Você está na página 1de 17

~ t'~ A,, ~1-->-v-~,, • 1,~~•~ - ..... 1--•~u .. ._...._._ .4.

u--
lu-, ,..,e.5:v~ .1- r~,. ?.,..: ,, ()" ,.., '--J- e A~u c, I•

( I 4{-._,('4" ~(r&I"""'° , 6J ... t,.-.4,_,.-r &,.o• ~U'l.,,; '° ,v-P • • .:..,..

~,...,.A, U ,t...,,.u 1,..,._~, l~.... w' "~ l.."' D"' ~_.l~,,.. t,--""'" r,ia

hv ee..... ~ ..0.. ... n.,>• v<-f, t-1!;" , ... _ 1~.(, r ~ ..__...t..


tl---:::.,_ , Ll ~ .. .,_..,,D, l)u ~1J1,t,..._~ ,..,.l·~ L.:. nl,.. .,~~h.~ ~J

~~'"-a
O
.\...,•1 f )1.0'3 .,.. .. ~-~ ~!......,, (Jo..A tr_. n..r~-, ,r\-t.,J Ul&.A'--

< ._,...... _,_,~- A ~ , ... -J~a. I ,. L...;• - ... ,.,1._,T ~


4-t,-•~# _ ~"-. ,.,,...~ .-,.,, '"xi,-:, .. 4..r-A,. o .... ~✓ ..A..o

\.t-' ...... .C.... t..o.:.....,-. ,· ,--r-.. , ).j ~L. . .-.,·".., 4 ...


11,.,..,_ ~-"'-' •• -➔..::.. - ..., ...... ~to ....... , P,.-:: .~,-•....O.
~ .co.... Lt-~ .. ~ ,..,.. ~ - .....<,-:1-;,.L....._ ,..,..,,."-4_
.....,_.:J ,. .
~ J-,-... , .I!-.. ...,:.I'._ • (j"" .,, ,p,-. ... ~~ ... tJt._
...... ~ . c.,.... ,., {l•..l?.r' • o II~ ,..~ h,.,oll ...... , ..... .,,.. ~.
M lf-'- U' rw,1..1...no.. ..... "'-"'.JJ--1.:;, -0 n..e.a... ...aru'r-,'b I 0

~ .-l.4-'<0 .,I~ C,.AJ-"r"'-1 • ...,.__ ?-- .. +--".":•u•"- ~


U..:. H~ --p,l.,.A,.., V""4" u...C...u.<, :..,, 1""4,_,_, ..,":1
c.. v .... pa-1. Ju "" .... c.S,,.....o-J. --.rc...aa,....:, - DA "1-•io.....i...;~
""...:.:,, ~.,, •~&h ;&I C,.., t-<'<_.._., 8.. ...,r' ~ A-. ..,{),.,._,
~ ~,\>:c--.-.. \,.n..,,,,, ~..,e,...;_ •A:>-,...,:.~ C.-...-o,
~ ~...., ,......,, ,._..,,~ ,..a.-, -,:,-.--. ,!, tA-1- · · - dl.o

Y"'-~~:"' ~~~ ~ ·--~~ lr"'


t.v °""r"llu-. ,..I:,.,:,o ..,_ i....-,. ~ - , p,\-,,,z. tv'<:,

4-i~-. 0 l..a- # • ~ --.r..-r--"'-~~Jl.r'l; 0~ U.An...P.c...,


1

~ -<"e{-1~-=-~- r<K k'>~ a:, .CW-t...:s~-n, h.'., .J-

~ .,__ ...,.t\k..._ ., .. ~ . lc\.r,L-Jlo 'l}"\,., r


~f.....'Jllt..A- :... ......... .J..-,t. ?~~ ~ .a.o.-i,~.., "-""""- ~!-~
~ ~~- A ~ , .C.. Cr" 1.,.J.. .u, l,-0._ +cl-..1\,

... ~r-o,;l... A .....:.L I'-".....,.,_,~ i.;~rt.,,,.......::u;: !'..;,.::;,_


t.t.~ ~-,:..:::.:0. ~.....,, c-os~ ci~ ~ . n..:a. J.u.... -\X'~ ,u..4S
~ ~ 0.11"1...6"&-.. ~ c.....,ri-...u-,.-..Jh...
,~,/J"/('\
O aclo poi,tico i: o cmpcnho 101-1 do ser para a sua revch19ic,. ESlc lcvante c as suns naves possam avistar os muros de Troia? Que auifi-
fofO de conhwmcnto que i: 1arnbi:m fogo de amor, em quc o pocta sc rios cscuta. que enigmas decifra naquclc rumor de san,ue cm que se
e,alta e consomc. e a sua moral. E niio hi'l outra. Nesse mcrgulho do dcbrui;:a cheio de aOi~iio? Porquc ao principio i: o ritrno; um ritmo
homcm nas SUIIS aguas mais silenciada~. 0 quc vem a 1onn e lanto uma surdo. espcsso. o do cora~iio ou o do cosmo - quern sabe ondc u.m
,ingularidsdc como uma pluralidadc. Mas, curiosn.mente., o cspirito come,.a c o outro acaba? Desprendidas de niio sci que limbo, as primei-
humsno a1cnta mais facilmcnlc nas difcren,.as que nns scmelhan~as, ras silabas surgcm tremulas. inscguras, tacteando no escuro, como pro-
c..,;iue..,endo-sc. c i: Goethe qu~m o lcmbra. quc o particular c o universal curando um tenuc, dilicil amanheccr. Uma palavra de subito brilha. c
coincidem. e as~im a pala,-ra do poeta. tao fie! ao homcm, acaba por ser outra, c outra ainda. Como se umas as outras sc chamassem, com~
pala,-ra de esc.iu,dalo no scio do proprio homcm . Na verdade cle nega a aproximar-sc, doccis; o ritmo i: o seu lcito; ali sc fondcm num cncon-
ondc outros afirmam. desoculta o quc outros cscondem, ousa amar o tro nupcial, ou ma! sc tocam na troca de uma breve confld"encia.
quc outros ncm scqucr siio capai.cs de imaginar. Paln,,ra de aOii;:iio quando niio sc rcpclcm, crispadas de odio ou avcrsiio, para rcgressarcm
mcsmo qusndo luminosa. de dcsejo apesar de screna. rumorosa ati: a noitc mais opaca. Uma musica, scm nomc ainda, comcc;a a subir,
quando nos diz o scu silcncio, pois csse ser scdento de ser, quc i: o qualqucr coisa principia a tomar corpo c figura, a respirar, a
poela. tern a nostalgia dn unidadc, c o que procura e uma reconcilia,.iio, movimentar-se, a afirmar a sua existencia c a do pocta com e1a, a
uma suprema harmonin cntrc luz c sombra, presen,;a e auscncia, plcnj- crgucrcm-se ambos a uma comum transparencia, ate sercm canto claro
e rundo - voz do homem. Porquc o pocta vai nasccndo com o poema
tude Essa
e carencia.
revelai;:iio do poeta, c dos outros com ele, essa descida ao para a mais efcme.ra das existencias; siio as palavras, a luz co calor que
cor1u;iio da alma. de que Heraclito encontrou a formuln, essa coragem de umas as outras se comunicam, que o viio por sua vcz criando a cle,
de mostrar o quc achou no carninho - e nunca i: filcil, nem alcgrc, nem acabando por lhe impor a mais dura das leis - a de quc sc extinga para
incsponsavel rc\'elar o que sc encontrou ou sonhou nas galenas da dar lugar a fulgura1yiio do pocma, a de quc dcilce de ser para que o
alma - i: o quc chamarci agora dignidndc do poeta, c com ele a do poema seja, e dure, e o scu fogo se comunique ao cora~iio dos homens.
homem. Porque i: sempre de digrudade que se trata quando algui:m dil a Oisse um dia que a minha poesia vinha de longc, quc mcrgulhava
vcr o que \'iU, por mais fascinante ou intolcrilvel que seja o achado. as raizes em Pero Mcogo, Manin Codax e Joiio Zorro. Algumas raizes,
" 0 futuro do homem i: o homcrn", estamos de acordo. Mas o que outras estao bastante mais longe, quando niio cstao muitissimo
homem do nosso fu1uro niio nos interessa desft&urado. Este animal perto. You ver se me explico.
triste quc nos habita ha milharcs de anos, cujas possibilidades cstamos Nao e do ponugues o gosto da especula~iio abstracta, ou da reli-
tao longc de conhecer, e o fruto de urna dcsft&ura,;iio - ac,;iio de uma giosidade entranhada, ou da imagina~iio fecunda . 0 que i: nosso scm
cultura mais intcressada cm ocultar ao bomcm o scu rosto do que cm lingimento move-se numa tcrra de scntidos despenos. Tudo o quc cm
a
uazc-lo, belo c tcncbroso, luz limpa do dia. E contra a auscncia do nos C YOO, e SObe as VCZeS muilO alto, lem no corpo 0 Seu nascimcnlo
homcm no homcrn quc a palavra do poeta sc insurgc, i: contra csta primeiro, e niio perde nunca o sabor das fontcs. Aquilino usou, para nos
amputa~iio no corpo vivo da vida quc o poets sc rcbcla. E se ousa "can- caracterizar, de uma expressiio brutal mas certeira: o mclhor do pais
tar no suplicio" e porquc niio quer morrer sem se olhar nos scus pro- cheira a cstabulo. A frasc tern uma abertura enorme, mas sempre no
prios olhos, e reconhcccr-se, c dctestar-sc, ou amar-se, se for caso disso, sentido da terra, dos instintos, do calor animal. E a panir do homcm _
no que niio crcio. De Homero a S. Juan de la Cruz, de Virgilio a Ale- " de came e de sentidos" que ascendemos a brancura rarcfeita de uma
xandre Blok, de Li Po a William Blake, de Basho a Cavafy, a ambi\:iiO neve que "sobre nos cai, nupcial". Com mais cora\:iiO quc cabc1ya, mais
mruor do razer poi:tico foi sempre a mesma: Ecce Homo, parecc dizer sensiveis aos movimentos da alma (seja-me permitida palavra tiio sus-
cnda poema. Eis o homem, cis o scu cfemcro rosto fcito de milhares e peila) que ao rigor do espirito, o que nos sai das maos, com impressoes
milhares de rostos, todos cles esplcndidamente respirando na terra, digit.a.is nossas, vai de um lirismo estreme, desenganado e nostalgico de
nenhum superior a outrO, scparados por mil e uma diferen,;a, urudos espac,o e aventura, ao que parece ser o seu avesso: uma satira mais
por mil c uma coisa comum, scmclbantcs e distintos, parecidos todos e capaz de sarcasmo que ironia, em que as preocupa1yiies morais, de tra-
contudo cada um dcles 1mico, solitario, dcsamparado. E a tal rosto que diyao j udaico-cristii, disfart,am mal uma comovida aten1yiioas mais ele-
coda poeta cstil rcligado. A sua rebcldia i: cm nome dessa fidelidadc. mentares manifestayiies da vida. Tao estremadas linhas de fort,a da
Fidclidade no homem e ii sua lucida esperani;:a de se-lo intciramcnte nossa inven,;iio poetica comeyam, como se sabe, desde que ha conscicn-
lidclidndc ii tcrrn ondc mergulha as raizes mais fundas , fidclidadc ~ cia de se ser ponugues, e, mais ou menos abertas a alheios eslilos de
P!11nvra que no homem i: cnpaz da vcrdade ultima do sangue, quc i: tam- viver e pensar, persistem nos nossos dias. Curiosamente, niio i: raro
bem verdode dn alma. assumirem ambas decisiva imponiincia no mesmo anisla, como sc, afi-
Ditmte do papel, que "la blancheur defend", o pocta i: uma longa e nal, as funduras de mundos tao difcrcntes tivcssem uma so origem : o
so hesita\:iio. Que lfigenia tera de sacrificar para quc o vcnto propicio sc homem, nas suas diversas e, por vezes, insuspeitas formas de existir.
Como cstr:mhar-sc quc, cntrc nos, tao frequcntc:mane a mdalliia
do homcm scja a mdodia de Eros? Que pocta portugues pode ncgar-lbc
a face scm ncgar ao mesmo tempo o scu proprio cora~ao? A mclodia
cxaspcrada c expectantc, citlida e apaz.iguadora de Eros, a essc canto
quc da vc:rtigcm do scr remonta as vertentcs da mortc, devc a minha
pocsia quasc sempre o impulso inicial. Mas so essc impulso. pois c
cntao quc outra paixiio comci;a: a das metamorfoscs. Mas disso deixa-
rei que falem os meus pocmas.
- A sua poesla mals recente, sobreludo a parlir de "Ostina10
Rfgore", e considerada dificil. Qua/ a suo opiniii.o?
- Nao creio que qualquer explicai;iio minha possa tomar os poc-
mas mais acessivcis, se realmente o niio siio. Mas cu penso ser essa uma
opiniao de lcitor apressado ou prcgw~so ou, simplesmente, sem a prc-
parai;ao minima que toda a cri_ai;iio exigenLC requer. Todos os meus ver-
sos siio um apai.xonado desejo de 1•er daro mcsmo nos labirintos da
noite. 0 amor da transparcncia e a mi.aha fraqueza, mas a mi.aha fori;a
tambcm . Nao signilica o que digo quc nio haja cm mim , e aa poesia
que fa~o, z.onas de sombra, a quc cCTU1memc virci um dia a dar expres-
~
siio, ou que niio teaha em conta a margcm de ambiguidade inerentc a

