Você está na página 1de 37

UNIVERSIDADE FEDERAL DA PARAÍBA

CENTRO DE CIÊNCIAS AGRÁRIAS


LABORATÓRIO DE FRUTICULTURA

Potencial da fruticultura no
Semiárido

Profa. Dra. Rejane Maria Nunes Mendonça


Semiárido Brasileiro
1 milhão km2, cobrindo 11% do território nacional e
contendo 1.262 municípios.

100% Ceará 54% Bahia

95% Rio Grande do Norte 49% Sergipe

92% Paraíba 48% Alagoas

83% Pernambuco 2% Minas Gerais

63% 1%
Piauí Maranhão

SOUZA FILHO (2011) e BEZERRA (2002)


Os critérios para delimitação do Semiárido foram
aprovados pelas Resoluções do Conselho
Deliberativo da Sudene de nº 107, de 27/07/2017 e
de nº 115, de 23/11/2017:

 Precipitação pluviométrica média anual igual


ou inferior a 800 mm;

 Índice de Aridez de Thornthwaite igual ou


inferior a 0,50;

 Percentual diário de déficit hídrico igual ou


superior a 60%, considerando todos os dias do
ano.

Fonte: SUDENE (2022)


PRODUÇÃO DE FRUTÍFERAS EM SISTEMA DE SEQUEIRO

Spondias tuberosa Annona squamosa

Passiflora cincinnata
Opuntia ficus-indica
A oportunidade de Trabalho Coletivo

Comercialização
Extrativismo
Geração de Renda

Valorização de Espécies Processamento


Nativas

Inclusão Social do Jovens/ Produção de sequeiro


Mulheres
ANACARDIACEAE
Umbuzeiro (Spondias tuberosa)

Fonte das fotos: https://ecokidsecoteens.mpba.mp.br/noticias/alunos-de-bate-pe-zona-rural-de-vitoria-da-conquista-escrevem-cordel-sobre-umbu/


UMBUS NATIVOS E PEQUENOS

Produção de umbu de 5,4 mil toneladas em 2020 (IBGE,


citado Bahia Jornal (2022)

Fonte:Bahiajornal (2022)

Araújo (2016)- Baixo nível de regeneração natural

Santana (2022) - MICRORREGIÃO SERRA DO


TEIXEIRA- PB (Água Branca, Matureia, Imaculada).

Fonte: Ribeiro et. al (2019)


UMBUZEIRO (Spondias tuberosa)
UMBUS NATIVOS E
GIGANTES

Umbu gigante: 70 g

UMBUZEIRO (Spondias tuberosa)


Fotos: Grupo Umbu Nordeste e prof. Ednei Pires
CULTIVARES LANÇADAS PELA EMBRAPA

Pesquisador Viseldo Ribeiro


(RNC/Mapa)
BGU 48 (de América Dourada, BA, 85 g)
BGU 68 (de Lontra, MG, 96,7 g)
BGU 52 (de Parnamirim, PE, 41,8 g)
BGU 55 (de Lagoa Grande, PE, 51 g)
(Aidar et al., 2021)
UMBUZEIRO (Spondias tuberosa)
Fonte: https://revistadeagronegocios.com.br/cientistas-da-embrapa-desenvolvem-as-primeiras-cultivares-de-umbuzeiro/
PERSPECTIVAS DE EXPLORAÇÃO

FRUTO
FRESCO

UMBUZEIRO (Spondias tuberosa)


Fotos: Grupo Umbu Nordeste
CASOS DE SUCESSO

BAHIA

UMBUZEIRO (Spondias tuberosa)


CASOS DE SUCESSO
PARAÍBA

UMBUZEIRO (Spondias tuberosa)


PERSPECTIVAS DE EXPLORAÇÃO
֎ Ribeiro et. al. (2019)- Nutrientes e compostos bioativos de polpa,
casca e semente de umbu- Cienc. Rural 49 (4), 2019.
https://doi.org/10.1590/0103-8478cr20180806 

 Compostos fenólicos- antioxidantes- antitumoral, cardioprotetoras


 Carotenoide- β caroteno-anticancerígeno- pró-vit. A- visão

֎ Santos (2022) - Fisiologia da maturação, qualidade, compostos bioativos e


capacidade antioxidante de frutos de acessos de umbuzeiros gigantes
- Frutos do acesso A. Dourada são mais ricos em carotenoides e polifenóis extraíveis
totais, e possuem maior atividade antioxidante em relação aos acessos Lontra e
Macaúbas.
- PET 3 x maior na casca que na polpa de A. Dourada
UMBUZEIRO (Spondias tuberosa)
Umbu-Cajá (Spondias bahiensis)

Umbu-cajá

(a) táxon do Norte (b) táxon do Sul


Fotos: Souza et. al. (2020)
Cajarana do Sertão

Foto: Lima (2021)


Foto: Lima (2021)

Foto: Lima (2021) Foto: Google


Lima (2021)- Cajarana do Sertão:

 Fruto climatérico;
 A coloração amarelo predominante (5) apresentou a
máxima qualidade nutricional;
 A casca da fruta apresentou atividade antioxidante significativamente maior quando comparado à
polpa, principalmente em relação aos flavanoides amarelos e polifenois extraíveis totais;
 Na polpa, o ácido ascórbico e os carotenoides são os constituintes
que mais contribuíram para a atividade antioxidante.

