Você está na página 1de 90

Valeriu Ciuculin - CURS DE LIMBA PORTUGHEZ

Valeriu Ciuculin - CURS DE LIMBA PORTUGHEZ

PREFA

LNGUAS ROMNICAS

ORIGEM DA LNGUA PORTUGUESA

O ladim no se pode considerar uma


lngua inteiramente morta, pois as lnguas
romnicas no so mais de que outros tantos
ramos do velho tronco latino.
Alm disso, a Igreja Catlica adopta o
latim, e a cincia a le tem recorrido
constantemente, no s para efeito de

A lngua portuguesa pertence ao nmero


das lnguas romnicas, que no so mais do que a
continuao ou sobrevivencia da lngua latina,
primitivamente falada no Lcio, pequena regio
banhada pelo Tibre. Com o decorrer dos tempos,
o latim passou a ser a lngua oficial de todo o
imprio romano, que compreendia povos de
diferentes raas, civilizaes e hbitos
lingusticos. Mas a latinizao dstes povos no
se operou na mesma data, pois comenou do
sculo III antes de Cristo e se terminou no
princpio do sculo II de era crist.
Tudo isto contribuiu para a diferenciao
das lnguas romnicas, favorecida ainda pelo
facto de no ser idntica a lngua de que os
romanos foram portadores para as diversas
provncias de imprio. Efectivamente ela
correspondia a diferentes perodos cronolgicos e
representava diferentes dialectos locais do latim
itlico; e, alm disso, as primeiras colnias
estabelecidas pelos romanos receberan uma
lngua mais oficial.

nomenclatura ou classifies cientficas,


mas tambm como lngua erudida
compreendida pelos sbios das mais
diversas raas e nacionalidades e, portanto,
como meio de expresso universal por les
adoptado em muitas das suas obras.
As principais lnguas romnicas ou
nvi-latinas so: o portugus; o francs; o
provenal, que serviu de instrumento a uma
literatura florescente e rica at guerra dos
albigenses; o espanhol; o italiano; o romanche
ou ladino, falado nas regies montanhosas dos
Alpes, no canto dos Grises e no Friul; e o
romeno.

PARTEA NTI
Noiuni preliminare
INTRODUCERE. Dintre limbile neolatine
sud-centro-occidentale, care formeaz un grup
omogen, portugheza are sunetele cele mai puin
apropiate semnelor grafice cu care se noteaz. De
aici necesitatea de a ghida primii pai ai
autodidactului, fixnd anumite noiuni de baz.
Vocala a, care are un sunet unic, se bifurc n dou
iruri de vocale, n dou gradaii: 1 e deschis, e
nchis i i; 2 o deschis, o nchis i u. ntre i i u n
portughez nu exist un sunet intermediar. Sunetele
e i o sunt puternice, i i u sunt slabe i sunt folosite
i ca semivocale. Sunetele e i o sunt sunete slbite
ale vocalelor puternice e, respectiv o. Aceste vocale

puternice, e, e, o, o, slbindu-se nu o fac numai cu o


treapt, ca n italian sau spaniol, ci cel mai adesea
cu dou trepte, ptrunznd n domeniul vocalelor i,
respectiv u.
Gramaticile portugheze i braziliene au ncercat
unificarea pronuniei n cele dou mari ri
vorbitoare de limb portughez, totui mai exist
diferene (care probabil nu vor disprea niciodat),
datorate dezvoltrii sociale difereniate, diferene
care nu reprezint n nici un caz imposibiliti de
nelegere ntre cele dou popoare. n fond,
diferenele de pronunie nu sunt dect nite variante
ale acelorai legi de baz.

1.- Alfabetul limbii portugheze cuprinde 24 de litere:


a [a]
h [ga]
o [o]
b [be]
i [i]
p [pe]
c [se]
j [jota]
q [ke]
d [de]
k [ca]
r [rri]
e [e]
l [li]
s [ssi]
f [fi]
m [mi]
t [te]
g [je]
n [ni]
u [u]
Semnele diacritice sunt:
acento agudo [assntu agudu] care indic
variantele deschise ale vocalelor puternice e i o;
^ acento circunflexo [assntu sircumflksu]
care indic pronunia sunetelor nchise ale vocalelor
citate e, o;
` acento grave [assntu grvi], care nu are
valoare tonic, dar ntrete sunetul vocalei silabice
non-tonice, pe care este pus, exemplu: szinho
[sozniu];
~ o til [utl] = tilda, care se pune pe vocalele a
i o pentru a le nazaliza: [an], [on];
, cedilha [sedlia] = sedila, care se pune sub c
urmat de una din vocalele a, u, dndu-i sunetul de
sibilant surd ss: acar [sscar];
trema, diereza care se pune pe u cnd trebuie
s se pronune i aceast vocal, altfel fiind mut:
aguerrir [agherrr], agentar [guentr], quilo
[klu], tranqilo [trancilu].
2.- Vocale
a n silabele accentuate, n silabele
neaccentuate nainte de r i n silabele neaccentuate
nainte de l se pronun a ca n romnete: prado
[prdu], acar [ascar], saltar [saltr];
a n alte silabe neaccentuate i n silabe

v [ve]
x [iss]
z [dse]

accentuate nainte de nh, m, n se pronun nchis i


surd, cam ca din romn: clima [clm], manh
[mnian], dano [dnu], cmara [cmar];
a nainte de m i n se pronun puternic
nazalizat: campo {cmpu], dando [dndu];
se pronun nazalizat: ma [ms], v [v];
o diftong nazal cu accentul pe prima vocal;
se pronun a nazalizat urmat de u scurt: pulmo
[pulmu], po [pu];
e diftong nazal cu accentul pe prima vocal;
se pronun a nazalizat urmat de i scurt: capites
[capiti];
e n silabe tonice i n silabe neaccentuate
nainte de r, l se pronun e nchis: dbil [dbil],
delgado [delgdu], carter [crter];
e n alte silabe neaccentuate se pronun i
scurt: cidade [siddi]; conjuncia e (i) se pronun i
clar i face legtura ntre cuvintele pe care le
desparte;
e n silab accentuat, n interiorul
cuvintelor, nainte de m, n se pronun nchis i
nazalizat: membro [mmbru], gente [jnti];
e la sfritul cuvintelor nainte de m i n se
pronun nazalizat, nchis, n diftong cu un i scurt:
viagem [viji], homens [mis];
i n silab accentuat i neaccentuat se

pronun i: cair [car], ira [r], intil [intil];


i n silabe nchise nainte de m i n se
nazalizeaz: fin [fn], fingir [fnjr];
o n silabe neaccentuate se pronun ca n
romnete: dcil [dsil]; se pronun la fel n silabe
neaccentuate nainte de l i la nceput de cuvnt:
volver [volvr], obrar [obrr];
o n alte poziii se pronun u scurt: moo
[msu], livro [lvru]; cnd este singur i articol
hotrt se pronun u scurt i se leag de cuvntul
urmtor: o poo [upcu];
o nainte de m, n se nazalizeaz: ombro
[mbru], ponto [pntu];
e se nazalizeaz pronunndu-se urmat de
i scurt: leoes [lisi], pe [pi];
u se pronun ca n romnete: duro [dru],
durar [durr]; folosete i ca semn grafic dup g i
q, nainte de e, i, cnd nu se pronun: guerra
[ghrr]; n grupul gu, qu nainte de a se pronun n
diftong cu a: guardar [guardr], quarto [curtu];
u nainte de m, n se nazalizeaz: umbela
[mbl], assunto [sntu];
ui se pronun diftong nazalizat cu i scurt:
muito [mitu].
3.- Consoane
b se pronun ca n romnete: saber [sbr],
absurdo [bsrdu];
c nainte de a, o, u se pronun ca n
romnete: carta [crta], comer [cumr], cmulo
[cmulu]; la fel nainte de consoane: claro [clru],
crnio [crniu];
c nainte de e, i se pronun s: certo [sru],
cima [sm];
se pronun s (pentru a se deosebi de c
nainte de e, i): fora [frs], pedao [pedsu],
acar [ascar];
ch se citete : chama [m], cho [u];
d se pronun ca n romnete: dar [dr];
f se pronun ca n romnete: fcil [ fsil];
g se pronun ca n romnete nainte de a, o,
u i nainte de consoan: gato [gtu], gordo [grdu],
gula [gl], grito [grtu], digno [dgnu];
gu nainte de e, i se pronun g: guerra
[ghrr];
gu nainte de a, o se pronun gua, guo: gua
[gua];
g nainte de e, i se pronun j: gnero
[jneru], giro [jru];
h nu se pronun niciodat: hora [r], hbil
[bil]; servete ca semn grafic n grupurile ch, lh,
nh;
j se pronun ca n romnete (NU CA N
SPANIOL !): jazer [jazr], hoje [ji];
l se pronun ca n romnete: lata [lt], luta
[lt], palco [plcu];
lh se pronun palatalizat: folha [fa], velho
[vliu];

m se pronun ca n romnete: mar [mar];


dup a, e, i, o, u nazalizeaz vocalele precedente;
n se pronun ca n romnete: plano [plnu];
dup a, e, i, o, u nazalizeaz vocalele precedente;
nh se pronun moale: ninho [nniu],
caminho [cmniu];
p se pronun ca n romnete : pouco [pcu];
q se ntlnete numai nainte i nsoit de u;
grupul qu nainte de e, i se pronun c: quinto
[kintu], iar nainte de a, o se pronun cua, cuo
(diftongi): quatro [cuatru], quotidiano [cuotidianu];
r se pronun puternic la nceputul i n
interiorul cuvintelor: roxo [rrou], correr [correr]; n
finalul cuvintelor se pronun ca n romnete: mar
[mr];
s se pronun s la nceputul cuvintelor: sair
[sar]; la fel dup silabe nazalizate: denso [dsu];
s se pronun s cnd grafia este cu ss: osso
[su];
s se pronun z cnd este intervocalic: mesa
[mz];
s se pronun naintea consoanelor surde:
posta [pt] i la finalul cuvintelor nainte de
pauz: cortes [curt];
t se pronun ca n romnete: bonito
[buntu];
v se pronun ca n romnete: lavar [lvr];
x se pronun : xarope [arpi], luxo [lu];
x se pronun z: exame [ezmi];
x se pronun s, ss: texto [tstu], mximo
[massimu];
x se pronun cs: fixo [ficsu];
deoarece nu are reguli unitare, pronunia
corect se caut n dicionare;
z se pronun z nainte de vocal: zanga
[zga], razo [rrazu] i la sfrit de cuvnt, cnd
acesta se pronun legat de urmtorul, fr pauz:
voz humana [vozumn];
z se pronun la sfritul cuvintelor nainte
de pauz: vez [ve] sau dac cuvntul urmtor
ncepe cu o consoan: voz clara [voclr];
z se pronun j la sfritul cuvintelor, cnd nu
se face pauz i cuvntul urmtor ncepe cu
consoan labial: noz moscada [nojmucd].
4.- Diferene de pronunare ntre Portugalia
i Brazilia
n regiunile din sudul Braziliei anumite cuvinte
i consoane se pronun diferit de pronunia
standard, convenit ntre cele dou mari popoare
vorbitoare de limb portughez. Dar aceste diferene
nu fac incomprensibil portugheza brazilian pentru
un lusitan, i nici invers. Cele mai mari deosebiri se
constat la pronunarea consoanei s n diferite
poziii:
- naintea consoanelor f, p, t, c (n poziia
naintea vocalelor a, o, u) consoana s se pronun
n Portugalia i s n Brazilia: escola port.icl,

braz.iscl; esforo port. iforsu, braz. isforsu;


resto port. retu, braz. restu.
- naintea consoanelor b, d, g, l, m, n, r se
pronun j n Portugalia i z n Brazilia: prsbito
port. prjbitu, braz. przbitu; desde port. dejdi,
braz. dezdi; mesmo port. mjmu, braz. mzmu.
Vocalele neaccentuate se pronun mai nchis
n Portugalia.
n Brazilia de sud se palatalizeaz consoanele
d, t nainte de e, i.

este compus ncepe cu consoan: bis-ne-to, cis-plati-no, des-li-gar, dis-tra-o, trans-por-tar; dac
aceste prefixe compun cuvinte care ncep cu vocal,
consoana s trece la silaba urmtoare: bi-sa-v, deses-pe-rar, trn-sa-tln-tico. La fel se ntmpl cu x
din prefixul ex-: ex-tra-ir;
7 s nainte de consoan face silab cu alte
prefixe: ins-tru-ir, abs-tra-ir.

5.- Accentul
(Acento)

n ncercarea de a unifica ortografia limbii


vorbite n Portugalia i n Brazilia, n 1931 s-a
adoptat un nou pachet de norme obligatorii pentru
ambele state, care au devenit oficiale ncepnd cu
anul 1945.
Nu se mai scriu anumite consoane etimologice
(c, p nainte de t; m, g nainte de n, .a.): se scrie
autor, fruto, cetro, aluno, sinal, n loc de auctor,
fructo, ceptro, alumno, signal.
De reinut c se scrie i se pronun abdicar,
gnomo, recepo, caracteres, egpcio, espectador,
espectativa, mnemnica (grupurile bd, cn, gn, pc, pt,
ct, mn).
Nu se mai scriu consoane duble; se scrie:
sbado, acusar, adido, efeito, sugerir, belo, chama,
pano, aparecer, atitude n loc de sbbado, accusar,
addido, effeito, suggerir, bello, chamma, panno,
apparecer, attitude.
Excepii:
- r i s pot fi dublate n interiorul cuvintelor:
barro, carro, prorrogar, prerrogativa, prorromper,
cassa, russo, assegurar, pressentir;
- se dubleaz consoana c dac fiecare dintre
consoanele grupului "cc" se pronun altfel:
seccionar, seco, infeco.
Litera h nu se mai scrie n interiorul cuvintelor;
se scrie: sair, compreender, coorte, cair, exumar,
proibir n loc de sahir, comprehender, cohorte,
cahir, exhumar, prohibir (nu exist excepii la
aceast regul);
- la futuro simples de indicativo i la
condicional, cnd pronumele este la sfrit; se scrie:
am-lo-ei, dir-se-ia n loc de am-lo-hei, dir-se-hia;
- la sfritul cuvintelor: raj n loc de rajah, dar
ah!, oh!, puh! (interjecii).
Se scrie h:
a) la nceputul cuvintelor care au etimologie
sigur cu h iniial: hoje, homen, hora, honorrio,
haver;
b) n cuvintele compuse, cnd al doilea cuvnt
ncepe cu un h etimologic: sbre-humano, prhistria;
c) n grupurile ch, lh, nh, unde semnul h
difereniaz pronunarea de c, l, n: chave, ilha,
ganhar.
Grupul sc. Se reduce la c, cu aceeai valoare
fonetic, la nceputul cuvintelor: cincia, cena,

Cu puine excepii, consemnate n dicionare,


regulile de accentuare tonic sunt:
1 n cuvintele care se termin cu a, e, o, am,
em accentul tonic este pe silaba penultim: porta
[prt], fonte [fnti], famoso [fmsu]. Cuvintele la
plural, din aceast categorie, nu schimb accentul:
portas [prta];
2 n cuvintele care se termin n i, u, vocale
nazale, diftongi, consoane, accentul tonic cade pe
ultima silab: peru [per], javali [javal], contar
[ctr], ma [mas], edio [edisu], animal
[animl], feroz [fer]. Pentru excepiile de la
regul, cuvintele scrise poart accent grafic pe
vocala accentuat tonic (accent ascuit): fbrica,
til, mar, sabi.
Cuvintele derivate pstreaz accentul de la
cuvntul baz, fiind nscris grafic pe vocala
accentuat (accent grav): rpidamente.
6.- Diviziune silabic
(Diviso silbica)
Cele mai importante reguli pentru desprirea
n silabe:
1 niciodat nu se despart diftongii ai, au, ei,
eu, ia, io, iu, oi, ou, ua, ue, ui, uo, e, o, e: jamais, v-rio, pes, en-jei-tar, pes;
2 nu se despart grupurile gu, qu: -gua, amb-guo, e-qui-va-ler;
3 grupurile de dou consoane (exceptnd l, r)
i de dou vocale n hiat (nu diftong) se despart: estar, t-ni-co, nas-cer, res-sur-gir, a-in-da, in-te-leco, co-or-de-nar, tra-ir. n grupurile de dou
consoane n care se gsesc l, r n poziia a doua, nu
se face desprirea: a-bra-sar, a-blu-o, o-bl-quo;
4 n grupurile de trei consoane, primele dou
aparin primei silabe, a treia trecnd la urmtoarea
silab; se ine cont de regula 3 privind grupurile cu
l, r: ist-mo, cir-cuns-cre-ver, am-plo, com-prar;
5 Consoanele singure ntre vocale i
grupurile ch, lh, nh trec n silaba a doua: ai-ro-so,
ba-se, a-cha-gar, i-lha, ma-nh;
6 n prefixele bis, cis, dis, trans, consoana s
final nu se desparte de prefix dac cuvntul care

7.- Reforma ortografic din 1931

cintilar n loc de sciencia, scena, scintilar. La fel se


ntmpl n cuvintele prefixate: precientfico,
precincia n loc de prescientfico, prescincia. n
cteva excepii se scrie sc: nascer, crescer.
Apostroful nu se mai folosete n combinaiile
prepoziionale: dle, dela, dles, delas; disto, disso,
daquilo; dste, dsse, daquele, desta, dessa,
daquela, dstes, dsses, daqueles, destas, dessas,
daquelas; da, daqui, dali, dantes, donde, daqum,
dalm; dentre; nle; nisto, neste; estoutro, essoutro.
Se mai folosete doar n combinaia
de+substantiv care ncepe cu o vocal: d'alma,
d'gua.
Litera z:
1 la sfritul cuvintelor z se schimb n s:
anans, detrs, ingls, corts, portugus n loc de
ananaz, detraz, inglez, cortez, portuguez (i apare i
accentul grafic);
de reinut: n cteva cuvinte accentuate pe
ultima silab se scrie az, ez, iz, oz, uz (i n nume de
persoane cu vechime): assaz, xadrez, veloz,
arcabuz;
2 la sfritul unor substantive i adjective se
scrie s n loc de z n grupurile azo, -aza,, -izo, -ozo,
-uzo, -uza; se scrie: vaso, casa, visa, camisa,
animoso, doloroso, concluso, musa n loc de vazo,
caza, viza, camiza, animozo, dolorozo, concluzo,
muza;
- la sfritul unor substantive terminate n aze,
-eze, -ize, -eza, iza, -ezo se scrie s: crase, sntese,
consulesa, poetisa, aceso n loc de craze, snteze,
consuleza, poetiza, acezo.
Excepii: la substantive terminate n eza:
beleza, firmeza.
Literel k, w, y se folosesc:
- n cuvintele ce provin din alte limbi litera k se
nseamn prin: a) qu nainte de e, i: querosene,
quiosque, quilmetro, faquir n loc de kerosene,
kiosque, kilmetro, fakir; b) cu litera c n toate

celelalte cazuri: caleidoscpio n loc de:


kaleidoscpio;
- k se scrie n numele proprii strine: Kepler,
Kiev;
- w se scrie v: vago, valsa, Osvaldo n loc de
wago, walsa, Oswaldo;
- y se scrie i: juri, tupi n loc de jury, tupy.
Grupurile ch, kh, ph, rh, th:
- ch se scrie: a) qu nainte de e, i: traquia,
quimera, qumica n loc de trachia, chimera,
chmica; b) c n celelalte cazuri: caos, cloro n loc
de chaos, chloro;
- ph, th, rh se scriu f, t, r: filosofia, fsforo,
retrica, reumatismo, tesouro, ortografia n loc de
philosophia, phsphoro, rhetrica, rheumatismo,
thesouro, orthographia.
Grupul mp nainte de t se scrie n: pronto,
assunto, isento n loc de prompto, assumpto,
isempto.
Diftongii:
- ae i ao se scriu ai, au: pai, cai, grau, mau n
loc de pae, cae, grao, mao;
- eo se scrie eu: cu, chapu n loc de ceo,
chapeo;
- io se scrie iu: partiu, feriu n loc de partio,
ferio;
- oe se scrie oi: doi, heri n loc de doe, heroe.
Ortografia ctorva cuvinte dup reform
S-a hotrt mai trziu i unificarea ortografierii
anumitor cuvinte: Brasil, idade, igreja, igual,
sossegar, pssego, dossel, jovem, almao, nsia,
ascenso, cansar, danar, farsa, pretenso, amanh,
ma, talism, vero, co, cho n loc de Brazil,
edade, egreja, egual, socegar, pcego, docel, joven,
almasso, ncia, asceno, canar, dansar, fara,
preteno, amanhan, maan, talisman, veram, cam,
cham.

Urmeaz un mic exerciiu de lectur, considerat foarte util pentru aplicarea regulilor de mai nainte, n
care se prezint i notarea pronuniei ntr-un mod ct mai simplu pentru cititorul romn.
8.- Exerciiu de lectur
Descobrimento do Brasil
[dicubrimtu dubrzil]
O Brasil foi descoberto em 22 (vinte e dois) de abril de 1500 (mil e quinhentos) por Pedro lvares
ubrzil foi dicubrtu envintidoi
dibril
dimilekinintu
purpdru lvari
Cabral. Quando o capito-mor da Armada portugusa o descobriu e pensou que fsse uma grande ilha,
cbrl kudu ucpitumor
darmd
purtughz udicubru eps
kefsi
umgrdilia
estava longe de imaginar o maravilhoso progresso que le alcanaria no decurso de poucos sculos.
itava lji dimjinar
umrviliosu progresu keli
alcsara nudicrsu depocu sculo
Cabral havia partido de Lisboa em princpios de maro daquele ano de 1500 (mil e quinhentos) comandando
cbral ava partidu dlib prinspiu dimrsu dakli anu
dimilekinitu
cumddu
uma esquadra composta de 13 (treze) navios, a caminho das ndias, para ali firmar o domnio lusitano.
umaikuadr kpota
ditrzi nvius cmniu dsndia prali firmar udominiu luzitnu

Foi, ento, que, depois de haver passado as Canrias e de se haver afastado do continente africano,
foi tu ke dipoi diaver psadu acanaria
edisiavr afatadu ductinti
fricnu
observou a 21 (vinte e um) de abril, vrios sinais de proximidade de terra. No dia
observ
a vtin
diabrl vriu sini diprosimidadi diterr.
nuda
seguinte, um monte, que se chamou Pascoal, surgiu do seio das guas, diante dos olhos
sighnti
unmti
kesiam
pcul surji dussiudgua
diti duoliu
atnitos dos tripulantes da frota portugusa. Estava descoberto o Brasil.
tonitu dutripulti
dfrt portughez itava dicubertu ubrzil
terra deu-lhe Cabral o nome de Vera Cruz, mudado depois para Santa Cruz
aterra deulie cbral unomi diveracruss mudadu dipoi prsstacr
e substituido mais tarde pelo de Brasil por causa da abundncia de madeira vermelha,
zessubstitudu maitardi peludibrzil
purcauz dabdnsia dimadeirvermeli
pau brasil "ibirapitanga" na lngua tupi, Cesalpina echinata em linguagem cientfica,
paubrzil
ibirapitng nalguatupi
cesalpina echinata lguaji
sitfic
e objeto de larga explorao e comrcio.
iobjetu dilargisplurassu
ecomrsiu
Vocabularul textului de mai sus nu pune
probleme mari nici pentru necunosctori. Cuvintele
portugheze care nu seamn cu cele romneti sunt
prezentate mai jos. De reinut din pronunia figurat
c uneori se unesc dou sau mai multe cuvinte,
dintre acestea primul (sau primele) este (sunt) aton
i se unete cu ultimul dintre ele, care numai
acesta poart accentul tonic distinct.
(=a+a)
la, ctre
a caminho das direct ctre, n drum ctre
alcanaria
ar fi ajuns
chamou
a numit, a chemat
daquele
din acel
deu-lhe
i ddu
ento
atunci
explorao
exploatare
firmar
a afirma
frota
flot
ilha
insul
madeira, pau
lemn
olhos
ochi (pl)
se haver
afastado de
deprtndu-se de
seio
sn
sinais
semnale
tripulantes
oameni din echipaj
vermelha
roie (culoarea)

Conjugarea verbelor auxiliare


9.- Verbe auxiliare propriu-zise sunt ter (a
avea) i ser (a fi). Ter formeaz timpurile compuse
ale verbelor formelor active, adic verbele ale cror
subiecte fac aciunea pe care verbul o indic: eu
tenho louvado = eu am ludat; ser le formeaz pe
cele de la formele pasive, n care subiectul nu face
aciunea, ci o suport: eu sou louvado = eu sunt
ludat. Enumerm printre auxiliare i estar = a fi, a
sta, a se gsi, i haver = a avea, dar uzul lui haver ca

auxiliar este n diminuare, n timp ce-i menine


rolul de verb unipersonal, cu semnificaia a fi, a sta,
a se afla, a se gsi, a exista.
Ter, ser, estar sunt i verbe cu semnificaiie
proprie: a avea, a poseda; a fi, a exista; a sta, a se
gsi. Diferena dintre ser i estar este substanial:
ser indic existena recent, o stare inerent sau
permanent: eu sou italiano = sunt italian, ela
formosa = ea este frumoas, a gua lquida = apa
este lichid; estar indic existena actual, sau o
stare accidental, sau una contrastant: a faca est
sbre a mesa = cuitul este (se afl) pe mas, estou
em casa = sunt (m aflu) n cas, ela estava doente
= ea a fost bolnav, a gua j est lquida = acum
apa este lichid (mai nainte era ngheat).
10.- Ser = a fi
Gerundio (gerunziu)
sendo
Participio passado
sido
Indicativo
presente
eu soi [eu s]
tu s
le [li ]
ns somos [ns smu]
vs sois [v si]
les so [lis su]

pretrito imperfeito
era [r]
eras [r]
era [r]
ramos [rmu]
reis [rei]
eram [r]

pretrito perfeito (perfectul simplu)


fui
fste [fti]
foi
fomos [fmu]
fstes [fsti]
foram [fr]
pretrito mais-que-perfeito simples
(mai mult ca perfectul simplu)

fra
foras
fra
framos
freis
foram
Persoana a III-a plural este ntotdeauna aceeai
cu cea de la pretrito imperfeito, la toate verbele.
Pretrito mais-que-perfeito simples se utilizeaz i
ca prezent al condiionalului i ca imperfect al
conjunctivului.
futuro simples
serei
sers
ser
seremos
sereis
sero
Condicional forma I
seria
serias
seria
seramos
sereis
seriam
forma a II-a (v. m.m.c.p.)
fra
foras
fra
framos
freis
foram
Imperativo positivo
s (tu)
sde (vs) [sdi]
Pentru persoanele le, ns, les formele sunt
identice cu cele respective de la conjunctiv prezent.
Conjunctiv prezent
que eu seja
que tu sejas
que le seja
que ns sejamos
que vs sejais
que les sejam
imperfect forma I
que eu fsse
que tu fsses
que le fsse
que ns fssemos
que vs fsseis
que les fssem
imperfect forma a II-a
que eu fra
que tu fras

que le fra
que ns framos
que vs freis
que les fram
viitor (dac voi fi)
si eu fr
si tu fores
si le fr
si ns formos
si vs fordes
si les forem
Infinitiv personal
(eu)
ser
(tu)
seres
(le) ser
(ns) sermos
(vs) serdes
(les) serem
Acesta este un timp caracteristic al limbii
portugheze, despre care vom mai vorbi mai departe.
11.- Estar = a fi, a sta, a se gsi, a se sfla
Gerundio (gerunziu)
estando
Participio passado
estado
Indicativo
presente
estou [it]
ests
est
estamos
estais
esto [itu]

pretrito imperfeito
estava
estavas
estava
estvamos
estveis
estavam

pretrito perfeito (perfectul simplu)


estive
estiveste
esteve
estivemos
estivestes
estiveram
pretrito mais-que-perfeito simples
(mai mult ca perfectul simplu)
estivera
estiveras
estivera
estivramos
estivreis
estiveram
Persoana a III-a plural este ntotdeauna aceeai
cu cea de la pretrito imperfeito, la toate verbele.
Pretrito mais-que-perfeito simples se utilizeaz i
ca prezent al condiionalului i ca imperfect al
conjunctivului.

futuro simples
estarei
estars
estar
estaremos
estareis
estaro
Condicional forma I
estaria
estarias
estaria
estaramos
estareis
estariam
forma a II-a (v. m.m.c.p.)
estivera
estiveras
estivera
estivramos
estivreis
estiveram
Imperativo positivo
est (tu)
estai (vs) [iti]
Pentru persoanele le, ns, les formele sunt
identice cu cele respective de la conjunctiv prezent.
Conjunctiv prezent
que eu esteja
que tu estejas
que le esteja
que ns estejamos
que vs estejais
que les estejam
imperfect forma I
que eu estivesse
que tu estivesses
que le estivesse
que ns estivssemos
que vs estivsseis
que les estivessem
imperfect forma a II-a
que eu estivera
que tu estiveras
que le estivera
que ns estivramos
que vs estivreis
que les estiveram
viitor (dac voi fi)
si eu estiver
si tu estiveres
si le estiver
si ns estivermos
si vs estiverdes
si les estiverem

Infinitiv personal
(eu)
estar
(tu)
estares
(le) estar
(ns) estarmos
(vs) estardes
(les) estarem
12.- Ter = a avea, a poseda
Gerundio (gerunziu)
tendo
Participio passado
tido
Indicativo
presente
tenho [tniu]
tens [ts]
tem [t]
temos
tendes
tem, teem [tn]

pretrito imperfeito
tinha
tinhas
tinha
tnhamos
tnheis
tinham

pretrito perfeito (perfectul simplu)


tive
tiveste
teve
tivemos
tivestes
tiveram
pretrito mais-que-perfeito simples
(mai mult ca perfectul simplu)
tivera
tiveras
tivera
tivramos
tivreis
tiveram
futuro simples
terei
ters
ter
teremos
tereis
tero
Condicional forma I
teria
terias
teria
teramos
tereis
teriam
forma a II-a (v. m.m.c.p.)
tivera
tiveras

tivera
tivramos
tivreis
tiveram

h(av)emos [avmu, mu]


h(av)eis [avi, i]
ho []

Imperativo positivo
tem (tu)
tende (vs)
Pentru persoanele le, ns, les formele sunt
identice cu cele respective de la conjunctiv prezent.
Conjunctiv prezent
que eu tenha
que tu tenhas
que le tenha
que ns tenhamos
que vs tenhais
que les tenham
imperfect forma I
que eu tivesse
que tu tivesses
que le tivesse
que ns tivssemos
que vs tivsseis
que les tivessem
imperfect forma a II-a
que eu tivera
que tu tiveras
que le tivera
que ns tivramos
que vs tivreis
que les tiveram
viitor (dac voi fi)
si eu tiver
si tu tiveres
si le tiver
si ns tivermos
si vs tiverdes
si les tiverem
Infinitiv personal
(eu)
ter
(tu)
teres
(le) ter
(ns) trmos
(vs) terdes
(les) terem
13.- Haver = a avea, a se afla
Gerundio (gerunziu)
havendo
Participio passado
havido [avdu]
Indicativo
presente
hei [i]
has [as]
h [a]

pretrito imperfeito
havia
havias
havia

havamos
haveis
haviam

pretrito perfeito (perfectul simplu)


houve
houveste
houve
houvemos
houvestes
houveram
pretrito mais-que-perfeito simples
(mai mult ca perfectul simplu)
houvera
houveras
houvera
houvramos
houvreis
houveram
futuro simples
haverei
havers
haver
haveremos
havereis
havero
Condicional forma I
haveria
haverias
haveria
haveramos
havereis
haveriam
forma a II-a (v. m.m.c.p.)
houvera
houveras
houvera
houvramos
houvreis
houveram
Imperativo positivo
h (tu)
havei (vs)
Pentru persoanele le, ns, les formele sunt
identice cu cele respective de la conjunctiv prezent.
Conjunctiv prezent
que eu haja
que tu hajas
que le haja
que ns hajamos
que vs hajais
que les hajam
imperfect forma I
que eu houvesse

que tu houvesses
que le houvesse
que ns houvssemos
que vs houvsseis
que les houvessem
imperfect forma a II-a
que eu houvera
que tu houveras
que le houvera
que ns houvramos
que vs houvreis
que les houveram
viitor (dac voi fi)
si eu houver [ovr]
si tu houveres
si le houver
si ns houvermos
si vs houverdes
si les houverem
Infinitiv personal
(eu)
haver
(tu)
haveres
(le) haver
(ns) havermos
(vs) haverdes
(les) haverem

Ter este auxiliarul formelor compuse ale


conjugrilor celor patru verbe auxiliare: eu tenho
sido = eu am fost; eu tenho estado = am fost, m-am
gsit; le tinha tido = el avusese; tem havido
tempestade = a fost furtun; tinha havido discusses
= existau discuii.
La finalul manualului se va gsi tabloul
complet al verbelor, att cele regulate, ct i cele
neregulate, precum i conjugarea complet a
verbelor auxiliare.
Verbele regulate
n limba portughez exist trei conjugri
regulate, cu desinenele la infinitiv -ar, -er, -ir,
respectiv pentru conjugarea I, a II-a i a III-a;
vocalele a-, -e-, -i- sunt caracteristice pentru
fiecare conjugare. Infinitivul poart ntotdeauna
accentul pe desinena caracteristic: mudar [mudr],
vender [vdr], urdir [urdr]. Infinitivul este format
din tema mud-, vend-, urd- i desinena ar, -er, -ir.
Tema este invariabil i la ea se adaug diferitele
desinene care difereniaz persoanele i timpurile.
Limba portughez are desinene destul de bine
difereniate pentru a nu fi nevoie ca verbele s fie
nsoite de pronumele personale (la fel ca n romn)

14.- Timpuri compuse


Model de conjugri regulate
15.- Conjugarea I
mudar
mudando

16.- Conjugarea a II-a


vender
Gerunziu
vendendo

mudado

Participiu trecut
vendido

mudo
mudas
muda
mudamos
mudais
mudam

Indicativ prezent
vendo
vendes
vende
vendemos
vendeis
vendem

17.- Conjugarea a III-a


urdir
urdindo
urdido
urdo
urdes
urde
urdimos
urdis
urdem

*Accentul tonic cade pe tem cu excepia persoanelor I i a II-a plural, unde cade pe
desinen

mudava
mudavas
mudava
mudvamos
mudveis
mudavam

pretrito imperfeito
vendia
vendias
vendia
vendamos
vendeis
vendiam

urdia
urdias
urdia
urdamos
urdeis
urdiam

* Vocala tonic este comun pentru toate cele ase persoane. Remarcai identitatea
desinenelor de la conj. a II-a i a III-a.

pretrito perfeito
(perfect simplu)

mudei
mudaste
mudou
mudamos
mudastes
mudaram

vendi
vendeste
vendeu
vendemos
vendestes
venderam

urdi
urdiste
urdiu
urdimos
urdistes
urdiram

* Flexiunile de la pers.I pl. sunt identice cu cele de la prezent.


Accentul cade totdeauna pe desinen.

mudara
mudaras
mudara
mudaramos
mudareis
mudaram

pretrito mais-que-perfeito
vendera
venderas
vendera
venderamos
vendereis
venderam

urdira
urdiras
urdira
urdiramos
urdireis
urdiram

* Accentul cade totdeauna pe prima vocal a desinenei

mudarei
mudars
mudar
mudaramos
mudareis
mudaro

futuro simples
venderei
venders
vender
venderamos
vendereis
vendero

urdirei
urdirs
urdir
urdiramos
urdireis
urdiro

* Accentul tonic este ntotdeauna dup ar-, -er-, -ir- din desinen (care de fapt sunt
desinenele infinitivului, cci viitorul s-a format direct de la infinitiv)

mudaria
mudarias
mudaria
mudaramos
mudareis
mudariam

Condiional
venderia
venderias
venderia
venderamos
vendereis
venderiam

forma I
urdiria
urdirias
urdiria
urdiramos
urdireis
urdiriam

* Accentul tonic cade, ca i la viitor indicativ, dup ar-, -er-, -ir- din desinen.

mudara
mudaras
mudara
mudramos
mudreis
mudaram
muda
mude
mudemos
mudai [mudi]
mudem
que eu muda
que tu mudes
que le mude
que ns mudemos
que vs mudeis
que les mudam
se eu mudasse
se tu mudasses
se le mudasse
se ns mudssemos
se vs mudsseis

Forma a II-a (v. mmcp)


vendera
urdira
venderas
urdiras
vendera
urdira
vendramos
urdramos
vendreis
urdreis
venderam
urdiram
Imperativ pozitiv
vende [vndi]
urde [rdi]
venda
urda
vendamos
urdamos
vendei [vdi]
urdi [urd]
vendam
urdam
Conjunctiv prezent
que eu
que eu
que tu
que tu
que le
que le
que ns
que ns
que vs
que vs
que les
que les
pretrito imperfeito forma I
se eu vendesse
se eu urdisse
se tu vendesses
se tu urdisses
se le vendesse
se le urdisse
se ns vendssemos
se ns urdssemos
se vs vendsseis
se vs urdsseis

se les mudassem

se les vendessem
se les urdissem
pretrito imperfeito forma a II-a (viit. mmcp)
se eu mudara
se eu vendera
se eu urdira
se tu mudaras
se tu venderas
se tu urdiras
se le mudara
se le vendera
se le urdira
se ns mudramos
se ns vendramos
se ns urdramos
se vs mudreis
se vs vendrei
se vs urdreis
se les mudaram
se les venderam
se les urdiram
* Accentul cade pe vocala caracteristic a conjugrii

se eu mudar

futuro
se eu vender

se tu mudares
se le mudar
se ns mudarmos
se vs mudardes
se les mudarem

se tu venderes
se le vender
se ns vendermos
se vs venderdes
se les venderem

onde quer que seja que eu


urdir
se tu urdires
se le urdir
se ns urdirmos
se vs urdirdes
se les urdirem

* Accentul cade ntotdeauna pe vocala caracteristic.

Infinitiv personal
vender
venderes
vender
vendermos
venderdes
venderem

mudar
mudares
mudar
mudarmos
mudardes
mudarem

urdir
urdires
urdir
urdirmos
urdirdes
urdirem

* Infinitivul personal este identic cu viitorul conjunctiv

18.- Timpuri compuse


Se formeaz cu verbele auxiliare ter, ser,
conjugate, mpreun cu participiile trecute ale
verbelor care se conjug. Utilizarea verbelor
auxiliare n acest context este destul de simpl: se
utilizeaz ter n cazurile n care subiectul verbului
face aciunea indicat de verb, i ser cnd subiectul
sufer aciunea, iar aciunea este fcut de
complement. Vom avea astfel:
a) forma activ: eu tenho vendido = eu am
vndut; ela tem chegado = ea a sosit; elas tinhas
sado = ele ieiser; ns nos temos lavado = noi neam splat subiectele verbale eu, ela, elas, ns sunt
cele care fac aciunea de a vinde, a sosi, a iei, a se
spla.
La forma activ participiul trecut este

invariabil (masculin singular).


b) forma pasiv: ns seremos castigados por
le = vom fi pedepsii de (ctre) el; a carta foi
escrita pelo padro = scrisoarea a fost scris de
(ctre) patron aici subiectele ns, carta nu fac nici
o aciune, dar sufer aciunea complementului le,
patro, iar participiul trecut concord totdeauna cu
subiectul n numr i gen: castigados, escrita.
De reinut timpul perfect indicativ i infinitivul
personal, care nu exist n romnete.
Perfectul simplu indicativ este timpul relatrii
aciunilor trecute, n romnete se traduce prin
perfectul compus.
Conjunctivul are mai multe timpuri dect n
romnete i se folosete n alte condiii.

PARTEA A DOUA
NOIUNI GRAMATICALE
Articolul
19.- Articolele hotrte sunt:
masculin
feminin
Exemple:

o pai
a mae

singular
o [u]
a
os filhos
as filhas

plural
os [u]
as

20.- Articolele nehotrte sunt:


masculin
feminin
Exemple:

um palcio
uma casa, uma amiga

singular
um []
uma

plural
uns
umas

uns palcios = nite blocuri, cteva palate


umas amigas = nite prietene, cteva prietene

n limba portughez nu exist articol partitiv:


eu tenho casas = eu tenho umas casas
21.- Articolul hotrt se folosete n mod
obinuit cu numele proprii de persoane: a Marinha
e o Armando so altos = Marina i Armando sunt
nali. Se folosete i mpreun cu numele de
naiuni, continente, muni, lacuri, fluvii: o Brasil, a
Itlia, a Amrica, os Andes [udi] = (munii) Anzi,
o Titicaca = (lacul) Titicaca, o Amazonas =
Amazonul (remarcai c articolul este masculin
singular, iar substantivul pare feminin plural, dar
este vorba despre fluviul Amazon, care la origine ar
fi Amazoane), o Tejo [utju] = (fluviul) Tago. Face
excepie Portugal, care nu se folosete cu articol, n
afar de citarea numelui limitat la o epoc dat: a
Itlia, a Espanha e Portugal so naes amigas =
Italia, Spania i Portugalia sunt naiuni prietene; o

Portugal dos grandes navegadores = Portugalia


marilor navigatori.
22.- Articolul hotrt o se folosete i pentru
substantivarea verbelor, adverbelor, adjectivelor,
rmnnd invariabil, adic nu are nici feminin, nici
plural: o fazer isso desonroso = (faptul de) a face
aceasta (acest lucru) este dezonorant; o muito que
amava o seu filho = marea draggoste pe care o avea
pentru fiul su (literal: multul cu care iubea pe fiul
su); o ridculo da situao = ridicolul situaiei,
adic ceea ce este coninut ridicol n situaie; gosto
do belo = mi place frumosul, ceea ce este frumos,
frumuseea.

