Você está na página 1de 109

Coletânea Voz di Tchon

Coletânea Voz di Tchon

Vinicius Mallick Silva (org.)


Capa e projeto gráfico
Vinicius Mallick Silva

Diagramação
Vinicius Mallick Silva

Revisão
Alfa Dos Santos Silom

Dados Internacionais de Catalogação na


Publicação (CIP)
(Câmara Brasileira do Livro, SP, Brasil)

Coletânea Voz di Tchon [livro eletrônico] /


organização Vinicius Mallick Silva. --
São Francisco do Conde, BA : Ed. dos Autores,
2022. PDF -- (Coletânea Voz di Tchon).

ISBN 978-65-00-52112-2

1. Poesia guineense - Coletâneas I. Silva,


Vinicius Mallick. II. Série.

23-144859 CDD-B869.108
Índices para catálogo sistemático:

1. Poesia : Antologia : Literatura guineense


G869.108

Tábata Alves da Silva - Bibliotecária - CRB-


8/9253-0
Pa kilis ku sedu firkidja di nô tchon!
SUMÁRIO

Kunsada ..............................................................8

Lady Benedito Imbana...................................12


Nha kusta n´muri …………………………………………14
Djurtu Matcho .....................................................17
Bas di sol ..............................................................19
Kasabi ..................................................................21
Udjus pa dianti ....................................................22
Sapu@Labradur ..............................................24
Garandi ................................................................27
Lubu ku kema kosta ............................................29
Nha Tchon ...........................................................31
Tanamu na fenhi .................................................32
Mbludju pisadu ...................................................34
Rispitu .................................................................36
Mariama Dabó ................................................38
Futuru .................................................................40
Nha tera ...............................................................42
Sunhu! .................................................................44
Skola i tchabi .......................................................46
Kirsi .....................................................................48
Edmilson Nunes Correia...............................50
Baloba di nha dona..............................................52
Abeny ...................................................................54
Sukuru tem na kasa .............................................56
Ngratesa ..............................................................61
Aramatu Injai ..................................................63
Di profundeza, N’lanta……………………….….………65
Medu di batalha...................................................67
I era ba anos dus..................................................69
Sumaé Embaló………………………………………….71
Sol na mansi ………………………………………………..73
Mininesa …………………………………………………..…74
Bá Sumaé …………………………………………………….75
É palmeira Fila …………………………………………….77
Uri Gagarino…………..………………………….……..79
Dur di nha pubis ……………………………….…………82
Nha mensinhu ……………………………………………..83
Arma biológica……………………………………………..84
Badjuda di djindjirba pretu……………………..…….85
Badjuda iran ………………………………………………..86
Benvindo JS…………………….………………………..88
Kasabi bambudu ……………………………………..…..90
Nobresa pirdi rumu……………………………….…..…93
Kurupson ku djustisa…………………………………….95
A ku Z………………………………………………..………..98
Ninsi un dia………………………………………….…….100
Gany Camara……………..……………….…………..102
Amor di nha bida……………………………………..….104
I aós pa mansi amanha………………………………...105
Mindjer i balur………………………………………..….106
8

KUNSADA

Es koletânea di versus i un disidju


di odja artistas guineensi na atingi
visibilidadi. Nô sibi kuma Guiné-Bissau
i sta na ianda-ianda pa kiston di
produson literáriu, el ku manda, nô ka
pudi fika na pera gobernantis fasi
investimentu son, anós ku tem ki toma
inisiativas.
N’ kunsi manga di pekaduris ki ta
skirbi, mas e ka ta divulga se textus. I na
es sintidu ku n´disidi djunta alguns
djintis pa nô pudi publika es koletânea.
I un labur nobu inda, ki na sedu nô
puntu di pardida.
Nô pensa kuma bo na lei ku gustu
kada poema ki sta li, pabia objetivu i
9

mostra balur di guineendadi, forsa di no


pubis!
Nha gardisimentu na bai pa tudu
jovens ku seta mati nes tarbadju!
Um dus objetu di es koletânia i dá
rispitu pa no lingua kriol, identidadi di
tudu gjuneensi.
Nton, so biografia di autoris ku sta
na purtuguis pa djuda kilis ki ka obi
kriol pa e pudi kunsi mbokadu sobri no
autoris.
I tem manga di publikasons na
línguas europeus, ninguin kata pidi
traduson pabia e fia kuma mindjor
linguas i europeus. Mas pabia di ke ki
manda no ka pudi skribi na linguas
afrikanus ? pabia ki djintis kata misti
aprendi i lei na linguas afrikanus, e ta
10

pidi sempri traduson pa línguas


europeus ?
I ki es ntenson di rumpi ku e tipu
di pensamentu k n´desidi tchoma
“jovens balenti ku djiressa” (BINHAN)
pa nô publika. Além di kila, nô tem k
valoriza no kriol, pa i ka muri suma
utrus línguas.
Nha nomi i Vinicius Silva Mallick,
ami i brasileiru i guineensi na korson; n’
ta skirbi kriol. Anu passadu n´publika
“Transbordar”, nha purmeru libru di
poesia. N’tene Licenciatura na Letras –
Portuguis (UNILAB), n´sta na fasi
Mestrado na Literatura, li na Brasil, na
Universidade Estadual di Feira di
Santana. Ami i pursor. N’gosta tchiu di
Guiné, pezar ki nka bai lá inda, mas n’ta
sinti kil spiritu di guineendadi através di
11

nha ermons guineensensis ku sta li na


Brasil. Guiné-Bissau i nha tera di
korson, el ku manda n’sta na da nha
kontribuison parel!

Mantenhas di guineendadi,

Vinicius Silva Mallick - organizador!