 Ano 2014- 750 mm + irrigação suplementar- 1.894,3 kg frutos comercializáveis.


 Com irrigação suplementar- tempo de coleta de 7 semanas;
 Em sequeiro- tempo de coleta de frutos de 12 semanas. Cajarana do Sertão
PROCESSADOS DE UMBU-CAJÁ

Umbu-Cajá
Umbuzeiro como porta-enxerto de Cajaraneira, Umbu-Cajazeira,
Cirigueleira e Umbugueleira

Ciriguela Umbu Umbuguela

Umbuzeiro como porta-enxerto de outras Spondias em condições de sequeiro: avaliações aos


cinco anos  A frutificação ocorreu aos dois anos após o transplantio para a ciriguela (novembro-
janeiro) e o Cajaraneira (abril-agosto);
 Colheita umbuzeiro- Janeiro a março (Santos et al., 2002)

 Frutificação com 5 anos para umbu-cajazeira, umbugueleira


 Sem frutificação após 5 anos para cajazeira.
Cajueiro (Anacardium ocidentale)

Embrapa 51- 800 Kg castanha/ha/ano e 3,6 mil kg de pedúnculo por hectare/ano- dupla aptidão (6 A)
.

Fonte: https://cajucultura.com.br/desafios-da-safra-de-caju-2022/
CAJUEIRO ANÃO

CP 76- mesa e indústria


800 Kg castanha/ha/ano (6 A)
7.200 kg de pedúnculo por hectare/ano

CP 09- mesa e indústria- sequeiro

650 Kg castanha/ha/ano (6 A)
5.850 kg de pedúnculo por hectare/ano

Cajueiro
Fonte: https://cajucultura.com.br/desafios-da-safra-de-caju-2022/
Embrapa 50- castanha

1.200 Kg castanha/ha/ano (6 A)
5.590 kg de pedúnculo por hectare/ano

BRS 226- baixo pH e alumínio do solo,


sequeiro- castanha

469,6 Kg castanha/ha/ano (3A)


4.226,4 kg de pedúnculo por hectare/ano

Cajueiro
Fonte: https://cajucultura.com.br/desafios-da-safra-de-caju-2022/
CAJUEIRO COMUM
BRS 274 (JACAJU)-
foco: castanha em sequeiro.
Pedúnculo- indústria suco.
1.248,9 Kg castanha/ha/ano (7 A)
11.240 kg de pedúnculo por hectare/ano

BRS 275 (Dão)- híbrido


cajueiro anão x comum
(EMBRAPA e CIONE) -
foco: castanha em sequeiro.
Pedúnculo- indústria suco.
1.225,7 Kg castanha/ha/ano(7A)
11.031 kg de pedúnculo por hectare/ano
Cajueiro
Fonte: https://cajucultura.com.br/desafios-da-safra-de-caju-2022/
PASSIFLORACEAE
Maracujá do Mato (Passiflora cincinnata)

10 Kg fruto/safra/pl
Passiflora cincinnata Mast. cv. BRS Sertão Forte

Maracujá do Mato
Foto: Francisco Pinheiro de Araújo
CASOS DE SUCESSO
Cerveja Maratinga

Geleia de Maracujá da
Caatinga

Maracujá do Mato
ANNONACEAE
PINHEIRA (Annona squamosa L.)

Fonte: Remedio-caseiro.com
Fonte: Google

Fonte: Google
Cactaceae
Fruta de Palma ou Figo da Índia
Opuntia fícus indica Mill (Palma grande
ou Palma-santa)

Opuntia ficus-indica (Palma redonda


ou Orelha de onça)
Betaxantinas Betacianinas
Fruta de Palma
Fonte: Google
Outra cactácea com potencial de exploração
Mandacaru
Melo et al. (2017- Maturação e qualidade de frutos de mandacaru
(Cereus jamacaru P.DC.) de diferentes bioclimas do estado da
Paraíba.

Foto: Google
Cactácea
(Melo et al.,2017)

Mandacaru
(Melo et al.,2017)

Mandacaru
Muito obrigada!

Profa. Dra. Rejane Maria Nunes Mendonça


rejane@cca.ufpb.br

Você também pode gostar