.
,4
proprin linguagem pocticn; alirmo tio-so que c num boriz.oatc de luz.
solar c jovcm que se inscrevem n minha can',iio e o meu silencio, aber-
tos ao teu silencio, :i tua can',iio.
' '; I •

A5 palavras siio o olicio do pocta, parecc-me que foi Cesare


Pavese que o disse, c olicio rigoroso, acrcscento cu. As palavras siio a ·~
nossa condcnai;iio. Com palavras amamos, com palavras se odeia_ E, -
• J..
suprcma irrisiio, ama-se e odeia-se com as mesmas palavras! Como
Jano, siio bifrontes: nelas se caminha na noite, nelas sc caminha no dia.
Quanto a mim. gosto das palavras que sabcm a terra, a :igua, aos frutos
de fogo do vcriio, nos barcos no vento ; gosto das palavras lisas como
seixos, rugosas como o piio de ceateio. Palavras quc chciram a feno e a
..,..~.....
~

-- •

poeira. a barro e a limiio, a resina c a sol.


- Vo/tando ao "Ostinalo Rigore"...
- E do "Ostinato Rigorc" quc cstou a falar. Foi com cssas pala-
vras quc liz. os pocmas. Palavras rumorosas de sanguc, colhidas no
cspai;o luminoso d-3 inrancia, quando o tempo era cheio. rcdoado, cinti-
lante. As palavras necessarias para conservar ainda os olhos abertos ao
mar, ao ccu, as dunas, scm vcrgonhn, como sc os mcrecessc, ea inoccn-
\ r••
cia pudesse de quando em quando habitar os mcus dias. As palavras
siio a nossa salva',iio.
- Para /ti das palavras ...
- Para Iii das palavras, da sua articulai;iio no luz. c na sombra, ha
o silencio, o espcsso, turvo silcncio das criaturas. Mas niio ha ncahum
pocta que niio sonhe, por sua conta e risco, o sonho de PromcLCu. Peri-
gosas ou inocentcs, c ambas as coisas o sao. as palavras siio o mais vec-
mente tcstemunho de lidelidade do homcm ao homem. Eis a singulari-
dade maior dessa "ane de ser" que 1oda a pocsia i:.. que toda a poc:sia
foi sempre.
.
(' ~
~
-
..,,.. ¥ ~ \

ff ~ ♦ ?'
....
~~
-,
a,,r-_
'
• J

~~ -
\
. .,

-
( i.
I
roJS. \,l/JGOS
1 ts /oruy
l)j ~ ~ d. (),), .
*
Os amigos amei
I I A~~ µ, -\A<tw-ca i
despido de temura \J-L9> \tJ--ft'.- (l"\.(_ ~
I V\ Ju,,._, ;
faligada ; a. ~
uns iam, outros vinham,,

a oenhum perguotava

porquc partia,

porquc ficava; a. W-,,, cl.~

era pouco o que tinhab ~ ro;a. h lukTJI,


pouco o que dava. ~h ~o-lii~
mas tambem so pedii:ll V\.~ ,<{ J
-\-e,,.__.,_ ca...
a libcrdade;

por mais~.
~a..0 ~ At·J I, ~t"~o' ~
°'9-~$ I
l I

~ ~~~-

In&rlil!iilo I -IJ•Offi,4
,..i.;. c.....- r. I'"" tr

,,
~

,( ;~ 1·,
-~ ..J...
r . -- f ill ,JA MUJTO TEJWPO QUE DE11D A M OS!C, 1
UMA PLENITUDE QUE A POE.sf/\ ME Jl.<1~ Qllt\NDO .JOVEAL.
( ~f /
_/
r

;,, 12
,..._
-
' r
.J....
f=.
1VOC1'URNO DE VEN£7.1\ Pergunto se niio morre csta secreta
musica de tanto olhar a agua,
pergunto se niio arde
de alcgria ou magoa
cste florir do ser na noite abena .

SALZBURG Essa musica OU agua


quando a agua i: illarno

essa musica ou terra

I
quando a terra i: barco

I~ cssa musica ou chama


C-. .t,. ti, {J...,. -. . J- - . ,.. ,
quando a chama i: onda

I~ cssa musica - es tu
•¥
~
ou um passaro na sombra?