12

LADY BENEDITO IMBANA

Lady Benedito Imbana, conhecida no


mundo da arte com o seu pseudônimo
Ladaybe Americana 100%fidju di Binar
nasceu em Bissau no dia 20 de
setembro de 1996. Filha de Benedito
Lulna Imbana e de Rosa Inês António
Fiaré; é moradora de Rossio. Muito
13

cedo, apaixonou-se pelas estórias,


graças a sua avó que as contavam para a
toda família nas noites de luar. Ela foi
cofundadora do grupo de Teatro LES
AMIS (OS AMIGOS), em 2017
ingressou ao grupo Teatro
Experimental de Bissau (TEB) do
Centro Cultural Português e em 2020
ingressou, mais uma vez, num outro
grupo de estudo de poesia denominado
VIDA VERSO, do centro Cultural
Brasileiro. É cofundadora e vice
coordenadora do grupo Amantes da
Literatura.
14

Nha kusta n´muri

Kusta n´fika sim mel


Kusta n´fika n´bata iari-iari nam na rua
Kusta n’pirdi nha dintis di pilon

Ma n’kana largau
Ku bo na da nha ultimu folgu
Abo i Kanderu di nha noti
Padja di nha djemberen
Faka kuna dogola nha korson

Nha kusta n´muri


Abo ku ta fassi n´ka kuri
Iagu ku ta matan sedi

Si n’odja kil bu dinti branku fandan


Kurpu tudu ta rapian
15

Ita stan suma bitchu Karpinteru nam ku


murdin
Eh!! Ma bardadi keta fala:
Amor tem suma Juliano ku Aniela
Pa fika gora mama Isaura ku Zé pera
n´falau tambi di Uri ku Mariama
Sim diskisi di Saná ku Imilita

Ai! Nha kusta n’muri

Ku bó n´kata tene medu di nada


Ora ku no sta djuntu n´kata lembra si
tchiga di izisti nam pro sufrimentu

Ku manda garandis fala:


Kusa di korson
Sempri ta tene roson

Nha kusta n’muri


16

Abo i tinta di nha kaneta


Nha kusta n’muri Ismael Okica
17

Djurtu Matchu

Alegria na rostu
Vontadi di leba mama Guiné
Dianti di si Kumparsas ka falta
Balentia kil bim di sangui

Djurtu matcho orgulhu di piton


ku ianda mundu ntidu pa
um uniku mison…

Fidju ku raparti sufrimentu di mamé


Ku manga di anu luta sim ri
Nô seleson na pika
Deus distindinu dja pisina

Kampu nô fasil dja kanderu


Bola bidantadu kaneta
Golu torna letra
18

Guiné mantenha Bissau


19

Bas di sol

Alin sikidu na bulanha di Kubukaré


Na buska kil um pon pa firmanta mafé
Pa pudi nhukuni nha netus na kasa
Nha rostu bida i ka parsi ku ki di
pekadur

Saia tudu roti roti


Udju bida i fuska
Nim fuska-fuska di djintons

Kansera, kil i nha matabitchu


Sol, kil in nha mantampa di kosta
Alim ku stomagu nkotchadu na pera
kuntangu di netetu

Nha pata bida i largu


Suma remu di Kanua di Bulama
20

Son na ianda pata na tchon


Pabia bida tene kurida
I ami nka pudi sinta
21

Kasabi

Ai Guiné
Suma mindjer ku ka tem bambaran
Na kau di kasamentu
Ala mas bo torna na djurmenta
Kuma ninguin ka na fika tras
Ma si polon ka konta nunde ku raiz
Sugundi i ka ramu ku na seta tcholona
Djemias boltiadu na purtu di pindjiguiti
Pabia n’bulundju rumadu pa tira ospri
Fora di kasa ma si fidjus ka seta
Kada kim na kuri na si ladu
22

Udjus pa dianti

Nô djunta mon
Pa no leba no grupu pa dianti
Si ami n´da nha parti
Anos tudu no da no kinhon

Nô na rema!
Nô na rema!
Nô na rema Kanua pa dianti
I kana tem kim ku na siparanu
Projetu olhos a frente
Ta sina
Ta eduka
I ta fasinu aprendi vivi na sosiedadi
No kata kudji rasa nim relijon
Ku fadin kor di pele

Kada dia, nota isforsa tchiu


23

Pabia i ka ten susesu sim sakrifisiu


No vontadi i di tarbadja ku amor
Pa tchiganta bunitasku di no union pa
pubis

Pabia kada um garan di arus


Ku ta intchi papu di galinha
Pa kada kin tarbadja na kil ku i bon nel
No udjus ta kumandadu pa Deus
No kata kudji rasa ni relijon
Ku fadin kor de pele, kor de pele
24

SAPU@LABRADUR

Chama-se Mamadu Suleimane Camará,


filho de Suleimane Camará e de
Cadidjato Sambu, nascido no dia 23 de
setembro de 1999, em Caiamine, setor
de Como, região de Tombali. No setor
de Como, onde nasceu, estudou o
ensino primário até o segundo ciclo. No
25

ano letivo 2013/2014 concluiu o terceiro


ciclo do ensino fundamental no liceu
regional de Tombali Areolino Lopes da
Cruz e em 2016/2017 concluiu o 12.º
ano do ensino fundamental no liceu
Samora Moisés Machel, em Bissau. E foi
no ano letivo 2019/2020 que iniciou a
sua formação universitária na Escola
Superior da Educação - Unidade Tchico
Té, em Bissau; estando, neste ano letivo
2021/2022, no 2.º ano do curso da
Licenciatura em Língua Portuguesa.
Sapu@Labradur, conforme conhecido
no mundo literário, iniciou a sua vida
artística em 2016 como ator de teatro no
grupo Teatro Experimental de Bissau
(TEB), onde continua até hoje. Nesse
grupo que teve os seus primeiros
contatos com textos poéticos através da
26

declamação dos mesmos. A partir daí,


surgiu nele uma grande paixão pelo
gênero lírico. Além de ser um apreciador
de versos, também tem uma forte
inclinação pela prosa. Faz parte do
grupo Amantes da Literatura e Poetas
de Rua.
27

