Escolar Documentos
Profissional Documentos
Cultura Documentos
Filme
Sumrio
Aula
CITOSQUELETO: Composio, Organizao e Significado Funcional Microtbulos - Estrutura e diversidade dos microtbulos. - Polaridade estrutural e cintica dos microtbulos. - Transporte intracelular atravs dos microtbulos - Clios e flagelos: estrutura e movimento. - Funo dos microtbulos durante a mitose. Microfilamentos. - Filamentos de actina e miosina. - Estrutura dos msculos e sua funo. - Mecanismo de contraco muscular. Filamentos Intermdios.
2
Teoria Fibrilar: o protoplasma era formado por numerosas fibrilas entrecruzadas Teoria Reticular os filamentos constituam uma rede de elementos anastomosados.
Definio
Conjunto de estruturas Filamentosas Proteicas Rede dinmica Complexa Interdependente
Citosqueleto
Sistema de fibras citoplasmticas ( altamente dinmica). Papel fundamental na mobilidade celular e na manuteno da estrutura da clula e suporte do citoplasma . O citosqueleto s existe nos eucariotas
5
Microfilamentos
Filamentos Intermdios
Microtbulos
filme
6
Filme
Todas estas fibras so polmeros de pequenas protenas, que se mantm unidas por ligaes no covalentes
8
As clulas contm duas populaes de microtbulos: - Estveis, com um tempo de vida longo. Clulas diferenciadas. - Instveis com um tempo de vida curto
Microtbulos
Microtbulos
Estruturas
Tubulares 25 nm de dimetro Perfil circular (c.t.)
Zona central (pouco densa 15 nm dimetro) Zona perifrica (Parede 5 nm espessura)
filme
10
Microtbulos
Trajectria (c.l.)
Rectilnea Ligeiramente curva
Tcnicas
Fixao Glutaraldedo (avanos na anlise das estr. filamentosas Imunofluorescncia
11
Microtbulos
Esto em constante reorganizao. Alongamento e encurtamento so devidos ao desequilbrio entre polimerizao e despolimerizao Polimerizao dos dimeros de tubulina para formar os microtubulos regulada pela concentrao de ies Ca2+ e Pelas protenas associadas aos microtubulos (MAPS) Despolimerizao
12
Os microtbulos formam-se a partir do MTOC (microtubule organizing center), com base num anel de tubulina
13
Polimerizao heterodimero de tubulina e tubulina , originando uma parede constituda por 13 protofilamentos alinhados longitudinalmente Tubulinas so protenas globulares
Filme
14
Microtbulos
Os microtbulos e os protofilamentos que os constituem so estruturas polarizadas cujas extremidades tm propriedades diferentes Exibindo polaridade estrutural e funcional
15
Microtbulos
Extremidade onde (preferencialmente) se associam novas subunidades capaz de crescimento mais rpido, pode perder subunidades caso no seja estabilizada Tubulina
Tubulina
16
17
Microtbulos
Classificao:
Estveis (Estruturas celulares. Ex: Clios, Flagelos,)
Filme
Lbeis e dinmicas (Citoplasmticos. Ex: Fuso acromtico) formam-se e separam-se por polimerizao e despolimerizao
Filme
18
Microtbulos
Padro de distribuio dos microtbulos oscila ao longo do ciclo celular entre uma rede complexa durante a interfase e uma distribuio restrita durante a fase M
Instabilidade dinmica Metfase: Centrossomas em cada um dos polos 2 centrossomas Procentrolo Anfase B: afastamento dos centrossomas Citocinese: um par de centrossomas por clula filha
Instabilidade dinmica: Polimerizao e despolimerizao imprevisivel dos microtubulos (+Intensa fase M do ciclo celular)
19
Microtbulos
Na Clula em Interfase (organizados de modo polarizado)
Extremidades (+) Periferia Celular Extremidades (-) partem duma regio que as estabiliza centro organizador de microtbulos (MTOC- microtubule organizing center)
20
Microtbulos
MTOC centro organizador de microtbulos Na maior parte das clulas animais em ciclo celular corresponde ao centrossoma No incio da fase M os microtbulos restrigem-se a estas regies steres que originaro os plos do fuso acromtico .