Ii
• \CORDE PERFB/10 Oh, os ramos do veriio -
,--.-,
&· _b ''I onde as cigarras
t. I ca ntam
ou a cal

queima
lentamente o cora~iio.
BarcoS~ou nao
arde mardcmraa,tarde

.u.._ iltdc,g!Oo,erao
No aru.,.-
todo o1~ d010rtU11Jlloo ave

Voa c,,...,,,,m_
"'---..n.,ao...
ou en~o•,.,e

1/
-·-
I
( )

J
\ ~

\ l'
~
.....
I
\ I
,.... .
I

/4fa;)~
tlt "',~
\\I~
X' , I

~
~·\ ~
Joiio Jose Cochqfcl
ltnrl..,,_.~...,°"""'up.,a.al·"l-ffilO*AadraJira,\Affllt..tftdt.h..1'0lll•..,.nJ'lff'l('IIC:l&dallf'kcdc9'.ru-.M.pwaatea\Mc
na bl..~ u ~ - . , u e t • wa •1%-•hu'!'II n,rtll'lf'J,c-e,nb.m&n._ ...._.,.,...~ful,WM!lft..ale Mict&lf • "'r nf~.ti,·,..,,Jn,.,,ilffdft•dclftli&I!
1..--on,ffl..Cf
S'R"'nll- t .) Oc- uma dal'•Jt.ua &1.tur11•• c .-... I U(fflio dt A.nJrNt caplll - • Ji, ~ l f f f f ~ d o t ~ , , . ~ d . a C._.,i.a~daa,v.. Wffl
quc.N'a do ~"k'I ""'~ p'IO...:o c 1<m rrr;.i.,,, da apJua de rd\niu __ (I"°')

Joel Serriio
Qua-co mu,tcJwm J'l)dtl.cu,a ~ , . : : n a e ~ _ , . . , , . lltaiVCJiOI ~ n a rotw:a.{lt•6)

Jose Bento
- Pocta nt1rn1c. dm ma,~ pcrl'ata. da ~_...1-tttp.._
Cu,ntfo de Aftdradc •lo tot lm:wa • ta u.trcnwntme hat.I c con\Ocrue dot tnlt
fl'ltlo\_, Na wt.I obra. o homan tf'IUC w nn~ a,ccwa ~,w,•mcnk
r ~ c liNQfll'C ....,.._.. a da ~ ' • d.uma 1tnai..a,em '4"' lh,m1u a, mi.ot, q1'f
c.,on\lroan o M:"u munJo, o tianp,c quc Ira? o KU rumo. CK pk qwc, o ~ u tcna (ltlO)

Jose Blanc di: Portugal


Or AJlur,un Jo S,IJ.,do •io"'"
fi,To rwo cauc nt.c ca Coda •pane; . . 1nTO• f)ONia. c .ne, <'OIMII qvc fM).1 rvammtc do que WT11
pate JacJar lp&rc«m O)flJU&ada, cm CtoC'fflOI dot: IIO''JOI, d.at.. lit.TO qut CO rura&o 41 lfttdt,l.hda t do pudar do Potu pn'UlC a /Vt.e e a Nt.lutttl; lffl
1-ra.oot h,-ro JC! tia1,ibtbdaJt ,ntcli1m1e. (1969}

Jose Fernandes Fafe


1:1\tmdo quc p-an& pane Ja ffl1portlaoa Ktwal dt Eus.a,k, de Aftdrwk prtn'Cffl da ,wa tnnuc:nda na poe:eJ.a pot1u1ucsa cantcmpodnu.
E. IC' bulUllo(fflOs ai rau\a dc,11 influ<nda, ffll'Ofttn.riamo,,. ado. para 1km Jo ~ dom.111.c, .,om,,~,..
da pottla mW'ld1ll nm-a. u.m • litd~ de rot:ld
t.mtc. W>lu c: nbclto - 1 lm-,cm quc u •uH •maims scmsn aa.bem por me formar
E. le Ar1p,n Ja oonskkrou M11Uue: como o Anti Sutrc.. w:, lunbr1t o pitltor come> um1 b&ndar1 de (dtdJ.adc.. podcmot (ala, d o ~
tmtt. IIOlar c abc.lto, como dum pnuonc:lro do ltmpe>, anllot,o ck mab h\'ft akin• lffl'ffll (19.SI)

Jose Gomes Ferreira


•• •Eu1tnkt de Andrade. nio Obst.ante obtdtctt I prtc:tilOl t:s:tttko!, difcrcnto.. nun« a.c ptjou de KOmp&nbar com ka.kladt puf'tltl C
COffl(\lnhammo lncompar,,--d o, 1cu1 colcau que u ntanm ptri101ammtt (talYct muho mmm do quc 1ul)CX\lwn) - tem recao de q\lC' 1 lc-p,a m&ldi11 u
tho l'JCI-U"'- Oi11 N iJt pauq cm quc tll1 1t11udt ma.ntiJ1 com ri&Of clttantt pc:11 vida fora n&o edu mmoru hontu de aJ6ria dale Pod.a - um dos milt
rrprattH11h·ot do nou o tcmpo - para quern I Poc,la nlo K ru 1penu nos liwos. mu na vlda tambc:m <'Offl con.icm c ~ r\rmcs._ (196J)

Jorge llstopad
Hugmlo de Andnidt:. trabalhando IOfnC"nle com um numcro ratnto daqudu l'IO('OCI que lio pan sl ao meimo tcmpc, l&lu.a.~ pohjca
fcomo aconteda com os 10,iJ.o. com°' KUS anco VCT10t. dot andqulnimos pottujaponc,a) 1pro(undou o sc:ntido eta palavra ruWdadc a.tt o rnruformar
t
numa paJan1 mi&Jca: punficnu u pal1vras d1 (em,gc.m do 1c.mpo e da lnn1~0 da i-poc:a e cnc.hru u de demaUOI du.ma .,-..ode plautude. talva por luo
quc- nos Kus \'CnOI rcqulnt141o,. cmbora etc nio nos qurira lllrp,cmdcr pelo KU r(((Ulntc. somos tmtados • ounr. IOb a mu.ska do vrno. wn ouuo CllllO
t11&11 pro(undo. um c:anlo quc tc.m quaJqucr colsa de foklorico. no M'\I scntido univtrsal; coma 1< bouYUK um.a Mt alma popu1.v desdc ICfflJJfC e pot todJ •
I'""'· (1959)

Jorge de Sena
...As c ~ tcnsu c contidu de cnuuiumo trOCko. a mclanco~a a1oic1 anlc o quot K pmk c. 1r CSY&l wna rivfflaa ,tacuJ t de 11
1ntt. um fresco de manhil. um ardor de cstio, um nu.ir das noitcs sikndosu entrc o ('al ca 1.m 1 cm quc os c.o,pm 1r aJoniam ou K apnunam m,ma n\Hlct
1e!ft \'t.rgonha ou o contri.ric, dda - 1udo iuo quc scri dcpois muitoda poesi.1 de Eu1c:niodc Andradt .... ufle: natc bvro(AI Mias r ot FnltM}, cm est.ado de
milaa,c momtnlineo. E. por luo. ficou pua sempre n1 su1 obra. como um padrio da su1 onginaUdadt c: da 1ua cb.&n.kiadc: de pocu.
Uma pocsla ncm alcgrc ncm tristc. nc.m 1pab:on1da ncm (ri1. nc.rn prl,xima nnn distant<, nan confcssion&I nc:rn miccnte, nan 1t1tdc.ctUII
Mffl litntJmmlAl, nem pun ncm 1mpura - cm ,cnos musicab:, 0utdos c firmcs. a quc • rim1 di po, ,c-ics.. mcnos quc a pootua('.io do canto, a n ~ dt
-dlft(a, uma pocsia do scr c do amor. cn1re ll come e o cspirito. Ii ondc u Almu nio cxis1•m para lortutll"-JC c os corpos nio saibam o quc Kja tralmn-se.
Dan~a. slm. Dan~• pagi sem dcuscs olimpicos ~m tcluricos. anterior e alhci.a 10 h.icn.tismo dOI mistcrioJ ou ao alqorismo du
ffltlalogiH. Otusc.s quc siio .11 ,i br•~io das iguu e: dos campos, du sombra, cd.a fut,• intnrndadc mu.scular do 1uto diJccndido. Dan~ an1criot", M>hffludo.
JO J)teldO como crime de cxislir... ( 1970)

Luis de Miranda Rocha


... Eugfflio de Andrade aparecc na poeiia portucuna • - - Mura an qut • pt,t::Sia pOl1tJ6Uff.a ban ntctuit.W CJQn de uma
e•
ton1nbu1~io anim. A sw1 ncnicbdc mais fbp".,_ MIJfflCU IOCail • ~ ~ - 0. • ~ Nlb.JliCC"ffU ,n-j • atam~io (e o coost'QUCTllt
llnapar<Cimcnu,. po< Ji>........>~-~-..._._._... ... -·-.;.._ - . _,,, ,,,,,,

---- ~

q,,,...---...-...
"""' .t'.ria-
umo m dan,po.(..) A ~ d a .....
0 - - ........ • - ..... _ _ ___
&p,1,e• ........ · - • .........
.-~....a...i ... 1111---•miiitt.,-.,_..,.__..,,tJo __ O-
sc:Jam. cm cad.I Sinal. cntrc',_.
c rmimcia tio pcrcae e liaacata. Commdoo hCIIIICffl n, . . . . _ CN10i lllllfflaokomc>. E pn)nl• a aplodit. como ak..
por todos CH quadrantcs da ,ida ou da mone. Por iuo cite pac1..1 do quut"Km ~ o nouo ,._,,. Jktd' do ~,udo.
(1970)

N1mo de Sampayo
f: possh:cl que no bnanir c no lu.tir a linaua. Eu1Cfl1o de AndrWdCcja.,.,. • poab ,on~ do iC'c'UJo X.'C como Ccurio Verde W
p111 a p0<$il ponuguma do 5<allo XIX. (1969)

