Você está na página 1de 41

ILÀNÁ ÌSIN ILÉ CANDOMBLÉ

(Liturgia da casa de candomblé)

Todo procedimento litúrgico é composto de três elementos:

 ADURÁ = São o conjunto de cantigas, rezas e palavras dos rituais da casa.

 RÚBỌ = São os oferecimentos feitos as entidades da casa.

 OIYÉ = São os cargos espirituais da casa.

Os ADURÁ são compostos de ORIN, ORIKI, OFÓ e ÒWE.

 ORIN = São as cantigas entoadas no culto aos ÒRÌSÁ e aos antepassados.

 ORIKI = São as palavras de força que despertam o poder das entidades.

 OFÓ = São as fórmulas que dão força aos trabalhos realizados. São
encantamentos.

 ÒWE = São os provérbios, os ditados que transmitem os ensinamentos


espirituais da casa.

Os atributos de Deus
 OLÓRÚN = O senhor dos céus.

 ÒLÓDUMARÈ = O senhor do destino supremo.

 OLÓFIN = Senhor da criação primeira.

 ELÉDÁ = Senhor da criação.

 ALAYÈ = Senhor da vida.

 ELÉMI = Senhor que da o poder da respiração.

 OLÓJÓÒNÍ = Senhor do dia de hoje.

 OLUPEŞE = Aquele que abastece e dá provisões.

 OLUTONU = Aquele que avalia a dor e a calma.

 ỌBÁ ARINU ROODE = O rei que revela e vê o que é oculto.

 ÒGÁ ÒGO = Mestre da gloria.

 ỌLÓRUN ALAANU = Deus misericordioso.

 ỌLÓRUN OLOORE = Deus compassivo.

 ỌBA AIRI = O rei invisível.

 ULUBUKỌN = Aquele que abençoa e acrescenta.

 ULUDANDE = O senhor da liberdade.

 ULUGBALA = O salvador.

ÌJUBÀ

ỌLÓJÒ ONI MOJUBÁ


ÌBÀ Á ŞÉ
ILÁ ÒRÚN , MOJÚBÁ
ÌBÀ Á ŞÉ
ÌWÒ ÒRÙN , MOJÚBÁ
ÌBÀ Á ŞÉ
ABÍWÁ , MOJÚBÁ
ÌBÀ Á ŞÉ
GÚÚSÚ , MOJÚBÁ
ÌBÀ Á ŞÉ
ÀKÓDÁ , MOJÚBÁ
ÌBÀ Á ŞÉ
AÑÈDÁ MOJÚBÁ
ÌBÀ Á ŞÉ
ILÈ MOJÚBÁ
ÌBÀ Á ŞÉ
ÈŞÙ ÒDÀRÁ , MOJÚBÁ
ÌBÀ Á ŞÉ
MOJÚBÁ ỌMỌDÉ
MOJÚBÁ ÀGBÀ
KÍ ÌBA MI ŞÉ
MOJÚBÁ AWỌN ÀGBÀÀGBÀ MÉRÌNDÍLÓGÚN
MOJÚBÁ ÒRÌŞÁ BABA MI (IYA MI)
MO TUN JÚBÁ AWỌN ÌYÁ-MI ẸLÉẸYẸ
MOJÚBÁ ÒRÚNMÌLÁ . Ó GBAIYÉ GBÓRUN
Ò HUNTÍ MO BÁ WÍ LÓỌJÓ ÒNÍ
KÍ Ó RÍ BÉÈ FUN MI
ỌLÓỌJÓ ÒNÍ KÍ Ó GBÀ ÒRÓ MI IYẸWÒ
ÀŞÉ , ÀŞÉ , ÀŞÉ.

Louvação das forças espirituais

Senhor deste dia, meus respeitos


possa isso ser aceito
Ao leste, meus respeitos
possa isso ser aceito
Ao oeste, meus respeitos
possa isso ser aceito
Ao norte, meus respeitos
Possa isso ser aceito
Ao sul, meus respeitos
Possa isso ser aceito
Ao primeiro ser criado, meus respeitos
Possa isso ser aceito
Ao criador dos homens, meus respeitos
Possa isso ser aceito
A terra, meus respeitos
Possa isso ser aceito
ÈŞÚ ÒDÀRÀ, meus respeitos
Possa isso ser aceito
Meus respeitos aos mais novos
Meus respeitos ao mais velhos
Que a bençao me seja clara
Meus respeitos aos dezesseis mais velhos
Meus respeitos ao dizer o nome do seu ÒRIŞÁ (meu pai ou minha mãe)
Eu tomo a bencao às minhas mães senhoras dos pássaros
Meus respeitos a ÒRÚNMILÁ, aquele que vive na terra e no céu
Qualquer coisa que eu diga no dia de hoje
Que eu possa vê-la acontecer para mim
Senhor e dono do dia, aceite minhas palavras e verifique
Que assim seja.

“ ORIN FUN ỌLÓỌJÒ ONÍ ”


Cantiga para o senhor do dia

ỌLÓỌJỌ ONI MOJÚBÀ O


EJE MI JIÑE
EJE MI JIÑE
TI OLODUMARE RAN MI
BI ELEMI KO GBA A
BI ELEMI KO GBA A
OLODUMARE ÀÑÈ
OLODUMARE ÀÑÈ
OLODUMARE A RAN RERE
SÍ I O

Senhor deste dia, meus respeitos,


eu o saúdo
Deixe-me cumprir minha missão
Da qual OLODUMARE me encarregou
Se o senhor desse dia não impedir
OLODUMARE nos dê sua aprovação
Possa OLODUMARE mandar sua benção
Para o nosso trabalho.
OS ÒRÍSÀ CULTUADOS

Os ỢRÍŞÁ são muitos; Estima-se que hajam 601ợríşá. Para o Brasil não vieram todos.

 ÒNÍLÉ → Òríş
Òríşá que representa a terra, os nossos ancestrais e antepassados. É o primeiro
a ser louvado;

 ÈŞÚ → É o guardião da casa, dos corpos vivos, é aquele que leva e traz as mensagens
espirituais;

 ÒGÚN →É o senhor dos caminhos, da vitória e do trabalho;

 ÒSÒÒSÍ →É o pai da fartura, da caça e da prosperidade, O pai da nação Ketu;

 LÒGÚN ẸDÉ → É o pai da pesca e das emoções;

 ÒTÍN → Pai das florestas e da força (ÀŞ


(ÀŞÉ)

 ÎŞÁNÍYN
ŞÁNÍYN → O pai das folhas;

 PÈRÈGÙN →O que sustenta a vida;

 AKÒ KÓ → O que dá autoridade;


 ÌGÍ-OPÉ →O que preserva a força;

 ÍRÒKÒ →O que conduz o tempo;

 APÁỌ
APÁỌKÁ → A mãe da vigília;

 ỌMỢLÚ → O senhor da cura;

 NÁNÁ → A mãe que controla os espíritos primitivos e purifica a atmosfera;

 ÒŞUMARÉ
ÒŞUMARÉ → É o pai do movimento e da ação ;

 IYÈWÁ →A mãe da noite, Óriñà do espetáculo e dos mistérios da noite;

 ỢBÁ → A mãe do amor;

 ỌIYA → Mãe do amor;

 ŞÁNGÒ → O pai dos caminhos justos;

 AIRÁ → O pai do brilho e do sucesso;

 BÀÁINÍ ÀJÁKU → Mãe dos bons conselhos;

 DADÁ AJÁÁKÁ → Mãe da paciência

 AŞÁGBÓ → Mãe da tranqüilidade;

 ÎŞÚN → Mãe da fecundidade;

 IBÈÌJÍ → Os Óriş
Órişà filhos da pureza;
 IYÉMỌ
IYÉMỌNJÁ → A mãe da família;

 OLỢŞ
OLỢŞÁ
Á → A mãe dos lagos e da acomodação;

 ÀJÉŞ
ÀJÉŞALÚGÀ → É o Òriş
Òrişá da riqueza;

 ÌRÉ → O pai da sorte;

 AGẸ
AGẸMỢ→ O pai da mudança;

 ÒRÍ→ O Deus que há em cada um de nós;

 ỌRÍNŞ
RÍNŞÀÀLÀ→ Pai da procriação;

 ÒRÚNMILÁ→ O pai que conhece o destino.


