ li kondutu bone.

ke

Traduku Esperanten...

Ela está escrevendo uma carta a seus pais.

ŝi skribas leteron al siaj gepatroj.

Para saber isso, Carlos perguntou a si mesmo.

Por scii tion ŝi, Karlo demandis al si mem.

José e Paulo prometeram aos seus amigos que voltarão em


breve.

Jozefo kaj Paŭlo promesis al siaj amikoj, ke ili baldaŭ revenos.

Clara e seu irmão foram com o noivo dela visitar seu avô.

Klara kaj ŝia frato iris kun ŝia fianĉo viziti sian avon.

Pedro é tão alto quanto o José e mais forte do que o Ivan,

Petro estas tiel alta, kiel Jozefo kaj pli forta, ol Ivano,

porém menos jovem do que o Paulo.

sed malpli juna ol Paŭlo.

143
Em nossa cidade as meninas são tantas quanto os meninos.

En nia urbo, estas tiom da knabinoj, kiom da knaboj

Como se escreve, assim se diz. Chovia no dia em que cheguei.

Kiel oni skribas, tiel oni diras. Pluvis en la tago,kiam mi alvenis

Gerda Malaperis - ĉapitro 9 - (Claude Piron)

"...ŝi kuĉas meze de la koridoro! Venu, venu tuj. Certe la afero urĝas,"
diras Tom.

Li rigardas la flegistinon. ŝi estas dika, grasa virino kun bluaj okuloj,


ruĝaj haroj, kaj ronda vizaĝo. Jam kelkaj minutojn li provas diri, kio
okazis, sed ĉajnas, ke tiu flegistino ne rapide komprenas. La vorto
"urĝa" ĉajnas ne ekzisti en ŝia vortaro.

"Kuĉas, ĉu? Meze de la koridoro, ĉu vere?" ŝi diras.

Videble, la flegistino apenaŭ povas kredi.

"Kial, diable, ŝi kuĉus meze de la koridoro?" ŝi demandas.

"Mi petas, venu urĝe. Mi ne scias, kial ŝi kuĉas tie. Mi nur diras, kion
mi vidis. Ni trovis ŝin tie. Eble ŝi estis malsana. Mi ne scias. ŝi svenis,
ŝi perdis la konscion. Nun certe oni devas urĝe okupiĝi pri ŝi."

"Stranga afero!"

"Nu, mi ne estas fakulo. Vi jes. Okupiĝi pri malsanaj homoj estas via
fako, ĉu ne? Venu tuj. Urĝas!"

Gerda Malaperis - ĉapitro 9 - (daŭrigo)

"Nu, nu, nu, nu. Kial, diable, ŝi svenis en la koridoro? Stranga ideo!
Oni neniam svenas tie."

144
"ĉu vere? Kie do oni svenas en ĉi tiu universitato? Pardonu min, sed
mi ne konas la tradiciojn. Mi estas novulo. Apenaŭ unu semajnon mi
estas ĉi tie."

"Juna viro, en ĉi tiu universitato, oni svenas en la klas-ĉambroj, oni


svenas en la restoracio, oni svenas en la dorm-ĉambroj, oni svenas en
la ban-ĉambroj, eble oni eĉ povus sveni en iu administra oficejo. Sed
pri sveno koridora mi neniam aŭdis. Stranga epoko! Stranga
generacio! Oni faras ion ajn nia-epoke!

"Vi parolas, parolas, paroladas, kaj dume tiu kompatinda knabino


kuĉas en koridoro, kaj neniu zorgas pri ŝi!"

"Nu, nu. Ne maltrankviliĝu, juna viro, ne havu zorgojn. Ni tuj rapidos


tien, kaj mi tuj prizorgos ŝin."

Kaj ili kune rapidas al la loko, kie Tom lasis sian amikon kun Gerda.
Sed subite Tom haltas.

Gerda Malaperis - ĉapitro 9 - (daŭrigo)

"Kio okazas? Kial vi ekhaltis?" demandas la flegistino.

"ŝi estis ĉi tie, kaj ne plu estas, sed..."

"Sed estas iu alia, kaj li estas senkonscia, ĉajnas al mi. ĉu vi konas


lin?"

"Jes, estas mia amiko Bob. Kio okazas al li?"

La flegistino iras al Bob, kiu fal-sidas ĉe la koridora muro. ŝi tuĉas lian


kapon.

"Batita! Oni batis la kapon al li!"

"Diable! Bob, Bob! Respondu! ĉu vi aŭdas min? Diru! Mi petas. Kio


okazis?"

Sed Bob ne respondas, kaj Tom iĝas pli kaj pli maltrankvila.

145
Exercícios 11

Dialogo sur la strato (Fernando de Diego)

- Bonan tagon, sinjoro Mur.

- Bonan tagon, knabo. Kiu vi estas?

- Mi estas amiko de via filo Oskar. Mia nomo estas Karlo. ĉu li estas
hejme?

- Jes, li estas hejme. Sed kial vi ne telefonis al li?

- Mi faris tion fojon post fojo, sed mi ne povis kontakti lin. Via telefono
estas okupata la tutan tempon.

- ĉu vere? Certe tio estas kulpo de Klara. Kiel vi probable scias ŝi estas
mia unua filino. ŝi parolas ofte kaj longe kun sia fianĉo per la telefono.
Vere ŝi akaparas al si tiun parolilon. Sed kion vi volas de Oskar?

- Nur demandi, ĉu li povos akompani min en la vespero al la linejo


"Olimpo", kie oni prezentas tre interesan filmon.

- Nu, mi konsilas al vi, ke vi iru viziti lin, se vi havas tempon. Nia


hejmo estas tre proksima de ĉi tie, vi scias, kaj li rekte donos
respondon al via propono.

- Dankon, sinjoro Mur. Kaj pardonu min, se mi vin tro ĝenis, haltigante
vin sur la strato.

- Estas nenio pardoninda, knabo. Cetere mi ĝojas persone koni vin.


Oskar ne malofte parolas pri vi, kaj tial mi scias, ke vi estas bona
knabo.

- Dankon denove, sinjoro Mur. ĝis revido.

- ĝis revido, Karlo.

Respondu:

Kie Karlo trovis s-ron Mur? Kion li demandis lin?

146
>Surstrate. Li demandis, ĉu Oskar estas hejme.

Kies filo estas Oskar?

>Oskar estas la filo de S-ro Mur.

Kiomofte Karlo telefonis al Oskar? Kio okazas?

>Diversfoje, sed ĉiam estas okupata. Lia fratino longe telefonas.

Kion Karlo intencas fari?

>Li volas inviti Oskar por akompani lin al kinejo vespere.

Traduku Esperanten...

ter urgência coisa estranha visivelmente desmair digna de dó

urĝi stranga afero videble sveni kompatinda

parar tomar conta inconsciente possivelmente para lá

halti prizorgi senkonscia eble tien

em casa para dentro de casa durante todo tempo

hejme hejmen la tutan tempon(dum la tuta tempo)

açambarcar cinema proposta perdoável por várias vezes

akapari kinejo propono pardoninda fojon post fojo

infrequente amolar (chatear) alegrar. até logo! noivo

malofte ĝeni ĝoji ĝis revido fianĉo

de nada Como está você? Bem, obrigado Perdoe-me

ne dankinde Kiel vi fartas? Bone, dankon Pardonu min

Desejo sucesso a você O mesmo a você A sua saúde

Mi deziras al vi sukceson Same al vi Je via sano

Saudações a sua família Com prazer; com muito prazer.

147
Salutojn al via familio. Plezure;kun plezuro;volonte; tre volonte

Feliz aniversário! Feliz natal! Feliz ano novo!

Feliĉan dat-revenon! Feliĉan Kristnaskon! Feliĉan Novjaron

Estou a sua disposição Desejaria dizer a você que...

Mi estas je via dispono Mi dezirus paroli al vi, ke...

almenaŭ,ankoraŭ,anstataŭ,baldaŭ,ju..des,eĉ,ĵus,malgraŭ,nun,
nur

_______ vidu; Li faris tion ______ malpermeso; ĝis _______;

Almenaŭ malgraŭ baldaŭ

___ pli mi pensas, ___ malpli mi volas; Mi havas ___ du filoj;

Ju des nur

___ estas la deka; Li ___ eliris; Uzu citronon ________ vinagro;

Nun ĵus anstataŭ

Li _______ spiras; __ sur la suno troviĝas makuloj;

ankoraŭ eĉ

Li ______ scios; Li faris tion ______ malpermeso; Kion fari ___?

baldaŭ malgraŭ nun

Li ___ dormas; __ pli mi ludas, ___ pli forta mi fariĝas.

nun Ju des

___ vi, mia filo, pensas pri mi; Li venis ĉi tie ________ mi.

Nur anstataŭ

Li __ ne pensis, kiam li ekparolis. Tio ne estas problemo ___de


li

eĉ nur

148
Daŭre kompletigu ... ( per, kun, plu, por, post, pri, pro, tuj)

La instruisto skribis ___kreto sur la nigra tabulo___ la


lernantoj.

per por

Mi promenas ___ mia patrino ___ la aŭtomobilo.

kun mia

Li agis ___ pura venĝemo. Ne parolu ___! Li invitis ŝin ___danci.

pro plu por

___ kio vi parolas? Tiu estis granda perdo ___ li, ĉu ne?

Pri por

____ la festo, li devis resti ___ pli ol du tagoj.

Post por

Mi iras ___ kiam la situacio permesos,___ ne prokrasti la


kunvenon.

tuj por

Mi faris tion ___ miaj propraj manoj nur ___ vi.

per por

Mi ĵus alvenis, ___ ____ lia foriro. Li instruas ___ matematiko.

tuj post pri

Traduku Esperanten...

Ainda durante longo tempo,os jovens passearam dois a dois


por aqui.

Ankoraŭ dum longa tempo, la gejunuloj promenos duope ĉi tie.

149
Não é isso! Você compreendeu mal e ela nunca compreenderá
isso.

Ne estas tio! vi miskomprenis kaj ŝi neniam komprenos tion.

No ano passado (último), ainda não aprendia o Esperanto.

La lastan jaron, mi ankoraŭ ne lernis Esperanton.

Elas sempre gostam de se ver no espelho. Eles não se


respeitam.

Ili ĉiam ĉatas vidi sin en la spegulo. Ili ne respektas sin.

Alfinete é aquilo, que está na caixa.

Pinglo estas tio, kio estas en la skatolo.

Eis a casa em que nasci. Não direi o motivo por que não
quero.

Jen la domo,kie mi naskiĝis.Mi ne diros la motivon,kial mi ne volas

Da maneira como preferir. Ele é o menino, cujo pai morreu.

Laŭ la maniero,kiel vi preferos.Li estas la knabo,kies patro mortis

Essa é a quantidade que beberei. Diga-me por que preferiu


isso?

Tiom estas la kvanto,kiom mi trinkos.Diru min,kial vi preferis tion?

Gerda Malaperis - ĉapitro 10 - (Claude Piron)

Fakte, Tom ne estas ema fidi la fleggistinon. Kial? ĉu vi scias,kara


amiko, vi kiu sekvas ĉi tiun aventuron ekde la unua vorto?

ĉu vi scias, kial Tom ne emas fidi la flegistinon?

Ne. Certe vi ne scias. Ankaŭ mi ne scias. Sed fakto restas fakto, eĉ se


ni ne komprenas ĝin. Kaj la fakto estas, ke Tom ne emas ŝin kredi.

Tom estas agema knabo, eĉ iom aventurema, kaj eble tiu tro
parolema flegistino ne ĉajnas al li kredinda. Eble li opinias, ke tiu
flegistino tro emas paroli, kaj do ne estas fidinda. Aŭ ĉu temas pri io
alia?

150
Tom ege ĉatas sian amikon Bob. Li ĉategas lin. Li lin amas, fakte. Bob
kaj li amikiĝis antaŭlonge en la urbego, kie ili vivis tiutempe - ili
dumtempe eĉ iradis al sama lernejo - sed poste Tom devis iri al
malsama urbo, kaj ili ne plu vidis sin reciproke. Kiam antaŭ kelkaj
tagoj, ili retrovis unu la alian en la sama universitato, ambaŭ ege
dankis la destinon.

Ili treege ĉatas la tiean bonegan vivon. Ili ĉategas ĝin. Ambaŭ estas
agemaj, laboremaj knaboj, kun speciala ĉato al la iom timemaj
studentinoj. Eble ĉar timema junulino estas malpli timinda ol ino
neniam ema timi, ol sen-tim-ulino. ĉu vi komprenas?

Sed nun Tom malĉatas la aventuron. Li sin demandas, kial li sentas


tiun flegistinon nefidinda. Li preferus silenteman, grav-aspektan
sinjorinon. Tiu ĉi ne aspektas tre zorgeme, kaj li ne trovas ŝin
stentema pri liaj demandoj. Verdire, li opinias ŝin

ema fuĉi sian laboron. Li timas, ke ŝi ofte agas fuĉe. Fuĉemaj homoj
ekzistas en la mondo. Kial tiu tro parolema flegistino ne estus unu el
ili? ĉu li mis paĉis, kiam li turnis sin al ŝi? Sed al kiu alia li povus sin
turni? ŝi estis la sola flegistino, kiu

troviĝis en la universitato. Aŭ ĉu li mispensas?

Kaj nun li sentas sin ema zorgi pri Linda. ĉu tiu belega knabino ne
troviĝas en danĝero? Li amas ŝin, li eĉ amegas ŝin, pli kaj pli, kaj la
ideo, ke danĝeraj homoj povus fari ion al ŝi, apenaŭ estas travidebla.
La vivo ne estas facila, kaj ĉajnas nun, ke la tuta afero iĝas pli kaj pli
malĉatinda.

Aĉetu la libron "Gerda Malaperis" por ke vi

daŭrigu la legadon de tia interesa historieto.

Petu ankaŭ la Vorliston de Gerda Malaperis.

Vi povas aĉeti ĝin el Brazila Esperanto-Ligo aŭ

rekte el la eldonisto: Gersi Alfredo Bays

FONTO

Caixa Postal 49

89800 - Chapecó - SC

151
Vortoj kaj Demandoj...

enfermeira tender confiável cidade gostar muito até mesmo

flegistino emi fidinda urbego ĉategi eĉ

nunca cheio de ações há muito tempo medroso com aspecto


pesado

neniam agema antaŭlonge timema gravaspekta

com ar de preocupação muitissímo quem faz trapalhadas


desgostar

zorgeme treege fuĉema malĉati

ĉu la flegistino estas fidinda persono laŭ Tom?

Ne, ŝi estas netute fidinda.

Kial li tiel pensas?

Oni ne propre scias, eble ĉar li ne ĉatas ŝin.

Kia ŝi estas, ke li ĉatas ŝin?

Eble pro la fakto, ke ŝi estas tro parolema.

Kiun Tom ĉategas?

Lian amikon Bob, ĉar ili amikiĝis antaŭlonge

Kion ili faris kune?

Ili studis en la sama lernejo kiam ili loĝis en la urbego.

Exercícios 12

Kompletigu...

152
açucareiro> suker__o; castiçal> kand___o; pereira> pir__o;

uj ing uj

piteira> cigared___o; ex-ministro> ___ministro; Papai> pa__o

ing eks ĉj

cunhado> __frato; mamãe> pa__o; genro> __filo;

bo nj bo

esposa> edz__o; potro> ĉeval__o; égua> ĉeval__o;

in id in

pais> __patroj; marido e mulher> __edzoj; nora> __fil__o;

ge ge bo in

alcatéia> lup__o; grão de areia> sabl__o; escada> ĉtup__o;

ar er ar

trem de ferro> vagon__o; floco de neve> neĝ__o;


humanidade>hom__o.

ar er ar

bisneta>___nep__o; o rico> la riĉ__o; os jovens la __jun__oj;

pra in ul ge ul

a altura> la alt__o; maestro> orkestr____o;


Calavinismo>Kalvin___o

ec estr ism

Kompletigu...

