Nhanderuete ayvu

ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe

A Bíblia Sagrada na
língua guarani mbyá
[gun]
 Nhanderuete ayvu ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe

A Bíblia Sagrada na língua guarani mbyá

[gun]

Primeira Edição,
© 2004, Sociedade Bíblica do Brasil

Edição para a Web

© 2014, Wycliffe Bible Translators, Inc.
www.Wycliffe.org

www.ScriptureEarth.org

Creative Commons Licença

Atribuição-Uso Não-Comercial-Vedada a Criação de Obras Derivadas
Você pode copiar, distribuir, exibir e executar a obra sob as seguintes condições:
Atribuição. Você deve dar crédito ao autor original, da forma especificada pelo
autor ou licenciante.
Uso ñão-Comercial. Você não pode utilizar esta obra com finalidades comerciais.
Vedada a Criação de Obras Derividas. Você não pode alterar, transformar ou criar
outra obra com base nesta.
http://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/3.0/
 Índice
Mbaꞌemo oĩa kuaa ukaa

Anti Testamento haꞌe javi regua. . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . 9

Gênesis jypyꞌi kuaxia Moisés ombopara vaꞌekue
Gênesis . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Gên . . . . . . . . . . . . . . 11
Êxodo mokoĩa kuaxia Moisés ombopara vaꞌekue
Êxodo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Êx. . . . . . . . . . . . . . 101
Levítico mboapya kuaxia Moisés ombopara vaꞌekue
Levítico. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Lev. . . . . . . . . . . . . 176
Números irundya kuaxia Moisés ombopara vaꞌekue
Números. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Núm. . . . . . . . . . . . . 227
Deuteronômio peteĩ nhiruĩa kuaxia Moisés ombopara vaꞌekue
Deuteronômio . . . . . . . . . . . . . . . . . . Deut. . . . . . . . . . . . . 304
Josué rekokue oĩa
Josué . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Jos . . . . . . . . . . . . . 369
Joguerekoa juiz kuery opena jave guare oĩa
Juízes. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Juíz. . . . . . . . . . . . . 411
Rute rekokue oĩa
Rute. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Rut. . . . . . . . . . . . . 457
Jypygua kuaxia Samuel ꞌepyre oĩa
1 Samuel. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1Sam. . . . . . . . . . . . 465
Mokoĩa kuaxia Samuel ꞌepyre oĩa
2 Samuel. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2Sam. . . . . . . . . . . . 527
Jypyꞌigua kuaxia huvixave rei kuery rekokue oĩa
1 Reis. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1R. . . . . . . . . . . . . . 579
Mokoĩa kuaxia huvixave rei kuery rekokue oĩa
2 Reis. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2R. . . . . . . . . . . . . . 638
Jypya Crônicas huvixa kuery rekokue oĩa
1 Crônicas. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1Cr. . . . . . . . . . . . . 698
Mokoĩa Crônicas huvixa kuery rekokue oĩa
2 Crônicas. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2Cr. . . . . . . . . . . . . 747
Esdras rekokue oĩa
Esdras . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Esd. . . . . . . . . . . . . 810
Neemias rekokue oĩa
Neemias . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Ne. . . . . . . . . . . . . . 828
Ester rekokue oĩa
Ester. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Est. . . . . . . . . . . . . . 854
Jó rekokue oĩa
Jó . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Jó. . . . . . . . . . . . . . 868
Salmos Israel kuery oporaeiaty
Salmos. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Sal. . . . . . . . . . . . . . 930
ꞌArandu regua ayvu Provérbios Salomão omombeꞌu vaꞌekue
Provérbios. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Pro. . . . . . . . . . . . . 1098
Eclesiastes ayvu mombeꞌua ombopara vaꞌekue
Eclesiastes. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Ecl . . . . . . . . . . . . . 1150
Mboraei iporãve vaꞌe Cântico Salomão ojapo vaꞌekue
Cântico . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Cânt. . . . . . . . . . . . 1164
Isaías ayvu oĩa
Isaías . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Isa. . . . . . . . . . . . . 1176
Jeremias ayvu oĩa
Jeremias. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Jer . . . . . . . . . . . . . 1267
Jeremias nhogueronhemboaxya rupi ijayvuague
Lamentações. . . . . . . . . . . . . . . . . . . Lam. . . . . . . . . . . . 1363
Ezequiel ayvu oĩa
Ezequiel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Eze. . . . . . . . . . . . . 1377
Daniel ayvu oĩa
Daniel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Dan . . . . . . . . . . . . 1462
Oséias ayvu oĩa
Oséias . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Os. . . . . . . . . . . . . 1490
Joel ayvu oĩa
Joel. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Joel. . . . . . . . . . . . 1505
Amós ayvu oĩa
Amós . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Amó. . . . . . . . . . . . 1511
Obadias ayvu oĩa
Obadias. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Oba . . . . . . . . . . . . 1523
Jonas rekokue oĩa
Jonas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Jon. . . . . . . . . . . . . 1526
Miquéias ayvu oĩa
Miquéias. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Miq . . . . . . . . . . . . 1531
Naum ayvu oĩa
Naum. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Naum . . . . . . . . . . . 1540
Habacuque ayvu oĩa
Habacuque. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Hab. . . . . . . . . . . . 1544
Sofonias ayvu oĩa
Sofonias . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Sof . . . . . . . . . . . . . 1550
Ageu ayvu oĩa
Ageu. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Ageu . . . . . . . . . . . . 1555
Zacarias ayvu oĩa
Zacarias . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Zac. . . . . . . . . . . . . 1559
Malaquias ayvu oĩa
Malaquias . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Mal . . . . . . . . . . . . 1577
Novo Testamento haꞌe javi regua. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1583
Mateus ayvu porã ombopara vaꞌekue
Mateus. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Mt. . . . . . . . . . . . . 1584
Marcos ayvu porã ombopara vaꞌekue
Marcos. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Mr. . . . . . . . . . . . . 1651
Lucas ayvu porã ombopara vaꞌekue
Lucas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Lc. . . . . . . . . . . . . 1693
João ayvu porã ombopara vaꞌekue
João. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Joã. . . . . . . . . . . . . 1764
Apóstolo kuery rembiapokue atos ꞌepy vaꞌe oĩa
Atos . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . At. . . . . . . . . . . . . 1819
Roma pygua kuery pe Paulo ombopara vaꞌekue
Romanos. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Ro. . . . . . . . . . . . . 1881
Jypyꞌi Corinto pygua kuery pe Paulo ombopara vaꞌekue
1 Coríntios. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1Co . . . . . . . . . . . . 1908
Mokoĩguea Corinto pygua kuery pe Paulo ombopara vaꞌekue
2 Coríntios. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2Co . . . . . . . . . . . . 1934
Galácia pygua kuery pe Paulo ombopara vaꞌekue
Gálatas. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Gá. . . . . . . . . . . . . 1951
Éfeso pygua kuery pe Paulo ombopara vaꞌekue
Efésios. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Ef . . . . . . . . . . . . . 1961
Filipos pygua kuery pe Paulo ombopara vaꞌekue
Filipenses. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Flp . . . . . . . . . . . . . 1971
Colossos pygua kuery pe Paulo ombopara vaꞌekue
Colossenses . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Col . . . . . . . . . . . . . 1978
Tessalônica pygua kuery pe jypyꞌi Paulo ombopara vaꞌekue
1 Tessalonicenses . . . . . . . . . . . . . . . . 1Ts. . . . . . . . . . . . . 1985
Tessalônica pygua kuery pe mokoĩguea Paulo ombopara
2 Tessalonicenses . . . . . . . . . . . . . . . . 2Ts. . . . . . . . . . . . . 1991
Timóteo pe jypyꞌi Paulo ombopara vaꞌekue
1 Timóteo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1Tm. . . . . . . . . . . . 1995
Timóteo pe mokoĩguea Paulo ombopara vaꞌekue
2 Timóteo . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2Tm. . . . . . . . . . . . 2003
Tito pe Paulo ombopara vaꞌekue
Tito. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Tit. . . . . . . . . . . . . 2009
Filemom pe Paulo ombopara vaꞌekue
Filemom. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Flm . . . . . . . . . . . . 2013
Hebreu kuery pe ombopara pyre
Hebreus . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Heb . . . . . . . . . . . . 2015
Tiago ombopara vaꞌekue
Tiago . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Tia . . . . . . . . . . . . . 2036
Jypyꞌi kuaxia Pedro ombopara vaꞌekue
1 Pedro . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1Pe . . . . . . . . . . . . 2044
Mokoĩguea kuaxia Pedro ombopara vaꞌekue
2 Pedro . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2Pe . . . . . . . . . . . . 2052
Jypyꞌi kuaxia João ombopara vaꞌekue
1 João. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1Jo. . . . . . . . . . . . . 2057
Mokoĩguea kuaxia João ombopara vaꞌekue
2 João. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2Jo. . . . . . . . . . . . . 2064
Mboapykuea kuaxia João ombopara vaꞌekue
3 João. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3Jo. . . . . . . . . . . . . 2066
Judas ombopara vaꞌekue
Judas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Jud. . . . . . . . . . . . . 2068
João pe oexa uka pyre Apocalipse ꞌepy vaꞌe oĩa
Apocalipse. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . Ap. . . . . . . . . . . . . 2071
Ayvu omombeꞌu porãve aguã
Glossário. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2103
 Nhanderuete ayvu
ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe regua
Bíblia ꞌepy vaꞌe ma Nhanderuete ayvu ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe. “Haꞌe vaꞌe ipara vaꞌe
ma Nhanderuete guigua meme, haꞌe rami vy haꞌeve nhanhomboꞌe aguã,
nhanhomongeta, nhanhomoꞌarandu, haꞌe teko porã rupi nhanhomoingo aguã,
Nhanderuete remimboꞌe kuery opa mbaꞌe py hiꞌarandu vy iporã vaꞌe haꞌe javi
ojapo kuaa aguã” (2 Timóteo 3.16‑17). “Senhor ayvu ma ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe meme, tata
rupa yapo gui ojapo pyre py prata sete-kue oikyꞌaꞌo pyre rami” (Salmo 12.6).
Peteĩ regua pe anho eꞌỹ Nhanderuete oikuaa uka oayvu, haꞌe javi regua pe.
Haꞌe nunga rupi peteĩ-teĩ ayvu py oguerovaa, nhandeayvu py guive. Mbaꞌeta
Nhanderuete oipota jaikuaa pavẽ nhanderayvu vy Guaꞌy peteĩꞌi vaꞌe ombouague
nhandereraa jepe aguã. “Mbaꞌeta Nhanderuete yvy re ikuai vaꞌe oayvu vy omeꞌẽ
Guaꞌy peteĩꞌi vaꞌe, hexe ojerovia vaꞌe okanhy eꞌỹ aguã, haꞌe rã tekove marã eꞌỹ
oupity aguã” (João 3.16).
Nhanderuete ayvu ma jaexa rive vaꞌerã eꞌỹ, mbaꞌeta ijayvua jaikuaa vy jaikuaa
avi ꞌrã oipotaa, nhandejee nhaendu ꞌrã guive ipoꞌakaa. “Mbaꞌeta xeayvu ma tata
oiko, haꞌe martelo ita guaxu mbovoa ramigua”, heꞌi Senhor (Jeremias 23.29).
“Mbaꞌeta Nhanderuete ayvu ma oikove haꞌe ipoꞌakapa vaꞌe. Kyxe haĩmbe jovai
vaꞌe gui haĩmbeve vaꞌe, mbaꞌeta oike ꞌrã jaikovea haꞌe nhanenheꞌẽ ombojaꞌo
aguã peve, jakuꞌea haꞌe nhanderajy ojayaa rami avi. Haꞌe rami vy oikuaa uka ꞌrã
nhapẽxaa haꞌe nhandepyꞌaa haꞌe javi” (Hebreus 4.12).
“Peka ke Senhor ojejou uka teria ja, pejapukai ixupe haꞌeꞌi py teri oĩa ja.
Tove heko vai vaꞌe tojepeꞌa oikoaty gui, ojejavy rei vaꞌe tojepeꞌa haꞌeveꞌỹa rami
onhembopyꞌaa gui. Tojeko rerova Senhor pe, mbaꞌeta omboaxy ꞌrã. Tojevy
Nhanderuetea py, opa mbaꞌe py joperdoa vaꞌe ramo. ‘Mbaꞌeta xee anhembopyꞌaa
ma peẽ kuery penhembopyꞌaa ramigua eꞌỹ, haꞌe xereko voi peẽ kuery reko
ramigua eꞌỹ’, heꞌi Senhor. ‘Mbaꞌeta yvy gui yva yvate etevea rami avi pendereko
gui xereko voi yvateve, haꞌe peẽ kuery penhembopyꞌaa gui anhembopyꞌaa
yvateve avi. Mbaꞌeta oky haꞌe yroꞌy yva gui hoꞌa vy haꞌekue katy ju ndooi ꞌrã
yvy omoakỹ eꞌỹ re, haꞌe rami vy ojapo ꞌrã mbaꞌemo raꞌyĩ moaĩare ojouve ju aguã
rami, haꞌe mbojape hoꞌuxe vaꞌe voi ojou aguã rami, haꞌe rami ae avi xeayvu
xejuru gui oẽ vaꞌe voi ndojevy rivei ꞌrã xea py. Haꞌe rami ꞌrãgue py ojapo ꞌrã
xee aipota vaꞌe, anhembopyꞌaague ojapopa ꞌrã, haꞌe rami aguã ae ambou rire’ ”
(Isaías 55.6‑11).
 Antigo Testamento
haꞌe javi regua
Peteĩ-teĩ regua pe ma Nhanderuete marã rami vy pa oikuaa uka ꞌrã
gueko (Salmo 19.1‑4). Haꞌe rami vy judeu kuery pe ma Nhanderuete
omeꞌẽ rakaꞌe Antigo Testamento, “Guexeve guarã ymave rupi ojapo
vaꞌekue oĩa”. Haꞌe rã Novo Testamento ma “Guexeve guarã ojapo pyau
vaꞌekue oĩa”. Haꞌe vaꞌe ma Jesus Cristo rupi ojapo vaꞌekue.
Ymave rupi guexeve guarã ma po rami Nhanderuete ojapo rakaꞌe
judeu kuery reve. Aipoeꞌi: “Xeayvua haꞌe ajapo uka vaꞌekue rupi ae ꞌrã
pendekuai. Mbaꞌeta haꞌe vaꞌe ayvu amongue ojapopa ri vy oikove ꞌrã hexe
vy”, heꞌi (Levítico 18.5). “Haꞌe ramo heta vaꞌe kuery peteĩ rami ombovai:
‘Senhor ijayvua haꞌe javi ꞌrã rojapo’, heꞌi okuapy” (Êxodo 19.8). Haꞌe rami
vy Nhanderuete ijayvua ojapopa aguã rami ikuai rakaꞌe.
Antigo Testamento py ma oĩ Nhanderuete yva haꞌe yvy ojapopaague,
judeu kuery ojeupe guarã oiporavoague, Egito yvy gui haꞌe kuery
oguenoẽmbaague, lei haꞌe kuery rekorã Moisés po rupi omeꞌẽague,
nonheꞌẽ rendui okuapyague, ijyvyrã Canaã yvy py oguerupaague, tuuete
ramigua pe rive ikuai jepiague, haꞌe kuery re huvixave kuery openaague,
haꞌe kuery ojejavyague káuxa amboae yvy katy ogueraapaa ague, haꞌe
gui oyvy vaꞌekue py ju amongue ojevyague. Haꞌe kuery ikuaiague haꞌe
javi rupi Nhanderuete ojekuaa uka opa mbaꞌe py heko porã vaꞌe, opena
porã vaꞌe, nhomboaxy vaꞌe, oipotaa oikuaa uka porã vaꞌe, opa mbaꞌe re
ipoꞌaka vaꞌe, joe oikuaa pota vaꞌe haꞌe jejavya re nhombopaga vaꞌe. Haꞌe
kuery pe haxy ete rakaꞌe Nhanderuete guexeve guarã ojapo vaꞌekue rupi
ikuai aguã, teĩ Nhanderuete ma omboaxy kuerei.
“Senhor ma nhomboaxya haꞌe iporayvua rupi oiko vaꞌe.
Ivai ma rei-rei ꞌrã eꞌỹ, iporayvu vaipa guive.
Nhandevy ndaꞌijayvu ete riaei ꞌrã,
mboxy rupi riae ndoikoi ꞌrã.
Jajejavyague rami ete eꞌỹ nhanembopaga,
nhandereko vaia rami eꞌỹ nhanderereko.
Mbaꞌeta yvy gui yva yvatevea rami avi
Senhor nhomboaxya voi yvate ete, oexa uka ꞌrã henonde
ojererokyjea rupi ikuai vaꞌe pe.
iKuaray oẽa gui kuaray oikea mombyrya rami avi
jajejavyague oipeꞌa mombyry ete nhandegui.
Tuu kuery guaꞌy kueꞌiry omboaxya rami
Senhor voi omboaxy ꞌrã henonde ojererokyjea rupi ikuai vaꞌe.
Mbaꞌeta oikuaa mbaꞌe nunga gui pa jaiko,
oikuaa ae ma yvy kuꞌi guigua rive jaikoa.”  (Salmo 103.8‑14)
9
 Gênesis jypyꞌi kuaxia
Moisés ombopara vaꞌekue
Gênesis jypyꞌi kuaxia Moisés ombopara vaꞌekue
Tery Génesis ma “Mbaꞌemo ypy” heꞌia, “Jypyꞌi ma Nhanderuete ojapo rakaꞌe
yva haꞌe yvy”, heꞌia rami (1.1). Kovaꞌe kuaxia para re ma omombeꞌu marã rami
pa opa mbaꞌe ijypyꞌiague: kuaray, jaxy, jaxy-tata, yvy, yeꞌẽ, avakue, kunhague,
mymba, mbaꞌemo rogue, tekoarã guive.
Haꞌe nunga haꞌe javi Nhanderuete ojapo jave haꞌeve vaꞌe meme rakaꞌe. Ava
ovyꞌa oikovy yvotyty rupi oikoa py, guaꞌyxy reve. Haꞌe gui ma haꞌe kuery nonheꞌẽ
rendui ramo Nhanderuete omoxẽ, haꞌe omano aguã re ijayvu. Haꞌe ramia py
oiko ypy rakaꞌe teko vai haꞌe manoa. Haꞌe rami rire nhande kuery jajejavy haꞌe
nhamano aguã rami meme nhandekuai.
Avakue hetave tema haꞌe heko vaive ojeꞌoivy. Haꞌe ramo Nhanderuete yy
ombou vy ojukapa rakaꞌe. Noé anho Nhanderuete pe ete oiko ramo ogueraa jepe
kanoã guaxu py, hoo pygua kuery reve.
Haꞌe vaꞌe rire Nhanderuete peteĩ regua oiporavo haꞌe kuery pe ojekuaa uka
aguã. Haꞌe kuery ru ma Abraão rakaꞌe, haꞌe gui taꞌy Isaque, haꞌe gui Isaque raꞌy
Jacó ju oiporavo. Haꞌe vaꞌe kuery peteĩ-teĩ pe Nhanderuete ogueroayvu porã vy
ijayvu yvy hekoague hamymino kuery pe ju omeꞌẽ aguã re.
Jacó pe ma amboae heryrã ju omeꞌẽ: haꞌe vaꞌe ma Israel. Jacó ma doze guaꞌy
kuery oguereko. Haꞌe kuery gui doze regua ikuai rakaꞌe Israel kuery. Jacó raꞌy
kuery vaꞌe regua peteĩ ma José. Haꞌe vaꞌe re tykeꞌy kuery ndaꞌijaꞌei vy ovende
rakaꞌe Egito yvy katy oguata vaꞌe kuery pe. Haꞌe gui ma karuai oiko ramo Jacó
raꞌy kuery haꞌe javi oo Egito yvy re, tembiꞌu ojogua aguã. Haꞌe py ma opyta
rakaꞌe.
Kovaꞌe kuaxia para haꞌe javi rupi Nhanderuete oexa uka nhanemboaxya.
Adão haꞌe Eva ojejavy rire teĩ Nhanderuete omboaxy vy omonhemonde. “Noé
ma Senhor renonde oupity omboaxya”, heꞌi (6.8). Haꞌe José voi guykeꞌy kuery
pe aipoeꞌi: “Peẽ kuery ma anhetẽ xevy pejapo vaixe pekuapy karamboae. Haꞌe
rã Nhanderuete ma haꞌe nunga oguerova nhomoingo porã aguã rami. Mbaꞌeta
heta ete rekove reraa jepearã xemoingo, aỹ pexa pekuapya rami”, heꞌi (50.20).
Nhanderuete ma nhanemboaxya haꞌe nhandereraa jepea oiko.

11
Gênesis 1 12

Yva, yvy haꞌe opa mbaꞌe ikuai vaꞌe omoingoague

1   Jypyꞌi
ma Nhanderuete ojapo rakaꞌe yva haꞌe yvy. 2 Yvy ma ndaꞌitui
1  

porãi teri, neĩ mbaꞌeve jipoi. Ijaxuru vaikue vaꞌe áry ma pytũ anho
rei oiny. Haꞌe gui Nhanderuete Nheꞌẽ oiko avi yy áry.
3 Haꞌe gui Nhanderuete aipoeꞌi:
 

— Toiko hexakãa — heꞌi. Haꞌe ramo hexakãa oiko. a 4 Hexakãa  

Nhanderuete oexa rã haꞌeve vaꞌe. Haꞌe vy ombojaꞌo hexakãa haꞌe pytũa.

5 Hexakãa ma Nhanderuete oenoĩ “Ára”. Haꞌe rã pytũ reia pe ma “Pytũ”
 

heꞌi. Oiko kaꞌaru haꞌe ajeꞌive. Haꞌe vaꞌe ára ma ijypya. b

6 Haꞌe gui Nhanderuete aipoeꞌi ju:
 

— Yy oĩ vaꞌe mbyte rupi toĩ yva, yy ombojaꞌo aguã mokoĩ henda

rupi — heꞌi. 7 Haꞌe rami vy Nhanderuete yva ojapo vy yy yvate oĩ vaꞌe
 

ombojaꞌo iguy rupi oĩ vaꞌe gui. Haꞌe rã haꞌe rami ojeapo. 8 Haꞌe vaꞌe ma  

Nhanderuete oenoĩ “Yva”. Oiko kaꞌaru haꞌe ajeꞌive. Haꞌe vaꞌe ma mokoĩ
araa.
9 Haꞌe gui Nhanderuete aipoeꞌi avi:
 

— Yy yva guýry oĩ vaꞌe tonoꞌõ peteĩ henda py, haꞌe tojekuaa ipiru
reia — heꞌi. Haꞌe rã haꞌe rami ojeapo. 10 Ipiru reia ma Nhanderuete oenoĩ
 

“Yvy”, haꞌe rã yy onoꞌõ vaꞌe pe ma “Yeꞌẽ” heꞌi. Nhanderuete haꞌe nunga

oexa rã haꞌeve vaꞌe.
11 Haꞌe gui aipoeꞌi:
 

— Toiko nhuũ yvy gui. Toiko jai rogue haꞌyĩ vaꞌe haꞌe yvyra hiꞌa vaꞌe.
Taiꞌa haꞌyĩ vaꞌe joo ramigua eꞌỹ-eꞌỹ yvy áry — heꞌi. Haꞌe ramo haꞌe rami
oiko. 12 Yvy gui oiko nhuũ, jai rogue haꞌyĩ vaꞌe joo ramigua eꞌỹ-eꞌỹ haꞌe
 

yvyra hiꞌa vaꞌe. Haꞌe vaꞌe re oĩ joo rami eꞌỹ-eꞌỹ haꞌyĩ vaꞌe. Haꞌe nunga
Nhanderuete oexa rã haꞌeve vaꞌe. 13 Oiko kaꞌaru haꞌe ajeꞌive. Haꞌe vaꞌe ma
 

mboapy araa.
14 Haꞌe gui Nhanderuete aipoeꞌi avi:
 

— Toĩ hendy vaꞌe yva re, oikuaa uka aguã ára haꞌe pytũ, haꞌe vaꞌe re
oikuaa aguã mbaꞌemo oaꞌangaa, ára haꞌe maꞌetỹa. 15 Yva re hendy vaꞌe toĩ  

yvy moexakãarã — heꞌi. Haꞌe ramo haꞌe rami oiko. 16 Nhanderuete ojapo  

mokoĩ hendy guaxu vaꞌe: tuvixave vaꞌe ma ara py ojekuaa vaꞌerã, haꞌe
rã kyrĩve vaꞌe ma pyávy ojekuaa vaꞌerã. Jaxy-tata avi ojapo. 17 Haꞌe vy  

yva re omoĩ yvy moexakãarã, 18 ara py haꞌe pyávy ojekuaa haꞌe ombojaꞌo
 

aguã hexakã aguã haꞌe pytũ. Haꞌe nunga Nhanderuete oexa rã haꞌeve
vaꞌe. 19 Oiko kaꞌaru haꞌe ajeꞌive. Haꞌe vaꞌe ma irundy araa.
 

20 Haꞌe gui Nhanderuete aipoeꞌi avi:

 

— Toiko ke opa marãgua temimoingo yy rupi omyĩ vaꞌe, haꞌe rã yvy

áry rupi ma toveve guyra yva rupi — heꞌi. 21 Haꞌe rami vy Nhanderuete
 

a
 1.3 2 Coríntios 4.6 b
 1.5 Haꞌe kuery pe rã ára nhavõ kaꞌaru ranhe oiko, haꞌe gui ajeꞌive.
 13 Gênesis 1​, ​2

omoingo yy rupigua tuvixakueve haꞌe opa marãgua otyryry vaꞌe. Haꞌe

nunga heta ikuai yy rupi, peteĩ-teĩ regua. Omoingo avi guyra peteĩ-teĩ
regua. Haꞌe nunga Nhanderuete oexa rã haꞌeve vaꞌe. 22 Haꞌe rami vy
 

ogueroayvu porã vy aipoeꞌi:

— Penderaꞌy reta ke, pendereta ke. Haꞌe rami vy pemonyẽ yeꞌẽ, haꞌe
rã yvy re ma taeta guyra — heꞌi. 23 Oiko kaꞌaru haꞌe ajeꞌive. Haꞌe vaꞌe ma
 

peteĩ nhiruĩ araa.

24 Haꞌe gui Nhanderuete aipoeꞌi avi:
 

— Toiko ke yvy re opa marãgua temimoingo joo ramigua eꞌỹ-eꞌỹ. Toiko

mymba oka re ikuai vaꞌerã, otyryry vaꞌe haꞌe kaꞌaguy regua joo ramigua
eꞌỹ-eꞌỹ — heꞌi. Haꞌe ramo haꞌe rami oiko. 25 Nhanderuete omoingo vixo
 

kaꞌaguy regua joo ramigua eꞌỹ-eꞌỹ, mymba oka regua joo ramigua eꞌỹ-
eꞌỹ, haꞌe yvy rupi otyryry vaꞌe haꞌe javi joo ramigua eꞌỹ-eꞌỹ. Haꞌe nunga
Nhanderuete oexa rã haꞌeve vaꞌe.
26 Haꞌe gui Nhanderuete aipoeꞌi avi:
 

— Nhamoingo ava vaꞌe nhande ete ramigua, nhande rami ete oiko
vaꞌerã. Topena pira yeꞌẽ rupigua re, guyra oveve vaꞌe re, mymba oka
regua re, yvy haꞌe javi re haꞌe yvy rupi otyryry vaꞌe haꞌe javi re — heꞌi.
27 Haꞌe rami vy Nhanderuete omoingo ava ojee ramigua. Nhanderuete
 

rami oiko vaꞌerã ae omoingo. Ava haꞌe kunha vaꞌe omoingo. c 28 Haꞌe vy 

Nhanderuete ogueroayvu porã. Haꞌe vy aipoeꞌi:

— Penderaꞌy reta ke, pendereta ke, pemonyẽ yvy, haꞌe pendepoꞌaka
yvy re. Pepena ke pira yeꞌẽ rupi ikuai vaꞌe re, guyra oveve vaꞌe haꞌe yvy
áry otyryry vaꞌe haꞌe javi re — heꞌi.
29 Aipoeꞌive ju:
 

— Maꞌẽ, pẽvy ameꞌẽ jai rogue haꞌyĩ vaꞌe yvy re ikuai vaꞌe haꞌe yvyraꞌa
haꞌyĩ vaꞌe haꞌe javi. Haꞌe nunga ma peꞌu vaꞌerã oiko. 30 Haꞌe rã yvy re
 

vixo ikuai vaꞌe pe, guyra oveve vaꞌe, yvy rupi otyryry vaꞌe haꞌe ipytuẽ
vaꞌe haꞌe javi pe ma jai rogue pyau ꞌrã ikuai hoꞌu vaꞌerã — heꞌi. Haꞌe
ramo haꞌe rami ae oiko. 31 Nhanderuete opa mbaꞌe omoingo vaꞌekue oexa
 

rã haꞌeve ete vaꞌe. Oiko kaꞌaru haꞌe ajeꞌive. Haꞌe vaꞌe ma mboapy meme
araa.

2  Haꞌe rami py ojapopa yva haꞌe yvy haꞌe opa mbaꞌe ikuai vaꞌe.
1  

2 Haꞌe gui ma Nhanderuete ojapopa ma vy sete-a ára py opytuꞌu

 

opa mbaꞌe ojapoa gui. d 3 Sete-a ára Nhanderuete ogueroayvu porã ikyꞌa
 

eꞌỹ vaꞌe opyta aguã rami, haꞌe vaꞌe ára opa mbaꞌe ojapoa gui opytuꞌu vy.

Ava ojapo ypyꞌiague

4  Po
rami ma yva haꞌe yvy oiko ypyꞌi jave guare, Senhor Nhanderuete
omoingo rã. 5 Haꞌe vaꞌe jave ma mbaꞌeve onhotỹ mbyre jipoi teri yvy re,
 

 1.27 Mateus 19.4, Marcos 10.6

c d
 2.2 Hebreus 4.4
Gênesis 2 14

haꞌe peteĩve hogue vaꞌe yvy re ikuai vaꞌe naenhoĩ teri, mbaꞌeta yvy áry
Senhor Nhanderuete nomboꞌokyi teri, haꞌe ndoikoi teri avakue yvy re
omaꞌetỹ vaꞌerã. 6 Yvy gui yvyxĩ rive opuꞌã ovy vy omoakỹ yvy jave re.
 

7 Haꞌe ramo Senhor Nhanderuete ojapo ava yvy kuꞌi gui, haꞌe inhapyĩgua
 

py oipeju ipytuẽ reve oiko aguã. Haꞌe ramo ava hekove vaꞌe oiko. e
8 Haꞌe gui Éden yvy re Senhor Nhanderuete onhotỹ peteĩ yvyra ty,
 

kuaray oua katy. Haꞌe py ae omoĩ ava omoingo vaꞌekue. 9 Yvy gui Senhor  

Nhanderuete omoenhoĩ opa marãgua yvyra jaexa rã iporã vaꞌe haꞌe hiꞌa
jaꞌu aguã haꞌeve vaꞌe. Yvyra ty mbyte py omoĩ avi yvyra tekove meꞌẽa,
haꞌe yvyra mbaꞌemo porã haꞌe mbaꞌemo vai kuaa ukaarã avi omoĩ.
10 Éden yvy gui ma peteĩ yakã oẽ yvyra ty moakỹarã. Haꞌe vaꞌe gui
 

ojaꞌo vy irundy henda rupi oxyry. 11 Yakã jypygua ma Pisom hery vaꞌe.
 

Haꞌe vaꞌe ma Havilá yvy ouro oĩa rupi ojere-jere ovy vaꞌe. 12 Haꞌe vaꞌe yvy  

re ouro oĩ vaꞌe ma iporã. Ita bdélio haꞌe ônix voi oiko haꞌe py. f 13 Yakã  

mokoĩa ma Giom hery vaꞌe. Haꞌe vaꞌe ma Cuxe yvy haꞌe javi rupi ojere-
jere ovy vaꞌe. 14 Yakã mboapya ma Tigre hery vaꞌe. Haꞌe vaꞌe ma Assíria
 

yvy rovai rupi oxyry ovy kuaray oua katy rupi. Haꞌe gui irundya ma
Eufrates hery vaꞌe.
15 Haꞌe gui Senhor Nhanderuete ava vaꞌe ogueraa vy Éden regua
 

yvyra ty omoĩ omoatyrõ haꞌe opena aguã. 16 Haꞌe rami vy ixupe Senhor
 

Nhanderuete aipoeꞌi:
— Yvyra ty py yvyra hiꞌaĩ vaꞌe haꞌe javiꞌa haꞌeve ꞌrã reꞌu aguã. 17 Haꞌe  

rã yvyra mbaꞌemo porã haꞌe mbaꞌemo vai kuaa ukaa ꞌa ma reꞌu vaꞌerã eꞌỹ,
mbaꞌeta haꞌe vaꞌe reꞌua ára anhetẽ remano ꞌrã.

Kunha omoingoague
18  Haꞌe
gui Senhor Nhanderuete aipoeꞌive ju:
— Ndaꞌevei ava vaꞌe haꞌe aeꞌi oiko aguã. Amoingo ꞌrã ipytyvõarã,
hexeve guarã ae — heꞌi. 19 Haꞌe rami vy Senhor Nhanderuete ma
 

mymba yvy regua haꞌe guyra yvate rupi oveve vaꞌe omoingo vaꞌekue
haꞌe javi oguerupa ava vaꞌe oĩa py, marã rami pa omboerya oikuaa aguã.
Temimoingo ikuai vaꞌe peteĩ-teĩ ava vaꞌe omboeryague rami ae hery.
20 Haꞌe rami py ava omboery mymba kuery haꞌe javi, guyra oveve vaꞌe
 

haꞌe vixo kaꞌaguy regua voi. Haꞌe rami teĩ ava pe jipoi hexevegua ae
ipytyvõarã.
21 Haꞌe ramo Senhor Nhanderuete ojapo ava vaꞌe hopeyi vaipa aguã
 

rami. Haꞌe ramo oke ete. Haꞌe ramo ixugui peteĩ inharukã Senhor omboi
vy hoꞌo py ju omboty omboiague. 22 Ava arukã Senhor Nhanderuete
 

omboi vaꞌekue gui omboete peteĩ kunha. Haꞌe vy ogueru ava pe.

e
 2.7 1 Coríntios 15.45 f
 2.12 Bdélio ma mbaꞌemo iju porã vaꞌe, haꞌe rã ônix ma ita pytãꞌi
vaꞌe. Ovare vaꞌe meme.
 15 Gênesis 2​, ​3

23  Haꞌe
ramo ava vaꞌe oexa vy aipoeꞌi:
— Kovaꞌe ma xekãgue gui ae ikãgue vaꞌe, haꞌe xeroꞌo gui hoꞌo vaꞌe.
Kovaꞌe pe “Kunha” ꞌea ꞌrã, ava vaꞌe gui omboia rire — heꞌi. g 24 Haꞌe rami  

rire avakue oeja ꞌrã nguu haꞌe oxy, guaꞌyxy reve joguereko aguã, mokoĩ
gui peteĩꞌi toꞌo oiko aguã. h 25 Haꞌe rami jave ma ava vaꞌe haꞌe taꞌyxy ipire
 

rei vaꞌeri noxĩ rakaꞌe.

Ava haꞌe kunha ojejavyague

3   Haꞌe
gui mboi avi oiko rakaꞌe. Haꞌe vaꞌe ma vixo kaꞌaguy rupigua
1

Senhor Nhanderuete omoingo vaꞌekue haꞌe javi gui nhombotavy

kuaave vaꞌe. Haꞌe rami vy aipoeꞌi kunha vaꞌe pe:
— Po rami teve Nhanderuete aipoeꞌi raꞌe: “Peꞌu eme haꞌe javive yvyra
ty py ikuai vaꞌeꞌa” heꞌi vaꞌekue?
2 Kunha vaꞌe ombovai:
 

— Yvyra ty py ikuai vaꞌeꞌa ma haꞌeve roꞌu aguã. 3 Haꞌe rã yvyra ty

 

mbyte py peteĩ yvyra hiꞌaĩ vaꞌeꞌa pe ma Nhanderuete “Peꞌu eme, neĩ

pepoko eme, pemano eꞌỹ aguã”, heꞌi vaꞌekue orevy.
4 Haꞌe gui mboi aipoeꞌi kunha vaꞌe pe:
 

— Anhetẽ napemanoi ꞌrã, 5 mbaꞌeta Nhanderuete oikuaa haꞌe vaꞌeꞌa

 

peꞌua ára penderexa ojepeꞌa ꞌrãa, haꞌe Nhanderuete rami ete ꞌrã peikuaa
mbaꞌemo porã haꞌe mbaꞌemo vai — heꞌi.
6 Kunha vaꞌe oikuaa rã yvyraꞌa hoꞌu aguã haꞌeve. Yvyraꞌa oexa rã
 

iporã, haꞌe oikuaa avi imoꞌaranduarã oikoa. Haꞌe rami vy hiꞌa omondo
vy hoꞌu. Ome pe avi omeꞌẽ rã haꞌe voi hoꞌu. 7 Haꞌe ramo mokoĩve rexa
 

ojepeꞌa rã oikuaa ipire reia. Haꞌe rami vy figoꞌy rogue ojou vy ombovyvy
guambeorã.
8 Haꞌe gui kaꞌaru jave yvyra ty rupi Senhor Nhanderuete oiko rã ava
 

vaꞌe haꞌe taꞌyxy oendu. Haꞌe rami vy Senhor renonde gui onhemi yvyra
ty mbyte. 9 Haꞌe gui Senhor oenoĩ ava vaꞌe. Haꞌe vy oporandu:
 

— Mamo tu reĩ?
10 Ombovai:
 

— Aendu ndeayvu yvyra ty py reiko rã. Haꞌe rami vy ndevy akyje vy

anhemi, mbaꞌeta xepire rei — heꞌi.
11 Nhanderuete oporandu:
 

— Mavaꞌe tu oikuaa uka ndepire reia? Reꞌu teve yvyraꞌa “Heꞌu eme ke”
haꞌeague?
12 Ava vaꞌe ombovai:
 

— Kunha xeraꞌyxyrã remeꞌẽ vaꞌekue rima yvyraꞌa omeꞌẽ xevy. Haꞌe

ramo mae ma xee haꞌu — heꞌi.

g
 2.23 Haꞌe kuery ayvu py tery “Kunha” ma “Ava guigua” nhaendu rã joo ramigua raiꞌi.
h
 2.24 Mateus 19.5, Marcos 10.7, 1 Coríntios 6.16, Efésios 5.31
Gênesis 3​, ​4 16

13  Haꞌe
gui kunha vaꞌe pe ju Senhor aipoeꞌi:
— Mbaꞌe re tu haꞌe rami rejapo?
Kunha vaꞌe ombovai:
— Mboi xembotavy ramo rima xee haꞌu — heꞌi.
14 Haꞌe gui Senhor Nhanderuete aipoeꞌi mboi pe:
 

— Guĩ rami rejapo rire mymba oka regua ikuai vaꞌe haꞌe vixo kaꞌaguy
regua haꞌe javive gui ayvu vai pyve ꞌrã reiko. Haꞌe rami vy retyryry
ꞌrã reikovy nderye re, haꞌe reikovea pukukue re yvy kuꞌi rive ꞌrã rere.
15 Ajapo ꞌrã ndee haꞌe kunha vaꞌe reve joe napendeaꞌei aguã rami, haꞌe
 

gui neramymino kuery haꞌe hemiarirõ kuery reve ju. Haꞌe vaꞌe omouꞌũ ꞌrã
neakã, haꞌe rã ndee ma reixuꞌu ꞌrã ipyta py — heꞌi.
16 Kunha vaꞌe pe ju aipoeꞌi:
 

— Xee ajapo ꞌrã nememby ryruꞌi vy rejexavai ete aguã rami. Haꞌe ramo
haxy ꞌrã rendu nememby reikuavãꞌi vy. Renhomoirũxe ꞌrã neme reve.
Haꞌe rã haꞌe ma ipoꞌaka ꞌrã ndere — heꞌi.
17 Haꞌe gui Adão pe aipoeꞌi:
 

— Ndee ma nderaꞌyxy renheꞌẽ rendu vy yvyraꞌa “Heꞌu eme” haꞌeague

vaꞌe reꞌu rire ndekáuxa ae ꞌrã yvy ayvu vaipy itui. Rembaꞌeapo poyi vy
ꞌrãe rejou yvy gui reꞌu vaꞌerã, reikovea pukukue re. 18 Yvy gui henhoĩ ꞌrã
 

juuꞌy haꞌe juu vaikue. Nerembiꞌurã oiko ꞌrã yvy gui ae. 19 Nderyꞌaiague  

re ꞌrã reꞌu reikovy mbojape, yvy ju rejeapo peve, yvy gui ae rojapo rire.
Mbaꞌeta yvy kuꞌi regua reiko vy yvy kuꞌi ju ꞌrã rejeapo — heꞌi.
20 Ava vaꞌe guaꞌyxy omboery Eva, oikove vaꞌe haꞌe javive xy oiko ramo. i
 

21 Adão haꞌe taꞌyxy aorã ma Senhor ojapo mymba pire gui. Haꞌe rami vy
 

omonhemonde.
22 Haꞌe gui Senhor Nhanderuete aipoeꞌi:
 

— Aỹ gui ma nhande rami avakue ikuai, mbaꞌeta oikuaa mbaꞌemo porã

haꞌe mbaꞌemo vai. Haꞌe gui ndaꞌevei yvyra tekove meꞌẽa ꞌa voi haꞌe kuery
omondo aguã, mbaꞌeta hoꞌu vy oiko riae ꞌrã — heꞌi. 23 Haꞌe rami vy Senhor
 

omoxẽ Éden regua yvyra ty gui, yvy gui omoingo rire yvy re ae ju omaꞌetỹ
oikovy aguã. 24 Ava omoxẽ ma vy anjo kuery ipepo vaꞌe omoĩ imbokuapy
 

yvyra ty regua kuaray oua katy. Oeja avi peteĩ kyxe guaxu hendy vaꞌe
ojere-jere vaꞌerã, yvyra tekove meꞌẽa hiꞌaĩa katy tape oo vaꞌe jokoarã.

Abel haꞌe Caim rekokue oĩa

4   Haꞌe
gui ava vaꞌe jogueroke guaꞌyxy Eva reve. Haꞌe ramo oguereko
1

kyrĩ vaꞌe, oikuavã Caim. Haꞌe vy aipoeꞌi:

— Senhor xepytyvõ ramo avaꞌi aikuavã — heꞌi. 2 Haꞌe rire teĩgue ju
 

oikuavã tyvy Abel. Abel ma vexaꞌi re openaa rupi oiko. Haꞌe rã Caim ma
omaꞌetỹ vaꞌe.

i
 3.20 Tery Eva ma “Hekove vaꞌe” ꞌea. Haꞌe rã tery Adão ma “Ava” ꞌea.
 17 Gênesis 4

3  Peteĩára Caim ogueru mbaꞌemo onhotỹ vaꞌekueꞌa Senhor pe omeꞌẽ

vaꞌerã. 4 Haꞌe rã Abel ma guymba kuery regua jypyꞌi oiko vaꞌekue ogueru,
 

ikyrave vaꞌe anho. Haꞌe ramo Senhor ojou porã Abel haꞌe mbaꞌemo
omeꞌẽ vaꞌe. 5 Haꞌe rã Caim omeꞌẽ vaꞌe ma Senhor ndojou porãi. Haꞌe
 

ramo Caim ivai vaipa vy hova mboaepa.

6 Haꞌe ramo ixupe Senhor aipoeꞌi:
 

— Mbaꞌe re tu ndevai? Mbaꞌe re tu nderova mboae rei ri? 7 Haꞌevea 

rami reiko ramo anhetẽ eꞌỹ ꞌrã ri tyꞌy roguerovyꞌa? Haꞌe rami teĩ
haꞌeveꞌỹa rami reiko ramo rejejavy aguã nerarõ okẽ py. Opa marã
ndererekoxe ramo hexe ndepoꞌaka ꞌrãgue.

Jojuka ypyꞌiague
8  Haꞌe gui Caim aipoeꞌi guyvy Abel pe:
— Jaa na mbaꞌety py — heꞌi. Haꞌe gui mbaꞌety rupi ikuai jave guyvy
Abel re Caim opuꞌã vy ojuka.
9 Haꞌe ramo Senhor aipoeꞌi Caim pe:
 

— Mamo tu nderyvy Abel oĩ?

Caim ombovai:
— Xee ndaikuaai. Xee ri tyꞌy xeryvy re opena vaꞌe aiko? — heꞌi.
10 Haꞌe ramo Nhanderuete aipoeꞌi:
 

— Mbaꞌe tu rejapo? Nderyvy ruguy xevy ojapukai yvy gui. 11 Haꞌe rami 

rire aỹ ayvu vaipy ꞌrã reiko yvy re, mbaꞌeta nderyvy ruguy ndepo py
remoẽ vaꞌekue yvy ojuru oipeꞌa vy omokõ rire. 12 Haꞌe nunga rupi yvy re
 

remaꞌetỹ teĩ ixugui iporã vaꞌe ndoikoi ꞌrã ndevy. Rejava-java haꞌe reguata
rei ꞌrã yvy re — heꞌi.
13 Haꞌe ramo Caim aipoeꞌi Senhor pe:
 

— Haꞌe rami ete xembopaga ramo ndaropoꞌaka reguai. 14 Mbaꞌeta aỹ

 

xemoxẽ ta xeyvy gui. Haꞌe ramo ajepeꞌa ꞌrã nerenonde gui anhemi aguã.
Ajava, aguata rei tema ꞌrã aikovy yvy re. Haꞌe xererovaexĩ vaꞌe rei tema
ꞌrã xejuka.
15 Senhor ombovai:
 

— Haꞌe rami avi Caim, ndejukaare ma sete-kue ꞌrã opaga — heꞌi. Haꞌe
rami vy Caim re Senhor omoĩ ikuaa ukaarã, ojou vaꞌe kuery ojuka eꞌỹ
aguã. 16 Haꞌe ramo Senhor renonde gui Caim ojepeꞌa vy Node yvy re ju
 

oiko, Éden regua kuaray oua katy.

Caim ramymino kuery rery oĩa

17 Haꞌegui Caim guaꞌyxy reve jogueroke ramo oguereko kyrĩ vaꞌe, haꞌe
vy oikuavãꞌi Enoque. Haꞌe gui Caim peteĩ tetã ojapo vy guaꞌy Enoque
rery rupi omboery. 18 Enoque raꞌy ma Irade oiko. Irade raꞌy ma Meujael,
 

Meujael raꞌy ma Metusael, Metusael raꞌy ma Lameque. 19 Lameque ma

 

mokoĩ kunha ojou guaꞌyxyrã: peteĩ ma Ada hery vaꞌe, haꞌe rã amboae ma
Gênesis 4​, ​5 18

Zilá. 20 Ada oikuavãꞌi Jabal. Haꞌe vaꞌe ramymino kuery ma ooꞌi rupi ikuai
 

haꞌe mymba re opena vaꞌe kuery ae. 21 Tyvy rery ma Jubal. Haꞌe vaꞌe
 

ramymino kuery ma mbaꞌepu ixã reta vaꞌe mbopua haꞌe mimby monheꞌẽa
kuery ae. 22 Haꞌe gui Zilá ju oikuavãꞌi Tubalcaim. Haꞌe vaꞌe ma opa
 

marãgua tembiporu haĩmbe vaꞌe apoa oiko, overa vaꞌe haꞌe ferro guigua.
Tubalcaim reindy ma Naamá.
23 Haꞌe gui Lameque aipoeꞌi guaꞌyxy kuery pe:
 

— Ada haꞌe Zilá, pendu ke xeayvu rã. Peẽ Lameque raꞌyxy kuery,
pejapyxaka ke xeayvua re. Xee ma ajuka peteĩ ava xere ojeai rire, haꞌe
peteĩ kunumi vaꞌe ajuka avi xere opyrõ ramo rive. 24 Caim ojukaa vy
 

sete-kue ꞌrã opaga. Haꞌe rã xee Lameque ma amongue xejukaa vy setenta

vezes sete-kue ꞌrã opaga — heꞌi.
25 Haꞌe gui peteĩgue ju Adão guaꞌyxy reve jogueroke ramo peteĩ avaꞌi ju
 

oikuavã. Haꞌe vaꞌe ma omboery Sete, mbaꞌeta aipoeꞌi:

— Nhanderuete amboae avaꞌi ju omeꞌẽ xevy, xepiꞌa Abel tykeꞌy Caim
ojuka vaꞌekue rekovia — heꞌi. j 26 Haꞌe gui peteĩ oiko avi Sete raꞌy. Haꞌe
 

vaꞌe ma omboery Enos. Haꞌe vaꞌe guive ma Senhor rery rupi haꞌe kuery
ojapukai ypy rakaꞌe.

1 Crônicas 1.1‑4

5   Kovaꞌe
kuaxia ma Adão ramymino kuery rekokue oĩa. Nhanderuete
1

avakue omoingo vy ojee rami ae ojapo. 2 Haꞌe rami vy omoingo ava

 

vaꞌe, haꞌe gui kunha ju. Ogueroayvu porã, haꞌe mokoĩve pe “Avakue” heꞌi,
omoingoa ára guive. k
3 Adão ma cento e trinta maꞌetỹ re oiko. Haꞌe gui taꞌy oiko nguu
 

ramigua ete, nguu rami ete ojekuaa. Haꞌe vaꞌe ma omboery Sete. 4 Sete  

oiko rire tuu Adão ma oitocentos maꞌetỹ re ju oiko. Haꞌe gui oikove ju taꞌy
haꞌe tajy kuery. 5 Adão haꞌe javi vy novecentos e trinta maꞌetỹ re oiko.
 

Haꞌe rire omano.

6 Haꞌe gui taꞌy Sete ma cento e cinco maꞌetỹ re oikoa py oiko taꞌy Enos.
 

7 Enos oiko rire tuu Sete ma oitocentos e sete maꞌetỹ re ju oiko. Oikove
 

ju taꞌy haꞌe tajy kuery. 8 Sete haꞌe javi vy novecentos e doze maꞌetỹ oiko.
 

Haꞌe rire omano.

9 Enos ma noventa maꞌetỹ re oikoa py oiko taꞌy Cainã. 10 Cainã oiko rire
   

tuu Enos ma oitocentos e quinze maꞌetỹ re ju oiko. Oikove ju taꞌy haꞌe

tajy kuery. 11 Enos haꞌe javi vy novecentos e cinco maꞌetỹ re oiko. Haꞌe
 

rire omano.
12 Cainã ma setenta maꞌetỹ re oikoa py oiko taꞌy Maalalel. 13 Maalalel
   

oiko rire ma tuu Cainã ma oitocentos e quarenta maꞌetỹ re ju oiko.

j
 4.25 Tery Sete ma “Omeꞌẽ mbyre” ꞌea reve nhaendu rã joo ramigua.  5.2 Mateus 19.4,
k

Marcos 10.6
 19 Gênesis 5​, ​6

Oikove ju taꞌy haꞌe tajy kuery. 14 Cainã haꞌe javi vy novecentos maꞌetỹ re
 

oiko. Haꞌe rire omano.

15 Maalalel ma sessenta e cinco maꞌetỹ re oikoa py oiko taꞌy Jerede.
 

16 Jerede oiko rire tuu Maalalel ma oitocentos e trinta maꞌetỹ re ju oiko.

 

Oikove taꞌy haꞌe tajy kuery. 17 Maalalel haꞌe javi vy oitocentos e noventa e
 

cinco maꞌetỹ re oiko. Haꞌe rire omano.

18 Jerede ma cento e sessenta e dois maꞌetỹ re oikoa py oiko taꞌy
 

Enoque. 19 Enoque oiko rire tuu Jerede ma oitocentos maꞌetỹ re ju oiko.

 

Oikove taꞌy haꞌe tajy kuery. 20 Jerede haꞌe javi vy novecentos e sessenta e
 

dois maꞌetỹ re oiko. Haꞌe rire omano.

21 Enoque ma sessenta e cinco maꞌetỹ re oikoa py oiko taꞌy Metusalém.
 

22 Enoque ma Nhanderuete reve oiko. Taꞌy Metusalém oiko rire tuu

 

trezentos maꞌetỹ re oiko. Oikove ju taꞌy haꞌe tajy kuery. 23 Enoque haꞌe javi
 

vy trezentos e sessenta e cinco maꞌetỹ oiko. 24 Enoque ma Nhanderuete

 

reve oiko ramo ndoexaavei, Nhanderuete ojeupe ae ogueraa ramo.

25 Metusalém ma cento e oitenta e sete maꞌetỹ re oikoa py oiko taꞌy
 

Lameque. 26 Lameque oiko rire tuu Metusalém ma setecentos e oitenta e

 

dois maꞌetỹ re ju oiko. Oikove ju taꞌy haꞌe tajy kuery. 27 Metusalém haꞌe
 

javi vy novecentos e sessenta e nove maꞌetỹ re oiko. Haꞌe rire omano.

28 Lameque ma cento e oitenta e dois maꞌetỹ re oikoa py oiko peteĩ taꞌy.
 

29 Haꞌe vaꞌe ma Noé omboery vy aipoeꞌi:

 

— Kovaꞌe ma nhanemombytuꞌu ꞌrã ko yvy Nhanderuete ijayvu vaiague

re nhandekuai vy nhandepo py nhambaꞌeapo poyia gui — heꞌi. 30 Noé  

oiko rire tuu Lameque ma quinhentos e noventa e cinco maꞌetỹ re ju oiko.

Oikove ju taꞌy haꞌe tajy kuery. 31 Lameque haꞌe javi vy setecentos e setenta
 

e sete maꞌetỹ re oiko. Haꞌe rire omano.

32 Noé ma quinhentos maꞌetỹ re oiko rire mboapy oiko taꞌy kuery: Sem,
 

Cam haꞌe Jafé.

Avakue opa marã rei ikuaiague

6   Hetave
ovy avakue yvy re, haꞌe tajy kuery ikuai. 2 Nhanderuete
1  

raꞌy kuery ava rajy kuery oexa rã iporãgue. Haꞌe ramo guaꞌyxyrã
ojopy oipota vaꞌe rei. 3 Haꞌe ramo Senhor aipoeꞌi:
 

— Xenheꞌẽ noĩ riaei ꞌrã avakue re, toꞌo rive ikuai rã. Haꞌe rami vy haꞌe
kuery ma cento e vinte maꞌetỹ peveꞌi ꞌrã ikuai — heꞌi. 4 Haꞌe jave ma
 

ikuai gigante yvy re. Haꞌe Nhanderuete raꞌy kuery avakue rajy kuery re
omenda rire taꞌy kuery ojerovia rei vaꞌe ikuai. Haꞌe vaꞌe avakue ma ipyꞌa
guaxukue haꞌe omboetepy meme rakaꞌe.
5 Senhor oexa rã avakue yvy re ikuai vaꞌe heko vaive tema ojeꞌoivy.
 

Haꞌe kuery pyꞌa re oĩ opa marã ikuai aguã anho. 6 Haꞌe ramo Senhor
 

ndoguerovyꞌavei avakue yvy re omoingoague. Opyꞌa re oendu ndaꞌeveia.

7 Haꞌe rami vy aipoeꞌi:
 
Gênesis 6​, ​7 20

— Avakue amoingo vaꞌekue amokanhymba ꞌrã yvy gui. Avakue, vixo, yvy
rupi otyryry vaꞌe haꞌe guyra oveve vaꞌe haꞌe javi ꞌrã amomba. Ndarovyꞌavei
amoingoague — heꞌi. 8 Haꞌe rã Noé ma Senhor renonde oupity omboaxya.
 

9 Po rami ma Noé rekokue: Noé ma ava heko porã vaꞌe, haꞌe javegua
 

kuery mbyte anhetẽ rupi anho oiko Nhanderuete reve. 10 Taꞌy kuery ma
 

mboapy oiko rakaꞌe: Sem, Cam haꞌe Jafé.

Yy ovu aguã Nhanderuete omombeꞌu ma voiague

11 Nhanderuete
renonde yvy regua kuery opa marã rei ikuai joupe
ojapo vaia rupi anho. 12 Yvy Nhanderuete oexa rã yvy regua kuery opa
 

marã rei ikuai. Peteĩ-teĩ reko ivaipa ma yvy re.

13 Haꞌe ramo Nhanderuete aipoeꞌi Noé pe:
 

— Xee anhembopyꞌa yvy regua kuery haꞌe javi amomba aguã, avakue
heko vai vaꞌe anho ikuai ramo yvy re. Amokanhymba ꞌrã, yvy reve. 14 Haꞌe  

ramo ejapo peteĩ kanoã guaxu yvyrape cipreste guigua vaꞌe gui. Haꞌe vaꞌe
py rejapo ꞌrã opy jaꞌo-jaꞌoꞌi. Ipaꞌũ-paꞌũ rembotypa ꞌrã opy katy haꞌe oka katy,
oja vaꞌe reikyty vy. 15 Po rami ꞌrã rejapo: cento e cinqüenta metros remoĩ
 

ꞌrã ipuku-a, haꞌe rã ipya ma vinte e cinco metros, haꞌe yvatea ma quinze.
16 Jovaive rupi rembokua ꞌrã meio metro yvatea rami. Kanoã rokẽrã ma
 

ijyke re ꞌrã rejapo. Pyrõarã ma renhono ꞌrã mboapy: peteĩ iguy rupi, peteĩ
hiꞌáry, haꞌe rã amboae ma yvateve rupi. 17 Mbaꞌeta ambou ꞌrã yy yvy haꞌe
 

javi aoꞌiarã, amomba aguã opa mbaꞌe ipytuẽ vaꞌe yva guýry ikuai vaꞌe. Yvy
re ikuai vaꞌe haꞌe javi ꞌrã okanhymba. 18 Haꞌe rã ndereve ma ajapo ꞌrã xereve
 

guarã. Haꞌe rami rã peikepa ꞌrã kanoã py, ndee, nderaꞌy kuery, nderaꞌyxy
haꞌe nderaꞌy raꞌyxy kuery reve. 19 Kanoã py remoinge avi ꞌrã mymba
 

temimoingo kuery ikuai vaꞌe. Peteĩ-teĩ regua gui mokoĩ ꞌrã remoinge, ava
haꞌe kunha okuave reve rereko aguã ndereve. 20 Guyra kuery, vaka, yvy rupi
 

otyryry vaꞌe, haꞌe nunga haꞌe javi peteĩ-teĩ regua gui mokoĩ ꞌrã reru ndea py,
okuave reve rereko aguã. 21 Ndea py emoĩ porã avi ke opa marãgua tembiꞌu.
 

Emboaty ndea py ndee reꞌu vaꞌerã, haꞌe kuery pe voi — heꞌi. 22 Haꞌe rami  

Noé ojapo. Nhanderuete ojapo uka vaꞌekue ojapopa.

Ngoo pygua kuery reve Noé kanoã py oikeague

7   Haꞌe
gui Senhor aipoeꞌi Noé pe:
1

— Eike ke kanoã py, ndee haꞌe ndero pygua kuery haꞌe javive,
mbaꞌeta aikuaa xerenonde heko porã vaꞌe reikoa aỹgua kuery mbyte. 2 Haꞌe  

javi regua mymba peꞌu aguã haꞌeve vaꞌe ma sete irũ vaꞌe ꞌrã reraa ava haꞌe
kunha. Haꞌe rã mymba haꞌeveꞌỹ vaꞌe ma peteĩꞌi irũ vaꞌe eraa ava haꞌe kunha. l
3 Guyra oveve vaꞌe voi sete irũ vaꞌe ꞌrã reraa ava haꞌe kunha, peteĩ-teĩ regua
 

l
 7.2 Haꞌe kuery ma amongue mymba pe “Haꞌeveꞌỹ vaꞌe” heꞌi ꞌrã, haꞌe rã amboae pe ma
“Ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe” heꞌi ꞌrã. Haꞌe nunga Levítico 11 py omombeꞌu porãve.
 21 Gênesis 7​, ​8

okuave aguã yvy re. 4 Mbaꞌeta sete araa py amboꞌoky ꞌrã yvy re, quarenta
 

ára haꞌe quarenta pytũ peve. Yvy gui amokanhymba ꞌrã amoingo vaꞌekue
haꞌe javi — heꞌi. 5 Haꞌe ramo Noé ojapo Senhor ojapo uka vaꞌekue haꞌe javi.
 

6 Noé ma seiscentos maꞌetỹ oguereko, yy ovu vy yvy ojaoꞌi jave. 7 Oky

   

ramo yy ovu vaꞌe gui Noé oike rakaꞌe kanoã py. Hexeve oike avi taꞌy
kuery, taꞌyxy haꞌe taꞌy raꞌyxy kuery. 8 Oike avi mymba haꞌeve vaꞌe haꞌe
 

haꞌeveꞌỹ vaꞌe, guyra haꞌe yvy rupi otyryry vaꞌe haꞌe javi. 9 Haꞌe kuery  

ma Noé-a py oikepa kanoã py. Mokõ-mokoĩ oike ava haꞌe kunha, Noé pe
Nhanderuete ojapo ukaague rami. 10 Haꞌe gui sete ára rire yy ovu ouvy
 

yvy áry.
11 Seiscentos maꞌetỹ Noé oguereko jave, mokoĩ jaxya haꞌe dezessete
 

araa py ma yy yvy guy gui ovu vy omondoropa ygua haꞌe javi, ombokua
jaꞌea, haꞌe yva voi ojepeꞌapa. 12 Haꞌe rami vy oky vaipa yvy re quarenta
 

ára haꞌe quarenta pytũ re. 13 Haꞌe vaꞌe árave Noé oike rakaꞌe kanoã py.
 

Oike avi taꞌy kuery Sem, Cam haꞌe Jafé, taꞌyxy haꞌe taꞌy raꞌyxy kuery
reve. 14 Haꞌe kuery haꞌe mymba peteĩ-teĩ regua, vaka, yvy rupi otyryry
 

vaꞌe, guyra, guyraꞌi haꞌe ipepo vaꞌe haꞌe javi, 15 hoꞌo vaꞌe ipytuẽ vaꞌe haꞌe
 

javi gui mokõ-mokoĩ oike Noé reve kanoã py. 16 Temimoingo haꞌe javi  

regua gui oike ava haꞌe kunha, Nhanderuete Noé pe ojapo ukaague rami.
Haꞌe rã haꞌe oike rire ma Senhor omboty okẽ.

Yy ovu jave guare

17 Yvy
áry ma quarenta ára re yy ou. Ovuve ovy vy oguerovu heravy
kanoã yvy áry gui. 18 Yy ouve vy typyve ovy yvy áry. Haꞌe rã kanoã
 

ma ovu oupy yy áry. 19 Yvy áry yy ou vy ojaoꞌipa. Yvyty yvatekueve

 

vaꞌe yva guýry ikuai vaꞌe haꞌe javi ojaoꞌi. 20 Yvyty ikuai vaꞌe yy ojaoꞌi
 

vy sete metros raxa peve typy hiꞌáry. 21 Temimoingo yvy re ikuai vaꞌe
 

omanomba: guyra, mymba oka regua haꞌe kaꞌaguy regua, yvy re omyĩ
vaꞌe haꞌe avakue haꞌe javi. 22 Opa marãgua ipytuẽ vaꞌe, yvy pirua rupi
 

ikuai vaꞌekue omanomba. 23 Haꞌe rami py temimoingo kuery yvy re ikuai

 

vaꞌekue opa, avakue, mymba, otyryry vaꞌe, guyra oveve vaꞌe, haꞌe javive
okanhymba yvy gui. Noé anho oikove, haꞌe hexeve kanoã py ikuai vaꞌe
guive. 24 Cento e cinqüenta ára re yy itui yvy áry.
 

Yy ovu vaꞌekue typave ovyague

8   Haꞌe
gui ma Nhanderuete imaꞌenduꞌa Noé re, haꞌe kanoã py mymba
1

kaꞌaguy regua haꞌe oka regua hexeve ikuai vaꞌe haꞌe javi re. Haꞌe
rami vy Nhanderuete ojapo yvy áry rupi yvytu oipeju aguã rami. Haꞌe
ramo yy typa ovy. 2 Onhembotypa ju ygua yvy guy gui yy omondoro
 

vaꞌekue, haꞌe yva voi ndojepeꞌavei ramo oky vaipa vaꞌekue opytuꞌu. 3 Yy  

ma oxyry ovy yvy áry gui. Typave ovy cento e cinqüenta araa peve.
4 Haꞌe gui sete jaxya haꞌe dezessete araa py ma kanoã opyta Ararate
 
Gênesis 8​, ​9 22

yvyty áry. 5 Haꞌe vaꞌe rire dez jaxya peve ju yy typave ovy. Haꞌe vaꞌe jaxy
 

jypyꞌia ára ojekuaa ypy yvyty apyte.

Noé xapirẽ haꞌe apykaxu opoiague

6  Haꞌe
gui quarenta araa py ma Noé oipeꞌa okẽꞌi kanoã re ojapo vaꞌekue.
7 Haꞌe rami vy opoi peteĩ xapirẽ. Haꞌe vaꞌe oẽ vy oo haꞌe ojevy jepi, yvy
áry gui yy ipiru peve. 8 Haꞌe rire peteĩ apykaxu ju opoi, yvy áry gui pa
 

yy typa maa oikuaaxe vy. 9 Vaꞌeri apykaxu oguapy aguã ndojoui vy ojevy
 

ju haꞌe oĩa py kanoã py, yvy yy ojaoꞌi teri ramo. Haꞌe ramo Noé okuaveꞌẽ
rã oguapy ramo omoinge ju kanoã py. 10 Sete ára ju oarõ rire opoi ju
 

apykaxu kanoã gui. 11 Haꞌe rire kaꞌaru jave ojevy ju haꞌe oĩa py. Ojuru py
 

ogueru oliveira rogue ipyau vaꞌe. Haꞌe ramo Noé oikuaa yvy áry gui yy
typa maa. 12 Haꞌe gui sete ára ju oarõ rire teĩgue ju opoi apykaxu. Haꞌe
 

ramo ndojevyvei haꞌe py.

Kanoã gui Noé kuery oẽmba jevyague

13  Haꞌe
gui seiscentos e um maꞌetỹa, ijypya jaxy haꞌe ijypya ára ma yy typa
yvy áry gui. Haꞌe ramo Noé oipeꞌa kanoã aoꞌia. Omaꞌẽ vy oexa yvy ipiru
maa. 14 Haꞌe gui mokoĩ jaxya, vinte e sete araa py ma yvy ipiru ete ma.
 

15 Haꞌe ramo Nhanderuete aipoeꞌi Noé pe:

 

16 — Peẽmba ju ke kanoã gui, nderaꞌyxy, nderaꞌy kuery haꞌe nderaꞌy

 

raꞌyxy kuery reve. 17 Emoẽmba avi mymba kuery ndereve ikuai vaꞌe,
 

temimoingo haꞌe javi, guyra, vaka haꞌe opa marãgua yvy rupi otyryry
vaꞌe, haꞌe kuery yvy re ikuai jevy vy taꞌy haꞌe heta aguã — heꞌi.
18 Haꞌe ramo Noé oẽ guaꞌy kuery, guaꞌyxy haꞌe guaꞌy raꞌyxy kuery reve.
 

19 Omoẽmba avi mymba kuery kanoã gui, yvy rupi otyryry vaꞌe haꞌe javi,
 

guyra haꞌe yvy áry omyĩ vaꞌe peteĩ-teĩ regua.

Noé altar ojapoague

20  Haꞌe
gui Noé ojapo peteĩ altar Senhor pegua. m Haꞌe rami vy mymba
haꞌe guyraꞌi haꞌeve vaꞌe regua ojopy vy ojuka. Oapy vy omeꞌẽ altar áry.
21 Haꞌe rã ipixe porã Senhor oetũ vy aipoeꞌi ojeupe:
 

— Aỹ gui ma avakue káuxa xee ndaxeayvu vaivei ꞌrã yvy re, kyrĩ guive
heko vai aguã anho ipyꞌa vaꞌeri. Neĩ namombavei ma ꞌrã temimoingo kuery
amombaague rami. 22 Yvy ituia ja ndoiko eꞌỹi ꞌrã mbaꞌemo onhotỹa aguã neĩ
 

omonoꞌõa aguã, yroꞌya neĩ haku-a, ára neĩ pytũ ndoiko eꞌỹi ꞌrã guive.

Noé kuery reve Nhanderuete guexeve guarã ojapoague

9   Haꞌe
gui Nhanderuete ogueroayvu porã Noé haꞌe taꞌy kuery. Haꞌe
1

vy aipoeꞌi:

m
 8.20 Altar ma “Senhor” pe omeꞌẽmby oapya aguã.
 23 Gênesis 9

— Penderaꞌy ke, pendereta haꞌe pemonyẽ yvy. 2 Mymba yvy re ikuai

 

vaꞌe haꞌe guyra oveve vaꞌe haꞌe javi ꞌrã okyje pendegui. Pendepo py
amboaxa ꞌrã yvy áry omyĩ vaꞌe haꞌe pira yeꞌẽ rupigua haꞌe javi. 3 Opa  

marãgua oikove vaꞌe yvy re oo vaꞌe haꞌe javi ꞌrã haꞌeve peꞌu vaꞌerã.
Pẽvy jai rogue pyau ameꞌẽague rami avi aỹ ma ameꞌẽmba. 4 Haꞌe rã  

xoꞌo huguy oĩ teri vaꞌe ma ndaꞌevei peꞌu aguã, tuguy re tekove oĩ ramo.
5 Anhetẽ pende kuery ruguy omoẽague re voi anhombopaga ꞌrã. Mymba
 

ikuai vaꞌe gui voi amboekovia ꞌrã, avakue po gui amboekoviaa rami avi.
Mbaꞌeta amongue oirũ rekove oipeꞌa rire ipo gui amboekovia kuerei ꞌrã.
6 Amongue oirũ ruguy omoẽ rire avakue ju omoẽ ꞌrã huguy, Nhanderuete
 

ojee rami ae avakue omoingo rire. 7 Haꞌe rã peẽ ma pendaꞌy reta,

 

pendereta haꞌe pemonyẽ yvy, pendereta yvy re — heꞌi.

8 Noé haꞌe taꞌy kuery pe Nhanderuete aipoeꞌi avi:
 

9 — Aỹ ma peẽ kuery reve ajapo ta xereve guarã, peneramymino kuery

 

10 haꞌe temimoingo kuery pendereve ikuai vaꞌe haꞌe javi reve: guyraꞌi,
 

mymba oka regua haꞌe kaꞌaguy regua kanoã gui oẽ vaꞌekue, opa marãgua
mymba yvy re ikuai vaꞌe reve guive. 11 Po rami pendereve ajapo xereve
 

guarã: Temimoingo kuery namombavei ma ꞌrã yy gui, yy ndouvei ꞌrã yvy

mombaarã.
12 Nhanderuete aipoeꞌive ju:
 

— Povaꞌe ma aeja xereve guarã ajapo vaꞌe kuaa ukaarã, peẽ kuery haꞌe
temimoingo kuery pendereve ikuai vaꞌe haꞌe javi reve, haꞌe arakaꞌe rã
peve ikuai vaꞌerã vaꞌe peguarã voi: 13 Arai re aexa uka ꞌrã xerapa, yvy
 

re ikuai vaꞌe reve xereve guarã ajapo vaꞌekue kuaa ukaarã. n 14 Yvy áry  

arai aru nhavõ, haꞌe arai re karugua ojekuaa ramo 15 xemaꞌenduꞌa ꞌrã
 

xereve guarã ajapo vaꞌekue re, peẽ haꞌe temimoingo ikuai vaꞌe haꞌe javi
reve. Haꞌe rami vy yy nambouvei ꞌrã okuave vaꞌe mombaarã. 16 Karugua  

ojekuaa ꞌrã arai re. Haꞌe ramo xee aexa vy xemaꞌenduꞌa ꞌrã xereve guarã
xee Penderuete rakaꞌe rã peve guarã ajapo vaꞌekue re, temimoingo yvy re
ikuai vaꞌe haꞌe javi reve.
17 Nhanderuete aipoeꞌi Noé pe:
 

— Haꞌe vaꞌe ma xereve guarã ajapo vaꞌekue kuaa ukaarã temimoingo

kuery yvy re ikuai vaꞌe reve — heꞌi.
18 Noé raꞌy kuery kanoã gui oẽ vaꞌekue ma Sem, Cam haꞌe Jafé. Cam
 

raꞌy ma Canaã. 19 Haꞌe vaꞌe kuery ma Noé raꞌy mboapy ikuai rakaꞌe. Haꞌe
 

kuery gui ae yvy jave re omonyẽ.

Noé jogueroayvu porã haꞌe ijayvu vaiague

20  Noé
ma omaꞌetỹa rupi oiko. Haꞌe rami vy onhotỹ uva. 21 Haꞌe gui  

vinho oyꞌu vy okaꞌu, haꞌe ipire rei oiny ooꞌi py. 22 Canaã ru Cam ma nguu
 

n
 9.13 “Xerapa” heꞌia ma arai re Nhanderuete karugua oexa uka vaꞌe.
Gênesis 9​, ​10 24

ipire reia oexa vy omombeꞌu mokoĩ guykeꞌy kuery oka py ikuai vaꞌe pe.
23 Haꞌe ramo guykeꞌy Sem haꞌe Jafé ma peteĩ capa ojopy vy omoĩ oaxiꞌy
 

re. Haꞌe rami vy okupe re oguata ovy vy ojaoꞌi nguu pire reia oexa eꞌỹ re,
amboae katy rive omaꞌẽ reve.
24 Haꞌe gui Noé okaꞌuague gui ovy vy oikuaa guaꞌy kyrĩve vaꞌe hexe
 

ojapoague. 25 Haꞌe vy aipoeꞌi:  

— Tove Canaã toiko ayvu vaipy. Guykeꞌy kuery rembiguai yvyĩve vaꞌe
rami toiko — heꞌi.
26 Aipoeꞌive ju:
 

— Senhor Sem Ruete vaꞌe ma ayvu porãmby toiko. Haꞌe rã Canaã

ma Sem rembiguai toiko. 27 Haꞌe Jafé ma tove Nhanderuete tomboyvate.
 

Guykeꞌy Sem irũ toiko hoo py. Haꞌe rã Canaã ma hembiguai toiko — heꞌi.
28 Yy ovuague oaxa rire Noé ma trezentos e cinqüenta maꞌetỹ re ju
 

oiko. 29 Noé haꞌe javi vy novecentos e cinqüenta maꞌetỹ oiko. Haꞌe rire
 

omano.

1 Crônicas 1.5‑23

10   Po
rami ma Noé raꞌy kuery ramymino kuery rery. Taꞌy kuery ma
1

Sem, Cam haꞌe Jafé. Haꞌe kuery ma yy ovu rire taꞌy okuapy.
2 Jafé raꞌy kuery ma Gômer, Magogue, Madai, Javã, Tubal, Meseque
 

haꞌe Tiras. 3 Gômer raꞌy kuery ma Asquenaz, Rifate haꞌe Togarma. 4 Javã
   

raꞌy kuery ma Elisá, Társis, Quitim haꞌe Dodanim. 5 Haꞌe vaꞌe kuery ojaꞌo
 

vy oo yeꞌẽ rembe re ikuai amboae reguarã. Peteĩ-teĩ regua oayvu ae py

ijayvu, joegua-egua joa py ikuai.
6 Haꞌe gui Cam raꞌy kuery ma Cuxe, Mizraim, Pute haꞌe Canaã. 7 Cuxe
   

raꞌy kuery ma Sebá, Havilá, Sabtá, Raamá haꞌe Sabtecá. Haꞌe Raamá raꞌy
kuery ma Sabá haꞌe Dedã. 8 Cuxe raꞌy ma Ninrode. Haꞌe vaꞌe ma ipoꞌakapa
 

ypy rakaꞌe yvy re. 9 Imbaꞌejukaa ipyꞌa guaxu vaꞌe oiko Senhor renonde.
 

Haꞌe ixupe “Ninrode Senhor renonde imbaꞌejukaa rami avi oiko vaꞌe”,
ꞌea. 10 Jypyꞌi ipoꞌaka rakaꞌe ma Babel tetã re, haꞌe gui Ereque, Acade haꞌe
 

Calné re ju, Sinar yvy re ae. 11 Haꞌe vaꞌe yvy gui haꞌe ojepeꞌa Assíria re ju
 

oiko aguã. Haꞌe vy ojapo Nínive, Reobote-Ir haꞌe Calá tetã. 12 Nínive haꞌe  

Calá mbyte ma ojapo avi Resém tetã guaxu.

13 Mizraim raꞌy ma Ludim, Anamim, Leabim, Naftuim, 14 Patrusim haꞌe
   

Casluim (haꞌe vaꞌe gui ma filisteu kuery ikuai), haꞌe gui Caftorim.
15 Canaã raꞌy ma Sidom jypygua. Haꞌe vaꞌe gui ma Hete ju. 16 Hamymino
   

kuery ma jebuseu kuery, amorreu, girgaseu, 17 heveu, arqueu, sineu,

 

18 arvadeu, zemareu haꞌe hamateu kuery ikuai. Canaã ramymino kuery

 

ma opa rupi oaĩmba rakaꞌe. 19 Canaã ramymino kuery yvy ombojaꞌoague

 

ma Sidom guive oo Gerar katy, Gaza peve, haꞌe gui oo Sodoma, Gomorra,
Admá haꞌe Zeboim katy, Lasa peve. 20 Haꞌe vaꞌe kuery ma Cam ramymino
 

kuery. Peteĩ-teĩ regua oayvu ae py ijayvu, joegua-egua joa py ikuai.

 25 Gênesis 10​, ​11

21 Haꞌe gui Jafé rykeꞌy Sem ma taꞌy avi. Hamymino kuery ma Héber
raꞌy kuery haꞌe javi ikuai. 22 Sem raꞌy kuery ma Elão, Assur, Arfaxade,
 

Lude haꞌe Arã. 23 Arã raꞌy kuery ma Uz, Hul, Geter haꞌe Más. 24 Arfaxade
   

raꞌy ma Salá, Salá raꞌy ma Héber.

25 Héber raꞌy ma mokoĩ oiko. Peteĩ ma Pelegue hery vaꞌe, mbaꞌeta haꞌe
 

vaꞌe oiko jave yvy ombojaꞌoa. o Haꞌe rã tyvy ma Joctã. 26 Joctã raꞌy kuery  

ma Almodá, Salefe, Hazar-Mavé, Jerá, 27 Hadorão, Uzal, Dicla, 28 Obal,

   

Abimael, Sabá, 29 Ofir, Havilá haꞌe Jobabe ikuai. Haꞌe vaꞌe kuery haꞌe javi
 

ma Joctã raꞌy kuery. 30 Haꞌe kuery yvy ombojaꞌoague ma Messa guive oo,
 

kuaray oua katy Sefar yvyty oĩ vaꞌe peve. 31 Haꞌe vaꞌe kuery ma Sem raꞌy
 

kuery. Peteĩ-teĩ regua oayvu ae py ijayvu, joegua-egua joa py ikuai.

32 Haꞌe vaꞌe kuery ae Noé ramymino kuery. Peteĩ-teĩ regua oayvu ae py
 

ijayvu, joegua-egua joa py ikuai. Haꞌe kuery ma yy ovu rire ojaꞌopa yvy
jave re.

Babel py torre ojapoa okuapyague

11   Haꞌe
jave py ma yvy jave re peteĩꞌi ayvu oiko ramo peteĩꞌi rami
1

anho ijayvu okuapy. 2 Haꞌe kuery kuaray oua katy gui ojeꞌoi vy
 

ojou peteĩ yvy joja porã reia Sinar yvy re. Haꞌe py ju ikuai. 3 Haꞌe vy  

aipoeꞌi joupe-upe:
— Peju ke, jajapo yvy jykuerã, japy porã — heꞌi. Haꞌe jave py yvy jykue
oiporu ita ꞌrãgue py. Oja vaꞌe voi oiporu omboja aguã. 4 Aipoeꞌi okuapy:  

— Peju ke, jajapo peteĩ tetã nhandevy, haꞌe torre yva re peve yvate
vaꞌerã. Haꞌe rami vy nhandere imaꞌenduꞌa porãa ꞌrã, haꞌe yvy jave re
nhaneaĩ eꞌỹ aguã — heꞌi okuapy.
5 Haꞌe rami rã Senhor oguejy oexa aguã tetã haꞌe torre avakue raꞌy
 

kuery ojapo vaꞌe. 6 Haꞌe vy Senhor aipoeꞌi:

 

— Aỹ peve peteĩ regua anho ikuai, haꞌe peteĩ rami meme ijayvu vaꞌe.
Haꞌe nunga ma jypyꞌi rei teri. Aỹ gui ma haꞌe kuery ndojapo kuaa eꞌỹi
ꞌrã ojapoxe vaꞌe rei. 7 Peju ke, jaguejy, jajapo joo rami eꞌỹ-eꞌỹ ijayvu
 

aguã rami, peteĩ-teĩ joayvu oendu kuaa veꞌỹ aguã — heꞌi. 8 Haꞌe rami vy  

Senhor omoaĩmba yvy jave re. Haꞌe ramo opytuꞌu tetã ojapo okuapya
gui. 9 Haꞌe nunga rupi haꞌe vaꞌe henda omboerya Babel, haꞌe py joayvu
 

oendu kuaa eꞌỹ aguã rami Senhor ojapo rire, yvy jave re omoaĩmba vy. p

1 Crônicas 1.24‑27
10 Po rami ma Sem ramymino kuery rery. Haꞌe ma cem maꞌetỹ oguerekoa
py taꞌy ypyꞌi Arfaxade oiko, yy ovu rire mokoĩ maꞌetỹa py. 11 Haꞌe Arfaxade  

oiko rire tuu Sem ma quinhentos maꞌetỹ re ju oiko. Taꞌy haꞌe tajy ju.

o
 10.25 Tery Pelegue ma “Ojaꞌoa” ꞌea reve joo ramigua. p
 11.9 Tery Babel ma “Joo rami
eꞌỹ-eꞌỹ oikuaa okuapya” ꞌea.
Gênesis 11​, ​12 26

12  Arfaxade
ma trinta e cinco maꞌetỹ oikoa py oiko taꞌy Salá. 13 Haꞌe  

Salá oiko rire tuu Arfaxade ma quatrocentos e três maꞌetỹ re ju oiko.

Taꞌy haꞌe tajy ju.
14 Salá ma trinta maꞌetỹ oikoa py oiko taꞌy Héber. 15 Haꞌe Héber oiko
   

rire tuu Salá ma quatrocentos e três maꞌetỹ re ju oiko. Taꞌy haꞌe tajy ju.
16 Héber ma trinta e quatro maꞌetỹ oikoa py oiko taꞌy Pelegue. 17 Haꞌe
   

Pelegue oiko rire tuu Héber ma quatrocentos e trinta maꞌetỹ re ju oiko.

Taꞌy haꞌe tajy ju.
18 Pelegue ma trinta maꞌetỹ oikoa py taꞌy Reú oiko. 19 Haꞌe Reú oiko
   

rire tuu Pelegue ma duzentos e nove maꞌetỹ re ju oiko. Taꞌy haꞌe tajy
ju.
20 Reú ma trinta e dois maꞌetỹ oikoa py oiko taꞌy Serugue. 21 Haꞌe
   

Serugue oiko rire tuu Reú ma duzentos e sete maꞌetỹ re ju oiko. Taꞌy
haꞌe tajy ju.
22 Serugue ma trinta maꞌetỹ oikoa py oiko taꞌy Naor. 23 Haꞌe Naor
   

oiko rire tuu Serugue ma duzentos maꞌetỹ re ju oiko. Taꞌy haꞌe tajy ju.
24 Naor ma vinte e nove maꞌetỹ oikoa py oiko taꞌy Terá. 25 Haꞌe Terá
   

oiko rire tuu Naor ma cento e dezenove maꞌetỹ re ju oiko. Taꞌy haꞌe tajy
ju.
26 Terá ma setenta maꞌetỹ oiko rire oiko taꞌy kuery Abrão, Naor haꞌe
 

Harã.
27 Po rami ma Terá ramymino kuery rery. Terá raꞌy kuery ma Abrão,
 

Naor haꞌe Harã. Harã raꞌy ma Ló. 28 Harã ma yvy oikoague py ae

 

omano, Ur caldeu kuery rekoa py. Haꞌe vaꞌe jave py tuu Terá oikove teri.
29 Abrão haꞌe Naor ojou guaꞌyxyrã. Abrão raꞌyxy ma Sarai hery vaꞌe, haꞌe
 

rã Naor raꞌyxy ma Milca, Harã rajy ae. Harã raꞌy kuery ma Milca haꞌe
Iscá. 30 Haꞌe rã Sarai ma imemby vaꞌerã eꞌỹ ae oiko.
 

31 Haꞌe gui Terá ogueraa guaꞌy Abrão, guaꞌy Harã raꞌy Ló, haꞌe guaꞌy
 

Abrão raꞌyxy Sarai. Haꞌe vy caldeu kuery rekoa Ur gui jogueraa, Canaã
yvy re ovaẽ aguã. Haꞌe rami teĩ Harã tekoa peveꞌi ojeꞌoi. Haꞌe vy opyta
okuapy haꞌe py.
32 Haꞌe gui Terá ma duzentos e cinco maꞌetỹ oikoa py omano Harã
 

tekoa py.

Nhanderuete Abrão oenoĩ vy ogueroayvu porãague

12   Haꞌe
gui Senhor aipoeꞌi Abrão pe:
1

— Exẽ ke ndeyvy gui, nderu ro haꞌe neretarã kuery ikuaia

gui, haꞌe tereo yvy aexa uka vaꞌerã katy. q 2 Mbaꞌeta ndegui amoingo ꞌrã
 

peteĩ regua heta vaꞌe. Romoingo porã ꞌrã, haꞌe amboete uka ꞌrã nderery.
Ndere vy amboae regua kuery amoingo porã avi ꞌrã. 3 Amoingo porã avi
 

q
 12.1 Atos 7.3
 27 Gênesis 12

ꞌrã nemoingo porã vaꞌe kuery, haꞌe rã ndere ijayvu vai vaꞌe kuery re ma
xeayvu vai ꞌrã. Ndere vy yvy regua haꞌe javi ikuai porã ꞌrã — heꞌi. r
4 Haꞌe rami Senhor ijayvuague rami vy Abrão oo. Ló voi oo hupive.
 

Setenta e cinco maꞌetỹ Abrão oguereko reve ojepeꞌa Harã tekoa gui.
5 Abrão ngupive ogueraa vaꞌe ma guaꞌyxy Sarai, guyvy raꞌy Ló haꞌe
 

mbaꞌemo oguereko vaꞌe haꞌe javi. Ogueraa avi guembiguai kuery

Harã tekoa py oiko jave ojou vaꞌekue. Haꞌe rami vy Canaã yvy katy
ju jogueraa. Haꞌe vy ovaẽmba haꞌe py. 6 Haꞌe vaꞌe yvy Abrão oaxa ovy
 

Siquém tetã peve, Moré py yvyra carvalho hiꞌaĩ vaꞌe peve. Haꞌe jave ma
cananeu kuery ikuai yvy re.
7 Haꞌe ramo Abrão pe Senhor ojexa uka. Haꞌe vy aipoeꞌi:
 

— Kovaꞌe yvy ameꞌẽ ꞌrã neramymino kuery pe — heꞌi. Haꞌe ramo Abrão
ojapo peteĩ altar Senhor pe, ixupe ojexa uka rire.
8 Haꞌe vaꞌe gui oaxa ovy yvyty Betel regua kuaray oua katy oĩ vaꞌe
 

peve. Haꞌe py ma oupi ooꞌi, Betel tetã regua kuaray oikea katy opyta, haꞌe
Ai regua kuaray oua katy. Haꞌe py voi ojapo peteĩ altar Senhor pe, haꞌe
ojapukai Senhor rery rupi. 9 Abrão oo ju haꞌe gui, Neguebe katy tema oo
 

oiny. s

Egito yvy re Abrão oiko jave guare

10  Haꞌe
gui haꞌe vaꞌe yvy re oiko karuai. Haꞌe ramo Abrão oo vy Egito
yvy re ju oiko, ijyvy re ae karuai ete ramo. 11 Haꞌe gui Egito yvy re ovaẽ
 

raiꞌi maa py Abrão aipoeꞌi guaꞌyxy Sarai pe:

— Xee aikuaa porã ndee kunha porã ereikoa. 12 Haꞌe ramo Egito  

pygua kuery nderexa vy aipoeꞌi ꞌrã: “Pevaꞌe kunha ma taꞌyxy oiko”,

heꞌi vy xejuka ꞌrã. Ndee anhoꞌi nemoingove ꞌrã. 13 Haꞌe nunga rupi
 

aipoꞌre xereindy reikoa rami, ndere vy haꞌe kuery xemboete vy xee voi
xemoingove aguã — heꞌi.
14 Egito yvy re Abrão ovaẽ ramo haꞌe pygua kuery taꞌyxy oexa rã iporã
 

ete. 15 Faraó rembiguai kuery yvatekueve vaꞌe oexa vy omombeꞌu Faraó

 

pe. Haꞌe ramo Faraó ogueru ruka kunha vaꞌe ngoo py. 16 Faraó ma kunha
 

vaꞌe re vy opena porã Abrão re. Haꞌe ramo ojou-jouve guymbarã: vexaꞌi,
vaka, mburikaꞌi, haꞌe gui guembiguai avakue haꞌe kunhague, kavaju haꞌe
camelo.
17 Haꞌe rami teĩ Senhor omoingo axy Faraó haꞌe hoo pygua kuery haꞌe
 

javi. Mbaꞌemo vai ete omoingo Abrão raꞌyxy Sarai káuxa. 18 Haꞌe ramo  

Faraó oenoĩ uka Abrão. Haꞌe vy aipoeꞌi:

— Mbaꞌe tu rejapo xere? Mbaꞌe re tu nderaꞌyxy oikoa neremombeꞌu
porãi ri, 19 haꞌe “Xereindy” ꞌre rive? Haꞌe rami rã ajopy karamboae
 

r
 12.3 Gálatas 3.8  12.9 Neguebe ma Judéia regua yvy piru reia kuaray puku-a katy oĩ
s

vaꞌe.
Gênesis 12​, ​13 28

xeraꞌyxyrã. Aỹ ma nderaꞌyxy ae ri rã eraa ju, haꞌe tapeo — heꞌi. 20 Haꞌe  

rami vy Faraó guembiguai kuery pe opena uka Abrão re. Haꞌe ramo oarõ
heravy, taꞌyxy haꞌe opa mbaꞌe oguereko vaꞌe guive.

Abrão haꞌe Ló joegui ojaꞌoague

13   Haꞌe
gui Egito gui Abrão oẽ vy Neguebe katy ju oo. Guaꞌyxy
1

ogueraa opa mbaꞌe oguereko vaꞌe reve. Ló avi oo hupive. 2 Abrão  

ma oguerekopa vaꞌe. Oguereko vaka, prata haꞌe ouro. 3 Haꞌe gui Neguebe  

gui Betel katy ju oo, ooꞌi oupi ypyꞌiague py, Betel haꞌe Ai mbyte py ae,
4 altar Senhor peguarã ojapoague peve. Haꞌe py ae ju Abrão ojapukai
 

Senhor rery rupi.

5 Abrão rupive Ló oo vy ogueraa reta vexaꞌi, vaka haꞌe ooꞌi. 6 Haꞌe
   

nunga rupi haꞌe vaꞌe yvy re ndaꞌevevei joa py mokoĩve ikuai aguã,
oguerekopa vaꞌe meme ramo. Ndaꞌevei ae joa py ikuai aguã. 7 Haꞌe gui  

Abrão rymba re opena vaꞌe kuery jogueroꞌa rei Ló rymba re opena vaꞌe
kuery reve. Haꞌe vaꞌe jave py cananeu haꞌe ferezeu kuery avi ikuai haꞌe
vaꞌe yvy re.
8 Haꞌe ramo Abrão aipoeꞌi Ló pe:
 

— Ndaꞌevei nhande jajogueroꞌa rei aguã, neĩ xerembiguai kuery

nerembiguai kuery reve jogueroꞌa aguã ndaꞌevei, joegua meme
nhandekuai vy. 9 Maꞌẽ, nerenonde itui yvy haꞌe javi. Ajerure xea gui
 

rejepeꞌa aguã. Xapyꞌa rei jaiporu kuaa eꞌỹa katy ri reo ramo xee ma
jaiporu kuaa katy ꞌrã aa. Haꞌe rã jaiporu kuaa katy ri reo ramo xee ma
jaiporu kuaa eꞌỹa katy ꞌrã aa — heꞌi.
10 Haꞌe ramo Ló omaꞌẽ vy oexa yvy joja porã reia Jordão yakã yvýry
 

itui vaꞌe, Zoar tekoa katyꞌi. Haꞌe vaꞌe yvy ma Sodoma haꞌe Gomorra
Senhor omomba eꞌỹ mbove yy porã oĩa, yvotyty Senhor omoingo
vaꞌekue rami ae iporã, Egito yvy rami avi. 11 Haꞌe ramo Ló ma ojeupe
 

guarã oiporavo Jordão yvýry yvy joja porã reia itui vaꞌe haꞌe javi. Haꞌe
rami vy haꞌe katy oo, kuaray oua katy. Haꞌe rami py mokoĩve ojaꞌo joe
gui. 12 Abrão ma Canaã yvy re ae opyta. Haꞌe rã Ló ma oo vy yvy joja
 

porã reia re tetã ikuai vaꞌe rupi oiko. Haꞌe rami vy ooꞌi oguerova heravy
Sodoma tetã peve. 13 Haꞌe rã Sodoma pygua avakue ma heko vai vaꞌe,
 

Senhor renonde ojejavypa ete vaꞌe ikuai.

Abrão pe Canaã yvy omeꞌẽ aguã re Senhor ijayvuague

14  Haꞌe
gui Ló ojepeꞌa ma rire Senhor aipoeꞌi Abrão pe:
— Emaꞌẽ reĩa guive kuaray ijapuꞌaꞌia katy, kuaray ipuku-a katy, oua
katy haꞌe oikea katy. 15 Mbaꞌeta yvy rexa vaꞌe haꞌe javi ꞌrã ameꞌẽmba
 

ndevy, haꞌe neramymino kuery pe voi, arakaꞌe rã peve guarã. t 16 Amboeta  

t
 13.15 Gálatas 3.16
 29 Gênesis 13​, ​14

ꞌrã neramymino kuery yvy kuꞌi hetaa rami. Amongue yvy kuꞌi oipapa
kuaa vaꞌe rire mae oipapa kuaa avi ꞌrãgue neramymino kuery. 17 Epuꞌã  

ke, tereo haꞌe eikuaa pota kovaꞌe yvy ipuku-a haꞌe ipya rami, mbaꞌeta
ameꞌẽmba ꞌrã ndevy — heꞌi.
18 Haꞌe ramo Abrão ngooꞌi oguerova heravy vy oiko carvalho yvyra ty
 

Manre py oĩ vaꞌe rexeiꞌi ju oiko, Hebrom tetã katyꞌi. Haꞌe py ma teĩgue ju

ojapo altar Senhor pe.

Irundy huvixa kuery peteĩ nhiruĩ re opuꞌã okuapyague

14   Haꞌe
jave py ma Sinar tetã pygua huvixa Anrafel, Elasar pygua
1

huvixa Arioque, Elão pygua huvixa Quedorlaomer haꞌe Goim

pygua huvixa Tidal reve, 2 haꞌe kuery ma opuꞌã okuapy Sodoma pygua
 

huvixa Bera rovai, Gomorra pygua huvixa Birsa, Admá pygua huvixa
Sinabe, Zeboim pygua huvixa Semeber haꞌe Belá Zoar hery avi vaꞌe
pygua huvixa rovai. 3 Haꞌe ramo haꞌe vaꞌe kuery ma Sidim regua yvyugua
 

py onoꞌõmba okuapy, yupa heꞌẽ ro vaꞌe katyꞌi. 4 Haꞌe kuery ma doze

 

maꞌetỹ re ma huvixa Quedorlaomer escravo ikuai rire treze maꞌetỹ maa

py nonheꞌẽ renduxevei. 5 Haꞌe gui catorze maꞌetỹa py Quedorlaomer
 

ou, guexevegua huvixa kuery reve. Haꞌe rami vy oitypa refaim kuery
Asterote-Carnaim tetã py, haꞌe gui zuzim kuery Hã py, emim kuery
Savé-Quiriataim py, 6 haꞌe horeu kuery ju oity Seir yvyty re, El-Parã
 

regua tekoa eꞌỹa katyꞌi oĩ vaꞌe peve. 7 Haꞌe gui ma En-Mispate py ju ovaẽ
 

(haꞌe vaꞌe ma Cades), haꞌe rami vy oitypa amalequita haꞌe amorreu kuery
Hazazom-Tamar py ikuai vaꞌekue.
8 Haꞌe ramo hovai opuꞌã jogueravy Sodoma pygua huvixa, Gomorra
 

pygua huvixa, Admá pygua huvixa, Zeboim pygua huvixa haꞌe Belá Zoar
vaꞌe pygua huvixa. Haꞌe kuery jogueraa Sidim regua yvyugua py huvixa
kuery mboae rovai opuꞌã aguã, 9 Elão pygua huvixa Quedorlaomer, Goim
 

pygua huvixa Tidal, Sinar pygua huvixa Anrafel haꞌe Elasar pygua huvixa
Arioque rovai. Haꞌe rami py irundy huvixa kuery opuꞌã okuapy peteĩ
nhiruĩ huvixa kuery rovai.
10 Haꞌe gui Sidim regua yvyugua py ma heta oĩ yvykua oja vaꞌe oĩa.
 

Haꞌe vaꞌe rupi Sodoma haꞌe Gomorra pygua huvixa kuery ojava vy
amongue hoꞌa yvykua py, haꞌe rã amboae kuery ma yvyty katy ojava.
11 Haꞌe rã hovaigua kuery ma oipeꞌapa Sodoma haꞌe Gomorra pygua kuery
 

mbaꞌe rei-rei. Tembiꞌu voi ogueraapa vy ojeꞌoipa ju.

Ló kuery ojopypaa heravyague

12  Haꞌe
kuery ogueraa avi Abrão ryvy raꞌy Ló, Sodoma tetã py oikoague
gui. Hymba kuery voi ogueraapa. 13 Haꞌe ramo peteĩ oo jepe vaꞌekue
 

ou vy omombeꞌu Abrão hebreu vaꞌe pe, Manre regua carvalho ty katyꞌi

oikoa py. Manre ma amorreu oiko rakaꞌe, Escol haꞌe Aner ruvy. Haꞌe vaꞌe
Gênesis 14​, ​15 30

kuery ma Abrão reve nhomoirũ vaꞌe ikuai. 14 Haꞌe ramo Abrão ma tyvy
 

raꞌy ogueraa ague oendu vy omonoꞌõmba guembiguai kuery hoo py ituiꞌi

vaꞌekue, opuꞌã kuaa vaꞌe trezentos e dezoito ikuai vaꞌe. Haꞌe rami vy
amboae kuery rakykue ojeꞌoi Dã peve. 15 Haꞌe rami vy hembiguai kuery
 

ojaꞌo vy pyávy opuꞌã okuapy amboae kuery rovai. Oitypa vy omonha

Damasco yke ijaxua katy Hobá tetã oĩ vaꞌe peve. 16 Haꞌe rami vy oguerupa
 

ju imbaꞌe rei-rei. Ogueru avi guetarã Ló, imbaꞌe rei-rei, kunhague haꞌe
hetarã kuery haꞌe javive.
17 Haꞌe gui Abrão ma huvixa Quedorlaomer haꞌe hexevegua huvixa
 

kuery oitypaague gui ojevy ramo oĩa py Sodoma pygua huvixa ou ovaexĩ
aguã Savé regua yvyugua, “Huvixa yvyugua” ꞌepy vaꞌe py.

Melquisedeque Abrão ogueroayvu porãague

18  Haꞌe
gui oĩa py Salém pygua huvixa Melquisedeque ogueru mbojape
haꞌe vinho. Haꞌe vaꞌe ma sacerdote oiko Nhanderuete yvate ete vaꞌe
pegua. 19 Haꞌe gui ogueroayvu porã Abrão. Haꞌe vy aipoeꞌi:
 

— Abrão, tove Nhanderuete yvate ete vaꞌe, yva haꞌe yvy rerekoa
tanemoingo porã. 20 Haꞌe taꞌimaꞌenduꞌa porãa Nhanderuete yvate ete vaꞌe
 

re, ndepo py nderovaigua kuery omboaxapa rire — heꞌi. Haꞌe rami rã

ixupe Abrão omeꞌẽ dízimo ogueru vaꞌekue haꞌe javi gui. u
21 Haꞌe gui Sodoma pygua huvixa ju aipoeꞌi Abrão pe:
 

— Xevy pe eraa uka ju xeretã pygua kuery, haꞌe rã nhombaꞌe rei-rei

reru vaꞌekue ma ndevy guarã toĩ — heꞌi.
22 Haꞌe rã Abrão ombovai:
 

— Aupi xepo Senhor Nhanderuete yvate ete vaꞌe, yva haꞌe yvy rerekoa
pe. 23 Haꞌe rami vy aura mbaꞌeve ajopy eꞌỹ aguã nembaꞌe rei-rei gui, neĩ
 

peteĩ nhimbo, neĩ xapatu xã, “Xee ameꞌẽ ramo Abrão oguerekopa”, ꞌre eꞌỹ
aguã. 24 Mbaꞌeve xee ndaipotai xejeupe guarã, mbaꞌemo kunumigue hoꞌu
 

vaꞌekue eꞌỹ vy, haꞌe xerupive ojeꞌoi vaꞌekue Aner, Escol haꞌe Manre pe
remeꞌẽ vaꞌerã vaꞌe anho. Tove haꞌe kuery tojopy ojeupe guarã — heꞌi.

Nhanderuete Abrão taꞌy aguã re ijayvuague

15   Haꞌe
vaꞌe rire Senhor Abrão pe ojexa uka vy aipoeꞌi ixupe:
1

— Abrão, ekyje eme. Xee ma mbaꞌemo vai jokoa aiko ndevy,

haꞌe ndevy guarã vaꞌekue heta ꞌrã ameꞌẽ.
2 Abrão ombovai:
 

— Senhor Xeruete, mbaꞌe tu haꞌvy remeꞌẽ ꞌrã, xeraꞌy eꞌỹ re ae aiko

rã? Haꞌe xero py mbaꞌemo areko vaꞌe aeja rã ojopy vaꞌerã ma Damasco
guigua Eliézer anho. 3 Aipoeꞌive ju: — Xeraꞌyrã neremeꞌẽi rire mbaꞌemo
 

areko vaꞌe xero py tembiguai ituiꞌi vaꞌekue pe guarã rive opytapa.

u
 14.18‑20 Hebreus 7.17,21
 31 Gênesis 15

4  Haꞌe
ramo Senhor ombovai vy aipoeꞌi:
— Haꞌe vaꞌe ma nembaꞌe jopyarã eꞌỹ oiko. Haꞌe rã ndegui oiko vaꞌerã
vaꞌe ae ma ꞌrã ojopy — heꞌi. 5 Haꞌe vy ogueraa oka py. Haꞌe vy aipoeꞌi:
 

— Emaꞌẽ yva re, haꞌe eipapa jaxy-tata ikuai vaꞌe, reipapa aguã haꞌeve
ramo. v Aipoeꞌi avi: — Guĩ rami ꞌrã heta neramymino kuery — heꞌi. 6 Haꞌe  

ramo Abrão Senhor re ojerovia ramo ixupe “Heko porã vaꞌe” heꞌi. w
7 Haꞌe gui Senhor aipoeꞌive ju:
 

— Xee ma Senhor Ur caldeu kuery retã gui roipeꞌa vaꞌekue, kovaꞌe

yvy nderekoarã ameꞌẽ aguã — heꞌi.
8 Abrão oporandu ixupe:
 

— Senhor Xeruete, mbaꞌexa tu aikuaa ꞌrã anhetẽ kovaꞌe yvy ajopy ꞌrãa?
9 Ombovai:
 

— Eru xevy haꞌvy peteĩ vaka kunhaꞌi, peteĩ kavara haꞌe peteĩ vexaꞌi
raꞌy, mboapy maꞌetỹ oguereko vaꞌe meme. Eru avi peteĩ pykuꞌiꞌi haꞌe
peteĩ apykaxuꞌi — heꞌi. 10 Haꞌe ramo Abrão mymba haꞌe javi ogueru vy
 

oipeꞌãmba mbyte rupi. Onhono porãꞌi ipẽgue, peteĩ-teĩ joexe-exeiꞌi. Haꞌe

rã guyraꞌi ma noipeꞌãi. 11 Xapirẽ kuery mbaꞌemo reꞌõgue áry oguejy ramo
 

Abrão omondyi.

Abrão reve Nhanderuete ngupive guarã ojapoague

12  Kaꞌaru
raiꞌi ma jave Abrão hopeyi vaipa, haꞌe oendu avi okyje vaipaa,
pytũ vai ete ramo. 13 Haꞌe ramo Senhor aipoeꞌi ixupe:
 

— Reikuaa pota povaꞌe re, mbaꞌeta neramymino kuery joyvy rupi

oguata rei ꞌrã. Escravo ikuai aguã rami ojopya ꞌrã. Haꞌe gui ombojexavaia
ꞌrã quatrocentos maꞌetỹ re. 14 Haꞌe rami teĩ herekoa kuery ma xee ju
 

amoingo axy ꞌrã. Haꞌe vaꞌe rire ojepeꞌapa ꞌrã haꞌe gui, imbaꞌe rei-reipa
reve. x 15 Haꞌe rã ndee ma reo porã ꞌrã neramoĩ kuerya py. Haꞌe ramo
 

nenhono porãa ꞌrã ndetujaꞌi ete jave. 16 Haꞌe gui neramymino kuery
 

irundykuea mae ma ikuai vaꞌe ojevy ꞌrã apy, mbaꞌeta ndopai teri apygua
amorreu kuery heko vai aguã — heꞌi.
17 Kuaray oike ma ramo pytũ vaipa ete. Haꞌe gui ojekuaa peteĩ tapyĩ
 

ryru hataxĩ opuꞌã oinya vaꞌe, haꞌe peteĩ takua ryxa rendy mymba pẽgue
ikuai vaꞌe mbyte rupi oaxa oiny vaꞌe.
18 Haꞌe vaꞌe árave Abrão reve Senhor ojapo ngupive guarã. Haꞌe vy
 

aipoeꞌi:
— Haꞌe gui neramymino kuery pe ae ꞌrã ameꞌẽ kovaꞌe yvy, Egito yakã
guive Eufrates yakã guaxu peve, 19 queneu kuery ikuaia, quenezeu,
 

cadmoneu, 20 heteu, ferezeu, refaim, 21 amorreu, cananeu, girgaseu haꞌe

   

jebuseu kuery ikuaia guive.

 15.5 Romanos 4.18
v w
 15.6 Romanos 4.3,9,22, Gálatas 3.6, Tiago 2.23
 15.13‑14 Atos 7.6‑7
x
Gênesis 16 32

Sarai haꞌe Agar rekokue oĩa

16   Abrão
raꞌyxy Sarai ma imemby vaꞌeꞌỹ. Haꞌe rami avi oguereko
1

peteĩ guembiguai Egito guigua Agar hery vaꞌe. 2 Haꞌe gui Sarai
 

aipoeꞌi Abrão pe:

— Xee ma Nhanderuete xeapo kyrĩ vaꞌe areko eꞌỹ aguã rami. Emenda
ke xerembiguai re, haꞌe vaꞌe rupi xepiꞌarã rami nderaꞌy aguã — heꞌi. Haꞌe
ramo Abrão onheꞌẽ rendu Sarai.
3 Haꞌe rami vy ome Abrão-a py Sarai ogueraa guembiguai Egito guigua
 

Agar, omeꞌẽ taꞌyxy jevyrã. Haꞌe vaꞌe jave ma dez maꞌetỹ re ma ikuai
Canaã yvy re. 4 Haꞌe gui Agar reve Abrão jogueroke ramo oguereko kyrĩ
 

vaꞌe. Kyrĩ vaꞌe oguereko maa oexa vy ndaꞌijaꞌevei ma opatõ raꞌyxy re.
5 Haꞌe ramo Sarai aipoeꞌi Abrão pe:
 

— Ndere ae toopa xemoxĩmba reiague. Xee ma xerembiguai rereko

aguã ameꞌẽ rire kyrĩ vaꞌe oguereko maa oexa vy ndaꞌijaꞌevei xere. Tove
Senhor toikuaa pota xere rejapo vaꞌekue re.
6 Guaꞌyxy pe Abrão ombovai:
 

— Nerembiguai ma ndepo py oiko. Ereko ndee ae rerekoxea rami —

heꞌi. Haꞌe ramo Sarai guembiguai oguereko axy ramo ojava ixugui.
7 Haꞌe gui Senhor-a guigua anjo ojou tekoa eꞌỹa py peteĩ yvu rexei, Sur
 

yvy katy tape oo vaꞌe py. 8 Haꞌe vy aipoeꞌi ixupe:

 

— Ndee Sarai rembiguai Agar, magui tu reju? Marã katy tu reo?

Ombovai:
— Xererekoa Sarai gui rima ajava — heꞌi.
9 Haꞌe ramo anjo Senhor-a guigua aipoeꞌi ixupe:
 

— Ejevy ju ndererekoaa py, haꞌe enhemoꞌyvyĩꞌi ipo py. 10 Anjo aipoeꞌive 

ju:
— Xee amboeta ete ꞌrã neremiarirõ kuery, avave rei oipapa kuaa aguã
rami eꞌỹ. 11 Anjo aipoeꞌive ju:
 

— Rereko ꞌrã kyrĩ vaꞌe, avaꞌi ꞌrã reikuavã. Remboery ꞌrã Ismael,
rejexavaia gui Senhor ndereraa jepe rire. y 12 Haꞌe vaꞌe ma avakue
 

oikuaa rã mburika kaꞌaguy regua rami ꞌrã oiko, mbaꞌeta opuꞌã ꞌrã pavẽ
re, haꞌe rã hexe ma pavẽ ꞌrã opuꞌã avi. Oiko ꞌrã guyvy kuery rovaigua
— heꞌi.
13 Haꞌe ramo Agar ma Senhor hexeve ijayvu rire ojapukai hery rupi.
 

Haꞌe vy aipoeꞌi:
— Ndee ma Xeruete rexa vaꞌe — heꞌi. Mbaꞌeta aipoeꞌi: “Xee ri tyꞌy apy
haꞌeve xerexaa aexa aguã?” heꞌi vy. 14 Haꞌe nunga rupi haꞌe vaꞌe ygua hery
 

Beer-Laai-Roi. Cades haꞌe Berede mbyte re opyta. z

y
 16.11 Tery Ismael ma “Nhanderuete oendu vaꞌe” ꞌea. z
 16.14 Tery Beer-Laai-Roi ma
“Hekove vaꞌe xerexaaty ygua” ꞌea.
 33 Gênesis 16​, ​17

Ismael ituiꞌiague
15  Haꞌe
gui Agar oguerekoꞌi Abrão raꞌy. Haꞌe rã Abrão Agar re taꞌyague
omboery Ismael. 16 Oitenta e seis maꞌetỹ re ma Abrão oiko jave Agar taꞌy
 

Ismael re.

Nhanderuete Abrão rery oguerovaague

17   Abrão
noventa e nove maꞌetỹ oguerekoa py Senhor ojexa uka
1

ixupe. Haꞌe vy aipoeꞌi:

— Xee ma Nderuete xepoꞌakapa vaꞌe. Eiko ke xerenonde opa mbaꞌe py
ndereko porãa rupi. 2 Haꞌe ramo ndereve ajapo ꞌrã xerupive guarã, haꞌe
 

rami vy amboeta ꞌrã neramymino kuery — heꞌi.

3 Haꞌe ramo Abrão guenapyꞌã re oĩ, ngova yvy re omovaẽ. Nhanderuete
 

aipoeꞌi ixupe:
4 — Xerupive guarã ndereve ajapo rire ndee reiko ꞌrã mbovy eꞌỹ regua
 

ikuai vaꞌe ru. 5 Haꞌe nunga rupi Abrão veꞌỹ ma ꞌrã nderery, haꞌe rã Abraão,
 

mbovy eꞌỹ regua rurã romoingo rire. a 6 Xee romboeta ete ꞌrã neramymino
 

kuery. Ndegui ꞌrã amoingo joegua eꞌỹ-eꞌỹ, huvixa kuery guive. 7 Xerupive  

guarã ndereve jypyꞌi ajapo vaꞌekue ma aikuaa uka ꞌrã neramymino

kuery pe haꞌe kuery ikuai jevy-jevy rã guarã, rakaꞌeve rã. Haꞌe rami vy
Nderuete aiko aguã, haꞌe gui neramymino kuery Ruete guive. 8 Ndevy  

haꞌe neramymino kuery pe ameꞌẽ ꞌrã yvy reguata reikovyague. Haꞌe

kuery pegua itui Canaã yvy haꞌe javi, rakaꞌe rã guarã. Haꞌe xee aiko ꞌrã
haꞌe kuery Ruete.

Opire omboi uka aguã oejaa ague

9 Nhanderueteaipoeꞌive ju Abraão pe:
— Ndee haꞌe neramymino kuery pendekuai ꞌrã xereve guarã ajapo vaꞌe
rupi, haꞌe kuery ikuaia nhavõ haꞌe rami ae taꞌikuai. 10 Po rami ma xereve
 

guarã ajapo, haꞌe vaꞌe rupi peẽ haꞌe neramymino kuery pendekuai aguã:
Pemboi ꞌrã avakueꞌi penembyte oiko vaꞌe haꞌe javi pire. 11 Penderoꞌo pire
 

ae ꞌrã pemboi. Haꞌe nunga ma xereve guarã ajapo vaꞌe rupi pendekuaia
kuaa ukaarã oĩ. 12 Penembyte oiko vaꞌe oito ára oguerekoa py pemboi ꞌrã
 

ipire: avakue pende kuery regua haꞌe penerembiguai raꞌy kuery pendo
py oiko vaꞌekue, yvy mboae guigua pejogua vaꞌekue guive, penderegua
ae eꞌỹ teĩ. 13 Pemboi ꞌrã pendero py ituiꞌi vaꞌekue haꞌe pendeperáta re
 

pejogua vaꞌekue pire. Haꞌe rami py xereve guarã ajapo vaꞌekue kuaa
ukaarã oĩ ꞌrã penderoꞌo re, rakaꞌe rã peve guarã. 14 Haꞌe rã ngoꞌo pire
 

omboi uka eꞌỹ vaꞌe ma oipeꞌaa ꞌrã pende kuery mbyte gui, xereve guarã
ajapo vaꞌekue rupi eꞌỹ oiko ramo.

a
 17.5 Tery Abraão ma “Heta regua ru” ꞌea (Romanos 4.17).
Gênesis 17​, ​18 34

Sarai rery ju Nhanderuete oguerovaague

15  Nhanderuete
aipoeꞌi Abraão pe:
— Nderaꞌyxy Sarai pe ma “Sarai” ꞌereve eme, haꞌe rã “Sara” ju ꞌrã renoĩ. b
16 Mbaꞌeta amoingo porã vy ajapo ꞌrã nderaꞌyrã oguereko aguã rami. Anhetẽ
 

amoingo porã ramo ixugui joegua eꞌỹ-eꞌỹ ꞌrã ikuai, huvixa kuery guive — heꞌi.
17 Haꞌe ramo Abraão guenapyꞌã re oĩ vy yvy re ngova omovaẽ. Haꞌe vy
 

hory vy aipoeꞌi ojeupe:

— Ava cem maꞌetỹ ma oguereko vaꞌe ndaꞌu taꞌy ꞌrã ri? Haꞌvy Sara ndaꞌu
imemby nho ꞌrã, noventa maꞌetỹ ma oguereko vaꞌeri? — heꞌi ojeupe.
18 Haꞌe gui Nhanderuete pe ju Abraão aipoeꞌi:
 

— Ismael ae oiko ꞌrãgue nerenonde rupi — heꞌi.

19 Nhanderuete ombovai:
 

— Nderaꞌyxy Sara ae ꞌrã oguereko nderaꞌy. Haꞌe vaꞌe remboery ꞌrã Isaque.
Ixupe ae ꞌrã amoĩ atã xereve guarã ajapo vaꞌekue, hamymino kuery rakaꞌeve
rã ikuai vaꞌerã vaꞌe peguarã. 20 Haꞌe rami avi aendu avi Ismael re ndeayvu rã.
 

Amoingo porã avi ꞌrã, haꞌe ajapo ꞌrã taꞌy reta aguã rami. Taꞌy kuery ma doze
huvixa ꞌrã ikuai. Ixugui amoingo ꞌrã peteĩ regua heta ete ikuai vaꞌe. 21 Haꞌe rã 

xereve guarã ajapo vaꞌekue ma Isaque pe ae ju ꞌrã amoĩ atã. Haꞌe vaꞌe ma peteĩ
maꞌetỹa py kovaꞌe ára ojeupity ju jave Sara oguereko ꞌrã nderaꞌyrã — heꞌi.
22 Haꞌe gui Abraão reve Nhanderuete ijayvupa ma vy ojeupi ovy haꞌe gui.
 

Opire omboi ukapaa okuapyague

23  Haꞌe
vaꞌe árave Abraão ogueru ruka guaꞌy Ismael, guembiguai kuery
haꞌe pygua ae haꞌe peráta re ojogua vaꞌekue haꞌe javi. Avakue hoo py
ikuai vaꞌe haꞌe javive omboatypa vy omboi peteĩ-teĩ pire, Nhanderuete
aipoeꞌiague rami vy. 24 Abraão noventa e nove maꞌetỹ oguereko reve opire
 

omboi uka rakaꞌe. 25 Taꞌy Ismael ma treze maꞌetỹ oguereko jave omboi
 

ipire. 26 Peteĩ ára pyve Abraão taꞌy Ismael reve omboi uka okuapy opire.
 

27 Avakue hoo py ikuai vaꞌe ma guive rã opire omboi ukapa, tembiguai

 

kuery haꞌe pygua ae, haꞌe yvy mboae gui peráta re ojogua pyre guive.

Abraão pe Senhor haꞌe mokoĩ anjo ojexa ukaague

18   Haꞌe
gui Manre py Abraão pe Senhor ojexa uka ju yvyra
1

carvalho ty oĩ vaꞌe rexeiꞌi, hakuve ma jave ngooꞌi rokẽ py oguapy

oiny jave. 2 Abraão omaꞌẽ vy oexa mboapy avakue henonde hiꞌaĩ raꞌe
 

ramo. Oexa vy ngooꞌi rokẽ gui onha ovy ovaexĩ aguã. c Guenapyꞌã re oĩ,
ngova yvy re omovaẽ rei reve. 3 Haꞌe vy aipoeꞌi:
 

b
 17.15 Tery Sara ma “Huvixave rajy” ꞌea. c 18.2 Mboapy avakue ovaẽ vaꞌe regua mokoĩ
ma anjo ikuai (19.1), haꞌe rã amboae ma “Senhor” ae, haꞌeꞌỹ vy anjo ikuaa ukaa (versículos
1, 17, 20, 22).
 35 Gênesis 18

— Xe-Senhor, rejou porã ri ramo ajerure reaxa rive eꞌỹ aguã xee
nerembiguaia gui. 4 Taru ruka yy pendepy pejoi aguã. d Pepytuꞌu ranhe
 

kovaꞌe yvyra guy py. 5 Aru ruka ꞌrã mbojapeꞌi. Peꞌu ke, penembaraeteve,
 

ore kuery penembiguaia py pevaẽ ma vy. Haꞌe gui mae ma haꞌeve peove
aguã — heꞌi.
Haꞌe kuery ombovai vy
— Ejapo haꞌvy ndeayvuague — heꞌi okuapy.
6 Haꞌe ramo Abraão ojapyra ovy ooꞌi Sara oĩa py. Haꞌe vy aipoeꞌi:
 

— Emoakỹ pojava na mboapy ryru trigo iporãve vaꞌe mbojaperã, haꞌe

exy ju tanhimbu py — heꞌi.
7 Haꞌe gui Abraão ma mymba kora katy ju onha ovy. Peteĩ vaka
 

raꞌy ikyra porã vaꞌe ojopy vy omeꞌẽ omongakua vaꞌekue pe oguereko

katu pojava aguã. 8 Ogueru avi kamby kekue haꞌe oke eꞌỹ vaꞌe, haꞌe
 

gui vaka roꞌo oexy uka vaꞌekue. Haꞌe rami vy ipoua kuery renonde
omoĩmba. Oarõ hoꞌamy haꞌe kuerya py yvyra guy py okaru okuapy
ramo.
9 Haꞌe ramo haꞌe kuery oporandu ixupe:
 

— Nderaꞌyxy Sara mamo tu oĩ?

Ombovai:
— Opy ri hiny — heꞌi.
10 Haꞌe kuery regua peteĩ vaꞌe aipoeꞌi:
 

— Aỹ ma peteĩ maꞌetỹa py ma aju ete ju ꞌrã ndea py. Haꞌe ramo

nderaꞌyxy Sara oguereko ꞌrã avaꞌi — heꞌi. Haꞌe rami jave Sara oendu ooꞌi
rokẽ py haꞌe kuery rakykue katy. 11 Abraão haꞌe Sara ma tujakueꞌi ete ma
 

ikuai. Sara voi ndoikovei ma gueko re. 12 Haꞌe gui Sara haꞌe nunga oendu
 

vy hory oiny opyꞌa py. Haꞌe vy aipoeꞌi ojeupe ae:

— Xeguaiguĩꞌi ete ma, haꞌe xeme voi tujaꞌi ma vaꞌeri, haꞌe rami teĩ nhiꞌã
avyꞌa nho ꞌrã ri? — heꞌi.
13 Senhor aipoeꞌi Abraão pe:
 

— Mbaꞌe re tu Sara hory rei reve ri aipoeꞌi: “Anhetẽ ete ri ndaꞌu arekoꞌi
teri ꞌrã kyrĩ vaꞌe, xeguaiguĩꞌi ma rire?” heꞌi? 14 Nhanderuete pe ndaꞌu
 

oiko ꞌrã ri mbaꞌemo haxy ete vaꞌe ojapo aguã? Peteĩ maꞌetỹa py kovaꞌe
ára ojeupity jevy jave ꞌrãe aju ndea py, haꞌe Sara oguereko ꞌrã kyrĩ vaꞌe
— heꞌi. e
15 Haꞌe rami rã Sara okyje vy onhenhomi. Haꞌe vy aipoeꞌi:
 

— Ndaxeroryi rima ainy.

Haꞌe rã haꞌe vaꞌe ma ombovai:
— Any, anhetẽ nderory kuri — heꞌi.

d
 18.4 Haꞌe kuery reko rami vy oo py ipoua kuery ovaẽ ramo hoo vaꞌe omovaẽ vy ogueru
ruka ꞌrã yy opy ojoi aguã, tape rupi yvy kuꞌi rupi ou rire (19.2, 24.32, 43.24, Juízes 19.21,
Lucas 7.44, João 13.1‑14). e 18.10‑14 Romanos 9.9
Gênesis 18 36

Sodoma haꞌe Gomorra omomba aguã re Nhanderuete ijayvuague

16  Haꞌe
gui avakue opuꞌãmba vy oo haꞌe gui, Sodoma tetã katy omaꞌẽ
aguã. Abraão voi oo ranhe haꞌe kuery rupive tape oexa uka aguã.
17 Senhor aipoeꞌi ojeupe ae:
 

— Ndaikuaa ukai ꞌrã ri ndaꞌu Abraão pe mbaꞌe pa ajapo taa? 18 Mbaꞌeta  

Abraão gui ma oiko ꞌrã peteĩ regua heta haꞌe imbaraete vaꞌe. Haꞌe hexe
vy yvy jave regua haꞌe javi ꞌrã amoingo porã. f 19 Mbaꞌeta xee aiporavo
 

haꞌe omboꞌe aguã guaꞌy kuery haꞌe guamymino kuery arakaꞌeve rã guarã
xee aipotaa rami ikuai aguã re, teko porã haꞌe haꞌeve ramigua anho
ojapo aguã. Haꞌe nunga rupi Abraão pe xee Senhor ajapo ꞌrã hekorã re
xeayvuague — heꞌi.
20 Senhor aipoeꞌive ju:
 

— Sodoma haꞌe Gomorra pygua kuery reko re opa marã ayvua rã

aendu. Haꞌe kuery ojejavypave tema ojeꞌoivy. 21 Haꞌe nunga rupi avaẽ ꞌrã
 

aexa aguã anhetẽ pa aendua rami haꞌe kuery ikuaia. Haꞌe rami eꞌỹ rã
aikuaa avi ꞌrã.

Nhanderuete pe Abraão ojerureague

22  Haꞌe
gui haꞌe vaꞌe avakue ojeꞌoi Sodoma tetã katy. Haꞌe rã Abraão ma
Senhor renonde teri oĩ. 23 Haꞌe rami vy hexe onhemboja vy aipoeꞌi:
 

— Heko vai vaꞌe remombaa py remomba avi ꞌrã teve heko porã vaꞌe?
24 Xapyꞌa rei tetã py cinqüenta heko porã vaꞌe ikuai teĩ ndaꞌu remomba
 

nho ꞌrã tetã? Cinqüenta heko porã vaꞌe remboaxya ndaꞌu nerendui ꞌrã
tetã remomba eꞌỹ aguã? 25 Ejapo eme haꞌe rami, heko vai vaꞌe rejukaa py
 

ejukapa avi eme heko porã vaꞌe, heko vai vaꞌe opaa rami ae avi heko porã
vaꞌe opa eꞌỹ aguã. Tove haꞌe ramigua toiko eme. Ndee yvy jave re ikuai
vaꞌe rerekoa reiko vaꞌe haꞌeve eꞌỹa rami teve ꞌrã rejoguereko? — heꞌi.
26 Haꞌe ramo Senhor ombovai:
 

— Haꞌe gui Sodoma py cinqüenta heko porã vaꞌe ajou ri vy haꞌe kuery
re vy amboaxy ꞌrã tetã haꞌe javi — heꞌi.
27 Haꞌe gui Abraão aipoeꞌive ju:
 

— Taxepyꞌa guaxu xeayvuve aguã Xeruete reve, yvy kuꞌi, tanhimbu

guigua aiko vaꞌeri. 28 Xapyꞌa rei heko porã vaꞌe cinqüenta aguã peteĩ
 

nhirũiꞌi ri oata ramo remomba nho ꞌrã teve tetã?

Ombovai:
— Quarenta e cinco ri haꞌe py ajou vy namombai ꞌrã tetã — heꞌi.
29 Abraão aipoeꞌive ju:
 

— Haꞌe gui xapyꞌa rei quarenta ri ikuai ramo haꞌvy?

Ombovai:

f
 18.18 Gálatas 3.8
 37 Gênesis 18​, ​19

— Quarenta ikuai vaꞌe re vy namombai ꞌrã — heꞌi.

30 Oporanduve ju:
 

— Ejou vai eme ke Senhor, xeayvuve ju taa. Haꞌvy trinta ikuai ramo
haꞌe py?
Senhor ombovai:
— Trinta heko porã vaꞌe haꞌe py ajou vy namombai ꞌrã — heꞌi.
31 Abraão ijayvuve tema:
 

— Senhor reve xeayvuve ta. Haꞌvy vinte eteꞌi ri ikuai ramo haꞌe py?
Senhor ombovai:
— Namombai ꞌrã vinte ikuai vaꞌe re vy — heꞌi.
32 Abraão aipoeꞌive ju:
 

— Ejou vai eme ke Senhor, teĩgue ju xeayvu taa. Haꞌvy dez heko porã
vaꞌe ikuai ramo?
Senhor ombovai:
— Dez-ꞌi ikuai vaꞌe re vy namombai ꞌrã — heꞌi.
33 Abraão ijayvupa ma ramo Senhor ojepeꞌa ovy. Haꞌe rã Abraão ma
 

ngoo katy ju ojevy.

Ló mokoĩ anjo omovaẽague

19   Pytũꞌi
ovy jave mokoĩ anjo ovaẽ Sodoma py. Haꞌe jave py Ló
1

oguapy oiny tetã py oikea py. Anjo kuery ou rã oexa vy opuꞌã ovy
ovaexĩ aguã. Ovaexĩ vy guenapyꞌã re oĩ, yvy re ngova omovaẽ oiny. 2 Haꞌe
 

vy aipoeꞌi:
— Aỹ ma xeruvixa kuery, pevaẽ ke xee penerembiguai ro py pendepy
pejoi haꞌe peke aguã. Koꞌẽ rã ajeꞌiveꞌi mae ma peguatave ju ꞌrã.
Haꞌe kuery ombovai:
— Haꞌe rami avi tetã mbyte py rive roke teĩ haꞌeve — heꞌi. 3 Ló onheaꞌã
 

ete ramo mae ma jogueraa hoo py oke aguã. Haꞌe ramo omongaru,
mbojape ombovu eꞌỹ re oexy uka vy. Haꞌe ramo haꞌe kuery okaru.
4 Onhenomba eꞌỹ re Sodoma tetã pygua avakue jogueru vy ombojere
 

okuapy oo. Kunumigue haꞌe tujakue ou okuapy opa rupi gui. 5 Haꞌe rami
 

vy Ló pe ojapukai vy aipoeꞌi okuapy:

— Mamo tu ikuai avakue pytũꞌi jave ndero py ovaẽ vaꞌekue? Eru oka
katy rojavyky rei aguã — heꞌi okuapy.
6 Haꞌe ramo Ló anho oẽ haꞌe kuerya py, haꞌe omboty okẽ. 7 Haꞌe vy
   

aipoeꞌi:
— Xeretarã kuery, ajerure pejapo vai eꞌỹ aguã. 8 Maꞌẽ, mokoĩ xerajy
 

kunhataĩgue areko xero py. Haꞌe vaꞌe kuery ma aru ta perekoxea rami
pereko aguã. Haꞌe rã haꞌe vaꞌe avakue pe ma pejapo vai eme, xero py
amovaẽ rire.
9 Haꞌe rã haꞌe kuery aipoeꞌi:
 

— Ejepeꞌa ke upe gui!

Gênesis 19 38

Haꞌe gui joupe-upe ju ijayvu:

— Amboae yvy guigua nhanderekoa py ou vaꞌekue ri oikuaa potaxe
nhandere. Haꞌe nunga rupi hexe tema ngoo py omovaẽ vaꞌekue gui jajapo
vaive ꞌrã — heꞌi okuapy. Haꞌe vy Ló omboty rei jogueruvy, haꞌe omboixe
okẽ. 10 Haꞌe ramo ngopy avakue ikuaia gui okuaveꞌẽ vy ojopy Ló, omoinge
 

ju opy. Haꞌe rami vy omboty ju okẽ. 11 Haꞌe gui oexa mboguepa oka py
 

ikuai vaꞌe, kyrĩgueve haꞌe tujakueve. Haꞌe ramo okẽ rekaa rupi rive ikuai
ikaneꞌõmba peve.
12 Haꞌe gui mokoĩ ava aipoeꞌi Ló pe:
 

— Apy rerekove pa ndero pygua kuery? Nderajy me kuery, nderaꞌy

kuery, nderajy kuery pa ikuai? Mbaꞌeta rereko vaꞌe ma guive rã eraapa
ke tetã gui. 13 Mbaꞌeta ore romomba ta kovaꞌe tetã. Apygua kuery reko
 

vaia omombeꞌua rã Senhor renonde peve onhendu. Haꞌe ramo Senhor

orembou romomba aguã — heꞌi.
14 Haꞌe ramo Ló oo vy guajy me kuery pe omombeꞌu. Haꞌe vy aipoeꞌi:
 

— Pepuꞌã ke, pejepeꞌa apy gui. Senhor omomba ta kovaꞌe tetã — heꞌi
teĩ tajy me kuery “Horyai vy po” heꞌi okuapy.
15 Koꞌẽmba ramove anjo kuery peteĩgue ju ijayvu Ló pe. Haꞌe vy aipoeꞌi:
 

— Epuꞌã ke, erojava heravy nderaꞌyxy haꞌe nderajy mokoĩve rereko

vaꞌe, tetã okanhy rã pekanhy eꞌỹ aguã — heꞌi. 16 Haꞌe rami teĩ heko
 

mbegue ramo avakue ojopy ipo re ogueraa, taꞌyxy haꞌe tajy kuery
mokoĩve reve. Senhor omboaxy ramo ogueraa tetã roka peve.
17 Mombyryꞌi ma ogueraa maa py anjo kuery vaꞌe regua aipoeꞌi ixupe:
 

— Penhave tema, tapeo jepe. Pemaꞌẽ eme penderakykue re, haꞌe

yvy joja porã reia rupi peaxapa eꞌỹ teria ja pepyta eme. Yvyꞌã re tapeo
pekanhy eꞌỹ aguã — heꞌi.
18 Haꞌe rã Ló ombovai vy aipoeꞌi:
 

— Haꞌe rami ma ndaꞌevei xeruvixa. 19 Ndee ma xemboaxy vy xepytyvõ

 

ete kuri xereraa jepe vy. Haꞌe rami avi ndaꞌevei yvyꞌã re aa aguã. Akyje
aa reve mbaꞌemo vai xerupity ramo aiko vai gui. 20 Peꞌi py oĩ tekoa
 

mboae. Haꞌe vaꞌe katy taa, mbaꞌeta ndatuvixai. Tove haꞌe katy taa, kyrĩꞌi
ete ramo. Haꞌe py ma xerekove reve ꞌrã aiko — heꞌi.
21 Haꞌe rami rã haꞌe kuery ombovai:
 

— Haꞌeve ri. Ore noromombai ꞌrã tekoa ndeayvuague. 22 Tereo pojava

 

haꞌe py reiko aguã. Mbaꞌeve rei ndajapoi ꞌrã haꞌe py revaẽ eꞌỹa ja — heꞌi.
Haꞌe rami rire haꞌe vaꞌe tetã omboerya Zoar. g

Sodoma haꞌe Gomorra omombaa ague

23  Kuaray
yvateꞌi ma ovy jave Ló ovaẽ Zoar tekoa py. 24 Haꞌe rã Sodoma
 

haꞌe Gomorra áry ma Senhor ombou enxofre haꞌe tata, ixuguigua ae

g
 19.22 Tery Zoar ma “Kyrĩꞌi vaꞌe” ꞌea.
 39 Gênesis 19​, ​20

hoꞌa yva gui. 25 Haꞌe rami vy omomba ete tetã, haꞌe haꞌe katyꞌi yvy joja
 

porã reia haꞌe javi. Tetã py ikuai vaꞌekue omomba, mbaꞌemo yvy re
henhoĩ vaꞌe haꞌe javi reve. 26 Haꞌe gui Ló raꞌyxy ma guakykue re omaꞌẽ vy
 

juky guigua opyta hoꞌamy.

27 Haꞌe gui Abraão ma koꞌẽ eꞌỹ re opuꞌã vy oo Senhor renonde oĩague
 

py. 28 Sodoma haꞌe Gomorra tetã katy omaꞌẽ hoꞌamy. Haꞌe vy oexa rã yvy
 

joja porã reia haꞌe javi gui hataxĩ opuꞌã ovy, tata rupa gui hataxĩ opuꞌãa
rami.
29 Yvy joja porã reia re tetã ikuai vaꞌekue Nhanderuete omomba teĩ
 

Abraão re imaꞌenduꞌa vy ogueraa jepe taꞌy kyrĩ Ló hetã omomba ta vaꞌe

mbyte gui.

Moabita haꞌe amonita kuery ypy rekokue oĩa

30  Haꞌe
gui Zoar tekoa py Ló oikoxe teĩ okyje vy ojepeꞌa ju haꞌe gui,
guajy mokoĩve reve. Yvyꞌã re ju oo, haꞌe peteĩ itakua oĩ vaꞌe py ikuai
guajy kuery reve.
31 Haꞌe gui tajy guaiguĩve vaꞌe aipoeꞌi kyrĩve vaꞌe pe:
 

— Nhanderu ma tujaꞌi ma, haꞌe jipoi avakue kovaꞌe yvy re nhanemerã

ikuai vaꞌe, nhanderekorã vaꞌekue rami vy nhamenda aguã. 32 Jaa,  

nhamboyꞌu vinho py. Haꞌe gui nhanheno hexeve, nhanderu gui ae

nhanememby aguã taꞌyrã — heꞌi. 33 Haꞌe rami vy haꞌe vaꞌe pyávy nguu pe
 

omeꞌẽ vinho oyꞌu aguã. Haꞌe gui guaiguĩve vaꞌe ovaẽ vy nguu reve onheno
oikuaa eꞌỹ re. Tajy onheno rã noendui, neĩ opuꞌã jevy ramo voi noendui.
34 Haꞌe gui koꞌẽgue guaiguĩve vaꞌe aipoeꞌi kyrĩve vaꞌe pe:
 

— Kuee pyávy xee anheno vaꞌekue xeru reve. Haꞌe gui kovaꞌe pyávy
haꞌekue rami ju jajapo vinho oyꞌu aguã. Haꞌe gui ndee ju evaẽ enheno
hexeve, ixugui nhanememby aguã taꞌyrã — heꞌi. 35 Haꞌe vaꞌe pyávy 

haꞌekue rami ae ju nguu pe vinho omeꞌẽ oyꞌu aguã. Haꞌe gui tajy kyrĩve
vaꞌe ju ovaẽ vy onheno nguu reve oikuaa eꞌỹ re. Onheno rã tuu noendui,
neĩ opuꞌã ramo voi ndoikuaai.
36 Haꞌe rami py Ló rajy kuery mokoĩve nguu gui ae imemby.
 

37 Guaiguĩve vaꞌe ma peteĩ avaꞌi oikuavã vy omboery Moabe. Haꞌe vaꞌe

 

ramymino kuery ma Moabe pygua kuery aỹ peve ikuai vaꞌe. 38 Haꞌe gui  

kyrĩve vaꞌe voi peteĩ avaꞌi oikuavã avi vy omboery Ben-Ami. Haꞌe vaꞌe
ramymino kuery ma Amom pygua kuery aỹ peve ikuai vaꞌe.

Gerar py Abraão haꞌe Sara ikuai jave guare

20   Abraão
guekoa gui oẽ vy Neguebe yvy katy ju oo. Haꞌe py ju
1
oiko Cades haꞌe Sur mbyte re, Gerar py ae. 2 Guaꞌyxy Sara pe
 

“Xereindy” heꞌi ramo Gerar pygua huvixa Abimeleque ogueru ruka.

3 Pyávy Abimeleque oexa raꞌu rã Nhanderuete ojexa uka. Haꞌe vy
 

aipoeꞌi ixupe:
Gênesis 20​, ​21 40

— Kunha vaꞌe reipeꞌa ramo rombopaga ꞌrã remano peve, omenda vaꞌe
ramo — heꞌi.
4 Haꞌe jave kunha vaꞌe reve Abimeleque ndajoguerekoi teri. Haꞌe rami
 

vy aipoeꞌi:
— Senhor, rejuka ta vaꞌe tyꞌy heko porã vaꞌe? 5 Mbaꞌeta ime ae
 

“Xereindy” heꞌi, haꞌe kunha vaꞌe voi ixupe “Xekyvy” heꞌi. Haꞌe nunga rupi
rima xee potae vy eꞌỹ ajapo, ajapo vaixe vy eꞌỹ — heꞌi.
6 Nhanderuete ombovai oexa raꞌu rã:
 

— Aikuaa porã potae vy eꞌỹ rejapoague. Haꞌe nunga rupi ae xee rojoko
xerovai rejejavy eꞌỹ aguã, haꞌe kunha vaꞌe reve rejoguereko eꞌỹ aguã. 7 Aỹ  

ma eraa ju imea py, mbaꞌeta profeta oiko. Haꞌe ma ndere ojerure ramo
reikove ꞌrã. Haꞌe rami avi ime pe kunha vaꞌe ndereraai ju ri vy reikuaa
anhetẽ ete remano ꞌrãa, nerembiguai kuery haꞌe javi reve — heꞌi.
8 Koꞌẽ raiꞌi jave Abimeleque opuꞌã vy oenoĩmba guembiguai kuery, haꞌe
 

vy omombeꞌupa. Haꞌe ramo avakue oendu vy onhemondyipa okuapy.

9 Haꞌe gui Abimeleque oenoĩ uka Abraão. Haꞌe vy aipoeꞌi ixupe:
 

— Mbaꞌe tu rejapo orere? Mbaꞌe nunga py tu ajejavy ndevy? Mbaꞌeta haꞌe rami
ete ndee xererojejavy haꞌe xerembiguai kuery guive. Ndaꞌevei vaꞌe rejapo vaꞌekue
xere. 10 Mbaꞌexa tu renhembopyꞌa haꞌe nunga rejapo aguã? — heꞌi Abraão pe.
 

11 Abraão ombovai:
 

— Mbaꞌeta xee ma xejeupe ae aipoaꞌe: “Kovaꞌe tekoa pygua kuery ma

Nhanderuete renonde ojererokyjea rupi eꞌỹ ikuai vy xejuka ꞌrã xeraꞌyxy káuxa”,
haꞌe vaꞌekue. 12 Haꞌe rami avi anhetẽ ae xereindy oiko, xeru rajy oiko vy, vaꞌeri
 

haꞌi memby eꞌỹ taꞌvy oiko. Haꞌe rami vy rima hexe amenda karamboae. 13 Haꞌe  

nunga rupi aguata-guata aguã xeru ro gui Nhanderuete xemondouka jave

aipoaꞌe vaꞌekue xeraꞌyxy pe: “Po rami ꞌrã ndee xepytyvõ nhavaẽa nhavõ rupi,
Xevy ‘Xekyvy’ ꞌre ꞌrã”, haꞌe vaꞌekue ixupe.
14 Haꞌe rami rã ixupe Abimeleque ogueru ruka vexaꞌi, vaka, haꞌe
 

tembiguai kuery avakue haꞌe kunhague, omboaxapa Abraão pe. Taꞌyxy

Sara avi omboaxa ju ime pe. 15 Haꞌe vy Abimeleque aipoeꞌi:
 

— Xeyvy haꞌe javi ma nerenonde itui. Eĩ tema reĩxea py rei — heꞌi.

16 Haꞌe gui Sara pe ju aipoeꞌi:
 

— Maꞌẽ, ndekyvy pe ameꞌẽ ta mil hatãꞌi vaꞌe prata guigua, ndere oiko vaꞌekue
haꞌe javi rekovia. Haꞌe ramo pavẽ oikuaa ꞌrã ndereko porã vaꞌea — heꞌi.
17 Haꞌe gui Abraão ojerure ramo Nhanderuete omonguera Abimeleque,
 

taꞌyxy haꞌe hembiguai kuery, taꞌy jevy aguã rami. 18 Mbaꞌeta Abraão
 

raꞌyxy Sara káuxa Senhor ojapo rire kunhague Abimeleque ro py ikuai

vaꞌe haꞌe javi imemby veꞌỹ aguã rami.

Isaque ituiꞌiague

21   Senhorijayvuague rami vy Sara pe ojekuaa uka vy ojapo

1

ijayvuague. 2 Haꞌe ramo Sara oguerekoꞌi, haꞌe vy oikuavã peteĩ avaꞌi.

 
 41 Gênesis 21

Nhanderuete oaꞌangaague ára py ae Abraão tujaꞌi ma vaꞌeri taꞌy, Senhor

ijayvuague rami vy. 3 Sara piꞌaꞌi ituiꞌi vaꞌekue Abraão omboery Isaque. 4 Taꞌy
   

Isaque oito ára oguerekoa py Abraão omboi ipire, Nhanderuete ojapo ukaague
rami vy ae. 5 Abraão cem maꞌetỹ ma oguereko taꞌy Isaque oiko jave.
 

6 Haꞌe gui Sara aipoeꞌi:

 

— Aỹ ma Nhanderuete xeapo xerory ju aguã rami. Haꞌe ramo pavẽ haꞌe

nunga oendu vy hory avi ꞌrã xererovyꞌa vy. 7Avave rei noexaꞌãi vaꞌekue xee Sara
 

amokambuꞌi aguã re xepiꞌaꞌi Abraão raꞌy, tujaꞌi vaipa ma vaꞌeri taꞌvy — heꞌi.

Tekoa eꞌỹa rupi Agar oguata jave guare

8  Avaꞌi
Isaque tuvixa ovy vy nokambuvei. Haꞌe ramo nokambuveia ára
Abraão ojapo peteĩ ngaru tuvixa vaꞌe. 9 Haꞌe vaꞌe javegua py oĩ avi Egito
 

guigua Agar piꞌa, Abraão raꞌy mboae vaꞌe. Haꞌe vaꞌe ma ojojai rei Isaque.
Haꞌe nunga Sara oexa vy 10 aipoeꞌi Abraão pe:
 

— Emondouka na pevaꞌe tembiguai ipiꞌa reve. Ndaꞌevei ipiꞌa mbaꞌemo

reja vaꞌe ojopy avi aguã xepiꞌa Isaque reve — heꞌi. h
11 Haꞌe nunga Abraão oendu vy ndaꞌevei guaꞌy jypygua re. 12 Haꞌe rami
   

teĩ Nhanderuete aipoeꞌi Abraão pe:

— Ndeporiau eme nderaꞌy haꞌe ixy nerembiguai re oiko vaꞌe re. Endu
ke nderaꞌyxy Sara ijayvua haꞌe javi, mbaꞌeta Isaque ramymino kuery
pe ae ꞌrã “Abraão ramymino kuery” ꞌea. i 13 Haꞌe gui nerembiguai piꞌa
 

ramymino kuery voi amboeta ꞌrã, nderaꞌy oiko avi ramo — heꞌi.
14 Haꞌe ramo koꞌẽ eꞌỹ mbove Abraão opuꞌã vy Agar pe omeꞌẽ mbojape
 

haꞌe peteĩ hyru yy. Ikupe re omoĩ. Ixupe omboaxa avi ipiꞌaꞌi. Haꞌe rami vy
omondouka. Haꞌe ramo kunha vaꞌe oo vy oguata rei oikovy Berseba katy
tekoa eꞌỹa oĩ vaꞌe rupi.
15 Haꞌe gui yy hyru py opa ma ramo opiꞌa omonheno yvyraꞌi hiꞌaĩ
 

vaꞌe guy py. 16 Haꞌe vy ojepeꞌa vy oo avaꞌi ituia gui mombyryꞌi, huꞌy
 

nhamombo ramo oguerovya rami peve, “Avaꞌi omano rã aexa aguã

ndaꞌevei” heꞌi vy. Haꞌe rami vy haꞌe py oguapy vy haxẽ reve ojaeꞌo.
17 Haꞌe gui Nhanderuete ma avaꞌi vaꞌe haxẽ rã oendu. Haꞌe rami vy yva
 

gui Nhanderuetea guigua anjo oenoĩ Agar. Haꞌe vy aipoeꞌi:

— Agar, mbaꞌe tu rereko? Ekyje eme, mbaꞌeta Nhanderuete oendu
avaꞌi ituia py haxẽa. 18 Epuꞌã ke, emopuꞌã imoꞌamy avaꞌi ndepo py rejopy
 

reve, mbaꞌeta amboeta ete ꞌrã hamymino kuery — heꞌi. 19 Haꞌe gui  

Nhanderuete kunha vaꞌe rexa oipeꞌa ramo oexa peteĩ ygua. Haꞌe py oo vy
omonyẽ ju yryru, haꞌe opiꞌaꞌi pe omeꞌẽ oyꞌu aguã.
20 Avaꞌi vaꞌe tuja ovy rã Nhanderuete oiko hexeve. Tekoa eꞌỹa rupi oiko
 

guyrapa haꞌe huꞌy revegua. 21 Parã yvy regua tekoa eꞌỹa rupi oiko. Haꞌe
 

gui taꞌyxyrã ixy ojou peteĩ kunha Egito pygua.

 21.10 Gálatas 4.30
h i
 21.12 Romanos 9.7, Hebreus 11.18
Gênesis 21​, ​22 42

Abimeleque reve Abraão peteĩ rami ikuai aguã ojapoague

22  Haꞌe
jave ma Abimeleque haꞌe ojeupegua xondaro ruvixa Ficol reve
aipoeꞌi Abraão pe:
— Opa mbaꞌe rejapoa py Nhanderuete oiko ndereve. 23 Haꞌe nunga
 

rupi aỹve eura xevy Nhanderuete rery rupi, xevy ndeapu eꞌỹ aguã, xeraꞌy
pe, neĩ xeramymino pe. Ndevy ajapo porãague rami xevy ju rejapo porã
aguã, haꞌe xeyvy re reikoague re voi — heꞌi.
24 Abraão ombovai vy
 

— Aura ꞌrã — heꞌi.

25 Haꞌe rami teĩ Abimeleque pe Abraão ijayvu ete, hembiguai kuery peteĩ
 

ygua oipeꞌa nheaꞌã okuapyague re. 26 Haꞌe ramo Abimeleque ombovai:

 

— Xee ndaikuaai mavaꞌe pa haꞌe ramigua ojapo. Avave rei ndoikuaa

ukaai teri xevy, neĩ ruxãꞌi ma voi naendui kovaꞌe ára eꞌỹ vy — heꞌi.
27 Haꞌe ramo Abimeleque reve Abraão ojapo peteĩ rami ikuai aguã. Haꞌe
 

rami vy vexaꞌi haꞌe vaka ogueru vy omeꞌẽ Abimeleque pe. 28 Sete vexaꞌi
 

kunha Abraão oiporavo vy mymba kuerya gui haꞌe kuery aeꞌi ikuai aguã
py omoĩ.
29 Haꞌe ramo Abimeleque oporandu Abraão pe:
 

— Mbaꞌerã tu sete vexaꞌi ri reipeꞌa?

30 Abraão ombovai:
 

— Xepo gui rejopy ꞌrã pee py sete vexaꞌi ikuai vaꞌe, xee ae kovaꞌe ygua
ajoꞌo ukaague kuaa ukaarã — heꞌi. 31 Haꞌe rami rire haꞌe vaꞌe henda hery
 

Berseba, haꞌe py oura okuapy rire. j 32 Haꞌe rami vy peteĩ rami ikuai aguã
 

re jogueroayvu Berseba py. Haꞌe rire Abimeleque haꞌe xondaro ruvixa

Ficol opuꞌã vy ojevypa ju filisteu kuery yvy katy. 33 Berseba py Abraão
 

onhotỹ tamargueira. Haꞌe py ojapukai guive Senhor Nhanderuete imarã

eꞌỹ vaꞌe rery rupi. 34 Filisteu kuery yvy re Abraão oiko are.
 

Nhanderuete Abraão oeko aꞌãague

22   Haꞌe
vaꞌe rire Nhanderuete oeko aꞌã Abraão. Haꞌe vy
1

— Abraão — heꞌi ixupe.

Ombovai:
— Apy ma aĩ.
2 Nhanderuete aipoeꞌi:
 

— Ejopy nderaꞌy peteĩꞌi Isaque reayvu ete vaꞌe, haꞌe eraa Moriá yvy re.
Haꞌe py remeꞌẽ ꞌrã xevy reapy vy, peteĩ yvyty xee aexa uka vaꞌerã áry — heꞌi.
3 Haꞌe gui koꞌẽ eꞌỹ mbove Abraão opuꞌã. Guymba mburika oguereko
 

katupa ma vy ogueraa mokoĩ guembiguai, guaꞌy Isaque guive. Yxakã

omboaꞌy uka omoendy aguã. Haꞌe gui oo Nhanderuete aipoeꞌiague katy.

j
 21.31 Tery Berseba ma “Ygua ouraague” ꞌea.
 43 Gênesis 22

4  Mboapy ára ma ooa py Abraão omaꞌẽ vy oexa ooxea mombyry gui.

5  Haꞌevy aipoeꞌi guembiguai kuery pe:
— Peẽ kuery orerarõ ꞌrã apy mburikaꞌi reve. Haꞌe rã xee ma kunumi
vaꞌe reve ꞌrã roo kii rami. Nhanderuete romboetepa ma vy rojevy ju
ꞌrã peẽa py — heꞌi. 6 Haꞌe vy yxakã omoendy vaꞌerã Abraão ojopy vy
 

ombovoyi guaꞌy Isaque. Haꞌe rã taꞌy ma opo py ogueraa tata haꞌe kyxe.
Haꞌe rami vy jogueraa.
7 Ooa rupi Isaque aipoeꞌi nguu Abraão pe:
 

— Xeru.
Ombovai:
— Apy ma aĩ xeraꞌy.
Isaque oporandu:
— Apy ma tata, yxakã guive oĩ. Mamo tu oĩ vexaꞌi jajuka haꞌe japy vaꞌerã?
8 Ombovai:
 

— Xeraꞌy, Nhanderuete ae ꞌrã ojou uka vexaꞌi japy vaꞌerã — heꞌi. Haꞌe
gui oove tema joupive.
9 Haꞌe gui ovaẽ ma Nhanderuete ijayvuague py. Haꞌe py ma Abraão
 

ojapo peteĩ altar Senhor pe. Haꞌe vaꞌe áry omoĩ yxakã. Haꞌe gui
ojokua guaꞌy Isaque, haꞌe altar áry omonheno yxakã oĩ vaꞌe áry. 10 Opo
 

omondouka vy ojopy kyxe guaꞌy ojuka aguã. 11 Haꞌe ramo anjo Senhor-a
 

guigua ijayvu nhendu yva gui. Haꞌe vy aipoeꞌi:

— Abraão! Abraão!
ombovai vy
— Apy ma aĩ — heꞌi.
12 Haꞌe ramo aipoeꞌi:
 

— Eupi eme ndepo kunumi vaꞌe rejuka aguã, mbaꞌeve ejapo eme hexe.
Mbaꞌeta aỹ ma aikuaa Nhanderuete renonde rejererokyjea rupi reiko
vaꞌea, nderaꞌy peteĩꞌi vaꞌe xevy neremeꞌẽxe eꞌỹi rire — heꞌi.
13 Abraão guakykue katy omaꞌẽ vy oexa peteĩ vexaꞌi guakua re ojejura
 

oiny vaꞌe jai rogue hiꞌaĩ vaꞌe re. Haꞌe rami vy vexaꞌi ojopy vy oapy guaꞌy
rekovia. 14 Haꞌe vaꞌe henda Abraão omboery “ Senhor ojou uka ꞌrã”. Haꞌe
 

rami rire aỹ peve “ Senhor pegua yvyty re ojou uka ꞌrã”, ꞌea.
15 Haꞌe gui mokoĩguea ma anjo Senhor-a guigua ijayvu Abraão pe yva
 

gui. 16 Haꞌe vy Senhor aipoeꞌi:

 

— Xerery rupi ae aura: Nami rejapo, nderaꞌy peteĩ vaꞌe xevy

neremeꞌẽxe eꞌỹi rire ma 17 xee romoingo porã ꞌrã. Anhetẽ amboeta ꞌrã
 

neramymino kuery jaxy-tata yva re ikuai vaꞌe rami, haꞌe ita kuꞌi yeꞌẽ
yvýry ikuai vaꞌe hetaa rami. Neramymino kuery ipoꞌaka ꞌrã ngovaigua
kuery retã re. k 18 Haꞌe kuery re vy yvy regua kuery haꞌe javi ꞌrã amoingo
 

porã, xeayvua rejapo rire — heꞌi. l

 22.17 Hebreus 6.14
k
 22.18 Atos 3.25
l
Gênesis 22​, ​23 44

19 Haꞌe
ramo Abraão ojevy ju guembiguai kuerya py. Oo joupive guekoa
Berseba katy. Haꞌe py ju hekoa.

Naor ramymino kuery rery oĩa

20  Haꞌe
vaꞌe rire Abraão oendu “Milca voi oikuavã ma kyrĩgue, nderyvy
Naor raꞌy” ꞌea rã 21 Po rami hery oĩ: tujave vaꞌe ma Uz, tyvy Buz, Arã rurã
 

Quemuel, 22 haꞌe gui Quésede, Hazo, Pildas, Jidlafe haꞌe Betuel. 23 Betuel
   

rajy ma Rebeca. Haꞌe vaꞌe kuery irundy meme ma Milca memby kuery
ikuai, Abraão ryvy Naor ramymino kuery. 24 Naor raꞌyxy jevy ma Reumá
 

hery vaꞌe. Haꞌe voi oguereko kyrĩgue: Teba, Gaã, Taás haꞌe Maaca.

Sara omanoague

23   Haꞌe
gui Sara ma cento e vinte e sete maꞌetỹ re oikoa py
1
2  omano
Quiriate-Arba tetã Hebrom ꞌepy vaꞌe py, Canaã yvy re
ae. Haꞌe ramo Abraão ou vy ojaeꞌo ipyꞌa vai vy.
3 Haꞌe vaꞌe rire Abraão opuꞌã ju omano vaꞌekue ituia gui. Haꞌe vy ijayvu
 

Hete raꞌy kuery ikuai vaꞌe pe:

4 — Xee ma yvy mboae guigua aiko pendeyvy re. Pemeꞌẽ xevy haꞌvy
 

omano vaꞌekue ruparã pendeyvy re, xeraꞌyxy retekue anhono porã aguã
— heꞌi.
5 Hete raꞌy kuery ombovai vy Abraão pe aipoeꞌi:
 

6 — Xeruvixa, endu ke oreayvu. Ndee ma orembyte reiko Nhanderuete

 

huvixarã omoĩ vaꞌekue rami. Yvyra rupa iporãve vaꞌe py tema enhono
porã nderaꞌyxy retekue. Ore kuery regua mavaꞌeve noromeꞌẽ eꞌỹi ꞌrã
yvyra ruparã vaꞌe, omano vaꞌekue renhono porã aguã — heꞌi.
7 Haꞌe ramo Abraão opuꞌã vy guenapyꞌã re oĩ haꞌe vaꞌe tekoa pygua
 

kuery haꞌe Hete raꞌy kuery renonde. 8 Haꞌe vy aipoeꞌi haꞌe kuery pe:
 

— Xapyꞌa rei omano vaꞌekue anhono porã aguã pejou porã ri vy

pejapyxaka. Xerekovia pejerure Zoar raꞌy Efrom pe, 9 xevy omeꞌẽ aguã
 

Macpela re itakua oĩ vaꞌe, mbaꞌeta ijyvy apy re oĩ. Hepya rami porã
tovende xevy, pendeyvy mbyte re anhono porã aguã — heꞌi.
10 Haꞌe gui heteu regua Efrom ou vy oguapy oiny Hete raꞌy kuery
 

mbyte. Tetã kora rokẽ rupi oike vaꞌe haꞌe javi oendua py ijayvu, haꞌe vy
aipoeꞌi Abraão pe:
11 — Any teve xeruvixa, endu ke. Xeyvy ameꞌẽmba rive ꞌrã ndevy,
 

itakua oĩ vaꞌe guive. Xeretarã raꞌy kuery pavẽ renonde ameꞌẽ ndevy.
Enhono porã tema omano vaꞌekue — heꞌi.
12 Haꞌe ramo Abraão guenapyꞌã re oĩ tekoa pygua kuery renonde.
 

13 Tekoa pygua kuery oendua py ijayvu ju Efrom pe:

 

— Haꞌe rami teĩ rejou porã ri ramo ajerure rejapyxaka aguã re. Ndeyvy
repy ꞌrã xee ameꞌẽ. Ejopy ke xepo gui. Haꞌe ramo ꞌrãe xeraꞌyxy retekue
anhono porã haꞌe py — heꞌi.
 45 Gênesis 23​, ​24

14  Haꞌe
ramo Efrom ombovai:
15  —
Xeruvixa, endu haꞌvy. Peteĩ yvy quatrocentos hatãꞌi vaꞌe prata
guigua ovare vaꞌe, mbaꞌe tu haꞌe nunga xevy haꞌe ndevy? Enhono porã
katu haꞌe py nderaꞌyxy retekue — heꞌi.
16 Haꞌe rami Efrom ijayvu rã Abraão oendu vy oaꞌã prata haꞌe omeꞌẽ
 

ixupe. Hete raꞌy kuery oexaa py omeꞌẽ, ijayvuague rami vy quatrocentos

hatãꞌi vaꞌe prata guigua, mbaꞌemo vendea oiporuve vaꞌe regua.
17 Haꞌe rami Efrom yvy Macpela re oĩ vaꞌe Manre katyꞌi, yvy, itakua
 

haꞌe yvyra ikuai vaꞌe haꞌe javi 18 ovendepa Abraão pe, Hete raꞌy kuery
 

haꞌe tetã kora rokẽ py ikuai vaꞌe haꞌe javive oendua py.
19 Haꞌe rire Abraão onhono porã guaꞌyxy Sara retekue itakua py,
 

Macpela yvy re Manre katyꞌi. Haꞌe vaꞌe tekoa ma Hebrom, Canaã yvy
re oĩ. 20 Haꞌe rami py Hete raꞌy kuery Abraão pe ovende rakaꞌe yvy haꞌe
 

itakua oĩ vaꞌe, taꞌyxy omano vaꞌekue ruparã.

Guembiguai pe Abraão Isaque raꞌyxyrã ojou ukaague

24   Haꞌe
rire Abraão tujaꞌi ete ma, heta maꞌetỹ ma oguereko, haꞌe
1

opa mbaꞌe py Senhor omoingo porã. 2 Haꞌe ramo Abraão ijayvu

 

guembiguai hoo py ikuai vaꞌe gui inhymave vaꞌe, opa mbaꞌe oguereko
vaꞌe re opena vaꞌety pe. Haꞌe vy ixupe aipoeꞌi:
— Emoĩ ndepo xeꞌu guy rupi, 3 haꞌe eura Senhor Nhanderuete yva haꞌe
 

yvy haꞌe javi re ipoꞌaka vaꞌe rery rupi, xeraꞌy raꞌyxyrã rejou aguã teĩ Canaã
yvy apy aikoa py ikuai vaꞌe rajy kuery regua eꞌỹ guive. m 4 Haꞌe rã xeretarã
 

kuerya py ae ꞌrã reo, haꞌe vaꞌe regua rejou aguã xeraꞌy Isaque raꞌyxyrã — heꞌi.
5 Haꞌe ramo hembiguai aipoeꞌi:
 

— Xapyꞌa rei ma kunha vaꞌe ndouxei ꞌrã xerupive kovaꞌe yvy re. Haꞌe
rami rã nderaꞌy teve ꞌrã araa yvy rejuague katy?
6 Abraão ombovai:
 

— Ndaꞌevei! Ejapo eme xeraꞌy haꞌe katy ojevy aguã rami. 7 Mbaꞌeta  

Senhor Nhanderuete yva pygua xepeꞌa karamboae xeru ro haꞌe yvy

xetuiague gui, haꞌe xevy oura reve “Kovaꞌe yvy ameꞌẽ ꞌrã neramymino
kuery peguarã”, heꞌi vaꞌekue. Haꞌe rami vy nerenonde omondouka ꞌrã
guembiguai anjo. Haꞌe ramo haꞌe vaꞌe yvy gui ꞌrã reru xeraꞌy raꞌyxyrã. n
8 Haꞌe gui xapyꞌa rei kunha vaꞌe nderupive ndouxei ramo toaxa rive
 

reuraague. Haꞌe rami teĩ eraa eme xeraꞌy haꞌe katy — heꞌi. 9 Haꞌe ramo  

opatõ Abraão ꞌu guy rupi hembiguai opo omoĩ reve oura ijayvuague
rami ojapo aguã re. 10 Haꞌe rami vy dez camelo hembiguai ogueraa
 

opatõ rymba, haꞌe mbaꞌemo porã ipatõ ogueraa uka vaꞌekue haꞌe javi.
Mesopotâmia katy ojepeꞌa ovy, Naor kuery retã katy ae.

m
 24.3 Haꞌe vaꞌe jave ma haꞌe kuery ouraa ovareve aguã opo omoĩ ꞌrã joꞌu guy rupi oura vy.
n
 24.7 Gálatas 3.16
Gênesis 24 46

11 Hetã
py ovaẽ raiꞌia py peteĩ ygua oĩ vaꞌe yvýry ovaẽ. Haꞌe py
omombytuꞌu ranhe mymba camelo henapyꞌã re. Kaꞌaru jave kunhataĩgue
yy re ouaty hora omombytuꞌu imbokuapy. 12 Haꞌe vy aipoeꞌi opyꞌa py:
 

— Senhor, xepatõ Abraão Ruete reiko vaꞌe, ajerure ndevy xepytyvõ

aguã, haꞌe xepatõ Abraão voi remboaxy aguã. 13 Mbaꞌeta xee ma apy
 

aĩ ygua rexeiꞌi, kunhague kovaꞌe tetã pygua rajy kuery yy re ouaty

py. 14 Haꞌe nunga rupi tove kunhataĩ xevy aipoaꞌea vaꞌe: “Emboguejy
 

yryru ayꞌu aguã”, haꞌe ramo “Eyꞌu, haꞌe nerymba camelo kuery avi ꞌrã
amboyꞌu”, heꞌi vaꞌe ae toiko nerembiguai Isaque raꞌyxyrã reiporavo
vaꞌekue. Haꞌe ramo ꞌrãe aikuaa xepatõ remboaxy maa — heꞌi.

Rebeca reve Isaque nhovaexĩague

15  Haꞌe
rami teri ijayvu hoꞌamy jave tetã gui oẽ ouvy Rebeca, Betuel
rajy vaꞌe. Tuu ma Abraão rykeꞌy Naor raꞌy, haꞌe Milca piꞌa. Peteĩ yryru
ogueru oiny oaxiꞌy áry. 16 Haꞌe vaꞌe kunhataĩ ma iporã vaipa, ava reve
 

joguereko vaꞌeꞌỹ teri. Haꞌe gui ygua py oo vy oꞌyryru omonyẽ ma vy ou

ju.
17 Haꞌe vaꞌe jave py tembiguai oo vy ovaexĩ. Haꞌe vy aipoeꞌi:
 

— Emeꞌẽ yy ndeꞌyryru gui ayꞌu aguã.

18 Kunha vaꞌe ombovai:
 

— Eyꞌu katu xeruvixa — heꞌi. Haꞌe rami vy yryru omboguejy pojava vy

ojopy reve ombojeroꞌa omboyꞌu aguã.
19 Omboyꞌupa ma vy aipoeꞌi:
 

— Anoẽve ta nerymba camelo kuery pe ju haꞌe javive oyꞌu peve —

heꞌi. 20 Haꞌe rami vy ojapura reve onhoẽ mymba oyꞌuaty py, haꞌe onha
 

ju ovy ygua katy ojarave aguã. Ogueruve ju vy camelo kuery haꞌe javive
omboyꞌu. 21 Ava vaꞌe ijayvu eꞌỹ re omaꞌẽ oiny oikuaa porãxe vy Senhor
 

anhetẽ pa haꞌe oguataa py oipytyvõa, tyrã anya.

22 Camelo kuery haꞌe javive oyꞌu ma ramo ava vaꞌe oguenoẽ peteĩ
 

ojereꞌi vaꞌe ouro guigua hatãꞌi vaꞌe rami rai ipoyi vaꞌe, haꞌe mokoĩ poapy
regua ouro guigua dez hatãꞌi vaꞌe rami ipoyi vaꞌe. 23 Haꞌe vy oporandu
 

kunha vaꞌe pe:

— Xee ajerure remombeꞌu aguã: Mavaꞌe rajy tu ndee? Haꞌeve ꞌrã ndaꞌu
nderu ropy ake aguã, haꞌe xerupive ou vaꞌekue guive?
24 Ombovai:
 

— Xee ma Betuel rajy. Xeru ma Naor raꞌyxy Milca piꞌa. 25 Haꞌe gui
 

roguereko reta mbaꞌemo pire haꞌe nhuũ. Peke aguã voi haꞌeve — heꞌi.
26 Haꞌe rami rã ava vaꞌe guenapyꞌã re oĩ vy ombojerovia Senhor.
 

27 Haꞌe vy aipoeꞌi:
 

— Taꞌimaꞌenduꞌa porãmby toiko Senhor, xepatõ Abraão “Xeruete”

heꞌia, mbaꞌeta nomboaxy eꞌỹi xepatõ, neĩ anhetẽ rupi ndoguereko eꞌỹi.
Xeraperã re Senhor xemboꞌe raꞌe xepatõ retarã kuery ro py ae avaẽ
 47 Gênesis 24

aguã — heꞌi. 28 Haꞌe rami rã kunhataĩ vaꞌe onha ovy, haꞌe oxy kuery ro py
 

omombeꞌupa.
29 Rebeca oguereko peteĩ okyvy Labão hery vaꞌe. Haꞌe vaꞌe onha ovy
 

tembiguai ygua rexei hiꞌaĩ vaꞌe ovaexĩ aguã.

30 Ojereꞌi vaꞌe haꞌe poapy regua gueindy poapy re oexa vy, haꞌe heindy
 

“Po rami ava vaꞌe ijayvu xevy” heꞌi. Haꞌe ramo Labão oendu vy oo ovaexĩ
camelo reve, ygua yvyꞌiry hiꞌaĩa py. 31 Haꞌe vy aipoeꞌi ixupe:
 

— Senhor nemoingo porã vaꞌe, evaẽ ke. Mbaꞌe re tu reꞌã apy oka py?
Xeropy rupi areko katupa ma, nerymba camelo ikuai aguã guive — heꞌi.
32 Haꞌe rami vy omovaẽ. Camelo kuery áry gui mbaꞌemo omboguejypa
 

vy omeꞌẽ mbaꞌemo pire haꞌe nhuũ. Yy guive ogueru ruka ava vaꞌe py ojoi
aguã, avakue hupive ou vaꞌekue pe voi. 33 Tembiꞌu guive ogueru.
 

Haꞌe ramo ava vaꞌe aipoeꞌi:

— Xee ndakaru reguai amombeꞌupa eꞌỹ re mbaꞌerã pa ajua.
Labão ombovai:
— Emombeꞌu maꞌvy — heꞌi.
34 Haꞌe ramo aipoeꞌi:
 

— Xee ma Abraão rembiguai aiko. 35 Senhor omoingo porã ete xepatõ.

 

Haꞌe ramo oguerekopa: vexaꞌi, vaka, prata, ouro, guembiguai avakue haꞌe
kunhague, guymba camelo haꞌe mburikaꞌi. 36 Sara xepatõ raꞌyxy kakuaa
 

vaipa oikoa py oikuavã opiꞌa. Haꞌe vaꞌe pe ma tuu omeꞌẽmba oguereko

vaꞌe haꞌe javi. 37 Haꞌe gui xepatõ xeapo karamboae aura aguã rami. Haꞌe vy
 

aipoeꞌi: “Xeraꞌy raꞌyxyrã rejou vy ndaꞌevei kunhague Canaã yvy xee aikoa
vaꞌe regua rejou aguã. 38 Haꞌe rami ꞌrãgue py xeru ro py ꞌrã reo, xeretarã
 

kuerya py ae. Haꞌe gui ꞌrã reru xeraꞌy raꞌyxyrã”, heꞌi vaꞌekue xevy. 39 Haꞌe
 

ramo xepatõ pe “Xapyꞌa rei ma kunha vaꞌe ndouxei ꞌrã xerupive”, haꞌe.
40 ramo ombovai: “ Senhor hexeve aikoa vaꞌe ombou ꞌrã guembiguai
 

anjo nepytyvõarã, xeretarã kuery haꞌe xeru ro py ae rejou aguã xeraꞌy

raꞌyxyrã. 41 Haꞌe rami avi xeretarã kuerya py reo ramo kunha vaꞌe haꞌe
 

kuery nombou ukaxei ramo ma toaxa rive reuraague”, heꞌi vaꞌekue xevy.
42 Haꞌe gui ange ygua py avaẽ vy aipoaꞌe xejeupe: “Xepatõ Abraão Senhor
 

‘Xeruete’ heꞌia vaꞌe, xapyꞌa rei aguataa rupi xepytyvõ ramo ma, 43 apy ma
 

aĩ aỹ ygua yvyꞌiry. Tove kunhataĩ yy re ou vaꞌe pe aipoaꞌe ramo ‘Emeꞌẽ na

yy ruxãꞌi tayꞌu ndeꞌyryru gui’, haꞌe rã 44 xevy ‘Eyꞌu, haꞌe nerymba camelo
 

kuery pe voi ajara ꞌrã’, heꞌi vaꞌe, haꞌe vaꞌe ae toiko xepatõ raꞌy raꞌyxyrã
Senhor oiporavo vaꞌekue”, haꞌe vaꞌekue. 45 Haꞌe nunga re teri xepyꞌa
 

ainy jave oẽ ouvy Rebeca. Yryru oaxiꞌy áry ogueru vaꞌe reve ygua py oo
vy ojara yy. Haꞌe gui xee aipoaꞌe: “Ajerure ndevy emeꞌẽ na ayꞌu aguã”,
haꞌe 46 ramo omeꞌẽ pojava. Haꞌe vy oaxiꞌy áry gui yryru omboguejy vy
 

aipoeꞌi: “Eyꞌu, haꞌe nerymba camelo kuery pe voi ameꞌẽ ꞌrã oyꞌu aguã”,
heꞌi. Haꞌe ramo ayꞌu, xerymba camelo kuery voi omboyꞌu. 47 Haꞌe gui ixupe
 

aporandu: “Mavaꞌe rajy tu ndee?” Haꞌe ombovai: “Betuel rajy aiko. Xeru
Gênesis 24 48

ma Naor raꞌy, Milca piꞌa vaꞌe”, heꞌi. Haꞌe ramo ixĩ re amoĩ ojereꞌi vaꞌe,
haꞌe rã ipoapy re ma poapy regua amoĩ. o 48 Haꞌe vy xerenapyꞌã re aĩ vy
 

ambojerovia Senhor. Xemaꞌenduꞌa porã Senhor xepatõ Abraão “Xeruete”

heꞌia vaꞌe re, mbaꞌeta tape haꞌevea rupi xerereko rire, xepatõ retarã rajy ae
ajou aguã rami taꞌy raꞌyxyrã. 49 Haꞌe gui aỹ ma xapyꞌa rei xepatõ pe iporã
 

vaꞌe haꞌe anhetẽ rupigua ri pejapoxe vy pemombeꞌu xevy. Haꞌe rami eꞌỹ
ramo pemombeꞌu porã avi xevy, xee aikuaa aguã jaiporu kuaa regua katy
aa aguã, eꞌỹ vy jaiporu kuaa eꞌỹa katy — heꞌi.
50 Haꞌe ramo Labão haꞌe Betuel ombovai:
 

— Haꞌe nunga ma Senhor gui ae oiko raꞌe. Ore ma mbaꞌeve rei

oreayvurã ndoroikuaai, anhetẽ vaꞌe remombeꞌu ramo. 51 Upe hiny Rebeca
 

nerenonde. Eraa, tapeo. Toiko nepatõ raꞌy raꞌyxyrã, Senhor ijayvuague

rami vy — heꞌi.

Rebeca re Isaque omendaague

52  Haꞌe
rami ombovai rã Abraão rembiguai oendu vy guenapyꞌã re oĩ
Senhor renonde. 53 Haꞌe oguenoẽ mbaꞌemo porã: ouro, prata guigua haꞌe
 

tupyja. Rebeca pe omeꞌẽmba. Ikyvy pe, ixy pe avi omeꞌẽ mbaꞌemo porã.
54 Haꞌe rire mae okaru haꞌe oyꞌu okuapy, avakue hupive ou vaꞌekue reve.
 

Pytũ oaxa okuapy.

Koꞌẽ rai ramove tembiguai opuꞌã vy aipoeꞌi:
— Xemondouka ju xepatõa katy.
55 Haꞌe rã ikyvy haꞌe ixy aipoeꞌi:
 

— Tove, kunha vaꞌe topytaveꞌi ranhe dez ára ri jepe. Haꞌe gui mae ma
ꞌrã oo — heꞌi.
56 Haꞌe ramo aipoeꞌi:
 

— Ndaꞌevei haꞌe rami aguã, aguataa rupi Senhor xepytyvõ rire.

Xemondouka ju xepatõa katy.
57 Aipoeꞌi okuapy:
 

— Nhaenoĩ haꞌvy kunhataĩ vaꞌe, ixugui ae nhaendu aguã — heꞌi.

58 Haꞌe rami vy gueindy Rebeca oenoĩ okuapy vy oporandu ixupe:
 

— Reoxe pa kovaꞌe ava reve?

Haꞌe ramo
— Aa ꞌrã — heꞌi.
59 Haꞌe ramo omondouka gueindy Rebeca hembiguai reve, Abraão
 

rembiguai haꞌe avakue hupive ou vaꞌekue reve oo aguã. 60 Ogueroayvu 

porã imondovy Rebeca. Haꞌe vy aipoeꞌi:

— Ndee ma orereindy. Tanememby reta ete. Tove neremiarirõ kuery
taꞌipoꞌaka ngovaigua kuery retã re — heꞌi. 61 Haꞌe ramo Rebeca opuꞌã
 

o
 24.47 Haꞌe vaꞌe jave py kunhague omombu uka ꞌrã oxĩ, aỹgua onambi omombu ukaa
rami avi, ijegua vaꞌe omoĩ aguã.
 49 Gênesis 24​, ​25

guembiguai kunhataĩgue reve. Camelo áry oĩmba vy ojeꞌoi ava vaꞌe

rakykue. Haꞌe rami py Abraão rembiguai ogueraa Rebeca.
62 Haꞌe vaꞌe jave Isaque ou oiny Beer-Laai-Roi katy gui, Neguebe yvy re ju
 

oiko aguã. 63 Kaꞌaruꞌi jave oo oyvy rupi oikuaa pota aguã. Haꞌe gui omaꞌẽ vy
 

oexa camelo árygua kuery ou oiny rã. 64 Rebeca voi omaꞌẽ vy oexa Isaque.
 

Haꞌe rami vy camelo áry gui oguejy vy 65 oporandu Abraão rembiguai pe:
 

— Mavaꞌe ava tu ou oiny yvy rupi nhandea katy?

— Xepatõ rima ou — heꞌi ombovai vy. Haꞌe ramo tova moꞌãa oguenoẽ
vy omoꞌã ngova. p
66 Isaque pe tembiguai omombeꞌu mbaꞌemo ojapo vaꞌekue haꞌe javi.
 

67 Haꞌe ramo Isaque ma oxy Sara rogue py ogueraa Rebeca. Hexe omenda
 

ramo taꞌyxy oiko. Isaque oayvu ete. Haꞌe rami vy mae ipyꞌa porã ju ixy
omanoague gui.

1 Crônicas 1.32,33

25   Abraão
omenda ju kunha mboae Quetura hery vaꞌe re. 2 Haꞌe
1  

vaꞌe ma oikuavã Zinrã, Jocsã, Medã, Midiã, Isbaque haꞌe Suá.

3 Jocsã raꞌy kuery ma Sabá haꞌe Dedã. Dedã raꞌy kuery ma Assurim,
 

Letusim haꞌe Leumim. 4 Midiã raꞌy kuery ma Efá, Efer, Enoque, Abida haꞌe
 

Elda. Haꞌe vaꞌe kuery haꞌe javi Quetura piꞌa kuery.

5 Haꞌe rã Isaque pe ae ma Abraão omeꞌẽ oguereko vaꞌe haꞌe javi.
 

6 Guaꞌyxy jevy piꞌa kuery pe ma mbaꞌemo omeꞌẽ avi vaꞌeri oikove teri
 

reve omondoukapa guaꞌy Isaque-a gui mombyry. Amboae yvy katy

omondouka kuaray oua katy.

Abraão omanoague
7 Abraão
ma cento e setenta e cinco maꞌetỹ re oiko. 8 Haꞌe gui Abraão
 

ipytuẽ atã vy omano kakuaa ete reve. Haꞌe ramo heraa tamoĩ kuerya py.
9 Haꞌe ramo taꞌy Isaque haꞌe Ismael onhono porã Macpela py itakua oĩ
 

vaꞌe py. Haꞌe vaꞌe yvy ma Manre katyꞌi oĩ, heteu regua Zoar raꞌy Efrom
mbaꞌe vaꞌekue. 10 Haꞌe vaꞌe yvy ma Hete raꞌy kuery gui Abraão ojogua
 

vaꞌekue. Haꞌe py ae onhono porã Abraão, taꞌyxy Sara yvýry.

11 Abraão omano rire taꞌy Isaque ju Nhanderuete omoingo porã. Isaque
 

ma Beer-Laai-Roi katyꞌi oiko.

1 Crônicas 1.28‑31
12  Po
rami Ismael ramymino kuery rery. Haꞌe ma Abraão raꞌy, Sara
rembiguai Agar Egito guigua piꞌa.
13 Po rami ma Ismael raꞌy kuery rery, jypyꞌi ituiꞌi vaꞌekue guive. Ismael
 

raꞌy ypy ma Nebaiote, haꞌe gui Quedar, Adbeel, Mibsão, 14 Misma, Dumá,  

p
 24.65 Rebeca ma ngova ojaoꞌi omerã Isaque omboete vy, haꞌe kuery reko rami vy.
Gênesis 25 50

Massá, 15 Hadade, Tema, Jetur, Nafis haꞌe Quedemá. 16 Haꞌe vaꞌe kuery ma
   

Ismael raꞌy kuery. Haꞌe kuery rery ma hetã haꞌe hekoa rery joo ramigua.
Doze huvixa ikuai guetarã kuery re opena vaꞌe. 17 Ismael ma cento e
 

trinta e sete maꞌetỹ re oiko. Haꞌe vy omano. Haꞌe rã heraa tamoĩ kuerya
py. 18 Taꞌy kuery ma Havilá yvy guive Sur peve ikuai, Egito katyꞌi, Assíria
 

katy jaa vy jaaxa vaꞌe. Guetarã kuery gui mombyry ikuai.

Isaque raꞌy kuery ituiꞌiague

19 Po rami ma Abraão raꞌy Isaque raꞌy kuery. Abraão raꞌy ma Isaque.
20  Isaque quarenta maꞌetỹ oguerekoa py omenda Rebeca re. Haꞌe vaꞌe ma
arameu regua Betuel Padã-Arã pygua rajy, arameu regua Labão reindy.
21 Haꞌe gui Isaque raꞌyxy imemby vaꞌerã eꞌỹ oiko ramo ojerure Senhor
 

pe. Haꞌe rã ojerurea Senhor oendu ramo taꞌyxy Rebeca oguerekoꞌi kyrĩ
vaꞌe. 22 Hyruꞌi py kyrĩgue joe opuꞌã okuapy. Haꞌe ramo Rebeca aipoeꞌi:
 

— Haꞌe rami ri ramo mbaꞌerã tu xee aiko? — heꞌi. Haꞌe rami vy

oporandu Senhor pe.
23 Senhor ombovai:
 

— Mokoĩ regua rima nderye py oĩ, ituiꞌi guive mokoĩ regua ꞌrã oiko joo
rami eꞌỹ ikuai vaꞌe. Peteĩ regua ma amboae gui ipoꞌakave ꞌrã, haꞌe tujave
vaꞌe oiko ꞌrã kyrĩve vaꞌe rembiguai — heꞌi. q
24 Haꞌe gui kyrĩ vaꞌe oikuavã aguã ára ovaẽ ramo mokoĩ oĩ raꞌe hyruꞌi
 

py. 25 Jypygua ma pytã rei, haguepa rei vaꞌe oiko. Haꞌe nunga rupi
 

omboery Esaú. r 26 Haꞌe rireꞌi ma tyvy ju oiko guykeꞌy Esaú pyta re ojopy
 

reve. Haꞌe nunga rupi omboery Jacó. s Isaque sessenta maꞌetỹ oguerekoa
py taꞌyxy Rebeca oikuavãꞌi.

Esaú jypygua peguarã vaꞌe ovendeague

27 Haꞌe gui avakueꞌi tujapave ma ojeꞌoivy. Esaú ma imbaꞌejuka rupi oiko
kaꞌaguy re. Haꞌe rã Jacó ma oiko rive, ooꞌi py oĩ vaꞌe. 28 Isaque oayvu 

vaipa Esaú, xoꞌo ojuka vaꞌekue hoꞌuxe vai vy. Haꞌe rã Rebeca ma Jacó
oayvuve.
29 Haꞌe gui Jacó mbaꞌemoꞌi ombojy oiny jave Esaú ou oiny kaꞌaguy gui
 

inhembyayi vaipa reve. 30 Haꞌe vy aipoeꞌi:

 

— Emeꞌẽ xevy upe pytã rei vaꞌe rembojy vaꞌekue kyrĩꞌi haꞌu aguã,
xenhembyayi vaipa ma — heꞌi. Haꞌe nunga rupi omboerya Edom. t
31 Haꞌe ramo Jacó aipoeꞌi:
 

— Evende ranhe xevy jypygua peguarã rejopy vaꞌerã vaꞌe. u

q
 25.23 Romanos 9.12 r 25.25 Tery Esaú ma “Haguepa vaꞌe” ꞌea. s 25.26 Tery Jacó ma
“Jopyta jopya” ꞌea, nhombotavya jaikuaa aguã. t 25.30 Tery Edom ma “Pytã vaꞌe” ꞌea.
u
 25.31 Haꞌe kuery reko rami vy tuu omano vy guaꞌy tujave vaꞌe pe oeja retave ꞌrã iporãve
vaꞌe anho, haꞌe rã kyrĩve vaꞌe pe ma mboapyꞌive ꞌrã oeja.
 51 Gênesis 25​, ​26

32  Tykeꞌy
ombovai:
— Xee ma amano ta ma. Mbaꞌerã tu ovare xevy jypygua peguarã vaꞌe?
— heꞌi.
33 Haꞌe ramo Jacó
 

— Eura ranhe xevy — heꞌi ramo oura.

34 Haꞌe gui Esaú pe Jacó omeꞌẽ mbojape haꞌe lentilha mimoĩ. Haꞌe rã
 

hoꞌupa ma vy opuꞌã ovy. Haꞌe rami py Esaú nombovarei jypygua pegua

ojopy aguã vaꞌekue.

Filisteu kuery yvy re Isaque oiko jave guare

26   Haꞌe
gui oiko ju karuai yvy re, jypyꞌi Abraão oiko teri jave
1

karuai oiko vaꞌekue ramigua. Haꞌe nunga rupi Isaque oo Gerar

katy, filisteu kuery ruvixa Abimeleque-a py. 2 Haꞌe gui ixupe Senhor
 

ojexa uka vy aipoeꞌi:

— Eguejy eme Egito katy. Epyta yvy xee aexa uka vaꞌe py. 3 Haꞌe py  

ae eiko. Haꞌe rã xee aiko ꞌrã ndereve, romoingo porã ꞌrã guive. Mbaꞌeta
ndevy haꞌe nderaꞌy kuery pe ju ꞌrã ameꞌẽ kovaꞌe yvy haꞌe javi. Ajapopa ꞌrã
nderu Abraão pe auraague. 4 Haꞌe rami vy neramymino kuery amboeta
 

ꞌrã jaxy-tata yva re ikuai vaꞌe hetaa rami. Haꞌe kuery pe ju teĩ ameꞌẽ
kovaꞌe yvy haꞌe javi. Neramymino kuery re vy amoingo porã ꞌrã haꞌe javi
regua yvy re ikuai vaꞌe, 5 Abraão xenheꞌẽ rendu rire. Haꞌe ma ojapopa
 

ajapo uka vaꞌe, aipota vaꞌe, lei hekorã aeja vaꞌekue haꞌe javi — heꞌi. v
6 Haꞌe ramo Isaque ma Gerar py ae opyta.
 

7 Haꞌe vaꞌe tekoa pygua kuery taꞌyxy re oporandu rã “Xereindy” heꞌi ꞌrã,
 

“Xeraꞌyxy” heꞌi aguã okyje vy. Ojeupe ae “Avakue tekoa pygua xejuka eꞌỹ
aguã Rebeca oayvu vy” heꞌi, taꞌyxy iporã vaipa ramo.
8 Are ma haꞌe py Isaque oikoa py filisteu kuery ruvixa Abimeleque
 

omaꞌẽ peteĩ okẽꞌi rupi. Haꞌe vy oexa Isaque guaꞌyxy Rebeca reve joayvu
ramo. 9 Haꞌe gui Abimeleque oenoĩ uka Isaque. Haꞌe vy aipoeꞌi:
 

— Anhetẽ ae kunha vaꞌe nderaꞌyxy raꞌe! Mbaꞌe re tu ixupe “Xereindy”

ꞌre?
Isaque ombovai:
— Mbaꞌeta “Ikáuxa xejukaa eꞌỹ aguã”, haꞌe vy — heꞌi.
10 Abimeleque aipoeꞌi:
 

— Mbaꞌe re tu haꞌe rami rejapo orere? Ndaxyi ꞌrãgue amongue apygua

nderaꞌyxy reve ojejavy aguã. Haꞌe rami vaꞌe rire ndee orembojejavy vaipa
ete ꞌrãgue — heꞌi.
11 Haꞌe gui guetarã kuery haꞌe javive pe ju Abimeleque ijayvu:
 

— Amongue kovaꞌe ava re ojapo vai vaꞌe, haꞌe eꞌỹ vy taꞌyxy re opena
vaꞌe ma anhetẽ omano ꞌrã — heꞌi.

 26.4 Atos 3.25
v
Gênesis 26 52

12  Haꞌe
rire haꞌe vaꞌe yvy re Isaque omaꞌetỹ. Haꞌe vaꞌe maꞌetỹ re ae
peteĩ-teĩ gui omonoꞌõ cem, Senhor omoingo porã ramo. 13 Haꞌe rami vy  

oguerekopave tema ovy, oiko porã, oguerekopa ete peve. 14 Oguereko  

vexaꞌi, vaka, oguereko reta guembiguai. Haꞌe ramo filisteu kuery ndaꞌevei
rei ikuai hexe. 15 Haꞌe rami vy ombotypa ygua tuu Abraão oikove teri rã
 

hembiguai kuery ojoꞌo vaꞌekue, yvy omonyẽmba rive.

16 Abimeleque voi aipoeꞌi Isaque pe:
 

— Ejepeꞌa orerekoa gui, ore kuery gui ndepoꞌakapave ma guive ramo

— heꞌi.
17 Haꞌe rami rã Isaque oo haꞌe gui, Gerar yvyꞌã guy py ju oiko aguã.
 

Haꞌe py ae hekoa. 18 Haꞌe py peteĩgue ju Isaque ojoꞌo uka yguarã Abraão

 

oikove teri rã ojoꞌo pyre, Abraão omano rire filisteu kuery ombotypa
vaꞌekue. Ygua peteĩ-teĩ omboery tuu omboeryague rupi ae.
19 Isaque rembiguai kuery avi yvyꞌã guy py ojoꞌo vy ojou yvu porã oĩa.
 

20 Haꞌe rã Gerar pygua vexaꞌi re opena vaꞌe kuery jogueroꞌa okuapy Isaque
 

rymba kuery re opena vaꞌe reve, “Kovaꞌe yy ma orembaꞌe” heꞌi vy. Haꞌe
ramo haꞌe vaꞌe ygua Isaque omboery Eseque, hexeve jogueroꞌa ramo. w
21 Haꞌe gui amboae ygua ju ojoꞌo. Haꞌe vaꞌekue re voi jogueroꞌa okuapy.
 

Haꞌe nunga rupi haꞌe vaꞌe omboery Sitna. x

22 Haꞌe gui oove vy amboae ju ojoꞌo yguarã. Haꞌe vaꞌe re ma
 

ndajogueroꞌavei vy omboery Reobote, y “Aỹ Senhor nhanderekoarã omeꞌẽ

ma ramo nhandekuai porã ꞌrã kovaꞌe yvy re” heꞌi vy. 23 Haꞌe gui Berseba
 

katy ju oo.
24 Haꞌe vaꞌe pyávy Senhor ojexa uka ixupe. Haꞌe vy aipoeꞌi:
 

— Xee ma nderu Abraão Ruete. Ekyje eme, mbaꞌeta ndereve voi

xee aiko. Romoingo porã ꞌrã, haꞌe neramymino kuery amboeta ꞌrã
xerembiguai Abraão re vy — heꞌi. 25 Haꞌe ramo haꞌe py ojapo peteĩ altar
 

Senhor pe, haꞌe ojapukai hery rupi. Haꞌe gui oupi oĩ aguã haꞌe py ae
hekoa vy. Hembiguai kuery ojoꞌo ju yguarã haꞌe py.

Abimeleque reve Isaque peteĩ rami ikuai aguã ojapoague

26  Haꞌe
rire Gerar gui ou Abimeleque, irũ Ausate haꞌe xondaro ruvixa
Ficol reve. 27 Ovaẽmba ramo Isaque aipoeꞌi haꞌe kuery pe:
 

— Mbaꞌerã tu peju xea py? Xere napendeaꞌei rei vy penembyte gui

xepeꞌa vaꞌekue ri.
28 Haꞌe kuery ombovai:
 

— Roexa porã Senhor anhetẽ ndereve oikoa. Haꞌe rami vy aiporoꞌe:

“Aỹ ke jaura ore kuery ndereve, jajapo peteĩ rami nhandekuai aguã.”
29 Eura ke orevy rejapo vai eꞌỹ aguã, ore peteĩve henda py ndere
 

w
 26.20 Tery Eseque ma “Jogueroꞌaa” ꞌea. x 26.21 Tery Sitna ma “Ijaꞌe eꞌỹa” ꞌea.
 26.22 Tery Reobote ma “Heta ikuai aguã” ꞌea.
y
 53 Gênesis 26​, ​27

ndorojapo vaia rami avi. Haꞌevea rami anho rojapo ndere, romondouka
porã guive karamboae. Ndee ma Senhor omoingo porã vaꞌe reiko — heꞌi.
30 Haꞌe ramo Isaque ojapo ngaru haꞌe kuery pe. Okaru haꞌe oyꞌu okuapy.
 

31 Koꞌẽ rai opuꞌã vy oura okuapy joupe-upe. Haꞌe gui Isaque omondoukapa
 

rã haꞌe kuery ojeꞌoi porã.

32 Haꞌe vaꞌe árave Isaque rembiguai kuery ou vy ixupe omombeꞌu ygua
 

ojoꞌo vaꞌekue. Haꞌe vy aipoeꞌi:

— Rojou ma yy — heꞌi okuapy. 33 Haꞌe vaꞌe ygua ma omboery Seba.
 

Haꞌe rami rire haꞌe vaꞌe tetã rery aỹ reve Berseba.

34 Haꞌe gui Esaú quarenta maꞌetỹ oguerekoa py guaꞌyxyrã ojou mokoĩ:
 

heteu regua Beeri rajy Judite haꞌe heteu regua Elom rajy Basemate.
35 Haꞌe kuery mokoĩve re Isaque haꞌe Rebeca ndaꞌevei ete ikuai.
 

Isaque guaꞌy kuery Jacó haꞌe Esaú ogueroayvu porãague

27   Isaque
tujaꞌi vy ndoexa kuaavei, nomaꞌẽ atãvei ma vy. Guaꞌy
1

tujave vaꞌe Esaú oenoĩ vy aipoeꞌi:

— Xeraꞌy.
Ombovai:
— Apy ma aĩ — heꞌi.
2 Tuu aipoeꞌi ixupe:
 

— Xetujaꞌi ma, amano aguã ára ovaẽ ouvy teĩ ndaikuaai arakaꞌe paa.
3 Aỹ eraa nerembiporu huꞌy ryru haꞌe nderapa, tereo kaꞌaguy re, haꞌe
 

ejuka xoꞌo xevy. 4 Ejapo tembiꞌu hee vaꞌe xee haꞌuxea ramigua, eru haꞌu
 

aguã. Mbaꞌeta amano eꞌỹ mbove xee rogueroayvu porã ꞌrã — heꞌi.
5 Haꞌe ramo Rebeca oendu guaꞌy Esaú reve Isaque ijayvu rã. Haꞌe ramo
 

Esaú kaꞌaguy re xoꞌo ojuka aguã oo ma ramo 6 Rebeca aipoeꞌi opiꞌa Jacó
 

pe:
— Aendu kuri nderykeꞌy Esaú reve nderu ijayvu vy 7 “Eru xoꞌo, haꞌe
 

ejapo tembiꞌu hee vaꞌe haꞌu aguã, amano eꞌỹ mbove Senhor renonde
rogueroayvu porã aguã”, heꞌi rã. 8 Aỹ ma xepiꞌa, endu xeayvu, ejapo ajapo
 

uka vaꞌe. 9 Tereo mymba kora py, eru mokoĩ kavaraꞌi iporã vaꞌe. Haꞌe vaꞌe
 

gui ma xee ajapo ꞌrã tembiꞌu hee vaꞌe nderu pe, haꞌe hoꞌuxea ramigua
ae. 10 Haꞌe gui reraa ꞌrã nderu pe hoꞌu aguã, omano eꞌỹ mbove ndee ae
 

ndereroayvu porã aguã — heꞌi.

11 Jacó aipoeꞌi oxy Rebeca pe:
 

— Haꞌe rami avi keꞌy Esaú ma haguepa rei vaꞌe, haꞌe rã xee ma haꞌe
ramigua eꞌỹ. 12 Xapyꞌa rei xeru opokopa ꞌrã xere, oikuaa pota vy. Haꞌe
 

rami vy oikuaa ꞌrã ambotavyxea, haꞌe ijayvu vai ꞌrã xere, xereroayvu
porã ꞌrãgue py — heꞌi.
13 Haꞌe rã ixy ombovai:
 

— Xepiꞌa, tove xere ae toĩ ijayvu vaia. Ndee ma ejapo xeayvua. Tereo,
haꞌe eru — heꞌi.
Gênesis 27 54

14  Haꞌe
ramo oo. Mymba ojuka vy ogueru oxy pe. Haꞌe rã ojapo tembiꞌu
hee vaꞌe, tuu hoꞌuxea ramigua. 15 Haꞌe gui Rebeca ogueru opiꞌa tujave vaꞌe
 

Esaú mbaꞌe ao iporãve vaꞌe, ngoo py oguereko vaꞌe. Haꞌe vaꞌe py ma opiꞌa
kyrĩve vaꞌe Jacó ju omonhemonde. 16 Kavara rague py onhovã ipo haꞌe
 

ijajuꞌy ndagueia rupi. 17 Haꞌe vy opiꞌa Jacó pe omeꞌẽ tembiꞌu hee vaꞌe haꞌe
 

mbojape ojapo vaꞌekue.

18 Haꞌe gui nguua py Jacó oo. Haꞌe vy aipoeꞌi:
 

— Xeru.
Ombovai:
— Apy ma aĩ. Mavaꞌe tu ndee, xeraꞌy?
19 Jacó ombovai:
 

— Xee ma Esaú, nderaꞌy tujave vaꞌe. Ajapo ma rejapo uka vaꞌekue. Evy
ke, eguapy, heꞌu ajuka vaꞌekue, xereroayvu porã aguã — heꞌi.
20 Haꞌe ramo Isaque aipoeꞌi guaꞌy pe:
 

— Xeraꞌy, mbaꞌexa vy tu rejou voiꞌi ete ri rejuka vaꞌerã?

Ombovai:
— Mbaꞌeta Senhor nderuete ombou xerenonderã — heꞌi.
21 Haꞌe ramo Isaque aipoeꞌi Jacó pe:
 

— Enhemboja haꞌvy xea py. Tapoko ndere xeraꞌy, Esaú ete pa reikoa
tyrã anya aikuaa aguã — heꞌi.
22 Haꞌe ramo nguu Isaque-a katyꞌi Jacó onhembojave. Haꞌe ramo hexe
 

opokopa vy aipoeꞌi:
— Ndeayvua ma Jacó rami ndeayvu, haꞌe rã ndepo ma Esaú rami ae
ndepo — heꞌi. 23 Ndoikuaai, ipo haguepa rei ramo tykeꞌy Esaú po rami.
 

Haꞌe rami vy ogueroayvu porã. 24 Haꞌe vy aipoeꞌi ixupe:

 

— Ndee ma xeraꞌy Esaú ae pa?

Ombovai:
— Tá, haꞌe ae xee — heꞌi.
25 Haꞌe ramo aipoeꞌi:
 

— Xeraꞌy, eru haꞌvy xea py rejuka vaꞌekue haꞌu aguã, rogueroayvu porã
aguã — heꞌi. Haꞌe gui xoꞌo ogueru ramo hoꞌu. Vinho avi ogueru ramo
oyꞌu.
26 Tuu Isaque aipoeꞌi:
 

— Xeraꞌy, evaẽveꞌi ju ke, xerayvu — heꞌi. 27 Haꞌe rã onhemboja vy oayvu.

 

Haꞌe ramo tuu oetũ ijao reakuã. Haꞌe vy ogueroayvu porã vy aipoeꞌi:
— Xeraꞌy, reakuã ma mbaꞌety Senhor omoingo porã vaꞌe reakuã.
28 Nhanderuete tomeꞌẽ ndevy yxapy yva gui, tomoingo porã ndeyvy re
 

henhoĩ vaꞌe. Tomeꞌẽ vaipa trigo haꞌe uva pyau. 29 Tove amboae regua
 

nerembiguai taꞌikuai, tanemboete. Tove nderyvy kuery re tandepoꞌaka,

ndexy piꞌa kuery guenapyꞌã re toĩ nerenonde. Tove ndere ijayvu vai vaꞌe
toiko ayvu vaipy, haꞌe rã ndereroayvu porã vaꞌe ma ayvu porãmby toiko
— heꞌi.
 55 Gênesis 27

30  Guaꞌy
Jacó Isaque ogueroayvu porãmba ma ramo nguua gui oẽ ovy
ramove tykeꞌy Esaú ovaẽ okaxa vy ooague gui. 31 Haꞌe avi tembiꞌu hee
 

vaꞌe ojapo vaꞌekue ogueru nguua py. Haꞌe vy aipoeꞌi ixupe:

— Evy ke xeru, heꞌu nderaꞌy ojuka vaꞌekue, xereroayvu porã aguã
— heꞌi.
32 Tuu Isaque oporandu:
 

— Mavaꞌe tu ndee?
Ombovai:
— Xee ma nderaꞌy tujave vaꞌe Esaú — heꞌi.
33 Haꞌe ramo Isaque oryryipa reve aipoeꞌi:
 

— Mavaꞌe tu haꞌvy xoꞌo ojuka vaꞌekue ogueru raꞌe? Ndee reju eꞌỹ
mbove xee haꞌupa ma, haꞌe aroayvu porã guive. Haꞌe rami rire ayvu
porãmby ae ꞌrã oiko — heꞌi.
34 Haꞌe rami tuu ijayvu rã Esaú oendu vy ndaꞌevei vaipa. Haꞌe vy aipoeꞌi
 

nguu pe:
— Xeru, xee voi taꞌvy xereroayvu porã ꞌrãgue.
35 Tuu ombovai:
 

— Nderyvy xembotavy reve ou vy ojereroayvu porã uka kuri

nderekovia — heꞌi.
36 Haꞌe ramo Esaú aipoeꞌi:
 

— Haꞌevea rami eꞌỹ ri tyꞌy haꞌe hery Jacó? z Mbaꞌeta mokoĩgue ma

xembotavy. Xegui jypygua peguarã ajopy ꞌrã vaꞌekue oipeꞌa rire aỹ ma
xerekovia ju ojereroayvu porã uka. Ndererekovei teve neĩ peteĩ henda py
ri jepe xereroayvu porã aguã?
37 Haꞌe ramo tuu Isaque ombovai Esaú pe:
 

— Xee amoĩ ae ma ndere ipoꞌaka vaꞌerã. Tyvy kuery hembiguai ikuai

aguã rami ajapo. Trigo haꞌe uva pyau ojoupa aguã rami xeayvu. Haꞌe gui
ndee xeraꞌy, mbaꞌe tu aỹ ajapo ta ndevy? — heꞌi.
38 Esaú aipoeꞌi nguu pe:
 

— Xeru, neĩ peteĩ henda py xereroayvu porã aguã voi teve ndererekoi?
Xereroayvu porã avi nho ke — heꞌi. Haꞌe gui Esaú ijayvu atã vy ojaeꞌo.
39 Tuu Isaque ombovai:
 

— Ndee ma yvy porã gui mombyrya py ꞌrã reiko, yxapy yvate gui hoꞌa
eꞌỹa rupi. 40 Kyxe re rejeroviaa rupi ꞌrã reiko nderyvy rembiguai. Haꞌe
 

rami teĩ repuꞌã vy reo jepe ꞌrã ndere ipoꞌakaa gui — heꞌi.
41 Haꞌe rire guaꞌy Jacó tuu ogueroayvu porã rire Esaú ivai guyvy pe.
 

Haꞌe vy aipoeꞌi ojeupe: “Xeru omano aguã ovaẽ raiꞌi ma. Haꞌe vaꞌe rire ma
ajuka ꞌrã xeryvy Jacó”, heꞌi.
42 Rebeca oendu haꞌe rami ipiꞌa tujave vaꞌe Esaú ijayvuague omombeꞌua
 

rã. Haꞌe rami vy oenoĩ uka opiꞌa kyrĩve vaꞌe Jacó. Aipoeꞌi ixupe:

z
 27.36 Tery Jacó ma “Nhombotavya” ꞌea (25.26).
Gênesis 27​, ​28 56

— Maꞌẽ, nderykeꞌy Esaú ndejukaxe ipyꞌa porã aguã. 43 Haꞌe gui aỹ ma

 

xepiꞌa, endu xeayvua. Tereo xekyvy Labão ro katy Harã py. 44 Hexeve eiko  

are nderykeꞌy ivaiague oaxa peve, 45 nderykeꞌy re rejapoague re hexarai

 

vy ndaꞌivaivei peve. Haꞌe gui ma amondouka ꞌrã ndereruarã. Mbaꞌe re tu

peteĩ árave amokanhy ta xepiꞌa kuery mokoĩve? — heꞌi.
46 Haꞌe gui ome Isaque pe ju Rebeca aipoeꞌi:
 

— Xee ma ndavyꞌai Hete rajy kuery kovaꞌe yvy re ikuai vaꞌe re. Xapyꞌa
rei Jacó ju haꞌe kuery vaꞌe regua guaꞌyxyrã ojou ramo mbaꞌerã tu aikove
ta? — heꞌi.

Jacó ojavaague

28   Haꞌe
ramo Isaque oenoĩ Jacó. Ogueroayvu porã reve
1

omondouka. Haꞌe vy aipoeꞌi:

— Ndaꞌevei nderaꞌyxyrã rejou aguã apy Canaã yvy re ikuai vaꞌe rajy
kuery regua. 2 Haꞌe rami ꞌrãgue py epuꞌã, tereo Padã-Arã katy, ndexy
 

ru Betuel ro katy. Haꞌe py ae ꞌrã nderaꞌyxyrã rejou ndexy kyvy Labão

rajy kuery regua. 3 Tove Nhanderuete ipoꞌakapa vaꞌe tanemoingo porã,
 

tomboeta neramymino kuery, heta regua pendekuai aguã. 4 Tove ndere  

ju toiko Abraão ogueroayvu porãague, haꞌe gui neramymino kuery re ju,

yvy reikoa Nhanderuete Abraão pe omeꞌẽ vaꞌekue re ndee ju nderekoa
aguã — heꞌi. 5 Haꞌe rami vy Isaque omondouka Jacó Padã-Arã katy Betuel
 

raꞌy Labão ro katy. Haꞌe vaꞌe ma Arã pygua oiko, Jacó haꞌe Esaú xy
Rebeca kyvy.
6 Haꞌe gui Esaú oexa guaꞌy Jacó Isaque ogueroayvu porã reve
 

Padã-Arã katy omondouka rã guaꞌyxyrã haꞌe gui ojou aguã. Mbaꞌeta

ixupe “Ndaꞌevei Canaã yvy re ikuai vaꞌe rajy kuery regua rejou aguã
nderaꞌyxyrã” heꞌi imondovy vaꞌekue. 7 Haꞌe vy Esaú oexa avi Jacó nguu
 

haꞌe oxy ayvu oendu vy Padã-Arã katy oo rã. 8 Oikuaa avi tuu Isaque
 

kunhague Canaã yvy pygua ndojou porãia. 9 Haꞌe rami vy Abraão raꞌy
 

Ismael rekoa py Esaú oo vy guaꞌyxyrã kuery ojou vaꞌekue gui ojouve ju

Ismael rajy Maalate, Nebaiote reindy.

Jacó pe tape pyrõ-pyrõaꞌi oexa ukaa ague

10  Haꞌegui Jacó ma Berseba gui ojepeꞌa vy oo oiny Harã katy. 11 Peteĩ  

henda py ovaẽa py oaxa pytũ, kuaray oike ma ramo. Peteĩ ita haꞌe py itui
vaꞌe ojou vy omoĩ oakã ngytarã. Haꞌe vy onheno oupy vy oke. 12 Oexa  

raꞌu vy oexa peteĩ tape pyrõ-pyrõaꞌi yvy gui yva peve oo vaꞌe. Haꞌe vaꞌe
rupi anjo kuery Nhanderuetea guigua ojeupi haꞌe oguejy okuapy.
13 Haꞌe vaꞌe gui mombyry eꞌỹ hiꞌaĩ Senhor. Haꞌe vy aipoeꞌi ixupe:
 

— Xee ma Senhor neramoĩ Abraão haꞌe Isaque Ruete. Yvy aỹ renheno

rejupya ma ameꞌẽ ꞌrã ndevy haꞌe neramymino kuery pe. 14 Neramymino  

kuery ma yvy kuꞌi rami ꞌrã heta. Kuaray oikea katy guive ꞌrã hekoa
 57 Gênesis 28​, ​29

kuaray oua katy peve, haꞌe ijapuꞌaꞌia katy guive ipuku-a katy peve. Ndere
haꞌe neramymino kuery re vy amoingo porã ꞌrã haꞌe javi regua yvy re
ikuai vaꞌe. 15 Xee ma aiko ndereve, ndere apena ꞌrã mamo rã reikoa
 

rupi. Rojapo ꞌrã kovaꞌe yvy re rejevy ju aguã rami. Noroipytyvõ eꞌỹi ꞌrã,
xeayvuague ajapopa peve — heꞌi.
16 Haꞌe gui Jacó okeague gui omyĩ vy aipoeꞌi:
 

— Anhetẽ Senhor oĩ raꞌe apy. Xee ma ndaikuaai. 17 Ndaꞌevei rima raꞌe

 

apy! Apy ma Nhanderuete ro, yva rokẽ ae! — heꞌi ojererokyje reve.

Betel py Jacó ita omopuꞌãague

18  Koꞌẽrai ramove Jacó opuꞌã vy ojopy ita oakã ngytarã omoĩ vaꞌekue,
haꞌe omopuꞌã ijytarã rami. Hiꞌáry onhoẽ azeite. 19 Haꞌe vaꞌe katyꞌi tetã
 

oĩ vaꞌe yma Luz hery vaꞌekue ma Betel ju omboery. a 20 Haꞌe gui Jacó  

onhemboayvu vy aipoeꞌi:
— Xapyꞌa rei xereve Nhanderuete oiko vy xere opena ramo, xapyꞌa
rei mbojape haꞌe ao anhemonde aguã xevy omeꞌẽ ramo 21 xeru ro katy  

ju ajevy porã aguã rami, haꞌe ramo Senhor ae ꞌrã Xeruete. 22 Haꞌe gui  

kovaꞌe ita ijytarã rami amopuꞌã vaꞌekue ma oĩ ꞌrã Nhanderuete rorã. Haꞌe
gui mbaꞌemo rejou uka vaꞌe nhavõ gui xee ameꞌẽ kuerei ꞌrã dízimo ndevy
— heꞌi.

Raquel reve Jacó nhovaexĩague

29   Jacó
oguatave vy ovaẽ kuaray oua katy ikuai vaꞌe kuery yvy re.
1
2  Omaꞌẽ
vy oexa peteĩ ygua ojoꞌo pyre oĩ vaꞌe. Oexa avi ijyvýry
mboapy henda py vexaꞌi ijaty vaꞌe. Onhenomba rei okuapy, mbaꞌeta haꞌe
vaꞌe ygua gui ae ꞌrã opena vaꞌe kuery omeꞌẽ guymba kuery oyꞌu aguã.
Ygua juru áry oĩ ita tuvixa vaꞌe imbotyarã. 3 Haꞌe py mymba kuery ijatypa
 

jave opena vaꞌe kuery oipeꞌa ꞌrã ita ygua juru gui. Haꞌe vy vexaꞌi kuery
omboyꞌupa ma vy omoĩ ju ꞌrã oĩaty py.
4 Jacó oporandu haꞌe kuery pe:
 

— Xeryvy kuery, mamogua tu peẽ kuery?

Ombovai:
— Ore ma Harã pygua — heꞌi okuapy.
5 Jacó oporandu haꞌe kuery pe:
 

— Peikuaa pa Naor raꞌy Labão?

Ombovai vy
— Roikuaa ri — heꞌi.
6 Jacó oporanduve ju:
 

— Haꞌe oiko porã pa?

a
 28.19 Tery Luz ma português pygua ayvu “Luz” eꞌỹ rakaꞌe, haꞌe kuery ayvu py
“Amêndoaꞌy” ꞌea. Haꞌe rã tery Betel ma “Nhanderuete ro” ꞌea.
Gênesis 29 58

— Tá, oiko porã. Pee hymba kuery vexaꞌi reve ou oiny vaꞌe ma tajy
Raquel ae — heꞌi okuapy.
7 Haꞌe ramo aipoeꞌi haꞌe kuery pe:
 

— Ndakaꞌarui teri, novaẽi teri mymba kuery vexaꞌi pemboty aguã.

Pemboyꞌu vexaꞌi kuery, haꞌe peraa pemongaruve — heꞌi.
8 Haꞌe kuery ombovai:
 

— Ore kuery pe ndaꞌevei, mymba kuery ijatypa eꞌỹa ja. Haꞌe ramo ꞌrãe
roipeꞌa ita ygua juru gui romboyꞌu aguã — heꞌi okuapy.
9 Haꞌe kuery reve ijayvu teri reve ovaẽ ouvy Raquel nguu rymba kuery
 

reve, mbaꞌeta vexaꞌi re openaa rupi oiko. 10 Haꞌe gui oxy kyvy Labão rajy
 

Raquel hymba vexaꞌi kuery reve ou oiny rã Jacó oexa vy oo oipeꞌa ita
ygua juru gui. Haꞌe rami vy omboyꞌu oxy kyvy Labão rymba vexaꞌi kuery.
11 Haꞌe nunga Jacó ojapopa vy Raquel oayvu vy ojaeꞌo. 12 Haꞌe vy Raquel
   

pe Jacó omombeꞌu tuu retarã raꞌy haꞌe Rebeca piꞌa oikoa. Haꞌe ramo
kunha vaꞌe onha ovy nguu pe omombeꞌu aguã.
13 Heindy piꞌa Jacó ovaẽague Labão oendu vy onha reve oo ovaexĩ.
 

Oikuavã, oayvu, haꞌe ngoo py ogueraa. Haꞌe ramo Labão pe Jacó

omombeꞌupa oguataa rupi oiko vaꞌekue. 14 Labão aipoeꞌi ixupe:
 

— Anhetẽ ndee xekãgue haꞌe xeroꞌo regua reiko — heꞌi. Haꞌe ramo Jacó
peteĩ jaxy re oiko hexeve.
15 Haꞌe rire Labão aipoeꞌi Jacó pe:
 

— Ndee xeretarã reiko vaꞌeri haꞌevea rami teve rembaꞌeapo rive xevy?
Emombeꞌu ke mbaꞌe re ꞌrã tu rembaꞌeapo — heꞌi.
16 Labão oguereko mokoĩ guajy: guaiguĩve vaꞌe ma Lia, haꞌe rã kyrĩve
 

vaꞌe ma Raquel. 17 Lia ma oexa porã vaꞌeꞌỹ, haꞌe rã Raquel ma opa mbaꞌe
 

py iporã, hova rupi voi. 18 Jacó oayvu Raquel. Haꞌe vy aipoeꞌi Labão pe:
 

— Sete maꞌetỹ re ambaꞌeapo ꞌrã ndevy, nderajy kyrĩve vaꞌe Raquel re.
19 Labão ombovai:
 

— Amboae raꞌyxyrã ameꞌẽ ꞌrãgue py haꞌeveve ndevy ae ameꞌẽ aguã.

Eiko haꞌvy xea py — heꞌi. 20 Haꞌe rami vy sete maꞌetỹ re Jacó ombaꞌeapo
 

Raquel re. Ixupe rã sete maꞌetỹ oaxapa voi, mboapy ára eteꞌi merami,
oayvu ete ramo.

Lia haꞌe Raquel re omendaague

21 Haꞌe
gui Jacó aipoeꞌi Labão pe:
— Emeꞌẽ maꞌvy xeraꞌyxyrã. Ovaẽ ma nhaꞌangaague, hexe amenda
aguã — heꞌi. 22 Haꞌe ramo Labão omboatypa avakue haꞌe py ikuai vaꞌe
 

ngaru ojapoa py. 23 Pyávy ma ogueru guajy Lia, Jacó pe omeꞌẽ. Haꞌe ramo
 

jogueroke. 24 (Guajy Lia rembiguairã Labão omeꞌẽ guembiguai kunha Zilpa.)

 

25 Koꞌẽgue Lia ri ty raꞌe oikuaa vy Jacó aipoeꞌi Labão pe:

 

— Mbaꞌe re tu haꞌe rami xeapo raꞌe? Nderajy Raquel re eꞌỹ ri tyꞌy

ambaꞌeapo rakaꞌe? Mbaꞌe re tu xembotavy ri?
 59 Gênesis 29​, ​30

26  Labãoombovai:
— Ndaꞌevei haꞌe rami rojapo aguã orerekoa py. Ndaꞌevei guaiguĩve vaꞌe
gui kyrĩve vaꞌe ranhe omenda aguã. 27 Kovaꞌe semana opa rire ma ameꞌẽ
 

ꞌrã Raquel avi, sete maꞌetỹ re ju xevy rembaꞌeapo aguã re — heꞌi.

28 Jacó ojou porã vy peteĩ semana oiko Lia reve. Haꞌe ramo mae ma
 

guajy Raquel avi Labão omeꞌẽ taꞌyxyrã. 29 (Guajy Raquel rembiguairã Labão
 

omeꞌẽ avi guembiguai kunha Bila.) 30 Haꞌe gui Jacó joguereko Raquel reve.
 

Lia gui oayvuve Raquel. Haꞌe gui sete maꞌetỹ re ju ombaꞌeapo Labão pe.

Jacó raꞌy kuery ituiꞌiague

31 Liandoayvuivea Senhor oexa vy ojapo imemby aguã rami. Haꞌe rã
Raquel ma imemby vaꞌerã eꞌỹ oiko. 32 Haꞌe ramo Lia kyrĩ vaꞌe oguereko
 

vy oikuavã avaꞌi. Haꞌe vaꞌe omboery Rúben. Haꞌe vy aipoeꞌi:

— Xeporiau rã Senhor oexa vy xepytyvõ. Haꞌe ramo aỹ xeme xerayvu
ꞌrã — heꞌi. b
33 Teĩgue ju kyrĩ vaꞌe oguereko vy oikuavã avaꞌi. Haꞌe vy aipoeꞌi:
 

— Ajexavai aikovya Senhor oikuaa vy kovaꞌe ju omeꞌẽ xevy — heꞌi vy

omboery Simeão. c
34 Peteĩgue ju Lia kyrĩ vaꞌe oguereko vy oikuavã avaꞌi. Haꞌe vy aipoeꞌi:
 

— Aỹ kovaꞌe gui ma xeme xereve onhemoirũve ꞌrã, mboapy taꞌy areko

ramo — heꞌi. Haꞌe vy omboery Levi. d
35 Peteĩgue ju oguereko kyrĩ vaꞌe, avaꞌi. Haꞌe vy aipoeꞌi:
 

— Aỹ ma arovyꞌa Senhor — heꞌi. Haꞌe vy omboery Judá. e Haꞌe gui

ndoguerekovei ranhe kyrĩ vaꞌe.

30  Haꞌe gui Raquel Jacó raꞌy ndoguerekoia oikuaa vy hakateꞌỹ

1  

guyke re. Haꞌe vy aipoeꞌi Jacó pe:

— Xemomemby ma taꞌvy. Haꞌe rami eꞌỹ ramo amano ꞌrã — heꞌi.
2 Haꞌe ramo Jacó ivai Raquel pe. Haꞌe vy aipoeꞌi:
 

— Xee ri tyꞌy Nhanderuete? Haꞌe ae nememby eꞌỹ aguã rami ojapo

— heꞌi.
3 Kunha vaꞌe ombovai:
 

— Apy ma oĩ xerembiguai Bila. Xerekovia hexeve ju pejogueroke kyrĩ

vaꞌe oguereko aguã, imemby ramo xememby rami oiko aguã — heꞌi.
4 Haꞌe vy ixupe omeꞌẽ guembiguai Bila taꞌyxy jevyrã. Haꞌe ramo Jacó
 

jogueroke. 5 Haꞌe rami vy Bila oguereko Jacó raꞌy. 6 Haꞌe ramo Raquel
   

aipoeꞌi:
— Nhanderuete xere oikuaa pota vy oendu xeayvua. Haꞌe rami vy
omeꞌẽ xepiꞌarã — heꞌi. Haꞌe nunga rupi omboery Dã. f

b
 29.32 Tery Rúben ma “Maꞌẽ, ipiꞌa oiko” ꞌea. c 29.33 Tery Simeão ma “Oikuaa porãmby”
ꞌea. d 29.34 Tery Levi ma “Irũ” ꞌea. e 29.35 Tery Judá ma “Herovyꞌaa” ꞌea. f 30.6 Tery
Dã ma “Joguerekoa” ꞌea.
Gênesis 30 60

7 Haꞌe
gui Raquel rembiguai Bila teĩgue ju oguereko kyrĩ vaꞌe Jacó raꞌy.
8  Haꞌe rã Raquel aipoeꞌi:
— Xeryke reve ropuꞌã vaipaa gui xepoꞌaka ma hexe — heꞌi vy omboery
Naftali. g
9 Haꞌe gui Lia ma kyrĩ vaꞌe ndoguerekoveia oikuaa vy ogueru
 

guembiguai Zilpa, haꞌe Jacó pe omeꞌẽ taꞌyxy jevy mboaerã. 10 Haꞌe gui Lia
 

rembiguai Zilpa oguerekoꞌi ma Jacó raꞌy. 11 Haꞌe ramo Lia aipoeꞌi:

 

— Iporã ete vaꞌe oiko xevy — heꞌi vy omboery Gade. h

12 Haꞌe vaꞌe rire Lia rembiguai Zilpa teĩgue ju oguereko Jacó raꞌy.
 

13 Haꞌe ramo Lia aipoeꞌi:

 

— Aỹ ma avyꞌa, xepiꞌa kuery voi xererovyꞌa ete ꞌrã — heꞌi vy omboery

Aser. i
14 Haꞌe gui Rúben ma trigo omonoꞌõa py ojou mandrágora rembypy
 

mbaꞌety py. j Oxy Lia pe ogueru. Haꞌe ramo Raquel aipoeꞌi Lia pe:
— Emeꞌẽ xevy mandrágora rembypy ndepiꞌa ojou vaꞌekue gui.
15 Lia oporandu:
 

— Reraa ma xeme xegui. Aỹ mandrágora rembypy xepiꞌa ojou vaꞌekue

ju ta reraa?
Haꞌe ramo Raquel ombovai:
— Haꞌe rami rã ma aỹ pyávy tove Jacó ndereve toke mandrágora
rembypy ndepiꞌa ojou vaꞌekue rekovia — heꞌi.
16 Kaꞌaruꞌi Jacó mbaꞌety gui ou ramo Lia oo ovaexĩ. Haꞌe vy aipoeꞌi:
 

— Aỹ xereve ju ꞌrã reke, romboekovia kuri mandrágora rembypy xepiꞌa

ojou vaꞌekue re — heꞌi ramo haꞌe vaꞌe pytũ oke hexeve.
17 Lia ojerurea Nhanderuete oendu ramo peteĩ nhiruĩa ma oguereko
 

Jacó raꞌy. 18 Haꞌe ramo Lia aipoeꞌi:

 

— Nhanderuete omeꞌẽ xevy mbaꞌemo porã, xeme pe xerembiguai ameꞌẽ

rire — heꞌi vy omboery Issacar. k
19 Lia peteĩgue ju oguereko kyrĩ vaꞌe. Mboapy memea ma oguereko
 

Jacó raꞌy. 20 Haꞌe rami vy Lia aipoeꞌi:

 

— Nhanderuete mbaꞌemo iporã ete vaꞌe omeꞌẽ xevy. Aỹ xereve anho

ꞌrã xeme opyta, mboapy meme taꞌy areko ramo — heꞌi vy omboery
Zebulom. l
21 Haꞌe rire kunhaꞌi ju oguereko. Haꞌe vaꞌe ma omboery Diná.
 

22 Haꞌe gui Raquel re ju Nhanderuete oikuaa pota vy ojerurea oendu

 

avi. Haꞌe vy ojapo imemby aguã rami. 23 Oguereko kyrĩꞌi vaꞌe, avaꞌi. Haꞌe
 

vy aipoeꞌi:

g
 30.8 Tery Naftali ma “Joe apuꞌãa” ꞌea. h 30.11 Tery Gade ma “Iporã vaꞌe oikoa” ꞌea.
 30.13 Tery Aser ma “Ovyꞌa vaꞌe” ꞌea. j 30.14 Mandrágora ma jai rogue. Haꞌe kuery pe rã
i

moã imemby aguã regua. k 30.18 Tery Issacar ma “Mbaꞌeapoa repy” ꞌea. l 30.20 Tery
Zebulom ma “Tekoa” ꞌea.
 61 Gênesis 30

— Aỹ ma Nhanderuete axĩmba rei aguã rami veꞌỹ xeapo — heꞌi. 24 Haꞌe  

vy omboery José. Aipoeꞌi:

— Tove Nhanderuete amboae ju tomeꞌẽ xepiꞌarã — heꞌi vy. m
25 Haꞌe gui Raquel José oguerekoꞌi rire Jacó aipoeꞌi Labão pe:
 

— Aỹ ma xemondouka ju xeyvy re ae xerekoa oĩ vaꞌe katy. 26 Emeꞌẽ  

taꞌvy xeraꞌyxy kuery haꞌe xeraꞌy kuery, haꞌe kuery re ambaꞌeapo vaipa ete
rire. Haꞌe ramo aa ꞌrã. Ndee voi reikuaa mbovy maꞌetỹ re haꞌe marã rami
pa ndevy ambaꞌeapoague.

Jacó ombaꞌeapove ju aguã re Labão ijayvuague

27 Haꞌe
ramo Labão aipoeꞌi:
— Aỹ xemboaxya rendu vy ke epytave xereve. Aikuaa ma ndere
vy Nhanderuete xemoingo porãa. 28 Emombeꞌu ke mbaꞌe nunga re pa
 

rembaꞌeapo aguã xevy. Haꞌe ramo xee apaga ꞌrã — heꞌi.

29 Jacó aipoeꞌi:
 

— Ndee reikuaa marã rami pa ndevy ambaꞌeapoague, nerymba kuery

re apena porãague voi. 30 Xee aju eꞌỹ mbove mboapyꞌi rereko vaꞌekue. Aỹ
 

ma heta ete ma rereko. Ndevy ambaꞌeapo ramo Nhanderuete nemoingo

porã. Haꞌe gui aỹ arakaꞌe tu haꞌvy ambaꞌeapo ta xee ae mbaꞌerã re?
— heꞌi.
31 Haꞌe ramo Labão oporandu:
 

— Mbaꞌe tu haꞌvy reipota ameꞌẽ?

Jacó aipoeꞌi:
— Mbaꞌeve emeꞌẽ eme. Nerymba kuery re apena, arõve jevy ꞌrã aikovy,
po rami ri xere rejapo ramo. 32 Kovaꞌe árave aaxa ꞌrã nerymba kuery haꞌe
 

javi ikuaia rupi. Vexaꞌi kuery mbyte gui aipeꞌapa ꞌrã iparaꞌi vaꞌe, ipara
vaꞌe haꞌe huũ vaꞌe haꞌe javi. Haꞌe gui kavara kuery mbyte gui aipeꞌa ꞌrã
ipara vaꞌe haꞌe iparaꞌi vaꞌe. Haꞌe vaꞌe nunga rive topyta ambaꞌeapoague
repy. 33 Po rami ꞌrã reikuaa haꞌevea rami pa aiko tyrã pa anya. Reju
 

xapyꞌa vy rexaxe ramo angana vaꞌekue haꞌe javi ꞌrã ojekuaa nerenonde.
Xapyꞌa rei kavara kuery iparaꞌi vaꞌeꞌỹ, ipara eꞌỹ vaꞌe, eꞌỹ vy vexaꞌi kuery
huũ eꞌỹ vaꞌe xereve rejou ri vy reikuaa ꞌrã xemondaague — heꞌi.
34 Haꞌe ramo Labão aipoeꞌi:
 

— Tá, haꞌeve. Ndeayvuague rami ae tema eiko — heꞌi. 35 Haꞌe vaꞌe

 

árave guymba kavara ava Labão oguereko vaꞌe gui ombojaꞌopa ipara
puku vaꞌe haꞌe ipara vaꞌe haꞌe javi. Kavara kunha ikuai vaꞌe mbyte gui
oipeꞌa iparaꞌi vaꞌe haꞌe ipara vaꞌe, haꞌe javive ipara xiĩ vaꞌe. Vexaꞌi ikuai
vaꞌe mbyte gui oipeꞌa huũ vaꞌe. Omboaxapa guaꞌy kuery pe. 36 Mboapy
 

araa py nhavaẽ aguã vaꞌe py ogueraa Jacó-a gui. Haꞌe rã Jacó ma Labão
rymba mboae re opena oikovy.

 30.24 Tery José ma “Tomeꞌẽve ju” ꞌea.

m
Gênesis 30​, ​31 62

Jacó oguerekopave ovyague

37 Haꞌe
gui Jacó ojou yvyra rakã ipyau vaꞌe álamo, aveleira haꞌe plátano
guigua. Haꞌe vy oipiro vy ombopara puku-puku, yvyra xiĩ vaꞌe ojekuaa
aguã rami. 38 Haꞌe vy yvyra rakã oipiro vaꞌekue omoĩ mymba renonde
 

yy rape py, mymba oyꞌuaty py ae. Haꞌe rami vy yy oyꞌu aguã ou vy

ipuruꞌapa. 39 Mymba kuery guenonde re yvyra oĩ jave ipuruꞌapa. Haꞌe
 

rami vy vexaꞌi kuery oguereko ipara puku vaꞌe, iparaꞌi vaꞌe haꞌe ipara
vaꞌe. 40 Haꞌe gui Jacó ombojaꞌo vexaꞌi. Labão rymba kuery ipara puku
 

haꞌe huũ vaꞌe ikuaia katy ombojere mymba mboae. Guymba kuery ae
omombyta mombyryꞌi, nombojeꞌai Labão rymba kuery re. 41 Haꞌe gui  

vexaꞌi tuvixakueve taꞌyxe nhavõ mymba kuery renonde Jacó omoĩ kuerei
yvyra, yy rape yvýry mymba kuery oexa aguã py, yvyra oexa reve taꞌy
aguã. 42 Haꞌe rã vexaꞌi kuery ikangykue taꞌyxe ramo ma nomoĩ yvyra.
 

Haꞌe rami vy ikangykue Labão pe opytapa, haꞌe rã imbaraetekue ma Jacó

pe opytapa. 43 Haꞌe rami vy Jacó oguerekopave tema: mymba vexaꞌi,
 

guembiguai kuery avakue haꞌe kunhague, camelo, mburika guive.

Nguu kuery yvy katy Jacó ojevyague

31   Haꞌe
gui Jacó oendu Labão raꞌy kuery ijayvu vy “Jacó tu
1

oipeꞌapa rima nhanderu mbaꞌe. Nhanderu mbaꞌe gui ombaꞌerã

haꞌe javi ojou” heꞌi okuapy rã. 2 Jacó oexa Labão voi ndoguerovyꞌavei rã
 

haꞌekue rami eꞌỹ.

3 Senhor aipoeꞌi Jacó pe:
 

— Tereo ju nderu kuery yvy katy, neretarã kuerya katy ae. Xee aiko ꞌrã
ndereve — heꞌi.
4 Haꞌe ramo Jacó oenoĩ uka Raquel haꞌe Lia nhuũndy rupi guymba
 

kuery reve oikoa py. 5 Haꞌe vy aipoeꞌi haꞌe kuery pe:

 

— Xee aikuaa penderu haꞌekue rami eꞌỹ ndaxererovyꞌaveia. Haꞌe

rami teĩ xeru Ruete xereve oiko. 6 Peẽ kuery ae voi peikuaa anheaꞌãa
 

rupi penderu pe ambaꞌeapoague. 7 Haꞌe rami teĩ penderu xembotavypa

 

herekovy. Dez-kue ma opaga ꞌrã vaꞌekue oguerova. Haꞌe rã Nhanderuete

ma mbaꞌeve py ndojapo vai ukai xere. 8 Xapyꞌa rei xevy “Vexaꞌi iparaꞌi
 

vaꞌe rembaꞌeapoague repy topyta” heꞌi ramo hymba kuery iparaꞌi vaꞌe
anho ꞌrã taꞌyꞌi. Haꞌe rã xapyꞌa rei “Ipara puku vaꞌe rembaꞌeapoague
repy topyta” heꞌi ramo hymba kuery ipara puku vaꞌe anho taꞌyꞌi. 9 Haꞌe  

rami vy Nhanderuete nderu rymba kuery oipeꞌa vy xevy ju omboaxa.

10 Haꞌe gui mymba kuery ipuruꞌaꞌipa jave amaꞌẽ vy aexa raꞌu kavara
 

ava ojeupi vaꞌe ipara puku, iparaꞌi haꞌe ipara vaꞌe meme ikuaia. 11 Haꞌe  

anjo Nhanderuetea guigua aexa raꞌu rã “Jacó” heꞌi ramo ambovai: “Apy
ma aĩ.” 12 Aipoeꞌi xevy: “Emaꞌẽ, haꞌe exa kavara ava ojeupi vaꞌe ipara
 

puku, iparaꞌi haꞌe ipara vaꞌe meme ikuaia, mbaꞌeta aexapa Labão ndere
 63 Gênesis 31

ojapo vaia. 13 Xee ma Nderuete Betel py ajexa uka vaꞌekue. Haꞌe py ma

 

ita remopuꞌã vaꞌekue áry azeite renhoẽ reve renhemboayvu xevy. Epuꞌã
ke aỹ, kovaꞌe yvy gui tereo ju neretarã kuerya katy” heꞌi vaꞌekue xevy
— heꞌi.
14 Haꞌe ramo Raquel haꞌe Lia ombovai vy aipoeꞌi ixupe:
 

— Anhetẽ ete ri oreru ro py noĩvei orevy omeꞌẽ vaꞌerã. 15 Ndorererekoi

 

ri tyꞌy amboae yvy guigua oguerekoa rami? Mbaꞌeta orevende, omomba

orevy guarã vaꞌekue. 16 Mbaꞌeta oreru gui Nhanderuete opa mbaꞌe
 

oipeꞌapa vaꞌekue ma nhanembaꞌe meme, haꞌe nhanderaꞌy kuery mbaꞌe. Aỹ

ejapo tema Nhanderuete ndevy aipoeꞌiague — heꞌi.
17 Haꞌe ramo Jacó opuꞌã. Guaꞌy kuery haꞌe guaꞌyxy kuery camelo áry
 

omoĩ vy 18 ogueraapa guymba kuery haꞌe oguereko vaꞌe haꞌe javi. Hymba
 

kuery Padã-Arã py oiko jave ojou vaꞌekue omboatypa, nguu Isaque-a py

Canaã yvy re oo aguã. 19 Labão guymba rague ojaya aguã oo jave Raquel
 

imonda mbaꞌemo raꞌangaa nguu ro py oĩ vaꞌekue re. 20 Haꞌe rami vy Jacó

 

ju ombotavy Arã pygua Labão. Nomombeꞌui ojava aguã. 21 Ojava ovy

 

opa mbaꞌe oguereko vaꞌe reve. Opuꞌã vy oaxa ovy yakã Eufrates, Gileade
yvyty katy oo vy.

Jacó rakykue Labão ooague

22  Mboapy araa py mae ma Labão pe omombeꞌua Jacó ojavaague.
23  Haꞌeramo guyvy kuery ngupive ogueraa vy ojeꞌoi hakykue. Sete ára re
oguata. Haꞌe vy Gileade yvyty re ovaẽa py oupity. 24 Pyávy oexa raꞌu rã
 

Nhanderuete ou Arã pygua Labão-a py. Haꞌe vy aipoeꞌi:

— Eiko kuaa ke, Jacó pe ndeayvu eme iporã vaꞌe rupi, neĩ iporã eꞌỹ
vaꞌe rupi voi — heꞌi.
25 Haꞌe gui Labão oupity ma Jacó haꞌe vaꞌe yvyty re Jacó ooꞌi oupiague
 

py. Labão voi oupi ooꞌi Gileade yvyty re guyvy kuery reve. 26 Haꞌe vy 

Labão aipoeꞌi Jacó pe:

— Mbaꞌe tu xere rejapo xembotavy vy? Xerajy kuery reraa raꞌe,
escravo-rã kyxe py ogueraa vaꞌe rami rive. 27 Mbaꞌe re tu rejava nhemi
 

ri xembotavy aguã? Mbaꞌeve neremombeꞌui xevy romondouka porãꞌi

aguã, mboraei rupi, pandeiro haꞌe mbaꞌepu ixã reta vaꞌe rupi. 28 Mbaꞌe re 

tu nderejapoi xeramymino kuery haꞌe xerajy kuery ayvupaꞌi aguã rami?

Haꞌeve eꞌỹa rami reiko. 29 Haꞌe rami avi xee xepoꞌaka ndere ajapo vai aguã,
 

vaꞌeri kuee pyávy nderu Ruete ijayvu xevy. Haꞌe vy aipoeꞌi: “Eiko kuaa ke
Jacó pe ndeayvu vai eꞌỹ aguã, neĩ ndeayvu porã eꞌỹ aguã”, heꞌi vaꞌekue
xevy. 30 Aỹ ma nderu ro re nderevyꞌavei vy reo xea gui. Haꞌe rami vy mbaꞌe
 

re tu haꞌvy nemonda ri xeruete raꞌangaa areko vaꞌekue re? — heꞌi.

31 Haꞌe ramo Jacó ombovai:
 

— Akyje vy ndaikuaa ukai ndevy. Aipoaꞌe xejeupe: “Xapyꞌa rei rã guajy

kuery oipeꞌa nheaꞌã ꞌrã xegui”, haꞌe vaꞌekue. 32 Haꞌe gui nderuete raꞌangaa
 
Gênesis 31 64

reruare rejou ramo toikove eme. Nhaneretarã kuery oexaa py eikuaa

porã pota xembaꞌe oĩ vaꞌe rupi nembaꞌe rejouxe vy. Eraapa ju nembaꞌe —
heꞌi. Mbaꞌeta Jacó ma ndoikuaai raꞌe Raquel imondaague.
33 Haꞌe gui Labão oike Jacó ro Lia haꞌe hembiguai kuery kunhague
 

ikuaia py. Opovyvypa teĩ ndojoui. Lia oĩa gui oẽ vy Raquel oĩa py ju oike.
34 Tuuete raꞌangaa ma Raquel onhomi raꞌe camelo kupe árygua guýry.
 

Haꞌe vaꞌe áry ju oguapy oiny. Labão opy haꞌe javi rupi opovyvypa teĩ
ndojoui.
35 Haꞌe ramo Raquel aipoeꞌi nguu pe:
 

— Xeruvixa, ndevai eme ke. Ndaꞌevei apuꞌã aguã nerenonde, kunhague

reko gui xembaꞌeaxy vy — heꞌi. Haꞌe ramo oeka teĩ ndojoui nguuete
raꞌangaa ngoo py oguereko vaꞌekue.
36 Haꞌe rami rã Jacó ivai vy ijayvu Labão pe. Haꞌe vy aipoeꞌi:
 

— Mbaꞌe nunga py tu haꞌvy noronheꞌẽ rendui rakaꞌe? Mbaꞌe py haꞌvy

ajejavy vaipa rakaꞌe ndevy, xerakykue reju aguã? 37 Xembaꞌe rei-rei rupi
 

repovyvypa reia rupi mbaꞌe tu haꞌvy rejou ndero gui guare? Eru apy
xeretarã kuery nderyvy kuery renonde, haꞌe kuery oikuaa pota aguã
nhanderekokue re. 38 Vinte maꞌetỹ re ndea py aiko jave ma nerymba
 

vexaꞌi, kavara naꞌimemby porã eꞌỹi, neĩ ndakarui guive nerymba vexaꞌi
re. 39 Neĩ peteĩgue ndarui ndevy vixo omondoro vaꞌekue. Haꞌe nunga oiko
 

rã xee ae amboekovia. Haꞌe rã ara py eꞌỹ vy pyávy mbaꞌemo nerymba

kuery ogueraa ramo ndee remboekovia kuerei xepo gui. 40 Ara py aiko
 

axy kuaray aku gui, haꞌe pyávy yroꞌy gui ju ajexavai aikovy vaꞌekue,
ndake kuaavei guive. 41 Vinte maꞌetỹ re aiko vaꞌekue ndero py. Catorze
 

maꞌetỹ re ndevy ambaꞌeapo nderajy kuery mokoĩve re, haꞌe gui seis
maꞌetỹ re ju nerymba kuery re apena aikovy vaꞌekue. Haꞌe jave dez-kue
haꞌekue-ꞌekue eꞌỹ rami rerova xevy repaga ꞌrã vaꞌekue. 42 Anhetẽ Xeru
 

Ruete, Abraão Ruete, Isaque Ojererokyjea vaꞌe ae xereve ndoikoi vaꞌe rire
ma ndee xemondouka rive ꞌrãgue. Haꞌe rami teĩ Nhanderuete xere opena
ambaꞌeapoa py ajexavai rã. Haꞌe nunga rupi ae kuee pyávy ijayvu rakaꞌe
ndevy — heꞌi.

Jacó reve Labão peteĩ rami ikuai aguã ojapoague

43  Haꞌe
ramo Labão aipoeꞌi Jacó pe:
— Kovaꞌe kunhague ma xerajy kuery ikuai, kovaꞌe avakueꞌi ma
xeramymino kuery, kovaꞌe mymba kuery ma xerymba meme ikuai. Opa
mbaꞌe jaexa vaꞌe xembaꞌe meme. Mbaꞌe tu haꞌvy ajapo ta aỹ xerajy kuery
pe haꞌe ipiꞌa kuery oikuavã vaꞌekue pe? 44 Aỹ ma eju, xereve jajapo peteĩ
 

rami ju nhandekuai aguã, nhande mokoĩve nhanemaꞌenduꞌa riae aguã

rami — heꞌi.
45 Haꞌe ramo Jacó peteĩ ita ojopy vy omopuꞌã ijytarã rami. 46 Haꞌe vy
   

aipoeꞌi guyvy kuery pe:

 65 Gênesis 31​, ​32

— Pemonoꞌõ ke ita — heꞌi. Haꞌe ramo ita ogueru vy omboaty. Ita

omboaty vaꞌekue yvýry okaru okuapy. 47 Haꞌe vaꞌe ma Labão omboery
 

Jegar-Saaduta. Haꞌe rã Jacó ma omboery Galeede.

48 Haꞌe ramo Labão aipoeꞌi:
 

— Kovaꞌe itaaty ma aỹ guive topyta nhande mokoĩve momaꞌenduꞌaarã

— heꞌi. Haꞌe nunga rupi ae omboerya Galeede. n 49 Omboery avi Mispa,
 

mbaꞌeta aipoeꞌi:
— Tove Nhanderuete topena xere haꞌe ndere joe gui mombyry jaikoa
ja. Toikuaa pota nhandeayvuague jajapo aguã re. o 50 Haꞌe gui xapyꞌa rei
 

xerajy kuery reayvu veꞌỹ vy amboae kunha re ju remenda ramo avave

rei oikuaa eꞌỹ teĩ tove Nhanderuete toikuaa pota haꞌe nunga re, mokoĩve
nhanderexa vy.
51 Labão aipoeꞌive ju Jacó pe:
 

— Apy nhande mokoĩ mbyte oĩ itaaty haꞌe ita amopuꞌã vaꞌekue.

52 Tove kovaꞌe itaaty haꞌe ita topyta nhanemomaꞌenduꞌaarã, kyvõ katy
 

gui itaaty rovai katy aaxa eꞌỹ aguã, neĩ ndee ma voi ndaꞌevei itaaty neĩ
ita reaxa aguã kyvõ katy. 53 Tove nhaneramoĩ kuery Abraão haꞌe Naor
 

Ruete toikuaa pota nhandere — heꞌi. Haꞌe ramo Jacó oura nguu Isaque
Ojererokyjea vaꞌe rery rupi. 54 Haꞌe vaꞌe yvyty re Jacó ojuka peteĩ mymba
 

Nhanderuete pe, haꞌe guetarã kuery oenoĩmba mbojape hoꞌu aguã.

Hoꞌupa vy haꞌe vaꞌe pyávy ju yvyty re oke.
55 Koꞌẽ eꞌỹ mboveꞌi Labão opuꞌã vy oayvupa guamymino kuery haꞌe
 

guajy kuery. Peteĩ-teĩ ogueroayvu porã. Haꞌe vy mae ma ojepeꞌa vy oo ju

ngoo katy.

32  Jacó voi oguatave ju. Haꞌe ramo Nhanderuetea guigua anjo

1  

kuery jogueru ovaexĩ aguã. 2 Haꞌe kuery ou rã Jacó oexa vy

 

aipoeꞌi:
— Apy rima Nhanderuetea guigua ikuaia — heꞌi vy omboery
Maanaim. p

Esaú reve Jacó peteĩ rami ju ikuai aguã ojapoague

3  Haꞌe
gui Jacó guenonde re omondouka guykeꞌy Esaú pe oayvu
mombeꞌuarã kuery, Edom regua Seir yvy katy oĩ ramo. 4 Haꞌe vy aipoeꞌi
 

imondovy haꞌe kuery pe:

— Po rami pendeayvu ꞌrã xeruvixa Esaú pe: “Nerembiguai Jacó aipoeꞌi
uka: ‘Aguataa rupi Labão ro py ranhe aiko vaꞌekue aỹ peve. 5 Areko vaka,  

mburika, vexaꞌi, haꞌe gui xerembiguai avakue haꞌe kunhague. Xeruvixa,

ndea py amondouka xeayvu mombeꞌuarã nerenonde xemboaxy uka aguã’
heꞌi uka”, peje ꞌrã ixupe.

n
 31.48 Tery Galeede ma “Itaaty nhanemaꞌenduꞌa aguã” ꞌea. o 31.49 Tery Mispa ma
“Torre oikuaa pota vaꞌety oĩa” ꞌea. p 32.2 Tery Maanaim ma “Mokoĩ regua ikuaia” ꞌea.
Gênesis 32 66

6  Haꞌe
gui tenonde re omondouka vaꞌekue ou jevy vy aipoeꞌi Jacó pe:
— Roo nderykeꞌy Esaú-a py peve. Haꞌe voi ou nerovaexĩ aguã
quatrocentos avakue reve — heꞌi okuapy.
7 Haꞌe rami ijayvu rã Jacó oendu vy okyje vaipa, onhemondyi guive.
 

Haꞌe vy ombojaꞌo ngupive ikuai vaꞌe haꞌe javi: vexaꞌi, vaka haꞌe camelo
kuery. Mokoĩ henda-enda py omboaty. 8 Mbaꞌeta ijayvu vy “Xapyꞌa rei
 

Esaú ou vy peteĩ pygua ojukapa teĩ amboae pygua oo jepe ꞌrã”, heꞌi.
9 Haꞌe gui Nhanderuete pe Jacó ojerure vy aipoeꞌi:
 

— Senhor xeramoĩ Abraão haꞌe xeru Isaque Ruete, xevy aipoꞌre vaꞌekue:
“Tereo ju ndeyvy re neretarã kuerya katy. Haꞌe py ma ndere apena porã
ꞌrã”, ꞌre vaꞌekue. 10 Xee nerembiguai ma xeꞌyvyĩꞌi ete ndee xemboaxy vy
 

ndeayvuague rami xerereko porã aguã. Mbaꞌeta xepopoka reve anho aaxa
karamboae kovaꞌe Jordão yakã. Aỹ ma mokoĩ henda py ju oreaty. 11 Xereraa  

jepe ke keꞌy Esaú po py aiko vai eꞌỹ aguã. Mbaꞌeta akyje apy ou vy xejuka
gui, haꞌe xeraꞌyxy haꞌe xeraꞌy kuery ojukapa gui. 12 Xevy aipoꞌre vaꞌekue:
 

“Xee apena ꞌrã ndere. Amboeta ꞌrã neramymino kuery ita kuꞌi heta aguã,
heta ete ramo avave rei ndoipapa kuaai aguã rami”, ꞌre vaꞌekue — heꞌi.
13 Haꞌe vaꞌe pyávy Jacó opyta haꞌe py. Mbaꞌemo ogueraa vaꞌe gui
 

oguereko katu guykeꞌy Esaú pe omeꞌẽ vaꞌerã: 14 duzentos kavara, vinte

 

kavara ava, duzentos vexaꞌi, vinte vexaꞌi ava, 15 trinta camelo ikamby vaꞌe
 

taꞌyꞌi reve, quarenta vaka, dez vaka ava, vinte mburika haꞌe dez taꞌyꞌi.
16 Haꞌe vaꞌe nunga ogueraa ukapa guembiguai kuery pe, peteĩ-teĩ henda
 

py omoĩ. Guembiguai kuery pe aipoeꞌi imondovy:

— Tapeo xerenonderã, pemondyi pokã mymba kuery peteĩ-teĩ regua
amboae regua gui mombyryꞌi oo aguã — heꞌi.
17 Jypy oo vaꞌe pe aipoeꞌi:
 

— Keꞌy Esaú rerovaexĩ rã oporandu ꞌrã ndevy: “Mavaꞌe tu nembou? Marã

katy tu reo? Mavaꞌe rymba tu nerenonde ikuai?” heꞌi ramo 18 rembovai ꞌrã:
 

“Nerembiguai Jacó rymba rima aru. Nguvixa Esaú peguarã ombou uka.
Haꞌe gui haꞌe voi ou oiny orerakykue”, peje ꞌrã — heꞌi.
19 Mokoĩa oo vaꞌe pe haꞌekue rami ju aipoeꞌi uka, mboapya oo vaꞌe pe
 

voi. Mymba kuery mondyiarã haꞌe javi pe aipoeꞌi:

— Po rami meme ꞌrã pendeayvu Esaú peovaexĩ vy. 20 Aipopeje ꞌrã:
 

“Nerembiguai Jacó ou oiny orerakykue”, peje — heꞌi uka imondovy.

Mbaꞌeta ojeupe aipoeꞌi: “Mbaꞌemo ameꞌẽ uka vy ambopyꞌa porã ꞌrã avaexĩ
eꞌỹ mbove. Haꞌe gui ma xee aexa ꞌrã. Haꞌe rami rã xapyꞌa rei xejou porã
ꞌrã”, heꞌi. 21 Haꞌe rami vy guenonde ranhe omondouka omeꞌẽ uka vaꞌerã.
 

Haꞌe rã haꞌe ma haꞌe vaꞌe pytũ re opyta ranhe okeague py.

Nhanderuetea guigua ava reve Jacó jogueroꞌaague

22  Haꞌe
vaꞌe pyavyve Jacó opuꞌã vy omboaty mokoĩve guaꞌyxy,
mokoĩve guembiguai kunha haꞌe guaꞌy kuery onze-ve ikuai vaꞌe. Haꞌe
 67 Gênesis 32​, ​33

vy ogueraapa Jaboque yakã oaxaaty peve. 23 Haꞌe kuery ranhe omboaxa

 

yakã rovai re. Oguereko vaꞌe haꞌe javi omboaxapa. 24 Jacó haꞌe aeꞌi opyta
 

haꞌe py. Haꞌe ramo peteĩ ava ojekuaa vy hexeve jogueroꞌa koꞌẽ peve.
25 Ava vaꞌe ma Jacó re ndaꞌipoꞌakaia oexa vy opoko hiꞌu guýry. Haꞌe rami
 

vy omboi Jacó ꞌu ojepotaa, jogueroꞌa vy. 26 Haꞌe vy aipoeꞌi:

 

— Xepoi katu, taa, mbaꞌeta koꞌẽ ta ma.

Jacó ombovai:
— Noromondoukai ꞌrã xereroayvu porã eꞌỹa ja — heꞌi.
27 Haꞌe ramo oporandu:
 

— Mbaꞌexa tu haꞌvy nderery?

— Jacó — heꞌi.
28 Haꞌe rã aipoeꞌi:
 

— Aỹ ma Jacó veꞌỹ ꞌrã nderery, haꞌe rã Israel. Mbaꞌeta huvixa rami

Nhanderuete haꞌe avakue reve renheaꞌã ndepoꞌaka peve — heꞌi. q
29 Haꞌe gui Jacó aipoeꞌi:
 

— Ajerure nderery remombeꞌu aguã.

Ombovai:
— Mbaꞌe re tu xerery re reporandu? — heꞌi. Haꞌe vy ogueroayvu porã
haꞌe py.
30 Haꞌe vaꞌe henda Jacó omboery Peniel, “Apy ma xerexa py ae
 

Nhanderuete aexa teĩ xerekove ndoipeꞌai”, heꞌi vy. r 31 Kuaray oẽ jave oaxa
 

Peniel rupi, okara-karau ovy hiꞌu oi rire. 32 Haꞌe rami rire aỹ reve Israel
 

kuery ndoꞌui ꞌrã xoꞌo rajykue hiꞌu áry rupi ijapuꞌa oiny vaꞌe, ava vaꞌe Jacó
retyma rajy omboapuꞌapa rire.

Esaú reve Jacó nhovaexĩague

33   Jacó
omaꞌẽ vy oexa Esaú ou oiny rã quatrocentos avakue reve.
1

Haꞌe rami vy guaꞌy kuery ombojaꞌo vy opena uka Lia, Raquel haꞌe
mokoĩve guembiguai kunha pe. 2 Tenonde omondouka mokoĩve guembiguai
 

kunha, ipiꞌa kuery reve. Haꞌe kuery rakykue omondouka Lia imemby kuery
reve. Takykue ete omondouka Raquel ipiꞌa José reve. 3 Haꞌe vaꞌe kuery gui
 

haꞌe ranhe oo vy sete-kue guenapyꞌã re oĩ ovy guykeꞌya py ovaẽ peve.

4 Haꞌe ramo Esaú onha ouvy ovaexĩ aguã. Oikuavã, oayvupa. Ojaeꞌo
 

vaipa mokoĩve. 5 Haꞌe gui Esaú omaꞌẽ vy oexa kunhague haꞌe kyrĩgue ou
 

oiny rã. Haꞌe vy aipoeꞌi:

— Mavaꞌe kuery tu ndereve ikuai?
Jacó ombovai:
— Pevaꞌe kuery ma kyrĩgue xee nerembiguai pe Nhanderuete omeꞌẽ
vaꞌekue — heꞌi.

q
 32.28 Tery Israel ma “Nhanderuete reve jogueroꞌa vaꞌe” ꞌea. r
 32.30 Tery Sucote ma
“Mymba ro” ꞌea.
Gênesis 33​, ​34 68

6 Haꞌe gui mokoĩ hembiguai kunha ovaẽ ouvy opiꞌa kuery reve, haꞌe guenapyꞌã

re oĩmba. 7Haꞌe gui Lia omemby kuery reve ju ovaẽ vy haꞌe kuery voi guenapyꞌã
 

re oĩ. Haꞌe gui ma Raquel opiꞌa José reve ovaẽ ouvy vy oĩ guenapyꞌã re.
8 Haꞌe ramo Esaú oporandu:
 

— Mbaꞌerã tu guĩ rami ete nerymba kuery xererovaexĩ raꞌe?

Jacó ombovai:
— Xeruvixa, anhemboaxy uka vy rima aru ruka kuri ndevy — heꞌi.
9 Haꞌe ramo Esaú aipoeꞌi:
 

— Xee ma areko vaipa ma mbaꞌemo. Ndepo py ae ri topyta rereko vaꞌe.

10 Haꞌe rã Jacó ombovai:
 

— Ejopy katu. Xapyꞌa rei xejou porã ri rã ajerure ameꞌẽ riveꞌi vaꞌe
rejopy aguã re. Mbaꞌeta xevy rã nderova Nhanderuete rova rami ete,
xererovyꞌaa rupi xemovaẽ ramo. 11 Haꞌe nunga rupi ajerure mbaꞌemoꞌi
 

aru ruka vaꞌekue rejopy aguã re, xevy Nhanderuete omeꞌẽ porãmba rire.
Arekopa opa mbaꞌe — heꞌi. Haꞌe rami vy onheaꞌã ojopy aguã.
12 Esaú aipoeꞌi:
 

— Jajeꞌoi haꞌvy. Xee ma aa ta tenonde.

13 Haꞌe ramo Jacó aipoeꞌi:
 

— Xeruvixa, ndee reikuaa xeraꞌy kuery kyrĩgue teri ikuaia. Xereve

areko avi vexaꞌi haꞌe vaka ikamby vaꞌe. Xapyꞌa rei peteĩ ára re xerymba
kuery romondyi atã heravy ramo omanomba ꞌrã haꞌe javi. 14 Haꞌe nunga
 

rupi xeruvixa, tereo tema ndee ranhe xee nerembiguai renonde. Haꞌe rã
xee ma mbegueiꞌi ꞌrã aa nderakykue, vaka romondyi vaꞌe haꞌe kyrĩgue
ooaꞌi rami, Seir py ndee xeruvixaa py avaẽ peve — heꞌi.
15 Esaú ombovai:
 

— Haꞌe rami rã ndereve taeja xereve ikuai vaꞌe regua.

Haꞌe rã Jacó aipoeꞌi:
— Mbaꞌerã tu haꞌe kuery opyta ta? Xeruvixa, haꞌeve ae ma aexa
xemboaxya — heꞌi.
16 Haꞌe rami rã haꞌe vaꞌe árave Esaú oo ju Seir py ouague katy. 17 Haꞌe
   

rã Jacó ma Sucote katy oo. Haꞌe py ma ngoorã ojapo, vaka korarã ojaoꞌi
guive. Haꞌe nunga rupi ae haꞌe vaꞌe henda omboery Sucote.

Siquém py Jacó ovaẽague

18  Padã-Arã gui Jacó ojevy vy hexaĩ reve ovaẽ Siquém tetã py, Canaã
yvy re oĩ vaꞌe py. Tetã yvýry oupi ooꞌi. 19 Yvy ooꞌi oupia vaꞌe ma cem
 

hatãꞌi vaꞌe re ojogua Siquém ru Hamor raꞌy kuery gui. 20 Haꞌe py ma ojapo
 

peteĩ altar. Haꞌe vaꞌe ma omboery Nhanderuete Israel Ruete pegua.

Siquém pygua kuerya py Diná oo jave guare

34   Haꞌe
gui Lia memby Diná, Jacó rajy vaꞌe ojepeꞌa ovy yvy re
1

ikuai vaꞌe rajy kuery rexa vy. 2 Haꞌe jave haꞌe vaꞌe pygua huvixa
 
 69 Gênesis 34

ma Hamor raꞌy Siquém. Haꞌe vaꞌe ma Jacó rajy Diná oexa vy ojopy vy
ojavyky, oguereko rive. 3 Ovyꞌa ete kunhataĩ re, oayvu vy. Ijayvu porãꞌi
 

guive ixupe.
4 Haꞌe gui Siquém aipoeꞌi nguu Hamor pe:
 

— Eru ruka ke haꞌe vaꞌe kunhataĩ xeraꞌyxyrã — heꞌi.

5 Haꞌe ramo Jacó oendu tajy Diná oguereko riveague. Haꞌe rami teĩ
 

okyrirĩ ranhe, taꞌy kuery vaka re openaa rupi ikuaia gui ojevypa eꞌỹa ja.
6 Haꞌe vaꞌe jave ou Siquém ru Hamor Jacó reve ijayvu aguã. 7 Haꞌe gui
   

Jacó raꞌy kuery oupa nhuũndy gui. Oendu okuapy gueindy re oikoague.
Haꞌe rami vy ndaꞌeveipa, ipoxypa okuapy, Israel kuery re Siquém haꞌeve
eꞌỹa ramigua ojapo rire. Jacó rajy oguereko rive, haꞌeveꞌỹ vaꞌe ete ojapo.
8 Haꞌe gui ma haꞌe kuery reve Hamor ijayvu. Haꞌe vy aipoeꞌi:
 

— Xeraꞌy Siquém ndovyꞌai ete oikovy nderajy re. Ajerure pemeꞌẽ aguã
taꞌyxyrã. 9 Haꞌe rami vy peiko ꞌrã oreretarã kueryrã. Orevy pe pemeꞌẽ ꞌrã
 

pendajy kuery, haꞌe orerajy kuery ju peraa ꞌrã penderaꞌy kuery raꞌyxyrã.
10 Haꞌe rami vy pendekuai ore kuery reve. Oreyvy ma pendeyvyrã itui.
 

Apy ae pendekuai, mbaꞌemo pejogua peikovy penembaꞌerã pejou vy

— heꞌi.
11 Siquém voi aipoeꞌi Diná ru haꞌe ikyvy kuery pe:
 

— Ejapo ke ajerurea. Haꞌe rã xee ameꞌẽ ꞌrã peipota vaꞌe rei. 12 Mbaꞌemo
 

re pejerure reta teĩ ameꞌẽmba ꞌrã. Haꞌe rami avi pemeꞌẽ kunhataĩ vaꞌe
xeraꞌyxyrã — heꞌi.
13 Haꞌe ramo Siquém haꞌe tuu Hamor pe Jacó raꞌy kuery ombovai vy
 

ombotavya rupi ijayvu, heindy Diná Siquém oguereko rive rire. Haꞌe vy
aipoeꞌi okuapy:
14 — Haꞌe rami aguã ndaꞌevei, orereindy romeꞌẽ aguã ava opire omboi
 

uka eꞌỹ vaꞌe raꞌyxyrã. Orereko rami vy haꞌe nunga ndaꞌevei. 15 Peteĩ mbaꞌe
 

pejapo ramo haꞌeve ꞌrã orevy, peẽ kuery avakue haꞌe javive ore rami avi
pendepire pemboi uka ramo. 16 Haꞌe ramo ꞌrãe romomenda orereindy
 

kuery, haꞌe pendajy kuery re ore romenda, peẽ kuery reve orekuai, haꞌe
peẽ kuery reve peteĩ regua nhandekuai. 17 Haꞌe rã norenheꞌẽ rendui,
 

pendepire napemboi ukai ramo rogueraa ju ꞌrã orereindy — heꞌi.

18 Haꞌe rami haꞌe kuery ijayvu rã Hamor haꞌe taꞌy Siquém ojou porã.
 

19 Haꞌe rami vy kunumi vaꞌe ndarei haꞌe rami ojapo aguã, Jacó rajy oayvu
 

vy. Haꞌe vaꞌe ma nguu ro pygua kuery haꞌe javi gui omboeteave vaꞌe
oiko. 20 Haꞌe gui guaꞌy Siquém reve Hamor tetã kora rokẽ py oo vy ijayvu
 

avakue haꞌe py ikuai vaꞌe pe. Haꞌe vy aipoeꞌi:

21 — Haꞌe vaꞌe avakue ma ndojapo vai ꞌrã nhandere. Haꞌe ramo tove
 

taꞌikuai, tojogua mbaꞌemo. Nhandeyvy ma tuvixa, haꞌeve nhande haꞌe

javi nhandekuai aguã. Haꞌe kuery rajy kuery jajopy ꞌrã nhanderaꞌyxyrã,
haꞌe nhanderajy kuery nhamomenda ꞌrã haꞌe kuery re. 22 Haꞌe rami avi
 

peteĩ mbaꞌe jajapo ramo haꞌe vaꞌe avakue pe haꞌeve ꞌrã nhandereve peteĩꞌi
Gênesis 34​, ​35 70

regua ikuai aguã, avakue apy nhandekuai vaꞌe haꞌe javive nhandepire
nhamboi uka ramo, haꞌe kuery ojapoa rami avi. 23 Haꞌe rire haꞌe kuery
 

rymba vaka, mbaꞌemo oguereko vaꞌe-vaꞌe haꞌe javi haꞌe hymba kuery haꞌe
javi ꞌrã teve nhanembaꞌerã opyta. Haꞌe kuery peteĩꞌi re ojerurea jajapo,
nhande kuery reve ikuai aguã — heꞌi. 24 Haꞌe ramo tetã kora rokẽ py
 

ikuai vaꞌe haꞌe javi onheꞌẽ rendu okuapy Hamor haꞌe taꞌy Siquém. Haꞌe
rami vy avakue opire omboi ukapa hokẽ py ikuai vaꞌekue haꞌe javive.

Simeão haꞌe Levi Siquém ro pygua avakue ojukapaague

25  Mboapy araa py avakue haxya oendu vaipa jave Jacó raꞌy mokoĩ
Simeão haꞌe Levi Diná kyvy kuery ikuai vaꞌe ogueraa okyxe. Tetã py oike
haꞌe pygua kuery oexaꞌã eꞌỹa py. Ipoxy reve ojukapa avakue haꞌe py ikuai
vaꞌekue haꞌe javi. 26 Kyxe py ojuka avi Hamor haꞌe taꞌy Siquém. Siquém ro
 

gui gueindy Diná oipeꞌa vy ojeꞌoipa ju.

27 Haꞌe gui Jacó raꞌy kuery mboae ou vy ojukapaague oexa vy
 

ogueraapa mbaꞌemo tetã py ojou vaꞌe haꞌe javi, heindy haꞌe pygua
oguereko rive rire. 28 Hymba vexaꞌi, vaka, mburika oipeꞌapa tetã gui,
 

haꞌe hovai re mbaꞌemo ikuai vaꞌekue haꞌe javi, 29 imbaꞌe rei-rei haꞌe javi
 

oipeꞌapa. Taꞌy kuery haꞌe taꞌyxy kuery oipokuapa heravy ngoo katy.
30 Haꞌe ramo Jacó aipoeꞌi Simeão haꞌe Levi pe:
 

— Haꞌe rami peiko vy xemoĩ vai. Pejapo koꞌi rupi ikuai vaꞌe xejou vai
aguã rami, cananeu haꞌe ferezeu kuery. Nhandereta eꞌỹꞌi ramo xere opuꞌã
vy xejuka ꞌrã, xero pygua kuery haꞌe javi reve.
31 Haꞌe kuery ombovai:
 

— Haꞌe rami avi haꞌeve ꞌrã ri ndaꞌu haꞌe kuery orereindy itavy rei vaꞌe
rami oguereko rã? — heꞌi okuapy.

Betel py Jacó altar ojapoague

35   Haꞌe
gui Nhanderuete aipoeꞌi Jacó pe:
1

— Epuꞌã ke, tereo ju Betel katy. Haꞌe py eiko, ejapo peteĩ altar
Nderuete nderykeꞌy Esaú gui rejava jave ojexa uka vaꞌekue pe — heꞌi.
2 Haꞌe ramo Jacó ijayvu ngoo pygua kuery haꞌe hexevegua kuery haꞌe
 

javi pe. Haꞌe vy aipoeꞌi:

— Pemombo ke mbaꞌemo raꞌangaa amboae kuery guigua penembyte
pereko vaꞌe. Pejekyꞌaꞌo ukapa. Pendeao voi pemboekoviapa. 3 Nhapuꞌã ke,
 

jajeꞌoi Betel katy. Haꞌe py ma ajapo ꞌrã peteĩ altar Nhanderuete ajexavai rei
rã xerepy vaꞌekue pe, aguata aikovya rupi xereve oiko rire — heꞌi. 4 Haꞌe
 

ramo Jacó po py omboaxapa mbaꞌemo raꞌangaa amboae kuery guigua

oguereko vaꞌekue haꞌe javi. Namixã oguereko vaꞌekue voi omboaxapa.
Haꞌe ramo Jacó ojatypa yvyra carvalho Siquém katyꞌi hiꞌaĩ vaꞌe guy py.
5 Haꞌe gui ma ojeꞌoi. Nhanderuete ojapo haꞌe katy rai-raiꞌi tetã oĩ vaꞌe
 

pygua kuery okyjea oendu aguã rami. Haꞌe ramo avave rei ndojeꞌoiai Jacó
 71 Gênesis 35

raꞌy kuery rakykue. 6 Haꞌe rami vy Jacó hexeve ikuai vaꞌe haꞌe javive reve
 

ovaẽmba Luz tetã Betel ꞌepy vaꞌe py, Canaã yvy re oĩ vaꞌe py. 7 Haꞌe py 

ma Jacó ojapo altar. Haꞌe vaꞌe henda omboery El-Betel, haꞌe py guykeꞌy
gui ojava ovy jave Nhanderuete ojexa uka rire. s 8 Haꞌe py omano Rebeca
 

mongakuaare Débora. Haꞌe ramo onhono porã Betel guy katy carvalho
hiꞌaĩ vaꞌe guy py. Haꞌe vaꞌe yvyra omboery Alom-Bacute. t
9 Haꞌe gui Padã-Arã gui Jacó ou ma ramo Nhanderuete teĩgue ju ojexa
 

uka ixupe. Haꞌe rami vy ogueroayvu porã. 10 Haꞌe vy aipoeꞌi:

 

— Nderery ma Jacó. Aỹ guive ma Jacó veꞌỹ ma, haꞌe rã Israel ꞌrã

nderery — heꞌi. Haꞌe rami vy omboery Israel.
11 Aipoeꞌive ju:
 

— Xee ma Penderuete ipoꞌakapa vaꞌe aiko. Nderaꞌy reta ke. Ndegui

oiko ꞌrã peteĩ regua, haꞌe gui heta regua ju ꞌrã, huvixa kuery voi. 12 Ndevy  

ju ameꞌẽ ꞌrã yvy Abraão haꞌe Isaque pe ameꞌẽ vaꞌekue. Haꞌe gui ndee
ndereikovei ma rire neramymino kuery pe ju ꞌrã ameꞌẽ — heꞌi. 13 Ixugui  

Nhanderuete ojepeꞌa vy ijayvu oinyague gui ojeupi ju.

14 Haꞌe ramo Jacó reve Nhanderuete ijayvu oinyague py ixupe omopuꞌã
 

peteĩ ita ijytarã rami. Hiꞌáry onhoẽ guive mbaꞌemo, azeite avi. 15 Henda  

hexeve Nhanderuete ijayvuague ma Jacó omboery Betel.

Benjamim ituiꞌi ramo Raquel omanoague

16  Betel
gui ojeꞌoive ju. Efrata py ovaẽ raiꞌia py Raquel oikuavã opiꞌa.
Haxy vaipa ete reve oikuavã. 17 Imemby raxy ramo hexe opena vaꞌe
 

aipoeꞌi:
— Enhemondyi eme. Kovaꞌe voi ma reikuavã nho ꞌrã — heꞌi. 18 Haꞌe  

gui omano rã inheꞌẽ ojepeꞌa ovy jave omboery Benoni. Haꞌe rã tuu ma
omboery Benjamim. u
19 Haꞌe gui Raquel omano ramo onhono porã Efrata katy tape oo vaꞌe
 

yvýry. Haꞌe vaꞌe ma Belém. 20 Raquel rupa áry Jacó omopuꞌã peteĩ ita
 

ijytarã. Haꞌe vaꞌe ma aỹ reve hiꞌaĩ. 21 Haꞌe gui Israel ojepeꞌa ju vy oorã
 

ojapo Éder py torre oĩ vaꞌe rovai re.

22 Haꞌe vaꞌe yvy re Israel oiko jave py taꞌy Rúben oo vy onheno nguu
 

raꞌyxy jevy Bila reve. Haꞌe ramo Israel oikuaa. Haꞌe javi vy doze ikuai
rakaꞌe Jacó raꞌy kuery.

1 Crônicas 2.1,2
23  Lia
piꞌa kuery ma Jacó raꞌy jypy guare Rúben, haꞌe gui Simeão,
Levi, Judá, Issacar haꞌe Zebulom. 24 Raquel piꞌa ma José haꞌe Benjamim.
 

s
 35.7 Tery El-Betel ma “Betel py Nhanderuete ojekuaa ague” ꞌea. t 35.8 Tery Alom-
Bacute ma “Carvalho ojaeꞌopaague” ꞌea. u 35.18 Tery Benoni ma “Xepiꞌa xeraxya guigua”
ꞌea. Haꞌe rã Benjamim ma “Xeraꞌy xepo aiporu kuaa regua oĩ vaꞌe” ꞌea.
Gênesis 35​, ​36 72

25  Raquel rembiguai Bila piꞌa ma Dã haꞌe Naftali. 26 Lia rembiguai Zilpa

 

piꞌa ma Gade haꞌe Aser. Haꞌe vaꞌe kuery Jacó raꞌy Padã-Arã py ituiꞌi
vaꞌekue.
27 Haꞌe gui nguu Isaque-a py ju Jacó ou Manre Quiriate-Arba re oĩ jave
 

py. Haꞌe vaꞌe ma Hebrom, Abraão haꞌe Isaque ikuaiague. 28 Isaque cento e  

oitenta maꞌetỹ re oiko. 29 Haꞌe gui Isaque ipytuẽ atã vy omano tujaꞌi vaipa
 

ma vy. Haꞌe ramo heraa guamoĩ kuerya py. Haꞌe ramo taꞌy kuery Esaú
haꞌe Jacó ae onhono porã.

1 Crônicas 1.35‑37

36   Po
rami ma Esaú ramymino kuery rery. Hery mboae ma Edom.
1
2  Esaú
guaꞌyxyrã ojou Canaã py ikuai vaꞌe rajy kuery regua:
heteu regua Elom rajy Ada, heveu regua Zibeão raꞌy Aná rajy Oolibama,
3 haꞌe Ismael rajy Nebaiote reindy Basemate.
 

4 Esaú gui Ada oguereko Elifaz, haꞌe Basemate oguereko Reuel.

 

5 Oolibama oguereko Jeús, Jalão haꞌe Coré. Haꞌe vaꞌe kuery ma Esaú raꞌy
 

kuery Canaã yvy re ituiꞌi vaꞌekue.

6 Esaú ogueraapa guaꞌyxy kuery, guaꞌy kuery, guajy kuery, ngoo py
 

oguereko vaꞌe kuery haꞌe javi, guymba kuery, vaka haꞌe mbaꞌemo Canaã
yvy re oĩ jave ojou vaꞌekue haꞌe javi. Amboae yvy re ju ogueraapa guyvy
Jacó gui ojaꞌo vy, 7 mbaꞌeta haꞌe kuery oguerekopa vy ndaꞌevei joa py
 

ikuaive aguã. Yvy ikuaia re ma noĩvei hymba kuery omongaru aguã, heta
ete ramo. 8 Haꞌe rami vy Esaú Edom avi hery vaꞌe oo vy Seir yvyty re oiko.
 

9 Povaꞌe ma Esaú ramymino kuery, edomita kuery Seir yvyty re ikuai.

 

10 Po rami ma Esaú raꞌy kuery rery: Esaú raꞌyxy Ada piꞌa Elifaz, haꞌe
 

Esaú raꞌyxy Basemate piꞌa Reuel. 11 Elifaz raꞌy kuery ma Temã, Omar,
 

Zefô, Gaetã haꞌe Quenaz. 12 Esaú raꞌy Elifaz ma guaꞌyxy jevy oguereko,
 

Timna hery vaꞌe. Haꞌe vaꞌe ma Elifaz gui oguereko Amaleque. Haꞌe vaꞌe
kuery ma Esaú raꞌyxy Ada remiarirõ. 13 Haꞌe gui Reuel raꞌy kuery ma
 

Naate, Zerá, Samá haꞌe Mizá. Haꞌe vaꞌe kuery ma Esaú raꞌyxy Basemate
remiarirõ. 14 Haꞌe rã Esaú raꞌyxy jevy Oolibama ma Aná rajy, Zibeão
 

ramymino oiko. Esaú gui oguereko Jeús, Jalão haꞌe Coré.

15 Povaꞌe kuery ma Esaú raꞌy kuery huvixa ikuai vaꞌe: Esaú raꞌy
 

jypyꞌigua Elifaz raꞌy kuery ma huvixa Temã, Omar, Zefô, Quenaz, 16 Coré,  

Gaetã haꞌe huvixa Amaleque. Haꞌe vaꞌe Elifaz raꞌy kuery huvixa meme
ikuai, Edom yvy re oiko vaꞌekue. Ada remiarirõ ikuai. 17 Haꞌe rã Esaú raꞌy
 

Reuel raꞌy kuery ma huvixa Naate, Zerá, Samá haꞌe Mizá. Haꞌe vaꞌe Reuel
raꞌy kuery ma huvixa meme ikuai Edom yvy re. Esaú raꞌyxy Basemate
remiarirõ ikuai. 18 Haꞌe rã Esaú raꞌyxy Oolibama piꞌa kuery ma huvixa
 

Jeús, Jalão haꞌe Coré. Haꞌe vaꞌe huvixa kuery ma Esaú raꞌyxy Oolibama
Aná rajy memby ikuai. 19 Haꞌe kuery, huvixa kuery guive Esaú ramymino
 

meme ikuai. Haꞌe ma Edom.

 73 Gênesis 36​, ​37

1 Crônicas 1.38‑42
20  Povaꞌe
kuery ma horeu regua Seir raꞌy kuery haꞌe vaꞌe yvy re ikuai
vaꞌe: Lotã, Sobal, Zibeão, Aná, 21 Disom, Eser haꞌe Disã. Haꞌe vaꞌe kuery
 

ma horeu kuery ruvixa, horeu regua Seir raꞌy meme ikuai Edom yvy re.
22 Lotã raꞌy kuery ma Hori haꞌe Homã. Lotã reindy ma Timna. 23 Sobal
   

raꞌy kuery ma Alvã, Manaate, Ebal, Sefô haꞌe Onã. 24 Zibeão raꞌy kuery  

ma Aiá haꞌe Aná. Aná ma tekoa eꞌỹa py yvu haku vaꞌe ojou rakaꞌe, nguu
Zibeão rymba kuery mburika re opena oikovya py. 25 Aná raꞌy kuery ma  

Disom haꞌe tajy Oolibama. 26 Disã raꞌy kuery ma Hendã, Esbã, Itrã haꞌe
 

Querã. 27 Eser raꞌy kuery ma Bilã, Zaavã haꞌe Acã. 28 Disã raꞌy kuery ma
   

Uz haꞌe Arã. 29 Horeu kuery ruvixa ikuai vaꞌe ma huvixa Lotã, Sobal,
 

Zibeão, Aná, 30 Disom, Eser haꞌe Disã. Haꞌe vaꞌe kuery ma horeu kuery
 

ruvixa ikuai, Seir yvy re hekoa vaꞌe meme.

1 Crônicas 1.43‑54
31 Povaꞌe
kuery ma Edom yvy re huvixa kuery ikuai, Israel kuery
ruvixave oĩ eꞌỹ mbove. 32 Beor raꞌy Belá oĩ Edom pygua ruvixa. Tetã
 

opena oikovya ma Dinabá. 33 Belá omano ramo hekovia oĩ Bozra pygua

 

Zerá raꞌy Jobabe. 34 Jobabe omano ramo hekovia oĩ temanita yvy guigua
 

Husão. 35 Husão ju omano ramo hekovia oĩ Bedade raꞌy Hadade. Haꞌe

 

vaꞌe ma Moabe yvy re Midiã pygua kuery ojuka vaꞌekue. Tetã opena
oikovya ma Avite. 36 Hadade omano ramo hekovia oĩ Masreca pygua
 

Samlá. 37 Samlá omano ramo hekovia oĩ Saul, Reobote tetã Eufrates

 

yakã yvyꞌiry oĩ vaꞌe guigua. 38 Saul omano ramo hekovia oĩ Acbor raꞌy
 

Baal-Hanã. 39 Acbor raꞌy Baal-Hanã omano ramo hekovia oĩ Hadar. Tetã

 

opena oikovya ma Pau. Taꞌyxy ma Meetabel oiko, Matrede rajy, Me-Zaabe

ramymino.
40 Po rami ma Esaú ramymino huvixa ikuai vaꞌe. Haꞌe kuery rery,
 

hetarã kuery rery haꞌe hekoa rery ma joo ramigua: huvixa Timna, Alva,
Jetete, 41 Oolibama, Elá, Pinom, 42 Quenaz, Temã, Mibzar, 43 Magdiel haꞌe
     

Irã. Haꞌe vaꞌe kuery ma Edom pygua ruvixa ikuai. Haꞌe kuery rery ma
ijyvy hekoa rery joo ramigua ae. Haꞌe vaꞌe kuery ma Edom kuery ru Esaú
ramymino ikuai.

Tykeꞌy kuery guyvy José ovendeague

37   Jacó
ma yvy tuu oguata oikovyague rupi ae ju oiko, Canaã yvy
1

re.
2 Po rami ma Jacó kuery rekokue. Taꞌy José dezessete maꞌetỹ oguereko
 

jave vexaꞌi re opena oikovy guykeꞌy kuery reve. Kunumi teri jave tuu
rembiguai piꞌa kuery reve oiko, Bila haꞌe Zilpa piꞌa kuery reve. Haꞌe
kuery reko omombeꞌu riae nguu pe. 3 Tuu Israel ma guaꞌy kuery haꞌe javi
 
Gênesis 37 74

gui oayvuve José, tujaꞌi ma vy taꞌy rire. Haꞌe rami vy ikamixa pukurã
ojapo, ijyva puku vaꞌe. 4 Haꞌe gui tykeꞌy kuery ma haꞌe kuery gui tuu
 

José oayvuvea oexa vy ndaꞌijaꞌevei hexe. Hexeve ijayvu porã aguã voi
ndaꞌevevei.
5 Haꞌe gui José oexa raꞌu peteĩ mbaꞌe, haꞌe guykeꞌy kuery pe omombeꞌu.
 

Haꞌe ramo ipoxypave ju, 6 mbaꞌeta haꞌe kuery pe aipoeꞌi rire:

 

— Ajerure pẽvy, pendu ke amombeꞌu rã aexa raꞌu vaꞌekue. 7 Mbaꞌety

 

py merami nhandekuai mbaꞌemo aju jokuaa rupi. Haꞌe vaꞌe mbyte py xee
ajokua vaꞌekue opuꞌã hoꞌamy. Haꞌe rã peẽ pejokua vaꞌekue ma ombojere
vy xembaꞌe renonde re ojeroꞌa okuapy — heꞌi.
8 Haꞌe ramo tykeꞌy kuery aipoeꞌi:
 

— Haꞌe rami vy ndee ri tyꞌy oreruvixarã reiko? Ndee ri tyꞌy orere

ndepoꞌaka ta? — heꞌi okuapy. Haꞌe rami ipoxypave okuapy oexa raꞌu
vaꞌekue omombeꞌu ramo, ijayvua ojou vai vy.
9 Haꞌe gui amboae ju José oexa raꞌu. Guykeꞌy kuery pe omombeꞌu vy
 

aipoeꞌi:
— Aexa raꞌu avi peteĩ mbaꞌe. Haꞌe vy aexa kuaray, jaxy haꞌe jaxy-tata
onze ikuai vaꞌe. Haꞌe kuery xerenonde re merami ikuai vy ngova yvy re
omovaẽmba okuapy — heꞌi.
10 Nguu haꞌe guykeꞌy kuery pe omombeꞌu ramo tuu ixupe ijayvu ete.
 

Haꞌe vy aipoeꞌi:
— Mbaꞌerã tu haꞌe nunga rexa raꞌu? Haꞌe rami vy ore kuery — xee,
ndexy, nderykeꞌy kuery — yvy re orerova romovaẽmba ꞌrã ri tyꞌy
nerenonde re roĩ vy? — heꞌi. 11 Tykeꞌy kuery ma ndoayvuvei okuapy. Haꞌe
 

rã tuu ma haꞌe nungakue omoĩ porã opyꞌa re.

12 Haꞌe gui tykeꞌy kuery oo nguu rymba kuery vexaꞌi re opena aguã
 

Siquém katy. 13 Haꞌe ramo Israel aipoeꞌi José pe:

 

— Xerymba kuery re nderykeꞌy kuery opena okuapy Siquém py.

Romondouka ꞌrã haꞌe kuerya py.
José ombovai:
— Apy ma aĩ.
14 Israel aipoeꞌi:
 

— Tereo aỹ. Exa marã rami pa nderykeꞌy kuery ikuaia, haꞌe xerymba
kuery mbaꞌexa pa ikuaia guive exa pota. Haꞌe gui eju xevy remombeꞌu
aguã — heꞌi. Haꞌe rami vy Hebrom yvyꞌã guy gui omondouka Siquém
katy.
15 Opa rupi rei José oiko rã peteĩ ava ovaexĩ. Haꞌe vy oporandu:
 

— Mbaꞌe tu reka reikovy?

16 Ombovai:
 

— Keꞌy kuery rima aeka aikovy. Emombeꞌu ke mamo pa mymba kuery

oguereko okuapya — heꞌi.
17 Haꞌe rã ava vaꞌe aipoeꞌi:
 
 75 Gênesis 37

— Apy gui ojeꞌoipa ju ma. Mbaꞌeta aendu aipoeꞌi rã: “Jajeꞌoi apy gui
Dotã katy ju” heꞌi okuapy ramo. — Haꞌe ramo José oo guykeꞌy kuery
rakykue. Haꞌe vy Dotã py ojou.
18 Mombyry rupi ou reve haꞌe kuery oexa vy ovaẽ eꞌỹ mbove
 

jogueroayvu okuapy ojuka aguã re. 19 Joupe-upe aipoeꞌi:

 

— Pee ma ou oiny oexa raꞌu kuaa vaꞌe! 20 Peju ke aỹ, jajuka. Nhamombo
 

yvykua py, haꞌe nhamombeꞌu ꞌrã vixo kaꞌaguy regua hoꞌuague rami. Haꞌe
rami vy jaexa ꞌrã mbaꞌe pa oexa raꞌuague gui oiko raꞌea — heꞌi okuapy.
21 Haꞌe rami ijayvu rã tykeꞌy Rúben oendu vy ogueraa jepe haꞌe kuery
 

po gui. Haꞌe vy aipoeꞌi:

— Ndaꞌevei jajuka aguã. 22 Ndaꞌevei nhamoẽ aguã huguy. Yvykua tekoa
 

eꞌỹa py oĩ vaꞌe py pemombo teĩ hexe pemoĩ eme pendepo — heꞌi. Haꞌe
rami ijayvu haꞌe kuery po gui ogueraa jepexe vy tuua py ju omondouka
aguã.
23 Haꞌe gui José guykeꞌy kuerya py ovaẽ ramove ojopy, omboi ikamixa
 

puku ijyva puku vaꞌe onhemonde oikovya. 24 Ojopy vy omombo yvykua

 

yy oĩ eꞌỹ vaꞌe py.

25 Haꞌe gui oguapy okuapy okaru aguã. Omaꞌẽ vy oexa Ismael regua
 

kuery Gileade gui ou okuapy vaꞌe. Guymba camelo áry ogueru heakuã
porã vaꞌe, bálsamo haꞌe mirra. Egito yvy katy ogueraa henoiny.
26 Haꞌe gui Judá aipoeꞌi guyvy kuery pe:
 

— Mbaꞌe tu jajou ꞌrã nhanderyvy jajukaague re, haꞌe huguy

nhamoẽague nhanhomia re? 27 Peju, nhavende Ismael regua kuery pe,
 

hexe nhandepo nhamoĩ eꞌỹ aguã, mbaꞌeta nhanderyvy nhanderoꞌo ae

oiko — heꞌi. Haꞌe ramo tyvy kuery ojou porã.
28 Mbaꞌemo vendea Midiã pygua kuery oaxa ojeꞌoivy ramo José rykeꞌy
 

kuery ojopy vy oguenoẽ yvykua gui. Ismael regua kuery pe ovende vinte
hatãꞌi vaꞌe prata guigua re. Haꞌe rã haꞌe kuery ma Egito yvy katy ogueraa
José.
29 Haꞌe gui Rúben yvykua py omaꞌẽ aguã ou ju ramo José noĩvei ma
 

haꞌe py. Haꞌe ramo oao omondoro. v 30 Oo ju guykeꞌy kuerya py. Aipoeꞌi:
 

— Kunumi vaꞌe noĩvei pe py. Haꞌe rami rire xee marã katy ꞌrã tu aa?
— heꞌi.
31 Haꞌe ramo José kamixa puku ojopy vy kavara ojuka vy ombovypa
 

huguy. 32 Haꞌe vy kamixa puku ijyva puku vaꞌe omondouka, nguua py

 

ogueraa uka. Haꞌe vy aipoeꞌi uka okuapy:

— Kovaꞌe rojou. Exa pota nderaꞌy mbaꞌe pa tyrã pa haꞌeꞌỹa — heꞌi uka.
33 Haꞌe gui tuu kamixa puku oexa kuaa vy aipoeꞌi:
 

— Xeraꞌy mbaꞌe rima. Vixo kaꞌaguy regua rima hoꞌu raꞌe. Anhetẽ José
omondoropa ꞌrã raꞌe — heꞌi. 34 Haꞌe rami vy Jacó oao omondoropa vy
 

 37.29 Haꞌe kuery omondoro ꞌrã oao ndovyꞌaia oexa uka vy.
v
Gênesis 37​, ​38 76

ajukue voxa guigua py ju onhemonde. Mbovy ára re rei eꞌỹ ipyꞌa vai
oikovy guaꞌy re. 35 Haꞌe ramo taꞌy haꞌe tajy kuery haꞌe javive joguerupa
 

ombopyꞌa porã aguã. Haꞌe rã haꞌe ma nonhembopyꞌa porã ukai. Haꞌe vy

aipoeꞌi:
— Ajaeꞌo reve ꞌrã xenheꞌẽ oo xeraꞌy oĩa py — heꞌi. Haꞌe rami vy tuu
ojaeꞌo vaipa.
36 Haꞌe vaꞌe jave Midiã regua kuery ma Egito yvy py ju ovende José,
 

Faraó rembiguai xondaro ruvixa Potifar hery vaꞌe pe.

Judá haꞌe taꞌy raꞌyxykue Tamar rekokue oĩa

38   Haꞌe
vaꞌe jave py Judá guyvy kuerya gui ojepeꞌa vy oiko peteĩ
1

Adulão pygua, Hira hery vaꞌe ro py. 2 Haꞌe py Judá oexa peteĩ
 

kunha Canaã pygua Sua rajy. Guaꞌyxyrã ogueru vy oguereko. 3 Haꞌe gui  

oguerekoꞌi kyrĩ vaꞌe, avaꞌi. Tuu omboery Er. 4 Oguerekove ju amboae kyrĩ
 

vaꞌe. Haꞌe vaꞌe ma ixy omboery Onã. 5 Peteĩgue ju oguereko ramo amboae
 

avaꞌi ituiꞌi. Haꞌe vaꞌe rery ma Selá. Quezibe tekoa py oikoa py oikuavãꞌi.
6 Haꞌe gui Judá ojou guaꞌy jypy guare Er raꞌyxyrã, Tamar hery vaꞌe.
 

7 Haꞌe rã Judá raꞌy tujave vaꞌe ma teko vai rupi anho oiko Nhanderuete
 

renonde. Haꞌe ramo Senhor oipeꞌa hekove.

8 Haꞌe ramo guaꞌy Onã pe ju Judá aipoeꞌi:
 

— Ereko nderykeꞌy raꞌyxykue. Nhanderekorã vaꞌekue rami vy ereko,

nderykeꞌy raꞌyrã rami pereko aguã — heꞌi. w 9 Haꞌe rami teĩ Onã oikuaa
 

taꞌy oiko vaꞌerã vaꞌe taꞌy ae eꞌỹ oiko ꞌrãa. Haꞌe rami vy guykeꞌy raꞌyxykue
reve onheno nhavõ ojapo yvy py hoꞌapa aguã rami, tykeꞌy raꞌyrã rami
oiko eꞌỹ aguã. 10 Haꞌe rami ojapo ramo Senhor ndojou porãi. Haꞌe rami
 

vy haꞌe vaꞌe rekove voi oipeꞌa avi.

11 Haꞌe ramo Judá aipoeꞌi guaꞌy raꞌyxykue Tamar pe:
 

— Eiko imeveꞌỹ vaꞌe ranhe nderu ro py, xeraꞌy Selá tuja peve — heꞌi.
Mbaꞌeta ojeupe aipoeꞌi: “Kovaꞌe xeraꞌy voi guykeꞌy kuery rami omano eꞌỹ
aguã”, heꞌi vy. Haꞌe ramo Tamar oo vy nguu ro py ju oiko.
12 Yma ma rire Judá raꞌyxy Sua rajy vaꞌe omano. Haꞌe vaꞌe gui Judá
 

ipyꞌa porã ju vy oo guymba kuery vexaꞌi rague ojaya aguã Timna py, oirũ
Hira Adulão pygua reve.
13 Haꞌe Tamar pe aipoꞌea:
 

— Neme rukue rako ou oiny Timna katy, guymba vexaꞌi rague

ojaya aguã — heꞌi. 14 Haꞌe ramo oao imeveꞌỹ vaꞌe regua onhemondea
 

omboekovia, ngova guive omoꞌã ojexa kuaa uka eꞌỹ aguã. Oguapy oiny

w
 38.8 Haꞌe kuery reko rami vy amongue taꞌy eꞌỹ re omano ramo tyvy ju oiko ꞌrã
imeveꞌỹ vaꞌe re omenda aguã rami, tyvy raꞌy oiko aguã omano vaꞌekue raꞌy rami
(Deuteronômio 25.5‑6). Haꞌe nunga re saduceu kuery oporandu okuapy Jesus pe
(Mateus 22.23‑33; Marcos 12.18‑27; Lucas 20.27‑40).
 77 Gênesis 38

Enaim rokẽ rexei Timna katy tape oo vaꞌe py, mbaꞌeta oikuaa Selá tuja
ma vaꞌeri taꞌyxyrã nomeꞌẽi teria.
15 Haꞌe gui Judá oexa vy “Itavy rei vaꞌe po” heꞌi, ngova omoꞌã ramo.
 