Garandi

Garandi i mesinhu,
Garandi i kolmeia ku ta gasidja baguera,
Garandi i kandjam ku ta dogola nha
kansera,
Garandi i padja di kablak ku ta intchi
nha koltchon.
Bedjoti i ka manhoti,
Garandi i padja bedju ku ta mata
lagartu,
Garandi i firkidja ku ta nguenta kankra,
Garandi i madronha ku ta kura no po di
kurpu,
Garandi i kanafistra ku ta safa no
mistida,
N'na kontau garandi i balur
Kin ku sempri no dibi fabur.
Kin ku ta tisi noiba na moransa?
28

I garandi.
Kin ku ta garsi simola na moransa?
I garandi.
Si bnagha tchiga,
Kin ku ta riantal mbludju?
I garandi.
Sedu garandi i rispitu, i sintidu, i
ndiantason di sabi korson.
Noba sabi, fala mela-meladu, storia di
lubu ku lebri,
Tudu na garganti di garandi ki ta
gasidja.
Djubi, fasi pa bu sedu garandi,
Djubi, bida di garandi-kandja,
kalabantendadi, patchekundadi, nafikiá.
I mufunesa na moransa,
Djubi, rispita garandi i balur.
29

Lubu ku kema Kosta

I ami Bartaba sim bantaba,


I ami Nama di tera di rabata-rabata,
Ami ki Sul Demba, sim bemba;
Kosta largu na ora di fidi lifanti,
I ami;
Indimigu di tudu bianda sabia,
I ami;
djintiu di ntin,
I ami.
Bús lansadu, na nha sombra ki ta kai;
Kabas di sorti, nha nomi ku ta sai;
Polon garandi, ami ki ntoni ronkanti.
Bida kurin sin dispidin;
E ma n´foronta, sin padjota.
Alin li, um mon tras, um mon dianti;
Nha mandjuas tudu djinguin,
Tadjadera di tudu djinton
30

Ku aos nin pa konkin,


Mandjua di tudu tangoma,
Urbadju di tudu bariga largu;
Botan mon ku limpu kabesa,
Ka bu disan pa n´foga na kambletch.
31

Nha Tchon

Ai Nhabali!
Nhabali ka bali,
Nhabali misti bindi Tombali
Pa buli di mel
Na mon di Abel.
Ki bariga di nha pubis,
Tombali, riku pa si pis, tcheben,
Nhambi, mandioka, tifa, manfafa,
Foli, mandipli, foroba ku aruz.
Gurdu pa si tchon,
Nin si karus ku kai i ta nansi palmera.
Bunitu pa si pubis,
Ku sibi gasidja ate se indimigus.
Mas es tudu bo misti matal,
Anos gora no ka na setal,
Pabia si bo ka na nota,
Anós no na nota.
32

Tanamu na Fenhi

I na tchiga dia,
Kil dia pertu,
Na kil dia, didia uan,
Djambatutu na supra tchifri,
Kikia na kua noba,
Falkon na sardia moransa,
Tudu futseru na ntregadu iran.
Na kil dia Pubis na toma konta di si
kabesa,
Tudu Zé Bandidu na sintandadu na
turpesa di konsidju,
Kabesas na ntolantadu na pot-pot.
Na kil dia padjigada na kudi na
moransa,
Kankuran ku lambes ku na sardia na
bantabá,
33

Tudu blufus sukundidu tras di panu di


mindjeris
Na nhementidu kabesa di kabra,
Kada kakri na sta na si koba,
Tudu santchu na kunsi si malila.
Na es dia pubis na toma turpesa di
djustiseru,
Osadus na bisti kapoti di reguladu,
Kada pekadur na kargantadu si pekadu,
Tudu mundu na mundu si kaminhu
Pa pega tras di sol.
34

Mbludju pisadu

Nha flur di marakujá!


Mankurkur di binhu palmu,
Sita di kaldu di tchebem,
Kumpanher di lua di mel,
Strela na sukuru fitchadu,
Lagua na tempu di koresma,
Manta ku olidjonson na kunfentu.
Kobardisa intchin boka,
Kudadi turmentan kabesa,
Amor pertan pitu.
Djubin bu odjan,
Bu amor stan na pitu,
Gasidjan na bu korson,
Seta n´sedu bu dokolma.

Kil bu dus tchifris firmadu na pitu,


35

Elis ki nha spada na kampu di batalha,


Bu dus luses sumiadu na testa,
Elis ki ta mostran kaminhu na malilas
di kantanhes.
Rabada di pilon,
Bariga rodondo suma garafon di binhu,
Biku rodondo suma kambletch di mamá
nimba,
Boka moli potok suma blanté di
mankanh,
Garganti korta-kortadu suma foli-
badjuda.
Bin m´barsau,
Disan n´sinti bu tcheru:Hmmm!
Mindjer di fala ndosadu,
Mindjer di po di buli,
Mamé di nha fidjus.
36

Rispitu

Sapu labradur,
Djidiu sufridur
Ku ta kume ku si kalur,
Tcholonadur di tudu pensadur.
Ndiantadu nes kumpanherasku
Di futserus di letra,
Sintadu pa pera nobas fresku,
Sikidu na nha djemberen,
Ali n'na purba nha mamberet;
Djútidu na nha benten,
Ali n'na pila nha dempeten.
Mandjuas di bantabá, abos ki nha
bartabá;
Bo manta ku ta kubrin di ratchadura di
sol,
Abos ki nha spidju,
Na bo fonti ku n´ta dogola nha sedi;
37