Ki_ estas tulipo? Floro. Ki_ estas la rozo? Sur la tablo.

oe

153
ĉu estas i_ en la glaso? Ne; estas neni_. ĉu ti_ estas lupo?

ooo

La mono estas neni_ sur la tablo. ĉu ĝi estas i_ en la ĉambro?

ee

Ki___? Lilia kaj Alico. Ki_? ruĝa. Ti__ estas Paŭlo kaj Marko.

uj a uj

ĉu estas i_ krajono sur la tablo? Neni_; nek ruĝa, nek nigra.

aa

Ki__ ? de Georgo. Ki__ kantas la koko? bele. Ki__ da sukero?


Neni__

es el om om

Ki__? en 1992. ŝi estas ____ bela, ____ ŝia fratino. Parolu i__.

am tiel kiel on

Ki__ vi ne venis? ĉar mi estis malsana; Mi parolis al ŝi__;

al uj

Esperanto estas neni__ propaĵo, kaj ĝi estas ŝi__.

es es

Kompletigu...

o santo> sankt__o; pobre>___riĉa; capitão do navio>ĉip____o;

ul mal estr

a frigidez> glaci__o; sorvete> glaci__o; a elevação> alt__o;

ec aĵ aĵ

portão>pord__o; morno>varm__a; a doçura>dolĉ__o; o


doce>dolĉ__o

154
eg et ec aĵ

subterrâneo> ___tera; terreno> ___tera; extralegal>_____leĝa;

sub sur ekster

interior> __landa; inscrição> __skribo; assinatura> ___skribo;

en en sub

enorme>
grand__a;metrópole>urb__o;bonitinho>bel__a;piscina>naĝ__o.

eg eg et ej

cozinha>kuir__o; remédio>kurac__o; asa>flug__o; faca>


tranĉ__o;

ej il il il

coroação>kron__o;rever>__vidi;restituir>__doni;estacionar>ha
lt__i.

ad re re ad

2/3> du tri__oj;o triplo>la tri___o;o trio>la tri__o;a três>__ tri

on obl op po

Kompletigu per eblaj nevariaj vortoj ...

Pomo estas ___ frukto ___ objeto,___ frukto.Piro estas _____


frukto

nek nek sed ankaŭ

__ kato estas frukto? __. Mi venas __ Oslo ___ iras __ Parizo.

ĉu Ne el kaj al

Nuboj _____ la maro. Haroj ___ la kapo.La mebloj estas __ la


ĉambro

super sur en

Domo ______ la urbo. La teatro estas ____ la domo de Karlo.

155
ekster apud

Petro estas __ la fenestro.De A ___ B.Distanco _____ Parizo


___Romo

ĉe ĝis inter kaj

La vojo ______ la urbdomo kaj ___ la ponto.Flugo _____ la


Atlantiko

preter tra trans

___ bela floro.__ signalo de Ivano.Plumo __ oro.Kuracilo ___


gripo.

Jen ĉe el por

La birdoj flugas ___ de la vintro. Ili sidas unu _______ la alia.

for kontraŭ

Karlo kuras ______ la placo. La amikoj, ____ Ivano, dancas.

ĉirkaŭ krom

Kompletigu...

Locutor>parol___o; orador>parol___o; falador>parol__a;


entrar>__iri

ist ant em en

a vencer>pag___a; viajador>vojaĝ__a; potável>trink___a;sair>


__iri

end em ebl el

admirável>admir___a;
invencível>__venk___a;maravilhoso>mir___a;

ind ne ebl ind

trazer>__porti; desprezar>______vidi;
extrair>__tiri;fugir>___kuri

al preter el for

156
demontar> ___konstrui; ignorar> __scii; incolor> ___kolora;

mal ne sen

desencaminhar> ___gvidi; desaparecer>___aperi; escorregar>


__fali;

mis mal ek

pronunciar errado> ___prononci;pródigo>


___avara;perseguir>____iri

mis mal post

acompanhar>___iri; calcular
errado>___kalkuli;percorrer>___iri;

laŭ mis tra

amolar>akr__i; encarcerar>karcer__i; obrigar>


dev__i;nascer>nask__i

ig ig ig iĝ

Kompletigu per eblaj nevariaj vortoj...

Nova robo ___ Heleno. Pagu ___ brazila mono. Promeni ___
amikoj.

por per kun

Rifuzi ___ egoismo. Vojaĝi ___ per aviadilo.Artikolo ___ politiko.

pro nur pri

Li estas ___ riĉa, ___ avara.Kapti __ la kornoj. Nombri ___ dek.

tro sed ĉe ĝis

En la kruĉo restas _______ 2 tasoj __ kafo. Kulero __ deserto.

almenaŭ da de

Kulero __ kuracilo. kulero __ arĝento. Du ____ du estas kvar.

da el plus

157
______ dek miljonoj __ enloĝantoj. Pagi __ 10 frankoj al ĉiu.

ĉirkaŭ da po

__ vi ___ legis? _______ ne. ______ pluvos. ŝi ___ alvenis.

ĉu jam Ankoraŭ Baldaŭ ĵus

Li komencis _____ 2 tagoj kaj finos ____ 1 semajno.

antaŭ post

__ kiam vi atendas? __ la 1a ___ la 5a, ___ 4 horoj.Mi ne ___ volas

De de ĝis dum plu

Kompletigu...

possibilitar>ebl__i; enfurecer-se>furioz__i; inflamar-


se>flam__i;

ig iĝ iĝ

colaborar>___labori; vira-lata>hund__o; aguar>akv__i;à


mão>__mane;

kun aĉ um ĉe

salto de sapato>kalkan__o; casebre>dom__o; picar> ___ĉiri;

um aĉ dis

abraçar>______braki; contra-mão> ______direkta;


esquerdo>___dekstra

ĉirkaŭ kontraŭ mal

a maioria>la ___multo; cognome>____nomo; recém-


nascido>___naskito;

pli krom ĵus

dominar> _____regi; tempo presente>___tempa; noturno>


___nokta.

super nun dum

158
mau>___bon_; mal>___bon_; semi-
circular>du__ronda;voltar>__veni.

mal a mal e on re

antepor>_____meti; justapor> ____meti; tirar,depor> __meti;

antaŭ apud de

introduzir>__meti; por fora> ___meti; interpor> _____meti;

en for inter

Kompletigu per nevariaj vortoj...

Mi ne scias, __ ŝi volas. Mi demandos __ ŝi. Vi __ vizitis ŝin.

ĉu al eĉ

Respekto __ la tradicio. La kanario malaperis __ la kaĝo. Petro

al el

opinias, __ ĝin manĝis la kato. Petro mortis __ tifo. Lia morto

ke de

estas priparolata __ ĉiuj. Li __ ne ĝisvivis la junecon.

de eĉ

____ da homoj, ____ da gustoj. ŝi ______ scias legi.

Tiom kiom apenaŭ

Maria parolas ______ papago. _______ pluvas, mi foriros.

kvazaŭ Kvankam

Li multe laboras, _____ ne gajnas sufiĉe.

tamen

______ lia malafableco, mi invitis lin.

Malgraŭ

159
_______ vi estas forta, mi punos vin.

Kvankam

Traduku al Esperanto...

Sentada à janela, ela tocava violão.

Sidante, ĉe la fenestro, ŝi ludis gitaron.

Voltando à minha casa, ainda poderei dormir algumas horas.

Reveninte al la domo, mi ankoraŭ povos dormi kelkajn horojn.

Estando para morrer, ele quiz fazer seu testamento.

Mortonte, li faris sian testamenton.

No jantar comeremos o peixe apanhado por Carlos.

Je la vespermanĝo, ni manĝos la fiĉon, kapitan de Karlo.

Compraria essa casa se tivesse dinheiro.

Mi aĉetus tiun domon, se mi havus monon.

Por que não vai conosco? Porque não posso.

Kial vi ne iras kun ni? ĉar mi ne povas.

Por tudo, a água é preferível a todas as bebidas.

ĉial, akvo estas preferinda al ĉiuj trinkaĵoj.

Se eu soubesse que era você, responderia logo.

Se mi scius, ke estas vi, mi tuj respondus.

Alveninte al la fino...

Dankon al vi, kiu studis ĝis tiu punkto. Mi sincere

160
volus, ke vi daŭrigu vian lernandon de la internacia

lingvo.

Ne forgesu, ke vi devas ĉiam kaj ĉiam perfektigi vian

lingvan elparolon kaj ankaŭ vian vortaron. Malgraŭ la

fakto, ke Esperanto estas tre simpla lingvo, tamen ĝi

estas lingvo. Do, ne pretervidu, ke lingvo parolata

estas lingvo sciata.

Mi estas je via dispono por eventuala prononca alĝustiĝo

aŭ eĉ por interparolado en rekontiĝoj aŭ ĉe

esperantista kongreso aŭ klubo. Nepre telefonu al mi.

Samideane via

(retadreso: esperanto@monda.org)

79

Curso de Esperanto
161
ALLS

http://paginas.terra.com.br/arte/alls/index.htm
E-mail: anlulo@terra.com.br

Alfabeto

O alfabeto do Esperanto consta, portanto, de 28 letras. As vogais são chamadas


conforme os seus sons já estudados, ou seja, A, E, I, O, U. As consoantes, quando
queremos dizer-lhes os nomes, recebem a terminação O dos substantivos. Eis como se
pronuncia o alfabeto:

Letra Pronúncia Letra Pronúncia Letra Pronúncia Letra Pronúncia

162
Aa /a/ Gg /go/ Kk /ko/ Ss /so/
Bb /bo/ ĝĝ /djo/ Ll /lo/ ĉĉ /cho/
Cc /tso/ Hh /ho/ Mm /mo/ Tt /to/
ĉĉ /tcho/ Ĥĥ /rro/ Nn /no/ Uu /u/
Dd /do/ Ii /i/ Oo /o/ Ŭŭ /uô/
Ee /e/ Jj /iô/ Pp /po/ Vv /vo/
Ff /fo/ Ĵĵ /jo/ Rr /ro/ Zz /zo/

Conforme vemos, não há em Esperanto as letras:

Letra Pronúncia Letra Pronúncia

Qq /kvô/ Ww /duobla vo/


Xx /ikso/ Yy /ipsilono/

Sílaba tônica

É a sílaba que se pronuncia com mais força do que as outras da mesma palavra. Em
português essa sílaba chama-se tônica e o acento que recai sobre ela chama-se acento
tônico.
Em nossa língua pode ser tônica a última sílaba de uma palavra, como por exemplo:
café, dormi, sapé. Pode ser forte a penúltima sílaba, como por exemplo: minuto, fácil,
aberto, e pode ainda ser forte a antepenúltima sílaba, como por exemplo: mármore,
sílaba, sólido.
Em Esperanto a sílaba tônica (a mais forte) recai sempre na penúltima sílaba de
qualquer palavra com mais de uma sílaba.
Exemplos:
amiko - amigo
litero - letra
numero - número
unua - primeiro, primeira
matematiko - matemática

Escrita e pronúncia regulares

Em Esperanto, cada letra tem sempre apenas e tão somente um único som, e a cada som
corresponde uma única letra. Isso significa dizer , exemplificando, que o S em
Esperanto tem sempre apenas o seu som próprio de S, que corresponde ao SS ou Ç do
português, e nunca o som de Z, mesmo entre vogais.
Exemplos:

163
sesa - sexto
pasio - paixão
ruso - russo

Vogais

A:
Pronuncia-se sempre aberto, como em gato, e nunca anasalado ou fechado, como em:
cano, romã, cama, dama.
Exemplos:
labori - trabalhar
mano - mão
tago - dia
lago - lago

E:
Pronuncia-se nem muito aberto, como em festa e nem muito fechado, como em espelho.
Exemplos:
esti - ser, estar
ebena - plano, plana
ebla - possível
martelo - martelo
promesi - prometer

I:
Pronuncia-se normalmente como o I de livro, dividir, espinho.
Exemplos:
ili - eles, elas
iluzio - ilusão
meriti - merecer
vi - você, vocês
iri - ir

O:
Pronuncia-se nem muito aberto, como em bola e nem muito fechado, como em ovo.
Exemplos:
volo - vontade
koro - coração
urbo - cidade
monato - mês
nenio - nada

U:
Pronuncia-se normalmente como o U de tutu, fugir, começou.
Exemplos:
neniu - ninguém
unu - um, uma

164
kiu - quem
du - dois

Observação: indicamos acima os sons médios para as vogais E e O, segundo as


recomendações do próprio Zamenhof. Não se admire , porém, o estudante de ouvir
essas vogais um tanto fechadas, muito comum entre os esperantistas brasileiros, e um
tanto mais abertas, muito comum entre os esperantistas europeus, o que de modo algum
atrapalha a compreensão da língua internacional.

Observação: chamamos ainda a atenção para a pronúncia do E e do O finais de uma


palavra. Em alguns sotaques brasileiros, essas letras se transformam, respectivamente
em I e U, nas sílabas átonas (sílabas fracas).
Exemplos:
tapete - /tapeti/
cabide - /cabidi/
ovo - /ovu/
quadro - /quadru/
vidro - /vidru/
Em Esperanto essas letras devem ser pronunciadas claramente, com o seu som de
origem, para não sermos mal compreendidos.

Exemplos: parolo significa palavra, enquanto que parolu é o imperativo do verbo falar,
significando fale; nenio significa nada, e neniu significa ninguém; parole significa
oralmente e paroli significa falar.

Consoantes

Q - W - X - Y - Ç: não constam do alfabeto do Esperanto.

B - F - P - V - Z: pronunciam-se exatamente como em Português.

D:
Pronuncia-se normalmente como em Português, apenas tomando-se o cuidado para não
se pronunciá-lo com chiado tipo "dch" quando na sílaba "di", conforme podemos
verificar nos exemplos portugueses a seguir: dia e não dchia, podia e não podchia,
ditado e não dchitado.
Exemplos:
diri - dizer
atendi - esperar
diveni - adivinhar
ludi - brincar
dividi - dividir

K:
Tem a pronúncia do C ou QU portugueses.
Exemplos:
koro - coração
kato - gato

165
ke - que
akiri - adquirir

L:
Pronuncia-se normalmente como em português, tomando-se o cuidado para não
modificá-lo em U, como é de costume na pronúncia brasileira, tais como: papel e não
/papéu/; hotel e não /hotéu/, alto e não /autu/.O L deve ser pronunciado à semelhanças
dos brasileiros do sul do país, como os gaúchos, catarinenses e paranaenses o fazem.
Exemplos:
lasi - deixar
alveni - chegar
klubo - clube
al - para
el - de

M e N:
Os povos de língua portuguesa encontram alguma dificuldade ao pronunciar estas duas
letras, pois as vogais que antecedem o M e o N numa palavra não devem ser nasais
como em Português, onde se diz, por exemplo: amo, cama, ano, pano, cano. Para
pronunciar-se os grupos com M (am, em, im, om, um) emite-se a vogal pura (a, e, i, o,
u) e depois fecha-se repentinamente a boca, apertando os lábios para fazer sentir o M.
Exemplos:
kampo - campo
imposto - imposto
tempo - tempo
kiom - quanto
dum - durante
amo - amor.
Para pronunciar-se os grupos com N (an, en, in, on, un), emite-se a vogal pura (a, e, i, o,
u) e leva-se em seguida a ponta da língua para o céu da boca.
Exemplos:
kanto - canto
vento - vento
en - em
fonto - fonte
lundo - segunda-feira
kun - com
Observação: não acrescentar um I depois do M ou do N, dizendo erradamente, por
exemplo: /ka-mmi-po/, /du-mmi/, /te-mmi-po/.

R:
Deve ter a pronuncia rolada, ou seja, um pouco mais forte que o R português, e não tão
forte quanto os dois R. Em outras palavras, deve ter uma pronúncia média entre o R
caipira e o R carioca.
Exemplos:
Brazilo - Brasil
espero - esperança
rozo - rosa
preni - pegar
terura - terrível

166
T:
Pronuncia-se normalmente como em português, tomando-se o cuidado para não
pronunciá-lo com chiado tipo tch, como acontece na sílaba ti em alguns sotaques
brasileiros. Assim digamos: tio e não /tchio/, ativo e não /atchivo/, prometi e não
/prometchi/. A letra T deve, portanto, apresentar a pronúncia à moda dos paulistas da
capital.
Exemplos:
tio - isso, aquilo
saluti - saudar
utila - útil
atenti - prestar atenção
tiu - esse, aquele

Consoantes com circunflexo

Em Esperanto existem cinco letras com “chapéu” e uma com braquia, que não oferecem
maiores dificuldades, servindo, de um modo geral, para evitar o uso de consoantes
juntas (nh, dj, lh, etc.). O acento circunflexo indica que a letra apresenta uma segunda
pronúncia.