16 Haꞌe rami vy hexe onhemboja ovy vy aipoeꞌi:

 

— Eju, jaa nhanheno — heꞌi, guaꞌy raꞌyxykue oexa kuaa eꞌỹ vy.
Kunha vaꞌe oporandu:
— Mbaꞌe tu haꞌvy remeꞌẽ ta nhanheno aguã re?
17 Haꞌe ombovai:
 

— Ndea py aru ruka ꞌrã peteĩ kavara xerymba kuery ikuaia gui — heꞌi.
Haꞌe rã kunha vaꞌe aipoeꞌi:
— Kavara reru ruka eꞌỹa ja eja ranhe xevy mbaꞌemo areko vaꞌerã
— heꞌi.
18 Judá oporandu:
 

— Mbaꞌe nunga haꞌvy reipota aeja?

Kunha vaꞌe ombovai:
— Nembaꞌe carimbo ixã reve, haꞌe ndepopoka ndepo py rereko vaꞌe —
heꞌi. Omeꞌẽmba vy
onheno kunha vaꞌe reve. Haꞌe gui kunha vaꞌe oguerekoꞌi taꞌy. 19 Haꞌe vy
 

opuꞌã ovy vy omboi ngova moꞌãa. Omoĩ ju ao imeveꞌỹ vaꞌe regua omboi
vaꞌekue.
20 Haꞌe vaꞌe rire oĩague py Judá ogueraa uka kavara oirũ Adulão pygua
 

pe, kunha vaꞌe gui ogueru ju aguã ipo py oeja vaꞌekue. Oo teĩ ndojoui
kunha vaꞌe. 21 Haꞌe vy oporandu haꞌe pygua avakue pe. Haꞌe vy aipoeꞌi:
 

— Mamo tu oĩ kunha itavy rei vaꞌe Enaim rexeiꞌi tape oo vaꞌe py oĩ

vaꞌekue?
Haꞌe kuery ombovai:
— Apy tu ndoikoi ri jepi itavy rei vaꞌe — heꞌi.
22 Haꞌe gui Judá oĩa py ju irũ ojevy vy aipoeꞌi:
 

— Xee ndajoui kunha vaꞌe. Haꞌe rami avi avakue haꞌe pygua “Apy tu
ndoikoi ri jepi itavy rei vaꞌe”, heꞌi okuapy xevy.
23 Judá ombovai:
 

— Tove ipo py ae topyta aeja vaꞌekue, nhandejojaia rei eꞌỹ aguã. Ixupe
guarã kavara araa uka teĩ nderejoui — heꞌi.
24 Haꞌe gui mboapy jaxy raiꞌi jave Judá pe aipoꞌea:
 

— Nderaꞌy raꞌyxykue Tamar tu itavy rei raꞌe, oguereko ma kyrĩ vaꞌe

— ꞌea.
Haꞌe ramo Judá aipoeꞌi:
— Penoẽ na oka py peapypa aguã.
25 Oguenoẽ heruvy ramo aipoeꞌi uka ome rukue pe:
 

— Kovaꞌe ja gui ae areko kyrĩ vaꞌe. Peikuaa pota ke mavaꞌe mbaꞌe pa

kovaꞌe carimbo ixã revegua haꞌe kovaꞌe popoka — heꞌi.
26 Haꞌe ramo Judá oexa kuaa vy aipoeꞌi:
 
Gênesis 38​, ​39 78

— Haꞌe ma xegui heko porãve vaꞌe oiko, imerã xeraꞌy Selá nameꞌẽi rire
— heꞌi. Haꞌe vaꞌe rire nonhenovei hexeve.
27 Kyrĩ vaꞌe oikuavã aguã ára ovaẽ ramo mokoĩꞌi oguereko hyru py.
 

28 Ituiꞌi jave peteĩ omoĩ opo oka katy. Ixy re opena vaꞌe ojopy vy ipo rupi
 

ojokua nhimbo pytã vaꞌe py. Haꞌe vy aipoeꞌi:

— Kovaꞌe ma haꞌe ranhe omoẽ opo. 29 Haꞌe rami teĩ haꞌe vaꞌe opo
 

omoinge ju ramo amboae ju itui. Haꞌe rã aipoeꞌi:

— Mbaꞌexa tu remopaꞌũ rejuvy? — heꞌi vy omboery Perez. x 30 Haꞌe  

gui ma tyvy ju itui ipo rupi nhimbo pytã ojokuaa vaꞌekue reve. Haꞌe vy
omboery Zera.

Potifar ro py José oikoague

39   Haꞌe
gui Ismael regua kuery Egito katy José ogueraa okuapy
1

rire haꞌe kuery gui Faraó rembiguai xondaro ruvixa Potifar hery
vaꞌe ju ojogua. 2 José reve Senhor oiko ramo oiko porã Egito pygua ro
 

py. 3 Potifar voi oexa hexeve Senhor oikoa, haꞌe mbaꞌemo ojapoa haꞌe
 

javi py Senhor omoingo porãa. 4 Haꞌe rami vy ojou porã José. Omoĩ
 

ngoo py ikuai vaꞌe haꞌe javi re opena aguã. Opa mbaꞌe oguereko vaꞌe
omboaxapa ipo py. 5 Ngoo haꞌe opa mbaꞌe oguereko vaꞌe re opena ukaa
 

ára guive José re vy Senhor omoingo porã Egito pygua ro. Opa mbaꞌe
oguereko vaꞌe, hoo pygua, mbaꞌety rupi voi Senhor omoingo porã. 6 Haꞌe  

ramo Potifar opa mbaꞌe José po py omboaxapa, mbaꞌemo re opena vaꞌerã

omoĩ vy mbaꞌeve re ndoikuaa potavei mbojape hoꞌu vaꞌerã eꞌỹ vy. José ma
imbaraete, iporã guive.
7 Haꞌe vaꞌe rire ipatõ raꞌyxy openaxe oikovy José re. Haꞌe vy aipoeꞌi:
 

— Enheno xereve.
8 Haꞌe ramo ndoipotai vy aipoeꞌi opatõ raꞌyxy pe:
 

— Xepatõ ma ndoikuaa potai mbaꞌemo hoo py oĩ vaꞌe re, xepo py

omboaxapa oguereko vaꞌe haꞌe javi. 9 Haꞌe voi xegui ndayvatevei kovaꞌe oo
 

py. Mbaꞌeve nomboaxa eꞌỹi apena aguã, ndere eꞌỹ vy, taꞌyxy ae reiko ramo.
Mbaꞌe re tu haꞌe rami ete teko vai ajapo ta, Nhanderuete pe ajejavy vy? —
heꞌi. 10 Koꞌẽ nhavõ kunha vaꞌe ijayvu oikovy José pe. Haꞌe rã ndojapyxakai
 

hexeve onheno aguã, neĩ hexeve oĩ aguã ndojou porãi guive.

11 Haꞌe gui peteĩ ára oo py José ou mbaꞌemo re oikuaa pota aguã.
 

Tembiguai oo pygua kuery neĩ peteĩve noĩ. 12 Haꞌe ramo kunha vaꞌe ijao
 

re ojopy vy aipoeꞌi:
— Enheno xereve — heꞌi ju. Haꞌe ramo kunha vaꞌe po py oao oeja ovy,
onha ovy oka katy.
13 Oka katy onha vy oao ipo py oeja ovya kunha vaꞌe oexa vy 14 oenoĩ
   

tembiguai avakue oo pygua kuery. Haꞌe vy aipoeꞌi haꞌe kuery pe:

 38.29 Tery Perez ma “Omopaꞌũ vaꞌe” ꞌea.

x
 79 Gênesis 39​, ​40

— Pexa ma, kovaꞌe hebreu xeme ogueru vaꞌekue nhanembojaru rei

aguã ou. Xea py ou kuri xereve onhenoxe vy. Haꞌe rã xee ajapukai ratã.
15 Ajapukai ratã ramo oendu vy onha ovy oka katy, oao oeja ovy — heꞌi.
 

16 Kunha vaꞌe ijao omoĩ porã oyvýry, ime ngoo py ou ju peve. 17 Haꞌe
   

gui ome pe ju omombeꞌu jypy omombeꞌuague rami ae. Haꞌe vy aipoeꞌi:

— Xea py ou kuri hebreu nerembiguairã reru vaꞌekue, xembojaruxe
vy. 18 Haꞌe gui ajapukai atã ramo oka katy onha vy xeyvýry oeja ovy oao
 

— heꞌi.
19 Ipatõ raꞌyxy ixupe “Haꞌe rami nerembiguai ojapo kuri xere” heꞌi rã
 

oendu vy ipoxy vaipa. 20 Haꞌe vy ojopy José. Omboꞌa uka nhuã huvixa
 

omboꞌa uka vaꞌekue ikuaia py. Haꞌe rami rã José nhuã py oĩ.
21 Haꞌe rami teĩ José reve Senhor oiko vy opena porã hexe. Ojapo
 

nhuã re opena vaꞌe ojou porã aguã rami. 22 Haꞌe ramo José pe ju opena
 

uka nhuã py ikuai vaꞌe haꞌe javive re. Mbaꞌemo ojapoa vaꞌe haꞌe javi re
opena haꞌe py. 23 Nhuã re opena vaꞌe mbaꞌeve ndojapoi, José pe anho
 

mbaꞌemo ojapo uka vy. Hexeve Senhor oiko, haꞌe mbaꞌemo ojapoa haꞌe
javi py Senhor omoingo porã.

José nhuã py oĩ jave mokoĩ oexa raꞌu vaꞌekue omombeꞌuague

40   Haꞌe
vaꞌe rire Egito pygua huvixa rembiguai kuery, ixupegua
1

karo re opena vaꞌety haꞌe mbojape apoa, mokoĩve ojejavy opatõ

pe. 2 Haꞌe ramo guembiguai mokoĩve pe Faraó ivai, karo re opena vaꞌe
 

ruvixa pe, mbojape apoa ruvixa pe guive. 3 Haꞌe rami vy omboꞌa uka
 

xondaro ruvixa ro py, José nhuã py oĩa py ae. 4 Mokoĩve re xondaro

 

ruvixa opena uka José pe. Haꞌe rami py opyta are okuapy nhuã py.
5 Peteĩ pyavyve haꞌe kuery mokoĩve oexa raꞌu, karo re opena vaꞌekue
 

haꞌe mbojape apoare Egito pygua huvixa rembiguai nhuã py ikuai vaꞌe.
Haꞌe rami vy peteĩ-teĩ oikuaaxe oexa raꞌuague mbaꞌerã paa.
6 Koꞌẽ ajeꞌive reve haꞌe kuerya py José ou vy oexa rã iporiau rei okuapy.
 

7 Haꞌe ramo oporandu Faraó rembiguai hexeve nhuã py ikuai vaꞌe pe. Haꞌe
 

vy aipoeꞌi:
— Mbaꞌe re tu aỹ pendeporiau rei pekuapy?
8 Haꞌe kuery ombovai:
 

— Roexa raꞌu kuri peteĩ mbaꞌe, haꞌe avave rei jipoi mbaꞌerã paa kuaa
ukaarã — heꞌi.
Haꞌe ramo José aipoeꞌi:
— Nhanderuete eꞌỹ ri tyꞌy haꞌe nunga kuaa ukaarã oiko? Pemombeꞌu
haꞌvy xevy pexa raꞌu vaꞌekue.

Karo re opena vaꞌe oexa raꞌu vaꞌekue omombeꞌuague

9 Haꞌe
ramo karo re opena vaꞌekue José pe omombeꞌu oexa raꞌu
vaꞌekue. Haꞌe vy aipoeꞌi:
Gênesis 40​, ​41 80

— Xee aexa raꞌu rã peteĩ uva rembypy hiꞌaĩ xerenonde. 10 Uva rembypy
 

re oĩ mboapy hakã. Hoky, ipotypa, hiꞌa ijajupa guive. 11 Faraó pegua karo
 

xepo py merami areko. Uvaꞌa ajopy vy aumbiri merami karo py. Haꞌe vy
Faraó po py merami amoĩ — heꞌi.
12 Haꞌe ramo José aipoeꞌi ixupe:
 

— Po rami guarã rima raꞌe: Mboapy uva rakã ma mboapy ára.

13 Haꞌe gui mboapy araa py ma Faraó nemoĩ ju ꞌrã reikoaty rami reiko
 

aguã, nerembiaporã vaꞌekue rejapo ju ꞌrã ipo py karo remoĩ aguã, yma
ixupegua karo re repenaaty rami ae ju. 14 Haꞌe rami avi reiko porã ma
 

vy nemaꞌenduꞌa ke xere. Ajerure xepytyvõ aguã, Faraó oendua py ke

nemaꞌenduꞌa xere, kovaꞌe oo gui aẽ aguã, 15 mbaꞌeta xee ma anhetẽ
 

xererua rive vaꞌekue hebreu kuery yvy gui. Haꞌe gui apy voi mbaꞌeve
ndajapoi nhuã py xembotya aguã — heꞌi.

Mbojape apoa oexa raꞌu vaꞌekue omombeꞌuague

16  Haꞌe
gui mbojape apoa ruvixa ju José mbaꞌemo omombeꞌu porãa
oexa vy aipoeꞌi ixupe:
— Xee voi aexa raꞌu kuri. Haꞌe gui mboapy ajakaꞌi mbojape oĩa xeakã
áry merami araa henoiny. 17 Ajakaꞌi hiꞌáryve oĩ vaꞌe py ma opa marãgua
 

Faraó hoꞌuxe vai vaꞌe oĩ mbojape apoa rembiapo. Haꞌe rã guyra ma hoꞌu
okuapy xeakã áry ajakaꞌi araa vaꞌe gui — heꞌi.
18 Haꞌe ramo José aipoeꞌi ixupe:
 

— Po rami guarã rima raꞌe: Mboapy ajakaꞌi ma mboapy ára. 19 Haꞌe gui  

mboapy araa py ma Faraó oipeꞌa uka ꞌrã neakã, haꞌe ndereupi ꞌrã yvyra
re. Haꞌe rã guyra hoꞌu ꞌrã nderoꞌokue — heꞌi.
20 Haꞌe gui mboapy araa py ma ovaẽ Faraó ituiague ára. Haꞌe vaꞌe ára
 

py ngaru ojapo guembiguai kuery haꞌe javi pe. Haꞌe kuery oexaa py omoĩ
ju karo re opena vaꞌe ruvixa, haꞌe rã mbojape apoa ruvixa re ma ijayvu
omano aguã re. 21 Karo re opena vaꞌe ruvixa ma omoĩ oikoaty rami ju
 

oiko aguã rami, Faraó po py karo omoĩ aguã. 22 Haꞌe rã mbojape apoa
 

ruvixa ma ojyryvipy uka, José omombeꞌu voiague rami. 23 Haꞌe rami teĩ
 

karo re opena vaꞌe ruvixa naꞌimaꞌenduꞌavei José re, hexarai rive.

Faraó oexa raꞌu vaꞌekue ju José omombeꞌuague

41   Mokoĩ
maꞌetỹa py Faraó ju oexa raꞌu. Nilo yakã yvýry merami
1

opuꞌã hoꞌamy. 2 Oexa raꞌu sete vaka ikyra vaꞌe, iporãgue vaꞌe yy
 

gui oẽ vy nhuũ rogue hoꞌu okuapy ramo. 3 Haꞌe vaꞌe rire sete vaka ivaikue,
 

inhangaikue vaꞌe ju yy gui oẽ ouvy ikyrakue rakykue. Oẽ ypy vaꞌekue

reve opyta okuapy yy rembe re. 4 Haꞌe gui vaka ivaikue rei, inhangaikue
 

vaꞌe omokõmba merami vaka ikyrave vaꞌe. Haꞌe ramove Faraó omyĩ.
5 Haꞌe gui oke vyve oexa raꞌu ju. Haꞌe vy oexa peteĩ rembypy re sete
 

hary iporã vaꞌe oĩ rã. 6 Haꞌe vaꞌe rire sete hary ju oĩ ivaikueꞌi, yvytu haku
 
 81 Gênesis 41

vaꞌe omombirupa reiꞌi vaꞌekue ramigua. 7 Haꞌe gui sete hary ivaikueꞌi vaꞌe
 

omokõmba hary porãgue oĩ vaꞌekue. Haꞌe gui Faraó omyĩ. Haꞌe nunga
oexa raꞌu.
8 Koꞌẽ ajeꞌive haꞌe nunga re anho Faraó ipyꞌa oiny vy oenoĩ ukapa
 

imbaꞌekuaa vaꞌe haꞌe guembiguai hiꞌarandu vaꞌe Egito py ikuai vaꞌe haꞌe
javi. Haꞌe kuery pe omombeꞌupa oexa raꞌu vaꞌekue. Haꞌe rami teĩ peteĩve
jipoi ixupe mbaꞌerã paa omombeꞌu kuaa vaꞌerã.
9 Haꞌe rami rã karo re opena vaꞌe ruvixa aipoeꞌi Faraó pe:
 

— Aỹ ma xemaꞌenduꞌa peteĩ ajejavyague re. 10 Nerembiguai kuery pe

 

ndevai vaipa vy xemboty uka karamboae nhuã py xondaro ruvixa ro py,

mbojape apoa ruvixa reve. 11 Peteĩ pyávy peteĩ-teĩ roexa raꞌu joo rami
 

eꞌỹ-eꞌỹ. 12 Ore roĩa py oiko avi peteĩ kunumi hebreu vaꞌe xondaro ruvixa
 

rembiguai oiko vaꞌekue. Ore roexa raꞌu vaꞌekue romombeꞌu ramo oikuaa
uka mbaꞌerã pa roexa raꞌuague. Peteĩ-teĩ pe roexa raꞌu vaꞌekue haꞌevea
rami omombeꞌu orevy. 13 Haꞌe gui roexa raꞌu vaꞌekue omombeꞌuague rami
 

meme oiko. Xee ma aikoaty rami ju xemoĩ. Haꞌe rã amboae ma rejyryvipy

uka — heꞌi.
14 Haꞌe ramo Faraó ma José oenoĩ uka ramo nhuã gui oguenoẽa pojava.
 

Haꞌe ramo guendyva ojapo, haꞌe oao omboekovia ma vy oo Faraó pe

ojexa uka aguã.
15 Ixupe Faraó aipoeꞌi:
 

— Xee aexa raꞌu vaꞌekue avave rei ndoikuaai mbaꞌerã pa aexa raꞌua.
Haꞌe rã ndevy ma aipoꞌea reikuaa vaꞌea oexa raꞌu pyre mbaꞌerã paa.
16 José ombovai vy aipoeꞌi:
 

— Xee eꞌỹ rima aikuaa, Nhanderuete ae ꞌrã oikuaa uka ndee Faraó pe
opena porã vy — heꞌi.
17 Haꞌe ramo Faraó omombeꞌu José pe:
 

— Aexa raꞌu vy yakã Nilo rembe re merami xeꞌaĩ. 18 Haꞌe aexa sete
 

vaka ikyra vaꞌe, iporã vaꞌe yy gui oẽ rã. Okaru okuapy ranhe nhuũ
rogue re. 19 Haꞌe rire vaka kuery mboae ju oẽ ouvy ikangykue, ivaikue
 

haꞌe inhangaikue. Haꞌe ramigua xee aexa vaꞌeꞌỹ teri Egito yvy haꞌe javi
re. 20 Haꞌe gui vaka inhangaikue, ivaikue vaꞌe hoꞌupa ikyra vaꞌe oẽ ypy
 

vaꞌekue. 21 Omokõmba rire teĩ aexa rã nhomokõ vaꞌekue rami eꞌỹ, ivaikue
 

rei ae okuapy jypy guare rami ae. Haꞌe gui amyĩ. 22 Haꞌe gui ma aexa raꞌu
 

ju peteĩ rembypy re sete hary iporãgue oĩ vaꞌe. 23 Haꞌe vaꞌe rire oẽ ju sete
 

hary vaikueꞌi, yvytu haku vaꞌe gui ipirupa rei vaꞌe. 24 Haꞌe gui sete hary
 

vaikueꞌi vaꞌe omokõmba sete hary porãgue ikuai vaꞌekue. Haꞌe nunga
imbaꞌekuaa vaꞌe kuery pe amombeꞌu rã neĩ peteĩve nomombeꞌu kuaai
mbaꞌerã paa — heꞌi.
25 Haꞌe ramo José ombovai:
 

— Ndee Faraó, peteĩ rami guarã ae rexa raꞌu raꞌe. Nhanderuete mbaꞌemo
omoingo vaꞌerã rima oikuaa uka ndevy. 26 Sete vaka iporã vaꞌe rexa vaꞌe
 
Gênesis 41 82

ma sete maꞌetỹ. Haꞌe sete hary iporã vaꞌe voi sete maꞌetỹ. Rexa raꞌu vaꞌekue
ma peteĩꞌi rami guarã. 27 Sete vaka ivaikue rei, inhangaikue vaꞌe takykue
 

oẽ vaꞌe ma sete maꞌetỹ avi, haꞌe sete hary ivaikue rei vaꞌe yvytu haku vaꞌe
omombirupa vaꞌekue ma sete maꞌetỹ re karuai oiko vaꞌerã. 28 Povaꞌe ayvu
 

Faraó pe aipoaꞌe vaꞌe py ma Nhanderuete ndevy oikuaa uka mbaꞌemo

ombou vaꞌerã. 29 Mbaꞌeta sete maꞌetỹ re opa mbaꞌe oiko porã ꞌrã Egito yvy
 

haꞌe javi re. 30 Haꞌe vaꞌe rire ma sete maꞌetỹ re ju ꞌrã oiko karuai. Haꞌe
 

vaꞌe gui opa mbaꞌe oiko porãague re naꞌimaꞌenduꞌaavei ꞌrã Egito yvy re,
mbaꞌeta karuai omomba ꞌrã yvy haꞌe javi. 31 Yvy re oiko porãague re ma
 

naꞌimaꞌenduꞌaavei ꞌrã karuai haꞌe vaꞌe rire oiko ramo. Haꞌe nunga ndaꞌevei
ete ꞌrã. 32 Mokoĩgue ma Faraó pe Nhanderuete oexa raꞌu uka, mbaꞌeta
 

ombou ꞌrãe, ombou voi ꞌrã guive. 33 Aỹ ma Faraó, rejou ꞌrãgue peteĩ ava oiko
 

kuaa vaꞌe, hiꞌarandu vaꞌe Egito yvy re opena aguã remoĩ vaꞌerã. 34 Faraó, 

ejapo ke po rami. Emoĩ yvy re opena vaꞌerã kuery, Egito yvy rupi sete
maꞌetỹ re peteĩ nhiruĩ henda py ijaju vaꞌe oiko nhavõ gui peteĩ-teĩ ojopy
vaꞌerã. 35 Opena vaꞌe kuery tomonoꞌõ mbaꞌemoꞌa, maꞌetỹa oiko porã vaꞌe ára.
 

Tomboaty reta mbaꞌemo raꞌyĩ Faraó po py tetã pygua kuery peguarã. Tomoĩ
porãmba. 36 Haꞌe rami vy ꞌrãe pereko tembiꞌu karuai sete maꞌetỹ re Egito
 

yvy re oiko jave guarã, karuai gui yvy re ikuai vaꞌe opa eꞌỹ aguã — heꞌi.

Egito yvy re José opena oikovyague

37 Haꞌe vaꞌe ayvu Faraó ojou porã. Hembiguai kuery voi ojou porã.
38  Haꞌe rami vy Faraó aipoeꞌi guembiguai kuery pe:
— Jajou ꞌrã ri ndaꞌu ava kovaꞌe rami hexe Nhanderuete Nheꞌẽ oĩ vaꞌe?
— heꞌi.
39 Haꞌe rire José pe ju Faraó aipoeꞌi:
 

— Haꞌe gui haꞌe nunga haꞌe javi Nhanderuete oikuaa ukapa ndevy.
Avave rei ndoikoi ndee ramigua oiko kuaa haꞌe hiꞌarandu vaꞌe. 40 Haꞌe  

rami rã ndee ae ꞌrã reĩ xero re opena vaꞌe. Ndee meme ꞌrã ndepoꞌaka
xevygua kuery re. Xee anho ꞌrã ndegui yvateve vaꞌe aiko — heꞌi.
41 Faraó aipoeꞌive ju José pe:
 

— Maꞌẽ, Egito yvy haꞌe javi re repena aguã romoĩ — heꞌi. 42 Haꞌe rami
 

vy Faraó okuã regua hery oĩa vaꞌe omboi vy José kuã re ju omoĩ. Ao
ajukue iporãve vaꞌe guigua py omonhemonde vy mboꞌy ouro guigua omoĩ
ijajuꞌy re. 43 Karóxa mokoĩa vaꞌe py oĩ aguã rami ojapo, haꞌe henonde
 

“Penenapyꞌã re ke peĩ” heꞌi uka heravy. Haꞌe rami py ombopoꞌaka Egito

yvy re ikuai vaꞌe haꞌe javi re.
44 Faraó aipoeꞌive ju José pe:
 

— Xee ma Faraó. Haꞌe rami avi ndeayvu eꞌỹ re avave rei ndoupi ꞌrã opo
neĩ opy Egito yvy haꞌe javi re — heꞌi. 45 Faraó omboery José Zafenate-
 

Panéia. Taꞌyxyrã omeꞌẽ Asenate, Om pegua sacerdote Potífera hery vaꞌe

rajy. Haꞌe vaꞌe rire José oguata oikovy Egito yvy haꞌe javi rupi.
 83 Gênesis 41​, ​42

46  José
trinta maꞌetỹ oguereko Egito pygua huvixa Faraó renonde ojexa
uka jave. Haꞌe vaꞌe gui Egito yvy jave re oguataa rupi oiko. 47 Sete maꞌetỹ  

re yvy py onhotỹ mbyre haꞌe javi oiko porã. 48 Haꞌe vaꞌe sete maꞌetỹ re
 

José omonoꞌõ ukapa tembiꞌurã Egito yvy re oiko vaꞌe. Omoĩ porã tetã
ikuai vaꞌe py. Peteĩ-teĩ tetã pyve omoĩ porã haꞌe vaꞌe katyꞌi rupi tembiꞌurã
oiko vaꞌekue. 49 Haꞌe rami vy José omonoꞌõ reta mbaꞌemo raꞌyĩ, ita kuꞌi
 

yeꞌẽ rembe rupi ikuai vaꞌe hetaa rami. Ndoipapa kuaavei ma, heta vaipa
ete rã.
50 Haꞌe gui karuai oiko eꞌỹ mbove oiko mokoĩ kyrĩ vaꞌe José raꞌy,
 

Om pegua sacerdote Potífera rajy Asenate piꞌa. 51 Tujave vaꞌe ma José

 

omboery Manassés, mbaꞌeta “Nhanderuete xemboexarai ambaꞌeapo

atãague, haꞌe xeru ro py aiko jave guare haꞌe javi re”, heꞌi vy. y 52 Haꞌe  

rã guaꞌy mboae ma omboery Efraim, “Yvy ajexavai aikovyague py teĩ

Nhanderuete xeapo xeraꞌy reta aguã rami”, heꞌi vy. z
53 Sete maꞌetỹ Egito yvy re opa mbaꞌe oiko porãa opa. 54 Haꞌe vaꞌe rire
   

oiko sete maꞌetỹ re karuai, José aipoeꞌiague rami vy. Yvy jave re ete oiko
karuai. Haꞌe rã Egito yvy haꞌe javi re ma oĩ tembiꞌu. 55 Egito yvy jave re
 

karuai oiko ramo Egito pygua kuery Faraó pe ojapukai tembiꞌu re. Haꞌe
ramo ojeupegua kuery pe Faraó
— Tapeo José-a py. Haꞌe ojapo uka vaꞌe tema pejapo — heꞌi.
56 Yvy jave re karuai oiko ramo José oipeꞌa uka tembiꞌu omoĩ porãaty
 

haꞌe javi Egito pygua kuery pe ovende aguã, Egito re voi karuai oiko ramo.
57 Yvy jave re karuai ramo Egito katy oua, José gui tembiꞌu ojogua aguã.
 

Egito py José rykeꞌy kuery ju ou okuapyague

42   Egito
yvy re tembiꞌu oĩa Jacó oikuaa vy aipoeꞌi guaꞌy kuery pe:
1

— Mbaꞌe re tu joe-joe rive ri pemaꞌẽ pekuapy? 2 Xee aendu  

“Egito yvy re mbaꞌemo raꞌyĩ oĩ” ꞌea rã. Tapeo haꞌvy haꞌe gui pejogua
jaikove aguã, nhamanomba eꞌỹ aguã — heꞌi.
3 Haꞌe ramo José rykeꞌy kuery dez-ve ikuai vaꞌe ojeꞌoi Egito gui
 

mbaꞌemo raꞌyĩ ojogua aguã. 4 Haꞌe rã José ryvy Benjamim ma Jacó

 

nomondoukai tykeꞌy kuery reve, ojeupe “Xapyꞌa rei mbaꞌemo oiko gui”,
heꞌi vy. 5 Haꞌe rami vy amboae regua kuery reve Israel raꞌy kuery ojeꞌoi
 

mbaꞌemo ojogua vy, Canaã yvy re voi karuai oiko ramo.

6 José ma Egito yvy re opena vaꞌe oĩ. Haꞌe ae yvy jave gui ou vaꞌe pe
 

mbaꞌemo ovende oiny. Haꞌe rami rã tykeꞌy kuery ou vy guenapyꞌã re oĩ

henonde, yvy re ngova omovaẽmba reve. 7 José ma guykeꞌy kuery oexa
 

kuaa. Haꞌe rami teĩ haꞌe kuery pe ndojekuaa ukai. Haꞌe kuery pe ijayvu
atã guive. Haꞌe vy aipoeꞌi:

y
 41.51 Tery Manassés ma “Nhomboexaraia” ꞌea. z
 41.52 Tery Efraim ma “Taꞌy reta vaꞌe”
ꞌea.
Gênesis 42 84

— Magui tu peju?
Haꞌe kuery ombovai:
— Canaã yvy gui roju tembiꞌu rojogua aguã — heꞌi okuapy. 8 José oexa
 

kuaa guykeꞌy kuery, haꞌe rã haꞌe kuery ma ndoexa kuaai.

9 José imaꞌenduꞌa haꞌe kuery rekorã oexa raꞌu vaꞌekue re. Haꞌe vy
 

aipoeꞌi:
— Peẽ kuery ma nhemi rupi oikuaa pota vaꞌe pendekuai. Oreyvy re
peju mamo pa roarõ eꞌỹa peikuaaxe vy rive.
10 Haꞌe kuery ombovai:
 

— Any, oreruvixa. Ore nerembiguai kuery tembiꞌu rojogua aguã rima

roju. 11 Ore kuery haꞌe javive peteĩꞌi ava raꞌy orekuai. Heko porã vaꞌe
 

guive orekuai, mbaꞌemo re oikuaa pota vaꞌe eꞌỹ — heꞌi okuapy.

12 Haꞌe rã haꞌe aipoeꞌi:
 

— Any teve. Yvy roarõ eꞌỹa re peikuaaxe vy rima peju.

13 Haꞌe kuery ombovai:
 

— Ore kuery nerembiguai orekuai vaꞌe ma doze joegua orekuai, peteĩ

ava Canaã yvy re oiko vaꞌe raꞌy kuery. Kyrĩve vaꞌe ma oreru ro py opyta.
Haꞌe rã amboae ma ndoikovei ma — heꞌi okuapy.
14 Haꞌe gui José aipoeꞌi haꞌe kuery pe:
 

— Xee pẽvy aipoaꞌeague rami ae oreyvy re peikuaa pota vaꞌe ete

pendekuai. 15 Haꞌe rami vy ꞌrãe aikuaa. Anhetẽ ete Faraó rekove rupi aura
 

vy aipoaꞌe: Apy gui ndapeoi ꞌrã penderyvy kyrĩve vaꞌe ou eꞌỹa ja. 16 Peẽ
 

kuery regua peteĩ xee amondouka ꞌrã penderyvy reruarã. Haꞌe rã peẽ
kuery ma romboty ꞌrã aikuaa aguã anhetẽ pa pendeayvua. Haꞌe rami eꞌỹ
rã Faraó rekove rupi aura vy aipoaꞌe: Oreyvy re peikuaa pota vy ae peju
— heꞌi. 17 Haꞌe vy mboapy ára re omboꞌa imbokuapy nhuã py.
 

18 Mboapy araa py José aipoeꞌi:

 

— Po rami pejapo vy ꞌrãe peikove, mbaꞌeta xee voi Nhanderuete

renonde ajererokyjea rupi aiko vaꞌe. 19 Peẽ kuery heko porãꞌi vaꞌe ri
 

pendekuai vy peẽ kuery vaꞌe regua peteĩꞌi pepyta ꞌrã apy nhuã py. Haꞌe
rã amboae kuery ma tapeo mbaꞌemo raꞌyĩ peraa pendo pygua kuery hoꞌu
vaꞌerã. 20 Haꞌe gui penderyvy kyrĩve vaꞌe taꞌvy peru xea py. Haꞌe ramo
 

ꞌrãe aikuaa porã pendeayvu anhetẽa. Haꞌe rami eꞌỹ vy pemanomba ꞌrã
— heꞌi.
Haꞌe rami rã haꞌe kuery oiko katu haꞌe rami ojapo aguã. 21 Joupe-upe
 

aipoeꞌi:
— Aỹ ma japaga ꞌrã nhanderyvy re jajapo vaiague re. Anhetẽ ojexavai
reve nhandevy ojapukai ramo nanhamboaxyi karamboae. Haꞌe nungakue
re ae jaiko axy aỹ — heꞌi okuapy.
22 Haꞌe ramo Rúben ombovai:
 

— Xee aipo ndaꞌei ri tyꞌy rakaꞌe: “Ndaꞌevei kunumi vaꞌe re jajapo vai
aguã” ndaꞌei? Teĩ peẽ kuery naxenheꞌẽ rendui. Aỹ haꞌe nungakue re
 85 Gênesis 42

japagapa jakuapy huguy nhamoẽ uka rire — heꞌi. 23 Haꞌe kuery haꞌe rami
 

ijayvu vy ndoikuaai José oendu kuaa, mbaꞌeta haꞌe kuery reve ijayvu
mbaꞌe heꞌia paa omombeꞌu vaꞌe rupi.
24 Haꞌe kuerya gui José ojepeꞌa ranhe. Haꞌe vy ojaeꞌo. Haꞌe gui ou ju vy
 

haꞌe kuery reve ijayvu. Guykeꞌy Simeão haꞌe kuery mbyte gui oipeꞌa vy
ojokua uka haꞌe kuery oexaa py.

Egito gui José rykeꞌy kuery ojevyague

25  Haꞌe kuery voxa mbaꞌemo raꞌyĩ José omonyẽ uka vy peteĩ-teĩ voxa
py omoĩ uka ju iperáta, tembiꞌu tape rupi hoꞌu vaꞌerã guive. Haꞌe ramo
ijayvuague rami ojapoa. 26 Haꞌe ramo guymba mburikaꞌi áry mbaꞌemo
 

raꞌyĩ ojogua vaꞌekue oupi vy ojeꞌoipa haꞌe gui.

27 Oke aguã py opytaa py peteĩ ovoxa oipeꞌa mburikaꞌi hoꞌu vaꞌerã
 

oguenoẽ aguã. Haꞌe vy operáta ojou ju voxa py oĩ ramo. 28 Haꞌe vy guyvy

 

kuery pe aipoeꞌi:
— Kore omeꞌẽa ju rima xeperáta. Haꞌekue eteꞌi nda oĩ xevoxa py — heꞌi.
Haꞌe rami vy onhemondyi okuapy okyje vy. Joe-joe omaꞌẽ reve joupe-
upe aipoeꞌi:
— Mbaꞌe re ndaꞌu haꞌe rami ete ri Nhanderuete ojapo nhandere? — heꞌi
okuapy.
29 Haꞌe gui Canaã yvy re nguu Jacó-a py ovaẽ vy ixupe omombeꞌupa
 

oiko vaꞌekue-ꞌekue. Haꞌe vy aipoeꞌi:

30 — Ava haꞌe vaꞌe yvy pygua ruvixa oĩ vaꞌe orevy ijayvu atã, ijyvy
 

re oikuaa pota vaꞌe rami orerereko. 31 Haꞌe rã ore kuery aiporoꞌe: “Ore
 

ma heko porã vaꞌe orekuai, roikuaa pota vaꞌeꞌỹ. 32 Doze joegua orekuai,
 

peteĩꞌi oiko oreru. Peteĩ oreryvy ma jipovei, haꞌe rã kyrĩve vaꞌe ma oreru
ro py oĩ Canaã yvy re”, ore. 33 Haꞌe gui ava yvy regua ruvixa aipoeꞌi
 

orevy: “Po rami ꞌrã aikuaa peẽ kuery heko porã vaꞌe pa peikoa. Apy peja
ꞌrã peteĩ penderegua vaꞌe. Haꞌe rã amboae kuery ma pendo pygua kuery
rembiꞌurã peraa vy tapeo. 34 Haꞌe gui xea py ju peru penderyvy kyrĩve
 

vaꞌe. Haꞌe ramo ꞌrã aikuaa avakue heko porã vaꞌea, oikuaa pota vaꞌeꞌỹ
peikoa. Haꞌe gui ma pendepo py ju amboaxa ꞌrã penderyvy, haꞌe kovaꞌe
yvy re pejogua aguã mbaꞌemo”, heꞌi vaꞌekue orevy.
35 Haꞌe kuery ogueru vaꞌekue voxa gui onhoẽ vy peteĩ-teĩ oexa operáta
 

voxa py ogueru jevyague. Vokoꞌi peráta ryru oexa peteĩ-teĩ. Haꞌe rami vy
onhemondyipa okuapy, tuu voi. 36 Haꞌe gui tuu Jacó aipoeꞌi:
 

— Aỹ ndaꞌevei teve xevy. José ma ndoikovei ma, Simeão voi noĩ apy. Aỹ
ma Benjamim ju peraaxe. Haꞌe nunga haꞌe javi oiko xevy.
37 Haꞌe gui Rúben aipoeꞌi nguu pe:
 

— Xapyꞌa rei xeryvy ndaru jevyi ri ramo ejuka xeraꞌy mokoĩveꞌi

hekovia. Xevy repena uka ramo ma xee aru ju ꞌrã.
38 Haꞌe rã tuu ombovai:
 
Gênesis 42​, ​43 86

— Ndaꞌevei xeraꞌy penderupive oo aguã. Tykeꞌy omano ma. Haꞌe anhoꞌi

oikove. Xapyꞌa rei ooa rupi mbaꞌemo ixupe oiko ramo ma xeporiaua gui
rive amano aguã rami ꞌrã pejapo — heꞌi.

Egito yvy katy ju José rykeꞌy kuery oo aguã re onhembopyꞌa okuapyague

43   Haꞌe
ramia jave re karuai ndaꞌevei ete yvy re. 2 Haꞌe gui haꞌe
1  

kuery tembiꞌu Egito gui ojogua vaꞌekue opa ramo tuu aipoeꞌi:
— Tapeo, pejoguave ju tembiꞌu nhandevy.
3 Haꞌe ramo Judá ombovai:
 

— Haꞌe rami avi ava vaꞌe orevy ijayvu atã reve aipoeꞌi vaꞌekue: “Xerova
ndapexa jevyi ꞌrã penderyvy penderupive ou eꞌỹ rã”, heꞌi vaꞌekue. 4 Haꞌe  

nunga rupi oreryvy orerupive remondouka ramo ma roo ju ꞌrã tembiꞌu

rojogua aguã. 5 Haꞌe rã neremondoukai ramo ndorooi ꞌrã, ava vaꞌe
 

“Xerova ndapexai ꞌrã penderyvy penderupive ou eꞌỹ rã”, heꞌi rire.

6 Haꞌe ramo tuu Israel aipoeꞌi:
 

— Mbaꞌe re tu xemoĩ vai rei pekuapy penderyvy mboae arekovea

peikuaa uka vy?
7 Haꞌe kuery ombovai:
 

— Haꞌe vaꞌe ava oporandu karamboae orere, haꞌe oreretarã kuery re

guive. Haꞌe vy aipoeꞌi: “Oikove teri pa penderu? Perekove pa penderyvy?”
heꞌi orevy. Haꞌe rã oporandua haꞌe javiꞌi rombovai. Ndoroikuaai mbaꞌerã
pa oikuaaxea vy “Peru ke penderyvy”, heꞌi orevy.
8 Haꞌe gui Judá aipoeꞌi nguu Israel pe:
 

— Xerupive haꞌvy emondouka kunumi vaꞌe. Haꞌe ramo ropuꞌã vy roo

ꞌrã jaikovepa aguã. Haꞌe rami eꞌỹ ramo ndajaikovei ꞌrã, ore kuery, ndee,
neĩ oreraꞌy kuery. 9 Xee ae ꞌrã apena hexe, haꞌe rire xepo gui ae ju rejou
 

aguã. Haꞌe gui xee ndea py ndaru jevyi ri ramo xee ae ajejavy vaꞌe aiko
ꞌrã ndevy, aikovea pukukue re. 10 Haꞌe rã nanhamboarei vaꞌe rire ma
 

mokoĩguea ma rojevy ꞌrãgue — heꞌi.

11 Tuu Israel ombovai:
 

— Haꞌe rami rã ma po rami pejapo: Pejopy mbaꞌemo iporãve vaꞌe kovaꞌe yvy
gui, pendevoxa py peraa ava vaꞌe pe pemeꞌẽ vaꞌerã: bálsamo, ei kyrĩꞌi, heakuã
porã vaꞌe, mirra, terebinto haꞌe amêndoas. 12 Peráta guive peraave pendepo py.
 

Pendevoxa py peráta peru vaꞌekue voi peraa ju pendepo py, mokoĩguea repy.
Xapyꞌa rei ojavy ri nhiꞌã raꞌe. 13 Haꞌe gui penderyvy avi peraa. Pepuꞌã, haꞌe tapeo
 

ju ava vaꞌea katy. 14 Tove Nhanderuete ipoꞌakapa vaꞌe tapenemboaxy uka huvixa
 

renonde peĩ ramo, penderykeꞌy mboae pendupive ou ju aguã, Benjamim guive.

Haꞌe gui xee, xeraꞌy kuery okanhy ramo ma taꞌy eꞌỹ vaꞌe ꞌrã apyta — heꞌi.

José guykeꞌy kuery omovaẽmbaague

15  Haꞌe
gui avakue ogueraa mbaꞌemo omeꞌẽ vaꞌerã, peráta guive
ogueraa mokoĩguea repy. Guyvy Benjamim voi ogueraa. Opuꞌã vy ojeꞌoi
 87 Gênesis 43

Egito katy. Haꞌe rami vy ojexa uka ju José pe. 16 Benjamim haꞌe kuery
 

reve oĩ rã José oexa vy aipoeꞌi hoo re opena vaꞌe pe:

— Eraa kovaꞌe avakue haꞌe javi xero py. Ejuka vaka raꞌy, ereko katupa.
Kovaꞌe kuery ma kuaray mbyte jave okaru ꞌrã xereve — heꞌi. 17 Haꞌe ramo
 

ojapopa José ijayvuague. Haꞌe rami vy ogueraa avakue José ro py.

18 José ro py ogueraa rã okyjepa okuapy. Haꞌe vy aipoeꞌi:
 

— Peráta káuxa rima aỹ nhandereru, kueve nhandevoxa py peráta oĩ

rire. Aỹ ma nhanemondaague rami ꞌrã omombeꞌu, nhandere opuꞌã vy
escravo nhanemoingo aguã, nhanerymba kuery mburikaꞌi ojopy aguã
guive — heꞌi.
19 Haꞌe vy José ro re opena vaꞌe re haꞌe kuery onhemboja vy hexeve
 

ijayvu okuapy okẽ py. 20 Haꞌe vy aipoeꞌi:

 

— Kore xeruvixa, tembiꞌu rojogua aguã jypy roju karamboae.

21 Rojevya rupi roke aguã py rovaẽ vy orevoxa roipeꞌa ramo haꞌe py
 

oreperáta oĩ raꞌe. Haꞌe vaꞌekue aỹ rogueru ju. 22 Haꞌe gui rogueruve ju

 

peráta tembiꞌu rojogua aguã. Ndoroikuaai guive mavaꞌe pa oreperáta

orevoxa py omoĩ jevyague — heꞌi okuapy.
23 Haꞌe ramo ava vaꞌe ombovai:
 

— Pendepyꞌa guaxu ke, pekyje eme. Penderuete, peẽ kuery ru Ruete ae

omoĩ uka ju peráta pendevoxa py. Pendeperáta xee ae ajopypa karamboae
— heꞌi. Haꞌe gui haꞌe kuerya py ogueru ju Simeão.
24 Haꞌe gui José ro py ogueroike vy yy ogueru opy ojoi aguã. Hymba
 

kuery mburikaꞌi guive omongaru. 25 Haꞌe rã haꞌe kuery ma José pe omeꞌẽ

 

vaꞌerã oguereko katu kuaray mbyte jave ou rã guarã, mbaꞌeta oendu haꞌe
py okaru vy ou ꞌrãa.
26 José ou ramo haꞌe kuery ogueroike heruvy ixupe omeꞌẽ vaꞌerã.
 

Henonde re guenapyꞌã re oĩ okuapy, yvy re ngova omovaẽ reve. 27 Haꞌe  

ramo haꞌe kuery pe oporandu mbaꞌexa pa ikuaia re. Haꞌe vy aipoeꞌi:

— Haꞌvy penderu tujaꞌi pemombeꞌu vaꞌekue oiko porã pa? Oikove teri
pa?
28 Haꞌe kuery ombovai:
 

— Oiko porã ri oreru nerembiguai, oikove teri — heꞌi okuapy. Oakã

omboguejypa reve guenapyꞌã re oĩ.
29 Haꞌe ramo José omaꞌẽ vy oexa guyvy Benjamim ixy piꞌa. Haꞌe vy
 

aipoeꞌi:
— Upe vaꞌe ma nhiꞌã penderyvy kyrĩve vaꞌe pemombeꞌu vaꞌekue?
Nhanderuete topena porã ndere, xeraꞌy — heꞌi ixupe. 30 José oeka pojava
 

ojaeꞌo aguã, opyꞌa re guyvy oayvua anho oendu vy. Haꞌe vy opy mboae
oike vy ojaeꞌo.
31 Ojeovaei rire oẽ ju ouvy. Ojejoko vy aipoeꞌi guembiguai pe:
 

— Pejara ke tembiꞌu — heꞌi. 32 Haꞌe ramo ixupe omoĩ aeꞌi, haꞌe kuery pe
 

omoĩ aeꞌi avi, haꞌe Egito pygua kuery haꞌe kuery reve okaru vaꞌe pe omoĩ aeꞌi
Gênesis 43​, ​44 88

avi, mbaꞌeta Egito pygua kuery pe ndaꞌevei hebreu kuery reve okaru aguã,
Egito kuery rekorã vaꞌekue rami vy. 33 Haꞌe rami vy guenonde omboguapy
 

uka guykeꞌy kuery haꞌe javi. Tujave vaꞌe omboguapy tujave vaꞌe oĩ aguã py
porã, peteĩ-teĩ haꞌe rami aguã rami omboguapy, kyrĩve vaꞌe voi kyrĩve vaꞌe
oĩ aguã py. Haꞌe rami rã joe-joe omaꞌẽ reve onhemondyipa okuapy. 34 Haꞌe  

gui peteĩ-teĩ hoꞌu vaꞌerã ojara uka tembiꞌu guenonde re oĩ vaꞌe gui. Haꞌe rã
Benjamim pe ma hetave ojara uka, amboae kuery pe ojara uka vaꞌe gui peteĩ
nhiruĩkue hetave. Haꞌe ramo haꞌe kuery okaru haꞌe oyꞌu porã okuapy hexeve.

José guykeꞌy kuery ou jevy aguã rami ojapoague

44   Haꞌe
gui José aipoeꞌi ngoo re opena vaꞌe pe:
1

— Emonyẽmba ke avakue voxa ipoꞌakaa rami peve, haꞌe emoĩ

ju peteĩ-teĩ peráta ivoxa py. 2 Haꞌe gui kyrĩve vaꞌe voxa py ma pemoĩ
 

xekaro prata guigua voi, iperáta mbaꞌemo raꞌyĩ repykue reve — heꞌi. Haꞌe
rã José aipoeꞌiague rami ojapo.
3 Koꞌẽmba ramove avakue ojeꞌoipa ju guymba kuery reve. 4 Tetã gui
   

mombyry eꞌỹꞌi teri oo jave José aipoeꞌi ngoo re opena vaꞌe pe:
— Epuꞌã, tereo avakue oo vaꞌekue rakykue. Reupity vy ke aipoꞌre:
“Mbaꞌe re tu penderayvu ete vaꞌe pe pejapo vai? 5 Upe vaꞌe karo eꞌỹ ri
 

tyꞌy xeruvixa oyꞌuaty haꞌe imbaꞌekuaa rupi oiporu vaꞌety? Haꞌe ramia py
pejapo vai rima”, ꞌre.
6 Haꞌe ramo hembiguai haꞌe kuery oupity vy haꞌekue rami ae ijayvu.
 

7 Haꞌe ramo haꞌe kuery ombovai:

 

— Oreruvixa, mbaꞌe re tu haꞌe rami ete ri ndeayvu? Haꞌe ramigua ete

ore nerembiguai kuery ndorojapoi. 8 Peráta orevoxa py rojou vaꞌekue
 

ma Canaã yvy gui rogueru ju ndevy. Mbaꞌerã tu haꞌvy nderuvixa ro gui

prata, ouro re oremonda ta? 9 Karo rejou ri ramo heruare tomano, haꞌe rã
 

ore kuery ma torekuai ndevygua escravo, oreruvixa — heꞌi okuapy.

10 Haꞌe ramo ombovai:
 

— Pendeayvuague rami ae teĩ karo reruare anho ꞌrã oiko xevygua

escravo. Haꞌe rã peẽ kuery re ma pendereko vaia noĩ — heꞌi. 11 Haꞌe gui  

haꞌe kuery ojapura voxa omboguejypa aguã yvy py. Peteĩ-teĩ oipeꞌa ovoxa.
12 Haꞌe ramo huvixa rembiguai oikuaa pota peteĩ-teĩ voxa py oĩ vaꞌe re.
 

Tujave vaꞌea gui ranhe omboypy vy kyrĩve vaꞌea py omomba. Haꞌe vy

karo ojou Benjamim voxa py. 13 Haꞌe ramo haꞌe kuery oao omondoropa.
 

Peteĩ-teĩ guymba áry ju ovoxa oupipa vy ojevypa tetã katy.

Judá onhemombeꞌu porãague

14  Haꞌe
gui Judá guyvy kuery reve ovaẽmba ju José ro py, haꞌe py teri oĩ
ramo. Guenapyꞌã re ju oĩmba henonde. 15 Haꞌe ramo José aipoeꞌi:
 

— Mbaꞌe re tu haꞌe ramigua pejapo xere? Ndapeikuaai vaꞌe tyꞌy ava xee
rami ipoꞌaka vaꞌe imbaꞌekuaa vaꞌe memea?
 89 Gênesis 44

16  Haꞌe
ramo Judá ombovai:
— Xeruvixa, mbaꞌexa tu haꞌvy rombovai ta ndevy? Mbaꞌexa tu haꞌvy
oreayvu ta? Mbaꞌexa tu ronhemombeꞌu ta? Nhanderuete oikuaa ore
nerembiguai kuery rojejavyague. Aỹ ma xeruvixa, ore kuery haꞌe javive
ꞌrã ndevygua escravo orekuai, karo reraare anho eꞌỹ — heꞌi.
17 Haꞌe ramo José aipoeꞌi:
 

— Ndaꞌevei haꞌe rami ajapo aguã. Ava xekaro reraare anho ꞌrã oiko
escravo. Haꞌe rã peẽ kuery ma tapeo porã penderua katy — heꞌi.
18 Haꞌe ramo Judá onhembojave hexe. Haꞌe vy aipoeꞌi:
 

— Xeruvixa, ejapyxaka ranhe xeayvua re. Ejapyxaka peteĩꞌi re xee

nerembiguai xeayvu aguã. Xeruvixa, ndevai eme xee nerembiguai pe,
mbaꞌeta ndee ma Faraó rami avi ndepoꞌakapa vaꞌe. 19 Xeruvixa, ore
 

nerembiguai kuery pe reporandu karamboae vy aipoꞌre: “Pereko pa

penderu, eꞌỹ vy penderyvy?” ꞌre vaꞌekue. 20 Haꞌe gui ndee oreruvixa pe
 

rombovai: “Roguereko oreru tujaꞌi, haꞌe taꞌy avi oiko oreru tujaꞌi ma vy
taꞌyague. Haꞌe vaꞌe ma kyrĩve vaꞌe oiko. Tykeꞌy aeꞌi vaꞌekue omano rire
haꞌe anhoꞌi ma oiko ixy piꞌa. Tuu oayvuve vaꞌe oiko”, roꞌe vaꞌekue. 21 Haꞌe
 

gui ndee aipoꞌre avi vaꞌekue ore nerembiguai kuery pe: “Peru haꞌvy apy
aexa aguã.” 22 Haꞌe ramo ndee oreruvixa pe rombovai: “Kunumi vaꞌe
 

ndaꞌevei nguu tujaꞌi oeja aguã. Oeja ramo omano ꞌrã”, roꞌe vaꞌekue. 23 Haꞌe  

gui ndee aipoꞌre ju orevy: “Penderyvy kyrĩve vaꞌe penderupive ndoui

ramo ndapexavei ꞌrã xerova”, ꞌre vaꞌekue. 24 Haꞌe gui roo ju nerembiguai
 

orerua py. Romombeꞌupa ndee xeruvixa ndeayvuague. 25 Oreru aipoeꞌi:

 

“Tapeo, pejoguaveꞌi ju tembiꞌu jaꞌu vaꞌerã”, heꞌi vaꞌekue. 26 Haꞌe rã ore

 

rombovai: “Ndaꞌevei roo aguã. Oreryvy kyrĩve vaꞌe orerupive oo ramo

ꞌrãe haꞌeve. Ndaꞌevei ꞌrã ava vaꞌe rova roexa ju aguã oreryvy reveꞌỹ”,
roꞌe ixupe. 27 Haꞌe gui nerembiguai oreru aipoeꞌi: “Peẽ kuery peikuaa
 

xeraꞌyxy oikuavã karamboae mokoĩꞌi xeraꞌy. 28 Peteĩ ma xea gui okanhy

 

ramo aipoaꞌe: ‘Xee aikuaa rã taꞌvy omboaꞌypaa rã ndaꞌu’, haꞌe vaꞌekue. Aỹ

peve xee ndaexavei. 29 Aỹ kovaꞌe ju xea gui peipeꞌaxe, haꞌe ixupe mbaꞌemo
 

oiko ramo pejapo ꞌrã xeporiau gui amano aguã rami”, heꞌi vaꞌekue oreru.
30 Haꞌe rami rire aỹ ma xapyꞌa rei xee nerembiguai xerua py ajevy teĩ
 

kunumi vaꞌe orerupive ndooi ramo ma oreru omano rive ꞌrã, mbaꞌeta
kunumi vaꞌe reve vy ae oikoveꞌi teri. 31 Orereve kunumi vaꞌe noĩ rã oreru
 

oexa vy omano ꞌrã. Haꞌe rami vy rojapo ꞌrã nerembiguai oreru iporiau
gui rive omano aguã rami. 32 Mbaꞌeta xee nerembiguai aiko kunumi vaꞌe
 

re apena aguã rami. Haꞌe rami vy xeru pe aipoaꞌe: “Xeru, xapyꞌa rei xee
ndaru jevyi ramo ndevy pe aiko ꞌrã ajejavy vaꞌe aikovea pukukue re”,
haꞌe vaꞌekue. 33 Haꞌe nunga rupi aỹ xeruvixa, xee ae tapyta nerembiguairã
 

kunumi vaꞌe rekovia, haꞌe rã kunumi vaꞌe ma too ju keꞌy kuery reve.
34 Mbaꞌexa tu xerua py aa ju ta kunumi vaꞌe reveꞌỹ? Mbaꞌeta xee ma
 

ndaexaxei xeru tujaꞌi pe mbaꞌemo vai oiko rã — heꞌi.

Gênesis 45 90

Guykeꞌy kuery pe José ojekuaa ukaague

45   Haꞌe
gui José ma haꞌe javi oexaa py nonhemombeꞌu eꞌỹ
1

reguavei. Haꞌe vy ojapukai:

— Toẽmba xea gui — heꞌi. Haꞌe ramo avave rei hexeve ndopytai,
guykeꞌy kuery pe José ojekuaa uka aguã. 2 Haꞌe gui José ojaeꞌo atã, Egito
 

pygua kuery oendu aguã rami, Faraó ro pygua kuery guive.

3 Haꞌe rami vy José aipoeꞌi guykeꞌy kuery pe:
 

— Xee ma José aiko. Haꞌvy oikove teri pa xeru? — heꞌi. Haꞌe ramo
tykeꞌy kuery nombovai kuaavei, henonde py okyjepa vy.
4 José peteĩgue ju aipoeꞌi guykeꞌy kuery pe:
 

— Aỹ ma penhembojapa xere — heꞌi ramo hexe ovaẽmba ouvy. Haꞌe

vy aipoeꞌive ju: — Xee ma José Egito yvy katy xevende imbouvy vaꞌekue.
5 Aỹ ma ndaꞌevei pendeporiaupa rei aguã kyvõ katy xevendeague re,
 

neĩ pendejeupe pendevai aguã voi ndaꞌevei. Mbaꞌeta ajogueraa jepe

aguã ae Nhanderuete xembou rakaꞌe penerenonde. 6 Mbaꞌeta mokoĩ  

maꞌetỹ re ma karuai oiko kovaꞌe yvy re. Aỹ oata peteĩ nhiruĩ maꞌetỹ
teri mbaꞌeve rei nonhotỹai neĩ nomonoꞌõai aguã. 7 Nhanderuete xembou
 

penerenonde nhande kuery opa eꞌỹ aguã ko yvy gui, heta araa jepe vy.
8 Mbaꞌeta peẽ kuery eꞌỹ xembou karamboae apy. Nhanderuete ae xembou
 

vy Faraó ru rami xemoĩ, hoo py ikuai vaꞌe haꞌe javive ruvixarã, Egito
yvy haꞌe javi re apena aguã. 9 Tapeo povaja haꞌvy xerua py, aipopeje:
 

“Nderaꞌy José aipoeꞌi uka: ‘Nhanderuete xemoĩ Egito yvy haꞌe javi regua
ruvixarã. Eju voi xea py are eꞌỹ re. 10 Gósen yvy re haꞌeve ꞌrã xea katyꞌi
 

reiko aguã, nderaꞌy kuery, neramymino kuery, nerymba vexaꞌi, vaka

kuery, haꞌe mbaꞌemo rereko vaꞌe haꞌe javi reve. 11 Haꞌe py ma apena
 

ꞌrã ndere, mbaꞌeta peteĩ nhiruĩ maꞌetỹ teri oata karuai opa aguã. Haꞌe
rami iporiaukue vaꞌe reiko eꞌỹ aguã, ndero py ikuai vaꞌe, neĩ rereko vaꞌe
haꞌe javi opa eꞌỹ aguã’, heꞌi uka José”, peje. 12 Aỹ ma peẽ kuery xeryvy
 

Benjamim reve pexa pekuapy xee ae pendereve xeayvu aikovya. 13 Xeru  

pe pemombeꞌu Egito yvy re mbaꞌemo porã arekopa vaꞌe haꞌe pexa vaꞌe
haꞌe javi. Tapeo pojava, apy ju peru xeru — heꞌi. 14 Haꞌe gui guyvy
 

Benjamim oĩa py José oo vy ijajuꞌy rupi oikuavã reve ojaeꞌo. Benjamim

voi ojaeꞌo guykeꞌy ajuꞌy rupi oikuavã vy. 15 Haꞌe gui guykeꞌy kuery haꞌe
 

javive ju oayvupa ojaeꞌo reve. Haꞌe ramo tykeꞌy kuery ijayvu hexeve.

José rykeꞌy kuery ou okuapy rã Faraó oenduague

16  Haꞌe
gui Faraó ro py voi onhendu aipoꞌea rã:
— José rykeꞌy kuery ri ty ou raꞌe — ꞌea rã. Faraó oendu vy ojou porã,
hembiguai kuery guive. 17 Haꞌe rami vy Faraó aipoeꞌi José pe:
 

— Aipoꞌre nderykeꞌy kuery pe: “Povaꞌe nunga pejapo: Penerymba

kuery pembovoyi ju heravy Canaã yvy katy. 18 Haꞌe gui peru penderu
 
 91 Gênesis 45​, ​46

haꞌe penderaꞌy kuery xea py. Xee ameꞌẽ ꞌrã yvy iporãvea Egito re oĩ vaꞌe
pendekuai aguã. Haꞌe py pekaru ꞌrã pekuapy iporãve vaꞌe re anho”, ꞌre.
19 Emombeꞌu avi haꞌe kuery pe: “Povaꞌe nunga pejapo: Egito yvy gui
 

peraa karóxa penderaꞌy kuery haꞌe penderaꞌyxy kuery peru aguã. Peru
avi penderu, pejupa. 20 Haꞌe pepexã rei eme mbaꞌemo pereko vaꞌe perupa
 

aguã re, mbaꞌeta Egito yvy haꞌe javi re iporãguevea ikuai vaꞌe opytapa rã
pendevy”, ꞌre — heꞌi.
21 Haꞌe gui Israel raꞌy kuery haꞌe rami ojapo. Faraó aipoeꞌiague rami
 

vy haꞌe kuery pe José omeꞌẽ karóxa, tembiꞌu guive tape rupi hoꞌu
vaꞌerã. 22 Peteĩ-teĩ pe omeꞌẽ ao iporãve vaꞌe. Haꞌe rã Benjamim pe ma
 

omeꞌẽve, trezentos hatãꞌi vaꞌe prata guigua haꞌe peteĩ nhiruĩ ao iporãve
vaꞌe. 23 Nguu pe ma haꞌe rami avi ogueraa uka dez mburikaꞌi opa mbaꞌe
 

porã Egito guigua re ovoyi vaꞌe, haꞌe dez mburikaꞌi mbaꞌemo raꞌyĩ haꞌe
mbojape re ovoyi vaꞌe. Tembiꞌu tuu oua rupi hoꞌu vaꞌerã voi omeꞌẽ. 24 Haꞌe  

rami vy omondoukapa guykeꞌy kuery. Aipoeꞌi:

— Joe-joe pepuꞌã eme tape peoa rupi — heꞌi imondovy.
25 Haꞌe rami rã Egito yvy gui ojeꞌoi vy ovaẽmba ju Canaã yvy re nguu
 

Jacó-a py. 26 Nguu pe aipoeꞌi okuapy:

 

— José oikove teri. Haꞌe ma Egito yvy jave re opena vaꞌe oiko — heꞌi
okuapy. Haꞌe ramigua oendu vy ndaꞌipyꞌa tytyveia ramigua oendu,
ndogueroviai vy. 27 José ijayvuague omombeꞌupa rã tuu Jacó oendu vy,
 

haꞌe karóxa heruarã José omondouka vaꞌekue oexa vy mae ma oendu ju

ipyꞌa guaxua. 28 Haꞌe rami vy Israel aipoeꞌi:
 

— Haꞌeve ma. Xeraꞌy José anhetẽ oikove teri raꞌe. Xee aa ta amano eꞌỹ
mbove aexa ju aguã — heꞌi.

Egito yvy katy Jacó ro pygua kuery ojeꞌoiague

46   Haꞌe
gui Israel opa mbaꞌe oguereko vaꞌe reve oo vy Berseba py
1

ranhe ovaẽ. Haꞌe py ma mbaꞌemo omeꞌẽ nguu Isaque Ruete pe

ombojerovia vy.
2 Pyávy Israel pe Nhanderuete ojexa uka vy aipoeꞌi:
 

— Jacó! Jacó!
Ombovai:
— Apy ma aĩ — heꞌi.
3 Haꞌe ramo aipoeꞌi:
 

— Xee ma Nderuete, nderu Ruete aiko. Ekyje eme Egito yvy re reo
aguã, mbaꞌeta haꞌe py ndegui amoingo ꞌrã peteĩ regua heta vaꞌe. 4 Xee  

aa ꞌrã ndereve Egito katy. Arakaꞌeve rã ajapo ꞌrã haꞌe gui pejevy ju aguã
rami. Remano ramo José ae ꞌrã omboty nderexa — heꞌi.
5 Haꞌe gui Berseba gui Jacó oguatave ovy. Israel raꞌy kuery ogueraa
 

nguu Jacó, guaꞌy kuery haꞌe guaꞌyxy kuery Faraó karóxa heraarã ombou
vaꞌekue py. 6 Ogueraapa guymba kuery vaka haꞌe Canaã yvy re oiko jave
 
Gênesis 46 92

ojou vaꞌekue haꞌe javi. Oopa Egito katy, Jacó, hamymino kuery guive.
7 Guaꞌy kuery, guaꞌy raꞌy kuery, guajy kuery, guaꞌy rajy kuery, haꞌe kuery
 

haꞌe javi ogueraapa Egito katy.

8 Po rami ma Israel raꞌy kuery nguu Jacó reve Egito katy oo vaꞌekue
 

rery: Rúben ma Jacó raꞌy tujave vaꞌe. 9 Rúben raꞌy kuery ma Enoque,
 

Palu, Hezrom haꞌe Carmi. 10 Simeão raꞌy kuery ma Jemuel, Jamim, Oade,
 

Jaquim, Zoar haꞌe Canaã pygua piꞌa Saul. 11 Levi raꞌy kuery ma Gérson,
 

Coate haꞌe Merari. 12 Judá raꞌy kuery ma Er, Onã, Selá, Perez haꞌe Zera.
 

Haꞌe rã Er haꞌe Onã ma Canaã yvy re ae omano. Perez raꞌy kuery ma

Hezrom haꞌe Hamul. 13 Issacar raꞌy kuery ma Tola, Puva, Jó haꞌe Sinrom.
 

14 Zebulom raꞌy kuery ma Serede, Elom haꞌe Jaleel. 15 Haꞌe vaꞌe kuery ma
   

Jacó ramymino ikuai, Lia piꞌa meme, Padã-Arã py oiko vaꞌekue. Tajy Diná
voi haꞌe pygua. Haꞌe vaꞌe taꞌy kuery, tajy kuery haꞌe javi vy ma trinta
e três ikuai. 16 Haꞌe gui Gade raꞌy kuery ma Zifiom, Hagi, Suni, Esbom,
 

Eri, Arodi haꞌe Areli. 17 Aser raꞌy kuery ma Imna, Isvá, Isvi, Berias haꞌe
 

heindy Sera. Berias raꞌy kuery ma Héber haꞌe Malquiel. 18 Haꞌe vaꞌe kuery 

ma Zilpa piꞌa meme, Jacó raꞌy haꞌe rajy kuery. Zilpa ma Labão guajy Lia
rembiguairã omeꞌẽ vaꞌekue. Haꞌe kuery haꞌe javi vy ma dezesseis ikuai.
19 Haꞌe gui Jacó raꞌyxy Raquel piꞌa ma José haꞌe Benjamim. 20 José raꞌy
   

kuery Egito py oiko vaꞌekue ma Manassés haꞌe Efraim. Haꞌe kuery ma

Asenate piꞌa ikuai. Ixy ma Om pegua sacerdote Potífera rajy. 21 Benjamim  

raꞌy kuery ma Bela, Bequer, Asbel, Gera, Naamã, Ei, Rôs, Mupim, Hupim
haꞌe Arde. 22 Haꞌe vaꞌe kuery ma Jacó raꞌy kuery, Raquel piꞌa meme. Haꞌe
 

javi vy catorze ikuai.

23 Haꞌe gui Dã raꞌy ma Husim. 24 Naftali raꞌy kuery ma Jazeel, Guni,
   

Jezer haꞌe Silém. 25 Haꞌe vaꞌe kuery ma Jacó raꞌy kuery, Bila piꞌa meme.
 

Haꞌe vaꞌe ma Labão guajy Raquel rembiguairã omeꞌẽ vaꞌekue. Haꞌe javi vy
sete ikuai.
26 Haꞌe rami py Jacó reve Egito katy oo vaꞌekue ma sessenta e seis
 

ikuai, taꞌy raꞌyxy kuery jaipapa eꞌỹ re. 27 José raꞌy kuery Egito py oiko
 

vaꞌekue ma mokoĩ ikuai. Jacó ro pygua kuery Egito py oo vaꞌekue haꞌe

javi vy setenta ikuai rakaꞌe.

Nguu reve José nhovaexĩague

28  Jacó
guenonde re omondouka Judá José-a py, Gósen katy tape oo
vaꞌe oikuaa aguã. Haꞌe rami vy Gósen yvy re ovaẽmba. 29 Haꞌe gui José 

ma karóxa oguereko katu vy oo ovaexĩ nguu Israel Gósen re. Ixupe ojexa
uka vy ijajuꞌy rupi oikuavã areꞌi ojaeꞌo reve.
30 Haꞌe ramo Israel aipoeꞌi guaꞌy José pe:
 

— Aỹ ma amano teĩ haꞌeve ma, reikove reve roexa rire — heꞌi.

31 Haꞌe gui José aipoeꞌi guykeꞌy kuery haꞌe nguu ro pygua kuery haꞌe
 

javi pe:
 93 Gênesis 46​, ​47

— Xee aa ju ta ranhe. Faraó pe aipoaꞌe ꞌrã: “Keꞌy kuery haꞌe xeru ro

pygua kuery haꞌe javi Canaã yvy re ikuaia gui oupa ma xea py. 32 Haꞌe  

vaꞌe avakue ma vexaꞌi haꞌe vaka re openaa rupi ikuai. Oguerupa guymba
kuery vexaꞌi haꞌe vaka, mbaꞌemo oguereko vaꞌe haꞌe javi reve”, haꞌe ꞌrã.
33 Haꞌe gui Faraó penerenoĩ uka vy oporandu ꞌrã: “Mbaꞌexa tu peẽ kuery
 

pembaꞌeapo vaꞌe?” heꞌi ramo ma 34 aipopeje ꞌrã: “Ore nerembiguai kuery

 

ma mymba kuery re ropenaa rupi orekuai, orekunumi guive aỹ peve,

oreramoĩ kuery ikuaiague rami ae”, peje. Haꞌe rami rã ijayvu ꞌrã Gósen
yvy re pendekuai aguã. Mbaꞌeta Egito pygua kuery pe rã guymba re
opena vaꞌe omboetepy eꞌỹ meme ikuai — heꞌi.

Faraó-a py José nguu Israel ogueruague

47   Haꞌe
gui José ou vy aipoeꞌi Faraó pe:
1

— Xeru haꞌe keꞌy kuery oupa ma Canaã yvy gui. Guymba

kuery vexaꞌi haꞌe vaka, haꞌe mbaꞌemo oguereko vaꞌe haꞌe javi reve ovaẽ
okuapy Gósen yvy re — heꞌi. 2 Haꞌe vy teĩ nhiruĩ guykeꞌy kuery ogueru
 

avi, oexa uka Faraó pe.

3 Haꞌe ramo José rykeꞌy kuery pe Faraó oporandu:
 

— Mbaꞌexa tu peẽ kuery pembaꞌeapo vaꞌe?

Haꞌe kuery ombovai:
— Nerembiguai kuery vexaꞌi re ropenaa rupi orekuai, oreramoĩ kuery
ikuaiague rami ae. 4 Kovaꞌe yvy re orekuai aguã ri roju, mbaꞌeta Canaã
 

yvy re ma nhuũ porã jipoi ore nerembiguai kuery rymba kuery pe, karuai
ndaꞌevei ete ramo. Haꞌe nunga rupi aỹ rojerure Gósen yvy re orekuai
aguã re — heꞌi okuapy Faraó pe.
5 Haꞌe ramo Faraó aipoeꞌi José pe:
 

— Nderu haꞌe nderykeꞌy kuery ndea py oupa ma ramo 6 Egito yvy ndevy
 

guarã ae itui. Iporãvea py ejapo nderu haꞌe nderykeꞌy kuery taꞌikuai. Gósen
yvy re ae ri taꞌikuai. Haꞌe gui xapyꞌa rei rã nderykeꞌy kuery regua opena
kuaa ete vaꞌe ikuai ramo emoĩ xerymba kuery re ae opena vaꞌerã — heꞌi.
7 Haꞌe gui nguu Jacó ju José ogueru vy oexa uka Faraó pe. Haꞌe ramo
 

Jacó ogueroayvu porã Faraó.

8 Faraó oporandu Jacó pe:
 

— Mbovy maꞌetỹ ma tu rereko?

9 Jacó ombovai:
 

— Xee aikoa haꞌe javi vy ma cento e trinta maꞌetỹ. Mboapyꞌi ete aiko
axya. Xee ma ndaupityi teri xeramoĩ kuery oikoague maꞌetỹ peve — heꞌi.
10 Haꞌe rami vy Jacó Faraó ogueroayvu porã rire oo ju oĩa gui.
 

11 Haꞌe gui José omboekoa nguu haꞌe guykeꞌy kuery. Ramessés yvy
 

re Egito yvy iporãvea py omeꞌẽ ikuai aguã, Faraó aipoeꞌiague rami vy.
12 Nguu, guykeꞌy kuery haꞌe nguu ro pygua kuery haꞌe javi pe José ombou
 

jepi tembiꞌu, peteĩ-teĩ guaꞌy kuery mbovy pa oguerekoa rami.

Gênesis 47 94

José Egito yvy haꞌe javi ojoguaague

13  Karuai ndaꞌevei ete ramo yvy jave re jipoi tembiꞌu. Haꞌe nunga rupi
Egito haꞌe Canaã yvy re ikuai vaꞌe iporiauve ojeꞌoivy karuai gui. 14 Haꞌe
 

vy Egito haꞌe Canaã pygua kuery José gui mbaꞌemo raꞌyĩ ojogua vy ipo
py anho omboaxa peráta. Haꞌe ramo Faraó ro py ju oguerupa. 15 Haꞌe gui
 

Egito haꞌe Canaã yvy re peráta jipovei ramo Egito pygua kuery haꞌe javi
jogueru vy ojexa uka José renonde. Haꞌe vy aipoeꞌi okuapy:
— Emeꞌẽ orerembiꞌurã. Mbaꞌerã tu romanomba ta rexaa py? Oreperáta
opa ma — heꞌi okuapy.
16 José ombovai:
 

— Pendeperáta opa ma ramo penerymba kuery ju peru. Penerymba

kuery rekovia ꞌrã ameꞌẽ tembiꞌu — heꞌi. 17 Haꞌe ramo José-a py ogueru
 

guymba kuery. Haꞌe rã hembiꞌurã José omeꞌẽ kavaju, vexaꞌi, vaka haꞌe
mburikaꞌi rekovia. Haꞌe rami vy haꞌe vaꞌe maꞌetỹ re ma mymba kuery
rekovia re omongaru.
18 Haꞌe vaꞌe maꞌetỹ opa rire maꞌetỹa mboae ovaẽ ramo José-a py oupa
 

ju. Haꞌe vy aipoeꞌi:

— Oreruvixa, ndaꞌevei rombotavya rupi oreayvu aguã ndevy. Oreperáta
opa ma, orerymba kuery voi rerekopa ma. Mbaꞌeveꞌi ndoroguerekovei
ma ndevy peguarã, orerete ae haꞌe oreyvy eꞌỹ vy. 19 Mbaꞌerã tu ore kuery
 

romano ta rexaa py, oreyvy opyta rive aguã? Orejogua ke, oreyvy avi
ejogua tembiꞌu rekovia. Haꞌe rami rã ore kuery roiko ꞌrã escravo Faraó
pegua, oreyvy voi imbaꞌerã topyta. Emeꞌẽ orevy mbaꞌemo raꞌyĩgue roikove
aguã, romano eꞌỹ aguã, yvy voi opyta rive eꞌỹ aguã — heꞌi okuapy.
20 Haꞌe rami rã Egito yvy haꞌe javi José ojogua Faraó pe. Egito pygua
 

kuery peteĩ-teĩ oyvy ovende, haꞌe py karuai ndaꞌevei ete ramo. Haꞌe rami
vy yvy haꞌe javi Faraó mbaꞌe opyta. 21 Haꞌe pygua kuery voi ojeupegua
 

escravo omoingo, Egito yvy haꞌe javi rupi ikuai vaꞌe. 22 Sacerdote kuery
 

hyvy anho ndojoguai, mbaꞌeta haꞌe vaꞌe kuery pe Faraó mbaꞌemo omeꞌẽ
jepi ramo. Faraó po gui ojopy vaꞌekue re ae okaru okuapy. Haꞌe rami vy
haꞌe kuery novendei oyvy.
23 Haꞌe gui José aipoeꞌi heta vaꞌe kuery pe:
 

— Aỹ ma peẽ kuery rojogua ma, pendeyvy voi ajogua Faraó mbaꞌerã.

Apy ma mbaꞌemo raꞌyĩgue oĩ. Peraa, penhotỹ yvy re. 24 Mbaꞌemoꞌa
 

pemonoꞌõ vy ma peteĩ nhiruĩ ikuai vaꞌe nhavõ gui peteĩ-teĩ pemeꞌẽ ꞌrã
Faraó pe. Haꞌe rã hembyrekue ma pendevy peguarã topyta. Pendevygua
ma yvy re penhotỹ ju aguã, pekaru aguã penderaꞌy kuery haꞌe pendero
py ikuai vaꞌe haꞌe javi reve — heꞌi.
25 Haꞌe ramo haꞌe kuery ombovai:
 

— Ndee ma roikove aguã rami oreapo. Oreruvixa, ndee oremboaxya

rupi orerereko. Haꞌe ramo Faraó pegua escravo orekuai teĩ haꞌeve — heꞌi
 95 Gênesis 47​, ​48

okuapy. 26 Haꞌe rami aguã Egito yvy re José ojapoague ma lei aỹ peve
 

guarã oĩ: Mbaꞌemo aju peteĩ nhiruĩ ikuai nhavõ gui ma peteĩ-teĩ omeꞌẽa
ꞌrã Faraó pe. Sacerdote kuery yvy anho Faraó mbaꞌeꞌỹ itui.
27 Haꞌe rami vy Israel Egito yvy re oiko, Gósen re ae. Haꞌe py haꞌe
 

kuery ikuai aguã ojou vy heta-etave ojeꞌoivy, heta ete ikuai. 28 Jacó ma  

dezessete maꞌetỹ re oiko Egito yvy re. Jacó oikoa maꞌetỹ haꞌe javi vy
cento e quarenta e sete maꞌetỹ.
29 Haꞌe gui Israel omano raiꞌi ma vy oenoĩ guaꞌy José. Haꞌe vy aipoeꞌi:
 

— Aỹ ma ndee xemboaxy ramo ajerure xeꞌu guýry ndepo remoĩ reve

reura aguã, xevy rejapo porã aguã anhetẽ rupi. Ajerure Egito yvy re eꞌỹ
xenhono porã aguã, 30 haꞌe rã xeru kuery ikuaiague py anho. Haꞌe rami
 

vy Egito yvy gui xeretekue reraa ꞌrã xeru kuery onhono porãague py, haꞌe
py ae xenhono porã aguã — heꞌi.
José ombovai:
— Xee ajapo ꞌrã ndeayvuague rami — heꞌi.
31 Haꞌe gui Jacó
 

— Eura haꞌvy xevy — heꞌi. Haꞌe ramo oura. Haꞌe rami rã Israel ojeroꞌa,
ngupa akã re ojeko. a

Jacó imbaꞌeaxy oupya py José guaꞌy kuery ogueruague

48   Haꞌe
vaꞌe rire José pe aipoꞌea:
1

— Nderu tu imbaꞌeaxy vaipa rima oupy — ꞌea. Haꞌe ramo

ogueraa haꞌe py mokoĩve guaꞌy Manassés haꞌe Efraim.
2 Jacó pe omombeꞌua:
 

— Nderaꞌy José rako ou oiny ndea py — ꞌea. Haꞌe ramo Israel

onhemomburu ngupa py oguapy ranhe aguã.
3 Haꞌe gui Jacó aipoeꞌi José pe:
 

— Nhanderuete Ipoꞌakapa vaꞌe xevy ojexa uka karamboae Canaã yvy

re Luz tetã py aiko jave, haꞌe rami vy xereroayvu porã. 4 Haꞌe vy aipoeꞌi:
 

“Xee rojapo ꞌrã nderaꞌy reta aguã rami. Neramymino kuery ajapo ꞌrã heta
regua ikuai aguã rami. Haꞌe kuery pe ameꞌẽ ꞌrã kovaꞌe yvy arakaꞌe rã
peve guarã”, heꞌi vaꞌekue xevy. 5 Haꞌe rã nderaꞌy mokoĩ Egito yvy re aju
 

eꞌỹ mbove oiko vaꞌekue ma, haꞌe kuery ma aỹ guive xeraꞌy aeꞌi rami ikuai.
Efraim haꞌe Manassés ma xeraꞌy aeꞌi rami ma ikuai, Rúben haꞌe Simeão
rami avi. b 6 Haꞌe rã haꞌe kuery rire ju nderaꞌy ikuai vaꞌerã vaꞌe ma nderaꞌy
 

ae ꞌrã ikuai, haꞌe guykeꞌy kuery yvy re ꞌrã haꞌe kuery hekoa. 7 Mbaꞌeta xee
 

Padã gui aju jave Raquel omano karamboae Canaã yvy re, tape Efrata
katy oo vaꞌe katyꞌi. Xeporiau reve anhono porã karamboae tape Efrata
Belém ꞌepy vaꞌe katy oo vaꞌe yvýry — heꞌi.

a
 47.31 Haꞌe rami Jacó ojapo ombojerovia vy (Hebreus 11.21). b 48.5 José raꞌy kuery
mokoĩ ikuai vaꞌe ma Jacó omano ta vy ogueroayvu porã, guaꞌy kuery aeꞌi pe rami avi.
Gênesis 48 96

8  Haꞌe gui Israel ma José raꞌy kuery oexa vy aipoeꞌi:

— Mavaꞌe kuery tu upe vaꞌe?
9 José aipoeꞌi nguu pe:
 

— Xeraꞌy kuery rima ikuai, apy ae Nhanderuete xevy omeꞌẽ vaꞌekue

— heꞌi.
Haꞌe ramo aipoeꞌi:
— Eronhembojaveꞌi haꞌvy xea py, aroayvu porã aguã — heꞌi. 10 Israel  

tujaꞌi ete vy hexa voi pytũmba ma, ndoexa porãvei ma. Haꞌe nunga
rupi José ogueronhemboja heruvy haꞌe oĩa py. Haꞌe ramo oayvupa,
oikuavãmba.

Guaꞌy José haꞌe taꞌy kuery Jacó ogueroayvu porãague

11 Haꞌe ramo Israel aipoeꞌi José pe:
— Xee ma naexaꞌãi peteĩgue ju roexa aguã. Haꞌe rami teĩ Nhanderuete
ojapo nderaꞌy kuery avi aexa aguã rami — heꞌi. 12 Haꞌe gui José guaꞌy
 

kuery oipeꞌa nguu renapyꞌã re ikuaia gui. Nguu renonde oĩ guenapyꞌã re,
ngova omovaẽ yvy re.
13 Haꞌe vaꞌe rire José ogueru ju guaꞌy kuery. Efraim ma oiporu kuaa
 

re omopuꞌã imoꞌamy, tuu Israel oiporu kuaa eꞌỹa re oĩ aguã, haꞌe rã

Manassés ma oiporu kuaa eꞌỹa re omopuꞌã, Israel oiporu kuaa re. Haꞌe
rami vy mokoĩve ogueronhemboja heruvy hexe. 14 Haꞌe rami teĩ Israel
 

opo ombojoaxa imondovy vy oiporu kuaa regua omoĩ Efraim kyrĩve vaꞌe
apyte re, haꞌe rã oiporu kuaa eꞌỹa ma Manassés apyte re omoĩ, tujave
vaꞌeri. 15 Haꞌe rami vy José raꞌy kuery ogueroayvu porã vy aipoeꞌi:
 

— Xeramoĩ Abraão oiko vaꞌekue Nhanderuete renonde, xeru Isaque

guive. Haꞌe gui xere ju opena oikovy xekyrĩ guive aỹ peve. 16 Ixuguigua
 

anjo opa mbaꞌe vai gui xereraa jepe vaꞌe tomoingo porã kovaꞌe avakueꞌi.
Tove xerery rupi meme taꞌikuai, xeru kuery Abraão haꞌe Isaque rery rupi
guive. Taꞌy kuery taetave ojeꞌoivy yvy re — heꞌi.
17 Haꞌe gui tuu opo oiporu kuaa regua Efraim apyte re omoĩ rã José
 

oexa vy ndojou porãi. Haꞌe rami vy nguu po re ojopy, Efraim apyte gui
oguerova aguã Manassés apyte re. 18 Haꞌe vy José aipoeꞌi nguu pe:
 

— Evoko rami eꞌỹ xeru, mbaꞌeta kovaꞌe ae ma tujave vaꞌe oiko. Inhakã
re ae ꞌrãgue remoĩ reiporu kuaa regua — heꞌi.
19 Haꞌe rami teĩ tuu opo ndoguerova ukai. Haꞌe vy aipoeꞌi:
 

— Xeraꞌy, xee aikuaa ae ma, aikuaa. Haꞌe rami avi ixugui avi ꞌrã oiko
peteĩ regua, yvate vaꞌe ꞌrã oiko. Haꞌe rã tyvy ma ixugui yvateve ꞌrã.
Hamymino kuery ma heta regua ꞌrã ikuai — heꞌi.
20 Haꞌe rami py haꞌe vaꞌe ára ogueroayvu porã. Haꞌe vy aipoeꞌi:
 

— Peẽ kuery rery rupi Israel kuery jogueroayvu porã ꞌrã. Haꞌe vy “Tove
Nhanderuete tanemoingo porã Efraim haꞌe Manassés rami”, heꞌi ꞌrã okuapy.
— Haꞌe rami ijayvu vy Manassés rery gui Efraim rery re ranhe ijayvu.
 97 Gênesis 48​, ​49

21 Haꞌe
rire Israel aipoeꞌi José pe:
— Aỹ xee amano ꞌrã. Haꞌe rami teĩ Nhanderuete oiko ꞌrã ndereve, ojapo
ꞌrã yvy neramoĩ kuery ikuaiague py peo ju aguã rami. 22 Ndevy pe aeja  

peteĩ mbaꞌe, haꞌe ramigua nderykeꞌy kuery pe aeja vaꞌerã eꞌỹ. Ndevy aeja
yvyꞌã amorreu kuery gui xekyxe haꞌe xerapa py aipeꞌa vaꞌekue.

Jacó guaꞌy kuery rekorã omombeꞌu ma voiague

49   Haꞌe
rire Jacó oenoĩ guaꞌy kuery haꞌe javi. Haꞌe vy aipoeꞌi:
1

— Penoꞌõmba ke. Xee amombeꞌu ꞌrã penderekorã, rakaꞌe rã

guarã. 2 Jacó raꞌy kuery, penoꞌõmba pendu aguã. Pejapyxaka penderu
 

Israel ijayvu rã.

3 — Rúben, ndee ma xeraꞌy tujave vaꞌe, xembaraetea kuaa ukaa. Jypyꞌi
 

xegui reiko vaꞌekue, pavẽ gui yvateve haꞌe ipoꞌakave vaꞌe reiko. 4 Haꞌe  

rami avi yai opuꞌã-puꞌãa rami avi rejejoko kuaa eꞌỹ vy pavẽ gui eꞌỹ ꞌrã
ndeyvateve. Mbaꞌeta nderu rupa py rejeupi vy retekoavy rire. Xerupa py
rejeupi vaꞌekue. c
5 — Haꞌe gui Simeão, Levi reve ma joegua pendekuai. Pendekyxe
 

perojerovia peikovy joe. 6 Haꞌe rami avi peẽ kuery penhembopyꞌaa py

 

xee ma nanhembopyꞌai, peẽ penhemboatya re xenheꞌẽ nonhembojai.

Mbaꞌeta pendepoxy vy pejojuka rakaꞌe, pejerovia vy vaka oguata vaikue
aguã rami pejapo. 7 Pendevaia ma ayvu vaipy topyta, pendevai vaipa rã.
 

Pendepoxy vy pejapo vai ete. Haꞌe ramo xee rombojaꞌo ꞌrã Jacó kuery raꞌy
ikuaia rupi, Israel raꞌy ikuaia rupi romoaĩmba ꞌrã.
8 — Judá, nderyvy kuery tandererovyꞌa. Ndepo py rejopy ꞌrã
 

nderovaigua kuery ajuꞌy re. Nderu raꞌy kuery voi guenapyꞌã re oĩ ꞌrã
nerenonde. 9 Judá, ndee ma xivi raꞌy rami ndepyꞌa guaxu vaꞌe. Xeraꞌy,
 

guembia omondoroa gui opuꞌã ju vaꞌe rami reiko. Xivi haꞌe xivi kunha
minha onheno oupya gui mavaꞌe ndaꞌu omomyĩ ta? 10 Judá regua po gui  

ndoipeꞌaai ꞌrã huvixa po pygua opy mbyte ojopy henoꞌamy vaꞌe, ija Siló
ꞌepy vaꞌe ou eꞌỹa ja. Haꞌe vaꞌe ma pavẽ regua ꞌrã onheꞌẽ rendu okuapy.
11 Guymba mburika omoxã ꞌrã uva rembypy re, hymba raꞌy uva rembypy
 

iporãve vaꞌe re ꞌrã omoxã. Oao ojoi ꞌrã uva rykue py, o-capa ma tuguy
rami uvaꞌa guigua py ojoi ꞌrã. 12 Hexa ma pytã ꞌrã vinho gui, haĩ ma xiĩ
 

vaꞌe opyta ꞌrã kamby oyꞌu gui.

13 — Haꞌe gui Zebulom ma yeꞌẽ yvýry ꞌrã oiko, kanoã ojaaty katy.
 

Sidom peve ꞌrã oo hekoa.

14 — Issacar ma mburikaꞌi ikãgue mbaraete vaꞌe, vexaꞌiaty ikuai vaꞌe
 

mbyte rupi onheno oupy vaꞌe rami. 15 Haꞌe oikuaa rã opytuꞌu aguã
 

haꞌeve, ijyvy iporã rã. Haꞌe rami vy ojeroꞌa ꞌrã onhembovoyi uka vy.
Ogueropoꞌakaa rã oiko ꞌrã nhoembiguai.

 49.4 Gênesis 35.22
c
Gênesis 49​, ​50 98

16  —Haꞌe gui Dã ma oikuaa pota ꞌrã guetarã kuery re, Israel regua
mboae ojapoa rami. 17 Dã ma mboi tape yvýry itui vaꞌe rami avi ꞌrã
 

oiko. Mboi minha itui ꞌrã tape yvýry kavaju pyta py oixuꞌu aguã, kavaju
árygua hakykue katy hoꞌa aguã rami ojapo.
18 — Senhor, xee ma roarõ aikovy xereraa jepe aguã!
 

19 — Haꞌe gui Gade re ma jojukaa kuery heta opuꞌã okuapy teĩ

 

omonhamba ꞌrã imondovy.

20 — Aser ma ojou reta ꞌrã tembiꞌu porã, huvixave pegua voi.
 

21 — Naftali ma guaxu opoi pyre rami oiko, ijayvu porã kuaa ꞌrã guive.
 

22 — José ma yvyra rakã hiꞌa porã riae vaꞌe rami ꞌrã oiko, yakã yvýry oĩ vaꞌe
 

rami, kora áry rupi hakã ojeupi ovy vaꞌe rami. 23 Hapa vaꞌe kuery omoĩ vai
 

ꞌrã. Hexe huꞌy omombo vy omoingo axy ꞌrã. 24 Haꞌe rami teĩ nderapa rejopy
 

atã riae ꞌrã, ndejyva voi imbaraete ꞌrã, Jacó repyare Ipoꞌakapa vaꞌe nepytyvõ
ramo. Haꞌe vaꞌe ma Israel kuery re opena vaꞌe, Israel kuery pegua ita imbaraete
vaꞌe. 25 Nderu Ruete nepytyvõ ꞌrã. Ipoꞌakapa vaꞌe nemoingo porã ꞌrã. Yva
 

guigua haꞌe yvy guyrygua py nemoingo porã ꞌrã. Omoingo porã avi ꞌrã xy
kuery kã haꞌe kyrĩꞌi vaꞌe ryru nderaꞌy reta aguã rami. 26 Xeru kuery xereroayvu
 

porãague gui xee nderu rogueroayvu porãve, yvyty arakaꞌe rã guarã apyte
áryve. Haꞌe nunga haꞌe javi toĩ José akã re, guykeꞌy kuery gui yvateve vaꞌe rã.
27 — Haꞌe gui Benjamim ma guary nhomondoropa vaꞌe rami ipoꞌaka
 

riae vaꞌe. Haꞌe nunga ma ajeꞌive reve hoꞌu ꞌrã oiny guembia, haꞌe
kaꞌarukue voi ombojaꞌo ꞌrã ojopy vaꞌekue — heꞌi.
28 Haꞌe vaꞌe kuery ma Israel regua doze ikuai vaꞌe ru. Haꞌe rami ae tuu
 

ogueroayvu porã. Peteĩ-teĩ ogueroayvu porã peteĩ-teĩ renonderã oĩa rami vy.
29 Haꞌe rire haꞌe kuery pe aipoeꞌi:
 

— Xenheꞌẽ heraa ꞌrã xeramoĩ kuerya py. Haꞌe ramo xenhono porã xeru kuery
yvýry itakua heteu regua Efrom yvy re oĩ vaꞌe py. 30 Macpela regua yvy Manre
 

katyꞌi oĩ Canaã yvy re, Efrom gui Abraão ojogua vaꞌekue jouparã. 31 Haꞌe py
 

ma Abraão onhono porã rakaꞌe guaꞌyxy Sara. Haꞌe py ju Isaque onhono porã
Rebeca. Haꞌe py avi xee anhono porã karamboae Lia. 32 Haꞌe vaꞌe yvy haꞌe
 

itakua oĩ vaꞌe ma Hete raꞌy kuery gui ojogua pyre — heꞌi.

33 Opa ma Jacó guaꞌy kuery omongetapa vy opy omboapuꞌa heravy
 

ngupa py, haꞌe omano. Haꞌe rami vy inheꞌẽ heraa tamoĩ kuerya py.

Jacó re ipyꞌa vai reve onhono porãague

50   Haꞌe
ramo José nguu rova oikuavã vy ojaeꞌo reve oayvupa.
1
2  Guembiguai
poropoanoa ikuai vaꞌe pe José ijayvu tuu retekue
omoeakuãmba aguã re. Haꞌe ramo poropoanoa kuery omoeakuãmba Israel
retekue. d 3 Gueko rami vy quarenta ára re ombaꞌeapo omoeakuãmba peve.
 

Haꞌe Egito pygua kuery ma setenta ára re ojaeꞌo okuapy.

 50.2 Egito pygua kuery gueko rami vy omoeakuã ꞌrã teꞌõgue, are teĩ huꞌũmba eꞌỹ aguã.
d
 99 Gênesis 50

4  Ojaeꞌoa
opa ma rire José aipoeꞌi Faraó ro pygua kuery pe:
— Peẽ kuery xemboaxy ramo ajerure Faraó apyxa py pendeayvu aguã
re. Aipoaꞌe uka: 5 “Xeru rãgueꞌi xeapo karamboae aura aguã rami. Haꞌe vy
 

aipoeꞌi: ‘Xee amano ta ma. Haꞌe gui xenhono porã Canaã yvy re xeruparã
xee ae areko katu vaꞌekue py’, heꞌi vaꞌekue. Aỹ ma aaxe xeru retekue
anhono porã aguã. Haꞌe gui aju ju ꞌrã”, peje Faraó pe — heꞌi.
6 Haꞌe ramo Faraó ombovai:
 

— Tereo katu, enhono porã nderu, ndevy oura ukaague rami ae — heꞌi.
7 Haꞌe ramo José ojepeꞌa ovy nguu onhono porã aguã. Hupive ojeꞌoi
 

avi Faraó rembiguai kuery, hoo pygua yvatekueve vaꞌe haꞌe Egito yvy re
yvatekueve haꞌe javi. 8 Ojeꞌoi avi José ro pygua kuery, tykeꞌy kuery haꞌe
 

nguu ro pygua kuery haꞌe javi. Gósen yvy re opyta vaꞌe ma kyrĩgueꞌi
anho, hymba kuery vexaꞌi, vaka guive. 9 Hupive ojeꞌoi avi karóxa haꞌe
 

kavaju árygua. Heta ete ojeꞌoi.

10 Haꞌe gui mbaꞌemo moaꞌyĩaty Atade py oĩ vaꞌe py ovaẽmba vy opyta
 

ranhe Jordão rovai re. Haꞌe py ma peteĩgue ju ojaeꞌo vaipa okuapy. Sete
ára re José ojaeꞌo nguu re. 11 Canaã yvy regua haꞌe py ikuai vaꞌe oexa
 

okuapy haꞌe rami ete ojaeꞌo okuapy rã, Atade py mbaꞌemo moaꞌyĩaty oĩ
vaꞌe py. Haꞌe vy aipoeꞌi:
— Egito pygua kuery ojaeꞌo vaipa ete — heꞌi okuapy. Haꞌe rami vy
omboery Abel-Mizraim. Jordão rovai re oĩ. e
12 Haꞌe gui taꞌy kuery ojapo tuu ijayvuague rami. 13 Haꞌe rami vy Canaã
   

yvy katy ogueraa vy onhono porã Macpela yvy re itakua oĩ vaꞌe py.
Haꞌe vaꞌe yvy ma heteu regua Efrom gui Abraão jouparã ojogua vaꞌekue,
Manre katyꞌi. 14 Haꞌe rire José ojevy ju Egito katy guykeꞌy kuery reve,
 

haꞌe tuu onhono porã aguã hupive ojeꞌoi vaꞌekue haꞌe javi.

Guykeꞌy kuery reve José ijayvu porãꞌiague

15  Josérykeꞌy kuery ma tuu omano ma rire aipoeꞌi okuapy:
— Aỹ ma xapyꞌa rei José ojepyxe vy nhanembopaga ma ꞌrã ixupe jajapo
vaiague re — heꞌi okuapy.
16 Haꞌe rami vy José pe aipoeꞌi uka okuapy:
 

— Nhanderu rãgueꞌi omano eꞌỹ mbove aipoeꞌi: 17 “Aipopeje ꞌrã José

 

pe: ‘Eperdoa ke nderykeꞌy kuery ojejavyague ndevy otekoavy vaipa rire

teĩ’, heꞌi. Haꞌe rami rire ma aỹ rojerure reperdoa aguã re ore kuery nderu
Ruete rembiguai vaꞌe rojejavyague”, peje. — Haꞌe rami haꞌe kuery ijayvua
José oendu vy ojaeꞌo.
18 Haꞌe gui tykeꞌy kuery ou vy henonde re guenapyꞌã re oĩmba reve
 

aipoeꞌi okuapy:
— Apy ma roĩ nerembiguai kueryrã.

 50.11 Tery Abel-Mizraim ma “Egito pygua kuery ojaeꞌoa” ꞌea.

e
Gênesis 50 100

19 Joséombovai:
— Pekyje eme. Xee ma nhiꞌã Nhanderuete rami aĩ? 20 Peẽ kuery ma
 

anhetẽ xevy pejapo vaixe pekuapy karamboae. Haꞌe rã Nhanderuete ma

haꞌe nunga oguerova nhomoingo porã aguã rami. Mbaꞌeta heta ete rekove
reraa jepearã xemoingo, aỹ pexa pekuapya rami. 21 Haꞌe nunga rupi
 

pekyje eme. Xee apena ꞌrã pendere haꞌe penderaꞌy kuery re — heꞌi. Haꞌe
rami vy ombopyꞌa guaxua rupi ijayvu porãꞌi haꞌe kuery reve.

José omanoague
22  Egitoyvy re José oiko, nguu ro pygua kuery guive. Cento e dez
maꞌetỹ re oiko. 23 José oexa Efraim raꞌy kuery, taꞌy raꞌy kuery guive.
 

Oexa avi Manassés raꞌy Maquir raꞌy kuery, guenapyꞌã áry omboguapy
imbokuapy.
24 Haꞌe gui José aipoeꞌi guykeꞌy kuery pe:
 

— Xee ma amano ta ma. Haꞌe rire Nhanderuete pendevy ojekuaa uka

vy penemondouka ju ꞌrã kovaꞌe yvy gui, yvy mboae Abraão haꞌe Jacó pe
omeꞌẽ aguã re ouraague katy — heꞌi.
25 José ojapo Israel raꞌy kuery oura aguã rami. Haꞌe vy aipoeꞌi:
 

— Anhetẽ Nhanderuete ojekuaa uka ꞌrã pendevy, haꞌe ramo xekãgue

peraa ꞌrã apy gui — heꞌi.
26 Haꞌe gui José omano cento e dez maꞌetỹ oguerekoa py. Haꞌe ramo
 

hetekue omoeakuãmbaa vy Egito yvy re ae onhono porãa peteĩ hyru py.

 Êxodo mokoĩa kuaxia
Moisés ombopara vaꞌekue
Êxodo mokoĩa kuaxia Moisés ombopara vaꞌekue
Tery Êxodo ma “Oẽmbaa” heꞌia. Haꞌe rami vy kovaꞌe kuaxia para re
omombeꞌua Egito yvy re Israel kuery escravo ikuaia gui oẽmbaague.
Jypy Nhanderuete oenoĩ Moisés Egito yvy re oo vy ixupegua kuery oguenoẽ
aguã. Haꞌe rã Moisés ma ndooxei ranhe. Haꞌe rami vy oporandu: “Mavaꞌe
tu xee aiko Faraó-a py aa aguã, haꞌe Egito yvy gui Israel kuery anoẽ aguã?”
Nhanderuete ombovai: “Xee aiko ꞌrã ndereve”, heꞌi (3.11‑12a). Haꞌe gui ma Moisés
oporanduve ju Nhanderuete rery marã rami paa re. “Nhanderuete ombovai
Moisés pe: ‘Xee ma xee ae. Po rami ndeayvu ꞌrã Israel kuery pe: “Xee ae” heꞌi
vaꞌe xembou peẽ kuerya py’ ”, heꞌi (3.14). Mbaꞌeta Nhanderuete ma peteĩꞌi anho,
amboae ndoikoi.
Haꞌe gui ma Egito yvy re Moisés oo vy huvixa Faraó renonde py dez regua
ojapo nhomondyipaarã. Haꞌe vaꞌe rire mae ma Faraó omondouka Israel kuery
oyvy gui. Haꞌe rami teĩ ndaꞌevei nho vy oakykue monha oxondaro kuery reve.
Haꞌe ramo yeꞌẽ mbyte py Nhanderuete ojukapa. Haꞌe rã ojeupegua kuery pe ma
yeꞌẽ ombojaꞌo vy yy opuꞌã vaꞌe mbyte rupi omondouka yvy piru reia rupi.
Haꞌe gui ma tekoa eꞌỹa rupi ogueraa Sinai yvyty peve. Haꞌe py ma Moisés
po py omboaxa ojeguigua lei haꞌe kuery rekorã. Omombeꞌu avi ombojerovia
atyrã ojapo aguã. Nhanderuete opa mbaꞌe py haꞌe kuery re opena porã, yva gui
hembiꞌurã maná ꞌepy vaꞌe ombou guive teĩ haꞌe kuery ndojeroviai haꞌe nonheꞌẽ
rendui jepi rakaꞌe.

Jacó ramymino kuery Egito re ikuai vaꞌekue rery oĩa

1   Po rami ma Israel raꞌy kuery rery, Jacó reve Egito re oo vaꞌekue.
1
Peteĩ-teĩ ogueraa ngoo pygua kuery. 2 Rúben, Simeão, Levi haꞌe Judá,
 

3 Issacar, Zebulom haꞌe Benjamim, 4 Dã haꞌe Naftali, Gade haꞌe Aser. 5 Jacó
     

guigua kuery haꞌe javi ma setenta ikuai. Haꞌe rã José ma Egito re oiko ae
ma. 6 Haꞌe gui José omano haꞌe tykeꞌy kuery haꞌe javi, haꞌe javegua kuery
 

haꞌe javive. 7 Israel kuery ikuai porã vy heta-etave haꞌe imbaraeteve tema
 

ovy. Haꞌe rami vy haꞌe kuery yvy omonyẽ.

101
Êxodo 1​, ​2 102

8  Haꞌe
gui Egito pygua huvixa mboae ju oĩ José oikuaa eꞌỹ vaꞌe. a 9 Haꞌe  

vaꞌe ma aipoeꞌi guembiguai kuery pe:

— Aỹ ma Israel kuery heta vaipa ma, nhandegui ipoꞌakave guive.
10 Maꞌẽ, jaikuaa rami jajapo haꞌe kuery re heta-etave eꞌỹ aguã, xapyꞌa rei
 

nhandere opuꞌãa ramo nhanderovaigua kuery re haꞌe kuery onhemoirũ

eꞌỹ aguã, haꞌe nhandere opuꞌã vy nhandeyvy gui ojeꞌoipa rive eꞌỹ aguã.
11 Haꞌe rami vy omoĩ Israel kuery mombaꞌeapoarã oguereko axy rei aguã
 

ombovoyia rupi. Haꞌe ramo Faraó pe Israel kuery ojapo tetã mbaꞌemo
raꞌyĩgue omoĩ porã atyrã, Pitom haꞌe Ramessés hery vaꞌe. 12 Haꞌe rami teĩ  

oguereko axy reia ramive ma heta-etave tema ovy. Haꞌe ramo ndaꞌevei
rei ikuai Israel kuery gui. 13 Haꞌe rami vy Egito pygua kuery oguereko
 

axy reive okuapy Israel kuery omombaꞌeapoa py. 14 Ojavyky rei okuapy
 

omombaꞌeapo poyi vy, yapo omouꞌũa py, tijolo ojapoa py haꞌe mbaꞌety
rupi ombaꞌeapoa py. Ombaꞌeapoa haꞌe javi rupi omoingo axy.

Faraó ijayvuague rami eꞌỹ kyrĩꞌi vaꞌe rexaa kuery ikuaiague

15  Haꞌe
gui Egito pygua huvixa ijayvu hebreu regua kyrĩꞌi vaꞌe rexaa
kuery pe. Haꞌe vaꞌe kuery regua peteĩ ma Sifrá, haꞌe rã amboae ma Puá
hery vaꞌe. 16 Haꞌe vy aipoeꞌi haꞌe kuery pe:
 

— Hebreu regua memby pexa vy ke peikuaa pota. Xapyꞌa rei avaꞌi ri ramo
ma pejuka ꞌrã. Haꞌe rã kunhagueꞌi ri ramo ma tove taꞌikuai. 17Haꞌe rã kyrĩꞌi vaꞌe
 

rexaa kuery ma Nhanderuete renonde ojererokyjea rupi ikuai vy Egito pygua

huvixa ijayvuague rami eꞌỹ ojapo. Haꞌe rami vy ndojukai avakueꞌi ituiꞌi rã.
18 Haꞌe ramo Egito pygua huvixa oenoĩ uka kyrĩꞌi vaꞌe rexaa kuery. Haꞌe
 

vy aipoeꞌi haꞌe kuery pe:

— Mbaꞌe re tu haꞌe rami pejapo? Ndapejukai ri avakueꞌi.
19 Haꞌe ramo kyrĩꞌi vaꞌe rexaa kuery aipoeꞌi Faraó pe:
 

— Mbaꞌeta hebreu regua kunhague ma Egito regua rami eꞌỹ ikyreꞌỹ vaꞌe vy
kyrĩꞌi vaꞌe rexaa kuery ovaẽ eꞌỹ mbove ma voi ꞌrã oikuavã — heꞌi okuapy.
20 Haꞌe rami rã Nhanderuete opena porã kyrĩꞌi vaꞌe rexaa kuery re, haꞌe
 

Israel kuery heta-etave ete tema ovy, imbaraete guive. 21 Haꞌe kyrĩꞌi vaꞌe
 

rexaa kuery Nhanderuete renonde ojererokyjea rupi vy ojapo haꞌe kuery

voi imemby aguã rami.
22 Haꞌe ramo Faraó ijayvu guembiguai kuery pe. Haꞌe vy aipoeꞌi:
 

— Hebreu regua avakueꞌi itui nhavõ pemombo ꞌrã Nilo yakã py. Haꞌe rã
kunhagueꞌi ma ndapejukai ꞌrã.

Moisés ituiꞌi haꞌe okakuaague

2   Haꞌegui peteĩ ava Levi regua oo vy omenda peteĩ Levi regua rajy
1

re. 2 Haꞌe ramo kunha vaꞌe ma kyrĩ vaꞌe oguereko vy oikuavã peteĩ
 

a
 1.8 Atos 7.18
 103 Êxodo 2

avaꞌi. Haꞌe vy oexa rã iporãꞌi ramo onhomi mboapy jaxy re. 3 Onhomi  

aguã ndaꞌevevei ramo ma ojou peteĩ ajaka jai rogue guigua, haꞌe
ombotypa betume haꞌe oja vaꞌe py. Haꞌe gui opiꞌaꞌi omboyru vy yakã py
omoĩ hembe katyꞌi jai rogue ikuaia rupi. 4 Haꞌe rã heindy ma mombyry
 

gui omaꞌẽ oikovy mbaꞌe pa oikoa oexaxe vy.

5 Haꞌe gui Faraó rajy ou yakã py ojau aguã. Hembiguai kunhataĩgue
 

yakã yvýry ikuai. Haꞌe gui ajaka jai rogue mbyte ovu rã oexa vy
omondouka guembiguai ojopy aguã. 6 Oipeꞌa vy oexa kyrĩ vaꞌe itui rã.
 

Haꞌe vaꞌe ojaeꞌo ramo omboaxy. Haꞌe vy aipoeꞌi:

— Kovaꞌe ma hebreu regua raꞌy raꞌe.
7 Haꞌe ramo heindy ou vy aipoeꞌi Faraó rajy pe:
 

— Reipota pa aa peteĩ hebreu regua aenoĩ omokambu haꞌe

omongakuaa aguã ndevy?
8 Faraó rajy ombovai:
 

— Tereo haꞌvy — heꞌi. Haꞌe ramo kunhataĩ oo vy oenoĩ kyrĩ vaꞌe xy.
9 Ixupe Faraó rajy aipoeꞌi:
 

— Tereo, eraa kovaꞌe avaꞌi, emongakuaa xevy. Haꞌe rã xee apaga ꞌrã
repenaa re — heꞌi. Haꞌe ramo ixy ogueraa vy omongakuaa.
10 Haꞌe gui avaꞌi tujave ma ramo ogueraa Faraó rajya py. Haꞌe vaꞌe ju
 

oguereko opiꞌa eteꞌi rami. Haꞌe rami vy omboery Moisés, “Yy gui anoẽ
vaꞌekue” heꞌi vy. b

Egito pygua Moisés ojuka vy Midiã katy onhaague

11 Haꞌe
gui Moisés tuja ma vy oo guetarã kuery ikuaia py. Haꞌe vy oexa
rã omombaꞌeapoa poyi vai ete. Oexa avi peteĩ Egito pygua oinupã rã
hebreu regua. 12 Haꞌe gui jovaive-ive re omaꞌẽ vy avave rei ndoexai vy
 

ojuka Egito pygua, haꞌe vy hetekue ojaty ita kuꞌi reia py.
13 Koꞌẽgue ju oo vy oexa mokoĩ hebreu regua jogueroꞌa rã. Haꞌe rami vy
 

joapo vai vaꞌe pe aipoeꞌi:

— Mbaꞌe re tu reinupã neretarã?
14 Haꞌe vaꞌe ombovai:
 

— Mavaꞌe tu nemoĩ oreruvixarã orere reikuaa pota aguã? Egito pygua

rejukaague rami jevy teve xejukaxe ri?
Haꞌe nunga Moisés oendu vy okyje, “Anhetẽ teve haꞌe vaꞌe oikuaa” heꞌi
vy. c
15 Haꞌe nunga Faraó voi omombeꞌua rã oendu vy ojukaxe Moisés. Haꞌe
 

rami teĩ Faraó gui Moisés ojava vy oo Midiã yvy re oiko.

Haꞌe py ma oguapy oiny peteĩ ygua yvýry. 16 Sacerdote Midiã pygua ma
 

sete guajy oguereko. Haꞌe vaꞌe kuery ma ygua py ou yy ojara aguã. Haꞌe

 2.10 Tery Moisés ma “Oguenoẽ mbyre” ꞌea reve nhaendu rã joo ramigua.
b

 2.14 Atos 7.27‑28,35
c
Êxodo 2​, ​3 104

rami vy mbaꞌemo oyꞌuaty oĩ vaꞌe py omonyẽ imoiny nguu rymba kuery

vexaꞌi omboyꞌu aguã. 17 Haꞌe jave jogueru avi vexaꞌi re opena vaꞌe kuery
 

mboae, haꞌe omonhamba kunhague haꞌe gui. Haꞌe rã Moisés ma opuꞌã vy

oepy kunhague, haꞌe omboyꞌupa hymba kuery guive.
18 Haꞌe gui kunhague ma nguu Reuel-a py ojevypa. Haꞌe ramo tuu
 

oporandu:
— Mbaꞌe re tu kovaꞌe ára peju voive ri? d
19 Kunhague ombovai:
 

— Peteĩ Egito pygua orereraa jepe vexaꞌi re opena vaꞌe kuery po gui.
Haꞌe gui yy ju ojara orevy, haꞌe mymba kuery pe voi omeꞌẽ oyꞌu aguã
— heꞌi.
20 Haꞌe ramo aipoeꞌi haꞌe kuery pe:
 

— Mamo haꞌvy hiny ava vaꞌe? Mbaꞌe re tu peja raꞌe haꞌe py? Penoĩ na,
tou toꞌu mbojape — heꞌi.
21 Haꞌe ramo Moisés ovyꞌa haꞌe vaꞌe ava reve opyta vy. Haꞌe ramo
 

Moisés raꞌyxyrã omeꞌẽ guajy Zípora. 22 Haꞌe gui taꞌyxy oikuavã peteĩ
 

avaꞌi. Haꞌe ramo omboery Gérson, “Yvy mboae re aiko vaꞌe” heꞌi vy. e

Egito pygua huvixa omano rã guare

23  Yma
ete ma rire omano Egito pygua huvixa. Haꞌe jave Israel kuery
ipoaẽ riae okuapy escravo ikuai vy. Haꞌe vy ojapukai okuapy. Haꞌe
ramo haꞌe kuery ojapukaia ma Nhanderuetea peve onhendu. 24 Ipoaẽa  

Nhanderuete oendu vy imaꞌenduꞌa Abraão, Isaque haꞌe Jacó reve ngupive

guarã ojapo vaꞌekue re. 25 Haꞌe rami vy Israel kuery Nhanderuete oexa vy
 

oikuaa pota ikuai axya re.

Moisés reve Nhanderuete yvyra rogue hendy vaꞌe mbyte gui ijayvuague

3   Haꞌe
gui Moisés opena oikovy guatyu Jetro Midiã pygua sacerdote
1

vaꞌe rymba kuery vexaꞌi re. Haꞌe rami vy vexaꞌi kuery ogueraa
kuaray oikea katy tekoa eꞌỹa vaꞌe py, haꞌe Nhanderuete pegua yvyty
re ovaẽ, Horebe ꞌepy vaꞌe py. f 2 Haꞌe gui ixupe ojexa uka peteĩ anjo
 

Senhor-a guigua peteĩ yvyra rogue hendy vaꞌe mbyte. Moisés omaꞌẽ rã
yvyra rogue re tata hendy oiny vaꞌeri ndokai. 3 Haꞌe ramo aipoeꞌi ojeupe
 

ae:
— Aa ta pevaꞌe katy, aexa aguã haꞌe rami ete iporã vaꞌe. Mbaꞌe re tu
yvyra rogue ndokai?
4 Haꞌe katy oexa aguã oo rã Senhor oexa vy oenoĩ tata yvyra rogue
 

hendy vaꞌe mbyte gui. Haꞌe vy aipoeꞌi:

d
 2.18 Reuel ma Midiã pygua sacerdote (versículo 16). Hery mboae ma Jetro (Êxodo 3.1).
e
 2.22 Tery Gérson ma “Yvy mboae regua” ꞌea reve nhaendu rã joo ramigua. f 3.1 Horebe
yvyty rery mboae ma Sinai.
 105 Êxodo 3

— Moisés, Moisés!
Ombovai:
— Apy ma aĩ.
5 Haꞌe ramo aipoeꞌi ju:
 

— Ejuve eme kyvõ katy. Emboi ndepy regua, mbaꞌeta yvy repyrõ
reꞌamya ma ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe. g
6 Xee ma nderu Ruete, Abraão, Isaque haꞌe Jacó Ruete — heꞌi.
 

Haꞌe ramo Moisés ma Nhanderuete re omaꞌẽ aguã okyje vy omoꞌã

ngova. h
7 Haꞌe gui Senhor aipoeꞌive ju:
 

— Xee aexa ete xevygua kuery Egito re ikuai vy ojexavaia. Aendu ma

haꞌe kuery ojapukaia imombaꞌeapoa kuery gui. Xee aikuaa ojexavaia.
8 Haꞌe nunga rupi aguejy araa jepe aguã Egito pygua kuery po gui, haꞌe
 

ajapo aguã haꞌe vaꞌe yvy gui yvy iporã mbaꞌemo oata eꞌỹa py ojeꞌoi
aguã rami. Haꞌe vaꞌe yvy ma kamby haꞌe ei oata eꞌỹa, haꞌe cananeu
kuery rekoa, heteu, amorreu, ferezeu, heveu haꞌe jebuseu kuery rekoa. i
9 Mbaꞌeta Israel kuery ojapukaia ma xea peve onhendu, aexa avi Egito
 

pygua kuery opa marã rei ombojexavaia. 10 Eju haꞌvy, aỹ xee romondouka
 

ꞌrã Faraó-a py, Egito yvy gui xevygua Israel kuery reipeꞌa aguã — heꞌi.
11 Haꞌe rami rã Moisés aipoeꞌi Nhanderuete pe:
 

— Mavaꞌe tu xee aiko Faraó-a py aa aguã, haꞌe Egito yvy gui Israel
kuery anoẽ aguã?
12 Nhanderuete ombovai:
 

— Xee aiko ꞌrã ndereve. Po rami ꞌrã reikuaa xee romondoukaague:

Egito gui xevygua kuery renoẽmba ma rire kovaꞌe yvyty re ae ju xee
Penderuete xemboete ꞌrã pekuapy.
13 Moisés aipoeꞌi Nhanderuete pe:
 

— Haꞌe gui Israel kuery ikuaia py avaẽ vy haꞌe kuery pe “Penderu

kuery Ruete xembou peẽ kuerya py” haꞌe ramo ma haꞌe kuery oporandu
ꞌrã xevy: “Mbaꞌexa tu hery?” heꞌi ꞌrã okuapy. Haꞌe rami rã marã rami tu
aipoaꞌe ꞌrã haꞌe kuery pe?
14 Nhanderuete ombovai Moisés pe:
 

— Xee ma xee ae. Po rami ndeayvu ꞌrã Israel kuery pe: “Xee ae” heꞌi
vaꞌe xembou peẽ kuerya py. 15 Po rami ꞌrã ndeayvu Israel kuery pe: “
 

Senhor peneramoĩ kuery Abraão, Isaque haꞌe Jacó Ruete vaꞌe rima
xembou karamboae pendea py. j Po rami ae ma xerery opa vaꞌerã eꞌỹ.
Haꞌe vaꞌe rupi ae ꞌrã xere penemaꞌenduꞌa aỹ haꞌe arakaꞌe rã peve”, ꞌre.
16 Tereo haꞌvy, emonoꞌõmba Israel mongetaaty kuery. Aipoꞌre haꞌe kuery
 

pe: “ Senhor peneramoĩ kuery Abraão, Isaque haꞌe Jacó Ruete ojexa uka

g
 3.5 Atos 7.33 h 3.6 Mateus 22.32, Marcos 12.26, Lucas 20.37, Atos 7.32
i
 3.7‑8 Atos 7.34 j 3.15 Tery “Senhor” ma “Aikove vaꞌe” ꞌea.
Êxodo 3​, ​4 106

karamboae xevy. Haꞌe vaꞌe aipoeꞌi: ‘Anhetẽ xee aikuaa pota ma pendere,
aexa guive Egito yvy re penemoingo axya. 17 Haꞌe nunga rupi xee aipoaꞌe:
 

“Ajapo ꞌrã Egito yvy re pendekuai axy reia gui peo jepe aguã cananeu
kuery yvy re, heteu, amorreu, ferezeu, heveu haꞌe jebuseu kuery yvy re,
yvy kamby haꞌe ei oata eꞌỹa py” ’, heꞌi”, ꞌre ꞌrã haꞌe kuery pe.
18 — Haꞌe ramo haꞌe kuery oendu ꞌrã ndeayvua, haꞌe gui Israel
 

mongetaaty kuery reve peo ꞌrã Egito pygua huvixaa py. Haꞌe vy aipopeje
ꞌrã ixupe: “ Senhor hebreu kuery Ruete ojekuaa uka orevy. Aỹ ma
tove mboapy ára re toroo tekoa eꞌỹa oĩ vaꞌe katy, Senhor Oreruete pe
mbaꞌemo romeꞌẽ aguã”, peje ꞌrã. 19 Haꞌe rami teĩ xee aikuaa Egito pygua
 

huvixa napenemondoukai ꞌrãa, xepoꞌakaa aexa uka eꞌỹ rã. 20 Haꞌe nunga
 

rupi xepo aupi vy ajapo vai ꞌrã Egito yvy re. Haꞌe kuery mbyte ambou ꞌrã
opa marãgua nhomondyipaarã. Haꞌe vaꞌe rire mae ma penemondouka ꞌrã.
21 Mbaꞌeta xee ajapo ꞌrã Egito pygua kuery penepytyvõxe aguã rami. Haꞌe
 

ramo penembouka rã ndapeo rivei ꞌrã, pendepo py mbaꞌeve peraa eꞌỹ re.
22 Haꞌe rami ꞌrãgue py peẽ kuery regua peteĩ-teĩ kunha ojerure ꞌrã haꞌe
 

katyꞌi ikuai vaꞌe, haꞌe hoo py ovaẽ vaꞌe-vaꞌe pe prata haꞌe ouro guigua
iporã vaꞌe re, ao re guive. Haꞌe nunga pejopy vy penderaꞌy haꞌe penderajy
kuery re voi pemoĩ ꞌrã. Haꞌe rami vy peraapa ꞌrã Egito pygua kuery
mbaꞌemo oguereko vaꞌekue.

Moisés mbaꞌemo ojapo aguã re Nhanderuete omboꞌeague

4   Haꞌe
gui Moisés ombovai:
1

— Haꞌe rami avi xeretarã kuery ndogueroviai ꞌrã xeayvua, neĩ

noendui ꞌrã guive. Haꞌe rami vy “ Senhor ma ndojexa ukai ndevy”, heꞌi
ꞌrã xevy.
2 Senhor oporandu ixupe:
 

— Mbaꞌe tu ndepo py rereko vaꞌe?

Ombovai vy
— Xepopoka rima areko — heꞌi.
3 Haꞌe rã aipoeꞌi ixupe:
 

— Emombo haꞌvy yvy py.

Haꞌe ramo yvy py omombo rã ojeapo mboi. Haꞌe vaꞌe gui Moisés onha.
4 Haꞌe gui Senhor aipoeꞌi ju Moisés pe:
 

— Eju, ekuaveꞌẽ haꞌe ejopy huguai re.

Haꞌe ramo okuaveꞌẽ vy huguai re ojopy rã popoka rive ju ojeapo.
5 Senhor aipoeꞌi:
 

— Haꞌe nunga ma haꞌe kuery oexa vy oguerovia aguã ndevy Senhor

ojexa ukaague, peneramoĩ kuery Abraão, Isaque haꞌe Jacó Ruete. 6 Haꞌe  

gui emoĩ ndepo ndepexo re — heꞌi. Haꞌe rami opexo re opo omoĩ vy
oipeꞌa jevy rã ipo re oĩ lepra, yroꞌy rami xiĩ vaꞌe.
7 Senhor aipoeꞌive ju:
 
 107 Êxodo 4

— Emoĩ ju ndepo ndepexo re — heꞌi ramo teĩgue ju opexo re opo omoĩ

vy oipeꞌa jevy rã hoꞌo iporãa rami ae ju ojekuaa.
8 Senhor aipoeꞌi:
 

— Jypygua hexa pyrã rejapo rã haꞌe kuery nandereroviaai neĩ

ndoikuaa potai teĩ xapyꞌa rei mokoĩa rejapo ramo ojerovia ꞌrã. 9 Haꞌe rami
 

avi haꞌe vaꞌe mokoĩ hexa pyrã rejapo rã haꞌe kuery ndogueroviai, neĩ
ndeayvua noendu potai ramo ma yy rejara ꞌrã yakã gui, haꞌe renhoẽ ꞌrã
yvy piru reia py. Haꞌe rã yy yakã gui rejara vaꞌekue ojeapo ꞌrã tuguy yvy
áry.
10 Moisés ombovai Senhor pe:
 

— Ai Senhor! Xee ma xeayvu kuaa vaꞌeꞌỹ, nerembiguai reve ndeayvu

rire neĩ ndeayvu eꞌỹ mbove. Mbaꞌeta xejuru haꞌe xeapekũ ipoyi vaipa
xeayvu porã aguã.
11 Senhor aipoeꞌi ixupe:
 

— Mavaꞌe tu ojapo avakue juru? Mavaꞌe tu ojapo ijayvu eꞌỹ vaꞌe haꞌe
oendu eꞌỹ vaꞌe, haꞌe oexa vaꞌe haꞌe oexa eꞌỹ vaꞌe? Xee Senhor eꞌỹ teve
ajapo? 12 Haꞌe gui aỹ tereo. Xee ma ndejuru reve aiko vy romboꞌe ꞌrã
 

ndeayvu aguã.
13 Haꞌe ramo aipoeꞌi:
 

— Ai Senhor! Emondouka remondouka vaꞌe rei, xee eꞌỹ.

14 Haꞌe ramo Senhor ivai Moisés pe. Haꞌe vy aipoeꞌi:
 

— Levita regua Arão nderykeꞌy eꞌỹ ri tyꞌy? Xee aikuaa haꞌe vaꞌe ijayvu
kuaa ete vaꞌea. Haꞌe gui haꞌe ou ma oiny nerovaexĩ vy. Nderexa vy ovyꞌa
ꞌrã opyꞌa py. 15 Haꞌe gui ndee hexeve ndeayvu vy remombeꞌu ꞌrã ijayvu
 

aguã. Haꞌe gui xee aiko ꞌrã ndejuru haꞌe ijuru reve, haꞌe romboꞌe ꞌrã
mbaꞌemo pejapo aguã re. 16 Nderekovia nderykeꞌy ꞌrã ijayvu penetarã
 

kuery pe. Haꞌe ma ndejuru rekovia ꞌrã ijayvu, haꞌe rã ndee ma ixupe
aipoꞌere uka ꞌrã xee Penderuete rami. 17 Haꞌe rami ejopy kovaꞌe popoka
 

ndepo py, haꞌe vaꞌe py hexa pyrã rejapo aguã — heꞌi.

Egito yvy katy Moisés ojevyague

18  Haꞌegui Moisés ojevy vy guatyu Jetro-a py ranhe ovaẽ. Aipoeꞌi
guatyu pe:
— Tove taa xeretarã kuery Egito yvy re ikuaia py ju ajevy aguã, okuave
teri paa aexa aguã.
Haꞌe rã Jetro ma
— Tereo porã ke — heꞌi Moisés pe.
19 Haꞌe gui Midiã yvy re teri Moisés oiko reve Senhor aipoeꞌi ixupe:
 

— Tereo, ejevy ju Egito katy, mbaꞌeta ndejukaxe vaꞌekue omanomba

ma — heꞌi. 20 Haꞌe ramo Moisés ma guaꞌyxy haꞌe guaꞌy kuery ogueraa vy
 

omoĩ mburika áry. Haꞌe rami vy Egito yvy katy ojevy. Opo py ma Moisés
ogueraa Nhanderuete pegua popoka.
Êxodo 4​, ​5 108

21 Senhor aipoeꞌi ju Moisés pe:

— Egito yvy re revaẽ vy ke Faraó renonde ejapopa hexa pyrã ndepo py
amboaxa vaꞌekue haꞌe javi. Haꞌe rami avi xee ajapo ꞌrã inhakã ratã aguã
rami, neretarã kuery omondouka eꞌỹ aguã. 22 Faraó pe aipoꞌre ꞌrã: “Po
 

rami Senhor ijayvu: ‘Israel kuery ma xeraꞌy jypygua rami. 23 Haꞌe nunga  

rupi aipoaꞌe ndevy xeraꞌy remondouka aguã xevy oiko aguã. Haꞌe rã
neremondoukaxei ramo xee ajuka ꞌrã nderaꞌy jypyguare rereko vaꞌe’, heꞌi
uka ndevy”, ꞌre ꞌrã ixupe.
24 Haꞌe gui tape rupi Moisés oguataa rupi opytuꞌua py Senhor ovaexĩ.
 

Haꞌe vy ojukaxe. k
25 Haꞌe ramo taꞌyxy Zípora ma peteĩ ita haimbe vaꞌe oguenoẽ vy omboi
 

opiꞌa pire, haꞌe Moisés py yvyꞌiry omombo. Haꞌe vy aipoeꞌi ixupe:

— Ndee xeme ma xevy rã jouguy moẽa — heꞌi. 26 Haꞌe rami rã Senhor
 

oeja Moisés oikove aguã rami. Opiꞌa pire omboia káuxa ae ixupe taꞌyxy
“Xeme jouguy moẽa”, heꞌi.
27 Haꞌe gui tykeꞌy Arão pe voi Senhor aipoeꞌi:
 

— Tereo tekoa eꞌỹa py eovaexĩ nderyvy Moisés — heꞌi. Haꞌe ramo haꞌe
vaꞌe ojepeꞌa ovy. Nhanderuete pegua yvyty oĩ vaꞌe py guyvy ovaexĩ vy
oayvupa. 28 Haꞌe ramo guykeꞌy Arão pe Moisés omombeꞌu Senhor hexeve
 

ijayvu vy omondoukaague, haꞌe hexa pyrã ojapo ukaague haꞌe javi.

29 Haꞌe gui Moisés jogueraa Arão reve. Haꞌe vy omboatypa Israel kuery
 

mongetaaty kuery. 30 Heta vaꞌe kuery pe Arão omombeꞌu Moisés pe

 

Senhor aipoeꞌi ukaague haꞌe javi, haꞌe kuery oexaa py ojapo avi hexa
pyrã. 31 Haꞌe rami rã haꞌe kuery oguerovia. Mbaꞌeta Senhor oikuaa pota
 

vy Israel kuery ikuai axya oexa ma. Haꞌe nunga haꞌe kuery pe omombeꞌu
rã oendu vy oĩmba guenapyꞌã re, haꞌe ombojerovia.

Faraó pe Moisés haꞌe Arão ijayvuague

5   Haꞌe
gui Faraó-a py Moisés Arão reve jogueraa vy aipoeꞌi ixupe:
1

— Po rami Senhor Israel kuery ruete ijayvu: “Emondouka na

xevygua kuery, xemboete vy ngaru ojapo aguã tekoa eꞌỹa py”, heꞌi.
2 Haꞌe rã Faraó aipoeꞌi:
 

— Mavaꞌe tu Senhor oiko, ijayvua xee aendu vy Israel kuery

amondouka aguã? Xee ndaikuaai teve “ Senhor” pejea, neĩ namondoukai
ꞌrã Israel kuery — heꞌi.
3 Haꞌe ramo haꞌe kuery aipoeꞌive ju:
 

— Hebreu kuery ruete ma ou orepou. Haꞌe nunga rupi oremondouka

na mboapy ára re tekoa eꞌỹa py roo aguã, Senhor oreruete pe mbaꞌemo
romeꞌẽ aguã, orere haꞌe ombou eꞌỹ aguã mbaꞌeaxy, eꞌỹ vy kyxe revegua.

k
 3.24 Nhanderuete ojukaxe mbaꞌeta Moisés nomboi teri guaꞌy pire, ijayvuague rami eꞌỹ
(Gênesis 17.9‑14).
 109 Êxodo 5

4  Haꞌe
ramo haꞌe kuery pe Egito pygua huvixa aipoeꞌi:
— Moisés haꞌe Arão, mbaꞌe nunga rupi? Mbaꞌe re tu pemombytuꞌuxe ri
penetarã kuery ombaꞌeapoa gui? Tapeo na peẽ kuery pembaꞌeapo aguã
katy.
5 Faraó aipoeꞌi avi:
 

— Penetarã kuery heta ma ikuai oreyvy re. Haꞌe rã peẽ ma

pemombytuꞌuxe ombaꞌeapoa gui.

Faraó Israel kuery ombojexavai reiague

6  Haꞌe
vaꞌe árave Faraó ijayvu guembiguai huvixa kuery haꞌe
ombaꞌeapoa re opena vaꞌe kuery pe. Haꞌe vy aipoeꞌi:
7 — Aỹ gui ma Israel kuery pe napemeꞌẽvei ma ꞌrã mbaꞌemo ꞌygue jypy
 

guare rami, yvy jykuerã ojapo aguã. Haꞌe kuery ae too haꞌe kuery ae
tojou mbaꞌemo ꞌygue. 8 Haꞌe rami avi haꞌe kuery pe pejapo uka ꞌrã yvy
 

jykuerã jypyꞌi guive ojapoaty rami ae. Mbovyveꞌi tojapo eme. Mbaꞌeta
haꞌe kuery ma inhateꞌỹ okuapy. Haꞌe rami vy ae “Jajeꞌoi, mbaꞌemo
nhameꞌẽ Nhanderuete pe”, heꞌi. 9 Haꞌe nunga rupi pembopoyive tema haꞌe
 

vaꞌe avakue rembiaporã, haꞌe vaꞌe rupi anho ikuai aguã, ijapu vaꞌe ayvu
ojapyxaka eꞌỹ aguã — heꞌi.
10 Haꞌe ramo hembiguai huvixa kuery haꞌe ombaꞌeapoa re opena vaꞌe
 

kuery ojeꞌoi vy ijayvu Israel kuery pe:

— Faraó aipoeꞌi: “Pendevy nameꞌẽvei ma ꞌrã mbaꞌemo ꞌygue. 11 Tapeo,  

peẽ ae pejou mbaꞌemo ꞌygue pejoua py rei. Mbaꞌeta mbaꞌeve py

ndapejapoi ꞌrã penerembiapo mbovyveꞌi”, heꞌi uka pẽvy — heꞌi.
12 Haꞌe ramo Egito yvy haꞌe javi rupi Israel kuery oaĩmba ojeꞌoivy
 

mbaꞌemo ꞌygue ꞌrãgue py hembyrekue ri jepe omonoꞌõ aguã. 13 Huvixa  

kuery ombojexavai rei herekovy. Haꞌe vy aipoeꞌi:

— Pejapopa ke penembiapo peteĩ-teĩ ára pyguarã pejopy vaꞌekue
mbaꞌemo ꞌygue ikuai jave guare rami — heꞌi. 14 Haꞌe rami vy oinupã
 

Israel kuery ombaꞌeapoa re opena vaꞌe kuery Faraó rembiguai huvixa

kuery omoĩ vaꞌekue. Haꞌe vy haꞌe kuery pe aipoeꞌi okuapy:
— Mbaꞌe re tu napemombai kuee, neĩ ange penembiaporã pejopy
vaꞌekue, kueve guare rami yvy jykuerã pejapopa aguã?

Moisés haꞌe Arão pe Israel kuery ivai okuapyague

15  Haꞌe
ramo Israel kuery ombaꞌeapoa re opena vaꞌe kuery ojeꞌoi
Faraó-a py. Ixupe ijayvu vy aipoeꞌi:
— Mbaꞌe re tu haꞌe rami orerereko nerembiguai orekuai vaꞌeri?
16 Mbaꞌemo ꞌygue ma nomeꞌẽavei ore kuery nerembiguai orekuai
 

vaꞌe pe, haꞌe rami teĩ “Pejapo ke yvy jykuerã”, ꞌre uka orevy. Ore ma
orenupãmbaa rami teĩ pende kuery ae pejejavy.
17 Haꞌe rami teĩ Faraó ombovai:
 
Êxodo 5​, ​6 110

— Peneateꞌỹ, peneateꞌỹ. Haꞌe rami vy ae “Jajeꞌoi, mbaꞌemo nhameꞌẽ

Senhor pe”, peje jepi. 18 Haꞌe gui aỹ tapeo pembaꞌeapo. Haꞌe rã mbaꞌemo
 

ꞌygue ma nomeꞌẽai ꞌrã pendevy. Haꞌe rami teĩ pejapo retaaty rami ae ꞌrã
pejapo yvy jykuerã.
19 Haꞌe ramo Israel kuery ombaꞌeapoa re opena vaꞌe kuery ojexavai rei
 

okuapy, haꞌe kuery pe aipoꞌea rã: “Mbaꞌeve py mbovyveꞌi pejapo eme yvy
jykuerã, peteĩ-teĩ ára py pejapo aguã vaꞌekue.”
20 Haꞌe gui Faraó renonde gui haꞌe kuery ojeꞌoi vy oexa Moisés haꞌe
 

Arão haꞌe kuery rarõa py ikuai rã. 21 Haꞌe vy haꞌe kuery pe aipoeꞌi:
 

— Tove pendere Senhor toexa pota, toikuaa pota pendere, mbaꞌeta

peẽ pejapo Faraó orere ndaꞌijaꞌei aguã rami, haꞌe hembiguai kuery
renonde. Haꞌe kuery po py remeꞌẽ kyxe orejuka aguã — heꞌi okuapy.
22 Haꞌe ramo Moisés Senhor pe ojapukai. Haꞌe vy aipoeꞌi:
 

— Senhor, mbaꞌe re tu rembojexavai uka kovaꞌe kuery? Mbaꞌe re

tu xee xembou? 23 Mbaꞌeta Faraó-a py nderery rupi xeayvu aguã ajexa
 

ukaa ára guive ma ojavyky rei kovaꞌe kuery. Haꞌe rã ndee ma peteĩve py
ndereraa jepei teri ndevygua kuery.

6  Haꞌe ramo Senhor aipoeꞌi Moisés pe:

1  

— Aỹ ma rexa ꞌrã mbaꞌemo Faraó re ajapo vaꞌe, mbaꞌeta xepoꞌakaa

aexa uka ramo ꞌrãe penemondouka, xepoꞌakaa aexa uka ramo ꞌrãe
penerenoẽ ukapa oyvy gui.

Israel kuery ogueraa jepe aguã re Nhanderuete ijayvuague

2  Haꞌe gui Nhanderuete ijayvuve ju Moisés pe. Haꞌe vy aipoeꞌi ixupe:
— Xee ma Senhor. 3 Abraão, Isaque haꞌe Jacó pe ajexa uka vy
 

Penderuete ipoꞌakapa vaꞌea rami ajekuaa uka rakaꞌe. Haꞌe rã xerery

Senhor rupi ma haꞌe kuery pe ndajekuaa ukai. 4 Haꞌe kuery reve ajapo
 

avi xereve guarã, haꞌe vaꞌe rupi Canaã yvy ameꞌẽ aguã hekoarã, haꞌe
vaꞌe yvy re oguata rei vaꞌe rami ikuaiague ae. 5 Aendu avi Egito pygua
 

kuery Israel kuery escravo omoingo rã ipoaẽ okuapya. Haꞌe rami vy

xemaꞌenduꞌa xereve guarã ajapo vaꞌekue re. 6 Haꞌe nunga rupi aipoꞌre
 

Israel kuery pe: “Xee ma Senhor. Haꞌe rami vy roguenoẽ ꞌrã Egito pygua
penembovoyia guy gui. Roipeꞌa ꞌrã pembaꞌeapo vaipaa gui, haꞌe rogueraa
jepe ꞌrã xepo aupi vy nhombopagaarã tuvixa vaꞌe ambou reve. 7 Xee  

rogueraa ꞌrã xevy guarã, haꞌe aiko ꞌrã Penderuete. Haꞌe ramo peikuaa ꞌrã
xee Senhor ae Penderuete aikoa, Egito pygua penembovoyia guy gui
roguenoẽ vaꞌe. 8 Haꞌe rami vy rogueraa ꞌrã yvy Abraão pe ameꞌẽ aguã
 

auraague, Isaque haꞌe Jacó pe guive. Pendevy ju ameꞌẽ ꞌrã penderekoarã.

Xee ma Senhor”, ꞌre ꞌrã xerery rupi.
9 Haꞌekue rami ae Moisés ijayvu Israel kuery pe. Haꞌe rami teĩ haꞌe
 

kuery ndoikuaa potai Moisés re, escravo poyi ikuaia gui onheꞌẽ py
ikuerai vy.
 111 Êxodo 6

10  Haꞌe gui teĩgue ju Senhor ijayvu Moisés pe. Haꞌe vy aipoeꞌi:

11 — Tereo Egito pygua huvixa Faraó-a py. Aipoꞌre ixupe: “Tove na too
Israel kuery ndeyvy gui”, ꞌre.
12 Haꞌe rã Moisés ombovai vy aipoeꞌi Senhor pe:
 

— Neĩ endu ke, Israel kuery ma noendui. Mbaꞌexaꞌvy tu Faraó oendu ta

xeayvu? Ndaxeayvu porã kuaai — heꞌi.
13 Haꞌe rami teĩ Moisés haꞌe Arão pe Senhor ojapo uka ae Israel kuery
 

peguarã, haꞌe Egito pygua huvixa Faraó peguarã guive, Egito yvy gui
Israel kuery oguenoẽ aguã.

Moisés haꞌe Arão ramymino kuery rery oĩa

14  Porami ma heta vaꞌe kuery re opena vaꞌe kuery rery. Israel raꞌy
jypygua Rúben raꞌy kuery ma Enoque, Palu, Hezrom haꞌe Carmi. Haꞌe
vaꞌe kuery ma Rúben raꞌy kuery. 15 Haꞌe Simeão raꞌy kuery ma Jemuel,
 

Jamim, Oade, Jaquim, Zoar haꞌe Canaã pygua piꞌa Saul. Haꞌe vaꞌe kuery
ma Simeão raꞌy kuery. 16 Po rami ma Levi raꞌy kuery rery hamymino
 

kuery reve: Gérson, Coate haꞌe Merari. Levi ma cento e trinta e sete
maꞌetỹ re oiko. 17 Gérson raꞌy kuery ma Libni haꞌe Simei, taꞌy kuery rery
 

oĩa rami. 18 Coate raꞌy kuery ma Anrão, Isar, Hebrom haꞌe Uziel. Haꞌe
 

gui Coate ma cento e trinta e três maꞌetỹ re oiko. 19 Merari raꞌy kuery
 

ma Mali haꞌe Musi. Haꞌe rami ma Levi raꞌy kuery rery hamymino kuery
reve. 20 Haꞌe gui Anrão ma guaꞌyxyrã ojou ojaixe Joquebede. Haꞌe ramo
 

oikuavã Arão haꞌe Moisés. Anrão ma cento e trinta e sete maꞌetỹ re

oiko. 21 Isar raꞌy kuery ma Corá, Nefegue haꞌe Zicri. 22 Uziel raꞌy kuery
   

ma Misael, Elzafã haꞌe Sitri. 23 Arão ma guaꞌyxyrã ojou Aminadabe rajy

 

Eliseba, Naassom reindy vaꞌe. Haꞌe ramo oikuavãꞌi Nadabe, Abiú, Eleazar
haꞌe Itamar. 24 Corá raꞌy kuery ma Assir, Elcana haꞌe Abiasafe. Haꞌe vaꞌe
 

ma Corá raꞌy kuery. 25 Haꞌe gui Arão raꞌy Eleazar ma guaꞌyxyrã ojou
 

Putiel rajy kuery vaꞌe regua. Haꞌe ramo oikuavãꞌi Finéias. Haꞌe vaꞌe kuery
ma hoo vaꞌe yvatekueve vaꞌe ikuai guaꞌy kuery reve.
26 Haꞌe gui Arão haꞌe Moisés pe ae Senhor aipoeꞌi: “Penoẽ ke Israel
 

kuery Egito yvy gui xondaro ikuai vaꞌe rami” heꞌi vaꞌekue. 27 Haꞌe vaꞌe
 

kuery ma Egito pygua huvixa Faraó pe ijayvu vaꞌekue Egito gui Israel
kuery oguenoẽ aguã. Moisés haꞌe Arão hery vaꞌe.

Faraó pe Moisés ijayvu jevyague

28  Haꞌevaꞌe jave ae Senhor ijayvu Moisés pe Egito yvy re oiko rã.
29 Haꞌevy aipoeꞌi ixupe:
— Xee ma Senhor. Aipoꞌre Egito pygua huvixa Faraó pe ndevy
xeayvuague haꞌe javi rupi — heꞌi.
30 Haꞌe ramo Moisés ombovai Senhor renonde:
 

— Xee ma ndaxeayvu porã kuaai. Mbaꞌexa tu Faraó xenheꞌẽ rendu ta?

Êxodo 7 112

7   Haꞌe
ramo Senhor aipoeꞌi Moisés pe:
1

— Maꞌẽ, ndee romoĩ tuuete rami Faraó áry. Haꞌe rã nderykeꞌy

Arão oiko ꞌrã ndeayvu mombeꞌuarã. 2 Mbaꞌeta nderykeꞌy Arão pe
 

remboaxa ꞌrã ndevy aipoaꞌe uka vaꞌe haꞌe javi. Haꞌe gui haꞌe vaꞌe ju ꞌrã
ijayvu Faraó pe, oyvy gui Israel kuery omondouka aguã. 3 Haꞌe rami
 

avi xee ma ajapo ꞌrã Faraó inhakã ratã aguã rami. Haꞌe Egito yvy re
ajapo ꞌrã heta hexa pyrã haꞌe xeguigua iporã vaꞌe. 4 Haꞌe rami teĩ Faraó
 

ndojapyxakai ꞌrã pendeayvu re. Haꞌe nunga rupi xee amoĩ ꞌrã xepo Egito
áry. Haꞌe rami vy ajapo ꞌrã Egito yvy gui oẽmba aguã rami xexondaro
kuery xevygua kuery ikuai vaꞌe, Israel kuery, nhombopagaarã tuvixa vaꞌe
aikuaa uka reve. 5 Haꞌe ramo Egito pygua kuery oikuaa ꞌrã xee Senhor
 

aikoa, Egito áry xepo amoĩ jave haꞌe kuery mbyte gui Israel kuery
anoẽmba vy.
6 Haꞌe gui Moisés haꞌe Arão ojapo haꞌe rami. Haꞌe kuery pe Senhor
 

ijayvuague rami ae ojapo okuapy. 7 Moisés ma oitenta maꞌetỹ oguereko,

 

haꞌe rã Arão ma oitenta e três maꞌetỹ oguereko Faraó pe ijayvu jave py.
8 Haꞌe gui Senhor aipoeꞌi Moisés haꞌe Arão pe:
 

9 — Haꞌe gui pẽvy Faraó “Pejapo haꞌvy hexa pyrã, haꞌe ramo ajerovia
 

ꞌrã pendere”, heꞌi rã ke aipoꞌre Arão pe: “Ejopy ndepopoka, haꞌe emombo
Faraó renonde.” Haꞌe ramo ojeapo ꞌrã mboi.
10 Haꞌe ramo Moisés ovaẽ Faraó-a py Arão reve. Haꞌe vy ojapo
 

Senhor haꞌe kuery pe ojapo uka vaꞌekue. Arão omombo opopoka Faraó
haꞌe hembiguai kuery renonde. Haꞌe ojeapo mboi. 11 Haꞌe ramo Faraó
 

ogueruruka hiꞌarandu vaꞌe haꞌe imbaꞌevyky vaꞌe kuery. Haꞌe ramo

Egito pygua hiꞌarandu vaꞌe kuery ma haꞌekue rami ae ojapo nhemi rupi
hiꞌarandua py. 12 Haꞌe ramo haꞌe kuery voi opopoka peteĩ-teĩ omombo
 

ramo ojeapo mboi. Teĩ Arão popoka hoꞌupa haꞌe kuery popoka. 13 Haꞌe  

rami teĩ Faraó inhakã ratã vy noendu potai Senhor ijayvuague re.

Jypygua nhombopagaarã yy tuguy omoingoague

14  Senhor aipoeꞌi Moisés pe:
— Faraó ma inhakã ratã vy nomondoukaxei neretarã kuery. 15 Tereo  

ju Faraó-a py koꞌẽmbaꞌi ramove. Haꞌe ma oo ꞌrã yy katy. Rearõ ꞌrã yakã

yvýry. Ndepo py rereko ꞌrã ndepopoka mboi ojeapo vaꞌekue. 16 Haꞌe  

aipoꞌre ixupe: “ Senhor hebreu kuery ruete xembou ndea py aipoaꞌe

aguã: ‘Emondouka xevygua kuery tekoa eꞌỹa py ikuai aguã xevy. Haꞌe
rami teĩ aỹ peve nerendu potai’, haꞌe aguã. 17 Haꞌe gui Senhor aipoeꞌi
 

ukave ju: ‘Povaꞌe nunga rupi ꞌrã reikuaa xee Senhor aikoa. Kovaꞌe
popoka xepo py areko vaꞌe py ainupã ꞌrã yy yakã rupi oĩ vaꞌe. Haꞌe ramo
oiko ꞌrã tuguy. 18 Pira yakã rupi ikuai vaꞌe omanomba ꞌrã. Yakã heakuã
 

vaikue ꞌrã, haꞌe Egito pygua kuery ojeguaru ꞌrã yakã gui oyꞌu aguã’, heꞌi
uka.”
 113 Êxodo 7​, ​8

19 Senhor aipoeꞌive ju Moisés pe:

— Aipoꞌre Arão pe: “Ejopy ndepopoka, haꞌe eupi ndepo yy Egito rupi
ikuai vaꞌe áry, yakã, yy rape, yupa ikuai vaꞌe haꞌe yy omboty pyre haꞌe
javi áry, tuguy oiko aguã. Toiko tuguy Egito yvy jave re, yryru yvyra
guigua haꞌe ita guigua py”, ꞌre ꞌrã ixupe — heꞌi.
20 Haꞌe ramo Moisés haꞌe Arão ojapo Senhor ijayvuague. Haꞌe rami vy
 

Arão opopoka oupi vy oinupã yy yakã rupi oĩ vaꞌe, Faraó haꞌe hembiguai
kuery oexaa py. Haꞌe ramo yy yakã rupi oĩ vaꞌe haꞌe javi tuguy oiko. 21 Pira  

yakã rupi ikuai vaꞌe omanomba. Yakã heakuã vaikue. Haꞌe Egito yvy re
ikuai vaꞌe ndaꞌevevei yakã gui oyꞌu aguã. Egito yvy jave re tuguy oiko.
22 Haꞌe gui Egito pygua imbaꞌekuaa vaꞌe kuery voi haꞌekue ramigua ju
 

ojapo okuapy nhemi rupi hiꞌarandua py. Haꞌe nunga rupi Faraó inhakã
ratã vy noendu potai, Senhor ijayvuague rami vy. 23 Faraó ojere vy ngoo
 

katy ju oo. Neĩ haꞌe nunga re voi ndoikuaa potai opyꞌa py. 24 Haꞌe gui
 

Egito pygua kuery haꞌe javi ojoꞌo okuapy yakã yvýry, ojou aguã yy oyꞌu
aguã. Mbaꞌeta yy yakã guigua ndaꞌevei oyꞌu aguã.
25 Haꞌe gui Senhor yakã oinupã uka rire sete ára oaxa.
 

Mokoĩa nhombopagaarã juꞌi ombouague

8   Haꞌe
vaꞌe rire Senhor aipoeꞌi Moisés pe:
1

— Tereo ju Faraó-a py, haꞌe aipoꞌre ixupe: “Po rami Senhor ijayvu:
‘Tove too xevygua kuery, xevy ikuai aguã. 2 Xapyꞌa rei neremondoukai
 

ramo ma rombopaga ꞌrã juꞌi ndeyvy haꞌe javi rupi ambou vy. 3 Yakã gui
 

oiko ꞌrã juꞌi. Mbovy eꞌỹ ꞌrã oẽ, oiko ꞌrã ndero py, opy jaꞌoꞌi rekeaty py,
nderupa áry, nerembiguai kuery ro rupi, ndevygua kuery re, haꞌe mbojape
pembojyaty rupi, mbojaperã pemoapomoaty rupi. 4 Juꞌi ojeupi ꞌrã ndere,
 

nerembiguai kuery haꞌe ndevygua kuery haꞌe javive re’, ꞌre ꞌrã ixupe.”
5 Senhor aipoeꞌive ju Moisés pe:
 

— Aipoꞌre ke Arão pe: “Eupi ndepo ndepopoka reve yakã áry, yy rape
haꞌe yupa ikuai vaꞌe áry, juꞌi rejapo Egito yvy re oẽ aguã rami”, ꞌre. 6 Haꞌe
 

ramo Arão opo oupi yy Egito yvy re ikuai vaꞌe áry. Haꞌe rã juꞌi oẽ vy
Egito yvy haꞌe javi rupi ojaoꞌi. 7 Haꞌe ramo imbaꞌekuaa vaꞌe kuery haꞌekue
 

ramigua ju ojapo nhemi rupi hiꞌarandua py. Haꞌe vy ojapo Egito yvy re
juꞌi oẽ aguã rami.
8 Haꞌe gui Faraó oenoĩ Moisés haꞌe Arão. Haꞌe vy aipoeꞌi haꞌe kuery pe:
 

— Pejerure Senhor pe oipeꞌa aguã juꞌi xea gui haꞌe xevygua kuerya
gui. Haꞌe ramo ma pende kuery romondouka ꞌrã Senhor pe mbaꞌemo
pemeꞌẽ aguã.
9 Haꞌe ramo Moisés aipoeꞌi Faraó pe:
 

— Aipoꞌre ke xevy arakaꞌe pa reipota ajerure ndere, nerembiguai kuery

haꞌe ndevygua kuery re, juꞌi oipeꞌaa aguã ndea gui haꞌe ndero pygua
kuerya gui, yakã py anho ju opyta aguã.
Êxodo 8 114

10  — Koꞌẽ rã — heꞌi.
Moisés aipoeꞌi:
— Toiko ndeayvua rami, reikuaa aguã peteĩve jipoia Senhor Oreruete
ramigua. 11 Ndea gui ojepeꞌapa ꞌrã juꞌi, ndero pygua kuery, nerembiguai
 

kuery haꞌe ndevygua kuerya gui. Yakã py anho ju ꞌrã ikuai — heꞌi. 12 Haꞌe
 

ramo Moisés haꞌe Arão jogueraa Faraó-a gui. Senhor pe Moisés ojapukai
juꞌi káuxa, Faraó reve jogueroayvuague rami vy. 13 Haꞌe ramo Senhor
 

ojapo Moisés ijayvuague rami. Juꞌi omanomba oo rupi, oka rupi haꞌe
mbaꞌety rupi ikuaiague py. 14 Ijaty reta-eta. Haꞌe ramo yvy jave re heakuã
 

vaikue. 15 Haꞌe gui Faraó ma oo jepea oexa vy inhakã ratãve ju. Haꞌe vy
 

noenduxevei, Senhor ijayvuague rami vy.

Mboapya nhombopagaarã ky ombouague

16  Haꞌegui Senhor aipoeꞌi Moisés pe:
— Aipoꞌre Arão pe: “Eupi ndepopoka, haꞌe einupã yvy kuꞌi re, ky oiko
aguã Egito yvy jave re”, ꞌre. 17 Haꞌe rami ojapo. Arão opo opopoka reve
 

oupi vy oinupã yvy kuꞌi. Haꞌe ramo oiko reta ky avakue re haꞌe mymba
kuery re. Yvy kuꞌi haꞌe javi gui ky oiko Egito yvy jave re. 18 Haꞌe ramo
 

imbaꞌekuaa vaꞌe kuery ma haꞌekue ramigua ae avi oꞌarandua rupi ojapo

nhemixe ky omoingo aguã, vaꞌeri ndojapo kuaai. Ky anho ikuai avakue re
haꞌe mymba kuery re.
19 Haꞌe ramo imbaꞌekuaa vaꞌe kuery aipoeꞌi Faraó pe:
 

— Kovaꞌe ma Nhanderuete kuã ojapo vaꞌe — heꞌi teĩ Faraó inhakã ratã.
Senhor ijayvuague rami vy noendui ae.

Irundya nhombopagaarã mberu ombouague

20  Haꞌegui Senhor aipoeꞌi Moisés pe:
— Epuꞌã ke koꞌẽ rã ajeꞌiveꞌi reve, haꞌe ejexa uka ju Faraó pe. Haꞌe vaꞌe
oo ꞌrã oiny yy katy. Haꞌe rã ixupe aipoꞌre: “Po rami ijayvu Senhor:
‘Tove too xevygua kuery, xevy ikuai aguã. 21 Haꞌe gui xevygua kuery
 

neremondoukai ri ramo maꞌẽ, xee ambou ꞌrã mberu ndeꞌáry, nerembiguai

kuery, ndevygua kuery haꞌe ndero pygua kuery áry. Haꞌe Egito pygua
kuery ro rupi omonyẽmba ꞌrã mberu, yvy haꞌe kuery ikuaia voi. 22 Haꞌe
 

rã Gósen yvy re xevygua kuery ikuaia rupi ma amboae rami ꞌrã ajapo.
Xevygua kuery ikuaia re mberu ndoikoi ꞌrã, reikuaa aguã pendeyvy
mbyte re voi xee Senhor aikoa. 23 Haꞌe rã ndevygua kuery ma xevygua
 

kuery arekoa rami eꞌỹ ꞌrã areko. Koꞌẽ rã oiko ꞌrã haꞌe nunga hexa pyrã’,
heꞌi uka ndevy”, ꞌre.
24 Haꞌe rami ae Senhor ojapo. Haꞌe ramo Faraó ro re ou mbovy eꞌỹ
 

mberu, hembiguai kuery ro re haꞌe Egito yvy haꞌe javi áry. Haꞌe ramo yvy
naꞌiporãvei mberu gui.
25 Haꞌe ramo Faraó oenoĩ Moisés haꞌe Arão. Haꞌe vy aipoeꞌi:
 
 115 Êxodo 8​, ​9

— Tapeo, Penderuete pe mbaꞌemo pemeꞌẽ teĩ kovaꞌe yvy re anho taꞌvy.

26 Moisés ombovai:
 

— Haꞌe rami rojapo aguã ndaꞌevei, mbaꞌeta Senhor Oreruete pe romeꞌẽ

ꞌrã mbaꞌemo Egito pygua kuery ojou porã vaꞌeꞌỹ. Maꞌẽ, xapyꞌa rei haꞌe
kuery oexaa rupi haꞌe nunga romeꞌẽ ramo haꞌe kuery oreapipa ꞌrã ita py.
27 Haꞌe rami ꞌrãgue py mboapy ára re ꞌrã roo tekoa eꞌỹa py, haꞌe py mae
 

Senhor Oreruete pe mbaꞌemo romeꞌẽ aguã, orevy aipoeꞌia rami vy — heꞌi.

28 Haꞌe ramo Faraó aipoeꞌi:
 

— Haꞌeve ꞌrã tekoa eꞌỹa py teĩ peo aguã mbaꞌemo pemeꞌẽ aguã. Haꞌe
rami avi mombyry ete eꞌỹ ꞌrã peo. Haꞌe xere voi ke penhemboꞌe.
29 Moisés ombovai:
 

— Maꞌẽ, aỹ ma xee nerenonde gui aa vy anhemboꞌe ꞌrã Senhor

pe. Haꞌe gui koꞌẽ rã kovaꞌe mberu ojepeꞌapa ꞌrã ndee Faraó-a gui,
nerembiguai kuery haꞌe ndevygua kuery haꞌe javia gui. Haꞌe rami avi
Faraó, xembotavyve eme, xeretarã kuery Senhor pe mbaꞌemo omeꞌẽ
aguã neremondoukaia py — heꞌi.
30 Haꞌe ramo Faraó renonde gui Moisés oo vy onhemboꞌe Senhor pe.
 

31 Haꞌe ramo Senhor ojapo Moisés ijayvuague rami. Haꞌe ramo mberu
 

ojepeꞌapa Faraó-a gui, hembiguai kuery haꞌe ixupegua kuery haꞌe javia
gui. Peteĩꞌi voi ndopytai mberu. 32 Haꞌe rami teĩ Faraó inhakã ratã ju.
 

Haꞌe vy nomondoukai haꞌe kuery.

Peteĩ nhiruĩa nhombopagaarã mymba re mbaꞌeaxy ombouague

9   Haꞌe
gui Senhor aipoeꞌi Moisés pe:
1

— Ejexa uka ju Faraó pe, haꞌe aipoꞌre ixupe: “Po rami Senhor
hebreu kuery ruete vaꞌe ijayvu: ‘Tove too xevygua kuery, xevy ikuai
aguã. 2 Mbaꞌeta xapyꞌa rei neremondoukai haꞌe remombyta nheaꞌã
 

ramo 3 Senhor opo omoĩ ꞌrã nerymba kuery nhuũndy rupi ikuai vaꞌe
 

áry, kavaju kuery, mburika, camelo kuery, vaka haꞌe vexaꞌi kuery áry,
mbaꞌeaxy vaikue ombou vy. 4 Haꞌe rã Israel kuery rymba kuery re ma
 

Senhor amboae rami ꞌrã ojapo Egito pygua kuery rymba re ojapo ꞌrãgue
py, Israel kuery rymba neĩ peteĩve omano eꞌỹ aguã’, heꞌi uka ndevy.
5 Mbaꞌeta Senhor oaꞌanga ma haꞌe nunga oiko aguã ára. Koꞌẽ rã haꞌe
 

nunga Senhor omoingo ꞌrã yvy re”, ꞌre ꞌrã ixupe — heꞌi.
6 Haꞌe gui koꞌẽ jevy Senhor haꞌe nunga ombou ramo Egito pygua kuery
 

rymba haꞌe javi omano. Haꞌe rã Israel kuery rymba ma nomanoi neĩ
peteĩ. 7 Haꞌe gui Faraó omondouka omaꞌẽ aguã, haꞌe rã Israel kuery rymba
 

nomanoi neĩ peteĩ. Haꞌe rami teĩ Faraó inhakã ratã vy nomondoukai haꞌe
kuery.

Seis-a nhombopagaarã ai vaikue ombouague

8  Haꞌe ramo Senhor aipoeꞌi Moisés haꞌe Arão pe:
Êxodo 9 116

— Tata rupa gui pejopy pendepo renyẽ tanhimbu. Haꞌe ramo Faraó
renonde Moisés omombo ꞌrã yvate katy. 9 Haꞌe vaꞌe gui oiko ꞌrã ikuꞌi vaꞌe
 

Egito yvy haꞌe javi áry. Haꞌe ramo Egito yvy jave rupi oiko ꞌrã irurupa,
opu ꞌrã ai vaikue avakue re haꞌe mymba kuery re — heꞌi.
10 Haꞌe ramo haꞌe kuery oo vy tata rupa gui ojopy tanhimbu, haꞌe vy
 

oo Faraó-a py. Moisés omombo yvate katy. Haꞌe ramo haꞌe vaꞌe gui oiko
irurupa vaꞌe haꞌe ai vaikue avakue re haꞌe mymba kuery re. 11 Haꞌe nunga
 

rupi Moisés renonde gui imbaꞌekuaa vaꞌe kuery ojepeꞌapa ai vaikue gui.
Mbaꞌeta imbaꞌekuaa vaꞌe kuery re voi ai vaikue oiko, haꞌe Egito pygua
kuery haꞌe javi re. 12 Haꞌe rami teĩ Senhor ojapo Faraó inhakã ratã aguã
 

rami. Haꞌe ramo noendui, Moisés pe Senhor ijayvuague rami vy.

Sete-a nhombopagaarã amandau ombouague

13  Haꞌegui Senhor aipoeꞌi Moisés pe:
— Epuꞌã ke koꞌẽ rã ajeꞌive. Ejexa uka Faraó pe, haꞌe aipoꞌre ixupe:
“Po rami Senhor hebreu kuery ruete ijayvu: ‘Tove too xevygua kuery,
xevy ikuai aguã. 14 Mbaꞌeta aỹ ma ndere ete amoĩ ꞌrã nhombopagaarã
 

haꞌe javi, nerembiguai kuery haꞌe ndevygua kuery áry, peikuaa aguã
avave rei xee ramigua jipoia yvy jave re. 15 Mbaꞌeta haꞌe rami ajapoxe
 

vaꞌe rire rojuka aguã xepo amoĩ ma ꞌrãgue, ndee haꞌe ndevygua kuery
áry mbaꞌeaxy ambou vy. Roipeꞌapa ma ꞌrãgue yvy gui. 16 Haꞌe rami teĩ
 

haꞌe rami ndajapoi, ndevy aexa uka aguã xepoꞌakaa, haꞌe xerery rupi
xereko omombeꞌua aguã yvy jave re. l 17 Haꞌe rã ndee repuꞌã rei teri vaꞌe
 

tyꞌy xevygua kuery rovai, remondouka eꞌỹ aguã? 18 Maꞌẽ, koꞌẽ rã kovaꞌe
 

hora ojeupity ju jave ajapo ꞌrã amandau hoꞌa vaipa aguã rami, Egito yvy
re oiko eꞌỹ teri vaꞌe ramigua ijypya ára gui aỹ peve. 19 Haꞌe gui aỹ ma
 

emoinge ukapa nerymba vaka, avakue haꞌe mymba nhuũndy rupi ikuai
vaꞌe. Mbaꞌeta opy ndoikei vy haꞌe kuery re amandau hoꞌa rã omanomba
ꞌrã’, heꞌi uka ndevy”, ꞌre.
20 Haꞌe ramo Faraó rembiguai kuery vaꞌe regua amongue ma Senhor
 

ayvu oendu vy ojeayvu. Haꞌe rami vy ojapo guembiguai kuery haꞌe

guymba vaka kuery oupa aguã rami ngoo rupi. 21 Haꞌe rã Senhor ayvu re
 

ndoikuaa potai vaꞌe ma oeja guembiguai kuery haꞌe vaka kuery nhuũndy
re ae.
22 Haꞌe gui Senhor aipoeꞌi Moisés pe:
 

— Eupi ndepo yvate katy. Haꞌe rã hoꞌa ꞌrã amandau Egito yvy jave re,
avakue áry, mymba haꞌe Egito yvy jave re mbaꞌety rupi onhotỹ mbyre
ikuai vaꞌe áry. 23 Haꞌe ramo Moisés yvate katy opopoka oupi ramo
 

Senhor ombou yapu hatã vaꞌe haꞌe amandau, tata voi hoꞌa yvy re. Haꞌe
rami vy Senhor ojapo amandau Egito yvy re hoꞌa aguã. 24 Haꞌe rami  

 9.16 Romanos 9.17
l
 117 Êxodo 9​, ​10

ete amandau haꞌe tata amandau re irũ vaꞌe hoꞌa ndaꞌevei ete vaꞌe. Haꞌe
ramigua oiko vaꞌeꞌỹ teri Egito yvy re, Egito pygua ikuai ypya ára guive.
25 Haꞌe gui Egito yvy jave re amandau ojuka opa mbaꞌe oka rupi ikuai
 

vaꞌe, avakue haꞌe mymba kuery. Amandau ojavyky avi mbaꞌety rupi
onhotỹ mbyre haꞌe javi, omopẽmba avi yvyra nhuũndy rupi ikuai vaꞌe.
26 Haꞌe rã Gósen yvy re Israel kuery ikuaia py anho ndoꞌai amandau.
 

27 Haꞌe ramo Faraó oenoĩ uka Moisés haꞌe Arão. Haꞌe vy aipoeꞌi haꞌe
 

kuery pe:
— Aỹ ma ajejavy. Senhor ma heko porã vaꞌe, haꞌe rã xee haꞌe xevygua
kuery ma rojejavy vaꞌe. 28 Ejapukai ke haꞌvy Senhor pe, mbaꞌeta
 

haꞌeve ma kovaꞌe yapu atã vaꞌe haꞌe amandau. Xee romondouka ꞌrã,
ndapepytavei ma ꞌrã apy.
29 Haꞌe ramo Moisés ombovai:
 

— Xee ma tetã gui aẽ vy xepo aupi ꞌrã Senhor pe. Haꞌe ramo yapu
vaꞌe oaxa ꞌrã, ndoꞌavei ꞌrã amandau, peikuaa aguã ko yvy Senhor
mbaꞌea. 30 Haꞌe rami avi xee aikuaa ndee haꞌe nerembiguai kuery Senhor
 

Oreruete renonde pejererokyje aguã noĩ teria. 31 (Haꞌe jave py linho haꞌe
 

cevada ikuai vaꞌe ojavykypa, mbaꞌeta cevada ma hary ma, haꞌe rã linho
ma ipoty. 32 Haꞌe rã trigo haꞌe centeio ma ndojavykyi, naenhoĩ teri ramo.)
 

33 Haꞌe gui Faraó renonde gui Moisés oo ju vy oẽ tetã gui. Senhor pe

 

opo oupi ramo yapu atã vaꞌe haꞌe amandau oaxapa, neĩ ndaꞌokyvei yvy
re.
34 Haꞌe rami teĩ amandau haꞌe yapu atã vaꞌe oaxapa rã Faraó oexa vy
 

ojejavyve ju, mbaꞌeta guembiguai kuery reve inhakã ratã vaꞌe meme.
35 Haꞌe rami vy Faraó inhakã ratã vy nomondoukai Israel kuery, Moisés
 

pe Senhor ijayvuague rami vy.

Oito-a nhombopagaarã tuku ombouague

10   Haꞌe
gui Senhor aipoeꞌi Moisés pe:
1

— Tereo Faraó-a py, mbaꞌeta amoakã ratã, hembiguai

kuery guive, haꞌe kuery mbyte ajapo aguã kovaꞌe nunga hexa pyrã,
2 haꞌe nderaꞌy kuery pe, nderaꞌy raꞌy kuery pe remombeꞌu aguã Egito
 

pygua kuery ajavyky reiague, haꞌe haꞌe kuery mbyte mbovykue rei eꞌỹ
nhomondyipaarã ambouague, haꞌe kuery oikuaa aguã xee ae Senhor
aikoa — heꞌi.
3 Haꞌe ramo Moisés haꞌe Arão oo vy ojexa uka Faraó renonde. Haꞌe vy
 

aipoeꞌi ixupe:
— Po rami Senhor hebreu kuery ruete ijayvu: “Rakaꞌe peve tu
nerenhemoꞌyvyĩꞌi ꞌrã xerenonde? Tove too xevygua kuery, xevy ikuai
aguã. 4 Haꞌe rami teĩ xevygua kuery neremondoukaxei aguã ramo maꞌẽ,
 

koꞌẽ rã ambou ꞌrã tuku ndeyvy re. 5 Haꞌe ramo ojaoꞌipa ꞌrã yvy. Haꞌe
 

vaꞌe gui neĩ peteĩ henda py ma ndojekuaavei ꞌrã. Haꞌe kuery hoꞌupa ꞌrã
Êxodo 10 118

amandau ndojavykypai vaꞌekue, hoꞌupa avi ꞌrã yvyra pendeyvy re henhoĩ

vaꞌekue. 6 Ndero rupi voi omonyẽmba ꞌrã, nerembiguai kuery haꞌe Egito
 

pygua kuery haꞌe javi ro. Nderu kuery oexa eꞌỹ teri vaꞌe nunga, neĩ
neramoĩ kuery voi, yvy re ikuaia ára guive kovaꞌe ára peve”, heꞌi uka
ndevy — heꞌi. Haꞌe gui Moisés ojere vy ojepeꞌa ju ovy Faraó renonde gui.
7 Haꞌe ramo Faraó rembiguai kuery aipoeꞌi ixupe:
 

— Rakaꞌe peve tu kovaꞌe ava nhandejopy ꞌrã herekovy? Emondouka na

haꞌe kuery, Senhor nguuete pe ikuai aguã. Ndereikuaai teri ri tyꞌy Egito
ivaipa maa? — heꞌi okuapy.
8 Haꞌe gui Faraó renonde ogueru ju Moisés haꞌe Arão. Haꞌe ramo haꞌe
 

aipoeꞌi haꞌe kuery pe:

— Tapeo, peiko Senhor penderuete pe. Haꞌe gui mavaꞌe kuery tu oo
vaꞌerã pendereve?
9 Moisés ombovai:
 

— Ore revegua oo ꞌrã kunumigue, tujakueꞌi, oreraꞌy kuery, orerajy

kuery, orerymba kuery haꞌe vaka kuery haꞌe javi. Mbaꞌeta rojapo ꞌrãe
ngaru Senhor pegua — heꞌi.
10 Haꞌe ramo Faraó aipoeꞌi haꞌe kuery pe:
 

— Toiko Senhor pendereve, peẽ haꞌe kyrĩgue reve, xapyꞌa rei

romondouka ri ramo. Haꞌe rami avi peikuaa pota, mbaꞌeta haꞌeveꞌỹa rami
pejapoxe. 11 Haꞌe rami ndaꞌevei ꞌrã. Tapeo peẽ avakue anho Senhor pe
 

pendekuai aguã rejerurea rami — heꞌi. Haꞌe rami vy Faraó guenonde gui
oipeꞌa uka.
12 Haꞌe gui Senhor aipoeꞌi Moisés pe:
 

— Eupi ndepo Egito yvy áry, tuku ou vy hoꞌupa aguã jai rogue yvy re
ikuai vaꞌe, amandau ndojavykypai vaꞌekue haꞌe javi — heꞌi.
13 Haꞌe gui Egito yvy áry Moisés opopoka oupi ramo Senhor kuaray
 

oua katy gui ombou yvytu. Haꞌe vaꞌe ára pukukue re haꞌe pytũ mbukukue
re oipeju. Haꞌe gui koꞌẽ jave ma yvytu rupi ou tuku. 14 Haꞌe rami vy tuku
 

ou Egito yvy jave áry, yvy jave re oguejy. Heta ete vy haꞌe vaꞌe eꞌỹ mbove
ndoikoi teri haꞌe vaꞌe nunga tuku, neĩ haꞌe vaꞌe rire ndouvei ma ꞌrã haꞌe
vaꞌe ramigua. 15 Mbaꞌeta ojaoꞌipa yvy haꞌe javi, yvy huũ rei aguã rami
 

opyta. Hoꞌupa jai rogue yvy re ikuai vaꞌe haꞌe yvyraꞌa haꞌe javi, amandau
ndojavykypai vaꞌekue. Egito yvy haꞌe javi rupi mbaꞌeve jipovei ipyau vaꞌe
yvyra re, neĩ jai rogue mbaꞌety rupi ikuai vaꞌe.
16 Haꞌe rami rã Faraó oenoĩ pojava Moisés haꞌe Arão. Haꞌe vy aipoeꞌi
 

haꞌe kuery pe:

— Ajejavy Senhor penderuete rovai haꞌe peẽ kuery rovai. 17 Haꞌe gui
 

aỹ ma ajerure pẽvy xeperdoa ju aguã ajejavya aỹgua voi. Haꞌe pejerure

Senhor penderuete pe xegui oipeꞌa aguã kovaꞌe manoa — heꞌi.
18 Haꞌe ramo Faraó renonde gui Moisés oo ju vy ojapukai Senhor pe.
 

19 Haꞌe ramo Senhor ojapo yvytu kuaray oikea katy gui ju oipeju atã
 
 119 Êxodo 10​, ​11

aguã rami. Haꞌe vaꞌe ma tuku oguerovevepa vy oitypa Yeꞌẽ Pytã vaꞌe py.
Neĩ peteĩ tuku ndopytai Egito yvy jave re. 20 Haꞌe rami teĩ Senhor Faraó
 

omoakã ratã ramo nomondoukai Israel kuery.

Nove-a nhombopagaarã pytũ ombouague

21 Haꞌe gui Senhor aipoeꞌi Moisés pe:
— Eupi ndepo yvate katy, Egito yvy re pytũ ou aguã, pytũ vaikue
japokoa vaꞌe regua — heꞌi. 22 Haꞌe ramo Moisés yvate katy opo oupi ramo
 

oiko pytũ ana Egito yvy jave re mboapy ára re. 23 Haꞌe nunga rupi peteĩve
 

ndajoexai, peteĩve oĩa gui nopuꞌãi mboapy ára re. Haꞌe rã Israel kuery ro
rupi ma hexakã.
24 Haꞌe ramo Faraó oenoĩ Moisés. Haꞌe vy aipoeꞌi ixupe:
 

— Tapeo, peiko Senhor pe. Topyta penerymba vexaꞌi haꞌe penerymba

vaka anho. Penderaꞌy kuery kyrĩgue ma too avi pendupive.
25 Moisés ombovai:
 

— Haꞌe rami ri ramo ndee ae ꞌrã remeꞌẽ orepo py mbaꞌemo rojuka haꞌe
roapy vy Senhor Oreruete pe romeꞌẽ vaꞌerã. 26 Any, orerymba vexaꞌi
 

kuery avi ꞌrã oo orerupive. Neĩ peteĩve pyapẽ ndopytai ꞌrã, mbaꞌeta
haꞌe vaꞌe regua gui roiporavo ꞌrã Senhor Oreruete pe romeꞌẽ aguã.
Ndoroikuaai mbaꞌe nunga pa Senhor pe romeꞌẽ vaꞌerãa, haꞌe py rovaẽ
eꞌỹa ja — heꞌi.
27 Haꞌe gui Faraó inhakã ratã aguã rami Senhor ojapo ramo
 

nomondoukaxei. 28 Haꞌe rami vy Faraó aipoeꞌi Moisés pe:

 

— Ejepeꞌa ke xea gui, haꞌe eiko kuaa xerova rexa veꞌỹ aguã. Mbaꞌeta
xerova rexa jevya ára ma remano ꞌrã.
29 Moisés ombovai:
 

— Haꞌevea rami ndeayvu. Xee ndaexa jevyvei ma ꞌrã nderova — heꞌi.

Dez-a nhombopagaarã Nhanderuete ombou aguã re ijayvuague

11   Haꞌe
gui Senhor aipoeꞌi Moisés pe:
1

— Peteĩgue ju ꞌrã ambou nhomoingo axyarã Faraó haꞌe

Egito yvy haꞌe javi áry. Haꞌe ramo mae penemondouka ꞌrã apy gui.
Penemondoukaa ára ma anhetẽ penemoxẽmba ete ꞌrã. 2 Aỹ ma ndeayvu
 

neretarã kuery oendua py, avakue haꞌe javi ngoo katyꞌi rupi ikuai vaꞌe
pe mbaꞌemo re ojerure aguã re, kunhague voi tojerure kunhague ngoo
katyꞌi rupi ikuai vaꞌe pe. Prata haꞌe ouro guigua re tojerure — heꞌi. 3 Haꞌe
 

ramo Senhor ojapo Egito pygua kuery ixupegua kuery omboaxy aguã
rami. Moisés voi oikuaapy oiko Egito yvy re, Faraó rembiguai kuery haꞌe
ixupegua kuery omboetepa.
4 Haꞌe gui Moisés aipoeꞌi Faraó pe:
 

— Po rami Senhor ijayvu: “Pytũ mbyte jave xee aaxa ꞌrã Egito yvy
mbyte rupi. 5 Haꞌe ramo omano ꞌrã jypygua Egito yvy re ikuai vaꞌe haꞌe
 
Êxodo 11​, ​12 120

javive, Faraó guenda openaaty py oguapy vaꞌe raꞌy jypygua, hembiguai

kunha mbaꞌemo monguꞌia pygua piꞌa jypygua voi, haꞌe mymba ikuai
vaꞌe raꞌyꞌi ypya haꞌe javi. 6 Haꞌe ramo Egito yvy jave re onhendu ꞌrã haxẽ
 

vaꞌe. Haꞌe nunga oiko vaꞌeꞌỹ teri, haꞌe ndoikovei ma ꞌrã guive. 7 Haꞌe rã  

Israel kuery re ma ndoikoi ꞌrã, avakue, neĩ mymba kuery re. Haꞌe kuery
re ma neĩ peteĩ jagua voi nonheꞌẽi ꞌrã, peikuaa aguã Senhor amboae
rami oguerekoa Israel kuery, Egito pygua kuery rami eꞌỹ”, heꞌi uka
ndevy. 8 Haꞌe ramo nerembiguai kuery apy ikuai vaꞌe xea py jogueruvy
 

vy xerenonde ojeroꞌa reve aipoeꞌi ꞌrã: “Tereo ndee haꞌe neretarã kuery
ndereve ikuai vaꞌe haꞌe javive”, heꞌi ꞌrã xevy. Haꞌe vaꞌe rire mae ma ꞌrã
aa — heꞌi Faraó pe. Haꞌe rami vy Moisés ipoxy vaipa reve ojepeꞌa Faraó
renonde gui.
9 Haꞌe gui Senhor aipoeꞌi Moisés pe:
 

— Faraó ma noendui ꞌrã pendeayvua, xeguigua nhomondyipaarã

ojekuaave aguã Egito yvy re — heꞌi.
10 Haꞌe nunga nhomondyipaarã haꞌe javi Moisés haꞌe Arão ojapo Faraó
 

renonde teĩ Senhor omoakã ratã ramo Israel kuery nomondoukai oyvy
gui.

Páscoa judeu kuery rekorã oejaa ague

12   Senhor
aipoeꞌi Moisés haꞌe Arão pe Egito yvy re teri ikuai jave:
1
2  —
Kovaꞌe jaxy ma pendevy jaxy jypygua ꞌrã, maꞌetỹa ijypya
regua. 3 Pendeayvu Israel kuery ijaty vaꞌe pe. Haꞌe vy aipopeje: “Kovaꞌe
 

jaxy dez araa py ma peteĩ-teĩ peru ꞌrã peteĩ vexaꞌi raꞌy, peteĩ-teĩ hoo vaꞌe
ogueru ꞌrã peteĩ vexaꞌi raꞌy ngoo peguarã. 4 Haꞌe gui xapyꞌa rei hoo pygua
 

kuery mbovyꞌi vy vexaꞌi raꞌy ndoꞌupai ꞌrã ri ramo ma toenoĩ ojea katyꞌive
rupi ikuai vaꞌe, mbovy pa ikuaia rami. Oikuaa pota ꞌrã mbovy pe pa
haꞌeve vexaꞌi raꞌy hoꞌupa aguã. 5 Vexaꞌi ava ma ivaikue rei eꞌỹ vaꞌe peteĩ
 

maꞌetỹ oguereko vaꞌe haꞌeve. Vexaꞌi raꞌy eꞌỹ vy kavaraꞌi haꞌeve avi peru
aguã. 6 Haꞌe vaꞌe jaxy pemboty ꞌrã catorze ára peve. Haꞌe vy Israel kuery
 

haꞌe javive ꞌrã ojuka kaꞌarukue. 7 Huguykue ma peraa vy peikyty ꞌrã okẽ
 

yta jovaive haꞌe hiꞌárygua rupi, pendero peꞌua vaꞌe rokẽ re ae. 8 Haꞌe vaꞌe  

pytũve ꞌrã peꞌu hoꞌokue tata py oexy pyre. Mbojape imbovua revegua
eꞌỹ haꞌe jai rogue iro vaꞌe reve ꞌrã peꞌu. 9 Hoꞌokue ipyrygua ma ndapeꞌui
 

ꞌrã, neĩ yy py ombojy pyre, haꞌe rã tata py oexy pyre anho: inhakãgue,
hetymague haꞌe haꞌykue-ꞌykue. 10 Haꞌe vaꞌe gui mbaꞌeve rei ndapejai ꞌrã
 

koꞌẽ peve guarã. Koꞌẽ peve opyta vaꞌe ma peapypa ꞌrã tata py. 11 Po rami  

ꞌrã peꞌu. Pendekuꞌa kuaa reve ꞌrã peꞌu, pendepy regua reve, haꞌe pendepo
py pendepopoka pereko reve. Peꞌu pojava ke. Haꞌe vaꞌe ma Senhor
pegua Páscoa. m 12 Mbaꞌeta haꞌe vaꞌe pytũ xee Egito yvy rupi aaxa vy
 

 12.11 Tery Páscoa ma “Oaxa ovy rivea” ꞌea (versículo 23).

m
 121 Êxodo 12

ajuka ꞌrã taꞌy jypygua ikuai vaꞌe haꞌe javi, avakue haꞌe mymba guigua voi.
Ambopaga ꞌrã Egito pygua ruete ikuai vaꞌe haꞌe javi. Xee ma Senhor.
13 Huguykue ma oikuaa uka ꞌrã oo pendekuaia. Mbaꞌeta huguy aexa vy
 

ma aaxa rive ꞌrã peĩa rupi. Haꞌe rami rã peẽ kuery mbyte ma ndoikoi ꞌrã
mbaꞌeaxy nhomombaarã. Haꞌe vaꞌe py ma Egito yvy re anho ꞌrã ajojuka.
14 “Haꞌe vaꞌe ára ma penemaꞌenduꞌa aguã. Ngaru ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe pejapo
 

ꞌrã Senhor pe. Peneramymino kuery avi ꞌrã ojapo arakaꞌe rã peve guarã,
pendekorã aeja rire. 15 Sete ára re peꞌu ꞌrã mbojape imbovua revegua eꞌỹ.
 

Ijypya ára guive peipeꞌapa ꞌrã mbojape mbovua penderopy oĩ vaꞌekue,

mbaꞌeta ijypya ára guive sete-a ára peve imbovua revegua hoꞌu vaꞌe rei
oipeꞌaa ꞌrã Israel kuerya gui. 16 Ijypya ára py ma pẽvy oiko ꞌrã nhemboaty
 

ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe. Sete araa py teĩgue ju pejapo ꞌrã nhemboaty ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe.
Haꞌe jave py ma neĩ peteĩve tembiapo ndojapoai ꞌrã, peꞌu vaꞌerã pejapoa
eꞌỹ vy. Haꞌe vaꞌe anho haꞌeve pejapo aguã. 17 Haꞌe rami vy pejapo ꞌrã
 

ngaru mbojape imbovua revegua eꞌỹ peꞌu vaꞌerã, mbaꞌeta haꞌe vaꞌe ára
ae xee roguenoẽ Egito yvy gui. Haꞌe nunga rupi peneramymino kuery
ikuaia peve ꞌrã penemaꞌenduꞌa haꞌe vaꞌe ára re, arakaꞌe rã peve guarã
aeja rire. 18 Jypygua jaxy catorze araa kaꞌaru guive ꞌrã peꞌu mbojape
 

imbovua revegua eꞌỹ, haꞌe vaꞌe jaxy vinte e um araa kaꞌaru peve. 19 Haꞌe
 

vaꞌe sete ára ma toĩ eme mbojape mbovua pendero rupi. Mbaꞌeta mbojape
imbovua revegua hoꞌu vaꞌe oipeꞌaa ꞌrã Israel kuery mbyte gui, mombyry
guigua eꞌỹ vy pendeyvy pygua ae teĩ. 20 Mbaꞌeve imbovua revegua peꞌu
 

eme. Pendero haꞌe javi rupi ꞌrã peꞌu mbojape imbovua revegua eꞌỹ anho”,
peje haꞌe kuery pe — heꞌi.
21 Haꞌe rami rã Moisés oenoĩmba Israel kuery mongetaaty kuery. Haꞌe
 

vy aipoeꞌi haꞌe kuery pe:

— Peẽ kuery peteĩ-teĩ peiporavo ꞌrã vexaꞌi raꞌy pendero peguarã, haꞌe
pejuka ꞌrã Páscoa ára pyguarã. 22 Hissopo rakãgue peru vy pemoakỹ
 

huguykue hyꞌa jere py oĩ vaꞌe py, haꞌe hyꞌa jere py huguykue oĩ vaꞌe
peikyty ꞌrã penerokẽ yta re, haꞌe hiꞌárygua rupi. Koꞌẽmba peve peteĩve
napeẽi ꞌrã penerokẽ gui. 23 Mbaꞌeta Senhor oaxa ꞌrã ovy Egito pygua
 

kuery ojuka aguã. Haꞌe rã okẽ árygua haꞌe ijyta jovaive re huguy
oĩa Senhor oexa vy ma oaxa rive ꞌrã haꞌe vaꞌe oo rupi, pendero py
nomoingei ꞌrã nhomombaarã pendejuka aguã. 24 Haꞌe nunga rupi peẽ
 

haꞌe penderaꞌy kuery penderexarai eme pendekorã arakaꞌe rã peve aeja

vaꞌekue re. 25 Haꞌe gui yvy Senhor ijayvuague py penderekoa ma vy
 

voi pendekuai ꞌrã pendekorã aeja vaꞌekue rami. 26 Haꞌe penderaꞌy kuery
 

pẽvy oporandu ramo: “Mbaꞌexa tu nhandereko haꞌe rami?” heꞌi ramo

27 aipopeje ꞌrã: “ Senhor pegua Páscoa pyguarã jajuka vaꞌe, mbaꞌeta Egito
 

yvy re Israel kuery ro áry rupi oaxa vy Egito pygua kuery ojuka, haꞌe rã
nhandero py ikuai vaꞌe ma ogueraa jepe”, peje ꞌrã penderaꞌy kuery pe
— heꞌi.
Êxodo 12 122

Haꞌe ramo heta vaꞌe kuery ojeroꞌapa vy ombojerovia okuapy. 28 Haꞌe  

gui Israel kuery ojeꞌoi vy ojapo haꞌe rami. Moisés haꞌe Arão pe Senhor
aipoeꞌiague rami ae ikuai.

Dez-a nhombopagaarã taꞌy kuery jypygua ojukapaa ague

29 Haꞌe
gui pytũ mbyte jave Senhor ojuka Egito yvy re taꞌy jypygua
ikuai vaꞌe haꞌe javi. Ojuka Faraó guenda openaaty py oguapy vaꞌety raꞌy
jypygua, nhuã py omboꞌa pyre raꞌy kuery haꞌe mymba raꞌy jypygua ikuai
vaꞌe haꞌe javi. 30 Haꞌe ramo Faraó opuꞌã pyavyve, hembiguai kuery haꞌe
 

Egito pygua kuery haꞌe javive guive. Mbaꞌeta haxẽ vaꞌe onhendu Egito
yvy re, mbaꞌeta oo omanoa eꞌỹa jipoi.
31 Haꞌe ramo haꞌe vaꞌe pytũve Faraó oenoĩ Moisés haꞌe Arão. Haꞌe vy
 

aipoeꞌi haꞌe kuery pe:

— Pepuꞌã ke, tapeo xevygua kuery mbyte gui, peẽ haꞌe Israel kuery
haꞌe javive guive. Tapeo, Senhor pe pendekuai, aipo pejeague rami
vy. 32 Penderupive peraa avi penerymba kuery vexaꞌi haꞌe vaka, aipo
 

pejeague rami. Tapeopa, haꞌe xee voi ke xereroayvu porã — heꞌi.

33 Mbaꞌeta Egito pygua kuery omondouka pojava, oyvy gui omoẽmba
 

aguã ojapura vy, “Haꞌe javive nhamanomba ꞌrã” heꞌi vy.

34 Haꞌe ramo haꞌe kuery ojopy mbojaperã omoakỹ vaꞌekue, imbovua
 

revegua eꞌỹ. Omoapomoaty ma oao py onhovã vy ojaxei heravy. 35 Haꞌe  

rami vy Israel kuery ojapo okuapy Moisés ijayvuague rami. Haꞌe vy

Egito pygua kuery pe ojerure okuapy prata haꞌe ouro guigua haꞌe ao re.
36 Senhor ojapo Egito pygua kuery omboaxy aguã rami ixupegua kuery.
 

Haꞌe vaꞌe kuery pe ojerurea omeꞌẽmba. Haꞌe ramo oipeꞌapa Egito pygua
kuery oguereko vaꞌekue.

Egito yvy gui Israel kuery oẽmbaague

37 Haꞌe
rami vy Israel kuery ma Ramessés tetã gui ojeꞌoi Sucote katy.
Seiscentos mil yvy rupigua avakue ikuai, kunhague haꞌe kyrĩgue oipapa
eꞌỹ rã. 38 Haꞌe kuery reve ojeꞌoi avi amboae kuery joegua eꞌỹ-eꞌỹ, haꞌe gui
 

mbovy eꞌỹ mymba kuery vexaꞌi haꞌe vaka. 39 Ombojy okuapy mbojape
 

imbovua revegua eꞌỹ Egito gui omoapomo heravy vaꞌekue. Imbovua

revegua eꞌỹ teri ombojy, mbaꞌeta Egito gui omoẽmbaa ramo ojapura vy
ndaꞌevei hoꞌu vaꞌerã ojapopa aguã.
40 Israel kuery ma quatrocentos e trinta maꞌetỹ re ikuai Egito yvy
 

re. 41 Haꞌe gui quatrocentos e trinta maꞌetỹa opa jave, haꞌe vaꞌe ára ae
 

Senhor pegua xondaro rami ikuai vaꞌe haꞌe javi ojeꞌoi Egito gui. 42 Haꞌe  

vaꞌe pytũ ma Senhor re imaꞌenduꞌaa aguã, mbaꞌeta haꞌe vaꞌe jave

oguenoẽmba Egito yvy gui. Haꞌe vaꞌe pytũ ma Senhor pegua ramo Israel
kuery haꞌe javive ꞌrã imaꞌenduꞌa, arakaꞌe rã ikuai vaꞌe voi.
43 Haꞌe gui Senhor aipoeꞌive ju Moisés haꞌe Arão pe:
 
 123 Êxodo 12​, ​13

— Po rami ma Páscoa ára py pejapo vaꞌerã. Amboae regua neĩ peteĩve

ndoꞌui ꞌrã haꞌe vaꞌe regua. 44 Haꞌe rã tembiguai kuery peráta re ojogua
 

pyre haꞌe javi ꞌrã hoꞌu, opire omboi uka rire. 45 Haꞌe rã amboae regua
 

haꞌe peráta re ombaꞌeapo vaꞌerã pejou vaꞌekue ma ndoꞌui ꞌrã haꞌe vaꞌe
regua. 46 Peteĩ-teĩ vexaꞌi raꞌy ma peteĩꞌi oo py ꞌrã peꞌu. Hoꞌokue peraa eme
 

oka katy, neĩ pemopẽ eme ikãgue. n 47 Israel kuery haꞌe javive tojapo haꞌe
 

rami. 48 Haꞌe rã xapyꞌa rei pendero py amboae yvy regua ovaẽ vy Senhor
 

pegua Páscoa hoꞌuxe avi ramo ma avakue haꞌe javi pire tomboi ranhe.
Haꞌe gui mae ma ꞌrã haꞌeve onhemboja haꞌe hoꞌu aguã. Haꞌe rami rire haꞌe
pyguae rami ꞌrã oiko. Haꞌe rã opire omboi uka eꞌỹ vaꞌe ma neĩ peteĩve
ndoꞌui ꞌrã. 49 Haꞌe rami ae toiko pendeyvy pygua ae, haꞌe amboae yvy
 

regua penembyte rupi ikuai vaꞌe pe. 50 Haꞌe rami ikuai Israel kuery haꞌe
 

javive. Moisés haꞌe Arão pe Senhor ojapo ukaague rami ae ikuai. 51 Haꞌe  

vaꞌe árave Senhor oguenoẽ Israel kuery Egito yvy gui, peteĩ-teĩ regua
ooa rami.

Jypygua ituiꞌi vaꞌekue Senhor pegua ikuai aguã re ijayvuague

13   Haꞌegui Senhor aipoeꞌi Moisés pe:

1
2  —
Xevy guarã remboaxa ꞌrã Israel kuery oxy gui jypygua ituiꞌi
vaꞌe haꞌe javi. Avakue eꞌỹ vy mymba guigua teĩ xembaꞌe meme — heꞌi. o
3 Haꞌe ramo Moisés aipoeꞌi guetarã kuery pe:
 

— Penemaꞌenduꞌa ke kovaꞌe ára Egito yvy gui peopaague re,

escravo rami pembaꞌeapo poyiague gui. Mbaꞌeta Senhor opoꞌakaa
rupi penerenoẽ haꞌe gui. Haꞌe nunga rupi peꞌu eme mbojape imbovua
revegua. 4 Kovaꞌe ára jaxy abibe ꞌepy vaꞌe py ae pejeꞌoi. 5 Haꞌe gui Senhor
   

pendereraa ꞌrã yvy mboae re, cananeu kuery, heteu, amorreu, heveu
haꞌe jebuseu kuery yvy penderekoarã omeꞌẽ aguã re peneramoĩ kuery
pe oura reve ijayvuague, yvy kamby haꞌe ei oata eꞌỹa. Haꞌe vaꞌe yvy re
Senhor pendereraa ma ramo kovaꞌe jaxy ojeupity nhavõ penemaꞌenduꞌa
haꞌe rami penderekorã oeja vaꞌekue rami pendekuai aguã. 6 Haꞌe rami vy
 

sete ára re peꞌu ꞌrã mbojape imbovua revegua eꞌỹ. Haꞌe gui sete araa py
ma oiko ꞌrã nhemboaty ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe Senhor pegua. 7 Sete ára re peꞌu ꞌrã
 

mbojape imbovua revegua eꞌỹ. Mbojape mbovua toĩ eme pendereve, neĩ
pendeyvy haꞌe javi rupi. 8 Haꞌe vaꞌe árave nderaꞌy kuery pe remombeꞌu vy
 

“Haꞌe rami nhandekuai mbaꞌeta Senhor mbaꞌemo porã ojapo xevy Egito
gui orenoẽ vy”, peje ꞌrã. 9 Haꞌe rami nhandekuaia opyta ꞌrã ikuaa ukaarã
 

ndepo re haꞌe nderova re oĩ vaꞌe rami, nemaꞌenduꞌa aguã Senhor guigua

lei rupi ndeayvu aguã, mbaꞌeta Egito yvy gui Senhor opoꞌakaa rupi
nerenoẽ rire. 10 Haꞌe nunga rupi maꞌetỹa nhavõ, hiꞌára py porã pendekuai
 

ꞌrã haꞌe vaꞌe ayvu rami.

n
 12.46 João 19.36  13.2 Lucas 2.23
o
Êxodo 13​, ​14 124

11 —
Haꞌe gui Senhor ndevy haꞌe neramoĩ kuery pe ouraague rami
vy penemoinge ꞌrã cananeu kuery yvy re. Pendekoarã omeꞌẽ ma ramo
12 Senhor peguarã remboaxa ꞌrã oxy gui jypygua ituiꞌi vaꞌekue haꞌe
 

javi, mymba kuery guive. Jypygua ava oiko vaꞌe ma guive rã Senhor
peguarã meme. 13 Haꞌe rã mburikaꞌi raꞌy jypygua rekovia remeꞌẽ ꞌrã
 

vexaꞌi raꞌy py. Remboekovia eꞌỹ ri ramo remopẽ ꞌrã ijatua rupi. Haꞌe rã
avakue regua nderaꞌy kuery jypygua ikuai vaꞌe ma remboekovia vaꞌerã
meme. 14 Haꞌe gui koꞌẽ rã nderaꞌy kuery oporandu rã “Mbaꞌe re tu haꞌe
 

rami nhandekuai?” heꞌi ramo ixupe aipoꞌre ꞌrã: “ Senhor opoꞌakaa rupi
orerenoẽ rakaꞌe escravo orekuaia gui. 15 Mbaꞌeta Faraó inhakã ratã vy
 

noremondoukavei ramo Senhor ojuka Egito yvy re jypyꞌi guare haꞌe javi,
avakue haꞌe mymba guigua voi. Haꞌe rami rire Senhor pe xee amboaxa
oxy gui jypygua ituiꞌi vaꞌe ava ma guive rã, haꞌe rã xeraꞌy kuery jypygua
haꞌe javi ma amboekovia ꞌrã. 16 Haꞌe rami nhandekuaia opyta ꞌrã ndepo re
 

haꞌe nderova re ikuaa ukaarã oĩ vaꞌe rami, mbaꞌeta Senhor opoꞌakaa rupi
orerenoẽ rakaꞌe Egito yvy gui”, ꞌre ꞌrã nderaꞌy kuery pe.

Tape rupi Nhanderuete ojeupegua kuery oguerekoague

17 Israel
kuery Faraó omondouka ma jave filisteu kuery yvy rupi tape
oo vaꞌe rupi eꞌỹ Nhanderuete ogueraa namombyryive teĩ, mbaꞌeta aipoeꞌi
vy: “Xevygua kuery joe opuꞌã vaꞌe oexa vy oendu ꞌrã okyjea, haꞌe Egito
yvy katy ju ojevyxe ꞌrã”, heꞌi vy. 18 Haꞌe rami ꞌrãgue py ojeupegua kuery
 

Nhanderuete ojapo ojere jogueravy aguã rami yeꞌẽ pytã katyꞌi rupi
tape tekoa eꞌỹa rupi oo vaꞌe rupi. Haꞌe ramo Israel kuery xondaro rami
guembiporupa reve ojeꞌoi Egito gui. 19 Moisés ogueraa avi José kãgue,
 

mbaꞌeta haꞌe rami Israel raꞌy kuery ojapo aguã re oura rire. Haꞌe vy
aipoeꞌi: “Anhetẽ Nhanderuete ojekuaa ꞌrã pendevy. Haꞌe ramo apy gui ke
peraa xekãgue”, heꞌiague rami ae ogueraa.
20 Haꞌe gui haꞌe kuery Sucote gui ojeꞌoi vy Etã py ju ikuai, tekoa eꞌỹa
 

re ovaẽaꞌi py. 21 Senhor oo oiny haꞌe kuery renonde. Ára pukukue re

 

peteĩ arai opuꞌã vaꞌe rupi oo, tape rupi ogueraa aguã. Haꞌe rã pyávy ma
tata opuꞌã vaꞌe rupi oo oexape aguã, ara py haꞌe pyávy haꞌe kuery oguata
aguã. 22 Ara py arai opuꞌã vaꞌe ndojepeꞌai haꞌe kuery áry gui, haꞌe pyávy
 

ma tata opuꞌã vaꞌe voi ndojepeꞌai.

Israel kuery rakykue Egito pygua kuery ouague

14   Haꞌe
gui Senhor aipoeꞌi Moisés pe:
1
2  —
Ndeayvu na Israel kuery pe guakykue katy ju oo vy
Pi-Hairote rexei opyta aguã, Migdol haꞌe yeꞌẽ mbyte, Baal-Zefom
renonde katy. Haꞌe vaꞌe renonde py pepyta ꞌrã yeꞌẽ yvýry. 3 Haꞌe ramo  

Faraó ojeupe ae “Israel kuery ndaꞌikuai kuaavei vy po okanhymba

ma nhiꞌã tekoa eꞌỹa re” heꞌi ꞌrã. 4 Haꞌe rami vy amoakã ratã ꞌrã Faraó
 
 125 Êxodo 14

penderakykue oo aguã. Haꞌe ramo pexa ꞌrã Faraó haꞌe ixondaro kuery
haꞌe javi re xepoꞌaka rã. Egito pygua kuery voi oikuaa ꞌrã xee Senhor
aikoa — heꞌi. Haꞌe ramo haꞌe kuery ojapo haꞌe rami.
5 Haꞌe gui Egito pygua huvixa pe omombeꞌua Israel kuery ojavapa maa.
 

Haꞌe ramo Faraó haꞌe hembiguai kuery amboae rami ju onhembopyꞌa haꞌe
kuery rovai. Haꞌe vy aipoeꞌi okuapy:
— Mbaꞌexa tu jajapo raꞌe Israel kuery nhanerembiguai kuery ikuai veꞌỹ
aguã rami? — heꞌi okuapy. 6 Haꞌe gui Faraó okaróxa oguereko katu ma
 

vy ogueraa oxondaro kuery. 7 Haꞌe rami vy ogueraa seiscentos mbaꞌeyru

 

oiporavo vaꞌekue haꞌe karóxa Egito re ikuai vaꞌe haꞌe javi, huvixa oĩ reve
meme. 8 Mbaꞌeta Senhor omoakã ratã Egito pygua huvixa Faraó Israel
 

kuery rakykue oo aguã. Haꞌe rã Israel kuery ma ipyꞌa guaxu reve ojeꞌoi.
9 Haꞌe kuery rakykue Egito pygua kuery ojeꞌoi. Kavaju haꞌe javi, Faraó
 

mbaꞌe karóxa, kavaju árygua kuery haꞌe ixondaro kuery reve oo vy oupity
yeꞌẽ yvýry hekoa okuapya py, Pi-Hairote katyꞌi, Baal-Zefom renonde katy.
10 Haꞌe gui Faraó kuery ovaẽ raiꞌi rã Israel kuery omaꞌẽ. Haꞌe vy oexa
 

Egito pygua kuery haꞌe kuery rakykue ou oiny rã. Haꞌe rami vy Israel
kuery okyje ete okuapy, haꞌe vy ojapukai okuapy Senhor pe. 11 Aipoeꞌi
 

okuapy Moisés pe:

— Egito yvy re orenhono porã aguã jipoi ramo teve haꞌe gui orenoẽ
kovaꞌe tekoa eꞌỹa py romanomba aguã? Mbaꞌe re tu nami oreapo, Egito
gui roẽmba aguã rami orerereko? 12 Po rami eꞌỹ ri tyꞌy ndevy oreayvu
 

rakaꞌe Egito yvy re teri nhandekuai reve: “Orereja ke Egito pygua kuery
pe orekuai aguã” roꞌe vaꞌekue. Mbaꞌeta orevy pe haꞌeveve vaꞌe rire Egito
pygua kuery pe orekuai aguã tekoa eꞌỹa py romanomba ꞌrãgue py — heꞌi
okuapy.
13 Haꞌe ramo Moisés ombovai heta vaꞌe kuery pe:
 

— Pekyje eme, pekyrirĩ haꞌe pexa ꞌrã pendereraa jepearã Senhor

kovaꞌe ára omoingo ta vaꞌe, mbaꞌeta Egito pygua kuery aỹ pexa vaꞌe ma
ndapexa jevyvei ma ꞌrã. 14 Senhor ae ꞌrã opuꞌã penderepy aguã, haꞌe rã
 

peẽ ma pekyrirĩ ꞌrã — heꞌi.

Yeꞌẽ mbyte rupi oopaague

15  Haꞌe
gui Senhor aipoeꞌi Moisés pe:
— Mbaꞌe re tu rejapukai xevy? Aipoꞌre Israel kuery toguata ojeꞌoivy.
16 Haꞌe rã ndee ma eupi ndepopoka, ekuaveꞌẽ yeꞌẽ áry, haꞌe embojaꞌo, yeꞌẽ
 

mbyte rupi Israel kuery oaxa aguã ipiru reia rupi. 17 Maꞌẽ, Egito pygua
 

kuery xee amoakã ratã vy ajapo ꞌrã penderakykue oo vy haꞌe vaꞌe rupi
oike avi aguã rami. Xemboete pavẽ ꞌrã Faraó re xepoꞌaka ramo, haꞌe
ixondaro kuery haꞌe javi re, ikaróxa haꞌe kavaju árygua kuery re guive.
18 Haꞌe ramo Egito pygua kuery oikuaa pavẽ ꞌrã xee Senhor aikoa. Faraó
 

re vy xemboetea ꞌrã, karóxa haꞌe kavaju árygua kuery re vy guive — heꞌi.

Êxodo 14​, ​15 126

19 Haꞌe gui Nhanderuetea guigua anjo ma Israel kuery xondaro kuery

renonde oo oiny vaꞌekue ojepeꞌa vy haꞌe kuery rakykue katy ju oaxa. Arai
opuꞌã vaꞌe voi ojepeꞌa haꞌe kuery renonde katy gui, haꞌe vy hakykue katy
ju opyta. 20 Haꞌe rami vy opyta Egito pygua kuery ikuaia haꞌe Israel kuery
 

ikuaia mbyte. Arai ma Egito pygua kuery pe pytũ, haꞌe rã Israel kuery pe
ma hexakã. Haꞌe rami py pytũ mbukukue re ndaꞌevei Egito pygua kuery
onhemboja aguã Israel kuery re.
21 Haꞌe gui Moisés okuaveꞌẽ yeꞌẽ áry. Haꞌe ramo haꞌe vaꞌe pytũ
 

mbukukue re Senhor ojapo yvytu kuaray oua katy gui oipeju aguã rami,
yeꞌẽ ojepeꞌa aguã. Yy ojaꞌoague rupi yvy piru rei opyta. 22 Haꞌe ramo
 

Israel kuery oike yeꞌẽ mbyte yvy ipiru reia rupi. Yy ma kora rami oĩ haꞌe
kuery yvýry, oiporu kuaa re haꞌe oiporu kuaa eꞌỹa re. 23 Haꞌe gui Egito
 

pygua kuery ma haꞌe kuery rakykue ojeꞌoi vy oike avi jogueravy, Faraó
rymba kuery kavaju haꞌe javive, karóxa haꞌe kavaju árygua kuery guive.
Haꞌe rami vy yeꞌẽ mbyte peve oo.
24 Haꞌe gui koꞌẽ rai jave Senhor tata haꞌe arai opuꞌã vaꞌe mbyte oĩa
 

gui oexa Egito pygua kuery ojeꞌoi rã. Haꞌe rami vy omondyipa. 25 Haꞌe vy
 

haꞌe kuery karóxa ruéra ombopija vy ojapo ndoo porãvei aguã rami. Haꞌe
ramo Egito pygua kuery aipoeꞌi:
— Jajavapa ke Israel kuery renonde gui, mbaꞌeta Senhor opuꞌã ore
kuery rovai haꞌe kuery repy vy.

Egito pygua kuery yy py omanombaague

26  Senhor aipoeꞌi Moisés pe:
— Ekuavaꞌẽ ju yeꞌẽ áry, Egito pygua kuery áry yy ojevy aguã, ikaróxa
haꞌe kavaju árygua kuery áry — heꞌi. 27 Haꞌe ramo yeꞌẽ áry Moisés
 

okuaveꞌẽ. Koꞌẽmba ma jave yeꞌẽ oxyry atã ju ouvy. Egito pygua kuery
ojavapa ta ovy ramo yy ovaexĩ. Haꞌe rami yeꞌẽ mbyte py Senhor oitypa
Egito pygua kuery. 28 Yy ojevypa vy ojaoꞌipa karóxa, kavaju kuery haꞌe
 

Faraó xondaro kuery haꞌe javi yeꞌẽ mbyte rupi hakykue ojeꞌoi ta vaꞌekue.
Haꞌe kuery regua neĩ peteĩve ndopytai. 29 Haꞌe rã Israel kuery ma yeꞌẽ
 

mbyte ipiru reia rupi oguata. Haꞌe kuery pe ma yy kora rami oĩ, oiporu
kuaa re haꞌe oiporu kuaa eꞌỹa re.
30 Haꞌe vaꞌe ára Senhor ogueraa jepe Israel kuery Egito pygua kuery
 

gui. Haꞌe gui Israel kuery oexa okuapy Egito pygua kuery yeꞌẽ rembe re
omanomba vaꞌekue. 31 Haꞌe rami vy Israel kuery oexa Senhor ipoꞌaka etea
 

Egito pygua kuery re opuꞌã rã. Haꞌe ramo haꞌe kuery oendu Senhor renonde
ojererokyjea. Hexe ojerovia ete okuapy, hembiguai Moisés re guive.

Moisés oporaeiague

15   Haꞌe
ramo Moisés haꞌe Israel kuery omonhendu okuapy povaꞌe
1

mboraei Senhor pe. Haꞌe vy aipoeꞌi:

 127 Êxodo 15

— Aporaei ꞌrã Senhor pe, mbaꞌeta yvate ete vy ipoꞌaka.

Yeꞌẽ mbyte py oitypa kavaju haꞌe hiꞌárygua kuery.
2 Senhor ma xembaraetea haꞌe aporaeia.

Haꞌe ma xereraa jepea oiko.

Haꞌe vaꞌe ma xeruete, haꞌe nunga rupi amboete ꞌrã.
Xeru Ruete voi oiko ramo amboyvate ꞌrã.
3 Senhor ma joe opuꞌã vaꞌe.

Senhor ma hery.
4 Yeꞌẽ mbyte py oitypa Faraó mbaꞌe karóxa haꞌe xondaro kuery.

Huvixa kuery voi oyꞌupa Yeꞌẽ Pytã vaꞌe py.

5 Yai ou oiny vaꞌe ojaoꞌipa.

Haꞌe ramo ita rami oikepa yy guy ete peve.

6 Senhor, ndepo reiporu kuaa regua ipoꞌaka vy iporã ete.

Senhor, ndepo reiporu kuaa regua omboaꞌypa nderovaigua

kuery.
7 Ndeyvate ete vaꞌe vy reitypa nderovai opuꞌã vaꞌe kuery.

Ndepoxya rembou rã omokanhymba mbaꞌemo raꞌykue rami.

8 Neapyĩgua gui nepytuẽ vaꞌe py rive remboaty yy.

Oxyrya gui opytapa, ijaty oupy.

Yai ikuai vaꞌe hatãmba yeꞌẽ guýry.
9 Orerovaigua aipoeꞌi: “Aa ꞌrã haꞌe kuery rakykue aupity peve.

Ambojaꞌo ꞌrã haꞌe kuery mbaꞌe rei-rei vaꞌekue,

xenheꞌẽ py arovyꞌa ꞌrã haꞌe nunga ajopypa vy.
Aekyi ꞌrã xekyxe, xepo py amokanhymba ꞌrã”, heꞌi vaꞌekue.
10 Haꞌe rã ndeguigua yvytu py reipeju ramo yeꞌẽ ojaoꞌipa.

Haꞌe kuery oikepa yy omyĩ atãa py chumbo oikea rami.

11 — Senhor, tuuete ikuai vaꞌe regua mavaꞌe ꞌrã tu ndee ramigua

oiko?
Mavaꞌe tu oiko ndee ramigua? Ndekyꞌa eꞌỹ vaꞌe rã ndererovyꞌaa.
Nhomondyipaarã iporã vaꞌe rejapo vy okyjepy reiko.
12 Reiporu kuaa regua reupi ramo

yvy omokõmba.
13 Rejoayvua rupi rereko ndevygua kuery reraa jepe vaꞌekue.

Ndepoꞌakaa rupi reraa nderekoa ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe py.

14 Yvy regua kuery oendu vy oryryipa okuapy,

tekoaxy poyi ipoꞌaka Filístia pygua kuery re.

15 Maꞌẽ, Edom py yvatekueve ikuai vaꞌe ma oxĩmba.

Moabe pygua ipoꞌaka vaꞌe kuery voi oendu okuapy okyjea.

Canaã pygua kuery ikangypa.
16 Haꞌe kuery áry hoꞌa imondyiarã haꞌe imongyjearã.

Ndejyva ipoꞌaka ete vaꞌe gui vy okyrirĩmba ꞌrã ita rami,

ndevygua kuery oaxa peve, Senhor,
Êxodo 15​, ​16 128

rejogua vaꞌekue oaxapa peve.

17 Haꞌevaꞌe kuery ma ndevygua yvyty re reraa vy renhotỹ ꞌrã haꞌe py
nembaꞌetyrã,
Senhor, tekoa reĩ atyrã rereko katu vaꞌekue py,
henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe py, ndepo py renhono vaꞌekue py.
18 Senhor ipoꞌaka ꞌrã arakaꞌe rã peve — heꞌi.
19 Mbaꞌeta Faraó rymba kuery kavaju, ikaróxa haꞌe kavaju árygua kuery
 

yeꞌẽ mbyte py oikepa ramo haꞌe kuery áry Senhor ombou ju yy. Haꞌe rã
Israel kuery ma yvy rupi oaxa ojeꞌoivy yeꞌẽ mbyte ipiru reia rupi.

Miriã kunhague mboae reve oporaei okuapyague

20  Arão
reindy Miriã ma profeta kunha oiko. Haꞌe rami vy pandeiro
ojopy rã hakykue kunhague haꞌe javive ojeꞌoi pandeiro reve haꞌe ojerokya
rupi. 21 Haꞌe ramo haꞌe kuery pe Miriã ombovai:
 

— Peporaei Senhor pe, mbaꞌeta iporã ete ipoꞌakaa py.

Mbaꞌeta yeꞌẽ py oitypa kavaju haꞌe hiꞌárygua kuery.

Yy iro vaꞌe iro eꞌỹ vaꞌe ju opytaague

22  Yeꞌẽ
Pytã vaꞌe gui ma Moisés ogueraa Israel kuery tekoa eꞌỹa Sur
katy. Tekoa eꞌỹa rupi mboapy ára re oguata ojeꞌoivy yy ojou eꞌỹ re. 23 Haꞌe
 

gui mae ma Mara py ovaẽ. Haꞌe rami teĩ Mara py yy oĩ vaꞌe ma ndaꞌevei
oyꞌu aguã, iro ramo. Haꞌe ramo ae omboery Mara. p
24 Haꞌe rami rã Moisés re heta vaꞌe kuery ijayvu rei vy aipoeꞌi:
 

— Mbaꞌe tu jayꞌu ꞌrã? — heꞌi okuapy. 25 Haꞌe ramo Moisés ojapukai

 

Senhor pe. Haꞌe rã ixupe Senhor oexa uka peteĩ yvyra. Haꞌe vaꞌe ma
Moisés yy py omombo ramo yy ndaꞌirovei. Haꞌe py Senhor oeja peteĩ
ayvu haꞌe kuery rekorã. Haꞌe rami vy haꞌe kuery oeko aꞌã haꞌe py. 26 Haꞌe
 

vy aipoeꞌi:
— Xapyꞌa rei Senhor Penderuete ayvu pendu riae, henonde haꞌevea
ramigua anho pejapo, ojapo uka vaꞌe pendu, haꞌe ijayvuague haꞌe javi
rupi pendekuai ramo ma neĩ peteĩve mbaꞌeaxy ndoui ꞌrã pendere,
Egito pygua kuery re ambou vaꞌekue regua. Mbaꞌeta xee ma Senhor
romonguera vaꞌe — heꞌi.
27 Haꞌe gui haꞌe kuery ma Elim py ju ovaẽ, doze yvu haꞌe setenta pindo
 

ikuaia py. Haꞌe py opyta okuapy yy ikuai vaꞌe yvýry.

Nhanderuete maná ombouague

16   Elim
tekoa gui Israel kuery haꞌe javi ojeꞌoi Sim tekoa eꞌỹa katy,
1
Elim haꞌe Sinai mbyte oĩ vaꞌe. Egito yvy gui oẽmba rire mokoĩ
jaxya quinze araa py ovaẽ. 2 Haꞌe gui tekoa eꞌỹa py Israel kuery haꞌe
 

 15.23 Tery Mara ma “Iro” ꞌea.

p
 129 Êxodo 16

javive ijayvu mbegue rei okuapy Moisés haꞌe Arão re. 3 Haꞌe vy aipoeꞌi
 

okuapy:
— Senhor po py romanomba vaꞌe rire Egito yvy re, oja xoꞌo mimoĩ
oĩa yvýry roguapy rokuapy jave, haꞌe orerevyatãmba peve mbojape roꞌu
rokuapy jave. Mbaꞌeta ndee ma kovaꞌe tekoa eꞌỹa py orereru orejuka aguã
karuai py, ore kuery haꞌe javive — heꞌi.
4 Haꞌe ramo Senhor aipoeꞌi Moisés pe:
 

— Maꞌẽ, ajapo ꞌrã yva gui penembiꞌurã hoꞌa aguã rami. Haꞌe ramo koꞌẽ
nhavõ heta vaꞌe kuery oẽ vy omonoꞌõ ꞌrã peteĩ-teĩ ára guarã eteꞌi, xee
aexa aguã xeguigua lei rupi pa ikuai tyrã pa anya. q 5 Haꞌe gui mboapy
 

meme araa py ma mokoĩ ára peguarã ꞌrã pemonoꞌõ. Haꞌe vaꞌe pemonoꞌõ
vy pemoĩ ꞌrã penerembiꞌurã — heꞌi.
6 Haꞌe ramo Moisés haꞌe Arão aipoeꞌi Israel kuery haꞌe javi pe:
 

— Kuri kaꞌarukue peikuaa ꞌrã Senhor ae Egito yvy gui

penerenoẽmbaague. 7 Haꞌe rã koꞌẽ ajeꞌiveꞌi ma pexa ꞌrã Senhor rexakã
 

oexa uka rã, mbaꞌeta oendu pendeayvu rei rã. Haꞌe gui marã ramigua
tu ore roiko orere peẽ kuery pendeayvu rei aguã? 8 Mbaꞌeta kaꞌarukue
 

Senhor ombou ꞌrã xoꞌo peꞌu vaꞌerã, haꞌe ajeꞌivekue ma mbojape ju ombou
penerevyatã aguã. Haꞌe rami avi Senhor oendu pejou reia, mbaꞌeta
hexe ae pendeayvu rei. Haꞌe rã ore ma mavaꞌe tu roiko? Ore rovai eꞌỹ
pendeayvu, haꞌe rã Senhor rovai — heꞌi Moisés.
9 Haꞌe gui Moisés aipoeꞌi Arão pe:
 

— Aipoꞌre Israel kuery haꞌe javi pe: “Penoꞌõmba ke Senhor renonde,

mbaꞌeta haꞌe oendu pendeayvu rei rã”, ꞌre ꞌrã haꞌe kuery pe — heꞌi. 10 Haꞌe
 

ramo Israel kuery haꞌe javi pe Arão ijayvu jave tekoa eꞌỹa katy omaꞌẽ vy
oexa okuapy Senhor rexakã arai re.

Nhanderuete guyra codornizes haꞌe maná ombouague

11 Haꞌe
gui Senhor aipoeꞌi Moisés pe:
12  —
Aendu Israel kuery ijayvu reia. Haꞌe ramo aipoꞌre haꞌe kuery pe:
“Kuri kaꞌaru pytũ eꞌỹ mbove peꞌu ꞌrã xoꞌo. Haꞌe rã ajeꞌiveꞌi ju ma peꞌu ꞌrã
mbojape. Haꞌe rami vy peikuaa ꞌrã xee Senhor Penderuete aikoa”, ꞌre ꞌrã
haꞌe kuery pe — heꞌi.
13 Haꞌe gui kaꞌarukue oveve ouvy guyra codornizes, haꞌe vy ojaoꞌipa
 

tekoa haꞌe javi rupi. Haꞌe gui ajeꞌiveꞌi ma yxapy oĩ tekoa yvýry. 14 Yxapy
 

hoꞌa vaꞌekue ipirupa jave yvy re opyta mbaꞌemo xiĩ rei vaꞌe pira pekue
ramigua, yroꞌy rami ipererĩ vaꞌe. 15 Haꞌe nunga Israel kuery oexa vy
 

joupe-upe aipoeꞌi okuapy:

— Mbaꞌe nunga tu pevaꞌe? Mbaꞌeta ndoikuaai mbaꞌe paa.
Haꞌe ramo Moisés ombovai:

q
 16.4 João 6.31
Êxodo 16 130

— Pevaꞌe ma mbojape peꞌu vaꞌerã Senhor ombou vaꞌekue. 16 Mbaꞌeta

 

Senhor aipoeꞌi uka pẽvy: “Pevaꞌe nunga peteĩ-teĩ pemonoꞌõ ꞌrã peꞌu
vaꞌerã, peteĩ-teĩ peguarã peteĩ ryru tynyẽ oĩ, mbovy pa pendekuaia rami.
Peteĩ-teĩ omonoꞌõ ꞌrã ngoo py ikuai vaꞌe peguarã”, heꞌi uka vaꞌekue.
17 Haꞌe rami ae Israel kuery ojapo. Haꞌe vy amongue omonoꞌõve,
 

haꞌe rã amboae kuery ma nomonoꞌõiveꞌi. 18 Haꞌe rami teĩ hyru py oaꞌã

 

rã naembyrei omonoꞌõ reta vaꞌekue pe, neĩ ndoatai mbovyꞌi omonoꞌõ

vaꞌekue pe. Mbaꞌeta peteĩ-teĩ hoꞌu aguã haꞌevea rami omonoꞌõ. r
19 Haꞌe gui Moisés aipoeꞌi haꞌe kuery pe:
 

— Avave rei tomoĩ porã eme koꞌẽ rã guarã — heꞌi. 20 Haꞌe rami teĩ haꞌe
 

kuery noendu potai Moisés ayvu re. Haꞌe vy amongue maná omonoꞌõ vy
omoĩ porã koꞌẽ rã guarã. Haꞌe rã haxopa, heakuã vaikue guive. Haꞌe ramo
Moisés ivai haꞌe kuery pe. 21 Haꞌe nunga rupi ajeꞌiveꞌi nhavõ omonoꞌõ
 

peteĩ-teĩ hoꞌu vaꞌerã eteꞌi, mbaꞌeta kuaray aku rã hykupa.

Israel kuery maná omonoꞌõ okuapyague

22  Haꞌe
gui seis araa py ma tembiꞌu omonoꞌõ okuapy mokoĩ ára guarã,
peteĩ-teĩ pe mokoĩ ryru omonoꞌõ. Haꞌe rã yvatekueve ou vy omombeꞌu
okuapy Moisés pe. 23 Haꞌe ramo Moisés ombovai:
 

— Haꞌe rami aguã ae ma Senhor aipoeꞌi: “Koꞌẽ ramo ma pepytuꞌu ꞌrã,

Senhor pegua ára sábado ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe ramo. Haꞌe gui aỹ ma mbaꞌemo
oexyaty py pexyxe vaꞌe ma pexy ꞌrã, haꞌe yy py pembojyxe vaꞌe ma
pembojy ꞌrã. Haꞌe rami avi ndapeꞌupai vaꞌekue haꞌe javi ꞌrã peipeꞌa koꞌẽ rã
guarã”, heꞌi vaꞌekue.
24 Haꞌe ramo Moisés aipoeꞌiague rami haꞌe kuery omoĩ porã koꞌẽ jevy peve.
 

Haꞌe vaꞌe ma naeakuã vaikuei, ndaxoi guive. 25 Haꞌe ramo Moisés aipoeꞌi:
 

— Peꞌu ke kovaꞌe ára, mbaꞌeta kovaꞌe ára ma sábado Senhor pegua.

Kovaꞌe ára ma ndapejoui ꞌrã nhuũndy rupi. 26 Seis ára re ꞌrã pemonoꞌõ.
 

Haꞌe rã sete araa ma sábado. Haꞌe vaꞌe ára py ma jipoi ꞌrã — heꞌi.
27 Haꞌe gui sete araa py heta vaꞌe kuery regua amongue ojeꞌoi omonoꞌõ
 

aguã, teĩ ndojoui. 28 Haꞌe ramo Senhor aipoeꞌi Moisés pe:

 

— Rakaꞌe peve tu ndapejapoi ꞌrã ajapo uka vaꞌe haꞌe xeguigua lei?
29 Peikuaa pota Senhor pepytuꞌu aguã sábado ára oejaague re. Haꞌe
 

nunga rupi seis araa py omeꞌẽ penembiꞌu mokoĩ ára peguarã. Sete araa
py ma peteĩ-teĩ topyta oĩa py ae, avave rei too eme oĩa gui — heꞌi. 30 Haꞌe
 

rami rã sete araa py heta vaꞌe kuery opytuꞌu okuapy.

31 Haꞌe nunga pe Israel kuery “Maná” heꞌi. Kuratõ raꞌyĩ rami xiĩ, haꞌe ei
 

guigua rami hee vaꞌe. 32 Haꞌe gui Moisés aipoeꞌi:

 

— Po rami Senhor ojapo uka vaꞌe: “Haꞌe vaꞌe regua pemonyẽ ꞌrã peteĩ
hyru, haꞌe pemoĩ porã ꞌrã peneramymino kuery peguarã, haꞌe kuery avi

r
 16.18 2 Coríntios 8.15
 131 Êxodo 16​, ​17

oexa aguã tembiꞌu tekoa eꞌỹa rupi penemongaruague, Egito gui roguenoẽ
jave”, heꞌi.
33 Haꞌe gui Arão pe ju Moisés aipoeꞌi:
 

— Ejopy peteĩ hyru, haꞌe emonyẽ maná. Haꞌe vaꞌe ma emoĩ porã
Senhor renonde, peneramymino kuery peguarã — heꞌi.
34 Haꞌe ramo Moisés pe Senhor ijayvuague rami vy Arão ma Nhanderuete
 

ayvu oĩaty renonde omoĩ porã hyru. 35 Haꞌe rã Israel kuery ma quarenta
 

maꞌetỹ re okaru okuapy maná re, yvy hekoa aguã py oike peve. Canaã yvy re
ovaẽ peve okaru okuapy maná re. 36 Haꞌe gui dez ryru renyẽ ma peteĩ ajaka.
 

Refidim py ita gui yy oẽague

17   Haꞌe
gui Sim tekoa eꞌỹa gui Israel kuery ojeꞌoipa vy opyta-pyta
1

ojeꞌoivy Senhor aipoeꞌiague rami vy. Haꞌe rami vy Refidim py ju

opyta okuapy. Haꞌe py ma yy jipoi haꞌe kuery oyꞌu aguã. 2 Haꞌe ramo heta
 

vaꞌe kuery ijayvu ete okuapy Moisés re. Haꞌe vy aipoeꞌi:

— Emeꞌẽ yy royꞌu aguã.
Moisés ombovai:
— Mbaꞌe re tu pendeayvu ete xere? Mbaꞌe re tu peko aꞌã Senhor? — heꞌi.
3 Heta vaꞌe kuery haꞌe py ijeyꞌuveipa vy Moisés re ijayvu rei vy aipoeꞌi:
 

— Mbaꞌe re tu oreapo Egito yvy gui roju aguã rami, yuvei py orejukapa
aguã, oreraꞌy kuery haꞌe orerymba kuery reve? — heꞌi okuapy.
4 Haꞌe ramo Moisés ojapukai Senhor pe:
 

— Mbaꞌe tu ajapo ꞌrã kovaꞌe kuery re? Ita py xeapipa ta ma okuapy.

5 Senhor ombovai:
 

— Eaxa heta vaꞌe kuery renonde, haꞌe nderupive eraa Israel kuery
mongetaaty kuery regua. Ndepo py eraa ndepopoka yakã reinupãague
vaꞌe. Tereo. 6 Haꞌe gui nerenonde xee aĩ ꞌrã peteĩ itaova Horebe py oĩ vaꞌe
 

áry. Einupã haꞌe vaꞌe itaova, haꞌe rã ixugui oẽ ꞌrã yy. Haꞌe ramo heta vaꞌe
kuery oyꞌu ꞌrã — heꞌi. Haꞌe rami Moisés ojapo Israel kuery mongetaa
kuery renonde.
7 Haꞌe vaꞌe tekoa ma omboery Massá haꞌe Meribá, s Senhor oeko aꞌãa
 

rupi Israel kuery ijayvu ete rire, “Nhanembyte Senhor oĩ teve tyrã pa
any?” heꞌi okuapy vy.

Israel kuery re Amaleque kuery opuꞌãague

8  Haꞌe
gui Refidim py Israel kuery ikuai jave Amaleque kuery ou vy
opuꞌã okuapy haꞌe kuery rovai. 9 Haꞌe ramo Moisés ijayvu Josué pe:
 

— Eiporavo avakue haꞌe tereo, pepuꞌã Amaleque kuery rovai. Haꞌe rã

xee ma koꞌẽ rã aẽ ꞌrã yvyty apyte áry, Nhanderuete pegua popoka xepo
py areko reve — heꞌi.

 17.7 Tery Massá ma “Moangekoa” ꞌea, haꞌe gui Meribá ma “Ayvua ete-ete” ꞌea.
s
Êxodo 17​, ​18 132

10  Haꞌe
ramo Josué ojapo Moisés ijayvuague rami. Haꞌe rami vy opuꞌã
okuapy Amaleque kuery re. Haꞌe rã Moisés, Arão haꞌe Hur ma yvyty
apyte áry oẽ. 11 Moisés opo oupi jave Israel kuery ipoꞌaka ꞌrã. Haꞌe rã opo
 

omboguejy jave ma Amaleque kuery ju ꞌrã ipoꞌaka. 12 Haꞌe gui Moisés po

 

ma ipoyi. Haꞌe ramo peteĩ ita haꞌe kuery ogueru vy omoĩ okuapy haꞌe py.
Haꞌe ramo Moisés oguapy hiꞌáry. Arão haꞌe Hur ma ipo omoĩ atã herekovy
jovaive-ive re. Haꞌe rami py ipo oĩ atã kuaray oike peve. 13 Haꞌe rami rã  

Josué kuery kyxe guaxu py oitypa Amaleque kuery.

14 Haꞌe ramo Senhor aipoeꞌi Moisés pe:
 

— Embopara peteĩ kuaxia re haꞌe nungakue re penemaꞌenduꞌa aguã,

haꞌe eroayvu ju Josué pe. Mbaꞌeta xee amomba ete ꞌrã Amaleque kuery,
yva guýry rupi haꞌe kuery re imaꞌenduꞌaa veꞌỹ aguã — heꞌi.
15 Haꞌe gui Moisés ojapo peteĩ altar. Haꞌe vaꞌe ma omboery “ Senhor
 

ma xe-bandeira”. t 16 Haꞌe vy aipoeꞌi:

 

— Mbaꞌeta Senhor ouraague rami vy Amaleque kuery re opuꞌã ꞌrã

arakaꞌe rã peve.

Moisés ratyu taꞌyxy haꞌe taꞌy kuery ogueruague

18   Haꞌe
gui Moisés ratyu Jetro sacerdote Midiã pygua vaꞌe oendu
1

Moisés pe haꞌe Israel kuery pe Senhor ojapo vaꞌekue haꞌe javi,

haꞌe marã rami vy pa Egito yvy gui haꞌe kuery ogueru rakaꞌeague. 2 Haꞌe  

rami vy Moisés ratyu Jetro ogueru ju taꞌyxy Zípora omondoukaague gui.

3 Mokoĩ taꞌy kuery reve ogueru. Haꞌe vaꞌe kuery regua peteĩ ma omboery
 

Gérson, Moisés “Amboae yvy rupi aguata rei aikovy vaꞌekue” heꞌi vy.
4 Haꞌe rã amboae ma omboery Eliézer, “Xeru ruete xepytyvõ vy xereraa
 

jepe Faraó kyxe guaxu gui” heꞌi vy. u 5 Haꞌe rami py Moisés tekoa eꞌỹa py
 

hekoa oikovya py hatyu Jetro ogueru taꞌy kuery haꞌe taꞌyxy, Nhanderuete
pegua yvyty katyꞌi. 6 Haꞌe vy hatyu aipoeꞌi uka Moisés pe:
 

— Xee nderatyu Jetro aju ndea py, nderaꞌyxy haꞌe nderaꞌy kuery mokoĩ
reve — heꞌi uka
7 ramo Moisés oo ovaexĩ vy. Ojeroꞌa vy oayvupa. Haꞌe gui peteĩ-
 

teĩ amboae oiko porãa re oporandu vy jogueroike opy. 8 Guatyu pe  

Moisés omombeꞌu Senhor Israel kuery oayvu vy ojapo vaꞌekue haꞌe

javi Faraó haꞌe Egito pygua kuery haꞌe javi re, haꞌe Egito yvy re opa
marãgua tembiapo ojapo vaꞌekue, haꞌe marã rami vy pa Senhor ogueraa
jepepaague.
9 Haꞌe ramo Jetro oguerovyꞌa opa mbaꞌe py Israel kuery pe Senhor
 

ojapo porãague, Egito pygua kuery po gui ogueraa jepe vy. 10 Haꞌe vy  

aipoeꞌi:

t
 17.15 Bandeira ma joe opuꞌãa py huvixa omopuꞌã ꞌrã hupivegua kuery haꞌe py oupa aguã.
u
 18.3‑4 Tery Eliézer ma “Nhanderuete xepytyvõa” ꞌea nhaendu rã joo ramigua.
 133 Êxodo 18

— Taꞌimaꞌenduꞌa porã Senhor Faraó haꞌe Egito pygua kuery haꞌe javi
po gui pendereraa jepe vaꞌekue re. 11 Aỹ ma aikuaa ma tuuete ramigua
 

ikuai vaꞌe haꞌe javi gui Senhor ipoꞌakapave vaꞌea, mbaꞌeta Egito pygua
kuery po gui neretarã kuery ogueraa jepe, haꞌe kuery oguereko axy ramo
— heꞌi. 12 Haꞌe ramo Moisés ratyu Jetro ogueru Nhanderuete pe oapy vy
 

omeꞌẽ vaꞌerã. Haꞌe ramo ou Arão haꞌe Israel mongetaaty kuery haꞌe javi,
Moisés ratyu reve okaru aguã Nhanderuete renonde.

Deuteronômio 1.9‑18
13  Koꞌẽ jevy Moisés oguapy oiny heta vaꞌe kuery re oikuaa pota aguã.
Koꞌẽmba ramove kuaray oikea peve heta vaꞌe kuery opuꞌã okuapy
henonde. 14 Haꞌe gui Moisés heta vaꞌe kuery oguereko rã hatyu oexa vy
 

aipoeꞌi:
— Mbaꞌexa tu guĩ rami rereko heta vaꞌe kuery? Mbaꞌe re tu ndee anho
repenaa py reguapy reiny koꞌẽmbaꞌi ramove kuaray oikea peve, haꞌe rã
heta vaꞌe kuery ma opuꞌã okuapy nerenonde?
15 Moisés ombovai guatyu pe:
 

— Haꞌe rami mbaꞌeta xea py heta vaꞌe kuery ou ꞌrã oporandu uka vy
Nhanderuete pe. 16 Haꞌe gui amongue vaꞌe ijayvu aguã oguereko vy ma
 

ou ꞌrã xea py, xee aikuaa pota aguã peteĩ-teĩ reko re, haꞌe heta vaꞌe kuery
amboꞌe porã aguã Nhanderuete ojapo uka vaꞌekue haꞌe lei re — heꞌi.
17 Haꞌe ramo Moisés ratyu aipoeꞌi ixupe:
 

— Ndaꞌevei haꞌe rami rejapo aguã. 18 Mbaꞌeta nekangy ꞌrã, heta vaꞌe
 

kuery ndereve ikuai vaꞌe voi. Guĩ ramigua ma ipoyi vaipa ndevy. Ndee
aeꞌi ndereropoꞌaka kuaai ꞌrã. 19 Haꞌe gui endu ke xeayvu. Xee romongeta
 

ꞌrã, haꞌe Nhanderuete toiko ndereve. Eĩ tema heta vaꞌe kuery rekovia
Nhanderuete renonde. Nhanderuete pe emombeꞌu haꞌe kuery mbaꞌemo
oguereko vaꞌe. 20 Emboꞌe hekorã vaꞌekue haꞌe lei re. Haꞌe emboꞌe haꞌe
 

kuery mavaꞌe tape rupi pa oo aguã, haꞌe mbaꞌemo ojapo aguã re. 21 Haꞌe
 

gui ejou avi heta vaꞌe kuery regua avakue hiꞌaranduve vaꞌe, avakue
Nhanderuete renonde ojererokyjea rupi ikuai vaꞌe, oipotapa reia re
ndaꞌeveve eꞌỹi vaꞌe. Haꞌe vaꞌe nunga emoĩ mil ikuai nhavõ vaꞌe ruvixarã,
cem, cinqüenta haꞌe dez ikuai nhavõ vaꞌe ruvixarã. 22 Haꞌe kuery toikuaa
 

pota jepi heta vaꞌe kuery re. Haꞌe rã haxy ete vaꞌe haꞌe javi ma ndevy pe
ae ꞌrã ogueru. Mbaꞌemo ndaxyi vaꞌe re ma haꞌe kuery ae toikuaa pota.
Haꞌe rami rã haꞌeveve ꞌrã ndevy. Ndereve amboae kuery togueraa avi
voyi. 23 Xapyꞌa rei haꞌe rami rejapo, haꞌe Nhanderuete haꞌe rami aguã
 

ojapo uka ramo ma reropoꞌaka ꞌrã, haꞌe heta vaꞌe kuery haꞌe javi ꞌrã ngoo
katy ojevy avi ovyꞌa reve — heꞌi hatyu.
24 Haꞌe rami rã Moisés onheꞌẽ rendu guatyu. Ojapopa ijayvuague haꞌe
 

javi. 25 Haꞌe rami vy Moisés oiporavo avakue hiꞌarandu vaꞌe Israel kuery
 

regua haꞌe javi gui. Haꞌe vaꞌe kuery ma omoĩ imbokuapy heta vaꞌe kuery
Êxodo 18​, ​19 134

re opena vaꞌerã: mil ikuai nhavõ vaꞌe ruvixarã, cem, cinqüenta haꞌe dez
ruvixarã. 26 Haꞌe ramo haꞌe kuery ju oikuaa pota okuapy heta vaꞌe kuery
 

re. Haxy ete vaꞌe ma Moisés-a py ꞌrã ogueru. Haꞌe rã ndaxyi vaꞌe re ma
haꞌe kuery ae ꞌrã oikuaa pota. 27 Haꞌe ramo Moisés oxarura imondovy
 

guatyu. Haꞌe ramo ojevy ju oyvy katy.

Sinai yvyty áry Moisés reve Senhor ijayvuague

19   Egito
yvy gui Israel kuery oẽmba rire mboapy jaxya haꞌe ijypyꞌia
1

ára py ovaẽ okuapy Sinai yvyty yvýry tekoa eꞌỹa oĩ vaꞌe py. v
2 Refidim gui ojeꞌoi vy Sinai regua tekoa eꞌỹa py ju ou. Haꞌe vaꞌe py ae
 

Israel kuery opyta okuapy yvyty rexei.

3 Haꞌe gui Moisés oẽ yvyty re Nhanderuete reve ijayvu aguã katy. Haꞌe
 

ramo yvyty áry gui Senhor oenoĩ vy aipoeꞌi ixupe:

— Po rami ꞌrã ndeayvu Jacó ramymino kuery pe, remombeꞌu ꞌrã Israel
kuery haꞌe javi pe: 4 “Pexa ma karamboae Egito pygua kuery re ajapo
 

vaꞌe, taguato pepo áry rami rogueraa ague haꞌe gui, haꞌe apy xea py ju
rogueruague. 5 Haꞌe gui aỹ ma pendu kuaa pota ꞌrã xeayvu, pendekuai ꞌrã
 

xereve guarã ajapo vaꞌekue rami. Haꞌe rami vy xevygua ae ꞌrã pendekuai,
haꞌe javi regua mbyte teĩ, mbaꞌeta yvy haꞌe javi ma xembaꞌe. 6 Peẽ kuery  

pendekuai ꞌrã apenaa haꞌe xevygua sacerdote kuery, peteĩ regua ikyꞌa eꞌỹ
vaꞌe”, ꞌre ꞌrã Israel kuery pe — heꞌi.
7 Haꞌe ramo Moisés ou vy oenoĩ nhomongeta vaꞌety kuery. Haꞌe kuery
 

oendua py omombeꞌupa ayvu Senhor omombeꞌu uka vaꞌekue haꞌe javi.

8 Haꞌe ramo heta vaꞌe kuery peteĩ rami ombovai:
 

— Senhor ijayvua haꞌe javi ꞌrã rojapo — heꞌi okuapy. Haꞌe rami heta
vaꞌe kuery ijayvuague Moisés omombeꞌu ju Senhor pe.
9 Haꞌe gui Senhor aipoeꞌi Moisés pe:
 

— Maꞌẽ, ndea py aju ꞌrã peteĩ arai pytũ vaꞌe rupi, ndereve xeayvu rã
heta vaꞌe kuery oendu avi aguã, ndere ojerovia riae okuapy aguã —
heꞌi. Mbaꞌeta Senhor pe Moisés omombeꞌu ma vaꞌekue heta vaꞌe kuery
ijayvuague.
10 Senhor aipoeꞌi avi Moisés pe:
 

— Tereo ju heta vaꞌe kuerya py. Eikyꞌaꞌo ukapa kovaꞌe ára haꞌe koꞌẽ rã.
Haꞌe kuery tojoi oao, 11 haꞌe toiko katupa mboapy araa pyguarã. Mbaꞌeta
 

mboapy araa py heta vaꞌe kuery haꞌe javi oexaa py xee Senhor aguejy
ꞌrã Sinai yvyty áry peve. 12 Haꞌe gui yvyty yvýry rupi reaꞌanga ꞌrã imoiny
 

heta vaꞌe kuery rejoko vy. Haꞌe vy aipoꞌre ꞌrã: “Peiko kuaa pota yvyty re
peẽ eꞌỹ aguã, neĩ pepoko eme ijyvýry rupi aaꞌangaague re. Mbaꞌeta yvyty
re opoko vaꞌe rei omano ꞌrã. 13 Haꞌe nunga re avave ndopokoai ꞌrã. Haꞌe
 

rami ꞌrãgue py ojapipaa ꞌrã ita py, eꞌỹ vy onhyvõa ꞌrã. Avakue, eꞌỹ vy

 19.1‑2 Sinai yvyty ma yvateve vaꞌe. Haꞌe rã ijyvyrygua ma ijoja rei tekoa eꞌỹa.
v
 135 Êxodo 19​, ​20

mymba teĩ ae ma ndoikovevei ꞌrã. Mimby guaxu onheꞌẽ mbuku nhendu

jave mae ma haꞌeve yvyty re peẽ aguã”, ꞌre ꞌrã haꞌe kuery pe. w
14 Haꞌe gui Moisés yvyty áry gui heta vaꞌe kuerya py ju oguejy ma vy
 

oikyꞌaꞌo ukapa. Haꞌe ramo ojoi okuapy oao. 15 Moisés aipoeꞌi heta vaꞌe
 

kuery pe:
— Peiko katu ke mboapy araa pyguarã, haꞌe rami vy penhemboja eme
kunhague re — heꞌi.
16 Haꞌe gui mboapy araa koꞌẽmba ramove ma oiko onhemboxi haꞌe
 

overa vaꞌe, haꞌe peteĩ arai pytũ ete vaꞌe yvyty áry ojekuaa. Peteĩ mimby
guaxu onheꞌẽ ratã ete, tekoa py ikuai vaꞌe oryryipa aguã rami. 17 Haꞌe
 

ramo Moisés ogueraa heta vaꞌe kuery ikuaia gui mombyryꞌi Nhanderuete
ovaexĩ aguã. Haꞌe ramo yvyty yvýry ju ikuai. 18 Sinai yvyty haꞌe javi rupi
 

hataxĩ oiny, hiꞌáry peve Senhor oguejy ramo tata rupi. Hataxĩ opuꞌã ovy
tatakua gui hataxĩ opuꞌã vaꞌe rami, haꞌe yvyty haꞌe javi oryryi atã. 19 Haꞌe
 

gui mimby guaxu onheꞌẽ atã-atãve tema. Moisés ijayvu rã Nhanderuete

ombovai yapu atãa py.
20 Haꞌe gui Sinai yvyty apyte áry Senhor oguejy vy oenoĩ Moisés yvyty
 

apyte áry ou aguã. Haꞌe ramo Moisés oẽ ovy. 21 Senhor aipoeꞌi Moisés pe:
 

— Eguejy ju, heta vaꞌe kuery pe ndeayvu touve eme yvyty yvýry rupi
reaꞌangaague kyvõ rami xee Senhor-a katy xerexa aguã, haꞌe kuery
regua heta omano eꞌỹ aguã. 22 Sacerdote kuery xee Senhor re onhemboja
 

vaꞌe voi tojekyꞌaꞌo, xee Senhor ajuka eꞌỹ aguã — heꞌi.

23 Haꞌe ramo Moisés ombovai:
 

— Heta vaꞌe kuery ndaꞌevei ae Sinai yvyty re oẽ aguã, mbaꞌeta orevy

ndeayvu vy aipoꞌre: “Eaꞌanga yvyty yvýry rupi, xevy guarã ae remboaxa
vy”, ꞌre vaꞌekue orevy.
24 Senhor aipoeꞌi ixupe:
 

— Tereo, eguejy ju. Haꞌe rire ma peẽ ju pejogueruvy Arão reve. Haꞌe
rã sacerdote kuery haꞌe heta vaꞌe kuery ma touve eme reaꞌangaague kyvõ
rami xee Senhor aĩa py oẽ aguã, ajuka eꞌỹ aguã. 25 Haꞌe ramo heta vaꞌe
 

kuerya py ju Moisés oguejy vy omombeꞌu haꞌe kuery pe haꞌe nunga haꞌe

javi.

Deuteronômio 5.1‑21

20   Haꞌe
gui po rami Nhanderuete ijayvu. Haꞌe vy aipoeꞌi:
1
2  —
Xee ma Senhor Nderuete Egito yvy re escravo pendekuai
vy pembaꞌeapo poyiague gui pendepeꞌa vaꞌekue.
3 — Ndererekoi ꞌrã nderuete mboae xerenonde.
 

4 — Nderejapoi ꞌrã mbaꞌemo raꞌangaa nderueterã, yva re ikuai vaꞌe

 

raꞌangaa, yva guýry yvy re ikuai vaꞌe ramigua, neĩ yvy guy rupi yy

 19.12‑13 Hebreus 12.20
w
Êxodo 20 136

oĩ vaꞌe rupi ikuai vaꞌe raꞌangaa voi. 5 Haꞌe nunga neremboetei ꞌrã, neĩ
 

nerembojeroviai ꞌrã, mbaꞌeta xee ae ma Senhor Nderuete aiko, aipota

xere anho pejerovia, mbaꞌeta aju vy ambopaga ꞌrã xere ndaꞌijaꞌei vaꞌe reko
vaiague re, tuu kuery, taꞌy kuery, hamymino haꞌe hamymino jevy kuery
ikuaia peve. 6 Haꞌe rã amongue xerayvu vy ajapo ukaague rami ikuai vaꞌe
 

ma amboaxy ꞌrã mil-kue hamymino kuery ikuai peve.

7 — Ndeayvu rive eme Senhor Nderuete rery rupi, mbaꞌeta Senhor
 

nomboeko porãi ꞌrã hery rupi ijayvu rive vaꞌekue.

8 — Nemaꞌenduꞌa ke sábado ára py ikyꞌa eꞌỹ vaꞌerã remboete aguã. x
 

9 Mboapy meme ára re ꞌrã rembaꞌeapo, haꞌe rejapopa ꞌrã rejapo vaꞌerã
 

vaꞌekue haꞌe javi. 10 Haꞌe rã sete-a ára ma sábado Senhor Nderuete

 

pegua ára. Nerembaꞌeapoi ꞌrã mbaꞌeve py, nderaꞌy, nderajy, nerembiguai

avakue haꞌe kunhague, nerymba kuery, neĩ mombyrygua kuery ndero
py removaẽ vaꞌekue voi. 11 Mbaꞌeta mboapy meme ára re Senhor ojapo
 

rakaꞌe yva haꞌe yvy, yeꞌẽ haꞌe opa mbaꞌe hexe ikuai vaꞌe. Haꞌe gui sete
araa py ma opytuꞌu. Haꞌe nunga rupi sábado ára Senhor ogueroayvu
porã vy oeja ikyꞌa eꞌỹ vaꞌerã. y
12 — Remboete ꞌrã nderu haꞌe ndexy, reikove puku aguã yvy ndeyvyrã
 

Senhor Nderuete omeꞌẽ vaꞌekue re. z

13 — Ejojuka eme. a
 

14 — Ndetavy eme. b
 

15 — Nemonda eme. c
 

16 — Ndeayvu rive eme neirũ re.

 

17 — Emoaruã eme neirũ ro. Emoaruã eme neirũ raꞌyxy, hembiguai ava neĩ
 

kunha, hymba vaka neĩ mburikaꞌi, neĩ neirũ mbaꞌe rei-rei oguereko vaꞌe. d

Deuteronômio 5.22‑33
18  Israel
kuery haꞌe javi oendu okuapy yapu haꞌe mimby guaxu pu, haꞌe
oexa overa vaꞌe haꞌe yvyty gui hataxĩ vaꞌe. Haꞌe nunga haꞌe kuery oexa
vy oryryipa haꞌe mombyryꞌi opyta. 19 Haꞌe vy aipoeꞌi okuapy Moisés pe:
 

— Ndee ae ke ndeayvu orevy, haꞌe ramo ore kuery roendu ꞌrã. Haꞌe rã
Nhanderuete ma taꞌijayvu eme orevy, romanomba eꞌỹ aguã.
20 Moisés ombovai heta vaꞌe kuery pe:
 

— Pekyje eme ke. Nhanderuete ma pendeko aꞌã aguã ou kuri, henonde

pendu riae aguã pejererokyje aguã, pejejavy eꞌỹ aguã — heꞌi. 21 Haꞌe ramo  

haꞌe kuery opuꞌãmba okuapy mombyryꞌi. Haꞌe rã Moisés ma Nhanderuete

oĩa katy onhemboja ovy arai pytũ reia py.

x
 20.8‑11 Sábado ma “Pytuꞌua ára” ꞌea. y 20.11 Atos 4.24, 14.15 z 20.12 Mateus 15.4,
Marcos 7.10, Efésios 6.2‑3 a 20.13 Mateus 5.21, Romanos 13.9, Tiago 2.11
b
 20.14 Mateus 5.27, Romanos 13.9, Tiago 2.11 c 20.15 Romanos 13.9
d
 20.17 Romanos 7.7, 13.9
 137 Êxodo 20​, ​21

Altar re ijayvuague
22  Haꞌeramo Nhanderuete aipoeꞌi Moisés pe:
— Po rami ꞌrã ndeayvu Israel kuery pe: “Peẽ kuery pexa ma yva gui
pendereve xeayvu rã. 23 Pejapo eme tuuete ramigua prata eꞌỹ vy ouro
 

gui xereve pemboete avi vaꞌerã. 24 Haꞌe rami ꞌrãgue py peteĩ altar yvy
 

guigua rive ꞌrã pejapo xemboete aguã. Haꞌe vaꞌe áry ma mbaꞌemo peapy
vy pemeꞌẽ ꞌrã, haꞌe peteĩ rami nhandekuaia regua, penerymba vexaꞌi haꞌe
vaka ava. Mamo rã xerery re penemaꞌenduꞌa aguã ajapoague rupi aju
ꞌrã haꞌe py pendea py romoingo porã aguã. 25 Ita gui ri xevy guarã altar
 

pejapo vy ita omoatyrõmba pyre gui eꞌỹ ꞌrã pejapo, mbaꞌeta tembiporu py
pemoatyrõ vy pemongyꞌa ꞌrã. 26 Xevygua altar re pejeupi eme tape pyrõ-
 

pyrõaꞌi rupi, pendepire reia ojekuaa eꞌỹ aguã”, ꞌre ꞌrã haꞌe kuery pe.

Deuteronômio 15.12‑18

21   — Po rami ꞌrã remombeꞌu heta vaꞌe kuery rekorã. 2 Xapyꞌa

1  

rei peteĩ hebreu regua escravo-rã pejogua ramo mboapy meme

maꞌetỹ peve eteꞌi ꞌrã ombaꞌeapo pẽvy. Haꞌe rã sete maꞌetỹa py ma pepoi
rive ꞌrã, hepy reꞌỹ. 3 Omenda eꞌỹ re ri peru rire haꞌe aeꞌi ꞌrã oo. Ava
 

omenda vaꞌe ri vy ogueraa ꞌrã taꞌyxy. 4 Xapyꞌa rei ipatõ taꞌyxyrã omeꞌẽ
 

ramo imemby eꞌỹ vy ipiꞌa, haꞌe ramo ma kunha haꞌe imemby kuery ipatõ
pe meme ꞌrã opyta, haꞌe ime ma haꞌe aeꞌi ꞌrã oo. 5 Haꞌe rami avi escravo
 

onhemombeꞌu porã vy “Xee ma ayvu rima xepatõ, xeraꞌyxy haꞌe xeraꞌy

kuery. Haꞌe rami vy ndajepeꞌaxei apy gui”, heꞌi ramo 6 ipatõ ogueraa ꞌrã
 

huvixa kuerya py, ojapo ꞌrã okẽ py ovaẽ aguã rami, eꞌỹ vy okẽ yta peve,
haꞌe ramo inambi ipatõ omombu ꞌrã mbaꞌemo mombua py. Haꞌe rami rire
ixupegua escravo riae ꞌrã oiko.
7 — Xapyꞌa rei peteĩ ava escravo-rã guajy ovende ramo kunha vaꞌe
 

ndojepeꞌai ꞌrã escravo kuery ojepeꞌaa rami. 8 Xapyꞌa rei ipatõ guaꞌyxyrã
 

ojogua teĩ kunha vaꞌe nombovyꞌai ramo ovende ju ꞌrã. Haꞌe rami avi
ndaꞌevei amboae yvy pygua pe ovende aguã, mbaꞌeta haꞌe rami aguã
ixupe anhetẽ rupi eꞌỹ ꞌrã oikoa. 9 Haꞌe rã guaꞌy re ri omomenda vy guajy
 

rami ae ꞌrã oguereko. 10 Haꞌe gui xapyꞌa rei guaꞌy raꞌyxyrã kunha mboae
 

ju ojou vy taꞌyxy jypygua pe omeꞌẽ tema ꞌrã tembiꞌu, ijaorã haꞌe taꞌyxy
rami joguereko aguã. 11 Haꞌe nunga mboapyve mbaꞌe ixupe nomeꞌẽi ri vy
 

opoi rive ꞌrã hepy reꞌỹ.

Jogueroꞌa vaꞌe re ijayvuague

12  — Amongue jojuka ramo haꞌe voi pejuka ꞌrã. 13 Haꞌe rã potae vy
 

eꞌỹ ojuka, haꞌe rã ipo py Nhanderuete ombou rire ma pemondouka ꞌrã

onhemi aguã henda pẽvy aikuaa uka vaꞌerã vaꞌe py. 14 Haꞌe rami avi
 

guetarã ojukaxe vy ete hexe omaꞌẽ mbegue reve opuꞌã, hiꞌã gui ojuka
Êxodo 21 138

ramo ma xevygua altar yvýry oĩa gui teĩ penoẽ ꞌrã pejuka aguã. 15 Nguu  

eꞌỹ vy oxy ojuka vaꞌekue ma pejuka ꞌrã. 16 Haꞌe amongue ojopy nheaꞌã rei
 

vy ovende, haꞌe rami eꞌỹ vy ipo py ojoua ramo ma pejuka avi ꞌrã. 17 Nguu  

eꞌỹ vy oxy re ijayvu vai vaꞌekue avi ꞌrã pejuka. e

18 — Xapyꞌa rei mokoĩ jogueroꞌaa py guetarã ombouguypa ꞌrã ita py,
 

haꞌe eꞌỹ opo py. Haꞌe gui hetarã omano eꞌỹ vy jepe ngupa py itui ꞌrã.
19 Haꞌe gui opuꞌã vy oka rupi ju oiko ꞌrã opopoka reve teĩ. Haꞌe rami rã
 

napembopagai ꞌrã nhoungaare. Haꞌe rami avi nhoungaare omboekovia ꞌrã

ára omboaxa riveague re, haꞌe omopena uka ꞌrã okuera porã peve.
20 — Xapyꞌa rei amongue guembiguai ava eꞌỹ vy kunha yvyra py
 

oinupã ramo omano ꞌrã ipo py. Haꞌe rami rã pembopaga ꞌrã. 21 Haꞌe 

rami avi xapyꞌa rei peteĩ ára, mokoĩ ára ri hembiguai nomanoi ramo
napembopagai ꞌrã ipatõ, mbaꞌeta ipatõ peráta rami ombovare vaꞌe.
22 — Haꞌe gui xapyꞌa rei avakue jogueroꞌaa py peteĩ ounga ꞌrã kunha
 

ipuruꞌa vaꞌe. Haꞌe gui omembyꞌi oity teĩ ixy re mbaꞌeve rei ndoikoi ramo
ma oungaare omboekovia ꞌrã kunha vaꞌe me oipotaa rami, huvixa kuery
ijayvua rami ete. 23 Haꞌe rami avi kunha vaꞌe ndaꞌevei ramo pejuka
 

avi ꞌrã ijukaare, 24 joexa omombuague re pemombu avi ꞌrã hexa, nhoaĩ
 

omopẽague re pemopẽ avi ꞌrã haĩ, jopo ojayaague re pejaya avi ꞌrã
ipo, jopy ojayaague re pejaya avi ꞌrã ipy, f 25 joapyague re peapy avi ꞌrã,
 

nhoungaague re peunga avi ꞌrã, haꞌe nhokyxĩague re peikyxĩ avi ꞌrã.

26 — Xapyꞌa rei amongue guembiguai ava eꞌỹ vy kunha oexa mbogue
 

ramo ndoexavei ꞌrã. Haꞌe rami rã opoi rive ꞌrã hexa ombogueague
rekovia. 27 Haꞌe guembiguai ava eꞌỹ vy kunha raĩ ojavykya rupi omboi
 

ramo opoi rive ꞌrã haĩ omboiague rekovia.

28 — Haꞌe gui xapyꞌa rei amongue rymba vaka ma ava eꞌỹ vy kunha
 

oikutu rire omano ꞌrã. Haꞌe rami rã vaka pejapipa ꞌrã ita py, haꞌe neĩ
hoꞌokue ma voi ndapeꞌui ꞌrã. Haꞌe rã vaka ja ma napembopagai ꞌrã. 29 Haꞌe  

rami avi xapyꞌa rei vaka yma ma voi jokutu vaꞌety, haꞌe ija oikuaa vaꞌeri
nombotyi ramo peteĩ ava eꞌỹ vy kunha mbaꞌe ojuka ꞌrã. Haꞌe rami rã
vaka pejapipa ꞌrã ita py, haꞌe ija voi pejuka avi ꞌrã. 30 Haꞌe rami teĩ ija pe
 

omboekovia re ojerurea ramo ojerurea rami omeꞌẽ ꞌrã guekove rekovia.

31 Xapyꞌa rei peteĩ avaꞌi eꞌỹ vy kunhaꞌi vaka oikutu vy ojuka ramo haꞌekue
 

rami ae ꞌrã pembopaga ija. 32 Haꞌe rã escravo ava eꞌỹ vy kunha mbaꞌe
 

vaka oikutu ramo ija opaga ꞌrã ipatõ pe trinta hatãꞌi vaꞌe prata guigua,
haꞌe rã vaka ma pejapipa ꞌrã ita py.
33 — Amongue yvykua omboty eꞌỹ re oeja, xapyꞌa rei yvy ojoꞌo vaꞌekue
 

ri ikua nombotyi ramo haꞌe py hoꞌa ꞌrã vaka, eꞌỹ vy mburika. 34 Haꞌe rami
 

rã yvy joꞌoare omboekovia ꞌrã ija pe peráta omeꞌẽ vy. Haꞌe gui mymba
omano vaꞌekue ma imbaꞌe ae ꞌrã opyta.

 21.17 Mateus 15.4, Marcos 7.10

e f
 21.24 Mateus 5.38
 139 Êxodo 21​, ​22

35  —
Xapyꞌa rei amongue rymba vaka ma amboae rymba vaka oikutu
ramo omano ꞌrã. Haꞌe rami rã ija kuery ovende ꞌrã vaka oikove vaꞌe,
haꞌe hepykue ombojaꞌo ꞌrã jooꞌi rami. Haꞌe mymba omano vaꞌekue avi
ꞌrã ombojaꞌo. 36 Haꞌe rami avi haꞌe vaꞌe vaka jokutu vaꞌetya oikuaa pavẽ
 

vaꞌeri ija nombotyi ramo guymba vaka omeꞌẽ ꞌrã amboae vaka rekovia,
haꞌe rã omano vaꞌekue ma imbaꞌe ae ꞌrã opyta.

Nhombaꞌe rei-rei re ijayvuague

22   —
Xapyꞌa rei amongue vaka eꞌỹ vy vexaꞌi re imonda vy ovende
1

ꞌrã ojuka eꞌỹ vy. Haꞌe ramo peteĩ-teĩ vaka imondaague rekovia
omeꞌẽ ꞌrã peteĩ nhiruĩ vaka, haꞌe peteĩ-teĩ vexaꞌi imondaague rekovia
omeꞌẽ ꞌrã irundy vexaꞌi. 2 Haꞌe xapyꞌa rei imonda vaꞌe peteĩ oo py oipeꞌa rã
 

ojoua vy oikutu rã omano ꞌrã. Haꞌe ramo huguy moẽare ojejavy vaꞌeꞌỹ ꞌrã
opyta. 3 Haꞌe rã xapyꞌa rei kuaray ouve teri reve ri haꞌe nunga oiko ramo
 

huguy moẽare ojejavy vaꞌe ꞌrã opyta.

— Imonda vaꞌe oiko vaꞌe rei omboekovia ꞌrã imondaague. Xapyꞌa rei
omeꞌẽ aguã ndojoui ramo pevende ꞌrã escravo-rã imondaague rekovia.
4 Xapyꞌa rei mymba vaka, mburika eꞌỹ vy vexaꞌi mbaꞌe re imonda rire
 

ipo py imondaague oikove reve teri ojoua ꞌrã. Haꞌe rami rã imondaague
rekovia mokoĩ kuerei ꞌrã omeꞌẽ.
5 — Xapyꞌa rei amongue guymba nhombaꞌety py, eꞌỹ vy joꞌuvaty py
 

omongaru ꞌrã, haꞌe rami eꞌỹ vy opoi rive ꞌrã nhombaꞌety rupi okaru
oikovy. Haꞌe rami rã ija ombaꞌety gui ae ꞌrã omboekovia iporãgueve vaꞌe
omeꞌẽ vy, haꞌe eꞌỹ vy oꞌuvaty gui. 6 Xapyꞌa rei tata ojopy xapyꞌa vy juuty
 

okai vy oapy avi ꞌrã mbaꞌemo aju oĩ vaꞌe, eꞌỹ vy oipoꞌo pyre, haꞌe rami eꞌỹ
vy mbaꞌety haꞌe javi okai ꞌrã. Haꞌe rami rã tata moendyare omboekovia
ꞌrã okaiague re.
7 — Xapyꞌa rei amongue guetarã pe peráta eꞌỹ vy mbaꞌemo omeꞌẽ ꞌrã
 

omoĩ porã aguã, haꞌe gui haꞌe nunga re imondaa ꞌrã ijopyare gui, haꞌe
imonda vaꞌekue ojoua ꞌrã. Haꞌe rami rã imondaague re ma mokoĩguea
repy ꞌrã omboekovia. 8 Haꞌe xapyꞌa rei imonda vaꞌekue ndojouai ramo hoo
 

vaꞌe ae ꞌrã peraa huvixa kuerya py, haꞌe kuery oikuaa pota aguã guetarã
mbaꞌe rei-rei re naꞌimondai pa raꞌea re. 9 Xapyꞌa rei amongue jokore ꞌrã
 

mymba vaka re, mburika, vexaꞌi mbaꞌe, ao, eꞌỹ vy mbaꞌemo omokanhy
mbyre re. Haꞌe rami vy amboae “Xembaꞌe rima” heꞌi ramo mokoĩve ꞌrã
peraa huvixa kuerya py. Haꞌe ramo huvixa peteĩ ombopaga ramo guetarã
pe mokoĩguea repy ꞌrã omboekovia. 10 Xapyꞌa rei amongue guetarã
 

pe opena uka ꞌrã guymba mburika, vaka, eꞌỹ vy vexaꞌi re, haꞌe eꞌỹ vy
amboae nunga mymba re, haꞌe gui hymba omano ꞌrã, haꞌe eꞌỹ vy ojejuka
ꞌrã, eꞌỹ vy oẽ ramo avave rei ndoexaavei ꞌrã. 11 Haꞌe rami rã guetarã pe
 

oura ꞌrã Nhanderuete rery rupi. Haꞌe vy “Xee tu ndajopyi nerymba”,

heꞌi ꞌrã. Haꞌe ramo ija ojou porã ꞌrã, haꞌe amboae ma nomboekoviai ꞌrã.
Êxodo 22​, ​23 140

12  Haꞌerami avi anhetẽ imondaague oikuaa ramo ma omboekovia ꞌrã ija

pe. 13 Xapyꞌa rei ojayapaa ramo ogueru ꞌrã oexa pavẽ aguã. Haꞌe rami rã
 

nomboekoviai ꞌrã ojayapaague re. 14 Haꞌe amongue guetarã pe hymba

 

re ojerure vy ogueraa, haꞌe ija noĩa py mymba okarau, eꞌỹ vy omano

ꞌrã. Haꞌe rami rã heraare omboekovia ꞌrã. 15 Haꞌe rã ija haꞌe py ri oĩ rire
 

heraare nomboekoviai ꞌrã. Xapyꞌa rei hepy re oiporu rire oiporukaague

repy ae ꞌrã omeꞌẽ hekovia.

Jomeme haꞌe Nhanderuete pe marã rami pa ikuai aguã oejaague

16  —
Kunhataĩꞌi omenda aguã ndaꞌevei teri vaꞌe amongue ombotavy vy
onheno ꞌrã hexeve. Haꞌe rami vy hexe omboekovia ꞌrã, haꞌe omenda ꞌrã.
17 Haꞌe rami avi tuu nomomendaxei ramo ixupe peráta py omboekovia
 

ꞌrã kunhataĩgue re opagaa rami. g 18 Imbaꞌevyky vaꞌe rei napemoingovei

 

ꞌrã. 19 Mymba reve itavy vaꞌekue pejuka ꞌrã. 20 Amongue tuuete mboae
   

pe, Nhanderuete peꞌỹ mbaꞌemo omeꞌẽ ramo pejuka avi ꞌrã. 21 Pemoingo  

axy eme amboae regua, pereko axy eme, mbaꞌeta peẽ voi Egito yvy re
amboae regua peiko rire. 22 Pejavyky eme neĩ peteĩve imeveꞌỹ vaꞌe, eꞌỹ
 

vy tyreꞌỹ. 23 Mbaꞌeta mbaꞌemo py rei pemoingo axy ramo haꞌe kuery

 

xevy ojapukai ramo aendu ꞌrã ojapukaia. 24 Haꞌe rami vy xepoxy vy

 

rojuka uka ꞌrã kyxe guaxu py. Haꞌe ramo penderaꞌyxykue ju ꞌrã oiko
imeveꞌỹ vaꞌe, haꞌe penderaꞌy kuery voi tyreꞌỹ ꞌrã ikuai. 25 Xapyꞌa rei  

xevygua iporiaukueꞌi ndea katyꞌi oiko vaꞌe pe peráta reiporuka ma vy

emboekovia retave eme, peráta oiporuka vaꞌety kuery rami eꞌỹ. 26 Xapyꞌa  

rei neretarã gui ao puku reipeꞌa vy nembaꞌemo ogueraa vaꞌe rekovia, haꞌe
rami vy ixupe remeꞌẽ ju ꞌrã kuaray oike eꞌỹ mbove. 27 Mbaꞌeta haꞌe vaꞌe  

py ae ꞌrã onhemonde, onheovãꞌi ꞌrã ipire aoꞌia. Ajukue py onheovã eꞌỹ

re mbaꞌexa tu oke ꞌrã? Haꞌe vaꞌe xevy ojapukai ramo aendu ꞌrã, mbaꞌeta
xee anhomboaxy kuaa vaꞌe. 28 Ndeayvu vai eme Nhanderuete rovai, neĩ
 

penderuvixa kuery re voi. h 29 Xevy remeꞌẽ vaꞌerã eru voi nembaꞌety gui
 

haꞌe ndeꞌuvaty gui iporãgueve. Nderaꞌy kuery jypygua voi remboaxa ꞌrã
xevy. 30 Haꞌe rami ae avi ꞌrã rejapo ꞌrã nerymba vaka haꞌe vexaꞌi re. Sete
 

ára re ranhe oxy rupi toiko. Haꞌe gui oito araa py ma remeꞌẽ ꞌrã xevy.
31 Xevygua ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe ꞌrã pendekuai. Haꞌe rami vy peꞌu eme jai rupi
 

ivaipa rei vaꞌe roꞌokue. Jagua kuery pe rive ꞌrã pemombo.

Ijapu haꞌe joe ijayvu rei vaꞌe re ijayvuague

23   —
Ndaꞌevei nembaꞌemombeꞌu rive aguã, ndaꞌevei joekokue
1

ramigua remombeꞌu vy heko vai vaꞌe reve renhomoirũ aguã.

2 Ndaꞌevei heta vaꞌe kuery rupive peo aguã mbaꞌemo vai pejapo aguã
 

g
 22.17 Haꞌe jave py ava omendaxe vy kunhataĩ ru kuery pe omeꞌẽ ꞌrã mbaꞌemo iporã vaꞌe
(Gênesis 24.53). h 22.28 Atos 23.5
 141 Êxodo 23

katy. Haꞌe pavẽ ijayvu rei okuapya py voi ndaꞌevei renhomoirũ aguã
anhetẽ rupi eꞌỹ ndeayvu vy. 3 Iporiaukue re reikuaa potaa py ma ndaꞌevei
 

reayvuve rive aguã. 4 Xapyꞌa rei nderovaigua rymba vaka eꞌỹ vy mburika
 

ixã eꞌỹ re rejou vy reraa ju ꞌrã ixupe. 5 Ndere ijaꞌe eꞌỹ vaꞌe rymba mburika
 

ovoyi reve onheno oupy rã rexa vy emaꞌẽ rive eme, eipytyvõ ivoyi oupi
aguã.

Deuteronômio 16.18‑20
6  —
Neretarã iporiaukueꞌi huvixa kuery pe ojexa uka rã ndaꞌevei
haꞌeveꞌỹa rami rereko aguã. 7 Ndaꞌevei reiporu aguã ayvu rive rei.
 

Ndaꞌevei rejuka uka aguã ojejavy eꞌỹ vaꞌe haꞌe heko porã vaꞌe, mbaꞌeta
xee namboeko porãi ꞌrã joapo vai rei vaꞌe. 8 Ndaꞌevei omeꞌẽmby rejopy
 

aguã haꞌeveꞌỹa rami rejoguereko aguã, mbaꞌeta omeꞌẽ mbyre oexa

mbogue ꞌrã hiꞌarandu vaꞌe, ojapo ꞌrã heko porã vaꞌekue voi anhetẽ rupi
eꞌỹ ijayvu aguã rami. 9 Haꞌe ndaꞌevei amboae regua rejavyky aguã,
 

mbaꞌeta peikuaa ae ma amboae regua pyꞌa re oĩ vaꞌe, Egito yvy re

amboae regua peiko rire.

Levítico 25.1‑7
10  —
Mboapy meme maꞌetỹ peve ꞌrã remaꞌetỹ ndeyvy re, haꞌe ndejeupe
guarã remonoꞌõ ꞌrã mbaꞌemo aju. 11 Haꞌe rã sete maꞌetỹa re ma yvy reja
 

ꞌrã opytuꞌu aguã, topyta remaꞌetỹ eꞌỹ re. Haꞌe ramo heta vaꞌe kuery regua
iporiaukueꞌi ojou aguã hoꞌu vaꞌerã, haꞌe kaꞌaguy rupigua voi hoꞌu aguã
hembyrekue. Haꞌe rami ae ꞌrã rejapo ndeꞌuvaty haꞌe nde-oliveira-ty re.

Levítico 23.3
12  —
Mboapy meme ára peve ꞌrã rembaꞌeapo. Haꞌe rã sete araa py
ma repytuꞌu ꞌrã, nerymba vaka haꞌe mburika voi opytuꞌu aguã, haꞌe
gui nerembiguai piꞌa kuery haꞌe amboae regua voi opytuꞌu avi aguã.
13 Penekyreꞌỹ xeayvua haꞌe javi rupi pendekuai aguã. Haꞌe rami vy
 

penemaꞌenduꞌa eme tuuete ramigua rive rery re, haꞌe nunga rery rupi
pendeayvu eme.

Êxodo 34.18‑26; Levítico 23.4‑21,33‑44; Deuteronômio 16.1‑17

14  —
Maꞌetỹa nhavõ mboapykue ꞌrã pejapo ngaru xevy. 15 Haꞌe rami
 

vy pejapo ꞌrã ngaru mbojape imbovua revegua eꞌỹ. Sete ára re peꞌu
ꞌrã mbojape imbovua revegua eꞌỹ aipoaꞌeague rami vy, jaxy abibe re
oaꞌangaague py ae, mbaꞌeta haꞌe vaꞌe jave py Egito yvy gui peẽmba
rakaꞌe. Xerenonde avave rei tou rive eme mbaꞌemo ogueru eꞌỹ re.
16 Haꞌe gui pejapo avi ꞌrã ngaru mbaꞌemo raꞌyĩgue pemonoꞌõa regua,
 

penembaꞌety rupi mbaꞌemo raꞌyĩgue pemoaĩague gui jypyꞌigua pemonoꞌõ

jave. Haꞌe gui maꞌetỹa opaa py pejapo avi ꞌrã ngaru mbaꞌemoꞌa peipoꞌoa
Êxodo 23 142

regua, penembaꞌety rupi renhotỹ vaꞌekue gui pemonoꞌõmba ma rire.

17 Maꞌetỹa nhavõ mboapykue ꞌrã avakue haꞌe javi ojexa uka okuapy
 

Senhor Penderuete renonde. 18 Ndaꞌevei mbojape imbovua regua xevy

 

pemeꞌẽ avi aguã mymba pejuka vaꞌekue ruguykue reve. Xevygua ngarua
py ndaꞌevei avi inhandykue pereko aguã pytũ mbukukue re koꞌẽmba
peve. 19 Penembaꞌety rupi jypyꞌi oiko vaꞌekue regua iporãgueve peru ꞌrã
 

Senhor Penderuete pegua oo py. Haꞌe ndaꞌevei kavaraꞌi pembojy aguã

ixy ae kamby reve.

Ijyvyrã Nhanderuete omeꞌẽ aguã re ijayvuague

20  —
Penerenonde re amondouka ꞌrã peteĩ anjo pendere opena aguã
tape rupi, haꞌe pendereraa aguã pendeyvyrã areko vaꞌe py. 21 Haꞌe  

vaꞌe renonde re ma peiko kuaa, haꞌe pendu ijayvua. Pepuꞌã eme hexe,
mbaꞌeta haꞌe nomboguei ꞌrã pendeko vaiague, hexe xerery oĩ ramo.
22 Haꞌe rami ꞌrãgue py opa mbaꞌe py penheꞌẽ rendu, haꞌe xeayvuague
 

haꞌe javi rejapopa ramo xee aiko ꞌrã penderovaigua kuery rovaigua,
haꞌe penemoingo axy reixe vaꞌe moingo axya. 23 Mbaꞌeta xeguigua anjo
 

penerenonde oo vy pendereraa ꞌrã amorreu, heteu, ferezeu, cananeu,

heveu haꞌe jebuseu kuery yvy peve. Haꞌe gui haꞌe vaꞌe kuery xee amomba
ꞌrã. 24 Haꞌe gui ndaꞌevei haꞌe kuery ruete pembojerovia neĩ pemboete
 

aguã, ndaꞌevei haꞌe kuery ikuaia rami peẽ kuery pendekuai aguã. Haꞌe
rami ꞌrãgue py pemomba ete ꞌrã, haꞌe pemboaꞌypa ꞌrã ita omopuꞌã
vaꞌekue haꞌe javi. 25 Senhor Penderuete pe ete ꞌrã pendekuai. Haꞌe ramo
 

haꞌe omoingo porã ꞌrã mbojape peꞌu vaꞌe haꞌe yy peyꞌu vaꞌe. Penembyte
gui oipeꞌapa ꞌrã mbaꞌeaxy. 26 Haꞌe ramo pendeyvy re ndoikoi ꞌrã kunha
 

omembyꞌi oity vaꞌe, neĩ imemby vaꞌerã eꞌỹ. Xee romoingo pukuve ꞌrã.
27 Haꞌe penerenonde rupi amondouka ꞌrã xegui okyjepa aguã, mamo rã
 

peoa haꞌe javi rupi onhemondyipa aguã. Ajapo ꞌrã penderovaigua kuery
haꞌe javi guakykue katy onha aguã rami. 28 Penerenonde amondouka avi
 

ꞌrã kavy nerenonde gui oipeꞌa heravy vaꞌerã: heveu kuery, cananeu haꞌe
heteu kuery. 29 Haꞌe rami avi peteĩꞌi maꞌetỹ reꞌỹ ꞌrã aipeꞌa, ijyvy vaꞌekue
 

opyta rei eꞌỹ aguã, haꞌe penderovai kaꞌaguy rupigua heta-etave eꞌỹ aguã.
30 Haꞌe rami ꞌrãgue py mbegueiꞌi py aipeꞌa ꞌrã heravy penerenonde gui,
 

pendereta haꞌe pendeyvyrã vaꞌekue haꞌe javi rupi pendekoa peve. 31 Haꞌe  

gui pendeyvyrã aaꞌanga ꞌrã Yeꞌẽ Pytã guive filisteu kuery ikuaia rupi yeꞌẽ
oĩ vaꞌe peve, haꞌe tekoa eꞌỹa guive Eufrates yakã peve. Mbaꞌeta pendepo
py amboaxa ꞌrã haꞌe vaꞌe yvy re ikuai vaꞌe haꞌe javi, penerenonde gui
peipeꞌapa aguã. 32 Haꞌe kuery reve pejapo eme peteĩ rami pendekuai
 

aguã, neĩ haꞌe kuery ruete ramigua kuery pe pendekuai eme guive.
33 Haꞌe vaꞌe kuery ma ndaꞌevei ikuai aguã pendeyvy re, xerovai rupi
 

penderojejavy eꞌỹ aguã. Tuuete kuery pe pendekuai ramo nhuã py rami

ꞌrã penemboꞌa.
 143 Êxodo 24

Israel kuery reve Nhanderuete guexeve guarã ojapoague

24   Haꞌe
gui Nhanderuete aipoeꞌi Moisés pe:
1

— Eẽ eovy xee Senhor aĩa py, Arão reve, haꞌe gui Nadabe,
Abiú haꞌe setenta Israel regua nhomongeta vaꞌety kuery reve. Mombyry
gui teri pejua py pembojerovia ꞌrã. 2 Ndee Moisés anho ꞌrã renhemboja
 

xee Senhor re. Haꞌe rã amboae kuery ma nonhembojai ꞌrã, heta vaꞌe
kuery ma voi ndaꞌevei oẽ aguã haꞌe kuery reve — heꞌi.
3 Haꞌe gui Moisés oo ju vy heta vaꞌe kuery pe omombeꞌu Nhanderuete
 

ijayvuague, haꞌe ayvu oeja vaꞌekue haꞌe javi.

Haꞌe ramo heta vaꞌe kuery peteĩ rami meme ombovai okuapy. Haꞌe vy
aipoeꞌi:
— Senhor ijayvuague vaꞌe ma guive rã rojapopa ꞌrã — heꞌi. 4 Moisés  

omboparapa Senhor ayvu haꞌe javiꞌi. Haꞌe gui koꞌẽ ajeꞌiveꞌi reve opuꞌã
vy peteĩ altar ojapo yvyty yvyꞌiry. Doze ita omopuꞌã avi, Israel kuery
regua doze ikuaia rami. 5 Haꞌe omondouka amongue Israel kuery regua
 

kunumigue. Haꞌe vaꞌe kuery ma mbaꞌemo oapy vy omeꞌẽ Senhor pe, haꞌe
vaka raꞌy ojuka hexeve peteĩ rami ikuaia regua. 6 Huguy mbyte rupigua
 

Moisés ojopy vy omoĩ peteĩ hyꞌa py, haꞌe rã hembyrekue ma omboayvipa

altar áry rupi.
7 Haꞌe gui kuaxia guexeve guarã ojapo pyre oĩa ogueru vy ogueroayvu
 

heta vaꞌe kuery oendua py. Haꞌe ramo haꞌe kuery aipoeꞌi:
— Senhor ijayvuague haꞌe javi ꞌrã rojapo, ronheꞌẽ rendu vy — heꞌi.
8 Haꞌe gui huguy omboyru vaꞌekue Moisés ogueraa vy heta vaꞌe kuery
 

áry rupi ju omboayvi. Haꞌe vy aipoeꞌi:

— Kovaꞌe tuguy ma Senhor guexeve guarã pendereve ojapo aguã,
ijayvuague haꞌe javi rami vy — heꞌi. i
9 Haꞌe gui oẽ jogueravy Moisés haꞌe Arão, Nadabe, Abiú haꞌe setenta-ve
 

Israel regua nhomongeta vaꞌety kuery. 10 Haꞌe kuery oexa Israel kuery
 

Ruete. Ipy guýry ma peteĩ pyrõa oĩ ita safira ramigua, yva rami hexakã
vaꞌe. 11 Israel regua Nhanderuete oiporavo vaꞌekue oexa teĩ haꞌe kuery re
 

opo nomoĩ. Haꞌe rami ꞌrãgue py okaru haꞌe oyꞌu okuapy henonde.

Peteĩgue ju nhomongeta vaꞌety kuery reve Moisés yvyty re oẽague

12  Haꞌe
gui Senhor aipoeꞌi Moisés pe:
— Eẽ ke yvyty re xea py, haꞌe epyta ranhe haꞌe py. Ndevy ameꞌẽ ꞌrã
itape ambopara vaꞌekue pendekorã haꞌe ajapo uka vaꞌe oĩa, haꞌe kuery ju
remboꞌe aguã — heꞌi.
13 Haꞌe ramo guembiguai Josué reve Moisés opuꞌã vy oẽ ovy
 

Nhanderuete pegua yvyty re. 14 Nhomongeta vaꞌety kuery pe aipoeꞌi:

 

 24.8 Mateus 26.28, Marcos 14.24, Lucas 22.20, Hebreus 9.20

i
Êxodo 24​, ​25 144

— Orerarõ ke apy pendea py rojevy peve. Arão haꞌe Hur ma opyta ꞌrã
pendereve. Xapyꞌa rei amongue mbaꞌemo oguereko ri vy haꞌe kuerya py
too — heꞌi.
15 Haꞌe gui Moisés oẽ ramo arai ojaoꞌipa yvyty. 16 Sinai yvyty áry
   

ojekuaa oiny Nhanderuete rexakã. Seis ára re arai ojaoꞌi. Haꞌe gui sete
araa py ma Senhor oenoĩ Moisés arai mbyte gui. 17 Senhor rexakã ma  

tata rami nhomomba vaꞌe ojekuaa yvyty apyte áry Israel kuery oexa rã.
18 Arai mbyte rupi Moisés oike vy oẽ ovy yvyty re. Haꞌe py ma opyta
 

quarenta ára haꞌe quarenta pytũ re.

Êxodo 35.4‑9

25   Haꞌe
gui Senhor aipoeꞌi Moisés pe:
1
2  —
Ndeayvu ke Israel kuery pe ogueru aguã xevy omeꞌẽ
vaꞌerã. Avakue ipyꞌa re haꞌe rami aguã oĩa vaꞌe, haꞌe kuery po gui pejopy
ꞌrã xevy omeꞌẽ vaꞌe. 3 Povaꞌe ma xevygua haꞌe kuery po gui pejopy vaꞌerã:
 

ouro, prata haꞌe overa vaꞌe, 4 ajukue hovy vaꞌe, púrpura, pytã vaꞌe, ajukue
 

iporãve vaꞌe haꞌe kavara rague, 5 vexaꞌi pirekue omopytã mbyre, ipirekue
 

iporãve vaꞌe, yvyra acácia, 6 azeite tataendy rykuerã, azeite Senhor pe

 

nhomboaxaa aguã regua irũrã haꞌe heakuã porã vaꞌe oapy pyrã, 7 ita ônix  

haꞌe ita sacerdote pegua manto haꞌe ipexo regua jeguarã. 8 Xevy pe pejapo
 

ꞌrã peteĩ henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌerã, heta vaꞌe kuery mbyte xee aiko aguã.
9 Ombojerovia atyrã rejapo ꞌrã haꞌangaa ndevy aexa uka vaꞌe haꞌe javi
 

rami, haꞌe opy oĩ ꞌrã haꞌe vaꞌe rami rejapo vaꞌerã haꞌe javi.

Êxodo 37.1‑5
10  —
Yvyra acácia gui rejapo ꞌrã xeayvu ryrurã. Ipuku-a ma peteĩ
metro raxaꞌi, ipya ma meio metro raxaꞌi, yvatea ma meio metro raxaꞌi
avi. 11 Renhovã ꞌrã ouro eteꞌi py. Hyepy rupi haꞌe hiꞌáry rupi voi renhovã
 

ꞌrã. Haꞌe ijyvýry rupi ma rembojegua ꞌrã ouro guigua py. 12 Rejapo avi ꞌrã  

irundy inhapyĩ vaꞌe ouro gui. Haꞌe vaꞌe ma remoĩ ꞌrã hyru apy irundyve
re. Mokoĩ inhapyĩ vaꞌe remoĩ ꞌrã kyvõ katygua re, haꞌe mokoĩ avi ꞌrã
remoĩ hovai re. 13 Rejapo avi ꞌrã yvyra poꞌiꞌi acácia gui, haꞌe renhovã
 

ꞌrã ouro py. 14 Yvyra poꞌiꞌi ma remboaxa ꞌrã hyru jovaive re inhapyĩ vaꞌe
 

oĩ vaꞌe rupi, haꞌe vaꞌe re hyru peraa aguã. 15 Yvyra poꞌiꞌi opyta ꞌrã hyru
 

jovaive re inhapyĩ vaꞌe oĩ vaꞌe rupi. Ndapeipeꞌai ꞌrã haꞌe gui. 16 Hyru py  

remoĩ ꞌrã xeayvu ndevy aikuaa uka vaꞌerã vaꞌe.

Êxodo 37.6‑9
17 —
Imbotya teko vai ombogue atyrã rejapo avi ꞌrã ouro eteꞌi gui.
Ipuku-a ma peteĩ metro raxaꞌi ꞌrã, haꞌe ipya ma meio metro raxaꞌi.
18 Ouro gui avi ꞌrã rejapo mokoĩ anjo ipepo vaꞌe raꞌangaa. Ouro omoatyrõ
 

mbyre gui ꞌrã rejapo, hyru mbotya apy jovaive re hiꞌaĩ vaꞌerã. 19 Peteĩ  
 145 Êxodo 25

anjo raꞌangaa remopuꞌã ꞌrã peteĩ apy re, haꞌe amboae ma hovai re. Peteĩ
regua gui meme ꞌrã rejapo imbotya haꞌe anjo raꞌangaa ijapy jovaive re
hiꞌaĩ vaꞌerã. 20 Anjo raꞌangaa opepo oupi ꞌrã yvate katy, ipepo omoꞌã ꞌrã
 

hyru mbotya. Joa katy ꞌrã omaꞌẽ, imbotya teko vai ombogueaty katy ae.
21 Hyru áry remoĩ ꞌrã imbotya. Haꞌe rã hyepy py ma remoĩ ꞌrã xeayvu
 

ndevy amboaxa vaꞌerã vaꞌe. 22 Haꞌe py aju ꞌrã ndea py, imbotya teko vai
 

ombogueaty áry, mokoĩve anjo ipepo vaꞌe raꞌangaa xeayvu ryru mbotya
áry hiꞌaĩ vaꞌe mbyte. Ndereve xeayvu ꞌrã ajapo uka vaꞌe, haꞌe Israel kuery
rekorã amombeꞌu vaꞌe haꞌe javi re.

Êxodo 37.10‑16
23  —
Rejapo avi ꞌrã peteĩ mesa yvyra acácia gui. Ipuku-a ma peteĩ
metro vaꞌerã, ipua ma meio metro, haꞌe yvatea ma meio metro raxaꞌi.
24 Mesa ma renhovã ꞌrã ouro eteꞌi py. Ijyvýry rupi ma rembojegua ꞌrã
 

ouro guigua py. 25 Ijyvýry rupi ma rejapo ꞌrã hembe ꞌyrã. Ipo guaxua ma
 

irundy kuã vaꞌerã, haꞌe hembe ꞌy rupi rembojegua ꞌrã ouro guigua py.
26 Irundy inhapyĩ vaꞌe rejapo ꞌrã ouro gui. Haꞌe vaꞌe ma remoĩ ꞌrã ijapy
 

irundyve re, hetyma irundyve oĩa py. 27 Rembojeguaague katyꞌi ꞌrã oĩ

 

inhapyĩ vaꞌe yvyra poꞌiꞌi oĩ aguã, haꞌe vaꞌe re peraa aguã mesa. 28 Haꞌe
 

vaꞌe yvyra poꞌiꞌi ma rejapo ꞌrã yvyra acácia gui, haꞌe ouro py renhovã ꞌrã,
haꞌe vaꞌe re peraa aguã mesa. 29 Hiꞌáry guarã rejapo avi ꞌrã hyꞌarã, heakuã
 

porã vaꞌe oapy atyrã, hyꞌa kuarã haꞌe hyꞌa ruguaꞌi mbaꞌemo omeꞌẽmby
peraa aguã. Haꞌe vaꞌe ma ouro eteꞌi gui meme ꞌrã rejapo. 30 Mesa áry
 

remoĩ ꞌrã mbojape ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe xerenonde oĩ riae vaꞌerã.