Exerciiu practic
Variar
variado
variando
Pres.ind.: vario [vru], varias [vra], varia [vra], variamos [vrimu], variais [vriis], variam [vr]
Pres.conj.: que eu varie [chieu vre], varies [vre], varie [vre], variemos [vrimu], varieis
[vri], variem [vr]
La cele dou timpuri citate accentul tonic cade pe vocala i- din tem, cu excepia primelor dou
persoane de la plural: ns, vs. Acest tip de accentuare tonic se manifest i la alte verbe terminate n iar.
Aceste verbe sunt regulate, toate desinenele lor fiind identice cu cele ale verbului exemplificat mudar.
Accentul tonic al adjectivelor vrio, vria, vrios, vrias, derivate din variar, se semnific n scris: vrias
cres = diverse, multe culori; cres variados = culori diversificate, diferite (una de alta) (ca n multicolore).
n limba portughez, mare parte din prepoziii se contrag (combin) cu multe pri de vorbire, printre
care i cu articolul:
a+o
= ao
a + os
= aos
a+a
=
a + as
= s
de + o
= do
de + os
= dos
de + a
= da
de + as
= das
em + o
= no
em + os
= nos
em + a
= na
em + as
= nas
por + o
= pelo
por + os
= pelos
por + a
= pela
por + as
= pelas
de + um
= dum
de + uns
= duns
de + uma
= duma
de + umas
= dumas
em + um
= num
em + uns
= nuns
em + uma
= numa
em + umas
= numas
La a+a i a+as se folosete accentul grafic , s.
Lexic
alto
os avs
baixo [biu]

nalt
bunicii
scund

un caderno
cadernos
a casa
comprido [cprdu]

un caiet
(nite) caiete
casa (cldirea)
lung

curto
da = de + a
de [di]
desejar
do [du] = de + o
e [e, i]
em []
Estefana [itefna]
estreito [itritu]
feio [fiu]
formoso
grande
hoje [ji]
irm
umas irms
Joana [jun]
Jorge
o livro
bonito
a me [mi]
as mas [ami]
mas
a menina
o menino
muito
na = em + a
no
ontem [nt]
o pai
os pais
Ptria
uma pena
penas
pequeno
a rua
sim [s]
irmo
uns irmos

scurt
al, a
de, din, de la
a dori
al, a
i
n
tefana
strmt
urt
frumos
mare
azi, astzi
sor
surori
Ioana
Gheorghe
cartea
graios, drgu
mama
mmele
dar, ns
fetia
copilul, biatul
mult
n
nu
ieri
tata
prinii; taii
patrie
un stilou
stilouri, tocuri
mic
strada, drumul
da
frate
frai

Despre SUBSTANTIV
23.- Gen
Substantivul n limba portughez are dou
genuri: masculin i feminin. Nu exist genul neutru.
Genul nu corespunde totdeauna cu cel din
romn. Iat cteva exemple:
acul
a agulha
casa (de o
cofre
argintul
a prata
bani)
forte
cminul
a chamin
vara
o vero
contul
a conta
oprla
o sardo
podul
a ponte
pipa
o
cachimbo
arborele
a rvore
igara
o cigarro
untul
a manteiga
voiajul
a viagem
cuitul
a faca
harta
o mapa
patul
a cama
duminica o domingo
robinetul a torneira
haina
o casaco
arpele
a serpente
gsca
o ganso
hrtia
o papel
pota
o correio
broa
o alfinete, o broche
24.- Anumite substantive au variante speciale
pentru fiecare gen: o bode = apul, a cabra = capra;
o boi = boul, a vaca = vaca; o cavalo = calul, a
gua = iapa; o galo = cocoul, a galinha = gina; o
homem [um] = brbatul, a mulher [mlier] =
femeia; o macho = masculul, a fmea [fmi] =
femela; o pai = tatl, a me = mama. Altele
modific desinena: o Rei = regele, a Rainha
[rrnia] = regina; o ator = actorul, a atriz = actria;
o av [uav] = bunicul, a av = [av]; o baro =
baronul, a baronesa = baroneasa; o conde = contele,
a condesa = contesa; o duque = ducele, a duquesa =
ducesa; o heri [uiri] = eroul, a heroina = eroina; o
rapaz = biatul, a rapariga = fata; o ru =
vinovatul, a r = vinovata.
25.- Desinene - formarea femininului

Eu tenho um irmo e quatro irms. O menino e


a menina so altos e bonitos. A casa baixa e feia.
O rio muito comprido. le vendeucadernos e
penas. Ela tem muitas casas e uns palcios. Ns
temos casas e palcios. Ela no pequena, mas sim
muito grande. A rua muito estreita. O pai e a me
do Armando so os avs da Estefana. Portugal a
ptria do Cames. Na casa h muitos meninos.
De tradus
Eu sunt nalt i tu eti scund. Mama Marinei
este sora tatei lui Gheorghe. Strzile oraului sunt
foarte lungi i frumoase. Eu m gsesc n cas, iar tu
eti pe strad. Tu ai un palat (o construcie, o
cldire) mare i doreti o cas mic. El vinde caiete
i stilouri, dar nu are cri. Ieri eram n Italia, dar azi
sunt n Portugalia.

De regul sunt de genul masculin substantivele


terminate la singular n o neaccentuat, n vocale
accentuate sau n im, -om, -um, -o, l, r, s, u, x: o
livro = cartea, o p = praful, o bamb = bambusul, o
coat = mic mamifer din America meridional
(coati), o bem = binele, o fim = scopul, o som =
sunetul, nenhum = nici un(ul), o papel = hrtia, o
mbar = ambra, o calor = cldura, o lapis =
creionul, o nix = onixul.
Sunt de genul feminin cea mai mare parte a
substantivelor care se termin la singular n a
neaccentuat, n -a, -io, -o, -do, -sio, -sso,
-ro, -zo, -ade, -gem, -ice, -ude, -dade, -icie,
-agem: a raa = specia, rasa; a l = lna; a
mocidade = tinereea; a viagem = voiajul, drumul; a
doidice = nebunia; a virtude = virtutea; a nao =
naiunea; a solido = singurtatea; a razo =

dreptatea. Cteva substantive terminate n a, -e


sunt ambigene: o artista, a artista; o regente, a
regente.
Multe substantive masculine terminate n e, -o
fac femininul schimbnd desinena n a: moo =
tnr, moa; primo = vr, prima; elefante, elefanta;
hspede = oaspete, hspeda; gigante, giganta. Dac
se termin n consoan, adaug a la feminin: autor,
autora; o portugus, a portugusa; o espanhol, a
espanhola; o juiz [ujuss] = judectorul, a juza
[juza] (soia judectorului).
Dintre masculinele n -o cteva pierd vocala
o devenind feminine: orfo = orfan, orf; cidado =
citadin, cetean, cidad; aldeo = ran, alde;
altele difer: ladro = ho, ladra; leo [liu] = leu,
leoa [lia]; sulto = sultan, sultana.
Genul animalelor cu nume invariabil se
distinge astfel: a pantera macho = o macho da
pantera, a pantera fmea = a fmea da pantera; a
abutre fmea = vulturul femel etc.
26.- Pluralul

Se formeaz n mod normal adugnd un s


final la singularul terminat n vocal: a casa, as
casas; a p, as ps; a l, as ls; a posse = posesia,
as posses; o boi, os bois; o salto, os saltos.
Substantivele terminate la singular n r, -z adaug
es: a flor = floarea, as flres; juiz, juzes. Cele
terminate la singular n s nu variaz la plural dac
vocala precedent este tonic: o cais [uci], os cais;
o pires [upri] = farfuriua, os pires; dar dac ultima
vocal este accentuat, adaug es: portugus,
portuguses.
Substantivele feminine terminate n o
schimb aceast desinen n es: a nao =
naiunea, as naes. Pluralul lui mo = mn este
mos. Dac substantivele terminate n o sunt
masculine, atunci adaug s: orfo, orfos.
Substantivele terminate n al, -el, -ol, -ul
accentuate, la plural l pierd pe l i primesc
terminaia is.
Substantivele terminate n il accentuat, la
plural pierd pe l i primesc terminaia s.
Substantivele terminate n el, -il neaccentuate,
la plural pierd pe el, il i primesc terminaia eis.

Exerciiu practic
Continuar
continuando
continuado
ind.prez.: continuo [ctinu], continuas [ctina], continua [ctin],
continuamos [ctinumu], continuais [ctinui], continuam [ctin]
conj.prez.: que eu continue [chi eu ctini], continues [ctini], continue [ctini]
continuemos [ctinumu], continueis [ctinui], continuem [ctin]
Remarcai accentul, complet diferit de varianta romn. n schimb, contnuo, contnua i pluralele lor
sunt adjective cu accentul tonic ca n romnete.
Lexic
aplaudir
aqui [ak]
ria
cantar
a capital
o capital
dois m.
a flha
fresco
ingls
o inverno
metro
nenhum
o pas
o poeta
primavera
quase [kuzi]
senhor
turista
vrio
variado

a aplauda
aici, aci
arie muzical
a cnta (cu vocea)
capitala
capitalul
doi
foaia; frunza
proaspt; rece
englez
iarna
metru
nimeni; nici un
ara; inutul
poetul
primvar
aproape, circa
domn; stpn; senior
turist
diferit, divers
variat, diferit

O senhor conde e a senhora condessa estiveram


aqui ontem, mas hoje estaro em Portugal. Os
turistas inglses esto visitando o pas. O pai da
Armida um gigante, alto quase dois metros. A
menina tem muitas flres frescas e belas. A cantora
cantou uma ria que foi muito aplaudida. As rvores
dos jardins tem flhas e flres de vrias cres, j
estamos na primavera. O casaco do Albeto largo e
as calas so muito curtas. Os aldeos tem bois,
vacas, um galo e umas galinhas. No tenho nenhum
papel. O cachimbo est na gaveta da mesa. Lisboa
a capital do Portugal e Rio de Janeiro a capital dos
Estados Unidos do Brasil. No h flres no jardim,
estamos no inverno.
Reinei: h este echivalentul expresiilor "il y
a" din francez, 'c'" din italian, "hay" din spaniol
i are sensul de "se afl".
h = se afl, se gsete (i la plural)
no h = nu se afl, nu se gsete (i la plural).

De tradus
Judectorul i poetul erau aici ieri. Cuitul,
lingura i furculia sunt din argint. Pantofii Ionici
(Joaninha) sunt foarte strmi. Palatul seniorului
duce este nalt i frumos, dar casa doamnei baroane
este scund i urt. Se afl multe culori pe (n)
harta geografic a Braziliei. A dori o cas cu
grdin, un automobil i o cas de bani cu un capital
mare. Nu am igri, nu se (mai) gsesc n caset.
Despre SUBSTANTIV (continuare)
27.- Augmentative
Se formeaz n mod obinuit adugnd la
substantiv, dup ce am eliminat vocala final,
sufixul o (feminin ona, plurale es, -onas):
gato = pisic, gato = pisoi (mare), gatona, gates,
gatonas; sapato = pantof, sapato = pantof mare;
mulher = femeie, mulherona. Dac substantivul se
termin deja n o, augmentativele se formeaz n
mod diferit: co = cine, canzarro; ladro = ho,
ladroao; rafio, rufianaz. Substantivele feminine
defective de masculin admit i sufixul o care le
fac s devin masculine: a casa, o caso; a porta, o
porto = porton; chiar i mulher poate face
mulhero = femeie mare.
Desinenele augmentative pot prezenta i alte
forme: bicho = animlu, bichao; gatarro = pisoi
mare; homem, homenzarro = huidum de om;
mestre = maestru, mestrao; moo, moceto =
tinerel, mocetona = tineric; nariz = nas, narigo =
nsoi; velho = btrn, velhaas = babotin; bobo =
prost, bobalho = prost de d-n gropi.
Sufixele ao, -o, -zarro sunt peiorative
dac se adaug la cuvinte derivate de la verbe: de la
pendichar = a sci, a deranja cernd, avem
pendicho = ceretor nedorit; de la responder avem
respondo = care nu d ascultare.
28.- Diminutive
Se formeaz cu sufixul inho (i feminin i
plural): carta = scrisoare, cartinha; velho , velhinho;
senhora, senhorina i senhorita. Dac substantivul
se termin n diftong, sau n vocal accentuat, sau

n consoan, sufixul este zinho: pai, paizinho; rio =


fluviu, riozinho; sof, sofzinho [sofazniu]; flor,
florzinha; gro = grun, bob, grozinho [grzniu]
= bobule; mo, mozinha. Substantivele terminate
la singular n s, -z cer sufixul inho: lpis,
lpisinho [lapizniu], noz [nos] = nuc, nozinha.
29.- Pluralul (continuare i final)
Substantivele terminate n -l:
a) dac au accentul pe penultima silab, schimb l
n eis: automvel, automveis; comestvel,
comestveis; fssil, fsseis;
b) dac au accentul pe ultima silab, schimb -l n
-is: canal, canais; papel, papis; lenol = ptur,
lenois; taful, tafuis;
c) dac se termin n -il accentuat, schimb -l n -s:
funil, funis.
Excepii: cal = var (nu cal sau calciu), cales;
cnsul, cnsules; mal, males; real (moneda), ris;
mel = miere, mis sau meles.
Revenim la pluralul celor n o: boto,
botes; melo, meles; porto, portes; sermo,
sermes (cele care n romnete se termin n on).
Altele fac pluralul n es: co = cine, ces;
po = pine, pes; capito = cpitan, capites;
escrivo = birou, escrives.
S reinem pluralul urmtoarelor cuvinte
compuse:
a) Vice-Rei = vice-rege, Vice-Reis; pra-raio =
paratrsnet, pra-raios; passatempo, passatempos;
b) grand-almirante = amiral ef, mare amiral,
grand-almirantes; gro-mestre = mare maestru,
gro-mestres; planalto = etaj superior, planaltos;
c) madreprola = madrepor; scoic de perl,
madreprolas; lugar-tenente = lociitor, lugartenentes; lengalenga = pomelnic, lengalengas;
d) o bota-fora = concedierea, os bota-fora; o
papa-jantares = escroc, os papa-jantares.
Anumite tipuri de diminutive fac pluralul de la
substantivul primitiv (la care se terge s final), dar
i de la sufix: corapozinho = inimioar,
coraezinhos; papelzinho = hrtiu, papizinhos;
leitor = cititor, leitorezinhos.

Exerciiu practic
Dar
dando
dado
ind.prez.: dou, ds, d, damos, dais, do
pret.perf.: dei, deste, deu, demos, destes, deram
pret.mqps.: dera, deras, dera, deramos, dereis, deram
conj.prez.: que eu d, ds, d, dmos, deis, dm
conj.imp.: que eu desse, desses, desse, dssemos, dsseis, desses
conj.viit.: quando der, deres, der, dermos, derdes, derem
inf.pers.: dar, dares, dar, darmos, dardes, darem
Timpurile neconjugate se formeaz n mod regulat, adugnd la tema d- flexiunile verbului mudar.

Imperativul la cele dou persoane secunde este ntotdeauna identic cu formele respectivelor persoane de la
indicativ prezent private de s final: tu ds d tu; vs dais dai vs; celelalte persoane sunt cele de la
conjunctiv prezent: d le, dmos, dem. Aceasta fiind o regul general, vom omite mai departe, n exerciiile
practice, modul imperativ.
Lexic
a
la
(a+a)
la
a
aici, aci
amarelo
galben
ano
an
aos [u] (a+os)
la
apagar
a stinge
aquela
aceea
aqule
acel(a)
aqui
aici
s (a + as)
la
branco
alb
colher [kulir]
a culege
comer [kumr]
a mnca
a couve [cvi]
varza
delgado
subire, slab
duas (fem.)
dou
emparelhar
a mpreuna
espesso
gros, des
a horta
grdina (de zarzavat)
ilha
insul
j
deja, acum
o jardim
grdina
linguaras
palavragiu
me [mi]
mine, m
meu
(al) meu
no (em+o)
n
parenta (f), parente (m)
rud
passar
a trece
o pires
farfurioara
preto
negru
primo
vr
seu
(al) su, lui, (al) lor
sbre
pe, peste, deasupra
sua
a ei, a lor (fem)
talhada
felie
talhar
a tia
ver
a vedea
verde
verde
vermelho
rou
Houve turistas ontem que visitaram os
sepulcres dos Sabias em Soperga. H no casaro
um cozinho e uma gatinha que so muito amigos.
A mocetona colhem ontem florezinhas brancas e
vermelhas no seu jardim e joje as d a sua me. No
ano passado houve bichaos na horta feiozinha. O
velhaas e o velhinho so primos. Aqule
homezinho bobalho e aquela mulherona linguaras
esto muito bem emparelhados. A menina deu a sua
me as colherezinhas e os pires. Os vulcos (=
vulces = vulces) da ilha esto apagados. Os

botes do casaco su pretos. D-me a faca, desejo


talhar os meles e comer umas talhadas.
De tradus
Pisoiul i cinele (mare) sunt graioi.
Domnioara aceea i acel tinerel sunt mereu n
grdin i culeg florile frumoase care se gsesc
acolo (que h a). Acel om mare i femeia aceea
mare au dou fiice foarte frumoase. Acel domn este
un gurmand care mnnc mereu acas (n cas) la
prietenii si i rude. El nu dorea s mnnce i se
duse n grdin s vad dac erau animale care
mncau flori i frunze. Mama va da copiilor si
cruliile care se afl pe msu.
Despre prepoziii
30.- Prepoziiile simple sunt:
a la, n
ante n faa; nainte
aps dup
at pn la
durante n timpul
em n, la; pe, peste
entre ntre
para la, ctre; pentru (scop)
perante n faa
com cu
contra mpotriv
de de; din (proveniena)
desde de la (referitor la timp)
por, pur la; pentru
sem fr
sob sub
sbre pe, deasupra
trs n spate(le)
Prepoziiile romneti la, n se traduc prin "a"
cu verbele de micare ctre un loc: dirigir-se
cidade = a se ndrepta ctre (n) ora; elas vieram ao
Brasil = ele au venit n Brazilia; vou a Lisboa =
merg la Lisabona; se traduc cu "em" cu verbe de
stare: eu estou em Portugal = sunt n Portugalia;
moro no Rio = locuiesc n Rio de Janeiro.
Prepoziiile portugheze a, em, por se contrag
cu articolele: ao, , aos, s; no, na, nos, nas, num,
numa, nuns, numas; pelo, pela, pelos, pelas.
Prepoziia a cere dativul: a quem deste o
dinheiro? aos senhores que no emprestaram = cui ai
dat banii? domnilor care mi-i mprumutaser
(dinheiro este singular colectiv, substantiv
cantitativ). n portughez aceast prepoziie se

folosete i cu complemente directe cnd poate da


natere unei ambiguiti ntre subiectul care face
aciunea i obiectul direct care sufer aciunea: Jlio
Csar subjugou a Vercingetrix = Subjugou a
Vercingetrix Jlio Csar, n care a precede
indicndu-l pe cel care a fost subjugat.
Prepoziia com se contrage cu pronumele
complement mim, ti, si, nos, vos, prezentndu-se
astfel:
con + mim = comigo [cumgu] = cu mine
con + ti = contigo [ctgu]
= cu tine
con + si = consigo [csgu] = cu el, cu ei
con + nos = conosco [cncu] = cu noi
con + vos = convosco [cvcu] = cu voi
Exemplu: leva-a contigo = ia-o cu tine
Proveniena se exprim:
- cu prepoziia de cnd e vorba de loc: donde
vens? venho de Ouro Preto = de unde vii? vin din
Ouro Preto; vou de minha casa estao = merg de

acas la gar.
- cu prepoziia desde cnd e vorba de epoc sau
de timp: desde o ms passado = din luna trecut.
Aceast prepoziie se poate folosi i cu prepoziia
at corelativ la distan: h uns vinte quilmetros
desde a minha casa at a lago = sunt circa 20 km de
la casa mea pn la lac. Cnd semnific la, pe, n
casa (cuiva), n biroul (cuiva) se folosesc fie a fie
em, sau chiar de, dup cerina verbului: de micare,
de stare sau de indicare a provenienei: vou a casa
de meus avs = merg la bunicii mei; moro na casa
de meus avs = locuiesc la bunicii mei; estou vindo
da casa de meus avs = tocmai vin de la bunicii
mei.
Prepoziia de se contrage i ea cu articolele:
de + o = do
de + um = dum
de + a = da
de + uma = duma
de + os = dos
de + uns = duns
de + as = das
de + umas = dumas

Exerciiu practic
Ver = a vedea
visto
ind.prez.: vejo, vs, v, vemos, vdes, vem
ind.imperf: via, vias, via, vamos, veis, viam
pret.perf.: vi, viste, viu, vimos, vistes, viram
pret.mqps.: vira, viras, vira, vramos, vreis, viram
conj.prez.: que eu veja, vejas, veja, vejamos, vejais, vejam
conj.imp.: que eu visse, visses, visse, vssemos, vsseis, vissem
conj.viit.: vir, vires, vir, virmos, virdes, virem
inf.pers.: ver, veres, ver, vermos, verdes, verem
Celelalte timpuri sunt regulate; chiar i
imperfectul indicativului este regulat, la fel i
infinitivul personal. Toate persoanele de la
conjunctiv prezent sunt derivate, pentru toate
verbele, de la persoana nti singular de la indicativ
prezent cnd aceasta se termin n o. De la ultima
persoan de la perfectul simplu deriv totdeauna,
pentru toate verbele, timpul pretrito mais-queperfeito simples al indicativului i viitorul
conjunctivului; persoanele acestui timp nu sunt
totui identice cu cele de la infinitiv personal cnd
perfectul simplu (pretrito perfeito) prezint
modificri n tem sau, dac e vorba de verbe
monosilabice, a cror tem este o simpl consoan,
modificri la vocala caracteristic: de la ve- n vi- n
cazul verbului ver = a vedea. n continuare vor fi
omise n mod normal timpurile derivate ale verbelor
exemplificate, limitndu-ne la timpurile primitive
din care acestea deriv.
Lexic
abalizar-se
beber
chegar em
a cidade

a se distinge
a bea
a sosi la
oraul

combater
datar
denunciar ante
dever
dirigir
dirigir-se
emprestar
ficar
govrno
injustia
janela
a laranjeira
levar
minha
morar
morrer
nascer [nassr]
outro
pensar em
pessoa
reunir
reunir-se
sade
semana
todo, tda

vendo

a combate
a data
a denuna la
a trebui
a ndrepta (ctre)
a se ndrepta
a mprumuta (cuiva)
a rmne; a se gsi
guvern
nedreptate
fereastr
portocalul
a lua, a duce
a mea
a locui
a muri
a nate
alt; divers
a gndi la
persoan
a reuni
a se reuni
sntate
sptmn
tot, toat

tudo que
trabalhar
vestir(-se)

tot ceea ce
a munci
a (se) mbrca

Eu sou dentre (ntre) as pessoas presentes um


homem que pensa diferentemente. Os turistas
estaro aqui dentro em pouco (n puin timp). Ela
est janela todo o dia. les trabalham de dia e de
noite, na prosperidade e na adversidade. A me da
menina chegou as quatro horas. Ela se veste
italiana (dup moda italian). Os meus amigos
beberam a minha sade. Ele mora na rua (= rua)
das Laranjeiras nmero trs. O livro passou de mo
em mo, todos dejeram v-lo (s-l vad). O velho
morreu mngua. Esta carta est datada de seis de
avril de 1955 (mil novecentos e cinquenta e cinco).
As injustias foram denunciadas ante o govrno.
De tradus
Casa mea se gsete ntre gar i ru. Palatul
bunicilor mei nu e foarte nalt, dar e mare i frumos.
Eu mnnc n fiecare diminea pine cu unt i stau
n cas toat ziua. Am sosit ieri la tine acas la ora
7, dar tu nu erai acolo. Banii stau n caseta msuei.
Vedei acel om? El este unul dintre lupttorii n
rzboiul mpotriva inamicilor patriei noastre. Nu(-l)
vd pe prietenul meu de sptmna trecut, o fi
bolnav? Vrul tu era cu mine ieri cnd mama ta
sosea de la Cascais. Locuiesc la Craiova, dar a dori
s mor n patria mea. Mi-a dat muli bani, dar pn
mine nu-mi va da tot ceea ce trebuie s-mi dea.
Despre prepoziii (continuare i final)
31.- Prepoziia portughez para nu se traduce
numai cu "pentru":
- Estou viajando para a Amrica = cltoresc
ctre America; vou para a minha casa = merg acas,
semnificnd micarea ctre loc, ca la prepoziia a;
- Bebo para matar a sde = beau pentru a-mi
stinge setea; mquina-ferramentas para trabalhar
metais = maini-unelte pentru prelucrarea metalelor,
semnificnd scopul unei aciuni;
- muito inteligente para a sua edade = este
foarte inteligent pentru vrsta lui, semnificnd "n
relaie cu", "n comparaie cu";
- A melhor garantia para o futuro = cea mai
bun garanie pentru viitor, fcnd referire la timp
sau la epoc;
- De dentro para fora = dinuntru ctre afar;
traduzir de portugus para francs = a traduce din
portughez n francez, semnificnd, mpreun cu
corelativa de, schimbarea de situaie.

Prepoziia portughez por [pur] care se articuleaz: pelo, pela, pelos, pelas, nu se traduce numai
"pentru":
- A carta foi escrita pelo tio = scrisoarea a fost
scris de ctre unchiul, denotnd agentul n
aspectele pasive care se pot schimba i n active: foi
o tio que escreveu a carta. Dac ns aciunea
pasiv exercitat asupra persoanei nu este material,
nici represiv, se poate substitui cu de: a criada
amada de seus donos = servitoarea este iubit de
(ctre) stpnii si;
- Chegar por vapor = a ajunge cu vaporul;
chegar por telefono = a chema la telefon, indicnd
mijlocul; ela vai passeando pelas ruas = ea se
plimb pe strzi, indicnd trecere sau traversare.
De notat: parto para Cascais e passo por
Lisboa = plec la Cascais i trec prin Lisabona; pela
sua doena no pode partir / por causa da sua... =
pentru (din cauza) boala sa n-a putut s plece; por o
preo pedido ser demasiadamente alto = pentru c
preul cerut e prea mare, denotnd cauza; ficou com
o cahorrinho por vinte cruzeiros = a rmas cu
celul pentru 20 de scuzi, denotnd preul.
Sem nu poate s se gseasc singur la sfrit
de fraz: garrafas com rolhas e sem elas = sticle cu
dopuri i fr (acestea).
Sbre nseamn pe, deasupra, dar n locul ei se
folosete n mod obinuit em: sentado numa cadeira
= aezat ntr-un fotoliu; cu verbe de micare se
schimb cu a: subir ao trono = a urca pe tron; i se
mai schimb i cu alte prepoziii: neste ponto
concordo com o senhor = asupra acestui punct sunt
de acord cu dvs. Sbre se utilizeaz cu semnificaia
de "circa, aproximativ, n jur de" referindu-se la
argumente sau subiecte: falar sbre literatura = a
vorbi despre literatur.
32.- Exist i prepoziii compuse:
acima de, em cima de
mai mult de, deasupra
alm de
dincolo de
aqum de
dincoace de
debaixo de
sub, dedesubt de
dentro de, dentro em
n spaiu(l), nauntru
depois de
dup
detrs de
dup, n spate
diante de
n fa
fora de
n afar (de)
a meneira de =
n maniera, (la fel) ca
ao modo de
para com
ctre (cu semnificaie
moral): s compassivo
para com os animais = fii
milos cu animalele, fii
nelegtor fa de animale
perto de
alturi de, aproape de

Exerciiu practic
Ir = a merge
ido
ind.prez.: vou, vais, vai, vamos = imos, ides, vo

indo

ind.imperf: ia, ias, ia, amos, eis, iam


pret.perf.: fui, fste, foi, fomos, fstes, foram
pret.mqps.: fra, foras, fra, framos, freis, foram
ind.viitor: irei, irs, ir, iremos, ireis, iro
cond.:
iria, irias, iria, iramos, ireis, iriam
conj.prez.: que eu v, vs, v, vamos, vades, vo
conj.imp.: que eu fsse, fsses, fsse, fssemos, fsseis, fssem
conj.viit.: se fr, fores, fr, formos, fordes, forem
inf.pers.: ir, ires, ir, irmos, irdes, irem
Viitorul
indicativului,
condiionalul
i
infinitivul personal ale acestui verb neregulat sunt
constituite numai din desinenele regulate, deoarece
este un verb fr tem. Acesta are timpuri comune
cu verbul ser: perfectul simplu i derivatele, dar nu
este posibil s facem confuzii: eu fui sua casa = eu
am mers la el (acas), pentru c a () cere numai
verbe de micare, iar dac s-ar nelege "eu am fost,
m-am gsit, la casa lui" ar trebui folosit verbul estar
i nu ser: eu estive na sua casa, folosind de
asemenea i prepoziia em (na). Deoarece verbul ser
exprim condiie i situaie fixe, stabile, fr a fi
corupte de vreo prepoziie, sunt rare cazurile n care
se folosesc timpurile trecute, de exemplu: eu fui
capito no 91 de infantaria = eu am fost cpitan n
(regimentul) 91 infanterie; ela fra portugusa
antes de se casar com um italiano =ea fost
portughez nainte de a se cstori cu un italian. i
viitorul conjunctivului este uor de deosebit:
quando fr Itlia partirei s = cnd voi merge n
Italia, voi pleca singur; quando fr av comprarei
brinquedos para os meus netinhos = cnd voi fi
bunic voi cumpra jucrii pentru nepoii mei. Cnd
ir precede alt infinitiv verbal
nu cere nici o
prepoziie intermediar: ir ver = a merge s vezi.
Lexic
aparecer
ardncia
ateno
chamar
chamar-se
daquela
demasiadamente
desta
diante de
doena [dusa]
enviar [invir]
esconder-se
estudo
exemplo [izplu]
feira
garrafa
geral (adj)
gula
o Mar
mximo [mssimu]
natureza
outeiro
partir

a aprea
arsur
atenie
a chema
a se numi
(a) aceleia
prea (mult)
(a) acesteia
n faa
boal
a trimite
a se ascunde
studiu
exemplu
pia, trg
sticl
general
lcomie, poft
marea
maxim
natur
deal, colin
a pleca; a mpri; a

passear [passir]
pouco
preo
saudar
sol
subir
tambm

tia
a se plimba
puin
pre
a saluta
soare
a urca
(chiar) i, la fel

Ns estvamos ante a porta. Eles iam um aps


o outro. S fiel at a morte. Todas as manhs tomo
caf com leite. Aquela tropa combateu contra os
inimigos da sua Ptria. A navalha de ao. Durante
o temporal as janelas ficaram abertas. Nasci em
Craiova e moro em Braov. Pelo tempo das cmaras
(pe timpul activitii parlamentare) reuniam-se ali
algunos deputados. Deve haver igualdade perante a
lei. Sob a ardncia do Sol as plantaes secam. A
vida animal aparece sob vrias formas e formas
variadas. Trs aqules montes h um lago. A
natureza fz (a fcut) o comer para viver, a gula fz
o comer muito para viver pouco. No para imitar
tal exemplo. Depois de os soldados terem chamado
(dup ce soldaii au atras) a ateno do meu capito
sbre o que se via em cima do outeiro, esconderamse de novo. O projeto encontra-se em estudos no
congresso nacional. Fica limitado em Cr. 100.000
(cem mil cruzeiros), ou seu equivalente, o mximo
que podemos pagar por ano.
De tradus
Masa este lng fereastr. Scrisoarea este pe
pat, iar hrtia este n caset. Celuul este sub
scunel. n spatele uii este o pisic cu muli pui.
Noi am primit o scrisoare prin pot. Fluviul trece
prin ora de la Porta del Sole la Ponte del Re. Cu
ocazia (por ocasio da) trgului de la Milano, i anul
acesta voi merge s-l vizitez (irei visit-la). n faa
acestei (diante desta) injustiii el a plecat cu fiii si
fr s salute prietenii oaspetelui su.
Despre adjectiv
Adjectivul se acord n gen i numr cu
substantivul pe care l calific sau l modific.
33.- Formarea femininului
Normele de la formarea femininului
substantivelor sunt valabile, n general, i pentru

adjective.
Cele terminate n u absolut adaug a: cru =
crud, crua = crud; nu = nud, gol; nua; dac se
termin n eu schimb aceast desinen n ia:
europeu, europia.
Rmn invariabile cele terminate n a, -e, -s,
-l, -m, -s, -z: agrcola; inteligente; corts = cordial;
amvel; fiel = fidel; gentil; incrvel = incredibil;
til; comum; ruim = ru, rea; simples = simplu,
simpl; lapuz = rnesc. Cele n or adaug a:
comprador, compradora.
Dintre adjectivele terminate n o unele pierd
pe o final: cho = jos, ncet (despre sunet); sincer,
ch; alemo = german, alem; so = sntos, s;
altele schimb pe o n ona: choro = plngre,
chorona; comilo = mnccios, comilona; altele mai
schimb n oa: beiro = riveran, beiroa.
Adjectivele de naionalitate n s fac excepie,
deoarece adaug a: holands, holandsa; o
portugus corts, a portugusa corts.
Excepii i neregulariti nu sunt rare, dar se
nva din practic. Iat aici cteva: andaluz,
andaluza; bom = bun, boa; falador = palavragiu,
faladeira; ilhu = insular, ilhoa; mau = ru, m;
motor, motriz; nenhum = nimeni, nenhuma; sandu
= idiot, sandia.
Sunt invariabile: s = singur, singur; superior,
inferior i similare; militar, singular, auricular i
similare.

35.- Certo = (un) oarecare, outro = alt(ul) (cu


semnificaia de "diferit"), meio = de mijloc nu
primesc articoll nehotrt: certa pessoa = o oarecare
persoan, outra vez = o alt dat, meio copo de
vinho = o jumtate de pahar de vin.
Grande se contrage n gran dac formeaz
termeni compui din care al doilea ncepe cu o
vocal: grand-almirante, i n gro dac termenul
secund ncepe cu o consoan: gro-mestre; la
feminin se poate contrage n gr: gr pressa = mare
grab.
Santo devine So n faa numelor proprii care
ncep cu consoan: So Vicente. Fac excepie Santo
Toms i Santiago (derivat de la Sant'Iago).
Cento se restrnge la cem dac nu este urmat
de alt numeral: ste livro tem cem pginas, aqule
tem cento e cinquenta = aceast carte are 100 de
pagini, aceea are 150.
Adjectivele se pot folosi ca adverbe: certo
pentru certamente, claro pentru claramente, forte
pentru fortemente, todo pentru totalmente.
Adjectivul precedat de articolul o devine
substantiv abstract: o belo = frumosul, frumuseea;
o importante = importana, ceea ce este important.
n general, substantivele nu sunt folosite ca
adjective pentru a indica culori: o hain roie = um
vestido cr de rosa; o plrie mslinie = um chapu
cr de azeitona; centura portocalie = o cinta cr de
laranja.

34.- Formarea pluralului respect regulile de


la substantive.
Exerciiu practic
Fazer = a face
feito
ind.prez.: fao, fazes, faz, fazemos, fazeis, fazem
pret.perf: fiz, fizeste, fs, fizemos, fizestes, fizeram
pret.mqps.: fizera, fizeras, fizera, fizramos, fizreis, fizeram
ind.viitor: farei, fars, far, faremos, fareis, faro
cond.:
faria, farias, faria, faramos, fareis, fariam
conj.prez.: que eu faa, faas, faa, faamos, faais, faam
conj.imp.: se eu fizesse, fizesses, fizesse, fizssemos, fizsseis, fizessem
conj.viit.: se fizer, fizeres, fizer, fizermos, fizerdes, fizerem
Viitorul indicativului este neregulat, iar
condiionalul i respect neregularitatea. Sunt foarte
puine verbele care au neregulate imperfectul
indicativului (cel al verbului fazer este regulat:
fazia) i viitorul indicativ, precum i condiionalul.
Viitorul conjunctivului (ca cel al verbelor dar, ver,
ir) difer de infinitivul personal pentru c aceste
verbe, i puine altele (18 n total) modific tema la
perfect simplu.
Infinitivul personal are flexiuni comune cu
viitorul conjunctivului, dar este totdeauna regulat.
Lexic
ainda [anda]
apresentar-se

nc
a se prezenta

barato (adj)
como
constituir
custo
demonstrao
demorar
dste
distino
doze
educao
eloqente
estimar
extremamente
felicidade

fazendo

ieftin
cum, ca
a constitui
cost
demonstraie
a sta, a rmne
(al) acestui
distincie
doisprezece
educaie
elocvent
a stima
mult
fericire

fundar-se
gastar
governar
ndio
juventude
mortal
nunca
obra
propriedade
porm
providencia
qual
quanto
recorrer
risonho
sonhar com
sonho
temer
tirania
El-Rei

a se baza
a cheltui; a omor
timpul
a guverna
indian din America
tineret; tineree
mortal
niciodat
oper
proprietate
dar, ns, totui
prevedere
care
ct
a recurge la
surztor
a visa s, la
vis
a se teme
tiranie
regele (cuvnt vechi
provenind din spaniol, folosit i astzi)

O homem, que mortal, passa rpido sbre a


terra. extremamente til falarmos claro e bem. A
juventude sonha belos sonhos e risonha felicidade.
Nunca digas: desta gua no beberei, dste po no
comerei. Quando os homens que governam no
sabem nem podem fazer-se estimar, recorrem
tirania para se fazerem temidos. A propriedade
funda-se na distino entre o meu e o teu. Vai fazer
cinco anos que nasceu a filhinha. Esta obra foi
vendida por preo muito abaixo de custo real. Estas
providncias constituem eloqente demonstrao do
quanto se interessa El-Rei pela educao da
mocidade. A viagem de trem gasta doze horas de
minha cidade ao Mar. Esta mquina no s mais
simples, mas tambm (sau: mas ainda) mais barata.
Ainda no podemos partir para o Brasil.
Apresentou-se uma feiozinha, porm simpatica
menina ndia.
De tradus
Care este limba care se vorbete n Brazilia?
Limba pe care o vorbesc n Brazilia este cea ( a)
portughez. Este o limb frumoas, precum limbile
spaniol i italian. Doamna olandez este foarte
politicoas, i a fost i foarte gentil cu copiii
rncii italiene. Anii n care (n decursul crora) a
rmas la noi au trecut foarte repede. Cine lucreaz n
csua aceea deasupra de colin? ranul lucreaz
acolo, dar casa lui este lng fluviu. Eu doream s
vd crulia care ieri era pe fotoliu, aceasta este o
alta. Ci bani ai n sertarul msuei? Nu sunt muli
bani, ci vreun obiect de aur i argint pe care mi l-a
dat tticul meu.
Gradul adjectivelor

A mulher formosa = femeia frumoas, o


homem valoroso = omul valoros; cele dou
adjective formosa, valoroso sunt la gradul pozitiv.
A Jucunda to formosa como descarada =
Gioconda este tot att de frumoas ct e de
insolent, are dou adjective la gradul comparativ
deoarece compar ntre ele dou caliti.
A Stamura a mais formosa, ela
formosssima = Stamura este cea mai frumoas, ea
este foarte frumoas, exprim o calitate: prima la
gradul superlativ relativ, apoi la gradul superlativ
absolut.
36.- Pompu to douto como modesto, sau
Pompu to douto quo modesto = Pompiliu este
tot att de priceput (inteligent) ct este de modest
exprim un comparativ de egalitate n cadrul
aceleiai persoane. Afonso mais douto que
inteligente / Afonso mais douto do que inteligente.
Getlio menos alegre que estudioso (sau: do que
estudioso) exprim: prima, cu un comparativ de
superioritate, a doua, cu un comparativ de
inferioritate, dou caliti nu foarte egale ale
aceluiai individ.
to... quo...
comparativ de egalitate
mais... que...
comparativ de superioritate
mais... do que...
menos... que...
comparativ de superioritate
menos... de que...
Astfel de formaii de comparative se regsesc
i la adverbe: mais cedo de que ontem = e mai
devreme dect ieri.
37.- Dac se face comparaia ntre doi sau mai
muli indivizi, aceasta se exprim astfel: Ricardo
to audaz como Carlos (sau: Ricardo audaz como
Carlos); Florncia to bela como uma flor (sau:
Florncia bela como uma flor) i primul termen
to se poate chiar omite, n timp ce al doilea exte
ntotdeauna como.
Henrique mais risonho (do) que Alberto;
Miguel menos alto (do) que a Elsia,- corelativul
que poate s se amplifice n do que, dar dac al
doilea termen al comparaiei este verb, se folosete
totdeauna do que: Armando mais rico do que dizia
= Armando este mai bogat dect s-ar zice. Dac al
doilea termen al comparaiei este un pronume
personal, acesta rmne la nominativ (= subiect):
Alberto to rico como tu, i nu ... como ti; a
Teresa mais alta do que eu i nu ...do que mim.
38.- Dac se compar cantiti precise de
substantive su verbe, nu se pot folosi advebele to...
quo..., to... como... care sunt valabile numai
pentru caliti (adjective) i care rmn invariabile,
ci se utilizeaz tanto... quanto... care concord n
gen i numr dac se refer la substantive, sau
tanto... como... n care como nu variaz: ela tem
tantos vestidos quantos eu; obra com tanta
severidade como justia; a costureira trabalha

tanto quanto pode, sau ...tanto como pode =


croitoreasa lucreaz ct poate.
39.- Superlativul absolut se aplic numai
adjectivelor i adverbelor: o capito e os soldados
foram destemidssimos (...au fost foarte valoroi) =
...foram muito destemidos = ...foram muitssimo
destemidos. Muito, fiind adverb, rmne invariabil:
muito rico, muito rica, muito ricos, muito ricas.
Concord numai cu substantivele, deoarece n acest
caz este adjectiv: muito vinho, muita pacincia,
muitos filhos, muitas flres.
Cnd superlativul absolut se formeaz cu
sufixul ssimo, exist mai multe reguli generale:
- adjectivele terminate n -l, -r, -u: cordial,
cordialssimo; particular, particularssimo; nu,
nussimo;
- adjectivele terminate n -vel: afvel,
afabilssimo; mvel, mobilssimo;
- adjectivele terminate n o (fem. a), -m:
bom = bun
melhor (= mais bom)
mau = ru
pior (= mais mau)
grande = mare
maior (= mais grande)
pequeno = mic
minor (= mais pequeno)
alto = nalt
superior (= mais alto)
baixo = scund
inferior (= mais baixo)
Aceste forme de superlativ relativ nu se pot
folosi pentru comparaii relative la acelai individ,
drept pentru care se va spune: Vicente mais bom
de que mau, i nu: Vicente melhor...
Mais, menor sunt adjective, utilizate adic
nainte de substantive: preciso bater com maior
fora = trebuie s se bat cu mai mult for; h
menor riscos aqui = aici sunt mai puine riscuri; a
maior parte de vzes (= o mais das vzez) = n cele
mai multe cazuri, de cele mai multe ori; na maior
parte dos casos (= ao mais) = de cele mai multe ori.
42.- Exist forme identice cu alte limbi
romanice: quanto mais o vejo, tanto mais me
agrada = cu ct l privesc mai mult, cu att mai mult

ancio, ancianssimo; anci, ancianssima; bom,


bonssimo;
- adjectivele terminate n e, -o (fem. a):
alegre, alegrssimo; belo, belssimo; bela,
belssima; pio, pissimo; feio, feissimo;
- adjectivele terminate n -z: procaz,
procacssima; veloz, velocssimo.
Pentru a conserva sunetul consoanei ultimei
silabe, adugarea sufixului poate da variaii grafice:
rico, riqussimol antigo, antigussimo.
40.- Superlativul relativ nu este corelat cu
ceva special: a mulher mais feia do mundo; o menos
grandes de todos, i se utilizeaz prepoziia de.
41.- Cteva comparative i superlative ale
anumitor adjective au i o form special, dintr-un
cuvnt:

timo (= bonssimo)
pssimo (= malssimo)
mximo (= grandssimo)
mnimo (= pequenssimo)
supremo (= altssimo)
nfimo (= baixssimo)
mi place; quanto menos trabalho, tanto menos me
canso = cu ct lucrez mai puin, cu att mai puin
m obosesc; quanto mais me fala, tanto menos a
escuto = cu ct mi vorbete mai mult, cu att mai
puin o ascult;
Tanto poate fi omis: quanto menos trabalho,
menos me canso.
43.- Exist superlative absolut neregulate:
acre, acrrimo; benvolo, benevolentssimo; cruel =
crud, crudelssimo; fcil, faclimo; humilde = umil,
humlimo; ntegro, integrrimo; sbio = nelept,
sapientssimo; salubre, salubrrimo; semelhante =
asemntor, simlimo.