C:
Pronuncia-se TS, como na palavra “etcétera”, e nunca como em “casa, cama, comida”.
Seu som é sempre TS.
Exemplos:
cerbo - cérebro /tser-bo/
cindro - cinza /tsin-dro/
laca - cansado /la-tsa/
paco - paz /pa-tso/
celo - objetivo /tse-lo/
cetera - outro, restante /tse-te-ra/
oficiala - oficial /o-fi-tsi-a-la/
palaco - palácio /pa-la-tso/.

ĉ:
Pronuncia-se TCH, como em “tcheco, atchim”.
Exemplos:
ĉapelo - chapéu /tcha-pe-lo/
ĉielo - céu) /tchi-e-lo/
voĉo -= voz /vo-tcho/
ĉio - tudo /tchi-o/
ĉe - junto de /tche/
ĉapitro - capítulo /tcha-pi-tro/
dolĉa - doce /dol-tcha/
kondiĉo - condição /con-di-tcho/
ĉambro - quarto /tcham-bro/
dimanĉo - domingo /di-man-tcho/
sufiĉa - suficiente /su-fi-tcha/
plaĉi - agradar /pla-tchi/.

167
G:
Soa como em “gato, guerra, guitarra, goiaba, guloso”. Portanto, seu som é sempre duro
e nunca tem o som de jota.
Exemplos:
pagi - pagar /pa-gui/
legi - ler /le-gui/
genio - gênio /ge-ni-o/
generalo - general /ge-ne-ra-lo/
germano - alemão /ger-ma-no/
atingi - atingir /a-tin-gui/
inteligenta - inteligente /in-te-li-gen-ta/
imagi - imaginar /i-ma-gi/
forgesi - esquecer /for-ge-si/.

ĝ:
Pronuncia-se DJ, como em “adjetivo, adjunto”.
Exemplos:
ĝentila - gentil /djen-ti-la/
ĝenerala - geral /dje-ne-ra-la/
ĝardeno - jardim /djar-de-no/
aĝo - idade /a-djo/
danĝero - perigo /dan-dje-ro/
kuraĝa - corajoso, corajosa /ku-ra-dja/
manĝi - comer /man-dji/
ruĝa - vermelho /ru-dja/
ĝis - até /djis/
ĝusta - justo, justa /djus-ta/
plaĝo - praia /pla-djo)
sonĝo - sonho /son-djo/.

H:
É sempre aspirado, como em alemão e inglês; é um som semelhante ao que se produz
quando sopramos nas mãos para aquecê-las.
Exemplos:
horo - hora /ho-ro/
haro - cabelo /haro/
historio - história /his-to-ri-o/
helpi - ajudar /hel-pi/
havi - ter /ha-vi/
homo - homem /ho-mo/
Helena - Helena /He-le-na/.

Ĥ:
É fortemente aspirado, ou melhor dito, é gutural, como o R carioca. Soa no fundo da
garganta. Seu som é semelhante ao da palavra portuguesa “raro”. É uma letra muito
pouco usada em Esperanto, e com a evolução natural da língua, tende a desaparecer.
Exemplos:
ĥoro - coro /rro-ro/
eĥo - eco /e-rro/
ĥemio - química /rre-mi-o/.

168
J:
É uma semivogal usada para formar os ditongos e o plural das palavras; o seu som
corresponde à um I breve, nunca sendo tônico.
Exemplos:

aj pronuncia-se /ái/, como na palavra pai


ej pronuncia-se /êi/, como na palavra sei
oj pronuncia-se /ôi/, como na palavra boi
uj pronuncia-se /úi/, como na palavra fui
ja pronuncia-se /iá/, como na palavra Iaía
je pronuncia-se /iê/, como na palavra iêiêiê
jo pronuncia-se /iô/, como na palavra ioiô
ju pronuncia-se /iú/, como na palavra you (inglês)

Exemplos:
kaj - e /cái/
plej - o mais /plêi/
tuj - logo, imediatamente /túi/
fajro - fogo /fái-ro/
vejno - veia /vêi-no/
jaro - ano /iá-ro/
patroj - pais /pá-troi/
sinjoro - senhor /sin-iô-ro/
juna - jovem - /iú-na/
ĝojo - alegria /djô-iô/
Majo - Maio /Má-io/
Julio - Julho /Iú-li-o/
jaroj - anos /iá-roi/
semajnoj - semanas /se-mai-noi/
pordoj - portas /por-doi/

Compare as seguintes palavras:


fojo - vez /foi-o/ e foiro - feira /fo-i-ro/
jam - já /iâm/ e iam - em algum tempo, outrora /í-am/
ja - com efeito, na verdade /iá/ e ia - algum, alguma /í-a/.

Ĵ:
Corresponde ao nosso J, apresentando o mesmo som deste.
Exemplos:
aĵo - coisa /a-jo/
ĵeti - jogar /je-ti/
ĵuri - júri /jú-ri/
ĵurnalo - jornal /jur-na-lo/.
Observação: cuidado para não confundi-lo com o ĝ que tem som de DJ. O ĝ tem som
de jota puro.

S:
Nunca vale Z ou X, e sempre se pronuncia S como Ç ou SS, bem sibilante.
Exemplos:

169
ruso - russo /rú-ço/
estas - é, está /ess-tas/
mensogi - mentir /men-ço-gui/
sabato -sábado /ça-ba-to/
senco - senso /ssen-tso/
broso -escova /bro-sso/
mesaĵo -mensagem /me-ça-jo/
saluti - saudar /ça-lu-ti/.

ĉ:
Soa como o CH português de chuva, achar, chinelo, ou como o X de xarope e xadrez.
Exemplos:
ĉafo - carneiro /cha-fo/
fiĉo - peixe /fi-cho/
ŝi - ela /xi/
ĉipo - navio /chi-po/
ĉajni - parecer /chái-ni/
ĉati - apreciar /chá-ti/
ĉtato - estado /schtá-to/
kaĉi - esconder /cá-chi/
ĉtupo - degrau /schtú-po/.

Ŭ:
À semelhança do J em Esperanto, o Ŭ é também uma semivogal usada para formar
ditongos (au, eu, iu, ou, ua, ue, ui, uo) O seu som é o de um U breve, rápido, nunca
sendo acentuado. Sua pronúncia assemelha-se à das palavras portuguesas “eu, roupa,
reumatismo, Paulo, mau”.
Exemplos:
ankaŭ - também /an-cáu/
hodiaŭ - hoje /ho-di-au/
Eŭropo - Europa /Eu-ro-po/
fraŭlo - irmão /fráu-lo/
laŭdi - louvar /láu-di/
aŭ - ou /áu/
leŭtenanto - tenente /leu-te-nan-to/
ankoraŭ - ainda /an-co-ráu/.

Apóstrofo

Permite-se, principalmente em poesia, omitir-se a terminação O dos substantivos,


substituindo-a, na escrita, por um apóstrofo (’).
Exemplos:
kor’- em vez de koro (coração)
sufer’- em vez de sufero (sofrimento)
labor’- em vez de laboro (trabalho)
poezi’- em vez de poezio (poesia)
Em tais casos, a sílaba forte passa a ser a última da palavra truncada.

170
Encontro de letras iguais ou de consoantes

Em Esperanto não há letras mudas. Todas as letras de uma palavra são pronunciadas.
Quando ocorrem letras dobradas ou se encontram consoantes, é necessário pronunciar-
se tais letras, distinguindo-se bem uma da outra. Faz-se uma pequena pausa na primeira,
de modo que se perceba ambas.
Exemplos:
praavo - bisavô /pra-a-vo/
ĉeesti - estar presente, comparecer /tche-es-ti/
mallumo - escuridão /mal-lu-mo/
littuko - lençol de cama /lit-tu-co/
malhela - escuro /mal-he-la/
skribi - escrever /sskri-bi/
ĉtono - pedra /schtô-no/
neebla - impossível /ne-e-bla/.

Palavras que terminam em consoantes

Algumas palavras em Esperanto terminam em consoantes, e como na língua


internacional não existem letras mudas, há que se fazer pronunciar a consoante final das
palavras, sem por outro lado acrescentar um i depois de tal consoante.
Exemplos:
sed - mas /sed/
apud - ao lado /a-pud/ - (não pronunciar /a-pudi/)
sub - em baixo /sub/ - (não pronunciar /su-bi/)
kvin - cinco /qvin/ - (não pronunciar /qui-vin/)
ok - oito /óc/ - (não pronunciar /ó-qui/.

Abreviações em esperanto:
As abreviações em Esperanto são feitas da seguinte maneira: toma-se a primeira letra da
palavra a ser abreviada, seguida de um hífen, mais sua parte final. Não se usa ponto
após as abreviações.

Exemplos:

S-ro = sinjoro (senhor)


S-ino = sinjorino (senhora)
S-ano = samideano (coidealista)
S-anino = samideanino (coidealista do sexo feminino)
E-to = Esperanto
F-ino = fraŭlino (senhorita)
D-ro = doktoro (doutor)
D-ino = doktorino (doutora)
P-ro = profesoro (professor)
P-ino = profesorino (professora)

171
S-ta = sankta (santo, santa)
n-ro = numero (número).

Outros tipos de abreviações usadas são as de palavras comuns.

Exemplos:

ktp = kaj tiel plu (etc.)


t.e. = tio estas (isso é)
k.a. = kaj aliaj (e outros)
k.s. = kaj similaj (e similares)
atm. = antaŭtagmeze (antes do meio dia = am)
ptm. = posttagmeze (depois do meio dia = pm)
Aŭg. = Aŭgusto
Dec.= Decembro
bv. = bonvolu (por favor, queira)
gld = guldeno (florim, moeda holandesa)
GMT = Grenviĉa Meza Tempo (Greenwich Mean Time ou atualmente UTC,Tempo
Universal Coordenado, que é o horário universal do meridiano de Greenwich, que passa
sobre Londres; diferença de 3 horas à menos para o Brasil, quando não há horário de
verão nem lá, nem cá)
pm. = poĉtmarko (selo postal)
pk. = poĉtkarto (cartão postal)
bd. = bildkarto (cartão com figuras)
P.S. = postskribo (depois da escrita)
rim. = rimarko (observação)
IRPK = Internacia Respondkupono (cartão resposta internacional – compra-se no
correio e serve como dinheiro internacional)
str. = strato (rua)
UK = Universala Kongreso (congresso universal)
z. de = zorge de (aos cuidados de)
UEA = Universala Esperanto-Asocio (Associação Universal de Esperanto)
BEL = Brazila Esperanto-Ligo (Liga Brasileira de Esperanto)
TEJO = Tutmonda Esperantista Junulara Organizo (Associação mundial dos jovens
esperantistas)
UN = Unuiĝintaj Nacioj (Nações Unidas)
UNESKO = nome esperantizado de UNESCO (órgão das Nações Unidas para
educação, ciência e cultura).

Numerais:

Números Cardinais

Números de 1 à 10:

1 - unu 2 - du 3 - tri 4 - kvar 5 - kvin


6 - ses 7 - sep 8 - ok 9 - naŭ 10 - dek

172
Números de 10 à 19:
Para formar os números de 10 à 19, basta juntar as unidades ao número 10:

11 - dek unu 12 - dek du 13 - dek tri 14 - dek kvar 15 - dek kvin


16 - dek ses 17 - dek sep 18 - dek ok 19 - dek naŭ.

Observação: pode ou não ser usado um hífen ligando as palavras dek e o número (unu,
du, etc). Ambas as formas são corretas.

Dezenas:
As dezenas formam-se por justaposição, funcionando como se as dezenas estivessem
sendo contadas:

20 - dudek 30 - tridek 40 - kvardek 50 - kvindek


60 - sesdek 70 - sepdek 80 - naŭdek.

Importante relembrar que o acento tônico, de acordo com a regra geral, recai na
penúltima sílaba. Imediatamente após as dezenas, coloca-se as unidades, como palavras
separadas:
36 - tridek ses
22 - dudek du
98 - naŭdek naŭ
78 - sepdek ok
43 - kvardek tri
86 - okdek kvin

Centenas:
As centenas formam-se da seguinte maneira:

100 - cent 200 - ducent 300 - tricent 400 - kvarcent 500 - kvincent
600 - sescent 700 - sepcent 800 - okcent 900 - naŭcent.

Milhares:
Os milhares formam-se da seguinte maneira:
1.000 - mil
2.000 - du mil
23.000 - dudek tri mil
54.500 - kvindek kvar mil kvincent
1946 - mil naŭcent kvardek ser
887 - mil okcent okdek sep.

Números Ordinais

Para formar os ordinais, basta acrescentar a terminação A dos adjetivos.

173
Exemplos:
unu + a = unua (primeiro, primeira) - kvar + a = kvara (quarto, quarta) - dek + a = deka
(décimo, décima).
Nos numerais compostos, isto é, acima de dez, só se coloca a terminação A no último
elemento, e os elementos são ligados por hífen.

Exemplos:
11ª - dek-unua
27ª - dudek-sepa
1946ª - mil-naŭcent-kvardek-sesa
179ª cent-sepdek-naŭa
1999 - mil-naŭcent-naŭdek-naŭa.

Acusativo: N

O indivíduo que exerce uma ação expressa pelo verbo, é o praticante ou sujeito da
oração; aquele sobre o qual diretamente incide a ação do sujeito, é o complemento
direto, também denominado objeto direto.

Aordem natural das palavras de uma oração é a direta, isto é: sujeito, verbo (também
chamado predicado) e o complemento. Assim, em: O pai chamou o filho, entende-se,
pela regra geral, que o sujeito, isto é, aquele que exerceu a ação de chamar, foi o pai, e o
complemento, isto é, aquele que recebeu a ação foi o filho. Para melhor identificação,
perguntamos: Quem chamou? - o pai chamou, logo o pai é o sujeito. O pai chamou
quem?” - o pai chamou o filho, que é, portanto, o complemento ou objeto direto.

Contudo, nem sempre se usa esta ordem direta, e então, só o sentido no contexto, pode
decidir qual é o sujeito e qual é o objeto ou complemento. Como nem todos os povos
usam em suas línguas esta ordem de colocação (sujeito, verbo, complemento), e
também para possibilitar uma eventual inversão dessa ordem (para efeito de ênfase,
principalmente), mas sem prejuízo da clareza de sentido, no Esperanto existem dois
casos gramaticais.
Os substantivos, adjetivos e pronomes, quando se apresentam na sua forma normal,
tanto no singular como no plural, como: patro - libroj - bela - utilaj - ŝi - amikoj - li -
etc., diz-se que estão no CASO NOMINATIVO. É neste caso que são sujeitos da
oração. O complemento direto, para se distinguir do sujeito, vai para o CASO
ACUSATIVO, indicado em Esperanto pela letra N, acrescentada ao nominativo, seja no
singular, seja no plural. Nos mesmos exemplos acima teremos: patron - librojn, belan -
utilajn - ŝin - amikojn - lin - etc.

Assim, no exemplo O Pai chamou o filho ficaria em Esperanto: La patro vokis la filon.
Um outro exemplo seria O pai comprou belos e úteis livros, que em Esperanto ficaria:
La patro aĉetis belajn kaj utilajn librojn.

Onde quer que se deva usar o CASO ACUSATIVO em Esperanto, este caso é sempre
assinalado pela letra N acrescentada ao nominativo.

174
Em pronomes oblíquos vemos o uso do acusativo nos pronomes pessoais. Mi, vi, li, ŝi,
ŝi, si, ni, vi, ili são pronomes pessoais no caso nominativo, e min, vin, lin, ŝin, ĝin, sin,
nin, vin, ilin são pronomes pessoais no caso acusativo.

Alguns exemplos:

Petro vidas Filipon. = Pedro vê Filipe.