Êxodo 37.17‑24
31 —
Rejapo avi ꞌrã peteĩ tataendy ꞌyrã ouro guigua. Ouro omoatyrõ
mbyre gui ꞌrã rejapo. Hapytarã, hakãrã, tykue ryrurã, ijapuꞌa vaꞌerã, haꞌe
ipotyrã voi peteĩꞌi gui meme ꞌrã rejapo. 32 Ijyke gui ma oẽ ꞌrã mboapy
 

meme hakã. Mboapy rakã oẽ oiny ꞌrã peteĩ yke gui, haꞌe hovai gui ju
mboapy rakã avi ꞌrã oẽ. 33 Peteĩ-teĩ hakã re oĩ ꞌrã mboapy amêndoa
 

raꞌangaa tykue ryrurã, peteĩ ijapuꞌa vaꞌe haꞌe peteĩ ipoty. Haꞌe gui hakã
mboae re haꞌekue rami ae avi ꞌrã oĩ mboapy amêndoa raꞌangaa tykue
ryrurã, peteĩ ijapuꞌa vaꞌe haꞌe peteĩ ipoty. Haꞌe rami ꞌrã mboapy meme
hakã tataendy ꞌy gui oẽ oiny vaꞌe. 34 Hiꞌy re ete ma oĩ ꞌrã irundy amêndoa
 

raꞌangaa ijapuꞌa vaꞌe tykue ryrurã, ipoty reve. 35 Peteĩ ijapuꞌa vaꞌe oĩ ꞌrã
 

mokoĩ rakã ixugui oẽ oiny vaꞌe rendarã, haꞌe amboae ijapuꞌa vaꞌe haꞌekue
rami ae oĩ ꞌrã mokoĩ rakã ixugui oẽ oiny vaꞌe rendarã. Oĩve ju ꞌrã peteĩ
ijapuꞌa vaꞌe mokoĩ rakã ixugui oẽ oiny vaꞌe rendarã. Haꞌe rami rejapo ꞌrã
mboapy meme hakã mokõ-mokoĩ tataendy ꞌy gui oẽ oiny vaꞌe. 36 Ijapuꞌa
 

vaꞌe haꞌe hakã ma peteĩꞌi guigua meme. Haꞌe javive peteĩꞌi guigua meme
ꞌrã rejapo ouro eteꞌi omoatyrõ mbyre gui. 37 Rejapo avi ꞌrã sete tataendy.
 
Êxodo 25​, ​26 146

Haꞌe vaꞌe ma hendy ꞌrã omoexakã aguã henonde. 38 Tata moendya haꞌe  

imboguea ma ouro eteꞌi guigua meme. 39 Peteĩ poyikue ouro ete gui ꞌrã
 

rejapo tataendy ꞌyrã haꞌe hyru haꞌe javi. 40 Eikuaa pota ke yvyty apyte re
 

reĩ jave haꞌangaa aexa uka vaꞌekue rami ete rejapopa aguã re. j

Êxodo 36.8‑18

26   —
Haꞌe gui rejapo ꞌrã ombojerovia atyrã. Imbotyarã ma oĩ ꞌrã
1

dez cortina ajukue iporãve vaꞌe oipoka pyre gui, haꞌe hovy vaꞌe,
púrpura haꞌe pytã vaꞌe gui. Rembojegua ꞌrã anjo ipepo vaꞌe raꞌangaa py.
Ojapo kuaa vaꞌe ojapo ꞌrã. 2 Peteĩ-teĩ cortina puku-a ma catorze metros
 

vaꞌerã, haꞌe ipya ma mokoĩ. Cortina ikuai vaꞌe joo rami meme ꞌrã. 3 Peteĩ  

nhiruĩ cortina ojeꞌa ꞌrã joe, haꞌe hovai re voi peteĩ nhiruĩ oĩ vaꞌe ojeꞌa-jeꞌa
ꞌrã joe. 4 Hovy vaꞌe gui rejapo ꞌrã jokuaa cortina jypygua apy re oĩ vaꞌe
 

rembe re. Haꞌe rami ae avi rejapo ꞌrã mokoĩa aty apy re cortina oĩ vaꞌe
rembe re. 5 Peteĩ-teĩ cortina re cinqüenta jokuaa ꞌrã rejapo, haꞌe amboae
 

cinqüenta jokuaa rejapo ꞌrã mokoĩ aty apy re cortina oĩ vaꞌe re. Peteĩ-teĩ
ojokuaa ma oĩ ꞌrã hovaigua renonde katy. 6 Haꞌe rejapo avi ꞌrã cinqüenta
 

ijopyarã ouro guigua. Haꞌe vaꞌe py peteĩ-teĩ cortina rejopy ꞌrã amboae re.
Haꞌe rami py ombojeroviaaty peteĩꞌi ae ꞌrã opyta.
7 — Haꞌe kavara rague gui rejapo avi ꞌrã cortina mboae ombojeroviaaty
 

aoꞌi jevya mbotyarã. Onze cortina rejapo ꞌrã haꞌe ramigua. 8 Haꞌe vaꞌe  

cortina peteĩ-teĩ puku-a ma quinze metros ꞌrã, haꞌe ipya ma mokoĩ. Onze-
ve cortina ikuai vaꞌe joo rami meme ꞌrã ipuku-a haꞌe ipya. 9 Haꞌe vaꞌe  

cortina ma peteĩ nhiruĩ rejokua ꞌrã joe, haꞌe gui mboapy meme mboae
voi rejokua ꞌrã haꞌe rami. Cortina mboapy memea vaꞌe ogueroja ꞌrã ijaoꞌia
oĩ vaꞌe renonde. 10 Haꞌe jypygua aty apy re cortina oĩ vaꞌe rembe re ma
 

cinqüenta jokuaa rejapo ꞌrã, haꞌe mokoĩa aty apy re cortina oĩ vaꞌe rembe
re ma cinqüenta jokuaa ju ꞌrã rejapo. 11 Rejapo avi ꞌrã cinqüenta ijopyarã
 

overa vaꞌe guigua. Haꞌe gui ijopya ikuai vaꞌe remoĩ ꞌrã cortina jokuaa re.
Haꞌe vaꞌe py rejokua ꞌrã reovy ijaoꞌi arã, peteĩꞌi ae opyta aguã. 12 Haꞌe gui  

ijaoꞌia re cortina hembyrekue ma remoĩ ꞌrã ombojeroviaaty kupe katy,

cortina mbyte rupi hembyre vaꞌe ae. 13 Haꞌe rami py ombojeroviaaty re
 

cortina oĩ vaꞌe pukukue rami hembyre vy ma kyvõ rupi meio metro,

hovai rupi meio metro avi. Haꞌe vaꞌe ma jovaive re remoĩ ꞌrã ijaoꞌi arã.

Mymba pirekue haꞌe yvyrape ogueru rukaague

14  —
Haꞌe gui vexaꞌi pirekue omopytã mbyre gui rejapo ꞌrã ijaoꞌia áry
guarã. Haꞌe vaꞌe áry guarã ju remoĩ ꞌrã ipirekue iporãve vaꞌe.
15 — Ombojeroviaaty ytarã ma rejapo avi ꞌrã yvyrape acácia gui. Haꞌe
 

nunga ma rejapo ꞌrã imoꞌamy. 16 Peteĩ-teĩ yvyrape puku-a ma irundy

 

j
 25.40 Hebreus 8.5
 147 Êxodo 26

metros raxaꞌi ꞌrã, haꞌe ipya ma meio metro raxaꞌi. 17 Peteĩ-teĩ yvyrape re
 

oĩ ꞌrã mokoĩ omoĩ aguã joa katy oo vaꞌe, jooꞌi rami nhovaexĩ aguã rami.
Haꞌe rami rejapo ꞌrã yvyrape ombojeroviaaty ytarã haꞌe javi. 18 Haꞌe  

ombojeroviaaty ytarã ma vinte yvyrape rejapo ꞌrã kuaray puku-a katy

guarã. 19 Haꞌe gui vinte-ve yvyrape guýry guarã ma rejapo ꞌrã quarenta
 

omopyrõ aguã prata guigua. Mokoĩ omopyrõ aguã ma peteĩ yvyrape

guýry guarã rejapo mokoĩve rendarã, haꞌe mokoĩ omopyrõ aguã amboae
yvyrape guýry guarã, mokoĩve rendarã. 20 Haꞌe gui ombojeroviaaty rovai
 

re ma rejapo avi ꞌrã vinte yvyrape, kuaray ijapuꞌaꞌia katygua reguarã.

21 Rejapo avi ꞌrã quarenta omopyrõ aguã prata guigua. Peteĩ yvyrape
 

guýry mokoĩ omopyrõ aguã, haꞌe amboae yvyrape guýry mokoĩ avi.
22 Haꞌe gui kuaray oikea katy ombojeroviaaty kupe reguarã ma rejapo
 

ꞌrã mboapy meme yvyrape. 23 Haꞌe ombojeroviaaty kupe katy guarã ma

 

rejapo avi ꞌrã mokoĩ yvyrape ijapy katy guarã. 24 Haꞌe vaꞌe ma iguýry rupi
 

ojaꞌo, haꞌe rã yvate rupi ma peteĩ inhapyĩ vaꞌe rupi joyvy ꞌrã oĩ. Haꞌe rami
rejapo ꞌrã mokoĩ yvyrape re. Mokoĩve apy peteĩ-teĩ re ꞌrã mokoĩ oĩ. 25 Haꞌe  

rami oĩ ꞌrã oito yvyrape omopyrõ aguã prata guigua reve, dezesseis
omopyrõ aguã. Peteĩ yvyrape guýry oĩ vaꞌe mokoĩ omopyrõ aguã, haꞌe
amboae yvyrape guýry mokoĩ ju.
26 — Yvyra mbyte rupi oaxa ovy vaꞌerã ma rejapo avi ꞌrã acácia
 

gui, ombojeroviaaty yke re oĩ ꞌrã peteĩ nhiruĩ yvyrape. 27 Haꞌe gui 

ombojeroviaaty rovai re yvyrape oĩ vaꞌe rupi guarã ma peteĩ nhiruĩ, haꞌe

oo kupe kuaray oikea katy yvyrape oĩ vaꞌe rupi guarã peteĩ nhiruĩ avi
ꞌrã oĩ. 28 Yvyra oaxa ovy vaꞌe oaxa ꞌrã yvyrape mbyte rupi, peteĩ apy gui
 

amboae apy peve. 29 Yvyrape renhovã ꞌrã ouro py, haꞌe ouro gui ae ju ꞌrã
 

rejapo inhapyĩ vaꞌe, haꞌe vaꞌe rupi mbyte yvyra oaxa ovy vaꞌe oaxa aguã.
Yvyra oaxa oiny vaꞌe voi ouro py ae avi ꞌrã renhovã. 30 Haꞌe gui rejapo ꞌrã
 

ombojerovia atyrã yvyty re ndevy aexa uka vaꞌekue rami ae.

Êxodo 36.35‑38
31 —
Haꞌe gui rejapo ꞌrã peteĩ ajukue okẽ regua hovy vaꞌe gui, púrpura,
pytã vaꞌe, haꞌe iporãve vaꞌe oipoka pyre gui. Rembojegua ꞌrã anjo ipepo
vaꞌe raꞌangaa py. Ojapo kuaa vaꞌe ojapo ꞌrã. 32 Haꞌe vaꞌe reipyo ꞌrã irundy
 

yta yvyra acácia guigua ouro py onhovã mbyre. Haꞌe vaꞌe jopyarã rejapo
ꞌrã ouro gui, haꞌe irundy prata guigua omopyrõ aguã. 33 Ajukue okẽrã
 

reupi ꞌrã ijopya guýry. Haꞌe gui xeayvu ryru ju reraa ꞌrã haꞌe katy, ajukue
okẽ regua rovai opyta aguã. Haꞌe rami py ajukue oĩ ꞌrã ombojaꞌo aguã
henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe haꞌe henda ikyꞌa eꞌỹ ete vaꞌe.
34 — Henda ikyꞌa eꞌỹ ete vaꞌe py xeayvu ryru oĩ vaꞌe mbotyarã
 

ma remoĩ ꞌrã teko vai ombogueaty. k 35 Haꞌe rã mesa ma cortina okẽ

 

 26.34 Êxodo 25.21
k
Êxodo 26​, ​27 148

regua kyvõ rami ꞌrã remoĩ. Tataendy ꞌy ma remoĩ ꞌrã mesa renonde
ombojeroviaaty yke kuaray puku-a katy. Haꞌe rã mesa ma remoĩ ꞌrã
kuaray ijapuꞌaꞌia katy.
36 — Oo rokẽrã ma rejapo ꞌrã peteĩ ajukue hovy vaꞌe gui, púrpura,
 

pytã vaꞌe, haꞌe ajukue iporãve vaꞌe oipoka pyre gui, ombojegua kuaa
vaꞌe rembiapo. 37 Haꞌe vaꞌe ajukue ytarã ma rejapo ꞌrã peteĩ nhiruĩ yvyra
 

acácia guigua. Renhovãmba ꞌrã ouro py. Ijopyarã voi ouro guigua ꞌrã oĩ.
Haꞌe vaꞌe rendarã ma overa vaꞌe remboyku ꞌrã peteĩ nhiruĩ.

Êxodo 38.1‑7

27   —
Haꞌe gui altar-rã ma yvyra acácia gui ꞌrã rejapo. Ipuku-a ma
1

mokoĩ metros raxaꞌi, ipya ma haꞌe rami ae ju, altar ijapy irundy
vaꞌe opyta aguã. Haꞌe rã yvatea ma peteĩ metro raxaꞌi ꞌrã. 2 Ijapy irundyve
 

re ma rejapo ꞌrã irundy rakua. Haꞌe vaꞌe ma altar reve peteĩꞌi gui ae ꞌrã
rejapo. Haꞌe renhovãmba ꞌrã overa vaꞌe py. 3 Haꞌe rejapo avi ꞌrã tanhimbu
 

ryrurã, haꞌe pá ikyꞌaꞌo arã, hyꞌarã, ikuxa rakua haꞌe tapyĩ ryrurã. Hyrurã
haꞌe javive overa vaꞌe gui meme ꞌrã rejapo.
4 — Hiꞌárygua ipokã rei vaꞌerã ma rejapo ꞌrã overa vaꞌe gui, kya xã
 

ramigua. Irundyve apy reguarã ma rejapo ꞌrã irundy inhapyĩ vaꞌe overaꞌi
vaꞌe gui. 5 Haꞌe vaꞌe remoĩ ꞌrã altar ryepy py yvy katy, altar mbyte peve
 

ixã ovaẽ aguã rami. 6 Altar peguarã rejapo avi ꞌrã yvyra poꞌiꞌi. Haꞌe vaꞌe
 

yvyra poꞌiꞌi ma acácia gui ꞌrã rejapo, haꞌe overa vaꞌe py ju ꞌrã renhovã.
7 Yvyra poꞌiꞌi ma oĩ ꞌrã inhapyĩ vaꞌe jovaive altar re oĩ vaꞌe re, peraa aguã.
 

8 Inhyvyĩ vaꞌe rejapo ꞌrã yvyrape gui. Yvyty áry ndevy aexaague rami ae
 

ꞌrã rejapo.

Êxodo 38.9‑20
9 —
Rejapo avi ꞌrã ombojeroviaaty rokarã. Kuaray puku-a katy oka rupi
oĩ ꞌrã cortina ajukue iporãve vaꞌe oipoka pyre gui. Jova-jovai re ipuku-a
ma quarenta e cinco metros ꞌrã. 10 Haꞌe vaꞌe rupi oĩ ꞌrã vinte ijyta haꞌe
 

vinte omopyrõ aguã overa vaꞌe guigua meme. Haꞌe vaꞌe ijyta re ityꞌaĩ,
haꞌe hiꞌáry ikarẽ vaꞌe oĩ vaꞌe ma prata guigua meme ꞌrã. 11 Haꞌe rami avi
 

kuaray ijapuꞌaꞌia katygua voi cortina puku-a quarenta e cinco metros

avi ꞌrã. Haꞌe vinte ijyta, haꞌe vinte omopyrõ aguã oĩ vaꞌe voi overa vaꞌe
guigua meme ꞌrã. Haꞌe rã ijyta re ityꞌaĩ, haꞌe hiꞌáry ikarẽ vaꞌe oĩ vaꞌe ma
prata guigua meme ꞌrã. 12 Haꞌe kuaray oikea katy ma oka pukukue rupi oĩ
 

ꞌrã cortina vinte e dois metros oĩ vaꞌe. Ijyta oĩ ꞌrã dez, haꞌe omopyrõ aguã
dez avi. 13 Haꞌe rami ae avi oka kuaray oẽa katygua voi ipya vinte e dois
 

metros ꞌrã. 14 Haꞌe okẽ yke re cortina oĩ vaꞌe ma sete metros ꞌrã. Ijyta ma
 

mboapy ꞌrã oĩ, haꞌe omopyrõ aguã voi mboapy ꞌrã. 15 Okẽ rovaigua re voi
 

oĩ ꞌrã cortina sete metros vaꞌe. Ijyta ma mboapy ꞌrã oĩ, haꞌe omopyrõ aguã
voi mboapy avi ꞌrã. 16 Haꞌe oka rokẽrã ajukue oĩ vaꞌe ma nove metros
 
 149 Êxodo 27​, ​28

ipya ꞌrã. Haꞌe vaꞌe ma hovy vaꞌe guigua, púrpura, pytã vaꞌe haꞌe ajukue
iporãve vaꞌe oipoka pyre guigua, ajukue ombojegua kuaa vaꞌe rembiapo.
Ijyta irundy ꞌrã, haꞌe omopyrõ aguã voi irundy. 17 Haꞌe javive ijyta oka
 

rupi hiꞌaĩ vaꞌe ma guive rã oguereko ꞌrã hiꞌáry rupi prata guigua. Ityꞌaĩ
voi prata guigua, haꞌe rã omopyrõ aguã ma overa vaꞌe guigua ꞌrã. 18 Oka  

puku-a ma quarenta e cinco metros, haꞌe ipya ma jova-jovai re cinqüenta

metros. Yvatea ma dois metros raxaꞌi ꞌrã. Cortina oĩ vaꞌe ma ajukue
iporãve vaꞌe oipoka pyre gui, haꞌe omopyrõ aguã ma overa vaꞌe guigua
meme ꞌrã. 19 Haꞌe javi tembiporu ombojeroviaaty py oiporu pyrã, ombota
 

pyrã, haꞌe oka rupi ombota pyrã voi overa vaꞌe guigua meme ꞌrã.

Levítico 24.1‑4
20  — Aipoꞌre ꞌrã Israel kuery pe togueru tataendyrã azeite oliveira
gui anho ombota pyre, tata hendy riae oiny aguã. 21 Haꞌe gui oguy
 

nhemboaty oĩaty py, xeayvu ryru renonde ajukue okẽ regua oĩ vaꞌe kyvõ
rami, haꞌe py ma Arão haꞌe taꞌy kuery opena riae ꞌrã, kaꞌaruꞌi guive koꞌẽ
ajeꞌive peve, Senhor renonde. Haꞌe rami ma Israel kuery rekorã opa eꞌỹ
vaꞌerã, arakaꞌe rã peve guarã.

Êxodo 39.1‑31

28   —
Tou ndea py nderykeꞌy Arão haꞌe taꞌy kuery, Israel kuery gui
1

aiporavo haꞌe kuery ae sacerdote ikuai aguã, Arão, haꞌe gui taꞌy
kuery Nadabe, Abiú, Eleazar haꞌe Itamar. 2 Nderykeꞌy Arão pe rejapo ꞌrã
 

ao ikyꞌa eꞌỹ vaꞌerã, omboetea aguã haꞌe iporã aguã rami.

Sacerdote kuery aorã ojapo ukaague

3  — Ndeayvu avi ꞌrã avakue mbaꞌemo ojapo kuaa vaꞌe haꞌe hexe nheꞌẽ
imoꞌaranduarã amoĩa vaꞌe haꞌe javive pe, haꞌe kuery ojapo aguã Arão
aorã. Haꞌe rami rã xevy guarã remboaxa ꞌrã, xevygua sacerdote oiko
aguã. 4 Po rami ꞌrã rejapo ijaorã: pexo regua, manto sacerdote pegua,
 

kamixa puku árygua, kamixa puku ombojegua pyre, ngora oimama

mbyre haꞌe kuꞌakuaa. Ao ikyꞌa eꞌỹ vaꞌerã rejapo ꞌrã nderykeꞌy Arão haꞌe
taꞌy kuery pe, xevygua sacerdote ikuai aguã.
5 — Peru ꞌrã ouro, hovy vaꞌe, púrpura, pytã vaꞌe haꞌe ajukue iporãve
 

vaꞌe, 6 pejapo aguã manto sacerdote peguarã ouro gui, hovy vaꞌe,
 

púrpura, pytã vaꞌe haꞌe ajukue iporãve vaꞌe oipoka pyre gui, ojapo porã
mbyre meme. 7 Haꞌe vaꞌe re oĩ ꞌrã mokoĩ axiꞌy árygua. Mokoĩve apy re ꞌrã
 

oĩ, peteĩꞌi opyta aguã.

8 — Ikuꞌakuaa voi iporã aguã rami ꞌrã rejapo, sacerdote pegua manto áry
 

oĩ vaꞌerã, joo rami guarã. Mbaꞌeta joo rami ae ꞌrã rejapo ouro gui, hovy
vaꞌe, púrpura, pytã vaꞌe haꞌe ajukue iporãve vaꞌe oipoka pyre gui. 9 Rejou ꞌrã
 

mokoĩ ita ônix regua. Haꞌe vaꞌe re rembopara ꞌrã Israel kuery rery. 10 Peteĩ 
Êxodo 28 150

ita re rembopara ꞌrã mboapy meme tery, haꞌe amboae ita re amboae mboapy
meme ju ꞌrã rembopara haꞌe kuery ituiꞌiague rami. 11 Ita re ombaꞌeapo
 

vaꞌe ombopara ꞌrã, kuã reguarã omboparaa rami avi. Haꞌe vaꞌe mokoĩ ita
re rembopara ꞌrã Israel raꞌy kuery rery haꞌe javi. Ijyvýry rupi remboja ꞌrã
ouro py. 12 Mokoĩve ita remoĩ ꞌrã manto sacerdote pegua axiꞌy áry, ita Israel
 

kuery re imomaꞌenduꞌa arã. Haꞌe kuery rery ma Arão oaxiꞌy áry ogueraa ꞌrã
Senhor renonde imaꞌenduꞌa aguã. 13 Ouro gui rejapo ꞌrã ita rendarã, 14 haꞌe
   

remoxã ꞌrã mokoĩ correnteꞌi ouro eteꞌi gui. Ixã oipokaa rami ꞌrã reipoka.
Haꞌe vaꞌe correnteꞌi oipoka pyre ma remboja ꞌrã ita renda re.
15 — Rejapo avi ꞌrã pexo regua oikuaa pota aguã vaꞌerã iporã aguã
 

rami, manto sacerdote peguarã rejapoague rami. Ouro gui, haꞌe hovy vaꞌe,
púrpura, pytã vaꞌe haꞌe ajukue iporãve vaꞌe oipoka pyre gui ꞌrã rejapo.
16 Irundya jovaive re, haꞌe mokoĩ rejapo ꞌrã. Ipuku-a ma peteĩ po pukukue,
 

haꞌe ipya voi peteĩ po pukukue avi ꞌrã. 17 Haꞌe vaꞌe re ma remoĩ ꞌrã ita
 

hendarã reve, ita irundy ryxy oĩ reve: jypyꞌigua ma sárdio, topázio haꞌe
carbúnculo. Haꞌe vaꞌe ma jypyꞌigua ryxy. 18 Mokoĩ ryxya ma esmeralda,
 

safira haꞌe diamante. 19 Mboapy ryxya ma jacinto, ágata haꞌe ametista.

 

20 Haꞌe gui irundy ryxya ma berilo, ônix haꞌe jaspe. Henda ouro guigua oĩ
 

ꞌrã imbojeguaarã. 21 Haꞌe vaꞌe ita oĩ ꞌrã Israel raꞌy kuery rery oĩ aguã, hery
 

doze vaꞌe rami avi. Kuã reguarã rami ꞌrã rembopara, peteĩ-teĩ ita re hery oĩ
aguã, doze regua ikuaia rami. 22 Pexo regua peguarã rejapo ꞌrã peteĩ corrente
 

ixã rami, ouro guigua oipopẽ mbyre. 23 Haꞌe pexo regua peguarã rejapo ꞌrã
 

mokoĩ inhapyĩ vaꞌe ouro guigua. Haꞌe mokoĩ inhapyĩ vaꞌe remboja ꞌrã pexo
regua apy re. 24 Haꞌe gui mokoĩve correnteꞌi ouro guigua remboaxa ꞌrã mokoĩ
 

inhapyĩ vaꞌe pexo regua apy re remoĩ vaꞌekue rupi. 25 Mokoĩve correnteꞌi
 

apy remboja ꞌrã mokoĩve ita renda re, haꞌe remoĩ ꞌrã manto sacerdote pegua
axiꞌy árygua renonde katy. 26 Rejapo avi ꞌrã mokoĩ inhapyĩ vaꞌe ouro gui,
 

haꞌe remboja ꞌrã pexo regua apy mokoĩve re, iguýry oĩ vaꞌe rembe re, manto
sacerdote pegua reve. 27 Haꞌe mokoĩ ju ꞌrã rejapo inhapyĩ vaꞌe ouro gui. Haꞌe
 

vaꞌe ma remoĩ ꞌrã mokoĩve manto sacerdote pegua axiꞌy árygua re, henonde
yvyĩveꞌi, ijoapya oĩ vaꞌe katyꞌi, ikuꞌakuaa manto sacerdote pegua reve joo
rami ojapo porã mbyre áry. 28 Haꞌe gui pexo regua re inhapyĩ vaꞌe oĩ vaꞌe
 

ma rejokua ꞌrã inhapyĩ vaꞌe manto sacerdote pegua re oĩ vaꞌe hiꞌáry, peteĩ xã
hovy vaꞌe py oĩ aguã manto sacerdote pegua kuꞌakuaa reve joo rami oĩ aguã.
Pexo regua ndojaꞌoi ꞌrã manto sacerdote pegua gui. 29 Haꞌe rami vy Israel
 

kuery rery Arão ogueraa ꞌrã pexo regua oikuaa pota aguã vaꞌe, okuraxõ áry,
henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe py oike ma vy, Senhor renonde imaꞌenduꞌa riae aguã.
30 — Haꞌe gui pexo regua oikuaa pota aguã vaꞌe re remoĩ avi ꞌrã Urim
 

haꞌe Tumim, l Arão kuraxõ áry oĩ aguã Senhor renonde oike ramo. Haꞌe

l
 28.30 Urim haꞌe Tumim ma sacerdote kuery mbaꞌekuaa-a oguereko vaꞌekue
(Números 27.21).
 151 Êxodo 28​, ​29

rami vy Arão okuraxõ áry ogueraa ꞌrã Israel kuery re oikuaa pota aguã,
Senhor renonde oike nhavõ.
31 — Haꞌe sacerdote pegua manto reve guarã ma rejapo avi ꞌrã kamixa
 

puku áry guarã hovy vaꞌe gui anho. 32 Mbyte py ma oĩ ꞌrã ijajuꞌy kuarã.
 

Haꞌe vaꞌe hembe ꞌy rupi remoana ꞌrã tupyja ipererĩꞌi vaꞌe rami, oxoro eꞌỹ
aguã. 33 Haꞌe gui kamixa puku árygua rembe haꞌe javi rupi rembojegua
 

ꞌrã yvyraꞌa raꞌangaa hovy vaꞌe, púrpura haꞌe pytã vaꞌe gui ojapo pyre
py. Mbyte rupi remoĩ avi ꞌrã oparãꞌi vaꞌerã ouro guigua. 34 Kamixa puku
 

árygua rembe haꞌe javi rupi oĩ ꞌrã peteĩ oparãꞌi vaꞌe ouro guigua, haꞌe
peteĩ yvyraꞌa raꞌangaa, haꞌe gui amboae oparãꞌi vaꞌe ouro guigua, haꞌe
amboae ju yvyraꞌa. 35 Haꞌe vaꞌe kamixa puku árygua py Arão onhemonde
 

ꞌrã ombaꞌeapo jave guarã, oparãꞌi vaꞌe onhendu aguã henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe
py oike nhavõ Senhor renonde, haꞌe oẽ ouvy rã guive, omano eꞌỹ aguã.
36 — Rejapo avi ꞌrã ipe vaꞌe ouro eteꞌi guigua. Haꞌe vaꞌe ma rembopara
 

ꞌrã “Ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe Senhor peguarã” heꞌia py, kuã reguarã omboparaa
rami avi. 37 Haꞌe vaꞌe re rejokua ꞌrã peteĩ ixã hovy vaꞌe reve akã regua
 

oĩa rami avi, akã regua renonde ete py oĩ aguã. 38 Haꞌe vaꞌe oĩ ꞌrã Arão
 

rova áry, Israel kuery mbaꞌemo ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe omeꞌẽ vaꞌekue ogueraa vy
ojekyꞌaꞌo uka aguã, hexe oĩ eꞌỹ aguã jejavya. Haꞌe nunga rupi oĩ riae ꞌrã
Arão rova áry, omeꞌẽ mbyre ombovyꞌa aguã Senhor.
39 — Rejapo ꞌrã kamixa puku ajukue iporãve vaꞌe gui. Akã regua voi
 

rejapo ꞌrã ajukue iporãve vaꞌe gui, haꞌe rã kuꞌakuaa ma ajukue ombopara
vaꞌe ojapoa rami ꞌrã rejapo.
40 — Arão raꞌy kuery pe rejapo ꞌrã kamixa puku, kuꞌakuaa haꞌe akã
 

regua, omboetea haꞌe iporã aguã. 41 Haꞌe vaꞌe py ae ꞌrã remonhemonde

 

nderykeꞌy Arão haꞌe taꞌy kuery. Hexe azeite remoĩ reve remboaxa ꞌrã
xevygua sacerdote ikyꞌa eꞌỹ vaꞌerã. 42 Rejapo avi ꞌrã haꞌe kuery kaxõrã
 

ijapuꞌaꞌi vaꞌe ajukue iporãve vaꞌe guigua ojaoꞌi aguã ipire reia. Ikuꞌa
guive hiꞌu peve ꞌrã oĩ. 43 Haꞌe vaꞌe ma Arão haꞌe taꞌy kuery omoĩ ꞌrã oguy
 

nhemboaty oĩaty py oike nhavõ guarã, altar oĩa py ovaẽ vy henda ikyꞌa
eꞌỹ vaꞌe py ombaꞌeapo aguã, haꞌe kuery re jejavya oĩ eꞌỹ aguã omano eꞌỹ
aguã. Haꞌe rami aguã aeja hekorã opa eꞌỹ vaꞌe, haꞌe hamymino kuery
ikuaive jevy vaꞌe rekorã.

Levítico 8.1‑36

29   —
Po rami ꞌrã rejapo xevygua sacerdote-rã remboaxa aguã.
1

Reru ꞌrã peteĩ vaka raꞌy haꞌe mokoĩ vexaꞌi ivaikue rei eꞌỹ vaꞌe,
2 haꞌe gui mbojape haꞌe mbojapeꞌi imbovua revegua eꞌỹ azeite reve
 

omoapomo mbyre, haꞌe gui mbojapeꞌi imbovua revegua eꞌỹ azeite reve
omoakỹ mbyre. Trigo kuꞌikue iporãve vaꞌe gui ꞌrã rejapo. 3 Haꞌe vaꞌe
 

ma peteĩ ajaka py ꞌrã remboyru reru aguã. Reru avi ꞌrã vaka raꞌy haꞌe
mokoĩ vexaꞌi. 4 Haꞌe gui rejapo ꞌrã Arão haꞌe taꞌy kuery oguy nhemboaty
 
Êxodo 29 152

oĩaty rokẽ py ovaẽ aguã rami. Jypy rejoi ꞌrã yy py. 5 Haꞌe rire ijaorã
 

reru vy remonhemonde ꞌrã Arão kamixa puku py, hiꞌárygua, sacerdote

pegua manto haꞌe pexo regua py. Haꞌe gui rekuꞌa jokua ꞌrã kuꞌaxã manto
reguarã ojapo porã mbyre py. 6 Inhakã áry ma remoĩ ꞌrã akã regua, haꞌe
 

akã regua áry ju ꞌrã remoĩ coroa ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe. 7 Haꞌe gui azeite Senhor
 

pe nhomboaxaa aguã regua reru vy renhoẽ ꞌrã inhakã áry. Haꞌe rami
vy ꞌrã remoĩ. 8 Haꞌe vaꞌe rire Arão raꞌy kuery ju ꞌrã remonhemboja. Haꞌe
 

kuery re ma remoĩ ꞌrã kamixa puku. 9 Arão haꞌe taꞌy kuery re kuꞌakuaa
 

haꞌe akã reguarã reimama ꞌrã imoiny, sacerdote ikuai aguã guekorã opa
eꞌỹ vaꞌe rupi. Haꞌe rami py remboaxa ꞌrã Arão haꞌe taꞌy kuery xevy pegua
sacerdote-rã.
10 — Haꞌe oguy nhemboaty oĩaty renonde peru ꞌrã vaka raꞌy. Mymba
 

akã re Arão haꞌe taꞌy kuery omoĩ ꞌrã opo. 11 Rejyryvi kyxĩ ꞌrã Senhor
 

renonde, oguy nhemboaty oĩaty rokẽ py ae. 12 Haꞌe gui vaka raꞌy ruguy
 

rejopy vy nekuã py reikyty ꞌrã altar rakua ikuai vaꞌe re. Haꞌe rã huguy
rembyrekue ma renhoẽ ꞌrã altar yvypy rupi. 13 Haꞌe gui reipeꞌapa ꞌrã
 

ikyra hyepy rupi ojaoꞌi imoiny vaꞌekue, ipyꞌakue, mokoĩve ipyky raxĩ haꞌe
ikyra hexe oĩ vaꞌekue. Haꞌe nunga reapypa ꞌrã altar áry. 14 Haꞌe rã vaka
 

raꞌy roꞌokue, ipire haꞌe hye poꞌikue ma pendekoa gui mombyryꞌi ꞌrã reapy.
Haꞌe vaꞌe ma jejavya regua omeꞌẽmby.
15 — Haꞌe rire ma peru ꞌrã peteĩ vexaꞌi. Haꞌe ramo inhakã re Arão haꞌe
 

taꞌy kuery omoĩ ꞌrã opo. 16 Vexaꞌi rejyryvi kyxĩ ꞌrã, haꞌe huguy remboyru
 

vy renhoẽ ꞌrã altar yvýry jovaive rupi. 17 Vexaꞌi reipeꞌã vy remboaꞌy-aꞌy

 

ꞌrã. Hyepy haꞌe hetymague rejoipa vy remoĩ ꞌrã ipẽgue haꞌe inhakãgue
áry. 18 Haꞌe rami meme ꞌrã vexaꞌi reapy altar áry. Senhor pe reapy reve
 

remeꞌẽ ꞌrã, heakuã porã rã ojou porã aguã, Senhor pe oapy vy omeꞌẽ
mbyrã.
19 — Haꞌe gui amboae vexaꞌi rejopy ramo inhakã áry Arão haꞌe taꞌy
 

kuery omoĩ ꞌrã opo. 20 Rejyryvi kyxĩ ꞌrã vexaꞌi. Haꞌe gui huguykue rejopy
 

vy reikyty ꞌrã Arão haꞌe taꞌy kuery nambi oiporu kuaa regua apy re,
haꞌekue rami ae avi ikuã guaxu haꞌe ipyxã guaxu oiporu kuaa regua re.
Huguy rembyrekue ma renhoẽmba ꞌrã altar yvýry jovaive rupi. 21 Rejopy  

ꞌrã huguy altar áry oĩ vaꞌe haꞌe azeite Senhor pe nhomboaxaa aguã
regua, haꞌe remboayvipa ꞌrã Arão haꞌe ijao re, taꞌy kuery re haꞌe taꞌy
kuery hexeve ikuai vaꞌe ao re. Haꞌe reikyꞌaꞌo uka aguã ijao reve, haꞌe taꞌy
kuery hexeve ikuai vaꞌe voi haꞌe kuery ao reve.
22 — Haꞌe gui reipeꞌa ꞌrã vexaꞌi kyrakue haꞌe huguai kyrakue, ikyra
 

hyepy rupi ojaoꞌi imoiny vaꞌekue avi, ipyꞌakue, mokoĩve ipyky raxĩgue,
ikyra hexe oĩ vaꞌe haꞌe hiꞌugue oiporu kuaa regua, mbaꞌeta vexaꞌi py
reikyꞌaꞌo uka aguã, 23 peteĩ mbojape imbovua revegua eꞌỹ, haꞌe mbojapeꞌi
 

azeite revegua haꞌe mbojapeꞌi kyrĩveꞌi vaꞌe Senhor renonde oĩ vaꞌe gui.
24 Haꞌe nunga haꞌe javi remeꞌẽ ꞌrã Arão haꞌe taꞌy kuery po py. Oupi reve
 
 153 Êxodo 29

ombovava ꞌrã Senhor renonde omeꞌẽ mbyrã. 25 Haꞌe gui ipo gui rejopy ju  

vy reapy ꞌrã altar áry. Senhor pe ꞌrã remeꞌẽ. Heakuã porã rã ojou porã
aguã, Senhor pe oapy vy omeꞌẽ mbyrã.
26 — Haꞌe gui rejopy ꞌrã vexaꞌi reikyꞌaꞌo uka vaꞌerã poxiꞌakue. Haꞌe vaꞌe
 

ma Arão ojekyꞌaꞌo uka aguã. Oupi reve ombovava ꞌrã Senhor renonde
omeꞌẽ mbyrã. Haꞌe nunga ma ndevy guarã. 27 Reikyꞌaꞌo vaꞌekue reupi vy
 

rembovava reve remeꞌẽ ꞌrã, ipoxiꞌakue haꞌe hetyma rovaikueꞌi rembovava

reve remeꞌẽ vaꞌekue ꞌu roꞌokue. Haꞌe vaꞌe ma vexaꞌi reikyꞌaꞌo uka rã guarã
gui reipeꞌa ꞌrã Arão haꞌe taꞌy kuery peguarã. 28 Haꞌe vaꞌe ma Israel kuery
 

omeꞌẽ riae ꞌrã Arão haꞌe taꞌy kuery pe, sacerdote peguarã ramo. Haꞌe
nunga Israel kuery omeꞌẽ ꞌrã Senhor pe peteĩ rami ikuaia reguarã.
29 — Haꞌe ao ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe Arão oiporu vaꞌekue ma taꞌy kuery pe ju ꞌrã
 

pemeꞌẽ ꞌrã ndoikovei rire, haꞌe kuery ju oiporu aguã haꞌe kuery re azeite
omoĩa reve Senhor pegua sacerdote-rã omboaxaa rã. 30 Taꞌy hekovia  

sacerdote-rã oiko aguã ma sete ára re ꞌrã onhemonde haꞌe vaꞌe py, oguy
nhemboaty oĩaty py oike vy henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe py ombaꞌeapo aguã.
31 — Rejopy ꞌrã vexaꞌi Senhor pe nhomboaxaa aguã regua, haꞌe vy
 

hoꞌokue rembojy ꞌrã henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe py. 32 Haꞌe vaꞌe roꞌokue ma Arão
 

haꞌe taꞌy kuery hoꞌu ꞌrã okuapy, haꞌe oguy nhemboaty oĩaty rokẽ py ajaka
py mbojape remboyru vaꞌekue oĩ vaꞌe gui. 33 Haꞌe kuery hoꞌu ꞌrã tembiꞌu
 

teko vai ojaoꞌi ukaa aguã regua, sacerdote-rã oikyꞌaꞌo uka haꞌe omboaxaa
aguã. Haꞌe vaꞌe tembiꞌu ma ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe ramo amboae regua ndoꞌui ꞌrã.
34 Xapyꞌa rei koꞌẽgue peve ri hembyre xoꞌo eꞌỹ vy mbojape nhomboaxaa
 

aguã regua, reapypa ꞌrã tata py. Ndaꞌevei peꞌu aguã, ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe ramo.
35 — Haꞌe rami rejapo ꞌrã Arão haꞌe taꞌy kuery pe. Ajapo ukaague rami
 

meme ꞌrã rejapo. Sete ára re ꞌrã remboaxa sacerdote-rã. 36 Koꞌẽ nhavõ  

rereko katu ꞌrã peteĩ vaka raꞌy jejavya regua omeꞌẽ mbyrã, imbogue arã.
Haꞌe vaꞌe py reikyꞌaꞌo uka ꞌrã altar, haꞌe vaꞌe rire jejavya regua omeꞌẽmby
py teko vai rejaoꞌi uka aguã. Hexe azeite remoĩ ꞌrã Senhor peguarã
remboaxa aguã. 37 Sete ára re ꞌrã reikyꞌaꞌo uka altar, remboaxa vy. Haꞌe
 

rami rire altar ikyꞌa eꞌỹ ete vaꞌerã, haꞌe hexe ovy vaꞌe ma guive rã ikyꞌa
eꞌỹ vaꞌe avi ꞌrã opyta.

Números 28.1‑8
38  —
Povaꞌe ma remeꞌẽ riae ꞌrã altar áry: koꞌẽ nhavõ mokoĩ vexaꞌi raꞌy
peteĩ maꞌetỹ oguereko vaꞌe. 39 Peteĩ vexaꞌi raꞌy remeꞌẽ ꞌrã ajeꞌivekue,
 

haꞌe rã amboae ma kuaray oike jave. 40 Peteĩ vexaꞌi raꞌy reve remeꞌẽ avi
 

ꞌrã peteĩ ryru trigo kuꞌikue iporãve vaꞌe peteĩ litro azeite ombota pyre
reve omoapomo mbyre, haꞌe renhoẽ ꞌrã peteĩ litro vinho. m 41 Haꞌe gui  

m
 29.40 Apy “peteĩ ryru” ꞌea py ma mokoĩ litro vaꞌe jaikuaa aguã, trigo ri rã peteĩ quilo
vaꞌe.
Êxodo 29​, ​30 154

amboae vexaꞌi raꞌy ma kuaray oike jave rejuka ꞌrã ajeꞌive guare rami
tembiꞌu remeꞌẽ aguã mbaꞌemo renhoẽ reve. Haꞌe nunga ma heakuã iporã
rã Senhor ojou porã aguã, ixupe oapy vy omeꞌẽmby. 42 Haꞌe rami ae  

arakaꞌe rã peve peneramymino kuery mbaꞌemo oapy vy omeꞌẽ ꞌrã, oguy

nhemboaty oĩaty rokẽ py xee Senhor renonde. Haꞌe py ae xee arovaexĩ
ꞌrã, ndereve xeayvu aguã haꞌe py. 43 Haꞌe py ae aju ꞌrã Israel kuerya py,
 

xerexakãa py aikyꞌaꞌo aguã. 44 Haꞌe rami vy aikyꞌaꞌo ꞌrã oguy nhemboaty

 

oĩaty haꞌe altar, haꞌe gui Arão haꞌe taꞌy kuery guive, xevygua sacerdote
ikuai aguã. 45 Xee aiko ꞌrã Israel kuery mbyte rupi, Tuuete aiko ꞌrã. 46 Haꞌe
   

rami rire haꞌe kuery oikuaapa ꞌrã xee ae Senhor Tuuete aikoa, Egito yvy
gui araa jepe vaꞌekue, haꞌe kuery mbyte rupi aiko aguã. Xee ma Senhor
haꞌe kuery Ruete.

Êxodo 37.25‑28

30   —
Haꞌe gui rejapo avi ꞌrã peteĩ altar heakuã porã vaꞌe peapy
1

atyrã. Yvyra acácia gui ꞌrã rejapo. 2 Ipuku-a ma meio metro

 

vaꞌerã, haꞌe ipya ma haꞌe rami ae avi ꞌrã, ijapy irundy vaꞌe. Haꞌe rã yvatea
ma mokoĩ metro ꞌrã. Hexe hakua ikuai vaꞌe ma hexeve peteĩꞌi rami ꞌrã
rejapo. 3 Ouro eteꞌi py renhovã ꞌrã yvatevea rupi, imbotyarã jovaive re
 

haꞌe hakua ikuai vaꞌe. Ijyvýry rupi rembojegua ꞌrã ouro guigua py. 4 Haꞌe  

gui rembojeguaague yvyĩveꞌi rejapo avi ꞌrã mokoĩ inhapyĩ vaꞌe ouro
guigua. Jovaive re ꞌrã remoĩ. Haꞌe vaꞌe rupi remboaxa ꞌrã yvyra poꞌiꞌi
altar peraa aguã. 5 Yvyra poꞌiꞌi ma rejapo ꞌrã acácia gui, haꞌe renhovã
 

ꞌrã ouro py. 6 Altar ma remoĩ ꞌrã xeayvu ryru renonde ajukue okẽ regua
 

oĩ vaꞌe kyvõ rami, teko vai ombogueaty xeayvu ryru oĩ vaꞌe rexei. Haꞌe
py ndereve aĩ jepi ꞌrã. 7 Haꞌe vaꞌe altar áry ma Arão oapy ꞌrã heakuã
 

porã vaꞌe, koꞌẽ tataendy omoatyrõ nhavõ. 8 Haꞌe gui pytũꞌi jave tataendy
 

omoendy vy haꞌekue rami ae ju ꞌrã oapy. Haꞌe rami py heakuã porã vaꞌe
oĩ riae ꞌrã Senhor renonde, peneramymino jevy-jevy jave guarã. 9 Haꞌe  

vaꞌe áry ma ndaꞌevei reapy aguã amboae ramigua heakuã porã vaꞌe, neĩ
amboae regua omeꞌẽmby ndaꞌevei hiꞌáry reapy reve remeꞌẽ aguã, neĩ
mbaꞌemo raꞌyĩgue voi. Ndaꞌevei avi mbaꞌemo hiꞌáry renhoẽ reve remeꞌẽ
aguã. 10 Maꞌetỹa nhavõ peteĩgueꞌi altar áry hakua ikuai vaꞌe re Arão ojaoꞌi
 

uka ꞌrã pejejavyague mymba ojuka vaꞌekue ruguy py. Maꞌetỹa nhavõ
peteĩgueꞌi ojaoꞌi uka ꞌrã hiꞌáry. Haꞌe vaꞌe ma Senhor pegua ikyꞌa eꞌỹ ete
vaꞌe, peneramymino jevy-jevy peguarã.

Guekovia peráta omeꞌẽ aguã re ijayvuague

11 Haꞌe gui Senhor aipoeꞌive ju Moisés pe:
12  — Haꞌe gui Israel kuery reipapa ramo ma peteĩ-teĩ Senhor pe omeꞌẽ
ꞌrã guekovea repyrã oipapaa jave. Haꞌe kuery mbyte imoingo axyarã
oiko eꞌỹ aguã, reipapa ma rire. 13 Reipapa vaꞌe ma guive rã omeꞌẽ ꞌrã po
 
 155 Êxodo 30

rami: hatãꞌi vaꞌe seis grama vaꞌe, henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe py oiporupy ipoyi
vaꞌe rami (haꞌe vaꞌe regua ma doze gramas ipoyia). Seis grama vaꞌe ae ꞌrã
omeꞌẽ Senhor pe. 14 Vinte maꞌetỹ vaꞌe guive tujakue peve ojepapa uka
 

vy Senhor pe omeꞌẽ ꞌrã haꞌe vaꞌe regua ae. 15 Oguerekopa vaꞌe ma omeꞌẽ
 

aguã vaꞌekue gui nomeꞌẽvei ꞌrã, neĩ iporiaukueꞌi voi mbovyveꞌi nomeꞌẽi
ꞌrã Senhor pe, pendereko vaiague pejaoꞌi uka aguã. 16 Pejopy ꞌrã peráta
 

pejaoꞌi uka aguã repy Israel kuery gui, haꞌe pemeꞌẽ ꞌrã oguy nhemboaty
oĩaty rupi ombaꞌeapo vaꞌe pe. Haꞌe vaꞌe ma pejapo ꞌrã Senhor renonde
Israel kuery re imaꞌenduꞌaa aguã, pendereko vaiague pejaoꞌi uka vy.

Êxodo 38.8
17 Haꞌe
gui Senhor aipoeꞌive ju Moisés pe:
18  —
Overa vaꞌe gui rejapo ꞌrã peteĩ yy mbotyarã, mbaꞌemo pejoi
aguã. Hendarã voi ejapo overa vaꞌe gui avi. Haꞌe vaꞌe ma remoĩ ꞌrã oguy
nhemboaty oĩaty haꞌe altar oĩ vaꞌe mbyte py. Haꞌe vaꞌe py remoĩ ꞌrã yy.
19 Haꞌe vaꞌe py ma Arão haꞌe taꞌy kuery ojoi ꞌrã opo haꞌe opy. 20 Oguy
   

nhemboaty oĩaty py haꞌe kuery oike vy yy py ojepoei, haꞌe opy ojoi ꞌrã
omano eꞌỹ aguã, haꞌe altar oĩa py ovaẽ vy mbaꞌemo omoĩ aguã, haꞌe
Senhor pe omoendy aguã mbaꞌemo oapy vy omboaxa vaꞌerã. 21 Opo haꞌe  

opy haꞌe kuery ojoi ꞌrã omano eꞌỹ aguã. Haꞌe rami aguã oĩ ꞌrã hekorã opa
eꞌỹ vaꞌe, haꞌe kuery haꞌe hamymino kuery ikuai jevy vaꞌe peguarã.

Êxodo 37.29
22  Haꞌe
gui Senhor aipoeꞌive ju Moisés pe:
23  —
Haꞌe gui heakuã porãve vaꞌe regua reru ꞌrã mirra rykue mboapy
meme quilos poyikue, cinamomo heakuã porã vaꞌe ma mbyte rupi ꞌrã
mboapy quilos vaꞌe, haꞌe gui cálamo heakuã porã vaꞌe ma mboapy quilos
vaꞌe avi ꞌrã, 24 haꞌe cássia ma mboapy meme quilos vaꞌe henda ikyꞌa eꞌỹ
 

vaꞌe py poyi oiporu vaꞌety rami ipoyi vaꞌe, haꞌe gui azeite oliveira guigua
ma peteĩ galão vaꞌe. 25 Haꞌe nunga gui ma rejapo ꞌrã azeite ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe
 

Senhor pe nhomboaxaa aguã regua, heakuã porã vaꞌe apoa rembiapo.

Haꞌe vaꞌe nunga ma azeite ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe Senhor pe nhomboaxaa aguã
regua. 26 Haꞌe vaꞌe ma oguy nhemboaty oĩaty re ꞌrã remoĩ remboaxy vy,
 

haꞌe gui xeayvu aeja vaꞌekue ryru re, 27 mesa hembiporu haꞌe javi reve,
 

tataendy ꞌy hembiporu haꞌe javi reve, altar heakuã porã vaꞌe oapyaty,
28 altar mbaꞌemo oapyaty hembiporu haꞌe javi reve, haꞌe hyꞌa re remoĩ
 

avi ꞌrã, henda re guive. 29 Haꞌe nunga haꞌe javi ma Senhor peguarã
 

remboaxa ꞌrã haꞌe rami, ikyꞌa eꞌỹ ete vaꞌe opyta aguã. Opa mbaꞌe hexe
ovy vaꞌe avi ꞌrã ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe opyta. 30 Azeite ma Arão haꞌe taꞌy kuery re
 

avi ꞌrã remoĩ, xevygua sacerdote-rã remboaxa vy. 31 Haꞌe aipoꞌre ꞌrã Israel
 

kuery pe: “Kovaꞌe ma azeite ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe xee Senhor pe nhomboaxaa
aguã regua, pende kuery haꞌe arakaꞌe rã peve ikuai vaꞌe peguarã.
Êxodo 30​, ​31 156

32  Ndaꞌeveiava sacerdote eꞌỹ vaꞌe re pemoĩ aguã, neĩ haꞌe ramigua

ndaꞌevei pejapo aguã haꞌe vaꞌe guigua gui ju. Ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe vy ikyꞌa eꞌỹ
ae ꞌrã pendevy kuery pavẽ pe. 33 Haꞌe vaꞌe azeite ramigua rive amongue
 

ojapo, haꞌe eꞌỹ vy amboae regua re omoĩ vaꞌekue ma oipeꞌaa ꞌrã heta vaꞌe
kuerya gui”, ꞌre ꞌrã haꞌe kuery pe.

Heakuã porã vaꞌe ikyꞌa eꞌỹ vaꞌerã ojapo ukaague

34  Senhor
aipoeꞌive ju Moisés pe:
— Ejopy joo ramigua eꞌỹ-eꞌỹ heakuã porã vaꞌe irũrã estoraque, ônica
haꞌe gálbano. Haꞌe vaꞌe ma rembojeꞌa ꞌrã heakuã porã vaꞌe re, peteĩ-teĩ
guigua peteĩ rami meme ꞌrã ipoyi vaꞌe. 35 Haꞌe vaꞌe gui rejapo ꞌrã heakuã
 

porã vaꞌe, haꞌe nunga apoa rembiapo rami. Remoirũ ꞌrã juky reve, haꞌe
gui irũ eꞌỹ vaꞌe haꞌe ikyꞌa eꞌỹ opyta aguã. 36 Haꞌe vaꞌe regua amongue ma
 

remonguꞌi vy remoĩ ꞌrã oguy nhemboaty oĩaty py xeayvu ryru oĩ vaꞌe

rexei. Haꞌe vaꞌe ma peẽ kuery pavẽ pe ikyꞌa eꞌỹ vaꞌerã ete. 37 Haꞌe vaꞌe  

heakuã porã vaꞌe pejapo vaꞌe rami ju ndaꞌevei pendejeupe guarã pejapo
aguã. Ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe ma Senhor pegua ae ꞌrã. 38 Amongue haꞌe ramigua
 

gueakuãrã rive ojapo vaꞌe ma oipeꞌaa ꞌrã heta vaꞌe kuery mbyte gui.

Êxodo 35.30–36.1

31   Haꞌe
gui Senhor aipoeꞌive Moisés pe:
1
2  —
Aenoĩ hery rupi Judá regua Uri raꞌy Bezalel, Hur ramymino.
3 Haꞌe vaꞌe re ma xenheꞌẽ amoĩ amoꞌarandu haꞌe mbaꞌemo aikuaa uka
 

vy, tembiapo haꞌe javi ojapo kuaa aguã rami, 4 oꞌarandu rupi mbaꞌemo
 

raꞌangaa ojapo aguã ouro, prata haꞌe overa vaꞌe gui, 5 haꞌe ita jeguarã
 

ombope porã aguã, yvyra gui guive mbaꞌemo ojapo aguã, haꞌe tembiapo
porã haꞌe javi rupi ombaꞌeapo aguã. 6 Haꞌe vaꞌe irũrã ma amoĩ Dã regua
 

Aisamaque raꞌy Aoliabe. Haꞌe avakue mbaꞌemo ojapo kuaa vaꞌe haꞌe javi pe
amoꞌarandu ajapo uka vaꞌe haꞌe javi ojapo kuaa aguã: 7 oguy nhemboaty  

atyrã, haꞌe xeayvu ryrurã, haꞌe imbotya teko vai ombogue atyrã, haꞌe
oguy rupi tembiporu oĩ vaꞌerã haꞌe javi: 8 mesa hembiporu haꞌe javi reve,
 

tataendy ꞌy ouro eteꞌi guigua hembiporu haꞌe javi reve, altar heakuã porã
vaꞌe oapy atyrã, 9 altar mbaꞌemo oapy atyrã hembiporu haꞌe javi reve,
 

hyꞌa guaxu henda reve, 10 ao ipererĩꞌi vaꞌe oipoka pyre, ao ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe
 

sacerdote Arão haꞌe taꞌy kuery peguarã sacerdote ikuai aguã, 11 azeite  

Senhor pe nhomboaxaa aguã regua, haꞌe heakuã porã vaꞌe henda ikyꞌa
eꞌỹ vaꞌe pyguarã. Haꞌe kuery ma xee ajapo ukaague rami meme ꞌrã ojapo.

Sábado ára haꞌe itape ayvu oĩa re ijayvuague

12  Haꞌe
gui Senhor aipoeꞌive ju Moisés pe:
13  —
Israel kuery pe ndeayvu vy aipoꞌere ꞌrã: “Pendekuai ꞌrã xevygua
sábado ára pyguarã aeja vaꞌekue rupi. Mbaꞌeta xee haꞌe peẽ kuery reve
 157 Êxodo 31​, ​32

guarã aeja peikuaa aguã, peneramymino kuery arakaꞌe rã ikuai vaꞌerã

pe guive, xee ae Senhor pendekyꞌaꞌoa aikoa peikuaa aguã. 14 Haꞌe nunga
 

rupi ae pendekuai ꞌrã sábado ára pyguarã aeja vaꞌekue rupi, mbaꞌeta ikyꞌa
eꞌỹ vaꞌe pẽvy. Haꞌe rã haꞌe vaꞌe ára py onhemongyꞌa vaꞌe ma omano ꞌrã.
Haꞌe vaꞌe ára mbaꞌemo ojapo nho vaꞌe oipeꞌaa ꞌrã heta vaꞌe kuery mbyte
gui. 15 Seis ára re ꞌrã pembaꞌeapo. Haꞌe rã sete araa ma sábado Senhor
 

pegua ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe pepytuꞌu aguã. Sábado ára py mbaꞌemo ojapo vaꞌe
omano ꞌrã. 16 Haꞌe nunga rupi Israel kuery sábado ára py ikuai ꞌrã haꞌe
 

rami, xereve guarã ajapo vaꞌekue opa eꞌỹ vaꞌe re imaꞌenduꞌa reve arakaꞌe
rã peve. 17 Haꞌe nunga xee haꞌe Israel kuery reve guarã aeja arakaꞌe rã
 

peve guarã haꞌe kuery oikuaa aguã. Mbaꞌeta seis ára re xee Senhor ajapo
rakaꞌe yva haꞌe yvy. Haꞌe gui sete araa py ma apytuꞌu mbaꞌeve ndajapovei
vy”, ꞌre ꞌrã haꞌe kuery pe — heꞌi.
18 Haꞌe gui Moisés reve Senhor Sinai yvyty áry ijayvupa ma rire ixupe
 

omeꞌẽ mokoĩ itape ijayvu oĩa. Haꞌe vaꞌe itape ma Nhanderuete haꞌe ae
okuã py ombopara vaꞌekue.

Deuteronômio 9.6‑21

32   Haꞌe
gui yvyty gui Moisés ndoui ete maa heta vaꞌe kuery oexa
1

vy oupa okuapy Arão-a py. Haꞌe vy aipoeꞌi ixupe:

— Epuꞌã ke, ejapo tuuete ramigua nhanerenonde oo vaꞌerã. Haꞌe gui
Moisés Egito yvy gui nhanerenoẽ vaꞌekue ri ndajaikuaai mbaꞌe pa hexe
oiko rakaꞌeague. n
2 Arão ombovai:
 

— Pemboipa haꞌvy namixã ouro guigua penderaꞌyxy nambi gui, penderaꞌy

kuery haꞌe penderajy kuery gui. Haꞌe vy peru ju — heꞌi. 3 Haꞌe ramo heta vaꞌe
 

kuery haꞌe javi onambi gui namixã omboipa vy ogueru Arão-a py.
4 Haꞌe kuery po gui ouro ojopy vy omoatyrõ tembiporu py. Tata py
 

omboy rire ojapo peteĩ vaka raꞌy. Haꞌe ramo haꞌe kuery aipoeꞌi okuapy:
— Israel kuery, kovaꞌe ae ma penderuete Egito yvy gui penerenoẽ
vaꞌekue — heꞌi okuapy.
5 Haꞌe nunga Arão oexa vy taꞌangaa renonde ojapo peteĩ altar. Haꞌe vy
 

ijayvu atã reve aipoeꞌi:

— Koꞌẽ ramo ma oiko ꞌrã ngaru Senhor pegua — heꞌi.
6 Koꞌẽ jevy ikoꞌẽmba okuapy vy haꞌe nunga pe mbaꞌemo oapy vy omeꞌẽ
 

okuapy, peteĩ rami ikuaia regua avi. Haꞌe vy oguapy okuapy okaru haꞌe
oyꞌu aguã, haꞌe gui opuꞌã ma okuapy ovyꞌa aguã. o
7 Haꞌe ramo Senhor aipoeꞌi Moisés pe:
 

— Tereo, eguejy ju, mbaꞌeta neretarã kuery Egito gui renoẽ vaꞌekue
ojejavypa ju ma. 8 Haꞌe kuery ojepeꞌa pojava tape xee aeja vaꞌekue
 

n
 32.1,23 Atos 7.40  32.6 1 Coríntios 10.7
o
Êxodo 32 158

gui. Ojeupe guarã ojapo uka okuapy vaka raꞌy tata py. Haꞌe vaꞌe anho
omboete vy ixupe mbaꞌemo omeꞌẽ okuapy. Haꞌe vy aipoeꞌi: “Israel kuery,
kovaꞌe ae ma penderuete Egito yvy gui penerenoẽ vaꞌekue”, heꞌi vaꞌekue.
9 Senhor aipoeꞌive ju Moisés pe:
 

— Haꞌe kuery aexa rã inhakã ratã okuapy. 10 Aỹ ma xereja, xepoxya

 

rupi tareko amokanhymba peve, haꞌe gui ndegui ju ajapo ꞌrã peteĩ regua
heta ikuai aguã rami.

Êxodo 32.30‑35; Deuteronômio 9.25‑29
11 Haꞌe
ramo Moisés ojerure Senhor nguuete pe. Haꞌe vy aipoeꞌi:
— Mbaꞌe re tu ndepoxy ri ndevygua kuery opa mbaꞌe re ndepoꞌakaa
rupi Egito yvy gui rerupa vaꞌekue rovai? 12 Mbaꞌexa tu haꞌeve ꞌrã Egito
 

pygua kuery ijayvu vy “Apy gui ma tuuete ogueraapa yvyty re ojukapa

aguã, haꞌe yvy áry gui omokanhymba aguã”, heꞌi okuapy aguã? Ndepoxya
rupi eꞌỹ ke eiko, ejapo vai eme ndevygua kuery rovai. 13 Nemaꞌenduꞌa ke
 

Abraão, Isaque haꞌe Israel re. Haꞌe kuery nerembiguai ikuai vaꞌe pe ndee
ae rery rupi reura vy “Amboeta ꞌrã neramymino kuery jaxy-tata hetaa
rami. Haꞌe gui kovaꞌe yvy haꞌe javi xeayvuague ameꞌẽ ꞌrã neramymino
kuery rekoarã arakaꞌe rã peve”, ꞌre vaꞌekue — heꞌi. 14 Haꞌe rami rã
 

ojeupegua kuery pe Senhor ndojapoi ojapo vai aguã re ijayvuague.

15 Haꞌe gui Moisés yvyty gui ojevy vy opo py ogueroguejy mokoĩ itape
 

Nhanderuete ayvu oĩa. Haꞌe vaꞌe itape ma jovaive re ipara oiny vaꞌe.
16 Itape ma Nhanderuete rembiapo, iparaa oĩ vaꞌe ma Nhanderuete ae
 

ombopara vaꞌekue itape re.

17 Haꞌe gui Josué ma heta vaꞌe kuery ojapukaia oendu vy aipoeꞌi Moisés
 

pe:
— Joe opuꞌãmbaa py hevovo rei nhendu okuapy haꞌe kuery ikuaia py.
18 Moisés ombovai:
 

— Joe ipoꞌaka vaꞌekue onhendua eꞌỹ, neĩ oity pyre onhendu eꞌỹ guive.
Oporaei vaꞌe rima aendu — heꞌi.
19 Heta vaꞌe kuery ikuaia py ovaẽ raiꞌi vy oexa vaka raꞌy raꞌangaa
 

hiꞌaĩ rã, haꞌe ojeroky vaꞌe. Haꞌe rami vy ipoxya oendu vy itape omombo
vy omboaꞌypa yvyty yvyꞌiry. 20 Haꞌe gui vaka raꞌy ojapo pyre ojopy vy
 

oapypa tata py. Omonguꞌi porãꞌi vy omoaĩ yy áry rupi. Haꞌe rami vy
Israel kuery pe omeꞌẽ oyꞌu aguã.
21 Moisés oporandu Arão pe:
 

— Mbaꞌe tu haꞌe kuery ojapo ndere haꞌe rami ete ojejavypa aguã rami
rejapo aguã?
22 Arão ombovai:
 

— Xeruvixa, ndevai eme xevy. Reikuaa ma haꞌe kuery pyꞌa re teko vai
anho oĩa. 23 Mbaꞌeta xevy aipoeꞌi okuapy: “Ejapo tuuete orevy orerenonde
 

oo vaꞌerã. Haꞌe rami avi ava Moisés Egito yvy gui nhanerenoẽ vaꞌekue
 159 Êxodo 32​, ​33

ri nhande ndajaikuaai mbaꞌe pa hexe oiko rakaꞌea”, heꞌi okuapy vaꞌekue.

24 Haꞌe ramo aipoaꞌe haꞌe kuery pe: “Ouro pereko vaꞌe ke peipeꞌa haꞌe
 

pemeꞌẽ xevy”, ꞌre. Haꞌe gui ma tata py xee amombo ramo rive kovaꞌe vaka
raꞌy raꞌangaa oiko — heꞌi.

Tuuete ramigua mboetea kuery Moisés ojuka ukapaague

25  Haꞌe
ramo Moisés oexa rã heta vaꞌe kuery ndojejokoi okuapy, haꞌe
kuery ae oakã gui ikuai aguã rami Arão oeja rire oxĩmba aguã rami,
ngovaigua kuery mbyte ae teĩ. 26 Haꞌe rami vy Moisés opuꞌã hoꞌamy haꞌe
 

kuery ikuaia py oikea py. Haꞌe vy aipoeꞌi:

— Senhor-a katygua peiko vaꞌe ke peju xea py — heꞌi. Haꞌe gui oĩa py
onoꞌõmba jogueruvy Levi ramymino kuery haꞌe javi. 27 Haꞌe vaꞌe kuery pe
 

aipoeꞌi:
— Po rami ma Senhor Israel kuery ruete aipoeꞌi: “Peteĩ-teĩ pemoĩ
ke pendekyxe pendekuꞌa re. Peaxa-axa ꞌrã heta vaꞌe kuery ikuaia
haꞌe hokẽ haꞌe javi rupi. Peteĩ-teĩ pejuka ꞌrã penderyvy, peneirũ haꞌe
pendea katyꞌigua”, heꞌi. 28 Haꞌe ramo Moisés ojapo ukaague rami Levi
 

ramymino kuery ikuai. Haꞌe vaꞌe ára rãndaꞌu três mil avakue hoꞌa heta
vaꞌe kuery regua, 29 Moisés aipoeꞌi rire: “Kovaꞌe ára ma Senhor pe anho
 

ꞌrã pendekuai, peteĩ-teĩ penderaꞌy kuery eꞌỹ vy penderegua kuery rovai

peiko teĩ, kovaꞌe ára guive penemoingo porã ju aguã”, heꞌi rire.

Êxodo 32.11‑14; Deuteronômio 9.25‑29
30  Koꞌẽ
jevy Moisés aipoeꞌi heta vaꞌe kuery pe:
— Peẽ kuery ma pejejavy vaipa. Haꞌe rami teĩ aỹ ma aa ju ta Senhor-a
py, pejejavyague ambogue ukapa aguã — heꞌi.
31 Haꞌe gui Moisés Senhor-a py ju oo. Haꞌe vy aipoeꞌi:
 

— Maꞌẽ, kovaꞌe kuery ojejavy vaipa okuapy nguueterã ouro guigua

ojapoa py. 32 Aỹ ma ajerure ojejavyague rembogue aguã re. Haꞌe rami eꞌỹ
 

vy embogue xerery kuaxia rembopara vaꞌekue gui — heꞌi.

33 Haꞌe ramo Senhor aipoeꞌi Moisés pe:
 

— Xerovai ojejavy vaꞌekue anho ꞌrã ambogue xekuaxia gui. 34 Haꞌe  

rã tereo aỹ, eraapa haꞌe kuery xeayvuague katy. Xevygua anjo oo ꞌrã
nerenonde. Haꞌe rami avi xee ajekuaa ára ambopagapa ꞌrãe xevy ojejavy
vaꞌekue — heꞌi. 35 Haꞌe rami vy Senhor omoingo axy, Arão pe haꞌe kuery
 

vaka raꞌy raꞌangaa ojapo uka rire.

Haꞌe kuery renonde Nhanderuete guigua anjo

omondouka aguã re ijayvuague

33   Haꞌe
gui Senhor aipoeꞌi ju Moisés pe:
1

— Tapeo apy gui ndee haꞌe Egito yvy gui reipeꞌapa vaꞌekue haꞌe
javi reve. Peguata ꞌrã yvy Abraão pe, Isaque haꞌe Jacó pe ameꞌẽ aguã re
Êxodo 33 160

aura reveague katy, “Neramymino kuery pe ꞌrã ameꞌẽ”, haꞌeague rami vy.
2 Haꞌe rami vy peteĩ anjo nerenonde amondouka vy aipeꞌapa ꞌrã cananeu
 

kuery, amorreu, heteu, ferezeu, heveu haꞌe jebuseu kuery. 3 Tapeo yvy  

kamby haꞌe ei oata eꞌỹa katy. Haꞌe rami avi peneakã ratã ete ramo xee ma
ndaai ꞌrã peẽ kuery reve, tape rupi apomomba eꞌỹ aguã — heꞌi.
4 Haꞌe rami ijayvu rã heta vaꞌe kuery oendu vy ojaeꞌopa okuapy, ojee
 

jegua omoĩ vaꞌekue omboipa guive, 5 mbaꞌeta Moisés pe Senhor aipoeꞌi

 

rire:
— Aipoꞌere ke Israel kuery pe: “Peẽ kuery peneakã ratã ete vaꞌe.
Xapyꞌaꞌi penembyte aa teĩ ma apomokanhymba ꞌrã. Haꞌe nunga rupi
pendejegui pemboipa jegua pemoĩ vaꞌekue. Haꞌe ramo ꞌrãe aikuaa mbaꞌe
pa ajapo aguã”, ꞌre ꞌrã haꞌe kuery pe — heꞌi vaꞌekue. 6 Haꞌe rami rã Israel
 

kuery omboipa jegua oiporu vaꞌekue haꞌe javi, Horebe yvyty re ovaẽa ára
guive nomoĩvei.
7 Moisés ma haꞌe aeꞌi oĩ aguã ooꞌi ogueraa ꞌrã heta vaꞌe kuery ikuaia gui
 

mombyryꞌi. Haꞌe py ju ꞌrã omopuꞌã. Haꞌe vaꞌe pe “Oguy nhemboaty oĩaty”

ꞌea ꞌrã. Senhor re ojerovia vaꞌe haꞌe javi ꞌrã ojeꞌoi oguy nhemboaty oĩaty
katy. Heta vaꞌe kuery ikuaia gui mombyryꞌi oĩ. 8 Ooꞌi oĩa katy Moisés
 

oẽ ovy ramo heta vaꞌe kuery peteĩ-teĩ opuꞌãmba ꞌrã okuapy ngoo rokẽ
py, hakykue katy gui omaꞌẽ ꞌrã okuapy oo py oike peve. 9 Moisés opy oĩ
 

ramove arai opuꞌã vaꞌe oguejy ꞌrã hiꞌáry, oo rokẽ py ju ꞌrã opyta oiny.
Haꞌe rami vy Senhor ijayvu ꞌrã Moisés reve. 10 Pavẽ rei oexa okuapy
 

arai opuꞌã vaꞌe okẽ py opyta rã. Haꞌe rami vy ae peteĩ-teĩ ngoo rokẽ py
opuꞌãmba ꞌrã okuapy Senhor omboete vy. 11 Moisés reve Senhor ijayvu
 

ꞌrã oiny jova re omaꞌẽ reve oirũ reve ijayvu vaꞌe rami. Haꞌe gui ma Moisés
ojevy ju ꞌrã heta vaꞌe kuery ikuaia py. Haꞌe rã hembiguai kunumi Num
raꞌy Josué vaꞌe ma ooꞌi gui ndojepeꞌai oikovy.

Haꞌe kuery reve Nhanderuete oiko aguã re Moisés ojerureague

12  Haꞌe
gui Moisés aipoeꞌi Senhor pe:
— Ndee ma “Eraa kovaꞌe kuery”, ꞌre teĩ xevy neremombeꞌui guive
mavaꞌe eteꞌi pa xerupive remondouka ꞌrãa. Xevy aipoꞌre: “Nderery
rupi xee roikuaa, haꞌe xerembiexa rupi avi romboaxy”, ꞌre vaꞌekue
xevy. 13 Haꞌe nunga rupi aỹ xemboaxya rendu ramo ajerure ndereko
 

reikuaa uka aguã xevy, haꞌe rami xee voi roikuaa porã aguã, haꞌe ndee
xemboaxya rupi ete aiko aguã. Haꞌe nemaꞌenduꞌa avi kovaꞌe kuery
ndevygua ae ikuaia re — heꞌi.
14 Ombovai:
 

— Xee ae ma aa ꞌrã ndereve, haꞌe ameꞌẽ ꞌrã nekaneꞌõgua aguã — heꞌi.

15 Haꞌe ramo Moisés aipoeꞌi:
 

— Xerupive ndereo reguai vy oremondouka eme apy gui. 16 Haꞌe rami  

eꞌỹ ramo mbaꞌexa vy tu oikuaa ta nerembiexa rupi xee haꞌe ndevygua

 161 Êxodo 33​, ​34

kuery oremboaxya? Mbaꞌeta orereve reiko ramo ꞌrãe yvy regua kuery
reko rami eꞌỹ orekuai.

Nhanderuete guexakãa oexa uka aguã re Moisés ojerureague

17 Senhor
aipoeꞌi Moisés pe:
— Xee ajapo avi ꞌrã ndeayvuague rami, mbaꞌeta xee romboaxy, nderery
rupi roikuaa guive.
18 Moisés ojerure:
 

— Ajerure nerexakãa rexa uka aguã xevy.

19 Ombovai ju:
 

— Ajapo ꞌrã nerenonde xeporayvua haꞌe javi oaxa aguã rami, haꞌe
ndevy amombeꞌu porãve ꞌrã xerery Senhor. Mbaꞌeta amboaxy ꞌrã xee
amboaxyxe vaꞌe, xemboaxya rami areko ꞌrã haꞌe rami arekoxe vaꞌe. p
20 Haꞌe rã xerova ma ndaꞌevei rexa aguã, mbaꞌeta xerova oexa vaꞌe
 

ndoikovei ꞌrã.
21 Senhor aipoeꞌive ju:
 

— Apy xeyvyꞌiry oĩ peteĩ itaova, haꞌe vaꞌe áry ndee reĩ aguã. 22 Haꞌe  

gui xepoꞌakaa oaxa ramo ma xee romoĩ ꞌrã ita paꞌũ oĩ vaꞌe py, haꞌe xepo
py rojaoꞌi ꞌrã xee aaxa peve. 23 Haꞌe gui xepo aipeꞌa ramo xerexa ꞌrã, teĩ
 

xekupe katy gui rive. Haꞌe rã xerova ma nderexai ꞌrã.

Deuteronômio 10.1‑5

34   Haꞌe
gui Senhor aipoeꞌi Moisés pe:
1

— Mokoĩ ju ke embope itaperã jypyꞌi guare rami. Haꞌe vaꞌe

re ma xee ambopara uka ꞌrã ayvu haꞌekue ae itape rembovopa vaꞌe re oĩ
vaꞌekue. 2 Eiko katu haꞌvy koꞌẽ rã guarã, ajeꞌivekue Sinai yvyty re reẽ ju
 

aguã. Haꞌe py ma rejexa uka jevy ꞌrã xevy, yvyty apyte áry ae. 3 Haꞌe rami
 

avi avave rei toẽ eme ndereve, neĩ toiko eme yvyty haꞌe javi re. Ijyvýry
rupi vexaꞌi, neĩ vaka ma voi ndaꞌevei omongaru aguã — heꞌi. 4 Haꞌe rami
 

rã Moisés ombope mokoĩ ita, jypyꞌi guare rami. Haꞌe gui koꞌẽ rai ma jave
opuꞌã vy oẽ ju ovy Sinai yvyty re, Senhor ijayvuague rami vy. Opo py
ogueraa mokoĩ itaperã omoatyrõ vaꞌekue.
5 Haꞌe gui Senhor arai rupi oguejy vy hexeve hiꞌaĩ haꞌe py. Haꞌe rami
 

vy guery Senhor omombeꞌu porãve reve 6 oaxa ovy henonde re. Haꞌe vy
 

ijayvu:
— Senhor, Senhor Penderuete aiko vaꞌe ma nhomboaxy vaꞌe,
poroayvu vaꞌe, ipoxy voi eꞌỹ vaꞌe, opa mbaꞌe py iporayvupa vaꞌe
haꞌe ojeroviapy aiko. 7 Mil-kue peneramymino ikuaia peve areko ꞌrã
 

xeporayvua rupi. Ambogue ꞌrã guive haꞌe kuery reko vaia, haꞌeveꞌỹa rami
ikuaia haꞌe ojejavya haꞌe javi. Haꞌe rami avi heko vai vaꞌe ma nambopaga

p
 33.19 Romanos 9.15
Êxodo 34 162

eꞌỹi ꞌrã. Haꞌe rami vy tuu kuery reko vaiague regua ma taꞌy kuery haꞌe
hamymino kuery re ju ꞌrã ambou, mboapya haꞌe irundya ikuaia peve
— heꞌi.
8 Haꞌe rami Senhor ijayvu ramove Moisés yvy py guenapyꞌã re oĩ vy
 

omboete. 9 Haꞌe vy aipoeꞌi:

 

— Senhor, xapyꞌa rei aỹ nerembiexa rupi xemboaxy ri vy eiko haꞌvy

ore kuery mbyte rupi. Ore kuery oreakã ratã ete vaꞌeri emboguepa ke
orereko vaiaty haꞌe rojejavyague. Haꞌe orereraa ndejeupe guarã.

Deuteronômio 7.1‑5
10  Haꞌe
ramo aipoeꞌi:
— Xee ma heta vaꞌe kuery reve xereve guarã ajapo vy haꞌe kuery haꞌe
javi renonde ꞌrã ajapo mbaꞌemo iporã ete vaꞌe. Haꞌe nunga iporã ete
vaꞌe ma neĩ peteĩ henda py, neĩ peteĩ regua renonde ma voi ndojapoai
teri. Pevaꞌe kuery mbyte reikoa vaꞌe, haꞌe kuery haꞌe javi toexa xee
Senhor ajapo vaꞌe, mbaꞌeta mbaꞌemo vaipa ete ꞌrã ajapo rombovai vy.
11 Penderexarai eme ange xeayvuague re. Mbaꞌeta penerenonde gui
 

amoxẽmba ꞌrã amorreu, cananeu, heteu, ferezeu, heveu haꞌe jebuseu

kuery. 12 Haꞌe peoa yvy re hekoa vaꞌe kuery reve ndaꞌevei pejapo aguã
 

peteĩ rami pendekuai aguã, haꞌe nungakue pendere oiko eꞌỹ aguã nhuã
rami. 13 Haꞌe rami ꞌrãgue py peitypa ꞌrã haꞌe kuery altar ojapo vaꞌekue,
 

pemopẽmba ꞌrã ita omopuꞌã vaꞌekue, peakeꞌo ꞌrã mbaꞌemo raꞌangaa haꞌe
kuery omopuꞌã vaꞌekue. 14 Napemboetei ꞌrã amboae tuuete ramigua,
 

mbaꞌeta xee Senhor pe “Oikuaa pota porã kuaa vaꞌe” ꞌea. Xee aipota
xere anho pejerovia. 15 Haꞌe nunga rupi haꞌe vaꞌe yvy regua kuery reve
 

pejapo eme peteĩ rami pendekuai aguã. Mbaꞌeta haꞌe kuery nguuete kuery
mboetea rupi mbaꞌemo omeꞌẽ, haꞌe guymba ojukaa py penerenoĩ ꞌrã haꞌe
kuery reve peꞌu aguã ojuka vaꞌekue roꞌokue gui. 16 Haꞌe py peo ri vy haꞌe
 

kuery rajy kuery pejopy ꞌrã penderaꞌy kuery raꞌyxyrã. Haꞌe gui tajy kuery
nguuete pe ju omboete vy ojapo ꞌrã penderaꞌy kuery voi haꞌe kuery ruete
omboete aguã rami. 17 Pejapo eme penderueterã mbaꞌemo ryku gui rive.
 

Êxodo 23.14‑19; Levítico 23.4‑21,33‑44; Deuteronômio 16.1‑17

18  —
Haꞌe gui pejapo ꞌrã ngaru mbojape imbovua revegua eꞌỹ regua.
Sete ára re ꞌrã peꞌu mbojape imbovua revegua eꞌỹ xeayvuague rami vy,
jaxy abibe ꞌepy vaꞌe reguarã aaꞌangaague rami, mbaꞌeta abibe jaxy py ae
Egito yvy gui peẽmba rire. 19 Jypygua ituiꞌi vaꞌekue ma xembaꞌe meme.
 

Penerymba kuery vaka ava, jypygua oiko vaꞌekue ma guive rã, haꞌe vexaꞌi
guigua voi. 20 Haꞌe gui mburika jypygua oiko vaꞌekue ma pendejeupe
 

guarã pemboekovia ꞌrã vexaꞌi raꞌyꞌi pejuka vy. Haꞌe rã pendejeupe guarã
napemboekoviaxei ri vy pemopẽ ꞌrã ijajuꞌy. Haꞌe rami ae pendejeupe
pemboekovia avi ꞌrã penderaꞌy kuery jypyꞌi itui vaꞌekue.
 163 Êxodo 34

— Avave rei xerenonde ndoui ꞌrã mbaꞌemo omeꞌẽ vaꞌerã reveꞌỹ.

21 — Seis ára re pembaꞌeapo ꞌrã. Haꞌe rã sete araa py ma pepytuꞌu ꞌrã
 

penembaꞌeaty rupi pembaꞌeapoa gui, haꞌe mbaꞌemo pemonoꞌõa gui.

22 — Trigo pemonoꞌõ ypyꞌia ára py pejapo ꞌrã ngaru sete semana-a
 

pygua, haꞌe gui maꞌetỹa opa nhavõ ju mbaꞌemo pemonoꞌõa ngaru

pejapo. 23 Haꞌe rami py maꞌetỹa nhavõ mboapykue kuerei ꞌrã peẽ
 

kuery vaꞌe regua avakue haꞌe javi pejexa uka Senhor Israel kuery
ruete renonde. 24 Mbaꞌeta penerenonde gui aipeꞌa ꞌrã amboae regua
 

kuery, pendekuai aguã ambopyve vy. Haꞌe rami rire maꞌetỹa nhavõ
mboapykue Senhor renonde pejexa uka aguã peo teĩ jipoi ꞌrã pendeyvy
peꞌaarã.
25 — Haꞌe gui xevy mymba ruguy pemeꞌẽ reve ndaꞌevei mbojape
 

imbovua revegua avi pemeꞌẽ aguã. Haꞌe Páscoa ára ngaru py xevy
mymba pemeꞌẽ rire ndaꞌevei pyávy ndapeꞌupai vaꞌekue opyta aguã koꞌẽ rã
peve guarã. 26 Nembaꞌety gui jypyꞌi pemonoꞌõ vaꞌekue regua iporãgueve
 

ma peru ꞌrã Senhor Penderuete pegua oo py.

— Ndaꞌevei kavaraꞌi remomimoĩ aguã ixy kamby py ae — heꞌi.
27 Senhor aipoeꞌive ju Moisés pe:
 

— Embopara haꞌe vaꞌe ayvu, mbaꞌeta haꞌe rami ae ndereve haꞌe Israel
kuery haꞌe javi reve ajapo xereve guarã — heꞌi. 28 Haꞌe py ma Senhor
 

reve Moisés oĩ quarenta ára haꞌe quarenta pytũ re. Haꞌe jave ma ndoꞌui
mbojape, neĩ yy ma voi ndoyꞌui Haꞌe py itape re ombopara ayvu guexeve
guarã ojapo vaꞌekue regua, dez ayvu ombopara.

Moisés rova hexakãmbaa oexapa okuapyague

29 Haꞌe
gui Sinai yvyty gui Moisés oguejy vy opo py ogueraa mokoĩ
itape Nhanderuete ayvu oĩa. Hexeve Nhanderuete ijayvu rire hova
hexakãmbaa teĩ ndoikuaai ranhe yvyty gui oguejy ouvya ja. 30 Haꞌe gui  

Moisés re Arão haꞌe Israel kuery haꞌe javive omaꞌẽ rã hova hexakãmba.
Haꞌe ramo haꞌe kuery okyje hexe onhemboja aguã. 31 Haꞌe rami rã 

Moisés oenoĩmba. Haꞌe ramo mae Arão haꞌe yvatekueve onhemboja

hexe, haꞌe haꞌe kuery reve Moisés ijayvu. 32 Haꞌe gui ma oupa avi
 

okuapy Israel kuery haꞌe javi. Haꞌe ramo haꞌe vaꞌe kuery pe Moisés
omboaxapa Sinai yvyty re Senhor ojapo ukaague. 33 Haꞌe kuery pe  

Moisés ijayvupa ma vy ngova re omoĩ imoꞌãarã. q 34 Haꞌe gui Senhor

 

renonde ju Moisés ijayvu aguã oo vy ngova moꞌãa oipeꞌa kuerei ꞌrã,

oẽ ouvy eꞌỹa ja. Haꞌe gui oẽ vy Israel kuery pe ju ꞌrã omombeꞌu ojapo
uka pyre haꞌe javi. 35 Haꞌe ramo ma Israel kuery Moisés rova oexa rã
 

hexakã. Haꞌe vaꞌe rire Moisés omoꞌã ju ꞌrã ngova, peteĩgue ju Senhor
reve ijayvu aguã py oike eꞌỹa ja.

q
 34.33 2 Coríntios 3.7‑16
Êxodo 35 164

Sábado ára re ijayvuague

35   Haꞌe
gui Moisés Israel kuery haꞌe javive omboaty vy aipoeꞌi:
1

— Povaꞌe ayvu ma Senhor ojapo uka jajapopa ete aguã.

2 Nhambaꞌeapo ꞌrã seis ára re, haꞌe rã sete araa py ma ára ikyꞌa eꞌỹ
 

vaꞌe, Senhor pegua sábado ixupe anho japytuꞌu aguã. Haꞌe vaꞌe ára
ombaꞌeapo vaꞌe ma omano ꞌrã. 3 Sábado ára ndaꞌevei neĩ peteĩve ma
 

pejatapy aguã pendero rupi aeꞌi voi.

Êxodo 25.1‑9
4  Moisés
aipoeꞌive ju Israel kuery haꞌe javive pe:
— Po rami Senhor ijayvu vy aipoeꞌi: 5 “Mbaꞌemo pereko vaꞌe-vaꞌe gui
 

peipeꞌa ꞌrã Senhor pe pemeꞌẽ vaꞌerã. Peteĩ-teĩ pendepyꞌa re oĩa rami,

pemeꞌẽxea rami peru ꞌrã Senhor pe pemeꞌẽ vaꞌerã: ouro, eꞌỹ vy prata,
overa vaꞌe, 6 hovy vaꞌe, púrpura, pytã vaꞌe, ajukue iporãve vaꞌe, kavara
 

rague, 7 vexaꞌi pirekue, mbaꞌemo mopytãarã, yy rupigua pirekue, yvyra

 

acácia, 8 azeite omboverapa aguã, azeite Senhor pe nhomboaxaa aguã

 

regua irũrã, heakuã porã vaꞌe oapy pyrã, 9 ita ônix, manto sacerdote
 

pegua re haꞌe ipexo regua re ita oĩ vaꞌerã”, heꞌi.

Êxodo 39.32‑43
10  “Peẽ
kuery vaꞌe regua toupa avakue mbaꞌemo ojapo kuaa vaꞌe haꞌe
javi, tojapopa Senhor ojapo uka vaꞌekue. 11 Tojapo ombojerovia atyrã,  

ijaoꞌiarã haꞌe hiꞌáry guarã reve, tyꞌaĩ ikuai vaꞌerã, yvyrape avi, yvyra
hiꞌáry rupi guarã, ijytarã hendarã reve, 12 haꞌe ayvu ryrurã ijyke rupi yvyra
 

poꞌiꞌi oĩ vaꞌe reve, teko vai ombogue atyrã haꞌe cortina okẽ pyguarã avi,
13 mesa ijyke rupi yvyra poꞌiꞌi haꞌe hembiporurã haꞌe javi oĩ vaꞌe reve, haꞌe
 

mbojape Senhor renonde omoĩ mbyrã, 14 tataendy ꞌyrã hembiporu reve,

 

tataendyrã, azeite tataendy rykuerã, 15 altar heakuã porã vaꞌe oapy atyrã,
 

ijyke regua yvyra poꞌiꞌi reve, azeite Senhor pe nhomboaxaa aguã regua,
heakuã porã vaꞌe oapy pyrã, haꞌe ajukue ombojeroviaaty rokẽ reguarã,
16 altar mbaꞌemo oapy atyrã, hiꞌáry guarã ipokã rei vaꞌe overa vaꞌe guigua,
 

ijyke regua yvyra poꞌiꞌi, hembiporu haꞌe javiꞌi, mbaꞌemo ojoi atyrã hendarã
reve, 17 ajukue okẽ regua oka rupi guarã, ijytarã henda reve, cortina oka
 

rokẽ pyguarã, 18 ombota pyrã ombojeroviaaty omoĩ atã aguã, ombota pyrã
 

oka kora omoĩ atã aguã, ixãrã, 19 henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe rupi ombaꞌeapo vaꞌe
 

kuery aorã, haꞌe sacerdote Arão haꞌe taꞌy kuery ao ikyꞌa eꞌỹ vaꞌerã, haꞌe
kuery sacerdote ikuaia rupi ombaꞌeapo vy oiporu aguã”, heꞌi.

Ogueruxea rupi mbaꞌemo ogueru okuapyague

20 Haꞌe
gui Israel kuery haꞌe javive Moisés renonde gui oo ju ramo 21 oĩa py
 

ou avakue opyꞌa haꞌe onheꞌẽ py mbaꞌemo omeꞌẽxea oendu vaꞌe haꞌe javi. Haꞌe
 165 Êxodo 35​, ​36

vaꞌe kuery ma Senhor pe omeꞌẽ vaꞌerã ogueru oguy nhemboaty atyrã ojapoa
aguã, opy rupi mbaꞌemo ojapo vaꞌe kuery oiporu vaꞌerã, haꞌe ao ikyꞌa eꞌỹ
vaꞌerã avi. 22 Avakue haꞌe kunhague avi ou, ikyreꞌỹ vaꞌe meme. Ogueru jegua,
 

mbaꞌemo ojee omoĩ vaꞌekue, kuã regua, poapy regua, haꞌe opa mbaꞌe porã
ouro guigua. Avakue haꞌe javive ogueru Senhor pe ouro guigua omeꞌẽ vaꞌerã.
23 Hovy vaꞌe oguereko vaꞌe haꞌe javi ogueru, haꞌe gui púrpura, pytã vaꞌe, ajukue
 

iporãve vaꞌe, kavara rague, vexaꞌi pirekue omopytã mbyre, haꞌe yy rupi ikuai
vaꞌe pirekue guive ogueru. 24 Amongue ma ojapo mbaꞌemo Senhor pe omeꞌẽ
 

vaꞌerã, prata guigua eꞌỹ vy overa vaꞌe guigua. Haꞌe vaꞌe ma oguerupa. Haꞌe
yvyra acácia ojou vaꞌekue ogueru okuapy opa marãgua ojapo pyrã. 25 Haꞌe  

kunhague mbaꞌemo ojapo kuaa vaꞌe voi mbaꞌemo ogueru okuapy haꞌe kuery
ae opo py ojapo vaꞌekue, hovy vaꞌe, púrpura, pytã vaꞌe haꞌe ajukue iporãve
vaꞌe. 26 Kunhague opyꞌa re mbaꞌemo ojapoxea oĩ vaꞌe haꞌe javi ma kavara rague
 

gui oipoka. 27Huvixa kuery ma ita ônix haꞌe ita sacerdote pegua manto haꞌe
 

ipexo regua ombojegua pyrã ogueru, 28 haꞌe mbaꞌemo heakuã porã vaꞌe, azeite
 

tataendy rykuerã, azeite Senhor pe nhomboaxaa aguã regua, haꞌe heakuã

porã vaꞌe oapy pyrã. 29 Haꞌe rami py Israel kuery ogueruxea rupi ogueru
 

Senhor pe omeꞌẽ vaꞌerã. Avakue haꞌe kunhague opyꞌa re omeꞌẽxea oendu vaꞌe
ogueru okuapy omeꞌẽ vaꞌerã, Moisés pe Senhor ojapo uka vaꞌekue haꞌe javi.

Êxodo 31.1‑11
30  Haꞌe
gui Moisés aipoeꞌi Israel kuery pe:
— Pendu ke, Senhor oenoĩ hery rupi Judá regua Uri raꞌy Bezalel, Hur
ramymino. 31 Haꞌe rami vy Nhanderuete Onheꞌẽ omonyẽ imbaraeterã,
 

hiꞌarandurã haꞌe oikuaapa aguã, opa mbaꞌe ojapo kuaa aguã rami, 32 haꞌe  

mbaꞌemo raꞌangaa ojapo vaꞌekue rami ojapo aguã ouro, prata haꞌe overa
vaꞌe gui, 33 haꞌe ita omoĩ ꞌrã omoatyrõ aguã, yvyra gui mbaꞌemo ojapo aguã,
 

haꞌe opa mbaꞌe porã ojapo kuaa aguã. 34 Ipyꞌa re omoĩ ꞌrã amboae kuery avi
 

omboꞌe aguã, Dã regua Aisamaque raꞌy Aoliabe guive. 35 Haꞌe kuery re omoĩ
 

hiꞌarandurã mbaꞌemo ojapo kuaa ete aguã rami, haxyve vaꞌe guive, haꞌe hovy
vaꞌe py ajukue ombopara kuaa aguã, púrpura py, pytã vaꞌe py haꞌe ajukue
iporãve vaꞌe py, haꞌe oipokaa rupi ombaꞌeapo aguã. Haꞌe rami py opa marã
ojapo kuaa, mbaꞌemo raꞌangaa ojapo vaꞌekue rami ae.

36  Haꞌe rami py Bezalel haꞌe Aoliabe ombaꞌeapo, avakue mbaꞌemo

1  

ojapo kuaa vaꞌe haꞌe javi reve. Haꞌe kuery pe Senhor oikuaa uka
haꞌe omoꞌarandu henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe pyguarã haꞌe javi ojapo kuaa aguã,
Senhor ojapo ukaague rami meme.

Mbaꞌemo apoarã kuery po py heta vaꞌe kuery

omeꞌẽ vaꞌekue Moisés omboaxapaague
2  Haꞌe
gui Moisés oenoĩ Bezalel haꞌe Aoliabe, haꞌe avakue mbaꞌemo ojapo
kuaa vaꞌe haꞌe javi. Haꞌe vaꞌe kuery Senhor omoꞌarandu vy ipyꞌa re omoĩ ovaẽ
Êxodo 36 166

haꞌe mbaꞌemo ojapoxea. 3 Haꞌe vaꞌe kuery pe ae Moisés omboaxa Israel kuery
 

ogueru haꞌe omeꞌẽ vaꞌekue, henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe pyguarã ojapo aguã. Koꞌẽ
nhavõ Moisés-a py haꞌe kuery ogueruve ꞌrã omeꞌẽxea rupi omeꞌẽ vaꞌe.
4 Haꞌe ramo avakue hiꞌarandu vaꞌe ma henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe pyguarã
 

mbaꞌemo ojapo ꞌrã vaꞌekue oeja ranhe vy oupa. 5 Haꞌe vy aipoeꞌi okuapy
 

Moisés pe:
— Heta vaꞌe kuery tu ogueruve rima Senhor ojapo ukaague rami
rojapo ꞌrã vaꞌekue áryve — heꞌi.
6 Haꞌe ramo Moisés ijayvu heta vaꞌe kuery ikuaia haꞌe javi rupi
 

omombeꞌua aguã. Haꞌe vy aipoeꞌi uka:

— Avakue haꞌe kunhague ma voi henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe pyguarã omeꞌẽ
vaꞌerã ojapo veꞌỹ teĩ haꞌeve — heꞌi uka. Haꞌe rami vy heta vaꞌe kuery pe
ijayvu mbaꞌemo ndogueruvei aguã, 7 mbaꞌeta mbaꞌemo haꞌeverã ma oĩ
 

mbaꞌemo ojapopaa aguã, hetave guive oĩ.

Êxodo 26.1‑13
8  Haꞌe rami rã ombaꞌeapo vaꞌe regua avakue mbaꞌemo ojapo kuaa ete
vaꞌe ojapo okuapy ombojerovia atyrã. Haꞌe rami vy dez cortina ojapo
ajukue iporãve vaꞌe oipoka pyre guigua, haꞌe hovy vaꞌe, púrpura haꞌe pytã
vaꞌe gui. Anjo ipepo vaꞌe raꞌangaa py ombojegua. Opa mbaꞌe ojapo porã
ete. 9 Peteĩ-teĩ cortina ma doze metros raxaꞌi ꞌrã ipuku-a, haꞌe rã ipya ma
 

mokoĩ. Cortina ikuai vaꞌe ma joo rami meme ipuku-a haꞌe ipya.
10 Peteĩ nhiruĩ cortina ma amboae ae re ojeꞌa, haꞌe hovai re peteĩ
 

nhiruĩ ikuai vaꞌe voi haꞌe rami avi amboae ae re ojeꞌa. 11 Cortina ojokua
 

ypy vaꞌekue apy re ma jokuaarã ojapo hovy vaꞌe gui. Haꞌekue rami ae ju
ojapo cortina ojokua vaꞌekue mboae apy re. 12 Cinqüenta jokuaa ojapo
 

peteĩ-teĩ cortina re, haꞌe cinqüenta ju cortina mboae ikuai vaꞌe japy re.
Jokuaa ikuai vaꞌe ma peteĩ-teĩ joexe-exeiꞌi aguã oĩ. 13 Ojapo avi cinqüenta
 

ojopy aguã ouro guigua. Haꞌe vaꞌe py ma cortina ikuai vaꞌe amboae ae re
ombojepoꞌoi aguã, ombojeroviaaty peteĩꞌi opyta aguã.
14 Kavara pire gui ojapo avi cortina ombojeroviaaty áry rupi guarã, onze
 

cortina. 15 Haꞌe vaꞌe regua peteĩ-teĩ cortina puku-a ma treze metros raxaꞌi,
 

haꞌe rã ipya ma mokoĩ. Onze-ve cortina ma joo rami meme ipuku-a haꞌe
ipya. 16 Peteĩ nhiruĩ cortina ma joe ojokua, haꞌekue rami ae ju mboapy meme
 

hembyre vaꞌekue re. 17Haꞌe gui cinqüenta jokuaa ojapo cortina ojokua ypy
 

vaꞌekue apy rembe re. 18 Overa vaꞌe guigua ojapo avi cinqüenta ojopy aguã
 

oo aoꞌia ojokua aguã, haꞌe javive peteĩꞌi opyta aguã. 19 Oo áry guarã ma ojapo
 

vexaꞌi pirekue omopytã mbyre gui, haꞌe rã amboae pirekue ma inhana eꞌỹ vaꞌe.

Êxodo 26.14‑30
20  Ombojeroviaatymbotyarã ojapo avi yvyrape acácia gui, omopuꞌã
imoꞌamy aguã. 21 Peteĩ-teĩ yvyrape ma quatro metros raxaꞌi ipuku-a, haꞌe
 
 167 Êxodo 36​, ​37

rã ipya ma meio metro raxaꞌi. 22 Peteĩ-teĩ yvyrape re oĩ mokoĩ omoĩ aguã

 

joa katy oo vaꞌe. Haꞌe rami ojapo yvyrape ombojeroviaaty mbotyarã

haꞌe javi. 23 Yvyrape ombojeroviaaty mbotyarã ma vinte ojapo kuaray
 

puku-a katy guarã. 24 Haꞌe gui vinte-ve yvyrape rendarã prata guigua
 

ojapo avi quarenta iguýry rupi omoĩa aguã. Peteĩ ipe vaꞌe guýry hendarã
mokoĩ oĩ, haꞌe amboae ipe vaꞌe guýry voi oĩ ꞌrã mokoĩ hendarã. 25 Haꞌe  

gui ombojeroviaaty rovai katy guarã ma vinte yvyrape ju ojapo kuaray

apuꞌaꞌia katy guarã. 26 Hendarã ma quarenta oĩ prata guigua meme: peteĩ-
 

teĩ yvyrape guýry ma mokoĩ oĩ hendarã, amboae guýry mokoĩ avi oĩ, haꞌe
ramive tema. 27 Ombojeroviaaty yke kuaray oikea katy guarã ma mboapy
 

meme yvyrape ju omopuꞌã. 28 Haꞌe gui ombojeroviaaty apy katy guarã

 

ma mokoĩ yvyrape ju omopuꞌã jovaive reguarã. 29 Haꞌe vaꞌe ma iguy rupi

 

ndojeꞌai. Haꞌe rã hiꞌáry ma joe ojeꞌa ꞌrã inhapyĩ vaꞌe oĩ ypy vaꞌe re. Haꞌe
rami omoĩ mokoĩ yvyrape ijapy katy guarã oĩ vaꞌe. 30 Haꞌe rami oĩ oito-
 

ve yvyrape henda prata guigua reve. Haꞌe javi ma dezesseis oĩ hendarã:

peteĩ-teĩ yvyrape guýry ma mokoĩ ꞌrã oĩ hendarã, haꞌe amboae guýry ma
mokoĩ ju ꞌrã oĩ.
31 Imbotya mbyte rupi guarã ma yvyra poꞌiꞌi ojapo acácia gui: peteĩ
 

nhiruĩ ma yvyrape ombojeroviaaty yke rupi guarã ojapo, 32 haꞌe gui peteĩ
 

nhiruĩ ju ma yvyrape hovai re oĩ vaꞌe peguarã, haꞌe gui peteĩ nhiruĩ ju

ombojeroviaaty kupe katy rupi yvyrape oĩ vaꞌe peguarã, kuaray oua katy.
33 Yvyra poꞌiꞌi ma yvyrape omopuꞌã vaꞌekue mbyte rupi omboaxa amboae
 

apy peve. 34 Yvyrape ikuai vaꞌe ma ouro py onhovã, haꞌe omoĩ avi inhapyĩ
 

vaꞌe ouro guigua. Haꞌe vaꞌe rupi ae omboaxa imoiny yvyra poꞌiꞌi. Yvyra
poꞌiꞌi voi ouro py avi onhovã.

Êxodo 26.31‑37
35  Okẽrã
ma ojapo avi ajukue hovy vaꞌe gui, púrpura, pytã vaꞌe haꞌe
ajukue iporãve vaꞌe oipoka pyre gui. Ombojegua avi anjo ipepo vaꞌe
raꞌangaa py, hembiapo kuaa vaꞌe ojapo vaꞌekue. 36 Yvyra acácia gui ojapo
 

avi irundy ijytarã, haꞌe ouro py ju onhovã. ijopyarã ma ouro guigua avi,
haꞌe hendarã irundy ikuai, prata guigua meme. 37 Ojapo avi ooꞌi rokẽ
 

mbotyarã hovy vaꞌe gui, púrpura, pytã vaꞌe, haꞌe ajukue iporãve vaꞌe
oipoka pyre gui, ombopara kuaa vaꞌe ojapo. 38 Cortina ytarã ma peteĩ
 

nhiruĩ ojapo, ojopy aguã reve. Ijapy yvate katygua, haꞌe hembe ꞌy ma
ouro py meme onhovã. Haꞌe rã hendarã peteĩ nhiruĩ ikuai vaꞌe ma overa
vaꞌe guigua.

Êxodo 25.10‑15

37   Ayvu
ryrurã ma Bezalel ojapo yvyra acácia gui. Ipuku-a ma
1

peteĩ metro raxaꞌi, haꞌe rã ipya haꞌe yvatea ma meio metro raxaꞌi
meme. 2 Ouro eteꞌi py onhovã ipypy rupi haꞌe hiꞌáry rupi. Ijyvýry rupi
 
Êxodo 37 168

ma ouro guigua py ju ombojegua. 3 Irundy inhapyĩ vaꞌe ma ouro gui

 

ojapo. Haꞌe vaꞌe ma hyru apy omoĩ irundyve re: mokoĩ inhapyĩ vaꞌe omoĩ
kyvõ katy, haꞌe mokoĩ ju ma hovai re. 4 Yvyra acácia gui ojapo avi yvyra
 

poꞌiꞌi, haꞌe ouro py ju onhovã. 5 Yvyra poꞌiꞌi ma hyru jovaive re omboaxa

 

inhapyĩ vaꞌe oĩ vaꞌe rupi, hyru ogueraa aguã.

Êxodo 25.17‑22
6  Imbotyarãma ouro eteꞌi gui ojapo avi teko vai ombogue atyrã.
Ipuku-a ma peteĩ metro raxaꞌi, haꞌe rã ipya ma meio metro raxaꞌi.
7 Ouro gui ojapo avi mokoĩ anjo ipepo vaꞌe raꞌangaa. Ouro ombope pyre
 

gui ojapo, haꞌe teko vai ombogueaty apy jovaive re omoĩ. 8 Peteĩ anjo  

raꞌangaa ma peteĩ apy re omoĩ, haꞌe rã amboae ma hovai re. Haꞌe peteĩꞌi
regua gui ae ojapo teko vai ombogue atyrã haꞌe anjo ipepo vaꞌe jovaive re
oĩ vaꞌerã. 9 Anjo raꞌangaa ma opepo py ojaoꞌi teko vai ombogueaty. Peteĩ-
 

teĩ joa katy hova, haꞌe teko vai ombogueaty re omaꞌẽ.

Êxodo 25.23‑30
10  Mesa
ma yvyra acácia gui avi ojapo. Ipuku-a ma peteĩ metro, ipya
ma meio metro, haꞌe rã yvatea ma meio metro raxaꞌi. 11 Ouro eteꞌi py
 

onhovã, haꞌe ijyvýry rupi ombojegua. 12 Ijyvýry rupi ojapo avi hembe ꞌyrã
 

irundy kuã ipya vaꞌe, haꞌe hembe ꞌy rupi ju ombojegua. 13 Ijapy irundyve
 

re omoĩ irundy inhapyĩ vaꞌe. Ouro omboyku vy ojapo, haꞌe omoĩ irundyve
hetyma oĩa re. 14 Inhapyĩ vaꞌe ma hembe ꞌy katyꞌi omoĩ yvyra poꞌiꞌi oaxa
 

aguã, mesa ogueraa aguã. 15 Yvyra poꞌiꞌi ma acácia guigua, haꞌe ouro
 

py ju onhovã, mesa ogueraa aguã. 16 Mesa áry tembiporu oĩ vaꞌerã ma

 

ouro eteꞌi gui ojapo: hyꞌa, heakuã porã vaꞌe ryrurã, hyꞌa kua, haꞌe tigela
mbaꞌemo rykue omeꞌẽmby ryrurã.

Êxodo 25.31‑39
17 Tataendy ꞌyrã ma ouro eteꞌi omoatyrõ mbyre gui ojapo. Hapytarã,
hakãrã, tykue ryrurã, ijapuꞌa vaꞌe haꞌe ipoty ikuai vaꞌerã haꞌe javi ma
peteĩꞌi gui meme ojapo. 18 Ijyke gui ma mboapy meme hakã oẽ oiny.
 

Peteĩ yke gui oẽ ꞌrã mboapy, haꞌe hovai gui ma mboapy avi oẽ. 19 Peteĩ-  

teĩ rakã re ma mboapy tykue ryru oĩ amêndoa ramigua, haꞌe gui peteĩ
ijapuꞌa vaꞌe haꞌe peteĩ yvoty. Amboae hakã gui ma haꞌekue rami ae ju
mboapy tykue ryru amêndoa ramigua oẽ, peteĩ ijapuꞌa vaꞌe haꞌe peteĩ
yvoty. Haꞌe rami ae ikuai mboapy meme hakã tataendy ꞌy gui oẽ oiny
vaꞌe. 20 Tataendy ꞌy ete re ma irundy tykue ryru oĩ amêndoa ramigua,
 

ijapuꞌa vaꞌe haꞌe ipoty reve. 21 Mokoĩ rakã ixugui oẽ oiny vaꞌe nhavõ re
 

oĩ ꞌrã peteĩ ijapuꞌa vaꞌe hendarã. Amboae mokoĩ rakã ixugui oẽ oiny vaꞌe
re ma ijapuꞌa vaꞌe mboae ju oĩ hendarã. Haꞌe rami ae tema ojapo mboapy
meme hakã tataendy ꞌy gui oẽ oiny vaꞌe. 22 Ijapuꞌa vaꞌe haꞌe hakã hexe oĩ
 
 169 Êxodo 37​, ​38

vaꞌe ma peteĩꞌi gui ae ojapo. Haꞌe javi ma peteĩꞌi guigua meme, ouro eteꞌi
omoatyrõ mbyre gui ojapo. 23 Ojapo avi sete tataendy. Tata moendya haꞌe
 

imboguea ma ouro guigua meme. 24 Peteĩ poyikue ouro ete gui oiporu
 

tataendy ꞌyrã haꞌe hembiporu haꞌe javi reve ojapo aguã.

Êxodo 30.1‑10
25  Altarheakuã porã vaꞌe oapy atyrã ma yvyra acácia gui ojapo.
Ipuku-a haꞌe haꞌe ipya ma meio metro meme, ipuku-a oĩ vaꞌeꞌỹ ramo. Haꞌe
rã yvatea ma peteĩ metro raiꞌi. Hexeve hakua ikuai vaꞌe voi peteĩꞌi gui
ae avi. 26 Ouro eteꞌi gui onhovã hiꞌáry haꞌe ijyvýry rupi, hakua ikuai vaꞌe
 

guive. Ijyvýry rupi ma ouro guigua py ombojegua. 27 Ombojeguaague

 

guýry rupi ojapo avi mokoĩ inhapyĩ vaꞌe ouro guigua. Jovaive re ojapo.
Haꞌe vaꞌe rupi ma omboaxa yvyra poꞌiꞌi altar ogueraa aguã. 28 Acácia gui
 

yvyra poꞌiꞌi ojapo ma vy ouro py onhovãmba.

Êxodo 30.22‑38
29 Ojapo
avi azeite ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe Senhor pe nhomboaxaa aguã regua.
Heakuã porã vaꞌe oapy atyrã avi ojapo, heakuã porã vaꞌe apoa ojapo vaꞌekue.

Êxodo 27.1‑8

38   Altarmbaꞌemo oapy atyrã ojapo avi yvyra acácia gui. Ipuku-a ma

1

mokoĩ metros raxaꞌi, haꞌe ipya haꞌe rami ae ju, ipuku-a oĩ vaꞌeꞌỹ
ramo. Haꞌe rã yvatea ma peteĩ metro raxaꞌi. 2 Ijapy irundyve vaꞌe re ma omoĩ
 

irundy hakuarã. Haꞌe vaꞌe ma altar reve peteĩꞌi gui meme ojapo. Overa vaꞌe
py ju onhovãmba. 3 Tembiporu altar rupi oiporua vaꞌerã ma ojapo avi opa
 

marãgua: tanhimbu ryrurã, pá ikyꞌaꞌoarã, hyꞌarã, ikuxa rakua haꞌe tapyĩ

ryrurã. Haꞌe vaꞌe haꞌe javi ma overa vaꞌe gui meme ojapo. 4 Altar reguarã ma
 

ojapo peteĩ ipokã rei vaꞌe overa vaꞌe gui kya xã ramigua. Haꞌe vaꞌe ma altar
rye py rupi oĩ altar mbyte rupi peve ovaẽ. 5 Ipokã rei vaꞌe overa vaꞌe guigua
 

apy irundyve reguarã ma ojapo irundy inhapyĩ vaꞌe. Haꞌe vaꞌe rupi ma
omboaxa ꞌrã yvyra poꞌi. 6 Yvyra poꞌi ma acácia gui ojapo, haꞌe overa vaꞌe py
 

ju onhovã. 7 Haꞌe vaꞌe ma inhapyĩ vaꞌe rupi omboaxa altar jovaive re, ogueraa
 

aguã. Inhyvyĩ vaꞌerã ma yvyrape gui ojapo.

Êxodo 30.17‑21
8  Overavaꞌe gui ojapo yy mbotyarã, mbaꞌemo ojoia aguã. Hendarã
voi ojapo overa vaꞌe gui avi. Oguy nhemboaty oĩaty rokẽ py kunhague
ombaꞌeapo okuapy vaꞌe epéko omeꞌẽ vaꞌekue gui ojapo.

Êxodo 27.9‑19
9 Okarã ma ojapo avi oo regua kuaray ipuku-a katy. Cortina oka
korarã oĩ vaꞌe ma ajukue iporãve vaꞌe oipoka pyre gui ojapo. Ipuku-a
Êxodo 38 170

ma quarenta e cinco metros. 10 Ijytarã ma vinte ojapo, haꞌe hendarã ma

 

overa vaꞌe guigua meme. Haꞌe rã ijyta re tyꞌaĩ oĩ vaꞌe, haꞌe hiꞌáry rupigua
ma prata guigua. 11 Haꞌe rami ae avi kuaray ijapuꞌaꞌia katy voi oĩ cortina
 

quarenta e cinco metros ipuku-a vaꞌe. Ijytarã ma vinte ojapo, haꞌe vinte
avi ojapo hendarã, overa vaꞌe guigua meme. Ijyta re tyꞌaĩ haꞌe hiꞌáry
rupigua oĩ vaꞌe voi prata guigua. 12 Haꞌe rã kuaray oikea katy cortina oĩ
 

vaꞌe ma vinte e dois metros ipuku-a vaꞌe. Ijytarã ma dez ojapo, haꞌe ijyta
rendarã ma dez avi. Ijyta re tyꞌaĩ haꞌe hiꞌáry rupigua oĩ vaꞌe ma prata
guigua meme. 13 Kuaray oua katy cortina oĩ vaꞌe ma vinte e dois metros
 

ipuku-a vaꞌe. 14 Haꞌe rã oikea rexei cortina oĩ vaꞌe ma sete metros ipuku-a.
 

Ijyta ma mboapy, haꞌe henda voi mboapy. 15 Oka py oikea rovai katy ma
 

cortina puku-a sete metros, oikea rovaive katy joo rami ipuku-a. Ijyta
ma mboapy, haꞌe henda voi mboapy avi. 16 Oka yvýry rupi cortina oĩ vaꞌe
 

haꞌe javi ma ajukue iporãve vaꞌe oipoka pyre gui ojapo. 17 Ijyta rendarã oĩ
 

vaꞌe ma overa vaꞌe guigua meme. Haꞌe rã ijyta re tyꞌaĩ haꞌe hiꞌáry rupigua
oĩ vaꞌe ma prata guigua. 18 Ajukue oka rokẽ regua ma ajukue ombopara
 

vaꞌe rembiapo. Hovy vaꞌe gui, púrpura, pytã vaꞌe haꞌe ajukue iporãve
vaꞌe oipoka pyre gui ojapo. Ipuku-a ma nove metros. Yvatea haꞌe ipya ma
dois metros raxaꞌi meme, oka rupi cortina ikuai vaꞌe re oaꞌãague rami vy.
19 Ijyta irundy vaꞌe haꞌe ijyta renda irundy vaꞌe ma overa vaꞌe gui meme
 

ojapo. Haꞌe rã hexegua tyꞌaĩ ma prata guigua. Ijapy yvategua, haꞌe hiꞌáry
haꞌe javi prata guigua. 20 Haꞌe rã ombota pyrã ombojeroviaaty omoĩ atã
 

aguã, haꞌe oka yvýry rupi oĩ vaꞌe regua ma guive rã overa vaꞌe guigua
meme.

Mbaꞌemo ombojeroviaaty regua oipapa haꞌe oaꞌãague

21 Povaꞌe
nunga oĩ ombojeroviaaty Nhanderuete ayvu oĩa ropy. Moisés
aipoeꞌiague rami vy sacerdote Arão raꞌy Itamar oipapa, levita kuery haꞌe
py ombaꞌeapo aguã. 22 Judá regua Uri raꞌy Bezalel, Hur ramymino vaꞌe
 

ojapopa Moisés pe Senhor ojapo uka vaꞌekue haꞌe javi. 23 Hexeve ma 

Dã regua Aisamaque raꞌy Aoliabe ombaꞌeapo. Haꞌe vaꞌe ma mbaꞌemo re

opena vaꞌe, mbaꞌemo raꞌangaa ombopara kuaa, haꞌe ajukue ombopara
vaꞌe hovy vaꞌe py, púrpura, pytã vaꞌe haꞌe ajukue iporãve vaꞌe py.
24 Henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe pyguarã ouro mbaꞌemo ojapoa rupi oiporu
 

vaꞌekue, ouro omeꞌẽ mbyre oaꞌãa rã mil quilos rãndaꞌu, henda ikyꞌa eꞌỹ
vaꞌe py oiporua vaꞌe rami ae.
25 Haꞌe rã prata guery ombopara uka vaꞌe kuery omeꞌẽ vaꞌekue haꞌe javi
 

ma três mil quilos, henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe py oiporua vaꞌe rami. 26 Guery
 

ombopara uka vaꞌe vinte maꞌetỹ vaꞌe guive tujakue peve peteĩ-teĩ omeꞌẽ
peteĩ hatãꞌi vaꞌe seis grama vaꞌe, henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe py oiporua vaꞌe
rami. Omeꞌẽ vaꞌekue haꞌe javi ma seiscentos e três mil, quinhentos e
cinqüenta. 27 Prata ma três mil e quinhentos quilos oiporu mbaꞌemo ikyꞌa
 
 171 Êxodo 38​, ​39

eꞌỹ vaꞌe py oĩ vaꞌe rendarã ojapo aguã, haꞌe imbotya rendarã guive. Cem
ojapo hendarã, peteĩ-teĩ re ma trinta e cinco quilos prata oiporu. 28 Ijyta  

re mbaꞌemo ojopy aguã ojapo vy oiporu vinte quilos raxaꞌi, haꞌe gui ijapy
yvategua onhovã, haꞌe hiꞌáry rupigua ojapo aguã.
29 Haꞌe gui overa vaꞌe haꞌe kuery omeꞌẽ vaꞌekue oaꞌãa rã dois mil e
 

quinhentos quilos. 30 Haꞌe vaꞌe gui ma ojapo oguy nhemboaty oĩaty rokẽ
 

yta rendarã, altar overa vaꞌe guigua, ipokã rei vaꞌe overa vaꞌe guigua,
haꞌe altar py oiporu vaꞌerã haꞌe javi. 31 Overa vaꞌe gui ojapo avi oka
 

yvýry rupi kora oĩ vaꞌe rendarã, oka rokẽ yta rendarã, ombota pyrã
ombojeroviaaty moĩ atãarã haꞌe javi, haꞌe oka yvýry rupi guarã ombota
pyrã vaꞌe haꞌe javi.

Êxodo 28.1‑43

39   Hovy
vaꞌe, púrpura haꞌe pytã vaꞌe gui ojapo avi ao iporãve
1

vaꞌe. Haꞌe vaꞌe ma henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe rupi ombaꞌeapo vaꞌe
onhemonde vaꞌerã. Ojapo ao ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe Arão peguarã, Moisés pe
Senhor ojapo ukaague rami vy.
2 Manto sacerdote peguarã ma ojapo ouro gui, hovy vaꞌe, púrpura, pytã
 

vaꞌe haꞌe ajukue iporãve vaꞌe oipoka pyre gui. 3 Ouro ombope porãꞌi vy
 

ojapo ipererĩꞌi vaꞌe, haꞌe ojaya poꞌiꞌi, oikutu aguã hovy vaꞌe reve, púrpura,
pytã vaꞌe haꞌe ajukue iporãve vaꞌe reve, ajukue ombopara vaꞌe rembiapo.
4 Ojapo avi mokoĩ axiꞌy áry guarã, manto apy mokoĩve ojopy aguã,
 

haꞌe rami joe ojeꞌa oiny. 5 Ikuꞌakuaarã voi ojapo porã, haꞌe omoĩ manto
 

sacerdote pegua áry rupi. Haꞌe vaꞌe ma manto reve joo rami ae ojapo
ouro gui, hovy vaꞌe, púrpura, pytã vaꞌe haꞌe ajukue iporãve vaꞌe oipoka
pyre gui, Moisés pe Senhor aipoeꞌiague rami vy.
6 Ita ônix omoatyrõ vy omoĩ hendarã ouro guigua re. Haꞌe vaꞌe re ma
 

ombopara Israel kuery rery, kuã reguarã omboparaa rami avi. 7 Haꞌe vaꞌe  

ita mokoĩve ma manto sacerdote pegua axiꞌy árygua re omoĩ, Israel kuery
re imaꞌenduꞌaa aguã, Moisés pe Senhor aipoeꞌiague rami vy.
8 Pexo regua ma manto sacerdote pegua rami avi ojapo porã ete. Ouro
 

gui ojapo, haꞌe hovy vaꞌe, púrpura, pytã vaꞌe haꞌe ajukue iporãve vaꞌe
oipoka pyre gui. 9 Pexo regua ma ijapy irundy vaꞌe, mokoĩ vaꞌe ojapo.
 

Ipuku-a haꞌe ipya ma joo rami peteĩ po pukukue. 10 Haꞌe vaꞌe re ma omoĩ
 

ita peteĩ-teĩ rendarã ojapo pyre reve. Ita ma irundy ryxy omoĩ. Jypyꞌigua
ma sárdio, topázio haꞌe carbúnculo. 11 Mokoĩ ryxya ma esmeralda, safira
 

haꞌe diamante. 12 Mboapy ryxya ma jacinto, ágata haꞌe ametista. 13 Irundy

   

ryxya ma berilo, ônix haꞌe jaspe. Peteĩ-teĩ rendarã ojapo pyre ma ouro
guigua meme. 14 Haꞌe javi vy doze ita oĩ, Israel raꞌy kuery rery doze ikuai
 

vaꞌe rami avi. Kuã regua rami ombopara pyre. Peteĩ-teĩ re oĩ peteĩ rery,
doze regua rery ikuai vaꞌe rami vy. 15 Pexo regua omoxã correnteꞌi oipopẽ
 

mbyre py, ouro eteꞌi guigua. 16 Ixã rendarã ma mokoĩ ojapo pexo regua
 
Êxodo 39 172

re, mokoĩ inhapyĩ vaꞌe voi, ouro guigua meme. Mokoĩve inhapyĩ vaꞌe ma
pexo regua apy re omoĩ. 17 Pexo regua apy re mokoĩve inhapyĩ vaꞌe oĩ
 

vaꞌe rupi omoĩ mokoĩve corrente oipopẽ mbyre ouro guigua. 18 Mokoĩve  

corrente oipopẽ mbyre apy mboae ma omovaẽ mokoĩve hendarã ojapo

pyre re. Haꞌe vaꞌe ju omoĩ manto sacerdote pegua axiꞌy árygua re,
henonde katy. 19 Ojapove ju mokoĩ inhapyĩ vaꞌe ouro guigua. Haꞌe vaꞌe
 

ma omoĩ mokoĩve pexo regua apy re, hembe oĩ ypyve vaꞌe re omoĩ manto
sacerdote pegua rexei. 20 Ojapove ju mokoĩ inhapyĩ vaꞌe ouro guigua,
 

haꞌe omoĩ mokoĩve manto sacerdote pegua axiꞌy árygua re, iguýry, manto
sacerdote pegua renonde re, ombojaague oĩ vaꞌe yvyꞌiry, kuꞌakuaa ojapo
porã mbyre áry rupi. 21 Haꞌe gui pexo regua re inhapyĩ vaꞌe oĩ vaꞌe ma
 

ojokua inhapyĩ vaꞌe manto sacerdote pegua re oĩ vaꞌe re, hiꞌáry rupi.
Peteĩ xã hovy vaꞌe py ojokua, manto sacerdote pegua kuꞌakuaa ojapo
porã mbyre áry rupi opyta aguã. Haꞌe rami vy pexo regua ojaꞌo eꞌỹ aguã
manto gui, Moisés pe Senhor aipoeꞌiague rami vy.
22 Manto sacerdote pegua reve guarã ojapo avi kamixa puku árygua
 

oipopẽ mbyre gui, hovy vaꞌe guigua. 23 Haꞌe vaꞌe mbyte py oĩ ijajuꞌy
 

kuarã. Ijyvýry rupi omoana, oxoro eꞌỹ aguã. 24 Kamixa puku árygua
 

rembe haꞌe javi ombojegua yvyraꞌa raꞌangaa py. Hovy vaꞌe, pytã vaꞌe
haꞌe ajukue iporãve vaꞌe oipoka pyre gui ojapo. 25 Oparãꞌi vaꞌe voi ojapo
 

ouro eteꞌi gui. Haꞌe vaꞌe ma omoĩ yvyraꞌa raꞌangaa ikuai vaꞌe mbyte
rupi, hembe haꞌe javi rupi. 26 Peteĩ oparãꞌi vaꞌe, haꞌe gui peteĩ yvyraꞌa
 

raꞌangaa, haꞌe gui amboae oparãꞌi vaꞌe, haꞌe amboae yvyraꞌa, haꞌe rami
ae tema kamixa puku árygua rembe haꞌe javi rupi oĩ aguã. Haꞌe vaꞌe
py onhemonde ꞌrã mbaꞌemo ojapo oikovya rupi, Moisés pe Senhor
aipoeꞌiague rami vy.
27 Kamixa pukurã ma ajukue iporãve vaꞌe gui ojapo, Arão haꞌe taꞌy
 

kuery peguarã. 28 Akã reguarã ma ajukue iporãve vaꞌe gui avi ojapo, haꞌe
 

akã jokuaa ajukue iporãve vaꞌe gui, haꞌe gui kaxõ ajukue iporãve vaꞌe
oipoka pyre gui ojapo. 29 Haꞌe rã kuꞌakuaa ma ajukue iporãve vaꞌe oipoka
 

pyre gui ojapo, hovy vaꞌe, púrpura haꞌe pytã vaꞌe gui. Ajukue ombopara
vaꞌe rembiapo, Moisés pe Senhor aipoeꞌiague rami vy.
30 Akã jokua ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe reguarã ma ojapo avi ipererĩꞌi vaꞌe. Ouro
 

eteꞌi gui ojapo. Haꞌe vaꞌe re ma ombopara “ Senhor pegua ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe”
heꞌia vaꞌe, kuã reguarã omboparaa rami avi. 31 Haꞌe gui akã regua áry
 

ipererĩꞌi vaꞌe ojokua aguã ma peteĩ ixã hovy vaꞌe py oiporu, Moisés pe
Senhor aipoeꞌiague rami vy.

Êxodo 35.10‑19
32  Haꞌe
rami vy ojapopa ombojeroviaaty py mbaꞌemo oĩ vaꞌerã, oguy
nhemboaty oĩaty reguarã. Israel kuery ojapopa, Moisés pe Senhor ojapo
ukaague rami vy. 33 Haꞌe gui Moisés-a py ogueru avi ombojeroviaaty,
 
 173 Êxodo 39​, ​40

ijaoꞌiarã, opy guarã haꞌe javive, ojopy aguã, yvyrape, hiꞌáry rupi guarã,
ijytarã, hendarã, 34 ijaoꞌiarã vexaꞌi rague omopytã mbyre guigua, hiꞌáry
 

guarã pirekue inhana eꞌỹ vaꞌe guigua, ajukue okẽ reguarã, 35 Nhanderuete  

ayvu ryru yvyra poꞌiꞌi reve, imbotya teko vai ombogue atyrã, 36 mesa  

opa marãgua hembiporu reve, mbojape Senhor renonde omoĩ mbyrã,

37 tataendy ꞌyrã ouro eteꞌi gui ojapo vaꞌekue hataendy reve, haꞌe tataendy
 

hendarã py porã oĩ hembiporu haꞌe javi reve, azeite tataendy rykuerã,

38 altar ouro guigua avi, azeite Senhor pe nhomboaxaa aguã regua,
 

heakuã porã vaꞌe oapy pyrã, ajukue oo rokẽrã, 39 altar overa vaꞌe guigua,
 

ipokã rei vaꞌe overa vaꞌe guigua hembiporu haꞌe javi reve, haꞌe hyꞌa
guaxu henda reve, 40 cortina oka korarã, ijyta hendarã ojapo pyre reve,
 

ajukue oka rokẽrã, ixãrã, ombota pyrã vaꞌe, ombojeroviaaty re oiporu

vaꞌerã vaꞌe haꞌe javi, oguy nhemboaty oĩaty rupi guarã, 41 ao iporãve vaꞌe
 

henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe py ombaꞌeapo vaꞌe kuery oiporu vaꞌerã, ao ikyꞌa eꞌỹ
vaꞌe sacerdote Arão peguarã, haꞌe taꞌy kuery aorã sacerdote ikuai aguã.
42 Moisés pe Senhor aipoeꞌiague rami vy Israel kuery ojapopa ma. 43 Haꞌe
   

ramo Moisés mbaꞌemo ojapo pyre oexa rã Senhor ojapo ukaague rami
meme ojapopa raꞌe. Haꞌe rami ojapopa ma ramo Moisés ogueroayvu porã.

Moisés pe Senhor omopuꞌã ukaague ombojerovia atyrã ojapo pyre

40   Haꞌe
gui Senhor aipoeꞌi Moisés pe:
1
2  —
Jaxy jypyꞌia re ijypyꞌia ára ma remopuꞌã ꞌrã imoꞌamy oguy
pembojerovia vy penhemboaty aguã. 3 Haꞌe vaꞌe py ma remoĩ ꞌrã xeayvu
 

ryru, haꞌe remboty ꞌrã ajukue okẽ reguarã reipyo vy. 4 Remoinge ꞌrã mesa,
 

haꞌe hiꞌáry mbaꞌemo remoĩ ꞌrã oĩ aguã py porã. Opy remopuꞌã avi ꞌrã
imoꞌamy tataendy ꞌy, haꞌe remoendy ꞌrã hataendy. 5 Haꞌe gui altar ouro
 

guigua heakuã porã vaꞌe oapy atyrã ma xeayvu ryru renonde ꞌrã remoĩ.
Haꞌe gui mae ma remoĩ ꞌrã ajukue ombojeroviaaty rokẽrã. 6 Haꞌe gui altar
 

mbaꞌemo oapy atyrã remoĩ ꞌrã oguy ombojeroviaaty haꞌe nhemboaty

oĩaty rokẽ rexeiꞌi. 7 Haꞌe gui hyꞌa guaxu ju ꞌrã remoĩ oguy nhemboaty
 

oĩaty haꞌe altar mbyte py. Haꞌe rami vy remonyẽ ꞌrã imoiny yy. 8 Ijyvýry  

ma remopuꞌã ꞌrã imoꞌamy oka korarã, haꞌe remoĩ ꞌrã ajukue oka rokẽrã.
9 — Haꞌe gui azeite xee Senhor pe nhomboaxaa aguã regua reru
 

vy remoĩ ꞌrã ombojeroviaaty haꞌe hexegua ikuai vaꞌe haꞌe javi re. Haꞌe
rami py remboaxapa ꞌrã xevy guarã, hexegua haꞌe javi reve. Haꞌe ramo
opyta ꞌrã ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe. 10 Altar mbaꞌemo oapyaty re avi ꞌrã azeite remoĩ,
 

hembiporu haꞌe javi reve, altar xee Senhor peguarã remboaxa vy. Haꞌe
ramo altar opyta ꞌrã ikyꞌa eꞌỹ ete vaꞌe. 11 Azeite remoĩ ꞌrã hyꞌa guaxu re,
 

henda reve, xevy guarã remboaxa vy. 12 Haꞌe gui rejapo ꞌrã Arão haꞌe taꞌy
 

kuery oguy nhemboaty oĩaty rokẽ re onhembojapa aguã rami. Haꞌe py

ma rejoi ꞌrã yy py. 13 Arão remonhemonde ꞌrã ao ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe py, haꞌe
 

hexe remoĩ ꞌrã azeite, xevygua sacerdote-rã remboaxa vy. 14 Haꞌe gui taꞌy  
Êxodo 40 174

kuery ju ꞌrã remonhemboja, haꞌe kuery re avi remoĩ aguã kamixa puku.
15 Haꞌe kuery re ju remoĩ ꞌrã azeite tuu re remoĩague rami, haꞌe kuery voi
 

xevygua sacerdote ikuai aguã. Haꞌe kuery re azeite remoĩ rire hamymino
kuery voi arakaꞌe rã peve haꞌeve ꞌrã sacerdote ikuai aguã — heꞌi.

Ombojerovia atyrã omopuꞌã imoꞌamyague

16  Haꞌe
ramo Moisés ojapopa Senhor ojapo ukaague rami meme.
Haꞌekue rami ae ojapo. 17 Mokoĩ maꞌetỹa py, jaxy ijypyꞌi ouvya py, jypyꞌia
 

ára py ma omopuꞌãa imoꞌamy ombojerovia atyrã. 18 Ombojerovia atyrã

 

Moisés omoꞌã aguã omoĩ hendarã, omopuꞌã imoꞌamy yvyrape, peteĩ-teĩ

re omoĩ hiꞌáry rupigua, haꞌe gui omopuꞌã imoꞌamy ijytarã. 19 Haꞌe gui
 

ombojeroviaaty áry rupi oipyo ijaoꞌiarã, haꞌe hiꞌáry rupi guarã avi omoĩ,
Moisés pe Senhor ojapo ukaague rami. 20 Haꞌe vy itape Nhanderuete
 

ayvu oĩa ogueru vy omoĩ hyrurã ojapo pyre py. Hyru yke re omoĩ avi
yvyra poꞌiꞌi. Hyru áry ma teko vai mbogue atyrã omoĩ. 21 Haꞌe gui ayvu
 

ryru ma ombojeroviaaty py ogueroike vy okẽrã oipyo ajukue. Haꞌe

rami vy omboty ayvu ryru, Moisés pe Senhor ojapo ukaague rami vy.
22 Haꞌe gui mesa ju omoĩ oguy nhemboaty oĩaty py, ombojeroviaaty
 

regua kuaray puku-a katy, ajukue okẽ regua kyvõ rupi, oka katy. 23 Haꞌe  

vaꞌe áry hendarã py porã omoĩ mbojape ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe Senhor renonde
oĩ aguã, Moisés pe Senhor ojapo ukaague rami. 24 Tataendy ꞌy avi
 

omoĩ oguy nhemboaty oĩaty py, mesa renonde, ombojeroviaaty regua

kuaray oua katy. 25 Haꞌe rami vy Senhor renonde omoatyrõ tataendy,
 

Moisés pe Senhor ojapo ukaague rami vy. 26 Altar ouro guigua ma

 

oguy nhemboaty oĩaty py avi omoĩ, ajukue okẽ regua rexei. 27 Hiꞌáry  

ma heakuã porã vaꞌe omoendy, Moisés pe Senhor ojapo ukaague rami

vy. 28 Haꞌe gui ombojeroviaaty rokẽrã ju ajukue oipyo imoiny. 29 Haꞌe
   

gui altar mbaꞌemo oapyaty ma oguy ombojeroviaaty py omoĩ, haꞌe

nhemboaty oĩaty rokẽ py ae. Haꞌe rami vy hiꞌáry mbaꞌemo oapy vy omeꞌẽ,
mbaꞌemo raꞌyĩgue guive, Moisés pe Senhor ojapo ukaague rami vy.
30 Haꞌe gui hyꞌa guaxu ju omoĩ oguy nhemboaty oĩaty haꞌe altar mbyte.
 

Haꞌe vaꞌe omonyẽ yy ojejoia aguã. 31 Haꞌe vaꞌe py ma Moisés, Arão haꞌe
 

taꞌy kuery ojepoei haꞌe ojepyei ꞌrã 32 oguy nhemboaty oĩaty py oike ta vy,
 

haꞌe altar re onhemboja vy, Moisés pe Senhor ojapo ukaague rami vy.
33 Ombojeroviaaty haꞌe altar yvýry rupi omopuꞌã avi imoꞌamy oka korarã.
 

Kora rokẽrã ma ajukue oipyo. Haꞌe rami py Moisés ojapo ꞌrã vaꞌe ojapopa.

Números 9.15‑23
34  Haꞌe
gui oguy nhemboaty oĩaty rupi arai ojaoꞌipa. Haꞌe ramo
ombojeroviaaty ropy rupi tynyẽmba Senhor rexakãa. 35 Moisés eteve
 

voi ndoike reguai ranhe oguy nhemboaty oĩaty py, hiꞌáry rupi arai opyta,
haꞌe ombojeroviaaty Senhor rexakãa tynyẽ teria ja.
 175 Êxodo 40

36  Ombojeroviaaty áry gui arai opuꞌã ma rire mae ma Israel kuery

oguatave ju ikuaiague gui. Haꞌe rami oiko kuerei ꞌrã haꞌe kuery oguataa
haꞌe javi rupi. 37 Haꞌe rã arai opuꞌã eꞌỹa ja ma haꞌe kuery ndoguatai
 

ꞌrã, opuꞌãa ára anho. 38 Ara py ma Senhor guigua arai ojekuaa ꞌrã
 

ombojeroviaaty áry. Haꞌe rã pyávy ma hiꞌáry ojekuaa ꞌrã tata, Israel kuery
haꞌe javi oexaa py, haꞌe kuery oguataa haꞌe javi rupi.
 Levítico mboapya kuaxia
Moisés ombopara vaꞌekue
Levítico mboapya kuaxia Moisés ombopara vaꞌekue
Tery Levítico ma “Levita kuery pegua” heꞌia. Mbaꞌeta Nhanderuete oenoĩ
Levi ramymino kuery ombojeroviaaty rupi ombaꞌeapo aguã. Amongue ma
sacerdote-rã omoĩ Nhanderuete pe mymba ojuka vy oapy reve omboaxa aguã,
haꞌe eꞌỹ vy amboae nunga: nhandy, mbaꞌemo aju. Moisés rykeꞌy Arão ma jypygua
sacerdote oiko rakaꞌe. Haꞌe rã levita kuery mboae ma sacerdote pytyvõarã ikuai
ombojeroviaaty rupi.
Sacerdote kuery haꞌe levita kuery haꞌe javi ma Nhanderuete renonde ikyꞌa eꞌỹ
vaꞌerã omoĩa rakaꞌe. Aipoeꞌi: “Xee Senhor ae Egito yvy gui penenoẽmba vaꞌekue,
Penderuete aiko aguã. Haꞌe nunga rupi ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe ꞌrã peiko, mbaꞌeta xee ma
ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe” (11.45). Haꞌe rami avi Israel kuery pavẽ pe ju aipoeꞌi: “Ikyꞌa eꞌỹ
vaꞌe ꞌrã peiko xevy guarã, mbaꞌeta xee Senhor ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe aiko ramo, haꞌe yvy
regua kuery mbyte gui roipeꞌa xevy guarã ae pendekuai aguã”, heꞌi (20.26). Haꞌe
vaꞌe ayvu ma Nhanderuete pe jaiko vaꞌe haꞌe javi peguarã.
Mbovykue rei eꞌỹ Nhanderuete ojapo uka vy aipoeꞌi: “Xee ma Senhor”:
“Pendekuai ꞌrã xeayvua aeja vaꞌekue haꞌe javi rupi, pejapopa ꞌrã ajapo uka
vaꞌekue. Xee ma Senhor”, heꞌi (19.37). Haꞌe vaꞌe ayvu ma jajererokyje aguã oĩ,
mbaꞌeta Ikyꞌa eꞌỹ haꞌe Ipoꞌakapa vaꞌe pegua jaiko.

Oapy vy omeꞌẽmby regua

1   Senhor
oguy nhemboaty oĩaty gui oenoĩ Moisés. Haꞌe vy aipoeꞌi
1

ixupe:
2 — Aipoꞌre Israel kuery pe: Senhor pe mbaꞌemo pemeꞌẽ vaꞌerã peruxe
 

vy penerymba vaka eꞌỹ vy vexaꞌi ꞌrã peru.

3 — Xapyꞌa rei peapy vy pemeꞌẽxe vy mymba ava ivaikue rei eꞌỹ vaꞌe
 

ꞌrã peru. a Oguy nhemboaty oĩaty rokẽ peve ꞌrã peru, Senhor renonde
pendejou porã aguã. 4 Imeꞌẽa ma mymba omeꞌẽ vaꞌerã akã áry opo omoĩ
 

a
 1.3 Judeu kuery mbaꞌemo oapy reve omeꞌẽ ꞌrã Nhanderuete omboete aguã, haꞌeꞌỹ vy
ojejavyague ombogue uka aguã, eꞌỹ vy Nhanderuete pe ete oikoa oikuaa uka aguã.

176
 177 Levítico 1​, ​2

ꞌrã, hekovia Senhor ojopy vy ojejavya ojaoꞌi aguã. 5 Haꞌe rire ma vaka
 

raꞌy ojuka ꞌrã Senhor renonde. Haꞌe gui huguykue ma Arão raꞌy kuery
sacerdote ikuai vaꞌe oexa uka vy omboayvipa ꞌrã altar oguy nhemboaty
oĩaty rokẽ rexeiꞌi oĩ vaꞌe yvýry rupi. 6 Haꞌe gui oapy vy ogueru pyre
 

oipiropa vy omboaꞌypa ꞌrã. 7 Sacerdote Arão raꞌy kuery omoendy ꞌrã

 

tata altar áry, haꞌe tata py omoĩve ju ꞌrã xakã. 8 Haꞌe gui xakã altar áry
 

tata reve oĩ vaꞌe py ma Arão raꞌy kuery sacerdote ikuai vaꞌe omoĩ avi ꞌrã
mymba omboaꞌy vaꞌekue, inhakãgue, ikyrakue voi. 9 Haꞌe rã hyekue haꞌe
 

hetymague ma sacerdote kuery ojoi ꞌrã yy py. Haꞌe gui mae ꞌrã oapy altar
áry. Haꞌe nunga ma oapy vy omeꞌẽmby, heakuã porã rã Senhor ojou
porã aguã.
10 — Xapyꞌa rei mymba reapy vy remeꞌẽ vaꞌerã ma kyrĩve vaꞌe, vexaꞌi
 

eꞌỹ vy kavara ri reru vy ma ava meme ꞌrã reru ivaikue rei eꞌỹ vaꞌe. 11 Haꞌe  

vaꞌe ma Senhor renonde ojukaa ꞌrã altar yvýry kuaray ijapuꞌaꞌia katy.
Huguykue ma Arão raꞌy kuery sacerdote ikuai vaꞌe omboayvipa ꞌrã altar
yvýry haꞌe javi rupi. 12 Haꞌe gui omboaꞌypa ꞌrã, inhakãgue, ikyrakue voi.
 

Haꞌe vy sacerdote omoĩ porãꞌi ꞌrã xakã altar áry tata oĩ vaꞌe py. 13 Haꞌe  

rã hyekue haꞌe hetymague ma ojoi ꞌrã yy py. Haꞌe nungakue haꞌe javi
sacerdote ogueru vy oapypa ꞌrã altar áry. Haꞌe nunga voi ma oapy vy
omeꞌẽmby, heakuã porã rã Senhor ojou porã aguã.
14 — Haꞌe gui xapyꞌa rei Senhor pe reapy vy remeꞌẽ vaꞌerã guyra ri vy
 

ma reru ꞌrã pykuꞌiꞌi eꞌỹ vy apykaxu xiĩ. 15 Haꞌe gui altar oĩa py sacerdote
 

ogueru vy opoapẽ py omopẽ ꞌrã ijajuꞌy kãgue, ipire omondo eꞌỹ re. Haꞌe
vy oapy ꞌrã altar áry. Haꞌe rã huguykue ma omboxyry ꞌrã altar yvýry
rupi. 16 Haꞌe rã hiꞌai hague reve omboi vy omombo ꞌrã altar kuaray oua
 

katy tanhimbu oĩa py. 17 Haꞌe vy ipepo guive omondoro ꞌrã omboaꞌy eꞌỹ
 

re. Haꞌe vy sacerdote oapypa ꞌrã altar áry, xakã tata py itui vaꞌe áry. Haꞌe
nunga voi oapy vy omeꞌẽmby, heakuã porã rã Senhor ojou porã aguã.

Mbaꞌemo aju guigua omeꞌẽmby regua

2   —
Haꞌe gui xapyꞌa rei amongue vaꞌe rei Senhor pe mbaꞌemo aju
1

guigua omeꞌẽ vy ma ogueru ꞌrã trigo kuꞌikue iporãve vaꞌe. b Hiꞌáry

ma omoĩ ꞌrã azeite, haꞌe gui hexeve heakuã porã vaꞌe ju ꞌrã ogueru. 2 Haꞌe  

nunga ogueraa ꞌrã Arão raꞌy kuery sacerdote ikuai vaꞌe pe. Haꞌe kuery ojopy
ꞌrã teĩ po trigo kuꞌikue, azeite haꞌe heakuã porã vaꞌe haꞌe javi reve. Haꞌe
vaꞌe ma oapy ꞌrã altar áry omeꞌẽmby haꞌe javi rekovia. Haꞌe vaꞌe ma oapy
vy omeꞌẽmby, heakuã porã rã Senhor ojou porã aguã. 3 Haꞌe rã mbaꞌemo
 

aju guigua omeꞌẽ mbyre ndoapyi vaꞌekue ma Arão haꞌe taꞌy kuery peguarã
opyta. Haꞌe nunga ma Senhor pe oapy pyre regua ikyꞌa eꞌỹ ete vaꞌe.

b
 2.1 Mbaꞌemo aju guigua ma haꞌe kuery omeꞌẽ ꞌrã Nhanderuete omboete haꞌe oguerovyꞌa
aguã.
Levítico 2​, ​3 178

4  —
Haꞌe gui xapyꞌa rei reru ꞌrã mbaꞌemo aju guigua tatakua py ombojy
pyre remeꞌẽ vaꞌerã. Haꞌeve mbojape imbovua revegua eꞌỹ, trigo kuꞌikue
iporãve vaꞌe azeite reve omoapomo mbyre, haꞌe mbojape ipererĩꞌi vaꞌe
imbovua revegua eꞌỹ azeite py oikytypa pyre. 5 Xapyꞌa rei mbaꞌemo aju
 

oexyaty py oexy pyre ri reru vy ma trigo kuꞌikue gui imbovua revegua

eꞌỹ azeite reve omoapomo mbyre ꞌrã haꞌeve. 6 Remboaꞌy-aꞌypa ꞌrã.
 

Haꞌe gui hiꞌáry renhoẽ ꞌrã azeite. Haꞌe nunga ma mbaꞌemo aju guigua
omeꞌẽmby.
7 — Haꞌe gui xapyꞌa rei mbaꞌemo aju guigua remeꞌẽ vaꞌerã pairá py ri
 

rembojy vy ma trigo kuꞌikue iporãve vaꞌe gui ꞌrã rejapo azeite reve. 8 Haꞌe  

nunga mbaꞌemo aju guigua remeꞌẽ vaꞌerã rejapo ri vy reru ꞌrã Senhor
pe. Sacerdote-a py ꞌrã reraa, haꞌe vaꞌe ju altar py ogueraa aguã. 9 Haꞌe  

gui mbaꞌemo aju guigua remeꞌẽ vaꞌe gui ma sacerdote oipeꞌa ꞌrã altar áry
oapy vaꞌerã haꞌe javi rekovia. Haꞌe nunga ma oapy vy omeꞌẽmby, heakuã
porã rã Senhor ojou porã aguã. 10 Haꞌe gui mbaꞌemo aju guigua omeꞌẽ
 

mbyre ndoapyi vaꞌekue ma Arão haꞌe taꞌy kuery pegua. Haꞌe nunga ma
Senhor pe oapy pyre regua ikyꞌa eꞌỹ ete vaꞌe.
11 — Haꞌe rami avi mbaꞌemo aju guigua Senhor pe pemeꞌẽ vaꞌerã ma
 

ndapejapoi ꞌrã imbovua revegua. Mbaꞌeta teĩve regua imbovua revegua

ndaꞌevei Senhor pe peapy vy pemeꞌẽ vaꞌerã, neĩ ei revegua voi ndaꞌevei.
12 Haꞌe vaꞌe regua gui ma peru ꞌrã Senhor pe jypyꞌigua pemeꞌẽ vaꞌerã, teĩ
 

altar áry ma nomoĩai ꞌrã heakuã porã aguã rami. 13 Mbaꞌemo aju guigua
 

remeꞌẽ vaꞌe haꞌe javi ꞌrã remoeꞌẽ juky py. Haꞌe nunga remeꞌẽ nhavõ
neremoeꞌẽ eꞌỹi ꞌrã juky, mbaꞌeta Nderuete guexeve guarã ojapo vaꞌekue
kuaa ukaarã. Remeꞌẽ vaꞌe haꞌe javi re ꞌrã remoĩ juky.
14 — Senhor pe reru avi ꞌrã mbaꞌemo aju jypyꞌi oiko vaꞌekue regua
 

iporãgueve remeꞌẽ vaꞌerã. Haꞌeve ꞌrã mbaꞌemo rary pyau guigua remeꞌẽ
aguã, tata py rexy vaꞌekue, haꞌyĩngy hary pyau vaꞌe gui reumbiri vaꞌekue.
15 Haꞌe vaꞌe áry renhoẽ ꞌrã azeite, haꞌe hexeve reru ꞌrã heakuã porã vaꞌe.
 

Haꞌe nunga ma mbaꞌemo aju guigua omeꞌẽmby. 16 Mbaꞌemo raꞌyĩngy 

oumbiri pyre gui sacerdote oipeꞌa ꞌrã omeꞌẽmby haꞌe javi rekovia oapy
vaꞌerã, azeite haꞌe heakuã porã vaꞌe haꞌe javi reve. Haꞌe nunga ma
Senhor pe oapy vy omeꞌẽmby.

Peteĩ rami ikuaia regua omeꞌẽmby regua

3   —
Haꞌe gui amongue Senhor renonde ogueru ꞌrã peteĩ rami
1

ikuaia regua omeꞌẽ vaꞌerã. c Haꞌe rami vy haꞌeve ꞌrã guymba ava
eꞌỹ vy kunha ivaikue rei eꞌỹ vaꞌe. 2 Mymba omeꞌẽ vaꞌe akã áry opo omoĩ
 

vy ojuka ꞌrã oguy nhemboaty oĩaty rokẽ katyꞌi. Huguykue ma Arão raꞌy

c
 3.1 Peteĩ rami ikuaia regua haꞌe kuery omeꞌẽ ꞌrã Nhanderuete omboete haꞌe hexeve peteĩ
rami ikuaia oikuaa uka aguã.
 179 Levítico 3​, ​4

kuery sacerdote ikuai vaꞌe omboayvi ꞌrã altar yvýry haꞌe javi rupi. 3 Peteĩ  

rami ikuaia regua omeꞌẽ vaꞌe gui ma oipeꞌa ꞌrã mbaꞌemo Senhor pe oapy
vy omeꞌẽ vaꞌerã: ikyra hyekue áry haꞌe hyekue re oĩ vaꞌekue haꞌe javi,
4 haꞌe gui ipykyraxĩ mokoĩve, hiꞌáry ikyra ojaoꞌi vaꞌekue, ikupe áry guare,
 

haꞌe ipyꞌakue re ikyra oĩ vaꞌekue voi ipykyraxĩ reve omboipa ꞌrã. 5 Haꞌe  

nunga haꞌe javi Arão raꞌy kuery oapy ꞌrã altar áry, mbaꞌemo oapy vy
omeꞌẽmby, xakã áry ae ꞌrã oapy. Haꞌe vaꞌe ma oapy vy omeꞌẽmby, heakuã
porã rã Senhor ojou porã aguã.
6 — Haꞌe gui peteĩ rami ikuaia reguarã Senhor pe mbaꞌemo omeꞌẽ aguã
 

ma haꞌeve mymba kyrĩꞌive vaꞌe ava eꞌỹ vy kunha, ivaikue rei eꞌỹ vaꞌe anho.
7 Vexaꞌi ri omeꞌẽ vaꞌerã ogueru vy ma Senhor renonde py ae ꞌrã omeꞌẽ.
 

8 Haꞌe vy omeꞌẽ vaꞌe akã áry opo omoĩ vy ojuka ꞌrã oguy nhemboaty oĩaty
 

roka py. Huguykue ma Arão raꞌy kuery omboayvi ꞌrã altar yvýry rupi.
9 Peteĩ rami ikuaia regua omeꞌẽ vaꞌe gui ma oipeꞌa ꞌrã ikyrakue Senhor pe
 

oapy aguã: huguaikue ipyxo kãgue katyꞌi omboi pyre haꞌe javi, haꞌe ikyra
hyekue áry haꞌe hyekue re oĩ vaꞌekue haꞌe javi. 10 Ipykyraxĩ mokoĩve omboi
 

avi ꞌrã, mokoĩve áry ikyra oĩ vaꞌe, ikupe regua, haꞌe gui ipyꞌakue re haꞌe
ipykyraxĩ re oĩ vaꞌekue haꞌe javi ꞌrã omboi. 11 Haꞌe vaꞌe haꞌe javi sacerdote
 

oapypa ꞌrã altar áry, Senhor pe tembiꞌu oapy vy omeꞌẽmby.

12 — Kavara ri omeꞌẽ vaꞌerã vy ma Senhor renonde py ꞌrã ogueru.
 

13 Haꞌe vy inhakã áry opo omoĩ vy ojuka ꞌrã oguy nhemboaty oĩaty roka
 

py. Huguykue ma Arão raꞌy kuery omboayvi ꞌrã altar yvýry haꞌe javi rupi.
14 Haꞌe vaꞌe regua omeꞌẽ vaꞌe gui oipeꞌa ꞌrã Senhor pe oapy vy omeꞌẽ
 

vaꞌerã: ikyra hyekue áry haꞌe hyekue re oĩ vaꞌekue haꞌe javi, 15 ipykyraxĩ  

mokoĩve, mokoĩve áry ikyra oĩ vaꞌekue, ikupe regua, haꞌe ipyꞌakue regua
oĩ vaꞌekue ipykyraxĩ reve omboipa ꞌrã. 16 Haꞌe nunga haꞌe javi sacerdote
 

oapypa ꞌrã altar áry, tembiꞌu oapy vy omeꞌẽmby, heakuã porã rã Senhor
ojou porã aguã. Ikyrakue haꞌe javi ma Senhor pegua ae. 17 Po rami ma  

pendekorã oeja pyre rakaꞌe rã peve guarã, pendekuaia jave re, haꞌe mamo
rã pendekuaia py: ndapeꞌui ꞌrã ikyrakue neĩ huguykue — heꞌi.

Sacerdote kuery potae vy eꞌỹ ojejavy vy mbaꞌemo omeꞌẽ aguã regua

4   Haꞌe
gui Senhor aipoeꞌive ju Moisés pe:
1
2  —
Ndeayvu ke Israel kuery pe. Haꞌe vy aipoꞌre ꞌrã: Xapyꞌa rei
amongue potae vy eꞌỹ ojejavy ꞌrã Senhor ojapo uka vaꞌekue rovai, xapyꞌa
rei haꞌe nunga rovai py ojapo ꞌrã ojapo eꞌỹ vaꞌerã vaꞌekue. 3 Xapyꞌa rei
 

sacerdote-rã omoĩ mbyre eteve voi ojejavy ꞌrã heta vaꞌe kuery opaga aguã
rami avi omoingo vy. Haꞌe rami vy ojejavyague re Senhor pe omeꞌẽ
ꞌrã peteĩ vaka raꞌy ivaikue rei eꞌỹ vaꞌe. d 4 Senhor renonde py vaka raꞌy
 

d
 4.3 Jejavya regua omeꞌẽmby ma haꞌe kuery omeꞌẽ ojejavyague ombogue uka aguã. Haꞌe
nunga omeꞌẽ reve ojejavyague omombeꞌupa Nhanderuete oikyꞌaꞌo ju aguã.
Levítico 4 180

ogueru ꞌrã oguy nhemboaty oĩaty rokẽ py. Vaka raꞌy akã áry opo omoĩ vy
ojuka ꞌrã Senhor renonde. 5 Huguykue regua ma sacerdote-rã omoĩ mbyre
 

ogueraa ꞌrã oguy nhemboaty oĩaty py. 6 Huguykue py okuã omoakỹ vy

 

sete-kue ꞌrã omboayvi Senhor renonde py, henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe py ajukue
okẽ regua oĩ vaꞌe rexei. 7 Sacerdote huguy omoĩ avi ꞌrã altar heakuã porã
 

vaꞌe oapyaty vaꞌe rakua ikuai vaꞌe apy re, Senhor renonde py. Haꞌe vaꞌe
altar ma oguy nhemboaty oĩaty py oĩ. Haꞌe gui huguy rembyrekue ma
altar mbaꞌemo oapyaty vaꞌe guýry onhoẽ ꞌrã, nhemboaty oĩaty rokẽ py oĩ
vaꞌe py. 8 Jejavya ojaoꞌi ukaa aguã regua vaka raꞌy omeꞌẽmby gui omboipa
 

ꞌrã ikyrakue oĩ vaꞌe haꞌe javi: ikyra hyekue áry, hyekue re oĩ vaꞌekue haꞌe
javi, 9 ipykyraxĩ mokoĩve, mokoĩve re ikyra oĩ vaꞌekue, ikupe regua, haꞌe
 

ipyꞌakue regua oĩ vaꞌekue ipykyraxĩ reve omboipa avi ꞌrã, 10 peteĩ rami
 

ikuaia regua vaka raꞌy omeꞌẽmby gui omboia rami avi. Haꞌe vy sacerdote
oapypa ꞌrã altar mbaꞌemo oapyaty vaꞌe áry. 11 Haꞌe rã vaka raꞌy pirekue,
 

hoꞌokue haꞌe javi, inhakãgue, ipykue, hyekue, haꞌe hepoxikue, 12 vaka raꞌy
 

retekue haꞌe javi ma ogueraa ꞌrã teta ikuaia gui mombyryꞌi peteĩ henda
ikyꞌa eꞌỹa py. Tanhimbukue omomboaty py ꞌrã oapypa tata py, xakã áry.

Números 15.22‑26
13  — Xapyꞌa rei Israel kuery haꞌe javi potae vy eꞌỹ ojejavy teĩ haꞌe
nungakue avave rei ndoikuaai ranhe, xapyꞌa rei ojapo eꞌỹ vaꞌerã vaꞌekue
py ojejavy okuapy ꞌrã Senhor ojapo uka vaꞌekue rovai. 14 Haꞌe gui haꞌe
 

kuery ojejavyague oikuaa ri ramo pavẽ ogueru ꞌrã vaka raꞌy ojejavyague
re omeꞌẽ vaꞌerã. Haꞌe vy oexa uka ꞌrã okuapy oguy nhemboaty oĩaty
roka py. 15 Vaka raꞌy akã áry haꞌe kuery mongetaaty kuery omoĩ ꞌrã opo
 

Senhor renonde. Haꞌe rire vaka raꞌy ojukaa ꞌrã Senhor renonde. 16 Vaka  

raꞌy ruguykue regua sacerdote-rã omoĩ mbyre ojopy vy ogueraa ꞌrã oguy
nhemboaty oĩaty py. 17 Haꞌe vy huguykue py okuã omoakỹ vy sete-kue
 

ꞌrã omboayvi Senhor renonde py, cortina okẽ regua rexei. 18 Huguykue  

omoĩ avi ꞌrã altar oĩ vaꞌe rakua apy re, Senhor renonde oguy nhemboaty
oĩaty py. Haꞌe rã huguy rembyrekue haꞌe javi ma onhoẽ ꞌrã altar mbaꞌemo
oapyaty vaꞌe nhemboaty oĩaty rokẽ py oĩ vaꞌe guýry. 19 Vaka raꞌy gui
 

ikyrakue omboipa vy oapypa ꞌrã altar áry. 20 Haꞌe vaꞌe vaka raꞌy re ojapo
 

ꞌrã jejavya regua vaka raꞌy omeꞌẽmby re ojapoa rami avi. Haꞌe rami ae ꞌrã
ojapo, haꞌe kuery ojejavyague sacerdote ojaoꞌi uka vy. Haꞌe rami rã haꞌe
kuery operdoaa ꞌrã. 21 Haꞌe vaꞌe rire vaka raꞌy retekue oipeꞌaa ꞌrã heravy
 

teta ikuaia gui mombyryꞌi. Haꞌe vy oapypa ꞌrã jypy vaka raꞌy oapyague
rami avi. Haꞌe vaꞌe ma heta vaꞌe kuery ojejavyague regua omeꞌẽmby.

Yvatekueve potae vy eꞌỹ ojejavy vy mbaꞌemo omeꞌẽ aguã regua

22  —Haꞌe gui huvixa kuery vaꞌe regua potae vy eꞌỹ ojejavy ꞌrã Senhor ojapo
uka vaꞌekue regua eꞌỹ ojapoa py. Haꞌe vy haꞌe nunga py opaga aguã rami ꞌrã
 181 Levítico 4​, ​5

oiko, 23 haꞌe gui ojejavyague ixupe oikuaa ukaa ramo ogueru ꞌrã kavara ivaikue
 

rei eꞌỹ vaꞌe omeꞌẽ vaꞌerã. 24 Kavara akã áry opo omoĩ vy Senhor renonde ojuka
 

ꞌrã oapy pyrã ojukaaty py. Haꞌe nunga ma jejavya regua omeꞌẽmby. 25 Haꞌe gui  

jejavya regua omeꞌẽ mbyre ruguy py sacerdote okuã re omoakỹ vy ombovy ꞌrã
altar mbaꞌemo oapyaty vaꞌe rakua ikuai vaꞌe apy re. Haꞌe rã huguy rembyrekue
ma onhoẽmba ꞌrã altar mbaꞌemo oapyaty vaꞌe yvýry rupi. 26 Omeꞌẽ mbyre
 

kyrakue ma oapypa ꞌrã altar áry, peteĩ rami ikuaia regua omeꞌẽmby kyrakue
oapya rami avi. Haꞌe rami py sacerdote ojaoꞌi uka ꞌrã huvixa ojejavyague. Haꞌe
ramo operdoaa ꞌrã.

Mavaꞌe rã rei potae vy eꞌỹ ojejavy vy mbaꞌemo omeꞌẽ aguã regua

27 — Haꞌe gui xapyꞌa rei mavaꞌe rã rei pendeyvy re oiko vaꞌe regua ojejavy

ꞌrã potae vy eꞌỹ, Senhor ojapo uka eꞌỹ vaꞌekue ojapoa py. Haꞌe rami vy opaga
aguã rami vaꞌe ꞌrã oiko. 28 Haꞌe gui ojejavyague ixupe oikuaa ukaa ramo ogueru
 

ꞌrã kavara ivaikue rei eꞌỹ vaꞌe omeꞌẽ vaꞌerã, ojejavyague regua. 29 Ojejavyague
 

regua omeꞌẽ vaꞌe akã áry opo omoĩ vy ojuka ꞌrã oapy pyrã ojukaaty py ae.
30 Omeꞌẽmby ruguy py sacerdote okuã omoakỹ vy ombovy ꞌrã altar mbaꞌemo
 

oapyaty vaꞌe rakua apy re. Haꞌe rã huguy rembyrekue ma onhoẽmba ꞌrã altar
yvýry rupi. 31 Ikyrakue ma omboipa ꞌrã peteĩ rami ikuaia regua re omeꞌẽmby
 

rami avi. Sacerdote oapy ꞌrã altar áry, heakuã porã rã Senhor ojou porã aguã. e
Haꞌe rami sacerdote ojaoꞌi uka ꞌrã ojejavyague, haꞌe ramo operdoaa ꞌrã.
32 — Haꞌe rami teĩ xapyꞌa rei vexaꞌi ri ojejavyague regua omeꞌẽ vy ma kunha
 

ivaikue rei eꞌỹ vaꞌe ꞌrã ogueru. 33 Haꞌe rami vy ojejavyague regua omeꞌẽmby
 

akã áry opo omoĩ vy ojuka ꞌrã ojejavyague re, mbaꞌemo omeꞌẽmby oapyaty
py ae. 34 Ojejavyague regua omeꞌẽmby ruguykue py sacerdote okuã omoakỹ
 

vy ombovy ꞌrã altar mbaꞌemo oapyaty vaꞌe rakua apy re. Haꞌe rã huguy
rembyrekue ma onhoẽmba ꞌrã altar yvýry rupi. 35 Haꞌe rã ikyrakue ma omboipa
 

ꞌrã, peteĩ rami ikuaia regua omeꞌẽmby re ojapoa rami avi. Haꞌe vy sacerdote
oapy ꞌrã altar áry, Senhor pe mbaꞌemo oapy vaꞌe áry. Haꞌe rami sacerdote ojaoꞌi
uka ꞌrã ojejavyague. Haꞌe ramo operdoaa ꞌrã.

Amongue vaꞌe rei oikuaa eꞌỹ re ojejavy vy mbaꞌemo omeꞌẽ aguã regua

5   —
Xapyꞌa rei amongue ojejavy ꞌrã po rami: Mbaꞌemo oiko rã
1

oexa eꞌỹ vy oendu teĩ huvixa omboayvua py voi nomombeꞌuxei

e
 4.31 Mboapy regua omeꞌẽmby pe anho “Heakuã porã rã “Senhor” ojou porã aguã” ꞌea
vaꞌe. Haꞌe vaꞌe ma oapy vy omeꞌẽmby (capítulo 1), mbaꞌemo aju guigua omeꞌẽmby (capítulo
2), haꞌe peteĩ rami ikuaia regua omeꞌẽmby (capítulo 3). Haꞌe vaꞌe mboapy regua omeꞌẽmby
ma omeꞌẽxeaꞌi py ꞌrã omeꞌẽ, Nhanderuete omboetea rupi. Haꞌe rã amboae regua omeꞌẽmby
pe ma “Heakuã porã rã ‘Senhor’ ojou porã aguã” ndeꞌi, mbaꞌeta ojejavyague re omeꞌẽ,
Nhanderuete ombogue aguã. Haꞌe vaꞌe ma jejavya regua omeꞌẽmby (4.1–5.7). Haꞌe rami avi
jejavya regua omeꞌẽmby gui voi ikyrakue oapy rã haꞌe nunga pe “Heakuã porã rã ‘Senhor’
ojou porã aguã” heꞌi avi ꞌrã, mbaꞌeta peteĩ rami ikuaia regua omeꞌẽmby rami oapy (4.31).
Levítico 5 182

ꞌrã. Mbaꞌemo oikuaa vaꞌeri nomombeꞌui vy hexe ae ꞌrã oĩ ojejavyague re

opaga aguã. 2 Xapyꞌa rei amongue ojopy ꞌrã mbaꞌemo haꞌeveꞌỹ vaꞌe re,
 

vixo haꞌeveꞌỹ vaꞌe reꞌõgue re mbaꞌe, mymba haꞌeveꞌỹ vaꞌe reꞌõgue, eꞌỹ vy
yvy rupi onhembotyryry vaꞌe haꞌeveꞌỹ vaꞌe reꞌõgue re. Haꞌe nunga avave
rei ndoexaai teĩ haꞌe ae ju haꞌeveꞌỹ vaꞌe ojeapo vy haꞌe ae oiko ꞌrã opaga
aguã rami. 3 Haꞌe rami eꞌỹ vy xapyꞌa rei ojopy ꞌrã ava guigua haꞌeveꞌỹ
 

vaꞌe re, haꞌe nunga oĩ vaꞌe re rei onhemongyꞌa ꞌrã. Potae vy eꞌỹ opoko
teĩ oikuaa nho vy opaga aguã rami ꞌrã oiko. 4 Haꞌe rami eꞌỹ vy amongue
 

ijayvu vy oura rive ꞌrã ojapo vai aguã re, eꞌỹ vy ojapo porã aguã re teĩ,
haꞌe rami rei oura rivea rupi ijayvu ꞌrã oikuaa pota vy eꞌỹ, teĩ oikuaa
nho vy haꞌe nunga káuxa oiko ꞌrã opaga aguã rami. 5 Haꞌe ramigua py ri  

opaga aguã rami oiko rire omombeꞌupa ꞌrã mbaꞌe py eteꞌi pa ojejavya,
6 haꞌe omeꞌẽ ꞌrã ojejavyague regua. Haꞌe rami vy Senhor pe ogueru ꞌrã
 

mymba kyrĩve vaꞌe, vexaꞌi kunha, eꞌỹ vy kavara kunha, ojejavyague

regua omeꞌẽ vaꞌerã. Haꞌe ramo sacerdote ojaoꞌi uka ꞌrã ojejavyague. 7 Haꞌe  

gui vexaꞌi kunha ndojoui ri vy Senhor pe ogueru ꞌrã mokoĩ apykaxu

eꞌỹ vy mokoĩ jeruxi, opaga aguã rami oikoague re omeꞌẽ vaꞌerã. Peteĩ
ma ojejavyague regua ꞌrã omeꞌẽ, haꞌe rã amboae ma oapy vy omeꞌẽmby.
8 Sacerdote pe mokoĩve omeꞌẽ rã jejavya regua ranhe ꞌrã ojuka. Haꞌe rami
 

vy opoapẽ py omopẽ ꞌrã ijajuꞌy kãgue, ipire omondo eꞌỹ re. 9 Haꞌe gui  

jejavya regua omeꞌẽmby ruguykue gui ma ogueraa vy omboayvipa ꞌrã

altar yke rupi. Haꞌe rã huguy rembyrekue ma altar guýry rupi onhoẽmba
ꞌrã. Haꞌe vaꞌe ma jejavya regua omeꞌẽmby. 10 Haꞌe gui amboae guyra ma
 

oapy ꞌrã ipara oĩa rami vy. Haꞌe rami sacerdote ojaoꞌi uka ꞌrã ojejavyague.
Haꞌe rã operdoaa ꞌrã. 11 Xapyꞌa rei mokoĩ apykaxu eꞌỹ vy mokoĩ jeruxi
 

ogueru aguã ndojoui ri vy, ojejavya regua omeꞌẽ vaꞌerã togueru peteĩ
ryru trigo kuꞌikue iporãve vaꞌe. f Haꞌe vaꞌe áry tomoĩ eme guive azeite, neĩ
heakuã porã vaꞌe, jejavya regua omeꞌẽmby ramo. 12 Sacerdote pe haꞌe vaꞌe
 

omeꞌẽ ramo ojara ꞌrã peteĩ po renyẽ haꞌe javi rekovia. Haꞌe vaꞌekue ma
Senhor pe oapy ꞌrã altar áry, oapy vy omeꞌẽmby oĩ vaꞌe áry ju. Haꞌe vaꞌe
ma jejavya regua. 13 Haꞌe rami sacerdote ojaoꞌi uka ꞌrã mbaꞌemo py rei
 

tema ojejavyague. Haꞌe ramo operdoaa ꞌrã. Haꞌe rã ndoapyi vaꞌekue ma

sacerdote kuery pegua, mbaꞌemo aju guigua omeꞌẽ mbyre re ojapoa rami.

Senhor pegua nomboeteiague re omeꞌẽ aguã regua

14  Senhor
aipoeꞌive ju Moisés pe:
15  —
Haꞌe gui xapyꞌa rei amongue ojapo ꞌrã ojapo eꞌỹ vaꞌerã vaꞌekue,
haꞌe potae vy eꞌỹ ojejavy ꞌrã mbaꞌemo Senhor pegua ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe oĩ
vaꞌe py. Haꞌe rami vy guymba kuery ikuai vaꞌe gui ogueraa ꞌrã Senhor

f
 5.11 Apy “peteĩ ryru” heꞌia ma mokoĩ litro vaꞌe re ijayvu vy, haꞌe rã trigo ri rã peteĩ quilo
vaꞌe (Lucas 2.24).
 183 Levítico 5​, ​6

pe peteĩ vexaꞌi ivaikue rei eꞌỹ vaꞌe omeꞌẽ vaꞌerã. Haꞌe vaꞌe repy re reikuaa
ꞌrã hatãꞌi vaꞌe prata guigua mbovy paa, henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe py oiporua
vaꞌe rami, mbaꞌemo omboekovia aguã regua omeꞌẽmby. 16 Haꞌe rami py
 

oguerupa ju ꞌrã Senhor pe ndoguerupai vaꞌekue. Hiꞌáry omoĩ retave ju

ꞌrã, peteĩ nhiruĩ ikuai nhavõ áry peteĩ-teĩ ju ꞌrã omeꞌẽve. Sacerdote pe
ae ꞌrã omeꞌẽ. Haꞌe ramo sacerdote ojaoꞌi uka ꞌrã ojejavyague, mbaꞌemo
omboekovia aguã regua vexaꞌi omeꞌẽ vaꞌekue py ae. Haꞌe ramo operdoaa
ꞌrã.

Potae vy eꞌỹ ojejavyague re mbaꞌemo omeꞌẽ aguã regua

17 — Xapyꞌa rei amongue ojejavy ꞌrã Senhor ojapo uka vaꞌekue rupi
eꞌỹ. Potae vy eꞌỹ ojapo teĩ oiko ꞌrã opaga aguã rami, haꞌe vy hexe ae ꞌrã
oĩ ojejavyague re opaga aguã. 18 Haꞌe rami vy guymba kuery gui ogueraa
 

ꞌrã sacerdote pe peteĩ vexaꞌi ivaikue rei eꞌỹ vaꞌe. Hepy reikuaa rami omeꞌẽ
ꞌrã ojejavyague omboekovia aguã. Haꞌe ramo haꞌe vaꞌe py sacerdote ojaoꞌi
uka ꞌrã potae vy eꞌỹ ojejavyague. Haꞌe ramo operdoaa ꞌrã. 19 Haꞌe vaꞌe
 

ma mbaꞌemo omboekovia aguã regua omeꞌẽmby, Senhor pe opaga aguã

rami oiko rire.

Amongue oikuaa teĩ ojejavy nho vy mbaꞌemo omeꞌẽ aguã regua

6   Senhor ijayvuve Moisés pe. Haꞌe vy aipoeꞌi:

1
2  —Xapyꞌa rei amongue ojejavy ꞌrã, ojapo vai ꞌrã Senhor rovai.
Xapyꞌa rei oirũ pe nomeꞌẽ jevyxei ꞌrã mbaꞌemo oĩa py omoĩ porã uka
vaꞌekue, eꞌỹ vy mbaꞌemo repyrã omeꞌẽ vaꞌekue, mbaꞌemo re imondaague
mbaꞌe, oirũ okoreague, 3 omokanhy mbyre ojou teĩ haꞌe nunga pe
 

“Ndajoui” heꞌi ꞌrã oura rive vy, eꞌỹ vy amboae ramigua py avakue ojejavy
jepiaty rami. 4 Haꞌe rami ojejavyague oikuaa pavẽ ramo omeꞌẽ jevy nho
 

ꞌrã imondaague rekovia, eꞌỹ vy okoreague rekovia, hexeve omoĩ porã

vaꞌekue, mbaꞌemo omokanhy mbyre ojou vaꞌekue, 5 eꞌỹ vy haꞌe nunga
 

haꞌe javi re oura riveague. Omboekoviapa ju ꞌrã haꞌekueꞌi rami. Haꞌe vaꞌe
áry omoĩveꞌi ju ꞌrã, peteĩ nhiruĩ ikuai nhavõ áry peteĩ-teĩ ju ꞌrã omeꞌẽve.
Ija kuery pe ae ꞌrã omeꞌẽ, ojejavyague re omboekovia aguã regua omeꞌẽa
árave. 6 Omboekovia aguã regua omeꞌẽ vaꞌerã ma Senhor pe ogueru ꞌrã
 

guymba kuery gui vexaꞌi ivaikue rei eꞌỹ vaꞌe, mbovy repy reikuaa rami
omboekovia aguã regua omeꞌẽ vaꞌerã. Sacerdote pe ae ꞌrã ogueru. 7 Haꞌe  

ramo ojejavyague sacerdote ojaoꞌi uka ꞌrã Senhor renonde. Haꞌe ramo
operdoaa ꞌrã ojejavya py opaga aguã rami oikoague.

Mbaꞌemo oapya vy omeꞌẽmby regua lei oĩa

8  Senhoraipoeꞌive Moisés pe:
9 —Ejapo uka na Arão haꞌe taꞌy kuery pe. Haꞌe vy aipoꞌre: Po rami ꞌrã
mbaꞌemo pemeꞌẽ peapy vy. Oapy vy omeꞌẽ mbyre ma altar áry ꞌrã opyta pytũ
Levítico 6 184

mbukukue koꞌẽ peve, tata altar áry hendy riae reve. 10 Haꞌe gui ma sacerdote
 

onhemonde ꞌrã ao puku ajukue iporãve vaꞌe guigua py, haꞌe kaxõ ajukue
iporãve vaꞌe guigua py opire reia áry. Haꞌe rami vy altar áry tata omeꞌẽ mbyre
oapypa ma rire tanhimbu oguerova ꞌrã haꞌe gui, altar yvýry ju ranhe ꞌrã omoĩ.
11 Haꞌe gui oao omboekoviapa vy amboae ju ꞌrã omoĩ. Haꞌe vy tanhimbu
 

ogueraa ꞌrã teta ikuaia gui mombyryꞌi, peteĩ henda ikyꞌa eꞌỹa py. 12 Altar áry
 

tata hendy riae ꞌrã oiny. Pembogue eme. Koꞌẽ nhavõ hiꞌáry sacerdote omoĩve
ꞌrã xakã, haꞌe gui haꞌe vaꞌe áry ju ꞌrã omoĩ oapy vy omeꞌẽmby, haꞌe gui haꞌe
vaꞌe áry ju ꞌrã oapy mbaꞌemo kyrakue peteĩ rami ikuaia regua, omeꞌẽ mbyre
guigua. 13 Altar áry tata hendy riae ꞌrã oiny. Pembogue eme.
 

Mbaꞌemo aju guigua omeꞌẽmby regua lei oĩa

14 —
Po rami ꞌrã pemeꞌẽ mbaꞌemo aju guigua. Senhor renonde altar oĩ
vaꞌe py ꞌrã Arão raꞌy kuery omeꞌẽ. 15 Haꞌe kuery regua peteĩ ma mbaꞌemo
 

aju guigua omeꞌẽmby gui ojopy ꞌrã peteĩ po renyẽ trigo kuꞌikue iporãve vaꞌe
azeite reve. Ojopy avi ꞌrã heakuã porã vaꞌe omeꞌẽmby revegua haꞌe javi. Haꞌe
vaꞌe ma altar áry omoendy ꞌrã omeꞌẽmby haꞌe javi rekovia, heakuã porã rã
Senhor ojou porã aguã. 16 Haꞌe rã hembyrekue ma Arão haꞌe taꞌy kuery hoꞌu
 

ꞌrã. Imbovua reveꞌỹ ꞌrã hoꞌu henda ikyꞌa eꞌỹa py. Oguy nhemboaty oĩaty roka
rupi ꞌrã hoꞌu okuapy. 17Haꞌe rami avi ndoexyi ꞌrã imbovua reve. Haꞌe kuery
 

peguarã ae xee aeja xevygua oapy vy omeꞌẽmby regua. Haꞌe nunga ma ikyꞌa
eꞌỹ ete vaꞌe, jejavya regua haꞌe mbaꞌemo omboekovia aguã regua omeꞌẽmby
rami avi. 18 Arão raꞌy kuery vaꞌe regua haꞌe javi ꞌrã hoꞌu haꞌe vaꞌe gui. Haꞌe
 

rami aguã pendekorã aeja vaꞌekue rakaꞌe rã peve, pendekuaia pukukue

reguarã, Senhor pe oapy vy omeꞌẽmby regua. Haꞌe vaꞌe re ovy vaꞌe rei tema
ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe avi ꞌrã opyta.

Sacerdote kueryrã omoĩa jave mbaꞌemo omeꞌẽ aguã regua

19 Haꞌe
gui Senhor aipoeꞌive Moisés pe:
20  —
Povaꞌe nunga ma Arão haꞌe taꞌy kuery omeꞌẽ ꞌrã Senhor pe
sacerdote-rã omoĩa ára py. Peteĩ ryru trigo kuꞌikue iporãve vaꞌe omeꞌẽ
riae jepi ꞌrã mbaꞌemo aju guigua omeꞌẽ mbyrã. Mbyte peve ma ajeꞌivekue
ꞌrã omeꞌẽ, haꞌe rã hembyrekue ma kaꞌarukue ꞌrã. 21 Haꞌe vaꞌe ma ombojy
 

ꞌrã oexyaty py azeite reve, omona porã ꞌrã guive ogueru aguã. Pẽgue-
pẽgueꞌi mbixy ma ogueru ꞌrã mbaꞌemo aju guigua omeꞌẽ aguã, heakuã
porã rã Senhor ojou porã aguã. 22 Haꞌe gui Arão raꞌy kuery vaꞌe regua
 

hekovia sacerdote-rã omoĩ mbyre ma haꞌekue rami ae ꞌrã ojapo. Rakaꞌe rã

peve guarã ojapo uka pyre rami vy oapy ꞌrã Senhor peguarã ae. 23 Haꞌe  

rami ꞌrã mbaꞌemo aju guigua omeꞌẽmby peapypa, ndapeꞌui ꞌrã.

Jejavya regua omeꞌẽmby regua lei oĩa

24  Senhor aipoeꞌive Moisés pe:
 185 Levítico 6​, ​7

25  —Aipoꞌre Arão haꞌe taꞌy kuery pe: Po rami ꞌrã pemeꞌẽ jejavya
regua. Mbaꞌemo oapy vy omeꞌẽmby ojukaaty py ae ꞌrã pejuka jejavya
regua, Senhor renonde. Haꞌe vaꞌe ma ikyꞌa eꞌỹ ete vaꞌe. 26 Jejavya regua 

mboaxaare sacerdote ae ꞌrã hoꞌu. Henda ikyꞌa eꞌỹa py ꞌrã hoꞌu, oguy
nhemboaty oĩaty roka py. 27 Omeꞌẽ mbyre roꞌokue re ovy vaꞌe haꞌe javi
 

tema ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe avi ꞌrã opyta. Haꞌe gui oao re ri huguy omboayvi
xapyꞌa vy ma omboayviague ojoi ꞌrã henda ikyꞌa eꞌỹa py. 28 Yapo guigua  

py ri ombojy rire ma ombovo ꞌrã hyrukue. Haꞌe rã overa vaꞌe guigua

py ri ombojy rire ma oipyeipa porã, haꞌe ojoi ꞌrã yy py. 29 Haꞌe vaꞌe ma
 

sacerdote regua haꞌe javi ꞌrã hoꞌu. Ikyꞌa eꞌỹ ete vaꞌe. 30 Haꞌe rã jejavya
 

regua omeꞌẽ mbyre roꞌokue ma ndapeꞌui ꞌrã teĩve, oguy nhemboaty oĩaty
py huguykue peru rire, henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe py jejavya ojaoꞌi ukaa aguã.
Haꞌe nunga ma tata py ꞌrã peapypa.

Mbaꞌemo omboekovia aguã regua omeꞌẽmby regua lei oĩa

7   — Po rami ꞌrã pemeꞌẽ mbaꞌemo omboekovia aguã regua. Haꞌe

1

vaꞌe ma ikyꞌa eꞌỹ ete vaꞌe. 2 Mbaꞌemo omboekovia aguã regua

 

omeꞌẽmby ma oapy vy omeꞌẽmby ojukaaty py ae avi ꞌrã pejuka. Haꞌe

gui huguykue ma omboayvia ꞌrã altar áry haꞌe javi rupi. 3 Ikyrakue ma
 

omboaxapa ꞌrã, huguaikue haꞌe hye áry ikyra oĩ vaꞌekue voi, 4 haꞌe gui  

ipykyraxĩgue mokoĩve, hexe ikyra oĩ vaꞌekue ikupe reguare, haꞌe ipyꞌakue

regua ipykyraxĩgue reve omboipa ꞌrã. 5 Altar áry ꞌrã sacerdote oapy,
 

Senhor pe oapy vy omeꞌẽ mbyrã. Haꞌe vaꞌe ma mbaꞌemo omboekovia

aguã regua omeꞌẽmby. 6 Sacerdote regua haꞌe javi ꞌrã hoꞌu henda ikyꞌa eꞌỹ
 

vaꞌe py. Ikyꞌa eꞌỹ ete vaꞌe. 7 Jejavya regua pemeꞌẽa rami ae avi ꞌrã pemeꞌẽ
 

mbaꞌemo omboekovia aguã regua. Mokoĩve regua lei ma peteĩꞌi. Haꞌe vaꞌe
py sacerdote ojaoꞌi uka ꞌrã jejavya, rire ixupegua ae ꞌrã opyta ndoapyi
vaꞌekue. 8 Amongue rekovia sacerdote oapy vy omeꞌẽ rire ipirekue opyta
 

ꞌrã ixupegua ae. 9 Omboxyryryaty py, eꞌỹ vy oexyaty áry ombojy pyre ma
 

sacerdote peguarã meme ꞌrã opyta, tatakua py mbaꞌemo aju guigua oexy
pyre rami avi. 10 Mbaꞌeta mbaꞌemo aju guigua omeꞌẽ mbyre, azeite reve
 

omoapomo mybre eꞌỹ vy ipiru vaꞌe teĩ ma Arão raꞌy kuery pegua meme.

Peteĩ rami ikuaia regua omeꞌẽmby regua lei oĩa

11 — Po rami ꞌrã pemeꞌẽ peteĩ rami ikuaia regua. Amongue vaꞌe rei
haꞌeve Senhor pe omeꞌẽ aguã. 12 Senhor oguerovyꞌaa rupi ri omeꞌẽ
 

vy oguerovyꞌaa rupi omeꞌẽ vaꞌe reve ogueru avi ꞌrã mbojape imbovua
revegua eꞌỹ azeite py omoapomo mbyre, haꞌe mbojape ipererĩꞌi vaꞌe
imbovua revegua eꞌỹ azeite py oikyty pyre, haꞌe mbojape trigo kuꞌikue
iporãve vaꞌe guigua azeite reve omoapomo porã mbyre. 13 Haꞌe vaꞌe  

mbojape reve ogueru avi ꞌrã mbojape imbovua revegua omeꞌẽ vaꞌerã,
peteĩ rami ikuaia regua reve oguerovyꞌaa rupi omeꞌẽ mbyrã. 14 Mbaꞌemo  
Levítico 7 186

omeꞌẽmby haꞌe javi regua gui ogueru avi ꞌrã peteĩ mbojape Senhor pe
omeꞌẽ vaꞌerã. Haꞌe vaꞌe ma peteĩ rami ikuaia regua omeꞌẽmby ruguykue
sacerdote omboayvi rire ixupe guarã ae ꞌrã opyta. 15 Peteĩ rami ikuaia
 

reguare omeꞌẽa árave ꞌrã hoꞌupa oguerovyꞌaa rupi omeꞌẽmby roꞌokue.

Mbaꞌeve ndoejai ꞌrã koꞌẽ rã guarã.
16 — Haꞌe gui xapyꞌa rei amongue onhemboayvua rupi ri mbaꞌemo
 

omeꞌẽ, eꞌỹ vy haꞌe aeꞌi onhenhandua rami omeꞌẽ teĩ omeꞌẽa árave ae ꞌrã
hoꞌua. Xapyꞌa rei mbaꞌemo hembyre ramo koꞌẽgue haꞌeve teri hoꞌua aguã.
17 Haꞌe rã mboapy ára peve ri omeꞌẽ mbyre roꞌokue hembyre ramo ma
 

oapypaa ꞌrã tata py. 18 Mbaꞌeta xoꞌo peteĩ rami ikuaia regua omeꞌẽ mbyre
 

ma mboapy ára peve ri hoꞌua ramo heruare ndojou porãai ꞌrã, omeꞌẽ
vaꞌekue voi ndovarei ꞌrã. Haꞌe nunga ma haꞌeveꞌỹ vaꞌe. Hiꞌuare re ae ꞌrã
oĩmba ojejavyague re opaga aguã.
19 — Haꞌe gui mbaꞌemo haꞌeveꞌỹ vaꞌe re xoꞌo ovy ramo ma ndoꞌuai
 

ꞌrã. Tata py ꞌrã oapypaa. Haꞌe rã xoꞌo omeꞌẽ mbyre regua ma amongue
ojekyꞌaꞌo ukapa vaꞌekue rei ꞌrã haꞌeve hoꞌu aguã. 20 Haꞌe rami avi
 

amongue ojekyꞌaꞌo uka vaꞌekueꞌỹ ri, peteĩ rami ikuaia regua Senhor
pe omeꞌẽ mbyre xoꞌo hoꞌu ramo, oipeꞌaa ꞌrã heta vaꞌe kuery mbyte gui.
21 Haꞌe rami avi xapyꞌa rei amongue opoko ꞌrã mbaꞌemo haꞌeveꞌỹ vaꞌe
 

re, avakue guigua haꞌeveꞌỹ vaꞌe, eꞌỹ vy mymba haꞌeveꞌỹ vaꞌe, eꞌỹ vy
onhembotyryry vaꞌe haꞌeveꞌỹ vaꞌe guigua re. Haꞌe gui haꞌe vaꞌe peteĩ rami
ikuaia regua Senhor pe omeꞌẽ mbyre xoꞌo gui hoꞌu ramo oipeꞌaa ꞌrã heta
vaꞌe kuery mbyte gui.

Ikyrakue haꞌe huguykue Nhanderuete ndoꞌu ukaiague

22  Senhor
aipoeꞌive ju Moisés pe:
23  —
Ndeayvu ꞌrã Israel kuery pe. Haꞌe vy aipoꞌre: Peꞌu eme vaka kyra,
neĩ vexaꞌi haꞌe kavara kyra voi. 24 Haꞌe gui mymba omano rive vaꞌekue,
 

haꞌe inharõ vaꞌe rembia kyrakue haꞌeve ꞌrã amboae rami peiporu aguã,
haꞌe rã peꞌu aguã ma ndaꞌevei. 25 Mbaꞌeta Senhor pe oapy vy ogueru
 

pyre kyrakue hoꞌu vaꞌe rei ma oipeꞌaa ꞌrã heta vaꞌe kuery mbyte gui.
26 Ndapeꞌui ꞌrã huguy mamo rã peĩa py, neĩ guyra neĩ vaka guigua.
 

27 Huguy hoꞌu vaꞌe rei tema oipeꞌaa ꞌrã heta vaꞌe kuery mbyte gui.
 

Sacerdote kuery pegua re ijayvua

28  Senhor
aipoeꞌive ju Moisés pe:
29 —
Ndeayvu ke Israel kuery pe. Haꞌe vy aipoꞌre: Peteĩ rami ikuaia regua
amongue omeꞌẽ vy ogueru ꞌrã Senhor pe. Haꞌe gui peteĩ rami ikuaia regua
omeꞌẽmby gui 30 opo py ae ꞌrã oipeꞌa heruvy Senhor pe oapy vy omeꞌẽ
 

vaꞌerã. Ipexo kyrakue ma ogueru ꞌrã ipexokue reve. Haꞌe vaꞌe Senhor
renonde oupi vy ombovava reve ꞌrã omeꞌẽ. 31 Ikyrakue ma sacerdote oapy
 

ꞌrã altar áry, haꞌe rã ipexokue ma Arão haꞌe taꞌy kuery peguarã opyta.
 187 Levítico 7​, ​8

32  Hiꞌugue oiporu kuaa regua voi omeꞌẽ ꞌrã sacerdote pe, peteĩ rami ikuaia
regua omeꞌẽ vaꞌe gui oipeꞌa vaꞌekue. 33 Mbaꞌeta Arão raꞌy kuery vaꞌe regua
 

peteĩ rami ikuaia regua omeꞌẽmby ruguykue mboayviare haꞌe ikyrakue

rapyare, haꞌe vaꞌe ae ꞌrã ogueraa hiꞌugue oiporu kuaa regua ojeupe guarã.
34 Mbaꞌeta xejeupe guarã ae aipeꞌa uka peteĩ rami ikuaia regua mymba
 

pexokue haꞌe hiꞌugue Israel kuery omeꞌẽ vaꞌekue gui, haꞌe sacerdote Arão
haꞌe taꞌy kuery pe ju amboaxa. Rakaꞌe rã peve guarã haꞌeve ꞌrã Israel
kuery gui ojopy aguã. 35 Haꞌe nunga ae ma opyta Arão haꞌe taꞌy kuery
 

peguarã, mbaꞌemo Senhor pe oapy vy omeꞌẽ mbyre regua, Senhor pegua

sacerdote-rã omoĩa ára guive haꞌe kuery peguarã aeja. 36 Haꞌe kuery omoĩa
 

ára py haꞌe nunga ae xee Senhor xeayvu Israel kuery omeꞌẽ aguã haꞌe
kuery pe, hamymino kuery rekorã avi aeja rakaꞌe rã peve guarã — heꞌi.
37 Haꞌe rami ae ꞌrã pemeꞌẽ mbaꞌemo oapy vy omeꞌẽmby, mbaꞌemo aju
 

guigua, jejavya regua, mbaꞌemo omboekovia aguã regua, ojekyꞌaꞌo aguã

regua haꞌe peteĩ rami ikuaia regua. 38 Moisés pe Senhor ae ojapo uka
 

vaꞌekue Sinai yvyty re. Ojapo ukaa ára guive Israel kuery mbaꞌemo
ogueru aguã Senhor pe Sinai regua tekoa eꞌỹa py.

Êxodo 29.1‑37

8   Senhor
aipoeꞌive ju Moisés pe:
1
2  —
Eraa Arão haꞌe taꞌy kuery ijao puku reve, haꞌe azeite Senhor
pe nhomboaxaa aguã regua avi, haꞌe gui peteĩ vaka raꞌy jejavya re remeꞌẽ
vaꞌerã, haꞌe mokoĩ vexaꞌi, haꞌe gui ajaka mbojape imbovua revegua eꞌỹ
vaꞌe oĩa. 3 Oguy nhemboaty oĩaty rokẽ py emboaty uka heta vaꞌe kuery
 

haꞌe javi — heꞌi.

4 Haꞌe ramo Moisés ojapo Senhor ojapo ukaague rami. Haꞌe ramo heta
 

vaꞌe kuery ma oguy nhemboaty oĩaty rokẽ py onhemboatypa okuapy.

5 Moisés aipoeꞌi ijaty vaꞌe kuery pe:
 

— Namigua ma Senhor ojapo uka vaꞌekue nhandevy — heꞌi vyve

6 Arão haꞌe taꞌy kuery ogueru vy ombojau yy py. 7 Omonhemonde
   

Arão kamixa puku py, haꞌe kuꞌakuaa ju omoĩ. Omoĩ ao puku sacerdote
pegua. Hexe omoĩ avi hiꞌárygua, haꞌe manto sacerdote pegua ae
omoĩ vy okuꞌakua avi manto regua py ae, ita oĩmbaa vaꞌe py. Haꞌe vy
omoatyrõmba porãꞌi hexe. 8 Haꞌe gui ma omoĩ avi pexo regua, haꞌe pexo
 

regua re ma Urim haꞌe Tumim ju omoĩ. g 9 Inhakã re oimama imoiny

 

ingorarã, haꞌe ingora re henonde katy omoĩ avi ouro guigua ipererĩꞌi vaꞌe
hakã regua ikyꞌa eꞌỹ vaꞌerã, Moisés pe Senhor ojapo ukaague rami vy.
10 Haꞌe rami rã azeite Senhor pe nhomboaxaa aguã regua Moisés
 

ogueru vy omoĩ ombojeroviaaty re, haꞌe mbaꞌemo ikuai vaꞌe haꞌe javi

g
 7.8 Urim haꞌe Tumim ma sacerdote kuery mbaꞌekuaa-a oguereko vaꞌekue
(Números 27.21).
Levítico 8 188

re, ikyꞌa eꞌỹ vaꞌerã omboaxa vy. 11 Altar áry rupi ma sete-kue azeite
 

omboayvi. Omboayvi altar re hembiporu ikuai vaꞌe rupi, hyꞌa guaxu haꞌe
henda rupi guive, ikyꞌa eꞌỹ vaꞌerã omboaxa vy. 12 Haꞌe vaꞌe rire Arão akã
 

áry ju azeite Senhor pe nhomboaxaa aguã regua onhoẽ, ikyꞌa eꞌỹ vaꞌerã
omboaxa vy. 13 Haꞌe gui Moisés omonhemboja avi Arão raꞌy kuery. Haꞌe
 

vy kamixa puku py omonhemonde vy haꞌe kuery oikuꞌakua avi kuꞌakuaa

py. Akã reguarã oimama avi imoiny, Senhor ijayvuague rami vy.
14 Vaka raꞌy ogueru ruka avi jejavya regua omeꞌẽ vaꞌerã. Vaka raꞌy
 

akã áry Arão haꞌe taꞌy kuery opo omoĩ jejavya regua omeꞌẽ vaꞌerã.
15 Haꞌe rã Moisés ojuka vy ojopy huguykue, haꞌe vy okuã py oikyty altar
 

rakua ikuai vaꞌe re. Haꞌe rami vy oikyꞌaꞌo altar. Huguy rembyrekue ma
altar yvýry onhoẽmba. Haꞌe rami vy omboaxa ikyꞌa eꞌỹ vaꞌerã, hiꞌáry
ojejavyague ojaoꞌi uka aguã. 16 Haꞌe gui ma hyekue áry haꞌe ipyꞌakue
 

re ikyra oĩ vaꞌekue ogueru ipykyraxĩgue mokoĩve ikyrakue reve. Haꞌe

vy Moisés oapypa altar áry. 17 Haꞌe rã vaka raꞌy regua altar áry ndoapyi
 

vaꞌekue ma haꞌe kuery rekoa gui mombyryꞌi oapy, ipirekue, xoꞌo haꞌe
hepoxi haꞌe javi reve, Moisés pe Senhor ojapo ukaague rami vy.
18 Haꞌe vaꞌe rire vexaꞌi oapy vy omeꞌẽ vaꞌerã ju ogueru ruka. Vexaꞌi
 

akã áry ma Arão haꞌe taꞌy kuery opo omoĩ. 19 Moisés ojuka vy huguykue
 

omboayvipa altar áry haꞌe javi rupi. 20 Omboaꞌypa vexaꞌi. Inhakãgue ma

 

Moisés oapy, ipẽgue haꞌe ikyrakue reve. 21 Hyekue, hetymague ma ojoipa

 

ranhe yy py. Haꞌe gui vexaꞌi haꞌe javi Moisés oapy altar áry, heakuã porã
rã Senhor ojou porã aguã. Ixupegua oapy vy omeꞌẽmby opyta, Moisés pe
Senhor ojapo ukaague rami vy.
22 Haꞌe gui amboae vexaꞌi ju ogueru ruka sacerdote-rã mboaxaarã.
 

Vexaꞌi akã áry Arão haꞌe taꞌy kuery omoĩ opo. 23 Moisés ojuka vy
 

huguykue gui ojara vy ombovy Arão nambi, ikuã guaxu haꞌe ipyxã guaxu
oiporu kuaa regua re meme. 24 Haꞌe gui Arão raꞌy kuery avi omovaẽ.
 

Huguy gui ae ombovy haꞌe kuery nambi, ikuã guaxu haꞌe ipyxã guaxu
oiporu kuaa regua re. Haꞌe rã huguy rembyrekue ma altar áry haꞌe javi
rupi Moisés omboayvi. 25 Ogueru ikyrakue, huguaikue, ikyra hyekue áry
 

haꞌe ipyꞌakue re oĩ vaꞌekue, ipykyraxĩgue mokoĩve ikyrakue reve, haꞌe gui

hiꞌugue oiporu kuaa regua. 26 Haꞌe gui ajaka mbojape imbovua revegua
 

eꞌỹ vaꞌe oĩa Senhor renonde oĩ vaꞌe gui ma ojopy peteĩ mbojape imbovua
revegua eꞌỹ, peteĩ mbojape azeite revegua, haꞌe gui peteĩ mbojape
ipererĩꞌi vaꞌe. Haꞌe vaꞌe ma omoĩ ikyrakue haꞌe hiꞌugue oiporu kuaa regua
áry. 27 Haꞌe nunga haꞌe javi omoĩ Arão haꞌe taꞌy kuery po py. Haꞌe vy oupi
 

reve ombovava Senhor renonde, omeꞌẽ mbyrã. 28 Haꞌe vaꞌe rire haꞌe 

kuery po gui Moisés oipeꞌa ju vy oapy altar áry, mbaꞌemo oapy inony
vaꞌe áry. Haꞌe nunga ma haꞌe kuery ikyꞌa eꞌỹ vaꞌerã omboaxa vy omeꞌẽ,
heakuã porã rã Senhor ojou porã aguã, Senhor pe ae oapy vy omeꞌẽ.
29 Ipexokue ma Moisés ojopy vy oupi reve ombovava Senhor renonde,
 
 189 Levítico 8​, ​9

omeꞌẽ mbyrã. Haꞌe vaꞌe vexaꞌi nhomboaxaa aguã regua omeꞌẽmby

pexokue ma Moisés pegua ae, Senhor ijayvuague rami vy.
30 Haꞌe gui Moisés ojopy avi azeite Senhor pe nhomboaxaa aguã
 

regua, haꞌe altar áry huguykue oĩ vaꞌekue. Haꞌe vaꞌe omboayvi Arão haꞌe
ijao re, haꞌe gui taꞌy kuery haꞌe ijao re guive. Haꞌe rami vy ikyꞌa eꞌỹ vaꞌerã
omboaxa Arão haꞌe taꞌy kuery, ijao reve. 31 Haꞌe gui ma Arão haꞌe taꞌy
 

kuery pe Moisés aipoeꞌi:

— Pembojy ke xoꞌo oguy nhemboaty oĩaty rokẽ rexei. Haꞌe pyve ꞌrã
peꞌu ajaka nhomboaxaa aguã regua py mbojape oĩ vaꞌe reve, xee ajapo
ukaague rami vy, “Arão haꞌe taꞌy kuery hoꞌu ꞌrã”, haꞌe rire. 32 Haꞌe  

gui xoꞌo haꞌe mbojape ndapeꞌupai vaꞌekue ma peapypa ꞌrã. 33 Sete ára  

peve pejepeꞌa eme oguy nhemboaty oĩaty rokẽ gui, ikyꞌa eꞌỹ vaꞌerã
penemboaxa aguã ára ojeupitypa eꞌỹa ja. Mbaꞌeta sete ára peve ꞌrã
Senhor ojeupe guarã penemboaxa. 34 Kovaꞌe ára py jajapo vaꞌekue ma
 

Senhor ojapo uka vaꞌekue meme, pejejavyague ojaoꞌipa aguã. 35 Haꞌe  

nunga rupi sete ára peve ꞌrã pepyta oguy nhemboaty oĩaty rokẽ py ara py
haꞌe pyávy. Pejapopa ꞌrã Senhor ojapo uka vaꞌekue, pemano eꞌỹ aguã,
haꞌe rami xevy ojapo uka rire — heꞌi.
36 Haꞌe ramo Arão haꞌe taꞌy kuery ojapopa Moisés rupi Senhor ojapo
 

uka vaꞌekue haꞌe javi.

Arão ojeupegua haꞌe heta vaꞌe kuery regua omeꞌẽague

9   Oito
araa py ma Moisés oenoĩ Arão taꞌy kuery reve, haꞌe Israel
1

mongetaaty kuery guive. 2 Haꞌe vy aipoeꞌi Arão pe:

 

— Eraa peteĩ vaka raꞌy rejejavya regua remeꞌẽ vaꞌerã, haꞌe peteĩ vexaꞌi
reapy vy remeꞌẽ vaꞌerã. Mokoĩve ma ivaikue rei eꞌỹ vaꞌe ꞌrã. Haꞌe vy
eru Senhor renonde. 3 Haꞌe gui aipoꞌre ꞌrã Israel kuery pe: “Peru peteĩ
 

kavara pejejavyague re pemeꞌẽ vaꞌerã, haꞌe gui peteĩ vaka raꞌy haꞌe peteĩ
vexaꞌi raꞌy, mokoĩve peteĩ maꞌetỹ vaꞌe haꞌe ivaikue rei eꞌỹ vaꞌe meme,
peapy vy pemeꞌẽ vaꞌerã. 4 Peru avi peteĩ vaka haꞌe peteĩ vexaꞌi peteĩ
 

rami ikuaia regua pemeꞌẽ vaꞌerã, Senhor renonde pejuka aguã, haꞌe gui
mbaꞌemo aju guigua azeite reve omona mbyre pemeꞌẽ vaꞌerã, mbaꞌeta
kovaꞌe ára Senhor ojexa uka ꞌrã pẽvy”, ꞌre ꞌrã haꞌe kuery pe — heꞌi.
5 Haꞌe ramo Moisés ijayvuague rami vy haꞌe kuery oguerupa okuapy
 

oguy nhemboaty oĩaty rexei. Haꞌe vy heta vaꞌe kuery haꞌe javi oupa vy
ojexa uka okuapy Senhor renonde.
6 Moisés aipoeꞌi:
 

— Kovaꞌe Senhor ojapo uka vaꞌekue ma pejapo ꞌrã. Haꞌe ramo Senhor
rexakãa ojexa uka ꞌrã pẽvy.
7 Arão pe ju Moisés aipoeꞌi:
 

— Enhemboja ke altar oĩa py, haꞌe emeꞌẽ rejejavyague re reapy vy

remeꞌẽ aguã vaꞌe. Haꞌe vy ejaoꞌi uka ndee ae rejejavyague, haꞌe gui heta
Levítico 9​, ​10 190

vaꞌe kuery pe avi. Haꞌe vaꞌe rire emeꞌẽ heta vaꞌe omeꞌẽ uka vaꞌekue haꞌe
kuery ojejavyague rejaoꞌi uka aguã, Senhor ijayvuague rami vy — heꞌi.
8 Haꞌe ramo altar oĩa py Arão onhemboja vy haꞌe ae ojejavyague regua
 

ranhe ojuka vaka raꞌy. 9 Arão pe taꞌy kuery huguykue ogueru ramo
 

huguykue re okuã ombovy vy oikyty altar rakua ikuai vaꞌe re. Huguy
rembyrekue ma onhoẽmba altar yvýry. 10 Haꞌe gui ojejavyague regua
 

omeꞌẽmby kyrakue, ipykyraxĩgue haꞌe ipyꞌakue regua oĩ vaꞌekue haꞌe javi

ma oapypa altar áry, Senhor Moisés pe ojapo ukaague rami vy. 11 Haꞌe  

rã hoꞌo haꞌe ipirekue ma tekoa gui mombyryꞌia py oapy.

12 Haꞌe vaꞌe rire mymba oapy vy omeꞌẽ vaꞌerã ju ojuka. Arão pe taꞌy
 

kuery huguykue ogueru rã haꞌe omboayvi altar yvýry haꞌe javi rupi.
13 Ixupe ogueru avi mymba oapy vy omeꞌẽ vaꞌerã omboaꞌypa vaꞌekue,
 

inhakãgue reve. Haꞌe rã oapypa altar áry. 14 Haꞌe gui hyekue haꞌe  

hetymague ojoipa vy oapy altar py oapy inony vaꞌe áry.

15 Haꞌe vaꞌe rire ogueru ruka heta vaꞌe kuery omeꞌẽ uka vaꞌekue.
 

Kavara heta vaꞌe ojejavyague regua omeꞌẽmby ranhe ojopy vy ojuka, haꞌe
oguereko katu ojejavyague regua omeꞌẽ aguã, jypy ojapoague rami vy.
16 Ogueru ruka avi oapy vy omeꞌẽ vaꞌerã. Haꞌe vy omeꞌẽ ojapoaty rami vy.
 

17 Haꞌe gui ogueru ruka avi mbaꞌemo aju guigua omeꞌẽ vaꞌerã. Haꞌe vaꞌe
 

regua peteĩ po renyẽ ojopy vy oapy altar áry, ajeꞌive reve mbaꞌemo oapy
vaꞌekue áryve.
18 Haꞌe vaꞌe rire ojuka vaka haꞌe vexaꞌi peteĩ rami ikuaia reguarã
 

heta vaꞌe kuery rekovia. Huguykue Arão raꞌy kuery ixupe omboaxa rã
omboayvipa altar yvýry haꞌe javi rupi. 19 Ojopy avi vaka haꞌe vexaꞌi
 

kyrakue, huguaikue, hyekue regua oĩ vaꞌekue, ipykyraxĩgue haꞌe ipyꞌakue

regua oĩ vaꞌekue. 20 Ipexokue áry ikyrakue omoĩmba vy oapypa altar
 

áry. 21 Haꞌe rã ipexo haꞌe hiꞌugue oiporu kuaa regua ma Arão omboaxa
 

Senhor renonde oupi vy ombovava reve, Moisés ojapo ukaague rami vy.
22 Haꞌe vaꞌe rire heta vaꞌe kuery ikuaia katy Arão opo oupi vy
 

ogueroayvu porãmba. Haꞌe gui mae oguejy, ojejavyague regua omeꞌẽmba

ma rire, oapy vy omeꞌẽmby haꞌe peteĩ rami ikuai aguã regua guive.
23 Moisés haꞌe Arão oike jogueravy oguy nhemboaty oĩaty py. Haꞌe gui oẽ
 

ju vy teĩgue ju ogueroayvu porãmba heta vaꞌe kuery. Haꞌe ramo Senhor

rexakãmbaa ojekuaa haꞌe kuery pavẽ pe. 24 Omaꞌẽ rã Senhor-a guigua
 

tata oguejy vy oapypa mymba omeꞌẽmby altar áry oĩ vaꞌe haꞌe javi,
ikyrakue guive. Haꞌe nunga haꞌe kuery oexa vy oguerovyꞌa reve omboete
okuapy. Guenapyꞌã re oĩmba, ngova yvy re omovaẽ reve.

Senhor renonde Nadabe haꞌe Abiú oiko vaiague

10   Haꞌe
gui Arão raꞌy kuery Nadabe haꞌe Abiú ma haꞌe kuery voi
1

ogueraa ombaꞌe hyꞌaꞌi heakuã porã vaꞌe oapyaty, haꞌe vaꞌe re

omoĩ tata haꞌe heakuã porã vaꞌe. Haꞌe rami vy haꞌeve eꞌỹa ramigua tata
 191 Levítico 10

ogueroike Senhor renonde, haꞌe kuery pe ojapo uka vaꞌekueꞌỹ teĩ. 2 Haꞌe  

ramo Senhor-a gui tata hoꞌa xapyꞌa vy oapypa. Haꞌe rã oiko vai Senhor
renonde. 3 Haꞌe gui Moisés aipoeꞌi Arão pe:
 

— Po rami Senhor ijayvuague ae: “Xere onhemboja vaꞌe pe aexa uka

ꞌrã xekyꞌa eꞌỹ vaꞌea, haꞌe heta vaꞌe kuery renonde ojekuaa ꞌrã xepoꞌakaa”,
heꞌi. Haꞌe ramo Arão okyrirĩ.
4 Haꞌe gui Moisés oenoĩ Arão tuty Uziel raꞌy kuery Misael haꞌe Elzafã.
 

Haꞌe kuery pe aipoeꞌi:

— Peju, peipeꞌa penderyvy retekue henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe renonde gui,
peraa tekoa gui mombyryꞌia py — heꞌi. 5 Haꞌe ramo haꞌe kuery ou vy
 

ikamixa puku py ae onhovã heravy tekoa gui mombyryꞌia py, Moisés

aipoeꞌiague rami vy.
6 Moisés aipoeꞌi Arão pe, haꞌe taꞌy kuery Eleazar haꞌe Itamar pe voi:
 

— Pejeai eme pendeꞌa re, neĩ pemondoro eme pendeao, pemano eꞌỹ
aguã, haꞌe nhande kuery pavẽ áry ou eꞌỹ aguã imbopagaarã ndaꞌevei ete
vaꞌe. Haꞌe rã nderegua kuery Israel ro pygua kuery ikuai vaꞌe ma tojaeꞌo
pavẽ Senhor-a gui tata hoꞌaague re. 7 Peẽ eme guive oguy nhemboaty
 

oĩaty rokẽ gui, pemano eꞌỹ aguã, pendere omoĩa rire azeite Senhor pe
nhomboaxaa aguã regua — heꞌi.
Haꞌe ramo haꞌe kuery ojapo okuapy Moisés aipoeꞌiague rami.

Sacerdote kuery mbaꞌemo ojapo aguã, haꞌe kuery pegua re ijayvua

8  Senhor voi ijayvu Arão pe. Haꞌe vy aipoeꞌi:
9 — Ndee haꞌe nderaꞌy kuery oguy nhemboaty oĩaty py peike ta jave
ndapeyꞌui ꞌrã vinho neĩ iro vaꞌe, peiko vai eꞌỹ aguã. Haꞌe rami aguã ma
peẽ kuery rekorã aeja vaꞌe rakaꞌe peve guarã, haꞌe peneramymino kuery
ikuai vaꞌerã-ꞌerã pe guive guarã, 10 peẽ kuery peikuaa aguã mbaꞌemo
 

ikyꞌa eꞌỹ vaꞌerã omboaxa pyre haꞌe omboaxa pyreꞌỹ reve joo rami eꞌỹa,
haꞌeve vaꞌe ma haꞌeveꞌỹ vaꞌe reve joo rami eꞌỹ guive, 11 Israel kuery
 

pemboꞌe kuaa aguã Moisés pe Senhor omombeꞌu uka vaꞌekue rupi ikuai
aguã rami.
12 Haꞌe gui Moisés aipoeꞌi Arão haꞌe taꞌy okuaveꞌi vaꞌekue Eleazar haꞌe
 

Itamar pe:
— Pejopy mbaꞌemo aju guigua Senhor pe omeꞌẽa teĩ ndoapyi vaꞌekue,
haꞌe peꞌu imbovua eꞌỹ re altar yvyꞌiry ae, ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe ramo. 13 Peꞌu ꞌrã
 

henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe py, mbaꞌeta pẽvygua haꞌe penderaꞌy kuery pegua ae,
mbaꞌemo Senhor pe oapy vy omeꞌẽ mbyre guigua. Haꞌe rami ae xevy
ojapo uka vaꞌekue. 14 Haꞌe gui ipexokue haꞌe hiꞌugue peupi vy pembovava
 

reve pemboaxa vaꞌekue voi peꞌu ꞌrã peteĩ henda ikyꞌa eꞌỹa py, nderaꞌy
kuery haꞌe nderajy kuery reve. Mbaꞌeta haꞌe nunga ma ndevy guarã
ae omeꞌẽ mbyre, haꞌe nderaꞌy kuery peguarã, Israel kuery peteĩ rami
ikuaia regua omeꞌẽ vaꞌekue guigua. 15 Hiꞌugue haꞌe ipexokue peupi vy
 
Levítico 10​, ​11 192

pembovava reve pemboaxa vaꞌekue ma peru ꞌrã mymba peapy vaꞌekue

kyrakue reve. Haꞌe nunga haꞌe javi peupi vy pembovava ꞌrã Senhor
renonde. Haꞌe rami aguã ma penderekorã aeja vaꞌe rakaꞌe peve guarã,
haꞌe peneramymino kuery peguarã, Senhor heꞌiague rami vy — heꞌi.
16 Moisés oikuaa pota ete kavara jejavya regua omeꞌẽ mbyre guigua teĩ
 

oapypaa ma raꞌe. Haꞌe vy ijayvu atã Arão raꞌy kuery okuaveꞌi vaꞌe Eleazar
haꞌe Itamar pe. Haꞌe vy aipoeꞌi:
17 — Mbaꞌe re tu ndapeꞌui ri jejavya regua omeꞌẽ mbyre guigua henda
 

ikyꞌa eꞌỹa py? Mbaꞌeta haꞌe nunga ma ikyꞌa eꞌỹ ete vaꞌe. Pendevy Senhor
omeꞌẽ heta vaꞌe kuery ojejavyague peraa aguã Senhor renonde pejaoꞌi
uka vy. 18 Neꞌexa, haꞌe vaꞌe mymba omeꞌẽ mbyre ruguykue henda ikyꞌa
 

eꞌỹ vaꞌe py ndogueruai ramo ma xoꞌo peꞌupa ꞌrãgue raꞌe henda ikyꞌa eꞌỹ
vaꞌe py, xee ajapo ukaague rami vy — heꞌi.
19 Arão ombovai Moisés pe:
 

— Maꞌẽ, ange jejavya regua xee haꞌu vaꞌe rire Senhor ojou porã ꞌrãgue
ri ndaꞌu? Mbaꞌeta ange xeraꞌy kuery omboaxa heta vaꞌe kuery ojejavyague
regua Senhor renonde, oapy vy omeꞌẽ mbyre voi, vaꞌeri haꞌe rami ete
xere oiko — heꞌi. 20 Haꞌe nunga Moisés oendu vy ndaꞌivaivei.
 

Deuteronômio 14.3‑20

11   Senhor
ijayvu Moisés haꞌe Arão pe. Haꞌe vy aipoeꞌi:
1
2  —
Aipopeje Israel kuery pe: Yvy re mymba ipy irundy vaꞌe
ikuai vaꞌe gui ma povaꞌe anho ꞌrã peꞌu: 3 Ipyapẽ mbyte rupi jaꞌo vaꞌe haꞌe
 

oixuꞌu jevy vaꞌe haꞌe javi ma haꞌeve ꞌrã mymba ikuai vaꞌe gui peꞌu aguã.
4 Haꞌe rã povaꞌe nunga ma ndapeꞌui ꞌrã: oixuꞌu jevy vaꞌe rive, haꞌe eꞌỹ vy
 

ipyapẽ jaꞌo vaꞌeꞌỹ rive. Camelo ma oixuꞌu jevy vaꞌeri ipyapẽ jaꞌo vaꞌeꞌỹ.
Haꞌe nunga ma haꞌeveꞌỹ vaꞌe pendevy. 5 Arganaz ma oixuꞌu jevy avi vaꞌeri
 

ipyapẽ jaꞌo vaꞌeꞌỹ. Haꞌe nunga ma pendevy haꞌeveꞌỹ vaꞌe. 6 Tapixi ma

 

oixuꞌu jevy vaꞌeri ipyapẽ jaꞌo vaꞌeꞌỹ. Haꞌe nunga pendevy haꞌeveꞌỹ vaꞌe.
7 Poryko ma ipyapẽ jaꞌo vaꞌeri oixuꞌu jevy vaꞌeꞌỹ. Haꞌe vaꞌe ma pendevy
 

haꞌeveꞌỹ vaꞌe. 8 Haꞌe nunga roꞌokue ma ndapeꞌui ꞌrã, neĩ heꞌõgue re ma voi
 

ndapepokoi ꞌrã, pendevy haꞌeveꞌỹ vaꞌe ramo.

9 — Haꞌe gui yy rupi ikuai vaꞌe regua ma povaꞌe peꞌu ꞌrã: yeꞌẽ haꞌe
 

yakã rupi ipepo haꞌe ipekue vaꞌe ma peꞌu ꞌrã. 10 Haꞌe rã ipepo eꞌỹ vaꞌe,
 

eꞌỹ vy ipekue eꞌỹ vaꞌe ma ndaꞌevei: yeꞌẽ rupi, yakã, yy rupi onhemboaty
okuapy, yy rupi temimoingo ikuai vaꞌe tema ndaꞌevei, haꞌeveꞌỹ vaꞌe
pendevy. 11 Pendevy haꞌeveꞌỹ vaꞌe ramo ma hoꞌokue ndapeꞌui ꞌrã, heꞌõgue
 

voi haꞌeveꞌỹ vaꞌe. 12 Yy rupigua ipepo eꞌỹ vaꞌe, eꞌỹ vy ipekue eꞌỹ vaꞌe ma
 

pendevy haꞌeveꞌỹ vaꞌe meme.

13 — Guyra oveve vaꞌe regua haꞌeveꞌỹ vaꞌe ma povaꞌe regua roꞌo
 

ndapeꞌui ꞌrã, ojeguarupy ramo: taguato xiĩ, xapirẽ haꞌe taguato yeꞌẽ
rupigua gui; 14 milhano, falção haꞌe hexegua vaꞌe ma guive rã; 15 xapirẽ
   
 193 Levítico 11

regua haꞌe javi, haꞌe hexegua vaꞌe ma guive rã; 16 avestruz, urukureꞌa,
 

gaivota, taguato, haꞌe hexegua vaꞌe ma guive rã; 17 mocho, xapirẽ yeꞌẽ
 

rupigua, íbis, 18 akaꞌẽ, pelicano, abutre, 19 cegonha, garça haꞌe hexegua

   

vaꞌe ma guive rã, poupa haꞌe mbopi.

20 — Haꞌe gui omyĩꞌi vaꞌe oveveꞌi haꞌe ipy irundyꞌi vaꞌe regua ma guive
 

rã haꞌeveꞌỹ vaꞌe pendevy. 21 Haꞌe rã omyĩꞌi haꞌe oveveꞌi vaꞌe, opy irundy re
 

oguata vaꞌe regua yvy áry rupi opo aguã hetyma mbukuve vaꞌe ma peꞌu
ꞌrã. 22 Haꞌe vaꞌe regua peꞌu vaꞌerã ma povaꞌe: locusta haꞌe hexegua vaꞌe
 

ma guive rã, tuku-karu haꞌe hexegua vaꞌe ma guive rã, kyju haꞌe hexegua
vaꞌe ma guive rã, haꞌe tuku hexegua vaꞌe ma guive rã. 23 Haꞌe gui amboae
 

oveveꞌi vaꞌe haꞌe omyĩꞌi vaꞌe opy irundy re oguata vaꞌe ma haꞌeveꞌỹ vaꞌerã
meme pendevy.
24 — Povaꞌe nunga reꞌõgue ma penemongyꞌaarã ramo amongue vaꞌe
 

rei hexe opoko vaꞌekue ma haꞌeveꞌỹ vaꞌe ꞌrã oiko kaꞌaru peve. 25 Heꞌõgue  

reraare ma ojoi ꞌrã oao, haꞌe rami teĩ haꞌeveꞌỹ vaꞌe ꞌrã oiko kaꞌaru peve.
26 Mymba ipyapẽ jaꞌo vaꞌeri mbyte rupi eꞌỹ ojaꞌo vaꞌe, haꞌe oixuꞌu jevy
 

vaꞌeꞌỹ ma pendevy haꞌeveꞌỹ vaꞌe meme. Haꞌe nunga re opoko vaꞌe rei ma
haꞌeveꞌỹ vaꞌe avi ꞌrã oiko. 27 Mymba ipy irundy vaꞌeri opy mbyte re oguata
 

vaꞌe ma pendevy haꞌeveꞌỹ vaꞌe meme. Heꞌõgue re opoko vaꞌe ma guive rã

haꞌeveꞌỹ vaꞌe ꞌrã oiko kaꞌaru peve. 28 Heꞌõgue reraare voi ojoi ꞌrã oao, haꞌe
 

haꞌeveꞌỹ vaꞌe oiko ꞌrã kaꞌaru peve. Haꞌe nunga haꞌe javi ma haꞌeveꞌỹ vaꞌe
pendevy.
29 — Haꞌe gui yvy jave re temimoingo ikuai vaꞌe-vaꞌe regua ma povaꞌe
 

nunga haꞌeveꞌỹ vaꞌe ꞌrã: doninha, anguja, teju haꞌe hexegua vaꞌe ma guive
rã, 30 haꞌe geco, jakare yvy re ikuai vaꞌe, tejuro, teju yeꞌẽ yvýrygua haꞌe
 

camaleão. 31 Haꞌe gui temimoingo ikuai vaꞌe haꞌe javi gui ma haꞌe nunga
 

pendevy haꞌeveꞌỹ vaꞌe meme ꞌrã. Heꞌõgue re opoko vaꞌekue ma oiko ꞌrã
haꞌeveꞌỹ vaꞌe kaꞌaru peve. 32 Haꞌe mbaꞌemo áry haꞌe nunga reꞌõgue hoꞌa
 

ramo voi haꞌeveꞌỹ vaꞌe ꞌrã, mbaꞌemo ryru yvyra guigua mbaꞌe, ao, ipire,
voxa, eꞌỹ vy tembiporu mbaꞌemo jajapoa vaꞌe rei, haꞌe nunga nhamoĩ ꞌrã
yy py, kaꞌaru peve ꞌrã opyta haꞌeveꞌỹ vaꞌe. Haꞌe ramo ma haꞌeve vaꞌe ju
ꞌrã opyta. 33 Haꞌe gui mbaꞌemo ryru nhaeꞌũ guigua py ri haꞌe nunga hoꞌa
 

ramo ma haꞌe py omboyru pyre haꞌe javi haꞌeveꞌỹ vaꞌe ꞌrã opyta. Hyru
voi pembovo ꞌrã. 34 Haꞌe vaꞌe py tembiꞌu yy reve ojy vaꞌekue ma haꞌeveꞌỹ
 

vaꞌe meme ꞌrã opyta. Hykue vaꞌe jayꞌu vaꞌerã omboyru pyre ma haꞌeveꞌỹ
vaꞌe meme avi ꞌrã. 35 Haꞌe mbaꞌemo áry rei heꞌõgue hoꞌa ramo opyta
 

ꞌrã haꞌeveꞌỹ vaꞌe: tatakua, eꞌỹ vy tata rupa yapo guigua áry hoꞌa ramo
pembovopa ꞌrã, haꞌeveꞌỹ vaꞌe ma opyta ramo, haꞌe nunga rupi haꞌeveꞌỹ
vaꞌea peikuaa aguã. 36 Haꞌe rã yvu, eꞌỹ vy yy omboty pyre py ri hoꞌa ramo
 

ma haꞌeve vaꞌe ꞌrã opyta. Haꞌe rã yy py omano vaꞌekue re opoko vaꞌekue

ma haꞌeveꞌỹ vaꞌe ꞌrã opyta. 37 Xapyꞌa rei mbaꞌemo raꞌyĩgue onhotỹ mbyrã
 

vaꞌe áry ri heꞌõgue hoꞌa ramo ma opyta ꞌrã haꞌeve vaꞌe. 38 Haꞌe rã xapyꞌa  
Levítico 11​, ​12 194

rei amongue haꞌyĩgue yy py omoakỹ vaꞌekue áry mbaꞌemo reꞌõgue hoꞌa

ramo ma haꞌeveꞌỹ vaꞌe ꞌrã opyta pendevy.
39 — Xapyꞌa rei mymba peꞌu aguã haꞌeve vaꞌe omano ramo heꞌõgue
 

re amongue opoko ri vy opyta ꞌrã haꞌeveꞌỹ vaꞌe kaꞌaru peve. 40 Heꞌõgue  

regua hoꞌu vaꞌekue ma ojoi ꞌrã oao, haꞌe kaꞌaru peve ꞌrã oiko haꞌeveꞌỹ
vaꞌe. Heꞌõgue reraare voi ojoi ꞌrã oao, haꞌe oiko ꞌrã haꞌeveꞌỹ vaꞌe kaꞌaru
peve.
41 — Opa marãgua temimoingo yvy rupi omyĩ okuapy vaꞌe ma peꞌu
 

aguã haꞌeveꞌỹ vaꞌe meme. Haꞌe nunga ma peꞌu vaꞌerã eꞌỹ. 42 Opa marãgua
 

temimoingo yvy rupi omyĩ okuapy vaꞌe guye re oguata vaꞌe, opy irundy
re oguata vaꞌe, eꞌỹ vy ipy reta vaꞌe ma ndaꞌevei ꞌrã peꞌu aguã, haꞌeveꞌỹ
vaꞌe ramo. 43 Haꞌeveꞌỹ vaꞌe penhemoingo eme haꞌe vaꞌe regua temimoingo
 

yvy rupi omyĩ okuapy vaꞌe peꞌua py, penhemongyꞌa eme haꞌe vaꞌe
regua gui, haꞌeveꞌỹ vaꞌe peiko eꞌỹ aguã. 44 Xee ma Senhor Penderuete.
 

Haꞌe nunga rupi peẽ voi pejekyꞌaꞌo ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe peiko aguã, mbaꞌeta
xee ma ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe. Penhemongyꞌa eme temimoingo kuery yvy rupi
onhembotyryry vaꞌe gui. 45 Xee Senhor ae Egito yvy gui penenoẽmba
 

vaꞌekue, Penderuete aiko aguã. Haꞌe nunga rupi ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe ꞌrã peiko,
mbaꞌeta xee ma ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe. h
46 — Haꞌe vaꞌe lei ma mymba kuery, guyra oveve vaꞌe, yy rupi omyĩ
 

vaꞌe, haꞌe temimoingo yvy re ikuai vaꞌe haꞌe javi regua, 47 peikuaa aguã
 

haꞌeve vaꞌe haꞌe haꞌeveꞌỹ vaꞌe reve joo rami eꞌỹa, haꞌe mymba peꞌu aguã
haꞌeve vaꞌe haꞌe haꞌeveꞌỹ vaꞌe voi.

Kunhague oikuavãꞌi rire ojekyꞌaꞌo jevy aguã regua

12   Senhor
aipoeꞌive ju Moisés pe:
1
2  —
Ndeayvu ꞌrã Israel kuery pe: Xapyꞌa rei peteĩ kunha kyrĩ
vaꞌe oguereko vy avaꞌi ri oikuavãꞌi ma vy sete ára re ꞌrã oĩ haꞌeveꞌỹ vaꞌe,
gueko re oiko vaꞌe rami ae avi. 3 Oito araa py ma avaꞌi pire omboi uka
 

ꞌrã. 4 Haꞌe gui kunha vaꞌe ma trinta e três ára peve ꞌrã oĩve nguguy gui
 

ojekyꞌaꞌo aguã. Ojekyꞌaꞌopaa ára ojeupity eꞌỹa ja teĩve ma voi ndopokoi

ꞌrã ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe re, neĩ ndoikei ꞌrã henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe py. 5 Haꞌe rã 

kunhaꞌi ri oikuavãꞌi vy ma mokoĩ semana ꞌrã haꞌeveꞌỹ vaꞌe oĩ, gueko re

oiko vaꞌe rami avi. Haꞌe vaꞌe rire sessenta e seis ára re oĩ ꞌrã nguguy gui
ojekyꞌaꞌopa peve.
6 — Haꞌe gui imembyꞌi eꞌỹ vy ipiꞌaꞌi oikoague gui ojekyꞌaꞌopa aguã ára
 

ojeupity ma ramo sacerdote pe ogueraa ꞌrã peteĩ vexaꞌi raꞌy peteĩ maꞌetỹꞌi
vaꞌe oapy vy omeꞌẽ vaꞌerã, haꞌe gui peteĩ apykaxu eꞌỹ vy peteĩ jeruxiꞌi
jejavya regua omeꞌẽ vaꞌerã, oguy nhemboaty oĩaty rokẽ py. 7 Haꞌe ramo  

sacerdote ojuka ꞌrã Senhor renonde kunha vaꞌe haꞌeve eꞌỹague ojaoꞌi

 11.44‑45 1 Pedro 1.16
h
 195 Levítico 12​, ​13

uka vy. Haꞌe ramo ojekyꞌaꞌopa ju ꞌrã nguguy gui. Haꞌe rami aguã ma
omembyꞌi eꞌỹ vy opiꞌaꞌi oikuavãꞌi vaꞌe rekorã oeja pyre. 8 Haꞌe rami teĩ  

xapyꞌa rei vexaꞌi raꞌy omeꞌẽ vaꞌerã ndojoui ri vy ogueraa ꞌrã mokoĩ jeruxi
eꞌỹ vy mokoĩ apykaxuꞌi. Haꞌe vaꞌe regua peteĩ ma oapy vy omeꞌẽ ꞌrã, haꞌe
rã amboae ma jejavya regua. Haꞌe vaꞌe py sacerdote ojaoꞌi uka ꞌrã kunha
vaꞌe haꞌeve eꞌỹague, haꞌe ramo haꞌeve vaꞌe ju ꞌrã oiko. i

Lepra regua lei oĩa

13   Senhor
aipoeꞌi Moisés haꞌe Arão pe:
1
2  —
Xapyꞌa rei amongue pire re oĩ ꞌrã irurupaa eꞌỹ vy ipeupa
rei, eꞌỹ vy iovea overa rei vaꞌe. Haꞌe nunga lepra rivyvyi ramo peraa
ꞌrã sacerdote Arão-a py, eꞌỹ vy taꞌy sacerdote oiko vaꞌea py. 3 Haꞌe ramo  

sacerdote oexa pota ꞌrã ijaia ipire re oĩ vaꞌe. Xapyꞌa rei ijaia rupi ipire
rague xiĩ rei, haꞌe ijaia hoꞌo peve oike ma ramo ma oikuaa ꞌrã lepra
guigua ete ai vaikue. Sacerdote oexa potapa ma vy ixupe “Haꞌeveꞌỹ vaꞌe”
heꞌi ꞌrã. 4 Xapyꞌa rei iovea overa rei vaꞌe haꞌe xiĩ rei vaꞌeri hoꞌo peve ijai
 

ndoikei, haꞌe ipire rague voi naxiĩ ramo sacerdote omboty ꞌrã ijai vaꞌe
haꞌe aeꞌi sete ára peve. 5 Sete araa py ma sacerdote oexa pota ju ꞌrã. Oexa
 

rã ijai vaikue opyta, haꞌe ipire áry rupi ndaꞌipy-ipyve ovyi ri ramo sete
ára peve ae ju ꞌrã sacerdote omboty. 6 Haꞌe gui sete araa py sacerdote
 

oexa pota jevy ꞌrã. Xapyꞌa rei lepra ndovera reivei, haꞌe ndaꞌipyve ovyi
ramo ma ixupe sacerdote “Haꞌeve vaꞌe” heꞌi ꞌrã. Haꞌe vaꞌe regua ai ma
tykue rei vaꞌekue ae. Ava oao ojoi vy haꞌeve vaꞌe ju ꞌrã oiko. 7 Haꞌe rami  

teĩ ojekyꞌaꞌo uka aguã sacerdote pe ojexa uka ma rire ipire rupi ijai tykue
reia ipyve ju ovy ri ramo teĩgue ju ꞌrã ojexa uka sacerdote pe. 8 Haꞌe vaꞌe  

oikuaa pota rã ipire rupi ijai tykue reia ipyve raꞌe ri ramo ixupe “Haꞌeveꞌỹ
vaꞌe” heꞌi ꞌrã, lepra ete oĩ ramo.
9 — Xapyꞌa rei amongue re lepra ojekuaa ri ramo peraa ꞌrã sacerdote-a
 

py. 10 Sacerdote oikuaa pota rã ipire rurua rupi xiĩ rei vaꞌe ojekuaa, ipire
 

rague xiĩmba haꞌe hoꞌokue ojekuaa rei ri ramo 11 ipire re lepra ae oĩ.
 

Haꞌe nunga rupi sacerdote ixupe “Haꞌeveꞌỹ vaꞌe” heꞌi ꞌrã. Nombotyi ꞌrã,
haꞌeveꞌỹ vaꞌe ae oiko ramo. 12 Xapyꞌa rei lepra ipy-ipyve ri hete pire haꞌe
 

javi rupi, haꞌe sacerdote oexa rã inhakã guive ipy peve ojaoꞌipa ri ijai
ramo 13 oikuaa pota porã ꞌrã. Xapyꞌa rei lepra hoꞌo haꞌe javi rupi ojaoꞌipa
 

ramo iove vaꞌe pe “Haꞌeve vaꞌe” heꞌi ꞌrã. Lepra oĩague xiĩmba ramo haꞌeve
vaꞌe ju oiko. 14 Haꞌe rami teĩ hoꞌokue ojekuaa jevya ára py ma haꞌeveꞌỹ
 

vaꞌe ju ꞌrã oiko. 15 Hoꞌokue ojekuaa reia py sacerdote oexa vy “Haꞌeveꞌỹ

 

vaꞌe” heꞌi ꞌrã. Hoꞌokue ojekuaa vaꞌe ma haꞌeveꞌỹ vaꞌe. Haꞌe nunga ma
lepra ae. 16 Xapyꞌa rei hoꞌokue ojekuaa rei vaꞌekue xiĩmba jevy ramo ou
 

ꞌrã sacerdote-a py. 17 Haꞌe ramo oexa pota ꞌrã. Xapyꞌa rei lepra ojekuaa
 

i
 12.8 Lucas 2.24
Levítico 13 196

vaꞌekue xiĩmba jevy ramo ijai vaikueague pe sacerdote “Haꞌeve vaꞌe” heꞌi
ꞌrã. Haꞌe ramo haꞌeve vaꞌe ꞌrã oiko.
18 — Haꞌe gui xapyꞌa rei hoꞌokue haꞌe ipire py ipeupa reiague
 

onhembotypa, 19 haꞌe ipeupa reia ꞌrãgue py irurupa rei vy iovea xiĩmba

 

rei, eꞌỹ vy overa reia rupi pytãmba rei avi ramo ojexa uka ꞌrã sacerdote
pe. 20 Haꞌe ramo sacerdote oikuaa pota ꞌrã. Xapyꞌa rei ipire guýry ete
 

oike, haꞌe ipire ragueꞌi xiĩmba ri ramo sacerdote “Haꞌeveꞌỹ vaꞌe” heꞌi
ꞌrã. Haꞌe vaꞌe ma lepra ae, ipeupa reiague gui ju ojekuaa. 21 Haꞌe rami 

teĩ sacerdote oexa pota rã ipire ragueꞌi naxiĩvei, ipire guýry eꞌỹ, haꞌe
ndoveravei ramo sacerdote sete ára peve ꞌrã omboty haꞌe aeꞌi. 22 Xapyꞌa  

rei ipire rupi ipy-ipyve ri ramo ma ixupe sacerdote “Haꞌeveꞌỹ vaꞌe” heꞌi
ꞌrã, lepra ae ramo. 23 Haꞌe rami avi iovea overa reia ndaꞌipyve ovyi ri
 

ramo ma ipeupa reia rendakue ae ꞌrã ipere. Haꞌe ramo ixupe sacerdote
“Haꞌeve vaꞌe” heꞌi ꞌrã.
24 — Xapyꞌa rei ipire re tata okaia py hoꞌokue perea overa rei ri, xapyꞌa
 

rei xiĩmba haꞌe pytã rei reve, eꞌỹ vy xiĩmba rive ramo 25 sacerdote oexa
 

pota ꞌrã. Xapyꞌa rei ipere overa reia rague xiĩmba, haꞌe ipire guýryve ri
oĩ ramo lepra ae okaiague mbyte gui ojekuaa. Ixupe sacerdote “Haꞌeveꞌỹ
vaꞌe” heꞌi ꞌrã, lepra ae ramo. 26 Haꞌe rami teĩ sacerdote oexa pota rã ipere
 

overa reia rague naxiĩ ri, neĩ ipire guýry voi ndoikei, haꞌe ndoveravei ri
ramo sacerdote omboty ꞌrã sete ára peve haꞌe aeꞌi. 27 Haꞌe gui sete araa
 

py ma sacerdote oexa pota jevy ꞌrã. Xapyꞌa rei ijai ipire rupi ipyve ri ovy
ramo sacerdote “Haꞌeveꞌỹ vaꞌe” heꞌi ꞌrã, lepra ae ramo. 28 Haꞌe rami avi
 

xapyꞌa rei ipere overa reia oĩague py opyta, ndaꞌipyve ovyi, haꞌe ndovera
reivei ramo okaiague pere ae ꞌrã ojekuaa. Haꞌe ramo sacerdote “Haꞌeve
vaꞌe” heꞌi ꞌrã, okaiague pere rive ramo.
29 — Xapyꞌa rei ava eꞌỹ vy kunha inhakã re eꞌỹ vy hembeta re ijai
 

ramo 30 sacerdote oexa pota ꞌrã ai. Xapyꞌa rei ipire guýry ri ijai oike, haꞌe
 

hagueꞌi ijupa rei vaꞌe ojekuaa ramo ma sacerdote “Haꞌeveꞌỹ vaꞌe” heꞌi
ꞌrã. Haꞌe nunga lepra ma tinha ꞌepy vaꞌe, inhakã re eꞌỹ vy hembeta re
ojekuaa. 31 Haꞌe rami teĩ ai tinha sacerdote oikuaa pota vy oexa rã ijai
 

ipire guýry vaipa eꞌỹ, haꞌe hague huũ vaꞌe noĩ ri ramo sacerdote sete ára
peve ꞌrã omboty tinha revegua haꞌe aeꞌi. 32 Sete araa py ma sacerdote
 

oexa pota ju ꞌrã ai. Xapyꞌa rei tinha ndaꞌipyve ovyi, hagueꞌi iju vaꞌe noĩ,
haꞌe tinha ai oexa rã ipire guýry eꞌỹ ri ijai ramo ma 33 ava onhopĩa ꞌrã.
 

Haꞌe rã ai tinha oĩa rupi ma nonhopĩai. Haꞌe gui sacerdote omboty ju ꞌrã
sete ára peve ai tinha revegua. 34 Sete araa py ma sacerdote oexa pota
 

jevy ꞌrã ai tinha revegua. Xapyꞌa rei ipire rupi ndaꞌipyve ovyi, haꞌe ipire
guýry eꞌỹ ri ijai ramo ixupe sacerdote “Haꞌeve vaꞌe” heꞌi ꞌrã. Oao ojoi ma
vy haꞌeve vaꞌe ju ꞌrã oiko. 35 Haꞌe rami avi xapyꞌa rei ojekyꞌaꞌo uka rire
 

ipire rupi ai tinha ipyve pyve ri ramo 36 sacerdote oexa pota ju ꞌrã. Ipire
 

rupi tinha ipyve pyve ri ramo sacerdote hagueꞌi ijupa vaꞌe oeka eꞌỹ teĩ
 197 Levítico 13

haꞌeveꞌỹ vaꞌe ae oiko. 37 Haꞌe rami avi haꞌe oexa rã ai tinha vaꞌe opyta,
 

haꞌe hagueꞌi huũ vaꞌe ipukuve ri ramo ai tinha okuera ma. Haꞌeve vaꞌe
ramo ixupe sacerdote “Haꞌeve vaꞌe” heꞌi ꞌrã.
38 — Haꞌe gui ava eꞌỹ vy kunha ipire rupi iperea overa rei vaꞌe oĩ ramo
 

39 sacerdote oexa pota ꞌrã. Xapyꞌa rei ipire rupi ipereague xiĩmba rei
 

vaꞌeri ndovera reivei vaꞌe ramo ma iove xiĩ ojekuaa ipire rupi. Haꞌe vaꞌe
ma haꞌeve vaꞌe.
40 — Xapyꞌa rei ava akã gui hiꞌa okuipa vy ipire rei teĩ haꞌeve vaꞌe oiko.
 

41 Xapyꞌa rei hova katy gui ri hiꞌa kui vy hova katy ipire rei teĩ haꞌeve
 

vaꞌe oiko. 42 Haꞌe rami avi xapyꞌa rei ijapyte rupi eꞌỹ vy hova katy hiꞌa
 

kuipaague py ojekuaa ri ai xiĩ rei vaꞌe pytã reve vy ma lepra ojekuaa,

ijapyte rupi eꞌỹ vy hova katy hiꞌa kuipaague py. 43 Haꞌe gui sacerdote
 

oikuaa pota vy oexa rã irurua ijapyte re eꞌỹ vy hova katy hiꞌa kuipaague
py xiĩ rei pytã reve ri ramo lepra ipire re ojekuaa rami, 44 haꞌe ramo ma
 

lepra revegua ae, haꞌeveꞌỹ vaꞌe oiko. Ixupe sacerdote “Haꞌeveꞌỹ vaꞌe” heꞌi
ꞌrã, inhakã re ijai oĩ ramo.
45 — Haꞌe gui lepra revegua ma oao xorokue py onhemonde ꞌrã, oꞌa voi
 

nomoatyrõi ꞌrã. Ojejuru moꞌã reve ojapukai vy “Haꞌeveꞌỹ vaꞌe, haꞌeveꞌỹ

vaꞌe aiko!” heꞌi ꞌrã. 46 Hexe ai oĩa ja haꞌeveꞌỹ vaꞌe oiko ꞌrã. Haꞌeveꞌỹ vaꞌe
 

vy haꞌe aeꞌi ꞌrã oiko. Heta vaꞌe kuery gui mombyry ꞌrã onhemboekoa.
47 — Xapyꞌa rei amongue ao re ojekuaa ꞌrã hove rei vaꞌe, ao vexaꞌi
 

rague guigua, eꞌỹ vy ajukue iporãve vaꞌe guigua re. 48 Ipuku-a rupigua
 

mbaꞌe, eꞌỹ vy ipya rupigua re ojekuaa ꞌrã ajukue iporãve vaꞌe guigua eꞌỹ
vy vexaꞌi rague guigua re, mbaꞌemo pire re, eꞌỹ vy pire guigua ojapo pyre
re mbaꞌe. 49 Haꞌe nunga re hove vaꞌe hovy, eꞌỹ vy pytã vaꞌe ri oĩ ramo, ao
 

re mbaꞌe, eꞌỹ vy mbaꞌemo pire re, ipuku-a rupi eꞌỹ vy ipya rupigua re,
haꞌe pire gui mbaꞌemo ojapo pyre re teĩ hove rei vaꞌe ojekuaa rã oexa uka
ꞌrã sacerdote pe. 50 Sacerdote oexa pota vy hove rei vaꞌe oĩa omoĩ porã ꞌrã
 

sete ára peve. 51 Haꞌe gui sete araa py ma oexa pota jevy ꞌrã. Xapyꞌa rei
 

ijao re ipyve ovy ri ramo, ipuku-a rupi eꞌỹ vy ipya rupi teĩ, ipire re eꞌỹ vy
mbaꞌemo hembiapo re mbaꞌe, haꞌe ramo lepra ovy vaꞌe ae ꞌrã oĩ. Haꞌe vaꞌe
ma haꞌeveꞌỹ vaꞌe ae. 52 Haꞌe ramo oapypaa ꞌrã ajukue, ipuku-a rupi eꞌỹ
 

vy ipya rupigua re lepra ojekuaa teĩ, vexaꞌi rague guigua eꞌỹ vy ajukue
iporãve vaꞌe guigua teĩ, mbaꞌemo pire gui ojapo pyre re teĩ lepra ojoua rã
lepra ae ovy vaꞌe ae. Haꞌe nunga haꞌe javi oapypaa ꞌrã.
53 — Haꞌe rami avi xapyꞌa rei sacerdote oexa pota rã hove rei vaꞌe
 

ndaꞌipyve ovyi ri ijao re, neĩ ipuku-a rupi neĩ ipya rupi, neĩ mbaꞌemo pire
gui ojapo pyre re voi ramo 54 sacerdote ojoi uka ꞌrã hove vaꞌe oĩague, haꞌe
 

sete ára peve ju omoĩ porã ꞌrã haꞌe aeꞌi. 55 Haꞌe gui ajukue hove rei vaꞌe
 

ojekuaa ague ojoia rire sacerdote oexa pota rã haꞌekueꞌi ae opyta ramo,
ndaꞌipyve ovyi teĩ haꞌeveꞌỹ vaꞌe ae ꞌrã oiko. Oapypaa ꞌrã tata py. Haꞌe
nunga ma lepra okaru vaꞌe, hiꞌáry rupi eꞌỹ vy iguy rupi ojekuaa teĩ.
Levítico 13​, ​14 198

56  —
Haꞌe rami avi sacerdote oikuaa pota vy xapyꞌa rei oexa ꞌrã ojoia
rire ojeꞌo ramo omondoro ꞌrã ajukue gui, eꞌỹ vy ipirekue guigua gui,
ipuku-a rupi eꞌỹ vy ipya rupi ojekuaa teĩ. 57 Ajukue re hove rei ovy vaꞌe
 

ojekuaa teri ramo, ipuku-a rupi eꞌỹ vy ipya rupi teĩ, mbaꞌemo pire gui
ojapo pyre re teĩ lepra ipy-ipyve vaꞌerã ae. Oapypaa ꞌrã tata py lepra
ovyague. 58 Haꞌe rami teĩ xapyꞌa rei ao re hove rei vaꞌe oĩa vaꞌe, ipuku-a
 

rupi eꞌỹ vy ipya rupi teĩ, eꞌỹ vy mbaꞌemo pire guigua teĩ ojoia rã hove rei
vaꞌe ndojekuaavei ri ramo teĩgue ju ꞌrã ojoia. Haꞌe vy ma haꞌeve vaꞌe ju
ꞌrã oiko. 59 Haꞌe vaꞌe lei ma vexaꞌi rague guigua re hove rei vaꞌe ojekuaa
 

vaꞌe regua, eꞌỹ vy ajukue iporãve vaꞌe guigua re, ipuku-a rupi eꞌỹ vy ipya
rupi ojekuaa, eꞌỹ vy ipire gui ojapo pyre re ojekuaa rire, haꞌe nunga pe
“Haꞌeve vaꞌe” eꞌỹ vy “Haꞌeveꞌỹ vaꞌe” heꞌi kuaa aguã.

Lepra gui okuera vaꞌekue regua lei oĩa

14   Senhor
aipoeꞌi Moisés pe:
1
2  —
Povaꞌe ojapo ukapy ma lepra gui okuera vaꞌekue ojekyꞌaꞌoa
ára guarã. Haꞌe rami rã peraa ꞌrã sacerdote-a py. 3 Haꞌe ramo tekoa gui
 

mombyryꞌi oipeꞌa vy oexa pota ꞌrã. Xapyꞌa rei lepra oguereko vaꞌekue gui
okuera ma ramo 4 sacerdote oikyꞌaꞌo aguã ogueru ruka ꞌrã mokoĩ guyra
 

oikove reve haꞌe haꞌeve vaꞌe, haꞌe gui peteĩ yvyra yary, havijukue pytã
vaꞌe haꞌe hissopo rogue. 5 Peteĩ guyra ma sacerdote ojuka uka ꞌrã hyru
 

nhaeꞌũ guigua py yy xyry omboyru vaꞌekue áry.

6 — Haꞌe gui mokoĩa guyra ju ogueru ꞌrã oikove reve, haꞌe gui yvyra
 

yary, havijukue pytã vaꞌe, haꞌe hissopo rogue. Haꞌe vy omoakỹmba ꞌrã
guyra yy xyry áry ojuka vaꞌekue ruguykue py. 7 Lepra gui ojekyꞌaꞌo uka
 

vaꞌe áry rupi ma omboayvi ꞌrã sete-kue. Haꞌe vy ixupe “Haꞌeve vaꞌe” heꞌi
ꞌrã, haꞌe gui guyra oikove vaꞌe opoi ju ꞌrã tekoa eꞌỹa áry rupi oveve ovy
aguã. 8 Haꞌe gui ojekyꞌaꞌo uka vaꞌe ojoi ꞌrã oao, onhopĩmba ꞌrã opire rague
 

haꞌe javi, haꞌe ojau ꞌrã yy py. Haꞌe vy ma haꞌeve vaꞌe ju ꞌrã oiko. Haꞌe vaꞌe
rire oo ju ꞌrã tekoa py, teĩ ngoo py tema ndoikei ranhe ꞌrã sete ára peve.
9 Sete araa py ma oꞌa onhopĩmba ꞌrã oakã gui, guendyva, haꞌe guexa pykã
 

rague guive. Opire rague haꞌe javi ꞌrã onhopĩmba. Haꞌe vy oao ojoi ꞌrã,
ojau ꞌrã guive. Haꞌe vy ma haꞌeve vaꞌe ju ꞌrã oiko.
10 — Oito araa py ma ogueru ꞌrã mokoĩ vexaꞌi ivaikue rei eꞌỹ vaꞌe,
 

peteĩ vexaꞌi kunha ivaikue rei eꞌỹ vaꞌe peteĩ maꞌetỹꞌi vaꞌe, haꞌe mboapy
ryru trigo kuꞌikue iporãve vaꞌe mbaꞌemo aju guigua omeꞌẽ mbyrã, azeite
reve omonamba pyre, haꞌe gui peteĩ ryru azeite ju. 11 Haꞌe gui sacerdote
 

jokyꞌaꞌo ukaa rupi oiko vaꞌe ma Senhor renonde oexa uka ꞌrã ava
ojekyꞌaꞌo uka aguã ou vaꞌe mbaꞌemo ogueru vaꞌekue haꞌe javi reve, oguy
nhemboaty oĩaty rokẽ py. 12 Peteĩ vexaꞌi vaꞌe regua ogueru vy ojuka ꞌrã
 

mbaꞌemo omboekovia aguã regua omeꞌẽ vaꞌerã, azeite ryru reve. Haꞌe
nunga oupi reve ombovava ꞌrã Senhor renonde omeꞌẽ vy. 13 Haꞌe gui  
 199 Levítico 14

vexaꞌi mboae ju ꞌrã ojuka. Jejavya regua haꞌe oapy vy omeꞌẽmby ojukaaty
py ae ojuka, henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe py. Mbaꞌeta mbaꞌemo omboekovia aguã
regua omeꞌẽmby haꞌe jejavya regua ma sacerdote pe meme opyta, ikyꞌa
eꞌỹ ete vaꞌe. 14 Omboekovia aguã omeꞌẽmby ruguykue regua sacerdote
 

ojopy vy ombovy ꞌrã ojekyꞌaꞌo uka vaꞌe nambi, ikuã guaxu haꞌe ipyxã
guaxu oiporu kuaa regua re meme. 15 Azeite ju ojopy vy hyru gui onhoẽ
 

ꞌrã opo ijaxua regua mbyte py. 16 Opo ijaxua re azeite oĩ vaꞌe py omoakỹ
 

ꞌrã okuã oiporu kuaa regua. Haꞌe vy okuã py ju omboayvipa ꞌrã sete-
kue Senhor renonde. 17 Azeite rembyrekue opo py oĩ teri vaꞌe regua ma
 

sacerdote ombovy ꞌrã ojekyꞌaꞌo uka vaꞌe nambi, ikuã guaxu haꞌe ipyxã
guaxu oiporu kuaa regua re meme, mbaꞌemo omboekovia aguã regua
omeꞌẽ mbyrã ojuka uka vaꞌekue ruguy áry. 18 Haꞌe rã azeite rembyrekue
 

opo py oĩ vaꞌe ma sacerdote onhoẽ ꞌrã ojekyꞌaꞌo uka vaꞌe apyte re. Haꞌe
rami vy Senhor renonde sacerdote ojaoꞌi uka ꞌrã haꞌeve eꞌỹague.
19 — Haꞌe gui ma jejavya regua sacerdote omeꞌẽ vy ojaoꞌi uka ꞌrã
 

ojekyꞌaꞌo uka vaꞌe haꞌeve eꞌỹague. Haꞌe vaꞌe rire ma ojuka ꞌrã oapy vy
omeꞌẽmby. 20 Haꞌe nunga omeꞌẽ ꞌrã altar áry mbaꞌemo aju guigua reve.
 

Haꞌe rami py sacerdote ojaoꞌi uka ꞌrã ava haꞌeve eꞌỹague. Haꞌe ramo
haꞌeve vaꞌe ju ꞌrã oiko. 21 Xapyꞌa rei iporiaukueꞌi vy haꞌe nunga haꞌe javi
 

ndojoui ri vy ogueru ꞌrã peteĩ vexaꞌi mbaꞌemo omboekovia vy omeꞌẽ

aguã oupi vy ombovava reve, haꞌeve eꞌỹague ojaoꞌi uka aguã. Ogueru
avi ꞌrã peteĩ ryru trigo iporãve vaꞌe azeite reve omona mbyre mbaꞌemo
aju guigua omeꞌẽ aguã, haꞌe peteĩ ryru azeite, 22 haꞌe gui mokoĩ jeruxi
 

eꞌỹ vy mokoĩ apykaxu ojouaꞌi rami. Haꞌe vaꞌe regua peteĩ ma jejavya
regua omeꞌẽ vaꞌerã, haꞌe rã amboae ma oapy vy omeꞌẽ vaꞌerã. 23 Haꞌe
 

gui irundy meme ára ma ojekyꞌaꞌo ukaa py sacerdote pe ogueru ꞌrã haꞌe
nunga haꞌe javi, oguy nhemboaty oĩaty vaꞌe rokẽ py, Senhor renonde.
24 Sacerdote ma vexaꞌi mbaꞌemo omboekovia aguã regua omeꞌẽmby haꞌe
 

azeite ryru ojopy vy oupi ꞌrã Senhor renonde ombovava reve omeꞌẽ
mbyrã. 25 Haꞌe gui ma sacerdote ojuka ꞌrã vexaꞌi mbaꞌemo omboekovia
 

aguã regua omeꞌẽmby. Haꞌe vy mbaꞌemo omboekovia aguã vexaꞌi ojuka

vaꞌekue ruguy ojopy vy ombovy ꞌrã ojekyꞌaꞌo uka vaꞌe nambi, ikuã guaxu
haꞌe ipyxã guaxu oiporu kuaa regua re meme. 26 Azeite onhoẽ ꞌrã opo
 

ijaxua regua mbyte re. 27 Haꞌe vy opo ijaxua regua re azeite oĩ vaꞌe py
 

okuã oiporu kuaa regua omoakỹ vy omboayvi ꞌrã sete-kue Senhor

renonde. 28 Haꞌe vy azeite opo py oĩ vaꞌe regua ombovy ꞌrã ojekyꞌaꞌo uka
 

vaꞌe nambi apy, ikuã guaxu haꞌe ipyxã guaxu oiporu kuaa regua re meme,
mbaꞌemo omboekovia aguã regua ojuka pyre ruguy oikyty vaꞌekue áry.
29 Haꞌe gui sacerdote po py azeite rembyre oĩ vaꞌe ma onhoẽ ꞌrã ojekyꞌaꞌo
 

uka vaꞌe apyte re, Senhor renonde haꞌeve eꞌỹague ojaoꞌi uka aguã.
30 Omeꞌẽ ꞌrã peteĩ jeruxi eꞌỹ vy peteĩ apykaxu haꞌe ojouaꞌi rami. 31 Haꞌe
   

vaꞌe regua peteĩ ma jejavya regua omeꞌẽ ꞌrã, haꞌe rã amboae ma mbaꞌemo
Levítico 14 200

aju guigua oapy vy omeꞌẽmby reve guarã. Haꞌe rami py Senhor renonde
sacerdote ojaoꞌi uka ꞌrã ojekyꞌaꞌo uka vaꞌe haꞌeve eꞌỹague. 32 Haꞌe vaꞌe  

lei ma lepra oguereko vaꞌe gui ojekyꞌaꞌo uka vaꞌe rekorã, iporiaukueꞌi vy
omeꞌẽ aguã ndojoui ramo.

Lepra oo re ojekuaa vaꞌe regua lei oĩa

33  Senhor
aipoeꞌive ju Moisés haꞌe Arão pe:
34  —
Canaã yvy pendekoarã pendevy ameꞌẽ vaꞌekue py pevaẽ ma rire
amongue oo re xee amoĩ ꞌrã huꞌũmba rei vaꞌe. 35 Haꞌe ramo hoo vaꞌe
 

sacerdote pe omombeꞌu vy “Mbaꞌemo vaikue ko xero re oĩ”, heꞌi ꞌrã.

36 Haꞌe ramo sacerdote oguenoẽ ukapa ꞌrã opy gui, huꞌũ rei vaꞌe oexa pota
 

eꞌỹ mbove, oo py ikuai vaꞌe haꞌe javi omongyꞌapa eꞌỹ aguã. Haꞌe rire mae
ma sacerdote oo ꞌrã oo re oikuaa pota aguã. 37 Oexa pota ꞌrã huꞌũ rei vaꞌe.
 

Xapyꞌa rei oo mbotya re iovea hovy rei vaꞌe eꞌỹ vy pytã reia ri ojekuaa
oo mbotya guýryve oike ramo ma 38 opy gui sacerdote oẽ vy omboty uka
 

ꞌrã sete ára peve. 39 Sete araa py sacerdote ou ju ꞌrã oexa pota vy. Xapyꞌa
 

rei oo mbotya re ipyve ri huꞌũ rei vaꞌe ojekuaa ramo ma 40 oo mbotya  

gui omboi uka ꞌrã ita huꞌũ rei vaꞌe oĩa, haꞌe vy omombo uka ꞌrã tetã gui
mombyryꞌi peteĩ henda mbaꞌemo haꞌeveꞌỹ vaꞌe omomboaty py. 41 Haꞌe  

gui onhopĩ ukapa ꞌrã opy rupi mbotya ikuai vaꞌe haꞌe javi rupi. Onhopĩ
vaꞌekue kuꞌikue ma omombo ꞌrã tetã gui mombyryꞌi peteĩ henda mbaꞌemo
haꞌeveꞌỹ vaꞌe omomboaty py. 42 Haꞌe vaꞌe rire ma ita mboae ojopy vy
 

omoĩa ꞌrã omboi ypyague py. Omoapomo pyau vaꞌekue ojopy vy omboja
ꞌrã oo re.
43 — Xapyꞌa rei ita omboia vy oo mbotya onhopĩmba rire omboja jevy
 

teĩ oo re huꞌũ rei vaꞌe ojekuaa jevy ri ramo 44 sacerdote oike ju ꞌrã oexa
 

pota. Xapyꞌa rei oo re huꞌũ rei vaꞌe tuvixa-vixave ri vy ma huꞌũ rei ovy
vaꞌe ae ꞌrã oĩ. Haꞌeveꞌỹ vaꞌe ae ꞌrã opyta. 45 Haꞌe rami rã oitypa ꞌrã oo,
 

ita haꞌe yvyra omboipa ꞌrã, oo mbotya omboja vaꞌekue voi. Haꞌe nunga
ogueraapaa ꞌrã tetã gui mombyry, peteĩ henda mbaꞌemo haꞌeveꞌỹ vaꞌe
omomboaty py. 46 Oo omboty aguã jave py amongue oike vy haꞌeveꞌỹ vaꞌe
 

avi ꞌrã oiko kaꞌaru peve. 47 Opy oke eꞌỹ vy okaru vaꞌekue ma ojoi ꞌrã oao.
 

48 — Haꞌe rami avi oo omboja pyaupa rire haꞌe py sacerdote oike jevy vy
 

oexa pota rã oo re huꞌũ rei vaꞌe ndatuvixave ovyi ri ramo ixupe sacerdote
“Haꞌeve vaꞌe” heꞌi ꞌrã, huꞌũ rei vaꞌe okanhy ma rire. 49 Haꞌe gui oo oikyꞌaꞌo
 

aguã ma ojopy ꞌrã mokoĩ guyra, yvyra yary, havijukue pytã vaꞌe haꞌe
hissopo rogue. 50 Peteĩ guyra ojuka ꞌrã hyru nhaeꞌũ guigua py yy xyry
 

omboyru vaꞌekue áry. 51 Ojopy ꞌrã yvyra yary, hissopo rogue, havijukue
 

pytã vaꞌe haꞌe guyra oikove vaꞌe. Haꞌe vy guyra ojuka vaꞌekue ruguy py
omoakỹ ꞌrã yy oxyry vaꞌe reve. Sete-kue ꞌrã omboayvi oo re. 52 Haꞌe rami  

py oo oikyꞌaꞌo ꞌrã guyra ruguykue, yy oxyry vaꞌe, guyra oikove vaꞌe, yvyra
yary, hissopo rogue haꞌe havijukue pytã vaꞌe py guive. 53 Guyra oikove vaꞌe
 
 201 Levítico 14​, ​15

ma tetã gui opoi ꞌrã mombyry tekoa eꞌỹa áry rupi oveve ovy aguã. Haꞌe
rami vy oo haꞌeve eꞌỹague oikyꞌaꞌo uka ma ramo haꞌeve vaꞌe ju ꞌrã opyta.
54 — Haꞌe vaꞌe lei ma opa marãgua lepra haꞌe mbaꞌeaxy tinha oguereko
 

vaꞌe regua, 55 ao re huꞌũ rei vaꞌe oĩ vaꞌe, haꞌe oo re, 56 irurupa vaꞌe re, ipeu
   

haꞌe iperea overa rei vaꞌe re, 57 penhomboꞌe aguã haꞌeve vaꞌe haꞌe haꞌeveꞌỹ
 

vaꞌe oikoa re. Haꞌe vaꞌe ma lei lepra regua.

Ava haꞌe kunha re haꞌeveꞌỹa oĩ vaꞌe re ijayvua

15   Senhor aipoeꞌive Moisés haꞌe Arão pe:

1
2  —
Pendeayvu Israel kuery pe, haꞌe vy aipopeje: Ava ma
guive rã hete guigua ndopytai ramo haꞌeveꞌỹ vaꞌe ꞌrã oiko ndopytaia
káuxa. 3 Po rami ꞌrã haꞌeveꞌỹ vaꞌe oikoa oikuaa aguã regua, hete guigua
 

ndopytaia káuxa. Xapyꞌa rei hete gui ndopytai, eꞌỹ vy opytuꞌu-tuꞌu teĩ
haꞌeveꞌỹ vaꞌe ae ꞌrã oiko. 4 Tupa haꞌe onhenoa py rei tema haꞌeveꞌỹ vaꞌe
 

ꞌrã opyta, ndopytaia káuxa. Haꞌe mbaꞌemo áry haꞌe oĩague py rei haꞌeveꞌỹ
vaꞌe avi ꞌrã opyta. 5 Hupa re ovy vaꞌe rei tema ojoi ꞌrã oao, haꞌe ojau ꞌrã
 

yy py. Haꞌe vy kaꞌaru peve haꞌeveꞌỹ vaꞌe ꞌrã oiko. 6 Haꞌe gui hete guigua
 

opyta eꞌỹ vaꞌe oguapyague py ri oguapy vaꞌe tema ojoi ꞌrã oao, haꞌe ojau
ꞌrã yy py. Haꞌe vy haꞌeveꞌỹ vaꞌe ꞌrã oiko kaꞌaru peve. 7 hete guigua opyta
 

eꞌỹ vaꞌe re ovy vaꞌe tema ojoi ꞌrã oao, ojau ꞌrã guive yy py, haꞌe oiko ꞌrã
haꞌeveꞌỹ vaꞌe kaꞌaru peve. 8 Xapyꞌa rei amongue haꞌeve vaꞌe re ava hete
 

guigua opyta eꞌỹ vaꞌe onyvõ ramo haꞌe vaꞌe voi ojoi ꞌrã oao, haꞌe ojau ꞌrã
yy py, haꞌe vy kaꞌaru peve oiko ꞌrã haꞌeveꞌỹ vaꞌe. 9 Kavaju kupe árygua
 

hete guigua opyta eꞌỹ vaꞌe oĩague voi opyta ꞌrã haꞌeveꞌỹ vaꞌe. 10 Mbaꞌemo  

iguýry oĩ vaꞌe re opoko vaꞌe rei tema oiko ꞌrã haꞌeveꞌỹ vaꞌe kaꞌaru peve.
Haꞌe rã haꞌe nunga reraare voi ojoi ꞌrã oao, haꞌe ojau ꞌrã yy py, haꞌe vy
oiko ꞌrã haꞌeveꞌỹ vaꞌe kaꞌaru peve. 11 Amongue re hete guigua opyta eꞌỹ
 

vaꞌe ojepoei eꞌỹ re opokoa vaꞌekue ma ojoi ꞌrã oao, haꞌe ojau ꞌrã yy py,
haꞌe vy oiko ꞌrã haꞌeveꞌỹ vaꞌe kaꞌaru peve. 12 Hyru yapo guigua re hete
 

guigua opyta eꞌỹ vaꞌe opokoague ma ombovoa ꞌrã. Haꞌe rã hyru yvyra
guigua ri ramo ma ojoipa ꞌrã yy py.
13 — Haꞌe gui hete guigua opyta eꞌỹ vaꞌe okuera ju ma vy oipapa
 

ꞌrã sete ára peve ojekyꞌaꞌo uka aguã. Haꞌe gui ojoi ꞌrã oao haꞌe ojaupa
ꞌrã guete haꞌe javi rupi yy xyry py. Haꞌe vy ma haꞌeve vaꞌe ju ꞌrã oiko.
14 Irundy meme araa py ma ogueraa ꞌrã mokoĩ jeruxi eꞌỹ vy mokoĩ
 

apykaxu. Haꞌe vy ojexa uka ꞌrã Senhor renonde py, oguy nhemboaty
oĩaty rokẽ py. Haꞌe vy sacerdote pe omeꞌẽ ꞌrã mokoĩ guyra, 15 haꞌe vaꞌe
 

omboaxa aguã. Jypygua ma omeꞌẽ ꞌrã jejavya regua, haꞌe rã amboae ma

oapy vy omeꞌẽmby. Haꞌe rami Senhor renonde sacerdote ojaoꞌi uka ꞌrã
hete guigua opyta eꞌỹ vaꞌe haꞌeve eꞌỹague.
16 — Haꞌe gui ava xapyꞌa rei ijay ndopytai rei rive vy ma ojau ꞌrã yy
 

py guete haꞌe javi rupi, haꞌe vy oiko ꞌrã haꞌeveꞌỹ vaꞌe kaꞌaru peve. 17 Ijao  
Levítico 15​, ​16 202

eꞌỹ vy ipire re ijay ovyague oĩ ramo ojoipa ꞌrã yy py, haꞌe vy opyta ꞌrã
haꞌeveꞌỹ vaꞌe kaꞌaru peve. 18 Xapyꞌa rei peteĩ ava kunha reve joguerekoa
 

py ojapo ri vy mokoĩve ꞌrã ojau yy py, haꞌe vy haꞌeveꞌỹ vaꞌe ꞌrã ikuai
kaꞌaru peve.
19 — Kunha vaꞌe gueko re oiko ramo heko ae ri oiko ramo sete ára peve
 

ꞌrã oiko gueko re. Hexe ovy vaꞌe rei haꞌeveꞌỹ vaꞌe ꞌrã oiko kaꞌaru peve.
20 Gueko re oikoa pukukue re oke oupyague haꞌe oguapyague rei tema
 

haꞌeveꞌỹ vaꞌe ꞌrã opyta. 21 Hupa re ovy vaꞌe rei tema ojoi ꞌrã oao, haꞌe
 

ojau ꞌrã yy py. Haꞌe vy oiko ꞌrã haꞌeveꞌỹ vaꞌe kaꞌaru peve. 22 Mbaꞌemo áry
 

oĩague re opoko vaꞌekue voi ojoi ꞌrã oao, haꞌe ojau ꞌrã. Haꞌe vy oiko ꞌrã
haꞌeveꞌỹ vaꞌe kaꞌaru peve. 23 Hupa eꞌỹ vy oguapyague áry mbaꞌemo itui
 

vaꞌe re opoko vaꞌekue ma oiko ꞌrã haꞌeveꞌỹ vaꞌe kaꞌaru peve. 24 Xapyꞌa rei
 

gueko re oiko vaꞌe reve ava joguereko vy ma haꞌeveꞌỹ vaꞌe ꞌrã oiko sete
ára peve. Tupa onhenoague voi opyta ꞌrã haꞌeveꞌỹ vaꞌe.
25 — Haꞌe gui kunha ma heko ojekuaa vaipa ete mbovy ára rei eꞌỹ, haꞌe
 

ramiaty py eꞌỹ vaꞌeri, haꞌeꞌỹ vy gueko re oikoaty gui oaxave ri vy koꞌẽ

nhavõ gueko re oikoa ja oiko ꞌrã haꞌeveꞌỹ vaꞌe, gueko re ae oikoa rami.
26 Gueko re oiko vaꞌe tupa okea vaꞌe ma haꞌeveꞌỹ vaꞌe ꞌrã opyta gueko re
 

ae oikoaty rami ae. Mbaꞌemo áry oĩague vaꞌe tema opyta avi ꞌrã haꞌeveꞌỹ
vaꞌe, gueko re oikoaty rami ae. 27 Haꞌe vaꞌe re ovy vaꞌekue ma oiko ꞌrã
 

haꞌeveꞌỹ vaꞌe. Haꞌe rami vy ojoi ꞌrã oao, haꞌe ojau ꞌrã yy py. Haꞌe vy oiko
ꞌrã haꞌeveꞌỹ vaꞌe kaꞌaru peve. 28 Haꞌe rami avi heko opyta ri ramo oipapa
 

ꞌrã sete ára peve ju, haꞌe gui ma haꞌeve vaꞌe ju ꞌrã oiko. 29 Oito araa py ma
 

ojopy ꞌrã mokoĩ jeruxi eꞌỹ vy mokoĩ apykaxu, haꞌe vy ogueru ꞌrã sacerdote
pe oguy nhemboaty oĩaty rokẽ py. 30 Peteĩ ma sacerdote omboaxa ꞌrã
 

jejavya re, haꞌe rã amboae ma oapy vy omeꞌẽmby. Haꞌe vaꞌe rupi Senhor
renonde sacerdote ojaoꞌi uka ꞌrã gueko re oiko vaꞌe haꞌeve eꞌỹague.
31 — Haꞌe rami Israel kuery gui peipeꞌa ukapa ꞌrã haꞌeve eꞌỹague, haꞌe
 

vaꞌe gui oiko vai eꞌỹ aguã xembojeroviaaty haꞌe kuery mbyte oĩ vaꞌe
omongyꞌaague re.
32 — Haꞌe vaꞌe lei ma hete guigua ndopytaia, haꞌe ijay ndopytai rei
 

rivea re haꞌeveꞌỹ vaꞌe oiko vaꞌe regua, 33 haꞌe kunha gueko re oikoa py
 

oiko axy vaꞌe regua, ava eꞌỹ vy kunha teĩ hete guigua opyta eꞌỹ vaꞌe, haꞌe
gui ava reve gueko re oiko vaꞌe joguereko vaꞌe regua guive.

Jejavya ojaoꞌi ukaa ára regua

16   Senhor
ijayvu Moisés pe, mokoĩ Arão raꞌy kuery Senhor
1

renonde py onhemboja vy oiko vai rire. 2 Haꞌe vy Senhor aipoeꞌi

 

Moisés pe:
— Aipoꞌre nderykeꞌy Arão pe, toike riae eme henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe py
ajukue okẽ regua rovai, xeayvu ryru áry imbotya teko vai ambogueaty oĩ
vaꞌe renonde, omano xapyꞌa eꞌỹ aguã, mbaꞌeta xee ae imbotya áry ajexa
 203 Levítico 16

uka ꞌrã arai rupi. 3 Povaꞌe nunga reve anho ꞌrã Arão oike henda ikyꞌa
 

eꞌỹ vaꞌe py: peteĩ vaka raꞌy jejavya re omeꞌẽ vaꞌerã, haꞌe vexaꞌi oapy vy
omeꞌẽmby. 4 Onhemonde ꞌrã kamixa puku ajukue iporãve vaꞌe guigua
 

ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe py, haꞌe kaxõ voi ajukue iporãve vaꞌe guigua ꞌrã oiporu
opire aoꞌiarã, okuꞌa rupi ojokua ꞌrã ajukue iporãve vaꞌe guigua avi, haꞌe
vy ngorarã ajukue iporãve vaꞌe guigua oimama mbyre py. Haꞌe vaꞌe ao ma
ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe meme. Yy py ojaupa ma vy onhemonde ꞌrã. 5 Israel kuery
 

po gui ojopy ꞌrã mokoĩ kavara ojejavyague re omeꞌẽ vaꞌerã, haꞌe gui peteĩ
vexaꞌi oapy vy omeꞌẽ vaꞌerã.
6 — Vaka raꞌy jejavya regua omeꞌẽ vaꞌerã Arão ogueru vy haꞌe ae
 

ojejavyague ranhe ꞌrã ojaoꞌi uka, haꞌe gui ngoo pygua kuery ojejavyague
ju. 7 Mokoĩve kavara ojopy vy ogueru ꞌrã imoꞌamy Senhor renonde oguy
 

nhemboaty oĩaty rokẽ py. 8 Mokoĩve kavara re oexa ꞌrã xortea. Peteĩ ma
 

Senhor peguarã opyta, haꞌe rã amboae kavara ma omondouka pyrã.

9 Kavara Senhor peguarã opyta vaꞌekue ma Arão omovaẽ vy ojuka ꞌrã
 

jejavya regua omeꞌẽ vaꞌerã. 10 Haꞌe rã kavara omondouka pyrã ma oikove

 

reve ꞌrã oexa uka Senhor renonde, haꞌe vaꞌe rupi jejavya ojaoꞌi uka aguã,
haꞌe gui tekoa eꞌỹa katy omondoukaa aguã.

Sacerdote yvateve vaꞌe haꞌe ae ojejavyague re omeꞌẽa regua

11 —Haꞌe gui Arão ogueru ꞌrã vaka raꞌy haꞌe ae ojejavyague ranhe
ojaoꞌi uka aguã, haꞌe gui ngoo pygua kuery ojejavyague ju. Haꞌe vy ojuka
ꞌrã ojejavyague reguarã. 12 Senhor renonde altar oĩ vaꞌe áry gui oguenoẽ
 

ꞌrã tapyĩ heakuã porã vaꞌe oapyaty renyẽ, haꞌe gui mokoĩ po renyẽ heakuã
porã vaꞌe omonguꞌi porã mbyre. Haꞌe vaꞌe ogueroike ꞌrã ajukue okẽ
regua rovai. 13 Xee Senhor renonde omoĩ ꞌrã heakuã porã vaꞌe tata py,
 

hataxĩgue ojaoꞌi aguã xeayvu ryru mbotya teko vai ambogueaty áry rupi,
omano xapyꞌa eꞌỹ aguã. 14 Haꞌe gui vaka raꞌy ruguykue ojopy vy okuã
 

py omboayvipa ꞌrã ayvu ryru mbotya áry rupi. Haꞌe gui hyru mbotya
renonde rupi ju sete-kue ꞌrã omboayvi huguykue okuã py.

Heta vaꞌe kuery ojejavyague re omeꞌẽa regua

15  —
Haꞌe vaꞌe rire ma ojuka ꞌrã kavara heta vaꞌe kuery ojejavyague
re omeꞌẽ aguã. Huguykue ma ogueroike ꞌrã ajukue okẽ regua rovai.
Huguykue py ojapo ꞌrã vaka raꞌy ruguykue py ojapoague rami ae.
Omboayvi ꞌrã ayvu ryru mbotya teko vai ambogueaty áry rupi, haꞌe
henonde rupi. 16 Haꞌe rami py ojaoꞌi uka ꞌrã Israel kuery henda ikyꞌa eꞌỹ
 

vaꞌe omongyꞌaague, haꞌe kuery ojejavya haꞌe heko vaia haꞌe javi káuxa.
Haꞌe rami ae avi oikyꞌaꞌo uka ꞌrã oguy nhemboaty oĩaty haꞌe kuery mbyte
oĩ vaꞌe omongyꞌapaague gui. 17 Peteĩve ava ndopytai ꞌrã oguy nhemboaty
 

oĩaty py henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe py sacerdote oike jave jejavya ojaoꞌi uka
aguã, haꞌe ae ojejavyague ranhe ojaoꞌi uka ma vy oẽ eꞌỹa ja, haꞌe gui ngoo
Levítico 16 204

pygua kuery haꞌe Israel kuery haꞌe javi ojejavyague ju. 18 Haꞌe gui oẽ vy 

Senhor renonde altar oĩa py oo vy oikyꞌaꞌo uka avi ꞌrã omongyꞌaague oĩ

vaꞌe gui. Haꞌe rami vy vaka raꞌy haꞌe kavara ruguykue ojopy vy ombovy
ꞌrã altar rakua ikuai vaꞌe yvýry rupi. 19 Okuã py sete-kue ꞌrã huguykue
 

omboayvi ꞌrã altar áry. Haꞌe rami py oikyꞌaꞌo uka ꞌrã Israel kuery
omongyꞌaague gui.
20 — Haꞌe gui ma henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe, oguy nhemboaty oĩaty haꞌe altar
 

oikyꞌaꞌo ukapa ma rire ogueru ruka ꞌrã kavara oikove vaꞌe. 21 Arão opo  

jovaive omoĩ ꞌrã kavara oikove vaꞌe akã áry. Hiꞌáry omombeꞌu ꞌrã Israel
kuery reko vaia, nonheꞌẽ rendui haꞌe ojejavyague haꞌe javi. Kavara akã
áry haꞌe nunga omoĩmba ma vy ogueraa uka ꞌrã peteĩ ava po rupi, haꞌe
rami aguã omoĩ mbyre pe. 22 Haꞌe rami haꞌe kuery reko vaia kavara ojee
 

ae ogueraapa ꞌrã peteĩ yvy avave rei noĩa py. Tekoa eꞌỹa py ꞌrã ava opoi
kavara.
23 — Haꞌe vaꞌe rire Arão oike jevy ꞌrã oguy nhemboaty oĩaty py. Haꞌe
 

vy omboipa ꞌrã ao ajukue iporãve vaꞌe guigua henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe py oike
aguã omoĩ vaꞌekue. Haꞌe py ae ꞌrã oejapa. 24 Ojau ꞌrã yy py peteĩ henda
 

ikyꞌa eꞌỹa py, haꞌe vy onhemonde ꞌrã oao aeꞌi py. Haꞌe vy oẽ ju vy oapy
vy omeꞌẽ ꞌrã haꞌe ae ojejavyague, haꞌe heta vaꞌe kuery ojejavyague guive.
Haꞌe rami vy ojaoꞌi uka ꞌrã. 25 Omeꞌẽ mbyrã ojuka vaꞌekue kyrakue ma
 

ojejavyague re oapypa avi ꞌrã altar áry. 26 Haꞌe gui kavara reraa-are ma
 

ojoi ꞌrã oao haꞌe ojaupa ꞌrã yy py. Haꞌe gui ma ovaẽ ju ꞌrã tekoa py. 27 Haꞌe  

rã vaka raꞌy haꞌe kavara ojejavyague regua omeꞌẽ vaꞌekue ma huguykue

henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe py jejavya ojaoꞌi uka aguã ogueroike rire hetekue
peraa ju ꞌrã tekoa gui mombyryꞌi. Ipirekue, hoꞌokue haꞌe hepoxikue haꞌe
javi ꞌrã oapypa. 28 Haꞌe vaꞌe rapyare ma ojoi ꞌrã oao, haꞌe ojau ꞌrã yy py.
 

Haꞌe gui ma ovaẽ ju ꞌrã tekoa py.

Jejavya ojaoꞌia ára maꞌetỹa nhavõ ojeupity aguã regua

29 —Povaꞌe nunga ma penderekorã oeja pyre rakaꞌe rã peve guarã. Haꞌe
gui sete jaxya vaꞌe dez araa py ma pejexavai ꞌrã penenheꞌẽ py, ndapejapoi
ꞌrã mbaꞌeve, neĩ haꞌe py aegua, neĩ amboae regua penembyte rupi ikuai
vaꞌe. j 30 Mbaꞌeta haꞌe vaꞌe ára ma ojaoꞌia ꞌrã pejejavyague, pendekyꞌaꞌo
 

aguã. Haꞌe ramo xee Senhor renonde pejekyꞌaꞌopa ꞌrã pejejavyague

haꞌe javi gui. 31 Haꞌe vaꞌe sábado ára ma xevy pe ete ꞌrã pepytuꞌu haꞌe
 

pejexavai aguã penenheꞌẽ py. Haꞌe vaꞌe ma penderekorã oeja pyre rakaꞌe
rã peve guarã. 32 Haꞌe gui nguu rekovia sacerdote-rã omboaxaa vy hexe
 

azeite omoĩ mbyre ae ꞌrã ojaoꞌi uka pejejavyague, ao ajukue iporãve vaꞌe
guigua ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe py onhemonde reve. 33 Haꞌe rami vy ojaoꞌi uka ꞌrã
 

henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe, oguy nhemboaty oĩaty haꞌe altar re haꞌeveꞌỹa oĩ

j
 16.29 Onheꞌẽ py ojexavai ojejavyague re, haꞌe okaru eꞌỹ re ikuai.
 205 Levítico 16​, ​17

vaꞌekue. Ojaoꞌi uka avi ꞌrã sacerdote kuery haꞌe heta vaꞌe kuery haꞌe javi
re oĩ vaꞌekue. 34 Haꞌe vaꞌe ma penderekorã rakaꞌe rã peve guarã oeja pyre,
 

maꞌetỹa nhavõ Israel kuery ojejavyague ojaoꞌia aguã — heꞌi.

Haꞌe ramo Arão ojapopa Moisés pe Senhor omombeꞌu ukaague rami.

Mymba ojuka aguã regua lei oĩa

17   Senhor
aipoeꞌi Moisés pe:
1
2  —
Ndeayvu ke Arão, taꞌy kuery haꞌe Israel kuery haꞌe javi pe.
Haꞌe vy aipoꞌre: Po rami Senhor ojapo uka vy aipoeꞌi vaꞌekue: 3 Israel  

kuery regua ma guive rã xevy peguarã teĩ vaka raꞌy eꞌỹ vy vexaꞌi, haꞌeꞌỹ
vy kavara mbaꞌe ojuka amboae tekoa py, eꞌỹ vy tekoa gui mombyryꞌi,
4 oguy nhemboaty oĩaty rokẽ py ogueru ꞌrãgue py xee Senhor pe omeꞌẽ
 

aguã, haꞌe vaꞌe ava pe “Jojukaa” ꞌea ꞌrã. Huguy omoẽ rire haꞌe vaꞌe ava
oipeꞌaa ꞌrã heta vaꞌe kuery mbyte gui. 5 Mbaꞌeta Israel kuery ma mymba
 

tekoa rovai rupi ojuka ꞌrãgue py ogueru ꞌrã Senhor pe oexa uka aguã,
oguy nhemboaty oĩaty rokẽ py ae. Haꞌe rami rã sacerdote omeꞌẽ ꞌrã
Senhor pe peteĩ rami ikuaia reguarã. 6 Huguykue sacerdote omboayvipa
 

ꞌrã oguy nhemboaty oĩaty rokẽ rexei Senhor pegua altar oĩ vaꞌe áry.
Haꞌe rã ikyrakue ma oapypa ꞌrã, heakuã porã rã Senhor ojou porã aguã.
7 Anha kuery pe rive ndaꞌevevei omeꞌẽ aguã mymba, mbaꞌeta haꞌe nunga
 

pe rive onhembotavy uka okuapy. Haꞌe vaꞌe ma penderekorã oeja pyre

rakaꞌeve rã ikuai vaꞌe peguarã.
8 — Haꞌe nunga rupi aipoꞌre haꞌe kuery pe: Ava ma guive rã Israel
 

kuery vaꞌe regua eꞌỹ vy amboae regua penembyte ikuai vaꞌe teĩ mbaꞌemo
oapy, eꞌỹ vy mymba omeꞌẽ aguã ojuka aguã 9 oguy nhemboaty oĩaty rokẽ
 

py eꞌỹ ogueru ramo Senhor pe omeꞌẽ aguã, haꞌe vaꞌe ma oipeꞌaa ꞌrã heta
vaꞌe kuery mbyte gui.

Mymba ruguykue hoꞌu eꞌỹ aguã re ijayvua

10  —
Ava ma guive rã Israel kuery regua eꞌỹ vy amboae guigua
penembyte rupi ikuai vaꞌe teĩ huguykue hoꞌu ramo ma hovai apuꞌã vy
aipeꞌa ꞌrã heta vaꞌe kuery mbyte gui. 11 Mbaꞌeta temimoingo rekovea ma
 

huguy re ae oĩ. Huguy ma ameꞌẽ uka vaꞌe altar áry pendereko vaiaty
pejaoꞌi uka aguã. Mbaꞌeta huguy re vy ae ꞌrã ajaoꞌi, tekove rekovia.
12 Haꞌe nunga rupi aipoaꞌe ae ma Israel kuery pe: “Peẽ kuery vaꞌe regua
 

neĩ peteĩve toꞌu eme huguykue, neĩ amboae regua penembyte ikuai vaꞌe
voi toꞌu eme”, haꞌe vaꞌekue. 13 Ava ma guive rã Israel kuery vaꞌe regua,
 

eꞌỹ vy amboae regua penembyte rupi ikuai vaꞌe teĩ, mymba eꞌỹ vy guyra
ojuka vy huguy omoẽmba rive ꞌrã, haꞌe yvy kuꞌi py ju ꞌrã ojaoꞌi.
14 — Mbaꞌeta temimoingo haꞌe javi rekovea ma huguy re ae oĩ. Haꞌe
 

nunga rupi ae aipoaꞌe vaꞌekue Israel kuery pe: “Xoꞌo ma guive rã peꞌu
eme huguykue, mbaꞌeta temimoingo haꞌe javi rekovea ma huguy re ae
Levítico 17​, ​18 206

oĩ. Hoꞌu vaꞌe rei tema oipeꞌaa ꞌrã”, haꞌe vaꞌekue. 15 Haꞌe py aegua, eꞌỹ vy
 

amboae regua teĩ, mymba omano rive vaꞌekue eꞌỹ vy omboaꞌypa pyre ri
hoꞌu rire ojoi ꞌrã oao, haꞌe ojau ꞌrã yy py. Haꞌe vy haꞌeveꞌỹ vaꞌe ꞌrã oiko
kaꞌaru peve. Haꞌe vaꞌe rire ma haꞌeve vaꞌe ju ꞌrã oiko. 16 Haꞌe rami teĩ  

oao ndojoi neĩ yy py ndojaui ri ramo hexe ae ꞌrã oĩ ojejavyague re opaga

aguã.

Amboae reve itavy rei vaꞌe re ijayvua

18   Senhor
aipoeꞌive Moisés pe:
1
2  —
Ndeayvu Israel kuery pe. Haꞌe vy aipoꞌre: Xee ma Senhor
Penderuete. 3 Pendekuai eme Egito yvy pendekuaiague pygua kuery reko
 

rami, neĩ Canaã yvy katy xee rogueraa henoinya pygua kuery reko rami
ma voi. Haꞌe kuery reko rami pendekuai eme. 4 Xee aipotaa rami ae ꞌrã
 

pendekuai, xeayvu aeja vaꞌekue pejapo, haꞌe vaꞌe rupi anho peiko aguã.
Xee ma Senhor Penderuete. 5 Haꞌe nunga rupi xeayvua haꞌe ajapo uka
 

vaꞌekue rupi ae ꞌrã pendekuai. Mbaꞌeta haꞌe vaꞌe ayvu amongue ojapopa
ri vy oikove ꞌrã hexe vy. Xee ma Senhor. k
6 — Ava ma guive rã ndaꞌevei guetarã kunha reve ae ojejavy aguã. Xee
 

ma Senhor. 7 Ejejavy eme nderu pe, ndexy reve pejejavya rupi. Haꞌe ma
 

ndexy ae. Ejejavy eme hexeve. 8 Ejejavy eme ndexy anga reve, nderu pe
 

voi rejejavy eꞌỹ aguã. 9 Ejejavy eme nereindy reve. Xapyꞌa rei nderu rajy
 

eꞌỹ vy ndexy memby, pendero py aegua eꞌỹ vy pendero gui mombyry

guigua teĩ ejejavy eme hexeve. 10 Ejejavy eme nderaꞌy rajy eꞌỹ vy nderajy
 

memby reve, nderoꞌo pe ae rejejavy eꞌỹ aguã. 11 Ejejavy eme nderu raꞌyxy
 

memby, nderu gui oiko vaꞌekue reve, nereindy ae oiko ramo. 12 Ejejavy  

eme nderu reindy reve, nderu retarã ae oiko ramo. 13 Ejejavy eme ndexy 

kypyꞌy reve, ndexy retarã ae oiko ramo. 14 Ejejavy eme nderu ryvy pe
 

taꞌyxy reve rejejavya rupi, ndexyꞌy ae oiko ramo. 15 Ejejavy eme nderaꞌy
 

raꞌyxy reve, nderaꞌy raꞌyxy ae oiko ramo. Ejejavy eme hexeve. 16 Ejejavy  

eme nderykeꞌy eꞌỹ vy nderyvy raꞌyxy reve, nderykeꞌy eꞌỹ vy nderyvy pe

rejejavy eꞌỹ aguã. 17 Ejejavy eme peteĩ kunha haꞌe imemby reve avi. Haꞌe
 

ejopy eme nderaꞌy rajy neĩ nderajy memby hexeve rejejavy aguã. Haꞌe
kuery ma neretarã kuery ae ramo ma haꞌeveꞌỹ ete ꞌrã. 18 Nderaꞌyxy ae  

rereko reve eraa eme amboae kunha nderaꞌyxy jevyrã, joe ndaꞌijaꞌei eꞌỹ
aguã. Nderaꞌyxy ae oikovea ja ndaꞌevei amboae re rejejavy aguã.

Ojeguarupy rupi anho joguereko vaꞌe re ijayvua

19 —
Enhemboja eme kunha gueko re oikoa ja, hexeve renheno aguã.
20  Enhenoeme neirũ raꞌyxy reve, hexeve vy renhemongyꞌa eꞌỹ aguã.
21 Ndeguigua kuery peteĩve ma emboaxa eme Moloque pe rive, remongyꞌa
 

 18.5 Romanos 10.5, Gálatas 3.12

k
 207 Levítico 18​, ​19

rei eꞌỹ aguã Nderuete rery. Xee ma Senhor. l 22 Enheno eme ava reve
 

kunha reve rami. Haꞌe nunga ma ojeguarupy ete. 23 Neĩ mymba reve voi
 

nerenhenoi ꞌrã, hexeve vy renhemongyꞌa eꞌỹ aguã. Kunhague ma voi

ndaꞌevei mymba re onhemboja vy hexeve ojejavy aguã. Haꞌe nunga ma
haꞌeveꞌỹ ete.
24 — Neĩ peteĩve haꞌe vaꞌe regua py enhemongyꞌa eme, mbaꞌeta haꞌe
 

nunga haꞌe javi py amboae regua kuery onhemongyꞌa okuapya re aipeꞌapa

ꞌrã penerenonde gui. 25 Haꞌe rami vy haꞌe kuery oyvy ae omongyꞌapa.
 