21
22
Os microtbulos crescem a partir de focos de material denso (satlites) nas imediaes dos centrolos Tubulina Responsvel pela polimerizao ao nvel dos satlites
23
24
25
26
Agentes antimitticos utilizados no tratamento anti tumoral, tem capacidade para interromper o processo normal de associao e dissociao dos microtbulos.
27
Estabilizadores da Polimerizao
Taxol:
Estabiliza os microtbulos (baixa a concentrao critica de
tubulina necessria polimerizao, que promove mesmo em condies desfavorveis (ausncia de MAP e GTP, baixas temperaturas).
Os alcalides da vinca bloqueiam o crescimento e proliferao das clulas cancergenas congelandoos microtbulos e prevenindo assim a separao dos cromossomas nas duas clulas-filhas.
29
30
Baixam a concentrao critica de tubulinas necessria a formao de microtbulos Favorecem a taxa de crescimento Diminuem a dissociao Participam nas ligaes cruzadas entre microtbulos vizinhos
31
32
Conferindo Movimento Intracelular a Vesculas e Organelos Estas protenas ligam-se por uma das extremidades ao microtbulo e pela outra a estrutura que se movimenta.
33
34
Cinesinas e Dinenas so protenas motoras movem se sobre os microtbulos usando seus domnios (cabeas) globulares e movem em sentidos opostos.
36
Dinenas movimento de (+) para (-) Cinesinas - movimento de (-) para (+)
37
Transporte Axonal
Nos axnios os microtbulos so responsveis pelo fluxo axnico rpido
38
39
Figure 2: Model showing a possible link between axonal transport, microtubules and tau in Alzheimer's disease. Transport relies on microtubules as tracks, stabilized by the ties of tau protein. Phosphorylation (P) at crucial sites detaches tau from microtubules, leading to the breakdown of microtubules and the accumulation of tau aggregated into paired helical filaments (PHFs).
40
41
42
43
Permitem movimentao de vesculas (h ligao de protenas motoras) Formam o fuso acromtico na diviso celular Formam clios e flagelos movimento celular
44
45
46
47
48
49
51
FILAMENTOS DE ACTINA
Constituio
Polimerizao de Actina G (protena globular)
ATP
Filamentos de Actina F
53
MICROFILAMENTOS
Estrutura do monmero de actina G forma Halter
Cadeia polipptica de 374 aminocidos (375 no musculo esqueltico)
54
55
56
Pontas de seta (Arrow heads)/ farpas (barbed ends) Nos filamentos de actina podem identificar-se tomando como referncia as setas, os dois plos dos filamentos, um correspodente extremidade para que apontam (arrow heds) e outro s farpas (barbed ends) Filamentos de actina: Estruturas polarizadas
58
Os filamentos de actina F crescem por adio de monmeros a uma das extremidades , ligao que ocorre a maior velocidade na extremidade em que a actina G est associada a uma molcula de ATP (plo de crescimento)
Filme
59
60
61
MICROFILAMENTOS
As protenas associadas aos microfilamentos que participam na dinmica de polimerizao dos microfilamentos actuam por vrios mecanismos:
1. Sequestrao dos monmeros de actina G, limitando a sua aco (ex. profilina) 2. Por ligao a uma das extremidades dos filamentos de actina F impedindo o seu crescimento ou dissociao (ex: capping proteins, gelsolina, vilina, actina alfa) 3. Por associao lateral a segmentos dos filamentos, impedindo a sua fragmentao (ex: tropomiosinas)
62
filme
63
Filme
64
65
66
67
filme
69
Feixes de microfilamentos
Feixe contrctil Feixe paralelo
70
A clula muscular estriada altamente especializada na transformao de energia qumica em energia mecnica
71
O deslizamento dos filamentos de actina e miosina encurta os sarcmeros e causa a contraco muscular
72
Contraco muscular
A contraco muscular deve-se ao deslizamento de filamentos de actina (filamentos finos) sobre filamentos de miosina (filamentos grossos).