Mi havas du katojn. = Tenho dois gatos.
ĉu vi vidas mian domon? = Você vê a mina casa?
Kion vi faras? = O que você faz? (está fazendo?)
Kiu vokis min? = Quem me chamou?
Kiun mi vokis? = A quem eu chamei?
La knabo vidas la hundon. = O menino vê o cachorro.
Kiun vi vidis hieraŭ? = Quem você viu ontem?
La sinjoro legas grandan libron. = O senhor lê um livro grande.
Mi vidas ŝin. = Eu a vejo.
Ni lernas Esperanton. = Nós aprendemos Esperanto.
Li legas bonajn libron. = Ele lê bons livros.
Li legas ilin. = Ele os lê.

Com a existência desses dois casos, podemos, sem receio de dúvida, usar a ordem direta
ou a inversa. No nossa frase, La patro vokis la filon e La filon vokis la patro dizem
ambas a mesma coisa, isto é, o pai chamou e o filho foi chamado. O acusativo filon é o
objeto direto, enquanto que o nominativo patro é o sujeito.

Outras inversões são possíveis, sempre se mantendo o mesmo sentido. Exemplos:

La patro vokis la filon.


La filon vokis la patro.
Vokis la patro la filon.
Vokis la filon la patro.
La patro la filon vokis.
La filon la patro vokis.

Todas elas dizem a mesma coisa: O pai chamou o filho.

As saudações correspondem a objetos diretos de um verbo subentendido. Exemplos:

Bonan tagon! = Havu / Mi deziras al vi) bonan tagon! (Tenha / desejo a você um bom
dia!)
Bonan vesperon! = Havu / Mi deziras al vi ) bonan vesperon! (Tenha / desejo à você
uma boa tarde / noite!)
Saluton! = Mi deziras al vi saluton! (Eu desejo a você saudações).
Dankon! = Mi deziras al vi dankon! (Eu desejo obrigado à você!)

Existem mais dois casos em que se aplicação a terminação acusativa N. São elas:

175
Acusativo de Substituição

Pode-se retirar uma preposição depois de um verbo e substituí-la pelo acusativo. Desse
modo, não se necessita procurar qual a preposição definida que um verbo exige.
Exemplos:

Obei al la patro = obei la patron (Obedecer ao pai.)


Mi restis dum du jaroj en Berlino = Mi restis du jarojn en Berlino (Permaneci dois anos
em Berlim).
Je la unua fojo mi legas tiun libron = La unuan fojon mi legas tiun libron (Pela primeira
vez leio este libro)
Zamenhof naskiĝis en la 15-a de Decembro = Zamenhof naskiĝis la 15-an de Decembro
(Zamenhof nasceu em 15 de Dezembro.)
Tio okazis je la 1-a de Aprilo = Tio okazis la unuan de Aprilo. (Isso aconteceu a 1º de
Abril.)
Je alia fojo mi estos pli saĝa. = Alian fojon mi estos pli saga. (Outra vez serei mais
sábio.)
San-Paŭlo, en la 25-a de Julio 1998. = San-Paŭlo, la 25-an de Julio de 1998. (São Paulo,
25 de Julho de 1998.)
Li pardonis al sia malamiko. = Li pardonis sian malamikon. (Ele perdoou seu inimigo.)
ŝi sopiris pri sia hejmo. =ŝi sopiris sian hejmon. (Ela tinha saudades de seu lar.)
Danke al Dio = Dank’ al Dio = Danke dion. (Graças a Deus).
Responde al via letero... = Responde vian leteron... (Em resposta à sua carta.)

Alguns verbos transitivos pedem ou aparecem com dois complementos: o direto


(acusativo – n) e o indireto (preposição). O acusativo de substituição nada mais é do que
a transformação de um verbo transitivo indireto (que exige preposição) em transitivo
indireto (que exige o n do acusativo).

Acusativo de Direção ou Movimento

Em Esperanto pode-se indicar direção ou movimento acrescentando a terminação N do


acusativo a um substantivo, adjetivo ou advérbio de lugar. Exemplos:
Kie vi estas? = Onde você está?
Kien vi iras? = Aonde você vai?
Iru tien! = Vá para lá!
Venu ĉi tien! = Venha para cá!
Mi estas hejme. = Estou em casa.
Mi iras hejmen = Vou para casa.
La birdo flugas en la domo = O pássaro voa dentro da casa (ele já está lá e lá dentro
voa)
La birdo flugas en la domon. = O pássaro voa para dentro da casa. (ele está fora da casa
e voa para dentro dela).
Mi iras en la ĉambro. = Eu ando no (dentro do) quarto.
Mi iras en la ĉambron. = Eu vou ao (para dentro do) quarto.
Li vojaĝas en Nederlando. = Ele viaja na (dentro da) Holanda.
Li vojaĝas en Nederlandon. = Ele viaja para a Holanda.

176
Observação: As preposições AL (a – para) e ĝIS (até), por sua própria natureza
indicativa de direção e movimento, regem sempre o nominativo.

Comparativo:

Tabela Explicativa

Absoluta Superlativo - Superlativo Absoluto


tre - muito
tre multe - muitíssimo

Egaleca Komparativo - Comparativo de Iigualdade


tiel ... kiel - tão ... quanto
Os comparativos se fazem entre dois indivíduos ou duas coisas

Malsupereca Komparativo -Comparativo de Iinferioridade


malpli ... ol - menos ... do que
Os comparativos se fazem entre dois indivíduos ou duas coisas

Malsupereca Superlativo - Superlativo de Iinferioridade


la malplej ... el - o, a, menos
Os superlativos se fazem entre mais de dois indivíduos ou coisas, onde entre um
conjunto de indivíduos, um se destaca mais ou menos.

Relativa Superlativo - Superlativo Relativo


tro - demais - demasiado
plej (sen la artikolo LA) - o máximo - o mais alto grau
malplej (sen la artikolo LA) - o mínimo - o menor grau

Supereca Komparativo - Comparativo de Superioridade


pli ... ol - mais ... do que
Os comparativos se fazem entre dois indivíduos ou duas coisas

Supereca Superlativo - Superlativo de Superioridade


la plej ... el - o, a, mais
Os superlativos se fazem entre mais de dois indivíduos ou coisas, onde entre um
conjunto de indivíduos, um se destaca mais ou menos.

Grau Normal

Em sua forma natural, o adjetivo está no grau normal. Exs: riĉa, bela, granda, forta, etc.

177
Grau Superlativo Absoluto

Se a qualidade ultrapassa a noção comum que dela se tem, diz-se que o adjetivo está no
superlativo absoluto. Essa intensidade se indica em Esperanto com o advérbio TRE
(muito).
Exemplos:
Li estas tre riĉa.
Ele é muito rico (ou) Ele é riquíssimo.
ŝi estas tre bela
Ela é belíssima (ou) Ela é belíssima.

Grau Comparativo de Igualdade

Usa-se a expressão TIEL...KIEL (tão...quanto) para comparar igualmente. Exemplos:


Esperanto estas tiel bela, kiel utila.
O Esperanto é tão belo quanto útil.
Nenio estas tiel valora, kiel la sano.
Nada é tão precioso quanto a saúde.

Grau Comparativo de Superioridade

Usa-se a expressão PLI...OL (mais...do que) para expressar comparação de


superioridade.
Exemplos:
Tiu vojaĝo estis pli enuiga, ol instrua.
Essa viagem foi mais aborrecida do que instrutiva.
Lakto estas pli nutra, ol vino.
O leite é mais nutritivo do que o vinho.

Grau Comparativo de Inferioridade

Usa-se a expressão MALPLI...OL (menos... do que) para expressar comparação de


inferioridade.
Exemplos:
Li estas malpli inteligenta, ol ŝi.
Ele é menos inteligente do que ela.
Maria estas malpli alta, ol Petro.
Maria é menos alta do que Pedro.
Mia frato estas malpli aĝa, ol mi.
Meu irmão é menos idoso do que eu.

178
Grau Superlativo Relativo

Acontece quando entre muitos indivíduos ou coisas, um deles apresenta a qualidade


focalizada em forma mais alta ou de forma menos alta do que todos os demais. Nesse
casa usa-se LA PLEJ para mais e LA MALPLEJ para menos.
Exemplos:
Karlo estas la plej alta. (el ĉiuj).
Carlos é o mais alto (entre todos).
El ĉiuj miaj infanoj, Ernesto estas la plej juna.
Entre todos os meus filhos, Ernesto é o mais jovem.
Antono estas la malplej alta (el ĉiuj).
Antonio é o menos alto (entre todos).
El ĉiuj siaj fratoj, Francisko estas la malplej alta.
Entre todos os seus irmãos, Francisco é o menos alto.

Pronomes Pessoais

MI - eu
VI - tu, você
LI - ele
ŜI - ela
ĜI - ele, ela (neutro)
NI - nós
VI - vós, vocês
ILI - eles, elas e também o neutro

Pronomes Possessivos

MIA - meu, minha


VIA - teu, tua, de você
LIA - seu, sua, dele
ŜIA - seu, sua, dela
ĜIA - seu, sua, dele, dela (neutros)
NIA - nosso, nossa
VIA - vosso, vossa, de vocês
ILIA - seus, suas, deles, delas e também
o neutro
SIA - seu – sua (reflexivo)

179
Pronomes Reflexivos

SI - SIA

Referindo-se ao próprio sujeito da oração, usa-se os reflexivos ŜI (si) ou ŜIA (seu, sua),
isto é, seu próprio, sua própria.
Exemplos:
Karlo parolas pri si - Carlos fala sobre si (dele mesmo, dele Carlos).
Compare:
Karlo parolas pri li - Carlos fala sobre ele (ele é outro indivíduo, outro homem).
Luiza parolas pri sia vivo - Luiza fala sobre sua vida (sua vida, dela mesmo, dela
Luiza).
Compare:
Luiza parolas pri ŝia vivo - Luiza fala sobre sua vida ( vida de outra pessoa, outra
mulher).
Li batalas kun si - Ele batalha consigo (com ele mesmo).
La homoj devas vivi inter si harmonie - Os homens devem viver entre si
harmoniosamente.

Advertimos que os reflexivos SI e SIA dizem respeito ao sujeito da mesma frase, e não
de outra. Se o possuidor é outro, externo à frase, indicamos por lia, ŝia ou ĝia.

Pronomes Pessoais e Pronomes Oblíquos

Formam-se os pronomes oblíquos acrescentando-se a terminação N aos pronomes


pessoais, conforme abaixo:

MI - MIN (me)
VI - VIN (te - o)
LI - LIN (o)
ŜI - ŜIN (a)
ĜI - ĜIN (o - a) (neutros)
NI - NIN (nos)
VI - VIN (vos)
ILI - ILIN (os - as - e neutros)
SI (reflexivo) - SIN (se)

Terminações verbais - Verbos

AS: Terminação do presente do indicativo de todos os verbos

IS: Terminação do passado do indicativo de todos os verbos

OS: Terminação do futuro do indicativo de todos os verbos

US: Terminação do condicional ou futuro de pretérito de todos os verbos

U: Terminação imperativo de todos os verbos


I: Terminação do infinitivo de todos os verbos

Particípios

Aforma verbal que em português termina em ando, endo, indo e ondo, chama-se
particípio presente, que se emprega igualmente na voz ativa ou passiva, tanto no
presente, como no passado ou futuro.

Exemplos:
voz ativa: ele tem amado, ele tinha amado, ele terá amado.
voz passiva: ele é amado, ele foi amado, ele será amado.

Por estes exemplos, vemos que o particípio amado não muda de forma para expressar
ação ativa ou passiva, nem presente, nem passado ou futuro.

O Esperanto oferece para cada uma das vozes e para cada tempo, uma terminação à
parte. Portanto, existem seis particípios no Esperanto, sendo três para a voz ativa e três
para a voz passiva, correspondendo cada um, respectivamente, aos tempos presente,
passado e futuro.

Essas terminações tem as letras características A, I e O dos tempos: presente: AS –


passado: IS – futuro: OS, e são:

Particípio presente - Voz ativa - Gerúndio

ANTA:
Particípio presente
Presente: que faz
Igual à: kiu...as
Adjetivo: sem o verbo "esti"

ANTE:
Particípio presente
Presente: que faz
Igual à: kiu...as
Advérbio: sem o verbo "esti"

ANTO:
Particípio presente
Presente
Igual à: tiu, kiu...as
Substantivo: sem o verbo "esti"

INTA:
Particípio presente
Passado: que fez
Igual à: kiu...is
Adjetivo: sem o verbo "esti"
INTE:
Particípio presente
Passado
Igual à: tendo...ado, ido, odo
Advérbio: sem o verbo "esti"

INTO:
Particípio presente
Passado
Igual à: tiu, kiu...is
Substantivo: sem o verbo "esti"

ONTA:
Particípio presente
Futuro: que está para se fazer
Igual à: kiu...os
Adjetivo: sem o verbo "esti"

ONTE:
Particípio presente
Futuro
Igual à: estando para...ar, er, ir, or
Advérbio: sem o verbo "esti"

ONTO:
Particípio presente
Futuro
Igual à: kiu...os
Substantivo: sem o verbo "esti"

Essas terminações são ligadas naturalmente à raiz do verbo, e podem receber as


terminações A dos adjetivos, E dos advérbios ou O dos substantivos, formando
respectivamente, adjetivos, advérbios e substantivos.

Exemplos:
levantar-se = leviĝi, sol levante (que se levanta) = suno leviĝanta (kiu leviĝas)
agonizar = agonii, homem agonizante (que agonia) = homo agonianta (kiu agonias)
crer = kredi, homens crentes (que crêem) = homoj kredantaj (kiuj kredas)
kuri = correr, mês corrente = monato kuranta
contribuir = pagi, sócios contribuintes = membroj pagantaj (kiuj pagas)
casa que está de pé (presentemente) = domo staranta
casa que estava de pé (anteriormente) = domo starinta
casa que estará de pé (futuramente) = domo staronta
seguir-se = sekvi, ano seguinte (que se seguiu) = jaro sekvinta (jaro kiu sekvis)
ano seguinte (que se seguirá) = jaro sekvonta (kiu sekvos)
pessoa que viaja = vojaĝanta persono
pessoa que viajou = vojaĝinta persono
pessoa que viajará = vojaĝonta persono
senhor que está lendo = leganta sinjoro
senhor que já leu = leginta sinjoro
senhor que lerá = legonta sinjoro
que faz (que está fazendo) = faranta (kiu faras)
que fez = farinta (kiu faris)
que fará = faronta (kiu faros).

Concordância

Todos os particípios da voz ativa (presente) e da voz passiva (passado), concordam em


número (singular e plural) e em caso (nominativo e acusativo), com os demais
elementos da frase).

Exemplos:
Jaroj pasintaj – for de l’ memoro. | Anos passados – longe da memória.
Tagoj fluantaj – nin ne katenas. | Dias correntes – não nos prendem.
Tempojn venontajn – ni ne divenas. | Tempos futuros – nós não advínhamos
Jen nia vivo, horo post horo! | Eis a nossa vida, hora após hora!

Terminação O - Exemplos de substantivos

lerni = aprender, lernanto = aluno, estudante


esperi = ter esperança, Esperanto, que espera
savi = salvar, savanto = salvador, que salva
esti = ser, estar, estonto = futuro
konduki = conduzir, kondukanto = condutor, que conduz, kondukinto = que conduziu.

Terminação A - Exemplos de adjetivos

rigardi = olhar, rigardanta = que está olhando


ami = amar, amanta = que ama, que está amando
aminta = que amou, que estava amando
amonta = que amará, que vai amar
stari = estar de pé, staranta = que está de pé
starinta = que estava de pé
staronta, que estará de pé
eniri = entrar, eniranta = que entra
enironta = que vai entrar.

Terminação E - Exemplos de advérbios

Quando os particípios recebem a terminação E dos advérbios, nós temos o chamado


particípio adverbial ou gerúndio.
Exemplos:
danci = dançar, dancante ŝi falis = dançando ela caiu
venki = vencer, venkinte ĉion li foriris = tendo vencido tudo, ele saiu
edziĝi = casar-se, edziĝante = casando-se
ricevi = receber, ricevante = recebendo
ricevinte = tendo recebido
ricevonte = estando para receber.