Haꞌe ramo aju vy haꞌe vaꞌe yvy re aikuaa pota vy yvy gui amondyipa ꞌrã
haꞌe py ikuai vaꞌe. 26 Haꞌe rã peẽ kuery ma pejapo ꞌrã ajapo uka vaꞌe haꞌe
 

xeayvu aeja vaꞌekue haꞌe javi. Neĩ peteĩve ojeguarupy amboae kuery ikuaia
regua pejapo eme, peẽ haꞌe py aegua kuery, neĩ amboae regua penembyte
rupi ikuai vaꞌe voi. 27 Mbaꞌeta haꞌe vaꞌe regua ojeguarupy haꞌe javi ma peẽ
 

kuery peju eꞌỹ mbove haꞌe vaꞌe yvy re ikuai vaꞌe ojapo rakaꞌe. Haꞌe rami
vy oyvy omongyꞌapa. 28 Peẽ ma pendekuai eme pendeyvy pemongyꞌaa
 

rupi, peẽ kuery voi pendepeꞌapaa eꞌỹ aguã haꞌe gui, peju eꞌỹ mbove haꞌe
py ikuai vaꞌe oipeꞌapaague rami ae avi. 29 Haꞌe vaꞌe regua ojeguarupy rupi
 

ikuai vaꞌe, haꞌe nunga apoare rei tema oipeꞌapaa ꞌrã heta vaꞌe kuery mbyte
gui. 30 Haꞌe nunga rupi xereve guarã aeja vaꞌekue rupi anho ꞌrã pendekuai.
 

Pejapo eme neĩ peteĩve ojeguarupy peju eꞌỹ mbove ikuai vaꞌe ojapo
vaꞌekue, penhemongyꞌa eꞌỹ aguã. Xee ma Senhor Penderuete.

Lei regua omombeꞌu porãve jevyague

19   Haꞌe
gui Senhor aipoeꞌi Moisés pe:
1
2  —
Ndeayvu Israel kuery pavẽ pe. Haꞌe vy aipoꞌre: Peiko ikyꞌa
eꞌỹ vaꞌe, mbaꞌeta xee Senhor Penderuete ma ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe aiko. 3 Peteĩ-  

teĩ pemboete ꞌrã pendexy haꞌe penderu, haꞌe pemboete avi ꞌrã xevygua
sábado ára. Xee ma Senhor Penderuete. 4 Peiko eme mbaꞌemo raꞌangaa
 

pe, neĩ pejapo eme penderuete raꞌangaarã mbaꞌemo ryku gui. Xee ae ma
Senhor Penderuete.
5 — Haꞌe gui xee Senhor reve peteĩ rami nhandekuaia regua pemeꞌẽ
 

vy ma pendejou porã aguã rami ꞌrã pemeꞌẽ. 6 Pemeꞌẽa árave ꞌrã peꞌu, haꞌe
 

koꞌẽgue jevy. Haꞌe rã mboapy araa py ma peapypa ꞌrã ndapeꞌupai vaꞌekue.

7 Mboapy araa py ri hoꞌu vaꞌe ma ojeguarupy ae ꞌrã opyta, haꞌe omeꞌẽ
 

mbyre voi ndajou porãi ꞌrã. 8 Haꞌe nunga hoꞌu vaꞌe rei tema hexe ae ꞌrã oĩ
 

ojejavyague re opaga aguã, xee Senhor pegua ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe nombovarei
rire. Haꞌe nunga rupi oipeꞌaa ꞌrã heta vaꞌe kuery mbyte gui.
9 — Haꞌe gui ndeyvy re renhotỹ vaꞌekue remonoꞌõ vy nembaꞌety rembe
 

rupi neremonoꞌõ katuĩꞌi ꞌrã, neĩ hary reity rive vaꞌekue voi neremonoꞌõi

l
 18.21 Tuuete raꞌangaa Moloque ma amboae regua kuery ombojerovia vy ixupe guaꞌy
kuery ae ꞌrã omboaxa tata rupi ojuka aguã (20.1‑5; 2 Reis 23.10; Jeremias 7.31, 32.35).
Levítico 19 208

ꞌrã nembaꞌety gui. 10 Neremonoꞌõ jevyi ꞌrã ndeꞌuvaty rupi, neĩ nderejopyi
 

ꞌrã uvaꞌa reity rive vaꞌekue. Haꞌe nunga haꞌe javi reja ꞌrã iporiaukueꞌi haꞌe
amboae regua kuery pe. Xee ma Senhor Penderuete.
11 — Nemonda eme, ndeapu eme, neĩ embotavy eme neirũ kuery.
 

12 Eura rive eme xerery rupi, Penderuete rery nerembovare eꞌỹi aguã. Xee
 

ma Senhor.
13 — Emoingo axy rei eme neirũ kuery, haꞌe kuery gui nemonda eme
 

guive. Ombaꞌeapo vaꞌe kuery peguarã ndepo py topyta eme koꞌẽ peve.
14 — Ndeayvu vai eme ijapyxa eꞌỹ vaꞌe re, neĩ hexa pyxo eꞌỹ vaꞌe
 

renonde emoĩ eme onhepyxanga aguã. Haꞌe rami ꞌrãgue py Penderuete

renonde rejererokyjea rupi eiko. Xee ma Senhor.
15 — Mbaꞌemo re reikuaa potaa py ejoguereko eme haꞌeve eꞌỹa rami.
 

Emaꞌẽve eme iporiaukueꞌi re, eayvuve rei eme guive oguerekopa rei vaꞌe
kuery. Haꞌevea rami meme ꞌrã reikuaa pota neirũ kuery reko re.
16 — Enhomoangeko rei eme heta vaꞌe kuery mbyte rupi. Eiko eme
 

neirũ kuery rekove reipeꞌa ukaa rupi. Xee ma Senhor.

17 — Ndeaꞌe eꞌỹ eme nderykeꞌy eꞌỹ vy nderyvy kuery re ndepyꞌa py.
 

Haꞌe rami avi ndeayvu ete ꞌrã neirũ pe, haꞌe ramia py rive ndee voi
rejejavy eꞌỹ aguã.
18 — Ejepy eme joe, neĩ ndejee emoĩ eme neirũ kuery vaꞌe regua pe
 

ndevaia. Haꞌe rami ꞌrãgue py reayvu ꞌrã neirũ ndee ae rejeayvua rami.
Xee ma Senhor. m
19 — Reiko ꞌrã xeayvua aeja vaꞌekue rupi anho. Eja eme nerymba kuery
 

joegua eꞌỹ-eꞌỹ re taꞌy aguã. Nembaꞌety py enhotỹ eme mbaꞌemo raꞌyĩ

mokoĩ regua. Enhemonde eme guive ao joegua eꞌỹ-eꞌỹ guigua py.
20 — Amongue onheno ꞌrã escrava kunha amboae ava re omenda aguã
 

rami oiko vaꞌe reve, teĩ imerã mbaꞌeve ndopagai teri escrava oikoa gui
opoi aguã. Haꞌe ramo mokoĩve ombopia ꞌrã. Haꞌe rami avi ndojukaai ꞌrã,
mbaꞌeta escrava oikoa gui ndopoiai teri ramo. 21 Haꞌe ramia py ava vaꞌe
 

ojejavyague omboekovia aguã ogueru peteĩ vexaꞌi xee Senhor pe oguy

nhemboaty oĩaty rokẽ py. 22 Haꞌe ramo mbaꞌemo omboekovia aguã regua
 

vexaꞌi omeꞌẽ vaꞌe py ma sacerdote ojaoꞌi uka ꞌrã ojejavyague Senhor

renonde. Haꞌe ramo ojejavyague operdoa ꞌrã.
23 — Haꞌe gui pendeyvyrã vaꞌekue re pendekoa ma vy opa marãgua
 

yvyra hiꞌa vaꞌe penhotỹ ramo ndaꞌevei ranhe ꞌrã hiꞌa peꞌu aguã. Mboapy
maꞌetỹ peve ndaꞌevei ꞌrã, ndapeꞌui ꞌrãe. 24 Haꞌe gui irundy maꞌetỹa re ma
 

hiꞌa haꞌe javi peikuaa ꞌrã ikyꞌa eꞌỹ vaꞌea, haꞌe Senhor pe pemeꞌẽmba ꞌrã
perovyꞌaa rupi anho. 25 Peteĩ nhiruĩ maꞌetỹa py mae ma ꞌrã peꞌu hiꞌa, haꞌe
 

rami py hiꞌave aguã. Xee ma Senhor Penderuete.

m
 19.18 Mateus 5.43, 19.19, 22.39; Marcos 12.31; Lucas 10.27; Romanos 13.9; Gálatas 5.14;
Tiago 2.8
 209 Levítico 19​, ​20

26  —
Ndapeꞌui ꞌrã xoꞌo huguykue reve. Penembaꞌekuaa eme,
penembaꞌevyky rei eme guive.
27 — Pejaya eme pendeꞌa ijapuꞌaꞌi aguã rami, neĩ pejaya eme
 

penerendyva apy rupi. n 28 Omanoa rã penhekyxĩmba rei eme penderoꞌo

 

rupi, penhembojeguapa rei eme guive. Xee ae ma Senhor.

29 — Pembojejavy eme penderajy kuery itavy rei vaꞌe ikuai aguã,
 

pendeyvy haꞌe javi rupi penhembotavy vy teko vai rupi anho pendekuai
eꞌỹ aguã. 30 Pemboete ꞌrã xevygua sábado ára, haꞌe xevygua henda ikyꞌa
 

eꞌỹ vaꞌe. Xee ma Senhor.

31 — Peo eme omanogue mboayvua kuery re, neĩ imbaꞌekuaa vaꞌe
 

kuery re. Peka eme, haꞌe kuery reve vy penhemongyꞌa eꞌỹ aguã. Xee ma
Senhor Penderuete.
32 — Pepuꞌã peꞌamy hiꞌa xiĩmbaꞌi vaꞌe renonde py, pemboete ꞌrã
 

tujakueve ikuai vaꞌe. Penderuete renonde avi peiko pejerokyjea rupi. Xee
ma Senhor.
33 — Amboae regua pendeyvy re ikuai vaꞌe pemoingo axy rei eme.
 

34 Amboae regua penembyte ikuai vaꞌe pereko ꞌrã pẽa py aegua perekoa
 

rami. Pemboaxy ꞌrã peẽ ae penhemboaxya rami, mbaꞌeta Egito yvy re

amboae regua peẽ voi peiko rire. Xee ma Senhor Penderuete.

Deuteronômio 25.13‑16
35  —
Pejokore eme joeko re peikuaa potaa py, neĩ yvyraꞌi py mbaꞌemo
peaꞌã vy, mbaꞌemo pepejaa py, neĩ hyru py mbaꞌemo peaꞌãa py.
36 Mbaꞌemo opejaa, ipoyia, ajaka haꞌe galão ma haꞌeveaꞌi ramigua meme
 

ꞌrã peiporu. Xee ma Senhor Penderuete Egito yvy gui penerenoẽmbaare.

37 Pendekuai ꞌrã xeayvua aeja vaꞌekue haꞌe javi rupi, pejapopa ꞌrã ajapo
 

uka vaꞌekue. Xee ma Senhor.

Nhomoingo axyague repy re ijayvua

20   Senhor
aipoeꞌive ju Moisés pe:
1
2  —
Aipoꞌre avi ꞌrã Israel kuery pe: Ava ma guive rã Israel
kuery eꞌỹ vy amboae regua peẽ kuery mbyte rupi ikuai vaꞌe Moloque
pe guaꞌy kuery omboaxa ramo pejuka ꞌrã. Pendeyvy re pendekuai vaꞌe
ae ꞌrã pejapipa ita py. o 3 Haꞌe vaꞌe rovai xee voi apuꞌã vy aipeꞌa ꞌrã heta
 

vaꞌe kuery mbyte gui, mbaꞌeta Moloque pe guaꞌy kuery ae omboaxa vy

omongyꞌa xevygua henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe, haꞌe nombovarei xerery ikyꞌa
eꞌỹ vaꞌe. 4 Xapyꞌa rei pendeyvy re pendekuai vaꞌe penderexa pemboty ꞌrã
 

pexa eꞌỹ aguã amongue guaꞌy kuery Moloque pe omboaxa rã, haꞌe rami

n
 19.27‑28 Haꞌe jave py amboae regua kuery ma omanoa rã ipyꞌa vai vy ojaya ꞌrã oꞌa
ijapuꞌaꞌi aguã rami, haꞌe opa marã ꞌrã onhekyxĩmba rei (21.5; Deuteronômio 14.1‑2).
o
 20.2 Levítico 18.21
Levítico 20 210

vy ndapejukai ꞌrã. 5 Haꞌe ramo ma xee ae ꞌrã apuꞌã haꞌe vaꞌe ava haꞌe
 

hoo pygua kuery haꞌe javi rovai. Aipeꞌapa ꞌrã heta vaꞌe kuery mbyte gui,
hexeve Moloque pe onhembotavy uka vaꞌekue haꞌe javi guive.
6 — Haꞌe gui amongue oo ꞌrã omanogue mboayvua kuery pe oporandu
 

aguã, haꞌe rami eꞌỹ vy imbaꞌevyky vaꞌe kuerya py oo ꞌrã haꞌe kuery reve
vy onhembotavy uka aguã. Haꞌe ramo haꞌe vaꞌe rovai xee ae apuꞌã vy
aipeꞌa ꞌrã heta vaꞌe kuery mbyte gui. 7 Haꞌe nunga rupi pejekyꞌaꞌo uka ke
 

ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe peiko aguã, mbaꞌeta xee ma Senhor Penderuete. 8 Peiko  

ete ꞌrã xeayvua aeja vaꞌekue rupi, pejapopa ete. Xee ma Senhor xevygua
ikyꞌa eꞌỹ vaꞌerã penemoingo vaꞌe. 9 Mavaꞌe rã rei ava nguu eꞌỹ vy oxy re
 

ijayvu vai ramo pejuka ꞌrã. Nguu eꞌỹ vy oxy re ijayvu vai rire hexe ae ꞌrã
oĩ huguy pemoẽague re opaga aguã. p
10 — Oirũ raꞌyxy reve ava itavy ramo pejuka ꞌrã, kunha itavy vaꞌekue
 

voi. 11 Nguu raꞌyxy reve ava onheno vy ojejavy nguu pe ae. Haꞌe rã
 

mokoĩve ꞌrã pejuka. Haꞌe kuery re ae ꞌrã oĩ huguy pemoẽague re opaga

aguã. 12 Guaꞌy raꞌyxy reve ava onheno ramo pejuka ꞌrã mokoĩve,
 

ndaꞌeveipa vaꞌe ojapo rire. Haꞌe kuery re ae ꞌrã oĩ huguy pemoẽague

re opaga aguã. 13 Haꞌe gui ava meme ri kunha rami joguereko vaꞌe ma
 

mokoĩve ojapo okuapy ojeguarupy. Pejuka ꞌrã. Haꞌe kuery re ae ꞌrã oĩ

huguy pemoẽague re opaga aguã. 14 Xapyꞌa rei peteĩ ava joguereko ꞌrã
 

peteĩ kunha haꞌe ixy reve. Haꞌe ramo haꞌeveꞌỹ vaꞌe ae. Peapypa ꞌrã ava haꞌe
kunhague, penembyte haꞌe rami ete teko vai ojapoa veꞌỹ aguã. 15 Mymba
 

reve ri ava itavy ramo pejuka ꞌrã, pejuka avi ꞌrã mymba. 16 Kunha ri
 

mymba re onhemboja vy hexeve ojejavy ramo pejuka ꞌrã kunha vaꞌe haꞌe
mymba avi. Haꞌe kuery re ae ꞌrã oĩ huguy pemoẽague re opaga aguã.
17 — Xapyꞌa rei peteĩ ava ogueraa ꞌrã gueindy nguu rajy vaꞌe, haꞌe eꞌỹ
 

vy oxy memby, hexeve ojejavy aguã. Haꞌe ramo ma haꞌeveꞌỹ vaꞌe ae. Haꞌe
kuery oipeꞌapaa ꞌrã heta vaꞌe kuery mbyte gui. Gueindy reve ae ojejavy
rire hexe ae ꞌrã oĩ ojejavyague re opaga aguã. 18 Xapyꞌa rei peteĩ kunha
 

gueko re oiko vaꞌeri ava oguereko vy ojejavy ꞌrã. Heko regua oexa, haꞌe
kunha vaꞌe voi gueko regua oexa uka rire mokoĩve oipeꞌaa ꞌrã heta vaꞌe
kuery mbyte gui. 19 Haꞌe rami ae avi ejejavy eme ndexy kypyꞌy eꞌỹ vy
 

nderyke reve, neĩ nderu reindy reve voi. Neretarã aeꞌi reve rejejavy rire
ndere ae ꞌrã oĩ rejejavyague re opaga aguã. 20 Oxyꞌy reve ava onheno
 

vy otuty pe voi ojejavy. Hexe ae ꞌrã oĩ ojejavyague re opaga aguã. Haꞌe

rami vy omano ꞌrã taꞌy veꞌỹ re. 21 Guyvy eꞌỹ vy guykeꞌy raꞌyxy reve ri ava
 

joguereko vy haꞌeveꞌỹ vaꞌe ae oiko, guykeꞌy eꞌỹ vy guyvy pe ojejavy rire

taꞌy veꞌỹ re ꞌrã oiko.
22 — Haꞌe nunga rupi peiko ꞌrã xeayvua aeja vaꞌekue haꞌe javi rupi,
 

pejapopa ajapo uka vaꞌekue, yvy pendekuai aguã py rogueraa ague gui

 20.9 Mateus 15.4, Marcos 7.10

p
 211 Levítico 20​, ​21

pendepeꞌapaa eꞌỹ aguã. 23 Pendekuai eme penerenonde gui aipeꞌa vaꞌekue

 

regua ikuaia rami, mbaꞌeta haꞌe nunga haꞌe javi haꞌe kuery ojapo vaꞌe.
Haꞌe nunga rupi ae xee ajou vai. 24 Haꞌe rã peẽ kuery pe ma aipoaꞌe ae
 

ma: Haꞌe vaꞌe yvy re ae ꞌrã pendekoa, pendekoarã ae ameꞌẽ, yvy kamby
haꞌe ei oata eꞌỹa. Xee ma Senhor Penderuete yvy regua kuery mbyte
gui pendepeꞌaare. 25 Haꞌe nunga rupi aỹ peikuaa ꞌrã mymba haꞌe guyra
 

haꞌeve vaꞌe haꞌe haꞌeveꞌỹ vaꞌe reve joo ramigua eꞌỹa. Penhemoingo eme
ojeguarupy mymba re rive, guyra, eꞌỹ vy yvy áry rupi onhembotyryry
ovy vaꞌe re rive, mbaꞌeta haꞌe rami ikuai vaꞌe pendegui aipeꞌa rire
haꞌeveꞌỹ vaꞌe memea peikuaa aguã. 26 Ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe ꞌrã peiko xevy guarã,
 

mbaꞌeta xee Senhor ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe aiko ramo, haꞌe yvy regua kuery
mbyte gui roipeꞌa xevy guarã ae pendekuai aguã.
27 — Haꞌe gui ava eꞌỹ vy kunha teĩ omanogue mboayvua, haꞌeꞌỹ vy
 

imbaꞌevykya rupi oiko vaꞌe pejuka ꞌrã. Pejapipa ꞌrã ita py. Haꞌe kuery re
ae ꞌrã oĩ huguy pemoẽague re opaga aguã.

Sacerdote kuery regua lei oĩa

21   Senhor aipoeꞌi Moisés pe:

1

— Ndeayvu Arão raꞌy kuery sacerdote ikuai vaꞌe pe. Haꞌe vy

aipoꞌre: Sacerdote kuery ma ndaꞌevei onhemongyꞌa aguã heta vaꞌe kuery
ikuaia py omano vaꞌekue re opokoa py, 2 hetarã aeꞌi re eꞌỹ ramo, ixy,
 

tuu, taꞌy, tajy, tyvy eꞌỹ vy tykeꞌy aeꞌi, 3 haꞌe heindy aeꞌi voi kunhataĩꞌi
 

omenda eꞌỹ teri vaꞌe retekue re opoko vy onhemongyꞌa teĩ haꞌeve avi.
4 Heta vaꞌe kuery renondegua sacerdote kuery ikuai vaꞌe vy ndaꞌevei
 

onhemongyꞌa rive aguã, haꞌeveꞌỹ vaꞌe oiko eꞌỹ aguã. 5 Sacerdote kuery
 

ma oakã nombopire rei ꞌrã, guendyva voi ndojayai ꞌrã, nonhekyxĩmba

rei ꞌrã guive guete rupi. 6 Haꞌe kuery ma Nguuete pegua ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe
 

ꞌrã ikuai, Nguuete rery nombovareai aguã rami eꞌỹ, mbaꞌeta Senhor pe
ae mbaꞌemo oapy vy omboaxa, tembiꞌu Senhor pegua guive. Haꞌe vy
ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe ꞌrã ikuai. 7 Haꞌe kuery ma guaꞌyxyrã ndojoui ꞌrã kunha itavy
 

rei vaꞌe, eꞌỹ vy omboetepy eꞌỹ. Ndojoui ꞌrã ime omoxẽ vaꞌekue, mbaꞌeta
sacerdote ma ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe, Nguuete pe ete oiko vaꞌe. 8 Haꞌe nunga rupi
 

remboaxa ꞌrã xevy guarã, Nguuete pegua tembiꞌu meꞌẽa ikuai ramo. Haꞌe
kuery ikuai ꞌrã ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe, mbaꞌeta xee Senhor pendekyꞌaꞌoa aiko
vaꞌe ma ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe aiko. 9 Peteĩ sacerdote rajy onhembotavy reia py
 

omboetepy eꞌỹ onhemoingoa ma nguu voi nomboete ukai vy. Haꞌe ramo
oapypaa ꞌrã.
10 — Haꞌe gui sacerdote yvateve vaꞌe ma tyvy kuery mbyte gui oiporavo
 

vy inhakã re onhoẽa azeite Senhor pe omboaxaa aguã regua, haꞌe ao

ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe py onhemonde aguã oikyꞌaꞌoa ramo ma nomoatyrõ eꞌỹi ꞌrã
oꞌa, neĩ nomondoroi ꞌrã oao. 11 Neĩ nonhembojai ꞌrã teĩve tetekue re, neĩ
 

tuu eꞌỹ vy ixy ae omano teĩ haꞌe nonhemongyꞌai ꞌrã hetekue re. 12 Haꞌe  
Levítico 21​, ​22 212

ma noẽi ꞌrã henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe gui, nombovare eꞌỹi ꞌrã Nguuete pegua
henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe, hexe azeite Tuuete pe nhomboaxaa aguã regua
omoĩa rire. Xee ma Senhor. 13 Guaꞌyxyrã ma kunhataĩꞌi omenda eꞌỹ teri
 

vaꞌe anho ꞌrã ojou. 14 Guaꞌyxyrã ndojoui ꞌrã imeveꞌỹ vaꞌe, neĩ opoi pyre,
 

omboetepy eꞌỹ neĩ itavy rei vaꞌe, haꞌe rami ꞌrãgue py kunhataĩꞌi omenda
eꞌỹ teri vaꞌe haꞌe kuery vaꞌe regua ae ꞌrã ojou guaꞌyxyrã, 15 haꞌe rami vy 

amboae kuery mbyte guaꞌy kuery nombovare eꞌỹi aguã, mbaꞌeta xee
Senhor ae aiko xevygua ikyꞌa eꞌỹ vaꞌerã amoingo vaꞌe — heꞌi.
16 Senhor aipoeꞌive ju Moisés pe:
 

17 — Ndeayvu ꞌrã Arão pe. Haꞌe vy aipoꞌre: Neramymino kuery, aỹ

 

guive ikuai vaꞌerã voi, haꞌe kuery vaꞌe regua re ivaikue reia oĩa vaꞌe
nonhembojai ꞌrã Senhor Nguuete peguarã tembiꞌu omboaxa aguã.
18 Peteĩve ava hexe ivaikue reia oĩa vaꞌe nonhembojai ꞌrã: ava hexa pyxo
 

eꞌỹ vaꞌe, eꞌỹ vy ipy xogue vaꞌe, hova pẽgueꞌi vaꞌe, eꞌỹ vy hete vaikueꞌi
vaꞌe, 19 ipy eꞌỹ vy ipo opẽ vaꞌekue, 20 ojeroꞌa reiꞌi vaꞌe, kyrĩꞌi rei vaꞌe, eꞌỹ
   

vy hexa raꞌyĩ huũa xiĩꞌi vaꞌe, hemomba vaꞌe, ipire ijaipa rei vaꞌe, haꞌeꞌỹ
vy haꞌyĩ opu vaꞌekue. 21 Peteĩve ava sacerdote Arão ramymino vaꞌe regua
 

teĩ hexe ivaikue reia oĩ ramo nonhembojai ꞌrã Senhor pe mbaꞌemo oapy
vy omboaxa aguã. Hexe ivaikue reia oĩ ramo nonhembojai ꞌrã Nguuete
pegua tembiꞌu omboaxa aguã. 22 Haꞌe rami avi haꞌe vaꞌe regua ma
 

Nguuete pegua tembiꞌu hoꞌu teĩ haꞌeve, tembiꞌu ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe, ikyꞌa eꞌỹ
ete vaꞌe teĩ. 23 Haꞌe rami teĩ hexe ivaikue reia oĩ ramo ndoikei ꞌrã ajukue
 

okẽ regua katyꞌi peve, neĩ novaẽi ꞌrã altar oĩa peve, xevygua henda ikyꞌa
eꞌỹ vaꞌe nombovare eꞌỹi aguã, mbaꞌeta xee ma Senhor xevygua ikyꞌa eꞌỹ
vaꞌerã amoingo vaꞌe — heꞌi.
24 Haꞌe rami Moisés ijayvu Arão, taꞌy kuery haꞌe Israel kuery haꞌe javi
 

pe.

Tembiꞌu haꞌeve vaꞌe regua lei oĩa

22   Senhor
aipoeꞌi Moisés pe:
1
2  —
Aipoꞌre Arão haꞌe taꞌy kuery pe mbaꞌemo ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe
Israel kuery xevy omeꞌẽ vaꞌekue re topena rive eme, xerery ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe
nombovare eꞌỹi aguã. Xee ma Senhor.
3 — Aipoꞌre avi haꞌe kuery pe: Peẽ kuery haꞌe peneramymino kuery
 

ikuai vaꞌe regua teĩ hexe haꞌeveꞌỹa oĩ teri reve mbaꞌemo ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe xee
Senhor pe Israel kuery omeꞌẽ vaꞌekue re onhemboja ramo oipeꞌaa ꞌrã
xerenonde gui. Xee ma Senhor. 4 Arão ramymino kuery regua teĩ lepra
 

oguereko, eꞌỹ vy hete guigua opyta eꞌỹ vaꞌe ndoꞌui ꞌrã tembiꞌu ikyꞌa eꞌỹ
vaꞌe, ojekyꞌaꞌopa eꞌỹa ja. Haꞌe rami ae avi mbaꞌemo haꞌeveꞌỹ vaꞌe re opoko
vaꞌe avi, tetekue re ovy vaꞌekue, eꞌỹ vy ijay opyta eꞌỹ xapyꞌa vaꞌe, 5 haꞌeꞌỹ  

vy onhembotyryry vaꞌe re opoko vy haꞌeveꞌỹ vaꞌe oiko vaꞌekue, eꞌỹ vy

ava ndojekyꞌaꞌo ukai teri vaꞌe re, mbaꞌemo re rei tema ovy vy haꞌeveꞌỹ
 213 Levítico 22

vaꞌe ꞌrã oiko. 6 Haꞌe nunga re opoko vaꞌekue rei tema oiko avi ꞌrã haꞌeveꞌỹ
 

vaꞌe kaꞌaru peve. Haꞌe rami vy tembiꞌu ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe hoꞌu aguã ndaꞌevei,
yy py ojaupa ranhe eꞌỹa ja. 7 Haꞌe gui kuaray oike ma jave haꞌeve vaꞌe ju
 

ꞌrã oiko. Haꞌe vy ꞌrãe hoꞌu temibiꞌu ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe, ixupe guarã vaꞌekue ae
ramo. 8 Sacerdote kuery ndoꞌui avi ꞌrã mymba omano rive vaꞌekue eꞌỹ vy
 

omboaꞌypa pyre, haꞌe nunga py onhemongyꞌa eꞌỹ aguã. Xee ma Senhor.

9 Haꞌe kuery ma xereve guarã aeja vaꞌekue rupi ꞌrã ikuai, haꞌe kuery
 

omano eꞌỹ aguã ojejavya re opaga aguã oĩ vaꞌe káuxa, haꞌe kuery ae
onhemongyꞌa rire. Xee ma Senhor ikyꞌa eꞌỹ vaꞌerã amoingo vaꞌe.
10 — Haꞌe rã amboae regua peteĩve ndoꞌui ꞌrã tembiꞌu ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe.
 

Sacerdote kuerya py oke vy ou vaꞌe, neĩ ixupe ombaꞌeapo vaꞌe kuery

ma voi ndoꞌui ꞌrã. 11 Haꞌe rami avi xapyꞌa rei sacerdote operáta re ae ꞌrã
 

ojogua escravo-rã. Haꞌe vaꞌe regua ma haꞌeve ꞌrã haꞌe nunga gui hoꞌu
aguã. Hopy ae oikoꞌi vaꞌekue voi hexeve okaru avi ꞌrã hembiꞌu re. 12 Haꞌe  

rami teĩ sacerdote rajy amboae regua re ri omenda vy ndokaruvei ꞌrã

ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe omeꞌẽ mbyre re. 13 Haꞌe rami avi xapyꞌa rei sacerdote rajy
 

imeveꞌỹ vaꞌe oiko, haꞌe eꞌỹ vy opoi pyre, haꞌe imemby eꞌỹ teri vy nguu
ro py ju ojevy ꞌrã kunhataĩ jave oikoague py. Haꞌe vy ma haꞌeve ꞌrã nguu
rembiꞌu re ju okaru aguã. Haꞌe rã amboae regua ma peteĩve ndaꞌevei haꞌe
nunga re okaru aguã. 14 Xapyꞌa rei amongue oikuaa pota eꞌỹ re mbaꞌemo
 

ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe hoꞌu ꞌrã. Haꞌe rami ri vy ma haꞌekue regua áryve omeꞌẽve
ju ꞌrã sacerdote pe, peteĩ nhiruĩ ikuai nhavõ áry peteĩ-teĩ ju ꞌrã omeꞌẽve
ikyꞌa eꞌỹ vaꞌekue repy. 15 Sacerdote kuery ndaꞌevei nombovarei aguã
 

mbaꞌemo ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe Senhor pe Israel kuery omeꞌẽ vaꞌe, 16 mbaꞌeta  

haꞌe rami ri vy ojapo ꞌrã hexe ae ojejavyague re opaga aguã oĩ aguã rami,
mbaꞌemo ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe hoꞌuague káuxa, mbaꞌeta xee ma Senhor ikyꞌa eꞌỹ
vaꞌerã amoingo vaꞌe.

Mymba ivaikue rei eꞌỹ vaꞌe anho omeꞌẽ aguã re ijayvua

17 Senhor aipoeꞌive ju Moisés pe:
18  —
Ndeayvu Arão haꞌe taꞌy kuery pe, haꞌe Israel kuery haꞌe javi pe.
Haꞌe vy aipoꞌre: Xapyꞌa rei Israel kuery vaꞌe regua, haꞌeꞌỹ vy amboae
regua Israel kuery mbyte rupi ikuai vaꞌe ogueru ꞌrã mbaꞌemo omeꞌẽ
vaꞌerã, onhemboayvuague ojapopaa regua mbaꞌe, eꞌỹ vy onhenhanduaꞌi
rami omeꞌẽ vaꞌe. Haꞌe nunga Senhor pe oapy vy omeꞌẽ vaꞌerã ogueru
ramo 19 xee ajopy ꞌrã mymba ava ivaikue rei eꞌỹ vaꞌe anho, vaka raꞌy,
 

vexaꞌi eꞌỹ vy kavara. 20 Haꞌe rã mymba ivaikue rei vaꞌe ma napemeꞌẽi

 

ꞌrã, mbaꞌeta haꞌe nunga ma xee ndajopyi ꞌrã pendepo gui. 21 Haꞌe gui
 

xapyꞌa rei xee Senhor pe amongue omeꞌẽ ꞌrã peteĩ rami ikuaia regua,
onhemboayvuague ojapopaa regua, eꞌỹ vy onhenhanduaꞌi rami omeꞌẽ
teĩ, vaka raꞌy, eꞌỹ vy guymba kuery mboae guigua. Haꞌe ramo mymba
ajopy aguã ma ivaikue rei eꞌỹ vaꞌe. Haꞌe vaꞌe re neĩ peteĩ henda py
Levítico 22​, ​23 214

ivaikue reia oĩ aguã ndaꞌevei. 22 Haꞌe rã oexa eꞌỹ vaꞌe, ikarẽgueꞌi, eꞌỹ
 

vy hova pẽgueꞌi vaꞌe, ijai vaikue vaꞌe, hemomba vaꞌe, eꞌỹ vy ipire rupi
iove rei vaꞌe, haꞌe nunga ma ndaꞌevei xee Senhor pe pemeꞌẽ aguã, neĩ
altar áry ma voi napemoĩ ꞌrã xee Senhor pe peapy aguã. 23 Haꞌe rami  

avi vaka raꞌy eꞌỹ vy vexaꞌi hete vaikueꞌi vaꞌe haꞌeve ꞌrã penhenhanduaꞌi
rami pemeꞌẽ aguã, haꞌe rã penhemboayvuague pejapopaa reguarã ma
ndajopyi ꞌrã. 24 Senhor pe napemeꞌẽi ꞌrã mymba haꞌyĩ raxy vaꞌe, omouꞌũ
 

mbyre, oaꞌyĩjo pyre, haꞌeꞌỹ vy ojaya pyre. Haꞌe nunga pejapo eme yvy
pendekuaia re. 25 Neĩ amboae regua kuery po gui pejopy eme avi haꞌe
 

nunga mymba Penderuete pegua tembiꞌu pemeꞌẽ aguã, mbaꞌeta ivaikuea

oĩa káuxa ndaꞌevevei ae ma. Haꞌe nunga ma ndajopyi ꞌrã pendepo gui.
26 Senhor aipoeꞌive ju Moisés pe:
 

27 — Vaka raꞌy, eꞌỹ vy vexaꞌi oikoꞌi rire ma sete ára peve ꞌrã oiko ixya
 

py. Oito ára guive mae haꞌeve xee Senhor pe peapy vy pemeꞌẽ aguã.
Haꞌe ramo ma xee ajopy ꞌrã. 28 Vaka, eꞌỹ vy vexaꞌi teĩ peteĩꞌi ára pyve
 

pejuka eme mokoĩve imemby reve. 29 Senhor perovyꞌaa rupi mbaꞌemo

 

pemeꞌẽ vy ma pendejou porã aguã rami pemeꞌẽ. 30 Haꞌe vaꞌe árave 

peꞌupa ꞌrã. Mbaꞌeve pemoembyre eme koꞌẽ jevy guarã. Xee ma Senhor.
31 Haꞌe nunga rupi peiko ꞌrã ajapo uka vaꞌekue rupi, pejapopa ꞌrã. Xee
 

ma Senhor. 32 Pembovare eꞌỹ eme xerery ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe, mbaꞌeta Israel
 

kuery mbyte aikuaa uka ꞌrã ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe aikoa. Xee ma Senhor ikyꞌa eꞌỹ
vaꞌerã penemoingo vaꞌe. 33 Egito yvy gui roguerupa vaꞌekue Penderuete
 

aiko aguã. Xee ma Senhor.

Senhor pegua ngaru ikuai vaꞌe re ijayvua

23   Senhor
aipoeꞌi Moisés pe:
1
2  —
Ndeayvu ꞌrã Israel kuery pe. Haꞌe vy aipoꞌre: Ngaru
Senhor peguarã oaꞌangaa pyre ma peikuaa uka ꞌrã ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe memea
penhemboaty aguã. Povaꞌe ma xevygua ngaru ikuai vaꞌe.

Êxodo 23.12
3  —
Seis ára re pembaꞌeapo ꞌrã. Haꞌe rã sete araa ma sábado, xevygua
pepytuꞌu haꞌe penhemboaty aguã ára ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe. Mbaꞌeve py
napembaꞌeapoi ꞌrã, mbaꞌeta sábado Senhor pegua ára, mamo rã peikoa
rupi rei.

Êxodo 23.14,15; 34.18; Deuteronômio 16.1‑8

4  —
Povaꞌe ma ngaru Senhor oaꞌanga vaꞌekue meme, ára ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe
penhemboaty aguã. Peikuaa uka ꞌrã oaꞌangaague ára ojeupity nhavõ.
5 Jypyꞌigua jaxy re, catorze araa py, kaꞌaruꞌi ma jave ojeupity ꞌrã Senhor
 

pegua Páscoa ára. 6 Haꞌe vaꞌe jaxy re ae quinze araa py oiko ꞌrã Senhor
 

pegua ngaru mbojape imbovua revegua eꞌỹ vaꞌe regua. Sete ára peve ꞌrã
 215 Levítico 23

peꞌu mbojape imbovua revegua eꞌỹ. 7 Jypyꞌia ára ma pejapo ꞌrã nhemboaty
 

ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe. Haꞌe vy pembaꞌeapo eme mbaꞌeve py. 8 Sete ára re pemeꞌẽ
 

ꞌrã mbaꞌemo Senhor pe peapy vy. Haꞌe gui sete araa py ma oiko ꞌrã
nhemboaty ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe. Pembaꞌeapo eme mbaꞌeve py.

Êxodo 23.16; 34.22,26
9 Senhoraipoeꞌive Moisés pe:
10  —
Ndeayvu Israel kuery pe. Haꞌe vy aipoꞌre: Yvy ameꞌẽ vaꞌekue
re pevaẽ ma vy pemonoꞌõ ꞌrã mbaꞌemo penhotỹ vaꞌekue. Mbaꞌemo aju
pemonoꞌõ vaꞌe gui ma sacerdote pe peru ꞌrã jypyꞌi pejokua vaꞌekue
regua iporãgueve pemeꞌẽ vaꞌerã. 11 Haꞌe vaꞌe jokuaa sacerdote oupi reve
 

ombovava ꞌrã Senhor renonde, pendejou porã aguã. 12 Sábado ára rireꞌi
 

ꞌrã sacerdote oupi reve ombovava. Mbaꞌemo aju ojokua pyre oupia ára
ae ꞌrã pemeꞌẽ avi peteĩ vexaꞌi ivaikue rei eꞌỹ vaꞌe, peteĩ maꞌetỹ oguereko
vaꞌe, Senhor pe peapy vy pemeꞌẽ aguã. 13 Haꞌe gui mbaꞌemo aju guigua
 

pemeꞌẽ vaꞌerã mokoĩ ryru trigo iporãve vaꞌe azeite reve omona mbyre.
Haꞌe vaꞌe ma peapy vy pemeꞌẽ ꞌrã, heakuã porã rã Senhor ojou porã
aguã. Peru avi ꞌrã peteĩ ryru vinho ixupe penhoẽ vaꞌerã. 14 Ndapeꞌui ꞌrã
 

mbojape, trigo maimbe, neĩ mbaꞌemo raꞌyĩngy, Penderuete pe pemeꞌẽ

vaꞌerã peru eꞌỹa ja. Haꞌe rami aguã ma rakaꞌe rã peve aeja vaꞌekue
penderekorã, pendekuaia rupi haꞌe javi guarã ae.

Deuteronômio 16.9‑12
15  —
Haꞌe gui peipapa ꞌrã ára, sábado ára rireꞌi jokuaa oupi reve
ombovava pyrã perua ára guive peipapa ꞌrã sete semana haꞌe javi re.
16 Haꞌe gui sete-a sábado rireꞌi ára guive ma cinqüenta ára jevy ꞌrã
 

peipapa. Haꞌe gui ma peru ju ꞌrã Senhor pe mbaꞌemo aju guigua pemeꞌẽ
vaꞌerã. 17 Pendekoa gui peru ꞌrã mokoĩ mbojape oupi reve ombovava pyrã.
 

Mokoĩ ryru trigo gui ꞌrã pejapo. Imbovua reve ꞌrã pembojy. Haꞌe vaꞌe ma
jypyꞌigua Senhor pe pemeꞌẽ vaꞌerã. 18 Haꞌe gui mbojape reve pemeꞌẽ avi
 

ꞌrã sete vexaꞌi raꞌy ivaikue rei eꞌỹ vaꞌe, peteĩ maꞌetỹꞌi vaꞌe meme, haꞌe
peteĩ vaka raꞌy, haꞌe gui mokoĩ vexaꞌi. Haꞌe nunga peapy uka vy pemeꞌẽ
ꞌrã Senhor pe, peteĩ rami pendekuaia regua haꞌe vinho penhoẽ vaꞌe reve.
Peapy uka vy ꞌrã pemeꞌẽ, heakuã porã rã Senhor ojou porã aguã. 19 Haꞌe  

gui peteĩ kavara pemeꞌẽ avi ꞌrã pejejavyague re, haꞌe mokoĩ vexaꞌi peteĩ
maꞌetỹ vaꞌe ju ꞌrã pemeꞌẽ peteĩ rami pendekuaia reguarã.
20 — Haꞌe nunga ma sacerdote oupi reve ombovava ꞌrã, trigo jypygua
 

gui mbojape pejapo vaꞌekue reve. Haꞌe nunga Senhor renonde oupi
reve ombovava pyrã pemeꞌẽ, mokoĩ vexaꞌi raꞌy reve. Haꞌe nunga ma
Senhor pegua ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe, sacerdote kuery hoꞌu vaꞌerã. 21 Haꞌe vaꞌe
 

árave oikuaa uka ꞌrã nhemboaty aguã ára ikyꞌa eꞌỹ vaꞌerã. Pembaꞌeapo
eme mbaꞌeve py. Haꞌe vaꞌe ma ojapo uka pyre rakaꞌe rã peve guarã,
Levítico 23 216

pendekuaia haꞌe javi rupi, haꞌe peneramymino kuery ikuai vaꞌe peguarã
avi.
22 — Haꞌe gui pendeyvy re penembaꞌety rupi pemonoꞌõ vy ndapeo jevyi
 

ꞌrã penembaꞌety rembe rupi gui peruve aguã, neĩ hary peity rive vaꞌekue
pemonoꞌõ eme. Tove iporiaukueꞌi haꞌe amboae regua kuery peguarã. Xee
ma Senhor Penderuete — heꞌi.
23 Senhor aipoeꞌive ju Moisés pe:
 

24 — Ndeayvu Israel kuery pe. Haꞌe vy aipoꞌre: Sete jaxya re ijypyꞌia ára
 

py ma oiko ꞌrã xevy pepytuꞌu haꞌe penemaꞌenduꞌa aguã ára. Mimby guaxu
pemonheꞌẽ ꞌrã penhemboaty aguã, ára ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe ramo. 25 Mbaꞌeve  

py pembaꞌeapo eme. Haꞌe rami ꞌrãgue py Senhor pe ꞌrã peru peapy vy

pemeꞌẽ vaꞌerã.

Jejavya ojaoꞌia aguã ára re ijayvua

26  Senhor
aipoeꞌive Moisés pe:
27 —
Haꞌe gui haꞌe vaꞌe sete jaxya vaꞌe re, dez araa py ma ojeupity ꞌrã
jejavya ojaoꞌia aguã ára. Oiko ꞌrã nhemboaty ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe, penenheꞌẽ py
pejexavaia rupi pendekuai aguã. Haꞌe rami vy Senhor pe peru ꞌrã peapy
vy pemeꞌẽ vaꞌerã. 28 Haꞌe vaꞌe ára ma mbaꞌeve py napembaꞌeapoi ꞌrã,
 

pejejavyague ojaoꞌia aguã ára, Senhor Penderuete renonde pejejavyague

pejaoꞌi uka aguã ae. 29 Haꞌe vaꞌe ára onheꞌẽ py ojexavaia rupi eꞌỹ ikuai
 

vaꞌe oipeꞌaa ꞌrã heta vaꞌe kuery mbyte gui. 30 Haꞌe vaꞌe ára mbaꞌemo
 

py ombaꞌeapo vaꞌe ma xee ae amokanhy ꞌrã heta vaꞌe kuery mbyte gui.
31 Mbaꞌeve py napembaꞌeapoi ꞌrã. Haꞌe vaꞌe ma ojapo uka pyre rakaꞌe
 

rã peve guarã peneramymino ikuai vaꞌe peguarã, pendekuaia haꞌe javi

rupi. 32 Sábado ára rami oiko ꞌrã xevy pe pepytuꞌu aguã ára, penenheꞌẽ
 

py pejexavaia rupi peiko aguã. Haꞌe vaꞌe jaxy re nove araa py kaꞌarukue
guive, haꞌe koꞌẽ jevy kaꞌaru peve ma pepytuꞌu ꞌrã sábado ára pemboetea
rami.

Ngaru oikoa ára oguyꞌi py ikuai aguã re ijayvua

33  Senhor
aipoeꞌive ju Moisés pe:
34  —
Ndeayvu Israel kuery pe, haꞌe vy aipoꞌre: Sete jaxya vaꞌe re quinze
araa py ma oiko ꞌrã Senhor pegua ngaru oguyꞌi py peĩ aguã regua. Sete
ára re ꞌrã oiko. 35 Jypyꞌia ára ma oiko ꞌrã nhemboaty ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe. Haꞌe
 

rami vy mbaꞌeve py napembaꞌeapoi ꞌrã. 36 Sete ára re ꞌrã Senhor pe

 

pemeꞌẽ mbaꞌemo peapy vy. Oito araa py ju ꞌrã oiko nhemboaty ikyꞌa eꞌỹ
vaꞌe, Senhor pe pemeꞌẽ aguã mbaꞌemo peapy vy. Ixupe penhemboaty
aguã ára ramo mbaꞌeve py napembaꞌeapoi ꞌrã.
37 — Haꞌe vaꞌe haꞌe javi ma Senhor pegua ngaru oiko aguã ára
 

oaꞌanga pyre. Ojeupity nhavõ peikuaa uka ꞌrã nhemboaty ikyꞌa eꞌỹ
vaꞌerã, Senhor pe pemeꞌẽ aguã mbaꞌemo peapy vy, tata py oapya
 217 Levítico 23​, ​24

vaꞌerã, mbaꞌemo aju guigua, mymba ojukaa vaꞌerã, haꞌe mbaꞌemo rykue
onhoẽa vaꞌerã, peteĩ-teĩ regua ma hiꞌára py porã ꞌrã pemeꞌẽ. 38 Oiko  

avi ꞌrã Senhor pegua sábado ára, haꞌe mbaꞌemo pemeꞌẽ aguã ára,
haꞌe penhemboayvuague pejapopaa regua, haꞌe Senhor pe mbaꞌemo
penhenhanduaꞌi rami pemeꞌẽ aguã haꞌe javi.
39 — Haꞌe gui sete jaxya re quinze ára py ma pendeyvy re penhotỹ
 

vaꞌekueꞌa pemonoꞌõmba ma vy sete ára re pejapo ꞌrã ngaru Senhor

pe. Jypyꞌia ára, haꞌe gui oito araa py ju ꞌrã oiko xevy pepytuꞌu aguã.
40 Jypyꞌia ára py ma peru ꞌrã yvyraꞌa iporãgueve vaꞌe, pindo rogue, yvyra
 

rogue porãgue, haꞌe salgueiro yy rembe rupi hiꞌaĩ vaꞌe rogue guive. Haꞌe
rami vy sete ára re pevyꞌa ꞌrã Senhor Penderuete renonde. 41 Haꞌe rami  

vy pejapo ꞌrã ngaru Senhor pegua, sete ára re maꞌetỹa nhavõ. Haꞌe vaꞌe
ma ojapo uka pyre rakaꞌe rã peve guarã, peneramymino kuery ikuai vaꞌe
peguarã. Sete jaxya py ae ꞌrã pejapo. 42 Sete ára peve ꞌrã peĩ oguyꞌi yvyra
 

rogue gui pejapo vaꞌekue guýry. Israel kuery regua haꞌe javi toĩ oguyꞌi py,
43 peneramymino kuery oikuaa aguã, mbaꞌeta Egito yvy gui Israel kuery
 

xee anoẽmba jave ajapo karamboae oguyꞌi guýry ikuai aguã rami. Xee ma
Senhor Penderuete — heꞌi.
44 Haꞌe rami Israel kuery pe Moisés omombeꞌu porãve ngaru Senhor
 

pegua oaꞌangaague ára.

Êxodo 27.20,21

24   Haꞌe
gui Senhor aipoeꞌi Moisés pe:
1
2  —
Ndeayvu Israel kuery pe ogueru aguã azeite eteꞌi oliveira
onhami mbyre guigua tataendy reguarã, haꞌe rami vy hexakã riae oiny
aguã ogue eꞌỹ re. 3 Haꞌe vaꞌe re ma Arão opena porã ꞌrã oikovy oguy
 

nhemboaty oĩaty py Senhor ayvu oĩaty renonde, ajukue okẽ regua kyvõ
rupi, kaꞌaru guive koꞌẽgue peve. Haꞌe vaꞌe ma rakaꞌe rã peve guarã ojapo
uka pyre peneramymino kuery ikuai vaꞌe peguarã. 4 Senhor renonde  

tataendy ꞌy ouro eteꞌi gui ojapo pyre áry ikuai ꞌrã hendy vaꞌe. Haꞌe vaꞌe re
haꞌe opena riae ꞌrã oikovy.

Senhor pegua mesa áry mbojape oĩ vaꞌe re ijayvua

5  —
Haꞌe gui trigo iporãve vaꞌe rejou vy rejapo ꞌrã doze mbojape. Peteĩ-
teĩ ma mokoĩ ryru gui ꞌrã rejapo. q 6 Haꞌe gui mesa ouro guigua vaꞌe áry
 

remoĩ ꞌrã mokoĩ ryxy rupi. Peteĩ-teĩ ryxy rupi ma mboapy meme ꞌrã remoĩ
Senhor renonde. 7 Peteĩ-teĩ ryxy áry rupi ma remoĩ ꞌrã heakuã porã vaꞌe.
 

Haꞌe vaꞌe ma mbojape haꞌe javi rekovia oapy vy omeꞌẽa ꞌrã Senhor pe.
8 Sábado nhavõ Arão omoatyrõ porãꞌi ꞌrã Senhor renonde. Ojapo riae
 

ꞌrã Israel kuery re vy, rakaꞌe rã peve xereve guarã aeja vaꞌekue rami vy.

q
 24.5 Mbojape peteĩ-teĩ ma dois quilos trigo gui ꞌrã ojapo.
Levítico 24​, ​25 218

9 Haꞌevaꞌe mbojape ma Arão haꞌe taꞌy kuery peguarã, henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe
py ae hoꞌu okuapy aguã, mbaꞌeta ikyꞌa eꞌỹ ete vaꞌe haꞌe kuery pe, Senhor
pe mbaꞌemo oapy vy omeꞌẽ mbyre revegua, rakaꞌe rã peve guarã ajapo
ukaague rami vy.

Senhor re ijayvu vai vaꞌe opaga aguã re ijayvua

10  Haꞌe
gui Israel kuery mbyte peteĩ oiko Israel regua piꞌa, Egito pygua
raꞌy. Haꞌe vaꞌe ava Israel regua piꞌa vaꞌe ma Israel regua ae reve joe opuꞌã
haꞌe kuery rekoa py. 11 Israel regua piꞌa vaꞌe ma ojejavy vy ijayvu vai
 

Senhor rery re. Haꞌe ramo Moisés oĩa py oguerua. Ixy ma Dã regua
Dibri rajy Selomite. 12 Haꞌe rã ava vaꞌe nhuã py ombotya hekorã Senhor
 

oikuaa uka eꞌỹa ja.

13 Haꞌe rami rã Senhor aipoeꞌi Moisés pe:
 

14 — Peipeꞌa ijayvu vai vaꞌekue pendekoa gui mombyryꞌi. Haꞌe ramo

 

inhakã áry henduare kuery haꞌe javi tomoĩ opo. Haꞌe gui heta vaꞌe kuery
haꞌe javi ꞌrã ojapipa ita py.
15 — Aipoꞌre Israel kuery pe: Mavaꞌe rã rei Nguuete re ijayvu vai vaꞌe
 

ma hexe ae ꞌrã oĩ ojejavyague re opaga aguã. 16 Senhor rery re ijayvu vai

 

vaꞌekue ma pejuka ꞌrã. Peẽ kuery haꞌe javi ꞌrã pejapi ita py. Amboae regua
kuery, eꞌỹ vy Israel regua ae teĩ Senhor rery re ijayvu vai ramo ojukaa
ꞌrã. 17 Jojuka vaꞌe rei tema ojukaa avi ꞌrã. 18 Haꞌe rã mymba jukaare
   

ma amboae ju ꞌrã omeꞌẽ hekovia, haꞌekue ramigua eteꞌi. 19 Amongue  

vaꞌe rei joupe ojapo vai ri ramo joe ojapoague re pejapo avi ꞌrã hexe:
20 nhomopẽague re pemopẽ avi ꞌrã, joexa omombuague re pemombu avi
 

ꞌrã hexa, nhoaĩ omopẽague re pemopẽ avi ꞌrã haĩ. Nhomoingo axyague re
pejapo avi ꞌrã hexe. r 21 Mymba jukaare ma amboae ju ꞌrã omeꞌẽ hekovia.
 

Haꞌe rã ava ri ojuka ramo ma ojukaa avi ꞌrã. 22 Lei peteĩꞌi rami ae ꞌrã
 

peiporu, amboae regua kuery haꞌe Israel kuery vaꞌe regua pe teĩ. Mbaꞌeta
xee ma Senhor Penderuete — heꞌi.
23 Haꞌe ramo Israel kuery pe Moisés aipoeꞌi ijayvu vai vaꞌekue tekoa gui
 

mombyryꞌi oipeꞌa vy ita py ojapipa aguã. Haꞌe ramo Israel kuery ojapo
okuapy Moisés pe Senhor ojapo ukaague rami.

Êxodo 23.10,11

25   Senhor
aipoeꞌi Moisés pe Sinai yvyty re oĩ teri jave:
1
2  —
Ndeayvu Israel kuery pe, haꞌe vy aipoꞌre: Pendeyvyrã
ameꞌẽ vaꞌekue py pevaẽ ma ramo yvy ae opyta rive jepi ꞌrã oupy
Senhor pe sábado ára py rami. 3 Mboapy meme maꞌetỹ re penhotỹ ꞌrã
 

penembaꞌety rupi, mboapy meme maꞌetỹ re avi ꞌrã pendeꞌuva ty rupi

pemoatyrõ hakã, haꞌe vy pemonoꞌõ ꞌrã hiꞌa. 4 Haꞌe rã sete maꞌetỹ re ma
 

r
 24.20 Mateus 5.38
 219 Levítico 25

oiko ꞌrã sábado ára py rami yvy opytuꞌu aguã, Senhor pe ae ꞌrã opyta
rive sábado ára py rami. Haꞌe vy napemaꞌetỹi ꞌrã penembaꞌety rupi,
neĩ pendeꞌuva ty rupi hakã napemoatyrõi ꞌrã guive. 5 Penembaꞌety rupi
 

henhoĩ rive vaꞌekueꞌa voi napemonoꞌõi ꞌrã, neĩ uva rakã pemoatyrõ
eꞌỹague rupi voi ndapeipoꞌoi ꞌrã. Haꞌe vaꞌe maꞌetỹ re ma yvy opyta
rive ꞌrã xevy. 6 Haꞌe rami avi yvy opyta rivea ja hiꞌa rive vaꞌekue ma
 

haꞌeve ꞌrã peꞌu aguã, peẽ, penembiguai kuery avakue haꞌe kunhague,
pẽvy ombaꞌeapo vaꞌe haꞌe amboae regua pendereve ikuai vaꞌe guive.
7 Penerymba kuery haꞌe mymba kuery pendeyvy re ikuai vaꞌe voi okaru
 

avi ꞌrã mbaꞌetygue haꞌe javi rupi.

Maꞌetỹ jubileu ꞌepy vaꞌe re ijayvua

8  —
Haꞌe gui peipapa ꞌrã maꞌetỹa oaxa vaꞌe, sete maꞌetỹa sete-kue peve
ꞌrã peipapa. Haꞌe rami vy sete maꞌetỹa sete-kue peipapa vaꞌe haꞌe javi vy
quarenta e nove maꞌetỹa ꞌrã peipapa. 9 Haꞌe gui sete jaxya vaꞌe re, dez
 

araa py ma pemonheꞌẽ atã ꞌrã mimby guaxu. Jejavya ojaoꞌia ára py ae

ꞌrã pemonheꞌẽ pendeyvy haꞌe javi rupi onhendu aguã rami. 10 Haꞌe vy  

cinqüenta maꞌetỹ ma peikuaa uka ꞌrã maꞌetỹ ikyꞌa eꞌỹ vaꞌea, yvy jave
rupi ikuai vaꞌe pe peikuaa uka avi ꞌrã opa mbaꞌe pepoi rivepa aguã. Haꞌe
vaꞌe maꞌetỹ ma jubileu pendevy peguarã aeja vaꞌe. Haꞌe rami vy peteĩ-
teĩ pejevypa ꞌrã peovy pendeyvy ae katy, haꞌe peneretarã kuerya katy
ae. 11 Cinqüenta maꞌetỹ ojeupity nhavõ oiko ꞌrã jubileu maꞌetỹ pendevy
 

pegua. Haꞌe vy napemaꞌetỹi ꞌrã, neĩ napemonoꞌõi ꞌrã henhoĩ rive vaꞌekue
gui, neĩ uva rakã pemoatyrõ eꞌỹague rupi voi ndapeipoꞌoi ꞌrã. 12 Mbaꞌeta  

jubileu maꞌetỹ oiko, ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe pendevy. Haꞌe vy penembaꞌety rupi hiꞌa
rive vaꞌekue ꞌrã peꞌu.
13 — Jubileu maꞌetỹ re ma peteĩ-teĩ pejevy ꞌrã penderekoa katy ae.
 

14 Xapyꞌa rei neirũ pe mbaꞌemo revende, haꞌe eꞌỹ vy neirũ gui mbaꞌemo
 

rejogua ri vy ekore eme nderykeꞌy, eꞌỹ vy nderyvy. 15 Mbaꞌeta jubileu

 

maꞌetỹ oiko guive mbovy maꞌetỹ oaxa vaꞌekue reipapaa rami vy ꞌrã neirũ
gui yvy rejogua vaꞌe repyrã peikuaa. Mbaꞌeta oyvy ndevy haꞌe ovende
jave jubileu maꞌetỹ ojeupity jevy aguã remonoꞌõ aguã mbovy maꞌetỹ oata
teria rami vy peikuaa ꞌrã hepyrã. 16 Heta maꞌetỹ re guarã ri vy hepyve
 

ꞌrã, haꞌe rã mbovyꞌi maꞌetỹ re guarã ri vy ma ndaepyive ꞌrã, mbaꞌeta

ndevy haꞌe omboepy ꞌrã mbovykue pa remonoꞌõ aguã rami. 17 Haꞌe nunga 

rupi pekore eme peneirũ kuery. Haꞌe rami ꞌrãgue py peteĩ-teĩ Penderuete
renonde pejererokyjea rupi pendekuai, mbaꞌeta xee ma Senhor
Penderuete.
18 — Pendekuai xee ajapo uka vaꞌekue rupi, xee aipotaa rami pejapopa
 

aguã. Haꞌe rami vy ꞌrã pendekuai porã pendeyvy re. 19 Haꞌe rami vy yvy
 

re mbaꞌemo hiꞌa porã ꞌrã, peꞌuxea rami ꞌrã peꞌu, pendekuai porã ꞌrã guive.
20 Xapyꞌa rei aipopeje ꞌrã: “Mbaꞌe tu jaꞌu ꞌrã sete maꞌetỹa re, nanhamaꞌetỹi
 
Levítico 25 220

neĩ nhanembaꞌety gui nhamonoꞌõ eꞌỹ re?” peje ꞌrã xevy. 21 Haꞌe ramo
 

ma mboapy meme maꞌetỹa re ajou uka retave ꞌrã pendevy, mboapy

maꞌetỹ peve mbaꞌemo hiꞌa aguã rami. 22 Haꞌe gui oito maꞌetỹa re mae ma
 

pemaꞌetỹ jevy vy peꞌu ꞌrã pemonoꞌõ ypy vaꞌekue rive, nove maꞌetỹa peve.
Penhotỹ jevy vaꞌekue hiꞌa eꞌỹa ja peꞌu ꞌrã inhymague gui. 23 Haꞌe gui
 

pendeyvy napevendei ꞌrã rakaꞌe rã peve guarã, mbaꞌeta yvy ma xembaꞌe

ae, haꞌe rã peẽ kuery ma xevy rã kovaꞌe yvy regua eꞌỹ, amboae guigua
yvy rupi oguata vaꞌe rami rive. 24 Haꞌe nunga rupi yvy pendekuaia haꞌe
 

javi rupi yvy ja pe ae ju ꞌrã pejogua uka.

25 — Xapyꞌa rei penderyvy eꞌỹ vy penderykeꞌy iporiaukueꞌi vy oyvy
 

ovende ramo peteĩ hetarã ou ꞌrã hepyarã, haꞌe vy ojogua jevy ꞌrã yvy
tyvy eꞌỹ vy tykeꞌy ovende vaꞌekue. 26 Xapyꞌa rei amongue ndoguerekoi
 

guetarã oyvy jogua jevyarã teĩ haꞌe ae ꞌrã ojou hepyrã ojogua jevy aguã.
27 Haꞌe rami vy haꞌe oipapa ꞌrã mbovy maꞌetỹ re pa ojapo ma ovendeague,
 

haꞌe gui jubileu maꞌetỹ ojeupity aguã oata teria rami vy omeꞌẽ ꞌrã oyvy
joguaare pe, haꞌe gui oyvy katy ae ꞌrã ojevy ju. 28 Haꞌe rami avi yvy
 

repyrã ndojoui ramo yvy ovende vaꞌekue opyta ꞌrã ijoguaare po py ae,
jubileu maꞌetỹ ojeupity jevy eꞌỹa ja. Haꞌe gui jubileu ojeupity jevy ramo
ipo gui ojopy ju ꞌrã oyvyrã.
29 — Haꞌe gui xapyꞌa rei tetã ikorapa vaꞌe py amongue ngoo oguereko
 

vaꞌe ovende teĩ ovendeague ára guive peteĩ maꞌetỹ ndoaxai teria ja
haꞌeve ojogua jevy aguã. Peteĩ maꞌetỹ oaxa eꞌỹa ja haꞌeve ju ꞌrã ojogua
aguã. 30 Haꞌe rami avi ojogua jevy eꞌỹ re peteĩ maꞌetỹ oaxa ma rire oo
 

tetã ikorapa vaꞌe py oĩ vaꞌe opyta ae ꞌrã ijoguaare po py, haꞌe oiko rire
hamymino kuery po py ju, rakaꞌe rã guarã. Jubileu maꞌetỹ ojeupity teĩ
ijoguaare nomeꞌẽvei ꞌrã ivendeare pe. 31 Haꞌe rã oo tekoaꞌi ikora eꞌỹ vaꞌe
 

py oĩ vaꞌe ma yvy hovai rupi oĩ vaꞌe rami ꞌrã omboepya. Haꞌe nunga ma
haꞌeve riae ꞌrã ojogua jevy aguã, haꞌe vy jubileu maꞌetỹ ojeupity jave py
ijoguaare omeꞌẽ ju ꞌrã ivendeare pe. 32 Haꞌe rã levita kuery retã rupi ma
 

ngoo ovende rire teĩ rakaꞌe rã peve guarã haꞌeve ojogua ju aguã. 33 Xapyꞌa
 

rei levita ngoo guetã py ovende vaꞌekue ndojogua jevyi teĩ ijoguaare
omeꞌẽ nho ꞌrã jubileu maꞌetỹ ojeupity jevy ramo. Mbaꞌeta levita kuery
retã py hoo ikuai vaꞌe ma imbaꞌe ae ꞌrã oĩ Israel kuery mbyte rupi. 34 Haꞌe
 

rã haꞌe kuery retã yvýry yvy itui vaꞌe ma novendei ꞌrã, mbaꞌeta imbaꞌe ae
ꞌrã itui rakaꞌe rã peve guarã.

Deuteronômio 15.7‑11
35  —
Xapyꞌa rei nderyvy eꞌỹ vy nderykeꞌy iporiau vy ikangypa ramo
pemongaru ꞌrã. Amboae regua pendeyvy rupi ikuai vaꞌe reipytyvõa rami
rereko avi ꞌrã ndereve. 36 Ixupe peráta reiporukaa áryve emboekovia uka
 

retave eme. Haꞌe rami ꞌrãgue py Nderuete renonde rejererokyjea rupi

eiko, ndereve nderyvy kuery, nderykeꞌy kuery ikuai porã aguã rami.
 221 Levítico 25

37 Haꞌe kuery pe peráta ndereiporukai ꞌrã remboekovia uka retave aguã

rive, neĩ tembiꞌu voi nerevendei ꞌrã haꞌe kuery pe hepyve re. 38 Xee ma  

Senhor Penderuete. Egito yvy gui roguerupa Canaã yvy ameꞌẽ, haꞌe
Penderuete aiko aguã.

Escravo kuery regua lei oĩa

39 — Haꞌe gui nderyvy eꞌỹ vy nderykeꞌy ndereve oikoa py iporiau vy
nerembiguairã onhevende teĩ ereko eme escravo rami. 40 Ndea py oiko ꞌrã
 

ombaꞌeapo vaꞌe eꞌỹ vy amboae regua rami. Jubileu maꞌetỹ ojeupity jevy
peveꞌi ꞌrã ombaꞌeapo ndevy. 41 Haꞌe gui ma ndero gui ojepeꞌa vy guaꞌy
 

kuery reve ojeꞌoipa jevy ꞌrã nguu kuery rekoague katy. 42 Mbaꞌeta peẽ
 

kuery ma Egito yvy gui xevygua escravo rami ae arupa vaꞌekue. Haꞌe
nunga rupi napenevendeai ju ꞌrã amboae pegua escravo-rã. 43 Haꞌe nunga 

rupi ejoguereko poyi eme. Haꞌe rami ꞌrãgue py Nderuete renonde eiko
rejererokyjea rupi. 44 Xapyꞌa rei ndevygua escravo-rã ava eꞌỹ vy kunha
 

ma pendeyvy yvýry rupigua anho ꞌrã pejogua. Haꞌe gui ae ꞌrã pejou
escravo-rã. 45 Haꞌeve avi mombyry guigua penembyte ikuai vaꞌe raꞌy
 

kuery pejogua aguã, pendeyvy re taꞌy kuery oguereko vaꞌe guive. Haꞌe
kuery anho haꞌeve escravo pereko aguã. 46 Haꞌe vaꞌe kuery ma peja ꞌrã
 

penderaꞌy kuery peguarã, penderaꞌy kuery ju oguereko aguã. Penderaꞌy

kuery pe ombaꞌeapo ꞌrã rakaꞌe rã peve. Haꞌe rã penderyvy kuery,
penderykeꞌy kuery Israel kuery ae ikuai ramo pereko poyi rei eme, peteĩ-
teĩ penhembouvixave eme joe gui.
47 — Haꞌe gui xapyꞌa rei amboae regua pendea rupi ikuai vaꞌe oguerekopa
 

ꞌrã mbaꞌemo, haꞌe penderykeꞌy eꞌỹ vy penderyvy iporiau vy onhevende ꞌrã

amboae regua penembyte oiko vaꞌe pegua escravo-rã, haꞌe rami eꞌỹ vy taꞌy
kuery pe. 48 Haꞌe vaꞌe regua onhevende ma teĩ haꞌeve nho ꞌrã ojoguaa ju
 

aguã. Tyvy kuery, tykeꞌy kuery vaꞌe regua haꞌeve ꞌrã ojogua ju aguã. 49 Ituty  

kuery, tyvy kuery voi haꞌeve ꞌrã ojogua aguã, eꞌỹ vy hetarã vaꞌe rei ojogua
ꞌrã. Haꞌe eꞌỹ ramo ma haꞌe ae mbaꞌemo ojoupa ri vy ojejogua ꞌrã. 50 Haꞌe gui  

ma ijoguaare reve oikuaa pota ꞌrã mbovy repy re pa onhevendeague maꞌetỹ

guive jubileu maꞌetỹ ojeupity jevy peve. Haꞌe vaꞌe maꞌetỹa mbovy paa rami
vy oikuaa ꞌrã hepyrã, ombaꞌeapo vaꞌe pe pemboekoviaa rami vy. 51 Xapyꞌa  

rei jubileu ojeupity peve maꞌetỹa oata reta teri ramo ma ojejogua ju aguã
omeꞌẽ reta ꞌrã. 52 Haꞌe rami avi jubileu ojeupity peve maꞌetỹa ndoata retai ri
 

ramo ma hexeve oikuaa pota vy ojejogua ju aguã nomeꞌẽ retaive ꞌrã. 53 Haꞌe  

rami vy maꞌetỹ nhavõ ixupe ombaꞌeapo ꞌrã ombaꞌeapo vaꞌe rami ae. Haꞌe
rami avi reikuaa pota ꞌrã ija oguereko poyi eꞌỹ aguã. 54 Xapyꞌa rei avave
 

rei ndojoguaa jevyi ri ramo jubileu maꞌetỹ py ae ꞌrã oo jepe, taꞌy kuery voi
ojeꞌoi ꞌrã hexeve. 55 Mbaꞌeta Israel kuery ma xevygua escravo rami ae ikuai.
 

Xevygua kuery areko vaꞌe ma haꞌe kuery ae, Egito yvy gui aipeꞌapa vaꞌekue.
Xee ma Senhor Penderuete.
Levítico 26 222

Nguuete raꞌangaa omboete eꞌỹ aguã re ijayvua

26   —
Ndapejapoi ꞌrã penderuete raꞌangaarã rive, neĩ napemopuꞌãi
1

ꞌrã mbaꞌemo raꞌangaa neĩ ita. Ndaꞌevei avi pendeyvy re ita oĩ vaꞌe
gui taꞌangaarã pejapo aguã, haꞌe nunga pe pejeroꞌa eꞌỹ aguã. Mbaꞌeta xee
ae ma Senhor Penderuete. 2 Pemboete ꞌrã xevygua sábado ára, pemboete
 

avi ꞌrã xevygua henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe. Xee ma Senhor.

Deuteronômio 7.12‑24; 28.1‑14
3  —
Xapyꞌa rei xeayvua rupi pendekuai, haꞌe ajapo uka vaꞌe haꞌe javi
pejapo ramo 4 pendevy xee ambou ꞌrã oky hiꞌára py porã. Haꞌe rã yvy
 

gui oiko ꞌrã mbaꞌemoꞌa, haꞌe yvyra pendeyvy rupi ikuai vaꞌe voi hiꞌa
ꞌrã. 5 Haꞌe rami rã mbaꞌemo raꞌyĩgue pejyky ꞌrã uva peipoꞌoa ára peve,
 

haꞌe uva peipoꞌo ꞌrã mbaꞌemo raꞌyĩ pemonoꞌõ jevya ára peve. Pejou
ꞌrã tembiꞌu oata aguã rami eꞌỹ, haꞌe pendekuai porã ꞌrã pendeyvy re.
6 Ajapo ꞌrã pendeyvy re pendekuai porã aguã rami. Penheno rã ndaꞌipoi
 

ꞌrã penemondyiarã. Pendeyvy gui amomba ꞌrã mymba penemoangeko

reiarã ikuai vaꞌekue, haꞌe pendeyvy rupi ndoaxavei ma ꞌrã kyxe revegua.
7 Peakykue monhamba ꞌrã penderovaigua kuery. Penerenonde haꞌe
 

kuery hoꞌapa ꞌrã pendekyxe gui. 8 Peẽ kuery vaꞌe regua peteĩ nhiruĩꞌi
 

teĩ pemomba ꞌrã cem, haꞌe peẽ kuery vaꞌe regua cem pemomba ꞌrã dez
mil. Haꞌe rã penerenonde penderovaigua kuery hoꞌapa ꞌrã pendekyxe
gui. 9 Pendere amaꞌẽ vy ajapo ꞌrã penderaꞌy reta aguã rami, romboetave
 

ꞌrã. Haꞌe vy xereve guarã aeja vaꞌekue amoĩ atãve ꞌrã. 10 Peꞌu tema ꞌrã  

pemonoꞌõ vaꞌekue ymague gui, haꞌe inhymague penoẽmba vy ꞌrãe

pejou mbaꞌemo raꞌyĩgue pyau pemoĩ porã aguã. 11 Penembyte amoĩ  

ꞌrã xembojerovia atyrã, haꞌe gui xenheꞌẽ py ndoroipota eꞌỹvei ma ꞌrã.

12 Penembyte rupi aiko vy Penderuete ae ꞌrã aiko, haꞌe rã peẽ kuery ma
 

xevygua kuery pendekuai ꞌrã. s 13 Xee ma Senhor Penderuete. Egito yvy

 

gui roguerupa vaꞌekue haꞌe kuery pegua escravo pendekuai veꞌỹ aguã.
Hiꞌy pendeajuꞌy rupi omoĩ vaꞌekue amopẽ vy ajapo pendeꞌyvi porã reve
peiko aguã rami.

Deuteronômio 28.15‑68
14  —
Haꞌe rami teĩ xapyꞌa rei naxenheꞌẽ rendui, haꞌe ajapo uka vaꞌe
haꞌe javi ndapejapoi ramo, 15 xeayvuague pemboykepa rive ri ramo, haꞌe
 

pendepyꞌa re aipotaa haꞌe javi napendu potai ajapo uka vaꞌe ndapejapoxei
vy, haꞌe xereve guarã aeja vaꞌekue rupi eꞌỹ pendekuai ramo, 16 haꞌe ramo  

xee ambou ꞌrã povaꞌe nunga: Pendeꞌáry ambou ꞌrã penemongyjearã,

mbaꞌeaxy haꞌe pire raku vaikue. Haꞌe nunga ojapo ꞌrã penderexa hendy

 26.11,12 2 Coríntios 6.16
s
 223 Levítico 26

reia oguepa aguã rami, haꞌe pendekovea opa ovy aguã rami. Mbaꞌemo
raꞌyĩ penhotỹ rive ꞌrã, mbaꞌeta penderovaigua kuery ou vy hoꞌupa ꞌrã.
17 Penderovaigua xee voi aiko ramo penderovaigua kuery pendejuka
 

ꞌrã. Pendere ijaꞌe eꞌỹ vaꞌe kuery onhembouvixa rei ꞌrã pendeꞌáry, haꞌe
mavaꞌeve penemonhaa eꞌỹ teĩ penhamba rive ꞌrã. 18 Xeayvuague napendu
 

potai teri ri ramo pejejavyague re rombojexavaive ju ꞌrã sete-kue

peve. 19 Haꞌe rami vy amomba ꞌrã penembaraetea penhemboyvate rei
 

veꞌỹ aguã. Haꞌe vy yva pendeꞌáry rupi oĩ vaꞌe amboty ꞌrã ferro guigua
rami, pendeyvy overa vaꞌe rami hatãmba aguã. 20 Rive ete ꞌrã penheaꞌã
 

pembaꞌeapoa rupi. Mbaꞌeta pendeyvy gui ndoikovei ma ꞌrã pemonoꞌõ

vaꞌerã, yvyra yvy re ikuai vaꞌe voi ndaiꞌavei ꞌrã.
21 — Xapyꞌa rei xerovai tema pendekuai, haꞌe xeayvua napendu potai
 

ae ramo pendeꞌáry ambouve ꞌrã penemoingo axyarã sete-kue peve ju,

pejejavyve temaa re. 22 Haꞌe rami vy penembyte ambou ꞌrã kaꞌaguy
 

rupigua inharõ vaꞌe. Haꞌe vaꞌe kuery omomba ꞌrã penderaꞌy kuery
haꞌe penerymba kuery, ojapo ꞌrã mbovyꞌi ete pekuave aguã rami, tape
peguataaty rupi avave rei ndoaxaavei peve.
23 — Haꞌe ramigua oiko teĩ ndapeikuaa potai vy xeayvu napendu potai
 

xevy pe ju pendekuai aguã, haꞌe xerovai tema peiko ramo ma 24 xee voi
 

aiko ꞌrã penderovai. Haꞌe rami vy pejejavyvea re xee ae rojukapa ꞌrã

sete-kue teri pendekuai axy aguã. 25 Pendeꞌáry ambou ꞌrã kyxe revegua
 

penemombaarã, xereve guarã aeja vaꞌekue rovai pendekuai ramo. Haꞌe

ramo peneretã rupi pendeatypa teĩ penembyte ambou ꞌrã mbaꞌeaxy
vaikue, haꞌe romboaxa ꞌrã penderovaigua kuery po py. 26 Peꞌu ꞌrã vaꞌekue
 

aipeꞌa ramo dez kunhague peteĩꞌi tatakua pyve ꞌrã ombojy mbojape,
haꞌe gui opejapa vaꞌekue anho ꞌrã ombojaꞌo-jaꞌo pendevy. Peꞌu teĩ
napenhandui ꞌrã.
27 — Haꞌe rami ete oiko teĩ napendu potai vy xerovai ae tema peiko ramo
 

28 xee voi xepoxya aendu vy aiko ꞌrã penderovai. Haꞌe rami vy pejejavyvea
 

re rombojexavaive ꞌrã sete-kue peve ju. 29 Haꞌe ramo peꞌu ꞌrã penderaꞌy haꞌe
 

penderajy kuery roꞌokue ae. 30 Aity ukapa ꞌrã pembojerovia atyrã yvyꞌã
 

rupi pejapo vaꞌekue, ambovaipa ꞌrã kuaray raꞌangaa pejapo vaꞌekue, haꞌe
penereꞌõgue amombo ꞌrã penderuete ramigua ivaipa vaꞌekue áry. Haꞌe vy
xepyꞌa py aendu ꞌrã noromboaxyveia anho. 31 Ambovaipa ꞌrã peneretã ikuai
 

vaꞌe tekoa eꞌỹa opyta aguã rami, amomba ꞌrã pembojeroviaaty, naetũvei
ma ꞌrã heakuã porã vaꞌe ajou porã aguã peapy teĩ. 32 Ambotyguepa avi
 

ꞌrã pendeyvy. Haꞌe nunga gui penderovaigua kuery onhemondyipa ꞌrã

onhemboekoa okuapy vy. 33 Romoaĩmba ꞌrã yvy regua kuery mbyte rupi,
 

haꞌe aekyi uka ꞌrã kyxe penderakykue rupi. Pendeyvy vaꞌekue itygue ꞌrã,
haꞌe peneretã vaꞌekue ma tekoague meme ꞌrã opyta.
34 — Haꞌe ramo ꞌrãe pendeyvy opytuꞌupa sábado ára py rami, jipoaveia
 

ja. Haꞌe rã peẽ kuery ma penderovaigua kuery yvy re rive ꞌrã pendekuai.
Levítico 26​, ​27 224

Haꞌe vaꞌe jave ma pendeyvy ikaneꞌõgua ꞌrã, sábado ára py opytuꞌupaa rami.
35 Jipoaveia ja pendeyvy ikaneꞌõgua ꞌrã, mbaꞌeta yvy re pendekuai jave
 

pendeyvy ndopytuꞌui rire sábado ára py rami. 36 Haꞌe gui pekuave vaꞌe kuraxõ
 

re amoĩ ꞌrã mbyꞌa guaxu veꞌỹ penderovaigua kuery yvy re pendekuaia py. Haꞌe
rami vy penhamba ꞌrã mbaꞌemo rogue pirukue ovava nhenduꞌi vaꞌe gui rive.
Kyxe revegua ou vaꞌe gui rami ꞌrã penhamba, peꞌapa rive ꞌrã guive mavaꞌeve
penemonha ramo eꞌỹ. 37Peꞌapa ꞌrã joꞌa-joꞌa kyxe gui hoꞌa vaꞌe rami, mavaꞌeve
 

penemonha ramo eꞌỹ. Napepuꞌã kuaavei ꞌrã penderovaigua kuery renonde.

38 Pemanomba ꞌrã yvy regua kuery mbyte, haꞌe penderovaigua kuery yvy re
 

peneruꞌũmba ꞌrã. 39 Pende kuery vaꞌe regua okuaveꞌi vaꞌekue okanhymba ꞌrã
 

ojeꞌoivy penderovaigua kuery yvy re, peẽ haꞌe peneramoĩ kuery reko vaiague
káuxa pekanhymba ꞌrã haꞌe kuery rami avi.
40 — Haꞌe rami avi xapyꞌa rei haꞌe kuery ojejavyague omombeꞌupa ꞌrã, haꞌe
 

tamoĩ kuery xerovai ikuaia rupi ojejavyague. Mbaꞌeta tamoĩ kuery voi xerovai
ikuaia onhemombeꞌupa rakaꞌe, 41 haꞌe kuery rovai xee aiko vy hovaigua kuery
 

yvy re amboaxapa rire. Haꞌe gui xapyꞌa rei pende kuery regua voi inhakã ratã
vaꞌe teĩ onhemoꞌyvyĩꞌi vy ojejavyague repy pe “Haꞌevea ramigua” heꞌi ramo,
42 haꞌe ramo xee xemaꞌenduꞌa ju ꞌrã xereve guarã Jacó reve ajapo vaꞌekue, Isaque
 

haꞌe Abraão reve ma voi ajapo vaꞌekue re. Haꞌe kuery yvy re avi xemaꞌenduꞌa
ꞌrã. 43 Haꞌe rami avi ijyvy jipoaveia haꞌe kuery oeja vaꞌekue opytuꞌu ꞌrã sábado
 

ára py rami. Haꞌe rami jave haꞌe kuery ojejavyague re ambopagaa pe “Haꞌevea
ramigua” heꞌi ꞌrã, xee aipota vaꞌe haꞌe kuery nombovarei, haꞌe ajapo uka vaꞌekue
ojou vai rire. 44 Haꞌe rami rã hovaigua kuery yvy re haꞌe kuery ikuai jave
 

ndaxerexarai ꞌrã haꞌe kuery gui, naenduvei ꞌrã guive haꞌe kuery ndaipotavei vy
amomba aguã, neĩ xereve guarã haꞌe kuery reve ajapo vaꞌekue ambovaipa aguã,
mbaꞌeta xee ma Senhor haꞌe kuery Ruete. 45 Haꞌe rami ꞌrãgue py haꞌe kuery
 

amboaxy vy xemaꞌenduꞌa ma voi ꞌrã tamoĩ kuery pe xereve guarã ajapo vaꞌekue
re, mbaꞌeta Egito yvy gui aipeꞌa vaꞌekue yvy regua kuery oexaa py, haꞌe kuery
Ruete aiko aguã. Xee ma Senhor — heꞌi.
46 Haꞌe vaꞌe ae Senhor ojapo uka, oipota vaꞌe haꞌe lei Israel kuery pe oeja
 

vaꞌekue hexeve ikuai aguã. Sinai yvyty áry omeꞌẽ vaꞌekue Moisés po rupi.

Mbaꞌemo omeꞌẽa aguã re, haꞌe hepyrã oikuaa aguã re ijayvua

27   Senhor aipoeꞌive Moisés pe:

1
2 — Ndeayvu Israel kuery pe, haꞌe vy aipoꞌre: Amongue

onhemboayvu ꞌrã xevy guarã nhomboaxa aguã re. Haꞌe rami rire omboaxa pyre
Senhor pegua ae ꞌrã oiko, teĩ haꞌeve avi nhomboaxa ete ꞌrãgue py omboekovia
aguã hepyrã reikuaa vaꞌe re. t 3 Peteĩ ava vinte maꞌetỹ vaꞌe guive sessenta maꞌetỹ
 

t
 27.2 Samuel xy Ana onhemboayvu ipiꞌa oikoꞌi rire “Senhor” peguarã omboaxa aguã
re (1 Samuel 1.9‑11). Haꞌe gui apy aipoeꞌi haꞌeve avi amongue nhomboaxa ete ꞌrãgue py
peráta re omboekovia aguã.
 225 Levítico 27

vaꞌe peve ri ramo ma hepyrã reikuaa ꞌrã cinqüenta hatãꞌi vaꞌe prata guigua,
henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe py oiporua vaꞌe rami. 4 Haꞌe rã kunha ri ramo ma trinta
 

hatãꞌi vaꞌe reikuaa ꞌrã hepyrã. 5 Haꞌe rã amongue cinco maꞌetỹꞌi vaꞌe guive
 

vinte maꞌetỹ vaꞌe peve, ava ri ramo hepyrã reikuaa ꞌrã vinte hatãꞌi vaꞌe, haꞌe rã
kunha repyrã ramo dez ꞌrã reikuaa. 6 Haꞌe rã peteĩ jaxyꞌi vaꞌe guive cinco maꞌetỹ
 

vaꞌe peve, ava ri ramo hepyrã reikuaa ꞌrã cinco hatãꞌi vaꞌe prata guigua, haꞌe
rã kunha repyrã ma três eteꞌi ꞌrã. 7Haꞌe rã avakue sessenta maꞌetỹ vaꞌe guive
 

tujakueve peve ramo ma quinze hatãꞌi vaꞌe reikuaa ꞌrã hepyrã. Haꞌe rã kunha
ma dez ꞌrã hepyrã. 8 Haꞌe rami teĩ xapyꞌa rei nhomboaxa aguã re onhemboayvu
 

vaꞌe iporiaukueꞌi vy ndojoui ꞌrã joepyrã reikuaa vaꞌekue. Haꞌe rami vy ojexa uka
ꞌrã sacerdote pe, haꞌe vaꞌe ju joepyrã oikuaa aguã. Haꞌe ramo hepyrã sacerdote
oikuaa ꞌrã ojouaꞌi rami vy.
9 — Xapyꞌa rei penhemboayvu ꞌrã mymba Senhor pe pemboaxa
 

aguã re. Pemeꞌẽ vaꞌekue ma Senhor pe ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe meme. 10 Haꞌe  

nungakue ndaperovai ꞌrã, neĩ iporã vaꞌe napemboekoviai ꞌrã ivaikue

vaꞌe re, neĩ ivaikue vaꞌe iporã vaꞌe re. Xapyꞌa rei peteĩ mymba amboae
re pemboekovia ramo mokoĩve ꞌrã opyta ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe. 11 Xapyꞌa rei  

mymba haꞌeveꞌỹ vaꞌe Senhor pe omeꞌẽ mbyrã vaꞌekueꞌỹ regua ri peru

vy pexa uka ꞌrã sacerdote pe. 12 Sacerdote ae oikuaa ꞌrã iporã pa, tyrã
 

ivaikue rei vaꞌea. Sacerdote oikuaa rami ae ꞌrã hepy. 13 Haꞌe gui xapyꞌa
 

rei pendejeupe guarã ju pejoguaxe vy hepyrã oikuaa pyre áryve ꞌrã

pemeꞌẽve, peteĩ nhiruĩ repy oikuaa nhavõ áry peteĩ-teĩ ju ꞌrã pemeꞌẽve.
14 — Haꞌe gui amongue ngoo Senhor pe omboaxa aguã re
 

onhemboayvu ꞌrã ikyꞌa eꞌỹ vaꞌerã. Haꞌe ramo sacerdote oexa pota ꞌrã
iporã paa, tyrã ivaikue rei vaꞌea. Sacerdote oikuaa rami ae ꞌrã hepy.
15 Haꞌe rã Senhor pe ngoo omboaxa vaꞌekue omboekovia jevyxe ri vy
 

hepyrã oikuaa pyre áryve ꞌrã omeꞌẽve, peteĩ nhiruĩ repy oikuaa nhavõ
áry peteĩ-teĩ ju ꞌrã omeꞌẽve. Haꞌe ramo mae ma imbaꞌe ju ꞌrã opyta.

Oyvy omeꞌẽ aguã re oura rire ojogua jevy vaꞌe regua

16  —
Xapyꞌa rei amongue pe peteĩ mbaꞌety oejaa ꞌrã imbaꞌerã, haꞌe
ramo onhemboayvu ꞌrã Senhor peguarã ju omboaxa aguã re. Haꞌe gui
hepyrã reikuaa ꞌrã mbaꞌemo raꞌyĩgue haꞌe vaꞌe rupi onhotỹ aguã haꞌeve
vaꞌe. Cevada raꞌyĩgue mbaꞌe peteĩ ryru renyẽ repyrã ma cinqüenta hatãꞌi
vaꞌe prata guigua ꞌrã reikuaa. 17 Xapyꞌa rei jubileu maꞌetỹ py ri ombaꞌety
 

omboaxa aguã re onhemboayvu ramo hepyrã haꞌe javi porãꞌi ꞌrã reikuaa.
18 Haꞌe rami avi jubileu maꞌetỹ oiko rire ri ombaꞌety omboaxa ramo
 

sacerdote hepyrã oikuaa ꞌrã jubileu ojeupity jevy peve mbovy maꞌetỹ
pa oataa rami vy. Haꞌe vaꞌe rami vy hepyrã reikuaa vy neremboetaive
ꞌrã. 19 Xapyꞌa rei ombaꞌety omeꞌẽ rire ojogua jevyxe ri vy peráta omeꞌẽve
 

ꞌrã hepyrã reikuaa vaꞌekue áryve, peteĩ nhiruĩ repy oikuaa nhavõ áry
peteĩ-teĩ ju ꞌrã omeꞌẽve. Haꞌe vy mae imbaꞌe ju ꞌrã itui. 20 Xapyꞌa rei
 
Levítico 27 226

ombaꞌetykue ndojogua jevyxei, neĩ amboae ava pe novendexei rire ma

ndaꞌevei ꞌrã omboekovia ju aguã. 21 Haꞌe rami avi jubileu maꞌetỹ py ri haꞌe
 

vaꞌe mbaꞌety omboekoviaa ramo Senhor pegua ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe ꞌrã itui,
mbaꞌety ixupe omboaxa pyre rami ae. Sacerdote peguarã ꞌrã itui.
22 — Xapyꞌa rei amongue ombaꞌetyrã ojogua vaꞌekue omboaxa ꞌrã
 

Senhor peguarã, imbaꞌerã oeja pyre regua eꞌỹ. 23 Haꞌe ramo hepyrã
 

sacerdote oikuaa ꞌrã jubileu maꞌetỹ ojeupity peve oataa rami vy. Haꞌe vaꞌe
árave hepyrã oikuaa vaꞌekue omeꞌẽ ꞌrã Senhor pe ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe opyta
aguã. 24 Haꞌe gui jubileu ojeupity jevy jave haꞌe vaꞌe mbaꞌety ivendeare
 

mbaꞌerã ju ꞌrã itui, imbaꞌerã ae oejaa rire. 25 Peteĩ-teĩ mbaꞌe repyrã

 

reikuaa ꞌrã hatãꞌi vaꞌe henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe py oiporua vaꞌe rami. Peteĩ-teĩ
hatãꞌi vaꞌe ma doze gramas vaꞌe.
26 — Haꞌe rã jypyꞌigua mymba raꞌy oiko vaꞌe Senhor peguarã ae ma
 

oiko ramo ndaꞌevei avave rei omboaxa jevy aguã. Jypyꞌigua vaka raꞌy,
eꞌỹ vy mymba kyrĩ-kyrĩꞌi vaꞌe oiko teĩ Senhor pegua ae meme. 27 Haꞌe 

rami avi mymba haꞌeveꞌỹ vaꞌe regua ramo ma haꞌeve ꞌrã omboekovia
ju aguã, hepyrã reikuaa vaꞌekue rami vy, haꞌe hiꞌáryve omeꞌẽve avi ꞌrã,
peteĩ nhiruĩ repy reikuaa nhavõ áry peteĩ-teĩ ju ꞌrã omeꞌẽve. Xapyꞌa rei
nomboekovia jevyi ri ramo ovendea ꞌrã hepyrã reikuaa vaꞌekue re.

Mbaꞌemo ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe ae omboekovia jevy eꞌỹ aguã re ijayvua

28  — Haꞌe rami avi Senhor pe amongue omboaxa ꞌrã mbaꞌemo
oguereko vaꞌe rakaꞌe rã peve guarã, ava mbaꞌe, eꞌỹ vy mymba, haꞌeꞌỹ
vy imbaꞌetyrã oeja pyre teĩ. Haꞌe nunga ma ndaꞌevei pevende, neĩ
pemboekovia ju aguã. Haꞌe nunga haꞌe javi Senhor pe pemboaxa ae ma
rire ikyꞌa eꞌỹ ete vaꞌe opyta. 29 Avakue vaꞌe regua teĩ Senhor peguarã
 

omboaxaa ae ma rire ndaꞌevei omboekovia ju aguã. Ojukaa ꞌrãe.

Dízimo re ijayvua
30  — Haꞌe gui dízimo voi yvy gui mbaꞌemoꞌa oiko vaꞌekue regua,
mbaꞌety gui mbaꞌemo raꞌyĩ vaꞌe regua, eꞌỹ vy yvyraꞌa teĩ Senhor mbaꞌe
meme, Senhor pegua ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe. 31 Xapyꞌa rei amongue dízimo omeꞌẽ
 

vaꞌekue regua ri omboekoviaxe vy omeꞌẽve ꞌrã hepyrã vaꞌekue áryve,

peteĩ nhiruĩ repy ovare nhavõ áry peteĩ-teĩ ju ꞌrã omeꞌẽve. 32 Haꞌe rã
 

dízimo vaka raꞌy regua, mymba kyrĩgueveꞌi, haꞌe mymba re opena vaꞌe
kuery oipapa vy yvyra guy rupi omboaxa vaꞌe haꞌe javi regua dízimo
omeꞌẽ ma rire ma Senhor pegua ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe ae opyta. 33 Ija ndoikuaa
 

potai ꞌrã iporã vaꞌe pa, eꞌỹ vy iporã eꞌỹ vaꞌea re, neĩ ndaꞌevei omboekovia
aguã. Omboekovia ri ramo mokoĩve ꞌrã opyta ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe. Ndaꞌevei avi
ꞌrã ojeupe guarã ju ojogua aguã — heꞌi.
34 Kovaꞌe ayvu haꞌe javi Moisés pe Senhor oeja vaꞌekue Israel kuery
 

peguarã, Sinai yvyty áry.

 Números irundya kuaxia
Moisés ombopara vaꞌekue
Números irundya kuaxia Moisés ombopara vaꞌekue
Kovaꞌe kuaxia ma Números ꞌepy vaꞌe, mbaꞌeta omombeꞌu mokoĩgue Moisés
heta vaꞌe kuery oipapaague. Jypy ma Egito yvy gui Israel kuery oẽmba rire Sinai
yvyty py ikuai jave py oipapa (capítulo 1). Haꞌe gui amboae ma quarenta maꞌetỹ
rire Canaã yvy re oopa ta jave py ju oipapa (capítulo 26). Haꞌe gui kovaꞌe kuaxia
para re oĩ quarenta maꞌetỹ re Israel kuery tekoa eꞌỹa rupi ikuai jave guare.
Haꞌe vaꞌe jave ma Israel kuery nonheꞌẽ rendui jepi okuapy Nhanderuete, neĩ
hemimboꞌe Moisés voi. Amongue py naꞌikyreꞌỹvei, okyje rei haꞌe ijayvu rei
okuapy Moisés haꞌe Nhanderuete rovai. Haꞌe rami teĩ Nhanderuete omboaxya
rupi opena porã, ojejavyague operdoa kuerei guive. Moisés ma imbaraete oikovy
vaꞌeri haꞌe voi peteĩgue nonheꞌẽ rendu porãi, mbaꞌeta Meribá tekoa py ivai vy
nomboetei Nhanderuete heta vaꞌe kuery oendua py. “Haꞌe ramo Senhor aipoeꞌi
Moisés haꞌe Arão pe: ‘Peẽ kuery ndapejeroviai vaꞌekue xere, mbaꞌeta Israel kuery
oendua py ndapexa ukai xekyꞌa eꞌỹ vaꞌea. Haꞌe nunga rupi peẽ ma naperovaẽvei
ma ꞌrã kovaꞌe kuery ijyvyrã ameꞌẽague py’, heꞌi” (20.12).
Haꞌe gui ma Israel kuery rovaigua kuery ogueru peteĩ ava Balão haꞌe kuery
re ijayvu vai aguã. Haꞌe rami teĩ Nhanderuete ojoko vy ojeupegua kuery rovai
nomombeꞌu ukai ayvu vai. Haꞌe rami ꞌrãgue py Balão aipoeꞌi: “Jacó kuery rovai
rupi mbaꞌevykya ndaꞌeve ranhei ꞌrã, Israel kuery rovai mbaꞌekuaa ndovarei ꞌrã”,
heꞌi (23.23a). Haꞌe ramia py Nhanderuete oepy kuerei ꞌrã ojeupegua kuery.

Moisés pe Israel kuery rery rupi Nhanderuete oipapa ukapaague

1   Egito
yvy gui Israel kuery ojeꞌoipa rire mokoĩ maꞌetỹa re, mokoĩ
1

jaxya, jypy araa py ma Senhor ijayvu Moisés pe, Sinai yvyty katyꞌi
tekoa eꞌỹa oĩ vaꞌe py. Oguy nhemboaty oĩaty oĩ vaꞌe py aipoeꞌi:
2 — Pemboparapa ke Israel kuery rery haꞌe javi, peteĩ-teĩ taꞌy vaꞌe, haꞌe
 

tamoĩ kuery ro pygua ikuaia rami vy. Avakue haꞌe javi ꞌrã peipapa peteĩ-
teĩ rery rupi. 3 Vinte maꞌetỹ oguereko vaꞌe guive ꞌrã peipapa tujakue peve,
 

Israel regua joe opuꞌã aguã ikuai kuaa vaꞌe meme, haꞌe vaꞌe kuery ae ndee
haꞌe Arão reve peipapa ꞌrã xondaro kueryrã peteĩ-teĩ regua gui. 4 Peteĩ-teĩ
 

227
Números 1 228

regua ikuai vaꞌe gui oiko avi ꞌrã peteĩ ava penepytyvõarã, nguu ro pygua
kuery ruvixa ae. 5 Po rami ma avakue penepytyvõa rery: Rúben ramymino
 

kuery ruvixa ma Sedeur raꞌy Elizur; 6 Simeão ramymino kuery ruvixa ma

 

Zurisadai raꞌy Selumiel; 7 Judá ramymino kuery ruvixa ma Aminadabe

 

raꞌy Naassom; 8 Issacar ramymino kuery ruvixa ma Zuar raꞌy Natanael;

 

9 Zebulom ramymino kuery ruvixa ma Helom raꞌy Eliabe; 10 Haꞌe gui José
   

raꞌy kuery ramymino kuery, Efraim ramymino kuery ruvixa ma Amiúde

raꞌy Elisama, haꞌe rã Manassés ramymino kuery ruvixa ma Pedazur raꞌy
Gamaliel; 11 Benjamim ramymino kuery ruvixa ma Gideoni raꞌy Abidã; 12 Dã
   

ramymino kuery ruvixa ma Amisadai raꞌy Aiezer; 13 Aser ramymino kuery 

ruvixa ma Ocrã raꞌy Pagiel; 14 Gade ramymino kuery ruvixa ma Deuel raꞌy
 

Eliasafe; 15 Naftali ramymino kuery ruvixa ma Enã raꞌy Aira. 16 Haꞌe vaꞌe
   

kuery ma heta vaꞌe kuery mbyte gui oiporavo pyre, tamoĩ kuery ramymino
kuery yvateve vaꞌe, Israel kuery mbovy rei eꞌỹ ikuai vaꞌe ruvixarã.
17 Haꞌe ramo haꞌe vaꞌe avakue hery rupi oiporavoa ramo Moisés haꞌe
 

Arão ogueraa. 18 Haꞌe vy mokoĩ jaxya jypyꞌia ára py heta vaꞌe kuery
 

omboatypa ramo haꞌe kuery omombeꞌu porãve okuapy peteĩ-teĩ regua

ramoĩ kuery rery, tuu haꞌe taꞌy kuery. Hery rupi oipapa vinte maꞌetỹ
oguereko vaꞌe guive tujakue peve. 19 Moisés pe Senhor ojapo ukaague
 

rami vy oipapapa Sinai yvyty katyꞌi tekoa eꞌỹa oĩ vaꞌe py. a

20 Israel raꞌy jypykue Rúben ramymino kuery, peteĩ-teĩ hoo pygua
 

kuery ikuaia rami, tuu haꞌe taꞌy kuery, hery rupi meme oipapa. Peteĩ-teĩ
ava vinte maꞌetỹ oguereko vaꞌe guive tujakue peve oipapa joe opuꞌã kuaa
vaꞌe meme. 21 Haꞌe vy Rúben ramymino kuery oipapa rã quarenta e seis
 

mil e quinhentos haꞌe javi vy.

22 Haꞌe gui Simeão ramymino kuery ju, peteĩ-teĩ hoo pygua kuery
 

ikuaia rami, tuu haꞌe taꞌy kuery, hery rupi meme oipapa. Peteĩ-teĩ ava
vinte maꞌetỹ oguereko vaꞌe guive tujakue peve oipapa joe opuꞌã kuaa vaꞌe
meme. 23 Haꞌe vy Simeão ramymino kuery oipapa rã cinqüenta e nove mil
 

e trezentos haꞌe javi vy.

24 Haꞌe gui ma Gade ramymino kuery ju, peteĩ-teĩ hoo pygua kuery
 

ikuaia rami, tuu haꞌe taꞌy kuery, hery rupi meme oipapa. Peteĩ-teĩ ava
vinte maꞌetỹ oguereko vaꞌe guive tujakue peve oipapa joe opuꞌã kuaa vaꞌe
meme. 25 Haꞌe vy Gade ramymino kuery oipapa rã quarenta e cinco mil
 

seiscentos e cinqüenta haꞌe javi vy.

26 Haꞌe gui Judá ramymino kuery ju, peteĩ-teĩ hoo pygua kuery ikuaia
 

rami, tuu haꞌe taꞌy kuery, hery rupi meme oipapa. Peteĩ-teĩ ava vinte
maꞌetỹ oguereko vaꞌe guive tujakue peve oipapa joe opuꞌã kuaa vaꞌe
meme. 27 Haꞌe vy Judá ramymino kuery oipapa rã setenta e quatro mil e
 

seiscentos haꞌe javi vy.

a
 1.19 Sinai yvyty áry “Senhor” lei oeja rakaꞌe (Êxodo 19.1‑6).
 229 Números 1

28  Haꞌe gui Issacar ramymino kuery ju, peteĩ-teĩ hoo pygua kuery
ikuaia rami, tuu haꞌe taꞌy kuery, hery rupi meme oipapa. Peteĩ-teĩ ava
vinte maꞌetỹ oguereko vaꞌe guive tujakue peve oipapa joe opuꞌã kuaa vaꞌe
meme. 29 Haꞌe vy Issacar ramymino kuery oipapa rã cinqüenta e quatro
 

mil e quatrocentos haꞌe javi vy.

30 Haꞌe gui Zebulom ramymino kuery ju, peteĩ-teĩ hoo pygua kuery
 

ikuaia rami, tuu haꞌe taꞌy kuery, hery rupi meme oipapa. Peteĩ-teĩ ava
vinte maꞌetỹ oguereko vaꞌe guive tujakue peve oipapa joe opuꞌã kuaa vaꞌe
meme. 31 Haꞌe vy Zebulom ramymino kuery oipapa rã cinqüenta e sete
 

mil e quatrocentos haꞌe javi vy.

32 Haꞌe gui José raꞌy kuery ju, Efraim ramymino kuery ranhe, peteĩ-
 

teĩ hoo pygua kuery ikuaia rami, tuu haꞌe taꞌy kuery, hery rupi meme
oipapa. Peteĩ-teĩ ava vinte maꞌetỹ oguereko vaꞌe guive tujakue peve
oipapa joe opuꞌã kuaa vaꞌe meme. 33 Haꞌe vy Efraim ramymino kuery
 

oipapa rã quarenta mil e quinhentos haꞌe javi vy.

34 Manassés ramymino kuery ju, peteĩ-teĩ hoo pygua kuery ikuaia
 

rami, tuu haꞌe taꞌy kuery, hery rupi meme oipapa. Peteĩ-teĩ ava vinte
maꞌetỹ oguereko vaꞌe guive tujakue peve oipapa joe opuꞌã kuaa vaꞌe
meme. 35 Haꞌe vy Manassés ramymino kuery oipapa rã trinta e dois mil e
 

duzentos haꞌe javi vy.

36 Haꞌe gui Benjamim ramymino kuery ju, peteĩ-teĩ hoo pygua kuery
 

ikuaia rami, tuu haꞌe taꞌy kuery, hery rupi meme oipapa. Peteĩ-teĩ ava
vinte maꞌetỹ oguereko vaꞌe guive tujakue peve oipapa joe opuꞌã kuaa vaꞌe
meme. 37 Haꞌe vy Benjamim ramymino kuery oipapa rã trinta e cinco mil
 

e quatrocentos haꞌe javi vy.

38 Haꞌe gui Dã ramymino kuery ju, peteĩ-teĩ hoo pygua kuery ikuaia
 

rami, tuu haꞌe taꞌy kuery, hery rupi meme oipapa. Peteĩ-teĩ ava vinte
maꞌetỹ oguereko vaꞌe guive tujakue peve oipapa joe opuꞌã kuaa vaꞌe
meme. 39 Haꞌe vy Dã ramymino kuery oipapa rã sessenta e dois mil e
 

setecentos haꞌe javi vy.

40 Haꞌe gui Aser ramymino kuery ju, peteĩ-teĩ hoo pygua kuery ikuaia
 

rami, tuu haꞌe taꞌy kuery, hery rupi meme oipapa. Peteĩ-teĩ ava vinte
maꞌetỹ oguereko vaꞌe guive tujakue peve oipapa joe opuꞌã kuaa vaꞌe
meme. 41 Haꞌe vy Aser ramymino kuery oipapa rã quarenta e um mil e
 

quinhentos haꞌe javi vy.

42 Haꞌe gui Naftali ramymino kuery ju, peteĩ-teĩ hoo pygua kuery
 

ikuaia rami, tuu haꞌe taꞌy kuery, hery rupi meme oipapa. Peteĩ-teĩ ava
vinte maꞌetỹ oguereko vaꞌe guive tujakue peve oipapa joe opuꞌã kuaa vaꞌe
meme. 43 Haꞌe vy Naftali ramymino kuery oipapa rã cinqüenta e três mil
 

e quatrocentos haꞌe javi vy.

44 Haꞌe vaꞌe kuery ma Moisés haꞌe Arão oipapa vaꞌekue. Israel kuery
 

yvatekueve ikuai vaꞌe ma doze avakue, peteĩ-teĩ tamoĩ kuery ro pygua

Números 1​, ​2 230

kuery ruvixa oiko. 45 Haꞌe rami vy Israel kuery haꞌe javi oipapaa peteĩ-teĩ
 

hoo pygua kuery ikuaia rami. Peteĩ-teĩ ava vinte maꞌetỹ oguereko vaꞌe
guive tujakue peve oipapa joe opuꞌã kuaa vaꞌe meme. 46 Oipapa pyre haꞌe
 

javi vy ma seiscentos e três mil quinhentos e cinqüenta.

Levita kuery regua ndoipapaaiague

47 Haꞌe
rã levita kuery regua ma ndoipapaai tuu kuery regua ikuaia
rami, amboae kuery oipapaa rami eꞌỹ, 48 mbaꞌeta Moisés pe Senhor
 

ijayvu ma voi vy aipoeꞌi vaꞌekue: 49 “Levita kuery regua anho ꞌrã

 

nderepapai, haꞌe kuery rery ma voi neremboparai ꞌrã Israel kuery rery
mboae ikuaia py. 50 Haꞌe rami ꞌrãgue py levita kuery ma remoĩ ꞌrã
 

ombojeroviaaty xeayvu oĩa vaꞌe re opena vaꞌerã, tembiporu ikuai vaꞌe

haꞌe hexegua haꞌe javi re. Haꞌe kuery ikuai ꞌrã ombojeroviaaty oguerova
heravy aguã rami, hexegua tembiporu haꞌe javi reve. Ombojeroviaaty
ropy rupi ae ꞌrã haꞌe kuery opena okuapy, haꞌe ijyvýry rupi ꞌrã ikuai.
51 Haꞌe gui ombojeroviaaty oguerova ta jave ma levita kuery ombovaipa
 

ꞌrã. Haꞌe gui tekoa mbyte py ju omopuꞌã aguã ma levita kuery ae ju ꞌrã
omoatyrõ. Haꞌe rã amboae regua hexe onhemboja vy omano ꞌrã. 52 Haꞌe  

gui Israel kuery ma peteĩ-teĩ ngoorã ojapo ꞌrã guekoa py ae, peteĩ-teĩ
regua joa py ae ꞌrã ikuai, ojeupegua bandeira yvýry rupi. 53 Haꞌe rã  

levita kuery ma ngoorã ojapo ꞌrã okuapy ombojeroviaaty xeayvu oĩa vaꞌe
yvýry rupi ae, Israel kuery áry ou eꞌỹ aguã imbopagaarã. Haꞌe rami vy
levita kuery ae ꞌrã opena okuapy ombojeroviaaty xeayvu oĩa vaꞌe re”, heꞌi
vaꞌekue.
54 Haꞌe ramo Israel kuery ojapo haꞌe rami. Moisés pe Senhor ojapo
 

ukaague haꞌe javi rupi ikuai.

Tekoa rupi peteĩ-teĩ regua ikuai aguã re ijayvuague

2   Senhor
aipoeꞌi Moisés haꞌe Arão pe:
1
2  —
Israel kuery ikuai ꞌrã peteĩ-teĩ regua bandeira ꞌy yvýry rupi
ae. Peteĩ-teĩ regua bandeira re ma tamoĩ kuery kuaa ukaarã oĩ. Oguy
nhemboaty oĩaty oĩ vaꞌe yvýry rupi ꞌrã hekoa, haꞌe vaꞌe katy peteĩ-teĩ
regua omaꞌẽ okuapy aguã rami.
3 Kuaray oua katy ikuai ꞌrã Judá regua kuery ojeupegua bandeira
 

ꞌy yvýry, peteĩ-teĩ regua joa py ae. Judá raꞌy kuery ruvixarã oĩ ꞌrã
Aminadabe raꞌy Naassom. 4 Haꞌe kuery vaꞌe regua xondaro kuery oipapaa
 

rã setenta e quatro mil seiscentos haꞌe javi vy.

5 Haꞌe kuery yvýry ikuai ꞌrã Issacar regua kuery. Haꞌe vaꞌe kuery
 

ruvixarã oĩ ꞌrã Zuar raꞌy Natanael. 6 Haꞌe kuery vaꞌe regua xondaro kuery
 

oipapaa rã cinqüenta e quatro mil e quatrocentos haꞌe javi vy.

7 Haꞌe gui Zebulom regua kuery jevy ꞌrã ikuai. Haꞌe vaꞌe kuery ruvixarã
 

oĩ ꞌrã Helom raꞌy Eliabe. 8 Haꞌe kuery vaꞌe regua xondaro kuery oipapaa
 
 231 Números 2

rã cinqüenta e sete mil e quatrocentos haꞌe javi vy. 9 Judá regua kuery
 

rekoa py oipapaa rã cento e oitenta e seis mil e quatrocentos haꞌe javi vy,
amboae regua irũ kuery reve. Haꞌe kuery ma tenondegua ꞌrã ojeꞌoi.
10 Haꞌe gui kuaray puku-a katy ꞌrã ikuai Rúben regua kuery ojeupegua
 

bandeira ꞌy yvýry, peteĩ-teĩ regua joa py ae. Rúben raꞌy kuery ruvixarã oĩ
ꞌrã Sedeur raꞌy Elizur. 11 Haꞌe kuery vaꞌe regua xondaro kuery oipapaa rã
 

quarenta e seis mil e quinhentos haꞌe javi vy.

12 Haꞌe kuery yvýry ma ikuai ꞌrã Simeão regua kuery. Haꞌe vaꞌe kuery
 

ruvixarã oĩ ꞌrã Zurisadai raꞌy Selumiel. 13 Haꞌe kuery vaꞌe regua xondaro
 

kuery oipapaa rã cinqüenta e nove mil e trezentos haꞌe javi vy.

14 Haꞌe gui ma Gade regua kuery jevy ꞌrã ikuai. Haꞌe vaꞌe kuery
 

ruvixarã oĩ ꞌrã Deuel raꞌy Eliasafe. 15 Haꞌe kuery vaꞌe regua xondaro
 

kuery oipapaa rã quarenta e cinco mil seiscentos e cinqüenta haꞌe javi

vy. 16 Rúben regua kuery rekoa py oipapaa rã cento e cinqüenta e um mil
 

quatrocentos e cinqüenta haꞌe javi vy, amboae regua irũ kuery reve. Haꞌe
kuery ma tenondegua rakykue ꞌrã ojeꞌoi.
17 Haꞌe gui mae ma oguerovaa ꞌrã heravy oguy nhemboaty oĩaty. Levita
 

kuery ikuai vaꞌe amboae kuery mbyte py ꞌrã ojeꞌoi. Haꞌe kuery ikuaia
rami ae ꞌrã ojeꞌoi oguataa rupi. Peteĩ-teĩ regua ojeꞌoi ꞌrã ikuai aguã py ae,
ojeupegua bandeira rakykue.
18 Haꞌe gui kuaray oikea katy ikuai ꞌrã Efraim regua kuery ojeupegua
 

bandeira ꞌy yvýry, peteĩ-teĩ regua joa py ae. Efraim raꞌy kuery ruvixarã oĩ
ꞌrã Amiúde raꞌy Elisama. 19 Haꞌe kuery vaꞌe regua xondaro kuery oipapaa
 

rã quarenta mil e quinhentos haꞌe javi vy.

20 Haꞌe vaꞌe kuery yvýry ikuai ꞌrã Manassés regua kuery. Haꞌe vaꞌe
 

kuery ruvixarã oĩ ꞌrã Pedazur raꞌy Gamaliel. 21 Haꞌe kuery vaꞌe regua
 

xondaro kuery oipapaa rã trinta e dois mil e duzentos haꞌe javi vy.
22 Haꞌe gui ma Benjamim regua kuery jevy ꞌrã ikuai. Haꞌe vaꞌe kuery
 

ruvixarã oĩ ꞌrã Gideoni raꞌy Abidã. 23 Haꞌe kuery vaꞌe regua xondaro kuery
 

oipapaa rã trinta e cinco mil e quatrocentos haꞌe javi vy. 24 Efraim regua
 

kuery rekoa py oipapaa rã cento e oito mil e cem haꞌe javi vy, amboae
regua irũ kuery reve. Haꞌe kuery ma mboapya py ꞌrã ojeꞌoi.
25 Haꞌe gui kuaray apuꞌaa katy ikuai ꞌrã Dã regua kuery ojeupegua
 

bandeira ꞌy yvýry, peteĩ-teĩ regua joa py ae. Dã raꞌy kuery ruvixarã oĩ ꞌrã
Amisadai raꞌy Aiezer. 26 Haꞌe kuery vaꞌe regua xondaro kuery oipapaa rã
 

sessenta e dois mil e setecentos haꞌe javi vy.

27 Haꞌe vaꞌe kuery yvýry ikuai ꞌrã Aser regua kuery. Haꞌe vaꞌe kuery
 

ruvixarã oĩ ꞌrã Ocrã raꞌy Pagiel. 28 Haꞌe kuery vaꞌe regua xondaro kuery
 

oipapaa rã quarenta e um mil e quinhentos haꞌe javi vy.

29 Haꞌe gui ma Naftali regua kuery jevy ꞌrã ikuai. Haꞌe vaꞌe kuery
 

ruvixarã oĩ ꞌrã Enã raꞌy Aira. 30 Haꞌe kuery vaꞌe regua xondaro kuery
 

oipapaa rã cinqüenta e três mil e quatrocentos haꞌe javi vy. 31 Dã regua

 
Números 2​, ​3 232

kuery rekoa py oipapaa rã cento e cinqüenta e sete mil e seiscentos haꞌe

javi vy, amboae regua irũ kuery reve. Haꞌe kuery ma opa vygua ꞌrã ojeꞌoi,
peteĩ-teĩ regua ojeupegua bandeira rakykue.
32 Haꞌe vaꞌe kuery ma Israel kuery regua oipapa pyre, tamoĩ kuery
 

ikuai vaꞌe-vaꞌe rupi. Oipapa pyre haꞌe javi vy ma seiscentos e três mil
quinhentos e cinqüenta, peteĩ-teĩ regua joa py ikuaia rami. 33 Haꞌe rã
 

levita kuery ma ndoipapaai Israel kuery oipapaa py, Moisés pe Senhor

ijayvuague rami vy. 34 Haꞌe rami ae Israel kuery ikuai. Moisés pe Senhor
 

ijayvuague rami ae ikuai ojeupegua bandeira ꞌy yvýry rupi. Haꞌe rami ae

avi oguata ojeꞌoivy, peteĩ-teĩ regua nguu ro pygua kuery reve.

Levita kuery mbovy pa ikuai, haꞌe hembiaporã re ijayvuague

3   Haꞌe
gui povaꞌe kuery ma Arão haꞌe Moisés raꞌy kuery ikuai, Sinai
1

yvyty áry Moisés pe Senhor ijayvu jave guare. 2 Po rami ae Arão

 

raꞌy kuery rery: taꞌy jypykue ma Nadabe, haꞌe gui ma Abiú, Eleazar haꞌe
Itamar. 3 Po rami Arão raꞌy kuery rery, sacerdote-rã omoĩ mbyre meme
 

ikuai, sacerdote-rã omboaxaa rire. 4 Haꞌe rami teĩ Nadabe haꞌe Abiú
 

omano rakaꞌe Senhor renonde py, Sinai regua tekoa eꞌỹa py Senhor
renonde tata haꞌeveꞌỹa ramigua ogueroike ramo. Taꞌy eꞌỹ re omano
rakaꞌe. Haꞌe rã tyvy kuery Eleazar haꞌe Itamar ju sacerdote ikuai nguu
Arão renonde.
5 Senhor aipoeꞌi Moisés pe:
 

6 — Emonhemboja ke Levi regua kuery sacerdote Arão renonde py

 

ipytyvõarã. 7 Haꞌe kuery tojapo mbaꞌemo ixupe, haꞌe heta vaꞌe kuery oguy
 

nhemboaty oĩaty renonde rupi ikuai vaꞌe haꞌe javi re vy, ombojeroviaaty
ropy rupi ombaꞌeapoa py. 8 Haꞌe kuery opena ꞌrã tembiporu oguy
 

nhemboaty oĩaty pygua haꞌe javi re. Haꞌe vy ꞌrãe ojapopa ojapo ꞌrã
vaꞌekue Israel kuery re vy, ombojeroviaaty rupi ombaꞌeapoa py. 9 Haꞌe  

nunga rupi levita kuery remboaxa ꞌrã Arão haꞌe taꞌy kuery peguarã. Israel
kuery regua ixupe remboaxa vaꞌerã haꞌe kuery anho. 10 Haꞌe rã Arão haꞌe
 

taꞌy kuery pe ndeayvu ꞌrã sacerdote rami anho ombaꞌeapo aguã re. Haꞌe
rã amboae regua ri onhemboja vy ma omano ꞌrã — heꞌi.
11 Senhor aipoeꞌi Moisés pe:
 

12 — Maꞌẽ, levita kuery ma xee aipeꞌa vaꞌekue Israel kuery mbyte gui.
 

Israel kuery jypyꞌi oikoꞌi vaꞌe nhavõ rekovia ma levita kuery aiporavo
xejeupe guarã. Haꞌe rami rire levita kuery xevygua meme ꞌrã ikuai.
13 Mbaꞌeta jypyꞌi oiko vaꞌe nhavõ ma xevygua ae. Egito yvy py jypyꞌi
 

oiko vaꞌekue ajukapa ára guive ma Israel kuery vaꞌe regua jypykueꞌi
amboaxapa xejeupe guarã, avakue haꞌe mymba kuery voi. Xevy guarã
meme ikuai. Xee ma Senhor — heꞌi.
14 Haꞌe gui Sinai regua tekoa eꞌỹa py Senhor ijayvu Moisés pe. Haꞌe vy
 

aipoeꞌi:
 233 Números 3

15  —
Reipapa ꞌrã Levi ramymino kuery peteĩ-teĩ tamymino kuery rery
rupi, tuu haꞌe taꞌy kuery reve. Avakue haꞌe javi ꞌrã reipapa, peteĩ jaxy
oguereko vaꞌe guive tujapave peve — heꞌi.
16 Haꞌe ramo Senhor ijayvuague rami vy Moisés oipapa levita kuery,
 

ixupe oipapa ukaague rami ae. 17 Po rami ma Levi raꞌy kuery rery:
 

Gérson, Coate haꞌe Merari. 18 Haꞌe gui povaꞌe ma Gérson raꞌy kuery rery,
 

peteĩ-teĩ taꞌy kuery reve: Libni haꞌe Simei. 19 Haꞌe gui Coate raꞌy kuery,
 

taꞌy kuery reve ma Anrão, Izar, Hebrom haꞌe Uziel. 20 Haꞌe gui Merari
 

raꞌy kuery, taꞌy kuery reve ma Mali haꞌe Musi. Haꞌe vaꞌe kuery ae Levi
ramymino kuery, guamoĩ kuery rery rupi.
21 Gérson ramymino kuery ma Libni haꞌe Simei raꞌy kuery, Gérson re
 

tamoĩ vaꞌe meme. 22 Haꞌe kuery regua avakue peteĩ jaxy oguereko vaꞌe
 

guive tujapave peve ma hery rupi oipapaa rã sete mil e quinhentos haꞌe
javi vy. 23 Haꞌe gui Gérson ramymino kuery ma ombojeroviaaty kupe
 

rupi ꞌrã ngoorã ojapo, kuaray oikea katy. 24 Gérson ramymino kuery
 

ruvixarã ma Lael raꞌy Eliasafe ikuai ꞌrã. 25 Gérson ramymino kuery opena
 

ꞌrã okuapy oguy nhemboaty oĩaty re, ombojeroviaaty, oo haꞌe ijaoꞌia

re, haꞌe oguy nhemboaty oĩaty rokẽrã ajukue oĩ vaꞌe re, 26 ajukue oka
 

ombojeroviaaty haꞌe altar yvýry rupi ikuai vaꞌe re, oka rokẽrã ajukue oĩ
vaꞌe re, haꞌe gui ixã ikuai vaꞌe re. Haꞌe nunga haꞌe javi rupi ombaꞌeapo
aguã rami ikuai.
27 Haꞌe gui Coate ramymino kuery ma Anrão, Izar, Hebrom haꞌe
 

Uziel raꞌy kuery. Haꞌe vaꞌe kuery ma Coate re tamoĩ vaꞌe meme. 28 Haꞌe  

kuery regua avakue peteĩ jaxy oguereko vaꞌe guive tujapave peve ma
oipapaa rã oito mil e seiscentos haꞌe javi vy. Haꞌe kuery ma henda ikyꞌa
eꞌỹ vaꞌe re opena aguã rami ikuai. 29 Haꞌe gui Coate ramymino kuery
 

ma ombojeroviaaty yke katy rupi ꞌrã ngoorã ojapo, kuaray puku-a katy.
30 Coate ramymino kuery ruvixarã oĩ ꞌrã Uziel raꞌy Elisafã. 31 Haꞌe kuery
   

ma xeayvu ryru re opena aguã rami ikuai, mesa oĩ vaꞌe, tataendy ꞌy, altar
haꞌe javi re, tembiporu henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe rupi oiporu vaꞌety haꞌe ajukue
okẽrã oĩ vaꞌe re. Haꞌe nunga haꞌe javi re opena aguã rami ikuai. 32 Levi
 

ramymino kuery ruvixa yvateve vaꞌe ma sacerdote Arão raꞌy Eleazar.

Haꞌe vaꞌe ma opena ꞌrã henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe ropy rupi ombaꞌeapo vaꞌe
kuery re.
33 Haꞌe gui Merari ramymino kuery ma Mali haꞌe Musi raꞌy kuery. Haꞌe
 

vaꞌe kuery ae Merari re tamoĩ vaꞌe meme. 34 Haꞌe kuery regua avakue
 

peteĩ jaxy oguereko vaꞌe guive tujapave peve ma oipapaa rã seis mil e
duzentos haꞌe javi vy. 35 Haꞌe gui Merari ramymino kuery ruvixarã oĩ ꞌrã
 

Abiail raꞌy Zuriel. Haꞌe kuery ma ombojeroviaaty yke katy rupi ꞌrã ngoorã
ojapo, kuaray apuꞌaꞌia katy. 36 Merari raꞌy kuery omoĩague rami vy opena
 

ꞌrã okuapy yvyra pe ombojeroviaaty regua ikuai vaꞌe re, haꞌe gui ijytaꞌi,
ijyta, ijyta yvypy haꞌe tembiporu ikuai vaꞌe re. Haꞌe vaꞌe haꞌe javi re
Números 3​, ​4 234

opena aguã rami ikuai, 37 haꞌe gui ijyvýry oka rupi ijyta ikuai vaꞌe re,
 

ijyta yvypy, yvyra rakua, haꞌe ixã ikuai vaꞌe haꞌe javi re.
38 Haꞌe gui ombojeroviaaty renonde kuaray oua katy Moisés haꞌe
 

Arão ojapo ꞌrã ngoorã guaꞌy kuery reve, oguy nhemboaty oĩaty renonde
kuaray oua katy ae. Haꞌe vaꞌe kuery ma henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe ropy rupi ꞌrã
ombaꞌeapo, omoĩague rami vy. Ombaꞌeapo ꞌrã Israel kuery re omaꞌẽ vy.
Haꞌe rã amboae regua ri onhemboja vy omano ꞌrã. 39 Haꞌe gui levita kuery
 

regua avakue peteĩ jaxy oguereko vaꞌe guive tujapave peve ma oipapaa rã
vinte e dois mil haꞌe javi vy. Senhor ojapo ukaague rami vy Moisés haꞌe
Arão oipapa, taꞌy kuery haꞌe javi reve.

Jypy oikoꞌi vaꞌekue rekovia omeꞌẽ mbyrã re ijayvuague

40  Senhor aipoeꞌi Moisés pe:
— Eipapa taꞌy jypykueꞌi avakue Israel kuery regua. Peteĩ-teĩ hery rupi
ꞌrã reipapa peteĩ jaxy oguereko vaꞌe guive tujapave peve. 41 Haꞌe rami avi
 

Israel kuery jypykueꞌi vaꞌe rekovia xejeupe guarã amboaxa ma levita kuery.
Xee ma Senhor. Haꞌe rami ae avi levita kuery rymba kuery xejeupe guarã
amboaxa ꞌrã Israel kuery rymba kuery jypykueꞌi vaꞌekue rekovia — heꞌi.
42 Haꞌe ramo Senhor ojapo ukaague rami vy Moisés oipapa jypykueꞌi
 

Israel kuery regua haꞌe javi. 43 Haꞌe kuery regua avakue jypykueꞌi vaꞌe
 

peteĩ jaxy oguereko vaꞌe guive tujapave peve ma hery rupi oipapaa rã
vinte e dois mil duzentos e setenta e três haꞌe javi vy.
44 Haꞌe gui Senhor aipoeꞌi Moisés pe:
 

45 — Israel kuery regua taꞌy jypykueꞌi rekovia emboaxa ke levita kuery

 

xevy guarã, haꞌe Israel kuery rymba kuery rekovia emboaxa avi levita kuery
rymba ikuai vaꞌe. Mbaꞌeta levita kuery ma xevy guarã meme ikuai. Xee ma
Senhor. 46 Haꞌe gui ikuai avi duzentos e setenta e três jypykue Israel kuery
 

regua, levita kuery gui hetave vaꞌe. Haꞌe vaꞌe kuery remboekovia aguã ma
47 peteĩ-teĩ repyrã rejopy ꞌrã cinco hatãꞌi vaꞌe. Henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe py hatãꞌi
 

vaꞌe oiporua vaꞌe regua ae ꞌrã reiporu, doze gramas vaꞌe meme. 48 Haꞌe vaꞌe
 

peráta remeꞌẽ ꞌrã Arão haꞌe taꞌy kuery pe, hetave vaꞌe kuery repyrã — heꞌi.
49 Haꞌe vaꞌe peráta ma Moisés ojopy levita kuery gui Israel kuery
 

jypykueꞌi hetave ikuai vaꞌe repyrã. 50 Israel kuery jypykueꞌi gui ae ojopy,
 

mil trezentos e sessenta e cinco hatãꞌi vaꞌe haꞌe javi vy, henda ikyꞌa eꞌỹ
vaꞌe py oiporua vaꞌe rami. 51 Haꞌe vaꞌe peráta Senhor omeꞌẽ ukaague
 

rami vy Moisés omeꞌẽ haꞌe kuery repyrã. Arão haꞌe taꞌy kuery pe
omeꞌẽmba, Moisés pe Senhor ojapo ukaague rami vy.

Coate ramymino kuery rembiaporã re ijayvuague

4   Haꞌe
gui Senhor aipoeꞌi Moisés haꞌe Arão pe:
1
2  —
Pemboparapa ke Levi raꞌy Coate ramymino kuery rery, taꞌy
kuery haꞌe tuu ro rupigua kuery ikuai vaꞌe reve. 3 Trinta maꞌetỹ vaꞌe guive
 
 235 Números 4

cinqüenta maꞌetỹ oguereko vaꞌe peve haꞌe vaꞌe kuery ombaꞌeapo aguã
rami ikuai ꞌrã, onhemboaty aty ropy rupi mbaꞌemo ojapo aguã. 4 Po rami  

ae ꞌrã Coate raꞌy kuery ombaꞌeapo oguy nhemboaty oĩaty rupi, mbaꞌemo
ikyꞌa eꞌỹ ete vaꞌe re opena vy. 5 Haꞌe gui heta vaꞌe kuery ikuai vaꞌe ova
 

ta ma ramo Arão guaꞌy kuery reve ou vy omboi ꞌrã ajukue okẽ regua
xeayvu ryru oĩa mbotyarã omoĩ mbyre, haꞌe vy haꞌe vaꞌe py onhovã ꞌrã
hyru. 6 Haꞌe vaꞌe áry rupi ma omoĩ ꞌrã mbaꞌemo pirekue iporãve vaꞌe,
 

haꞌe gui hiꞌáry jevy rupi omoĩ ꞌrã peteĩ ajukue hovypa rei vaꞌe. Haꞌe gui
mae ma jovaive rupi ꞌrã omoĩ yvyra poꞌi oupi heravy aguã. 7 Haꞌe rami
 

ae avi mesa mbojape xerenonde omoĩ mbyre ikuaiaty áry voi omoĩ ꞌrã
peteĩ ajukue hovypa vaꞌe. Haꞌe vaꞌe áry ju omoĩ ꞌrã hyꞌa, heakuã porã vaꞌe
ryrurã, karo, haꞌe gui mbaꞌemo ryru kyrĩꞌi vaꞌe. Hiꞌáry ikuai tema avi ꞌrã
mbojape xerenonde ikuai riae vaꞌerã. 8 Haꞌe nunga haꞌe javi áry rupi omoĩ
 

ꞌrã ajukue pytã porãve vaꞌe, haꞌe ojaoꞌi ꞌrã mbaꞌemo pirekue iporãve vaꞌe
py. Haꞌe gui ma jovaive rupi omoĩ avi ꞌrã yvyra poꞌi. 9 Haꞌe gui ma ajukue
 

hovy vaꞌe oupi vy ojaoꞌi ꞌrã imoiny tataendy ꞌy hiꞌaĩ vaꞌe, tataendy ikuai
vaꞌe, tapyĩ pejua, imboguea, haꞌe gui tykuerã azeite ryru ikuai vaꞌe haꞌe
javi. 10 Tataendy ꞌy, haꞌe hexegua tembiporu ikuai vaꞌe haꞌe javi ojaoꞌipa
 

ꞌrã mbaꞌemo pirekue iporãve vaꞌe py. Haꞌe gui ma omoĩmba ꞌrã yvyra
poꞌi áry rupi. 11 Haꞌe gui ma altar ouro guigua áry rupi omoĩ ꞌrã peteĩ
 

ajukue hovy vaꞌe, haꞌe ojaoꞌi ꞌrã mbaꞌemo pirekue iporãve vaꞌe py. Haꞌe
gui ma yvyra poꞌi jevy ꞌrã omoĩ jovaive rupi. 12 Haꞌe gui ma oguerupa ꞌrã
 

tembiporu henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe rupi oiporua vaꞌe haꞌe javi. Haꞌe nunga
voi onhovã ꞌrã ajukue hovy vaꞌe py, haꞌe ojaoꞌi avi ꞌrã mbaꞌemo pirekue
iporãve vaꞌe py. Haꞌe gui omoĩmba ꞌrã yvyra poꞌi áry rupi. 13 Haꞌe gui
 

altar ryepy gui oipeꞌa ꞌrã tanhimbu oĩ vaꞌe, haꞌe hiꞌáry ma omoĩ ꞌrã peteĩ
ajukue pytã vaꞌe. 14 Haꞌe vaꞌe áry jevy omoĩmba ꞌrã altar rupi tembiporu
 

oiporupy haꞌe javi: tapyĩ ryru, kuxa rakua vaꞌe, kuxa guaxu haꞌe hyꞌa
guaxu ikuai vaꞌe, haꞌe altar rupi tembiporu oiporupy haꞌe javi. Haꞌe
gui hiꞌáry rupi ma omoĩ ꞌrã mbaꞌemo pirekue iporãve vaꞌe. Haꞌe gui ma
jovaive rupi omoĩ ꞌrã yvyra poꞌi.
15 — Haꞌe gui tekoa gui ojeꞌoipa ta ramo Arão haꞌe taꞌy kuery henda
 

ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe haꞌe hexegua mbaꞌemo ikuai vaꞌe ojaoꞌipa ma rire Coate
raꞌy kuery ju ꞌrã ou ogueraapa aguã. Haꞌe rã mbaꞌemo ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe re
ma haꞌe kuery ndopokoi ꞌrã, omano eꞌỹ aguã. Mbaꞌemo oguy nhemboaty
oĩaty regua anho ꞌrã haꞌeve Coate raꞌy kuery ogueraa aguã. 16 Haꞌe gui
 

sacerdote Arão raꞌy Eleazar ma tataendy rykuerã azeite oĩ vaꞌe re opena

ꞌrã, haꞌe gui heakuã porã vaꞌe re, mbaꞌemo aju guigua omeꞌẽ jepi aguã,
azeite Senhor pe nhomboaxaa aguã regua re. Haꞌe rami ae ꞌrã opena
ombojeroviaaty re, haꞌe gui haꞌe py ikuai vaꞌe haꞌe javi re, henda ikyꞌa eꞌỹ
vaꞌe ropy rupi mbaꞌemo ikuai vaꞌe re guive — heꞌi.
17 Haꞌe ramo Senhor aipoeꞌi Moisés haꞌe Arão pe:
 
Números 4 236

18  —
Peja eme Coate ramymino kuery ojapo aguã, levita kuery mbyte
gui okanhymba aguã rami. 19 Povaꞌe ae ꞌrã pejapo haꞌe kuery okuave
 

aguã, mbaꞌeta mbaꞌemo ikyꞌa eꞌỹ ete vaꞌe ikuaia katy onhemboja vy haꞌe
kuery omanomba ꞌrã. Arão haꞌe taꞌy kuery anho ꞌrã haꞌe py oike, peteĩ-
teĩ rembiaporã omeꞌẽ aguã. 20 Haꞌe rã Coate kuery ma neĩ xapyꞌaꞌi voi
 

ndaꞌevei oike aguã haꞌe py mbaꞌemo ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe oexa aguã, haꞌe kuery
omano eꞌỹ aguã.

Gérson ramymino kuery rembiaporã re ijayvuague

21 Haꞌe
gui Senhor aipoeꞌive ju Moisés pe:
22  —
Aỹ ma pemboparapa ke Gérson ramymino kuery rery, taꞌy kuery
haꞌe tuu ro rupigua kuery ikuai vaꞌe reve. 23 Trinta maꞌetỹ vaꞌe guive
 

cinqüenta maꞌetỹ oguereko vaꞌe peve haꞌe vaꞌe kuery ombaꞌeapo aguã
rami ikuai ꞌrã, oguy nhemboaty oĩaty roka rupi opena aguã. 24 Gérson  

ramymino kuery rembiaporã ma mbaꞌemo re opena haꞌe ogueraa aguã.

25 Oguerovapa ꞌrã ajukue ombojeroviaaty haꞌe oguy nhemboaty oĩaty
 

mbotyarã oipyo pyre, haꞌe gui ijaoꞌia, hiꞌáry rupi mbaꞌemo pirekue iporãve
vaꞌe py onhovã mbyre, okẽ reguarã ajukue omoĩ mbyre, 26 ombojeroviaaty,
 

altar yvýry rupi ajukue oka mbotyarã oupi pyre, oka rokẽrã ajukue omoĩ
mbyre, ixã-ixã haꞌe tembiporu ikuai vaꞌe. Haꞌe nunga haꞌe javi re openaa
rupi ꞌrã haꞌe kuery ombaꞌeapo. 27 Gérson ramymino kuery mbaꞌemo
 

ogueraa eꞌỹ vy ojapo aguã haꞌe javi ma Arão haꞌe taꞌy kuery ojapo ukaa
rami ꞌrã ojapo. Arão kuery ae ꞌrã oguerova uka mbaꞌemo. 28 Haꞌe rami ae
 

Gérson raꞌy kuery ombaꞌeapo ꞌrã oguy nhemboaty oĩaty rupi. Sacerdote
Arão raꞌy Itamar ijayvua rami anho ꞌrã ombaꞌeapo okuapy.

Merari ramymino kuery rembiaporã re ijayvuague

29 —
Haꞌe gui Merari ramymino kuery reipapa avi ꞌrã taꞌy kuery haꞌe
tuu ro rupigua kuery ikuai vaꞌe reve. 30 Trinta maꞌetỹ vaꞌe guive cinqüenta
 

maꞌetỹ oguereko vaꞌe peve haꞌe vaꞌe kuery ombaꞌeapo aguã rami ꞌrã
ikuai, oguy nhemboaty oĩaty rupi ombaꞌeapo aguã. 31 Povaꞌe nunga haꞌe
 

kuery oguerova ꞌrã oguy nhemboaty oĩaty rupi ombaꞌeapo vy: yvyra
pe ombojeroviaaty mbotyarã omoĩ mbyre, yvate rupi ikuai vaꞌe, ijytarã
omopuꞌã mbyre, ijyta yvypy ikuai vaꞌe, 32 oka yvýry rupi ijytarã omopuꞌã
 

mbyre, ijyta yvypy, yvyra rakua, ixã-ixã, tembiporu haꞌe opa mbaꞌe
haꞌe rupi oiporupy haꞌe javi. Mbaꞌemo haꞌe kuery oguerova vaꞌerã rery
remombeꞌupa ꞌrã. 33 Haꞌe rami ae ꞌrã Merari ramymino kuery ombaꞌeapo
 

oguy nhemboaty oĩaty rupi, sacerdote Arão raꞌy Itamar ijayvua rami anho.

Coate raꞌy kuery oipapaa ague

34  Haꞌe
gui Moisés haꞌe Arão heta vaꞌe kuery yvatekueve reve oipapapa
Coate raꞌy kuery, taꞌy kuery haꞌe tuu ro rupigua kuery ikuai vaꞌe reve.
 237 Números 4​, ​5

35  Trintamaꞌetỹ vaꞌe guive cinqüenta maꞌetỹ oguereko vaꞌe peve oipapa

hembiaporã omeꞌẽ aguã, oguy nhemboaty oĩaty rupi mbaꞌemo ojapo
aguã. 36 Haꞌe vaꞌe kuery oipapa rã dois mil setecentos e cinqüenta
 

haꞌe javi vy, tuu ro rupigua kuery ikuaia rami. 37 Haꞌe kuery ae Coate
 

ramymino kuery oipapa pyre, oguy nhemboaty oĩaty rupi ombaꞌeapo

vaꞌerã meme. Moisés haꞌe Arão ae oipapa, Moisés pe Senhor ojapo
ukaague rami vy.

Gérson ramymino kuery oipapaa ague

38  Haꞌegui Gérson ramymino kuery ju oipapa avi, taꞌy kuery haꞌe tuu
ro rupigua kuery ikuai vaꞌe reve, 39 trinta maꞌetỹ vaꞌe guive cinqüenta
 

maꞌetỹ oguereko vaꞌe peve hembiaporã omeꞌẽ aguã, oguy nhemboaty

oĩaty rupi mbaꞌemo ojapo aguã. 40 Haꞌe vaꞌe kuery oipapa rã dois mil
 

seiscentos e trinta haꞌe javi vy, tuu ro rupigua kuery ikuaia rami. 41 Haꞌe 

kuery ae Gérson ramymino kuery oipapa pyre, oguy nhemboaty oĩaty

rupi ombaꞌeapo vaꞌerã meme. Moisés haꞌe Arão ae oipapa, Moisés pe
Senhor ojapo ukaague rami vy.

Merari ramymino kuery oipapaa ague

42  Haꞌegui Merari ramymino kuery ju oipapa avi, taꞌy kuery haꞌe tuu
ro rupigua kuery ikuai vaꞌe reve, 43 trinta maꞌetỹ vaꞌe guive cinqüenta
 

maꞌetỹ oguereko vaꞌe peve hembiaporã omeꞌẽ aguã, oguy nhemboaty

oĩaty rupi mbaꞌemo ojapo aguã. 44 Haꞌe vaꞌe kuery oipapa rã três mil e
 

duzentos haꞌe javi vy, tuu ro rupigua kuery ikuaia rami. 45 Haꞌe kuery ae
 

Merari ramymino kuery oipapa pyre. Moisés haꞌe Arão ae oipapa, Moisés
pe Senhor ojapo ukaague rami vy.

Levita regua kuery anhoꞌi mbovy pa ikuaia re ijayvuague

46  Haꞌe rami py Moisés haꞌe Arão Israel kuery yvatekueve reve oipapa
levita regua kuery, taꞌy kuery haꞌe tuu ro rupigua kuery ikuai vaꞌe
reve, 47 trinta maꞌetỹ vaꞌe guive cinqüenta maꞌetỹ oguereko vaꞌe peve,
 

hembiaporã omeꞌẽ aguã, oguy nhemboaty oĩaty rupi mbaꞌemo ojapo

aguã. 48 Haꞌe vaꞌe kuery oipapa rã oito mil quinhentos e oitenta haꞌe
 

javi vy. 49 Moisés pe Senhor ojapo ukaague rami vy peteĩ-teĩ omoĩ

 

guembiaporã rupi ombaꞌeapo aguã. Haꞌe rami aguã ae haꞌe kuery oipapa,
Moisés pe Senhor ojapo ukaague rami vy.

Tekoa gui mombyryꞌi lepra revegua haꞌe haꞌeveꞌỹ

vaꞌe oipeꞌapaa aguã re ijayvuague

5   Haꞌe
gui Senhor aipoeꞌi Moisés pe:
1
2  —
Aipoꞌre Israel kuery pe tekoa mbyte gui mombyryꞌi oipeꞌapa
aguã lepra revegua, ipeupa rei vaꞌe, haꞌe omanogue re opokoa py haꞌeveꞌỹ
Números 5 238

vaꞌe ikuai vaꞌekue haꞌe javi. 3 Avakue haꞌe kunhague voi peipeꞌa ꞌrã tekoa
 

gui mombyryꞌi, penderekoa omongyꞌapa eꞌỹ aguã, mbaꞌeta mbyte rupi

xee aiko — heꞌi.
4 Haꞌe ramo Israel kuery haꞌe rami ae ojapo okuapy. Haꞌe vy guekoa
 

mbyte gui oipeꞌapa haꞌe ramigua kuery. Moisés pe Senhor ojapo

ukaague rami vy Israel kuery ojapo okuapy.

Lei mbaꞌemo rekovia omeꞌẽa regua oĩa

5  Haꞌegui Senhor aipoeꞌive ju Moisés pe:
6  — Aipoꞌre Israel kuery pe: Xapyꞌa rei ava eꞌỹ vy kunha mbaꞌe ojejavy
ꞌrã pavẽ ojejavya py, haꞌe vy otekoavy ꞌrã Senhor pe. Haꞌe rami vy haꞌe
vaꞌe ojejavy vaꞌe oiko. 7 Haꞌe gui ma omombeꞌu ꞌrã ojejavyague, haꞌe
 

ojejavyague re mbaꞌemo omeꞌẽ ꞌrã otekoavyague rekovia. Omeꞌẽve ꞌrã

guive, peteĩ nhiruĩ repy ovare nhavõ áry peteĩ-teĩ ju ꞌrã omeꞌẽve. Haꞌe
nunga haꞌe javi omeꞌẽ ꞌrã ojapo vaia vaꞌekue pe ae. 8 Haꞌe gui xapyꞌa rei
 

haꞌe vaꞌe omano, haꞌe hetarã eteꞌi ndaꞌipoi ramo otekoavyague rekovia
omeꞌẽa rã ojopy vaꞌerã, haꞌe ramo Senhor pe ae ꞌrã omeꞌẽ opaga aguã
vaꞌekue. Sacerdote pe togueru peteĩ vexaꞌi reve, haꞌe vaꞌe py ojejavyague
ojaoꞌi uka aguã. 9 Mbaꞌemo sacerdote pe Israel kuery ogueru vaꞌekue haꞌe
 

javi ma sacerdote pegua ae opyta ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe. 10 Peteĩ-teĩ gui mbaꞌemo
 

ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe ojopy vaꞌekue ma imbaꞌe ae. Sacerdote pe ogueru pyre ma
ixupe ae ꞌrã opyta.

Kunha otavypaague re oikuaa pota aguã re ijayvuague

11 Senhor aipoeꞌive ju Moisés pe:
12  — Ndeayvu ke Israel kuery pe, haꞌe vy aipoꞌre: Xapyꞌa rei amongue
raꞌyxy ome gui ojepeꞌa vy oiko ꞌrã ome okorea rupi. 13 Ava mboae reve
 

itavy rei teĩ onhenhomi ramo ime ndoexai ꞌrã, haꞌeveꞌỹa rami oiko teĩ
avave rei ndoexaai, neĩ itavy jave voi. 14 Haꞌe gui xapyꞌa rei ime opyꞌa re
 

oendu hakãteꞌỹ reia, guaꞌyxy re hakãteꞌỹ ꞌrã kunha vaꞌe itavy rire, haꞌeꞌỹ
vy ndaꞌitavyi teĩ hexe hakãteꞌỹ vy ma 15 ava vaꞌe ogueru ꞌrã guaꞌyxy
 

sacerdote-a py. Ogueru avi ꞌrã mbaꞌemo guaꞌyxy ojejavya regua omeꞌẽ
vaꞌerã. Peteĩ ryru cevada kuꞌikue omeꞌẽ ꞌrã haꞌe vaꞌe re azeite omoĩ eꞌỹ
re, neĩ heakuã porã vaꞌe ma voi nomoĩ ꞌrã hiꞌáry, mbaꞌeta hakãteꞌỹ reia
regua mbaꞌemo aju guigua omeꞌẽmby. Haꞌe vaꞌe ma mbaꞌemokue re
nhomomaꞌenduꞌa aguã regua omeꞌẽ, teko vai kuaa ukaarã.
16 — Haꞌe ramo sacerdote kunha vaꞌe omonhemboja vy ogueru ꞌrã imoꞌamy
 

Senhor renonde py. 17Haꞌe vy sacerdote karo nhaeꞌũ guigua yy kyꞌa eꞌỹ oĩa
 

vaꞌe oupi vy ojopy avi ꞌrã yvy kuꞌikue ombojeroviaaty ropy rupi ikuai vaꞌe
regua. Haꞌe vaꞌe ma omoĩ ꞌrã yy py. 18 Haꞌe vy Senhor renonde py kunha vaꞌe
 

oexa uka vy omboguejypa ꞌrã hiꞌa. Haꞌe vy ipo py omoĩ ꞌrã mbaꞌemo aju guigua
imomaꞌenduꞌaarã omeꞌẽ mbyre, takãteꞌỹ regua. Haꞌe rã yy iro vaꞌe nhomoingo
 239 Números 5​, ​6

axyarã ma sacerdote po py ranhe ꞌrã opyta. 19 Haꞌe gui kunha vaꞌe pe sacerdote
 

oura uka vy aipoeꞌi ꞌrã ixupe: “Xapyꞌa rei ndereve avave rei nonhenoai, haꞌe neme
oipotaa rami eꞌỹ vy ixugui nderejepeꞌai ri vy haꞌeveꞌỹ vaꞌe rejapo aguã, haꞌe rami
vy kovaꞌe yy iro vaꞌe ayvu vaipy nhomoingoarã gui reyꞌu teĩ mbaꞌeve ndoikoi
ꞌrã, reo jepe ꞌrã. 20 Haꞌe rami teĩ xapyꞌa rei neme openaa gui rejepeꞌa vy haꞌeveꞌỹa
 

rami reiko, haꞌe ava neme eꞌỹ ri ndereve onheno ramo ma —” 21 (haꞌe rami vy
 

sacerdote oura uka ꞌrã kunha vaꞌe pe oiko axy aguã rupi, haꞌe vy ixupe aipoeꞌive
ꞌrã:) “— Haꞌe rami ri ramo tove Senhor tanemoingo ayvu vaipy haꞌe ojou vaipy
heta vaꞌe kuery mbyte. Tove Senhor tandeapo ndeꞌu ivaipa haꞌe nderyepy rupi
irurupa ovy aguã rami. 22 Haꞌe rami vy kovaꞌe yy ayvu vaipy nhomoingoarã
 

nderyepy rupi oike ramo taꞌirurupa, haꞌe taꞌivaipa ndeꞌu”, heꞌi ꞌrã. Haꞌe ramo
kunha vaꞌe “Haꞌeve vaꞌe, haꞌeve vaꞌe!” heꞌi ꞌrã.
23 — Haꞌe gui haꞌe vaꞌe ayvu vai sacerdote omboparapa ꞌrã peteĩ kuaxia re,
 

haꞌe gui ipara ombojeꞌopa ju ꞌrã yy iro vaꞌe irũrã. 24 Haꞌe vy kunha vaꞌe pe oyꞌu
 

uka ꞌrã yy iro vaꞌe ayvu vaipy nhomoingoarã. Haꞌe vaꞌe oyꞌu ramove ma hexe oĩ
ꞌrã imoingo axyarã. 25 Haꞌe gui kunha vaꞌe po gui sacerdote ju ojopy ꞌrã mbaꞌemo
 

aju guigua takãteꞌỹ regua omeꞌẽ mbyre, haꞌe Senhor renonde oupi vy ombovava
ꞌrã. Haꞌe gui ma altar hiꞌaĩa py ju ꞌrã ogueraa. 26 Haꞌe gui mbaꞌemo aju guigua
 

nhomomaꞌenduꞌaarã omeꞌẽ mbyre peteĩ po ojopy vy oapy ꞌrã altar áry. Haꞌe vaꞌe
rire yy omeꞌẽ ꞌrã kunha vaꞌe pe oyꞌu aguã. 27Haꞌe gui ma ixupe yy oyꞌu uka ramo,
 

xapyꞌa rei kunha vaꞌe ojejavy ri vy haꞌeveꞌỹa rami ome okorea rupi oiko rire ma yy
ayvu vaipy nhomoingoarã hexe oike vy omoingo axy ꞌrã. Haꞌe ramo hyepy rupi
irurupa ꞌrã, haꞌe hiꞌu ivaipa ꞌrã. Haꞌe ramo kunha vaꞌe heta vaꞌe kuery mbyte rupi
oiko ꞌrã ayvu vaipy. 28 Haꞌe rami teĩ xapyꞌa rei kunha vaꞌe mbaꞌeve py ndojejavyi,
 

haꞌe hexe haꞌeveꞌỹ vaꞌe noĩ ramo oo jepe ꞌrã, haꞌeve ju ꞌrã kyrĩ vaꞌe oguerekoꞌi aguã.
29 — Haꞌe vaꞌe lei ma takãteꞌỹa regua, kunhague ome kuery openaa
 

gui ojepeꞌa vy haꞌeveꞌỹa rami oiko ramo guarã, 30 haꞌe rami eꞌỹ vy ava
 

opyꞌa re hakãteꞌỹa oendu ramo guarã. Haꞌe rami vy guaꞌyxy ogueraa

vy Senhor renonde py oexa uka ꞌrã, haꞌe hexe sacerdote ojapopa ꞌrã lei
oĩ vaꞌe haꞌe javi rami vy. 31 Haꞌe gui ava vaꞌe re ma teko vai noĩ, haꞌe rã
 

kunha vaꞌe ojejavy rire hexe oĩ ꞌrã ojejavyague re opaga aguã.

Lei nazireu rami oiko aguã regua oĩa

6   Senhor aipoeꞌi Moisés pe:

1
2 — Ndeayvu ke Israel kuery pe, haꞌe vy aipoꞌre: Peteĩ ava eꞌỹ vy kunha teĩ

ae ma onhemboayvu ꞌrã anhetẽ rupi nazireu rami oiko aguã re, Senhor pe anho
oiko aguã. b 3 Haꞌe rami vy haꞌe vaꞌe ndoyꞌuvei ma ꞌrã vinho haꞌe iro vaꞌe regua.
 

b
 6.2 Nazireu ma Nhanderuete pe anhoꞌi oiko aguã rami onhemboayvu vaꞌekue. Peteĩ
semana eꞌỹ vy peteĩ jaxy, eꞌỹ vy cinco maꞌetỹ peve guarã oiko ꞌrã ijayvuague rami ae. Haꞌe
vaꞌe rire ma nazireu veꞌỹ ꞌrã oiko, Nhanderuete pe oiko riae teĩ amboae nunga re opena
reve.
Números 6 240

Neĩ ndoyꞌuvei ꞌrã vinagre vinho guigua, iro vaꞌe guigua, uva rykue, ndoꞌui ꞌrã uva
oipoꞌo ramoꞌi pyre, neĩ ipirukue ma voi. 4 Nazireu rami oiko teri reve ndoꞌuvei ꞌrã
 

mbaꞌemo uvaꞌa gui ojapo pyre, haꞌyĩgue neĩ ipirekue gui ma voi. 5 Nazireu rami
 

oiko aguã re onhemboayvuague rami oiko teri reve ma oakã rague ndojaya ukai
ꞌrã mbaꞌemo haimbe vaꞌe py ma voi. Senhor pe anho oiko aguã ára ojeupitypa
eꞌỹa ja ma oiko ꞌrã ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe. Haꞌe vy onhemboꞌa vuku ꞌrã.
6 — Senhor pe onhemboaxa aguã pukukue re ma nonhembojavei ꞌrã
 

teꞌõgue ituia katy ma voi. 7 Xapyꞌa rei tuu ae omano teĩ, eꞌỹ vy ixy teĩ
 

ae ma, eꞌỹ vy tyvy, tykeꞌy, eꞌỹ vy heindy omano teĩ ikáuxa rive ndaꞌevei
haꞌeveꞌỹ vaꞌe oiko aguã. Mbaꞌeta inhakã re oĩ ꞌrã Nguuete pe anho oiko
aguã kuaa ukaarã. 8 Nazireu rami oikoa pukukue re ma Senhor pe ikyꞌa
 

eꞌỹ vaꞌea ꞌrã oexa uka.

9 — Haꞌe gui haꞌe oĩa py amongue omano xapyꞌa ramo nazireu rami
 

onhemboaxaague gui haꞌeveꞌỹ vaꞌe ju ꞌrã oiko, hiꞌa guive. Haꞌe ramo ma
sete araa py ojaya ukapa ju ꞌrã oꞌa, ojekyꞌaꞌo ukaa ára py ae. 10 Haꞌe gui
 

oito araa py ma sacerdote pe ogueraa ꞌrã mokoĩ pykuꞌiꞌi eꞌỹ vy mokoĩ

apykaxuꞌi, oguy nhemboaty oĩaty rokẽ peve. 11 Haꞌe vaꞌe regua peteĩ
 

ma sacerdote omboaxa ꞌrã jejavya regua, haꞌe rã amboae ma oapypa vy

omboaxa ꞌrã. Haꞌe rami vy ojaoꞌi uka ꞌrã omanogue káuxa ojejavyague.
Haꞌe vaꞌe árave omboaxa jevy ꞌrã oꞌa. 12 Haꞌe gui onhemboaxa ju ꞌrã
 

Senhor pe nazireu rami oiko aguã, haꞌe vy mbaꞌemo omboekovia aguã

regua omeꞌẽ vaꞌerã ogueraa ꞌrã peteĩ vexaꞌi peteĩ maꞌetỹ oguereko vaꞌe.
Haꞌe gui nazireu rami oikoa oaxa vaꞌekue ma ndovarevei ꞌrã, ivaipa rive
ramo.
13 — Po rami ma nazireu pegua lei. Nazireu rami oiko aguã ára
 

ojeupitypa ma ramo oguerua ꞌrã oguy nhemboaty oĩaty rokẽ peve. 14 Haꞌe  

ramo Senhor pe haꞌe ogueru ꞌrã vexaꞌi peteĩ maꞌetỹ vaꞌe ivaikue rei eꞌỹ
vaꞌe, oapy vy omeꞌẽ mbyrã. Haꞌe gui jejavya regua omeꞌẽ avi ꞌrã vexaꞌi
kunha peteĩ maꞌetỹ oguereko vaꞌe, ivaikue rei eꞌỹ vaꞌe. Haꞌe gui peteĩ
rami ikuaia regua omeꞌẽ ꞌrã peteĩ vexa ava ivaikue rei eꞌỹ vaꞌe. 15 Omeꞌẽ  

avi ꞌrã peteĩ varai mbojape imbovua revegua eꞌỹ, mbojape trigo iporãve
vaꞌe guigua azeite reve omoapomo mbyre, haꞌe gui mbojape iperirĩꞌi
vaꞌe azeite revegua. Mbaꞌemo aju guigua voi omeꞌẽ ꞌrã, mbaꞌemo rykue
guive. 16 Haꞌe nunga Senhor renonde py sacerdote ogueru vy oexa uka
 

ꞌrã jejavya regua omeꞌẽmby haꞌe oapypa revegua. 17 Vexaꞌi ma Senhor pe

 

omeꞌẽ ꞌrã peteĩ rami ikuaia regua, varai py mbojape imbovua revegua eꞌỹ
reve. Sacerdote omeꞌẽ avi ꞌrã mbaꞌemo aju guigua ogueru pyre, mbaꞌemo
rykue guive. 18 Haꞌe gui nazireu rami oiko vaꞌe ma oguy nhemboaty oĩaty
 

rokẽ py hiꞌaĩa py onhopĩ ukapa ꞌrã oakã rague nazireu rami oikoague
kuaa ukaa. Haꞌe vaꞌe ma ogueraa vy omoĩ ꞌrã tata áry, peteĩ rami ikuaia
regua omeꞌẽmby oĩ vaꞌe yvýry. 19 Haꞌe vaꞌe rire ma sacerdote ogueru ꞌrã
 

vexaꞌi axiꞌy roꞌokue mimoĩ, peteĩ mbojape imbovua revegua eꞌỹ hyru
 241 Números 6​, ​7

gui, haꞌe gui peteĩ mbojape perirĩꞌi imbovua revegua eꞌỹ. Haꞌe nunga ma
omoĩmba ꞌrã nazireu vaꞌe po py, nazireu rami oiko aguã oakã onhopĩmba
ma rire. 20 Haꞌe nunga sacerdote oupi ꞌrã Senhor renonde py, oupi
 

vy ombovava reve omeꞌẽ mbyrã. Haꞌe nunga ma ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe opyta
sacerdote peguarã, mymba oupi vy ombovava reve omeꞌẽmby pexokue
haꞌe hiꞌugue haꞌe rami ae avi. Haꞌe vaꞌe rire ma haꞌeve ju ꞌrã nazireu
vaꞌekue vinho oyꞌu aguã.
21 — Haꞌe vaꞌe lei ma nazireu rami oiko aguã re onhemboayvu vaꞌekue
 

pegua. Senhor pe mbaꞌemo omeꞌẽ ꞌrã nazireu omeꞌẽ aguã vaꞌe ae,
mbaꞌemo oguereko vaꞌe rami omeꞌẽ vaꞌe áryve. Onhemboayvuague rami
ae ꞌrã oiko, lei nazireu rami oiko aguã regua oĩa rami ae.

Sacerdote jogueroayvu porã aguã regua

22  Senhor
aipoeꞌi Moisés pe:
23  —
Ndeayvu ke Arão haꞌe taꞌy kuery pe, haꞌe vy aipoꞌre: Po rami ꞌrã
peroayvu porã Israel kuery. Haꞌe vy aipopeje ꞌrã:
24 “ Senhor tanemoingo porã
haꞌe topena porã ndere.
25 Senhor rova taexakã ndeꞌáry rupi,
tanemboaxy guive.
26 Senhor tomaꞌẽ riae ndere,
haꞌe tomeꞌẽ revyꞌa aguã.”
27 Po rami ꞌrã peroayvu xerery Israel kuery áry rupi. Haꞌe ramo xee
 

amoingo porã ꞌrã — heꞌi.

Altar Senhor pegua ikyꞌa eꞌỹ vaꞌerã omboaxaa py

yvatekueve mbaꞌemo omeꞌẽ okuapyague

7   Haꞌe
gui Moisés ombojerovia atyrã ojapopaa ára py azeite omoĩ
1

reve omboaxa Senhor pegua ikyꞌa eꞌỹ vaꞌerã, tembiporu ikuai vaꞌe
guive, altar haꞌe hexegua tembiporu ikuai vaꞌe haꞌe javi reve. 2 Haꞌe ramo  

Israel kuery yvatekueve guetarã kuery rerekoa ikuai vaꞌe, peteĩ-teĩ regua
ruvixa kuery guetarã kuery papaare ma mbaꞌemo omeꞌẽmba okuapy.
3 Haꞌe vy Senhor renonde py ogueru okuapy omeꞌẽ vaꞌerã mboapy meme
 

karóxa hoopa vaꞌe haꞌe doze toro. Yvatekueve mokõ-mokoĩ omeꞌẽ peteĩ
karóxa, haꞌe rã peteĩ-teĩ ma omeꞌẽ toro. Oguerupa okuapy ombojeroviaaty
rexei.
4 Haꞌe gui Senhor aipoeꞌi Moisés pe:
 

5 — Ejopypa ke haꞌe nunga haꞌe kuery po gui, mbaꞌeta oguy nhemboaty

 

oĩaty rupi ombaꞌeapo vaꞌe kuery oiporu vaꞌerã. Levita kuery pe ju ꞌrã
remboaxapa, peteĩ-teĩ guembiaporã oguerekoa rami — heꞌi.
6 Haꞌe ramo Moisés karóxa haꞌe toro ojopypa vy omboaxapa levita
 

kuery pe. 7 Haꞌe rami vy Gérson ramymino kuery pe ranhe omboaxa

 
Números 7 242

mokoĩ karóxa haꞌe irundy toro, haꞌe kuery guembiaporã oguerekoa

rami. 8 Haꞌe gui Merari ramymino kuery pe ma irundy karóxa haꞌe oito
 

toro omboaxa, haꞌe kuery guembiaporã oguerekoa rami. Haꞌe kuery

ma sacerdote Arão raꞌy Itamar po py meme ombaꞌeapo. 9 Haꞌe rã Coate
 

ramymino kuery pe ma nomeꞌẽi mbaꞌeve, mbaꞌeta haꞌe vaꞌe kuery henda

ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe rupi ombaꞌeapo vaꞌe vy ojaxei ꞌrã mbaꞌemo.
10 Haꞌe gui altar re azeite omoĩ reve Senhor peguarã omboaxa aguã
 

yvatekueve ogueru okuapy mbaꞌemo altar áry omeꞌẽ vaꞌerã. Altar rexei
peteĩ-teĩ ogueru okuapy omeꞌẽ vaꞌe. 11 Mbaꞌeta Senhor aipoeꞌi Moisés pe:
 

— Altar xevygua ikyꞌa eꞌỹ vaꞌerã pemboaxa aguã ma huvixa kuery

peteĩ-teĩ ogueru ꞌrã omeꞌẽ vaꞌerã, ára rexei ae ꞌrã oguerupa — heꞌiague
rami vy.
12 Haꞌe ramo jypyꞌia ára py mbaꞌemo omeꞌẽ vaꞌerã ogueru vaꞌekue ma
 

Aminadabe raꞌy Naassom, Judá ramymino kuery ruvixa. 13 Haꞌe vaꞌe  

ma omeꞌẽ peteĩ hyꞌa prata guigua mil e quinhentos gramas ipoyi vaꞌe,
haꞌe gui peteĩ hyꞌa guaxu prata guigua oitocentos gramas ipoyi vaꞌe,
henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe py oiporupy ramigua ae. Haꞌe vaꞌe mokoĩve ma trigo
iporãve vaꞌe py omonyẽ reve ogueru, azeite reve omoapomo mbyre,
mbaꞌemo aju guigua omeꞌẽ vaꞌerã; 14 haꞌe gui peteĩ hyru ouro guigua
 

cento e vinte gramas ipoyi vaꞌe, heakuã porã vaꞌe tynyẽ reve; 15 haꞌe peteĩ
 

toro raꞌy, peteĩ vexa ava haꞌe peteĩ vexaꞌi raꞌy peteĩ maꞌetỹ vaꞌe, oapy vy
omeꞌẽ vaꞌerã meme; 16 haꞌe gui peteĩ kavara jejavya regua omeꞌẽ vaꞌerã;
 

17 haꞌe gui peteĩ rami ikuai aguã regua omeꞌẽ vaꞌerã ma mokoĩ toro, peteĩ
 

nhiruĩ vexa ava, peteĩ nhiruĩ kavara ava haꞌe peteĩ nhiruĩ vexaꞌi raꞌy peteĩ
maꞌetỹ vaꞌe meme. Haꞌe vaꞌe haꞌe javi ma Aminadabe raꞌy Naassom omeꞌẽ
vaꞌekue.
18 Haꞌe gui mokoĩ araa py mbaꞌemo omeꞌẽ vaꞌerã ogueru vaꞌekue ma
 

Zuar raꞌy Natanael, Issacar ramymino kuery ruvixa. 19 Haꞌe vaꞌe ma omeꞌẽ
 

peteĩ hyꞌa prata guigua mil e quinhentos gramas ipoyi vaꞌe, haꞌe gui peteĩ
hyꞌa guaxu prata guigua oitocentos gramas ipoyi vaꞌe, henda ikyꞌa eꞌỹ
vaꞌe py oiporupy ramigua ae. Haꞌe vaꞌe mokoĩve ma trigo iporãve vaꞌe py
omonyẽ reve ogueru, azeite reve omoapomo mbyre, mbaꞌemo aju guigua
omeꞌẽ vaꞌerã; 20 haꞌe gui peteĩ hyru ouro guigua cento e vinte gramas
 

ipoyi vaꞌe, heakũa porã vaꞌe tynyẽ reve; 21 haꞌe peteĩ toro raꞌy, peteĩ vexa
 

ava haꞌe peteĩ vexaꞌi raꞌy peteĩ maꞌetỹ vaꞌe, oapy vy omeꞌẽ vaꞌerã meme;
22 haꞌe gui peteĩ kavara jejavya regua omeꞌẽ vaꞌerã; 23 haꞌe gui peteĩ rami
   

ikuai aguã regua omeꞌẽ vaꞌerã ma mokoĩ toro, peteĩ nhiruĩ vexa ava, peteĩ
nhiruĩ kavara ava haꞌe peteĩ nhiruĩ vexaꞌi raꞌy peteĩ maꞌetỹ vaꞌe meme.
Haꞌe vaꞌe haꞌe javi ma Zuar raꞌy Natanael omeꞌẽ vaꞌekue.
24 Haꞌe gui mboapy araa py ma ou Helom raꞌy Eliabe, Zebulom
 

ramymino kuery ruvixa. 25 Haꞌe vaꞌe ma omeꞌẽ peteĩ hyꞌa prata guigua
 

mil e quinhentos gramas ipoyi vaꞌe, haꞌe gui peteĩ hyꞌa guaxu prata
 243 Números 7

guigua oitocentos gramas ipoyi vaꞌe, henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe py oiporupy
ramigua ae. Haꞌe vaꞌe mokoĩve ma trigo iporãve vaꞌe py omonyẽ reve
ogueru, azeite reve omoapomo mbyre, mbaꞌemo aju guigua omeꞌẽ vaꞌerã;
26 haꞌe gui peteĩ hyru ouro guigua cento e vinte gramas ipoyi vaꞌe,
 

heakũa porã vaꞌe tynyẽ reve; 27 haꞌe peteĩ toro raꞌy, peteĩ vexa ava haꞌe
 

peteĩ vexaꞌi raꞌy peteĩ maꞌetỹ vaꞌe, oapy vy omeꞌẽ vaꞌerã meme; 28 haꞌe gui
 

peteĩ kavara jejavya regua omeꞌẽ vaꞌerã; 29 haꞌe gui peteĩ rami ikuai aguã
 

regua omeꞌẽ vaꞌerã ma mokoĩ toro, peteĩ nhiruĩ vexa ava, peteĩ nhiruĩ
kavara ava haꞌe peteĩ nhiruĩ vexaꞌi raꞌy peteĩ maꞌetỹ vaꞌe meme. Haꞌe vaꞌe
haꞌe javi ma Helom raꞌy Eliabe omeꞌẽ vaꞌekue.
30 Haꞌe gui irundy araa py ma ou Sedeur raꞌy Elizur, Rúben ramymino
 

kuery ruvixa. 31 Haꞌe vaꞌe ma omeꞌẽ peteĩ hyꞌa prata guigua mil e
 

quinhentos gramas ipoyi vaꞌe, haꞌe gui peteĩ hyꞌa guaxu prata guigua
oitocentos gramas ipoyi vaꞌe, henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe py oiporupy ramigua
ae. Haꞌe vaꞌe mokoĩve ma trigo iporãve vaꞌe py omonyẽ reve ogueru,
azeite reve omoapomo mbyre, mbaꞌemo aju guigua omeꞌẽ vaꞌerã; 32 haꞌe  

gui peteĩ hyru ouro guigua cento e vinte gramas ipoyi vaꞌe, heakũa porã
vaꞌe tynyẽ reve; 33 haꞌe peteĩ toro raꞌy, peteĩ vexa ava haꞌe peteĩ vexaꞌi raꞌy
 

peteĩ maꞌetỹ vaꞌe, oapy vy omeꞌẽ vaꞌerã meme; 34 haꞌe gui peteĩ kavara
 

jejavya regua omeꞌẽ vaꞌerã; 35 haꞌe gui peteĩ rami ikuai aguã regua omeꞌẽ
 

vaꞌerã ma mokoĩ toro, peteĩ nhiruĩ vexa ava, peteĩ nhiruĩ kavara ava haꞌe
peteĩ nhiruĩ vexaꞌi raꞌy peteĩ maꞌetỹ vaꞌe meme. Haꞌe vaꞌe haꞌe javi ma
Sedeur raꞌy Elizur omeꞌẽ vaꞌekue.
36 Peteĩ nhiruĩ araa py ma ou Zurisadai raꞌy Selumiel, Simeão
 

ramymino kuery ruvixa. 37 Haꞌe vaꞌe ma omeꞌẽ peteĩ hyꞌa prata guigua
 

mil e quinhentos gramas ipoyi vaꞌe, haꞌe gui peteĩ hyꞌa guaxu prata
guigua oitocentos gramas ipoyi vaꞌe, henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe py oiporupy
ramigua ae. Haꞌe vaꞌe mokoĩve ma trigo iporãve vaꞌe py omonyẽ reve
ogueru, azeite reve omoapomo mbyre, mbaꞌemo aju guigua omeꞌẽ vaꞌerã;
38 haꞌe gui peteĩ hyru ouro guigua cento e vinte gramas ipoyi vaꞌe,
 

heakũa porã vaꞌe tynyẽ reve; 39 haꞌe peteĩ toro raꞌy, peteĩ vexa ava haꞌe
 

peteĩ vexaꞌi raꞌy peteĩ maꞌetỹ vaꞌe, oapy vy omeꞌẽ vaꞌerã meme; 40 haꞌe gui
 

peteĩ kavara jejavya regua omeꞌẽ vaꞌerã; 41 haꞌe gui peteĩ rami ikuai aguã
 

regua omeꞌẽ vaꞌerã ma mokoĩ toro, peteĩ nhiruĩ vexa ava, peteĩ nhiruĩ
kavara ava haꞌe peteĩ nhiruĩ vexaꞌi raꞌy peteĩ maꞌetỹ vaꞌe meme. Haꞌe vaꞌe
haꞌe javi ma Zurisadai raꞌy Selumiel omeꞌẽ vaꞌekue.
42 Haꞌe gui mboapy meme araa py ma ou Deuel raꞌy Eliasafe, Gade
 

ramymino kuery ruvixa. 43 Haꞌe vaꞌe ma omeꞌẽ peteĩ hyꞌa prata guigua
 

mil e quinhentos gramas ipoyi vaꞌe, haꞌe gui peteĩ hyꞌa guaxu prata
guigua oitocentos gramas ipoyi vaꞌe, henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe py oiporupy
ramigua ae. Haꞌe vaꞌe mokoĩve ma trigo iporãve vaꞌe py omonyẽ reve
ogueru, azeite reve omoapomo mbyre, mbaꞌemo aju guigua omeꞌẽ vaꞌerã;
Números 7 244

44  haꞌegui peteĩ hyru ouro guigua cento e vinte gramas ipoyi vaꞌe,
heakũa porã vaꞌe tynyẽ reve; 45 haꞌe peteĩ toro raꞌy, peteĩ vexa ava haꞌe
 

peteĩ vexaꞌi raꞌy peteĩ maꞌetỹ vaꞌe, oapy vy omeꞌẽ vaꞌerã meme; 46 haꞌe gui
 

peteĩ kavara jejavya regua omeꞌẽ vaꞌerã; 47 haꞌe gui peteĩ rami ikuai aguã
 

regua omeꞌẽ vaꞌerã ma mokoĩ toro, peteĩ nhiruĩ vexa ava, peteĩ nhiruĩ
kavara ava haꞌe peteĩ nhiruĩ vexaꞌi raꞌy peteĩ maꞌetỹ vaꞌe meme. Haꞌe vaꞌe
haꞌe javi ma Deuel raꞌy Eliasafe omeꞌẽ vaꞌekue.
48 Haꞌe gui sete araa py ma ou Amiúde raꞌy Elisama, Efraim ramymino
 

kuery ruvixa. 49 Haꞌe vaꞌe ma omeꞌẽ peteĩ hyꞌa prata guigua mil e
 

quinhentos gramas ipoyi vaꞌe, haꞌe gui peteĩ hyꞌa guaxu prata guigua
oitocentos gramas ipoyi vaꞌe, henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe py oiporupy ramigua
ae. Haꞌe vaꞌe mokoĩve ma trigo iporãve vaꞌe py omonyẽ reve ogueru,
azeite reve omoapomo mbyre, mbaꞌemo aju guigua omeꞌẽ vaꞌerã; 50 haꞌe  

gui peteĩ hyru ouro guigua cento e vinte gramas ipoyi vaꞌe, heakũa porã
vaꞌe tynyẽ reve; 51 haꞌe peteĩ toro raꞌy, peteĩ vexa ava haꞌe peteĩ vexaꞌi raꞌy
 

peteĩ maꞌetỹ vaꞌe, oapy vy omeꞌẽ vaꞌerã meme; 52 haꞌe gui peteĩ kavara
 

jejavya regua omeꞌẽ vaꞌerã; 53 haꞌe gui peteĩ rami ikuai aguã regua omeꞌẽ
 

vaꞌerã ma mokoĩ toro, peteĩ nhiruĩ vexa ava, peteĩ nhiruĩ kavara ava haꞌe
peteĩ nhiruĩ vexaꞌi raꞌy peteĩ maꞌetỹ vaꞌe meme. Haꞌe vaꞌe haꞌe javi ma
Amiúde raꞌy Elisama omeꞌẽ vaꞌekue.
54 Oito araa py ma ou Pedazur raꞌy Gamaliel, Manassés ramymino
 

kuery ruvixa. 55 Haꞌe vaꞌe ma omeꞌẽ peteĩ hyꞌa prata guigua mil e
 

quinhentos gramas ipoyi vaꞌe, haꞌe gui peteĩ hyꞌa guaxu prata guigua
oitocentos gramas ipoyi vaꞌe, henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe py oiporupy ramigua
ae. Haꞌe vaꞌe mokoĩve ma trigo iporãve vaꞌe py omonyẽ reve ogueru,
azeite reve omoapomo mbyre, mbaꞌemo aju guigua omeꞌẽ vaꞌerã; 56 haꞌe  

gui peteĩ hyru ouro guigua cento e vinte gramas ipoyi vaꞌe, heakũa porã
vaꞌe tynyẽ reve; 57 haꞌe peteĩ toro raꞌy, peteĩ vexa ava haꞌe peteĩ vexaꞌi raꞌy
 

peteĩ maꞌetỹ vaꞌe, oapy vy omeꞌẽ vaꞌerã meme; 58 haꞌe gui peteĩ kavara
 

jejavya regua omeꞌẽ vaꞌerã; 59 haꞌe gui peteĩ rami ikuai aguã regua omeꞌẽ
 

vaꞌerã ma mokoĩ toro, peteĩ nhiruĩ vexa ava, peteĩ nhiruĩ kavara ava haꞌe
peteĩ nhiruĩ vexaꞌi raꞌy peteĩ maꞌetỹ vaꞌe meme. Haꞌe vaꞌe haꞌe javi ma
Pedazur raꞌy Gamaliel omeꞌẽ vaꞌekue.
60 Haꞌe gui nove araa py ma ou Gideoni raꞌy Abidã, Benjamim
 

ramymino kuery ruvixa. 61 Haꞌe vaꞌe ma omeꞌẽ peteĩ hyꞌa prata guigua
 

mil e quinhentos gramas ipoyi vaꞌe, haꞌe gui peteĩ hyꞌa guaxu prata
guigua oitocentos gramas ipoyi vaꞌe, henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe py oiporupy
ramigua ae. Haꞌe vaꞌe mokoĩve ma trigo iporãve vaꞌe py omonyẽ reve
ogueru, azeite reve omoapomo mbyre, mbaꞌemo aju guigua omeꞌẽ vaꞌerã;
62 haꞌe gui peteĩ hyru ouro guigua cento e vinte gramas ipoyi vaꞌe,
 

heakũa porã vaꞌe tynyẽ reve; 63 haꞌe peteĩ toro raꞌy, peteĩ vexa ava haꞌe
 

peteĩ vexaꞌi raꞌy peteĩ maꞌetỹ vaꞌe, oapy vy omeꞌẽ vaꞌerã meme; 64 haꞌe gui
 
 245 Números 7

peteĩ kavara jejavya regua omeꞌẽ vaꞌerã; 65 haꞌe gui peteĩ rami ikuai aguã
 

regua omeꞌẽ vaꞌerã ma mokoĩ toro, peteĩ nhiruĩ vexa ava, peteĩ nhiruĩ
kavara ava haꞌe peteĩ nhiruĩ vexaꞌi raꞌy peteĩ maꞌetỹ vaꞌe meme. Haꞌe vaꞌe
haꞌe javi ma Gideoni raꞌy Abidã omeꞌẽ vaꞌekue.
66 Haꞌe gui dez araa py ma ou Amisadai raꞌy Aiezer, Dã ramymino
 

kuery ruvixa. 67 Haꞌe vaꞌe ma omeꞌẽ peteĩ hyꞌa prata guigua mil e
 

quinhentos gramas ipoyi vaꞌe, haꞌe gui peteĩ hyꞌa guaxu prata guigua
oitocentos gramas ipoyi vaꞌe, henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe py oiporupy ramigua
ae. Haꞌe vaꞌe mokoĩve ma trigo iporãve vaꞌe py omonyẽ reve ogueru,
azeite reve omoapomo mbyre, mbaꞌemo aju guigua omeꞌẽ vaꞌerã; 68 haꞌe  

gui peteĩ hyru ouro guigua cento e vinte gramas ipoyi vaꞌe, heakũa porã
vaꞌe tynyẽ reve; 69 haꞌe peteĩ toro raꞌy, peteĩ vexa ava haꞌe peteĩ vexaꞌi raꞌy
 

peteĩ maꞌetỹ vaꞌe, oapy vy omeꞌẽ vaꞌerã meme; 70 haꞌe gui peteĩ kavara
 

jejavya regua omeꞌẽ vaꞌerã; 71 haꞌe gui peteĩ rami ikuai aguã regua omeꞌẽ
 

vaꞌerã ma mokoĩ toro, peteĩ nhiruĩ vexa ava, peteĩ nhiruĩ kavara ava haꞌe
peteĩ nhiruĩ vexaꞌi raꞌy peteĩ maꞌetỹ vaꞌe meme. Haꞌe vaꞌe haꞌe javi ma
Amisadai raꞌy Aiezer omeꞌẽ vaꞌekue.
72 Haꞌe gui onze araa py ma ou Ocrã raꞌy Pagiel, Aser ramymino kuery
 

ruvixa. 73 Haꞌe vaꞌe ma omeꞌẽ peteĩ hyꞌa prata guigua mil e quinhentos
 

gramas ipoyi vaꞌe, haꞌe gui peteĩ hyꞌa guaxu prata guigua oitocentos
gramas ipoyi vaꞌe, henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe py oiporupy ramigua ae. Haꞌe
vaꞌe mokoĩve ma trigo iporãve vaꞌe py omonyẽ reve ogueru, azeite reve
omoapomo mbyre, mbaꞌemo aju guigua omeꞌẽ vaꞌerã; 74 haꞌe gui peteĩ
 

hyru ouro guigua cento e vinte gramas ipoyi vaꞌe, heakũa porã vaꞌe tynyẽ
reve; 75 haꞌe peteĩ toro raꞌy, peteĩ vexa ava haꞌe peteĩ vexaꞌi raꞌy peteĩ
 

maꞌetỹ vaꞌe, oapy vy omeꞌẽ vaꞌerã meme; 76 haꞌe gui peteĩ kavara jejavya
 

regua omeꞌẽ vaꞌerã; 77 haꞌe gui peteĩ rami ikuai aguã regua omeꞌẽ vaꞌerã
 

ma mokoĩ toro, peteĩ nhiruĩ vexa ava, peteĩ nhiruĩ kavara ava haꞌe peteĩ
nhiruĩ vexaꞌi raꞌy peteĩ maꞌetỹ vaꞌe meme. Haꞌe vaꞌe haꞌe javi ma Ocrã
raꞌy Pagiel omeꞌẽ vaꞌekue.
78 Haꞌe gui doze araa py ma ou Enã raꞌy Aira, Naftali ramymino kuery
 

ruvixa. 79 Haꞌe vaꞌe ma omeꞌẽ peteĩ hyꞌa prata guigua mil e quinhentos
 

gramas ipoyi vaꞌe, haꞌe gui peteĩ hyꞌa guaxu prata guigua oitocentos
gramas ipoyi vaꞌe, henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe py oiporupy ramigua ae. Haꞌe
vaꞌe mokoĩve ma trigo iporãve vaꞌe py omonyẽ reve ogueru, azeite reve
omoapomo mbyre, mbaꞌemo aju guigua omeꞌẽ vaꞌerã; 80 haꞌe gui peteĩ hyru
 

ouro guigua cento e vinte gramas ipoyi vaꞌe, heakũa porã vaꞌe tynyẽ reve;
81 haꞌe peteĩ toro raꞌy, peteĩ vexa ava haꞌe peteĩ vexaꞌi raꞌy peteĩ maꞌetỹ vaꞌe,
 

oapy vy omeꞌẽ vaꞌerã meme; 82 haꞌe gui peteĩ kavara jejavya regua omeꞌẽ
 

vaꞌerã; 83 haꞌe gui peteĩ rami ikuai aguã regua omeꞌẽ vaꞌerã ma mokoĩ toro,
 

peteĩ nhiruĩ vexa ava, peteĩ nhiruĩ kavara ava haꞌe peteĩ nhiruĩ vexaꞌi raꞌy
peteĩ maꞌetỹ vaꞌe meme. Haꞌe vaꞌe haꞌe javi ma Enã raꞌy Aira omeꞌẽ vaꞌekue.
Números 7​, ​8 246

84  Porami ma Israel kuery yvatekueve omeꞌẽ vaꞌekue altar áry azeite

omoĩ reve Senhor peguarã omboaxa aguã: doze hyꞌa prata guigua, doze
hyꞌa guaxu prata guigua haꞌe doze avi hyru ouro guigua. 85 Peteĩ-teĩ hyꞌa
 

prata guigua vaꞌe ma mil e quinhentos gramas ipoyi vaꞌe meme, haꞌe gui
peteĩ-teĩ hyꞌa guaxu ma setenta ipoyi vaꞌe. Haꞌe vaꞌe tembiporu re prata oĩ
vaꞌe haꞌe javi vy ma vinte e oito quilos e oitocentos gramas, henda ikyꞌa
eꞌỹ vaꞌe py oiporupy rami ae. 86 Haꞌe gui doze hyru ouro guigua heakuã
 

porã vaꞌe tynyẽ reve ma cento e vinte gramas ipoyi vaꞌe meme, henda
ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe py oiporupy ramigua ae. Haꞌe nunga haꞌe javi re ouro oĩ
vaꞌe ma um quilo e quatrocentos e quarenta gramas. 87 Haꞌe gui mymba
 

kuery oapy vy omeꞌẽ mbyre ma doze toro raꞌy, doze vexa ava, doze avi
vexaꞌi raꞌy peteĩ maꞌetỹ vaꞌe, mbaꞌemo aju guigua omeꞌẽ mbyre reve, haꞌe
doze kavara ava avi omeꞌẽ jejavya regua. 88 Haꞌe gui peteĩ rami ikuai
 

aguã regua mymba omeꞌẽ mbyre haꞌe javi vy ma vinte e quatro toro raꞌy,
sessenta vexa ava, sessenta kavara haꞌe sessenta avi vexaꞌi raꞌy peteĩ
maꞌetỹ vaꞌe meme. Haꞌe vaꞌe ma omeꞌẽ okuapy altar áry azeite omoĩ vy
Senhor peguarã omboaxa aguã.
89 Haꞌe gui Senhor reve Moisés ijayvu aguã oguy nhemboaty oĩaty py
 

oike nhavõ oendu kuerei ꞌrã ixupe ijayvu vaꞌe ayvu ryru mbotya teko
vai ombogueaty áry gui. Senhor ayvu ryru áry mokoĩ anjo ipepo vaꞌe
raꞌangaa hiꞌaĩ vaꞌe mbyte gui onhendu. c Haꞌe rami ae ꞌrã ijayvu ixupe.

Henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe py sete tataendy renda ikuai vaꞌe re ijayvuague

8   Senhor
aipoeꞌi Moisés pe:
1
2  —
Ndeayvu ke Arão pe, haꞌe vy aipoꞌre: Sete tataendy hendarã
py remoĩ vy reja ꞌrã imoiny hiꞌy kyvõ katy hexakã aguã rami — heꞌi.
3 Haꞌe ramo haꞌekue rami ae Arão ojapo. Haꞌe rami vy tataendy omoĩ
 

hiꞌy kyvõ katy meme hexakã aguã rami, Moisés pe Senhor aipoeꞌiague
rami vy. 4 Tataendy ꞌy ma ouro ombota pyre gui ojapoa vaꞌekue, hiꞌyvypy
 

guive yvate katy ipoty ikuaia peve. Moisés pe Senhor taꞌangaa oexa
ukaague rami ae ju ojapo tataendy ꞌyrã.

Senhor pegua ikyꞌa eꞌỹ vaꞌerã levita kuery omboaxaa ague

5  Haꞌegui Senhor aipoeꞌive ju Moisés pe:
6  — Aỹ ma emonoꞌõmba levita kuery Israel kuery mbyte gui, haꞌe
eikyꞌaꞌopa xevy guarã. 7 Po rami ꞌrã rejapo ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe ikuai aguã: Haꞌe
 

kuery áry emboayvi yy jejavya ojaoꞌia aguã regua. Haꞌe gui hete haꞌe javi
rupi renhopĩ uka ꞌrã kyxe py, haꞌe rejoi ukapa ꞌrã ijao. Haꞌe rami vy ꞌrã
haꞌe kuery ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe ikuai. 8 Haꞌe gui haꞌe kuery ogueru ꞌrã peteĩ toro
 

c
 7.89 Anjo ipepo vaꞌe raꞌangaa ma ayvu ryru mbotya áry guarã omoĩ mbyre
(Êxodo 25.18‑20).
 247 Números 8

raꞌy mbaꞌemo aju guigua reve omeꞌẽ vaꞌerã, trigo iporãve vaꞌe haꞌe azeite
reve omoapomo mbyre. Haꞌe rã ndee ma amboae toro raꞌy ju ꞌrã reru
jejavya regua remeꞌẽ vaꞌerã. 9 Haꞌe gui rejapo ꞌrã oguy nhemboaty oĩaty
 

rexei levita kuery onhembojapa aguã rami. Remboaty avi ꞌrã Israel kuery
haꞌe javi. 10 Haꞌe gui ma Senhor renonde py levita kuery removaẽmba
 

ramo haꞌe kuery áry katy Israel kuery omoĩmba ꞌrã opo. 11 Haꞌe gui
 

Senhor pe Arão oexa uka ꞌrã levita kuery mbaꞌemo oupi reve Israel
kuery omeꞌẽ vaꞌe rami. Haꞌe rami rã ꞌrã Senhor pe ombaꞌeapo aguã rami
ikuai. 12 Haꞌe gui levita kuery ju opo omoĩ ꞌrã okuapy toro raꞌy ikuai
 

vaꞌe akã áry. Haꞌe vaꞌe regua peteĩ ma rejuka ꞌrã jejavya regua omeꞌẽ
mbyrã, haꞌe rã amboae ma Senhor pe oapy vy omeꞌẽ mbyrã, levita kuery
ojejavyague rejaoꞌi uka aguã. 13 Haꞌe vy Arão haꞌe taꞌy kuery renonde
 

py levita kuery removaẽ imoꞌamy vy rexa uka ꞌrã Senhor pe oupi reve
omeꞌẽmby rami.
14 — Reipeꞌa ꞌrã levita kuery Israel kuery mbyte gui. Levita kuery ma
 

xevy pegua ae ꞌrã ikuai. 15 Haꞌe vaꞌe rire mae ma levita kuery oike ꞌrã
 

oguy nhemboaty oĩaty rupi ombaꞌeapo aguã. Ndee remboaxa ꞌrã ikyꞌa eꞌỹ
vaꞌerã, haꞌe xevy rexa uka ꞌrã oupi reve omeꞌẽmby rami. 16 Mbaꞌeta haꞌe
 

kuery ae Israel kuery vaꞌe regua ikuai vaꞌerã xevy pegua. Israel kuery
regua jypykue taꞌy ikuai vaꞌekue haꞌe javi rekovia ma xejeupe guarã
meme aipeꞌa. 17 Mbaꞌeta xevygua meme ikuai Israel kuery regua jypykue
 

ikuai vaꞌekue, avakue haꞌeꞌỹ vy mymba kuery regua teĩ. Egito yvy re taꞌy
ypyꞌiague ajukapa ára guive haꞌe kuery aipeꞌa xejeupegua ikyꞌa eꞌỹ vaꞌerã.
18 Haꞌe nunga rupi xejeupe guarã levita kuery aipeꞌa Israel kuery jypykue
 

ikuai vaꞌe rekovia. 19 Haꞌe gui ma Arão haꞌe taꞌy kuery po py ju amboaxa
 

levita kuery, Israel kuery mbyte gui. Amboaxapa oguy nhemboaty

oĩaty rupi ombaꞌeapo okuapy aguã Israel kuery re amaꞌẽ vy, haꞌe kuery
ojejavyague ojaoꞌi uka aguã, haꞌe rami vy Israel kuery mbyte rupi oiko
eꞌỹ aguã imoingo axyarã, mbaꞌeta henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe py Israel kuery
oike vaꞌe rire oiko ꞌrãgue ae — heꞌi.
20 Haꞌe ramo Moisés, Arão haꞌe Israel kuery haꞌe javi ma haꞌe rami ae
 

ojapo okuapy levita kuery re. Moisés pe Senhor ijayvuague haꞌe javi
rami Israel kuery ojapo okuapy levita kuery omboaxa vy. 21 Haꞌe rami vy
 

levita kuery ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe ikuai aguã ojoi okuapy oao. Haꞌe gui Arão oexa
ukapa Senhor renonde py oupi reve omeꞌẽmby rami. Ojaoꞌi uka guive
haꞌe kuery ojejavyague, ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe ikuai aguã. 22 Haꞌe vaꞌe rire levita
 

kuery ovaẽmba okuapy oguy nhemboaty oĩaty rupi ombaꞌeapo aguã, Arão
haꞌe taꞌy kuery renonde rupi. Levita kuery rekorã re Moisés pe Senhor
ijayvuague rami vy ae ojapo haꞌe kuery re.
23 Haꞌe gui Senhor aipoeꞌive ju Moisés pe:
 

24 — Povaꞌe lei ma levita kuery regua: Vinte e cinco maꞌetỹ vaꞌe guive
 

tujakue peve ꞌrã ikuai oguy nhemboaty oĩaty rupi ombaꞌeapo aguã.
Números 8​, ​9 248

25  Haꞌe
rã cinqüenta maꞌetỹ vaꞌe ma haꞌe vaꞌe rupi ndaꞌikuaivei ꞌrã,
haꞌekue rami nombaꞌeapovei ꞌrã. 26 Haꞌe rami ꞌrãgue py joegua kuery
 

pytyvõa rupi ꞌrã ikuai oguy nhemboaty oĩaty rupi ombaꞌeapoa py, teĩ
haꞌe kuery ae nombaꞌeapovei ꞌrã. Haꞌe rami ae ꞌrã remoĩ levita kuery
guembiaporã oĩ vaꞌe ojapo aguã.

Páscoa ára pygua ngaru ojapo aguã re ijayvuague

9   Senhor
ijayvu Moisés pe Sinai regua tekoa eꞌỹa rupi oiko teri reve.
1

Egito yvy gui ojeꞌoipa rire mokoĩ maꞌetỹa haꞌe jypyꞌia jaxy re ijayvu
vy aipoeꞌi:
2 — Israel kuery tojapo okuapy ngaru Páscoa regua hiꞌára py porã.
 

3 Kovaꞌe jaxy re catorze araa py, kaꞌaru ma ovya py ma pejapo ꞌrã ngaru
 

hiꞌára py. Lei haꞌe ojapo uka pyre haꞌe javi rami vy ꞌrã pejapo ngaru
— heꞌi.
4 Haꞌe ramo Moisés aipoeꞌi Israel kuery pe ngaru ojapo aguã Páscoa ára
 

py. 5 Haꞌe rami vy ngaru ojapo okuapy, peteĩ jaxya re, catorze araa py ae.
 

Kaꞌaru ma ovy jave ojapo Sinai regua tekoa eꞌỹa py. Moisés pe Senhor
ojapo ukaague rami vy Israel kuery ojapopa okuapy.
6 Haꞌe vaꞌe ára ma amongue ikuai avi haꞌeveꞌỹ vaꞌe peteĩ omanogue re
 

opokoague káuxa. Haꞌe nunga rupi ndaꞌevei ngaru oĩa py ikuai aguã. Haꞌe
rami vy Moisés haꞌe Arão renonde py haꞌe kuery ovaẽ vy 7 aipoeꞌi okuapy:
 

— Ore ma haꞌeveꞌỹ vaꞌe roiko peteĩ ava omano vaꞌekue re ropoko rire.
Ndaꞌevei ꞌrã ri ndaꞌu Senhor pe ore voi mbaꞌemo romeꞌẽ aguã Israel
kuery reve Páscoa ára py?
8 Moisés ombovai:
 

— Pearõ ranhe, haꞌe xee ajapyxaka ꞌrã ainy mbaꞌexa pa peẽ kuery re
Senhor ojapo uka rã aendu aguã — heꞌi.
9 Haꞌe gui ma Senhor aipoeꞌi Moisés pe:
 

10 — Ndeayvu ke Israel kuery pe, haꞌe vy aipoꞌre: Xapyꞌa rei amongue

 

pende kuery vaꞌe regua, eꞌỹ vy rakaꞌeve rã peneramymino kuery ikuai

vaꞌerã regua ikuai ꞌrã haꞌeveꞌỹ vaꞌe omano vaꞌekue káuxa. Haꞌe rami
eꞌỹ vy penderekoa gui mombyry oguata teĩ haꞌeve nho ꞌrã Páscoa regua
ngaru ojapo aguã Senhor pe. 11 Haꞌe rami vy haꞌe kuery mokoĩ jaxya
 

py ꞌrã ngaru ojapo, catorze araa vaꞌe kaꞌaru ma jave. Hoꞌu ꞌrã okuapy
mbojape imbovua revegua eꞌỹ, jai rogue iro vaꞌe reve. d 12 Pemoembyre
 

eme neĩ kyrĩꞌi ma voi koꞌẽ rã guarã, pemopẽ eme guive ikãgueꞌi. Páscoa
pygua ngaru regua re ipara oĩa rami ꞌrã pejapo. 13 Haꞌe rami avi xapyꞌa
 

rei peteĩ ava ngarua pyguarã haꞌeve vaꞌe oiko, haꞌe tape rupi ndoguatai
vaꞌeri Páscoa ára ngaru py ndooi ri ramo haꞌe vaꞌe oipeꞌaa ꞌrã heta vaꞌe

d
 9.11 Haꞌe kuery pe ma Nhanderuete ngaru ojapo uka amboae jaxy py, hiꞌára pyguarã
ndoiko katui rire.
 249 Números 9​, ​10

kuery mbyte gui, mbaꞌeta haꞌe vaꞌe ára py mbaꞌeve ndoguerui Senhor
pe omeꞌẽ vaꞌerã. Haꞌe vaꞌe ava re oĩ ae ꞌrã ojejavyague re opaga aguã.
14 Haꞌe gui penembyte amboae regua ikuai vaꞌe Páscoa ára Senhor pegua
 

ngarua py ikuai avi ri vy lei ipara oĩa rami vy ae ꞌrã ikuai. Peteĩꞌi lei oĩ
pendevy haꞌe amboae kuery pe joo rami.

Êxodo 40.34‑38
15  Haꞌe
gui ombojerovia atyrã ojapoaa ára py arai ou vaꞌe ojaoꞌipa. Haꞌe
vaꞌe oo ma Senhor ayvu oĩaty ae. Haꞌe rã kaꞌaru guive koꞌẽmba peve ma
tata rami ju ꞌrã ojekuaa ombojeroviaaty áry rupi. 16 Haꞌe rami ae tema
 

oiko. Arai ojaoꞌi kuerei ꞌrã, haꞌe rã pyávy ma tata rami ju ꞌrã ojekuaa.
17 Oo áry gui arai ojeupi ovy nhavõ Israel kuery oguata ꞌrã ojeꞌoivy. Haꞌe
 

gui arai opyta oinya py ae ju ꞌrã Israel kuery opyta avi okuapy. 18 Senhor
 

oikuaa ukaa rami vy Israel kuery ojeꞌoi ꞌrã, haꞌe gui Senhor oikuaa
ukaa rami vy ae ju ꞌrã opyta okuapy. Ombojeroviaaty áry rupi arai opyta
oinya ja ma ikuai tema ꞌrã haꞌe py. 19 Heta ára re ri ombojeroviaaty áry
 

rupi arai opyta teĩ Israel kuery Senhor ojapo ukaa rami ikuai vy ndooi
ꞌrã okuapy. 20 Amongue py areꞌỹꞌi re arai opyta ꞌrã oiny ombojeroviaaty
 

áry rupi. Haꞌe ramo Senhor oikuaa ukaa rami vy ikuaive tema ꞌrã
haꞌe py, haꞌe gui Senhor oikuaa ukaa rami vy jevy ꞌrã oguata ojeꞌoivy.
21 Amongue py ma kaꞌaruꞌi ramove koꞌẽmba peveꞌi ꞌrã arai opyta oiny.
 

Haꞌe gui koꞌẽ rã arai ojeupi ovy ramo ma haꞌe kuery oguata ꞌrã ojeꞌoivy.
Ara py eꞌỹ vy pyávy teĩ arai ojeupi ramo oguata ꞌrã ojeꞌoivy. 22 Xapyꞌa rei
 

ombojeroviaaty áry rupi arai oĩ tema ꞌrã mokoĩ ára re, eꞌỹ vy peteĩ jaxy
re mbaꞌe, eꞌỹ vy areve mbaꞌe teĩ hiꞌáry rupi arai oĩ teria ja Israel kuery
ikuai tema ꞌrã haꞌe py, ndoguatai. Ojeupi ovy ramo mae ma oguata ju ꞌrã
ojeꞌoivy. 23 Haꞌe rami py Senhor oikuaa ukaa rami vy opyta ꞌrã, haꞌe gui
 

Senhor oikuaa ukaa rami vy ae ju ꞌrã oguata ojeꞌoivy. Senhor pe ojapo

okuapy ojapo ꞌrã vaꞌekue, Moisés rupi Senhor ojapo ukaa rami vy.

Mokoĩ mimby guaxu prata guigua re ijayvuague

10   Haꞌe
gui Senhor aipoeꞌive ju Moisés pe:
1
2  —
Ejapo uka mokoĩ mimby guaxu prata guigua. Pembota-
mbota vy ꞌrã pejapo. Haꞌe vaꞌe pemonheꞌẽ ꞌrã heta vaꞌe kuery pemboaty
aguã, haꞌe ikuaia gui oguata ojeꞌoivy aguã guive. 3 Pemonheꞌẽ ramo heta
 

vaꞌe kuery onhemboatypa ꞌrã okuapy ndea py, oguy nhemboaty oĩaty
rokẽ rexeiꞌi rupi ae. 4 Peteĩꞌi mimby guaxu pemonheꞌẽ ramo ndea py
 

onhemboja ꞌrã yvatekueve anho, Israel kuery mbovy rei eꞌỹ regua ruvixa
ikuai vaꞌe ae. 5 Haꞌe gui mokoĩve ri pemonheꞌẽ ramo ma ojeꞌoi ꞌrã kuaray
 

oua katy ikuai vaꞌekue ranhe. 6 Pemonheꞌẽ jevy ramo ojeꞌoi ꞌrã kuaray
 

puku-a katy ikuai vaꞌekue. Pemonheꞌẽ vaꞌe haꞌe kuery oendu vy oikuaa
ꞌrã ojeꞌoi aguã. 7 Haꞌe rã haꞌe kuery pemboaty jevy aguã ma pemonheꞌẽ
 
Números 10 250

avi ꞌrã teĩ hatã eꞌỹ taꞌvy. 8 Arão ramymino kuery sacerdote ikuai vaꞌe
 

ae ꞌrã omonheꞌẽ mimby guaxu. Pende kuery rekorã aeja rakaꞌe rã peve
guarã. 9 Haꞌe gui pendeyvy re ae pendekuai jave penderovaigua kuery
 

reve pepuꞌã aguã katy pejeꞌoi ramo penemoĩ vai okuapy ramo pemonheꞌẽ
avi ꞌrã mimby guaxu. Haꞌe ramo xee Senhor Penderuete aĩa py peẽ
kuery re amaꞌẽ ramo peo jepe ꞌrã penderovaigua kuery gui. 10 Haꞌe rami
 

ae avi pevyꞌa aguã ára py, xevy ngaru pejapoa py mbaꞌe, haꞌe jaxy jypyꞌia
py guive pemonheꞌẽ avi ꞌrã mimby guaxu. Haꞌe vaꞌe jave py mbaꞌemo
peapypa vy pemeꞌẽ, haꞌe peteĩ rami pendekuaia regua pemeꞌẽ vaꞌe áry
rupi pemonheꞌẽ ramo xee Penderuete aĩa py amaꞌẽ ꞌrã pendere. Xee ma
Senhor Penderuete aiko.

Sinai gui Israel kuery ojeꞌoipaague

11 Haꞌe gui ma mokoĩ maꞌetỹa py, mokoĩ jaxya re vinte ára ma jave arai
ojeupi ovy oguy nhemboaty oĩaty áry rupi oĩague gui. 12 Haꞌe ramo Israel
 

kuery Sinai regua tekoa eꞌỹa py ikuaia gui oguata ojeꞌoivy. Oguata-guata
ojeꞌoivy Parã regua tekoa eꞌỹa py ju arai opyta peve. 13 Haꞌe rami vy
 

oguata ypyꞌi ojeꞌoivy, Senhor Moisés pe ojapo ukaa rami vy.

14 Jypyrã ete ma Judá ramymino kuery pegua bandeira reraa ranhe
 

ojeꞌoi ngupivegua kuery reve. Haꞌe vaꞌe regua xondaro kuery ruvixa ma
Aminadabe raꞌy Naassom. 15 Haꞌe gui Issacar ramymino kuery regua
 

xondaro kuery ruvixa ma Zuar raꞌy Natanael. 16 Zebulom ramymino

 

kuery xondaro kuery regua ruvixa ma Helom raꞌy Eliabe.

17 Haꞌe gui ma ombovaipa okuapy ombojeroviaaty, haꞌe Gérson haꞌe
 

Merari ramymino kuery ojeꞌoi vy ogueraapa henoiny.

18 Haꞌe vaꞌe rire ma Rúben kuery pegua bandeira reraa ju ojeꞌoi
 

ngupivegua kuery reve. Haꞌe kuery vaꞌe regua xondaro kuery ruvixa ma
Sedeur raꞌy Elizur. 19 Haꞌe gui Simeão ramymino kuery regua xondaro
 

kuery ruvixa ma Zurisadai raꞌy Selumiel. 20 Gade ramymino kuery regua

 

xondaro kuery ruvixa ma Deuel raꞌy Eliasafe.

21 Haꞌe gui ma ojeꞌoipa ju Coate regua kuery mbaꞌemo ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe
 

ogueraa reve. Haꞌe gui haꞌe kuery ovaẽ eꞌỹ mbove ma voi omopuꞌãmbaa
ju ꞌrã imoiny ombojeroviaaty.
22 Haꞌe vaꞌe rire ma Efraim ramymino kuery pegua bandeira reraa ju
 

ojeꞌoi ngupivegua kuery reve. Haꞌe kuery regua xondaro kuery ruvixa
ma Amiúde raꞌy Elisama. 23 Haꞌe gui Manassés ramymino kuery regua
 

xondaro kuery ruvixa ma Pedazur raꞌy Gamaliel. 24 Benjamim ramymino

 

kuery regua xondaro kuery ruvixa ma Gideoni raꞌy Abidã.

25 Haꞌe gui ma Dã ramymino kuery pegua bandeira reraa ju ojeꞌoi
 

ngupivegua kuery reve. Haꞌe vaꞌe kuery ma heta vaꞌe kuery haꞌe javi
rakykue ojeꞌoi oarõa rupi. Haꞌe kuery vaꞌe regua xondaro kuery ruvixa
ma Amisadai raꞌy Aiezer. 26 Haꞌe gui Aser ramymino kuery regua xondaro
 
 251 Números 10​, ​11

kuery ruvixa ma Ocrã raꞌy Pagiel. 27 Naftali ramymino kuery regua

 

xondaro kuery ruvixa ma Enã raꞌy Aira. 28 Haꞌe rami ae oguata ojeꞌoivy
 

Israel kuery meme, oxondaro kuery reve.

Hobabe pe haꞌe kuery reve oo aguã re Moisés ojerureague

29 Haꞌe
gui Moisés ijayvu Hobabe pe. Haꞌe vaꞌe ma hatyu Midiã pygua
Reuel raꞌy. Haꞌe vy aipoeꞌi:
— Roguata rojeꞌoivy peteĩ henda orevy Senhor “Ameꞌẽ ꞌrã pẽvy”
heꞌiague katy. Eju orerupive, haꞌe ramo rojapo porã ꞌrã ndevy. Mbaꞌeta
Israel kuery pe mbaꞌemo porã omeꞌẽ aguã re Senhor ijayvu.
30 Haꞌe ombovai:
 

— Xee ma ndaa reguai. Xeyvy xeretarã kuery rekoa py ae ꞌrã aa — heꞌi.

31 Haꞌe gui ixupe Moisés aipoeꞌive ju:
 

— Neꞌexa, orereja eme ke, mbaꞌeta ndee ma reikuaa tekoa eꞌỹa rupi
orekuai ranhe ꞌrãa. Haꞌe gui ndee ma orererekoarã ꞌrã reiko. 32 Xapyꞌa rei  

ore kuery reve reo ri ramo ndevy pe rojapo porã ꞌrã Senhor ore kuery pe
ojapoa rami ae — heꞌi. e
33 Haꞌe gui ma ojeꞌoipa ma Senhor pegua yvyty katyꞌi ikuaiague
 

gui. Mboapy araa re oguata ojeꞌoivy. Haꞌe kuery renonde rupi Senhor
guexeve guarã ojapo vaꞌekue ryru reraa kuery oguata ojeꞌoivy mboapy
ára re, haꞌe kuery opytuꞌu aguã ojou aguã. 34 Haꞌe gui ára py arai Senhor
 

ombou vaꞌekue oo tema haꞌe kuery áry rupi, ikuaia gui ojeꞌoi jave voi.
35 Haꞌe gui Nhanderuete ayvu ryru oupia heravy nhavõ Moisés aipoeꞌi ꞌrã:
 

— Senhor, epuꞌã ke nderovaigua kuery remoaĩmba aguã. Tove

nerenonde gui tonhamba ndere ndaꞌijaꞌei vaꞌe.
36 Haꞌe gui opyta ju nhavõ aipoeꞌi ꞌrã:
 

— Senhor, ejevy ju ke mbovy rei eꞌỹ Israel kuery ikuaia py.

Israel kuery ijayvu ete okuapyague

11   Haꞌe
gui ma Senhor oendua py teĩ haꞌe kuery ijayvu ete okuapy
1

mbaꞌemo oiko vaꞌe re. Senhor oendu ramo ipoxya hendy. Haꞌe
rami vy haꞌe kuery mbyte tata Senhor guigua ou vy omomba hekoa apy
rupi ikuai vaꞌe. 2 Haꞌe ramo Moisés pe haꞌe kuery ojerure okuapy ramo
 

Senhor pe haꞌe ju onhemboꞌe. Haꞌe ramo tata oguepa. 3 Haꞌe nunga rupi
 

haꞌe vaꞌe tekoa ma oenoĩ Taberá, haꞌe kuery mbyte tata Senhor guigua
hendy ma rire. f
4 Haꞌe gui haꞌe kuery mbyte opa marã ikuai vaꞌe oendu okuapy Egito
 

pygua kuery rembiꞌu regua hoꞌuxe reia. Haꞌe ramo Israel kuery voi
ojaeꞌopa reve aipoeꞌi okuapy:

e
 10.32 Moisés ngupive ogueraaxe ngovaja Hobabe. Haꞌe vaꞌe ma ndooxei ranhe teĩ oo nho
(Juízes 1.16). f 11.3 Tery Taberá ma “Okaia” ꞌea reve nhaendu rã joo ramigua.
Números 11 252

— Mavaꞌe ꞌrã tu omeꞌẽ xoꞌo jaꞌu vaꞌerã? 5 Aỹ ma nhanemaꞌenduꞌa

 

jakuapy Egito yvy re pira jaꞌu rive jakuapyague re, haꞌe pepino, melão,
alho kaꞌaguy regua, cebola haꞌe alho re guive. 6 Haꞌe rami teĩ aỹ ma
 

nhanenheꞌẽ voi ipirupa ma ꞌrã, mbaꞌeta amboae ramigua ma voi

ndajajouvei, kovaꞌe maná eꞌỹ vy — heꞌi okuapy. 7 Maná ma coentro  

raꞌyĩgue ramigua, jaexa rã yvyra ayxy ramigua rei. 8 Heta vaꞌe kuery opa  

rupi oeka ojeꞌoivy vy omonoꞌõ vy omonguꞌi ꞌrã mbaꞌemo monguꞌia py,

haꞌeꞌỹ vy anguꞌa py ojoxo ꞌrã. Haꞌe rami vy omomimoĩ ꞌrã oja py, eꞌỹ vy
ikuꞌikue gui ojapo ꞌrã mbojape. Jaꞌu rã mbojape azeite reve ojapo pyre
rami hee vaꞌe. 9 Pyávy haꞌe kuery rekoa rupi yxapy hoꞌa reve maná hoꞌa
 

avi ꞌrã oiny haꞌe rupi.

Moisés ojapo ꞌrã vaꞌekue ipoyi etea rupi ijayvuague

10  Heta vaꞌe kuery ojaeꞌo rã Moisés oendu, mbaꞌeta peteĩ-teĩ guaꞌy kuery
reve ngoo rokẽ py ojaeꞌo okuapy. Haꞌe ramo Senhor poxya hendy. Moisés
voi oexa vy ndojou porãi. 11 Haꞌe ramo Moisés aipoeꞌi Senhor pe:
 

— Mbaꞌe re tu mbaꞌemo vai rejapo xee nerembiguai re? Mbaꞌe re tu

ndaxejou porãvei nerenonde py? Mbaꞌeta xemoĩ kovaꞌe kuery haꞌe javi re
apena aguã rami. 12 Xee ae ri tyꞌy kovaꞌe kuery moingoare aiko? Xee ae ri
 

tyꞌy arekoꞌi vaꞌekue xevy aipoꞌre aguã: “Eraapa ndejyva áry okambuꞌi vaꞌe
rami, yvy aura reve neramoĩ kuery pe ameꞌẽ aguã re xeayvuague peve”,
ꞌre aguã? 13 Magui ꞌrã tu xee ajou xoꞌo haꞌe kuery haꞌe javi peguarã?
 

Mbaꞌeta xerenonde py ojaeꞌo reve aipoeꞌi okuapy: “Emeꞌẽ na xoꞌo roꞌu

vaꞌerã.” 14 Haꞌe gui xee aeꞌi ma voi ndaropoꞌakai ꞌrã kovaꞌe kuery haꞌe
 

javi, xevy ipoyi vaipa ramo. 15 Nami ae ta ri xerereko vy ma xejuka vyvoi,

 

ajerure. Xemboaxy ri vy xemoingo eme ajexavai aguã rive.

Moisés pytyvõarã setenta avakue Nhanderuete oiporavo ukaague

16  Senhor aipoeꞌi Moisés pe:
— Emboaty haꞌvy setenta avakue Israel kuery mongetaaty vaꞌe regua
rexa vaꞌety, nhomongetaa rupi haꞌe heta vaꞌe kuery re openaa rupi ae
ikuai vaꞌety. Haꞌe vaꞌe kuery remonhembojapa ꞌrã oguy nhemboaty
oĩaty rexei, haꞌe py ikuai aguã nerenonde. 17 Haꞌe py ma xee aguejy vy
 

xeayvu ꞌrã ndereve. Haꞌe Xenheꞌẽ ndere oĩ vaꞌe ambouve vy haꞌe kuery
re voi amoĩ ꞌrã. Haꞌe vy ndereve haꞌe kuery ikuai avi ꞌrã heta vaꞌe kuery
re openaa rupi, ndee anhoꞌi eꞌỹ repena aguã. 18 Haꞌe vy aipoꞌre ꞌrã heta
 

vaꞌe kuery pe: “Pejekyꞌaꞌo uka ju koꞌẽ rã guarã, peꞌu aguã xoꞌo. Mbaꞌeta
peẽ kuery pejaeꞌo reve ‘Mavaꞌe tu omeꞌẽ ta xoꞌo jaꞌu vaꞌerã? Egito yvy re
ma jaiko porã vaꞌekue’, peje ramo Senhor oendu. Haꞌe rami vy pendevy
Senhor omeꞌẽ ꞌrã xoꞌo, haꞌe peꞌupa ꞌrã. 19 Peteĩ áraꞌi re riveꞌỹ ꞌrã peꞌu,
 

neĩ mokoĩ áraꞌi ꞌrã eꞌỹ, neĩ peteĩ nhiruĩ neĩ dez, neĩ vinte ára reꞌi eꞌỹ
guive. 20 Haꞌe rami ꞌrãgue py peteĩ jaxy pukukue re ꞌrã peꞌu, peneapyĩgua
 
 253 Números 11

gui oẽmba rã pejeguarupa peve. Mbaꞌeta Senhor penembyte oiko vaꞌe

ndapeipotavei, haꞌe henonde py pejaeꞌo reve ‘Mbaꞌe re tu Egito gui jajupa
rakaꞌe?’ peje vaꞌekue”, ꞌre ꞌrã haꞌe kuery pe — heꞌi.
21 Haꞌe ramo Moisés ombovai:
 

— Xee ma seiscentos mil avakue opuꞌã okuapy vaꞌe mbyte py aiko.

Haꞌe ramo mbaꞌexa tu aipoꞌre xevy: “Emeꞌẽ haꞌe kuery pe xoꞌo, peteĩ jaxy
pukukue re hoꞌu okuapy aguã” ꞌre? 22 Mymba kuery vexaꞌi haꞌe vaka tyꞌy
 

ojukapaa ꞌrã haꞌe kuery haꞌe javi hoꞌu vaꞌerã? Tyrã pa yeꞌẽ rupi pira ikuai
vaꞌe haꞌe javi ꞌrã omonoꞌõmbaa haꞌe kuery hoꞌu vaꞌerã? — heꞌi.
23 Haꞌe ramo Moisés pe Senhor ombovai:
 

— Xee Senhor jyva ndaꞌu ijapuꞌaꞌi ri? Aỹꞌi ma voi rexa ꞌrã xeayvuague
oiko rã tyrã pa anya! — heꞌi.
24 Haꞌe gui Moisés oẽ vy heta vaꞌe kuery pe Senhor omombeꞌupa
 

Senhor ijayvuague. Haꞌe vy haꞌe kuery mongetaaty setenta avakue ikuai

vaꞌe omboaty imbokuapy oo yvýry rupi. 25 Haꞌe ramo Senhor oguejy arai
 

rupi. Haꞌe vy ijayvu ixupe. Haꞌe vy Nheꞌẽ hexe oĩ vaꞌe ombouve vy omoĩ
avi setenta nhomongetaaty ikuai vaꞌe re. Haꞌe vaꞌe kuery re Nheꞌẽ oĩ avi
ramo omombeꞌu okuapy ixuguigua, teĩ haꞌe vaꞌe rire ma ndaꞌijayvuvei
haꞌe rami.
26 Haꞌe gui ma mokoĩ avakue opyta tekoa py. Peteĩ ma Eldade hery
 

vaꞌe, haꞌe rã amboae ma Medade. Haꞌe kuery re voi Nheꞌẽ oĩ, mbaꞌeta haꞌe
kuery voi nhomongetaaty kuery regua teĩ oo katy ndooi vaꞌekue. Haꞌe
rami vy haꞌe kuery voi ayvu omombeꞌu okuapy tekoa mbyte ikuaia py.
27 Haꞌe ramo peteĩ kunumi onha ovy vy omombeꞌupa Moisés pe. Haꞌe
 

vy aipoeꞌi:
— Eldade haꞌe Medade voi ri tu ayvu omombeꞌu okuapy — heꞌi.
28 Haꞌe ramo Num raꞌy Josué, Moisés pytyvõarã oiporavo vaꞌekue vaꞌe
 

ombovai vy aipoeꞌi:
— Xeruvixa Moisés, emokyrirĩ na.
29 Haꞌe rã Moisés aipoeꞌi ixupe:
 

— Ndee taꞌvy nerakãteꞌỹ teve xere? Senhor pegua kuery profeta meme
ikuai ꞌrãgue, haꞌe kuery haꞌe javi re Senhor Onheꞌẽ omoĩ aguã! — heꞌi.
30 Haꞌe vaꞌe rire Moisés ma tekoa katy ju ojeꞌoi Israel kuery mongetaaty
 

kuery reve.

Guyra codornizes Nhanderuete ombouague

31 Haꞌe
gui Senhor-a gui peteĩ yvytu oipeju ovy vy yeꞌẽ áry gui ogueru
guyra codornizes. Haꞌe vy tekoa áry haꞌe javi rupi omoaĩmba heravy
peteĩ ára jaguataa rami raiꞌi peve. Ijyvýry rupi opyta peteĩ metro peve
yvy py. 32 Haꞌe ramo haꞌe vaꞌe árave heta vaꞌe kuery ojeꞌoipa, pyávy haꞌe
 

koꞌẽgue voi, haꞌe vy ojopy ojeꞌoivy guyra ikuai vaꞌe. Amongue mboapyꞌive
ojopy vaꞌekue ri cem voxa renyẽ ogueru. Haꞌe vy tekoa haꞌe javi rupi
Números 11​, ​12 254

omboaty imoiny ojeupe guarã ae. 33 Haꞌe rami teĩ ijuru py xoꞌo oime rei
 

reve, oixuꞌu jepe eꞌỹ re voi haꞌe kuery rovai Senhor poxya hendy vy
ojukapa mbaꞌemo vai py. 34 Haꞌe nunga rupi haꞌe vaꞌe tekoa ma oenoĩa
 

Quibrote-Hataavá, haꞌe py Egito regua tembiꞌu re ndaꞌeveive vaꞌekue

ojatypaa rire. g 35 Haꞌe gui Quibrote-Hataavá gui ma haꞌe kuery ojeꞌoive
 

Hazerote katy, haꞌe vy opyta ju haꞌe py.

Moisés rovai rupi Miriã haꞌe Arão ijayvuague

12   Haꞌe
gui Moisés ogueraa peteĩ kunha Cuxe pygua guaꞌyxyrã.
1

Haꞌe ramo Miriã haꞌe Arão ijayvu okuapy Moisés rovai, Cuxe
pygua guaꞌyxyrã ogueraa vaꞌekue káuxa. 2 Haꞌe vy aipoeꞌi okuapy:
 

— Xapyꞌa rei ndaꞌu Moisés rupi anho ri Senhor ijayvu? Nhande rupi
voi ndaꞌu ndaꞌijayvui avi ꞌrã? — heꞌi ramo Senhor oendu. 3 Moisés ma  

ava onhemoꞌyvyĩꞌi vaꞌe, ko yvy re avakue ikuai vaꞌe gui voi yvyĩꞌive vaꞌe
oiko.
4 Areꞌỹꞌi re Senhor aipoeꞌi Moisés pe, Arão haꞌe Miriã pe voi:
 

— Peẽ kuery mboapy ma peẽ ꞌrã oguy nhemboaty oĩaty oĩ vaꞌe gui —
heꞌi. Haꞌe ramo oẽmba mboapyve. 5 Arai rupi Senhor oguejy ouvy vy
 

oo rokẽ py opyta hoꞌamy. Haꞌe vy oenoĩ Arão haꞌe Miriã. Haꞌe ramo haꞌe
kuery ojexa uka.
6 Haꞌe ramo aipoeꞌi haꞌe kuery pe:
 

— Pendu ke aỹ xee xeayvu ramo. Penembyte profeta oiko ramo ma

ixupe xee Senhor ajekuaa uka ꞌrã mbaꞌemo aexa ukaa py, haꞌeꞌỹ vy oexa
raꞌua py ꞌrã xeayvu hexeve. 7 Haꞌe rã xerembiguai Moisés reve ma nami
 

eꞌỹ ju aiko, mbaꞌeta haꞌe ma ojeroviapy ete oiko xero pygua kuery haꞌe
javi re openaa rupi. h 8 Hexeve ma xeayvu ꞌrã xejuru rupi ae, oikuaa porã
 

aguã rami, ayvu haxy rei vaꞌe rupi eꞌỹ. Ixupe xee Senhor ajekuaa rã
xerexa guive. Mbaꞌexa haꞌvy tu ndapekyjei ri xerembiguai Moisés rovai
rupi pendeayvu aguã? — heꞌi. 9 Haꞌe rami vy haꞌe kuery rovai Senhor
 

poxya hendy. Haꞌe rire ojepeꞌa.

10 Arai voi ojepeꞌa ovy oo áry gui. Haꞌe ramove Miriã oikuaa rã hexe
 

oĩ ma lepra, yroꞌy apĩ rami xiĩ rei vaꞌe. Miriã re Arão omaꞌẽ ramo lepra
revegua ma hiꞌaĩ.
11 Arão aipoeꞌi Moisés pe:
 

— Akeꞌe xeruvixa! Ndevy ajerure: Orere emoĩ eme orereko vaia,

mbaꞌeta oreꞌarandua rupi eꞌỹ rojapo haꞌe nunga, rojejavy ete ange.
12 Nhanereindy topyta eme kyrĩꞌi vaꞌe oity pyre rami, mbyte rupi hoꞌokue
 

hoꞌapa vaꞌe rami — heꞌi.

13 Haꞌe ramo Senhor pe Moisés ojapukai vy aipoeꞌi:
 

g
 11.34 Tery Quibrote-Hataavá ma “Tembiꞌu re ndaꞌeveive vaꞌekue ojatyaague” ꞌea.
h
 12.7 Hebreus 3.2,5
 255 Números 12​, ​13

— Xeruete, ajerure remonguera ju aguã.

14 Senhor ombovai Moisés pe:
 

— Xapyꞌa rei hova re tuu onyvõ vaꞌe rire ndaꞌu sete araa peve ndopytai
ꞌrãgue oxĩmbaa py? Haꞌe voi topyta ranhe sete ára tekoa gui mombyryꞌi.
Haꞌe vaꞌe rire ma haꞌeve peru ju aguã — heꞌi. 15 Haꞌe rami rã Miriã sete
 

ára peve omondouka ranhe tekoa gui mombyryꞌi. Oguerua eꞌỹa ja heta
vaꞌe kuery ndoguatai tekoa gui. 16 Haꞌe vaꞌe rire mae haꞌe kuery ojeꞌoi ju
 

Hazerote gui, haꞌe Parã regua tekoa eꞌỹa py ju ikuai.

Deuteronômio 1.19‑25

13   Senhor
aipoeꞌi Moisés pe:
1
2  —
Emondouka ke avakue Canaã yvy re oexa pota vaꞌerã,
mbaꞌeta ameꞌẽ ꞌrã Israel kuery yvyrã. Peneramoĩ kuery peteĩ-teĩ regua gui
remondouka ꞌrã peteĩ ava, huvixa oiko vaꞌe ae — heꞌi.
3 Haꞌe ramo Moisés omondouka Parã regua tekoa eꞌỹa py ikuaia gui ae,
 

Senhor aipoeꞌiague rami vy. Haꞌe vaꞌe avakue ma Israel kuery ruvixa
ikuai vaꞌe meme. 4 Po rami ma haꞌe vaꞌe kuery rery: Rúben kuery regua
 

ma Zacur raꞌy Samua; 5 Simeão kuery regua ma Hori raꞌy Safate; 6 Judá
   

kuery regua ma Jefoné raꞌy Calebe; 7 Issacar kuery regua ma José raꞌy
 

Jigeal; 8 Efraim kuery regua ma Num raꞌy Oséias; 9 Benjamim kuery regua
   

ma Rafu raꞌy Palti; 10 Zebulom kuery regua ma Sodi raꞌy Gadiel; 11 José
   

kuery regua, haꞌe Manassés kuery regua ae ma Susi raꞌy Gadi; 12 Dã kuery  

regua ma Gemali raꞌy Amiel: 13 Aser kuery regua ma Micael raꞌy Setur;
 

14 Naftali kuery regua ma Vofsi raꞌy Nabi; 15 Gade kuery regua ma Maqui
   

raꞌy Geuel. 16 Haꞌe vaꞌe avakue ma Moisés omoĩ yvy re oexa pota vaꞌerã
 

omondouka aguã. Haꞌe gui Num raꞌy Oséias rery Moisés oguerova vy
Josué ju omboery.
17 Haꞌe gui Canaã yvy katy Moisés omondouka oexa pota aguã. Haꞌe vy
 

aipoeꞌi haꞌe kuery pe:

— Peẽ Neguebe katy, haꞌe yvyty ikuai vaꞌe rupi ju ꞌrã peo. 18 Pexa ꞌrã  

yvy peikuaa aguã mbaꞌexa pa raꞌe, haꞌe hexegua kuery re guive peikuaa
pota, imbaraetekue tyrã pa ikangykue, ndaetai tyrã pa heta. 19 Haꞌe  

peikuaa pota ꞌrã mbaꞌexa pa yvy haꞌe kuery ikuaia re, iporã tyrã pa
naꞌiporãi, haꞌe mbaꞌexa pa tetã ikuaia voi raꞌe, tekoa rive tyrã pa tetã
ikorapa vaꞌe. 20 Pexa avi mbaꞌexa pa raꞌe yvy itui, iporã tyrã pa naꞌiporãi,
 

haꞌe gui kaꞌaguy tyrã pa any. Penekyreꞌỹ tema, haꞌe peru mbaꞌemo aju
haꞌe vaꞌe yvy guigua — heꞌi. Haꞌe vaꞌe jave ma uva ijaju ypya ára ae.
21 Haꞌe rami rã haꞌe kuery ojeꞌoi vy haꞌe vaꞌe yvy rupi oexa pota
 

ojeꞌoivy, Zim regua tekoa eꞌỹa guive Reobe peve Hamate py ovaẽaꞌi py.
22 Neguebe rupi ojeꞌoi vy ou okuapy Hebrom peve. Haꞌe py ma ikuai
 

Enaque raꞌy kuery Aimã, Sesai haꞌe Talmai. (Hebrom tetã ojapoa ma sete
maꞌetỹ teri Egito yvy re Zoã tetã ojapoa eꞌỹ mbove ma voi.) 23 Haꞌe rire 
Números 13​, ​14 256

ma Escol yvyugua peve ju ou. Haꞌe py ma ojaya okuapy peteĩ xã uva hiꞌy
reve. Haꞌe vaꞌekue ma mokoĩ avakue ogueru peteĩ yvyra poꞌi re omboꞌy
vy. Romãꞌa haꞌe figoꞌa avi ogueru. 24 Haꞌe vaꞌe yvyugua pe ma “Escol”
 

oenoĩ, haꞌe py Israel kuery uvaꞌa ojaya rire. i

Deuteronômio 1.26‑33
25  Haꞌe
gui yvy oexa vy ojeꞌoiague gui quarenta ára opaa py ojevypa
ju. 26 Oguata jogueruvy vy ovaẽmba ju Moisés haꞌe Arão-a py, haꞌe Israel
 

kuery haꞌe javi onhemboaty okuapya py Parã regua tekoa eꞌỹa re, Cades
py ae. Haꞌe kuery pe omombeꞌupa okuapy oexa vaꞌekue, heta vaꞌe kuery
haꞌe javi pe voi. Oexa uka avi mbaꞌemo aju haꞌe vaꞌe yvy gui ogueru
vaꞌekue. 27 Haꞌe vy Moisés pe omombeꞌu vy aipoeꞌi okuapy:
 

— Rojeꞌoi yvy oremondoukaague vaꞌe peve. Haꞌe gui anhetẽ ete haꞌe
py kamby haꞌe ei ndoatai. Kovaꞌe ma mbaꞌemoꞌa haꞌe pyguare. 28 Haꞌe  

rami avi avakue haꞌe vaꞌe yvy re ikuai vaꞌe ma imbaraetekue ae. Hetã voi
tuvixa ete vaꞌe ikuai, ikorapa vaꞌe meme guive. Haꞌe py roexa avi Enaque
ramymino kuery. j 29 Amalequita kuery ma Neguebe re ikuai. Haꞌe rã
 

yvyty rupi ma heteu, jebuseu haꞌe amorreu kuery ikuai. Yeꞌẽ katyꞌi rupi
ma cananeu kuery ikuai, Jordão yakã yvýry rupi guive — heꞌi okuapy.
30 Haꞌe gui Calebe ju nhomokyrirĩmba heta vaꞌe kuery Moisés renonde
 

py ikuai vaꞌe. Haꞌe rami vy aipoeꞌi:

— Maꞌẽ, jajeꞌoi jajopy aguã haꞌe vaꞌe yvy, mbaꞌeta nhandepoꞌaka ꞌrã
haꞌe kuery re — heꞌi.
31 Haꞌe rami teĩ avakue mboae hexeve ojeꞌoi vaꞌekue aipoeꞌi okuapy:
 

— Ndaꞌevei teve haꞌe vaꞌe kuery rovai jajeꞌoi aguã, nhande kuery gui
ipoꞌakapave vaꞌe ramo — heꞌi okuapy. 32 Haꞌe rami vy Israel kuery oendupaa
 

py haꞌe kuery ijayvu rei okuapy yvy oexa vaꞌekue re. Haꞌe vy aipoeꞌi:
— Yvy mbyte rupi roexa pota aguã roaxaague vaꞌe ma hekoa vaꞌe
kuery mombaarã itui. Haꞌe py roexa vaꞌekue ma ava jaꞌeakue meme,
33 gigante kuery avi roexa karamboae. Haꞌe vy rojoexa ramo tukuꞌi rami
 

rive orekuai, haꞌe kuery pe voi haꞌe rami ae avi orerexa rã — heꞌi okuapy.
Enaque ramymino kuery ma gigante guigua meme ikuai rakaꞌe.

Heta vaꞌe kuery oyvyrã katy ndooxeiague

14   Haꞌe
gui heta vaꞌe kuery opuꞌãmba vy ojapukai atã rei okuapy.
1

Haꞌe vaꞌe pyávy haꞌe kuery ojaeꞌopa okuapy. 2 Haꞌe vy Israel kuery
 

haꞌe javi ijayvu rei okuapy Moisés haꞌe Arão re. Haꞌe vy aipoeꞌi:
— Haꞌeveve ꞌrãgue Egito yvy re, eꞌỹ vy kovaꞌe tekoa eꞌỹa py ma voi
nhamanomba vaꞌe rire! 3 Mbaꞌerã tu Senhor nhandererupa kovaꞌe
 

i
 13.24 Tery Escol ma “Uvaꞌa” ꞌea. j
 13.28 Enaque raꞌy kuery ma gigante ikuai rakaꞌe
(versículo 33).
 257 Números 14

yvy re? Kyxe py nhamanomba aguã pa, haꞌe nhanderaꞌyxy kuery haꞌe
nhanderaꞌy kueꞌiry escravo-rã ogueraapaa aguã teve? Ndaꞌevei ndaꞌu
Egito yvy katy ae ju jajevypa aguã? — heꞌi.
4 Joupe-upe aipoeꞌi okuapy:
 

— Jajou peteĩ nhanderuvixarã, Egito yvy katy jajevypa aguã — heꞌi

okuapy.
5 Haꞌe rami rã Israel kuery oexaa py Moisés haꞌe Arão guenapyꞌã re
 

oĩ ngova yvy re omovaẽ reve. 6 Haꞌe rami ae avi yvy rexaare kuery vaꞌe
 

regua Num raꞌy Josué haꞌe Jefoné raꞌy Calebe omondoro okuapy oao.
7 Haꞌe vy Israel kuery haꞌe javive pe ijayvu vy aipoeꞌi:
 

— Yvy mbyte rupi roaxaague vaꞌe rima iporã ete. 8 Senhor nhandejou
 

porã ri vy ojapo ꞌrã haꞌe vaꞌe yvy re nhavaẽ aguã rami, nhandevy ju
omboaxa aguã. Haꞌe vaꞌe yvy ma kamby haꞌe ei oata eꞌỹa. 9 Haꞌe nunga
 

rupi pepuꞌã rei eme Senhor re, pekyje eme guive haꞌe pygua avakue gui,
mbaꞌeta mbojape jaꞌua rami nhamomba avi ꞌrã haꞌe kuery. Haꞌe kuery
reve noĩvei ma hepyarã vaꞌekue. Haꞌe rã nhande kuery reve ma Senhor
ae ꞌrã oiko. Pekyje eme haꞌe kuery gui — heꞌi.
10 Haꞌe rami teĩ heta vaꞌe kuery haꞌe javi jogueroayvu okuapy ita py
 

ojapipa aguã re. Haꞌe rami teĩ haꞌe kuery pe Senhor rexakã ojekuaa
xapyꞌa oguy nhemboaty oĩaty rupi. 11 Haꞌe rami vy Senhor aipoeꞌi
 

Moisés pe:
— Rakaꞌe peve ndaꞌu kovaꞌe kuery xereko aꞌã ꞌrã okuapy? Rakaꞌe peve
ndaꞌu ndojeroviai ꞌrã xere, haꞌe kuery mbyte rupi opa marãgua hexa
pyrã amoingo vaꞌeri? 12 Haꞌe nunga rupi ambou ꞌrã mbaꞌeaxy vaikue
 

ijukapaarã, nameꞌẽvei ma ꞌrã ijyvyrã vaꞌekue. Haꞌe gui ndegui ju amoingo

ꞌrã peteĩ regua kovaꞌe kuery gui hetave haꞌe imbaraetekueve vaꞌe — heꞌi.

Heta vaꞌe kuery re Moisés ojerureague

13  Haꞌe
ramo Moisés ombovai Senhor pe:
— Egito pygua kuery mbyte gui ndepoꞌakapaa rupi kovaꞌe kuery
reipeꞌapa rire teĩ remomba ramo Egito pygua kuery oendupa ꞌrã. 14 Haꞌe  

rami vy haꞌe kuery omombeꞌu uka ꞌrã kovaꞌe yvy re ikuai vaꞌe pe. Haꞌe
gui Senhor, kovaꞌe yvy pygua kuery oendu ae ma ndevygua kuery
mbyte rupi reikoa, haꞌe haꞌe kuery rexa py ae rejexa ukaa. Haꞌe kuery
áry rupi ndeguigua arai oĩ, haꞌe haꞌe kuery renonde rupi arai opuꞌã vaꞌe
py ꞌrã reo ara py, haꞌe rã pyávy ma tata opuꞌã vaꞌe py ꞌrã reo. 15 Haꞌe gui
 

xapyꞌa rei ndevygua kuery rejukapa vyvoi ramo amboae regua kuery
nemombeꞌua rã oendu vaꞌekue aipoeꞌi ꞌrã okuapy: 16 “Yvy re Senhor
 

ndogueraa kuaai ri ndaꞌu ojeupegua kuery, oura reve haꞌe kuery pe omeꞌẽ
aguã re ijayvu vaꞌekue ri, haꞌe nunga rupi ae ojukapa tekoa eꞌỹa py”, heꞌi
ꞌrã okuapy. 17 Haꞌe nunga rupi aỹ Senhor, ajerure ndepoꞌakapa vaꞌea rexa
 

uka aguã, ndeayvuague rami vy. Mbaꞌeta aipoꞌre vaꞌekue: 18 “Xee Senhor
 
Números 14 258

ma xeporayvu vaꞌe haꞌe opa mbaꞌe py anhomboaxy vaꞌe, ambogue ꞌrã

teko vai haꞌe jejavya. Haꞌe rami avi ojejavy vaꞌekue nambopaga eꞌỹi ꞌrã.
Haꞌe rami ꞌrãgue py tuu kuery reko vaiague re ambou ꞌrã taꞌy kuery voi
ojexavai aguã, mboapya haꞌe irundya ikuaia peve”, ꞌre vaꞌekue. 19 Haꞌe  

nunga rupi opa mbaꞌe py renhomboaxy vaꞌe vy embogue ke kovaꞌe kuery

reko vaia, heko vaia Egito yvy gui ojeꞌoipa guive apy ovaẽmba peve
rembogue jepiaty rami.

Deuteronômio 1.34‑40
20  Haꞌe
ramo Senhor aipoeꞌi:
— Ndeayvua rami xee ambogue ma haꞌe kuery reko vaia. 21 Haꞌe rami
 

avi anhetẽ ete xee Senhor xee ae rekove rupi, haꞌe xerexakãa yvy jave
rupi ojekuaa vaꞌerã vaꞌe rupi aura vy aipoaꞌe: 22 avakue xerexakãa haꞌe
 

hexa pyrã Egito yvy re haꞌe tekoa eꞌỹa rupi ajapo rã oexa vaꞌekue, haꞌe
gui dez-kue ma xereko aꞌãa rupi naxenheꞌẽ rendui vaꞌekue, 23 haꞌe vaꞌe
 

regua neĩ peteĩve ma ndoexai ꞌrã yvy peneramoĩ kuery pe ameꞌẽ aguã re
aura reve xeayvuague vaꞌe. Tá, ndaxepotavei vaꞌe kuery neĩ peteĩꞌi ma voi
ndoexai ꞌrã. 24 Haꞌe rã xerembiguai Calebe re ma amboae regua nheꞌẽ oĩ.
 

Haꞌe vaꞌe ma xereve ete oiko riae ramo xee ajapo ꞌrã yvy oexa potaague
re ae hekoa aguã rami. Hamymino kuery avi ꞌrã ikuai haꞌe py. 25 Neꞌexa,  

amalequita haꞌe cananeu kuery ma yvyꞌã guy katy ikuai. Pejepekuavo

haꞌvy amboae katy. Koꞌẽ rã tapeo tekoa eꞌỹa katy ju, yeꞌẽ pytã yvýry tape
oo vaꞌe rupi ae — heꞌi.
26 Haꞌe rire Moisés haꞌe Arão pe ju Senhor aipoeꞌi:
 

27 — Rakaꞌe peve ꞌrã tu aropoꞌaka kovaꞌe kuery xerovai rupi ijayvu

 

okuapy vaꞌe? Xee aendupa ainy Israel kuery xere ijayvu rei okuapy ramo.
28 Aipoꞌre haꞌe kuery pe: Senhor aipoeꞌi: Xee ae rekove rupi aura vy
 

aipoaꞌe: Xeapyxa py pendeayvuague ae ju ꞌrã ambou pendere. 29 Mbaꞌeta 

kovaꞌe tekoa eꞌỹa py ae ꞌrã pemanomba, peẽ kuery vaꞌe regua penderery
omoĩa jave vinte maꞌetỹ vaꞌe haꞌe pendetujakueve vaꞌe guive, joupe-upe
xerovai pendeayvu vaꞌekue haꞌe javi. 30 Ndapeupityi ꞌrã yvy pendekoarã
 

ameꞌẽ aguã re aura reve xeayvuague vaꞌe py, Jefoné raꞌy Calebe haꞌe
Num raꞌy Josué vaꞌe eꞌỹ vy. 31 Haꞌe rã penderaꞌy kuery pe “Escravo-rã
 

ogueraapaa ꞌrã” peje vaꞌekue ri haꞌe kuery ma ajapo ꞌrã haꞌe py ovaẽmba
aguã rami. Haꞌe kuery ma oexa ꞌrã yvy peẽ ndapeipotai vaꞌekue. 32 Haꞌe  

rã peẽ kuery ma kovaꞌe tekoa eꞌỹa py ꞌrã pemanomba. 33 Kovaꞌe tekoa eꞌỹa
 

rupi ma quarenta maꞌetỹ re penderaꞌy kuery ikuai ꞌrã guymba kuery re

openaa rupi. Pejejavya káuxa ae ꞌrã haꞌe kuery ojexavai, kovaꞌe tekoa eꞌỹa
py xapirẽ penderetekue hoꞌupa peve. 34 Mbaꞌeta quarenta ára re yvy re
 

pexa pota pejeꞌoivy rire quarenta maꞌetỹ re ju ꞌrã pejexavai pejejavyague

re, peteĩ-teĩ ára rekovia peteĩ maꞌetỹ ꞌrã oaxa. Haꞌe rami vy pendupa ꞌrã
xee rojou vaia regua. 35 Xee Senhor haꞌe rami xeayvu rire haꞌe rami ae ju
 
 259 Números 14​, ​15

ꞌrã ajapo kovaꞌe kuery heko vai vaꞌe xere opuꞌã vaꞌekue re. Kovaꞌe tekoa
eꞌỹa py ae ꞌrã okanhy ovy, opa peve — heꞌi.
36 Haꞌe gui avakue yvy rexaarã Moisés omondouka vaꞌekue ojevy vy
 

haꞌe vaꞌe yvy re ijayvu rei vy ojapo heta vaꞌe kuery haꞌe javi yvy re ijayvu
rei avi okuapy aguã rami. 37 Haꞌe vaꞌe avakue yvy re ijayvu rei vaꞌekue
 

ma Senhor renonde py omanomba rakaꞌe mbaꞌeaxy vaikue gui. 38 Haꞌe  

rã Num raꞌy Josué haꞌe Jefoné raꞌy Calebe ma avakue yvy rexaarã ojeꞌoi
vaꞌekue vaꞌe regua avi teĩ okuave.

Deuteronômio 1.41‑46
39 Haꞌe nunga Moisés omombeꞌu Israel kuery haꞌe javive pe. Haꞌe ramo
haꞌe kuery iporiau vaipa ete okuapy. 40 Koꞌẽ rai ramove ovypa vy oẽmba
 

jogueruvy yvyty apyte katy. Haꞌe vy aipoeꞌi okuapy:

— Apy ma orekuai, anhetẽ ae rojejavypa rire teĩ roo nho ꞌrã yvy
nhandevy Senhor omeꞌẽ ꞌrã vaꞌekue re — heꞌi okuapy.
41 Moisés ombovai:
 

— Mbaꞌe re haꞌvy Senhor ojapo ukaa rami eꞌỹ pendekuai?

Pendeayvua rami pendekuai aguã ma ndaꞌeve porãi. 42 Tapeo eme taꞌvy
 

penderovaigua kuery renonde py pemanomba eꞌỹ aguã, mbaꞌeta Senhor

noĩvei ma ꞌrã peẽ kuery mbyte. 43 Maꞌẽ, penerenonde rupi amalequita
 

haꞌe cananeu kuery ikuai. Peꞌapa ꞌrã pekuapy ikyxe gui. Mbaꞌeta Senhor
gui pejepeꞌa ma rire noĩvei ꞌrã peẽ kuery reve — heꞌi.
44 Haꞌe ramive ma haꞌe kuery onheaꞌã tema okuapy yvyty rupi
 

ojeꞌoi aguã. Haꞌe rami teĩ Senhor guexeve guarã ojapo vaꞌekue ryru
ndogueraai haꞌe kuery rekoa mbyte oĩa gui, neĩ Moisés voi ndooi. 45 Haꞌe  

ramo amalequita haꞌe cananeu kuery yvyty rupi ikuai vaꞌe oguejy vy
ojukapa, Horma peve oitypa.

Lei mbaꞌemo omeꞌẽmby regua oĩa

15   Senhor aipoeꞌi Moisés pe:

1
2  —
Ndeayvu ke Israel kuery pe, haꞌe vy aipoꞌre: Yvy
pendekoarã xee ameꞌẽ vaꞌerã re pevaẽ jave ma 3 mbaꞌemo peapy vy
 

pemeꞌẽ ꞌrã Senhor pe, mymba mbaꞌe pejuka vy penhemboayvuague

pejapopa regua, eꞌỹ vy mbaꞌemo penhenhanduaꞌi rami pemeꞌẽ vaꞌe, eꞌỹ
vy ngaru hiꞌára py pejapoa py Senhor pe peapy ꞌrã heakuã porã vaꞌe,
vaka, vexaꞌi pejuka vy pemeꞌẽ vaꞌe reve. 4 Haꞌe gui Senhor pe mbaꞌemo
 

omeꞌẽ vaꞌerã ogueru vaꞌe ma ogueru avi ꞌrã peteĩ ryru trigo iporãve vaꞌe,
peteĩ ryru raxaꞌi azeite reve omoirũ vaꞌekue. 5 Haꞌe peteĩ-teĩ vexaꞌi pemeꞌẽ
 

vaꞌe reve guarã peru avi ꞌrã peteĩ ryru vinho penhoẽ reve pemeꞌẽ vaꞌerã,
mbaꞌemo peapy vy pemeꞌẽ vaꞌe haꞌe mymba pejuka uka vaꞌe áry. 6 Peteĩ-
 

teĩ vexaꞌi pemeꞌẽ vaꞌe reve guarã peru avi ꞌrã mbaꞌemo aju guigua pemeꞌẽ
vaꞌerã. Mokoĩ ryru trigo iporãve vaꞌe peru, peteĩ ryru raxaꞌi azeite reve
Números 15 260

omoirũ mbyre. 7 Vinho peteĩ ryru raxaꞌi ꞌrã pemeꞌẽ Senhor pe penhoẽ
 

reve, peapy vy pemeꞌẽ ramo heakuã porã aguã. 8 Haꞌe gui toro raꞌy  

peapy eꞌỹ vy pejuka aguã pereko katu ꞌrã penhemboayvuague pejapopaa

reguarã, haꞌeꞌỹ vy perovyꞌa aguã regua Senhor pe pemeꞌẽ vaꞌerã. 9 Toro  

raꞌy reve peru avi ꞌrã mbaꞌemo aju guigua pemeꞌẽ vaꞌerã. Mboapy ryru
trigo iporãve vaꞌe ꞌrã peru, mokoĩ ryru raiꞌi azeite reve omoirũ mbyre.
10 Vinho penhoẽ reve pemeꞌẽ ꞌrã mokoĩ ryru raiꞌi, Senhor pe mbaꞌemo
 

peapy vy pemeꞌẽ ramo heakuã porã aguã. 11 Haꞌe rami ae pejapo ꞌrã
 

toro raꞌy pemeꞌẽ vaꞌe reve guarã, vexa ava, vexaꞌi raꞌy haꞌe kavara ava
reve guarã guive. 12 Peteĩ-teĩ pemeꞌẽ vaꞌe reve guarã ꞌrã peru, mbovy pa
 

pemeꞌẽa rami vy. 13 Haꞌe py aegua kuery ojapo ꞌrã haꞌe rami, mbaꞌemo
 

oapy vy Senhor pe omeꞌẽ ramo heakuã porã aguã. 14 Haꞌe penembyte  

rupi ikuai avi ꞌrã amboae regua, peneramymino kuery ikuaive-ive jave.
Haꞌe vaꞌe regua ogueru avi ꞌrã mbaꞌemo oapy vy Senhor pe omeꞌẽ
vaꞌerã, heakuã porã aguã. Peẽ kuery pejapoa rami ae avi ꞌrã haꞌe kuery
voi ojapo. 15 Peẽ kuery haꞌe javi rekorã ma peteĩꞌi aeja, pẽvy haꞌe amboae
 

regua penembyte rupi ikuai vaꞌe pe voi. Haꞌe vaꞌe ma rakaꞌe rã peve
guarã oĩ peneramymino kuery rekorã avi ikuai jave guarã. Peẽ kuery
pendekuaia rami ae avi ꞌrã amboae regua kuery ikuai xee Senhor
renonde. 16 Peteĩꞌi lei oĩ ꞌrã penderekorã, peẽ kuery pe haꞌe amboae regua
 

penembyte rupi ikuai vaꞌe pe voi — heꞌi.

17 Senhor aipoeꞌive ju Moisés pe:
 

18 — Ndeayvu ke Israel kuery pe, haꞌe vy aipoꞌre: Yvy xee rogueraa

 

ague py pevaẽ jave 19 yvy re mbaꞌemo aju oiko vaꞌekue peꞌu ta nhavõ
 

Senhor pe ranhe ꞌrã pemeꞌẽ mbaꞌemo. 20 Jypygua mbaꞌemo pemonguꞌi

 

vaꞌekue iporãve vaꞌe gui pejapo ꞌrã mbojape. Haꞌe vaꞌe ma peru pemeꞌẽ
vaꞌerã. Mbaꞌemo pemoaꞌyĩ vaꞌekue rami ꞌrã pemeꞌẽ. 21 Jypygua mbaꞌemo  

pemonguꞌi vaꞌekue iporãve vaꞌe guigua Senhor peguarã ranhe ꞌrã

pemeꞌẽ, peneramymino kuery ikuaive-ive jave voi.

Levítico 4.13‑21
22  —
Haꞌe gui amongue py pejavy ꞌrã Moisés rupi Senhor ojapo uka
vaꞌekue ndapejapoia py. 23 Mbaꞌeta Moisés rupi meme Senhor ojapo
 

uka rakaꞌe pẽvy, ojapo uka ypya ára guive aỹ peve, haꞌe peneramymino
kuery ikuaive-ive jave guarã guive. 24 Haꞌe gui xapyꞌa rei potae vy
 

eꞌỹ pejapo ꞌrã haꞌeveꞌỹa rami, haꞌe neĩ heta vaꞌe kuery voi ndoikuaai
okuapy. Haꞌe rami vy haꞌe kuery haꞌe javi omeꞌẽ ꞌrã peteĩ toro raꞌy,
oapya ramo Senhor pe heakuã porã aguã. Mbaꞌemo aju guigua reve ꞌrã
ogueru, haꞌe mbaꞌemo rykue onhoẽ aguã omeꞌẽ vaꞌerã reve, pendekorã
oeja pyre rami vy ae. Peteĩ kavara ogueru avi ꞌrã jejavya regua
omeꞌẽ vaꞌerã. 25 Haꞌe gui sacerdote ojaoꞌi uka ꞌrã Israel kuery ojejavy
 

okuapyague. Haꞌe ramo haꞌe kuery operdoaa ꞌrã, potae vy eꞌỹ ojavy
 261 Números 15

rire. Haꞌe kuery ojejavyague re ogueru ꞌrã mbaꞌemo oapy vy Senhor

pe omeꞌẽ vaꞌerã. Senhor renonde py ogueru avi ꞌrã ojejavyague regua
omeꞌẽ vaꞌerã. 26 Haꞌe ramo operdoaa ꞌrã Israel kuery haꞌe javi, haꞌe
 

kuery mbyte rupi amboae regua ikuai vaꞌe voi, haꞌe javive otekoavy
rire.
27 — Amongue potae vy eꞌỹ ojejavy rire ogueru ꞌrã peteĩ kavara
 

kunha peteĩ maꞌetỹ vaꞌe, ojejavyague regua omeꞌẽ vaꞌerã. 28 Haꞌe ramo  

sacerdote ojaoꞌi uka ꞌrã ojejavyague, Senhor renonde potae vy eꞌỹ

ojejavy rire. Haꞌe nungakue ojaoꞌi uka ramo operdoaa ꞌrã. 29 Israel kuery  

ae, haꞌeꞌỹ vy haꞌe kuery mbyte amboae regua ikuai vaꞌe teĩ peteĩꞌi anho
ꞌrã oĩ lei potae vy eꞌỹ ojejavy vaꞌekue pe. 30 Haꞌe rã otekoavy potae vaꞌe,
 

haꞌe pygua kuery ae, eꞌỹ vy amboae regua teĩ Senhor mboetea rupi eꞌỹ
rei oiko ramo oipeꞌaa ꞌrã heta vaꞌe kuery mbyte gui, 31 Senhor ayvu
 

noendu potai rire, haꞌe ndojapoxei ete haꞌe ojapo uka vaꞌekue. Haꞌe vaꞌe
oipeꞌaa ꞌrãe, haꞌe hexe ae ꞌrã oĩ ojejavyague opaga aguã.

Sábado regua lei rupi eꞌỹ oiko vaꞌekue ombopagaague

32  Tekoaeꞌỹa py Israel kuery ikuai teri reve oikuaa okuapy peteĩ
ava sábado py vaꞌeri xakã omonoꞌõ oikovy rã. 33 Haꞌe rami vy xakã
 

monoꞌõare ojou vaꞌekue ogueru okuapy Moisés haꞌe Arão-a py, heta vaꞌe
kuery haꞌe javi renonde py. 34 Oeja ranhe openaa imoiny aguã, mbaꞌeta
 

ndoikuaai rei teri mbaꞌexa pa hexe ojapo aguã.

35 Haꞌe ramo Senhor aipoeꞌi Moisés pe:
 

— Haꞌe vaꞌe ava ma omano aguã rami oiko. Pavẽ ꞌrã ojapi ita py,
tekoa gui mombyryꞌia py — heꞌi.
36 Haꞌe ramo haꞌe kuery haꞌe javi ma tekoa gui mombyryꞌia py
 

ogueraa vy ojapipa okuapy ita py. Haꞌe ramo omano, Moisés pe Senhor
ojapo ukaague rami vy.

Deuteronômio 22.12
37 Senhor aipoeꞌi Moisés pe:
38  — Ndeayvu ke Israel kuery pe. Haꞌe vy aipoꞌre: Pembopotypa
ꞌrã pendeao apy rupi, peneramymino kuery ikuaive-ive jave guarã.
Ao apy re peteĩ-teĩ poty ꞌrã pejokua ixã hovy vaꞌe py. 39 Haꞌe nunga
 

pexa nhavõ penemaꞌenduꞌa ꞌrã Senhor ojapo uka vaꞌekue haꞌe javi
re, pejapo ete aguã. Ndaꞌevei pendepyꞌa re peipotaa oĩ vaꞌe rami rive
pendekuai aguã, neĩ mbaꞌemo pexa vy peipota rei aguã guive, mbaꞌeta
haꞌe nunga rupi pendekuai vy pendetavy rei ae ma. 40 Haꞌe rami ꞌrãgue
 

py penemaꞌenduꞌa ajapo uka vaꞌekue haꞌe javi re, pejapo ete aguã. Haꞌe
vy ꞌrãe Penderuete renonde peiko ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe. 41 Xee ae ma Senhor
 

Penderuete, Egito yvy gui pendererupaare, Penderuete aiko aguã. Xee

ae Senhor Penderuete.
Números 16 262

Coré, Datã haꞌe Abirão Senhor rovai opuꞌãxe okuapyague

16   Peteĩ
levita regua oiko Coate ramymino Isar raꞌy Coré hery
1

vaꞌe. k Haꞌe vaꞌe ma ngupive ogueraa Rúben kuery regua, Eliabe

raꞌy kuery Datã haꞌe Abirão, haꞌe gui Pelete raꞌy Om. 2 Haꞌe ramo haꞌe
 

vaꞌe kuery ma Moisés renonde py opuꞌã okuapy duzentos e cinqüenta

Israel kuery regua avakue reve, huvixarã heta vaꞌe kuery oiporavo
vaꞌekue, avakue omboetepy ikuai vaꞌe meme. 3 Haꞌe kuery onhemboaty
 

okuapy Moisés haꞌe Arão rovai opuꞌãxe vy. Haꞌe vy aipoeꞌi okuapy haꞌe
kuery pe:
— Aỹ haꞌeve ma! Mbaꞌeta heta vaꞌe kuery haꞌe javive ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe
ikuai, nhande kuery vaꞌe regua peteĩ-teĩ ma ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe jaiko, nhande
kuery mbyte Senhor oiko ramo. Mbaꞌe re tu haꞌvy penhemboyvateve ri
Senhor pegua orekuai vaꞌe gui? — heꞌi okuapy.
4 Haꞌe nunga Moisés oendu vy guenapyꞌã re oĩ, ngova yvy re omovaẽ
 

peve. 5 Haꞌe rami vy ijayvu Coré haꞌe hexevegua kuery haꞌe javi pe. Haꞌe
 

vy aipoeꞌi:
— Koꞌẽ rã ajeꞌive ma Senhor oikuaa uka ꞌrã mavaꞌe ete pa ixupegua
raꞌea, haꞌe mavaꞌe pa ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe ojee omonhemboja vaꞌerã. Mbaꞌeta
haꞌe oiporavo vaꞌekue anho ꞌrã omonhemboja. l 6 Coré haꞌe nderevegua
 

kuery haꞌe javi, po rami ꞌrã pejapo. Peru ke hyꞌaꞌi heakuã porã vaꞌe
oapyaty, m 7 haꞌe gui koꞌẽ rã pemboja ꞌrã tata. Hiꞌáry pemoĩ avi ꞌrã heakuã
 

porã vaꞌe Senhor renonde py. Haꞌe gui Senhor oiporavo vaꞌe ae ma ꞌrã
ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe. Peẽ levita kuery pendekuai vaꞌe, haꞌeve ma aỹ pendeayvu
— heꞌi.
8 Aipoeꞌive ju Coré kuery pe:
 

— Aỹ ma Levi ramymino kuery, penduve tema. 9 Peẽ kuery pe rã ndaꞌu

 

mbaꞌeꞌỹꞌi ri Israel kuery Ruete haꞌe kuery mbyte gui pendeporavo hexe
penhemboja aguã, haꞌe Senhor ombojeroviaaty rupi ixupe pembaꞌeapo
aguã heta vaꞌe kuery re vy? 10 Mbaꞌeta Coré, haꞌe ma nemonhemboja
 

ojee, haꞌe nderevegua Levi ramymino kuery voi. Mbaꞌe re tu sacerdote

ete avi peikoxe ri? 11 Haꞌe nunga rupi ndee haꞌe nderevegua ikuai vaꞌe
 

ma Senhor rovaigua meme pendekuai. Haꞌe gui Arão ma mbaꞌexagua tu

oiko, hovai re pendeayvu rei pekuapy aguã? — heꞌi.
12 Haꞌe gui Moisés oenoĩ uka Eliabe raꞌy kuery Datã haꞌe Abirão. Haꞌe
 

rami teĩ haꞌe kuery ma aipoeꞌi uka:

— Ore kuery ma ndorooi ꞌrãe. 13 Ndee ma orepeꞌa vaꞌekue yvy kamby
 

haꞌe ei oata eꞌỹa gui, kovaꞌe tekoa eꞌỹa py ju romanomba aguã, haꞌe gui

k
 16.1 Amongue Bíblia py hery Coré ꞌrãgue py Corá oĩ. Mokoĩve tery ojeporu.
 16.5 2 Timóteo 2.19 m 16.6 Haꞌe kuery ma sacerdote eꞌỹ ikuai ramo ndaꞌevei heakuã
l

porã vaꞌe oapy aguã, sacerdote kuery pe anho haꞌeve (Êxodo 30.34‑38).

 263 Números 16

aỹ renhemoĩ ukaxe oreruvixarã orere ndepoꞌaka aguã. 14 Mbaꞌeta ndee

 

ndorereraai teri yvy kamby haꞌe ei oata eꞌỹa py, neĩ orevy neremeꞌẽi
guive mbaꞌety haꞌe vinho ty. Remombo ta ri tyꞌy yvy kuꞌikue kovaꞌe
avakue rexa py? Haꞌe nunga rupi ore kuery ma ndorooi ꞌrã — heꞌi uka.
15 Haꞌe ramo Moisés ivai vaipa reve aipoeꞌi Senhor pe:
 

— Haꞌe kuery ndevy mbaꞌemo omeꞌẽ teĩ emaꞌẽ rive omeꞌẽ vaꞌe re.
Mbaꞌeta xee ma haꞌe kuery gui neĩ peteĩ mburika ma voi ndaraai, neĩ
peteĩ henda py ma voi ndajapo vai haꞌe kuery pe — heꞌi.
16 Moisés aipoeꞌive ju Coré pe:
 

— Ndee haꞌe nderevegua kuery ma koꞌẽ rã peĩmba ꞌrã Senhor renonde

py. Arão voi oĩ ꞌrã. 17 Peteĩ-teĩ peru ꞌrã penembaꞌe hyꞌaꞌi heakuã porã
 

vaꞌe oapyaty, pemoĩ avi ꞌrã heakuã porã vaꞌe. Peteĩ-teĩ peru ꞌrã Senhor
renonde py, duzentos e cinqüenta hyꞌaꞌi haꞌe javi py ꞌrã peru. Ndee haꞌe
Arão peru ꞌrã penembaꞌe ae — heꞌi.
18 Haꞌe ramo haꞌe kuery peteĩ-teĩ ogueru okuapy heakuã porã vaꞌe
 

oapyaty. Tata omboja, haꞌe hiꞌáry omoĩ heakuã porã vaꞌe. Moisés haꞌe
Arão reve ikuai oguy nhemboaty oĩaty rokẽ rexei. 19 Moisés haꞌe Arão
 

rovai Coré omboatypa heta vaꞌe kuery oguy nhemboaty oĩaty rokẽ py.
Haꞌe ramo Senhor rexakãa ojekuaa xapyꞌa ijaty vaꞌe haꞌe javi pe.

Opuꞌã rei vaꞌekue ombopagaague

20  Haꞌegui Senhor aipoeꞌi Moisés haꞌe Arão pe:
21 — Pejepeꞌa ke upe vaꞌe kuery mbyte gui, mbaꞌeta areꞌỹꞌi re amomba
vyvoi ꞌrã — heꞌi.
22 Haꞌe rami teĩ haꞌe kuery mokoĩve ma ngova yvy re omovaẽ reve
 

aipoeꞌi:
— Oreruete temimoingo haꞌe javi moingoare haꞌe herekoa reiko vaꞌe,
xapyꞌa rei rã peteĩꞌi ava ri ojejavy ramo kovaꞌe kuery haꞌe javi rovai ꞌrã
teve ndepoxy?
23 Senhor ombovai Moisés pe:
 

24 — Aipoꞌre haꞌvy upe py ikuai vaꞌe haꞌe javi pe: “Pejepeꞌa ke Coré,
 

Datã haꞌe Abirão ikuaia gui”, ꞌre.

25 Haꞌe ramo Moisés opuꞌã ju vy oo Datã haꞌe Abirão ikuaia py.
 

Hakykue ojeꞌoipa avi Israel kuery mongetaaty kuery. 26 Haꞌe vy aipoeꞌi

 

haꞌe py ijaty vaꞌe pe:

— Ajerure, pejepeꞌapa na upe vaꞌe avakue heko vai vaꞌe rekoa gui
mombyryꞌi. Pepoko eme guive haꞌe kuery mbaꞌe rei-rei re, haꞌe kuery
ojejavya py peẽ voi penemombaa eꞌỹ aguã — heꞌi. 27 Haꞌe ramo ojepeꞌapa
 

ojeꞌoivy Coré, Datã haꞌe Abirão ikuaia gui. Datã haꞌe Abirão ma oẽ vy
ngoo rokẽ py oguapy, guaꞌyxy kuery reve, guaꞌy kuery, guajy kuery haꞌe
kyrĩgueꞌi haꞌe javi reve.
28 Haꞌe gui Moisés aipoeꞌi:
 
Números 16 264

— Mbaꞌemo oiko ta vaꞌe rupi peikuaa ꞌrã Senhor ae xembouague

ixupegua haꞌe javi ajapo aguã, haꞌe xejegui eꞌỹ ae meme ajapoa peikuaa
aguã. 29 Aỹ ma pevaꞌe avakue amboae avakue omanoa rami ri omano
 

ramo, xapyꞌa rei avakue mboae ojexavaia rami rive haꞌe kuery ojexavai
ramo ma Senhor remimbou eꞌỹ xee aiko. 30 Haꞌe rami avi xapyꞌa rei
 

Senhor mbaꞌemo ndajaexai teri vaꞌe ojapo ramo yvy ojepeꞌa rã kovaꞌe
avakue hoꞌapa aguã ombaꞌe rei-rei reve, haꞌe yvykua vaikue py haꞌe kuery
oikove reve oguejy ramo peikuaa ꞌrã Senhor mboetea rupi veꞌỹ ikuai
vaꞌe memea — heꞌi.
31 Ijayvupaꞌi ramove yvy haꞌe kuery ikuaia guy rupi ojepeꞌa ovy.
 

32 Ojepeꞌa ramo haꞌe kuery hoꞌapa hoo haꞌe javi reve, Coré revegua
 

avakue ikuai vaꞌekue voi, imbaꞌe rei-rei haꞌe javi reve. 33 Yvykua vaikue
 

py hoꞌapa oguereko vaꞌekue haꞌe javi reve. Haꞌe gui yvy ojaoꞌipa jevy
ramo heta vaꞌe kuery mbyte gui okanhymba. 34 Haꞌe ramo Israel kuery
 

haꞌe kuerya katyꞌi rupi ikuai vaꞌekue onhamba ojeꞌoivy haxẽmba rã oendu
vy, “Tove yvy tanhanemomba heravy eme avi” heꞌi vy. 35 Senhor-a gui
 

tata oẽ ouvy vy ojukapa duzentos e cinqüenta avakue heakuã porã vaꞌe

ryru revegua.
36 Haꞌe gui Senhor aipoeꞌi Moisés pe:
 

37 — Aipoꞌre sacerdote Arão raꞌy Eleazar pe heakuã porã vaꞌe oapyaty

 

ikuai vaꞌe oipeꞌapa aguã tata hendy vaꞌe mbyte gui, tomoaĩmba tata oĩ
vaꞌe mombyrya rupi, mbaꞌeta hyru ma ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe meme. 38 Haꞌe gui 

ojejavy okuapy vaꞌe mbaꞌekue heakuã porã vaꞌe oapyaty peipeꞌa vaꞌekue
ma pemopererĩꞌi ꞌrã altar penhovã aguã, Senhor renonde py oguerupa
okuapy rire. Haꞌe nunga ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe ikuai ramo opyta ꞌrã Israel kuery
oikuaa aguã — heꞌi.
39 Haꞌe ramo sacerdote Eleazar oipeꞌa heakuã porã vaꞌe oapyaty overa
 

vaꞌe guigua okaipa vaꞌekue po gui, haꞌe vy omopererĩꞌi altar onhovã

aguã, 40 Israel kuery haꞌe nungakue re imaꞌenduꞌa okuapy aguã. Mbaꞌeta
 

amboae regua rei Arão guigua eꞌỹ vaꞌe ndaꞌevei Senhor renonde py
onhemboja aguã heakuã porã vaꞌe oapy aguã, Coré haꞌe hexevegua kuery
re oiko vaꞌekue ramigua oiko ju eꞌỹ aguã, Moisés rupi Senhor ijayvuague
rami vy.

Opa marã ju ikuai vaꞌekue ombopagaague

41 Koꞌẽ
jevy ma Israel kuery haꞌe javi ijayvu rei okuapy Moisés haꞌe
Arão rovai. Haꞌe vy aipoeꞌi:
— Peẽ kuery tu pejuka ma Senhor pegua kuery — heꞌi. 42 Moisés haꞌe
 

Arão rovai re haꞌe kuery onhemboatypa vy oguy nhemboaty oĩaty oĩa

katy ojeꞌoi ramove arai ou vy ojaoꞌipa, haꞌe Senhor rexakãa ojekuaa
xapyꞌa. 43 Moisés haꞌe Arão jogueru avi onhemboaty aty renonde py.
 

44 Haꞌe gui Moisés pe Senhor ijayvu vy aipoeꞌi:

 
 265 Números 16​, ​17

45  —Pejepeꞌa ke upe vaꞌe kuery ikuaia gui, amomba vyvoi aguã — heꞌi
ramo mokoĩve guenapyꞌã re ikuai ngova yvy re omovaẽ peve.
46 Haꞌe ramo Moisés aipoeꞌi Arão pe:
 

— Eraa ke nembaꞌe heakuã porã vaꞌe oapyaty, haꞌe emboja tata altar
áry gui rejopy vaꞌe. Hiꞌáry rupi emoĩ avi heakuã porã vaꞌe. Haꞌe gui tereo
pojava heta vaꞌe kuery ikuaia rupi haꞌe kuery ojejavya rejaoꞌi uka aguã,
mbaꞌeta imbopagaarã tuvixa ete vaꞌe ou Senhor renonde gui. Omboypy
ma mbaꞌeaxy vaikue — heꞌi.
47 Arão ma Moisés ijayvuague rami vy heakuã porã vaꞌe ryru ogueraa
 

vy onha ovy tekoa mbyte rupi, haꞌe kuery mbyte rupi mbaꞌeaxy vaikue
ou ma ramo. Tata áry rupi heakuã porã vaꞌe omoĩ vy ojaoꞌi uka ovy haꞌe
kuery ojejavya. 48 Haꞌe rami py omanogue haꞌe okuave vaꞌe mbyte oiko.
 

Haꞌe rami rã mbaꞌeaxy vaikue opa vyvoi. 49 Mbaꞌeaxy gui omano vaꞌekue
 

ma catorze mil e seiscentos haꞌe javi vy, Coré káuxa omano vaꞌekue
reveꞌỹ vy.
50 Haꞌe gui mbaꞌeaxy vaikue opytuꞌu rire oguy nhemboaty oĩaty rokẽ py
 

ju Arão ou Moisés oĩa py.

Arão popoka ipotypaague

17   Senhor
aipoeꞌi Moisés pe:
1
2  —
Ndeayvu ke Israel kuery pe. Haꞌe kuery gui rejopy ꞌrã
popoka. Doze popoka rejopy ꞌrã, peteĩ-teĩ tamoĩ ro pygua kuery vaꞌe
regua yvatekueve gui. Peteĩ-teĩ rery rembopara ꞌrã imbaꞌe popoka re ae.
3 Haꞌe rã Levi kuery vaꞌe regua popoka re ma rembopara ꞌrã Arão rery,
 

mbaꞌeta peteĩ-teĩ oo pygua kuery ruvixa oguereko ꞌrã popoka. 4 Haꞌe vaꞌe
 

ma remoĩmba ꞌrã oguy nhemboaty oĩaty py, xeayvu ryru oĩ vaꞌe renonde.
Haꞌe py xee ae ꞌrã rovaexĩ. 5 Haꞌe gui ava xee aiporavo vaꞌe popoka ma
 

ipotypa ꞌrã. Haꞌe rami vy xerenonde gui amombytuꞌupa ꞌrã Israel kuery
penderovai rupi ijayvu rei okuapya — heꞌi.
6 Haꞌe rami Israel kuery pe Moisés ijayvu ramo doze yvatekueve ikuai
 

vaꞌe omeꞌẽ okuapy opopoka. Peteĩ-teĩ ixupe omeꞌẽ guamoĩ ro pygua

kuery pegua ae, doze popoka haꞌe javi vy. Haꞌe kuery popoka mbyte py
oĩ avi Arão popoka. 7 Haꞌe kuery popoka ma Moisés ogueroikepa Senhor
 

renonde py, opy ijayvua oĩaty py ae.

8 Koꞌẽ jevy oguy Nhanderuete ayvu oĩaty ropy Moisés oike ramo
 

Arão popoka Levi ro pygua kuery pegua henhoĩmba raꞌe. Hiꞌy tuvixaa
rupi ipotypa ma, haꞌe vy hiꞌapa guive. 9 Haꞌe ramo popoka haꞌe javi ma
 

Senhor renonde gui Moisés ogueraapa ju Israel kuery ikuaia py. Haꞌe
ramo haꞌe kuery oexa vy peteĩ-teĩ ojopy okuapy opopoka ae.
10 Senhor aipoeꞌi Moisés pe:
 

— Eraa ju ke imoiny Arão popoka xeayvu oĩaty renonde py, haꞌe py ae

oĩ porã aguã Israel kuery opuꞌã rei vaꞌe oikuaa okuapy aguã. Haꞌe rami vy
Números 17​, ​18 266

ꞌrãe remokyrirĩ xerovai rupi ijayvu rei okuapy vaꞌe, omanomba eꞌỹ aguã
— heꞌi. 11 Haꞌe ramo Moisés ojapo haꞌe rami. Senhor ojapo ukaa rami vy
 

ae ojapo.
12 Haꞌe gui Moisés pe Israel kuery ijayvu jevy vy aipoeꞌi okuapy:
 

— Aỹ ma romanomba ta ma! Rokanhymba ꞌrã, rokanhymba ꞌrãe haꞌe

javive! 13 Mbaꞌeta Senhor ombojeroviaaty katy onhemboja vaꞌe rei ma
 

omano ꞌrã. Xapyꞌa rei ndaꞌu ore kuery haꞌe javive ꞌrã ri romanomba? —
heꞌi okuapy.

Sacerdote kuery mbaꞌemo ojapo haꞌe ojopy vaꞌerã re ijayvuague

18   Haꞌe
gui Senhor aipoeꞌi Arão pe:
1

— Ndee, nderaꞌy kuery haꞌe neramoĩ Levi ramymino kuery

haꞌe javi re oĩ ꞌrã henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe rupi pembaꞌeapoa py pejejavy ri
vy pepaga aguã. Haꞌe rã ndee haꞌe nderaꞌy kuery re anho ꞌrã oĩ sacerdote
rami pembaꞌeapoa py pejejavy vy pepaga aguã. 2 Haꞌe gui oo xeayvu
 

oĩaty renonde rupi ndee haꞌe nderaꞌy kuery pembaꞌeapo pekuapy jave
ma peru avi ꞌrã peneretarã kuery peneramoĩ Levi ramymino ikuai vaꞌe,
pendea py meme haꞌe kuery ou vy penepytyvõ okuapy aguã. 3 Haꞌe  

kuery ma ndereve oo rupi ombaꞌeapo vy ojapo ꞌrã okuapy ojapo ꞌrã

vaꞌekue. Haꞌe rami teĩ haꞌe kuery nonhembojai ꞌrãe henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe
py mbaꞌemo ikuai vaꞌe re, neĩ altar re, omanomba eꞌỹ aguã, peẽ kuery
voi. 4 Ndea py haꞌe kuery onhemboaty ꞌrã okuapy ojapopa aguã oguy
 

nhemboaty oĩaty rupi ojapo ꞌrã vaꞌe haꞌe javi. Haꞌe rã amboae regua ma
ndaꞌevei pẽa py onhemboja aguã. 5 Peẽ kuery anho ꞌrã pembaꞌeapo henda
 

ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe py, altar rupi voi, Israel kuery mbopagaarã oiko jevy eꞌỹ
aguã. 6 Peneretarã kuery levita ikuai vaꞌe ma xee aiporavo Israel kuery
 

mbyte gui, haꞌe penepytyvõarã ju amboaxa oguy nhemboaty oĩaty rupi

Senhor pe ombaꞌeapo okuapy aguã. 7 Haꞌe rã altar rupi, haꞌe ajukue okẽ
 

regua oĩ vaꞌe ropy rupi ma ndee haꞌe nderaꞌy kuery reve ae ꞌrã pepena
sacerdote rembiaporã oĩ vaꞌe haꞌe javi re. Haꞌe vaꞌe ma penembiaporã ae.
Peẽ kuery pe ameꞌẽ sacerdote rami pembaꞌeapo aguã. Haꞌe rã amboae
regua onhemboja ri vy ma omano ꞌrã — heꞌi.
8 Senhor aipoeꞌive ju Arão pe:
 

— Ndevy peguarã xee amboaxa xevy omeꞌẽ mbyre-mbyre gui mbaꞌemo

oipeꞌaa vaꞌe, Israel kuery mbaꞌemo ikyꞌa eꞌỹ vaꞌerã ogueru vaꞌe guigua.
Ndevy haꞌe nderaꞌy kuery pe rakaꞌe rã peve guarã amboaxa peẽ kuery
peguarã ae. 9 Povaꞌe ae ꞌrã pejopy mbaꞌemo ikyꞌa eꞌỹ ete vaꞌe gui, tata
 

py omoĩa eꞌỹ vaꞌekue regua. Xevy omeꞌẽ vaꞌerã haꞌe kuery ogueru vaꞌe
haꞌe javi gui mbaꞌemo opyta ꞌrã ndevy haꞌe nderaꞌy kuery pe ikyꞌa eꞌỹ
ete vaꞌerã, mbaꞌemo aju guigua mbaꞌe, jejavya regua, haꞌe mbaꞌemo
omboekovia aguã regua xevy ogueru vaꞌe haꞌe javi gui. 10 Haꞌe nunga
 

peꞌu ꞌrã pekuapy henda ikyꞌa eꞌỹ etea py ae. Peẽ kuery vaꞌe regua avakue
 267 Números 18

ma guive rã peꞌu ꞌrã. Pendevy ma ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe opyta. 11 Povaꞌe nunga
 

voi opyta ꞌrã ndevy guarã: mbaꞌemo Israel kuery oupi vy ombovava
reve omeꞌẽ vaꞌekue haꞌe javi gui oipeꞌa pyre, haꞌe nunga voi amboaxa
ndevy, nderaꞌy kuery haꞌe nderajy kuery pe guive, rakaꞌe rã peve guarã.
Ndero pygua kuery ngarua pyguarã haꞌeve vaꞌe ri ikuai vy haꞌe javi
ꞌrã haꞌeve hoꞌu aguã. 12 Azeite, vinho haꞌe mbaꞌemo raꞌyĩgue oiko ypyꞌi
 

vaꞌekue regua iporãgueve Senhor pe haꞌe kuery omeꞌẽ vaꞌekue ma

ndevy peguarã meme amboaxapa. 13 Yvy re onhotỹ mbyre haꞌe javi
 

regua jypyꞌi hiꞌa vaꞌe xee Senhor pe haꞌe kuery ogueru vaꞌe ma nembaꞌe
meme ꞌrã. Ndero pygua kuery ngarua pyguarã haꞌeve vaꞌe ri ikuai vy
haꞌe javi ꞌrã hoꞌu. 14 Senhor peguarã Israel kuery omboaxa vaꞌekue haꞌe
 

javi ma ndevygua meme opyta. 15 Haꞌe javi regua temimoingo jypyꞌigua

 

oiko vaꞌekue xee Senhor pe haꞌe kuery ogueru vaꞌe, avakue eꞌỹ vy
mymba kuery teĩ ndevy guarã meme ꞌrã opyta. Haꞌe rami avi avakue
jypykue oiko vaꞌekue ma remboekovia uka ꞌrã, mymba kuery haꞌeveꞌỹ
vaꞌe regua jypy guare remboekovia uka avi ꞌrã. 16 Peteĩ jaxyꞌi vaꞌe meme
 

ꞌrã remboekovia uka. Hekovia repyrã reikuaa rami vy ae ꞌrã omeꞌẽ,

cinco hatãꞌi vaꞌe re, henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe py oiporupy regua doze grama
vaꞌe rami ae. 17 Haꞌe rã vaka, vexaꞌi, kavara raꞌy kuery jypyꞌigua vaꞌe
 

ma nomboekoviai ꞌrã, ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe ramo. Huguykue ma pemboayvipa

ꞌrã altar áry rupi, haꞌe rã ikyrakue ma oapy vy omeꞌẽa ꞌrã Senhor pe
heakuã porã aguã. 18 Haꞌe rã hoꞌokue ma pendevygua ꞌrãe, ipexo oupi vy
 

ombovava reve omeꞌẽ mbyre roꞌokue, haꞌe hiꞌu oiporu kuaa regua roꞌokue
ma haꞌe rami ae avi. 19 Xee Senhor peguarã ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe Israel kuery
 

omeꞌẽ vaꞌekue haꞌe javi amboaxa ndevy, nderaꞌy haꞌe nderajy kuery ikuai
vaꞌe pe guive, rakaꞌe rã peve guarã. Xee Senhor renonde py oĩ riae ꞌrã
xereve guarã ajapo vaꞌekue juky regua, ndee haꞌe neramymino kuery
peguarã. n
20 Haꞌe gui Senhor aipoeꞌi avi Arão pe:
 

— Ndee ma ndeyvyrã nderejopyi ꞌrã neĩ ruxãꞌi voi, heta vaꞌe kuery yvy
mbyte neĩ peteĩ henda py voi noĩ ꞌrã ndeyvyrã. Mbaꞌeta xee ae ma aiko
ndevygua rereko vaꞌerã Israel kuery mbyte — heꞌi.

Dízimo haꞌe levita kuery re ijayvuague

21 —Levi ramymino kuery pe ma xee amboaxa dízimo omeꞌẽmby
haꞌe javi. Haꞌe kuery peguarã ae opyta oguy nhemboaty oĩaty rupi
ombaꞌeapoague repyrã. 22 Haꞌe rã Israel kuery ma novaẽi ꞌrã oguy
 

nhemboaty oĩaty py, haꞌe kuery ojejavyague re opaga aguã oĩ ramo

omanomba eꞌỹ aguã. 23 Levita kuery ae ꞌrã ombaꞌeapo oguy nhemboaty
 

oĩaty rupi, haꞌe kuery re ae ꞌrã oĩ ojejavy vy opaga aguã. Haꞌe vaꞌe lei ma

n
 18.19 Mbaꞌemo omeꞌẽ ꞌrã juky py omoeꞌẽ reve (Levítico 2.13).
Números 18​, ​19 268

rakaꞌe rã peve oĩ hekorã, hamymino jevy kuery peguarã. Haꞌe rã oyvyrã

ma neĩ ruxãꞌi ma voi ndojopyi ꞌrã Israel kuery mbyte py. 24 Mbaꞌeta Israel
 

kuery dízimo Senhor pe omeꞌẽ okuapy vaꞌe ma amboaxapa levita kuery

peguarã. Haꞌe kuery pe ma “Israel kuery mbyte rupi pendeyvyrã neĩ
ruxãꞌi ma voi ndapejopyi ꞌrã”, haꞌe rire.
25 Haꞌe gui Moisés pe ju Senhor aipoeꞌi:
 

26 — Ndeayvu ꞌrã levita kuery pe, haꞌe vy aipoꞌre: Israel kuery dízimo
 

omeꞌẽ vaꞌekue pendevy guarã amboaxa vaꞌe pejopy vy pembojaꞌo ju

ꞌrã Senhor pe. Dízimo omeꞌẽ mbyre regua gui dízimo ju ꞌrã pemeꞌẽ
xevy. 27 Haꞌe nunga pemeꞌẽ vaꞌe ma mbaꞌemo pemoaꞌyĩ vaꞌekue gui, eꞌỹ
 

vy vinho onhamiaty gui jypyꞌigua pemeꞌẽ ꞌrãgue py. 28 Haꞌe rami vy

 

Senhor pe ju ꞌrã pemeꞌẽ dízimo Israel kuery po gui pejopy vaꞌekue haꞌe
javi guigua. Haꞌe nunga gui Senhor pe pemeꞌẽ vaꞌe ma sacerdote Arão
ae oiporu vaꞌerã. 29 Omeꞌẽ mbyre pejopy vaꞌe haꞌe javi gui pemeꞌẽ ꞌrã
 

Senhor pegua meme. Haꞌe nunga iporãgueve ae ꞌrã pemeꞌẽ ikyꞌa eꞌỹ
vaꞌerã.
30 — Aipoꞌreve ju ꞌrã levita kuery pe: Dízimo omeꞌẽ mbyre regua
 

iporãgueve pemeꞌẽ ma rire hembyrekue ma pendevy guarã ae opyta,

mbaꞌemo pemoaꞌyĩ vaꞌekue gui, eꞌỹ vy vinho onhamiaty gui dízimo
meꞌẽare pe hembyrekue opytaa rami avi. 31 Haꞌe nunga peꞌua py rei peꞌu
 

teĩ haꞌeve, peẽ kuery haꞌe pendero pygua kuery guive, oguy nhemboaty
oĩaty rupi pembaꞌeapoague repy ae ramo. 32 Haꞌe vaꞌe mbyte gui iporãve
 

vaꞌe pemeꞌẽ aguã peiporavo ramo pendere noĩ ꞌrã pejejavya. Haꞌe rami vy
ꞌrãe mbaꞌemo Israel kuery ikyꞌa eꞌỹ vaꞌerã omeꞌẽ vaꞌekue ndopyta jevyi
haꞌeveꞌỹ vaꞌe, pemanomba eꞌỹ aguã.

Yy jokyꞌaꞌoa re ijayvuague

19   Haꞌe
gui Senhor aipoeꞌive ju Moisés haꞌe Arão pe:
1
2  —
Povaꞌe lei rupi Senhor ojapo uka vy aipoeꞌi: Aipopeje Israel
kuery pe peẽa py togueru peteĩ vaka kunhaꞌi pytã vaꞌe, iporã rei vaꞌe,
ivaikue rei eꞌỹ vaꞌe, neĩ peteĩgue ma voi canga py omombaꞌeapo eꞌỹ teri vaꞌe.
3 Haꞌe vaꞌe ma pemboaxa ju ꞌrã sacerdote Eleazar pe. Haꞌe vaꞌe ju ogueraa ꞌrã
 

tekoa gui mombyryꞌia py, haꞌe vy ojukaa ꞌrã henonde py. 4 Haꞌe vy huguykue
 

re sacerdote Eleazar okuã ombovy vy omboayvipa ꞌrã oguy nhemboaty

oĩaty renonde katy. Sete-kue ꞌrã omboayvi. 5 Haꞌe oexaa py oapypaa ꞌrã
 

vaka kunhaꞌi haꞌe javi: ipire, hoꞌokue, huguy haꞌe hepoxikue voi. Haꞌe javi
ꞌrã oapypa. 6 Sacerdote ogueru ꞌrã peteĩ yvyra yary vaꞌe, hissopo rogue haꞌe
 

havijukue pytã vaꞌe, haꞌe vy omoĩmba ꞌrã tata mbyte vaka kunhaꞌi okaia py.
7 Haꞌe gui ma sacerdote ojoi ꞌrã oao, ojau ꞌrã guive yy py. Haꞌe rire mae ꞌrã
 

ojevy ju tekoa py, teĩ haꞌeveꞌỹ vaꞌe oiko ꞌrã kaꞌaru peve. 8 Hapyare voi ojoi
 

ꞌrã oao haꞌe ojau yy py. Haꞌe voi oiko ꞌrã haꞌeveꞌỹ vaꞌe kaꞌaru peve. 9 Haꞌe gui
 

peteĩ ava haꞌeve vaꞌe ma tanhimbu vaka kunhaꞌi rugue omboaty ju vy omoĩ
 269 Números 19​, ​20

porã ꞌrã tekoa gui mombyryꞌia py, peteĩ henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe ojapo pyre py.
Israel kuery haꞌe javi peguarã omoĩ porã ꞌrã, yy jokyꞌaꞌoa irũrã, jejavya gui
jokyꞌaꞌo aguã. 10 Haꞌe gui vaka kunhaꞌi rugue monoꞌõare voi ojoi ꞌrã oao,
 

haꞌe haꞌeveꞌỹ vaꞌe oiko ꞌrã kaꞌaru peve. Haꞌe vaꞌe ojapo uka pyre ma rakaꞌe rã
peve guarã Israel kuery pe, haꞌe amboae regua haꞌe kuery mbyte rupi ikuai
vaꞌe pe guive.
11 — Amongue omanogue re, ava retekue re ri opoko ramo ma haꞌeveꞌỹ
 

vaꞌe oiko ꞌrã sete ára peve. 12 Haꞌe gui mboapy araa py, haꞌe sete araa py ju
 

ojekyꞌaꞌo uka ꞌrã haꞌe vaꞌe yy py, haꞌeve vaꞌe ju oiko aguã. Vaꞌeri mboapy
araa py, eꞌỹ vy sete araa py ndojekyꞌaꞌo ukai ri vy ma haꞌeveꞌỹ vaꞌe ae ꞌrã
oiko. 13 Xapyꞌa rei omanogue re, ava retekue re opoko vaꞌekue ndojekyꞌaꞌo
 

ukai vy ma omongyꞌapa avi ꞌrã Senhor mbojeroviaaty. Haꞌe vaꞌe ma oipeꞌaa

ꞌrã Israel kuery mbyte gui, mbaꞌeta hiꞌáry rupi yy jokyꞌaꞌoa nomboayviai rire
haꞌeveꞌỹ vaꞌe ae ꞌrã oiko. Hexe oĩ teri haꞌeveꞌỹa.
14 — Povaꞌe lei ma amongue ava peteĩ oo py ri omano rã guarã. Haꞌe vaꞌe
 

opy oike vaꞌe, haꞌe opy ikuai vaꞌekue haꞌe javi ꞌrã haꞌeveꞌỹ vaꞌe ikuai sete
ára peve. 15 Mbaꞌemo ryru ojepeꞌa vaꞌe, imbotya ojokua eꞌỹ vaꞌe ma haꞌeveꞌỹ
 

vaꞌe oiko avi ꞌrã. 16 Haꞌe javive rei mbaꞌety rupi ooa rupi amongue kyxe py
 

ojuka pyre re opoko vaꞌekue ma oiko ꞌrã haꞌeveꞌỹ vaꞌe sete ára peve, haꞌeꞌỹ vy
amboae rami omano vaꞌekue re, amongue ava kãgue re, eꞌỹ vy teꞌõgue rupa
re mbaꞌe. 17 Haꞌeveꞌỹ vaꞌe oikyꞌaꞌoa aguã ma pejopy ꞌrã vaka kunhaꞌi oapy
 

vaꞌekue rugue jejavya gui jokyꞌaꞌoa vaꞌe regua, haꞌe gui hugue áry penhoẽ ꞌrã
yy oxyry vaꞌe, peteĩ hyru py. 18 Peteĩ ava haꞌeve vaꞌe ma peteĩ hissopo rogue
 

ogueraa vy omoakỹ ꞌrã haꞌe vaꞌe yy py. Haꞌe vaꞌe py omboayvipa ꞌrã haꞌe vaꞌe
oo áry rupi haꞌe tembiporu ikuai vaꞌe, haꞌe py ikuai vaꞌekue áry rupi, haꞌe
gui ojuka pyre, eꞌỹ vy omano vaꞌekue kãgue re opoko vaꞌekue, hupa áry rupi
guive. 19 Haꞌeveꞌỹ vaꞌe áry rupi amongue haꞌeve vaꞌe omboayvi ꞌrã mboapy
 

araa py, haꞌe sete araa py ju. Sete araa py ma oikyꞌaꞌo ꞌrã. Haꞌeveꞌỹ vaꞌekue
ojoi ꞌrã oao, haꞌe ojau ꞌrã yy py. Kaꞌaru jave haꞌeve vaꞌe ju ꞌrã oiko.
20 — Haꞌe rami teĩ xapyꞌa rei amongue haꞌeveꞌỹ vaꞌe ndojekyꞌaꞌo ukai
 

ramo oipeꞌaa ꞌrã heta vaꞌe kuery mbyte gui, Senhor pegua henda ikyꞌa
eꞌỹ vaꞌe omongyꞌapa rire. Hiꞌáry rupi yy jokyꞌaꞌoa nomboayviai rire
haꞌeveꞌỹ vaꞌe ae ꞌrã oiko. 21 Haꞌe rami aguã ma rakaꞌe rã peve guarã
 

oĩ haꞌe kuery ojapo aguã. Yy jokyꞌaꞌoa mboayviare voi ojoi ꞌrã oao. Yy
jokyꞌaꞌoa re opoko vaꞌe rei ma oiko ꞌrã haꞌeveꞌỹ vaꞌe kaꞌaru peve. 22 Opa
 

marãgua re haꞌeveꞌỹ vaꞌe opokoa vaꞌe rei oiko ꞌrã haꞌeveꞌỹ vaꞌe. Hexe
opoko vaꞌe voi oiko ꞌrã haꞌeveꞌỹ vaꞌe kaꞌaru peve.