Exerciiu practic
Dizer = a zice
dito
dizendo
ind.prez.: digo, dizes, diz, dizemos, dizeis, dizem
pret.perf: disse, disseste, disse, dissemos, dissestes, disseram
pret.mqps.: dissera, disseras, dissera, dissramos, dissreis, disseram
ind.viitor: direi, dirs, dir, diremos, direis, diro
conj.prez.: que eu diga, digas, diga, digamos, digais, digam
conj.imp.: se eu dissesse, dissesses, dissesse, dissssemos, disssseis, dissessem
conj.viit.: quando disser, disseres, disser, dissermos, disserdes, disserem
Condiionalul, dup cum se tie, repet neregularitatea viitorului: diria [dira]

agradar
alegre
apetite

Lexic
a plcea, a dori
vesel
apetit

assacar
assim
assim como
briga

a imputa calomnios
aa, astfel
aa cum
ncierare; btaie

cedo
a coisa
conseguir
costureira
daqui
deluso
descarado
destemido
deveras
douto
escutar
estudioso
feliz
justia
lhe
louro
moca
o mundo
nem
obrar
obter
olhar
pacincia
perdo
to
tipo
valer
vinho
vinho tinto
vinho branco

devreme, repede
lucrul
a obine, a dobndi
croitoreas
de aici
deziluzie
neobrzat
valoros
ntr-adevr
nelept
a asculta
studios
fericit
justiie
i (ei)
blond
(cafea) moca
lumea
nici
a aciona, a opera
a obine
a privi; privire
rbdare
iertare
att, aa, astfel
tip
a valora
vin
vin rou
vin alb

H menos de trs quilmetros daqui at l.


Filho s, e pai sers; assim como fizeres, assim
achars. H mais de duas semanas que chegou.
Melhor mau concerto (= acord) que boa demanda
(= ceart). Mais vale um 'dou" que dois "te darei".
Um homem pode ser menos rico, e mais feliz do que
outro. As riquezas so menos preciosas do que a
sade. A melhor e a pior coisa que h no mundo o
exemplo: se bom, o maior bem; se mau, a
pior mau. Falou com tanta clareza como elegncia.
Tantas foram as calnias que me assacou quantos os
benefcios que lhe fiz. Joaninha no mais alta e
nem mais loura que Aurlia. Por mais boas obras
que fizesse no conseguiu [cseghu] obter o seu
perdo. Mais de dois foram feridos na briga. Teve
mais de uma deluso.
De tradus
Mmica (mame) va plti mai puin pentru
rochia de var dect a pltit pentru rochia de iarn.
Acel domn este mult mai bogat dect unchiul tu,
dar e mai puin fericit. A cumprat attea pahare
cte erau persoanele care mncaser (acas) la el.
Voi avei mai multe cri portugheze dect mine, dar
ale mele sunt mai interesante i de cei mai buni
autori. Cea mai bun cafea sosete (vine) din
Brazilia, exist tipuri de cafea mai bune dect moca.
Acest vin rou e mai ru (prost) dect cel pe care
l-am cumprat sptmna trecut. Cu ct beau mai
mult, cu att mi e mai sete; i cu ct mnnc, cu att
mai mult am apetit. Cu ct o privesc mai mult, cu
att mai urt mi pare; Olivia este cu adevrat o
femeie foarte urt.

Despre numerale

1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19

44.- Numerale cardinale


um, uma
dois, duas
trs
quatro
cinco
seis [se]
sete [sti]
oito [itu]
nove [nvi]
dez [dess]
onze [zi]
doze [dzi]
treze [trzi]
catorze = quatorze [ktri]
quinze [kni]
dezesseis
dezessete
dezoito [dizitu]
dezenove

30
40
50
60
70
80
90
100
200
300
400
500
600
700
800
900
1.000
10.000
100.000

trinta
quarenta
cinqenta
sessenta
setenta
oitenta
noventa
cento [stu], cem [s]
duzentos [duztu]
trezentos [trestu]
quatrocentos [quatrusstu]
quinhentos [kinitu]
seiscentos [seisstu]
setecentos [setisstu]
oitocentos [oitusstu]
novecentos [novisstu]
mil
dez mil
cem mil

20 vinte
21 vinte e um
0 zero [ru]

1.000.000 um milho
1.000.000.000 um bilho

Unitile se unesc de zeci, iar zecile la sute,


prin conjuncia e (i): 21 vinte e um [vinti], 65
sessenta e cinco, 101 cento e um, 587 quinhentos e
oitenta e sete. De la 1.000 n sus conjuncia se
omite: 1958 mil novecentos e cinqenta e oito.
Numeralele 1 i 2, precum i sutele de la 200 la 900
au form feminin: uma mulher, duas meninas,
duzentas vacas e quinhentas galinhas.
100 se traduce "sut" dac este urmat de zeci
sau/i uniti: 135 cento e trinta e cinco; se scrie
cem dac este singur: cem livros, cem bilhes, cem
pginas. Se zice totui: cem mil, cem milhes, cem
bilhes: cem mil liras, cem milhes de homens.
45.- Numeralele cantitative
um par o pereche
dezena o cantitate de zece
dzia duzin
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20

primeiro
segundo
terceiro
quarto
quinto
sexto [sstu]
stimo
oitavo
nono
dcimo
undcimo
duodcimo
dcimo terceiro
dcimo quarto
dcimo quinto
dcimo sexto
dcimo stimo
dcimo oitavo
dcimo nono
vigsimo

vintena o cantitate de douzeci


trintena o cantitate de treizeci
centena o cantitate de o sut
milheiro = milhar o cantitate de o mie
Chiar i cento poate avea rol de numeral
cantitativ: quanto custa o cento destas laranjas? =
ct cost (vreo) sut din aceste portocale?
aos centos cu sutele
aos milhares cu miile
Pentru a exprima cantiti aproximative (circa)
se folosesc: cerca de, mais ou menos, uns e umas:
cerca de setecentas, as oito e meia mais ou menos,
uns oito dias, umas cem rvores.
Sunt pronume: ambos, ambas; ambos os ps =
ambele picioare, ambas as mos = amndou
minile.
46.- Numerale ordinale

30
40
50
60
70
80
90
100
200
300
400
500
600
700
800
900
1.000
1.000.000
1.000.000.000
ultimul

Numeralele ordinale concord cu substantivul:


os primeiros homens, a dcima terceira chvena de
ch = a treisprezecea ceac de ceai.
n enumerarea monarhilor, papilor, se folosesc
numerale ordinale pn la dcimo, iar de la "al
unsprezecelea" mai departe se folosesc numerale
cardinale: Pedo primeiro, Vitor Manuel terceiro,
Afonso treze.
Numeralele cardinale se folosesc i pentru
enumerri lungi: numere de case, pagini de cri,
secole, rmnnd la masculin: casa vinte e un,
pgina quarenta e dois, sculo vinte.

trigsimo
quadragsimo
qinquagsimo
sexagsimo
setuagsimo
octogsimo
nonagsimo
centsimo
ducentsimo
tricentsimo
quadrindentsimo
qingentsimo
sexcentsimo
setingentsimo
octingentsimo
nongentsimo
milsimo
milionsimo
bilionsimo
ltimo, derradeiro

47.- Numere fracionare


1/2 um meio (nainte de substantive: meio, meia)
1/3 um tro = uma tra parte
1/4 um quarto = uma quarta parte
1/5 um quinto = uma quinta parte
1/6 um sexto = uma sexta parte
1/7 um stimo = uma stima parte
1/8 um oitavo = uma oitava parte
1/9 um nono = uma nona parte
1/10 um dcimo = uma dcima parte
2/3 dois tros = duas tras partes
8/10 oito dcimos = oito dcimas partes

De la 11 n sus, denumirea se formeaz cu


numeralul cardinal urmat de avos:
1/13 um treze avos
13/40 treze quarenta avos
Excepii:
1/100 um centsimo = uma centsima parte
1/1000 um milsimo = uma milsima
48.- Numeralul partitiv
Bebi do vinho que meu pai comprou; mandoulhe das suas flres exticas exprim partitivul cu
ajutorul prepoziiilor articulate do, respectiv das,

deoarece se subnelege: bebi parte de vinho...,


mandou-lhe parte das suas flres, adic vinul pe
care l-am but i florile pe care le-am trimis sunt
doar o parte din vin (nu tot) i parte din flori (nu
toate, altfel s-ar spune: bebi o vinho (= todo o
vinho), mandou-lhe as flres (= tdas as flres).
(Este exact ca n romnete !)
Numeralul partitiv particip la fracionri, fr
a accentua ns, nici mcar aproximativ, asupra
cantitii.

Exerciiu practic
Modificar = a modifica
ind.prez.: modifico [mudifcu], modificas, modifica, modificamos [mudificmu], modificais, modificam
conj.prez.: que eu modifique, modifiques, modifique, modificamos, modificais, modificam
n portughez, persoanele indicativului prezent,
celelalte verbe cu mai mult de dou silabe: alterar:
imperativului i conjunctivului nu sunt niciodat cu
altero [altru], etc; fabricar: fabrico [fbrcu], etc;
accent tonic pe antepenultima silab, ci accentul
considerar: considero [csidru], etc; visitar: visito
cade ntotdeauna pe penultima silab, cu excepia
[viztu], etc, care pot pune probleme de accentuare
persoanei a II-a plural vs, unde cade pe ultima
studiosului romn.
silab. Deci precum modificar se accentueaz toate
Possuir = a poseda
possudo
possuindo
ind.prez.: possuo [pussu], possuis, possui, possumos, possuis, possuem
Persoanele singulare a II-a i a III-a de la indicativ prezent au desinenele is, -i n loc de es, -e. La
fel se ntmpl la toate verbele terminate n uir.
Introduzir = a introduce
introduzido
introduzindo
ind.prez.: introduzo, introduzes, introduz, introduzimos, introduzis, introduzem
Persoana a III-a de la indicativ prezent la verbele terminate n uzir are desinena scurt: introduz n
loc de introduze.
Lexic
agora
amanh
amanh pela amanh
assinar
centavo
chover [uvr]
corrida
cruzeiro
de ento para c
de hoje por diante
descobrir
o dia seguinte
dicionrio
em meiados de maio
em ponto
escravido
escudo
expressar
extinguir
imprio
isto , quer dizer
novo
ontem noite

acum
mine
mine diminea
a (se) semna
cent (moned)
a ploua
lupta cu tauri
moneda brazilian
de atunci pn azi
de azi nainte
a descoperi
mine
dicionar
la jumtatea lunii mai
la fix
sclavie
scud (moned port.)
a exprima
a stinge
imperiu
adic, sau
nou; tnr
ieri sear

para o fim do tarde


pela primeira vez
relgio
tosto
vce [vos]

Os dias da semana so:


o domingo [udumgu]
a segunda-feira
a tra-feira
a quarta-feira
a quinta-feira
a sexta-feira
o sbado

ctre sear
pentru prima oar
ceas, orologiu
moned mrunt
tu, dumneata, dvs (o
este deschis, dar accentul tonic cade pe e)
- duminic
- luni
- mari
- miercuri
- joi
- vineri
- smbt

Os meses do ano so: janeiro, fevereiro,


maro, abril, maio, junho, julho, agsto, setembre,
outubro, novembro, dezembro.
Que horas so? Que hora ? So cinco horas.
uma hora. Quanto hoje? Quantas so hoje? A
quantos estamos do ms? Estamos a doze de abril de
mil novecentos e cinqenta e sete. Quantos anos tem
voc? Tenho sessanta e seis anos e minha filha mais
nova, a Marinha, vai fazer vinte e dois a vinte de

abril. Deram sete horas no relgio da trre ao


entrarmos no palcio. Em mil novecentos e
cinqenta e oito (= no ano de mil...) fazia dez anos
que morava aqui (= dez anos desde que morava
aqui). No ano passado fomos ao Brasil e no ano que
vem iremos a Portugal. Um tero expressa uma
quantidade mais grande do que doze trinta e cinco
avos. Lisboa, primeiro de junho de mil novecentos e
sessenta. O centavo un centsimo do escudo
portugus e do cruzeiro brasileiro tambm. Vicente,
o av de Marinha, nasceu em mil novecentos e trinta
e sete, aos oitenta e dois anos. Quanto dois tros
de um meio? dois sextos. Meia garrafa de vinho.
De tradus
America a fost descoperit de Critofor Columb
(Cristovo Colombo) la 12 octombrie 1492. Brazilia
a fost descoperit de Pedro lvarez Cabral la 22
aprilie 1500. La 13 mai 1888 principesa Isabella
(princesa Isabel), regent a Imperiului, a semnat
legea care a pus capt (extinguir) sclaviei n
Brazilia. Ci ani ai? A, 32 de ani. De atunci pn
azi am fost (am mers) de trei ori n Brazilia. Ct e
ceasul? Este dou fix. Voi merge la unchiul tu ctre
sear. n 3 mai vom fi la Lisabona, iar a doua zi vom
merge la Cascais. Mine diminea, dac nu va
ploua, vom merge la Belo Horizonte. Un tosto i o
zecime de scud i de cruzeiro, adic 100 de reali,
sau 10 ceni. La lupta cu taurii erau cteva mii de
oameni i cteva sute de femei. Am circa 500 de
cri i o jumtate de duzin de dicionare. n ziua n
care (em que) m-am nsut, era mari. 13,50 scuzi se
scrie: Esc.13$50 i cruzeiros 13,50 se scrie Cr.$
13,50. 1$00 este un scud.
Despre pronume

Persoana nti cea care vorbete: eu [u], ns


[n].
Persoana a doua cea cu care se vorbete: tu
[t], vs [v].
Aceste patru pronume servesc att la masculin
ct i la feminin. Vs se folosete cnd se vorbete
mai multor persoane. Dac se vorbete unei
persoane creia nu i se poate spune "tu", dar nici nu
necesit pronumele "dumneavoastr", n Brazilia se
folosete vos [voss o deschis: vs-s] care face
pluralul vocs i este ambigen, dar cere verbul la
persoana a III-a. Vorbind unei sau unor persoane
crora nu li se poate spune nici tu, nici voc, n loc
de pronume se folosesc: o senhor, a senhora, os
senhores, as senhoras, care corespund pronumelui
de politee "dumneavoastr" din romnete. n
scrisorile comerciale se adreseaz ntotdeauna la
persoana a III-a: o senhor etc, V.S.a. = vossa
senhoria, V.S.as = Vossas senhorias.
Persoana a treia despre care se vorbete:
le [li] = el
les
= ei
ela [la] = ea
elas
= ele
Aceste pronume se contrag cu prepoziiile de,
em:
de + le = dle
em + le = nle
de + ela = dela
em + ela = nla
de + les = dles
em + les = nles
de + elas = delas
em + elas = nlas
Pronumele personale plural n funcie de
subiect se pot altura cu os que n cazuri ca
urmtoarele: noi romnii bem vin, voi germanii bei
bere, iar arabii beau cu plcere ceai = os que somos
rumanos bebemos vinho, os que sois alemes bebeis
cerveja e os que so rabes bem ch com muito
gsto.

49.- Pronumele personale


50.- Adjective i pronume posesive
Singular
meu [mu] = al meu
minha = a mea
teu [tu]
tua
seu [su]
sua
nosso [nssu]
nossa
vosso [vssu]
vossa
seu [su]
sua

meus
teus
seus
nossos
vossos
seus

Plural
minhas
tuas
suas
nossas
vossas
suas

Se folosesc ca n romn: pisica mea = o meu


gato; articolul definit se omite dac este vorba de
rude: meu pai e minha me. Folosite ca pronume
impun folosirea articolului: meu pai e o seu.

senhora, de voc = cartea dvs; os livros dles =


cartea lor; o livro delas = cartea lor (fem); o livro
dos senhores, das senhoras, de vocs = cartea
dvs (pl).

51.- Seu i derivatele se folosesc fie pentru o


persoan, fie pentru mai muli posesori: o seu livro
= cartea sa, cartea lor. Dac este necesar s se fac
distincia, n loc de o seu livro, care este prea
generic, se va specifica astfel: o livro dle = cartea
lui; o livro dela = cartea ei; o livro do senhor, da

52.- Expresiile un(ul) de-al meu, un(ul) de-al


tu, un(ul) de-al lui etc se traduc: um dos meus, um
dos teus etc. sau, mai general: um meu: um dos
meus amigos, um amigo meu. Analog pentru
feminin.

Exerciiu practic
Vir = a veni
vindo = venit
ind.prez.: venho, vens, vem, vimos, vindes, vm
ind.imperf.: vinha, vinhas, vinha, vnhamos, vnheis, vinham
pret.perf: vim, vieste [viti], veio, viemos, viestes, vieram
pret.mqps.: viera, vieras, viera, viramos, vireis, vieram
ind.viitor: virei, virs, vir, viremos, vireis, viro
cond.:
viria, virias, viria, viramos, vireis, viriam
conj.prez.: que eu venha, venhas, venha, venhamos, venhais, venham
conj.imp.: se eu viesse, viesses, viesse, vissemos, visseis, viessem
conj.viit.: quando vier, vieres, vier, viermos, vierdes, vierem
Vindo este i participiu trecut i gerunziu.
Comparai acest verb cu verbul ver = a vedea.
Urmat de alt infinitiv nu cere prepoziie: vir ver =
veni s vad.
Lexic
ama ao prximo teu iubete-l pe aproapele tu
como a ti prprio
ca pe tine nsui
admitir
a admite
aquela
ace(e)a
beleza
frumusee
desenvolvimento
dezvoltare
Don
don (titlu de respect i
demnitate)
e mais alguns
i nc civa
esquecer
a uita
estar vontade
a se acomoda
faltar ao respeito
a lipsi de respect
glorioso
glorios
guri
copil
inestimvel
inestimabil
lembrar
a aminti
lembrar-se
a-i aminti
longo
lung
mesmo
nsui, chiar el
naquela
n acea
obrigado
mulumesc! (se acord n
gen i numr)
ocupao
ocupaie
o mais
restul
onde
unde
passar
a sta (salutnd)
perfeito
perfect
povo
popor
presidir
a prezida
reinado
domnie (durata)
sentir
a simi neplcere, regret
seqncia
succesiune, perioad
servio
serviciu
significar [sig-ni-]
a semnifica
a vantagem
avantajul
vontade
voin
Bom dia, senhor de Sousa. Como passou o

vindo = venind

senhor? Como vai passando a sua senhora? Todos


bem, obrigado! Apresento-lhe a minha espsa e os
meus gurizinhos, faam o favor, estejam vontade.
Quando demoraro no Rio? Sinto no podermos
ficar mais de uma semana; tenho ocupaes em So
Paulo. Boa noite, meus senhores, adeusinho,
meninos, passem bem. A justia consiste em dar o
seu a seu dono. A vinda da famlia real portugusa
para o Brasil, em janeiro de 1808, trouxe [trssi] (=
a adus) imensas vantagens ao seu desenvolvimento.
Durante meio sculo, desde 1840 at 1889, Don
Pedro II presidiu aos destinos de Brasil. O seu
reinado foi uma longa seqncia de inestimveis
servios Ptria. Meus senhores, eu no admito que
me faltem ao respeito. Vejo que tu tambm no
esqueceste o que teu pai te dissera. Um dos meus
amigos deseja comprar a vossa casa.
De tradus
Tticul nostru i mmica noastr vor pleca cu
unchiul tu pentru a merge s vad (irem ver) casa
pe care doresc s-o cumpere. Aceast carte este a
mea, acele caiete sunt ale lor. Celuul lor i
pisicuii votri sunt foarte prieteni, acum mnnc
mpreun n grdin, lng poart. Patria noastr
este pmntul unde s-au nscut i au trit prinii
mei, bunicii mei i ai ti, i unde s-au nscut i au
trit prinii i bunicii lor. (Acolo) unde un popor
vorbete alt limb, care nu e a noastr, acolo e
patria sa, dar nu poate fi a noastr, deoarece pe acel
pmnt nu exist nimic care s ne (nos) aminteasc
gloriosul nostru trecut. Iubete pe aproapele tu ca
pe tine nsui, nseamn c tu trebuie s iubeti mai
mult pe cine vorbete limba ta proprie i s-a nscut
n aceeai patrie a ta.

Despre pronume (continuare)


53.- Adjective i pronume demonstrative
Acestea determin poziiile relative ale
substantivelor. Au semnificaii precise asupra
locului:
a) de lng cel ce vorbete:
ste [ti] = acesta
stes = acetia
esta
= aceasta
estas = acestea
b) de lng cel cu care se vorbete:

sse [ssi]= acesta


sses = acetia
essa
= aceasta
essas = acestea
c) de deprtare:
aqle [kli] = acela
aqules = aceia
aquela
= aceea
aquelas = acelea
ste homem e aqule, essas meninas e aquelas
= aici, ste, essas sunt adjective, aqule, aquelas
sunt pronume i dup cum se vede se folosesc exact
ca n romnete. sse, essa i pluralele sunt mai
uzuale n portughez, indicnd fiine sau lucruri, sau
persoane i lucruri, despre care s-a vorbit deja: sse
fulano foi aqui ontem = acest cutare a fost aici ieri.
(Fulano este termenul pentru un tip oarecare, nea
Cutare).
54.- Pronumele demonstrative de la *53.c
sunt folosite n romnete n loc de substantiv, fr
relaie de poziie: grdina mea i cea a tatlui tu
semnific: o meu jardim e o jardim de teu pai. n
portughez nu se repet jardim, i articolul o pe care

l precede, devine pronume: o meu jardim e o de teu


pai.
Aqules cavalos so mais altos do que os que
vimos o outro dia = acei cai sunt mai nali dect
caii pe care I-am vzut n cealalt zi.
No gosto destas laranjas, mas das das
senhoras = nu sunt acestea portocalele care-mi plac,
ci cele ale doamnelor. n acest exemplu sunt dou
das consecutive, prima semnificnd "din acelea", iar
a doua "ale".
55.- Mai exist pronume invariabile sau
neutre; isto (= esta coisa), isso (= essa coisa),
aquilo (= aquela coisa): no diz aquilo que sabe =
nu spune ceea ce tie; isto que eu fao = ceea ce fac;
isso que o senhor me mostrou = ceea ce mi-ai
artat.
i o, tot invariabil, particip la aceste forme:
no diz o que sabe.

56.- Pronumele demonstrative se contrag cu prepoziiile:


de + ste
= dste
em + ste
de + esta
= desta
em + esta
de + stes
= dstes
em + stes
de + estas
= destas
em + estas
de + isto
= disto
em + isto

= nste
= nesta
= nstes
= nesta
= nisto

de + sse
de + essa
de + sses
de + essas
de + isso

= dsse
= dessa
= dsses
= dessas
= disso

em + sse
em + essa
em + sses
em + essas
em + isso

= nsse
= nessa
= nsses
= nessa
= nisso

de + aqule
de + aquela
de + aqules
de + aquela
de + aquilo

= daqule
= daquela
= daqules
= daquelas
= daquilo

em + aqule
em + aquela
em + aqules
em + aquela
em + aquilo

= naqule
= naquela
= naqules
= naquelas
= naquilo

a + aqule
a + aquela
a + aqules
a + aquela
a + aquilo

= qule [akli]
= quela [akla]
= qules
= quelas
= quilo

Aici accentul grafic pe a (nu tonic) provine de


la prepoziia a care se contrage.
57.- Pronume substantivate n nominativ
(subiect)
cel care: o que (= o homem que = aqule que)
cea care: a que (= a mulher que = aquela que)
cei care: os que (= os homens que = aqules que)
cele care: as que (= as mulher que = aquelas que)
O que for chamado, responda = cel care va fi
chemat, s rspund; a que estiver doente, chameme = cea care va fi bolnav, s m cheme; os que

foram brasileiros, esperem = cei care sunt


brazilieni, s atepte; as que vierem, escutem = cele
care ar veni, s asculte.
n aceste cazuri se poate folosi i pronumele
relativ quem [kn] = cine: quem fr chamado =
cine va fi chemat.
58.- Pronume complement direct
Sunt ca cele precedente i pot fi precedate de
prepoziii: eu vejo a que (= quem) est falando = o
vd pe cea care vorbete; eu vejo as que (= quem)
esto falando = le vd pe cele care vorbesc; a
menina de que (= de quem) falei = fata de(spre) care

am vorbit; a carta de que te disse = scrisoarea


de(spre) care i-am spus; o que perde os homens o
orgulho = ceea ce i pierde pe oameni este orgoliul;
isto o de que falavamos = asta este despre ceea ce
vorbeam noi; deitemos um olhar no que j
realizamos e no muito que ainda podemos fazer = s
aruncm o privire asupra a ceea ce realizm i pe
multul pe care putem s-l mai facem nc.

59.- n portughez nu exist demonstrative


scurtate sau cu aspect peiorativ (sta: ce mai vrea i
sta?). Pentru a le traduce, n afara celor indicate o
que etc. i quem, se folosesc demonstrativele:
aqule que te disse isso, mentiu = la care i-a spus
asta, a minit; ste que tu vs atrs de mim = sta pe
care-l vezi n spatele meu.

Exerciiu practic
Pr [pr] = a pune
psto
pondo
ind.prez.: ponho, pes, pe, pomos, pondes, pem
mperf.: punha, punhas, punha, pnhamos, pnheis, punham
pret.perf: pus, puseste, ps, pusemos, pusestes, puseram
pret.mqps.: pusera, puseras, pusera, pusramos, pusreis, puseram
ind.viitor: porei, pors, por, poremos, poreis, poro
conj.prez.: que eu ponha. ponhas, ponha, ponhamos, ponhais, ponham
conj.imp.: se eu pousesse, pousesses, pousesse, pousssemos, poussseis, pousessem
conj.viit.: quando puser, puseres, puser, pusermos, puserdes, puserem
inf.pers.: pr, pores, pr, pormos, pordes, porem
Participiul trecut psto [ptu] face posta
[pt] la feminin i postos [ptu], postas [pt]
la plural.
Lexic
abalar
a se duce
abrir
a deschide
acordar-se, despertar-se
a se trezi
ajusto
pact, acord
apanhar
a prinde
apelido
nume de familie
bem assim
i chiar, ca i
o cabo
captul, extremitatea
conhecer [kuniessr]
a cunoate
corredor
coridor
deitar
a trezi
deitar a
a trezi
deixar de
a se apuca de (s)
a direao
direcia
o rro
eroarea
esperar
a spera; a atepta
gostar de
a plcea
mentir
a mini
mentira
minciun
muita coisa
mult
ningum
nimeni (pronume)
a palavra
cuvntul
o passeio
plimbarea
a pea
piesa; comedia
pegar em
a prinde (n mn)
perder
a pierde
preferir
a prefera
prestar
a servi, a fi util
rogar
a ruga

semear
o terrao
a troca
o vizinho
voltar

a semna (grne)
terasa
schimbul
vecinul
a se ntoarce

O que est voc a fazer aqui? curioso,


deitei-me a dormir no quarto nmero 13 e esta
manha despertei-me, deitado na cama do nmero
17. noite pus-me a caminhar pelo terrao no cabo
de corredor, por no poder conciliar o sono, e ao
voltar do passeio, certamente meti-me na cama
doutro quarto. Dei-me conta do rro ao acordar-me.
E porqu no passou para o seu quarto? Acabo
apenas de acordar, estava ainda pensando nessa
troca involuntria. O seu semblante aparenta
surpresa e contrariedade, como se esperasse no ser
descoberto. Pois engana-se o senhor; estou apenas
confuso, perplexo, nada mais -Deixemos de
palavras, faa o favor de dizer seu nome e apelido,
bem assim, sua direo. Aquilo que o homem
semear, isso tambm colher. D-me isso, eu te
rogo. Nesse momento abriu-se a porta e essas
senhoras a quem tu conheces, entraram. Isto que
digo no mentira. stes peires so bons, mas eu
prefiro os do Mar Adritico. Isso contra o ajuste.
ste chapu que o teu, nem o outro. Aqule que eu
apanhar pagar pelos outros. Nisso (n acest punct,
atunci, deci) pegou no chapu e abalou, sem saudar
a ningum. Isto no presta (servete). Conheo esta
pea e gosto dela. Isto pesa cem kilos e vale muita
coisa.
De tradus
Aceast carte nu este cea pe care am cumprato ieri, ci (mas assim) cea pe care mi-a dat-o mama
mea. Acest scaun i acela erau n camer cnd am
intrat. Tu nu ai vzut casa acelui domn, ci pe cea a
vecinului su. Aceti arbori nu sunt att de nali

precum aceia care sunt pe cmpul acelui ran.


Paharele pe care le-ai cumprat nu sunt acelea pe
care le doream. Ei au sosit azi n Romnia cu soiile
lor i cu toi fiii lor. Nu-l cunoatem pe sta, i nu
dorim s vin s ne viziteze. Cel pe care-l vedei aici

este vrul fiicei prietenului tu spaniol. Ceea ce


spun este adevrul, ceea ce i-am spus este o
minciun total.

Despre adjective i pronume indefinite


60.- Adjective indefinite generale:
cada
fiecare
todo o, tda a
fiecare
certo
(un) oarecare
outro
(un) alt(ul)
alheio [liiu]
altuia
tal
oarecare

mesmo
prprio
os mais
e mais alguns
os demais
qualquer [kualkr]

Cada aluno pegou no seu livro = fiecare elev a


luat cartea sa; cada semnific "fiecare n parte" ntrun cerc limitat; este invariabil. Todo o homem
mortal; tda a flor colhida murcha-se logo = orice
floare culeas se plete repede; todo o i tda a
semnific "fiecare", "oarecare" n sens universal, i
fcndu-le pluralul, sensul nu difer: todos os
homens so mortais.
Certo, outro i femininele i pluralele nu
primesc articolul nehotrt: certo senhor = un
domna oarecare, un oarecare. Outro semnific
numai "diferit", nu subnelege "unul n plus = nc
unul": dai-me outra faca = dai-mi cellalt cuit, un
cuit diferit; dai-me mais uma faca = dai-mi un alt
cuit (nc unul).
Outro i femininul i pluralele se pot contrage
cu em i de:
de + outro
= doutro (de la altul, al altuia)
de + outra
= doutra
de + outros
= doutros
de + outroas
= doutras
em + outro
= noutro
em + outra
= noutra
em + outros
= noutros
em + outras
= noutras
As mulheres alheias = soiile altora; alheio,
substantiv invariabil, nseamn "ceea ce aparine
altuia". O alheio no se deve cobiar = nu trebuie s
se doseasc bunurile altuia.
o mesmo senhor que vimos ontem; era a
mesmssima mulher = era exact aceeai femeie. Os
mesmos sbio se enganam = os prprios sbios =
aceiai nvai se neal = chiar i nvaii se
neal.

acelai, nsui
acelai, chiar el, el nsui
ceilali, restul
i alii
toi ceilali
oricare

Mesmo, folosit ca adverb, nseamn "chiar i",


"pn i".
Apenas dez so boas, as mais no prestam
para nada = abia zece sunt bune, celelalte nu
servesc la nimic.
Qualquer are pluralul quaisquer i se folosete
n mod egal: qualquer coisa = un lucru oarecare,
sau: quaisquer coisas.
61.- Adjective cantitative indefinite
algum
ctva
nenhum
nici un
bastante
suficient
demasiado
prea
quanto
ct
pouco
puin
tanto
att
maior
mai mult
menor
mai puin
diversos
diveri, civa
vrios
variai, diferii
muito
mult
Concord toate n gen i numr; diversos i
vrios au numai plural. Tenho algum dinheiro =
tenho um pouco de dinheiro = am bani, am ceva
bani; no tenho casa alguma = no tenho nenhuma
casa = nenhuma casa tenho = nu am cas, nu am
nici o cas.
Algum pus la sfritul frazei negative
echivaleaz cu nenhum; dac nenhum este la
nceputul frazei, negaia no trebuie omis (pentru
c nenhum exprim deja o negaie complet).

Algum i femininul i pluralele se contrag cu de i em:


de + algum
= dalgum
em + algum
= nalgum
de + alguma
= dalguma
em + alguma = nalguma
de + alguns
= dalguns
em + alguns
= nalguns
de + algumas = dalgumas
em + algumas = nalgumas

Maior, menor au fost analizate la *41.


Celelalte adjective prezentate nu pun probleme
de folosire. Cu excepia primelor dou i diversos,
vrios, acestea sunt i adverbe (preced atunci
adjective i verbe) i rmn invariabile: bastante
ricos = destul de bodgai; demasiado feias = prea
urte; pouco alta = puin nalt; muito formosa =
foarte frumoas; a Adriana falou tanto quanto a
Amadeia = Adriana a vorbit tot att ct Amedeea.
62.- Pronume nehotrte pentru persoane
algum
cineva
ningum
nimeni
outrem [tr]
altul, careva altul
cada um
fiecare
cada qual
fiecare
quemquer [kkr]
oricare, fiecare
qualquer [kualkr]
oricare
Sunt invariabil, cu excepia lui cada um, care
are femininul cada uma i qualquer, cu pluralul
quaisquer.
Ningum partiu = no partiu ningum = nu a
plecat nimeni (nici unul). Outrem menos preguiosa
do que eu = o (oarecare) alta mai lene ca mine.
Outrem se folosete nmai n scris.
Diga cada um o que quiser = zic fiecare ce-o
vrea = s zic toi ce vor; cada qual coeu e bebeu a
sua vondade = fiecare a mncat i a but dup
dorin; isso, quemquer sabe faz-lo = asta oricine
tie s-o fac; ste emprgo convem-lhe mais que a
qualquer outro = ...que a quaisquer outros =
aceast activitate i convine mai mult dect oricrui
altul; qualquer que o faa um vilo = quemquer
que... = quaisquer que o faam so vilos = oricine
o face (asta) este un neltor.
63.- Pronume nehotrte pentru lucruri:
nada
nimic
algo
ceva

tudo
tot
Sunt invariabile. Nada tenho = no tenho nada
= nu am nimic. Nada poate fi: adverb ela nada
formosa = nu e deloc frumoas; substantiv o nada
nunca existiu = nimicul nu a existat niciodat, ste
homem um nada = ... un ningum = acest om
este o nulitate (un nimic), stes homens so uns
nadas = ... uns ninguns. Nada de tolices! = nici (=
s nu facem) prostii!; nada novo = nada de novo =
nimic nou.
Darei algo aos meninos, algo de bom = voi da
ceva copiilor, ceva bun. Algo, dac este adverb,
nseamn "un pic", "ceva": ste flor algo murcha =
aceast floare este un pic plit.
Tudo est tal e qual; fiz tudo = am fcut
tot(ul); tudo este i substantiv: o tudo e o nada =
totul sau nimic. "Tot ceea ce" se traduce cu tudo o
que sau tudo que: me dar tudo (o) que precisa =
mi va da tot ceea ce este nevoie. Dar, unit cu alt
form neutr, adic indeclinabil, se ntoarce la todo:
todo o necessrio.
64. Pronume nehotrte universale
algum
careva
nenhum
nimeni, nici un
qualquer
oricare
outro
alt(ul)
ambos
ambii
os dois
amndoi
as duas
amndou
os mais, os demais
ceilali, restul (dintre ei)
muitos
muli
poucos
puini
Concord toate n gen i numr cu substantivul
determinat, au aceeai semnificaie cu adjectivele
corespondente (*60, *61), dar nu nsoesc niciodat
substantivul.

Exerciiu practic
Rir = a rde
rido
rindo
ind.prez.: rio, ris, ri, rimos, rieis, riem [rr]
imperf.: ria, rias, ria, ramos, reis, riam [rr]
pret.perf: ri, riste, riu [rru], rimos, rstes, riram
pret.mqps.: rira, riras, rira, rramos, rreis, riram
ind.viitor: rirei, rirs, rir, riremos, rireis, riro
cond.:
riria [rrira], ririas, riria, riramos, rireis, ririam
conj.prez.: que eu ria, rias, ria, riamos [rrimu], riais [rrii], riam
conj.imp.: se eu risse, risses, risse, rssemos, rsseis, rissem
Conjunctivul viitor i infinitivul personal sunt timpuri regulate i similare ntre ele: rir, rires, rir, rirmos,
rirdes, rirem.
Lexic
abrigar
aconselhar
afastar-se
casar-se

a adposti
a sftui
a se deprta
a se cstori

chorar
cobiar [cubissr]
confiar-em de
consentir em
desgosto

a plnge
a dori, a rvni
a se ncrede n
a consimi la
neplcere

difcil
emprgo
enganar-se
general
idia
logo
luxuriante [-ss-]
mentiroso
murchar-se
murcho
negcio
passar a ser, tornar-se
perguntar
perguntar por
preguioso
precisar
presena
preso
pretenso
razo
ter razo
s (nainte de verb)
sujo
o tldo
vegetao
viajante

dificil
datorie, ocupaie
a se nela
general (grad militar)
idee
imediat
luxuriant
mincinos
a se pli
plit
afacere
a deveni
a ntreba
a ntreba despre
lene
a avea nevoie
prezen
prizonier
cerin, pretenie
raiune; dreptate
a avea dreptate
doar, numai
murdar
cortul
vegetaie
cltor, cltoare

Diz que entrei no seu jardim para apanhar


flres, mas eu no fiz tal. Se eu tivesse outro cavalo,
e tu tivesses mais um cavalo, os que estamos aqui
poderamos todos dar um passeio a cavalo. O
prprio general das tropas vitoriosas interrogou aos
presos. A luxuriante vegetao, e mesmo a grande
quantidade de animais, indicavam a presena da
gua. O tldo pode s abrigar um cento de mulheres
e meninos, os demais viajantes ficaram ao ar livre.
Quaisquer negcios le me propor, no consentirei
nles. Quantos garfos e quantas colheres tens?
Tenho dez daqueles e cinco destas. Isso dar-te- (i
voi da) tantos desgostos. Comeu pouco po e pouca
carne. Vrios motivos e diversas circonstancias
fizeram com que se decidisse a partir. Quem lhe
disse que ela casou? Algum lho disse. Se algum
vier perguntar por mim, dir-se-lh (trebuie s i se
spun) que no estou. No tem demasiado
inteligncia, tem porm bastante dinheiro e muitas
pretenes. Disse que tinha feito tudo, pelo
contrrio tudo est ainda tal e qual. Tem voc
amigos? Tenho alguns. Encontrou o senhor alguma
das minhas filhas? No senhor, no encontrei
nenhuma. A sua riqueza no me interessa, qualquer
que seja. Um chorava, outro cantava. As duas
afastaram-se daquele lugar, as demais ficaram.
De tradus
Cineva a venit cnd eu nu eram acas (n cas).

Orice ar face nu va reui s plece mine diminea.


