Escolar Documentos
Profissional Documentos
Cultura Documentos
F
F
.('#&','
()-#&(*#!-+("%
#%"(
OCLUSÃO Conhecer para Entender
Conhecendo o Sistema
GEGF
G
),5.$"#0BGEGF5
3
*( *,%#'(%!(
#%"(
*( **(+
4#(%(,(+
3
*( *',#%+-+*#*
CONSELHO EDITORIAL
Prof. Dr. Luís Henrique Serra
Prof. Dr. Elídio Armando Exposto Guarçoni
Prof. Dr. André da Silva Freires
Prof. Dr. Jadir Machado Lessa
Profª. Dra. Diana Rocha da Silva
Profª. Dra. Gisélia Brito dos Santos
Prof. Dr. Marcus Túlio Borowiski Lavarda
Prof. Dr. Marcos Nicolau Santos da Silva
Prof. Dr. Márcio James Soares Guimarães
Profª. Dra. Rosane Cláudia Rodrigues
Prof. Dr. João Batista Garcia
Prof. Dr. Flávio Luiz de Castro Freitas
Bibliotecária Suênia Oliveira Mendes
Prof. Dr. José Ribamar Ferreira Junior
"&
.('#&','()-#&(*#!-+("%
#%"(%/'*
%&*+-'"#'"*+%0+('#%%#&#%..+
%! '(#,(*#'5#-+(+,**(+
%%#'*-$(1.(
" %–
OC15
Oclusão conhecer para entender: conhecendo o sistema [recurso eletrônico] /Ivone
Lima Santana, Joaquim Rodrigues Mochel Filho, organizadores. — São Luís:
EDUFMA, 2021.
146 p.
Modo de acesso: www.edufma.ufma.br
ISBN 978-65-89823-07-0
1. Odontologia - Oclusão - Princípios fundamentais e básicos. 2. Sistema –
Peter D. Dawson – Problemas oclusais. 3. ATM’s - Dinâmica mandibular. I.
Santana, Ivone Lima, org. II. Mochel Filho, Joaquim Rodrigues, org. III. Título.
CDD 617.643
CDU 616.314-089.23
Ficha Catalográfica - Jane de Sousa Campos - Bibliotecária - CRB - 13/635
))/)/$. $0)/. / .2)/? (#1',.0 /0 &$2.),) / .. ,.)16$=.'6 ( '
1'/$/0 ' . 1, .))10.(/'$0$ -1&-1 .!).')1,).-1&-1 .' $)= & 0.+($)=
' ($)=!)0)*,$='$.)!$&'" '=".2))1)10.)/ ', .'$//))10).?
H
,<'(%.4(5>6 6:6<>?5.''('(<(?5.<?4(;?.:(
'('.%' ( %64:(>(5>( :< $6<'<P '( +6<4 %3<P
==?5>6 %65=.'(<'6 '( '.+/%.3 (5>(5'.4(5>6P '(5><6 '
%64?5.''(6'65>637,.%S
,<'(%.4(5>6 6 :@$3.%6 3B6P %'*4.%6= '(
6'65>636,.P ;?( =( :(<4.>(4 %65-(%(< ( (5>(5'(<S
Motivo, inclusive, da existência do “Ser Professor”.
,<'(%.4(5>6 5.B(<=.''( ('(<3'6<5-#6
;?(45>)46%?<=6'('65>636,.S
,<'(%.4(5>6 P ;?( B.$.3.F6?
('.>6< ( :?$3.% '(== 6$<S ,<'(%.4(5>6
>6'6=;?(P'.<(>6?.5'.<(>4(5>(P%65><.$?/<4:<
=?<(3.FS
I
<6=3(.>6<(=S
5.%.<(46=%64 ?4 <(+3(D#6 '( ?4 /%65(no mundo da Oclusão: “É 4?.>6 +!%.3
:< 6 (=>?'5>( '( 6%3?=#6 %.< 5 <4'.3- '( %65%(5><< =(?= (=+6<&6= 5?4
:<>((=:(%/+.%'>(<:.6%3?=3P6.5B)='(:3.%<>6'%64:<((5=#656=.=>(4
.5>(.<6S=.=>(4'((=%63-:<<(=63B(<:<6$3(4='(6%3?=#6).5%64:>/B(3%646
<%.6%/5.6 '( >)%5.%= 6<.(5>'=S 'B6,< (D%3?=.B4(5>( (=;?(4= (=>(<(6>.:'6=P
%64 >6>3 '(:(5'*5%. '( ?4 @5.% +6<4 '( ><>4(5>6 6? (4:<(,6 '(
.5=><?4(5>6=P .4:9( </,.'= 3.4.>&9(= :< 3%5&< (D%(3(5>(= <(=?3>'6= 56
><>4(5>6 '6= :<6$3(4=6%3?=.=S = :<6$3(4=6%3?=.==#6 <(=63B.'6= :(36
%65-(%.4(5>6'<(3%?=Uefeito que ocorre dentro do sistema.” U(>(<SC=65
(5><6 '(=>( %65>(D>6P (=>46= ;?. :< '.=%6<<(< ?4 :6?%6 =6$<( %3?=#6S
%<('.>46=;?(:<:6'(<(5>(5'*U3)5(%(==!<.6%65-(%*U3S6<(==(46>.B6(P%64
4?.>6 %<.5-6P <(=63B(46= .5.%.< 6 %65-(%.4(5>6'( %3?=#6P:<(=(5>5'6 B6%* 6
.=>(4=>64>6,5!>.%6US
?4B.,(46:=='6P5#6:<(%.=46=5(4.<4?.>6365,(P:6.=\cdd5#6)>#6
365,(==.4N(==(56P'C<'5,3(P+(F:<.4(.<<(+(<*5%.=6$<(<(3(5><(6=
(3(4(5>6='(5>á<.6=S
6'B.P(D.=>(?4B=>B<.(''('((=><?>?<=(%64:65(5>(='6(P3,?4=
̃ '.<(> :< %65-(%(< %3?=ã6S (5><( (3= >(4U=( 6==6=P
'(=== :<(=(5>4 <(3ça6
4@=%?36=PATM’s, unidades dentárias(.=>(4(<B6=6S
(4 =(4:<() +!%.3 %64:<((5=#6'.5>(<U<(3'= (=><?>?<=S= 56==
:<(>(5=#6)>6<5!U3+!%.3S<>3P35&46=4#6'(B!<.6=<(%?<=6=('?%%.65.=R(D>6
J
=(Q6<'(<(.5<Q.$.=Q5+6,<!+.%6=Q$1(>.B6='(:<(5'.F,(4Q .,?<=P
4,(5=P6'%=>(D(<%/%.6=S?'6%6466$1(>.B6'(:B.4(5><6=(?%4.5-<(4
'.<(B(5>(5'.4(5>6'%3?=#6S
%3?=#6 (4 =. %64(& %64 6 '(5>(S D.=>(4 '.+(<(5>(= ,<?:6= '(5>!<.6=P
36%3.F'6=(44$6=6=<%6=P=?:(<.6<(.5+(<.6<P;?(=(<(3%.654(5><(=.6%3?.5'6
6?'(=6%3?.5'6S= '(5>(=P '?<5>( 6%3?=#6 ('(=6%3?=#6P =( :<6>(,(4
4?>?4(5>(S=5>(<.6<(=P :<6>(,(46=:6=>(<.6<(=56= 46B.4(5>6=(D%?<=.B6=P 56
:356-6<.F65>3S
áP56:356B(<>.%3P(4P-á:<6>(çã6'6='(5>(=5>(<.6<(=:(36=
'(5>(= :6=>(<.6<(=S 4 %64:3(D6 =.=>(4 '( (=><?>?<=P +?5%.655'6 '( +6<4
%66<'(5'(-<465.6=P)5(%(==!<.6:<6%6<<(>6+?5%.654(5>6'+?5B<3S
==.4P'.=%6<<(46=56=%:/>?36=P6= %64:65(5>(= '6 =.=>(4(=>64>6,5!>.%6P
'(=%<(B(5'6U6= ( (5+>.F5'6 =? .4:6<>"5%. 5 <(3 %64 +?5 (
.5>(<'(:(5'*5%.%64=6?><=(=><?>?<=S
=:(<46= ;?( 6 +.53 '6 =(? (=>?'6 ><B)='(=>( (U$662PB6%* :6== (=><
4.=(4$='6:<%64:<((5'(<6+?5%.654(5>6'6(:6=='<6:<7D.46:==6
56:<6+?5'4(5>6'6(=>?'6'%3?=#6%64=(,?<5&('.=%(<5.4(5>6S
=B3(<(==3><6;?(.5'=(ES52(E+36?=6$<(oclusão: “?.>%65+?=#6
>(4 =.'6 %<.' :(36= -64(5= ;?( 6?B(4 %3/5.%6= ( (5=/=>= ><B)= '( =3.'(=
%636<.'6=P=6$<(3,?4''6>)%5.%66.5B)='(=(?=:<.5%/:.6=$!=.%6=S.4:6<>5>()
+.D<U=(6=:<.5%/:.6=+?5'4(5>.=($!=.%6=P(5>(5'(<6%3?=#6(4:<6+?5'.''(P=$(<
4(>;?((=>!>(5>5'63%5&<P5#6=('(=B.5'6:6<;?.36;?(:<(%(=(<6:.5.#6
diferente.”
(5>#6P(5>(5'(<44(5=,(4O
=?>6<(=
K
L
.,S^U.=%(5>(W X>>-)A=3B.566<<(=SSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSS!,\c
.,S_U==6(4:6<3SSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSS!,]\
.,S`U(4.4D.3.<(.>SSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSS!,S]]
.,SaU==65'/$?3SSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSS!,S]^
.,SbU==6.6.'(SSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSS!,S]_
.,ScU@=%?36==(>(<SSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSS!,S]a
.,SdU@=%?36(4:6<3SSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSS!,S]a
.,S\[U@=%?36>(<.,7.'(6('.3SSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSS!,S]b
.,S\\U@=%?36>(<.,7.'(6>(<3SSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSS!,S]c
.,S\]U@=%?36.,!=><.%6SSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSS!,S]d
.,S\^U@=%?36=>.36U-.7.'(6SSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSS!,S^[
.,S\_U@=%?36.36U-.7.'(6SSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSS!,S^\
.,S\`U@=%?36
*5.6U-.7.'(SSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSS!,S^\
.,S\aU<>.%?3(4:6<45'.$?3<.<(.>SSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSS!,S^^
.,S\bU<>.%?3(4:6<45'.$?3<=;?(<'SSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSS!,S^^
.,S\cU(<B6<.,*4(6SSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSS!,S^b
.,S\dU.=%(5>(W X3E=65.33.4'.3B(B(=SSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSS!,S_^
.,S][U<$73.%SSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSS!,S_b
.,S]\U<.5,?3<SSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSS!,S_b
M
.,S]]U?'<'SSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSS!,S_b
.,S]^UB7.'(SSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSS!,S_b
.,S]_U?<B'(:((SSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSS!,S_c
.,S]`U?<B'(.3=65SSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSS!,S_c
.,S]aU %(=3.B<(=%65B(<,(5>(=:<6%3?=3SSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSS!,S_d
.,S]bU %(=3.B<(=%65B(<,(5>(=:<'.=>3SSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSS!,S_d
.,S]cU %(=:<6D.4.='.B(<,(5>(=:<6%3?=3SSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSS!,S_d
.,S]dU %(=:<6D.4.=%65B(<,(5>(=:<3.5,?3SSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSS!,S_d
.,S^[U65>6<56%6<<(>6'$6==T=?$%65>6<56'$6==T=6$<(%65>6<56
'$6==SSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSS!,S`[
.,S^\U6%3.F'6=:65>6='(%65>>6%)<B.%6.5%.=3SSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSS!,S`[
.,S^]U(3'(5>(U3/5,?–$6%-(%-SSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSS!,S`_
.,S^^U(3(5><('(5>(=:6=>(<.6<(=.5>(<<%6:6<4(.6'(3.5-=S
4,.5!<.=SSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSS!,S``
.,S^_U=:(%>6+?5%.653(D>(<56W XSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSS!,S`a
.,S^`U(3:65>6'(%65>>6(4(.=SSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSS!,S`a
.,S^aU.,4(5>6:(<.6'65>3SSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSS!,S`b
.,S^bU.=%(5>(W X45'<'6=6.4SSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSS!,Sa]
.,S^cU:.5-4(5>6'(5>3SSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSS!,Sa_
.,S^dU6<'.'$(<>5>(<.6<(4?4'?3>6==6%.'?43/5,?