Nuno Teixeira Neves


Poet a d1 lmanCnd a. da 1e:n-1 c dos outr-os ekmc:ruos. tiu1mlo ~ Andcadic nJo of' por unpatlln-o idmlosko ou filotofim. mu por adeslo

~i:':a!:idomc::1b~::°q: ~~=re":!~~=:~!mO: ~:~ :::,:::,~ee!i~~C:~d::=:::~;:~":1::


sa
~=i~u:
eqll~ibrioi. pe:la Jen1u1lid1dc du 1uH me11morfotcs. Poc,ia de 1crit&('io pkn.a da amdl(Jo huma.na. da contim,11, a o mi11p da ffalJI do m&nl
quc(a:mo. que 11nto afcc:11 alnda 11l1un1 rsai1orcs por1U81.K'.wt-. (1972)

Oscar Lopes
A Unh1;,cm de EuaCnlo do Andtade asccn<H. nio hi dll,ida.1lt a mais anti1• rooia miba du mdamorfOKS e:kmnnarc:s. Cid. pocm1
RV con1C-m um1 mctamorf0$Cl quc, C"mbo.-·1 m11' cncn(i11b.ad1 pda n.pnif:nna human, nuknat, lcmbra Al de Homcro, Hcsiodo. Aputcioe: Chidio. ou tu,·u
malt a.ind&. lcmbrl II daque:lo poctu mcufilkos l,l'CIOl que C1\lfc si ditcU1cm Mtbre • primordlabdadc d1 lau.a. do 11, do faso. da tma ou de um qualqun
qu1nto clcmcnto, iOOA,cl. Mu ao contr.irio de mui1os po(l&J modcrnos, l!u&fflio de Andtade d1nipa qualqUt'f confudo cntre • mctannofmc no modo lncfi
cath'O ruJ (comu mmcntc ruO e .1 mecamorfo, c cm qualqucr modo do lmag{ruirlo (quc nio ddu de conttpondu a uma rcalidadc. mas nunca lmedia111
comwm). Le:vando a lmaglnatio mltka 11C aot menofa ln1mlldOI OUJumurat do poem■ • vni,crulilando o prindpG da mc1amorfosc (quc C. alib. vm dos
principicn da dialectka, o pnnclpk, de Htrachto, ~aundo o qi.ill tudo se tran)form.a)- l!ulffllo Jc Andrade: C'. po, 1.uo mamo, um dacnJanldor de 1od1 a
bAIH mhologl• idcoloJlca, Alaun, den K"UI J)OC'ffllJ 1io um modo ck rcalldadtupcro.n('a.. o modo da m.ls intim1 e 1pazi1uan1e a ~ • q...c aa conht(O.
Uma cspcram;.11 tmpcnsncl, 1 nio w- 1a.h c1. cm m\ldc.a c cm pocs.la pita.mu~ como «u. c quci Eu&fflio de Andrade c1ptou no limier macno do que alnda
pock dizc:r•K cm pa.la,T&1 com Wltklo. Ea1 po,que a sua poa.11 C. cm portu&utl. daJ q~ mils me me.hem de aJca,iL (1967)

Pilar Vazquez Cuesta


Eu&fflio de Andrade.. uno de- los liricol fflU lmponantcs de:I momano ac1uaJ y el van pocu amol'OIC> lusitano dcl si&lo XX C- ) ha
locrado, mcdiantc la hibil (lnion de ..n11o:t.cntcs surrcaJkt.u.. ncon-califl.u )' dd barroqulsmo pcninw.lar en un todo horno&cn,eo. uu p0Di1 uctpeionll,
mentc limpid.a y da.ra. de musacahdad pcr(caa y (orma muy madura. en quc b lldt:licbd • k, humano no t.ip1ifra ra1ua:ioft davw1uadora • una 10b ck sui
(atttas:. Porquc lo quc prctcndc en bbros como As M~, en FndoJ. 0, Amantt.l lmt Dlddro. Vhp~o do Apo o Esmto do Trrro a una wridad ,-cal y
,i \·1 quc rou1uy11 a todos los demmt05 de 11 condicioo humana - cntrc c:Uos cl llfflOf yd dcsco - 1u primiLlva purc.u y la fucna qur cmana ck 1a inoo::nda
..;gjul. (1976)

Ruggero Jacobbi
- Ndla pocsi• ddl'Andtad< riowa: in moclo ........,._ .._ ldu di ClfUOftkr<. do< g colloqwo lnurminabik ddl'io-&li cucn
amati c -con la natw-L sccondo d gandc CKmpiO di Pdrwca c cU Camoct.. ma con n(mmcntl Illa concrt'ttU-1 ed a1tndald dcUa liriea lfCCI, lnfuti&o diario
di u.n 1morc dc:lla came an quanto n,dulonc.cdcla •*
in tune ksuc UHOf&CftU: a.nchc tan-aLL ii ..libro.. dtM'Andrade rcsfnra i mhUmi truaUmmc1 dd'indi ·
,-1duo ed aUo t:tc:Ho tempo si lllarp ua c::onmcrnu e: dorinio dcU aKtnO. (1976).

Verg,1io Fe"eira
... Nmhum pocta. u: ban nx k:mbro. tio dra)tJcamauc como es1e .c me rt'C\llOU ao dlM:WW,(- ) Eulfflk, de Andrade.. no tM.&antlneo dos
au• ,crto1. no i111t1U11i.nco di fluldtL. C ~ l e o poc:ta d.t inlcnudadc. Toda a Vld• humana COtlYCff,C para o ,Crute fua'tlwo do mhimo pua que
u«nJc c: dondt hi-de dtpob dnotr. Na lnubilidadc ,·enJIJnma date midmo nd a ra,lo dt tcr pohk:1 do piocta. PM IDO a ,ua poala C: tJo ripida e 1io
lununou. lio i&u.al e: lio dJ'amlc. Por iuo da t lio hurnlAL (19'71)

Vitorino Nemeslo
-A• Mio• r 01 F"'101 C um 1J1ulo, aqul. pc,fatamaue c:uao Sane u: quc 1odoi t:s:lt:S crin11 c ids pormu foram colhklos:
amadu'"°"am ao pocu n1 dokJ..-OJa anorc: da sua wNla, e • IUA mio m (oi buscar com uabalho c alr&nL O vqo. o ah'tO dcsl1 m11fflA pohica raz lmpra
lio. E nio c: quc lll wa,uidlde raclu1 riao,: 1n1u o ,·oc1buU.no ck Eu1bdo dC' Andrade. a 1ua lln111c. • sobrfa marscm do 1eu mttaf"orismo slo ln.stnuncn
IOI duma nprc::nio a,ida dtJUSltu c w:ncdadc. Mu porqi>e OJ tJladOf de afma c tJpinlo c1p11dos aqui. u C'OU-11 ponka.s abordadu - 0111e:mu..an sum a.
- lio dum cnu ucq,aonalmcn1c de.ado na poc:::da ponu1ucsa C- ) Em (ace dcstc lhTO, lio brc,e c ncorrt.lto. lt'fflOS a lmprcnio de quc um vandc pocu
,-a1 chc-pr i. l11tr11ura portugucsL D1z-sc b,o I.Wm no (u1u,o sramatkai porque c sempre pcrlsoso diqn<Ktkar a,rand(us num con1omo ne:cau.namuuc
~uinho - ou mclhot: num imbc10, so1lhtiri10 h1cririo onde todoJ nos conhc«mot c niontamo1 di,pmios • cuuar na form• dos tamanhoL E porque:

:~~=:~:•==~=~:C:~:~..:°1~._-:':...n:::.::~c-r-~-:-.:::::::..-:.~=o~:!'~
quc me p;rece prcpara, sc para cnttat o
1
mo(O Euabuo de Andndt- (UMI)
Silllio. Eleusis. Corinto. Argos. Tcbns. Epidouro. Mistra. Olimpio e M "
Com. Oscar Lopes. presto homcn11gcm. no Atcneu Comcrc.inJ do P •ccnas. Fotr)l:ro/lo, ~ llutttu(IJu, Ji•xsuulo a mdrm dr 4Purt'dmr1f/o 1u1tr Co1QJ0;:u·
Camtlo PCSS40hn, por ocasiiio do aniversiuio do scu noscimcnto. Orto, a

~
Ptmal d,• Afonso V1'artt
1969 Publica a tmdu~iio das ~arras Po~ruguesas, com dcscnhos de Josi: Rod . Fo1ogr4/1a a cora Jt £UJilnlo J" And,ath, 1910 (dt A l..opn l"rtnanJtrJ
gues. Na Alernanha Oneota! pubhcam-sc trod uQOCs suns no vol n- DtJtnlio J, Euiinlo ,h AnJr4dt
kann die Liebe nlchr 1•ertagen. Fi:rins cm F uengirola. Visiio uma ume Ic_h Kn/Jrt1, Grkfa (Jlha dt Utlurs r .,tourlro dt Nu"o Stnlturu diu Vl.xMruiJ
Rondo, Miilaga. Cadiz.. vcz mws Vt11uo, S. Gto,gto Ma11ilort, c. 1819 -A1J4a,r/a 1ub,,. /(iplr Jr Tluntt
Forox,ajla dt Eu~tnto Jt' A11Jradt, 1966 {dt Josi Rodrltutd
1970 Segundo cdi~iio oumentoda de Os Afluentes do Silencio. Segundo cd· • d 1'4Rlna Ju dclo dt 111i-lodt,u ''A, .\1dus r os Ff1'tos" dt f"a"undo Lopr i Graru frsb&rt1J
Trinta e Seis POl!mas e Uma Alduia Erotica de Federico Garcia { ~~~a.° Dtu,rho dr Armando Alvrs

/971 J>ublica Obscuro Domlnio, Mem6rias de Alegria e Duas Cidades T .