Fiecare persoan are propriile sale idei i e foarte
dificil ca dou persoane s aib aceleai idei.
Oricine spune asta are dreptate, puinul e mai bine
dect nimic. Ea are prea multe haine, dar hainele
sale sunt toate prea curate. El zice c tie tot, dar nu amintete niiciodat de nimic. Aceast cafea este
cam amar, d-mi nc (un pic de) zahr. Acest
pahar este murdar, dai-m (un) altul. Fiecare feti a
avut o rochi nu. Fecare biat va deveni brbat,
apoi btrn; acesta este destinul tuturor. Cumpr
numai aceste flori, celelalte sunt deja plite.
Despre pronumele personal
65.- Pronumele personal complement
Sunt cele asupra crora se rsfrnge direct
aciunea semnificat de un verb tranzitiv, i rspund
la ntrebrile: pe cine?, ce?: Ela me ama (pe cine
iubete?), eu te amo, tu o amas = tu l iubeti, tu a
amas = tu o iubeti; ela se veste (ce face? se
mbrac), vs ns vedes [vss nuvdi] = voi ne
vedei, ns vos chamvamos [nssvus amvamu]
= noi v strigam (chemam), eu os vejo = i vd, le
as saudou = el le-a salutat, elas se vestem. Aceste
pronume: ne, te, o, a, se, nos, vos, os, as pot fi i
postpuse verbului, scriidu-le cu linioar: vejo-a
[vjua] = o vd, ama-nos [manu] = ne iubete.
Asupra lor nu cade accentul tonic.
66.- Pronumele personale n dativ
Rspund la ntrebrile: cui? crui lucru? le
me d (cui d? mie); ele te d; eu lhe dou [u lie
d] = eu i dau (lui sau ei); elas nos escrevem; eu
vos trago = v aduc (ceva); tu lhes pedes [t lie
pdi] = le ceri (lor, masc. sau fem.) Aceste
pronume difer de cele complement direct doar la
persoana a III-a: lhe, lhes, care sunt ambigene. Pot
urma verbul: doulhe [dlie] = i dau (lui, ei). Dac la
persoana a III-a trebuie s precizm genul, pentru
claritate vom spune: eu lhe dou a le, ...a ela, ...a
voc etc., tu lhe pedes a les, ...a elas, ...aos
senhores etc.
67.- Pronume personale precedate de
prepoziii
Numai urmtoarele au proprietate: mim =
mine, ti = tine, si = el: comprei stes brinquedos
para ti = am cumprat aceste jucrii pentru tine, a
carta fra escrita por mim = scrisoarea fusese scris
de mine. Se se folosete cu referire ntotdeauna la
acelai subiect al verbului, la persoana a III-a
singular i plural: A Alexandra deriu-se a si prpria
= Alexandra s-a rnit de ctre ea nsi; Augusto e
Caetano louvam-se a si mesmos = Augusto i
Gaetano se laud unul pe altul. Pentru celelalte
persoane se utilizeaz pronumele subiect (*49):
comprei brinquedos para les, a carta fra escrita
por ns etc.

Exerciiu practic
Passear [passir] = a se plimba
passeado [pasidu]
passeando
ind.prez.: passeio, passeias, passeia, passeamos, passeais, passeiam
conj.prez.: que eu passeie, passeies, passeie, passeemos, passeeis, passeiem
Verbele n ear diftongheaz insernd o vocal i- lichid ntre tem i desinen (passe-ar) la persoanele
indicativului i conjunctivului care au accent tonic pe e- din tem. Sunt regulate la celelalte timpuri.
Premiar = a premia
premiado
premiando
ind.prez.: premeio, premeias, premeia, premiamos, premiais, premeiam
conj.prez.: que eu premeie, premeies, premeie, premiemos, premieis, premeiem
Acest verb, precum i altele n iar, nu se conjug precum cele dinainte (passear) dect la cele dou
timpuri prezentate: n rest se conjug precum verbul variar.
Lexic
arranjar-se
a se aranja
balco
balcon
barulho
glgie, vacarm
burro
asin, mgar
calar, calar-se
a tcea
capaz
capabil
cuidar em
a bga de seam
deter
a deine, a reine
divertir-se
a se distra
encomendar
a recomanda
estar com fome
a-i fi foame
estar faminto
a fi flmnd
estar com sde
a-i fi sete
estar sedento
a fi nsetat
ficar obrigado
a fi recunosctor, a mulumi
o leite
laptele
major
maior (grad militar)
mecessitar, precisar de a avea nevoie de
nomear
a numi
ouvir
a auzi
pobre
biet; srac
porm
dar, ns
repetir
a repeta
turvo
tulbure
escutar
a asculta
Escreveram-lhe uma carta e agora o major
Gyno Ncula esta for a de si. Quisera dizer-lhe
duas palavras, porm no aqui, mas na balco. No
poderia esperar um instante? Vamos, venha que
no o deterei por muito tempo. Que sucedeu?
Escute, senhor capito! Ouo-o, sim (da, v ascult
= v aud). Que coisa mais curiosa, nunca ouvi
outra igual. Cale-se, no faa barulho. s isso?
no h mais nada? Nada mais. Bem, no posso
fazer mais do que fiz, arranjam-se entre si. Eu lhe
tinha falado, mas ela esqueceu-se das minhas
palavras. O menino pegou no livro e abriu-o. A
senhora me deu esta boa notzia, e eu fico-lhe muito
obrigada. Aqule amigo de nosso pai sabe que ns
somos pobres e por isso interessa-se por ns. O
gverno nomeou-o general e deu-lhe o comando dos
exrcitos nacionais. Ns trabalhamos e as nossas

mulheres se divertes. Basta ver-lhe a cr para


conhecer-lhe a qualidade. No cuida seno (dect)
em si, um egosta.
De tradus
Copilul a luat caseta, a deschis-o i a mncat ce
era nuntru. Acest biet pisoia este nfometat, d-i
un pic de carne o farfuriu de lapte. Mi-a spus c
va face tot ceea ce i-am recomandat. Nu i-am dat
nimic (ei), pentru c este o fat care nu are nevoie
de nimic. Dorea florile, i le-am dat i acum mai vrea
altele. I-o spun i i-o repet (repito), nu doresc s
intru n acea cas umed i rece, rmn aici afar.
Oricine e capabil s fac aceast munc, spunei-i c
e un mgar care nu e capabil s fac nimic. E bolnav
pentru c a mncat din carnea aceea nu (prea)
proaspt i a but din acea ap tulbure.
Despre pronumele personal (continuare)
68.- Contrageri
Particulele pronominale ale dativului (*66) se
contrag cu pronumele personale complement o, a,
os, as (*65) conform urmtoarelor:
mo da
mi-l d
ma pede
mi-o cere
mos traz
mi-i aduce
mas contam
mi le povestete
to deram
ta escrevemos
tos enviarei
tas restituiram

i l-au dat
i-am scris-o
i-i voi trimite
i l-am restituit

lho disse
lha trouxeram
lhos emprestou
lhas confiaste

i l-am spus
i-au dus-o
i le-am mprumutat lor
le-au ncredinat lor

no-lo diz
no-la da
vo-lo digo
vo-la dou
vo-los entrego

ni-l spune
ne-o d
vi-l spun
v-o dau
vi-i ncredinez

vo-las encomendo

vi le recomand

lho digo
lha deram
lhos emprestou

le-o spun lor


le-a dat-o lor
i-am mprumutat lor (pe
ei)
lhas confiou
le-am ncredinat lor (pe
ele)
Quero lho dar e lho levar a casa = vreau s li-l

dau i s li-l duc acas.


Lho, lha, lhos, lhas sunt contragerile lui lhe,
lha, lhes i se vede c dup contragere ultimul
pierde pe s final, atunci lho dou nseamn: l dau
lui, l dau ei, l dau lor, iar desinenele o, -a, -os, -as
se refer la ceea ce se d, i nu la genul i numrul
persoanelor crora se d, iar dac dorim s
precizm, vom spune: lho dou a le, ..a ela, ...a les,
...a elas.

Tablou recapitulativ al pronumelor personale


Pronume subiect n romn
Pronume subiect n portughez
(fac aciunea verbului)
(corespund celor romneti)
- singular
eu pers.I sing. - ambigen
eu
tu pers.II sing. ambigen
tu
el
pers.III sing.masc.
le
ea pers.III sing.fem.
ela
forme de respect i politee (cer verbul la pers.a III-a sing.):
tu, mata, dumneata, d-voastr
voc (braz)
(=Vossa Merc)
dvs masc.
o senhor (o sr.)
dvs fem.
a senhora (a sra.)
Domnia Voastr (ambigen)
Vossa Senhoria (V.Sa.)
Domnia Voastr (ambigen)
Vossa Excelncia (V.Exa.)

Pronume complement n acuzativ


(sufer aciunea: pe cine?)
me
te
o
a
o; a
o
a
o; a

- plural
noi
pers.I pl. - ambigen
voi
pers.II pl. ambigen

ns
vos (nu se adreseaz
unei singure persoane)
ei
pers.III pl.masc.
les
ele
pers.III pl.fem.
elas
forme de respect i politee (cer verbul la pers.a III-a pl.):
dumneavoastr (ambigen)
vocs
dvs domnilor
os senhores (os srs.)
dvs doamnelor
as senhoras (as sras.)
Domniile Voastre
Vossas Senhorias (V.Sas.)
Excelenele Voastre
Vossas Excelncias (V.Exas.)

eu
tu
el
ea

me
te
lhe
lhe

Pron. complement prec.


de prepoziie
a mim
ante ti
com le
contra ela

d-ta, dvs
dvs masc.
dvs fem.
Domnia Voastr
Excelena voastr

lhe
lhe
lhe
lhe
lhe

de voc
para o senhor
pela senhora
sem V.Sa.
para com V.Exa.

noi
voi

nos
vos

entre nos
perto de vos

Pronume romnesc

Pron. dativ

nos
vos
os
as
os ; as
os
as
os ; as
Contracii

Pronumele se

mo
to
lho
lhos

;
;
;
;

ma
ta
lha
lhas

se me
se te
se lhe
se lhe

lho
lhos
lhos
lhos
lhos

;
;
;
;
;

lha
lhas
lhas
lhas
lhas

se lhe
se lhe
se lhe
se lhe
se lhe

no-lo ; no-la
no-los ; no-las

se nos
se vos

ei
ele
dvs domnilor
dvs doamnelor
Domniile voastre
Excelenele voastre

lhes
lhes
lhes
lhes
lhes
lhes
lhes

sobre les
tras elas
depois dos senhores
apos das senhoras
junto as V.Sas.
perante V.Exas.
ao redor de vocs

69.- Se [se], pronume nedeterminat, n


portughez
preced
pronumele
personal
complement: se me diz = mi se spune; se te dera = i
s-a dat; se o ve = se vede (el); se lhe obedece = se
supune (el, ea); se a louva = se laud (ea); se nos
enviou = ni s-a trimis; se vos ampara = vi se
protejeaz; se os castiga = se pedepsesc; se lhes
perdoou = li s-a iertat; louva-se-a = i se laud;
perdou-se-lhe = li se iart.
Cnd este vorba de dativul persoanei a III-a,
pentru precizie vom spune: se lhe perdoa a le, ...a
ela, se lhes perdou a les, ...a elas.
Forma portughez este mai logic dect cea
romneasc, deoarece pune la nceput subiectul: se
me diz = uma pessoa me diz.
70.- O, a, os, as pronume personale
complement nu se contrag cu prepoziiile de, em,
por, aa cum se ntmpl cu articolele o, a, os, as:
em a vendo ali = vznd-o aici; em os prevenindo a
tempo = prevenindu-i la timp; antes de as mandar
entregar = nainte de a le ncredina.
Pronumele le, ela, les, ela se contrag cu
amintitele prepoziii cnd sunt obiect sau
complement: falar nle = falar dle = a vrb desre el,

vo-lo ; vo-la
vo-los ; vo-las
lho
lha
lhos
lhas

se lhes

dar nu i cnd sunt subiect: em ela saindo = cnd ea


va iei. Eu, tu sunt invariable i nu se contrag dac,
fiind subiecte, sunt precedate de prepoziie: por tu
seres honrado que todos te estimam = deoarece
eti cinstit, iat pentru ce toi te stimeaz; nunca
fars tal sem eu to permitir = niciodat nu vei face
asta fr ca eu s i-o permit. Aceast regul nu este
o derogare de la ce s-a spus la *67, deoarece acolo
pronumele personale erau complemente nu subiecte;
de fapt, cele dou fraze se pot schimba n: todos te
estimas por motivo de que tu s honrado; se eu te
no permitir, tu nunca fars tal.
71.- Adverbul eis = iat formeaz compuii:
ei-lo [ilu] = iat-l, ei-la = iat-o, ei-los = iat-i, eilas = iat-le, dar nu se modific cu pronume care
ncep cu consoan: eis-me = iat-m, eis-nos
[inu] = iat-ne, eis-vos [ivu] = iat-v.
72.- Pentru a da mai mult for frazei, sau
pentru a exprima contrastul, pronumele personale se
repet: deram-m a mim, nem a ti = mi l-au dat mie,
nu ie; disseram-no-lo [dissrnulu] a nos; a mim,
que te amo, me parece sonho.

Exerciiu practic
Ler = a citi; crer = a crede
lido, crido
lendo, crendo
ind.prez.: leio, ls, l, lemos, ledes, lem
creio, crs, cr, cremos, credes, crem
imperf.: lia, lias, lia, lamos, leis, liam
cria, crias, cria, cramos, creis, criam
pret.perf: li, lste, leu, lemos, lstes, leram
cri, crste, creu, cremos, crstes, creram
pret.mqps.: lera, leras, lera, leramos, lreis, leram
crera, creras, crera, creramos, crreis, creram
conj.prez.: que eu leia, leias, leia, leamos [limu], leais [lii], leiam
que eu creia, creias, creia, creamos [crimu], creais [crii], creiam
conj.imp.: se eu lesse, lesses, lesse, lssemos, lsseis, lessem
se eu cresse, cresses, cresse, crssemos, crsseis, cressem
Lexic
aderir
assoprar
borbulha
a cara
a carne
a cola, o grude
conceber

a adera
a sufla
bic, pustul
faa, obrazul
carnea
cleiul
a concepe

o consrto
contar
cujo
desobediente
embora [br]
o ensejo
frio
honrado

repararea
a povesti
al crui
neasculttor
oricare
ocazia
frig (subst. i adj.)
onorat; cinstit

louvar
os manjares
obedecer
pegajoso, peganhento
pois ento
por...que, por...muito que
prelibado
o queijo
querer
querer a, querer bem
rebentar
romper
roto
sabo
sapateiro
solo
sujeito
trazer

a luda
mncrurile
a da ascultare
plicticos
ei bine, atunci
ct ar fi de
excelent (d. mncare)
brnza
a vrea, a dori
a iubi
a izbucni, a erupe
a rupe
rupt
spun
cizmar
sol, pmnt
subiect; cutare
a aduce (celui care
vorbete)
em vez de
n loc de
notcia
noutate; tire
O que fs o senhor? Quiz lavar-me a cara com
o sabo lquido, mas em vez de garrafa do sabo,
peguei na da cola muito pegajosa, e estou
consumindo agora todo o sabo que adere e no
dissolve a cola. Agora tenho tanto grude peganhento
na cara que se assoprasse faria borbulhas caindo ao
solo sem rebentarem. Esqueci-me de comunicarlhe que, as dez horas, uma senhora o chamou pelo
telefone. Como o senhor no estava ainda aqui,
disse que voltasse a chamar. Deixou-me o nome:
chama-se Alexandra Fortuna. No a conheo,
talves seja aquela senhora alta, loura, quem me foi
apresentada ontem e cujo nome no lembro. Como
quer o senhor que eu saiba? O tal sujeito enganounos, agora ser castigado. A prpria Marinha no
podia saber que se lhe oferecera un ensejo to
favorvel. Por legtimas que sejam as esperanas
que o senhor concebeu, no podemos conceder-lhe
ver aos presos. Embora seja meu inimigo, no posso
contar mentiras para que o condenem. A mm o deu,
nem a ti. Mo deram a mim, e no a le. Conheo
esta pera de Verdi e gosto dela.
De tradus
i s-au rupt pantofii, du-i la cizmar pentru
reparaie. Iat-m, cine m-a chemat? Le-a pedepsit
deoarece au fost neasculttoare. Dorii s v-o spun?
Ei bine, plec mine diminea pentru c nu mai
vreau s rmn aici cu voi. Dac vi se d pine i
brnz, nu le mncai; dac vi se ofer ap proaspt
i lapte, s nu bei; nu este adevrat deci c v e
foame i sete. Ce vrei s v dea? Mncruri alese
(excelente) i vinuri fine? Aici nu se gsesc deastea, eu v ofer ceea ce exist. Dac nu v plac,
mergei la unul care e mai bogat ca mine.

Despre pronume (continuare)


73.- Pronume relative
quem [k]
cine, ce, cui
que [ke, ki]
ce, cui
cujo, cuja, cujos, cujas
al, a, ai, ale cui (crui, -or)
o qual, a qual, os care
quais, as quais
o que, a que, os que, as cel, cea, cei, cele care
que
o que
ceea ce
Quem este invariabil, se folosete numai pentru
persoane, att ca subiect, ct i complement: quem
fz tal um covardo = cine a fcut asta e un ru; a
moa de quem te falei = tnra despre care i-am
vorbit.
Que este invariabil, se folosete pentru
persoane, animale, lucruri: a moa de que te falei;
no gosto do livro que me emprestaste = nu-mi
place cartea pe care mi-ai mprumutat-o.
Cujo i derivatele sale arat posesia, exclud
articolul i concord cu persoana sau obiectul care a
posedat: a me, cujos filhos partiram, estava a
chorar = mama ai crei fii au plecat, plngea. Poate
fi precedat de prepoziie: a me, de cujos filhos
falamos = mama de ai crei fii am vorbit.
O qual i derivatele substituie quem i que
atunci cnd folosirea acestora poate induce un
dubiu: os homens e as mulheres que... poate fi mai
bine exprimat cu: os homens e as mulheres as
quais... dac ceea ce vrem s spunem se refer
numai la femei.
74.- Pronume interogative
quem?
cine?
que? [ke], o que [uk]
ce?
qual?
care?
quais?
care? (pl)
cujo?, cuja?, cujos?, al, a, ai, ale cui?
cujas
quanto?,
quanta?, ct?, ct?, ci?, cte?
quantos?, quantas?
Quem sois vs? = cine suntei voi?; que horas
so?; o que importa? = ce import?
Quem chama teu irmo? este o fraz ambigu,
pentru c are dou accepii: cine este cel chemat i
de cine este chemat fratele tu. n portughez,
pentru precizie, folosim prepoziia a nainte de
substantivul folosit ca obiect: a quem chama teu
irmo? = pe cine cheam fratele tu? i: quem
chama a teu irmo? = cine l cheam pe fratele tu?
Cujo i derivatele nu mai sunt folosite n
vorbirea curent; n loc de a spune: cujo ste
livro? = a cui este cartea aceasta?, azi se prefer: de
quem ste livro?

Exerciiu practic
Cair = a cdea
cado
caindo
Sair = a iei
sado
saindo
Atrair = a atrage
atrado
atraindo
ind.prez.: caio [ciu], cais [ci], cai, camos, cas, caem [c]
saio [siu], cais [si], sai, samos, sas, saem [s]
atraio, atrais, atrai, atramos, atras, atraem
conj.prez.: que eu caia [cia], caias, caia, caimos [cimu], caiis, caiam
que eu saia, saias, saia, saimos, saiis, saiam
que eu atraia, atraias, atraia, atraimos, atraiis, atraiam
Aceste verbe n air diftongheaz la timpurile
citate: caio n loc de cao; n plus, persoanele a II-a i
a III-a singular au desinenele is, -i n loc de es,
-e. Apoi este necesar folosirea accentului grafic
atunci cnd i iniial a desinenei este tonic: eu
caa = eu cdeam, eu sa = eu ieii, eu sara =
ieisem, que eu sara, que eu sasse = s ies, sa! =
ieii! i la conjunctiv viitor i infinitiv personal:
sares, sarmos, sardes, sarem.
Lexic
achar
achar-se
o andar
buscar
caber
chave
desculpar
escolher
envergonhar
esgotar
ffia
a jia
o rol, o papel
ruim [rru]
serto
tenor
vida
virtude

a gsi
a se gsi
etajul
a cuta
a aparine
cheie
a scuza
a alege
a ruina
a epuiza
fluierat (cntnd)
bijuteria
rol (n teatru)
ru (adj)
pmnt slbatic
tenor (n teatru)
via
virtute

Sou eu que tenho (sau: sou eu que tem) escrito


as cartas. Sois vs que tendes (sau: sois vs quem
tendes) a chave do meu quarto. A senhora para
quem so stes diamantes mora no quinto andar.
Entre essas jias escolha aquela que quiser.ste
senhor entre cujos defeitos noto grandes virtudes,
passou no serto gr parte da sua vida. Entre stes
livros vejo alguns que so muito ruins. A energia
eltrica a energia de que o Brasil poder
largamente dispor. Nos laminadores o ao toma a
forma com que se apresenta na mercado. No lhe
disse, ainda, o meu nome! Desculpe o senhor,
esqueci-me de que eu sei quem o senhor, e de que
o senhor no sabe quem sou eu. Chamo-me Tristo
da Cunha e moro numa ilha no sul do Atlntico.
Quer ir v-la? (pentru a o vedea?). Que bonita !
(sau: quo bonita !).

De tradus
Cine v-a dat aceste frumoase flori? Mi le-a dat
doamna al crei vr este prietenul tticului vostru.
Cartea despre care i-am scris nu se mai vinde, a fost
epuizat. Acea fat frumoas despre care se vorbea
atta i despre vrul creia se spuneau attea lucruri,
s-a cstorit cu un prieten de-al lui, iar vrul ei s-a
cstorit cu o sor de-a prietenului.
Despre particule pronominale
Spre deosebire de limbile francez i italian,
portugheza este mai puin analitic n acest
domeniu. Pentru traducerea acestor particule
pronominale se folosesc totui anumite reguli, care
implic nu numai traducerea, dar i precizarea
sensului anumitor expresii, valabile i pentru limba
romn.
75.- Ne din italian i en din francez nu au
corespondente n portughez. n traducere lipsesc:
Ai pisici? Da, am (din astea) = voc tem gatos?
tenho (exact ca n romnete). Dac trebuie s
precizm, se folosesc posesivele: avei pisici i
cini? am din acelea dar nu am din acetia (ultimii)
= voc tem alguns gatos e ces? tenho daqules e
no dstes; apoi: sua me tem primos e primas? tem
dles e no delas. S mergem (n locul acela) =
vamos, sau chiar vamos embora, n care embora este
adverb care ntrete verbul.
76.- Pronominalele se folosesc diferit. Dac
este complement d specificare: nu mai vreau s aud
(de asta) = no quero mais ouvir falar dle; sunt
satisfcut de asta = estou contente com ela; nu-mi
mai amintesc asta = j no me lembro disso.
Se folosete de asemenea i un posesiv: admir
mai ales curenia (aceasta) = admiro-lhe sobretudo
o seu asseio (= admiro sobretudo o asseio dle,
...dela). Adjectivul seu nu se poate folosi n
exemplele precedente. n cazuri ca cele urmtoare se
nlocuiete cu unul dintre cele adecvate, dintre
articolele pronominale o, a, os, as: erau mere (acolo,
n chestia aceea?) nu erau = havia maas? no as
havia; caut ap (n ceva) i nu e = buscam gua e
no o h.
Dac e vorba de "cteva", "vreun": ntre aceste
tinere sunt cteva foarte frumoase = dentre estas

raparigas, h algumas que so muito formosas; am


mers s caut (de-astea), dar nu am gsit = fui
procura delas, mas no achei nenhumas.
77.- Particulele "ne", "v" pot fi
pronominale sau adverbiale. Dac sunt pronominale
semnific nos [n], vos [vu]: noi ne splm = ns
nos lavamos; ne-o povestete = no-lo conta; ei v
dau = les vos do; vi-o spun = vo-lo digo. Dac
sunt adverbiale, semnific "aici, acolo, ici, colea" i
atunci sunt sinonime i se traduc cu un adverb de loc
potrivit:a, ali, l, acol: spltoresele ne spal
rufele nseamn: spltoresele spal rufele noastre =
as lavadeiras nos lavam a roupa (...lavam a nossa

roupa) i nu putem nlocui ne (nos) cu v (vos)


pentru c nu sunt sinonime; dar dac spunem: vedei
aceast spltorie? spltoresele spal acolo rufele =
veja l aqule lavadouro?, as lavadeiras lavam l a
roupa.
78.- Pronumele invariabil de sens general nu
exist n portughez: Suntei brazilian? Da, sunt =
a senhora brasileira? Sim, sou. Dac exprim o
confirmare: Dvs suntei pictoria (= acea pictori
care trebuia s vin)? Da, eu sunt = a senhora a
pintora? sou-a! (=eu sunt, adic sunt chiar aceea)..

Exerciiu practic
Querer = a vrea; a iubi
querido
querendo
ind.prez.: quero [kru], queres, quere, queremos, quereis, querem
pret.perf: quis, quiseste, quis, quisemos, quisestes, quiseram
pret.mqps.: quisera, quiseras, quisera, quisramos, quisreis, quiseram
conj.prez.: queira, queiras, queira, queiramos, queirais, queiram
conj.imp.: se eu quisesse, quisesses, quisesse, quisssemos, quissseis, quisessem
conj.viit.: quando quiser, quiseres, quiser, quisermos, quiserdes, quiserem
le quer = el vrea, iubete devine le quere
dac i se sufixeaz pronume atone: le quere-a = o
iubete, ela quere-lhe = ea l iubete. Cu
semnificaia "a vrea" complementul este direct: o

quer = quere-o = l vrea; dac semnific "a iubi",


cere prepoziia a i pronumele lhe, lhes: eu lhe
quero (= eu quero a le) = l iubesc.

Ensaiar = a proba, a ncerca


ind.prez.: ensaio [siu], ensaias, ensaia, ensaiamos, ensaiais, ensaiam
Apoiar = a sprijini
ind.prez.: apoio, apoias, apoia, apoiamos, apoiais, apoiam
Conluiar = a nela
ind.prez.: conluio, conluias, conluia, conluiamos, conluiais, conluiam
Vocala i dinaintea desinenei la aceste verbe,
gsindu-se ntre dou vocale, dintre care ultima este
tonic, este semiconsoan, se comport deci ca o
consoan i pe ea nu poate cdea accentul tonic,
cum se ntmpl la variar; nici nu poate s
diftongheze ca premiar. La verbele variar i
premiar i la toate n iar care se conjug fie ca
unul, fie ca cellalt, vocala i- dinaintea desinenei
este totdeauna vocal, pentru c este precedat de
consoan: r, m etc.
Conjugarea verbelor n aiar, -oiar, -uiar este
totdeauna regulat, la temele lor ensai-, apoi-,
conlui-, se anexeaz ntotdeauna desinenele
verbului mudar: que eu ensaie, ensaiarei, se
ensaieramos etc. pentru c i- de aici corespunde lui
d- din mudar. La verbele n uiar, evident, vocala
u- este sonor, deci ntre acestea nu trebuie incluse
verbe ca guiar = a ghida, a conduce, n care u- este
mut i se conjug precum variar.

a adega (port.)

Lexic
crcium

o poro (braz.)
admirar
ainda agora
carregador
o cartucho
cheio
coluna
companhia
conversar
convidar
costume
encostar-se
equilibrar
histria
a horta
hortelo
jantar
lavadouro
licor
povo

crcium
a admira; a face minuni
adineaori
ncrctor (la arm)
cartuul
plin
coloan
companie
a conversa
a invita
obicei, uz
a se sprijini
a echilibra
istorie
grdina (de zarzavat)
ment
a prnzi
spltorie
lichior
popor

procurar
roupa branca
sumo
voltar, regressar de

a cuta; a ncerca, a tenta


albituri, lenjerie
suc
a se ntoarce

Estvamos falando nle ainda agora.


Conversamos at agora sbre isso. Agrada-me ste
povo e gosto dos seus costumes. Voc tem muitas
flres e plantas, d-me algumas, faa favor. Eu leria
um livro que contasse a histria da minha Ptria, se
o houvesse aqui. Quisera ler, mas de todos stes
livros nenhum h que possa interessar-me. Os
senhores foram convidados para jantar e no querem
ir, vo a que se acharo em boa companhia. Se
fssemos buscar acola algum carregador, qui
achssemos. Esta coluna est ainda mal equilibrada,
no se encoste a ela. Voc pensa na carta que
recebeu? Sim, penso nela. As bebidas de sumo de
fruta so excelentes, e no o so menos como
tnicas e digestivas. Se queres disto, toma. H
cartuchos no carregador da pistola? H-os. Dentre as
plantas desta horta, h uma de hortel? H-a. H
muitas pessoas nesse lugar? H poucas aqui.
O senhor capito? Sim, sou. O senhor o capito
que veio aqui ontem quando ningum estava? Sim,
sou-o.
De tradus
Dac v plac, v dau, luai (di astea). Dintre
crile pe care mi le-ai mprumutat, mine v voi
restitui dou. Ai mers la gar? Am fost acolo, dar
unchiul meu nu a sosit. Mi s-a spus c vei merge la
Roma, cnd te duci acolo amintete-i de ceea ce iam recomandat. Noi ne splm minile n spltor,
iar mamele noasstre apal aici (n spltor) albiturile
noastre. Nu-mi amintesc dac le-am dat (acelea), dar
dac mai vrea (din acelea), le voi da. Casa vecinilor
notri este mare i frumoas, ai fost deja acolo? Nu
am fost acolo niciodat, dar voi merge acolo mine
sear, deoarece m-au invitat s mnnc la ei. Eu vin
de acolo, femeile pregtesc deja totul pentru mine.
Oricine s-a dus acolo, se ntoarce minunndu-se.
Nu-mi plac aceste lichioruri, mi plac mai mult
vinurile romneti, portugheze i spaniole. Avei
de-astea? Da, beciul este plin cu de-astea.
Modificri ortografice i fonetice
79.- Modificri ortografice
Anumite consoane cu sunet variabil sunt
modificate n grafie, pentru a-i conserva sunetul
primitiv, atunci cnd desinene sau sufixe le-ar
schimba sunetul. Exemplu: rico, riqussimo (nu
ricssimo). Modificri de acest gen se ntlnesc n
conjugarea verbelor, dup cum urmeaz:
a) brincar = a glumi, a se juca: brinquei = am
glumit, que eu brinque = s glumesc etc. consoana
c- se schimb n qu- cnd desinena ncepe cu e;
b) alcanar = a ajunge: alcancei = am ajuns,
que eu alcance etc. consoana - pierde sedila
cnd desinena ncepe cu e;

c) conhecer = a cunoate, ressarcir = a reface,


a nsntoi: conheo, ressaro, que eu conhea,
que eu ressara consoana sibilant c- primete
sedila naintea desinenelor care ncep cu a, -o;
d) pagar = a plti: paguei, que eu pague
consoana -g- dur primete un u- mut nainte de
adugarea desinenelor n -e;
e) proteger = a proteja, dirigir = a dirija: eu
protejo, eu dirijo, que eu proteja, que eu dirija -gpalatal devine j- cnd urmeaz desinene n a, -o;
f) arguer = a nla, a cldi, ditinguir = a
distinge: eu ergo, que eu erga, eu distingo, que eu
distinga grupurile -gue-, -gui- pierd vocala unaintea desinenelor n a, -o;
g) minguar = a descrete, obliquar = a nclina:
mingei, que ns mingemos, que vs mingeis,
obliqei, que ns obliqemos, que vs obliqeis
vocala u-, care nu este mut, trebuie s primeasc
trema cnd urmeaz desinene care ncep cu etonic (altfel, grupurile gue s-ar citi ghe). Dac acest
e- nu este tonic, iar accentul cade pe u-, aceast
vocal u- se accentueaz grafic: que eu minge
[mgi], que eu obliqe [oblici]. Vocala u- nu este
niciodat tonic. Deoarece uzana popular a acestor
verbe aduce accentul tonic dup o silab, vom avea:
eu mnguo, que eu mngue, eu oblquo, que eu
oblque;
h) argir = a acuza, a argumenta: ind.prez.
arguo [argu], arges, arge, argimos, argis,
argem accentul tonic la persoanele singularului i
la persoana a III-a plural cade pe -u-, pe cnd la
persoanele I i a II-a plural cade pe -i-, de aceea pe
u- se pune accentul grafic, sau diereza, dup caz;
i) retorquir = a obiecta: retorco, que eu
retorca grupul qui- pierde vocala u- mut i
schimb pe q n c cnd urmeaz desinene care ncep
cu -a, -o.
80.- Modificri grafico-fonetice
j) pentru pronunarea nazalizrii desinenelor,
pronumele o, a, os, as puse dup verbe cu desinena
nazal devin respectiv: no, na, nos, nas: pe-no = l
pune, do-na = o dau, fizeram-nos = i-a fcut,
despedem-nas = le-a concediat. Deoarece
modificarea n nos poate da loc la echivocuri, se va
spune mai bine os fizeram = i-au fcut, nos fizeram
= ne-au fcut, n loc de fizeram-nos care are ambele
semnificaii;
k) pentru modificarea n l a desinenelor
verbale r, s, z cnd se postpun pronumele o, a, os,
as: queimar = a arde: queim-lo = a-l arde; perder:
perd-la= a o pierde; nutrir: nutri-los = a-i hrni;
conseguir: consegui-las = a le obine; atrair: atralos = a-i atrage; argir: argu-lo = a-l argumenta;
pr: p-la = a o pune; levamos = s ducem, s
purtm cu noi, levamos-las [livmula] = s le
ducem; fiz = fcui: fi-los = i fcui; fz = fcu: f-lo
= l fcu;
l) pentru pierderea consoanei s finale n
verbele de la persoana nti plural (ns) cnd
urmeaz pronumele nos (= ne) i vos (= v):

lavemos! = s splm!: lavemo-nos! [lavmunu] =


s ne splm; atramos = atragem, atramo-vos = v
atragem.
81. Adverbe n -mente
Se formeaz direct de la adjective dac acestea
sunt ambigene: til, tilmente; simples = simplu,
simpesmente; s = singur, -, smente; corts =
educat, cortsmente.
Se formeaz de la feminin dac adjectivul nu
este ambigen: sbio = nelept, sbiamente; cho
simplu, sincer, chmente.

Ambigenele n m pierd aceast desinen:


comum, comumente.
Adverbele astfel formate pstreaz accentul
grafic i tilda, dar dac accentul grafic este ascuit,
se schimb n accent grav. Accentul tonic cade
totui ntotdeauna pe silaba men-: smente
[somti].
Dac dou sau mai multe adverbe n mente
sunt consecutive, numai ultimul se termin n
mente, cel sau cele precedente se transform n
adjective feminine: le escreveu o relatrio rpida,
clara e elegantemente = a scris relatarea rapid, clar
i elegant.

Exerciiu practic
Saber = a ti
sabido
sabendo
ind.prez.: sei, sabes, sabe, sabemos, sabeis, sabem
pret.perf: soube, soubes, soube, soubemos, soubestes, souberam
pret.mqps.: soubera, souberas, soubera, soubramos, soubreis, souberam
conj.prez.: que eu saiba [siba], saibas, saiba, saibamos [saibmu], saibais, saibam [sib]
conj.imp.: se eu soubesse, soubesses, soubesse, soubssemos, soubsseis, soubessem
conj.viit.: se souber, souberes, souber, soubermos, souberdes, souberem
Lexic
antes... do que
mai degrab
armar
a narma
biblioteca
bibliotec
compreender [cpridr]
a nelege; a cuprinde
convencer
a convinge
deixar [deir]
a lsa
dispersar
a mprtia
ensinar
a nva pe cineva
escultor
sculptor
espsa
soie, nevast
esttua
statuie
fazer frente a
a ine piept
fronteira
frontier
gastar
a pierde timpul
ininterrupto
nencetat
louvvel
ludabil
mandar
a comanda; a trimite
mrmore
marmur
pedir em casamento
a cere n cstorie
praticar
a practica; a se abine
querido
drag, iubit
revender
a revinde
sem falta
fr doar i poate
sentar-se
a se aeza
suceder
a se ntmpla
ultrajar
a ultragia
unir
a uni
Cidados, o inimigo est invadindo a nossa
querida Ptria: aos nossos, filhos, matam-nos; s
nossas filhas e espsas, ultrajam-nas; aos meninos,
velhos, enfermos, deixam-nos sem ajuda nenhuma.
Unamo-nos, armemo-nos, faamos ns frente ao
invasor, repelamo-no alm os montes que a natureza

deu-nos como fronteira. Nada pode convenc-la.


Hei-de mandar-lho amanh sem falta. Sem tu no-lo
teres dito, j fizramo-lo. Sempre pedir-nos, e nunca
nos restituir. Quando mo restituir o senhor?
Restituo-lho na semana que vem. Ela traz as flres e
pe-nas na mesa. Louva-se-lhe a sua modestia e
admira-se-lhe a sua pacincia. Quando vocs
tiverem ocasio, escrevam-no-lo. O escultor
comprou bastante mrmore para fazer duas esttuas,
f-las e vendeu-as.
De tradus
Plecai de-aici, nu acesta este locul unde ai
putea s le gsii. Am cumprat multe mere, dar sunt
prea multe i calitatea lor nu e prea bun; doresc s
le revnd ca s cumpr altele mai bune. Dup ce au
dorit atta s am o bibliotec, cu multe cri, acum
le vnd i le mprtie i nu vor s mi le mprumute.
Le-a spus-o i le-o repet: dumneavoastr nu vi le
dau, le druiesc pe toate vecinului meu care a fost
ntotdeauna milos cu animalele, mai degrab dect
s vi le dau dvs. Ne-a spus-o ieri, mine diminea
va veni la noi i ne va aduce (trar-nos) tot ceea ce
ne trebuie, iar dac i plac pisoii notri, cum ne-a
spus fiul su, i vom da doi (dintre ei) i va putea s
i-i duc (departe) imediat. Acea femeie vorbete
repede i nentrerupt, este imposibil s-o nelegi. A o
vedea, a o iubi, a o cere n cstorie: toate acestea se
ntmpl n mai puin de o lun. Pentru a o cunoate
va pierde toat viaa, dac va tri (se le viver)
destul.
Verbele auxiliare
82.- Ter a avea
Este auxiliarul formei active la timpurile
compuse ale tuturor verbelor, fie tranzitive, fie
intranzitive, reflexive, reciproce, impersonale, adic
la forma n care subiectul ndeplinete aciunea

indicat de verbul conjugat, care este prezent prin


participiul trecut al su, care rmne ntotdeauna
acelai, la forma lui de masculin singular (ca n
romnete): eu tenho estudado a lio = am studiat
lecia; as cartas no as temos enviado = scrisorile
nu le-am trimis; elas tem chegado esta manh = ele
au ajuns azi diminea; les tinham-se lavado = ei se
splaser; ter chovido = o fi plouat.
Ter de sau ter que urmate de verb la infinitiv
exprim o datorie de ndeplinit, o necesitate: ele
tinha de (sau que) estudar, por isso no saiu = avea
de studiat (trebuia s studieze), de aceea nu a ieit.
83.- Ser = a fi
Este auxiliarul formei pasive, adic al aceleia
n care subiectul nu ndeplinete aciunea exprimat
de verbul conjugat, ci sufer aciunea ndeplinit de
complementul de agent. Participiul trecut al verbului
conjugat concord totdeauna n gen i numr cu
subiectul: eu sou amado, ela for a amada, ns
seremos amados, elas seriam amadas, essas terras
so regadas pelo Amazonas = aceste pmnturi sunt
udate de Amazon.
84.- Estar = a fi, a sta, a se afla
le est condenado = el este (un) condamnat,
sau situaia lui actual este de condamnat, i
condenado ndeplinete funcia de adjectiv. Exprim
adic, precum ser, o form pasiv, dar de condiie
sau de stare, nu de aciune, cci de fapt aciunea
pasiv ar fi: le condenado = el este condamnat (n
acest moment).
Estar urmat de un gerunziu indic actualitatea
aciunii: elas esto saindo = ele ies, tocmai ies (n
acest moment). Aceast form de actualitate,
construit cu gerunziul verbului ser (sendo) i
urmat de participiul trecut, exprim totui forma

pasiv: est sendo montada uma grande fbrica = se


monteaz (chiar acum) (este n curs de montare) o
mare fabric.
Estar a, urmat de verb la infinitiv, exprim
iminena aciunii: estar a sair = iese, este pe punctul
de a iei. Dac ns infinitivul este al unui verb a
crei aciune nu este ntotdeauna ca cea de a iei, ci
se prelungete n timp, ca da dormi, a cnta, a
mnca etc., atunci red continuitatea aciunii, fie
actual, fie trecut: est a escrever = scrie (a scris i
va mai scrie); estava a berrar = striga (striga i a
mai continuat s strige).
Estar para se traduce tot cu "a fi pe punctul de
a": est para sair = (tocmai) iese, dar aciunea nu
este tot att de iminent ca est a sair.
Estar por semnific "a fi de", adic starea sau
condiia aciunii care trebuie fcut i nu este nc
fcut, fr a implica iminen sau urgen, i fr a
exprima aciune: a fatura ainda est por pagar =
factura este nc de pltit (sau este, sau se gsete
descoperit).
85.- Haver = a avea
Este auxiliar ca i ter: tu has vendido = tu tens
vendido = ai vndut, - dar actualmente este puin
folosit.
Haver de, urmat de verb la infinitiv, exprim
un viitor dependent de decizia noastr: hei de
estudar = am de studiat = am intenia s studiez,
adic nu pentru c mi-e impus aceast datorie, cum
ar fi dac am spune: eu tenho de (sau que) estudar.
Prepoziia de nu se separ de haver, nefiind admis
interpoziionarea pronumelor personale: que te
havamos de ns dizer? = ce trebuia s-i spunem? =
ce aveam s-i spunem?