,<5'((>.BSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSS!,Sa_
N
.,S_\U(3(5><('(5>(=:6=>(<.6<(=.5>(<<%656<43P=(5'6
%@=:.'(=%*5><.%=B(<4(3-=(=%@=:.'(=5#6%*5><.%=B(<'(=SSSSSSSSSSSSSSSSSSSS!,Saa
.,S_]U(3(5><('(5>(=:6=>(<.6<(=.5>(<<%6%6446<'.'%<?F'P
=(5'6=%@=:.'(=%*5><.%=B(<4(3-=(=%@=:.'(=5#6%*5><.%=B(<'(SSSSS!,Sac
.,S_^U6%3.F%@=:.'(=%*5><.%=WB(<4(3-=X(%@=:.'(=5#6%*5><.%=
WB(<'(=XSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSS!,Sac
.,S__U(3(5><('(5>(=:6=>(<.6<(=.5>(<<%6:6<4(.6'(3.5-=
4,.5!<.=SSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSS!,Sad
.,S_cU4,(4<(:<(=(5>5'6><(=:==(B(<>.%3(><(=:==(-6<.F65>3SSSSS!,Sb\
.,S_dU 6B.4(5>6 :< 6 3'6 '( ><$3-6S 356 =,.>3 ( +<65>3P ,?. %5.5 '(
:<6>( 3>(<3S WX <1(>6 ' ,?. :(36 %5.56S WX356 <65>3P <(3%.654(5>6
'6= '(5>(= :6=>(<.6<(= W'(=6%3?=#6XS WX 356 <65>3P <(3%.654(5>6 '6 %85'.36
%64:<('(=?:(<.6<(:6=>(<.6<'+6==45'.$?3<'66==6>(4:6<3SSS!,Sb^
.,S`[U4,(4'('(5>(=(4,?.3>(<3'.<(.>((=;?(<'SSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSS!,Sb_
.,S`\U4,(4'(=6%3?=#6(4%5.56D'(=6%3?=#6(4,<?:6SSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSS!,Sb_
.,S`]U4,(4,?.5>(<.6<SSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSS!,Sb`
.,S`_U.=%(5>(W X3(D5'<(34<(=?5-'(.5-<(=SSSSSSSSSSSSSSSSSSS!,Sc_
.,S``U6B.4(5>6'(<6>%646%85'.36(4?4:6=.+.DSSSSSSSSSSSSSSSS!,Sca
.,S`aU6B.4(5>(4>6<56'6(.D6-6<.F65>3SSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSS!,Sca
FE
.,S`bU6B.4(5>(4>6<56'6(.D6+<65>3SSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSS!,Sca
.,S`cU6B.4(5>(4>6<56'6(.D6=,.>3SSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSS!,Sca
.,S`dU6B.4(5>6'(><5=3'45'/$?3SSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSS!,Scb
.,Sa[U$(<>?<(4,<5'(4:3.>?'(SSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSS!,Scc
.,Sa\U56$<='('(=:<6,<4'45'/$?3SSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSS!,Sd]
.,Sa]U356=5>84.%6=SSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSS!,Sd_
.,Sa^U6B.4(5>6'(<6>=(,?.'6'(><5=3:<6B6%5'6$(<>?<
'$6%SSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSS!,Sd_
.,Sa_U6B.4(5>6$6<'(15>('(+(%-4(5>65>(<.6<56:356=,.>3SSSSSSS!,Sda
.,Sa`U(;?*5%.'(46B.4(5>6=<(3.F'6=:(345'/$?3'?<5>(6
46B.4(5>6$6<'(15>('(%65>>6=?:(<.6<SSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSS!,Sdb
.,SaaU6B.4(5>6'(4=>.,%6446B.4(5>6=$6<'(15>(=56:356
=,.>3(SSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSS!,Sdc
.,SabU<&'6<'(<%6,7>.%6SSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSS!,Sdc
.,SacU(:<(=(5>,<!+.%'6=46B.4(5>6=$6<'(15>(=56:356
-6<.F65>3SSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSS!,Sdd
.,SadU6B.4(5>6$6<'(15>(3>(<3(=;?(<'6%65>.5?'6'(:<6><?=#6
<(,.=><'656:356-6<.F65>3SSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSS!,S\[[
.,Sb[U6B.4(5>6$6<'(15>(3>(<3'.<(.>6%65>.5?'6'(:<6><?=#6
<(,.=><'656:356-6<.F65>3SSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSS!,S\[\
FF
.,Sb\U4:3.>?'(+?5%.653'(5><6'6=46B.4(5>6=$6<'(15>(='6:356-6<.F65>3S
f <(3%*5><.%P f!<(?>.3.F' 56= :<.4(.<6= 46B.4(5>6= ' 4=>.,P
f:6=.>6:6>6:6Pf4!D.4.5>(<%?=:.'-$.>?3Pf!<(?>.3.F'
56=46B.4(5>6=+.5.='4=>.,P.5=>5>(=5>(=''(,3?>.SSSSSSSSSSS!,S\[\
.,Sb^U6B.4(5>6$6<'(15>(=?:(<.6<3>(<3(=;?(<'6<(,.=><'656:356
<65>3SSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSS!,S\[]
.,Sb_U6B.4(5>6$6<'(15>('($(<>?<3>(<3(=;?(<'<(,.=><'656:356
+<65>3SSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSS!,S\[]
.,Sb`U6B.4(5>6$6<'(15>(=?:(<.6<3>(<3'.<(.>6<(,.=><'656:356 <65>3
SSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSS!,S\[^
.,SbaU6B.4(5>6$6<'(15>('($(<>?<3>(<3'.<(.><(,.=><'656:356
<65>3SSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSS!,S\[^
.,SbbU
?.%65'.3<(:<('(3>(<3W:356=,.>3XSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSS!,S\[c
.,Sbc
?.%65'.3<(:<('(4('.5W:356-6<.F65>3XSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSS!,S\[c
.,SbdU
?.:6<+?5(4,<?:6SSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSS!,S\\[
.,Sc[U
?.%5.5SSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSS!,S\\[
.,Sc\U(<=#6':>''6(D(<%/%.6'6:<6+(==6<!<.6(>.SSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSS!,S\]]
.,Sc]U.=%(5>(W X3.5(<?16F(B('6SSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSS!,S\]b
.,Sc^U6<@(=.3'6'(5>(=?:(<.6<(4%65>>6%64:6<'.=>3'6
(3(4(5>6.5+(<.6<SSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSS!,S\]d
.,Sc_U65>>6(5><(B(<>(5>(3.='(?4%@=:.'(+?5%.653(B(<>(5>(
><.>?<5>('(?4%@=:.'(5#6+?5%.653SSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSS!,S\]d
.,Sc`U65>>6(5><(=B(<>(5>(=><.>?<5>(='('?=%@=:.'(=+?5%.65.=S!,S\]d
FG
5+6,<!+.%6\S<%>(</=>.%='6%<"5.6SSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSS!,S][
5+6,<!+.%6]S=:(%>6='6=4@=%?36='4=>.,SSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSS!,S]c
5+6,<!+.%6^S=:(%>6='6=4@=%?36=$.D'6<(='45'/$?3SSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSS!,S^]
5+6,<!+.%6_S(<B6<.,*4(6SSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSS!,S^c
5+6,<!+.%6`Q`S\Q`S]S64:65(5>(=5>84.%6=SSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSS!,S`\Q`]Q`^
5+6,<!+.%6aS >6<(='(>(<4.55>(=56:6=.%.654(5>6'6='(5>(=SSSSSSSSSSSSSSSSS!,Sa^
5+6,<!+.%6bS@=:.'(=%*5><.%=D5#6%*5><.%=SSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSS!,Sab
5+6,<!+.%6cS%3?=#64?>?4(5>(:<6>(,.'D6%3?=#6$35%('SSSSSSSSSSSSSSSSSS!,Sba
5+6,<!+.%6dS6B.4(5>6=$!=.%6='45'/$?3SSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSS!,Sd\
5+6,<!+.%6\[Q\[S\S3==.+.%'6=<>.%?3'6<(=SSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSS!,S\[`Q\[a
5+6,<!+.%6\\Q\\S\S >6<(=B<.!B(.='%3?=#6SSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSS!,S\\^Q\\_
5+6,<!+.%6\]S >6<(=+.D6='%3?=#6SSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSS!,S\\`
5+6,<!+.%6\^S3>(<&9(=<>.%?3<(=SSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSS!,S\^\
FH
FI
==.4P %64:<((5'(5'6 =? .4:6<>"5%.P =?<,.? .'). '( %<.< ?4 <(%?<=6
-.:(<4.'.!>.%6P%64'.=:65.$.3.F'(%65>(@'6='(+6<44.=.5>(<>.BP65'(63(.>6<
>(<!%(==66%65-(%.4(5>6=6$<(6%3?=#6S+(<>'6>6'
%64?5.''('!<(6'65>637,.%P$6<'5'66==:(%>6=
;?( 56<>(.4 6 (5>(5'.4(5>6 '6= :<.5%/:.6= ' %3?=#6S
(=>(P .<(46= :<(=(5>< 6= %64:65(5>(= 5>84.%6=P
5>64. '(5>!<.P 6%3?=#6 .'(3P '.5"4.% 45'.$?3<P
'(=(;?.3/$<.65'.5"4.%45'.$?3<(=?=%65=(;?*5%.=S
<>U=( '( ?4 (U$662 ?>6.5=><?%.653P ;?( =(<B.<! %646
?4,?.'((=>?'6.5>(<>.B6S6<>5>6P'(:6==('6=%65-(%.4(5>6=;?.:<(=(5>'6=P
$?=%U=( '(=:(<>< 56 3(.>6< 6 .5>(<(==( :(3 4(>6'636,. :<6:6=>P 56 =(5>.'6 '(
%65=(,?.<64!D.46'(:<(5'.F,(4=6$<(6=%65>(@'6=$6<''6=S(==+6<4P6(U
$662 ?D.3.<! 6= 3?56= 56 (5>(5'.4(5>6 '6= :<.5%/:.6= '( 6%3?=#6P ><F(5'6
6:6<>?5.''( '( %65=?3>P =(4:<( ;?( -6?B(< '@B.'=S (5(+.%.<! >4$)4 6=
:<6+(==6<(=%6464>(<.3'(:6.6:<6%65>(@'64.5.=><'6(P6=:%.(5>(=%64
(5><(,'(?4>(5'.4(5>6%'B(F4(3-6<5=%3/5.%=U(=%63S
63(.>?<N
FJ
6<.,(4 ' :3B< 6%3?=#6 B(4 '6 3>.4 6%%3?=.6 65.=P ;?( =.,5.+.%
+(%-<S'C<'5,3(P(4\cddP+(F:<.4(.<'(=%<.=6$<(<(3(5><(
6=(3(4(5>6='(5>!<.6=P;?(:6=>(<.6<4(5>(+.%<.%65-(%.'%6466%3?=#6S
(4][[cP2(=65'(+.5.?%6466<(3%.654(5>6(=>!>.%6'6='(5>(=P(-61()
<(%65-(%.'%646$=(:<>6'6'65>636,.S
FK
4.% :6'( 6%6<<(< '( +6<4 =>.=+>7<. ( ,?.' :(36= (3(4(5>6= '(5>!<.6=S
(=?3>5'6(4?46%3?=#6.5'.B.'?3P;?(:6'(=(<(;?.3.$<'6?<(:<(=(5><
?44!6%3?=#6P;?(P:6<B(F(=P5(%(==.>'(.5>(<B(5S
==.4P6%3?=#6:(<4(.>6'==!<(='6'65>636,.(=(4:<('(B(=(<
53.=':(36.<?<,.#6U'(5>.=>S==(:6'('(+.5.<=(6:%.(5>(:<(=(5>?4
6%3?=#6.'(3P6%3?=#6+.=.637,.%6?:>637,.%P((5>#6B(<.+.%<SS
5(%(==.''((=:6==.$.3.''(='(.5>(<B(5&9(=
FL
S
FM
=(=><?>?<=+?5'4(5>.='6.=>(4=>64>6,5!>.%6=#6(5%65><'=
5= <(,.9(= '( %$(& ( :(=%6&6S ? =(1P 6==6=P 4@=%?36=P <>.%?3&9(=
temporomandibulares (ATM’s), ligamentos, nervos associados, vasos, artérias,
B(.=P>(%.'6=463(='64(.6$?%3P=.=>(4,35'?3<P3/5,?P?5.''(='(5>!<.=P
:63:(:(<.6'65>6S64:<((5'*U3=(%65>(D>?3.F!U3=P5:<!>.%%3/5.%P)?4
:==6 +?5'4(5>3 :< ?4 (5>(5'.4(5>6 %6<<(>6 ( :<6+?5'6 56 (=>?'6 '(
%3?=#6S
6'B.P:(=<'B=>B<.(''('((=><?>?<=(%64:65(5>(=P3,?5=
'(==(= :<(=(5>4 <(3 '.<(> :< %65-(%(< %3?=#6S P :< +%.3.><
%64:<((5=#6'6%65>(@'6P>6<55'6U4.=6$1(>.BP=(<#6(==(=6=(3(4(5>6=
$6<''6=S(146=(5>#6;?.==#6R
%<"5.6 ) %65=>.>?/'6 :(36= 6==6= ' %$(&P 6= ;?.= =#6 (=><?>?<=
$=.3<(= '6 =.=>(4 (=>64>6,5!>.%6S 3(= +6<5(%(4 F65= '( %646' –
.5=(<&9(= ( 6<.,(5= '6= 4@=%?36=P 3)4 '( (=><?>?<P +6<4 ( (=>$.3.''( 6=
>(%.'6=463(=('(4.=%64:65(5>(=5>84.%6=SP.5'P<(=(<B=.+?5
'( :<6>(,(< (=><?>?<= (==(5%..= :< 45?>(5 ' B.'P %646 6 .=>(4
(<B6=6(5><3US
FN
?5'4(5>34(5>(P6%<"5.6=('.B.'((4R5(?<6%<"5.6(B.=%(<6%<"5.6R
GE
!P .5'P ?4 6==6 +?5'4(5>3 :< '.5"4.% 4=>.,>7<.P ;?( =(
36%3.F(D>(<.6<4(5>(6%<"5.6P66==6-.6.'(S(5><(=(=><?>?<=4(5%.65'=P
%65B)4'(=>%<(=>=P;?((=>#64.=.5>.44(5>(<(3%.65'=%646=.=>(4
4=>.,>7<.6R
6==6>(4:6<3:<(=(5>U=(%646?4(=><?>?<:<P(=>5'636%3.F'5=
:<('(=3>(<.='6%<"5.6–3'6(=;?(<'6(3'6'.<(.>6S==(6==6$<., 6==
<>.%?3<P ;?( =( %<%>(<.F %646 ?4 '= =?:(<+/%.(= <>.%?3<(=P 5= ;?.=
45'/$?3P:6<4(.o do seu côndilo, interage com o crânio formando as ATM‘s. É
'(3(;?(:<>(6<.,(4'64@=%?36'(4(=46564(S
GF
<6%(==6=>.36.'(>4$)4)?4(=><?>?<5>84.%;?(4(<(%(=(<
%.>'S ? :<.5%.:3 +?5 )P 1?5>4(5>( %64 6?><= (=><?>?<=P 3.4.>< 6=
46B.4(5>6= 45'.$?3<(=P =(5'6 '( ,<5'( .4:6<>"5%. 56 (=>?'6 '=
Disfunções Temporomandibulares (DTM’s).
6==64D.3<P==.4%6466>(4:6<3P):<S65>?'6P%646:==<'
.''(P 56>U=( ?4 3(5> ?5.#6 '= '?= :<>(=P ><B)= ' ?>?< D.3<S
4D.3 :<(=(5> ?4 4><.F 7==(P :<('64.55>(4(5>(P :6<6=P %64 ?4
<(B(=>.4(5>6'(6==6%6<>.%3.F'6P(D>(<56(.5>(<56S
(=>(<>(+>67==(6P-!(=><?>?<='((D><(4<(3(B"5%.:<6(=>?'6'
6%3?=#6R 6= <6%(==6= 3B(63<(=S (5'6 (==(= 6= 36%.= '( 5%6<,(4 '=
?5.''(='(5>.==?:(<.6<(=S.=%.'(5>(=5>84.%6=P.5>(<54(5>(P>4$)4
:6==?(4 ?4 (=><?>?< %6<>.%3.F' – '(564.5' "4.5 ==( 6? "4.5
?<U;?(=(:<(=(5>4.='(3,'56=.5%.=.B6=(P:<6,<(==.B4(5>(P?4(5>
'((=:(==?<P5'.<('(:<)U463<(=(463<(=S?><6=:(%>6.4:6<>5>('
4D.3 ) =? :6=. (=:%.3P (4 <(3 $=( '6 %<"5.6P '( (D><(4
.4:6<>"5%.P%646B(<(46=6:6<>?54(5>(S
GG
45'/$?3 %65+.,?<U=( %646 ?4 ,<5'( :.3< '( .5=(<&9(= ( 6<.,(5=
4?=%?3<(=P=(5'6$.D'((3(B'%65><4D.3P><B)='(46B.4(5>6='(
<6> ( ><5=3 %65'.3<P 5 =?:(<+/%.( <>.%?3<P %<%>(<.F5'6 6 %.%36
4=>.,>7<.6S %65=>.>?/' :(36= %85'.36=P =?:(<+/%.(= <>.%?3<(=P ;?( =(
<(3%.654%646%<"5.6P><B)='==?:(<+/%.(=<>.%?3<(='66==6>(4:6<3P(
:(36=:<6%(==6=%6<657.'(=P>4$)4?4F65'(.5=(<@?=%?3< –4@=%?36
>(4:6<3P6?><(=><?>?<45'.$?3<.4:6<>5>(S
6 =( 53.=< 6 %85'.36P ) :6==/B(3 :65>< '6.= :636=S43>(<3(
6?><64('.3P(4;?((=>(@3>.46)4.=:<6(4.5(5>(;?(6:<.4(.<6P54.6<.