ÒRÌSÀ ÈSÙ

ÀWỌN KÍKÍ ÀWỌN ÒRÌŞÀ


(Saudações aos orişá)

KỌBÀ ALARÓYÉ ! ( O falador- KỌBÀ sudação aos reis )


LARÓYÉ ! ÈŞÙ MOJÙBÀ ! ( O falador èşù meus respeitos )
ÈÑÙ A PEDRA PRIMORDIAL DA TEOLOGIA YORUBA
 
ESU OTA ORISA
Esu a pedra fundamental do Orisa
ESU OFI OKUTA DIPO IO
Esu transforma o sal em pedra
 
1. "O PRINCIPIO ERA A PEDRA"
 
Em todos os momentos da vida dos afro-descendentes que cultuam
Orisa, a terra é o elemento mais importante a ser reverenciado e, em
conseqüência disso , a pedra, o fruto da condensação da terra, a
desagregação particulada e formadora do microcosmo Yoruba.
 
Essa singularidade pode ser vista na gênese Yoruba, amplamente
documentada, por diversos autores.
Olodunmarê após um tempo imemorial de inércia resolve criar o mundo,
e sua primeira criação é a pedra primordial chamada por ELE de Esu
Yangi e , posteriormente, de Esu Obasin, cultuado até os dias de hoje em
Ile Ifé.
Pode-se dizer que sem pedra "Ota" não há Orisa.
 
KOSI OKUTA
KOSI ORISA
 
"Sem pedra
Sem Orisa"
 
KOSI ESU
KOSI ORISA
 
"Sem Esu
Sem Orisa"
 
Todo Orisa tem que, obrigatoriamente, ser assentado em uma pedra ou
em algum material que dela tenha vindo; exemplo: o ferro em que se
assenta Ogun é a transmutação da pedra, transformada em ferro por
intermédio do fogo. Dessa forma pode-se dizer que Ogun é assentado na
pedra.
Outro aspecto interessante é que o corpo humano é composto de vários
elementos, e entre eles um dos mais importantes é o barro modelado por
Ajala, onde, posteriormente, é inserido por Obatala o Bara, o ESU do
movimento.
Outro aspecto de grande importância relacionado à terra é o Ikomojade
(imposição de nome ou batismo). Nele o pai pega a criança e coloca o pé
dela sobre a terra fofa, especialmente preparada para o momento,
recitando o seguinte verso de Ifa:
 
Yoruba
Ilé
 
A o gbe omo, ao fi ese omo naa te ile,
A o wa wure bayi pe,
Ile ree o,
Ile ogere,
Ile ni a nte ki a to te omi,
A ki nbinu ile ki a maa te,
Bi o ba nrin nile ki omo araye ma binu re,
A ki nbale sowo ki a padanu,
Gbogbo ohun ti o ba dawole lori,
 
10.Ile aye yi,
11.ko ni padanu.
 
Português
Terra
Os pais pegam a criança e colocam o pé dela sobre a terra, iniciando a
recitação. Eles chamam o nome da criança e falam:
1. (Nome da criança) Aqui está a terra,
2. A terra que está espalhada pelo universo,
3. É nela que se pisa primeiramente,
4. Antes de se pisar na água.
5. Ninguém que tenha ódio da terra,
6. Priva-se de pisar nela.
7. Quando você anda sobre a terra,
8. Os seres humanos não terão ódio de ti.
9. Todos que fazem negócios com a terra lucram com ela,
10. Tudo que você se propor a fazer na sua vida,
11. Não será em vão, você lucrara na vida.
 
Portanto, é muito claro que Esu foi criado por OLODUNMARÊ, da
matéria primordial e divina da qual, posteriormente, ELE fez todos os
Orisa. A mesma matéria que daria forma à toda existência divina, assim
como toda a humanidade que, um dia, Ikú "a Morte" devolverá à esta
lama primordial.
Assim, Yangi é o primeiro ser criado da existência e passa a ser o
símbolo primal dos elementos criados.
Yangi é conhecido como "Esu Agba" , o Ancestral primordial, e seus
assentamentos mais antigos e tradicionais eram simples pedras de
laterita vermelha, colocadas no chão, onde eram feitas suas oferendas e
sacrifícios.
 
Em alguns lugares, como a Orita Meta ou a Encruzilhada de Três
caminhos, a laterita vermelha está cercada por 7, 14 ou 21 pedaços de
ferro enferrujados.
Na cidade de Ile Ife, pode-se ver o assentamento de Esu Yangi como o
descrito acima.
Para se chegar a casa de OBATALA, entra-se em uma rua que vai
exatamente até a entrada, e acerca de 10 metros antes da entrada, a rua
principal abre-se em duas outras ruas laterais, formando um (Y) . No
meio do vértice do (Y) está a casa de OBATALA, e na ponta do vértice o
assentamento de Yangi, uma montículo de cimento armado com uma
laterita fincada no alto. ** Colocar Foto
Yangi é por excelência o símbolo da existência diferenciada e, em
conseqüência disso, o
elemento dinâmico que leva à propulsão, à mobilização, à transformação
e ao crescimento.
Ele é o principio dinâmico de tudo que existe e do que virá existir.
 