Exerciiu practic
Poder = a putea
podido
podendo
ind.prez.: posso [pssu], podes [pdi], pode, podemos [pudmu], podeis, podem
pret.perf: pude, pudeste, podo, pudemos, pudestes, puderam
pret.mqps.: pudera, puderas, pudera, pudramos, pudreis, puderam
conj.prez.: que eu possa, possas, possa, possamos, possais, possam
conj.imp.: se eu pudesse, pudesses, pudesse, pudssemos, pudsseis, pudessem
conj.viit.: quando puder, puderes, puder, pudermos, puderdes, puderem
inf.pers.: eu poder, poderes, poder, podermos, poderdes, puderem

acreditar em
aluminar
arvoar
carinho
cu
a chegada
derramar
desvendar
estrangeiro
faanha

Lexic
a crede
a ilumina
a arbora
afeciune, drag(oste)
cer
sosirea
a mprtia
a descoperi
strintate
curaj, vitejie

frota
gratido
inteiro
marido
nobre
olhar
regressar
renhir
renunciar
seno
sequer

flot
gratitudine, recunotin
ntreg
so
nobil
a privi; privire
a se ntoarce
a (com)bate
a renuna
doar dac
cel puin, mcar

no... sequer
servir
sobretudo
tirar o chapu
vitria
em volta de

nici mcar
a servi
mai ales
a-i scoate plria
victorie
n jur(ul)

No passes nunca diante da tua Bandeira sem a


saudar. Olha para ela com todo o carinho e tira-lhe o
teu chapu. o simbolo da tua Ptria, e o sinal de
que nasceste livre e do que s livre. Lembra-te de
que em volta dela, e em sua defesa, se renhiram
muitos combates, muitos valentes derramaram o
sangue, muitos martires deram a vida e que a proa
de galees sados do Tejo, a tua Bandeira foi luz que
aluminou o Mundo, foi luz que desvendou muitos
mundos e que arvorada em terras da Amrica por
Pedro lvarez Cabral, da frica por Bartolomeu
Diaz, da sia por Vasco da Gama, da Oceani a por
Manuel Godinho Herdia, e de tantas ilhas perdidas
ao Mar, por homens que parecem gigantes, foi ela
que espalhou pelo Mundo o nosso e que fz de
Portugal, na maior poca, o maior e mais nobre
povo (Trindade Coelho).
Os generosos e fiis soldados, e capites, tda
a glria de suas faanhas e vitrias, a devem
renunciar de sua parte, e no querer para si, e para
sua fama e honra, seno inteiramente para o Rei, a
quem sirves (servesc). (Padre Antnio Vieira).
Queres que em lngua da terram. Se digam coisas
do cu? Corao que tal deseja. No o quero para
meu. (Joo Batista da Silva Leito d'Almeida
Garett).
-Ol, am que posso servi-los? Traga-nos uma
garrafa de vinho tinto e dois copos. Eu no bebo
vinho, ...no tomarei uma para o seu amigo ver-me
bebe-la, ... e um copo s. No sei o que teria sido
de mim sem a sua companhia, sem o seu apoio
moral, sobretudo. No acho palavras com que
empressar a minha gratido.
De tradus
Fiii si au fost foarte ludai deoarece au onorat
n exterior numele patriei noastre. Nu tiu ce trebuie
s fac. Trebuie s merg sau trebuie s rmn aici?
Mine trebuie s compar n faa profesorului meu,
dar nu am studiat lecia i nu tiu ce se va ntmpla.
Ieri sear au sosit muli turiti n oraul nostru. Dar
muli (dintre ei) plecaser n ziua precedent pentru
a merge la Napoli s vad sosirea flotei care se
ntorcea n patrie dup ce navigase pentru (durante)
zece luni pe toate mrile lumii. Nu vreau ca asta s
cread c o iubesc, este o fat care e n cutarea unui
so oarecare, pentru asta nu mai vrea s stea
(locuiasc) cu prinii si care nu o las s fac
(ceea) ce vrea.
Timpurile verbului
Neregulariti i particulariti

86.- INFINITIV
Aceast form verbal se poate substantiva cu
articolul o: o ser = fiina; o dever = datoria, i cu
pluralele: os seres da criao = fiinele creaiei.
Verbele la infinitiv precedate de form verbal
exprimnd rugminte, recomandare, impunere, n
portughez se pun la conjunctiv (ca n romn): te
rog s-mi spui = rogo-te que me digas; v-a ordonat
s plecai imediat = ordenou-vos que partsseis logo.
Prepoziiile care preced infinitivul subordonat altui
verb sunt diverse: nu am nimic s-i spun (de spus
lui) = nada tenho que dizer-lhe; acceptm s-l
acompaniem = consentimos em acompanh-lo;
refuz s semnez = recusou-se a assinar.
Dac n alte limbi la imperativul negativ se
folosete infinitivul, n portughez nu se folosete
dect conjunctivul: nu face asta = no faas tal; nu
uita = no te esqueas; nu plnge = n chores.
Infinitivul are aceeai valoare ca n romnete.
87.Indicativul
prezent
(Indicativo
presente) are aceeai valoare ca n romnete: eu
canto = eu cnt, tu bebes = tu bei, ela cai = ea cade.
Se poate folosi i forma: estou cantando = estou a
cantar; ests bebendo = ests a beber; est caindo
aceasta ns nu se poate nlocui cu est a cair care,
din cauz c verbul cair este de aciune neateptat,
semnific "tocmai st s cad". La formele pasive
este ntotdeauna compus: sou louvado = sunt ludat,
a janela est sendo aberta = fereastra este deschis.
Are i valoare de viitor cnd aciunea se va ndeplini
n scurt timp: chego amanh = sosesc mine.
88.- Indicativ perfect compus (Indicativo
pretrito composto)
Poate indica o aciune desfurat de curnd,
creia i continu rezultatul n timp: tenho acabado
de escrever = am terminat de scris.
Poate indica i o aciune ndeplinit ntr-o
epoc nedeterminat: tenho estudadoas lnguas
extrangeiras.
Este foarte puin utilizat.
Este timpul compus al prezentului indicativ.
89.- Indicativ perfect simplu (Indicativo
pretrito perfeito)
Indic o aciune trecut i ncheiat: levantouse para falar = s-a ridicat pentru a vorbi; partiu
para Portugal = a plecat spre Portugalia.
n romnete se traduce cu perfectul compus,
pentru c acesta este timpul relatrilor faptelor
trecute. n portughez este singurul timp trecut
folosit pentru relatare i nu are deloc accepia
perfectului simplu din romn.
90.- Pretrito mais-que-perfeito simples
Este un timp inexistent n romnete. Indic o
aciune ndeplinit ntr-o epoc neprecizat din
trecut: nenhum navegador portugus navegara
pelos Mares rticos = nici un navigator portughez

nu a navigat pe mrile arctice.


n romnete se traduce, n funcie de context,
cu perfectul compus sau cu mai mult ca perfectul.
Forma compus indic:
a) aciune ndeplinit cnd alt aciune era deja
ndeplinit: ela tinha sado quando le chegou = ea
plecase cnd el a sosit;
b) aciune ndeplinit ntr-o epoc determinat:
ns tinhamos acabado ao meio-dia = terminasem
(am terminat) la amiaz;
c) timp verbal trecut precedat de prepoziia se
fr a exprima o condiie: perguntei-lhe se le tinha
escrito a carta = l-am ntrebat dac scrisese (el)
scrisoarea.

verbului haver fr consoana h-. Doar trei verbe fac


excepie: dizer, direi; fazer, farei; trazer, trarei,
care elimin ze-.
Cele dou componente ale viitorului se pot
separa pentru a putea intercala unul sau dou
pronume: n loc de eu o estudarei = l voi studia, se
poate spune: estud-lo-ei i tot aa: far-vo-lo-ei
[farvu lui] = vi-l voi face; dar-sa-vos- [darsevu]
= vi se va da.
Viitorul descomps nu admite pronumele
personal subiect eu, etc., dar subiectul trebuie
exprimat dac este un substantiv: os vossos amigos
avis-los-ao = prietenii votri i vor ntiina.

91.- Indicativ viitor (simplu) (Indicativo


futuro)
Exprim aceeai aciune ca viitorul din
romn.
n afar de forma sa obinuit, viitorul este
implicat i n formele ter que, ter de, haver de, care
exprim ceea ce trebuie s se fac sau se va face. n
portughez se mai nlocuiete i cu persoanele
prezentului indicativ ale verbului ir = a merge,
urmate de infinitivul verbului de conjugat: vou
trazer-lhe a carta = i voi duce scrisoarea, iar acest
viitor este foarte apropiat de momentul vorbirii. Se
utilizeaz i la imperativ: no partirs = nu vei
pleca (= nu vreau ca tu s pleci); escrevers a carta
antes da janta = vei scrie scrisoarea nainte de
prnz.
Se folosete numai pentru a exprima un
concept terminat: quando partirs? Nu se poate
folosi n fraze subordonate de genul: cnd vei pleca
o s-mi spui, pentru c n acest caz nu mai este
viitorul indicativului, ci viitorul conjunctivului:
quando partires, dir-mo-s, dup cum vom vedea
mai departe (*100).

admirao
advogado
agarrar
alma
s vzes
azeite
a criana
criar
o dote
em todo caso
enfraquecer
esprito
espumoso
finalmente, afinal
o galanteio
graa
gerar
inclinao
ligao
merecer
oportunidade para
organismo
que vem
sentido
ser daninho
telefonar
vaidade
voluptuoso

92.- Formarea viitorului


Dac spunem: comerei = voi mnca, sairs =
vei iei, compraremos = vom cumpra, este ca i
cnd am spune: hei de comer (comer-hei), hs de
sair (sair-hs), hemos de comprar (comprarhemos). Viitorul este de fapt un timp compus
criptologic, formndu-se direct de la infinitiv, la
care se adaug persoanele prezentului indicativ ale

Lexic
admiraie
avocat
a apuca, a prinde
suflet
cteodat
ulei
copilul
a crete; a crea
dotarea, calitatea
oricum, n orice caz
a slbi
spirit
spumant, spumos
n fine
galanteria
graie
a genera
nclinaie, atracie
legtur
a merita
ocazia de a
organism
imediat, urmtor
sens
a fi duntor
a telefona
vanitate
voluptos

Exerciiu practic
Caber = a ncpea, a fi nuntru
cabido
cabendo
ind.prez.: caibo [cibu], cabes, cabe, cabemos, cabeis, cabem
pret.perf: coube, coubeste, coube, coubemos, coubestem, couberam
pret.mqps.: coubera, couberas, coubera, coubramos, coubreis, couberam
conj.prez.: que eu caiba, caibas, caiba, caibamos, caibais, caibam
conj.imp.: se eu coubesse, coubesses, coubesse, coubssemos, coubsseis, coubessem
conj.viit.: quando couber, couberes, couber, coubermos, couberdes, couberem
Acest verb are semnificaia pasiv; forma sa
activ este conter = a conine, care se conjug
precum ter. Trs litros de azeite cabem nesta

garrafa = trei litri de ulei ncap n aceast sticl, sau,


schimbnd obiectul cu subiectul: esta garrafa
contem trs litros de azeite = aceast sticl conine

trei litri de ulei.


Sa de Portugal, e posso dizer que no tinha
amado ainda. Inclinaes da criana, galanteios da
sociedade, ligaes que nasceram da vaidade, o que
s os sentidos alimentam, no merecem o nome de
amor. Eu no tinha amado. H trs espcias de
mulheres nste mundo: a mulher que se admira, a
mulher que se deseja e a mulher que se ama. A
beleza, o esprito, a graa, os dotes d'alma e do
corpo geram a admirao. Certas formas, certo ar
voluptuoso criam o desejo. O que produz o amor
no se sabe, e tudo isto s vzes, e mais do que isto,
no nada disto. No sei que se pode admirar uma
mulher sem a desejar, que se pode desejar sem
amar.
De tradus
Nu tiu nc dac vom pleca mine sau mai
trziu. Butul prea mult face ru la sntate, iar
mncatul puin slbete organismul. V rugm s ne
trimitei o cutie de vin rou spumant, vi-o vom plti
sptmna urmtoare. Nu mnca (din) carnea aceea,
care nu e proaspt. Tocmai ieeam cnd au sosit
unchii notri din Petrpolis. Sprijin pisicua
imediat, altfel va cdea n apa lacului. Admir
operele oamenilor, dar mai mult admir (pe) cele ale
naturii. Cnd tu ai plecat, eu soseam. Copiii se jucau
n grdina bunicilor cnd prinii lor vorbeau despre
afaceri cu avocatul lor. Anul viitor voi putea n fine
s vizitez Portugalia i Spania.
Timpurile verbale II
93.- CONDIIONALUL
Timpurile sale, simplu i compus, au n general
aceleai sensuri ca n romnete: eu compraria
aquela casa se tivesse dinheiro = a cumpra casa
aceea dac a avea bani; eu teria comprado aquela
casa se tivesse tido dinheiro = a fi cumprat casa
aceea dac a fi avut bani. (Afirmaia de la nceput
este valabil numai pentru propoziiile principale).

Condiionalul trecut se traduce cteodat cu


imperfectul indicativului: se le amasse os seus
pais, no fazia tal = dac i-ar fi iubit prinii, nu
fcea aa ceva; se o senhor desse mais um passo,
caa = dac dvs ai fi fcut nc un pas, cdeai.
Condiionalul prezent al verbului ser se
folosete n loc de timpuri compuse, cnd se enun
o ipotez: seriam onze horas da manh = o fi fost
ora 11 a.m.; O Mar e a poesia parece que seriam o
principal enlvo de Cames durante os ltimos
tempos de Coimbra = marea i poezia se pare c au
fost principala bucurie a lui Cames pe timpul
ultimilor ani din Coimbra.
Cnd se exprim dorin, mirare, condiionalul
trecut se poate nlocui cu a doua sa form, sau chiar
cu forma de pretrito-mais-que-perfeito simples:
muito desejara ir a vossa casa, mas tenho outro
compromisso = a fi dorit mult s vin la voi, dar am
o alt treab; quem tal dissera!? = cine ar fi spus-o?
94.- Formarea condiionalului
Se face la fel ca la viitor, unindu-se verbului la
infinitiv, ca desinene, formele contrase ale
imperfectului indicativ (pretrito imperfeito do
indicativo) ale verbului haver, care sunt identice cu
cele ale imperfectului indicativ de la verbul ir: eu
falaria (= falar+ia) = a vorbi; ns falaramos (=
falar+iamos) = am vorbi. i acest tim se mparte,
interpunnd particule pronominale: se eu tivesse
dinheiro, compr-la-ia = dac a avea bani, a
cumpra-o.
Atenie: condiionalul n frazele secundare din
romnete nu se traduce n portughez cu
condiional, ci cu conjunctiv.
95.- CONJUNCTIV prezent
Deriv direct de la persoana nti a prezentului
indicativ, schimbnd vocalele caracteristice ale
desinenelor:.

I olhar
II mover
III unir
olho [liu]
movo [mvu]
uno [nu]
olhas [lia]
moves [mvi]
unes [ni]
olha [lia]
move [mvi]
une [ni]
olhamos [ulimu]
movemos [muvemu]
unimos [unmu]
olhais [ulii]
moveis [muvis]
unis [un]
olham [li]
movem [mv]
unem [n]
De la acest prezent indicativ, cu vocalele caracteristice a-, -e-, -i-, la conjunctiv prezent aceste vocale se
schimb n e-, -a-, -a-:
que eu olhe [lie]
mova [mva]
una
olhes [lie]
movas [mva]
unas
olhe [lie]
mova [mva]
una
olhemos [ulimu]
movamos [muvmu]
unamos
olheis [ulii]
movais [muvis]
unas

olhem [li]

movam [mv]

Influena persoanei nti singular de la


prezentul indicativului este evident: n verbul
mover: eu movo, vocala tonic o- este nchis, n
timp ce la celelalte trei persoane este deschis, dar la
conjunctiv toate sunt nchise. La fel, cu cea mai
mare eviden, se ntmpl la verbele neregulate, la
al cror prezent indicativ iregularitatea este numai la
persoana nti singular: ter: eu tenho, tu tens etc,
que eu tenha, tenhas, tenha, tenhamos, tenhais,
tenham; fazer: eu fao, tu fazes etc., que eu faa,
faas, faa, faamos, faais, faam.
Puine verbe fac excepie de la cele de mai
nainte:
A a) querer;
b) verbele diftongate n ear, -iar pentru motive
de eufonie, la persoanele nti i a doua plural;
c) crer i ser pentru aceleai motive de la b);

unam

exemple:
marear = a naviga: mareio, que mareie, ...
mareemos, mareeis, mareiem;
odiar: odeio, que odeie, ... odiemos, odieis, odeiem;
ler: leio, que leia, ... leamos, leais, leiam.
B Verbele la care persoana nti singular prezent
indicativ nu se termin n o; la acestea prezentul
conjunctiv are form proprie. Aceste verbe sunt doar
ase:
dar
eu dou, que eu d
estar
estou, que eu esteja
haver
hei, que eu haja
ir
vou, que eu v
saber
sei, que eu saiba
ser
sou, que eu seja

Exerciiu practic
Trazer = a duce, a purta (cui cere)
trazido
trazendo
ind.prez.: trago, trazes, traz, trazemos, trazeis, trazem
pret.perf: trouxe [trssi], trouxeste [trossti], trouxe, trouxemos, trouxestes, trouxeram
pret.mqps.: trouxera [trossra], trouxeras, trouxera, trouxramos, trouxreis, trouxeram
ind.viitor: trarei, trars, trar, traremos, trareis, traro
cond.:
traria [trara], trarias, traria, traramos, trareis, trariam
conj.prez.: que eu traga, tragas, traga, tragamos, tragais, tragam
conj.imp.: se eu trouxesse, trouxesses, trouxesse, trouxssemos, trouxsseis, trouxessem
conj.viit.: quando trouxer [trossr], trouxeres, trouxer, trouxermos, trouxerdes, trouxerem
Lexic
acontecer
o armzem, a loja
atirar-se
bradar
certamente
cortesia
dificultade
estalar
friorento
gnero
julgar
matadouro
aprender
arrastar
ser avesso a
celebrar
confiana
desabrochar
entregar-se
em frente a
fulano, sujeito
imprensa
logista
mdo

a se ntmpla
bodega
a se lansa
a striga
sigur; cu siguran
politee
dificultate
a izbucni
rece, rcoritor
marf
a crede
matador
a nva
a tr, a trage
a fi contrar la
a celebra
ncredere
a deschide floarea
a se dedica
n cap(t)ul
(un) oarecare
pres (art, jurnale)
crciumar
fric, team

mtodo
ninfia
ocorrer
originrio
pesado
progresso
quando muito
que est em face
sinceridade
talvez, qui
o temporal
tolervel

metod
nufr
a se ntmpla
originar; original
grav
progres
la maxim
vis--vis
sinceritate
poate, cine tie
furtuna
suportabil

O duelo
Aps uma discusso na Associao de
Imprensa, durante a qual se haviam atirado insultos
pesados, tinham os dois jornalistas resolvido baterse em duelo. Um e outro eram, porm, avessos a
essas manifestaes militares, de modo que foi
como bois arrastados para o matadouro que
seguiram naquela manh friorenta de maio, para o
chamado campo da honra. Escolhido o local, na
Quinta de Boa Vista, prximo ao lago onde as
ninfias desabrochavam, as testemunhas puseram os
dois contendores, a pistola na mo, um em frente ao
outro, a dez passos de distncia: Martinho Lopez, do
lado dos bambus, e Feliciano Gadelha, do lado da

gua.
Chegara o momento solene. O brao estendido,
escutaram, ambos, a voz de comando:
-Um!... dois...
Nesse ponto, antes da ordem final, o brao de
Feliciano caiu.
-Protesto! bradou o desgraado, abandonando
a arma e deixando a posio.
-A situao muito desigual.
E plido, aos mos tremulas, indicando o
adversrio:
-le est com muito menos mdo do que eu.
Humberto de Campos
De tradus
Un tip (oarecare) intr ntr-o bodeg i ntreab
pe crciumar: -Dvs vindei mrfuri de bun calitate
i la un pre bun? Aa am sperat eu ntotdeauna,
domnule, chiar dac mergei s cumprai la bodega
de aci din fa (de vis--vis), vei gsi cu siguran
lucruri mai bune i mai ieftine dect ntr-a mea.
Vei crede c acest dialog a avut loc realmente?
Da, aa e, dar n ziua aceea se celebra ziua politeii
i a sinceritii i toi crciumarii erau obligai s o
respecte. Asta se ntmpl doar o dat pe an, atunci
cnd este suportabil.
Vor fi fost orele nou cnd a izbucnit o furtun
mare. A vrea s pot citi "Os Lusiados" a lui
Cames n limba original, dar nu cunosc
portugheza. De ce n-o studiezi?, este o limb foarte
frumoas care nu prezint multe dificulti pentru un
romn. Vreau s mai atept civa ani. Cnd eram
copil mi trebuiau doi sau trei ani pentru a nva o
limb, acum sunt metode foarte rapide; dar
progresul nu se oprete, i cnd se va descoperi o
metod care s nvee n puine zile, sau n maxim
una sau dou sptmni, orice limb strin, atunci
m voi dedica studiului portughezei. Ateapt totui
cu ncredere: nu uita s-i cumperi o carte de vise,
cine tie dac n-o s te avertizeze cnd va fi timpul
(talvez te avise quando fr o momento).
Timpurile verbale III
97.- Imperativ afirmativ i formarea lui
Persoanele a III-a singular, I i a III-a plural
sunt cele ale prezentului conjunctivului. Celelalte,
adic persoanele a II-a singular i plural, deriv de
la persoanele respective ale prezentului indicativ, la
care se elimin consoana s final.
Exemple:
ter: tu tens = tu ai, vos tendes = voi avei; que
le tenha = s aib (el), que ns tenhamos = s
avem, que les tenham = s aib: imperativ pozitiv:
tem tu, tenha le, tenhamos ns, tende vs, tenham
les;
trazer: tu trazes, vs trazeis: traze tu, traga,
tragamos, trazei, tragam;
cair: tu cais, vs cas: cai tu, ca vs.

Singurele excepii sunt:


-dizer: diz tu (sau dize tu)
-fazer: faz tu (sau faze tu)
-ser: s tu, sde vs.
n romnete, persoanele I i a II-a plural sunt
aceleai de la prezentul indicativ (prin conjunctiv):
noi bem s bem; voi bei s bei, dar n
portughez, din cauza schimbrii vocalelor
caracteristice, difer: ns bebemos bebmos ns;
vs bebeis bebei vs. Persoana a II-a plural
conserv vocala -e-.
98.- Imperativ negativ
Toate persoanele sunt identice cu cele de la
prezent conjunctiv: no tenhas = nu ine, no tenha,
no tenhamos, no tenhais, no tenham.
99.- Conjunctiv imperfect
n general conjunctivul este folosit n frazele
subordonate: dac tu mi-ai scrie, i-a rspunde
fraza subordonat cere conjunctiv imperfect: se tu
me escrevesses, eu te responderia, sau se tu me
escrevesses, eu te respondera, sau chiar se tu me
escreveras, eu te respondera, utiliznd a doua form
a condiionalului, sau ambele forme, aceea a
conjunctivului imperfect i cea a condiionalului.
Cnd se utilizeaz ambele forme (cazul al treilea),
fraza se poate traduce i cu timpuri compuse: se tu
me escreveras, eu te respondera = dac mi-ai fi
scris, i-a fi rspuns, n care escreveras corespunde
mai mult ca perfectului, care este mai vdit n
exemplul urmtor: se os senhores tiveram estado
aqui, no sucedera tal coisa = dac dvs ai fi fost
aici, asta nu s-ar fi ntmplat.
100.- Conjunctiv viitor
Inexistent ca atare n alte limbi, viitorul
conjunctiv are flexiuni proprii i diferite de cele ale
viitorului indicativ. S facem o comparaie la
cantar:
eu cantarei
quando, se (eu) cantar
tu cantars
quando, se cantares
le cantar
quando, se (le) cantar
ns cantaremos quando, se cantarmos
vs cantareis
quando, se cantardes
les cantaro
quando, se cantarem
Persoanele I i a III-a singular de la conjunctiv
viitor sunt identice cu infinitivul verbului i pentru
acest motiv, acolo unde se cere claritate, vor fi
precedate de pronumele personal (care este pus n
paranteze). Celelalte persoane au flexiuni proprii:
persoana a II-a singular es, I pl. mos, a II-a pl.
des, a III-a pl. em. Oricare verb, de oricare
conjugare, alipete aceste flexiuni la forma
infinitivului. Doar 18 verbe fac excepie, iar acestea
sunt cele care la pretrito mais-que-perfeito simples
modific tema, de exemplu: trazer: trouxera =
purtasem, care face: quando eu trouxer, trouxeres,
trouxer, trouxermos, trouxerdes, trouxerem (v. *11,
*12, *13, *14).

Exemple: se tu me escreveres, eu te
responderei = dac-mi vei scrie, i voi rspunde;
como o senhor tiver procedido, proceder-se- com
o senhor = aa cum dvs v vei fi comportat, tot aa
se vor comporta cu dvs. Se utilizeaz viitorul
conjunctiv chiar dac este precedat de pronume
relativ sau conjunctiv: quando voc vier, farei o que

voc desejar = cnd vei veni, voi face ceea ce


dorii; os que desejarem de o saber = cei care vor
dori s o tie; quem estudar as lies, aprende =
cine studiaz leciile, nva, - n care o que, os que,
quem sunt chiar relative.

Exerciiu practic
Medir = a msura
medido
Ouvir = a auzi
ouvdo
ind.prez.: meo, medes, mede, medimos, medis, medem
ouo, ouves, ouve, ouvimos, ouvis, ouvem
conj.prez.: que eu mea, meas, mea, meamos, meais, meam
que eu oua, ouas, oua, ouamos, ouais, ouam
Toate celelalte timpuri sunt regulate, unica
neregularitate este modificarea consoanelor d-, -vn - la persoana I singular indicativ prezent. Ouvir
mai are o form: eu oio, ouves, etc, que eu oia,
oias, oia, oiamos, oiais, oiam.
Pedir = a cere, se conjug ca medir.
Lexic
absoluto
absolut
alimento
aliment
americano
american
ao contrrio, ao inves din contra, n loc s
de
dar as provas
a da dovad
demitir
a demite
desenrolar
a desfura
despachar
a trimite, a expedia
formar
a forma
guarnio
garnizoan
as armas
forele armate
argumento, assunto
tem
brigadeiro
general de brigad
instruir
a instrui
interpretar
a interpreta
norte
nord
ptio
curte (interioar)
pr em relvo
a pune n eviden
por exemplo
de exemplu
proceder
a proceda, a se comporta
compartimento
compartiment,
local,
salon
compatriota
compatriot, conaional
refletir
a reflecta
regatear
a economisi
reintegrao
reintegrare
religio
religie
satisfatrio
satisfctor
a significao [sig-ni-] semnificaie
sul
sud
vspera
ajun

vnculo

medindo
ouvindo

col

A abdicao de Pedro . Os fatos desenrolados


na noite de 6 para 7 de abril de 1831 puseram em
relvo tdas as qualidades de energia e de orgulho
do primeiro Imperador do Brasil. Formada no
campo de Santa Ana, a guarnio da capital exigia a
reintegrao do ministrio de 20 de maro, demitido
na vspera. assava de meia-noite quando o
brigadeiro Lima e Silva, comandante das armas,
desparechou para So Cristovo (Palatul Imperial) o
major Miguel de Frias, pedindo a Sua Majestade
que cedesse vontade do povo e da tropa.
-O mesmo ministrio, de forma alguma!
declarou, peremptrio, Pedro I, ao ouvir o
emissrio. Isso contra a minha honra e contra a
constituio. Antes abdicar! Antes a morte!
Refletiu, porm, un instante, pediu ao oficial
que esperasse e, entrando para um compartimento
proximo, voltou, momentos depois, com um papel
na mo.
-Aqui tem a minha abdicao,- declarou, entre
a surpresa dos presentes, entregando ao major Frias
a folha de papel.
E comovido, entre o silncio de todos:
-Desejo que sejam felizes. Eu me retiro para a
Europa, e deixo um pas que sempre amei, e tanto
amo!
Eram duas horas da manh.
De tradus
Orict de bogat ar fi acea femeie,
economisete mncarea pisicilor i a cinilor pe
care-i ine n cas. Cunosc n schimb o femeie
srman care hrnete toate pisicile din curte.
Proverbul "iubete pe aproapele tu ca pe tine
nsui" nu poate avea o semnificaie absolut.
Trebuie s ne iubim rudele mai mult dect pe
ceilali, iar pe compatrioii notri mai mult dect pe
cei ce aparin altor naionaliti. Eu, de exemplu, m
simt mai aproape de americanii din sud dect de cei
din nord, deoarece cei din sud descind din naiuni ca
Portugalia i Spania, care au cu a noastr legturi
destul de strnse de istorie, limb, religie, obiceiuri.

Dac ar fi instruit, cum zice, ar da dovad de tiina


lui. S nu vii mine c nu m vei gsi acas. Ct de
uoar ar fi fost tema, nici unul n-a tiut s-o rezolve
satisfctor. Doamna Lorenza (Lourena) mi-a
mprumutat un pic de bani. Ar fi nevoie s am (bani)
ca s-i mprumut (ei).
Infinitivul personal
101.- Infinitivul personal deriv ntotdeauna
de la infinitivul verbal cruia i se adaug aceleai
desinene ca ale viitorului conjunctivului. De aceea
toate formele verbale sunt identice la cele dou
timpuri cu excepia celor 18 verbe neregulate a cror
rem sufer modificri (*100).
102.- Folosirea infinitivului personal
Nada mais se requeria seno vigiar para sair
das trincheiras quando fra o momento = nimic

altceva nu trebuia dect s veghem pentru a iei din


tranee cnd ar fi fost momentul. Aceast fraz are
dou verbe la infinitiv: vigiar, sair, care dau
avertismentului un sens general. Dar dac le
conjugm n mod personal zicnd: vigiarmos,
sarmos, nseamn c ceea ce trebuia s se fac era
datoria "noastr", dac zicem vigiarem, sarem,- c
era datoria voastr. Flexionnd infinitivul verbal cu
desinene "personale", avertismentul devine direct i
specific.
Aadar infinitivul personal servete la
precizarea celui care face aciunea verbal,
nlturnd infinitivului neflexat caracterul su de
generalizare n ceea ce privete persoana sau
persoanele.
Dac spunem: tempo de partir = este timpul
s plecm, nu se identific cine trebuie s plece,
fiind o fraz generic. Conjugnd infinitivul
personal, vom avea:

tempo de eu partir (= tempo de que eu parta) = e timpul s plec


tempo de partires = tempo de que tu partas
tempo de ela partir = tempo de que ela parta
tempo de partirmos = tempo de que ns partamos
tempo de partirdes = tempo de que vs partais
tempo de partirem = tempo de que les, elas, vocs partam
Acest timp, necunoscut n alte limbi, d
portughezei precizie, eficacitate, concizie.
103.- Infinitivul personal reveleaz imediat
subiectul care face aciunea, nu este ns necesar s-l
folosim, ar fi atunci superfluu, cnd acest subiect
este deja prevzut n alt mod determinat: destinados
conseguir grandes coisas = destinai s fac
lucruri mari, i nu ...conseguirem..., deoarece
destinados se refer la persoana a III-a masculin
plural; deves sair = trebuie s iei, i nu deves
saires; fz-nos sentar = ne-a fcut s edem, i
nu ...sentarmos. Dac ns verbele sunt departe unul
de altul, este bine s folosim infinitivul personal: no
caso de surgirem complicaes podem as tropas
interceptar a passagem dos naturais em todo o
psto da linha e s deixarem-na (n loc de: ...deixla) livre onde houver postos de vigilncia = n cazul
n care ar aprea complicaii, trupele pot intercepta
trecerea indigenilor n oricare punct al liniei i
lsndu-l (pasajul) liber pe unde se afl posturi de
control.
Infinitivul personal particip ca verb
substantivat: o saberes tu que eu tinha chegado,

literal: tiina ta c eu venisem = faptul c tu tii


(sau c tiai) c eu venisem.
Iat o form idiomatic a utilizrii infinitivului
personal: trouxe-nos um canudinho de junco para
ns chuparmos o refresco = literal: ne aduse o
cnu de papur pentru noi aspirm rcoarea = ...
pentru ca noi s putem aspira.
104.- Recapitulare. Repetm c toate verbele
portugheze (peste apte mii), 18 excepii, au n
comun persoanele viitorului conjunctiv cu cele de la
infinitiv personal. S-ar putea deci crede c e greu s
distingem un timp de cellalt. S ne amintim c
viitorul conjunctivului este dependent de un viitor
indicativ:
se partires, arrepender-te-as = dac vei pleca,
te vei ci; partires este viitor conjunctiv pentru c
este introdus de conjuncia se; n schimb:
ao partires, cantavas = (n timp ce, cnd)
plecai, cntai, acelai partires este un infinitiv
personal substantivat, iar cele dou aciuni: a pleca,
a cnta, nu sunt dependente, ci concomitente.

Exerciiu practic
Perder = a pierde
perdido
Valer = a valora, a merita
valido
ind.prez.: perco, perdes, perde, perdemos, perdeis, perdem
valho, vales, vale = val, valemos, valeis, valem
conj.prez.: que eu perca, percas, perca, percamos, percais, percam
que eu valha, valhas, valha, valhamos, valhais, valham

perdendo
valendo

Neregularitatea este la persoana I singular


indicativ prezent, analog ca la verbele medir, pedir,
ouvir.
Lexic
afabilidade
arrecear-se
arroio
assado
atender a
atravs de
avistar
cano
caridade
causar novidade
chamusco
chegar em visita
cozinha
cumplice
dignidade [dig-ni-]
esmola
esoetar
futilidade
a gente, as pessoas
incomodar
jamais
malcriado
mssil
oportuno
ostentar
ou se
prejudicar
preocupar
respeitar
sala de visitas
singeleza
tapar
a torneira
triunfar

amabilitate
a se teme; a fugi de;
a-i face scrupule
pria
fript, prjit
a se ocupa de
transversal
a curge
cad, albie
caritate, mil
a face surprize
amiros de ars
a face vizit
buctrie
complice
desmnitate
mil, ceretorie
a strpunge, a nira pe
frigruie
prostie
lumea
a deranja
niciodat
prost crescut
rachet; sgeat
potrivit
a ostenta
sau dac
a duna
a ngrijora
a respecta
salon de primire
simplitate, sinceritate
a obtura
robientul
a triumfa, a nvinge

Participo no concurso para o monumento s


vtimas da pesca subquea e estou com certeza de
triunfar. Porqu? Porque todos os meus
competidores interpretaram o assunto s avessas.
-?!? No acredita o senhor? As suas vtimas so os
pescadores submarinos. E voc? Eu apresentei
um pobre peixe agitando-se na agonia, espetado
pelo mssil dum pescador cruel. Quando vires,
convencer-te-s. Disseram-se estarem prontos. Creio
termos sido enganados. Julgo poderdes vos aprender
esta lngua. O escreverem-me elas me causa
novidade. Todos os meninos so felizes por terem
outroirmozinho. Basta serde amveis e indulgentes
para com todos, para que se vos ame e respeite.

Estima e riqueza se trabalharmos e cumprirmos com


o nosso dever no consegui-las-emos jamais. As
senhoras que a moram, com seu arrecearem da
afabilidade, com seu desprezarem a singeleza e seu
ostentarem a sua falsa caridade, tm menos
dignidade do que as pobres mulheres a quem
distribuem as suas esmolas.
De tradus
Exist lume care dac vine s-i fac o vizit, te
ntreab dac deranjeaz, dac n-o fi un moment
puin potrivit pentru tine, dac trebuie s revin alt
dat, dac eti obosit sau ngrijorat i doreti s
stai singur i apoi, cnd ai introdus-o n salon, nu
se ngrijoreaz dac din buctrie ajunge miros de
ars de la friptura cu care erai ocupat sau dac, de
dincolo de u, se scurge un pria provenind de la
robinetul rmas deschis deasupra czii obturate (cu
scurgerea obturat). Aceeai lume nu-i face
scrupule s-i telefoneze n oricare moment pentru
rice prostie, fr s gndeasc c tu trebuie s
ntrerup, pentru a rspunde, ceea ce fceai, i c ar
putea rezulta (din asta) daune. Telefonul: ce
nepoliticos, i ce complice necesar celor prost
crescui!
Despre gerunziu i participiul prezent
105.- Gerunziul se formeaz direct de la
infinitiv, cruia i se nltur consoana r final, dup
care se adaug desinena ndo: falar falando;
beber bebendo; existir existindo; pr ponendo.
Se utilizeaz ca n romnete: deixando (sau: em
deixando, asemntor francezei) les a sua terra,
tambm deixavam os seus amigos mais queridos =
prsind pmntul lor, lsau i (pe) cei mai iubii
prieteni ai lor. Aceste dou fraze sunt coordonate,
dar dac se dorete exprimarea aciunii efectiv
contemporan verbului "a lsa" i deci de durat
limitat se va spune: ao deixarem les a sua terra,
choravam = prsindu-i pmntul, plngeau, i
atunci este necesar s folosim infinitivul personal.
Gerunziul precedat de estar indic actualitate
(i continuitate n desfurarea aciunii): est
deixando = prsete (chiar acum desfoar
aciunea).
106.- Participiul prezent nu mai exist ca
form de sine stttoare n portughez. n locul lui
se folosete forma de gerunziu: falar - falando =
vorbind (gerunziu) - falando = vorbitor, care
vorbete (forma gerundiv n funcie de adjectiv
verbal); vi uma mulher falando = am vzut o femeie
vorbind; uma ave semelhante a uma guia voando =
o pasre asemntoare unui vultur zburnd; um
homem meditando e passeando = un om meditnd i
care se plimb.
n loc de gerundiv se poate spune: ... que
falava, ...que voava, ...que meditava e passeava
(sau: ...que medita e passeia).
Formele participale care au existat n
portughez pe vremuri se conserv n diverse

cuvinte devenite fie substantive, fie adjective:


amante, fervente, ponente, semelhante, ouvinte etc.
107.- Despre anumite construcii verbale
n portughez nu exist norme rigide privitoare
la locul n fraz al diferitelor componente. Prin
urmare frazele afirmative, interogative, imperative,
dubitative etc. dispun elementele lor n mod fluent i
muzical, adic tip mediteranean. Vom accentua
asupra ctorva noiuni:
a) la forma negativ, pronumele complement
preced negaia: se tu me no tivesses dito = dac tu
nu mi-ai fi spus; ainda lhe no enviaram o dinheiro
= nu le-am trimis nc banii. i j = mai, cu
semnificaie negativ, precede negaia no: a sua
beleza murcha j no despertava a ateno =
frumuseea sa nfloritoare nu mai atrgea atenia;
b) n formele interogative intonaia vocal
exprim interogaia mai mult dect locul cuvintelor:
a navalha est desinfetada? = briciul este
dezinfectat? E voc, Mariana, quando que se
casa? = i tu, Mariana, cnd te mrii? Ento voc
no se lembra mais de Ciraco, hein? = deci dvs nu
v mai amintii de Chiriac, eh?;
c) la forma dubitativ, sau de speran, team,

se folosete conjunctivul dac verbul este precedat


de que, talvez, qui: talvez venha amanh = poate
va veni mine; temo que parta = m tem c pleac;
espero que escrevam = sper c vor scrie;
d) forma reflexiv este ca n romnete: le se
arrepende = el se ciete; ela se tem arrepentido =
ea s-a cit; assentemo-nos! = s ne aezm.
De reinut c portugheza folosete verbul ter ca
verb auxiliar i c participiile trecute nu se acord;
de altfel nu se ncepe niciodat fraza cu un pronume
complement de reflexie. Prin urmare se poate spune:
ela se arrepende, dar nu se poate spune: se
arrepende, i deci, dac se dorete omisiunea
pronumelui personal ela, va fi necesar s se spun:
arrepende-se;
e) forma reciproc s-ar putea confunda cu cea
reflexiv cnd subiectul verbului este la plural: ns
nos lavamos = noi ne splm, i atunci pentru forma
reflexiv am putea spune: ns nos lavamos a ns
mesmos, ...a ns prprios; elas se amam a si
prprias, ...a si mesmos, adic ne splm pe noi
nine, se iubesc pe ele nsele, iar pentru fapta
reciproc: ns nos louvamos uns aos outros, ...um
ao outro, ...recprocamente; elas se amam umas as
outras etc.