Na dia di kebur,
N'na kumbida bos pa bo bim purba nha
balur.
38

MARIAMA DABÓ

Mariama Dabó, filha de Baciro Dabó e


Na Tombom Sambú. Nasceu em
20/04/1998. Atualmente é estudante da
Escola Nacional de Administração
(ENA) - Guiné-Bissau, no curso de
Contabilidade e Gestão. É uma grande
amante da poesia, tendo começado sua
39

trajetória literária em 2020, contando


com mais de 30 poemas escritos na
Lingua Portuguesa e Guineense
(crioulo), além de duas prosas. Também
integra os grupos Girls out loud (Nha
fala), Amantes da literatura e Amor à
leitura.
40

Futuru

Futuru di fama!
U tene noti suma mundu
tudu alma disdjau
na bô ku speransa pindradu nel.

N'ama kunsiu!
Ma pera n´falau:
abô i kusa...!
Abo ku no ta buska na aonti
nô buska na aos
uta bin sedu só nô amanha.

Nhus ku nhas,
sintadu ku kara firidu
ku esis di kabesa limpu pus,
futuru ka ta tchiga sin dê!!
Sinta mpasmadu ku mon
41

pindradu sin kansera


ku dinti branku na ronka
silbisadundadi na moransa.

Ma n'fial tan
pasanta alguin borgonha só
nin i kata bin djubi nan su foronta
42

Nha terra

Na vivi na tera di djintons


Nunde ku saláriu di ministrus ta kubri
di pursoris
Na vivi na kil tera ku disinvolvimentu ka
iabridu porta
Nunde ku pubis ka kunsi djustisa
Nunde ku speransa ka tene fala
Unidade ka tene espaso
Fogu!
Ahhhh nha tera
Tera nunde ku skola ka tene papel
Nunde ku lei Ka ten
nunde ku kansera sedu farda di pubis
Nunde ku kamaradas ta matadu
nunde ki ten mataduris heróis
karadju!
Ahhh nha terra
43

Nunde ku luta di puder sedu fama


N´punta: ina kaba kal dia, djintons...!?
Pubis Ka pudi grita se duris
Nunde ku porta ta fitchadu pa
lisensiadus
Mestradus...
nunde ku porta tá iabridu pa ki djirus
sim kaneta;
formadus sim diploma
Ahh nha tera
Ampus
djintons sim skola
es ki storia malgos di nha terra.
44

Sunhu!

N'sunha ku nha tera n’sunha kuma


2022 tisi paz n'sunha kuma djintons
intchi dja djiresa kabesa.

Na konta nha sunhu

N'sunha mama Guiné muda n'sunha


ministru di edukason iabri porta di
djiresa

N'sunha voz di pubis ranka obidu


N'sunha nha tera tene bons ospital
N'sunha nha tera sai na sukuru

Es inha sunhu na madrugada n'sunha


pensamentu di malbadus muda n'sunha
2022 sedu mindjor n'sunha polítikus
para gueria di renansa
45

N'sunha no tene universidadis


mangadel

Sim! na kontau nan nha sunhu Obin!


N'sunha salárius atrasa ma otcha
n´lanta n´sinti kuma i sunhu n´rabida
n´foronta pake sedu só sunhu
46

Skola i tchabi

Na nha tera skola ka baluradu


balentis malbadus ka mporta ku
reis malbadus sta na djugu di interesi
e ka lembra di pubis ô tan e diskisi
pubis.
Moransa fria iem na sukuta tuada di
djintons

Malbadus reis, skola ta fasi omi


djeria di renansa pubis ka matila
Té kaldia ku bo na sinti pa djintis,
n´punta?
Pubis na grita ku dur di fomi sim
edukason
I djusta dja tambi, fogu!

Ika di aos ku pubis na norostia ku dur


47

na kurpu
ma dur mas garandi i di pirdi edukason.
karamba! Bo iabri porta di skola
na nomi di pubis, i djusta.
Ku pirdi edukason 2 anu
no kansa dja, no Reis kabalidus.
48

Kirsi

Kirsi na tempu
paka i bin sedu tardi

Kirsi na kabesa
idadi kila i numeru
Kirsi na tempu, pabia aonti i aonti
mininesa di aonti i ka aos
Kirsi pa sedu spidju di utrus
Kirsi gros na manera di pensa

Kirsi pa konta bardadi riba di bardadi


Kirsi pa n'tindi bardadi ku mintida
Kirsi na sintidu ku pensamentu
Kirsi firmadu tchan

Kirsi na tempu pa ka i bim sedu tardi


Kirsi na manera di fasi kusas
Kirsi ku kusas limpu pus
49

Kirsi na tempu kabu bim fala sin sibi ba


Nobresa ta pasa,
ma tempu kata pasa de!
Ampus.
50

EDMILSON NUNES CORREIA

Edmilson Oddair Soares Nunes Correia,


filho de Edvaldo O. S. N. Correia e Milta
Antonio Carvalho Barbosa, era um
menino tímido e com poucos amigos na
infância. Isso o fez desenvolver uma
grande paixão pelos livros, porque
encontrava neles um mundo para
51

explorar. Sempre gostou de ler os livros


de aventura, contos e lendas que o pai
tinha.
Teve contato com a poesia através de
cartas de amor que escreveu para uma
colega, embora nunca chegou a entregá-
las. Somente em 2017, no Centro
Cultural Brasileiro, conseguiu
aprofundar seus conhecimentos sobre
literatura e desde aquele momento
passou a escrever versos.
52

Baloba di nha dona

Saafrai!
Dufuntu pupa
I lanta i ndjata banku
I disrodia si lens branku i kubri

Kuma i ka pudi konbersa sintadu


Pabia diante di sorti sukuru mup!
Dianti di Sorti disabidu.