Miriã omanoague

20   Haꞌe
gui Israel kuery haꞌe javi ovaẽ okuapy Zim regua tekoa
1

eꞌỹa py. Jypyꞌigua jaxy py ma Cades py opytapa okuapy. Haꞌe py

ma Miriã omano, haꞌe pyve ju onhono porãa.
Números 20 270

Meribá py itaova oĩ vaꞌe Moisés ombovoague

2  Haꞌe
gui yy ndaꞌipoi haꞌe kuery oyꞌu aguã. Haꞌe ramo onhemboaty
okuapy Moisés haꞌe Arão rovai.
3 Moisés pe ijayvu atã vy aipoeꞌi okuapy:
 

— Neꞌexa, oreryvy kuery Senhor renonde py omanomba jave ore voi

romano vaꞌe rire haꞌeveve ꞌrãgue! 4 Mbaꞌe re tu Senhor pegua orekuai
 

vaꞌe orererupa rakaꞌe tekoa eꞌỹa py, romanomba aguã rive, ore kuery haꞌe
orerymba kuery guive? 5 Mbaꞌe re tu Egito yvy gui orererupa ri kovaꞌe tekoa
 

vaikue py oremovaẽ aguã, neĩ mbaꞌemo raꞌyĩgue noĩa py, neĩ figoꞌa ma voi,
vinho, romãꞌa, neĩ yy jayꞌu vaꞌerã voi ndaꞌipoia py? — heꞌi okuapy.
6 Haꞌe ramo heta vaꞌe kuery onhemboaty okuapy vaꞌe renonde gui
 

Moisés haꞌe Arão ojeꞌoi vy ovaẽ nhemboaty oĩaty rokẽ py. Haꞌe vy
guenapyꞌã re oĩ ngova yvy re omovaẽ peve. Haꞌe ramove Senhor rexakãa
ojekuaa xapyꞌa haꞌe kuery pe.
7 Senhor aipoeꞌi Moisés pe:
 

8 — Aỹ eru popoka, haꞌe emboatypa ju heta vaꞌe kuery, ndee haꞌe nderykeꞌy
 

Arão voi. Haꞌe vy haꞌe kuery oexapaa py ndeayvu ꞌrã itaova oĩ vaꞌe pe, haꞌe
ramo ixugui onheẽ ꞌrã yy. Ita gui yy onheẽ aguã rami pejapo vy pemeꞌẽ ꞌrã
heta vaꞌe kuery pe oyꞌu okuapy aguã, hymba kuery pe guive — heꞌi.
9 Haꞌe ramo popoka Senhor renonde py oĩ vaꞌekue Moisés oguenoẽ,
 

Senhor aipoeꞌiague rami vy.

10 Haꞌe gui Moisés haꞌe Arão omboatypa heta vaꞌe kuery itaova oĩ vaꞌe
 

rexei. Haꞌe vy aipoeꞌi haꞌe kuery pe:

— Pendu ke aỹ, pepuꞌã rei vaꞌe kuery. Xapyꞌa rei ndaꞌu rojapo ꞌrã
kovaꞌe itaova oĩ vaꞌe gui yy onheẽ aguã rami, peẽ kuery peyꞌu aguã? —
heꞌi vy 11 Moisés opo py popoka oguereko vaꞌe oupi vy itaova re oinupã
 

mokoĩgue. Haꞌe ramo onheẽ vaipa ete yy. Heta vaꞌe kuery oyꞌu okuapy,
hymba kuery guive.
12 Haꞌe ramo Senhor aipoeꞌi Moisés haꞌe Arão pe:
 

— Peẽ kuery ndapejeroviai vaꞌekue xere, mbaꞌeta Israel kuery oendua

py ndapexa ukai xekyꞌa eꞌỹ vaꞌea. Haꞌe nunga rupi peẽ ma naperovaẽvei
ma ꞌrã kovaꞌe kuery ijyvyrã ameꞌẽague py — heꞌi. 13 Haꞌe vaꞌe yy ma
 

Meribá pygua. Haꞌe py ma Israel kuery Senhor rovai rupi ijayvu atã
okuapy ramo haꞌe kuery mbyte py Senhor oexa uka ikyꞌa eꞌỹ vaꞌea. o

Edom yvy rupi haꞌe kuery oaxa ojeꞌoivy aguã

re Moisés ojerure uka teĩague
14  Cades
gui Moisés omondouka guembiguai kuery Edom pygua
huvixaa py, ixupe aipoeꞌi aguã: “Po rami ijayvu nderyvy Israel kuery:

 20.13 Tery Meribá ma “Ayvua ete-ete” ꞌea (Êxodo 17.7).

o
 271 Números 20​, ​21

Reikuaa porã ma ore kuery opa mbaꞌe py orekuai axyague. 15 Mbaꞌeta  

oreramoĩ kuery Egito yvy katy oguejypa rakaꞌe. Haꞌe gui ore kuery ju
Egito py are vaipa orekuai. Haꞌe rã Egito pygua kuery oremoingo axy, ore
kuery haꞌe oreru kuery voi. 16 Senhor pe rojapukai ramo oreayvua oendu
 

vy ojeguigua anjo omondouka Egito gui orepeꞌapaarã. Haꞌe gui aỹ ma

Cades py orekuai, tetã ndeyvy rexeiꞌi oĩ vaꞌe py. 17 Eja ndeyvy rupi roaxa
 

aguã. Ndoroaxai ꞌrã penembaꞌety rupi, neĩ uvaty rupi. Ndoroyꞌui avi ꞌrã
ygua ikuai vaꞌe gui. Tape iporãve vaꞌe rupi anho ꞌrã roguata, ndoropiai
ꞌrã jaiporu kuaa katy, neĩ jaiporu kuaa eꞌỹa katy ma voi, ndeyvy rupi
roaxapa peve”, heꞌi uka.
18 Haꞌe ramo Edom pygua aipoeꞌi uka ixupe:
 

— Peaxa eme taꞌvy xeyvy rupi, rovaexĩ vy aa eꞌỹ aguã kyxe reve — heꞌi.
19 Haꞌe gui Israel kuery aipoeꞌi ju okuapy ixupe:
 

— Tape jeporuve vaꞌe rupi anho ꞌrã rojeꞌoi. Xapyꞌa rei xee haꞌeꞌỹ vy
xerymba kuery nembaꞌe yy royꞌu ri vy apagapa ꞌrã hepya rami tema.
Amboae nunga ma ndaipotai, yvy rupi roaxa aguã eꞌỹ vy.
20 Ombovai:
 

— Peaxa eme taꞌvy — heꞌi vy Edom kuery oupa nhoguenoiny heta

avakue reve ovaexĩ aguã, opoꞌakaa oexa uka reve. 21 Haꞌe rami vy Edom
 

kuery ndoejai Israel kuery ijyvy rupi oaxa aguã. Haꞌe ramo Israel kuery
ojepekuavo ojeꞌoivy haꞌe vaꞌe gui.

Números 33.38,39
22  Cades gui Israel kuery haꞌe javi ikuai vaꞌekue ojeꞌoi vy oguata
ojeꞌoivy Hor yvyty katy. 23 Hor yvyty re Edom yvy opaꞌia py ma Senhor
 

aipoeꞌi Moisés haꞌe Arão pe:

24 — Arão nheꞌẽ ma heraa ꞌrã tamoĩ kuerya py, novaẽi ꞌrã Israel kuery
 

yvyrã ameꞌẽ vaꞌe py, Meribá py yy onheẽ jave naxenheꞌẽ rendu potai
rire. 25 Eraa haꞌvy Arão haꞌe taꞌy Eleazar, haꞌe enoẽ Hor yvyty apyte
 

peve. 26 Haꞌe rire ma emboi Arão ao, haꞌe gui ijaokue py taꞌy Eleazar ju
 

emonhemonde, mbaꞌeta Arão ma oipeꞌaa ꞌrã tuu kuery ooague katy, haꞌe
py ae ꞌrã omano — heꞌi.
27 Moisés ojapo Senhor ojapo ukaa rami vy. Jogueraa nhoguenoiny
 

Hor yvyty katy heta vaꞌe kuery haꞌe javi oexaa gui. 28 Arão ao Moisés
 

omboi vy taꞌy Eleazar ju omonhemonde ijaokue py. Haꞌe py Arão omano

yvyty apyte py ae. Haꞌe rã Moisés haꞌe Eleazar ma oguejy ju jogueruvy
haꞌe gui. 29 Haꞌe ramo heta vaꞌe kuery Arão omanoague oikuaa ma vy
 

haꞌe kuery haꞌe javi ojaeꞌo hexe. Trinta ára re ojaeꞌo okuapy.

Arade pygua huvixa oity okuapyague

21   Haꞌe
gui ma cananeu regua Arade pygua huvixa Neguebe py
1

oikoa py oendu omombeꞌua rã Israel kuery tape rupi ou okuapya

Números 21 272

Atarim katy. Haꞌe rami vy Israel kuery re opuꞌã vy amongue ogueraa

escravo-rã.
2 Haꞌe ramo Israel kuery Senhor renonde onhemboayvu vy aipoeꞌi
 

okuapy:
— Orepo py ri haꞌe vaꞌe kuery remboaxapa ramo romomba ete ꞌrã haꞌe
kuery retã ikuai vaꞌe — heꞌi. 3 Israel kuery ijayvua Senhor oendu vy ipo
 

py omboaxapa cananeu kuery. Haꞌe ramo Israel kuery omomba ete, hetã
ikuai vaꞌe guive. Haꞌe vaꞌe tekoa ma oenoĩ okuapy Horma. p

Mboi raꞌangaa overa vaꞌe guigua re ijayvuague

4  Haꞌe
gui Hor yvyty gui ojeꞌoipa okuapy. Yeꞌẽ Pytã vaꞌe yvýry tape
oo vaꞌe rupi ojeꞌoi, Edom yvy rovai rupi oaxa aguã. Haꞌe rami teĩ Israel
kuery oguataa rupi ndaꞌevei ete ju okuapy. 5 Haꞌe vy ijayvu okuapy
 

Nhanderuete haꞌe Moisés rovai rupi. Haꞌe vy aipoeꞌi:

— Mbaꞌerã tu Egito yvy gui orererupa ri, kovaꞌe tekoa eꞌỹa py
romanomba aguã tyꞌy, mbojape neĩ yy ma voi ndaꞌipoia py? Mbaꞌeta
orenheꞌẽ py voi orekaneꞌõmba ma kovaꞌe nunga mbojape ovare eꞌỹ vaꞌe
anho roꞌu vy — heꞌi.
6 Haꞌe ramo haꞌe kuery mbyte rupi Senhor ombou mboi inharõve vaꞌe,
 

ixuꞌupaarã. Haꞌe ramo heta omano Israel kuery vaꞌe regua. 7 Moisés-a py  

haꞌe kuery oupa vy aipoeꞌi okuapy:

— Rojejavypa raꞌe, mbaꞌeta Senhor rovai haꞌe nderovai rupi oreayvu.
Ejerure haꞌvy Senhor pe ore kuerya gui oipeꞌapa aguã mboi — heꞌi ramo
Moisés ojerure haꞌe kuery re.
8 Haꞌe gui Senhor aipoeꞌi Moisés pe:
 

— Ejapo ke peteĩ mboi inharõve vaꞌe raꞌangaa, haꞌe eupi imoiny yvyra
poꞌi apy re. Haꞌe gui haꞌe javive oixuꞌu vaꞌekue haꞌe nunga re omaꞌẽ vy
oikove ꞌrã — heꞌi. 9 Haꞌe ramo Moisés ojapo peteĩ mboi raꞌangaa overa
 

vaꞌe gui, haꞌe vy oupi imoiny peteĩ yvyra poꞌi apy re. Haꞌe gui amongue
mboi oixuꞌu ramo overa vaꞌe guigua re omaꞌẽ vaꞌe okuera kuerei. q

Israel kuery oguata ojeꞌoivyague

10  Haꞌe
gui Israel kuery ojeꞌoipa vy Obote py ju ikuai. 11 Haꞌe gui Obote
 

gui ojeꞌoi vy Ijé-Abarim py ju opyta okuapy, tekoa eꞌỹa Moabe rexei oĩ

vaꞌe py, kuaray oua katy. 12 Haꞌe gui ojeꞌoi vy Zerede yvyꞌã guy py ju
 

opyta. 13 Ojeꞌoi jevy vy Arnom yakã rovai ju opyta okuapy, tekoa eꞌỹa
 

amorreu kuery rekoa peve oo vaꞌe py. Mbaꞌeta Arnom yakã ma Moabe
yvy apyꞌi rupi oĩ, Moabe haꞌe amorreu kuery rekoa mbyte py. 14 Haꞌe  

nunga rupi ae Senhor joe opuꞌãa regua oĩa kuaxia re ipara oiny:
“Vaebe tekoa Sufa re oĩ vaꞌe,

p
 21.3 Tery Horma ma “Ombovaipaague” ꞌea. q
 21.9 João 3.14‑15
 273 Números 21

haꞌe Arnom yakã yvýry yvyꞌã guy ikuai vaꞌe rupi,

15 haꞌe
gui yvyugua gui jaguejya rupi
jaguejyve ꞌrã Ar tekoa katy,
Moabe tekoa apyꞌia py nhavaẽa peve.”
16 Haꞌe gui ma Beer katy ju oguata ojeꞌoivy. Haꞌe vaꞌe ygua ma Moisés
 

pe Senhor aipoeꞌiague: “Emboatypa heta vaꞌe kuery, haꞌe ramo ameꞌẽ ꞌrã
yy”, heꞌiague vaꞌe. 17 Haꞌe ramo povaꞌe mboraei rupi Israel kuery oporai
 

okuapy:
— Tovu yy! Perovyꞌa ke mboraei rupi!
18 Yguarã huvixa kuery ojoꞌo vaꞌekue,
heta vaꞌe kuery regua yvatekueve ojoꞌo vaꞌekue
yvyra py rive, popoka oguereko vaꞌe py ae — heꞌi okuapy.
Haꞌe gui ma tekoa eꞌỹa gui Matana katy ju oguata ojeꞌoivy. 19 Matana gui
 

ma Naaliel katy ju ojeꞌoi, haꞌe Naaliel gui ma Bamote katy, 20 haꞌe Bamote
 

gui ma yvyꞌã guy Moabe yvy oĩ vaꞌe katy ju ojeꞌoi, Pisga yvyty áry peve.
Haꞌe vaꞌe apyte gui nhamaꞌẽ ꞌrã tekoa eꞌỹa katy.

Deuteronômio 2.26‑37
21 Haꞌegui ma Seom amorreu kuery ruvixaa py Israel kuery
omondouka ayvu reraarã. Haꞌe vy aipoeꞌi:
22 — Oremboaxa uka ke ndeyvy rupi. Ndoropiai ꞌrã mbaꞌety ikuai vaꞌe
 

rupi, neĩ uvaty rupi. Ygua gui voi ndoroyꞌui ꞌrã. Roguata ꞌrã rojeꞌoivy tape
iporãve rupi anho, ndeyvy rupi roaxapa peve — heꞌi uka.
23 Haꞌe rami teĩ Seom nomboaxa ukai Israel kuery oyvy rupi. Haꞌe rami
 

ꞌrãgue py ojeupegua kuery omboatypa vy ojeꞌoi Israel kuery ovaexĩ aguã

tekoa eꞌỹa py. Jasa py ovaẽa py opuꞌã okuapy Israel kuery rovai. 24 Teĩ
 

Israel kuery ma kyxe py ojuka reta vy ipoꞌaka ijyvy re, Arnom yakã guive
Jaboque peve, Amom ramymino kuery rekoa peve. Haꞌe vaꞌe tekoa apyꞌi
rupi ikorapa vaꞌe. 25 Haꞌe rami vy Israel kuery ojopypa amorreu kuery
 

retã ikuai vaꞌekue, haꞌe vaꞌe py ju ikuai, Hesbom py haꞌe ijyvýry tekoaꞌi
ikuai vaꞌe haꞌe javi rupi. 26 Mbaꞌeta Hesbom tetã ma amorreu kuery
 

ruvixa Seom openaaty ae. Haꞌe vaꞌe ma Moabe pygua ruvixa yma guare
re opuꞌã vy ijyvy ojopypa vaꞌekue Arnom yakã peve, 27 ijayvu kuaa vaꞌe
 

kuery aipoeꞌia rami:

“Peju ke Hesbom tetã py! Pejapo ju,
pemoatyrõmba ju Seom opena atyrã.
28 Mbaꞌeta Hesbom gui tata oẽ,
tataendy nhomombaarã oẽ Seom pegua tetã gui,
haꞌe vy omomba Moabe kuery rekoa Ar,
haꞌe Arnom yvýry yvyꞌã re yvatekueve ikuai vaꞌekue haꞌe javive.
29 Moabe kuery, ndaꞌevei ete ꞌrã pẽvy!
Quemos pe pendekuai vaꞌe, okanhygue ma peiko.
Números 21​, ​22 274

Mbaꞌeta ojapo penderaꞌy kuery onhamba aguã rami,

haꞌe penderajy kuery escravo-rã ogueraapa aguã rami,
amorreu kuery ruvixa Seom peguarã ae.
30 Ore kuery ma roitypa ma.
Okanhymba ete Hesbom guive Dibom peve.
Rombovaipa ma Nofa peve,
tata py roapypa Medeba peve.”

Deuteronômio 3.1‑11
31 Haꞌe
rami vy amorreu kuery yvy re ju Israel kuery hekoa. 32 Haꞌe vaꞌe
 

rire Jazer tetã re ju Moisés oexa pota uka ma ramo Israel kuery ipoꞌaka
hekoa ijyvýry ikuai vaꞌe haꞌe javi reve, amorreu kuery haꞌe py ikuai
vaꞌekue oipeꞌapa vy. 33 Haꞌe gui ojevypa ju vy ojeꞌoi Basã tetã katy tape
 

oo vaꞌe rupi. Haꞌe ramo Basã pygua huvixa Ogue vaꞌe ou haꞌe kuery rovai,
ojeupegua kuery haꞌe javi reve. Haꞌe vy joe opuꞌã okuapy Edrei py.
34 Haꞌe gui Senhor aipoeꞌi Moisés pe:
 

— Ekyje eme haꞌe kuery gui, mbaꞌeta xee amboaxa ma ndepo py,
huvixa haꞌe ixupegua kuery haꞌe javi, ijyvy voi. Haꞌe kuery re pejapo ꞌrã
amorreu kuery ruvixa Seom Hesbom pygua re pejapoague rami ae —
heꞌi. 35 Haꞌe ramo ojuka reta okuapy, huvixa, taꞌy kuery haꞌe ixupegua
 

kuery haꞌe javi. Haꞌe kuery vaꞌe regua neĩ peteĩꞌi ma voi ndoo jepei. Ijyvy
re ipoꞌaka avi ombaꞌerã.

Balaão-a py ayvu reraa kuery Balaque omondoukaague

22   Israel
kuery haꞌe gui ojeꞌoipa vy opyta ju okuapy Moabe yvy
1

rupi Jordão rovaigua re, Jericó tetã rexei. 2 Haꞌe gui ma Zipor
 

raꞌy Balaque oexapa vaꞌekue Israel kuery amorreu kuery re ojapoague. r

3 Haꞌe rami vy haꞌe kuery gui Moabe kuery okyje vaipa okuapy, heta raxa
 

ramo. Ndaꞌevei ete ikuai Israel kuery ou rã oexa vy. 4 Haꞌe vaꞌe jave ma
 

Moabe pygua huvixa ma Zipor raꞌy Balaque ae.

Haꞌe rami vy Moabe pygua huvixa aipoeꞌi Midiã pygua kuery
yvatekueve pe:
— Aỹ ma haꞌe kuery heta ete vy omomba ꞌrã oreyvýry ikuai vaꞌe,
vaka nhuũ mbaꞌety rupi oĩ vaꞌe hoꞌupaa rami avi — heꞌi. 5 Haꞌe rami vy
 

guembiguai kuery omondouka Beor raꞌy Balaão oenoĩ aguã. Haꞌe vaꞌe ma
Eufrates yakã yvýry oiko Petor py, hetarã kuery ikuaia py ae. Haꞌe vaꞌe
pe aipoeꞌi uka:
— Aỹ ma peteĩ regua Egito yvy gui ou vy ojaoꞌipa ma okuapy yvy
haꞌe javi. Haꞌe kuery ma xerekoa renonde katy ae ju ikuai. 6 Haꞌe gui aỹ
 

ajerure ndevy: Eju na haꞌe kuery re ndeayvu vai aguã, xegui ipoꞌakapave

r
 22.2 Balaque ma Moabe pygua huvixave.
 275 Números 22

ramo. Xapyꞌa rei rã haꞌe kuery vaꞌe regua ajuka vy aipeꞌapa ꞌrã xeyvy gui,
mbaꞌeta xee aikuaa reroayvu porã vaꞌekue rei ayvu porãmby ae ꞌrã ikuai,
haꞌe amongue re ndeayvu vai rire ma ayvu vaipy ꞌrã oiko — heꞌi uka.
7 Haꞌe ramo Moabe haꞌe Midiã pygua yvatekueve ojeꞌoi. Ngupive
 

ogueraa avi ijayvu vaia omboekovia aguã. Balaão-a py ovaẽmba ma vy

ixupe omombeꞌu okuapy Balaque ijayvuague haꞌe javi.
8 Haꞌe ramo Balaão aipoeꞌi haꞌe kuery pe:
 

— Pepyta ke apy kovaꞌe pyávy, haꞌe gui aikuaa uka ꞌrã ambovaia,
Senhor ijayvua rami vy ae — heꞌi ramo Balaão ro py Moabe pygua
yvatekueve opyta okuapy.
9 Haꞌe gui Balaão-a py Nhanderuete ojekuaa vy aipoeꞌi:
 

— Marã ramigua tu kovaꞌe avakue ndero py ikuai vaꞌe?

10 Balaão ombovai Nhanderuete pe:
 

— Haꞌe kuery ma Zipor raꞌy Balaque Moabe pygua huvixa vaꞌe ombou
vaꞌekue xereve ijayvu aguã. Haꞌe vy aipoeꞌi xevy: 11 “Egito yvy gui ou
 

vaꞌekue regua ojaoꞌipa ma okuapy yvy haꞌe javi. Aỹ ma eju na haꞌe kuery
re ndeayvu vai aguã. Xapyꞌa rei haꞌe kuery re xepoꞌaka nho ꞌrã xeyvy gui
aipeꞌapa aguã rami”, heꞌi vaꞌekue xevy.
12 Haꞌe ramo Nhanderuete aipoeꞌi Balaão pe:
 

— Tereo eme haꞌe kuery reve, ndeayvu vai eme guive heta vaꞌe kuery
re. Mbaꞌeta haꞌe kuery ma ijayvu porãmby ae ikuai — heꞌi.
13 Haꞌe gui koꞌẽgue Balaão opuꞌã vy aipoeꞌi Balaque pegua yvatekueve
 

pe:
— Tapeo ju pendeyvy katy, mbaꞌeta Senhor naxemondoukai
penderupive — heꞌi.
14 Haꞌe ramo Moabe pygua yvatekueve opuꞌã vy ojeꞌoi ju Balaque-a py.
 

Haꞌe vy aipoeꞌi okuapy:

— Balaão rima ndouxei orereve — heꞌi okuapy.
15 Haꞌe gui yvatekueve mboae ju Balaque omondouka, jypygua kuery
 

gui hetave haꞌe omboetevepy vaꞌe. 16 Haꞌe vaꞌe kuery ma Balaão-a py ovaẽ
 

vy aipoeꞌi okuapy:
— Po rami ma Zipor raꞌy Balaque ijayvu: “Ajerure ndevy: Emboare eme
xea py reju aguã, 17 mbaꞌeta anhetẽ ete rojapo ꞌrã omboetepy. Ndeayvua
 

haꞌe javi tema ꞌrã ajapo. Haꞌe gui ajerure ndevy: Eju ke, ndeayvu vai
kovaꞌe kuery re”, heꞌi uka vaꞌekue ndevy.
18 Haꞌe ramo Balaque pegua yvatekueve pe Balaão ombovai:
 

— Xevy pe Balaque ngoo prata haꞌe ouro tynyẽ reve omeꞌẽmba teĩ xee
mbaꞌeve ndajapoi ꞌrã Senhor Xeruete ojapo uka vaꞌe eꞌỹ vy, mbaꞌemo
kyrĩꞌi vaꞌe eꞌỹ vy tuvixa vaꞌe teĩ. 19 Haꞌe rami avi aỹ ajerure kovaꞌe
 

pyávy peẽ kuery pepyta aguã apy, aikuaa aguã xapyꞌa rei xevy Senhor
omombeꞌuve rã — heꞌi.
20 Pyávy Balaão-a py Senhor ojekuaa vy aipoeꞌi ixupe:
 
Números 22 276

— Haꞌe vaꞌe avakue ndereraaxe vy ou ramo epuꞌã, tereo haꞌe kuery

reve. Haꞌe rami teĩ rejapo ꞌrã xeayvua anho. s

Senhor-a guigua anjo haꞌe Balaão rymba mburikaꞌi ojoko-jokoague

21 Koꞌẽmba jave Balaão opuꞌã vy ombokupe áryguapa guymba
mburikaꞌi, haꞌe vy oo Moabe pygua yvatekueve reve. 22 Haꞌe oo ramo  

Nhanderuete poxya hendy. Haꞌe rami vy Senhor-a guigua anjo opyta

tape henonde oo aguã py ojoko aguã. Haꞌe rami jave Balaão oguata
ovy mburikaꞌi áry. Hexeve oo avi mokoĩ hembiguai. 23 Haꞌe gui henda
 

mburikaꞌi oexa Senhor-a guigua anjo tape py opyta hoꞌamy rã, opo py
okyxe hyru gui oekyi vaꞌekue oguereko reve. Haꞌe ramo mburikaꞌi ma
tape gui ojepekuavo ovy vy mbaꞌety rupi ju oo oiny. Haꞌe ramo Balaão
oinupã mburikaꞌi tape rupi ae ju ojevy aguã.
24 Haꞌe gui ma Senhor-a guigua anjo ma peteĩ henda uvaty mbyte rupi
 

hiꞌaĩ, kora jovaive rupi oĩ vaꞌe py. 25 Mburikaꞌi ma Senhor-a guigua anjo
 

hiꞌaĩ rã oexa vy kora re ojekyty vy oumbiri heravy Balaão retyma. Haꞌe

ramo Balaão ojeaive ju.
26 Haꞌe gui henonde katy Senhor-a guigua anjo oove vy peteĩ henda
 

ipoꞌiꞌivea py ju hiꞌaĩ, ojepekuavo aguã haꞌeveꞌỹa py oiporu kuaa katy, neĩ

oiporu kuaa eꞌỹa katy ma voi. 27 Haꞌe gui mburikaꞌi ma Senhor-a guigua
 

anjo hiꞌaĩ rã oexa vy hoꞌa oupy Balaão guy rupi. Haꞌe ramo Balaão ivai
ete vy oinupãmba mburikaꞌi yvyra py.
28 Haꞌe ramo Senhor ojapo mburikaꞌi ijayvu aguã rami. Haꞌe vy aipoeꞌi
 

Balaão pe:
— Mbaꞌe tu xee ajapo ndevy, mboapykue ma xenupãmba aguã?
29 Balaão ombovai mburikaꞌi pe:
 

— Mbaꞌeta xeavyky rei. Xepo py kyxe areko vaꞌe rire aỹꞌi ma voi rojuka
ꞌrãgue — heꞌi.
30 Haꞌe ramo mburikaꞌi ijayvu Balaão pe:
 

— Xapyꞌa rei ndaꞌu xee nerymba mburikaꞌi eꞌỹ ri aiko, xeꞌáry eꞌỹ ndaꞌu
reĩ, reikoa pukukue re aỹ peve? Xapyꞌa rei ndaꞌu nami ae pa ndevy ajapo
jepi?
Ombovai vy
— Any ri — heꞌi.
31 Haꞌe gui Balaão rexa Senhor oipeꞌa ramo oexa Senhor-a guigua
 

anjo tape py hiꞌaĩ rã, kyxe hyru gui oekyi vaꞌekue opo py oguereko reve.
Haꞌe ramo oakã omboguejy vy ngova omovaẽ yvy re. 32 Senhor-a guigua  

anjo aipoeꞌi ixupe:

s
 22.20 Nhanderuete nomondoukaxei teĩ omondouka nho, mbaꞌeta oikuaa vy Balaão ooxe
etea (versículo 12). Haꞌe gui Balaão ma oikuaa ma voi Nhanderuete nomondoukaxeia, teĩ
oo nho Nhanderuete oipotaa rami eꞌỹ.
 277 Números 22​, ​23

— Mbaꞌe re tu mboapykue ma reinupãmba mburikaꞌi? Neꞌexa, xee

ma nderovai guarã aju, mbaꞌeta xerenonde rupi haꞌeveꞌỹa rami reiko.
33 Mburikaꞌi ma xerexa vy ae mboapykue ma ojepekuavo xegui. Anhetẽ
 

ete haꞌe rami eꞌỹ vaꞌe rire xee rojuka ma ꞌrãgue, haꞌe rã nerymba ma aeja
ꞌrãgue oikove reve — heꞌi.
34 Senhor-a guigua anjo pe Balaão ombovai:
 

— Ajejavy, mbaꞌeta ndaikuaai kovaꞌe tape py xejokoarã neꞌaĩa. Haꞌe rã

xapyꞌa rei rã haꞌeveꞌỹ vaꞌe ri reikuaa ramo ma ajevy ju ꞌrã.
35 Senhor-a guigua anjo ombovai:
 

— Tereo tema pevaꞌe avakue reve. Haꞌe rami teĩ xeayvua rami anho ꞌrã
ndeayvu — heꞌi ramo Balaão oo ju oiny Balaque pegua yvatekueve reve.
36 Haꞌe gui Balaão ovaẽ ta maa Balaque oendu vy oẽ ovaexĩ aguã peteĩ
 

tetã Moabe regua Arnom yakã ovaẽa peve, oyvy apy peve ete. 37 Haꞌe  

rami vy Balaque oporandu Balaão pe:

— Xee namondoukai ri tyꞌy xerembiguai kuery nerenoĩ aguã? Mbaꞌe re
tu ndereju voi ri xea py? Xee ndaꞌu nanemboete kuaai ri?
38 Balaão ombovai Balaque pe:
 

— Apy ma xee aĩ nerenonde py. Xapyꞌa rei ndaꞌu xee ju aỹ haꞌeve ꞌrã
xeayvu aguã mbaꞌemo re rei? Haꞌe rami ꞌrãgue py ayvu Nhanderuete
xevy omombeꞌu uka vaꞌe rupi anho ꞌrã xeayvu — heꞌi.
39 Haꞌe gui Balaque reve Balaão oo vy ovaẽ okuapy Quiriate-Huzote
 

py. 40 Haꞌe ramo Balaque ma vaka haꞌe vexaꞌi ojuka uka vy hoꞌokue
 

omondouka Balaão pe haꞌe hexeve yvatekueve ikuai vaꞌe pe. 41 Koꞌẽgue  

Balaque Balaão ogueraa vy oguenoẽ heravy Bamote-Baal apyte peve.

Haꞌe vaꞌe gui ma Balaão oexa Israel kuery regua haꞌeꞌi pyve ikuaia.

Balaão jypyꞌi Israel kuery ogueroayvu porãague

23   Haꞌe
ramo Balaão aipoeꞌi Balaque pe:
1

— Ejapo na sete altar xevy, haꞌe vy ejuka sete toro raꞌy haꞌe
sete vexaꞌi — heꞌi ramo 2 Balaque ojapo Balaão ijayvuague. Peteĩ-teĩ altar
 

áry Balaque haꞌe Balaão oapy peteĩ toro raꞌy haꞌe peteĩ vexaꞌi.
3 Haꞌe gui Balaão aipoeꞌive ju Balaque pe:
 

— Ndee ma epyta apy altar áry reapy vaꞌekue yvýry, haꞌe rã xee ma
aa ꞌrã mombyryꞌi. Xapyꞌa rei Senhor xererovaexĩ vy ou ramo ma aju vy
ndevy amombeꞌupa ꞌrã oexa uka vaꞌe rei — heꞌi vy oẽ ovy peteĩ yvyty
áry.
4 Haꞌe gui Balaão reve Nhanderuete nhovaexĩ ouvy ramo aipoeꞌi ixupe:
 

— Xee ma sete altar ma ajapo ndevy, haꞌe gui peteĩ-teĩ áry apy ma
peteĩ toro raꞌy haꞌe peteĩ vexaꞌi — heꞌi.
5 Haꞌe ramo Senhor omeꞌẽ ayvu Balaão omombeꞌu vaꞌerã. Haꞌe vy
 

aipoeꞌi:
— Tereo ju Balaque-a py. Haꞌe vy xeayvua rami ae ꞌrã ndeayvu — heꞌi.
Números 23 278

6  Haꞌekaty ju Balaão oo vy altar ikuaia py ovaẽ rã altar yvýry teri

Balaque hiꞌaĩ, Moabe pygua yvatekueve haꞌe javi reve. 7 Haꞌe ramo ayvu
 

omombeꞌu vy aipoeꞌi:
— Balaque ma xereru ruka Arã gui,
Moabe pygua huvixa xerenoĩ kuaray ou katy yvyty oĩ vaꞌe gui.
“Eju na, Jacó ramymino kuery re ndeayvu vai aguã,
eju ndeayvu rei Israel kuery re”, heꞌi uka.
8 Haꞌe rami avi mbaꞌexa tu xeayvu vai ta Nhanderuete ndaꞌijayvu vaia
kuery re?
Mbaꞌexa tu xeayvu rei ta Senhor ndaꞌijayvu reia kuery re?
9 Mbaꞌeta xee ma yvyty áry gui aexa Israel kuery,
yvyꞌã xeꞌaĩa gui amaꞌẽ haꞌamy haꞌe kuery re.
Haꞌe vy xee aexa rã haꞌe kuery aeꞌi ikuai vaꞌe regua,
haꞌe kuery pe “Yvy regua” ndaꞌeai ꞌrã.
10 Mavaꞌe haꞌvy oipapa kuaa ta Jacó ramymino kuery yvy kuꞌi rami
heta vaꞌe,
mavaꞌe oipapa kuaa ta Israel kuery heta vaꞌe apy reꞌi voi?
Xee ma tamano heko porã vaꞌe kuery rami,
haꞌe kuery opaa rami avi tapa — heꞌi.
11 Haꞌe ramo Balaque aipoeꞌi Balaão pe:
 

— Mbaꞌe tu rejapo xere? Xee ma roenoĩ xerovaigua kuery re ndeayvu

vai aguã, vaꞌeri ndee ma reroayvu porã.
12 Haꞌe rã ombovai:
 

— Xapyꞌa rei ndaꞌu ayvu Senhor omombeꞌu uka vaꞌekue rupi eꞌỹ ꞌrã ri
xeayvu? — heꞌi.

Balaão mokoĩguea Israel kuery ogueroayvu porãague

13  Haꞌe ramo Balaque aipoeꞌi ixupe:
— Xee ajerure ndevy: Eju, amboae katy ju jaa xerupive, haꞌe kuery
rexa aguã py. Haꞌeꞌi rupive ikuai vaꞌe anho ꞌrã rexa, haꞌe javi eꞌỹ. Haꞌe
vy ndeayvu vai ꞌrã haꞌe gui — heꞌi vy 14 Zofim regua nhuũndy rupi ju
 

ogueraa, Pisga yvyty apyte áry. Haꞌe py ma sete altar ju ojapo, haꞌe peteĩ-
teĩ áry oapy peteĩ toro raꞌy haꞌe peteĩ vexaꞌi.
15 Haꞌe ramo Balaão aipoeꞌi Balaque pe:
 

— Epyta ke apy altar áry reapy vaꞌekue yvýry, haꞌe rã xee ma aa ta peꞌi
py Senhor reve aikuaa pota aguã — heꞌi.
16 Balaão-a py Senhor ojekuaa ju vy ixupe omeꞌẽ ayvu omombeꞌu
 

vaꞌerã. Haꞌe vy aipoeꞌi:

— Tereo ju Balaque-a py. Xeayvua rami ꞌrã ndeayvu.
17 Haꞌe gui Balaque oĩa py ojevy rã hoꞌame teri altar yvýry. Hexeve
 

ikuai avi Moabe pygua yvatekueve. Haꞌe vy oporandu:

— Mbaꞌe heꞌi Senhor?
 279 Números 23​, ​24

18  Haꞌe ramo Balaão ayvu omombeꞌu vy aipoeꞌi:

— Epuꞌã ke Balaque, rendu aguã.
Ndee Zipor raꞌy, ejapyxaka xeayvu re.
19 Nhanderuete ma ava eꞌỹ oiko ijapu aguã,
ava raꞌy eꞌỹ guive oiko ndaꞌevei nho ju aguã.
Xapyꞌa rei ndaꞌu haꞌe nomeꞌẽi ꞌrã ri omeꞌẽ ꞌrã vaꞌekue?
Haꞌe ijayvu rire ndojapoi ꞌrã ri ndaꞌu haꞌe rami heꞌiague?
20 Maꞌẽ, haꞌe ijayvu haꞌe kuery aroayvu porã aguã re.
Haꞌe gui haꞌe ogueroayvu porãague ma xee ndaꞌevei amboaxa rive
aguã.
21 Mbaꞌeta Jacó kuery re haꞌe ndoexai mbaꞌemo vai,
nonhembopyꞌai guive Israel kuery omoingo axy aguã.
Haꞌe kuery reve Senhor tuuete oiko,
haꞌe kuery mbyte gui onhendu nguvixave oguerovyꞌa okuapya regua.
22 Egito yvy gui Nhanderuete ogueraapa rakaꞌe,
haꞌe kuery ma toro kaꞌaguy regua rami ꞌrã imbaraete.
23 Mbaꞌeta Jacó kuery rovai rupi mbaꞌevykya ndaꞌeve ranhei ꞌrã,
Israel kuery rovai mbaꞌekuaa ndovarei ꞌrã.
Aỹ ma Jacó haꞌe Israel kuery re aipoꞌea ꞌrã:
“Mbaꞌemo iporã ete vaꞌe haꞌe kuery pe Nhanderuete ojapo!”
24 Maꞌẽ, haꞌe kuery opuꞌã ꞌrã guary kunha rami,
guary rami ete ꞌrã opuꞌã.
Mbaꞌeta nonhenoi ꞌrã guembia hoꞌupa eꞌỹa ja,
ojuka vaꞌekue ruguy voi oyꞌu vaꞌe — heꞌi.
25 Haꞌe ramo Balaque aipoeꞌi Balaão pe:
 

— Ndeayvu vai eme haꞌe kuery re, neĩ eroayvu porã eme guive.
26 Haꞌe rã Balaão ombovai vy aipoeꞌi Balaque pe:
 

— Aipo ndaꞌei ri tyꞌy: “ Senhor ijayvua haꞌe javi ma xee ajapo ꞌrãe”,
ndaꞌei ae tyꞌy ndevy?
27 Haꞌe rami rã Balaque aipoeꞌive ju Balaão pe:
 

— Neĩ ke eju, amboae katy jevy ta rogueraa. Xapyꞌa rei ma haꞌe py

Nhanderuete ojou porã ꞌrã ndeayvu vai aguã — heꞌi. 28 Haꞌe rami vy Peor
 

yvyty apyte peve ju Balaque ogueraa Balaão. Haꞌe vaꞌe gui ma tekoa eꞌỹa
haꞌe javi ojekuaa ꞌrã.
29 Haꞌe gui Balaão aipoeꞌi Balaque pe:
 

— Apy voi ke ejapo xevy sete altar, haꞌe eapy ju sete toro raꞌy haꞌe sete
vexaꞌi — heꞌi. 30 Balaão ijayvuague rami vy Balaque ojapo vy peteĩ-teĩ
 

altar áry oapy peteĩ toro raꞌy haꞌe peteĩ vexaꞌi.

Balaão mboapykuea Israel kuery ogueroayvu porãague

24   Haꞌe
gui Balaão oikuaa ae ma Senhor Israel kuery ogueroayvu
1

porãxea. Haꞌe rami vy haꞌekue rami eꞌỹ ndooi ranhe imbaꞌekuaa

Números 24 280

aguã. Haꞌe rami ꞌrãgue py tekoa eꞌỹa katy omaꞌẽ hoꞌamy. 2 Balaão
 

omaꞌẽ vy oexa Israel kuery peteĩ-teĩ regua ikuai vaꞌe. Haꞌe gui hexe ou
Nhanderuete-a guigua Nheꞌẽ. 3 Ijayvu vy aipoeꞌi:
 

— Po rami ma Beor raꞌy Balaão ijayvu,

ava mbaꞌemo oexa porã vaꞌe ayvu,
4 Nhanderuete hayvu oendu vaꞌe ayvu ae.
Mbaꞌeta Ipoꞌakapa vaꞌe oexa uka vaꞌe aexa vy
xerenapyꞌã re aĩ reve amaꞌẽ porã vaꞌe.
5 Jacó kuery, oo pendekuaia vaꞌe ma iporã vaꞌe meme!
Israel kuery, penderekoa ma iporã ete!
6 Yvyꞌãmbe reia rupi ojekuaa,
yvoty ty yakã yvýry onhotỹ mbyre rami,
yvyra sândalo rembypy Senhor onhotỹ vaꞌekue rami,
yary yy yvýry rupi hiꞌaĩ vaꞌe rami.
7 Haꞌe kuery yryru py ndoatai ꞌrã yy,
mbaꞌemo raꞌyĩ onhotỹa rupi voi inhakỹ porã riae ꞌrã.
Haꞌe kuery ruvixave ma Agague gui ꞌrã yvateve,
ipoꞌakaa voi omboetevepy.
8 Israel kuery Egito yvy gui Nhanderuete ogueru vaꞌekue ma
toro kaꞌaguy regua rami imbaraete vaꞌe.
Haꞌe vy omomba ꞌrã ngovaigua kuery yvy regua.
Omopẽmba ꞌrã ikãgue.
Nguꞌy py onhyvõmba ꞌrã.
9 Haꞌe kuery oguapy vy onheno ꞌrã guary rami,
haꞌe guary kunha rami. Mavaꞌe ꞌrã tu omomyĩ?
Ovyꞌa ete ꞌrã haꞌe kuery reroayvu porãare,
haꞌe rã haꞌe kuery re ijayvu vai vaꞌekue ma ayvu vaipy ikuai
— heꞌi.
10 Haꞌe ramo Balaão pe Balaque ipoxy raxa. Haꞌe vy aipoeꞌi Balaão pe:
 

— Xee ma xerovaigua kuery pe ndeayvu vai aguã roenoĩ teĩ

mboapykue ma reroayvu porã. 11 Haꞌe nunga rupi aỹ ma tereo ju ndero
 

katy. Xee ma “Ndevy ameꞌẽ ꞌrã mbaꞌemo porã” haꞌe vaꞌekue ri aỹ Senhor
ojapo ma mbaꞌeve rejopy eꞌỹ aguã rami — heꞌi.
12 Haꞌe ramo Balaão ju aipoeꞌi Balaque pe:
 

— Haꞌe rami avi nerembiguai kuery xea py remondouka vaꞌekue pe

xee aipo ndaꞌei tyꞌy: 13 “Xapyꞌa rei Balaque ngoo ouro haꞌe prata tynyẽ
 

reve xevy omeꞌẽ teĩ xee ma mbaꞌeve ndajapoi ꞌrã Senhor ojapo uka
vaꞌe eꞌỹ vy, aroayvu porã aguã, eꞌỹ vy xeayvu vai aguã teĩ. Senhor
ijayvuague rupi ae ꞌrã xee xeayvu”, ndaꞌei ae ri tyꞌy? 14 Haꞌe gui aỹ xee aa
 

ju ta xeretarã kuery rekoa katy. Haꞌe rami teĩ enhemboja ranhe, ndevy
amombeꞌu ta rakaꞌeve rã ndevygua kuery re kovaꞌe kuery ojapo ꞌrãa
— heꞌi.
 281 Números 24​, ​25

Jaxy-tata Jacó guigua re Balaão ijayvu ma voiague

15  Haꞌe vy Balaão ayvu omombeꞌu vy aipoeꞌi:
— Po rami ma Beor raꞌy Balaão ijayvu,
ava mbaꞌemo oexa porã vaꞌe ayvu,
16 Nhanderuete hayvu oendu vaꞌe ayvu ae.
Mbaꞌeta Yvateve ete vaꞌe oikuaa uka vaꞌe aikuaa vaꞌe,
Ipoꞌakapa vaꞌe oexa uka vaꞌe aexa vaꞌe,
haꞌe xerenapyꞌã re aĩ reve amaꞌẽ porã vaꞌe.
17 Haꞌe gui peteĩ aexa teĩ aỹꞌi oiko vaꞌerã eꞌỹ guive,
aexa teĩ ovaẽ raiꞌi vaꞌerã eꞌỹ.
Mbaꞌeta peteĩ jaxy-tata oiko ꞌrã Jacó ramymino,
Israel kuery mbyte gui peteĩ ou ꞌrã po pygua revegua,
Moabe kuery akã rupi omopẽmba vaꞌerã,
haꞌe Sete ramymino kuery mombaarã.
18 Mbaꞌeta Edom yvy re ipoꞌaka ꞌrã,
ngovaigua kuery Seir yvy re voi ipoꞌaka ꞌrã.
Haꞌe rã Israel kuery ma imbaraetea rupi ꞌrã ikuai.
19 Mbaꞌeta Jacó kuery mbyte gui oiko ꞌrã joe ipoꞌaka vaꞌerã.
Haꞌe vaꞌe omomba ꞌrã peneretã rupi pekuave vaꞌekue-ꞌekue — heꞌi.
20 Haꞌe gui Balaão amalequita kuery ju oexa vy ayvu omombeꞌuve. Haꞌe
 

vy aipoeꞌi:
— Amalequita kuery ma yvy regua kuery gui penderetave vaꞌeri
opaa py ma penemokanhymbaa ꞌrã — heꞌi.
21 Oexa avi Queneu kuery. Haꞌe vy ayvu omombeꞌu vy aipoeꞌi:
 

— Penderekoa ma oĩ porã ranhe,

nderaityrã itaova re rejapo vaꞌekue ri,
22 teĩ peẽ Queneu kuery penemombaa ꞌrã.
Rakaꞌe peve ꞌrã tu? Assur pygua kuery pendereraapa ꞌrã escravo-rã — heꞌi.
23 Ayvu omombeꞌu teri vy aipoeꞌi:
 

— Haxy ete ꞌrã! Mavaꞌe tu oikove ꞌrã

Nhanderuete haꞌe nunga omoingo jave?
24 Mbaꞌeta Quitim yvy gui kanoã guaxu py avakue ou vy
Assur haꞌe Héber rupi voi nhombojexavai ꞌrã.
Haꞌe rami teĩ haꞌe kuery ae jevy ꞌrã omanomba — heꞌi.
25 Haꞌe rire Balaão opuꞌã vy ojepeꞌa ovy, oyvy katy ju ojevy. Balaque voi
 

oo ju ouague rupi.

Peor pygua kuery ruete ramigua Baal ombojerovia

okuapya py Finéias omombaague

25   Israel
kuery Sitim py ikuai jave haꞌe kuery omboypy Moabe
1

pygua kunhague reve itavy rei okuapy aguã. 2 Haꞌe vaꞌe

 
Números 25 282

kunhague oenoĩmba nguuete raꞌangaa kuery pe rive mbaꞌemo omeꞌẽa

py. Haꞌe ramo Israel kuery amboae kuery reve okaru okuapy aguã oo vy
kunhague ruete raꞌangaa kuery renonde py rive ꞌrã guenapyꞌã re ikuai.
3 Peor pygua kuery ruete ramigua Baal re Israel kuery voi ojeꞌoi ramo
 

Senhor poxya hendy haꞌe kuery rovai. 4 Haꞌe rami vy Senhor aipoeꞌi
 

Moisés pe:
— Ejopypa ke heta vaꞌe kuery ruvixa ikuai vaꞌe, haꞌe vy Senhor
renonde ejyryvipypa imoꞌamy oka py, Israel kuerya gui xepoxya ojepeꞌa
aguã — heꞌi.
5 Haꞌe ramo Moisés aipoeꞌi Israel kuery mongetaa kuery pe:
 

— Peteĩ-teĩ pejuka ꞌrã penderegua avakue Peor pygua ruete Baal re

ojeꞌoi vaꞌekue — heꞌi.
6 Haꞌe rami teĩ peteĩ ava Israel kuery vaꞌe regua oo vy heta vaꞌe
 

kuery ikuaia py ogueru peteĩ kunha Midiã pygua. Moisés oexaa py

eteve ogueru, haꞌe Israel kuery haꞌe javi oexa pavẽa py, haꞌe kuery
oguy nhemboaty oĩaty renonde py ojaeꞌopa teri okuapy jave. 7 Kunha
 

vaꞌe ogueru rã sacerdote Finéias oexa. Haꞌe vaꞌe ma Eleazar raꞌy, Arão
ramymino ae. Haꞌe rami vy heta vaꞌe kuery mbyte gui haꞌe opuꞌã vy peteĩ
huꞌy ojopy reve 8 oo oiny ava Israel regua rakykue, ngopy oike ovyague
 

peve. Haꞌe py ae onhyvõ mokoĩve hyepy rupi, ava Israel regua haꞌe kunha
vaꞌe voi. Haꞌe ramo opytuꞌu mbaꞌemo vai Israel kuery mbyte rupi oiko
vaꞌekue. 9 Mbaꞌemo vai gui omano vaꞌekue ma vinte e quatro mil haꞌe javi
 

vy.
10 Haꞌe gui Senhor aipoeꞌi Moisés pe:
 

11 — Eleazar raꞌy Finéias, sacerdote Arão ramymino vaꞌe rima ojapo

 

Israel kuery áry gui xepoxya opytuꞌu aguã rami. Mbaꞌeta xere vy ae
oendu ndaꞌevei etea haꞌe kuery mbyte rupi. Haꞌe rami vy ojapo Israel
kuery amomba eꞌỹ aguã rami, ndaꞌevei etea aendu teĩ. 12 Haꞌe nunga rupi
 

aipoꞌre ꞌrã: “Aỹ ma ndereve ajapo ꞌrã xereve peteĩ rami romoingo aguã”
ꞌre, 13 mbaꞌeta hexeve, haꞌe gui haꞌe ndoikovei rire hamymino kuery jevy
 

ikuai vaꞌe reve ajapo ꞌrã sacerdote ikuai aguã. Xee nguuete re imaꞌenduꞌa
vy ae oendu openaxea, haꞌe rami vy ojaoꞌi uka Israel kuery ojejavyague
— heꞌi.
14 Midiã pygua kunha reve Israel regua ojuka pyre ma Salu raꞌy Zimri.
 

Tuu ma Simeão regua kuery ruvixa. 15 Haꞌe rã Midiã pygua kunha ojuka
 

pyre ma Zur rajy Cosbi. Tuu ma Midiã pygua huvixa oiko.

16 Haꞌe gui Senhor aipoeꞌive ju Moisés pe:
 

17 — Pemoingo axy ꞌrã Midiã pygua kuery pejukapa peve, 18 mbaꞌeta

   

haꞌe kuery voi penemoingo axy vaꞌekue Peor py nguuete ramigua

pembojerovia aguã rami penembotavypaa py, haꞌe gui gueindy Midiã
pygua huvixa rajy Cosbi káuxa voi. Haꞌe vaꞌe ma ojukaa Peor py mbaꞌemo
vai oiko jave.
 283 Números 26

Israel kuery oipapaa jevyague

26   Mbaꞌemo
vai oaxapa ma rire Senhor ijayvu Moisés pe, haꞌe
1

sacerdote Arão raꞌy Eleazar pe. Haꞌe vy aipoeꞌi:

2 — Pemboparapa ke Israel kuery haꞌe javi rery, vinte maꞌetỹ vaꞌe guive
 

tujakue peve, peteĩ-teĩ tamoĩ kuery ro pygua ikuaia rami vy. Israel kuery
vaꞌe regua pemboparapa ꞌrã joe opuꞌã kuaa vaꞌe haꞌe javi — heꞌi.
3 Haꞌe ramo Moisés haꞌe sacerdote Eleazar ijayvu Israel kuery
 

yvatekueve pe. Moabe yvy kaꞌaguy eꞌỹa py, Jordão yakã yvýry Jericó tetã
rexei ikuaia py ijayvu vy aipoeꞌi:
4 — Peipapa ꞌrã avakue vinte maꞌetỹ vaꞌe guive tujakue peve, Moisés pe
 

Senhor ojapo ukaague rami vy, haꞌe Israel kuery Egito gui ojeꞌoi vaꞌekue
haꞌe javi pe — heꞌi.
5 Haꞌe gui Rúben ma Israel raꞌy jypykue vaꞌe. Rúben ramymino kuery
 

Enoque guigua ma enoquita, Palu ramymino kuery ma paluíta, 6 Hezrom  

ramymino kuery ma hezronita, Carmi ramymino kuery ma carmita.

7 Haꞌe vaꞌe kuery ma Rúben ramymino meme. Haꞌe kuery vaꞌe regua
 

oipapaa rã quarenta e três mil e setecentos e trinta haꞌe javi vy. 8 Palu  

raꞌy ma Eliabe. 9 Eliabe raꞌy kuery ma Nemuel, Datã haꞌe Abirão. Haꞌe gui
 

Datã haꞌe Abirão ma heta vaꞌe kuery oiporavo vaꞌekue ri opuꞌã okuapy
Moisés haꞌe Arão rovai Coré pegua kuery reve, Senhor rovai ae opuꞌãa
py. 10 Haꞌe vaꞌe jave py yvy ojepeꞌa ramo Coré pegua kuery hoꞌapa rakaꞌe.
 

Haꞌe vy omanomba. Tata py ju duzentos e cinqüenta avakue omano

rakaꞌe. Haꞌe nungakue ma nhanheangu aguã oiko rakaꞌe. 11 Haꞌe rami teĩ
 

Coré raꞌy kuery ma nomanombai.

12 Haꞌe gui Simeão ramymino kuery peteĩ-teĩ regua ikuai vaꞌe ma po
 

rami hery: Nemuel ramymino kuery ma nemuelita, Jamim ramymino

kuery ma jaminita, Jaquim ramymino kuery ma jaquinita, 13 Zerá  

ramymino kuery ma zeraíta, Saul ramymino kuery ma saulita. 14 Haꞌe  

vaꞌe kuery ma Simeão ramymino meme, vinte e dois mil e duzentos haꞌe
javi vy ikuai.
15 Haꞌe gui Gade ramymino kuery ju. Zefom ramymino kuery ma
 

zefonita, Hagi ramymino kuery ma hagita, Suni ramymino kuery ma

sunita, 16 Ozni ramymino kuery ma oznita, Eri ramymino kuery ma erita,
 

17 Arodi ramymino kuery ma arodita, Areli ramymino kuery ma arelita.

 

18 Haꞌe vaꞌe kuery ma Gade ramymino kuery meme. Haꞌe kuery vaꞌe regua
 

oipapaa rã quarenta mil e quinhentos haꞌe javi vy.

19 Haꞌe gui Judá ramymino kuery ma Er haꞌe Onã. Haꞌe vaꞌe kuery
 

ma Canaã yvy re omano vaꞌekue. 20 Haꞌe rami vy Judá ramymino kuery

 

peteĩ-teĩ regua ikuai vaꞌe ma po rami hery: Selá ramymino kuery ma

selaíta, Perez ramymino kuery ma perezita, Zera ramymino kuery
ma zeraíta, 21 Perez raꞌy Hezrom ramymino kuery ma hezronita, haꞌe
 
Números 26 284

rã Hamul ramymino kuery ma hamulita. 22 Haꞌe vaꞌe kuery ma Judá

 

ramymino kuery meme. Haꞌe kuery vaꞌe regua oipapaa rã setenta e seis
mil e quinhentos haꞌe javi vy.
23 Haꞌe gui Issacar raꞌy kuery ju peteĩ-teĩ regua ikuai vaꞌe ma po rami
 

hery: Tola ramymino kuery ma tolaíta, Puva ramymino kuery ma puvita,

24 Jasube ramymino kuery ma jasubita, Sinrom ramymino kuery ma
 

sinronita. 25 Haꞌe vaꞌe kuery ma Issacar ramymino kuery meme. Haꞌe vaꞌe
 

kuery oipapaa rã sessenta e quatro mil e trezentos haꞌe javi vy.

26 Haꞌe gui Zebulom raꞌy kuery ju peteĩ-teĩ regua ikuai vaꞌe ma po
 

rami hery: Serede ramymino kuery ma seredita, Elom ramymino kuery

ma elonita, Jaleel ramymino kuery ma jaleelita. 27 Haꞌe vaꞌe kuery ma  

Zebulom ramymino kuery meme. Haꞌe kuery vaꞌe regua oipapaa rã

sessenta mil e quinhentos haꞌe javi vy.
28 Haꞌe gui José raꞌy kuery ju peteĩ-teĩ regua ma Manassés haꞌe Efraim.
 

29 Manassés ramymino kuery Maquir guigua ma maquirita, Maquir

 

raꞌy ma Gileade, haꞌe Gileade ramymino kuery ma gileadita. 30 Haꞌe gui  

Gileade ramymino kuery Jezer ramymino kuery ma jezerita, Heleque

ramymino kuery ma helequita, 31 Asriel ramymino kuery ma asrielita,
 

Siquém ramymino kuery ma siquemita, 32 Semida ramymino kuery ma

 

semidaíta, Hefer ramymino kuery ma heferita. 33 Hefer raꞌy Zelofeade ma

 

taꞌy eꞌỹ vaꞌe, tajy kuery anho ikuai. Zelofeade rajy kuery ma Macla, Noa,
Hogla, Milca e Tirza. 34 Haꞌe vaꞌe kuery ma Manassés ramymino kuery.
 

Haꞌe kuery vaꞌe regua oipapaa rã cinqüenta e dois mil e setecentos haꞌe
javi vy.
35 Haꞌe gui Efraim raꞌy kuery peteĩ-teĩ ikuai vaꞌe ma po rami hery:
 

Sutela ramymino kuery ma sutelaíta, Bequer ramymino kuery ma

bequerita, Taã ramymino kuery ma taanita. 36 Haꞌe gui Sutela raꞌy
 

Erã vaꞌe ramymino kuery ma eranita ae. 37 Haꞌe vaꞌe kuery ma Efraim
 

ramymino kuery meme. Haꞌe kuery vaꞌe regua oipapaa rã trinta e dois
mil e quinhentos haꞌe javi vy. Haꞌe vaꞌe kuery ma José ramymino kuery
meme, peteĩ-teĩ regua ikuaia rami.
38 Haꞌe gui Benjamim ramymino kuery peteĩ-teĩ regua ikuai vaꞌe ma po
 

rami hery: Bela ramymino kuery ma belaíta, Asbel ramymino kuery ma

asbelita, Airão ramymino kuery ma airamita, 39 Sufã ramymino kuery ma
 

sufamita, Hufã ramymino kuery ma hufamita. 40 Bela raꞌy kuery ma Arde

 

haꞌe Naamã. Arde ramymino kuery ma ardita, Naamã ramymino kuery

ma naamanita. 41 Haꞌe vaꞌe kuery ma Benjamim ramymino kuery meme.
 

Haꞌe kuery vaꞌe regua oipapaa rã quarenta e cinco mil e seiscentos haꞌe
javi vy.
42 Haꞌe gui Dã ramymino kuery peteĩ-teĩ regua ikuai vaꞌe ma po
 

rami hery: Suão ramymino kuery ma suamita. Haꞌe vaꞌe kuery ma Dã

ramymino kuery kuery, peteĩ-teĩ regua ikuaia rami. 43 Haꞌe gui suamita  
 285 Números 26

kuery vaꞌe regua ma oipapaa rã sessenta e quatro mil e quatrocentos haꞌe

javi vy.
44 Haꞌe gui Aser raꞌy kuery ju peteĩ-teĩ regua ikuai vaꞌe ma po rami
 

hery. Imna ramymino kuery ma imnaíta, Isvi ramymino kuery ma isvita,

Berias ramymino kuery ma beriaíta. 45 Berias raꞌy Héber ramymino
 

kuery ma heberita, haꞌe rã Malquiel ramymino kuery ma malquielita.

46 Haꞌe gui Aser rajy rery ma Sera. 47 Haꞌe vaꞌe kuery ma Aser ramymino
   

kuery meme. Haꞌe kuery vaꞌe regua oipapaa rã cinqüenta e três mil e
quatrocentos haꞌe javi vy.
48 Haꞌe gui Naftali raꞌy kuery peteĩ-teĩ regua ikuai vaꞌe ma po rami:
 

Jazeel ramymino kuery ma jazeelita, Guni ramymino kuery ma gunita,

49 Jezer ramymino kuery ma jezerita, Silém ramymino kuery ma silemita.
 

50 Haꞌe vaꞌe kuery ma Naftali ramymino kuery meme. Haꞌe kuery vaꞌe
 

regua oipapaa rã quarenta e cinco mil e quatrocentos haꞌe javi vy.

51 Haꞌe vaꞌe kuery ma Israel kuery vaꞌe regua oipapaa rã seiscentos e
 

um mil setecentos e trinta haꞌe javi vy.

Haꞌe kuery yvyrã ombojaꞌo-jaꞌo aguã re ijayvua

52  Senhor
aipoeꞌi Moisés pe:
53  —
Haꞌe kuery pe ma rembojaꞌo ꞌrã yvy imbaꞌerã, peipapa rã peteĩ-teĩ
regua mbovy pa ikuaia rami vy. 54 Haꞌe gui hetave vaꞌe regua pe ma yvy
 

tuvixave ꞌrã pemboaxa. Haꞌe rã mboapyꞌive vaꞌe regua pe ma ruxãveꞌi ꞌrã

remboaxa. Peteĩ-teĩ regua mbovy pa ikuaia rami vy ꞌrã remboaxa ijyvyrã.
55 Yvy pembojaꞌo ꞌrã xorte pexa vy. Tamoĩ kuery regua rery pexaa rami
 

vy haꞌe kuery ojopy ꞌrã oyvyrã. 56 Xorte pexa vy ꞌrãe pembojaꞌopa peteĩ-
 

teĩ regua pe, hetave vaꞌe pe, haꞌe mboapyꞌive vaꞌe pe voi.

Levita kuery ju oipapaa ague

57 Povaꞌe
kuery ma levita kuery vaꞌe regua oipapa pyre, peteĩ-teĩ regua
ikuaia rami: Gérson ramymino kuery ma gersonita, Coate ramymino kuery
ma coatita, Merari ramymino kuery ma merarita. 58 Povaꞌe kuery voi ma
 

Levi ramymino kuery ikuai: libnita, hebronita, malita, musita haꞌe coreíta
kuery regua. Coate raꞌy ma Anrão. 59 Anrão raꞌyxy ma Levi ramymino
 

Joquebede, Egito yvy re ae oiko vaꞌekue. Haꞌe vaꞌe ma oguerekoꞌi Anrão

raꞌy kuery Arão haꞌe Moisés, haꞌe gui haꞌe kuery reindy Miriã. 60 Arão
 

raꞌy kuery ma Nadabe, Abiú, Eleazar haꞌe Itamar. 61 Nadabe haꞌe Abiú ma
 

omano vaꞌekue, tata haꞌeveꞌỹa ramigua Senhor renonde py ogueruague

re. 62 Haꞌe vaꞌe kuery regua oipapaa rã vinte e três mil, avakue peteĩ jaxy
 

vaꞌe guive tujakue peve. Haꞌe vaꞌe kuery ma Israel kuery mboae reve
ndoipapaai, mbaꞌeta haꞌe kuery pe ma nomeꞌẽai ijyvyrã amboae kuery reve.
63 Haꞌe vaꞌe kuery haꞌe javi ma Moisés haꞌe sacerdote Eleazar oipapa
 

vaꞌekue. Moabe yvy kaꞌaguy eꞌỹa py oipapa Israel kuery, Jordão yakã
Números 26​, ​27 286

yvýry, Jericó tetã rexei ikuai jave. 64 Haꞌe vaꞌe kuery regua peteĩve ma voi
 

jipovei Moisés haꞌe sacerdote Arão oipapa ypy vaꞌekue, Sinai regua tekoa
eꞌỹa py Israel kuery ikuai jave, 65 Senhor “Haꞌe kuery omanomba ꞌrã
 

tekoa eꞌỹa py” heꞌi rire. Haꞌe rami rire peteĩve ma voi ndoikovei, Jefoné
raꞌy Calebe eꞌỹ vy, haꞌe gui Num raꞌy Josué guive.

Zelofeade rajy kuery oyvyrã ojopy aguã re ijayvua

27   Haꞌe
gui ou okuapy Zelofeade rajy kuery. Zelofeade ma Hefer
1

raꞌy, Hefer ma Gileade raꞌy, Gileade ma Maquir raꞌy, Maquir

ma Manassés raꞌy, Manassés ma José raꞌy. Po rami ma tajy kuery rery:
Macla, Noa, Hogla, Milca haꞌe Tirza. 2 Haꞌe gui haꞌe vaꞌe kuery ma Moisés
 

renonde py ojexa uka okuapy, sacerdote Eleazar, huvixa kuery haꞌe heta
vaꞌe kuery renonde py, oguy nhemboaty oĩaty rokẽ py onhemboatya py.
Haꞌe vy aipoeꞌi okuapy:
3 — Ore kuery ru ma omano karamboae tekoa eꞌỹa py teĩ Senhor rovai
 

Coré pegua kuery opuꞌã okuapy vaꞌe revegua eꞌỹ. Haꞌe ae ojejavyague re
omano rakaꞌe. Taꞌy eꞌỹ re guive omano. 4 Mbaꞌe re tu haꞌvy oreru rery
 

pembogue ta ri hetarã kuery mbyte gui, taꞌy kuery ndaꞌipoia káuxa rive?
Emeꞌẽ avi na oreyvyrã, oreru ryvy kuery oguerekoa rami avi — heꞌi
okuapy.
5 Haꞌe vaꞌe kunhague ojerurea Moisés omboaxa Senhor renonde py.
 

6 Haꞌe ramo Senhor aipoeꞌi Moisés pe:

 

7 — Zelofeade rajy kuery ma haꞌevea rupi meme ojerure. Haꞌe nunga

 

rupi haꞌe kuery pe voi pemeꞌẽ ꞌrã ijyvyrã, tuu ryvy kuery pe rami avi.
Tajy kuery pe ꞌrã pemeꞌẽ tuu yvykue. 8 Ndeayvu ꞌrã Israel kuery pe. Haꞌe
 

vy aipoꞌre: “Amongue taꞌy eꞌỹ re omano ri ramo imbaꞌekue pemeꞌẽ ꞌrã

tajy pe ae. 9 Haꞌe rã tajy ndoikoi ramo imbaꞌekue pemeꞌẽ ꞌrã tyvykue
 

pe. 10 Haꞌe rã tyvy kuery ndoikoi ri ramo imbaꞌekue pemeꞌẽ ꞌrã tuu ryvy
 

kuery pe. 11 Haꞌe rã guyvy kuery ndoguerekoi ri ramo imbaꞌekue pemeꞌẽ

 

ꞌrã penetarã kuery aeꞌive pe imbaꞌerã”, ꞌre ꞌrã — heꞌi. Haꞌe vaꞌe ma Israel
kuery rekorã Senhor oeja vaꞌekue, Moisés pe ojapo ukaague rami vy.

Deuteronômio 3.23‑29
12  Haꞌe
vaꞌe rire Senhor aipoeꞌi Moisés pe:
— Eẽ ke kovaꞌe yvyty Abarim apyte peve, yvy Israel kuery pe ameꞌẽ
vaꞌe rexa aguã. 13 Haꞌe vaꞌe rexa ma rire nenheꞌẽ ju ꞌrã heraa neramoĩ
 

kuerya py, nderykeꞌy Arão nheꞌẽ heraa ague rami avi. 14 Mbaꞌeta Zim  

regua tekoa eꞌỹa py heta vaꞌe kuery opuꞌãmba rei jave peẽ voi naxenheꞌẽ
rendui vaꞌekue, haꞌe vy haꞌe kuery oexaa py ndapexa ukai xekyꞌa eꞌỹ
vaꞌea, yy pemeꞌẽa py — heꞌi. Haꞌe vaꞌe yy ma Meribá pygua, Cades katyꞌi,
Zim regua tekoa eꞌỹa py.
15 Haꞌe ramo Moisés aipoeꞌi Senhor pe:
 
 287 Números 27​, ​28

16  —
Ndee Senhor pavẽ rekoverã meꞌẽa, haꞌe pavẽ rekove re repena
vaꞌe, emoĩ peteĩ ava kovaꞌe kuery re opena vaꞌerã, 17 haꞌe kuery renonde
 

rupi ojepeꞌa haꞌe ojevy vaꞌerã, haꞌe haꞌe kuery ojeꞌoi haꞌe ojevya rupi
oguereko vaꞌerã, Senhor pegua kuery vexaꞌi ija eꞌỹ vaꞌe rami rive ikuai
eꞌỹ aguã — heꞌi.

Moisés rekovia Josué ju omoĩague

18  Senhoraipoeꞌi Moisés pe:
— Eraa haꞌvy Num raꞌy Josué, haꞌe emoĩ ndepo hexe, mbaꞌeta haꞌe vaꞌe
re ma Nheꞌẽ oĩ. 19 Rexa uka ꞌrã sacerdote Eleazar haꞌe heta vaꞌe kuery haꞌe
 

javi renonde py. Haꞌe kuery oexaa py emeꞌẽ ojapo vaꞌerã. 20 Ixupe ju ꞌrã  

remboaxa ndepoꞌakaa regua, Israel kuery haꞌe javi onheꞌẽ rendu aguã.
21 Haꞌe jevy ꞌrã ojexa uka sacerdote Eleazar pe, Senhor renonde py oikuaa
 

pota aguã Urim oexaa rupi. Mbaꞌeta sacerdote ijayvua rami meme ꞌrã haꞌe
kuery ojeꞌoi haꞌe ojevy okuapy, Josué haꞌe Israel kuery haꞌe javi — heꞌi.
22 Haꞌe ramo Moisés ojapo Senhor ojapo ukaa rami. Haꞌe vy Josué
 

ogueraa vy oexa uka sacerdote Eleazar pe heta vaꞌe kuery pavẽ oexaa py.
23 Hexe opo omoĩ vy omeꞌẽ ojapo vaꞌerã, Moisés pe Senhor ijayvuague
 

rami vy.

Êxodo 29.38‑42

28   Haꞌe
gui Senhor aipoeꞌive ju Moisés pe:
1
2  —
Ndeayvu ke Israel kuery pe. Haꞌe vy aipoꞌre: Pepena ꞌrã
mbaꞌemo xevy pemeꞌẽ aguã, pemeꞌẽ aguã ára py porã, mbaꞌemo aju
guigua mbaꞌe, mbaꞌemo peapy vaꞌerã, heakuã porã vaꞌe guive. 3 Povaꞌe  

ae ꞌrã koꞌẽ nhavõ Senhor pe peapy vy pemeꞌẽ vaꞌerã: mokoĩ vexaꞌi raꞌy
peteĩ maꞌetỹ vaꞌe, ivaikue rei eꞌỹ vaꞌe. Haꞌe vaꞌe ma peapy vy pemeꞌẽ jepi
ꞌrã. 4 Peteĩ vexaꞌi raꞌy ma pemeꞌẽ ꞌrã ajeꞌiveꞌi reve, haꞌe rã amboae ma
 

kaꞌaꞌruꞌi jave guarã. 5 Peteĩ ryru trigo iporãve vaꞌe avi ꞌrã peru mbaꞌemo
 

aju guigua omeꞌẽ mbyrã, peteĩ ryru azeite onhami mbyre reve pemoirũ
vy pemoapomo vaꞌekue reve. 6 Haꞌe vaꞌe ma peapy vy pemeꞌẽ jepi ꞌrã
 

Sinai yvyty py oejaague rami vy, heakuã porã rã Senhor ojou porã
aguã. 7 Peteĩ-teĩ vexaꞌi raꞌy reve penhoẽ avi ꞌrã peteĩ ryru iro vaꞌe. Henda
 

ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe py ꞌrã pemeꞌẽ Senhor pe. 8 Haꞌe rã amboae vexaꞌi raꞌy
 

ma kaꞌaruꞌi jave ꞌrã pemeꞌẽ. Ajeꞌiveꞌi reve guarã pemeꞌẽa rami ae avi ꞌrã
pemeꞌẽ ju mbaꞌemo aju guigua, iro vaꞌe penhoẽ reve. Peapy vy ꞌrã pemeꞌẽ,
heakuã porã rã Senhor ojou porã aguã.
9 — Haꞌe rã sábado ára py ma pemeꞌẽ ꞌrã mokoĩ vexaꞌi raꞌy peteĩ maꞌetỹ
 

vaꞌe, ivaikue rei eꞌỹ vaꞌe, haꞌe gui mokoĩ ryru trigo iporãve vaꞌe azeite
reve omoapomo mbyre. Mbaꞌemo aju guigua pemeꞌẽ ꞌrã iro vaꞌe penhoẽ
reve. 10 Haꞌe vaꞌe ma sábado nhavõ peapy vy pemeꞌẽ vaꞌerã, koꞌẽ nhavõ
 

mbaꞌemo pemeꞌẽ haꞌe penhoẽ vaꞌe áryve.

Números 28 288

11 — Haꞌe gui jaxy nhavõ ijypyꞌia ára py ma Senhor pe peapy vy

pemeꞌẽ ꞌrã mokoĩ toro raꞌy, peteĩ vexaꞌi haꞌe sete vexaꞌi raꞌy peteĩ maꞌetỹ
vaꞌe, ivaikue rei eꞌỹ vaꞌe. 12 Toro raꞌy reve pemeꞌẽ avi ꞌrã mbaꞌemo aju
 

guigua mboapy ryru trigo iporãve vaꞌe azeite reve omoapomo mbyre.
Haꞌe rã vexaꞌi reve ma mbaꞌemo aju guigua pemeꞌẽ ꞌrã mokoĩ ryru
trigo iporãve vaꞌe azeite reve omoapomo mbyre. 13 Vexaꞌi raꞌy reve ma
 

mbaꞌemo aju guigua pemeꞌẽ ꞌrã peteĩ ryru trigo iporãve vaꞌe azeite reve
omoapomo mbyre. Haꞌe vaꞌe ma peapy vy pemeꞌẽ ꞌrã, heakuã porã rã
Senhor ojou porã aguã. 14 Toro raꞌy reve penhoẽ ꞌrã mokoĩ ryru vinho,
 

haꞌe rã vexaꞌi reve ma peteĩ ryru raxaꞌi ꞌrã penhoẽ, haꞌe gui vexaꞌi raꞌy
reve ma peteĩ ryru eteꞌi ꞌrã penhoẽ. Haꞌe vaꞌe ma jaxy pyaua ára ojeupity
nhavõ pemeꞌẽ ꞌrã peapy vy, maꞌetỹ mbukukue re. 15 Koꞌẽ nhavõ peru avi
 

ꞌrã peteĩ kavara ava jejavya regua Senhor pe peapy vy pemeꞌẽ vaꞌerã,
mbaꞌemo penhoẽ vaꞌe reve.
16 — Haꞌe gui jaxy jypyꞌigua re catorze araa py ma oiko ꞌrã Senhor
 

pegua ngaru Páscoa regua. 17 Haꞌe vaꞌe jaxy re quinze araa py ma pejapo
 

ꞌrã ngaru. Sete ára re ꞌrã mbojape peꞌu pekuapy imbovua revegua
eꞌỹ. 18 Ijypya ára oiko ꞌrã nhemboaty ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe. Neĩ peteĩve ma
 

napembaꞌeapoi ꞌrã. 19 Senhor pe peapy vy pemeꞌẽ ꞌrã mokoĩ toro raꞌy,

 

peteĩ vexaꞌi haꞌe sete vexaꞌi raꞌy peteĩ maꞌetỹ vaꞌe, ivaikue rei eꞌỹ vaꞌe
meme. 20 Mbaꞌemo aju guigua pemeꞌẽ ꞌrã azeite reve omoapomo mbyre.
 

Toro raꞌy reve pemeꞌẽ ꞌrã mboapy ryru trigo iporãve vaꞌe gui pejapo
vaꞌekue, haꞌe rã vexaꞌi ava reve ma mokoĩ ryru gui, 21 haꞌe gui sete vexaꞌi
 

raꞌy ikuai vaꞌe regua peteĩ-teĩ reve ꞌrã pemeꞌẽ peteĩ ryru gui pejapo
vaꞌekue. 22 Pemeꞌẽ avi ꞌrã peteĩ kavara ava jejavya regua, pejejavyague
 

pejaoꞌi uka aguã. 23 Haꞌe nunga haꞌe javi ꞌrã pemeꞌẽ, ajeꞌiveꞌi reve
 

mbaꞌemo peapy vy pemeꞌẽ vaꞌety reve. 24 Haꞌe rami vy sete ára re, koꞌẽ
 

nhavõ pemeꞌẽ ꞌrã mbaꞌemo aju guigua peapy vy, heakuã porã rã Senhor
ojou porã aguã. Koꞌẽ nhavõ mbaꞌemo peapy vy pemeꞌẽ vaꞌe reve haꞌe
vaꞌe pemeꞌẽ avi ꞌrã, mbaꞌemo penhoẽ reve. 25 Haꞌe gui sete araa py ju ꞌrã
 

pejapo nhemboaty ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe. Neĩ peteĩve ma napembaꞌeapoi ꞌrã.

26 — Haꞌe gui mbaꞌemo aju jypyꞌigua ára py ju ꞌrã pejapo nhemboaty
 

ikyꞌa eꞌỹa vaꞌe, mbaꞌemo aju pyau guigua Senhor pe peru aguã, ngaru
semana regua ojeupity jave. Neĩ peteĩve ma napembaꞌeapoi ꞌrã. 27 Haꞌe
 

vaꞌe jave py povaꞌe ꞌrã peapy vy pemeꞌẽ heakuã porã rã Senhor ojou
porã aguã: mokoĩ toro raꞌy, peteĩ vexaꞌi ava haꞌe sete vexaꞌi raꞌy peteĩ
maꞌetỹ vaꞌe meme. 28 Mbaꞌemo aju guigua pemeꞌẽ avi ꞌrã azeite reve
 

omoapomo mbyre. Toro raꞌy reve guarã pejapo ꞌrã mboapy ryru trigo
iporãve vaꞌe gui, haꞌe rã vexaꞌi ava reve guarã ma mokoĩ ryru gui. 29 Sete
 

vexaꞌi raꞌy vaꞌe regua peteĩ-teĩ reve guarã ma pejapo avi ꞌrã peteĩ ryru
gui. 30 Peteĩ kavara ava pemeꞌẽ avi ꞌrã pejejavyague pejaoꞌi uka aguã.
 

31 Haꞌe nunga haꞌe javi ꞌrã pemeꞌẽ, koꞌẽ nhavõ mbaꞌemo peapy vy pemeꞌẽ
 
 289 Números 28​, ​29

vaꞌe reve, mbaꞌemo aju guigua haꞌe mbaꞌemo penhoẽ vaꞌe reve. Ivaikue
rei eꞌỹ vaꞌe meme ꞌrã peru.

Senhor pegua ngaru mboae oiko jave py

mbaꞌemo omeꞌẽ vaꞌerã re ijayvuague

29   —
Haꞌe gui sete jaxya re, jypyꞌigua ára py ma pejapo ꞌrã
1

nhemboaty ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe. Neĩ peteĩve ma napembaꞌeapoi ꞌrã.

Pẽvy oiko ꞌrã mimby guaxu pemonheꞌẽ aguã ára. 2 Haꞌe vaꞌe jave py
 

povaꞌe nunga pemeꞌẽ ꞌrã peapy vy, heakuã porã rã Senhor ojou porã
aguã: peteĩ toro raꞌy, peteĩ vexa ava haꞌe sete vexaꞌi raꞌy peteĩ maꞌetỹ
vaꞌe, ivaikue rei eꞌỹ vaꞌe meme. 3 Mbaꞌemo aju guigua pemeꞌẽ avi ꞌrã
 

azeite reve omoapomo mbyre. Toro raꞌy reve guarã ma mboapy ryru
trigo iporãve vaꞌe gui ꞌrã pejapo, haꞌe rã vexa ava reve guarã ma mokoĩ
ryru gui ꞌrã. 4 Haꞌe gui sete vexaꞌi raꞌy peteĩ-teĩ reve guarã ma peteĩ ryru
 

gui ꞌrã pejapo. 5 Peteĩ kavara pemeꞌẽ avi ꞌrã jejavya regua, pejejavyague
 

pejaoꞌi uka aguã. 6 Haꞌe vaꞌe jaxy re mbaꞌemo peapy vy pemeꞌẽ vaꞌe reve
 

ꞌrã pemeꞌẽ, mbaꞌemo aju guigua reve, koꞌẽ nhavõ mbaꞌemo peapy vy
mbaꞌemo aju guigua haꞌe penhoẽ vaꞌe regua reve. Ombopara pyre oĩa
rami vy pemeꞌẽ ꞌrã heakuã porã rã Senhor ojou porã aguã.
7 — Haꞌe gui sete jaxya re dez araa py ma pejapo ju ꞌrã nhemboaty
 

ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe. Penenheꞌẽ py pejexavaia rupi ꞌrã pendekuai. Neĩ peteĩve
ma napembaꞌeapoi ꞌrã. 8 Povaꞌe ma peapy vy pemeꞌẽ ꞌrã heakuã porã rã
 

Senhor ojou porã aguã: peteĩ toro raꞌy, peteĩ vexa ava, haꞌe gui sete
vexaꞌi raꞌy peteĩ maꞌetỹ vaꞌe, ivaikue rei eꞌỹ vaꞌe meme. 9 Mbaꞌemo aju 

guigua pemeꞌẽ ꞌrã azeite reve omoapomo mbyre: toro raꞌy reve guarã ma
mboapy ryru trigo iporãve vaꞌe gui pejapo ꞌrã, haꞌe gui vexaꞌi ava reve
guarã ma mokoĩ ryru gui ꞌrã. 10 Haꞌe rã sete vexaꞌi raꞌy ikuai vaꞌe regua
 

peteĩ-teĩ reve guarã ma peteĩꞌi ryru gui ꞌrã pejapo. 11 Pemeꞌẽ avi ꞌrã peteĩ
 

kavara ava jejavya regua. Haꞌe vaꞌe pemeꞌẽ avi ꞌrã jejavya regua koꞌẽ
nhavõ pemeꞌẽ vaꞌe reve, haꞌe mbaꞌemo peapy vaꞌe, mbaꞌemo aju guigua
haꞌe mbaꞌemo penhoẽ jepi vaꞌe reve.
12 — Sete jaxya re quinze araa py ma teĩgue ju ꞌrã oiko nhemboaty ikyꞌa
 

eꞌỹ vaꞌe. Neĩ peteĩve ma napembaꞌeapoi ꞌrã. Sete ára re ꞌrã pejapo ngaru
Senhor pe. 13 Povaꞌe ma peapy vy pemeꞌẽ ꞌrã heakuã porã rã Senhor
 

ojou porã aguã: mboapy toro raꞌy, mokoĩ vexa ava, haꞌe gui catorze vexaꞌi
raꞌy peteĩ maꞌetỹ vaꞌe, ivaikue rei eꞌỹ vaꞌe meme. 14 Mbaꞌemo aju guigua
 

pemeꞌẽ ꞌrã azeite reve omoapomo mbyre: mboapy toro raꞌy peteĩ-teĩ reve
guarã ma mboapy ryru trigo iporãve vaꞌe gui pejapo ꞌrã, haꞌe gui mokoĩ
vexaꞌi raꞌy peteĩ-teĩ reve guarã ma mokoĩ ryru gui ꞌrã pejapo. 15 Haꞌe rã  

catorze vexaꞌi raꞌy peteĩ-teĩ reve guarã ma peteĩꞌi ryru gui ꞌrã pejapo.
16 Peteĩ kavara pemeꞌẽ avi ꞌrã jejavya regua, koꞌẽ nhavõ mbaꞌemo peapy
 

vaꞌe reve, mbaꞌemo aju guigua haꞌe mbaꞌemo penhoẽ vaꞌe reve.
Números 29 290

17 —
Haꞌe gui mokoĩ araa py ma pemeꞌẽ ꞌrã doze toro raꞌy, mokoĩ vexaꞌi
ava haꞌe catorze vexaꞌi raꞌy peteĩ maꞌetỹ vaꞌe, ivaikue rei eꞌỹ vaꞌe meme.
18 Toro raꞌy, vexaꞌi ava haꞌe vexaꞌi raꞌy kuery reve guarã ma pemeꞌẽ avi ꞌrã
 

mbaꞌemo aju guigua haꞌe mbaꞌemo penhoẽ vaꞌe. Peteĩ-teĩ mymba regua
mbovy pa ikuaia rami vy pemeꞌẽ ꞌrã hexeve guarã, ayvu oeja pyre rami
vy. 19 Peteĩ kavara pemeꞌẽ avi ꞌrã jejavya regua, koꞌẽ nhavõ mbaꞌemo
 

peapy vaꞌe reve, mbaꞌemo aju guigua haꞌe mbaꞌemo penhoẽ vaꞌe reve.
20 — Haꞌe gui mboapy araa py ma pemeꞌẽ ꞌrã onze toro raꞌy, mokoĩ
 

vexaꞌi ava haꞌe catorze vexaꞌi raꞌy peteĩ maꞌetỹ vaꞌe, ivaikue rei eꞌỹ vaꞌe
meme. 21 Toro raꞌy, vexaꞌi ava haꞌe vexaꞌi raꞌy kuery reve guarã ma pemeꞌẽ
 

avi ꞌrã mbaꞌemo aju guigua haꞌe mbaꞌemo penhoẽ vaꞌe. Peteĩ-teĩ mymba
regua mbovy pa ikuaia rami vy pemeꞌẽ ꞌrã hexeve guarã, ayvu oeja pyre
rami vy. 22 Peteĩ kavara pemeꞌẽ avi ꞌrã jejavya regua, koꞌẽ nhavõ mbaꞌemo
 

peapy vaꞌe reve, mbaꞌemo aju guigua haꞌe mbaꞌemo penhoẽ vaꞌe reve.
23 — Haꞌe gui irundy araa py ma pemeꞌẽ ꞌrã dez toro raꞌy, mokoĩ vexaꞌi
 

ava haꞌe catorze vexaꞌi raꞌy peteĩ maꞌetỹ vaꞌe, ivaikue rei eꞌỹ vaꞌe meme.
24 Toro raꞌy, vexaꞌi ava haꞌe vexaꞌi raꞌy kuery reve guarã ma pemeꞌẽ avi ꞌrã
 

mbaꞌemo aju guigua haꞌe mbaꞌemo penhoẽ vaꞌe. Peteĩ-teĩ mymba regua
mbovy pa ikuaia rami vy pemeꞌẽ ꞌrã hexeve guarã, ayvu oeja pyre rami
vy. 25 Peteĩ kavara pemeꞌẽ avi ꞌrã jejavya regua, koꞌẽ nhavõ mbaꞌemo
 

peapy vaꞌe reve, mbaꞌemo aju guigua haꞌe mbaꞌemo penhoẽ vaꞌe reve.
26 — Haꞌe gui peteĩ nhiruĩ araa py ma pemeꞌẽ ꞌrã nove toro raꞌy, mokoĩ
 

vexaꞌi ava haꞌe catorze vexaꞌi raꞌy peteĩ maꞌetỹ vaꞌe, ivaikue rei eꞌỹ vaꞌe
meme. 27 Toro raꞌy, vexaꞌi ava haꞌe vexaꞌi raꞌy kuery reve guarã ma pemeꞌẽ
 

avi ꞌrã mbaꞌemo aju guigua haꞌe mbaꞌemo penhoẽ vaꞌe. Peteĩ-teĩ mymba
regua mbovy pa ikuaia rami vy pemeꞌẽ ꞌrã hexeve guarã, ayvu oeja pyre
rami vy. 28 Peteĩ kavara pemeꞌẽ avi ꞌrã jejavya regua, koꞌẽ nhavõ mbaꞌemo
 

peapy vaꞌe reve, mbaꞌemo aju guigua haꞌe mbaꞌemo penhoẽ vaꞌe reve.
29 — Haꞌe gui mboapy meme araa py ma pemeꞌẽ ꞌrã oito toro raꞌy, mokoĩ
 

vexaꞌi ava haꞌe catorze vexaꞌi raꞌy peteĩ maꞌetỹ vaꞌe, ivaikue rei eꞌỹ vaꞌe
meme. 30 Toro raꞌy, vexaꞌi ava haꞌe vexaꞌi raꞌy kuery reve guarã ma pemeꞌẽ
 

avi ꞌrã mbaꞌemo aju guigua haꞌe mbaꞌemo penhoẽ vaꞌe. Peteĩ-teĩ mymba
regua mbovy pa ikuaia rami vy pemeꞌẽ ꞌrã hexeve guarã, ayvu oeja pyre
rami vy. 31 Peteĩ kavara pemeꞌẽ avi ꞌrã jejavya regua, koꞌẽ nhavõ mbaꞌemo
 

peapy vaꞌe reve, mbaꞌemo aju guigua haꞌe mbaꞌemo penhoẽ vaꞌe reve.
32 — Haꞌe gui sete araa py ma pemeꞌẽ ꞌrã sete toro raꞌy, mokoĩ vexaꞌi
 

ava haꞌe catorze vexaꞌi raꞌy peteĩ maꞌetỹ vaꞌe, ivaikue rei eꞌỹ vaꞌe meme.
33 Toro raꞌy, vexaꞌi ava haꞌe vexaꞌi raꞌy kuery reve guarã ma pemeꞌẽ avi ꞌrã
 

mbaꞌemo aju guigua haꞌe mbaꞌemo penhoẽ vaꞌe. Peteĩ-teĩ mymba regua
mbovy pa ikuaia rami vy pemeꞌẽ ꞌrã hexeve guarã, ayvu oeja pyre rami
vy. 34 Peteĩ kavara pemeꞌẽ avi ꞌrã jejavya regua, koꞌẽ nhavõ mbaꞌemo
 

peapy vaꞌe reve, mbaꞌemo aju guigua haꞌe mbaꞌemo penhoẽ vaꞌe reve.
 291 Números 29​, ​30

35  — Haꞌe gui oito araa py ma pejapo ꞌrã nhemboaty ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe. Neĩ
peteĩve ma napembaꞌeapoi ꞌrã. 36 Haꞌe rami vy peapy vy pemeꞌẽ ꞌrã peteĩ
 

toro raꞌy, peteĩ vexa ava haꞌe sete vexaꞌi raꞌy peteĩ maꞌetỹ vaꞌe, ivaikue
rei eꞌỹ vaꞌe meme, heakuã porã rã Senhor ojou porã aguã. 37 Toro raꞌy  

reve guarã, vexaꞌi ava haꞌe vexaꞌi raꞌy kuery reve guarã ma pemeꞌẽ avi ꞌrã
mbaꞌemo aju guigua haꞌe mbaꞌemo penhoẽ vaꞌe. Peteĩ-teĩ mymba regua
mbovy pa ikuaia rami vy pemeꞌẽ ꞌrã hexeve guarã, ayvu oeja pyre rami
vy. 38 Peteĩ kavara pemeꞌẽ avi ꞌrã jejavya regua, koꞌẽ nhavõ mbaꞌemo
 

peapy vaꞌe reve, mbaꞌemo aju guigua haꞌe mbaꞌemo penhoẽ vaꞌe reve.
39 — Haꞌe vaꞌe haꞌe javi ma Senhor pe pemeꞌẽ ꞌrã peteĩ-teĩ ngaru
 

ojeupity nhavõ oapy vy omeꞌẽ mbyrã, mbaꞌemo aju guiguarã, mbaꞌemo

onhoẽ mbyrã, haꞌe peteĩ rami ikuai aguã reguarã. Haꞌe vaꞌe pemeꞌẽ avi
ꞌrã Senhor renonde penhemboayvua rami, eꞌỹ vy penhenhanduaꞌi rami
mbaꞌemo pemeꞌẽ vaꞌe reve — heꞌi. 40 Haꞌe rami Moisés ijayvu Israel kuery
 

pe, ixupe Senhor ojapo ukaague haꞌe javi rami vy.

Deuteronômio 23.21‑23

30   Haꞌe
gui Moisés ijayvu Israel kuery peteĩ-teĩ regua yvatekueve
1

ikuai vaꞌe pe. Haꞌe vy aipoeꞌi:

— Povaꞌe ayvu ma Senhor ojapo uka vaꞌekue: 2 Xapyꞌa rei peteĩ ava
 

onhemboayvu ꞌrã Senhor pe mbaꞌemo ojapo aguã re, haꞌeꞌỹ vy mbaꞌemo

ojapo eꞌỹ re oiko aguã re. Haꞌe rami ri vy ndojapo eꞌỹi ꞌrã ijayvuague.
Onhemboayvuague haꞌe javi ꞌrã ojapo. 3 Haꞌe rami avi xapyꞌa rei peteĩ
 

kunha onhemboayvu ꞌrã Senhor pe mbaꞌemo ojapo aguã re, haꞌeꞌỹ vy

mbaꞌemo ojapo eꞌỹ re oiko aguã re, kunhataĩ vy nguu ro py teri oiko
vaꞌe. 4 Haꞌe gui xapyꞌa rei tuu ma guajy onhemboayvuague oikuaa
 

vaꞌeri mbaꞌeve ndeꞌi ꞌrã ixupe. Haꞌe ramo ma onhemboayvuague haꞌe

javi ꞌrã ovare. Tajy ojapopa ꞌrãe mbaꞌemo ojapo eꞌỹ re oiko aguã re
onhemboayvuague. 5 Haꞌe rã xapyꞌa rei tuu haꞌe vaꞌe nunga oikuaa vyve
 

ojoko ramo ma tajy onhemboayvuague neĩ peteĩ henda py voi ndovarei

ꞌrã, mbaꞌemo ojapo eꞌỹ re oiko aguã re ijayvuague rupi oiko eꞌỹ teĩ haꞌeve
ꞌrã. Senhor operdoa ꞌrã, onhemboayvuague tuu ojoko rire.
6 — Haꞌe rami avi xapyꞌa rei kunha vaꞌe onhemboayvuague, haꞌeꞌỹ vy
 

opẽxa porã eꞌỹ re mbaꞌemo ojapo aguã re ijayvuague ovare teri reve omenda
ꞌrã, 7 haꞌe xapyꞌa rei ime haꞌe nunga oendu teĩ mbaꞌeve ndeꞌi ramo kunha vaꞌe
 

onhemboayvuague ovare tema ꞌrã. Ojapo ꞌrãe mbaꞌemo ojapo eꞌỹ re oiko
aguã re ijayvuague. 8 Haꞌe rami teĩ xapyꞌa rei ime oendu vyve ojoko ꞌrã kunha
 

vaꞌe onhemboayvuague, eꞌỹ vy opẽxa porã eꞌỹ re ijayvuague ojapo aguã gui.
Ijayvuague ime ombovaipa rire Senhor operdoa ꞌrã. 9 Haꞌe gui imeveꞌỹ vaꞌe,
 

eꞌỹ vy kunha oeja pyre onhemboayvuague ma ovare vaꞌerã meme.

10 — Xapyꞌa rei kunha vaꞌe ome ro py oiko reve onhemboayvu ꞌrã,
 

haꞌeꞌỹ vy oura reve ijayvu ꞌrã mbaꞌemo ojapo eꞌỹ re oiko aguã re. 11 Haꞌe  
Números 30​, ​31 292

nunga ime oikuaa vy “Haꞌeve” ndeꞌi, neĩ “Ndaꞌevei” ndeꞌi ri ramo kunha
vaꞌe onhemboayvuague ovare ꞌrã. Ojapopa ꞌrãe mbaꞌemo ojapo aguã re
ijayvuague. 12 Haꞌe rã xapyꞌa rei ime haꞌe nunga oikuaa vyve ombovaipa
 

ꞌrã. Haꞌe rami rã kunha vaꞌe mbaꞌemo ojapo aguã re, haꞌeꞌỹ vy mbaꞌemo
ojapo eꞌỹ re oiko aguã onhemboayvu rire teĩ ndovarei ꞌrã. Ime ombovaipa
rire Senhor operdoa ꞌrã. 13 Kunha vaꞌe onheꞌẽ py ojexavaia rupi oiko
 

aguã re ijayvu, eꞌỹ vy oura ramo ime oendu vy xapyꞌa rei “Haꞌeve” heꞌi
ꞌrã, eꞌỹ vy “Ndaꞌevei” heꞌi ꞌrã ombovaipa vy. 14 Haꞌe rami avi xapyꞌa rei
 

ime ma koꞌẽ nhavõ mbaꞌeve ndeꞌi ramo kunha vaꞌe mbaꞌemo ojapo aguã
re onhemboayvuague ovarepa ꞌrã, ime oikuaa vyve mbaꞌeve ndeꞌi rire.
15 Haꞌe gui xapyꞌa rei ime haꞌe nunga oendua ára rire ri ombovaipa ramo
 

hexe ae ꞌrã oĩ kunha vaꞌe káuxa opaga aguã — heꞌi.

16 Haꞌe vaꞌe ma Moisés pe Senhor omboaxa vaꞌekue ojapoa aguã,
 

ime haꞌe guaꞌyxy reve joguereko kuaa aguã regua, haꞌe gui tuu haꞌe tajy
kunhataĩ vy nguu ro py teri oiko vaꞌe pegua.

Midiã pygua kuery re ipoꞌakaague

31   Senhor
aipoeꞌi Moisés pe:
1
2  —
Embopaga Midiã pygua kuery Israel kuery re ojapoague
re. Haꞌe rire ma nenheꞌẽ heraa ꞌrã neramoĩ kuerya py — heꞌi. t
3 Haꞌe ramo Moisés ijayvu heta vaꞌe kuery pe. Haꞌe vy aipoeꞌi:
 

— Peẽ kuery vaꞌe regua pereko katu ke tembiporu joe pepuꞌã aguã.
Haꞌe gui tapeo Midiã pygua kuery rovai pepuꞌã aguã, Senhor ombopaga
ukaa rami pejapo aguã. 4 Israel kuery peteĩ-teĩ regua joe opuꞌã aguã py
 

pemondouka ꞌrã mil avakue — heꞌi.

5 Haꞌe ramo Israel kuery mbovy eꞌỹ ikuai vaꞌe peteĩ-teĩ regua gui
 

omondouka mil. Joe opuꞌã aguã katy doze mil haꞌe javi vy omondouka
tembiporu revegua meme. 6 Moisés ae omondouka joe opuꞌã aguã katy,
 

peteĩ-teĩ regua mil ojeꞌoi aguã. Oo avi sacerdote Eleazar raꞌy Finéias. Haꞌe
vaꞌe ma ogueraa mimby guaxu ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe omonheꞌẽ aguã.
7 Haꞌe gui Midiã pygua kuery reve opuꞌã okuapy, Moisés pe Senhor
 

ojapo ukaague rami vy. 8 Haꞌe vy ojukapa okuapy avakue ikuai vaꞌekue
 

haꞌe javi. Jypyve omano vaꞌekue regua anho eꞌỹ, ojuka avi Midiã pygua
huvixa kuery: Evi, Requém, Zur, Hur haꞌe Reba, peteĩ nhiruĩ Midiã pygua
kuery ruvixa ikuai vaꞌekue. Kyxe py ojuka avi okuapy Beor raꞌy Balaão.
9 Haꞌe rã Midiã pygua kunhague haꞌe kyrĩgue ma Israel kuery ogueraapa
 

okuapy guembiguairã. Ogueraapa avi vaka kuery haꞌe hymba kuery ikuai
vaꞌekue, haꞌe oguereko vaꞌekue-ꞌekue haꞌe javi. 10 Oapypa avi tetã haꞌe
 

kuery ikuaiague, haꞌe gui hekoa mboae ikuai vaꞌekue voi. 11 Haꞌe rami  

t
 31.2 Midiã pygua kuery ojapo vaꞌekue ma ombotavypa rei Israel kuery, tuuete ramigua
rive ombojerovia aguã rami (25.16‑18).
 293 Números 31

py ogueraapa ojopy vaꞌekue-ꞌekue, ombaꞌerã ojou vaꞌekue haꞌe javi, haꞌe

kuery vaꞌe regua haꞌe hymba kuery guive. 12 Haꞌe nunga oguerupa okuapy
 

Moisés pe, sacerdote Eleazar haꞌe Israel kuery haꞌe javi ikuai vaꞌe pe.
Guembiguairã ogueraa vaꞌekue, mbaꞌemo ojou vaꞌekue haꞌe imbaꞌe rei-rei
vaꞌekue haꞌe javi ogueraa guekoa py, Moabe yvy kaꞌaguy eꞌỹa py, Jordão
yakã yvýry, Jericó tetã rexei.

Guembiguairã oguerupa pyre re ijayvuague

13  Haꞌegui Moisés, sacerdote Eleazar haꞌe heta vaꞌe kuery regua
yvatekueve haꞌe javi ma tekoa gui oẽmba okuapy mombyryꞌi omovaẽ jevy
aguã. 14 Haꞌe rami teĩ Moisés ivai xondaro ruvixa kuery pe, mil haꞌe cem
 

xondaro capitão kuery joe opuꞌãague gui ou vaꞌekue pe. 15 Haꞌe vy Moisés
 

aipoeꞌi haꞌe kuery pe:

— Peja ri tyꞌy kunhague haꞌe javi okuave aguã? 16 Mbaꞌeta haꞌe kuery
 

ae Balaão omongetaa rami vy ojapo vaꞌekue Israel kuery Senhor rovai

rupi ikuai aguã rami, Peor py ae. Haꞌe nunga rupi mbaꞌemo vai oiko
rakaꞌe Senhor pegua kuery mbyte rupi. 17 Haꞌe nunga rupi aỹ kyrĩgueꞌi
 

regua pejukapa ꞌrã avakueꞌi ikuai vaꞌe. Pejukapa avi ꞌrã kunhague avakue
reve nhogueronheno vaꞌekue. 18 Haꞌe rã kunhagueꞌi haꞌe kunhataĩgueꞌi
 

avakue reve nhogueronheno eꞌỹ teri vaꞌe ma peja ꞌrã okuave aguã
pendejeupe guarã.

Xondaro kuery haꞌe mbaꞌemo ogueru vaꞌekue oikyꞌaꞌopaa jevyague

19 — Sete ára re ranhe ꞌrã pendekuai tekoa gui mombyryꞌia py. Mavaꞌe rã
rei peẽ kuery pejojuka, haꞌeꞌỹ vy omanogue re pepoko vaꞌekue ma pejekyꞌaꞌo
uka ꞌrã mboapy araa py, haꞌe gui sete araa py ju, penembiguairã peru
vaꞌekue voi. 20 Peikyꞌaꞌo uka avi ꞌrã ao pereko vaꞌe, mbaꞌemo mymba rague
 

gui ojapo pyre, kavara rague gui haꞌe yvyra gui ojapo pyre haꞌe javi — heꞌi.
21 Haꞌe gui sacerdote Eleazar aipoeꞌi avi xondaro kuery joe opuꞌã aguã
 

katy ojeꞌoi vaꞌekue pe:

— Po rami ma lei Moisés rupi Senhor ojapo uka vaꞌekue. 22 Mbaꞌemo 

ouro guigua, prata, overa vaꞌe, ferro, estanho haꞌe chumbo guigua, 23 opa  

mbaꞌe tata py oĩ aguã haꞌeve vaꞌe ma pemboaxa ꞌrã tata rupi haꞌeve vaꞌe
opyta aguã. Peikyꞌaꞌo avi ꞌrã yy jokyꞌaꞌoa py. Haꞌe rã mbaꞌemo tata py oĩ
aguã ndaꞌevei vaꞌe ma yy py rive ꞌrã peikyꞌaꞌo. 24 Haꞌe gui sete araa py
 

pejoipa ꞌrã pendeao, haꞌeve vaꞌe ju peiko aguã. Haꞌe gui mae ma peike ju
ꞌrã tekoa py.

Mbaꞌemo ogueru pyre ombojaꞌopa aguã re ijayvuague

25  Haꞌe
gui Senhor aipoeꞌive ju Moisés pe:
26  —
Reipapa ꞌrã nhombaꞌekue ogueru pyre, haꞌe kuery vaꞌe regua haꞌe
mymba kuery voi. Ndee haꞌe sacerdote Eleazar peipapa ꞌrã, haꞌe heta
Números 31 294

vaꞌe kuery regua tamoĩ kuery ro pygua yvatekueve ikuai vaꞌe guive.
27 Pembojaꞌo ꞌrã mokoĩ henda katy joo rami meme. Peteĩ henda py ma
 

xondaro kuery joe opuꞌã aguã ojeꞌoi vaꞌekue peguarã, haꞌe rã amboae
henda py ma heta vaꞌe kuery haꞌe javi peguarã. 28 Haꞌe gui Senhor
 

peguarã peipeꞌa avi ꞌrã xondaro kuery joe opuꞌã aguã ojeꞌoi vaꞌekue
guigua. Quinhentos ikuai vaꞌe nhavõ gui peteĩ ꞌrã peipeꞌa, haꞌe kuery
vaꞌe regua, toro, mburikaꞌi haꞌe vexaꞌi kuery ikuai vaꞌe gui. 29 Xondaro 

kuery peguarã ombojaꞌo pyre mbyte gui reipeꞌa vaꞌekue ma sacerdote

Eleazar po py ꞌrã remeꞌẽ, Senhor pe ju omboaxa vaꞌerã. 30 Haꞌe rã Israel
 

kuery peguarã ombojaꞌo pyre mbyte gui ma reipeꞌa ꞌrã cinqüenta ikuai
vaꞌe nhavõ gui peteĩ, haꞌe kuery vaꞌe regua gui, toro, mburikaꞌi, vexaꞌi
haꞌe mymba kuery haꞌe javi gui. Haꞌe nunga remboaxapa ꞌrã levita kuery
po py, Senhor pembojerovia aty rupi ombaꞌeapo vaꞌe peguarã — heꞌi.
31 Haꞌe gui Moisés haꞌe sacerdote Eleazar ojapopa Senhor Moisés pe
 

ojapo ukaague.
32 Xondaro kuery mbaꞌemo ogueru vaꞌekue haꞌe javi vy ma seiscentos
 

e setenta e cinco mil vexaꞌi, 33 setenta e dois mil toro, 34 sessenta e um

   

mil mburikaꞌi, 35 haꞌe gui trinta e dois mil kunhague neĩ peteĩgue ma
 

avakue reve nhogueronheno eꞌỹ teri vaꞌe. 36 Haꞌe gui joe opuꞌã aguã katy
 

ojeꞌoi vaꞌekue peguarã ombojaꞌo pyre ma trezentos e trinta e sete mil e

quinhentos vexaꞌi ikuai. 37 Vexaꞌi kuery Senhor peguarã omboaxa vaꞌekue
 

ma seiscentos e setenta e cinco haꞌe javi vy. 38 Toro ma trinta e seis mil.
 

Haꞌe vaꞌe regua Senhor peguarã omboaxa vaꞌekue ma setenta e dois.

39 Mburikaꞌi kuery ma trinta mil e quinhentos. Haꞌe vaꞌe regua Senhor
 

peguarã omeꞌẽ vaꞌekue ma sessenta e um. 40 Haꞌe rã haꞌe kuery vaꞌe regua
 

ma dezesseis mil. Haꞌe vaꞌe regua Senhor peguarã omboaxa vaꞌekue ma

trinta e dois. 41 Haꞌe ramo sacerdote Eleazar po py ju Moisés omboaxa
 

Senhor peguarã omeꞌẽ mbyre, Moisés pe ojapo ukaague rami vy.

42 Heta vaꞌe kuery peguarã ju Moisés ombojaꞌo joe opuꞌã aguã katy
 

ojeꞌoi vaꞌekue ogueru vaꞌekue gui. 43 Heta vaꞌe kuery peguarã ombojaꞌo
 

vaꞌekue ma trezentos e trinta e sete mil e quinhentos vexaꞌi, 44 trinta e  

seis mil toro, 45 trinta mil e quinhentos mburikaꞌi, 46 haꞌe gui haꞌe kuery
   

vaꞌe regua ma dezesseis mil. 47 Haꞌe gui Israel kuery peguarã ombojaꞌo
 

pyre mbyte gui ma cinqüenta ikuai vaꞌe nhavõ gui Moisés oipeꞌa peteĩ,
haꞌe kuery vaꞌe regua haꞌe mymba kuery guive. Haꞌe vy omboaxapa levita
kuery Senhor ombojeroviaaty rupi ombaꞌeapo vaꞌe po py, Moisés pe
Senhor ojapo ukaague rami vy.

Xondaro ruvixa kuery mbaꞌemo onhenhanduaꞌi rami omeꞌẽ okuapyague

48  Haꞌe
gui Moisés-a py ovaẽmba okuapy xondaro kuery mbovy eꞌỹ
ikuai vaꞌe ruvixa kuery, mil haꞌe cem ikuai vaꞌe capitão kuery voi. 49 Haꞌe  

vy haꞌe kuery aipoeꞌi okuapy ixupe:

 295 Números 31​, ​32

— Ore nerembiguai kuery ma roipapapa avakue joe opuꞌãa pygua ore

kuery ropenaa vaꞌe. Haꞌe rã haꞌe kuery vaꞌe regua neĩ peteĩve ma ndoatai,
ore kuery vaꞌe regua haꞌe rami ae avi. 50 Haꞌe nunga rupi rogueru ma
 

Senhor pe romeꞌẽ vaꞌerã, peteĩ-teĩ rogueru rojou vaꞌekue regua gui,

mbaꞌemo ouro guigua, jyva regua, poapy regua, kuã regua, namixã haꞌe
mboꞌy. Senhor renonde py rogueru rojejavyague rojaoꞌi uka aguã — heꞌi
okuapy.
51 Haꞌe ramo haꞌe kuery gui Moisés haꞌe sacerdote Eleazar ojopypa
 

ouro guigua, mbaꞌeta jegua ojapo porã mbyre meme ramo. 52 Senhor pe 

ouro guigua mil haꞌe cem rerekoa capitão kuery ogueru vaꞌekue poyikue
ma cento e oitenta quilos raxa haꞌe javi vy. 53 Mbaꞌeta joe opuꞌãa pygua
 

kuery ombaꞌerã mbaꞌemo ojopy vaꞌekue meme. 54 ouro guigua mil haꞌe
 

cem rerekoa capitão kuery gui Moisés haꞌe sacerdote Eleazar ojopy vy
onhemboaty aty ropy ju ogueru imoiny, Senhor renonde py Israel kuery
imaꞌenduꞌa riae aguã.

Haꞌe kuery vaꞌe regua amongue Jordão rovai re opytaxe okuapyague

32   Rúben
haꞌe Gade ramymino kuery ma heta ete oguereko
1

guymba kuery. Haꞌe kuery ma Jazer haꞌe Gileade yvy oexa

rã mymba kuery ikuai aguã haꞌeve. 2 Haꞌe rami vy Gade haꞌe Rúben
 

ramymino kuery ou okuapy Moisés pe ojerure aguã, sacerdote Eleazar

haꞌe heta vaꞌe kuery yvatekueve reve. Haꞌe vy aipoeꞌi okuapy:
3 — Haꞌe gui yvy Atarote, Dibom, Jazer, Ninra, Hesbom, Eleale, Sebã,
 

Nebo haꞌe Beom, 4 haꞌe vaꞌe yvy pygua kuery Israel kuery renonde gui
 

Senhor oipeꞌapa ma vaꞌekue meme. Haꞌe vaꞌe yvy ma haꞌeve mymba

kuery ikuai aguã. Haꞌe gui ore nerembiguai kuery ma orerymba vaꞌe
meme. 5 Xapyꞌa rei rã ndee rejou porã ri vy emeꞌẽ haꞌe vaꞌe yvy ore
 

nerembiguai kuery pe oreyvyrã. Oremboaxa eme Jordão yakã rovai katy

— heꞌi okuapy.
6 Haꞌe rami teĩ Gade haꞌe Rúben ramymino kuery pe Moisés aipoeꞌi:
 

— Amboae regua kuery anho ꞌrã tyꞌy joe opuꞌã aguã katy ojeꞌoi, haꞌe
rã peẽ kuery ma apy ae ꞌrã pepytapa? 7 Mbaꞌe re tu pejapo Israel kuery
 

ndaꞌipyꞌa guaxuvei aguã rami, yvy Senhor haꞌe kuery pe omeꞌẽ vaꞌe py
oove eꞌỹ aguã? 8 Mbaꞌeta haꞌe rami ae avi penderu kuery ojapo rakaꞌe,
 

Cades-Barnéia gui amondouka jave py kovaꞌe yvy oexa pota aguã. 9 Haꞌe  

vaꞌe kuery ma Escol yvyꞌã guy katy peve ovaẽa py yvy oexapa ma vy
ojapo okuapy Israel kuery ndaꞌipyꞌa guaxuvei aguã rami, yvy Senhor
omeꞌẽ vaꞌe oupity eꞌỹ aguã. 10 Haꞌe vaꞌe árave Senhor poxya hendy vy
 

oura reve aipoeꞌi vaꞌekue orevy: 11 “Anhetẽ ete avakue vinte maꞌetỹ vaꞌe
 

guive tujakue peve Egito gui ojeꞌoi vaꞌekue ri peteĩve ma ndoexai ꞌrã yvy
Abraão pe, Isaque haꞌe Jacó pe aura reve ameꞌẽ aguã re xeayvuague,
xenheꞌẽ rendua gui ojepeꞌapa rire. 12 Oexa vaꞌerã ma quenezeu Jefoné
 
Números 32 296

raꞌy Calebe anho, haꞌe Num raꞌy Josué avi, mbaꞌeta haꞌe kuery ma
Senhor nheꞌẽ rendua gui ndojepeꞌai rire”, heꞌi vaꞌekue. 13 Haꞌe rami vy
 

Senhor poxya Israel rovai rupi hendy vy quarenta maꞌetỹ re ojapo haꞌe
kuery tekoa eꞌỹa rupi oguata rei aguã rami, Senhor rovai opuꞌã okuapy
vaꞌekue omanomba peve. 14 Haꞌe gui apy ju pendekuai avakue ojejavypa
 

vaꞌe regua. Peẽ kuery ju penderu kuery ojapoague rami ae avi pepuꞌã
pekuapy, pejapo aguã Israel rovai Senhor ipoxyve aguã rami. 15 Mbaꞌeta
 

peẽ kuery napenheꞌẽ renduxei ramo teĩgue ju haꞌe oejapa ꞌrã kovaꞌe kuery
tekoa eꞌỹa py. Haꞌe ramo peẽ kuery káuxa ae ꞌrã haꞌe kuery okanhymba
— heꞌi.
16 Haꞌe ramo Moisés oĩa py haꞌe kuery onhembojave jogueruvy vy
 

aipoeꞌi okuapy:
— Ore kuery ma apy rojapo ꞌrã mymba kuery korarã, haꞌe tetã oreraꞌy
kuery rekoarã. 17 Haꞌe rã ore kuery ma orerembiporu rojopy vy rojapura
 

reve ꞌrã rojeꞌoi Israel kuery renonde rupi, haꞌe kuery ikuai aguã py
rogueraa peve. Oreraꞌy kuery anho ꞌrã opyta tetã ikorapa vaꞌe py, yvy
regua kuery ojuka eꞌỹ aguã py. 18 Israel kuery peteĩ-teĩ oyvyrã vaꞌekue
 

py ikuaipa eꞌỹa ja ore kuery ndorojevyvei ꞌrã orero katy. 19 Mbaꞌeta ore
 

kuery ma ndorojopyi ꞌrã haꞌe kuery reve yvy Jordão rovai re itui vaꞌe
regua, neĩ henondeve katy ma voi, mbaꞌeta ore ma Jordão kyvõ katy
roguereko ae ma oreyvyrã, kuaray oua katy — heꞌi okuapy.
20 Haꞌe ramo Moisés ombovai:
 

— Xapyꞌa rei haꞌe nunga pejapo ri vy, haꞌe Senhor renonde rupi
penerembiporu reve joe pepuꞌã aguã katy pejeꞌoi, 21 Senhor renonde
 

rupi peteĩ-teĩ penerembiporu reve Jordão rovai re peaxa, guenonde gui

ngovaigua kuery oipeꞌapa peve, 22 haꞌe Senhor renonde rupi haꞌe vaꞌe
 

yvy re pendepoꞌakapa, haꞌe rami ramo ma haꞌeve ꞌrã pejevy ju aguã.

Haꞌe gui Senhor haꞌe Israel kuery renonde rupi pejapo veꞌỹ teĩ haꞌeve
ꞌrã. Haꞌe gui kovaꞌe yvy ma pendekuai aguã ꞌrã itui Senhor renonde.
23 Haꞌe rã xapyꞌa rei haꞌe rami eꞌỹ ri pendekuai ramo ma maꞌẽ, Senhor
 

rovai ojejavy vaꞌe ꞌrã peiko. Haꞌe rami vy peikuaa pejejavyague re pepaga
ꞌrãe. 24 Haꞌe nunga rupi pejapo tema tetã penderaꞌy kuery ikuai aguã,
 

penerymba kuery korarã guive. Pejapopa eꞌỹ eme guive pendeayvuague

— heꞌi.
25 Haꞌe ramo Gade haꞌe Rúben ramymino kuery ijayvu ju okuapy
 

Moisés reve. Haꞌe vy aipoeꞌi okuapy:

— Ndee oreruvixa, rejapo uka vaꞌekue meme ꞌrã ore nerembiguai kuery
rojapo. 26 Oreraꞌy kuery, orerajy kuery, oreraꞌyxy kuery haꞌe orerymba
 

kuery haꞌe javi opytapa ꞌrã apy tetã Gileade yvy re ikuai vaꞌe py ae.
27 Haꞌe rã ore nerembiguai kuery ma Senhor renonde rupi ꞌrã roaxa
 

orerembiporu reve meme, ndee oreruvixa aipoꞌreague rami vy — heꞌi

okuapy.
 297 Números 32​, ​33

28  Haꞌe
ramo haꞌe kuery ojapo vaꞌerã re Moisés ijayvu sacerdote
Eleazar pe, Num raꞌy Josué haꞌe Israel kuery regua tamoĩ kuery ro pygua
yvatekueve ikuai vaꞌe haꞌe javi pe. 29 Haꞌe vy aipoeꞌi haꞌe kuery pe:
 

— Gade haꞌe Rúben ramymino kuery pende kuery renonde rupi ri

Jordão rovai katy oaxa ramo, Senhor renonde rupi peteĩ-teĩ guembiporu
reve joe opuꞌã aguã katy oo aguã, haꞌe xapyꞌa rei haꞌe vaꞌe yvy re
pendepoꞌakapa ri vy ma haꞌe kuery pe pemeꞌẽ ꞌrã Gileade yvy ikuai aguã.
30 Haꞌe rami teĩ xapyꞌa rei haꞌe kuery guembiporu reve ndoaxai ri vy
 

pende kuery reve, haꞌe rami vy pende kuery pendekuaia mbyte rupi ae
ꞌrã haꞌe kuery ikuai, Canaã yvy re ae — heꞌi.
31 Haꞌe ramo Gade haꞌe Rúben ramymino kuery ombovai vy aipoeꞌi
 

okuapy:
— Ore nerembiguai kuery pe Senhor ijayvua rami tema rojapo
ꞌrã. 32 Haꞌe rami vy Senhor renonde rupi roaxa ꞌrã Canaã yvy re
 

orerembiporu reve. Haꞌe rã oreyvyrã rojopy vaꞌerã ma Jordão yakã kyvõ

rami ae itui.

Deuteronômio 3.12‑17
33  Haꞌe
rami rã Gade haꞌe Rúben ramymino kuery, haꞌe José raꞌy
Manassés ramymino kuery vaꞌe regua mbytekue yvyrã ma Moisés omeꞌẽ
amorreu kuery ruvixa Seom haꞌe Basã pygua huvixa Ogue openaague.
Haꞌe vaꞌe yvy omeꞌẽ tetã ikuai vaꞌe reve, mbaꞌeta yvy haꞌe javi rupi tetã
ikuai.
34 Haꞌe gui Gade ramymino kuery ma ojapo Dibom tetã, Atarote haꞌe
 

Aroer, 35 Atarote-Sofã, Jazer haꞌe Jogbeá, 36 Bete-Ninra haꞌe Bete-Harã,

   

tetã ikorapa vaꞌe meme. Vexaꞌi kuery korarã voi ojapo.

37 Haꞌe gui Rúben ramymino kuery ma ojapo Hesbom, Eleale haꞌe
 

Quiriataim, 38 Nebo, haꞌe Baal-Meom hery oguerova vaꞌe. Sibma voi

 

ojapo. Tetã haꞌe kuery ojapo vaꞌe ma amboae rami meme omboery.
39 Haꞌe gui Manassés raꞌy Maquir ramymino kuery ma Gileade yvy katy
 

ojeꞌoi vy ipoꞌaka. Amorreu kuery haꞌe py ikuai vaꞌekue ma haꞌe kuery

oipeꞌapa. 40 Haꞌe rami vy Manassés raꞌy Maquir kuery pe Moisés omeꞌẽ
 

Gileade yvy haꞌe kuery ikuai aguã. 41 Haꞌe vaꞌe yvýry rupi tekoa ikuai
 

vaꞌe ma Manassés raꞌy Jair ae oo vy ojopypa. Haꞌe vaꞌe ma oenoĩ Havote-

Jair. 42 Haꞌe gui Noba oo vy ojopy Quenate, ijyvýry rupi tekoa ikuai vaꞌe
 

guive. Haꞌe vaꞌe oenoĩ ju Noba, guery rupi ae.

Egito gui haꞌe kuery oẽmba guive ikuaiague rery meme oĩa

33   Povaꞌe
rupi ma Israel kuery Egito yvy gui ojeꞌoi vy peteĩ-teĩ
1

regua oxondaro kuery reve oguata jogueravyague, Moisés haꞌe

Arão ijayvua rami meme. 2 Moisés ombopara oguata ojeꞌoivya nhavõ,
 

Senhor ijayvua rami vy. Povaꞌe rupi haꞌe kuery oguata, ojeꞌoia nhavõ
Números 33 298

rupi. 3 Ramessés tetã gui ojeꞌoi jaxy jypya re quinze araa py. Páscoa ára
 

rire koꞌẽ jevy ma Israel kuery oguata ojeꞌoivy ipyꞌa guaxu reve, Egito
pygua kuery haꞌe javi oexaa gui, 4 Egito pygua guaꞌy jypykue onhono 

porã teri okuapya ja, haꞌe kuery mbyte rupi Senhor ojukapa rire. Haꞌe
kuery ruete raꞌangaa re voi Senhor ombou imbopagaarã.
5 Haꞌe gui Ramessés tetã gui Israel kuery ojeꞌoi vy ikuai ranhe Sucote
 

py. 6 Sucote gui ojeꞌoi vy ma ikuai ranhe Etã py, tekoa eꞌỹa apyꞌi py. 7 Etã
   

gui ojeꞌoi vy ojeapa ojeꞌoivy vy Pi-Hairote py ju ikuai, Baal-Zefom katyꞌi

peve. Haꞌe vy ikuai ju ranhe Migdol rexeiꞌi. 8 Haꞌe gui Pi-Hairote gui  

ojeꞌoi ju vy yeꞌẽ oĩ vaꞌe mbyte rupi oaxa ojeꞌoivy tekoa eꞌỹa katy ojeꞌoi vy.
Haꞌe gui mboapy ára re tekoa eꞌỹa Etã rupi oguata rire ma opyta ju ranhe
Mara py. 9 Mara gui ojeꞌoi jevy vy ova okuapy Elim py. Haꞌe gui Elim py
 

ma doze ygua oĩ, setenta pindo avi ikuai. Haꞌe py ju opyta ranhe. 10 Elim  

gui ojeꞌoi vy Yeꞌẽ Pytã rembeꞌi rupi ju opyta. 11 Yeꞌẽ Pytã gui ojeꞌoi vy Sim  

tekoa eꞌỹa py ju opyta. 12 Sim gui ojeꞌoi vy Dofca py ju opyta. 13 Dofca

   

gui ojeꞌoi vy ma Alus py ju opyta. 14 Alus gui ojeꞌoi vy ma Refidim py ju  

opyta, teĩ haꞌe py ma ndaꞌipoi yy haꞌe kuery oyꞌu aguã. 15 Refidim gui  

ojeꞌoi vy Sinai regua tekoa eꞌỹa py ju opyta. 16 Sinai regua tekoa eꞌỹa gui  

ojeꞌoi vy ma Quibrote-Hataavá py ju opyta. 17 Quibrote-Hataavá gui ojeꞌoi  

vy Hazerote py ju opyta. 18 Hazerote gui ojeꞌoi vy Ritma py ju opyta.

 

19 Ritma gui ojeꞌoi vy Rimom-Perez py ju opyta. 20 Rimom-Perez gui ojeꞌoi

   

vy Libna py ju opyta. 21 Libna gui ojeꞌoi vy Rissa py ju opyta. 22 Rissa gui

   

ojeꞌoi vy Queelata py ju opyta. 23 Queelata gui ojeꞌoi vy Sefer yvyty py

 

ju opyta. 24 Yvyty Sefer gui ojeꞌoi vy Harada py ju opyta. 25 Harada gui

   

ojeꞌoi vy Maquelote py ju opyta. 26 Maquelote gui ojeꞌoi vy Taate py ju 

opyta. 27 Taate gui ojeꞌoi vy Tera py ju opyta. 28 Tera gui ojeꞌoi vy Mitca
   

py ju opyta. 29 Mitca gui ojeꞌoi vy Hasmona py ju opyta. 30 Hasmona gui

   

ojeꞌoi vy Moserote py ju opyta. 31 Moserote gui ojeꞌoi vy Bene-Jaacã py

 

ju opyta. 32 Bene-Jaacã gui ojeꞌoi vy Hor-Hagidgade py ju opyta. 33 Hor-

   

Hagidgade gui ojeꞌoi vy Jotbatá py ju opyta. 34 Jotbatá gui ojeꞌoi vy  

Abrona py ju opyta. 35 Abrona gui ojeꞌoi vy Eziom-Geber py ju opyta.

 

36 Eziom-Geber gui ojeꞌoi vy Zim regua tekoa eꞌỹa regua py ju opyta. Haꞌe
 

vaꞌe ma Cades ae. 37 Cades gui ojeꞌoi vy ma Hor yvyty py ju opyta, Edom
 

yvy apyꞌi py.

Números 20.22‑29
38  Haꞌe
gui sacerdote Arão ma Senhor ijayvuague rami vy oẽ ovy Hor
yvyty re. Haꞌe py ae omano, quarenta maꞌetỹ re ma Israel kuery Egito
yvy gui ojeꞌoipa rire, peteĩ nhiruĩ jaxya, ijypyꞌia ára py. 39 Arão ma cento  

e vinte e três maꞌetỹ oguerekoa py omano Hor yvyty re.

40 Haꞌe gui cananeu Arade pygua huvixa oendu Israel kuery oupa ta
 

maa. Haꞌe vaꞌe ma Canaã yvy regua kuaray puku-a katy oiko vaꞌe. 41 Haꞌe  
 299 Números 33​, ​34

gui Hor yvyty gui haꞌe kuery ojeꞌoi vy Zalmona py ju opyta. 42 Zalmona  

gui ojeꞌoi vy Punom py ju opyta. 43 Punom gui ojeꞌoi vy Obote py ju

 

opyta. 44 Obote gui ojeꞌoi vy Ijé-Abarim py ju opyta, Moabe yvy apyꞌi py.
 

45 Ijé-Abarim gui ojeꞌoi vy Dibom-Gade py ju opyta. 46 Dibom-Gade gui

   

ojeꞌoi vy Almom-Diblataim py ju opyta. 47 Almom-Diblataim gui ojeꞌoi

 

vy yvyty Abarim py ju opyta, Nebo katyꞌi. 48 Yvyty Abarim gui ojeꞌoi vy

 

opyta ju Moabe yvy kaꞌaguy eꞌỹa rupi, Jordão yvýry, Jericó tetã rexei.
49 Haꞌe gui Jordão yakã yvýry opyta ranhe okuapy, Bete-Jesimote guive
 

Abel-Sitim oĩa peve, Moabe yvy kaꞌaguy eꞌỹa rupi.

Canaã yvy regua kuery Nhanderuete oipeꞌa ukapaague

50  Haꞌe
gui Senhor aipoeꞌi Moisés pe, Moabe yvy kaꞌaguy eꞌỹa rupi
haꞌe kuery ikuai jave, Jordão yakã yvýry, Jericó tetã rexei:
51 — Ndeayvu ke Israel kuery pe. Haꞌe vy aipoꞌre: Jordão yakã
 

peaxapa ma vy Canaã yvy katy pejeꞌoi ma jave 52 penerenonde katy gui 

peipeꞌapa ꞌrã haꞌe vaꞌe yvy regua kuery. Pembovaipa ꞌrã ita taꞌangaa oĩa
vaꞌe haꞌe javi, taꞌangaarã mbaꞌemo ryku gui haꞌe kuery ojapo vaꞌekue
voi. Peitypa ꞌrã yvyꞌã rupi ombojerovia atyrã ojapo vaꞌekue. 53 Haꞌe vaꞌe  

yvy pejopypa ꞌrã penembaꞌerã, haꞌe py ae pendekuai aguã, mbaꞌeta haꞌe

vaꞌe yvy ae ameꞌẽ pendeyvyrã. 54 Xortea pexaa rami ꞌrã pembojaꞌo yvy,
 

penderaꞌy kuery peteĩ-teĩ mbovy pa ikuaia rami vy. Hetave vaꞌe regua
pe ma tuvixave vaꞌe ꞌrã pemeꞌẽ ijyvyrã, haꞌe rã mboapyꞌive vaꞌe pe
kyrĩveꞌi vaꞌe ꞌrã pemeꞌẽ ijyvyrã. Xorte pexaa rami ae ꞌrã opyta peteĩ-teĩ
peguarã. Penderu kuery guigua peteĩ-teĩ regua mbovy pa ikuaia rami
ꞌrã pejopy pendeyvyrã. 55 Haꞌe rami avi penerenonde gui yvy regua
 

kuery ndapeipeꞌapai ri ramo peẽ kuery mbyte py opyta vaꞌekue ma

penderexa py juu haxy vaꞌe rami ꞌrã ikuai, penderyepy rupi hakua vaꞌe
oĩa rami ꞌrã pendu. Haꞌe rami vy penemoangekoarã rive ꞌrã opyta yvy
pendekuaia re. 56 Haꞌe gui pendere ju ajapo ꞌrã haꞌe kuery re ajapo aguã
 

re anhembopyꞌaague.

Ijyvy apy ikuai vaꞌe re ijayvuague

34   Haꞌe
gui Senhor aipoeꞌive ju Moisés pe:
1
2  —
Ndeayvu ke Israel kuery pe. Haꞌe vy aipoꞌre: Canaã yvy
re pevaẽmba ma rire itui ꞌrã penderekoarã, Canaã yvy ae, ijapyaꞌi nhavõ
peve.
3 — Yvy kuaray puku-a katy itui vaꞌe re pendekuai ꞌrã Zim regua tekoa
 

eꞌỹa regua guive Edom yvy apyꞌi peve. Kuaray puku-a katy pendeyvy
oo ꞌrã yeꞌẽ apy guive kuaray oua katy. 4 Haꞌe vaꞌe apy ma ojeapa ꞌrã ovy
 

kuaray puku-a katy rupi, Acrabim yvyꞌã katy, haꞌe gui ma oaxa ju ꞌrã Zim
peve. Haꞌe gui ma oo ꞌrã Cades-Barnéia kuaray puku-a katy rupi. Haꞌe vy
Hazar-Adar katy oẽ vy Azmom peve ꞌrã oaxa. 5 Haꞌe vaꞌe apy ma Azmom
 
Números 34 300

gui ojeapave ꞌrã ovy Egito katyꞌi yakãꞌi oĩ vaꞌe rembe peve. Haꞌe gui oove
ꞌrã yeꞌẽ rembeꞌi peve ae.
6 — Haꞌe gui kuaray oikea katy rupi pendeyvy apyrã ma yeꞌẽ tuvixave
 

vaꞌe rembe ꞌrã opyta. Haꞌe vaꞌe ae ꞌrã opyta pendeyvy apy kuaray oikea
katy rupi.
7 — Povaꞌe ma ijapy kuaray ijapuꞌaꞌia katy rupi: yeꞌẽ tuvixave vaꞌe guive
 

oaxa ꞌrã Hor yvyty peve. 8 Haꞌe gui Hor yvyty guive ma oo ꞌrã Hamate py
 

nhavaẽaꞌi peve. Haꞌe vaꞌe apy ma Zedade peve ꞌrã oo. 9 Haꞌe vaꞌe gui ma  

oo ꞌrã Zifrom peve, haꞌe gui opaa ma Hazar-Enã py ꞌrã opyta. Haꞌe vaꞌe ae
ma ijapy kuaray ijapuꞌaꞌia katy rupi oo vaꞌe.
10 — Haꞌe gui kuaray oua katy rupi ijapy oo ꞌrã Hazar-Enã guive Sefã
 

peve. 11 Haꞌe gui Sefã guive oguejy ꞌrã Ribla peve, Aim kuaray oua katy
 

rupi ae. Haꞌe gui ma oguejyve vy oo ꞌrã Quinerete yeꞌẽ rembe rupi kuaray
oua katy rupi. 12 Haꞌe gui oguejyve ꞌrã ovy Jordão yakã rembe haꞌe javi
 

rupi, haꞌe gui yeꞌẽ rembe py ju ꞌrã opa. Haꞌe vaꞌe ae ꞌrã pendeyvyrã itui,
ijapyaꞌi haꞌe javi peve — heꞌi.
13 Haꞌe gui Moisés ijayvu Israel kuery pe. Haꞌe vy aipoeꞌi:
 

— Kovaꞌe yvy ma pendeyvyrã xortea pexaa rami pejopy vaꞌerã, nove

regua pe haꞌe peteĩ regua mbytekue ikuai vaꞌe pe ju Senhor omeꞌẽ uka
vaꞌekue. 14 Mbaꞌeta Rúben haꞌe Gade ramymino kuery ma oyvyrã ojopy
 

ae ma okuapy guamoĩ ro pygua kuery mbovy pa ikuaia rami vy. Haꞌe gui
Manassés kuery regua mbytekue voi ojopy ma avi oyvyrã. 15 Haꞌe vaꞌe  

mokoĩ regua haꞌe peteĩ regua mbytekue ikuai vaꞌe ju ojopy ae ma okuapy
oyvyrã Jordão yakã kyvõ rami, Jericó tetã rexei, kuaray oua katy ae. u

Yvy mbojaꞌoarã kuery rery oĩa

16  Haꞌe
gui Senhor aipoeꞌive ju Moisés pe:
17 —
Povaꞌe avakue ae ma yvy mbojaꞌoarã ikuai. Hery ma sacerdote
Eleazar haꞌe Num raꞌy Josué. 18 Peteĩ-teĩ regua gui peiporavo avi ꞌrã peteĩ
 

huvixa, yvy mbojaꞌoarã. 19 Haꞌe vaꞌe avakue rery ma po rami: Judá kuery
 

vaꞌe regua ma Jefoné raꞌy Calebe, 20 Simeão ramymino kuery vaꞌe regua
 

ma Amiúde raꞌy Samuel, 21 Benjamim kuery vaꞌe regua ma Quislom raꞌy

 

Elidade, 22 Dã ramymino kuery vaꞌe regua ma Jogli raꞌy huvixa Buqui,

 

23 José raꞌy Manassés ramymino kuery vaꞌe regua ma Éfode raꞌy huvixa
 

Haniel, 24 Efraim ramymino kuery vaꞌe regua ma Siftã raꞌy huvixa

 

Quemuel, 25 Zebulom ramymino kuery vaꞌe regua ma Parnaque raꞌy

 

huvixa Elizafã, 26 Issacar ramymino kuery vaꞌe regua ma Azã raꞌy huvixa
 

Paltiel, 27 Aser ramymino kuery vaꞌe regua ma Selomi raꞌy huvixa Aiúde,
 

28 Naftali ramymino kuery vaꞌe regua ma Amiúde raꞌy huvixa Pedael

 

u
 34.15 Kovaꞌe kuaxia py ma “Jordão kyvõ rami” heꞌia ma Jordão yakã regua kuaray oua
katy yvy itui vaꞌe re ijayvu vy, mbaꞌeta haꞌe py teri haꞌe kuery ikuai.
 301 Números 34​, ​35

— heꞌi. 29 Haꞌe vaꞌe kuery pe ae Senhor ombojaꞌo uka Canaã yvy Israel
 

kuery rekoarã.

Levita kuery pegua tetã re ijayvuague

35   Senhor aipoeꞌive ju Moisés pe, Moabe yvy kaꞌaguy eꞌỹa py haꞌe

1

kuery ikuai jave, Jordão yakã yvýry, Jericó tetã rexei:

2 — Ndeayvu ke Israel kuery pe, amongue tetã haꞌe kuery yvy re
 

ikuai vaꞌe omeꞌẽ aguã levita kuery rekoarã. Peteĩ-teĩ tetã yvýry rupigua
omeꞌẽ avi ꞌrã levita kuery yvyrã, guymba kuery oguereko aguã. 3 Haꞌe  

vaꞌe tetã py ae ꞌrã haꞌe kuery ikuai. Haꞌe rã ijyvýry rupi ma vaka, vexaꞌi
haꞌe guymba kuery haꞌe javi ꞌrã oguereko. 4 Tetã ikuai vaꞌe yvýrykue
 

levita kuery pe omeꞌẽ vaꞌerã vaꞌe ma tetã kora guive oo ꞌrã mombyryꞌi,
quatrocentos e cinqüenta metros peve tetã yvýry haꞌe javi rupi. 5 Tetã gui
 

mombyrya py kuaray oua katy rupi ma peaꞌã ꞌrã novecentos metros, haꞌe
gui kuaray puku-a katy rupi, oikea katy, haꞌe kuaray ijapuꞌaꞌia katy rupi
ma novecentos metros ju ꞌrã peaꞌã. Haꞌe vaꞌe mbyte py oĩ ꞌrã tetã. Haꞌe
rami ae ꞌrã peteĩ-teĩ tetã yvýrykue oĩ.
6 — Levita kuery pe tetã pemeꞌẽ vaꞌe regua ma mboapy meme tetã
 

opyta ꞌrã onhemi atyrã. Haꞌe vaꞌe ma peiporavo ꞌrã jojuka rive vaꞌekue
onhemi aguã. Haꞌe vaꞌe áryve levita kuery pe pemeꞌẽve ꞌrã quarenta e
dois tetã. 7 Levita kuery pe tetã pemeꞌẽ vaꞌerã ma quarenta e oito tetã haꞌe
 

javi vy, ijyvýrykue reve. 8 Haꞌe gui tetã Israel kuery mbaꞌe regua levita
 

kuery pe pemeꞌẽ vaꞌerã vaꞌe ma xapyꞌa rei peteĩ regua heta raxa ri ikuai
ramo ma levita kuery pe heta ꞌrã pemboaxa tetã. Haꞌe rã xapyꞌa rei peteĩ
regua ndaetai ramo mboapyꞌi ꞌrã pemboaxa levita kuery pe. Peteĩ-teĩ
regua guetã mbovy pa ojopyague rami amongue omeꞌẽ ꞌrã levita kuery pe
ikuai aguã.

Deuteronômio 4.41‑43; 19.1‑3
9 Haꞌe gui Senhor aipoeꞌive ju Moisés pe:
10  — Ndeayvu ke Israel kuery pe, haꞌe vy aipoꞌre: Canaã yvy re pevaẽ
aguã Jordão yakã peaxa ma vy 11 amboae tetã ju ꞌrã peiporavo onhemia
 

atyrã, haꞌe vaꞌe py jojuka rive vaꞌekue oike ꞌrã onhemi aguã. 12 Haꞌe
 

vaꞌe tetã pereko ꞌrã jouguy moẽare onhemi aguã imbopagaarã vaꞌe gui,
heta vaꞌe kuery mbyte py jojuka rive vaꞌekue ojukaa eꞌỹ aguã ojexa uka
eꞌỹ mbove onhemboayvu uka aguã. 13 Mboapy meme tetã peiporavo ꞌrã
 

onhemia atyrã. 14 Haꞌe vaꞌe tetã vaꞌe regua ma mboapy pemeꞌẽ ꞌrã Jordão
 

kyvõ rami oĩ vaꞌe, haꞌe rã amboae mboapy vaꞌe ma Canaã yvy re ꞌrã oĩ,
tetã onhemia atyrã ae oĩ aguã. 15 Haꞌe vaꞌe mboapy meme tetã ma Israel
 

kuery pe opyta ꞌrã onhemi atyrã, haꞌe amboae regua kuery pe guive, haꞌe
kuery mbyte rupi ovaẽ vaꞌekue pe, haꞌe vaꞌe tetã py jojuka rive vaꞌekue
onhemi aguã.
Números 35 302

Deuteronômio 19.11‑13
16  —
Haꞌe gui amongue tembiporu ferro guigua py mbaꞌe nhonupã
rã omano ramo hembiporu revegua pe “Jojukaare” peje ꞌrã. Haꞌe ramo
jojukaare ma guive rã pejuka ꞌrã. 17 Haꞌeꞌỹ vy amongue opo py ita
 

oguereko vaꞌe py amboae ojapi ꞌrã omano aguã rami. Haꞌe vaꞌe pe voi
“Jojukaare” peje ꞌrã. Ijukaare ramo pejuka ꞌrã. 18 Haꞌeꞌỹ vy amongue
 

opo py yvyra oguereko vaꞌe py amboae oinupã ꞌrã omano aguã rami.
Haꞌe vaꞌe pe voi “Jojukaare” peje ꞌrã. Ijukaare ramo pejuka ꞌrã. 19 Jouguy  

moẽare reve joepyarã ou vaꞌekue nhovaexĩ vy ojuka ꞌrãe. 20 Haꞌe gui  

xapyꞌa rei amongue nhomoanha ꞌrã ndaꞌiporayvui vy, haꞌeꞌỹ vy amongue

ojukaxe vy mbaꞌemo hexe omombo ꞌrã omano aguã rami, 21 haꞌe rami  

eꞌỹ vy ijaꞌea rupi eꞌỹ opo py ae ounga ꞌrã omano aguã rami. Haꞌe ramo
pejuka ꞌrã ijukaare, jojukaare ramo. Jojukaare reve joepyarã ou vaꞌekue
nhovaexĩ vy ojuka ꞌrã.

Deuteronômio 19.1‑13
22  —
Haꞌe gui xapyꞌa rei amongue potae vy eꞌỹ nhomoanha xapyꞌa ꞌrã,
haꞌeꞌỹ vy mbaꞌemo omombo rive ꞌrã hexe ojukaxe vy eꞌỹ. 23 Haꞌeꞌỹ vy oexa
 

eꞌỹ re hiꞌáry ita oity rive ramo omano ꞌrã, hovaigua eꞌỹ oiko, neĩ ixupe
ojapo vaixe rei eꞌỹ teĩ. 24 Haꞌe ramo ma heta vaꞌe kuery haꞌe javi oikuaa
 

pota ꞌrã okuapy jojukaare haꞌe joepyarã ou vaꞌe re, kovaꞌe lei oĩ rami vy
ae. 25 Haꞌe rami vy joepyarã ou vaꞌekue po gui ogueraa jepe ꞌrã okuapy
 

jojukaare, hekoa katyꞌi tetã onhemia aty oĩ vaꞌe katy omondouka vy, haꞌe
py onhemi aguã. Haꞌe py ae ꞌrã jojukaare opyta, sacerdote yvateve vaꞌerã
azeite ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe py omoĩ mbyre omano eꞌỹa ja. 26 Haꞌe rã xapyꞌa rei
 

jojukaare tetã onhemi aguã ooague gui oẽ ri ramo 27 haꞌe vaꞌe tetã gui
 

mombyrya py joepyarã ojou vy jojukaare ojuka teĩ napembopagai ꞌrã

huguy omoẽague re. 28 Tetã onhemiaty py ae jojukaare opyta ꞌrãgue
 

sacerdote yvateve vaꞌe omano eꞌỹa ja. Haꞌe gui sacerdote omano ma rire
jojukaare ojevy ju ꞌrã oyvy py. 29 Haꞌe vaꞌe ma penderekorã ombopara
 

pyre, peneramymino kuery ikuai vaꞌerã pe guive, penderekoa haꞌe javi

rupi.
30 — Jojukaague hexaare kuery omombeꞌu ramo mae ma jojukaare
 

pejuka ꞌrã. Peteĩꞌi ri hexaare oiko ramo ma ndaꞌevei ꞌrã pejuka aguã.
31 Jojukaare omano aguã rami oiko rire ma ndaꞌevei ꞌrã pemboekovia uka
 

aguã. Pejuka ꞌrãe. 32 Haꞌe rami ae avi xapyꞌa rei tetã py onhemi oikovya
 

gui ojevy ju ꞌrã oyvy re ae, sacerdote yvateve vaꞌe omano eꞌỹ mbove
ma voi. Haꞌe vaꞌe voi napemboekovia ukai ꞌrã, 33 pejapo eꞌỹ aguã yvy
 

pendekuaia haꞌeveꞌỹ vaꞌe itui aguã rami, mbaꞌeta jouguy omoẽague ma

ojapo ꞌrã yvy haꞌeveꞌỹ vaꞌe itui aguã rami. Peteĩve henda py pendeyvy
ndapeikyꞌaꞌoi jouguy omoẽague gui, jouguy moẽare ruguy pemoẽ eꞌỹ vy.
 303 Números 35​, ​36

34  Haꞌenunga rupi pejapo eme yvy pendekuaia haꞌeveꞌỹ vaꞌe opyta aguã
rami, haꞌe vaꞌe mbyte rupi xee aiko avi ramo. Mbaꞌeta xee Senhor aiko
Israel kuery mbyte.

Kunhague yvy jopyare omenda aguã re ijayvuague

36   Haꞌe
gui Moisés oĩa py ovaẽmba okuapy Gileade ramymino kuery
1

huvixa ikuai vaꞌe. Gileade ma Maquir raꞌy, Maquir ma Manassés

raꞌy, Manassés ma José raꞌy. Haꞌe gui haꞌe kuery ijayvu okuapy Moisés haꞌe
Israel kuery ruvixa ikuai vaꞌe renonde py. 2 Haꞌe vy aipoeꞌi okuapy:
 

— Oreruvixa, ndevy Senhor ojapo ukaague rami vy kovaꞌe yvy xortea

oexaa rupi remeꞌẽ uka vaꞌekue Israel kuery yvyrã. Haꞌe gui oreruvixa,
Senhor ijayvuague rami ae avi rejapo vaꞌekue orerykeꞌy Zelofeade yvykue
tajy kuery pe ju omboaxaa aguã rami. v 3 Haꞌe rami teĩ xapyꞌa rei haꞌe
 

vaꞌe kuery omenda ꞌrã Israel kuery regua mboae re. Haꞌe ramo ma haꞌe
kuery yvyrã ojopy vaꞌekue oipeꞌaa ꞌrã oreramoĩ kuery yvykue gui, haꞌe
omboaxaa ꞌrã amboae regua mbaꞌerã, ime kuery regua mbaꞌe ae. Haꞌe
rami ꞌrã oipeꞌaa oreyvyrã xortea oexaa rupi rojopy vaꞌekue gui. 4 Mbaꞌeta  

jubileu maꞌetỹ Israel kuery pegua ojeupity nhavõ ma kunhague yvyrã

ojopy vaꞌekue oaxa ꞌrã ime kuery regua pe ae. w Haꞌe rami vy oyvyrã ojopy
vaꞌekue oipeꞌaa ꞌrã oreramoĩ kuery regua yvykue gui — heꞌi okuapy.
5 Haꞌe ramo Moisés ijayvu Israel kuery pe, Senhor ojapo ukaa rami vy.
 

Haꞌe vy aipoeꞌi:
— José ramymino kuery vaꞌe regua ma anhetẽ rupi meme ijayvu.
6 Mbaꞌeta po rami ae Senhor oeja vaꞌekue Zelofeade rajy kuery pe.
 

Aipoeꞌi vaꞌekue: “Haꞌe kuery pe ma haꞌeve amongue vaꞌe re rei omenda

aguã teĩ guamoĩ ramymino kuery regua re anho. 7 Haꞌe rami vy Israel  

kuery peteĩ-teĩ regua mbaꞌe yvy ndoaxai ꞌrã amboae regua mbaꞌerã.
Mbaꞌeta Israel kuery ikuai ꞌrã guamoĩ kuery mbaꞌekue yvy py ae. 8 Xapyꞌa  

rei Israel kuery peteĩ regua tajy ombaꞌerã ojopy ꞌrã guamoĩ kuery yvykue.
Haꞌe rami vy omenda ꞌrã guamoĩ ramymino kuery regua re ae, Israel
kuery peteĩ-teĩ ikuai aguã guamoĩ kuery yvykue py. 9 Haꞌe rami vy peteĩ-  

teĩ regua oyvyrã ojopy vaꞌekue gui ndoaxai ꞌrã amboae regua pe. Mbaꞌeta
Israel kuery peteĩ-teĩ ikuai ꞌrã guamoĩ kuery yvykue py ae”, heꞌi vaꞌekue.
10 Moisés pe Senhor ojapo ukaague rami ae Zelofeade rajy kuery ikuai.
 

11 Haꞌe rami vy Zelofeade rajy kuery Macla, Tirza, Hogla, Milca haꞌe Noa
 

ma otuty raꞌy kuery re meme omenda, 12 José raꞌy Manassés ramymino

 

kuery vaꞌe regua re ae omendapa. Haꞌe rami vy oyvyrã ojopy vaꞌekue

opytapa tamoĩ ramymino kuery regua mbaꞌe ae. 13 Haꞌe vaꞌe ayvu haꞌe  

javi Senhor oeja vaꞌekue Moisés pe Israel kuery rekorã, Moabe yvy
kaꞌaguy eꞌỹa py ikuai jave, Jordão yakã yvýry, Jericó tetã rexei.

 36.2 Números 27.1‑11
v
 36.4 Levítico 25.8‑34
w
 Deuteronômio peteĩ
nhiruĩa kuaxia Moisés
ombopara vaꞌekue
Jordão yakã yvýry Moisés
ijayvu ypyꞌiague
Deuteronômio peteĩ nhiruĩa kuaxia Moisés ombopara vaꞌekue
Tery Deuteronômio ma “lei omombeꞌu porãveague” heꞌia, mbaꞌeta kovaꞌe
kuaxia para re Israel kuery pe Moisés omombeꞌu porãve Nhanderuete guigua
lei. Omombeꞌu avi haꞌe kuery tekoa eꞌỹa rupi oguata jave Nhanderuete opena
porãague, haꞌe omongeta guive Canaã yvy re oo vy onheꞌẽ rendu aguã. Moabe
yvy re teri ikuai jave omombeꞌu, Jordão yakã regua kuaray oua katy, Canaã yvy
re oo ta jave.
Kovaꞌe kuaxia para re Moisés omombeꞌu porãve avi Nhanderuete reko: “Pendu
ke, Israel kuery. Peteĩꞌi oiko Senhor, Senhor Nhanderuete ae. Haꞌe nunga rupi
peayvu ꞌrã Senhor Penderuete pendepyꞌa, penenheꞌẽ haꞌe penembaraetea haꞌe
javi py”, heꞌi (6.4‑5). Moisés ijayvu avi Nhanderuete renonde jajererokyjea rupi
nhanheꞌẽ rendu aguã: “Haꞌe nunga rupi Israel kuery, mbaꞌe nunga tu Senhor
oipota pejapo? Senhor Penderuete renonde pejererokyjea rupi pendekuai aguã
anho, heko rupi pendekuai, Senhor Penderuete peayvu haꞌe ixupe peiko aguã
pendepyꞌa haꞌe penenheꞌẽ haꞌe javi py, haꞌe pejapopa aguã Senhor ojapo uka vaꞌe
haꞌe oayvu oeja vaꞌekue, aỹ pẽvy amboaxa vaꞌe, haꞌe rami vy pendekuai porã
aguã”, heꞌi (10.12‑13).
Kuaxia para opaa py ijayvu Moisés omanoague re, mbaꞌeta Meribá py
Nhanderuete nonheꞌẽ rendui rire ixupe noguerovaẽ ukai heta vaꞌe kuery ijyvyrã
omeꞌẽ vaꞌekue py. Moisés rekovia Nhanderuete oiporavo uka ipytyvõare Josué
heta vaꞌe kuery ogueraa aguã. Haꞌe rã Moisés ma Pisga yvyty oẽ, haꞌe vaꞌe gui
Canaã yvy katy omaꞌẽ ranhe aguã. Haꞌe rire yvyty áry ae Moisés omano rakaꞌe,
Israel kuery pegua profeta yvateve vaꞌe.

304
 305 Deuteronômio 1

Israel kuery ikuaiague Moisés omombeꞌuague

1   Kovaꞌe
ayvu rupi ma Israel kuery pe Moisés ijayvu rakaꞌe Jordão
1

yakã rovai teri ikuai jave, tekoa eꞌỹa yvy joja reia py, Sufe yeꞌẽ
yvýry, Parã, Tofel, Labã, Hazerote haꞌe Di-Zaabe mbyte ikuaia py. 2 Onze  

ára ogueraa ꞌrã vaꞌekue Horebe yvyty guive Cades-Barnéia peve oguata
ojeꞌoivy aguã, Seir yvyꞌã rupi tape oo vaꞌe rupi. a
3 Quarenta maꞌetỹa vaꞌe onze jaxy ijypyꞌia ára py Moisés ijayvu rakaꞌe
 

Israel kuery pe, Senhor haꞌe kuery re ijayvuague rami ae, 4 amorreu  

kuery ruvixa Seom Hesbom pygua, haꞌe Basã pygua kuery ruvixa Ogue
Astarote py oiko vaꞌekue haꞌe kuery ojuka rire Edrei py. 5 Jordão yakã
 

rovai, Moabe yvy re teri ikuaia py Moisés omboypy kovaꞌe lei omombeꞌu
porãve aguã. Haꞌe vy aipoeꞌi:
6 — Senhor Nhanderuete ma ijayvu Horebe yvyty re nhande kuery
 

nhandekuai jave. Haꞌe vy aipoeꞌi vaꞌekue: “Kovaꞌe yvyty re pepyta

ranheague haꞌeve ma. 7 Pejere haꞌvy, pejepeꞌapa. Tapeo yvyty rupi
 

amorreu kuery ikuaia katy, haꞌe yvy joja reia re yvyty ikuaia katy,
Neguebe katy voi, haꞌe yeꞌẽ yvýry cananeu kuery ikuaia katy, Líbano
katy Eufrates yakã guaxu peve. 8 Neꞌexa, haꞌe vaꞌe yvy haꞌe javi amoĩ
 

penerenonde. Pevaẽ haꞌvy, haꞌe vaꞌe yvy re penhemboekoa aguã, Senhor

oura reve peneramoĩ kuery pe omeꞌẽ rire, Abraão, Isaque haꞌe Jacó, haꞌe
gui haꞌe kuery ikuai rire hamymino jevy-jevy kuery peguarã voi”, heꞌi
vaꞌekue.

Êxodo 18.13‑27
9 —Haꞌe vaꞌe jave py ae aipoaꞌe pendevy: “Xee aeꞌi ndaxepoꞌaka reguai
peẽ kuery rogueraa aguã, 10 Senhor Penderuete penemboetave rire. Haꞌe
 

ramo aỹ pendereta ma jaxy-tata yva re ojekuaa vaꞌe rami. 11 Tove Senhor  

peneramoĩ kuery Ruete tapenemboetave mil-kue peve ju, haꞌe ijayvuague

rami vy. 12 Haꞌe rami avi mbaꞌexa tu xee aeꞌi aropoꞌaka ta pendepoyikue
 

haꞌe javi, pendevoyi, haꞌe pepuꞌã reia? 13 Peiporavo haꞌvy avakue

 

hiꞌarandu, oiko kuaa haꞌe opena kuaa vaꞌe, peẽ kuery peteĩ-teĩ regua gui
ae, amoĩ aguã pendere opena vaꞌerã”, haꞌe vaꞌekue.
14 — Haꞌe rã xembovai vy “Haꞌevea rami ndeayvu”, peje vaꞌekue. 15 Haꞌe
   

rã peẽ kuery peteĩ-teĩ regua akã aenoĩ vy amoĩ peẽ kuery ruvixarã,
avakue hiꞌarandu haꞌe opena vaꞌe meme. Haꞌe vy amoĩ mil ikuai vaꞌe-
vaꞌe re opena vaꞌerã, haꞌe gui cem, cinqüenta haꞌe dez ikuai vaꞌe re
opena vaꞌerã, peẽ kuery peteĩ-teĩ regua re ae. 16 Haꞌe vaꞌe jave py xeayvu
 

pendere opena vaꞌety kueryrã pe. Haꞌe vy aipoaꞌe vaꞌekue: “Pendu ꞌrã

a
 1.2 Horebe ma Sinai yvyty ae (Êxodo 3.1, Malaquias 4.4). Onze ára eteꞌi oguata ꞌrãgue
py quarenta maꞌetỹ re haꞌe kuery ikuai rakaꞌe tekoa eꞌỹa rupi, Nhanderuete ombopaga rã
nonheꞌẽ renduiague re (Números 14.26‑34).
Deuteronômio 1 306

penderegua kuery joe ndaꞌevei reia, haꞌeveaꞌi rami ꞌrã peikuaa pota
avakue joegua meme ndaꞌevei rei vaꞌe re, haꞌeꞌỹ vy amboae regua haꞌe
kuery reve ikuai vaꞌe re teĩ. 17 Haꞌe rami vy peikuaa potaa py peteĩ regua
 

peayvuve eme joegui, pendu ꞌrã yvyĩgueveꞌi haꞌe yvatekueve ijayvua

teĩ. Pekyje eme guive avave gui, mbaꞌeta peikuaa pota kuaa aguã ma
Nhanderuete gui ae ou. Haꞌe rami avi mbaꞌemo peikuaa pota aguã haxy
ete ri ramo pemboaxa ꞌrã xea py, haꞌe rã xee voi aendu ꞌrã”, haꞌe vaꞌekue.
18 Haꞌe rami ae haꞌe vaꞌe jave py xeayvu vaꞌekue mbaꞌemo pejapo aguã
 

haꞌe javi re.

Números 13.1‑24
19 —
Haꞌe gui ma Horebe yvyty gui jajeꞌoi vy jaguata tekoa eꞌỹa ijava
etea pexaague haꞌe javi rupi. Tape amorreu kuery regua yvyty ikuai
vaꞌe rupi jajeꞌoi Senhor Nhanderuete ojapo ukaague rami vy. Haꞌe vy
Cades-Barnéia peve nhavaẽ karamboae. 20 Haꞌe ramo xee aipoaꞌe vaꞌekue
 

peẽ kuery pe: “Amorreu kuery regua yvyty ikuai vaꞌe re nhavaẽ ma,
nhandeyvyrã Senhor Nhanderuete omeꞌẽ vaꞌe re ae. 21 Neꞌexa, kovaꞌe
 

yvy ma Senhor Nhanderuete omoĩ ma penerenonde. Tapeo haꞌvy

penhemboekoa aguã, Senhor peneramoĩ kuery Ruete aipoeꞌiague rami
vy. Pekyje eme, penhemondyi eme guive”, haꞌe vaꞌekue. 22 Haꞌe ramo
 

peẽ kuery xea py pevaẽmba vy aipopeje vaꞌekue: “Nhamondouka ꞌrã

avakue nhanerenonde guarã, yvy re oexa pota aguã nhandevy, haꞌe gui
nhandevy omombeꞌu ju aguã tape jaa aguã, haꞌe tetã oĩa py tema nhavaẽ
aguã”, peje vaꞌekue. 23 Haꞌe rami pendeayvua xee ajou porã vy doze
 

avakue aiporavo karamboae penembyte gui, peteĩ-teĩ regua peteĩꞌi ava.

24 Haꞌe ramo haꞌe kuery jogueraa vy yvyty ikuai vaꞌe rupi oguata vy yvy
 

re oexa pota ojeꞌoivy rakaꞌe. Haꞌe vy Escol yvyugua peve ovaẽ vy 25 yvy
 

re mbaꞌemo aju ikuai vaꞌekue opo py ojopy vy haꞌe nunga ogueru okuapy
nhandea py. Haꞌe vy nhandevy omombeꞌu vy “Yvy porã ete Senhor
Nhanderuete nhandevy omeꞌẽ vaꞌe”, heꞌi vaꞌekue.

Números 13.25‑33
26  —
Haꞌe rami teĩ peẽ kuery ma ndapeoxei. Haꞌe rami ꞌrãgue py
Senhor Penderuete ojapo ukaague rupi eꞌỹ pendekuai. 27 Haꞌe rami vy
 

pendero rupi voi penhembopoxy rivea rami pendeayvu tema pekuapy.

Haꞌe vy aipopeje vaꞌekue: “ Senhor ma nanhanderayvui vy ae ma nhiꞌã
nhandepeꞌapa Egito yvy gui, amorreu kuery po py nhanemboaxapa rã
haꞌe kuery nhanemomba aguã rive. 28 Haꞌe gui marã katy ꞌrã tu jajeꞌoi
 

aguã haꞌeve? Mbaꞌeta nhanderyvy kuery ojapo nhandepyꞌa ikangy rei

aguã rami. Mbaꞌeta haꞌe kuery aipoeꞌi vaꞌekue: ‘Haꞌe pygua kuery ma
nhandegui tuvixakueve haꞌe yvatekueve ikuai. Haꞌe kuery retã voi
tuvixave, haꞌe yva peve ikorapa vaꞌe. Haꞌe gui roexa avi haꞌe py Enaque
 307 Deuteronômio 1

raꞌy kuery regua’, heꞌi”, peje vaꞌekue. b 29 Haꞌe ramo xee aipoaꞌe vaꞌekue
 

pendevy: “Penhemondyi rei eme, pekyje eme guive. 30 Mbaꞌeta Senhor  

Penderuete penerenonde rupi oo vy haꞌe ae joe opuꞌã ꞌrã peẽ kuery repy
vy, Egito yvy re pexa pavẽa py nhandevy mbaꞌemo ojapoague rami ae,
31 haꞌe tekoa eꞌỹa re nhandekuaia rupi ojapoague rami voi. Haꞌe py ma
 

pexapa karamboae ava guaꞌy ogueraa rami avi Senhor Penderuete

pendereraa henoiny tape peguataa haꞌe javi rupi, apy pevaẽ peve.
32 Haꞌe rami teĩ aỹ ma ndapejeroviai pekuapy Senhor Penderuete re,
 

33 penerenonde tape haꞌe javi rupi oo teĩ, ojou uka vy peẽ kuery pepyta
 

aguã. Pyávy ma tata py oexa uka tape peo aguã, haꞌe rã ára py ma arai
rupi”, haꞌe vaꞌekue pendevy.

Números 14.20‑38
34  —
Haꞌe rami pendeayvua Senhor oendu vy ivai reve oura reve
aipoeꞌi vaꞌekue: 35 “Anhetẽ ete aipoaꞌe, kovaꞌe avakue heko vai vaꞌe regua
 

peteĩve ndoexai ꞌrã yvy porã, tamoĩ kuery pe ameꞌẽ aguã xeayvuague,
36 Jefoné raꞌy Calebe anho eꞌỹ vy. Haꞌe vaꞌe ma oexa ꞌrã. Haꞌe rami vy
 

yvy haꞌe opyrõ ma oikovyague ameꞌẽ ꞌrã ixupe haꞌe taꞌy kuery pe ju,
Senhor rupive oiko aguã onheaꞌã rire”, heꞌi vaꞌekue Senhor. 37 Haꞌe  

rami avi pendekáuxa xevy voi Senhor ivai vy aipoeꞌi vaꞌekue: “Haꞌe
rami ae avi ndee voi ndereupityi ꞌrã haꞌe vaꞌe yvy. 38 Haꞌe rã Num Josué
 

raꞌy nerenonde rupi oiko vaꞌe, haꞌe vaꞌe ae ꞌrã oupity. Embopyꞌa guaxu
ke haꞌvy, mbaꞌeta haꞌe vaꞌe ojapo ꞌrã Israel kuery hekoa aguã rami yvy
ameꞌẽ vaꞌe re. 39 Haꞌe gui penderaꞌy kueꞌiry, haꞌe kuery pe ‘Omboꞌa pyrã’
 

pejeague vaꞌe, penderaꞌy kuery mbaꞌemo vai neĩ mbaꞌemo porã ma voi
ndoikuaai vaꞌe kuery ae oike ꞌrã haꞌe py. Haꞌe kuery pe ae ꞌrã ameꞌẽ, haꞌe
ramo hekoa ꞌrã okuapy haꞌe py. 40 Haꞌe rã peẽ kuery ma pejere, tapeopa ju
 

tekoa eꞌỹa katy, tape Yeꞌẽ pytã katy oo vaꞌe rupi”, heꞌi vaꞌekue Senhor.

Números 14.39‑45
41 —
Haꞌe ramo peẽ kuery aipopeje vaꞌekue xevy: “Rojejavy rima
Senhor rovai. Rojeꞌoi nho ꞌrã joe ropuꞌã vy, Senhor Nhanderuete
ijayvuague rami vy”, peje vy peteĩ-teĩ penerembiporu joe opuꞌãa pygua
pejopypa vy pendepyꞌa py pemoĩ ae pekuapy yvyty ikuaia katy pejeꞌoi
aguã. 42 Haꞌe ramo Senhor aipoeꞌi karamboae xevy: “Aipoꞌre haꞌe kuery
 

pe: ‘Tapeo eme, pepuꞌã eme joe, mbaꞌeta xee ndaikoi ꞌrã peẽ kuery mbyte,
penderovaigua kuery pendereitypa eꞌỹ aguã’, ꞌre”, heꞌi vaꞌekue. 43 Haꞌe  

rami pendevy xeayvu vaꞌekue ri napenduxei pekuapy. Haꞌe rami ꞌrãgue

py Senhor nheꞌẽ rendua rupi eꞌỹ, haꞌe pendejee anho rei pejeroviaa
rupi pejeꞌoi karamboae yvyty ikuaia katy. 44 Haꞌe ramo haꞌe vaꞌe yvy
 

b
 1.28 Enaque raꞌy kuery ma gigante ikuai rakaꞌe (Números 13.28).
Deuteronômio 1​, ​2 308

re amorreu kuery ikuai vaꞌe penerovaexĩ aguã joguerupa vy eiru rami

penemonha. Haꞌe rami vy pendereitypa Seir guive Horma peve. 45 Haꞌe  

ramo pejevypa ma vy pejaeꞌo vaꞌekue Senhor renonde. Haꞌe rami teĩ

Senhor noendui, ndojapyxakai ae pejapukaia re. 46 Haꞌe vaꞌe rire mbovy
 

ára rei eꞌỹ pendekuai vaꞌekue Cades py ae.

Cades gui Zerede peve oguata ojeꞌoivy jave guare

2   —
Haꞌe vaꞌe rire ma jajeapa vy tekoa eꞌỹa katy ju jajeꞌoi, tape yeꞌẽ
1

pytã katy oo vaꞌe rupi, Senhor xevy aipoeꞌiague rami vy. Haꞌe rami
vy mbovy ára re rei eꞌỹ jajere-jere jakuapy Seir regua yvyty yvýry rupi.
2 Haꞌe rã Senhor ijayvu vy aipoeꞌi xevy: 3 “Pejere-jere vaipa ma kovaꞌe
   

yvyty yvýry rupi. Pejeapa ju ke kuaray ijapuꞌaꞌia katy. 4 Haꞌe vy heta  

vaꞌe kuery pe ndeayvu vy aipoꞌre ꞌrã: ‘Peaxa ꞌrã penderykeꞌy kuery Esaú
ramymino kuery Seir re ikuaia rupi. Haꞌe vaꞌe kuery ma okyje ꞌrã peẽ
kuery gui. Vaꞌeri peiko kuaa pota taꞌvy opa mbaꞌe py. 5 Pejogueroꞌa rei  

eme haꞌe kuery reve, mbaꞌeta haꞌe kuery yvy ma nameꞌẽi ꞌrã pendevy,
neĩ ruxãꞌi pepyrõ aguã rive voi. Mbaꞌeta Esaú kuery pe ae ameꞌẽ rakaꞌe
Seir yvyty regua haꞌe javi. 6 Haꞌe kuery gui tembiꞌu peꞌu vaꞌerã pejogua
 

ꞌrã peráta re ae. Yy peyꞌu vaꞌerã voi pejogua peráta re’, ꞌre ꞌrã” heꞌi
vaꞌekue Senhor. 7 Mbaꞌeta Senhor Penderuete penemoingo porã
 

vaꞌekue pendepo py penembiapoa haꞌe javi re. Haꞌe ma oikuaapa kovaꞌe

tekoa eꞌỹa rupi peguataa. Quarenta maꞌetỹ re Senhor Penderuete oiko
pendereve. Haꞌe ramo mbaꞌeve rei ndoatai pendevy. 8 Haꞌe gui jaaxa  

nhanderyvy Esaú ramymino kuery Seir re ikuaia yke rupi. Haꞌe rami vy
tape Elate haꞌe Eziom-Geber gui yvy joja reia katy oo vaꞌe gui jajeapa vy
tape Moabe regua tekoa eꞌỹa rupi oo vaꞌe rupi ju jaa.
9 — Haꞌe gui Senhor aipoeꞌi xevy: “Pejavyky rei eme Moabe pygua
 

kuery, neĩ pepuꞌã rei eme guive haꞌe kuery re, mbaꞌeta haꞌe kuery yvy ma
nameꞌẽi ꞌrã pendevy, mbaꞌeta Ar tetã ameꞌẽ ma voi Ló ramymino kuery
pe”, heꞌi. 10 (Haꞌe py ymave rupi ikuai vaꞌekue ma emim kuery. Haꞌe vaꞌe
 

kuery ma tuvixakue, heta ete, haꞌe anaquim kuery rami ipuku vaꞌekue
rakaꞌe. 11 Haꞌe kuery pe ma “Refaim ikuai” ꞌea vaꞌekue, anaquim kuery
 

pe rami avi. Haꞌe rã haꞌe kuery pe Moabe pygua kuery ma “Emim kuery”
heꞌi. 12 Haꞌe horeu kuery voi ikuai vaꞌekue Seir py. Vaꞌeri Esaú raꞌy kuery
 

omomba vy omondyipa guenonde gui, haꞌe rami vy hekoague py haꞌe

kuery ju ikuai, Israel kuery ojapoague rami avi oyvyrã Senhor omeꞌẽ
vaꞌekue py.) 13 Haꞌe gui “Pepuꞌã ke aỹ, haꞌe peaxa Zerede yakã rovaigua
 

re”, Senhor heꞌiague rami vy jaaxa vaꞌekue Zerede yakã rovaigua re.
14 Cades-Barnéia guive Zerede yakã rovaigua peve jaguataague haꞌe javi
 

ma trinta e oito maꞌetỹ, nhande kuery regua avakue joe opuꞌã vaꞌety haꞌe
javi omanomba peve nhandeaty mbyte py ae, Senhor oura reve ijayvu
 309 Deuteronômio 2

ma voiague rami vy. c 15 Haꞌe rami vy Senhor ae opo oupi haꞌe kuery
 

rovai, nhandeaty mbyte gui omomba haꞌe omokanhymba peve.

Ar tetã rupi Arnom yakã oaxapa ojeꞌoivyague re imaꞌenduꞌaague

16  —
Haꞌe gui heta vaꞌe kuery mbyte gui avakue joe opuꞌã vaꞌety
omanomba ma rire 17 Senhor ijayvu vy aipoeꞌi xevy: 18 “Aỹ ma peaxa
   

ꞌrã Ar rupi, Moabe pygua kuery yvy rupi, 19 haꞌe pevaẽ ꞌrã Amom raꞌy
 

kuery renonde katy peve. Haꞌe rã pejavyky rei eme, neĩ pepuꞌã rei eme
haꞌe kuery re, mbaꞌeta Amom raꞌy kuery yvy ma nameꞌẽi ꞌrã pendeyvyrã,
Ló raꞌy kuery yvyrã ameꞌẽ ma voi rire.” 20 (Haꞌe rami avi haꞌe vaꞌe yvy
 

pe “Refaim kuery yvy” ꞌea avi, haꞌe kuery voi ikuai ranhe rire, haꞌe
kuery pe amonita kuery “Zanzumim kuery” ꞌea vaꞌe ae. 21 Haꞌe kuery ma
 

tuvixakue, heta ete, haꞌe anaquim kuery rami ipuku vaꞌekue rakaꞌe. Haꞌe
gui Senhor omomba vaꞌekue amonita kuery renonde gui. Haꞌe ramo
haꞌe kuery ju omondyipa ma vy ikuai hekoague py. 22 Haꞌe rami ae avi
 

Esaú raꞌy kuery re ojapo rakaꞌe Seir py, mbaꞌeta haꞌe kuery renonde horeu
kuery omomba rire Esaú raꞌy kuery ju ikuai hekoague py, kovaꞌe ára
peve. 23 Haꞌe gui Caftor pygua kuery voi guekoa gui ae ou vy omomba avi
 

rakaꞌe aveu kuery Gaza tekoa peve ikuai vaꞌekue, haꞌe vy ikuai hekoague
py.) 24 Haꞌe gui “Pepuꞌã ke haꞌvy. Tapeo, haꞌe peaxa Arnom yakã. Neꞌexa,
 

ndepo py ma amboaxa Hesbom pygua huvixa Seom amorreu regua,

haꞌe ijyvy haꞌe javi. Tapeo haꞌvy, pendekuai haꞌe py, pepuꞌã haꞌe kuery
re. 25 Aỹ gui amboypy ꞌrã yva guy rupi ikuai vaꞌe haꞌe javi re amoĩ aguã
 

peẽ kuery gui okyjepa rei aguã. Haꞌe kuery pendepoꞌakaa omombeꞌua rã
oendu vy oryryipa ꞌrã okuapy pendegui, ndaekorãvei rei vy”, Senhor
heꞌi vaꞌekue.

Números 21.21‑30
26  —
Haꞌe ramo Quedemote tekoa eꞌỹa gui xee amondouka ayvu
mombeꞌuarã kuery Hesbom pygua huvixa Seom-a py. Ayvu haꞌevepa
rei aguã regua amombeꞌu uka vy aipoaꞌe: 27 “Tove toroaxa ndeyvy rupi.
 

Tape rupi anho ꞌrã roo. Ndorojepeꞌai ꞌrã roiporu kuaa katy, neĩ roiporu
kuaa eꞌỹa katy voi. 28 Tembiꞌu roꞌu vaꞌerã remeꞌẽ peráta re ae, yy royꞌu
 

vaꞌerã voi peráta re remeꞌẽ. Haꞌe vy tove toroaxa ndeyvy rupi, 29 Esaú 

raꞌy kuery Seir py ikuai vaꞌe oremboaxaague rami avi, haꞌe Moabe
pygua kuery Ar py ikuai vaꞌe voi. Haꞌe rami vy roaxa aguã Jordão yakã
rovaigua re, oreyvyrã Senhor Oreruete omeꞌẽ vaꞌekue py rovaẽ peve”,
haꞌe uka vaꞌekue. 30 Haꞌe rami teĩ Hesbom pygua huvixa Seom ndoipotai
 

jaaxa ijyvy rupi, mbaꞌeta Senhor ae ojapo inhakã ratãa rupi onheꞌẽ py
ndoipotaia oendu aguã rami, pendepo py omboaxa aguã aỹ pexaa rami

 2.14 Números 14.28‑35
c
Deuteronômio 2​, ​3 310

ae. 31 Haꞌe vy Senhor aipoeꞌi: “Neꞌexa, apy amboypy ma pendepo py

 

omboaxa aguã Seom haꞌe ijyvy haꞌe javi. Tapeo haꞌvy peipeꞌapa, peẽ ju
ijyvykue py penhemboekoa aguã”, heꞌi vaꞌekue.
32 — Haꞌe gui Seom ojeupegua kuery haꞌe javi reve ou okuapy
 

nhanderovai opuꞌã aguã Jaza py. 33 Haꞌe rami teĩ nhandepo py Senhor
 

Nhanderuete omboaxa ramo jaitypa, taꞌy kuery haꞌe ixupegua kuery haꞌe
javi. 34 Haꞌe vaꞌe jave haꞌe kuery retã ikuai vaꞌe jajopypa vy nhamomba
 

katuĩꞌi, avakue, kunhague haꞌe kyrĩgueꞌi guive. Neĩ peteĩve ma voi

ndajaejai vaꞌekue ikuaive aguã. 35 Hymba kuery anho tema jajopy
 

nhanerymbarã, haꞌe hetã jaipeꞌa vaꞌekue py mbaꞌemo oeja vaꞌekue voi.

36 Arnom yvyugua yvýry Aroer oĩ vaꞌe, haꞌe haꞌe py tetã oĩ vaꞌe guive
 

Gileade peve, tetã ikora yvateve vaꞌe meme teĩ jaipeꞌapa, nhandepo py
Senhor Nhanderuete omboaxapa ramo. 37 Haꞌe rã Amom raꞌy kuerya
 

py anho nanhavaẽi vaꞌekue, neĩ Jaboque yakã yvýry rupi, yvyty

yvýry tetã ikuai vaꞌe rupi, neĩ teĩve henda py Senhor Nhanderuete
nanhanemondoukaia rupi.

Números 21.31‑35

3   —
Haꞌe gui jajeapa vy Basã katy tape oo vaꞌe rupi ju jaa. Haꞌe ramo
1

Basã pygua huvixa Ogue nhanerovaexĩ vy ou ojeupegua kuery haꞌe

javi reve, nhandere opuꞌã aguã Edrei py. 2 Haꞌe rã Senhor Nhanderuete
 

aipoeꞌi xevy: “Ekyje eme haꞌe kuery gui, mbaꞌeta amboaxa ndepo py,
ixupegua kuery haꞌe ijyvy haꞌe javi reve. Haꞌe vaꞌe re pejapo ꞌrã amorreu
kuery ruvixa Seom re pejapoague rami, Hesbom pygua ae vaꞌekue”, heꞌi
vaꞌekue. 3 Haꞌe rami vy nhandepo py Senhor Nhanderuete omboaxa
 

avi Basã pygua huvixa Ogue, ixupegua kuery haꞌe javi reve. Jajukapa,
neĩ peteĩꞌi voi oikove aguã rami eꞌỹ. 4 Haꞌe vaꞌe jave py nhandepoꞌaka
 

hetã haꞌe javi re. Teĩve tetã noĩ nhandepoꞌakaa eꞌỹ vaꞌekue. Sessenta
tetã re nhandepoꞌaka Argobe regua yvy haꞌe javi, Basã pygua huvixa
Ogue openaague. 5 Haꞌe vaꞌe tetã haꞌe javi ma ikora yvate vaꞌe meme,
 

ikora rokẽ jokoa vaꞌe voi. Tetã mbovy eꞌỹ rei avi jajopy ikora eꞌỹ vaꞌe.
6 Nhamomba katuĩꞌi, Hesbom pygua huvixa Seom mbaꞌekue re jajapoague
 

rami. Peteĩ-teĩ tetã nhamomba, avakue, kunhague haꞌe kyrĩgue haꞌe

javi. 7 Mymba kuery anho tema jaraa nhandevy guarã, tetã pygua kuery
 

oguereko vaꞌekue voi. 8 Haꞌe rami py amorreu kuery huvixa mokoĩve po

 

gui jaipeꞌa vaꞌekue ijyvy Jordão yakã kyvõ rupi itui vaꞌekue, Arnom yakã
guive yvyty Hermom yvyty peve. 9 (Hermom yvyty pe ma Sidom pygua
 

kuery “Siriom” heꞌi, haꞌe rã amorreu kuery ma “Senir” heꞌi okuapy vaꞌe.)
10 Haꞌe rami vy nhandepoꞌaka yvy joja reia rupi tetã ikuai vaꞌe re, Gileade
 

regua haꞌe javi re, Basã regua re voi, Salca haꞌe Edrei peve. Haꞌe vaꞌe
ma Basã pygua huvixa Ogue openaague meme. 11 (Mbaꞌeta Basã pygua
 

huvixa Ogue anhoꞌi ma oikove vaꞌekue refaim kuery regua. Haꞌe vaꞌe
 311 Deuteronômio 3

rupa ma ferro guigua, Amom raꞌy kuery retã Rabá re oĩ teri vaꞌe. Ipuku-a
ma irundy metros, haꞌe rã ipya ma mokoĩ metros, aỹ nhaꞌãa rami.)

Números 32.33‑42
12  — Haꞌe vaꞌe jave py ae jajopypa nhandeyvyrã. Haꞌe gui Arnom
yvyugua yvýry Aroer tekoa oĩ vaꞌekue guive Gileade regua yvyty
mbytekue peve, tetã ikuai vaꞌe haꞌe javi reve amboaxa Rúben haꞌe Gade
ramymino kuery pe. 13 Haꞌe rã Manassés ramymino kuery mbytekue
 

ikuai vaꞌe pe ma amboaxa Gileade yvy rembyre haꞌe Ogue openaague

Basã yvy haꞌe javi. Argobe regua Basã haꞌe javi pe ma “Refaim kuery
yvy” ꞌea vaꞌekue. 14 Haꞌe gui Manassés raꞌy Jair ojopy Argobe, haꞌe vaꞌe
 

ma Basã ae, gesurita haꞌe maacatita kuery yvy ojeꞌaa peve. Haꞌe vy tekoa
ikuai vaꞌe ma guery py ae oenoĩ rire “Havote-Jair” ꞌea aỹ peve. 15 Maquir
 

pe ma amboaxa Gileade. 16 Haꞌe rã Rúben haꞌe Gade regua kuery pe ma

 

amboaxa Gileade guive Arnom yvyugua peve, haꞌe vaꞌe mbyte rupi ijaꞌorã
opyta oiny ramo, haꞌe gui Jaboque yakã yvýry Amom raꞌy kuery yvy
ojeꞌaa peve. 17 Haꞌe rami ae avi Arabá rupi ma Jordão yakã opyta ijaꞌorã,
 

Quinerete yupa guive Arabá regua yeꞌẽro peve, haꞌe gui kuaray oẽa katy
ma Pisga yvyꞌã guy katy rupi oo.
18 — Haꞌe vaꞌe jave py pendevy xeayvu vy aipoaꞌe vaꞌekue: “ Senhor
 

Penderuete ae omeꞌẽ kovaꞌe yvy penderekoarã. Haꞌe nunga rupi

penderegua avakue ipyꞌa guaxukue guembiporu reve toaxapa guyvy
kuery Israel regua mboae renonde. 19 Pendaꞌyxy kuery, penderaꞌy haꞌe
 

penderajy kuery anho ꞌrã opyta penderekoarã amboaxa vaꞌekue py,

penerymba kuery guive, mbaꞌeta aikuaa penerymba reta vaꞌea, 20 haꞌe  

rami penderyvy kuery voi Senhor opytuꞌu aguã omeꞌẽa ára peve peẽ
kuery pe ranhe pepytuꞌu aguã omeꞌẽague rami avi, haꞌe kuery voi hekoa
aguã ijyvyrã Jordão yakã rovai re Senhor Penderuete omeꞌẽ vaꞌe py.
Haꞌe gui mae ma peteĩ-teĩ pejevy ꞌrã pendeyvyrã amboaxa vaꞌekue py”,
haꞌe vaꞌekue.
21 — Haꞌe vaꞌe jave py Josué pe voi xeayvu vy aipoaꞌe vaꞌekue:
 

“Nderexa py ae rexapa ma kovaꞌe mokoĩ huvixa re Senhor Nderuete

ojapoague. Haꞌekue rami ae ju ꞌrã Senhor ojapo huvixa ikuai vaꞌe
openaa rupi ndee reaxa aguã rupi. 22 Pekyje eme haꞌe kuery gui, mbaꞌeta
 

Senhor Penderuete ae ꞌrã opuꞌã peẽ kuery repy vy”, haꞌe vaꞌekue.

Números 27.12‑23
23  — Haꞌe vaꞌe jave xee voi ajapukai Senhor pe. Haꞌe vy aipoaꞌe: 24 “Ah
 

Senhor Oreruete, remboypy ma xee nerembiguai pe rexa uka aguã

mbaꞌemo ndepoꞌakaa rupi ndepo imbaraete vaꞌe py rejapo vaꞌe. Mbaꞌeta
mbaꞌe nunga tuuete yva re, eꞌỹ vy yvy re teĩ ikuai vaꞌe, haꞌe kuery ojapo
avi ꞌrã ndepoꞌakaa rupi rejapo vaꞌe ramigua? 25 Haꞌe nunga rupi ajerure
 
Deuteronômio 3​, ​4 312

ndevy, tove taaxa avi, xee voi aexa aguã yvy porã Jordão yakã rovai re
itui vaꞌe, haꞌe vaꞌe yvytya haꞌe javi, Líbano peve”, haꞌe vaꞌekue Senhor
pe.
26 — Haꞌe rami teĩ peẽ kuery káuxa Senhor xevy ivai vy noendu
 

potai. Haꞌe rami vy aipoeꞌi: “Haꞌeve ma! Ndeayvuve eme xereve haꞌe
nunga re. 27 Eẽ eovy Pisga yvyty apyte áry, haꞌe emaꞌẽ kuaray ijapuꞌaꞌia
 

katy, ipuku-a katy haꞌe oikea katy. Nderexa py rive ꞌrã rexa, mbaꞌeta
ndaꞌevei kovaꞌe Jordão yakã rovai re reaxa aguã. 28 Haꞌe rami avi Josué
 

pe ndeayvu ꞌrã rembopyꞌa guaxu haꞌe remombaraetea rupi, mbaꞌeta haꞌe

ma oaxa ꞌrã kovaꞌe kuery renonde, ojapo ꞌrã yvy ndee rexa rive vaꞌekue
py hekoa aguã rami”, heꞌi vaꞌekue.
29 — Haꞌe ramo japytaveꞌi ranhe Bete-Peor katyꞌi yvyugua oĩ vaꞌe py.
 

Senhor nheꞌẽ rendua rupi heta vaꞌe kuery

ikuai aguã re Moisés ijayvuague

4   —
Aỹ ma Israel kuery, pendu ke ayvu oeja pyre haꞌe ꞌarandua
1

rupigua re romboꞌe ta vaꞌe. Pejapo ete peikove haꞌe peupity aguã

pendeyvyrã Senhor Penderuete omeꞌẽ vaꞌe. 2 Napemoĩvei ꞌrã ayvu xee
 

amboaxa vaꞌe áryve, neĩ napemboivei ꞌrã guive, Senhor Penderuete

ojapo uka vaꞌekue pejapopa aguã, xee amboaxaa rami ae. 3 Penderexa  

py ae pexa vaꞌekue tuuete Baal re ojeꞌoi vaꞌekue re Senhor Penderuete

ojapoague, mbaꞌeta avakue Peor pygua kuery nguuete Baal re ojeꞌoi
vaꞌekue ma omokanhymba rakaꞌe penembyte gui. 4 Haꞌe rã peẽ kuery
 

Senhor Penderuete re pejerovia ete vaꞌe ma pekuavepa aỹ peve. 5 Neꞌexa, 

Senhor Xeruete omombeꞌu ukaague rami vy xee romboꞌe ma oayvu

oeja vaꞌekue haꞌe hiꞌarandua rupigua re, pendeyvyrã pejopy vaꞌekue py
pendekuai ma vy haꞌe rami ae pendekuai aguã. 6 Pendejee pemoĩ haꞌvy
 

pejapo ete aguã, mbaꞌeta haꞌe rami vy pexa uka ꞌrã peneꞌarandua haꞌe
peiko porã kuaa amboae regua kuery rembiexa py. Haꞌe nunga ayvu oeja
pyre haꞌe kuery oendu vy “Anhetẽ ete kovaꞌe kuery ma hiꞌarandu ete
haꞌe ikuai porã kuaa vaꞌe”, heꞌi ꞌrã okuapy. 7 Mbaꞌeta mbaꞌe nunga kuery
 

regua tu heta teĩ nguu ete oguereko Senhor Nhanderuete jajapukai

nhavõ nhanepytyvõ vaꞌe ramigua? 8 Mbaꞌe nunga kuery regua tu heta teĩ
 

oguereko ayvu oeja pyre haꞌe ꞌarandu rupigua aỹ penderekorã amboaxa

vaꞌe haꞌe javi ramigua?
9 — Haꞌe rami avi pereko kuaa pota peẽ ae pendekuaia haꞌe penenheꞌẽ,
 

penderexarai eꞌỹ aguã penderexa py pexa vaꞌekue-ꞌekue re, haꞌe

pendepyꞌa gui pemokanhy eme peikoa pukukue re. Peikuaa uka avi ꞌrã
penderaꞌy haꞌe peneramymino kuery pe. 10 Pendexarai eme Horebe yvyty
 

re Penderuete renonde pendekuai jave guare re, xevy Senhor aipoeꞌi

jave: “Emboatypa ke kovaꞌe kuery, tojapyxaka xeayvu re, yvy re ikuaia
pukukue re xerenonde ikuai aguã ojererokyjea rupi, haꞌe guaꞌy kuery voi
 313 Deuteronômio 4

omboꞌe aguã haꞌe rami” heꞌi vaꞌekue. 11 Haꞌe vaꞌe yvyty yvýry pevaẽ vy
 

pearõmba pekuapy. Yvyty ma tata raku jekuaa yva mbyte peve, haꞌe gui
pytũ vaikue, arai pytũ guive. 12 Haꞌe gui tata mbyte gui Senhor ijayvu.
 

Ijayvu nhendu rã pendu vaꞌekue. Haꞌe rami ete ijayvua pendu vaꞌeri neĩ
peteĩve py ndapexai vaꞌekue. 13 Pendevy peguarã omombeꞌu guexeve
 

guarã, ojapo uka avi dez ayvu ojapo pyrã. Haꞌe vaꞌe ma ombopara mokoĩ
itape re. 14 Haꞌe vaꞌe jave ae Senhor xevy penemboꞌe uka avi oayvu
 

oeja vaꞌekue haꞌe oꞌarandu rupigua re, pendeyvyrã pejopy vaꞌekue py

pendekuai ma vy pejapopa aguã. 15 Pereko kuaa pota haꞌvy penenheꞌẽ,
 

mbaꞌeta Horebe yvyty re tata mbyte gui Senhor Penderuete pendevy

ijayvu jave neĩ teĩgueve ma ndapexai vaꞌekue, 16 penhemboeko kyꞌa rei
 

eꞌỹ aguã mbaꞌemo raꞌangaa pembojerovia vaꞌerã rive pejapoa py, ava eꞌỹ
vy kunha raꞌangaa teĩ ae ma, 17 haꞌeꞌỹ vy mbaꞌemo mymba yvy rupi ikuai
 

vaꞌe, eꞌỹ vy yva guy rupi oveve vaꞌe ramigua, 18 mymba yvy rupi otyryry
 

vaꞌe, eꞌỹ vy pira yy guýry ikuai vaꞌe voi. 19 Peiko kuaa pota ke, yva re
 

pemaꞌẽ vy kuaray, jaxy, jaxy-tata haꞌe mbaꞌemo yva re ojekuaa vaꞌe haꞌe
javi pexa vy pejekore vy henonde penenapyꞌã re peĩ reve pemboete eꞌỹ
aguã, mbaꞌeta haꞌe nunga ma Senhor Penderuete ae oeja vaꞌekue yva
guýry haꞌe javi regua ikuai vaꞌe peguarã rive. 20 Haꞌe rã peẽ kuery ma
 

Senhor pendejogua vy penerenoẽmba tata rupa ferro kyꞌaꞌoaty, Egito

yvy re pendekuaia gui, ojeupe guarã ae pendereru, aỹ minha pexaa rami.
21 — Haꞌe gui pendekáuxa xevy Senhor ivai vy oura xee aaxa eꞌỹ
 

aguã yvy porã Jordão yakã rovai re pendekoarã Senhor Penderuete

omeꞌẽ vaꞌe py. 22 Haꞌe rami rã xee ma kovaꞌe tekoa py ae ꞌrã amano,
 

ndaaxai ꞌrã Jordão yakã rovai re. Haꞌe rã peẽ kuery ma peaxa ꞌrã haꞌe
vaꞌe yvy porã py penderekoa aguã. 23 Peiko kuaa pota ke penderexarai
 

eꞌỹ aguã Senhor Penderuete guexeve guarã ojapo vaꞌekue gui, pejapo
eꞌỹ aguã mbaꞌemo raꞌangaa pembojerovia vaꞌerã, haꞌe nunga Senhor
Penderuete ndojapo ukai rire. 24 Mbaꞌeta Senhor Penderuete ma tata
 

nhomokanhyarã. Haꞌe ma oipota hexe anho pejerovia. d

25 — Haꞌe gui penderaꞌy haꞌe peneramymino jevy vy yvy re
 

pendetujaꞌipa ma jave, xapyꞌa rei penhemboeko kyꞌaa rupi pejapo ꞌrã

mbaꞌemo raꞌangaa pembojerovia vaꞌerã, haꞌe vy Senhor Penderuete
renonde haꞌeveꞌỹ vaꞌe pejapo ꞌrã pendevy ivai aguã rami, 26 aỹ gui ma yva
 

haꞌe yvy opyta peẽ kuery rekokue momaꞌenduꞌaarã, mbaꞌeta pemanomba

voi ꞌrã pendeyvyrã Jordão yakã rovai re peaxa vy pejopyague py. Haꞌe py
ma ndapeiko pukui ꞌrã. Haꞌe rami ꞌrãgue py penemombaa ꞌrã. 27 Haꞌe rami  

vy Senhor penemoaĩmba ꞌrã amboae regua ikuaia rupi. Mboapyꞌi eteꞌi

ꞌrã pekuave, yvy regua kuery ikuaia rupi Senhor penemondoukaague
rupi. 28 Haꞌe py ma penderueterã pembojerovia ꞌrã avakue rembiapo rive,
 

 4.24 Hebreus 12.29
d
Deuteronômio 4 314

yvyra haꞌe ita guigua, oexa eꞌỹ vaꞌe, oendu eꞌỹ vaꞌe, okaru eꞌỹ vaꞌe, neĩ
oetũ eꞌỹ vaꞌe. 29 Haꞌe gui mae ma peka ꞌrã Senhor Penderuete, haꞌe vy
 

pejou ꞌrã, penenheꞌẽ haꞌe pendepyꞌa haꞌe javi py ri peka vy. 30 Mbaꞌeta
 

pejexavaia py opaa ára haꞌe nunga haꞌe javi pendere ou ramo Senhor
Penderuete pe pejevy vy penheꞌẽ rendu nho ramo 31 Senhor Penderuete
 

napenepytyvõ eꞌỹi ꞌrã, nhomboaxy kuaa vaꞌe vy. Napenemomba etei ꞌrã,
ndaexarai ꞌrã guive oura reve guexeve guarã peneramoĩ kuery reve ojapo
vaꞌekue gui.
32 — Aỹ ma peikuaa pota yma peiko eꞌỹ mbove mbaꞌemo oikoague re,
 

mbaꞌeta yvy re Nhanderuete avakue omoingo guive, yva guy haꞌe javi
rupi ndoikoi neĩ noenduai teri guĩ ramigua. 33 Tyrã pa amongue vaꞌe
 

regua ndaꞌu oendu ma tata mbyte gui tuuete ijayvu vaꞌe teĩ okuave teri,
peẽ kuery re oikoague rami? 34 Tyrã amongue tuuete ndaꞌu onhembopyꞌa
 

ma amboae regua kuery mbyte gui ojeupe guarã oipeꞌa aguã, joeko aꞌãa
py, mbaꞌemo porã oexa ukaa py, iporã vaꞌe ojapoa py, joe opuꞌãa py, opo
oupi vy opoꞌakaa oexa ukaa py, opa marã nhomondyipaa py, Egito yvy
re Senhor Penderuete penembiexarã ojapoague rami ete? 35 Pendevy  

ae haꞌe nunga oexa uka rakaꞌe, peikuaa aguã Senhor ae Penderuete

oikoa. Jipoi amboae, haꞌe anho eꞌỹ vy. e 36 Yva gui oayvua omonhendu
 

penemboꞌe aguã, haꞌe yvy re ju oexa uka guata tuvixa vaꞌe. Haꞌe ramo
hata mbyte gui pendu vaꞌekue ijayvua. 37 Peneramoĩ kuery haꞌe oayvua
 

rupi, hamymino kuery ju oiporavo vy penerenoẽmba rakaꞌe Egito yvy

gui, haꞌe ae ojekuaa uka opoꞌakaa haꞌe javi py, 38 penerenonde gui
 

oipeꞌapa aguã amboae regua pendegui ipoꞌakapave vaꞌe voi, haꞌe gui
pendeyvyrã vaꞌekue py peru aguã, aỹ jaexaa rami ae. 39 Haꞌe nunga rupi
 

aỹ gui ma peikuaa ꞌrã, pendepyꞌa py peikuaa pota porã ꞌrã Senhor anho
Nhanderuete oikoa re, yva re haꞌe yvy re ndoikoi amboae. 40 Pejapopa
 

haꞌvy oayvu oeja vaꞌekue haꞌe ojapo ukaague aỹ xee ju amboaxa vaꞌe,
pendekuai porãꞌi aguã, haꞌe penderaꞌy kuery ju peẽ ndapeikovei jave,
pendeyvyrã Senhor Penderuete rakaꞌe rã peve guarã omeꞌẽ vaꞌekue py
pendekuai puku aguã — heꞌi Moisés.

Números 35.9‑15; Deuteronômio 19.1‑3
41 Moisés
oiporavo mboapy tetã onhemi atyrã Jordão yakã regua
kuaray oua katy ikuai vaꞌe, 42 haꞌe py potae vy eꞌỹ oirũ ojuka vaꞌekue
 

onhemi aguã, neĩ omotareꞌỹ-eꞌỹkue py ri vy, haꞌe vaꞌe tetã vaꞌe regua py
rei ovaẽ vy oiko aguã. 43 Haꞌe vy Rúben kuery peguarã ma Bezer tetã
 

oiporavo tekoa eꞌỹa py yvypea re oĩ vaꞌe. Gade kuery pe ma Gileade

regua Ramote tetã oiporavo, haꞌe rã Manassés kuery pe ma Basã regua
Golã tetã ju.

 4.35 Marcos 12.32
e
 315 Deuteronômio 4​, ​5

Mokoĩgue ma Moisés ijayvu jevyague

Lei oeja pyre Moisés omombeꞌu porãveague
44  Povaꞌe
lei ma Israel kuery rekorã Moisés omboaxa vaꞌekue. 45 Po rami  

ma mbaꞌemo oikuaa uka pyre, ayvu oeja pyre haꞌe ꞌarandu rupigua Israel
kuery pe Moisés omombeꞌu vaꞌekue Egito yvy gui oupa jave py, 46 Jordão  

yakã rovai teri ikuaia re, Bete-Peor katyꞌi yvyugua rupi ikuai jave,
amorreu kuery Hesbom pygua ruvixa Seom oiko vaꞌekue yvy re. Haꞌe
vaꞌe ma Moisés haꞌe Israel kuery ojuka vaꞌekue Egito yvy gui oupa ma
jave, 47 haꞌe ijyvykue guive ojopypa ikuai aguã, Basã pygua huvixa Ogue
 

yvykue guive. Haꞌe vaꞌe mokoĩve ma amorreu kuery huvixa ikuai vaꞌekue
meme. Ijyvykue ma Jordão yakã regua kuaray oua katy itui, 48 Arnom  

yvyugua katyꞌi Aroer tekoa oĩ vaꞌe guive, haꞌe Siom yvyty peve (haꞌe vaꞌe
ma Hermom), 49 Yvy joja reia haꞌe javi Jordão yakã regua kuaray oua katy
 

oĩ vaꞌe, yvy joja reia regua yeꞌẽ rembe peve Pisga yvyty katyꞌi yvyꞌã guy
rupi.

Êxodo 20.1‑17

5   Haꞌe
gui Israel kuery Moisés oenoĩmba vy aipoeꞌi:
1

— Israel kuery, pendu ke ayvu oeja pyre haꞌe ꞌarandu rupigua

re pendeapyxa py xeayvu ramo, peikuaa porã vy pejapopa ete aguã.
2 Horebe yvyty re nhandekuai jave nhande kuery reve Senhor
 

Nhanderuete ojapo guexeve guarã. 3 Nhaneramoĩ kuery reveꞌỹ Senhor

 

ojapo, haꞌe rã nhande kuery apy aỹꞌi jakuaveꞌi teri vaꞌe reve ae. 4 Nhande  

kuery nhaendua py ete Senhor ijayvu, yvyty áry tata mbyte gui. 5 (Haꞌe  

rami jave ma xee haꞌã vaꞌekue Nhanderuete haꞌe peẽ kuery mbyte
Senhor ijayvua mboaxaarã, mbaꞌeta tata gui pekyje vy napeẽi yvyty re.)
Haꞌe gui Senhor aipoeꞌi vaꞌekue:
6 “Xee ma Senhor Nderuete Egito yvy re escravo pendekuai vy
 

pembaꞌeapo poyiague gui pendepeꞌa vaꞌekue. 7 Ndererekoi ꞌrã nderuete

 

mboae xerenonde. 8 Nderejapoi ꞌrã mbaꞌemo raꞌangaa nderueterã, yva re

 

ikuai vaꞌe raꞌangaa, yva guýry yvy re ikuai vaꞌe ramigua, neĩ yvy guy
rupi yy oĩ vaꞌe rupi ikuai vaꞌe raꞌangaa voi. 9 Haꞌe nunga neremboetei ꞌrã,
 

neĩ nerembojeroviai ꞌrã, mbaꞌeta xee Senhor Nderuete ma aipota xere

anho pejerovia, mbaꞌeta aju vy ambopaga ꞌrã xere ndaꞌijaꞌei vaꞌe reko
vaiague re, tuu kuery, taꞌy kuery, hamymino haꞌe hamymino jevy kuery
ikuaia peve. 10 Haꞌe rã amongue xerayvu vy ajapo ukaague rami ikuai
 

vaꞌe ma amboaxy ꞌrã mil-kue hamymino kuery ikuai peve.

11 “Ndeayvu rive eme Senhor Nderuete rery rupi, mbaꞌeta Senhor
 

nomboeko porãi ꞌrã hery rupi ijayvu rive vaꞌekue.

12 “Nemaꞌenduꞌa ke sábado ára py ikyꞌa eꞌỹ vaꞌerã remboete aguã,
 

Senhor Nderuete ojapo ukaague rami vy. 13 Mboapy meme ára re ꞌrã
 
Deuteronômio 5 316

rembaꞌeapo, haꞌe rejapopa ꞌrã rejapo vaꞌerã vaꞌekue haꞌe javi. 14 Haꞌe  

rã sete-a ára ma sábado Senhor Nderuete pegua ára. Nerembaꞌeapoi

ꞌrã mbaꞌeve py, nderaꞌy, nderajy, nerembiguai avakue haꞌe kunhague,
nerymba vaka, mburikaꞌi, neĩ peteĩve nerymba, neĩ mombyrygua kuery
ndero py removaẽ vaꞌekue voi, nerembiguai kuery voi ndee rami avi
topytuꞌu. 15 Mbaꞌeta nemaꞌenduꞌa Egito yvy re escravo reiko jave haꞌe gui
 

Senhor Nderuete ndepeꞌaague re, opo oupi vy opoꞌakaa oexa ukaa py.
Haꞌe rami rire Senhor Nderuete omboete uka sábado ára.
16 “Remboete ꞌrã nderu haꞌe ndexy, Senhor Nderuete ojapo ukaague
 

rami, reikove puku haꞌe reiko porã aguã ndeyvyrã Senhor Nderuete
omeꞌẽ vaꞌekue py. f
17 “Ejojuka eme. g
 

18 “Ndetavy eme. h
 

19 “Nemonda eme. i
 

20 “Ndeayvu rive eme neirũ re.

 

21 “Emoaruã eme neirũ raꞌyxy. Emoaruã eme neirũ ro, neĩ imbaꞌety,
 

hembiguai ava neĩ kunha, hymba vaka neĩ mburikaꞌi, neĩ mbaꞌeve neirũ
mbaꞌe rei-rei oguereko vaꞌe.” j

Êxodo 20.18‑21, 31.18
22  —
Haꞌe vaꞌe ayvu rupi ma pendeaty vaꞌe kuery pe Senhor ijayvu
rakaꞌe yvyty oĩa gui. Tata haꞌe arai pytũ mbyte gui onhendu atã. Haꞌe
vaꞌe rire ndaꞌijayvuve jevyi. Mokoĩ itape re omboparapa ma rire omeꞌẽ
xevy. 23 Yvyty tata ojopeayi teri reve arai pytũa gui ijayvu rã pendu vy
 

penhemboja xere, peteĩ-teĩ regua akã haꞌe nhomongeta vaꞌety kuery.

24 Haꞌe vy aipopeje vaꞌekue xevy: “Apy ma Senhor Nhanderuete orevy
 

oexa uka opoꞌakaa haꞌe imarã eꞌỹ vaꞌea. Roendu guive tata mbyte gui
ijayvu rã. Aỹ roexa rã Nhanderuete ndee ava reiko vaꞌe reve ijayvu teĩ
reikove teri. 25 Haꞌvy aỹ, mbaꞌe re tu romanomba ta? Mbaꞌeta pevaꞌe tata
 

tuvixa vaꞌe oremokanhymba ꞌrã. Senhor Nhanderuete ayvu roenduve

tema ri vy romanomba ꞌrã. 26 Mbaꞌeta mavaꞌe ava ndaꞌu Senhor
 

Nhanderuete oikove vaꞌe tata mbyte gui ijayvu rã oexa teĩ oikove ꞌrã,
nhande kuery jaexaa rami? 27 Enhemboja ndee, haꞌe endu Senhor
 

Nhanderuete mbaꞌe heꞌia. Haꞌe gui orevy ju remombeꞌupa ꞌrã Senhor

ijayvuague. Haꞌe ramo roendu vy rojapopa ꞌrã”, peje vaꞌekue. 28 Haꞌe  

rami xevy pendeayvu rã Senhor oendu vy aipoeꞌi xevy: “Xee aendu heta
vaꞌe kuery ndevy pe ijayvu rã. Haꞌe kuery haꞌevea rami meme ijayvu.
29 Haꞌe kuery pyꞌa re oĩ ete ꞌrãgue xerenonde ojererokyjea rupi ikuai
 

f
 5.16 Mateus 15.4, Marcos 7.10, Efésios 6.2‑3 g 5.17 Mateus 5.21, Romanos 13.9,
Tiago 2.11 h 5.18 Mateus 5.27, Romanos 13.9, Tiago 2.11 i 5.19 Romanos 13.9
j
 5.21 Romanos 7.7, 13.9
 317 Deuteronômio 5​, ​6

aguã, haꞌe ajapo uka vaꞌe haꞌe javi rupi, haꞌe kuery ikuai porã aguã, taꞌy
kuery voi, rakaꞌe rã peve guarã! 30 Tereo haꞌvy, haꞌe kuery pe ‘Tapeopa
 

ju pendero katy’, ꞌre. 31 Haꞌe rã ndee ma repytave ju ꞌrã apy xereve. Haꞌe
 

rã xee amombeꞌuve ꞌrã ajapo uka vaꞌe, xeayvu haꞌe aipota vaꞌe haꞌe
javi. Haꞌe vaꞌe re ma ndee remboꞌe ꞌrã haꞌe kuery oyvyrã ameꞌẽ vaꞌe py
ikuai jave ojapopa aguã rami”, heꞌi vaꞌekue Senhor. 32 Haꞌe nunga rupi  

pejapopa pota ꞌrã Senhor Penderuete ojapo uka vaꞌekue. Haꞌe ramia gui
pejepeꞌa eme peiporu kuaa katy, neĩ peiporu kuaa eꞌỹa katy. 33 Senhor  

Penderuete ojapo uka vaꞌe haꞌe javi rupi pendekuai, pendekuai porã haꞌe
peiko pukuve aguã pendeyvyrã pejopy aguã vaꞌe re.

“Nhanheꞌẽ rendu aguã ae lei oeja”, heꞌiague

6   —
Kovaꞌe ayvu ma Senhor Penderuete ojapo uka vaꞌekue,
1

ꞌarandua rupigua haꞌe oipotaa reve, haꞌe vaꞌe re penhemboꞌe vy

pejapo ete aguã yvy re pendekuai ma vy, 2 Senhor Penderuete renonde
 

pejererokyjea rupi pendekuai aguã, ꞌarandua rupigua haꞌe oayvua ojapo

uka vaꞌe xee amboaxa rã peẽ haꞌe penderaꞌy kuery, haꞌe peneramymino
kuery voi ikuaia pukukue reguarã, peiko pukuve aguã. 3 Haꞌe nunga rupi  

pendu ke Israel kuery, peikuaa pota haꞌe pejapo ete aguã, pendekuai porã
haꞌe penderetave ete aguã pendeyvy kamby haꞌe ei oata eꞌỹa py, Senhor
peneramoĩ kuery ruete aipoeꞌiague rami vy. 4 Pendu ke, Israel kuery.
 

Peteĩꞌi oiko Senhor, Senhor Nhanderuete ae. k 5 Haꞌe nunga rupi peayvu
 

ꞌrã Senhor Penderuete pendepyꞌa, penenheꞌẽ haꞌe penembaraetea

haꞌe javi py. l 6 Kovaꞌe ayvu aỹ amombeꞌu vaꞌe ma pemoĩ ꞌrã pendepyꞌa
 

re. 7 Haꞌe vaꞌe rupi pemboꞌe ꞌrã penderaꞌy kuery. Haꞌe vaꞌe rupi avi ꞌrã
 

pendeayvu pekuapy pendero py, tape rupi peikoa py, penheno haꞌe pevy
ju ma vy guive. 8 Haꞌe vaꞌe re penemomaꞌenduꞌaarã pejokua ꞌrã imoiny
 

pendepo re, haꞌe penderova re penderexa mbyte py. 9 Pembopara avi ꞌrã
 

pendero rokẽ áry, haꞌe okẽ re.

10 — Haꞌe gui Senhor Penderuete peneramoĩ Abraão, Isaque haꞌe Jacó
 

pe ouraague rami vy pendeyvyrã vaꞌe py pendereraa ma rire pendepo

py omboaxa ꞌrã tetã tuvixa haꞌe iporã vaꞌe peẽ kuery pejapo vaꞌekueꞌỹ,
11 haꞌe gui oo opa mbaꞌe porã oĩa pemonyẽ vaꞌekueꞌỹ, haꞌe yguarã pejoꞌo
 

vaꞌekueꞌỹ, uvaty haꞌe oliveira ty penhotỹ vaꞌekueꞌỹ. Haꞌe vaꞌe gui peꞌu vy
penevyatãmba ma vy 12 penheangu penderexarai eꞌỹ aguã Senhor, Egito
 

yvy re escravo peiko vy pembaꞌeapo poyiague gui pendepeꞌa vaꞌekue gui.

13 Senhor Penderuete renonde pejererokyjea rupi ꞌrã peiko, ixupe ae ꞌrã
 

pendekuai, hery rupi anho ꞌrã peura. 14 Peiko eme amboae tuuete ramigua
 

pe, neĩ teĩve yvy regua kuery pendeyvýry ikuai vaꞌe ruete pe, 15 mbaꞌeta  

Senhor Penderuete penembyte oiko vaꞌe oipota hexe anho pejerovia. Haꞌe

 6.4 Marcos 12.29,32
k
 6.5 Mateus 22.37, Marcos 12.30,33, Lucas 10.27
l
Deuteronômio 6​, ​7 318

rami eꞌỹ rã Senhor Penderuete poxya penderovai hendy vy penemomba

ꞌrã yvy áry gui. 16 Peko aꞌã eme Senhor Penderuete, Massá py peko
 

aꞌãague rami. m 17 Pejapo ete ꞌrã Senhor Penderuete ojapo uka vaꞌekue,
 

ayvu haꞌe ꞌarandua rupigua haꞌe ojapo uka vaꞌekue haꞌe javi. 18 Senhor  

renonde rupi pejapo ꞌrã haꞌeve vaꞌe haꞌe iporã vaꞌe anho, pendekuai porã
aguã, haꞌe yvy porã re pendekoa aguã, Senhor peneramoĩ kuery pe oura
reve omeꞌẽ aguã re ijayvuague py ae, 19 haꞌe penerenonde gui pendovaigua
 

kuery Senhor oipeꞌapa aguã aipoeꞌiague rami.

20 — Rakaꞌeve rã nderaꞌy kuery oporandu ꞌrã ndevy. Haꞌe vy aipoeꞌi ꞌrã:
 

“Mbaꞌerã tu ayvu ꞌarandua rupigua haꞌe oipotaa Senhor Nhanderuete

oeja rakaꞌe nhandevy?” heꞌi ramo 21 rembovai ꞌrã nderaꞌy kuery pe: “Egito
 

yvy re Faraó pegua escravo orekuai vaꞌekue ri teĩ Senhor opoꞌakaa rupi
orepeꞌapa haꞌe gui. 22 Roexaa py Senhor ojapo karamboae mbaꞌemo kuaa
 

ukaarã haꞌe nhomondyipaarã tuvixa ete vaꞌe nhomongyjea rupi, Faraó

rovai, hoo pygua kuery haꞌe Egito pygua kuery haꞌe javi rovai. 23 Haꞌe  

rami vy haꞌe gui orepeꞌa orereru aguã kovaꞌe yvy nhaneramoĩ kuery pe
oura reve nhanderekoarã omeꞌẽ aguã re ijayvuague py. 24 Senhor ijayvu  

avi kovaꞌe ayvu oeja vaꞌekue haꞌe javi jajapopa ete aguã, haꞌe henonde
jajererokyjea rupi nhandekuai aguã, rakaꞌe rã peve nhanemoingo porã
haꞌe nhanemoingove aguã, aỹ peve ojapoa rami ae. 25 Haꞌe gui Senhor
 

Nhanderuete renonde kovaꞌe ayvu ojapo uka vaꞌekue haꞌe javi ri jajapo
ramo aipoeꞌiague rami ae, haꞌe nunga oĩ ꞌrã nhandereko porãrã”, ꞌre ꞌrã.

Êxodo 34.10‑17

7   —
Senhor Penderuete pendereru ꞌrã pendeyvyrã py penderekoa
1

aguã, haꞌe penerenonde gui oipeꞌa reta ꞌrã yvy regua: heteu kuery,
girgaseu, amorreu, cananeu, ferezeu, heveu haꞌe jebuseu kuery, sete
regua ꞌrã oipeꞌa pendegui hetave haꞌe imbaraetekueve vaꞌe teĩ. 2 Haꞌe vaꞌe  

kuery ma Senhor Penderuete omboaxapa ꞌrã pendepo py. Haꞌe ramo

pemomba katuĩꞌi ꞌrã. Haꞌe kuery reve ndapejapoi ꞌrã peteĩ rami pendekuai
aguã, napemboaxyi ꞌrã guive. 3 Neĩ napemendai ꞌrã haꞌe vaꞌe regua
 

kuery reve. Taꞌy kuery re napemomendai ꞌrã penderajy kuery, tajy kuery
ma voi ndaperui ꞌrã penderaꞌy kuery re omenda vaꞌerã. 4 Mbaꞌeta haꞌe
 

kuery ojapo ꞌrã penderaꞌy kuery xegui ojepeꞌa aguã rami, amboae tuuete
ramigua kuery pe ju ikuai aguã. Haꞌe ramo penderovai Senhor poxya
hendy vy penemomba vyvoi ꞌrã. 5 Haꞌe rami ꞌrãgue py po rami ꞌrã pejapo
 

haꞌe kuery re: Peitypa ꞌrã altar haꞌe kuery ojapo vaꞌekue, pemopẽmba ꞌrã
ita omopuꞌã vaꞌekue, peakeꞌo ꞌrã yvyra taꞌangaarã omopuꞌã vaꞌekue, haꞌe
gui peapypa ꞌrã mbaꞌemo raꞌangaarã ojapo vaꞌekue.

m
 6.13, 16 Kovaꞌe ayvu rupi Jesus ombovai anha omoangeko rã (Mateus 4.7,10,
Lucas 4.8,12).
 319 Deuteronômio 7

6  — Mbaꞌeta peẽ kuery ma Senhor Penderuete pegua ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe

pendekuai. Yvy regua haꞌe javi gui Senhor Penderuete pendeporavo
ojeupe guarã. 7 Amboae regua gui penderetave vaꞌe ramo eꞌỹ guive
 

Senhor penderayvu vy pendeporavo, mbaꞌeta yvy regua haꞌe javi gui

mboapyꞌive vaꞌe peiko. 8 Haꞌe rami ꞌrãgue py Senhor penderayvu ete
 

vy rive pendepeꞌa opoꞌakaa rupi, haꞌe peneramoĩ kuery pe oura reve

ijayvuague ojapo vy. Haꞌe vy ae penderepy escravo peiko vy pembaꞌeapo
poyia gui, haꞌe Egito pygua huvixa Faraó poꞌakaa gui. 9 Haꞌe nunga
 

rupi peikuaa pota Senhor Penderuete anho Nhanderuete oikoa re.

Nhanderuete ojeroviapy vaꞌe vy guexeve guarã ojapo vaꞌekue rupi ae ꞌrã
oiko nhanemboaxya rupi, jayvua rupi ojapo uka vaꞌe jajapo vaꞌe kuery
pe, mil-kue nhaneramymino ikuai jevy-jevy vaꞌe pe guive. 10 Haꞌe rã hexe
 

ndaꞌijaꞌei vaꞌe kuery ma haꞌe ombopaga ꞌrã omokanhymba peve. Ndarei

ꞌrã hexe ndaꞌijaꞌei vaꞌe re oikuaa pota vy ombopaga vyvoi aguã. 11 Haꞌe  

nunga rupi pejapopa ꞌrã ojapo uka vaꞌekue, ayvu haꞌe ꞌarandua rupigua
kovaꞌe ára gui pendevy amboaxa vaꞌe.

Levítico 26.3‑13; Deuteronômio 28.1‑14
12  — Povaꞌe ꞌarandua rupigua pendu vy pemoĩ porã haꞌe pejapo ete
ri ramo Senhor Penderuete oiko ꞌrã guexeve guarã peneramoĩ kuery
pe oura reve ojapo vaꞌekue rami. 13 Haꞌe rami vy penderayvua rupi
 

penemoingo porã haꞌe penemboetave ꞌrã heravy. Omoingo porã avi ꞌrã
penderaꞌy kuery, haꞌe pendeyvy re mbaꞌemo aju oiko vaꞌe, mbaꞌemo raꞌyĩ,
vinho, azeite, haꞌe penerymba vaka haꞌe vexaꞌi raꞌy kuery, yvy peneramoĩ
kuery pe oura reve omeꞌẽ aguã re ijayvuague py ae. 14 Yvy regua ikuai
 

vaꞌe haꞌe javi gui penemoingo porãve ꞌrã. Haꞌe ramo pendekuaia py
ndoikoi ꞌrã avakue taꞌy eꞌỹ vaꞌerã, kunhague imemby eꞌỹ vaꞌerã, neĩ
penerymba kuery regua ma voi. 15 Pendegui Senhor oipeꞌapa ꞌrã opa
 

marãgua mbaꞌeaxy. Peẽ kuery re nomoĩ ꞌrã mbaꞌeaxy vaikue Egito yvy
re pexa vaꞌekue ramigua. Haꞌe nunga ma pendere ijaꞌeꞌỹ vaꞌe kuery haꞌe
javi re ꞌrã omoĩ. 16 Pemomba ꞌrã haꞌe javi regua pendepo py Senhor
 

Penderuete omboaxa vaꞌekue. Haꞌe kuery re pemaꞌẽ teĩ pemboaxy eme,

peiko eme guive haꞌe kuery pegua tuuete pe, mbaꞌeta haꞌe rami rã
pendereity ꞌrã.
17 — Xapyꞌa rei aipopeje ꞌrã pendepyꞌa py: “Kovaꞌe yvy regua kuery ma
 

nhande kuery gui hetave ramo mbaꞌexa tu jaipeꞌa ꞌrã?” peje teĩ 18 pekyje
 

eme haꞌe kuery gui. Penemaꞌenduꞌa tema Faraó re Senhor Penderuete

ojapo vaꞌekue re, haꞌe Egito yvy haꞌe javi rupi 19 mbaꞌemo tuvixa ete
 

vaꞌe pexaa py ojapo vaꞌekue re, hexa pyrã haꞌe mbaꞌemo porã ete ojapo
vaꞌekue re, mbaꞌeta Senhor Penderuete opo oupi vy opoꞌakaa oexa uka
reve penerenoẽ haꞌe gui. Haꞌekue rami ae ju ꞌrã ojapo yvy regua pekyjea
vaꞌe kuery haꞌe javi re. 20 Haꞌe kuery mbyte rupi Senhor Penderuete
 
Deuteronômio 7​, ​8 320

ombou avi ꞌrã kavy guaxu, pendegui nonhai vy onhemi vaꞌe ndaekorãvei
pavẽ peve. 21 Haꞌe nunga rupi penhemondyipa rei eme haꞌe kuery pexa
 

vy, mbaꞌeta penembyte Senhor Penderuete oĩ, Nhanderuete ipoꞌakapa

haꞌe okyjevepy vaꞌe ae. 22 Haꞌe rami avi mbegueiꞌi rupi anho ꞌrã Senhor
 

Penderuete oipeꞌa ꞌrã kovaꞌe kuery regua penerenonde gui. Napemomba

vyvoi ꞌrã, penderovai guarã mymba inharõ vaꞌe hetave ojeꞌoivy eꞌỹ
aguã. 23 Haꞌe rami avi pendepo py Senhor Penderuete omboaxapa ꞌrãe,
 

ndaꞌevei reive vaꞌe ojapo vy omomba peve. 24 Pendepo py omboaxa

 

avi ꞌrã huvixa kuery, haꞌe ramo pejapo aguã yva guy rupi haꞌe kuery
rery naꞌimaꞌenduꞌaavei aguã rami. Avave rei ndaꞌipoꞌakaai ꞌrã pendere,
pemomba peve. 25 Haꞌe kuery ruete raꞌangaa ma peapypa ꞌrã tata py.
 

Prata haꞌe ouro haꞌe nunga onhovãague re voi pepena rei eme, peraa eme
penembaꞌerã, haꞌe vaꞌe py peꞌa eꞌỹ aguã. Mbaꞌeta haꞌe nunga ma Senhor
Penderuete pe rã ojeguarupy. 26 Haꞌe nunga rupi peru eme ojeguarupy
 

penderopy guarã, ayvu vaipy peẽ voi peiko eꞌỹ aguã haꞌe nunga rami
ae. Haꞌe nunga haꞌe javi pejou vai haꞌe pembojeguaru ete ꞌrã, ayvu vaipy
meme ramo.

Senhor opena porãague re imaꞌenduꞌa aguã regua

8   —
Peikuaa pota ke ojapo uka pyre aỹ amboaxa vaꞌe pejapopa
1

ete aguã, peikove haꞌe penderetave aguã. Haꞌe gui yvy Senhor
penamoĩ kuery pe oura reve omeꞌẽ aguã re ijayvuague py pevaẽ vy
pendekuai aguã. 2 Penemaꞌenduꞌa ke tape rupi Senhor Penderuete
 

pendereraa ague haꞌe javi re. Quarenta maꞌetỹ re pendereraa tekoa eꞌỹa
rupi penemoꞌyvyĩꞌi aguã pendereko aꞌã vy, pendepyꞌa re oĩ vaꞌe oikuaa
aguã, xapyꞌa rei ojapo uka vaꞌe rupi pa pendekuai tyrã pa any. 3 Haꞌe  

rami vy penemoꞌyvyĩꞌia rupi ojapo pendekaruai aguã rami. Haꞌe gui

maná re ju penemongaru, haꞌe nunga pexa vaꞌekueꞌỹ teri, neĩ penderu
kuery ma voi oikuaa vaꞌekueꞌỹ. Haꞌe ramigua omeꞌẽ pendevy oikuaa uka
aguã mbojape re anho eꞌỹ avakue oikoa. Haꞌe rã Senhor ayvu haꞌe javi
re ꞌrã avakue oiko. n 4 Pendeao penhemondea vaꞌe voi ndaꞌivaipai rakaꞌe,
 

pendepy ma voi ndaꞌirurupai, quarenta maꞌetỹ pukukue re teĩ. 5 Haꞌe  

nunga rupi peikuaa pota penekuraxõ py, mbaꞌeta avakue guaꞌy kuery
omoꞌarandua rami avi Senhor Penderuete penemoꞌarandu herekovy.
6 Pendekuai Senhor Penderuete ojapo uka vaꞌekue rupi ete, gueko
 

oeja vaꞌekue rupi ae peiko aguã henonde pejererokyjea rupi. 7 Mbaꞌeta  

Senhor Penderuete pendereraa ꞌrã yvy porãa py, yakã ikuaia, yvu, yvu
typy vaꞌe guive yvyugua haꞌe yvyty áry gui oxyry oiny vaꞌe, 8 yvy trigo  

haꞌe cevada oiko porãa, uva, figo haꞌe romãꞌa oiko porãa guive, haꞌe
gui oliveira, azeite haꞌe ei ikuaia. 9 Haꞌe vaꞌe yvy re ma tembiꞌu oata
 

n
 8.3 Kovaꞌe ayvu rupi Jesus ombovai anha omoangeko rã (Mateus 4.4, Lucas 4.4).
 321 Deuteronômio 8​, ​9

aguã rami eꞌỹ ꞌrã peꞌu, mbaꞌeve rei ndoatavei ma ꞌrã haꞌe py. Yvy re ita
ikuai vaꞌe py ferro oĩ, haꞌe yvyty ikuai vaꞌe gui ma penoẽ ꞌrã overa vaꞌe.
10 Pekaru vy penevyatãmba ꞌrã, haꞌe vy perovyꞌa ꞌrã Senhor Penderuete
 

yvy porã pendevy omeꞌẽague re.

11 — Haꞌe rami avi penheangu, penderexarai eme Senhor Penderuete
 

re, haꞌe ojapo uka vaꞌekue ndapejapo eꞌỹi aguã, ꞌarandua rupigua haꞌe
ayvu oeja vaꞌekue, pendevy aỹ amboaxa vaꞌe ae. 12 Haꞌe rami pekarupa
 

vy penevyatãmba ma rire teĩ, oo porã pejapo vy haꞌe vaꞌe py peĩ ma rire,

13 penerymba vaka haꞌe vexaꞌi kuery hetave ma rire, haꞌe penembaꞌe
 

prata haꞌe ouro voi ndoatavei aguã rami rire teĩ 14 xapyꞌa rei pendepyꞌa
 

py pendeyvate rei vy penderexarai ꞌrã Senhor Penderuete re, Egito

yvy re escravo peiko vy pembaꞌeapo poyiague gui penerenoẽ vaꞌekue ri,
15 haꞌe gui tekoa eꞌỹa tuvixa haꞌe ijavaete vaꞌe rupi pendereraa herekovy
 

vaꞌekue ri mboi inharõ ete vaꞌe ikuaia rupi, japeuxa popia vaꞌe haꞌe yvy
pirua yy ikuai eꞌỹa rupi. Haꞌe gui pendevy itaova gui yy omoẽ vaꞌekue,
16 haꞌe tekoa eꞌỹa rupi penemongaru vaꞌekue maná penderu kuery oikuaa
 

vaꞌekueꞌỹ re, penemoꞌyvyĩꞌi vy pendereko aꞌã aguã, haꞌe gui opaa py

penemoingo porã aguã. 17 Haꞌe nunga rupi pendepyꞌa py “Xepoꞌakaa
 

haꞌe xejyva mbaraetea py ae arekopa”, peje eme. 18 Haꞌe rami ꞌrãgue py

 

penemaꞌenduꞌa Senhor Penderuete re, mbaꞌeta haꞌe ae penemombaraete

mbaꞌemo pejoupa aguã rami, haꞌe rami pendevy pe ojapo guexeve guarã
peneramoĩ kuery pe oura reve ojapo vaꞌekue ojeupity aguã, aỹ pexaa
rami. 19 Mbaꞌeta Senhor Penderuete re penderexarai ri vy amboae tuuete
 

kuery re peo vy haꞌe kuery pemboetea rupi ju pendekuai ramo aỹ maꞌẽ,

penderovai xeayvu pekanhymba aguã re. 20 Haꞌe javi regua penerenonde
 

gui Senhor omombaague rami pekanhymba avi ꞌrã, Senhor Penderuete

napenheꞌẽ rendu potai rire.

Senhor Israel kuery oipytyvõague re Moisés omomaꞌenduꞌaague

9   —
Pendu ke, Israel kuery. Aỹ peaxa ꞌrã Jordão yakã, amboae regua
1

kuery pendegui hetave haꞌe imbaraeteve vaꞌe re pendepoꞌaka aguã

katy. Hetã ikuai vaꞌe ma tuvixa haꞌe yva peve ikorapa vaꞌe. 2 Haꞌe kuery
 

ma heta haꞌe yvateve vaꞌe, Enaque raꞌy kuery ae. Haꞌe vaꞌe kuery reko ma
pendua ae ma, “Mavaꞌe ꞌrã tu ipoꞌaka Enaque raꞌy kuery re?” ꞌea ramo.
3 Haꞌe nunga rupi aỹ peikuaa pota, mbaꞌeta Senhor Penderuete ae oaxa
 

ꞌrã penerenonde rupi. Tata nhomokanhyarã rami ꞌrã omomba haꞌe oitypa
penerenonde rupi. Haꞌe rami rã peipeꞌa haꞌe pemokanhymba vyvoi ꞌrã,
Senhor ijayvuague rami vy.
4 — Haꞌe nunga rupi penerenonde gui Senhor Penderuete oipeꞌapa ma
 

ramo aipopeje eme pendepyꞌa py: “Xereko porã ramo ae Senhor xereru
kovaꞌe yvy re xerekoa aguã”, peje eme. Mbaꞌeta kovaꞌe yvy regua kuery
heko vai ramo Senhor oipeꞌapa ꞌrã penerenonde gui. 5 Pendereko porãa
 
Deuteronômio 9 322

re eꞌỹ taꞌvy, neĩ pendepyꞌa py iporã vaꞌe oĩa re eꞌỹ guive yvy re pendekoa
aguã pevaẽ ꞌrã. Kovaꞌe yvy regua kuery reko vaia re rima Senhor
Penderuete oipeꞌapa ꞌrã penerenonde gui, ojapo aguã peneramoĩ kuery pe
oura reve ijayvuague ojeupity aguã, Abraão, Isaque haꞌe Jacó pe.

Êxodo 32.1‑20
6  —
Haꞌe nunga rupi peikuaa pota ke, mbaꞌeta pendereko porãa re eꞌỹ
Senhor Penderuete omeꞌẽ kovaꞌe yvy porã pendekuai aguã, mbaꞌeta peẽ
kuery ma peneakã ratãgue ae. 7 Penemaꞌenduꞌa tema, pendexarai eme tekoa
 

eꞌỹa rupi Senhor Penderuete pembopoxyague re. Egito yvy gui peopaa ára
guive apy pevaẽmba peve pepuꞌãmba reia rupi pendekuai Senhor rovai.
8 Horebe yvyty re pendekuai jave Senhor pembopoxy rei ramo penderovai
 

ipoxya hendy vaꞌekue penemomba aguã. 9 Mbaꞌeta xee ma yvyty áry aa

 

vaꞌekue itape ajopy aguã, guexeve guarã Senhor pendereve ojapo vaꞌekue
oĩa. Yvyty áry ma quarenta ára haꞌe pytũ re aiko mbojape haꞌu eꞌỹ re, neĩ yy
ayꞌu eꞌỹ re. 10 Haꞌe ramo xevy pe Senhor omeꞌẽ mokoĩ itape Nhanderuete
 

okuã py ae ombopara vaꞌekue. Haꞌe vaꞌe re oĩ ayvu pendevy guarã Senhor

yvyty áry omombeꞌu vaꞌekue haꞌe javi, tata mbyte oĩa gui, peẽ kuery haꞌe
javi pendeatypa pekuapy jave. 11 Haꞌe gui quarenta ára haꞌe quarenta pytũa
 

py ma Senhor omeꞌẽ xevy mokoĩ itape ipara vaꞌe, guexeve guarã ojapo
vaꞌekue oĩa. 12 Haꞌe vy Senhor aipoeꞌi xevy: “Epuꞌã ju ke, eguejy pojava apy
 

gui, mbaꞌeta ndevygua kuery Egito yvy gui reru vaꞌekue onhemongyꞌapa
ma ojeꞌoivy. Are eꞌỹꞌi re ojepeꞌapa ma haꞌe kuery rekorã aeja vaꞌekue gui,
mbaꞌemo ryku gui rive nguuete raꞌangaarã ojapo vy”, heꞌi vaꞌekue.
13 — Xevy pe Senhor ijayvuve ju vy aipoeꞌi: “Kovaꞌe kuery xee aexa rã
 

inhakã ratã ete okuapy. 14 Tamomba ete, yva guy haꞌe javi rupi gui hery
 

amboguepa aguã. Haꞌe gui ma ndegui ju amoingo ꞌrã peteĩ regua haꞌe kuery
gui imbaraetekueve haꞌe hetave vaꞌerã”, heꞌi vaꞌekue xevy 15 Haꞌe ramo
 

ajere vy aguejy yvyty gui. Haꞌe ramo yvyty ojopeayi oiny tata gui. Xepo
py araa mokoĩ itape guexeve guarã ojapo vaꞌekue oĩa. 16 Haꞌe gui amaꞌẽ rã
 

pejejavypa rei raꞌe Senhor Penderuete rovai. Haꞌe rami vy penderueterã

mbaꞌemo ryku gui pejapo raꞌe peteĩ vaka raꞌy raꞌangaa rive. Are eꞌỹꞌi re
pejepeꞌapa penderekorã Senhor oeja vaꞌekue gui. 17 Haꞌe ramo mokoĩ itape
 

areko vaꞌe amombo xepo gui, haꞌe vy pexaa py amboaꞌypa.

18 — Haꞌe gui teĩgue ju quarenta ára haꞌe quarenta pytũ re aiko Senhor
 

renonde py jypy guare rami. Xerenapyꞌã re aĩ, mbojape ndaꞌui neĩ yy ma voi
ndayꞌui pejejavya haꞌe javi re vy, mbaꞌeta Senhor oexaa py mbaꞌemo vai ete
pejapo ipoxy aguã rami. 19 Xee voi akyje vaꞌekue Senhor penemomba aguã
 

rami ipoxy etea gui. Haꞌe rami teĩ peteĩgue ju Senhor oendu xeayvua. o
20 Arão pe voi Senhor ipoxy raxa vaꞌekue omomba aguã rami. Haꞌe rami teĩ
 

 9.19 Hebreus 12.21
o
 323 Deuteronômio 9​, ​10

haꞌe vaꞌe jave py Arão re voi ajerure. 21 Haꞌe rami vy pejejavya rupi vaka raꞌy
 

raꞌangaa pejapo vaꞌekue ajopy vy apypa, haꞌe gui amouꞌũmba porã ikuꞌipa
peve. Ikuꞌikue ma yakã yvyty gui oxyry oiny vaꞌe py amombo.
22 — Haꞌe gui Taberá py, Massá haꞌe Quibrote-Hataavá py ju
 

pejapo Senhor ipoxy ete aguã rami. 23 Cades-Barnéia gui Senhor

 

penemondouka vy aipoeꞌi: “Tapeo, haꞌe penderekoa yvy pendevy ameꞌẽ

vaꞌe py”, heꞌi ramo ndapejapoxei rakaꞌe Senhor Penderuete ijayvuague.
Ndaperoviai vy napenheꞌẽ rendui. 24 Haꞌe rami vy Senhor rovai pepuꞌã
 

rei vaꞌe ae tema roexa ypya ára guive ma voi.

Êxodo 32.11‑14
25  —
Senhor renonde py ajeroꞌa ainy, haꞌe quarenta ára haꞌe quarenta
pytũ re xetui, pendevy Senhor “Amomba ꞌrã” heꞌi rire. 26 Haꞌe vy  

Senhor pe ajerure vy aipoaꞌe: “Ah Senhor Oreruete! Emomba eme

ndevygua kuery, ndejeupe guarã ae nembaraetea rupi repy vy Egito yvy
gui ndepoꞌakaa rupi renoẽmba vaꞌekue. 27 Nderexarai eme nerembiguai
 

kuery Abraão, Isaque haꞌe Jacó re. Eikuaa pota eme kovaꞌe kuery inhakã
atãa re, neĩ heko vaia re, neĩ ojejavy okuapya re. 28 Haꞌe rami Egito yvy
 

orerenoẽague pygua kuery aipoeꞌi eꞌỹ aguã: ‘Haꞌe kuery rima Senhor
ndogueraa reguai yvy ijayvuague py. Haꞌe kuery re haꞌe ndaꞌijaꞌevei vy
ae rima oguenoẽmba rakaꞌe tekoa eꞌỹa py ojukapa aguã’, heꞌi okuapy
eꞌỹ aguã. 29 Haꞌe rami avi haꞌe kuery ma ndevygua ae, ndevy guarã
 

ae renoẽmba rakaꞌe ndepoꞌaka etea rupi, haꞌe ndepo reupi reve”, haꞌe
vaꞌekue Senhor pe.

Mokoĩguea itape re lei omboparaague

10   —
Haꞌe vaꞌe jave py Senhor aipoeꞌi xevy: “Mokoĩ itape ju
1

ke emoatyrõ jypy guare rami guarã. Haꞌe vy eju ju xea katy

yvyty áry. Ejapo avi peteĩ hyru yvyra gui. 2 Haꞌe gui mokoĩ itape re
 

xee ambopara ꞌrã jypygua remopẽmba vaꞌekue re oĩague rami. Haꞌe

ramo remboyru ꞌrã hyrurã rejapo vaꞌekue py”, heꞌi xevy. 3 Haꞌe rami rã  

peteĩ hyru yvyra acácia guigua ajapo, haꞌe mokoĩ itape amoatyrõ jypy
guare rami guarã. Haꞌe gui aẽ avy yvyty re mokoĩve itape xepo py araa
reve. 4 Haꞌe gui itape re Senhor jypy iparaague rami ju ombopara dez
 

ayvu ojapo uka vaꞌe, pendeatya ára py yvyty áry tata oĩ vaꞌe mbyte gui
omombeꞌu ypy vaꞌekue rami ae. Haꞌe rami vy Senhor omboaxa xevy.
5 Haꞌe ramo ajere vy yvyty gui aguejy ju. Itape ma amboyru hyrurã ajapo
 

vaꞌekue py. Haꞌe vaꞌe py ae opyta, xevy Senhor ojapo ukaague rami vy.

Levi kuery regua oiporavoague

6  —
Haꞌe gui ma Israel kuery ojeꞌoipa Beerote-Bene-Jaacã gui Mosera
katy ju oo aguã. Haꞌe py ma Arão omano, haꞌe ramo onhono porãa haꞌe
Deuteronômio 10​, ​11 324

pyve. Hekovia taꞌy Eleazar ju oĩ sacerdote. 7 Haꞌe vaꞌe gui ma ojeꞌoi ju

 

Gudgoda katy, haꞌe Gudgoda gui ma Jotbatá katy ju ojeꞌoi. Haꞌe vaꞌe
yvy re ma yakãꞌi ikuai rei. 8 Haꞌe vaꞌe jave py Senhor oiporavo Levi
 

ramymino kuery ogueraa aguã hyru Senhor guexeve guarã ojapo

vaꞌekue oĩa, Senhor renonde ikuai aguã, ixupe ombaꞌeapo, haꞌe hery
rupi jogueroayvu porã aguã, aỹ peve guarã ae. 9 Haꞌe rami rire Levi kuery
 

ndoguerekoi ae tema oyvyrã guykeꞌy kuery reve. Senhor ae oiko haꞌe

kuery mbaꞌerã, Senhor Penderuete ijayvuague rami vy.
10 — Haꞌe gui jypyꞌi guare rami aiko tema yvyty re, quarenta
 

ára haꞌe pytũ re. Haꞌe ramo xeayvua peteĩgue ju Senhor oendu,
napenemombaxei. 11 Haꞌe gui Senhor aipoeꞌi xevy: “Epuꞌã ke, tereo ju
 

heta vaꞌe kuery renonde rupi, yvy peneramoĩ kuery pe aura reve ameꞌẽ
aguã re xeayvuague py haꞌe kuery ovaẽ vy ikuai aguã.”

Onheꞌẽ rendu aguã regua

12  — Haꞌe nunga rupi Israel kuery, mbaꞌe nunga tu Senhor oipota pejapo?
Senhor Penderuete renonde pejererokyjea rupi pendekuai aguã anho, heko
rupi pendekuai, Senhor Penderuete peayvu haꞌe ixupe peiko aguã Senhor
pendepyꞌa haꞌe penenheꞌẽ haꞌe javi py, 13 haꞌe pejapopa aguã Senhor ojapo
 

uka vaꞌe haꞌe oayvu oeja vaꞌekue, aỹ pẽvy amboaxa vaꞌe, haꞌe rami vy
pendekuai porã aguã. 14 Maꞌẽ, yva haꞌe yvate rupi yva oĩ vaꞌe ma Senhor
 

Penderuete mbaꞌe meme, yvy haꞌe hexe ikuai vaꞌe haꞌe javi guive. 15 Haꞌe  

rami avi peneramoĩ kuery Senhor oayvu etea rupi omboaxy rire peẽ kuery
haꞌe kuery ramymino pendekuai vaꞌe ju ojeupe guarã pendeporavo haꞌe
javi regua gui, aỹ pexaa rami. 16 Haꞌe nunga rupi penekuraxõ gui pemboi
 

mbaꞌemo vai oĩ vaꞌe, haꞌe pendekuaive eme peneakã ratãa rupi. 17 Mbaꞌeta
 

Senhor Penderuete ma tuuete ikuai vaꞌe ruete, haꞌe senhor ikuai vaꞌe
Senhor, Nhanderuete yvateve vaꞌe, ipoꞌakapa haꞌe okyjevepy vaꞌe. Haꞌe ma
peteĩ rive joegui oayvuve vaꞌeꞌỹ, neĩ omeꞌẽmby ndojopyi ꞌrã guive haꞌeveꞌỹa
rami joguereko aguã. 18 Haꞌevea rami ꞌrã oguereko tyreꞌỹ haꞌe imeveꞌỹ vaꞌe,
 

oayvu avi amboae regua kuery, haꞌe kuery pe tembiꞌu haꞌe ijaorã ojou uka
vy. 19 Haꞌe nunga rupi peẽ avi peayvu ꞌrã amboae regua, mbaꞌeta peẽ kuery
 

voi amboae regua pendekuai vaꞌekue Egito yvy re peiko jave. 20 Haꞌe gui
 

Senhor Penderuete renonde pendekuai ꞌrã pejererokyjea rupi. Ixupe ae

ꞌrã peiko, hexe ae penhemboja, haꞌe hery rupi anho ꞌrã peura. 21 Mbaꞌeta
 

haꞌe ma perovyꞌa vaꞌerã haꞌe Penderuete oiko, pendevy ojapo vaꞌe mbaꞌemo
tuvixa ete vaꞌe nhomondyipaarã, penderexa py ae pexa vaꞌekue. 22 Mbaꞌeta
 

peneramoĩ kuery ma setenta ikuai vaꞌe reve ojeꞌoi rakaꞌe Egito yvy katy.
Haꞌe gui aỹ ma Senhor Penderuete pendeapo yva re jaxy-tata ikuai vaꞌe
rami pendereta aguã rami.

11  — Haꞌe nunga rupi peayvu ꞌrã Senhor Penderuete, haꞌe ára

1  

nhavõ peiko ꞌrã penemboꞌea rupi, ayvu oeja vaꞌekue, ꞌarandua

 325 Deuteronômio 11

rupigua haꞌe ojapo uka vaꞌekue haꞌe javi rupi. 2 Aỹ gui peikuaa pota
 

haꞌvy. (Penderaꞌy kuery peꞌỹ xeayvu, mbaꞌeta haꞌe kuery ma ndoikuaai

neĩ ndoexai Senhor Penderuete penemoꞌarandua rupi pendererekoague.)
Peikuaa pota ke Senhor yvate etea, ipoꞌaka etea haꞌe opo oupia reve
mbaꞌemo ojapoague re. 3 Penemaꞌenduꞌa avi hexa pyrã Egito mbyte rupi
 

ojapo vaꞌekue re, Egito pygua huvixa Faraó re, ijyvy jave rupigua haꞌe
javi re, 4 Egito pygua xondaro kuery re, haꞌe gui kavaju árygua haꞌe
 

karóxa ikuai vaꞌe re Senhor ojapoague re, mbaꞌeta haꞌe kuery áry rupi
ombou Yeꞌẽ Pytã, penderakykue haꞌe kuery ou jave py. Aỹ peve guarã
Senhor omomba. 5 Penemaꞌenduꞌa avi tekoa eꞌỹa py ojapoague re, apy
 

pevaẽ peve, 6 haꞌe gui Rúben ramymino Eliabe raꞌy kuery Datã haꞌe
 

Abirão re ojapoague re. Mbaꞌeta yvy ojepeꞌa ramo hoꞌapa rakaꞌe, hoo
pygua kuery, hoo haꞌe hupive oo vaꞌekue haꞌe javi, Israel kuery pavẽ
oexaa py. 7 Penderexa py ae pexa vaꞌekue tuvixa ete vaꞌe Senhor ojapo
 

rã.

Onheꞌẽ rendu rã omoingo porã aguã re ijayvua

8  — Haꞌe nunga rupi pendekuai Senhor ojapo uka vaꞌekue aỹ amboaxa
vaꞌe haꞌe javi rupi, penembaraete aguã, haꞌe yvy katy peoa py pevaẽ
vy penderekoa aguã, 9 haꞌe rami vy peiko pukuve aguã yvy Senhor
 

oura reve peneramoĩ kuery pe omeꞌẽ aguã re ijayvuague py, hamymino

kuery pe avi. Haꞌe vaꞌe yvy ma kamby haꞌe ei oata eꞌỹa. 10 Mbaꞌeta yvy  

penderekoarã ma Egito yvy pejepeꞌaague vaꞌe rami eꞌỹ. Mbaꞌeta haꞌe

vaꞌekue py ma mbaꞌemo raꞌyĩ penhotỹague katy pendepy py pemboxyry
vy pemoakỹ vaꞌekue horta rami ae. 11 Haꞌe rã yvy penderekoarã Senhor
 

omeꞌẽ vaꞌe ma yvyty haꞌe yvyugua reia, oky yva gui hoꞌa vaꞌe gui ae
ꞌrã inhakỹ vaꞌe. 12 Haꞌe vaꞌe yvy re Senhor Penderuete ae ꞌrã opena.
 

Haꞌe vaꞌe re Senhor Penderuete omaꞌẽ riae ꞌrã, maꞌetỹa ypyꞌi guive
opa peve. 13 Xapyꞌa rei aỹ ayvu amboaxa vaꞌe rupi peiko ramo, Senhor
 

Penderuete peayvua rupi, haꞌe pendepyꞌa haꞌe penenheꞌẽ haꞌe javi py

ixupe anho pendekuai ramo 14 yvy áry rupi ambou ꞌrã oky hiꞌára py porã,
 

mbaꞌemo henhoĩ jave haꞌe ipoty jave ju, mbaꞌemo raꞌyĩ penhotỹ vaꞌekue
gui pemonoꞌõ aguã, uva rykue haꞌe azeite pereko aguã. 15 Pendeyvy rupi
 

amoingo ꞌrã jai rogue penerymba kuery rembiꞌurã. Haꞌe ramo pekaru
vy penevyatãmba ꞌrã pekuapy. 16 Penheangu ke pendepyꞌa py pejekore
 

eꞌỹ aguã, haꞌe pejepeꞌa vy tuuete mboae pe pendekuai vy haꞌe kuery

renonde penerenapyꞌã re peĩ eꞌỹ aguã. 17 Mbaꞌeta peẽ kuery rovai Senhor
 

poxya hendy ramo ojoko ꞌrã yva ndaꞌokyvei aguã rami, haꞌe ramo yvy
re mbaꞌemo naenhoĩvei ꞌrã, haꞌe are eꞌỹ re pekanhymba ꞌrã yvy porã
Senhor pendevy omeꞌẽ vaꞌekue gui.
18 — Haꞌe nunga rupi pemoĩ porã xeayvuague pendepyꞌa haꞌe
 

penenheꞌẽ py. Pejokua ꞌrã imoiny pendepo re penemomaꞌenduꞌaarã, haꞌe

Deuteronômio 11​, ​12 326

penderova re penderexa mbyte py. 19 Haꞌe vaꞌe re pemboꞌe ꞌrã penderaꞌy

 

haꞌe penderajy kuery, penderopy rupi peguapy peiny vy pendeayvu ꞌrã,

tape rupi peoa py, penhenoa py haꞌe pevy ju ma vy. 20 Haꞌe vaꞌe ayvu  

pembopara avi ꞌrã penerokẽ áry rupi, haꞌe penerokẽ re ae, 21 pendeꞌára  

hetave aguã penderaꞌy haꞌe penderajy kuery pe voi, yvy Senhor oura
reve peneramoĩ kuery pe omeꞌẽ aguã re ijayvuague py penderekoa ma vy,
yvy áry yva oĩ temaa rami avi. 22 Mbaꞌeta xapyꞌa rei kovaꞌe ayvu pendevy
 

amboaxa vaꞌe haꞌe javi pejapo ramo, Senhor Penderuete peayvua rupi,
heko rupi pendekuai, haꞌe hexeve peiko ramo 23 Senhor oipeꞌapa ꞌrã
 

amboae regua kuery haꞌe javi. Haꞌe ramo pejopy ꞌrã haꞌe kuery ikuaiague,
peẽ kuery gui hetave haꞌe imbaraetekueve teĩ. 24 Haꞌe gui mamo rã
 

rei pepyrõa ma penembaꞌe meme ꞌrã, tekoa eꞌỹa guive, Líbano haꞌe
yakã Eufrates yakã guive, yeꞌẽ kuaray oikea katygua peve. 25 Avave rei  

ndaꞌipoꞌakai ꞌrã pendere. Mbaꞌeta yvy pepyrõa haꞌe javi rupi Senhor
Penderuete omoingo ꞌrã pendegui okyjea aguã rami, ijayvuague rami vy.

Imoingo porãarã eꞌỹ vy imoingo vaiarã re ijayvuague

26  — Maꞌẽ, aỹ penerenonde py amoĩ penemoingo porãarã, eꞌỹ vy
penemoingo vaiarã. 27 Penemoingo porãa oiko ꞌrã Senhor Penderuete
 

ojapo uka vaꞌekue pejapopa ramo, aỹ amboaxa vaꞌe rupi ae. 28 Haꞌe rã  

penemoingo vaia ma oiko ꞌrã Senhor Penderuete ojapo uka vaꞌekue pejapo
ꞌrãgue py pejepeꞌa ramo tape pendevy aỹ aikuaa uka vaꞌe gui, amboae
tuuete kuery rupi ndapeikuaai vaꞌeri peo vy. 29 Haꞌe gui yvy penderekoarã
 

peo aguã py Senhor Penderuete pendereraa ma jave pemombeꞌu ꞌrã

penemoingo porãa regua Gerizim yvyty áry gui, haꞌe rã penemoingo vaia
regua ma Ebal yvyty áry gui ꞌrã pemombeꞌu. 30 Haꞌe vaꞌe mokoĩve yvyty ma
 

Jordão yakã rovai re oĩ, kuaray oikea katy, cananeu kuery yvy re, yvy joja
reia re Gilgal rexei, Moré py yvyra carvalho ikuai vaꞌe katyꞌi. 31 Mbaꞌeta  

peaxa ta ma Jordão yakã, pendeyvyrã Senhor Penderuete omeꞌẽague py

pendekuai aguã. Haꞌe py ꞌrã penhemboekoa. 32 Haꞌe rami avi penheaꞌã ayvu
 

haꞌe ꞌarandua rupigua aỹ aikuaa uka vaꞌe haꞌe javi rupi pendekuai aguã.

Anhetẽ vaꞌe rupi ombojerovia atyrã oiporavoague

12   —Povaꞌe ayvu oeja pyre haꞌe ꞌarandu rupigua pejapo ꞌrã

1

pendeyvyrã Senhor peneramoĩ kuery Ruete omeꞌẽ vaꞌekue

py, ára nhavõ haꞌe vaꞌe yvy re peikoa pukukue re. 2 Amboae regua  

kuery peipeꞌa vy pemomba ꞌrã nguuete ramigua mboeteaty, yvyty haꞌe

yvyꞌãꞌi áry haꞌe javi rupi, haꞌe yvyra rovana guy rupi ikuai vaꞌe haꞌe
javi. 3 Peitypa ꞌrã haꞌe kuery mbaꞌe altar haꞌe javi, ita omopuꞌã vaꞌekue
 

pemboaꞌypa ꞌrã, taꞌangaa yvyra gui omoꞌã vaꞌekue peapypa ꞌrã tata py,
mbaꞌemo ryku gui nguuete raꞌangaarã ojapo vaꞌekue pemboaꞌypa avi ꞌrã,
hery pemboguepa aguã haꞌe vaꞌe yvy gui.
 327 Deuteronômio 12

4  — Mbaꞌeta Senhor Penderuete ma haꞌe rami eꞌỹ ꞌrã pemboete. 5 Haꞌe  

rami ꞌrãgue py haꞌe javi regua ikuaiague mbyte py Senhor Penderuete

peteĩ henda oiporavo ꞌrã guery omoĩ, haꞌe ojeupegua oo oĩ aguã. Haꞌe py
ae ꞌrã peo peka vy. 6 Haꞌe katy ꞌrã peru mbaꞌemo peapy vy pemeꞌẽ vaꞌerã
 

haꞌe mymba pejuka vy pemeꞌẽ vaꞌerã, dízimo pereko vaꞌe, mbaꞌemo

pendepo py peru vaꞌe, mbaꞌemo penhenhanduaꞌi rami pemeꞌẽ vaꞌerã, haꞌe
gui jypyꞌi guare penerymba vaka haꞌe vexaꞌi raꞌyꞌi oiko vaꞌekue. 7 Haꞌe  

py Senhor Penderuete renonde py ae ꞌrã pekaru haꞌe perovyꞌa pekuapy

opa mbaꞌe pejapoa py, peẽ haꞌe pendero pygua kuery reve, Senhor
Penderuete penemoingo porã rire. 8 Apy jajapoa rami veꞌỹ ꞌrã pendekuai,
 

mbaꞌeta aỹ peve peteĩ-teĩ haꞌe ae ojou porãa rami rive ꞌrã ikuai, 9 mbaꞌeta  

ndapeupityi teri pepytuꞌu aguã pendeyvyrã Senhor Penderuete

omeꞌẽ vaꞌe. 10 Haꞌe rami avi peaxa ꞌrãe Jordão yakã, pendekuai aguã
 

pendeyvyrã Senhor Penderuete omeꞌẽ vaꞌerã py. Haꞌe ramo pendevy pe

omeꞌẽ ꞌrã pepytuꞌu aguã penderovaigua kuery pendeyvýry rupi ikuai vaꞌe
haꞌe javi gui. Haꞌe ramo pendekuai porã ꞌrã opa mbaꞌe vai gui. 11 Haꞌe  

ramo Senhor Penderuete oiporavo ꞌrã peteĩ henda hery oĩ aguã. Haꞌe py
ae ꞌrã peru pendevy aruruka vaꞌekue haꞌe javi: mbaꞌemo peapy vy pemeꞌẽ
vaꞌerã haꞌe mymba pejuka vy pemeꞌẽ vaꞌerã, dízimo pereko vaꞌe, mbaꞌemo
pendepo py pejapo vaꞌekue, haꞌe gui iporãgueve Senhor peguarã
pemeꞌẽ aguã penhemboayvuague haꞌe javi. 12 Haꞌe rami vy pevyꞌa ꞌrã
 

Senhor Penderuete renonde py, peẽ kuery, penderaꞌy haꞌe penderajy

kuery, pendevygua escravo avakue haꞌe kunhague, haꞌe gui levita kuery
peneretã py ikuai vaꞌe, penembyte rupi ijyvy eꞌỹ vaꞌe teĩ. 13 Penheangu
 

ke, mbaꞌemo peapy vy pemeꞌẽ eꞌỹ aguã mamo rã pexa rã haꞌeve reia py
rive. 14 Haꞌe rami ꞌrãgue py peẽ kuery vaꞌe regua pendekuaia gui peteĩꞌi
 

henda Senhor oiporavoague py ꞌrã peo mbaꞌemo peapy vy pemeꞌẽ aguã,

haꞌe ayvu amboaxa vaꞌe haꞌe javi pejapo aguã.

Xoꞌo hoꞌu haꞌe mbaꞌemo omeꞌẽ aguã re ijayvua

15  —Haꞌe rami avi nderekoa py ae haꞌeve xoꞌo rejuka vy reꞌu tema
aguã, nenheꞌẽ py reꞌuxea rami, Senhor Nderuete ojou uka vaꞌe rei.
Haꞌeve vaꞌe eꞌỹ vy haꞌeveꞌỹ vaꞌe reiko teĩ haꞌeve reꞌu aguã, guaxu puku
haꞌe guaxu eteꞌi roꞌo reꞌua rami. p 16 Haꞌe rã huguykue ma ndereꞌui ꞌrã.
 

Yy rami renhoẽ ꞌrã yvy py. 17 Haꞌe rami teĩ nderekoa py ma ndaꞌevei reꞌu
 

aguã dízimo-rã rembojaꞌo vaꞌekue, mbaꞌemo aju gui, eꞌỹ vy uva rykue
gui, azeite, nerymba kuery vaka haꞌe vexaꞌi raꞌy jypyguare regua gui voi.
Neĩ ndaꞌevei reꞌu aguã mbaꞌemo remeꞌẽ aguã re renhemboayvuague regua
gui, mbaꞌemo renhenhanduaꞌi rami remeꞌẽ vaꞌerã, neĩ remeꞌẽ aguã ndepo

p
 12.15, 22 Mbaꞌeta guaxu puku ma kaꞌaguy rupigua rã “Senhor” pe omeꞌẽ mbyrã eꞌỹ.
Haꞌeve amongue vaꞌe rei hoꞌu tema aguã.
Deuteronômio 12​, ​13 328

py rejapo vaꞌekue gui voi. 18 Haꞌe nunga ma Senhor Nderuete renonde

 

anho ꞌrã reꞌu, henda haꞌe oiporavoague py ae, ndee, nderaꞌy kuery,
nderajy kuery, ndevygua escravo avakue haꞌe kunhague, haꞌe levita kuery
nderekoa py ikuai vaꞌe. Haꞌe rami vy Senhor Nderuete renonde py ae ꞌrã
revyꞌa rejapoa haꞌe javi py. 19 Enheangu ke, eipytyvõ eꞌỹ eme levita kuery
 

yvy re reikoa ja.

20 — Haꞌe gui Senhor Nderuete oayvuague rami vy ndeyvyrã
 

ombotuvixave ma ramo, xapyꞌa rei xoꞌo reꞌuxe vy “Haꞌu ꞌrã xoꞌo” ꞌre
ꞌrã. Haꞌe rami vy nderekoa py ae ꞌrã reꞌu, reꞌuxea rami. 21 Haꞌe rami avi
 

henda Senhor Nderuete guery omoĩ aguã oiporavoague gui mombyry ri

reiko vy ma rejuka ꞌrã nerymba vaka haꞌe vexaꞌi kuery Senhor ojou uka
vaꞌekue, haꞌe nderekoa py ae teĩ haꞌeve reꞌu aguã, reꞌuxea rami, ndevy
amboaxaague rami vy. 22 Guaxu puku haꞌe guaxu eteꞌi roꞌo reꞌua rami
 

ꞌrã reꞌu xoꞌo. Haꞌe nunga gui ma avakue haꞌeve vaꞌe haꞌe haꞌeveꞌỹ vaꞌe teĩ
haꞌeve hoꞌu aguã. 23 Haꞌe rami avi eikuaa pota huguy reve reꞌu eꞌỹ aguã,
 

mbaꞌeta tuguy re ma oĩ tekove. Ndaꞌevei tekove xoꞌo reve reꞌu aguã. 24 Heꞌu
 

eme tuguy. Yvy py ꞌrã renhoẽ yy rami. 25 Ndereꞌui ꞌrãe. Nderaꞌy kuery
 

ndereikovevei rire ndoꞌui avi ꞌrã, Senhor penemoingo porã aguã, henonde
haꞌevea ramigua anho pejapo ramo. 26 Haꞌe rã mbaꞌemo rereko vaꞌe gui
 

reikyꞌaꞌo uka vaꞌekue, haꞌe remeꞌẽ aguã re renhemboayvuague vaꞌe ma

henda Senhor oiporavoague py ae ꞌrã reraa. 27 Senhor Penderuete pegua
 

altar áry ae ꞌrã reapy vy remeꞌẽ, hoꞌokue haꞌe huguykue guive. Mymba
remeꞌẽ vaꞌe ruguykue ma onhoẽa ꞌrã Senhor Penderuete pegua altar áry
rupi. Haꞌe rã hoꞌokue gui ma reꞌu ꞌrã. 28 Eikuaa pota rejapopa aguã ayvu
 

amboaxa vaꞌekue haꞌe javi, ndee haꞌe nderaꞌy kuery peiko porã aguã rakaꞌe
rã peve, Senhor Penderuete renonde haꞌevea ramigua pejapo ramo.
29 — Haꞌe gui penerenonde gui Senhor Nderuete amboae regua kuery
 

oipeꞌapa ma jave, haꞌe ijyvykue py reo ma vy nderekoa aguã, 30 enheangu

 

haꞌe kuery ikuaiague rami avi reiko eꞌỹ aguã, nerenonde gui omombaa
rire teĩ. Eikuaa pota rei eme guive haꞌe kuery ruete raꞌangaa kuery re,
neĩ “Haꞌe kuery nguu ete raꞌangaa omboeteague rami xee voi ajapo ꞌrã”,
ꞌre eme. 31 Emboete eme Senhor Nderuete haꞌe rami, mbaꞌeta haꞌe kuery
 

nguuete kuery pe ojapo vaꞌe ma Senhor pe rã ojeguarua haꞌe ojou vaipy

meme, mbaꞌeta nguuete kuery pe haꞌe kuery oapy ꞌrã guaꞌy haꞌe guajy
kuery eteve voi.
32 — Rejapopa ꞌrã ayvu amboaxa vaꞌe haꞌe javi. Hiꞌáryve neremoĩvei
 

ꞌrã, neĩ neremboivei ꞌrã guive.

Profeta ramigua rive haꞌe mbaꞌemo raꞌangaa

mboetea rupi nhomoingoxe vaꞌe re ijayvua

13   —Haꞌe gui xapyꞌa rei peteĩ profeta, haꞌeꞌỹ vy mbaꞌemo rexa

1

raꞌua penembyte py oiko vy omombeꞌu ma voi ꞌrã hexa pyrã

 329 Deuteronômio 13

eꞌỹ vy nhomondyipaarã, 2 haꞌe rire hexa pyrã eꞌỹ vy nhomondyipaarã

 

omombeꞌu vaꞌekue oiko ꞌrã, teĩ haꞌe vaꞌe aipoeꞌi avi ꞌrã: “Jaa ke amboae
tuuete kuery ndajaikuaai teri vaꞌekue pe ju jaiko”, heꞌi ramo ma
3 pendu pota eme profeta eꞌỹ vy mbaꞌemo rexa raꞌua ayvu. Mbaꞌeta
 

Senhor Penderuete pendereko aꞌã, oikuaaxe vy anhetẽ pa pendepyꞌa

haꞌe penenheꞌẽ haꞌe javi py peayvu raꞌea. 4 Senhor Penderuete rupive
 

anho ꞌrã peiko, henonde pejererokyjea rupi ꞌrã pendekuai. Pejapo ꞌrã
haꞌe ojapo uka vaꞌe, pendu ꞌrã ijayvua, ixupe ae ꞌrã peiko, hexe anho
ꞌrã penhemboja. 5 Haꞌe gui haꞌe vaꞌe profeta eꞌỹ vy mbaꞌemo rexa raꞌua
 

ma pejuka ꞌrã, Senhor Penderuete rovai nhomopuꞌãa rupi ijayvu rire,

Egito yvy re escravo pendekuaiague gui penerenoẽare rovai ijayvu,
pendepeꞌaxe vy Senhor Penderuete tape oeja vaꞌekue gui. Haꞌe rami
vy penembyte gui peipeꞌa ꞌrã mbaꞌemo vai. 6 Xapyꞌa rei nderyvy eꞌỹ vy
 

nderykeꞌy ndexy piꞌa ae haꞌe rami ꞌrã ijayvu, nderaꞌy eꞌỹ vy nderajy,
nderaꞌyxy reayvu vaꞌe mbaꞌe, eꞌỹ vy neirũ ndee ae rejeayvua rami reayvu
vaꞌe teĩ nhemi rupi ndereroayvu vy aipoeꞌi ꞌrã: “Jaa jaiko amboae tuuete
kuery pe ju, haꞌe nunga ndee neĩ neramoĩ kuery ma voi ndoikuaai vaꞌe
teĩ, 7 amboae regua ndeyvýry ikuai vaꞌe ruete raꞌangaa pe ae, ndea gui
 

mombyry eꞌỹ vy haꞌeꞌi rupigua, pendeyvy re mamo rã rei”, heꞌi ramo ma

8 enhembotavy uka eme ixupe, endu pota eme, hexe emaꞌẽ eme guive
 

remboaxya rupi. Ndereraa jepe ukai ꞌrã, nerenhomi ꞌrã guive. 9 Haꞌe rami
 

ꞌrãgue py rejuka ꞌrãe. Ndee ranheꞌi ꞌrã ndepo reupi rejuka aguã, haꞌe gui
heta vaꞌe kuery haꞌe javi ju ꞌrã. 10 Pejapipa ꞌrã ita py omano peve, mbaꞌeta
 

Senhor Penderuete Egito yvy re escravo peikoague gui penerenoẽare

gui pendepeꞌaxe rire. 11 Haꞌe rami rã Israel kuery haꞌe javi omombeꞌua
 

rã oendu vy ojererokyje ꞌrã okuapy, haꞌe haꞌekue ramigua mbaꞌemo vai

ndojapovei ꞌrã penembyte rupi.
12 — Haꞌe gui xapyꞌa rei amongue tetã pendekoarã Senhor
 

Penderuete omeꞌẽ vaꞌekue rupi pendu ꞌrã omombeꞌua vy aipoꞌea rã:

13 “Penderekoa py avakue heko vai vaꞌe ojeꞌoi vy nhombotavypa tetã
 

pygua kuery, ‘Jaa amboae ruete ndajaikuaai vaꞌekue pe jaiko’ heꞌi

vaꞌe”, 14 ꞌea ramo pendu vy ma peikuaa pota porã ꞌrã, pexa pota haꞌe
 

peporandu porã ꞌrã. Xapyꞌa rei haꞌe rami ete mbaꞌemo vai penembyte
rupi anhetẽ ri oiko raꞌe ramo 15 haꞌe vaꞌe tetã pygua kuery pejukapa
 

ꞌrãe kyxe py. Pemomba ꞌrã haꞌe py ikuai vaꞌekue haꞌe javi, mymba
kuery guive. 16 Imbaꞌe rei-reikue ma pemboatypa ꞌrã tetã mbyte py,
 

haꞌe vy tetã haꞌe mbaꞌe rei-rei reve peapypa ꞌrã Senhor Penderuete
pe mbaꞌemo oapy vy omeꞌẽmby rami. Haꞌe rami rire haꞌe vaꞌe tetã
mbaꞌemo vaikueaty rive ꞌrã oĩ rakaꞌe rã peve, ndojapoavei ꞌrã guive.
17 Omomba pyrã regua neĩ peteĩve topyta eme pendepo py, Senhor
 

penemboaxy nhombopaga veꞌỹ aguã poxya rupi, haꞌe penderayvua rupi

penemboetave aguã, peneramoĩ kuery pe ouraague rami vy, 18 xapyꞌa rei 
Deuteronômio 13​, ​14 330

Senhor Penderuete ijayvua pendu vy haꞌe ojapo uka vaꞌekue haꞌe javi
pejapo ri ramo, aỹ amboaxa vaꞌe ae, Senhor Penderuete renonde rupi
haꞌevea ramigua anho pejapo aguã.

Onhekyxĩ rei eꞌỹ aguã re ijayvua

14   —
Senhor Penderuete raꞌy kuery ae peiko. Haꞌe nunga
1

rupi penhekyxĩ rei eme, neĩ penderova katy ma voi penhopĩ

eme omano vaꞌekue káuxa pendepyꞌa vai vy. 2 Mbaꞌeta peẽ kuery ma  

Senhor Penderuete pegua ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe pendekuai. Haꞌe javi regua
yvy jave rupi ikuai vaꞌe gui Senhor pendeporavo vaꞌekue ojeupe
guarã.

Levítico 11.1‑47
3  —
Neĩ peteĩve ndapeꞌui ꞌrã ojeguarupy regua. 4 Povaꞌe mymba roꞌo  

anho ꞌrã peꞌu: vaka, vexaꞌi, kavara, 5 guaxu eteꞌi, guaxu puku, guaxu
 

mirĩ, kavara kaꞌaguy regua, antílope, vexa yvyty rupigua haꞌe gamo.
6 Mymba ikuai vaꞌe regua ipyapẽ mbyte rupi jaꞌo vaꞌe, haꞌe oixuꞌu jevy
 

vaꞌe ma haꞌeve meme ꞌrã peꞌu aguã. 7 Haꞌe rã povaꞌe ma ndapeꞌui ꞌrã:
 

mymba oixuꞌu jevy vaꞌe anho, haꞌeꞌỹ vy ipyapẽ jaꞌo vaꞌe anho: camelo,
tapixi haꞌe arganaz, oixuꞌu jevy vaꞌeri ipyapẽ jaꞌo vaꞌeꞌỹ vy. Haꞌe nunga
ma haꞌeveꞌỹ vaꞌe ꞌrã pendevy. 8 Poryko voi ndaꞌevei, mbaꞌeta ipoapẽ jaꞌo
 

vaꞌeri oixuꞌu jevy vaꞌeꞌỹ guive vy haꞌeveꞌỹ vaꞌe ꞌrã pendevy. Haꞌe vaꞌe
roꞌo ndapeꞌui ꞌrã, heꞌõgue re voi pepoko eme.
9 — Yy rupi ikuai vaꞌe gui ma povaꞌe regua ꞌrã peꞌu: ipepo haꞌe
 

ipekue vaꞌe haꞌe javi. 10 Haꞌe rã opa mbaꞌe ipepo eꞌỹ vaꞌe, haꞌeꞌỹ vy
 

ipekue eꞌỹ vaꞌe ma ndapeꞌui ꞌrã. Haꞌeveꞌỹ vaꞌe meme ꞌrã pendevy.
11 — Haꞌe gui guyra jaꞌu aguã haꞌeve vaꞌe haꞌe javi regua ma peꞌu
 

ꞌrã. 12 Haꞌe rã povaꞌe ma peꞌu vaꞌerã eꞌỹ: taguato guaxu, quebrantosso,

 

taguato guaxu yeꞌẽ rupigua, 13 açor, taguato haꞌe milhano, haꞌe haꞌe vaꞌe
 

regua ma guive rã; 14 haꞌe javi uruvu, haꞌe haꞌe vaꞌe regua ma guive rã;
 

15 haꞌe gui avestruz, urukureꞌa, mbyju yeꞌẽ rupigua, taguato, haꞌe haꞌe
 

vaꞌe regua ma guive rã; 16 haꞌe gui mocho, íbis, akaꞌẽ, 17 oko, abutre,
   

uruvu yeꞌẽ rupigua, 18 kuruka haꞌe guyraxĩ, haꞌe haꞌe vaꞌe regua ma
 

guive rã; haꞌe gui poupa haꞌe mbopi.

19 — Haꞌe javi regua omyĩꞌi haꞌe oveveꞌi vaꞌe ma guive rã haꞌeveꞌỹ vaꞌe
 

pendevy, peꞌu vaꞌerã eꞌỹ. 20 Haꞌe rã guyra haꞌeve vaꞌe haꞌe javi regua ma
 

peꞌu ꞌrã.
21 — Mymba omano rive vaꞌekue ma ndapeꞌui ꞌrã. Haꞌeve pemeꞌẽ
 

aguã amboae regua kuery peneretã py ikuai vaꞌe pe hoꞌu aguã, haꞌeꞌỹ
vy amboae regua kuery pe pemboekovia aguã, mbaꞌeta peẽ kuery ma
Senhor Penderuete pegua ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe.
— Napembojyi ꞌrã kavara raꞌy ixy kamby py ae.
 331 Deuteronômio 14​, ​15

Senhor peguarã dízimo omeꞌẽ aguã regua

22  —
Haꞌevea rami kuerei ꞌrã dízimo remeꞌẽ mbaꞌemo raꞌyĩ renhotỹ
vaꞌekue aju guigua, maꞌetỹa nhavõ mbaꞌety rupi remonoꞌõ vaꞌe gui. q
23 Dízimo regua gui ma Senhor Nderuete renonde ꞌrã reꞌu, guery omoĩ
 

aguã oiporavoague py, mbaꞌemo aju guigua, vinho, azeite, haꞌe gui
nerymba vaka haꞌe vexaꞌi kuery raꞌy ypyꞌi regua gui. Haꞌe rami vy ꞌrã
reikuaa Senhor Nderuete renonde rejererokyjea rupi reiko aguã, reikovea
pukukue re. 24 Haꞌe gui xapyꞌa rei henda Senhor Nderuete guery omoĩ
 

aguã oiporavoague mombyry ete ramo ndaꞌevei ꞌrã haꞌe py reraa aguã,
nderekoa gui mombyry ramo haꞌe Senhor Nderuete ojou uka reta vaꞌekue
remeꞌẽ aguã, 25 haꞌe ramo remboekovia ꞌrã dízimo, haꞌe hepykue peráta
 

ndepo py reraa reve tereo henda Senhor Nderuete oiporavoague py.

26 Haꞌe vaꞌe peráta re ma rejogua ꞌrã nenheꞌẽ py remeꞌẽxe vaꞌe rei, vaka,
 

vexaꞌi, eꞌỹ vy vinho, oyꞌu pyrã irove vaꞌe, haꞌeꞌỹ vy nenheꞌẽ py remeꞌẽxea
rendua rami tema. Haꞌe rami vy haꞌe py, Senhor Nderuete renonde py ae
reꞌu vy revyꞌa ꞌrã ndero pygua kuery haꞌe javi reve.
27 — Haꞌe rami teĩ eipytyvõ eꞌỹ eme levita kuery neretã mbyte ikuai
 

vaꞌe, pendeyvy rupi oyvyrã ndojopyi rire. 28 Mboapy maꞌetỹa opa nhavõ
 

ma dízimo haꞌe vaꞌe maꞌetỹa mbaꞌemo aju regua remonoꞌõ vy neretã py

ae ꞌrã remoĩ porã. 29 Haꞌe ramo levita kuery ou ꞌrã hoꞌu aguã (pendeyvy
 

rupi oyvyrã ndojopyi rire). Ou avi ꞌrã amboae regua kuery, tyreꞌỹ haꞌe
imeveꞌỹ vaꞌe neretã py ikuai vaꞌe. Okaru ꞌrã okuapy hevyatãmba peve,
Senhor Nderuete nemoingo porã aguã ndepo py rejapo vaꞌe haꞌe javi py.

Oreveague omboguepaa aguã ára pyguarã re ijayvua

15   —
Haꞌe gui sete maꞌetỹa opa nhavõ remboguepa kuerei ꞌrã
1

ndevy oreveaague. 2 Po rami ꞌrã rembogue: Neirũ kuery pe

 

mbaꞌemo reiporuka vaꞌekue haꞌe javi rembogue ꞌrã omboekovia aguã

vaꞌekue. Haꞌe rami vy neremboekovia ukai ꞌrã neirũ eꞌỹ vy nderyvy
kuery pe, rembogue aguã Senhor oikuaa uka ramo. 3 Haꞌe rã amboae  

regua kuery pe ma haꞌeve remboekovia uka aguã, haꞌe rã nderyvy

oiporu vy ogueraa vaꞌekue ma neremboekovia ukavei ꞌrã. 4 Haꞌe rami vy  

pendekuaia py iporiaukueꞌi ikuai eꞌỹ aguã, mbaꞌeta opa mbaꞌe py Senhor

Penderuete penemoingo porã ꞌrã yvy penderekoarã omeꞌẽ vaꞌekue py,
5 xapyꞌa rei Senhor Penderuete ayvu pendu ri ramo, aỹ amboaxa vaꞌe
 

haꞌe javi pejapo ete aguã. 6 Mbaꞌeta Senhor Penderuete penemoingo porã
 

ꞌrãe, aipoeꞌiague rami vy. Haꞌe ramo heta regua kuery pe peiporuka ꞌrã
mbaꞌemo, teĩ haꞌe kuery gui ma peẽ kuery ndapeiporui ꞌrã mbaꞌeve. Heta
regua re pendepoꞌaka ꞌrã, teĩ haꞌe kuery ma pendere ndaꞌipoꞌakai ꞌrã.

q
 14.22 Levítico 27.30‑33, Números 18.21
Deuteronômio 15 332

Levítico 25.35‑38
7 —
Ndeyvyrã Senhor Nderuete omeꞌẽague rupi xapyꞌa rei nderekoa
rupi oiko ꞌrã nderyvy iporiaukueꞌi vaꞌe, neretã oĩ vaꞌe pygua. Haꞌe ramo
ma ndepyꞌa ratã eme, neĩ nerakãteꞌỹ eme guive nderyvy iporiaukueꞌi
pe. 8 Haꞌe rami ꞌrãgue py reipeꞌa ꞌrã ndepo opa marãgua reiporuka aguã
 

ixupe oata vaꞌe rei. 9 Enheangu ke amboae rami rei ndepyꞌa eꞌỹ aguã,
 

aipoꞌre eme guive: “Sete maꞌetỹa ovaẽ ta ma, orevea nhamboguepa aguã”,
ꞌre eme, nderyvy iporiauꞌi vaꞌe re remaꞌẽ vai vy ixupe mbaꞌeve neremeꞌẽi
aguã. Mbaꞌeta haꞌe rami rã Senhor pe ojapukai ꞌrã nderovai, haꞌe ndere
oĩ ꞌrã rejejavya. 10 Remeꞌẽxeaꞌi py emeꞌẽ ixupe, ndepyꞌa re mbaꞌemo
 

vai toĩ eme remeꞌẽa py. Haꞌe rami rã Senhor Nderuete nemoingo porã
ꞌrã ndepo py rejapo vaꞌe haꞌe rejapoxea haꞌe javi py. 11 Mbaꞌeta ikuai
 

ꞌrãe iporiaukueꞌi yvy re. Haꞌe nunga rupi aipoaꞌe ndevy: Eipeꞌa ndepo,
remeꞌẽxeaꞌi py remeꞌẽ aguã nderyvy ojexavai reiꞌi vaꞌe haꞌe iporiaukueꞌi
ndeyvy re ikuai vaꞌe pe.

Êxodo 21.1‑11
12  —
Xapyꞌa rei peteĩ nderyvy eꞌỹ vy nereindy hebreu regua ndevy
ovendea ramo ma mboapy meme maꞌetỹ peveꞌi ꞌrã remombaꞌeapo. Haꞌe
gui sete maꞌetỹa py ma repoi ju ꞌrã. 13 Ndea gui oo ma jave emondouka
 

rive eme mbaꞌemo reraa uka eꞌỹ re. 14 Ixupe remeꞌẽxeaꞌi py emeꞌẽ
 

nerymba kuery regua, mbaꞌemo moaꞌyĩaty gui, haꞌe uva renhamiaty gui
guare. Senhor Nderuete nemoingo porãague regua gui remeꞌẽ ꞌrã ixupe.
15 Nemaꞌenduꞌa ke Egito yvy re ndee voi escravo reikoague gui Senhor
 

Nderuete nerenoẽague re. Aỹ gui ma haꞌe nunga amboaxa ndevy. 16 Haꞌe  

rã xapyꞌa rei nerembiguai “Xee ndaai ꞌrã ndea gui” heꞌi ꞌrã ndevy, mbaꞌeta
nderayvu haꞌe ndero pygua kuery voi, haꞌe ndea py oiko porã. 17 Haꞌe
 

ramo mbaꞌemo mombua py remombu ꞌrã inambi okẽ py. Haꞌe rami
rire nerembiguai ae ꞌrã oiko rakaꞌe rã peve. Haꞌe rami ae avi ꞌrã rejapo
nerembiguai kunha vaꞌe re. 18 Ndejeupe “Haxy xee apoi aguã” ꞌere eme,
 

mbaꞌeta mboapy meme maꞌetỹ re ma ndevy ombaꞌeapo rire mbyte rupi

eteꞌi ombaꞌeapo vaꞌe repy re, Senhor Nderuete nemoingo porã aguã
rejapo vaꞌe haꞌe javi py.

Lei mymba raꞌy kuery oiko ypyꞌi vaꞌekue re ijayvua

19 —
Nerymba vaka eꞌỹ vy vexaꞌi raꞌy oiko ypyꞌi vaꞌekue haꞌe javi ma,
ava ri ramo remboaxa ꞌrã Senhor Nderuete peguarã. Vaka raꞌy jypy
guare ma neremombaꞌeapoi ꞌrã, haꞌe vexaꞌi raꞌy jypy guare rague ma
nderejayai ꞌrã. 20 Haꞌe vaꞌe roꞌo reꞌu ꞌrã Senhor renonde py ndero pygua
 

kuery reve. Maꞌetỹa nhavõ ꞌrã reꞌu, henda Senhor oiporavoague py ae.
21 Haꞌe rami teĩ haꞌe vaꞌe mymba re ivaikuea oĩ ri ramo, hetyma vaikueꞌi
 
 333 Deuteronômio 15​, ​16

eꞌỹ vy oexa eꞌỹ vaꞌe mbaꞌe, haꞌeꞌỹ vy amboae rami ivaikuea oĩ ramo ma
neremeꞌẽi ꞌrã Senhor Nderuete pe. 22 Haꞌe vaꞌe ma neretã py ae ꞌrã reꞌu.
 

Peẽ kuery vaꞌe regua haꞌeve vaꞌe haꞌe haꞌeveꞌỹ vaꞌe teĩ peꞌu ꞌrã joa py,
guaxu puku eꞌỹ vy guaxu eteꞌi roꞌo peꞌua rami. 23 Haꞌe rã huguykue ma
 

ndapeꞌui ꞌrãe. Penhoẽ ꞌrã yvy py yy rami.

Judeu kuery pegua ngaru mboapy regua ojapo aguã re ijayvua

Páscoa ára regua

Êxodo 23.14,15; 34.18; Levítico 23.4‑8

16   —
Abibe jaxy re Páscoa ára ojeupity nhavõ pejapo ꞌrã ngaru
1

Senhor Penderuete pegua. Mbaꞌeta abibe jaxy py ae, pyávy

Senhor Penderuete penerenoẽmba rakaꞌe Egito yvy gui. 2 Haꞌe rami rire 

Páscoa ára ojeupity jave Senhor Penderuete pe pemeꞌẽ ꞌrã penerymba

vaka haꞌe vexaꞌi regua, Senhor guery omoĩ aguã oiporavoague py ae.
3 Haꞌe vaꞌe jave py ma mbojape ombovu pyre ndapeꞌui ꞌrã. Sete ára re ꞌrã
 

peꞌu mbojape imbovua revegua eꞌỹ, jexavai regua, (mbaꞌeta Egito yvy gui
pejepeꞌa pojava rakaꞌe), peikoa pukukue re penemaꞌenduꞌa aguã Egito yvy
gui pejepeꞌaague ára re. 4 Sete ára re pendea py noĩ ꞌrã mbojape mbovua,
 

pendeyvy haꞌe javi rupi. Haꞌe rami avi jypya ára kaꞌarukue xoꞌo pejuka
vaꞌekue ma topyta eme koꞌẽguerã. 5 Páscoa ára pyguarã neĩ peteĩve
 

pejuka eme penderekoarã Senhor Penderuete omeꞌẽ vaꞌekue py, 6 haꞌe  

rã Senhor Penderuete guery omoĩ aguã oiporavoague py ae ꞌrã pejuka

Páscoa ára pyguarã. Kaꞌarukue, kuaray oike ma jave ꞌrã pejuka, Egito
yvy gui peẽmbaague hora ojeupity jave ae. 7 Pembojy vy peꞌu ꞌrã Senhor
 

Penderuete oiporavoague py ae. Haꞌe gui koꞌẽgue jevy peo ꞌrã pendero
katy pejevy aguã. 8 Mboapy meme ára re ꞌrã peꞌu mbojape imbovua
 

revegua eꞌỹ. Haꞌe gui sete araa py ma Senhor Penderuete pe pejapo ꞌrã
nhemboaty ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe. Neĩ peteĩve ma napembaꞌeapoi ꞌrã.

Pentecostes ára regua

Êxodo 23.16; 34.22; Levítico 23.15‑21
9 —
Haꞌe gui peipapa ꞌrã sete semana peve. Mbaꞌety rupi kyxe py mbaꞌemo
aju pemonoꞌõ ypya ára guive sete semana peve ꞌrã peipapa. 10 Haꞌe vy  

Senhor Penderuete pe pejapo ꞌrã ngaru semanas regua. Pendepo py ae ꞌrã

pemeꞌẽ mbaꞌemo pemeꞌẽxeaꞌi py, Senhor Penderuete penemoingo porãague
rami. 11 Pevyꞌa ꞌrã pekuapy Senhor Penderuete renonde py, penderaꞌy,
 

penderajy kuery, penerembiguai avakue haꞌe kunhague reve, levita kuery

penderekoa py ikuai vaꞌe reve, haꞌe gui amboae regua, tyreꞌỹ haꞌe imeveꞌỹ
vaꞌe kuery pendea rupi ikuai vaꞌe reve, Senhor Penderuete guery omoĩ aguã
oiporavoague py ae. 12 Penemaꞌenduꞌa ke Egito yvy re escravo pendekuaiague
 

re. Haꞌe rami vy kovaꞌe ayvu oeja pyre re peikuaa pota ꞌrã pejapo ete aguã.
Deuteronômio 16​, ​17 334

Oguyꞌi py ikuai aguã regua

Levítico 23.33‑43
13  —
Haꞌe gui sete ára re pejapo ꞌrã ngaru oguyꞌi py pendekuai aguã
regua, mbaꞌemo pemoaꞌyĩmba ma jave, haꞌe uva rykue penhamimba ma
rire. 14 Ngarua py pevyꞌa ꞌrã, penderaꞌy, penderajy kuery, penerembiguai
 

avakue haꞌe kunhague, haꞌe gui levita, amboae regua, tyreꞌỹ haꞌe imeveꞌỹ
vaꞌe kuery penderekoa py ikuai vaꞌe reve. 15 Sete ára re ꞌrã ngaru pejapo
 

Senhor Penderuete pegua, Senhor oiporavoague py ae, mbaꞌeta

Senhor Penderuete penemoingo porã ꞌrã mbaꞌemo pemonoꞌõa haꞌe
pendepo py pejapo vaꞌe haꞌe javi py, opa mbaꞌe py perovyꞌa aguã rami.
16 — Haꞌe rami py maꞌetỹa nhavõ mboapykue-pykue peẽ kuery vaꞌe
 

regua avakue ikuai vaꞌe ojexa uka ꞌrã Senhor Penderuete renonde,
oiporavoague py ae: ngaru mbojape imbovua revegua eꞌỹ vaꞌe regua
oikoa py, ngaru semanas regua, haꞌe gui ngaru oguyꞌi py ikuai aguã
regua oikoa py. Opo py mbaꞌemo ogueru reve anho ꞌrã ojexa uka Senhor
renonde py. 17 Peteĩ-teĩ omeꞌẽ ꞌrã ojouaꞌi rami, Senhor Tuuete omoingo
 

porãague rami.

Êxodo 23.6‑9
18  —
Penderekoarã Senhor Penderuete omeꞌẽ vaꞌekue py peẽ kuery
regua ikuaia haꞌe javi rupi pemoĩ ꞌrã nhomboayvu vaꞌety haꞌe huvixa
kueryrã, heta vaꞌe kuery re oikuaa pota aguã haꞌevea rami. 19 Joe peikuaa
 

pota eme haꞌeve eꞌỹa rami rei. Peteĩ peayvuve eme joegui. Pejopy eme
omeꞌẽmby, mbaꞌeta omeꞌẽmby ombogue ꞌrã hiꞌarandu vaꞌe rexa haꞌe
omboeko vai rive ꞌrã heko porã vaꞌe. 20 Haꞌevea rami meme ꞌrã peikuaa
 

pota, haꞌe rami anhoꞌi, peikove haꞌe penderekoa aguã pendeyvyrã

Senhor Penderuete omeꞌẽ vaꞌekue py. 21 Pemoꞌã eme yvyra taꞌangaarã
 

Senhor Penderuete pegua altar yvýry. 22 Neĩ pemoꞌã eme ita Senhor
 

Penderuete ojou vai vaꞌe regua rive.

Tuuete raꞌangaa mboeteare ombopagaa aguã re ijayvua

17   —
Haꞌe gui vaka raꞌy eꞌỹ vy vexaꞌi iporã eꞌỹ, ivaikue rei vaꞌe
1

ma pemeꞌẽ eme Senhor Penderuete pe, mbaꞌeta ixupe ramo

ojeguaru pyrã. 2 Xapyꞌa rei pendea py penderekoarã Senhor Penderuete
 

omeꞌẽ vaꞌekue rupi pejou ꞌrã ava eꞌỹ vy kunha teĩ Senhor Penderuete
renonde teko vai rupi oiko vaꞌe, guexeve guarã ojapo vaꞌekue rupi eꞌỹ.
3 Haꞌe vaꞌe nunga oo vy tuuete mboae pe rive ꞌrã ikuai omboetea rupi,
 

haꞌeꞌỹ vy kuaray, jaxy, haꞌeꞌỹ vy yva re ojekuaa vaꞌe pe rei, xee ajapo
ukaague rami eꞌỹ. 4 Haꞌe vaꞌe reko omombeꞌua rã pendu vy ma peikuaa
 

pota porã ꞌrã. Haꞌe gui xapyꞌa rei anhetẽ ete ri Israel kuery mbyte
haꞌeveꞌỹ vaꞌe ojapo ramo 5 ava eꞌỹ vy kunha vaꞌe haꞌeveꞌỹ vaꞌe apoare
 
 335 Deuteronômio 17

peraa ꞌrã peneretã rokẽ peve, haꞌe vy pejapipa ꞌrã ita py omano peve.
6 Mokoĩ eꞌỹ vy mboapy hexaare omombeꞌu ramo mae ma pejuka omano
 

aguã rami ojejavy vaꞌekue. Peteĩꞌi hexaare omombeꞌu ramo nomanoi ꞌrã. r
7 Hexaare ranhe ꞌrã ita omombo ojuka aguã. Haꞌe gui ma heta vaꞌe kuery
 

haꞌe javi ꞌrã ojapi. Haꞌe rami vy pendea gui peipeꞌa aguã heko vai vaꞌe. s

Haxy ete vaꞌe re huvixa oikuaa pota kuaa aguã re ijayvua

8  —
Haꞌe gui mbaꞌemo re reikuaa pota aguã haxy ete ri ramo,
jojukaague re mbaꞌe, eꞌỹ vy mbaꞌemo re ojerurea, joapo vaiague, eꞌỹ
vy amboae ramigua oikuaa pota ukaa py, haꞌe ramo repuꞌã vy reo
ꞌrã Senhor Nderuete oiporavoague py. 9 Haꞌe vy rejexa uka ꞌrã levita
 

regua sacerdote kuery haꞌe nhomboayvu vaꞌety haꞌe jave py ikuai vaꞌe
pe. Haꞌe kuery pe reporandu rã omombeꞌu ꞌrã rejapo vaꞌerã. 10 Senhor  

oiporavoague py ndevy ombovaiague rami ꞌrã rejapo. Enheaꞌã ndevy

ojapo uka vaꞌekue rejapopa aguã. 11 Lei re haꞌe kuery nemboꞌeague rami
 

ꞌrã rejapo. Ayvu ndevy omombeꞌuague gui nderejepeꞌai ꞌrãe, reiporu

kuaa regua katy, neĩ reiporu kuaa eꞌỹa katy ma voi. 12 Haꞌe gui ava
 

onhemboyvate rei vy Senhor Nderuete pegua sacerdote ayvu noendu

potai, neĩ nhomboayvu vaꞌety ayvu ri ramo ma ojukaa ꞌrã, Israel kuery
mbyte gui peipeꞌa aguã mbaꞌemo vai, 13 haꞌe nunga heta vaꞌe kuery haꞌe
 

javi oendu vy okyje aguã, onhemboyvate veꞌỹ aguã rami.

