Você está na página 1de 10

Material Elaborado por Caio Guimares

Fsica Moderna: Anlise da Aplicao da Teoria nos Exerccios do ITA

Captulo 3: A Dualidade Partcula Onda & Hiptese de De Broglie ; Princpio de Incerteza


Introduo
A resposta dvida do carter ora ondulatrio e ora de partcula das emisses eletromagntica pde ser analisada com o experimento do efeito fotoeltrico de Einstein. O choque de uma emisso eletromagntica contra uma placa arrancava eltrons da mesma, evidenciando sob certas condies (como vimos, a freqncia para o fenmeno restrita) o carter de partcula por parte de ondas. Estudaremos a seguir um segundo fenmeno que corroborou a tese de Einstein.

Efeito Compton
O fenmeno descoberto pelo fsico Arthur Holly Compton em 1923, chamado Efeito Compton, analisa a diminuio de energia de um fton quando esse colide com matria. A diminuio de energia ocorre com a mudana no comprimento de onda (aumenta). Tal mudana nos evidencia que a luz, por exemplo, no tem carter puramente ondulatrio (assim como Einstein j havia evidenciado em seu experimento do efeito fotoeltrico). Usaremos um resultado do Eletromagnetismo de que radiaes eletromagnticas carregam momento linear (p) :

E
Eletromagnetismo

p.c
Planck

hf

hf c

A situao descrita no efeito Compton est ilustrada ao lado. Deduziremos agora uma expresso para o aumento no comprimento de onda do fton aps o choque.

importante deixar claro que algumas passagens da deduo parecero complicadas a primeira vista, pois utilizaremos resultados da Fsica relativstica. Pedimos que mesmo que o conceito ainda no esteja completamente claro ainda (veremos mais isso mais a frente nesse curso de Fsica Moderna), que o leitor acredite nos resultados que estaremos usando. Tais resultados so: Energia associada matria (energia de repouso): E Energia associada a matria com velocidade:

mc

mc

p.c

Voltando ao problema, considerando uma coliso entre o fton e um eltron em repouso (veja figura), temos da conservao de energia:

Erepouso
particula

E foton
inicial

Evelocidade
particula

E foton
final

mc hf1

mc
2

pe .c hf 2 mc
2

mc hf1 hf 2

pe .c

pe

mc hf1 hf 2 c

mc

Na direo da coliso, no h foras externas, portanto podemos conservar tambm a quantidade de movimento naquela direo e na direo perpendicular a mesma.:

p foton
inicial

p foton
final final

peletron
final

p foton
inicial inicial

peletron .cos p foton .sen


final

p foton .cos
final

p foton .sen
f1 c

Lembrando que p foton


inicial

p foton
final

f2 c

Temos ento o sistema:

pe .cos hf1 .sen c

hf1 hf 2 .cos c c hf 2 .sen c

Resolvendo e eliminando o parmetro (Fica como exerccio para o leitor), chegamos seguinte expresso para pe:

pe

h f1 c

h f 2 h. f1. f 2 .cos 2 c c

Da conservao de energia j tnhamos obtido que:


pe mc hf1 hf 2 c
2

mc

Logo:
mc hf1 hf 2 c
2

pe

mc

h f1 c

h f 2 h . f1. f 2 .cos 2 c c

Arrumando a igualdade e lembrando que c= f (fica como exerccio), chegamos expresso conhecida do efeito Compton:

h 1 cos mc

Exerccio Proposto
1. Calcule a modificao percentual do comprimento de onda no espalhamento de Compton a 180o a. de um raio X de 80 keV; b. de um raio g oriundo da aniquilao de um par eltron-psitron em repouso.