I bibi kana i burfa, i sakudi kabesa


I tchuli Bande, Msurum
I tchoma Djokú i tchoma Obasú
I pidi elis amparu

Basafinté! Tcholonam futuru


Ka bu finka kalmá, es i nha tchon
Ka bu disan moransa djungu bida
53

Alim sintadu bu diante, bu tem mi na


liti

Baloba di nha dona purfia futuru


I rastera kasabi, i sukia futis
I bambu saúdi, i barsa kontentamentu
Ma baloba di nha dona ka purfia mortu
54

Abeny

Estin!
Longan fodjas di papel
Pistan markadur di tempu
N’misti skirbi na bentu

Pertusin oredjas di mininus


Pa nha fala terbesa sé sintidu
Ku es palabra umildi na garandesa
ABENY

N´djana abeny
Pa firmantaduris di nha patria
Sumiaduris di bisilon
Ku aós na sombra moransa

N´djana abeny
Pa mindjer balenti, tarbadjadur
55

Firkidja di moransa
Parantadur di futuro

N´djana abeny
Pa kilis k na luta
Pa um Guiné mindjor
Lundju di fasanhas di kasabi
Suma Abeny Beti ku si versus
56

Sukuru tem na casa

Sukuru tem na kasa


Sukuru tem na kasa
Sukuru tem na kasa!

Sukuru tem!
Sukuru tem!
Sukuru tem na kasa!
Sukuru tem na kasa!

I tem… Sukuru tem!


I tem!
Sukuru tem na kaaaasa.

Fuska – Fuska
Udjus fitchadu
Boka kalaadu
Mons dis’ iangasadu
57

Djuntadu, nkunhadu
Riba di si kurpu mbaladu

Sukuru rabida kasa.

Na si pitu ketu
Batimentu i bentu
Antis um sentimentu
Di sufrimentu
Dur eraba si alimentu
Mandjidu na si djurmentu

Sukuru tem na kasa

Kumpradu na kasabi
Si kasa i um porta sim tchabi
Rodiadu pa maldadi
Finkadu riba di kabalindadi
Matris di si tudu nudadi
58

Sukuru tem na kasa !


Sukuru tem !
Sukuru tem !
Sukuru tem na kasa.

Kalur na testa
Sol kinti ta infesta
Bariga limpu i um besta
Kada bidadu i ta manifesta
Ma na kasa fartu bida i festa
Padida firkidja, lion ka ta resta

Sukuru tem na kasa!

Na 180 tchuba i asumi


Sim kil amparu di kustumi
I kiria, i firmanta sim tirmi
6 djorson di rís tortu i firmi
Di tudu kambua, um djafal, um krimi
59

Sukuru sta na kasa.


Sukuru sta na kasa.

Djorson basa rís


Djorson papial francis
Djorson pul murdi bis, i filantal futis
Djorsons lundju ma é ta dal si pis
Djorson mbonadu, sedu i kunsi siss
Djorson mansu, kil i si patris

I tem sukuru na kasa.

Kurida malgos desdi kumsada


Tersu, Kuron, louvor, baloba tuada
Tris kurida i son padjigada
Últimu resta sedu kabantada

Sukuru sta na kasa.


Sukuru tem na kasa
60

Sukuru sta na kasa!


Sukuru tem na kasa!

I falam, na sigridu
Ami i disdangudu dinguidu
Na bida mbuska sempri sintidu
Nunka n’nega sé pididus
Ma koitadi mi, sempri n´diskisidu
Sempri n´kontra ku findjidus
(…)
61

Ngratesa

Ali aós bu tchoman danadur


Bu ngabam pior pekadur
Ngratu, faltadur di rispitu, ntchutchidur

I bardadi kuma pa bo nunka n´tem


balur
Nha sangui darmadu, pa bó i kalur
Talbés k manda bu djubim suma
matadur

Bu diskisi kuma ami ka tchamidur


Nim tan puku flanu yamberu fumadur
Kaba ninki um dia nsedu bu ntindidur

Ku tudu es, n´disidi aós ku garandi dur


Kuma, dianti di inimigus n´ka na tem
bu dur
62

Nha oredjas n’na tapa, n´ka na obi bu


sakur
63

ARAMATU INJAI

Aramatu Injai, nascida e criada em


Bissau – Capital, mas atualmente reside
no Brasil, a estudar. Fez licenciatura em
Letras - Língua Portuguesa, na
Universidade da Integração
Internacional da Lusofonia Afro-
Brasileira (UNILAB) e tornou-se
64

mestra, recentemente, através do


programa de Pós-graduação em Estudos
Literários, na Universidade Estadual de
Feira de Santana (UEFS). Começou a
ter inspirações poéticas por volta dos
seus 15 anos; escrevia poesias e lia para
os pais, mas não era muito frequente,
pois só escrevia quando se sentia
inspirada, e isso acontecia a qualquer
hora e em qualquer lugar, às vezes, no
silêncio noturno, quando estava com
insônia.
65

Di profundeza, N’lanta

Hai, n´sta ku medu!