Verbo Auxiliar

O português tem a extraordinária felicidade de possuir dois verbos: ser e estar, com os
quais pode construir as próprias formas para exprimir ações e estados. O Esperanto
apresenta apenas o verbo esti, que é o único verbo auxiliar e que se traduz para o
português como ser ou estar. O verbo esti pode ser combinado com os particípios
(presente, passado ou futuro) para exprimir as várias nuanças do pensamento.

Exemplos:
Ele está dormindo (estado em curso, agora) = Li estas dormanta.
Ele estava dormindo (estado em curso naquela ocasião passada) = Li estis dormanta.
Ele está por dormir (ele vai dormir, estado, agora, de quem fará alguma coisa em tempo
futuro) = Li estas dormonta.
Quando você chegar, ele estará dormindo (estado em curso, mas num tempo futuro) =
Kiam vi venos, li estos dormanta.
Quando você chegar, ele já terá dormido (estado futuro de quem já antes realizou a
ação) = Kiam vi venos, li jam estos dorminta.
Quando cheguei, ele já dormia (estado passado, ou ação realizada, anterior a outra ação)
= Kiam mi venis, li jam estis dorminta.

Exemplo do movimento em um consultório

1. Imaginemos que observamos o movimento de um consultório:

há várias pessoas esperando para consultar o médico – elas são “konsultontaj personoj”
uma está consultando – ela é “konsultanta persono”
ao sair do consultório, essa pessoa é – konsultinta persono.
há portanto, várias pessoas que consultarão – pluraj personoj, kiuj konsultos.
uma pessoa que consulta – unu persono, kiu konsultas.
uma pessoa que consultou – unu persono, kiu konsultis.

2. A respeito de cada pessoa podemos dizer:

antes de consultar (a pessoa estava para consultar) = estis konsultonta


enquanto consultava (a pessoa estava consultando) = estis konsultanta
depois de consultar (a pessoa tinha sido consultada, fora consultada) = estis konsultinta

3. Dada a regularidade do movimento naquele consultório, podemos prever que amanhã


(futuro):

antes de consultar (a pessoa estará para consultar) = la persono estos konsultonta


enquanto consulta (estará consultando) = la persono estos konsultanta
depois de consultar (estará ou terá sido consultada) = la persono estos konsultinta

Resumo:
ESTAS, ESTIS ou ESTOS ... ANTA: exprime ação em curso, habitual, prolongada,
reiterada, não terminada, sendo feita, que faz, que está sendo realizada no momento
indicado pelo verbo esti (presente, passado ou futuro).

ESTAS, ESTIS, ou ESTOS ... INTA: exprime ação terminada, acabada de ser feita, que
fez, já realizada no momento indicado pelo verbo esti (presente, passado ou futuro).

ESTAS, ESTIS ou ESTOS ... ONTA exprime ação a se realizar, a ser feita, que fará,
que estará sendo realizada no momento indicado pelo verbo esti (presente, passado ou
futuro).

Particípio passado - Voz passiva

ATA: voz passiva: presente - particípio passado


Igual à: sendo feito - que se faz - ainda se processa - em marcha
ESTAS...ATA: é - está sendo feita
ESTIS...ATA: esteve - esteve sendo feita
ESTOS...ATA: será feita

ITA: voz passiva - passado - particípio passado


Igual à: que se fez - já processado - já feito - outrora
ESTAS...ITA: foi feita - acabada
ESTIS...ITA: estava feita - fora feita (corresponde ao mais que perfeito da voz passiva)
ESTOS...ITA: estará feita

OTA: voz passiva - futuro - particípio passado


Igual à: está para ser feito - à ser feito - que se fará
ESTAS...OTA: a ser feita
ESTIS...OTA: estava para ser feita
ESTOS...OTA: estará para ser feita

O objeto direto da voz ativa passa a ser sujeito na voz passiva.


O sujeito da voz ativa passa a ser objeto ou agente da passiva, regido pela preposição
DE.

Verbos intransitivos e terminados em Iĝ não tem voz passiva.

ATE-ITE-OTE: forma adverbial, sem o verbo 'esti'


ATO-ITO-OTO: forma substantiva, sem o verbo 'esti'
ATA-ITA-OTA: forma adjetiva, sem o verbo 'esti'

Os verbos que dizem que alguém ou alguma coisa faz uma ação, chamam-se verbos de
voz ativa; e os verbos que dizem que alguém ou alguma coisa sofre a ação, ou que é
paciente da ação, chamam-se verbos de voz passiva. Por exemplo: a mão lava a criança
– é uma frase que contém um verbo de voz ativa, lava, ao passo que a frase: a criança é
lavada pela mãe, é de voz passiva. Em voz ativa dizemos: chamei meu pai; pagarei a
dívida.
As mesmas idéias em voz passiva, são expressadas da seguinte maneira: meu pai foi
chamado por mim; a dívida será paga por mim. Vê-se que o sujeito da voz passiva é o
que serve de objeto direto na voz ativa.

Como em português, também em Esperanto a voz passiva se exprime por meio do verbo
esti, que quer dizer, ser ou estar, e do respectivo particípio passado. Mas este, em
português, tem uma só forma, que se diz “particípio passado”, mesmo que às vezes sirva
de presente. Em Esperanto há três particípios passivos:

o do presente, terminado em ATA


o do passado, terminado em ITA
o do futuro, terminado em OTA

Exemplos:

skribata = que é escrito, que está sendo escrito


skribita = que foi escrito
skribota = a ser escrito, que vai ser escrito
legata libro = livro que é lido, que está sendo lido
legita libro = livro que foi lido, já lido
legota libro = livro a ser lido, que vai ser lido
farata = feito habitualmente, prolongadamente, reiteradamente, ou sendo feito, no tempo
indicado pelo verbo esti (presente, passado ou futuro)
farota = a ser feito, no tempo indicado pelo verbo esti (presente, passado ou futuro).

ESTAS ... ATA: exprime uma ação que, no momento presente (estas) se acha em curso,
é habitual, contínua, reiterada, está sendo feita.
Exemplos:
Mia domo estas (ankoraŭ) konstruata = minha casa (ainda) está sendo construída
ĉiutage ĝi estas invitata al baloj = todos os dias ela é convidada à bailes.

ESTAS ... ITA: exprime uma ação que, no momento presente (estas) é completa, está
acabada, foi feita.
Exemplos:
Mia domo estas (jam) konstruita = minha casa (já) está construída
Esperanto estis kreita de Zamenhof = O Esperanto foi criado por Zamenhof.

ESTAS ... OTA: exprime ação que, no momento presente (estas) está ainda para se
realizar, a ser feita.
Exemplos:
Mia domo estas (ankoraŭ) konstruota = Minha casa está (ainda) para ser construída.
Tiu libro estas legota = Esse livro está para ser lido.

ESTIS ... ATA: exprime ação que, naquele momento passado (estis) estava ou esteve
em curso, era habitual, era contínua, era reiterada, era feita, esteve ou estava sendo feita.
Exemplos:
Mia domo estis (tiam) konstruata = Minha casa estava (naquela ocasião) sendo
construída.
Dum la tuta nokto estis aŭdata tondro = Durante toda a noite foi (esteve sendo) ouvido
trovão.
ESTIS ... ITA: exprime ação que, naquele momento passado (estis) foi completa, se
achou completa, se achava completa, estava feita, fora feita.
Exemplos:
Tiam, mia domo estis jam konstruita = Naquele tempo, minha casa já estava (havia
sido) construída
En Londono ni estis feste akceptitaj = Em Londres fomos recebidos festivamente.

ESTIS ... OTA: exprime ação que, naquele momento passado (estis), ainda estava para
se realizar, estava para ser feita.
Exemplos: Tiam, mia domo estis (ankoraŭ) konstruota = Naquele tempo, minha casa
(ainda) estava para ser construída.
Tiu libro estis legota = Aquele livro estava para ser lido.

ESTOS ... ATA: exprime ação que, no momento futuro (estos) estará em curso, será
habitual, será continua, será reiterada, será feita.
Exemplos: Mia domo tiam estos (ankoraŭ) konstruata = Minha casa nesse tempo
(futuro) estará sendo construída.
Tiu propono estos longe diskutata = Essa proposta será discutida por muito tempo.

ESTOS ... ITA: exprime ação que, no momento futuro (estos) estará completa, estará
feita.
Exemplos:
Baldaŭ mia domo estos (jam konstruita) = Em breve minha casa (já) estará construída.
Morgaŭ mi estos akceptita de la prezidanto = Amanhã serei recebido pelo presidente.

ESTOS ... OTA: exprime ação que, no momento futuro (estos) ainda estará para se
realizar, estará para ser feita.
Exemplos: En la venonta monato mia domo estos (ankoraŭ) konstruota = No mês
vindouro minha casa (ainda) estará para ser construída.
Tiu libro estos legota = Esse libro estará para ser lido.

Com as outras formas do verbo ESTI:

Com as outras formas verbais do verbo esti, isto é, estus, estu e com o próprio infinitivo
esti, o raciocínio para o emprego do particípio é o mesmo.
Exemplos:
ser preso = esti arestita
serem lidas = esti legataj
fossem escritas = estus skribataj
serem estudadas = esti studataj
fosse vencido = estus venkita
seja feita – estu farata.

Verbos transitivos

Quando a ação de um verbo é transitiva, ela recai sobre alguém ou alguma coisa, que
vem a ser o objeto direto do verbo, o qual recebe a terminação N do acusativo. Essa
ação pode recair sobre quem a pratica, e então dizemos que o verbo está na voz
reflexiva (singular ou plural).
Exemplos: Ele feriu-se. Eles feriram-se.
Alguns verbos transitivos tem como objeto direto um verbo no infinitivo. Exemplos:
Ele deve trabalhar. Você pode trabalhar.

Os verbos transitivos tem voz passiva, ou seja, podemos exprimir os mesmos


pensamentos invertendo os elementos.
Exemplos:
João escreve uma carta = Johano skribas leteron.
Uma carta é escrita por João = Letero estas skribata de Johano.

Na voz passiva, os objetos diretos passaram a ser os sujeitos, e os sujeitos da voz ativa
passaram a ser agentes da voz passiva, regidos pela preposição por em português e de
em Esperanto.

Verbos intransitivos

São aqueles cuja ação fica limitada ao sujeito da oração. Exs.: Marco Aurélio morreu. O
cão dorme. Os complementos da ação de um verbo intransitivo são circunstanciais de
modo, tempo, lugar e causa. Em outras palavras, são adverbiais. Exemplos:
O cão dorme ... profundamente – O cão dorme ... de dia – O cão dorme ... no jardim – O
cão dorme ... para descansar.
Do acima dito, tira-se a conclusão que os verbos intransitivos não tem voz passiva nem
objeto direto, embora tenham sujeito.
Exemplos de verbos intransitivos:
kuĉi - deitar
stari - estar de pé
sidi - estar sentado
resti - permanecer
iri - ir
veni - vir
flugi - voar
veturi - viajar
vojaĝi - viajar
esti - ser, estar
ĉajni - parecer
dormi - dormir
vivi - viver
morti - morrer

Verbos de ligação

São intransitivos e chamados de ligação os verbos esti (ser, estar) e ĉajni (parecer),
porque com eles não há uma ação. Através deles nós atribuímos ao sujeito uma
qualidade, um estado, uma função, uma profissão, etc. Com esses verbos não há objeto
direto (N) do acusativo, não há objeto direto e sim predicativo.
Verbos impessoais

Alguns verbos intransitivos não tem sujeito; sua ação não é atribuída à ninguém, tais
como: chover, fazer frio, trovejar, ventar, etc.

Objeto indireto

As vezes a ação de um verbo intransitivo só se comunica à outra pessoa ou à outras


coisas por meio de uma preposição, quando temos então o objeto indireto.
Exemplos:
pensar em alguém = pensi pri iu
chegar em casa = alveni al la domo
ir à cidade = iri al urbo
sair de casa = eliri el la domo.

Mudança de transitividade

Há verbos que ora são transitivos, ora são intransitivos, ou seja, eles mudam de
transitividade.
Exemplos:
Ele falou a verdade = Li parolis la veron (transitivo com objeto direto)
Ele falou sobre isso = Li parolis pri tio (transitivo com objeto indireto)
Dizer algo para alguém sobre isso = Diri ion al iu pri tio (transitivo e intransitivo).

Advérbios

Graus nos Advérbios

Os advérbios também admitem os mesmos graus que os adjetivos.


Exemplos:
Li loĝas tre proksime de mi.
Ele mora muito perto de mim.
Neniam pluvegis tiel forte, kiel hodiaŭ.
Nunca choveu tão forte quanto hoje.
La francan lingvon mi parolas pli bone, ol la anglan.
Falo francês melhor do que inglês.

Advérbios e Preposições

Os advérbios diferenciam-se das preposições porque eles não tem depois de si, qualquer
complemento substantivo ou pronominal. Desejando-se usar uma preposição sem o
acompanhamento do complemento, deve-se transformá-lo em advérbio, juntando a
terminação E.
Exemplo:
Mi staras apud li - Li staras apude.
Advérbios Terminados em "aŭ"

As palavras terminadas em aŭ, são simultaneamente advérbios e preposições, e desta


maneira, são usadas diferentemente com ambos os sentidos.

Advérbios: Regência

Quando o sujeito de uma oração é um verbo no infinitivo ou esse sujeito é uma


proposição, ou ainda, for um verbo impessoal, o adjetivo que o qualifica toma a forma
de advérbio.
Os advérbios regem verbo ou outro advérbio. Não podem reger nem substantivos nem
pronomes. Quando necessário, devem vir acompanhados de preposição.
Exemplo:
Estas varme - Resti estas danĝere

Lista de Advérbios

ankaŭ: também

ankoraŭ: ainda - mais até o momento presente - novamente


Deve ser colocado sempre antes da palavra negativa.

apenaŭ: apenas - mal - quase não - quase que não

baldaŭ: em breve - dentro em pouco - logo - cedo

bedaŭrinde: lamentável

bone: bem

ĉefe: principalmente

certe: certamente - na verdade

ĉi-kune: juntamente com

ĉu bone?: está bem?

ĉu ne?: não é? - não?

disde: entre outros (separando)

eble: talvez - possivelmente


eĉ: até - até mesmo
É um advérbio de separação.
Deve ser colocado sempre antes da palavra a que se referir.

eĉ ne: nem - nem mesmo

esence: essencialmente

fakte: de fato

for: prefixo: longe - para longe - distante mostraafastamento


Preposição: fora
Prefixo: indica distância, afastamento, movimento de separação.
Exemplos:
forpasi - passar o tempo
forlasi - abandonar

hieraŭ: ontem

hodiaŭ: hoje

ja: com efeito - de fato - em verdade - pois

jam: já - a partir de agora - a partir de então

jen: eis - eis aqui - eis ali - eis acolá

jes: sim

ĵus: recém, acabar de - agora mesmo - nesse momento


Só se emprega no passado com o sentido de: acabar de - acabou de.

kvazaŭ: como se - como que


Serve para exprimir comparação aproximada.
No sentido de "como que" é advérbio.

kvazaŭe: por assim dizer - de certo modo

mem: mesmo - próprio - por si mesmo - por sipróprio


Deve ser colocado imediatamente após a palavra à que se quer dar ênfase - "sama"
mostra só a identidade, a plena semelhança.
Prefixo: indica o mesmo, de si mesmo, de si próprio, moto próprio.
Exemplo:
memlernanto - autodidata

minus: subtração na matemática

morgaŭ: amanhã

moĉto: título geral de cortesia


ne: não
Prefixo: sentido negativo brando, atenuado (não tão forte como o dos prefixos "mal e
sen".)
Exemplo:
nedaŭra - efêmero

ne tre: negação parcial


comparar com: tre ne

neatendite: inesperadamente

nepre: absolutamente - forçosamente

nun: agora

ofte: freqüentemente - muitas vezes - à miúdo

parkere: de cor

pere: intermediariamente - indiretamente

plej: o mais (comparativo)


Na comparação é usada quando se compara diversos elementos.
Exprime o grau superior a todas as espécies de coisas comparáveis - indica o mais alto
grau, quando sem comparação expressa com outras coisas.

pli: mais: em quantidade - mais em intensidade


Na comparação é usada quando se compara dois elementos.
Prefixo: indica quantidade ou grau superior.
Exemplo:
plibonigi - melhorar

plu: mais: em duração, continuação de ação, seja no espaço ou no tempo

plue: mais
É uma forma acentuada, com o mesmo sentido que "plu".
Com verbo: significa continuar à.
Com palavra negativa: significa o final, a cessação de ação ou estado.

plus: mais: adição na matemática

precipe: principalmente

preskaŭ: quase

principe: à princípio - em princípio

spite: apesar de - à despeito de - por acinte - por desafio

sufiĉe: bastante - em quantidade suficiente


supozeble: supostamente

surbaze: apoiada- baseada

tre: muito: em intensidade - em alto grau


Exprime o superlativo absoluto, quanto antes de adjetivo ou advérbio - antes de verbo
exprime intensidade de ação.

tre multe: muitíssimo

tre ne: negação total


comparar com: ne tre

tro: demasiado - excessivamente - demasiadamente


Prefixo: indicando excesso, demasia
Exemplo:
troprofiti - explorar
trofrui - vir muito cedo

tuj: logo - imediatamente - já (em lugar e tempo)


Só se emprega no futuro.