Hiptese de DeBroglie
A esse ponto no restava dvida de que de fato ondas poderiam se comportar como partculas em certas situaes (Efeito Fotoeltrico, Efeito Compton). At esse ponto na fsica sempre foi razovel testar o efeito contrrio de cada fenmeno. No eletromagnetismo, Faraday e Lenz estudaram o fenmeno de gerao eltrica a partir de uma variao no campo magntico local, e foi razovel aceitar a tese provada por Ampre de que uma variao do campo eltrico tambm gera campo magntico. Esse apenas um dos inmeros exemplos de simetria que ocorrem na fsica. Bom, os resultados conhecidos diziam que para ondas vale:

hf

p.c

c h p

pc

D e Broglie props ento que a matria teria um comprimento de onda associado a ela, dado pela expresso:

materia

h mv

D e acordo com a expresso o carter ondulatrio da matria s seria perceptvel para massas extremamente pequenas. Ou seja, seria um absurdo propor que se atirssemos inmeras bolas de tnis numa fenda nica, haveria difrao... A hiptese de D e Broglie foi comprovada em 1927 (3 anos aps a data em que De Broglie fez sua proposta), por Davisson e Germer ao estudarem a natureza da superfcie de um cristal de N quel. Eles perceberam que ao incidirem um feixe de eltrons (partculas) contra a superfcie, ao invs de haver reflexo difusa, houve uma reflexo similar observada na incidncia de raios X. A incidncia de raios X num cristal geram uma forte reflexo a certo ngulo de tal maneira que haja interferncia construtiva e um reforo seja perceptvel.

Analisando os ngulos nos quais isso aconteciam para o Raio X e os ngulos nos quais isso aconteciam para os eltrons, percebeu-se que nessas situaes os eltrons possuam o exato comprimento de onda proposto por De Broglie. Ora, ento D e Broglie estava certo! A interferncia construtiva observada nos cristais NUNCA ocorreria de acordo com a teoria corpuscular do eltron.

Conseqncias da hiptese de De Broglie pro tomo de Bohr


Uma das mais importantes conseqncias da teoria de D e Broglie que a mesma justificava os antes indemonstrveis postulados de Bohr (ver captulo 2). D e Broglie explicou que cada eltron do tomo de Bohr acompanhado de uma onda estacionria associada guiando seu movimento, dessa maneira a acelerao no estaria contribuindo para a emisso de energia eletromagntica. Para que uma onda estacionria se ajustasse rbita circular do eltron, devemos ter que o comprimento da rbita circular equivalha a um nmero inteiro de comprimento de ondas do eltron. Ou seja:

2 r
comprimento da orbita circular

Da hiptese de De Broglie:

h mv
n h mv h 2 n

2 r

mvr

A expresso acima j conhecida! mais de uns previamente indemonstrveis postulados de Bohr. Conclumos que a teoria de D e Broglie foi bastante razovel e apresentava total consistncia com a teoria de Bohr!

Exerccio Contextualizado Resolvido


1. Um eltron em movimento manifesta uma onda de matria com comprimento de onda de De Broglie igual a 10-10 m . Sendo a massa do eltron igual a 9,1. 10-31 kg, sua carga 1,6.10-19 C e a constante de Planck igual a 6,63 . 10-34 J.s, qual a DDP necessria para acelera-lo do repouso at a velocidade necessria? Soluo: Da Hiptese de De Broglie, segue:

h mv

h m

6, 63.10 34 9,1.10 31.10 10

7, 28.106 m

Utilizando o Teorema do Trabalho e Energia Cintica, desconsiderando o efeito relativstico do eltron:

Wcampo
eltrico

Ecinetica

U .q U

1 m.v 0 2 m.v 9,1.10 31 .7, 28.1012 2q 2.1, 6.10 19

150, 7 V

A DDP necessria de aproximadamente 150,7 V.

Princpio de Incerteza de Heisenberg


Conforme foi dito na introduo desse artigo, muitos dos conceitos aqui apresentados carecem de demonstraes rigorosas. Isso compreensvel se formos pensar que a teoria que estamos estudando levou a criao da Mecnica Quntica, um ramo da fsica que envolve muita teoria e matemtica pesada (fugindo ento dos propsitos desse curso). importante que entendamos os conceitos extrados dos resultados desses cientistas, e sabermos como aplica-los (principalmente nos exerccios do ITA, como o curso se prope a fazer). Werner Heisenberg um cientista alemo que se props a mostrar, ou exprimir matematicamente, sua tese de que a posio e velocidade do eltron em torno do ncleo do tomo so impossveis de precisar simultaneamente.