N’medi parsi suma arco-íris, di dia uan!
Sim tarda tchiu, pa disa djintis
alegri/kontenti!
N’fika na lupi, lupi na nha profundeza,
n’presiza sai!
Sai pa fasi
Segundus
Oras
Dias,
Misis
Talves Anus!
Pabia el ku ta disan feliz!
Di odja djintis kontenti ku nha prezensa
mas, ora ku sol noiti e ta diskisin
Mas pabia?
66

Pabia m’mora na profundeza


Talvez m´prisiza fika na nha
profundidade
Mas fundu
Pan sugundi
Não!!!
N’dibidi sai
Mesmus ku é diskisin
N’presiza mostra eles kuma, sukuru fasi
parti di nha vida!
Vida!!! Kal vida?
Talvez i kil um bokadu de demostrason
di gestus!
Di sorizu!
Di tchora!
Di djubi n’utru kara a kara, di sedu
sinseru!
aa! Gosi m´pirsibi! Ké ki vida signifika!
Na nha pronfundidadis!
67

Medu di batalha

N’disidi rindi antis di m’kunsa batalha


Riba mas pa é luta, ta tisin lembransas
kil di dur garandi i kilis ku mas ta
pantan
Lembra di nha dur ki kuazi na tapa mas,
i sta inda abertu, kada bias ku m´obi
batalha
I ta dan bontadi di fusi, di sugundi
nunde ku ninguin ka na odjan

Logo bu parsi,
Bu parsi pa fasin sai di kantu ku
m´sugundi nel, pa m’frenta es benditu
batalha
I pa fasin pirsibi kuma, batalha ta sirbi
pa kirsimentu ku lison na bida di alguim
N’frenta nha medu n’bokadu, n’bokadu
68

Na fasin akredita di kuma n’pudi ganha


é batalha ninsi ku nha tadjadera di
lagrimas
Nunka m´kana baixa nha kabesa pa
indimigo

Ainda mas ki bu ajuda, ki ta fasiu


akredita tudu dia di kuma ami m’forti
m’pudi ganhal
Kila ta motivan
Ita insentivan
Ita inkantan na bó!
Ita fasin bai mas lundju!
69

I era ba anós dus

Na nó imaginason fértil
Di kuma kina sedu enkontru mas
disejadu i speradu di planeta
Universu sta kontra nós
Teknologia na tokanu palmu i na
insentivanu, i fortalesinu
Nó sintidu na n’pulma, n’pulma, kada
dia, kuma ku é inkontru na sedu
Ki nim universu ka pudi kontrola nó
emuson

I era ba anós dus


Na kil noiti di friu, na disisperu ku
angustia
Di sibi kal dia ku no amor na nganha
universu
70

I era ba anós dus


Nó enkontru
Na sedu mas bonitu di tudu mundu
Iná sedu amor mas forti di ki di Romeu
ku Julieta
Pabia nona ganha universo, bibus i
firmadu
Amor kubrinu, i proteginu ku si skudu!
71

SUMAÉ EMBALÓ

Sumaé Embaló, natural de Gabú,


atualmente residindo no Brasil, é
estudante do curso de Engenharia de
Computação na UNILAB, membro do
grupo FIRKIDJA DI NÓ KAMPADA.
Apaixonado pela literatura desde o
72

liceu; nos primeiros momentos gostava


mais de escrever letras musicais em
Gabú, sua terra natal; em 2015, na
cidade de Bolama - onde fez o curso de
formação de professores, teve um
professor que o motivou bastante para
continuar escrevendo.
73

Sol na mansi

I ka tem kinti ki kata fria


Na eskada di vida i sibi ria
Fala ta kaba suma bataria
Bardadi bida pontaria

Djunda djunda ku korda di bida


Puntaduris ka tene duvida
Tcholonaduris tan ka koitanda
Pabia tapada di moransa, ipa lantanda

Abos ku sabi oredja nkuda bo n´tindi


Lingua di mel ku pui No barku djingui
Si no rema no kana ripindi
Pabia boca na mamanta bardadi
74

Mininesa

Panu di pinti di esperança


kubrin kinha kasa
É mandadu, n´kansa
Djudan tira kinhon di nha moransa

Nha pé ka fila ku kaminhu di eskola


Suma ki nega, kil di mandadu
Nha medu banan, i paka nha pata fola
Má na kabaz, nha mon ta kola

Kusa malgos kin kunsi ba, i konsidju


ku manda na nha oredja, ita sedu ba
djus
N´kata kansa ba finka djudju
Lagua di vingança ku sufrimentu ta
pasa na nha udju
75

Bá Sumaé

Nomi bonitu ku bin dibu boka


Misti odja bu rostu, fora di kil ku
kamara foka
Mininu bonitu di nha korson, ku bo
m´pudi ronca
Amor di bardadi nha djito di tchoca

Benson suma bo, ta tisi felisidadi


Pa kirsinti ermondadi
Bu fala ta serka nha kudadi
Misti obiu ninsi n´kana ntindi

Misti riba tera


Pa pudi odja bu kara
N´ka porta di kansera na fronteira
Pabia bu guardan mankara
76

Fidju matchu kirsi


Polon garandi di lesti
77

É Palmeira Fila

Bom palmeira di nha tera


Falan elis n´ka misti guera
Pabia, di nos kunsa na kansera
Sirbi bardadi na sé kara
Bu djingui mandjuandadi di kin ku má
ta mara
Bu bonitascu bin di gabu sara
Sika pa perta pito, djitu i pa para
I ka pirsis bota sorti, é kasamenti i pa
mara
Istoria guarda livru di uru ku nó
purpara
Si es maina, sibi nha sorti na mara
Dapi nha dinti na rua, só ora kubu
furanta kara
Vivi na bu mundu, nunka n´kana iara
Fasin bu kaminhu di fera
78

Nha sumu di ondjo ku kabasera


Bu tudjin fomi ku kansera
Bon palmeira di nha tera
Benson di bom djorson
79

URI GAGARINO

Chama-se Mamadú Uri Jaló, com os


pseudônimos: Uri Gagarino, MAURJA
96 e VIP Suburbano, é filho do Rendeiro
M.S. Jaló e de Fenda Jaló. Licenciado
em Ciências Políticas e Relações
Internacionais pela Universidade
80