Huvixaverã omoĩ mbyre rekorã re ijayvua

14  —
Xapyꞌa rei yvy penderekoarã Senhor Penderuete omeꞌẽ vaꞌekue
py pevaẽ ma vy aipopeje ꞌrã: “Nhamoĩ huvixave nhandere opena vaꞌerã,
haꞌe javi regua nhandeyvýry rupi ikuaia rami” peje ꞌrã. 15 Haꞌe rami vy
 

penderuvixaverã pemoĩ ꞌrã Senhor Penderuete oiporavo vaꞌe ae. Haꞌe rã

amboae regua ava penderyvy kuery regua eꞌỹ ma ndaꞌevei pemoĩ aguã,
haꞌe rã Israel kuery vaꞌe regua anho. 16 Haꞌe rami avi penderuvixave ma
 

ndaꞌevei ojeupe guarã kavaju omboetave aguã, neĩ Egito yvy katy heta
vaꞌe kuery ogueraa jevy aguã, kavaju ojouvexe vy. Mbaꞌeta pendevy
“Ndapejevyvei ꞌrã kovaꞌe tape rupi” heꞌi vaꞌekue Senhor. 17 Ndaꞌevei  

avi ojou reta aguã guaꞌyxy jevyrã, opyꞌa py tape porã gui opia eꞌỹ aguã.
Ndaꞌevei guive ojeupe guarã prata eꞌỹ vy ouro ojou reta aguã.
18 — Haꞌe gui guenda opena atyrã py oguapy ma vy ojeupe ae oguerova
 

ꞌrã kovaꞌe lei kuaxia re ombopara vy. Haꞌe vaꞌe ma levita regua sacerdote
kuerya py oĩ vaꞌe. 19 Ngupive oguereko riae ꞌrã, oikovea ára nhavõ
 

ogueroayvu aguã. Haꞌe rami vy oikuaa ꞌrã Senhor Nguuete renonde

ojererokyjea rupi oiko aguã, haꞌe kovaꞌe lei re ayvu oĩ vaꞌe haꞌe javi rupi
omoĩ porã haꞌe ojapopa ete aguã. 20 Mbaꞌeta haꞌe vaꞌe ayvu ojapo ꞌrã
 

r
 17.6 Hebreus 10.28 s
 17.7 1 Coríntios 5.13
Deuteronômio 17​, ​18 336

opyꞌa py guyvy kuery gui onhemboyvateve eꞌỹ aguã, haꞌe ojapo uka pyre
gui ojepeꞌa eꞌỹ aguã, oiporu kuaa regua katy neĩ oiporu kuaa eꞌỹa katy
ma voi. Haꞌe rami vy Israel kuery mbyte huvixa oĩ are aguã, haꞌe gui taꞌy
kuery ju.

Sacerdote haꞌe levita kuery peguarã haꞌe hekorã re ijayvua

18   —
Haꞌe gui levita regua sacerdote kuery, haꞌe levita kuery haꞌe
1

javi ndoguerekoi ꞌrã oyvyrã Israel kuerya py. Haꞌe kuery okaru
ꞌrã Senhor pe oapy vy omeꞌẽ mbyre re, haꞌe kuery peguarã opyta vaꞌe
gui. 2 Oyvyrã ma ndoguerekoi ꞌrã guyvy kuery ikuaia rupi. Senhor ae
 

ꞌrã haꞌe kuery mbaꞌerã vaꞌekue, haꞌe kuery pe ijayvuague rami vy. 3 Haꞌe  

nunga rupi povaꞌe ma sacerdote kuery peguarã heta vaꞌe kuery omeꞌẽ
vaꞌekue regua, vaka eꞌỹ vy vexaꞌi kuery mbaꞌe. Sacerdote pegua ma
ijaxiꞌy kãgue, haꞌe gui haĩꞌy kãgue haꞌe hyekue. 4 Haꞌe kuery pe pemeꞌẽ
 

avi ꞌrã jypygua mbaꞌemo aju, uva rykue haꞌe azeite iporãgueve gui, haꞌe
gui vexaꞌi rague jypy guare voi. 5 Mbaꞌeta haꞌe kuery ma Israel kuery haꞌe
 

javi regua gui Senhor Penderuete oiporavo vaꞌekue, Senhor rery rupi
ombaꞌeapo aguã, haꞌe gui taꞌy kuery ju, ára nhavõ reguarã.
6 — Haꞌe gui xapyꞌa rei peteĩ levita ou ꞌrã guekoa peteĩ tetã Israel regua
 

vaꞌe rei gui. Opyꞌa py ombaꞌeapoxeaꞌi haꞌe javi rupi ꞌrã ou henda Senhor
oiporavoague py. 7 Haꞌe rami vy ombaꞌeapo ꞌrã Senhor Nguuete rery
 

rupi, guyvy kuery levita regua haꞌe javi Senhor renonde opena okuapya
rami. 8 Haꞌe vaꞌe hoꞌu vaꞌerã ma haꞌe kuery pegua reve joo rami ae ꞌrã,
 

mbaꞌemo guekoa py ovendeague repy áryve omeꞌẽa ꞌrã.

Imbaꞌekuaa haꞌe imbaꞌevyky vaꞌe kuery rovai ijayvua

9 —
Haꞌe gui yvy Senhor Penderuete omeꞌẽague py pevaẽ ma vy
napenhemboꞌei ꞌrã haꞌe pygua kuery haꞌeveꞌỹ vaꞌe ojapoa rami pendekuai
avi aguã. 10 Penembyte py toiko eme guive guaꞌy eꞌỹ vy guajy tata py
 

oapy vaꞌe, imbaꞌekuaa vaꞌe, tenondegua mombeꞌua, oexaꞌã kuaa vaꞌe,

neĩ imbaꞌevyky vaꞌe ma voi, 11 onhemboꞌe vaikue vaꞌe, neĩ omanogue
 

mboayvua, nheꞌẽ vai revegua, neĩ omanogue pe oporandu vaꞌe ma voi.

12 Mbaꞌeta haꞌe nunga apoa ma Senhor pe rã ojeguarupy meme. Haꞌe
 

nunga haꞌe kuery ojapo okuapya re ae Senhor Penderuete oipeꞌa rakaꞌe

penerenonde gui. 13 Opa mbaꞌe py heko porã vaꞌe ꞌrã peiko Senhor
 

Penderuete renonde. 14 Mbaꞌeta yvy pejopy vaꞌerã vaꞌe regua kuery

 

ojapyxaka ꞌrã okuapy tenondegua mombeꞌua haꞌe imbaꞌekuaa vaꞌe kuery

re. Haꞌe rã pendevy pe ma Senhor Penderuete ndojapo ukai haꞌe nunga.

Profeta yvate ete vaꞌe oiko aguã re ijayvua

15  —
Penembyte gui Senhor Penderuete omoingo ꞌrã peteĩ profeta-
rã, penderyvy regua xee rami guarã ae. Haꞌe vaꞌe re ma pejapyxaka
 337 Deuteronômio 18​, ​19

ꞌrã, t 16 mbaꞌeta Horebe yvyty re penhemboaty pekuapya py Senhor

 

Penderuete pe pejerure vy “Ndaꞌevei Senhor Oreruete ayvu roenduve

aguã, neĩ kovaꞌe tata tuvixa ete vaꞌe roexave aguã, romano eꞌỹ aguã”, peje
vaꞌekue. 17 Haꞌe ramo Senhor aipoeꞌi xevy: “Haꞌevea rami haꞌe kuery
 

ijayvu. 18 Haꞌe rami rã haꞌe kuery pe xee amoingo ꞌrã peteĩ profeta-rã
 

penderyvy kuery mbyte gui, ndee ramigua ae. Haꞌe vaꞌe juru py amoĩ ꞌrã
xeayvu, haꞌe kuery pe ju omombeꞌu aguã ixupe ajapo ukaague haꞌe javi.
19 Xerery rupi xeayvu haꞌe omombeꞌu ramo ambopaga ꞌrã ndojapyxaka
 

potai vaꞌe haꞌe javi. 20 Ikuai avi ꞌrã profeta kuery xerery rupi merami
 

ijayvu vaꞌeri xeayvu namombeꞌu ukaia vaꞌe, haꞌeꞌỹ vy tuuete mboae rery
rupi ijayvu vaꞌe. Haꞌe vaꞌe regua profeta kuery ma pejuka ꞌrã. 21 Xapyꞌa  

rei aipopeje ꞌrã pendepyꞌa py: ‘Mbaꞌexa vy tu jaikuaa ꞌrã Senhor gui eꞌỹ
aipoeꞌi rã?’ 22 Peikuaa pota ke: Peteĩ profeta Senhor rery rupi ijayvu teĩ
 

ijayvuague ndojeupityi, ndoikoi ri ramo ma Senhor guigua eꞌỹ ae ijayvu.

Haꞌe vaꞌe profeta ma onhemboyvatea rupi rive ijayvu raꞌe. Pekyje eme
ixugui.”

Números 35.9‑15; Deuteronômio 4.41‑43

19   —
Senhor Penderuete yvy regua oipeꞌapa vy ijyvykue pendevy
1

ju omeꞌẽ ramo haꞌe kuery rekoague haꞌe hoogue ikuai vaꞌe pejopy
vy haꞌe py pendekuai ma rire, 2 haꞌe jave py mboapy tetã ju pembojaꞌo ꞌrã
 

pendeyvyrã Senhor Penderuete omeꞌẽ vaꞌekue mbyte rupi. u 3 Pejapo ꞌrã  

tape haꞌe vaꞌe katy oo vaꞌerã, haꞌe pendeyvyrã Senhor Penderuete omeꞌẽ
vaꞌekue pembojaꞌo ꞌrã mboapy henda rupi, haꞌe vaꞌe tetã py jojukaare ma
guive rã onhemi aguã.

Números 35.22‑28
4  —
Povaꞌe nunga jojukaare haꞌeve ꞌrã haꞌe vaꞌe tetã py onhemi vy
oikove aguã: oirũ ojukaxe reia py eꞌỹ, potae vy eꞌỹ ojuka vaꞌekue anho.
5 Xapyꞌa rei amongue oo ꞌrã oirũ reve kaꞌaguy re xakã ojaya aguã. Haꞌe
 

vy haxa py yvyra ojaya aguã oity ratã ramo hiꞌy gui ferro oẽ xapyꞌa ramo
oirũ omongarau rire omano ꞌrã. Haꞌe gui ijukaare oo vy onhemi ꞌrã haꞌe
vaꞌe tetã py oo jepe aguã. 6 Haꞌe rami eꞌỹ rã huguy repyarã opyꞌa py ipoxy
 

reve jojukaare omonha vy oupity ꞌrã tape ipuku-a rupi. Haꞌe vy ojuka ꞌrã,
omano aguã rami eꞌỹ oiko teĩ, jojukaxe reia py eꞌỹ rire. 7 Haꞌe nunga rupi
 

aipoaꞌe mboapy tetã peiporavo aguã. 8 Xapyꞌa rei Senhor Penderuete

 

peneramoĩ kuery pe ouraague rami vy ombotuvixave ꞌrã pendeyvy, haꞌe

t
 18.15‑19 Profeta Moisés ramigua “Senhor” omoingo vaꞌerã ma Jesus ae (Atos 3.22‑23,
7.37). u 19.1‑3 Jordão yakã yvýry haꞌe kuery ovaẽ ypyague py mboapy tetã ombojaꞌo
ma voi rakaꞌe (4.41‑43). Apy ma mboapy ju ombojaꞌo aguã re ijayvu, haꞌe javi vy mboapy
meme tetã oĩ aguã jojukaare onhemi atyrã.
Deuteronômio 19​, ​20 338

pendevy omeꞌẽmba ꞌrã yvy omeꞌẽ ꞌrã vaꞌekue, 9 xapyꞌa rei haꞌe ojapo
 

uka vaꞌekue aỹ amboaxa vaꞌe haꞌe javi pejapo ramo Senhor Penderuete
peayvu, haꞌe ára nhavõ ixuguigua tape rupi peiko aguã, haꞌe rami vy ma
mboapy tetã ju ꞌrã pejouve, mboapy ae ma vaꞌekue áryve, 10 haꞌe rami  

pendeyvyrã Senhor Penderuete omeꞌẽ vaꞌekue py heko porã vaꞌe ruguy

omoẽa eꞌỹ aguã, pendere oĩ eꞌỹ aguã tuguy omoẽague re opaga aguã.

Números 35.16‑21
11 —
Haꞌe gui xapyꞌa rei oiko ꞌrã oirũ ndoayvui vy oity aguã re
onhembopyꞌa vaꞌe. Haꞌe vy hexe opuꞌã vy oinupã vy ojuka ꞌrã, haꞌe gui
onhemi ꞌrã peteĩ tetã peiporavo vaꞌekue py. 12 Haꞌe ramo hekoa ae pygua
 

nhomongeta vaꞌety kuery omondouka ꞌrã heruarã, haꞌe oguerua ma ramo

omboaxa ꞌrã huguy repyarã po py ojuka aguã. 13 Haꞌe vaꞌe re pemaꞌẽ eme
 

pemboaxya rupi, Israel kuery mbyte gui peipeꞌa aguã heko porã vaꞌe
ruguy moẽare ojejavyague, pendekuai porã aguã.

Yvy jaꞌoa haꞌe mbaꞌemo mombeꞌua kuery re ijayvua

14  —Erova eme neirũ kuery yvy markaa, ymagua kuery pendeyvy re
omoꞌã vaꞌekue, yvy Senhor Penderuete penderekoarã omeꞌẽ vaꞌekue py.
15 — Amongue teko vai, eꞌỹ vy jejavya ma guive rã ojapo rire teĩ
 

peteĩꞌi hexaare ndaꞌevei hovai opuꞌã vy hekokue omombeꞌu aguã. Mokoĩ,

mboapy hexaare omombeꞌu rire mae ꞌrã peikuaa anhetẽgua. v 16 Xapyꞌa rei  

joe amongue opuꞌã vy hekokue ramigua omombeꞌu ꞌrã teko vai ojapoague
rami. 17 Haꞌe rami rã mokoĩve avakue joupe ijayvu vaꞌekue ojexa uka ꞌrã
 

Senhor renonde py, sacerdote haꞌe nhomboayvu vaꞌety kuery haꞌe vaꞌe
ára ikuai vaꞌe renonde. 18 Nhomboayvu vaꞌety kuery oikuaa pota porã
 

ꞌrã. Ijayvu riveague, guyvy rovai ijapuague ri oikuaa vy 19 hexe ojapo ꞌrã
 

guyvy re ojapoxeague rami. Haꞌe rami vy ꞌrã peipeꞌa teko vai penembyte
gui, 20 amboae kuery oendu vy okyje aguã, haꞌekue ramigua ndojapoavei
 

aguã penembyte rupi. 21 Joapo vaiare re pemaꞌẽ eme pemboaxya rupi:

 

joekove oipeꞌaague re peipeꞌa avi ꞌrã hekove, joexa omombuague re

pemombu avi ꞌrã hexa, nhoaĩ omopẽague re pemopẽ avi ꞌrã haĩ, jopo
ojayaague re pejaya avi ꞌrã ipo, eꞌỹ vy jopy ojayaague re pejaya avi ꞌrã
ipy.

Joe opuꞌãa rã guarã re ijayvua

20   —
Haꞌe gui penderovaigua kuery reve pepuꞌã aguã peo vy pexa
1

ꞌrã kavaju áry eꞌỹ vy karóxa py ou vaꞌe pendegui hetave vaꞌe.

Haꞌe rami teĩ pekyje eme, mbaꞌeta pendereve oiko Senhor Penderuete
Egito yvy gui penerenoẽare ae. 2 Joe pepuꞌã aguã py pevaẽ ta ramo
 

 19.15 Mateus 18.16, 2 Coríntios 13.1

v
 339 Deuteronômio 20

penerenonde sacerdote oo vy ijayvu ꞌrã peẽ kuery pe. 3 Haꞌe vy aipoeꞌi

 

ꞌrã: “Pendu ke, Israel kuery. Aỹ pevaẽ ta ma penderovaigua kuery reve

joe pepuꞌã aguã py. Penhemondyi eme penekuraxõ py. Pekyje eme,
peryryipa eme, napenderekorãvei eme guive penderovai haꞌe kuery ou rã
pexa vy, 4 mbaꞌeta Senhor Penderuete oo ꞌrã peẽ kuery reve. Pendere vy
 

haꞌe opuꞌã ꞌrã penderovaigua kuery re, pendereraa jepe aguã”, heꞌi ꞌrã.
5 — Haꞌe gui yvatekueve ju peẽ kuery pe ijayvu ꞌrã. Haꞌe vy aipoeꞌi
 

ꞌrã: “Peẽ kuery vaꞌe regua mavaꞌe tu ngoorã ojapo teĩ nomboaxai teri
SENHOR peguarã? Haꞌe vaꞌe tojevy ju ngoo katy, joe opuꞌãa py omano
ramo amboae ju omboaxa eꞌỹ aguã. 6 Haꞌe peẽ kuery vaꞌe regua mavaꞌe
 

tu uva tyrã onhotỹ vaꞌeri hiꞌa nomonoꞌõi teri? Haꞌe vaꞌe tojevy ju ngoo
katy, joe opuꞌãa py omano ramo amboae ju omonoꞌõ eꞌỹ aguã. 7 Peẽ kuery  

vaꞌe regua mavaꞌe tu kunha re omendaxe vaꞌeri nomendai teri? Haꞌe

vaꞌe tojevy ju ngoo katy, joe opuꞌãa py omano ramo amboae ju kunha
re omenda eꞌỹ aguã. 8 Peẽ kuery vaꞌe regua mavaꞌe tu okyje raxa haꞌe
 

ipyꞌa vava rei vaꞌe? Haꞌe vaꞌe tojevy ju ngoo katy, tyvy kuery voi opyꞌa
py okyjea oendu avi eꞌỹ aguã, haꞌe vaꞌe opyꞌa py okyjea rami”, heꞌi ꞌrã
yvatekueve heta vaꞌe kuery pe ijayvu vy. 9 Heta vaꞌe kuery pe yvatekueve
 

ijayvupa ma vy mae ma omoĩ ꞌrã xondaro kuery ruvixarã haꞌe kuery

renonde katy guarã.
10 — Haꞌe gui amongue tetã re pepuꞌã aguã py pevaẽ ta ma vy
 

peporandu ranhe haꞌe kuery reve peteĩ rami pendekuai aguã re.
11 Xapyꞌa rei peteĩ rami ikuaixea rami penembovai, haꞌe pendevy guetã
 

rokẽ oipeꞌa ramo ma haꞌe pygua kuery haꞌe javi pemombaꞌeapo atã ꞌrã
penerembiguairã. 12 Haꞌe rami teĩ pendereve peteĩ rami ndaꞌikuaixei
 

vy pendere opuꞌã ri ramo ma pejokopa ꞌrã tetã. 13 Haꞌe ramo Senhor

 

Penderuete omboaxa ꞌrã pendepo py. Haꞌe pygua avakue ikuai vaꞌe ma
guive rã pejuka ꞌrã kyxe py. 14 Haꞌe rã kunhague, kyrĩgue, mymba kuery,
 

haꞌe mbaꞌemo tetã py ikuai vaꞌe haꞌe javi ma peraapa ꞌrã penembaꞌerã.
Peẽ ae peiporu ꞌrã penderovaigua kuery mbaꞌe rei-reikue pendepo py
Senhor Penderuete omboaxa vaꞌekue. 15 Haꞌe rami ae ꞌrã pejapo tetã
 

pendegui mombyry ikuai vaꞌe haꞌe javi re, haꞌe katyꞌigua kuery pegua
eꞌỹ ramo. 16 Haꞌe rã amboae regua kuery pendepo py Senhor Penderuete
 

omboaxa vaꞌe retã py ma neĩ peteĩve ndapejai ꞌrã oikove vy ipytuẽ vaꞌe.
17 Haꞌe rami ꞌrãgue py Senhor Penderuete ijayvuague rami vy pemomba
 

ete ꞌrã: heteu kuery, amorreu, cananeu, ferezeu, heveu haꞌe jebuseu
kuery, 18 haꞌe kuery penemboꞌe eꞌỹ aguã haꞌeveꞌỹ vaꞌe pejapo aguã,
 

nguuete raꞌangaa kuery pe ojapoa rami, mbaꞌeta haꞌe rami pejejavy ꞌrã
Senhor Penderuete rovai.
19 — Xapyꞌa rei peteĩ tetã pejoko ꞌrã mbovy ára re rei eꞌỹ, haꞌe kuery re pepuꞌã
 

ꞌrã pendepoꞌaka aguã. Haꞌe rami teĩ pembovaipa rive eme yvyra haꞌe vaꞌe rupi
ikuai vaꞌe haxa py peakeꞌo vy, mbaꞌeta hiꞌa haꞌeve ꞌrã peꞌu aguã. Pemboguai eme,
Deuteronômio 20​, ​21 340

mbaꞌeta yvyra mbaꞌety rupi ikuai vaꞌe ndaꞌu avakue teve, haꞌe vaꞌe re pepuꞌã
aguã? 20 Haꞌe rã yvyra hiꞌa peꞌu eꞌỹ vaꞌerã ma haꞌeve peakeꞌo vy peity aguã. Haꞌe
 

vaꞌe py tetã re pepuꞌã pekuapya vaꞌe rovai pemoꞌã ꞌrã ijokoarã, peitypa peve.

Oikuaa eꞌỹpy jojukaague ojaoꞌi ukaa aguã re ijayvua

21   — Haꞌe gui pendeyvyrã Senhor Penderuete omeꞌẽague py peteĩ

1

teꞌõgue pejou xapyꞌa ꞌrã mbaꞌety py itui vaꞌe, haꞌe ndapeikuaai ꞌrã guive
mavaꞌe pa ojukaague. 2 Haꞌe ramo nhomongetaa haꞌe oikuaa pota vaꞌety kuery
 

oẽ ꞌrã jogueruvy, haꞌe vy omano vaꞌekue ituia gui oaꞌã ꞌrã peteĩ-teĩ tetã ijyvýry
rupi oĩ vaꞌe peve. 3 Haꞌe gui omano vaꞌekue ituia katyꞌive tetã oĩ vaꞌe pygua
 

nhomongeta vaꞌety kuery ogueraa ꞌrã peteĩ vaka kunha nombaꞌeapoi teri vaꞌe,
neĩ canga re voi nomoatãi teri vaꞌekue. 4 Haꞌe vaꞌe ogueraa ꞌrã peteĩ yvyugua
 

yy xyry oĩa yvy noikaraĩai, neĩ nonhotỹai teria py. Haꞌe vaꞌe yvyugua py ae
ꞌrã ojyryvi poka vaka kunha. 5 Haꞌe gui Levi ramymino vaꞌe regua sacerdote
 

kuery ovaẽ avi ꞌrã, mbaꞌeta haꞌe vaꞌe kuery Senhor Penderuete oiporavo
vaꞌekue ojeupe ombaꞌeapo aguã, Senhor rery rupi jogueroayvu porã, haꞌe
ijayvua rupi oikuaa pota aguã peteĩ-teĩ ojerurea haꞌe jogueroꞌapaague re. 6 Haꞌe
 

gui nhomongeta vaꞌety kuery tetã omano vaꞌekue ituia katyꞌivegua haꞌe javi
ma ojepoei ꞌrã vaka kunha yvyugua py ojuka vaꞌekue áry. 7Haꞌe vy aipoeꞌi ꞌrã
 

okuapy: “Orepo eꞌỹ ae kovaꞌe ava ruguy omoẽ vaꞌekue, orerexa ndoexai guive
huguy omoẽa rã. 8 Haꞌe gui Senhor, emboaxy ndevygua Israel kuery, ndee ae
 

reraa jepe rire. Eja eme heko porã vaꞌe ruguy omoẽague py jejavy opyta aguã
ndevygua Israel kuery mbyte”, heꞌi okuapy ramo ojaoꞌia ꞌrã huguy omoẽague py
jejavy oĩ vaꞌe. 9 Haꞌe rami py penembyte gui peipeꞌa uka ꞌrã heko porã vaꞌe ruguy
 

omoẽague py jejavy oĩ vaꞌe, Senhor renonde haꞌevea ramigua pejapo vy.

Kunha escravo-rã ogueraa pyre re ijayvua

10  —
Penderovaigua kuery reve joe pepuꞌã aguã peo ramo xapyꞌa rei
Senhor Penderuete omboaxa ꞌrã pendepo py, haꞌe peraapa ꞌrã escravo-
rã. 11 Haꞌe vy haꞌe kuery mbyte xapyꞌa rei peteĩ kunha iporã ete vaꞌe rexa
 

vy ndeaꞌe rei ꞌrã hexe, haꞌe reraaxe ꞌrã nderaꞌyxyrã. 12 Haꞌe rami vy reraa
 

ꞌrã ndero katy, haꞌe oꞌa ojayapa ꞌrã oakã re oĩ vaꞌekue, ojaya ꞌrã opoapẽ,
13 haꞌe gui omboekovia ꞌrã oao escravo-rã peraa jave onhemondeague.
 

Ndero py ae ꞌrã oiko, haꞌe peteĩ jaxy re ojaeꞌo ꞌrã nguu haꞌe oxy re. Haꞌe
vaꞌe rire mae ma rejoguereko ꞌrã hexeve. Ndee ma ime ꞌrã reiko, haꞌe rã
kunha vaꞌe ma nderaꞌyxy ꞌrã. 14 Haꞌe gui xapyꞌa rei ndevy pe rã kunha
 

vaꞌe ndaꞌevei rei ramo tove too haꞌe ae ooxea katy rei. Ndaꞌevei ꞌrã peráta
re revende aguã, ereko axy eme guive, ndee ae ma remoꞌyvyĩꞌi rire.

Taꞌy jypy guare peguarã re ijayvua

15  —
Xapyꞌa rei peteĩ ava omenda ꞌrã mokoĩ kunha re. Peteĩ ma
oayvuve ꞌrã, haꞌe rã amboae ma ndoayvuive ꞌrã. Haꞌe vy guaꞌyxy mokoĩve
 341 Deuteronômio 21​, ​22

re taꞌy ꞌrã, haꞌe ndoayvuive vaꞌe re ranhe ꞌrã taꞌy. 16 Haꞌe gui guaꞌy kuery
 

pe mbaꞌemo oguereko vaꞌe ombojaꞌopaa ára py ma ndaꞌevei ꞌrã jypy guare

peguarã oguereko vaꞌe oayvuve vaꞌe piꞌa pe omeꞌẽ aguã, ndoayvuive vaꞌe
piꞌa pe ꞌrãgue py, mbaꞌeta haꞌe vaꞌe ae taꞌy jypy guare. 17 Ndoayvuive vaꞌe
 

piꞌa pe ae tuu “Jypy guare” heꞌi vy ixupe omeꞌẽ retave ꞌrã oguereko vaꞌe
gui mokoĩguea vaꞌekue. Kumumive jave py taꞌya pe ae ojopy ꞌrã jypy
guare peguarã tuu oguereko vaꞌekue.

Taꞌy nhonheꞌẽ rendu eꞌỹ vaꞌe re ijayvua

18  —
Xapyꞌa rei amongue oguereko ꞌrã peteĩ guaꞌy inheꞌẽ rendu eꞌỹ haꞌe
opuꞌã rei vaꞌe, nguu neĩ oxy ayvu ma voi noendu potai vaꞌe, tuu oinupã teĩ
ndoikuaa potai rive ae vaꞌe. 19 Haꞌe ramo tuu haꞌe ixy ojopy vy ogueraa ꞌrã
 

tetã pygua nhomongeta vaꞌety kuery ikuaia py, guetã rokẽ py ae. 20 Haꞌe  

rami vy aipoeꞌi ꞌrã haꞌe kuery pe: “Kovaꞌe oreraꞌy ma orere opuꞌã rei haꞌe
norenheꞌẽ rendui vaꞌe, neĩ ndojapyxakai oreayvua re. Opa marã rei oiko,
okaꞌuxe guive oikovy”, heꞌi ꞌrã. 21 Haꞌe ramo tetã pygua avakue haꞌe javi
 

ojapipa ꞌrã ita py, omano peve. Haꞌe rami vy penembyte gui peipeꞌa ꞌrã teko
vai. Haꞌe ramo Israel kuery haꞌe javi oendu vy ojererokyje ꞌrã okuapy.

Yvyra re omano vaꞌekue oupi pyre oipeꞌaa jevy aguã re ijayvua

22  —
Xapyꞌa rei amongue ojejavy vy omano aguã rami oiko ꞌrã. Haꞌe
ramo pejuka ma vy hetekue yvyra re peupi imoiny rire, 23 hetekue ndopytai
 

ꞌrã yvyra re pytũ mbuku re. Haꞌe vaꞌe árave ꞌrãe pemboguejy haꞌe pejaty.
Mbaꞌeta yvyra re oupi pyre ma Nhanderuete ijayvu vaia vaꞌe oiko. Haꞌe rami
vy ꞌrãe napemongyꞌa rei pendeyvyrã Senhor Penderuete omeꞌẽ vaꞌekue. w

Okanhygue re ijayvua

22   —
Xapyꞌa rei nderyvy rymba vaka eꞌỹ vy vexa okanhygue rexa vy
1

enhomi eme ixugui. Remeꞌẽ jevy ꞌrã nderyvy pe. 2 Haꞌe rami avi ija
 

ndea katygua eꞌỹ ramo, eꞌỹ vy rexa vaꞌety eꞌỹ ramo ma ndero py ranhe eraa
rereko aguã, nderyvy ogueraa aguã ou rã ixupe remboaxa jevy peve. 3 Haꞌe  

rami ae ꞌrã rejapo hymba mburikaꞌi re, haꞌe ijao re voi. Haꞌe rami ae avi
ꞌrã rejapo nderyvy omokanhy vaꞌekue re rei, rejou ri vy. Ndaꞌevei renhomi
aguã. 4 Haꞌe gui nderyvy rymba mburikaꞌi eꞌỹ vy vaka tape rupi hoꞌa vaꞌekue
 

rexa vy enhomi eme ixugui. Reipytyvõ ꞌrãe remopuꞌã vy.

Lei opa mbaꞌe rei regua

5  —
Kunhague nonhemondei ꞌrã avakue pegua ao py, avakue ma voi
nonhemondei ꞌrã kunha pegua ao py. Mbaꞌeta haꞌe ramigua ojapo vaꞌe rei
tema Senhor Nderuete ojeguarua meme.

 21.23 Gálatas 3.13
w
Deuteronômio 22 342

6  —
Tape rupi reoa rupi xapyꞌa rei rexa ꞌrã guyraꞌi raity yvyra re, eꞌỹ
vy yvy py, haꞌe vaꞌe re guyra raꞌy kueꞌiry ikuai, eꞌỹ vy hupiꞌa, haꞌe gui
taꞌy kueꞌiry áry, eꞌỹ vy hupiꞌa áry ixy oĩ. Haꞌe rami rã ejopy eme ixy taꞌy
kueꞌiry reve. 7 Tove ixy too ooxea katy, eraa taꞌy kueꞌiry anho ndejeupe
 

guarã, reiko porã haꞌe reiko pukuve aguã.

8 — Haꞌe gui oorã rejapo vy ijaoꞌia rembe rupi rejapo ꞌrã kora jojokoarã,
 

xapyꞌa rei ijaoꞌia gui amongue hoꞌa ramo oo káuxa ndere oĩ eꞌỹ aguã
huguy omoẽague re repaga aguã.
9 — Ndeꞌuvaty rupi enhotỹ eme mokoĩ regua haꞌyĩꞌi, haꞌyĩ renhotỹ
 

vaꞌekue gui hiꞌa oiko vy haꞌeveꞌỹ vaꞌe opyta eꞌỹ aguã, haꞌe remonoꞌõ
vaꞌekue haꞌe javi.
10 — Yvy reikaraĩ aguã eraa eme vaka mburika reve irũ vaꞌe.
 

11 — Enhemonde eme ao vexa rague guigua ipererĩ vaꞌe reve ombojoꞌa

 

pyre py.

Lei ombojeguaa aguã regua

12  — Ao puku renheovãa rembojegua ꞌrã ijapy irundy vaꞌe py.

Lei itavy reia haꞌe omenda vaꞌe pegua

13  —
Xapyꞌa rei peteĩ ava omenda ꞌrã kunha re, haꞌe kunha vaꞌe reve
jogueroke ma rire ndaꞌijaꞌevei ꞌrã hexe. 14 Haꞌe rami vy omombeꞌu ꞌrã
 

itavy rei vaꞌea rami, kunha vaꞌe re ijayvu rei vy. Haꞌe vy aipoeꞌi ꞌrã:
“Kovaꞌe kunha re amenda teĩ hexeve ajoguereko vy ndaexai kunhataĩꞌi
teria” heꞌi ramo 15 kunha vaꞌe ru haꞌe ixy ma kunhataĩꞌi teria kuaa ukaarã
 

ojou vy ogueraa ꞌrã tetã py nhomongeta vaꞌety kuery okẽ py ikuaia py.
16 Nhomongeta vaꞌety kuery pe kunha vaꞌe ru aipoeꞌi ꞌrã: “Kovaꞌe ava
 

re xerajy amomenda teĩ kunha vaꞌe re haꞌe ndaꞌijaꞌei vy 17 hexe ijayvu

 

oxĩmba aguã rami. Haꞌe vy xevy ‘Nderajy ma kunhataĩꞌi eꞌỹ raꞌe’ heꞌi.
Ko, apy ma oĩ xerajy kunhataĩꞌi teri oikoa kuaa ukaarã”, heꞌi vy ajukue
oipyopa ꞌrã tetã pygua nhomongeta vaꞌety kuery renonde. 18 Haꞌe nunga  

haꞌe kuery oexa vy ime ojopy vy oinupãmba ꞌrã. 19 Haꞌe rami vy omeꞌẽ
 

uka ꞌrã cem hatãꞌi vaꞌe prata guigua kunha vaꞌe ru peguarã, Israel regua
kunhataĩ vaꞌe rovai ijayvu rei rire. Haꞌe gui kunha vaꞌe oiko ꞌrã taꞌyxy ae,
haꞌe ime nomoxẽvei ꞌrã oikoa pukukue re. 20 Haꞌe rami avi anhetẽ ae ri
 

kunhataĩꞌi oikoa ndoexai ramo 21 haꞌe pygua kuery kunha vaꞌe ogueraa
 

ꞌrã tuu kuery rokẽ peve, haꞌe tetã pygua avakue ojapipa ꞌrã ita py omano
peve, Israel kuery mbyte oiko vaikue rei rire, itavy rei raꞌe nguu ro rupi
teri oiko reve. Haꞌe rami vy penembyte gui peipeꞌa ꞌrã teko vai.
22 — Haꞌe gui xapyꞌa rei peteĩ ava ojoua ꞌrã kunha ome oguereko vaꞌe
 

reve onheno ramo. Haꞌe vy mokoĩve omano ꞌrã, ava kunha reve onheno
vaꞌekue, haꞌe kunha vaꞌe teĩ ae ma. Haꞌe rami py peipeꞌa ꞌrã teko vai
Israel kuery mbyte gui.
 343 Deuteronômio 22​, ​23

23  — Xapyꞌa rei peteĩ kunhataĩ ete teri omenda aguã rami oiko, haꞌe gui
peteĩ ava tetã py ojou vy ogueronheno ꞌrã. 24 Haꞌe ramo mokoĩve peraa ꞌrã
 

tetã rokẽ peve ita py pejapipa aguã, omano peve. Kunha vaꞌe ma tetã py
ndojapukaiague re ꞌrã pejuka, haꞌe rã ava ma oirũ raꞌyxy omoꞌyvyĩꞌiague
re. Haꞌe rami py peipeꞌa ꞌrã teko vai penembyte gui.
25 — Haꞌe rã mbaꞌety rupi ava ojou ꞌrã kunha omenda aguã rami oiko
 

vaꞌe, haꞌe vy onheaꞌã vy ogueronheno ꞌrã. Haꞌe rami vy ava vaꞌe anhoꞌi
omano ꞌrã kunha ogueronhenoague re. 26 Haꞌe rã kunha vaꞌe re ma
 

mbaꞌeve ndapejapoi ꞌrã. Hexe ma noĩ omano aguã regua, mbaꞌeta ava
vaꞌe ojapo oirũ rovai opuꞌã vy ojukaa rami, 27 mbaꞌety py ojou rire. Kunha
 

omenda aguã rami oiko vaꞌe ojapukai teĩ ndaꞌipoai heraa jepearã.
28 — Haꞌe gui xapyꞌa rei peteĩ ava ojou ꞌrã kunhataĩꞌi ete vaꞌeri omenda
 

aguã rami eꞌỹ teri oiko vaꞌe, haꞌe. ojopy vy ogueronheno ꞌrã. Haꞌe nunga
ojoua ramo 29 kunha vaꞌe ru pe ava vaꞌe kunha reronhenoare omeꞌẽ ꞌrã
 

cinqüenta hatãꞌi vaꞌe prata guigua. Ava omoꞌyvyĩꞌi rire kunha vaꞌe oiko
ꞌrã taꞌyxyrã. Neĩ ndaꞌevei ꞌrã omoxẽ aguã oikoa pukukue re.
30 — Haꞌe gui peteĩve ava ma voi nogueronhenoi ꞌrã oxy ranga, nguu
 

rupa omongyꞌa eꞌỹ aguã.

Nhemboaty ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe py oĩ aguã ndaꞌevei vaꞌe re ijayvua

23   —
Avakue oaꞌyĩjo pyre eꞌỹ vy oembo aya pyre ma ndoikei ꞌrã
1

Senhor pegua nhemboaty oĩaty py. 2 Omenda eꞌỹ vaꞌekue piꞌa

 

ma voi ndoikei ꞌrã Senhor pegua nhemboaty oĩaty py. Neĩ hamymino
kuery dez-kue peve ikuai vaꞌe voi ndoikei ꞌrã. 3 Amom haꞌe Moabe pygua
 

kuery vaꞌe regua mavaꞌeve voi ndoikei ꞌrã Senhor pegua nhemboaty
oĩaty py. Neĩ hamymino kuery dez-kue peve ikuai vaꞌe voi ndoikei ꞌrã,
rakaꞌe rã peve teĩ, 4 mbaꞌeta haꞌe vaꞌe kuery ndogueraai rire mbojape haꞌe
 

yy penerovaexĩ aguã, Egito yvy gui peopa jave tape rupi peguataa rupi.
Haꞌe rami ꞌrãgue py peráta re penderovai guarã ogueru Beor raꞌy Balaão,
Mesopotâmia re Petor guigua, peẽ kuery rovai ijayvu vai aguã. 5 Haꞌe rami  

teĩ Senhor Penderuete Balaão ayvu noendu potai vy ojapo pendereroayvu

porã aguã rami ijayvu vai ꞌrãgue py, penderayvu ete vy. 6 Haꞌe vaꞌe regua  

kuery reve peteĩ rami pendekuai aguã ndaꞌevei pejapo aguã, neĩ haꞌe kuery
ikuai porã aguã rami ma voi, pendekuaia pukukue re, rakaꞌe rã peve.
7 — Haꞌe rã Edom pygua kuery ma peayvu eꞌỹ eme, penderyvy kuery ae
 

ramo. Peayvu eꞌỹ eme avi Egito pygua kuery, haꞌe kuery yvy re amboae
regua rami pendekuai rire. 8 Haꞌe vaꞌe ramymino kuery regua peteĩ-teĩ
 

oike ꞌrã Senhor pegua nhemboaty oĩaty py.

Tekoa ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe opyta aguã re ijayvua

9 —Penderovaigua kuery re xondaro kuery opuꞌã aguã ojeꞌoi jave ma
penheangu ꞌrã haꞌeveꞌỹ vaꞌe haꞌe javi gui. 10 Xapyꞌa rei peẽ kuery vaꞌe
 
Deuteronômio 23 344

regua oiko ꞌrã haꞌeveꞌỹ vaꞌe pyávy otyy omondykya py. Haꞌe rami vy
haꞌe vaꞌe ojepeꞌa ꞌrã pendekuaia gui. Ndopytai ꞌrãe haꞌe py. 11 Haꞌe gui  

koꞌẽ jevy kaꞌaru ma jave ojau ꞌrã yy py. Kuaray oike ma jave oike ju ꞌrã
pendekuaia py. 12 Pendekuaia gui mombyryꞌia py oĩ ꞌrã peteĩ henda peo
 

aguã. 13 Tembiporu rereko vaꞌe reve reraa avi ꞌrã peteĩ yvyra, reguapy
 

ma vy haꞌe vaꞌe py rejoꞌo aguã yvy. Haꞌe gui rejevy ta ma vy rejaty ꞌrã
nderepoxi. 14 Mbaꞌeta Senhor Penderuete oiko avi ꞌrã pendekuaia mbyte
 

rupi, penderovaigua kuery gui pendereraa jepe haꞌe penderepy aguã.

Haꞌe nunga rupi pendekuaia ma ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe ꞌrã opyta, pendere Senhor
haꞌeveꞌỹ vaꞌe oexa vy pendegui ojepeꞌa eꞌỹ aguã.

Escravo oo jepe vaꞌekue, itavy rei vaꞌe haꞌe

oiporuka pyre rekovia re ijayvua
15  — Peteĩ escravo opatõ gui ojava vy ndea py ri onhemi ramo
neremboaxa jevyi ꞌrã ipatõ pe. 16 Ndea py ae toiko haꞌe ae oiporavoague
 

py, peẽ kuery rekoa rupi ojou porãa py ae. Pereko axy eme.
17 — Israel regua rajy kuery taꞌikuai eme taꞌangaa pegua itavy rei vaꞌe, neĩ
 

Israel regua raꞌy kuery ma voi taꞌikuai eme haꞌe rami. x 18 Senhor Penderuete
 

pegua opy ndaperui ꞌrã itavy rei vaꞌe repykue, neĩ ava itavy rei vaꞌe repykue
voi, penhemboayvuague pejapopaa regua pemeꞌẽ aguã teĩ ae ma. Mbaꞌeta
haꞌe vaꞌe mokoĩve repy ma Senhor Penderuete ojeguarua meme.
19 — Nderyvy pe mbaꞌemo reiporuka rire emboekovia uka retave eme,
 

peráta, tembiꞌu, eꞌỹ vy mbaꞌemo rei, haꞌe nunga oiporukaa vy hekovia

ojopyave aty teĩ. 20 Amboae regua kuery pe mbaꞌemo reiporuka vy haꞌeve
 

ꞌrã remboekovia uka retave aguã. Haꞌe rã nderyvy pe ma mbaꞌemo

reiporuka vy emboekovia uka retave eme, Senhor Nderuete nemoingo
porã aguã ndeyvy reĩa rupi mbaꞌemo rejapo vaꞌe haꞌe javi py.

Mbaꞌemo ojapo aguã re onhemboayvu okuapyague

21 — Senhor Nderuete pe mbaꞌemo rejapo aguã re renhemboayvu ri
vy emboare eme rejapo aguã. Mbaꞌeta Senhor Nderuete nembopaga
ꞌrã, haꞌe ndere ae oĩ ꞌrã rejejavya. 22 Haꞌe rami avi mbaꞌemo rejapo
 

aguã re nerenhemboayvui rire ma ndere noĩ ꞌrã rejejavya. 23 Enheaꞌã  

ndeayvuague rejapo ete aguã, mbaꞌeta ndejuru py ae Senhor Nderuete

pe rejapoxeaꞌi py ndeayvu rire.
24 — Neirũ mbaꞌe uvaty rupi reaxa vy haꞌeve ꞌrã uva reꞌuxea rami reꞌu
 

aguã nerevyatã peve, teĩ eraa eme ajaka py. 25 Haꞌe rami ae avi neirũ
 

mbaꞌety rupi reaxa vy haꞌeve mbaꞌemo aju reipoꞌo aguã, teĩ kyxe py
nderejayai ꞌrã imbaꞌety rupi.

x
 23.17 Haꞌe jave py itavy reia ꞌrã amboae regua kuery ruete raꞌangaa pegua templo py
(1 Reis 14.24).
 345 Deuteronômio 24

Omenda vaꞌe ojaꞌo rã guarã re ijayvua

24   —
Xapyꞌa rei peteĩ ava kunha vaꞌe ojou vy omenda ꞌrã hexe,
1

teĩ kunha vaꞌe re haꞌeveꞌỹ vaꞌe ojou rire ndojou porãvei ꞌrã.
Haꞌe rami vy ojaꞌo aguã regua ombopara vy kunha vaꞌe po py omeꞌẽ
ma vy mae ma omondouka ꞌrã ngoo gui. y 2 Haꞌe gui xapyꞌa rei hoo gui
 

kunha vaꞌe oo rire amboae ava re ju ꞌrã omenda. 3 Haꞌe gui haꞌe vaꞌe
 

ju ndoayvuvei vy ojaꞌo aguã regua ombopara vy ipo py omeꞌẽ ma vy

omondouka ju ꞌrã ngoo gui, haꞌe rami eꞌỹ vy mokoĩa ava guaꞌyxyrã
ogueraa ma rire omano ꞌrã. 4 Haꞌe gui ime jypygua imondoukaare
 

ma ndaꞌevei ꞌrã ogueru ju aguã guaꞌyxyrã omongyꞌa ma rire, mbaꞌeta

Senhor pe ojeguarua ae ꞌrã. Pejapo eme pendeyvyrã Senhor Nderuete
omeꞌẽ vaꞌekue re jejavya oĩ aguã rami.

Lei nhomboaxya rupi ikuai aguã re ijayvuague

5  — Ava omenda ramoꞌi vaꞌe ma joe opuꞌã aguã katy oo eꞌỹ teĩ haꞌeve,
neĩ napemopenai ꞌrã mbaꞌeve rei re. Peteĩ maꞌetỹa peve toiko ngoo py ae,
guaꞌyxyrã ogueraa vaꞌekue ombovyꞌa aguã.
6 — Ndevy amongue oreve ramo eraa eme mokoĩ ita mbaꞌemo raꞌyĩgue
 

monguꞌia oguereko vaꞌe, neĩ ita hiꞌárygua eraa eme, mbaꞌeta haꞌe rami
reipeꞌa ꞌrãgue oikove aguã.
7 — Xapyꞌa rei amongue imonda ꞌrã guyvy Israel regua vaꞌe re escravo-
 

rã, eꞌỹ vy ovende vaꞌerã. Imondaague peikuaa ramo tomano. Haꞌe rami
vy ꞌrã penembyte gui peipeꞌa teko vai.
8 — Penheangu ke mbaꞌeaxy lepra gui, haꞌe penheaꞌã levita regua
 

sacerdote kuery penemboꞌea pejapopa aguã. Penheaꞌã haꞌe kuery pe

ajapo ukaague rami pejapo aguã. 9 Penemaꞌenduꞌa ke Miriã re Senhor
 

Penderuete ojapoague re, tape rupi Egito yvy gui peopa jave. z
10 — Neirũ pe mbaꞌemo reiporuka ri vy eike eme hoo py hekovia
 

renoẽ aguã. 11 Repyta ꞌrã oka py, haꞌe rã mbaꞌemo poruare ae ꞌrã ogueru
 

hekovia reraa aguã. a 12 Haꞌe rami teĩ haꞌe vaꞌe ava iporiaukueꞌi ri ramo
 

ndaꞌevei hekovia rereko aguã pytũ mbukukue re. 13 Kuaray oikeꞌi jave
 

ixupe remeꞌẽ ju ꞌrã ao puku reraa vaꞌekue haꞌe vaꞌe py onheovã aguã, haꞌe
ramo ndereroayvu porã ꞌrã. Haꞌe ramigua ma Senhor Nderuete renonde
“Ndereko porãa” heꞌi ꞌrã.
14 — Ereko axy eme nerembiguai iporiaukueꞌi ojexavai vaꞌe, nderyvy
 

aeꞌi eꞌỹ vy amboae regua ndeyvy re nderekoa py oiko vaꞌe. 15 Hiꞌára py  

y
 24.1 Mateus 5.31, 19.7‑9 z 24.9 Moisés reindy Miriã ma hovai ijayvu rire Nhanderuete
omombaꞌeaxy lepra py (Números 12.9‑10). a 24.9‑13 Haꞌe kuery reko rami vy amongue
oirũ pe mbaꞌemo oiporuka ramo iporukaare pe irũ ogueraa uka ꞌrã mbaꞌemo, oiporu vaꞌe
hekovia omeꞌẽ ju peve guarã.
Deuteronômio 24​, ​25 346

porã ixupe remeꞌẽ ꞌrã ombaꞌeapoague repy, kuaray oike eꞌỹ teri reve,
mbaꞌeta iporiaukueꞌi vy oipota oikove aguã. Haꞌe rami eꞌỹ rã Senhor pe
haꞌe ojapukai ꞌrã nderovai, haꞌe ndere oĩ ꞌrã jejavya.
16 — Tuu kuery ndapejukai ꞌrã taꞌy kuery ojejavyague re, neĩ taꞌy kuery
 

ma voi ndapejukai ꞌrã tuu kuery ojejavyague re. Peteĩ-teĩ omano ꞌrã haꞌe
ae ojejavyague re.
17 — Eikuaa pota porã eꞌỹ eme amboae guigua haꞌe tyreꞌỹ kuery. Eraa
 

eme imeveꞌỹ vaꞌe ao ixupe reiporuka vaꞌekue rekovia. 18 Nemaꞌenduꞌa  

tema Egito yvy re escravo pendekuaiague re, haꞌe Senhor haꞌe gui
pendereraa ague re. Haꞌe nunga rupi ae ajapo uka ndevy haꞌe rami aguã.
19 — Nembaꞌety py mbaꞌemo aju remonoꞌõ jave peteĩ jokuaa re nderexarai ri
 

vy ejevy eme rejopy nho aguã. Topyta amboae regua, tyreꞌỹ haꞌe imeveꞌỹ vaꞌe
peguarã. Haꞌe ramo Senhor Nderuete nemoingo porã ꞌrã ndepo py rejapo
vaꞌe haꞌe javi py. 20 Azeite remondopa ma rire ejevy ju eme remondove aguã
 

hakã gui. Topyta amboae regua, tyreꞌỹ haꞌe imeveꞌỹ vaꞌe peguarã. 21 Haꞌe  

gui uvaꞌa reipoꞌopa ma rire ejevy ju eme reipoꞌove aguã. Hembyrekue topyta
amboae regua, tyreꞌỹ haꞌe imeveꞌỹ vaꞌe peguarã. 22 Nemaꞌenduꞌa Egito yvy re
 

escravo pendekuaiague re. Haꞌe nunga rupi ajapo uka ndevy haꞌe rami aguã.

Nhombopagaa py nhonupã aguã re ijayvua

25   —
Xapyꞌa rei mokoĩ jogueroꞌa vy jogueraa rã oikuaa pota vaꞌety
1

kuerya py. Haꞌe ramo oikuaa pota vy omboeko porã ꞌrã haꞌevea
rami oiko vaꞌekue, haꞌe ombopaga ꞌrã haꞌeveꞌỹa rami oiko vaꞌekue.
2 Xapyꞌa rei haꞌeveꞌỹa rami oiko vaꞌekue pembopi aguã rami ri oiko ramo
 

nhomboayvu vaꞌety omonheno uka, haꞌe gui oinupã uka ꞌrã guenonde
py, mbovykue pa ojapo vaiague re oinupãa oikuaa rami. 3 Quarenta-  

kue peveꞌi ꞌrã peinupã, haꞌe vaꞌe áryve ndaꞌevei peinupã aguã, mbaꞌeta
penderyvy peinupãve ri vy pemoꞌyvyĩꞌi ꞌrã penerenonde.
4 — Vaka mbaꞌemo aju moaꞌyĩa rupi ombaꞌeapo vaꞌe ma pejokua eme
 

ijuru rupi. b

Guykeꞌy raꞌyxykue re omenda aguã re ijayvua

5  —
Xapyꞌa rei joegua meme joa py oiko, haꞌe peteĩ omano ꞌrã taꞌy eꞌỹ
re. Haꞌe ramo omano vaꞌekue raꞌyxy nomendai ꞌrã amboae re, ngoo pygua
re ae eꞌỹ vy. Hovaja ae guaꞌyxyrã ogueraa vy omenda ꞌrã hexe, hexe taꞌy
aguã hovaja rekorã oeja pyre rami vy. c 6 Haꞌe gui kunha vaꞌe re jypyꞌi
 

taꞌya omboery ꞌrã guykeꞌy omano vaꞌekue rery rupi, hery okanhy eꞌỹ aguã
Israel kuery mbyte gui.
7 — Haꞌe rã xapyꞌa rei ngovaja re tyvy nomendaxei ri ramo kunha vaꞌe
 

oo ꞌrã tetã rokẽ py nhomongeta vaꞌety kuery ikuaia py. Haꞌe vy aipoeꞌi

b
 25.4 1 Coríntios 9.9, 1 Timóteo 5.18  25.5 Mateus 22.24, Marcos 12.19, Lucas 20.28
c
 347 Deuteronômio 25​, ​26

ꞌrã: “Xerovaja xere ndataꞌyxei guykeꞌy rery oĩ ae aguã Israel kuerya rupi.
Xereve ndojapoxei hovaja ojapo aguã vaꞌe”, heꞌi ꞌrã. 8 Haꞌe ramo hetã
 

pygua mongeta vaꞌety kuery oenoĩ uka ꞌrã ava vaꞌe, ixupe ijayvu aguã.
Haꞌe gui ndoipotai vy “Ndaraaxei ae” heꞌi ramo 9 hovaja kunha ou ju
 

ꞌrã nhomongeta vaꞌety kuerya py. Haꞌe vy ipy gui omboi ꞌrã ngovaja py
regua, haꞌe onyvõ ꞌrã hova re. Haꞌe rami vy “Haꞌe rami ꞌrã ojapoa ava
guykeꞌy rekovia ndataꞌyxei vaꞌe re” heꞌi ꞌrã. 10 Haꞌe rami rire ava vaꞌe ro
 

pygua kuery pe “Ipy rei vaꞌe regua” ꞌea ꞌrã Israel kuerya rupi.
11 — Xapyꞌa rei mokoĩ ava joe opuꞌãa py peteĩ vaꞌe raꞌyxy ovaẽ ꞌrã ome
 

oepy aguã hovaigua po gui. Haꞌe rami vy okuaveꞌẽ vy ojopy ꞌrã hako rupi.
12 Haꞌe ramo ma pejaya ꞌrã ipo. Hexe pemaꞌẽ eme pemboaxya rupi.
 

Levítico 19.35,36
13  —
Ndevoxa py eraa eme ipoyia joo rami eꞌỹ vaꞌe: peteĩ tuvixave vaꞌe,
haꞌe rã amboae kyrĩve vaꞌe. 14 Haꞌe ndero py ereko eme hyru joo rami eꞌỹ
 

vaꞌe: peteĩ tuvixave vaꞌe, haꞌe rã amboae kyrĩve vaꞌe. 15 Teĩꞌi regua rereko
 

ꞌrã opejaa aguã, haꞌeveaꞌi ramigua anho, haꞌe hyru haꞌeveaꞌi ramigua
anho avi. Haꞌe rami vy reiko pukuve aguã ndeyvyrã Senhor Nderuete
omeꞌẽ vaꞌekue py. 16 Mbaꞌeta haꞌe ramigua teko vai ojapo vaꞌe haꞌe javi
 

ma Senhor Nderuete ojeguarua meme.

Amaleque kuery omokanhymba aguã re ijayvuague

17 —
Penemaꞌenduꞌa ke Egito yvy gui peopa jave Amaleque kuery
pendere ojapo vaiague re tape rupi. 18 Mbaꞌeta tape rupi pendeporiau
 

haꞌe penekangy reve peguata jave haꞌe kuery ovaẽ xapyꞌa vy opuꞌã
okuapy takykue penekangykueve peju vaꞌekue re, Nhanderuete renonde
ojererokyjea rupi eꞌỹ. 19 Haꞌe nunga rupi pendeyvyrã Senhor Penderuete
 

omeꞌẽ vaꞌekue py pendekuai ma ramo haꞌe omeꞌẽ ꞌrã pepytuꞌu aguã

penderovaigua kuery pendeyvýry rupi ikuai vaꞌe haꞌe javi gui. Haꞌe ramo
pemokanhymba ꞌrã Amaleque kuery, haꞌe kuery re imaꞌenduꞌaave aguã
rami eꞌỹ, yva guy rupi rei. Penderexarai eme ke.

Mbaꞌemo aju oiko ypyꞌi vaꞌekue re ijayvua

26   —
Haꞌe gui pendeyvyrã Senhor Penderuete omeꞌẽ vaꞌekue
1

py revaẽ vy haꞌe py nderekoa ma vy 2 rejopy ꞌrã mbaꞌemo aju

 

remonoꞌõ ypyꞌi vaꞌekue, ndeyvy gui oiko vaꞌekue regua iporãgueve. Haꞌe
vaꞌe ma peteĩ ajaka py remoĩ vy reraa ꞌrã henda Senhor Penderuete
guery omoĩ aguã oiporavoague py. 3 Haꞌe gui reo ꞌrã sacerdote haꞌe vaꞌe
 

jave oĩ vaꞌea py. Haꞌe vy aipoꞌre ꞌrã ixupe: “Aỹ Senhor Nhanderuete
pe amombeꞌu porã, yvy nhaneramoĩ kuery pe omeꞌẽ aguã oura reve
ijayvuague py xerekoa maa”, peje ꞌrã. 4 Haꞌe ramo ndepo gui sacerdote
 

ajaka ojopy vy omoĩ ꞌrã Senhor Nderuete pegua altar oĩ vaꞌe rexei. 5 Haꞌe  
Deuteronômio 26 348

gui ma Senhor Nderuete renonde py renhemombeꞌu porã vy aipoꞌre ꞌrã:

“Xeramoĩ ma arameu regua oiko rakaꞌe. Haꞌe vaꞌe ma omano raiꞌi ma vy
oo Egito yvy re. Haꞌe py ju amboae regua rami oiko rakaꞌe ngoo pygua
kuery mboapyꞌi vaꞌe reve. Haꞌe gui ixugui oiko peteĩ regua hetave haꞌe
imbaraetekueve, haꞌe py ae. 6 Haꞌe rami teĩ Egito pygua kuery orembojaru
 

haꞌe orembojexavai rei vy oremoĩ rombaꞌeapo raxa aguã rami. 7 Senhor

 

oreramoĩ kuery Ruete pe rojapukai ramo oreayvua oendu vy oikuaa pota

rojexavaia, rombaꞌeapoa haꞌe oremoingo axya re. 8 Haꞌe rami vy Egito
 

yvy gui Senhor orerenoẽ opo oupi py opoꞌakaa oexa uka reve, haꞌe
nhomondyipaarã ojapo reve, mbaꞌemo kuaa ukaarã haꞌe hexa pyrã reve.
9 Apy ju orereru vy kovaꞌe yvy omeꞌẽ orevy, kamby haꞌe ei oata eꞌỹa.
 

10 Haꞌe gui maꞌẽ, aỹ ma aru mbaꞌemo aju jypy guare iporãgueve vaꞌe yvy
 

ndee Senhor xevy remeꞌẽ vaꞌekue guigua”, ꞌre ꞌrã. Haꞌe rami vy Senhor
Nderuete renonde ajaka remoĩ vy rejeroꞌa ꞌrã henonde. 11 Haꞌe gui
 

rerovyꞌa ꞌrã mbaꞌemo porã Senhor Nderuete ndevy omeꞌẽ vaꞌekue haꞌe
javi, ndero pygua kuery pe, haꞌe nderekoa py levita haꞌe amboae regua
ikuai vaꞌe pe guive.

Dízimo omeꞌẽ kuaa aguã re ijayvua

12  —
Haꞌe gui mboapy maꞌetỹa py dízimo remeꞌẽ ojeupity nhavõ
dízimo-rã rembojaꞌopa ma rire remeꞌẽ ꞌrã levita kuery pe, amboae yvy
guigua, tyreꞌỹ haꞌe imeveꞌỹ vaꞌe kuery pe, nderekoa rupi haꞌe kuery
okaru vy hevyatã okuapy aguã. 13 Haꞌe vy Senhor Nderuete renonde
 

py aipoꞌre ꞌrã ixupe: “Ndevy peguarã amboaxa vaꞌekue xero gui anoẽ vy
levita kuery pe ameꞌẽ, amboae guigua, tyreꞌỹ haꞌe imeveꞌỹ vaꞌe kuery
pe, xevy rejapo uka vaꞌekue haꞌe javi rami vy. Rejapo uka vaꞌekue neĩ
peteĩve ndajapo eꞌỹi, peteĩve re ndaxerexarai. 14 Dízimo gui ma xee
 

ndaꞌui xepyꞌa vai jave, neĩ ruxãꞌi ma voi nanoẽi xevy haꞌeveꞌỹ vaꞌe aiko
reve, namboaxai guive oo omanogue ituia py oĩ aguã. Xee anheꞌẽ rendu
Senhor Xeruete. Xevy ojapo uka vaꞌekue ajapopa ma. 15 Emaꞌẽ yva re
 

neꞌamba ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe oĩa gui, haꞌe vy emoingo porã ndevygua Israel
kuery, haꞌe yvy oreramoĩ kuery pe reuraague rami orevy remeꞌẽ vaꞌekue,
yvy kamby haꞌe ei oata eꞌỹa”, ꞌre ꞌrã.

Onheꞌẽ rendu aguã re ijayvua

16  —
Aỹ gui ma pendevy Senhor Penderuete ojapo uka kovaꞌe ayvu
oeja vaꞌekue haꞌe oipotaa. Pemoĩ porã pendejee, haꞌe pejapo pendepyꞌa
haꞌe penenheꞌẽ haꞌe javi py. 17 Ange Senhor oikuaa uka Penderuete oikoa
 

regua, haꞌe ixuguigua tape rupi, haꞌe oayvu oeja vaꞌekue rupi pendekuai
aguã, haꞌe gui ojapo uka vaꞌekue haꞌe nhomongetaa rupi, haꞌe ijayvua
re pejapyxaka aguã. 18 Ange Senhor pendevy oikuaa uka avi ixupegua
 

pendekuai aguã, pendevy aipoeꞌiague rami vy, haꞌe ojapo uka vaꞌekue haꞌe
 349 Deuteronômio 26​, ​27

javi rupi pendekuai aguã. 19 Haꞌe rami rã haꞌe javi regua Senhor omoingo
 

vaꞌekue gui penemboyvateve ꞌrã, haꞌe kuery gui pendererovyꞌaave,

penemboeteave haꞌe pendejou porãave aguã, haꞌe Senhor Penderuete
pegua ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe peiko aguã, aipoeꞌiague rami vy — heꞌi Moisés.

Mboapykuea ma Moisés ijayvuague

Omboetea rupi lei ita re ombopara ukaague

27   Israel
regua nhomongeta vaꞌety kuery reve Moisés ijayvu heta
1

vaꞌe kuery pe. Haꞌe vy aipoeꞌi:

— Pejapopa ke kovaꞌe ojapo uka pyre aỹ pendevy amombeꞌu vaꞌe. 2 Peaxa  

ꞌrã Jordão yakã rovai re pendeyvyrã Senhor Penderuete omeꞌẽ vaꞌe katy
peo vy. Yakã peaxaa árave pemoꞌã ꞌrã ita tuvixakue, haꞌe cal py pemoxiĩmba
ꞌrã. 3 Peaxapa ma rire haꞌe vaꞌe ita re pembopara ꞌrã kovaꞌe lei re ayvu oĩ vaꞌe
 

haꞌe javi, haꞌe rami vy pevaẽ aguã pendeyvyrã Senhor Penderuete omeꞌẽ
vaꞌekue py. Haꞌe vaꞌe yvy ma kamby haꞌe ei oata eꞌỹa, Senhor peneramoĩ
kuery Ruete ijayvuague rami vy. 4 Kovaꞌe ára aipoaꞌe Jordão yakã rovai re
 

peaxa ma vy Ebal yvyty re ita pemoꞌã aguã, haꞌe pemoxiĩmba ꞌrã cal py.
5 Haꞌe py Senhor Penderuete pe pejapo ꞌrã peteĩ altar ita gui. Haꞌe vaꞌe re
 

ndapeiporui ꞌrã tembiporu ferro guigua. 6 Ita pejou vaꞌekue py rive ꞌrã pejapo
 

altar Senhor Penderuete peguarã. Hiꞌáry peapy ꞌrã mbaꞌemo pemeꞌẽ vaꞌe.
7 Pemeꞌẽ avi ꞌrã peteĩ rami pendekuaia regua haꞌe py. Haꞌe rami vy pekaru
 

haꞌe pevyꞌa ꞌrã Senhor Penderuete renonde. 8 Haꞌe vaꞌe ita re pembopara ꞌrã
 

ayvu kovaꞌe lei re oĩ vaꞌe haꞌe javi, ojekuaa porã aguã rami — heꞌi.
9 Haꞌe gui levita regua sacerdote kuery reve Moisés ijayvu vy aipoeꞌi
 

Israel kuery haꞌe javi pe:

— Israel kuery, pekyrirĩmba ke pendu aguã! Aỹ gui ma Senhor
Penderuete pegua ete ꞌrã peiko. 10 Haꞌe nunga rupi penheꞌẽ rendu Senhor
 

Penderuete, haꞌe pejapopa ojapo uka haꞌe ayvu oeja vaꞌekue aỹ pẽvy
amombeꞌu vaꞌe.

Ebal yvyty áry gui ayvu vai omombeꞌua aguã re ijayvuague

11 Haꞌe
vaꞌe ára Moisés ojapo uka heta vaꞌe kuery pe. Haꞌe vy aipoeꞌi:
12  —
Jordão yakã rovai re peaxa ma rire povaꞌe kuery ikuai ꞌrã Gerizim
yvyty áry jogueroayvu porã aguã: Simeão, Levi, Judá, Issacar, José haꞌe
Benjamim regua. 13 Haꞌe rã povaꞌe kuery ma ayvu vai mombeꞌuarã ꞌrã
 

ikuai Ebal yvyty áry: Rúben, Gade, Aser, Zebulom, Dã haꞌe Naftali regua.
14 — Haꞌe gui levita kuery ijayvu atã ꞌrã Israel kuery haꞌe javi pe. Haꞌe
 

vy aipoeꞌi ꞌrã:
15 “Ayvu vaipy ꞌrã oiko ava taꞌangaarã onhopĩ eꞌỹ vy, mbaꞌemo ryku gui
 

ojapo vy hiꞌã py omopuꞌã vaꞌe. Haꞌe nunga ojapo kuaa vaꞌe rembiapo teĩ
Senhor pe rã ojeguarupy meme.”
Deuteronômio 27​, ​28 350

Haꞌe ramo heta vaꞌe kuery haꞌe javi ombovai vy “Haꞌeve vaꞌe” heꞌi ꞌrã
okuapy.
16 Aipoeꞌi avi ꞌrã: “Ayvu vaipy ꞌrã oiko oxy eꞌỹ vy nguu nomboetei vaꞌe.”
 

Heta vaꞌe kuery ombovai vy “Haꞌeve vaꞌe” heꞌi ꞌrã.

17 Aipoeꞌi ꞌrã: “Ayvu vaipy ꞌrã oiko oirũ yvy markaa oguerova vaꞌe.”
 

Heta vaꞌe kuery ombovai vy “Haꞌeve vaꞌe” heꞌi ꞌrã.

18 Aipoeꞌi ꞌrã: “Ayvu vaipy ꞌrã oiko hexa pyxo veꞌỹ vaꞌe tape ojavy aguã
 

rami ojapo vaꞌe.”

Heta vaꞌe kuery ombovai vy “Haꞌeve vaꞌe” heꞌi ꞌrã.
19 Aipoeꞌi ꞌrã: “Ayvu vaipy ꞌrã oiko mombyry guigua, eꞌỹ vy tyreꞌỹ haꞌe
 

imeveꞌỹ vaꞌe mbaꞌe oipeꞌa vaꞌe.”

Heta vaꞌe kuery ombovai vy “Haꞌeve vaꞌe” heꞌi ꞌrã.
20 Aipoeꞌi ꞌrã: “Ayvu vaipy ꞌrã oiko oxy ranga reve onheno vaꞌe, nguu
 

rupa omongyꞌa rire.”

Heta vaꞌe kuery ombovai vy “Haꞌeve vaꞌe” heꞌi ꞌrã.
21 Aipoeꞌi ꞌrã: “Ayvu vaipy ꞌrã oiko mymba reve itavy vaꞌe.”
 

Heta vaꞌe kuery ombovai vy “Haꞌeve vaꞌe” heꞌi ꞌrã.

22 Aipoeꞌi ꞌrã: “Ayvu vaipy ꞌrã oiko gueindy reve, nguu rajy eꞌỹ vy oxy
 

memby reve onheno vaꞌe.”

Heta vaꞌe kuery ombovai vy “Haꞌeve vaꞌe” heꞌi ꞌrã.
23 Aipoeꞌi ꞌrã: “Ayvu vaipy ꞌrã oiko guaixo reve onheno vaꞌe.”
 

Heta vaꞌe kuery ombovai vy “Haꞌeve vaꞌe” heꞌi ꞌrã.

24 Aipoeꞌi ꞌrã: “Ayvu vaipy ꞌrã oiko oirũ nhemi rupi ojuka vaꞌe.”
 

Heta vaꞌe kuery ombovai vy “Haꞌeve vaꞌe” heꞌi ꞌrã.

25 Aipoeꞌi ꞌrã: “Ayvu vaipy ꞌrã oiko amongue omeꞌẽmby ojopy vaꞌe heko
 

porã vaꞌe ojuka aguã.”

Heta vaꞌe kuery ombovai vy “Haꞌeve vaꞌe” heꞌi ꞌrã.
26 Aipoeꞌi ꞌrã: “Ayvu vaipy ꞌrã oiko kovaꞌe lei re ayvu oĩ vaꞌe nomboetei
 

vy ndojapoi vaꞌe.”
Heta vaꞌe kuery ombovai vy “Haꞌeve vaꞌe” heꞌi ꞌrã. d

Levítico 26.3‑13; Deuteronômio 7.12‑26

28   —
Haꞌe gui Senhor Penderuete ayvu re pejapyxaka porã vy
1

haꞌe ojapo uka vaꞌekue aỹ amombeꞌu vaꞌe pejapopa ri ramo

Senhor Penderuete penemboyvate ꞌrã yvy jave re ikuai vaꞌe áryve.
2 Senhor Penderuete penheꞌẽ rendu ramo pendere ombou ꞌrã kovaꞌe ayvu
 

porã haꞌe javi, peẽ kuery re ojeupitypa ꞌrã. 3 Ayvu porãmby ꞌrã peiko
 

tetã py haꞌe penembaꞌety rupi. 4 Ayvu porãmby ꞌrã ikuai kyrĩgue pereko
 

vaꞌe, mbaꞌemoꞌa pendeyvy gui oiko vaꞌe, haꞌe penerymba kuery vaka haꞌe
vexaꞌi taꞌyꞌia. 5 Ayvu porãmby ꞌrã peiko hyru py mbaꞌemo aju pemonoꞌõa,
 

 27.26 Gálatas 3.10
d
 351 Deuteronômio 28

haꞌe mbojaperã pemoapomoa py. 6 Ayvu porãmby ꞌrã peiko peike haꞌe peẽ
 

ju maa haꞌe javi py. 7 Senhor ojapo ꞌrã penerenonde py penderovaigua

 

kuery pendere opuꞌã vaꞌekue oitypaa aguã rami. Peteĩ tape rupi
penderovai ou vaꞌekue ri sete tape rupi ju ꞌrã ojava jogueravy pendegui.
8 Senhor ombou ꞌrã mbaꞌemo aju pemoĩ porãaty oĩ porã aguã, haꞌe opa
 

mbaꞌe pendepo py pejapo vaꞌe voi. Haꞌe rami vy penemoingo porã ꞌrã
pendeyvyrã Senhor Penderuete omeꞌẽ vaꞌekue py. 9 Senhor ojeupe
 

guarã penemoingo ꞌrã ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe regua, pendevy ouraague rami vy,
Senhor Penderuete ojapo uka vaꞌekue pejapo, haꞌe ixuguigua tape rupi
pendekuai ramo. 10 Haꞌe ramo yvy regua kuery haꞌe javi Senhor guery
 

rupi penerenoĩa oexa vy okyjepa ꞌrã pendegui. 11 Senhor opa mbaꞌe

 

ꞌrã omeꞌẽ pẽvy: kyrĩgue perekoa py, penerymba kuery taꞌyꞌia py, haꞌe
pendeyvy gui mbaꞌemo oikoa py, Senhor pendeyvyrã omeꞌẽ aguã re
peneramoĩ kuery pe ouraague py ae. 12 Senhor oipeꞌa ꞌrã yva mbaꞌemo
 

porã ombou aguã, hiꞌára py porã yvy re omboꞌoky aguã, pendepo py

mbaꞌemo pejapo vaꞌe haꞌe javi py penemoingo porã aguã. Haꞌe ramo
heta regua pe mbaꞌemo peiporuka ꞌrã teĩ peẽ ma ndapeiporui ꞌrã haꞌe
kuery mbaꞌe. 13 Senhor penemoĩ ꞌrã haꞌe kuery akãrã, tuguairã veꞌỹ.
 

Haꞌe ramo hiꞌárykueꞌi ꞌrã pendekuai, iguy rupi riveꞌỹ, xapyꞌa rei Senhor
Penderuete ojapo uka vaꞌekue aỹ amombeꞌu vaꞌe pejapopa aguã pemoĩ
ramo. 14 Pejepeꞌa eme peteĩve ayvu aỹ ajapo uka vaꞌe gui, pendeaxua re
 

neĩ pendeaxua eꞌỹa re ma voi, tuuete mboae kuery re rive peaxa vy haꞌe
kuery pe pendekuai eꞌỹ aguã.

Levítico 26.14‑45
15  —
Haꞌe rami teĩ xapyꞌa rei Senhor Penderuete napenheꞌẽ rendui vy,
ojapo uka vaꞌekue haꞌe ayvu aỹ amombeꞌu vaꞌe haꞌe javi ndapejapoi ramo,
pendere ou ꞌrã kovaꞌe ayvu vai haꞌe javi, pendere ojeupitypa ꞌrã. 16 Haꞌe  

ramo ayvu vaipy ꞌrã peiko tetã py haꞌe penembaꞌety rupi. 17 Ayvu vaipy
 

ꞌrã peiko hyru py mbaꞌemo aju pemonoꞌõa, haꞌe mbojaperã pemoapomoa

py. 18 Ayvu vaipy ꞌrã ikuai kyrĩgue pereko vaꞌe, mbaꞌemoꞌa pendeyvy gui
 

oiko vaꞌe, haꞌe penerymba vaka haꞌe vexaꞌi kuery taꞌyꞌia. 19 Ayvu vaipy ꞌrã
 

peiko peike haꞌe peẽ ju maa haꞌe javi py.

20 — Pendere Senhor ombou ꞌrã ayvu vai penemoĩ vaiarã haꞌe pendere
 

opuꞌã vaꞌe mbaꞌemo pejapoa haꞌe javi py, penemomba rã pekanhymba

xapyꞌa peve, teko vai pejapoa rupi xegui pejepeꞌaague re. 21 Senhor  

ombou ꞌrã mbaꞌeaxy vaikue pendere oja vaꞌerã, pendeyvyrã pejopy

aguã katy peoa vaꞌe omomba peve. 22 Senhor pendejuka ꞌrã mbaꞌeaxy
 

vaikue py, pire raku, ai ipeupa vaꞌe, kuaray aku raxa vaꞌe, pirupa
vaꞌe, huꞌũmbaa haꞌe hatãmba reia py. Haꞌe nunga penemoingo axy ꞌrã
pekanhymba peve. 23 Yva peneakã áry rupi oĩ vaꞌe ma overa vaꞌe rami
 

ꞌrã onhemboty, haꞌe yvy pepyrõa ma ferro rami ꞌrã hatãmba. 24 Pendeyvy  
Deuteronômio 28 352

rupi oky ꞌrãgue py Senhor ombou ꞌrã yvy kuꞌi haꞌe tanhimbu rive. Yva
gui haꞌe nunga anho hoꞌa ꞌrã pendeꞌáry penemomba peve. 25 Senhor  

pendereity ꞌrã penderovaigua kuery renonde rupi. Peteĩ tape rupi haꞌe
kuery rovai peju rire teĩ sete tape rupi ju ꞌrã pejavapa haꞌe kuery gui.
Haꞌe vy yvy jave regua ikuaia rupi pendekuaa ꞌrã ojeguaru reia rami.
26 Penderetekue opyta ꞌrã guyra yvate rupi oveve vaꞌe haꞌe mymba yvy re
 

ikuai vaꞌe rembiꞌurã rive. Haꞌe nunga mondyiarã ndoikoi ꞌrã. 27 Senhor  

penembojexavai ꞌrã ai vaikue Egito pyguare regua py, tyepy peu, temo
haꞌe ai vaikue py, ndapekueravei aguã rami. 28 Senhor penembojexavai
 

ꞌrã peneakã vai reia py, napemaꞌẽveia haꞌe pendepyꞌa eta reia py. 29 Haꞌe  

ramo kuaray mbyte teĩ pekuaveꞌẽ rei ꞌrã peovy, pytũ rupi oexa eꞌỹ vy
okuaveꞌẽ rei ovy vaꞌe rami. Haꞌe rami vy ndapeiko porãvei ꞌrã. Haꞌe
rami ꞌrãgue py peikoa pukukue re pejexavai ꞌrã, penembaꞌe rei-rei re
imondapaa riae ꞌrã. Haꞌe avave rei napendereraa jepeai ꞌrã. 30 Peteĩ kunha
 

re pemenda teĩ hexeve amboae ava onheno ꞌrã. Penderorã pejapo teĩ
haꞌe py ndapeikoi ꞌrã. Uva penhotỹ teĩ napemonoꞌõi ꞌrã. 31 Penerymba
 

toro ojukaa ꞌrã pexaa py, teĩ hoꞌokue ndapeꞌui ꞌrã. Pendegui penerymba
mburikaꞌi re imondaa ꞌrã, haꞌe ndojevyvei ꞌrã pendea py. Penerymba
kuery vexaꞌi ogueraa ukapaa ꞌrã penderovaigua kuery pe. Haꞌe avave rei
napendereraa jepeai ꞌrã. 32 Penderaꞌy haꞌe penderajy kuery omboaxapaa
 

ꞌrã amboae regua kuery pe. Haꞌe nunga penderexa py ae pexa rire
penemaꞌenduꞌaa rupi pejexavai rei ꞌrã ára nhavõ. Haꞌe rami teĩ pendepo
py mbaꞌeve ndapejapo kuaai ꞌrã. 33 Pendeyvy rupi pembaꞌeapoague gui
 

mbaꞌemo aju oiko vaꞌekue ma peteĩ vaꞌe regua kuery peikuaa eꞌỹ vaꞌe
hoꞌupa ꞌrã. Haꞌe vy penembojexavai haꞌe penembojeroꞌa rei ꞌrã ára nhavõ.
34 Haꞌe ramo peneakã vaipa ꞌrã mbaꞌemo vai ete pexa rire. 35 Senhor
   

penembojexavai ꞌrã ai vaikue karu penerenapyꞌã haꞌe peneretyma re oĩ

vaꞌe py. Haꞌe vaꞌe gui ma ndapekueravei ꞌrã, pendepy guive pendeapyte
peve.
36 — Haꞌe gui Senhor pendereraa uka ꞌrã penderuvixaverã pemoĩ
 

vaꞌekue reve, pexa vaꞌety eꞌỹ regua kuery pe, neĩ peẽ neĩ penderu
kuery ma voi ndapeikuaai vaꞌe regua pe. Haꞌe py pendekuai ꞌrã amboae
tuuete kuery yvyra haꞌe ita gui rive ojapo pyre pe. 37 Haꞌe javi regua
 

ikuaia rupi Senhor pendereraa ukaague rupi haꞌe kuery onhemondyi

ꞌrã pendegui, pendere ijayvu haꞌe pendejojai rei ꞌrã okuapy. 38 Mbaꞌety  

rupi mbaꞌemo raꞌyĩ penhotỹ reta teĩ mbovyꞌi ꞌrã pemonoꞌõ, tuku hoꞌupa
ramo. 39 Uva voi penhotỹ reta vy pepena porãꞌi teĩ ndapeyꞌui ꞌrã hykue,
 

neĩ napemonoꞌõi ꞌrã hiꞌa, haxoꞌi hoꞌupa ramo. 40 Pendeyvy haꞌe javi
 

rupi azeitonaꞌy ikuai teĩ azeite ndaperekoi ꞌrã pendejee peikyty aguã,
hiꞌa okuipa rã. 41 Penderaꞌy haꞌe penderajy kuery pereko teĩ pendereve
 

ndopytai ꞌrã, escravo-rã ogueraapaa rã. 42 Pendeyvy re yvyra ikuai haꞌe

 

ijaju okuapy vaꞌe tuku-karu hoꞌupa ꞌrã. 43 Penembyte py amboae regua

 
 353 Deuteronômio 28

ikuai vaꞌe yvateve ꞌrã ojeꞌoivy, haꞌe rã peẽ ma peneꞌyvyĩve ꞌrã pejeꞌoivy.
44 Haꞌe kuery mbaꞌemo oiporuka ꞌrã pendevy, teĩ peẽ ma ndaperekoi
 

ꞌrã haꞌe kuery pe peiporuka aguã. Haꞌe kuery ikuai ꞌrã peneakã, haꞌe rã
peẽ ma peiko ꞌrã huguai. 45 Kovaꞌe ayvu vai haꞌe javi ou ꞌrã pendeꞌáry.
 

Penembojexavai rei ꞌrã, pendere ojeupitypa vy penemokanhymba peve,

Senhor Penderuete napenheꞌẽ rendui rire, pendevy ojapo uka haꞌe ayvu
oeja vaꞌekue ndapejapoi guive. 46 Penembyte py mbaꞌemo oiko vaꞌe opyta
 

ꞌrã mbaꞌemo kuaa ukaarã haꞌe hexa pyrã, haꞌe peneramymino kuery pe
voi, rakaꞌe rã peve guarã.
47 — Mbaꞌeta Senhor Penderuete perovyꞌa haꞌe peayvua rupi veꞌỹ
 

ixupe peiko, opa mbaꞌe pereko teĩ, 48 haꞌe rire karuai, yuvei, pire reia
 

haꞌe opa mbaꞌe oataa py ꞌrã peiko, penderovaigua kuery Senhor ombou
vaꞌe pe ae. Pendeajuꞌy re haꞌe omoĩ ꞌrã kanga ferro guigua penemomba
peve. 49 Pendere Senhor ombou ꞌrã peteĩ regua kuery mombyry gui.
 

Haꞌe ramo yvy apy gui ꞌrã ou pojava taguato oveve ouvy vaꞌe rami. Neĩ
haꞌe vaꞌe kuery ayvu ma voi napendu kuaai ꞌrã. 50 Haꞌe kuery ngova py
 

oexa uka ꞌrã opoxya, neĩ peẽ kuery vaꞌe regua tujakueꞌi omboete vaꞌeꞌỹ,
neĩ kunumigueꞌi ma voi nomboaxyi ꞌrã. 51 Haꞌe kuery hoꞌu ꞌrã penerymba
 

raꞌy kuery haꞌe pendeyvy gui mbaꞌemo aju oiko vaꞌekue, omokanhymba
peve. Ndoejai ꞌrã haꞌyĩgueꞌi, uva rykue, azeite, neĩ penerymba vaka
haꞌe vexaꞌi taꞌyꞌi aguã, omomba ete peve. 52 Peneretã ikuai vaꞌe
 

ojokopa ꞌrã, pendeyvy haꞌe javi rupi kora yvateve haꞌe hatãve vaꞌe
pejeroviaague oitypa peve. Peneretã ikuai vaꞌe ojokopa ꞌrã, pendeyvyrã
Senhor Penderuete omeꞌẽ vaꞌekue haꞌe javi rupi. 53 Penderovaigua  

kuery pendejokopaa py penemoĩ vai ete ramo peꞌu ꞌrã kyrĩgue pereko
vaꞌekue, penderaꞌy haꞌe penderajy kuery Senhor Penderuete pendevy
omeꞌẽ vaꞌekue roꞌokue ae. 54 Avakue penembyte py porayvuve haꞌe ojou
 

porãvepy ikuai vaꞌe teĩ hakateꞌỹ ꞌrã guyvy, guaꞌyxy oayvu vaꞌe, haꞌe gui
guaꞌy kuery okuave vaꞌe pe, 55 mbaꞌeta haꞌe kuery pe nombojaꞌoxei ꞌrã
 

guaꞌy haꞌe guajy kuery roꞌokue haꞌe ae hoꞌupa aguã, mbaꞌeta tetã haꞌe javi
hovaigua kuery ojokopa ramo ixupe neĩ mbaꞌeveꞌi ndopytai, oĩ vaia py
ombojexavai rire. 56 Haꞌe kunhague penembyte py porayvuve haꞌe ojou
 

porãvepy ikuai vaꞌe teĩ, porayvu haꞌe ojou porãvepy vy neĩ yvy re nopyrõi
vaꞌekue teĩ hakateꞌỹ ꞌrã ome oayvu vaꞌe, opiꞌa haꞌe omemby pe, 57 mbaꞌeta  

hakateꞌỹ ꞌrã omemby ryrukue haꞌe hoꞌokue re, haꞌe ae nhemi rupi
hoꞌupaxe opa mbaꞌe oata ramo, mbaꞌeta tetã haꞌe javi hovaigua kuery
ojokopa vy ombojexavai ete ꞌrã. 58 Xapyꞌa rei kovaꞌe lei kuaxia para re
 

oĩ vaꞌe pejapo aguã napemoĩ, haꞌe Senhor Penderuete rery hexakãmba

vaꞌe renonde ndapejererokyjevei ramo 59 pendere Senhor ombou ꞌrã
 

mbaꞌeaxy vaikue, peneramymino kuery re guive. Haꞌe vaꞌe mbaꞌeaxy

vaikue ma tuvixa haꞌe opa voi vaꞌerã eꞌỹ. 60 Haꞌe vy penemoingo axy ꞌrã
 

mbaꞌeaxy vaikue Egito pyguare regua pekyjea py. Haꞌe ramo pendere ju
Deuteronômio 28​, ​29 354

ꞌrã oja oiny. 61 Pendeꞌáry Senhor ombou avi ꞌrã mbaꞌeaxy haꞌe mbaꞌemo
 

vaikue kovaꞌe kuaxia lei oĩa re ipara noĩ vaꞌe voi, penemokanhymba peve.
62 Haꞌe ramo mboapyꞌi ete ꞌrã pendekuai, yva re jaxy-tata rami pendereta
 

vaꞌekue teĩ, Senhor Penderuete napenheꞌẽ rendui rire. 63 Senhor

 

pendererovyꞌa vy penemoingo porã haꞌe penemboetave heravyague

rami ae ju ovyꞌa ꞌrã penemokanhymbaa rupi, penemomba peve. Yvy
penderekoarã peoa vaꞌe gui pendepeꞌapa ꞌrã. 64 Senhor penemoaĩmba
 

ꞌrã haꞌe javi regua mbyte rupi, yvy apy guive hovai re peve. Haꞌe py
ma peiko ꞌrã amboae tuuete peikuaa eꞌỹ vaꞌekue pe, neĩ penderu kuery
ma voi ndoikuaai vaꞌekue pe. Haꞌe vy pembojerovia ꞌrã yvyra haꞌe ita
guigua rive. 65 Haꞌe gui neĩ haꞌe vaꞌe regua ikuaia rupi pendekuaia py
 

ndapepytuꞌui ꞌrã, neĩ pendepy opytuꞌu aguã ma voi ndapejoui ꞌrã, mbaꞌeta
haꞌe py Senhor ombou ꞌrã pendepyꞌa oryryipa, penderexa kangypa
haꞌe penenheꞌẽ py peꞌa rive aguã. 66 Penderekove okanhy raiꞌi ꞌrã,
 

penerenonde nhimbo py omoxã mbyre rami. Ara py haꞌe pyávy pekyjepa

ꞌrã, ndapeikovei aguã re pepẽxaa py. 67 Koꞌẽgue aipopeje ꞌrã: “Pytũ ma
 

vaꞌe rire haꞌeve ꞌrãgue!” Haꞌe gui pytũꞌi jave ma “Aikore! Koꞌẽmba ma
vaꞌe rire haꞌeve ꞌrãgue!” peje ꞌrã pekuapy, mbaꞌeta pendepyꞌa re pendu ꞌrã
pekyje reia, haꞌe penderexa py nhomondyipa rei vaꞌe pexa vy. 68 Senhor
 

ojapo ꞌrã Egito katy kanoã guaxu py pendereraa jevy aguã, haꞌe tape
pendevy “Ndapeovei ma ꞌrã” heꞌiague rupi teĩ. Haꞌe py ma penhevendexe
ꞌrã penderovaigua kuery escravo-rã avakue haꞌe kunhague, teĩ ndoikoi ꞌrã
pendejoguaarã — heꞌi Moisés.

Irundykuea ma Moisés ijayvuague

Heta vaꞌe kuery reve Nhanderuete guexeve guarã ojapo pyauague

29   Kovaꞌe
ayvu ma Moisés rupi Senhor guexeve guarã Israel
1

kuery reve ojapo vaꞌekue Moabe yvy re, haꞌe kuery pe Horebe
yvyty re oeja vaꞌekue áryve. 2 Haꞌe rami vy Moisés Israel kuery haꞌe javi
 

oenoĩmba vy aipoeꞌi:
— Peẽ kuery pexapa vaꞌekue Egito yvy re Senhor ojapoague haꞌe javi.
Pexaa py ojapo Faraó re, hembiguai kuery haꞌe ijyvy haꞌe javi re. 3 Hexa
 

pyrã tuvixa vaꞌe penderexa py ae pexa vaꞌekue, mbaꞌemo kuaa ukaarã

haꞌe iporã ete vaꞌe. 4 Haꞌe rami teĩ aỹ peve nomeꞌẽi pẽvy penekuraxõ py
 

pejapyxaka ete aguã, neĩ penderexa py pexa aguã, neĩ pendeapyxa py

mbaꞌemo pendu aguã. e 5 Aipoeꞌi: “Quarenta maꞌetỹ re tekoa eꞌỹa rupi
 

xee roguereko jave pendeao naꞌinhymai, neĩ pendepy regua ma voi

ndaꞌivaipai. 6 Mbojape ndaperekoi vaꞌekue peꞌu vaꞌerã, haꞌe vinho neĩ
 

iro vaꞌe voi ndapeyꞌui, peikuaa aguã xee ae Senhor Penderuete aikoa”,

 29.4 Romanos 11.8
e
 355 Deuteronômio 29

heꞌi vaꞌekue. 7 Apy ju peju jave Hesbom pygua huvixa Seom haꞌe Basã
 

pygua huvixa Ogue voi ou nhandere opuꞌã aguã, teĩ nhande kuery jaity
karamboae. 8 Haꞌe kuery yvykue re nhandepoꞌaka vy nhamboaxa Rúben
 

kuery peguarã, Gade haꞌe Manassés kuery pe. 9 Haꞌe nunga rupi pendu
 

porã ke kovaꞌe ayvu guexeve guarã ojapo pyre regua. Pejapopa ete, peiko
porã aguã opa mbaꞌe pejapoa py.
10 — Haꞌe gui aỹ peẽ kuery haꞌe javive peneꞌaĩ Senhor Penderuete
 

renonde py: peẽ kuery vaꞌe regua huvixa kuery, tujakueve haꞌe
yvatekueve, avakue Israel kuery regua haꞌe javive, 11 haꞌe gui penderaꞌy
 

haꞌe penderajy kuery, penderaꞌyxy haꞌe amboae regua pendekuaia

rupigua kuery, pendevy yxakã ayaaty haꞌe yy reruaty kuery voi,
12 pendejee pemoĩ aguã Senhor Penderuete guexeve guarã ojapo vaꞌekue
 

rupi pendekuai aguã, haꞌe aỹ pendevy oura reve ijayvua rupi. 13 Haꞌe rami  

ojapo aỹ gui ojeupe guarã penemoingo aguã, haꞌe Penderuete oiko aguã,
pendevy ijayvuague rami vy, haꞌe peneramoĩ kuery Abraão, Isaque haꞌe
Jacó pe ouraague rami. 14 Haꞌe gui peẽ kuery peguarã anho eꞌỹ guĩ rami
 

Nhanderuete reve guarã ajapo aura reve. 15 Aỹ apy Senhor Nhanderuete

 

renonde py peneꞌaĩ vaꞌe reve, haꞌe gui aỹ apy nhandereve ikuai eꞌỹ vaꞌe
kuery reve voi.
16 — Mbaꞌeta peikuaa ae ma Egito yvy re nhandekuai jave, haꞌe gui yvy
 

regua kuery yvy mbyte rupi jaaxa jave guare haꞌe javi. 17 Pexa haꞌe kuery
 

pegua ojeguarua, mbaꞌemo raꞌangaarã yvyra haꞌe ita gui ojapo vaꞌekue.
Pexa avi haꞌe kuery mbyte rupi prata haꞌe ouro guigua oguereko vaꞌe,
18 haꞌe rami vy peẽ kuery mbyte rupi oiko eꞌỹ aguã neĩ peteĩve ava, kunha
 

neĩ hoo pygua kuery, neĩ peẽ kuery vaꞌe regua ma voi opyꞌa re omoĩ vaꞌe
Senhor Nhanderuete gui ojepeꞌa vy yvy regua kuery ruete pe rive oiko
aguã, peẽ kuery mbyte rupi oiko eꞌỹ aguã mbaꞌemo vai rapo, haꞌe vaꞌe
gui henhoĩ aguã moã vaikue iro vaꞌe. f 19 Avave rei kovaꞌe ayvu vai oendu
 

vy aipoteꞌi eme haꞌe ae opyꞌa py ojereroayvu porãa rupi rive: “Xee aiko
porã ꞌrã, xepyꞌa py mbaꞌemo vai oĩ vaꞌe rupi aiko teĩ”, teꞌi eme, mbaꞌeta
okaꞌu ma teĩ oyꞌuvexea oendu vaꞌe rami ijayvu. 20 Haꞌe vaꞌe ma Senhor
 

ndoperdoai ꞌrãe. Haꞌe rami ꞌrãgue py haꞌe vaꞌe ava pe Senhor oexa uka
ꞌrã ipoxya haꞌe ndaꞌevei etea. Hiꞌáry ombou ꞌrã ayvu vai kovaꞌe kuaxia
re ipara oiny vaꞌe haꞌe javi, haꞌe Senhor ombogue ꞌrã hery yva guy rupi
gui. 21 Haꞌe vaꞌe ma Senhor ombojaꞌo ꞌrã Israel kuery regua ikuaia gui
 

ojexavai aguã, ayvu vai kovaꞌe kuaxia re ombopara pyre haꞌe javi rami
vy.
22 — Haꞌe ramo rakaꞌeve rã ikuai vaꞌe kuery omombeꞌu ꞌrã okuapy,
 

peẽ kuery rire penderaꞌy ju ikuai vaꞌe, haꞌe amboae regua yvy mboae
mombyry gui ou vaꞌe voi. Mbaꞌeta oexa ꞌrã kovaꞌe yvy re mbaꞌemo vai

f
 29.18 “Mbaꞌemo vai rapo” heꞌia ma nhombojejavy vaꞌe re ijayvu vy (Hebreus 12.15).
Deuteronômio 29​, ​30 356

haꞌe mbaꞌeaxy vaikue oikoague, nhomoingo axyarã Senhor ombou

vaꞌekue. 23 Mbaꞌeta pendeyvy haꞌe javi rupi okaipa ꞌrã enxofre haꞌe juky
 

hoꞌaague rami. Mbaꞌeve rei nonhotỹai ꞌrã, neĩ ndaiꞌavei ꞌrã, neĩ kaꞌaguy
ma voi ndoikovei ꞌrã, tetã Sodoma haꞌe Gomorra, Admá haꞌe Zeboim
Senhor ojou vai vy opoxya rupi omombaague rami. 24 Haꞌe ramo haꞌe  

javi regua aipoeꞌi ꞌrã okuapy: “Mbaꞌe re ndaꞌu Senhor guĩ ramigua ojapo
pevaꞌe yvy re? Mbaꞌe nunga káuxa py tu nami ete oexa uka opoxya?”
25 heꞌi okuapy ramo ombovaia ꞌrã: “Mbaꞌeta Senhor tamoĩ kuery Ruete
 

gui haꞌe kuery herexaraipa rire, haꞌe Egito yvy gui oguenoẽ vy guexeve
guarã ojapo vaꞌekue gui ojepeꞌa ramo. 26 Haꞌe rami ojepeꞌa vy amboae
 

tuuete kuery pe ikuai, ombojeroviapa rei okuapy, haꞌe vaꞌe tuuete haꞌe
kuery ndoikuaai vaꞌekue ri, haꞌe Senhor nombojerovia ukai teĩ. 27 Haꞌe 

nunga rupi ae kovaꞌe yvy rovai Senhor poxya hendy vy ombou ayvu
vaipy kovaꞌe kuaxia re ipara oiny vaꞌe haꞌe javi. 28 Haꞌe rami vy Senhor
 

opoxya reve oipeꞌapa ijyvy gui. Ojou vai ete haꞌe ombopagaxea oendu vy
omombopa yvy mboae katy, aỹ jaexaa rami ae”, heꞌi ꞌrã ombovai vy.
29 — Mbaꞌeta mbaꞌemo jaikuaa eꞌỹ vaꞌe ma Senhor Nhanderuete pegua
 

ae. Haꞌe rã mbaꞌemo oikuaa uka vaꞌekue ma nhandevy haꞌe nhanderaꞌy

kuery pegua rakaꞌe rã peve guarã, kovaꞌe lei re ayvu oĩ vaꞌe jajapopa
aguã.

Omboaxy jevy aguã re ijayvuague

30   —
Rakaꞌeve rã haꞌe nunga haꞌe javi ou ꞌrã pendere, ayvu porã
1

haꞌe ayvu vai, penerenonde amombeꞌu vaꞌekue voi. Haꞌe ramo

yvy regua kuery ikuaia mbyte Senhor Penderuete penemomboague py
penemaꞌenduꞌa ju ꞌrã haꞌe nungakue re. 2 Haꞌe gui peẽ haꞌe penderaꞌy
 

kuery reve pejevypa ju ꞌrã Senhor Penderuete pe, penekuraxõ haꞌe

penenheꞌẽ haꞌe javi py. Pejapyxaka ju ꞌrã ijayvua re, aỹ ajapo uka
vaꞌe rami vy. 3 Haꞌe ramo Senhor Penderuete penemboaxy nho vy
 

penemoingo porã ju ꞌrã. Haꞌe vy teĩgue ju ꞌrã penemboatypa heruvy

yvy regua kuery mbyte penemoaĩague gui. 4 Yva mamo rã ijapy rupi
 

penemoxẽ vaꞌekue teĩ haꞌe gui voi Senhor Penderuete penemboatypa

ꞌrã heruvy, haꞌe gui ae ꞌrã pendereru. 5 Haꞌe vy Senhor Penderuete
 

pendereraa ꞌrã yvy peneramoĩ kuery ikuaiague py ae, peẽ kuery ju

pendekuai aguã. Haꞌe vy penemoingo porã vy peneramoĩ kuery gui voi
penemboetave ꞌrã. 6 Haꞌe vy penekuraxõ gui Senhor Penderuete omboi
 

ꞌrã mbaꞌemo vai oĩ vaꞌe, peneramymino kuery kuraxõ gui voi, penekuraxõ
haꞌe penenheꞌẽ haꞌe javi py peayvu aguã Senhor Penderuete, peikove
aguã. 7 Haꞌe gui penderovaigua kuery áry ae ꞌrã Senhor Penderuete
 

ombou kovaꞌe ayvu vai haꞌe javi, pendere ijaꞌe eꞌỹ vaꞌe penembojexavaiare
kuery re ju oiko aguã. 8 Haꞌe rami rire Senhor ijayvua re pejapyxaka ju
 

vy pejapo ꞌrã ojapo uka vaꞌekue aỹ xeayvua haꞌe javi. 9 Haꞌe ramo Senhor
 
 357 Deuteronômio 30​, ​31

Penderuete ojapo ꞌrã pendepo py mbaꞌemo pejapo vaꞌe oiko porã aguã
rami, penderaꞌy haꞌe penderajy kuery ituiꞌia py, penerymba kuery taꞌyꞌia
py, mbaꞌety rupigua hiꞌa porã aguã pendekuai porã aguã rami. Mbaꞌeta
teĩgue ju Senhor pendererovyꞌa ꞌrã penemoingo porã aguã, peneramoĩ
kuery oguerovyꞌaague rami, 10 xapyꞌa rei Senhor Penderuete ayvu re
 

pejapyxaka vy ojapo uka vaꞌekue haꞌe ayvu kovaꞌe kuaxia re ipara oiny
vaꞌe haꞌe javi pemoĩ porã ramo, haꞌe penekuraxõ haꞌe penenheꞌẽ haꞌe javi
py Senhor Penderuete peguarã ju pejeko rerova ri ramo.
11 — Mbaꞌeta kovaꞌe ayvu aỹ pendevy amboaxa vaꞌe ma haxy vaipa
 

vaꞌeꞌỹ, neĩ pendegui mombyry eꞌỹ oĩ. 12 Mbaꞌeta yva re eꞌỹ oĩ, aipopeje
 

aguã: “Mavaꞌe ndaꞌu oo ꞌrã yva re, nhandevy ogueru vy omombeꞌu aguã,
jajapo kuaa aguã rami?” peje eꞌỹ aguã. 13 Neĩ yeꞌẽ rovai re eꞌỹ guive ayvu
 

oĩ, aipopeje aguã: “Mavaꞌe ndaꞌu nhanderekovia oaxa ꞌrã yy rovai re

ogueru vy nhandevy omombeꞌu aguã, jajapo kuaa aguã?” peje eꞌỹ aguã.
14 Mbaꞌeta kovaꞌe ayvu ma pendeaꞌi py oĩ, pendejuru py pemombeꞌu kuaa,
 

haꞌe pendepyꞌa py peikuaa vaꞌe ae, pejapo kuaa aguã. g

Tekove eꞌỹ vy manoa oiporavo ukaague

15  —
Maꞌẽ, aỹ penerenonde xee amoĩ tekove mbaꞌemo porã reve, haꞌe gui
manoa mbaꞌemo vai reve. 16 Xapyꞌa rei aỹ kovaꞌe ayvu ajapo uka vaꞌe pemoĩ
 

porã vy, haꞌe Senhor Penderuete peayvu vy ixuguigua tape rupi peiko,
haꞌe gui ojapo uka vaꞌekue, ayvu haꞌe ꞌarandua rupigua pemoĩ porã ri vy
peikove haꞌe penderetave ꞌrã, mbaꞌeta Senhor Penderuete penemoingo
porã ꞌrã yvy pendekuai aguã peoague py. 17 Haꞌe rami teĩ xapyꞌa rei
 

pendepyꞌa py pejepeꞌa vy ndapejapyxakaxevei ꞌrã, haꞌe pendererovaa rã

tuuete mboae pemboete, haꞌe kuery pe ju peiko aguã ramo, 18 haꞌe ramo 

aỹ amombeꞌu porã ma voi anhetẽ pemano ꞌrã. Napendekuai arei ꞌrã yvy
Jordão yakã rovai re peaxaague py. 19 Aỹ gui ma aenoĩ yva haꞌe yvy
 

penderovai xeayvua momaꞌenduꞌaarã. Mbaꞌeta penerenonde amoĩ tekove

haꞌe manoa, ayvu porã haꞌe ayvu vai. Peiporavo haꞌvy tekove peikove aguã,
peẽ haꞌe penderaꞌy kuery. 20 Peayvu tema Senhor Penderuete. Pejapyxaka
 

ijayvua re, hexeve peiko aguã. Mbaꞌeta haꞌe rami vy ꞌrãe peikove haꞌe peiko
puku yvy peneramoĩ kuery pe Senhor oura reve omeꞌẽ aguã re ijayvuague
py, Abraão, Isaque haꞌe Jacó pe ae — heꞌi Moisés.

Opa vygua omombeꞌuague

Moisés rire Josué ju joguerekoarã oiko aguã re ijayvuague

31   Povaꞌe
ayvu Moisés omombeꞌu Israel kuery haꞌe javi pe. 2 Haꞌe
1  

vy aipoeꞌi:

g
 30.11‑14 Romanos 10.5‑10
Deuteronômio 31 358

— Kovaꞌe ára ma cento e vinte maꞌetỹ ma areko. Aỹ ndaꞌevevei aẽ haꞌe

aike ju aguã, Senhor ae xevy ijayvuague rami: “Ndee ndereaxai ꞌrã Jordão
yakã”, heꞌi. 3 Senhor Penderuete ae oaxa ꞌrã penerenonde rupi. Haꞌe ae
 

omomba ꞌrã amboae regua kuery penerenonde gui, peẽ kuery ju pendekuai
aguã. Josué ma oaxa ꞌrã penerenonde rupi, Senhor ijayvu ma voiague rami
vy. 4 Haꞌe kuery re Senhor ojapo ꞌrã amorreu pygua huvixa Seom haꞌe Ogue
 

re ojapoague rami. Haꞌe vaꞌe kuery ma omomba vaꞌekue, ijyvy voi. 5 Haꞌe gui  

penerenonde ikuai vaꞌe kuery ma pendepo py Senhor omboaxa ma ramo

haꞌe kuery re pejapo ꞌrã pẽvy ajapo uka ma voiague haꞌe javi rami vy.
6 — Penembaraete haꞌe pendepyꞌa guaxu. Pekyje eme, haꞌe kuery
 

pexa vy penhemondyi eme guive, mbaꞌeta Senhor Penderuete ae oo ꞌrã

pendereve. Napenderejai ꞌrã, napenepytyvõ eꞌỹi ꞌrã guive — heꞌi. h
7 Haꞌe gui Moisés oenoĩ Josué, haꞌe vy Israel kuery haꞌe javi renonde py
 

aipoeꞌi ixupe:
— Nembaraete haꞌe ndepyꞌa guaxu ke. Mbaꞌeta kovaꞌe kuery reve
reo ꞌrã yvy Senhor oura reve nhaneramoĩ kuery pe omeꞌẽ aguã re
ijayvuague py. Haꞌe rami vy ndee reraa ꞌrã haꞌe py ikuai aguã. 8 Senhor  

ae ꞌrã oo nerenonde rupi. Haꞌe ma oiko ꞌrã ndereve. Nanderejai ꞌrã,

naneipytyvõ eꞌỹi ꞌrã. Ekyje eme, enhemondyi eme guive — heꞌi.

Sete maꞌetỹ ojeupity nhavõ heta vaꞌe kuery pe

lei ogueroayvua aguã re ijayvuague
9 Kovaꞌe
lei ae Moisés ombopara vaꞌekue. Haꞌe gui Levi ramymino
kuery sacerdote ikuai vaꞌe pe ju omboaxa, Senhor guexeve guarã ojapo
vaꞌekue ryru reraaty kuery pe, haꞌe Israel kuery mongetaaty kuery haꞌe
javi pe. 10 Haꞌe kuery pe Moisés ojapo uka vy aipoeꞌi:
 

— Sete maꞌetỹ opaꞌia py kuerei, maꞌetỹ oreveague pemboguepa aguã

ojeupity nhavõ, ngaru oguyꞌi py pendekuai aguã regua oiko jave, 11 Israel  

kuery haꞌe javi ojexa uka ꞌrã okuapy Senhor nguuete renonde. Haꞌe
vaꞌe jave py peroayvu ꞌrã kovaꞌe kuaxia para lei oĩa vaꞌe, henda Senhor
oiporavoague py ae. 12 Haꞌe rami vy pemboatypa ꞌrã heta vaꞌe kuery:
 

avakue, kunhague, kyrĩgue haꞌe amboae regua penderekoa rupi ikuai

vaꞌe, haꞌe kuery oendu vy oikuaa aguã, haꞌe Senhor Penderuete renonde
ojererokyjea rupi ikuai aguã, haꞌe ayvu kovaꞌe lei regua ojapopa aguã,
13 penderaꞌy kuery lei oikuaa eꞌỹ teri vaꞌeri oendu vy oikuaa avi aguã
 

Senhor Penderuete renonde ojererokyjea rupi ikuai aguã, Jordão yakã

rovai re yvy peoague py peikoa pukukue re.

Rakaꞌeve rã Israel kuery nonheꞌẽ renduvei ꞌrãa re ijayvuague

14  Haꞌe gui Senhor aipoeꞌi Moisés pe:

 31.6 Hebreus 13.5
h
 359 Deuteronômio 31

— Maꞌẽ, ovaẽ raiꞌi ma remano aguã ára. Enoĩ haꞌvy Josué, haꞌe vy
pejexa uka ꞌrã oguy nhemboaty oĩaty py, ixupe aeja aguã ojapo vaꞌerã —
heꞌi ramo Moisés haꞌe Josué jogueraa vy ojexa uka oguy nhemboaty oĩaty
py.
15 Haꞌe py Senhor ojekuaa arai rupi, hokẽ áry rupi opyta oiny.
 

16 Senhor aipoeꞌi Moisés pe:

 

— Maꞌẽ, ovaẽ raiꞌi ma neramoĩ kuery reve repytuꞌu aguã. Haꞌe vaꞌe
rire kovaꞌe kuery opuꞌã vy itavy rei ꞌrã okuapy, amboae regua tuuete
kuery pe ꞌrã ikuai, yvy ojeꞌoiague mbyte py. Haꞌe rami vy xegui ojepeꞌapa
ꞌrã ojeꞌoivy, xereve guarã haꞌe kuery reve ajapo vaꞌekue ombovaipa
vy. 17 Haꞌe vaꞌe jave py xepoxya hendy ꞌrã haꞌe kuery rovai. Haꞌe vy
 

naipytyvõvei ꞌrã, haꞌe kuery pe ndajexa ukai ꞌrã omombaa aguã. Haꞌe
kuery áry mbaꞌemo vai haꞌe ikuai axy aguã ou reta ramo ijayvu ꞌrã:
“Nhanderuete orembyte py noĩvei ramo eꞌỹ teve haꞌe rami ete oiko
orere?” heꞌi ꞌrã okuapy. 18 Haꞌe vaꞌe jave anhetẽ ete haꞌe kuery pe ndajexa
 

ukai ꞌrã, opa marã rei ikuaiague re, amboae regua tuuete kuery re rive
ovapa rire. 19 Haꞌe ramo pembopara kovaꞌe mboraei pendejeupe ae, haꞌe
 

pemboꞌe Israel kuery haꞌe javi oporaei aguã rami, Israel kuery rovai
xeayvua momaꞌenduꞌaarã opyta aguã. 20 Mbaꞌeta xee araa ꞌrã xevygua
 

kuery yvy kamby haꞌe ei oata eꞌỹa py, tamoĩ kuery pe aura reve ameꞌẽ
aguã re xeayvuague rami vy. Haꞌe ramo haꞌe kuery okaru porã vy
hevyatã haꞌe ikyrapa ꞌrã. Haꞌe gui ma ovapa ꞌrã amboae regua tuuete
kuery re xembopoxy aguã rami, xereve guarã ajapo vaꞌekue ombovaipa
vy. 21 Haꞌe gui opa marã ikuai axy haꞌe ojexavai ramo, haꞌe jave py
 

kovaꞌe mboraei rupi imaꞌenduꞌa ꞌrã mbaꞌe re pa haꞌe kuery rovai aikoa
re, mbaꞌeta hamymino kuery oporai riae ꞌrã. Mbaꞌeta aikuaa haꞌe kuery
pyꞌa re aỹ voi oĩ vaꞌe haꞌe javi, yvy aura reve ameꞌẽ aguã re xeayvuague
py araa eꞌỹ re ma voi — heꞌi. i 22 Haꞌe vaꞌe árave Moisés ombopara kovaꞌe
 

mboraeirã haꞌe javi, haꞌe vy omboꞌe Israel kuery oporaei aguã.

23 Haꞌe gui Num raꞌy Josué ojapo vaꞌerã re Senhor ijayvu vy aipoeꞌi:
 

— Nembaraete haꞌe ndepyꞌa guaxu ke, mbaꞌeta ndee reraa ꞌrã Israel
kuery yvy ameꞌẽ aguã re aura reve xeayvuague py. Haꞌe ramo xee aiko ꞌrã
ndereve.

Hyru yvýry kuaxia lei oĩa omoĩa aguã re ijayvuague

24  Kuaxia
re Moisés ombopara ayvu kovaꞌe lei regua haꞌe javi. 25 Ijayvu 

guive levita kuery Senhor guexeve guarã ojapo vaꞌekue ryru reraa kuery
pe. Haꞌe vy aipoeꞌi:
26 — Pejopy ke kovaꞌe kuaxia lei oĩa, haꞌe pemoĩ porã Senhor
 

Penderuete guexeve guarã ojapo vaꞌekue ryru oĩaty yvýry, haꞌe py itui

 31.21 “Kovaꞌe mboraei” heꞌia ma 32 py oĩ.

i
Deuteronômio 31​, ​32 360

riae aguã mbaꞌe re pa penderovai oikoa kuaa ukaarã. 27 Mbaꞌeta xee

 

aikuaa ae ma pendevai reia haꞌe peneakã ratãa. Mbaꞌeta aỹ peẽ kuery

reve xee aiko teri jave Senhor rovai rupi pendekuai rire, amano rire
katuve ma haꞌe ramive ꞌrã pendekuai. 28 Pemboatypa ke xerenonde rupi
 

peẽ kuery regua nhomongeta vaꞌety haꞌe penderuvixa kuery, haꞌe kuery
apyxa py xeayvu aguã povaꞌe ayvu rupi. Haꞌe vy xee aenoĩ yva haꞌe
yvy haꞌe kuery rovai xeayvua momaꞌenduꞌaarã. 29 Mbaꞌeta xee aikuaa
 

porã amano rire opa marã rei pendekuai ꞌrãa. Pejepeꞌapa ꞌrã tape xee
romboꞌeague gui. Haꞌe rami vy opaa ára py kovaꞌe ayvu vai penderupity
ꞌrã, mbaꞌeta Senhor renonde pejapo vai, pendepo py pejapo vaꞌekue py
peko aꞌã rei rire, ipoxy aguã rami.

Moisés mboraeirã re nhomboꞌeague

30  Haꞌeramo Israel kuery haꞌe javi pe Moisés omboꞌe povaꞌe ayvu
mboraeirã:

32  — Yva, xeayvu rã ejapyxaka ke ndeapyxa py.

1  

Yvy, endu ke xejuru gui ayvu oẽ vaꞌe.

2 Xeꞌarandua ma opa rupi too oky otykya rami,
xeayvua tanhomoingo porã yxapy yvy omoakỹa rami,
nhuũ áry oky rayviꞌi, haꞌe mbaꞌety áry rupi otykya rami.
3 Mbaꞌeta amombeꞌu porãve ꞌrã Senhor rery.
Amboyvate ete ꞌrã Nhanderuete.
4 Haꞌe ma itaova! Haꞌe ojapo vaꞌe ma haꞌevea ramigua meme,
oikoa haꞌe javi rupi oexa uka gueko porãa.
Nhanderuete ma ojeroviapy, hexe noĩ ꞌrã mbaꞌemo vai.
Heko porã vaꞌe vy haꞌevea rami joguereko.
5 Haꞌe rã peẽ kuery ma hovai rupi pendekuai, ojeroviaa rupi eꞌỹ.
Haꞌe rami vy taꞌy kuery regua eꞌỹ ma peiko,
haꞌe rã iove ramigua rive.
Peẽ kuery ma haꞌeve eꞌỹa rami pendekuai teko vai rupi.
6 Haꞌe rami ete teve pemboekovia Senhor pendererekoa re,
inhakã porã eꞌỹ haꞌe oikuaa eꞌỹ rei vaꞌe peiko vaꞌe?
Haꞌeꞌỹ ndaꞌu Penderu ojeupe guarã pendejoguaare,
penemoingoare haꞌe penemombaraetea?
7 Penemaꞌenduꞌa ke ára ymave rupi oiko vaꞌekue re,
peikuaa pota na maꞌetỹa oaxapa rei ma vaꞌekue rupi ikuai vaꞌekue
re.
Peporandu ke penderu kuery pe, haꞌe ramo omombeꞌu porãve ꞌrã.
Penemongeta vaꞌety kuery pe peporandu rã omombeꞌu avi ꞌrã.
8 Mbaꞌeta Yvate ete vaꞌe yvy regua ikuai aguã omeꞌẽ-meꞌẽ rakaꞌe,
avakue raꞌy kuery joegui ombojaꞌo vy.
Haꞌe vaꞌe jave py oaꞌanga rakaꞌe haꞌe kuery rekoarã,
 361 Deuteronômio 32

Israel raꞌy kuery regua mbovy pa ikuaia rami vy.

9 Mbaꞌeta Senhor pegua oĩ vaꞌe ma ixupegua kuery,
Jacó kuery ae ikuai ixupegua regua.
10 Yvy ipirupa reia py ojou vaꞌekue ojeupe guarã,

peteĩ henda tekoa eꞌỹa hiꞌãgue-ꞌãgue nhendua py.

Haꞌe vy ojoko herekovy vy opena haꞌe kuery re,
opena porã imoiny guexa raꞌyĩ re rami ae.
11 Taguato minha guaꞌy kuery omboꞌe vy

haꞌe kuery áry rupi oveve oikovy vaꞌe rami,

opepo oipyo vy ojopy imoiny vy opepo áry ogueraa vaꞌe rami,
12 haꞌe rami ae Senhor nhanderereko, haꞌe anhoꞌi.

Hexeve ndoikoi amboae regua tuuete.

13 Haꞌe vy yvyty áry rupi ojapo kavaju árygua rami ojeꞌoi aguã rami.

Ojapo mbaꞌety rupi ikuai vaꞌe gui okaru okuapy aguã rami,
ei itaova re ikuai vaꞌe oipyte aguã, haꞌe azeite itaty reia rupi ikuai
vaꞌe,
14 vaka kamby kekue, vexaꞌi kamby gui,

haꞌe gui vexa raꞌy kyrakue,

kavara haꞌe kavara ava Basã py ikuai vaꞌe gui,
trigo porãgueve vaꞌe gui ae.
Ojapo uva rykue oyꞌu aguã rami, pytã porã vaꞌe.
15 Haꞌe rami teĩ hymba hembiayvu vaꞌe ikyrapa ma vy opyvoi hexe.

Ikyrapa, tuvixapa, oguerekopa ma vy

hexaraipa Nhanderuete imoingoare gui,
ndoipotavei itaova gueraa jepeare.
16 Mbaꞌeta amboae regua tuuete re rive haꞌe kuery oo vy ojapo Senhor

ndaꞌevei etea oendu aguã rami,

ojeguarupy omboetea py ombopoxy.
17 Anha kuery pe rive omeꞌẽ okuapy mbaꞌemo, Nhanderuete pe eꞌỹ.

Amboae regua tuuete ndoikuaai rei vaꞌety pe,

tuuete ojapoa pyau vaꞌekue pe,
tuu kuery omboete vaꞌety pe eꞌỹ.
18 Hexaraipa okuapy itaova haꞌe kuery re taꞌy vaꞌe gui,

nguuete imoingoare gui ae hexarai.

19 Haꞌe nunga Senhor oexa vy nopenavei,

taꞌy kuery haꞌe tajy kuery ombopoxy rire.

20 Haꞌe vy aipoeꞌi: “Haꞌe kuery pe ndajexa ukavei ꞌrã.

Aexa ꞌrã opaa py haꞌe kuery re oiko vaꞌe.

Mbaꞌeta haꞌe kuery ma teko vai rupi ikuai vaꞌerã ae,
taꞌy kuery ojeroviapy eꞌỹ.
21 Haꞌe rami vy nguuete pe raiꞌi raꞌaga eꞌỹ ikuai vy xeapo ndaꞌevei etea

aendu aguã rami,

Deuteronômio 32 362

mbaꞌemo raꞌangaa pe rive ikuai vy xembopoxy.

Haꞌe nunga rupi xee ju ajapo ꞌrã haꞌe kuery ndaꞌevei etea oendu
aguã rami peteĩ regua eꞌỹ ikuai vaꞌe arua py,
inhakã porã eꞌỹ vaꞌe regua arekoa py xee ajapo ꞌrã haꞌe kuery ivai
aguã rami. j
22 Mbaꞌeta xepoxya rupi amoendy ꞌrã tata

manoa guyve katy peve hendy vaꞌerã.

Haꞌe vaꞌe omomba ꞌrã yvy haꞌe mbaꞌety ikuai vaꞌe,
yvyty guy rupi peve ꞌrã amoendy.
23 Haꞌe kuery rovai heta ꞌrã ambou mbaꞌemo vai.

Xeruꞌy amombo ꞌrã haꞌe kuery re.

24 Haꞌe ramo okanhymba ꞌrã karuai gui,

omano ꞌrã pire raku haꞌe mbaꞌeaxy vaikue gui.

Haꞌe kuery rovai ambou ꞌrã mymba haĩmba rei vaꞌe,
haꞌe mboi vaikue yvy kuꞌi rupi onhembotyryry vaꞌe.
25 Oka rupi omanomba ꞌrã kyxe gui,

haꞌe rã ngopy rupi ma hoꞌapa ꞌrã nhemondyi gui,

kunumigue haꞌe kunhataĩgue,
kyrĩgueꞌi okambuꞌi haꞌe tujakue hiꞌa xiĩmbaꞌi vaꞌe voi.
26 Xee aipoaꞌe ꞌrãgue opa rupi romoaĩmba aguã rami,

ajapo ꞌrãgue pendere avave imaꞌenduꞌaa veꞌỹ aguã rami,

27 vaꞌeri xee ndaipotai penderovaigua kuery ovyꞌa rei,

penderovaigua kuery ojekore vy

aipoeꞌi eꞌỹ aguã: ‘Nhandepo py ae jaity,
Senhor eꞌỹ rima haꞌe nunga haꞌe javi ombou vaꞌekue’, heꞌi okuapy
eꞌỹ aguã.
28 Mbaꞌeta xevygua kuery ma imongetaarã vaꞌeꞌỹ merami ikuai,

haꞌe kuery re noĩ ꞌarandu.

29 Haꞌe kuery ma hiꞌarandu vaꞌe tamo raꞌe ikuai!

Haꞌe rami vaꞌe rire ma oikuaa ꞌrãgue haꞌe nunga,

oikuaa pota ꞌrãgue opa taa re.
30 Mbaꞌexa vy tu peteĩꞌi vaꞌeri haꞌe kuery vaꞌe regua mil omondyi,

eꞌỹ vy mokoĩꞌi vaꞌe dez mil omondyi.

Haꞌe kuery repyarã itaova oĩ vaꞌekue oeja ramo ae oiko haꞌe rami,
haꞌe jopo py Senhor omboaxa ramo.
31 Mbaꞌeta hovaigua kuery pegua itaova ma nhandeꞌitaova rami eꞌỹ,

nhanderovaigua eteve voi oikuaa.

32 Mbaꞌeta haꞌe kuery uvaty ma Sodoma py ikuai vaꞌe ramigua,

haꞌe imbaꞌety ma Gomorra regua.

Haꞌe kuery uva ma veneno rami jojukaarã,

j
 32.21 1 Coríntios 10.22, Romanos 10.19
 363 Deuteronômio 32

haꞌe ijaju vaꞌe voi iro vaꞌe meme. k

33 Haꞌe kuery uva rykue ma onhembotyryry vaꞌe veneno rami iro vaꞌe,
mboi guigua rami ete ndaꞌevei vaꞌe.
34 Haꞌe rami aguã ma xejee eꞌỹ ri tyꞌy amoĩ imoiny,

mbaꞌemo moĩ porãaty py rami?

35 Mbaꞌeta anhombopaga aguã rami aiko mbaꞌemokue amboekovia vy,

haꞌevea ára py haꞌe kuery onhepyxanga jave.

Mbaꞌeta ovaẽ raiꞌi ma haꞌe kuery ojexavai aguã ára,
haꞌe kuery renonderã ou pojava.”
36 Mbaꞌeta Senhor oikuaa pota ꞌrã ojeupegua kuery re,

haꞌe vy omboaxy ꞌrã guembiguai kuery,

haꞌe kuery mbaraeteague opa ma ovya haꞌe oexa vy,
mbaꞌeta haꞌe kuery vaꞌe regua nonhenduvei ꞌrã, escravo haꞌe
escravo eꞌỹ vaꞌe ma voi. l
37 Haꞌe ramo aipoeꞌi ꞌrã: “Mamo tu ikuai tuuete ramigua pemboete

vaꞌekue,
haꞌe itaova re pejeroviaa vaꞌekue?
38 Haꞌe vaꞌe tuuete kuery ndaꞌu hoꞌu ꞌrã mbaꞌemo kyra pemeꞌẽ vaꞌe,

haꞌe oyꞌu ꞌrã vinho pemeꞌẽ vaꞌe?

Haꞌe kuery ae haꞌvy topuꞌãmba penepytyvõ aguã,
peẽ kuery penhemi atyrã ojeapo vy!
39 Pexa ke aỹ, xee ae, xee anhoꞌi aiko.

Amboae regua tuuete ndoikoi, xee eꞌỹ vy.

Xee ma ajojuka haꞌe anhomoingove ꞌrã.
Xee anhomoingo axy haꞌe anhomonguera ju ꞌrã.
Ndoikoi guive xepo py hoꞌa vaꞌekue reraa jepearã.
40 Yvate katy xepo aupi reve

xee ae rekove opa vaꞌerã eꞌỹ rupi aura vy aipoaꞌe:

41 Xekyxe hendy rei vaꞌe aĩmbeꞌe,

haꞌe xepoꞌakaa rupi aikuaa pota vy

ambopaga ꞌrã xerovaigua kuery,
amboekovia ꞌrã xere ndaꞌijaꞌei vaꞌe kuery ojapoague.
42 Ajapo ꞌrã xeruꞌy tuguy omoẽ aguã rami,

(xekyxe voi omomba ꞌrã hoꞌo,)

omanogue haꞌe omboꞌa pyre kuery ruguy,
penderovaigua kuery akã hiꞌa vuku vaꞌe regua voi”, heꞌi.
43 Amboae regua kuery, perovyꞌa ke ixupegua kuery,

mbaꞌeta Senhor nhombopaga ꞌrã guembiguai kuery ruguy omoẽa

ague re,

k
 32.32‑33 Uvaty re ijayvua py Israel kuery re ae ijayvu, haꞌe rã uvaꞌa ma haꞌe kuery reko
porãrã vaꞌekue. l 32.35‑36 Romanos 12.19, Hebreus 10.30
Deuteronômio 32​, ​33 364

ombopaga ꞌrã hovaigua kuery,

haꞌe vy oikyꞌaꞌo ju ꞌrã ojeupegua kuery yvy. m
44 Haꞌe vaꞌe ayvu mboraei regua haꞌe javi Moisés omombeꞌu heta vaꞌe
 

kuery remiendurã, Num raꞌy Josué reve. 45 Haꞌe vaꞌe ayvu rupi Israel
 

kuery pe Moisés ijayvupa ma rire 46 aipoeꞌive ju:

 

— Penekuraxõ re pemoĩ porã ꞌrã ayvu aỹ penembyte amombeꞌu

vaꞌe haꞌe javi, penderaꞌy kuery pe pejapo uka aguã kovaꞌe lei re ayvu
oĩ vaꞌe haꞌe javi. 47 Mbaꞌeta povaꞌe ma pendevy ayvu rive eꞌỹ, haꞌe
 

rã penemoingovearã ae. Povaꞌe ayvu rupi vy ae ꞌrã peiko pukuve

pendeyvyrã Jordão yakã rovai re peaxa ma vy pendekuaia py.

Moisés rekove opa ma aguã ára pyguare

Nebo yvyty apyte gui Moisés Canaã yvy oexa aguã re ijayvuague
48  Haꞌe
vaꞌe árave Senhor ijayvu Moisés pe. Haꞌe vy aipoeꞌi:
49 —
Eẽ ke Abarim yvyty rupi Nebo yvyty peve. Haꞌe vaꞌe ma Moabe
yvy re oĩ Jericó rexeiꞌi katy. Haꞌe vy rexa ꞌrã Canaã yvy, Israel kuery
rekoarã ameꞌẽ vaꞌekue. 50 Haꞌe gui yvyty reẽague áry ae ꞌrã remano, haꞌe
 

rã nenheꞌẽ heraa ꞌrã neramoĩ kuerya py, nderykeꞌy Arão Hor yvyty py
omano rã inheꞌẽ tamoĩ kuerya py heraa ague rami avi. 51 Mbaꞌeta peẽ
 

naxenheꞌẽ rendui vaꞌekue Israel kuery mbyte, Meribá yakã katyꞌi Cades
re, Zim tekoa eꞌỹa py. Mbaꞌeta Israel kuery mbyte py ndapeikuaa ukai
ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe aikoa. 52 Haꞌe rami vy yvy nerenonde oĩ vaꞌe rexa rive ꞌrã,
 

nerevaẽi ꞌrã Israel kuery yvyrã ameꞌẽ vaꞌekue py.

Moisés jogueroayvu porãague

33   Po
rami ma Nhanderuete remimboꞌe Moisés omano ta jave
1

ogueroayvu porã Israel kuery. 2 Haꞌe vy aipoeꞌi:

 

— Senhor ma Sinai yvyty katy gui ou vy

haꞌe kuery pe ojekuaa Seir katy gui koꞌẽmbaꞌi ouvya rami,
Parã yvyty guive hexakãmba ouvy.
Mbovy rei eꞌỹ ojeupegua ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe kuery reve ou.
Oiporu kuaa regua re tata rami ojekuaa haꞌe kuery pegua lei.
3 Anhetẽ ete ae raꞌe reayvu heta vaꞌe kuery.

Ndevygua kuery ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe ndepo py meme ikuai.

Ndepy yvyꞌiry haꞌe kuery onhemboja okuapy vy
onhemboꞌe uka ꞌrã ndeayvua re.
4 Moisés ombopara vaꞌekue
Jacó guigua kuery peguarã lei.
5 Haꞌe gui Senhor ae oĩ guembiayvu kuery ruvixarã,

m
 32.43 Romanos 15.10, Hebreus 1.6
 365 Deuteronômio 33

haꞌe kuery regua yvatekueve onhemboatya py,

Israel kuery regua haꞌe javi reve.
6 — Rúben kuery ma tokuave, tomanomba eme.

Haꞌe vaꞌe regua avakue mbovyꞌi eꞌỹ taꞌikuai.

7 Judá kuery renonderã ma po rami omombeꞌu:

— Senhor, endu ke Judá kuery ojerurea,

epena heta vaꞌe kuery ikuaia py ju ojevy aguã rami. n
Ndepo py ke ejogueroꞌa haꞌe kuery repya rupi,
eipytyvõ hovaigua kuery rovai rupi.
8 Haꞌe gui Levi kuery vaꞌe regua pe aipoeꞌi:

— Xeruete, Tumim haꞌe Urim rupi ejekuaa uka ke

ndevygua ava ojeroviapy vaꞌe pe.
Haꞌe vaꞌe reko ma Massá py reikuaa porã rakaꞌe,
haꞌe Meribá yakã py ixupe ndeayvu ete. o
9 Haꞌe vaꞌe ma oxy haꞌe nguu pe aipoeꞌi vaꞌekue

peteĩgueve oexa eꞌỹa rami,

neĩ guyvy kuery oexa eꞌỹ vaꞌekue,
guaꞌy kuery re voi openaa rupi ndoikoi.
Haꞌe rami ꞌrãgue py ojee omoĩ porã ndeayvuague,
haꞌe ndereve guarã rejapo vaꞌekue rupi anho oiko. p
10 Haꞌe vy neꞌarandua re omboꞌe oikovy Jacó kuery,

Israel kuery omboꞌe ndeguigua lei re.

Oapy avi heakuã porã vaꞌe rejou porã aguã,
mymba kuery voi oapy ndevygua altar áry.
11 Senhor, emoingo porã ke haꞌe kuery imbaraete aguã,

erovyꞌa avi opo py ojapo vaꞌe.

Haꞌe rã emoingo axypa haꞌe kuery re ijaꞌe eꞌỹ vy opuꞌã rei vaꞌe,
rakaꞌeve rã opuꞌã veꞌỹ aguã.
12 Haꞌe gui Benjamim kuery vaꞌe regua pe ma aipoeꞌi:

— Senhor rembiayvu oĩ porã ete ꞌrã hexeve.

Ára nhavõ Senhor opena porã ꞌrã.
Haꞌe ramo opytuꞌu ꞌrã ijyva áry rupi.
13 Haꞌe gui José kuery vaꞌe regua pe ma aipoeꞌi:

— Senhor tomoingo porã pendeyvy,

yva gui hoꞌa vaꞌe iporãgueve py,
yxapy haꞌe yy yvy guy rupi oĩ vaꞌe py guive,

n
 33.7 Judá kuery vaꞌe regua ma heta vaꞌe kuery renonde ꞌrã ojeꞌoi joe opuꞌã aguã
katy (Números 2.9). o 33.8 Apy ma ijayvu sacerdote yvateve Levi regua oiko vaꞌe re.
Sacerdote jypygua ma Arão ae oiko rakaꞌe. Haꞌe gui Tumim haꞌe Urim ma sacerdote kuery
mbaꞌekuaa-arã oĩ (Êxodo 28.30). p 33.9 Levi kuery ma pavẽ gui oayvuve Nhanderuete
ayvu (Êxodo 32.25‑29).
Deuteronômio 33 366

14 kuaray omboaju vaꞌe iporãgueve,

haꞌe jaxy nhavõ hiꞌa vaꞌe py,
15 haꞌe gui yvyty ymave guare,

haꞌe yvyꞌã rakaꞌeve rã peve oĩ vaꞌe rupi henhoĩ porãgueve vaꞌe py,
16 yvy gui oiko vaꞌe iporãgueve vaꞌe haꞌe javi py,

yvyraꞌa iporãgueve vaꞌe py voi.

Haꞌe nunga haꞌe javi tou José kuery re,
tyvy kuery yvateve vaꞌe rã. q
17 Haꞌe kuery ipoꞌaka ꞌrã vaka jypy guare vaꞌe rami,

hakua ma vaka kaꞌaguy regua rakua rami.

Haꞌe vaꞌe py ma ipoꞌaka ꞌrã yvy regua haꞌe javi re,
yvy apy peve voi.
Haꞌe rami ae mbovy eꞌỹ taꞌikuai Efraim
haꞌe Manassés regua kuery.
18 Haꞌe gui Zebulom kuery vaꞌe regua pe ma aipoeꞌi:

— Pevyꞌa ke Zebulom kuery, yeꞌẽ rembe rupi peoa py,

haꞌe peẽ Issacar kuery voi pendekoa py peĩa rupi.
19 Haꞌe kuery mokoĩ regua ma oenoĩ ꞌrã amboae regua kuery yvyty áry

oupa aguã.
Haꞌe py ma Nhanderuete pe omeꞌẽ ꞌrã haꞌevea ramigua.
Mbaꞌeta haꞌe kuery okaru porã ꞌrã yeꞌẽ rupigua re,
haꞌe mbaꞌemo iporãve vaꞌe ita kuꞌia guýry oĩ vaꞌekue gui. r
20 Haꞌe gui Gade kuery vaꞌe regua pe ma aipoeꞌi:
— Tovyꞌa porã Gade kuery yvyrã omboetavea rupi.
Haꞌe kuery ma guary kunha rami ꞌrã ikuai,
jojyva haꞌe nhoakã omboaꞌypaa rupi.
21 Haꞌe vy ombaꞌerã ojopy ꞌrã iporãve vaꞌe,

huvixa kuery peguarã haꞌe py omoĩ porã mbyre.

Haꞌe vy heta vaꞌe kuery renonde rupi oguata vy
ojapo ꞌrã Senhor oipotaa haꞌevea ramigua,
Israel kuery re ijayvuague rami vy.
22 Haꞌe gui Dã kuery vaꞌe regua pe ma aipoeꞌi:

— Dã kuery ma guaryꞌi
Basã gui opo vaꞌe rami ꞌrã ikuai.
23 Haꞌe gui Naftali kuery vaꞌe regua pe ma aipoeꞌi:

— Naftali kuery ma Senhor omoingo porãa rupi ꞌrã ovyꞌa okuapy.

Opa mbaꞌe py Senhor ogueroayvu porãa rami vy
hekoa ꞌrã yupa rupi, kuaray puku-a katy.
24 Haꞌe gui Aser kuery vaꞌe regua pe ma aipoeꞌi:

q
 33.16 José ramymino kuery ma mbaꞌemo ojopy retave aguã rami ikuai (1 Crônicas 5.1).
r
 33.18‑19 Zebulom kuery ma yeꞌẽ rembe rupi ikuai rakaꞌe.
 367 Deuteronômio 33​, ​34

— Aser kuery ma taꞌikuai porãve Jacó raꞌy kuery ikuaia mbyte.

Tyvy kuery rembiayvuve toiko,
haꞌe ipy rupi tomoakỹ azeite py.
25 Haꞌe kuery retã rokẽ jokoa ma ferro haꞌe overa vaꞌe guigua toĩ.

Taꞌikuai porã okuave teria ja.

26 — Hembiayvu peiko vaꞌe, Penderuete ramigua mboae ndoikoi.

Yva áry rupi haꞌe ou ꞌrã penepytyvõ aguã,

yvatevea rupi ou arai áry.
27 Nhanderuete imarã eꞌỹ vaꞌe re ae ꞌrã pendekoa,

haꞌe ramo ojyva áry rupi penekuavã ꞌrã rakaꞌe rã peve guarã.
Penerenonde katy gui oipeꞌa ꞌrã penderovaigua kuery
“Pemomba katu”, heꞌi vy.
28 Haꞌe ramo Israel kuery ikuai porã ꞌrã,

Jacó ramymino kuery, ygua oĩ aeꞌi vaꞌe rami ꞌrã ikuai,

yvy mbaꞌemo aju haꞌe vinho oĩa vaꞌe re.
Yva gui ma hoꞌa ꞌrã yxapy imoakỹarã.
29 Israel kuery, pevyꞌa ete ꞌrã!

Marã ramigua tu ikuai peẽ kuery ramigua?

Senhor ogueraa jepe vaꞌe peiko.
Haꞌe ma mbaꞌemo vai jokoa oĩ penepytyvõarã,
haꞌe kyxe penembopoꞌakaarã.
Haꞌe rami rire penderovaigua kuery ma peipotaa rami meme ꞌrã
ikuai,
haꞌe rã peẽ ma pepyrõ ꞌrã haꞌe kuery ombojeroviaaty yvyꞌã re
ojapo vaꞌekue áry.

Moisés omanoague

34   Haꞌe
gui Moabe yvy gui Moisés oẽ vy Nebo yvyty katy oo, Pisga
1

yvyꞌã yvatevea py, Jericó rexeiꞌi ae. Haꞌe ramo ixupe Senhor
oexa uka yvy haꞌe javi Gileade guive Dã peve, 2 Naftali, Efraim haꞌe
 

Manassés kuery peguarã, haꞌe gui Judá kuery peguarã yvy haꞌe javi, yeꞌẽ
kuaray oikea katy oĩ vaꞌe peve, 3 haꞌe gui Neguebe haꞌe Jericó tetã pindo
 

ty vaꞌe katyꞌi yvyugua oĩ vaꞌe haꞌe javi rupi, Zoar peve. 4 Haꞌe rami vy
 

Senhor aipoeꞌi ixupe:

— Kovaꞌe yvy ae ma Abraão, Isaque haꞌe Jacó pe aura reve ameꞌẽ aguã
re xeayvuague vaꞌe, “Peneramymino kuery pe ameꞌẽ ꞌrã”, haꞌeague ae.
Haꞌe vaꞌe ma nderexa py rexa aguã rami ajapo vaꞌeri ndereoi ꞌrã haꞌe katy
— heꞌi.
5 Haꞌe pyve Senhor rembiguai Moisés omano, Moabe yvy re, Senhor
 

ijayvuague rami vy. 6 Haꞌe ramo onhono porã peteĩ yvyꞌã guy py Moabe
 

re, Bete-Peor rexeiꞌi. Aỹ peve avave rei ndoikuaai teri onhono porãague.
7 Moisés omano jave py cento e vinte maꞌetỹ oguereko vaꞌekue. Haꞌe rami
 
Deuteronômio 34 368

teĩ hexa ndoguepai teri vaꞌekue, imbaraete rei guive. 8 Peteĩ jaxy re Israel
 

kuery ojaeꞌopa okuapy Moisés re, Moabe yvy re ae, ojaeꞌo aguã vaꞌekue
opa peve.
9 Haꞌe gui Num raꞌy Josué re Moisés opo omoĩ rire hexe Nheꞌẽ
 

imoꞌarandua anho oĩ. Haꞌe ramo ijayvua re Israel kuery ojapyxaka vy

ojapo okuapy Moisés rupi Senhor ojapo ukaague rami. 10 Israel kuery
 

mbyte ndoikovei teri profeta Moisés ramigua ju, mbaꞌeta jova re omaꞌẽ
reve Senhor ijayvu hexeve. 11 Ndoikovei teri mbaꞌemo kuaa ukaarã haꞌe
 

hexa pyrã Senhor ojapo ukaa rami vy Egito yvy re haꞌe ojapo vaꞌekue
ramigua, Faraó re, ixupegua yvatekueve re, haꞌe ijyvy haꞌe javi rupi.
12 Mbaꞌeta Moisés ma opoꞌakaa rupi ojapo vaꞌekue mbaꞌemo ndaꞌevei ete
 

haꞌe tuvixave vaꞌe, Israel kuery pavẽ oexaa py.

 Josué rekokue oĩa
Josué rekokue oĩa
Jypyꞌi kovaꞌe kuaxia para py aipoeꞌi: “Senhor rembiguai Moisés omano rire
ipytyvõare Num raꞌy Josué vaꞌe ju Senhor oenoĩ. Haꞌe vy aipoeꞌi: ‘Xerembiguai
Moisés omano ma. Epuꞌã ke aỹ, eaxa Jordão yakã kovaꞌe kuery haꞌe javi reve,
Israel kuery yvyrã ameꞌẽ vaꞌekue py. Opa rupi pepyrõa yvy ameꞌẽ ma voi
pendevy, Moisés pe xeayvuague rami vy. ... Moisés reve aikoague rami ae ju ꞌrã
aiko ndereve. Ndoroejai ꞌrã, noroipytyvõ eꞌỹi ꞌrã guive. Nembaraete haꞌe ndepyꞌa
guaxu ke’ ”, heꞌi (1.1‑2, 5b-6a). Haꞌe rami rã kovaꞌe kuaxia re oĩ Josué Israel
kuery ogueraa vy Canaã yvy re ipoꞌakaague.
Jypy ma Jericó tetã oipeꞌa okuapy, Nhanderuete opoꞌakaa rupi ikora oitypa
ramo. Haꞌe gui amboae tetã ikuai vaꞌe re ju haꞌe kuery ipoꞌaka. Amongue henda
py ndaꞌipoꞌakai guive. Josué opena vy peteĩ-teĩ regua pe omeꞌẽ ijyvyrã.
Opaa py Josué aipoeꞌi Israel kuery haꞌe javi pe: “Xetujaꞌi ma, are ma aiko.
Haꞌe gui peẽ kuery pexapa ma Senhor Penderuete peẽ kuery re omaꞌẽ vy amboae
regua kuery re ojapoague. Mbaꞌeta haꞌe kuery re Senhor Penderuete ae opuꞌã
oikovy penderepy vy”, heꞌi (23.2b-3).

Josué ipyꞌa guaxu aguã re Nhanderuete ijayvuague

1   Senhor
rembiguai Moisés omano rire ipytyvõare Num raꞌy Josué
1

vaꞌe ju Senhor oenoĩ. Haꞌe vy aipoeꞌi:

2 — Xerembiguai Moisés omano ma. Epuꞌã ke aỹ, eaxa Jordão yakã
 

kovaꞌe kuery haꞌe javi reve, Israel kuery yvyrã ameꞌẽ vaꞌekue py. 3 Opa  

rupi pepyrõa yvy ameꞌẽ ma voi pendevy, Moisés pe xeayvuague rami

vy. 4 Tekoa eꞌỹa haꞌe Líbano yvy guive Eufrates yakã tuvixa vaꞌe peve,
 

heteu kuery yvy haꞌe javi ameꞌẽ, haꞌe gui kuaray oikea katy yeꞌẽ tuvixa
vaꞌe oĩ vaꞌe peve, pendevy guarã meme itui. 5 Reikovea pukukue re
 

avave rei ndaꞌipoꞌakaai ꞌrã pendere. Moisés reve aikoague rami ae ju ꞌrã
aiko ndereve. Ndoroejai ꞌrã, noroipytyvõ eꞌỹi ꞌrã guive. 6 Nembaraete
 

haꞌe ndepyꞌa guaxu ke, mbaꞌeta ndee rejapo ꞌrã kovaꞌe kuery yvy re
hekoa aguã rami, tuu kuery pe aura reve ameꞌẽ aguã re xeayvu rire.
7 Nembaraete haꞌe ndepyꞌa guaxu ete ke, rejapopa aguã lei xerembiguai
 

Moisés ojapo ukaague. Ejepeꞌa eme ndeaxu eꞌỹa katy, neĩ ndeaxua katy,

369
Josué 1​, ​2 370

mamo rã reikoa py reiko porã aguã. 8 Ejepeꞌa eme kuaxia re lei oĩa re
 

ndeayvua gui. Haꞌe vaꞌe re reikuaa pota ꞌrã reikovy ara py haꞌe pyávy.
Enheaꞌã tema ipara re oĩa rami rejapopa aguã. Haꞌe rami vy reiko porã
ꞌrã, haꞌe rejapopa ꞌrã rejapo vaꞌerã vaꞌe. 9 Xee ae aipo ndaꞌei ri tyꞌy raꞌe?
 

Nembaraete haꞌe ndepyꞌa guaxu ke. Ekyje eme, enhemondyi eme guive,
mbaꞌeta Senhor Nderuete oiko ndereve mamo rã reikoa py rei.

Canaã yvy re oaxa eꞌỹ mbove ijayvuague

10  Haꞌe
ramo Josué ijayvu heta vaꞌe kuery regua yvatekueve pe. Haꞌe vy
aipoeꞌi:
11 — Peaxa ke heta vaꞌe kuery ikuaia mbyte rupi. Haꞌe kuery pe
 

pendeayvu vy aipopeje ꞌrã: “Pereko katu ke tembiꞌu, mbaꞌeta mboapy

araa py peaxa ꞌrã kovaꞌe Jordão yakã, pevaẽ aguã pendeyvyrã Senhor
Penderuete omeꞌẽ vaꞌekue re, penderekoa aguã”, peje.
12 Haꞌe gui Rúben regua, Gade haꞌe Manassés regua mbyte rupi ojaꞌo
 

vaꞌekue pe ju Josué ijayvu vy aipoeꞌi: a

13 — Penemaꞌenduꞌa ke Senhor rembiguai Moisés ijayvu vy pendevy
 

aipoeꞌiague re: “ Senhor Penderuete omeꞌẽ ꞌrã pepytuꞌu aguã kovaꞌe yvy
omeꞌẽ vaꞌe re. 14 Penderaꞌyxy kuery, penderaꞌy haꞌe penderajy kuery haꞌe
 

penerymba vaka kuery topyta Jordão yakã kyvõgua re pendevy Moisés

omboaxa vaꞌekue re. Haꞌe rã peẽ ma tembiporu reve ꞌrã peaxa penderyvy
kuery renonde, xondaro peiko vaꞌe haꞌe javi. Peipytyvõ ꞌrã, 15 penderyvy  

kuery voi opytuꞌu aguã Senhor omeꞌẽ, peve peẽ kuery pe rami avi. Haꞌe
kuery voi ꞌrã hekoa oyvyrã Senhor Penderuete omeꞌẽ vaꞌe re. Haꞌe rami
vy ꞌrãe pejevy pendeyvyrã Senhor rembiguai Moisés omboaxa vaꞌekue
re, kuaray oua katy pendekoa aguã, Jordão yakã kyvõgua re”, heꞌi
vaꞌekue.
16 Haꞌe ramo Josué pe haꞌe kuery ombovai okuapy vy aipoeꞌi:
 

— Orevy pe ndeayvua haꞌe javi ꞌrã rojapo, haꞌe mamo rã

oremondoukaa py tema roo ꞌrã. 17 Opa mbaꞌe py Moisés ronheꞌẽ
 

renduague rami avi ndee ju ꞌrã ronheꞌẽ rendu. 18 Haꞌe rã haꞌe javi ava
 

ndeayvua rami ndoikoxei, haꞌe rejapo uka vaꞌe haꞌe javi ndojapoxei vaꞌe
ma omano ꞌrã. Haꞌe nunga rupi nembaraete ke, haꞌe ndepyꞌa guaxu.

Jericó tetã re oikuaa pota vy oo vaꞌe kuery

Raabe ro py ikuai jave guare

2   Sitim
gui Num raꞌy Josué omondouka mokoĩ ava yvy re omaꞌẽ
1

nhemi aguã. Haꞌe vy aipoeꞌi:

a
 1.12 Rúben, Gade haꞌe Manassés regua mbyte rupi ojaꞌo vaꞌekue opyta rakaꞌe Jordão yakã
regua kuaray oẽa katy oĩ vaꞌe re, amboae kuery reve yakã oaxa ꞌrãgue py. Haꞌe kuery vaꞌe
regua xondaro kuery anho oaxa Jordão yakã guyvy kuery oipytyvõ aguã (Números 32).
 371 Josué 2

— Peguataa rupi peikuaa pota peovy yvy re, Jericó tetã peve — heꞌi
ramo ojeꞌoi. Haꞌe rami vy ovaẽ peteĩ kunha itavy rei vaꞌe ro py. Hery ma
Raabe. Haꞌe py ae haꞌe kuery oke.
2 Haꞌe ramo Jericó pygua huvixa pe omombeꞌua vy aipoꞌea:
 

— Maꞌẽ, ange pyávy apy ovaẽ raꞌe avakue Israel kuery regua
nhandeyvy re oikuaa pota vaꞌe — ꞌea.
3 Haꞌe ramo Jericó pygua huvixa aipoeꞌi uka Raabe pe:
 

— Emoẽ ju avakue ou vy ndero py ovaẽ vaꞌekue, mbaꞌeta nhandeyvy

haꞌe javi re oikuaa pota aguã ou — heꞌi uka.
4 Haꞌe rami teĩ kunha vaꞌe ma mokoĩ avakue omovaẽ vy onhomi ma voi
 

vaꞌekue. Haꞌe rami vy aipoeꞌi:

— Anhetẽ xea py ovaẽ kuri mokoĩ avakue. Vaꞌeri xee ndaikuaai
maguigua paa. 5 Haꞌe gui pytũ ma jave tetã kora rokẽ pemboty ta ramo
 

haꞌe kuery oexa vy jogueraa ju kuri. Ndaikuaai marã katy pa ojeꞌoia.

Tapeo pojava haꞌe kuery rakykue, peupity nho ꞌrã — heꞌi. 6 Mbaꞌeta haꞌe
 

vaꞌe eꞌỹ mbove ngoo áry ojeupi vy onhomi vaꞌekue linho ꞌygue omoĩ porã
vaꞌekue guy py. 7 Haꞌe gui huvixa rembiguai kuery ojeꞌoi ju yvy re oikuaa
 

pota vaꞌe kuery rakykue, Jordão yakã oaxaaty katy tape oo vaꞌe rupi.
Haꞌe kuery rekaa oẽ ramove tetã kora rokẽ ombotya.
8 Haꞌe gui oikuaa pota vaꞌe kuery onheno eꞌỹ mbove kunha vaꞌe oo haꞌe
 

kuerya py oo áry. 9 Haꞌe vy aipoeꞌi haꞌe kuery pe:

 

— Xee aikuaa porã pende kuery pe Senhor kovaꞌe yvy omeꞌẽague. Pende
kuery gui ore kuery rokyjea anho roendu, haꞌe yvy re ikuai vaꞌe haꞌe javi
ikangypa guive. 10 Mbaꞌeta roendu Egito gui peo jave Yeꞌẽ Pytã penerenonde
 

oĩ vaꞌe Senhor omboypaague, haꞌe gui mokoĩ amorreu kuery ruvixa re

pejapo vaꞌekue voi, Jordão rovai re Seom haꞌe Ogue pemomba vaꞌekue. 11 Haꞌe 

nungakue roendu vy orepyꞌa kangy, neĩ peteĩve re noĩvei imbaraetea, pende

kuery peju ramo. Mbaꞌeta Senhor Penderuete ae Nhanderuete yva haꞌe
yvy re ipoꞌaka vaꞌe ae. 12 Haꞌe gui aỹ ma peura xevy Senhor rery rupi, xee
 

romboaxyague rami peẽ kuery ju xeru ro pygua kuery pemboaxy aguã. Haꞌe
aikuaa porã aguã aipota avi mbaꞌemo xevy pemboaxa, 13 xeru haꞌe haꞌi hekove
 

reve peja aguã, xekyvy haꞌe xekypyꞌy kuery voi, haꞌe roguereko vaꞌe haꞌe javi,
orejukaarã gui orereraa jepe vy — heꞌi.
14 Haꞌe ramo avakue aipoeꞌi kunha vaꞌe pe:
 

— Ndee oremombeꞌu eꞌỹ ramo orerekovea voi romeꞌẽ ꞌrã nderekove

rekovia. Haꞌe vy kovaꞌe yvy Senhor orevy omeꞌẽ ma jave anhetẽ ete
romboaxy ꞌrã — heꞌi okuapy.
15 Haꞌe ramo kunha vaꞌe ojapo janela oĩ vaꞌe py ixã vaꞌe rupi haꞌe kuery oguejy
 

aguã rami, tetã kora áry ae hoo oĩ ramo. 16 Haꞌe gui aipoeꞌi haꞌe kuery pe:
 

— Tapeo yvyty reia re, pendereka vy oo vaꞌe kuery pendejou eꞌỹ aguã.
Mboapy ára peve ꞌrã penhemi haꞌe py, haꞌe kuery ojevy ju peve. Haꞌe gui
mae ma tapeo tape rupi — heꞌi.
Josué 2​, ​3 372

17 Haꞌe
ramo avakue aipoeꞌi ixupe:
— Ndevy rouraague ndorojapoi ꞌrã, 18 teĩ po rami ꞌrã rejapo: pendeyvy
 

re ore kuery rovaẽ jave kovaꞌe ixã pytã vaꞌe janela roguejyague py
rejokua ꞌrã, haꞌe gui nderu, ndexy, ndekyvy haꞌe nderu ro pygua kuery
haꞌe javi remboatypa ꞌrã ndero py. Haꞌe rami eꞌỹ rã ndorojapoi ꞌrã
rouraague. 19 Haꞌe rami avi peteĩ vaꞌe rei ndero rokẽ gui oka py oẽ ri
 

ramo ma hexe ae ꞌrã oĩ huguy omoẽague opaga aguã, orere eꞌỹ. Haꞌe rã
ndereve opy ikuai vaꞌe ruguy omoẽa ramo ma orere ae toĩ ropaga aguã,
haꞌe kuery re amongue opo omoĩ rã. 20 Haꞌe rami avi ndee oremombeꞌu
 

ramo ore ndorojapoi ꞌrã ndevy rouraague — heꞌi.

21 Haꞌe ramo kunha vaꞌe
 

— Pendeayvuague rami toiko — heꞌi vyve omondouka. Haꞌe rã haꞌe

kuery oo. Haꞌe gui janela re kunha vaꞌe ojokua ixã pytã vaꞌe.
22 Avakue jogueraa vy yvyty reia re ovaẽ. Haꞌe py ma mboapy ára
 

opyta, heka vy oo vaꞌe kuery guetã katy ju ojevypa peve, haꞌe kuery tape
haꞌe javi rupi oeka okuapy teĩ ndojoui vy. 23 Haꞌe rami vy mokoĩve ava ma
 

yvyꞌã gui oguejy vy jogueraa ju. Yakã oaxa ma vy ovaẽ Num raꞌy Josué
oĩa py. Ixupe omombeꞌu haꞌe kuery re oiko vaꞌekue haꞌe javi. 24 Haꞌe vy
 

aipoeꞌi Josué pe:

— Anhetẽ ete nhandepo py Senhor omboaxa haꞌe vaꞌe yvy haꞌe javi.
Haꞌe py ikuai vaꞌe haꞌe javi ipyꞌa kangypa nhandegui — heꞌi.

Jordão yakã oaxa ojeꞌoivyague

3   Koꞌẽ
ju ramove Israel kuery haꞌe javi reve Josué nhomopuꞌãmba vy
1

Sitim gui ojeꞌoi, Jordão yakã rembe peve ovaẽmba. Haꞌe py ma oke
ju ranhe okuapy oaxa eꞌỹ mbove. 2 Haꞌe gui mboapy araa py huvixa kuery
 

oaxa ju ojeꞌoivy heta vaꞌe kuery mbyte rupi. 3 Haꞌe vy heta vaꞌe kuery pe
 

omombeꞌu-mbeꞌu vy aipoeꞌi:
— Senhor Penderuete guexeve guarã ojapo vaꞌekue ryru ma levita
regua sacerdote kuery oupi heravy rã pexa vy peẽ kuery voi peo ꞌrã
haꞌe kuery rakykue. b 4 Haꞌe rami avi hyru gui mombyryꞌi ꞌrã peiko, mil
 

metros-a py. Haꞌe vaꞌe re penhemboja eme, marupi pa peo aguã peikuaa
aguã, mbaꞌeta haꞌe vaꞌe tape rupi peo vaꞌeꞌỹ teri — heꞌi.
5 Josué avi aipoeꞌi avi heta vaꞌe kuery pe:
 

— Pejekyꞌaꞌo ke koꞌẽ rã guarã, mbaꞌeta peẽ kuery mbyte Senhor ojapo

ꞌrã iporã vaꞌe — heꞌi.
6 Sacerdote kuery pe voi ijayvu vy aipoeꞌi:
 

— Peupi heravy Nhanderuete guexeve guarã ojapo vaꞌekue ryru, haꞌe

peroaxa heta vaꞌe kuery renonde — heꞌi ramo hyru oupi vy heta vaꞌe
kuery renonde ogueroguata heravy.

b
 3.3 Êxodo 25.10‑16, Hebreus 9.1‑5
 373 Josué 3​, ​4

7 Haꞌe
gui Senhor aipoeꞌi Josué pe:
— Kovaꞌe ára amboypy ꞌrã romboyvate aguã Israel kuery pavẽ oexaa
py, haꞌe kuery oikuaa aguã Moisés reve aikoague rami ndereve ju aikoa.
8 Haꞌe gui ndee ma sacerdote kuery hyru reraa vaꞌe pe ndeayvu vy
 

aipoꞌre: “Jordão yakã py peguejy ma vy pepyta ranhe ꞌrã haꞌe py”, ꞌre.
9 Haꞌe ramo Josué aipoeꞌi Israel kuery pe:
 

— Penhemboja ke kyvõ rami, Senhor Penderuete ayvu pendu aguã.

10 Haꞌe vaꞌe rire Josué aipoeꞌive ju:
 

— Po rami ꞌrã peikuaa Nhanderuete oikove vaꞌe penembyte oikoa, haꞌe

anhetẽ penerenonde gui oipeꞌapa ꞌrãa cananeu, heteu, heveu, ferezeu,
girgaseu, amorreu haꞌe jebuseu kuery haꞌe javi. 11 Maꞌẽ, Senhor yvy
 

jave re ipoꞌaka vaꞌe guexeve guarã ojapo vaꞌekue ryru ma penerenonde

ogueroaxa ꞌrã heravy Jordão yakã. 12 Haꞌe gui aỹ ma peiporavo doze
 

avakue Israel regua, peteĩ-teĩ regua gui peteĩ ava peiporavo, 13 mbaꞌeta
 

Jordão yakã py sacerdote kuery Senhor yvy jave re ipoꞌaka vaꞌe ayvu
ryru reraa kuery oguejy ramove yy ojeaya ꞌrã, yvate katy gui yy ou ꞌrã
vaꞌekue ijaty ramo — heꞌi.
14 Haꞌe gui ma haꞌe kuery guekoa gui oguata ojeꞌoivy Jordão yakã oaxa
 

aguã. Haꞌe kuery renonde sacerdote kuery ogueraa okuapy Senhor ayvu
ryru. 15 Hyru reraa kuery Jordão yakã py oguejy ramo yy py ipy inhakỹ.
 

(Mbaꞌeta Jordão ma ára pyau nhavõ tyguaxu raxa vaꞌe, hembe ikuai vaꞌe
áry rupi guive.) 16 Haꞌe gui yy yvate katy gui ou vaꞌe opyta. Adã tetã gui
 

mombyryꞌi onoꞌõ, Zaretã rexei oĩ vaꞌe katy. Haꞌe rã yvy joja reia regua
yeꞌẽ ro katy oxyryague ma typa. Haꞌe ramo haꞌe kuery oaxa ojeꞌoivy,
Jericó tetã rexeiꞌi ae. 17 Haꞌe rã sacerdote kuery Senhor ayvu ryru reraa
 

vaꞌe ma Jordão yakã mbyte py opyta okuapy. Haꞌe ramia ja Israel kuery
haꞌe javi ipiru reia rupi oaxa.

Jordão yakã mbyte gui doze ita oguenoẽague

4   Haꞌe
kuery haꞌe javi Jordão yakã oaxapa ma ramo Senhor ijayvu
1

Josué pe. Haꞌe vy aipoeꞌi:

2 — Eiporavo doze avakue, peteĩ-teĩ regua gui eiporavo peteĩ. 3 Haꞌe
   

vaꞌe kuery pe ndeayvu vy aipoꞌre: “Apy Jordão yakã mbyte gui penoẽ
doze ita sacerdote kuery opyta vy opyrõ okuapya gui. Haꞌe vaꞌe ma peraa
vy pemboaty kovaꞌe pytũ pepyta aguã py”, ꞌre.
4 Haꞌe rami rã Josué oenoĩ doze avakue Israel kuery regua oiporavo
 

vaꞌekue, 5 peteĩ-teĩ regua gui peteĩ oiporavo. Haꞌe vy aipoeꞌi haꞌe kuery
 

pe:
— Tapeo Jordão yakã mbyte py peẽ ranhe Senhor Penderuete ayvu
ryru reraa kuery renonde, haꞌe peteĩ-teĩ pendeaxiꞌy áry peupi ꞌrã heravy
peteĩ ita, Israel kuery regua mbovy pa ikuaia rami vy. 6 Haꞌe vaꞌe ma
 

pende kuery mbyte oĩ ꞌrã penemaꞌenduꞌa aguã. Haꞌe gui penderaꞌy kuery
Josué 4 374

rakaꞌe rã ikuai vaꞌe oporandu vy “Mbaꞌerã tu kovaꞌe ita?” heꞌi ramo

7 aipopeje ꞌrã haꞌe kuery pe: “ Senhor ayvu ryru renonde ma Jordão yakã
 

ojeaya rakaꞌe. Hyru ogueroaxaa ramove yy ojeaya. Haꞌe rami rire kovaꞌe
ita ma rakaꞌe rã peve guarã ikuai Israel kuery imaꞌenduꞌa aguã”, peje ꞌrã
— heꞌi.
8 Haꞌe rami rã Israel kuery ojapo Josué ijayvua. Haꞌe vy Jordão yakã
 

mbyte gui ojopy heravy doze ita, Josué pe Senhor aipoeꞌiague rami vy,
Israel kuery regua mbovy pa ikuaia rami vy. Haꞌe vaꞌe ma haꞌe kuery
opyta aguã py ogueraa vy omboaty haꞌe py. 9 Haꞌe gui Jordão yakã
 

mbyte py ma Josué ju doze ita omopuꞌã, sacerdote kuery ayvu ryru reraa
vaꞌe opyta vy opyrõague py ae. Haꞌe vaꞌe ita ma aỹ peve ikuai haꞌe py. c
10 Mbaꞌeta sacerdote hyru reraa kuery ma Jordão mbyte opyta okuapy,
 

Moisés pe Senhor aipoeꞌi ukaague ojeupitypa peve, heta vaꞌe kuery pe

Josué ijayvuague rami vy. Haꞌe ramo heta vaꞌe kuery oaxapa pojava.
11 Heta vaꞌe kuery haꞌe javi yakã oaxapa ma ramo sacerdote kuery
 

opytaague gui oguenoẽ ju Senhor ayvu ryru, pavẽ oexaa py. 12 Israel  

kuery renonde oaxa avi jogueravy Rúben regua, Gade haꞌe Manassés
regua mbyte rupi ojaꞌo vaꞌekue. Tembiporu reve meme oaxa, Moisés
ijayvuague rami vy. 13 Senhor renonde quarenta mil xondaro rãndaꞌu
 

oaxa joe opuꞌã aguã katy, Jericó tetã yvýry nhuũndy reia py. 14 Haꞌe vaꞌe  

ára ma Senhor omboyvate Josué Israel kuery pavẽ oexaa py. Haꞌe ramo
omboete okuapy oikovea pukukue re, Moisés omboeteague rami avi.
15 Haꞌe gui Senhor aipoeꞌi Josué pe:
 

16 — Aipoꞌre sacerdote kuery xeayvu ryru reraa vaꞌe pe Jordão yakã gui
 

oguenoẽ aguã — heꞌi.

17 Haꞌe ramo sacerdote kuery pe Josué ijayvu vy
 

— Peẽ ju ke Jordão yakã gui — heꞌi ramo 18 sacerdote kuery ayvu ryru
 

reraa vaꞌe ma Jordão mbyte gui oẽmba. Haꞌe gui yvy pirua re haꞌe kuery
opyrõ ramove Jordão yakã oĩague rupi ju oxyry. Yy rembe haꞌe javi rupi
oxyry, oĩague rami ae ju.
19 Dez-a jaxy jypyꞌia ára haꞌe kuery ojeꞌoi Jordão yakã gui. Gilgal py ju
 

opyta okuapy, Jericó rexei kuaray oua katy. 20 Doze ita Jordão yakã gui
 

oguenoẽ vaꞌekue ma Josué omboaty Gilgal py. 21 Haꞌe vy aipoeꞌi Israel

 

kuery pe:
— Rakaꞌe rã penderaꞌy kuery pendevy pe oporandu vy aipoeꞌi ꞌrã:
“Mbaꞌerã tu kovaꞌe ita?” heꞌi ramo 22 penderaꞌy kuery pe pemombeꞌu
 

vy aipopeje ꞌrã: “Pevaꞌe Jordão yakã ma Israel kuery oaxa rakaꞌe ipirua
rupi. 23 Mbaꞌeta peẽ kuery renonde Senhor Nhanderuete ojapo Jordão
 

yakã ipiru aguã rami, peaxapa peve. Mbaꞌeta ore kuery renonde Senhor
Nhanderuete Yeꞌẽ Pytã omombiru karamboae roaxapa peve, haꞌe gui

 4.9 “Aỹ peve” heꞌi mbaꞌeta kovaꞌe kuaxia omboparaa jave ita opyta teri.
c
 375 Josué 4​, ​5

haꞌekue rami ae ju ojapo orevy, 24 yvy regua kuery haꞌe javi oikuaa
 

aguã Senhor ipoꞌakapa vaꞌea, haꞌe peẽ voi Senhor Penderuete renonde
pejererokyjea rupi pendekuai aguã, rakaꞌe rã peve.”

Israel kuery pire omboia ague

5   Haꞌe
vaꞌe yvy regua huvixa kuery oendupa haꞌe nunga. Amorreu
1

kuery Jordão yakã kyvõ katy ikuai vaꞌe kuaray oikea katy, haꞌe
cananeu kuery yeꞌẽ yvýry ikuai vaꞌe ruvixa kuery haꞌe javi oendu Israel
kuery renonde Jordão yakã Senhor omombirupaague, haꞌe kuery oaxapa
peve. Haꞌe vaꞌe oendu vy ipyꞌa kangypa Israel kuery káuxa, noĩvei ma
imbaraeterã.
2 Haꞌe vaꞌe jave py Senhor aipoeꞌi Josué pe:
 

— Pejapo kyxe ita gui, haꞌe emboi uka Israel kuery pire — heꞌi. d 3 Haꞌe  

ramo Josué ojapo uka kyxe ita gui, haꞌe vy omboi uka Israel kuery pire,
Gibeate-Haralote py. 4 Povaꞌe nunga rupi ae Josué omboi uka ipire, mbaꞌeta
 

Egito yvy gui oẽ vaꞌekue tekoa eꞌỹa re oguataa rupi omanomba ma rire,
avakue xondaro ikuai vaꞌekue haꞌe javi. 5 Mbaꞌeta Egito yvy gui oẽ vaꞌe
 

kuery ma opire omboi uka vaꞌekue meme, haꞌe rã oẽ vaꞌekue gui tekoa eꞌỹa
rupi oikoꞌi vaꞌekue ma nomboi ukai. 6 Quarenta maꞌetỹ re Israel kuery ikuai
 

tekoa eꞌỹa rupi, avakue xondaro ikuai vaꞌe Egito gui oẽ vaꞌekue omanomba
peve, Senhor nonheꞌẽ rendui rire. Haꞌe vaꞌe kuery pe ma Senhor oura reve
ijayvu yvy neĩ ndoexa ukai aguã re, tamoĩ kuery pe Senhor omeꞌẽ aguã re
oura reve ijayvuague, yvy kamby haꞌe ei oata eꞌỹa. 7 Haꞌe rami vy haꞌe kuery
 

rekovia ma taꞌy kuery ju omoingo. Haꞌe vaꞌe kuery pire ae Josué omboi uka,
nomboi ukai teri vaꞌekue ikuai ramo, oguataa rupi nomboiai rire. 8 Haꞌe  

kuery pire omboipa ma rire opyta ranhe ikuaia py ae, okuerapa peve.
9 Senhor aipoeꞌive ju Josué pe:
 

— Kovaꞌe ára peẽ kuery gui aipeꞌa Egito yvy re escravo pendekuai vy
pexĩmba reiague — heꞌi. Haꞌe nunga rupi haꞌe vaꞌe tekoa Gilgal hery aỹ
peve. e

Páscoa ára py ngaru ojapo okuapyague

10  Gilgal
py Israel kuery ikuai jave ojapo okuapy ngaru Páscoa ára.
Haꞌe vaꞌe jaxy catorze ára vaꞌe kaꞌarukue py ojapo, Jericó yvýry nhuũndy
reia oĩ vaꞌe py. 11 Páscoa ára rire koꞌẽ jevy hoꞌu okuapy mbaꞌemo aju
 

haꞌe vaꞌe yvy re ojou vaꞌekue: mbojape imbovua eꞌỹ vaꞌe haꞌe mbaꞌemo
raꞌyĩ oaimbe vaꞌekue hoꞌu okuapy haꞌe vaꞌe ára. 12 Haꞌe vaꞌe yvy regua
 

mbaꞌemo aju hoꞌua ára rireꞌive ma opa maná. f Haꞌe rã Israel kuery

d
 5.2 Gênesis 17.10‑14 haꞌe Êxodo 12.43‑48 e 5.9 Tery Gilgal nhaendu rã “Oipeꞌa” ꞌea
rami. f 5.12 Maná ma Israel kuery rembiꞌurã Nhanderuete yva gui ombou vaꞌekue
(Êxodo 16).
Josué 5​, ​6 376

ndojouvei. Haꞌe rami ꞌrãgue py haꞌe vaꞌe maꞌetỹ guive okaru okuapy
Canaã yvy re mbaꞌemo aju ikuai vaꞌe re.

Josué pe Senhor pegua xondaro ruvixa ojekuaa ukaague

13  Jericóyvýry Josué oikoa py omaꞌẽ vy guenonde oexa peteĩ ava opuꞌã
hoꞌamy vaꞌe, opo py kyxe hyru gui oekyi vaꞌekue reve. Haꞌe vaꞌe re Josué
onhemboja vy oporandu ixupe:
— Ndee pa orea katygua tyrã pa orerovaigua reiko?
14 Haꞌe rã ombovai:
 

— Any. Xee ma Senhor pegua xondaro kuery ruvixa aỹ aju vaꞌe

— heꞌi.
Haꞌe ramo Josué ojeroꞌa vy ngova omovaẽ yvy re omboete vy. Haꞌe vy
oporanduve ju ixupe:
— Xeruvixa, mbaꞌe ꞌre ꞌrã tu xee nerembiguai pe?
15 Senhor pegua xondaro kuery ruvixa ombovai Josué pe:
 

— Emboi ndepy regua, mbaꞌeta yvy reĩa ma ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe — heꞌi.
Haꞌe ramo Josué ojapo haꞌe rami.

Jericó tetã oitypaague

6   Haꞌe
gui Jericó rokẽ ma Israel kuery gui onhemboty porã. Avave
1

rei noẽai, neĩ ndoikeai ꞌrã. 2 Haꞌe ramo Senhor aipoeꞌi Josué pe:
 

— Maꞌẽ, ndepo py amboaxa ma Jericó tetã, huvixa haꞌe ixupegua

ipyꞌa guaxukueve guive. 3 Haꞌe rã peẽ avakue joe opuꞌãa pygua kuery
 

haꞌe javive ma pembojere ꞌrã tetã peteĩgue. Haꞌe rami ma mboapy meme
ára re ꞌrã pejapo. 4 Xeayvu ryru renonde ma sete sacerdote ogueraa ꞌrã
 

sete mimby guaxu vexaꞌi ava rakuakue guigua. Haꞌe gui sete araa py ma
sete-kue ꞌrã pembojere tetã, haꞌe sacerdote kuery omonheꞌẽ ꞌrã mimby
guaxu. 5 Haꞌe gui mimby guaxu vexaꞌi ava rakuakue guigua omonheꞌẽ
 

puku rã pendu vy peẽ kuery haꞌe javive pejapukai ratã ꞌrã. Haꞌe gui tetã
kora hoꞌapa ꞌrã yvy katy, haꞌe peẽ kuery pejeupi ꞌrã hiꞌáry rupi, peteĩ-teĩ
penerenonde katy — heꞌi.
6 Haꞌe ramo Num raꞌy Josué oenoĩ sacerdote kuery. Haꞌe vy aipoeꞌi haꞌe
 

kuery pe:
— Pejopy heravy Senhor ayvu ryru. Haꞌe gui Senhor ayvu ryru
renonde ma sete sacerdote togueraa sete mimby guaxu vexaꞌi ava
rakuakue guigua — heꞌi.
7 Heta vaꞌe kuery pe ju aipoeꞌi:
 

— Tapeo, pembojere tetã. Haꞌe rã tembiporu revegua kuery ma

Senhor ayvu ryru renonde tojeꞌoi — heꞌi.
8 Josué ijayvuague rami heta vaꞌe kuery ojeꞌoi. Senhor renonde sete
 

sacerdote ranhe oaxa jogueravy sete mimby guaxu vexaꞌi ava rakuakue
guigua reve, mimby guaxu omonheꞌẽ jogueravy. Haꞌe rã hakykue ma
 377 Josué 6

Senhor ayvu ryru ogueraa. 9 Haꞌe gui sacerdote kuery mimby guaxu
 

omonheꞌẽ vaꞌe renonde ma avakue tembiporu revegua ojeꞌoi. Takykue ete

oo vaꞌe ma hyru rakykue ojeꞌoi. Haꞌe rã mimby guaxu omonheꞌẽ ae tema
jogueravy.
10 Heta vaꞌe kuery pe Josué ijayvu vy aipoeꞌi:
 

— Pejapukai eme, penhendu eme, neĩ peteĩ ayvu toẽ eme pendejuru gui.
Xee xeayvu vy “Pejapukai ke” haꞌe ramo mae ma pejapukai — heꞌi. 11 Haꞌe
 

rami py Senhor ayvu ryru revegua kuery ma peteĩgue ombojere jogueravy

tetã, haꞌe ojevy ju. Tekoa py ju ovaẽ. Haꞌe vy oke okuapy haꞌe py.
12 Koꞌẽ rai Josué opuꞌã rã sacerdote kuery ogueraa ju okuapy Senhor
 

ayvu ryru. 13 Senhor ayvu ryru renonde sete sacerdote kuery sete mimby
 

guaxu vexaꞌi ava rakuakue guigua omonheꞌẽ tema jogueravy. Haꞌe kuery
renonde ma avakue tembiporu revegua ojeꞌoi. Haꞌe rã takykuegua kuery
ma Senhor ayvu ryru rakykue ojeꞌoi. Haꞌe ramia ja mimby omonheꞌẽ
tema jogueravy.
14 Mokoĩ araa py teĩgue ju haꞌe kuery ombojere tetã, haꞌe ojevypa ju
 

tekoa py. Haꞌe rami ma mboapy meme ára re ojapo okuapy.

15 Sete araa py ma koꞌẽ ju hexakã ramove ojeꞌoi ju. Haꞌekue rami ae
 

ombojere tetã, sete-kue. Haꞌe vaꞌe ára anho sete-kue ombojere tetã.
16 Haꞌe gui sete-kuea py sacerdote kuery mimby guaxu omonheꞌẽ jave
 

Josué aipoeꞌi heta vaꞌe kuery pe:

— Pejapukai ke, mbaꞌeta Senhor omboaxa ma tetã pendepo py.
17 Pemomba ete aguã rami oĩ, haꞌe py ikuai vaꞌe haꞌe javi voi. Oikove
 

vaꞌerã ma Raabe itavy rei vaꞌekue anho, hoo pygua kuery guive, mbaꞌeta
avakue yvy re oikuaa pota aguã romondouka vaꞌekue onhomi rire. 18 Haꞌe  

rami avi pejepoyvu ke pejopy eꞌỹ aguã mbaꞌemo pemomba aguã rami
omboaxa pyre, Israel kuery rekoa ayvu vaipy pejapo eꞌỹ aguã, ndaꞌevei
rei vaꞌe perua py. 19 Haꞌe rã prata haꞌe ouro guigua, haꞌe mbaꞌemo ryru
 

overa vaꞌe haꞌe ferro guigua haꞌe javi ma Senhor peguarã ae ꞌrã opyta.
Haꞌe nunga ma jaraa ꞌrã ixupe guarã nhamoĩ porã aguã — heꞌi.
20 Haꞌe ramo heta vaꞌe kuery ojapukai, haꞌe sacerdote kuery omonheꞌẽ
 

mimby guaxu. Omonheꞌẽ rã haꞌe kuery oendu vy ojapukai ratã okuapy.

Haꞌe ramo tetã kora hoꞌapa. Hiꞌáry haꞌe kuery ojeupi jogueravy vy oikepa
tetã py, peteĩ-teĩ ooa katy ae. Haꞌe rami py oipeꞌa tetã. 21 Tetã py ikuai
 

vaꞌe ma guive rã ojukapa kyxe py: avakue, kunhague, kyrĩgue, tujakue,

mymba kuery vaka, vexaꞌi haꞌe mburika kuery guive.

Raabe ogueraa jepeague

22  Haꞌe
gui Josué ijayvu mokoĩ ava yvy re oikuaa pota aguã oo vaꞌekue
pe. Haꞌe vy aipoeꞌi:
— Peike kunha itavy rei vaꞌekue ro py, penoẽ haꞌe gui, haꞌe javi ikuai
vaꞌe reve, ixupe peuraague rami vy — heꞌi. 23 Haꞌe ramo kunumigue
 
Josué 6​, ​7 378

oikuaa pota vaꞌekue ma oo py oike vy oguenoẽ Raabe, haꞌe tuu, ixy,

ikyvy kuery, haꞌe oguereko vaꞌe haꞌe javi. Hetarã kuery haꞌe javi ogueraa
Israel kuery rekoa katyꞌi ikuai aguã. 24 Haꞌe rã tetã haꞌe opa mbaꞌe haꞌe py
 

ikuai vaꞌe ma oapypa tata py. Haꞌe rã prata, ouro, haꞌe overa vaꞌe guigua,
ferro guigua anho oguenoẽ Senhor ropy guarã. 25 Josué omoingove itavy
 

rei vaꞌekue Raabe, tuu ro pygua kuery, haꞌe opa mbaꞌe oguereko vaꞌe voi.
Haꞌe rami rire Israel kuery mbyte haꞌe kuery ikuai aỹ peve, Jericó tetã re
oikuaa pota aguã Josué omondouka vaꞌekue onhomi rire.
26 Haꞌe vaꞌe jave py Josué ojapo heta vaꞌe kuery oura vy aipoeꞌi okuapy
 

aguã: “Ayvu vaipy toiko Senhor renonde ava opuꞌã vy kovaꞌe tetã Jericó
ojapo jevy vaꞌe. Ijytarã omoꞌã vaꞌe omokanhy ꞌrã guaꞌy jypygua, haꞌe rã
tetã rokẽ omoĩ jevy vaꞌe ma omokanhy ꞌrã kyrĩve vaꞌe” heꞌi okuapy aguã.
27 Haꞌe rami Senhor oiko Josué reve. Haꞌe ramo heko oendupaa yvy
 

jave re.

Acã ojejavyague káuxa Israel kuery Ai tekoa re ndaꞌipoꞌakaiague

7   Haꞌe
rami teĩ Israel kuery ikuai aguã vaꞌekue rupi ndaꞌikuai,
1

mbaꞌemo omomba pyrã re ndaꞌevei vy. Mbaꞌeta Judá regua Carmi

raꞌy Acã, Zabdi ramymino haꞌe Zera ramymino jevy vaꞌe ma ojeupe guarã
ojopy mbaꞌemo omomba aguã rami omboaxa pyre. Haꞌe nunga rupi
Senhor poxya hendy Israel kuery rovai.
2 Haꞌe rami jave py Josué omondouka avakue Jericó gui Ai tekoa katy.
 

Haꞌe vaꞌe tekoa ma Bete-Áven katyꞌi oĩ, Betel regua kuaray oua katy. Haꞌe
kuery pe ijayvu vy aipoeꞌi imondovy:
— Tapeo, peiko kuaa yvy re — heꞌi ramo haꞌe kuery ojeꞌoi vy Ai tekoa
re oikuaa pota.
3 Josué oĩa py haꞌe kuery ojevy vy aipoeꞌi ixupe:
 

— Heta vaꞌe kuery haꞌe javi eꞌỹ tojeꞌoi. Dois mil eꞌỹ vy três mil avakue
eteꞌi ri tojeꞌoi Ai tekoa mombaarã. Emokaneꞌõmba eme heta vaꞌe kuery,
nhanderovaigua kuery haꞌe pygua mbovyꞌi ri ikuai rã — heꞌi okuapy.
4 Haꞌe rami vy haꞌe kuery regua avakue ma três mil ojeꞌoi. Haꞌe rami
 

raꞌaga vy haꞌe kuery onhamba Ai pygua avakue gui. 5 Haꞌe kuery regua
 

avakue ma Ai pygua ojuka trinta e seis, haꞌe omonha amboae kuery tetã
kora rokẽ gui ita oguenoẽaty oĩ vaꞌe peve. Yvyꞌã guy rupi oo vy ojukave.
Haꞌe nunga rupi heta vaꞌe kuery ipyꞌa kangypa, yy rami rive opyta.
6 Haꞌe rami rã Josué omondoro oao, haꞌe hoꞌa oupy ngova yvy re
 

omovaẽ reve. Kaꞌaru peve onheno Senhor ayvu ryru renonde. Israel
mongetaaty kuery voi haꞌe rami ndaꞌevei vy oakã re omoĩ okuapy yvy
kuꞌi. 7 Josué ojapukai vy aipoeꞌi:
 

— Ah Senhor Xeruete! Mbaꞌe re tu rejapo kovaꞌe kuery Jordão yakã

oaxa aguã rami? Amorreu kuery po py oremboaxa aguã pa rejapo,
haꞌe kuery oremomba aguã rive? Jordão yakã rovai re ae ropyta aguã
 379 Josué 7

rovyꞌa vaꞌe rire! 8 Ah Senhor, mbaꞌe pa aipoaꞌe ta? Mbaꞌeta Israel kuery
 

onhamba rire ngovaigua kuery gui! 9 Haꞌe nunga ma cananeu kuery

 

haꞌe yvy re ikuai vaꞌe haꞌe javi oendu vy orejoko ꞌrã jogueruvy, ojapo ꞌrã
orerery re naꞌimaꞌenduꞌaavei aguã rami yvy re. Haꞌe gui haꞌe rami vy
mbaꞌe ꞌrã tu rejapo nderery ipoꞌakapa vaꞌe re imaꞌenduꞌaa aguã?
10 Haꞌe ramo Senhor aipoeꞌi Josué pe:
 

— Epuꞌã ke. Mbaꞌe re tu evoko rami reꞌa rejupy nderova yvy re?
11 Israel kuery ojejavy, ndaꞌikuaixei xereve guarã ajapo vaꞌekue rami. Haꞌe
 

rami vy ojopy omomba pyrã regua. Imonda, ijapu, haꞌe ombaꞌe rei-rei
guýry onhomi imoiny. 12 Haꞌe nunga rupi ae Israel kuery nopuꞌã kuaavei
 

kuri ngovaigua kuery renonde. Onhamba ojeꞌoivy amboae regua renonde

gui, Israel kuery ae ju omomba pyrã ojeapo. Peẽ kuery mbyte gui
mbaꞌemo onhomi mbyre peipeꞌa eꞌỹa ja xee ndaikovei ma ꞌrã peẽ kuery
reve. 13 Eiko katu ke, eikyꞌaꞌo uka heta vaꞌe kuery. Aipoꞌre haꞌe kuery pe:
 

“Pejekyꞌaꞌo ke koꞌẽ rã guarã. Mbaꞌeta po rami Israel kuery Ruete ijayvu:

Peẽ Israel kuery, peẽ kuery mbyte oĩ omomba pyrã vaꞌekue. Penembyte
gui mbaꞌemo omomba pyrã peipeꞌa eꞌỹa ja ndaꞌevei penderovaigua
kuery renonde pepuꞌã aguã. 14 Aỹ ma koꞌẽ rã ajeꞌiveꞌi reve pejexa ukapa
 

ꞌrã peteĩ-teĩ regua. Haꞌe ramo xorte rupi Senhor oikuaa uka ꞌrã peteĩ
regua. Haꞌe vaꞌe kuery ma ojexa uka ꞌrã, peteĩ-teĩ tekoa pygua. Haꞌe
ramo Senhor oikuaa uka ꞌrã peteĩ tekoa. Haꞌe vaꞌe kuery ju peteĩ-teĩ oo
rupi ꞌrã ojexa uka. Haꞌe ramo Senhor oikuaa uka ꞌrã peteĩ oo. Haꞌe vaꞌe
gui ma peteĩ-teĩ ava ꞌrã ojexa uka. 15 Haꞌe gui mbaꞌemo omomba pyrã
 

jopyare pejou vaꞌe rei peapypa ꞌrã tata py, opa mbaꞌe oguereko vaꞌe guive,
mbaꞌeta Senhor guexeve guarã ojapo vaꞌekue rami ndoikoxei vy haꞌeveꞌỹ
vaꞌe ojapo Israel kuery mbyte”, ꞌre ꞌrã.
16 Haꞌe rami rã Josué opuꞌã koꞌẽ rai. Haꞌe vy ojapo Israel kuery ojexa
 

ukapa aguã rami, peteĩ-teĩ regua. Haꞌe gui xortea oexa rã Judá regua ae
raꞌe. 17 Haꞌe gui Judá regua kuery ojexa uka rã Zera ramymino kuery re
 

ojekuaa. Haꞌe gui Zera ramymino kuery peteĩ-teĩ ojexa uka rã Zabdi ro
pygua kuery re ojekuaa. 18 Haꞌe gui haꞌe vaꞌe ro pygua kuery ojexa uka
 

rã ojekuaa Judá regua Carmi raꞌy Acã, Zabdi ramymino, Zera ramymino
jevy vaꞌe re.
19 Haꞌe gui Acã pe Josué aipoeꞌi:
 

— Xeraꞌy, embojerovia na Senhor Israel kuery Ruete, eporaei ixupe. g

Aỹ emombeꞌu porã xevy mbaꞌe pa rejapoague. Enhenhomi eme — heꞌi.
20 Haꞌe ramo Josué pe Acã ombovai vy aipoeꞌi:
 

— Anhetẽ ae ajejavy raꞌe Senhor Israel kuery Ruete pe, po rami

ajapo. 21 Mbaꞌemo rei-reikue re amaꞌẽ vy aexa peteĩ ao puku Babilônia
 

guigua iporãve vaꞌe, haꞌe duzentos hatãꞌi vaꞌe prata guigua, haꞌe gui peteĩ

g
 7.19 “Embojerovia Nhanderuete” heꞌi hery rupi omboura vy (João 9.24).
Josué 7​, ​8 380

ouro guigua meio quilo poyikue oĩ vaꞌe. Haꞌe nunga aipota vy ajopy
karamboae. Haꞌe vy anhomi yvy guýry, ajaty xeroguy mbyte py, haꞌe
iguýry ma prata oĩ — heꞌi.
22 Haꞌe ramo hoo katy Josué omondouka oikuaa pota vaꞌerã kuery.
 

Onha reve ojeꞌoi hoguy katy. Haꞌe py ma onhomi vaꞌekue oĩmba raꞌe, haꞌe
rã iguýry ma prata oĩ. 23 Haꞌe rami vy hoguy mbyte gui ojopypa heruvy
 

vy ogueru Josué haꞌe Israel kuery pavẽ ikuaia py. Senhor renonde
omoĩmba. 24 Haꞌe ramo Israel kuery haꞌe javi reve Josué ogueraa Zera raꞌy
 

Acã. Ogueraa avi prata, ao puku, ouro guigua, haꞌe taꞌy kuery, tajy kuery,
hymba kuery vaka, mburika, vexaꞌi kuery, haꞌe gui hoguy, haꞌe oguereko
vaꞌekue haꞌe javi. Acor yvyugua py ogueraapa.
25 Haꞌe py ma Josué aipoeꞌi:
 

— Mbaꞌe re tu orembojexavai rei ri? Kovaꞌe ára ma ndee ju ꞌrã Senhor

nembojexavai — heꞌi ramo Israel kuery haꞌe javi ojapipa ita py. Ojapipa
ma rire oapypa tata py. 26 Haꞌe gui hetekue áry heta omboaty ita. Haꞌe
 

nunga ma aỹ peve oĩ haꞌe py. Haꞌe rami rire Senhor ndaꞌipoxyvei. Haꞌe
vaꞌe yvyugua ma Acor hery aỹ peve. h

Ai tekoa omomba okuapyague

8   Haꞌe
gui Senhor aipoeꞌi Josué pe:
1

— Ekyje eme, enhemondyi eme guive. Emboaty uka ju xondaro kuery

haꞌe javi, haꞌe pepuꞌã. Tapeo ju Ai tekoa katy. Mbaꞌeta ndepo py amboaxa ma
Ai pygua huvixa haꞌe ixupegua kuery, hetã haꞌe ijyvy guive. 2 Haꞌe rã Ai tekoa
 

haꞌe huvixa re rejapo ꞌrã Jericó haꞌe huvixa re rejapoague rami. Haꞌe rã imbaꞌe
rei-reikue haꞌe hymba kuery ma haꞌeve ꞌrã pendejeupe guarã peraa aguã.
Peiko katu tetã kupe rupi penhemi aguã, tetã re pepuꞌã aguã haꞌe gui — heꞌi.
3 Haꞌe ramo Josué haꞌe joe opuꞌãa pygua kuery haꞌe javi reve opuꞌã vy
 

ojeꞌoi Ai pygua kuery re opuꞌã aguã. Trinta mil avakue imbaraeteve vaꞌe
Josué oiporavo vy omondouka pyávy. 4 Haꞌe kuery pe ijayvu vy aipoeꞌi:
 

— Maꞌẽ, romoĩ ꞌrã penhemi aguã tetã re pepuꞌã aguã ikupe katy gui.
Mombyry vaipa eꞌỹ ke pendekuai tetã gui. Haꞌe javive peke eme. 5 Haꞌe  

rã xee haꞌe xerupive ikuai vaꞌe haꞌe javi ma tetã renonde py rovaẽ raiꞌi
ꞌrã rokuapy. Haꞌe gui kueve guare rami orea katy haꞌe kuery oẽ ramo ma
ronha ꞌrã ranhe haꞌe kuery renonde gui. 6 Tove haꞌe kuery orerakykue tou
 

tetã gui oẽmba peve. Mbaꞌeta haꞌe kuery “Onhamba po nhanerenonde

gui” heꞌi ꞌrã kueve guare rami. Haꞌe rami ae ronhamba ranhe ꞌrã teĩ.
7 Haꞌe gui ma peẽ kuery penhemiague gui peju vy pendepoꞌaka ꞌrã tetã
 

re. Mbaꞌeta Senhor Penderuete omboaxa ꞌrã pendepo py. 8 Tetã re  

pendepoꞌaka ma vy pemboja ꞌrã tata, Senhor ijayvuague rami vy. Maꞌẽ,

haꞌe rami aguã ae pendevy xeayvu — heꞌi.

 7.26 Tery Acor ma “Moangekoa” ꞌea haꞌe kuery ayvu py.

h
 381 Josué 8

9 Haꞌe
gui Josué omondouka ramo haꞌe kuery oo onhemi aguã py. Betel
haꞌe Ai mbyte opyta okuapy, Ai regua kuaray oikea katy. Haꞌe rã Josué
ma haꞌe vaꞌe pytũ oaxa heta vaꞌe kuery mbyte.
10 Koꞌẽ rai ma jave Josué opuꞌã vy oikuaa pota ju heta vaꞌe kuery re.
 

Haꞌe rire heta vaꞌe kuery renonde ojeꞌoi Israel mongetaaty kuery reve Ai
tekoa katy opuꞌã aguã. 11 Hupive ojeꞌoi avakue joe opuꞌãa pygua kuery
 

haꞌe javi. Ovaẽmba ma okuapy tetã renonde katy, Ai regua kuaray

ijapuꞌaꞌia katy opyta. Haꞌe kuery ikuaia haꞌe Ai tekoa paꞌũ re ma peteĩ
yvyugua oĩ. 12 Cinco mil avakue ogueraa avi vy Betel haꞌe Ai mbyte py
 

omoĩ onhemi aguã, tetã regua kuaray oikea katy. 13 Haꞌe rami vy haꞌe javi
 

omoĩ imbokuapy ikuai aguã py ae. Hetave ikuai tetã gui kuaray ijapuꞌaꞌia
katy, haꞌe rã onhemi vaꞌe kuery ma kaꞌarua katy opyta. Haꞌe vaꞌe pytũ ma
Josué oguejy yvyugua peve.
14 Ai tekoa pygua huvixa oexa vy tetã pygua kuery reve ikuai atã. Koꞌẽ
 

rai jave opuꞌã okuapy vy oo Israel kuery rovai yvy joja reia py opuꞌã aguã
katy. Ndoikuaai okuapy hovaigua kuery tetã kupe rupi onhemi okuapya.
15 Haꞌe kuery renonde Josué haꞌe Israel kuery haꞌe javi ojeapo ipoꞌakaa
 

pyre rami. Haꞌe vy onhamba tenonde gui, tekoa eꞌỹa katy tape oo vaꞌe
rupi ojeꞌoi vy. 16 Haꞌe nunga rupi tetã pygua kuery haꞌe javive oenoĩa
 

omonha aguã. Haꞌe ramo Josué kuery rakykue ojeꞌoi, tetã gui mombyryꞌia
peve. 17 Neĩ peteĩꞌi ava ndopytaai Ai py, neĩ Betel py, Israel kuery rakykue
 

ojeꞌoipa vy. Israel kuery rakykue ojeꞌoi vy oeja tetã rokẽ ojepeꞌa reve.
18 Haꞌe ramo Senhor aipoeꞌi Josué pe:
 

— Ai tekoa katy eupi huꞌy guaxu ndepo py rereko vaꞌe, mbaꞌeta

amboaxa ꞌrã ndepo py — heꞌi. Haꞌe rã Josué huꞌy guaxu opo py oguereko
vaꞌe oupi tetã katy. 19 Opo oupi rã onhemi vaꞌekue oexa vy opuꞌã pojava
 

onhemiague gui. Tetã py ovaẽ vy oikepa. Omboja pojava tata haꞌe py.
20 Haꞌe gui Ai tekoa pygua avakue guakykue katy ojere vy oexa tetã
 

mbyte gui hataxĩ opuꞌã jekuaa rã yvate katy. Ndaꞌevei onheguaẽ aguã
guakykue katy neĩ guenonde katy, mbaꞌeta tekoa eꞌỹa katy onha vaꞌekue
voi ojere okuapy, hakykue rupi ou vaꞌe kuery rovai opuꞌã aguã. 21 Haꞌe
 

gui Josué haꞌe Israel kuery haꞌe javive oexa okuapy onhemi vaꞌekue tetã
re ipoꞌaka rã. Hataxĩ tetã gui opuꞌã vaꞌe avi oexa vy ojevy vy ojukapa Ai
pygua avakue. 22 Tetã gui amboae kuery voi oẽ ngovaigua kuery rovai
 

opuꞌã aguã. Haꞌe ramo opyta okuapy Israel kuery mbyte py. Amongue
peteĩ henda katy gui ou, amboae ma amboae katy gui ou. Haꞌe rami vy
ojukapa. Peteĩve ndoikovei, neĩ ndoo jepei. 23 Haꞌe rã Ai pygua huvixa ma
 

oikove reve ojopy vy ogueru okuapy Josué-a py.

24 Haꞌe rami py Israel kuery Ai pygua kuery ojukapa yvyꞌãmbe reia
 

py, tekoa eꞌỹa py hakykue ojeꞌoiague rupi ae. Ojukapa kyxe py, omomba.
Haꞌe vy Israel kuery Ai tekoa py ojevy vy haꞌe py ju ojukapa kyxe py.
25 Haꞌe vaꞌe ára ojuka vaꞌekue avakue kunhague reve vy ma doze mil,
 
Josué 8​, ​9 382

Ai pygua kuery haꞌe javi. 26 Mbaꞌeta Ai pygua kuery omomba ete eꞌỹa ja
 

Josué nomboguejyi opo huꞌy guaxu reve oupiague gui. 27 Mymbakue haꞌe
 

mbaꞌe rei-reikue ma Israel kuery ojeupe guarã ogueraa tetã gui, Josué
pe Senhor ijayvuague rami vy. 28 Ai tekoa re Josué tata omboja uka vy
 

mbaꞌemo vaikueaty ojapo rakaꞌe rã peve guarã. Aỹ peve opyta haꞌe rami.
29 Haꞌe rã Ai pygua huvixa ma ojyryvipy, haꞌe yvyra re oeja kaꞌaru peve.
 

Kuaray oike jave mae ma Josué omboi uka heꞌõgue yvyra gui. Tetã kora
rokẽ py omombo inony. Hiꞌáry omboaty reta ita aỹ peve oĩ vaꞌerã.

Lei ogueroayvu jevyague

30  Haꞌe
ramo Ebal yvyty re Josué ojapo peteĩ altar Senhor Israel
kuery Ruete pe, 31 Israel kuery pe Senhor rembiguai Moisés ijayvuague
 

rami vy. Mbaꞌeta kuaxia lei oĩa re Moisés ombopara vaꞌekue po rami:
“Xevygua altar pejapo ꞌrã ita omoatyrõ mbyre gui eꞌỹ, tembiporu ferro
guigua ndapeiporui ꞌrã” heꞌiague rami. Haꞌe vaꞌe áry ma mbaꞌemo
mymba oapy okuapy Senhor pe. Omeꞌẽ avi hexeve peteĩ rami ikuai
aguã regua. 32 Haꞌe py ita re ju Josué ombopara lei Israel kuery renonde
 

Moisés ombopara vaꞌekue oguerova vy. 33 Israel kuery haꞌe javive ikuai
 

haꞌe py, imongetaaty kuery, yvatekueve haꞌe nhomboayvu vaꞌety kuery

reve. Senhor guexeve guarã ojapo vaꞌekue ryru jovaive-ive rupi ikuai,
levita regua sacerdote kuery hyru reraa vaꞌe renonde. Yvy mboae regua
ikuai avi, haꞌe kuery mbyte py ae ikuai vaꞌekue reve. Haꞌe kuery regua
ombojaꞌo mbyte rupi, amongue ikuai aguã Gerizim yvyty rexei, haꞌe rã
amboae kuery ma Ebal yvyty rexei ikuai aguã, Senhor rembiguai Moisés
ijayvuague rami meme, Israel regua ogueroayvu porã uka vy. 34 Haꞌe  

rire ogueroayvu lei re ayvu oĩ vaꞌe haꞌe javi, ayvu porã haꞌe ayvu vai oĩ
vaꞌe, kuaxia re lei ipara oĩa rami vy. 35 Israel kuery pavẽ nhomboatya py
 

Josué neĩ peteĩ henda py ma voi ndogueroayvu eꞌỹi Moisés ojapo ukaague
regua. Kunhague, avakueꞌi haꞌe kunhagueꞌi pe voi ogueroayvu, haꞌe yvy
mboae regua kuery haꞌe kuery mbyte ikuai vaꞌe pe guive.

Gibeão pygua kuery nhombotavypaague

9   Haꞌe
nunga huvixa kuery oendu okuapy Jordão yakã kyvõgua
1

haꞌe javi: yvyꞌãa rupi, yvyꞌãmbe reia rupi, yeꞌẽ tuvixa vaꞌe rembe
haꞌe javi rupi, Líbano katyꞌi ikuai vaꞌe, heteu kuery, amorreu, cananeu,
ferezeu, heveu haꞌe jebuseu kuery. 2 Haꞌe vy peteĩ rami haꞌe kuery onoꞌõ
 

okuapy Josué haꞌe Israel kuery rovai opuꞌã aguã.

3 Haꞌe gui Gibeão pygua kuery ma Jericó haꞌe Ai tekoa re Josué ojapo
 

vaꞌekue oendu vy 4 jogueroayvu okuapy ombotavy aguã re. Haꞌe vy

 

Josué-a katy ojeꞌoi huvixa rembiguai rami rive ojeapo vy. Voxa ymague
anho ogueraa mburika áry, haꞌe vinho ryru ymague, oxorokue haꞌe
ombojapa pyre. 5 Opy re xapatu ymague, ombojapa pyre omoĩ, haꞌe ojee
 
 383 Josué 9

ao yma py onhemonde. Mbojape tape rupi guarã ogueru vaꞌe ma ipiru

haꞌe ivaipa vaꞌe meme. 6 Ojeꞌoi Josué-a py Gilgal py hekoa oĩa py. Haꞌe
 

rami vy ixupe aipoeꞌi okuapy, haꞌe Israel regua avakue haꞌe javi pe:
— Rovaẽ apy oreyvy mombyry oĩ vaꞌe gui. Aỹ ma jajapo peẽ kuery reve
peteĩ rami nhandekuai aguã — heꞌi okuapy.
7 Haꞌe ramo Israel regua avakue aipoeꞌi haꞌe kuery heveu ikuai vaꞌe pe:
 

— Xapyꞌa rei ore kuerya katyꞌi rupi ae pendekuai vaꞌe. Haꞌe rami rã
mbaꞌexa tu rojapo ta peẽ kuery reve peteĩ rami nhandekuai aguã?
8 Haꞌe kuery ombovai Josué pe:
 

— Ore ma nerembiguai roiko — heꞌi okuapy.

Josué peteĩgue ju oporandu haꞌe kuery pe:
— Marã ramigua ete tu peẽ? Magui tu peju?
9 Ombovai okuapy:
 

— Ore nerembiguai kuery ma oreyvy mombyry ete oĩ vaꞌe gui roju,

Senhor Nderuete omombeꞌua rã roendu rire. Roendu heko, haꞌe Egito
yvy re ojapo vaꞌekue haꞌe javi, 10 haꞌe amorreu kuery ruvixa mokoĩve
 

Jordão yakã rovai ikuai vaꞌe re ojapo vaꞌekue: Hesbom pygua huvixa
Seom, haꞌe Basã Astarote py oĩ vaꞌe pygua huvixa Ogue re. 11 Haꞌe nunga
 

rupi oremongeta vaꞌety kuery haꞌe oreyvy re ikuai vaꞌe haꞌe javi aipoeꞌi
orevy: “Peraa tembiꞌu tape rupi peguata rã guarã, haꞌe tapeo haꞌe kuery
peovaexĩ aguã. Aipopeje haꞌe kuery pe: ‘Ore kuery ma penerembiguai
roiko. Haꞌe gui aỹ ma pejapo ke peẽ kuery reve peteĩ rami nhandekuai
aguã’, heꞌi vaꞌekue orevy.” 12 Kovaꞌe mbojape rogueru vaꞌe ma haku teri
 

reve rojopy vaꞌekue orero gui, peẽ kuerya py rovaẽ aguã rojua ára. Haꞌe
gui maꞌẽ, apy oĩ ipirupa haꞌe ivaipa ma. 13 Haꞌe gui kovaꞌe vinho ryru
 

ma ipyau vaꞌekue vinho romboyru jave, aỹ ma oxoropa ma. Haꞌe kovaꞌe

oreao, haꞌe xapatu voi inhymamba ma, mombyry ete gui roguata ramo —
heꞌi okuapy.
14 Haꞌe ramo Israel kuery haꞌe kuery rembiꞌu oaꞌanga teĩ Senhor pe ma
 

noporandui. 15 Haꞌe rami vy haꞌe kuery reve Josué ojapo peteĩ rami ikuai
 

aguã, ojapo haꞌe kuery okuave aguã rami. Haꞌe Israel regua yvatekueve
voi oura okuapy haꞌe rami.
16 Haꞌe kuery reve peteĩ rami ikuai aguã ojapo ma rire mboapy araa
 

py oikuaa haꞌeꞌi rupi ae ikuai raꞌea, haꞌe kuery mbyte ikuai vaꞌe ae.
17 Mbaꞌeta Israel kuery oo vy ovaẽ haꞌe kuery retã py mboapy araa py
 

eteꞌi. Haꞌe kuery retã ma Gibeão, Cefira, Beerote haꞌe Quiriate-Jearim.

18 Haꞌe rami teĩ Israel kuery ndojukai, Senhor Israel kuery Ruete rery
 

rupi yvatekueve oura rire. Haꞌe ramo heta vaꞌe kuery ijayvu vai okuapy
yvatekueve rovai.
19 Haꞌe ramo yvatekueve aipoeꞌi okuapy heta vaꞌe kuery haꞌe javi pe:
 

— Ore ma Senhor Israel kuery Ruete rery rupi roura ae ma haꞌe

kuery pe. Haꞌe nunga rupi ndaꞌevei haꞌe kuery re nhandepo nhamoĩ aguã.
Josué 9​, ​10 384

20  Haꞌerami avi po rami ꞌrã jajapo haꞌe kuery re: Nhamoingove ꞌrã, roura
rire nhandeꞌáry Nhanderuete poxya ou eꞌỹ aguã. 21 Taꞌikuai tema — heꞌi
 

yvatekueve haꞌe kuery pe. Haꞌe rami rire Gibeão pygua kuery ma yxakã
mbovoarã haꞌe yy renoẽarã ikuai heta vaꞌe kuery pavẽ pe, yvatekueve
ijayvuague rami vy.
22 Haꞌe gui Josué oenoĩmba vy aipoeꞌi haꞌe kuery pe:
 

— Mbaꞌe re tu orembotavy vy “Peẽ kuerya gui mombyry orerekoa

vaꞌe” peje vaꞌekue, ore kuerya katyꞌi ae pendekoa vaꞌeri? 23 Haꞌe nunga
 

rupi aỹ ma ayvu vaipy pendekuai. Ore kuery pegua escravo pendekuai

riae ꞌrã yxakã pembovo haꞌe yy penoẽ aguã Xeruete ro pyguarã — heꞌi.
24 Haꞌe kuery ombovai Josué pe:
 

— Rombotavya rupi oreayvu vaꞌekue, mbaꞌeta ore nerembiguai kuery

roendu omombeꞌua rã anhetẽ Senhor Nderuete guembiguai Moisés pe
ijayvu pendevy omeꞌẽ aguã kovaꞌe yvy haꞌe javi, haꞌe peẽ kuery renonde
omomba aguã yvy re ikuai vaꞌe haꞌe javi. Peẽ kuery orejukapa gui rokyje
vy ae orekuai vaꞌekue haꞌe rami. 25 Maꞌẽ, ndepo py orekuai. Haꞌevea rami
 

haꞌe anhetẽ rupi orerereko — heꞌi okuapy.

26 Haꞌe rami rã Josué oguereko haꞌe rami. Ogueraa jepepa Israel
 

kuery po gui, ndojuka ukai. 27 Haꞌe vaꞌe ára guive Josué omoingo yxakã
 

mbovoarã haꞌe yy renoẽarã heta vaꞌe kuery pe, haꞌe Senhor pegua altar
pyguarã. Aỹ peve haꞌe rami ikuai, henda Nhanderuete oiporavoague py
ae.

Peteĩ nhiruĩ huvixa Gibeão rovai opuꞌã okuapyague

10   Haꞌe
gui Jerusalém pygua huvixa Adoni-Zedeque oendu Ai
1

tekoa re Josué kuery ipoꞌaka vy omomba eteague. Oendu avi Ai

haꞌe huvixa re ojapoague, Jericó haꞌe haꞌe pygua huvixa re ojapoague
rami avi. Oendu avi Gibeão pygua kuery Israel kuery reve peteĩ rami
ikuai aguã ojapoague, haꞌe haꞌe kuery mbyte ikuaia. Haꞌe nunga oendu
vy 2 okyje vaipa okuapy, mbaꞌeta Gibeão ma tetã guaxu oĩ huvixave
 

oĩa ramigua, Ai tekoa gui tuvixave vaꞌe. Oikuaa avi haꞌe pygua ipyꞌa
guaxukue memea. 3 Haꞌe ramo Jerusalém pygua huvixa Adoni-Zedeque
 

omondouka guembiguai Hoão Hebrom pygua huvixaa py, haꞌe Jarmute

pygua huvixa Pirã hery vaꞌea py, Laquis pygua huvixa Jafia-a py, haꞌe
Eglom pygua huvixa Debir-a py. Haꞌe vy haꞌe kuery pe aipoeꞌi uka:
4 — Peju ke xea py, xepytyvõ Gibeão pygua kuery jajukapa aguã.
 

Mbaꞌeta haꞌe kuery ma Josué haꞌe Israel kuery reve ojapo rakaꞌe peteĩ
rami ikuai aguã — heꞌi.
5 Haꞌe rami rã amorreu regua huvixa kuery nhomboaty vy ojeꞌoi peteĩ
 

nhiruĩve: Jerusalém pygua huvixa, Hebrom, Jarmute, Laquis haꞌe Eglom

pygua huvixa. Xondaro kuery haꞌe javi reve ojeꞌoi vy Gibeão katyꞌi ikuai.
Haꞌe gui opuꞌã okuapy haꞌe pygua kuery rovai.
 385 Josué 10

Gibeão pygua kuery Josué pe ojepy ukaague

6  Haꞌeramo Gibeão pygua avakue omondouka oayvu reraa Josué kuery
rekoa Gilgal py. Haꞌe vy aipoeꞌi ixupe:
— Orereja eme ore aeꞌi, nerembiguai orekuai rã. Eju pojava orea
katy, orereraa jepe, orepytyvõ ke. Mbaꞌeta amorreu kuery yvytya rupi
ikuai vaꞌe regua huvixa kuery reve onoꞌõ ma okuapy orere opuꞌã aguã
— heꞌi. 7 Haꞌe ramo Josué ma Gilgal gui ojeꞌoi oxondaro kuery haꞌe ipyꞌa
 

guaxukue haꞌe javi reve.

8 Haꞌe gui Senhor aipoeꞌi Josué pe:
 

— Ekyje eme haꞌe kuery gui, mbaꞌeta ndepo py amboaxapa. Neĩ peteĩve
ndaꞌipoꞌakai ꞌrã ndere — heꞌi.
9 Pytũ mbukukue re Gilgal gui Josué oguata ovy vy ovaẽ xapyꞌa haꞌe
 

kuerya py. 10 Senhor omoĩ vai Israel kuery renonde, ojapo ojuka reta
 

aguã rami Gibeão py. Haꞌe rami vy omonha Bete-Horom katy tape oo vaꞌe
rupi, Azeca haꞌe Maquedá peve oitypa ojeꞌoivy. 11 Haꞌe gui Israel kuery
 

gui Bete-Horom yvyꞌã guy katy onha ojeꞌoivy jave ma haꞌe kuery áry
Senhor yva gui omboꞌoky amandau guaxu Azeca ovaẽa peve. Haꞌe ramo
omanomba. Israel kuery kyxe py ojuka vaꞌekue gui hetave amandau gui
omano vaꞌekue.

Kuaray haꞌe jaxy opyta ranheague

12  Israelkuery po py Senhor amorreu kuery omboaxaa ára ma Josué
ojapukai Senhor pe. Haꞌe vy Israel kuery oendua py aipoeꞌi:
— Kuaray, epyta ke Gibeão áry, haꞌe ndee jaxy, epyta Aijalom yvyugua
áry — heꞌia rami 13 kuaray opyta, jaxy guive, ngovaigua kuery ojukapa
 

peve. Yva mbyte py ae kuaray opyta, are oike aguã peteĩ ára haꞌe javi re
raiꞌi. Kuaxia heko porã vaꞌe rekokue oĩa re haꞌe nunga ipara oiny. 14 Haꞌe 

vaꞌeꞌỹ mbove haꞌe vaꞌe ramigua ára ndoikoi, neĩ haꞌe vaꞌe rire, Senhor
peteĩ ava ojapukai rã onheꞌẽ rendu vy ojapo vaꞌekue ramigua. Mbaꞌeta
Senhor ae Israel kuery re omaꞌẽ vy opuꞌã hovaigua kuery re.
15 Haꞌe gui ma Israel kuery haꞌe javi reve Josué ojevy guekoa Gilgal py
 

oĩ vaꞌe py.

Peteĩ nhiruĩ huvixa Josué omboty ukapa rire ojukaague

16  Haꞌerã peteĩ nhiruĩve huvixa kuery ma onha vy onhemimba
Maquedá py itakua oĩ vaꞌe py. 17 Haꞌe ramo Josué pe omombeꞌua vy
 

— Peteĩ nhiruĩve huvixa kuery ojoua raꞌe Maquedá py itakua oĩ vaꞌe py

onhemi vaꞌekue — ꞌea.
18 Haꞌe gui Josué aipoeꞌi:
 

— Itakua juru mbotyarã haꞌvy pembojere peteĩ ita guaxu, haꞌe pemoĩ
avakue harõarã. Haꞌe rã peẽ ae ma pepyta eme haꞌe py. 19 Haꞌe rami
 
Josué 10 386

ꞌrãgue py tapeo pendovaigua kuery rakykue, pejukapa takykue oo vaꞌe-

vaꞌe. Pemoinge eme haꞌe kuery retã py, mbaꞌeta Senhor Penderuete
omboaxa ma pendepo py — heꞌi.
20 Haꞌe rami py Israel kuery reve Josué ojuka reta, omomba. Haꞌe rami
 

avi haꞌe kuery regua amongue eteꞌi oo jepe tetã ikorapa vaꞌe py oike vy.
21 Haꞌe gui Josué oĩa katy ixupegua kuery haꞌe javi ojevy okuapy ovyꞌa
 

reve, Maquedá py ikuaiague py ae. Haꞌe rami rire avave rei ndaꞌijayvu
kuaavei Israel kuery rovai.
22 Haꞌe vaꞌe rire mae Josué aipoeꞌi:
 

— Peipeꞌa ke itakua juru gui ita guaxu oĩ vaꞌe, haꞌe xea py ju peru peteĩ
nhiruĩve huvixa kuery haꞌe gui.
23 Haꞌe ramo ma haꞌe rami ikuai vy itakua gui ogueru peteĩ nhiruĩve
 

huvixa: Jerusalém pygua, Hebrom, Jarmute, Laquis haꞌe Eglom pygua.

24 Josué-a py huvixa kuery ogueru ma ramo oenoĩmba avakue Israel
 

regua haꞌe javi. Haꞌe vy aipoeꞌi xondaro ruvixa kuery hexeve ojeꞌoi
vaꞌekue pe:
— Peju ke. Pepyrõ kovaꞌe huvixa kuery ajuꞌy re — heꞌi ramo haꞌe kuery
ou vy opyrõ haꞌe kuery ajuꞌy re.
25 Haꞌe ramo Josué aipoeꞌi haꞌe kuery pe:
 

— Pekyje eme, penhemondyi eme guive. Penembaraete haꞌe pendepyꞌa

guaxu, mbaꞌeta guĩ rami ae Senhor ojapo ꞌrã pendovaigua kuery haꞌe
javi re, haꞌe kuery rovai pepuꞌãa vaꞌe re rei — heꞌi. 26 Haꞌe gui Josué
 

oikutu vy ojukapa. Haꞌe vy yvyra re oupi imoiny peteĩ nhiruĩve. Hetekue

yvyra re ovava okuapy kaꞌaru peve. 27 Kuaray oike ma jave Josué
 

omboguejy uka yvyra gui. Haꞌe rã omombo itakua onhemiague py ae.

Haꞌe gui itakua juru py omboaty reta ita guaxu. Haꞌekue py teri oĩ aỹ
peve.

Sete huvixa re vyvoi ju Josué kuery ipoꞌakaague

28  Haꞌe
vaꞌe árave Josué ipoꞌaka Maquedá tetã re. Haꞌe pygua kuery
ojukapa kyxe py, huvixa voi. Omomba katuĩꞌi haꞌe py ikuai vaꞌekue.
Ndoejai neĩ peteĩve. Maquedá pygua huvixa re ojapo Jericó pygua huvixa
re ojapoague rami ae.
29 Maquedá gui ma Israel kuery haꞌe javi reve Josué ojeꞌoi Libna katy,
 

haꞌe vy haꞌe pygua re ju opuꞌã. 30 Haꞌe ramo Senhor omboaxa Israel

 

kuery po py, huvixa guive. Kyxe py ojukapa haꞌe py ikuai vaꞌe haꞌe javi.
Ndoejai neĩ peteĩꞌi. Haꞌe pygua huvixa re ojapo Jericó pygua huvixa re
ojapoague rami.
31 Libna gui Israel kuery haꞌe javi reve Josué oo vy Laquis tetã ju ojoko,
 

haꞌe vy opuꞌã haꞌe pygua re. 32 Laquis voi Senhor omboaxa Israel kuery
 

po py. Haꞌe ramo koꞌẽ jevy oike vy ojukapa kyxe py haꞌe py ikuai vaꞌe
haꞌe javi, Libna re ojapoague rami ae.
 387 Josué 10​, ​11

33  Haꞌe
ramo Geber pygua huvixa Hoão vaꞌe oo Laquis pygua kuery
oipytyvõ vy, teĩ Josué ojuka, hupivegua kuery voi. Neĩ peteĩꞌi ndoejai.
34 Laquis gui Israel kuery haꞌe javi reve Josué oo Eglom katy. Haꞌe py ju
 

ojoko vy opuꞌã haꞌe pygua re. 35 Haꞌe vaꞌe árave oike vy ojukapa kyxe py.
 

Haꞌe py ikuai vaꞌe haꞌe javi omomba. Laquis re ojapoague rami ae ju ojapo.
36 Haꞌe rire ma Eglom gui Israel kuery haꞌe javi reve Josué oo Hebrom
 

katy. Haꞌe pygua kuery re ju opuꞌã. 37 Haꞌe py oike vy ojukapa kyxe py:
 

huvixa haꞌe haꞌe katyꞌi hekoa vaꞌekue haꞌe javi. Neĩ peteĩꞌi voi ndoejai,
Eglom re ojapoague rami ae. Omomba ukaague rami ae Josué omomba,
haꞌe pygua kuery haꞌe javi.
38 Haꞌe gui Debir py ju Israel kuery haꞌe javi reve Josué ojevy vy opuꞌã
 

haꞌe pygua re. 39 Oipeꞌa tetã, haꞌe huvixa voi ojuka kyxe py. Haꞌe py ikuai
 

vaꞌe haꞌe javi omomba katuĩꞌi. Peteĩꞌi voi ndoejai. Hebrom, Libna haꞌe
huvixa re ojapoague rami ojapo Debir haꞌe huvixa re voi.
40 Haꞌe rami py Josué kuery ojukapa haꞌe vaꞌe yvy regua kuery yvyꞌã
 

reia rupi ikuai vaꞌe, Neguebe rupi, nhuũndy reia haꞌe yvyꞌã guy rupi
ikuai vaꞌe, huvixa kuery haꞌe javi reve. Omomba ipytuẽ vaꞌe haꞌe javi.
Neĩ peteĩꞌi voi ndoejai, Senhor Israel kuery Ruete ijayvuague rami vy.
41 Cades-Barnéia guive Gaza peve Josué kuery jojukapa, yvy haꞌe javi
 

Gósen guive Gibeão rupi peve. 42 Josué kuery oitypa vyvoi haꞌe vaꞌe
 

huvixa kuery, haꞌe ijyvy haꞌe javi, mbaꞌeta Senhor Israel kuery Ruete ae
Israel kuery re omaꞌẽ vy opuꞌã joe. 43 Haꞌe rire ma Israel kuery haꞌe javi
 

reve Josué ojevy ju guekoa Gilgal katy.

Amboae kuery re Josué kuery ipoꞌakaague

11   Haꞌe
nunga ma omombeꞌua rã Hazor pygua huvixa Jabim oendu
1

vy guembiguai omondouka Madom pygua huvixa Jobabe-a py,

Sinrom haꞌe Acsafe pygua huvixaa py, 2 haꞌe yvyty reia kuaray ijapuꞌaꞌia
 

katy huvixa kuery ikuai vaꞌea py, Quinerete regua kuaray puku-a katy
yvy joja reia py, Dor regua yvyꞌãmbe haꞌe yvyꞌãmbe tuvixa vaꞌe ikuai vaꞌe
rupi, yeꞌẽ rexei oĩ vaꞌe py, 3 omondouka avi cananeu kuery kuaray oua
 

katy, haꞌe kuaray oikea katy ikuai vaꞌe pe: amorreu kuery, heteu, ferezeu,
jebuseu kuery yvytya rupi ikuai vaꞌe pe, haꞌe heveu kuery Hermom yvyꞌã
guy py Mispa yvy re ikuai vaꞌe pe. 4 Haꞌe rami rã haꞌe vaꞌe kuery oupa,
 

oxondaro kuery haꞌe javi reve. Mbovy eꞌỹ ete ikuai, ita kuꞌi yeꞌẽ rembe
rupi ikuai vaꞌe rami heta. Guymba kavaju haꞌe karóxa heta ete ogueru.
5 Haꞌe vaꞌe huvixa kuery jogueruvy vy Merom yakã yvýry onoꞌõ okuapy,
 

Israel kuery re opuꞌã aguã.

6 Haꞌe gui Senhor aipoeꞌi Josué pe:
 

— Ekyje eme haꞌe kuery gui. Koꞌẽ rã kovaꞌe hora-ve amboaxapa ꞌrã
Israel kuery po py ojuka pyre. Kavaju kuery pemongaraupa ꞌrã, haꞌe
karóxa peapypa ꞌrã tata py — heꞌi.
Josué 11​, ​12 388

7 Haꞌe
rami rã Merom yakã katy Josué oxondaro kuery haꞌe javi
reve ou pojava vy opuꞌã okuapy haꞌe kuery rovai. 8 Israel kuery po py
 

Senhor omboaxapa ramo ojukapa. Omonha Sidom tuvixa vaꞌe peve,

haꞌe Misrefote-Maim haꞌe Mispa regua yvyugua kuaray oua katy oĩ vaꞌe
peve. Ojukapa, neĩ peteĩꞌi voi ndoejai. 9 Haꞌe kuery re Josué kuery ojapo
 

Senhor aipoeꞌiague rami. Kavaju omongaraupa, haꞌe karóxa oapypa.

10 Haꞌe vaꞌe jave py Josué kuery ojevy vy Hazor tetã re ju ipoꞌaka. Kyxe
 

py ojuka haꞌe pygua huvixa. Hazor ma tetã mboae ae haꞌe javi re ipoꞌaka
vaꞌekue. 11 Kyxe py ojuka haꞌe py ikuai vaꞌe haꞌe javi, omomba katuĩꞌi.
 

Peteĩve ndoikovevei. Haꞌe Hazor tetã ma oapypa. 12 Haꞌe vaꞌe huvixa

 

kuery tetã openaa haꞌe javi ma Josué kuery ojopypa, huvixa kuery voi.
Ojukapa kyxe py, omomba katuĩꞌi, Senhor rembiguai Moisés ijayvuague
rami vy. 13 Haꞌe rã tetã yvyꞌã reia rupi ikuai vaꞌe ma Israel kuery ndoapyi,
 

Hazor eꞌỹ vy. Haꞌe vaꞌe ma Josué oapy uka. 14 Haꞌe vaꞌe tetã pygua mbaꞌe
 

rei-reikue ma Israel kuery ogueraapa, hymbakue guive. Haꞌe rã haꞌe

pygua kuery ma ojukapa kyxe py omomba peve. Peteĩve ndoikovevei.
15 Senhor guembiguai Moisés pe ijayvuague rami ae Moisés ju ijayvu
 

Josué pe. Haꞌe rã haꞌekue rami Josué ojapo. Neĩ peteĩ ayvuꞌi voi ndojapo
eꞌỹi Moisés pe Senhor ijayvuague haꞌe javi.
16 Haꞌe rami py Josué kuery ipoꞌaka haꞌe vaꞌe yvy haꞌe javi re: yvyty
 

reia rupi, Neguebe haꞌe Gósen yvy haꞌe javi, yvy joja reia rupi, Arabá,
haꞌe gui Israel peguarã yvyty reia, haꞌe ijyvýry yvyꞌã reia oĩ vaꞌe reve,
17 Halaque yvyty Seir katy oo vaꞌe guive Baal-Gade Líbano regua yvyugua
 

re oĩ vaꞌe peve, Hermom yvyty yvyꞌiry. Haꞌe vaꞌe rupi huvixa kuery ikuai
vaꞌe voi ojopypa. Oitypa, haꞌe ojukapa. 18 Are vaipa Josué kuery opuꞌã
 

okuapy haꞌe vaꞌe huvixa kuery rovai. 19 Jipoi tetã Israel kuery reve peteĩ
 

rami ikuai vaꞌe, heveu kuery Gibeão pygua eꞌỹ vy. Joe opuꞌãa rupi anho
ojopypa. 20 Mbaꞌeta Senhor gui ae ou haꞌe kuery inhakã ratã aguã, Israel
 

kuery rovai opuꞌã aguã rami, haꞌe rami rã omboaxy eꞌỹ re omomba ete
aguã omokanhymba peve, Moisés pe Senhor ijayvuague rami vy.
21 Haꞌe vaꞌe jave py Josué kuery ojeꞌoi vy omomba anaquim kuery
 

yvyty reia rupi ikuai vaꞌe, haꞌe gui Hebrom, Debir haꞌe Anabe pygua,
haꞌe Judá haꞌe Israel regua yvyty re ikuai vaꞌekue haꞌe javi. Josué kuery
omomba ete, hetã guive. 22 Anaquim regua neĩ peteĩve ndoikovei Israel
 

kuery yvy re. Gaza py anho, Gate haꞌe Asdode py ma amongueꞌi okuave.
23 Haꞌe rami py Moisés pe Senhor ijayvuague rami vy Josué ipoꞌaka haꞌe
 

vaꞌe yvy haꞌe javi re. haꞌe ombojaꞌo Israel kuery yvyrã. Joegua-egua ikuai
vaꞌe peguarã ombojaꞌo. Haꞌe vaꞌe rire yvy re opytuꞌupa joe opuꞌãa gui.

Mokoĩ huvixa Moisés oity vaꞌekue rery oĩa

12   Povaꞌe
kuery ma haꞌe vaꞌe yvy regua huvixa Israel kuery
1

ojukapa vaꞌekue Jordão yakã rovai re kuaray oua katy, haꞌe ijyvy
 389 Josué 12​, ​13

re voi ipoꞌaka, Arnom yakãꞌi guive Hermom yvyty peve, haꞌe yvy joja reia
kuaray oua katygua haꞌe javi.
2 Amorreu kuery ruvixa Seom ma Hesbom py oĩ vaꞌekue. Haꞌe vaꞌe
 

openaague ma Arnom yvyugua yvýry Aroer oĩ vaꞌe guive, haꞌe Arnom

yvyugua mbyte gui Gileade mbyte peve, Jaboque yakãꞌi peve, Amom
ramymino kuery yvy peve. 3 Yvy joja reia guive yeꞌẽ Quinerete kuaray
 

oua katy peve, haꞌe gui Yeꞌẽ ro regua kuaray oua katy tape Bete-Jesimote
katy oo vaꞌe rupi, haꞌe gui kuaray puku-a katy guive Asdote-Pisga yvyꞌã
guy katy.
4 Amboae yvy ma Basã pygua huvixa Ogue mbaꞌekue. Haꞌe vaꞌe ma
 

refaim kuery ramymino, Astarote haꞌe Edrei py oĩ vaꞌekue. 5 Haꞌe vaꞌe  

openaague ma Hermom yvyty, Salca haꞌe Basã haꞌe javi, gesurita haꞌe
maacatita kuery yvy peve, haꞌe gui Gileade mbyte rupi Hesbom pygua
huvixa Seom yvy peve. 6 Haꞌe vaꞌe kuery Senhor rembiguai Moisés Israel
 

kuery reve ojukapa. Ijyvykue ma Senhor rembiguai Moisés omboaxa

Rúben regua, Gade haꞌe Manassés regua mbyte rupi ojaꞌo vaꞌekue pe.

Huvixa kuery Josué oitypa vaꞌekue retã rery oĩa

7 Haꞌe
gui po rami ma Jordão yakã kyvõ rupi kuaray oikea katy huvixa
kuery ikuai vaꞌe rery, Israel kuery reve Josué ojukapa vaꞌekue, Baal-Gade
Líbano regua yvyugua guive, Halaque yvyty Seir katy oo vaꞌe peve. Haꞌe
vaꞌe yvy ma Josué omboaxa Israel regua kuery pe ombojaꞌo vy. 8 Haꞌe  

vaꞌe yvy ma yvyty reia rupi oĩ, yvyꞌãmbe reia rupi, yvy joja reia rupi,
yvyꞌã guy rupi, tekoa eꞌỹa rupi, haꞌe Neguebe rupi. Haꞌe py ikuai vaꞌekue
ma heteu, amorreu, cananeu, ferezeu, heveu haꞌe jebuseu kuery. 9 Huvixa  

ojuka ypyꞌi vaꞌekue ma Jericó pygua, haꞌe gui Betel rexei Ai oĩ vaꞌe
pygua, 10 haꞌe gui Jerusalém pygua huvixa, Hebrom pygua, 11 Jarmute
   

pygua, Laquis pygua, 12 Eglom pygua, Gezer pygua, 13 Debir pygua, Geder
   

pygua, 14 Horma pygua, Arade pygua, 15 Libna pygua, Adulão pygua,

   

16 Maquedá pygua, Betel pygua, 17 Tapua pygua, Hefer pygua, 18 Afeca

     

pygua, Lasarom pygua, 19 Madom pygua, Hazor pygua, 20 Sinrom-Merom

   

pygua, Acsafe pygua, 21 Taanaque pygua, Megido pygua, 22 Quedes pygua,

   

Carmelo py Jocneão oĩ vaꞌe pygua, 23 Nafate-Dor pygua, Goim pygua

 

Gilgal py oĩ vaꞌe, 24 haꞌe gui ma Tirza pygua huvixa. Haꞌe javi vy ma

 

trinta e um huvixa kuery ikuai vaꞌekue.

Yvy ndojopypai teri vaꞌekue re ijayvuague

13   Haꞌe
gui Josué tujaꞌi ma, heta maꞌetỹ ma oguereko jave ixupe
1
Senhor aipoeꞌi:
— Ndetujaꞌi ma, heta ma rereko maꞌetỹ. Haꞌe rami teĩ heta ete teri
oĩ yvy ndapejopypai vaꞌe. 2 Yvy ndapejopyi teri vaꞌe ma filisteu kuery
 

yvy haꞌe javi, Gesur haꞌe javi, 3 Egito katyꞌi Sior oĩ vaꞌe guive Ecrom yvy
 
Josué 13 390

kuaray ijapuꞌaꞌia katy oĩ vaꞌe peve, “Cananeu kuery yvy” ꞌepy vaꞌe, haꞌe
gui filisteu kuery ruvixa peteĩ nhiruĩ ikuai vaꞌe openaa: Gaza, Asdode,
Asquelom, Gate haꞌe Ecrom tetã. 4 Kuaray puku-a katy oĩ vaꞌe ma aveu
 

kuery yvy ndapejopyi teri avi, haꞌe gui cananeu kuery yvy haꞌe javi,
haꞌe Sidom regua kuery Meara yvy, amorreu kuery yvy katyꞌi Afeca oĩ
vaꞌe. 5 Oime teri avi gibleu kuery yvy, haꞌe Líbano yvy haꞌe javi kuaray
 

oẽa katy oĩ vaꞌe, Hermom yvyꞌã guy py Baal-Gade oĩ vaꞌe guive Hamate
katy oaxaa peve, 6 haꞌe gui yvyty reia rupi ikuai vaꞌe haꞌe javi, Líbano
 

gui Misrefote-Maim peve, Sidom regua kuery haꞌe javi. Haꞌe vaꞌe yvy xee
aipeꞌa ꞌrã Israel kuery renonde gui. Haꞌe nunga rupi embojaꞌo ma voi yvy
Israel kuery peguarã, ndevy xeayvuague rami vy. 7 Haꞌe nunga rupi aỹ ma
 

embojaꞌo yvy nove regua ikuai vaꞌe peguarã, haꞌe Manassés regua mbyte
rupi ojaꞌo vaꞌekue pe — heꞌi.
8 Haꞌe rã Manassés regua mboae mbyte rupi ojaꞌo vaꞌekue reve ma
 

Rúben haꞌe Gade regua kuery hekoa ae ma Jordão yakã rovai re kuaray
oua katy, Senhor rembiguai Moisés omboaxaague rami vy. 9 Haꞌe kuery  

yvy ma Arnom yvyugua py Aroer oĩ vaꞌe gui ijypy, haꞌe gui tetã yvyugua
mbyte py oĩ vaꞌe, haꞌe Medeba py yvyꞌãmbe tuvixa vaꞌe haꞌe javi Dibom
peve oo vaꞌe, 10 haꞌe amorreu kuery ruvixa Seom Hesbom py oĩ vaꞌe
 

openaague tetã, Amom ramymino kuery yvy peve. 11 Haꞌe gui Gileade,
 

haꞌe gesurita haꞌe maacatita kuery yvy, Hermom yvyty haꞌe javi, haꞌe
gui Basã haꞌe javi Salca peve, 12 Basã pygua huvixa Ogue openaague
 

haꞌe javi, Astarote haꞌe Edrei py voi opena vaꞌekue. Haꞌe vaꞌe ma gigante
kuery regua rembyrekue. Haꞌe vaꞌe kuery ma Moisés ojukapa rai vy
oipeꞌapa vaꞌekue. 13 Haꞌe rã gesurita haꞌe maacatita kuery ma Israel kuery
 

ndoipeꞌai rire aỹ peve haꞌe kuery ikuai Israel kuery mbyte.

Moisés yvy ombojaꞌo-jaꞌoague

14  Haꞌe rã Levi regua pe anho nombojaꞌoi ijyvyrã, mbaꞌeta Senhor
Israel kuery Ruete pe mbaꞌemo oapy reve omeꞌẽ mbyre ma haꞌe kuery
pegua oĩ, aipoeꞌi ma voiague rami vy.
15 Haꞌe gui Rúben ramymino kuery regua pe ma Moisés ombojaꞌo
 

peteĩ-teĩ hoo pygua kuery ikuaia rami vy. 16 Haꞌe kuery rekoarã ijypy
 

Arnom yvyugua apy re Aroer oĩ vaꞌe gui, haꞌe gui tetã yvyugua mbyte
py oĩ vaꞌe, haꞌe yvyꞌãmbea tuvixa vaꞌe haꞌe javi Medeba peve. 17 Oĩ avi  

Hesbom ijyvýry tetã ikuai vaꞌe haꞌe javi reve, yvyꞌãmbea tuvixa vaꞌe
py oĩ vaꞌe: Dibom, Bamote-Baal haꞌe Bete-Baal-Meom, 18 haꞌe gui Jaza,
 

Quedemote, Mefaate, 19 Quiriataim, Sibma, haꞌe Zerete-Saar yvyꞌã rugua

 

oĩ vaꞌe re, 20 Bete-Peor, Pisga re yvyꞌã reia oĩ vaꞌe, Bete-Jesimote, 21 tetã

   

yvyꞌãmbe tuvixa vaꞌe haꞌe javi, haꞌe amorreu kuery ruvixa Seom Hesbom
py oĩ vaꞌe openaague haꞌe javi. Haꞌe vaꞌe ma Moisés ojuka Midiã pygua
ruvixa kuery Evi, Requém, Zur, Hur haꞌe Reba ojukaague rami avi. Haꞌe
 391 Josué 13​, ​14

vaꞌe kuery ma Seom pegua yvatekueve yvy re opena vaꞌekue. 22 Israel  

kuery kyxe py ojuka avi Balaão Beor raꞌy imbaꞌekuaa vaꞌe, amboae kuery
ojukaa py. 23 Rúben regua kuery yvy ma Jordão yakã peve oo, haꞌe haꞌe
 

katy raiꞌi ikuai vaꞌe peve. Haꞌe vaꞌe yvy ma Rúben ramymino kuery
pegua, peteĩ-teĩ hoo pygua kuery ikuaia rami vy, tetã haꞌe tekoa ijyvýry
ikuai vaꞌe reve.
24 Haꞌe gui Gade regua kuery pe ma Moisés ombojaꞌo taꞌy kuery
 

peguarã peteĩ-teĩ hoo pygua kuery ikuaia rami vy. 25 Haꞌe kuery yvy ma
 

Jazer haꞌe Gileade re tetã oĩ vaꞌe haꞌe javi, haꞌe Amom ramymino kuery
yvy mbyte rupi, Rabá apy re Aroer oĩ vaꞌe peve; 26 haꞌe gui Hesbom
 

guive Ramate-Mispa haꞌe Betonim peve, haꞌe Maanaim guive Debir yvy
peve; 27 haꞌe gui yvyugua py oĩ vaꞌe ma Bete-Arã, Bete-Ninra, Sucote haꞌe
 

Zafom ma Hesbom pygua huvixa Seom openaague rembyrekue, haꞌe gui

Jordão yakã, haꞌe ijyvýry rupi ikuai vaꞌe yeꞌẽ Quinerete apy peve, Jordão
rovai re kuaray oua katy oĩ vaꞌe. 28 Haꞌe vaꞌe yvy ma Gade ramymino
 

kuery pegua peteĩ-teĩ hoo pygua kuery ikuaia rami vy, tetã haꞌe tekoa
ijyvýry ikuai vaꞌe reve.
29 Haꞌe gui Manassés regua mbyte rupi ojaꞌo vaꞌekue peguarã ma
 

Moisés ombojaꞌo peteĩ-teĩ hoo pygua kuery ikuaia rami vy. 30 Haꞌe kuery
 

rekoa ma Maanaim gui ijypy, haꞌe gui Basã haꞌe javi, Basã pygua huvixa
Ogue openaague haꞌe javi, haꞌe tekoa Jair openaague haꞌe javi, sessenta
tetã Basã re ikuai vaꞌe; 31 haꞌe gui Gileade yvy mbyte rupi, haꞌe Astarote
 

haꞌe Edrei tetã Basã pygua huvixa Ogue openaague. Haꞌe vaꞌe tetã ma
Manassés raꞌy Maquir pe omboaxa vaꞌekue, Maquir ramymino kuery
mbyte rupi ikuai vaꞌe pe omboaxa, peteĩ-teĩ hoo pygua kuery ikuaia rami
vy.
32 Haꞌe vaꞌe yvy ma Moisés ombojaꞌo vaꞌekue Moabe regua nhuũndy
 

rupi oiko teri jave. Jordão yakã rovai re opyta, Jericó regua kuaray oua
katy. 33 Haꞌe rã Levi regua pe ma Moisés nombojaꞌoi yvy, mbaꞌeta haꞌe
 

kuery pegua ma Senhor Israel kuery Ruete ae oiko, haꞌe kuery pe ijayvu
ma voiague rami vy.

Canaã yvy xorte rupi ombojaꞌoague

14   Po
rami ma Canaã yvy re Israel kuery oyvyrã ojopy rakaꞌe.
1
Sacerdote Eleazar, Num raꞌy Josué haꞌe Israel kuery regua huvixa
ikuai vaꞌe ombojaꞌo okuapy haꞌe kuery pe. 2 Haꞌe kuery yvyrã xorte oexaa
 

rupi ombojaꞌo okuapy Moisés pe Senhor ijayvuague rami vy, nove regua
pe, haꞌe peteĩ mbyte rupi ojaꞌo vaꞌekue peguarã ae. 3 Haꞌe rã mokoĩ regua
 

haꞌe amboae mbyte rupi ojaꞌo vaꞌekue yvyrã ma Moisés omboaxa ma

voi Jordão yakã rovai re. Haꞌe rã levita kuery pe ma nomboaxai ijyvyrã
tykeꞌy kuery yvy mbyte rupi. 4 Mbaꞌeta José ramymino kuery Manassés
 

haꞌe Efraim gui ma mokoĩ regua ikuai. Haꞌe gui levita kuery pe ma
Josué 14 392

nomboaxai ijyvyrã. i Haꞌe rami avi tetã omboaxa haꞌe kuery ikuai aguã,
haꞌe gui tetã yvýry rupi omboaxa avi guymba vaka haꞌe mymba mboae
oguereko aguã. 5 Moisés pe Senhor ijayvuague rami ae Israel kuery ikuai
 

vy ombojaꞌopa yvy.

Calebe pe Josué Hebrom yvy omboaxaague

6  Haꞌe gui Josué-a py Judá ramymino kuery ovaẽ avi Gilgal py. Haꞌe
rami vy quenezeu regua Jefoné raꞌy Calebe aipoeꞌi ixupe:
— Ndee reikuaa Nhanderuete remimboꞌe Moisés pe Senhor
ijayvuague Cades-Barnéia py, xereko re haꞌe ndereko re avi.  j 7 Xee  

ma quarenta maꞌetỹ areko vaꞌekue Cades-Barnéia gui Senhor

rembiguai Moisés xemondouka jave yvy re aikuaa pota aguã. Haꞌe
rã xee amombeꞌu porã ixupe xepyꞌa re aendu vaꞌe. 8 Haꞌe rã xeryvy  

kuery xerupive ojeꞌoi vaꞌekue ma omongyjepa rei heta vaꞌe kuery.

Haꞌe rã xee ma aĩ atãve tema Senhor Xeruete oipota vaꞌe ajapo
aguã. 9 Haꞌe ramo haꞌe vaꞌe ára Moisés oura vy aipoeꞌi vaꞌekue xevy:
 

“Anhetẽ yvy repyrõague ma ndee haꞌe neramymino kuery pegua oĩ

rakaꞌe rã peve guarã, Senhor Xeruete oipota vaꞌe rejapo aguã reĩ
atã ramo”, heꞌi vaꞌekue xevy. 10 Maꞌẽ, Senhor xere opena aỹ peve
 

aikove aguã rami, ijayvuague rami vy. Quarenta e cinco maꞌetỹ ma

ojapo Moisés pe haꞌe rami Senhor ijayvuague, Israel kuery tekoa
eꞌỹa rupi teri oguata jave py. Haꞌe gui aỹ ma xee oitenta e cinco
maꞌetỹ ma areko. 11 Xembaraete teri, Moisés xemondouka jave guare
 

rami. Aỹ voi xembaraete aikovy haꞌekue rami ae, joe apuꞌã aguã
katy aa haꞌe ajevy aguã. 12 Haꞌe nunga rupi aỹ ma emboaxa xevy
 

yvyty reia Senhor aipoeꞌiague. Haꞌe jave py rendu karamboae

anaquim kuery haꞌe py ikuaia, haꞌe tetã guaxu ikorapa vaꞌea. Haꞌe
rami teĩ xereve Senhor oiko rã aipeꞌapa ꞌrã ijayvuague rami vy
— heꞌi.
13 Haꞌe rami rã Josué ogueroayvu porã Jefoné raꞌy Calebe. Haꞌe vy
 

ixupe omboaxa Hebrom regua ijyvyrã. 14 Haꞌe rami rã Hebrom opyta

 

quenezeu regua Jefoné raꞌy Calebe mbaꞌe, ixupe guarã omeꞌẽ aỹ peve,
Senhor Israel kuery Ruete oipota vaꞌe ojapo aguã oĩ atã ramo. 15 Haꞌe  

vaꞌe eꞌỹ mbove Hebrom tetã rery ma Quiriate-Arba. Arba ma anaquim

kuery regua gui yvateve vaꞌekue. Haꞌe vaꞌe rire yvy re opytuꞌupa ju joe
opuꞌãa gui. k

i
 14.4 José ramymino kuery reve doze ma ikuai arakaꞌe Israel regua. Haꞌe vaꞌe doze
regua pe anho omeꞌẽ ijyvyrã, Levi regua pe eꞌỹ. j 14.6 Calebe haꞌe Josué ma Canaã
yvy re oikuaa pota aguã omondouka pyre regua, haꞌe kuery anho nhomongeta vaꞌekue
yvy py heta vaꞌe kuery oike ojeꞌoivy aguã re. Haꞌe rã amboae kuery ojeꞌoi vaꞌekue ma
okyjepa. Haꞌe nunga rupi Calebe haꞌe Josué pe anho “Senhor” ijayvu yvy re oike aguã re
(Números 14.24). k 14.15 Tery Quiriate-Arba ma “Arba pegua tetã” ꞌea.
 393 Josué 15

Nove regua haꞌe amboae regua mbyte rupi

ojaꞌo vaꞌekue yvyrã ombojaꞌoague
Judá kuery pe ijyvyrã ombojaꞌoague

15   Haꞌe
gui Judá ramymino kuery yvyrã xorte rupi ombojaꞌoa
1

peteĩ-teĩ hoo pygua kuery ikuaia rami vy. Haꞌe kuery yvy itui
kuaray puku-a katy Edom yvy peve, Zim tekoa eꞌỹa kuaray puku-a katy
itui vaꞌe apy peve. 2 Kuaray puku-a katy rupi ijyvy itui Yeꞌẽ ro apy guive,
 

ijapy kuaray puku-a katygua guive. 3 Haꞌe gui oo kuaray puku-a katy
 

Acrabim katy oẽ ovya peve, Zim rupi oaxa, haꞌe gui kuaray puku-a katy
gui oẽ ovy Cades-Barnéia katy. 4 Oaxa Hezrom rupi, oẽ Adar peve, haꞌe
 

gui Carca rupi ju ojere ovy. Oaxa Azmom, haꞌe ovaẽ Egito katyꞌi yakãꞌi
oĩ vaꞌe py. Haꞌe gui ijyvy oo yeꞌẽ peve. Haꞌe vaꞌe rupi oo ꞌrã pendeyvyrã
ombojaꞌoa kuaray puku-a katy oĩ vaꞌe.
5 Haꞌe rã ijapy kuaray oua katygua ma Yeꞌẽ ro rembe rupi itui, Jordão
 

yakã ꞌaa peve. Ijapy kaꞌarua katygua ma yeꞌẽ rembe ojere vaꞌe gui oo,
Jordão ꞌaa guive. 6 Haꞌe gui oo Bete-Hogla peve, haꞌe oaxa Bete-Arabá
 

kuaray ijapuꞌaꞌia katy rupi, oẽ ovy Rúben raꞌy Boã pegua ita oĩa peve.
7 Oẽve tema ovy Acor yvyugua guive Debir katy, haꞌe gui kuaray ijapuꞌaꞌia
 

katy rupi ju oo Gilgal katy. Haꞌe vaꞌe ma oĩ Adumim katy oẽ ovya katyꞌi,
kuaray puku-a katy yakãꞌi oĩa rami. Haꞌe gui ma oaxa ovy En-Semes py
yy oĩ vaꞌe peve. Haꞌe gui oove En-Rogel peve. 8 Haꞌe vaꞌe gui ma oẽ ovy
 

Hinom raꞌy rekoa yvyugua rupi, haꞌe gui jebuseu kuery ikuaia regua
kuaray puku-a katy rupi. Haꞌe vaꞌe ma Jerusalém. Haꞌe gui oẽ ovy Hinom
yvyugua rexei kuaray oua katy yvyty oĩ vaꞌe apyte peve, yvyugua refaim
kuery ikuaiague kuaray ijapuꞌaꞌia katy itui vaꞌe apy peve. 9 Haꞌe gui yvyty
 

apyte guive oo yvu Neftoa py oĩ vaꞌe peve. Haꞌe gui oo oiny Efraim tetã
yvyty reia rupi ikuai vaꞌe peve. Oove tema Baalá peve. Haꞌe vaꞌe ma
Quiriate-Jearim. 10 Haꞌe gui ojere ovy Baalá guive kuaray oikea katy Seir
 

yvyty peve oo vy. Oaxa ovy Jearim yvyty kuaray ijapuꞌaꞌia katy oĩ vaꞌe
yvýry rupi. Haꞌe vaꞌe ma Quesalom. Haꞌe gui oguejy ovy Bete-Semes katy.
Timna rupi oaxa. 11 Oove ju Ecrom yke kuaray puku-a katy oĩ vaꞌe katy
 

rupi. Siquerom katy oo vy oaxa yvyty Baalá, Jabneel py oẽ, yeꞌẽ py mae
ijapy. 12 Haꞌe rã yvy ombojaꞌoa kuaray oikea katy itui vaꞌe ma yeꞌẽ tuvixa
 

vaꞌe rembe ae. Haꞌe rami ma itui Judá ramymino kuery yvyrã ombojaꞌoa,
peteĩ-teĩ hoo pygua kuery ikuaia rami vy.

Juízes 1.11‑15
13  Haꞌe
gui Jefoné raꞌy Calebe pe ma Josué omboaxa Judá ramymino
kuery yvy mbyte py oiko aguã, Senhor aipoeꞌiague rami vy. Haꞌe vaꞌe ma
Quiriate-Arba, Hebrom ꞌepy vaꞌe. Arba ma Enaque ru oiko vaꞌekue. 14 Haꞌe  

vaꞌe tetã gui Calebe oipeꞌa mboapy Enaque raꞌy kuery regua: Sesai, Aimã
Josué 15 394

haꞌe Talmai, Enaque ramymino kuery meme. 15 Haꞌe vaꞌe gui oo Debir
 

pygua kuerya katy. Ymave heryague ma Quiriate-Sefer. 16 Calebe aipoeꞌi:  

— Quiriate-Sefer re ipoꞌaka vy oipeꞌapa vaꞌekue pe ma ameꞌẽ ꞌrã xerajy

Acsa taꞌyxyrã — heꞌi. 17 Haꞌe gui Calebe rykeꞌy Quenaz raꞌy Otniel ae
 

oipeꞌa. Haꞌe ramo taꞌyxyrã omeꞌẽ guajy Acsa.

18 Haꞌe vaꞌe kunha Otniel-a py oo vy ixupe ijayvu guatyu pe peteĩ yvy
 

re ojerure aguã re. Haꞌe gui mburika áry gui oguejy ramo ixupe Calebe
oporandu:
— Mbaꞌe tu reipota?
19 Ombovai:
 

— Emeꞌẽ mbaꞌemo xevy. Yvy pirua rive xevy remeꞌẽ rire emeꞌẽve ju
ygua ikuai vaꞌe — heꞌi ramo ixupe omeꞌẽ yvu yvyꞌã re haꞌe yvyꞌã guy rupi
ikuai vaꞌe.

Judá kuery retã rery oĩa

20  Povaꞌe
ma Judá ramymino kuery rekoarã omboaxa pyre, peteĩ-teĩ
hoo pygua kuery ikuaia rami vy. 21 Judá ramymino kuery retã kuaray
 

puku-a katy, Edom yvy katyꞌi ikuai vaꞌe rery ma Cabzeel, Éder, Jagur,
22 Quiná, Dimona, Adada, 23 Quedes, Hazor, Itnã, 24 Zife, Telém, Bealote,
     

25 Hazor-Hadata, Queriote-Hezrom (haꞌe vaꞌe ma Hazor), 26 Amã, Sema,

   

Moladá, 27 Hazar-Gada, Hesmom, Bete-Pelete, 28 Hazar-Sual, Berseba,

   

Biziotiá, 29 Baalá, Iim, Ezém, 30 Eltolade, Quesil, Horma, 31 Ziclague,

     

Madmana, Sansana, 32 Lebaote, Silim, Aim haꞌe Rimom. Haꞌe javi vy ma

 

vinte e nove tetã ikuai, ijyvýry tekoa ikuai vaꞌe reve.

33 Haꞌe gui yvyꞌãmbe reia rupi ma Estaol, Zorá, Asná, 34 Zanoa, En-
   

Ganim, Tapua, Enã, 35 Jarmute, Adulão, Socó, Azeca, 36 Saaraim, Aditaim,

   

Gedera haꞌe Gederotaim. Haꞌe javi vy ma catorze tetã ikuai, ijyvýry tekoa
ikuai vaꞌe reve.
37 Haꞌe gui Zenã, Hadasa, Migdal-Gade, 38 Dileã, Mispa, Jocteel,
   

39 Laquis, Bozcate, Eglom, 40 Cabom, Laamás, Quitlis, 41 Gederote, Bete-

     

Dagom, Naamá haꞌe Maquedá. Haꞌe javi vy ma dezesseis tetã ikuai

ijyvýry tekoa ikuai vaꞌe reve.
42 Haꞌe gui Libna, Eter, Asã, 43 Ifta, Asná, Nezibe, 44 Queila, Aczibe haꞌe
     

Maressa. Haꞌe javi vy ma nove tetã ikuai ijyvýry tekoa ikuai vaꞌe reve.
45 Haꞌe gui Ecrom avi, haꞌe ijyvýry tetãꞌi haꞌe tekoa ikuai vaꞌe reve, 46 haꞌe
   

gui Ecrom tetã guive yeꞌẽ peve, Asdode katy tekoa ikuai vaꞌe haꞌe javi reve.
47 Haꞌe gui Asdode haꞌe ijyvýry tetãꞌi haꞌe tekoa ikuai vaꞌe reve, Gaza
 

haꞌe ijyvýry tetãꞌi haꞌe tekoa ikuai vaꞌe reve, Egito regua yakã haꞌe yeꞌẽ
tuvixa vaꞌe rembe peve.
48 Yvyꞌã reia rupi ikuai vaꞌe ma Samir, Jatir, Socó, 49 Daná, Quiriate-
   

Sana (haꞌe vaꞌe ma Debir), 50 Anabe, Estemoa, Anim, 51 Gósen, Holom haꞌe
   

Gilo. Haꞌe javi vy ma onze tetã ikuai ijyvýry tekoa ikuai vaꞌe reve.
 395 Josué 15​–​17

52  Haꞌegui Arabe, Dumá, Esã, 53 Janim, Bete-Tapua, Afeca, 54 Hunta,

   

Quiriate-Arba (haꞌe vaꞌe ma Hebrom) haꞌe Zior. Haꞌe javi vy ma nove tetã
ikuai ijyvýry tekoa ikuai vaꞌe reve.
55 Haꞌe gui Maom, Carmelo, Zife, Jutá, 56 Jezreel, Jocdeão, Zanoa, 57 Caim,
     

Gibeá haꞌe Timna. Haꞌe javi vy ma dez tetã ikuai ijyvýry tekoa ikuai vaꞌe reve.
58 Haꞌe gui Halul, Bete-Zur, Gedor, 59 Maarate, Bete-Anote haꞌe Eltecom.
   

Haꞌe javi vy ma mboapy meme tetã ikuai ijyvýry tekoa ikuai vaꞌe reve.
60 Haꞌe gui Quiriate-Baal (haꞌe vaꞌe ma Quiriate-Jearim) haꞌe Rabá.
 

Haꞌe javi vy ma mokoĩ tetã oĩ ijyvýry tekoa ikuai vaꞌe reve.

61 Tekoa eꞌỹa py oĩ vaꞌe ma Bete-Arabá, Midim, Secaca, 62 Nibsã, Tetã-
   

juky haꞌe En-Gedi. Haꞌe javi vy ma mboapy meme tetã ikuai ijyvýry tekoa
ikuai vaꞌe reve.
63 Haꞌe rã jebuseu kuery Jerusalém py ikuai vaꞌe ma Judá ramymino
 

kuery ndoipeꞌa kuaai. Haꞌe ramo aỹ peve Jerusalém py jebuseu kuery

ikuai Judá ramymino kuery mbyte.

Efraim kuery pe ijyvyrã ombojaꞌoague

16   Haꞌe
gui José ramymino kuery yvyrã xorte rupi omboaxaa vaꞌekue
1

ma ijypy Jordão yakã haꞌe Jericó katyꞌi gui. Haꞌe gui oo Jericó regua
kuaray oua katy yy oĩ vaꞌe rupi, haꞌe gui tekoa eꞌỹa haꞌe yvyꞌã reia rupi oo
Betel peve. 2 Betel gui ma oo Luz katy, haꞌe arquita kuery yvy oaxa Atarote
 

peve. 3 Haꞌe gui oguejy ovy kuaray oikea katy Jafleti yvy peve, Bete-Horom
 

yvyꞌã guy oĩ vaꞌe haꞌe Gezer peve. Yeꞌẽ rembe py ma ijapy. 4 Haꞌe vaꞌe ma José
 

raꞌy kuery Manassés haꞌe Efraim regua yvyrã ojopy vaꞌekue.

5 Haꞌe gui Efraim ramymino kuery yvyrã peteĩ-teĩ hoo pygua kuery ikuaia
 

rami vy ojopy vaꞌekue apy ma kuaray oua katy rupi oo Atarote-Adar guive
Bete-Horom yvyꞌã oĩ vaꞌe peve. 6 Haꞌe gui yeꞌẽ katy oo. Kuaray ijapuꞌaꞌia
 

katy rupi oo Micmetate katyꞌi. Haꞌe vaꞌe gui ma kuaray oua katy ojevy ovy
Taanate-Siló peve. Haꞌe vaꞌe rupi oo ju kuaray oua katy Janoa peve. 7Janoa  

guive oguejy ovy Atarote haꞌe Naarate katy. Jericó py ovaẽ vy Jordão yakã
rembe py ijapy. 8 Haꞌe gui Tapua guive kuaray oikea katy oo oiny Caná yakãꞌi
 

peve. Yeꞌẽ rembe py ma ijapy. Haꞌe vaꞌe ma Efraim ramymino kuery regua
yvyrã omboaxa pyre, peteĩ-teĩ hoo pygua kuery ikuaia rami vy.
9 Efraim ramymino kuery pe ombojaꞌoa avi amongue tetã Manassés
 

ramymino kuery yvy mbyte ikuai vaꞌe, ijyvýry tetãꞌi haꞌe tekoaꞌi ikuai
vaꞌe haꞌe javi reve. 10 Haꞌe rã cananeu kuery Gezer py ikuai vaꞌe ma
 

ndoipeꞌai okuapy. Haꞌe rire haꞌe vaꞌe kuery ma Efraim kuery mbyte ikuai
aỹ peve. Haꞌe ramo omombaꞌeapo nheaꞌã imbokuapy.

Manassés kuery mbyte rupi ojaꞌo vaꞌekue pe ijyvyrã ombojaꞌoague

17   Haꞌe
gui Manassés regua kuery yvyrã ma xorte rupi avi
1

omboaxaa. Manassés ma José raꞌy oiko ypyꞌi vaꞌekue. Haꞌe gui

Josué 17 396

Manassés raꞌy jypyꞌigua ma Maquir Gileade ru vaꞌe, joe opuꞌãa rupi

oiko vaꞌekue. Ixupe ma Gileade haꞌe Basã tekoa omboaxaa. 2 Manassés
 

ramymino kuery mboae ojopy avi oyvyrã, peteĩ-teĩ hoo pygua kuery ikuaia
rami vy. Haꞌe vaꞌe kuery ma Abiezer raꞌy kuery, Heleque, Asriel, Siquém,
Hefer haꞌe Semida raꞌy kuery. Haꞌe vaꞌe kuery ma José raꞌy Manassés
ramymino kuery meme, peteĩ-teĩ hoo pygua kuery ikuaia rami vy.
3 Haꞌe rã Manassés raꞌy Maquir ramymino, Gileade raꞌy Zelofeade hery
 

vaꞌe ma ndataꞌyi, tajy anho rei. Tajy kuery rery ma Macla, Noa, Hogla,
Milca haꞌe Tirza. 4 Haꞌe vaꞌe kuery ma ovaẽmba sacerdote Eleazar, Num
 

raꞌy Josué haꞌe huvixa kuery renonde. Haꞌe vy aipoeꞌi okuapy:

— Moisés pe Senhor aipoeꞌi rakaꞌe oreyvyrã omboaxa aguã orekyvy
kuery ikuaia mbyte — heꞌi ramo haꞌe kuery yvyrã Josué omboaxa tuu ryvy
kuery ikuaia mbyte, Senhor aipoeꞌiague rami vy. 5 Haꞌe vy Manassés regua
 

rekoarã omboaxave ju dez henda py, Gileade haꞌe Basã yvy Jordão yakã
rovai re oĩ vaꞌe ojopy ae ma vaꞌekue áryve. 6 Mbaꞌeta Manassés ramymino
 

kuery kunhague ma taꞌy kuery mbyte oguereko ꞌrãe yvy. Haꞌe rã Manassés
ramymino kuery mboae ma Gileade yvy ojopy ae ma vaꞌekue.
7 Haꞌe gui Manassés kuery yvy apy ma Aser gui oo Micmetate, Siquém
 

regua kuaray oua katy oĩ vaꞌe peve. Haꞌe gui kuaray puku-a katy oo
En-Tapua pygua kuery ikuaia peve. 8 Manassés kuery ma Tapua yvy re
 

hekoa. Haꞌe rã Tapua tetã ma Efraim ramymino kuery pegua opyta,

Manassés regua yvy apy py oĩ vaꞌeri. 9 Haꞌe ramo ijyvy apy oguejy ovy
 

Caná yakã peve. Haꞌe rã Manassés yvy re, yakã gui kuaray puku-a katy
tetã ikuai vaꞌe ma Efraim pegua opyta. Haꞌe gui Manassés yvy apy ma
yakã gui kuaray ijapuꞌaꞌia katy rupi oo oiny. Ijapy ma yeꞌẽ rembe py.
10 Efraim regua yvy ma kuaray puku-a katy oĩ, haꞌe rã Manassés regua
 

yvy ma kuaray ijapuꞌaꞌia katy oĩ. Haꞌe gui ijapy ma yeꞌẽ rembe. Kuaray
ijapuꞌaꞌia katy rupi oĩ vaꞌe ma Aser regua yvy. Haꞌe rã kuaray oua katy
rupi ma Issacar regua yvy oĩ. 11 Mbaꞌeta Issacar haꞌe Aser regua yvy re
 

amongue tetã ikuai vaꞌe ma Manassés kuery peguarã opyta. Haꞌe vaꞌe ma
Bete-Seã haꞌe tetãꞌi ijyvýry ikuai vaꞌe, Ibleão, Dor, Taanaque haꞌe Megido,
yvy mboapy yvytyꞌi oĩ vaꞌe re. 12 Haꞌe rami avi haꞌe vaꞌe tetã pygua kuery
 

ma Manassés ramymino kuery ndoipeꞌa kuaai. Haꞌe nunga rupi cananeu

kuery ikuai ae tema haꞌe vaꞌe yvy re. 13 Haꞌe gui Israel kuery heta-etave
 

ovy vy omombaꞌeapo nheaꞌã cananeu kuery, ndoipeꞌapai.

14 Haꞌe gui José ramymino kuery regua aipoeꞌi Josué pe:
 

— Mbaꞌe re tu peteĩ henda py eteꞌi ri remboaxa oreyvyrã? Mbaꞌeta ore

kuery ma heta orekuai, aỹ peve Senhor oremoingo porã ramo.
15 Josué ombovai:
 

— Pendereta vaꞌe vy tapeo kaꞌaguy re, haꞌe py pembokatu ferezeu haꞌe

refaim kuery yvy re, pendeyvy Efraim re yvyꞌã reia oĩ vaꞌe ipoꞌiꞌi vaipa ri
ramo — heꞌi.
 397 Josué 17​, ​18

16  Haꞌe ramo José ramymino kuery aipoeꞌive ju:

— Yvyꞌã reia re orerekoa oĩ vaꞌe ma ndaꞌevei. Haꞌe gui cananeu kuery
yvyugua py ikuai vaꞌe ma karóxa ferro guigua oguereko vaꞌe meme. Bete-
Seã py haꞌe ijyvýry tetãꞌi rupi ikuai vaꞌe haꞌe javi oguereko avi, Jezreel
yvyꞌã guy py ikuai vaꞌe kuery voi.
17 Haꞌe ramo José raꞌy Efraim haꞌe Manassés regua kuery pe Josué
 

ombovai vy aipoeꞌi:
— Peẽ kuery ma pendereta haꞌe penembaraete vaꞌe. Peteĩ henda py
eteꞌi eꞌỹ ꞌrã penderekoa. 18 Aỹ ma yvyꞌã reia ma pendevy guarã itui.
 

Kaꞌaguy anho rei teĩ pembokatupa ꞌrã. Ijapya peve ꞌrã penderekoa,
mbaꞌeta peipeꞌapa ꞌrã cananeu kuery, imbaraetekue haꞌe karóxa ferro
guigua guive oguereko vaꞌeri — heꞌi.

Yvy nombojaꞌopai teriague sete henda rupi ombojaꞌoague

18   Haꞌe
gui Israel kuery ijatypa okuapy Siló py. Haꞌe py oupi okuapy
1

oo onhemboaty atyrã, yvy haꞌe javi re haꞌe kuery ipoꞌaka rire.

2 Haꞌe rami avi Israel kuery mbyte sete regua ikuai oyvyrã ndojopyi
 

teri vaꞌe. 3 Haꞌe ramo Josué aipoeꞌi Israel kuery pe:

 

— Rakaꞌe peve tu pearõ ꞌrã pendeyvyrã Senhor peneramoĩ kuery

Ruete omeꞌẽ vaꞌekue pejopy aguã? 4 Peteĩ-teĩ regua gui peiporavo ꞌrã
 

mboapy avakue xee amondouka vaꞌerã. Haꞌe kuery toiko katu oo aguã.
Yvy jave rupi toguata, tombopara kuaxia re peteĩ-teĩ regua oyvyrã
ndojopyi vaꞌekue. Haꞌe gui toupa ju xea py. 5 Haꞌe rami vy ombojaꞌo ꞌrã
 

yvy sete henda rupi. Haꞌe rã Judá kuery ma oyvy re ae ma ikuai kuaray
puku-a katy. José ramymino kuery voi oyvy re ae ma ikuai kuaray
ijapuꞌaꞌia katy. 6 Pembopara ꞌrã yvy sete henda rupi ombojaꞌoa aguã
 

regua. Haꞌe gui peru ꞌrã xevy, xee xortea aexa aguã Senhor Nhanderuete
renonde peikuaa aguã. 7 Haꞌe rã levita kuery ma ndojopyi ꞌrã oyvyrã peẽ
 

kuery mbyte, mbaꞌeta haꞌe kuery pegua ma sacerdote Senhor pegua

ikuai aguã. Haꞌe rami avi Gade, Rúben haꞌe Manassés regua mbyte rupi
ojaꞌo vaꞌekue ma ojopy ae ma oyvyrã Jordão yakã rovai re kuaray oua
katy, haꞌe kuery pe Senhor rembiguai Moisés omboaxa vaꞌekue — heꞌi.
8 Haꞌe rami rã haꞌe vaꞌe avakue opuꞌã vy ojeꞌoi. Yvy regua ombopara
 

aguã ojeꞌoi vaꞌe kuery pe Josué ijayvu vy aipoeꞌi imondovy:

— Tapeo, peguata yvy haꞌe javi rupi. Pemboparapa kuaxia re. Haꞌe vy
pejevy ju xea py apy Siló py ae, xortea aexa aguã pẽvy Senhor renonde
— heꞌi.
9 Haꞌe ramo avakue ojeꞌoi. Yvy haꞌe javi rupi oaxa jogueravy. Kuaxia
 

re ombopara tetã ikuai vaꞌe haꞌe javi, sete henda rupi ombopara ojeꞌoivy.
Haꞌe vy ojevypa ju Josué-a py tekoa Siló py. 10 Haꞌe ramo Senhor
 

renonde Josué haꞌe kuery pe oexa xortea Siló py. Haꞌe rami vy Israel
kuery yvyrã Josué ombojaꞌo haꞌe py, peteĩ-teĩ regua jave ikuaia rami vy.
Josué 18​, ​19 398

Benjamim regua kuery pe ijyvyrã ombojaꞌoaague

11 Haꞌe
gui Benjamim ramymino kuery pe ma xorte oexa peteĩ-teĩ hoo
pygua kuery ikuaia rami vy. Haꞌe gui ijyvyrã xorte rupi opyta Judá haꞌe José
ramymino kuery yvy mbyte py. 12 Haꞌe kuery yvy apy ma kuaray ijapuꞌaꞌia
 

katy oo oiny Jordão yakã guive. Jericó rexei gui oẽ ovy kuaray ijapuꞌaꞌia katy,
haꞌe gui oẽ ovy yvyꞌã reia rupi kuaray oikea katy. Bete-Áven tekoa eꞌỹa py ma
ijapy. 13 Haꞌe vaꞌe gui oaxa ovy Luz tekoa katy, Luz regua kaꞌarua katy. Haꞌe
 

vaꞌe ma Betel. Oguejy ovy Atarote-Adar peve, Bete-Horom yvyꞌã guy rupi
oĩ vaꞌe regua yvyty kuaray ijapuꞌaꞌia katy oĩ vaꞌe yvyꞌiry peve. 14 Oove tema
 

yvyty yke kuaray puku-a katy oĩ vaꞌe rupi kuaray oikea katy oo vy. Ijapy ma
Judá ramymino kuery retã Quiriate-Baal py. Haꞌe vaꞌe ma Quiriate-Jearim.
Haꞌe vaꞌe ma ijapy kuaray oikea katy oĩ vaꞌe.
15 Haꞌe gui ijapy kuaray puku-a katygua ma ijypy Quiriate-Jearim apy
 

kuaray oẽa katy oĩ vaꞌe gui. Haꞌe gui oove ju Neftoa py yvu ikuai vaꞌe peve.
16 Oguejy ovy yvyty Hinom raꞌy rekoa yvyugua rexei oĩ vaꞌe peve, refaim
 

kuery rekoa yvyugua regua kuaray ijapuꞌaꞌia katy rupi. Haꞌe gui oguejy ovy
Hinom yvyugua rupi, jebuseu kuery rekoa yvyꞌã guy reia rupi kuaray puku-a
katy oo vy. Haꞌe gui En-Rogel katy ju oguejy. 17Ojeapa ovy kuaray ijapuꞌaꞌia
 

katy vy ovaẽ En-Semes py. Haꞌe gui ma oaxa oiny Adumim yvyꞌã re Gelilote
oĩ vaꞌe katyꞌi. Haꞌe vy oguejy ovy Rúben raꞌy Boã pegua ita oĩa peve. 18 Oo ju
 

kuaray puku-a katy yvy joja reia rupi, yvu ikuai vaꞌe katyꞌi rupi oo vy. Haꞌe
gui oguejy ovy yvyꞌãmbe reia katy. 19 Haꞌe vaꞌe gui ma ijapy oaxa ovy Bete-
 

Hogla peve, kuaray ijapuꞌaꞌia katy rupi. Opa ꞌrã Yeꞌẽ ro rembe py, Jordão yakã
ꞌaa py. Haꞌe vaꞌe ma yvy apy kuaray puku-a katy oĩ vaꞌe.
20 Haꞌe gui ijapy kuaray oua katy rupi oĩ vaꞌe ma Jordão rembe rupi oĩ.
 

Haꞌe vaꞌe ma Benjamim ramymino kuery pegua yvy apy ojere ovy vaꞌe
regua, peteĩ-teĩ hoo pygua kuery ikuaia rami vy.

Benjamim kuery retã rery oĩa

21 Benjamim regua peteĩ-teĩ hoo pygua kuery ikuaia rami vy haꞌe
kuery pegua tetã ma Jericó, Bete-Hogla, Emeque-Quesis, 22 Bete-Arabá, 

Zemaraim, Betel, 23 Avim, Pará, Ofra, 24 Quefar-Amonai, Ofni haꞌe Geba.

   

Haꞌe javi vy ma doze tetã ikuai, ijyvýry tekoa ikuai vaꞌe reve.
25 Haꞌe gui Gibeão, Ramá, Beerote, 26 Mispa, Cefira, Mosa, 27 Requém, Irpeel,
     

Tarala, 28 Zela, Elefe, Jebus (haꞌe vaꞌe ma Jerusalém), Gibeá haꞌe Quiriate. Haꞌe
 

javi vy ma catorze tetã ikuai, ijyvýry rupi tekoa ikuai vaꞌe reve. Haꞌe vaꞌe ma
Benjamim ramymino kuery yvy, peteĩ-teĩ hoo pygua kuery ikuaia rami vy.

Simeão kuery pe ijyvyrã ombojaꞌoague

19   Haꞌe
gui Simeão pe, Simeão ramymino kuery pe ma mokoĩa
1

xorte oexa, peteĩ-teĩ hoo pygua kuery ikuaia rami vy. Haꞌe vaꞌe
 399 Josué 19

kuery yvy ma Judá ramymino kuery yvy mbyte py itui. 2 Haꞌe kuery  

yvyrã ojopy vaꞌekue re oĩ Berseba, Seba, Moladá, 3 Hazor-Sual, Balá,

 

Ázen, 4 Eltolade, Betul, Horma, 5 Ziclague, Bete-Marcabote, Hazar-Susa,

   

6 Bete-Lebaote haꞌe Saruém. Haꞌe javi vy ma treze tetã ikuai, ijyvýry

 

tekoa ikuai vaꞌe reve. 7 Haꞌe gui Aim, Rimom, Eter haꞌe Asã, irundy tetã,
 

ijyvýry tekoa ikuai vaꞌe reve. 8 Haꞌe gui oĩ avi haꞌe vaꞌe tetã yvýry tekoa
 

ikuai vaꞌe haꞌe javive, Baalate-Beer peve. Haꞌe vaꞌe ma Ramá Neguebe
regua. Haꞌe vaꞌe ma Simeão ramymino kuery yvyrã ojopy vaꞌekue, peteĩ-
teĩ hoo pygua kuery ikuaia rami vy. 9 Simeão ramymino kuery yvyrã ma
 

Judá ramymino kuery yvy gui ombojaꞌoa, mbaꞌeta haꞌe kuery yvy ma
tuvixa ete haꞌe kuery pe. Haꞌe nunga rupi Simeão ramymino kuery pe
haꞌe kuery yvy gui ombojaꞌoa ikuai aguã.

Zebulom kuery pe ijyvyrã ombojaꞌoague

10  Haꞌe
gui Zebulom ramymino kuery pe mboapya xorte oexa peteĩ-teĩ
hoo pygua kuery ikuaia rami vy. Haꞌe kuery yvy apy ma Saride peve oo.
11 Oẽ ovy kuaray oikea katy rupi Marala peve. Dabesete gui oo vaꞌe ovaẽ
 

yakãꞌi Jocneão katyꞌi oĩ vaꞌe peve. 12 Saride gui ojeapa ovy kuaray oua
 

katy, Quislote-Tabor kyvõ peve. Daberate katy oo vy Jafia peve oẽ ovy.

13 Haꞌe vaꞌe gui oaxa ovy kuaray oẽa katy Gate-Hefer haꞌe Ete-Cazim katy.
 

Rimom katy oo oiny Neá peve. 14 Haꞌe vaꞌe rupi ojere ovy vy oaxa kuaray
 

ijapuꞌaꞌia katy Hanatom peve. Ijapy Ifta-El yvyꞌã guy py. 15 Oĩve ju Catate,
 

Naalal, Sinrom, Idala haꞌe Belém. Haꞌe javi vy doze tetã ikuai, ijyvýry
tekoa ikuai vaꞌe reve. 16 Haꞌe vaꞌe ma Zebulom ramymino kuery yvyrã
 

ojopy vaꞌekue, peteĩ-teĩ hoo pygua kuery ikuaia rami vy, haꞌe vaꞌe tetã
haꞌe ijyvýry tekoa ikuai vaꞌe reve.

Issacar kuery pe ijyvyrã ombojaꞌoague

17 Haꞌe
gui Issacar ju. Issacar ramymino kuery pe ma irundya xorte
oexa, peteĩ-teĩ hoo pygua kuery ikuaia rami vy. 18 Haꞌe vaꞌe kuery yvy
 

re oĩ Jezreel, Quesulote, Suném, 19 Hafaraim, Siom, Anacarate, 20 Rabite,

   

Quisião, Ebes, 21 Remete, En-Ganim, En-Hada haꞌe Bete-Pazes. 22 Ijyvy

   

apy ma Tabor, Saazima haꞌe Bete-Semes rupi oaxa ovy vy Jordão yakã
rembe py ijapy. Haꞌe javi vy dezesseis tetã ikuai, ijyvýry tekoa ikuai vaꞌe
reve. 23 Haꞌe vaꞌe ma Issacar ramymino kuery yvyrã ojopy vaꞌekue, peteĩ-
 

teĩ hoo pygua kuery ikuaia rami vy, haꞌe vaꞌe tetã haꞌe ijyvýry tekoa ikuai
vaꞌe reve.

Aser kuery pe ijyvyrã ombojaꞌoague

24  Aser
ramymino kuery pe ma peteĩ nhiruĩa xorte oexa, peteĩ-teĩ hoo
pygua kuery ikuaia rami vy. 25 Haꞌe kuery yvy re ma oĩ Helcate, Hali,
 

Béten, Acsafe, 26 Alameleque, Amade haꞌe Misal. Haꞌe gui oaxa ovy
 
Josué 19 400

kuaray oikea katy Carmelo peve, haꞌe gui Sior-Libnate katy. 27 Ojeapa  

ovy kuaray oua katy Bete-Dagom peve. Oaxa ovy Zebulom haꞌe Ifta-El
yvyugua rupi, kuaray ijapuꞌaꞌia katy oo Bete-Emeque haꞌe Neiel peve.
Haꞌe gui oo oiny nhandeaxua regua rupi Cabul peve. 28 Oaxa avi Ebrom,  

Reobe, Hamom haꞌe Caná rupi, Sidom tuvixa vaꞌe peve oo. 29 Ojere ovy  

Ramá katy, Tiro tetã ikorapa vaꞌe peve. Haꞌe gui ma ojeapa ovy Hosa
katy. Aczibe yvýry yeꞌẽ rembe py ijapy. 30 Oĩ avi Umá, Afeca haꞌe Reobe.
 

Haꞌe javi vy ma vinte e duas tetã ikuai ijyvýry tekoa ikuai vaꞌe reve.
31 Haꞌe vaꞌe ma Aser ramymino kuery yvyrã ojopy vaꞌekue, peteĩ-teĩ hoo
 

pygua kuery ikuaia rami vy.

Naftali kuery pe ijyvyrã ombojaꞌoague

32  Haꞌe
gui Naftali ramymino kuery pe ma mboapy memea xorte
oexa, peteĩ-teĩ hoo pygua kuery ikuaia rami vy. 33 Haꞌe kuery yvy apy
 

ma Helefe guive oo carvalho yvyraty Zaananim py oĩ vaꞌe peve. Haꞌe

gui Admim-Neguebe katy oo, haꞌe Jabneel katy Lacum peve. Haꞌe gui
Jordão yakã rembe py ijapy. 34 Ojere ovy kuaray oikea katy rupi Aznote-
 

Tabor katy. Haꞌe gui ma oaxa ovy Hucoque katy. Kuaray puku-a katy
oĩ Zebulom yvy, haꞌe rã kuaray oikea katy oĩ Aser yvy. Haꞌe gui kuaray
oikea katy oĩ Judá regua yvy Jordão rembe rupi. 35 Tetã ikorapa vaꞌe  

ma Zidim, Zer, Hamate, Racate, Quinerete, 36 Adamá, Ramá, Hazor,

 

37 Quedes, Edrei, En-Hazor, 38 Irom, Migdal-El, Horém, Bete-Anate haꞌe

   

Bete-Semes. Haꞌe javi vy dezenove tetã ikuai, ijyvýry tekoa ikuai vaꞌe
reve. 39 Haꞌe vaꞌe ma Naftali ramymino kuery yvyrã ojopy vaꞌekue peteĩ-
 

teĩ hoo pygua kuery ikuaia rami vy, haꞌe vaꞌe tetã haꞌe ijyvýry tekoa ikuai
vaꞌe reve.

Dã kuery pe ijyvyrã ombojaꞌoague

40  Haꞌe
gui Dã ramymino kuery pe ma sete-a xorte oexa, peteĩ-teĩ hoo
pygua kuery ikuaia rami vy. 41 Haꞌe kuery yvy re ma oĩ Zorá, Estaol,
 

Ir-Semes, 42 Saalabim, Aijalom, Itla, 43 Elom, Timna, Ecrom, 44 Elteque,

     

Gibetom, Baalate, 45 Jeúde, Bene-Beraque, Gate-Rimom, 46 Me-Jarcom,

   

Racom haꞌe yvy Jope katyꞌi oĩ vaꞌe. 47 Dã ramymino kuery pe ijyvy

 

kyrĩveꞌi ramo haꞌe kuery ojeꞌoi vy jogueroꞌa okuapy Lesém pygua kuery
reve. Ipoꞌaka vy ojukapa kyxe py. Tetã re ipoꞌaka ma vy ikuai haꞌe py.
Haꞌe vy omboery Dã, guamoĩ rery rupi ae. 48 Haꞌe vaꞌe ma Dã ramymino
 

kuery yvyrã ojopy vaꞌekue, peteĩ-teĩ hoo pygua kuery ikuaia rami vy,
haꞌe vaꞌe tetã haꞌe ijyvýry tekoa ikuai vaꞌe reve.

Josué peguarã tetã omboaxaague

49 Haꞌe
gui Israel kuery yvy ombojaꞌopa ma rire Num raꞌy Josué pe
omeꞌẽ hekoarã haꞌe kuery yvy mbyte py. 50 Senhor ijayvuague rami vy
 
 401 Josué 19​–​21

ixupe omeꞌẽ Timnate-Sera tetã ojerureague, Efraim kuery ikuaia mbyte

py yvyꞌã reia oĩ vaꞌe py. Haꞌe ramo haꞌe vaꞌe tetã haꞌe ojapo jevy vy oiko
haꞌe py.
51 Haꞌe vaꞌe yvy ma sacerdote Eleazar, Num raꞌy Josué haꞌe heta vaꞌe
 

kuery ruvixa kuery ombojaꞌo okuapy xorte oexa vy. Israel kuery yvyrã
ombojaꞌo Siló py Senhor renonde, onhemboaty atyrã ojapo vaꞌekue rokẽ
py. Haꞌe rami vy opa ma yvy ombojaꞌo.

Tetã jojukaare onhemi aguã oiporavoague

20   Haꞌe
gui Senhor aipoeꞌi Josué pe:
1
2  —
Aipoꞌre Israel kuery pe: “Peiporavo ke amongue tetã
onhemi atyrã, Moisés rupi pendevy ajapo ukaague rami vy. l 3 Haꞌe vaꞌe  

tetã jojukaare onhemiaty ꞌrã oĩ, jojuka rive vaꞌe, potae vy eꞌỹ, ojekore vy
rive jojuka vaꞌekue oo jepe aguã jouguy omoẽague re imbopagaarã gui.
4 Haꞌe vaꞌe tetã katy oo ꞌrã onhemi aguã. Tetã kora rokẽ py ovaẽ vy haꞌe
 

pygua nhomongeta vaꞌety kuery pe omombeꞌupa ꞌrã guekokue. Haꞌe ramo

mae omoinge ꞌrã tetã py. Haꞌe vy ixupe omeꞌẽ ꞌrã haꞌe kuery reve oiko
aguã. 5 Xapyꞌa rei jouguy omoẽague re imbopagaarã haꞌe py ovaẽ ramo
 

ipo py haꞌe pygua kuery nomboaxai ꞌrã jojukaare, potae vy eꞌỹ jojuka rire,
ndaꞌijaꞌe eꞌỹi guive. 6 Haꞌe ramo haꞌe vaꞌe tetã py ae ꞌrã jojukaare oĩ, heta
 

vaꞌe kuery renonde ojexa uka rã omboayvu rã guarã, haꞌe gui sacerdote
yvateve vaꞌe haꞌe vaꞌe jave py oĩ vaꞌe omano eꞌỹa ja. Haꞌe ramo mae ma
jojuka rive vaꞌekue oẽ vy ngoo katy ju ꞌrã ojevy tetã onhaague py ae”, ꞌre.
7 Haꞌe gui ma tetã haꞌe kuery oiporavo vaꞌe ma Galiléia regua Quedes,
 

Naftali regua yvyꞌã reia re oĩ vaꞌe; Efraim regua Siquém yvyꞌã reia re oĩ
vaꞌe; haꞌe Quiriate-Arba Hebrom hery mboae vaꞌe, Judá regua yvyꞌã reia
re oĩ vaꞌe. 8 Haꞌe gui Jordão yakã rovai re Jericó rexei kuaray oua katy
 

ma oiporavoa ae ma Rúben kuery ikuaia Bezer tekoa eꞌỹa yvyꞌãmbea

tuvixa vaꞌe re oĩ vaꞌe; haꞌe Gileade regua Ramote Gade kuery ikuaia
py, haꞌe gui Basã regua Golã, Manassés kuery ikuaia py. 9 Haꞌe vaꞌe tetã 

oiporavo Israel kuery haꞌe javi pe, amboae yvy regua haꞌe kuery mbyte
ikuai vaꞌe pe guive. Haꞌe py potae vy eꞌỹ jojuka vaꞌekue haꞌe javi onhemi
atyrã, jouguy omoẽague re imbopagaarã po py omano eꞌỹ aguã, haꞌe rami
ꞌrãgue py heta vaꞌe kuery renonde ojexa uka aguã.

1 Crônicas 6.54‑81

21   Haꞌe
gui sacerdote Eleazar haꞌe Num raꞌy Josué oĩa py ovaẽ
1

okuapy levita regua tujakueve ruvixa ikuai vaꞌe, haꞌe Israel kuery
regua ruvixa ikuaia py. 2 Canaã yvy re Siló oĩ vaꞌe py haꞌe kuery ijayvu vy
 

aipoeꞌi:

 20.2 Números 35.9‑28; Deuteronômio 4.41‑43; 19.1‑13

l
Josué 21 402

— Moisés rupi Senhor ijayvu rakaꞌe orevy pemboaxa aguã tetã

orekuai aguã, haꞌe ijyvýry rupi yvy itui vaꞌe orerymba kuery roguereko
aguã — heꞌi.
3 Haꞌe rami rã Senhor aipoeꞌiague rami vy levita kuery pe Israel
 

kuery omboaxa tetã oyvy re oĩ vaꞌe, haꞌe ijyvýry yvy itui vaꞌe. 4 Coatita
 

kuery pe ranhe xorte oexa. Haꞌe kuery regua sacerdote Arão ramymino
kuery levita ikuai vaꞌe ma xorte rupi ojopy treze tetã Judá, Simeão haꞌe
Benjamim kuery yvy regua. 5 Haꞌe rã Coate ramymino kuery mboae ma
 

xorte rupi ojopy dez tetã Efraim, Dã haꞌe Manassés regua mbyte rupi
ojaꞌo vaꞌekue yvy regua. 6 Haꞌe gui Gérson ramymino kuery ma xorte
 

rupi ojopy treze tetã Issacar, Aser, Naftali haꞌe Manassés regua oyvyrã
ojopy ypy vaꞌekue yvy regua Basã py. 7 Haꞌe gui Merari ramymino kuery
 

ma peteĩ-teĩ hoo pygua kuery ikuaia rami vy ojopy doze tetã Rúben,
Gade haꞌe Zebulom kuery yvy regua. 8 Haꞌe rami py levita kuery pe
 

Israel kuery omboaxa haꞌe vaꞌe tetã haꞌe javi, ijyvýrykue reve. Xorte rupi
omboaxa, Moisés rupi Senhor ojapo ukaague rami vy.
9 Haꞌe gui Judá haꞌe Simeão ramymino kuery yvy regua povaꞌe tetã
 

omboaxa. 10 Levi raꞌy Coate ramymino Arão raꞌy kuery ikuai aguã, haꞌe
 

kuery pe ranhe xorte oexa. 11 Haꞌe kuery pe omboaxa Quiriate-Arba Judá

 

regua yvyꞌã reia re oĩ vaꞌe (haꞌe vaꞌe ma Hebrom), ijyvýrykue reve. Arba
ma Enaque ru oiko vaꞌekue. 12 Haꞌe rã tetã yvýrykue haꞌe tekoa ikuai vaꞌe
 

ma Jefoné raꞌy Calebe peguarã omboaxaa ae ma.

13 Haꞌe gui sacerdote Arão ramymino kuery pe omboaxa Hebrom tetã
 

jojukaare oo jepe aguã, ijyvýrykue reve. Omboaxa avi Libna, 14 Jatir,

 

Estemoa, 15 Holom, Debir, 16 Aim, Jutá haꞌe Bete-Semes ijyvýrykue reve

   

meme. Haꞌe javi vy ma nove tetã omboaxa mokoĩ regua yvy re. 17 Haꞌe  

gui Benjamim kuery yvy regua ma irundy tetã omboaxa: Gibeão, Geba,
18 Anatote haꞌe Almom, ijyvýrykue reve meme. 19 Haꞌe javi vy sacerdote
   

Arão ramymino kuery pegua ma treze tetã omboaxaa ijyvýrykue reve.

20 Haꞌe gui Levi raꞌy Coate ramymino kuery ma tetã ojopy xorte rupi
 

Efraim kuery yvy regua. 21 Haꞌe kuery pe omboaxa Siquém tetã jojukaare
 

oo jepe aguã Efraim regua yvyꞌã reia re, ijyvýrykue reve. Omboaxa
avi Gezer, 22 Quibzaim haꞌe Bete-Horom ijyvýrykue reve meme, irundy
 

tetã. 23 Haꞌe gui Dã kuery yvy regua ma irundy tetã omboaxa: Elteque,
 

Gibetom, 24 Aijalom haꞌe Gate-Rimom, ijyvýrykue reve meme. 25 Haꞌe

   

gui Manassés regua mbyte rupi ojaꞌo vaꞌekue yvy regua ma mokoĩ tetã
omboaxa: Taanaque haꞌe Gate-Rimom, ijyvýrykue reve meme. 26 Haꞌe javi  

vy ma dez tetã ijyvýrykue reve omboaxaa Coate ramymino kuery mboae

pe.
27 Haꞌe gui Levi raꞌy Gérson ramymino kuery pe ma Basã py Manassés
 

regua kuery yvy regua omboaxa mokoĩ tetã: Golã jojukaare oo jepe aguã,
haꞌe Beesterá guive, ijyvýrykue reve meme. 28 Issacar kuery yvy regua
 
 403 Josué 21​, ​22

ma irundy tetã omboaxa: Quisião, Daberate, 29 Jarmute haꞌe En-Ganim,

 

ijyvýrykue reve meme. 30 Aser kuery yvy regua ma irundy tetã omboaxa:
 

Misal, Abdom, 31 Helcate haꞌe Reobe, ijyvýrykue reve meme. 32 Naftali

   

kuery yvy regua ma Galiléia py omboaxa Quedes jojukaare oo jepe aguã,

ijyvýrykue reve. Omboaxa avi Hamote-Dor haꞌe Cartã ijyvýrykue reve
meme, mboapy tetã. 33 Haꞌe javi vy Gérson regua kuery peteĩ-teĩ hoo
 

pygua kuery ikuaia rami vy ma treze tetã ojopy ijyvýrykue reve meme.
34 Haꞌe gui Levita kuery mboae Merari ramymino kuery pe ma Zebulom
 

kuery yvy regua ma irundy tetã omboaxa: Jocneão, Cartá, 35 Dimna haꞌe 

Naalal, ijyvýrykue reve meme. 36 Rúben kuery yvy regua ma irundy tetã
 

omboaxa: Bezer, Jaza, 37 Quedemote haꞌe Mefaate, ijyvýrykue reve meme.

 

38 Gade kuery yvy gui ma Gileade py omboaxa Ramote jojukaare oo jepe

 

aguã, ijyvýrykue reve. Omboaxa avi Maanaim, 39 Hesbom haꞌe Jazer

 

ijyvýrykue reve meme, irundy tetã haꞌe javi vy. 40 Haꞌe vaꞌe tetã haꞌe javi
 

ma xorte rupi omboaxaa Merari ramymino kuery pe, peteĩ-teĩ hoo pygua
kuery ikuaia rami vy, Levi regua voi ikuai ramo. Doze tetã ojopy. 41 Haꞌe  

rami vy Israel kuery yvy regua ma quarenta e oito tetã omboaxa levita
kuery pe, ijyvýrykue reve meme. 42 Peteĩ-teĩ tetã omboaxa ijyvýry rupi
 

yvy itui vaꞌe reve. Haꞌe vaꞌe tetã haꞌe javi ma haꞌe rami meme omboaxa.
43 Haꞌe rami py Israel kuery pe Senhor omeꞌẽ yvy haꞌe javi, tamoĩ
 

kuery pe omeꞌẽ aguã re ouraague rami vy. Haꞌe ramo ojopy ma vy ikuai
haꞌe py. 44 Haꞌe kuery pe Senhor omeꞌẽ opytuꞌu aguã oyvy haꞌe javi rupi,
 

tamoĩ kuery pe ouraague haꞌe javi rami vy. Hovaigua kuery neĩ peteĩve
ndaꞌipoꞌakai haꞌe kuery re, haꞌe kuery po py Senhor omboaxapa ramo.
45 Israel kuery pe mbaꞌemo porã ojapo aguã re Senhor ijayvuague peteĩ
 

henda py voi ndoaxa rivei. Haꞌe javi ojeupity.