Preposições:

al: a - para - à - às - aos - em direção à - com destino à


Indica direção física ou dos sentidos.
Nunca é seguida de outra preposição.
Nunca se usa acusativo com ela.

almenaŭ: ao menos - pelo menos - sequer

anstataŭ: em vez de - em lugar de - em substituição à


Pode reger o infinitivo.
É preposição - quando rege infinitivo passa a ser conjunção.

antaŭ: ante - antes - em frente de - à frente de - diante - diante de - em frente à - antes


de - adiante de
Pode reger o infinitivo.
No sentido de "tempo" é igual à "há", "faz".
Funciona como prefixo, indicando lugar ou tempo.
Exemplos: lugar: antaŭurbo - arrabalde
Exemplos: tempo: antaŭdiri - predizer

apud: ao pé de - junto de - perto de - junto à - ao lado de


Comparação: "ĉe" também indica relação e kontraŭ" mostra encosto, apoio.
Indica proximidade natural, simples.
ĉe: junto de - em - junto à - em casa de - entre

ĉirkaŭ: aproximadamente (quantidade) - em volta de - à volta de - por volta de - em


torno de - em redor de - ao redor de - cerca de
Pode ser usada como prefixo, indicando em torno de, em volta de, ao redor de.
Exemplo: ĉirkaŭbrako - abraço

da: de (quando indica quantidade)


Usa-se quando a palavra anterior responde à pergunta: "Kiom multe?"
Seu complemento está sempre em nominativo.
Não se usa antes de: demonstrativos, possessivos, pronomes pessoais, artigo "la" e
"tuta".

de: de - desde
Genitivo de posse.
Rege o agente da voz passiva (em português) usa-se "por".
No complemento da passiva às vezes pode-se usar "fare de".
Não se usa em aposto.
Exemplos:
Urbo Romo - Cidade de Roma
deveni - vir de
deteni - deter
delasi - deixar sair

de antaŭ: de ante - de diante de

de apud: de junto

de ĉe: de junto à

de post: depois de - depois que - desde - de trás

de super: de sobre

de sur la: da face da

de tempe de: à contar do tempo de

deloke de: à partir do lugar - desde

ekde: desde - à começar de

el: de - de dentro de - dentre


É muito usada no superlativo com "plej" e "malplej"
Não pode reger acusativo.
Exprime uma parte abstraída de um todo.
Movimento de dentro para fora.
Movimento de uma situação, passagem de um estado para outro.
Extração.
Algo feito de um material - separação.
Prefixo: Indica movimento de dentro para fora,
Ação executada totalmente.
Exemplos:
elparoli - pronunciar
elterigi - desenterrar
elpensi - inventar
ellerni - aprender à fundo

el inter: de dentre

el malantaŭ: de trás da

el post: de trás da

el sub: de sob

en: em - dentro de (tempo e lugar)


Prefixo: indica penetração de algo para dentro de alguma coisa.
Exemplos:
enmeti - introduzir
enspezi - por dinheiro em caixa
enboteligi – engarrafar
eniri - entrar

escepte de: com exceção de

for de: para longe

ĝis antaŭ: até diante

ĝis kontraŭ: desde defronte

ĝis super: até acima

inter: entre - no meio de - dentre


"En" mostra que se está no interior de alguma coisa e "inter" mostra que se está fora de
cada objeto, situação.
Prefixo: corresponde ao português "entre, inter".
Exemplos:
internacia - internacional
intertempe - nesse meio tempo
interalie - entre outras coisas
interetaĝo – sobreloja
interago - intervenção

interne de: no interior de

je: preposição alternativa de sentido indefinido


Pode reger o infinitivo.
kaŭze de: por causa de

kompare kun: em comparação com

koncerne al: no que se refere à

kontraŭ: contra - defronte - defronte de - em face de


Prefixo: corresponde aos prefixos portugueses: anti, contra, para e re.
Exemplos:
kontraŭlumo - contraluz
kontraŭvola - contra a vontade, involuntário
kontraŭema - refratário

krom: além de - afora


Pode reger infinitivo.
Pode ser usada como prefixo.
Sentido de adição: pode-se acentuar este sentido de adição (incluindo) por meio de
"ankaŭ" ou substituindo-se por "ne nur...sed ankaŭ".
Sentido de exceção: pode-se acentuar este sentido de exceção substituindo-a por
"escepte de", "kun", "esceptinte", "ekster" ou "nekankulante"

kun: com (indica companhia)


Prefixo: indica sentido de ação, companhia
Exemplos:
kunlabori - colaborar
kunporti - trazer consigo
kunpreni - levar consigo
kunmeti - compor
kunveno – reunião
kuntiri - contrair

kune kun: juntamente com - em companhia de

laŭ: de acordo com - conforme - segundo - consoante - ao longo de - relativamente à


Prefixo: indica o sentido de conforme, segundo
Exemplos:
laŭlitere - à letra
laŭeble - se possível
laŭvorte - palavra por palavra
laŭĉajne - aparentemente
laŭvice - por turnos
laŭdezire - conforme o desejo

malantaŭ: atrás de - por trás de

malgraŭ: apesar de - à despeito de - não obstante - malgrado


"Spite" tem o mesmo significado, mas indica que a ação é feita contrariando a ordem ou
desafiando a autoridade.

malproksime de: longe de


per: por - por meio de - por intermédio de - com (quando se refere à instrumento)
Usa-se na passiva, não para exprimir o agente mesmo, mas o meio usado pelo agente.
Prefixo: indica o meio para se obter qualquer coisa pelo esforço.
Exemplos:
perlabori - ganhar com seu trabalho
perforto - violência

pere de: por intermédio de

po: à razão de - por (tanto de dinheiro), a razão de - (tanto cada um)


Prefixo: indica sentido distributivo.
Exemplo:
potage - por dia

por: para - com o fim de - para o fim de - em proveito de - em favor de - em troca de - a


fim de - por (no sentido de "para")
Pode reger o infinitivo.
Não confundir "por" (para, a fim de) com "al" (para, à, aos).
Complemento das palavras derivadas com o sufixo "ebl".
Indica o objeto ou o favor ("pro" indica causa ou motivo).

post: depois de - após - atrás de - por trás de


Para evitar confusão no sentido de "lugar", pode-se substituir esta preposição por
"malantaŭ" ou "antaŭ".
Indique que qualquer coisa sucede "daqui à - depois de".
Prefixo: indica "após", com relação à tempo.
Prefixo: indica último, com relação à espaço.
Exemplos:
postresti - permanecer
postvivi - continuar, sobreviver
postlasi - transmitir
postveni - suceder

post ĉirkaŭ: daqui aproximadamente à

preter: por diante de (sem se deter, sem entrar, sem atingir)


ao lado de - por junto de (em movimento, mas sem atravessar)
Mostra o movimento de alguma coisa que passa à frente de outra coisa.
Prefixo: indica "ao lado de", "deixar"
Exemplos:
preteriri - passar ao lado de
preterlasi - passar ao lado de, deixar de

pri: a respeito de - sobre - de - acerca de - quanto à


Prefixo: torna transitivos verbos intransitivos e torna o verbo intransitivo indireto em
transitivo direto ou intransitivo.
Dá um sentido de maior extensão, cuidado, ação difícil de executar.
Exemplos:
prizorgi - providenciar
prizorgemo - solicitude
prilumi – esclarecer
ripenso - reflexo

pro: por causa de - em troca de - por amor de (por - de - com)


Mostra causa, motivo, o objeto que se troca por outro, ao contrário de "Por", que mostra
o objetivo ou favor.

proksime de al: próximo de - próximo à

sen: sem
Pode ser usada com os sufixos verbais "ig e iĝ".
Deriva adjetivos de substantivos, indicando ausência, carência, falta do sentido expresso
pelo radical.
Pode reger o infinitivo.
Sentido negativo, por isso não deve ser usada com os correlativos negativos.
Prefixo: só pode ser usada antes de radicais substantivos, daí não poder ser encontrada
com os sufixos "ebl, em e ind" (para os radicais adjetivos ou verbais usa-se "ne ou
mal)".
Exemplos:
sendependa - independente
sendankeco - ingratidão
senfortigi – enfraquecer
senpekigi - absolver

sub: sob - debaixo de - por baixo de - abaixo de


Prefixo: indica inferioridade material - caráter clandestino, dissimulado, atenuado de
uma ação.
Exemplo:
subaĉeto - suborno

super: sobre - por sobre - acima de - acima


Indica posição sem contato.
Prefixo: indica superioridade, superposição, excesso, extra.
Exemplos:
superpovo - prepotência
supervivi - sobreviver
superbela - sublime
superflue - em excesso

supre: em cima - por cima - no alto


Prefixo: usa-se na forma acusativa, junto com verbo que indica movimento (supren).
Exemplos:
suprenflugi - levantar vôo
suprenveni - vir de dentro
suprenirado - subida
suprenkuri - subir correndo

sur: sobre - em cima de - em cima - por cima - na superfície de - rente à - a bordo de -


repousando sobre
Indica a posição com contato.
Quando o local é suficientemente vasto, para que se possa apresentar em três
dimensões, usa-se "en"
Prefixo: dá a idéia de que algo é feito sobre uma superfície, em cima de
Exemplos:
surmetiĝo - superposição
surhavigi – usar roupa
surpiede - de pé em pé
surgenue - de joelhos

tra: através de - por entre (de um lado à outro)


Mostra que se vai para dentro do obstáculo.
Prefixo: exprime ação que dura, que vai do começo ao fim (através), dando um sentido
de ação completamente realizada.
Exemplos:
traserĉi - investigar
travojaĝi - percorrer viajando

tra inter: por entre

trans: além de - do outro lado - do outro lado de - do lado de lá de - para lá de - para


além de
Indica que está no outro lado do obstáculo ou do tempo.
Indica que se vai para o outro lado.
Prefixo: indica um sentido de deixar um obstáculo atrás de si, fazer mudar de lugar,
estado ou de possuidor.
Exemplos:
transloĝiĝi - mudar-se
transpasi – superar
translasi - deixar para trás

transe: além de - do outro lado de - para á

Conjunções:
ad:
Indica ação em si mesma – ação habitual - ação repetida - ação prolongada - passado
imperfeito.
Exemplos:
martelado - martelagem
aŭdado - audição
vizitadi - freqüentar
haltadi - parar com freqüência
starado - estacionamento
permanência de pé
venadis - chegava

ac:
Indica a família que tem por tipo o vegetal representado pelo radical.
Exemplo:
rozacoj - rosáceas

aĉ:
Indica conceito péssimo, pejorativo, indigno, baixo, mau estado, tom de desprezo.
Exemplo:
vortaĉo - palavrão

aĵ:
Indica objeto, coisa concreta, manifestação concreta da idéia.
Exemplos:
ĝentilaĵo
gentileza
okazaĵo - acontecimento

an:
Indica membro de, alguém que pertence à - habitante de - morador de - seguidor -
discípulo - partidário.
Exemplos:
klubano - sócio ou membro de clube
brazilano – brasileiro
kristano - cristão

ar:
Indica reunião - coleção - conjunto do mesmo gênero.
Exemplo:
vortaro - dicionário

arb: Sufixo: indica árvore, pé de...


Exemplos:
mangarbo - mangueira
pinarbo - pinheiro

ator:
Indica mecanismo servindo para produzir.
Exemplo:
levatoro - elevador

ĉj:
Indica derivado de carinho masculino.
Exemplos:
Peĉjo – Pedrinho
paĉjo - papai

ebl:
Indica possibilidade de se realizar a ação da raiz e corresponde aos sufixos portugueses:
ável, evel, ível e úvel.
Obs.: o complemento pede a preposição "por".
Exemplo:
videbla - visível
ec:
Indica qualidade ou estado dos substantivos abstratos.
Exemplo:
amikeco - amizade

eg:
Sufixo: aumentativo.
Indica grandeza do ponto de vista social ou econômico.
Exemplos:
egfrabrikisto - grande industrial
domego - casarão
flategi - bajular

ej:
Usado para indicar o lugar de, local destinado à.
Exemplo:
lernejo - escola

em:
Indica hábito, inclinação, tendência para.
Exemplo:
studema - estudioso

end:
Indica dever, obrigação, dever de fazer algo, que deve ser, é preciso ser.
Exemplo:
pagenda - que dever ser pago

er:
Indica parcela, elemento - um dos elementos de um todo.
Exemplos:
fajrero - faísca
sablero - grão de areia

esk:
Indica à maneira de.
Corresponde ao nosso "esc".
Exemplo:
adoleska - adolescente

estr:
Indica chefe, diretor de, comandante de.
Exemplo:
fakestro - chefe de seção

et:
Indica o diminutivo.
Indica pequenez do ponto de vista social ou econômico,
Exemplos:
etproduktisto - pequeno produtor
dometo - casinha
streketo - hífen

foj:
Indica ação reiterativa, quantas vezes alguma coisa aconteceu, sucedeu.
Exemplos:
unufoje - uma vez
unuafoje - pela primeira vez

ig:
Indica fazer - tornar - fazer que seja.
Idéia ativa.
Geralmente transforma verbos intransitivos em transitivos, ou verbos transitivos
indiretos em transitivos indiretos.
Exemplos:
ĉesigi - fazer cessar
publikigi - fazer publicar

iĝ:
Indica fazer-se - tornar-se.
Idéia passiva
Geralmente transforma verbos transitivos em intransitivos ou reflexivos.
Eqüivale à verbos com pronomes oblíquos.
Exemplos:
sidiĝi - sentar-se
komenciĝi - começar (intransitivo)

id:
Indica descendente de - filho de.
Exemplos:
kokido - frango
brazilido - filho do Brasil

il:
Indica instrumento - meio - utensílio - recurso.
Exemplos:
tranĉilo - faca
elprovilo - teste

in:
Indica o feminino.
Exemplos:
virino - mulher
lernantino - aluna

ind:
Indica digno de - que merecer ser.
Exemplo:
notinda - notável
ing:
Indica continente parcial ou objeto para segurar algo, ou guardar, sustentar algo.
Exemplo:
kandelingo - candelabro

io:
Usado para países.
Exemplos:
Francio - França
Portugalio - Portugal

ism:
Indica doutrina, sistema, teoria, maneira de pensar ou agir.
Exemplo:
kristanismo - cristianismo

ist:
Indica gênero, escola, crença, seita, profissão, partido político.
Exemplos:
maristo – marinheiro
esperantisto - esperantista

iv:
Indica possibilidade ativa, que pode, que é capaz de.
Exemplos:
sentiva - sensível
agresiva - agressivo

iz:
Sufixo formador de verbos transitivos ou intransitivos e corresponde ao nosso "izar".
Exemplo:
evangelizi - evangelizar

land:
Indica alguns países, a fim de respeitar a norma internacional.
Exemplos:
Svislando - Suíça
Pollando - Polônia

metr:
Indica palavra técnica - instrumento ou meio de medir algo.
Exemplo:
densometro - densímetro

nj:
Indica derivado de carinho feminino.
Exemplo:
panjo - mamãe
obl:
Indica numeral multiplicativo.
Exemplo:
duoblo - dobro

on:
Indica numeral fracionário.
Exemplo:
duono - metade

op:
Indica numeral coletivo - quantidade - conjunto e corresponde ao português "todos
juntos ou tantos juntos".
Exemplos:
triope - os três juntos
centope - às centenas

oz:
Indica palavra técnica em medicina, química.
Exemplo:
psikozo - psicose

ul:
Indica pessoa caracterizada por.
Exemplo:
malsanulo - um doente

um:
Não tem sentido definido.
Exemplos:
mondumo - alta sociedade
kolumo - colarinho

uj:
Indica continente total, objeto que contém em si uma quantidade de - países - árvores
em relação ao fruto
Exemplos:
salujo - saleiro
Francujo – Franca
pirujo - pereira
pinarbaro - pinhal

vora:
Corresponde ao grego "fago" e ao português "voro" (comer - tragar).
Exemplo:
insektivora - insetívoro
TABELA DOS CORRELATIVOS