Lusófona da Guiné-ULG. Formou-se


também em Português como Língua
Intercultural pelo Centro Cultural Brasil
e Guiné-Bissau. Possui o quinto nível de
francês e inglês pela T5 School.
Atualmente, graduando em Engenharia
da Computação pela UNILAB. Sua
paixão pela poesia começou na infância,
mas foi no Centro Cultural Brasil e
Guiné-Bissau que se encontrou na
literatura, onde escrevia e declamava os
seus poemas no palco do auditório. É
mentor e coordenador do grupo
cultural, literário e artístico “Amantes
da Literatura”; membro do Clube Amor
à Leitura e ex-membro de grupo de
poesia do Centro Cultural Brasil e
Guiné-Bissau Vida Verso. Participou de
vários concursos literários na Guiné-
81

Bissau, sendo vencedor do Concurso de


Poesia na 1ª Semana literária em
homenagem a Machado de Assis e de
Conhecimento Específico sobre a
literatura brasileira na IIª semana.
Além disso, é politólogo, poeta, contista,
paramilitar e promotor literário. Nasceu
no dia 29 de abril de 1996 em Gabú,
região da Guiné-Bissau.
82

Dur di nha pubis

N´kansa odja mininus di nha tchon


Ku rostu intchidu di larmas
Larmas di kasabi, di kansera
Di indjustisa ku intrigas ke na pasa
Nes tera di pulitikons
Ku toma diantera e na rema kontra
mare
N´kansa es tchuba di grevi na tudu kau
Aumentu di presu di purdutu di
primeira nesesidadi
I tchiga ora di no grita um bias i basta
83

Nha mensinhu

kode, bim dja


Desde ku bu mina
Nha sintidu ka susega
Febri di amor na kansan
So abo ku pudi kuran el
Nha uniku mensinhu i bu amor
N´disdja ki bu manera ku tá barsan
pertadu
Bu ta bim ku fugu n´ta buril ku nha
gazol
N´pidiu ten pasensa para ratidjan
korson
Bin dan bu kuspinhu di mel
Ku masan di Jardin de Éden
N´ta muri pá bo
Nha kusta n´muri
84

Arma biológica

Bo pensa no ka rapada
No rapada diritu
Di bo djugu susu
Ku bo sta nel
Matansa kila ka para
Bo muda djitu di mata
Bo randja nobu tipus di serial killer
Bo torka arma di fugu
Pá arma biológika
Matansa di tchuba di Cabo Verde
Só di um ladu ki na tchubi
Ermons no iabri no udjus
Li pé kaba ku nós
Bala da benenu lugar
No rapada bos diritu diabus
85

Badjuda di djindjirba pretu

Badjuda e bu djindjirba pretu


Ta matan nan
N´kata fastia djubil
Pabia i ta kontentan
I ta fasin diskisi nha stres
Di bo i natural
I ka suma di mangafulanas
Tudu ora n´ta misti so pasa língua
Nes bu djindjirba bunitu
Pa n´tchupa bu bis
Bu bunitasku i di um mis
N´mistiu mal badjuda di djindjirba
pretu
86

Badjuda iran

Badjuda kontra bu manda fotu na nha


zap
M´panta m´pensa ba so
Kuma iran ku inbadi nha zap
M´ranka ku kuri
Pabia m´medi panka muri
Kabelus di nha kurpu tudu lanta
E firma tchan
M´pega so na tira ki bentu fedi
M´dita n ka pudi durmi
Ku medu paka bin leban simiteru
Di nghala
Nha vulkon nin findi i para
Nha korson na bati pin pan
E badjuda bu pantan mal
Pabia n´ka spera ba asin ku bu bunita
Mas di ki serpenti
87

Gosi frian tan korson


Ku bu fala di iran
Dipus dan bu masan pan kume
M´mistiu mal badjuda iran
88

BENVINDO JS

Benvindo Joaquim da Silva, nasceu em


Pecixe, a 7 de Novembro de 1999. É do
grupo dos 8º finalistas da Cooperativa
Escolar São José. Estudante de Curso de
Engenharia de Alimentos pela UNILAB
- Brasil. Um amante da escrita que
89

escreve poemas em crioulo (Língua


Guineense).
É membro do Clube amor à leitura;
vencedor da primeira edição de Sunhus
Sukundidu. Assina seus textos como
Benvindo JS.
90

Kasabi bambudu

Ke lambuntu pó firkidja
Na batenti di porta
Kuma polons garandi
Tudu kortadu
Santchus na pupa sakur!
Pumbas na bua
Sim ninhu
E!! N'desan
Es i kal koldadi kalada
Ku mitinu fugu lala
Torki lifanti kamba balana

Na si pasus mansu
I na ianda ku pe na tchoN
Pa ki tapada ku kumpudu
Djunguntudu
I ka suluson
91

Pa mininus di kriason
Ku bon korson
Son bu pinga elis
Ala bu bemba
Tene djanam roson
Na sigridu
Di n´fala-n´fala
Kurpu dalgadu
Kunsa rumpi moransa

N'dau bu ka tornan kaba


Pa ki m'pelelés
Tisinu bidru pretu
Ku klaridadi
E tirbidanu sintidu n'tidu

N'djumnau baldu na fonti


Pa kê bu na sabodjam iagu
Gos diskustumadu
92

Rodjam sintidu, n'pingau larma


Di nha larma mansu
Bibi, bu mata sedi

Mon di timpa
Tene tchiu di splika
Pa ki i tene tchiu ki gasidja
Piskaduris na nghuni-nghuni
Tras di mandrugada
Pa piska bida modjadu
93