Rrtrultls dr F.u,:fnfo d~ Androde por
cdi~io de Poemas (1945-1965). Edi~iio bilinguc de Osrfnado R igo.re clcciro
du~o franccsa i: de Bruno Tolentino c Robcn Qucmscro1. Tradu¢ cs·t lra-
5115 em Anthologie de la Poesie Portugaise du X ll au XXe siecle Nov~ ~e-
dueoc,s espanbolas de Angel Crespo, cm Jnsula (n.9 296-7). Visita O Ale a-
p.~ D0rJlo Gomts A UKJIJIO Gomr.s
~ ~ - - - Gusto,·o Das10,
Jost Rodrl_11ua JUiio Poma,
oha Fcdc:ral, a c:onvitc do Go,·crno alemiio. Visila a Sui~n. Publica~iio mf- La&oa llc.11rtqua Laurrano RllxJtua
Uma Jt Frffl(,n Martin, Corrda
Editorial lnova. do volume l I Ensaios sabre Eugenio de A ndrade. ' pc 8 Molina Sanchr:
1971 Nova ,isita a Gnli.z.a. Fi:rias em Mnrbclln. Publico A ntologia Breve (prefilc"
de Oscar Lopes). Versos e A lguma Prosa de Luis de Camoes Varia~a' 0 Mti.rrara dr l£ugb1/o dt Andradt (tsculls,ro dt Jo,; Rudrl,ius)
sabre Um Corpo , com ~cscnhos_ de Josi: Rodrigues. Segunda cdi,; iio de Du!! Ja,dlm d1 SJo LD:aro, Pnrto, Outono 1976 (F0IOffq/la dt OrJarrdo Miranda)
c;idades. Novas tradu~ ale.mas em Humbo_ldr c Jahresrfng 72-73, cstas itl- Euginlo dr .·tnd,adt com Jot~ Rig(o t Vrrgi1/o Fmrlra:
com CamUo Jost Cda: com Vicente Altixondrc
umas dc,1das a Cun Meyer-Clason. Tambi:m na Rcpublica Dcmocriuica Rt,:160 dt CG.Jtrlo Brrmco (Fn,ogrof{a crdlda prlo Crntro dt L.studos th Etrwlo,:14)
AJemD.. no volume Verse for_ Ver_liebre, sc publicnrn versos scus, volume cste
n:edltado em 1976. Trndu,;,ocs inglesas cm Modem POl!try in Translarlon
J]/ U . Colobora~o cm Diechrer Europas erziihlen Kindern. Colabora c~
Chi!, aprccndido pcla Pidc.
197] Primciro ,olume d.c "O bra de Eugenio de A ndrade": As M iios e os Frutos I
Os Amanres son Dinhdro. Pub~ca Vespera do Agua. Scgunda cdi ~iio de
Variaroes sabre Um Corpo. Eugenio de Andrade, pocsias interpretadas por
Joao Perry, L P. 30 cm. Traduy0es italinnas de G . Tavani. Fi:rias em Paris.
~
l9U Pubtica Escrira da Terra e Outros Epirajios. cdi~o bilinguc, cm tradu,iio
iutliana de C. V. Cattaneo c deseo hos de Angelo de Sousa. P ublic a Poem as e
Fragmentos tk Safo. Tcrccira edi~o aumcntada de Os Ajluenres do Silenclo.
Cartas Porruguesas Arribuidas a M ariana Alcoforado, intcrprctadas por
Eunice Munoz., L P. 30 cm. "As Miios e os Frutos/Mar de Sctembro", ciclos
A JldJtorlaJ lno,•a t" rimduriio F.11grnhtfro Antdnlo dr A lmtfda uc,adrc:rm t1qul a todot ayudo '"'_. tt>F'
de melodias de Lopes Graya, intcrpretadas pelo autor e pclo tenor Fernando nara"' pouit-tl ,·tta ExposlrJo r as rtall:ariir1 Nliu,aJJ lnttgraJtU no mnmu
Serafim. Tradu¢es de versos em noruegucs, por Kare Nilsson, cm Vlnduer.
Tradu"30 de ,·ersos cm italiaoo, por Ruggero J acobbi, em D/struzlom1/ per Os-'"'" agradtclmttrlos sdo trp,-c/ulmrntt para o plmo, Arman1/o Al,-a au c11/,JaJo dt quern atn.~ mlo
10 o monta_1r;tm Jo F.xpoJlri1o mas tamb(m a dJrtcriJo gr4/1c-a da1t C"Otd/ngo; para Miirlo Ot!udio, qa.(' tn'('
l'Uso. Pa.ssa fcrias cm Paris. o JtU curgo a pur1t lflmirla, para a £Jcutwr Jose Rodrlgur.s, Munutl Pi'nto, Grr.•dslu .\laura, Dr. Antdnlo
Trt1rriro i- Dr. Mo11url Dia, do Fnn.seca, qut< t:rdtram PffdJ chJJ suas coltr:rfks; t altido piJra Dr• .Arnaldo
1975 Pubtica--sc cm Roma uma antologia bilinguc de pocsia sua, com o titulo de SurlJl\'o, /Jr. f:Js,urdo Prado Cofiho, Eunfct \lu,lr,:, Frrnando Lrnran, .\ ta~m, F«nondo Lopn GrO('O,
Osrinaro R fgore, introdu~o. selec~ii.o c tradu~o de C. V. Cattaneo e cola- Or. FtrnrJntlo PtrnrJ, fr11ar Ftrnandu Serqflm, Jolo P«rJ,, Dr. Jod SNrilu, Dr, ascar LCJpes, Ttr.-sa
Lima t PiJlmlru Truefu.
bora~o do pintor Mario Sarroco. Eugenio de Andrade, Poera, fllmc para a
R.T.P., de Arnaldo Saraiva c Correia Alves. Em L 'Europa Leueraria e A rtls- A~rudtC'hn aJ,1Ja a J, M. d,· SoUJa P,:rl'/ra, 'JU(' rt\·lu a.J prowu tlpog,qflcas do Cottilt>i:o; Brnjamin1
rica, sob a rubrics Portogallo / Libemi, aparece urna cntrcvista sua c 70",s , Marlo Jos; (/otncomposlrtlo): Jost l~ufs t• Amlrtco SantoJ Uowirqfla); \fo,-,efra Duartt (rtloquf'
publicnrn-sc "crsos cm nova tradu,ao de C . V. Cattaneo. Colabora cm Poe- dt fotr>//101); Anttinlo \fa,d,a c A ugustu Sat110J (orltntarJo t r~tc11rOa do mOnlQJ:tm); Joaqtd,n M<>nttim
(fra,uporlt mttimlcn); Frrna,u/fJ FrdtaJ (pruwu dt ,·nsalo); .\f unutl I'"": (lmprmdt> qfflrt), Jo1jtmu1
mas a Guevara. Fcrias cm Paris e Roma. Colabora nas homcnagens a Rai- Slmr1c, GutmarJt1, FllhoJ, L/m/tuJa, r,uc compustram t dlrlglnm, u l,np,v.niJo do CQIQ/o>:o; ,,,..,uui
f"rrrnra ~ Stl,•cJ (tncadl!marJo),· r a Franc/JC'O Mnntrlro ,, Anufolu ft:ma,.do F1trrrira, qn ll\"ffllfft a., ...,
ner M.aria Rilke. Le poemas seus nos Jiccus Garcia de Orta c Antonio Nobre,
e na Escola Prepara.w ria Soares dos Reis. I
I
car,;c, a muma,:r,n du E:rpmlrdu.

1976 Na noite de 3 de Abril, faz uma lcitura piablica c comcnta cerca de 50 poc-
mas, no Museu Tavares Procn~a, cm C astelo Branco, cidade que visita pclo Composto c lfllpt"C't.\O na1 oliciRas de S1miu Gu,m:ui~ fdl&-A, ~
prirncirn vez como escritor. Publics Umiar do:s PlllJaros. N ovas tradu¢cs
sum cm Espanha, de Pilar Vasquez Cuesta. no volu.me Poesia Porluguesa
r !'on<,,°"'""~ de 1916
Actual.
Maria CJ.ciwfltl

f!
Ldo
porque ja nao sou o retrato adormecido
no [undo dos teus olhos ~
e
Mas - tu sabes I - a noite enorme
e todo o meu corpo cresceu ... ~ 1

Boa noite. Eu vou com as aves.