2. OS MÚLTIPLOS NOMES E FUNÇÕES DE ESU
 
Um mito relata como, em função de seu poder, Esu se descontrola, e
começa a devorar toda a preexistência, sendo então obrigado por
Orunmila, após uma longa perseguição, a vomitar tudo de volta.
Tendo sido cortado em milhares de pedaços, transforma-se no + 1, ou
em 1 multiplicado pelo infinito. Neste caso, ele é Esu Okoto, o Caracol
agulha, cuja estrutura óssea espiralada parte de um ponto único,
abrindo-se para o infinito, e nos dá a idéia do crescimento, da evolução e
da multiplicação, tendo-se tornado o símbolo da restituição e da
recomposição, tornando-se Oba Baba Esu, Esu agbo, o Rei e o Pai de
todos os Esu, gerados por seus pedaços.
Durante muitos anos conviveu-se com uma pretensa superioridade
cultural, racial, religiosa na África e na região dos Yoruba que provocou
guerras étnicas, fato que repercute ainda nos dias de hoje.
A suposta ação evangelizadora desarticulou sofisticadas estruturas
religiosas, imprimindo aspectos negativos e demoníacos à imagem de
Esu que, ainda hoje, habitam o universo religioso e pratico dos mais
renomados Baba/Iya.
A perda dos valores primais africanos foi causada, sobretudo, pela
escravidão, e posteriormente pela miscigenação com as seitas espiritas
cristãs, permitindo assim que os mais sérios seguidores do Orisa
ressaltem os aspectos negativos dos demônios, referindo-se a Esu
como:
 
Exu Lucifer, Exu Tranca Rua das Almas, Exu sete poeiras do inferno,
Exu Rei das sete encruzilhadas, ou mudam seu sexo , Exu Pomba Gira
ou Exu Maria Padilha.
Os nomes e atributos deste importante Orisa do panteão Yoruba não permitem
interpretações errôneas como as perpetuadas pela inércia e ignorância de pseudos experts
em cultura Yoruba.
Nomes Atributos
ESU YANGI o primeiro da criação, a laterita
vermelha
ESU AGBA Aquele que é o ancestral
ESU IGBA KETA O dono da cabaça, o igba odu
ESU OKOTO O dono da evolução, o caracol
ESU OBASIN O pai de todos os Esu
ESU ODARA O Esu da felicidade
ESU OJISE EBO O Esu que leva as mensagens ao
orisa
ESU ELERU O Esu que leva o carrego dos
iniciados
ESU ENUGBARIJO O Esu que trás a prosperidade
ESU ELEGBARA O Esu que detém o poder da
transmutação
ESU BARA O Esu dono do movimento do corpo
humano
ESU OLONAN O dono de todos os caminhos
ESU OLOBÉ O dono da faca ritual
ESU ELEBÓ O Esu que recebe as oferendas
ESU ODUSO O Esu que vigia os oráculos
ESU ELEPO O Esu do azeite de dendê
ESU INA O Esu do fogo ( saudado no ipade )
Poderia-se fazer uma lista imensa dos nomes de Esu ancestrais
cultuados no Brasil e África, mas esse exercício é desnecessário no
momento.
 
O mais importante é destacar as funções desses Esu ancestrais nos
rituais:
Esu Yangi:
É o princípio de tudo, a própria memória de Olodunmarê, seu criador.
Esu Agba ou Esu Agbo:
É o nome que mostra sua ancianidade; ele é o mais velho e, por
conseqüência, o pai que é retratado no mito em que Orunmila o
persegue através dos nove Orun.
Esu igba keta
É o terceiro aspecto mais importante de Esu que está ligado ao número
três, a terceira cabaça onde ele é representado pela figura de barro junto
aos elementos da criação.
Esu ikorita meta:
 
É ligado ao encontro dos caminhos ou a encruzilhada; o encontro de três
ruas ( Y ).
Esu Okoto:
É o representado pelo caracol agulha, mostra a evolução de tudo que
existe sobre a terra,
e está ligado ao Orisa Aje Saluga, o antigo Orisa da riqueza dos Yoruba.
Esu Obasin:
É por este nome é conhecido e cultuado em Ile Ifé.
Esu Odara:
É o que, se satisfeito através do sacrificio, traz a felicidade ao
sacrificante.
Esu Ojisé ébó:
É ele que observa todos os sacrifícios rituais e recomenda sua aceitação,
levando as súplicas a Olodunmarê.
Esu Eleru:
É o que leva os carregos dos iniciados (Erupin)
Esu Enugbarijo:
É o que devolve a todos o sacrificio em forma de benefícios.
Esu Elegbara:
É o todo poderoso que transforma o mal em bem, cujo poder reside na
transformação das coisas.
Esu Bara:
É um dos mais importantes aspectos de Esu, pois ele é o Esu do
movimento do corpo humano, infundido no corpo pré-hunamo, ainda no
Orun por Obatala, sendo "assentado" no momento da iniciação, junto
com o Ori e o Orisa individual.
Esu Lonã:
É o senhor de todos os caminhos do mundo.
Esu Olobé:
É dono do obé (faca), tem que reverenciado ao começar todos os
sacrifícios, onde a faca é necessária.
 
 
Esu Élébó:
É o carregador de todos os Ébo.
Esu Odusô ou Olodu:
É ele que tem seu rosto retratado no Opon Ifa, e vigia o Babalawo para
que este não minta; é o que vigia os oráculos ( Opélé-Ikin-Erindilogun )
Esu Elepo:
É ele que recebe o sacrificio do azeite de dendê.
 
Esu Inã:
É um dos aspectos mais importantes deste Esu primordial, é presidir o
Ipade, sendo o dono do fogo.
É a Esu Inã que os Babalorisa/Iyalorisa se
dirigem no começo do Ipade, uma das mais importantes cerimônias do
ritual afro-descendente religioso:
E Inã mojuba
Inã Inã Mojuba Aiye
Inã mojuba
Inã Inã Mojuba Aiye...etc.
Outra forma de se dirigir a Esu, e que causa certa confusão, é quando
seus acólitos a ele se dirige por seus EPITETOS que , por serem mais
comuns, transformaram-se erroneamente em nomes: Exemplo;
Esu Tiriri
 
Esu Akesan
Esu Lode
Esu Barabo
Esu Alaketu
Esu Ijelu
Esu Bara lajiki
Esu Marabo...etc.
DA PEDRA A PEDRA
A ação repressiva dos cristãos europeus e, posteriormente, latino-
americanos sobre os africanos, escravos e seus descendentes forjou o
sincretismo entre os Orisa e os Santos Católicos.
 
Consequentemente, Esu e o diabo cristão na sua forma mais primitiva,
teologicamente.
Assim sendo, a idéia de um Esu reelaborado pelos cristãos e,
essencialmente maléfico e tenebroso, é inconcebível na Teologia e na
cosmovisão Yoruba, que não tem um ``inferno´´ declarado, e os homens
não são punidos a post mortem.
 
Muito embora, existam lendas e mitos populares onde Esu é retratado
como manhoso, trapaceiro ou encrenqueiro.
Se Esu for reverenciado com o Ebo designado nada disso será
verdadeiro e a sua suposta imagem de
malignidade, decorrente dessas lendas, cairá por terra.
Na verdade, Esu é o Executor Divino, punindo aqueles que descumprem
o sacrificio prescrito, recompensando aqueles que o fazem.
Ele nada faz por conta própria. Está sempre servindo de elemento de
ligação entre OLORUN e Orunmila ou então servindo aos Orisa.
 