'==.>?&9(=S.= +<(5>(PB(<(46=;?(=#6.4:6<>5>(=56%64:3(D6<>.%?3<
(5(=>$.3.F'6'.=%6<>.%?3<S
GH
6==6-.6.'(>4$)4)/4:<P%64<.%.5=(<@?=%?3<S==(5#6=(
<>.%?3 %64 5(5-?4 6?><6 6==6P :(<45(%(5'6 =?=>(5>'6P :(5= :6<
3.,4(5>6=(4@=%?36=P54(=43>?<'>(<%(.<B)<>($<%(<B.%3S3(=('.B.'(
(4><*=<(,.9(=R%6<:6P%6<564.6<(%6<564(56<S
6<:6P?4<(,.#6<(>5,?3<%64?4+%(:6=>(<.6<%85%B(?4+%(
5>(<.6<%65B(DS(==@3>.4P-!?4B=>.5=(<@?=%?3<–4@=%?36=,*5.6P
4.36P(=>(<56P646P>/<(6((=>.36U-.6.'(6S
6<56 .6<P ?4 :<61( $.3>(<3 4.= :6=>(<.6<P '( +6<4>6
semelhante a um par de “chifres”, em que se inserem os músculos constritor
4)'.6'+<.5,((-.6,36==6S
6<564(56<P:6=.%.65'656(5%65><6'6%6<564.6<%646%6<:6'6
6==6P =( %65(%> 6 :<6%(==6 (=>.37.'( :(36 3.,4(5>6 (=>.36U-.7.'(6S =>
(=><?>?< :<(=(5>U=( 4.= %<>.3,.56= (4 .5'.B/'?6= 4.= 16B(5=P 6 :==6
;?(P56=4.=.'6=6=P=(6==.+.%:6'(5'6%?=<'(=%65+6<>6S
GI
4=(><>5'6'(%$(&(:(=%6&6P-!?4B=>;?5>.''('(4@=%?36=
–%'?4%64?4+?5(=:(%/+.% –((==(==#66<,5.F'6=(4=?$,<?:6=
4?=%?3<(=S = :<.5%.:.= =#6R 6= ' 4/4.% +%.3Q 6= 4=>.,>7<.6=Q =?:<U
-.7.'(6=Q.5+<U-.7.'(6=Q4@=%?36='3/5,?('6:3>6S
6 ;?( >5,( <(,.#6 6<6+%.3 ( 6 =.=>(4 4=>.,>7<.6P ) :6==/B(3
'(>3-<6=@=%?36='=>.,(6=@=%?36=$.D'6<(='5'/$?3–
(=>(=@3>.46=(5B63B(5'63,?5=4@=%?36=.5+<(=?:<U-.7.'(6S
= %64:65(5>(= 4?=%?3<(= ;?. =#6 ;?><6 56 >6>3P '6= ;?.= ^
(3(B'6<(= ' 45'/$?3 – 4==(>(<P >(4:6<3 ( :>(<.,7.'(6 4('.3 – ( \
:<6><?=6<–:>(<.,7.'(63>(<3S
GJ
.5>(<(==5>('(=>%<P.5'P;?((4:(==6=:6<>'6<='(<?D.=46P)
%64?4 (5%65><< 6 4@=%?36 4==(>(< -.:(<><6+.'6P 6? =(1P $(4 4.=
'(=(5B63B.'6'6;?(56<434(5>(=(<.S
S (4:6<3P ==.4 %646 6 S ==(>(<P ):< ( $.3>(<3P >(5'6+6<>(
(=(<
.5+3?*5%.56:<6%(==6'(+(%-4(5>6'$6%S:(=<'(=(<
)
?44@=%?36P<(3>.B4(5>(,<5'((:6>(5>(P=?+?5)
4.=(B.'(5>(56:6=.%.654(5>645'.$?3<P'6;?(5
+6<&'(4=>.,(+(%-4(5>6'$6%S
6
4@=%?36>(4:6<3=(36%3.F5+6==>(4:6<3P'6
(P3)4
6==6'(4(=46564(S(5B63>6:(3 !=%.(4:6<3P;?(P3)4
GK
'(:<6>(,(<64@=%?36P+6<5(%(P(3(P?4=?:(<+/%.((D><'(.5=(<P3)4'
=?:(<+/%.(7==(S=>(+>6%3==.+.%64@=%?36%646$.:(5'6S
==(%64:65(5>(4?=%?3<P:6<:<(=(5><?4,<5'('.4(5=#6'(!<(P
==?4.5'6?4+6<4>6de “leque”, possui uma interessante disposição de fibras,
=;?.==('.B.'(4'=(,?.5>(+6<4R
@=%?36:<P$.3>(<3(=.4.3<64==(>(<P56;?(>5,(6+6<4>6(
+?5S P <(3>.B4(5>(P 4(56< ( 4(56= '(=(5B63B.'6 '6 ;?( 6 4==(>(<P
>?5'6(4=.5(<,.%646='(4.=%64:65(5>(=4?=%?3<(=S
GL
4@=%?36 :>(<.,7.'(6 3>(<3P :(=< '( :< ( $.3>(<3 %646 =(?=
5>(%(==6<(=P '.+(<(U=( '(==(= (4 %(<>6= =:(%>6=P :6.= ) 6 @5.%6 4@=%?36
mastigatório disposto horizontalmente e de íntima relação com as ATM‘s.3(=(
36%3.F ><!= '6 <%6 .,64!>.%6P 4.= :<6+?5'4(5>(P ((
:6==?.'?=%$(&=T'6.=+(.D(=–=?:(<.6<(.5+(<.6<S(==(=
4@=%?36= (=:(%/+.%6=P 6 ,<?:6 '( +.$<= 4?=%?3<(= ;?(
.5>(<,(4%64s ATM‘s, >*4+?5'('<(=>$.3.''(6
.=%6<>.%?3<((B.><=(?'(=36%4(5>6:6=>(<.6<P45>(5'6
6(;?.3/$<.64(%"5.%65(%(==!<.6 =<>.%?3&9(=S
%65>< =.4?3>"5( '( 4$6= 6= :>(<.,7.'(6= 3>(<.= <(=?3> 5
<6><?=#6 –46B.4(5>6'(B5&6 –'45'/$?3S
!=?%65><.5'.B.'?3P
==6%.' %64 6 4@=%?36 >(4:6<3P <(=?3> 56= 46B.4(5>6= '( >(<3.''(
45'.$?3<S
GM
=>( ,<?:6 4?=%?3<P :(=< '( $=>5>( <(3(B5>(P '(=(4:(5- ?4
+?5%(==7<.56=.=>(4(=>64>6,5!>.%6(5=?'.5"4.%S,<5'(4.6<.
'(==(= 4@=%?36= :<(=(5> ?4 /5>.4 <(3 %64 6 6==6 -.6.'(S >?4P '(
45(.<%651?5>P5'(:<(==#645'.$?3<S
U-.7.'(6=S==(=@3>.46==(<#64(3-6<(D:3.%'6=$.D6S
4@=%?36'.,!=><.%6<(%($((=>(564(P'(B.'6 :<(=(5&'('6.=B(5><(=
4?=%?3<(=P?4:6=>(<.6<(6?><65>(<.6<P=(5'66:<.4(.<64.6<S
GN
==(4@=%?36=(36%3.FP4.=:<6+?5'4(5>(P36,6><!='6<46("5,?36
'45'/$?3P(=(?='6.=+(.D(=(5B63B(46B(5><(:6=>(<.6<'6 .,!=><.%6P(4
?4(=:)%.('(>@5(3P45>(5'6P==.4P=?:6=.S
.5>(<(==5>(<(==3><;?(P56=.5'.B/'?6='(='(5>'6=P(=>(4@=%?36=(
:<6D.4 '6 <($6<'6 <(=.'?3 WF65 7==( 4.= +<,.3.F' ( %64 :6?%6 6?
5(5-?4 <(=;?/%.6 '( 6==6 3B(63<XP <(=?3>5'6 5?4 (3(B '6 ==63-6 (P
%65=(;?(5>(4(5>(P'6-.6.'(S=>(+>6'(B(=(<3(B'6(4%65>P56;?(>5,(
B!<.6= :<6%('.4(5>6= %3/5.%6=P %646 %65+(% '( ?4 :<7>(=( >6>3P :6<
(D(4:36S
HE
HF
($
$
=<>.%?3&9(=>(4:6<645'.$?3<(==#6%64:65(5>(=(=>64>6,5!>.%6=
%64:3(D6=P '( (D><(4 <(3(B"5%.P ( '( -64(6=>=( $=>5>( =(5=/B(3S 3= =(
+6<44P 5>(= 4(=46 ' :<. ' '(5>. '(%/'?P ( =( 46'.+.%P
%65>.5?4(5>(P'?<5>(6'(=(5B63B.4(5>6-?456S
HG
=ATM’=%65+.,?<4U=(%646$.3>(<.=P%64:6=>=P=.4?3>"5(=('(5><6
'6%65%(.>6'(<>.%?3=.56B.3P%65>(5'6?4=)<.('(%64:65(5>(=(P:>=
<(3.F<(446B.4(5>6=4:36=P:<>.<'(?4:65>6+.D6W6==6>(4:6<3XS
=%64:65(5>(='=ATM’=–('=<>.%?3&9(==.56B..=P(4,(<3–=#66=
=(,?.5>(=R
#6 = =?:(<+/%.(= 7==(=P <(B(=>.'= '( %<>.3,(4 +.$<6=P ;?( =(
“encaixam” e deslizam na realização de movimentos. São duas: as fossas
<>.%?3<(=–1?5>4(5>(%64=(4.5*5%.=<>.%?3<(=–'6=6==6=>(4:6<.=(P
6=%85'.36='45'/$?3S
(B(=>(==?:(<+/%.(=<>.%?3<(=(=#6'6>.:6+.$<6=S?:<.5%.:3+?5
):<6>(,(<=(=><?>?<=7==(=(6='(4.=%64:65(5>(=<>.%?3<(=P$(4%646
reduzir os impactos mecânicos, direcionados à base do crânio e às ATM’s.
HH
.+(<(5>(4(5>('='(4.=<>.%?3&9(==.56B..=P(=:3-'=:(36%6<:6
-?456P%<>.3,(4;?((5B63B(=(=><?>?<=7==(=)P:<('64.55>(4(5>(P
'(%<!>(<+.$<6=6–+.$<6%<>.3,(4S
(==+6<4P5#6:<(=(5>.5(<BA(43.4(5>=5,?/5(P6;?(
<('?F :<6%(==6= .5+34>7<.6= ( (=>/4?36= '( '6< 5 <(,.#6S ==( %<!>(<
%<>.3,.56=66+(<(%(4.6<<(=.=>*5%.4(%"5.%(365,(B.''(P:6.=%<>.3,(4
-.3.5:<(=(5>:6?;?/==.4=%:%.''(=<(,(5(<>.B=P6:==6;?(+.$<6=
=(<(%?:(<'(45(.<$(44.=(+.%.(5>(S
$6<' 5>(<.6< '6 '.=%6 =( +?=.65 %64 %!:=?3P (P 5(== <(,.#6P
.5>(<,( %64 3,?4= +.$<= =?:(<.6<(= '6 :>(<.,7.'(6 3>(<3S ==6 6%6<<(P 56
HI
.5>?.>6'(5#6><%.65<6%64:3(D6'.=%6U%!:=?3:<+<(5>(P4==.4P'((B.><
=?<(>(5(T6?'(=36%4(5>6P'?<5>(6=46B.4(5>6=45'.$?3<(=S
'.=%6=(%65(%>6=3.,4(5>6='.=%.=3>(<3(4('.3P><B)=:(5=
'= (D><(4.''(= '.=%.=S .= 3.,4(5>6==( .5=(<(4 56=:636=%65'.3<(=P 5
%$(&'45'/$?3S3)4'(+6<5(%(<(=>$.3.''((:<(5'(<6'.=%6 (=><?>?<
7==(P =#6 <(=:65=!B(.= :6< '.B.'.< = ATM’s, no sentido4('.63>(<3P
(4%B.''(<>.%?3<=?:(<.6<(.5+(<.6<S 6'6 (==( %651?5>6 ) (5B63B.'6 :(3
%!:=?3<>.%?3<S
4 ?45!3.=( (=:(%/+.%'6 %85'.3645'.$?3<P ) :6==/B(3
:65><5(3('6.= :636=P ?43>(<3( 6?><64('.3P (4 ;?( (=>( @3>.46
)4.=:<6(4.5(5>(;?( 6 :<.4(.<6P 5 4.6<. '= =.>?&9(=S(== <(,.#6
7==(P6 '.=%6<>.%?3<P ><B)= '( =?= (D><(4.''(=P=( %65(%>
6=3.,4(5>6='.=%.=3>(<3(4('.3S
(=><?>?<+.$<6=;?(P(D>(<54(5>(P<(%6$<(>6'66%64:3(D6<>.%?3<S
5=(<(U=(%.4'6=3.4.>(='=+%(=<>.%?3<(=P(5B63B(5'6+6==((4.5*5%.