Mokoĩ regua haꞌe amboae regua mbyte rupi ojaꞌo vaꞌekue Josué
ogueroayvu porãmba ma vy hoo katy omondoukaague

22   Haꞌe
ramo Josué oĩa py oenoĩ Rúben, Gade haꞌe Manassés regua
1

mbyte rupi ojaꞌo vaꞌekue. 2 Haꞌe vy aipoeꞌi haꞌe kuery pe:

 

— Peẽ kuery pe Senhor rembiguai Moisés ijayvuague pejapopa ma. Haꞌe

gui xee voi xenheꞌẽ rendu pekuapy ajapo uka vaꞌe haꞌe javi py. 3 Are ma, aỹ
 

peve napeipytyvõ eꞌỹi penderyvy kuery. Haꞌe rami ꞌrãgue py pendejee pemoĩ
Senhor Penderuete ojapo uka vaꞌekue pejapopa aguã. 4 Penderyvy kuery pe
 

Senhor Penderuete omeꞌẽ ma opytuꞌu aguã, ijayvuague rami vy. Haꞌe nunga
rupi pejevy aỹ, tapeo penderekoa katy, yvy pendevygua itui vaꞌe katy, Senhor
rembiguai Moisés Jordão yakã rovai re pendevy omboaxa vaꞌekue py. 5 Haꞌe  

rami teĩ pemoĩ porã pota ke lei Senhor rembiguai Moisés pendevy ojapo uka
vaꞌekue, po rami: Peayvu ꞌrã Senhor Penderuete, peiko ꞌrã ixuguigua tape
rupi anho, pemoĩ ꞌrã ojapo uka vaꞌekue pejapopa aguã, pejepeꞌa eme ixugui,
haꞌe peiko ixupe pendepyꞌa haꞌe penenheꞌẽ haꞌe javi py — heꞌi.
Josué 22 404

6  Haꞌe
rami vy Josué ogueroayvu porãmba ma vy omondoukapa. Haꞌe
ramo guekoa katy ae ojeꞌoi.
7 Haꞌe rami mbaꞌeta Manassés regua kuery yvyrã ma Basã yvy re
 

Moisés omboaxa ae ma vaꞌekue. Haꞌe rã haꞌe kuery regua mboae kuery

yvyrã ma Josué omboaxa vaꞌekue tyvy kuery ikuaia mbyte, kuaray oikea
katy Jordão yakã kyvõgua re. Haꞌe gui Josué hekoa katy omondoukapa ta
ma vy ogueroayvu porãmba. 8 Haꞌe vy aipoeꞌi haꞌe kuery pe:
 

— Perekopa reve tapejevy porãꞌi penderekoa katy, penerymba kuery

reta reve, prata, ouro, overa vaꞌe, ferro haꞌe ao heta ete reve. Penderyvy
kuery pe tapembojaꞌo penderovaigua kuery mbaꞌe rei-reikue — heꞌi.
9 Haꞌe ramo Rúben, Gade haꞌe Manassés regua mbyte rupi ojaꞌo vaꞌekue
 

ojevypa. Canaã yvy re Israel kuery rekoa Siló gui ojeꞌoi ju Gileade yvy re
haꞌe kuery yvy itui vaꞌe katy, haꞌe py ae hekoarã Moisés omboaxa rire,
Senhor ijayvuague rami vy.

Jordão yakã rembe re altar ojapo jave guare

10  Haꞌe
gui Rúben, Gade haꞌe Manassés regua mbyte rupi ojaꞌo vaꞌekue
ojeꞌoi vy Jordão yakã rembe peve ovaẽ. Haꞌe py ma peteĩ altar ojapo
okuapy Jordão rembe re. Haꞌe vaꞌe altar ma tuvixa ete oexaa pavẽ vaꞌerã.
11 Haꞌe ramo Israel kuery oendu aipoꞌea rã: “Rúben haꞌe Gade kuery
 

Manassés regua mbyte rupi ojaꞌo vaꞌekue reve ojapo okuapy peteĩ altar
Jordão yakã rembe re, Canaã yvy Israel kuery ikuaia katy”, ꞌea rã. 12 Haꞌe
 

ramigua Israel kuery oendu vy onoꞌõmba okuapy Siló py, haꞌe gui ojeꞌoi
vy guyvy kuery rovai opuꞌã aguã.
13 Haꞌe gui Gileade yvy katy Israel kuery omondouka sacerdote Eleazar
 

raꞌy Finéias hery vaꞌe, Rúben haꞌe Gade kuery Manassés regua mbyte rupi
ojaꞌo vaꞌekue ikuaia katy. 14 Hupive omondouka avi dez huvixa kuery,
 

Israel kuery peteĩ-teĩ regua gui. Haꞌe vaꞌe kuery ma ngoo pygua kuery
tujakueve ikuai, Israel regua heta vaꞌe kuery ikuaia gui omondouka.
15 Haꞌe ramo haꞌe kuery ojeꞌoi vy Rúben haꞌe Gade kuery Manassés regua
 

mbyte rupi ojaꞌo vaꞌekue reve ikuaia py ovaẽ. Haꞌe vy haꞌe kuery pe
ijayvu vy aipoeꞌi okuapy:
16 — Senhor pegua kuery nhomboaty vaꞌe haꞌe javi aipoeꞌi uka
 

okuapy: Mbaꞌexa tu pendeayvuague rami eꞌỹ peiko Israel kuery Ruete

rovai? Kovaꞌe ára Senhor pe pendekuaia gui pejepeꞌapa ri pekuapy.
Mbaꞌeta altar pejapo Senhor rovai pendekuai aguã. 17 Yma Peor py
 

nhande kuery ojapo vaiague ri tyꞌy kyrĩꞌi ete pẽvy? m Haꞌe nungakue gui
ndajajekyꞌaꞌo ukapai teri aỹ peve, nhaneramoĩ kuery re Senhor mbaꞌemo
vai ombou vaꞌekue ri. 18 Mbaꞌerã tu haꞌvy aỹ voi pepoipa ri Senhor
 

gui? Mbaꞌeta Senhor rovai aỹ pendekuai ramo arakaꞌeve rã ipoxy ꞌrã

 22.17 Números 25.1‑9
m
 405 Josué 22

Israel kuery haꞌe javi rovai. 19 Xapyꞌa rei pendeyvyrã pejopy vaꞌekue re
 

haꞌeveꞌỹa ramo peva ju Senhor pegua yvy re, haꞌe Senhor pegua oo oĩa
py. Mbaꞌeta haꞌeve ꞌrã ore kuery mbyte penderekoa aguã. Haꞌe rami eꞌỹ
vy teĩ pejapo vai eme guive Senhor rovai, neĩ ore kuery rovai, Senhor
pegua altar ꞌrãgue py altar mboae pejapoa py. 20 Tyrã pa Zera raꞌy Acã
 

mbaꞌemo omomba pyrã ojopy vy haꞌeveꞌỹa rami ojapo jave Israel kuery
haꞌe javi áry eꞌỹ teve ou rakaꞌe mboxy? Mbaꞌeta haꞌe anhoꞌi eꞌỹ omano
vaꞌekue ojapo vaiague re — heꞌi okuapy. n
21 Haꞌe ramo Rúben, Gade haꞌe Manassés regua mbyte rupi ojaꞌo
 

vaꞌekue ombovai okuapy Israel kuery ruvixa ikuai vaꞌe pe. Haꞌe vy
aipoeꞌi:
22 — Senhor, Nhanderuete ipoꞌakapa vaꞌe! Senhor, Nhanderuete
 

ipoꞌakapa vaꞌe! Haꞌe ma oikuaa porã. Haꞌe Israel kuery voi toikuaapa.
Xapyꞌa rei ronheꞌẽ rendu eꞌỹa rupi, eꞌỹ vy Senhor rovai rojapo vaia rupi
roiko ramo toremomba aỹꞌive. 23 Xapyꞌa rei Senhor gui rojepeꞌa aguã
 

ri altar-rã rojapo, haꞌe rami eꞌỹ vy hiꞌáry ojuka pyre, mbaꞌemo aju, eꞌỹ
vy peteĩ rami orekuai aguã regua romeꞌẽ aguã rojapo ramo Senhor
ae torembopaga. 24 Haꞌe rami ꞌrãgue py kovaꞌe altar rojapo roexaꞌãmba
 

rei reve orekuai vy, mbaꞌeta xapyꞌa rei rakaꞌeve rã oreraꞌy kuery pe
penderaꞌy kuery aipoeꞌi ꞌrã: “Mbaꞌe nunga tu peẽ kuery pereko Senhor
Israel kuery Ruete reve? 25 Mbaꞌeta Jordão yakã Senhor onhono vy
 

yvy apyrã omoĩ rakaꞌe ore haꞌe peẽ kuery mbyte, peẽ Rúben haꞌe Gade
ramymino kuery. Mbaꞌeve ndaperekoi Senhor reve”, heꞌi ꞌrã okuapy.
Haꞌe rami vy penderaꞌy kuery ojapo ꞌrã oreraꞌy kuery ojepeꞌa aguã rami
Senhor renonde ojererokyjea rupi ikuaia gui. 26 Haꞌe nunga rupi aiporoꞌe
 

vaꞌekue orejeupe ae: “Po rami ꞌrã jajapo, peteĩ altar-rã, mbaꞌemo roapy
aguã eꞌỹ, neĩ mymba romeꞌẽ aguã eꞌỹ. 27 Haꞌe rami ꞌrãgue py haꞌe vaꞌe toĩ
 

ore haꞌe peẽ kuery mbyte ikuaa ukaarã, nhaneramymino kuery rakaꞌe
rã nhande rire ikuai vaꞌerã pe, haꞌe kuery oikuaa aguã Senhor pe ete
ore kuery orekuaia, haꞌe henonde anho mbaꞌemo roapy, mymba romeꞌẽ,
haꞌe peteĩ rami orekuai aguã regua rogueraa ꞌrã romeꞌẽ aguã. Haꞌe rami
rã rakaꞌeve rã oreraꞌy kuery pe penderaꞌy kuery ‘Mbaꞌeve ndaperekoi
Senhor reve’, heꞌi eꞌỹ aguã.” 28 Haꞌe nunga rupi ae orejeupe aiporoꞌe
 

vaꞌekue: “Xapyꞌa rei rakaꞌeve rã haꞌe rami haꞌe kuery ijayvu ꞌrã nhandevy,
haꞌe nhaneramymino kuery pe. Haꞌe rami rã aipojaꞌe ꞌrã: ‘Peikuaa pota
Senhor pegua altar-rã oreru kuery ojapo vaꞌekue re, mbaꞌemo oapy aguã
eꞌỹ, neĩ mymba omeꞌẽ aguã eꞌỹ, haꞌe rã ikuaa ukaarã opyta aguã ore haꞌe
peẽ kuery mbyte’, jaꞌe ꞌrã”, roꞌe. 29 Haꞌe nunga rupi ndaꞌevei ete ore kuery
 

Senhor rovai roiko aguã, neĩ kovaꞌe ára ixugui rojepeꞌa aguã. Altar-rã
rojapo vaꞌekue áry ma noromeꞌẽi ꞌrãe mbaꞌemo roapy reve, mbaꞌemo aju,

n
 22.20 Josué 7
Josué 22​, ​23 406

eꞌỹ vy mymba rojuka vaꞌekue, Senhor Nhanderuete pegua opy renonde

altar hiꞌaĩ vaꞌe áry eꞌỹ vy — heꞌi okuapy.
30 Haꞌe rami Rúben, Gade haꞌe Manassés ramymino kuery ijayvu rã
 

sacerdote Finéias haꞌe Israel regua heta vaꞌe kuery tujakueve ikuai vaꞌe
oendu vy oguerovyꞌa okuapy. 31 Haꞌe rami vy sacerdote Eleazar raꞌy
 

Finéias aipoeꞌi Rúben, Gade haꞌe Manassés ramymino kuery pe:

— Aỹ roikuaa ma Senhor nhanembyte oikoa. Mbaꞌeta mbaꞌeve
ndapejapoi raꞌe Senhor rovai. Aỹ ma pejapo Israel kuery Senhor po py
jaiko vai eꞌỹ aguã rami — heꞌi.
32 Haꞌe gui mae sacerdote Eleazar raꞌy Finéias huvixa kuery mboae reve
 

oeja ojeꞌoivy Rúben haꞌe Gade ramymino kuery haꞌe py. Gileade yvy gui
haꞌe kuery ojevypa ju Canaã yvy re Israel kuery ikuaia katy. Haꞌe py ovaẽ
vy heta vaꞌe kuery pe omombeꞌupa. 33 Haꞌe rami ijayvu rã Israel kuery
 

oendu vy oguerovyꞌa vy imaꞌenduꞌa porã okuapy Nhanderuete re. Haꞌe vy

ndaꞌijayvuvei Rúben haꞌe Gade ramymino kuery rovai opuꞌã aguã re, neĩ
haꞌe kuery yvy ombovaipa aguã. 34 Haꞌe gui Rúben haꞌe Gade ramymino
 

kuery ma altar-rã ojapo vaꞌekue pe “Ikuaa ukaa” heꞌi okuapy, mbaꞌeta

aipoeꞌi: “Nhanembyte oikuaa uka ꞌrã Senhor ae Nhanderuete oikoa.”

Senhor guigua lei rami ikuai aguã re Josué ijayvuague

23   Yma ete rire, Israel kuery hovaigua kuery ijyvýry rupi ikuai
1

vaꞌe haꞌe javi gui Senhor omombytuꞌupa rire Josué tujaꞌi

ma, oiko areꞌi ma. 2 Haꞌe vy Josué oĩa py oenoĩ Israel kuery haꞌe javi,
 

nhomongeta vaꞌety, huvixa kuery, nhomboayvu vaꞌety haꞌe mbaꞌemo re

opena vaꞌe kuery. Haꞌe vy aipoeꞌi haꞌe kuery pe:
— Xetujaꞌi ma, are ma aiko. 3 Haꞌe gui peẽ kuery pexapa ma Senhor
 

Penderuete peẽ kuery re omaꞌẽ vy amboae regua kuery re ojapoague.

Mbaꞌeta haꞌe kuery re Senhor Penderuete ae opuꞌã oikovy penderepy vy.
4 Maꞌẽ, apy peẽ kuery pegua xorte aexa karamboae, amboae regua kuery
 

amomba vaꞌe yvykue pejopy aguã, Jordão yakã guive yeꞌẽ tuvixa vaꞌe
peve kuaray oikea katy. Haꞌe rami avi haꞌe kuery vaꞌe regua amongue
okuave teri. 5 Senhor Penderuete oipeꞌapa ꞌrã penembyte gui, omoxẽ
 

ꞌrã penerenonde gui. Haꞌe ramo pejopy ꞌrã haꞌe kuery yvykue, Senhor
Penderuete ijayvuague rami vy. 6 Haꞌe nunga rupi penheaꞌã ete ke kuaxia
 

re lei Moisés ombopara vaꞌekue pejapopa aguã, haꞌe vaꞌe gui pejepeꞌa
eꞌỹ aguã pendeaxu eꞌỹa katy, neĩ pendeaxua katy, 7 penhemoirũ eꞌỹ aguã
 

amboae regua kuery peẽ kuery mbyte okuave vaꞌe re. Penemaꞌenduꞌa eme
haꞌe kuery ruete rery re, peura eme haꞌe kuery re, peiko eme haꞌe kuery
pe, pembojerovia eme guive. 8 Haꞌe rami ꞌrãgue py Senhor Penderuete re
 

tema peĩ atã, kovaꞌe ára peve pendekuaia rami ae. 9 Mbaꞌeta penerenonde
 

gui Senhor oipeꞌa ma amboae regua imbaraeteve haꞌe heta ikuai vaꞌe
teĩ. Haꞌe rã peẽ kuery re ma avave rei ndaꞌipoꞌakaai aỹ peve. 10 Peẽ kuery
 
 407 Josué 23​, ​24

regua peteĩꞌi ava teĩ omonha ꞌrã mil ikuai vaꞌe, Senhor Penderuete ae
penderepy vy joe opuꞌã ramo, ijayvuague rami vy. 11 Haꞌe nunga rupi
 

penheaꞌã penenheꞌẽ re pepenaa py, Senhor Penderuete anho peayvu

aguã. 12 Mbaꞌeta xapyꞌa rei ixugui pejepeꞌa vy kovaꞌe regua kuery
 

penembyte okuave vaꞌe re penhemoirũ haꞌe penhemoetarã, haꞌe gui

haꞌe kuery reve peẽ kuery penhomoirũ vy, 13 peikuaa pota ke povaꞌe re:
 

Senhor Penderuete anhetẽ ndoipeꞌavei ma ꞌrã peẽ kuery renonde gui.

Haꞌe rami ꞌrãgue py nhuã haꞌe mbaꞌemo mboꞌaa rami ꞌrã oĩ pẽvy. Oiko
ꞌrã pendekupe rupi penenupãa rami, haꞌe juu penderexa py oĩ vaꞌe rami,
kovaꞌe yvy porã Senhor Penderuete omeꞌẽ vaꞌekue áry gui pekanhymba
peve.
14 — Maꞌẽ, aỹ xee aa ta ma tape yvy regua haꞌe javi ojeꞌoia rupi. o Haꞌe
 

gui peẽ kuery ma pendepyꞌa haꞌe penenheꞌẽ haꞌe javi re peikuaa porã neĩ
peteĩve ayvu ndoaxa riveia Senhor Penderuete pẽvy mbaꞌemo porã re
ijayvuague haꞌe javi. Haꞌe nunga haꞌe javi ojeupitypa, neĩ peteĩve ndoaxa
rivei. 15 Haꞌe rami avi mbaꞌemo porã oiko aguã re Senhor Penderuete
 

ijayvuague haꞌe javi ojeupityague rami ae ju pendere haꞌe ombou ꞌrã

mbaꞌemo vai ijayvuague rami vy, yvy porã pẽvy omeꞌẽ vaꞌekue áry gui
pekanhymba peve. 16 Xapyꞌa rei Senhor Penderuete guexeve guarã ojapo
 

vaꞌekue rupi eꞌỹ pendekuaia gui pejepeꞌa vy amboae regua ruete pe ju

pendekuai haꞌe pemboete ramo Senhor poxya hendy ꞌrã pendere. Haꞌe
areꞌỹ re pekanhy ꞌrã yvy porã pẽvy omeꞌẽ vaꞌekue áry gui.

Josué omano ta vy heta vaꞌe kuery omongetaague

24   Haꞌe
vaꞌe rire Siquém py Josué oenoĩ Israel regua kuery haꞌe
1

javi. Israel mongetaaty kuery, huvixa, nhomboayvu vaꞌety

haꞌe mbaꞌemo re opena vaꞌe kuery oenoĩmba ramo ojexa uka okuapy
Nhanderuete renonde. 2 Haꞌe ramo Josué aipoeꞌi heta vaꞌe kuery haꞌe javi
 

pe:
— Po rami Senhor Israel kuery Ruete ijayvu: “Ymave rupi peneramoĩ
kuery ikuai vaꞌekue Eufrates yakã rovai re. Tuuete mboae pe ikuai, Abraão
haꞌe Naor ru Terá voi. 3 Haꞌe gui peneramoĩ Abraão yakã rovai gui xee aru
 

vy ajapo rakaꞌe Canaã yvy haꞌe javi rupi oguata aguã rami. Amboeta avi
hamymino kuery. Taꞌyrã ameꞌẽ Isaque, 4 haꞌe gui Isaque pe ma Jacó haꞌe
 

Esaú ameꞌẽ. Esaú yvyrã ameꞌẽ Seir regua yvyꞌã reia. Haꞌe rã Jacó haꞌe taꞌy
kuery ma Egito katy ojeꞌoi. 5 Haꞌe ramo ambou Moisés haꞌe Arão, haꞌe Egito
 

pygua kuery amoingo axy mbaꞌemo vai ambou vy. Haꞌe vaꞌe rire peẽ kuery
roguenoẽ haꞌe gui. 6 Egito yvy gui peneramoĩ kuery anoẽmba ramo pevaẽ
 

vaꞌekue yeꞌẽ rembe re. Haꞌe kuery rakykue Egito pygua kuery voi karóxa
haꞌe kavaju árygua reve ou vaꞌekue Yeꞌẽ Pytã peve. 7 Haꞌe gui peneramoĩ
 

 23.14 Haꞌe rami ijayvu omano ta maa oikuaa vy.

o
Josué 24 408

kuery ojapukai ramo Senhor omoĩ pytũ reia peẽ haꞌe Egito pygua kuery
mbyte. Haꞌe gui Egito pygua kuery áry yy ombou ramo ojaoꞌipa. Peẽ
kuery pexa xee Egito yvy re mbaꞌemo ajapo rã. Haꞌe ramo pendekuai are
vaꞌekue tekoa eꞌỹa rupi. 8 Haꞌe vaꞌe gui amorreu kuery Jordão yakã rovai
 

re ikuai vaꞌe yvy re ju xee rogueru. Haꞌe vaꞌe kuery ma peẽ kuery rovai
opuꞌã vaꞌekue ri pendepo py amboaxapa. Haꞌe ramo pejopy haꞌe kuery yvy,
penerenonde gui amomba rire. 9 Israel kuery re opuꞌã avi rakaꞌe Moabe
 

pygua huvixa, Zipor raꞌy Balaque. Haꞌe rami vy oenoĩ uka Beor raꞌy Balaão
peẽ kuery re ijayvu vai aguã. 10 Haꞌe rami teĩ xee naendu potai Balaão
 

ayvu. Haꞌe rami ꞌrãgue py pendereroayvu porã aguã rami ajapo. Haꞌe
rami vy rogueraa jepe haꞌe kuery po gui. p 11 Haꞌe gui Jordão yakã peaxa
 

vy Jericó tetã peve pevaẽ rã peẽ kuery re Jericó pygua kuery opuꞌã rakaꞌe,
haꞌe amorreu kuery, ferezeu, cananeu, heteu, girgaseu, heveu haꞌe jebuseu
kuery guive. Haꞌe rami teĩ haꞌe kuery amboaxapa rakaꞌe peẽ kuery po py.
12 Penerenonderã amondouka kanharõ guaxu. Haꞌe vaꞌe ma penerenonde
 

gui oipeꞌapa, mokoĩve amorreu kuery ruvixa vaꞌe voi. Pendekyxe py

eꞌỹ, penderapa py eꞌỹ guive oipeꞌaa. 13 Pẽvy ameꞌẽ yvy pembaꞌeapoague
 

eꞌỹ, haꞌe tetã pejapo vaꞌekue eꞌỹ. Haꞌe ramo aỹ penderekoa haꞌe py. Peꞌu
pekuapy uva haꞌe oliveiraꞌa penhotỹague gui eꞌỹ”, heꞌi Senhor.

Senhor pe ikuai aguã regua ombopyau jevyague

14  —
Haꞌe nunga rupi aỹ gui ma Senhor renonde pendekuai
pejererokyjea rupi. Ixupe pendekuai opa mbaꞌe py, pejepeꞌa eꞌỹ re.
Haꞌe gui pemombopa tuuete ramigua Eufrates rovai haꞌe Egito yvy re
peneramoĩ kuery ombojerovia vaꞌekue, Senhor pe anho pendekuai.
15 Haꞌe rami avi xapyꞌa rei pẽvy Senhor pe pendekuai aguã ndaꞌevei
 

ramo aỹve peiporavo marã ramigua pe ete pa peiko aguã: tuuete ramigua
Eufrates rovai re peneramoĩ kuery ombojerovia vaꞌekue pe, eꞌỹ vy
amorreu kuery ruete kuery pe rive, haꞌe kuery yvy re pendekuai vy. Haꞌe
rã xee haꞌe xero pygua kuery ma Senhor pe ae ꞌrã roiko — heꞌi.
16 Haꞌe ramo heta vaꞌe kuery ombovai vy aipoeꞌi:
 

— Ndaꞌevei ete Senhor gui rojepeꞌa aguã tuuete mboae kuery pe rive
orekuai aguã. 17 Mbaꞌeta Senhor ae ma Nhanderuete. Haꞌe ma Egito
 

yvy gui nhande haꞌe nhaneramoĩ kuery nhanerenoẽ vaꞌekue, escravo

nhandekuaiague gui. Ojapo guive hexa pyrã tuvixa vaꞌe jaexa vaꞌe, haꞌe
gui opa rupi tape jaguataa rupi opena porã nhandere, amboae regua
kuery ikuaia rupi roaxaa rupi guive. 18 Nhanerenonde gui Senhor oipeꞌa
 

vaꞌekue haꞌe vaꞌe kuery haꞌe javi, amorreu kuery kovaꞌe yvy re ikuai
vaꞌekue voi. Haꞌe nunga rupi ore kuery voi orekuai ꞌrã Senhor pe, haꞌe
ae ma Nhanderuete oiko ramo — heꞌi okuapy.

p
 24.9‑10 Números 22.1‑24
 409 Josué 24

19 Josué aipoeꞌive ju heta vaꞌe kuery pe:

— Ndaꞌevei ꞌrã ko Senhor pe pendekuai aguã, mbaꞌeta Nhanderuete
ma ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe. Haꞌe ma oipota hexe anho pejerovia. Haꞌe rami vy
ixupe pendereko vai ramo nomboguei ꞌrã pejejavyague. 20 Mbaꞌeta
 

Senhor pe peikoa gui pejepeꞌa vy tuuete amboae ramigua pe ju

pendekuai ramo haꞌe onhemoingo ꞌrã peẽ kuery rovai, penemoingo
axy ꞌrã penemokanhymba peve, peẽ kuery pe ojapo porã ranhe rire teĩ
— heꞌi.
21 Haꞌe rami rã heta vaꞌe kuery ombovai:
 

— Any ri, Senhor pe ꞌrã orekuai — heꞌi okuapy.

22 Haꞌe gui Josué aipoeꞌi heta vaꞌe kuery pe:
 

— Haꞌe rami vy peẽ kuery ma penderovai ae peikuaa uka Senhor

peiporavoa rami, ixupe pendekuai aguã.
Ombovai vy
— Tá, haꞌe rami ae roikuaa uka — heꞌi okuapy.
23 Josué aipoeꞌi:
 

— Haꞌe rami vy aỹ pemombopa tuuete amboae ramigua penembyte

ikuai vaꞌe, haꞌe pendepyꞌa re pemoĩ Senhor Israel kuery Ruete pe anho
peiko aguã.
24 Heta vaꞌe kuery ombovai Josué pe:
 

— Senhor Nhanderuete pe orekuai ꞌrã, haꞌe ijayvu rã ronheꞌẽ rendu

ꞌrã guive — heꞌi okuapy.
25 Haꞌe rami py haꞌe vaꞌe ára Siquém py Josué heta vaꞌe kuery reve
 

ojapo Senhor pe ikuai aguã regua. Haꞌe kuery pe oeja haꞌe rami ae ikuai
aguã.

Ita nhomomaꞌenduꞌaarã omopuꞌãague

26  Haꞌe ramigua ayvu Josué ombopara kuaxia para Nhanderuete guigua
lei oĩa vaꞌe re. Haꞌe gui peteĩ ita tuvixa vaꞌe ojopy vy omopuꞌã imoꞌamy
haꞌe py, yvyra carvalho Senhor pegua henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe py hiꞌaĩ vaꞌe
guy py. 27 Haꞌe vy heta vaꞌe kuery pavẽ pe Josué aipoeꞌi:
 

— Maꞌẽ, kovaꞌe ita ma penemaꞌenduꞌa aguã oĩ, mbaꞌeta hexei haꞌe vaꞌe
ayvu haꞌe javi Senhor omombeꞌu. Haꞌe vaꞌe ma penemomaꞌenduꞌa ꞌrã
Penderuete pe pendeapu eꞌỹ aguã — heꞌi.
28 Haꞌe gui Josué omondoukapa ju heta vaꞌe kuery, peteĩ-teĩ hekoa katy.
 

Juízes 2.6‑9
29 Haꞌe vaꞌe nunga oiko rire Senhor rembiguai Num raꞌy Josué omano,
cento e dez maꞌetỹ re ma oikoa py. 30 Haꞌe ramo ijyvy re ae onhono porãa,
 

Timnate-Sera, Efraim regua yvyty reia re oĩ vaꞌe py, Gaás yvyty regua
kuaray ijapuꞌaꞌia katy. 31 Josué oikovea pukukue re Israel kuery ikuai
 

Senhor pe, haꞌe gui Josué ndoikovevei ma rire nhomongeta vaꞌety kuery
Josué 24 410

ikuaia pukukue re ju, Israel kuery pe Senhor ojapo vaꞌekue oikuaapa

vaꞌe ramo.
32 Haꞌe gui José kãgue Israel kuery Egito yvy gui ogueru vaꞌekue ma
 

Siquém yvy re ojaty inony. Yvy Siquém ru Hamor raꞌy kuery gui cem
hatãꞌi vaꞌe prata guigua re Jacó ojogua vaꞌekue py ae onhono porã. Haꞌe
rami rire haꞌe vaꞌe yvy ma José ramymino kuery mbaꞌerã itui.
33 Arão raꞌy Eleazar omano avi ramo onhono porãa Gibeá py. Haꞌe vaꞌe
 

yvy Efraim regua yvyty reia re oĩ vaꞌe ma taꞌy Finéias peguarã omeꞌẽ
mbyre.
 Joguerekoa juiz kuery
opena jave guare oĩa
Joguerekoa juiz kuery opena jave guare oĩa
Josué omano ma ramo Israel kuery “Oeja rivepa guamoĩ kuery Ruete Senhor
Egito yvy gui oguenoẽmba vaꞌekue ri. Haꞌe vy ovapa nguuete kuery mboae re,
haꞌe kuerya katy raiꞌi rupi ikuai vaꞌe kuery ruete re. ... Haꞌe nunga rupi Israel
kuery rovai Senhor poxya hendy vy omboaxa mbaꞌemo peꞌapaarã kuery po
py. Haꞌe rã oipeꞌapa haꞌe kuery oguereko vaꞌekue. Hovaigua kuery haꞌe katyꞌi
rupi ikuai vaꞌe kuery po py ae omboaxa ramo ojejopy uka ngovaigua kuery pe.
... Haꞌe gui Senhor omoĩ joguerekoarã kuery, mbaꞌemo peꞌapaa kuery po gui
oepy aguã. ... Joguerekoarã omoĩ vaꞌekue reve Senhor oiko vy oepypa hovaigua
kuery po gui, joguerekoa oikoa pukukue re. Mbaꞌeta haꞌe kuery moingo axya
haꞌe imbojexavai reia kuery káuxa ipoaẽ okuapy. Haꞌe nunga Senhor oendu vy
omboaxy. Haꞌe rami teĩ joguerekoa omano ma rire haꞌekue rami ae ju ꞌrã ikuai”
(2.12a, 14, 16, 18‑19a).
Haꞌe javi vy treze joguerekoarã Nhanderuete omoĩ rakaꞌe. Haꞌe kuery vaꞌe
regua ma Gideão haꞌe Sansão. Haꞌe rami teĩ heta vaꞌe kuery haꞌeveꞌỹa rami anho
ikuai. Opaa py aipoeꞌi: “Haꞌe vaꞌe jave ma ndoikoi huvixave Israel kuery re opena
vaꞌerã. Haꞌe ramo peteĩ-teĩ ikuai ꞌrã haꞌe kuery ae oipotaa rami rive” (21.25).
Kovaꞌe kuaxia py ijayvua rami vy Nhanderuete pegua kuery ixupe ete ri
ikuai vy ikuai porã ꞌrã. Haꞌe rã ndojeroviai rei ramo haꞌe kuery pe ndaꞌevei ꞌrã.
Jajejavy rei teĩ Nhanderuete pe jajapukai ramo nhandeperdoa ꞌrãe tema.

Cananeu kuery re Judá kuery ipoꞌakaague

1   Josué
omano rire Israel kuery oporandu okuapy Senhor pe. Haꞌe
1

vy aipoeꞌi:
— Ore kuery vaꞌe regua mavaꞌe ndaꞌu haꞌe ranhe oo ꞌrã cananeu kuery
ikuaia py, haꞌe kuery rovai opuꞌã aguã?
2 Senhor ombovai:
 

— Judá kuery ma oo ꞌrã. Mbaꞌeta haꞌe kuery po py ma amboaxa ma

yvy — heꞌi.
3 Haꞌe ramo Judá kuery aipoeꞌi guyvy kuery Simeão regua pe:
 

411
Juízes 1 412

— Jaa ke orerupive jajopy aguã oreyvyrã xorte rupi omeꞌẽ mbyre.

Nhapuꞌã ꞌrã cananeu kuery rovai. Haꞌe vaꞌe rire ore kuery ju ꞌrã
penderupive roo, pendeyvyrã xorte rupi omeꞌẽ mbyre py — heꞌi ramo
haꞌe kuery rupive Simeão kuery oo avi.
4 Judá kuery ojeꞌoi rã ipo py Senhor omboaxa cananeu haꞌe ferezeu
 

kuery. Haꞌe ramo Bezeque py ojukapa haꞌe kuery vaꞌe regua dez mil
avakue. 5 Bezeque py ma haꞌe kuery Adoni-Bezeque ojou vy hexe opuꞌã
 

okuapy. Haꞌe vy ojuka cananeu haꞌe ferezeu kuery. 6 Haꞌe rã Adoni- 

Bezeque ma ojava ovy teĩ hakykue ojeꞌoi vy oupity vy ojaya ikuã guaxu
jovaive haꞌe ipyxã guaxu voi. 7 Haꞌe ramo Adoni-Bezeque aipoeꞌi:
 

— Setenta huvixave ikuai haꞌe vaꞌe kuery kuã guaxu haꞌe ipyxã guaxu
ojayapaa reve omonoꞌõ okuapy vaꞌekue tembiꞌu kureꞌi xe-mesa guy py.
Haꞌe gui joe xee ajapoague rami ae Nhanderuete xembopaga avi — heꞌi.
Haꞌe rire Jerusalém py ogueraa ramo omano haꞌe py.
8 Judá kuery ma Jerusalém rovai ju opuꞌã vy ipoꞌakapa. Haꞌe vy
 

ojukapa kyxe py, haꞌe tetã re omboja tata. 9 Haꞌe vaꞌe rire Judá kuery
 

ojeꞌoi ju opuꞌã aguã cananeu kuery yvyty áry rupi ikuai vaꞌe re, Neguebe
rupi haꞌe yvyꞌã guy rupi ikuai vaꞌe re. 10 Haꞌe gui cananeu kuery Hebrom
 

py ikuai vaꞌe rovai ju Judá kuery ojeꞌoi. Haꞌe vaꞌe rery ypy ma Quiriate-
Arba. Haꞌe vy Judá kuery ojuka Sesai, Aimã haꞌe Talmai.

Josué 15.14‑19
11 Haꞌe
vaꞌe gui ma Debir tetã py ikuai vaꞌe rovai opuꞌã aguã ju ojeꞌoi.
Ymave ma Debir rery ma Quiriate-Sefer. 12 Calebe aipoeꞌi:
 

— Amongue vaꞌe rei Quiriate-Sefer oitypa vy ipoꞌaka vaꞌekue pe ma

ameꞌẽ ꞌrã xerajy Acsa taꞌyxyrã — heꞌi. 13 Haꞌe gui Calebe ryvy Quenaz
 

raꞌy Otniel vaꞌe ae ipoꞌaka tetã re. Haꞌe ramo ixupe Calebe omeꞌẽ guajy
Acsa taꞌyxyrã. 14 Haꞌe vaꞌe ma omea py oo vy aipoeꞌi:
 

— Tereo xeru pe ejerure peteĩ henda yvy re — heꞌi. Haꞌe gui kunha
vaꞌe ae mburikaꞌi áry gui oguejy ramo Calebe oporandu ixupe:
— Mbaꞌe tu reipota?
15 Ombovai:
 

— Emeꞌẽ rive xevy peteĩ mbaꞌe. Yvy pirua rive ma xevy remeꞌẽ vaꞌekue
ri yvu avi emeꞌẽ xevy — heꞌi ramo ixupe Calebe omeꞌẽ yvyꞌã re haꞌe yvyꞌã
guy rupi yvu ikuai vaꞌe.

Amboae rupi ipoꞌakaague

16  Judá
kuery reve Moisés ratyu queneu vaꞌe raꞌy kuery oguata avi
ojeꞌoivy. Tetã pindoty vaꞌe gui ojeꞌoi Judá regua tekoa eꞌỹa peve, Arade
rexei kuaray puku-a katy. a Haꞌe py ojeꞌoi vy ikuai haꞌe pygua kuery reve.

a
 1.16 Tetã pindoty ma Jericó ae (Deuteronômio 34.3, 2 Crônicas 28.15).
 413 Juízes 1

17 Haꞌe gui Judá kuery guyvy kuery Simeão regua reve ojeꞌoi vy ojukapa
cananeu kuery Zefate py ikuai vaꞌekue, omomba ete. Haꞌe nunga rupi
haꞌe vaꞌe omboerya ju Horma. b 18 Judá kuery ojopypa avi Gaza, Asquelom
 

haꞌe Ecrom, haꞌe katyꞌi rupi yvy ikuai vaꞌe haꞌe javi reve. 19 Judá kuery
 

reve Senhor oiko ramo oipeꞌapa yvyty rupi ikuai vaꞌekue. Haꞌe rã
yvyugua re ikuai vaꞌe ma ndoipeꞌa kuaai, karóxa ferro guigua haꞌe
kuery oguereko ramo. 20 Haꞌe gui Moisés ijayvuague rami vy Calebe pe
 

omboaxaa Hebrom tetã. Haꞌe ramo haꞌe gui Calebe oipeꞌapa Enaque raꞌy
kuery mboapy ikuai vaꞌekue.
21 Haꞌe rã Benjamim kuery ma ndoipeꞌa reguai jebuseu kuery Jerusalém
 

py ikuai vaꞌe. Haꞌe rami ꞌrãgue py Benjamim kuery reve jebuseu kuery
ikuai Jerusalém py ae, aỹ peve.
22 José ramymino kuery voi ojeꞌoi Betel tetã rovai opuꞌã aguã. Haꞌe
 

ramo haꞌe kuery reve Senhor oiko. 23 Haꞌe rami vy Betel re haꞌe kuery
 

omondouka avakue oikuaa pota nhemi aguã. Haꞌe vaꞌe tetã omboery
ypyague ma Luz. 24 Oikuaa pota vaꞌe kuery oexa okuapy peteĩ ava tetã
 

gui oẽ ouvy rã. Haꞌe vy aipoeꞌi ixupe:

— Exa uka na orevy tetã katy oikeaty. Haꞌe rami rã romboaxy ꞌrã —
heꞌi. 25 Haꞌe gui tetã katy oikeaty haꞌe oexa uka ramo haꞌe kuery ojukapa
 

tetã pygua kuery kyxe py. Haꞌe rã haꞌe vaꞌe ava hoo pygua kuery reve ma
ndojukai. 26 Haꞌe ramo heteu kuery yvy re ju ava vaꞌe oo vy peteĩ tetã
 

ojapo haꞌe py, haꞌe omboery Luz. Haꞌe vaꞌe ma hery oime aỹ peve. c

Yvy Israel kuery ndojopypai teri vaꞌekue re ijayvuague

27 Haꞌe gui Manassés kuery ma ndoipeꞌai Bete-Seã pygua kuery, neĩ
Taanaque, Dor, Ibleão, neĩ Megido pygua kuery, neĩ haꞌe katyꞌi rupi tekoa
ikuai vaꞌe pygua kuery, mbaꞌeta cananeu kuery oĩ atãve okuapy oyvy re
ae ikuai aguã. 28 Israel kuery imbaraeteve ma vy omombaꞌeapo nheaꞌã
 

cananeu kuery. Haꞌe rami teĩ ndoipeꞌapai.

29 Efraim kuery ma ndoipeꞌai cananeu kuery Gezer py ikuai vaꞌe. Haꞌe
 

ramo haꞌe kuery reve ikuaive tema Gezer py ae.

30 Zebulom kuery ma ndoipeꞌai avi Quitrom neĩ Naalol py ikuai vaꞌe.
 

Haꞌe ramo cananeu kuery ikuaive tema haꞌe kuery reve, ombaꞌeapo
nheaꞌã aguã rami ikuai.
31 Aser kuery ma ndoipeꞌai Aco py ikuai vaꞌe, neĩ Sidom, Alabe, Aczibe,
 

Helba, Afeca, neĩ Reobe pygua kuery voi. 32 Haꞌe rami rire Aser kuery ma
 

cananeu kuery mbyte rupi ae ikuai haꞌe vaꞌe yvy re, ndoipeꞌapai rire.
33 Naftali kuery ma ndoipeꞌai Bete-Semes pygua kuery, neĩ Bete-Anate
 

pygua kuery voi. Haꞌe rami vy cananeu kuery mbyte rupi ikuaive tema

b
 1.17 Tery Horma ma “Ombovaipaague” ꞌea.  1.26 Tery Luz ma “Amêndoaꞌy” ꞌea haꞌe
c

kuery ayvu py.

Juízes 1​, ​2 414

haꞌe vaꞌe yvy re. Haꞌe rã Bete-Semes haꞌe Bete-Anate pygua kuery ma
omombaꞌeapo nheaꞌã.
34 Haꞌe gui amorreu kuery ojapo Dã kuery yvyꞌã rupi anho ikuai aguã
 

rami, yvyꞌã guy katy oguejy eꞌỹ aguã. 35 Haꞌe rami ae avi amorreu kuery
 

onheaꞌã okuapy Heres yvyty re ikuai aguã, Aijalom haꞌe Saalabim re.
Haꞌe rami teĩ José ramymino kuery ipoꞌaka nho vy omombaꞌeapo nheaꞌã.
36 Amorreu kuery ikuaia apy ma Acrabim haꞌe Sela guive oo oiny yvyꞌã
 

katy.

Israel kuery pe Nhanderuete ijayvu atãague

2   Haꞌe
gui Senhor-a guigua anjo ma Gilgal gui oẽ vy oo Boquim tetã
1

py. Haꞌe vy aipoeꞌi:

— Ajapo rakaꞌe Egito gui peẽmba aguã rami, haꞌe rogueru yvy
aura reve peneramoĩ kuery pe ameꞌẽ aguã re ju. Xee aipoaꞌe vaꞌekue:
“Nambovaipai ꞌrã xereve guarã peẽ kuery reve ajapo vaꞌekue. 2 Haꞌe rã  

peẽ ma ndaꞌevei kovaꞌe yvy regua kuery reve pejapo aguã peteĩ rami
pendekuai aguã. Haꞌe rami ꞌrãgue py peitypa ꞌrã haꞌe kuery altar ikuai
vaꞌe”, haꞌe vaꞌekue ri peẽ naxenheꞌẽ rendui. Mbaꞌe re tu haꞌe rami pejapo?
3 Haꞌe nunga rupi xee aipoaꞌe avi: “Xee ma ndaipeꞌai ꞌrã haꞌe kuery
 

penerenonde gui. Haꞌe rami ꞌrãgue py penderovaigua riae ꞌrã ikuai, haꞌe
tuuete ramigua ikuai vaꞌe voi nhuã penemboꞌaarã ꞌrã ikuai”, haꞌe vaꞌekue
— heꞌi. 4 Senhor-a guigua anjo haꞌe rami Israel kuery haꞌe javi pe ijayvu
 

ramo haꞌe kuery onhendu atã vy ojaeꞌo okuapy. 5 Haꞌe nunga rupi haꞌe
 

vaꞌe henda omboery Boquim. d Haꞌe gui haꞌe py mbaꞌemo omeꞌẽ okuapy
Senhor pe.

Juízes 2:6‑9
Josué 24.29‑31
6  Josué
heta vaꞌe kuery omondoukapa rã Israel kuery peteĩ-teĩ regua
ojeꞌoi oyvyrã ojopy aguã katy. 7 Josué oikoa pukukue re ma Senhor pe
 

anho heta vaꞌe kuery ikuai, haꞌe gui Josué ndoikovei ma rire nhomongeta
vaꞌety kuery ikuaia pukukue re ju. Haꞌe vaꞌe kuery ma Israel kuery pe
Senhor mbaꞌemo porã tuvixa vaꞌe ojapo rã oexapa vaꞌekue. 8 Haꞌe gui  

ma Num raꞌy Josué Senhor rembiguai vaꞌe omano, cento e dez maꞌetỹ
ma oguerekoa py. 9 Haꞌe ramo onhono porãa ijyvy apy re ae, Timnate-
 

Heres py, Efraim kuery yvy re yvyty oĩ vaꞌe re, Gaás yvyty regua kuaray
ijapuꞌaꞌia katy.
10 Haꞌe vaꞌe javegua kuery haꞌe javi avi omano rã ogueraa tuu kuerya
 

py. Haꞌe vaꞌe kuery rire ma taꞌy haꞌe tajy kuery ju ikuai Senhor oikuaa
eꞌỹ vaꞌe, neĩ Israel kuery pe mbaꞌemo porã ojapo vaꞌekue voi ndoikuaai

 2.5 Tery Boquim ma “Ojaeꞌoa” ꞌea.

d
 415 Juízes 2​, ​3

okuapy. 11 Haꞌe rami vy Senhor renonde Israel kuery ojapo okuapy

 

haꞌeveꞌỹ vaꞌe, Baal raꞌangaa ikuai vaꞌe re rive ikuai vy. 12 Oeja rivepa  

guamoĩ kuery Ruete Senhor Egito yvy gui oguenoẽmba vaꞌekue ri.
Haꞌe vy ovapa nguuete kuery mboae re, haꞌe kuerya katy raiꞌi rupi ikuai
vaꞌe kuery ruete re. Haꞌe nunga rive haꞌe kuery omboete vy ombopoxy
Senhor, 13 Senhor gui ojepeꞌapa vy Baal haꞌe Astarote pe rive ikuaia
 

py. 14 Haꞌe nunga rupi Israel kuery rovai Senhor poxya hendy vy
 

omboaxa mbaꞌemo peꞌapaarã kuery po py. Haꞌe rã oipeꞌapa haꞌe kuery

oguereko vaꞌekue. Hovaigua kuery haꞌe katyꞌi rupi ikuai vaꞌe kuery po py
ae omboaxa ramo ojejopy uka ngovaigua kuery pe. 15 Haꞌe kuery rovai
 

tema Senhor po oĩ ojeꞌoia rupi rei. Haꞌe kuery re ma mbaꞌemo vai anho
Senhor ombou, oura reve ijayvuague rami vy. Haꞌe rami rã ojexavai ete
okuapy.
16 Haꞌe gui Senhor omoĩ joguerekoarã kuery, mbaꞌemo peꞌapaa kuery
 

po gui oepy aguã. 17 Haꞌe rami teĩ nonheꞌẽ rendui avi okuapy joguerekoa
 

kuery. Haꞌe vy ovapa okuapy amboae ramigua tuuete kuery re, haꞌe vy
omboete okuapy. Ojepeꞌa pojava guamoĩ kuery Senhor onheꞌẽ rendua
rupi ojeꞌoiague gui. Haꞌe vy ndaꞌikuaivei guamoĩ kuery ikuaiague rami.
18 Joguerekoarã omoĩ vaꞌekue reve Senhor oiko vy oepypa hovaigua
 

kuery po gui, joguerekoa oikoa pukukue re. Mbaꞌeta haꞌe kuery moingo
axya haꞌe imbojexavai reia kuery káuxa ipoaẽ okuapy. Haꞌe nunga
Senhor oendu vy omboaxy. 19 Haꞌe rami teĩ joguerekoa omano ma
 

rire haꞌekue rami ae ju ꞌrã ikuai. Haꞌe vy guamoĩ kuery ikuaiague gui
ndaꞌeveive ete ju okuapy, amboae regua tuuete re ovapa, haꞌe nunga pe
rive ikuai haꞌe omboete okuapy. Peteĩ henda py voi ndojepeꞌai teko vai
ojapo okuapya gui, neĩ haꞌeveꞌỹa rami rei ikuaia gui. 20 Haꞌe nunga rupi
 

Israel kuery rovai Senhor poxya hendy. Haꞌe vy aipoeꞌi:

— Kovaꞌe kuery ndaꞌikuai ae tamoĩ kuery pe xereve guarã ajapo
vaꞌekue rupi, naxenheꞌẽ rendui guive. 21 Haꞌe ramo haꞌe kuery renonde
 

gui xee voi ndaipeꞌavei ꞌrã amboae regua kuery, Josué omano vy oeja
rive vaꞌekue rembyre. 22 Haꞌe rami ꞌrãgue py haꞌe vaꞌe regua aeja ꞌrã
 

Israel kuery aeko aꞌã aguã, aikuaa aguã Senhor guigua tape rupi tamoĩ
kuery ikuaiague rami ikuai ꞌrãa, tyrã pa anya — heꞌi. 23 Haꞌe rami vy 

haꞌe kuery mbyte py Senhor oeja amboae regua kuery, ndoipeꞌa voi, neĩ
nomboaxapai guive Josué po py.

Israel kuery mbyte amboae rami rei onhemboꞌea

rupi ikuai vaꞌe re ijayvuague

3   Povaꞌe
regua kuery ma Senhor oeja vaꞌekue Israel kuery oaꞌanga
1

aguã, mbaꞌeta Israel kuery pavẽ eꞌỹ oikuaa Canaã yvy re joe opuꞌãa
katy oo aguã. 2 Haꞌe rami ojapo Israel kuery joe opuꞌã aguã oikuaa eꞌỹ
 

teri vaꞌekue-ꞌekue omboꞌe vy. 3 Ijyvy re oeja vaꞌekue ma peteĩ nhiruĩ

 
Juízes 3 416

filisteu regua yvatekueve vaꞌe, haꞌe cananeu kuery haꞌe javi, Sidom tetã
pygua haꞌe heveu kuery Líbano yvyꞌã re ikuai vaꞌe, Baal-Hermom yvyꞌã
guive Hamate katy oikea peve. 4 Haꞌe vaꞌe kuery opyta Senhor oeko aꞌã
 

aguã Israel kuery, oikuaa aguã haꞌe kuery ojapyxaka ꞌrã paa tamoĩ kuery
pe Moisés rupi ojapo uka vaꞌekue re. 5 Haꞌe ramo Israel kuery ma heteu
 

kuery mbyte rupi, amorreu, ferezeu, heveu haꞌe jebuseu kuery mbyte rupi
ikuai vy 6 guaꞌyxyrã ogueraa haꞌe vaꞌe regua rajy kuery, haꞌe guajy kuery
 

omomenda haꞌe vaꞌe regua raꞌy kuery re. Haꞌe kuery ruete kuery omboete
avi okuapy.

Cusã-Risataim po gui Otniel Israel kuery oepyague

7 Senhor renonde rupi Israel kuery haꞌeveꞌỹa rami ikuai, hexaraipa
Senhor nguuete gui. Haꞌe vy omboete okuapy Baal raꞌangaa ikuai vaꞌe
haꞌe yvyra aygue gui taꞌangaarã omopuꞌã mbyre. 8 Haꞌe ramo haꞌe kuery
 

rovai Senhor poxya hendy vy omboaxapa Mesopotâmia pygua huvixa

Cusã-Risataim po py. Haꞌe ramo oito maꞌetỹ re Cusã-Risataim rembiguai
ikuai. 9 Haꞌe gui Senhor pe Israel kuery ojapukai okuapy ramo hepyarã
 

ombou Calebe ryvy Quenaz raꞌy Otniel. Haꞌe ramo oepy. 10 Haꞌe vaꞌe re  

Senhor guigua Nheꞌẽ ou ramo oikuaa pota Israel kuery re. Joe opuꞌã aguã
katy haꞌe oo ramo ipo py Senhor omboaxa Mesopotâmia pygua huvixa
Cusã-Risataim. Haꞌe ramo Otniel ipoꞌaka hexe. 11 Haꞌe rami rire quarenta
 

maꞌetỹ re opytuꞌupaa yvy re. Haꞌe gui ma Quenaz raꞌy Otniel omano.

Eglom rembiguai ranhe haꞌe kuery ikuaiague

12  Peteĩgueju Israel kuery haꞌeveꞌỹa ramigua ikuai Senhor renonde.
Haꞌe ramo Israel kuery re Senhor ombopoꞌaka Moabe pygua huvixa
Eglom, henonde haꞌeveꞌỹa rami ikuai rire. 13 Haꞌe vaꞌe ma ojea py
 

omboaty Amom haꞌe Amaleque kuery. Haꞌe kuery reve ojeꞌoi vy ojuka
Israel kuery regua. Tetã pindoty vaꞌe re avi ipoꞌaka. 14 Dezoito maꞌetỹ re
 

Israel kuery ikuai Moabe pygua huvixa Eglom vaꞌe rembiguai.

Eúde joepy jevyague

15  Haꞌegui Senhor pe Israel kuery ojapukai okuapy ramo hepyarã
ombou peteĩ ava ijaxu vaꞌe, Benjamim regua Gera raꞌy Eúde. Haꞌe vaꞌe po
rupi Israel kuery omondouka peráta Moabe pygua kuery ruvixa Eglom pe
omboaxa vaꞌerã. 16 Haꞌe rã Eúde ma peteĩ kyxe haimbe jovai vaꞌe ojapo,
 

ijyva kuꞌa peve ipuku-a vaꞌe. Haꞌe vaꞌe ma okuꞌa oiporu kuaa re omoĩ,
oao guy rupi. 17 Ogueraa avi peráta Moabe pygua kuery ruvixa Eglom pe
 

omeꞌẽ vaꞌerã. Eglom ma ava guaxu rei. 18 Peráta ogueru vaꞌekue omeꞌẽ
 

rire ma omondoukapa ju avakue ngupivegua, haꞌe kuery reve oẽ avi

ranhe. 19 Haꞌe gui Gilgal py taꞌangaa ikuaia peve ooague gui ojevy ju.
 

Haꞌe vy aipoeꞌi huvixa pe:

 417 Juízes 3​, ​4

— Xeruvixa, xee areko peteĩ ayvu xee aeꞌi aikuaa vaꞌe ndevy guarã.
Huvixa ombovai vy
— Ekyrirĩ ranhe — heꞌi vy guenonde gui omondoukapa ijyvýry ikuai
vaꞌekue.
20 Yroꞌyxãveaꞌi jave ramo huvixa oguapy oiny peteĩ opy jaꞌoꞌi py. Oĩa py
 

Eúde oike vy aipoeꞌi:

— Areko peteĩ ayvu Nhanderuete guigua ndevy amombeꞌu vaꞌerã —
heꞌi ramo Eglom opuꞌã tenda oĩa gui. 21 Haꞌe ramo Eúde oaxua regua
 

okuaveꞌẽ vy oekyi kyxe oyke oiporu kuaa regua gui, haꞌe oipyxo hye
py. 22 Haimbea reve hiꞌy voi oike, haꞌe hye gui kyxe ndoekyi ramo ikyra
 

onhembotypa hiꞌáry. Haꞌe gui Eúde ma okẽꞌi oĩ vaꞌe rupi oẽ vy 23 oaxa 

ovy oikeaty rupi, okẽ ombotypa vy ojoko rire.

24 Haꞌe oo ma rire ou huvixa rembiguai kuery. Haꞌe kuery omaꞌẽ rã opy
 

yroꞌyxãveaꞌi rokẽ ojokoa raꞌe imoiny. Haꞌe ramo “Opy yroꞌyxãveaꞌi py po

opytuꞌu oiny” heꞌi ranhe. 25 Haꞌe gui noarõxevei ma okuapy vy opy katygua
 

okẽ ndoipeꞌa reguai vy ipeꞌaa ogueru vy oipeꞌa. Haꞌe gui oexa rã huvixa
reꞌõgue ipukupa oupy yvy rupi. 26 Haꞌe kuery ikuai area ja Eúde oo jepe.
 

Taꞌangaa ojapo pyre ikuaia rupi oaxa vy Seirá katy oo. 27 Haꞌe py ovaẽ vy
 

omonheꞌẽ mimby guaxu Efraim regua yvyty reia rupi. Haꞌe rã Israel kuery
oguejy ojeꞌoivy hupive, tenonde haꞌe oo ramo. 28 Haꞌe kuery pe aipoeꞌi:
 

— Jaa ke xerupive, mbaꞌeta pendepo py Senhor omboaxa ma

penderovaigua kuery Moabe pygua — heꞌi. Haꞌe ramo hakykue ojeꞌoi
vy ojoko Jordão yakã oaxaaty, Moabe pygua kuery oaxa eꞌỹ aguã. Haꞌe
kuery vaꞌe regua neĩ peteĩve nomboaxai. 29 Haꞌe vaꞌe jave py ojuka dez
 

mil avakue Moabe pygua kuery regua, imbaraetekue haꞌe ipyꞌa guaxukue
meme. Peteĩve ndoo jepei. 30 Haꞌe rami py haꞌe vaꞌe ára Israel kuery
 

ipoꞌaka okuapy Moabe re. Haꞌe ramo yvy re opytuꞌupa oitenta maꞌetỹ re.
31 Haꞌe vaꞌe rire ma oiko avi Anate raꞌy Sangar. Haꞌe vaꞌe ma peteĩ toro
 

mondyia py ojuka seiscentos avakue filisteu regua. Haꞌe rami vy haꞌe voi
oepy Israel kuery.

Canaã pygua huvixa Jabim rembiguai haꞌe kuery ikuaiague

4   Eúde
omano rire ma peteĩgue ju Israel kuery haꞌeveꞌỹa rami ikuai
1

Senhor renonde. 2 Haꞌe ramo Senhor omboaxapa Canaã pygua

 

huvixa Jabim po py. Haꞌe vaꞌe openaa ma Azor tetã. Ixupegua xondaro
kuery ruvixa ma Harosete-Hagoim pygua Sísera hery vaꞌe. 3 Haꞌe gui
 

Israel kuery ojapukai okuapy Senhor pe, mbaꞌeta Jabim ma novecentos

karóxa ferro guigua oguereko vaꞌe reve vinte maꞌetỹ re ma oguereko axy.

Débora haꞌe Baraque joepyague

4  Haꞌe
vaꞌe jave Israel kuery oguereko oikovy vaꞌe ma peteĩ profeta
kunha Lapidote raꞌyxy Débora hery vaꞌe. 5 Débora ma peteĩ pindo hiꞌaĩ
 
Juízes 4 418

vaꞌe “Débora oĩaty” ꞌepy vaꞌe guy py opena oiny, Ramá haꞌe Betel mbyte
py Efraim regua yvyꞌã reia py. Haꞌe oĩa py Israel kuery jogueru ꞌrã
mbaꞌemo re oikuaa pota aguã.
6 Haꞌe gui haꞌe vaꞌe kunha vaꞌe oenoĩ uka Abinoão raꞌy Baraque, Naftali
 

regua Quedes tetã py oikoa gui. Haꞌe vy aipoeꞌi ixupe:

— Senhor Israel kuery ruete ndaꞌu ndevy ijayvu vy aipo ndeꞌi rakaꞌe:
“Tereo, eraa avakue Tabor yvyty peve. Dez mil avakue eraa Naftali haꞌe
Zebulom kuery regua. 7 Haꞌe gui xee ajapo ꞌrã ndea py Quisom yakãꞌi py
 

Jabim pegua xondaro kuery ruvixa Sísera vaꞌe ou aguã rami, karóxa haꞌe
xondaro kuery reve, haꞌe amboaxapa ꞌrã ndepo py”, ndeꞌi pa?
8 Haꞌe rã Baraque aipoeꞌi:
 

— Xerupive ndee reo ramo ma aa ꞌrã. Haꞌe rã xerupive ndereoi ramo

ma xee ndaai ꞌrã — heꞌi.
9 Kunha vaꞌe ombovai:
 

— Anhetẽ aa ꞌrã nderupive, teĩ ndee eꞌỹ ꞌrã nemboetea joe nhapuꞌã aguã
katy jaa rire. Mbaꞌeta Senhor omboaxa ꞌrã Sísera peteĩ kunha vaꞌe po py
— heꞌi. Haꞌe vy Débora ojepeꞌa vy Baraque reve jogueraa Quedes katy.
10 Quedes py ma Baraque oenoĩ Zebulom haꞌe Naftali kuery vaꞌe regua.
 

Haꞌe rã hupive ojeꞌoi dez mil avakue. Débora voi oo avi hupive.
11 Quedes katyꞌi oiko avi peteĩ ava queneu regua Héber hery vaꞌe. Haꞌe
 

vaꞌe ma queneu kuery Moisés ratyu Hobabe ramymino kuerya ikuaia gui
ojepeꞌa ma vy Zaananim katyꞌi ojapo vaꞌekue ngoorã, yvyra carvalho
hiꞌaĩ vaꞌe guy py.
12 Haꞌe gui Sísera pe omombeꞌua rã oikuaa Tabor yvyty katy Abinoão
 

raꞌy Baraque oo maa. 13 Haꞌe rami vy Sísera ogueru rukapa karóxa haꞌe
 

javi, novecentos karóxa ferro guigua meme, haꞌe hexeve ikuai vaꞌe haꞌe
javi, Harosete-Hagoim gui ogueraapa Quisom yakãꞌi peve.
14 Haꞌe ramo Débora aipoeꞌi Baraque pe:
 

— Epuꞌã ke, mbaꞌeta kovaꞌe árave Senhor omboaxa ꞌrã Sísera ndepo
py. Xapyꞌa rei ndaꞌu Senhor ndooi ri nerenonde rupi? — heꞌi. Haꞌe ramo
Baraque ma Tabor yvyty gui oguejy ovy, ngupivegua dez mil avakue
reve. 15 Haꞌe gui Baraque rupivegua kuery kyxe reve ovaẽ ramo Senhor
 

oitypa Sísera, karóxa haꞌe xondaro kuery haꞌe javi. Haꞌe rã Sísera ma
karóxa gui opo vy onha ovy yvy rupi. 16 Baraque ma karóxa haꞌe xondaro
 

kuery rakykue monha Harosete-Hagoim peve. Haꞌe rami py Sísera pegua

xondaro kuery oitypa kyxe py, neĩ peteĩve ndoo jepei.

Jael ojukaague Sísera

17 Haꞌegui Sísera ma yvy rupi onha ovy vy ovaẽ queneu regua Héber
ro py, mbaꞌeta peteĩ rami ikuai Hazor pygua huvixa Jabim haꞌe queneu
regua Héber ro pygua kuery reve. Haꞌe gui Héber raꞌyxy Jael oĩa py ovaẽ
ramo 18 Jael oẽ ovy Sísera ovaexĩ vy. Haꞌe vy aipoeꞌi ixupe:
 
 419 Juízes 4​, ​5

— Eike ke, xeruvixa. Eike na xero py, ekyje eme — heꞌi. Haꞌe ramo opy
ovaẽ ramo kunha vaꞌe onhovã peteĩ nheovãa py.
19 Ava vaꞌe aipoeꞌi ixupe:
 

— Ajerure ndevy, emeꞌẽ na xevy ruxãꞌi yy ayꞌu aguã, xeyꞌuvei ramo.

Haꞌe rã kunha vaꞌe ma kamby ryru oipeꞌa vy kamby omeꞌẽ oyꞌu aguã.
Haꞌe vaꞌe rire onhovã ju.
20 Haꞌe gui ava vaꞌe aipoeꞌive ju ixupe:
 

— Heꞌã ke okẽ py. Xapyꞌa rei amongue ou rã oporandu vy “Oĩa pa?” ꞌea
ramo “Any” ꞌre ꞌrã — heꞌi.
21 Haꞌe ramo Héber raꞌyxy Jael ma peteĩ yvyra rakua oguy pygua haꞌe
 

peteĩ karavo mbotaa ogueru vy oo mbegueiꞌi ava vaꞌe onhenoa py. Haꞌe
rami vy hexapy kã rexeiꞌi ombota yvyra rakua, oaxa vy yvy re oike aguã
peve, mbaꞌeta oke rana oupy, ikaneꞌõ vaipa vy. Haꞌe rami vy omano.
22 Haꞌe gui Sísera rakykue Baraque oo rã Jael oexa vy oẽ ju ovaexĩ vy.
 

Haꞌe vy aipoeꞌi ixupe:

— Eju, aexa uka ꞌrã ava reka vaꞌekue — heꞌi ramo oo hakykueꞌi. Haꞌe
vy oexa rã Sísera omano raꞌe oupy, yvyra rakua hexapy kã rexeiꞌi oĩ reve.
23 Haꞌe rami py haꞌe vaꞌe ára Israel kuery renonde Nhanderuete
 

omoꞌyvyĩꞌi Canaã pygua huvixa Jabim. 24 Haꞌe gui Canaã pygua huvixa
 

Jabim kuery re Israel kuery ipoꞌakave tema ojeꞌoivy, omomba peve.

Débora oporaeiague

5   Haꞌe
vaꞌe ára Débora haꞌe Abinoão raꞌy Baraque reve oporaei vy
1

aipoeꞌi:
2 — Israel kuery renonde huvixa kuery onhemoĩmba,

haꞌe heta vaꞌe kuery onhenhandua rupi ojeko meꞌẽmba ramo

penemaꞌenduꞌa porã Senhor re.
3 Pendu ke, huvixa kuery. Pejapyxaka, yvatekueve:

Xee, xee ae ma aporaei ta Senhor pe.

Aporaei ta Senhor Israel kuery Ruete pe.
4 Ndee Senhor, Seir gui reẽ vy,

Edom regua nhuũndy guive rejerojy reovy ramo

yvy oryryi, yva gui hayvi avi.
Tá, arai voi omboꞌoky rayvi.
5 Senhor renonde rupi yvyty ikuai vaꞌe omy-omyĩ,

yvyty Sinai voi, Senhor Israel kuery Ruete renonde.

6 Anate raꞌy Sangar oiko jave,

Jael avi oiko jave ma ndoaxavei mbaꞌemo vendea kuery.

Oguata vaꞌe kuery voi opia ojeꞌoivy tape vaikue rupi. e

e
 5.6 Haꞌe kuery okyjepa rei Canaã pygua huvixa Jabim haꞌe ixupegua xondaro ruvixa
Sísera gui. Haꞌe nunga rupi ndoguatavei tape rupi, haꞌe guekoa voi oeja reipa.
Juízes 5 420

7 Israel yvy re tekoa ikuai vaꞌekue tekoa eꞌỹa opyta, okyrirĩmba rei,
xee Débora apuꞌã peve,
Israel kuery vaꞌe regua xy aiko vaꞌe apuꞌã.
8 Nguuete pyaurã Israel kuery ojou ramo

hetã kora rokẽ py oiko joe opuꞌã vaꞌe.

Israel kuery quarenta mil ikuai vaꞌeri
haꞌe kuery mbyte py ndojoui huꞌy jokoa neĩ huꞌy guaxu.
9 Xekuraxõ oo Israel regua xondaro kuery ruvixa re,

heta vaꞌe kuery rerekoarã onhenhandua rupi onhemoĩ ramo.

Penemaꞌenduꞌa porã Senhor re!
10 Peẽ kuery mburika xiĩ vaꞌe áry peĩ vaꞌe,

peikuaa potaa py peguapy vaꞌe,

haꞌe tape rupi peguata vaꞌe voi pendeayvu avi haꞌe nunga re.
11 Yy rerua kuery oporaei vaꞌe,

mymba kuery oyꞌuaty yakã ikuai vaꞌe mbyte rupi

pendeayvu Senhor gueko porãa rupi ojapo vaꞌe re,
mbaꞌeta gueko porãa rupi oipytyvõ Israel re hekoa vaꞌe.
Haꞌe rami rire Senhor pegua kuery
haꞌeve ju ngoo katy ojevy aguã.
12 Emyĩ ke Débora, emyĩ ke.

Evy ke, ekeve eme, emonhendu mboraei.

Epuꞌã ke Baraque, ndee Abinoão raꞌy,
eraapa ke ndejopyare kuery rejokua reve.
13 Haꞌe ramo oguejy avi yvatekueve rembyre,

Senhor pegua kuery xereve guarã ojeꞌoi ipoꞌakakueve rovai.

14 Efraim kuery vaꞌe regua Amaleque yvy yma guare re ikuai vaꞌe

ma joe opuꞌãa katy oguejy jogueravy.

Haꞌe gui ndee Débora nderakykue
ojeꞌoi avi Benjamim regua guetarã kuery reve.
Maquir gui oguejy xondaro ruvixa kuery,
Zebulom gui voi ou po pygua ojopy reve jogueraa vaꞌe kuery.
15 Issacar regua yvatekueve voi Débora rupive ojeꞌoi.

Issacar kuery ma Baraque rupive ojeꞌoi,

hakykue oguejy jogueravy yvyꞌã guy katy.
Haꞌe rã Rúben kuery vaꞌe regua mbyte ma
joo rami eꞌỹ-eꞌỹ ijayvu okuapy.
16 Mbaꞌe re tu vaka kora rupi ri pepyta pekuapy

mimby pu pendua py rive?

Rúben regua joo rami eꞌỹ-eꞌỹ ijayvu okuapy.
17 Gileade pygua kuery voi Jordão yakã rovai re opyta.

Haꞌe Dã kuery, mbaꞌe re tu kanoã guaxu yvýry opyta okuapy?

Aser kuery voi oguapypa okuapy yeꞌẽ rembe re,
 421 Juízes 5

opytuꞌu porã okuapy yeꞌẽ rakã paꞌũ py.

18 Haꞌe rã Zebulom kuery vaꞌe regua ma ndojeayvuveikue py oo,
Naftali kuery voi nhuũndy yvyꞌã re ojeꞌoi.
19 Haꞌe gui huvixave kuery onoꞌõ vy joe opuꞌã okuapy.

Canaã pygua huvixa kuery opuꞌã okuapy Taanaque py,

Megido yy yvýry.
Haꞌe rami teĩ prata guigua mbaꞌeve ndogueraai ombaꞌerã.
20 Mbaꞌeta yva guive ma voi jaxy-tata opuꞌã okuapy Sísera rovai,

oaxa ovya rupi ae opuꞌã.

21 Quisom yakã voi ogueroxyrypa,

Quisom yakã opuꞌã jepiaty ae.

Xenheꞌẽ, ejerojyve tema, nembaraete ke.
22 Haꞌe ramo kavaju kuery ipyambu onhaa rupi,

hiꞌárygua kuery joe opuꞌã aguã katy ogueronha ramo.

23 Senhor-a guigua anjo aipoeꞌi: “Pendeayvu vai ke Meroz tetã re.

Pendeayvu vai haꞌe py ikuai vaꞌe re,

mbaꞌeta haꞌe kuery ma Senhor jogueraa jepe aguã katy ndooi rire,
Senhor jogueraa jepe aguã katy ndooi ixupegua ipyꞌa
guaxukueve reve”, heꞌi.
24 Haꞌe rã Jael ma kunhague mboae gui ayvu porãvepy toiko,

queneu regua Héber raꞌyxy vaꞌe.

Ayvu porãvepy toiko kunhague oguy py ikuai vaꞌe haꞌe javi gui.
25 Mbaꞌeta ava vaꞌe ovaẽ vy yy re ojerure ramo ixupe omeꞌẽ kamby.
Karo yvatekueve pegua vaꞌe py ae omeꞌẽ kamby nhandykue.
26 Haꞌe gui okuaveꞌẽ yvyra rakua ituia katy,

oiporu kuaa regua re okuaveꞌẽ ombaꞌeapo vaꞌe kuery karavo

ombotaaty re.
Haꞌe vy Sísera re ombota vy
ombovo inhakã,
ombokua vy omboaxa inhakã rupi.
27 Haꞌe rã kunha vaꞌe py yvyꞌiry ojeroꞌa,

hoꞌa vy ipukupa oupy.

Ipy yvýry ojeroꞌa vy hoꞌa.
Ojeroꞌaa pyve hoꞌa vy omano.
28 Haꞌe gui ma Sísera xykueꞌi ma janela jokoa paꞌũ rupi omaꞌẽ hoꞌamy.

Haꞌe vy janela gui haxẽ reve aipoeꞌi:

“Mbaꞌe re tu ikaróxa ndou voi ri?
Mbaꞌe re tu hymba kavaju kuery ndoguata pojavai ri?” heꞌi.
29 Haꞌe rã kunhague hiꞌarandukueve ombovai okuapy,

haꞌe rã haꞌe voi ombovai ojeupe ae:

30 “Ndojoui ꞌrã ri ndaꞌu, nombojaꞌoi ꞌrã ri ndaꞌu mbaꞌemo oipeꞌapa

vaꞌekue?
Juízes 5​, ​6 422

Peteĩ-teĩ ava pe peteĩ eꞌỹ vy mokoĩ kunhataĩ nomeꞌẽi ꞌrã ri tyꞌy?

Haꞌe gui Sísera peguarã ae ma opyta ꞌrã ajukue joegua eꞌỹ-eꞌỹ pytã
vaꞌe,
haꞌe ramo peteĩ eꞌỹ vy mokoĩ ajukue ombojeguapa pyre eꞌỹ ndaꞌu
guaꞌyxy ajuꞌy re omoĩ ꞌrã?” heꞌi.
31 Haꞌe rami ae Senhor, tomanomba nderovaigua kuery haꞌe javi.
Haꞌe rã nderayvua kuery ma
kuaray hexakã ouvya rami taexakã — heꞌi.
Haꞌe rami rire yvy re opytuꞌupa quarenta maꞌetỹ re.

Midiã pygua kuery Israel kuery ojavyky reiague

6   Israel
kuery haꞌeveꞌỹ vaꞌe ojapo Senhor renonde. Haꞌe nunga
1

rupi Senhor sete maꞌetỹ re omboaxa Midiã pygua kuery po py.

2 Israel kuery re Midiã pygua kuery ipoꞌakapave tema ojeꞌoivy ramo haꞌe
 

kuery gui onhemi atyrã ojapo okuapy yvyꞌã re itaovape guy haꞌe itakua
oĩ vaꞌe rupi, haꞌe tetã ikorapa vaꞌe py. 3 Mbaꞌeta Israel kuery omaꞌetỹ
 

nhavõ Midiã pygua kuery, amalequita haꞌe kuaray oua katygua kuery
regua opuꞌã ꞌrã jogueruvy haꞌe kuery rovai. 4 Haꞌe vy haꞌe kuery rovai
 

onoꞌõ vy omomba ꞌrã mbaꞌemo aju yvy re ikuai vaꞌe Gaza katyꞌi peve.
Israel kuery pe mbaꞌeve ndoejai hoꞌu vaꞌerã. Oipeꞌa avi ꞌrã hymba kuery
vexaꞌi, vaka haꞌe mburikaꞌi. 5 Mbaꞌeta ovaẽ ꞌrã okuapy guymba kuery
 

haꞌe oguy omopuꞌã vaꞌerã reve. Tuku-karu rami mbovy eꞌỹ reve ou ramo
neĩ oipapaa aguã ndaꞌevei, neĩ hymba camelo kuery voi. Ou okuapy yvy
regua ombotyguepa aguã. 6 Haꞌe rami rã Israel kuery ikangy ete okuapy
 

Midiã pygua kuery ikuai rã. Haꞌe rami vy haꞌe kuery ojapukai okuapy
Senhor pe.
7 Midiã pygua kuery káuxa Senhor pe Israel kuery ojapukai ramo
 

8 Senhor ombou peteĩ profeta haꞌe kuery pe aipoeꞌi vaꞌerã:

 

— Po rami Senhor Israel kuery Ruete ijayvu: “Xee ae ma Egito yvy

gui roguerupa vaꞌekue, escravo pendekuaiague gui roguenoẽ. 9 Haꞌe rami  

vy rogueraa jepe Egito pygua haꞌe penemoingo axya kuery haꞌe javi po
gui. Penerenonde gui haꞌe kuery aipeꞌa vy pendevy ju ameꞌẽ ijyvykue.
10 Haꞌe gui aipoaꞌe: ‘Xee ma Senhor Penderuete. Pekyje eme amorreu
 

kuery ruete ramigua kuery gui, haꞌe kuery yvy re pendekuai teĩ’, haꞌe
vaꞌekue ri xeayvu re peẽ kuery ndapejapyxakai.”

Nhanderuete oenoĩague Gideão

11 Haꞌe
gui Senhor-a guigua anjo ou vy oguapy Ofra py yvyra carvalho
hiꞌaĩ vaꞌe guy py, Abiezer raꞌy Joás yvy re. Haꞌe vaꞌe jave ma taꞌy Gideão
ma uvaꞌa ombiriaty py omoaꞌyĩ oiny trigo, Midiã pygua kuery gui onhomi
aguã. 12 Haꞌe vaꞌe pe Senhor-a guigua anjo ojexa uka vy aipoeꞌi:
 

— Senhor oiko ndereve, ava ipyꞌa guaxu vaꞌe — heꞌi.

 423 Juízes 6

13  Gideão ombovai:
— Ai xeruvixa! Senhor orereve oiko vaꞌeri mbaꞌe re tu haꞌvy orere ou
kovaꞌe nunga haꞌe javi? Mamo ꞌrã tu oĩ mbaꞌemo porã haꞌe ojapo vaꞌekue
oreru kuery omombeꞌu vaꞌe ramigua? Mbaꞌeta aipoeꞌi orevy: “Egito yvy
gui eꞌỹ ri ndaꞌu Senhor nhanenoẽmba rakaꞌe?” heꞌi okuapy vaꞌeri aỹ ma
Senhor orerejapa, oremboaxapa ri Midiã pygua kuery po py — heꞌi.
14 Haꞌe ramo Gideão oĩa katy Senhor ojere vy aipoeꞌi:
 

— Tereo ndere mbaraetea oĩ vaꞌe rupi, haꞌe eraa jepe Israel kuery Midiã
pygua kuery po gui. Xee eꞌỹ ri ndaꞌu romondouka? — heꞌi.
15 Haꞌe ramo aipoeꞌi ixupe:
 

— Aikore xeruvixa! Mbaꞌe nunga py ꞌrã tu araa jepe Israel kuery? Maꞌẽ,
Manassés kuery ikuai vaꞌe gui xero pygua kuery iporiauve vaꞌe, haꞌe gui
xee ma xeru ro pygua kuery gui kyrĩve vaꞌe aiko.
16 Senhor ombovai:
 

— Ndereve xee aiko ramo ma rejukapa vyvoi ꞌrã Midiã pygua kuery
peteĩꞌi ava rami rive — heꞌi.
17 Gideão aipoeꞌi ju:
 

— Xapyꞌa rei aỹ xejou porã haꞌe xemboaxy ri vy ejapo haꞌvy mbaꞌemo,

ndee ae ri Senhor ndeayvua reikuaa uka aguã. 18 Ambeꞌi ranhe, apy gui
 

ejepeꞌa eme ajevy eꞌỹa ja, mbaꞌemo nerenonde amoĩ vaꞌerã aru aguã.
Ombovai vy
— Roarõ ꞌrã haꞌvy rejevy peve — heꞌi.
19 Opy Gideão oike vy oguereko katu peteĩ kavaraꞌi haꞌe peteĩ ryru trigo gui
 

ojapo mbojape imbovua revegua eꞌỹ. Xoꞌo omoĩ peteĩ ajaka py, haꞌe rã tykue ma
peteĩ oja py omoĩ. Haꞌe rami vy yvyra carvalho guy py oĩa py oguerupa vy omoĩ
henonde. 20 Haꞌe ramo Senhor-a guigua anjo aipoeꞌi ixupe:
 

— Ejopy xoꞌo haꞌe mbojape imbovua revegua eꞌỹ, emoĩmba pevaꞌe ita
áry, haꞌe hiꞌáry enhoẽmba tykue — heꞌi rã haꞌe rami ojapo. 21 Haꞌe ramo
 

Senhor-a guigua anjo ma popoka opo py ogueru vaꞌekue omokuaveꞌẽ

vy omovaẽ xoꞌo haꞌe mbojape imbovua revegua eꞌỹ oĩ vaꞌe re. Haꞌe ramo
ita gui tata opuꞌã vy oapypa vyvoi xoꞌo haꞌe mbojape. Haꞌe gui Senhor-a
guigua anjo ojepeꞌa vyvoi henonde gui.
22 Haꞌe gui Gideão ma anjo Senhor-a guigua etea oikuaa vy aipoeꞌi:
 

— Senhor Xeruete, ndaꞌevei ete xevy! Mbaꞌeta xerexa py ae aexa kuri

Senhor-a guigua anjo.
23 Haꞌe rã Senhor ombovai:
 

— Toĩ ndere mbyꞌa porã! Ekyje eme! Neremanoi ꞌrã ri — heꞌi. 24 Haꞌe ramo
 

Senhor pe Gideão ojapo peteĩ altar haꞌe py. Haꞌe vaꞌe omboery “ Senhor gui ou
mbyꞌa porã.” Aỹ peve haꞌe vaꞌe altar oĩ Ofra py Abiezer ramymino kuery yvy re.

Baal pegua altar Gideão oitypaague

25  Haꞌe vaꞌe pyavyve Senhor aipoeꞌi ixupe:
Juízes 6 424

— Eraa peteĩ vaka nderu rymba, haꞌe vaꞌe ma toro sete maꞌetỹ vaꞌe
regua mokoĩa pereko vaꞌe. Haꞌe vaꞌe reve eity Baal pegua altar nderu
ojapo vaꞌekue, haꞌe ejaya yvyra gui taꞌangaarã omoꞌã mbyre, altar yvýry
hiꞌaĩ vaꞌe. 26 Haꞌe gui Senhor Nderuete pe ju ejapo peteĩ altar. Haꞌe vaꞌe
 

yvyꞌã apyte áry pyve ejapo, ita py remboupa vy. Haꞌe vy toro mokoĩa
rejopy vy rejuka haꞌe reapy ꞌrã omeꞌẽ mbyrã, taꞌangaaꞌy yxakãrã rejaya
vaꞌekue remoendy vy — heꞌi.
27 Haꞌe ramo Gideão dez avakue guembiguai ikuai vaꞌe ogueraa vy
 

ojapo Senhor ijayvuague. Haꞌe rami teĩ okyje avi nguu ro pygua kuery
haꞌe guetã pygua avakue gui. Haꞌe rami vy ara py ndojapoi, pyávy anho.
28 Haꞌe gui koꞌẽ rai jave haꞌe vaꞌe tetã pygua avakue opuꞌã vy oexa
 

rã Baal pegua altar oitya ma raꞌe, haꞌe ijyvýry taꞌangaaꞌy guigua hiꞌaĩ
vaꞌekue ojayaa raꞌe. Haꞌe toro mokoĩa vaꞌe voi oapypaa inony altar ojapo
vaꞌekue áry. 29 Haꞌe rami vy joupe-upe aipoeꞌi okuapy:
 

— Mavaꞌe tu ojapo pevaꞌe nunga?

Haꞌe vy oporanduve haꞌe oikuaa pota porã ma vy
— Joás raꞌy Gideão rima ojapo — heꞌi okuapy.
30 Haꞌe ramo haꞌe vaꞌe tetã pygua avakue aipoeꞌi okuapy Joás pe:
 

— Eraa na nderaꞌy apy gui mombyryꞌi, jajuka aguã. Mbaꞌeta oity altar
Baal pegua haꞌe ojaya ijyvýry taꞌangaaꞌy hiꞌaĩ vaꞌekue.
31 Haꞌe ramo Joás aipoeꞌi hexe opuꞌã vaꞌe kuery haꞌe javi pe:
 

— Baal repya rupi ri tyꞌy pejogueroꞌa ta? Peẽ ae ri tyꞌy pepy ꞌrã? Hepya
rupi jogueroꞌa vaꞌe rei omano ꞌrã kovaꞌe koꞌẽ re ma voi. Mbaꞌeta tuuete ae
ri vy haꞌe ae tojepy ixupegua altar oityague re — heꞌi.
32 Haꞌe vaꞌe ára guive Gideão omboerya Jerubaal, mbaꞌeta aipoeꞌi:
 

— Baal ae tojepy, ixupegua altar oityague re — ꞌea. f

33 Haꞌe gui Midiã pygua kuery, amalequita haꞌe kuaray oua katy ikuai
 

vaꞌe kuery onoꞌõmba okuapy. Haꞌe vy oupa vy Jezreel yvyugua py ikuai.

34 Haꞌe ramo Gideão re Senhor Nheꞌẽ onhemonde ramo omonheꞌẽ atã
 

mimby guaxu. Haꞌe ramo Abiezer ramymino kuery oupa oĩa py. 35 Haꞌe  

rami vy guembiguai kuery omondouka Manassés regua ikuaia haꞌe javi

rupi, haꞌe kuery avi oenoĩ oĩa py oupa aguã. Aser regua ikuaia rupi avi
omondouka guembiguai, Zebulom haꞌe Naftali regua ikuaia rupi guive.
Haꞌe ramo oupa oĩa py.
36 Haꞌe gui Gideão aipoeꞌi Nhanderuete pe:
 

— Xapyꞌa rei ndeayvuague rami vy xee rupi ae ri Israel kuery reraa

jepe ꞌrã ramo 37 maꞌẽ, peteĩ pirekue vexaꞌi rague amoĩ ꞌrã mbaꞌemo
 

moaꞌyĩaty py. Xapyꞌa rei haꞌe vaꞌe re anho ri yxapy oĩ ramo, haꞌe ijyvýry
rupi ipiru rei ramo aikuaa ꞌrã xee rupi ae Israel kuery reraa jepe ꞌrãa,
ndeayvuague rami vy — heꞌi. 38 Haꞌe ramo haꞌekue rami oiko, mbaꞌeta
 

f
 6.32 Tery Jerubaal ma “Baal tojepy” ꞌea.
 425 Juízes 6​, ​7

koꞌẽgue, koꞌẽ rai ramove Gideão ovy vy vexaꞌi rague onhami vy yxapykue
peteĩ hyꞌa omonyẽ.
39 Haꞌe gui Gideão aipoeꞌive ju:
 

— Ndevai eme xevy, xeayvuve ju ta povaꞌe re anho. Aỹ ma ajerure

ndevy teĩgue ju rejapo aguã vexaꞌi rague re xee aikuaa aguã. Tove vexaꞌi
rague anho taꞌipiru, haꞌe rã ijyvýry ma taꞌixapypa — heꞌi. 40 Haꞌe ramo
 

haꞌekue rami ae Nhanderuete ojapo haꞌe vaꞌe pytũ re. Vexaꞌi rague anho
ipiru oiny, haꞌe rã ijyvýry rupi ma yvy inhakỹmba yxapy gui.

Trezentos avakue reve Gideão oitypaague Midiã pygua kuery

7   Koꞌẽ
rai ramove Jerubaal Gideão vaꞌe opuꞌã, hexeve ikuai vaꞌe
1

haꞌe javi reve. Haꞌe vy ojeꞌoi vy Harode yvu oĩ vaꞌe yvýry ju ikuai.
Kuaray ijapuꞌaꞌia katy ikuai Midiã pygua kuery, Moré yvyty rexei.
2 Gideão pe Senhor aipoeꞌi:
 

— Heta ete rima ndereve ikuai vaꞌe, haꞌe kuery po py Midiã

pygua kuery amboaxa aguã. Haꞌe rami vaꞌe rire xerovai Israel kuery
onhemboyvate vy “Orepoꞌakaa rupi ae roo jepe” heꞌi ꞌrãgue okuapy.
3 Haꞌe nunga rupi ndeayvu ke heta vaꞌe kuery oendua py. Haꞌe vy aipoꞌre:
 

“Amongue ndooxeia haꞌe okyjea oendu vaꞌe ma tojevy ju, tojepeꞌa ovy
Gileade yvyty reia gui”, ꞌre ꞌrã — heꞌi. Haꞌe rami rã haꞌe kuery vaꞌe regua
ojevy vinte e dois mil, haꞌe rã dez mil ma opyta.
4 Senhor aipoeꞌive ju Gideão pe:
 

— Oĩ reta ete teri haꞌe kuery vaꞌe regua. Ejapo yy py oguejypa

aguã rami, haꞌe rã haꞌe py ndevy aikuaa pota uka ꞌrã. Amongue xee
ndevy aipoaꞌea vaꞌe: “Kovaꞌe ma oo ꞌrã nderupive” haꞌea vaꞌe ma oo ꞌrã
nderupive. Haꞌe rã ndevy “Kovaꞌe ma nderupive ndooi ꞌrã”, haꞌea vaꞌe ma
ndooi ꞌrãe — heꞌi.
5 Haꞌe ramo Gideão ojapo yy py oguejypa aguã rami. Haꞌe ramo ixupe
 

Senhor aipoeꞌi:
— Reipeꞌa ꞌrã opuꞌã reve jagua rami oapekũ py oyꞌu vaꞌe haꞌe javi, haꞌe
rã oyꞌu aguã guenapyꞌã re oĩ vaꞌe kuery ma amboae katy ꞌrã reipeꞌa —
heꞌi. 6 Opuꞌã reve opo py oyꞌu vaꞌe ma trezentos avakue ikuai. Haꞌe rã
 

hembyrekue haꞌe javi ma guenapyꞌã re oĩ yy oyꞌu aguã.

7 Haꞌe gui Senhor aipoeꞌi Gideão pe:
 

— Pevaꞌe trezentos avakue oapekũ py oyꞌu vaꞌekue reve ma xee

rogueraa jepe ꞌrã, ndepo py Midiã pygua kuery amboaxapa vy. Haꞌe rã
amboae kuery ma tojepeꞌa pavẽ, peteĩ-teĩ too guekoa katy ae — heꞌi.
8 Haꞌe rami rã avakue Israel regua peteĩ-teĩ Gideão omondoukapa hoo
 

katy, haꞌe rã trezentos eteꞌi ma ojea py omombyta. Haꞌe vaꞌe kuery ma

opo py ojopy heravy guembiꞌurã haꞌe mimby guaxu mymba rakuakue
guigua. Haꞌe rã Midiã pygua kuery ma yvyꞌã guy py onoꞌõ okuapy.
9 Haꞌe vaꞌe pyavyve Senhor aipoeꞌi ixupe:
 
Juízes 7 426

— Epuꞌã ke haꞌe eguejy onoꞌõ okuapya katy, mbaꞌeta amboaxapa ma

ndepo py. 10 Xapyꞌa rei repuꞌã aguã rekyje teri ri vy onoꞌõ okuapya katy
 

eguejy nerembiguai kunumi vaꞌe Pura reve. 11 Haꞌe vy pendu ꞌrã haꞌe
 

kuery joupe-upe ijayvu vaꞌe. Haꞌe vaꞌe rire ndepyꞌa guaxua rendu ma
ramo peguejy ꞌrã onoꞌõ okuapy vaꞌe rovai pepuꞌã aguã — heꞌi. Haꞌe ramo
guembiguai Pura reve oo onoꞌõ okuapya apyꞌi peve. 12 Midiã pygua kuery,
 

amalequita haꞌe kuaray oua katygua kuery haꞌe javi ma mbovy eꞌỹ vy
omonyẽ rei yvyugua tuku rami. Haꞌe kuery rymba camelo kuery voi
mbovy rei eꞌỹ ikuai, ita kuꞌi yeꞌẽ rembe re ikuai vaꞌe rami.
13 Haꞌe gui Gideão ovaẽ vy oendu peteĩ ava oirũ pe omombeꞌu rã oexa
 

raꞌu vaꞌekue. Haꞌe vy aipoeꞌi:

— Xee aexa raꞌu kuri rã peteĩ mbojape cevada guigua ojere ovy Midiã
pygua kuery nhanoꞌõ jakuapya katy. Haꞌe vy onhembota xondaro kuery
ruvixa roguy re. Haꞌe vaꞌe hoꞌa vy ojere yvate katy guare yvy katy. Haꞌe
vy haꞌekue rami ae itui — heꞌi.
14 Irũ ma ombovai:
 

— Haꞌe vaꞌe ma Israel regua Joás raꞌy Gideão kyxe ae. Ipo py tuuete
omboaxa raꞌe Midiã pygua kuery, haꞌe nhanoꞌõ jakuapy vaꞌe haꞌe javi
— heꞌi.
15 Haꞌe rami rã oexa raꞌu pyre haꞌe mbaꞌerã paa Gideão oendu ma vy
 

omboete Nguuete. Haꞌe gui ojevy ju Israel kuery onhemboatya py. Haꞌe
vy aipoeꞌi haꞌe kuery pe:
— Pepuꞌã ke, mbaꞌeta pendepo py Senhor omboaxa ma Midiã pygua
kuery.
16 Haꞌe gui ombojaꞌo trezentos avakue mboapy aty ikuai aguã. Peteĩ-teĩ
 

po py omeꞌẽ mimby guaxu haꞌe yryru, ipy py takua ryxa rendy oĩ vaꞌe
reve. 17 Haꞌe vy haꞌe kuery pe aipoeꞌi:
 

— Pemaꞌẽ ke xere, haꞌe pejapo xee ajapoa rami. Onoꞌõ okuapya apyꞌi
peve xee avaẽ vy ajapoa rami pejapo avi ꞌrã. 18 Haꞌe gui xee haꞌe xereve
 

ikuai vaꞌe mimby guaxu romonheꞌẽ ramove peẽ voi pemonheꞌẽ ꞌrã
pekuapy onoꞌõ vaꞌe kuery yvýry rupi. Haꞌe vy pejapukai reve “ Senhor
haꞌe Gideão rery rupi!” peje ꞌrã — heꞌi
19 Haꞌe gui ma Gideão haꞌe cem avakue hexeve ikuai vaꞌe ma onoꞌõa
 

apyꞌi peve ovaẽ, pytũ mbyte raiꞌi nhoarõa kuery omboekovia aguã rami
ikuai jave. Haꞌe vy mimby guaxu omonheꞌẽ vy ombovo yryru opo py
ogueru vaꞌekue. 20 Haꞌe rami vy mboapy aty ikuai vaꞌe omonheꞌẽ pavẽ
 

mimby guaxu haꞌe ombovo yryru. Oaxua regua re ojopy tataendyꞌy, haꞌe
rã oiporu kuaa regua re ma mimby guaxu omonheꞌẽ vaꞌe oguereko. Haꞌe
vy ojapukai okuapy:
— Kyxe Senhor haꞌe Gideão rery rupigua! 21 Haꞌe vy peteĩ-teĩ ma
 

hiꞌaĩague py ae opyta onoꞌõ okuapy vaꞌe yvýry. Haꞌe ramo haꞌe javi
omboypy onha, ojapukai haꞌe ojava ojeꞌoivy aguã. 22 Trezentos mimby
 
 427 Juízes 7​, ​8

guaxu onhendu rã Senhor ojapo peteĩ-teĩ kyxe jomeme oiporu aguã

rami. Onoꞌõ okuapya haꞌe javi rupi oiko haꞌe rami. Haꞌe rami vy Zererá
katy onhamba, haꞌe gui Bete-Sita haꞌe Abel-Meolá apy peve, Tabate rovai.
23 Haꞌe ramo Israel regua avakue, Naftali, Aser haꞌe Manassés regua
 

oenoĩmbaa avi Midiã pygua kuery rakykue ojeꞌoi aguã. 24 Efraim regua  

yvyꞌã reia haꞌe javi rupi Gideão omondouka guembiguai kuery. Haꞌe vy
aipoeꞌi imondovy:
— Peguejy ke Midiã pygua kuery pejoko aguã. Pemboaxa eme Jordão
yakã, Bete-Bara peve — heꞌi ramo Efraim regua avakue oenoĩ mbyre
ojokopa Jordão yakã Bete-Bara peve. 25 Haꞌe rami vy ojopy okuapy
 

Midiã pygua huvixave mokoĩ oiko vaꞌekue, Orebe haꞌe Zeebe. Ojuka
Orebe itaova Orebe regua py ae, haꞌe rã Zeebe ma ojuka Zeebe regua
uva onhamiaty py. Ojeꞌoive Midiã pygua kuery rakykue. Haꞌe gui Jordão
rovai re Gideão oĩa py ogueru Orebe haꞌe Zeebe akãgue.

Efraim kuery reve Gideão ijayvu porãꞌi, haꞌe rã

Midiã pygua huvixave kuery ojukapaague

8   Haꞌe
gui Efraim regua avakue aipoeꞌi okuapy Gideão pe:
1

— Mbaꞌe re tu haꞌe rami ete rejapo orere? Mbaꞌeta Midiã pygua kuery
rovai repuꞌã aguã reo jave norerenoĩ — heꞌi okuapy ixupe ijayvu atã vy.
2 Haꞌe ramo ombovai haꞌe kuery pe:
 

— Aỹ ma mbaꞌexa tu peẽ kuery pejapoa gui xee ajapove? Peẽ Efraim

kuery mbaꞌe uvaꞌa rembyrekue naꞌiporãive ri tyꞌy ore Abiezer ramymino
kuery mbaꞌe uvaꞌa gui? 3 Pendepo py ae Nhanderuete omboaxa Midiã pygua
 

huvixave kuery Orebe haꞌe Zeebe. Mbaꞌexa tu xee ajapo ta peẽ pejapo
vaꞌekue ramigua? — heꞌi vy ojapo haꞌe kuery ndaꞌivaivei aguã rami.
4 Haꞌe gui Jordão yakã yvýry peve Gideão ovaẽ vy oaxapa ojeꞌoivy
 

trezentos avakue hexeve ikuai vaꞌe reve. Haꞌe kuery ikaneꞌõmba ma teĩ
joakykue teri ojeꞌoi. 5 Haꞌe gui aipoeꞌi Sucote pygua avakue pe:
 

— Ajerure pẽvy, pemeꞌẽ xerupivegua kuery hoꞌu vaꞌerã, mbaꞌeta

ikaneꞌõmba ma, haꞌe xerupive ojeꞌoi Midiã pygua huvixa kuery Zeba haꞌe
Zalmuna rakykue.
6 Haꞌe rã Sucote pygua yvatekueve ombovai:
 

— Ndee rereko ma pa Zeba haꞌe Zalmuna pokue, nexondaro kuery hoꞌu

vaꞌerã romeꞌẽ aguã? — heꞌi. g
7 Haꞌe ramo Gideão ju aipoeꞌi:
 

— Haꞌe rami rã Zeba haꞌe Zalmuna xepo py Senhor omboaxa ma ramo

penderoꞌo rupi roikutupa ꞌrã juu tekoa eꞌỹ regua haꞌe juu rakuaendy py
— heꞌi.

g
 8.6 Haꞌe jave ma ngovaigua ruvixa kuery ojuka vy inhakã eꞌỹ vy ipokue ojaya ꞌrã oexa
uka aguã (Juízes 7.25).
Juízes 8 428

8 Haꞌe gui Penuel py oo vy haꞌekue rami ae ju ijayvu haꞌe pygua avakue pe.

Haꞌe rã Penuel pygua kuery voi ombovai Sucote pygua avakue ombovaiague
rami. 9 Haꞌe ramo Penuel pygua avakue pe ijayvu vy aipoeꞌi avi:
 

— Xee ma ajevy porã ju vy aitypa ꞌrã kovaꞌe torre — heꞌi.

10 Haꞌe gui Zeba haꞌe Zalmuna ma Carcor py ikuai oxondaro kuery
 

reve, quinze mil avakue haꞌe javi vy, kuaray oua katygua kuery vaꞌe
regua xondaro kuery hembyre vaꞌekue. Haꞌe rã ojuka pyre ma cento e
vinte mil avakue kyxe reve guare. 11 Gideão ma ijyvy eꞌỹ vaꞌe rape rupi oo
 

oiny, Noba haꞌe Jogbeá katy rupi kuaray oua katy. Haꞌe vy ojukapa haꞌe
vaꞌe xondaro kuery nonheangui rei jave. 12 Zeba haꞌe Zalmuna ma ojava
 

jogueravy vaꞌeri haꞌe kuery rakykue Gideão oo. Haꞌe vy ojopy mokoĩve
Midiã pygua huvixa Zeba haꞌe Zalmuna, oitypa avi ixondaro kuery.
13 Haꞌe gui Joás raꞌy Gideão opuꞌãague gui Heres yvyꞌã rupi ojevy vy
 

14 ojoko peteĩ kunumi vaꞌe Sucote pygua, haꞌe ixupe oporandu mbaꞌemo
 

re. Haꞌe ramo kunumi vaꞌe ixupe ombopara Sucote pygua yvatekueve
haꞌe nhomongeta vaꞌety kuery rery haꞌe javi, setenta e sete avakue rery.
15 Haꞌe ramo Gideão ou ju Sucote pygua avakue ikuaia py. Haꞌe vy aipoeꞌi:
 

— Emaꞌẽ apy ma Zeba haꞌe Zalmuna re, haꞌe kuery reko re xejojai vy
aipo pejeague: “Rereko ma pa Zeba haꞌe Zalmuna pokue, ndevygua avakue
ikaneꞌõmba vaꞌe hoꞌu vaꞌerã romeꞌẽ aguã?” pejeague — heꞌi. 16 Haꞌe rami vy
 

ojopy haꞌe vaꞌe tetã pygua nhomongeta vaꞌety kuery, haꞌe ombopi ukapa Sucote
pygua avakue juu tekoa eꞌỹ regua haꞌe juu rakuaendy py. 17Oity avi torre Penuel
 

py oĩ vaꞌekue, haꞌe ojuka tetã pygua avakue.

18 Haꞌe rire aipoeꞌi Zeba haꞌe Zalmuna pe:
 

— Marã ramigua avakue tu pejuka rakaꞌe Tabor py?

Haꞌe kuery ombovai:
— Ndee ramigua meme ri haꞌe kuery ikuai karamboae. Peteĩ-teĩ ma
huvixave raꞌy ramigua — heꞌi.
19 Haꞌe ramo aipoeꞌi:
 

— Haꞌe vaꞌe kuery rima xeryvy kuery, haꞌi piꞌa kuery aeꞌi. Anhetẽ ete
Senhor oikove vaꞌe rery rupi aura vy aipoaꞌe: Haꞌe kuery ndapejukai vaꞌe
rire xee voi ndorojukai ꞌrãgue — heꞌi.
20 Haꞌe gui aipoeꞌi guaꞌy jypygua Jéter vaꞌe pe:
 

— Epuꞌã haꞌe ejuka mokoĩve — heꞌi teĩ kunumi teri vy okyxe ndoekyi, okyje vy.
21 Haꞌe ramo Zeba haꞌe Zalmuna aipoeꞌi:
 

— Epuꞌã ke ndee ae, haꞌe eju orere, mbaꞌeta tuja vaꞌe anho ꞌrã ipyꞌa
guaxu — heꞌi ramo Gideão opuꞌã vy ojuka mokoĩve. Haꞌe vy haꞌe kuery
rymba camelo ajuꞌy gui oipeꞌa ijeguarã jaxy pẽgue ramigua oĩ vaꞌekue.

Gideão huvixarã noĩxei vaꞌeri manto sacerdote

peguarã ojapo ma rire omanoague
22  Haꞌe ramo Israel regua avakue aipoeꞌi okuapy Gideão pe:
 429 Juízes 8​, ​9

— Eĩ ke oreruvixarã, ndee haꞌe gui nderaꞌy ju, haꞌe vaꞌe rire

neramymino voi ju, Midiã pygua kuery poꞌakaa gui orereraa jepe rire.
23 Gideão ombovai:
 

— Xee ma naĩ reguai penderuvixarã, xeraꞌy voi nopenai ꞌrã pendere.

Senhor ae ma ꞌrã penderuvixa oĩ — heꞌi.
24 Gideão aipoeꞌive ju haꞌe kuery pe:
 

— Haꞌe rami avi peteĩ mbaꞌe re ma ajerure ta pẽvy: Pemeꞌẽ xevy

namixã penembaꞌerã peipeꞌa vaꞌekue-ꞌekue — heꞌi, mbaꞌeta hovaigua
kuery ma Ismael regua vy namixã ouro guigua oguereko vaꞌekue.
25 Haꞌe kuery aipoeꞌi:
 

— Rovyꞌa ete reve ꞌrã romeꞌẽ ndevy — heꞌi okuapy vy peteĩ ao puku
haꞌe kuery oipyo vy hiꞌáry peteĩ-teĩ omoĩ peteĩ namixã oipeꞌa vaꞌekue.
26 Namixã ouro guigua ojerurea vaꞌekue poyikue oikuaa rã dezenove
 

quilos ouro ete anho oĩ, amboae ramigua jegua reveꞌỹ vy: jaxy pẽgue,
mboꞌy, ao púrpura guigua Midiã pygua huvixa kuery omoĩ vaꞌekue haꞌe
camelo kuery ajuꞌy re jegua oĩ vaꞌekue reveꞌỹ vy. 27 Haꞌe vaꞌekue gui ma
 

Gideão ojapo peteĩ manto sacerdote peguarã, haꞌe guekoa Ofra py omoĩ.
Haꞌe ramo haꞌe vaꞌe re Israel kuery ovapa vy opa marã rei ikuai. Haꞌe vaꞌe
manto ma nhuã rami opyta Gideão pe, hoo pygua kuery pe voi. 28 Haꞌe  

rami py Midiã pygua kuery ma Israel kuery oitypa ma rire neĩ oakã
nomopuꞌãvei haꞌe kuery rovai ou aguã. Haꞌe rami rã yvy re opytuꞌupa
quarenta maꞌetỹ re, Gideão oikovea pukukue re.
29 Haꞌe gui Joás raꞌy Jerubaal vaꞌe ojepeꞌa vy oiko ngoo py ae. h 30 Gideão ma
   

setenta guaꞌy kuery oguereko, taꞌy ae meme, mbaꞌeta taꞌyxy reta vy. 31 Siquém
 

py taꞌyxy jevy oiko vaꞌe voi oikuavãꞌi peteĩ avaꞌi. Haꞌe rã omboery Abimeleque.
32 Haꞌe gui Joás raꞌy Gideão tujaꞌi ete ma vy omano. Haꞌe rã onhono porãa tuu
 

Joás onhono porãague py ae ju, Abiezer ramymino kuery rekoa Ofra py.
33 Haꞌe gui Gideão omano rire Israel kuery opa marã rei ju ikuai, Baal
 

raꞌangaa ikuai vaꞌe re rive ovapa vy. Haꞌe rami vy nguueterã omoĩ okuapy
Baal-Berite raꞌangaa. 34 Israel kuery naꞌimaꞌenduꞌavei Senhor nguuete re,
 

hovaigua kuery ijyvýry ikuai vaꞌe haꞌe javi gui ogueraa jepe vaꞌekue ri.
35 Neĩ Jerubaal Gideão vaꞌe ro pygua kuery re voi haꞌe kuery ndaꞌijaꞌevei,
 

Israel kuery pe haꞌe ojapo porã vaꞌekue ri.

Abimeleque guyvy kuery ojukapa vy haꞌe ju onhembouvixave oinyague

9   Haꞌe
gui Jerubaal raꞌy Abimeleque ma Siquém tetã py oo, oxy kyvy
1

kuery ikuaia py. Haꞌe pygua kuery pe ijayvu, haꞌe guamoĩ ro pygua
kuery haꞌe javi pe. Haꞌe vy aipoeꞌi:
2 — Ajerure pendeayvu ke Siquém pygua kuery haꞌe javi oendua py.
 

Haꞌe vy aipopeje: “Mavaꞌe tu peẽ kuery pejou porãve penderuvixarã:

 8.29 Jerubaal ma Gideão rery mboae (Juízes 6.32).

h
Juízes 9 430

Setenta avakue Jerubaal raꞌy kuery haꞌe javi, tyrã pa peteĩꞌi

penderuvixarã oĩ aguã? Penemaꞌenduꞌa ke xee voi peẽ kuery vaꞌe regua,
penderoꞌo ae aikoa re”, peje — heꞌi.
3 Haꞌe vaꞌe ayvu haꞌe javi ma Siquém pygua kuery pe ju ixy kyvy kuery
 

omombeꞌu. Haꞌe ramo haꞌe kuery pyꞌa re oĩ Abimeleque-a katy anho

ojeꞌoi aguã, “Nhanderegua” heꞌi okuapy vy. 4 Haꞌe rami vy ixupe omeꞌẽ
 

okuapy setenta hatãꞌi vaꞌe prata guigua Baal-Berite raꞌangaa oĩa gui
oipeꞌa vaꞌekue. Haꞌe vaꞌe peráta Abimeleque omeꞌẽ avakue hiꞌarandu eꞌỹ
haꞌe ojerovia rei rive vaꞌe pe ngupive guarã. 5 Haꞌe rami vy Ofra tetã py
 

nguu ro py ojeꞌoi vy ojuka guyvy kuery Jerubaal raꞌy ikuai vaꞌekue. Peteĩ
ita áry pyve ojuka setenta avakue. Haꞌe rã Jerubaal raꞌy kyrĩve Jotão vaꞌe
ma onhemi vy oikove. 6 Haꞌe gui Siquém haꞌe Bete-Milo pygua kuery haꞌe
 

javi onoꞌõmba jogueru vy nguvixaverã omoĩ okuapy Abimeleque, Siquém

katyꞌi yvyra carvalho imaꞌenduꞌaapy hiꞌaĩ vaꞌe yvyꞌiry.

Jotão ijayvuague
7 Haꞌe
gui Jotão pe haꞌe nunga omombeꞌua rã oo vy oẽ Gerizim yvyty
re. Haꞌe py oĩa gui ojapukai reve ijayvu hoꞌamy. Haꞌe vy aipoeꞌi haꞌe
kuery pe:
— Siquém pygua kuery, pejapyxaka ke xeayvua re, Nhanderuete ju
pendeayvu oendu aguã. 8 Peteĩgue ma yvyra ikuai vaꞌe ojeꞌoi nguvixaverã
 

omoĩ aguã azeite oikyty reve. Haꞌe rami vy peteĩ azeitonaꞌy hiꞌaĩ vaꞌe pe
aipoeꞌi okuapy: “Eĩ ke oreruvixarã.” 9 Haꞌe rami teĩ azeitonaꞌy ombovai:
 

“Haꞌe rami avi xee ajepeꞌa ꞌrã ri tyꞌy azeite ameꞌẽa gui, Nhanderuete haꞌe
avakue oguerovyꞌa vaꞌeri, yvyra pendekuai vaꞌe áry rupi rive xerakã
ovava aguã?” heꞌi. 10 Haꞌe gui figoꞌy pe ju yvyra ikuai vaꞌe aipoeꞌi: “Eju
 

ndee oreruvixarã.” 11 Haꞌe rã figoꞌy ombovai: “Xee ajepeꞌa ꞌrã ri tyꞌy xeꞌa
 

heꞌẽ haꞌe iporã vaꞌe ameꞌẽa gui, yvyra pendekuai vaꞌe áry rupi rive xerakã
ovava aguã?” heꞌi. 12 Haꞌe gui uva rembypy pe ju yvyra ikuai vaꞌe aipoeꞌi:
 

“Eju ndee oreruvixarã.” 13 Haꞌe rã uva rembypy ombovai: “Xee ajepeꞌa

 

ꞌrã ri tyꞌy vinho ameꞌẽa gui, Nhanderuete haꞌe avakue oguerovyꞌa vaꞌeri,
yvyra pendekuai vaꞌe áry rupi rive xerakã ovava aguã?” heꞌi. 14 Haꞌe gui
 

juuꞌy pe rive ju yvyra ikuai vaꞌe aipoeꞌi okuapy: “Eju ndee oreruvixarã.”
15 Haꞌe ramo juuꞌy ombovai yvyra ikuai vaꞌe pe: “Anhetẽ ri penderuvixarã
 

xemoĩxe vy peju haꞌvy, penhemi xekuarayꞌã guy py. Haꞌe rã any ri ramo
juuꞌy gui toẽ tata, toapypa yary Líbano py ikuai vaꞌe voi” heꞌi.
16 — Haꞌe gui aỹ ma anhetẽ rupi ri ndaꞌu pendekuai Abimeleque
 

penderuvixarã pemoĩa py? Haꞌevea rami ri ndaꞌu Jerubaal haꞌe hoo pygua
kuery re pejapo? Haꞌe vaꞌe mbaꞌemo porã ojapoague rami ri ndaꞌu pejapo
hexe? 17 (Mbaꞌeta xeru ma pendere vy joe opuꞌã vy ndojeayvuveikue py
 

pendereraa jepe rakaꞌe Midiã pygua kuery po gui. 18 Haꞌe rã peẽ kuery
 

ma aỹ xeru ro pygua kuery re pepuꞌã vy peteĩ ita áryve pejukapa kuri taꞌy
 431 Juízes 9

kuery setenta ikuai vaꞌe. Haꞌe gui peẽ Siquém pygua kuery, hembiguai
piꞌa Abimeleque vaꞌe ju pemoĩ penderuvixarã, penderegua ramo rive.)
19 Haꞌe gui xapyꞌa rei anhetẽ rupi haꞌe haꞌevea rami ri Jerubaal haꞌe
 

hoo pygua kuery re pejapo vy ma tapererovyꞌa Abimeleque, haꞌe voi

toguerovyꞌa peẽ kuery. 20 Haꞌe rã any ri ramo Abimeleque gui toẽ tata,
 

tomomba Siquém haꞌe Bete-Milo pygua kuery. Haꞌe Siquém haꞌe Bete-Milo
pygua kuery gui voi toẽ tata, Abimeleque ju tomomba — heꞌi.
21 Haꞌe vaꞌe rireꞌive Jotão ojava vy oo Beer katy guykeꞌy Abimeleque
 

gui okyje vy. Haꞌe py ju oiko.

Abimeleque rovai Gaal ijayvuague

22  Haꞌe
gui Abimeleque mboapy maꞌetỹ re ma Israel kuery ruvixa oĩ
jave 23 Nhanderuete ombou peteĩ nheꞌẽ Abimeleque haꞌe Siquém pygua
 

kuery reve joe ijaꞌe eꞌỹ aguã rami nhomoingoarã. Haꞌe ramo haꞌe kuery
nhemi rupi ikuai Abimeleque rovai. 24 Haꞌe rami oiko Jerubaal raꞌy kuery
 

setenta ikuai vaꞌe ojukapaague repyrã ou aguã, haꞌe tykeꞌy Abimeleque

ojukapa vaꞌekue áry ae huguy omoẽague re imbopagaarã ou aguã, haꞌe
Siquém pygua kuery áry voi, mbaꞌeta haꞌe kuery onhemoirũ rire guyvy
kuery ojukapa aguã py. 25 Haꞌe rami vy Abimeleque rovai Siquém pygua
 

kuery omoĩ avakue yvyty ikuai vaꞌe áry omaꞌẽ mbegue aguã, haꞌe vaꞌe
rupi oaxa vaꞌe haꞌe javi haꞌe kuery ogueroꞌa aguã. Haꞌe rã haꞌe nunga
Abimeleque pe omombeꞌua.
26 Haꞌe gui Ebede raꞌy Gaal vaꞌe guyvy kuery reve ou avi vy Siquém py
 

ikuai. Haꞌe ramo hexe Siquém pygua kuery ojerovia okuapy. 27 Haꞌe gui
 

haꞌe kuery mbaꞌety py ojeꞌoi vy omonoꞌõ uvaꞌa. Haꞌe vy hiꞌa onhamimba

ma rire ojapo okuapy ngaru. Haꞌe rami vy nguu ete raꞌangaa pegua oo py
ju ojeꞌoi vy okaru haꞌe oyꞌu okuapy, Abimeleque re ijayvu vai guive.
28 Haꞌe rami vy Ebede raꞌy Gaal aipoeꞌi:
 

— Marã ramigua tu Abimeleque, haꞌe marã ramigua tu nhande Siquém

pygua jaiko, ixupe jaiko aguã? Haꞌe vaꞌe ma Jerubaal raꞌy eꞌỹ ri tyꞌy?
Zebul eꞌỹ ri tyꞌy hembiguai oiko? Mbaꞌerã tu ixupe rive jaiko? Haꞌe rami
ꞌrãgue py haꞌeveve Siquém ru Hamor ramymino kuery pe jaiko. 29 Peẽ  

kuery ma xepo py penemoĩa vaꞌe rire xee aipeꞌa ꞌrãgue Abimeleque, haꞌe
ixupe “Emboatypa ndevygua xondaro kuery, haꞌe erupa” haꞌe ꞌrãgue
— heꞌi.
30 Haꞌe rami Ebede raꞌy Gaal ijayvu rã tetã pygua huvixa Zebul oendu
 

vy ivai vaipa. 31 Haꞌe rami vy Abimeleque-a py omondouka nhemi

 

guembiguai omombeꞌu vaꞌerã: “Ebede raꞌy Gaal ma guyvy kuery reve

Siquém py ou vy tetã pygua kuery omopuꞌãmba nderovai. 32 Epuꞌã ke
 

haꞌvy pyávy, ndee haꞌe ndereve ikuai vaꞌe kuery haꞌe javi. Penhemi ranhe
mbaꞌety rupi. 33 Haꞌe gui koꞌẽ ajeꞌive reve pevypa kuaray oẽꞌi ramove,
 

haꞌe pepuꞌã pekuapy tetã re. Haꞌe rã Gaal ngupive ikuai vaꞌekue reve
Juízes 9 432

penderovai oẽmba jogueruvy ramo pejapo tema hexe pejapoxea rami”,

heꞌi uka.

Gaal haꞌe Siquém pygua kuery re Abimeleque opuꞌã vy omombaague

34  Haꞌe
vaꞌe pyavyve Abimeleque haꞌe hexeve ikuai vaꞌe ovypa vy
onhemi okuapy Siquém tetã re opuꞌã aguã. Irundy henda py ikuai.
35 Haꞌe gui Ebede raꞌy Gaal oẽ vy opuꞌã hoꞌamy tetã rokẽ py. Haꞌe ramo
 

Abimeleque haꞌe hexeve ikuai vaꞌe haꞌe javi opuꞌãmba ju onhemiague gui.
36 Haꞌe rã haꞌe kuery ou rã Gaal oexa vy aipoeꞌi Zebul pe:
 

— Maꞌẽ, oguejya jekuaa yvyty áry gui.

Zebul ombovai:
— Any, yvytyꞌã rima ava rami rexa — heꞌi.
37 Haꞌe gui Gaal ijayvuve ju. Haꞌe vy aipoeꞌi:
 

— Maꞌẽ, pee ma oguejya jogueruvy nhanerenonde katy gui, haꞌe ou

reta avi yvyra carvalho imbaꞌekuaa aty rupi tape ou vaꞌe gui.
38 Zebul ombovai:
 

— Haꞌe gui mamo tu aỹꞌi oĩ ndejuru, haꞌe vaꞌe py aipoꞌreague: “Marã

ramigua tu Abimeleque ixupe jaiko aguã?” ꞌreague? Pevaꞌe eꞌỹ ri tyꞌy
nerembovarei vaꞌekue? Haꞌe rami vy eẽ haꞌvy, epuꞌã hovai — heꞌi.
39 Haꞌe ramo Siquém pygua kuery renonde Gaal oẽ ovy vy opuꞌã
 

Abimeleque kuery rovai. 40 Haꞌe rã Abimeleque omonha vy ou ramo Gaal

 

ojava henonde gui. Haꞌe gui heta ojuka pyre hoꞌa tetã rokẽ rupi oike ta
maa peve. 41 Haꞌe gui Abimeleque ma Arumá py ranhe oo opyta ramo
 

Zebul ae omoxẽ Gaal haꞌe tyvy kuery Siquém py ikuai veꞌỹ aguã.
42 Koꞌẽ jevy tetã pygua kuery oẽmba ju ojeꞌoivy mbaꞌety katy. Haꞌe nunga
 

Abimeleque pe omombeꞌua rã 43 ojeupegua avakue ojopy vy ombojaꞌo mboapy

 

henda py. Haꞌe rami vy omondouka mbaꞌety rupi onhemi aguã. Amboae
kuery tetã gui oẽ rã oexa vy opuꞌã hovai, oitypa. 44 Abimeleque hexevegua
 

kuery reve onha pojava vy tetã rokẽ py ae ikuai. Haꞌe rã amboae mokoĩ aty
vaꞌe mbaꞌety katy oẽ ojeꞌoivy vaꞌekue re opuꞌã vy oitypa avi. 45 Haꞌe vaꞌe ára
 

pukukue re Abimeleque kuery opuꞌã okuapy haꞌe vaꞌe tetã re. Haꞌe vy ipoꞌaka.
Haꞌe pygua kuery ojukapa vy ombovaipa tetã, haꞌe juky avi omoaĩ. i
46 Haꞌe ramo Siquém pygua kuery torre py ikuai vaꞌe haꞌe nunga
 

oendu vy oikepa El-Berite pegua templo guy py onhemi atyrã ojoꞌo pyre
py. 47 Abimeleque pe omombeꞌua Siquém py torre pygua kuery onoꞌõ
 

okuapya. 48 Haꞌe ramo Zalmom yvyty re Abimeleque oẽ ojeupegua kuery

 

haꞌe javi reve. Haxa Abimeleque ojopy vy ojaya peteĩ yvyra rakã. Haꞌe
vaꞌe oupi vy oaxiꞌy áry omoĩ reve aipoeꞌi ngupive ikuai vaꞌe pe:
— Xee ajapo rã pexa vy peẽ voi haꞌekue rami pejapo pojava —
heꞌi ramo 49 haꞌe kuery peteĩ-teĩ yvyra rakã ojaya vy oo Abimeleque
 

 9.45 Juky omoaĩ mbaꞌeve henhoĩ eꞌỹ aguã (Deuteronômio 29.23, Salmo 107.33‑34).
i
 433 Juízes 9​, ​10

rakykue. Haꞌe vy onhonomba imoiny onhemi atyrã ojoꞌo pyre áry. Haꞌe
vy omoendy Siquém pygua kuery torre py ikuai vaꞌekue haꞌe javi áry,
oapypa. Haꞌe rami vy omanomba, mil avakue haꞌe kunhague.

Abimeleque omanoague
50  Haꞌe
gui Abimeleque ma Tebes tetã py oo vy ojokopa vy ipoꞌaka.
51 Haꞌe vaꞌe tetã mbyte py oĩ peteĩ torre imbaraete vaꞌe. Haꞌe vaꞌe
katy tetã pygua kuery avakue haꞌe kunhague onha vy oikepa. Haꞌe vy
guakykue torre rokẽ omboty vy ojeupipa okuapy ijapyte áry. 52 Torre oĩa  

peve Abimeleque ou vy opuꞌã hovai. Haꞌe vy okẽ peve ovaẽ oapy aguã.
53 Haꞌe ramo peteĩ kunha ma peteĩ ita guaxu mbaꞌemo monguꞌia regua
 

oupi vy omombo Abimeleque hakã re, ombovo ikãgue. 54 Haꞌe ramo haꞌe
 

oenoĩ vyvoi ojeupegua kunumi huꞌy jokoa reraa. Haꞌe vy aipoeꞌi ixupe:
— Ekyi ndekyxe haꞌe xejuka, “Kunha rive ojuka”, ꞌea eꞌỹ aguã — heꞌi
ramo kunumi vaꞌe oipyxo ramo omano. 55 Abimeleque omano maa Israel
 

regua avakue oexa vy ojeꞌoipa peteĩ-teĩ ngoo katy.

56 Haꞌe rami py Abimeleque re Nhanderuete ombou nguu pe ojapo
 

vaiague rekovia, guyvy kuery setenta vaꞌe ojukapaague re. 57 Haꞌe rami  

ae avi Siquém pygua avakue áry Nhanderuete ombou ojapo vaiague haꞌe
javi rekovia. Haꞌe rami vy haꞌe kuery re ojeupity Jerubaal raꞌy Jotão
ijayvu vaiague.

Israel rerekoa kuery Tola haꞌe Jair rekokue oĩa

10   Abimeleque
oiko rire ma Israel kuery repyarã oiko Issacar
1

regua Puá raꞌy Tola, Dodô ramymino. Haꞌe vaꞌe ma Samir py oiko
Efraim regua yvyꞌã reia re. 2 Haꞌe vaꞌe ma vinte e três maꞌetỹ re opena
 

Israel kuery re. Haꞌe gui omano, haꞌe rã onhono porãa Samir py ae.
3 Tola oiko rire ma oiko Jair. Haꞌe vaꞌe ju opena Israel kuery re, vinte
 

e dois maꞌetỹ re. 4 Haꞌe vaꞌe ma trinta guaꞌy kuery oguereko, trinta
 

mburikaꞌi áry ikuai vaꞌe. Oguereko avi trinta tetã. Haꞌe vaꞌe ma Havote-
Jair omboery kovaꞌe ára peve, Gileade yvy re ikuai vaꞌe. 5 Haꞌe gui Jair
 

omano, haꞌe rã Camom py onhono porãa.

Filisteu haꞌe Amom kuery rembiguai ikuai jave guare

6  Haꞌe
gui Israel kuery haꞌeveꞌỹa rami ju ikuai Senhor renonde.
Haꞌe vy Baal raꞌangaa kuery pe rive ikuai, Astarote, haꞌe Síria pygua
kuery ruete ramigua ikuai vaꞌe pe, Sidom, Moabe, Amom haꞌe filisteu
kuery pegua vaꞌe pe. Ojepeꞌapa okuapy Senhor pe ikuaia gui, ixupe
ndaꞌikuaivei.
7 Haꞌe ramo Israel kuery rovai Senhor poxya hendy vy omboaxapa
 

filisteu haꞌe Amom kuery po py. 8 Haꞌe ramo haꞌe vaꞌe kuery ombojexavai
 

Israel kuery haꞌe vaꞌe maꞌetỹ guive, oguereko axy rei. Dezoito maꞌetỹ
Juízes 10​, ​11 434

re oguereko axy Israel kuery Jordão yakã rovai re ikuai vaꞌe haꞌe javi,
amorreu kuery yvy re Gileade py ikuai vaꞌe. 9 Haꞌe gui Amom kuery
 

ma Jordão yakã kyvõ rupi oaxa Judá kuery rovai ju opuꞌã avi aguã,
Benjamim haꞌe Efraim kuery rovai guive. Haꞌe ramo Israel kuery ikuai
axy ete.
10 Haꞌe gui Israel kuery ojapukai okuapy Senhor pe. Haꞌe vy aipoeꞌi:
 

— Rojejavy nderovai, mbaꞌeta oreruete roeja vy Baal raꞌangaa kuery pe

rive orekuai.
11 Haꞌe rã Senhor ombovai Israel kuery pe:
 

— Egito pygua kuery penemoingo axy jave, haꞌe gui amorreu kuery
ju, Amom kuery, filisteu, 12 Sidom pygua, amalequita haꞌe maonita kuery
 

penderereko axy rã xevy pe pejapukai jave xee ndorogueraa jepei ri

tyꞌy haꞌe kuery po gui? 13 Haꞌe rami teĩ peẽ xereja ma tuuete ramigua pe
 

rive pendekuai aguã. Haꞌe nunga rupi xee ndorogueraa jepevei ma ꞌrã.
14 Tapeo, pejapukai penderueterã peiporavo vaꞌekue pe ae. Haꞌe kuery ae
 

tapendereraa jepe pejexavaia gui — heꞌi.

15 Haꞌe rami teĩ Israel kuery ojapukaive ju Senhor pe:
 

— Rojejavy ae ma. Ejapo orere rejapoxea haꞌe javi rami, vaꞌeri orereraa
jepe ju aỹ eteꞌi ri jepe, rojerure ndevy — heꞌi okuapy. 16 Haꞌe rami vy
 

haꞌe kuery mbyte gui oipeꞌapa okuapy amboae kuery ruete raꞌangaa,
haꞌe vy Senhor pe ju ikuai. Haꞌe ramo ndoexa uka eꞌỹvei Israel kuery
omboaxya, ikuai axy rã.
17 Amom kuery ma onoꞌõ vy Gileade py ikuai. Haꞌe rã Israel kuery
 

ma oupa vy Mispa py ikuai. 18 Haꞌe ramo heta vaꞌe kuery regua Gileade
 

pygua huvixa kuery joupe-upe aipoeꞌi okuapy:

— Mavaꞌe ava ndaꞌu haꞌe ranhe ꞌrã oo Amom kuery rovai opuꞌã aguã?
Haꞌe vaꞌe oĩ ꞌrã Gileade pygua haꞌe javi ruvixarã.

Israel kuery repyarã Jefté onhemoĩague

11   Haꞌe
gui Gileade tetã pygua Jefté ju oiko. Haꞌe vaꞌe ava ma
1

ipyꞌa guaxu vaꞌe, kunha itavy rei vaꞌe piꞌa, Gileade raꞌy. 2 Gileade
 

raꞌyxy ae oguereko avi taꞌy kuery. Haꞌe vaꞌe kuery tujapa ma vy omoxẽ
Jefté. Haꞌe vy aipoeꞌi okuapy ixupe:
— Ndee ma mbaꞌeve ndererekoi ꞌrã orevy guarã nhanderu oguereko
vaꞌe regua, kunha mboae piꞌa reiko vy — heꞌi okuapy. 3 Haꞌe ramo
 

guykeꞌy kuery renonde gui Jefté ojava vy Tobe yvy re ju oiko. Haꞌe pygua
avakue hiꞌarandu eꞌỹ rei vaꞌe hexe onhemoirũ vy ojeꞌoi ꞌrã hupive.
4 Haꞌe vaꞌe rire Amom kuery opuꞌã okuapy Israel kuery rovai. 5 Haꞌe
   

kuery opuꞌã rã Gileade pygua nhomongeta vaꞌety kuery ojeꞌoi Jefté oĩa
py, Tobe yvy gui ogueru aguã. 6 Haꞌe vy aipoeꞌi okuapy Jefté pe:
 

— Eju oreruvixarã, Amom kuery rovai nhapuꞌã aguã.

7 Jefté ombovai Gileade pygua nhomongeta vaꞌety kuery pe:
 
 435 Juízes 11

— Haꞌe rami avi peẽ kuery ndaxerayvui vy naxemoxẽi ri tyꞌy rakaꞌe

xeru ro gui? Haꞌe vy mbaꞌe re tu aỹ peju xea py, pendekuai axy vy rive?
— heꞌi
8 Haꞌe ramo Gileade pygua nhomongeta vaꞌety kuery aipoeꞌi ju Jefté pe:
 

— Haꞌe rami rã ae roju ndea py. Eju orereve, Amom kuery rovai
nhapuꞌã aguã. Haꞌe rã ndee ma reĩ ꞌrã Gileade pygua kuery haꞌe javi
ruvixa — heꞌi okuapy.
9 Haꞌe ramo Jefté ju oporandu Gileade pygua nhomongeta vaꞌety kuery
 

pe:
— Haꞌe gui xapyꞌa rei xereraa ju ri Amom kuery rovai apuꞌã aguã, haꞌe
Senhor xepo py omboaxa ramo anhetẽ ri pa xee aiko ꞌrã penderuvixa?
10 Gileade pygua nhomongeta vaꞌety kuery ombovai:
 

— Senhor ae ꞌrã nhanembyte oĩ oreayvu renduarã, haꞌe rami vy

orembopaga ꞌrã ndeayvuague ndorojapoi ramo — heꞌi.
11 Haꞌe rami rã Jefté oo Gileade pygua nhomongeta vaꞌety kuery reve.
 

Haꞌe rã haꞌe pygua kuery omoĩ nguvixarã. Haꞌe gui Senhor renonde
Mispa py ju Jefté omombeꞌupa Senhor ijayvuague.
12 Haꞌe gui Amom kuery ruvixaa katy Jefté omondouka guembiguai
 

kuery oayvu mombeꞌuarã. Haꞌe vy aipoeꞌi uka:

— Mbaꞌe tu rereko xereve, xea py reju vy xeyvy rovai repuꞌã aguã?
13 Jefté rembiguai kuery pe Amom pygua huvixa ombovai:
 

— Mbaꞌeta Egito yvy gui Israel kuery ou vy ojopy rakaꞌe oreyvy Arnom
guive Jaboque peve, haꞌe gui Jordão yakã peve ju. Aỹ emeꞌẽ porãꞌi ju
xeyvy — heꞌi.
14 Haꞌe rami teĩ guembiguai kuery mboae ju Jefté omondouka Amom
 

kuery ruvixa pe oayvu mombeꞌuarã. 15 Haꞌe vy aipoeꞌi ixupe:

 

— Jefté aipoeꞌi uka: Israel kuery ma ndojopyi rakaꞌe Moabe pygua kuery
yvy, neĩ Amom kuery yvy. 16 Mbaꞌeta Egito gui Israel kuery ou vy tekoa
 

eꞌỹa rupi oguata Yeꞌẽ Pytã peve, haꞌe rupi ae Cades py ovaẽ aguã. 17 Haꞌe
 

ramo Israel kuery oayvu mombeꞌuarã omondouka rakaꞌe Edom pygua

kuery ruvixaa py. Haꞌe vy aipoeꞌi uka: “Rojerure ndevy roaxa ta ndeyvy
rupi”, heꞌi uka. Haꞌe rami teĩ Edom pygua kuery ruvixa noendu potai.
Haꞌekue rami ae ju Israel kuery ojerure Moabe pygua kuery ruvixa pe,
haꞌe vaꞌe voi noendu potai. Haꞌe rami rã Cades py ranhe Israel kuery ikuai.
18 Haꞌe vaꞌe rire tekoa eꞌỹa rupi oguata vy ojeapa rakaꞌe Edom haꞌe Moabe
 

pygua kuery yvy yke rupi. Haꞌe vy haꞌe vaꞌe kuery yvy gui mombyryꞌi ovaẽ
kuaray oua katy, Arnom yakã rovai re ae ikuai. Haꞌe rami vy novaẽi rakaꞌe
Moabe kuery yvy re, mbaꞌeta Arnom yakã ma ijyvy apy oĩ. 19 Haꞌe ramo
 

amorreu kuery ruvixa Hesbom pygua Seom pe ju Israel kuery omondouka

oayvu mombeꞌuarã. Haꞌe vy aipoeꞌi uka ixupe: “Rojerure ndevy, toroaxa
ndeyvy rupi orekuai aguã py rovaẽ aguã”, heꞌi 20 teĩ Israel kuery re Seom
 

ndojeroviai vy nomboaxai oyvy rupi. Haꞌe rami ꞌrãgue py ojeupegua kuery

Juízes 11 436

haꞌe javi oenoĩ vy Jaza py ikuai, haꞌe vy opuꞌã okuapy Israel kuery rovai.
21 Haꞌe gui Israel kuery po py Senhor Israel kuery ruete omboaxa Seom
 

haꞌe ixupegua kuery haꞌe javi, haꞌe ramo ojukapa. Haꞌe ramo Israel kuery
oipeꞌapa amorreu kuery ijyvy rupi ikuaiague gui. 22 Ipoꞌaka amorreu kuery
 

yvy haꞌe javi re, Arnom guive Jaboque peve, haꞌe gui tekoa eꞌỹa guive
Jordão yakã peve. 23 Haꞌe rami py Senhor Israel kuery ruete ae oipeꞌa
 

uka rakaꞌe amorreu kuery ojeupegua kuery renonde gui. Haꞌe gui ndee
ma nhiꞌã kovaꞌe yvy ja renhemoingo ta? 24 Anhetẽ eꞌỹ ri tyꞌy penderuete
 

Camos mbaꞌemo pendevy omboaxa vaꞌe ramo “Orembaꞌe” peje? Haꞌe rami
ae avi ore kuery voi rojopy ꞌrã oreruete Senhor orerenonde gui oipeꞌa
vaꞌekue yvy. 25 Ndee ma nhiꞌã Zipor raꞌy Balaque Moabe pygua ruvixa oĩ
 

vaꞌekue gui nembaraeteve? Mbaꞌeta haꞌe vaꞌe ma peteĩgueve ndaꞌijayvu rei

rakaꞌe Israel kuery rovai, haꞌe kuery re nopuꞌãi guive. j 26 Haꞌe gui Israel
 

kuery trezentos maꞌetỹ re Hesbom haꞌe Aroer re hekoa jave, haꞌe ijyvýry
tekoaꞌi ikuai vaꞌe rupi, haꞌe gui Arnom yakã rembe haꞌe javi rupi tetã ikuai
vaꞌe re haꞌe kuery hekoa jave ma, haꞌe vaꞌe jave mbaꞌe re tu ndapejopy
jevyi rakaꞌe haꞌe vaꞌe tetã? 27 Haꞌe nunga rupi xee eꞌỹ ajejavy nderovai!
 

Haꞌe rã ndee ae ma rejapo vai orerovai repuꞌãa py. Tove Senhor pavẽ re
oikuaa pota vaꞌe toikuaa pota aỹ Israel haꞌe Amom kuery re, heꞌi uka.
28 Haꞌe rami teĩ Amom kuery ruvixa ndojapyxaka potai Jefté oayvu
 

omombeꞌu uka vaꞌekue re.

Jefté onhemboayvuague
29 Haꞌe
ramo Jefté re Senhor Nheꞌẽ ou ramo oaxa ovy Gileade haꞌe
Manassés rupi, haꞌe vy Gileade regua Mispa oĩ vaꞌe peve oo, haꞌe Mispa
gui oo ju Amom kuery rovai opuꞌã aguã. 30 Jefté onhemboayvu vy oura
 

Senhor pe. Haꞌe vy aipoeꞌi:

— Xapyꞌa rei Amom kuery xepo py remboaxa ramo 31 Amom kuery re
 

xepoꞌakaague gui ajevy ju ma ramo xerokẽ gui xerovaexĩ aguã haꞌe ranhe
oẽ ouvy vaꞌe rei amboaxa ꞌrã Senhor peguarã, ixupe xee ameꞌẽ ꞌrã apy
reve — heꞌi.
32 Haꞌe rami vy Jefté oo Amom kuery reve nhovaexĩ, haꞌe kuery rovai
 

opuꞌã aguã. Haꞌe gui Jefté po py Senhor omboaxapa. 33 Haꞌe ramo  

oitypa Aroer guive Minite katyꞌi peve (vinte tetã haꞌe javi vy), haꞌe Abel-
Queramim peve ju. Heta tekoa oity. Haꞌe rami vy Israel kuery renonde
Amom kuery ndaꞌipoꞌakavei aguã rami ikuai.
34 Haꞌe gui Mispa py Jefté ou jevy vy ngoo py ovaẽ ramo tajy ae haꞌe
 

ranhe oẽ ouvy ovaexĩ aguã. Pandeiro reve ojerokya rupi ou. Haꞌe vaꞌe ma
tajy peteĩꞌi vaꞌe ae, tajy mboae ndaꞌipoi, taꞌy eꞌỹ vaꞌe guive. 35 Guajy oexa
 

vy Jefté oao omondoropa reve aipoeꞌi:

j
 11.25 Números 22 guive 24 peve.
 437 Juízes 11​, ​12

— Aikore xerajy, ndee xemomboriau ete! Ndee ma reiko ajexavai aguã

rami, mbaꞌeta ndaꞌevei Senhor pe anhemboayvuague amboaxa rive ju
aguã.
36 Haꞌe rã kunhataĩ ombovai nguu pe:
 

— Xeru, ndee renhemboayvu ae ma Senhor pe. Haꞌe rami xere ejapo

Senhor pe renhemboayvuague rami ae. Mbaꞌeta nderovaigua Amom
kuery gui Senhor nderepy rire — heꞌi.
37 Aipoeꞌive ju nguu pe:
 

— Peteĩ mbaꞌe ejapo xevy: Taa ranhe, mokoĩ jaxy re taiko yvyꞌã rupi,
amenda eꞌỹ vaꞌe aikoa re ajaeꞌo aguã, xeirũ kuery reve.
38 Tuu ombovai vy — Tereo — heꞌi vy mokoĩ jaxy re omondouka. Haꞌe
 

ramo oirũ kuery reve tajy oo vy yvyꞌã rupi ojaeꞌo omenda eꞌỹ vaꞌe oikoa
re.
39 Mokoĩ jaxy opa ma ramo ojevy ju nguua py. Haꞌe ramo hexe ojapo
 

onhemboague. Kunhataĩ vaꞌe ma ava reve nonhemoirũi ae. Haꞌe vaꞌe gui
oiko Israel kuery rekorã, 40 mbaꞌeta maꞌetỹ nhavõ Israel rajy kuery ojeꞌoi
 

ꞌrã irundy ára re, Gileade pygua Jefté rajy re ipyꞌa vaia rupi oporaei aguã.

Efraim kuery re Jefté kuery opuꞌãague

12   Haꞌe
ramo Efraim regua avakue oenoĩmbaa rã ojeꞌoipa Zafom
1

katy. Haꞌe vy aipoeꞌi okuapy Jefté pe:

— Mbaꞌe re tu Amom kuery rovai repuꞌã aguã reo jave norerenoĩ ore
avi nderupive roo aguã? Roapy ꞌrã ndero, haꞌe py reĩ teri reve.
2 Haꞌe kuery pe Jefté ombovai:
 

— Haꞌe rami avi Amom kuery reve xevygua kuery jogueroꞌa ete jave
xee roenoĩ teĩ peẽ kuery ndapeoi vaꞌekue haꞌe kuery po gui xereraa jepe
aguã. 3 Peẽ ndaxereraa jepei taa aikuaa vy mae ajeayvukueꞌi py eꞌỹ aa
 

Amom kuery rovai apuꞌã aguã. Haꞌe ramo xepo py Senhor omboaxa haꞌe
kuery haꞌe javi. Haꞌe gui mbaꞌe re tu aỹ peju xea py xerovai pepuꞌãxe vy?
— heꞌi
4 Haꞌe rami vy Gileade pygua avakue Jefté omboatypa vy opuꞌã okuapy
 

Efraim kuery rovai. Gileade pygua avakue oitypa Efraim regua, mbaꞌeta
Efraim pygua kuery ijayvu vy “Peẽ Gileade pygua kuery Efraim gui
pejepeꞌa vaꞌekue, Efraim haꞌe Manassés kuery mbyte pendekuai vaꞌekue”,
heꞌi rire. 5 Haꞌe ramo Gileade pygua kuery ojokopa Jordão yakã oaxaaty
 

Efraim katy oo vaꞌe py. Haꞌe rami vy Efraim regua ojava ovy vy “Aaxaxe”
heꞌi ramo haꞌe kuery pe Gileade pygua avakue ju oporandu ꞌrã: “Ndee
pa Efraim pygua ae?” Haꞌe rã ombovai vy “Any” heꞌi 6 ramo aipoeꞌive
 

ju ꞌrã: “Haꞌe vy aipoꞌre: ‘Chibolete’ ꞌre”, heꞌi ꞌrã. Haꞌe ramo ombovai vy
xapyꞌa rei “Sibolete” heꞌi ꞌrã ayvu ndoupity porãi vy. Haꞌe ramo ogueroꞌa
vy ojuka ꞌrã Jordão yakã oaxaaty pyve. Haꞌe rami vy haꞌe vaꞌe jave py
Efraim kuery vaꞌe regua omano quarenta e dois mil.
Juízes 12​, ​13 438

7 Gileade
pygua Jefté ma mboapy meme maꞌetỹ re opena rakaꞌe Israel
kuery re. Haꞌe gui omano rã onhono porãa peteĩ tetã Gileade re oĩ vaꞌe
py.

Joguerekoa kuery Ibsã, Elom haꞌe Abdom ikuai jave guare

8  Haꞌe
vaꞌe rire ma Belém pygua Ibsã ju opena Israel kuery re.
9 Haꞌe vaꞌe ma trinta guaꞌy kuery oguereko, trinta guajy kuery guive
mombyrygua kuery re omenda vaꞌe meme. Haꞌe rami ae avi mombyry gui
trinta kunhague ogueru guaꞌy kuery raꞌyxyrã. Sete maꞌetỹ re opena Israel
kuery re. 10 Haꞌe gui Ibsã omano rã onhono porãa Belém tetã py ae.
 

11 Haꞌe vaꞌe rire ma Zebulom pygua Elom oiko. Haꞌe vaꞌe ma dez maꞌetỹ
 

re opena Israel kuery re. 12 Zebulom pygua Elom omano rã onhono porãa
 

Zebulom yvy re Aijalom py.

13 Haꞌe vaꞌe rire ma piratonita Hilel raꞌy Abdom ju opena Israel kuery
 

re. 14 Haꞌe vaꞌe ma quarenta guaꞌy kuery oguereko, haꞌe gui trinta
 

guamymino kuery. Haꞌe vaꞌe kuery ma setenta mburikaꞌi áry ikuai. Oito
maꞌetỹ re opena Israel kuery re. 15 Haꞌe gui piratonita Hilel raꞌy Abdom
 

omano rã onhono porãa Efraim yvy re Piratom py, yvyty reia rupi
amalequita kuery ikuaia py.

Sansão ituiꞌiague

13   Senhor
renonde Israel kuery haꞌeveꞌỹa rami ju ikuai ramo
1

quarenta maꞌetỹ re omboaxa filisteu kuery po py.

2 Zorá tetã py oiko peteĩ ava Dã ramymino, Manoá hery vaꞌe. Taꞌyxy ma
 

imemby vaꞌerã eꞌỹ ae oiko vy naꞌimembyi.

3 Haꞌe gui kunha vaꞌe pe Senhor-a guigua anjo ojexa uka vy aipoeꞌi
 

ixupe:
— Maꞌẽ, ndee ma nememby vaꞌerã eꞌỹ ae reiko vaꞌekue, nememby
vaꞌeꞌỹ teri vaꞌeri rerekoꞌi ꞌrã, haꞌe vy reikuavã nho ꞌrã peteĩ avaꞌi. 4 Haꞌe  

rã aỹ ma eiko kuaa ke, eyꞌu eme vinho, neĩ iro vaꞌe. Heꞌu eme haꞌeveꞌỹ
vaꞌe. 5 Mbaꞌeta ndee rerekoꞌi vy reikuavã ꞌrã peteĩ avaꞌi. Haꞌe vaꞌe akã
 

re napemovaẽi ꞌrã kyxe hiꞌa pejaya aguã. Mbaꞌeta avaꞌi guive oiko ꞌrã
nazireu, guyruꞌi py teri oĩ reve ae ꞌrã oiko Nhanderuete pe omboaxa
pyre. k Haꞌe gui omboypy ꞌrã Israel kuery ogueraa jepe aguã filisteu kuery
poꞌakaa gui — heꞌi.
6 Haꞌe rami rã omea py kunha vaꞌe oo vy aipoeꞌi ixupe:
 

— Peteĩ ava Nhanderuete remimboꞌe ou kuri xea py, Nhanderuetea

guigua anjo ramigua ojekuaa, nhanemongyje rei vaꞌe. Haꞌe rã xee ma

k
 13.5,7 Nazireu kuery mboae ma Nhanderuete pe mbaꞌemo ojapo aguã re onhemboayvu
vaꞌe (Números 6.1‑21). Haꞌe rã Sansão ma ituiꞌi eꞌỹ re voi anjo oiporavo uka vaꞌekue
nazireu oiko aguã.
 439 Juízes 13

naporandui maguigua paa re, neĩ haꞌe voi guery nomombeꞌui xevy,
7 vaꞌeri aipoeꞌi xevy: “Maꞌẽ, ndee rerekoꞌi vy reikuavã ꞌrã peteĩ avaꞌi. Haꞌe
 

nunga rupi aỹ ma eyꞌuve eme vinho, neĩ iro vaꞌe, heꞌu eme guive haꞌeveꞌỹ
vaꞌe, mbaꞌeta avaꞌi ma oiko ꞌrã nazireu Nhanderuete pe omboaxa pyre,
guyruꞌi py oĩ reve omanoa ára peve”, heꞌi vaꞌekue xevy.
8 Haꞌe ramo Manoá onhemboꞌe Senhor pe. Haꞌe vy aipoeꞌi:
 

— Xe-Senhor, ajerure ndevy, embou ju ava neremimboꞌe, toremboꞌe

avaꞌi ituiꞌi vaꞌerã roguereko aguã re. 9 Haꞌe rami Manoá ijayvu rã
 

Nhanderuete oendu ramo Senhor-a guigua anjo teĩgue ju ou kunha vaꞌe

oĩa py, mbaꞌety py oguapy oiny jave. Haꞌe rã ime Manoá ma noĩ hexeve.
10 Ojekuaa ramo kunha vaꞌe opuꞌã pojava hoꞌamy vy onha ovy ome pe
 

omombeꞌu. Haꞌe vy aipoeꞌi ixupe:

— Maꞌẽ, xevy ojexa uka ju ava kueveꞌi ojexa uka vaꞌekue — heꞌi.
11 Haꞌe ramo Manoá opuꞌã avi vy guaꞌyxy rakykue oo. Haꞌe gui ava vaꞌe
 

hiꞌaĩa py ovaẽ vy aipoeꞌi ixupe:

— Ndee pa kovaꞌe kunha pe ndeayvu raꞌe?
Ombovai:
— Xee ae ri — heꞌi.
12 Haꞌe ramo Manoá aipoeꞌi:
 

— Haꞌe gui ndeayvuague ojeupity ma jave marã rami ꞌrã tu roguereko

avaꞌi, haꞌe mbaꞌe nunga ꞌrã tu ojapo?
13 Ixupe Senhor-a guigua anjo ombovai ju:
 

— Tove kunha vaꞌe toiko xeayvuague rami ae. 14 Haꞌe rami vy peteĩve
 

henda py ndoꞌui ꞌrã uvaꞌa guigua, vinho neĩ iro vaꞌe ndoyꞌui ꞌrã, ndoꞌui ꞌrã
guive haꞌeveꞌỹ vaꞌe. Ixupe xeayvuague haꞌe javi ꞌrã ojapo — heꞌi.
15 Haꞌe ramo Manoá teĩgue ju aipoeꞌi Senhor-a guigua anjo pe:
 

— Epytaveꞌi ranhe ke, haꞌe rã ndevy roguereko katu ꞌrã peteĩ kavaraꞌi
— heꞌi,
16 mbaꞌeta Manoá ndoikuaai Senhor-a guigua anjo oikoa. Haꞌe gui
 

Senhor-a guigua anjo aipoeꞌi Manoá pe:

— Apytave teĩ ndaꞌui ꞌrã tembiꞌu remeꞌẽ vaꞌe. Xapyꞌa rei mbaꞌemo reapy
reve remeꞌẽ vaꞌerã ri rereko katu vy Senhor pe ae emeꞌẽ — heꞌi.
17 Manoá oporandu ju Senhor-a guigua anjo pe:
 

— Marã rami tu nderery, ndeayvuague ojeupity ramo romboete aguã?

18 Senhor-a guigua anjo ombovai vy
 

— Mbaꞌe re tu reporandu xerery re? Mbaꞌeta iporã ete vaꞌe oikuaa pyrã
eꞌỹ — heꞌi.
19 Haꞌe gui Manoá ojopy peteĩ kavaraꞌi haꞌe mbaꞌemo aju guigua omeꞌẽ
 

vaꞌerã. Haꞌe vaꞌe ma Senhor pe omeꞌẽ peteĩ ita áry. Haꞌe ramo Senhor-a
guigua anjo ma peteĩ mbaꞌe ojapo iporã ete vaꞌe, Manoá haꞌe taꞌyxy
oexaa py. 20 Haꞌe rami vy altar áry gui tata yva katy ojeupi ovy vaꞌe rupi
 

Senhor-a guigua anjo voi ojeupi ovy. Haꞌe rã Manoá haꞌe taꞌyxy oexa vy
Juízes 13​, ​14 440

guenapyꞌã re ikuai ngova yvy re omovaẽ reve. 21 Manoá pe, neĩ taꞌyxy
 

pe anjo Senhor-a guigua ndojexa ukavei ramo Manoá oikuaa Senhor-a

guigua anjo oikoa. 22 Haꞌe rami vy aipoeꞌi guaꞌyxy pe:
 

— Anhetẽ ete nhamano ꞌrã, Nhanderuete jaexa rire.

23 Haꞌe rã taꞌyxy ombovai:
 

— Senhor nhandejukaxe vaꞌe rire nhandepo gui ndojopyi ꞌrãgue

mbaꞌemo jaapy reve nhameꞌẽ vaꞌekue, neĩ mbaꞌemo aju guigua. Neĩ ndoexa
ukai ꞌrãgue haꞌe nunga haꞌe javi, neĩ ndoikuaa ukai ꞌrãgue guive — heꞌi.
24 Haꞌe vaꞌe rire ma kunha vaꞌe oikuavãꞌi peteĩ avaꞌi. Haꞌe vy omboery
 

Sansão. Haꞌe gui avaꞌi tuvixa ovy, haꞌe Senhor omoingo porã. 25 Haꞌe gui
 

Zorá haꞌe Estaol mbyte Maané-Dã py oiko jave Senhor Nheꞌẽ omboypy
oguereko aguã.

Sansão omendaxeague

14   Haꞌe
gui Sansão ma Timna tetã py oo. Haꞌe py ma peteĩ filisteu
1

rajy oexa vy 2 ojevy vy omombeꞌu nguu haꞌe oxy pe. Haꞌe vy aipoeꞌi:
 

— Timna py aexa kuri peteĩ kunha, filisteu kuery rajy regua. Peru
taꞌvy xeraꞌyxyrã.
3 Haꞌe rami teĩ tuu haꞌe ixy ombovai:
 

— Jipoi ri tyꞌy kunha nhaneretarã kuery rajy regua, haꞌeꞌỹ vy nhande

kuery haꞌe javi regua, filisteu kuery ikuaia gui nderaꞌyxyrã rejopy ꞌrãgue
py? Mbaꞌeta haꞌe kuery ma opire omboi uka eꞌỹ vaꞌe.
Sansão aipoeꞌi nguu pe:
— Eru xevy haꞌe vaꞌe ae, mbaꞌeta haꞌe vaꞌe anho ajou porã — heꞌi.
4 Haꞌe gui tuu haꞌe ixy ndoikuaai Senhor gui haꞌe rami aguã oikoa. Haꞌe
 

vaꞌe jave py Israel kuery re filisteu kuery ipoꞌaka ramo Senhor oarõ
filisteu kuery ombopaga aguã.
5 Haꞌe gui nguu haꞌe oxy reve jogueraa Timna py. Timna katyꞌi uvaty
 

ikuai vaꞌe py ovaẽ jave omaꞌẽ vy oexa peteĩ guary raꞌy okororõ reve
oẽ ouvy rã oĩa katy. 6 Haꞌe ramo hexe Senhor Nheꞌẽ onhemonde rã
 

omondoropa vyvoi kavaraꞌi omondoroaa rami avi, opo py mbaꞌeve

oguereko eꞌỹ re. Haꞌe rami teĩ nguu neĩ oxy pe nomombeꞌui ojukaague.
7 Oove vy kunha vaꞌe reve ijayvu vy ojou porã.
 

8 Kueve ma rire Sansão ojevy ju guaꞌyxyrã ogueraa aguã. Haꞌe gui tape
 

rupi oo vy opia ovy oexa aguã guary reꞌõgue. Haꞌe vaꞌe oexa rã eiru oĩ ei
reve. 9 Opo py hetãgue ojopy vy hoꞌu heravy oguata reve. Haꞌe gui nguu
 

haꞌe oxya py ovaẽ vy haꞌe kuery pe omeꞌẽ ei, haꞌe rã hoꞌu avi. Haꞌe rami
teĩ haꞌe kuery pe nomombeꞌui guary reꞌõgue gui oguenoẽague.

Ayvu py mbaꞌemo re Sansão oporanduague

10  Haꞌe
gui kunha vaꞌe ro py Sansão ojapo peteĩ ngaru, mbaꞌeta haꞌe
rami ae kunumigue ojapo vaꞌerã haꞌe kuery reko rami vy. Tuu avi oo.
 441 Juízes 14

11 Haꞌe gui filisteu kuery Sansão oexa vy trinta avakue oenoĩ hexeve ikuai
aguã. 12 Haꞌe gui haꞌe vaꞌe kuery pe Sansão aipoeꞌi:
 

— Pẽvy amombeꞌu ta peteĩ ayvu pembovai vaꞌerã. Xapyꞌa rei sete

ára re ngaru ndopai peve pembovai kuaa ri ramo pẽvy ameꞌẽ ꞌrã trinta
kamixa haꞌe trinta ao ngaru oĩa py oiporupy. 13 Haꞌe rã napembovai kuaai
 

ri vy peẽ ae ꞌrã pemeꞌẽ xevy trinta kamixa haꞌe trinta ao ngaru oĩa py
oiporupy — heꞌi.
Haꞌe kuery aipoeꞌi:
— Emombeꞌu haꞌvy orevy, toroendu ayvu rombovai aguã.
14 Haꞌe ramo haꞌe kuery pe omombeꞌu vy
 

— Okaru vaꞌekue gui oẽ tembiꞌu,

imbaraete vaꞌekue gui oẽ heꞌẽ vaꞌe — heꞌi.
Haꞌe rã mboapy ára re haꞌe kuery nombovai kuaai okuapy.
15 Sete araa py ma haꞌe kuery aipoeꞌi Sansão raꞌyxy pe:
 

— Ndeayvu na neme pe orevy oporanduague omombeꞌu porãve aguã

re, ndee haꞌe nderu ro roapypa eꞌỹ aguã. Tyrã pa orembaꞌe rei-rei reipeꞌa
aguã rive orerenoĩ uka? Haꞌe rami eꞌỹ teve? — heꞌi okuapy.
16 Haꞌe ramo Sansão renonde taꞌyxy ojaeꞌo. Haꞌe vy aipoeꞌi:
 

— Xemomboriau ete, ndaxerayvui vy. Mbaꞌeta xeretã pygua kuery pe

remombeꞌu ayvu haꞌe kuery ombovai vaꞌerã, teĩ xevy voi neremombeꞌu
porãvei teri.
Haꞌe ramo ombovai:
— Neĩ xeru neĩ haꞌi pe voi namombeꞌui. Haꞌe gui ndevy ma nhiꞌã
amombeꞌu ꞌrã? — heꞌi.
17 Haꞌe rã henonde ojaeꞌo oikovy sete ára re ngaru oikoa pukukue re.
 

Haꞌe ramo sete araa py mae omombeꞌu porãve ixupe oporandu riae ramo.
Haꞌe ramo kunha vaꞌe ju omombeꞌu guetã pygua kuery pe. 18 Haꞌe gui sete  

araa py kuaray oike eꞌỹ mbove ma haꞌe vaꞌe tetã pygua avakue aipoeꞌi
Sansão pe:
— Mbaꞌe nunga tu oiko ei gui heꞌẽve vaꞌe, haꞌe guary gui imbaraeteve
vaꞌe? — heꞌi.
Haꞌe rã haꞌe kuery pe Sansão aipoeꞌi:
— Xerymba vaka kunha py yvy napeikaraĩ vaꞌe rire napembovai kuaai
ꞌrãgue aporanduague. l 19 Haꞌe ramo hexe Senhor Nheꞌẽ onhemonde
 

ramo Asquelom pygua kuery ikuaia py oo vy haꞌe vaꞌe regua ojuka trinta
avakue. Haꞌe rami vy haꞌe kuery ao ngaru oĩa py oiporu vaꞌe oipeꞌapa
vy omeꞌẽ oporanduague ombovai vaꞌekue pe. Vaꞌeri ivai raxa reve oo ju
nguu ro katy.
20 Haꞌe gui Sansão irũ ae pe ju omeꞌẽa kunha vaꞌe taꞌyxyrã.
 

l
 14.18 “Xerymba vaka kunha” heꞌia ma guaꞌyxy re ae ijayvu vy, “Xeraꞌyxy pe
napeporandui vaꞌe rire napembovai kuaai ꞌrãgue” heꞌi aguã.
Juízes 15 442

Filisteu kuery mbaꞌety rupi Sansão oapypaague

15   Kueve
ma rire trigo omonoꞌõa ára py Sansão peteĩ kavaraꞌi
1

ogueraa reve vy oo guembirekoa py, “Avaẽ ꞌrã xerembireko oĩa

py” heꞌi vy. Haꞌe rami teĩ hatyu nomovaẽi. 2 Haꞌe vy aipoeꞌi ixupe:
 

— Xee aexaꞌã ndereayvuveia rami. Haꞌe rami vy neirũ pe ju ameꞌẽ.

Haꞌe rami avi ikypyꞌy kyrĩve vaꞌe ixugui iporãve vaꞌeꞌỹ ri tyꞌy? Haꞌe rami
rã eraa hekovia.
3 Sansão ombovai:
 

— Aỹ ma xee haꞌevea rami ꞌrã ambopaga filisteu kuery — heꞌi. 4 Haꞌe  

rami vy oo vy ojopy trezentos aguaraꞌi, haꞌe mokõ-mokoĩ ruguai re

ojokua hendy vaꞌerã. 5 Hendy vaꞌerã omoendypa vy opoipa filisteu kuery
 

mbaꞌety rupi. Haꞌe rami vy omoendy mbaꞌemo aju jokuaa ikuai vaꞌe,
nomonoꞌõi teri vaꞌekue guive, haꞌe gui uvaty haꞌe oliveira-ty haꞌe javi
rupi.
6 Filisteu kuery oporandu okuapy:
 

— Mavaꞌe tu haꞌe nunga ojapo?

Ombovaia:
— Timna pygua rajy me Sansão ojapo, mbaꞌeta ixugui taꞌyxy oipeꞌa vy
irũ pe ju omeꞌẽ rire — ꞌea. Haꞌe ramo filisteu kuery ojeꞌoi vy oapy kunha
vaꞌe tuu reve.
7 Sansão aipoeꞌi haꞌe kuery pe:
 

— Evoko rami pejapo rire ndapytuꞌui ꞌrã aipotaa rami ajepy eꞌỹa ja —
heꞌi. 8 Haꞌe rami vy ogueroꞌa vy ojuka reta. Haꞌe vy oo ju, Etã py itaovape
 

guy oĩ vaꞌe py opyta.

Judá regua avakue Sansão ojokua reve ogueraa ague

9 Haꞌe ramo filisteu kuery ojeꞌoi vy Judá rovai opuꞌã okuapy. Haꞌe
rami vy Leí tetã katyꞌi rupi ikuai. 10 Haꞌe kuery pe Judá regua avakue
 

oporandu:
— Mbaꞌe re tu peju ore kuery rovai?
Haꞌe kuery ombovai:
— Sansão re roju rojokua heravy aguã, hexe rojapo aguã ore kuery
re ojapoague rami avi — heꞌi okuapy. 11 Haꞌe ramo três mil avakue Judá
 

regua ojeꞌoi Etã py itaovape guy oĩ vaꞌe py. Haꞌe vy aipoeꞌi okuapy Sansão
pe:
— Ndereikuaai teve filisteu kuery nhandere ipoꞌakaa? Mbaꞌe re tu
haꞌvy haꞌe rami ete rejapo nhande kuery re?
Ombovai:
— Xere haꞌe kuery ojapoague rami ae avi xee ajapo karamboae haꞌe
kuery re — heꞌi.
12 Haꞌe kuery aipoeꞌi:
 
 443 Juízes 15​, ​16

— Ore roju rojokua heravy aguã, filisteu kuery po py romboaxa aguã.

Sansão aipoeꞌi haꞌe kuery pe:
— Peura haꞌvy peẽ ae xejuka eꞌỹ aguã.
13 Haꞌe kuery ombovai:
 

— Any ri, rojokua heravy aguã rive roju haꞌe kuery po py romboaxa
aguã. Mbaꞌeve py rei ndorojukai ꞌrã — heꞌi. Haꞌe rami vy mokoĩ ixã pyau
py ojokua vy oguenoẽ heravy itaovape guy py oĩa gui.

Mburika raĩꞌy kãgue py Sansão mil avakue ojukaague

14  Leí
tetã py haꞌe kuery oguerovaẽ ramo filisteu kuery ovyꞌa reve
oẽmba jogueruvy ovaexĩ aguã. Haꞌe rami teĩ Sansão re Senhor Nheꞌẽ
onhemonde ramo ixã ijyva rupi ojokuaague omondo nhimbo kaigueꞌi
rami rive. Haꞌe rami vy ojokuaague ojerapa ipo gui. 15 Peteĩ mburikaꞌi
 

raĩꞌy kãgue pyau teri vaꞌe haꞌe katyꞌi itui vaꞌe ojou vy haꞌe vaꞌe py ojuka
mil avakue. 16 Haꞌe vy aipoeꞌi:
 

— Peteĩ mburikaꞌi raĩꞌy kãgue py ajapo opa rupi onoꞌõa aguã rami,
peteĩ mburikaꞌi raĩꞌy kãgue py rive ajuka mil avakue — heꞌi.
17 Haꞌe rami ijayvupa ma vy omombo haĩꞌy kãgue opo gui. Haꞌe vaꞌe
 

henda ma omboery Ramate-Leí. m

18 Ijyꞌuvei vaipa vy ojapukai Senhor pe. Haꞌe vy aipoeꞌi:
 

— Xee nerembiguai pe heta reraa jepe uka kuri. Haꞌe gui xee amano
ꞌrã teve xeyꞌuvei gui? Aĩ vai ꞌrã teve haꞌe vaꞌe kuery opire omboi uka eꞌỹ
vaꞌe po py? — heꞌi. 19 Haꞌe ramo itakua Leí py oĩ vaꞌe Senhor oipeꞌa vy
 

ojapo yy oxyry ouvy aguã rami. Sansão oyꞌu ma vy imbaraete haꞌe oiko
porã ju. Haꞌe vaꞌe rire haꞌe vaꞌe henda omboerya En-Hacoré aỹ peve. n
20 Sansão ma vinte maꞌetỹ re opena Israel kuery re, filisteu kuery
 

ipoꞌaka jave ae.

Gaza py Sansão ooague

16   Haꞌe
gui Gaza tetã py ju Sansão oo. Haꞌe py ma peteĩ kunha
1

itavy rei vaꞌe oexa vy hexeve jogueroke rive. 2 Gaza pygua kuery
 

joupe-upe
— Sansão ovaẽ raꞌe apy — heꞌi okuapy.
Haꞌe ramo ojoko mbeguepa, pytũ mbukukue re oarõ okuapy tetã kora
rokẽ py onhemia py. Pytũ mbukukue re okyrirĩ okuapy, mbaꞌeta aipoeꞌi:
— Nharõ tema koꞌẽ peve. Haꞌe rami vy jajuka ꞌrã — heꞌi vy.
3 Haꞌe rã Sansão ma pytũ mbyte peveꞌi nhogueronheno joguerupy. Haꞌe gui
 

ovy vy ojopy tetã kora rokẽ jovaive regua. Ijokoa reve oipeꞌa vy omoĩ oaxiꞌy
áry, haꞌe vy yvyꞌã katy ogueraa, yvyty apyte áry Hebrom renonde katy peve.

m
 15.17 Tery Ramate-Leí ma “Yvyꞌã haĩꞌy kãgue oĩa” ꞌea.  15.19 Tery En-Hacoré ma
n

“Ojapukai vaꞌe pegua yvu” ꞌea.

Juízes 16 444

Dalila Sansão ojopy uka nhemiague

4  Haꞌe vaꞌe rire Sansão inhakã vai peteĩ kunha Soreque yvyugua py
oiko vaꞌe Dalila hery vaꞌe re. 5 Haꞌe ramo kunha vaꞌe oĩa py filisteu regua
 

yvatekueve ojeꞌoi vy aipoeꞌi ixupe:

— Ndeayvu na ixupe ndevy omombeꞌu porãve aguã mbaꞌe nunga rupi
pa imbaraete oikovya, haꞌe mbaꞌe nunga py pa rojokua vy rojopy ete
aguã. Haꞌe ramo ore kuery peteĩ-teĩ ndevy romeꞌẽ ꞌrã mil e cem hatãꞌi
vaꞌe prata guigua — heꞌi okuapy.
6 Haꞌe rami rã Dalila aipoeꞌi Sansão pe:
 

— Ajerure ndevy remombeꞌu aguã xevy mbaꞌe nunga rupi tu

nembaraetea, haꞌe mbaꞌe nunga py ndejokua vy ꞌrã tu ndere ipoꞌakaa.
7 Sansão ombovai:
 

— Sete vaka pi pyau, ipiru eꞌỹ teri vaꞌe py ri xejokuaa ramo xekangy
ꞌrã. Haꞌe rami vy avakue mboae rami rive ꞌrã aiko — heꞌi.
8 Haꞌe ramo Dalila pe filisteu regua yvatekueve ogueru sete vaka pi pyau,
 

ipiru eꞌỹ teri vaꞌe. Haꞌe rã haꞌe vaꞌe py kunha vaꞌe ojokua, 9 haꞌe rã avakue ma
 

opy jaꞌo mboae py onhomi okuapy. Haꞌe rami vy kunha vaꞌe aipoeꞌi Sansão pe:
— Sansão, filisteu kuery ou ma raꞌe ndere! — heꞌi ramove omondopa
vaka pi, mandyju okai vaꞌekue omondoa rami. Haꞌe rami py ndoikuaai
okuapy mbaꞌe nunga rupi pa imbaraetea.
10 Haꞌe gui Dalila aipoeꞌi Sansão pe:
 

— Maꞌẽ, ndee ma xejojai rei haꞌe ndeapu xevy. Maꞌẽ, aỹ ma emombeꞌu

porã xevy: Mbaꞌe nunga py pa ndejokuaa ramo ꞌrã tu haꞌeve?
11 Ombovai:
 

— Ixã pyau mbaꞌeve py oiporu pyre eꞌỹ teri vaꞌe py ri xejokuaa porã
ramo xekangy vy amboae avakue rami rive ꞌrã aiko — heꞌi.
12 Haꞌe ramo Dalila ma opy jaꞌo mboae py avakue onhomi ma vy ixã
 

pyau ogueru, haꞌe ojokua. Haꞌe vy

— Sansão, filisteu kuery ou ma raꞌe ndere! — heꞌi teĩ ojyva kuaa
omondopa vyvoi peteĩ nhimbo omondoa rami.
13 Haꞌe gui Dalila aipoeꞌi Sansão pe:
 

— Aỹ peve xejojai anho rei haꞌe ndeapu xevy. Haꞌe rã aỹ ma emombeꞌu

porã xevy: Mbaꞌe nunga py pa ndejokuaa ramo ꞌrã tu haꞌeve?
Ombovai:
— Ajukue popẽa py xeꞌa sete henda py ri reipopẽ, haꞌe yvyra rakua py
rembopija atã ramo xekangy vy aiko ꞌrã avakue mboae rami rive — heꞌi.
Haꞌe ramo oke oupy jave kunha vaꞌe hiꞌa sete popẽa oĩ vaꞌe oipopẽmba
ajukue popẽa py, 14 haꞌe peteĩ yvyra rakua py ju ombopija atã. Haꞌe vy
 

aipoeꞌi ixupe:
— Sansão, filisteu kuery ou ma raꞌe ndere! — heꞌi ramo okeague gui
omyĩ vy yvyra rakua omboi vy oguenoẽ oꞌa ajukue popẽa gui.
 445 Juízes 16

15  Haꞌe gui kunha vaꞌe aipoeꞌi ixupe:

— Mbaꞌexa tu xevy “Roayvu” ꞌre vaꞌeri nekuraxõ py xere
nerenhemoirũxei? Mbaꞌeta mboapykue ma xejojai rei, neremombeꞌui teri
guive mbaꞌe nunga rupi pa nembaraetea — heꞌi. 16 Koꞌẽ nhavõ kunha vaꞌe
 

oporandu tema, omombeꞌu ete aguã omoangeko rei riae ramo Sansão
onheꞌẽ py nonhenhandu porãvei, omanoxe rive peve. 17 Haꞌe rami vy
 

kunha vaꞌe pe onhemombeꞌupa opyꞌa re oĩ vaꞌe haꞌe javi. Haꞌe vy aipoeꞌi

ixupe:
— Xee ma xeakã rague re kyxe omovaẽa vaꞌerã eꞌỹ, mbaꞌeta haꞌi rye
py teri aĩ reve nazireu aiko Nhanderuete omboaxa pyre. Xeakã rague
onhopĩa ri ramo xembaraetea ojepeꞌapa ꞌrã xegui. Haꞌe ramo xekangy vy
aiko ꞌrã avakue mboae rami rive — heꞌi.
18 Opyꞌa re oĩ vaꞌe haꞌe javi onhemombeꞌua Dalila oikuaa ma vy oenoĩ
 

uka filisteu regua yvatekueve. Haꞌe vy aipoeꞌi:

— Peju ke teĩgue ju, mbaꞌeta aỹ ma xevy onhemombeꞌu ma opyꞌa re
oĩ vaꞌe haꞌe javi — heꞌi. Haꞌe ramo oĩa py filisteu regua yvatekueve oupa
okuapy, peráta guive ogueru. 19 Haꞌe ramo Dalila ojapo oꞌu áry Sansão oke
 

aguã rami. Haꞌe vy peteĩ ava oenoĩ vy onhopĩ uka hiꞌa sete popẽa oĩ vaꞌekue
haꞌe javi. Haꞌe rami py ipoꞌaka nho hexe, imbaraetea okanhy ete ramo.
20 Haꞌe gui kunha vaꞌe aipoeꞌi:
 

— Sansão, filisteu kuery ou raꞌe ndere!

Haꞌe rã okeague gui omyĩ vy ojeupe ae “Jepiaty rami aẽ ju ꞌrã aỹ, haꞌe
vy aa jepe ꞌrã” heꞌi, mbaꞌeta ndoikuaai teri ixugui Senhor opoꞌakaa
oipeꞌa maa.
21 Haꞌe ramo filisteu kuery ojopy vy omombupa hexa, haꞌe Gaza tetã py
 

ogueraa. Mokoĩ corrente overa vaꞌe guigua py ojokua. Haꞌe rã mbaꞌemo

monguꞌia ombojere herekovy nhuã py ombotya py. 22 Haꞌe rami teĩ
 

inhakã rague onhopĩa rire ipukuve ju ma ovy.

Sansão omanoague
23  Haꞌegui filisteu regua yvatekueve onoꞌõ okuapy nguu ete Dagom
raꞌangaa pe mbaꞌemo omeꞌẽ haꞌe ovyꞌa okuapy aguã. Mbaꞌeta
— Nhandevygua nhanderuete ma nhandepo py Sansão nhanderovaigua
omboaxa rire — heꞌi vy.
24 Haꞌe rami heta vaꞌe kuery oexa vy oporaei okuapy nguu ete ramigua
 

pe, mbaꞌeta aipoeꞌi:

— Nhandevygua nhanderuete nhandepo py omboaxa nhanderovaigua
nhandeyvy ojapo vai haꞌe nhanderegua ojuka vaꞌety — heꞌi okuapy.
25 Haꞌe gui opyꞌa py ovyꞌa okuapy vy aipoeꞌi:
 

— Pembou na Sansão jarovyꞌa rei aguã — heꞌi. Haꞌe ramo Sansão nhuã
gui herua rã oguerovyꞌa rei okuapy. Oo ytarã mokoĩ omoꞌã mbyre paꞌũ py
omopuꞌãa imoꞌamy.
Juízes 16​, ​17 446

26  Haꞌe gui Sansão aipoeꞌi kunumi ipo re oguenoꞌã vaꞌe pe:

— Xerereko ke oo yta hiꞌaĩ vaꞌe re apoko aguã peve, hexe ajeko aguã —
heꞌi. 27 Haꞌe vaꞌe oo ma tynyẽ rei avakue haꞌe kunhague. Ikuai avi filisteu
 

regua yvatekueve haꞌe javi. Oo aoꞌia áry ma três mil ju ikuai avakue haꞌe
kunhague, Sansão re omaꞌẽ okuapy ojojai rei reve.
28 Sansão ojapukai Senhor pe. Haꞌe vy aipoeꞌi:
 

— Senhor Xeruete, ajerure ndevy xere nemaꞌenduꞌa aguã, haꞌe emeꞌẽ

aỹ eteꞌi ri jepe xembaraete ju aguã. Xeruete, filisteu kuery re ajepy ꞌrãgue
xerexa omombuague rekovia — heꞌi. 29 Haꞌe rami vy Sansão oikuavã
 

mokoĩve oo yta oo mbyte py hiꞌaĩ vaꞌe, haꞌe vaꞌe re onhemomburu ete

hoꞌamy, peteĩ re ma oiporu kuaa regua re, haꞌe rã amboae re ma oaxua
re. 30 Haꞌe vy aipoeꞌi:
 

— Tamano filisteu kuery reve — heꞌi vy onhemomburu ete reve ojeroꞌa

ramo oo hoꞌapa yvatekueve haꞌe heta vaꞌe kuery haꞌe py ikuai vaꞌe haꞌe
javi áry. Haꞌe rami py oiko vaia ára ma oikove teri reve jojukaague gui
ojuka retave.
31 Haꞌe gui ou tyvy kuery haꞌe tuu ro pygua kuery haꞌe javi. Hetekue
 

oupi heravy vy onhono porã Zorá haꞌe Estaol mbyte, tuu Manoá onhono
porãague py ae. Vinte maꞌetỹ re Sansão opena vaꞌekue Israel kuery re.

Mica ngoo py taꞌangaa oguerekoague

17   Oiko
peteĩ ava Efraim regua Mica hery vaꞌe, yvyꞌã reia re oiko.
1
2  Haꞌe
vaꞌe ma aipoeꞌi oxy pe:
— Haꞌe gui mil e cem hatãꞌi vaꞌe prata guigua ndegui imondaague vaꞌe,
haꞌe vaꞌe re ndeayvu vaiague haꞌe xevy remombeꞌu avi vaꞌekue, maꞌẽ, haꞌe
vaꞌe peráta ma xee ae areko. Xee ae xemonda karamboae ndegui.
Haꞌe ramo ixy ombovai:
— Tove Senhor tanemoingo porã, xepiꞌa! — heꞌi.
3 Oxy pe mil e cem hatãꞌi vaꞌe prata guigua omeꞌẽ jevy ramo ixy
 

aipoeꞌive ju:
— Kovaꞌe peráta ma xepo gui ae amboaxa Senhor pe. Ndee xepiꞌa,
ndee ae ꞌrã reiporu peteĩ taꞌangaarã rejapo uka aguã yvyra gui, haꞌe
gui amboae ju ma prata ryku gui. Aỹ gui ma ameꞌẽmba ju ꞌrã ndevy —
heꞌi. 4 Haꞌe rami rã oxy pe peráta omeꞌẽ ramo duzentos hatãꞌi vaꞌe prata
 

guigua ogueraa vy opaga prata re ombaꞌeapo vaꞌe pe. Haꞌe vaꞌe ju peteĩ
taꞌangaarã ojapo yvyra gui, haꞌe amboae ju ma hyku vaꞌe gui ojapo. Haꞌe
vaꞌe taꞌangaa ma Mica ro py ae opyta.
5 Haꞌe rami py ava Mica hery vaꞌe oguereko oo tuuete raꞌangaa
 

ikuaiaty. Ojapo avi peteĩ manto sacerdote pegua haꞌe taꞌangaa opy guarã.
Peteĩ guaꞌy omboaxa avi sacerdote-rã. 6 Haꞌe jave py ma ndoikoi huvixave
 

Israel kuery re opena vaꞌerã. Haꞌe ramo peteĩ-teĩ ikuai ꞌrã haꞌe kuery ae
oipotaa rami rive.
 447 Juízes 17​, ​18

Mica ro py levita ovaẽ jave guare

7 Haꞌe
gui Judá regua Belém tetã py oiko peteĩ kunumi vaꞌe. Haꞌe vaꞌe
ma levita oiko vaꞌeri haꞌe py oiko.
8 Haꞌe gui Judá regua Belém gui haꞌe vaꞌe ojepeꞌa ovy, mamo rã ojou
 

porã reia py oiko aguã. Haꞌe rami vy tape rupi oo vy ovaẽ Efraim regua
yvyꞌã reia re, Mica ro oĩa py ae.
9 Haꞌe gui Mica oporandu ixupe:
 

— Magui tu reju?
Ombovai:
— Xee ma levita Judá regua Belém guigua. Haꞌe vy mamo rã ajou
porãa py ꞌrã aiko — heꞌi.
10 Haꞌe ramo Mica aipoeꞌi ixupe:
 

— Eiko xea py ae. Xerurã rami eiko, xevygua sacerdote-rã. Haꞌe rã

maꞌetỹa nhavõ ndevy ameꞌẽ ꞌrã dez hatãꞌi vaꞌe prata guigua, ndeaorã haꞌe
tembiꞌu — heꞌi rã levita vaꞌe oendu vy ovaẽ haꞌe py. 11 Ovyꞌa reve kunumi
 

vaꞌe oiko ava ro py. Taꞌy rami oiko. 12 Haꞌe ramo Mica ma levita regua
 

kunumi vaꞌe omoĩ ojeupegua sacerdote-rã. Haꞌe ramo Mica ro py oiko.

13 Ojeupe ae Mica aipoeꞌi:
 

— Aỹ xee aikuaa Senhor xemoingo porã ꞌrãa, xevygua sacerdote-rã

levita areko ramo.

Dã regua kuery oyvy tuvixave vaꞌerã ojouxe jave guare

18   Haꞌe
vaꞌe jave ma ndoikoi huvixave Israel kuery re opena
1

vaꞌerã. Haꞌe rami rã Dã regua kuery oeka okuapy oyvyrã ikuai

aguã, mbaꞌeta haꞌe vaꞌe ára peve haꞌe kuery ndojopyi teri oyvyrã xorte
rupi omeꞌẽ mbyre Israel regua ikuaia mbyte. o 2 Haꞌe rami vy Dã kuery
 

omondouka peteĩ nhiruĩ avakue haꞌe kuery vaꞌe regua ae, Zorá haꞌe
Estaol pygua kuery ipyꞌa guaxuvekue, yvy re omaꞌẽ mbegue haꞌe oikuaa
pota aguã. Haꞌe vy haꞌe kuery pe
— Tapeo, peikuaa pota yvy re — heꞌi. Haꞌe ramo ojeꞌoi vy Efraim regua
yvyꞌã reia re ovaẽ Mica ro py. Haꞌe vy oke okuapy haꞌe py.
3 Mica ro py haꞌe kuery ikuai jave oendu kuaa kunumi vaꞌe levita regua
 

ayvu. Haꞌe vy oĩa py onhemboja vy aipoeꞌi ixupe:

— Mavaꞌe tu ndereru apy? Mbaꞌe tu rejapo reikovy apy? Haꞌe mbaꞌe tu
apy rereko?
4 Ombovai:
 

— Po rami Mica ojapo xevy. Peráta re ixupe ambaꞌeapo vy aiko

ixupegua sacerdote — heꞌi.
5 Haꞌe ramo aipoeꞌi okuapy ixupe:
 

 18.1 Josué 19.41‑48
o
Juízes 18 448

— Eporandu haꞌvy Nhanderuete pe, roikuaa aguã tape rupi rooa rupi
iporã vaꞌe rojou ꞌrã paa.
6 Sacerdote ombovai:
 

— Tapeo porã ke. Tape rupi peguataa rupi Senhor omaꞌẽ ꞌrã — heꞌi.
7 Haꞌe ramo peteĩ nhiruĩ avakue ojeꞌoi vy Laís tetã py ju ovaẽ. Haꞌe py
 

ma oexa rã haꞌe pygua kuery ikuai porã. Sidom pygua kuery reko rami
ikuai mbyꞌa porã haꞌe joe ojeroviaa rupi. Peteĩve jipoi huvixa mbaꞌemo
py omoingo axy vaꞌerã. Sidom tetã gui mombyry ikuai, amboae kuery re
nonhemoirũi guive.
8 Haꞌe ramo ojevypa ju guyvy kuery Zorá haꞌe Estaol py ikuaia py. Haꞌe
 

rã haꞌe kuery pe oporandu vy

— Mbaꞌe pa pemombeꞌu orevy? — heꞌi ramo
9 ombovai:
 

— Pepuꞌã ke, jajeꞌoi haꞌe kuery rovai. Mbaꞌeta yvy re roikuaa potaa
rupi roexa rã iporã. Peĩ rive ta tema ri tyꞌy upe py? Pemboare eme taꞌvy
pejeꞌoi vy haꞌe vaꞌe yvy pejopy aguã. 10 Mbaꞌeta haꞌe py pevaẽ vy pejou
 

ꞌrã joe ojeroviaa rupi rive ikuai vaꞌe, ijyvy ma tuvixa guive. Nhanderuete
omboaxa ma pendepo py. Haꞌe vaꞌe yvy ma mbaꞌeve oata eꞌỹa haꞌe py
ikuai vaꞌe kuery pe — heꞌi.
11 Haꞌe rami rã Dã regua kuery ma Zorá haꞌe Estaol gui ojeꞌoi,
 

seiscentos avakue tembiporu joe opuꞌãa pygua revegua meme. 12 Haꞌe  

kuery ojeꞌoi vy Judá regua Quiriate-Jearim py ranhe ikuai. Haꞌe nunga

rupi haꞌe vaꞌe henda pe “Maané-Dã” heꞌi okuapy aỹ peve. Quiriate-Jearim
rovai katy oĩ. 13 Haꞌe vaꞌe gui ojeꞌoi ju Efraim regua yvyꞌã reia katy. Haꞌe
 

vy Mica ro py ju ovaẽ okuapy.

Mica pegua taꞌangaa oipeꞌa vy Laís tetã re ipoꞌaka okuapyague

14  Peteĩ
nhiruĩ avakue Laís yvy re oikuaa pota aguã ojeꞌoi vaꞌekue
aipoeꞌi guyvy kuery pe:
— Peikuaa pa haꞌe vaꞌe oo py oĩa peteĩ manto sacerdote pegua, haꞌe
taꞌangaa oo pygua, taꞌangaa yvyra guigua haꞌe amboae ma mbaꞌemo ryku
guigua oĩa? Penhembopyꞌa ke haꞌvy mbaꞌemo pejapo aguã re — heꞌi. 15 Haꞌe  

ramo haꞌe py ovaẽ okuapy kunumi levita regua ro py, Mica ro py ae. Haꞌe
vy oxarura okuapy ixupe. 16 Seiscentos avakue Dã regua tembiporu joe
 

opuꞌãa pygua oguereko vaꞌe ma okẽ rupi opyta okuapy oikeaty py. 17 Haꞌe  

rã peteĩ nhiruĩ avakue yvy re oikuaa pota aguã ojeꞌoi vaꞌekue oike vy
ojopy taꞌangaa yvyra guigua, manto sacerdote pegua, taꞌangaa oo py ikuai
vaꞌekue haꞌe taꞌangaa mbaꞌemo ryku gui ojapo pyre guive. Haꞌe rã sacerdote
ma opyta hoꞌamy okẽ py, seiscentos avakue tembiporu joe opuꞌãa pygua
revegua kuery ikuaia py. 18 Mica ro py haꞌe kuery oike vy taꞌangaa yvyra
 

guigua oipeꞌa heravy, manto sacerdote pegua, taꞌangaa oo py ikuai vaꞌe haꞌe
taꞌangaa mbaꞌemo ryku guigua. Haꞌe ramo sacerdote aipoeꞌi haꞌe kuery pe:
 449 Juízes 18​, ​19

— Mbaꞌe tu pejapo?
19 Haꞌe kuery ombovai:
 

— Ekyrirĩ ke, emoĩ ndepo ndejuru py, haꞌe eju orerupive. Orevy ju
ꞌrã reiko oreru rami haꞌe sacerdote-rã. Mbaꞌeta ndevy pe haꞌeveve pa
peteĩꞌi ava ro py sacerdote reikoa, tyrã pa Israel re peteĩ regua haꞌe javi
pe sacerdote reiko aguã? — heꞌi rã 20 sacerdote oendu vy ovyꞌa opyꞌa py.
 

Haꞌe rami vy haꞌe ae ju manto sacerdote pegua oipeꞌa, taꞌangaa oo py

ikuai vaꞌe haꞌe taꞌangaa yvyra guigua oipeꞌa avi vy oguenoẽ heravy haꞌe
kuery mbyte rupi.
21 Haꞌe kuery ojevy aguã katy ju oo ta vy guenonde omoĩ guaꞌy kueꞌiry,
 

guymba kuery haꞌe ombaꞌe rei-rei haꞌe javi. Haꞌe rami vy ojeꞌoi. 22 Mica
 

ro gui mombyryꞌi ma Dã kuery ojeꞌoi jave avakue Mica ro katyꞌigua

kuery nhomboaty vy oupity okuapy. 23 Haꞌe vy hakykue katy gui ojapukai
 

ojeꞌoivy. Haꞌe rã haꞌe kuery ojere vy aipoeꞌi Mica pe:

— Mbaꞌe tu oiko upe vaꞌe kuery remboaty aguã?
24 Ombovai:
 

— Tuuete raꞌangaarã ajapo vaꞌekue peipeꞌapa raꞌe, xevygua sacerdote

guive. Haꞌe gui peo ju kuri. Mbaꞌe tu oiko xevy guarã peja vaꞌekue? Haꞌe
gui mbaꞌe re tu xevy peporandu vy “Mbaꞌe tu oiko?” peje? — heꞌi.
25 Haꞌe ramo Dã kuery aipoeꞌi ixupe:
 

— Ndeayvuve eme orevy, xapyꞌa rei avakue ipyꞌa guaxukueve ndere

opuꞌã rã pekanhymba eꞌỹ aguã, ndero pygua kuery reve — heꞌi okuapy.
26 Haꞌe rami vy Dã kuery ojeꞌoive tema. Haꞌe rã Mica ma ixugui haꞌe
 

kuery ipoꞌakavea oikuaa vy ojevy ju ngoo katy.

27 Haꞌe kuery ogueraa taꞌangaarã Mica ojapo vaꞌekue haꞌe sacerdote
 

oguereko vaꞌekue. Haꞌe gui Laís tetã py ju ovaẽ, peteĩ regua ikuai porã
haꞌe joe ojeroviaa rupi rive ikuaia py. Haꞌe vy ojukapa kyxe py, haꞌe
oapypa tetã. 28 Nomoingovei avave rei, mbaꞌeta Sidom tetã gui mombyry,
 

avave rei re naꞌirũi guive. Haꞌe vaꞌe tetã ma Bete-Reobe katyꞌi oĩ yvyugua
oĩ vaꞌe py. Haꞌe gui haꞌe kuery ae ju tetã omoatyrõ ju vy haꞌe py ikuai.
29 Tetã omboery guamoĩ Dã Israel raꞌy oiko vaꞌekue rery py. Haꞌe rã tetã
 

rery ypyague ma Laís. 30 Dã kuery ojeupe ae ogueraa taꞌangaa yvyra

 

guigua. Haꞌe gui Dã regua kuery pe ju Gérson raꞌy Jônatas, Manassés

ramymino vaꞌe oĩ sacerdote, haꞌe vaꞌe rire taꞌy kuery pe ju, haꞌe kuery
escravo-rã ogueraapaa ára peve. 31 Haꞌe rami py Mica taꞌangaa ojapo
 

vaꞌekue ma ojeupe ae ju haꞌe kuery oguereko, Siló py Nhanderuete pegua

oo oĩ teria ja.

Levita haꞌe taꞌyxy jevy rekokue oĩa

19   Haꞌe
vaꞌe jave py huvixave ndoikoi Israel kuery re opena vaꞌerã.
1

Haꞌe gui oiko peteĩ levita regua. Haꞌe vaꞌe ma Efraim yvyꞌã rupi
oguata oikovy vy peteĩ guaꞌyxy jevyrã ogueraa Judá regua Belém tetã
Juízes 19 450

pygua. 2 Haꞌe rã kunha vaꞌe ma hexe ndaꞌijaꞌevei vy opoi. Haꞌe rami vy

 

nguu ro katy ju ojevy Judá regua Belém py. Haꞌe py ju oiko irundy jaxy
re.
3 Haꞌe gui ime opuꞌã vy guembiguai haꞌe mokoĩ mburika ogueraa
 

hakykue oo vy. Hexeve ijayvu porãꞌixe ogueru ju aguã. Haꞌe py ovaẽ

ramo kunha vaꞌe omovaẽ nguu ro py. Tuu oexa vyve ovyꞌa reve oẽ,
omovaẽ porãꞌi. 4 Hatyu kunha vaꞌe ru vaꞌe ma mboapy ára re omombyta
 

ojea py. Okaru haꞌe oyꞌu okuapy, haꞌe gui omenda vaꞌe kuery oke haꞌe py.
5 Irundy araa py ovy voi, opuꞌã ojeꞌoi aguã. Haꞌe ramo kunha vaꞌe ru
 

aipoeꞌi guajy me pe:

— Penhemombaraete ranhe ke peteĩ mbojapeꞌi re. Haꞌe vaꞌe rire ma
peo ꞌrã — heꞌi ramo 6 oguapy mokoĩve, okaru haꞌe oyꞌu nhoguenoiny.
 

Haꞌe gui kunha vaꞌe ru aipoeꞌi ava pe:

— Ajerure ndevy, kovaꞌe pytũ ju peke apy, pendepyꞌa py pevyꞌa aguã.
7 Haꞌe rami teĩ ava vaꞌe opuꞌã ju oo aguã. Haꞌe rã hatyu ma hexeve ijayvu
 

tema vy haꞌe vaꞌe pytũ re ju omombyta.

8 Peteĩ nhiruĩ araa py ovy voi oo aguã. Haꞌe rã kunha vaꞌe ru aipoeꞌi:
 

— Penhemombaraete ke, pepytaveꞌi ju kaꞌaru peve — heꞌi ramo

mokoĩve okaru nhoguenoiny.
9 Haꞌe ramo ava vaꞌe opuꞌã ju oo aguã, taꞌyxy jevy haꞌe hembiguai
 

kunumi vaꞌe reve. Haꞌe rã ixupe aipoeꞌi hatyu kunha vaꞌe ru:
— Maꞌẽ, kaꞌaru ma, pytũ ovaẽ ju ta ma. Ajerure ndevy pytũ peaxa ju
aguã apy. Ára oaxa ta ramo peaxa pytũ apy, pendepyꞌa py pevyꞌa aguã.
Haꞌe gui koꞌẽ rã mae ma pepuꞌã pendero katy peo aguã — heꞌi.
10 Haꞌe rami teĩ ava vaꞌe ndoaxaxevei pytũ haꞌe py. Haꞌe rami vy opuꞌã
 

vy oo. Ngupive ogueraa vaꞌe ma mokoĩ mburika ikupe árygua vaꞌe haꞌe
taꞌyxy jevy. Haꞌe gui Jebus tetã katyꞌi peve ovaẽ (haꞌe vaꞌe ma Jerusalém
tetã).
11 Jebus katyꞌi ojeꞌoi jave kaꞌaru ete ma ramo kunumi vaꞌe aipoeꞌi opatõ
 

pe:
— Aỹ ma jaa, nhavaẽ jebuseu kuery retã py, pytũ jaaxa aguã haꞌe py.
12 Ipatõ ombovai:
 

— Any, ndaꞌevei tetã jaikuaa eꞌỹ vaꞌe py nhavaẽ aguã, Israel kuery eꞌỹ
ikuaia py. Jaave ꞌrã Gibeá peve. 13 Jaave ꞌrã, nhavaẽ ꞌrã amboae tekoa py,
 

Gibeá py eꞌỹ vy Ramá py jake aguã — heꞌi guembiguai pe.

14 Haꞌe gui ojeꞌoive. Gibeá tetã katyꞌi ovaẽ jave kuaray oike, Benjamim
 

regua yvy py. 15 Haꞌe rami vy opia ojeꞌoivy Gibeá katy, pytũ oaxa aguã
 

haꞌe py. Haꞌe py ovaẽ vy oguapy okuapy tetã mbyte py, mbaꞌeta avave rei
nomovaẽai ngoo py pytũ oaxa aguã.
16 Haꞌe gui pytũ ma jave ou peteĩ tujaꞌi mbaꞌety rupi ombaꞌeapoague
 

gui. Haꞌe vaꞌe ma Efraim yvyꞌã reia pygua vaꞌeri Gibeá py hekoa vaꞌe.
Haꞌe rã haꞌe pygua kuery ae ma Benjamim regua meme. 17 Tujaꞌi vaꞌe
 
 451 Juízes 19

omaꞌẽ vy tetã mbyte py oexa oguata vaꞌe. Haꞌe vy oporandu haꞌe kuery
pe: — Marã katy peo, haꞌe magui tu peju?
18 Ombovai:
 

— Judá regua Belém gui roguata rojeꞌoivy, mombyry Efraim yvyꞌã

reia katy roo. Xee ma haꞌe pygua ae. Aa karamboae Judá regua Belém
py. Haꞌe gui aỹ ma aguata avy Senhor pegua oo oĩa katy. Teĩ avave
rei naxemovaẽai ngoo py, 19 roguereko teĩ ae ma mbaꞌemo pirukue haꞌe
 

mbaꞌemo rogue orerymba mburika peguarã. Mbojape haꞌe vinho voi

roguereko xevy, kunha haꞌe kunumi vaꞌe nerembiguai reve ou vaꞌekue pe.
Mbaꞌeve rei ndoatai orevy — heꞌi.
20 Haꞌe ramo tujaꞌi vaꞌe aipoeꞌi:
 

— Tove mbyꞌa porã toĩ ndere. Xapyꞌa rei ndevy mbaꞌemo oata ramo xee
ae tajou. Haꞌe rami avi ndaꞌevei tetã mbyte py peaxa aguã pytũ — heꞌi.
21 Haꞌe rami vy ngoo py ae omovaẽ vy mbaꞌemo rogue omeꞌẽ mburika
 

kuery pe. Haꞌe kuery py ojoipa ma rire okaru haꞌe oyꞌu okuapy.
22 Haꞌe kuery ovyꞌa okuapy jave haꞌe vaꞌe tetã pygua avakue nheꞌẽ vai
 

raꞌy kuery oupa vy ombojere okuapy oo. Ombota-mbota okuapy okẽ re.
Haꞌe vy hoo vaꞌe tujaꞌi vaꞌe pe ijayvu vy
— Emoẽ apy oka py ava ndero py removaẽ vaꞌekue rojavyky rei aguã — heꞌi.
23 Haꞌe rã hoo vaꞌe ma haꞌe kuerya py oẽ vy aipoeꞌi haꞌe kuery pe:
 

— Any xeryvy kuery, pejapo eme haꞌe rami ete haꞌeveꞌỹ vaꞌe. Xee ae ma xero
py ava amovaẽ rire pejapo vai eme. 24 Xee aru ꞌrã oka py xerajy omenda eꞌỹ teri
 

vaꞌe, haꞌe ava vaꞌe raꞌyxy jevy. Haꞌe vaꞌe kuery ma pemoꞌyvyĩꞌi ꞌrã, haꞌe kuery
re ꞌrã pejapo pejapoxea rami. Haꞌe rã ava vaꞌe re ma pejapo vai eme haꞌe rami
ete — heꞌi. 25 Haꞌe pygua avakue noendu potaxei ramo levita raꞌyxy jevy ojopy
 

vy ogueraa oka py, omboaxa haꞌe kuery pe. Haꞌe ramo haꞌe kuery ju ojopy vy
ojavyky reia rupi oguenonheno okuapy pytũ mbukukue re, koꞌẽ peve. Haꞌe gui
koꞌẽmba ma ramo oejapa rive ojeꞌoivy.
26 Koꞌẽ raiꞌi ma ramo kunha vaꞌe ou vy hoꞌa oo ome oĩa rokẽ py. Haꞌe py
 

ma ikoꞌẽmba eteꞌi oupy.

27 Koꞌẽgue ime opuꞌã vy oipeꞌa okẽ. Haꞌe rami vy oove aguã oẽ vy oexa
 

rã kunha guaꞌyxy jevy okẽ rupi itui raꞌe, opyrõ ovyaty áry opo omoĩ reve.
28 Haꞌe vy aipoeꞌi ixupe:
 

— Epuꞌã ke, haꞌe gui jaa — heꞌi teĩ nombovai. Haꞌe ramo ava vaꞌe oupi
inony mburikaꞌi áry, ojepeꞌa, oo ju ngoo katy.
29 Ngoo py ovaẽ ma vy guaꞌyxy omboguejy jevy retekue. Haꞌe vy kyxe
 

ogueru vy omboaꞌypa, ikãgue reve, doze henda py. Haꞌe vaꞌe ma ogueraa
uka Israel kuery ikuaia haꞌe javi rupi. 30 Peteĩ-teĩ oexa vaꞌe aipoeꞌi okuapy
 

joupe-upe:
— Kovaꞌe nunga ojapoa vaꞌeꞌỹ teri, neĩ oexaa vaꞌeꞌỹ teri, Egito yvy
gui Israel kuery oua ára guive aỹ peve. Peikuaa pota haꞌe nunga re,
penhembopyꞌa haꞌe pejogueroayvu — heꞌi okuapy.
Juízes 20 452

Levita raꞌyxy jevy ojavyky reia ague re Israel kuery nhombopagaague

20   Haꞌe
gui Israel kuery haꞌe javi ma Mispa py ojeꞌoi vy
1

nhomboatypa okuapy Senhor renonde. Peteĩꞌi rami ou Dã

guive Berseba peve ikuai vaꞌe, Gileade yvy gui guive. 2 Haꞌe kuery vaꞌe
 

regua yvatekueve haꞌe javi haꞌe Israel kuery peteĩ-teĩ regua oupa okuapy
Nhanderuete pegua onhemboaty okuapya py. Quatrocentos mil avakue
ikuai opuꞌã okuapy vaꞌe, kyxe revegua meme. 3 Benjamim kuery voi
 

oendu okuapy Israel kuery Mispa katy ojeꞌoia omombeꞌua rã.

Haꞌe gui ava pe Israel kuery oporandu okuapy:
— Emombeꞌupa orevy marã rami vy pa haꞌe nunga oikoague.
4 Haꞌe ramo ava levita kunha omano vaꞌekue megue ombovai vy
 

aipoeꞌi:
— Xeraꞌyxy jevy reve rovaẽ Benjamim regua kuery retã Gibeá py, pytũ
roaxa aguã. 5 Haꞌe ramo Gibeá pygua kuery xere opuꞌã vy pyávy ombojere
 

oo xee aĩa vaꞌe. Xejukaxe, haꞌe gui xeraꞌyxy jevy voi ojavyky rei okuapy.
Haꞌe ramo omano. 6 Haꞌe ramo xeraꞌyxy jevy retekue araa. Amboaꞌypa vy
 

araa uka Israel kuery yvy haꞌe javi rupi, nhande Israel kuery moxĩmbaarã
ojapo rire. 7 Maꞌẽ, peẽ kuery ma Israel kuery regua meme pendekuai.
 

Peikuaa pota porã ke! Pejogueroayvu haꞌe penhomongeta haꞌe nunga re

— heꞌi.
8 Haꞌe rami rã heta vaꞌe kuery haꞌe javi ma peteĩꞌi rami opuꞌãmba
 

okuapy vy aipoeꞌi:
— Nhande kuery vaꞌe regua peteĩve ndojevyi ꞌrã ngoo katy, peteĩve
ndajaai ꞌrã nhandero katy. 9 Haꞌe rami vy po rami ꞌrã jajapo Gibeá pygua
 

kuery re: Jajeꞌoi ꞌrã haꞌe kuery rovai nhapuꞌã aguã xorte jaexaa rami.
10 Haꞌe rami vy Israel kuery regua cem avakue ikuai vaꞌe-vaꞌe gui ma dez
 

kuerei ꞌrã nhamondouka, mil ikuai vaꞌe-vaꞌe gui cem kuerei ꞌrã, haꞌe dez
mil ikuai vaꞌe-vaꞌe gui ma mil kuerei ꞌrã nhamondouka tembiꞌu ojou aguã
nhande kuery pe. Haꞌe rã nhande kuery ma Benjamim regua Gibeá py jaa
vy haꞌe kuery re jajapo ꞌrã Israel kuery mbyte ojapo vaiague rami — heꞌi.
11 Haꞌe rami vy Israel regua avakue haꞌe javi nhomboaty okuapy haꞌe vaꞌe
 

tetã rovai opuꞌã vy oo aguã. Peteĩꞌi rami onhemoirũmba okuapy.

12 Haꞌe gui Israel kuery omondouka avakue Benjamim regua yvy haꞌe
 

javi rupi, aipoeꞌi aguã:

— Mbaꞌe nunga haꞌeveꞌỹ vaꞌe tu penembyte ojapoa? 13 Aỹ orepo py
 

pemboaxa na Gibeá pygua avakue nheꞌẽ vai raꞌy kuery rojukapa aguã,
haꞌe rami vy Israel kuerya gui roipeꞌa aguã haꞌe rami ete ndaꞌevei vaꞌe —
heꞌi. Haꞌe rã Benjamim kuery ma noendu potai guyvy Israel kuery ayvu.
14 Haꞌe rami ꞌrãgue py Benjamim kuery ma Gibeá katyꞌi tetã ikuai vaꞌe gui
 

oupa vy onoꞌõmba okuapy, ojeꞌoi aguã Israel kuery re opuꞌã aguã. 15 Haꞌe
 

vaꞌe ára ma oipapaa Benjamim kuery tetã ikuai vaꞌe gui ou vaꞌekue.
 453 Juízes 20

Oikuaa rã vinte e seis mil avakue ikuai kyxe revegua, Gibeá pygua kuery
reveꞌỹ vy. Haꞌe vaꞌe kuery ma oipapaa rã seiscentos avakue ikuai oiporavo
pyre meme. 16 Haꞌe vaꞌe kuery haꞌe javi regua ma setecentos avakue ikuai
 

oiporavo pyre ijaxu vaꞌe meme. Haꞌe vaꞌe kuery ma ita momboa py peteĩ
ꞌagueꞌi re omombo vy voi ndojavyi ꞌrã. 17 Haꞌe rã Israel regua avakue ma
 

oipapaa rã quatrocentos mil avakue ikuai kyxe revegua, joe opuꞌãa rupi
ikuai vaꞌety meme, Benjamim regua eꞌỹ. 18 Haꞌe gui Israel regua kuery
 

opuꞌã vy Betel py oo. Haꞌe py ma Nhanderuete pe oporandu vy aipoeꞌi:

— Ore kuery vaꞌe regua mavaꞌe ranhe ꞌrã tu oo Benjamim kuery rovai
opuꞌã aguã?
Senhor ombovai:
— Judá kuery ranhe ꞌrã oo — heꞌi.
19 Haꞌe gui koꞌẽ ajeꞌive reve Israel kuery opuꞌã vy ojeꞌoi. Onoꞌõ okuapy
 

Gibeá rovai opuꞌã aguã. 20 Israel regua avakue ae ojeꞌoi Benjamim kuery
 

rovai opuꞌã aguã. Gibeá katyꞌi ikuai joe opuꞌã aguã rami. 21 Haꞌe ramo
 

Gibeá gui Benjamim kuery oẽ ojeꞌoivy vy haꞌe vaꞌe ára oitypa Israel regua
yvy rupi, vinte e dois mil avakue.
22 Haꞌe gui avakue Israel kuery regua peteĩgue ju ipyꞌa guaxu vy oiko
 

katu okuapy joe opuꞌã aguã, jypya ára opuꞌãague py ae ju. 23 Haꞌe vaꞌeꞌỹ
 

mbove ma Israel kuery ojeꞌoi ranhe vy ojaeꞌo okuapy Senhor renonde.

Kaꞌaru peve oporandu okuapy Senhor pe,
— Rojeꞌoi ju ꞌrã pa oreryvy kuery Benjamim regua rovai ropuꞌã aguã?
— heꞌi vy.
Senhor ombovai:
— Tapeo haꞌe kuery re pepuꞌã aguã — heꞌi.
24 Haꞌe gui ma koꞌẽ jevy Israel kuery ovaẽ ma okuapy Benjamim kuery
 

rovai opuꞌã aguã. 25 Haꞌe vaꞌe ára voi Benjamim kuery Gibeá tetã gui oẽ
 

ojeꞌoivy haꞌe kuery ovaexĩ aguã. Haꞌe vy dezoito mil avakue ju oity yvy
rupi, kyxe revegua meme.
26 Haꞌe rami rã Israel kuery haꞌe javi ojeꞌoi vy Betel py ovaẽ. Haꞌe vy ojaeꞌo
 

ete okuapy, haꞌe py Senhor renonde ikuaia py. Haꞌe vaꞌe ára okaru eꞌỹ re
ikuai kaꞌaru peve. Senhor renonde omeꞌẽ avi okuapy mbaꞌemo oapy reve
haꞌe peteĩ rami ikuaia regua. 27 Haꞌe rami vy Israel kuery oporandu ju okuapy
 

Senhor pe. (Mbaꞌeta haꞌe vaꞌe jave ma haꞌe py ae oĩ Nhanderuete guexeve

guarã ojapo vaꞌekue ryru. 28 Haꞌe vaꞌe oĩa rupi Eleazar raꞌy Finéias, Arão
 

ramymino vaꞌe ombaꞌeapo oikovy haꞌe jave py.) Haꞌe gui aipoeꞌi okuapy:
— Roo jevy ꞌrã pa oreryvy kuery Benjamim regua rovai ropuꞌã aguã,
tyrã pa ndoroovei ma ꞌrã?
Senhor ombovai:
— Tapeo, mbaꞌeta koꞌẽ ramo xee amboaxa ꞌrã pendepo py — heꞌi.
29 Haꞌe ramo Israel kuery ma Gibeá yvýry rupi omoĩ xondaro kuery
 

onhemi aguã.
Juízes 20 454

30  Haꞌe gui mboapy araa py ma Benjamim kuery rovai Israel kuery

opuꞌã aguã ojeꞌoi vy jypy guare rami ae oiko katu okuapy Gibeá rovai
opuꞌã aguã. 31 Haꞌe ramo haꞌe kuery ovaexĩ aguã Benjamim kuery oẽ
 

jogueruvy vy tetã gui mombyry ojereru uka vy omboypy ju ojuka aguã

haꞌe kuery regua. Jypy guare rami ojuka trinta avakue Israel regua tape
rupi. Haꞌe vaꞌe regua peteĩ ma Betel katy oo, haꞌe rã amboae ma Gibeá
nhuũndy katy oo vaꞌe. 32 Haꞌe rami vy Benjamim kuery aipoeꞌi:
 

— Kueꞌi guare rami ae ju hoꞌapa ta ma nhanerenonde — heꞌi okuapy.

Haꞌe rã Israel kuery ma aipoeꞌi:
— Nhanhamba, haꞌe kuery nhanderakykue tape rupi oopa aguã
tetã gui mombyry peve — heꞌi. 33 Haꞌe rami vy Israel regua avakue
 

ikuaiague gui opuꞌãmba jogueruvy, joe opuꞌã aguã rami ikuai Baal-Tamar
py. Israel regua onhemia py ikuai vaꞌekue voi oẽmba jogueruvy Geba
katyꞌi ikuaiague gui. 34 Haꞌe rami vy dez mil avakue Israel kuery regua
 

oiporavo pyre ou okuapy Gibeá re opuꞌã aguã. Opuꞌãa ma ndaꞌevei ete

vaꞌe, haꞌe rã amboae kuery ma noexaꞌãi okuapy okanhymba taa. 35 Haꞌe
 

ramo Israel kuery renonde Senhor omoĩ vai Benjamim kuery. Haꞌe
ramo haꞌe vaꞌe ára Israel kuery ojuka Benjamim regua vinte e cinco mil
e cem avakue, kyxe revegua meme. 36 Haꞌe ramo mae Benjamim kuery
 

oexa ombojexavai maa. Mbaꞌeta avakue Israel regua ojepeꞌapa ranhe

Benjamim regua kuery renonde gui, Gibeá rovai opuꞌã vaꞌerã kuery
onhomi vaꞌekue re ojerovia vy. 37 Haꞌe gui onhemi okuapy vaꞌekue oẽmba
 

pojava vy oikepa Gibeá tetã py. Haꞌe vy oitypa haꞌe javi kyxe py ojuka
vy. 38 Avakue Israel regua ma jogueroayvu ae ma onhemi vaꞌe kuery
 

reve, tetã gui peteĩ arai tuvixa vaꞌe rami hataxĩ omopuꞌã aguã re. 39 Haꞌe
 

nunga Israel regua kuery oexa vy ojevy ju opuꞌã aguã katy. Haꞌe kuery re
ae Benjamim regua kuery omboypy ojapo vai aguã, trinta avakue Israel
regua ojuka vy
— Kuee nhapuꞌãague rami ae ri haꞌe kuery hoꞌapa ma ꞌrã nhanerenonde
— heꞌi okuapy teĩ. 40 Haꞌe rami teĩ tetã gui hataxĩ opuꞌã ma ovy arai rami,
 

oo yta hiꞌaĩ vaꞌe rami ae. Haꞌe ramo Benjamim regua kuery guakykue
katy omaꞌẽ vy oexa rã tetã haꞌe javi rupi tata rendy vuku ojeupi ma ovy
raꞌe yvate. 41 Israel regua avakue ojerepa rã Benjamim regua kuery oexa
 

vy onhemondyipa okuapy, imombaarã ou ta maa oexa vy. 42 Haꞌe rami

 

vy Israel regua avakue renonde gui ojevypa, tekoa eꞌỹa katy tape oo vaꞌe
rupi onhambaxe vaꞌeri opuꞌã vaꞌe kuery omoĩ vai. Haꞌe rã tetã gui ou vaꞌe
kuery ju ojukapa haꞌe kuery mbyte. 43 Haꞌe rami vy ojokopa rei Benjamim
 

regua kuery. Hakykue monha vy mamo rã opytuꞌua py oupity, Gibeá

katyꞌi, kuaray oua katy. 44 Haꞌe rami py Benjamim regua hoꞌa dezoito mil
 

avakue, ipyꞌa guaxuve vaꞌe meme. 45 Haꞌe gui ojevypa vy tekoa eꞌỹa katy
 

ju onhamba, Rimom py itaova oĩ vaꞌe katy. Tape rupi hembyrekue onha

vaꞌe regua ma cinco mil avakue ju ojukave. Haꞌe gui hupive rei omonhave
 455 Juízes 20​, ​21

Gidom peve. Haꞌe py ju ojukave dois mil avakue haꞌe kuery regua. 46 Haꞌe  

vaꞌe ára Benjamim regua omano vaꞌe haꞌe javi vy ma vinte e cinco mil
avakue kyxe revegua, ipyꞌa guaxuve vaꞌe meme.
47 Haꞌe rami teĩ seiscentos avakue ojere vy ojava tekoa eꞌỹa katy,
 

Rimom py itaova oĩ vaꞌe py. Haꞌe py ma irundy jaxy re ikuai. 48 Haꞌe gui  

ma Israel regua avakue ojevy ju Benjamim kuery rekoa katy. Haꞌe vy

ojukapa kyxe py tetã py hembyre vaꞌekue haꞌe javi, avakue haꞌe mymba
kuery, ojou vaꞌe rei. Tetã ojou vaꞌe rei oapypa tata py.

Benjamim regua avakue raꞌyxyrã ojouague

21   Haꞌe
gui Israel regua avakue Mispa py teri ikuaia py oura
1

okuapy reve
— Nhande kuery regua peteĩve nomomendai ꞌrã guajy Benjamim regua
raꞌyxyrã — heꞌi ma voi vaꞌekue. 2 Haꞌe rami teĩ Betel py haꞌe kuery oo
 

vy kaꞌaru peve ikuai Nhanderuete renonde haꞌe py. Ojapukai haꞌe ojaeꞌo
okuapy hexay ete reve. 3 Haꞌe vy aipoeꞌi:
 

— Ah! Senhor Israel kuery ruete, mbaꞌe re tu haꞌe rami ete oiko Israel
re, mbaꞌeta aỹ oata ma peteĩ regua — heꞌi okuapy. p
4 Haꞌe gui koꞌẽ jevy, koꞌẽmba ramove haꞌe kuery opuꞌã vy peteĩ altar
 

ojapo haꞌe py. Hiꞌáry omeꞌẽ okuapy mbaꞌemo oapy reve, peteĩ rami ikuaia
regua guive omeꞌẽ.
5 Haꞌe gui Israel kuery joupe-upe oporandu vy
 

— Mavaꞌe tu Israel regua ndooi vaꞌekue Senhor pegua nhemboaty

oikoa py? — heꞌi. Mbaꞌeta Mispa py Senhor renonde oura ae ma voi
onhemboaty aguã ndoui vaꞌe ojukaa aguã re.
6 Israel kuery omboaxy okuapy guyvy Benjamim regua kuery,
 

— Kovaꞌe ára opa raiꞌi ete peteĩ regua Israel gui. 7 Haꞌe gui marã rami
 

vy ndaꞌu jajou ꞌrã hembyrekue raꞌyxyrã? Mbaꞌeta Senhor pe jaura ae ma

nhanderajy kuery nhamomenda eꞌỹ aguã haꞌe kuery raꞌyxyrã — heꞌi okuapy.
8 Haꞌe rami vy aipoeꞌi:
 

— Oiko pa Israel regua Senhor pegua nhemboaty Mispa py oiko vaꞌe py

ndooi vaꞌekue? — heꞌi. Haꞌe rami vy oikuaa pota rã Jabes-Gileade pygua
kuery peteĩve ndooi raꞌe onoꞌõ okuapy vy nhemboaty ojapoa py. 9 Heta vaꞌe  

kuery oipapaa rã oikuaa Jabes-Gileade pygua kuery peteĩve noĩ haꞌe py.
10 Haꞌe nunga rupi haꞌe katy ijaty okuapy vaꞌe omondouka doze mil avakue
 

ipyꞌa guaxukueve. Ijayvu imondovy vy aipoeꞌi haꞌe kuery pe:

— Tapeo pejukapa Jabes-Gileade pygua kuery kyxe py, kunhague haꞌe
kyrĩgue guive. 11 Po rami ꞌrã pejapo: Avakue haꞌe kunhague avakue reve
 

onheno ma vaꞌekue haꞌe javi ꞌrã pejuka — heꞌi.

p
 21.3 “Peteĩ regua oata” heꞌi okuapy, mbaꞌeta Benjamim regua avakue ojukapa raiꞌi ma
rire (versículo 6).
Juízes 21 456

12  Haꞌe
rami rã Jabes-Gileade py oo vy quatrocentos kunhataĩgue ojou
avakue reve onheno eꞌỹ teri vaꞌe. Haꞌe vaꞌe kuery Siló py oguerupa heta
vaꞌe kuery ikuaia py, Canaã yvy re. 13 Haꞌe gui onoꞌõ okuapy vaꞌe haꞌe javi
 

omondouka Benjamim kuery pe imombeꞌuarã, Rimom itaovape guy py

onhemi vaꞌekue pe. Haꞌe rami vy ijayvu jomeme ikuai porã ju aguã re.
14 Haꞌe ramo Benjamim regua kuery ojevypa. Haꞌe rã haꞌe kuery raꞌyxyrã
 

omeꞌẽa Jabes-Gileade py kunhataĩgue ndojukai vaꞌekue. Haꞌe rami

teĩ oata teri haꞌe kuery raꞌyxyrã. 15 Haꞌe rami py haꞌe kuery omboaxy
 

Benjamim kuery, Israel regua oata aguã rami Senhor ojapo rire.
16 Haꞌe gui nhomongeta vaꞌety kuery aipoeꞌi ijaty okuapy vaꞌe pe:
 

— Marã rami vy ndaꞌu jajouve ju ꞌrã hembyrekue raꞌyxyrã, Benjamim

regua kunhague opa rire? 17 Mbaꞌeta ndaꞌevei Benjamim regua rembyrekue
 

ndataꞌyi aguã, mbaꞌeta ndaꞌevei peteĩ regua haꞌe javi oata aguã. 18 Haꞌe rami
 

avi nhande ma ndaꞌevei haꞌe kuery raꞌyxyrã nhamomenda aguã nhanderajy

kuery, mbaꞌeta nhande Israel kuery jaura vy “Ayvu vaipy toiko Benjamim
regua raꞌyxyrã guajy omomenda vaꞌe”, jaꞌe rire — heꞌi.
19 Haꞌe ramo ombovai:
 

— Maꞌetỹa nhavõ ma oiko ꞌrã Senhor pegua nhemboaty Siló py. Haꞌe
nunga oiko ꞌrã Betel tetã katyꞌi kuaray ijapuꞌaꞌia katy, tape Betel gui
Siquém katy yvyꞌã rupi oo vaꞌe rupi kuaray oua katy, haꞌe Lebona regua
kuaray ipuku-a katy — heꞌi.
20 Haꞌe rami vy Benjamim kuery pe ju ijayvu vy aipoeꞌi:
 

— Tapeo, penhemi uvaty ikuai vaꞌe rupi. 21 Haꞌe py ma pemaꞌẽ mbegue

 

peiny, mbaꞌeta Siló pygua rajy kuery oẽ ꞌrã jogueruvy oguyryĩ reve ojeroky
vy. Haꞌe ramo ma peẽ ꞌrã uvaty py penhemia gui, haꞌe haꞌe kuery regua peteĩ-
teĩ pejopy ꞌrã penderaꞌyxyrã. Haꞌe vy tapeo ju Benjamim yvy re. 22 Haꞌe gui  

tuu haꞌe ikyvy kuery ou ꞌrã nhandea py ndojou porãia rupi ijayvu aguã. Haꞌe
ramo haꞌe kuery pe aipo jaꞌe ꞌrã: “Orerayvua rupi ke pemboaxy avi Benjamim
regua avakue, mbaꞌeta Jabes-Gileade tetã re ropuꞌã jave taꞌyxyrã ndorojoupai
rire. Haꞌe rami avi penderajy kuery napemeꞌẽi vaꞌekue haꞌe kuery pe. Haꞌe
rami eꞌỹ vaꞌe rire pepaga aguã rami peiko ꞌrãgue”, jaꞌe ꞌrã — heꞌi. q
23 Haꞌe rami ae Benjamim kuery ikuai. Haꞌe rami vy guaꞌyxyrã peteĩ-teĩ
 

ogueraa oguyryĩ reve ojeroky okuapy vaꞌe kuery gui, mbovy pa ikuaia
rami vy ogueraa. Haꞌe gui ojeꞌoi vy oyvy py ju ojevypa. Ojapo ju guetã,
haꞌe vy ikuai haꞌe py. 24 Haꞌe gui mae ma Israel kuery voi ojevy ju haꞌe
 

gui. Peteĩ-teĩ guetarã kuerya py ae oo, guaꞌy kuerya py haꞌe oyvy py ae.
25 Haꞌe vaꞌe jave ma ndoikoi huvixave Israel kuery re opena vaꞌerã. Haꞌe
 

ramo peteĩ-teĩ ikuai ꞌrã haꞌe kuery ae oipotaa rami rive.

q
 21.22 Haꞌe kuery haꞌe javi oura vaꞌekue Benjamim regua avakue raꞌyxyrã guajy kuery
omeꞌẽ eꞌỹ aguã (versículo 1). Haꞌe gui apy ojerure guajy kuery pe Benjamim regua avakue
raꞌyxyrã ojereraa uka aguã, ouraague ombovaipa eꞌỹ aguã.
 Rute rekokue oĩa
Rute rekokue oĩa
“Joguerekoa kuery opena jave py ma oiko karuai Israel yvy re. Haꞌe gui peteĩ
ava oo Judá regua Belém tetã py oikoa gui Moabe yvy re ju oiko aguã, guaꞌyxy
haꞌe mokoĩ guaꞌy kuery reve” (1.1). Haꞌe rami ijypy kovaꞌe kuaxia para. Moabe
yvy re ava vaꞌe omano, taꞌy kuery avi. Haꞌe ramo taꞌyxykue Noemi hery vaꞌe
ojevy ju Belém tetã py. Hexeve ou avi peteĩ ipiꞌa raꞌyxykue Rute hery vaꞌe, Moabe
pygua. Haꞌe vaꞌe ma oayvu ete ome xykueꞌi, Nhanderuete anhetẽ vaꞌe re ojerovia
guive oikovy.
Belém tetã py oiko jave peteĩ ava heko porã vaꞌe ogueraa guaꞌyxyrã, Boaz hery
vaꞌe. Haꞌe rami vy Rute ma huvixa Davi jaryi, haꞌe Jesus Cristo jaryi guive oiko
rakaꞌe.
Haꞌe jave py heko vai vaꞌe heta ikuai teĩ Rute rami ikuai avi yvyĩgueveꞌi
ojerovia ete vaꞌe. Haꞌe vaꞌe kuery ma Nhanderuete omoingo porã.

Moabe yvy gui Noemi haꞌe Rute ojevyague

1   Joguerekoa
kuery opena jave py ma oiko karuai Israel yvy re. Haꞌe
1

gui peteĩ ava oo Judá regua Belém tetã py oikoa gui Moabe yvy re
ju oiko aguã, guaꞌyxy haꞌe mokoĩ guaꞌy kuery reve. 2 Haꞌe vaꞌe ava ma
 

Elimeleque hery vaꞌe, haꞌe rã taꞌyxy ma Noemi. Taꞌy kuery ma Malom

haꞌe Quiliom. Efrateu kuery ikuai Judá regua Belém py hekoa vaꞌe.
Moabe yvy re haꞌe kuery ovaẽmba vy hekoa haꞌe py.
3 Haꞌe gui ma Noemi me Elimeleque omano. Haꞌe rã kunha vaꞌe haꞌe
 

anho opyta mokoĩ opiꞌa reve. 4 Haꞌe gui mokoĩve omenda Moabe pygua
 

kunhague re. Taꞌyxy kuery regua peteĩ rery ma Orfa, haꞌe rã amboae ma
Rute. Haꞌe rami vy haꞌe py ikuai dez maꞌetỹ raiꞌi. 5 Haꞌe gui mokoĩve ipiꞌa
 

Malom haꞌe Quiliom omano avi. Haꞌe rami vy kunha vaꞌe haꞌe anhoꞌi
opyta, ipiꞌa kuery mokoĩve haꞌe ime ndoikovevei ma rire.
6 Haꞌe gui kunha vaꞌe oendu Senhor ojeupegua kuery re imaꞌenduꞌa
 

vy hoꞌu vaꞌerã ojou uka jevya. Haꞌe rami vy opiꞌa raꞌyxykue reve opuꞌã
jogueravy Moabe yvy gui ojevy aguã. 7 Haꞌe ramo opiꞌa raꞌyxykue
 

mokoĩve reve ojeꞌoi ikuaiague gui. Mboapyve oguata jogueravy, Judá yvy
katy ovaẽ aguã.

457
Rute 1 458

8  Haꞌe gui ma Noemi aipoeꞌi haꞌe kuery pe:

— Tapeo, pejevy ju peteĩ-teĩ pendexya py. Tove Senhor tapenemboaxy,
omano vaꞌekue peẽ pemboaxyague rami, haꞌe xevy voi. 9 Tove Senhor  

tapenembovyꞌa, peteĩ-teĩ penemerã ro py — heꞌi. Haꞌe vy oayvupa.

Haꞌe rami rã haꞌe kuery ojaeꞌo atã. 10 Haꞌe rami vy ime xykue pe
 

aipoeꞌi:
— Any, ore voi roo avi ꞌrã nderupive neretarã kuerya katy.
11 Haꞌe rã Noemi aipoeꞌi:
 

— Pejevy ke, xememby kuery. Mbaꞌerã tu peo ta xerupive? Xee ndaꞌu

areko teri ri xerye py xepiꞌa penemerã? 12 Pejevy ke, xememby kuery.
 

Tapeo ke, mbaꞌeta xeguaimiꞌi ete ma amenda jevy aguã. Xee ma “Aendu
teri arõ aguã” haꞌe vaꞌe rire, haꞌe rami eꞌỹ vy kovaꞌe pytũ re xemerã ajou
vy xememby voi vaꞌe rire ma 13 pearõ ꞌrãgue ri tyꞌy haꞌe kuery tujapa peve?
 

Imeveꞌỹ vaꞌe teri ꞌrãgue ri tyꞌy peiko? Any teve, xememby kuery. Mbaꞌeta
pendere vy xee xeporiau vaipa teĩ, xerovai Senhor opo oupi rire — heꞌi.
14 Haꞌe ramo haꞌe kuery teĩgue ju ojaeꞌo atã okuapy. Orfa ma peteĩgue
 

oayvu reve oxarura ovy ome xykue pe. Haꞌe rã Rute ma oikuavã ratã
tema oiny.
15 Haꞌe ramo Noemi aipoeꞌi ixupe:
 

— Neꞌexa, neirũ ojevy ma ovy guetarã kuery haꞌe nguuete kuerya katy.
Ejevy ke ndee voi neirũ rakykue.
16 Haꞌe rã Rute ombovai:
 

— Ejeja uka eme xevy, xejoko eme guive nderupive aa aguã. Mbaꞌeta
mamo rã reoa py rei xee aa avi ꞌrã, haꞌe mamo rã rekea py xee voi ake
ꞌrã. Neretarã kuery ma xeretarã kuery ae avi ꞌrã ikuai, haꞌe Nderuete
pe ma “Xeruete” haꞌe avi ꞌrã. 17 Mamo rã remanoa py xee amano avi ꞌrã,
 

haꞌe py ae ꞌrã xenhono porãa. Haꞌe gui tove Senhor taxemoingo axy haꞌe
oikuaa rami, xapyꞌa rei ndegui mbaꞌemo pe ajepeꞌa uka ramo, manoa eꞌỹ
vy — heꞌi. 18 Haꞌe ramo Noemi ngupive ooxe etea oexa vy nonheaꞌãvei
 

ojevy aguã. 19 Haꞌe rami vy jogueraa mokoĩve Belém peve.

 

Haꞌe py ovaẽ ramo tetã pygua kuery onhemondyipa rei okuapy haꞌe
kuery oexa vy. Haꞌe vy kunhague ma aipoeꞌi okuapy:
— Pevaꞌe eꞌỹ teve Noemi?
20 Haꞌe ramo ombovai:
 

— Xevy pe “Noemi” pejeve eme, haꞌe rã “Mara” peje xevy, mbaꞌeta

Ipoꞌakapa vaꞌe haꞌe rami ete xemoingo axy rire. a 21 Arekopa reve apy gui
 

aa vaꞌekue ri Senhor ojapo xeporiaukueꞌi reve ajevy aguã rami. Mbaꞌe

re tu “Noemi” peje xevy, xerovai Senhor onhemoĩ ramo, Ipoꞌakapa vaꞌe
xembojexavai rei rire? — heꞌi.

a
 1.20 Tery Noemi ma “Iporã vaꞌe” ꞌea. Haꞌe rã tery Mara ma “Haxy vaꞌe, iro vaꞌe” ꞌea
(Êxodo 15.23).
 459 Rute 1​, ​2

22  Haꞌe
rami py Noemi ojevy Moabe yvy gui, opiꞌa raꞌyxykue Moabe
pygua Rute reve. Cevada omonoꞌõa ypyꞌi jave ovaẽ Belém py. b

Cevada raꞌyĩgue ꞌare Rute ojeupe guarã omonoꞌõague

2   Haꞌe
gui peteĩ ava oiko Noemi me rãgueꞌi retarã oguerekopa vaꞌe.
1

Haꞌe vaꞌe ma Elimeleque retarã, Boaz hery vaꞌe.

2 Haꞌe gui Moabe pygua Rute aipoeꞌi Noemi pe:
 

— Taa nhombaꞌety rupi taiko, xemboaxyꞌi vaꞌe rakykue rupi rei aa vy

cevada raꞌyĩgue ꞌare amonoꞌõ aguã.
Ombovai:
— Tereo haꞌvy, xememby — heꞌi.
3 Haꞌe gui Rute nhombaꞌety py oo vy omonoꞌõ oikovy omonoꞌõ vaꞌe
 

kuery rakykue rupi. Elimeleque retarã Boaz mbaꞌety py guive oo.

4 Haꞌe jave py ae Boaz ou Belém gui. Haꞌe rami vy guembiguai kuery
 

omonoꞌõ vaꞌe pe oxarura:

— Senhor toiko peẽ kuery reve.
Haꞌe kuery ombovai:
— Ndee voi Senhor tanemoingo porã — heꞌi okuapy.
5 Haꞌe gui Boaz oporandu guembiguai kuery re opena vaꞌe pe:
 

— Mavaꞌe rajy tu pe kunha vaꞌe?

6 Hembiguai ombovai:
 

— Pe kunha vaꞌe ma Moabe pygua, Noemi reve Moabe yvy gui ou

vaꞌekue. 7 Haꞌe vaꞌe ma ange xevy aipoeꞌi: “Tajopy haꞌyĩgue, tamonoꞌõ
 

avy omboaty pyre paꞌũ rupi omonoꞌõ vaꞌe kuery rakykue rupi”, heꞌi vy ou
kuri. Koꞌẽmbaꞌi ramove koropi ae oiko aỹꞌi peve, xapyꞌaꞌi opytuꞌu oguy py
guive — heꞌi.

Rute reve Boaz ijayvu porãꞌiague

8  Haꞌegui Boaz aipoeꞌi Rute pe:
— Endu ke, xerajy. Tereo eme mbaꞌety mboae py remonoꞌõ vy, apy
gui tereove eme. Apy ae ꞌrã reiko xerembiguai kunhague reve. 9 Rexa  

pota ꞌrã cevada monoꞌõa kuery ombaꞌeapoa re, hakykue rupi reo aguã.
Xerembiguai kuery pe xeayvu ae ma ndere opena rei eꞌỹ aguã. Ndeyꞌuvei
vy tereo yryru oĩa py, haꞌe eyꞌu xerembiguai kuery ojara vaꞌekue — heꞌi.
10 Haꞌe ramo kunha vaꞌe ngova omovaẽ yvy re. Haꞌe vy aipoeꞌi:
 

— Mbaꞌexaꞌvy tu xepytyvõ ꞌrã, amboae tekoa guigua aiko vaꞌeri?

b
 1.22 Israel kuery yvy py ma mbaꞌemo raꞌyĩgue omonoꞌõ ꞌrã abril haꞌe maio py. Cevada
ranhe ꞌrã omonoꞌõ, haꞌe gui trigo ju. Po rami ꞌrã omonoꞌõ. Hiꞌy ma avakue ojaya rire
kunhague hakykue oo vy ojokua ꞌrã. Haꞌe gui oo ju ꞌrã ndojokuapai vaꞌekue ojopy vy. Haꞌe
gui mae ma ogueraa ꞌrã ojyky aguã py. Vaka omopyrõ vy ꞌrã ojyky, haꞌeꞌỹ vy hiꞌáry rupi
mbaꞌemo ipoyi vaꞌe omoatã ꞌrã heruvy, eꞌỹ vy karóxa omboguata reve. Haꞌe gui omboveve
ꞌrã, haꞌe oikyꞌaꞌo ju ꞌrã omboyru aguã.
Rute 2 460

11 Boaz
ombovai vy aipoeꞌi:
— Xevy omombeꞌua porã neme omano rire ixykue pe rejapo porãague.
Mbaꞌeta nderu, ndexy haꞌe yvy ndetuiꞌiague reja vy peteĩve reikuaa
eꞌỹ vaꞌe kuerya py reju vaꞌekue. 12 Senhor tomboekovia joupe rejapo
 

porãague. Tove Senhor Israel kuery ruete gui toupa ndevy guarã haꞌe
javi, ipepo guýry renhemi aguã reju rire — heꞌi.
13 Haꞌe ramo kunha vaꞌe aipoeꞌi:
 

— Xeruvixa, ndee xepytyvõ vaipa ma. Xembopyꞌa porã xee

nerembiguai pyꞌa re peve guarã ndeayvu vy, xee nerembiguai regua
ndaikoi vaꞌeri — heꞌi.
14 Haꞌe gui okarua jave ju Boaz aipoeꞌi ixupe:
 

— Enhemboja ke kyvõ katy, ekaru einy mbojape re, vinho reve — heꞌi.
Haꞌe ramo omonoꞌõ vaꞌe kuery reve oguapy oiny. Haꞌe rã ixupe omeꞌẽ
haꞌyĩgue mbixy. Ixupe omeꞌẽ retave ramo okaru porã, hevyatã peve.
15 Haꞌe gui kunha vaꞌe haꞌyĩgue oekave ju aguã opuꞌã ramo Boaz
 

peteĩgue ju ijayvu guembiguai kuery pe. Haꞌe vy aipoeꞌi:

— Tove tomonoꞌõ pemboaty vaꞌekue ikuaia rupi voi, pendeayvu eme
ixupe. 16 Peity-ityve tema upe py pemboaty vaꞌekue gui, tove taꞌikuai
 

ojopy aguã. Pendevai eme ixupe — heꞌi.

17 Haꞌe gui mbaꞌety rupi kunha vaꞌe omonoꞌõ oikovy kaꞌaru peve.
 

Omonoꞌõ vaꞌekue ojyky vy oexa rã peteĩ ajaka renyẽ raiꞌi cevada oĩ.
18 Haꞌe vaꞌe oupi heravy tetã katy. Haꞌe ramo ime xykue oexa omonoꞌõ
 

vaꞌekue. Haꞌe ramo okaru okuapy jave guare rembyre voi oguenoẽ vy
omeꞌẽ avi ome xykue pe. 19 Haꞌe rami rã ime xykue aipoeꞌi ixupe:
 

— Mamo tu remonoꞌõ ange? Mamo tu rembaꞌeapo raꞌe? Taꞌimaꞌenduꞌa

porãa nepytyvõ vy nemovaẽ porãare re!
Haꞌe ramo ome xykue pe Rute omombeꞌu mamo pa ombaꞌeapoague.
Haꞌe vy aipoeꞌi:
— Mbaꞌety ambaꞌeapoa vaꞌe ja rery ma Boaz — heꞌi.
20 Haꞌe ramo Noemi aipoeꞌi opiꞌa raꞌyxykue pe:
 

— Senhor tomoingo porã, mbaꞌeta ndojepeꞌai jaikove vaꞌe haꞌe omano

vaꞌekue omboaxy oikovya gui. Haꞌe vaꞌe ava ma peteĩ nhanderepya regua
oiko — heꞌi. c
21 Haꞌe ramo Moabe pygua Rute aipoeꞌi:
 

— Haꞌe vaꞌe ma xevy “Xerembiguai kuery reve ae ꞌrã reiko haꞌyĩgue

omonoꞌõmba peve”, heꞌi avi.

c
 2.20 Haꞌe kuery reko rami vy hetarã aeꞌive vaꞌe pe “Nhanderepya” heꞌi ꞌrã. Haꞌe vaꞌe ma
ojogua ju ꞌrã guetarã yvy operde vaꞌekue (Levítico 25.25), opena ꞌrã guetarã iporiaukueꞌi
re (Levítico 25.35), ojogua ju ꞌrã guetarã escravo-rã ogueraa pyre (Levítico 25.47‑49),
oepy ꞌrã guetarã ojukaague re (Números 35.19), haꞌe omenda ꞌrã guyvy rembirekokue re
imemby vaꞌeꞌỹ teri ramo (Deuteronômio 25.5‑10). Haꞌe gui nhande kuery repya ma Jesus
ae (Gálatas 4.5, Tito 2.14).
 461 Rute 2​, ​3

22  Opiꞌa
raꞌyxykue Rute pe Noemi ombovai:
— Xememby, haꞌeve ete ꞌrã hembiguai kunhague reve reiko aguã,
amboae kuery mbaꞌety rupi reiko axy ꞌrãgue py — heꞌi. 23 Haꞌe rami vy  

Boaz rembiguai kunhague reve kunha vaꞌe omonoꞌõ oikovy cevada haꞌe
trigo omonoꞌõmba peve, haꞌe ome xykueꞌia py oke jepi oikovy.

Mbaꞌemo moaꞌyĩaty py Boaz oĩa py Noemi omondoukaague

3   Haꞌe
gui ime xykue Noemi aipoeꞌi ixupe:
1

— Xememby, ndaꞌevei ri tyꞌy nemerã xee ajou aguã revyꞌa

aguã? 2 Neꞌexa, Boaz ma nhaneretarã oiko, guembiguai kunhague reve
 

nemoingo vaꞌety guive. Maꞌẽ, kovaꞌe pyávy ojyky ꞌrã mbaꞌemo moaꞌyĩaty
py. 3 Ejau ke, enhemoeakuã haꞌe emoĩ ndeao iporãve vaꞌe. Haꞌe vy tereo
 

mbaꞌemo moaꞌyĩaty py. Vaꞌeri ava vaꞌe okaru haꞌe oyꞌu eꞌỹ teria ja ejekuaa
uka eme taꞌvy ixupe. 4 Haꞌe gui oke ta ma ramo reikuaa pota ꞌrã mamo
 

pa onhenoa re. Haꞌe gui reo avi ꞌrã haꞌe py. Eipeꞌa inhovã ipy gui, haꞌe
enheno avi haꞌe py. Haꞌe gui ma ava vaꞌe omombeꞌu ꞌrã rejapo vaꞌerã.
5 Rute ombovai:
 

— Xee ajapopa ꞌrã ndeayvuague — heꞌi.

Rute re Boaz omenda aguã re ijayvuague

6  Haꞌe
rami rã mbaꞌemo moaꞌyĩaty py oo vy ojapo ime xykue ijayvuague
haꞌe javi. 7 Haꞌe rami vy Boaz okaru haꞌe oyꞌupa ma vy, haꞌe opyꞌa py
 

ovyꞌa ete oiny reve oo onheno haꞌyĩgue omboaty pyre yvyꞌiry, haꞌe
ramo kunha vaꞌe onhemboja mbegueiꞌi vy oipeꞌa inhovã ipy gui. Haꞌe vy
onheno avi oupy haꞌe py.
8 Pytũ mbyte jave ava vaꞌe onhemondyi. Ovy vy oexa rã peteĩ kunha
 

vaꞌe ipy rupi onheno oupy raꞌe. 9 Haꞌe vy aipoeꞌi: — Mavaꞌe tu ndee?
 

Ombovai:
— Xee ma nerembiguai Rute. Eipyo ke nde-capa xee nerembiguai áry,
mbaꞌeta ndee ma orepytyvõarã reiko — heꞌi. d
10 Haꞌe ramo aipoeꞌi:
 

— Xerajy, Senhor tanemoingo porã. Jypy joupe rejapo porãague gui

aỹ xevy rejapo vaꞌe iporãve ete, mbaꞌeta kunumigue rakykue rupi ma
ndereoi, iporiaukueꞌi eꞌỹ vy oguerekopa vaꞌe rakykue rupi voi. 11 Haꞌe gui  

aỹ ma xerajy, ekyje eme. Ndeayvua haꞌe javi ꞌrã ajapo, mbaꞌeta tetã py
xeretarã kuery ikuai vaꞌe haꞌe javi oikuaa ndee kunha heko porã vaꞌea.
12 Neꞌexa, anhetẽ ete xee penepytyvõarã aiko vaꞌeri penepytyvõarã mboae
 

oiko avi xegui peneretarã aeꞌive vaꞌe. 13 Epyta apy kovaꞌe pytũ re. Haꞌe
 

gui koꞌẽmbaꞌi jave xapyꞌa rei haꞌe vaꞌe nepytyvõxe vy haꞌeve nepytyvõ
aguã. Haꞌe rã nanepytyvõxei ri ramo anhetẽ ete Senhor oikove vaꞌe rery

 3.9 Hexe omendaxea rami ijayvu ojejavy eꞌỹ re, haꞌe kuery reko rami vy.
d
Rute 3​, ​4 462

rupi aura vy aipoaꞌe: Xee ae ꞌrã roipytyvõ. Enhenove ranhe ejupy koꞌẽmba
peve — heꞌi.
14 Haꞌe rami rã ipy rupi onheno oupy koꞌẽmba peve. Ajeꞌiveꞌi reve opuꞌã
 

ovy joexa kuaa eꞌỹ re teri, ava vaꞌe

— Toikuaa eme kunha vaꞌe mbaꞌemo moaꞌyĩaty py ouague — heꞌi ramo.
15 Ava vaꞌe aipoeꞌi avi:
 

— Eupi xevy ajukue renheovãa vaꞌe, ejopy imoiny — heꞌi. Kunha vaꞌe
oupi ma ramo omonyẽ mboapy meme ryru cevada raꞌyĩgue. Ikupe áry
oupi ma ramo oo ju tetã katy.
16 Ome xykue ro py ovaẽ ramo ixupe oporandu:
 

— Xememby, mbaꞌe pa oiko raꞌe?

Haꞌe ramo omombeꞌu ava vaꞌe ixupe ojapo porãague haꞌe javi.
17 Aipoeꞌive ju:
 

— Kovaꞌe cevada raꞌyĩgue mboapy meme ryru omeꞌẽ xevy, mbaꞌeta

aipoeꞌi: “Mbaꞌeve reraa eꞌỹ re ejevy eme teri neme xykuea katy”, heꞌi
vaꞌekue.
18 Haꞌe ramo Noemi aipoeꞌi ixupe:
 

— Xememby, earõ ke, mbaꞌe pa oiko ꞌrãa jaikuaa peve. Mbaꞌeta haꞌe
vaꞌe ava ma ndopytuꞌui ꞌrã kovaꞌe árave haꞌe nunga re oikuaa pota eꞌỹ re.

Rute re Boaz omenda aguã re jogueroayvuague

4   Haꞌe
gui tetã kora rokẽ py Boaz oo vy oguapy oiny haꞌe py. e Haꞌe
1

rami vy oexa oiny hetarã pytyvõa mboae ijayvuague vaꞌe oaxa rã.
Haꞌe vaꞌe pe Boaz aipoeꞌi:
— Xeretarã, eju apy, eguapy ke — heꞌi ramo haꞌe vaꞌe ojere vy oguapy
oiny avi haꞌe py.
2 Haꞌe ramo Boaz oenoĩ dez avakue tetã pygua nhomongeta vaꞌety ikuai
 

vaꞌe. Haꞌe kuery pe aipoeꞌi:

— Peẽ voi peguapy ke apy — heꞌi ramo oguapy avi okuapy.
3 Haꞌe gui guetarã oipytyvõ aguã rami oiko vaꞌe pe ju aipoeꞌi:
 

— Haꞌe gui nhanderykeꞌy Elimeleque yvykue ma taꞌyxykue ovendea

vaꞌerã itui, Noemi Moabe yvy gui ojevy vaꞌekue ae ꞌrã ovendexe. 4 Haꞌe  

nunga rupi xee anhembopyꞌa ndevy amombeꞌu aguã. Haꞌe rami vy

nhaneretarã kuery apy oguapy okuapy vaꞌe renonde aipoaꞌe ndevy:
Ejogua na haꞌe vaꞌe yvy. Rejoguaxe ri vy ejogua. Haꞌe rã any ri vy
emombeꞌu porã xevy aikuaa aguã, mbaꞌeta amboae ipytyvõara ndoikoi
ndee eꞌỹ vy, haꞌe ndee rire ma xee ju aiko — heꞌi.

e
 4.1 Haꞌe jave py ma huvixa kuery mbaꞌemo re oikuaa pota vy oo ꞌrã tetã rokẽ py, tetã
rokẽ yvýry oguapy ꞌrã okuapy jogueroayvu aguã. Haꞌe rami vy amongue mbaꞌemo
oguereko vaꞌe oo ꞌrã tetã rokẽ py huvixa kuery oikuaa pota aguã (Deuteronômio 21.18‑19;
2 Samuel 15.1‑4, 19.8; Jó 29.7‑12; Provérbios 31.23; Jeremias 38.7‑8, 39.3).
 463 Rute 4

Ombovai:
— Xee ma ajogua ꞌrã — heꞌi.
5 Haꞌe gui Boaz aipoeꞌive ju:
 

— Haꞌe rami avi Noemi po gui yvy rejoguaa ára ma Moabe pygua
imeveꞌỹ vaꞌe Rute gui avi ꞌrã rejogua, hexe remenda ramo nderaꞌy oiko
vaꞌerã pe ime yvykue opyta aguã hery py — heꞌi. f
6 Haꞌe ramo ojogua ta vaꞌekue aipoeꞌi:
 

— Haꞌe rami ri ramo xee ma ndaꞌevei ajogua aguã, amokanhy eꞌỹ aguã
xeraꞌy kuery peguarã ae mbaꞌemo areko vaꞌe haꞌe javi. Ejogua ndee ae
ajogua ꞌrã vaꞌekue, xee ajogua aguã ndaꞌeve reguai ramo — heꞌi.
7 Po rami ae yma rupi Israel kuery reko, amongue mbaꞌemo ovende,
 

eꞌỹ vy omboekoviaa py. Haꞌe vaꞌe oikuaa uka porã aguã ma omboi
ꞌrã opy ryru, haꞌe ijoguaa pe omeꞌẽ ꞌrã. Haꞌe rami py oikuaa pavẽ ꞌrã
omboekoviaague, Israel kuery reko rami vy.
8 Haꞌe rami rã hetarã oipytyvõ aguã rami oiko vaꞌe Boaz pe “Ndee ae
 

ejogua” heꞌi vy omboi opy ryru. 9 Haꞌe ramo Boaz aipoeꞌi nhomongeta
 

vaꞌety haꞌe guetarã kuery haꞌe javi pe:

— Kovaꞌe ára pexa pavẽa py Noemi po gui ajogua mbaꞌemo Elimeleque,
Quiliom haꞌe Malom oguereko vaꞌekue haꞌe javi. 10 Haꞌe xeraꞌyxyrã araa
 

avi Malom raꞌyxykue Moabe pygua Rute, herykue py xeraꞌy oiko ma ramo
ixupe guarã yvy opyta aguã, Malom rerykue re hexegua kuery haꞌe tetã
rokẽ py onhemboaty vaꞌe hexarai eꞌỹ aguã. Haꞌe nunga rexaare ma peẽ
kuery ae pendekuai aỹ — heꞌi.
11 Haꞌe ramo nhomongeta vaꞌety kuery haꞌe okẽ py ikuai vaꞌe haꞌe javi
 

aipoeꞌi:
— Ore kuery ma roexa ri. Haꞌe ramo haꞌe vaꞌe kunha ndero py reraa
vaꞌerã ma Senhor tomoingo porã Raquel haꞌe Lia omoingoague rami,
mbaꞌeta haꞌe vaꞌe mokoĩve omboetave rakaꞌe Israel kuery. Haꞌe gui ndee
Boaz voi tanemboetea Efrata py, nderery re taꞌimaꞌenduꞌaa pavẽ Belém
tetã py. 12 Ndero pygua kueryrã taꞌikuai Judá raꞌy Perez, Tamar piꞌa vaꞌe
 

ro py ikuaia rami, nderaꞌyxy rupi nderaꞌy kueryrã Senhor omeꞌẽ vaꞌerã

haꞌe javi.

Rute opiꞌa Obede oikuavãꞌiague

13  Haꞌe
gui Boaz ogueraa Rute guaꞌyxyrã. Hexeve joguereko ramo ixupe
Senhor omeꞌẽ oguerekoꞌi aguã. Haꞌe rã oikuavãꞌi avaꞌi.
14 Haꞌe ramo Noemi pe kunhague ikuai vaꞌe aipoeꞌi:
 

— Senhor toiko imaꞌenduꞌa porãmby, mbaꞌeta kovaꞌe ára nomeꞌẽ eꞌỹi

neremiarirõ nepytyvõarã. Tove haꞌe vaꞌe rery re taꞌimaꞌenduꞌaa pavẽ
Israel kuery ikuaia rupi. 15 Haꞌe vaꞌe ma nembopyꞌa porã ju ꞌrã nderekove
 

f
 4.5 Deuteronômio 25.5‑10
Rute 4 464

pukukue re, haꞌe nembopyꞌa porã ꞌrã neguaimiꞌi ma jave teĩ, mbaꞌeta
ndepiꞌa raꞌyxykue nderayvu vaꞌe oikuavãꞌi ma. Haꞌe vaꞌe kunha ma sete
ndepiꞌa kuery oiko ꞌrã vaꞌekue gui ovareve vaꞌe ndevy — heꞌi.
16 Haꞌe ramo guamiarirõ avaꞌi Noemi ojopy vy omoĩ oꞌu áry, hexe opena
 

oikovy guive. 17 Hoo katyꞌi rupi ikuai vaꞌe omboery okuapy.

 

— Oiko ma peteĩ avaꞌi Noemi remiarirõ — heꞌi vy omboery Obede.

Haꞌe vaꞌe ma Jessé ru, haꞌe Jessé ma Davi ru rakaꞌe.
18 Po rami ma Perez ramymino kuery rery: Perez raꞌy ma Hezrom,
 

19 Hezrom raꞌy ma Rão, Rão raꞌy ma Aminadabe, 20 Aminadabe raꞌy ma

   

Naassom, Naassom raꞌy ma Salmom, 21 Salmom raꞌy ma Boaz, Boaz raꞌy

 

ma Obede, 22 Obede raꞌy ma Jessé, haꞌe rã Jessé raꞌy ma Davi.

 
 Jypygua kuaxia
Samuel ꞌepyre oĩa
Jypygua kuaxia Samuel ꞌepyre oĩa
Kovaꞌe kuaxia para re oĩ Samuel haꞌe huvixa Saul rekokue. Samuel ma
Nhanderuete renonde profeta oiko, haꞌe joguerekoa opa vygua. Saul ma Israel
pygua huvixave jypyꞌi oĩ vaꞌekue. Saul oĩ jave Davi oiko avi, Saul rekovia Israel
kuery ruvixa oĩ vaꞌerã.
Heta vaꞌe kuery ae ojerure okuapy rakaꞌe nguvixaverã omoĩa aguã re. Haꞌe
rami teĩ Samuel nomoĩxei ranhe. Haꞌe vy ixupe Nhanderuete aipoeꞌi: “Haꞌe kuery
oipota ramo emoĩ” heꞌi ramo mae omoĩ Saul. Huvixa Saul ma jypy onheꞌẽ rendu
Nhanderuete, haꞌe rã arakaꞌeve rã ojepeꞌa onheꞌẽ rendua gui, haꞌe ae oikuaa rami
rive oiko vy. Nhanderuete pe mymba omeꞌẽ teĩ ixupe Samuel aipoeꞌi: “Mbaꞌemo
nhameꞌẽa gui ma haꞌeveve nhanheꞌẽ rendu. Vexaꞌi kyrakue nhameꞌẽa gui
haꞌeveve ojapo uka vaꞌe jajapo. ... Haꞌe gui Senhor ayvu reja rire haꞌe voi ndereja,
huvixa nereĩvei aguã”, heꞌi (15.22b, 23b). Haꞌe ramo Saul oiko vai, Senhor
ndoguerovyꞌavei rã. Nhanderuete nanhanheꞌẽ rendui ramo ou ꞌrã jajexavai aguã.
Saul oĩ teri reve hekovia Nhanderuete oiporavo Davi. Haꞌe vaꞌe ma kunumi
vaꞌe, guymba vexaꞌi kuery openaa rupi oiko. Haꞌe rami teĩ Nhanderuete poꞌakaa
rupi ojuka rakaꞌe gigante Golias ita momboa py rive. Aipoeꞌi: “Ndee ma kyxe reve
reju xerovai, huꞌy guaxu haꞌe huꞌy jokoa reve. Haꞌe rã xee ma nderovai aju Senhor
ixondaro reta vaꞌe rery rupi. ... Apy heta vaꞌe kuery ikuai vaꞌe haꞌe javi oexa ꞌrã
Senhor jogueraa jepea kyxe py eꞌỹ, huꞌy guaxu py eꞌỹ guive. Mbaꞌeta pendere
opuꞌã vaꞌe ma Senhor ae. Haꞌe ae ꞌrã penemboaxapa orepo py”, (17.45a, 47) heꞌi
vy ojuka.

Elcana haꞌe mokoĩ taꞌyxy rekokue oĩa

1   Oiko peteĩ ava Ramataim-Zofim guigua, Efraim yvyꞌã reia katygua, Elcana
1

hery vaꞌe. Haꞌe vaꞌe ma Jeroão raꞌy, Jeroão ma Eliú raꞌy, Eliú ma Toú raꞌy, Toú
ma Zufe raꞌy. Efraim regua meme ikuai. 2 Haꞌe vaꞌe ma taꞌyxy mokoĩ vaꞌe. Peteĩ ma
 

Ana, amboae ma Penina. Penina ma imemby vaꞌe, haꞌe rã Ana ma imemby vaꞌeꞌỹ.
3 Haꞌe vaꞌe ava maꞌetỹa nhavõ guekoa gui oo ꞌrã Siló tetã katy, omboetea
 

rupi mbaꞌemo omeꞌẽ aguã Senhor ixondaro reta vaꞌe pe. Haꞌe py oiko

465
1 Samuel 1 466

avi sacerdote Eli taꞌy mokoĩve Hofni haꞌe Finéias reve. Senhor pegua
sacerdote meme ikuai. 4 Elcana ma Senhor pe mbaꞌemo omboaxa vaꞌe
 

nhavõ gui mbaꞌemo omeꞌẽ avi ꞌrã guaꞌyxy Penina pe, haꞌe guaꞌy haꞌe guajy
kuery haꞌe javi pe. a 5 Haꞌe rã guaꞌyxy Ana pe ma hetave ꞌrã omeꞌẽ oayvuve
 

vy, Senhor nomomemby ukai teĩ. 6 Taꞌyxy mboae omoangeko reia rupi
 

tema oguereko, Senhor nomomemby ukai ramo. 7 Haꞌe rami ae tema

 

oiko maꞌetỹa nhavõ. Senhor pegua oo katy Ana oo nhavõ taꞌyxy mboae
omomboriaua rupi tema ijayvu. Haꞌe ramo ojaeꞌo oiny vy ndokarui.
8 Haꞌe rami rã ime Elcana aipoeꞌi ixupe:
 

— Ana, mbaꞌe re tu rejaeꞌo? Mbaꞌe re tu nderekarui ri? Mbaꞌe re tu

ndepyꞌa py ndeporiau reiny? Peteĩ nhiruĩ meme ndepiꞌa ꞌrãgue py xee
ndereve aikoa haꞌeveve eꞌỹ ri tyꞌy? — heꞌi.

Ana ojerure vy onhemboayvuague

9 Haꞌe
gui Siló py haꞌe kuery okaru haꞌe oyꞌu jave oĩ avi sacerdote Eli.
Haꞌe ma peteĩ tenda py oguapy oiny Senhor pegua oo yta yvýry. 10 Haꞌe  

vaꞌe rire Ana opuꞌã vy onheꞌẽ py ndaꞌevei etea oendu reve ojerure hoꞌamy
Senhor pe, ojaeꞌo vaipa guive. 11 Haꞌe vy onhemboayvu reve aipoeꞌi:
 

— Senhor nexondaro reta vaꞌe, xapyꞌa rei xee nerembiguai ajexavaia

re remaꞌẽ vy xere nemaꞌenduꞌa ri ramo, xapyꞌa rei xee nerembiguai re
nemaꞌenduꞌa vy peteĩ xepiꞌarã remeꞌẽ ri ramo ma ndevy ju Senhor
amboaxa ꞌrã oikoa pukukue re ndevy guarã anho oiko aguã, haꞌe
peteĩgueve hiꞌa ndojayaai ꞌrã guive kyxe py — heꞌi. b
12 Senhor renonde onhemboꞌea py oĩ are ramo Eli omaꞌẽ oiny ijuru
 

omyĩa re. 13 Mbaꞌeta Ana ma opyꞌa py riveꞌi ijayvu. Hembe omyĩ vaꞌeri
 

ndaꞌijayvuẽi. Haꞌe ramo Eli “Okaꞌu rai po” heꞌi vy 14 aipoeꞌi ixupe:
 

— Rakaꞌe peve ꞌrã tu rekaꞌu rei reiny? Eyꞌuve eme vinho! — heꞌi.
15 Haꞌe rami teĩ Ana ombovai:
 

— Any, xeruvixa! Xee ma kunha xenheꞌẽ py ajexavai rei vaꞌe. Xee

ndayꞌui ri vinho, neĩ iro vaꞌe. Haꞌe rami ꞌrãgue py Senhor renonde
aju xenheꞌẽ py ajexavaia rami anhemombeꞌu aguã. 16 Haꞌe nunga rupi  

xee nerembiguai pe “Nheꞌẽ vai rajy” ꞌre eme. Mbaꞌeta xeporiaua haꞌe
ajexavaia rima aroayvu ainy aỹ — heꞌi.
17 Haꞌe rami rã Eli ombovai:
 

— Tereo porãꞌi haꞌvy. Tove Israel kuery ruete tojapo rejerureague

— heꞌi.

a
 1.4 Haꞌe kuery reko rami vy “Senhor” pe tembiꞌu omboaxa vaꞌe amongue
regua gui haꞌeve ꞌrã haꞌe kuery ae hoꞌu aguã, ngoo pygua kuery haꞌe javi reve
(Deuteronômio 12.17‑18, 16.13‑17). b 1.11 “Senhor” pe opiꞌa omboaxa aguã re Ana
ijayvu Números 6.1‑21 py oĩa rami. Haꞌe rami ae avi oiko Sansão (Juízes 13.2‑5) haꞌe Paulo
(Atos 18.18).
 467 1 Samuel 1​, ​2

18  Haꞌe
rã kunha vaꞌe ju
— Xee nerembiguai taxejou vai eme — heꞌi. Haꞌe rami ijayvu ma vy
kunha vaꞌe oo ju tape rupi. Okaru jevy rire iporiaua noĩvei hova re.

Samuel ituiꞌi rire Nhanderuete peguarã omboaxaague

19 Haꞌe
gui koꞌẽ rai ramove haꞌe kuery ovy vy Senhor renonde
omboete okuapy. Haꞌe rami vy ojevypa vy ngoo py ae ovaẽ Ramá tetã py.
Haꞌe gui guaꞌyxy Ana reve Elcana joguereko ju. Haꞌe ramo hexe Senhor
imaꞌenduꞌa ramo 20 oguerekoꞌi peteĩ kyrĩ vaꞌe. Hiꞌára ovaẽ ramo oikuavãꞌi
 

opiꞌaꞌi. Haꞌe vaꞌe ma omboery Samuel,

— Senhor pe ajerureague ae oiko — heꞌi vy.
21 Haꞌe gui ime Elcana ma ngoo pygua kuery haꞌe javi reve
 

ojeꞌoi Senhor pe mbaꞌemo maꞌetỹa nhavõ omeꞌẽa rami omeꞌẽ haꞌe

onhemboayvuague ojapopa aguã. 22 Haꞌe rã Ana ma ndooi. Haꞌe vy ome
 

pe aipoeꞌi:
— Avaꞌi nokambuvei jave ma xee araa ꞌrã aexa uka Senhor pe, haꞌe rã
haꞌe py ae oiko aguã.
23 Ime Elcana ombovai:
 

— Eiko haꞌvy ndevy haꞌevea rami. Eropyta okambu teria ja. Haꞌe rami
vy eiko Senhor ijayvuague ojapopa aguã rami — heꞌi. Haꞌe ramo taꞌyxy
opyta vy ombotuvixa kyrĩ vaꞌe okã re, okambu teria ja.
24 Nokambuvei ma jave mae ma ogueraa. Peteĩ vaka raꞌy mboapy
 

maꞌetỹ vaꞌe reve ogueraa avi, peteĩ ajaka trigo kuꞌikue haꞌe peteĩ vinho
ryru. Haꞌe rami vy Senhor pegua opy oexa uka Siló py, avaꞌi vaꞌe kyrĩꞌi
ete teri reve. 25 Haꞌe rami vy vaka raꞌy ojuka ukapa ma vy opiꞌaꞌi ogueraa
 

sacerdote Eli oĩa py. 26 Haꞌe vy ixupe ixy aipoeꞌi:

 

— Aỹ ma xeruvixa, anhetẽ ete nderekove rupi aura vy aipoaꞌe: Xee

ma kunha apy ndereve aĩ vaꞌekue, Senhor renonde anhemboꞌe haꞌamya
py. 27 Senhor pe kovaꞌe avaꞌi re ae ajerure ramo ojapo ma ajerureague.
 

28 Haꞌe nunga rupi aru oikoa pukukue re Senhor peguarã amboaxa aguã,
 

Senhor pe ajerure rire — heꞌi. Haꞌe ramo omboete Senhor haꞌe py.

Ana oporaeiague

2   Haꞌe
rami vy Ana onhemboꞌe vy aipoeꞌi:
1

— Xepyꞌa py arovyꞌa Senhor,

xembaraetevea aendu avi Senhor re vy.
Xejuru py ma xerory xerovaigua kuery gui,
ndee xereraa jepea re avyꞌa vy.
2 Senhor rami ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe ndoikoi,

ndee ramigua amboae ndoikoi vy.

Neĩ peteĩveꞌi py ndoikoi itaova ndee Oreruete rami guarã.
3 Pemboeteve eme ayvu pejejou porã reia rupigua,
1 Samuel 2 468

pendejuru gui toẽ eme nhemboyvate reia rupigua.

Mbaꞌeta Senhor Nhanderuete anho hiꞌarandua rupi oiko vaꞌe.
Jaikoa haꞌe javi re haꞌe oikuaa pota ꞌrã mbaꞌemo opejaa py rami.
4 Haꞌe rami vy omopẽmba ꞌrã imbaraete vaꞌe kuery rapa,
haꞌe rã ikangykueꞌi vaꞌekue ma omombaraete ꞌrã.
5 Karuai oendu eꞌỹ vaꞌekue ma aỹ escravo-rã onhemoingo uka ꞌrã
mbojape re rive,
haꞌe rã okaruxe reia rupi ikuai vaꞌekue ma ndojexavai reivei ma
ꞌrã karuai gui.
Naꞌimembyi ae vaꞌekue voi sete kyrĩ vaꞌe oguereko,
haꞌe rã imemby reta vaꞌekue ma naꞌimbaraetevei ma ꞌrã.
6 Senhor ae ma tekove peꞌaa haꞌe tekove meꞌẽa oiko.
Yvykua katy nhomboguejy, haꞌe jogueru jevy kuaa vaꞌe.
7 Senhor ma nhomomboriau kuaa, haꞌe nhombovyꞌa jevy kuaa vaꞌe,
nhomoꞌyvyĩꞌi kuaa, haꞌe nhomboyvate jevy kuaa vaꞌe.
8 Haꞌe omopuꞌã ꞌrã iporiaukueꞌi yvy kuꞌi ituiague gui,
ytyaty ikuaia gui omboyvate ꞌrã iporiaukueꞌi vaꞌe,
yvatekueve vaꞌe mbyte ju ꞌrã omboguapy,
ojapo ꞌrã ipoꞌakapa vaꞌe renda áry oguapy aguã rami.
Mbaꞌeta Senhor gui vy ae yvy yta itui vaꞌe oĩ atã,
haꞌe vaꞌe áry omoĩ atã yvy haꞌe javi.
9 Haꞌe opena ꞌrã ojeupe guarã oikyꞌaꞌo vaꞌekue re opyrõa rupi,
haꞌe rã heko vai vaꞌe kuery ma omokyrirĩmba ꞌrã pytũ manoa oĩa
py.
Mbaꞌeta avakue ma ombaraetea rupi rive ndaꞌipoꞌakai ꞌrã.
10 Senhor re opuꞌãa rupi ikuai vaꞌe ma omomba ꞌrã,
haꞌe kuery rovai hyapu ꞌrã yva gui.
Senhor nhombopaga ꞌrã yvy apy rupi voi,
haꞌe rã ojeupegua huvixa ma omombaraete ꞌrã,
ombopoꞌaka ꞌrã guembiporavo — heꞌi.
11 Haꞌe gui Elcana ojevy ju Ramá py ngoo oĩa py. Haꞌe rã avaꞌi ma
 

sacerdote Eli renonde rupi mbaꞌemo ojapo oikovy Senhor pe.

Eli raꞌy kuery mbaꞌemo vai ojapo jepiague

12  Eli
raꞌy kuery ma nheꞌẽ vai raꞌy ete ikuai, nomboetei guive Senhor.
13  Mbaꞌeta haꞌe jave ma po rami ꞌrã sacerdote kuery ojapo heta vaꞌe kuery
re. Amongue mbaꞌemo omeꞌẽ nhavõ ou ꞌrã peteĩ sacerdote rembiguai
kunumi vaꞌe xoꞌo ombojy teria py, opo py kuxa rakua oguereko reve,
14 haꞌe vy omopoꞌẽ ꞌrã oja ferro guigua py, eꞌỹ vy oja py, oja guaxu py,
 

eꞌỹ vy hyꞌa py mbaꞌe, haꞌe gui kuxa rakua py oguenoẽ vaꞌe rei sacerdote
kuery ogueraa ꞌrã ojeupe guarã. Haꞌe rami ae tema ꞌrã ojapo Israel
kuery haꞌe py Siló py oo vaꞌe nhavõ re. 15 Ikyrakue oapy eꞌỹ mbove ma
 
 469 1 Samuel 2

voi sacerdote rembiguai kunumi vaꞌe ou vy aipoeꞌi ꞌrã ava oapy ta vaꞌe
pe: “Upe vaꞌe xoꞌo emeꞌẽ sacerdote kuery pe oexy aguã, mbaꞌeta ndepo
gui ndojopyi ꞌrã xoꞌo jykue, ipyrygua anho”, heꞌi ꞌrã. 16 Haꞌe gui xapyꞌa
 

rei xoꞌo meꞌẽa ombovai vy “Tove ikyrakue ranhe taapy, haꞌe rire ma
rejopyxea rami ejopy”, heꞌi ramo ma aipoeꞌi ꞌrã: “Any, emeꞌẽ xevy aỹ ma
voi. Haꞌe rami eꞌỹ rã aipeꞌapa nheaꞌã ꞌrã”, heꞌi ꞌrã. 17 Haꞌe rami py haꞌe
 

vaꞌe kunumigue opa mbaꞌe py ojejavy Senhor renonde, ixupe mbaꞌemo

omeꞌẽmby nombovarei vy.

Samuel kyrĩ jave guare

18  Haꞌe gui Samuel ma kyrĩ reve ma voi mbaꞌemo ojapo oikovy Senhor
renonde, manto sacerdote pegua ipererĩꞌi vaꞌe py onhemonde guive. 19 Ixy  

ma maꞌetỹa nhavõ ao puku ruxãꞌi vaꞌe ojapo vy ixupe ogueru ꞌrã ome
reve, maꞌetỹa nhavõ mbaꞌemo omeꞌẽaty rami omeꞌẽ jave.
20 Haꞌe ramo Eli ogueroayvu porã ꞌrã Elcana haꞌe taꞌyxy. Haꞌe vy aipoeꞌi
 

ꞌrã:
— Tove Senhor tomeꞌẽve ju kovaꞌe kunha piꞌarã, Senhor pe opiꞌa
omboaxa vaꞌekue rekovia — heꞌi. Haꞌe ramo haꞌe kuery ojevy ju ꞌrã
guekoa katy. 21 Haꞌe rã Ana re Senhor opena porã ramo oguereko rakaꞌe
 

mboapy avakue haꞌe mokoĩ kunha. Haꞌe gui kunumi vaꞌe Samuel ma
tujave ovy Senhor renonde.

Guaꞌy kuery pe Eli ijayvuague

22  Haꞌe gui Eli tujaꞌi ete reve oendu omombeꞌua rã Israel kuery haꞌe
javi re taꞌy kuery ojapo vaia, mbaꞌeta nhogueronheno ꞌrã kunhague oguy
nhemboaty oĩaty rokẽ rupi ombaꞌeapo vaꞌe kuery reve. 23 Haꞌe rami vy
 

guaꞌy kuery pe aipoeꞌi:

— Mbaꞌe re tu haꞌe nunga pejapo? Mbaꞌeta aendu riae tema heta
vaꞌe kuery omombeꞌu rã pendeko vaia. 24 Haꞌe rami eꞌỹ taꞌvy xeraꞌy
 

kuery, peiko porã eꞌỹa ae tema aendu. Senhor pegua kuery ojejavypa
aguã rami pejapo. 25 Xapyꞌa rei peteĩ ava oirũ rovai ri ojejavy ramo
 

Nhanderuete oikuaa pota ꞌrã mokoĩve re. Haꞌe rã Senhor rovai ri ojejavy
ramo ma mavaꞌe ꞌrã tu oiko hepyarã? — heꞌi. Haꞌe rami tuu ijayvu teĩ
haꞌe kuery noendu potai, Senhor ojukaxe ae ramo.
26 Haꞌe rã kunumi vaꞌe Samuel ma tujave haꞌe ijyvateve ovy, Senhor
 

haꞌe avakue ojou porãve tema aguã rami oiko.

Eli ro pygua kuery rovai profeta ijayvuague

27 Haꞌe gui Eli oĩa py ou peteĩ ava Nhanderuete remimboꞌe. Haꞌe vy
aipoeꞌi ixupe:
— Po rami Senhor ijayvu: “Neramoĩ ro pygua kuery pe xee ajekuaa
uka vaꞌekue Egito yvy re teri Israel kuery ikuai jave, Faraó rekoa py.
1 Samuel 2​, ​3 470

Anhetẽ eꞌỹ ri tyꞌy? 28 Haꞌe rami vy Israel kuery pavẽ regua mbyte gui
 

xee aiporavo ae ma sacerdote xejeupe guarã, xevygua altar oĩa py oo

vy heakuã porã vaꞌe oapy aguã, haꞌe xerenonde manto sacerdote pegua
py onhemonde reve ikuai aguã. Neramoĩ kuery peguarã ameꞌẽmba
vaꞌekue mbaꞌemo Israel kuery oapy vaꞌekue haꞌe javi. 29 Mbaꞌe re tu  

haꞌvy pepyrõmba rei ri xevy pe mymba haꞌe mbaꞌemo raꞌyĩgue omeꞌẽmby

re, xeayvuague rami vy xevygua oo py omeꞌẽa teĩ? Haꞌe ndee, mbaꞌe
re tu xegui remboeteve nderaꞌy kuery rive? Mbaꞌeta haꞌe kuery reve
penhemongyra rivepa ma pekuapy xevygua Israel kuery omeꞌẽ vaꞌe
iporãgueve re.” 30 Haꞌe nunga rupi Senhor Israel kuery ruete aipoeꞌi:
 

“Anhetẽ xee aipoaꞌe vaꞌekue ndero pygua haꞌe neramoĩ ro pygua kuery
rakaꞌe rã peve guarã amoingo aguã”, heꞌi vaꞌekue. Haꞌe rami teĩ aỹ
Senhor aipoeꞌi: “Haꞌe nunga toĩve eme, mbaꞌeta amboete uka ꞌrã
xemboetea kuery, haꞌe rã xerayvua rupi eꞌỹ ikuai vaꞌe ma ojou vaia ꞌrã.
31 Neꞌexa, ovaẽ ouvy ndejyva ajaya aguã ára, haꞌe neramoĩ jyva voi,
 

ndero py tujakueve ndoikovei aguã rami. c 32 Ndee ae rexa ꞌrã jexavaia

 

Nhanderuete pegua opy rupi oiko rã. Israel kuery re mbaꞌemo porã oikoa
ramive ndero pygua kuery vaꞌe regua ma ndoikoi ꞌrã tuja vaꞌe. 33 Xapyꞌa  

rei neramymino kuery vaꞌe regua amongue ava xevygua altar oikoa
gui ndaipeꞌai ꞌrã vaꞌeri nderexay py amboguepa ꞌrã nderexa, nenheꞌẽ
py ndeporiaua rendu vaꞌe gui. Haꞌe rami vy neramymino kuery, ndero
pygua kuery haꞌe javi ma kunumi rei teri reve teĩ omanomba ꞌrã. 34 Haꞌe  

gui nderaꞌy kuery mokoĩ Hofni haꞌe Finéias re mbaꞌemo oiko ꞌrã reikuaa
aguã, mbaꞌeta peteĩ ára pyve omano ꞌrã mokoĩve. 35 Haꞌe gui ma xejeupe
 

guarã amoingo ꞌrã peteĩ sacerdote ojerovia pyrã. Haꞌe vaꞌe ma oiko
ꞌrã xepyꞌa re oĩ vaꞌe haꞌe javi rami, anhembopyꞌaa rami meme. Hoorã
ajapo ꞌrã oĩ atã aguã rami, haꞌe oiko riae ꞌrã xerembiporavo renonde.
36 Haꞌe vaꞌe renonde ou ꞌrã okuapy ndero gui hembyre vaꞌekue haꞌe javi,
 

guenapyꞌã re oĩ ꞌrã peteĩꞌi hatãꞌi vaꞌe prata guigua ojopy aguã rive, haꞌe
peteĩ jururãꞌi mbojape. Haꞌe vy aipoeꞌi ꞌrã: ‘Ajerure ndevy, sacerdote
kuery ombaꞌeapoa rupi xee voi xemoĩ aguã re, mbojape raꞌykueꞌi haꞌu
vaꞌerã ajou aguã’, heꞌi ꞌrã okuapy.”

Ikéry py Senhor Samuel oenoĩague

3   Kunumi
vaꞌe Samuel mbaꞌemo ojapo oikovy Senhor pe, Eli oexaa
1

rupi. Haꞌe vaꞌe jave ma Senhor oayvu nombou retai, mbaꞌemo

ndoexa uka riaei guive.
2 Haꞌe gui peteĩ pytũ ma sacerdote Eli onheno oupy onhenoaty rupi.
 

Hexa pytũmba rei ma guive vy ndoexavei raiꞌi ma. 3 Samuel voi onheno
 

c
 2.31 “Ndejyva ajayapa ꞌrã” heꞌia ma taꞌy kuery ojukapa aguã re ijayvu vy. Haꞌe rami ae
ojapo (1 Samuel 4.11‑18).
 471 1 Samuel 3

ma avi oupy Senhor ayvu ryru oĩa oo py, Nhanderuete pegua tataendy
oĩ vaꞌe nombogueai teri jave.
4 Haꞌe gui ma Senhor oenoĩ kunumi vaꞌe:
 

— Samuel, Samuel!
Haꞌe ramo ombovai:
— Apy ma aĩ! — heꞌi.
5 Haꞌe rami vy onha ovy Eli ituia py. Haꞌe vy aipoeꞌi:
 

— Apy ma haꞌã, ndee xerenoĩ ramo.

Haꞌe rã aipoeꞌi:
— Any, xee eꞌỹ ri roenoĩ xeraꞌy. Tereo ju enheno — heꞌi ramo oo ju onheno.
6 Senhor teĩgue ju oenoĩ:
 

— Samuel! — heꞌi.
Haꞌe ramo ovy jevy vy Eli ituia py oo vy aipoeꞌi:
— Apy ma haꞌã, ndee xerenoĩ ramo.
Haꞌe rã aipoeꞌi:
— Any, xee eꞌỹ ri roenoĩ xeraꞌy. Tereo enheno ju — heꞌi. 7Mbaꞌeta Samuel
 

ndoikuaai teri Senhor ae ria, ixupe Senhor oayvu nomboui teri ramo.
8 Haꞌe gui mboapykue ma Senhor oenoĩ Samuel. Haꞌe rã ovy vy oo ju
 

Eli-a py. Haꞌe vy aipoeꞌi:

— Apy ma haꞌã, ndee xerenoĩ ramo.
Haꞌe ramo mae ma Eli oikuaa Senhor ae ri kunumi vaꞌe oenoĩa. 9 Haꞌe  

rami vy aipoeꞌi Samuel pe:

— Tereo enheno ju. Haꞌe gui xapyꞌa rei nerenoĩa ju rã aipoꞌre:
“Ndeayvu ke Senhor, xee nerembiguai aendu ainy ndeayvu”, ꞌre ꞌrã —
heꞌi. Haꞌe ramo Samuel oo ju ngupa py onheno.
10 Haꞌe gui Senhor ou vy hiꞌaĩ haꞌe py. Haꞌe rami vy oenoĩ ypyague
 

rami ae ju oenoĩ:
— Samuel, Samuel! — heꞌi ramove ombovai:
— Ndeayvu ke, mbaꞌeta xee nerembiguai aendu ma ainy — heꞌi.
11 Haꞌe gui Senhor aipoeꞌi Samuel pe:
 

— Neꞌexa, peteĩ mbaꞌe ajapo ta Israel kuery re, haꞌe vaꞌe oendu vaꞌe rei ijapyxa
nheꞌẽmba ꞌrã nhemondyi gui. 12 Mbaꞌeta haꞌe vaꞌe ára Eli rovai amoingo ꞌrã
 

hoo pygua kuery rekorã xeayvuague haꞌe javi. Amboypy vy ma ajapopa ꞌrã.
13 Mbaꞌeta ixupe aipoaꞌe ae ma vaꞌekue hoo pygua kuery ambopaga aguã rakaꞌe
 

rã peve, haꞌe kuery ojejavya haꞌe voi oikuaa porã rire. Taꞌy kuery opa marã rei
ikuai vaꞌeri tuu ndojokoi. 14 Haꞌe nunga rupi aura Eli ro pygua kuery ojejavyague
 

ndojaoꞌiai ae aguã re, mymba eꞌỹ vy mbaꞌemo raꞌyĩgue haꞌe kuery omeꞌẽ teĩ.

Eli pe Samuel oexa vaꞌekue omombeꞌuague

15  Koꞌẽmba
peve Samuel onheno oupy. Haꞌe vy ma oipeꞌa Senhor
pegua oo rokẽ. Haꞌe rami teĩ okyje teri Eli pe oexa vaꞌekue omombeꞌu
aguã.
1 Samuel 3​, ​4 472

16  Haꞌe gui Eli oenoĩ Samuel. Haꞌe vy aipoeꞌi:

— Xeraꞌy Samuel!
Ombovai:
— Apy ma haꞌã! — heꞌi.
17 Haꞌe ramo aipoeꞌi:
 

— Mbaꞌe heꞌi tu Senhor ijayvu vy? Ajerure renhomi eꞌỹ aguã. Tove
Nhanderuete haꞌe oipotaa rami ete tojapo ndevy, xapyꞌa rei ijayvuague
haꞌe javi remombeꞌu porãmba eꞌỹ rã.
18 Haꞌe ramo Samuel omombeꞌupa, mbaꞌeve py ndoikuaa uka eꞌỹi. Haꞌe
 

rami rã Eli aipoeꞌi:

— Senhor ae rima raꞌe. Haꞌe oipota vaꞌe ae tojapo — heꞌi.
19 Haꞌe gui Samuel okakuaave tema ovy. Hexeve Senhor oiko vy
 

peteĩve henda py ndoejai ijayvuague oaxa rive aguã rami. 20 Haꞌe rami rã
 

Israel kuery haꞌe javi, Dã guive Berseba peve ikuai vaꞌe oikuaapa okuapy
Senhor pegua profeta Samuel oikoa. 21 Siló py Senhor ojekuaa uka ae
 

tema Samuel pe, oayvu ombou guive.

Israel kuery re filisteu kuery ipoꞌakaague

4   Haꞌe
rami rã Samuel ayvu oendupaa Israel kuery ikuaia rupi.
1

Haꞌe gui ma Israel kuery ojeꞌoipa filisteu kuery rovai opuꞌã aguã.
Haꞌe rami vy Ebenézer tekoa katyꞌi ijaty okuapy. Haꞌe rã filisteu kuery
ma Afeca katyꞌi ijaty okuapy. 2 Filisteu kuery ma hyxy porãmba okuapy,
 

Israel kuery reve jogueroꞌa aguã ojeꞌoi. Haꞌe gui jogueroꞌa okuapya py
filisteu kuery omoingo axypa Israel kuery. Haꞌe vy nhuũndy reia rupi
ojuka okuapy quatro mil avakue Israel regua.
3 Haꞌe gui Israel kuery ijaty okuapyague py ojevypa ramo nhomongeta
 

vaꞌety kuery aipoeꞌi:

— Mbaꞌe re ndaꞌu Senhor nhanemoingo axy uka ange filisteu kuery
renonde? Siló tetã gui jaru ꞌrãgue Senhor guexeve guarã ojapo vaꞌekue
ryru, nhanembyte ou vy nhanderovaigua kuery po gui nhanderepy aguã
— heꞌi.
4 Haꞌe ramo heta vaꞌe kuery ogueru ruka Senhor ixondaro reta vaꞌe
 

anjo ipepo vaꞌe raꞌangaa ikuai vaꞌe mbyte oĩ vaꞌe ayvu ryru. Nhanderuete
guexeve guarã ojapo vaꞌekue ryru oguerua py ma Eli raꞌy kuery mokoĩve
ikuai, Hofni haꞌe Finéias.

Hyru oipeꞌaa heravy, haꞌe Hofni haꞌe Finéias ojukaa okuapyague

5  Haꞌegui Israel kuery ijaty okuapya py Senhor ayvu ryru oguerua
jave ma haꞌe kuery haꞌe javi onhendu atã xapyꞌa okuapy. Haꞌe ramo yvy
jave rupi rai oendua.
6 Haꞌe kuery ovyꞌa reve ojapukai atãa filisteu kuery oendu vy aipoeꞌi
 

okuapy:
 473 1 Samuel 4

— Mbaꞌexa tu ovyꞌa ete nhendu vaꞌe hebreu kuery ijatya py? — heꞌi.
Haꞌe vy mae oikuaa Senhor ayvu ryru ijatya py oguerua maa.
7 Haꞌe rami vy filisteu kuery okyjepa aipoeꞌi okuapy.
 

— Nhanderuete ramigua kuery ou raꞌe haꞌe kuery ijaty okuapya

py — heꞌi. — Ndaꞌevei ete nhandevy! Haꞌe nunga oiko vaꞌeꞌỹ teri
aỹ peve. 8 Ndaꞌevei ete nhandevy! Mavaꞌe tu nhandereraa jepe ꞌrã
 

Nhanderuete ramigua kuery ipoꞌakapa vaꞌe gui? Mbaꞌeta haꞌe vaꞌe

Nhanderuete ramigua kuery ae ma Egito pygua kuery opa marãgua
mbaꞌeaxy py omoingo axy vaꞌekue tekoa eꞌỹa re ikuaia py. 9 Filisteu
 

kuery, penembaraete ke haꞌvy! Avakue ipyꞌa guaxukueve peiko, hebreu

kuery pegua escravo nhandekuai eꞌỹ aguã, haꞌe kuery nhande-escravo
ikuaiague rami eꞌỹ! Avakue ipyꞌa guaxukueve nhandekuai reve jajeꞌoi
joe nhapuꞌã aguã! — heꞌi okuapy. 10 Haꞌe rami vy filisteu kuery joe opuꞌã
 

okuapy. Haꞌe vy ombojexavai Israel kuery ramo peteĩ-teĩ onhamba ngoo

katy. Israel kuery regua ikuai axypa, trinta mil avakue yvy rupigua
ojukaa ramo. 11 Oipeꞌaa avi heravy Nhanderuete ayvu ryru. Ojukaa avi
 

Eli raꞌy mokoĩve, Hofni haꞌe Finéias.

Eli omanoague
12  Haꞌe
vaꞌe árave peteĩ ava Benjamim regua hyxy okuapya mbyte
gui onha ovy vy ovaẽ Siló tetã py. Oao xorokue reve ovaẽ, yvy oakã re
omombo reve. 13 Haꞌe vaꞌe ovaẽ jave Eli oguapy oiny guenda py, tape
 

yvýry. Omaꞌẽ oiny, Nhanderuete ayvu ryru re ndaꞌevei vy ipyꞌa ryryipa

rei guive. Ava vaꞌe tetã py ovaẽ vy omombeꞌupa ma rire tetã haꞌe javi rupi
hevovo rei xapyꞌa okuapy haxẽ vy.
14 Haxẽ rei vaꞌe Eli oendu vy oporandu:
 

— Mbaꞌe nunga tevovo tu povaꞌe? — heꞌi ramo ava vaꞌe ojapurave ouvy
reve omombeꞌu Eli pe. 15 Eli ma noventa e oito maꞌetỹa oguereko haꞌe vaꞌe
 

jave py. Ndoexavei ae ma, oexa aguã ndaꞌevevei ae vaꞌe vy.

16 Haꞌe gui ava vaꞌe aipoeꞌi Eli pe:
 

— Xee ma hyxy vaꞌe gui aẽ vy angeꞌi anha ajuvy kuri vaꞌekue — heꞌi.
Eli oporandu:
— Xeraꞌy, mbaꞌe nunga tu oiko raꞌe?
17 Imombeꞌua ombovai:
 

— Filisteu renonde gui Israel kuery onhamba kuri. Nhande kuery

mbyte rupi oiko nhandejukapaa. Nderaꞌy mokoĩve, Hofni haꞌe Finéias
ojukaa avi. Nhanderuete ayvu ryru voi oipeꞌaa heravy — heꞌi.
18 Nhanderuete ayvu ryru omombeꞌu ramove Eli guakykue katy hoꞌa
 

guenda okẽ katyꞌi oĩ vaꞌe gui. Oajuꞌy omopẽ vy omano vyvoi, tujaꞌi ete
haꞌe ipoyi guive vy. Quarenta maꞌetỹ re ma Israel kuery re opena vaꞌekue.
19 Haꞌe gui ma taꞌy Finéias raꞌyxy omemby oikuavã raiꞌi vaꞌe oendu
 

avi omombeꞌu rã Nhanderuete ayvu ryru oipeꞌa heravyague haꞌe ime ru

1 Samuel 4​, ​5 474

haꞌe ime omanoague. Haꞌe nunga oendu vy onheaꞌã xapyꞌa vy kyrĩꞌi vaꞌe
oikuavãꞌi oiny, omemby raxya oendu vy. 20 Kunha vaꞌe omano ta ramo
 

kunhague ipytyvõa kuery aipoeꞌi okuapy:

— Ekyje eme, reikuavãꞌi ae ma avaꞌi — heꞌi.
Haꞌe rami teĩ kunha vaꞌe nombovai, haꞌe rami ijayvua re ndojapyxaka
potai. 21 Vaꞌeri opiꞌaꞌi omboery Icabô,
 

— Israel kuery pegua hexakãmba vaꞌekue okanhy raꞌe — heꞌi vy. Haꞌe
rami ijayvu Nhanderuete ayvu ryru oipeꞌaa heravyague re, ime ru haꞌe
ime omanoague re guive. d
22 Aipoeꞌive ju:
 

— Israel kuery pegua hexakãmba vaꞌekue okanhy raꞌe, Nhanderuete

ayvu ryru oipeꞌaa rã.

Dagom pegua opy hyru oĩ jave guare

5   Haꞌe
gui Nhanderuete ayvu ryru ma filisteu kuery ogueraa
1

Ebenézer tekoa gui, haꞌe Asdode tetã py oguerovaẽ. 2 Haꞌe py ma

 

Nhanderuete ayvu ryru ogueraa vy Dagom raꞌangaa oĩa oo py omoĩ,

taꞌangaa yvyꞌiry ae. 3 Haꞌe gui koꞌẽ ramo ajeꞌiveꞌi reve Asdode pygua
 

kuery ovypa vy omaꞌẽ rã Dagom raꞌangaa hoꞌa ma oupy raꞌe, ngova yvy
rami itui Senhor ayvu ryru renonde. Haꞌe ramo ojopy vy hiꞌaĩague
py ju omopuꞌã imoꞌamy. 4 Koꞌẽ jevy ajeꞌiveꞌi reve ovypa ju vy omaꞌẽ rã
 

Dagom raꞌangaa hoꞌa ju oupy raꞌe, ngova yvy rami ae ju itui Senhor
ayvu ryru renonde. Dagom akã haꞌe ipo jovaive ojayaa ma raꞌe inony okẽ
renda áry. Hete mbytekue rive ma ouve. 5 Haꞌe rami rire Dagom pegua
 

sacerdote kuery haꞌe ixupegua opy oike vaꞌe rei ma haꞌe vaꞌe okẽ renda re
nopyrõvei ꞌrã Asdode tetã py, aỹ peve.
6 Haꞌe gui Asdode pygua kuery rovai Senhor opo omoĩ vy omoingo
 

axy vaipa. Ombojexavai vy omombaꞌeaxypa tuguy rape mbopeupaa py,

haꞌe katyꞌi rupi ikuai vaꞌe kuery guive.
7 Haꞌe rami rã avakue Asdode pygua haꞌe nunga oexa vy aipoeꞌi okuapy:
 

— Ndaꞌevevei nhanderekoa py Israel kuery ruete ayvu ryru opyta

aguã. Mbaꞌeta nhandeꞌáry ma ipo ipoyi ete, nhande kuery ruete Dagom
áry voi — heꞌi.
8 Haꞌe rami vy ayvu reraarã omondouka guekoa py omboatypa aguã
 

filisteu kuery ruvixa ikuai vaꞌe haꞌe javi. Haꞌe vy haꞌe kuery pe aipoeꞌi
okuapy:
— Mbaꞌe ndaꞌu jajapo ꞌrã Israel kuery ruete ayvu ryru re?
Ombovai:
— Peraa ju Israel kuery ruete ayvu ryru Gate tetã py, haꞌe gui tetã
nhavõ rupi toguerekoa — heꞌi ramo Gate tetã py ju ogueraa.

 4.21 Tery Icabô ma “Okanhy ma hexakã vaꞌe” ꞌea.

d
 475 1 Samuel 5​, ​6

9 Ayvu ryru ogueraa ma rire haꞌe vaꞌe tetã rovai ju Senhor po oĩ. Haꞌe
ramo ndaꞌeveipa rei okuapy, mbaꞌeta haꞌe vaꞌe tetã py voi omombaꞌeaxypa
yvyĩgueve haꞌe yvatekueve voi. Haꞌe kuery haꞌe javi re oĩ tuguy rape
mbopeupaarã. 10 Haꞌe ramo Ecrom tetã py ju ogueraa Nhanderuete ayvu
 

ryru. Teĩ haꞌe py oguerovaẽ rã Ecrom pygua kuery ijayvu atã reve aipoeꞌi:
— Nhandea py ju oguerua raꞌe Israel kuery ruete ayvu ryru. Nhande
kuery haꞌe javi ojukapaxe vy rima ogueru — heꞌi.
11 Haꞌe rami vy ayvu reraarã omondouka vy filisteu kuery ruvixa ikuai
 

vaꞌe omboaty ju aguã. Haꞌe vy aipoeꞌi:

— Peraa uka ju apy gui Israel kuery ruete ayvu ryru, tojevy ju oĩague
py ae, ore kuery haꞌe javi orejukapa eꞌỹ aguã — heꞌi. Mbaꞌeta hetã haꞌe
javi rupi oiko manoa gui okyjepa rei vaꞌe, haꞌe py Nhanderuete po
ombojexavai ete ramo. 12 Mbaꞌeta omano eꞌỹ vaꞌekue re voi oĩ tuguy rape
 

mbopeupaa. Haꞌe ramo haꞌe vaꞌe tetã pygua kuery ojapukaia onhendu
ovy yva peve.