Segundo a Teologia Yoruba, nenhum ser divino pode punir um Ara aiye
"ser da terra", diretamente, sem a consulta a Olodunmarê.
Diversos Itan Ifa nos dão conta que Esu também é encarregado por
OLORUN para vigiar os Orisa no Aiye. Isso só pode ser feito porque ele
é imparcial no seu papel de Executor Divino.
É por isso que todos os devotos de todos os Orisa sacrificam para Esu,
por recomendação de
Ifa, nos tempos de dificuldades, buscando dessa forma sua
intermediação com Olodunmarê.
E, para que os Babalawo não se excedam ou mintam na prescrição dos
ébó, o próprio Esu na qualidade de
Odusó sempre estará presente no jogo, cuidando para que o Iwa
"caráter" do consulente e do Babalawo não sejam maculados.
Esu reporta-se diretamente a OLORUN e mantém um inter-
relacionamento com os Orisa e com os Egungun "ancestrais".
Ele não é vingativo e nada executa por sua própria conta, apenas
cumpre fielmente as ordens de OLORUN, conforme os ditames do Iwa
contido no Ori individual, destino escolhido por cada Ori no Ipori Orun
``Lugar em que o ser humano é preparado´´.
E necessário, o mais depressa possível, esquecer, "desumbandizar" e
"deskardekizar" as religiões de matriz africanas, pois não se pode
viver com o paradigma de bem e mal, inexistente nessas religiões.
Em síntese, transmutar, teologicamente, a pedra primordial em pedra
angular sobre a qual se sustenta a cosmografia tradicional Yoruba.
Oga Gilberto de Esu
Ésú Akérèkóro
Nome civil: Gilberto A Ferreira
Nome religioso: Oga Gilberto de ESU
Olosun do Ile Iya Mi Osun Muiywa
Presidente do Conselho de ética do International Congress of Orisa and
Culture.
Pesquisador da Tradição Yoruba.
Articulista e consultor de assuntos afro-brasileiro para diversos órgãos
nacionais e internacionais, com artigos publicados no Brasil e exterior.
Presidente fundador do Afosé Ile Omo Dadá (SP).
Idealizador de diversos movimentos e jornais do segmento afro-brasileiro
em São Paulo.
Consultor de assuntos Afro-Brasileiros para a Fundação Palmares.
 “ÒRÌKÍ ÒRÌSÁ ÈSÚ”

Èsú òta òrìsá


Òsètùwá lòrùkò bàbà mò ó
Alògògo`ìjá lòrùkò ìyá npè e
Èsú Òdara òmò kùnrin ìdòlòfín
O lé sonsó s’òrí esé elésè
Kò jé kò sì jé kí èni njé gbè mi
A kíí l’ówó lái mú t’èsú kúrò
A kìì l’áyò lái mú t’èsú kú ò
Asòtún sòsì lai ni itijù
Èsú àpáta sómò olómò l’énù
O fí òkútá dípò iyó
Lògèmó òrún a nlá ka lu
Páàpá wara atuka masé ísa
Èsú ma sè mi òmò Èlòmíran ni kòsè
“ÒFÒ ÒRÌSÁ ÈSÚ”

Òjù òrò ni lèkè omi Èsú Òdara


Òjù òrò a pè òmòlòdé éyin òdòla
Mo gbòjù mi òkè mo pèrú òmò òrinlé
O yé o yé mi Lanporukó òrin dogbón
Okiti balaja awo Ìlè Ìfé
Lo rubó fún jén woke to ní ki temi diré
Èsú òlòrì ìlè òlòrì Ònà
Èsú Lègbàrá Èsú Bùrùkú
Èsú Abènugan sína lé fún mi
Fòjú ire wò mi ma jé nrija araiye
Sona mi ni rere
Ni bi ìsé lònà òja lóna ìlè
Larin ègbé foju ayó wo ni o
................... Àsè.

Obs.: Fale o nome da pessoa 7 vezes, quando estiver fazendo o èbó ( Lagbaja ) fulano de
tal.
”ÁWÙRÈ ÒRÌSÁ ÈSÚ“

Ágbè ni gbèrè padè òlòkún


Alùkò ni gbèrè padè òlònà
Òjù òrò ni lèkè omi
Òsìbàtá ni lèkè òdò
Òrì òdò ni lèkè òdò
Éyin ajé ònà è gbè
Mi lèkè áiyè
Éyin ajé ònà è gbè
Mi lèkè òta mi
É ma jé òmò araiye
Ki mi gbèsè òrùkó
Gbogbo yin ni mo pè
É pá rá pò é iyómi
Lénù iyónu ........... asé.
“ÒJÙGBÒ ÒRÌSÁ ÈSÚ”

Èsú de Ogùn - Lagarta de fogo e/ou marimbondo

Èsú de Òbàlúaiyè - Caranguejo macho – Lama

Èsú de Sòngò - Sapo

Èsú de Nànà - Caranguejo fêmea

Èsú de Òsòòsí - Pássaro anú

Èsú de Òsàniyn - Pássaro anú

Èsú de Lògún - Perereca

Èsú de Òsún - Ouriço do mar

Èsú de Ìyèmònjá - Idem

Èsú de Òsàlá - Idem

Èsú de Èsúmárè - Jararaca Venenosa

Èsú de Òyá - Lagarta de fogo, marimbondo

Obs.: Todos bichos serão colocados dentro do


assentamento de cada Èsú.

“GÍGÙN ÒRÌSÁ ÈSÚ”


assentamento
A quantidade de búzios utilizados na confecção do
assentamento do Orisa Èsú, é em número de 17 ( dezessete );
sendo que 16 búzios utilizados para o jogo de Ìfá, e 01 búzio
de segurança de Èsú, e todos os 16 serão abertos e 01 búzio
de Èsú fechado. Todos são diferenciados da seguinte
maneira: 05 búzios é a representação de Èsú, e 7 búzios
representam Ogùn, pela sua ligação com este orisa.

“PREPARAÇÃO GÍGÙN ÈSÚ”

Materiais utilizados, e modo de preparação: Atèlè – alèdá - Barro


e/ou Tabatinga, 01 Òtá escuro escolhido pelo seu próprio Babalorisa o
qual estará confeccionando o vulto deste orisa. A sua casa é feita
toda de sapê, caso não encontre quantidade para tal, então coloca-se
somente por dentro da sua casa, esta casa não poderá ter portas,
somente coloca-se uma esteira tampando a entrada do local. Na
construção de sua casa levará um pouco de tudo que levou na
confecção do vulto deste orisa, e somente será iluminada com luz
natural ( Fìtílá ). E o assentamento do Èsú, que pertence ao
Babalorisa ficará sempre na entrada desta casa, e sempre bem mais
alto do que qualquer outro dentro da casa.

“ÒRÙKÓ ÒRÌSÁ ÈSÚ”


Èsú Òdàrá, Òlónà ( senhor e/ou dono dos ebo ), Kòrin, Òta ( Lorin Ota
), Bùrùkú, Abènùgán, Àpàtá, Atáàrè, Légbà, Sòròkè, Èlègbàrá, Tiriri,
Akésan ( ligação com Osanyin e Ìfá ), Òsétùwá, Èlòmíran, Òjísè
( aquele que leva as mensagens das oferendas, para se saber se será
aceita ou não ), Elérù ( dono dos carregos de todos os tipos (eru),
Olóbe ( aquele que detém o poder de todas as laminas de corte ),
Enúgbarijò.

“CIDADES ONDE CULTUA-SE ÈSÚ”

Òndò, Ìbìnín, Ìjèbú, Abéòkùtá, Ìkítí, Ìkètá, Ìjèsà, e Ìlè Ìfé.

Èsú Ònà - Seu assentamento é feito no meio da encruzilhada

Èsú Òrìtamètá

Èsú Abènùgán - Este orisa só aceita receber oferenda quando


ele deseja.