articular, bem como os côndilos da mandíbula, como uma espécie de “bolsa”. ==(
%64:65(5>(P '.+(<(5>( '= =?:(<+/%.(= <>.%?3<(=P ) <.%4(5>( .5(<B'6 (
3.4(5>'6 :6< B=6= =5,?/5(6= – 5(<B6= ?<.%?36>(4:6<3P 4==(>)<.%6 (
>(4:6<3:<6+?5'6:6=>(<.6<(P<>)<.=R>.4:"5.%5>(<.6<(>(4:6<3=?:(<+.%.3S
HJ
(B(=>(P.5>(<54(5>(P%!:=?3<>.%?3<P5=<(,.9(=.5+<(=?:<'.=%3S
#6<(%6$<(P:6<>5>6P==?:(<+/%.(=<>.%?3<(=6?6'.=%6S(?::(3%65=>.>?.U=(
5(3$6<'63/;?.'6=.56B.3P?43/;?.'6'(=:(%>6B.=%6=6(4?.>65?><.>.B6P
%64:6=>6P :<.5%.:34(5>(P '( !%.'6 -.3?<85.%6P ;?( <('?F 6 ><.>6P '.4.5?. 6=
.4:%>6=4(%"5.%6=(+%.3.>46B.4(5>'==?:(<+/%.(=S
=.=>(45(<B6=6)'.B.'.'6(4(<.+)<.%6((5><3P56;?36:<.4(.<6
<(%($( .5+6<4 '6 4(.6P ( 6 =(,?5'6P .5>(<:<(> ( (3$6< ?4 <(=:6=>
+<(5>( .5+6<4 <(%($.'S ==6 =( '! ><B)= '( B.= =(5=.>.B= ( '( B.=
46>6<=S
6 ;?( '.F <(=:(.>6 6 .=>(4 =>64>6,5!>.%6P 56>U=( >6' (==
'.5"4.%S %64:65(5>( 5(?<64?=%?3< +%.3 ) 4?.>6 <.%6 ( (=>$(3(%(
%65>< ( <(3D4(5>6 '( >6' 4?=%?3>?< 6<6+%.3S 3)4 '( <(3.F<
46B.4(5>6=4=>.,>7<.6='('(,3?>.(+65(54/4.%+%.3P:6<4(.6
'= B.= 46>6<=S 4(=4 45(.<P = %)3?3= 5(<B6== 4.= '.+(<(5%.'=
>?4P (=:3(5'.'4(5>(P 56 <(%65-(%.4(5>6 '( >(D>?<=P =$6<(=P :6=.P
:<(==#6('6<P'(5><6(+6<'64(.6$?%3P><B)='=B.==(5=.>.B=S
HK
=B.==(5=.>.B='6.=>(4=>.,>7<.6=#6%65=>.>?/'=P:<.5%.:34(5>(P
:(36(<B6<.,*4(6W:<'6=5(<B6=%<5.56=XP:(3=</F(==(5=.>.B='6(<B6
%.3W:<'6=5(<B6=%<5.56=X(:(3=</F(=>4$)4=(5=.>.B='6(<B6
.:6,36==6W:<'6=5(<B6=%<5.56=XS
HL
HM
HM
IE
IF
IG
IH
'(5>()?47<,#64.5(<3.F'6P;?(>(4%646%<%>(</=>.%==(<'?<6P
<(=.=>(5>(($<5%6U4<(3'6S'.B.'.'6(4'?=:6<&9(=R%6<6(<.FS%6<6
:<(=(5>+%(='(%6<'6%64:6=.?(6'(5>(=((5%65><P=+%(==#6R
(=.3 ( .=>3 W'(564.5'= '( +%(= :<6D.4.=XQ (=>.$?3< ( .5,?3T3>.5
W%-4'='(+%(=3.B<(=XQ+%(%3?=3P(4'(5>(=:6=>(<.6<(=(P6<'5%.=3P
(4'(5>(=5>(<.6<(=S
+6<4 '( ?4 '(5>( ( =(? %65>6<56P ==.4 %646 6= %65>>6= %64 6=
'(5>(='1%(5>(=(5>,65.=>=P=#63,?5=(3(4(5>6=%65><.$?.5>(=5+?5
4?=%?3<P 5 4=>.,P 5 (=>)>.%P 5 +3 ( 5 :<6>(S = <(3&9(= (5><(
+6<4(+?5=#6(=:(%.34(5>(56>!B(.=;?5'6=(%65=.'(<+6<4'6<%6
'(5>!<.6P6=%65>>6=:<6D.4.=P6=%65>>6=6%3?=.=(646B.4(5>645'.$?3<S
= '(5>(= -?456= =#6 '.B.'.'6= (4 %3==(= %64 $=( 5 =? +6<4 (
+?5S +6<4 '6= '(5>(= <(3%.65U=( %64 +?5 '6= 4(=46= ( =
%<%>(</=>.%=:(%?3.<(=,<?:46='(5>(=(4%>(,6<.=+?5%.65.=S(36+>6
' '.(> '6= =(<(= -?456= =(< %65=>.>?/' :6< 3.4(5>6= '( 6<.,(4 5.43 (
B(,(>3P'(5>.-?45)'(564.5'65/B6<S
II
:6=. 56<43 '6= '(5>(= ) $(4 '(+.5.'P :< ;?( = +6<&=
4=>.,>7<.=:6=>(<.6<(=P.5>(5==P.5%.'456365,6(.D6'6=463<(=S==6 %<.
?4 .5%3.5 3.5,?3 '6= '(5>(= :6=>(<.6<(= .5+(<.6<(= ;?( :<6'?F ?4%?<B
><5=3>(<3P%-4'%?<B'(.3=65S'.=:6=.'6='(5>(=5><1(>7<.'(
+(%-4(5>6P %<. ?4 %?<B 56 =(5>.'6 5>(<6U:6=>(<.6<P %-4' '(%?<B '(
:((S=,<?:6='(5>!<.6=(D(<%(4+?5&9(=;?(:6'(4=(<'.B.'.'=(4R+?5
>.B(+?5:==.BS=>.,)%3==.+.%'%646+?5>.B'6='(5>(=P
( %' ,<?:6 '( '(5>(= (D(<%( ?4 ::(3 (=:(%/+.%6 5(==( :<6%(==6 ><B)= '
:<((5=#6P.5%.=#6P'.3%(<(><.>?<S
?5>6 = +?5&9(= :==.B= '6= (3(4(5>6= '(5>!<.6=P %$( '(=>%<
3,?4=%646R(=>)>.%Q:<6>((=?=>(5>'(>(%.'6=463(='1%(5>(=Q
+65(6%3?=#6S
x (3.F4:<((5=#6'6=3.4(5>6=1?5>4(5>(%646=3!$.6=P3)4
'(%6<>(P%6463"4.5='(?4>(=6?<S
x (4,<5'(.5+3?*5%.5(=>)>.%+%.3P(?D.3.5<>.%?3'6=
=65= %64 %<%>(<.F '( '(>(<4.5'= %65=65>(= %646 =
3/5,?6U'(5>.=WPXS
x (4+?5'('.3%(<<6=3.4(5>6=;?(5(%(==.>4'(4.6<+6<&
4=>.,>7<.P :6==.$.3.>' :(3 =? %6<6 (4 +6<4 '( 35&
:65>.,?'(=?<.F+6<>((<6$?=>S
IJ
x (B.'6=?5>64.P6=:<.4(.<6=:<)U463<(=:<(=(5>4?4
%@=:.'( B(=>.$?3< 4.= 365,'P ?D.3.5'6 5 '.3%(< '(
3.4(5>6=S
x
! 6= =(,?5'6= :<)U463<(=P :<(=(5>4 ?4 (=><?>?< %6<65!<.
4.= =(4(3-5>( 6= 463<(=P ':>' :< ><.>?< '6=
3.4(5>6=S
x ?:<.5%.:3+?5)><.>?<'6=3.4(5>6=;?():6==.$.3.>'
:(346<+636,.4?3>.%?=:/'((=?:6=.ʐ<%6P65'((D.=>(
4.6<%65%(5><'(+6<&4?=%?3<S
x D(<%( >4$)4 +?5 5 45?>(5 ' '.4(5=#6 B(<>.%3 '(
6%3?=#6P:6.= :<6:.%.:<' %*5><.%P'?<5>(646B.4(5>6'(
+(%-4(5>6S
'.=:6=.'6='(5>(=P>5>654D.3P;?5>6545'/$?3+6<4'6.=
<%6=P?4=?:(<.6<(6?><6.5+(<.6<S?5'64('.46='.=>"5%.'(?43.5-P
;?(.5.%.5=?:(<+/%.('.=>3'6>(<%(.<6463<P(:(<%6<<(=6$<(>6'==!<(=
'(%65>>6:<6D.4.=P:6<>6'66<%6P(>(<4.55=?:(<+/%.('.=>3'6>(<%(.<6
463<6:6=>6P=(>(46%64:<.4(5>6'6<%6S
IK
=<%6='(5>.=:6'(4=(<%3==.+.%'6=%646R
<45>(<6=<%6='(5>.=(4(;?.3/$<.6P(D.=>(?4=.=>(4'(+6<&=
;?(>?56=><*=:356=(=:%..='6='(5>(=S<6(;?.3/$<.6B(=>/$?36U3.5,?3P
>(4U=( %65><:6=. '( =.=>(4= 4?=%?3<(=P 56 ;?3 6= 3!$.6= ( $6%-(%-=
(D(<%(4+6<&=6$<(6='(5>(=:<3.5,?3P(5;?5>63/5,?(D(<%(+6<&:<
B(=>.$?3<S
IL
<6(;?.3/$<.64)=.6U'.=>3P=#65(%(==!<.6=:65>6='(%65>>6=/5>(,<6=
(5><( 6= '(5>(=P $(4 %646  '= +.$<= ><5=(:>.=P '6 3.,4(5>6
:(<.6'65>3S6.=4$6=>?4%65><>(5'*5%.'(4.,<@(=.3'6='(5>(=P
'(B.'6<(=?3>5>('=+6<&=6%3?=.=P;?(=(5?3456=(5>.'65>(<.6<'6<%6S
6(;?.3/$<.66%3?=6U%(<B.%3P=(>(4'(?4+6<&'((<?:%65>/5?'6=
'(5>(=P ;?( =( 6:9( +6<& (D(<%.' :(36= %65>>6= 6%3?=.= '( '(5>(=
5>,65.=>=S
IM
='(5>(=:6==?(4%<%>(</=>.%=5>84.%=%64?5=(5><(=.P%646R
x 6=(5>.'6B(<>.%3P(4'.<(
.5%.=36?6%3?=3S
x 6=(5>.'6-6<.F65>3P3.,(.<4(5>((4'.<('.=>3S
x 4:<)U463<(=P'(B.'6:(;?(54:3.>?'('(===+%(=P
=(>6<5'.+/%.3B.=?3.F<
(==%65B(<,*5%.S
x 4'.<( %(<B.%3P636%3'(>6;?(
'=+%(=:<6D.4.=)%-4'6'(
!<('(%65>>66?:65>6'(%65>>6S
x 6=(5>.'6-6<.F65>3P%65B(<,(4(4'.<(?.5,?3S
.6<
D%(R:<.4(.<6463<=?:(<.6<
(=(,?5'6:<)U463<.5+(<.6<S
IN
= +%(= 3.B<(= ( :<6D.4.= :<(=(5>4 :65>6= '( 4.6< %65B(D.''(
+6<45'6 (=><?>?<= .4:6<>5>(= %-4'= '( 6=== W+%(= 3.B<(=X ( 6==
<6D.436?65>6'(65>>6W+%(=:<6D.4.=XS
= +%(= 3.B<(=P = $6=== >(4 +?5 '( :<6>(,(< ,(5,.BP ;?(
%.<%?5'<(,.#6%(<B.%3'6'(5>(P'(=B.5'66=3.4(5>6='?<5>(6:<6%(==6'(
4=>.,(:(<4.>.5'6?44/5.4+<.%'4(=4S
6===%64%65B(D.''((D,(<'P<(=?3>4(4?4$.D6(=>/4?365
,(5,.B (P '.+.%?3''(= 5 -.,.(5.FS
! $6===
:6?%6'(+.5.'=P:6'(4<(=?3><(4.5+34A
,(5,.B ( >) 4(=46 +6<4 '( $63= ,(5,.B3P
'(B.'6 .4:%> (D,(<' '( 3.4(5>6= 5(=>
<(,.#6S
= +%(= :<6D.4.=P <(,.#6 '( 4.6< %65B(D.''( +6<4 $6==
:<6D.43 (P %65=(;?(5>(4(5>(P 6 :65>6 '( %65>>6P 65'( 6= '(5>(= =( >6%4S
=>#6 36%3.F'6=P :<6D.4'4(5>(P 5
.5>(<%(==#6 (5><( 6 >(<&6 6%3?=3 ( 6= ]T^
%(<B.%.= W=(5>.'6 B(<>.%3XP ( 6 >(<&6
B(=>.$?3<(6=]T^3.5,?.=W=(5>.'6-6<.F65>3XS
+%( 6%3?=3 :6==?. '.B(<=6= (3(4(5>6= <;?.>(>85.%6=P ( :6< .==6P )
.4:6<>5>(6(=>?'64.='(>3-'6=6$<((=>(=%.'(5>(=5>84.%6=;?(=#6R
%@=:.'(=P<(=>=P=?3%6=P+6==(>=P%<.=>=PB(<>(5>(=(>?$)<%?36=S
JE
JF
JG
JH
JI
@=:.'(=U,?.P@=:.'(=5#6%*5><.%=6?@=:.'(='(%.=3-4(5>6P=#6
=%@=:.'(=B(=>.$?3<(='6='(5>(==?:(<.6<(=:6=>(<.6<(=(=%@=:.'(=3.5,?.=
'6= '(5>(= .5+(<.6<(= :6=>(<.6<(=P %?1 :<.5%.:3 +?5 ) 4.5.4.F< 6 .4:%>6
>(%.'?3(45>(<6$6363.4(5><54(=6%3?=3:<4=>.,S3)4'.==6P
:<6:.%. (=>$.3.''( 45'.$?3<P ;?5'6 6= '(5>(= (=>#6 >6>34(5>( 6%3?/'6=S
==6,(<?4<(3B%3?=3(D>('(+.5.'P%-4''(:6=.'(4!D.4
.5>(<%?=:.'-$.>?3WXS
= %@=:.'(= '( %.=3-4(5>6 >*4 ?4 +6<4>6 :65>.,?'6 ( :6==?(4
?4 !<(P 5 =? B(<>(5>( .5>(<5P %64 =.,5.+.%'6 +?5%.653P :<7D.46 +6==
%(5><3(T6?(5%6=>'(4T6?:<7D.4?4:(;?(5:<>('B(<>(5>((D>(<5P
'%@=:.'(%*5><.%5>,85.%S==!<('B(<>(5>((D>(<5P'%@=:.'(%*5><.%
W:<6D.4'4(5>(\44XP)'(564.5''(=:(%>6+?5%.653(D>(<56P(?D.3.