+ EUGENIO DE ANDRADE E A CRITICA

Marguerite Yourcenar
Cc d1M·..:1n t-ni lffl'tpa"f Jc"'"''~\

Alexandre Pinhl!iro Torres


0 ~ \('O,,;at-,.J1"') t ,aJul'IJ() c ror,ho..,J.> \'nn I.kn C'•"t"lil"f"I""' \t a,~• \k!c- u W11m.&1 \tf1ualaJ.adc,t. Nio ha1t.a.mo1 Cffl c:DMNtc:n
k, ,cnbdc.,atM1,1t 11m ~, 1ran.Jn flOCI•\ J.a "'°"'-- lin1ua. um d a., ,ico ck "~wff lanp.' (1170)

Angel Crespo
t.u,ffll\) Jt AnJrar.k. tU)'H fAl\"'O K h.:rhkn <nc:amJ70 )I labr.S...~ P.• Joh1111 Z(.'lf'TO. J>tro \ic.:,10 youo, dciu otJrpc.aundoUt 11M
~ " ' 'fUI n . • la -..1!, 'lu-¢ ,nttmp.:wal. ac:,...ahll!Tll ) M: Nn ottTa a,n t& hmf"(.u ) w-rcmJaJ a.~ quit la, manan w: Uffldtn haa.a noiGU"m o Im fr,gm not
nflCT•n m ti ~ode tu ram.a., (14161)
OtwaJcc:bn bdlcla . \ff\lackro pn:,d1tJ0decqud,bnoyklbna.laJ (1901)

A 11101110 Jose Saraiva


l 11\\Ju-prnU'-tl auinal.At um .,..l\iJt poaa hna> ~~ s.e 1mJ)« rot at• t~•
Euanuo Jt. Arulrlck l uma ._o, m11a"uhot.a.mcn1t pu,.
onJc '" 1n1fcJJC1110 du dNl ucolh w (undcm para (orn,ar uma m11c:t11 hofflotcnu t 1eabar nulT\I Lt.nha de uma mu-,uJKltdc: pcrfnt.a como o •oo dt
uma 11\'c, t;em uma 1-0mhra qut nlo "c:nha Ja ,ua pn)pria Ju, l:. .cm Ju,wa o aranJc: pu,na Ja a.mor da pooi.l por1uaun.1 do KCUlo XX. (1971)

Amdnto Ramos Rosa


... Nunea o amor cncontrou trn l'onuaaJ urna ,a, 1.l o ,ubuJ c apah\Jflldamaik lm1Jin.&1.o-L c.apu dt conuu1ar 01 ffilNfflOI
tmpon<kn\al, uma \Ot cm q\.lc a pknltudc c nM1lJ11ca. a arJffld a \ltal JcKJpcnJa c ao mamo umpo tnunfan1r, ,cmpre arrtb.a1adama,te human.a m.u
tambcm \.Cffl(W'c ,-rruualmm1c donun1Jot1 db formu. ®1 nonoa c da.t lmaacnJ malt dcs1umbnntn. (19S I )
l!ugfflill \k Andra(k. f'iXII do corpo no s,ni apltndor rc•clado. na ,ua NIOdnc:ia c a.lcarla, C'idcnaa. c:omo nmhwn oulro p0CU
f'Of1u gub, cut renh ui;ia dos ..daJoi 1ni01a"". cm quc o dctcjO sc hbcrt• c lrud.11 no opato {1968)

Armand Gufbert
- Ar,rh l'n 0tr lu ct 1radu11,j'aJ ,ouJu ,au 1'1u1cu, de cu ptJCJ lu1tralu. (_ ) II tsl, choK we.. Kmbl•bic i SI pobic:: ample. d..ircct. saru
r~u\'fl &rim. - ct it 1 "'"'' a nt. Noui pou\oru autndrc bc.aucoup de: cdu, qui db JOn prctTUCr u~c 11J1 'rouV<r. au son d \11K lan,uc c:nchnC J.11 surch.ar&c..
14 nuJJ1tr. On tremble- A la pcm« quc la ,Jc pourri.II doufTcr ou \'lacr unc ,oi1 sf pure.. (19.&J)

Carlo Viuorio Couoneo


Eugenio de Andrade l un bolato per cccdJmu: ahcno ad o,nl lnquadrtma uo in a,,.tppi o sn,olc egh sr1ut.. nc!k mu tcvoU V1ccndc ~
moJcrn1 pocsla ponoghcsc. una sua ,1a ben distin11 chc molU hanno imi1110 e ncssuno c1u1itl110. la sua opera C' U fnmo dr una conlUlua. c:s1cnuantt.. armo-
ni1U11one di dicotomlc.. Vi C pr& n1e ii popofo. ncll1 1crminoJogia StmpJicc: e concre10. (1111 d, cost.. d11cm, di n111ua \'iuu1a Jiomo per s.omo: c J'uomod,
ti!Ullura chc orchcslta q ucl linguouio in f~goran1i mc11fore. In 1ccm 1arncnd imp,r:,'CdibiU che rin novano c anicch:JJ('OOO g campo 1Cm1111ico ddle parok.. Vi
r la muslca dcl \'Ctso chc nchi1m1 can t0nl udlle ncll'infantl1: c un soniliJ.Mmo ln orio m(IJ'lCO chc i componc- c ricompone i ri1mi per •uiunJ~ dacrna:·
mcntc. qu ui 1bAd1tamm1e. nuove pou,bllhi quan1i1ath·e e numerichc. Vi ( un• cos11n1c trndcnza aJ con(cuionale c al p.1~dco; c un riJOtt adidamtnre
tt.liodnantc cht comba11e II troppo pcnonllc e. la,orando 1ull1 pATolA. ecru di c.itrapofarc l'ouc11, ,·o dal t»oanfico. Vi i. l'oninco chc prcmc con la foru
aetitA dtll'\tt1doft1te, t un austo ti confinl dc0'cstetismo. ehc lo imprii,ion• ln cahbralc 1cotr1rtric per mralio utiliu.11l0. (l97l)

Eduardo Lourenfo
A primcn c • mah pura a prculo d a Poem como a,qWltaut1 do rul. a mai1 limpid.a mani(CJU~ da mttt,a Km rcxru s aos
~ do "'puro pocuco- pvccc nos scr • pocs;. de: Eu&fflio de And11dc. No morncn10 U."10 cm quc a Pocsia Partusucu sc rn'C com a mU:una com
ph,r.Cfl.0a I\O'S poun.u de PQ.M>a, o poet• de .A.1 m401 e 0.1 Ft1.1to.1 ,·olla lent.I mu sc1u.r1mtnu a conldtncia poetic.a d u ~ .. c &>i "'problcmas• para "u
~h1Mu- como d·uplo mi gico c fmcdiato do murulo, A plcttltude date movhncnto M) m&U 1ardt scra \'\Slvd pan todol mu ji tnnsparca: nos adolc,antQ
h t!UQ d1311tc do rio ou da rontc. cm Pu,y: a. Nio sisnifiea isso quc • conlC'icnd a do poet.lco l,(ja ino..istcnte cm Eu1fflio de Andr&dc. PcJo contrario, pouCOI
poc1as tcr& ha,ido cnlrc nits quc l:llllO tenham mcdiltdo sobrc ..o material J)OCdco•. sobrc a sua turitml• e rua u-tt:ma. musicalidadc. E.uttammte po, WO
pode con«.bc-.r o pocma como bdcu objCCW. 0 poem• C. paro EugC.ntO de Andrade. o 1ua mor&da de crin.aLo luau cm quc de vive• su. plenitude: ou a plc--
n1tudc J o scu cncontro oom os ou1 roi c o mundo, o mundo aparccaado JCmpre nclc apcna.s corno clo ou pusa.acm pan a &)orific:a~io do s-eu pri,prio-1a-
poctl'II M ~ o pocmo C 111mbcm, ou '11a scr, moroda dt dutal, pwa lrampatenda scm sujcilO. A u:tcrior pcrfc:i~ do poem.a - e Eugenio de Andrade foi o
pnmciro a c.onccbc-lo como O'lfora, como Kr 111iJ010 da estitua ou rio - rcst.ura o equilibria d.a Vida. a su• amca~ latcntc. mas no l'undo LK&pU de
anulAI o C:Xtuc c6sm1co, ,i 1aJ, upcrm.itico, de que o poet.I C up.-cuio viva e scmptt rcnovadL {1 969)

Eduardo Prado Coelho


Poucos oomo EugCftio de And1'12idc 1Cm c:oruquido ma:lir u conscqucn0u data tio nkttschian. sabcdoria do oorpo como ruio maier
Pouc:os scriam c:11 paics de lcvu • ct.ica do pocma at( 10 scu limite cm que sc dit que "tod&s u morais SC' ubUTOnd&m por alhcu., &sabcdoria do corpo·.
(1 969)
A pocsia de &,gcn10 de Andrade c.aractcru.a-K por uma proa.rc:s.siva fucina~io pdo lilfflao, que defuse o canto como dif.c:il u trric:io
(rumor. ri&Qr) da mortc contra II mortt e 1proxim1~io da ori1cm {fonlc. nucente): e quc m ·cla a palun. c:omo inatc:Un·d rupt,ya do silcrao pnmt1t0.
csp1cndid3, nupaaJ. sobcran.a iMtaura~io de u.m uni"crso de ,-m.i,em e sentido : Sabo, dt ser / ardor de flub, / "'"'°" de amanlrn:rr. (1970)