Exerciiu practic
Prover = a prevedea
provido
provendo
ind.prez.: provejo, provs, prov, provemos, provdes, provem
conj.prez: proveja, provejas, proveja, provejamos, provejais, provejam
Acest verb are neregularitatea verbului ver = a vedea numai la indicativ prezent i timpurile derivate;
toate celelalte timpuri sunt regulate.
Requerer = a cere
requerido
requerendo
Parir = a nate
parido
parindo
ind.prez.: requeiro [rekiru], requeres, requer = requere, requeremos, requereis, requerem
pairo [piru], pares, pare, parimos, paris, parem
conj.prez: requeira, requeiras, requeira, requeiramos, requeirais, requeiram
paira, pairas, requeira, pairamos, pairais, pairam
Aceste dou verbe diftongheaz cu i- la persoana I singular indicativ prezent cu derivaiile tiute.
Requerer nu urmeaz deloc conjugarea lui querer = a iubi, a vrea, de la care nici nu deriv. Toate celelalte
timpuri sunt regulate.
Lexic
afirmar
ala
andorinha
aparentar
aproximar-se
ria
atacar
atalaia
atravessar
banda
cedo
concincia
coronel
de fato

a afirma
arip (de trupe)
rndunic
a semna (cu)
a se apropia
arie muzical
a ataca, a asalta
observator
a traversa
orchestr, formaie
devreme
contiin
colonel
de fapt

devido a
domingueiro
erva
tocar
espelhar-se em
gacho
o inseto
marechal
a margem
namorado
noivo
a nuvem
paisano
pisar

datorit
duminical
iarb
a suna
a se oglindi n
locuitor al pampei
insecta
mareal
marginea, malul
ndrgostit
logodnic
norul
ran
a clca (cu piciorul)

celor dou cafenele, ddeau acelei zile rustice


porque [prki]
pentru c
duminicale un aer linitit i de fericire necunoscut
porqu? [purk]
de ce?
oraului.
poupar
a economisi
ao redor de
n jur de
Despre participiul trecut
o regozijo
voioia, bucuria
retaguarda
ariegard
108.- Participiul trecut al unui verb servete
sem regressar
fr ntoarcere
la formarea timpurilor compuse ale acelui verb. Se
veranista
vilegiaturist
formeaz adugnd la tema verbului desinenele
Conscincia de pai. Comandava o coronel
ado pentru conjugarea I i ido pentru conjugrile a
Emlio Mallet, Baro de Tapevi, um regimento de
doua i a treia.
artilharia em frente a Paisandu, quando recebeu
falar
- fal-ar
- falado
= vorbit
orden de atravessar o rio e atacar o exrcito
vender
- vend-er - vendido
= vndut
paraguaio, acampado na outra margem. Um dos
partir
part-ir
partido
= plecat
seus filhos era a porta-bandeira e o outro, Joo
Participiul trecut n frazele active (auxiliar ter)
Nepomuceno, que chegou a marechal, comandava a
este ntotdeauna invariabil: elas tinham chegado =
primeira ala.
veniser; n schimb, n frazele pasive (auxiliar ser),
Ao receber a ordem, o comandante reuniu a
se acord n gen i numr cu subiectul: elas foram
oficialidade, e exps-lhes a situao da sua
castigadas = au fost pedepsite.
conscincia.
Dintre verbele neregulate, numai urmtoarele
-Meus filhos disse devem ser os primeiros
au
participii
trecute neregulate: dito = spus, feito =
a atravessar o rio, devido a posio que ocupam no
fcut,
psto
=
pus, vindo = venit, visto = vzut.
regimento; mas estou indeciso, porque, si os mandos
Dintre verbele care au neregulariti
na frente, podero dizer que quero ench-los de
particulare, doar urmtoarele au participii trecute
glria; e si os retirar para a retaguarda, pensaro
neregulate: aberto = deschis, coberto = acoperit,
talvez que procuro poupar-lhes a vida.
escrito = scris, precum i derivatelor acestora. Mai
Resolveu, porm, que les iriam a frente. Um,
sunt cteva, de uz restrns: entregue = ncredinat
morreu. Outro, foi o primeiro a pisar territrio
(cuiva), frito = fript, rto = rupt, salvo = salvat,
inimigo.
suspenso = suspendat.
De tradus
Observatorii afirmau c vzuser trupele
109.- Participii duble
inamice care se apropiau. Sttea (aezat) pe iarb
Multe verbe, n afar de participiul trecut
pe malul rului, cnd (ora) privind norii care se
regulat care la timpurile compuse se conjug cu
oglindeau n ap, cnd rndunelele care zburau jos
ter, i care rmne invariabil mai au un participiu
n cutarea insectelor. (O) tii c Giacinto i Ftima
neregulat, care formeaz timpurile compuse ale
nu mai sunt logodii? Nu, nu (o) tiam... de ce?
formei pasive, cu auxiliarul ser, concordnd n gen
Pentru c s-au cstorit. De fapt, preau foarte
i numr cu subiectul. Exemplu: le tem aceitado a
ndrgostii unul de altul. Te neli, nu s-au cstorit
oferta = el a acceptat oferta; a oferta foi aceita por
ntre ei (um com outra); el s-a cstorit cu o var deela = oferta a fost acceptat de ea.
a ei, iar ea s-a cstorit cu un prieten de-al lui. mi
promisese c va veni devreme, dar e deja zece i m
Participiile trecute neregulate se pot conjuga i
ndoiesc c va veni. Plecase sptmna trecut, dar
cu verbele estar, ficar = a rmne, care sunt
noi nu (o) tiam. Dac ea nu va fi aici la amiaz, m
auxiliare accidentale, dar atunci acele participii
duc fr s m mai ntorc. Bieii care se jucau n
neregulate iau rol de adjectiv.
pia, orchestra care cnta arri populare, cetenii
care sorbeau buturile rcoritoare n jurul meselor
Redm mai jos cele mai comune participii neregulate:
Participiu trecut
Infinitiv verbal
regulat
neregulat
aceitar
aceitado
aceito
assentar
assentado
assente
confessar
confessado
confesso
descalar
descalado
descalo
despertar
despertado
desperto
dispersar
dispersado
disperso
entregar
entregado
entregue
enxugar
enxugado
enxuto
escusar
escusado
escuso
expressar
expressado
expresso

expulsar
fartar
findar
fixar
ganhar
gastar
ignorar
inquietar
isentar
juntar
limpar
manifestar
matar
misturar
ocultar
pagar
quietar
salvar
sepultar
soltar
sujeitar
suspeitar
vagar

expulsado
fartado
findado
fixado
ganhado
gastado
ignorado
inquietado
isentado
juntado
limpado
manifestado
matado
misturado
ocultado
pagado
quietado
salvado
sepultado
soltado
sujeitado
suspeitado
vagado

expulso
farto
findo
fixo
ganho
gasto
ignoto
inquieto
isento
junto
limpo
manifesto
morto
misto
oculto
pago
quieto
salvo
sepulto
solto
sujeito
suspeito
vago

absorver
acender
corromper
eleger
envolver
esconder
escrever
estender
incorrer
morrer
prender
pretender
resolver
romper
surpreender
suspender
torcer

absorvido
acendido
corrompido
elegido
envolvido
escondido
escrevido (rar)
estendido
incorrido
morrido
prendido
pretendido
resolvido
rompido
surpreendido
suspendido
torcido

absorto
aceso
corru(p)to
eleito
envolto
escuso
escrito
estenso
incurso
morto
prso
pretenso
resoluto
rto
surpreso
suspenso
torto

abrir
afligir
cobrir
concluir
contrair
corrigir
distinguir
erigir
espargir
expelir
exprimir
extinguir

abrido (rar)
afligido
cobrido (rar)
concludo
contrado
corrigido
distinguido
erigido
espargido
expelido
exprimido
extinguido

aberto
aflito
coberto
concluso
contrato
correto
distinto
ereto
esparso
expulso
expresso
extinto

extrair
frigir
imprimir
incluir
inserir
instruir
oprimir
possuir
surgir
tingir

extrado
frigido
imprimido
includo
inserido
instruido
oprimido
possudo
surgido
tingido

110.- Excepii de concordan


Exist cazuri n care participiile trecute
"active" concord n gen i numr; iat-le:
a) cnd ncep o fraz: expressados os seus
desejos, ela esperou a resposta = exprimate (= fiind
exprimate) dorinele sale, ea a ateptat rspunsul.
agradecido
atrevido
bebido
calado
cansado
dissimulado
fingido
jantado
lido
ousado
presumido
sabido
sofrido

nu
nu
nu
nu
nu
nu
nu
nu
nu
nu
nu
nu
nu

mulumit,
ndrznit,
but,
tcut,
obosit,
simlat,
prefcut,
prnzit,
citit,
ndrznit,
presupus,
tiut,
suferit,

ci
ci
ci
ci
ci
ci
ci
ci
ci
ci
ci
ci
ci

extrato
frito
impresso
incluso
inserto
instruto
opresso
possesso
surto
tinto
n portughez putem ncepe fraza i cu
gerunziul auxiliarului, iar participiul trecut rmne
nvariabil: tendo expressados os seus...
b) cnd, chiar folosite cu verbul ser, pierd
semnificaia pasiv i sunt folosite ca adjective
predicative:

recunosctor
care ndrznete
beat
care tace, silenios
care obosete, plictisitor
simulant
care se preface
care a prnzit
care citete, nelept
care ndrznete
care se crede (a fi), ncrezut
tiutor
rbdtor, resemnat

Ficamos-lhes agradecidas = v suntem


recunosctoare (dvs domnilor sau dvs doamnelor);
mulher muito presumida = este o femeie foarte
ncrezut; o Pomplio um homem cansado =
Pompiliu este un om plictisitor.
Pentru aceste forme putem revedea i *106,
deoarece ele substituie participiul prezent,
actualmente nefolosit; cnd pentru participiul
prezent se folosete forma de gerunziu, se exprim
actualitatea sau contemporaneitatea; cnd n schimb
se folosesc formele speciale de participiu trecut, se
exprim n general calitatea sau starea intrinsec sau
situaia obinuit.

Exerciiu practic
Vestir = a mbrca
vestido
vestindo
ind.prez.: visto, vestes, veste, vestimos, vestis, vestem
conj.prez.: que eu vista, vistas, vista, vistamos, vistais, vistam
Acest verb ndulcete pe -e- n -i- la pers.I indicativ prezent i deci toate persoanele de la conj.prez.
Agredir = a agresa
agredido
agredindo
ind.prez.: agrido, agrides, agride, agredimos, agredis, agridem
conj.prez.: que eu agrida, agridas, agrida, agridamos, agridais, agridam
i acest verb este ndulcit, dar se extinde la toate persoanele la care accentul tonic cade pe tem.
Lexic

abortar
admoestar
agncia
alis
apunhalar
s avessas
assolar
atrasado
bandido
campons
injuno
a lama
levar a cabo
maioria [maiura]
meio
no dizer de
cangaceiro
cepticismo
circular
nordestino
as paragens
parecer-se com
pelas costas
por espao de sete anos
punir
reentrar em
desventura
durar
encruelecer
esfaquear-se
fora
fugir
a gal
hindu
a idare-mdia
imperar
sertanejo
a tese
Crsega
o crime
dar a corda ao relgio
demostrar
o descuido
a desordem
tocaia
tocar no assunto
unficao
vivo

a da faliment (fig)
a admonesta
agenie
altfel
a lua la pumni
n rspr
a devasta
napoiat
bandit
rural, rnesc
ordin, somaie
noroiul, nmolul
a duce la capt
majoritate
ambient; mediu; mijloc
n conformitate cu
rebel, bandit
scepticism
a circula
din nord-est
mprejurimi
a semna cu
la spate
pentru apte ani
a pedepsi
a da napoi
neplcere
a dura
a face crud
a se tia cu cuitul
for
a fugi; a evada
galera
hindus
Evul Mediu
a domni (ca mprat)
locuitor din serto
teza
Corsica
crima
a ntoarce ceasul
a demonstra
neglijena, nesarea
dezordinea
ambuscad
a trata subiectul
unificare, unitate
viu

O fenmeno do banditismo. A energia


brbara do homem do serto nordestino, precisando
manifestar-se por injuno de prpria fora, e no
achando como, naqule meio, atrasado e pobre, vai
naturalmente perder-se no crime. Eis a a primeira
causa do banditismo que continuamente assola

aquelas paragens.
Essa tese a mesma que Stendhal e Taine
aplicaram Italia do seu tempo, cheia, no dizer de
Alfieri, que tocara no assunto em primeiro lugar, de
ardentes espritos a que smente faltavam os meios
para serem heris ao invs de bandidos. Alis,
refletindo bem, o cangaceiro nordestino , na
maioria dos casos, un simples heri abortado, ou s
avessas.
Lendo-se as notas de viagem de Taine e de
Stendhal, sente-se perfeitamente quando, antes da
unificao levada a cabo sob a gide dos Reis da
Casa de Sabia, e pouco tempo depois dela, quando
o Papa ainda governava a Romanha, a vida do
campons se parecia, do ponto de vista da
selvatiqueza de sentimentos e da barbrie de
costumes, com a dos nossos sertanejos.
Ali, os aldees, se esfaqueavam por questes
sem importncia. De cada famlia, em trs irmos
um fra assassinado e dois estavam nas gals, ou
viceversa. A menor contrariedade, os homens
rentravam nas ferocidades primitivas. As guerras
entre famlias continuavam como na Crsega, ou na
idade-mdia. Faziam-se tocaias contra os inimigos e
apunhalaram-se os adversrios pela costas. E Taine
conclui suas observaes com estas palavras:
"Julgam poder entrar a qualquer momento na rbita
do direito de guerra e fazer uso dle amplamente".
(din "Almas de lama e de ao" de Gustavo Barroso)

De tradus
i-ai splat faa, copila, n dimineaa aceasta?
Nu, domnule, deoarece ieri am fost bolnav la pat i
nu mi-am murdrit-o. Scrise (de ndat ce au fost
scrise) douzeci de copii, circulara a fost trimis la
toate ageniile noastre externe. De ce nu mi-ai scris?
Dac i-a fi scris nu i-a fi fcut surpriza.
Curajosul cpitan ucisese deja o duzin de inamici,
dar la rndul su a fost ucis cnd btlia era pe
punctul de a fi ctigat (ganha). Este un tnr
plictisitor i ncrezut, crede c este doct dar nu e
(aa). Avertizeaz un proverb hindus c aceia care
devin cruzi mpotriva unui animal oarecare, care a
demonstrat ncredere i simpatie ctre omul n casa
cruia s-a nscut sau a fost primit, vor fi pedepsii
cu daune i neplceri care vor dura apte ani. Un
ceas care se oprete este ca un lucru viu din care
viaa a fugit. n casa n care se uit s se ntoarc
ceasurile, va domni scepticismul, dezordinea,
nepsarea.
Despre verbele auxiliare accidentale
111.- Exist verbe care nefiind auxiliare n
sens absolut, ajut la formarea de timpuri compuse.
ntre acestea s notm: estar = a sta, a se gsi;
andar = a merge, a veni bine; ir = a merge; ficar = a
rmne.
Folosite cu gerunziul verbului de conjugat
formeaz timpuri continuative, de exemplu: a que
hora est voc almoando? = la ce or mncai?;
estive escrevendo at agora = a scris pn acum;

anda dizendo mal dos seus amigos = vorbete


(mereu) de ru despre prietenii si; a minha sade
vai melhorando = sntatea mea se mbuntete;
eu fui andando = continuai s merg; vai-se pondo o
Sol = soarele (tocmai) apune.
Ficar = a rmne, exprim cea mai lung
durat a aciunii continuate: o Palcio Real ficar
sendo um dos mais belos monumentos da capital =
Palatul Regal va continua s fie unul dintre
monumentele cele mai frumoase ale capitalei; fica
lendo todo o dia = citete toat ziua (st i citete...).
n loc de gerunziu se poate folosi un infinitiv
impersonal precedat de a: anda a pintar un cuadro
= (n timpul acesta) picteaz un tablou.
Verbul ir folosit ca auxiliar la indicativ prezent
d o valoare de viitor imediat i nu cere prepoziia a:
vou partir para Portugal amanh = voi pleca mine
n Portugalia.

Ficar urmat de un participiu trecut, care


concord ntotdeauna, se comport ca auxiliar
pentru frazele pasive: ela ficou ferida = a fost (a
rmas) rnit (exact ca n italian); as faturas
ficaram pagas = facturile au fost pltite.
112.- S reinem i pe deitar, care literal
nseamn "a se culca; a turna" i care, urmat de
prepoziia a i de un verb la infinitiv, se traduce "a
se pune la, a ncepe s": deitar a correr = a o lua la
fug; deitar a falar = a se apuca de vorbit, a ncepe
s vorbeasc.
Mandar = a ordona, a prescrie, i schimb
sensul n "a face s" cnd este urmat de fazer:
mandar fazer = a face s se fac, a face n aa fel
nct s se fac; mandarei fazer o que fr preciso =
voi face n aa fel nct s se fac ceea ce trebuie.

Exerciiu practic
Cobrir = a acoperi
coberto
ind.prez.: cubro, cobres, cobre, cobrimos, cobris, cobrem
conj.prez.: que eu cubra, cubras, cubra, cubramos, cubrais, cubram

cobrindo

ndulcete o- n u- la persoana I singular indicativ prezent.


Moscar = a o terge
moscado
moscando
ind.prez.: musco, muscas, musca, moscamos, moscais, muscam
conj.prez.: que eu musque, musques, musque, mosquemos, mosqueis, musquem
ndulcete o- n u- la cele patru persoane la care accentul tonic cade pe tem, la ambele timpuri.
Resfolegar = a respira, a-i recpta respiraia
resfolegado
resfolegando
ind.prez.: resfolgo, resfolgas, resfolga, resfolegamos, resfolegais, resfolgam
conj.prez.: que eu resfolgue, resfolgues, resfolgue, resfoleguemos, resfolegueis, resfolguem
Pierde pe -e- predesinenial la cele dou timpuri cnd pe ea ar trebui s cad accentul. Exist i forma
resfolgar cu conjugare regulat.
acordar, despertar
adormecer-se
baa
Belm
chato
compacto
copa
costumar
dia do nome
doce
encantar
enfeitar
enquanto
entristecer
moda
moldura
musicista
espraiar-se
floresta
folhear
Guajar

Lexic
a trezi
a adormi
baie, golf
ora brazilian
plat
compact, dens
culme, vrf
a face (ceva) de obicei
zi onomastic
dulce
a ncnta
a mpodobi
n timp ce
a ntrista
mod
ram
muzician
a se revrsa
pdure
a rsfoi
bra de fluviu lng Belm

incitar
inspirao
jacar
levantar-se
lindo
ldo
logo que
o magazine
manso
a mata
repousar
reservatrio
sombrio
panelinha
parado
pentear
perfil
sugesto
o teclado
telhado
a touceira

a incita
inspiraie
crocodil sudamerican
a se ridica
frumos
noroi, nmol
(de) ndat ce
revista, magazinul
blnd, linitit
pdurea
a calma; a odihni
rezervor
umbros
oli; cistern
ferm, tare
a pieptna
profil
sugestie
claviatura
acoperi
picior de trestie ecuatorial

Belm.- O "Jacar" entrou em Belm num dia


de festa. A cidade, vista do meio de Guajar, no
dava a idia de alegria que a agitava. Tudo to
calmo, to parado!
A primeira impresso e descorcentante. O
panorama, sempre o mesmo, cansa o olhar. As
guas mansas espraiando-se pelas florestas, e no
meio do rio largo, como trouceiras flutuantes de
matas perdidas, as pequenas ilhas que enfeitam a
baa, sempre iguais, montonas e tristes. Depois,
Belm. Vista de fora, no encanta, a fisionomia
urbana da cidade. vulgar. chata. melanclica e
sem relvo. Falta-lhe a moldura ornamental da
montanha.
Os olhos do viajante, fatigado do verde
compacto das matas e do vermelho sujo das guas,
no encontram na paisagem o doce perfil gracioso
de uma colina sequer, para repousar. tudo plano e
igual. S duas coisas ferem o azul tranqilo do cu:
as panelinhas do Reservatrio e as trres da
Baslica. O resto, o mosaico banal dos telhados,
onde a copa verde das rvores pe uma sugesto
imprevista de ldo... Com um cu luminoso e umas
rvores sombrias, Belm, esconde-se atrs de uma
longa fila severa de armazns negros e s stes se
vem do Guajar. Mas, depois, para alm dos
casares de zinco da Port of Par, o sorriso da
linda cidade jardim tropical onde o Sol faz
germinar o encanto de tdas as flres...
(Din "Histrias da Amaznia" de Peregrino Junior)

De tradus
Am cunoscut un muzician care, pentru a gsi
inspiraie, punea pisoii si pe claviatura pianului i i
incita s se joace acolo. La ce or v sculai dvs de
obicei? M trezesc la ase, dar apoi m trezesc din
nou la zece, pentru c la apte adorm din nou i nu
m scol nainte de amiaz. Astfel ziua trece mai
puin plictisitor. Abia m vzu i o lu la fug, dar
vznd c mergeam, izbucni n plns. Mine mi voi
ordona s fac o hain frumoas albastr i vreau s
fie gata pentru ziua onomastic a reginei. Acei
turiti strini s-au oprit pe creasta colinei i au rmas
ncntai de panoram. n timp ce o pieptnam,
rsfoia o revist de mod.
Despre verbe cu conjugare incomplet
Sunt verbe din a cror conjugare lipsesc
anumite persoane sau anumite timpuri. Sunt de
diverse feluri.
113.- Verbe defective
Anumite verbe de conjugarea a III-a au numai
persoanele la care desinena ncepe cu i-.
Persoanele care lipsesc sunt nlocuite cu cele ale
altor verbe care au semnificaie identic (n lista
urmtoare sunt plasate ntre paranteze): abolir = a
aboli (revocar, suprimir); banir = a surghiuni
(degredar, desterrar); brandir = a lupta cu spada
(empunhar, manejar); colorir = a colora (colorar,
colorear, tingir); comedir = a regla (moderar,
regrar); compelir = a obliga (constranger, obrigar);
delinqir = a nclca legea (faltar a lei); demolir = a

demola (abater, derribar); embair = a seduce, a


nela (enganar, seduzir); explodir = a exploda
(estalar, rebentar); extorquir = a extorca (surripiar
com violncia); florir = a nflori (florear, florescer);
fremir = a fremta (abalar, impacientar); ganir = a
chelli (ladrar queixosamente); haurir = a sorbi, a
suge (chupar, sorver); latir = a ltra (ladrar); polir
= a lustrui (dar brilho, lustrar); renhir = a disputa
(disputar, contender); submergir = a scufunda
(afundar).
Prezentul indicativ al verbelor de mai sus are
numai persoanele I i a II-a plural: ns abolimos,
vs abolis, precum i imperativul aboli! = abolii; nu
exist prezent conjunctiv i nici imperativ negativ.
Exist tendina de a folosi, pentru diverse
verbe, i formele terminate n e, -em: late = latr,
latem = (ei) latr.
114.- Verbe impersonale absolute
Exprim fenomene naturale, n special
meteorologice:
amanhecer
a se face ziu
anoitecer
a se nnopta
chover
a ploua
chuviscar
a burnia
escurecer
a se face ntuneric
gear
a cdea brum, chiciur
gelar
a nghea
granizar, saraivar
a bate grindina
madrugar
a se crpa de ziu
nevar
a ninge
ervalhar
a cdea roua
relampaguear,
a fulgera
relampear,
relampajar
trovejar, trovoar
a tuna
ventar
a bate vntul
Aceste verbe au numai persoana a III-a
singular: chove = plou, nevou = a nins, tinho
chuviscado = burniase, ventar = va sufla vntul.
115.- Verbe foste personale, actualmente
folosite impersonal
Acestea sunt: aprazer, prazer = a plcea,
folosite la persoana a III-a singular: isto me apraz =
asta mi place; sunt substituite de agrader i gostar
de, care au conjugare complet: isto me agrada =
eu gosto disso = asta mi place; aquela viagem lhes
agradou = les gostaram daquela viagem = acea
cltorie le-a plcut.
Chiar i soer = a obinui, este unul dintre
aceste verbe, folosit n prezent la patru persoane: si
= (el) obinuiete, soem = (ei) obinuiesc, soa = (el)
obinuia, soam = (ei) obinuiau; este nlocuit de
costumar: costumo passear depois de jantado =
obinuiesc s m plimb dup prnz.
Ct despre prazer, acesta este neregulat: praze
= place, prazia = plcea, prouve = plcu, preouvera
= dac ar plcea (imperf.conj.), quando prouver =
cnd va plcea. La fel se conjug aprazer.

116.- Verbe impersonale accidentale


Sunt verbe care sei au conjugare complet, se
pot folosi i la persoana a III-a singular cu subiect
nedeterminat. Acestea sunt:
a) convir = a conveni: couvm que ela parta =
convine ca ea s plece; cumprir = ser preciso = a fi
necesar: cumpre ostentarmes o nosso valor = e
necesar s punem n eviden valoarea noastr; era
preciso obrig-los a partir = trebuia s-i obligm s
plece; fazer = a face: faz duas semanas = acum (n
urm cu) dou sptmni; faz calor = este cald; fz
frio = era frig; importar = a fi important: importa
que se v = este important s se duc; ir = a merge:
vai fazer dez anos que se caseu = sunt zece ani de
cnd s-a cstorit; suceder = a se ntmpla:
suceder haver motim = se va produce
nvlmeal.

b) cele care au ca subiect pronumele se: diz-se


= se spune; passeia-se = se plimb; recreia-se = se
distreaz.
c) verbul haver cu semnificaia "a se afla, a se
gsi": h um homem = e un om; houve muitas
mulheres = erau multe femei; haver escndalos =
vor fi scandaluri; h-os = se afl (din tia); h-as =
se afl (de-astea). Ca i fazer poate indica i durata
de timp trecut: h quatro sculos = acum patru
secole.
d) cele folosite n mod impersonal la persoana
a III-a plural: contam ter havidos feridos = se
povestete c au fost rnii; dizem que foi morto de
uma punhalada = se spune c a fost ucis cu o
lovitur de pumnal.

Exerciiu practic
Jazer = a zcea
jazido
jazendo
Jaz = zace, aqui jaz = aici zace, aceasta este singura form rmas n uz a acestui verb, n prezent
substituit de estar deitado = a fi culcat. n vechime era neregulat: jouve (perf.s.); jouvera (mmcp); quando eu
jouver (viit.conj.).
Moer [mur] = a mcina
modo
moendo
ind.prez.: moo [mu], mis, mi, moemos [mumu], moeis [mui], moem [m]
Acest verb i puine altele n oer accentuez
vocala tonic la persoanele a II-a i a III-a singular
de la indicativ prezent, ale cror desinene sunt is,
-i n loc de es, -e.
Lexic
abundent
desfrutar, a exploata

abundante
aproveitar,
explorar
brevemente, por breve
espao de tempo
conjunto
crescido
escritrio

pentru puin timp


complex (subst.)
crescut, mare n vrst
birou

firma
folheto
gabinete
guardo-livros
informar-se sbre
lancha-motor
a mide
a montanha
a morada
neblina
resoluo
velocidade

firm; semntur
foaie
birou, oficiu
contabil
a se informa despre
alup
des, adesea
muntele
locuina; adresa
cea
rezoluie; hotrre
vitez

1 de junho de 1999
Casa M.A.N.
Via Palmieri 36 Turim Itlia
Excmos Senhores
Chegou s minhas mos um folheto mostrando um conjunto de gabinete de direco que me agradou
bastante.
Gostaria de saber os vossos preos f.o.b. para mveis metlicos de que peo ilustraes para escritrio
comercial, e a morada do vosso Agente em Portugal, se estiverdes representados.
Fico aguardando as vossas prezadas notcias e entretanto me subscrevo com os protestos de minha mais
elevada considerao e estima.
De V.Excas
Atentamente
Engo Alberto Eugnio de Perulha Buragos
Procpio Quarenta, guardo-livros na premiada Firma Pimenta, Canela & Cia, anda orgulhoso se deu
filho, o Hermenegildo, que tem sete anos de idade e aparenta doze ou treze. Diz-me, Gildo, o que vais chegar
a ser quando fores crescido? igual que o papai? No responde o menino com deciso, - o papai ficou
sempre sendo Quarenta, eu quero passar a ser Cinquenta, ou Quarenta-e-cinco, pelo menos!
De tradus
de zpad. Cnd am plecat din Prto Alegre se iveau
deja zorile i am sosit la So Loureno la apusul
Ieri a nins abundent i pe muni sunt doi metri

soarelui. Era un pic de cea pe Lagoa dos Patos i


nu s-a putut fructifica viteza alupei noastre. E
necesar s plecm nainte de amiaz dac nu vrem
s sosim cnd ncepe s se nsereze. A plecat acum
cinci ani la Ga i nu se mai tie nimic despre el. E
convenabil s-i scriem imediat, nainte ca el s
decid s ia o hotrre contrarie intereselor noastre.
Trebuie s mergem s-l gsim; cnd noi am fost
bolnavi el venea adesea la noi s se informeze
despre sntatea noastr.
Din nou despre prepoziii
117.- Locuiuni prepoziionale
a despeito de
n ciuda
alm de
dincolo de
antes de
nainte de
aqum de
dincoace de
a respeito de
relativ la, n ceea ce
privete
crca de
circa, aproximativ
de acrdo com
dup (prerea cuiva)
em cima de
deasupra
em conformidade de
dup, n conformitate cu
debaixo de
sub
dentro de, dentro em
peste, n decurs de
depois de
dup
for a de
n afar de
junto a
lng
junto com
mpreun cu
no abastante, a pesar n ciuda, cu toate c
de
para com
ctre (nematerial)
por entre
prin (micare prin)
Dentre do fim do ms = pn la sfritul lunii.
Dentre em trs anos = peste trei ani.
118.- De, em, por nu se contrag cu pronumele
complement care precede verbul: em o vendo =

vzndu-l; les consentiram em as proteger = au


consimit s le protejeze; no pode deixar de a
admirar = nu poate face altceva dect s-o admire;
tenho vontade de o fazer = am chef s-l fac; morre
por as possuir = moare de dorina de a le poseda.
Prepoziia care guverneaz un verb i
pstreaz locul cnd este urmat de conjuncia que:
temos mdo de que ela o no reconhea = ne e
team c ea n-o recunoate; le fz com que a
iniciativa malograsse = a fcut astfel nct iniiativa
s se duc naibii.
Sbre se traduce: deasupra, pe, n orice
accepie, dar semnific i "n afar de": as abelhas,
sbre constituir grande fonte de renda, concorrem
para a fartura das colheitas = albinele, n afar de
faptul c reprezint un important izvor de venituri,
concureaz i la abundena recoltelor.
119.- Aceleai verbe, n cele dou limbi, nu
sunt nsoite ntotdeauna de aceleai prepoziii:
acreditar em
a crede n
aproximar-se de
a se apropia de
cheirar a
a mirosi a
comear de
a ncepe s
consentir em
a consimi la
contentar-se com
a se mulumi cu
falar em
a vorbi despre
hesitar em
a ezita s
mirar-se no espelho
a se privi n oglind
participar em
a participa la
pensar em
a se gndi la
perder no jgo
a pierde la joc
recusar-se a
a refuza s
refletir em
a reflecta la
responder por
a rspunde de
Cteva alte verbe care n romnete sunt
nsoite de prepoziie, nu o accept n portughez:
renunciar uma coisa = a renuna la un lucru.

120.- Semnificaia primitiv a unui verb poate fi modificat de prepoziia care l guverneaz:
- acabar = a termina
acabai com stes discursos!
= terminai cu chestiile astea!
acaba de estudar no ano que vem = va termina studiile anul viitor
acabao de v-lo
= l-am vzut de curnd, adineauri
acabou por reduzir o preo
= a sfrit prin a reduce preul.
- ir = a merge
ir a
= a merge la (pentru a se ntoarce apoi)
ir para
= a merge la (cu intenia de a rmne acolo)
vou por po
= m duc (s cumpr) dup pine
iam em automvel = mergeau cu maina
- dar = a da
dar com
= a da peste, a se ntlni din ntmplare
dar em
= a lovi n, a bate n
dar-se com
= a se nelege bine cu
dar-se por
= a se declara, a se da drept (cineva)
121.- Prepoziiile ajut adesea la formarea

idiotismelor: dizer que no = a spune (c) nu; dizer

que sim = a spune (c) da; pobre de ti! = bietul de


tine!; coitadinho dle = srcuul (de el)!; o
bobalho de Jos = nerodul de Iosif; a mexeriqueira
da Sofia = palavragioaica de Sofia; que de gente! (=
quanta genete!) = ce de lume!; eu tinha uma
vontade da nada de ser rico como Braz, para
Melania gostar ainda mais de mim = aveam o

dorin nebun de a fi bogat precum Biagio, pentru


a-i plcea i mai mult Melaniei; depois de cortadas
e polidas essas pedras tornam-se muito valiosas =
dup tiere i polizare aceste pietre devin foarte
preioase.

Exerciiu practic
Frigir = a frige
frigido, frito
ind.prez.: frijo, freges, frege, frigimos, frigis, fregem
conj.prez.: que eu frija, frijas, frija, frijamos, frijais, frijam
Fugir = a fugi
fugido
ind.prez.: fujo, foges, foge, fugimos, fugis, fogem
conj.prez.: que eu fuja, fujas, fuja, fujamos, fujais, fujam
Ambele verbe ntresc vocala tematic: din in e- i respectiv din u- n o-, la persoanele
indicativului prezent ale cror desinene ncep cu e.
Aadar cele dou conjunctive prezente sunt regulate,
iar de la imperativ, sunt ntrite doar persoanele a IIa singular: frege! = frige!, foge! = fugi!.

acudir
a aldeia
os arredores
at agora
chamada
chefe de banda
conformar-se com
a contribuio
critrio
decretar
deixar de cumprir
diferena
diferenar-se
estar mo
fazenda
festa
forma
fuso horrio
generosidade
girar
a homenagem
em homenagem a
soar, tocar
sonata
trabalhador
tubagem
a volta
aldeo
instrumento
inundar
invejoso

Lexic
a alerga ctre
satul
mprejurimile
pn acum
chemare, apel
dirijor
a se conforma
contribuia
principiu, norm, criteriu
a decreta
a nclca (o lege)
diferen
a se diferenia
a fi la ndemn
ferm
srbtoare
form; formular
fus orar
generozitate
a da trcoale
omagiul
n omagiu
a cnta (la instrument)
sonat
muncitor, lucrtor
evrie
ntoarcerea
ran, stean
instrument
a inunda
invidios

frigindo

fugindo

latoeiro
pui de alptat
levar
a duce; a angaja
ligao
legtur, comunicare
ligar para um nmero
a chema un numr (telef)
locutor
prezentator
msica
muzic
msico
muzicant
na maneira mas oportuna exact cum trebuie
oferta
ofert
organizar
a pune pe
passar um telegrama
a da o telegram
pr de banda
a pune de-o parte
perfeito
perfect; primar
o rdio
radioul
recolher
a culege, a strnge
nada de sonatas
nici un sunet
tradio
tradiie
transgressor
contravenient
O telegrama. Onde que posso passar um
telegrama? Quanto custa cada palavra para o Brasil?
Faa o favor, me d uma forma. Quanto tempo
levar para chegar? Dentro em trs horas o
telegrama poder ser entregue. Esto j de noite?!
No, minha senhora, pois que agora so as oito da
noite, e o telegrama vai chegar as sete...?!?... no se
esquea, a senhora, de que h quatro horas de
diferena por causa de os fusos horrios
diferenciarem-se outro tanto, e o telegrama viajar
para o ocidente mais de pressa do que o mesmo Sol.
O telefone. Quisera fazer uma chamada para o
Armando. Para que nmero quer ligar vocs? Faa a
ligao para o nmero 77.30.26, se faz favor. Est
l? quem fala? daqui Laura. Aqui Marinha, como
ests? Estou bastante bem, e tu? timamente,
obrigada. O Armando est a mo? No est, deve
estar de volta para as sete da tardo.
O rdio. Quisera ligar para o rdio portugus.
Espera, que le vai fazer logo a ligao. O aparelho
no est bem sintonizado. Agora est j bem. O
locutor fala portugus clara e distintamente, posso
compreende-lo muito bem.

De tradus
ranii din Ilha-ao-Sol erau invidioi pe cei din
Campo Selvatico, care aveau o orchestr mai bun
i mai muli muzicani. Primarul din Ilha-do-Sol a
anunat o "srbtoare a muzicii i muzicanilor"
pentru a strnge oferte i a organiza o orchestr
superioar celei din Campo Selvatico. n ziua
srbtorii muzicanii strbteau satul, cntnd i
cernd oferte. Orchestra se oprete i n faa fermei
lui Adrasto, un proprietar bogat, i Cazimir, eful
orchestrei, i se prezint i spune: -Azi e srbtoarea
muzicii i a interpreilor, sper c generozitatea ta nu
va nega contribuia ta. Cazimir, - rspunde Adastro
i aminteti de srbtorirea muncii i a
muncitorilor? Ah, Adastro, ce srbtoare frumoas
a fost, ne-am distrat atta i n-a fost nimeni, n tot
satul i n mprejurimi, n acea zi, care s lucreze.
ntr-adevr, Cazimir, n acea zi s-a rupt evria n
casa mea, care a fost inundat toat i, pn n ziua
urmtoare, tu, sugtorule (de lapte), nu ai alergat la
chemarea mea, n omagiu pentru srbtoarea
muncii. Ei bine, azi tu nu te ii de acelai principiu
cruia te conformai pe vremea srbtorii
muncii?!?... "azi este srbtoarea muncii", deci nu
cntai (nici un sunet); azi este srbtoarea
muzicanilor, deci muzicanii s nu munceasc
cntnd, i numai aa srbtoarea va putea fi
celebrat cum se cuvine, n timp ce cum facei acum
o falsificai; i eu nu intenionez s premiez
contravenienii.
Despre adverb
Adverbul rmne totdeauna invariabil.
Semnificaia i folosirea adverbelor sunt analoge n
cele dou limbi. Desigur, exist diverse tipuri de
adverbe.
122.- Adverbe de afirmaie
sim
= da
certamente
= desigur, cu siguran
deveras
= ntr-adevr
123.- Adverbe demonstrative
eis
= iat
eis-aqui
= iat aici
eis-a
= iat acolo
eis-ali
= iat aici
124.- Adverbe dubitative
talvez, qui = poate, cine tie (cer verbul la
conjunctiv dac l preced: talvez haja = h talvez =
poate se afl)
caso, em todo caso = n orice caz
acaso
= ocazional
por acaso
= din ntmplare
porventura
= din ntmplare, poate

aqui
a

125.- Adverbe de loc


aici
colea

ali
aci
c
acolo
l
acolo
acol
acolo
alm
dincolo (de)
aqum
dincolo de
longo
de-a lungul, departe
perto
aproape, lng
adiante
nainte(a)
atrs
napoi(a)
dentro
n(untru)
for a
afar
onde
unde
algures
undeva
nenhures
nicieri
alhures
altundeva, aiurea
abaixo
jos, sub
acima
sus, deasupra, pe
em trno de
de jur mprejur
C i l sunt folosite n mod emfatic: ora dizme c = spune-mi deci; acaba l com isso! =
termin odat!; eu sei l = i ce treab am eu?
Ir rio acima = a merge pe ru n sus, n amonte
Ir rio abaixo = a cobor pe ru, n aval.
Onde nseamn unde; cu verbe de micare
ctre un loc devine aonde: aonde vais? = unde
mergi?; dac indic proveniena, devine donde:
donde vens? = de unde vii?
126.- Adverbe de mod sau de calitate
bem
bine
melhor
mai bine
mal
ru
pior
mai ru
alis
altminterea
assim
aa, astfel
apenas
abia
como
(dup) cum
ainda
nc; pn i
at
pn la, pn i
tambm
nc, i, chiar i
toate cele terminate n mente (*81)
At este i prepoziie: le vai dar um passeio
at o Mar = merge s se plimbe pn (prep) la mare;
esta planta at se apresenta nas regies mais frias =
aceast plant apare pn (adv) i n cele mai reci
regiuni.
Melhor i pior ca adverbe preced verbul: para
poderem melhor desempenhar suas funes = pentru
c ar putea mai bine s renune la funciile lor; -ca
adjective comparative urmeaz verbul: ste pior
que aqule = acesta este mai ru dect acela.
127.- Adverbe de negare
no
= nu
nunca, jamais
= niciodat
nada = nimic: de nada servir aconselha-lo =
nu va servi la nimic s-l sftuieti.

loc

128.- Adverbe de ordine


primeiro = prim, nti
primeiramente
= n primul rnd, pe primul

secundriamente = n al doilea rnd


antes
= nainte(a)
depois
= dup
antes de tudo = nainte de toate
dias depois = ctva timp mai trziu, dup
cteva zile
tempos depois = dup un timp
logo aps = imediat dup
Antes nseamn i "mai degrab": antes morrer
de que trair o meu Rei = nai bine mor dect s-mi
trdez regele, i chiar exclamativ: antes fsse! =
mcar (de-ar fi aa)!
129.- Adverbe de cantitate
muito
= mult
pouco
= puin
bastante, assaz
= destul de
mais
= mai mult
ainda mais
= (ba) chiar mai mult
menos
= mai puin
to, tanto
= att, aa, astfel
quo, quanto
= ct
algo, um tanto
= alt, att de
que
= ca, cum, ct
quase
= aproape (cantitativ)
meio
= jumtate
metade
= jumtate
todo
= tot
Janela meio aberta = fereastr pe jumtate
deschis (ntredeschis).
Janela meia aberta = janela metade aberta =
fereastr deschis pe jumtate (cealalt jumtate
fiind nchis.

130.- Adverbe de timp


hoje
= azi
amanh = mine
cedo
= devreme
ontem
= ieri
depois de amanh = poimine
tarde
= trziu
anteontem = alaltieri
depois
= dup
sempre = mereu
ento
= atunci
ainda
= nc
presentemente, atualmente = n prezent
j
= deja; mai
outrora = deja, n alte timpuri
agora
= acum
antes
= nainte
entrementes = ntre timp
aos poucos = dup puin timp
j no
= nu mai
J precede totdeauna verbul: a potncia ingles
no Mares 'a no = puterea englez pe mri nu mai
exist.
Anumite expresii adverbiale negative nu sunt
comune n portughez i n brazilian: "nu m mai
gndeam la asta" se traduce n portughez j nem
pensava nisso, pe cnd n brazilian no pensava
mais nisso.
131.- S este adverb ca smente, nicamente,
este deci adjectivul s ambigen. Cnd este adverb,
preced subiectul: s o italiano Antonio Meucci
descbriu o telefone = dar (numai) talianul Antnio
Meucci a descoperit telefonul (doar A.M. l-a
descoperit, nu altul). Dac se afl ns dup subiect,
atunci este adjectiv: Antonio Meucci, s, descobriu
o telefono = A.M. singur (= de unul singur, fr
ajutorul altcuiva) a descoperit telefonul.
No s..., mas ainda = nu numai..., dar i.