Èsú Òdàrá - Este orisa é para resolver problemas e pedir justiça,


fala-se o seguinte. ( A rì jé ní dì ìdárú òta ).

“ÒNJÉ ÒRÌSÁ ÈSÚ”

Òbùkó – Ìgbín – Akùko – Èkó – Ìsù - Ètú - Òbí - Èmú.


Observação: Àjá - Não é somente pela ligação que Èsú
tem com o Òrìsá Ogùn, e sim com todas as pessoas que tem sua
ligação com ferro. Quando qualquer pessoa ofertar, qualquer tipo de
comida ao seu Orisa, primeiramente deverá ser separado 01 elemento
de cada oferecido, e oferte a este Orisa ( Èsú òta Orisa ) ele só será
inimigo, caso não venha a comer primeiro.

Os bichos de cor preta são sempre para


feitiços, e todos de cor branca, são para descarrego e abrir caminhos.
Èsú aceita qualquer tipo de comida e animais, só não aceita e é
proibido ( Adin ). Agrade Èsú na porta de sua casa de santo com: 01
Alguidar, ponha óleo de dendê, e cinco ovos cru, trocar sempre que
secar o óleo e/ou caso de algum ovo se quebrar.

“ÒMÒ ÒRÌSÁ ÈSÚ”

Os filhos deste Orisa, são eles encarregados de levarem suas comidas,


é quem descarrega a casa e/ou as pessoas que dela fazem parte. São
eles encarregados de fazerem os grandes feitiços, por este motivo, são
pessoas que geralmente oriundos destes seus afazeres, quase que
sempre acabam de uma hora para outra. Podendo viver entre 10 a 20
anos, mas por outro lado poderá viver até mesmo aos 100 anos de
idade. Quando qualquer pessoa se dirige a qualquer casa de santo
para jogar búzios, e quando sair desta casa, ela não agradar a Èsú, nem
que seja com uma moeda em seu assentamento, ela poderá ter algum
tipo de problema provocado por Èsú, pois desde o momento em que
ela chegou a casa de santo, Èsú já esta lhe observando. Então sempre
que se dirigir a um jogo de búzios e/ou fazer qualquer que seja dentro
de uma casa de santo nunca esqueça de pedir licença em sua chegada
e agradar a este Orisa, fala-se o seguinte em sua chegada: Àgò nìlè
Orisa - Àgò o`lòdè ò Èsú.
“ÒRÌSÁ ÈSÚ ÒKÙN ÒRÚN”

Este Èsú pertencem aos Bàbà Èègún, e quando confirmado pelo


Babalorisa que alguma pessoa de sua casa trás consigo este Èsú em
seu carrego, terá que informar a seu filho, que quando de sua morte,
este Èsú irá junto dele.

“ÉPOCA DO ÒRÌSÁ ÈSÚ”

Sempre nos meses de Outubro/ Novembro


Mas devemos sempre recorrer e confirmar em jogo.

“FORÇA EM CONJUNTO”

Èsú
Ìyámíòsòròngá Força negativa
Àjé
Èpá

Característica dos Filhos de Èsú.

O seu òrì, sempre é raspado somente de um lado

ÈPÁ - É a única força acima de Ìyámíòsòròngá, que combate a força


de seus filhos. A força de Èpá é demonstrada quando uma pessoa
chega a ponto de confessar tudo de mal, que ela já tenha feito contra
alguém, com o poder de Ìyámíòsòròngá, como: roubar, matar e trair.
ÈŞÙ trabalha tomando conta da casa de culto, das pessoas que freqüentam o terreiro, dos
caminhos e do corpo das pessoas.
Fortalece o corpo, equilibrando as energias do corpo.Traz o instinto de vida das pessoas, é o
mensageiro de todas as coisas e liga tudo a tudo.
ÈŞÙ se dividi primariamente em 7, depois em 14, depois em 21, e assim sucessivamente,
cada um com uma função própria. Há quem acredita que Èşù são apenas 7 e outros que são 21;
Nosso trabalho de pesquisa será sobre os 21 Èşù eventuais.
Alguns títulos:
 YANGÍ  ÒDUSÓ
 AGBÁ (laterita vermelha)
 ÌBÁKÈTÁ (ancestral)
 ÌJÈLW (terceira cabaça)
 ỌBÁ BÀBÁ ÈŞÚ (caracol)
(rei e pai de todos ÈSÚ)
 ỌODARÁ
(felicidade)
 ÒJIŞÉ (mensageiro)
 ÈLÈRÚ (carrego espiritual)
 ENUGBÁ RIJÓ (boca coletiva)
 ẸLẸGBARÁ (poder mágico)
 BARÁ (senhor do corpo)
 L’ỌNÁ (caminhos)
 ỌLỌBÉ (faca)
 ẸLẸBỢ (EBÓ)
 ALÁFIÁ (satisfação pessoal)
(vigia dos ÒDÚ)
▪ Os 21 ÈŞÙ :

ÈŞÙ - ỌNÁ

Toma conta das portas, abrindo caminho para as boas coisas entrarem. Quando há
debilidade material, ou seja, não aparece dinheiro e emprego é a ele que poderemos recorrer
para transformar os caminhos em prosperidade. A casa fica mais aconchegante, mais viva e
alegre.
ỌNÁ assumi outros títulos como : TIRÍRÍ (aquele que fere repentinamente)
MARÁGBÒ (aquele que protege o corpo)
ÒJIÑÉ (o mensageiro, assumi esse título no
ritual de àñèñè )

ÈŞÙ – ORÍTÀ

Toma conta das encruzilhadas, trazendo novos rumos e direções para quem quer
crescer, se desenvolver materialmente e reformar os negócios. Ele é o èşù que se assenta na
encruzilhada, è o dono dos recados, pois é ele quem primeiro avisa os acontecimentos.
A sua forma na tabatinga deve ser parecida com um lobo e o sétimo búzio é colocado
no plexo envolto com uma ferradura.
ORÍTÀ assumi o título de ÈLÈGBÏ no ritual de àsèsè.

Assentamento de ỌNÁ e ÖRÍTÀ :

OBS: O assentamento de Öná e orítà levam a mesmos elementos, o que distingue um do outro
é que Öná é colocado a esquerda de quem entra na casa de culto e orítà à direita. Suas casas
são no lado de dentro do portão de entrada, do lado esquerdo e do lado direito.
1 ALGUIDÁ DE BARRO GRANDE. 1 HASTE DE FERRO DO TAMANHO QUE
1 ÒKUTÁ ATÍ ORÍTÀ – META. FOR FICAR O ÈŞ
ÈŞÙ.
1 QUARTINHA 1 LANÇA DE FERRO
17 MOEDAS 1 PALMO DE MURIM BRANCO, PRETO,
7 BÚZIOS VERMELHO.
1 PEDAÇO DE COBRE 1 ÒBÍ, ÒRÒGBÒ.
1 PEDAÇO DE CARVÃO, ENXOFRE, ATÁRÈ, ÈPÒ, ÒTÍ, ÒIYN, IYÓ
AZOUGUE. FRUTAS, CANA- DE – AÇÚCAR
1 OVO FAVAS DE ÈŞ
ÈŞÙ
1 AKÀSÀ ÈWE
3 FAROFAS (DENDÊ, MEL E CACHAÇA) 1 PEDAÇO DE IMÃ
1 BIFE COM OSSO TABATINGA E UM POUCO DE CIMENTO
TERRA DE 7 ENCRUZILHADAS, BANCO BRANCO.
COMERCIAL, PRAÇA, MATA, FEIRA
LIVRE, LOJA COMERCIAL, BEIRA RIO.
ÈŞÚ – BURWKWÓ

Esse ÈSÙ não é muito comum na casa de Àsè, porque seu ritual é muito complexo. A casa de culto
tem que ter uma saída nos fundos e bem distante de tudo, para que possa levantar seu assentamento. ÈSÙ
ligado a morte e as energias pesadas. É ligado ao fenômeno da morte – transição. Carrego(ÈRÚ) da morte,
não se assenta por que alimenta-se de sangue humano.