Para medir experimentalmente a posio do eltron precisamos de instrumentos de medidas (um dos mtodos conhecidos na poca consistia de incidir um tipo de radiao sobre o mesmo). Os instrumentos de medida, por sua vez possuem incertezas de medio. Quanto menor a incerteza, mais precisa a localizao do eltron. Com base na base da teoria da mecnica quntica j desenvolvida, Heisenberg enunciou que o produto da incerteza da posio pela incerteza do momento linear de um eltron no pode ser inferior (em ordem de grandeza) metade da constante de Planck reduzida. Ou seja:

p. x

h 2

h 4

A concluso que o eltron no est bem definido na sua rbita do tomo. Quanto mais preciso soubermos sua posio, menos preciso para ns ser sua velocidade, tornando assim impossvel descrever o eltron em cada instante. Esse enunciado conhecido como Princpio da Incerteza de Heisenberg.

Exerccios Propostos de Reviso


1. Um arma dispara um projtil de 20 g a uma velocidade de 500 m/s . Determine o comprimento de onda de De Broglie associado ao projtil e explique por que o carter ondulatrio no aparente nessa situao. 2. Um microscpio eletrnico pode resolver estruturas de pelo menos 10 vezes o comprimento de onda de De Broglie do eltron. Qual a menor estrutura que pode ser resolvida num microscpio eletrnico, usando eltrons com energia cintica de 10000 eV ? 3. (ITA 2003) Marque verdadeiro ou falso. I No efeito fotoeltrico, quando um metal iluminado por um feixe de luz monocromtica a quantidade de eltrons emitidos pelo metal diretamente proporcional intensidade do feixe incidente, independente da freqncia da luz. II As rbitas permitidas ao eltron em um tomos so aquelas em que o momento angular nh/2 para n=1,3,5... III Os aspectos corpuscular e ondulatrio so necessrios para a descrio completa de um sistema quntico.

IV A natureza complementar do mundo quntico expressa, no formalismo da Mecnica Quntica, pelo princpio de incerteza de Heisenberg. 4. (ITA 2004) Um eltron acelerado a partir do repouso por meio de uma diferena de potencial U, adquirindo uma quantidade de movimento p. Sabese que, quando o eltron est em movimento, sua energia relativstica dada por

(m0c )

p c em que mo a massa de repouso do eltron e c a

velocidade da luz no vcuo. Obtenha o comprimento de onda de De Broglie do eltron em funo de U e das constantes fundamentais pertinentes. OBS do autor: Essa questo muito parecida com o exerccio contextualizado resolvido. 5. (ITA 2005) Um tomo de hidrognio inicialmente em repouso emite um fton numa transio do estado de energia n para o estado fundamental. Em seguida, o tomo atinge um eltron em repouso que com ele se liga, assim permanecendo aps a coliso. Determine literalmente a velocidade do sistema tomo + eltron aps a coliso. Dados: a energia do tomo de E0 hidrognio no estado n En ; o momento linear do fton hf/c , e a n energia deste hf, em que h a constante de Planck, f a freqncia do fton e c a velocidade da luz. 6. (ITA 2005) Num experimento, foi de 5,0.10m/s a velocidade de um eltron, medida com preciso de 0,003%. Calcule a incerteza na determinao da posio do eltron, sendo conhecidos: massa do eltron 9,1.10-31 kg e constante de Planck reduzida Gabarito: 1) 6,63.10-35 m 4)

h 1,1.10

34

J .s

2) 5.10-10 m 3) F-F-V-V 5)

6) A incerteza mnima de, aproximadamente, 0,04 %

Crditos O material de origem original, digitado e compilado por mim, porm com vrias referencias. Utilizei o caderno de um professor, um dos melhores professores de fsica do ensino mdio Brasil em minha opinio: Ricardo Luiz, para o acervo de questes propostas. Foram utilizadas informaes de pesquisa no wikipedia.org . O material tem como intuito ser utilizado para estudo apenas, principalmente para aqueles que no tm acesso to facilmente a informao, e JAMAIS ser vendido ou utilizado com objetivos financeiros.

This document was created with Win2PDF available at http://www.daneprairie.com. The unregistered version of Win2PDF is for evaluation or non-commercial use only.

Você também pode gostar