Exerciiu practic
Construir = a construi
constrdo
ind.prez.: construo, constris, constri, construmos, construs, constroem
imperativ: constri, construa, construamos, constru, construam
ntrirea vocalei u- n o- a vocalei tematice
predesineniale se limiteaz la persoanele a II-a a
III-a singular i a II-a plral la indicativ prezent, de
aceea conjunctivul prezent nu este influenat de
aceasta. Acest verb i puine altele derog de la
conjugarea verbelor n uir (v. possuir) i
neregularitatea sa este analog verbului fugir.
Lexic
achegamento
aludir
a propsito
a respeito
atenciosamente

acostament
a accentua
adecvat
cu privin la
cu respect

bilinge
comissionado
compilar
conjuno
conseguir
egpcio
escritura
etimologia
exigir [isijr]
expandir
falta
fazer uso de
fontico

construindo

bilingv
comisionar
a redacta
conjuncie
a reui
egiptean
scriitur
etimologie
a cere
a se extinde
lips
a recurge la
fonetic

grfico
ibrico
identidade
inicialmente
interpretar
o latim
latino (adj)
marisco
misso
no propsito de
obsequio
obstculo

grafic
iberic
identitate
nainte de toate
a interpreta
latina
latin
fruct de mare
sarcin, obligaie
n scopul de a
respect; favoare
obstacol

origem
o p
sintaxe [sintssi]
tradutor
traioeiro (adj)
traidor (adj. i subst.)
trigo
venda
VV.SS.(=vossas
senhorias)
(i: V.Sas.)

origine, izvor
praful, pulberea
sintax
traductor
trdtor
trdtor
gru
vnzare
Domniile voastre

Sociedade Qumica Industrial Limitada


Escritrio: rua Presidente Freiria, 203
Caixa Postal 902 Curitiba Paran
Curitiba, 4 de novembre de 1998
Prezados Senhores,
Inicialmente devemos inform-los que obtivemos o seu apreciado enderopo, por gentileza do Consulado
Geral de Portugal, em nossa cidade.
Dedicando-se a nossa firma, entre outras atividades, ao ramo de representantes comissionados,
tomamos a libertade de lhes enderepar a presente, no propsito de pr a sua disposio stes nossos servios.
Atualmente, com a nova poltica comercial adotada pelo nosso govrno, os importadores nacionais esto
dispostos a promover compras no extrangeiro.
Assim sendo, e tendo VV.SS. possvelmente interesse em expandir a venda de seus produtos na parte Sul
do Brasil, zona onde operamos, acreditamos que poderiamos conseguir algum volume de negcios.
Si realmente esta nossa oferta fr bem recebida, gostariamos de que nos fosse enviado elementos para
incio da misso que nos fr confiada.
Sbre qualquer informao que por ventura possa interessar a nosso respeito, queriam por obsquio
colhe-las junto ao
Consulado Geral de Portugal
rua Jos Loureiro, 672
Curitiba Paran - Brasil
Ficamos agradecidos pela ateno dispensada a presente, e aguardando suas notcias a respeito, firma-mos
atenciosamente
Soc. Qumica Industrial Ltda.
pp. Henrque Verglio de Matinhas
De tradus
Limbile portughez, spaniol, italian i
francez, chiar dac provin (gerunziu) din aceeai
origine, formeaz din punct de vedere fonetic i
grafic dou grupe distincte, n care numai sintaxa i
etimologia se reveleaz comune. Un grup este
format din primele trei, idiomul francez se
deprteaz de ele fie grafic, fie fonetic, n timp ce
cele trei limbi meridionale au apropieri mai
evidente. "Compro uva e vendo carne" este comun
italianei i portughezei, spaniola variaz doar
copula: "compro uva y vendo carne". Identitatea de
scriere se verific ns mai uor ntre cele dou
limbi iberice, dect ntre acestea i italian. "T
compras carne, fruta para comer, bebidas y caf para
beber" este comun portughezei i spaniolei, cu
excepia unui accent pe tu, pe care spaniola l cere,
i a copulei: e pentru portughez, y pentru spaniol.
Dar i alte pri mai complexe dect cele prezentate

sunt aproape identice n cele dou limbi,


portughezul ste palcio alto, grande, vasto, com
todo o necessrio para a vida cmoda familiar e
social ser construdo por arquitectos de
procedncia italiana para trs negociantes egpcios
de trigo se transform n spaniol astfel: este
palacio alto, grande, vasto, con todo lo necessario
para la vida cmoda familiar y social ser
construdo por arquitectos de procedencia italiana
para tres negociantes egipcios de trigo. Pronunia
difer doar puin. Ar putea fi interesant de tiut c
un luso-brazilian nelege spaniola, chiar vorbit,
mai bine dect un spaniol care nu reuete s
neleag portugheza. Pn mai ieri n Romnia era
aproape imposibil s se dedice cineva studiului
portughezei. Cnd se apuca de asta, trebuia s
depeasc dificulti i obstacole datorate lipsei de
publicaii adecvate. Cel mai mult era simit lipsa
unui dicionar bilingv. Astzi exist unul. Oricine va
putea acum s interpreteze, de unul singur, fr

dubii, orice coresponden care i-ar putea ajunge din


Portugalia i Brazilia, fr s fie obligat s recurg
la traductori care, cum spune proverbul, adesea
sunt trdtori. (Original n italian: traduttore =
traditore)

Despre conjuncie
132.- Conjuncia simpl sau compus este
particula invariabil care leag dou elemente sau
dou fraze ntre ele.
a despeito de = n ciuda
ainda que, se bem
= cu toate c
a no ser que = doar dac (nu)
ao passo que, enquanto = n timp ce
apesar disto, contudo, no obstante, no entanto = cu
toate (acestea)
a saber
= adic (i urmeaz o list)
assim como, bem como = (ca) i
como = cum, deoarece, aa cum
com quanto, embora j = oricare
contanto que, com tal que
= numai s
conquanto, embora
= doar dac
desde que
= abia, de ndat ce
j que, uma vez que
= odat ce
e
= i
isto = adic (i urmeaz explicaia)
j.. j, ora... ora = cnd... cnd
logo = deci, prin urmare
logo que, mal apenas = de ndat ce
mas
= dar
mas tambm = dar i
no... seno
= nu numai
nem
= nici
nem... nem... = nici... nici...
ou
= sau (explicativ)
ou...ou... = sau...sau... (alternativ)
para que, a fim de que = astfel nct
pois, pois que = deci, deoarece
por conseguinte, por consegncia
= n consecin, prin urmare
porm = ns, totui
porque [prki] = pentru c, deoarece
porqu? [purk] = de ce?
quando = cnd, n timp ce
quando mesmo = cnd i
quando nada = cel puin
em quanto que = n timp ce, dimpotriv
que [ke], [ki] = c
que no = i nu
quer...quer..., quer...ou..., seja...ou...
= fie... fie...,
sau... sau...
se, si (brazilian) = dac
seno = dar, nimic altceva dect
seno quando = cnd pe neateptate
sequer = orice ar fi
sem sequer
= nici mcar
e todavia = i totui
133.- Exemplificri
a no ser que le se tenha enganado = doar

dac nu s-a nelat


le pode dar quitao, bem como assinar =
(dvs) putei fie s dai chitan, fie doar s semnai.
e como a menina o olhasse, le deu=lhe a
ma = i cum fetia l privea, i ddu mrul (como
cere imperf.conj.)
desde que seja bem tratada, uma boa cabra
pode dar trs litros de leite = de ndat ce este bine
tratat, o capr bun poate da trei litri de lapte.
ela j canta, j chora = ea cnd cnt, cnd
plnge.
ela ri, logo fica contente = ea rde, prin urmare
este fericit.
logo que seu pai partiu, deitou a chorar = cum
a plecat tatl su, se puse pe plns.
mal chegou no Rio, visitou o Jardim Botnico
= abia ajuns la Rio de Janeiro, a vizitat Grdina
Botanic.
134.- Mas, porm, seno corespund, fiecare n
parte, conjunciei romnesti "dar". Mas i porm
sunt adversative, porm este mai expresiv dect
mas; seno exprim contrast cu fraza negativ:
a baleia no peixe, mas sim cetceo = balena
nu este pete, ci (este) cetaceu;
ruim, mas no o parece = este ru, dar nu
pare;
h no dois, porm trs = nu sunt doi, ci trei;
no como Rei, seno como soldado = nu ca
rege, ci ca soldat.
Seno semnific i "nimic altceva": dentro
daqueles peitos no havia seno corao de pedra e
glo = n acele piepturi nu era altceva dect inimi de
piatr i ghea. Se no n dou cuvinte semnific
"dac nu": ela se calar se no fr interrogada = ea
va tcea dac nu va fi interogat.
Nem se folosete n loc de no, nainte de:
sempre, tudo, todo, ainda, mesmo, por isso, sequer:
le se assustou-se com a visita, mas nem por isso
lhe perdou = el s-a alarmat de vizit, dar nu pentru
asta i-a iertat.
135.- Alte exemplificri
no fala, nem escuta = nu vorbete, nici (= i
nici) nu ascult;
pois meu amigo no s? = nu eti deci
prietenul meu?;
a mim que no a le compete faz-lo = e de
datoria mea s-o fac, nu a lui;
apenas duas horas de aviao bastam agora,
quando a viagem de trem gasta doze horas = acum
sunt suficiente doar dou ore cu avionul, n timp ce
cltoria cu trenul implic dousprezece ore;
no te lembrars, quando mesmo estudes todo
o dia = nu i-o vei aminti, chiar dac tu studiezi
toat ziua;
aquelas faanhas estorvaram o inimigo ou,
quando nada, o demoraram = acele aciuni au pus
obstacol inamicului sau, cel puin, l-au fcut s ezite

(s rmn pe loc;
nem sequer um copo de vinho lhe dou = nu le
ddu nici mcar un pahar de vin;

e todavia, o vi com os meus olhos! = i totui,


l-am vzut cu ochii mei!

Exerciiu practic
Apiedar-se = a se mboa
apiedado-se
apiedando-se
ind.prez.: apiado-se, apiadas-te, apiada-se, apiedamos-nos, apiedai-vos, apiadam-se
imperativ: apiada-te, apiade-se, apiedemo-nos, apiedei-vos, apiadem-se
conj.prez.: que me apiade, te apiades, se apiade, nos apiedemos, vos apiedeis, se apiadem
Acest verb ntrete n a- predesineniala e-,
la persoanele timpurilor citate, cnd accentul tonic
cade pe aceast vocal a temei.
Lexic
abrir
a amnia
as bactrias
bca
como do costume
conversar,
estar
conversa com
desaparecer
desprender-se

em

equitao
hidrognio
intercmbio
intervir
o metana
nitrificador
nitrognio
parco (adj)
participar em, tomar parte
em
a pessoa, o sujeito
proporcionar
em relao a
a serpente, a cobra
sofrer
solo
venenoso
modesto

a deschide
amoniul
bacteriile
gur
ca de obicei
a conversa (cu cineva)
a disprea
a se separa, a se
deprta, a se dezvolta
echitaie
hidrogen
schimb
a interveni
metanul
agent de nitraie
azot
econom; frugal
a participa la
acel cineva
a proporiona; a da;
a furniza
cu privire la
arpele
a suferi; a se supune; a
fi supus la
sol, pmnt
veninos
modest

O intercmbio da matria. Os vegetais


necessitam de azto ou nitrognio, elemento
essencial para a formao de alimentos orgnicos
que entram na sua nutrio. A grande maioria das
plantas vo buscar o azto ou nitrognio nos
azotatos ou nitratos do solo, resultantes da
decomposio das matrias orgnicas sob a ao das
bactrias, vegetais microscpicos.
Um animal que morre entra em putrefao
produzida pelas bactrias. A matria orgnica do
corpo decompe-se, sofre uma srie de

transformaes, dando origem a corpos mais


simples que se desprendem, a saber gs carbnico,
gs sulfdrico, metana, hidognio, gs amonaco etc.
A maior parte da amnia ou gs amonaco combinase com outros corpos e depois transformam-se em
nitritos sob a ao das bactrias nitrificadoras. Em
nova fase de transformao outras bactriam
intervm e transformam os nitritos em nitratos ou
azotatos de potssio, de sdio ou de clcio.
sses corpos, resultantes da ao das bactrias
sbre os corpos orgnicos, tm extraordinria
importncia na natureza. Constituem a principal
fonte de nitrognio ou azto de que precisam as
plantas para a sua nutrio.
Se no existessem bactrias, no haveria
putrefao, no haveria mineralizao das matrias
orgnicas, no se formavam os nitratos que
proporcionam s plantas o nitrognio para a
elaborao dos alimentos orgnicos, albuminides
ou protenas, necessrios a sua nutrio.
Se no fossem as bactrias, cessaria o
intercmbio da matria entre os sres vivos e os
minerais e desapareceria a vida da Terra.
De tradus
Azi este destul de cald fa de frigul care era
ieri. Dup ce a scris dou scrisori, a ieit din cas i
s-a ntors trei ore mai trziu. Dincolo de fluviu era o
pdurice mare cu muli erpi veninoi. Din toate
marile sale bogii, el triete destul de modest i
mnnc i bea cu economie. Trebuie s ies repede
din cas deoarece este o adunare important la
coala de echitaie, la care doresc s particip. Dar
mai terminai odat cu zgomotele astea, nu reuesc
nici mcar s aud cine-mi vorbete la telefon. Vei
vrea s spui c nu reueti s auzi ceea ce spui tu,
deoarece de obicei, cnd tu conversezi cu cineva,
acel cineva cu care vorbeti nu reuete niciodat s
deschid gura.
Despre interjecii, punctuaie, fali prieteni
136.- Interjeciile sunt cuvinte invariabile care
exprim gnduri, sentimente, senzaii neateptate i
spontane, ale cror forme primordiale sunt atavice,
i care exprim o semnificaie dup ton i
intensitate, sau cuvinte i locuiuni ale limbii
utilizate n mod exclamativ dup accepia lor
proprie.
ai!
= vai!

(ai de ti! = vai de tine!)


ai de mim = vai de mine
ainda bem = cu att mai bine
alerta!
= alarm!
nimo!
= sus!, valea!
apoiando = foarte bine
apre!
= afar de-aici!
aqui d'El-Rei!
= ajutor!
arre!
= fir-ar al naibii!
basta!
= ajunge!
cala a bca
= gura!
caspit! = blestemie!
chiton!
= linite!
coitado de mim! = bietul de mine!
coragem! = curaj!
cuidado! = atenie!
deixa isso!, anda! = las-o balt!
diabo!; diacho! = drace!
hal!
= alo!
hein?!
= ei?!
homem! = sus, curaj!
irra!
= fir-ar s fie!
obrigado, -a, os, -as
= mulumesc!
ora plulas!
= lua-te-ar dracu'!
patatrs! = trosc!
pois!
= zu!
psit, psi! = psst!
qual o qual!; qual nada! = d-o-ncolo!
sentido! = atenie!
sus!
= sus, hai!
va pentear macacos!; va pentear monos!; va
plantar batatas!
= du-te la dracu'!
vamos! = hai, s mergem!
Expresia "nu-i aa?" particip la interjecie i
dup semnificaiile pe care le are, se traduce cu:
- hein?! - de constatare i repro: te atrasaste,
hein?! = ai rmas n urm, nu-i aa?
- pois no?
- de confirmare: ns somos amigos,
pois no? = suntem prieteni, nu-i aa?
-no acha?
- cernd confirmare: estas cres
esto carregadas, no acha? = aceste culori sunt
cam tari, nu-i aa?
137. Punctuaia

cele din romn:


, vrgula
; ponto e vrgula
: dois pontos
! ponto de exclamao
? ponto de interrogao
... pontos de reticncia
. ponto final; ponto de abreviatura
"..." aspas, vrgulas dobradas, comas
( ) parnteses
[ ] parnteses quadrados, colchtes
travesso = linie, care leag elementele
extreme ale liniilor de comunicaie etc.: linha area
Bucarest Lisboa; solicit atenia asupra unui
cuvnt sau a mai multora i ndic schimbarea
interlocutoruli: -Tens charutos? Tenho.
- hifen = liniu, leag elemente din cuvinte
compuse: gua-marinha, couve-flor = conopid,
dev-lo-amos = suntem datori, semi-selvagem =
semislbatic; indic desprirea silabelor, chiar i la
sfrit de rnd: a-do-les-cen-te.
= pargrafo, alnea
{ = chave = acolad
138. Falii prieteni
Sunt cuvintele care, scrise sau pronunate la fel
sau aproape la fel n cele dou limbi, au totui
semnificaii diferite n cele dou limbi, fcnd s se
traduc adesea complet greit dintr-o limb n
cealalt.
Mai sunt i cuvintele care au alt gen n cele
dou limbi, sau cele care difer doar printr-o liter,
de la o limb la alta, sau cele care seamn cu
cuvinte din alte limbi cunoscute de lectorul romn i
care-l ot induce n eroare, sau, n cadrul aceluiai
cuvnt (verb) sunete diferite la terminaiile
diverselor timpuri care l pot pcli pe cititorul
romn.
Vom prezenta cteva exemple. Lectorul romn
va avea grij ca atunci cnd va ntlni pentru prima
dat un cuvnt portughez, s-l rein la forma
corect i cu semnificaia corect. De asemenea,
cnd are un dubiu asupra formei sau semnificaiei, e
bine s consulte dicionarul i gramatica.

Cuprinde semnele grafice, care sunt identice cu


aprto
azeite
burro
caldo

nseamn:
nseamn:
nseamn:
nseamn:

loc strmt
ulei
asin
ciorb

i nu:
i nu:
i nu:
i nu:

deschis,
acet(at) (oet),
unt (ital.),
cald,

care e
care e
care e
care e

colete
conosco
cr
fato
rapaz
salto
versar

nseamn:
nseamn:
nseamn:
nseamn:
nseamn:
nseamn:
nseamn:

guler
cu noi
culoare
hain (subst)
biat
toc de pantof
a trata

i nu:
i nu:
i nu:
i nu:
i nu:
i nu:
i nu:

colet
cunosc,
cor,
fat,
rapace,
salt,
a vrsa,

aberto
vinagre
manteiga
calor (subst)
quente (adj)

care e
care e
care e
care e
care e
care e

conheo
coro
menina, rapariga
rapace
pulo
verter

139.- Ceva analog se petrece cu verbele,


rmnnd n ambiana portughezei. Anumite verbe
portugheze se difereniaz ntre ele prin vocala

caracteristic: assentar = a aeza, apune - assentir =


a consimi; gerar = a genera - gerir = a administra;
prover = a aproviziona - provir = a proveni - provar

= a ncerca; tremar = a descompune - tremer = a


descompune etc.
Din cauza schimbrii vocalelor caracteristice n
conjugarea conjunctivului prezent (*96), se pot
ntlni identiti de forme la verbe diferite, care pot
fi izvor de greeli pentru nceptori. Iat un
exemplu:
Vendemos a ferida! (= preciso que vendemos
a ferida) = s ngrijim rana! (este un imperativ);
Vendemos a ferida (= estamos vendando a
ferida) = ngrijim rana (este prezentul indicativului);
Vendamos barato! = s vindem la pre sczut!
(este imperativ);
Vendamos barato = vindem ieftin (este
indicativ prezent);
Am conjugat verbul vender = a vinde.
Iat acum patru exemple cu verbul fundar (1) =

a funda, a pune bazele, i fundir (2) = a topi; le


enunm fr traduceri, indicnd doar alturi de
verbe numerele de referin ale verbelor conjugate:
I Primeiro fundamos (2) a gusa, para eu
poder vigiar a sua corrida antes de eu partir;
II Ns fundamos (1) una usina aqui, porque
neste lugar h minrio de ferro por explorar;
III J no fundimos (2) mais aqui o minrio,
porque fundamos (1) a nova usina mais perto das
minas de explorao;
IV Fundemos (1) a nova usina perto das
mnas, e j no fundamos (2) mais o minrios aqui
que nos no convm.
Determinarea modului i timpului verbului este
esenial, dup cum reiese din exemplele citate,
pentru individualizarea infinitivului verbal.

Exerciiu practic
Voar [vur] = a zbura
voado [vudu]
voando [vudu]
Este un verb regulat, flexiunile sunt identice cu ale verbului model mudar. Totui, deoarece se gsesc
alturate dou vocale, una tematic (-o-) i alta
ind.prez.: vo [vu], voas [vas], voa, voamos [vumu], voais [vui], voam [v]
imperf.: voava [vuva], voavas, voava, vovamos, voveis, voavam
pret.perf: voei [vui], voastre [vuti], voou [vu], voamos [vumu], voastes, voaram [vur]
pret.mqps.: voara [vura], voaras, voara,voramos,voreis, voaram
ind.viitor: voarei [vuari], voars, voar, voaremos, voareis [vuari], voaro [vuaru]
cond.:
voaria [vuara], voarias, voaria, voaramos, voareis, voariam
imperativ: voa [va], voe [vi], voemos [vumu], voai [vui], voam [v]
conj.prez.: que eu voe [vi], voes, voe, voemos, voeis [vui], voem
conj.imp.: se eu voasse [vussi], voasses, voasse, vossemos, vosseis, voassem
conj.viit.: se voar, voares, voar, voarmos [vurmu], voardes [vurdi], voarem
inf.pers.: voar, voares, voar, voarmos, voardes, voarem
Analog se conjug toate verbele n oar:
abotoar = a se nchide la nasturi; magoar = a nfige;
caoar = a glumi; coar = a se introduce; soar = a
suna; toar = a tuna, a rsuna; trovoar = a tuna.
Lexic
aberrao
cartear-se
citar
cumprir com os requisitos
dar notcias
a demora
o endereo
espera
explorao
explorar
o assunto
corrida
debalde
desconhecido
o envelope

aberaie
a fi n coresponden
epistolar
a cita
a rspunde cerinelor
a da de veste
zbava, ntrzierea
adresa
ateptare
fructificare; explorare;
exploatare
a fructifica; a explora
chestia, problema
topitur
metalic,
amestec
n mod inutil
necunoscut
plicul

evidenciar
falecer
fontica
graduao
grafia
gusa
haver razo para
imobilismo
importncia
imprimir
inteirar-se de
interessar-se por
o mais de pressa possivel
novo latino
orientao
ortografia
outro tanto
Post Master General
(engl)
prontificar-se a
pronunciao
mandar entregar

a evidenia, a demonstra
a trece la o via mai
bun
fonetic
nuan
grafie
font, tuci
a avea (a fi) un motiv
pentru
imobilism
sum
a tipri, a imprima
a se informa
a se interesa de
n cea mai mare grab
neolatin
orientare
ortografie
de asemenea
director general al
potelor
a-i asuma sarcina
pronunie
a nmna, a preda

maniatar
manifestao
marcado
minrio
nome
sobrenome
apelido

remover, afastar
risco
reforma
relacionar-se com
seguir
sobressair
secretrio
ser acordes em
usina
variedade
apenas
perceptvel
a verdade
vigiar
Cia"

a transforma n past
atitudine, poziie
rspicat; limpede
mineral (brut); minereu
prenume, al doilea
prenume i nume de
familie
a smulge, a rupe
risc
reform
a contacta
a ine n spate
a excela
secretar
a fi de acord cu
uzin, fabric
nuan
adevrul e
a supraveghea

George Bernard Shaw e "Sons, Sinais, Cres &

Tinha-se inteirado, pelo dirio que trazia a


notcia, de que certo senhor G.B. Shaw, autor
irlands quem escrevia lvros inglses, ia procura
dum alfabeto, por aplicar lngua inglsa, o qual
cumprise com os requisitos seguintes: 1- um som s
por cada sinal alfabtico; 2- um sinal s por cada um
som. Escrevi-lhe logo, pois que eu tambm, desde
longos anos, estava interessando-me pelo mesmo
assunto. No conhecia, porm, o endereo do senhor
Shaw, e preocupado por j no ser mais nova a
idade dle oitenta anos mais ou menos - pus a
minha carta num envelope sbre o qual escrevi
nome e sobrenome do destinatrio e a nica
indicao: Reino Unido de Gr Bretanha e, alm
disso, uma nota para o Post Master General
britnico, pela qual eu rogava a sse ilustre
desconhecido para que mandasse entregar a minha
carta a residncia do escritor, na certeza de que ela
era conhecida no Reino Unido, e rogava-lhe tambm
que a entregasse o mais depressa possvel, como a
idade do senhor Shaw no permitisse demora
alguma nem risco de chegar ao domiclio do
destinatrio demasiadamente tarde e debalde.
Recebi a resposta aps uma semana, escrita pela

prpria mo do ancio uma caligrafia hesitante e


tremulante como a duma criana.
Depois de rpido cartearmo-nos, pelos qual
ficramos acordem em que os sons da lngua inglsa
so 43 ao menos e 44 quando muito, prontificuei-me
a criar um alfabeto, para cujo fim o senhor Shaw
tinha destinado uma importncia notvel, como
remunerao ao vencedor dentre os competidores,
juntamente a resoluo de que, aps dle morrer,
uma obra sua fra imprimida usando o alfabeto
escolhido.
A minha obra fra concluda no espao de trs
semanas mais ou menos; enviei-lha, ficando na
espera do xito.
O meu bom maestre, o finado Listprando
Potrlly, professor de "letras belas" no Instituto
Drico "Gracioso Bem-em-Casa" a caligrafia a
porta dos empregos, soa le dizer-nos tivera
ficado satisfeito com o resultado dos esforos do seu
ex-aluno.
De tradus
Dar n-am mai primit nici o tire despre
alfabetul nou pentru limba englez, i am motiv s
cred c niciodat n-o s primesc. De fapt domnul
Shaw a trecut n viaa mai bun, i nici mcar dl
Sweet, secretarul su, nu mi-a mai scris.
Este tiut c n limba englez ortografia i
fonetica nu sunt conservatoare. Ar fi suficient,
pentru a o demonstra, s citm "goal" i "jail" care
se pronun la fel, i la fel se ntmpl cu "ewe" i
"you", n timp ce "read", "lead", "row" i alte
cuvinte au fiecare dou pronunii, cu dou
semnificaii diferite. Aceste aberaii apar i n alte
limbi: dintre cele neolatine exceleaz franceza, dup
care urmeaz imediat portugheza nainte de reform.
i azi aceast limb, n ciuda reformei, are o grafie
care se difereniaz de pronunie n mod mult mai
marcat dect italiana i spaniola.
Dar alte probleme se leag de expresia grafic
a gndirii, rupnd scriitura din acel imobilism care o
plmdete de secole, pentru a face din ea i forme
i culori cu care, n loc de folosirea adjectivelor i
adverbelor, se pot pune n eviden mai mult
nuanele, sensurile i orientrile spiritului, ale
gndului, ale imaginaiei.
(Din "Evoluii i revoluii" de Yhgub Homsare)

PARTEA A TREIA
RECAPITULAIA I SISTEMATIZAREA CONJUGRILOR
Aceast a treia parte grupeaz i ordoneaz noiuni deja studiate, n scopul de a le avea la ndemn
pentru o consultare rapid.
A. VERBE DE CONJUGARE NEREGULAT COMUN
a) Verbe diftongate

Nu sunt neregulate absolut, doar c fac derogare la anumite persoane de la diferite timpuri de la
flexiunile normale ale verbelor regulate absolute. Sunt ncadrate n clase, fiecare clas regrupnd cteva zeci
de verbe.
140.- Verbe n -ear
Introduc un -i- lichid eufonic ntre vocala tematic -o- i desinenele persoanelor I, a II-a i a III-a
singular i a III-a plural la indicativ prezent i conjunctiv prezent, deci atunci cnd vocala -o- este tonic:
ondear [dir]: ondeio, ondeias, ondeia, ondeamos, ondeais, ondeiam; que eu ondeie etc.
recear: receio, receias, receia, receamos, receais, receiam;
que eu receie, receie,..., receiem.
141.- Verbe n -iar
Dintre acestea, unele primesc desinenele regulate la toate timpurile i persoanele (v. variar), altele ns
se comport ca cele n ear, schimbnd pe -i- n -ei- atunci cnd -i- trebuie s primeasc accent tonic:
vitoriar = a aclama
vitoreio, vitoreias, vitoreia, vitoriamos, vitoriais, vitoreiam;
que eu vitoreie, vitoreies, vitoreie, vitoriamos, vitorieis, vitoreiem.
Actualmente tendina este de a reconduce aceste verbe ctre conjugarea regulat, ca variar.
negociar, negociou - negoceio, negoceies, negoceia, negociamos, negociais, negoceiem;
La fel se conjug: agenciar = a negocia, a obine; ansiar = a fi ngrijorat; basofiar = a luda cu
exagerare; cadenciar = a cadena, a da cadena; comerciar; incendiar; influenciar; mediar = a sta la mijloc, a
mpri n dou; negociar; obsequiar = a aduce omagii; a drui; paliar = a a atenua, penitenciar = a impune
penitene; premiar; presenciar; sentenciar; vitoriar = a aclama.
142.- Verbe n -air
Acestea intercaleaz un -i- cnd dup -a- trebuie s urmeze n mod normal un o sau alt a. Desinena de
la persoana I singular de la prezent indicativ este io, n consecin tot prezentul conjunctivului este diftongat
(v. i *144):
atrair = a atrage
atraio, atrais, atrai, atramos, atras, atraem;
que eu atraia, atraias, atraia, atraiamos, atraiais, atraiam.
sair = a iei
saio, saias, saia, samos, sas, saem;
que eu saia, saias, saias, saiamos, saiais, saiam.
b) Verbe cu desinen modificat
143.- Suprimarea lui e final se ntmpl la verbele terminate n zer, -zir. Persoanele a III-a singular de
la indicativ prezent pierd pe e final; aceste verbe pot s-l pstreze sau s-l piard la persoana a II-a singular
de la imperativ, dac -z- este precedat de vocal: prazer = a plcea, praz = place (ind), praze sau praz
(imperativ); traduzir = a traduce, traduz (ind), traduze sau traduz (imperativ); conduzir = a conduce, conduz
(ind), conduze sau conduz (imperativ);
Cnd -z- este precedat de consoane, se menine -e- la fiecare form: franzir, franze (ind. i imper.).
144.- Modificarea a dou desinene
La verbele n oer, -air, -uir, persoanele
vocala desinenial -e-:
moer = a mcina
mis = macini,
atrair = a atrage
atrais,
possuir = a poseda,
possuis

a II-a i a III-a singular de la indicativ prezent schimb n -imi = macin;


atrai;
possui.

c) Verbe care slbesc vocala temei


145.- Slbire redus: de la -e- n -i-: vestir, visto, vestes etc; i de la -o- n -u-: dormir, durmo, dormes
etc. Sunt deci slbite toate persoanele conjunctivului prezent, prin slbirea persoanei I de la indicativ prezent:
vestir, visto que eu vista, vistas,... vistam; dormir, durmo que eu durma, durmas, ... durmam.
La fel pentru urmtoarele verbe:

de la -e- n -i-:
aderir; advertir = a avertiza; aferir = a verifica; aspergir = a stropi; assentir = a fi de acord; auferir = a
obine, a culege; compelir = a obliga; competir = a concura; deferir = a ngdui; despir = a jefui; diferir = a
diferi (a fi diferit); digerir = a digera; discernir = a a discerne; divergir; divertir; emergir = a iei la suprafa;
enxerir [inerr] = a insera; ferir = a rni; gerir = a administra; imergir = a se scufunda; impelir = a mpinge;
inerir = a adera, a sta lipit; inferir = a deduce; ingerir; inserir; investir; mentir; perseguir = a persecuta;
preferir; preterir = a omite; proferir; prosseguir = a continua; referir = a referi; refletir; repelir = a respinge;
repetir; revestir; seguir; servir; submergir = a se scufunda; sugerir; transferir; vestir;
de la -o- n -u-:
abolir; cobrir = a acoperi; demolir; descobrir = a descoperi; dormir; encobrir = a ascunde; engolir = a
nghii; recobrir; tossir;
146.- Slbire difuz, care schimb -e- i -o- tematice de la indicativ prezent cnd asupra acestor vocale
trebuie s cad accentul tonic.
-e- -i-:
agredir; agrido, agrides, agride, agredimos, agredis, agridem; analog se conjug: adenegrir = a nnegri;
a denigra; despedir = a concedia; a saluta; prevenir = a preveni; remir = a elibera; a mntui; serzir = a coase
n puncte mici; transgredir = a nclca o lege, a nu respecta.
Slbirea de la -o- la -u- are dou tipuri: unul este exemplificat de unicul verb moscar = a o terge, care
pstreaz -o- la persoanele I i a II-a plural de la indicativ prezent i conjunctiv prezent: musco, muscas,
musca, moscamos, moscais, muscam; que eu musque, musques, musque, mosquemos, mosqueis, musquam.
Al doilea tip se slbete ca moscar la indicativ prezent, dar conjunctivul prezent este slbit integral, ca de
regul: sortir = a asorta: surto, surtes, surte, sortimos [surtmu], sortis [surt], surtem; que eu surta, surtas,
surta, surtamos, surtais, surtam. Ca sortir se conjug: cortir = a drege; poir = a cura, a lustrui. Cortir i
ordir au i formele curtir, urdir, cu conjugare regulat. Sortir semnific i "a da origine, a produce efect, a
reui" i atunci se scrie i surtir, verb regulat.
d) Verbe care ntresc vocala tematic
147.- De la -u- n -o- la persoanele a II-a i a III-a singular i a III-a plural la indicativ prezent i la
persoana a II-a singular de la imperativ:
subir = a urca subo, sobes, sobe, subimos, subis, sobem.
La fel se conjug: acudir = a alerga ctre; bulir = a agita; cuspir = a scuipa; fugir = a fugi; sumir = a
face s dispar.
La fel, verbele derivate de la struere, precum construir i destruir, care fac: construo [cstru],
constrs, constri, construmos, construs, constroem, dar metafonia lui -u- n -o- este facultativ la
persoanele a II-a i a III-a singular indicativ prezent i a II-a singular la imperativ.
De la -e- n -a-: apiadar-se, care este unicul care ntrete vocala tematic la persoanele I, a II-a i a III-a
singular i a III-a plural indicativ prezent i conjunctiv.
B. VERBE NEREGULATE ABSOLUTE
Sunt cele a cror (sau ale cror) neregularitate este individual, adic nu sunt comune cu cele de la alte
verbe. Conjugrile lor au fcut obiectul exerciiilor practice de-a lungul lucrrii i le vom repeta aici, pentru o
consultare rapid. n lista urmtoare, cele notate cu asterisc au tema variabil la perfectul simplu (pretrito
perfeito) i la pretrito mais-que-perfeito simples i, de asemenea, viitorul conjunctiv nu este identic cu
infinitivul personal.
148.- apiedar-se = a se mboa
caber* = a ncpea
dar* = a da; se conjug la fel redar = a reda
crer = a crede; la fel: descrer = a nu crede
dizer* = a spune; la fel: contradizer = a contrazice; desdizer = a dezice; interdiser = a interzice; predizer
= a prezice
estar* = a fi, a se afla, a se gsi
fazer* = a face; la fel: contrafazer = a contraface; desfazer = a desface; perfazer = a ndeplini, a
perfecta; refazer = a reface; satisfazer = a satisface

haver* = a avea (aux), a se afla; la fel: reaver = a avea din nou, este defectiv, folosete numai timpurile
la care se conserv -vir* = a merge
jazer* = a zcea
ler = a citi; la fel: reler = a reciti
medir = a msura; la fel: remedir = a msura din nou
moscar = a o terge
ouvir = a auzi
parir = a nate
pedir = a cere
Este greit folosirea conjugrii verbului partir pentru verbe care nu sunt derivate de la el, precum:
impedir = a mpiedica; desimpedir = a goli (de mobil); a elibera locul; despedir = a concedia; expedir = a
expedia a cror conjugare corect este dup modelul lui vestir: impido, despido, expido cu att mai mult c
exist verbele: empecer = a mpiedica; empear = a nclca, a ncurca;; desempecer = a elibera locul, ale cror
persoane ar putea da natere la echivocuri: impeo, empeo, de exemplu.
saber* = a ti
ser* = a fi
ter* = a avea (aux); a poseda; la fel: conter = a conine; deter = a deine; manter = a menine; obter = a
obine; reter = a reine, a mpiedica; suster = a menine
trazer* = a a duce (ctre cel care vorbete)
valer = a valora
ver* = a vedea; la fel: antever = a prevedea; entrever = a ntrevedea; prever = a prevedea; rever = a
revedea, dar nu i prover = a dota, a aproviziona
Precaver = a preveni, precaver-se = a se pregti dinainte, nu deriv de la ver, sunt defective deoarece le
lipsesc cele trei persoane de singular i a III-a plural de la indicativ prezent, dar se conjug regulat.
Nici atrever-se = a ndrzni, nu deriv de la ver, i este regulat.
vir* = a veni; la fel: avir = a reconcilia; convir = a conveni; desavir = a pune n discordie; malavir = a se
nciera.
Toate aceste verbe se vor regsi n tabelul de verbe ce urmeaz, date ca model pentru toate celelalte, cu
conjugrile complete ale timurilor cre sunt neregulate ori prezint excepii.
C.