ÈSÙ – AGBÈ
AGBÈNUGÁN

Esse transforma os problemas de qualquer ordem em solução eficiente. É iniciado em trabalhos para
pessoas que não sai da nossa família de ÀÑÈ. Há ele é dada a responsabilidade de defender a casa e seu ëgbé
de “demandas e algunha eventualidade maléfica. Ele é o senhor dos feitiços É para trabalhos pesados. Só ele
possui Ökáni;a esquerda dele é diferenciada por riscos, o que o faz ser diferente. Sua casa deva ficar em um
lugar afastado, pois ele não gosta de muito movimento, nem mulheres devem cuidar dele, é muito perigoso
lidar com esse ÈÑÙ.

* Seu assentamento:
assentamento: todos elementos de ÖNÁ e ORìTÁ, mais cápsulas vazias de bolas, todos os tipos de
pregos, facas, alfinetes, terras de acidentes e crimes (inclusive de incêndio), 1 caranguejo escuro e vivo,
acrescentar, o ÖGÖ e ÖKÁNI; Todos os bichos peçoentos são usados em seu assentamento.

ÈSÙ – ỌDARÁ

É o ÈÑÙ do corpo. Tira as pessoas da depressão, do desânimo e da apatia, traz vigor, coragem,
melhora a circulação, desenvolve os músculos e restaura as células. A falta de ÖDARÁ traz o desânimo. O
excesso traz a inquietação, nervosismo, compulsão e inclusive inibe o raciocínio. Ele é senhor de tudo que é
belo e maravilhoso. Em sua forma na tabatinga ele não tem corpo só o òrí, com 17 búzios em forma de trança
(akòrò). Sua casa deve ficar a esquerda da porta da casa de santo.
Em nossa família existe qualidade de ÖDARÁ para dar nome a outra metade do ÒRÌÑÀ. Alem de cada um
ter o seu próprio ÒRUKÖ.

Títulos de ÖDARÁ :

 TÌRÌRÌ → Para ÒGÚN COM ÖYA


 LÖNÁN →Para ÒGÚN, ÒÒSÀÀLÀ
 ALÀKÈTW ou ÒLÒDÉ → Para ÒSÒÒSÍ e ODÉ
 ARÓNÍ → Para ÒSÁNIYN
 BÀRÀLOGÍ → Para ÖMÖLU
 DAKÈLODÈ → Para ÖBÀLWÀIYÉ
 LABÖRË ÖNÁDÒ, FUMÉN, GERÉ → Para ÖSÙN, IYEMÁNJÀ, ÖYA, IYÈWÀ, ÖBA,
NANÁ.
 ÀLÀKÈSÁN → Para ÖYA
 MÀRÀGBÓ → Para SÁNGÓ, ÖBÀLWÀIYÉ, ÖSÙN com ÒGÚN
 TÓRÓNI BATÓLA → Para SÁNGO com IYE
IYEMÁNJÀ
 AJÀKÈ → Para ÖSÙN
 LALÚ → Para IYEMÁNJÀ
IYEMÁNJÀ
 LÒDÓ → Para IYEMÁNJÀ
 ÌJÈLÚ → Para ÒÒSÀÀLÀ

Seu assentamento: elementos de ỌDARÁ


BARRO VERMELHO
BARRO AMARELO
TABATINGA BRANCA DE FUNDO DE
POÇO
TERRA PRETA DE LOCAL DE MATA
(ORITÁ)
CARVÃO
ENXOFRE
TODOS OS TIPOS DE METAIS
TODOS OS TIPOS DE PIMENTA
COMIDAS SECAS (UM POUCO DE CADA)
1 BIFE COM OSSO
1 PEIXE
1 OURO
AS FOLHAS
OS PELOS DA PESSOA
SALIVA COM ATARÈ
ÒTÍ
ÈPÒ
OIYN (MENOS PARA ÒỢỢSÍ)
IYÓ
BEBIDA DO GOSTO DA PESSOA
O SUOR EM 3 PALMOS DE PANO
(VERMELHO, BRANCO E PRETO)
1 CIGARRO (P/ FUMANTES)
PEDAÇOS DE UNHAS
1 SETA
17 MOEDAS
1 ÒKUTÁ ORITÁ
Cabelos do púbis

OFÖ ÈSÚ ÖDÀRÀ

ÈSÚ ÖDÀRÀ
ONÍLÈ KÓNGUN -KÓNGUN ODE ÒRUN
Ó BÁ OBÍ N’RIN JË
Ó BÁ Ö KÙNRIN MU
ONIBODÈ ORUN
BÀBÁ Ó!
WÁ GBE MIÓ (WÁ GBE ORUKÓ ÀBIÏN)
ÖGÁ KI Ó RÍ JÉ NÍNÚ ÌDÀRÚ
ÈSÚ LÓGÉMÓN ORÚN.
MÁJÉ KÍ MO (LÁGBÁJÁ) ÍNRI IJÁ RÉ
ÈSÚ MÁSÉ MI, MÁSÉ (LÁGBÁJA)
ÀGÒ L’ÖNÖN FÚN WA.
SÒÏNÓN (LÁGBÁJÁ) NÍ RERE

ÀSÉ, ÀSÉ, ÀSÉ.

Encantamento de Èsú Ödàrá

ÈSÚ ÖDÀRÁ
Dono da casa cujas fronteiras estão acima do teto do céu
Você que come como a mulher
Você que come como homem
Porteiro do céu
Pai
Venha socorrer-me (venha socorrer o ABIÖN)
O chefe que é visto sempre e está dentro da confusão.
ÈÑÚ, senhor poderoso e inflexível no ÖRUN
Não permita que eu (ao fulano) veja sua briga.
ÈÑÚ não me faça mal, não faça mal a fulano.
Dai-nos licença nos caminhos
Faça com que os caminhos de fulano sejam abertos.

Que assim seja, que assim seja, que assim seja.

ÈSÙ - ÒŞÈTURÁ

É o que traz todas as notícias. Desenvolve a percepção, intuição e melhora a visão.


Antecipa o conhecimento de fatos futuros, recria o passado e cria novos destinos. Dirige os
búzios utilizados para a consulta. Ele guarda os segredos de ÒRUNMìLÀ. (ÒJIÑÝ)
Mensageiro, assegurador do destino. Foi formado pelos ÒDÙ ÒTURÁ e ÒÑÈ, a sua mãe se
chama IYÁMÍ LAPÈTEKW, que em sua fase ÒRìÑÀ chama-se ÖÑÚN ÌJÍMÚN. Seu título e
função é de ÒJÍÑÝ-ËBÖ(transportador de carrego), e também é conhecido como ËLËRU.
Deve morar junto com ÒRÚNMÌLÀ. ËLËBÖ ou ËLÉRÙ é o senhor das oferendas, o
portador e o mensageiro. È representado pelo décimo sétimo búzio do jogo deve sempre ser
invocado em primeiro lugar pelo adivinho.