5'.B.=#6'63.4(5>6'?<5>(4=>.,S
JJ
<&5'6?43.5-><B)='6==?3%6=%(5><.='('(=(5B63B.4(5>6'6=
'(5>(=:7=>(<6U=?:(<.6<(=(:7=>(<6U.5+(<.6<(=P>(4U=(.5-' 6==(5><3
W XS = !<(= '( %65>>6= :<6D.4.= (5><( 6= '(5>(= (=>#6
36%3.F'= :< B(=>.$?3< (4 <(3 P .==6 +F %64 ;?( =(
>(5- ?4 5.%-6 3.5,?3 4.6< ;?( 6 '6 B(=>.$?3<S ;?( =( >6<5
.4:6<>5>('?<5>(4=>.,P'(B.'665.%-63.5,?3>?<%646
:<.5%.:3 !<( '( (=%:( :< 63.4(5>6P 3(B5'6U6 :< 3/5,?P
;?()4.=(+.%.(5>((4<(>6<5<(==(3.4(5>6:<4(=6%3?=3
56B4(5>(S
= '(5>(= (=>#6 '.=:6=>6= ?5= 6 3'6 '6= 6?><6=P +6<45'6 6= <%6=
'(5>.==?:(<.6<(.5+(<.6<P(.4:35>'6=66==6><B)='(+.$<=%63!,(5=S
:(<.6'65>6 é '.B.'.'6 (4R :(<.6'65>6 '( :<6>(çã6P %65=>.>?ı ́'6 :(3
,(5,.BP ( :(<.6'65>6 '( =?=>(5>P %65=>.>?ı ́'6 :(36 3.,4(5>6 :(<.6'65>3P
6==63B(63<(%(4(5>6<'.%?3<S
:(<.6'65>6 '( :<6>( >(4 %646 =?$'.B.=#6 ,(5,.B 3.B<(P ;?(
%.<%?5'6='(5>(=5+6<4'(?4%63<.5-6P+6<45'6::.3.5>(<'(5>35=
JK
+%(= '( %65>>6S <(,.#6 :<6D.43P '6= '(5>(= :6=>(<.6<(=P (== ::.3 =6+<(
?4'(:<(==#6%-4''(65'(P'(B.'6!<('(%65>>6'6='(5>(=S
,(5,.B.5=(<.'P;?(=((=>(5'(=6$<(6:<6%(==63B(63<(=('(<(6'(5>(
(66==6P:6<4(.6'(+.$<=%63!,(5=S
3.,4(5>6 :(<.6'65>3 é ?4 >(%.'6 %651?5>.B6 '(5=6 +.$<6=6P ;?( 3.,
%(4(5>6 à %6<>.%3 ó==( 3B(63< ( +6<4 ?4 <>.%?3çã6 +.$<6= %-4' '(
,65+6=(S
=== +.$<= 3.B.4 6 .4:%>6 3B(63<
(D(<%.'6:(3=+6<ç='4=>.,çã6'(+6<4;?(
=( (=>.<4 ><5=+6<45'6 = +6<ç= '( :<(==ã6
=6$<(6'(5>((4><çã6566==6P+?5%.655'6%64
?446<>(%('6<5>?<3S 3.,4(5>6:(<.6'65>3
(=>!.5%3?/'656(=:&6(5><(=</F(='6='(5>(=(
3"4.5'?<6?66==63B(63<:<6:<.4(5>('.>6S
6==6 3B(63< ) ?4 >(%.'6 %651?5>.B6 (=:(%.3.F'6 ;?( >(4 +?5
:<.5%.:3 '( '.=><.$?.< = +6<&= ,(<'=P :6< (D(4:36P :(3 4=>., ( :(36=
%65>>6='(5>!<.6=S
%(4(5>6<'.%?3<)?4>(%.'64.5(<3.F'6(=:(%.3.F'6;?(<(B(=>(
= =?:(<+/%.(= <'.%?3<(= (P 6%=.6534(5>(P :(;?(5= :6<&9(='= %6<6= '6=
'(5>(=S6'(=(<%(3?3<(%(3?3<S
JL
JN
KE
4$/0 '!)./
KF
KG
?<5>((:7==?(<?:P6='(5>(==6+<(4'(+6<&=6:6=>=
(+<%=P:6<)4P%65>/5?=S===+6<&=B*4'4?=%?3>?<%.<%?5'5>(P.=>6)P
3!$.6=($6%-(%-=<(=?3>4(4?4+6<&%64=(5>.'63.5,?3P(5;?5>63/5,?
+F+6<&56=(5>.'6B(=>.$?3<S646<(=?3>'6'(==(=B(>6<(='(+6<&P6'(5>(
=(36%3.F5?4:6=.'((;?.3/$<.6(5><((3=S
#6;?><66=:<.5%.:.=+>6<(=<(3%.65'6= :6=.'6='(5>(=5
<%'R
KH
?5'65#6-!(=:&6=?+.%.(5>(:<?46?4.='(5>(=5 <%'P6%6<<(6
:.5-4(5>6 '(5>!<.6S (P 6(<?:%.65<P ?4 '(5>( =( :6=.%.65 4.= B(=>.$?3<.F'6
;?(6?=?3P=4?=%?3>?<=B(=>.$?3<(=W3!$.6=($6%-(%-=X=(<#6<(=:65=!B(.= :6<
'(=36%!U36:<:6=.A(?><S5><(>5>6P=(5#6-!(=:&6=?+.%.(5>(:<6'(5>(
5<%'P6:.5-4(5>6'(5>!<.6)6$=(<B'6S
6< 6?><6 3'6P 3/5,? :6'( =(< 4?.>6 >.B 6? ,<5'(P %<<(>5'6 56
'(=36%4(5>6B(=>.$?3<'6='(5>(=(P:6==.B(34(5>(P5?446<'.'$(<>S
KI
D.=>(4 +6<&= %:F(= '( '(=36%< 6= '(5>(= (4 '.<( 4(=.3S =.=>(4
4=>.,>7<.6,(<+6<&=(P?4'=<(=?3>5>(='(===+6<&=P)?4+6<&P(4'.<(
5>(<.6<P %-4' '( %64:65(5>( 5>(<.6< ' +6<&S = %65>>6= (5><( = =?:(<+/%.(=
:<6D.4.= '6= '(5>(= =#6 <(=:65=!B(.= :6< 45>(< 6 3.5-4(5>6 '(==(= 5 <%'S
(==+6<4P;?5'6P:6<(D(4:36P-!?4'(5>(?=(5>(5<%'P6'(5>( '.=>3=(
46B((4'.<(@(=.3S
%65>>6(5><('(5>(=5>,65.=>=.4:('(;?(6%6<<(D><?=#6'('(5>(=P(6=
45>)4(=>!B(.=(4=?<%'S=>6)P=(-6?B(<?4'(5>(?=(5>(P:6<(D(4:36P6=(?
5>,65.=>(<?:%.65<!$?=%5'6%65>>66%3?=3S
S
KJ
<%'.5+(<.6<P>6'6=6='(5>(==#6.5%3.5'6=:<4(=.3(6=:6=>(<.6<(=
=#6P3(B(4(5>(P3.5,?34(5>(.5%3.5'6=S5;?5>6;?(P5<%'=?:(<.6<P6='(5>(=
5>(<.6<(= =#6 .5%3.5'6=P 3.,(.<4(5>(P :< 4(=.3P 6= :6=>(<.6<(= =( .5%3.54 4.=
:<'.=>3P(=>5'6'.=:6=>6=4.=:<B(=>.$?3<S3)4'.==6P6%64:<.4(5>6'6<%6
=?:(<.6<W4('.'6'(463<463<X)P3.,(.<4(5>(P4.6<(4.=3<,6'6;?(6.5+(<.6<S
=%<%>(</=>.%='=<%'=4(5%.65'=:6==.$.3.>4?4<(3B%3?=3P(4
;?(=%@=:.'(=:3>.5=P'6='(5>(=:7=>(<6U=?:(<.6<(=P6%3?(45+6==%(5><3'6=
:7=>(<6U.5+(<.6<(=Q (5;?5>6 = %@=:.'(= B(=>.$?3<(= '6= '(5>(= :7=>(<6U.5+(<.6<(=
6%3?(45+6==%(5><3'6=:7=>(<6U=?:(<.6<(=S
6<>5>6P>.=%@=:.'(==#6<(=:65=!B(.=:(34=>.,.'(3(:6<45>(<
:6=.@D.36U45'.$?3<P,<5>.5'6S3==#64:3=(<<('65''=(P
<(%($(46564('(%@=:.'(='(=?:6<>(6?%@=:.'(=%*5><.%=S6<6?><63'6P=
%@=:.'(=B(=>.$?3<(=P'6='(5>(=:7=>(<6U=?:(<.6<(=(P=%@=:.'(=3.5,?.=P'6=
'(5>(= :7=>(<6U.5+(<.6<(=P =#6 '(564.5'= %@=:.'(=U,?. 6? %@=:.'(= 5#6
KK
%*5><.%= 6?P .5'P %@=:.'(= '( %.=3-4(5>6S 3= =#6 4.= :65>.,?'= (=#6
<(=:65=!B(.=:6<R1?'<5'.B.=#6'(3.4(5>6=P'?<5>(4=>.,P(4?4
:(;?(5:6<'(3=Q'.=>5%.<6=>(%.'6=%.<%?5'5>(=P'(+6<4:<6>(,*U36=Q
(,?.<45'/$?3'(B63>:<:6=.'(S
KL
?5'6 <(3 .5>(<<%6 (=>! .5B(<>.'P ( = %@=:.'(= 5#6 %*5><.%=
46<'.'%<?F'
6%3?(45=+6===%(5><.=5>,65.=>=P6:'<#6)%-4'6'(4
:6=>(<.6<S
<?44(3-6<(5>(5'.4(5>6P(==<(3B%3?=3:6'(=(<'(=%<.>:(3
'(4<%'(3.5-=.4,.5!<.=P><B)='6='(5>(='6<%6.5+(<.6<(=?:(<.6<S
<&5'6U=(?43.5-:(3=%@=:.'(=B(=>.$?3<(='6='(5>(=:7=>(<6U.5+(<.6<(=P
>(4U=(3.5-$?%6U6%3?=3WXS5;?5>6;?(P3.5-:3>.56U6%3?=3WX)
;?(3 +6<4' :(3 '(4<% '= %@=:.'(= :3>.5=P '6= '(5>(= :7=>(<6U
=?:(<.6<(=S3)4'.==6P3.5-.4,.5!<.;?(:==:(36==?3%6=:<.5%.:.=P'6=
'(5>(= :6=>(<.6<(=P (4 ,(<3P ) %-4' '( 3.5- ' +6==%(5><3 W XS (==
+6<4P=3.5-=(P(44!D.4.5>(<%?=:.'P>6%45 '<%'
5>,65.=>P.=>6)P56==?3%6=:<.5%.:.=(%<.=>=4<,.5.='6='(5>(=:6=>(<.6<(=S
KM
$(# $(#
$(# $(#
KN
LE
='(5>(=5>(<.6<(=:<(=(5>4+?5'(,?.<45'/$?3'?<5>( 6=
46B.4(5>6= (P '( .5%.=< 6= 3.4(5>6=P 3)4 '( =(<(4 .4:6<>5>(= 56 =?:6<>(
3$.3S 4 ,(<3P (3(= =#6 '.=:6=>6= :< B(=>.$?3<P =(5'6 ;?( 6= .5%.=.B6=
=?:(<.6<(='(B(4(=><3(B(4(5>( +<(5>('6=.5%.=.B6=.5+(<.6<(=(P%6$<.<%(<%
'( \T^ '(3(= W^ `44 (4 4)'.XS == 4('.' '( <(%6$<.4(5>6 '6= '(5>(=
=?:(<.6<(= =6$<( 6= .5+(<.6<(=P (4 4!D.4 .5>(<%?=:.'P <(%($( 6 564( '(
6?><(=:==(B(<>.%3UUP6?=(1P'.=>"5%.(5><(=$6<'=.5%.=.=
'6='(5>(==?:(<.6<(=(.5+(<.6<(=S6<6?><63'6P'.=>"5%.-6<.F65>3(5><(=
$6<'=.5%.=.='6='(5>(==?:(<.6<(=(.5+(<.6<(=P(44!D.4.5>(<%?=:.'P)
'(564.5' 6?><(=:==(-6<.F65>3UUS4.5'.B/'?6=%6446<'.'
$(<>P6)5(,>.B6S
LF
<(5>(5'(<(==(>.:6'(46B.4(5>6P).4:6<>5>(%65-(%(<%65%(.>6=
%646R3'6'(><$3-6(3'6'($35%(.6S646B.4(5><45'/$?3:<?4
3'6P>(4U=(63'6'(><$3-6Q(5;?5>663'66:6=>6P<(%($(6564('(3'6
'( $35%(.6S ?<5>( 6 46B.4(5>6 56 3'6 '( ><$3-6P 6%85'.36 <6>%.65 (
><5=3' =6$<( :<('( :6=>(<.6< ( =?:(<.6< ' +6== 45'.$?3<P 56 6==6
>(4:6<3S5;?5>6;?(P563'6'($35%(.6P6%85'.36+F?446B.4(5>6:<
5>(<.6<P :< $.D6 ( :< '(5><6 6 365,6 ' :<('( 4('.5 ' +6==
45'.$?3<S
LG
4.6<.'=B(F(=P;?5'6?4.5'.B/'?6P>6>34(5>('(5>'6P<(3.F?4
46B.4(5>6'(3>(<3.''(P:<>.<':6=.'(P6%6<<(?4%65>>6(5><(
6=%5.56='63'6'(><$3-6S==<(3P(5><(%5.56=P<(%($(6564('(,?.
3>(<36?,?.%5.56P.=>6)P$6<'.5%.=3'6%5.56.5+(<.6<'(=3.F=6$<(+6==
:3>.5'6%5.56=?:(<.6<P563'6'(><$3-6S(==+6<4P6='(5>(='(B(4
:6==?.< %@=:.'(= =>.=+>7<.= 56 3'6 '( ><$3-6P :< ;?( 6= (3(4(5>6=
'(5>!<.6=P'63'6'($35%(.6P'(=6%3?4S
LH
3)4'(3>?<'(%@=:.'(='(;?'=P6=%5.56='(B(4:6==?.<6?><=
%<%>(</=>.%=+B6<!B(.=:<,?.<(4P3>(<34(5>(P45'/$?3S(B(4:6==?.<
+%( :3>.5 %85%BP 3)4 '( =?+.%.(5>( .4:35> 7==(P 6 ;?( :(<4.>(
=?:6<><(==%<,4?=%?3<'('(=36%4(5>6S
6%3?=#64?>?4(5>(:<6>(,.'=(%<%>(<.FP:(3:<6>('6='(5>(=
:6=>(<.6<(= :(36= '(5>(= 5>(<.6<(=P 56= 46B.4(5>6= (D%?<=.B6=P 56 :356
-6<.F65>3S
!P 56 :356 B(<>.%3P (4 P -! :<6>( '6= '(5>(= 5>(<.6<(=
:(36= '(5>(= :6=>(<.6<(=S
! 6%3?=#6 $35%('P :6'( =(< '(+.5.' :6< >(<P
'?<5>(>6'6646B.4(5>6(D%?<=.B6P%65>>6='(5>!<.6=(44$6=6=3'6=P'(
><$3-6('($35%(.6W5#6><$3-6XS
LI
4?46%3?=#64?>?4(5>(:<6>(,.'P;?5'66.5'.B/'?6<(3.F,?.