MEMORATOR AL CONJUGRILOR
VERBALE DUP DESINENE

149.- Conjugarea I vocala caracteristic -a-ar


-ear
-iar
-iar
-guar
-quar
-uar

care cuprinde i verbele n -aiar, -oiar, -uiar (*16) (mudar, ensaiar, apoiar, conluiar)
(passear)
(variar) (fr diftongare)
(premiar) (cu diftongare)
(minguar) (*79)
(obliquar) (*79)
(continuar) (fr a fi precedat de g sau q)

Conjugarea a II-a vocala caracteristic -e-er


-azer
-oer

(vender) (*17)
(aprazer)
(moer)
Conjugarea a III-a vocala caracteristic -i-

-ir
-air
-uir
-guir
-uzir

(urdir) (*18)
(atrair, cair, sair)
(possuir); (construir)
(arguir)
(introduzir)

Conjugare neregulat absolut cu vocala caracteristic -o-r (-or)

(pr)

CONJUGAREA VERBELOR AUXILIARE


TER
tenho
tens
tem
tinha
tinhas
tinha
tive
tiveste
teve
tivera
tiveras
tivera
terei
ters
ter
tenho tido
tens tido
tem tido
tinha tido
tinhas tido
tinha tido
terei tido
ters tido
ter tido

tenha
tenhas
tenha
tivesse
tivesses
tivesse
tiver
tiveres

INDICATIVO
Presente
temos
hei
tendes
hs
tm
h
Pretrito imperfeito
tnhamos
havia
tnheis
havias
tinham
havia
Pretrito perfeito
tivemos
houve
tivestes
houveste
tiveram
houve
Pretrito mais-que-perfeito simples
tivramos
houvera
tivreis
houveras
tiveram
houvera
Futuro imperfeito
teremos
haverei
tereis
havers
tero
haver
Pretrito perfeito composto
temos tido
tenho havido
tendes tido
tens havido
tm tido
tem havido
Pretrito mais-que-pqerfeito composto
tnhamos tido
tinha havido
tnheis tido
tinhas havido
tinham tido
tinha havido
Futuro perfeito composto
teremos tido
terei havido
tereis tido
ters havido
tero tido
ter havido
SUBJUNTIVO
Presente
tenhamos
haja
tenhais
hajas
tenham
haja
Pretrito imperfeito
tivssemos
houvesse
tivsseis
houvesses
tivessem
houvesse
Futuro imperfeito
tivermos
houver
tiverdes
houveres

HAVER
h(av)emos
h(av)eis
ho
havamos
haveis
haviam
houvemos
houvestes
houveram
houvramos
houvreis
houveram
haveremos
havereis
havero
temos havido
tendes havido
tm havido
tnhamos havido
tnheis havido
tinham havido
teremos havido
tereis havido
tero havido

hajamos
hajais
hajam
houvssemos
houvsseis
houvessem
houvermos
houverdes

tiver

tiverem

houver
Pretrito perfeito composto
tenha tido
tenhamos tido
tenha havido
tenhas tido
tenhais tido
tenhas havido
tenha tido
tenham tido
tenha havido
Pretrito mais-que-perfeito composto
tivesse tido
tivssemos tido
tivesse havido
tivesses tido
tivsseis tido
tivesses havido
tivesse tido
tivessem tido
tivesse havido
Futuro perfeito composto
tiver tido
tivermos tido
tiver havido
tiveres tido
tiverdes tido
tiveres havido
tiver tido
tiverem tido
tiver havido
CONDICIONAL
Imperfeito
teria
teramos
haveria
terias
tereis
haverias
teria
teriam
haveria
Perfeito composto
teria tido
teramos tido
teria havido
terias tido
tereis tido
terias havido
teria tido
teriam tido
teria havido
IMPERATIVO
tenhamos!
tem!
no tenhas!
tende!
tenha! (voc)
tenham! (Vs)
INFINITIVO
Infinitivo impessoal simples
ter
haver
Infinitivo pessoal simples
ter
termos
haver
teres
terdes
haveres
ter
terem
haver
Infinitivo impessoal composto
ter tido
ter havido
Infinitivo pessoal composto
ter tido
termos tido
ter havido
teres tido
terdes tido
teres havido
ter tido
terem tido
ter havido
PARTICIPIO PASSADO
tido
havido
GERUNDIO
tendo
havendo
SER
sou
s

somos
sois
so

era
eras
era

ramos
reis
eram

INDICATIVO
Presente
estou
ests
est
Pretrito imperfeito
estava
estavas
estava

houverem
tenhamos havido
tenhais havido
tenham havido
tivssemos havido
tivsseis havido
tivessem havido
tivermos havido
tiverdes havido
tiverem havido

haveramos
havereis
haveriam
teramos havido
tereis havido
teriam havido

no tenhais!

havermos
haverdes
haverem

termos havido
terdes havido
terem havido

ESTAR
estamos
estais
esto
astvamos
estveis
estavam

fui
fste
foi
fra
fras
fra
serei
sers
ser
tenho sido
tens sido
tem sido
tinha sido
tinhas sido
tinha sido
terei sido
ters sido
ter sido

seja
sejas
seja
fsse
fsses
fsse
fr
fores
fr
tenha sido
tenhas sido
tenha sido
tivesse sido
tivesses sido
tivesse sido
tiver sido
tiveres sido
tiver sido

seria
serias
seria
teria sido
terias sido

Pretrito perfeito
estive
estiveste
estive
Pretrito mais-que-perfeito simples
framos
estivera
freis
estiveras
foram
estivera
Futuro imperfeito
seremos
estarei
sereis
estars
sero
estar
Pretrito perfeito composto
temos sido
tenho estado
tendes sido
tens estado
tm sido
tem estado
Pretrito mais-que-pqerfeito composto
tnhamos sido
tinha estado
tnheis sido
tinhas estado
tinham sido
tinha estado
Futuro perfeito composto
teremos sido
terei estado
tereis sido
ters estado
tero sido
ter estado
SUBJUNTIVO
Presente
sejamos
esteja
sejais
estejas
sejam
esteja
Pretrito imperfeito
fssemos
estivesse
fsseis
estivesses
fssem
estivesse
Futuro imperfeito
formos
estiver
fordes
estiveres
forem
estiver
Pretrito perfeito composto
tenhamos sido
tenha estado
tenhais sido
tenhas estado
tenham sido
tenha estado
Pretrito mais-que-perfeito composto
tivssemos sido
tivesse estado
tivsseis sido
tivesses estado
tivessem sido
tivesse estado
Futuro perfeito composto
tivermos sido
tiver estado
tiverdes sido
tiveres estado
tiverem sido
tiver estado
CONDICIONAL
Imperfeito
seramos
estaria
sereis
estarias
seriam
estaria
Perfeito composto
teramos sido
teria estado
tereis sido
terias estado
fomos
fstes
foram

estivemos
estivestes
estiveram
estivramos
estivreis
estiveram
estaremos
estareis
estaro
temos estado
tendes estado
tm estado
tnhamos estado
tnheis estado
tinham estado
teremos estado
tereis estado
tero estado

estejamos
estejais
estejam
estivssemos
estivsseis
estivessem
estivermos
estiverdes
estiverem
tenhamos estado
tenhais estado
tenham estado
tivssemos estado
tivsseis estado
tivessem estado
tivermos estado
tiverdes estado
tiverem estado

estaramos
estareis
estariam
teramos estado
tereis estado

teria sido

teriam sido

teria estado

teriam estado

IMPERATIVO
s!
no sejas!
seja! (voc)

sejamos!
sde!
sejam! (Vs)

est
no estejas!
esteja! (voc)

estejamos!
estai!
no estejais!
estejam! (Vs)

ser
ser
seres
ser

sermos
serdes
serem
ter sido

ter sido
teres sido
ter sido

termos sido
terdes sido
terem sido

INFINITIVO
Infinitivo impessoal simples
Infinitivo pessoal simples
estar
estares
estar
Infinitivo impessoal composto

no sejais!

estar
estarmos
estardes
estarem
ter estado

Infinitivo pessoal composto


ter estado
teres estado
ter estado
PARTICIPIO PASSADO

sido

termos estado
terdes estado
terem estado
estado

GERUNDIO
sendo

estando
VERBOS REGULARES

VOZ ATIVA
II -er
INDICATIV
Presente
-o
-amos
-o
-emos
-as
-ais
-es
-aes
-a
-am
-e
-em
Pretrito imperfeito
-ava
-vamos
-ia
-amos
-avas
-veis
-ias
-ais
-ava
-avam
-ia
-iam
Pretrito perfeito
-ei
-amos
-i
-emos
-aste
-astes
-este
-estes
-ou
-aram
-eu
-eram
Pretrito mais-que-perfeito simples
-ara
-ramos
-era
-ramos
-aras
-reis
-eras
-reis
-ara
-aram
-era
-eram
Futuro imperfeito
-arei
-aremos
-erei
-eremos
-ars
-arais
-ers
-erais
-ar
-aro
-er
-ero
Pretrito perfeito composto
tenho + participiul trecut al verbului de conjugat
Pretrito mais-que-perfeito composto
tinha + participiul trecut al verbului de conjugat
I

-ar

III

-ir

-o
-es
-e

-imos
-is
-em

-ia
-ias
-ia

-amos
-eis
-iam

-i
-iste
-iu

-imos
-istes
-iram

-ira
-iras
-ira

-ramos
-reis
-iram

-irei
-irs
-ir

-iremos
-irais
-iro

Futuro perfeito composto


terei + participiul trecut al verbului de conjugat
SUBJUNTIVO
Presente
-e
-emos
-a
-amos
-a
-es
-eis
-as
-ais
-as
-e
-em
-a
-am
-a
Pretrito imperfeito
-asse
-ssemos
-esse
-ssemos
-isse
-asses
-sseis
-esses
-sseis
-isses
-asse
-assem
-esse
-essem
-isse
Futuro imperfeito
-ar
-armos
-er
-ermos
-ir
-ares
-ardes
-eres
-erdes
-ires
-ar
-arem
-er
-erem
-ir
Pretrito perfeito composto
tenha + participiul trecut al verbului de conjugat
Pretrito mais-que-perfeito composto
tivesse + participiul trecut al verbului de conjugat
Futuro perfeito composto
tiver + participiul trecut al verbului de conjugat
CONDICIONAL
Imperfeito
-aria
-aramos
-eria
-eramos
-iria
-arias
-areis
-erias
-ereis
-irias
-aria
-ariam
-eria
-eriam
-iria
Perfeito
teria + participiul trecut al verbului de conjugat
IMPERATIVO
-emos
-amos
-a
-ai
-e
-ei
-e
-e
-am
-a
-am
-a
Pentru celelalte persoane se folosete conjunctivul prezent.
Forma negativ:
no fales!
no faleia!
no escrevas!
no escrevais!
no dividas!
no dividais!
INFINITIVO
-ar
-er
-ir
GERUNDIO
-ando pentru conjugarea I:
chamando
de la chamar
-endo pentru conjugarea a II-a:
movendo
de la mover
-indo pentru conjugarea a III-a:
dormindo
de la dormir
-ondo
pondo
de la pr
DIATEZA PASIV
INDICATIVO
Presente:
sou louvado, -a; somos louvados, -as
Pret.imp.:
era louvado, -a; ramos louvados, -as
Pret.perf.:
fui louvado, -a; fomos louvados, -as
Pmqp simples: fra louvado, -a; framos louvados, -as
Futuro imperf.: serei louvado, -a; seremos louvados, -as
Pret.perf.comp: tenho sido louvado, -a; temos sido louvados, -as
Pmqp comp.: tinha sido louvado, -a; tnhamos sido louvados, -as
Futuro perf.: terei sido louvado, -a; teremos sido louvados, -as
SUBJUNTIVO

-amos
-ais
-am
-ssemos
-sseis
-issem
-irmos
-irdes
-irem

-iramos
-ireis
-iriam

-amos
-i
-am

Presente:
Pret.imp.:
Futuro imperf.:
Pret.perf.:
Pmqp comp.:
Futuro perf.cp:

que seja louvado, -a; que sejamos louvados, -as


que fsse louvado, -a; que fssemos louvados, -as
se tiver sido louvado, -a; se tivermos sido louvados, -as
que tenha sido louvado, -a; que tenhamos sido louvados, -as
que tivesse sido louvado, -a; que tivssemos sido louvados, -as
se tiver sido louvado, -a; se tivermos sido louvados, -as

CONDICIONAL
Presente:
seria louvado, -a; seramos louvados, -as
Perfeito:
teria sido louvado, -a; teramos sido louvados, -as
IMPERATIVO
s louvado, -a; sde louvados, -as
INFINITIVO
ser louvado, -a; ser louvados, -as
DIATEZA PASIV
INDICATIVO
Presente:
(eu) levanto-me, (tu) levantas-te, (le, ela) levanta-se,
(ns) levantamo-nos, (vs) levantais-vos, (les, elas) levantam-se
Pret.imp.:
(eu) levantava-me etc
Pret.perf.:
(eu) levantei-me etc
Pmqp simples: (eu) levantra-me etc
Futuro imperf.: (eu) levantar-me-ei sau (eu) me levantarei etc, (tu) levantar-te-s, (le, ela) levantar-se-
(ns) levantar-nos-amos, (vs) levantar-vos-eis, (les, elas) levantar-se-o
Pret.perf.comp: (eu) tenho-me levantado etc
Pmqp comp.: (eu) tinha-me levantado etc
Futuro perf.: (eu) me terei levantado etc
SUBJUNTIVO
Presente:
que (eu) me levante etc
Pret.imp.:
que (eu) me levantasse etc
Futuro imperf.: se (eu) me levantar etc
Pret.perf.:
que (eu) me tenha levantado etc
Pmqp comp.: que (eu) me tivesse levantado etc
Futuro perf.cp: se (eu) me tiver levantado etc
CONDICIONAL
Presente:
(eu) levantar-me-ia sau eu me levantaria, (tu) levantar-te-ias, (le, ela) levantar-se-ia,
(ns) levantar-nos-iamos, (vs) levantar-vos-ieis, (les, elas) levantar-se-iam
Perfeito:
eu me teria levantado sau ter-me-ia levantado etc
IMPERATIVO
levanta-te, levante-se; levantamo-nos; levantai-vos, levantem-se

LISTA VERBELOR NEREGULATE


Verbele sunt aranjate n ordine alfabetic; dup verbul titlu se d verbul dup modelul cruia se conjug;
eventual se dau indicaii suplimentare sau excepii proprii.
abrir
abster-se
acudir
advertir
afluir
agredir
altear-se
aprazer
atrair

part.pass. aberto
ter
subir
preferir
concluir
prevenir
passear
prazer
sair

a deschide
a mpiedica, a se abine
a se apropia
a avertiza, a preveni
a curge
a ataca
a se nla
a-i plcea
a atrage

barbear

passear

a brbieri

basear
caber
Ind.pr.:
Pret. perf.:
Pmqp:
Conj. prez.:
Imperfeito:
conj. perf.:
cair
cear
cobrir
compelir
compor
concluir
Ind.pr.:
Pret. perf.:
Pmqps:
Conj. imperf:
Conj. viitor
Part.pass:
condizer
condoer
conduzir
conseguir
consentir
construir
Ind.pr.:
Pret. perf.:
Pmqps:
Imperfeito:
Conj. imperf:
Conj. f.:
Part.pass..:
consumir
contribuir
convir
crer
Ind.pr.:
Pret. perf.:
Conj. prez:
dar
Ind.pr.:
Pret. perf.:
Pmqps:
Conj. prez.:
Conj. imperf.:
conj.viitor:
decair
deduzir
descrer
descrever
descobrir
despedir-se
desprazer
destruir
dispor
distribuir

passear

a se baza, a fonda

a ncpea, a avea, a conine


caibo, cabes, cabe, cabemos, cabeis, cabem
coube, coubeste, coube, coubemos, coubestes, couberam
coubera, couberas, coubera, coubramos, coubereis, couberam
caiba, caibas, caiba, caibamos, caibais, caibam
coubesse, coubesses, coubesse, coubssemos, coubsseis, coubessem
couber, couberes, couber, coubermos, couberdes, couberem
sair
a cdea
passear
a cina
dormir, pp. coberto
a acoperi
preferir
a obliga
pr, pp. composto
a comune, a alctui
a conchide
concluo, concluis, conclui, conclumos, conclus, concluem
conclu, concluste, concluiu, conclumos, conclustes, concluram
conclura, concluras, conclura, concluramos, conclureis, concluram
conclusse, conclusses, conclusse, conclussemos, conclusseis, conclussem
concluir, conclures, concluir, concluirmos, concluirdes, conclurem
concludo
dizer
a conveni; a fi de acord cu
doer
a-i fi mil, a se emoiona
produzir
a conduce
preferir
a obine, a ajunge, a parveni
sentir
a consimi
a construi
construo, constris (-uis), constri (-ui), construmos, construs, constroem (-uem)
constru, construste, construiu, construmos, construstes, construram
construra, construras, construra, construramos, construreis, construram
constra, construas, construa, construamos, construeis, construam
construsse, construsses, construsse, construssemos, construsses, construssem
construir, construres, construir, construirmos, construirdes, construirem
construdo
subir
a consuma, a uza
concluir
a contribui
vir
a conveni, a fi de acord
a crede
creio, crs, cr, cremos, credes, crem
cri, crste, creu, cremos, crstes, creram
creia, creias, creia, creiamos, creiais, creiam
a da
dou, ds, d, damos, dais, do
dei, deste, deu, demos, destes, deram
dera, deras, dera, deramos, dreis, deram
d, ds, d, demos, deis, dm
desse, desses, desse, dssemos, dsseis, dessem
der, deres, der, dermos, derdes, derem
sair
a decade
produzir
a deduce
crer
a deveni incredul
escrever
a descrie
dormir; pp: descoberto
a descoperi
pedir
a concedia, a trimite, a lansa
prazer
a nu-i plcea
construir
a distruge
por, pp: disposto
a dispune
concluir
a distribui

dizer
Ind.pr.:
Pret. perf.:
Pmqps:
Imperfeito:
Conj. imperf:
Conj. f.:
Part.pass..:
doer
dormir
Ind.pr.:
Conj. imperf:
doer
dormir
Ind.pr.:
Conj. prez:
eleger
encobrir
entregar
equivaler
escrever
estar
Ind.pr.:
Pret. perf.:
Pmqps:
Conj.prez.:
Conj. imperf:
Conj. futuro:
estrear
excluir
expedir
expor
extrair

a spune, a zice
digo, dizes, diz, dizemos, dizeis, dizem
cconstru, construste, construiu, construmos, construstes, construram
construra, construras, construra, construramos, construreis, construram
constra, construas, construa, construamos, construeis, construam
construsse, construsses, construsse, construssemos, construsses, construssem
construir, construres, construir, construirmos, construirdes, construirem
construdo,
moer
a durea
a dormi
construo, constris (-uis), constri (-ui), construmos, construs, constroem (-uem)
construsse, construsses, construsse, construssemos, construsses, construssem
moer
a durea
a dormi
durmo, dormes, dorme, dormimos, dormis, dormem
durma, durmas, durma, durmamos, durmais, durman
pp. eleito
a alege
cobrir
a acoperi, a ascunde
pp. entrego
a remite
valer
a echivala
pp. escrito
a scrie
a fi (determinat)
estou, ests, est, estamos, estais, esto
estive, estiveste, estve, estivemos, estivestes, estiveram
estivera, estiveras, estivera, estivramos, estivreis, estiveram
esteja, estejas, esteja, estejamos, estejais, estejam
estivesse, estivesses, estivesse, estivssemos, estivsseis, estivessem
estiver, estiveres, estiver, estivermos, estiverdes, estiverem
passear
a folosi pentru prima dat
concluir
a exclude; a se deprta
pedir
a expedia
pr; pp: exposto
a expune
sair
a extrage, a (se) retrage

fazer
Ind.pr.:
Futuro:
Pret. perf.:
Pmqps:
Conj.prez.:
Conj. imperf:
Conj. f.:
Imperativ:
Part.pass..:
ferir
frigir
Ind.pr.:
folhear
fugir
ganhar
gastar
gear
gorjear
granjear

a face
fao, fazes, faz, fazemos, fazeis, fazem
farei, fars, far, faremos, fareis, faro
fiz, fizeste, fz, fizemos, fizestes, fizeram
fizera, fizeras, fizera, fizramos, fizreis, fizeram
faa, faas, faa, faamos, faais, faam
fizesse, fizesses, fizesse, fizssemos, fizsseis, fizessem
fizer, fizeres, fizer, fizermos, fizerdes, fizerem
faze; fazei
feito
preferir
a rni
a frige
frijo, freges, frege, frigimos, frigis, fregem
passear
a rsfoi
subir
a fugi
pp.: ganho
a ctiga
pp.: gasto
a folosi
passear
a nghea
passear
a vocaliza; a ciripi
passear
a nsmna un teren

haver

a avea

Ind.pr.:
Pret. perf.:
Pmqps:
Conj.prez.:
Conj. imperf:
Conj. f.:

hai, hs, h, havemos, haveis, ho


houve, houveste, houve, houvemos, houvestes, houveram
houvera, houveras, houvera, houvramos, houvreis, houveram
haja, hajas, haja, hajamos, hajais, hajam
houvesse, houvesses, houvesse, houvssemos, houvsseis, houvessem
houver, houveres, houver, houvermos, houverdes, houverem

impedir
impor
incluir
induzir
influir
inserir
interferir
intervir
introduzir
ir
Ind.pr.:
Pret. perf.:
Pmqps:
Futuro simp:
Conj.prez.:
Conj. imperf:
Conj. futuro:
Infin. pass.:

pedir
pr; pp. imposto
concluir
produzir
concluir
preferir
preferir
vir
produzir

vou, vais, vai, vamos, ides, vo


fui, fste, foi, fomos, fstes, foram
fra, fras, fra, foramos, foreis, fram
irei, is, ir, iremos, ireis, iro
v, vs, v, vamos, vades, vo
fsse, fsses, fsse, fossemos, fosseis, fssem
fr, fres, fr, formos, fordes, forem
ir, ires, ir, irmos, irdes, irem

jazer
Ind.pr.:

---, ---, jaz, ---, ---, jazem

ler
luzir

crer
produzir

manter
mediar
medir
mentir
moer
Ind.pr.:
Pret. perf.:
Imperfect
Part.pass..:

ter
odiar
pedir
mentir

a zcea, a sta ntins


a citi
a luci

a hrni, a ntreine
a mpri n dou
a msura
a mini
a mcina
m, mis, mi, moemos, moeis, moem
mo, moeste, moeu, moemos, moestes, moeram
moa, moas, moa, moamos, moeis, moiam
modo

nomear

passear

obter
odiar
Ind.pr.:
Conj.prez.:
opor
ouvir
Ind.pr.:
Conj.prez.:

ter

pagar
pedir
Ind.pr.:
Conj.prez.:
passear
Ind.pr.:
Conj.prez.:
perder

a mpiedica
a impune
a include
a induce
a influena
a insera
a interfera
a interveni
a introduce
a merge, a se duce

a numi

a obine
a ur, a detesta
odeio, odeias, odeia, odiamos, odiais, odeiam
odeie, odeies, odeie, odiemos, odieis, odeiem
pr; pp.: oposto
a opune
a auzi
ouo (oio), ouves, ouve, ouvimos, ouvis, ouvem
oua (oia) ouas (oias), oua (oia), ouamos (oiamos), ouais (oiais), ouam (oiam)
pp.: pago

a plti
a cere
peo, pedes, pede, pedimos, pedis, pedem
pea, peas, pea, peamos, peais, peam
a se plimba
passeio, passeias, passeia, passeamos, passeais, passeiam
passeie, passeies, passeie, passeemos, passeeis, passeiem
a pierde

Ind.pr.:
Conj.prez.:
perfazer
perseguir
poder
Ind.pr.:
Pret. perf.:
Pmqps:
Conj.prez.:
Conj. imperf:
Conj. futuro:
polir
Ind.pr.:
Conj.prez.:
pr
Ind.pr.:
Pret. perf.:
Pmqps:
Futuro simp:
Imperfect:
Conj.prez.:
Conj. imperf:
Conj. futuro:
Infin. pass.:
Part. pass.:
possuir
prazer
Ind.pr.:
Pret. perf.:
Conj. imperf:
Conj. futuro:
preferir
Ind.pr.:
Conj.prez.:
prevenir
Ind.pr.:
Conj.prez.:
produzir
Ind.pr.:
progredir
prosseguir
proibir
Ind.pr.:
Conj.prez.:
provir

perco, perdes, perde, perdemos, perdeis, perdem


perca, percas, perca, percamos, percais, percam
fazer
a perfeciona, a completa
seguir
a urmri
a putea
posso, podes, pode, podemos, podeis, podem
pude, pudeste, pude, pudemos, pudestes, puderam
pudera, puderas, pudera, pudramos, pudreis, puderam
possa, possas, possa, possamos, possais, possam
pudesse, pudesses, pudesse, pudssemos, pudsseis, pudessem
puder, puderes, puder, pudermos, puderdes, puderem
a lefui
pulo, pules, pule, polimos, polis, pulem
pula, pulas, pula, pulamos, pulais, pulam
a pune
ponho, pes, pe, pomos, pondes, pem
pus, puseste, ps, pusemos, pusestes, puseram
pusera, puseras, pusera, pusramos, pusreis, puseram
porei, pors, por, poremos, poreis, poro
punha, punhas, punha, pnhamos, pnheis, punham
ponha, ponhas, ponha, ponhamos, ponhais, ponham
pussesse, pussesses, pussesse, pussssemos, pusssseis, pussessem
puser, puseres, puser, pusermos, puserdes, puserem
pr, pores, pr, pormos, pordes, porem
psto, -a, -os, -as
concluir
a poseda, a avea
a plcea (cuiva)
---, ---, praz, ---, ---, prazem vo
---, ---, prouve, ---, ---, prouveram
---, ---, prouvesse, ---, ---, prouvessem
---, ---, prouver, ---, ---, prouverem
a prefera
prefiro, preferes, prefere, preferimos, preferis, preferem
prefira, prefiras, prefira, prefiramos, prefirais, prefiram
a preveni
previno, prevines, previne, prevenimos, prevenis, previnem
previna, previnas, previna, previnamos, previnais, previnam
a produce
produzo, produzes, produz, produzimos, produzis, produzem
prevenir
a progresa
preferir
a continua; a urmri
a interzice
probo, probes, probe, proibimios, proibis, probem
proba, probas, proba, proibamos, proibais, probam
vir
a proveni

querer
Ind.pr.:
Pret. perf.:
Pmqps:
Conj.prez.:
Conj. imperf:
Conj. f.:

a vrea, a avea nevoie de


quero, queres, quere, queremos, quereis, querem
quis, quiseste, quis, quisemos, quisestes, quiseram
quisera, quiseras, quisera, quisramos, quisrais, quiseram
queira, queiras, queira, queiramos, queirais, queiram
quisesse, quisesses, quisesse, quisssemos, quissseis, quisessem
quiser, quiseres, quiser, quisermos, quiserdes, quiserem

recear-se
recobrir
reconstruir
recrear-se
reduzir
referir

passear
cobrir
construir
passear
produzir
preferir

a-i fi fric
a reacoperi
a reconstrui
a (se) recrea
a reduce
a se referi

refletir
relampaguear
reler
reluzir
remediar
repetir
repor
reproduzir
requerer
Ind.pr.:
Conj.prez.:
ressentir-se
reter
rever
revestir-se
rir
Ind.pr.:
Conj.prez.:
rodear

preferir
passear
ler
produzir
odiar
preferir
pr; pp. reposto
produzir

a reflecta
a lumina, a fulgera
a reciti
a strluci
a remedia
a repeta
a repune
a reproduce
a cere, a recalama
requeiro, requeres, requere, requeremos, requereis, requerem
requeira, requeiras, requeira, requeiramos, requeirais, requeiram
sentir
a resimi
ter
a reine
ver
a revedea
preferir
a se mbrca din nou
a rde
rio, ris, ri, rimos, rides, riem
ria, rias, ria, riamos, riais, riam
passear
a mprejmui

saber
Ind.pr.:
Pret. perf.:
Pmqps:
Conj.prez.:
Conj. imperf:
Conj. f.:
sair
Ind.pr.:
Pret. perf.:
Pmqps:
Imperfeito:
Conj.prez.:
Conj. imperf:
Conj. f.:
Part.pass..:
saquear
satisfazer
saudar
Ind.pr.:
Conj.prez.:
seguir
semear
sentir
Ind.pr.:
Conj.prez.:
ser
Ind.pr.:
Pret. perf.:
Pmqps:
Imperfeito:
Conj.prez.:
Conj. imperf:
Conj. futuro:
Imperativo:
servir
sobrevir
soer

a ti
sei, sabes, sabe, sabemos, sabeis, sabem
soube, soubes, soube, soubemos, soubestes, souberam
soubera, souberas, soubera, soubramos, soubreis, souberam
saiba, saibas, saiba, saibamos, saibais, saibam
soubesse, soubesses, soubesse, soubssemos, soubsseis, soubessem
souber, souberes, souber, soubermos, souberdes, souberem
a iei
saio, sais, sai, saemos, sas, saem
sa, saste,saiu, samos, sastes, saram
sara, saras, sara, saramos, sareis, sairam
saa, saas, saa, saamos, saeis, saam
saia, saias, saia, saiamos, saiais, saiam
sasse, sasses, sasse, sassemos, sasseis, saissem
sar, sares, sar, sarmos, sardes, sarem
sado
passear
a seca
fazer
a satisface
a saluta; a felicita
sado, sadas, sada, saudamos, saudeis, sadam
sade, sades, sade, saudemos, saudeis, sadem
preferir
a urma
passear
a semna (boabe)
a simi
sinto, sentes, sente, sentimos, sentis, sentem
sinta, sintas, sinta, sintamos, sintais, sintam
a fi
sou, s, , somos, sois, so
fui, fste, foi, fomos, fstes, foram
fra, fras, fra, foramos, forais, fram
era, eras, era, ramos, reis, eram
seja, sejas, seja, sejamos, sejais, sejam
fsse, fsses, fsse, fossemos, fosseis, fssem
fr, fres, fr, formos, fordes, forem
s; sde
preferir
a servi
vir
a surveni
moer
a obinui

sorrir
rir
a surde, a rde
subir
a urca
Ind.pr.:
subo, sobes, sobe, subimos, subis, sobem
subscrever-se
escrever
a subscrie, a se semna
substituir
concluir
a substitui
sugerir
preferir
a sugera
supor
pr; pp: suposto
a presupune
trair
transgredir
transpor
ter
Ind.pr.:
Pret. perf.:
Pmqps:
Imperfeito:
Conj.prez.:
Conj. imperf:
Conj. futuro:
tossir
traduzir

cair
progredir
pr; pp.: transporto

a trda
a contraveni
a trece peste, a apune
a avea, a ine

tenho, tens, tem, temos, tendes, tm


tive, tivestes, tiveu, tivemos, tivestes, tiveram
tivera, tiveras, tivera, tivramos, tivreis, tiveram
tinha, tinhas, tinha, tinhamos, tinhais, tinham
tenha, tenhas, tenha, tenhamos, tenhais, tenham
tivesse, tivesses, tivesse, tivssemos, tivsseis, tivessem
tiver, tiveres, tiver, tivermos, tiverdes, tiverem
dormir
a tui
produzir
a traduce

trazer
Ind.pr.:
Pret. perf.:
Pmqps:
Conj.prez.:
Conj. imperf:
Conj. futuro:

a aduce
trago, trazes, traz, trazemos, trazeis, trazem
trouxe, trouxes, trouxe, trouxemos, trouxeis, trouxeram
trouxera, trouxeras, trouxera, trouxramos, trouxreis, trouxeram
traga, tragas, traga, tragamos, tragais, tragam
trouxesse, trouxesses, trouxesse, trouxssemos, trouxsseis, trouxessem
trouxer, trouxeres, trouxer, trouxermos, trouxerdes, trouxerem

valer
a valora
Ind.pr.:
valho, vales, vale, valemos, valeis, valem
Conj.prez.:
valha, valhas, valha, valhamos, valhais, valham
ver
a vedea
Ind.pr.:
vejo, vs, v, vemos, vdes, vem
Pret. perf.:
vi, viste, viu, vimos, vistes, viram
Pmqps:
vira, viras, vira, vramos, vreis, viram
Conj.prez.:
veja, vejas, veja, vejamos, vejais, vejam
Conj. imperf: visse, visses, visse, vssemos, vsseis, vissem
Conj. futuro: vir, vires, vir, virmos, virdes, virem
Part. pass.:
visto
vestir
preferir
a mbrca
vir
a veni
Ind.pr.:
venho, vens, vem, vimos, vindes, vm
Pret. perf.:
vim, vieste, veio, viemos, viestes, vieram
Pmqps:
viera, vieras, viera, viramos, vireis, vieram
Imperfeito:
vinha, vinhas, vinha, vinhamos, vinheis, vinham
Conj.prez.:
venha, venhas, venha, venhamos, venhais, venham
Conj. imperf: viesse, viesses, viesse, vissemos, visseis, viessem
Conj. futuro: vier, vieres, vier, viermos, vierdes, vierem
Part. pass.:
vindo
Gerundio:
vindo

APENDICE
DERIVAO PRPRIA
-ade, -dade, -ez(a), -do, -ura

= exprim starea, situaia

amizade
habilidade
intrepidez
firmeza
escurido
verdura

prietenie
ndemnare
curaj
fermitate
obscuritate
verdea

-o, -o, -so, -ada, -ida, -mento, -dura


= exprim aciune sau rezultatul aciunii
unio
unire, uniune
direo
direcie
confuso
confuzie, tulburare, nelinite, ruine
chegada
sosire
chamamento
chemare, apel
quebradura
rupere, sfiere, ruptur
saida
ieire
-tor, -dor, -sor, -eiro, -ista
inventor
cantador
professor
mineiro
artista
-agem

= exprim persoana care cunoate i face o meserie


inventator
cntre
profesor
miner
artist

= exprim aciune, act, fapt


viagem
cltorie, voiaj
lavagem
splat

-ada, -agem
armada
folhagem
-al, -edo, -ida
olival
cafzal
alamda
vinhedo

= exprim noiuni generale (colective)


flota maritim
frunzi
= exprim ideea grupului de plante de acelai fel
plantaie de mslini
plantaie de arbori de cafea
alee bordurat cu verdea
vie, podgorie

-eiro, -eira
= denumete arborele, planta
castanheiro
castan
ervilheira
mazre
-ada
--ada

= lovitur dat cu ceva


palmada

lovitur cu palma, plmuial

= strngerea a ceva
colherada

recolt, recoltare

-ana, -ena, -ncia, -encia


mudana
constncia
doena
impacincia
-ismo

-ista

= teorie, sistem
marxismo
socialismo

= aciune; stare, fapt


mutare, schimbare
constan
boal
nerbdare
marxism
socialism

= cel care urmeaz sau adopt o teorie

marxista

marxist

-inho, -inha, -zinho, -zinha, -ito, -ita


= diminutiv
voluminho
voluma, crticic
irmzinha
surioar
florinha
floricic
canito
celu
-ete, -eta, -ejo, -acho, -ote, -oto
papelete
animalejo
riacho
ilhote

= diminutiv peiorativ
hrtioar
animal mic
rule
insuli

-o (ona), -zarro, -ro, -ao, -aa


caso, casaro
rapago
mulherena
homenzarro
calorao

= augmentativ
csoaie
flcu mare
muiere mare
copiloi
zduf, ari

-vel, -vel, , -vel


contestvel
indelvel
legvel

= care poate fi ...


contestabil
de neatins
lizibil

-ano, -ense, -s
napolitano
francs

= arat originea geografic


napolitan
francez

-al, -ar, -o, -oso, -ento, -esco, -isco


= arat conformaia sau originea
vicinal
lturalnic
angular
unghiular; coluros
aldeo
stesc
fortunoso
fericit
corpulento
corpulent
pitoresco
pitoresc

FOLOSIREA INDICATIVULUI
Presente are aceleai valori ca n romnete:
Levanto-me sempre s seis = m scol totdeauna
la ase;
Chove abundamente = plou cu gleata;
Parto amanh = plec mine;
Quatro anos vo passados = acum patru ani;
le ainda habita... = el locuiete nc n ...
Pretrito imperfeito
a) servete ca timp al povestirii: le gostava de
ler = lui i plcea s citeasc;
b) prezint o aciune trecut survenit n timpul
altei aciuni trecute:
le falava enquanto eu escrevia a carta = el
vorbea n timp ce eu scriam scrisoarea;
quando le era aluno estudava muito = cnd
era elev, studia mult;

c) se folosete adesea n descrieri: le trazia


uma gravata nera = el purta o cravat neagr;
d) se poate folosi n loc de Condicional
imperfeito: eu partia (partiria) se fsse preciso = a
fi plecat (plecam) dac era necesar.
Pretrito perfeito simples folosete la redarea
unei aciuni terminate n trecut:
Enquanto eu trabalhava entrou no meu quarto
= n timp ce eu lucram, a intrat n camera mea;
Meu pai chegou ontem s dez da noite = tatl
meu a sosit ieri la zece din noapte;
Visitei a biblioteca = am vizitat (am fost la)
biblioteca;
J foi alguma vez a Lisboa? = ai fost vreodat
la Lisabona?

Pretrito mais-que-perfeito (simples i


composto) exprim o aciune trecut, anterioar
unei alte aciuni trecute:
le no estava em casa, tinha ido (sau: fra)
ao teatro = el nu era acas, plecase la teatru.
Ns j tnhamos sado (sau: saramos) quando
o senhor chegou = noi ieiserm deja cnd ai venit
dvs (domnule).
Forma simples se poate folosi:
a) n paralel cu Condicional simples, pentru
exprimarea condiionrii aciunii: se tivesse ste
livro, eu o dera ao senhor = dac ar fi aceast carte
a mea, v-a da-o;
b) n propoziiile condiionale subordonate, n
paralel cu Imperfeito de Subjuntivo: le poderia
fazer isto se quisera = el ar putea face asta, dac ar
vrea.
Forma simples se mai poate folosi de
asemenea pentru exprimarea unor aciuni trecute
absolute, nensoite de alte aciuni: le partira ao
romper do dia = a plecat n zori.
Futuro imperfeito folosete pentru:
a) aciune n viitor: falar-lhe-eo amanh = i
voi vorbi mine; aceeai aciune este semnificat de
"ir + infinitiv";
b) propoziiile secundare cnd regenta exprim

incertitudine: no est aqui, estar ali = nu-i aici, o


fi acolo.
Pretrito perfeito composto exprim aciune
trecut, nu prea deprtat n timp, terminat sau
neterminat:
Tenho falado com le todos os dias = am vorbit
cu el n fiecare zi (dar pot s mai vorbesc i acum cu
el);
le tem trabalhado muito esta semana = a
muncit mult sptmna aceasta;
Tenho estado um pouco constipado, mas j
estou melhor = am fost un pic rcit, dar acum sunt
bine.
Futuro perfeito folosete la:
a) exprimarea unei aciuni viitoare anterioare
unei alte aciuni viitoare: quando le vier, eu j terei
comprado o livro = cnd el va veni, eu voi fi
cumprat deja cartea;
b) n propoziiile secundare, cnd se exprim
incertitudine: quando eu voltar ters feito este
trabalho = cnd m voi ntoarce, tu vei fi terminat
lucrarea aceasta.

FOLOSIREA CONJUNCTIVULUI
Verbul la Subjuntivo folosete pentru
exprimarea aciunilor irealizabile, dorite, incerte,
nesigure, dubitative. Se folosete n frazele
secundare condiionale.
Se folosete:
1) n frazele subordonate, dup prepoziia que:
a dac n fraza regent se exprim dorin,
rugminte, ordin, necesitate: preciso que fechemos
as janelas = trebuie s nchidem ferestrele;
b dac n regent se exprim ndoial, dubiu,
nencredere: suponho que no venha = presupun c
nu vine;
c dac n regent se exprim emoie, tristee,
mirare, surprindere, team, regret, compasiune,
mil: tenho mdo que caias = mi-e team s nu cazi.
2) n subordonate circumstaniale:
a de scop (dup conjunciile paraque, at
que etc);
b de timp, a cror aciune se petrece n viitor
(dup conjunciile quando, enquanto, antes que,
depois que etc.);
c condiionale (dup conjunciile psto que,
contanto que, dado que etc.);
d concesive (dup ainda que, no obstante
que etc.);
d-lhe papel para que escreva a carta = d-i
hrtie s scrie scrisoarea;
disse que esperaria at que chegasse o trem =

a spus c va atepta s soseasc trenul;


telegrafe-me logo que o senhor chegue =
telegrafiai-mi cnd sosii;
le vira a no ser que seja starefado = sosete
dac nu va fi ocupat;
ainda que seja difcil, estou disposto a ajudlo = ct ar fi de greu, sunt dispus s v ajut.
Not: n portugheza actual se folosete
Futuro de Subjuntivo, care exprim o aciune
anterioar momentului vorbirii, i care aciune
preced o alt aciune din viitor.
Futuro de Subjuntivo se folosete:
a) n condiionale secundare dup se, exceto se,
salvo se: se fizer bom tempo amanh, darei um
passeio = dac mine va fi timp frumos, voi face o
plimbare;
b) n circumstaniale de timp dup quando,
enquanto: farei aquilo quando puder = voi face asta
cnd pot (voi putea).
Dup alte conjuncii se folosete Presente de
Subjuntivo: ainda que corramos no o
alcanaremos = dac alergm nu-l ajungem din
urm.
3) n secundare atributive care precizeaz
atributul posibil sau necesar: eu procurava um
homem que falasse portugus = cutam un om care

s vorbeasc portugheza.
Dar: eu conhecia um homem que falava
portugus = eu cunoteam un om care vorbea
portugheza.
n aceste cazuri se poate folosi i Futuro de
Subjuntivo: tda a pessoa que disser isso no tem

razo
= cine (va) spune asta, greete.
4) n expresii consacrate: no me digas isto!;
viva a liberdade!

FOLOSIREA CONDIIONALULUI
Condicional Imperfeito
folosete la
exprimarea condiiei dac aciunea se poate
ndeplini n prezent sau n viitor: dar-lho-ia se
pedisse = i l-a da dac mi-ar cere.

a) pentru fraze dubitative: seria verdade? = o fi


adevrat?
b) pentru adresarea prezent politicoas: no
poderia dizer-me?... = mi-ai putea (dvs) spune?...

Condicional composto
exprim condiia
pentru aciune trecut: eu teria sido feliz se tivesse
tomado os teus conselhos = a fi fost fericit dac iar fi ascultat sfaturile.

Condicional se utilizeaz i pentru o aciune


viitoare, urmtoare unei aciuni trecute (viitorul n
trecut): disse que viria = a zis c vine (c va veni) (a
zis c ar veni).

Condicional se mai poate folosi:

ACORDAREA SUBJONCTIVULUI
CU INDICATIVUL I CONDIIONALUL

Timpul regentei
Indicativo presente

Indicativo
Futuro imperfeito

Indicativo
Pretrito imperfeito
Pretrito perfeito
Pretrito mqp
Condicional presente

Subordonata n raport de aciune


- simultan
sau
- Subjuntivo presente
posterioar
creio que venha = cred c vii (c vei veni)
- anterioar
- Subjuntivo pretrito imperfeito sau
- Subjuntivo pretrito perfeito
creio que viesses
creio que tenhas vindo
- posterioar
presente Subjuntivo sau
futuro imperfeito Subjuntivo
crerei que venhas
crerei se vieres
- simultaneitate
- pretrito imperfeito Subjuntivo
sau
posteritate
cria que viesses
cri que viesses
crera que viesses
creria que viesses
- anterioritate
cria que tivesses vindo
cri que tivesses vindo

- pretrito mais-que-perfeito Subjuntivo

crera que tivesses vindo


creria que tivesses vindo

CUPRINS
Introducere . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Noiuni preliminare ALFABETUL . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Consoane . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Diferene de pronunare ntre Portugalia i Brazilia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Accentul . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Diviziunea silabic . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Conjugarea verbelor ser i estar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Ter, haver . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Verbele regulate . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Despre ARTICOL . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Despre SUBSTANTIV . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Dar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Despre prepoziii . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Ver . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Despre prepoziii (continuare i final). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Ir . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Despre adjectiv . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Fazer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Gradul adjectivelor. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Dizer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Despre numerale . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Modificar, possuir, introduzir. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Despre pronume . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Vir . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Pr . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Despre adjective i pronume indefinite. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Rir . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Despre pronumele personal. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Passear, premiar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Ler, crer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Cair, sair, atrair . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

1
3
4
4
5
5
7
9
11
13
14
17
18
19
20
20
21
22
23
24
25
26
27
28
30
31
33
34
34
37
38

Querer, ensaiar, apoiar, conluiar. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .


Modificri ortografice i fonetice . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Saber . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Verbele auxiliare . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Poder . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Infinitiv . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Indicativ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Caber . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Condiional, conjunctiv . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Trazer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Imperativ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Medir, ouvir, pedir . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Infinitivul personal. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Perder, valer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Gerunziu, participiu, anumite construcii verbale. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Prover, requerer, parir . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Participiul trecut. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Vestir, agredir . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Verbe auxiliare accidentale . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Cobrir, moscar, resfolegar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Verbe cu conjugare incomplet. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Jazer, moer . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Din nou despre prepoziii . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Frigir, fugir . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Despre adverb. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Construir. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Despre conjuncii . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Apiedar-se. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Despre interjecii, punctuaie, fali prieteni. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Voar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Recapitularea i sistematizarea conjugrilor. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

39
40
41
42
43
43
44
45
45
46
47
48
49
50
51
51
52
54
56
56
57
58
59
60
61
62
64
65
65
67
68

Você também pode gostar