A fora motriz para esse movimento vem das ligaes entre a actina e as cabeas globulares da miosina
Filme
73
Funes:
Localizao e movimentao intra-citoplasmtico de organelos e vesculas
Citocinese
74
75
MICROFILAMENTOS
Funes:
Localizao e movimentao intracitoplasmtico de organelos e vesculas
76
Adeso Interaco com molculas de adeso
MICROFILAMENTOS
Funes:
Localizao e movimentao intracitoplasmtico de organelos e vesculas
Fagocitose e diapedese
77
MICROFILAMENTOS
Funes: Determinam a forma das clulas (ex:microvilosidades)
Diferenciaes permanentes da superficie celular
Microvilosidades
Estereocilios
78
MICROFILAMENTOS
A organizao espacial depende de protenas que estabelecem ligaes cruzadas entre os filamentos, favorecendo a formao de:
1.Feixes (ex: Fascena, fimbrina, fodrina) 2.Redes (filamina, actinina alfa)
79
MICROFILAMENTOS
Ligao a molculas de adeso transmembranares:
1. Integrinas (subunidade beta 1 talina, vinculina e actinina alfa) 2. Caderinas clssicas (cateninas) Adeses focais ao substrato - (mediadas por integrinas), Zonulae adherens- (mediadas por caderinas) Neurnio. Microfilamentos de actina (verde) e receptores de integrina b1 (azul) foram corados aps a introduo de clcio. A vermelho local de aco transitria do io clcio
80
MICROFILAMENTOS
Ligao a molculas de adeso transmembranares: Caderinas clssicas (cateninas)
MICROFILAMENTOS
Criao e manuteno de domnios citoplasmticos, pela localizao e segregao de enzimas e pelo RNAm. Rede cortical de actina numa clula epidrmica (vermelho): Atravs da reduo do contraste do RER (verde) pode ver-se o alinhamento do Ap. Golgi com a rede de actina
82
Filme
83
FILAMENTOS INTERMDIOS
Dimetro 10 nm Formam rede perinuclear que se estende at membrana celular Pequenos feixes Feixes muito compactos (clulas epiteliais) Recentes na escala filogentica Especficos (organismos animais multicelulares)
84
Filamentos intermdios
Constituem a lmina nuclear
Existem no citoplasma de muitas clulas Eucariticas Conferem resistncia estrutura celular, estando frequentemente associados membrana citoplasmtica Alguns esto envolvidos nas junes Intercelulares No participam na mobilidade celular
85
86
87
FILAMENTOS INTERMDIOS
Protenas fibrosas
Domnio central em hlice alfa (310-350 aminocidos). Responsvel pela idntica organizao estrutural dos diferentes tipos filamentos intermdios Domnios terminais - Duas pores globulares em ambas as extremidades de dimenses e sequncia muito variveis confere especificidade prpria
89
90
91
92
FILAMENTOS INTERMDIOS
Estabilidade mecnica das clulas e tecidos no seu ambiente natural de organizao multicelular tridimensional
93
FILAMENTOS INTERMDIOS
Funo estrutural vs. Dinmica
Estabilidade mecnica Desmossomas/ Hemi-desmossomas Desmossomas ocorrem entre clulas epiteliais, clulas da pia-mater e da aracnoideia, clulas do miocrdio e de Purkinje do corao e clulas reticulares dendriticas dos folculos linfticos
94
FILAMENTOS INTERMDIOS
Associaes de protenas e complexos nucleoproteicos (DNAs, mRNAs, ribossomas e prossomas/proteassomas)
FILAMENTOS INTERMDIOS
Funcionar como locais de ligao a vrios organelos
Ligao s mitocndrias
Desmossomas: Desmoplaquinas
Ligaes membrana podem ocorrer directamente ou serem mediadas por protenas do esqueleto Ex: anquirina, espectrina
100
Funes dos filamentos intermdios Estabilidade estrutural, ancoragem e posicionamento do ncleo (lminas nucleares). Associao entre filamentos intermdios e desmossomas contribui para a arquitectura e estabilidade estrutural das clulas e tecidos. Estabilidade mecnica das clulas e tecidos no seu ambiente natural de organizao multicelular tridimensional.
101
Neurolamento"
103