Seu assentamento: Elementos utilizados


TABATINGA ÒBÍ/ ROGBÒ
FERRO (HASTE) FOLHAS
TENTO EPÒ, ÍYO, ATARÈ, ÒTÍ, OIYN
1 ÁKÁSÁ ÒWÒ
ILÉ TEMPERADO E ACALMADO ẸIYỢ
PÓ DE 17 IYỢ ỌBẸKỢ, QUARTINHA.
ÒKUTÁ

ÈŞÚ- IYÁNGI

É o Èsú que assume a paternidade de alguém, se tornando orisá dessa pessoa, sob a forma
de LÖNÁN, IGBAKÈTA ou ÀGBÀ. É assentado em sua forma primordial na casa de ÈÑÙ como
IYÁNGI em sua essência, para ser responsável pela ancestralidade de todo ÀÑÈ, sendo vital no
ritual de ÌPADÉ.
Ele por sua vez divide-se em:

 IGBAKÈTA
É o mesmo ÈLÈGBARA, também chamado de IGBÁKÈTA BARAKETU OBÁ. É o
mais velho, a primeira forma que surgiu no mundo.É o dono do poder dinâmico do processo da
multiplicação dos seres. Esta ligado tanto ao ancestral masculino como ao feminino. Carrega o
ÀDÓ IYRÁN, cabaça que cantem a força de se propagar. Esta cabaça vai no assentamento. É
companheiro, inseparável, de ÒGÚN, a ponto de serem confundidos.Veste o branco, vermelho e
azul escuro. Come bichos machos e fêmeas. É uma das 3 qualidades que pode assumir o ÒRÍ de um
ser humano.

 ÀGBÀ
É o ancestral ligado ao principio, ou ainda ÒBASIM, AGBÓ, ÈLÈGBARA, como pode ser
chamado.Pode assumir um ÒRÍ. Veste o branco, vermelho e azul escuro.

 LÖNÁN
É o senhor que vigia os caminhos. Pode assumir um ÒRÍ. Veste o branco, vermelho e azul
escuro.

 IJÈLÚ
É um ÈÑÙ que associa-se ao WÀJI (ÈLÚ) que representa o fruto da terra e por extensão o
mistério do processo oculto da vida e da multiplicação. Dele é o caracol chamado pé de ÒKÒTÒ.

 ÖDARA
É invocado no PÀDÉ, e providencia a comida e a bebida; é benéfico e propicia o bem estar,
não gosta de bebida alcoólica, aprecia mel e vinho. Ele nos dá a fortuna. E não assumi ÒRÍ.

 ÒJISÉ
É o mensageiro e não assumi ÒRÍ.

 ENÚGBASIJÓ
É o dono da boca, aquele que fala e traz as respostas. Não assumi ÒRÍ.

Assentamento:
Assentamento: elementos de IYÁNGI.

1 ÖBËRÏ-TABI 1 IGBÁ- AMÏ


AMÏ
14 ËIYÏ-FUNFUN
4 OKUTÁ
3 IDÁ-IKIN
OBI
OROBÓ
TABATINGA
EWÉ-ÈÑÚ
EWÉ-OGUN
JËUN TI ÈÑÚ
JËUN TI OGUN
ESO TI ÈÑÚ
ESO TI OGUN
1 ÖGÖ
1 AKORÓ-ÈÑÚ
14 MOEDAS
1 QUARTINHA
EPÓ, OIYN, IYO E OTÍ
ATARÝ
OBS: Em todos os assentamentos de ÈSÙ, deverão ser feito 17 marcas pois estas representam
o número de coisas que ele é... As marcas poderão ser feitas com búzios, moedas ou
simplesmente riscos.
A quizila dele é o ADIN.
ÈSÙ tira uma faca escondida debaixo do cabelo, chamada de SONSON.

A tabatinga é preparada com ATÀRÝ, ÈPÓ, ÒIYN, IYÓ, OMÍ, EWÉ, OTÍ, ÒBÍ e OROGBÓ.
O IGBÁ AMÓ é presa com a tabatinga dentro do öbërö. Ainda na tabatinga prende-se as
IDÁ-IRIN, 7 ËIYÓ, 7 OWÓ, 1 OKWTÁ. O restante dos elementos vai para dentro do ÌGBÁ.
As comidas e as frutas vão um pouco de cada na tabatinga eo restante é oferecido.

EWÉ FÚN ÈSÙ

 EWÉ AGBÀMÖDÀ (corama


(corama rocha)
rocha)
 EWÉ LARÁ (carrapateira
(carrapateira))
 EWÉ DAGUNRÓ (bredo
(bredo c/ espinhos)
espinhos)
 EWÉ TËTËREGÚN (carrapicho
(carrapicho))
 EWÉ ÈGÚN ÀRÍGBÓ (figueira
(figueira do inferno)
inferno)
 EWÉ ËTIPÖNLA (erva
(erva tostão)
tostão)
 EWÉ ABO LÀBÛLÀSÛ (tiririca
(tiririca))
 EWÉ OFIÀ (canção
(canção))

ÈSÙ LALÚ

È ”aquele que vem”


. Ele só se alimenta de ÈBÏ feitos para clientes. Não recebe presente, se ele quer alimento atrai
alguém com problemas, se alimentando das limpezas feita para essa pessoa . Ele só come
quando quer. Sua função é manter o terreiro limpo de cargas de possíveis
clientes. Mora na casa de ÈÑÙ. Seu assentamento leva todos elementos
tradicionais com uma particularidade, devem ser colocados todos elementos
de um pesado ÈBÒ em seu encantamento.

ÀLÀKÈTU

É o ÈSÙ que toma conta do terreiro, das pessoas, dos visitantes e faz com que tudo corra
com harmonia necessária para que todos se sintam bem e felizes. Mora dentro do salão do
lado esquerdo da porta de entrada, o que ÒGÚN ÀJÒ mora fora do lado direito da porta de
entrada.É o senhor do dinheiro !

Seu assentamento:
assentamento:
Terras de lugares movimentados (encruzilhada, banco comercial, loja, praça e feira)
Terra de mata, beira de mar, beira de rio.
Tabatinga escura
ÈWÈ
Comidas secas
Vários tipos de metais (ouro, prata, cobre, bronze, ferro, aço e mercúrio)
Carvão
Enxofre
1 ovo
1 bife com osso (de gado e de porco)
Miúdos de boi, galo e galinha.
Akasa funfun e pupa
Barra de ferro para moldar a tabatinga
1 lança
2 facas
7 búzios marrons
1 palmo de murim (branco, preto e vermelho)
ÒBÍ, ÒRÒGBÒ, ATÀRÉ
ÈPÓ, ÒIYN, IYÓ, ÒTÍ (vários tipos de òtí)
Fumo de rolo
Frutas
Cana-de-açúcar
Padé
Favas e sementes
17 ÒWÒ s/ valor
1 imã
1 ÒKUTÁ ATÍ ÒRÌÑÀ-META
1 ÖGÖ

ÈSÙ ÌNÁ

É associado ao fogo. É invocado no início do padé, pois representa a força de ÈÑÙ. É simbolizado
pelo ÈGÁN (gorrinho em forma de cone), pelo passaro e pelo ÈKODIDÈ, pena vermelha do
papagaio ÒDIDÈ. Seu assentamento são os elementos tradicionais mais estas particularidades.
O acompanham KÒROÓKA e KÚAGBÀ evocados também no IPADÉ.