Fernando Assis Pacheco


_,Qs 40() 0110J do poem• ('pico de CamOCS ccoaram como sc sabc - mail p-andiJoquos que con-cntcs. lronia: wna Wciativa olra-oficial
(a. u.h'a m1is pclo conhccimcnto corrccto do pocta e da Cpoca do que toda a soma de coloquk>s. disrursos. sdos e carimbo$. Rcfcrimo-nos i 1111ologUI de
Eugtftio de Androde. Vmo.1 t Al1uma Proso de L uis dr CamOO. cditada no Pono com uma finura cum dlscrcto labor de ~&nl&mtt1to hinoriro qut., por
scrcm raros. sc nos impu.scram de imcd iato, ( 1972)

Fernando Guimaraes
- Em Eucctlio de Andrade (' ,iti,·el cua aua~i o pc:lo "s:UJdo • .subtminco rio de pa]I\TU"", quc. no cn1:L1110. sc roi dcpu.rando pouC'O a
pouco o.ti: ~tmJ.ir, .sobrctudo nu su&1 utimas obru. um sentido tio linear de rnunda~i o que • lin1u11cm C conduvda ao que nd• hi de mau titttrM
(196 1)

Fernando Luso Soares


A poe.s:ia de Eugenio de Andrade de,~ 1.c:r rcconhedda como uma ane mattrialmtnlc iscnta. como um matcrlafumo radtc:al, uma poa11
hmpa de LOd.u u u cr-ccincias mc11fis,c:as_ ( 1974)

Fernando Mendon~a
Euafflio de Andrade C um Kmcador de stnais. (...) Sc aJ1uCm objcctar que st c,1& taJ,a l ,i 1ta de uma 1upr1-rcahdadc. dc\"C'-K--lht
responder quc C.Ste.mos. s.im. cm fact de uma antcrrc..Udadc. 0 itincririo poctico de Eu,cnk> de Andrade C uma libc-ru;io da impurcu da paJnra a1C10 l'ffll.
gjo da purua do obJtCto, c:omo s.c cstM:sscmos (r cstamos) dla.ntc do scntido 1dlmic:o d.a rccna~io do ji uistcntc. todavia ampronu.naado.. ( 1966)

Gastiio Cruz
... Um dOJ :nab rigorosos c au1bnom01 cso1os da poclia ponuaucsa_, (1972)

Joiio Gaspar Simoes


Eugi:nio de Andrade C um dos uhimos poc:tas rlgoro.1amtntr ,·adaddros da modcma pocsla ponuaucu. (_ ) N0te I<. porhn. qur o r(gort
detect ado por Valery cm Leonardo de Vi.nd c:ra cue rltorr que nio csque« " rkn de ct qui ffll tt dans 11 confusion de tt qul cs:1··, prrd.t.11mcn1t o ricor que o
poctA do /.far dt Sc1cmbro ambiclona, e qut po, is.so mcsmo lhc pcrmlte, no mcio de toda • .1ua obstln•da prt'("Uio, d• S\la qullSC' Jtom~tnc• uctJC ,crbal.
nio ..csqucccr nada que cntn na confusio do que C". Els a sua mak>r aJ6ria. ffl o Knddo profundo dcua ,crdack qu, n• sua obrl p0Cuca. tio con«nltada.
tio riic,rosa. tio alntrac:ta, nunca to opo, 10 da poola. nio tem nada que ,a com a ahan ■ t.lva ,uicrida por Goethe. ,-Uto quc no, H nos de Euctnlo t.k
Andrade poaio c vcrdadr const.i1uc.m um lOdo, 1in6nimo1 que do no u-u voc:abul&no at, lcrmot quc crn Goethe JC nos patcn1cnam como ant6nlmo.l. C -lE
ai tcmos uplicada I li~io de ,·c:rdadc:, ,·crdadc ao mcsmo tempo ,·crbaJ e umal. wnultincammle ,crbo c canK. qu.e k dnprcnde de um• obtt tp&ttnlt--
mmlc 1io absttaaa como • do mntrc de Mord, Srttmbro. (_ ) Nio ,-cjo na lita11urac:on1nnparlncaouuv pona Pof'(uaub cm cuja obfa o ngor ,abal. a
abstnae(io da hnJUJIJCffl, • purua do \"OClbutino, • lllC'OC da lo.splra(io K cuan lio v11ccrllmentc corn •~real. com o mu.ndo c.onc.rcto, com o C1 pa C'O
hwnano- (1964)
+ EUGENIO DE ANDRADE E A CRITICA

Marguerite Yourcenar
Cc d1M·..:1n t-ni lffl'tpa"f Jc"'"''~\

Alexandre Pinhl!iro Torres


0 ~ \('O,,;at-,.J1"') t ,aJul'IJ() c ror,ho..,J.> \'nn I.kn C'•"t"lil"f"I""' \t a,~• \k!c- u W11m.&1 \tf1ualaJ.adc,t. Nio ha1t.a.mo1 Cffl c:DMNtc:n
k, ,cnbdc.,atM1,1t 11m ~, 1ran.Jn flOCI•\ J.a "'°"'-- lin1ua. um d a., ,ico ck "~wff lanp.' (1170)

Angel Crespo
t.u,ffll\) Jt AnJrar.k. tU)'H fAl\"'O K h.:rhkn <nc:amJ70 )I labr.S...~ P.• Joh1111 Z(.'lf'TO. J>tro \ic.:,10 youo, dciu otJrpc.aundoUt 11M
~ " ' 'fUI n . • la -..1!, 'lu-¢ ,nttmp.:wal. ac:,...ahll!Tll ) M: Nn ottTa a,n t& hmf"(.u ) w-rcmJaJ a.~ quit la, manan w: Uffldtn haa.a noiGU"m o Im fr,gm not
nflCT•n m ti ~ode tu ram.a., (14161)
OtwaJcc:bn bdlcla . \ff\lackro pn:,d1tJ0decqud,bnoyklbna.laJ (1901)

A 11101110 Jose Saraiva


l 11\\Ju-prnU'-tl auinal.At um .,..l\iJt poaa hna> ~~ s.e 1mJ)« rot at• t~•
Euanuo Jt. Arulrlck l uma ._o, m11a"uhot.a.mcn1t pu,.
onJc '" 1n1fcJJC1110 du dNl ucolh w (undcm para (orn,ar uma m11c:t11 hofflotcnu t 1eabar nulT\I Lt.nha de uma mu-,uJKltdc: pcrfnt.a como o •oo dt
uma 11\'c, t;em uma 1-0mhra qut nlo "c:nha Ja ,ua pn)pria Ju, l:. .cm Ju,wa o aranJc: pu,na Ja a.mor da pooi.l por1uaun.1 do KCUlo XX. (1971)

Amdnto Ramos Rosa


... Nunea o amor cncontrou trn l'onuaaJ urna ,a, 1.l o ,ubuJ c apah\Jflldamaik lm1Jin.&1.o-L c.apu dt conuu1ar 01 ffilNfflOI
tmpon<kn\al, uma \Ot cm q\.lc a pknltudc c nM1lJ11ca. a arJffld a \ltal JcKJpcnJa c ao mamo umpo tnunfan1r, ,cmpre arrtb.a1adama,te human.a m.u
tambcm \.Cffl(W'c ,-rruualmm1c donun1Jot1 db formu. ®1 nonoa c da.t lmaacnJ malt dcs1umbnntn. (19S I )
l!ugfflill \k Andra(k. f'iXII do corpo no s,ni apltndor rc•clado. na ,ua NIOdnc:ia c a.lcarla, C'idcnaa. c:omo nmhwn oulro p0CU
f'Of1u gub, cut renh ui;ia dos ..daJoi 1ni01a"". cm quc o dctcjO sc hbcrt• c lrud.11 no opato {1968)

Armand Gufbert
- Ar,rh l'n 0tr lu ct 1radu11,j'aJ ,ouJu ,au 1'1u1cu, de cu ptJCJ lu1tralu. (_ ) II tsl, choK we.. Kmbl•bic i SI pobic:: ample. d..ircct. saru
r~u\'fl &rim. - ct it 1 "'"'' a nt. Noui pou\oru autndrc bc.aucoup de: cdu, qui db JOn prctTUCr u~c 11J1 'rouV<r. au son d \11K lan,uc c:nchnC J.11 surch.ar&c..
14 nuJJ1tr. On tremble- A la pcm« quc la ,Jc pourri.II doufTcr ou \'lacr unc ,oi1 sf pure.. (19.&J)

