Você está na página 1de 4

OVÍDIO. Metamorfoses, X, 1-82 (Trad.

Márcio Thamos)

O V Í D I O (43 a. C. – 17 d. C.)
Metamorfoses, X, 1-82
[Orfeu desce ao reino de Plutão a fim de resgatar Eurídice]

Vestido com seu manto de açafrão, Inde per inmensum croceo velatus amictu
de lá do éter imenso Himeneu desce Aethera digreditur Ciconumque Hymenaeus ad oras

ao litoral dos cícones, na Trácia, Tendit et Orphea nequiquam uoce uocatur.


Adfuit ille quidem, sed nec sollemnia uerba
em vão chamado pela voz de Orfeu.
5 Nec laetos uoltus nec felix attulit omen.
5 Ele esteve presente ao casamento,
Fax quoque, quam tenuit, lacrimoso stridula fumo
sim, mas não trouxe nem semblante alegre
Vsque fuit nullosque inuenit motibus ignes.
nem palavras solenes e felizes.
Exitus auspicio grauior; nam nupta per herbas
E a tocha mesma que ele segurava Dum noua naiadum turba comitata uagatur,
sibilou lacrimosa o tempo todo 10 Occidit in talum serpentis dente recepto.
10 sem que acendesse dançarina chama. Quam satis ad superas postquam Rhodopeius auras
Mais grave a conseqüência que o auspício: Defleuit uates, ne non temptaret et umbras,
enquanto vaga a noiva pela relva, Ad Styga Taenaria est ausus descendere porta;

do cortejo das Náiades seguida, Perque leues populos simulacraque functa sepulcro

cai morta pelos dentes de uma víbora 15 Persephonen adiit inamoenaque regna tenentem
Vmbrarum dominum pulsisque ad carmina neruis
15 que no pé delicado se lhe encravam.
Sic ait: «O positi sub terra numina mundi,
Depois de lamentar-se muito aos céus,
In quem reccidimus, quicquid mortale creamur;
vem à porta tenária e, decidido,
Si licet et falsi positis ambagibus oris
desce o vate do Ródope ao Estige,
20 Vera loqui sinitis, non huc, ut opaca uiderem
a fim de comover até as sombras. Tartara, descendi, nec uti uillosa colubris
20 Por entre a tênue multidão de espectros, Terna Medusaei uincirem guttura monstri;
caminha até Perséfone e o senhor Causa uiae coniunx, in quam calcata uenenum
que impera no inameno reino umbroso. Vipera diffudit crescentesque abstulit annos.
Tocando a lira enquanto canta, diz:
“Ó deuses deste mundo subterrâneo,
25 no qual há-de cair todo mortal,
se não levais a mal que assim vos fale
sem falsos circunlóquios a verdade,
não venho para ver o escuro Tártaro
nem para acorrentar as três gargantas
30 do monstro meduseu, pêlo de cobra.
Minha esposa é o motivo da viagem:
pisada víbora instilou-lhe o fel
e arrebatou-lhe a vida à flor da idade.

1
OVÍDIO. Metamorfoses, X, 1-82 (Trad. Márcio Thamos)

Quisera então vencer a dor mas, não, 25 Posse pati uolui nec me temptasse negabo;
35 venceu-me Amor, um deus bem conhecido Vicit Amor. Supera deus hic bene notus in ora est;

nos reinos lá de cima, aqui não sei. An sit et hic, dubito; sed et hic tamen auguror esse;
Famaque si ueteris non est mentita rapinae,
Mas mesmo aqui suponho que o conheçam,
Vos quoque iunxit Amor. Per ego haec loca plena timoris,
pois, se a fama do antigo rapto é certa,
30 Per Chaos hoc ingens uastique silentia regni,
a vós também outrora Amor uniu.
Eurydices, oro, properata retexite fata.
40 Por estes ermos plenos de temores,
Omnia debentur uobis, paulumque morati
por este ingente Caos e pelo vasto Serius aut citius sedem properamus ad unam.
silêncio deste reino, eu vos suplico: Tendimus huc omnes, haec est domus ultima uosque
retecei o veloz fado de Eurídice! 35 Humani generis longissima regna tenetis.
Tudo a vós se destina e, cedo ou tarde, Haec quoque, cum iustos matura peregerit annos,
45 a um único lugar nos recolhemos: Iuris erit uestri; pro munere poscimus usum.

para cá sem demora todos vêm. Quod si fata negant ueniam pro coniuge, certum est

Esta é a nossa morada derradeira, Nolle redire mihi; leto gaudete duorum.»
40 Talia dicentem neruosque ad uerba mouentem
e sois portanto vós que possuís
Exsangues flebant animae; nec Tantalus undam
da humana raça o mais longo domínio.
Captauit refugam stupuitque Ixionis orbis,
50 Eurídice também, quando, madura,
Nec carpsere iecur uolucres urnisque uacarunt
seus justos anos já tiver vivido,
Belides inque tuo sedisti, Sisyphe, saxo.
há-de ser por direito sempre vossa,
e eu não vos peço mais do que preciso.
Se à esposa tal favor negam-me os fados,
55 é certo que eu não queira mais voltar:
ah, com a morte dos dois, regozijai-vos!”
Assim ele dizia ao som da lira,
e, embora exangues, almas soluçavam;
d’água que foge Tântalo esqueceu-se,
60 parou sem mais a roda de Ixião,
não devoraram vísceras as aves,
as Bélides livraram-se dos jarros,
e, Sísifo, sentaste em teu rochedo.