.5%.=.BP 5#6 -! <(3 (5><( 6= '(5>(= :6=>(<.6<(= =?:(<.6<(= ( .5+(<.6<(=Q 6?
=(1P:(<%($(U=(?4(=:&6(5><((=>(=P'(564.5'6(=:&6'(-<.=>(5=(5S==(
4(%5.=46:<6>(,(6='(5>(=:6=>(<.6<(='(=6$<(%<,=:<6><?=.B=S6<6?><6
3'6P56%3?=#6$35%('P6%6<<(%65>>6(5><('(5>(=P>5>65>(<.6<4(5>(P
;?5>6:6=>(<.6<4(5>(P.=>6)P5#6-!(=:&6'(-<.=>(5=(5S
:<.4(.< 6%3?=#6 =(< '(=%<.> %646 .'(3 +6. $35%('S (B.'6
<(=?3>'6=%3/5.%6=5(,>.B6=:6<=??>.3.FP(4'(5>(=5>?<.=P+.F(<4U5=(<
<(+?>'S:<.5%.:3;?(.D+6.=?<(3 ='.=+?5&9(=>(4:6<645'.$?3<(=
LJ
(:<6$3(4=:(<.6'65>.=S+6<&:<6'?F.':(36=4@=%?36=(3(B'6<(=W>(4:6<3
(4==(>(<XP'?<5>(6=46B.4(5>6=3>(<6><?=.B6=P)4.6<5+?5(4,<?:6
;?5'6%64:<'= =(4,?.%5.5S
5><(>5>6P6=(><><'(:<7>(=(=>6>.=<(46B/B(.=P(=>?'6=:<(%65.F4
;?(6%3?=#6$35%(').'(3P:6<=(<4.=+?5%.653S%65>>6=.4?3>"5(6
'6=463<(=W5646B.4(5>6:<6><?=.B6X('63'6'($35%(.6W5646B.4(5>6'(
3>(<3.''(X:(<4.>(4(3-6<<(>(5':<7>(=(P(B.>5'6P:6.=P6'(=36%4(5>6
'4(=4S6,6P6%3?=#6$35%(':<6:6<%.654.6<+.D(%65+6<>6(4
46B.4(5>6=(D%?<=.B6=P%64654=>.,P:6<(D(4:36S
LK
4 46B.4(5>6= '( 3>(<3.''(P +?5 (4 ,<?:6 '(B( =(<P
:<(+(<(5%.34(5>(P :<>.< '6= %5.56= >) %@=:.'( 4)=.6UB(=>.$?3<P '6
:<.4(.<6 463<S =6 -1 %65>>6= :6=>(<.6<(= (==(=P ?4(5>6 ' >.B.''(
4?=%?3<(3(=9(=:6'(4=(<,(<'6=S
(4:<(;?(+6<:6==/B(3P,?.3>(<3P=?=>(5>':(36%5.56P'(B(=(<
(=%63- :< 6%3?=#6 .'(3P (4 '(5>(= 5>?<.=S 6 (5>5>6P 5(4 >6'6= 6=
.5'.B/'?6='(5>'6=:<(=(5>4%5.56(4:6=.(T6?+6<4'(;?'P:<
;?(-1,?.3>(<3 %5.5S+?5(4,<?:6=)P:6<>5>6P4.='(=.,5'
:<(=>(=S
LL
->>:=RTT'<.B(S,66,3(S%64T+.3(T'T\U\>[\bC?FB>$U
,=D '5]_TB.(CO?=:f=-<.5,
LM
->>:=RTTE6?>?S$(T_ cUD;BD,c
LN
ME
MF
MG
MH
MI
MJ
6B.4(5>6;?(6%85'.36<(3.F(4>6<56'6=(?:<7:<.6(.D6S
%6<<('?<5>(646B.4(5>6'($(<>?<(+(%-4(5>6(44:3.>?'(<('?F.'P
6? =(1P 46B.4(5>6= <(3.F'6= :<>.5'6 ' 6=. (5><3 W46B.4(5>6=
%*5><.%6=XS 6B.4(5>6= (=>(= ;?( :6'(4 =(< B.=>6= ;?5'6 6 :%.(5>( $<( (
+(%- $6%P =(4 ;?( 6= %85'.36= =( '(=36;?(4 '(5><6 '= +6=== <>.%?3<(=S
Morfologicamente e fisiologicamente, o movimento ocorre dentro das ATM’s,
4.= :<(%.=4(5>( '(5><6 ' %B.''( .5+(<.6< ' <>.%?3S <>U=( '6
46B.4(5>6 ' =?:(<+/%.( =?:(<.6< '6 %85'.36 =6$ =?:(<+/%.( .5+(<.6< '6 '.=%6
<>.%?3<S
MK
65=.=>(546B.4(5>'6%85'.36(4>6'66(=:&6<>.%?3<S?5'6
45'/$?3=(46B(:<+<(5>('?<5>(646B.4(5>6'(:<6><?=#6P65'(:6'(U
U=( 56>< 46B.4(5> '( >6'6 6 %651?5>6 45'.$?3<R %85'.36=P <46= (
'(5>(=P 5 4(=4 '.<( ( 5 4(=4 (D>(5=#6S
.=.636,.%4(5>( (==( >.:6 '( 46B.4(5>6 6%6<<( '(5><6
das ATM’s, onde a interU<(3:<6>,65.=>'><5=3
B(4=(<6>6'('(=3.F('6'.=%6<>.%?3<P1?5>4(5>(
%64 =?:(<+/%.( =?:(<.6< '6 %85'.36 '(5><6 ' +6==
45'.$?3<P 6? =(1P (5><( 6 %64:3(D6 %85'.36U'.=%6 (
+6==<>.%?3<S
ML
46B.4(5>6 '( <6> ( (4 =(,?.' ><5=3S 6 :<.4(.<6 464(5>6P 6=
4@=%?36=$.D'6<(='45'/$?3.<#6=(%65><.<P:?D5'645'/$?3%(<%
'(\%4\P`%4:<$.D6P.5''(5><6'646B.4(5>6'(<6>S6=(,?5'6
464(5>6P6%6<<(><5=3P65'(6%85'.3645'.$?3<(6'.=%6<>.%?3<P=#6
'.<(%.65'6=:<+<(5>((:<$.D6S
MM
MN
'6 '.=%6 <>.%?3< :< +<(5>(P '(B.'6 %65>< '6= 4@=%?36= >(<.,7.'(6=
>(<.=(P(4'.<(.5+(<.6<P'(B.'6B(<>(5>(5>(<.6<'+6==(6:'<#6'(
'(=36%4(5>6'6'.=%6<>.%?3<S:<(=(5&'('(5>(=5>(<.6<(=P:7=3(B(
46B.4(5> ' 45'/$?3 :< +<(5>(P -B(<! %65>>6 (5><( $6<' '6=
.5%.=.B6=.5+(<.6<(=(+6==:3>.5'6=5>(<.6<(=U=?:(<.6<(=S
3>(<3.''()?446B.4(5>6;?(5#6<(:<(=(5>(4=?>6>3.''(
?446B.4(5>63>(<3P4==.4?43!>(<6U:<6><?=#6'(B.'6+6<45>84.%
'6%64:3(D6>(4:6<645'.$?3<S==(46B.4(5>6:6'(=(<<(3.F'6>5>6:<
(=;?(<' ;?5>6 :< '.<(.>S ?5'6 53.=' ?4 3!>(<6U:<6><?=#6
(=;?(<'P :(<%($(U=( 6 <(3D4(5>6 >6>3 '= +.$<= :6=>(<.6<(= '6 4@=%?36
(4:6<3'.<(.>6P3.$(<5'6(5>#66%85'.36:<;?(=(1><%.65'6S4(=46
%65>(%(5'6563'66:6=>6P;?5'6'<(3.F'3!>(<6U:<6><?=#6'.<(.>S
NE
NF
6(5>5>6<(==3>U=(;?(=(:6'(?>.3.F<==6%.'=>)%5.%=P:<
6$>(5'S
==.4%646P)%64?4(5>(%65-(%.'%646'.=>"5%.B(<>.%3
(5><('6.=:65>6=+.D6=P=(5'6?4:65>654D.3(66?><6545'/$?3P%646='(5>(=
NG
(46%3?=#6S=$.'6;?()(=>$(3(%.':<>.<'(<?:'6=463<(='(%/'?6=P
:6<B63>'6=\a4(=(='(.''(P(:<>.<'/=6+<(?4=)<.('(46'.+.%&9(='(B.'6
6'(=(5B63B.4(5>6'6.5'.B/'?6(P%65=(;?(5>(4(5>(4?'5&=546<+636,.'6S
3>(<&9(=5(==4('.'=#6%64?5=5:6:?3S6'(U=(.'(5>.+.%<
>5>6 '.4.5?. %646 ?4(5>6 ' S (<' '( %65>(5 :6=>(<.6< 6?
'(=,=>(=(B(<6'(%6<<(5>('($<?D.=46P=#6=:<.5%.:.=%?==''.4.5?.
' S 5;?5>6 <(=>?<&9(= (3(B'=P 6? ;?3;?(< .5>(< ;?( .5B' 6
(=:&6 +?5%.653 3.B<( W XP :6'(4 %<<(>< '56= (=>)>.%6=P :6=>?<.=P
:(<.6'65>.=P+65)>.%6=P5'(,3?>.(5=<>.%?3&9(=S
(+.5.46= %646 '.4(5=#6 B(<>.%3 ' +%( ;?5'6 6= 4@=%?36=
4=>.,>7<.6=+.%4(4(;?.3/$<.6+.=.637,.%6P%646=3!$.6=%643(B(>6;?(P('(5>(==(4
%65>>6= 6%3?=.=S == '.=>"5%. :6'( =(< 4(5=?<' '6>5'6P %646 $=(P 3,?5=
:65>6=+.D6='+%(><B)='64)>6'64)><.%6P%646?D/3.6'664:==6'(.33.=P
'.=:6=.>.B6<(=:65=!B(3:6<4('.<'.=>"5%.(5><(6%5>6(D>(<56'663-6(%64.==?<
3$.3S.=>"5%.(==;?('(B(=(<.,?3'.=>"5%.(5><((=:.5-5=35>(<.6<($=(
'64(5>6S$(<6%65%(.>6'()(==(5%.3:<:6'(<'(B63B(<(4:%.(5>(=
;?(5#6:6==?(4%65>(5:6=>(<.6<S
NH
:6'(5'6 >4$)4 =(< (=%<.> '( 6?>< +6<4 W<(=:(.>5'6 = <(,<= '( =.5.= '
4>(4!>.%XP%646Rfe P6?.5'Rf– S
B36< 4)'.6 '6 ) '( ^P^44P ( >(4 %646 $=( ?4 (=>?'6
<(3.F'656.5/%.6'6=)%?36P%64B!<.6=:%.(5>(=S==((=>?'6<(B63?%.656?
<($.3.>B<3P;?(>)-61(>(4%646$=((==(B36<4)'.6S5><(>5>6P'(B(U
=( =3.(5>< ;?( (==( ) ?4 B36< :<6D.4'6P :6<>5>6 '(B(U=( <(=:(.>< =
:<>.%?3<.''(= '6 :%.(5>(S 6< .==6P :<>.< ' (5%65><'P '(B(4 =(<
+(.>=3,?4=B(<.+.%&9(=P%646-<465.+%.3P'.B.'.5'6+%('6:%.(5>(
(4><*=:<>(=(;?.'.=>5>(=(==(,?<<-<465.(5><((3=S
NI
(5><6'6:356=,.>3P:<(=(5>4U=($=.%4(5>(_,<?:6='(46B.4(5>6=S
x 6<'(15>('($(<>?<6=>(<.6<
x 6<'(15>('($(<>?<5>(<.6<
x 6<'(15>('(65>>6?:(<.6<
x ?5%.653
=>(= :6==?(4 3.4.>&9(= '(B.'6 6= 3.,4(5>6= :<(=(5>(= 5
mandíbula e pela morfologia das ATM’sS3(=6%6<<(4=(4(3-5>(646B.4(5>6
'( ?4 '6$<'.&P <(=:(.>5'6 '6.= (=>!,.6=S 6 :<.4(.<6 (=>!,.6 6= %85'.36=
<(3.F4 ?4 46B.4(5>P %65'.%.65'P '(5><6 '= +6=== 45'.$?3<(=P
46B.4(5>6 (4 >6<56 '6 =(? :<7:<.6 (.D6P 6? =(1P 46B.4(5>6 '( <6>P
'6>5'6:6=.'((3*5><.%S445'/$?3:6'(=(<<6>%.65'
(4>6<56'6=(?(.D6-6<.F65>3P=64(5>(>)?44('.''(:<6D.4'4(5>(
]`44R '.=>"5%. (5><( $6<' .5%.=3 '6= '(5>(= =?:(<.6<(= ( .5+(<.6<(=S ==
'.=>"5%.)>)65'(6=3.,4(5>6=>(4:6<645'.$?3<(==?=>(5>4P5>(=;?(=(
.5.%.(646B.4(5>6'(><5=3(%65=(;?(5>(4(5>(6=(,?5'6(=>!,.6
S
NJ
'6>U=(P %646 :65>6 .5.%.3P ?4 45'/$?3 >6>34(5>( $(<> (P 6
+(%-4(5>6'(==$(<>?<)%64:5-'6:(3%65><'6=+(.D(=.5+(<.6<(=
'6=4@=%?36=>(<.6,7.'(6=>(<.=P45>(5'66%85'.365?4:6=.A>(<.6<S
(5'6 (4 B.=> +?5 '6= 4@=%?36= %.>'6=P ;?( 45>)4 6 %85'.36 5?4
:6=. 4.= 5>(<.6<P >(4U=( >(6<.%4(5>( ?4 46B.4(5>6 :?<6 '('6$<'.&P
=(5'6+.53.F'6%6445'/$?3(4:6=.'(:<6><?=#64!D.4S==6=(6=
%85'.36= =( (=>$.3.F==(4 5 :6=. 5>(<.6<S 6'B.