ADJE ADVÉRBIOS
FUN TIVOS E ADVÉRBIOS
ÇÕES PRONOMES
GRA
MA A U O ES E AM AL EL OM
TI
CAIS QUALI INDIVI QUANTI
COISA POSSE LUGAR TEMPO CAUSA MODO
DADE DUAL DADE

I - INDEFINIDOS

IA IU IO IES IE IAM IAL IEL IOM

KI - INTERROGATIVOS

KIA KIU KIO KIES KIE KIAM KIAL KIEL KIOM

TI - DEMOSTRATIVOS

TIA TIU TIO TIES TIE TIAM TIAL TIEL TIOM

ĉI - COLETIVOS

ĉIA ĉIU ĉIO ĉIES ĉIE ĉIAM ĉIAL ĉIEL ĉIOM

NEN - NEGATIVOS

NENIA NENIU NENIO NENIES NENIE NENIAM NENIAL NENIEL NENIOM

Significados e Exemplos

IA: algum – alguma – qualquer – uma espécie


ĉu mi povas havi ian esperon?
Posso ter alguma esperança?
Mi naskiĝis en ia urbeto de la interlando.
Nasci em alguma cidadezinha do interior.

IU: algum – alguém – um certo


Sendube iu bona spirito vin inspiris.
Sem duvida algum bom espírito o inspirou.
ĉu vi prenis iun libron el la biblioteko?
Você tirou algum libro da biblioteca?

IO: alguma coisa – algo


ĉu vi vidas ion?
Você vê alguma coisa?
Mi havas ion por vi.
Tenho uma coisa para você.

IES: de alguém
Mi aŭdis ies voĉon.
Ouvi a voz de alguém.
ŝi ricevis ies leteron.
Ela recebeu carta de alguém.

IE: em algum lugar


Mi jam renkontis ŝin ie.
Eu já a encontrei em algum lugar.
Mi ie aŭdis ĉi tiun nomon.
Em algum lugar ouvi este nome.

IAM: um dia – outrora – em algum tempo – algum dia – alguma vez


Iam ĉio devas ja finiĝi!
Algum dia tudo deve mesmo acabar!
Estis iam tre bonkora reĝo.
Era uma vez um rei de muito bom coração.

IAL: por algum motivo – por um motivo qualquer


La eniro estas ial ne permesita.
A entrada, por algum motivo, não é permitida.
Se mi ial ne venos, iru vi sola.
Se por qualquer motivo eu não vier, vá sozinho.

IEL: de algum modo – de qualquer maneira


ĉu mi povas iel helpi vin?
Posso de algum modo ajudá-lo?
ĉu eble Dio iel helpos min?
Será possível que Deus me ajudará?

IOM: um tanto – em alguma quantidade – um pouco – algo


De iom da tempo li ne fartas bone.
Há algum tempo ele não passa bem.
En ĉiu malbono estas iom da bono.
Em todo mal há um pouco de bem.

KIA: que – qual – que espécie – que qualidade


En kia urbo vi loĝas?
Em que cidade você mora? (grande, linda, etc.)
Kia estas via opinio?
Qual é a sua opinião?

KIU: quem – qual – que – o qual


En kiu urbo vi loĝas?
Em que cidade você mora? (nome da cidade)
Mi perdis la librojn, kiujn mi aĉetis.
Perdi os livros que comprei.

KIO: que – o que


Neniu sciis kio okazis al ili.
Ninguém soube o que aconteceu à eles.
Jen io, kion mi ne atendis!
Eis uma coisa que eu não esperava!

KIES: de quem – de que – cujo


Kies libron vi legas?
De quem é o libro que você lê?
La domo, kies ĝardeno mi vidas, estas ŝia.
A casa, cujo jardim eu vejo, é dela.

KIE: onde – em que lugar


Kie estas mia krajono?
Onde está o meu lápis?
Estas la urbo, kie mi naskiĝis.
É a cidade onde nasci.

KIAM: quando – em que tempo


Kiam vi naskiĝis?
Quando você nasceu?
Li ne diris, kiam li revenos.
Ele não disse quando voltará.

KIAL: por que – por que motivo


Jen kial mi ne venis, mi estis malsana.
Eis porque não vim, estava doente.
Mi demandis ŝin, kial ŝi ne venis.
Eu perguntei à ela, porque ela não veio.

KIEL: como – de que modo


Kiel vi fartas?
Como vai você?
Mi ne komprenas, kiel tio fariĝis.
Não compreendo como isso ocorreu.

KIOM: quanto – em que quantidade


Kiom mi ĉuldas por ĉi tiuj libroj?
Quanto devo por estes libras?
Diru al mi, kiom da gastoj alvenos.
Diga-me quantos hóspedes virão.

TIA: tal – de tal espécie


Kion vi faros en tia okazo?
O que você fará em tal caso?
Li konsilis al mi iri laŭ tia kaj tia vojo.
Ele me aconselhou a seguir tal e tal estrada.

TIU: esse – aquele


Kiu estas tiu monto en la malproksimo?
Qual é aquele monte ao longe?
Kiu vivos, tiu vidos.
Quem viver, verá.

TIO: isso – aquilo


Kio estas tio sur la ĉielo?
Que é aquilo no céu?
Tio ne rilatas al mi.
Isso não tem relação comigo.

TIES: desse – dele – daquele


Kies panon vi manĝas, ties volon vi plenumu.
De quem comes o pão, desse cumpre a vontade.
Lupino amas sian idon, kaj ties vivo estas ŝia propra vivo.
A loba ama o seu filho, e a vida deste e a própria vida dela.

TIE: lá – ali – aí
Kion vi faras tie?
O que você faz aí?
Mi restas ĉi tie.
Eu permaneço aqui.

TIAM: então – nesse tempo


Tiam nenio el ĉi tio okazis.
Naquele tempo nada disto existia.
Se vi ne decidas, tiam mi mem decidos.
Se você não decide, então eu mesmo decidirei.

TIAL: por isso – por isto – portanto


Pluvis, tial mi malvarmumis.
Chovia, por isso resfriei-me.
Vi malpravas, tial ne kriu.
Você não tem razão, por isso não grite.

TIEL: assim – tão – tanto – desse modo


Se estas tiel, mi konfesas mian eraron.
Se é assim, confesso meu engano.
Kaj tiel plu (ktp)
E assim por diante (etc.)

TIOM: tanto – nessa quantidade – tão


Pri tiom da feliĉo mi eĉ ne sonĝis.
Com tanta felicidade eu nem sonhei.
Li drinkis tiom, ke li ebriiĝis.
Ele bebeu tanto que se embriagou.

ĉIA: cada – todo – toda espécie de – toda quantidade


ĉia laboro min baldaŭ lacigas.
Todo trabalho em breve me cansa.
En ĉia okazo, estus bone demandi min.
Em todo caso, seria bom me perguntar.

ĉIU: cada – cada um – todo


ĉiu infano ricevis unu ludilon.
Cada criança recebeu um brinquedo.
Ni ĉiuj estas pekuloj!
Todos nós somos pecadores!

ĉIO: tudo
Oro ne estas ĉio brilanta.
Ouro não é tudo o que brilha.
ĉio, kion mi jesis al vi, estas la vero.
Tudo o que eu afirmei, é verdade

ĉIES: de cada um – de todos – de cada qual


Dio scias taski ĉies agojn.
Deus sabe avaliar as ações de cada um.
ĉies okuloj sin turnis al li.
Os olhos de todos se voltaram para ele.

ĉIE: em toda parte – em todo lugar


ĉie okazas tio sama.
Em toda parte acontece isso mesmo.
Dio estas ĉiopova kaj ĉie estanta.
Deus é onipotente e onipresente.

ĉIAM: sempre – em todo tempo


Li ĉiam faras ĉi tiun eraron.
Ele sempre comete este erro.
Mi restos ĉiam je via dispono.
Estarei sempre à sua disposição.

ĉIAL: por todos os motivos – por qualquer motivo


Tio estas ĉial konsilinda.
Isso é aconselhável por todos os motivos.
Vi ĉial ĉuldas al li obeon.
Por todos os motivos você lhe deve obediência.

ĉIEL: de todo modo – de todas maneiras


Mi ĉiel prononcis tiun nomon.
De todos os modos pronunciei esse nome.
Ili ĉiel helpis nin.
Eles nos ajudaram de todos os modos.

ĉIOM: tudo – toda quantidade


ĉiom da kafo lin ekscitas.
Qualquer quantidade de café o excita.
Donu al la lupo iom, li postulos ĉiom.
Dê um pouco ao lobo, ele vai querer tudo.
NENIA: nenhum, nenhuma espécie de
ĉu estas nenia risko?
Não há nenhum risco?
Neniajn honorojn mi volas.
Não quero nenhuma homenagem.

NENIU: ninguém – nenhum


Mi prenis neniun libron el la biblioteko.
Não tirei nenhum libro da biblioteca.
Neniu gazeto estis publikigita hodiaŭ.
Nenhuma gazeta foi publicada hoje.

NENIO: nada
Nenio ekzistus sen ia kreinto.
Nada existiria sem um criador.
Nenio nova sub la suno.
Nada de novo sob o sol.

NENIES: de ninguém – de nenhum


Esperanto estas nenies propraĵo.
O Esperanto não é propriedade de ninguém.
Mi volas nenies opinion.
Não quero a opinião de ninguém.

NENIE: em parte alguma – em nenhum lugar


Nenie mi povos ŝin trovi.
Não pude encontrá-la em lugar algum.
Ni nenie sendis ĝin.
Nós não à enviamos à lugar algum.

NENIAM: nunca – jamais – em tempo algum


Neniam estas tro malfrue por lerni.
Nunca é tarde para aprender.
Oni devas neniam mensogi.
Nunca se deve mentir.

NENIAL: por nenhum motivo


Li nenial ĉesis skribi al ŝi.
Por nenhum motivo ele parou de escrever à ela.
Nenial vi koleras.
Você não se enraivece por motivo algum.

NENIEL: de modo nenhum – de forma alguma


Li neniel interesiĝas pri tio.
Ele não se interesa por isso de modo algum.
Mi neniel esperis sukceson.
De maneira alguma eu esperava sucesso.
NENIOM: em nenhuma quantidade – em nada
Via ĉeesto neniom malhelpas.
Sua presença absolutamente em nada atrapalha.
Tiu voĉo estas neniom simila al lia.
Essa voz não é nada parecida com a dele.

Partícula “AJN”:

A partícula AJN torna mais indefinidas certas palavras já indefinidas, geralmente as


iniciadas por “i” da tabela dos correlativos. Mas pode ser usada com outras palavras,
dando sempre o sentido de: quer que seja, qualquer que seja.
Exemplos:
iu - alguém | iu ajn -quem quer que seja
ie - em algum lugar | ie ajn - onde quer que seja
iu lingvo - alguma língua | iu ajn lingvo - qualquer língua
kiu - quem | kiu ajn - quem quer que seja
kie - onde | kie ajn - onde quer que seja, seja onde for

Outros exemplos:

ĉion, kion ajn li volis, mi faris.


Tudo o que ele queria (fosse o que fosse), eu fazia.

ĉiu ajn knabo scias tion.


Qualquer menino sabe tudo.

Esperanto esprimas ĉian ajn penson.


O Esperanto exprime toda a espécie de pensamento (qualquer que seja).

Li eketos la ĉemizon kia ajn estos ĝia koloro.


Ele escolherá a camisa, qualquer que seja a sua cor.

Kie ajn vi estos, mia penso estos ĉe vi.


Onde quer que você esteja, meu pensamento estará em você.

Kiel ajn tio estis, ĉi tiu insekto savis nian vivon.


Fosse o que fosse, este inseto nos salvou a vida.

Kien ajn mi min turnus, ĉie estis akvo.


Para onde quer que eu virasse, por toda parte havia água.

Li akceptas kio ajn ĝi estas.


Ele aceita seja o que for.

Kiom ajn mi rompis al mi la kapon, mi tion ne povis kompreni.


Por mais que eu quebrasse a cabeça, não podia compreender isso.
Li plej amike akceptis ĉiun, kiu ajn tiu estis.
Ele, com a maior amizade, recebia qualquer pessoa, fosse quem fosse.

Li rebatis ĉiun argumentojn, de kia ajn flanki ili venis.


Ele rebatia todos os argumentos, viessem de que lado viessem.

Li volis trinki nenion ajn.


Ele não quis beber nada (fosse o que fosse)

Mi bezonas urĝe paroli al iu ajn..


Preciso urgentemente falar com alguém (seja quem for).

Mi estas hejme por neniu ajn.


Não estou em casa para ninguém (seja quem for).

Tiu estis la plej ruiniga tertremo kiu iam ajnokazis.


Esse foi o mais devastador terremoto quejamais (em tempo algum) ocorrera.

Venu, kiam ajn vi deziros.


Venha quando o desejar (quando quer que for).

Determinantivos:

alia: aquilo - aquela


Li parolis pri tio kaj alia, sed nenion utilan diris.
Ele falou sobre isso e aquilo, mas nada de útil disse.

Se tia aŭ alia formo ne plaĉos al vi...


Se essa ou aquela forma não lhe agradar...

aliaĵo: outra coisa


Inter aliaĵoj, li rankontis ke...
Entre outras coisas, ele contou que...

alie: se não - de outro modo - de outra forma


Mi ne skribas alie, ol propramane.
Não escrevo de outro modo, a não ser de próprio punho.

Mi devas iri tien, alie povus okazi ia malfeliĉo.


Tenho que ir até lá, senão poderá acontecer alguma desgraça.

aliloke: em outra parte - alhures


ĉi tie, kiel aliloke, ekzistas konkurso de interesoj.
Aqui, como em outra parte (alhures) existem concorrência de interesses.
alio: outra coisa
Nek io nek alio.
Nem uma nem outra.

aliulo: outrem
Deziru nenion de aliulo.
Nada desejes de outrem.

certa: certo - certa


Vivaj estaĵoj estas trovataj en la maro ĝis certa profundeco.
Seres vivos se encontram no mar até certa profundidade.

Certaj cirkonstancoj retenas min ĉi tie.


Certas circunstâncias me retem aqui.

cetera: restante - do resto - os outros - demais - em tudo o mais


Por la libroj mi elspezis cent realoj; kion mi faru kun la cetera mono?
Com os livros gastei cem reais; que devo fazer com o dinheiro restante?

Tiu placo apartigis de la cetera urbo la novan kvartalon.


Essa praça separava do resto da cidade o novo bairro.

Venis nur unu kandidato, la ceteraj sin ne prezentis.


Veio só um candidato, os outros não se apresentarm.

ĉemizojn, kolumojn, manumojn kaj ceterajn similajn objektojn mi nomas tolaĵo.


Camisas, colarinhos, punhos e demais objetos semelhantes chamamos roupa branca..

En ĉi tiu punkto mi cedas al vi, en ĉio cetera ne.