2
OVÍDIO. Metamorfoses, X, 1-82 (Trad. Márcio Thamos)

Conta-se que, vencidas pelo canto, 45 Tunc primum lacrimis uictarum carmine fama est

65 em lágrimas banharam as Eumênides Eumenidum maduisse genas; nec regia coniunx

pela primeira vez as próprias faces. Sustinet oranti, nec qui regit ima, negare
Eurydicenque uocant; umbras erat illa recentes
Nem a real consorte nem aquele
Inter et incessit passu de uulnere tardo.
que rege as profundezas são capazes
50 Hanc simul et legem Rhodopeius accipit Orpheus,
de ao súplice negar: chamam Eurídice.
Ne flectat retro sua lumina, donec Auernas
70 Estando ela entre as sombras novas, vem,
Exierit ualles; aut irrita dona futura.
por causa da ferida, a passo lento. Carpitur accliuis per muta silentia trames,
Orfeu recebe a esposa e junto a ordem Arduus, obscurus, caligine densus opaca.
de não voltar os olhos para trás 55 Nec procul afuerunt telluris margine summae;
enquanto não deixar do Averno os vales Hic, ne deficeret metuens auidusque uidendi,
75 – ou de nada o favor lhe serviria. Flexit amans oculos et protinus illa relapsa est;

Percorrem, em silêncio mudo, um íngreme, Bracchiaque intendens prendique et prendere certans,


Nil nisi cedentis infelix arripit auras.
árduo e sombrio caminho que se estende
60 Iamque iterum moriens non est de coniuge quicquam
em meio a denso e negro nevoeiro.
Questa suo (quid enim nisi se quereretur amatam?)
E já da superfície se aproximam,
Supremumque «uale», quod iam uix auribus ille
80 quando ele, receoso de perdê-la,
Acciperet, dixit, reuolutaque rursus eodem est.
volta os ávidos olhos de paixão
para trás: para trás ela se vai;
e, os braços estendendo e debatendo,
ela quer segurar-se e nada agarra
85 a não ser, infeliz, o vento infrene.
Mas, morrendo de novo, não se queixa
do esposo (pois de que se queixaria
a não ser de ter sido tão amada?).
Disse um último adeus, que mal se ouviu,
90 e recaiu no abismo que deixara.

3
OVÍDIO. Metamorfoses, X, 1-82 (Trad. Márcio Thamos)

Ao ver morrer a esposa novamente, Non aliter stupuit gemina nece coniugis Orpheus
Orfeu ficou parado como aquele 65 Quam tria qui timidus, medio portante catenas,

que viu, temendo, o cão de três cabeças Colla canis uidit, quem non pauor ante reliquit
Quam natura prior, saxo per corpus oborto;
com o pescoço do meio acorrentado,
Quique in se crimen traxit uoluitque uideri
95 a quem o espanto não deixou senão
Olenos esse nocens, tuque, o confisa figurae,
depois que a natureza o abandonasse,
70 Infelix Lethaea, tuae, iunctissima quondam
tendo em rochedo o corpo transformado;
Pectora, nunc lapides, quos umida sustinet Ide.
ou como o que acusou-se e quis a culpa,
Orantem frustraque iterum transire uolentem
ó Óleno, sem tê-la, e tu, Letéia, Portitor arcuerat; septem tamen ille diebus
100 que, infeliz, confiaste em ser tão bela Squalidus in ripa Cereris sine munere sedit;
– dois corações outrora inseparáveis, 75 Cura dolorque animi lacrimaeque alimenta fuere.
agora pedras sobre o úmido Ida. Esse deos Erebi crudeles questus, in altam
O barqueiro repele o que lhe pede Se recipit Rhodopen pulsumque aquilonibus Haemum.

para de novo o rio atravessar; Tertius aequoreis inclusum Piscibus annum


Finierat Titan omnemque refugerat Orpheus
106 e, esquálido, na margem fica Orfeu
80 Femineam Venerem, seu quod male cesserat illi,
por sete dias sem os dons de Ceres:
Siue fidem dederat; multas tamen ardor habebat
tristeza imensa e dor profunda e lágrimas
Iungere se uati; multae doluere repulsae.
foram seu alimento na amargura.
Dos cruéis deuses do Érebo queixou-se,
110 recolhendo-se ao cimo do alto Ródope
Ref. do texto em latim:
e ao Hemo frio que os aquilões fustigam.
OVIDE. Les métamorphoses (tome II: livres VI-X). Texte
O terceiro Titã findara o ano établi et traduit par Georges Lafaye. Paris: Les
Belles Lettres, 1989.
que com os peixes do mar se encerra, e Orfeu
fugia às femininas seduções,
115 ou por lhe ter o amor sido infeliz,
ou porque um juramento houvesse feito.
E as mulheres ardiam pelo vate;
rejeitadas, porém, sofriam muito.

Tradução publicada em:


THAMOS, Márcio. Do hexâmetro ao decassílabo:
equivalência estilística baseada na materialidade da
expressão. Scientia Traductionis, n. 10, 2011, p. 201-213.
<https://periodicos.ufsc.br/index.php/scientia/article/view/1980-4237.2011n10p201>

Confira também:
<https://sites.google.com/site/marciothamos/home/artigos/hexametro-decassilabo>

Você também pode gostar