ÈSÙ ALÈ

É associado à terra quente. É evocado no IPADÉ, é um èñù muito perigoso que tem como
companheiro ÖMÖLÚ, só come no ritual, sua morada deve ficar em um lugar afastado onde é feito
um buraco e ele é colocado dentro onde recebe suas oferendas em pleno Sol quente, seu
assentamento são os elementos tradicionais, mais os elementos quentes de ÖMÖLÚ, “tenção” deve
se ter cuidado com ele, pois anda com a morte, só sendo habilitado a mexer com ele o
BABÀLÒRÌÑÀ, IYA DAGÁN, IYA MÒRÒ.
ÈSÙ ÒSÀLÒBÍ

É um ÈÑÙ que come tudo que a casa e as pessoas comem, escuta todas as conversas e gosta de
saber de todos os fuxicos, sendo a ele feita qualquer pergunta referente aos fuxicos, pois ele saberá;
É assentado na cozinha do santo e tem a função de fazer com que na casa “não existam fofocas”.
Seu assentamento é o tradicional com a particularidade de seus elementos da lida do dia-a–dia.

OBS: Esses são os 21 ÈÑÙ de nossa tradição, havendo mais alguns que estão em ligação com estes,
mais são apenas funções dos mesmos, eles são: AKESÁN, SÍGÍDÍ, ÒLÓBÉ.
ÒLÓBÉ.

IJUBA ÈŞÚ
ÈŞÙ ÓÒTA ÒRIŞÁ
ỢŞÉTURA L’ORÚNKỌ IYA RẸ N’PÈ
ALÁGỌNGỌN IJÁ LÓRÚNKỌ BÀBÁ RÈ N’PE
ÈŞÚ ỌODARÁ, ỌMỌKÙNRIN IDỢ LÓ FÍ
Ó LÉ ŞỢNŞỢN SORÍ, ORÍ ẸЅÉ ẸLÉẸЅÉ
Ó KÓJẸ, KÒSI ẸNI JẸ
KI ẸNI N’JE GBE NI
A KÍÌ LÓWO LÁI MU T’SEU KÚKÒ,
A KÍÌ L’’AYÒ LÁI MÚ TÉSU KÚKÒ
ÀŞÉ Ó TUN SÉ OSI NI ÌTÌJÚ
ÈŞÚ ÀPÁTA ŞỢỌMỌ, ỌLỢMỌ L’ÉNUN
OFÍ ÒKÚTA DÍPÒ IYỢ
LÓGÉMỢN ÒRUN A N’LÁ KÁALÚ
PÀÁPA- WARA MÍ OMO ELÒMÍRÀN NI O SE
ÈSÙ MÁSÉ MI, MÁSE WÖN ỌMỌ MI MÁSÉ
AYA MI MÁSÉ ÖKÖMI, MÁSÉ ÖRË MI
MÁSÉ, ÖMÓRISÁ MI.

ÀSÉ, ÀSÉ, ÀSÉ.

Evocação das forças espirituais de ÈÑÚ

Seu oficial da guarda dos ÒRISÁ


Como aquele que recebeu o ASE ainda no ventre, sua mãe lhe chama
Como aquele que tem grande velocidade nos pés dentro da barriga, o seu pai lhe chama
ÈÑÚ ODARÁ filho homem, que também usa clitóris
É aquele que tem a cabeça pontiaguda e que pode caminhar de ponta a cabeça
É aquele que se não come, também ninguém come.
E que quem come é porque lhe deu sua parte.
A quem nós cumprimentamos sempre pela ajuda em tirar-nos os males.
A quem nós saudamos alegres sempre por nos tirar dos males.
É aquele que tem o Àsé do tato, da percepção e da sensibilidade.
ÈÑÚ pedra que é o filho, cujo pai mora dentro de si.
Ele transforma a pedra em sal.
Senhor poderoso e inflexível no céu, grande coletor de impostos das cidades
Também faz leite virar queijo sem talhá-lo
ÈSÚ não me faça mal, não faça mal aos meus filhos, a minha esposa, ao meu marido, a
meus amigos, aos meus filhos de Òrìsà.
Que assim seja, Que assim seja, Que assim seja.
PRECEITOS PARA SE FALAR COM ÈSÙ

1. Saudar ÒNILÉ, molhando o chão.


2. Fazer IPATÉWÓ
3. Temperar ÈSÙ
4. Fazer o IJUBÀ – ÈSÙ
5. Oferecer o ÒBI
6. Oferecer o ÉJÉ
7. Oferecer as comidas secas

OBS: Antes de tudo deve-se acalmar a rua.

Evocação de ÈSÙ
 Em um alguida 3 pingos de òti, èpo, òmí.
 Com um OBÍ na mão esquerda, molham-se os dedos nos pingos e bate-
se sobre o OBÍ e fala-se:

LÀRÓIYÉ ÈSÙ
LÀRÓIYÉ ÈSÙ
LÀRÓIYÉ ÈSÙ

ÈSÙ KÒKÒRÒBIJÓ
ÈSÙ KÒKÒRÒBIJÓ
ÈSÙ KÒKÒRÒBIJÓ

AJÍBALA, AJÍBALA, AJÍBALA.


ADÁKÒRÒ, ADÁKÒRÒ, ADÁKÒRÒ.
AJÍFÁLARÒ, AJÍFÁLARÒ, AJÍFÁLARÒ.

ÈSÙ .... MÖPE Ó


ÈSÙ .... MÖPE Ó
ÈSÙ .... MÖPE Ó

ÈSÙ .... ORUJÓ TAMPÉ ÒRÍSÀLÀ, ÒRÍ KÖ TETENHA.


ÈSÙ .... ORUJÓ TAMPÉ ÒRÍSÀLÀ, ÒRÍ KÖ TETENHA.
ÈSÙ .... ORUJÓ TAMPÉ ÒRÍSÀLÀ, ÒRÍ KÖ TETENHA.
AJÍFÁLARÒ DANKÉ AYALÁ ÈÑÙ MÖPÝ Ó.

 Fala-se o motivo da evocação.


OBS:
 Antes de começar o ritual, despachar a rua com um PADÉ ÈPO PUPA, como
tradicionalmente, com um alguidá com água, dendê, mel e sal com um AKASA
dentro.

 Firmada a porta com AKASA, dar-se um para ÒNÍLÝ e um a ÈÑÙ.

 1 vela de 7 dias, padé de dendê, água, cachaça, com ATÀRÉ DUDÚ, ÈKÓ, cebola
rocha, sal, frutas e doces.

 7 AKASA FUNFÚN e 7 AKASA PUPÀ.

Você também pode gostar