Nobresa pirdi rumu

Pitu pa fora
Sanhadu sin korson
Ke di nos?
Ku ka sibi riska tchon
Na dianti di bos

Roson na mangason
Kil ronkadu ka ten ronku
Na no djorson

Anhu ku n'diantan
Fasin mandjua
No penbi n'ghutru na ragas
Ka nhu disa nhu ten
Manha di manganas

Ananas i di matu
94

Mas kil silbisadus di prasa


Sin si kabesa
E ka ta tchomadu djintons
95

Kurupson ku djustisa

Bu untadu bambatulu
Bu sunhus iopidu
Ku iagu di arus
N'desan!
Bu medunhu
Suma turbada di kil mis

Xefi tene karu nobu


Xefi tene kasa nobu
Bensimentu kila keia
Sintinela djungudu
Bisiadur gos ka ten

Ké miti garganti
Na korda kumpridu?
Estin m'borkan suku di bas
M'buliu kosta
96

Pa ké sareti limpu
Ka ta pesa buru

Dam bedjoti turpesa


Pa i rapinkam sintidu
I laban bardadi
Pa kaminhu di
Gardisi Kabral

Burbuleta kunsa
Boltianu moransa
Foli kebradu
Kuku dibididu
Ninguin ka ndjuti

Katchu sin rumu


Na bua sin ntudju
Kuma di djuga e djugu?
Urdumunhu boltian totona
97

Pa mopin udjus
Pa ke mangu berdi
Ta pui bu limbi bis

Lantindans dapil
Tras di kabesa di ananas
Sin sibi riska tchon
Son darma polon
Forti dur di korson

Matchu dunu pistan forsa


Matchu dinu kispin boka
Ku speransa
N'odja matu berdi
Kontentamentu n'kuntu
Nha sintidu susega
Pa ke n'mati tempu bedju
Sin djudjus moli
98

A ku Z

Amor di gos
Ta papiadu son
Pa kilis ku sukuru kunsi
Luz ka ten
Na kuatru paredi
Belas tudu pagadu

Legus ta sintau
Na pó di kurpu
M'bala na rebes di bu kurpu
Ku sabi djubi
Torki n'ta diskisi
Di maravilhas
Ku n'tchiga di kunsi
N'ten serteza
Kuma "PUMBA"
ka ta rapasa
99

Ku si ninhu

Bis kor di rosa


Suma nha flur na jardin
Djindjirbas pretu
Suma kandjirba di mandjakus
Korson burmedju
Suma siti di budjugus
Dintis branku
Suma liti di tchon di Gabu
Si speransa
Kil i di matus di kantanhez
100

Ninsi um dia

Maldadi ku lantandadu
Bas di padja di bariduris
Se ka tisinanu udjus
To ki no rapasa ku se distinu
Po ku no na tchoki elis na sintidu
Stafurlai i pa kilis
Ku ninsi um dia e rispita Al-ah
Korson di kompurmisu
Kila sempri ten spasu

Kuma n'ghuni n'ghuni


I n'ghanhima di kin ku ta sukuta
Mukur mukur largadu
Na bambaram di mama Guiné
Ku si korson limpu
I ama i da mimu
Amanha amanha
101

Mindjer kana bin


Sedu tambur
Pa ki i sibidu sigridu
Ki m'buldja na si korson mansu
102

GANY CAMARA

Hassan Hibrahim Gany Camará, mais


conhecido por Gany Camará é um
modelo masculino guineense, artista
plástico e pequeno escritor de poemas e
músicas. Em 2018 foi eleito Mister
Bissau e no mesmo ano eleito 1.º
103

Cavalheiro de Mister Guiné-Bissau,


organizado pela TOP GB
INTERNACIONAL. A organização de
promoção de valores da Guiné-Bissau
NÔ STA DJUNTO o nomeou Modelo
Masculino do ano em 2021.
Recentemente representou a Guiné-
Bissau no Concurso Internacional de
Beleza Miss And Mister Star Universo
2022 em Portugal, onde foi consagrado
como MODELO DE REVELAÇÃO
(BEST REVELATION). Nasceu no dia
04/ 01/ 2002 em Bissau. Formação:
Técnico Profissional de Corte e Costura.
104

Amor di nha bida

Amor di nha bida, sintadu na bera di


mar
Nha amor pa bo i fiksu suma pedra-mar
Ninsi bu sta na utru banda, pabia di bo
di kualker manera na kamba mar
Abo i kil tipu di pis ku kualker piskadur
kata panha ninsi ku ridia ku fadi ku
ansol

Mindjer intelijenti, briliu di bu peli ta


multiplika bas di sol
Unhas tipu onça
Nha únika mosa
Bonitasku di serpenti, n'ta sunha ku bu
kara n'korda ku bu nomi na nha boka
Abo i unson ku bali tris
Tudu mundu sibi abo i nha mis
105

I aós pa mansi amanha

Aós i aós
Aós i abós
Amanha na sedu anós
Si siti ka malgós, ina dós

I AÓS PA MANSI AMANHA


Si bu disa gatu kume karni, disa tambi
katchur kume ós
Kabu fika m´pasmadu, pabia
kontentamentu na tchiga gós

I AÓS PA MANSI AMANHA


Si mon di pas disminti, no na fergal ku
siti malgós
Si bô fusil dána, bô kontanu
No na raspa no fós
Pabia dipus di bós i anós
106

Mindjer i balur

mesmu ku si dur
mindjer ta bai labur
mindjer ta bai kebur
mindjer ta frianta nó dur.

n'godal
kabu kobal
kabu sutal
pertusi del bu mimal.

n'gabal
rispital
oriental
djunta tudo bu amor bu amal.
107

Você também pode gostar