Neste ponto cedo à você, em tudo o mais não.

La komencajn vortojn ŝi eldiris klare, la ceteraĵon ŝi apenaŭ murmuris.


As palavras iniciais ela pronunciou claramente, o resto ela mal susurrou.

Faru vian devon, la ceteron lasu al la tempo.


Cumpre o teu dever, o resto deixa ao tempo.

cetere: aliás - além disso - de resto - além do mais


Tio estus malhonestaĵo kaj cetere ĝi nenion utilus.
Isso seria uma desonestidade e aliás de nada serviria.

ĉi tion mi ne scias, cetere ĝi ne apartenas al mia fako.


Isto eu não sei, de resto (além do mais) não pertence ao meu ramo.

diversa: diverso - diversa


Sur la tablo staris diversaj sukeraĵoj.
Sobre a mesa havia diversos doces.

En tiuj boteletoj sin trovas diversaj acidoj.


Nesses frascos se acham ácidos de diversas espécies.
Ili multefoje komencis diversajn entreprenojn, sed neniam daŭrigis.
Eles muitas vezes começaram diversas empresas, mas nunca prosseguiram.

Tie estis homoj de diversaj aĝoj, de diversa eksteraĵoj kaj ankaŭ de diversaj karakteroj.
Ali havia pessoas de diversas idades, de diversas aparências e também de diversos
caracteres.

diverse: diversamente
La historiistoj diverse rakontas pri ĉi tiu okazaĵo.
Os historiadores relatam diversamente este acontecimento.

diverseco: diversidade
El la plureco de la mondoj loqataj, kompreneble sekvus la diverseco de konstruo de ties
estaĵoj.
Da pluralidade de mundos habitados, naturalmente decorreria a diversidade de
complexão dos seus seres.

el liaj: de seus
Tie estis dekoj el liaj kolegoj.
Ali estavam dezenas de seus colegas.

el nia: do nosso
Gustumu iom el niaj kokoj kaj el nia vino.
Prove um pouco dos nosso bolos e no nosso vinho.

el sia: da sua
Kiel edzinon li prenis junulinon el sia parencaro.
Por esposa ele tomou uma jovem da sua parentela.

el tiu: dessa
El tiu valso mi memoras nur apartajn pecojn.
Dessa valsa lembram-me apenas trechos isolados.

el tiuj: daquelas - desses


ŝi estis la plej bela el tiuj knabinoj.
Ela era a mais bela daquelas meninas.

Parto el tiuj libroj venis difektitaj.


Parte desses livros chegaram avariados.

iom el: um pouco


Gustumu iom el niaj kokoj kaj el nia vino.
Prove um pouco dos nossos bolos e do nosso vinho.

iu aŭ alia: um ou outro
ŝi esperis, ke iu aŭ alia junulo invitos ŝin al la danco.
Ela tinha esperança de que um ou outro rapaz a convidasse a dançar.
kelka: algum - certo - alguns
Mi estis tie antau kelka tempo.
Estive lá há algum tempo.

Mi troviĝas en kelka embaraso.


Acho-me em certo embaraço.

De tiu tempo pasis kelka nombro da jarcentoj.


Desde esse tempo se passou certo número de séculos.

Kelkaj ekzemploj klarigos la aferon.


Alguns exemplos esclarecerão o assunto.

Kelkaj el miaj libroj perdiĝis.


Alguns dos meus livros se perderam.

kelke da: algumas - poucos - tantos - um certo número de - um pequeno número -


alguns
En la daŭro de kelke da semajnoj...
No decurso de algumas semanas...

Dum tiuj kelke da monatoj...


Durante esses poucos meses...
Dudek kaj kelke da jaroj...
Vinte e tantos anos...

multa: muita - muitas - muito - muitos


Post multa ĉanceliĝado mi konsentis lian peton.
Depois de multa excitação concordei com o pedido dele.

La tro multa parolado lacigas lin.


O demasiado falor o cansa.

Multaj homoj kredas, ke ĉi tio estas plej pura vero.


Muitas pessoas creem que isto é a mais pura verdade.

Pro siaj multaj okupoj li ne povis veni.


Por suas muitas ocupações ele não pode vir.

Multaj el liaj notoj perdiĝis.


Muitos dos seus apontamentos perderam-se.

multe: muito - em grande quantidade - em abundância


Observação: regendo verbo pode vir antes ou depois deste.

Li multe lernis kaj meritas multe da laŭdo.


Ele aprendeu muito e merece muito louvor.
Kiu multe parolas, multe ne faras.
Quem muito fala, não faz muito.

Ankoraŭ ne pluvas, sed ne multe mankas ĝis tio.


Ainda não chove, mas não falta muito para isso.

multe da: muitos - muitas


Multe da jaroj pasis de tiu tempo, kaj multe da malbono nin trafis.
Muitos anos se passaram desde esse tempo e muitos males nos atingiram.

En Eŭropo ekzistas multe da vidindaĵoj.


Na Europa existem muitas coisas dignas de serem vistas.

multon da: muita - muito


Kiam mi ien veturas mi neniam prenas kun mi multon da pakaĵo.
Quando viajo para algum lugar, nunca levo muita bagagem.

La riĉulo havas multon da mono.


O rico tem muito dinheiro.

pluraj: vários - várias


Multaj kredas je Dio, kelkaj ne kredas, kaj pluraj hezitas.
Muitos crêem em Deus, alguns não crêem e vários hezitam.

Mi ilin vidis duope plurajn fojojn, kaj en diversaj lokoj.


Eu os vi juntos várias vezes e em diversos lugares.

plureco: pluralidade
El la plureco de la mondoj loĝataj, kompreneble sekvus la diverseco de konstruo de ties
estaĵoj.
Da pluralidade de mundos habitados, naturalmente decorreria a diversidade de
complexão dos seus seres.

tro multe: demais


Tio estas tro multe!
Isso é demais!

Prefixo
aer:
Corresponde ao nosso prefixo "ar".
Exemplo:
aerumi - arejar

anti:
Indica oposição.
Exemplo:
antitoksino - antitoxina

aŭto:
Indica próprio de si mesmo.
Exemplo:
aŭtodigesto - auto-digestão

bo:
Prefixo oficial.
Indica parentesco adquirido pelo casamento.
Exemplos:
bopatro - sogro
bopatrino - sogra
bofilino - nora

ĉef:
Indica posição eminente, capital, principal.
Exemplos:
ĉefurbo - capital
ĉefanĝelo - arcanjo

dis:
Prefixo oficial.
Indica separação, desunião, afastamento, dispersão.
Exemplos:
disĵeti - dispersar
disdoni - distribuir

dube:
Indica abrandamento, atenuação.
Exemplo:
dubeflava - amarelado

duon:
Indica meio, metade, semi.
Indica parentesco de segundo casamento.
Exemplos:
duon-horo - meia hora
duonpatro - padrasto

ek:
Prefixo oficial.
Indica ação que começa, a partida, o primeiro momento.
Indica uma ação incipiente, súbita ou menos intensa.
Exemplos:
ekplori - por-se a chorar
ekdormi - adormecer
ekvidi - avistar
ekkrii - exclamar
eks:
Prefixo oficial.
Indica o que foi anteriormente, antigo.
Exemplos:
eksreĝo - ex-rei
ekskapitano - ex-capitão
eksiĝi - demitir-se

fi:
Prefixo oficial.
Indica desprezo, repulsão, infâmia, indecência, ruindade.
Exemplos:
fibuĉo - boca imunda
fihomo - homem infame
fiaĵo - indescência

fuĉ:
Prefixo oficial.
Indica ação de má qualidade, feita às pressas, mal feita ou suja.
Exemplos:
fuĉtraduki - traduzir mal
fuĉisto – desajeitado, porcalhão
fuĉuzi - usar mal

ge:
Indica reunião de ambos os sexos, reunião de dois ou mais indivíduos de sexos
diferentes.
Exemplos:
gepatroj - pais
gelernantoj - alunos (masculinos e femininos)
geedzoj - esposos (marido e mulher)

grand:
Corresponde ao português "grã, grão".
Exemplos:
grandnegocisto - atacadista
grandaĝa - idoso
grandhotelo - grande hotel

mal:
Prefixo oficial.
Indica o antônimo, o oposto, a idéia contrária.
Exemplos:
malfacila - difícil
maldanka – ingrato
malfermi - abrir
malamiko - inimigo

mis:
Prefixo oficial.
Indica mal, errada, injusta, inconveniente.
Exemplos:
misaŭdi - ouvir mal
misgvidi - desencaminhar
miskompreni - entender mal

plen:
Indica idéia total, completa (ou de valor aproximado).
Exemplos:
plenplena - repleto
plenaĝa – de maior idade
plenumi - cumprir, desempenhar

pra:
Prefixo oficial.
Indica parentesco distante, coisa remota, grande distância de tempo.
Exemplos:
praavo - bisavô
praarbaro – floresta virgem
pranepo - bisneto

re:
Prefixo oficial.
Indica repetição, reiteração, retorno à origem, recuo, rebate, oposição, volta ao lugar ou
estado primitivo.
Exemplos:
reaperi - reaparecer
redoni – restituir
revidi - rever

retro:
Indica ação ou movimento de sentido contrário ao normal.
Exemplos:
retroagado - ação contrária
retroiri - etroceder, recuar

sam:
Radical usado como prefixo indicando: o mesmo - não outro.
Exemplos:
samaspekta - uniforme, de mesmo aspecto
sameokaze – na mesma ocasião, samideano - coidealista Radical usado como prefixo
indicando: o mesmo - não outro.
Exemplos:
samaspekta - uniforme, de mesmo aspecto
sameokaze – na mesma ocasião, samideano - coidealista Radical usado como prefixo
indicando: o mesmo - não outro.
Exemplos:
samaspekta - uniforme, de mesmo aspecto
sameokaze – na mesma ocasião, samideano - coidealista
tele:
Indica ação feita à distância.
Exemplos:
telekomunikoj – telecomunicações
televidado - elevisão

vic:
Indica subordinação, lugar de.
Exemplos:
vic-prezidanto – vice presidente
vicfrato - co-irmão

vir:
Indica o sexo masculino, o macho, o reprodutor.
Exemplos:
virbovo - touro
virĉevalo - garanhão

Sufixo:

ad:
Indica ação em si mesma – ação habitual - ação repetida - ação prolongada - passado
imperfeito.
Exemplos:
martelado - martelagem
aŭdado - audição
vizitadi - freqüentar
haltadi - parar com freqüência
starado - estacionamento
permanência de pé
venadis - chegava

ac:
Indica a família que tem por tipo o vegetal representado pelo radical.
Exemplo:
rozacoj - rosáceas

aĉ:
Indica conceito péssimo, pejorativo, indigno, baixo, mau estado, tom de desprezo.
Exemplo:
vortaĉo - palavrão

aĵ:
Indica objeto, coisa concreta, manifestação concreta da idéia.
Exemplos:
ĝentilaĵo
gentileza
okazaĵo - acontecimento

an:
Indica membro de, alguém que pertence à - habitante de - morador de - seguidor -
discípulo - partidário.
Exemplos:
klubano - sócio ou membro de clube
brazilano – brasileiro
kristano - cristão

ar:
Indica reunião - coleção - conjunto do mesmo gênero.
Exemplo:
vortaro - dicionário

arb: Sufixo: indica árvore, pé de...


Exemplos:
mangarbo - mangueira
pinarbo - pinheiro

ator:
Indica mecanismo servindo para produzir.
Exemplo:
levatoro - elevador

ĉj:
Indica derivado de carinho masculino.
Exemplos:
Peĉjo – Pedrinho
paĉjo - papai

ebl:
Indica possibilidade de se realizar a ação da raiz e corresponde aos sufixos portugueses:
ável, evel, ível e úvel.
Obs.: o complemento pede a preposição "por".
Exemplo:
videbla - visível

ec:
Indica qualidade ou estado dos substantivos abstratos.
Exemplo:
amikeco - amizade

eg:
Sufixo: aumentativo.
Indica grandeza do ponto de vista social ou econômico.
Exemplos:
egfrabrikisto - grande industrial
domego - casarão
flategi - bajular

ej:
Usado para indicar o lugar de, local destinado à.
Exemplo:
lernejo - escola

em:
Indica hábito, inclinação, tendência para.
Exemplo:
studema - estudioso

end:
Indica dever, obrigação, dever de fazer algo, que deve ser, é preciso ser.
Exemplo:
pagenda - que dever ser pago

er:
Indica parcela, elemento - um dos elementos de um todo.
Exemplos:
fajrero - faísca
sablero - grão de areia

esk:
Indica à maneira de.
Corresponde ao nosso "esc".
Exemplo:
adoleska - adolescente

estr:
Indica chefe, diretor de, comandante de.
Exemplo:
fakestro - chefe de seção

et:
Indica o diminutivo.
Indica pequenez do ponto de vista social ou econômico,
Exemplos:
etproduktisto - pequeno produtor
dometo - casinha
streketo - hífen

foj:
Indica ação reiterativa, quantas vezes alguma coisa aconteceu, sucedeu.
Exemplos:
unufoje - uma vez
unuafoje - pela primeira vez
ig:
Indica fazer - tornar - fazer que seja.
Idéia ativa.
Geralmente transforma verbos intransitivos em transitivos, ou verbos transitivos
indiretos em transitivos indiretos.
Exemplos:
ĉesigi - fazer cessar
publikigi - fazer publicar

iĝ:
Indica fazer-se - tornar-se.
Idéia passiva
Geralmente transforma verbos transitivos em intransitivos ou reflexivos.
Eqüivale à verbos com pronomes oblíquos.
Exemplos:
sidiĝi - sentar-se
komenciĝi - começar (intransitivo)

id:
Indica descendente de - filho de.
Exemplos:
kokido - frango
brazilido - filho do Brasil

il:
Indica instrumento - meio - utensílio - recurso.
Exemplos:
tranĉilo - faca
elprovilo - teste

in:
Indica o feminino.
Exemplos:
virino - mulher
lernantino - aluna

ind:
Indica digno de - que merecer ser.
Exemplo:
notinda - notável

ing:
Indica continente parcial ou objeto para segurar algo, ou guardar, sustentar algo.
Exemplo:
kandelingo - candelabro

io:
Usado para países.
Exemplos:
Francio - França
Portugalio - Portugal

ism:
Indica doutrina, sistema, teoria, maneira de pensar ou agir.
Exemplo:
kristanismo - cristianismo

ist:
Indica gênero, escola, crença, seita, profissão, partido político.
Exemplos:
maristo – marinheiro
esperantisto - esperantista

iv:
Indica possibilidade ativa, que pode, que é capaz de.
Exemplos:
sentiva - sensível
agresiva - agressivo

iz:
Sufixo formador de verbos transitivos ou intransitivos e corresponde ao nosso "izar".
Exemplo:
evangelizi - evangelizar

land:
Indica alguns países, a fim de respeitar a norma internacional.
Exemplos:
Svislando - Suíça
Pollando - Polônia

metr:
Indica palavra técnica - instrumento ou meio de medir algo.
Exemplo:
densometro - densímetro

nj:
Indica derivado de carinho feminino.
Exemplo:
panjo - mamãe

obl:
Indica numeral multiplicativo.
Exemplo:
duoblo - dobro

on:
Indica numeral fracionário.
Exemplo:
duono - metade
op:
Indica numeral coletivo - quantidade - conjunto e corresponde ao português "todos
juntos ou tantos juntos".
Exemplos:
triope - os três juntos
centope - às centenas

oz:
Indica palavra técnica em medicina, química.
Exemplo:
psikozo - psicose

ul:
Indica pessoa caracterizada por.
Exemplo:
malsanulo - um doente

um:
Não tem sentido definido.
Exemplos:
mondumo - alta sociedade
kolumo - colarinho

uj:
Indica continente total, objeto que contém em si uma quantidade de - países - árvores
em relação ao fruto
Exemplos:
salujo - saleiro
Francujo – Franca
pirujo - pereira
pinarbaro - pinhal

vora:
Corresponde ao grego "fago" e ao português "voro" (comer - tragar).
Exemplo:
insektivora - insetívoro

Você também pode gostar