=$(U=( ;?( >(5=#6 '6= 3.,4(5>6= :<6'?F(4 ?4
46B.4(5> :6=>(<.6< '6= %85'.36= ( .==6 :<6'?F
(D%(5><.%.''( 5 <(3.F '6 46B.4(5>6 5>(<.6<
$6<'(15>(S6<(==(46>.B6(3(5#6:6'(=(<%3==.+.%'6
%64646B.4(5>6'(<6>:?<S
.+(<(5>(4(5>('6=46B.4(5>6=$6<'(15>(=%.>'6=5>(<.6<4(5>(P;?(
:<(=(5>4=?=3.4.>&9(=:6<3.,4(5>6=P6$6<'(15>('(%65>>6U=?:(<.6<>(4
=?3.4.>'(+.5.':(3=%<%>(</=>.%='==?:(<+/%.(=6%3?=.=S6'(%6<<(<
'(>6'6(==(46B.4(5>6>(4U=(%65>>6='(5>!<.6=S?5'6(4:6=.'(P
6=%65>>6=.5.%..='6='(5>(=P:7=+(%-4(5>6>(<4.53'(<6>P=('#6(5><(
= B(<>(5>(= .5>(<5= 4(=..= '6= '(5>(= =?:(<.6<(= %64 = B(<>(5>(= .5>(<5=
'.=>.='6=.5+(<.6<(=S6:3.%<46=?4+6<&4?=%?3<:7=(==(%65>>6.5.%.3P
>(<(46=(5>#6?446B.4(5>6"5>(<6U=?:(<.6<;?(56=3(B<!>)?4:6=.'(
S
NK
(<34(5>((46%6<<(6%65>>6(5><(6='(5>(=5>(<.6<(=P;?5'6
45'/$?3 :== :(36 :<6%(==6 '( :<6><?=#6S (<(46= (5>#6 6 %65>>6 '=
$6<'= .5%.=.= '6= '(5>(= 5>(<.6<(= .5+(<.6<(= 5 +6== :3>.5 '6= '(5>(=
5>(<.6<(==?:(<.6<(=S==46B.4(5><(=?3>5646B.4(5>6"5>(<6U.5+(<.6<
' 45'/$?3P ;?( 6%6<<( >) ;?( = $6<'= .5%.=.=P '6= '(5>(= 5>(<.6<(=
.5+(<.6<(=(=?:(<.6<(=P=((5%65><(4(4?4:6=.%-4''(>6:6>6:6S
6?3><:==<:6=.>6:6>6:6P>(4U=((5>#6?44?'5&56=(5>.'6'6
46B.4(5>6(P45'/$?3==?4.<!?4'(=36%4(5>6"5>(<6U=?:(<.6<P>);?(
-1 %65>>6 '6= '(5>(= :6=>(<.6<(=S (5'6 (=>(=P 6= '( ,6< (4 '.5>(P
<(=:65=!B(.=:6<,?.<45'/$?3>)4!D.4:<6><?=#6S
=46B.4(5>6=+?5%.65.==(:<(=(5>4'?<5>(=>.B.''(=+?5%.65.=
' 45'/$?3P 6 4=>.,< :6< (D(4:36S ( 36%3.F4 '(5><6 '6= 46B.4(5>6=
$6<'(15>(=(=#6%65=.'(<'6=46B.4(5>6=3.B<(=S=>.B.''(=+?5%.65.=P(4
=? (=4,'6< 4.6<.P <(;?(<(4 P ( :6< .==6 %64(&4 ,(<34(5>( (4
4!D.4.5>(<%?=:.'B?$.D6'(3S
NL
45'/$?3P (4 <(:6?=6P +F%64 ;?( >(5-46=?4 (=:&6 '( ]44
_44 (5><( 6= '(5>(= =?:(<.6<(= ( .5+(<.6<(=P (== :6=. )%-4 '( 6=.
%3/5.%'(<(:6?=6S.5>(<(==5>(=3.(5><;?((=='.=>"5%.)$=>5>(B<.!B(3S
65=.'(<5'6 6 ;?( +6< +3'6P =$(U=( ;?( (==
'.=>"5%.5#6<(:<(=(5>6<(3D4(5>64?=%?3<(4
=? >6>3.''(S 6.=P 6= 4@=%?36= ' 4=>.,
3%5&4 6 >6>3 <(3D4(5>6 ;?5'6P 45'/$?3
(=>! :6=.%.65' c44 .5+(<.6< ( ^44 5>(<.6<
.5>(<%?=:.'@!D.4S
:6=.%3/5.%'(<(:6?=6P+6<&,<B.>%.653:?D45'/$?3:<
$.D6P.5'?F.5'6?4(;?.3/$<.6S+6<&(4;?(=>#6P(3=>.%.''('6=4@=%?36=
(3(B'6<(=(>(%.'6='1%(5>(='+%(P(=>$(3(%(46(;?.3/$<.6S(==:6=.
6<(+3(D64.6>!>.%6;?(45>)445'/$?3'(]44_44$.D6'%$
=(5'6 >.B'6P :<6:6<%.655'6 ==.4 46B.4(5> ' 45'/$?3 (P
%65=(;?(5>(4(5>(P6%3?.5'66='(5>(=:<+?5.4('.>S46B.4(5>6(4
;?(=>#6;?5'653.='6(4?4:356=,.>3P=(<!B.=>6%64(&5'6(4%3?=#6
*5><.% (P '(:6.= =(,?.5'6 ?4 46B.4(5>
3.,(.<4(5>("5>(<6U.5+(<.6<P>):6=.'(=(1''(
$(<>?<S ?5'6 <(>6<5<! 6 ><1(>6 4.= <(,?3<
3.,(.<4(5>(:6=>(<.6<646B.4(5>6'($(<>?<S
NM
x 6B.4(5>66<'(15>(>(<3=;?(<'6
x 6B.4(5>66<'(15>(>(<3=;?(<'6%65>.5?'6'(<6><?=#6
x 6B.4(5>66<'(15>(>(<3.<(.>6
x 6B.4(5>66<'(15>(>(<3.<(.>6%65>.5?'6'(<6><?=#6
.4,.5<P6%85'.36(=;?(<'6%646?4(.D6+.D6P'(5><6'+6==45'.$?3<(4
S3(B.=(<B.<%646:65>6+.D6(5;?5>664@=%?36>(<.,7.'(6>(<35+(<.6<
'.<(.>6P:?D<!6%85'.36'.<(.>6:<+<(5>((:<64(.6(>4$)4:<$.D6S
<;?(.==6%65>(&64@=%?36>(<.,7.'(6>(<35+(<.6<(=;?(<'6'(B(=(
(5%65><<(4<(:6?=6P45>(5'66%85'.36(=;?(<'6(4
S(=>+6<4P%-4U=(6%85'.36(=;?(<'6'(%85'.36
'(<6>S
!6%85'.36'.<(.>6=(<!%-4'6'(%85'.36
6<$.>5>(P:6.=P6=(<:?D'6:(36<(+(<.'64@=%?36P.<!
6<$.><6:65>6+.D6P(=>$(3(%.'6:(36%85'.36'(<6>S
%85'.36(=;?(<'6)>4$)4%-4'6'(%85'.36'(
<$3-6P :6.= =( (5%65>< 56 3'6 '( ><$3-6 (5;?5>6 6 %85'.36 '.<(.>6 )
%-4'6'(%85'.36'(5#6><$3-6:(364(=4646>.B6S
NN
65>.5?5'6:<>.<'646B.4(5>65>(<.6<P>(46=(5>#645'/$?3=(5'6
$=.%4(5>( 46B.4(5>' :(36 4@=%?36 >(<.,7.'(6 >(<3
5+(<.6< '.<(.>6S ,6< >(<(46= :<>.%.: '6 >(<.,7.'(6
>(<3 5+(<.6< (=;?(<'6P ,(<5'6 46B.4(5> '
45'/$?3:<+<(5>(P3(4$<5'6;?(5#6-6?B(<(3D4(5>6
'6>(<3.<(.>6P(3(:(<45(%((4%65=>5>(%65><(=7
=(%<(=%(5>%65><'6>(<3=;?(<'6S
FEE
==.4 %646 6= 46B.4(5>6= +?5%.65.= 56 :356 =,.>3P 6= 46B.4(5>6=
+?5%.65.=56:356-6<.F65>3:<(=(5>4=?,<5'(4.6<.%64.5.%.(4
S 65=.'(<5'6 (=:(==?< '6= 3.4(5>6=P '?<5>( 4=>.,P 6
46B.4(5>6P%65>.5?'6'(:<6><?=#6P.5.%.U=(?4:6?%64.='.=>5>('S
6'B.P%64'.4.5?.'63.4(5>6P'(B.'6=?><.>?<P:6=.+.%4.=
:<7D.4'S(=;?(4=(==(4(3-6'(=%<.>6:(36<%6,7>.%6=(,?.<S
(==( :356 >(46= :<(=(5> '( _ ,<?:6= '( 46B.4(5>6= ;?(
+6<44 ?4 ><&'6 ;?( =( ==(4(3- 6 +6<4>6 '( ?4
(=%?'6S:(=<'(5#6=(<(44?.>6$6<''6=)5(%(==!<.6
%65-(%*U36= :< ;?( =( :6== %64:<((5'(<
46B.4(5>><.'.4(5=.653'45'/$?3P(3(==#6R
x 6B.4(5>66<'(15>(?:(<.6<>(<3=;?(<'6
x 6B.4(5>6'($(<>?<>(<3=;?(<'6
x 6B.4(5>66<'(15>(?:(<.6<>(<3.<(.>6
x 6B.4(5>6'($(<>?<>(<3.<(.>6
x 6B.4(5>6= ?5%.65.=
FEF
<>.5'6'6:65>6+.53'646B.4(5>65>(<.6<P6$<.<$6%6.5'.B/'?6
>(5'(,(<<?43.5-%65B(D3>(<3P;?(<(:<(=(5>6
<(>6<56'3.5-4)'.'45'/$?36(5%65><6'3.5-
4)'. ' +%(P +F(5'6 %64 ;?( 4$= = 3.5-=
%6.5%.'4S==(<(>6<56P%65B(D63>(<3P=(<!'.<(%.65'6
:(36=3.,4(5>6=;?(.<#6<(3.F<?4:<6%(==6'(<(>6<56
'45'/$?34('.34(5>(P:<;?(-1%6.5%.'*5%.
5=3.5-=4)'.=P45'/$?3T+%(S
==.4 %646 6 $6<'(15>( =?:(<.6< 3>(<3 (=;?(<'6P 6 46B.4(5>6 (4
;?(=>#6PB.=(<<(3.F'6:(36=4(=46=:<.5%/:.6=S?=(1P>(<#6%646:<.4(.<6
'(>(<4.55>(<(3.5>(<U<%6=(5>64.'6='(5>(=S
FEG
6'B.P%646'(:(5'(4'(===%<%>(</=>.%=(:(36+>6'(5#6=(<(4
=.4)><.%=P :6'( -B(< 4?'5& (P ==.4 5#6 <(3.F '( ?4 46B.4(5>6
(=:(3-'6.'*5>.%6S6(5>5>6P:<(=(5><#664(=46+6<4>6'6B.=>656:65>6
^' .,Sb\S
(==(46B.4(5>6'6>U=(6=4(=46=:<.5%/:.6='6>(<%(.<646B.4(5>6
:<(=(5>'6S6$1(>.B6'(3()'.<(%.65<3.5-4)'.'
45'/$?3 :< %6.5%.'.< %64 3.5- 4)'. ' +%(P
<(3.F5'6?446B.4(5>64('.3545'/$?3S+6<4>6
'6><&'6=(<!<(:<(=(5>'6:(36:65>6_P5 .,Sb\P?4
46B.4(5>6%65B(D63>(<3S
= 46B.4(5>6= +?5%.65.=P '(5><6 '6 :356 +<65>3P >4$)4 :6==?(4
=(?.5/%.6(+.53.F(4S6:<.4(.<6464(5>645'/$?3)$.D'P
+.4'(=(6$>(<(=:&6:<(5><''6$6363.4(5><(P(4=(,?.')'(=36%'P
(4'.<(ʗ'6;?(6$6363.4(5><+6..5=(<.'6P((5>#6)(3(B'P><.>?<5'6
63.4(5>6(<(>6<55'6:<:6=..5.%.3PS
=>?'<6=46B.4(5>6='(+6<4.=63'P%'?4(4?4'(>(<4.55'6
:356P=(5'6(3(=Q=,.>3P-6<.F65>3(+<65>3P)(==(5%.3
:< ;?( =( %65=., ==6%.!U36= (P (5>#6 6$>(< '( +6<4
%6<<(> 46B.4(5> ><.'.4(5=.653 ' 45'/$?3S
.5>(<(==5>( =3.(5><P ;?( :(=< '( =(<(4 '(=%<.>6= 6=
46'(36= %.4P =$(U=( ;?( 6= +6<4>6= '= <(>=P
'(=%<.>=:6<%'5!3.=(P'.=>.5,?(4U=('(:(==6:<
FEH
:(==6P '(B.'6 = :<>.%?3<.''(= 6%3?=.= '( %' ?4P 3)4 ' '.+(<(5& '=
(=><?>?<=4?=%?3<(=P'6=3.,4(5>6=(:(35>64.'<>.%?3S
(:6.='(%65-(%(<((5>(5'(<%646=(%64:6<>4=(=><?>?<='6
'?<5>( 6 46B.4(5>6 45'.$?3<P .5'(:(5'(5>( '6 :356P ) .5>(<(==5>(
%64:<((5'(<:3.%$.3.''((6:6<;?*'5(%(==.''('(=((=>?'<(===)<.(
'( 46B.4(5>6=S (5'6 (4 B.=>P (== B<.(''( '( 46B.4(5>6= '( 3>
complexidade, fora desenvolvido um aparelho capaz de reproduzir as ATM’s, a
4D.3 ( 45'/$?3S Bem como, os movimentos realizados pelas ATM’s e
45'/$?3P?4B(F;?(4D.3)?46==6+.D6S:<(3-6P(4;?(=>#6P+6.(5>#6
%-4'6'(<>.%?3'6<P'(=(5B63B.'6%6466$1(>.B6'(:6==.$.3.><6(=>?'6'6
:%.(5>(=(4:<(=(5&'64(=46P><B)='+.D'(46'(36='(,(==6P'=
<%'= '6 :%.(5>(P (4 =? (=><?>?< (P .5' ?D.3.< 56 '.,57=>.%6S
articulador é capaz de reproduzir as atividades das ATM’s propiciando um
:35(14(5>6<(B(<=6'(%=6=%3/5.%6=S
FEI
FEJ
&%$
FEK
&%$&$
FEL
<(=:(%>.B4(5>(S5><(>5>6P56<>.%?3'6<P6='6.=<(=:65=!B(.=:(3=4(=4=
><(+=P :<(=(5>4 :<('(= <(>=P ;?( =#6 = ,?.= %65'.3<(=P ;?( ,?.4
:<6><?=#6P(5,?36'((55(>P;?(,?.4=3>(<3.''(=S==:<>.%?3<.''(
B.6%=.65<?4:(;?(5'.+(<(5&5%6<<(=:65'*5%.%3/5.%T3$6<>6<.3'=
<($.3.>&9(=P+%.34(5>(%6<<.,.'=S
<(3.5>(<4D.3<P56<>.%?3'6<P:6'(=(<<(,.=><'(46?