Carlo Viuorio Couoneo


Eugenio de Andrade l un bolato per cccdJmu: ahcno ad o,nl lnquadrtma uo in a,,.tppi o sn,olc egh sr1ut.. nc!k mu tcvoU V1ccndc ~
moJcrn1 pocsla ponoghcsc. una sua ,1a ben distin11 chc molU hanno imi1110 e ncssuno c1u1itl110. la sua opera C' U fnmo dr una conlUlua. c:s1cnuantt.. armo-
ni1U11one di dicotomlc.. Vi C pr& n1e ii popofo. ncll1 1crminoJogia StmpJicc: e concre10. (1111 d, cost.. d11cm, di n111ua \'iuu1a Jiomo per s.omo: c J'uomod,
ti!Ullura chc orchcslta q ucl linguouio in f~goran1i mc11fore. In 1ccm 1arncnd imp,r:,'CdibiU che rin novano c anicch:JJ('OOO g campo 1Cm1111ico ddle parok.. Vi
r la muslca dcl \'Ctso chc nchi1m1 can t0nl udlle ncll'infantl1: c un soniliJ.Mmo ln orio m(IJ'lCO chc i componc- c ricompone i ri1mi per •uiunJ~ dacrna:·
mcntc. qu ui 1bAd1tamm1e. nuove pou,bllhi quan1i1ath·e e numerichc. Vi ( un• cos11n1c trndcnza aJ con(cuionale c al p.1~dco; c un riJOtt adidamtnre
tt.liodnantc cht comba11e II troppo pcnonllc e. la,orando 1ull1 pATolA. ecru di c.itrapofarc l'ouc11, ,·o dal t»oanfico. Vi i. l'oninco chc prcmc con la foru
aetitA dtll'\tt1doft1te, t un austo ti confinl dc0'cstetismo. ehc lo imprii,ion• ln cahbralc 1cotr1rtric per mralio utiliu.11l0. (l97l)

Eduardo Lourenfo
A primcn c • mah pura a prculo d a Poem como a,qWltaut1 do rul. a mai1 limpid.a mani(CJU~ da mttt,a Km rcxru s aos
~ do "'puro pocuco- pvccc nos scr • pocs;. de: Eu&fflio de And11dc. No morncn10 U."10 cm quc a Pocsia Partusucu sc rn'C com a mU:una com
ph,r.Cfl.0a I\O'S poun.u de PQ.M>a, o poet• de .A.1 m401 e 0.1 Ft1.1to.1 ,·olla lent.I mu sc1u.r1mtnu a conldtncia poetic.a d u ~ .. c &>i "'problcmas• para "u
~h1Mu- como d·uplo mi gico c fmcdiato do murulo, A plcttltude date movhncnto M) m&U 1ardt scra \'\Slvd pan todol mu ji tnnsparca: nos adolc,antQ
h t!UQ d1311tc do rio ou da rontc. cm Pu,y: a. Nio sisnifiea isso quc • conlC'icnd a do poet.lco l,(ja ino..istcnte cm Eu1fflio de Andr&dc. PcJo contrario, pouCOI
poc1as tcr& ha,ido cnlrc nits quc l:llllO tenham mcdiltdo sobrc ..o material J)OCdco•. sobrc a sua turitml• e rua u-tt:ma. musicalidadc. E.uttammte po, WO
pode con«.bc-.r o pocma como bdcu objCCW. 0 poem• C. paro EugC.ntO de Andrade. o 1ua mor&da de crin.aLo luau cm quc de vive• su. plenitude: ou a plc--
n1tudc J o scu cncontro oom os ou1 roi c o mundo, o mundo aparccaado JCmpre nclc apcna.s corno clo ou pusa.acm pan a &)orific:a~io do s-eu pri,prio-1a-
poctl'II M ~ o pocmo C 111mbcm, ou '11a scr, moroda dt dutal, pwa lrampatenda scm sujcilO. A u:tcrior pcrfc:i~ do poem.a - e Eugenio de Andrade foi o
pnmciro a c.onccbc-lo como O'lfora, como Kr 111iJ010 da estitua ou rio - rcst.ura o equilibria d.a Vida. a su• amca~ latcntc. mas no l'undo LK&pU de
anulAI o C:Xtuc c6sm1co, ,i 1aJ, upcrm.itico, de que o poet.I C up.-cuio viva e scmptt rcnovadL {1 969)

Eduardo Prado Coelho


Poucos oomo EugCftio de And1'12idc 1Cm c:oruquido ma:lir u conscqucn0u data tio nkttschian. sabcdoria do oorpo como ruio maier
Pouc:os scriam c:11 paics de lcvu • ct.ica do pocma at( 10 scu limite cm que sc dit que "tod&s u morais SC' ubUTOnd&m por alhcu., &sabcdoria do corpo·.
(1 969)
A pocsia de &,gcn10 de Andrade c.aractcru.a-K por uma proa.rc:s.siva fucina~io pdo lilfflao, que defuse o canto como dif.c:il u trric:io
(rumor. ri&Qr) da mortc contra II mortt e 1proxim1~io da ori1cm {fonlc. nucente): e quc m ·cla a palun. c:omo inatc:Un·d rupt,ya do silcrao pnmt1t0.
csp1cndid3, nupaaJ. sobcran.a iMtaura~io de u.m uni"crso de ,-m.i,em e sentido : Sabo, dt ser / ardor de flub, / "'"'°" de amanlrn:rr. (1970)

Fernando Assis Pacheco


_,Qs 40() 0110J do poem• ('pico de CamOCS ccoaram como sc sabc - mail p-andiJoquos que con-cntcs. lronia: wna Wciativa olra-oficial
(a. u.h'a m1is pclo conhccimcnto corrccto do pocta e da Cpoca do que toda a soma de coloquk>s. disrursos. sdos e carimbo$. Rcfcrimo-nos i 1111ologUI de
Eugtftio de Androde. Vmo.1 t Al1uma Proso de L uis dr CamOO. cditada no Pono com uma finura cum dlscrcto labor de ~&nl&mtt1to hinoriro qut., por
scrcm raros. sc nos impu.scram de imcd iato, ( 1972)

Fernando Guimaraes
- Em Eucctlio de Andrade (' ,iti,·el cua aua~i o pc:lo "s:UJdo • .subtminco rio de pa]I\TU"", quc. no cn1:L1110. sc roi dcpu.rando pouC'O a
pouco o.ti: ~tmJ.ir, .sobrctudo nu su&1 utimas obru. um sentido tio linear de rnunda~i o que • lin1u11cm C conduvda ao que nd• hi de mau titttrM
(196 1)

Fernando Luso Soares


A poe.s:ia de Eugenio de Andrade de,~ 1.c:r rcconhedda como uma ane mattrialmtnlc iscnta. como um matcrlafumo radtc:al, uma poa11
hmpa de LOd.u u u cr-ccincias mc11fis,c:as_ ( 1974)

Fernando Mendon~a
Euafflio de Andrade C um Kmcador de stnais. (...) Sc aJ1uCm objcctar que st c,1& taJ,a l ,i 1ta de uma 1upr1-rcahdadc. dc\"C'-K--lht
responder quc C.Ste.mos. s.im. cm fact de uma antcrrc..Udadc. 0 itincririo poctico de Eu,cnk> de Andrade C uma libc-ru;io da impurcu da paJnra a1C10 l'ffll.
gjo da purua do obJtCto, c:omo s.c cstM:sscmos (r cstamos) dla.ntc do scntido 1dlmic:o d.a rccna~io do ji uistcntc. todavia ampronu.naado.. ( 1966)

Gastiio Cruz
... Um dOJ :nab rigorosos c au1bnom01 cso1os da poclia ponuaucsa_, (1972)

Joiio Gaspar Simoes


Eugi:nio de Andrade C um dos uhimos poc:tas rlgoro.1amtntr ,·adaddros da modcma pocsla ponuaucu. (_ ) N0te I<. porhn. qur o r(gort
detect ado por Valery cm Leonardo de Vi.nd c:ra cue rltorr que nio csque« " rkn de ct qui ffll tt dans 11 confusion de tt qul cs:1··, prrd.t.11mcn1t o ricor que o
poctA do /.far dt Sc1cmbro ambiclona, e qut po, is.so mcsmo lhc pcrmlte, no mcio de toda • .1ua obstln•da prt'("Uio, d• S\la qullSC' Jtom~tnc• uctJC ,crbal.
nio ..csqucccr nada que cntn na confusio do que C". Els a sua mak>r aJ6ria. ffl o Knddo profundo dcua ,crdack qu, n• sua obrl p0Cuca. tio con«nltada.
tio riic,rosa. tio alntrac:ta, nunca to opo, 10 da poola. nio tem nada que ,a com a ahan ■ t.lva ,uicrida por Goethe. ,-Uto quc no, H nos de Euctnlo t.k
Andrade poaio c vcrdadr const.i1uc.m um lOdo, 1in6nimo1 que do no u-u voc:abul&no at, lcrmot quc crn Goethe JC nos patcn1cnam como ant6nlmo.l. C -lE
ai tcmos uplicada I li~io de ,·c:rdadc:, ,·crdadc ao mcsmo tempo ,·crbaJ e umal. wnultincammle ,crbo c canK. qu.e k dnprcnde de um• obtt tp&ttnlt--
mmlc 1io absttaaa como • do mntrc de Mord, Srttmbro. (_ ) Nio ,-cjo na lita11urac:on1nnparlncaouuv pona Pof'(uaub cm cuja obfa o ngor ,abal. a
abstnae(io da hnJUJIJCffl, • purua do \"OClbutino, • lllC'OC da lo.splra(io K cuan lio v11ccrllmentc corn •~real. com o mu.ndo c.onc.rcto, com o C1 pa C'O
hwnano- (1964)

Você também pode gostar