S(=%63-P(5><(='?=+6<4=PB.'(:(5'(<'6%=6('=:<>.%?3<.''(=
'(%':%.(5>(S(4$<(U=(;?(:<<(3.F<6<(,.=><6(4%*5><.%)5(%(==!<.6
'(=:<6,<4<45'/$?3P><B)='=>)%5.%=1!%.>'=S
FEM
<(5>(5'(<(==(='6.=:65>6=>(4U=(5(%(==.''('(%64:<((5'(<
movimentação que o côndilo realiza dentro das ATM’s: quando a mandíbula é
'.<(%.65' :< 6 3'6 '( ><$3-6P 6 %85'.36 '( $35%(.6 =( '.<(%.65 :<
$.D6P :< +<(5>( ( 4('.34(5>(S == 46B.4(5> 4('.3P 6<.,.5 ?4
5,?3%646:356=,.>3;?():<61(>'56:356-6<.F65>3+6<45'6?4
"5,?36 4)'.6 '( \`[P =(5'6 (== 5,?3 %-4' '( 5,?36 '( (55(>S
?<5>(<(3.F'(46B.4(5>6=(D%*5><.%6=P45'/$?3=(46B.4(5>'(
'.B(<==+6<4='.+(<(5>(=P:<3)4'($(<>?<(+(%-4(5>6S
46B.4(5>6 '( (55(> :6'( =(< 36%3.F'6 56 %85'.36 '( ><$3-6
4('.' ;?( (3( >(5> %64:(5=< 46B.4(5> <(3.F' :(36 %85'.36 '(
$35%(.6S?=(1P65,?36'((55(>:6'(=(<B.=>6563'6'($35%(.6(6
6B.4(5>6'((55(>563'6'(><$3-6S
FEN
6%3?=#6+?5%.653.'(3);?(3;?(5#6:<(=(5>:>636,.=P56;?(
diz respeito aos músculos mastigatórios, ossos, dentes, assim como ATM’s. As
,?.=(D%?<=.B=P%646.5%.=3(,?.:(36%5.56P=#6(==(5%..=:<?46%3?=#6
+?5%.653.'(3P:6.=><B)='(3=P=+6<&='6=46B.4(5>6=(D%*5><.%6=P%646=
3>(<6><?=.B=P =#6 4(3-6<(= '.==.:'=S ==6 6%6<<( :6<;?( %<('.>U=( ;?(P 6
:%.(5>(:6==?.5'6(==,?.P-!?44(56<>.B'6=4@=%?36=S6(5>5>6P
%6461!+6.B.=>6P;?5'66:%.(5>(5#6:6==?.,?.:(36%5.56P:6'(6%6<<(<6
;?(=(%-4'(+?5(4,<?:6S(==P4.='(?4'(5>(:<>.%.:P563'6'(
><$3-6P ;?5'6 =( >(4 46B.4(5>6= 3>(<6><?=.B6=S +?5 (4 ,<?:6P
:<6:<.4(5>('.>P(5B63B(%5.56=P:<)U463<(=P( =B(F(==%@=:.'(=4)=.6U
B(=>.$?3<(= '6= :<.4(.<6= 463<(=P 5(== =(;?*5%.S ( -6?B(< 3,?4 %65>>6
3)4'.==6P1!5#6)4.=.'(3P'(B.'64.6<;?5>.''('(+6<&%<.';?5'6
mais se aproxima das ATM’s.
?5'66='(5>(=5>(<.6<(=,?.4P'(45(.<(+.%FP45'/$?3(4
46B.4(5>6=(D%*5><.%6=(P6='(5>(=:6=>(<.6<(==#6?>.3.F'6=(+(>.B4(5>(56
+(%-4(5>6P >(4U=( %65-(%.' 6%3?=#6 4?>?4(5>( :<6>(,.'S (==P -!
4(3-6< '.==.: '( +6<&=P 5#6 -B(5'6 =6$<(%<, ;?( 3(B( :>636,.=S
$.D6:6'(U=(B(<.3?=><&9(=<(:<(=(5>5'6,?.:(36%5.56(+?5(4,<?:6S
FFE
65=.'(<U=( =6$<(%<, ;?5'6 =( (5%65>< '.B(<,*5%.= 5 6%3?=#6
+?5%.653.'(3S6<434(5>(6%6<<(:(<''=,?.=P:(<'='(5>!<.=(P%646
%65=(;?*5%. 6%=.65<! (4 =6$<(%<,S 6.=P ?4 4(56< 5@4(<6 '( '(5>(=
=?:6<><!4(=4%<,S
FFF
<(><?=#6 ' 45'/$?3S 64 6 :==< '6 >(4:6P 6?><= +?5&9(= =(<#6
'(=(5B63B.'= '(B.'6 :6==/B(3 '.B(<=.+.% '( 3.4(5>6= 4.= =73.'6=
.5><6'?F.'6=5'.(>S64(<?:'6='(5>(='(%/'?6=P4.=46B.4(5>6==#6
.5%6<:6<'6= 45'/$?3P %646 $(<>?<P +(%-4(5>6 ( 3>(<3.''(S :<>.<
disso, as ATM’s se modificam para melhor atender a essa nova demanda. As fossas
<>.%?3<(=P:6<(D(4:36P+.%4(4?4+6<4>66,.B3:<4(3-6<>(5'(<(==(=
novos movimentos. Essa interação entre as ATM’s e os dentesP=(%<%>(<.F:(36
;?(%-446='(.5>(<(5><(+>6<(=+.D6=(B<.!B(.='6%3?=#6S=(,?.<P
.<(46=(=>?'<4.==6$<((==(=+>6<(=P6;?(=#6P(;?36=(?::(3S
FFG
FFH
&&$&$
FFI
==(=+>6<(==(<(3%.654P(5><(=.4P><B)=''.5"4.%45'.$?3<
( +?5 =(< (D(<%.'P '(>(<4.55'6 6%3?=#6 '( %' .5'.B/'?6S ==
%6<<(3'(B(=(<<(=:(.>''?<5>(6>(5'.4(5>6%3/5.%6P:<;?(5#6-1
FFJ
3>(< :>637,.% 5 6%3?=#6 '6 :%.(5>(S 6< (D(4:36P ,?. %65'.3< =(
<(3%.65%64,?.:(36%5.56'=(,?.5>(+6<4R,?.:(36%5.56=(>6<5
4.=%(5>?'P 4('.';?(,?.%65'.3<=(:<(=(5>4.=%(5>?'S
,?.%65'.3<=(%6<<(3%.65<>4$)4%64,?..5%.=.BP%6465
=?%6<<(3%64 ,?. :(36 %5.56P ;?5>6 4.= %(5>?' ,?. %65'.3<P
>4$)4=(<!4.=%(5>?',?..5%.=.BS
!6"5,?36'((55(>P=(%6<<(3%.65%64=3>?<='=%@=:.'(=P'(
+6<4;?(P;?5'6(==(=((5%65><4.=%(5>?'6P6$=(<B46=4(56<3>?<
'=%@=:.'(=S==(4(=46"5,?36>4$)4=(%6<<(3%.65%64,?.:(36%5.56P
'( +6<4 ;?(P ;?5'6 4.6< (==( "5,?36P 4(56= %(5>?' =(<! ,?. :(36
%5.56S 3>?< '= %@=:.'(=P >4$)4 =( %6<<(3%.65 %64 ,?. %65'.3<P '(
+6<4;?(P;?5'6(==,?.=(:<(=(5>'(+6<44.=%(5>?'P4.6<:6'(
=(:<(=(5>< 3>?<'=%@=:.'(=S
==(==#63,?5=(D(4:36='(%646(==(=+>6<(==(<(3%.654S==6)
'(,<5'(.4:6<>"5%.:<6%3/5.%6P(4><$3-6=<(=>?<'6<(=('(:<7>(=(=P
B.=>6;?(P%6466%3/5.%6>?(4+>6<(=B<.!B(.=P((==(=+>6<(=B<.!B(.==(
%6<<(3%.654 %64 6= +.D6=P ?4 3>(< %3/5.% ;?( +?1 ' %6<<(3 .'(3
'(==(=+>6<(=P:6'(,(<<?46%3?=#6:>637,.%S65-(%(<(==(=+>6<(=P)'(
+?5'4(5>3.4:6<>"5%.:<><$3-6=(4<>.%?3'6<(=S><B)='=.4?3
'6="5,?36='((55(>( .=%-(<P:6<(D(4:36P):6==/B(3%65+(%%.65<%644.6<
:<(%.=#6:<7>(=(=+.D=(<(46B/B(.=S
FFK
->>:=RTT'<.B(S,66,3(S%64T+.3(T'T\`C:F
b'_C?%?
\62]'ETB.(CO?=:f=-<.5,
->>:=RTT'<.B(S,66,3(S%64T+.3(T'T\_
=
^6dD,:B.ba1.[
=T
B.(CO?=:f=-<.5,
FFL
https://www.youtube.com/watch?v=jx2fMLKePMY
FFM
FFN
FGE
https://anchor.fm/ivone91/episodes/Aprendendo-a-Dinmica-Mandibular-ehcj6a
FGF
FGG
FGH
FGI
FGJ
FGK
FGL
.=>(4=>64>6,5!>.%6UP45>)46(;?.3/$<.6'6=(?4(.6
.5>(<56P +.4 '( ==(,?<< B.>3.''( '( =(?= %64:65(5>(= (=><?>?<.=S
64 $=( 5(==( :<.5%/:.6P %$( =3.(5>< ;?(P ;?5'6 =?<,(4
3>(<&9(=5>646+?5%.65.= 56 P ;?( %64:<64(>(4 '.5"4.%
45'.$?3<P >6'6 6 =.=>(4 ><$3-P (4 %651?5>6P %64 6 6$1(>.B6 '(
$=6<B(<T'.==.:<=+6<&='56==S
3 %646 %65>(%( 56= '.=>@rbios oclusais, em que as ATM’s
==?4(4 ?4 56B %65+6<4 >(%.'?3P %64 6 .5>?.>6 '( %64:6<>< 6
56B6 :'<#6 6%3?=3P =(4 %64:<64(>(< +?5 4?=%?3<P 6
+?5%.654(5>6 '6 =.=>(4 ) ,<5>.'6S 6<>5>6P %646 ?4 4(%5.=46
%64:(5=>7<.6P%<.U=(?4<(=:6=>+.=.637,.%6?:>637,.%P'(:(5'(<
' %:%.''( '( <(=.=>*5%. 6? ':> $.637,.% '6=
%64:65(5>(=5(?<.=P4?=%?3<(=(<>.%?3<(='6S
S
FGM
FGN
FHE
FHF
6. 6$=(<B'6 ;?( = <(=:6=>= (3(><64.6,<!+.%= '6= 4@=%?36=
4=>.,>7<.6=B<.4'(%6<'6%64:6=.'%$(&P$(4%6466=:'<9(=
'(%65>< 4?=%?3<P '?<5>( 4=>., ( '(,3?>.S 3)4 '.==6P (4
.5'.B/'?6=%643==(P-!?4=.5(<,.=46(5><(6==)>(<(6(4:6<3P:<
4$6= 6= 3'6=P (5;?5>6 ;?(P :< 6= %64 3==( P 5#6 +6. (5%65><'6
=.5%<65.=46 4?=%?3<S P :6< %?=<4?'5&= 5 :6=. 45'.$?3<P
,(<4 3>(<&9(= =.,5.+.%>.B= 56= 4@=%?36= %(<B.%.=P 6 ;?( 1?=>.+.%<.
:6=>?<P'(%6<'6%646:'<#66%3?=3S
FHG
->>:=RTT'<.B(S,66,3(S%64T+.3(T'T\`C:F
b'_C?%?\62]'ETB.(CO?=:
f=-<.5,
FHH
FHI
FHJ
FHK
FHL
FHM
MADEIRA, Miguel Carlos. Anatomia da face: bases anátomo-funcionais para a
prática odontológica. 1995.
FHN
NETO, Alfredo Julio Fernandes Neto; DAS NEVES, Flávio Domingos; JUNIOR, Paulo
Cézar Simamoto. Oclusão. São Paulo: Artes Médicas, 2013. ABENO: Odontologia
Essencial: parte clínica.
FERNANDES Neto AJ, NEVES FD, SIMAMOTO Jr PC. Oclusão - Série Abeno:
Odontologia Essencial - Parte Clínica 1ed. Editora Artes Medicas - 2013 – 160p.
UETI, Mário. Iniciação em Dinâmica Mandibular. 1ª de. São Paulo: Livraria Editora
Santos, 1987
FIE
<63(.>6<PB6%*1!:(<%($(?;?((==((U$662=(,?(?44(>6'636,.'.+(<(5>(S
6$1(>.B6)+F(<B6%*%65-(%(<((5>(5'(<'(+6<4=.,5.+.%>.BS(5>(5'.4(5>6'
%3?=#6?4(5>%-5%(':<!>.%'(?4'65>636,.'((D%(3*5%.S
(B5'6(4%65=.'(<%64:3(D.''('%3?=#6P(==((U$662+6.:(5='6P
%64>6'6%<.5-6P:<'(=:(<><(4B6%*P3(.>6<P6.5>(<(==(:6<(==:.D655>(:<>(
''65>636,.P'(45(.<=.4:3(=('(=%64:3.%'P'=$=(=.5.%..=5(%(==!<.=:<
6(=>?'6'%3?=#6
$<.,'6:6<3(<>6'66(U$662(:<>.%<=>.B.''(=:<6:6=>=S=:(<46=>(<
%65'?F.'6 >) B6%* 6= %65-(%.4(5>6= $!=.%6= :< :<!>.% ' 6%3?=#6S 6 (5>5>6P
%<('.>46=;?(6:<(5'.F'6=('(=%6<>.54.=+%.34(5>(5:<!>.%%3/5.%'.!<.S
4:6<>5>(<(==3><;?.;?(45?>(5B?6<(=>$(3(%.4(5>6'%3?=#6
%65><.$?.<!:<?4B.'=?'!B(3S
(='( 1! %65=.'(<( :6==.$.3.''( '( 3(< 6?><6= (U$662= ' =)<.( ;?(
:<(>(5'(46=:?$3.%<5?4+?>?<6:<7D.46S
=:(<46=>(<1?''6B6%êS
FIF
FIG
FIH
FII
FIJ
FIK