Filisteu kuery oyvy rovai katy hyru ogueraa ukaague

6   Sete
jaxy re Senhor ayvu ryru oĩ filisteu kuery yvy re. 2 Haꞌe ramo
1  

haꞌe kuery oenoĩmba sacerdote haꞌe imbaꞌekuaa vaꞌe kuery. Haꞌe vy

aipoeꞌi okuapy:
— Mbaꞌe tu jajapo ꞌrã Senhor ayvu ryru re? Pemombeꞌu marã rami vy
pa oĩague katy ae rogueraa uka jevy aguã.
3 Haꞌe kuery ombovai:
 

— Haꞌe gui Israel kuery ruete ayvu ryru peraa ukaxe vy peraa uka eme
hyru rive. Haꞌe kuery ruete oĩa katy peraa uka avi ꞌrã nhandereko vaia
rekovia pemeꞌẽ vaꞌe. Haꞌe vy ꞌrãe pekuera, haꞌe peikuaa mbaꞌe re pa opo
pendeꞌáry gui ndoipeꞌai teria — heꞌi.
4 Haꞌe ramo oporanduve ju okuapy:
 

— Mbaꞌe nunga ꞌrã tu orereko vaia rekovia romeꞌẽ?

Haꞌe kuery ombovai:
— Filisteu kuery yvatekueve mbovy pa ikuaia rami vy pemeꞌẽ ꞌrã peteĩ
nhiruĩ tuguy rape mbopeupaa raꞌangaa haꞌe peteĩ nhiruĩ anguja raꞌangaa
ouro guigua meme, mbaꞌeta tekoaxy pendeꞌáry haꞌe yvatekueve ikuai vaꞌe
áry ou vaꞌekue ma peteĩꞌi regua. 5 Pejapo ke pendekoaxy raꞌangaa haꞌe
 

anguja raꞌangaa guive Israel kuery ruete pemboete aguã, mbaꞌeta anguja
heta ikuai nhandeyvy jave rupi ombovaipa vaꞌe. Xapyꞌa rei rã pendeꞌáry
gui oipeꞌa nho ꞌrã opo, penderuete ramigua haꞌe pendeyvy haꞌe javi áry
gui guive. 6 Mbaꞌeta mbaꞌe re rãꞌvy peneakã ratã Faraó haꞌe Egito pygua
 

kuery haꞌe javi inhakã ratãague rami? Mbaꞌeta haꞌe vaꞌe minha oguereko
axy rire omondoukapa rakaꞌe, oeja haꞌe kuery ojeꞌoipa aguã. 7 Haꞌe gui  

aỹ ma pejapo peteĩ karóxa ipyau vaꞌe heraarã. Pejopy avi mokoĩ vaka
taꞌyꞌi vaꞌe, canga hexe omoĩmby eꞌỹ teri vaꞌe, haꞌe pemoĩ karóxa re. Haꞌe
1 Samuel 6 476

rã taꞌyꞌi ma peraa uka vy pemboty uka ꞌrã hoo py. 8 Haꞌe vy mae ma
 

Senhor ayvu ryru peupi vy pemoĩ karóxa py. Ijyke re hyru mboae oĩ vaꞌe
py ma pemoĩ ouro gui mbaꞌemo raꞌangaa pejapo vaꞌekue, pendeko vaia
rekovia pemeꞌẽ vaꞌe. Haꞌe gui ma tove too. 9 Pexa pota porã ke. Xapyꞌa
 

rei Bete-Semes katy tape oo vaꞌe rupi ri oo ramo jaikuaa ꞌrã haꞌe ae
nhanemoingo axyare oikoa. Haꞌe rã haꞌe katy eꞌỹ ri oo ramo jaikuaa ꞌrã
ipo eꞌỹ ae nhanemoingo axyare oikoa, haꞌe xapyꞌa-pyꞌa py rive nhandere
oiko vaꞌe ae — heꞌi.

Bete-Semes py hyru ovaẽague

10  Haꞌe rami ae haꞌe vaꞌe avakue ojapo. Haꞌe vy mokoĩ vaka taꞌyꞌi vaꞌe
ogueraa vy omoĩ karóxa re. Haꞌe rã taꞌyꞌi ma omboty hoo py. 11 Karóxa py
 

omoĩ Senhor ayvu ryru. Omoĩ avi hyru py anguja raꞌangaa ouro guigua
haꞌe tuguy rape mbopeupaa raꞌangaa guive. 12 Haꞌe gui ma vaka oguata
 

ojeꞌoivy Bete-Semes katy ma voi. Oguataa rupi haxẽ jogueravy vaꞌeri haꞌe
vaꞌe tape rupi ae tema oo, opia eꞌỹ re oiporu kuaa katy neĩ oiporu kuaa
eꞌỹa katy. Hakykue rupi ojeꞌoi filisteu yvatekueve, Bete-Semes tetã katyꞌi
peve oo.
13 Haꞌe vaꞌe jave py ma Bete-Semes pygua kuery trigo omonoꞌõ okuapy
 

yvyugua rupi. Haꞌe gui omaꞌẽ-maꞌẽ vy oexa ayvu ryru oguerua oiny rã.
Oexa vy ovyꞌa pavẽ. 14 Karóxa ma Bete-Semes pygua Josué yvy peve
 

oguerua. Haꞌe py ae opyta peteĩ ita tuvixa vaꞌe ituia py. Haꞌe ramo karóxa
regua yvyrape ikuai vaꞌe omboipa vy omoendy. Tata ojapo vaꞌe áry oapy
okuapy vaka, Senhor pe omeꞌẽ vy. 15 Levita kuery ma Senhor ayvu
 

ryru omboguejy, ijyvýry hyru ouro gui ojapo pyre oĩ vaꞌe voi. Haꞌe rami
vy ita tuvixa vaꞌe áry ju omoĩ. Haꞌe vaꞌe árave Bete-Semes pygua avakue
mbaꞌemo omeꞌẽ avi Senhor pe, mymba oapy reve.
16 Haꞌe nunga haꞌe javi peteĩ nhiruĩ filisteu yvatekueve vaꞌe oexa ma
 

vy ojevypa ju Ecrom tetã katy haꞌe vaꞌe árave. 17 Haꞌe gui tuguy rape
 

mbopeupaa raꞌangaa ouro guigua filisteu kuery gueko vaia rekovia

Senhor pe ogueru ruka vaꞌekue ma povaꞌe: Asdode tetã regua peteĩ, haꞌe
Gaza, Gate, Asquelom haꞌe Ecrom tetã regua avi. 18 Anguja raꞌangaa ouro
 

guigua haꞌe rami ae avi filisteu kuery guetã mbovy pa ikuaia rami vy
ogueru ruka, mbaꞌeta tetã peteĩ nhiruĩ ikuai vaꞌe ma yvatekueve peteĩ-
teĩ openaa, ikorapa vaꞌe haꞌe haꞌe katyꞌi tekoa ikuai vaꞌe guive. Haꞌe gui
ita tuvixa vaꞌe hiꞌáry Senhor ayvu ryru omoĩague vaꞌe ma aỹ peve oime
Bete-Semes pygua Josué mbaꞌetygue py.

Quiriate-Jearim peve ayvu ryru ogueraa ague

19 Bete-Semes pygua avakue ayvu ryrupy katy omaꞌẽ ramo Senhor
omombaꞌeaxypa. Haꞌe kuery regua cinqüenta mil e setenta ojuka. Haꞌe
ramo heta vaꞌe kuery ojaeꞌopa okuapy haꞌe kuery vaꞌe regua Senhor
 477 1 Samuel 6​, ​7

ojuka reta ramo. 20 Haꞌe rami vy Bete-Semes pygua kuery avakue aipoeꞌi
 

okuapy:
— Mavaꞌe ndaꞌu haꞌeve Senhor renonde oĩ aguã? Mbaꞌeta
Nhanderuete ma ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe oiko. Mavaꞌe kuery rekoa katy ju ꞌrã jaraa
uka nhanderekoa gui? — heꞌi.
21 Haꞌe nunga rupi Quiriate-Jearim pygua kuery pe omondouka ayvu
 

reraarã. Haꞌe vy aipoeꞌi:

— Filisteu kuery ogueru ruka ju ma Senhor ayvu ryru. Peju haꞌvy,
peraa peẽ kuerya py.

7  Haꞌe ramo Quiriate-Jearim pygua avakue ou vy Senhor ayvu ryru

1  

ogueraa Abinadabe ro py, yvyꞌã áry. Haꞌe rami vy taꞌy Eleazar omoĩ
Senhor ayvu ryru re opena aguã.

Ojeko rerova jevy okuapy aguã re Samuel ijayvuague

2  Haꞌe
vaꞌe ára guive Senhor ayvu ryru opyta Quiriate-Jearim py.
Mbovy ára re rei eꞌỹ oaxa oiny haꞌe py, vinte maꞌetỹ oaxapa peve. Haꞌe
nunga re Israel kuery haꞌe javi ojaeꞌo okuapy Senhor renonde.
3 Haꞌe rami rã Samuel ijayvu Israel ro pygua kuery haꞌe javi pe. Haꞌe vy
 

aipoeꞌi:
— Pendepyꞌa haꞌe javi py ri Senhor pe pejevy vy peipeꞌa haꞌvy
penembyte gui Nhanderuete ramigua rive pereko vaꞌe, Astarote raꞌangaa
ikuai vaꞌe voi. Pereko katu pendepyꞌa Senhor peguarã, haꞌe ixupe anho
peiko. Haꞌe rami ri ramo pendereraa jepe ꞌrã filisteu kuery po gui — heꞌi.
4 Haꞌe ramo Israel kuery ombyte gui oipeꞌa Baal haꞌe Astarote raꞌangaa
 

oguereko vaꞌekue haꞌe javi, haꞌe Senhor pe anho ju ikuai.

Filisteu kuery ndaꞌipoꞌakaveiague

5  Samuel
aipoeꞌive ju:
— Israel kuery haꞌe javi tonhemboaty Mispa py. Haꞌe rã xee ma
Senhor pe anhemboꞌe ꞌrã pendere — heꞌi.
6 Haꞌe ramo Mispa py onhemboaty okuapy vy yy oguenoẽ vy Senhor
 

renonde onhoẽ, okaru eꞌỹ re ikuai vy haꞌe vaꞌe ára. Haꞌe py aipoeꞌi:
— Jajejavy Senhor rovai — heꞌi okuapy. Israel kuery Mispa py ikuai
vaꞌe re ma Samuel ae opena.
7 Mispa py Israel kuery onhemboaty okuapya omombeꞌua rã filisteu
 

kuery oendu vy yvatekueve ikuai vaꞌe reve ou Israel kuery rovai. Haꞌe
nunga Israel kuery oendu vy okyjepa rei okuapy filisteu kuery gui. 8 Haꞌe  

rami vy Israel kuery aipoeꞌi okuapy Samuel pe:

— Epytuꞌu eme taꞌvy Senhor Nhanderuete pe orere rejapukaia gui,
filisteu kuery po gui orerepy aguã — heꞌi.
9 Haꞌe gui Samuel peteĩ vexaꞌi okambu teri vaꞌe ogueraa vy ojuka, haꞌe
 

Senhor pe omeꞌẽ oapy reve. Senhor pe Samuel ojapukai Israel kuery

1 Samuel 7​, ​8 478

re. Haꞌe ramo ombovai. 10 Samuel mymba omeꞌẽ jave py filisteu kuery
 

ovaẽ Israel kuery reve jogueroꞌa aguã. Haꞌe rami teĩ haꞌe vaꞌe ára Senhor
hyapu opororo ratã reve filisteu kuery áry rupi. Haꞌe rami vy omongyjea
py rive oitypa, Israel kuery renonde. 11 Israel regua avakue Mispa gui
 

ojeꞌoi filisteu kuery rakykue. Haꞌe rami vy oity Bete-Car katyꞌi yvyꞌã guy
oĩ vaꞌe peve.
12 Haꞌe gui Samuel peteĩ ita ojopy vy omopuꞌã Mispa haꞌe Sem
 

mbyte py. Haꞌe vaꞌe omboery Ebenézer. Po vaꞌe ma “Apy peve Senhor
nhanepytyvõ” heꞌia. 13 Haꞌe rami vy filisteu kuery oitypaa rire ndouvei
 

Israel kuery yvy re, Samuel oikovea ja haꞌe kuery rovai Senhor po oĩ
rã. 14 Haꞌe gui tetã ikuai vaꞌe re filisteu kuery ipoꞌakaague vaꞌe ma Israel
 

kuery po py ju omboaxapa, Ecrom guive Gate peve. Haꞌe katyꞌi yvy itui
vaꞌe voi Israel kuery oipeꞌa filisteu kuery po gui. Amorreu kuery voi
ndajogueroꞌavei ranhe Israel kuery reve.
15 Samuel oikovea pukukue re opena Israel kuery re. 16 Maꞌetỹa nhavõ
   

ojeapa ꞌrã ovy Betel, Gilgal haꞌe Mispa tetã rupi. Haꞌe vaꞌe tekoa haꞌe javi
rupi oikuaa pota Israel kuery re. 17 Ramá tetã py ojevy kuerei ꞌrã, haꞌe
 

py ae hoo oĩ ramo. Haꞌe py voi Israel kuery re opena, haꞌe peteĩ altar
Senhor peguarã ojapo avi haꞌe py.

Nguvixaverã re Israel kuery ojerure okuapyague

8   Samuel
tujaꞌi ma vy guaꞌy kuery ju omoĩ Israel kuery re opena
1

aguã. 2 Taꞌy ypy rery ma Joel, haꞌe rire jevygua ma Abias. Haꞌe
 

kuery ma Berseba py opena. 3 Haꞌe rami teĩ Samuel raꞌy kuery ma nguu
 

oikoague rami eꞌỹ ikuai. Peráta re rive ndaꞌeveive vaꞌe vy mbaꞌemo

omeꞌẽa rã ojopy ꞌrã haꞌeve eꞌỹa rami joguereko aguã.
4 Haꞌe ramo Israel regua nhomongeta vaꞌety kuery onhemboaty vy oupa
 

okuapy Ramá py Samuel oĩa py. 5 Haꞌe vy aipoeꞌi okuapy ixupe:

 

— Neꞌexa, ndee ndetujaꞌi, haꞌe nderaꞌy kuery ma reikoague rami eꞌỹ

ikuai. Haꞌe nunga rupi aỹ ejou peteĩ oreruvixaverã orere opena vaꞌerã,
yvy regua haꞌe javi oguerekoa rami — heꞌi.
6 Haꞌe rami ijayvu rã Samuel oendu vy ndojou porãi, “Ejou
 

oreruvixaverã orere opena vaꞌerã”, heꞌi ramo. Haꞌe rami vy Samuel

oporandu oiny Senhor pe.
7 Haꞌe gui Senhor aipoeꞌi Samuel pe:
 

— Endu pota heta vaꞌe kuery ijayvua haꞌe ndevy ojerurea haꞌe javi
re, mbaꞌeta ndee eꞌỹ ndereja, haꞌe rã xee anho ndaxepotai haꞌe kuery
re apena aguã. 8 Haꞌe kuery Egito yvy gui anoẽmba jave ma voi rire aỹ
 

peve ikuai tema haꞌe rami. Mbaꞌeta nguuete mboae pe ikuai vy xereja
jepi okuapy. Haꞌe rami ae ju ojapo ndere voi. 9 Haꞌe rami teĩ aỹ ma endu
 

pota haꞌe kuery ijayvua re. Haꞌe rami avi ndeayvu atã ꞌrã haꞌe kuery pe,
emombeꞌu porãve marã rami pa huvixave oĩ vaꞌe oguereko ꞌrãa — heꞌi.
 479 1 Samuel 8​, ​9

10  Haꞌe
ramo heta vaꞌe kuery nguvixaverã re ojerure rire haꞌe kuery pe
Samuel omombeꞌupa Senhor ijayvuague. 11 Haꞌe vy aipoeꞌi:
 

— Po rami ma huvixave oĩ vaꞌe penderereko ꞌrã. Haꞌe vaꞌe ma penderaꞌy

kuery oipeꞌa vy omombaꞌeapo ꞌrã karóxa py haꞌe kavaju áry guarã, haꞌe
karóxa renonde onha vaꞌerã. 12 Haꞌe kuery vaꞌe regua omoĩ ꞌrã mil re opena
 

vaꞌerã, haꞌeꞌỹ vy cinqüenta vaꞌe re mbaꞌe. Amboae kuery ma ombaꞌety

rupi ꞌrã omombaꞌeapo, mbaꞌemo raꞌyĩgue omonoꞌõa py. Haꞌe rã amboae
kuery ju ma ojapo uka ꞌrã tembiporu joe opuꞌãa pyguarã, haꞌeꞌỹ vy karóxa
reguarã. 13 Penderajy kuery voi ogueraa ꞌrã heakuã porã vaꞌe apoarã,
 

tembiꞌu mbojyarã haꞌe mbojape apoarã. 14 Ojeupe ae oipeꞌa ꞌrã penembaꞌety

 

iporãvea, uvaty haꞌe oliveira ty gui. Guembiguai kuery pe ju ꞌrã omboaxa.

15 Mbaꞌemo raꞌyĩgue haꞌe uva pemonoꞌõ vaꞌekue gui ojopy ꞌrã dízimo ojeupe
 

ae, ojeupegua opena vaꞌe haꞌe guembiguai kuery pe omboaxapa aguã.

16 Ogueraa avi ꞌrã penerembiguai avakue haꞌe kunhague, haꞌe kunumigue
 

iporãve vaꞌe, penerymba mburikaꞌi kuery voi. Haꞌe vy omombaꞌeapo ꞌrã

mbaꞌemo ojapo ukaa py. 17 Penerymba vexaꞌi kuery gui voi ojopy ꞌrã dízimo,
 

haꞌe penemoingo ꞌrã guembiguairã. 18 Haꞌe rami rã haꞌe vaꞌe ára pejapukai
 

ꞌrã Senhor pe penderuvixarã peiporavo uka vaꞌekue káuxa. Haꞌe rami teĩ
haꞌe vaꞌe ára Senhor noendui ꞌrã pejapukaia — heꞌi.
19 Haꞌe rami Samuel ijayvu rã heta vaꞌe kuery noendu potai. Haꞌe vy
 

aipoeꞌi okuapy:
— Any rima! Roguereko nho ꞌrã huvixave orere opena vaꞌerã,
20 yvy regua kuery haꞌe javi ikuaia rami ore kuery voi orekuai aguã.
 

Oreruvixave ae ꞌrã opena orere, haꞌe ore kuery renonde ꞌrã oo joe ropuꞌã
aguã katy — heꞌi okuapy.
21 Haꞌe rami heta vaꞌe kuery ijayvua Samuel oendu vy Senhor pe ju
 

omombeꞌu. 22 Haꞌe ramo Samuel pe Senhor ombovai vy

 

— Endu ke haꞌe kuery ijayvua, haꞌe emoĩ huvixaverã teĩ — heꞌi.

Haꞌe rami rã Israel kuery pe ju Samuel aipoeꞌi:
— Pejevy ju peteĩ-teĩ penderekoa katy.

Mburikaꞌi kanhygue reka vy Saul oo vy Samuel reve joexaague

9   Peteĩ
ava oiko oguerekopa vaꞌe Benjamim regua Quis hery vaꞌe.
1

Haꞌe vaꞌe ma Abiel raꞌy, Abiel ma Zeror raꞌy, Zeror ma Becorate raꞌy,
Becorate ma Afia raꞌy. 2 Haꞌe vaꞌe ma peteĩ guaꞌy oguereko Saul hery vaꞌe.
 

Haꞌe vaꞌe kunumi ma iporãve vaꞌe. Israel kuery regua ndaꞌipoi ixugui
iporãve vaꞌe. Heta vaꞌe kuery haꞌe javi gui ipukuve vaꞌe, joaxiꞌy gui oaxa
reive vaꞌe.
3 Haꞌe gui Saul ru Quis rymba kuery mburika okanhymba. Haꞌe ramo
 

guaꞌy Saul pe Quis aipoeꞌi:

— Eraa peteĩ kunumi vaꞌe nderupive guarã. Peiko katu, haꞌe tapeo
mburikaꞌi peka vy — heꞌi. 4 Haꞌe ramo oo vy oaxa jogueravy Efraim yvyꞌã reia
 
1 Samuel 9 480

haꞌe Salisa yvy rupi teĩ ndojoui. Haꞌe vaꞌe rire Saalim yvy katy ju oo vaꞌeri
haꞌe py voi ndaꞌipoi avi. Benjamim yvy rupi ju oaxa teĩ ndojoui ae tema.
5 Haꞌe gui ma Zufe yvy re haꞌe kuery ovaẽ ramo Saul aipoeꞌi kunumi
 

hupive oo vaꞌe pe:

— Eju, jajevy ju. Ndaꞌevei xeru guymba kuery mburikaꞌi re iporiaua gui
nhandere ju iporiauve aguã.
6 Kunumi vaꞌe ombovai:
 

— Haꞌe rami avi kovaꞌe tetã py oiko peteĩ ava Nhanderuete remimboꞌe
omboetevepy. Haꞌe vaꞌe ijayvua ma oiko ꞌrãe. Jaa mbaꞌe haꞌe py. Xapyꞌa
rei haꞌe oexa uka ꞌrã tape jaa aguã — heꞌi.
7 Haꞌe ramo Saul aipoeꞌive ju kunumi vaꞌe pe:
 

— Haꞌe rami avi haꞌe vaꞌe oĩa py jaa vy mbaꞌe nunga taꞌvy jaraa ꞌrã
ixupe? Mbaꞌeta nhandevoko py mbojape jareko vaꞌekue opa ma. Ndaꞌipoi
teve ava Nhanderuete remimboꞌe pe nhameꞌẽ vaꞌerã. Mbaꞌe tu jareko?
8 Kunumi vaꞌe ombovai Saul pe:
 

— Apy ko arekove teri peteĩ hatãꞌi kyrĩꞌi vaꞌe prata guigua. Haꞌe vaꞌe ae
ꞌrã ameꞌẽ ava Nhanderuete remimboꞌe pe, nhandevy tape oexa uka aguã
— heꞌi. 9 (Ymave rupi Israel yvy re ma Nhanderuete pe oporandu uka vy
 

oo vaꞌe “Peju, jajeꞌoi imbaꞌekuaa vaꞌe oĩa py”, heꞌi ꞌrã. Aỹ “Profeta” jaꞌea
vaꞌe pe ma yma rupi “Imbaꞌekuaa vaꞌe” ꞌea rakaꞌe.)
10 Haꞌe gui Saul aipoeꞌi kunumi vaꞌe pe:
 

— Aipoꞌrea ma haꞌeve vaꞌe. Eju haꞌvy, jaa. Haꞌe rami vy oo tema tetã
Nhanderuete remimboꞌe oĩa katy.
11 Tetã py ovaẽ raiꞌi ma vy ovaexĩ kunhataĩgue yy re oẽ okuapy vaꞌe.
 

Haꞌe vy oporandu haꞌe kuery pe:

— Apy ndaꞌu oĩ ꞌrã ri imbaꞌekuaa vaꞌe?
12 Haꞌe kuery ombovai:
 

— Oĩ rima. Maꞌẽ, peove ma penerenonde. Pejapuraveꞌi ke, mbaꞌeta

ange ou kuri tetã py. Mbaꞌeta apygua kuery oo ꞌrã kuri yvyꞌã re
Nhanderuete pe mbaꞌemo omeꞌẽ aguã. 13 Tetã py pevaẽ vyve pejou ꞌrã,
 

yvyꞌã katy okaru aguã oo eꞌỹ mboveꞌi. Mbaꞌeta apygua kuery ndokarui
ꞌrã haꞌe ovaẽ eꞌỹa ja, mbaꞌemo omeꞌẽ vaꞌerã oguereko vaꞌe ogueroayvu
porã ranhe eꞌỹa ja. Haꞌe vaꞌe rire mae ma oenoĩ uka pyre kuery okaru ꞌrã
okuapy. Tapeo haꞌvy aỹꞌi ma voi pejou aguã — heꞌi.
14 Haꞌe ramo tetã katy oo. Ovaẽ ramove Samuel ae oẽ ouvy yvyꞌã katy
 

oo aguã. Haꞌe rami vy nhovaexĩ okuapy.

15 Peteĩ ára teri Saul ovaẽ aguã oata jave Senhor oikuaa uka ma voi
 

Samuel pe. Haꞌe vy aipoeꞌi: 16 “Koꞌẽ rã kovaꞌe hora ndea py ambou ꞌrã
 

peteĩ ava Benjamim yvy guigua. Haꞌe vaꞌe ma azeite reikyty reve remoĩ
ꞌrã xevygua Israel kuery ruvixarã. Haꞌe ma ogueraa jepe ꞌrã xevygua
kuery filisteu kuery po gui. Mbaꞌeta xee aendu xevygua kuery ojerure rã,
haꞌe kuery ojapukaia xea peve onhendu ramo”, heꞌi vaꞌekue.
 481 1 Samuel 9​, ​10

17 Haꞌe gui ma Samuel oexa Saul ramove Senhor aipoeꞌi ixupe:

— Pee ma ava aipoaꞌeague. Evoko vaꞌe ae ma opena ꞌrã xevygua kuery
re — heꞌi.
18 Okẽ py Saul Samuel re onhemboja vy aipoeꞌi:
 

— Ajerure ndevy, rexa uka aguã mamo pa imbaꞌekuaa vaꞌe ro oĩa.

19 Samuel ombovai vy aipoeꞌi Saul pe:
 

— Xee ae ma imbaꞌekuaa vaꞌe. Tereo xerenonde yvyꞌã katy. Kovaꞌe

ára ma jakaru ꞌrã xereve. Koꞌẽ rã ajeꞌivekue ma romondouka ju ꞌrã, haꞌe
amombeꞌupa ꞌrã ndepyꞌa re oĩ vaꞌe haꞌe javi. 20 Ndepyꞌa vai eme guive
 

mboapy ára re mburikaꞌi okanhy vaꞌekue re, mbaꞌeta ojoua ma. Mavaꞌe
peguarã tu oĩ ovareve vaꞌe Israel haꞌe javi re, ndevy eꞌỹ vy, haꞌe nderu ro
pygua kuery haꞌe javi pe eꞌỹ teve? — heꞌi.
21 Haꞌe ramo Saul ombovai:
 

— Haꞌe rami avi xee ma Benjamim regua Israel kuery ikuai vaꞌe gui
yvyĩve vaꞌe, xero pygua kuery voi Benjamim regua gui oreꞌyvyĩve vaꞌe
orekuai. Mbaꞌe re tu haꞌvy haꞌe rami ndeayvu? — heꞌi.
22 Haꞌe gui Samuel ogueraa Saul haꞌe hexevegua kunumi vaꞌe, haꞌe vy
 

ogueroike opy mboaeꞌi okaruaty py. Haꞌe kuery pe omeꞌẽ henda iporãve
vaꞌe oenoĩ uka vaꞌekue mbyte py, trinta rivyvyi ikuaia py. 23 Tembiꞌu  

mbojya pe Samuel aipoeꞌi:

— Eru ke ndevy tembiꞌu ameꞌẽ vaꞌekue, “Emoĩ porã ndea py”, haꞌeague.
24 Haꞌe ramo tembiꞌu mbojya ma xoꞌo ꞌugue hexegua haꞌe javi reve
 

ogueru vy Saul renonde omoĩ. Samuel aipoeꞌi:

— Neꞌexa, upe vaꞌe ma amoĩ porã vaꞌekue. Ejopy ke, heꞌu, mbaꞌeta ndevy
pe ae amoĩ porã kovaꞌe hora guarã, “Penoĩ ukapa apygua kuery”, haꞌe
vaꞌekue guive — heꞌi. Haꞌe ramo Samuel reve Saul okaru haꞌe vaꞌe ára.
25 Haꞌe gui yvyꞌã gui oguejy jogueruvy vy tetã re ju ovaẽ rire Samuel
 

ijayvu oiny Saul reve ngoo áry. 26 Koꞌẽmba rai jave koꞌẽ mbija oẽ jekuaa
 

ouvy ramove Samuel ovy vy onhenduka Saul hoo áry okea py. e Haꞌe vy
aipoeꞌi:
— Evy ke. Xee aa ꞌrã ndereve romondouka aguã — heꞌi ramo Saul ovy
vy jogueraa mokoĩve, Samuel reve.
27 Tetã apy katy haꞌe kuery oguejy jogueravy jave Samuel aipoeꞌi Saul pe:
 

— Aipoꞌre kunumi vaꞌe pe nhanerenonde oo aguã re. Haꞌe rã ndee ma

haꞌe oo rire earõveꞌi ke, ndevy amombeꞌu aguã Nhanderuete ijayvuague.

Israel kuery ruvixarã Saul re Samuel azeite onhoẽague

10   Haꞌe
gui peteĩ ryru azeite Samuel oguenoẽ vy onhoẽ Saul akã re.
1

Oayvu vy aipoeꞌi:

e
 9.26 Haꞌe kuery ro aoꞌia ma pyrõa rami ae ijoja rei vaꞌe hiny, hiꞌáry haꞌe kuery oke, eꞌỹ vy
mbaꞌemo ojapo aguã haꞌeve vaꞌe.
1 Samuel 10 482

— Senhor ae ndere onhoẽ uka azeite ojeupegua Israel kuery ruvixa

reiko aguã. 2 Haꞌe gui xea gui kurive reo vy rexa ꞌrã mokoĩ avakue Raquel
 

ojatyaague katyꞌi, Benjamim yvy re Zelza py. Haꞌe vaꞌe kuery aipoeꞌi ꞌrã
ndevy: “Ojoua ju ma mburikaꞌi peka peikovy vaꞌe. Haꞌe gui aỹ ma nderu
mburikaꞌi re ndaꞌipyꞌa vaivei ma, pendere ju iporiau oikovy. Haꞌe rami vy
ojeupe ae ‘Mbaꞌe ꞌrã tu ajapo xeraꞌy ajou aguã?’ heꞌi.” 3 Haꞌe gui peoveꞌi vy
 

pevaẽ ꞌrã Tabor katyꞌi yvyra carvalho hiꞌaĩ vaꞌe py. Haꞌe py penerovaexĩ ꞌrã
jogueruvy mboapy avakue Betel py Nhanderuete omboete vy ojeꞌoi vaꞌe.
Peteĩ ma omondyi ꞌrã heravy mboapy kavara. Amboae ma mboapy mbojape
heꞌẽ vaꞌe ꞌrã ogueraa. Haꞌe rã amboae ju ma peteĩ ryru ipire guigua py ꞌrã
ogueraa vinho. 4 Haꞌe kuery ma ndevy oxarura ma vy ndevy omeꞌẽ ꞌrã mokoĩ
 

mbojape. Haꞌe vaꞌe ma rejopy ꞌrã ipo gui. 5 Haꞌe gui peove ꞌrã Gibeá-Eloim
 

katy. Haꞌe py ma oĩ filisteu regua xondaro kuery ijaty okuapya. Tetã py pevaẽ
ma vy peovaexĩ ꞌrã profeta kuery yvyꞌã katy gui ou vaꞌe. Haꞌe kuery renonde
ou ꞌrã okuapy mbaraka revegua, anguꞌa pu, mimby haꞌe mbaꞌepu ixã reta
vaꞌe revegua. Ayvu omombeꞌu reve ꞌrã ou. 6 Haꞌe gui ndere voi Senhor Nheꞌẽ
 

oĩ ꞌrã. Haꞌe ramo ayvu remombeꞌu avi ꞌrã haꞌe kuery reve, amboae ava rami
nemoingo ramo. 7 Haꞌe nunga ndere oiko ramo ejapo reipota vaꞌe haꞌe py,
 

mbaꞌeta ndereve Nhanderuete oiko ramo. 8 Haꞌe gui ndee ranhe xegui reo ꞌrã
 

Gilgal py. Neꞌexa, xee voi aa avi ꞌrã reĩa py, mymba aapy reve ameꞌẽ aguã,
peteĩ rami ikuai aguã regua voi. Sete ára re xerarõ ꞌrã ndea py aju peve. Haꞌe
ramo ma ndevy amombeꞌu porã ꞌrã rejapo vaꞌerã — heꞌi.

Profeta kuery mbyte Saul oikoague

9 Saul
oo ta vy Samuel-a katy ojere oxarura aguã. Haꞌe ramove
Nhanderuete oguerova ipyꞌa. Haꞌe gui haꞌe vaꞌe árave haꞌe nunga haꞌe
javi oiko ikuaa ukaarã. 10 Haꞌe gui Gibeá py haꞌe kuery ovaẽ jogueravy
 

ramo profeta kuery oẽ ouvy ovaexĩ aguã. Saul re Nhanderuete Nheꞌẽ

onhemonde ramo haꞌe voi ayvu omombeꞌu avi haꞌe kuery mbyte.
11 Yma guive oexa vaꞌety kuery haꞌe javi ma profeta kuery mbyte ayvu
 

omombeꞌu avi rã oexa vy peteĩ-teĩ aipoeꞌi okuapy joupe-upe:

— Mbaꞌe nunga tu oiko Quis raꞌy re? Saul voi ndaꞌu profeta kuery
regua avi oiko?
12 Haꞌe rã peteĩ ava ombovai:
 

— Haꞌe rami avi mavaꞌe haꞌvy amboae kuery ru? — heꞌi. Haꞌe nunga
rupi aipoꞌea vaꞌety: “Saul voi ndaꞌu profeta kuery regua avi oiko?” 13 Saul
 

ayvu omombeꞌupa ma rire yvyꞌã katy ju oo.

14 Haꞌe gui Saul tuty oporandu ixupe, hexevegua kunumi vaꞌe pe guive:
 

— Marã katy tu peo raꞌe?

Ombovai:
— Mburikaꞌi reka vy roo teĩ ndorojou reguai vy roove ju Samuel oĩa
py — heꞌi.
 483 1 Samuel 10​, ​11

15  Haꞌeramo Saul tuty aipoeꞌi:

— Ajerure ndevy, emombeꞌu ke xevy mbaꞌe heꞌi tu Samuel pendevy?
16 Saul ombovai otuty pe:
 

— Orevy omombeꞌu mburikaꞌi ojoua jevyague rive — heꞌi. Nomombeꞌu

porã potai huvixa oĩ aguã re Samuel ijayvuague.

Saul huvixarã oĩague

17 Haꞌe gui Mispa py Samuel oĩ teria py omboatypa Senhor pegua
kuery. 18 Haꞌe vy aipoeꞌi Israel kuery pe:
 

— Po rami Senhor Israel kuery ruete ijayvu: “Xee ma Israel kuery anoẽmba
vaꞌekue Egito yvy gui. Egito pygua kuery po gui araa jepe, huvixa ikuai vaꞌe
imbojexavaia gui guive.” 19 Haꞌe rami teĩ aỹ ma pejapa Penderuete mbaꞌemo vai
 

py pejexavaia gui pendereraa jepe vaꞌekue. Haꞌe vy aipopeje: “Any! Emoĩ peteĩ
huvixave orere opena vaꞌerã”, peje. Haꞌe gui aỹ Senhor renonde pendekuai,
penderegua ikuai vaꞌe haꞌe javi, haꞌe mil jevy-jevy pendekuai vaꞌe reve — heꞌi.
20 Haꞌe javi regua Samuel omboatypa rire xortea py Benjamim regua
 

oiporavoa oikuaa ukaa. 21 Haꞌe gui Benjamim regua kuery peteĩ-teĩ ro pygua
 

ikuai vaꞌe oguerupa rã oikuaa ukaa vaꞌe ma Matri ro pygua kuery. Haꞌe vaꞌe
kuery gui ju Quis raꞌy Saul oikuaa ukaa. Haꞌe rami teĩ oeka vy ndojouai.
22 Haꞌe ramo Senhor pe ju oporandu Saul pa ou raꞌea re. Haꞌe ramo
 

Senhor ombovai vy
— Upe py ae ma oĩ, mbaꞌe rei-rei mbyte py onhemi oiny — heꞌi. 23 Haꞌe  

ramo onha ojeꞌoivy vy ogueru haꞌe gui. Haꞌe ramo heta vaꞌe kuery mbyte
hiꞌaĩa py pavẽ gui ipukuve hoꞌamy joaxiꞌy gui oaxa reive vaꞌe.
24 Haꞌe gui Samuel aipoeꞌi heta vaꞌe kuery pe:
 

— Pexa ma pa Senhor oiporavo vaꞌekue? Nhande kuery vaꞌe regua

amboae ndoikoi ae haꞌe ramigua eteꞌi — heꞌi ramo heta vaꞌe kuery haꞌe
javi ojapukai atã reve
— Toikove riae nhanderuvixa! — heꞌi okuapy.
25 Heta vaꞌe kuery pe Samuel omombeꞌu porãve huvixa ikuai vaꞌe
 

joguereko aguã. Haꞌe nunga peteĩ kuaxia re ombopara vy omoĩ porã

Senhor renonde. Haꞌe rami vy Samuel omondoukapa heta vaꞌe kuery
peteĩ-teĩ hoo katy. 26 Saul voi oo avi ngoo katy Gibeá py. Hupive heta
 

ojeꞌoi avi avakue ipyꞌa Nhanderuete oguerovaague vaꞌe kuery.

27 Haꞌe rã nheꞌẽ vai raꞌy kuery ma aipoeꞌi okuapy:
 

— Mbaꞌexa ꞌrã haꞌe vaꞌe ava nhandereraa jepe? — heꞌi. Haꞌe rami vy
ombojaru rei okuapy, mbaꞌeve ndoguerui guive ixupe omeꞌẽ vaꞌerã. Haꞌe
rami teĩ Saul ma oendu rive.

Amom pygua kuery re Saul ipoꞌakaague

11   Haꞌegui Amom pygua Naás opuꞌã ovy vy ojoko Jabes-Gileade

1

tetã. Haꞌe ramo Naás pe Jabes pygua avakue aipoeꞌi okuapy:

1 Samuel 11 484

— Ejapo ke orerereko porã aguã regua, haꞌe ramo ndevy pe orekuai ꞌrã
— heꞌi.
2 Haꞌe rami teĩ Amom pygua Naás ombovai:
 

— Ajapo ꞌrã ri teĩ penderexa peiporu kuaa regua re amombupa avi ꞌrã
— heꞌi Israel kuery haꞌe javi omoxĩmbaxe vy.
3 Haꞌe ramo Jabes pygua nhomongeta vaꞌety kuery aipoeꞌi:
 

— Haꞌe rami rã ma earõ ranhe sete ára ayvu mombeꞌuarã romondouka

aguã Israel haꞌe javi rupi. Haꞌe gui xapyꞌa rei orerepyarã ndaꞌipoai ramo
ma rojejopy ukapa ꞌrã ndevy — heꞌi okuapy.
4 Haꞌe gui Saul rekoa Gibeá py ayvu mombeꞌua kuery ovaẽ vy haꞌe
 

pygua kuery pe omombeꞌu oiko vaꞌekue. Haꞌe ramo haꞌe kuery ojaeꞌo atã
okuapy.
5 Haꞌe jave py ma Saul nhuũndy rupi vaka kuery re openaa gui ojevy vy
 

oporandu:
— Mbaꞌe tu haꞌe kuery oguereko haꞌe rami ete ojaeꞌo okuapy aguã? —
heꞌi ramo ixupe omombeꞌu Jabes pygua avakue ijayvuague. 6 Haꞌe rami
 

ijayvu rã Saul oendu ramo hexe oĩ Nhanderuete Nheꞌẽ. Haꞌe ramo oendu
ipoxy raxaa.
7 Haꞌe rami vy mokoĩ toro ojuka haꞌe omboꞌipa vy ogueraa uka Israel
 

yvy regua haꞌe javi pe. Ayvu mombeꞌua kuery heraa vaꞌe pe aipoeꞌi uka:
— Saul haꞌe Samuel oipotaa rami amongue ndaꞌikuai ramo nami ae ꞌrã
ojapoa hymba toro re — heꞌi uka.
Haꞌe ramo heta vaꞌe kuery Senhor gui okyjea oendu vy peteĩ ava
rami oupa. 8 Bezeque py ovaẽa py oipapaa rã Israel kuery vaꞌe regua ma
 

trezentos mil, haꞌe gui Judá guigua ma trinta mil avakue ju ikuai. 9 Ayvu
 

mombeꞌua kuery ou vaꞌekue pe haꞌe kuery aipoeꞌi:

— Po rami ꞌrã aipopeje Jabes-Gileade pygua kuery pe: “Koꞌẽ rã kuaray
ojopeꞌi ramove penderepya ꞌrã”, peje. Haꞌe ramo ayvu mombeꞌua kuery
oo vy omombeꞌu okuapy Jabes pygua kuery pe.
Haꞌe rami rã haꞌe kuery ovyꞌapa vy 10 Amom pygua kuery pe ju aipoeꞌi:
 

— Koꞌẽ rã rojejopy ukapa ꞌrã pendevy. Haꞌe ramo ma peipotaa rami

oreapo teĩ haꞌeve — heꞌi okuapy.
11 Haꞌe gui koꞌẽ jevy Saul ombojaꞌo ngupivegua kuery mboapy henda
 

py. Haꞌe ramo ajeꞌiveꞌi reve haꞌe kuery Amom pygua kuery ikuaia mbyte
oo vy ojukapa raiꞌi, kuaray akuve peve. Okuave vaꞌe joa rupi eꞌỹ-eꞌỹ onha
vy ndopytai peteĩve ma joa py.

Huvixarã Saul oĩ ete aguã re ijayvu okuapyague

12  Haꞌegui heta vaꞌe kuery aipoeꞌi Samuel pe:
— Mavaꞌe kuery tu nhandere Saul opena aguã ndoipotai vaꞌekue? Peru
apy, rojukapa aguã.
13 Haꞌe rã Saul ombovai:
 
 485 1 Samuel 11​, ​12

— Kovaꞌe ára ma mavaꞌeve nomanoi ꞌrã, mbaꞌeta ange Senhor ogueraa

jepepa Israel kuery — heꞌi.
14 Heta vaꞌe kuery pe Samuel ju aipoeꞌi:
 

— Peju, jajeꞌoi Gilgal py nhamoĩ atãve aguã huvixarã oĩ aguã regua —

heꞌi. 15 Haꞌe ramo haꞌe kuery haꞌe javi Gilgal py oo vy Senhor renonde
 

ijayvu okuapy nguvixarã Saul oĩ ete aguã re. Henonde ogueru avi okuapy
peteĩ rami ikuai aguã regua Senhor pe omeꞌẽ vaꞌerã. Saul voi ovyꞌa
vaipa haꞌe py Israel regua kuery haꞌe javi reve.

Samuel opa vy ijayvu heravyague

12   Haꞌe
gui Samuel aipoeꞌi Israel kuery haꞌe javi pe:
1

— Neꞌexa, pendeayvua aendu vy ajapopa vaꞌekue pejerurea.

Haꞌe vy amoĩ penderuvixaverã. 2 Aỹ ma pereko ma huvixa penerenonde
 

oiko vaꞌerã. Haꞌe gui xee ma xetujaꞌi ma, xeꞌa xiĩmba ma guive. Xeraꞌy
kuery ikuai avi apy pendekuaia py. Xee ae penerenonde aiko vaꞌekue,
xekunumi guive aỹ peve. 3 Haꞌe gui apy ma haꞌã Senhor renonde, haꞌe
 

penderuvixarã omoĩ vaꞌekue renonde. Pemombeꞌu haꞌvy xapyꞌa rei xerovai

mbaꞌemo pereko ri vy. Mavaꞌe rymba toro tu aipeꞌa rakaꞌe? Mavaꞌe gui
tu mburikaꞌi aipeꞌa rakaꞌe? Mavaꞌe tu akore rakaꞌe? Mavaꞌe tu areko axy
rakaꞌe? Mavaꞌe po gui tu peráta ajopy rakaꞌe haꞌevea rami eꞌỹ aikuaa pota
aguã? Haꞌe nungakue ajopy vaꞌe rire ameꞌẽmba ju ꞌrãgue — heꞌi.
4 Haꞌe ramo heta vaꞌe kuery ombovai:
 

— Any rima, mbaꞌeve py ndee ndorekorei, norembojexavai, neĩ

mbaꞌeve nderejopyi orepo gui — heꞌi.
5 Haꞌe rã haꞌe aipoeꞌi:
 

— Kovaꞌe ára Senhor ae oĩ pendeayvuague renduarã, haꞌe

penderuvixarã omoĩ vaꞌekue voi oĩ omombeꞌu aguã xepo py mbaꞌeve
ndapejouia.
Haꞌe rã heta vaꞌe kuery ombovai vy
— Nhanderuete oĩ ri oreayvuague renduarã — heꞌi okuapy.
6 Haꞌe ramo Samuel aipoeꞌi heta vaꞌe kuery pe:
 

— Senhor ae pendeayvu renduarã oĩ. Haꞌe ae Moisés haꞌe Arão

oiporavo vaꞌekue Egito yvy gui penderu kuery oguenoẽ aguã. 7 Haꞌe gui
 

aỹ ma apy pendekuai vaꞌe xee romomaꞌenduꞌapa ꞌrã Senhor renonde,

mbaꞌemo porã pendevy haꞌe penderu kuery pe ojapoague re. 8 Mbaꞌeta
 

Jacó kuery Egito yvy py ovaẽmba rakaꞌe. Haꞌe vaꞌe rire penderu kuery
Senhor pe ojapukai okuapy ramo ombou Moisés haꞌe Arão. Haꞌe rami vy
Egito yvy gui oguenoẽmba vy ojapo apy ju hekoa aguã rami. 9 Haꞌe rami
 

teĩ haꞌe kuery hexaraipa Senhor Nguuete gui. Haꞌe ramo omboaxapa
Hazor pygua xondaro kuery ruvixa Sísera vaꞌe po py, filisteu kuery po
py, haꞌe gui Moabe pygua huvixa po py ju. Haꞌe ramo haꞌe kuery reve
jogueroꞌa.
1 Samuel 12 486

10  — Haꞌe gui ma Senhor pe ju ojapukai vy aipoeꞌi okuapy: “Rojejavy,

mbaꞌeta Senhor roeja vy Baal haꞌe Astarote raꞌangaa pe rive orekuai
vaꞌekue. Haꞌe rami teĩ aỹ orereraa jepe jevy ke orerovaigua kuery po gui.
Haꞌe ramo ndevy ae ju ꞌrã orekuai”, heꞌi vaꞌekue. 11 Haꞌe rami rã Senhor
 

ombou Jerubaal, Baraque, Jefté haꞌe gui xee Samuel ju, penderovaigua
kuery penembojere rei vaꞌe po gui pendereraa jepe uka vy. Haꞌe vaꞌe rire
pendekuai porãmba vaꞌekue.
12 — Haꞌe rami teĩ penderovai Amom kuery ruvixa Naás ou rã pexa
 

vy aipopeje xevy: “Ndaꞌevei! Tove toĩ oreruvixaverã”, peje, Senhor

Penderuete ae penderuvixave oĩ ae vaꞌeri. 13 Haꞌe gui aỹ, pee ma hiꞌaĩ
 

penderuvixaverã pejou uka vaꞌekue, pejerureague. Maꞌẽ, Senhor

penderuvixaverã omoĩ vaꞌekue hiꞌaĩ. 14 Haꞌe gui xapyꞌa rei Senhor
 

renonde pejererokyjea rupi vy ixupe pendekuai, haꞌe penheꞌẽ rendu,

haꞌe ojapo uka vaꞌe rovai napepuꞌãi, haꞌe rami ꞌrãgue py peẽ haꞌe
penderuvixave pendere opena vaꞌe reve Senhor penderuete pe ete ri
peiko ramo ma haꞌeve ꞌrã pendevy. 15 Haꞌe rami avi xapyꞌa rei Senhor
 

ayvu re ndapejapyxakai vy ojapo uka vaꞌe ndapejapoi ri ramo ma

Senhor oupi ꞌrã opo penderovai, peneramoĩ kuery rovai oupiague rami
avi. 16 Haꞌe gui aỹ voi apy peneꞌaĩ vaꞌe pexa ꞌrã mbaꞌemo porã Senhor
 

penerenonde ojapo vaꞌe. 17 Aỹ eꞌỹ teve trigo monoꞌõa ára? Haꞌe rami teĩ
 

aỹ ajerure ꞌrã Senhor pe. Haꞌe rã ombou ꞌrã yapu oky reve. Haꞌe nunga
pexa vy peikuaa ꞌrã Senhor renonde pejejavy vaipa eteague, mbaꞌeta
pejerure penderuvixaverã omoĩ aguã re — heꞌi.
18 Haꞌe rami vy Senhor pe Samuel ojerure ramo haꞌe vaꞌe árave
 

Senhor ombou yapu oky reve. Haꞌe ramo ojererokyje okuapy Senhor
renonde, Samuel guive omboete pavẽ.
19 Haꞌe gui haꞌe kuery haꞌe javi aipoeꞌi Samuel pe:
 

— Ejerure ke Senhor nderuete pe ore nerembiguai kuery romanomba

eꞌỹ aguã re. Mbaꞌeta rojejavyague haꞌe javi romboetave ma heravy
oreruvixaverã re rojerurea py.
20 Samuel ombovai:
 

— Pekyje eme. Haꞌe rami pejapoa py pejejavy ete ri. Haꞌe rami teĩ
pejepeꞌa eme Senhor pe pendekuaia gui. Haꞌe rami ꞌrãgue py pendepyꞌa
haꞌe javi py pendekuai Senhor pe. 21 Pejepeꞌa eme mbaꞌemo raꞌangaa
 

pe rive pendekuai aguã, haꞌe nunga mbaꞌeverã ndovarei, neĩ pendereraa

jepearã eꞌỹ, mbaꞌemo raꞌangaa rive ae vy. 22 Haꞌe rami teĩ Senhor guery
 

tuvixa vaꞌe omboete ukaa rupi vy noipytyvõ eꞌỹi ꞌrã ojeupegua kuery,
ojeupe guarã Senhor pendereru rire.
23 — Haꞌe gui xee ma ndajejavyi ꞌrãe Senhor pe, peẽ kuery re ajerure
 

eꞌỹa py rive. Haꞌe rami ꞌrãgue py xee romboꞌe tema ꞌrã tape porã hiꞌyvi
vaꞌe re. 24 Haꞌe nunga rupi Senhor renonde pejererokyjea rupi pendekuai,
 

ixupe anho peiko pendepyꞌa haꞌe javi py. Mbaꞌeta pexa ae mbaꞌemo porã
 487 1 Samuel 12​, ​13

pendevy ojapo vaꞌekue tuvixa ete vaꞌe. 25 Haꞌe rami teĩ xapyꞌa rei pejejavya
 

rupi tema pendekuai vy pekanhy ꞌrãe, peẽ kuery, haꞌe penderuvixave voi.

Israel haꞌe filisteu kuery reve joe opuꞌã aguã rami ikuaiague

13   Peteĩ
maꞌetỹ ma Israel kuery re Saul opena rire mokoĩ maꞌetỹa
1

py 2 ojeupe oiporavo três mil avakue Israel regua. Haꞌe kuery vaꞌe
 

regua ma dois mil ikuai Saul reve Micmás py, Betel yvyꞌã reia re, haꞌe rã
amboae mil avakue ma taꞌy Jônatas reve ikuai Benjamim regua Gibeá py.
Heta vaꞌe kuery rembyrekue ma omondoukapa ju peteĩ-teĩ hoo katy.
3 Haꞌe gui Jônatas kuery ojukapa raiꞌi filisteu kuery Gibeá py ikuai
 

vaꞌe. Haꞌe nunga filisteu kuery oendupa vy ivai ramo Saul omonheꞌẽ
uka mimby guaxu oyvy haꞌe javi rupi, “Hebreu kuery toendupa” heꞌi vy.
4 Haꞌe rami py Israel kuery haꞌe javi oendu okuapy Saul kuery filisteu
 

ikuai vaꞌe ojukapa raiꞌi ramo filisteu kuery Israel kuery pe ivai okuapya.
Haꞌe ramo Saul oenoĩ ukapa heta vaꞌe kuery Gilgal py oĩa py.
5 Filisteu kuery voi onoꞌõmba okuapy Israel kuery reve jogueroꞌa aguã.
 

Haꞌe kuery vaꞌe regua ma trinta mil karóxa, seis mil kavaju árygua kuery
haꞌe gui amboae kuery ju ita kuꞌi yeꞌẽ rembe re ikuai vaꞌe rami heta vaꞌe.
Haꞌe vy ojeꞌoi vy ijaty okuapy Micmás py, Bete-Áven regua kuaray oua
katy. 6 Haꞌe gui avakue Israel regua omoĩ vaia rã oexa okuapy heta vaꞌe
 

kuery ndaekorãvei rei. Haꞌe rami vy onhemi okuapy itakua ikuai vaꞌe
rupi, yvykua, itaova yvateve vaꞌe paꞌũ, yvyra rupa haꞌe yy oĩ atyrã ojoꞌo
pyre rupi. 7 Hebreu kuery vaꞌe regua amongue ma Jordão yakã oaxa
 

ojeꞌoivy Gade haꞌe Gileade yvy katy oo aguã. Haꞌe rã heta vaꞌe kuery
Gilgal py Saul reve ae opyta vaꞌekue ma okyjea anho oendu okuapy.

Saul mymba kuery omeꞌẽ ramo ixupe Samuel ijayvu eteague

8  Haꞌe
gui Saul ma sete ára re oarõ Samuel ijayvuague rami vy. f Vaꞌeri
Gilgal py Samuel ndoui ramo heta vaꞌe kuery omboypy haꞌe gui joa katy
eꞌỹ-eꞌỹ ojeꞌoi aguã. 9 Haꞌe ramo Saul aipoeꞌi:
 

— Peru haꞌvy xevy mymba aapy reve ameꞌẽ vaꞌerã, haꞌe peteĩ rami
nhandekuai aguã regua guive — heꞌi. Haꞌe rami vy mymba omeꞌẽ oapy
reve.
10 Oapy reve omeꞌẽmbaꞌi ramove Samuel ovaẽ ouvy. Haꞌe rã Saul oẽ ovy
 

ovaexĩ vy oipopyy aguã.

11 Samuel oporandu:
 

— Mbaꞌe tu rejapo?
Saul ombovai:
— Heta vaꞌe kuery apy gui joa katy eꞌỹ-eꞌỹ ojeꞌoi ta, haꞌe ndee reju
ꞌrãgue ára py nderejui, haꞌe gui filisteu kuery Micmás py onoꞌõmba ma

f
 13.8 Samuel ijayvu ma voi vaꞌekue Gilgal py sete ára re Saul oarõ aguã (1 Samuel 10.8).
1 Samuel 13​, ​14 488

avi. Haꞌe nunga aexa vy 12 aipoaꞌe xejeupe ae: “Aỹ ma xerovai filisteu
 

kuery ou ma ꞌrã Gilgal py, Senhor pe ajerure eꞌỹ re.” Haꞌe rami vy aĩ vai
ma vy mymba kuery ameꞌẽ kuri aapy reve — heꞌi.
13 Haꞌe rami rã Samuel aipoeꞌi Saul pe:
 

— Neꞌarandua rupi eꞌỹ reiko raꞌe Senhor nderuete ojapo uka vaꞌekue
eꞌỹ rejapo vy. Haꞌe rami eꞌỹ vaꞌe rire Senhor ojapo ma ꞌrãgue rakaꞌe rã
peve Israel kuery re repena aguã rami. 14 Haꞌe rami teĩ aỹ gui ma repenaa
 

noĩ riaei ꞌrã. Senhor ojeupe guarã ojou ae ma peteĩ ava oguerovyꞌa vaꞌe.
Haꞌe vaꞌe ma omoĩ ꞌrã ojeupegua kuery ruvixarã, Senhor ojapo uka
vaꞌekue ndee nderejapoi rire — heꞌi. 15 Haꞌe vy Samuel opuꞌã vy Gilgal gui
 

oo Benjamim regua Gibeá katy. Haꞌe rireꞌive Saul oipapa heta vaꞌe kuery
hexeve opyta vaꞌe, seiscentos avakue ikuai.
16 Haꞌe gui Saul, taꞌy Jônatas haꞌe heta vaꞌe kuery hexeve opyta vaꞌekue
 

ma Benjamim regua Geba py ikuai. Haꞌe rã filisteu kuery ma Micmás py

ijaty okuapy. 17 Filisteu kuery rekoa gui ma mboapy henda katy ojeꞌoi
 

mbaꞌemo re imonda aguã. Haꞌe kuery regua peteĩ aty ma tape Ofra via
rupi ojeꞌoi Sual yvy katy. 18 Amboae kuery ma ojeꞌoi tape Bete-Horom via
 

rupi. Haꞌe rã mboapya ma tape kavaju árygua ooaty rupi ojeꞌoi Zeboim
yvyugua rupi, tekoa eꞌỹa katy.
19 Haꞌe gui Israel yvy haꞌe javi re peteĩve ndoikoi ferro moatyrõa,
 

filisteu kuery “Hebreu kuery ojapo eꞌỹ aguã kyxe, neĩ huꞌy rakua” heꞌi
rire. 20 Haꞌe nunga rupi Israel haꞌe javi ojeꞌoi ꞌrã filisteu kuery rekoa py
 

oaĩmbeꞌe uka aguã yvy karaĩa, enxada, haxa haꞌe foice. 21 Filisteu kuery
 

ma Israel kuery gui mokoĩ hatãꞌi vaꞌe repy re ꞌrã oaĩmbeꞌe yvy karaĩa haꞌe
enxada, haꞌe gui haxa haꞌe foice oaĩmbeꞌe aguã ma peteĩ repy ꞌrã ojopy.
22 Haꞌe nunga rupi jogueroꞌaa ára ma Saul haꞌe Jônatas reve ikuai vaꞌe po
 

py neĩ kyxe, neĩ huꞌy rakua ma voi ndoguerekoi. Haꞌe nunga oguereko
vaꞌe ma Saul haꞌe taꞌy Jônatas anhoꞌi. 23 Haꞌe jave py filisteu regua
 

xondaro kuery oẽ ojeꞌoivy Micmás tape rugua katy.

Filisteu kuery re Jônatas ipoꞌakaague

14   Haꞌe
gui peteĩ ára Saul raꞌy Jônatas aipoeꞌi huꞌy jokoa reraa
1

kunumi vaꞌe pe:

— Eju, jaa filisteu kuery yvyꞌã ugua rovai re ijaty vaꞌe katy — heꞌi.
Nguu pe oikuaa uka eꞌỹ re oo. 2 Haꞌe jave py Saul ma Gibeá apy katy oiko
 

Migrom py romãꞌy hiꞌaĩ vaꞌe yvypy py. Hexeve ikuai vaꞌe ma seiscentos
avakue. 3 Haꞌe py oiko avi sacerdote Aías, manto sacerdote pegua py
 

onhemonde vaꞌe. Haꞌe vaꞌe ma Icabô ryvy Aitube raꞌy, Icabô ma Finéias
raꞌy, Finéias ma Eli raꞌy. Eli ma sacerdote Senhor pegua Siló py oiko
vaꞌekue. Saul reve ikuai vaꞌe ndoikuaai okuapy Jônatas ooague. 4 Haꞌe gui
 

Jônatas ma onhembopyꞌa tape rugua oaxa aguã filisteu kuery ijatya katy.
Kyvõ rupi hiꞌaĩ peteĩ itaova, haꞌe rã hovai re ma amboae hiꞌaĩ. Peteĩ rery
 489 1 Samuel 14

ma Bozez, amboae ma Sené. 5 Peteĩ ma kuaray apuꞌaꞌia katy hiꞌaĩ Micmás

 

katy, haꞌe rã amboae ma kuaray puku-a katy hiꞌaĩ Geba katy.

6 Haꞌe gui huꞌy jokoa reraa pe Jônatas aipoeꞌi:
 

— Eju, jaa opire omboi uka eꞌỹ vaꞌekue ijatya katy. Xapyꞌa rei Senhor
nhanepytyvõ ꞌrã, mbaꞌeta ixupe ma ndaxyi jogueraa jepe aguã heta vaꞌe
rupi eꞌỹ vy mboapyꞌi vaꞌe rupi teĩ — heꞌi.
7 Haꞌe ramo huꞌy jokoa reraa ombovai:
 

— Ejapo tema ndepyꞌa re oĩ vaꞌe haꞌe javi. Apy ma xee aiko avi
ndereve, ajapo ꞌrã ndee reipota vaꞌe.
8 Haꞌe ramo Jônatas aipoeꞌi:
 

— Jaa haꞌvy haꞌe vaꞌe avakue ikuaia katy. Haꞌe kuery pe jajexa uka ꞌrã.
9 Xapyꞌa rei nhandevy “Pepyta peĩa py rovaẽ peve” heꞌi ramo ma japyta
 

ꞌrã nhaneꞌaĩa py ae, ndajaai ꞌrã haꞌe kuerya katy. 10 Haꞌe rã xapyꞌa rei
 

“Peju orea katy” heꞌi ramo ma nhavaẽ ꞌrã javy haꞌe katy, mbaꞌeta Senhor
omboaxapa ꞌrã nhandepo py. Haꞌe rami ma jaikuaa ꞌrã — heꞌi.
11 Haꞌe gui filisteu kuery ijaty vaꞌe pe mokoĩve ojexa uka ramo joupe-
 

upe aipoeꞌi:
— Pee ma hebreu kuery oẽ jogueruvy itakua py onhemiague gui —
heꞌi okuapy.
12 Haꞌe rami vy Jônatas haꞌe huꞌy jokoa reraa ojexa uka rã filisteu kuery
 

ijaty vaꞌe ombovai vy aipoeꞌi:

— Peju orea katy, haꞌe ore rombopaga ꞌrã — heꞌi.
Haꞌe ramo huꞌy jokoa reraa pe Jônatas aipoeꞌi:
— Eju einy xerakykueꞌi rupi, mbaꞌeta Senhor omboaxapa ma Israel
kuery po py — heꞌi.
13 Haꞌe rami vy Jônatas oponhy reve ojeupi ovy. Hakykueꞌi rupi ma
 

huꞌy jokoa reraa ou avi oiny. Jônatas guenonde rupi oitypa filisteu kuery.
Hakykue rupi ma huꞌy jokoa reraa voi jojuka ovy. 14 Haꞌe rami jypy
 

Jônatas haꞌe huꞌy jokoa reraa reve jojuka vinte avakue meio litro yvy
py riveꞌi. 15 Haꞌe ramo filisteu kuery ijatya py oiko nhemondyi tuvixa
 

vaꞌe, nhuũndy rupi haꞌe kuery ikuaia haꞌe javi rupi guive. Ijaty vaꞌe haꞌe
imonda aguã ojeꞌoi vaꞌekue voi oryryipa okuapy. Yvy voi oryryi, ngyje
Nhanderuete guigua oiko rã.
16 Haꞌe gui Benjamim regua Gibeá py Saul pegua harõa kuery omaꞌẽ
 

vy oexa rã filisteu kuery heta vaꞌekue oaĩmba raꞌe, joa katy eꞌỹ-eꞌỹ onha
ojeꞌoivy. 17 Haꞌe ramo Saul aipoeꞌi hexeve ikuai vaꞌe pe:
 

— Neꞌexa, peipapa xerevegua kuery, mavaꞌe pa nhandea gui oo raꞌea

peikuaa aguã — heꞌi ramo oipapa vy oikuaa Jônatas haꞌe py noĩa, neĩ
huꞌy jokoa reraa vaꞌe voi.
18 Saul aipoeꞌi Aías pe:
 

— Eru apy Nhanderuete ayvu ryru — heꞌi, mbaꞌeta haꞌe vaꞌe ára ma
Israel kuery ikuaia py ae hyru oĩ.
1 Samuel 14 490

19 Haꞌe
gui sacerdote pe Saul ijayvu jave filisteu kuery ijatya py hevovo
nhendu vaꞌe onhenduve tema ramo Saul aipoeꞌi sacerdote pe:
— Aỹ gui ma ayvu ryru reru eꞌỹ teĩ haꞌeve — heꞌi. g
20 Haꞌe ramo Saul haꞌe hexeve ikuai vaꞌe onoꞌõmba jevy vy jogueroꞌa
 

aguã katy ojeꞌoi. Haꞌe ramo filisteu kuery jomeme ae opuꞌã okuapy raꞌe
kyxe oguerojerovia reve, opa marã jojuka rive okuapy. 21 Haꞌe gui hebreu
 

kuery filisteu kuery ijatya py ikuai vaꞌekue ma Israel kuerya katy ju

ojeꞌoi, haꞌe vy Saul haꞌe Jônatas reve ikuai vaꞌe re ju onhemoirũ okuapy.
22 Haꞌe gui Efraim yvyꞌã reia rupi Israel regua avakue onhemi vaꞌekue
 

oendupa okuapy filisteu kuery onhambaa. Haꞌe rami vy haꞌe kuery

voi ojeꞌoi hakykue jogueroꞌa vy. 23 Haꞌe rami py haꞌe vaꞌe ára Senhor
 

ogueraa jepe Israel kuery. Bete-Áven rovai rupi voi jogueroꞌa ojeꞌoivy.

Saul onhemboayvu jave guare

24  Haꞌe
vaꞌe ára Israel regua avakue ojexavai okuapy, mbaꞌeta
ojeupegua kuery oendua py Saul oura vy: “Ayvu vaipy toiko ava pytũ eꞌỹ
mbove tembiꞌu hoꞌu vaꞌe rei, xerovaigua kuery re ajepypa eꞌỹa ja”, heꞌi
rire. Haꞌe rami rã heta vaꞌe kuery neĩ mbaꞌeve ndoꞌui.
25 Haꞌe gui haꞌe kuery haꞌe javive ovaẽ okuapy kaꞌaguy re, ei yvy re oĩa
 

py. 26 Kaꞌaguy re haꞌe kuery ovaẽ rã ei oĩ vaipa teĩ mavaꞌeve rei ndoerei,
 

ouraague káuxa okyje vy. 27 Haꞌe rã Jônatas ma noendui nguu heta vaꞌe
 

kuery oendua py ouraague. Haꞌe rami vy yvyraꞌi opo py oguereko vaꞌe

apy omovaẽ vy omoakỹ ei rykueꞌi py. Oere vyve hexa hendypa.
28 Haꞌe ramo heta vaꞌe regua peteĩ aipoeꞌi:
 

— Ange nderu oura kuri ore roendua py. Haꞌe vy aipoeꞌi: “Ayvu vaipy
toiko ava kovaꞌe ára tembiꞌu hoꞌu vaꞌe rei”, heꞌi vaꞌekue. Haꞌe ramo ore
kuery orekangypa ma rokuapy — heꞌi.
29 Haꞌe ramo Jônatas aipoeꞌi:
 

— Xeru ma ojapo raꞌe nhandeyvy re ojexavaia aguã rami. Neꞌexa,

xerexa hendypa kuri kovaꞌe ei ruxãꞌi aere vaꞌekue gui teĩ. 30 Haꞌe gui  

nhande kuery katuve ma imbaraete ꞌrãgue kovaꞌe ára ngovaigua kuery

tembiꞌu ogueru vaꞌekue gui okaruxea rami okaru vaꞌe rire. Haꞌe rami teĩ
kovaꞌe py filisteu kuery ndajajuka reta vaipai kuri — heꞌi.
31 Haꞌe vaꞌe ára ma filisteu kuery Micmás guive Aijalom peve ojukapaa
 

py haꞌe kuery ikangypa. 32 Haꞌe vy hovaigua kuery mbaꞌemo ogueru

 

vaꞌekue re ojeꞌoi pojava vy ojopypa vexaꞌi, vaka haꞌe taꞌyꞌi guive. Yvy rupi
rive ojuka vy hoꞌu okuapy huguy reve.
33 Haꞌe nunga Saul pe omombeꞌua vy
 

g
 14.18‑19 Nhanderuete ayvu ryru Saul oipota, haꞌe vaꞌe rupi Nhanderuete pe oporandu
aguã mbaꞌe pa oikoa re, haꞌe filisteu kuery rakykue oo aguã re. Haꞌe gui filisteu kuery
onhamba ma rire Saul ndoipotavei hyru.
 491 1 Samuel 14

— Nhande revegua kuery ojejavy okuapy Senhor rovai, xoꞌo huguy

reve hoꞌu vy — ꞌea.
Haꞌe ramo Saul aipoeꞌi:
— Haꞌeveꞌỹa rami raxa pejapo. Pembojere aỹve ita guaxu kyvõ katy.
34 Aipoeꞌive ju:
 

— Tapeo, nhande kuery mbyte rupi aipopeje: “Peteĩ-teĩ peru mymba

vaka eꞌỹ vy vexaꞌi pejou vaꞌekue, haꞌe pejuka apy ae. Haꞌe gui mae peꞌu.
Pejejavyve jevy eme Senhor rovai, huguy reve peꞌua py”, peje — heꞌi.
Haꞌe ramo pyavyve haꞌe kuery peteĩ-teĩ ogueru vaka ojopy vaꞌekue. Haꞌe
vy ojuka haꞌe py. 35 Saul ojapo avi peteĩ altar Senhor peguarã. Haꞌe vaꞌe
 

altar ma jypygua haꞌe ojapo.

Jônatas oo jepe aguã rami heta vaꞌe kuery ojapo okuapyague

36  Saulaipoeꞌive ju:
— Kovaꞌe pyavyve jajeꞌoi ꞌrã filisteu kuery rakykue. Jaitypa ꞌrã koꞌẽmba
peve. Nhamoembyre eme peteĩve ava haꞌe kuery vaꞌe regua — heꞌi.
Hexevegua kuery ombovai okuapy:
— Ejapo rejou porãa rami.
37 Haꞌe rã sacerdote oĩ vaꞌe aipoeꞌi:
 

— Haꞌe rami avi Nhanderuete pe ranhe nhaporandu — heꞌi.

Haꞌe ramo Nhanderuete pe Saul oporandu uka vy aipoeꞌi:
— Toroo pa filisteu kuery rakykue? Remboaxa ꞌrã pa ore Israel kuery
po py? — heꞌi uka teĩ haꞌe vaꞌe ára ma Nhanderuete nombovai.
38 Haꞌe rami rã Saul aipoeꞌi:
 

— Peẽ heta vaꞌe kuery re pepena vaꞌe haꞌe javi, pejupa apy. Peikuaa
pota pexa aguã mbaꞌe nunga jejavy pa ange ojapoa raꞌe. 39 Mbaꞌeta
 

anhetẽ ete Senhor oikove vaꞌe Israel kuery reraa jepea rery rupi aura
vy aipoaꞌe: Ojejavy vaꞌekue omano ꞌrã, xeraꞌy Jônatas ae teĩ — heꞌi vaꞌeri
heta vaꞌe kuery peteĩve nombovai.
40 Haꞌe gui aipoeꞌive ju Israel kuery pe:
 

— Peẽ kuery ma peteĩ henda py ꞌrã peĩ, haꞌe rã xee haꞌe xeraꞌy Jônatas
reve ma amboae py ꞌrã oreꞌaĩ.
Heta vaꞌe kuery ombovai:
— Ejapo haꞌvy rejou porãa rami — heꞌi okuapy.
41 Haꞌe gui Saul aipoeꞌi Senhor Israel kuery ruete pe:
 

— Eikuaa uka ke anhetẽ vaꞌe. Haꞌe ramo xortea py oikuaa uka Jônatas
haꞌe Saul, haꞌe rã heta vaꞌe kuery eꞌỹ ae raꞌe.
42 Saul aipoeꞌi ju:
 

— Pexa haꞌvy xortea xere haꞌe xeraꞌy Jônatas re — heꞌi ramo Jônatas
ae oikuaa ukaa.
43 Haꞌe ramo Saul oporandu Jônatas pe:
 

— Emombeꞌu porã ke mbaꞌe pa rejapo raꞌea.

1 Samuel 14​, ​15 492

Jônatas ombovai:
— Aere kuri ei yvyraꞌi xepo py areko vaꞌe py. Haꞌe gui apy ma aĩ
amano aguã.
44 Haꞌe ramo Saul aipoeꞌi:
 

— Nhanderuete taxembopaga haꞌe oipotaa rami, Jônatas omano eꞌỹ rã.

45 Haꞌe rami teĩ heta vaꞌe kuery aipoeꞌi Saul pe:
 

— Jônatas ri tyꞌy omano ꞌrã, nhande Israel kuery nhandereraa jepe

vaꞌekue ri? Tomano eme. Anhetẽ ete Senhor oikove vaꞌe rery rupi
roura vy aiporoꞌe: Haꞌe vaꞌe akã gui neĩ peteĩ hiꞌa ma voi ndoꞌai ꞌrã.
Nhanderuete reve vy ae haꞌe nunga ojapo ange — heꞌi okuapy. Haꞌe rami
py heta vaꞌe kuery ojapo Jônatas omano aguã gui oo jepe aguã rami.
46 Haꞌe gui filisteu kuery rakykue Saul kuery ndoovei ramo haꞌe kuery
 

ojevypa ju oyvy katy.

47 Israel kuery ruvixarã Saul oĩ ma vy jogueroꞌa oikovy ngovaigua
 

kuery jovaive rupi ikuai vaꞌe haꞌe javi reve: Moabe, Amom raꞌy kuery
haꞌe Edom haꞌe Zobá pygua huvixa kuery reve, haꞌe gui filisteu regua
huvixa kuery reve. Ooa katy rei ipoꞌakapa vaꞌe rakaꞌe. 48 Imbaraetea rupi
 

jogueroꞌa vy ojuka Amaleque pygua kuery voi. Haꞌe rami vy ogueraa jepe
Israel kuery mbaꞌemo re imonda aguã ojeꞌoi vaꞌekue po gui.
49 Saul raꞌy kuery ma Jônatas, Isvi haꞌe Malquisua rakaꞌe. Tajy guaimive
 

vaꞌe rery ma Merabe, haꞌe rã kyrĩve vaꞌe ma Mical. 50 Saul raꞌyxy ma

 

Aimaás rajy Ainoã. Ixupe xondaro kuery re opena vaꞌe rery ma Abner,
Saul tuty Ner raꞌy ae. 51 Saul ru ma Quis rakaꞌe. Haꞌe gui Abner ru Ner
 

ma Abiel raꞌy rakaꞌe. 52 Saul oĩa pukukue re jogueroꞌa tema filisteu kuery
 

reve. Haꞌe rami vy avakue imbaraetekue haꞌe ipyꞌa guaxukueve Saul oexa
vy ogueraapa ꞌrã ojeupe guarã.

Saul Senhor nonheꞌẽ rendui rire huvixa noĩvei aguã re ijayvuague

15   Haꞌe
gui Samuel aipoeꞌi Saul pe:
1

— Senhor xembou karamboae ndere azeite aikyty vy

ixupegua Israel kuery ruvixarã amoĩ aguã. Haꞌe rire aỹ ejapyxaka
Senhor ijayvua re. 2 Po rami Senhor ixondaro reta vaꞌe ijayvu: Xee
 

ambopaga ꞌrã Amaleque pygua kuery Israel kuery re ojapo vaiague re,
mbaꞌeta Egito gui Israel kuery ou ramo haꞌe kuery rovai opuꞌã okuapy
tape rupi. 3 Haꞌe nunga rupi tereo aỹ. Ejukapa Amaleque pygua kuery, haꞌe
 

emomba katuĩꞌi guive oguereko vaꞌe haꞌe javi, emomba eꞌỹ eme mbaꞌeveꞌi.
Rejuka ꞌrã avakue haꞌe kunhague, avakueꞌi haꞌe kyrĩgueꞌi okambu vaꞌe
haꞌe javi, vaka haꞌe vexaꞌi, camelo haꞌe mburikaꞌi kuery — heꞌi.
4 Haꞌe rami rã Saul heta vaꞌe kuery oenoĩ ukapa vy oipapa Telaim py:
 

duzentos mil avakue yvy rupi guarã haꞌe dez mil avakue Judá regua
ikuai. 5 Amaleque tetã py Saul ogueraa ma vy yvyugua py omoĩ oarõ
 

nhemiarã. 6 Haꞌe rami vy queneu kuery pe ranhe aipoeꞌi:

 
 493 1 Samuel 15

— Tapeo, pejepeꞌa. Peẽmba Amaleque pygua kuery mbyte gui, haꞌe

kuery amombaa py peẽ kuery romomba avi eꞌỹ aguã. Mbaꞌeta Israel
kuery Egito gui ou jave pemboaxypa rakaꞌe — heꞌi. Haꞌe rami rã queneu
kuery ojepeꞌapa Amaleque pygua kuery mbyte gui.
7 Haꞌe ramo mae ma Saul ojuka Amaleque pygua kuery, Havilá guive
 

Egito katyꞌi Sur peve. 8 Ojopy avi Amaleque pygua huvixa Agague oikove
 

reve. Haꞌe rã haꞌe pygua kuery ma ojukapa kyxe py. 9 Haꞌe rã Agague ma
 

Saul haꞌe hexevegua kuery ndojukai, neĩ mymba kuery vexaꞌi haꞌe vaka
raꞌy porãgueve, mymba ikyrakueve vaꞌe, vexaꞌi raꞌy kuery haꞌe mbaꞌemo
porãgueve haꞌe javi guive. Nomomba etei. Ivaikue-ikueꞌi, oipota eꞌỹ vaꞌe
rive omomba.
10 Haꞌe ramo Senhor oayvu ombou Samuel pe. Haꞌe vy aipoeꞌi:
 

11 — Xee ndavyꞌavei huvixarã Saul amoĩague re, mbaꞌeta xevy oikoa

 

gui ojepeꞌa vy ndojapoi xeayvuague — heꞌi ramo Samuel iporiau vaipa vy

pytũ mbukukue re ojerure oiny Senhor pe.
12 Koꞌẽ rai ramove Samuel oo ajeꞌiveꞌi reve Saul ovaexĩ aguã. Teĩ ixupe
 

omombeꞌua:
— Saul oo ma Carmelo katy. Haꞌe py ma mbaꞌemo omopuꞌã haꞌe ae
onhemomaꞌenduꞌa uka aguã. Haꞌe gui ojevy vy Gilgal katy oguejy ovy
— ꞌea.
13 Haꞌe ramo Samuel oo Saul oĩa py. Haꞌe py ovaẽ ramo Saul aipoeꞌi
 

ixupe:
— Tove Senhor topena porã ndere. Xee ajapopa ma Senhor
ijayvuague.
14 Haꞌe ramo Samuel oporandu:
 

— Mbaꞌexa tu haꞌvy vexaꞌi haꞌe vaka nhendua xeapyxa py aendu vaꞌe?

15 Saul ombovai:
 

— Haꞌe nunga tu Amaleque tekoa gui ogueru pyre rima. Mbaꞌeta vexaꞌi
haꞌe vaka kuery iporãgueve ma xerevegua kuery nomombai, Senhor
Nderuete pe ojuka aguã ogueru. Haꞌe rã hembyrekue ma rojukapa katuĩꞌi
— heꞌi.
16 Haꞌe ramo Samuel aipoeꞌi Saul pe:
 

— Earõ ranhe, ndevy amombeꞌu aguã kuee pyávy xevy Senhor

aipoeꞌiague.
Saul ombovai vy
— Ndeayvu ke — heꞌi.
17 Samuel ijayvuve:
 

— Ndejeupe ae “Xeꞌyvyĩꞌive” ꞌre vaꞌekue ri Israel kuery akãrã eꞌỹ ri tyꞌy

nemoĩa? Haꞌe vy ndere azeite Senhor oikyty uka reve nemoĩ rakaꞌe haꞌe
kuery ruvixarã. 18 Haꞌe gui kyvõ rupi ju Senhor nemondouka vy aipoeꞌi
 

vaꞌekue: “Tereo, emomba katuĩꞌi ojejavy vaꞌe kuery Amaleque regua. Haꞌe
kuery rovai pejogueroꞌa ꞌrã pemomba peve”, heꞌi vaꞌekue. 19 Mbaꞌe re
 
1 Samuel 15 494

haꞌvy nderejapyxakai Senhor ijayvua re? Haꞌe rami ꞌrãgue py renha reve
imbaꞌe rei-reikue rejopy. Haꞌeveꞌỹa rami rejapo Senhor renonde — heꞌi.
20 Haꞌe rami teĩ Saul ombovai Samuel pe:
 

— Haꞌe rami eꞌỹ ko, aendu ri Senhor ayvu. Haꞌe vy tape Senhor
xemondoukaague rupi ae aa vy Amaleque pygua huvixa Agague aru, haꞌe
rã Amaleque pygua kuery ma ajukapa katuĩꞌi. 21 Haꞌe rami avi heta vaꞌe
 

kuery ogueru avi imbaꞌe rei-reikue mbaꞌemo mymba vexaꞌi haꞌe vaka
raꞌy kuery. Romomba aguã vaꞌekue gui iporãgueve haꞌe kuery oiporavo
heruvy Senhor nderuete pe omeꞌẽ aguã Gilgal py — heꞌi.
22 Vaꞌeri Samuel aipoeꞌi:
 

— Senhor ndaꞌu ijayvua nhaendua gui oguerovyꞌave ꞌrã teve mbaꞌemo

japy vy nhameꞌẽ vaꞌe rive? Neꞌexa, mbaꞌemo nhameꞌẽa gui ma haꞌeveve
nhanheꞌẽ rendu. Vexaꞌi kyrakue nhameꞌẽa gui haꞌeveve ojapo uka vaꞌe
jajapo. 23 Mbaꞌeta onhemboyvate vaꞌe kuery ma imbaꞌevyky vaꞌe rami
 

ae ojejavy, nonheꞌẽ rendui vaꞌe kuery ma ngopy taꞌangaa ombojerovia

aguã oguereko vaꞌe rami ojejavy. Haꞌe gui Senhor ayvu reja rire haꞌe voi
ndereja, huvixa nereĩvei aguã — heꞌi.
24 Haꞌe ramo Saul ombovai Samuel pe:
 

— Xee ma ajejavy ri, Senhor ojapo uka vaꞌe ndajapoi vy, ndeayvua
guive. Mbaꞌeta heta vaꞌe kuery gui akyje vy haꞌe kuery ijayvua aenduve.
25 Haꞌe rami teĩ aỹ ma ndevy ajerure xeperdoa aguã ajejavyague. Haꞌe
 

rami vy ejevy ju xereve Senhor romboete aguã — heꞌi.

26 Haꞌe rami teĩ Samuel aipoeꞌi Saul pe:
 

— Xee ndajevyi ꞌrã ndereve. Senhor ayvu reja rire haꞌe voi ndereja,
Israel kuery ruvixa nereĩvei aguã — heꞌi.
27 Haꞌe gui Samuel oo ju aguã ojere rã Saul ojopy ijao puku apy re. Haꞌe
 

ramo oxoro. 28 Haꞌe ramo Samuel aipoeꞌi ixupe:

 

— Ange ndepo gui Senhor omondoro avi Israel kuery re repenaague.

Haꞌe vy ndea katyꞌigua ndegui heko porãve vaꞌe pe ju omeꞌẽ. 29 Haꞌe gui
 

Israel kuery ruete Hexakãmba vaꞌe ma ndaꞌijapui, ndaꞌevei nho vaꞌeꞌỹ

guive, mbaꞌeta ava eꞌỹ oiko ojeko rerova rive aguã.
30 Haꞌe ramo Saul aipoeꞌi:
 

— Xee ajejavy teĩ xemboete uka ri jepe heta vaꞌe kuery yvatekueve haꞌe
Israel kuery haꞌe javi renonde. Ejevy ju haꞌvy xereve, Senhor nderuete
nhamboete aguã — heꞌi. 31 Haꞌe ramo Saul reve Samuel jogueraa nho ju,
 

haꞌe vy omboete Senhor.

Samuel Agague ojukaague

32  Haꞌe
gui Samuel aipoeꞌi:
— Peru apy Amaleque pygua huvixa Agague — heꞌi.
Haꞌe ramo oĩa py Agague oikuaa rei reve ou, ojeupe “Anhetẽ, amano
aguã gui akyjea ko oaxa ma” heꞌi vy.
 495 1 Samuel 15​, ​16

33  Haꞌerami teĩ Samuel aipoeꞌi:

— Ndekyxe kunhague piꞌa kuery rekove oipeꞌaague rami ae avi ndexy
voi oiko ꞌrã ipiꞌa veꞌỹ vaꞌe kunhague mbyte rupi — heꞌi vyve Senhor
renonde Gilgal py Samuel omboaꞌy-aꞌypa Agague.
34 Haꞌe gui Samuel oo Ramá katy. Haꞌe rã Saul ma guekoa Gibeá py oo
 

ngoo oĩ vaꞌe katy. 35 Saul omanoa ára peve Samuel ndoexavei teĩ oendu
 

guive Saul re ipyꞌa vaia. Senhor voi ndovyꞌavei Israel kuery ruvixarã
Saul omoĩague re.

Jessé rekoa py Samuel omondoukaa ague

16   Haꞌe
gui Senhor aipoeꞌi Samuel pe:
1

— Rakaꞌe peve ꞌrã tu ndepyꞌa vai Saul re? Mbaꞌeta xee Senhor
amboyke ma Israel kuery re openaa gui. Emonyẽ peteĩ hakuakue azeite,
haꞌe tereo. Romondouka ꞌrã Jessé rekoa Belém py. Mbaꞌeta taꞌy kuery vaꞌe
regua peteĩ ajou ma huvixarã.
2 Samuel oporandu:
 

— Mbaꞌexa ꞌrã tu aa? Saul oikuaa ri vy xejuka ꞌrã.

Senhor ombovai:
— Eraa peteĩ vaka raꞌy. Haꞌe vy aipoꞌre: “Aju Senhor pe mymba ajuka
vy ameꞌẽ aguã”, ꞌre. 3 Haꞌe rami vy renoĩ ꞌrã Jessé mymba remeꞌẽ aguã py
 

ou aguã. Haꞌe rã xee aikuaa uka ꞌrã mbaꞌe pa rejapo ꞌrãa. Haꞌe ramo xee
aikuaa uka vaꞌe ae ꞌrã remoĩ, azeite reikyty vy — heꞌi.
4 Haꞌe gui Senhor aipoeꞌiague rami Samuel oiko vy oo Belém tekoa py.
 

Haꞌe ramo tetã pygua nhomongeta vaꞌety kuery oexa vy oryryipa reve oẽ
jogueruvy ovaexĩ aguã. Haꞌe vy oporandu:
— Haꞌevepa reia rupi pa reju?
5 Ombovai:
 

— Haꞌevepa reia rupi ri aju Senhor pe mymba ajuka vy ameꞌẽ aguã.

Pejekyꞌaꞌo ke haꞌe peju xereve mymba ameꞌẽa py — heꞌi. Haꞌe rami vy
oikyꞌaꞌo Jessé haꞌe taꞌy kuery. Haꞌe vy oenoĩmba avi mymba omeꞌẽ aguã
katy.
6 Haꞌe kuery oike ouvy rã Samuel oexa Eliabe. Haꞌe vy ojeupe ae
 

“Kovaꞌe nhiꞌã Senhor renonde oiporavo vaꞌekue hiꞌaĩ” heꞌi.

7 Haꞌe rami teĩ Senhor aipoeꞌi Samuel pe:
 

— Eikuaa pota eme hova re, neĩ ipuku-a re, mbaꞌeta haꞌe vaꞌe ma xee
ndaiporavoi. Mbaꞌeta Senhor ma avakue joexaa rami eꞌỹ oexa vaꞌe.
Avakue ma hiꞌárykue rive ꞌrã oexa, haꞌe rã Senhor ma ipyꞌapy re oexa
vaꞌe — heꞌi.
8 Haꞌe gui guaꞌy Abinadabe ju Jessé oenoĩ vy ojapo Samuel renonde
 

rupi oaxa aguã rami. Haꞌe rami teĩ

— Kovaꞌe voi Senhor oiporavo vaꞌekueꞌỹ — heꞌi.
9 Haꞌe gui guaꞌy Samá ju Jessé ojapo oaxa aguã, teĩ Samuel
 
1 Samuel 16 496

— Kovaꞌe eꞌỹ Senhor oiporavo — heꞌi.

10 Haꞌe rami vy Jessé sete-ve ojapo guaꞌy kuery Samuel renonde rupi
 

oaxa aguã rami, teĩ Jessé pe Samuel ombovai vy

— Kovaꞌe kuery voi Senhor ndoiporavoi avi — heꞌi.
11 Haꞌe gui ma Samuel oporandu Jessé pe:
 

— Opa ma teve nderaꞌy kuery?

Ombovai:
— Oata teri kunumive ete vaꞌe teĩ vexaꞌi re opena oikovy — heꞌi.
Samuel aipoeꞌi ju Jessé pe:
— Enoĩ uka haꞌvy, mbaꞌeta haꞌe ou eꞌỹ re ndaꞌevei mesa py jaguapy
aguã.
12 Haꞌe ramo oenoĩ uka vy ogueroike uka. Haꞌe vaꞌe ma ipytã rei porã,
 

hexa porãmba, haꞌe hete porã rei vaꞌe. Senhor aipoeꞌi Samuel pe:
— Epuꞌã haꞌe eikyty azeite hexe, mbaꞌeta upe vaꞌe ae ma — heꞌi. 13 Haꞌe  

ramo Samuel hakuakue py azeite oĩ vaꞌe oupi vy oikyty inhakã re omoĩ

tykeꞌy kuery oexaa py. Haꞌe vaꞌe ára guive Senhor Nheꞌẽ onhemonde
Davi re. Haꞌe gui ma Samuel opuꞌã vy Ramá katy ju oo.

Saul renonde Davi mbaꞌepu ixã reta vaꞌe ombopu oinyague

14  Saul
gui Senhor Nheꞌẽ ojepeꞌa ramo nheꞌẽ vai ju ombou rã oguereko
axy. 15 Haꞌe ramo Saul rembiguai kuery aipoeꞌi okuapy:
 

— Neꞌexa, aỹ ma nheꞌẽ vai Nhanderuete ombou vaꞌekue nembojexavai.

16 Haꞌe nunga rupi oreruvixa, emondouka na nerembiguai kuery
 

nerenonde ikuai vaꞌe peteĩ ava rogueru aguã ixã reta vaꞌe mbopuarã. Haꞌe
ramo rãndaꞌu nheꞌẽ vai Senhor ombou vaꞌekue ndere ou jave peteĩ-teĩ
okuã py ombopu rã rendu vy rekuerave ꞌrã — heꞌi okuapy.
17 Saul ombovai guembiguai kuery pe:
 

— Pejou haꞌvy peteĩ ava imbaꞌepu porã kuaa vaꞌe, haꞌe peru xea py
— heꞌi.
18 Haꞌe gui peteĩ kunumi vaꞌe ombovai vy aipoeꞌi:
 

— Xee ma aikuaa peteĩ ava Belém pygua Jessé raꞌy kuery vaꞌe regua.
Haꞌe vaꞌe ma imbaꞌepu porã kuaa vaꞌe, imbaraete haꞌe ipyꞌa guaxu vaꞌe
guive, ava jogueroꞌaa pygua rami rei oiko vaꞌe, ijayvu kuaa haꞌe hete porã
rei vaꞌe, haꞌe hexeve Senhor oikoa vaꞌe — heꞌi.
19 Haꞌe rami rã Jessé oĩa py Saul ayvu mombeꞌuarã ombou vy aipoeꞌi
 

uka:
— Embou xevy nderaꞌy Davi, vexaꞌi kuery re opena oikovy vaꞌe — heꞌi
uka. 20 Haꞌe ramo Jessé guymba mburikaꞌi ojopy vy ombovoyi mbojape
 

haꞌe peteĩ vinho ryru re. Peteĩ kavara raꞌyꞌi voi ogueru vy Saul peguarã
ogueraa uka avi guaꞌy Davi pe. 21 Haꞌe rami vy Saul oĩa py Davi oo
 

vy henonde oiko. Haꞌe ramo haꞌe oayvu vaipa vy huꞌy jokoa reraarã
omoingo.
 497 1 Samuel 16​, ​17

22  Saul
aipoeꞌi uka Jessé pe:
— Tove Davi xerenonde rupi riae toiko, xembovyꞌa rei ramo — heꞌi.
23 Haꞌe gui Saul re nheꞌẽ vai Nhanderuete ombou vaꞌe ou nhavõ Davi
 

mbaꞌepu ixã reta vaꞌe oupi vy peteĩ-teĩ okuã py ombopu ꞌrã oiny. Haꞌe
ramo Saul onhenhandu ꞌrã haꞌeve raive, okuerave ꞌrã, ixugui nheꞌẽ vai
ojepeꞌa kuerei rã.

Golias opuꞌãxe reia rupi ijayvuague

17   Haꞌe
gui filisteu kuery omboaty xondaro kuery jogueroꞌa aguã.
1

Onoꞌõmba okuapy Judá re Socó oĩ vaꞌe py. Socó haꞌe Azeca mbyte
ijaty okuapy Efes-Damim py. 2 Haꞌe rã Saul haꞌe Israel kuery ma onoꞌõmba
 

vy Elá yvyugua py ijatypa okuapy. Haꞌe py ma oiko katu okuapy filisteu

kuery re opuꞌã okuapy aguã. 3 Filisteu kuery ma hovai re ikuai yvyꞌã oĩ
 

vaꞌe re, haꞌe rã Israel kuery ma yvyꞌã kyvõ rupigua re ikuai. Haꞌe kuery
ikuaia mbyte ma yvyugua oĩ.
4 Haꞌe gui filisteu kuery ijaty okuapya gui peteĩ ava oẽ ouvy jogueroꞌa
 

kuaa rei vaꞌe. Golias hery vaꞌe, Gate pygua, mboapy metros ipuku vaꞌe.
5 Oakã re oguereko akã regua overa vaꞌe guigua, haꞌe onhemonde ao ratã
 

ipore-pore vaꞌe py. Haꞌe vaꞌe poyia ma cinqüenta e cinco quilos. 6 Hetyma  

re ma oĩ tetyma regua hatã vaꞌe overa vaꞌe guigua. Ijaxiꞌy re ma peteĩ

huꞌy guaxu overa vaꞌe guigua oĩ. 7 Huꞌy guaxuꞌy ma ipoguaxu ajukue
 

popẽaꞌy rami. Huꞌy guaxu apy ma seis quilos vaꞌe. Henonde ma oo oiny
huꞌy jokoa tuvixa vaꞌe reraa.
8 Haꞌe vaꞌe ojapukai hoꞌamy Israel regua xondaro kuery ikuaia katy.
 

Haꞌe vy aipoeꞌi:
— Mbaꞌe re tu pejogueroꞌa aguã peju vaꞌeri pendeyxy rei pekuapy? Xee
ma filisteu eꞌỹ teve aiko, haꞌe peẽ ndaꞌu Saul rembiguai kuery eꞌỹ teve
pendekuai? Peiporavo haꞌvy peteĩ ava penderegua xerovaiguarã. 9 Haꞌe  

gui xereve rojogueroꞌaa py haꞌe vaꞌe xejuka ri ramo ore kuery orekuai
ꞌrã penerembiguairã. Haꞌe rã xee ri xepoꞌaka vy ajuka ramo peẽ ꞌrã
orerembiguairã pendekuai ore roipotaa rami anho.
10 Aipoeꞌive tema:
 

— Aỹ ma xeayvu haꞌamy xondaro kuery Israel regua rovai. Embou na

xevy peteĩ ava, mokoĩve rojogueroꞌa aguã — heꞌi. 11 Haꞌe rami filisteu
 

vaꞌe ijayvu rã Saul haꞌe Israel kuery haꞌe javi oendu vy onhemondyipa rei
okuapy, okyje vaipa guive.

Tykeꞌy kuery ikuaia katy Davi omondoukaa ague

12 Davi ru ma efrateu Judá regua Belém pygua, Jessé hery vaꞌe, taꞌy irundy

meme vaꞌe. Saul opena oikovy jave ma tujave vaꞌe ae ma oiko. 13 Jessé raꞌy kuery
 

tujakueve mboapy ikuai vaꞌe ma Saul pe ojexa uka vy hupive oo jogueroꞌa aguã
katy. Haꞌe vaꞌe kuery regua tujave vaꞌe ma Eliabe, mokoĩa ma Abinadabe, haꞌe
1 Samuel 17 498

rã mboapya ma Samá. 14 Davi ma kunumive ete vaꞌe. Tykeꞌy tujakueve anho

 

oo mboapyve Saul rupive. 15 Haꞌe rã Davi ma Saul oĩa py oo rire ojevy kuerei
 

ꞌrã guekoa Belém py nguu rymba vexaꞌi kuery re opena aguã. 16 Haꞌe ramia ja
 

filisteu vaꞌe ma ajeꞌiveꞌi nhavõ ꞌrã ou, kaꞌaruꞌi avi. Quarenta ára re haꞌe rami oiko.
17 Haꞌe gui ma Jessé aipoeꞌi guaꞌy Davi pe:
 

— Eraa ke nderykeꞌy kuery pe peteĩ ryru trigo oaimbe pyre haꞌe

kovaꞌe dez mbojape. Tereo pojava kovaꞌe nunga reraa vy ijaty okuapya
py, nderykeꞌy kuery pe. 18 Haꞌe gui kovaꞌe dez queijo ma mil xondaro
 

re opena vaꞌe pe eraa. Nderykeꞌy kuery reipou ꞌrã reikuaa aguã ikuai
porã pa raꞌea. Haꞌe gui reju vy haꞌe kuerya gui reru ꞌrã mbaꞌemo aikuaa
aguã. 19 Haꞌe kuery ma Saul haꞌe Israel kuery haꞌe javi reve ꞌrã ikuai Elá
 

yvyugua py, filisteu kuery reve jogueroꞌa aguã py — heꞌi tuu.

20 Haꞌe ramo koꞌẽmba raiꞌi ramove Davi ovy vy vexaꞌi kuery re opena vaꞌerã
 

po py oejapa vy mbaꞌemo ojopy heravy nguu Jessé aipoeꞌiague rami vy.

Xondaro kuery ijaty okuapya py ovaẽ jave haꞌe kuery jogueroꞌa aguã katy ojeꞌoi.
Ojapukai okuapy reve nhoenoĩ jogueroꞌa aguã py ojeꞌoi aguã. 21 Israel kuery
 

haꞌe filisteu kuery nhoarõ okuapy, jovaive re hyxy okuapy. 22 Haꞌe ramo Davi
 

mbaꞌemo ogueraa vaꞌekue oejapa ranhe mbaꞌemo re opena vaꞌety po py. Haꞌe vy
onha ovy jogueroꞌa vaꞌerã ikuaia katy. Haꞌe py ovaẽ vy oporandu guykeꞌy kuery
pe ikuai porã paa re. 23 Haꞌe kuery reve Davi ijayvu teri hoꞌamy reve filisteu
 

regua xondaro kuery ikuaia gui ou oiny haꞌe aeꞌi opuꞌã vaꞌerã Golias hery vaꞌe,
filisteu Gate pygua. Haꞌe vaꞌe ma ijayvuaty rami ae ijayvu ramo Davi oendu.

Israel kuery rovai gigante Golias ijayvuague

24  Haꞌe vaꞌe ava Israel kuery haꞌe javi oexa vy onhamba ixugui okyje
vaipa vy. 25 Haꞌe vy joupe-upe aipoeꞌi:
 

— Pexa pa haꞌe vaꞌe ava ou rã? Israel kuery rovai ijayvu aguã ou. Haꞌe
vaꞌe jukaare pe ma huvixa omeꞌẽ ꞌrã opa mbaꞌe nunga, guajy ae omeꞌẽ avi
ꞌrã taꞌyxyrã, haꞌe tuu ro pygua kuery imposto re ndopagavei ma ꞌrã Israel
regua — heꞌi okuapy.
26 Haꞌe rami rã Davi oporandu oĩa katyꞌi ikuai vaꞌe pe. Haꞌe vy aipoeꞌi:
 

— Mbaꞌe nunga ete tu omeꞌẽa ꞌrã ava haꞌe vaꞌe filisteu ojuka vy Israel
kuery moxĩmbaare oipeꞌa vaꞌe pe? Marã ramigua tu haꞌe vaꞌe opire omboi
uka eꞌỹ vaꞌekue oiko, Nhanderuete oikove vaꞌe pegua xondaro kuery rovai
haꞌe rami ete ijayvu aguã? — heꞌi.
27 Haꞌe kuery ijayvuague rami ae ju ijayvu vy
 

— Haꞌe nunga omeꞌẽmbaa ꞌrã ava ijukaare pe — heꞌi.

28 Haꞌe gui haꞌe kuery reve ijayvu rã tykeꞌy tujave vaꞌe Eliabe oendu vy
 

ivai vaipa Davi pe. Haꞌe vy aipoeꞌi:

— Mbaꞌe re tu reju raꞌe apy? Mavaꞌe po py tu reja raꞌe vexaꞌi kuery
mboapyꞌi repenaa vaꞌe tekoa eꞌỹa rupi? Xee aikuaa porã renhemboyvateve
reia haꞌe ndereko vaia. Jogueroꞌa vaꞌe rexa aguã rive reju.
 499 1 Samuel 17

29 Davi ombovai:
— Mbaꞌe nunga py tu xee ajapo vai aỹ? Aporandu riveꞌi merami vaꞌeri
— heꞌi. 30 Haꞌe rami vy ixugui ojepeꞌa vy amboae pe ju oporandu haꞌekue
 

rami ae. Haꞌe rã jypyguare rami ae ju ombovai.

Gigante rovai Davi jogueroꞌa aguã oiko katuague

31 Haꞌe rami Davi ijayvua oendupaa vy Saul pe omombeꞌu uka. Haꞌe
ramo oenoĩ uka Davi.
32 Davi ou vy aipoeꞌi Saul pe:
 

— Avave pyꞌa re toĩ eme ixugui okyjea. Xee nerembiguai ae ꞌrã aa

filisteu rovai ajogueroꞌa aguã — heꞌi.
33 Haꞌe rami teĩ Saul aipoeꞌi Davi pe:
 

— Ndaꞌevei ndee reo aguã filisteu reve rejogueroꞌa vy, mbaꞌeta ndee ma
nekunumi ete teri. Haꞌe rã haꞌe ma kunumi guive jogueroꞌa vaꞌety ae rei.
34 Davi ombovai Saul pe:
 

— Haꞌe gui xee nerembiguai ma xeru rymba kuery vexaꞌi re apena vaꞌe.
Guary eꞌỹ vy urso mbaꞌe ou vy mymba kuery ikuaia gui vexa raꞌyꞌi ojopy
ramo 35 hakykue xee aa vy ajuka ꞌrã. Haꞌe vy ijuru gui araa jepe kuerei ꞌrã
 

vexa raꞌyꞌi. Xere opuꞌã teĩ hendyva re ajopy vy ajuka ꞌrã. 36 Xee nerembiguai
 

ajuka karamboae guary haꞌe urso. Haꞌe gui filisteu vaꞌe voi omano ꞌrã haꞌe
kuery rami, Nhanderuete oikove vaꞌe pegua xondaro kuery rovai ijayvu rire
— heꞌi.
37 Davi aipoeꞌive tema:
 

— Guary haꞌe urso xejopya gui Senhor xereraa jepe rire filisteu vaꞌe
po gui voi xereraa jepe ꞌrã — heꞌi.
Haꞌe rami rã Saul aipoeꞌi Davi pe:
— Tereo haꞌvy, Senhor toiko ndereve — heꞌi. 38 Saul omonhemonde
 

Davi oao ratã py ae, inhakã re ngora overa vaꞌe guigua omoĩ, haꞌe ipexo
re ombaꞌe pexo regua ae omoĩ.
39 Ao ratã re Davi kyxe omoĩ vy onheaꞌanga oguata aguã, oiporu vaꞌety
 

eꞌỹ vy. Haꞌe rami vy Davi aipoeꞌi Saul pe:

— Kovaꞌe nunga reve tu ndaꞌevei rima aguata aguã, aiporu vaꞌety eꞌỹ vy —
heꞌi. Haꞌe vy Davi omboipa ju ojegui. 40 Opo py yvyraꞌi oiporu vaꞌety ogueraa
 

reve oo yakãꞌi rembe py. Haꞌe py oiporavo peteĩ nhiruĩ ita yxyĩ reiꞌi vaꞌe. Haꞌe
vaꞌe ita omboyru ovoko vexaꞌi re openaa rupi oguereko vaꞌety py. Haꞌe vy ita
momboa ogueraa avi vy onhembojave ovy filisteu vaꞌe re.

Gigante reve Davi nhovaexĩ vy ojukaague

41 Davionhemboja ovy rã filisteu vaꞌe oexa vy haꞌe voi ovaexĩ ouvy.
Henonde ma huꞌy jokoa tuvixa vaꞌe reraa ou avi oiny. 42 Filisteu vaꞌe
 

omaꞌẽ porã vy oexa Davi. Haꞌe rami vy ojojai rei, kunumi pytã rei haꞌe
hete porã rei vaꞌe ou rã. 43 Haꞌe rami vy filisteu vaꞌe aipoeꞌi Davi pe:
 
1 Samuel 17 500

— Haꞌe gui jagua ri tyꞌy xee aiko, yvyraꞌi reve rive reju aguã? — heꞌi.
Haꞌe vy nguuete ramigua rery rupi filisteu ijayvu vai Davi re.
44 Filisteu vaꞌe aipoeꞌive tema Davi pe:
 

— Eju ke xere, nderoꞌokue ameꞌẽ aguã guyra oveve vaꞌe haꞌe vixo
vaikue ikuai vaꞌe pe — heꞌi.
45 Haꞌe ramo Davi aipoeꞌi filisteu pe:
 

— Ndee ma kyxe reve reju xerovai, huꞌy guaxu haꞌe huꞌy jokoa reve.
Haꞌe rã xee ma nderovai aju Senhor ixondaro reta vaꞌe rery rupi. Haꞌe
vaꞌe ma Israel regua xondaro kuery rovai ndeayvu vaiaty vaꞌe ruete ae
oiko. 46 Aỹꞌive Senhor nemboaxa ꞌrã xepo py. Rojuka ꞌrã, haꞌe amboi
 

ꞌrã neakãgue. Haꞌe rami vy filisteu ijaty okuapy vaꞌe retekue voi aỹve
ameꞌẽmba ꞌrã guyra yvate rupi oveve vaꞌe haꞌe vixo vaikue pe. Haꞌe rami
rire yvy jave re oikuaapaa ꞌrã Israel kuery mbyte Nhanderuete oikoa.
47 Apy heta vaꞌe kuery ikuai vaꞌe haꞌe javi oexa ꞌrã Senhor jogueraa jepea
 

kyxe py eꞌỹ, huꞌy guaxu py eꞌỹ guive. Mbaꞌeta pendere opuꞌã vaꞌe ma
Senhor ae. Haꞌe ae ꞌrã penemboaxapa orepo py — heꞌi.
48 Haꞌe gui filisteu vaꞌe Davi ovaexĩ aguã ouve ramo hyxy okuapy vaꞌe
 

oeja ovy vy onha ovy filisteu vaꞌe ovaexĩ vy. 49 Ovokoꞌi py Davi opoꞌẽ
 

ovy vy oguenoẽ peteĩ ita. Haꞌe vaꞌe ma ita momboa py omombo vy ojapi
filisteu rova py. Hova mbyte py ita oike oiny ramo hoꞌa ngova yvy re.
50 Haꞌe rami py filisteu re Davi ipoꞌaka rakaꞌe ita py haꞌe ita momboa py
 

riveꞌi. Ojapi vy ojuka, opo py kyxe oguereko vy eꞌỹ.

51 Haꞌe gui Davi onha ovy vy filisteu áry onhemombo vy ikyxe ojopy
 

vy oguenoẽ hyru gui. Ojuka ma vy haꞌe vaꞌe py ojaya inhakã. Haꞌe ramo
filisteu kuery ma guepyarã vaꞌekue omano maa oexa vy onhamba. 52 Haꞌe 

ramo Israel haꞌe Judá pygua avakue opuꞌãmba. Ovyꞌapa reve ojeꞌoi
filisteu kuery rakykue Gate haꞌe Ecrom tetã rokẽ peve. Filisteu kuery
ojuka pyre hoꞌa-oꞌapa tape rupi, Saaraim guive Gate haꞌe Ecrom peve.
53 Haꞌe gui ma filisteu kuery rakykue ooague gui Israel kuery ojevypa ju.
 

Filisteu kuery ijaty okuapyague gui ojopypa heravy mbaꞌemo oeja pyre.
54 Davi ma filisteu akãgue ojopy vy ogueraa Jerusalém tetã py. Haꞌe rã
 

hembiporukue ma ngoo py ae omoĩ porã.

55 Filisteu vaꞌe re nhovaexĩ aguã Davi oo rã Saul oexa vy aipoeꞌi
 

xondaro kuery ruvixa Abner pe:

— Abner, mavaꞌe raꞌy tu pevaꞌe kunumi vaꞌe?
Abner ombovai:
— Xeruvixa, anhetẽ ete nderekove rupi aura vy aipoaꞌe: Xee ndaikuaai
— heꞌi.
56 Huvixave aipoeꞌi ju:
 

— Eporandu haꞌvy mavaꞌe raꞌy pa haꞌe vaꞌe kunumi vaꞌe — heꞌi.

57 Haꞌe gui ma filisteu ojukaague gui Davi ojevy ju ma ramo Abner
 

ogueraa Saul oĩa py, filisteu akãgue opo py ogueru reve.

 501 1 Samuel 17​, ​18

58  Haꞌe
ramo Saul oporandu:
— Kunumi, mavaꞌe raꞌy tu ndee?
Davi ombovai:
— Xee nerembiguai ma Belém pygua Jessé raꞌy aiko — heꞌi.

Davi reve Jônatas joayvuague

18   Haꞌe
gui Saul reve Davi ijayvupa ma ramo taꞌy Jônatas onheꞌẽ
1

py joayvu Davi reve. Jônatas haꞌe ae ojeayvua rami oayvu.

2 Haꞌe vaꞌe ára guive Saul oĩa py ae omombyta Davi, tuu ro katy
 

nomondoukavei. 3 Davi reve Jônatas ojapo peteĩ rami ikuai aguã, haꞌe
 

ae ojeayvua rami oayvu vy. 4 Haꞌe rami vy Jônatas oao puku oiporu
 

vaꞌety omboi vy omeꞌẽ Davi pe, tembiporu joe opuꞌãa pygua guive:
kyxe, guyrapa haꞌe kuꞌakuaa. 5 Davi oo tema ꞌrã Saul omondoukaa py
 

rei, haꞌevea rami meme ojapo oikovy. Haꞌe ramo ipo py Saul omboaxa
oxondaro kuery opena aguã. Heta vaꞌe kuery ojou porãmba okuapy, Saul
rembiguai kuery ikuai vaꞌe voi.

Kunhague oporaeia Saul oendu vy ivai oinyague

6  Haꞌe
gui Saul oxondaro kuery reve oupa jave Davi avi ojevy filisteu
kuery ojukaague gui. Haꞌe ramo kunhague Israel tetã py ikuai vaꞌe
haꞌe javi oẽmba huvixa Saul ovaexĩ vy. Oporaei ojeꞌoivy, pandeiro reve
ojeroky guive. Ovyꞌa ojeꞌoivy mbaꞌepu reve. 7 Kunhague ovyꞌa reve jorire-
 

rireꞌi oporaei vy
— Saul ma mil ojuka vaꞌekue,
haꞌe rã Davi ma dez mil peve ojuka vaꞌekue — heꞌi ojeꞌoivy.
8 Haꞌe rami ijayvu rã Saul oendu vy ivai vaipa oiny, haꞌe vaꞌe ayvu
 

nombovyꞌai ete rã. Haꞌe aipoeꞌi:

— Davi pe ma “Dez mil peve ojuka vaꞌekue” heꞌi kunhague, haꞌe
rã xevy pe ma “Mil eteꞌi ojuka vaꞌekue” heꞌi. Anhetẽ ixupe oata vaꞌe
ma huvixarã oĩ aguã anho — heꞌi. 9 Haꞌe vaꞌe ára guive Saul ndoexaxe
 

porãvei Davi.
10 Koꞌẽ jevy Saul re nheꞌẽ vai Nhanderuete ombou vaꞌekue oĩ ramo
 

ivaia re anho oĩ ngoo py. Haꞌe rã Davi ma jypyguare rami ae ixã reta vaꞌe
ombopu oiny. Saul ma huꞌy guaxu oguereko opo py. 11 Ojeupe “Anhyvõ ꞌrã
 

Davi oo mbotya reve” heꞌi vy omombo teĩ Davi ojeavy uka. Huꞌy guaxu
mokoĩgue omombo teĩ Davi ojeavy uka kuerei.
12 Davi reve Senhor oiko rã Saul okyje ixugui, Saul-a gui ma Senhor
 

ojepeꞌa rire. 13 Haꞌe rami vy Saul oĩa gui omondouka ju Davi, haꞌe vy mil
 

xondaro kuery re ju omopena. Haꞌe ramo oxondaro kuery reve oẽ haꞌe

ojevy ꞌrã heta vaꞌe kuery oexaa py. 14 Davi reve Senhor oiko rã haꞌevea
 

rami meme ojapo. 15 Haꞌe ramo Saul ma Davi haꞌevea rami ojapo oikovya
 

oexa vy okyjeve tema ixugui. 16 Haꞌe rã Israel haꞌe Judá kuery haꞌe javi
 
1 Samuel 18 502

ma oayvu okuapy Davi, mbaꞌeta haꞌe kuery oexaa py oxondaro kuery

reve oẽ haꞌe ojevy ꞌrã.

Saul Davi ojuka ukaxeague

17 Haꞌe gui Saul aipoeꞌi Davi pe: — Neꞌexa, apy ma oĩ xerajy guaimive
vaꞌe Merabe. Ameꞌẽ ꞌrã nderaꞌyxyrã. Haꞌe gui ndee ma xevy anho ꞌrã
reiko xeraꞌy ipyꞌa guaxu vaꞌerã, Senhor pe vy rejogueroꞌa aguã — heꞌi,
ojeupe ae “Xepo py eꞌỹ ꞌrã oiko vai, haꞌe rã filisteu kuery po py” heꞌi vy.
18 Haꞌe ramo Davi ombovai vy aipoeꞌi Saul pe:
 

— Haꞌe rami avi marã ramigua tu xee, haꞌe mbaꞌexa tu xereko, haꞌe
xeru kuery marã ramigua tu ikuai Israel yvy re, xeruvixa rajy me xee
aiko aguã? — heꞌi. 19 Haꞌe rami teĩ Davi pe Saul guajy Merabe omeꞌẽ
 

ꞌrãgue py amboae pe omeꞌẽ taꞌyxyrã, Meolá pygua Adriel pe.

Mical Davi oayvu vy hexe omendaague

20  Haꞌe rã Saul rajy mboae Mical ma oayvu Davi. Haꞌe nunga Saul pe
omombeꞌua rã oendu vy ovyꞌa vaipa.
21 Mbaꞌeta ojeupe aipoeꞌi: “Xerajy Mical ae ꞌrã ameꞌẽ ixupe, oiko aguã
 

nhuã imboꞌaarã, filisteu kuery ojuka aguã”, heꞌi vy.

Haꞌe rami vy Davi pe Saul aipoeꞌi:
— Kovaꞌe xerajy mokoĩa vaꞌe re ma aỹ xerajy me ꞌrã reiko — heꞌi.
22 Saul aipoeꞌi uka guembiguai kuery pe:
 

— Pendeayvu ke Davi pe haꞌe aeꞌia py. Haꞌe vy aipopeje ꞌrã: “Neꞌexa,

huvixa ma nderayvu vaipa, hembiguai kuery haꞌe javi nderayvu avi. Eiko
haꞌvy huvixa rajy merã”, peje ꞌrã.
23 Haꞌe rami Davi pe Saul rembiguai kuery ijayvu rã ombovai:
 

— Pavẽ gui xeporiaukueve vaꞌeri huvixa rajy me ta ri tyꞌy aiko? — heꞌi.

24 Haꞌe rami ijayvuague Saul rembiguai kuery ixupe omombeꞌu vy
 

aipoeꞌi:
— Po rami ma Davi ijayvu.
25 Saul aipoeꞌive ju:
 

— Po rami aipopeje ju ꞌrã Davi pe: “Oreruvixa ma mbaꞌeve ndoipotai

remeꞌẽ tajy re remenda aguã, cem filisteu kuery pirekue eꞌỹ vy,
ngovaigua kuery re ojepy uka aguã” peje ꞌrã — heꞌi Saul, mbaꞌeta
oipota filisteu kuery po py Davi omano. 26 Haꞌe vaꞌe ayvu Davi pe Saul
 

rembiguai kuery omombeꞌu rã ovyꞌa vaipa huvixa rajy merã oiko aguã.
Haꞌe rami vy oaꞌangaague ára ovaẽ eꞌỹ mbove 27 Davi opuꞌã vy ojeupegua
 

kuery ogueraa vy ojuka duzentos filisteu regua. Ipirekue omboipa heruvy

vy omeꞌẽ huvixa pe, tajy me oiko aguã. Haꞌe ramo taꞌyxyrã Saul omeꞌẽ
guajy Mical. 28 Haꞌe nunga Saul oexa vy oikuaa Davi reve Senhor anhetẽ
 

oikoa, haꞌe tajy Mical Davi oayvua guive oexa. 29 Haꞌe rami vy Davi gui
 

Saul okyjeve oikovy vy ndaꞌijaꞌei ae tema hexe.

 503 1 Samuel 18​, ​19

30  Filisteu
yvatekueve pegua xondaro kuery jogueroꞌa vy ojeꞌoi nhavõ
Saul rembiguai kuery ikuai vaꞌe gui Davi ojukave ꞌrã. Haꞌe ramo hery opa
rupi oendupaa.

Davi re Jônatas ojerureague

19   Haꞌe
gui ma guaꞌy Jônatas pe Saul ijayvu Davi ojuka aguã re,
1

guembiguai kuery haꞌe javi pe guive. Haꞌe rami teĩ Saul raꞌy
Jônatas Davi oayvu ete vy 2 omombeꞌu ixupe. Haꞌe vy aipoeꞌi:
 

— Xeru Saul ndejuka ukaxe. Enheangu ke koꞌẽ rã ajeꞌivekue guarã.

Tereo renhemi aguã katy, epyta haꞌe py ae. 3 Haꞌe rã xee ma aa ꞌrã xeru
 

reve nhuũndy rupi reĩa katyꞌi peve. Xeru reve xeayvu ꞌrã ndere, haꞌe aexa
ꞌrã oiko vaꞌe. Haꞌe gui ma aikuaa uka ꞌrã ndevy — heꞌi.
4 Haꞌe gui ma nguu Saul reve Jônatas ijayvu porã Davi re. Haꞌe vy
 

aipoeꞌi:
— Xeruvixa, ejejavy eme nerembiguai Davi rovai, mbaꞌeta ndevy pe
ndojapo vai. Haꞌe rami ꞌrãgue py ndevy ojapo oikovy vaꞌe ma iporã vaꞌe
meme. 5 Mbaꞌeta ndojeayvuvei reve filisteu kuery ojuka reta ramo Senhor
 

ogueraa jepe Israel kuery. Ndee ae voi rexa vy rerovyꞌa vaꞌekue. Mbaꞌe re
ꞌrãꞌvy rejejavy heko porãꞌi vaꞌe ruguy remoẽ vy, Davi rejuka rive vy? — heꞌi.
6 Haꞌe rami Jônatas ijayvu ꞌrã Saul oendu vy oura:
 

— Anhetẽ ete Senhor oikove vaꞌe rupi aura vy aipoaꞌe: Davi

ma nomanoi ꞌrã — heꞌi. 7 Haꞌe rã Jônatas Davi oenoĩ uka vy ixupe
 

omombeꞌupa tuu ijayvuague haꞌe javi. Haꞌe rami vy Saul oĩa py ju

ogueru. Haꞌe ramo henonde rupi ju oiko jypyguare rami ae.

Peteĩgue ju Saul Davi ojuka ukaxeague

8  Haꞌe gui teĩgue ju oiko joe opuꞌãa. Haꞌe ramo filisteu kuery reve Davi
jogueroꞌa vy oitypa ramo onhamba okuapy ixugui. 9 Haꞌe rã Saul re ma
 

nheꞌẽ vai ju oĩ Senhor ombou vaꞌekue. Ngoo py oguapy oiny, opo py

huꞌy guaxu oguereko reve. Henonde Davi ombopu oiny mbaꞌepu ixã reta
vaꞌe. 10 Haꞌe rami vy Davi re Saul huꞌy omombo xapyꞌa oo mbotya reve
 

onhyvõxe vy, teĩ ojeavy uka rã huꞌy guaxu ipija oiny oo mbotya re. Haꞌe
ramo Davi onha vy oo jepe.
11 Haꞌe vaꞌe pyavyve Saul omondouka guembiguai kuery Davi ro
 

py, oarõ vy ajeꞌive reve ojuka aguã. Haꞌe nunga Davi pe taꞌyxy Mical
omombeꞌu vy
— Kovaꞌe pyávy ndereo jepei ri vy koꞌẽ rã ndejukaa ꞌrã — heꞌi.

Mical nguu ombotavy ramo Davi oo jepeague

12  Haꞌegui Mical ma janela yvate oĩ vaꞌe gui omboguejy Davi. Haꞌe
ramo onha ovy vy oo jepe. 13 Mical ojopy peteĩ taꞌangaa ngopy oguereko
 

vaꞌe. Haꞌe vaꞌe ma tupa py omonheno vy inhakã re omoĩ peteĩ ajukue

1 Samuel 19​, ​20 504

kavara rague guigua, haꞌe ao puku py ju onhovãmba inony. 14 Saul  

rembiguai kuery Davi reraarã ombou vaꞌekue pe ma taꞌyxy ijayvu vy

— Imbaꞌeaxy oupy — heꞌi.
15 Haꞌe rire Saul guembiguai kuery omondouka ju Davi oexa ete aguã.
 

Haꞌe vy aipoeꞌi haꞌe kuery pe:

— Peru tema hupa reve teĩ, ajuka aguã — heꞌi. 16 Haꞌe ramo hembiguai
 

kuery oo ju vy tupa py oexa rã taꞌangaa oo pygua ae itui raꞌe, haꞌe inhakã

re ajukue kavara rague guigua oĩ.
17 Haꞌe ramo guajy Mical pe Saul aipoeꞌi:
 

— Mbaꞌe re tu nami xembotavy vy remondouka xerovaigua?

Mical ombovai:
— Mbaꞌeta haꞌe aipoeꞌi xevy: “Eja taa. Haꞌe rami eꞌỹ ramo xee rojuka
ꞌrã”, heꞌi vaꞌekue.

Guembiguai kuery reve Saul ayvu omombeꞌu okuapyague

18  Haꞌe rami py Davi onha vy oo jepe. Haꞌe vy Ramá tetã py Samuel
oĩa py ovaẽ vy ixupe omombeꞌu Saul ojapoague haꞌe javi. Haꞌe rami vy
Samuel reve ojepeꞌa vy profeta kuery ro oĩ vaꞌe py ju oiko.
19 Haꞌe gui Saul pe aipoꞌea:
 

— Davi je Ramá tetã py oiko profeta kuery ro py — ꞌea. 20 Haꞌe rami

 

rã Saul omondouka guembiguai kuery Davi ogueru aguã. Haꞌe kuery oo

vy oexa profeta kuery ikuai vaꞌe ayvu omombeꞌu okuapy rã. Samuel voi
oĩ haꞌe kuery reroayvua py. Saul rembiguai kuery re voi ou Nhanderuete
Nheꞌẽ, haꞌe ramo haꞌe kuery omombeꞌu avi okuapy ayvu.
21 Haꞌe nunga Saul pe omombeꞌua rã oendu vy guembiguai kuery mboae
 

ju omondouka. Haꞌe rã haꞌe kuery voi omombeꞌu avi ayvu. Haꞌe ramo Saul
ma mboapykuea ju omondouka. Haꞌe kuery voi omombeꞌu avi ayvu.
22 Haꞌe ramo haꞌe ae ma voi oo Ramá tetã py. Ygua tuvixa vaꞌe Seco
 

tekoa katyꞌi oĩ vaꞌe py ovaẽ vy oporandu:

— Mamo tu ikuai Davi haꞌe Samuel?
Ombovai vy
— Haꞌe kuery ma Ramá tetã py ikuai profeta kuery ro py — ꞌea. 23 Haꞌe
 

ramo Ramá tetã py profeta kuery ro oĩ vaꞌe katy oo. Haꞌe rã hexe voi
Nhanderuete Nheꞌẽ ou. Haꞌe ramo oguata ovya ramive ayvu omombeꞌu
ovy Ramá py profeta kuery ro oĩ vaꞌe py ovaẽ peve. 24 Haꞌe py ma oao
 

puku omboi vy omombeꞌu oiny ayvu Samuel renonde. Haꞌe rami onheno
oupy haꞌe vaꞌe ára re, pytũ mbukukue re guive. Haꞌe rami rã aipoꞌea:
— Saul voi teve oiko profeta kuery vaꞌe regua?

Davi haꞌe Jônatas joayvu eteague

20   Haꞌe
gui Ramá tetã py profeta kuery ro oĩ vaꞌe gui Davi onhave
1

ju ovy. Haꞌe vy aipoeꞌi Jônatas pe:

 505 1 Samuel 20

— Mbaꞌe tu xee ajapo? Mbaꞌe nungakue py tu ajejavy? Mbaꞌe py tu xee

ajapo vai nderu pe, xejuka ukaxe aguã?
2 Ombovai:
 

— Haꞌe nunga ndoikoi ꞌrã. Nanderejukai ꞌrãe. Xeru ma ndojapoi ꞌrã

mbaꞌeve, tuvixa vaꞌe neĩ kyrĩꞌi vaꞌe xevy ranhe omombeꞌu eꞌỹ re. Mbaꞌerã tu
xeru haꞌe ramigua ndoikuaa ukai ꞌrã xevy? Haꞌe nunga ndoikoi ꞌrãe — heꞌi.
3 Haꞌe rã Davi oura reve ombovai:
 

— Nderu ma oikuaa ae ndee xemboaxya. Haꞌe nunga rupi ojeupe ae

aipoeꞌi: “Jônatas toikuaa eme haꞌe nunga, iporiau eꞌỹ aguã”, heꞌi vaꞌekue.
Anhetẽ ete Senhor oikove vaꞌe rupi, haꞌe ndee Jônatas nderekove rupi
avi aura vy aipoaꞌe: Xee amano aguã ovaẽ raiꞌi ma — heꞌi.
4 Haꞌe rami rã Jônatas aipoeꞌi Davi pe:
 

— Ndee reipota vaꞌe tema xee ajapo ꞌrã.

5 Davi ombovai:
 

— Koꞌẽ ramo oiko ꞌrã ngaru jaxy pyau pygua, huvixa reve xee akaru
ainy aguã ꞌrãgue. Vaꞌeri tove taa nhuũndy rupi anhemi aguã, mboapy
araa kaꞌarukue peve. 6 Haꞌe gui xee naĩa nderu oikuaa rã ndee aipoꞌre ꞌrã:
 

“Davi ojerure kuri Belém guetã katy oo aguã re, mbaꞌeta haꞌe py hetarã
kuery haꞌe javi ꞌrã ojapo mymba omeꞌẽ okuapy aguã maꞌetỹa nhavõ”, ꞌre
ꞌrã. 7 Haꞌe ramo xapyꞌa rei nderu “Haꞌeve” heꞌi ramo xee nerembiguai aiko
 

porã ꞌrã. Teĩ ivai ri ramo reikuaa ma ꞌrã xejukaxea. 8 Xee nerembiguai pe
 

exa uka xemboaxya, xereve Senhor renonde peteĩ rami jaiko aguã rami
rejapo rire. Haꞌe rami eꞌỹ rã xapyꞌa rei xere haꞌeveꞌỹ vaꞌe oĩa reikuaa vy
ndee ae xejuka. Mbaꞌe re ꞌrã tu nderu pe xemboaxa? — heꞌi.
9 Jônatas ombovai:
 

— Haꞌe nunga ma ndoikoi ꞌrãe ndere. Xeru ndejukaxea aikuaa ri vy aju

voi ꞌrã ndea py, xee ae amombeꞌu aguã — heꞌi.
10 Davi oporandu Jônatas pe:
 

— Haꞌe rami rã nderu ivai reve ri ombovai rã mavaꞌe tu ou ꞌrã xevy pe

omombeꞌu aguã?
11 Jônatas ombovai:
 

— Eju haꞌvy, jaa nhuũndy rupi — heꞌi. Haꞌe vy jogueraa.

Davi reve peteĩ rami ikuai aguã Jônatas ojapoague

12  Haꞌe
gui Jônatas aipoeꞌi Davi pe:
— Senhor Israel kuery ruete oendua py aipoaꞌe: Koꞌẽ rã eꞌỹ vy koꞌẽ
mboae ramo aikuaa pota ꞌrã xerua py. Xapyꞌa rei ndee Davi pe haꞌe
ojapo porãxe ri ramo xee amombeꞌu uka ꞌrã. 13 Haꞌe rami avi xapyꞌa rei
 

xeru ndejukaxe teĩ ndevy xee ndaikuaa ukai ri ramo reo jepe aguã rami,
haꞌe ramo tove Senhor xee Jônatas taxembopaga haꞌe ae oipotaa rami.
Senhor toiko ndereve, xeru reve oikoague rami. 14 Haꞌe gui xapyꞌa rei
 

xee aikove teri ramo xemboaxy ke Senhor rami, amano eꞌỹ aguã. 15 Haꞌe  
1 Samuel 20 506

yvy gui Senhor omomba teĩ ndee Davi rovaigua kuery haꞌe javi, haꞌe
rami teĩ emboaxy eꞌỹ eme xero pygua kuery — heꞌi.
16 Haꞌe rami Davi ro pygua kuery re Jônatas omaꞌẽ vy ojapo peteĩ rami
 

ikuai aguã. Haꞌe vy aipoeꞌi:

— Tove Senhor tombopaga Davi rovaigua kuery haꞌe javi — heꞌi.
17 Teĩgue ju Jônatas ojapo Davi oayvua rupi oura aguã rami, mbaꞌeta
 

Jônatas oayvu onheꞌẽ haꞌe javi py.

18 Haꞌe gui Jônatas aipoeꞌive:
 

— Koꞌẽ ramo oiko ꞌrã ngaru jaxy pyau pygua. Haꞌe vaꞌe py oporandua
ꞌrã ndere, nerenda oĩ rive ramo. 19 Mboapy araa py ma reo pojava ꞌrã
 

jypy renhemiague katy, Ezel py itaova rovai hiꞌãa py ꞌrã repyta. 20 Haꞌe  

gui xee ma haꞌe katy amombo ꞌrã mboapy huꞌy, itaova re rive omombo
vaꞌe rami. 21 Haꞌe rami vy amondouka ꞌrã kunumi vaꞌe, “Tereo, eka huꞌy”,
 

haꞌe vy. Haꞌe vaꞌe gui xapyꞌa rei kunumi vaꞌe pe “Neꞌexa, huꞌy tu kyvõꞌi
rami ikuai, eru”, haꞌe ramo ke eju ju Davi, mbaꞌeta anhetẽ ete Senhor
oikove vaꞌe rupi aura vy aipoaꞌe: Reiko porã ꞌrã, mbaꞌeve gui rekyje eꞌỹ
re. 22 Haꞌe rami teĩ xapyꞌa rei kunumi vaꞌe pe “Neĩ ke, huꞌy nderovaiveꞌi
 

ma ikuai”, haꞌe ramo tereo, Senhor nemondouka ramo. 23 Haꞌe gui  

jajogueroayvuague rami vy nhanembyte Senhor oĩ ꞌrã rakaꞌe rã peve —

heꞌi. 24 Haꞌe rami rã Davi oo vy nhuũndy rupi onhemi.
 

Haꞌe gui ngaru jaxy pyau pygua oiko jave py ma huvixa ma mesa py oĩ
okaru aguã. 25 Gueko rami vy guenda py ae oĩ oo mbotya yvyꞌiry. Jônatas
 

ma henondeꞌi oĩ, haꞌe gui Saul yvyꞌiry ma Abner oĩ avi. Haꞌe rã Davi
renda ma oĩ rive.
26 Haꞌe rami teĩ haꞌe vaꞌe ára ma Saul mbaꞌeve ndeꞌi, ojeupe ae “Davi
 

re ko mbaꞌemo rei oĩ rã haꞌeveꞌỹ vaꞌe teri oiko, onhemongyꞌa uka vaꞌekue

ae ꞌrã”, heꞌi vy. 27 Koꞌẽ jevy haꞌekue rami ae ju oiko mokoĩ araa ma ngaru
 

jaxy pyau pygua. Davi renda oĩ rive ae tema.

Haꞌe ramo Saul aipoeꞌi guaꞌy Jônatas pe:
— Mbaꞌe re tu Jessé raꞌy ndoui okaru vy, kuee neĩ aỹ ma voi?
28 Jônatas ombovai:
 

— Davi ijayvu porãꞌia rupi ojerure xevy Belém tekoa katy oo aguã
re. 29 Haꞌe vy aipoeꞌi xevy: “Ajerure aa aguã, mbaꞌeta xeretarã kuery
 

mbaꞌemo omeꞌẽ aguã rami ikuai tekoa py. Haꞌe vy xeretarã kuery vaꞌe
regua onheaꞌã rei xereraa aguã re. Aỹ haꞌeve ri ramo ajerure aa aguã re,
xeregua kuery aexapa aguã”, heꞌi rire. Haꞌe nunga rupi ae ndoui xeruvixa
ngaru rejapoa py.

Jônatas pe Saul ivai reve ijayvuague

30  Haꞌe
ramo Saul ma Jônatas pe ae ivai. Haꞌe vy aipoeꞌi:
— Kunha heko vai haꞌe inhakã ratã vaꞌe piꞌa! Xee ndaikuaai teve Jessé raꞌy
reiporavoague nemoxĩmbaarã, haꞌe ndexy nekuavãare voi oxĩmba aguã?
 507 1 Samuel 20​, ​21

31 Haꞌe nunga rupi Jessé raꞌy yvy re oikovea ja neĩ ndee ma voi riae ndereikoi
ꞌrã, neĩ repenaa voi noĩ atãi ꞌrã. Eru ruka haꞌvy aỹ ma voi, ajuka ꞌrãe — heꞌi.
32 Haꞌe ramo Jônatas ombovai vy aipoeꞌi nguu Saul pe:
 

— Mbaꞌe re ꞌrã haꞌvy rejuka? Mbaꞌe tu ojapo vai? 33 Haꞌe rami teĩ hexe
 

Saul omombo huꞌy guaxu onhyvõ aguã. Haꞌe rami rã Jônatas oikuaa
anhetẽ ae tuu onhembopyꞌaa Davi ojuka aguã.
34 Haꞌe rire Jônatas ivai vy mesa gui opuꞌã ovy. Mokoĩ araa ma ngaru jaxy
 

pyau pygua vaꞌe ára ma ndokarui, tuu haꞌe rami ete Davi re ijayvu rã iporiau vy.

Jônatas Davi mondoukaa rupi ijayvuague

35  Koꞌẽjevy Davi reve Jônatas oaꞌangaague ára py oo nhuũndy katy.
Ogueraa avi peteĩ guembiguai kunumi vaꞌe. 36 Kunumi vaꞌe pe
 

— Enha ke huꞌy amombo rã reru aguã — heꞌi. Haꞌe ramo haꞌe vaꞌe
onha jave omombo peteĩ huꞌy henonderã katy.
37 Jônatas huꞌy omombo vaꞌekue hoꞌaague py kunumi vaꞌe ovaẽ ramo
 

Jônatas ojapukai ixupe. Haꞌe vy aipoeꞌi:

— Nderovaiveꞌi eꞌỹ teve huꞌy hoꞌa?
38 Teĩgue ju Jônatas ojapukai:
 

— Neĩ ejapura ke, neakuã taꞌvy — heꞌi. Haꞌe ramo kunumi Jônatas
rembiguai huꞌy ojopy ma vy ojevy ju herekoa oĩa py. 39 Kunumi vaꞌe
 

mbaꞌeve ma voi ndoikuaai. Jônatas haꞌe Davi anhoꞌi oikuaa haꞌe nunga.
40 Haꞌe gui ma kunumi ogueru vaꞌekue po py Jônatas omoĩ guapa. Haꞌe
 

vy aipoeꞌi:
— Tereo, eraa tetã katy. 41 Kunumi vaꞌe ooꞌi ramove Davi opuꞌã ouvy kuaray
 

puku-a katy oĩague gui. Mboapykue oĩ guenapyꞌã re, ngova yvy re omovaẽ reve.
Haꞌe vy Jônatas reve mokoĩve joayvu vyve ojaeꞌo. Davi ma ojaeꞌove oiny.
42 Jônatas aipoeꞌi Davi pe:
 

— Tereo porãꞌi ke, nhande mokoĩve Senhor rery rupi jaura vy “ Senhor toĩ
nhanembyte, haꞌe gui xero pygua haꞌe ndero pygua kuery mbyte avi”, jaꞌe rire
— heꞌi. Haꞌe ramo Davi opuꞌã ovy. Haꞌe rã Jônatas ma tetã katy ju ojevy.

Sacerdote Aimeleque oĩa py Davi ooague

21   Haꞌe
gui ma Nobe tetã py Davi ovaẽ sacerdote Aimeleque oĩa
1

py. Haꞌe ramo Aimeleque ma Davi ou rã oexa vy oryryipa reve oẽ

ovaexĩ vy. Haꞌe vy aipoeꞌi:
— Mbaꞌe re tu ndee aeꞌi reju? Mavaꞌeve pa ndoui ndereve?
2 Davi ombovai sacerdote Aimeleque pe:
 

— Huvixave xembou vy aipoeꞌi: “Mavaꞌeve toikuaa eme mbaꞌe re pa

romondoukaa, haꞌe mbaꞌe nunga rupi paa voi”, heꞌi vaꞌekue. Haꞌe rã
xevygua xondaro kuery pe ma aipoaꞌe peteĩ henda py rojoexa ju aguã
rami. 3 Aỹ ma mbaꞌe tu rereko apy ndepo py? Emeꞌẽ xevy peteĩ nhiruĩ
 

mbojape, eꞌỹ vy rereko vaꞌe rei tema — heꞌi.

1 Samuel 21​, ​22 508

4  Sacerdote
ombovai vy Davi pe aipoeꞌi:
— Mbojape riveꞌi ma ndarekoi xepo py. Mbojape ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe anho oĩ.
Haꞌe rami avi nderevegua avakue kunha reve nhogueronheno veꞌỹ teri
vaꞌe pe ma guive rã — heꞌi.
5 Davi ombovai vy aipoeꞌi sacerdote pe:
 

— Tá, haꞌe rami ae jepi, rojogueroꞌa aguã katy roo nhavõ ndaꞌevei ae
kunhague reve roĩ aguã. Haꞌe rami vy xerevegua avakue nonhemboete
kyꞌai ꞌrã roo rivea rupi, haꞌe gui aỹ katuve ma ndaꞌikyꞌaive ma ꞌrã — heꞌi.
6 Haꞌe rami rã sacerdote omeꞌẽ mbojape ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe, amboae regua haꞌe py
 

ndaꞌipoi rã. Mbojape ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe anho oĩ, Senhor renonde gui oguenoẽ
mbyre, hiꞌára py porã omboekovia rire mbojape haku rei teri vaꞌe re.
7 Haꞌe vaꞌe ára py oĩ raꞌe peteĩ Saul rembiguai regua, Senhor renonde
 

oĩ aguã rami oiko vaꞌe ae. Doegue hery vaꞌe, Edom pygua, Saul rymba
kuery re opena vaꞌe.
8 Haꞌe gui Davi aipoeꞌi Aimeleque pe:
 

— Ndererekoi pa huꞌy guaxu, eꞌỹ vy kyxe? Mbaꞌeta xee ndarekoi kyxe

neĩ xerembiporu ma voi, huvixa xembou pojava rã.
9 Sacerdote ombovai:
 

— Apy oĩ vaꞌe ma kyxe filisteu Golias Elá yvyugua py rejuka vaꞌekue

mbaꞌekue. Manto sacerdote peguaꞌã katy oĩ ajukue py onhovã mbyre.
Reraaxe vy ke eraa, mbaꞌeta amboae ndaꞌipoi kovaꞌe anho eꞌỹ vy — heꞌi.
Davi aipoeꞌi:
— Amboae ndaꞌipoi ri haꞌe vaꞌe ramigua. Emeꞌẽ xevy.

Gate pygua huvixa Aquis oĩa katy ojavaague

10 Haꞌe
vaꞌe ára Davi opuꞌã vy ojava ovy Saul gui. Haꞌe vy Gate pygua huvixa
Aquis oĩa py ju ovaẽ. 11 Haꞌe rami teĩ Aquis pe hembiguai kuery aipoeꞌi okuapy:
 

— Pevaꞌe pa Davi oyvy re huvixa opena vaꞌe eꞌỹ teve? Ixupe eꞌỹ teve
ojeroky reve oporaei reve “Saul ma mil eteꞌi ojuka, haꞌe rã Davi ma dez
mil peve ojuka vaꞌe”, heꞌi okuapyague vaꞌe? — heꞌi okuapy. 12 Haꞌe rami  

ijayvu rã Davi oendu vy imaꞌenduꞌa riae oikovy haꞌe aeꞌi. Haꞌe rami vy
Gate pygua huvixa Aquis gui okyje. 13 Haꞌe rami vy haꞌe kuery oexaa py
 

onhembotavy rei vy inhakã porã eꞌỹ vaꞌe rami oiko. Haꞌe vy okẽ yta rupi
oikaraĩmba, haꞌe hendyry xyrypa rei oikovy guendyva rupi.
14 Haꞌe ramo Aquis aipoeꞌi guembiguai kuery pe:
 

— Pexa ma kovaꞌe ava naꞌinhakã porãia vaꞌeri. Mbaꞌe re tu xea py peru?

15 Xevy pe oata ri tyꞌy inhakã porã eꞌỹ vaꞌe, haꞌe vaꞌe peru avi aguã, xerenonde
 

inhakã vai rei oikovy aguã? Haꞌe vaꞌe voi ri tyꞌy oike ꞌrã xero py? — heꞌi.

Adulão haꞌe Moabe py Davi onhemiague

22   Haꞌerami rã Davi haꞌe gui oo vy Adulão katyꞌi itakua oĩ vaꞌe

1

py ju onhemi. Haꞌe py haꞌe oikoa tykeꞌy kuery haꞌe tuu ro

 509 1 Samuel 22

pygua kuery haꞌe javi oendu vy oupa haꞌe py hexeve ikuai aguã. 2 Hexe
 

onhemoirũ avi avakue mbaꞌemo py ojapurapa rei vaꞌe haꞌe javi, oreve vaꞌe
eꞌỹ vy ndovyꞌai rei vaꞌe. Haꞌe rã haꞌe ma oiko haꞌe kuery re opena vaꞌe.
Haꞌe javi vy hexeve ikuai quatrocentos avakue rivyvyi.
3 Haꞌe vaꞌe gui Davi oo ju Moabe regua Mispa katy. Haꞌe rami vy haꞌe
 

pygua huvixa pe aipoeꞌi:

— Toiko xeru haꞌe haꞌi pendereve, mbaꞌe pa Nhanderuete xere ojapo
ꞌrãa aikuaa peve — heꞌi. 4 Haꞌe rami vy Moabe pygua huvixa oĩa py haꞌe
 

kuery ogueru ramo hexeve ikuai, Davi itakua py oikoa ja.

5 Haꞌe gui profeta Gade aipoeꞌi Davi pe:
 

— Epytave eme apy. Tereo, Judá yvy re ju eike — heꞌi ramo Davi oẽ vy
Herete kaꞌaguyꞌi re ju oo.

Nobe py sacerdote ikuai vaꞌekue Saul ojuka ukapaague

6  Davihaꞌe hexevegua avakue ikuaia oikuaa okuapya. Haꞌe nunga Saul
pe omombeꞌua rã oendu. Haꞌe jave py Saul ma Gibeá py oĩ, yvyra-vyraꞌi
guy py, yvyꞌãꞌia re. Opo py oguereko huꞌy guaxu, haꞌe hexeve hembiguai
kuery voi ikuai. 7 Haꞌe vaꞌe kuery pe aipoeꞌi:
 

— Benjamim ramymino kuery, pendu ke xeayvua! Pẽvy voi tyꞌy Jessé

raꞌy omeꞌẽ ꞌrã yvy haꞌe uvaty? Peẽ kuery haꞌe javi pendeapo ꞌrã ri tyꞌy mil
haꞌe cem re pepena aguã rami? 8 Haꞌe rami aguã ae ri tyꞌy pejogueroayvu
 

pekuapy xerovai? Mavaꞌeve rei nomombeꞌui xevy Jessé raꞌy reve xeraꞌy
peteĩ rami ikuai aguã re jogueroayvuague. Peẽ kuery vaꞌe regua peteĩve
naxemboaxyi vy xevy napemombeꞌui xeraꞌy eteve voi xerembiguai reve
xemoingo axy aguã rami jogueroayvuague, aỹ minha jaexaa rami — heꞌi.
9 Haꞌe ramo Edom pygua Doegue ma ombovai, Saul rembiguai kuery
 

mboae reve hiꞌaĩ avia py. Haꞌe vy aipoeꞌi:

— Haꞌe gui xee ma aexa Jessé raꞌy Nobe tetã py ovaẽ rã, Aitube
raꞌy Aimeleque oĩa py. 10 Haꞌe gui haꞌe ojerure rã Aimeleque oporandu
 

Senhor pe. Haꞌe vy ixupe omeꞌẽ tembiꞌu. Ixupe omeꞌẽ avi kyxe filisteu
Golias mbaꞌekue — heꞌi.
11 Haꞌe rami rã huvixa oenoĩ uka sacerdote Aitube raꞌy Aimeleque, haꞌe
 

tuu ro pygua kuery haꞌe javi. Haꞌe vaꞌe kuery ma Nobe py sacerdote ikuai
vaꞌe. Haꞌe ramo haꞌe kuery haꞌe javi ou okuapy huvixaa py.
12 Saul aipoeꞌi:
 

— Aitube raꞌy, endu ke xeayvua!

Ombovai:
— Apy ma aĩ, xeruvixa — heꞌi.
13 Haꞌe ramo Saul aipoeꞌi:
 

— Mbaꞌe re tu Jessé raꞌy reve penhomongeta xerovai? Mbaꞌeta ixupe

remeꞌẽ mbojape haꞌe kyxe. Hexe reporandu avi Nhanderuete pe, xerovai
opuꞌã vy xejuka nhemi aguã, aỹ jaexaa rami — heꞌi.
1 Samuel 22​, ​23 510

14  Haꞌeramo Aimeleque ombovai vy huvixa pe aipoeꞌi:

— Haꞌe rami avi mavaꞌe haꞌvy nerembiguai kuery ikuai vaꞌe regua
Davi rami heko porã vaꞌe? Haꞌe ma nderajy me, nerarõa kuery re
opena vaꞌe, haꞌe ndero pygua kuery omboeteve okuapy vaꞌe. 15 Tyrã  

aỹ ramo teve jypyꞌi Nhanderuete pe ajerure hexe? Any! Ndeayvu rive

eme xee nerembiguai re, neĩ xeru ro pygua kuery re. Mbaꞌeta xee
nerembiguai vaꞌe ma mbaꞌeve aikuaa vaꞌeꞌỹ, tuvixa vaꞌe neĩ kyrĩꞌi vaꞌe
— heꞌi.
16 Haꞌe rami teĩ huvixave ombovai:
 

— Aimeleque, ndee remano ꞌrã, nderu ro pygua kuery haꞌe javi

reve.
17 Huvixa aipoeꞌive ju harõa kuery hexeve ikuai vaꞌe pe:
 

— Peju, pejukapa Senhor pegua sacerdote kuery, mbaꞌeta haꞌe

kuery voi Davi re onhemoirũ vy ojava rã oikuaa vaꞌeri xevy ndoikuaa
ukai rire — heꞌi teĩ hembiguai kuery ndojukaxei Senhor pegua
sacerdote kuery.
18 Haꞌe ramo Doegue pe ju huvixa aipoeꞌi:
 

— Eju, ejukapa sacerdote kuery — heꞌi ramo Edom pygua Doegue

ou vy ojukapa sacerdote kuery. Haꞌe vaꞌe ára ojuka oitenta e cinco
avakue manto sacerdote pegua py onhemonde vaꞌekue. 19 Nobe  

tetã sacerdote kuery rekoa py voi ojukapa kyxe py: avakue haꞌe
kunhague, kyrĩgue haꞌe okambuꞌi vaꞌe, vaka, mburikaꞌi haꞌe vexaꞌi
kuery.

Davi reve Abiatar voi onhemiague

20  Aituberaꞌy Aimeleque raꞌy kuery regua ojukaa rã peteĩꞌi anho oo
jepe, Abiatar hery vaꞌe. Haꞌe vaꞌe ma Davi oĩa katy onha ovy. 21 Haꞌe vy  

ixupe omombeꞌu vy aipoeꞌi:

— Saul ma ojuka ukapa ma Senhor pegua sacerdote kuery.
22 Haꞌe ramo Davi aipoeꞌi Abiatar pe:
 

— Xee aikuaa porã ae ma Edom pygua Doegue haꞌe py oĩ rire

nomombeꞌu eꞌỹi ꞌrãe Saul pe. Xekáuxa ae nderu ro pygua kuery
omanomba. 23 Eiko ri xereve, ekyje eme, mbaꞌeta xejukaxea ma ndee voi
 

ndejukaxe avi. Xereve vy ma reo jepe ꞌrã — heꞌi.

Queila pygua kuery Davi ogueraa jepeague

23   Haꞌe
gui ma Davi pe omombeꞌua:
1

— Queila pygua kuery reve filisteu kuery jogueroꞌa vy

imondapa mbaꞌemo raꞌyĩgue re — ꞌea.
2 Haꞌe rami rã Senhor pe Davi oporandu vy aipoeꞌi:
 

— Haꞌe gui xee aa vy pa aity ꞌrã filisteu kuery?

Senhor ombovai vy aipoeꞌi Davi pe:
 511 1 Samuel 23

— Tereo, filisteu kuery peitypa ꞌrã, haꞌe vy peraa jepe ꞌrã Queila pygua
kuery — heꞌi.
3 Haꞌe rami teĩ avakue Davi reve ikuai vaꞌe aipoeꞌi:
 

— Apy Judá yvy re rive voi rokyje, haꞌe gui Queila katy filisteu regua
xondaro kuery rovai rojeꞌoi vy katuve ma — heꞌi okuapy.
4 Haꞌe rami rã Davi teĩgue ju oporandu Senhor pe. Haꞌe rã Senhor
 

ombovai vy aipoeꞌi:
— Peiko katu tema Queila katy peo aguã, mbaꞌeta pendepo py
amboaxapa ꞌrã filisteu kuery — heꞌi.
5 Haꞌe ramo Queila katy Davi ojeꞌoi hexevegua kuery vaꞌe reve. Filisteu
 

kuery rovai opuꞌã vy ogueraapa ju mymba kuery imondaague. Heta avi

ojuka haꞌe kuery regua. Haꞌe rami py Davi ogueraa jepe Queila pygua
kuery. 6 Davi oĩa katy Aimeleque raꞌy Abiatar ojava vaꞌekue Queila katy
 

oo avi vy opo py ogueraa manto sacerdote pegua.

7 Haꞌe gui Saul pe omombeꞌua Queila katy Davi ooague. Saul aipoeꞌi:
 

— Nhanderuete omboaxa ma xepo py. Ojejoko uka ma, peteĩ tetã hokẽ jokoa
vaꞌe py oike rire — heꞌi. 8 Haꞌe rami vy Saul oenoĩ ukapa ojeupegua kuery, joe
 

opuꞌã vy Queila katy ojeꞌoi aguã, Davi haꞌe hexevegua kuery ojokopa aguã.
9 Haꞌe rami teĩ Davi oikuaa ae Saul ojukaxe oikovya. Haꞌe vy aipoeꞌi
 

sacerdote Abiatar pe:

— Eru apy manto sacerdote pegua — heꞌi ramo ogueru.
10 Haꞌe gui Davi onhemboꞌe Senhor pe:
 

— Xe-Senhor Israel kuery ruete vaꞌe, xee nerembiguai aendu Saul

xekáuxa Queila tetã py ou vy ombovaipaxea. 11 Haꞌe gui Queila pygua avakue
 

xemboaxa ꞌrã teve ipo py? Haꞌe Saul ou ae ꞌrã teve, xee nerembiguai aendua
rami? Ah Senhor Israel kuery ruete, eikuaa uka ke xee nerembiguai pe.
Senhor ombovai:
— Ou ꞌrã — heꞌi.
12 Haꞌe gui teĩgue ju Davi oporandu ixupe:
 

— Haꞌe gui avakue Queila pygua xemboaxa ꞌrã teve Saul po py,
xerembiguai kuery reve?
Senhor ombovai ju:
— Penemboaxa ꞌrã ipo py — heꞌi.
13 Haꞌe rami rã Davi ma hexeve avakue seiscentos ikuai vaꞌe reve oiko
 

katupa vy Queila gui oẽmba vy ooa katy rei ojeꞌoi. Haꞌe gui Queila gui Davi
ojava maa omombeꞌua rã Saul oendu vy ndoo potavei. 14 Haꞌe rã Davi ma
 

tekoa eꞌỹa rupi ae tema oiko onhemia py. Yvyꞌã reia Zife tekoa eꞌỹa re oiko.
Saul koꞌẽ nhavõ oeka oikovy teĩ Nhanderuete nomboaxai ipo py.

Teĩgue ju Davi haꞌe Jônatas peteĩ rami ikuai aguã re jogueroayvuague

15  Haꞌe
gui Saul ojukaxe vy oo jevyague Davi oikuaa vy opyta ranhe
Horesa py Zife tekoa eꞌỹa py. 16 Haꞌe ramo Saul raꞌy Jônatas opuꞌã vy
 
1 Samuel 23​, ​24 512

oo Davi oĩa katy Horesa py. Haꞌe vy ombopyꞌa guaxuve Nhanderuete re

ojeroviaa py. 17 Haꞌe vy aipoeꞌi:
 

— Ekyje eme, mbaꞌeta xeru Saul nandejoui ꞌrã. Haꞌe rami ꞌrãgue py
ndee ae ꞌrã repena Israel kuery re. Ndereve xee voi aĩ ꞌrã nepytyvõarã.
Haꞌe nunga xeru ae voi oikuaa porã — heꞌi. 18 Haꞌe rami vy Senhor
 

renonde mokoĩve ojapo peteĩ rami ikuai aguã. Haꞌe gui Davi opyta
Horesa py, haꞌe rã Jônatas ma ngoo katy ju ojevy.

Zife pygua kuery Davi omboaxa nhemi aguã re ijayvu okuapyague

19 Haꞌe gui Zife pygua kuery ojeꞌoi Gibeá katy Saul oĩa py. Haꞌe vy
aipoeꞌi:
— Ore kuery orerekoa Horesa py eꞌỹ teve Davi onhemi oikovy?
Haquila yvyꞌã reia rupi oiko Jesimom regua kuaray puku-a katy. 20 Aỹ ma
 

oreruvixa, tereo ndepyꞌa py rejou porãa rami vy. Haꞌe gui ore kuery ma
ndepo py romboaxa aguã rami ꞌrã roiko — heꞌi okuapy.
21 Saul aipoeꞌi:
 

— Senhor tapenemoingo porã, xemboaxya rupi peiko rã. 22 Tapeo 

haꞌvy peporandu porãve. Peikuaa pota porã mamo pa oikoa re, haꞌe
mavaꞌe pa oexa jepi vaꞌea re. Mbaꞌeta xevy omombeꞌua haꞌe oiko kuaa
raxa vaꞌea rami. 23 Haꞌe nunga rupi pejapyxaka, peikuaa pota porã
 

onhemiaty haꞌe javi re. Haꞌe gui ma pejevy ju xea py pemombeꞌu porãve
aguã, Judá regua mbovy eꞌỹ ikuaia rupi teĩ ajou aguã — heꞌi.
24 Haꞌe rami rã haꞌe kuery opuꞌã vy Zife katy ju ojevy Saul renonderã.
 

Davi haꞌe hexevegua avakue ikuai Maom regua tekoa eꞌỹa py Jesimom
katy, yvy joja reia oĩ vaꞌe re. 25 Hakykue Saul haꞌe hexevegua avakue
 

ojeꞌoi rã Davi pe omombeꞌua. Haꞌe rami rã oo itaova paꞌũ tekoa eꞌỹa

Maom oĩ vaꞌe katy. Haꞌe nunga Saul oendu vy oo avi Davi rakykue tekoa
eꞌỹa Maom katy. 26 Haꞌe gui ma Saul haꞌe hexevegua avakue ojeꞌoi peteĩ
 

yvyꞌã katy, haꞌe rã Davi haꞌe hexevegua avakue ma amboae katy ojeꞌoi.
Davi ojapura Saul gui oo jepe aguã onha vy. Haꞌe rami teĩ haꞌe kuery
ojoko Davi kuery ojopypa aguã.
27 Haꞌe gui Saul oĩa py ou peteĩ ayvu mombeꞌua. Haꞌe vy aipoeꞌi:
 

— Ejapura ke haꞌe tereo ju, mbaꞌeta filisteu kuery oupa ma nhandeyvy

re — heꞌi. 28 Haꞌe rami rã Saul ojepeꞌa Davi rakykue ooa gui, filisteu
 

kuery re opuꞌã ovy aguã. Haꞌe nunga rupi haꞌe vaꞌe tekoa omboerya Ita oo
jepea. 29 Haꞌe vaꞌe gui Davi oo vy En-Gedi py ju onhemi oĩ porã aguã py.
 

Davi Saul ndojukaiague

24   Filisteu
kuery rakykue Saul ooague gui ojevy jave omombeꞌua
1

ixupe:
— Davi ma En-Gedi tekoa eꞌỹa re oiko — ꞌea. 2 Haꞌe ramo Saul ogueraa
 

três mil avakue Israel kuery haꞌe javi gui oiporavo vaꞌekue. Haꞌe rami vy
 513 1 Samuel 24

itaova paꞌũ ijavaete reia rupi ojeꞌoi Davi haꞌe hexevegua avakue rakykue.
3 Tape rupi ooa rupi ovaẽ vexaꞌi kuery kora oĩ vaꞌe py. Haꞌe py oĩ avi peteĩ
 

itakua. Haꞌe vaꞌe py ma Saul oike, jai py opytaxea oendu vy. Haꞌe vaꞌe
itakua py ae Davi oirũ kuery reve ikuai, iguyve katy onhemi okuapy.
4 Haꞌe ramo Davi revegua avakue aipoeꞌi okuapy:
 

— Ange ma Senhor aipoeꞌiague ára: “Ndepo py amboaxa ꞌrã

nderovaigua, reipotaa rami rereko aguã” heꞌiague — heꞌi okuapy ramo
Davi opuꞌã mbegueiꞌi ovy vy ojaya Saul ao puku apy.
5 Haꞌe rami teĩ Saul ao apy ojaya rire Davi oendu ipyꞌa tytyvea. 6 Haꞌe
   

rami vy hexevegua avakue pe aipoeꞌi:

— Senhor taxejoko mbaꞌemo rei xeruvixa re ajapo eꞌỹ aguã, hovai
xepo amoĩ eꞌỹ aguã, Senhor oiporavo vaꞌekue oiko rã — heꞌi. 7 Haꞌe rami
 

Davi ijayvu vy ojoko hexevegua avakue Saul rovai opuꞌã okuapya gui.
Haꞌe gui Saul ma itakua gui oẽ ju vy oove tema.
8 Haꞌe rire Davi voi opuꞌã vy oẽ avi itakua gui. Haꞌe rami vy ojapukai
 

hoꞌamy Saul pe. Haꞌe vy aipoeꞌi:

— Huvixave, xeruvixa!
Saul guakykue re omaꞌẽ ramo Davi guenapyꞌã re oĩ omboetea rupi,
ngova yvy re omovaẽ reve. 9 Haꞌe vy Davi aipoeꞌi Saul pe:
 

— Mbaꞌe re tu rejapyxaka ꞌrã avakue “Davi ndejukaxe”, heꞌi vaꞌe

kuery re? 10 Mbaꞌeta nderexa py ae rexa ange kovaꞌe itakua py Senhor
 

xepo py Senhor nemboaxa rã. Haꞌe gui amongue aipoeꞌi rojuka aguã
teĩ xee ma ndorojukai, mbaꞌeta aipoaꞌe: “Xee namoĩ ꞌrã xepo xeruvixa
re, Nhanderuete oiporavo rire”, haꞌe kuri. 11 Emaꞌẽ haꞌvy xeru, exa apy
 

xepo py ndeao apykue areko vaꞌe. Ndeao apyꞌi rive xee ajaya kuri rojuka
ꞌrãgue py. Eikuaa pota haꞌvy rexa aguã xere noĩa romoingo axy aguã.
Xee ma mbaꞌeve ndajapoxei ndere, ndajapo vai ndevy, ndee xejukaxe
vy xereka reikovy teĩ. 12 Senhor toikuaa pota xere haꞌe ndere, Senhor
 

ae tanembopaga xere rejapo vaiague re, haꞌe rã xee ma namoĩ ꞌrã xepo
ndere. 13 Ymagua kuery ayvu omombeꞌu vy “Heko vai vaꞌe gui ae oiko
 

teko vai”, heꞌiaty rami ae. Haꞌe rã xee ma namoĩ ꞌrã xepo nderovai. 14 Haꞌe
 

gui mavaꞌe rakykue tu ndee Israel pygua huvixa vaꞌe reo? Marã ramigua
tu rejopyxe? Peteĩ jagua reꞌõgue ri tyꞌy? Tyrã pa peteĩ jagua ky teve?
15 Senhor toikuaa pota xere, toikuaa pota xere haꞌe ndere, toexa pota
 

porã, taxemboeko porã, xevy pe tojapo haꞌevea ramigua, haꞌe taxereraa

jepe ndepo gui — heꞌi.
16 Haꞌe rami Davi ijayvupa ma ramo Saul ombovai:
 

— Povaꞌe ae pa ndeayvua, xeraꞌy Davi? — heꞌi vyve ojaeꞌo atã.

17 Aipoeꞌive Davi pe:
 

— Ndee ma xegui ndereko porãve vaꞌe, mbaꞌeta mbaꞌemo porã anho

rejapo xere, haꞌe rã xee ma mbaꞌemo vai ajapoxe ndere. 18 Ange rexa uka
 

xere rejapo porãa. Ndepo py Senhor xemboaxa teĩ ndee ndaxejukai.

1 Samuel 24​, ​25 514

19 Mbaꞌeta mavaꞌe ndaꞌu ngovaigua ojou teĩ omondouka porã rive ꞌrã tape
rupi? Senhor tomeꞌẽ ndevy mbaꞌemo porã ange xere nderejapo vaiague
re. 20 Aỹ aikuaa porã ma ndee ae ꞌrã huvixave reiko, haꞌe Israel kuery re
 

repenaa oĩ atã ꞌrã ndepo py. 21 Haꞌe nunga rupi eura ke xevy Senhor re,
 

xeguigua kuery remomba eꞌỹ aguã, xerery rembogue eꞌỹ aguã xeru ro gui
— heꞌi. 22 Haꞌe rami rã Saul pe Davi oura ramo oo ju ngoo katy. Haꞌe rã
 

Davi ma hexeve avakue reve ojeꞌoi peteĩ henda py onhemi jevy aguã.

Samuel omanoague

25   Haꞌe
gui Samuel omano. Haꞌe ramo Israel kuery haꞌe javi
1

onoꞌõmba vy ojaeꞌo okuapy. Hekoague py ae onhono porã, Ramá

tetã py. Haꞌe vaꞌe rire Davi opuꞌã vy oove ju Parã tekoa eꞌỹa katy.

Nabal rekoa py Davi kuery ovaẽ jave guare

2  Oikopeteĩ ava Maom pygua, Carmelo katyꞌi ijyvy vaꞌe. Haꞌe vaꞌe ma
oguerekopa vaꞌe, três mil vexaꞌi haꞌe mil kavara oguereko vaꞌe. Haꞌe vy
vexaꞌi rague ojaya oikovy Carmelo py ae. 3 Haꞌe vaꞌe rery ma Nabal. h Haꞌe
 

rã taꞌyxy rery ma Abigail. Kunha vaꞌe ma hiꞌarandu haꞌe iporã guive. Haꞌe
rã ime ma ivai ja rei haꞌe ndaꞌiporayvui guive opa mbaꞌe py. Haꞌe vaꞌe ma
Calebe ramymino oiko rakaꞌe.
4 Haꞌe gui Davi ma tekoa eꞌỹa re oikoa py oendu Nabal vexaꞌi rague
 

ojaya oikovya. 5 Haꞌe rami vy dez guembiguai kunumigue haꞌe katy

 

omondouka vy aipoeꞌi:
— Tapeo Carmelo py Nabal ombaꞌeapoa py. Ixupe peporandu ꞌrã
xerery rupi, mbaꞌexa pa oikoa re. 6 Haꞌe vy oguerekopa vaꞌe pe aipopeje
 

ꞌrã: “Toĩ ndere mbyꞌa porã, ndero pygua re voi, haꞌe rereko vaꞌe haꞌe
javi re. 7 Aendu vexaꞌi rague pejaya pekuapya. Nerymba vexaꞌi re opena
 

vaꞌe kuery romovaẽ orea py. Haꞌe kuery pe ndorojapo vai, haꞌe haꞌe
kuery pe mbaꞌeve rei ndoatai Carmelo py orea py ikuai jave. 8 Ndevygua 

kunumigue ikuai vaꞌe pe reporandu rã haꞌe kuery oremombeꞌu porã ꞌrã.

Haꞌe nunga rupi xevygua kunumigue voi ndea py ou ramo emovaẽ porã,
mbaꞌeta pevyꞌaa ára py rovaẽ ramo. Emeꞌẽ haꞌvy xerembiguai kuery pe
ndepo py rereko vaꞌe tema, xee nderaꞌy Davi pe voi”, heꞌi uka imondovy.
9 Haꞌe gui kunumigue Davi omondouka vaꞌekue Nabal oĩa py ovaẽmba
 

vy ixupe omombeꞌupa Davi ayvu haꞌe javi, hery rupi. Haꞌe vy ojapyxaka
okuapy. 10 Haꞌe ramo Davi rembiguai kuery pe Nabal ombovai vy aipoeꞌi:
 

— Mavaꞌe tu Davi? Mavaꞌe tu Jessé raꞌy? Mbaꞌeta aỹ gui ma heta ikuai

tembiguai opatõ gui ojavapa vaꞌekue. 11 Xee ndaꞌu aipeꞌa ꞌrã ri xembaꞌe mbojape
 

haꞌe yy, haꞌe xevy ombaꞌeapo vaꞌe kuery peguarã xoꞌo ajuka vaꞌekue, haꞌe nunga
amboaxa aguã avakue aikuaa eꞌỹ vaꞌe pe, magui pa oua aikuaa eꞌỹ re? — heꞌi.

 25.3 Tery Nabal ma “Hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe” ꞌea (versículo 25).

h
 515 1 Samuel 25

12  Haꞌe rami rã Davi rembiguai kuery ojevy ju ojeꞌoivy tape ouague

rupi. Ovaẽmba vy Davi pe omombeꞌupa ju ijayvuague haꞌe javi. 13 Haꞌe  

ramo Davi aipoeꞌi guembiguai kuery pe:

— Peteĩ-teĩ pemoĩ kyxe pendejee — heꞌi ramo peteĩ-teĩ ojee omoĩ
okyxe, Davi voi omoĩ avi okyxe. Davi rupive avakue ojeꞌoi vaꞌe ma
quatrocentos rivyvyi, haꞌe gui duzentos ju mbaꞌe rei-rei rarõa py opyta.
14 Haꞌe rami jave Nabal rembiguai kuery vaꞌe regua omombeꞌu taꞌyxy
 

Abigail pe. Haꞌe vy aipoeꞌi:

— Davi tekoa eꞌỹa py oĩa gui ombou guembiguai kuery orererekoa
vaꞌe pe ijayvu porãꞌi uka aguã teĩ haꞌe ombovai atã. 15 Haꞌe vaꞌe avakue
 

ma haꞌeve vaiꞌi vaꞌe orevy. Mbaꞌeve py haꞌe kuery noremoingo axyi. Haꞌe
rami ae avi haꞌe kuery reve orekuaia ja mbaꞌeve rei ndoatai orembaꞌe,
nhuũndy rupi orekuai jave teĩ. 16 Ore kuery pe ma haꞌe kuery ara py haꞌe
 

pyávy ikuai kora mbaꞌemo jokoarã, haꞌe kuery reve vexaꞌi ropenaa rupi
orekuaia ja. 17 Aỹ ma eikuaa pota. Exa mbaꞌe pa rejapo vaꞌerã, mbaꞌeta
 

anhetẽ mbaꞌemo vai oiko ꞌrã tema orererekoa re, haꞌe hoo pygua kuery
haꞌe javi re. Haꞌe ma nheꞌẽ vai raꞌy ramo ndoikoi hexeve ijayvu porãꞌia
aguã — heꞌi.

Davi jojukaxea gui Abigail omombytuꞌu eteague

18  Haꞌe ramo taꞌyxy Abigail ojapura reve ogueraa duzentos mbojape,
mokoĩ ryru vinho, teĩ nhiruĩ vexaꞌi roꞌokue, teĩ nhiruĩ ryru trigo
raꞌyĩgue mbixy, cem uvaꞌa pirukue haꞌe duzentos figo pirukue apomo.
Haꞌe vy guymba kuery mburikaꞌi áry omoĩmba vy 19 aipoeꞌi guembiguai
 

kunumigue pe:
— Tapeo xerenonderã. Xee ma penderakykueꞌi ꞌrã aa — heꞌi vaꞌeri ome
Nabal pe ma mbaꞌeve nomombeꞌui.
20 Mburikaꞌi áry oo oiny vy yvyꞌã guy oguejy vy ojeapaꞌi ma ovy jave
 

Davi haꞌe hupivegua avakue ou avi okuapy. Haꞌe vy nhovaexĩ haꞌe kuery
reve. 21 Davi aipoeꞌi ma voi vaꞌekue: “Anhetẽ tekoa eꞌỹa rupi arõ uka
 

rive vaꞌekue mbaꞌemo Nabal oguereko vaꞌe. Xee ma imbaꞌe rei-rei regua
mbaꞌeve namboatai heta teĩ. Ixupe xee ajapo porãague rekovia haꞌe ojapo
vai xevy. 22 Tove Nhanderuete oipotaa rami tombopaga Davi rovaigua
 

kuery, xapyꞌa rei koꞌẽmba peve peteĩ ava haꞌe kuery vaꞌe regua oikove
reve aeja ri ramo”, heꞌi vaꞌekue.
23 Haꞌe gui Abigail oexa Davi vy oguejy pojava guymba mburikaꞌi áry
 

gui. Davi renonde py guenapyꞌã re oĩ ngova yvy re omovaẽ reve, yvy re

peve ojeroꞌa oiny. 24 Ipy yvyꞌiry oĩa py aipoeꞌi:
 

— Akeꞌe xeruvixa, xere ae toĩ xeme ojapo vaiague repy. Haꞌeve rã

xee nerembiguai xeayvu ta ndereve. Endu ke xee nerembiguai xeayvu
rã. 25 Xeruvixa, epena eme nheꞌẽ vai raꞌy Nabal hery vaꞌe re. Mbaꞌeta
 

hery heꞌia rami avi heko. Hery ma Nabal, a rami avi hexe oĩ vaꞌe
1 Samuel 25 516

ma ꞌarandu eꞌỹ reia anho. Haꞌe rã xee nerembiguai ma ndaexai kuri

nerembiguai kuery remondouka vaꞌekue. 26 Haꞌe gui aỹ ma xeruvixa,
 

anhetẽ ete Senhor oikove vaꞌe rupi, haꞌe ndee avi nderekove rupi aura
vy aipoaꞌe: Senhor ndejoko kuri jouguy remoẽ eꞌỹ aguã, haꞌe ndepo
py ae rejepy eꞌỹ aguã. Nabal rami ae avi topagapa nderovaigua kuery
ndee xeruvixa pe ojapo vaixe vaꞌe haꞌe javi. 27 Haꞌe gui kovaꞌe ma xee
 

nerembiguai aru vaꞌekue ndee xeruvixa pe ameꞌẽ rive vaꞌerã. Emeꞌẽ

nderupivegua kunumigue pe. 28 Xeperdoa ke xee nerembiguai ajejavya.
 

Mbaꞌeta Senhor ojapo ꞌrã ndero pygua kuery imbaraete aguã rami
meme, Senhor pe vy rejogueroꞌa ramo. Teko vai toĩ eme ndere reikoa
pukukue re. 29 Xapyꞌa rei amongue ava nderakykue opuꞌã ꞌrã nderekovea
 

oipeꞌa aguã teĩ nderekovea Senhor Nderuete ojokua ꞌrã ojeupegua

ikuai vaꞌe mbyte. Haꞌe rã nderovaigua kuery rekovea ma omombo ꞌrã
ita momboa py rami. 30 Haꞌe gui ma Senhor ndere ijayvuague rami vy
 

oexa uka ꞌrã nderayvua, Israel kuery ruvixaverã nemoĩ vy. 31 Haꞌe vaꞌe
 

jave py xeruvixa, noĩ ꞌrã nemomboriauarã, neĩ ndepyꞌa re ipoyi vaꞌe

jouguy mbaꞌeve reꞌỹ remoẽague re, neĩ ndepo py ae rejepyague re. Haꞌe
gui Senhor nemoingo porã jave ma nemaꞌenduꞌa ke xee nerembiguai re
— heꞌi.
32 Haꞌe rami rã Abigail pe Davi ombovai:
 

— Tove Senhor Israel kuery ruete taꞌimaꞌenduꞌa porãa, ange xerovaexĩ

aguã nembou rire. 33 Taꞌimaꞌenduꞌa porãa neꞌarandu reikovya re, haꞌe
 

imaꞌenduꞌa porãmby tereiko ndee ae, mbaꞌeta ange xejoko jouguy amoẽ
taa gui, haꞌe xepo py ae ajepy taa gui. 34 Mbaꞌeta anhetẽ ete Senhor
 

Israel kuery ruete oikove vaꞌe rupi aura vy aipoaꞌe: Xejoko kuri ajapo vai
taa gui. Mbaꞌeta xerovaexĩ aguã ndereju pojavai vaꞌe rire Nabal ndoikovei
ꞌrãgue koꞌẽmba peve, neĩ peteĩve ava ixupegua ma voi — heꞌi.
35 Haꞌe gui Abigail po gui Davi ojopy mbaꞌemo ogueru vaꞌekue. Haꞌe vy
 

aipoeꞌi:
— Tereo porãꞌi ke ndero katy. Neꞌexa, rejerurea aendu vy ajapo ꞌrãe.

Nabal omanoague
36  Haꞌe rire Abigail ojevy ju Nabal oĩa py. Haꞌe rã haꞌe ma ngoo py
ojapo oikovy ngaru, huvixave ngaru ojapo vaꞌe ramigua. Opyꞌa re
ovyꞌaa anho rei oendu, okaꞌu vaipa ma vy. Haꞌe rami rã ixupe taꞌyxy
nomombeꞌui ranhe mbaꞌeve, neĩ mboapyꞌi neĩ heta ma voi, nakoꞌẽi teria
ja. 37 Koꞌẽ jevy Nabal okuera ju ma oiny vinho py okaꞌuague gui. Haꞌe gui
 

ma taꞌyxy omombeꞌu haꞌe nunga. Haꞌe rã ipyꞌa heꞌõmba rire ita rami ju
opyta. 38 Dez araa py ma Senhor ojuka Nabal. Haꞌe rã omano.
 

Abigail re Davi omendaague

39 Nabal omanoague Davi pe omombeꞌua rã oendu vy aipoeꞌi:
 517 1 Samuel 25​, ​26

— Senhor toiko imaꞌenduꞌa porãmby, mbaꞌeta xerepy ma Nabal xevy

ijayvu atãague re, xejoko guive mbaꞌemo vai ajapo taa gui. Nabal ojapo
vaiague repy ma hexe ae ju Senhor ombou — heꞌi.
Haꞌe gui Abigail pe Davi oporandu uka guaꞌyxyrã ogueraa aguã re.
40 Haꞌe ramo Davi rembiguai kuery ojeꞌoi Carmelo py Abigail oĩa py. Haꞌe
 

vy aipoeꞌi okuapy ixupe:

— Davi orembou guaꞌyxyrã rogueraa aguã — heꞌi.
41 Haꞌe ramo kunha vaꞌe opuꞌã vy guenapyꞌã re oĩ ngova yvy re omovaẽ
 

reve. Haꞌe vy aipoeꞌi:

— Apy ma aĩ hembiguairã. Xeruvixa rembiguai kuery py ajoi aguã
rami aiko — heꞌi. 42 Haꞌe rami vy kunha vaꞌe ojapura vy oo mburikaꞌi
 

áry teĩ nhiruĩ guembiguai kunhataĩgue reve. Haꞌe vy oo Davi rembiguai

kuery rupive. Haꞌe ramo ogueraa guaꞌyxyrã.
43 Davi ogueraa avi Ainoã Jezreel guigua. Haꞌe vy taꞌyxy mokoĩ.
 

44 Mbaꞌeta Saul ma guajy Mical Davi raꞌyxy vaꞌe omeꞌẽ ju vaꞌekue Galim
 

pygua Laís raꞌy Palti raꞌyxyrã.

Teĩgue ju Davi Saul ndojukaiague

26   Haꞌe
gui Zife pygua kuery ou Gibeá py Saul oĩa py. Haꞌe vy
1

aipoeꞌi okuapy:
— Davi ma Haquila yvyꞌã reia rupi nonhemi teve, Jesimom katyꞌi? —
heꞌi okuapy. 2 Haꞌe rami rã Saul opuꞌã vy Zife tekoa eꞌỹa katy oo Davi
 

reka vy. Hexeve ojeꞌoi avi três mil avakue Israel gui oiporavo vaꞌekue.
3 Saul kuery ijaty okuapy Haquila yvyꞌã re, Jesimom katy, tape yvýry.
 

Haꞌe rã Davi ma tekoa eꞌỹa re oiko. Haꞌe rami vy Saul oeka ouvya Davi
oikuaa vy 4 omondouka oexa pota vaꞌerã kuery. Haꞌe vy oikuaa Saul ou
 

ete ae raꞌea. 5 Davi opuꞌã vy oo Saul kuery ijaty okuapya py. Haꞌe vy oexa
 

Saul onheno oupy rã, Ner raꞌy Abner xondaro kuery re opena vaꞌe guive.
Saul ma ijaty okuapy vaꞌe mbyte py onheno oupy. Ijyvýry rupi ma heta
vaꞌe kuery ikuai.
6 Haꞌe gui Davi aipoeꞌi Heteu pygua Aimeleque haꞌe Joabe rykeꞌy Abisai
 

Zeruia piꞌa vaꞌe pe:

— Mavaꞌe tu peo ta xerupive haꞌe kuery ijaty okuapya py Saul ituia py?
Abisai ma ombovai:
— Xee aa ꞌrã nderupive — heꞌi. 7 Haꞌe rami vy Abisai reve Davi ou
 

pyávy heta vaꞌea py. Haꞌe rã haꞌe py Saul onheno vy oke oupy ijaty
okuapy vaꞌe mbyte. Oakã katyꞌi huꞌy guaxu oipyxo imoꞌamy yvy re.
Abner haꞌe heta vaꞌe kuery mboae ma ijyvýry rupi meme onheno okuapy.
8 Haꞌe gui Abisai aipoeꞌi Davi pe:
 

— Aỹ ma ndepo py Nhanderuete omboaxa ma nderovaigua. Taa xee aỹ

taipyxo yvy re huꞌy guaxu py ae, peteĩgueꞌi pyve. Mokoĩgue aipyxo eꞌỹ teĩ
haꞌeve ꞌrã — heꞌi.
1 Samuel 26 518

9 Teĩ
Davi ombovai vy aipoeꞌi Abisai pe:
— Ejuka eme. Mavaꞌe tu Senhor oiporavo vaꞌekue rovai opo oupi ꞌrã
ojejavy eꞌỹ re?
10 Davi aipoeꞌive ju:
 

— Anhetẽ ete Senhor oikove vaꞌe rupi aura vy aipoaꞌe: Senhor ae

ꞌrã ojuka, eꞌỹ vy omano aguã ára ovaẽ ꞌrã, eꞌỹ vy jogueroꞌaa py oo rã
ojukaa ꞌrã, xee eꞌỹ. 11 Senhor taxejoko oiporavo vaꞌekue re xepo aupi eꞌỹ
 

aguã. Haꞌe rami avi aỹ ma ejopy huꞌy guaxu inhakã katyꞌi oĩ vaꞌe, yryru
guive. Haꞌe gui jaa ju — heꞌi. 12 Haꞌe rami vy Davi ojopy uka huꞌy guaxu
 

Saul akã katyꞌi oĩ vaꞌe haꞌe yryru. Haꞌe gui oo ju. Mavaꞌeve ndoexaai, neĩ
ndoikuaai, nomyĩai guive. Haꞌe javive okepa tema okuapy, haꞌe kuery
hopeyi vaipa aguã rami Senhor ojapo rã.
13 Haꞌe gui Davi ma yvyugua rovai re oo ma vy yvyꞌã apyte py hiꞌaĩ
 

mombyryꞌia py. Saul kuery ikuaia gui mombyryꞌi ete hiꞌaĩ. 14 Haꞌe rami vy
 

haꞌe kuery pe ojapukai nhendu hoꞌamy, Ner raꞌy Abner pe guive. Haꞌe vy
aipoeꞌi:
— Abner, nerembovai vaꞌe tyꞌy?
Haꞌe ramo Abner omyĩ vy oporandu:
— Mavaꞌe tu ndee, huvixave pe rejapukai aguã?
15 Haꞌe ramo Davi ombovai Abner pe:
 

— Ndee taꞌvy ava eꞌỹ teve reiko? Israel kuery vaꞌe regua mavaꞌe tu
oiko ndee rami ipoꞌaka vaꞌe? Mbaꞌe re haꞌvy nerepenai ri nderuvixa re?
Mbaꞌeta ou kuri peteĩ regua nderuvixa omomba aguã. 16 Haꞌeveꞌỹa rami
 

rejapo. Anhetẽ ete Senhor oikove vaꞌe rupi aura vy aipoaꞌe: Haꞌeveve
pemano, penderuvixarã Senhor oiporavo vaꞌekue re napepenai rire. Aỹ
ma exa pota: Mamo tu oĩ huvixa mbaꞌe huꞌy guaxu haꞌe yryru inhakã
katyꞌi oĩ vaꞌekue? — heꞌi.

Teĩgue ju Davi reve Saul peteĩ rami ikuai aguã re ijayvuague

17 Haꞌe
gui Davi ri ty raꞌea Saul oendu kuaa vy aipoeꞌi:
— Ndeayvu eꞌỹ teve, xeraꞌy Davi?
Davi ombovai:
— Tá xeruvixa, xeayvu ae ri — heꞌi.
18 Aipoeꞌive tema:
 

— Xeruvixa, mbaꞌe re tu haꞌe rami ete ri reka riae nerembiguai? Mbaꞌe

tu xee ajapo ndere? Mbaꞌe nunga teko vai tu rejou xere? 19 Aỹ ma xeruvixa,
 

ajerure ndevy: Endu ke xee nerembiguai xeayvu rã. Senhor ae xerovai

reo aguã rami ndeapo vaꞌe rire ojopy ꞌrãgue mbaꞌemo ixupe ameꞌẽ vaꞌe.
Haꞌe rami avi avakue ri haꞌe rami aguã rami ndeapo vy ayvu vaipy taꞌikuai
Senhor renonde. Mbaꞌeta aỹ haꞌe kuery xemoxẽ ma Senhor pegua yvy re
aikoague gui, “Tereo, embojerovia tuuete mboae ramigua pe”, heꞌia rami.
20 Haꞌe rami teĩ aỹ xeruguy tomoẽa eme Senhor pegua yvy gui mombyrya
 
 519 1 Samuel 26​, ​27

py. Mbaꞌeta ndee Israel pygua huvixave ma jagua ky ramigua rakykue rive
reo, inambu pytã rakykue yvyꞌã reia rupi oo vaꞌe rami — heꞌi.
21 Haꞌe rami rã Saul aipoeꞌi:
 

— Ajejavy rima. Xeraꞌy Davi, ejevy ju haꞌvy, mbaꞌeta ndajapo vai jevyi
ꞌrã ndevy. Ange rexa uka xerekovea rembovare vaꞌea. Xee ae ma inhakã
porã eꞌỹ vaꞌe rami aiko ajejavy riaea py.
22 Davi ombovai:
 

— Neꞌexa, apy ma nembaꞌe huꞌy guaxu areko. Tou xea py peteĩ kunumi
ogueru aguã. 23 Haꞌe gui peteĩ-teĩ pe Senhor tomboekovia heko porãa
 

rupi ojeroviapy oikoa. Mbaꞌeta xepo py Senhor nemboaxa vaꞌeri xee

ma xepo ndaupixei Senhor oiporavo vaꞌekue rovai. 24 Ange nderekovea
 

ambovareague rami ae avi Senhor tombovare xerekovea voi, taxereraa

jepe opa mbaꞌe vai gui — heꞌi.
25 Haꞌe ramo Saul aipoeꞌi Davi pe:
 

— Xeraꞌy Davi, imaꞌenduꞌa porãmby tereiko. Mbaꞌeta rejapo ꞌrã

mbaꞌemo tuvixa vaꞌe, ndepoꞌaka ꞌrãe — heꞌi. Haꞌe ramo Davi oove ju, haꞌe
rã Saul ma guekoa katy ju ojevy.

Teĩgue ju Davi Gate pygua huvixa Aquis oĩa py ooague

27   Haꞌe
rami teĩ Davi ojeupe ae aipoeꞌi: “Xapyꞌa rei ramo amongue
1

ára xee akanhy ꞌrã Saul po py. Haꞌeveve filisteu kuery yvy katy
ajava, Israel haꞌe javi rupi Saul xereka oikovya gui ikaneꞌõ vy opytuꞌu
aguã. Haꞌe ramo ꞌrãe xee aa jepe ipo gui” heꞌi. 2 Haꞌe rami vy Davi oiko
 

katu vy seiscentos avakue hupive ikuai vaꞌe reve ojeꞌoi Gate pygua huvixa
Maoque raꞌy Aquis oĩa katy. 3 Gate tetã py ae Davi oiko Aquis reve. Haꞌe
 

rã hupivegua avakue ma peteĩ-teĩ guaꞌyxy kuery reve ikuai. Davi voi

mokoĩve guaꞌyxy reve oiko: Jezreel guigua Ainoã, haꞌe Carmelo pygua
Nabal raꞌyxykue Abigail. 4 Gate katy Davi ojavaague Saul pe omombeꞌua
 

rã oendu vy ndoeka potavei.

5 Haꞌe gui Davi aipoeꞌi Aquis pe:
 

— Xapyꞌa rei ndee xemboaxya rendu vy ke emeꞌẽ peteĩ tetã ndeyvy

regua py aĩ aguã. Xee nerembiguai ndaꞌevei ndeyvyꞌiry aĩ aguã tetã
huvixave oĩaty mbyte py — heꞌi ramo 6 haꞌe vaꞌe árave ixupe Aquis
 

omboaxa Ziclague tetã. Haꞌe rami rire aỹ peve Ziclague opyta huvixa
Judá pygua mbaꞌe ae. 7 Filisteu kuery yvy re Davi oiko peteĩ maꞌetỹ rire
 

irundy jaxya peve.

8 Haꞌe gui Davi ngupivegua avakue reve ojeꞌoi jepi ꞌrã gesurita kuery,
 

gersita haꞌe amalequita kuery rovai. Haꞌe vaꞌe kuery ma haꞌe vaꞌe yvy
re ikuai Sur katy Telã guive Egito yvy peve. 9 Haꞌe vaꞌe yvy Davi kuery
 

ombovaipa ꞌrã heravy, ojuka ꞌrã avakue haꞌe kunhague. Ojeupe guarã
ogueraapa kuerei vexaꞌi, vaka, mburikaꞌi haꞌe camelo kuery, ajukue
guive. Ojevy vy ovaẽ kuerei Aquis oĩa py.
1 Samuel 27​, ​28 520

10  Haꞌe
ramo Aquis oporandu ꞌrã: “Marã ramigua kuery reve tu ange
pejogueroꞌa raꞌe?” heꞌi nhavõ Davi ombovai ꞌrã: “Judá regua kuaray
puku-a katy ikuai vaꞌe reve ri, jerameel haꞌe queneu kuery kuaray
puku-a katy ikuai vaꞌe reve” heꞌi ꞌrã. i 11 Davi ndojuka eꞌỹi peteĩve ava neĩ
 

kunha ma voi Gate tetã py oguerojevy vaꞌerã. Mbaꞌeta ojeupe ae aipoeꞌi:

“Oremombeꞌua eꞌỹ aguã, ‘Haꞌe rami Davi ojapo’, heꞌi vy.” Haꞌe rami vy
filisteu kuery yvy re oĩ teria ja ojapo oikovy haꞌe rami ae.
12 Aquis ma ojerovia Davi re. Haꞌe vy aipoeꞌi:
 

— Haꞌe anhetẽ ete ri ojapo guetarã Israel pygua kuery ae voi ndaꞌijaꞌei
aguã rami. Haꞌe nunga rupi xevy anhoꞌi riae ꞌrã oiko.

En-Dor py omanogue mboayvua oiko vaꞌea py Saul ooague

28   Haꞌe
vaꞌe jave py filisteu regua xondaro kuery onoꞌõmba okuapy
1

Israel kuery rovai jogueroꞌa aguã. Haꞌe rami vy huvixa Aquis

aipoeꞌi Davi pe:
— Aikuaa uka ma voi ndevy: Xereve ndee voi reo ꞌrã jogueroꞌaa py,
nderevegua avakue reve.
2 Davi ombovai:
 

— Haꞌe rami rã reikuaa ꞌrã xee nerembiguai mbaꞌe pa ajapo ꞌrãa

— heꞌi.
Aquis aipoeꞌive ju Davi pe:
— Haꞌe rami rire romoĩ ꞌrã xerarõarã reikoa pukukue re — heꞌi.
3 Samuel omano ma vaꞌekue, haꞌe ramo Israel kuery haꞌe javi ojaeꞌo vy
 

onhono porã rakaꞌe Ramá tetã py hekoague py ae. Haꞌe gui Saul oyvy gui
oipeꞌapa rakaꞌe omanogue mboayvua haꞌe imbaꞌekuaa vaꞌe kuery haꞌe javi.
4 Haꞌe gui filisteu kuery onoꞌõ vy ou Suném py ju ijaty okuapy aguã.
 

Haꞌe ramo Saul omonoꞌõmba avi Israel kuery ramo Gibeá py ijaty okuapy.
5 Filisteu kuery ijaty okuapya Saul oexa vy oendu okyjea. Haꞌe vy ipyꞌa
 

tyty vaipa oiny onhemondyi vy. 6 Haꞌe rami vy Senhor pe oporandu teĩ
 

nombovai, raꞌu rupi, Urim rupi, neĩ profeta kuery ayvu rupi ma voi. j
7 Haꞌe ramo Saul aipoeꞌi guembiguai kuery pe:
 

— Pejou na peteĩ kunha omanogue mboayvua, haꞌe vaꞌe oĩa py aa vy

aporandu uka aguã.
Hembiguai kuery ombovai:
— Oiko peteĩ kunha En-Dor py omanogue mboayvua — heꞌi.
8 Haꞌe gui Saul ndojekuaa ukai aguã amboae ao omoĩ reve oo. Hupive
 

ma oo avi mokoĩ avakue. Haꞌe vy pyávy ovaẽmba kunha vaꞌea py. Haꞌe vy
aipoeꞌi:

i
 27.10 Haꞌe rami Davi ombovai ombotavy vy. Guetarã Israel kuery reve ae jogueroꞌaa rami
ijayvu, Israel kuery rovaigua kuery reve jogueroꞌa vaꞌeri. j 28.6 Urim ma sacerdote kuery
mbaꞌekuaa-a oguereko rakaꞌe (Êxodo 28.30, Números 27.21).
 521 1 Samuel 28

— Ndevy ajerure omanogue remboayvu aguã. Haꞌe vy rembovy ꞌrã

aipota vaꞌe ae.
9 Kunha vaꞌe ombovai:
 

— Haꞌe rami avi reikuaa porã huvixa Saul ojapoague, mbaꞌeta oipeꞌapa
rakaꞌe omanogue mboayvua haꞌe imbaꞌekuaa vaꞌe kuery. Mbaꞌe re tu
amano aguã rami rive reju, xejuka ukaxe vy? — heꞌi
10 Haꞌe ramo ixupe Saul oura Senhor rery rupi:
 

— Anhetẽ ete Senhor oikove vaꞌe rupi aura vy aipoaꞌe: Ndoikoi ꞌrãe
haꞌe nungakue re nembopagaarã — heꞌi.
11 Haꞌe rami rã kunha vaꞌe aipoeꞌi:
 

— Mavaꞌe haꞌvy ambovy ꞌrã?

Ombovai:
— Embovy xevy Samuel — heꞌi.
12 Haꞌe gui kunha vaꞌe Samuel oexa vy ojapukai atã reve aipoeꞌi Saul pe:
 

— Mbaꞌe re tu xembotavy? Mbaꞌeta ndee ae ri tu huvixa Saul.

13 Huvixa ombovai:
 

— Ekyje eme. Mbaꞌe tu rexa? — heꞌi.

Kunha vaꞌe ombovai Saul pe:
— Peteĩ aexa nhanderuete ramigua yvy gui oẽ rã — heꞌi.
14 Haꞌe ramo oporandu ju:
 

— Mbaꞌexa tu ojekuaa?
Kunha vaꞌe ombovai:
— Oẽ ouvy vaꞌe ma tujaꞌi, ao puku py onheovã vaꞌe — heꞌi. Haꞌe ramo
Samuel ae ria Saul oikuaa vy guenapyꞌã re oĩ ngova yvy re omovaẽ reve.
15 Haꞌe gui Samuel aipoeꞌi Saul pe:
 

— Mbaꞌe re tu xemoangeko, aẽ jevy aguã rami rejapo vy?

Saul ombovai:
— Xeporiau vaipa aikovy, xerovai filisteu kuery jogueroꞌa rã.
Nhanderuete voi xegui ojepeꞌa vy naxembovaivei, profeta kuery rupi, neĩ
raꞌu rupi ma voi. Haꞌe nunga rupi roenoĩ uka, xevy remombeꞌu aguã ajapo
vaꞌerã — heꞌi.
16 Haꞌe ramo Samuel aipoeꞌi:
 

— Mbaꞌe re haꞌvy xevy reporandu ri, Senhor ndereja vy nderovaigua

oiko rire? 17 Mbaꞌeta Senhor ndere ojapo xevy aipoeꞌi ukaague rami.
 

Ndepo gui ndepoꞌakaa oipeꞌa vy neirũ Davi pe ju omboaxa. 18 Senhor ayvu

 

re nderejapyxakai vy neremombai karamboae Amaleque kuery opoxya

rupi omomba ukaague rami vy. Haꞌe nunga rupi ae Senhor nemoĩ vai aỹ.
19 Senhor nemboaxa ꞌrã filisteu kuery po py, Israel kuery haꞌe javi reve.
 

Haꞌe gui koꞌẽ ramo ndee haꞌe nderaꞌy kuery xereve ma ꞌrã peiko. Filisteu
kuery po py Senhor omboaxa avi ꞌrã Israel kuery ijaty okuapy vaꞌe — heꞌi.
20 Haꞌe ramove Saul hoꞌa vy ipukupa oupy yvy rupi. Okyje vaipa oupy
 

Samuel ayvu gui. Haꞌe vy naꞌimbaraetevei, haꞌe vaꞌe ára, pyávy voi
1 Samuel 28​, ​29 522

mbaꞌeve ndoꞌui rire. 21 Saul ituia katy kunha vaꞌe ovaẽveꞌi ovy vy oexa
 

ndojepokuaavei etea. Haꞌe vy aipoeꞌi:

— Maꞌẽ, xee nerembiguai ma rejerurea aendu vy ndajeayvuveikue py
ajapopa kuri ndeayvuague. 22 Teĩ aỹ ma ndee ju endu xee nerembiguai xeayvua.
 

Tamoĩ mbojape reꞌu vaꞌerã. Heꞌu, nembaraete ma vy tape rupi reo aguã.
23 Haꞌe rami teĩ ndoipotai vy aipoeꞌi:
 

— Xee ndaꞌui ꞌrã — heꞌi. Haꞌe rami teĩ hembiguai kunha vaꞌe reve
omeꞌẽ nheaꞌã rei ramo ojapyxaka. Haꞌe vy yvy gui opuꞌã vy oguapy
oiny tupa py. 24 Kunha vaꞌe oguereko peteĩ vaka raꞌy omongyra vaꞌekue.
 

Ojuka pojava. Trigo kuꞌi avi ogueru vy omoapomo, haꞌe ombojy mbojape
imbovua eꞌỹ vaꞌe. 25 Haꞌe rami vy Saul haꞌe hembiguai kuery pe ogueru
 

ramo okaru okuapy. Haꞌe gui opuꞌãmba vy ojeꞌoipa ju pyavyve.

Davi re filisteu kuery ndojeroviaveiague

29   Haꞌegui filisteu kuery omonoꞌõmba xondaro kuery Afeca py. Haꞌe

1

rã Israel kuery ma Jezreel py yvu oĩ vaꞌe katyꞌi ijaty okuapy. 2 Haꞌe

 

katy filisteu kuery yvatekueve vaꞌe ojeꞌoi cem haꞌe mil reve-reve. Haꞌe rã
Davi haꞌe avakue hexeve ikuai vaꞌe ma oo Aquis reve hakykue guarã.
3 Filisteu kuery yvatekueve vaꞌe aipoeꞌi okuapy:
 

— Kovaꞌe hebreu kuery, mbaꞌe tu ojapo okuapy apy?

Aquis ombovai filisteu kuery yvatekueve vaꞌe pe:
— Haꞌe vaꞌe pa Davi eꞌỹ, Israel pygua huvixa Saul rembiguai eꞌỹ teve?
Kueve ma guive xereve ae oiko. Haꞌe gui hexe ndajou vai, xea py ou guive
aỹ peve — heꞌi.
4 Haꞌe rami teĩ filisteu kuery yvatekueve vaꞌe ivai vaipa ixupe. Haꞌe vy
 

aipoeꞌi okuapy:
— Embojevy ju haꞌe vaꞌe ava hekoarã remeꞌẽague katy. Ndaꞌevei
nhandereve oo aguã jajogueroꞌaa py, nhanderovaigua oiko eꞌỹ aguã.
Mbaꞌeta haꞌe rami eꞌỹ vy mbaꞌexa vy ꞌrã tu haꞌeve nguvixa reve peteĩ
rami ju ikuai aguã, nhande kuery akãgue ogueraa eꞌỹ vy? 5 Haꞌe vaꞌe pa
 

Davi eꞌỹ? Ojerokya py joupe-upe ombovai vy aipoeꞌi: “Saul ma ojuka mil,

haꞌe rã Davi ma dez mil ojuka vaꞌekue” heꞌiague vaꞌe eꞌỹ teve?
6 Haꞌe rami rã Aquis oenoĩ Davi. Haꞌe vy aipoeꞌi ixupe:
 

— Anhetẽ ete Senhor oikove vaꞌe rupi aura vy aipoaꞌe: Ndee ma

anhetẽ rupi reiko vaꞌe. Haꞌe gui xevy rã haꞌevea rami vy rei orereve kovaꞌe
rojogueroꞌaa py reo. Mbaꞌeta xea py rejuague guive kovaꞌe ára peve mbaꞌeve py
ndojou vaiai ndere. Haꞌe rami teĩ yvatekueve vaꞌe ma ndojou porãi. 7Ejevy ju
 

aỹ, ejevy porã ke, filisteu kuery yvatekueve vaꞌe ndejou vai rei eꞌỹ aguã — heꞌi.
8 Haꞌe ramo Davi aipoeꞌi Aquis pe:
 

— Haꞌe rami avi mbaꞌe tu xee ajapo? Haꞌe eꞌỹ vy mbaꞌe tu xee
nerembiguai re rejou vai, ndevy ambaꞌeapo ypya ára guive aỹ peve,
xeruvixa rovaigua kuery rovai xee voi ajogueroꞌa eꞌỹ aguã?
 523 1 Samuel 29​, ​30

9 Aquis
ombovai:
— Xee ma aikuaa porã. Xevy rã anhetẽ Nhanderuete guigua anjo rami
reiko porã vaꞌe teĩ. Haꞌe rã filisteu kuery yvatekueve vaꞌe ma “Too eme
orereve jogueroꞌaa py” heꞌi okuapy. 10 Evy voi haꞌvy koꞌẽ rai ramove
 

nerembiguai kuery ndereve ou vaꞌekue reve. Kuaray hexakãꞌi ramove

pevypa, haꞌe tapeo — heꞌi. 11 Haꞌe ramo koꞌẽ rai ramove Davi ovy avakue
 

hexeve ikuai vaꞌe reve, filisteu kuery yvy katy ju ojevy ojeꞌoivy aguã.
Haꞌe rã filisteu kuery ma Jezreel katy ojeꞌoi.

Ziclague tetã gui Amaleque kuery opa mbaꞌe ogueraapaague

30   Haꞌe
gui mboapy araa py Davi hexevegua avakue reve ovaẽmba
1

Ziclague tetã py. Haꞌe vy oikuaa Amaleque pygua kuery ou vy

kuaray puku-a katygua kuery re opuꞌãague, haꞌe Ziclague tetã ombovaipa
vy oapypa ma rakaꞌeague. 2 Haꞌe vy kunhague ojou vaꞌe tema ogueraapa
 

rakaꞌe ojeupe guarã. Haꞌe rami avi mavaꞌeve ndojukai: kyrĩgue neĩ
tujakue. Ngupive ogueraapa rive ojeꞌoivy ouague rupi. 3 Haꞌe gui tetã py
 

Davi haꞌe hexevegua avakue ou vy oexa rã okaipa rakaꞌe. Haꞌe rã taꞌyxy

kuery, taꞌy haꞌe tajy kuery ogueraapaa rakaꞌe.
4 Haꞌe rami rã Davi haꞌe hexeve ikuai vaꞌe ojapukai atã reve ojaeꞌo.
 

Ojaeꞌo raxa okuapy ikangypa peve. 5 Davi raꞌyxy mokoĩve avi ogueraa
 

rakaꞌe: Jezreel guigua Ainoã, haꞌe Carmelo pygua Nabal raꞌyxykueꞌi

Abigail. 6 Davi iporiau vaipa, mbaꞌeta hexevegua avakue ita py ojapipa
 

aguã re ijayvu okuapy rã. Peteĩ-teĩ ivai okuapy guaꞌy haꞌe guajy kuery re.
Haꞌe rami teĩ Davi ma Senhor nguuete re vy ipyꞌa guaxuve ju.

Ojokua reve reve ogueraa pyre Davi oguerupa jevyague

7 Haꞌe
gui Davi aipoeꞌi sacerdote Aimeleque raꞌy Abiatar pe:
— Eru manto sacerdote pegua — heꞌi ramo Abiatar ogueru Davi pe.
8 Haꞌe gui Senhor pe Davi oporandu vy aipoeꞌi:
 

— Aa ꞌrã teve haꞌe kuery rakykue? Aupity ꞌrã teve?

Senhor ombovai:
— Tereo, peupity ꞌrãe. Haꞌe vy peraa jepepa ju ꞌrã ogueraa vaꞌekue haꞌe
javi — heꞌi.
9 Haꞌe gui Davi oo seiscentos avakue hexeve ikuai vaꞌe reve. Besor
 

yakãꞌi py ovaẽ ramo amongue opyta ikaneꞌõve vaꞌe-vaꞌe. 10 Haꞌe rã  

Davi quatrocentos avakue reve oove tema. Duzentos ma takykue opyta

vaꞌekue, ikaneꞌõ vy Besor yakãꞌi ndoaxai vaꞌekue.
11 Haꞌe gui nhuũndy rupi ojou okuapy peteĩ ava Egito pygua, Davi
 

oĩa py ogueru. Ixupe mbojape omeꞌẽ rã hoꞌu. Omeꞌẽ avi yy oyꞌu aguã.
12 Omeꞌẽ avi peteĩ figo pirukue apomo raꞌykueꞌi, mokoĩ uvaꞌa pirukue
 

guive. Haꞌe ramo hoꞌupa. Haꞌe gui ikangy gui imbaraeteve ju, mboapy ára
haꞌe mboapy pytũ re ma mbaꞌeve ndoꞌuvei, neĩ yy ndoyꞌuvei vaꞌekue.
1 Samuel 30 524

13  Haꞌeramo ma Davi oporandu:

— Mavaꞌe regua tu ndee? Magui tu reju?
Egito pygua kunumi vaꞌe ombovai:
— Xee tu Amaleque regua rembiguai rima. Mboapy ára re xembaꞌeaxy
ramo xepatõ xereja apy. 14 Ore kuery romomba rojuvy kuaray puku-a
 

katy queretita kuery, Judá yvy regua kuery, haꞌe gui Calebe regua kuaray
puku-a katygua. Haꞌe vy Ziclague tetã voi roapypa rojuvy — heꞌi.
15 Davi aipoeꞌi:
 

— Haꞌeve pa reo vy haꞌe kuerya py xereraa aguã?

Ombovai:
— Nhanderuete rery rupi haꞌvy eura xevy xejuka eꞌỹ aguã, haꞌe xepatõ
po py ju xemboaxa eꞌỹ aguã. Haꞌe rami rã aa ꞌrã roguereko aguã haꞌe
kuery ikuaia peve — heꞌi.
16 Haꞌe gui oo, ogueraa henoiny. Haꞌe ramia ja Amaleque pygua kuery
 

ma joa rupi eꞌỹ-eꞌỹ ikuai haꞌe vaꞌe yvy re. Okaru haꞌe oyꞌu okuapy, ovyꞌa
vaipa okuapy omondakue haꞌe javi filisteu kuery yvy haꞌe Judá gui
ogueru vaꞌekue re.
17 Koꞌẽ raiꞌi ramove Davi kuery ojuka okuapy kaꞌaruꞌi peve. Haꞌe ramo
 

haꞌe kuery vaꞌe regua peteĩve ma ndoo jepei, quatrocentos kunumigue

camelo áry oĩ vaꞌe anho onhamba. 18 Haꞌe rami py Davi ogueraa jepepa
 

nho ju Amaleque pygua kuery ogueraa vaꞌekue-ꞌekue. Ogueraa jepe avi

guaꞌyxy mokoĩve. 19 Mbaꞌeveꞌi ndoatai, kyrĩgue neĩ tujakue, taꞌy neĩ tajy
 

kuery, neĩ omondakue ogueraa vaꞌekue ma voi, neĩ mbaꞌeve haꞌe kuery
ogueraapa vaꞌekue. Davi oguerupa nho ju. 20 Haꞌe gui Davi ojopypa avi
 

heruvy vexaꞌi haꞌe vaka. Haꞌe nunga Davi renonde omondyi heravy vaꞌe
aipoeꞌi:
— Kovaꞌe ma Davi ogueru vaꞌe.

Davi mbaꞌemo ombojaꞌo ukaague

21 Haꞌe gui Davi ovaẽ ouvy duzentos avakue ikaneꞌõ vy ndoovei
vaꞌekuea py, Besor yakã yvýry opytapa okuapyague py ae. Haꞌe ramo haꞌe
vaꞌe kuery oupa Davi ovaexĩ vy, hupive ou okuapy vaꞌe voi. Haꞌe kuery
oua py Davi ovaẽveꞌi ouvy vy oxarura porãꞌi. 22 Haꞌe rami teĩ Davi rupive
 

ojeꞌoi vaꞌekue regua iporayvu eꞌỹ vaꞌe, nheꞌẽ vai raꞌy kuery ombovai
vaikue reve aipoeꞌi okuapy:
— Nhande kuery reve haꞌe kuery ndooi rire nanhameꞌẽi ꞌrã mbaꞌeve
rei ogueraapa pyre jaru ju vaꞌekue. Peteĩ-teĩ peraa penderaꞌyxy haꞌe
penderaꞌy kuery rive. Haꞌe vy tapeopa ju — heꞌi okuapy.
23 Haꞌe rami teĩ Davi aipoeꞌi:
 

— Xeryvy kuery, evoko rami eꞌỹ pejapo Senhor nhandevy omeꞌẽ

vaꞌekue re, nhandere opena vy nhande po py nhanderovai ou vaꞌekue
omboaxapa rire. 24 Mavaꞌe ꞌrã tu ojapyxaka haꞌe rami pendeayvua re?
 
 525 1 Samuel 30​, ​31

Mbaꞌeta pejogueroꞌa vy peo vaꞌekue pejopya rami ae avi ꞌrã mbaꞌe rei-
rei rarõa py opyta vaꞌekue voi ojopy. Joo rami meme ꞌrã jajopy — heꞌi.
25 Haꞌe rami rire haꞌe rami aguã ma Israel kuery rekorã oĩ, haꞌe vaꞌe ára
 

guive aỹ peve.
26 Ziclague tetã py Davi ovaẽ vy mbaꞌemo re imonda vy ogueraapa pyre
 

ogueraa ukapa ju Judá regua tujakueve oirũ kuery ikuai vaꞌe pe. Haꞌe vy
haꞌe vaꞌe kuery pe aipoeꞌi uka:
— Kovaꞌe ma pendevy romeꞌẽ rive Senhor rovaigua kuery ogueraapa
vaꞌekue regua — heꞌi. 27 Haꞌe rami vy Betel pygua kuery pe ogueraa
 

uka, Ramote Neguebe pygua kuery pe, Jatir, 28 Aroer, Sifmote, Estemoa,  

29 Racal, jerameel haꞌe queneu kuery ikuaia tetã pygua kuery pe,
 

30 Horma, Borasã, Atace, 31 Hebrom, haꞌe gui Davi avakue hexeve ikuai
   

vaꞌe reve ojeꞌoiague haꞌe javi rupi ikuai vaꞌe pe.

1 Crônicas 10.1‑7

31   Haꞌe
gui Israel kuery reve filisteu kuery jogueroꞌa ramo avakue
1

Israel regua onhamba filisteu kuery gui. Haꞌe ramo Gilboa yvyꞌã
re ojukapa. 2 Filisteu kuery ojoko avi Saul haꞌe taꞌy kuery. Haꞌe vy ojuka
 

Saul raꞌy kuery Jônatas, Abinadabe haꞌe Malquisua. 3 Jogueroꞌaa py Saul  

oĩ vaive ovy. Huꞌy momboa kuery ojou ramo haꞌe kuery gui okyje vaipa.
4 Haꞌe gui Saul aipoeꞌi huꞌy jokoa reraa pe:
 

— Ekyi ndekyxe haꞌe xepyxo, haꞌe kuery opire omboi uka eꞌỹ
vaꞌekue ou vy xepyxo vy xejojai rei eꞌỹ aguã — heꞌi teĩ huꞌy jokoa reraa
ndoipyxoxei, okyje vaipa vy. Haꞌe ramo Saul ae kyxe ojopy vy hakua re
hoꞌa. 5 Huꞌy jokoa reraa Saul omano ma ri ty raꞌea oexa vy haꞌe voi kyxe
 

re hoꞌa vy omano avi hexeve. 6 Haꞌe rami py Saul omano, taꞌy kuery
 

voi, huꞌy jokoa reraa reve. Avakue hexeve ikuai vaꞌe voi haꞌe vaꞌe ára
ojukapaa. 7 Haꞌe gui avakue Israel regua yvyugua rupi haꞌe Jordão yakã
 

rovai hekoa vaꞌe oexapa okuapy oirũ kuery onhambaa, haꞌe Saul guaꞌy
kuery reve omanomba maa. Haꞌe rami vy haꞌe kuery voi guekoa oejapa
vy onhamba avi. Haꞌe gui filisteu kuery ou vy haꞌe py ju hekoa.

1 Crônicas 10.8‑12
8  Koꞌẽ
jevy filisteu kuery ou omanogue mbaꞌekue ogueraapa aguã. Haꞌe
rami vy ojou Saul haꞌe taꞌy kuery mboapyve Gilboa yvyꞌã re omanoague
py. 9 Haꞌe rami vy Saul akãgue ojaya vy hembiporukue ogueraapa.
 

Filisteu kuery yvy haꞌe javi rupi omondouka ayvu mombeꞌuarã, haꞌe
nungakue omombeꞌu aguã taꞌangaa pegua oo ikuai vaꞌe rupi, haꞌe guetarã
kuery haꞌe javi pe. 10 Saul rembiporukue ma Astarote raꞌangaa oĩa py
 

ogueraa. Haꞌe rã hetekue ma Bete-Seã tetã kora re omboja imoiny.

11 Haꞌe gui ma Jabes-Gileade pygua kuery oendu okuapy filisteu
 

kuery Saul re ojapoague. 12 Haꞌe rami vy avakue ipyꞌa guaxukueve vaꞌe

 
1 Samuel 31 526

opuꞌãmba vy pytũ mbukukue re oguata ojeꞌoivy. Haꞌe vy Bete-Seã tetã

kora gui omboi heruvy Saul haꞌe taꞌy kuery retekue. Jabes tetã py oupa ju
vy oapypa. 13 Ikãgue ojopy vy ojatypa Jabes py ae, yvyra ikuai vaꞌe guy
 

py. Haꞌe vy sete ára re okaru eꞌỹ re ikuai.

 Mokoĩa kuaxia
Samuel ꞌepyre oĩa
Mokoĩa kuaxia Samuel ꞌepyre oĩa
Kovaꞌe kuaxia ma Davi rekokue oĩa, huvixa oĩ jave guare. Jypy ma Judá regua
kuery ruvixa oĩ. Haꞌe rire ma Israel kuery haꞌe javi ju oipota huvixa oĩ aguã.
Davi ma Nhanderuete re ojerovia ete vaꞌe. Haꞌe ramo ojapo ngovaigua
kuery haꞌe javi re ipoꞌaka aguã rami. Ijyvate ete, haꞌe heta vaꞌe kuery haꞌe javi
ombojepokuaapa ojee. Haꞌe rami teĩ itavy reia py ojapo vai guive. Haꞌe ramo
ixupe profeta Natã ijayvu ramo Davi onhemombeꞌu: “Ajejavy rakaꞌe Senhor pe.”
Natã ombovai Davi pe: “Senhor ndeperdoa rejejavyague gui. Ndee ma neremanoi
ꞌrã. Haꞌe rami avi rejapo vaiague káuxa ma Senhor rovaigua kuery ijayvu rei
okuapy. Haꞌe gui nderaꞌy oiko rire omano ꞌrã”, heꞌi (12.13‑14). Nhanderuete
ombopaga rã Davi ojou porã haꞌe ogueropoꞌaka. Haꞌe rami teĩ Davi ro pygua
kuery ojapo jepi iporiau aguã rami.
Davi ma Israel pygua huvixa ikuai vaꞌe gui yvateve vaꞌe oiko rakaꞌe. Haꞌe
nunga rupi nhandereraa jepearã Nhanderuete ombou vaꞌekue pe ma “Davi raꞌy”
eꞌỹ vy “Davi ramymino” ꞌea. Davi ma heta salmo ojapo rakaꞌe Nhanderuete pe
oporai vy.

Israel kuery oitypa haꞌe Saul omano aviague Davi pe omombeꞌuague

1   Saul
omano ma rire Davi ojevy ju Amaleque kuery oitypaague gui.
1

Haꞌe vy mokoĩ ára re oiko Ziclague tetã py. 2 Mboapy araa py, Saul
 

pegua kuery ijaty okuapya gui ou peteĩ ava ijao xoropa rei vaꞌe, oakã áry
yvy omoĩmba rei reve. a Davi oĩa py haꞌe vaꞌe ovaẽ vy ojeroꞌa, yvy re oĩ
guenapyꞌã re.
3 Ixupe Davi oporandu:
 

— Magui tu reju?
Ombovai:
— Anha ajuvy Israel kuery ijaty okuapya gui — heꞌi.

a
 1.2 Oao omondoropa rei haꞌe oakã re yvy omoĩ Saul omanoague re ipyꞌa vai vy
(Gênesis 37.29,34, 1 Samuel 4.12, 2 Samuel 1.11).

527
2 Samuel 1 528

4  Davi
oporanduve ju:
— Mbaꞌe tu oiko haꞌe py? Emombeꞌu ke xevy.
Ombovai:
— Jogueroꞌaa gui ore kuery ronhamba, heta hoꞌa vy omano rã, Saul
haꞌe taꞌy Jônatas guive — heꞌi.
5 Haꞌe rami rã Davi aipoeꞌi kunumi imombeꞌua vaꞌe pe:
 

— Mbaꞌexa tu haꞌvy reikuaa Saul haꞌe taꞌy Jônatas omanoa?

6 Haꞌe rã kunumi imombeꞌua vaꞌe aipoeꞌi:
 

— Avaẽ xapyꞌa rei Gilboa yvyty re. Haꞌe rã Saul ojeko oiny guembiporu
huꞌy re. Haꞌe gui karóxa haꞌe kavaju árygua kuery ojokove tema okuapy.
7 Guakykue katy omaꞌẽ vy xerexa vy xerenoĩ. Haꞌe ramo xee “Apy ma aĩ”
 

haꞌe ixupe. 8 Xevy pe oporandu “Mavaꞌe tu ndee?” heꞌi ramo xee ambovai:
 

“Xee ma Amaleque regua”, haꞌe. 9 Haꞌe ramo aipoeꞌi xevy: “Eju haꞌvy,
 

xeꞌáry epuꞌã heꞌamy haꞌe xejuka, mbaꞌeta xerajyjeapa rei vaꞌeri xerekovea
oime teri”, heꞌi. 10 Haꞌe ramo hiꞌáry apuꞌã haꞌamy vy ajuka, mbaꞌeta xee
 

aikuaa porã ndoikovei ꞌrãa hoꞌa ma rire. Haꞌe vy coroa oĩ vaꞌekue ajopy
haꞌe ipoapy regua, haꞌe gui aru apy ndevy xeruvixa — heꞌi.

Davi ojuka ukaague Amaleque regua

11 Haꞌe
rami rã Davi oao ae ojopy vy omondoro, avakue hexeve ikuai
vaꞌe haꞌe javive Davi ojapoa rami avi ojapo okuapy. 12 Iporiaupa, ojaeꞌopa
 

okuapy, haꞌe vaꞌe ára okaru eꞌỹ re ikuai kaꞌaru peve, Saul haꞌe taꞌy Jônatas
omano ramo, haꞌe Senhor pegua Israel kuery re guive, kyxe py hoꞌapa rire.
13 Davi aipoeꞌive ju kunumi imombeꞌua vaꞌe pe:
 

— Maguigua tu ndee?
Ombovai:
— Xee tu amboae guigua raꞌy, Amaleque regua — heꞌi.
14 Davi aipoeꞌi ixupe:
 

— Mbaꞌexa tu nderekyjei ri raꞌe Senhor oiporavo vaꞌekue rovai ndepo

reupi aguã?
15 Haꞌe gui ma Davi oenoĩ peteĩ kunumi vaꞌe. Haꞌe vy aipoeꞌi:
 

— Eju, epuꞌã pevaꞌe ava re — heꞌi. Haꞌe ramo oipyxo rã omano.

16 Davi aipoeꞌi vaꞌekue:
 

— Ndere ae toĩ nderuguy moẽague repaga aguã, mbaꞌeta ndejuru py ae

nderovai remombeꞌu vy “Ajuka Senhor oiporavo vaꞌekue”, ꞌre vaꞌekue.

Saul haꞌe Jônatas re Davi ipyꞌa vaia rupi oporaiague

17 Haꞌe
gui Davi ojaeꞌo Saul haꞌe taꞌy Jônatas re. Po rami oporaei
iporiaua rupi. 18 Judá raꞌy kuery haꞌe javi omboꞌe uka avi kovaꞌe mboraei
 

guyrapa regua, kuaxia para heko porã vaꞌe kuery rekokue oĩa vaꞌe re.
19 — Israel kuery, perovyꞌa rei vaꞌekue hoꞌa ma pendeyvy re yvyꞌã oĩ
vaꞌe re!
 529 2 Samuel 1​, ​2

Mbaꞌexa tu ipyꞌa guaxukueve hoꞌapa!

20 Haꞌe rã Gate tetã py ma pemombeꞌu eme,
peikuaa uka eme guive Asquelom tetã py tape ikuai vaꞌe rupi,
filisteu kuery rajy kuery oguerovyꞌa rei eꞌỹ aguã,
opire omboi uka eꞌỹ vaꞌe rajy kuery ovyꞌa rei reve opo-opo eꞌỹ
aguã. b
21 Haꞌe gui Gilboa yvyꞌã peiko vaꞌe,

pendeꞌáry toꞌave eme yxapy neĩ oky,

pendere toikove eme mbaꞌemo aju,
mbaꞌeta haꞌe py ma ipyꞌa guaxukueve mbaꞌe huꞌy jokoa ojeatypa
yvy re,
Saul mbaꞌe huꞌy jokoa voi hoꞌa rire nomboveraavei ma ꞌrã azeite
py.
22 Jônatas peteĩgueve ma voi ndogueropytuꞌui vaꞌekue guapa,

neĩ Saul ndogueru jevy rivei vaꞌekue okyxe,

ojuka vaꞌekue ruguy haꞌe ipyꞌa guaxukueve kyrakue oĩ eꞌỹ re.
23 Saul haꞌe Jônatas ma ijaꞌea haꞌe oayvuve pyre,

oikovea ja haꞌe omano ma teĩ nombojaꞌoai!

Taguato gui ipojavave,
haꞌe guary gui imbaraeteve vaꞌekue.
24 Peẽ Israel rajy kuery, pejaeꞌo Saul re,

ajukue pytã vaꞌe py pemonhemonde,

haꞌe ouro guigua py pendeao ombojegua vaꞌekue re.
25 Mbaꞌexa tu ipyꞌa guaxukueve hoꞌapa rakaꞌe jogueroꞌaa py!

Jônatas voi ojukaa yvyꞌã re!

26 Xeryvy Jônatas, xeporiau aikovy ndere!

Ndee xerayvu vaipa vaꞌekue!

Xerayvu ete vy
kunhague gui voi ndee xerayvuve vaꞌekue.
27 Mbaꞌexa tu ipyꞌa guaxukueve hoꞌapa,

haꞌe hembiporu jogueroꞌaa pygua okanhymba! — heꞌi.

Judá pygua ruvixarã Davi omoĩ okuapyague

2   Haꞌe
vaꞌe rire Davi oporandu Senhor pe. Haꞌe vy aipoeꞌi:
1
— Aa ꞌrã teve Judá tetã regua py?
Senhor ombovai:
— Tereo — heꞌi.
Davi oporanduve ju:
— Mamo katy ete ꞌrã aa?
Senhor ombovai:

b
 1.20 Gate haꞌe Asquelom ma Israel rovaigua kuery filisteu vaꞌe retã.
2 Samuel 2 530

— Hebrom katy — heꞌi. 2 Haꞌe ramo Davi oo haꞌe katy. Taꞌyxy mokoĩve
 

ojeꞌoi avi: Jezreel pygua Ainoã haꞌe Carmelo pygua Nabal raꞌyxykueꞌi
Abigail. 3 Davi oguerupa avi hexevegua avakue, peteĩ-teĩ taꞌy kuery reve.
 

Haꞌe rami vy Hebrom tekoa py ju ikuai.

4 Haꞌe gui Davi oĩa py Judá pygua avakue ou vy omoĩ nguvixarã. Davi
 

pe omombeꞌu avi:
— Avakue Saul retekue nhono porãare ma Jabes-Gileade pygua meme
— heꞌi. 5 Haꞌe ramo Jabes-Gileade pygua avakue pe Davi omondouka
 

ayvu mombeꞌuarã kuery aipoeꞌi aguã: “Tove Senhor tapenemoingo porã,

penderuvixakue pe pejapo porãague re, Saul retekue penhono porã rire! c
6 Haꞌe gui aỹ ma tove Senhor tapenderereko penemboaxya haꞌe ojeroviapy
 

oikoa rupi. Xee voi ajapo porã ꞌrã haꞌe rami pejapo porãague re. 7 Aỹ ma  

pendepo taꞌimbaraete, tapendepyꞌa guaxu guive, mbaꞌeta penderuvixa Saul

omano ma teĩ xee ju Judá regua kuery xemoĩ nguvixarã” heꞌi uka.

Israel pygua ruvixarã Abner omoĩague Isbosete

8  Haꞌe
gui Saul pegua xondaro kuery ruvixa Ner raꞌy Abner ma
Maanaim tetã py ogueraa Saul raꞌykue Isbosete. 9 Haꞌe py ma omoĩ  

huvixarã Gileade yvy re, Aser, Jezreel, Efraim, Benjamim haꞌe Israel haꞌe
javi re opena aguã. 10 Saul raꞌykue Isbosete ma quarenta maꞌetỹ rivyvyi
 

oguereko Israel re opena ypyꞌi jave. Haꞌe vy mokoĩ maꞌetỹ peveꞌi oĩ. Judá
regua kuery anho ikuai Davi pegua. 11 Davi ma sete maꞌetỹ haꞌe seis jaxy
 

re opena Judá pygua kuery re, Hebrom tetã py ae.

Isbosete pegua kuery re Davi pegua kuery ipoꞌakaague

12  Haꞌe
gui Ner raꞌy Abner ma Maanaim gui ogueraa Saul raꞌykue
Isbosete pegua avakue Gibeão peve. 13 Haꞌe rã Davi pegua avakue ma
 

Zeruia piꞌa Joabe ogueraa avi haꞌe py. Haꞌe rami vy nhovaexĩmba Gibeão
yy omboty pyre katyꞌi. Jovaive-ive re ikuai, hovai katy haꞌe kyvõ katy.
14 Abner aipoeꞌi Joabe pe:
 

— Topuꞌã kunumigue, tajogueroꞌa nhanerenonde.

Joabe ombovai vy
— Topuꞌã haꞌvy — heꞌi.
15 Haꞌe rami rã opuꞌã jogueruvy jojoꞌi rami: doze Benjamim regua Saul
 

raꞌy Isbosete pegua, haꞌe gui doze avakue Davi pegua ju. 16 Peteĩ-teĩ ojopy
 

ngovaigua akã re, jopyxo kyxe py joyke py. Haꞌe vy jojavi hoꞌapa. Haꞌe
rami rire haꞌe vaꞌe henda pe ma “Yvy kyxe” ꞌea, Gibeão katyꞌi oĩ.
17 Haꞌe vaꞌe árave jogueroꞌave tema okuapy. Haꞌe rã Davi pegua avakue
 

oitypa Abner haꞌe Israel regua kuery re.

c
 2.4‑7 Jabes-Gileade tekoa ma Davi retarã kuery Judá regua eꞌỹ, Israel regua ramo ma
haꞌe pygua kuery reve ijayvu porãꞌi, ixupe guarã ju ikuai aguã.
 531 2 Samuel 2

Abner ojukaague Asael

18  Haꞌe
py ma ikuai Zeruia piꞌa mboapyve: Joabe, Abisai haꞌe Asael.
Asael ma guaxu kaꞌaguy regua rami inhakuã vaꞌe. 19 Haꞌe gui Asael ma
 

Abner rakykue oo. Oeka ovya rupi ndoikei oiporu kuaa katy, neĩ oiporu
kuaa eꞌỹa katy ma voi.
20 Haꞌe ramo Abner guakykue katy omaꞌẽ vy oporandu ovy:
 

— Ndee ae ri tyꞌy Asael?

Ombovai vy:
— Xee ae ri — heꞌi.
21 Haꞌe ramo Abner aipoeꞌi ixupe:
 

— Eike haꞌvy reiporu kuaa katy, eꞌỹ vy reiporu kuaa eꞌỹa katy.
Ejogueroꞌa peteĩ kunumi vaꞌe reve, ixugui ae eipeꞌa hembiporu jogueroꞌaa
pygua — heꞌi teĩ Asael ma ndojepeꞌaxei hakykue ooa gui.
22 Teĩgue ju Abner aipoeꞌi ixupe:
 

— Ejepeꞌa na xerakykue gui. Mbaꞌe re tu xee rojuka ta, haꞌe yvy py

roity rive? Haꞌe rami vy mbaꞌexa tu xee ajoexa ta nderyvy Joabe reve?
23 Haꞌe rami teĩ Asael ndojepeꞌaxei ae ramo hye py Abner oipyxo huꞌy
 

guaxu rapyta py rive, ikupe gui omboaxa. Haꞌe ramo Asael hoꞌa vy haꞌe
pyve omano. Omanoague py ovaẽ vaꞌe tema opyta kuerei ꞌrã.

Abner pegua avakue rakykue Joabe ooague

24  Haꞌe
gui Joabe haꞌe Abisai ju Abner rakykue ojeꞌoi. Kuaray oikeꞌi
ma jave ovaẽ jogueravy Amá yvyꞌã re. Haꞌe vaꞌe ma Giá katyꞌi oĩ, Gibeão
tekoa eꞌỹa katy tape oo vaꞌe yvyꞌiry. 25 Haꞌe gui Benjamim raꞌy kuery
 

onoꞌõmba vy Abner rupive ojeꞌoi vy peteĩ yvyꞌã apyte áry ijaty okuapy
peteĩ rami.
26 Haꞌe ramo Abner ojapukai Joabe pe. Haꞌe vy aipoeꞌi:
 

— Kyxe py nhanhomomba riae ꞌrã teve? Ndereikuaai teve opaa py joe

nanhandeaꞌevei ꞌrãa? Rakaꞌe peve ꞌrã tu neremombytuꞌui penderegua
kuery reve orerakykue peoa gui?
27 Joabe ombovai:
 

— Anhetẽ ete Nhanderuete oikove vaꞌe rery rupi aura vy aipoaꞌe: Nami
nandeayvui vaꞌe rire koꞌẽ rã ajeꞌiveꞌi mae ma ꞌrãgue ore kuery ropytuꞌu oreryvy
kuery rakykue rupi rooa gui — heꞌi. 28 Haꞌe rami vy Joabe mimby guaxu
 

omonheꞌẽ rã haꞌe kuery haꞌe javi opytapa, haꞌe vy ndoovei Israel kuery rakykue
rupi, ndajogueroꞌa nhoi guive. 29 Haꞌe ramo haꞌe vaꞌe pytũ mbukukue re Abner
 

haꞌe ixupegua avakue oguata yvy joja reia rupi. Jordão yakã oaxapa vy ajeꞌiveꞌi
reve oguatave vy ovaẽmba Maanaim py. 30 Haꞌe rami py Joabe ndoovei Abner
 

rakykue. Haꞌe vy ojeupegua kuery omboatypa rã oata raꞌe dezenove Davi

pegua avakue, Asael oipapa eꞌỹ re. 31 Vaꞌeri Davi rembiguai kuery ma trezentos
 

e sessenta avakue ojuka vaꞌekue Benjamim regua Abner reve ojeꞌoi vaꞌekue,
2 Samuel 2​, ​3 532

haꞌe ramo omanomba. 32 Asael retekue ma haꞌe kuery ogueraa vy onhono porã
 

okuapy tuu rupa py ae, Belém katyꞌi. Haꞌe vaꞌe pytũ mbukukue re Joabe haꞌe
avakue hexeve ikuai vaꞌe oguatave vy Hebrom tetã py ikoꞌẽmba jogueravy.

3  Davi ro pygua kuery reve Saul ro pygua kuery jogueroꞌa are rakaꞌe.
1  

Haꞌe rami teĩ Davi kuery imbaraeteve, haꞌe rã Saul ro pygua kuery
ma ikangyve ojeꞌoivy.

1 Crônicas 3.1‑4
2  Hebrom tetã py Davi raꞌy kuery ikuai. Taꞌy ypyꞌi ma Jezreel pygua
Ainoã piꞌa Amnom. 3 Mokoĩa ma Carmelo pygua Nabal raꞌyxykueꞌi Abigail
 

piꞌa Quileabe. Mboapya ma Gesur pygua huvixa Talmai rajy Maaca piꞌa
Absalão. 4 Irundya ma Hagite piꞌa Adonias. Peteĩ nhiruĩa ma Abital piꞌa
 

Sefatias. 5 Mboapy memea ma Davi raꞌyxy Eglá piꞌa Itreão. Haꞌe kuery ma
 

Davi raꞌy kuery Hebrom py ae ikuai vaꞌekue.

Davi reve peteĩ rami ikuai aguã Abner ojapoague

6  Davi haꞌe Saul ro pygua kuery jogueroꞌa jave Saul ro pygua ikuai vaꞌe
gui Abner ipoꞌakave ovy. 7 Oiko avi rakaꞌe Saul raꞌyxy jevykue Rispa hery
 

vaꞌe, Aiá rajy. Haꞌe gui Isbosete oporandu Abner pe:

— Mbaꞌe re tu ndee renheno xeru raꞌyxy jevykue reve?
8 Haꞌe rami Isbosete ijayvu rã Abner oendu vy ivai vaipa ixupe. Haꞌe vy aipoeꞌi:
 

— Xee ri tyꞌy jagua akã aiko, Judá kuerya katy aa aguã? Ange teri ajapo
porã nderu Saul ro pygua kuery pe, tyvy haꞌe irũ kuery pe guive. Xee ma
noromboaxai Davi po py. Haꞌe rami teĩ aỹ remombeꞌu haꞌe vaꞌe kunha reve
atekoavya rami. 9 Xee Abner Nhanderuete taxembopaga oipotaa rami, Davi
 

pe Senhor ouraague rami xee ndajapoi ri ramo. 10 Mbaꞌeta Saul ro pygua

 

poꞌakaague amboaxa ꞌrã joupe. Haꞌe rami vy ajapo ꞌrã Davi ju Israel haꞌe Judá
kuery re ipoꞌaka aguã rami, Dã guive Berseba peve — heꞌi.
11 Haꞌe rami Abner ijayvua Isbosete ndaꞌevei ombovai aguã neĩ peteĩ
 

ayvuꞌi py ma voi, okyje vy.

12 Haꞌe ramo Abner ojegui ae omondouka ayvu mombeꞌuarã Davi pe.
 

Haꞌe vy aipoeꞌi uka:

— Mavaꞌe po py tu kovaꞌe yvy itui? Xereve haꞌvy ejapo peteĩ rami
jaiko aguã, haꞌe ramo xee roipytyvõ ꞌrã ndepo py Israel kuery haꞌe javi
amboaxa vy — heꞌi uka.
13 Davi ombovai:
 

— Haꞌeve, ndereve ajapo ꞌrã peteĩ rami jaiko aguã, vaꞌeri peteĩ mbaꞌe
ma aipota: Xea py reju vy reru ꞌrã Saul rajy Mical. Haꞌe rami eꞌỹ vy
nderexai ꞌrã xerova — heꞌi. d

d
 3.13 Saul rajy Mical ma Davi raꞌyxyrã omeꞌẽ vaꞌekue ri ixugui oipeꞌa vy amboae ava pe ju
omboaxa rakaꞌe (1 Samuel 18.27, 25.44).
 533 2 Samuel 3

14  Saulraꞌykue Isbosete pe voi Davi ombou ayvu mombeꞌuarã. Haꞌe vy

aipoeꞌi uka:
— Embou ju xeraꞌyxy Mical, cem filisteu kuery pire amboiague re
xeraꞌyxyrã ajogua vaꞌekue — heꞌi. 15 Haꞌe rami rã Isbosete kunha vaꞌe
 

oipeꞌa uka ju ime Paltiel Laís raꞌy vaꞌe ro gui. 16 Ime oo ranhe oiny
 

hakykueꞌi, ooa rupi ojaeꞌo ovy Baurim peve. Haꞌe rã ixupe Abner
— Tereo, ejevy ju eovy — heꞌi ramo mae ojevy.
17 Haꞌe gui Abner jogueroayvu Israel regua nhomongetaa ikuai vaꞌe
 

reve. Haꞌe vy aipoeꞌi:

— Kueve ma pemoĩxe Davi penderuvixarã. 18 Aỹ ma pejapo ete,
 

mbaꞌeta Davi pe Senhor ijayvu vaꞌekue: “Xerembiguai Davi rupi vy

xevygua kuery araa jepepa ꞌrã filisteu kuery haꞌe hovaigua kuery haꞌe
javi po gui”, heꞌi vaꞌekue. 19 Benjamim kuery pe ju Abner omombeꞌu uka
 

haꞌe rami ae. Haꞌe vy Davi oĩa katy oo Hebrom tetã py, ixupe omombeꞌu
aguã Israel haꞌe Benjamim regua kuery haꞌe javi oipota okuapya.
20 Haꞌe gui Hebrom tetã py Davi ro oĩ vaꞌe py Abner ovaẽ, hexeve vinte
 

avakue ou vaꞌekue reve. 21 Haꞌe rami vy Abner aipoeꞌi Davi pe:

 

— Xeruvixa, xee apuꞌã vy aa ꞌrã Israel kuery haꞌe javi amonoꞌõmba

aguã ndeea py, ndereve ojapo okuapy aguã ndevy ikuai aguã — heꞌi. Haꞌe
rami rã Davi Abner omondouka ramo oo porãꞌi.

Nhemi rupi Joabe Abner ojukaague

22  Haꞌejave ma Davi haꞌe Joabe rembiguai kuery jogueroꞌa vy
ojeꞌoiague gui oupa ju. Ngupive ogueru reta joegui oipeꞌa vaꞌekue. Haꞌe
rã Abner ma Hebrom tetã py noĩvei ma Davi-a py, omondouka rã oo porã
ma rire. 23 Haꞌe gui Joabe guexevegua kuery reve ou rã ixupe aipoꞌea:
 

— Huvixa Davi-a py Ner raꞌy Abner ou raꞌe, haꞌe gui omondouka rire
oo porã ju ma oiny — ꞌea.
24 Haꞌe rami rã huvixaa py Joabe oo vy aipoeꞌi ixupe:
 

— Mbaꞌe tu rejapo raꞌe? Abner ou raꞌe ndea py. Mbaꞌexa tu

remondouka rive ju? 25 Reikuaa porã Ner raꞌy Abner reko. Haꞌe ma
 

nembotavy aguã ou, haꞌe mbaꞌemo rejapo vaꞌe re oikuaa pota vy oikuaa
aguã renhembopyꞌaa haꞌe javi — heꞌi.
26 Haꞌe gui Davi-a gui Joabe ojepeꞌa ma vy Davi pe oikuaa uka eꞌỹ re
 

omondouka ayvu mombeꞌuarã Abner rakykue, haꞌe rami vy ojapo Sirá

ygua gui ojevy aguã. 27 Hebrom tetã py Abner ojevy ju ma ramo Joabe
 

ogueroike okẽ rupi haꞌe kuery aeꞌia py jogueroayvu aguã merami. Haꞌe vy
hye py Joabe oipyxo ramo omano, guykeꞌy Asael ojukaague re oepy vy.
28 Haꞌe rire ma Davi oikuaa vy aipoeꞌi:
 

— Xee haꞌe xevygua kuery ma Senhor pe mbaꞌeve py ndorojejavyi Ner

raꞌy Abner ruguy omoẽague py, rakaꞌe rã peve. 29 Huguy moẽague re opaga
 

aguã toĩ Joabe haꞌe tuu ro pygua kuery haꞌe javi re! Joabe ro py toĩ riae
2 Samuel 3​, ​4 534

ijai peupa vaꞌe, lepra revegua, yvyra re oguata vaꞌe, kyxe py hoꞌa vaꞌe haꞌe
tembiꞌu oipota rei vaꞌe voi — heꞌi. 30 Haꞌe rami py Joabe guyvy Abisai reve
 

ojuka rakaꞌe Abner, Gibeão py jogueroꞌaa py tykeꞌy Asael ojukaague re.

Abner omanoague re Davi ojaeꞌoague

31 Haꞌe
gui Davi aipoeꞌi Joabe haꞌe hexevegua kuery haꞌe javi pe:
— Pemondoro pendeao, penhemonde voxa py, haꞌe vy tapeo pejaeꞌo
peovy Abner retekue renonde ogueraa rã — heꞌi. Haꞌe rã huvixa Davi
ma mbaꞌe guaxu ryru rakykueꞌi oo oiny. 32 Haꞌe rami vy Hebrom tetã
 

py onhono porã okuapy Abner retekue. Abner onhono porãague yvyꞌiry

huvixa onhendu ratã reve ojaeꞌo oiny. Heta vaꞌe kuery haꞌe javi ojaeꞌo avi
okuapy. 33 Abner re huvixa ojaeꞌo vy aipoeꞌi:
 

— Mbaꞌe re tu Abner omano heko vai vaꞌekue rami?

34 Mbaꞌeta ipo ndojokuaai,
neĩ ipy re voi noĩ corrente.
Haꞌe rami ꞌrãgue py heko vai vaꞌe raꞌy kuery po py hoꞌa rive vaꞌe
rami hoꞌa! — heꞌi.
Haꞌe ramo heta vaꞌe kuery haꞌe javi ojaeꞌove hexe.
35 Haꞌe gui ma heta vaꞌe kuery haꞌe javi ou vy ojapo okuapy Davi okaru
 

aguã rami, ára rei teri reve. Haꞌe rami teĩ Davi oura vy aipoeꞌi:
— Kuaray oike eꞌỹ mbove mbojape eꞌỹ vy tembiꞌu mboae xee haꞌu ramo
tove Nhanderuete taxembopaga haꞌe oipotaa rami — heꞌi. 36 Haꞌe rami
 

Davi ijayvu rã heta vaꞌe kuery oendu vy ojou porã okuapy, huvixa ojapo
vaꞌe rei ojou porã memea rami avi. 37 Haꞌe rami vy haꞌe vaꞌe ára guive
 

haꞌe kuery haꞌe Israel kuery haꞌe javi oikuaapa okuapy Ner raꞌy Abner
ojukaague py huvixa Davi mbaꞌeve ndoguerekoiague.
38 Haꞌe gui huvixa aipoeꞌi guembiguai kuery pe:
 

— Ndapeikuaai teve ange Israel yvy re peteĩ ava yvateve haꞌe

imbaraete vaꞌe hoꞌaague? 39 Haꞌe rã xee ma xekangy aỹ, huvixarã xemoĩa
 

teĩ. Xegui ma kovaꞌe avakue Zeruia piꞌa kuery imbaraetekueve vaꞌe.

Senhor ae tombopaga mbaꞌemo vai apoare kuery ojapoague re — heꞌi.

Isbosete ojukaa ague

4   Hebrom
tetã py Abner ojukaa ague Saul raꞌykue Isbosete oendu vy
1

ikangypa, haꞌe Israel kuery haꞌe javi okyjepa. 2 Saul raꞌykue pegua
 

mokoĩ ava oiko, xondaro kuery ruvixa meme. Peteĩ ma Baaná, haꞌe rã
amboae ma Recabe hery vaꞌe. Beerote pygua Rimom raꞌy vaꞌe meme,
Benjamim kuery regua, mbaꞌeta Beerote ma Benjamim yvy regua ae,
3 mbaꞌeta Beerote pygua kuery yma guare onha vy Gitaim tetã py ova
 

vaꞌekue. Haꞌe py ae ikuai aỹ peve.

4 Haꞌe gui Saul raꞌy Jônatas ma peteĩ guaꞌy oguereko vaꞌekue oguata
 

eꞌỹ vaꞌe. Peteĩ nhiruĩ maꞌetỹ rivyvyi oguereko vaꞌekue Saul haꞌe Jônatas
 535 2 Samuel 4​, ​5

omanoague mombeꞌua ou jave Jezreel gui. Haꞌe ramo hexe opena vaꞌety
oupi heravy oguerojava vy. Oguerojava aguã ojapura ramo avaꞌi hoꞌa vy
oguata karẽꞌi vaꞌe oiko. Hery ma Mefibosete rakaꞌe.
5 Haꞌe gui Beerote pygua Rimom raꞌy kuery Recabe haꞌe Baaná jogueraa
 

vy Isbosete ro py ovaẽ. Kuaray mbyte jave hakuve ma ramo oke oupy.

6 Haꞌe py Recabe haꞌe tyvy Baaná jogueroike jogueravy oguy katy, trigo
 

re ou vaꞌe rami. Haꞌe rami vy oipyxo hye py, haꞌe gui onha jepe. 7 Haꞌe  

kuery ma oguy py oike rã Isbosete ngupa okeaty py itui jave oipyxo vy

ojuka. Haꞌe rire inhakãgue ojaya vy ogueraa. Pytũ mbukukue re oguata
jogueravy yvy joja reia rupi.
8 Isbosete akãgue ma haꞌe kuery ogueru huvixa Davi pe Hebrom py.
 

Haꞌe vy aipoeꞌi ixupe:

— Apy ma nderovaigua Saul ndejukaxeare raꞌykue Isbosete akãgue.
Xeruvixa, haꞌe rami ange Senhor ojapo rejepy aguã rami Saul haꞌe taꞌy
kuery ojapoague haꞌe javi re — heꞌi.
9 Haꞌe rami teĩ Davi ombovai Beerote pygua Rimom raꞌy kuery Recabe
 

haꞌe tyvy Baaná pe. Haꞌe vy aipoeꞌi:

— Anhetẽ ete Senhor oikove vaꞌe xenheꞌẽ ojexavaia haꞌe javi gui
ogueraa jepe vaꞌekue rery rupi aura vy aipoaꞌe: 10 Yma xea py amongue
 

ayvu ogueru vy “Saul ma omano ma” heꞌi ramove araa vy Ziclague tetã
py ajuka karamboae, ojeupe rã iporã vaꞌe merami omombeꞌu rã. 11 Haꞌe  

gui heko vai vaꞌe kuery katuve ma ambopaga ꞌrã, peteĩ ava heko porã
vaꞌe ngoo py ngupa py ae itui vaꞌe jukaare kuery. Haꞌe rami vy aỹ xee
rombopaga ꞌrã huguy pendepo py pemoẽague re, romomba ꞌrã yvy gui —
heꞌi. 12 Haꞌe rami vy Davi guembiguai kunumigue pe ijayvu rã haꞌe kuery
 

ojuka. Haꞌe vy ipokue haꞌe ipykue ojaya ma vy oupi imoiny Hebrom tetã
py, yy omboty pyre oĩ vaꞌe yvyꞌiry. Haꞌe rã Isbosete akãgue ma ogueraa
vy Abner rupa katyꞌi ojaty, Hebrom py ae. e

1 Crônicas 11.1‑3

5   Haꞌe
gui ma Israel regua kuery haꞌe javi ou okuapy Hebrom py
1

Davi oĩa py. Haꞌe vy ijayvu vy aipoeꞌi okuapy:

— Ore kuery voi ma nderegua kuery ae avi. 2 Yma Saul oiko teri vy orere
 

opena jave py ndee ae reo haꞌe rejevy ꞌrã vaꞌekue Israel regua xondaro
kuery reve. Haꞌe gui Senhor aipoeꞌi: “Ndee repena ꞌrã xevygua Israel
kuery re, reiko ꞌrã haꞌe kuery ruvixa”, heꞌi vaꞌekue ndevy — heꞌi okuapy.
3 Hebrom py huvixa Davi-a py Israel regua nhomongetaa kuery haꞌe
 

javi ou ramo haꞌe kuery reve Davi ojapo oguereko porã aguã regua,
Senhor renonde. Haꞌe ramo omoĩ okuapy Davi nguvixarã Israel kuery re
opena aguã.

 4.12 Haꞌe kuery ma Isbosete akãgue ojaya rire Davi ojaya uka ipo haꞌe ipy.
e
2 Samuel 5 536

4  Davi opena ypyꞌi jave ma trinta maꞌetỹa oguereko. Haꞌe gui ma

quarenta maꞌetỹ re opena. 5 Hebrom py ma Judá kuery re anho ranhe
 

opena sete maꞌetỹ haꞌe mboapy meme jaxy re. Haꞌe gui Jerusalém py ju
trinta e três maꞌetỹ re opena Israel haꞌe Judá kuery haꞌe javi re.

1 Crônicas 11.4‑9
6  Haꞌe gui Jerusalém tetã katy huvixa Davi ogueraa ojeupegua avakue,
jebuseu kuery haꞌe vaꞌe yvy re ikuai vaꞌe rovai opuꞌã aguã. Haꞌe ramo
Davi pe haꞌe pygua kuery aipoeꞌi okuapy:
— Ndereikei ꞌrã apy, ára revegua eꞌỹ haꞌe oguata eꞌỹ vaꞌe kuery rive teĩ
ndejoko rã — heꞌi okuapy, ojeupe “Davi ndoikei ꞌrã apy”, heꞌia rami. 7 Haꞌe
 

rami teĩ Davi oipeꞌa nho Sião py oo ikorapa vaꞌe. Haꞌe vaꞌe pe ma “Tetã
Davi rekoa” ꞌea.
8 Mbaꞌeta haꞌe vaꞌe ára Davi aipoeꞌi:
 

— Jebuseu kuery pejukaxe vaꞌe tapeo yy raperã ita ombokuaague rupi,

haꞌe vy pejukapa “Ára revegua eꞌỹ haꞌe oguata eꞌỹ vaꞌe” ꞌea vaꞌe kuery —
heꞌi, mbaꞌeta Davi onheꞌẽ py ndaꞌijaꞌei ae haꞌe kuery re. (Haꞌe nunga rupi
aipoꞌea: “Ára revegua eꞌỹ haꞌe oguata eꞌỹ vaꞌe ndoikei ꞌrã haꞌe vaꞌe oo py”,
ꞌea.) 9 Haꞌe rami vy oo ikorapa vaꞌe py Davi ae oĩ, haꞌe vy omboery tetã
 

Davi rekoa. Haꞌe vaꞌe yvýry rupi tetã omoatyrõ heravy, Milo guive oikea
peve. 10 Davi ipoꞌakave tema ovy, hexeve Senhor Nhanderuete ixondaro
 

reta vaꞌe oiko ramo.

1 Crônicas 14.1,2
11 Davi-apy Tiro pygua huvixa Hirão ombou ayvu mombeꞌuarã. Ogueru
ruka avi yvyra yary, oo apoa kuery haꞌe ita re ombaꞌeapo vaꞌe kuery, Davi
rorã ojapo vaꞌerã. 12 Haꞌe ramo Davi oikuaa Senhor omoĩ atãvea Israel re
 

opena aguã, ojeupegua kuery oayvua rupi ombopoꞌakave.

1 Crônicas 3.5‑9; 14.3‑7
13  Hebrom tetã gui Davi ou rire Jerusalém py ju ojouve guaꞌyxy jevyrã.
Haꞌe rã ikuaive ju taꞌy haꞌe tajy kuery. 14 Po rami ma Jerusalém py ituiꞌi
 

vaꞌekue rery: Samua, Sobabe, Natã, Salomão, 15 Ibar, Elisua, Nefegue,

 

Jafia, 16 Elisama, Eliada haꞌe Elifelete.

 

1 Crônicas 14.8‑17
17 Filisteu kuery oendu okuapy Davi omoĩa Israel kuery haꞌe javi
ruvixarã. Haꞌe vy oupa ojopy aguã Davi. Haꞌe nunga Davi oendu vy ova
ju oo ikorapa vaꞌe py. 18 Haꞌe rã filisteu kuery ou vy Refaim yvyugua haꞌe
 

javi rupi ijaty.

19 Haꞌe ramo Davi oporandu Senhor pe. Haꞌe vy aipoeꞌi:
 

— Taa pa filisteu kuery rovai? Remboaxa ꞌrã teve xepo py?

 537 2 Samuel 5​, ​6

Senhor ombovai:
— Tereo, mbaꞌeta anhetẽ amboaxa ꞌrã filisteu kuery ndepo py — heꞌi.
20 Haꞌe rami rã Baal-Perazim py Davi ou vy oitypa haꞌe py. Haꞌe vy
 

aipoeꞌi:
— Senhor omoaĩmba xerovaigua filisteu kuery ryxya xerenonde py
ikuai vaꞌekue, yy mbaꞌemo ogueroxyry heravya rami — heꞌi. Haꞌe nunga
rupi haꞌe vaꞌe tekoa oenoĩa Baal-Perazim. f 21 Haꞌe py ma filisteu kuery
 

oejapa ojeꞌoivy taꞌangaa oguereko vaꞌekue. Haꞌe rã Davi haꞌe avakue

hexeve ikuai vaꞌe ogueraapa.
22 Haꞌe gui filisteu kuery ou nho jevy vy ijaty ju okuapy Refaim
 

yvyugua haꞌe javi rupi.

23 Senhor pe Davi oporandu jevy ramo ombovai:
 

— Tereo eme. Pembojere ꞌrã hakykue katy gui, haꞌe gui ma haꞌe kuery
re pepuꞌã ꞌrã amora ikuai vaꞌe guy rupi. 24 Haꞌe gui xapyꞌa rei rendu
 

ꞌrã amora rovapy rupi opyrõ-pyrõ nhendu vaꞌe. Haꞌe vaꞌe rendu vy ke
ejapura. Haꞌe vaꞌe ma nerenonde Senhor ae oo nhendua, filisteu kuery
ijaty okuapy vaꞌe jukapaarã — heꞌi.
25 Senhor ojapo ukaa rami Davi ojapo vy ojukapa filisteu kuery Geba
 

guive Gezer py ovaẽa peve.

1 Crônicas 13.5‑14

6   Davi
ma Israel kuery gui omboatypa ju oiporavo vaꞌekue haꞌe javi,
1

trinta mil avakue. 2 Oiko katupa ma vy ogueraa haꞌe kuery Judá

 

re Baalá oĩ vaꞌe katy, haꞌe vaꞌe gui Nhanderuete ayvu ryru ogueru aguã
yvyꞌã katy. Haꞌe vaꞌe re oĩ Senhor ixondaro reta vaꞌe anjo ipepo vaꞌe
kuery ikuai vaꞌe mbyte oĩ vaꞌe rery. 3 Nhanderuete ayvu ryru ma peteĩ
 

karóxa ipyau vaꞌe áry omoĩ vy ogueru Abinadabe ro yvyꞌã re oĩague

gui. Haꞌe rã Abinadabe raꞌy kuery Uzá haꞌe Aiô ojeꞌoi karóxa pyau
reraarã. 4 Haꞌe rami py Abinadabe ro yvyꞌã re oĩague gui ogueru inony
 

Nhanderuete ayvu ryru. Haꞌe rã Aiô oo oiny hyru renonde. 5 Davi haꞌe
 

Israel ro pygua kuery haꞌe javi ovyꞌa ojeꞌoivy Senhor renonde rupi, opa
marãgua ipu vaꞌe yvyra faia gui ojapo pyre py, ixã reta vaꞌe, mbaraka,
anguꞌa puꞌi, pandeiro haꞌe hyꞌa pu py.
6 Haꞌe gui Nacom mbaꞌemo moaꞌyĩaty re ovaẽa py ma Nhanderuete
 

ayvu ryru re Uzá opoko vy omombyta, vaka onhepyxanga rã. 7 Haꞌe ramo 

Uzá rovai Senhor poxya hendy vy haꞌe pyve ojuka, nomboetei reia re.
Haꞌe rã omano Nhanderuete ayvu ryru yvyꞌiry ae. 8 Senhor Uzá ojuka rã
 

Davi ndojou porãi. Haꞌe vy haꞌe vaꞌe tekoa omboery Perez-Uzá, aỹ peve
guarã.
9 Haꞌe vaꞌe ára Senhor gui Davi okyje vy aipoeꞌi:
 

f
 5.20 Tery Baal-Perazim ma “Senhor omoaĩmba” ꞌea.
2 Samuel 6 538

— Mbaꞌexa ndaꞌu Senhor ayvu ryru aru ꞌrã? — heꞌi. 10 Haꞌe rami vy
 

Davi ndogueruxevei Senhor ayvu ryru guekoa katy. Haꞌe rami ꞌrãgue
py Gate guigua Obede-Edom vaꞌe ro katy rive ogueraa uka. 11 Mboapy 

jaxy re Senhor ayvu ryru opyta Gate guigua Obede-Edom ro py. Haꞌe rã
Senhor omoingo porã, hoo pygua haꞌe javi reve.

1 Crônicas 15.25–16.3
12  Haꞌe
gui ma Davi pe omombeꞌua vy aipoꞌea:
— Senhor oayvu ryru re vy omoingo porã Obede-Edom ro pygua
kuery haꞌe mbaꞌemo oguereko vaꞌe haꞌe javi — ꞌea. Haꞌe ramo Davi ovyꞌa
reve oo vy Obede-Edom ro gui ogueru ruka guekoa katy Nhanderuete
ayvu ryru. 13 Senhor ayvu ryru rerua kuery mboapy memekue opyrõa
 

py kuerei ꞌrã Senhor pe ojuka vaka haꞌe vexaꞌi omongyra pyre. 14 Davi  

ojeroky ratã ouvy Senhor renonde ovyꞌa reve. Onhemonde sacerdote

pegua manto ajukue pererĩꞌi gui ojapo pyre py. 15 Haꞌe rami vy Israel
 

kuery haꞌe javi reve Davi ogueru Senhor ayvu ryru, ovyꞌa reve haꞌe
mimby guaxu omonheꞌẽa rupi.
16 Tetã Davi rekoa py Senhor ayvu ryru oguerovaẽa ma heruvy jave
 

Saul rajykue Mical janela rupi omaꞌẽ vy oexa oiny Senhor renonde
huvixa Davi ojeroky haꞌe opo-opo reve ou rã. Haꞌe rami vy opyꞌa py ojou
vai.
17 Haꞌe gui Senhor ayvu ryru ogueroike vy omoĩ ooꞌi hendarã ae ma
 

voi Davi ojapo vaꞌekue py. Davi ae Senhor renonde ogueru mbaꞌemo
oapy reve haꞌe peteĩ rami ikuaia regua omeꞌẽ vaꞌerã. 18 Mbaꞌemo oapy
 

reve haꞌe peteĩ rami ikuaia regua Davi omeꞌẽmba ma rire ogueroayvu
porã heta vaꞌe kuery Senhor ixondaro reta vaꞌe rery rupi. 19 Haꞌe gui haꞌe
 

kuery haꞌe Israel kuery haꞌe javi pe omeꞌẽ tembiꞌu, avakue haꞌe kunhague
pe. Peteĩ-teĩ ikuai vaꞌe pe omeꞌẽ peteĩ raꞌykue mbojape, peteĩ raꞌykue
jaꞌeaꞌi xoꞌo haꞌe uva pirukue. Haꞌe rire ma haꞌe kuery ojepeꞌapa ojeꞌoivy
ngoo katy.

Mical pe Davi ijayvu eteague

20  Davi
ngoo pygua kuery ae ogueroayvu porã aguã ojevy jave Saul
rajykue Mical oẽ ovaexĩ aguã. Haꞌe vy aipoeꞌi:
— Ojexa uka porã ete pa Israel pygua huvixa! Ange ojekuaa uka
guembiguai kuery rembiguai kunhague pe, oxĩ eꞌỹ vaꞌe rami ojekuaa uka,
ovareꞌỹ vaꞌe rive rami ete.
21 Haꞌe rã Davi ombovai Mical pe:
 

— Senhor renonde ae xee ajapo. Haꞌe vaꞌe ma xeporavo karamboae

nderu haꞌe hoo pygua kuery haꞌe javi ꞌrãgue py, haꞌe vy xemoĩ uka
ojeupegua Israel kuery ruvixarã. Senhor renonde ae xee avyꞌa kuri.
22 Haꞌe gui xee ange aikoague gui ndajeayvu ukaive tema ꞌrã, haꞌe
 
 539 2 Samuel 6​, ​7

anhemoꞌyvyĩꞌive ꞌrã aikoa py. Haꞌe rã tembiguai kunhague ndeayvua vaꞌe

ma xemboeteve ꞌrã okuapy — heꞌi. 23 Saul rajykue Mical ma naꞌimembyi,
 

omanoa ára peve.

1 Crônicas 17.1‑15

7   Haꞌe
gui huvixa Davi ngoo py ae oĩ jave, hovaigua kuery jova-jovai
1

re ikuai vaꞌe opuꞌãague gui Senhor omombytuꞌu ma rire 2 huvixa  

aipoeꞌi profeta Natã pe:

— Maꞌẽ, xee ma xero ainy yary guigua py, haꞌe rã hyru Nhanderuete
pegua ma peteĩ ooꞌi py rive oĩ.
3 Natã ombovai huvixa pe:
 

— Tereo, ejapo ndepyꞌa re rendu vaꞌe haꞌe javi, ndereve Senhor oiko
ramo — heꞌi.
4 Haꞌe gui haꞌe vaꞌe pyavyve, Natã pe Senhor ombou oayvu. Haꞌe vy
 

aipoeꞌi:
5 — Tereo haꞌe aipoꞌre xerembiguai Davi pe: “Po rami Senhor ijayvu:
 

Ndee ae ꞌrã teve rejapo peteĩ oo xee aĩ aguã? 6 Mbaꞌeta neĩ peteĩve oo
 

py ma voi xee naĩ teri Egito yvy gui Israel kuery arupa guive aỹ peve.
Haꞌe rami ꞌrãgue py ooꞌi py rive aiko vaꞌe, xembojerovia aty py ae. 7 Opa  

rupi Israel kuery aru herekovya rupi ndaꞌu xeayvu ri rakaꞌe amongue
nderegua pe, xevygua Israel kuery re apena uka vaꞌekue pe ndaꞌu aipoaꞌe:
‘Mbaꞌe re tu nderejapoi peteĩ xerorã yary guigua?’ haꞌe teve? 8 Haꞌe gui  

aỹ ma po rami ꞌrã ndeayvu xerembiguai Davi pe: ‘Senhor ixondaro

reta vaꞌe aipoeꞌi: Xee roiporavo karamboae vexaꞌi kuery re repenaa
gui, haꞌe kuery rakykue reikoa gui, huvixarã xevygua Israel kuery re
ju repena aguã. 9 Ndereve xee aa avi karamboae, mamo rã reoa rupi
 

tema. Nderovaigua kuery amomba nerenonde gui, amboyvate guive

nderery, yvy regua ipoꞌakakueve anho ikuaia rami. 10 Areko katu avi
 

xevygua Israel kuery rekoarã, haꞌe vy amboekoapa haꞌe py, mavaꞌeve

omoangekoave eꞌỹ aguã, haꞌe heko vai vaꞌe ombojexavaive eꞌỹ aguã jypy
guare rami eꞌỹ, 11 xevygua Israel kuery rerekoarã amoĩa ára guive. Haꞌe
 

rami avi ndevy ameꞌẽ ꞌrã nderovaigua kuery opuꞌãague gui repytuꞌu
aguã’ ”, heꞌi vaꞌekue. Senhor ma oikuaa uka povaꞌe: Haꞌe ae ꞌrã ojapo
oo ndevy. g Aipoeꞌi: 12 “Nderekovea opa rã nderu kuery reve repytuꞌu ma
 

jave nderekovia xee amoingo ꞌrã ndeguigua, ndegui ete oiko vaꞌerã. Haꞌe
vy ajapo ꞌrã ipoꞌakaa oĩ atã aguã rami. 13 Haꞌe vaꞌe ae ma ojapo ꞌrã peteĩ
 

oo xerery oĩ aguã, haꞌe rã xee ajapo ꞌrã rakaꞌe rã peve ipoꞌaka oiny aguã
rami. 14 Xee ma tuu ꞌrã, haꞌe rã haꞌe ma xeraꞌy ꞌrã oiko. Xapyꞌa rei haꞌe
 

g
 7.11 Oo ojapo aguã re “Senhor” ijayvu, rakaꞌeve rã Davi ramymino kuery regua
huvixarã omoingo aguã re (versículos 12, 16). Haꞌe vaꞌe regua ma Jesus Cristo ae oiko
(Lucas 1.32‑33,69; Atos 13.23).
2 Samuel 7 540

ojejavy ramo ma ambopaga ꞌrã avakue hyvyra poꞌiꞌi py, avakue guaꞌy
kuery ombopia rami. h 15 Haꞌe rami teĩ ixugui ndaipeꞌai ꞌrã amboaxya,
 

Saul nerenonde gui aipeꞌa vy namboaxyveiague rami eꞌỹ. 16 Haꞌe rã ndero 

haꞌe ndepoꞌakaa ma amoĩ atãve ꞌrã nerenonderã. Haꞌe rami vy oĩ riae ꞌrã
ndepoꞌaka reinya”, heꞌi.
17 Haꞌe vaꞌe ayvu haꞌe javi ma Natã pe oexa ukaague rami ae omombeꞌu
 

Davi pe.

1 Crônicas 17.16‑27
18  Haꞌe
gui ma Senhor pegua opy Davi oike vy hiꞌaĩ henonde. Haꞌe vy
aipoeꞌi:
— Senhor Xeruete, mbaꞌe nunga tu xee aiko, haꞌe mbaꞌe nunga tu xero
pygua kuery ikuai, apy peve ndee xereru aguã? 19 Senhor Xeruete, haꞌe
 

nunga tu ndevy pe mbaꞌeꞌỹ rima, ndeayvu ma voi guive xee nerembiguai

ro pygua rakaꞌe rã guarã re. Senhor Xeruete, haꞌe nunga ma avakue
haꞌe javi moꞌaranduarã rejapo. 20 Haꞌe gui xee nerembiguai Davi, mbaꞌe
 

taꞌeve ju ndevy pe? Mbaꞌeta ndee ma xekuaa porã, Senhor Xeruete.

21 Ndeayvua haꞌe ndepyꞌa re rendua rami vy rejapo kovaꞌe nunga tuvixa
 

vaꞌe haꞌe javi, xee nerembiguai pe reikuaa uka guive. 22 Haꞌe nunga rupi
 

Senhor Xeruete, ndetuvixa ete vaꞌe, mbaꞌeta ndoikoi ndee ramigua eteꞌi,
ndoikoi guive Oreruete mboae ndee eꞌỹ vy, oreapyxa py ae roenduague
rami. 23 Mavaꞌe regua tu ndevygua Israel kuery ikuaia ramigua? Xeruete,
 

haꞌe kuery anhoꞌi ae yvy re ikuai vaꞌe mbyte gui ndejeupe guarã reipeꞌa
vaꞌekue. Haꞌe rami ndejeupe ae rejapo nderery re imaꞌenduꞌaa aguã
rami, haꞌe ndevygua kuery pe rejapo mbaꞌemo porã ete, ndeyvy re guive,
mbaꞌeta haꞌe gui yvy regua kuery remoxẽmba rakaꞌe tuuete ramigua
kuery reve, ndevygua kuery Egito yvy gui renoẽmba vaꞌekue renonde
gui. 24 Senhor, Israel kuery ndejeupe guarã ae remoingo rakaꞌe rã
 

peve, haꞌe gui ndee ju renhemoingo Tuuete. 25 Haꞌe gui aỹ ma Senhor

 

Xeruete, haꞌe vaꞌe ayvu xee nerembiguai rekorã re, haꞌe xero pygua re
guive aipoꞌreague toĩ atãve, ejapo ndeayvuague rami ae. 26 Nderery  

tomboetea riae, haꞌe vy “ Senhor ixondaro reta vaꞌe ma Israel kuery

Ruete”, taꞌea. Haꞌe ramo xee Davi nerembiguai ro ma oĩ atã riae ꞌrã
nerenonde. 27 Mbaꞌeta Senhor ixondaro reta vaꞌe, Israel kuery Ruete
 

vaꞌe, xee nerembiguai pe haꞌe nunga reikuaa uka vy “Ajapo ꞌrã oo ndevy”,
ꞌre vaꞌekue. Haꞌe nunga rupi ae xee nerembiguai xepyꞌa guaxu nami
anhemboꞌe aguã ndevy. 28 Haꞌe gui aỹ, Senhor Xeruete, ndee ae ma
 

Oreruete, haꞌe ndeayvua ma anhetẽ vaꞌe meme. Haꞌe vy xee nerembiguai

pe rejapo porã aguã re ndeayvu. 29 Haꞌe nunga rupi aỹ Senhor Xeruete,
 

emoingo porã xee nerembiguai ro pygua kuery, nerenonde rupi orekuai

 7.14 2 Coríntios 6.18, Hebreus 1.5, Apocalipse 21.7

h
 541 2 Samuel 7​, ​8

riae aguã rami, mbaꞌeta haꞌe rami aguã re ndeayvu rire. Haꞌe rami vy xee
nerembiguai ro pygua reroayvu porã rire rakaꞌe rã peve ꞌrã roiko porã
— heꞌi.

1 Crônicas 18.1‑13

8   Haꞌe
rire ma Davi filisteu kuery oitypa vy ipoꞌaka haꞌe kuery re.
1

Haꞌe kuery po gui oipeꞌa avi hetã tuvixakueve re ipoꞌaka aguã.

2 Oitypa avi Moabe pygua kuery. Haꞌe rami vy yvy rupi omonhenomba
 

vy oaꞌã: mokoĩ ixãꞌi oaꞌãgue ma ojuka aguã rami ikuai, haꞌe rã peteĩ
ixãꞌi oaꞌãgue ma ndojukai. Haꞌe rami vy Moabe pygua kuery ikuai Davi
rembiguairã, haꞌe ixupe mbaꞌemo opaga jepi ꞌrã okuapy.
3 Haꞌe gui Zobá pygua huvixa Reobe raꞌy Hadadezer ma yakã Eufrates
 

re ipoꞌaka ju aguã oo jave hexe voi Davi ipoꞌaka. 4 Ixupegua kavaju  

árygua kuery ma Davi ojopy mil e setecentos, haꞌe gui vinte mil avakue
yvy rupigua. Ojayapa guive kavaju karóxa regua pytaxã, cem eteꞌi oeja
ojaya eꞌỹ re. 5 Haꞌe ramo Síria pygua kuery ma Damasco tetã gui ou Zobá
 

pygua huvixa Hadadezer repyarã. Haꞌe rami teĩ haꞌe vaꞌe avakue Síria
guigua ma Davi ojuka vinte e dois mil. 6 Haꞌe gui Damasco regua Síria py
 

Davi omoĩ harõarã kuery. Haꞌe ramo Síria pygua kuery Davi rembiguairã
ikuai vy mbaꞌemo opaga ꞌrã okuapy ixupe. Davi ooa nhavõ rupi Senhor
ombopoꞌakave tema.
7 Hadadezer rembiguai yvatekueve huꞌy jokoa ouro guigua oguereko
 

vaꞌekue Davi ojopy vy oguerupa Jerusalém py. 8 Hadadezer pegua tetã  

Betá haꞌe Berotai gui voi huvixa Davi oipeꞌave tema overa vaꞌe guigua.
9 Haꞌe gui Hamate pygua huvixa Toí oendu Hadadezer pegua xondaro
 

kuery Davi oitypaague. 10 Haꞌe rami vy huvixa Davi-a py ombou guaꞌy

 

Jorão. Haꞌe vaꞌe ma oxarura vy oguerovyꞌa Hadadezer reve jogueroꞌaa py

ojukapaague re (mbaꞌeta Toí reve Hadadezer jogueroꞌa tema rire). Jorão
ou vy ogueru mbaꞌemo prata, ouro haꞌe overa vaꞌe guigua omeꞌẽ vaꞌerã.
11 Haꞌe nunga huvixa Davi ojopy vy omboaxapa Senhor peguarã, haꞌe
 

javi regua re ipoꞌakaague vaꞌe kuery gui prata haꞌe ouro ojopy vaꞌekue
reve: 12 Síria guigua, Moabe regua, Amom raꞌy kuery, filisteu kuery,
 

Amaleque haꞌe Zobá pygua huvixa Recabe raꞌy Hadadezer mbaꞌe rei-
rei guigua guive. 13 Síria pygua kuery Davi oitypaague gui ou vy “Juky
 

yvyugua” ꞌea vaꞌe py dezoito mil avakue ju ojuka. Haꞌe rami rã Davi rery
re imaꞌenduꞌaa opa rupi. 14 Edom re voi omoĩ harõarã kuery. Edom haꞌe
 

javi rupi omoĩ harõarã. Haꞌe ramo Edom pygua kuery haꞌe javi ikuai Davi
rembiguairã. Davi ooa nhavõ rupi Senhor ombopoꞌakave tema.

2 Samuel 20.23‑26; 1 Crônicas 18.14‑17
15  Haꞌe
rami vy Davi opena Israel kuery haꞌe javi re. Joe oikuaa potaa
py haꞌevea rami oguereko ojeupegua kuery. 16 Ixupegua xondaro kuery
 
2 Samuel 8​, ​9 542

ruvixa ma Zeruia piꞌa Joabe. Mbaꞌemo oiko vaꞌekue mboparaa ma Ailude

raꞌy Josafá. 17 Sacerdote ma Aitube raꞌy Zadoque, haꞌe gui Abiatar raꞌy
 

Aimeleque. Haꞌe rã kuaxia re opena vaꞌety ma Seraías. 18 Huvixa ro rarõa

 

kuery ruvixa ma Joiada raꞌy Benaia. Haꞌe rã Davi pytyvõa kuery ma taꞌy
kuery ae.

Jônatas raꞌykue re Davi opena porãague

9   Davi
aipoeꞌi:
1

— Oikove teri teve Saul ro pygua kuery vaꞌe regua, Jônatas ayvua
rupi xee apena porã aguã? — heꞌi.
2 Saul ro py oiko rakaꞌe peteĩ hembiguai Ziba hery vaꞌe. Haꞌe vaꞌe oenoĩ
 

ukaa Davi-a py oo aguã. Davi oporandu ixupe:

— Ndee pa Ziba?
Ombovai:
— Xee ae ri, nerembiguai aiko — heꞌi.
3 Huvixa aipoeꞌi:
 

— Ndoikovei ma teve Saul ro pygua Nhanderuete porayvua rami apena

porã aguã?
Ziba ombovai huvixa pe:
— Oiko teri peteĩ Jônatas raꞌykue, opy jovaive oiporu veꞌỹ vaꞌe — heꞌi.
4 Huvixa oporandu:
 

— Mamo haꞌvy oĩ?

Ziba ombovai:
— Amiel raꞌy Maquir ro py ko oĩ, Lo-Debar py — heꞌi. 5 Haꞌe ramo Lo-
 

Debar gui huvixa ogueru ruka Amiel raꞌy Maquir ro gui.

6 Davi-a py Saul raꞌy Jônatas raꞌykue Mefibosete ou vy guenapyꞌã re oĩ,
 

ngova yvy re omovaẽ reve. Ixupe Davi aipoeꞌi:

— Mefibosete!
Ombovai:
— Apy ma nerembiguai aiko! — heꞌi.
7 Haꞌe gui Davi aipoeꞌi:
 

— Ekyje eme, mbaꞌeta nderu Jônatas ayvua rupi apena porã ꞌrã ndere.
Haꞌe vy ndevy ameꞌẽmba ꞌrã neramoĩ Saul yvykue haꞌe javi. Haꞌe rã ndee
ma rekaru riae ꞌrã xe-mesa py.
8 Haꞌe ramo ojeroꞌa ju reve aipoeꞌi:
 

— Mbaꞌe tu xee nerembiguai aiko, jagua reꞌõgue rami xee aiko vaꞌe re
remaꞌẽ aguã? — heꞌi.
9 Haꞌe gui Davi oenoĩ uka ju Saul rembiguai Ziba. Haꞌe vy aipoeꞌi ixupe:
 

— Saul mbaꞌe vaꞌekue haꞌe imbaꞌe rei-reikue haꞌe javi ma amboaxa

ange nepatõ raꞌykue pe. 10 Pembaꞌeapo ꞌrã ijyvy re, nderaꞌy kuery
 

haꞌe nerembiguai kuery reve. Haꞌe vy mbaꞌemo aju pemonoꞌõ kuerei

ꞌrã, nepatõ rogue py oĩ aguã peꞌu vaꞌerã. Haꞌe rã nderuvixa raꞌykue
 543 2 Samuel 9​, ​10

Mefibosete ma xe-mesa py riae ꞌrã okaru — heꞌi. Ziba raꞌy kuery ikuai
rakaꞌe quinze, haꞌe gui hembiguai kuery ma vinte.
11 Ziba aipoeꞌi huvixa pe:
 

— Xeruvixa, xee nerembiguai pe rejapo uka vaꞌe haꞌe javi ꞌrã ajapo —
heꞌi. Haꞌe rami vy Mefibosete okaru oikovy Davi mesa py, huvixa raꞌy
kuery rami ae avi. 12 Mefibosete raꞌy kyrĩꞌi vaꞌe rery ma Mica. Ziba ro
 

py ikuai vaꞌe ma Mefibosete rembiguai meme rakaꞌe. 13 Mefibosete ma

 

Jerusalém tetã py hekoa rakaꞌe, huvixa mesa py ae tema okaru vy. Haꞌe
ma opy jovaive oiporu veꞌỹ vaꞌe.

1 Crônicas 19.1‑19

10   Haꞌe
rire ma Amom raꞌy kuery ruvixa omano, haꞌe rã taꞌy
1

Hanum ju oĩ nguu rekovia. 2 Haꞌe ramo Davi aipoeꞌi:

 

— Naás raꞌykue Hanum pe aexa uka ꞌrã ayvua, tuu xerayvuague rami
— heꞌi. Haꞌe rami vy Davi omondouka guembiguai kuery ombopyꞌa porã
ju aguã tuu omanoague gui. Haꞌe rã Davi rembiguai kuery ovaẽ Amom
raꞌy kuery yvy re.
3 Haꞌe rami teĩ Amom regua yvatekueve aipoeꞌi okuapy nguvixa Hanum
 

pe:
— Rexaꞌã teve Davi nderu rãgueꞌi omboetea rupi guembiguai ombou
nembopyꞌa porãarã? Xapyꞌa rei ma ndea py merami guembiguai kuery
ombou vy neretã re oikuaa pota haꞌe yvy re oexa pota rire ombovaipa
aguã eꞌỹ teve? — heꞌi okuapy.
4 Haꞌe rami rã Hanum ojopy Davi rembiguai kuery, haꞌe vy onhopĩmba
 

hendyva ijykekueꞌi rupi, ijao ojaya guive hevi roꞌo ojekuaa peve. Haꞌe rire
mae ma omondouka ju.
5 Haꞌe nunga Davi oikuaa vy ombou ayvu mombeꞌuarã haꞌe kuery
 

ovaexĩ aguã, omoxĩmbaa rire. Huvixa aipoeꞌi uka:

— Pepyta ranhe Jericó tetã py, penerendyva ipukupa ju peve. Haꞌe rire
ma peju ju — heꞌi uka.
6 Amom raꞌy kuery oikuaa okuapy Davi ndaꞌijaꞌevei aguã rami
 

ojapoague. Haꞌe vy omondouka ayvu mombeꞌuarã vinte mil Síria pygua

avakue ogueru aguã Bete-Reobe haꞌe Zobá gui, haꞌe gui mil avakue
Maaca pygua huvixa pegua, haꞌe doze mil ju Tobe gui ogueru aguã. 7 Haꞌe
 

nunga Davi oendu vy haꞌe kuery rovai ombou Joabe oxondaro kuery haꞌe
javi reve, ipyꞌa guaxukueve meme. 8 Amom raꞌy kuery ojeꞌoi vy tetã kora
 

rokẽ py oarõ okuapy joe opuꞌã aguã. Haꞌe rã Síria pygua kuery Zobá haꞌe
Reobe guigua ma amboae rupi ranhe ikuai nhuũndy rupi, avakue Tobe
haꞌe Maaca guigua kuery reve.
9 Haꞌe gui Joabe oexa hovaigua kuery henonde haꞌe hakykue katy gui
 

oarõ okuapya, haꞌe rami vy Israel kuery ikuai vaꞌe gui opuꞌã kuaave vaꞌe
oiporavo vy omboyxy imbokuapy Síria pygua kuery rovai. 10 Haꞌe rã
 
2 Samuel 10​, ​11 544

hembyrekue ma guyvy Abisai po py omboaxa. Haꞌe ramo haꞌe vaꞌe ma

Amom raꞌy kuery rovai ju omboyxy imbokuapy. 11 Ixupe Joabe aipoeꞌi:
 

— Xapyꞌa rei Síria pygua kuery xegui imbaraeteve ramo ndee reo ꞌrã
xepytyvõ aguã. Haꞌe rã Amom raꞌy kuery ri ndegui imbaraeteve ramo xee
aju ꞌrã roipytyvõ vy. 12 Nhanembaraete ke haꞌvy. Jajogueroꞌa nhandepyꞌa
 

guaxua rupi nhaneretarã kuery haꞌe Nhanderuete pegua tetã ikuai vaꞌe
jaepya rupi. Haꞌe Senhor tojapo ojou porãa rami — heꞌi. 13 Haꞌe vy Joabe
 

guexevegua kuery ogueraa vy jogueroꞌa okuapy Síria pygua kuery reve.

Haꞌe rã haꞌe vaꞌe kuery onhamba henonde gui. 14 Haꞌe rã Síria pygua
 

kuery onhamba maa Amom raꞌy kuery oexa vy haꞌe kuery voi onhamba
avi Abisai renonde gui, haꞌe vy guetã py ju oikepa. Haꞌe ramo Joabe ma
Amom raꞌy kuery reve joe opuꞌãague gui ojevy vy oopa ju Jerusalém
katy.
15 Haꞌe gui Síria pygua kuery ma Israel kuery renonde oitypaa oexa
 

vy onoꞌõmba ju. 16 Hadadezer ogueru rukave ju Síria pygua kuery yakã

 

rovai re ikuai vaꞌekue, haꞌe rã haꞌe vaꞌe kuery ma Helã tetã py ou.
Haꞌe kuery renonde ou oiny Sobaque, Hadadezer pegua xondaro kuery
rerekoarã. 17 Haꞌe nunga Davi pe omombeꞌua rã oendu vy omboatypa
 

Israel kuery haꞌe javi, haꞌe vy Jordão yakã oaxa vy Helã katy ojeꞌoi.
Síria pygua kuery oarõ okuapy Davi kuery rovai jogueroꞌa aguã, haꞌe vy
jogueroꞌa haꞌe kuery reve. 18 Haꞌe rami teĩ Israel kuery renonde gui Síria
 

pygua kuery onhamba ju. Haꞌe ramo Davi ojuka Síria pygua kuery vaꞌe
regua setecentos karóxa pygua haꞌe quarenta mil kavaju árygua. Oipyxo
avi xondaro kuery rerekoa Sobaque, haꞌe rami rã haꞌe pyve omano.
19 Hadadezer rembiguai kuery huvixa ikuai vaꞌe oitypa maa oexa okuapy
 

vy ojapo Israel kuery reve ikuai porã ju aguã, haꞌe kuery rembiguai ikuai
aguã. Haꞌe rami rire Síria pygua kuery okyje vy noipytyvõxevei Amom
raꞌy kuery.

Bate-Seba reve Davi itavyague

11   Peteĩ
maꞌetỹa ma rire huvixa kuery jogueroꞌa vy oopa jepi jave
1

Davi omondouka Joabe guembiguai kuery haꞌe Israel kuery haꞌe

javi. Haꞌe ramo haꞌe kuery oitypa Amom raꞌy kuery, ojokopa okuapy
guive hetã Rabá. Haꞌe rã Davi ma Jerusalém py ae opyta.
2 Peteĩgue kaꞌaru rai jave Davi ngupa py ituia gui opuꞌã vy oiko-iko rei
 

ngoo áry rupi. Haꞌe vy oexa peteĩ kunha ojau rã, iporã raxa vaꞌe.
3 Davi oporandu uka mavaꞌe paa re. Haꞌe rã ombovaia:
 

— Bate-Seba ri, Eliã rajy haꞌe heteu regua Urias raꞌyxy vaꞌe — ꞌea.
4 Haꞌe ramo Davi omondouka guembiguai kuery ogueru aguã. Haꞌe
 

ou ramo onheno hexeve. Haꞌe ramo kunha vaꞌe ma haꞌeveꞌỹague gui

ojekyꞌaꞌo ma vy ngoo katy ju ojevy.
5 Kunha vaꞌe oguerekoꞌi vy Davi pe
 
 545 2 Samuel 11

— Arekoꞌi ma — heꞌi uka.

Davi Urias ogueru ruka jave guare

6  Haꞌeramo Davi omondouka ayvu mombeꞌua Joabe pe. Haꞌe vy aipoeꞌi
uka:
— Embou ke xea py heteu regua Urias — heꞌi ramo Davi-a py Joabe
ombou Urias.
7 Davi-a py Urias ou rã ixupe oporandu mbaꞌexa pa Joabe oikoa re, haꞌe
 

kuery ikuaia re haꞌe jogueroꞌa okuapya re. 8 Haꞌe gui ma Davi aipoeꞌi Urias pe:
 

— Tereo ndero py epytuꞌu — heꞌi.

Davi ro gui Urias oo ramoveꞌi ixupe huvixa ogueraa uka mbaꞌemo
omeꞌẽ rive vaꞌe. 9 Haꞌe rami teĩ Urias ma huvixa ro rokẽ py rive onheno,
 

nguvixa rembiguai kuery haꞌe javi reve. Haꞌe vy ngoo katy ndooi.
10 Davi pe omombeꞌua vy
 

— Urias tu ndooi ma ngoo katy — ꞌea.

Haꞌe ramo Davi aipoeꞌi Urias pe:
— Mombyry gui eꞌỹ teve reju? Mbaꞌe re tu ndereoi ndero katy?
11 Urias ombovai:
 

— Lei ryru haꞌe Israel haꞌe Judá kuery ma oguyꞌi py rive opytapa teri
okuapy. Xepatõ Joabe haꞌe nerembiguai kuery haꞌe javi ma ijaty okuapy
oka py rive. Haꞌe rã xee teve aike ta xero py akaru haꞌe ayꞌu aguã, haꞌe
xeraꞌyxy reve anheno aguã? Anhetẽ ete nderekove rupi aura vy aipoaꞌe:
Xee ndajapoi ꞌrã haꞌe nunga — heꞌi.
12 Haꞌe ramo Davi aipoeꞌi Urias pe:
 

— Epytaveꞌi ranhe aỹ eteꞌi ri jepe, haꞌe vy koꞌẽ ramo romondouka ju

aguã — heꞌi ramo haꞌe vaꞌe ára pukukue re Urias oiko Jerusalém tetã py,
koꞌẽgue peve. 13 Davi oenoĩ vy hexeve okaru haꞌe oyꞌu, omongaꞌu guive.
 

Kaꞌaruꞌi ma jave Urias oo ngupa py onheno aguã nguvixa rembiguai

kuery reve, haꞌe rã ngoo katy ma ndooi ae.

Urias omanoague
14  Ajeꞌivekue,
kuaxia para Joabe pe Davi ojapo vy Urias po py ogueraa
uka. 15 Kuaxia para re aipoeꞌi imoiny:
 

— Emondouka Urias pavẽ renonde jogueroꞌavea py. Haꞌe vy peja haꞌe

aeꞌi, ojukaa aguã — heꞌi.
16 Haꞌe ramo tetã Joabe kuery ojoko imoinya py omondouka Urias
 

avakue imbaraetekueve reve joe opuꞌã aguã py. 17 Avakue tetã py ikuai
 

vaꞌe oẽ vy Joabe kuery reve jogueroꞌa okuapy ramo Davi rembiguai kuery
vaꞌe regua amongue hoꞌa. Heteu regua Urias omano avi.
18 Haꞌe ramo imombeꞌuarã Joabe ombou vy Davi pe omombeꞌu
 

jogueroꞌaa py oiko vaꞌekue haꞌe javi. 19 Ayvu mombeꞌua pe ijayvu

 

imondovy vy aipoeꞌi:
2 Samuel 11​, ​12 546

— Xapyꞌa rei jogueroꞌaa oiko vaꞌekue remombeꞌupa rã 20 haꞌe ivai

 

vy aipoeꞌi ꞌrã ndevy: “Mbaꞌe re tu tetã yvyꞌiry ete ri pejogueroꞌa?

Ndapeikuaai ri tyꞌy tetã kora gui omombo ꞌrãa? 21 Mbaꞌexa tu ojukaa
 

rakaꞌe Jerubesete raꞌy Abimeleque? Peteĩ kunha vaꞌe eꞌỹ teve kora áry
gui hexe omombo ita, haꞌe vaꞌe gui ae omano rakaꞌe Tebes py?” heꞌi ramo
ndee ju “Omano avi nerembiguai heteu regua Urias” ꞌre ꞌrã — heꞌi.
22 Haꞌe ramo ayvu mombeꞌua oo vy ovaẽ, haꞌe Davi pe omombeꞌupa
 

Joabe aipoeꞌi ukaague. 23 Haꞌe vy ayvu mombeꞌua aipoeꞌi Davi pe:

 

— Anhetẽ, haꞌe vaꞌe avakue ma oregui ipoꞌakave vy nhuũndya rupi ou

orerovai. Teĩ ore kuery roo avi haꞌe kuery rovai, tetã kora rokẽ py oikea
peve. 24 Haꞌe ramo huꞌy revegua kuery ikora yvatea gui nerembiguai
 

kuery rovai omombo ramo amongueꞌi omano ndee xeruvixa rembiguai

kuery. Haꞌe gui omano avi nerembiguai heteu regua Urias.
25 Davi aipoeꞌi ayvu mombeꞌua pe:
 

— Po rami ꞌrã aipoꞌre Joabe pe: “Ndepyꞌa vai eme haꞌe nungakue re,
mbaꞌeta kyxe py jojuka ꞌrãe jogueroꞌaa py. Pejogueroꞌave tema tetã rovai
haꞌe peitypa”, ꞌre ꞌrã. Po rami ꞌrã rembopyꞌa guaxu Joabe — heꞌi.

Bate-Seba re Davi omendaague

26  Haꞌe
gui Urias raꞌyxy ma ome omanoa oendu vy ojaeꞌo. 27 Ojaeꞌo 

vaipa ma rire Davi ogueru ruka rã herua hoo py. Haꞌe rã taꞌyxy ju ma
oiko vy oguereko peteĩ kyrĩ vaꞌe. Haꞌe rami teĩ Davi ojapo vaꞌekue ma
Senhor pe ndaꞌevei vaꞌe.

Davi pe Natã ijayvuague

12   Davi-a
py Senhor ombou profeta Natã. Haꞌe py Natã ovaẽ vy
1

aipoeꞌi ixupe:
— Peteĩ tetã py ma je oiko mokoĩ avakue. Peteĩ je oguerekopa vaꞌe,
haꞌe rã amboae ma je iporiaukueꞌi. 2 Oguerekopa vaꞌe ma vexaꞌi haꞌe
 

vaka kuery heta oguereko. 3 Haꞌe rã iporiaukueꞌi vaꞌe ma je mbaꞌeve

 

ndoguerekoi, peteĩ vexa raꞌyꞌi ojogua vaꞌekue ombotuvixa vaꞌe eꞌỹ vy.
Haꞌe vaꞌe ma hoo py tuvixaꞌi taꞌy kuery reve. Haꞌe kuery reve okaru,
haꞌe kuery karo gui oyꞌu guive. Ijyva áry oke ramo guajy rami oguereko.
4 Haꞌe gui oguerekopa vaꞌea py peteĩ ovaẽ mombyry gui ou vaꞌekue. Haꞌe
 

ramo haꞌe vaꞌe ndojukaxei guymba kuery vexaꞌi haꞌe vaka ae, mombyry
gui ou vaꞌekue omongaru aguã. Haꞌe rami ꞌrãgue py ojopy iporiaukueꞌi
vaꞌe rymba vexaꞌi, haꞌe vy ae omongaru ava ovaẽ vaꞌekue — heꞌi.
5 Haꞌe ramo Davi ivai raxa ava haꞌe rami ete joapo vaꞌekue pe. Haꞌe vy
 

aipoeꞌi Natã pe:

— Anhetẽ ete Senhor oikove vaꞌe rery rupi aura vy aipoaꞌe: Ava haꞌe rami
joapo vaꞌekue ma ojukaa ramo ꞌrã haꞌeve. 6 Haꞌe vexa raꞌyꞌi ojuka vaꞌekue
 

rekovia ma irundy ju ꞌrã omeꞌẽ, nhomboaxya rupi eꞌỹ ojapo rire — heꞌi.
 547 2 Samuel 12

7 Haꞌe
ramo Natã ombovai Davi pe:
— Haꞌe vaꞌe ava ma ndee ae. Po rami Senhor Israel kuery ruete
ijayvu: Xee roiporavo vaꞌekue Israel kuery ruvixarã, Saul po gui rogueraa
jepe guive. 8 Ndevy ameꞌẽ nderuvixa rokue, haꞌe ndejyva py amboaxa
 

taꞌyxykue haꞌe javi. Ndevy amboaxa avi Israel haꞌe Judá kuery. Haꞌe
rã haꞌe nunga mboapyꞌi rakaꞌe vaꞌe rire mbaꞌemo ameꞌẽ retave heravy
ꞌrãgue ndevy. 9 Mbaꞌe re tu nderexarai ri Senhor ijayvua gui, mbaꞌemo
 

vai rei rejapo vy? Mbaꞌeta heteu regua Urias ma rejuka uka kyxe py.
Haꞌe gui taꞌyxykue ma nderaꞌyxyrã rejopy, Amom raꞌy kuery kyxe py ime
rejuka uka rire. 10 Haꞌe rami rire aỹ guive ndero py ndoiko eꞌỹi ꞌrã kyxe
 

jojukaarã, mbaꞌeta xereja vy heteu regua Urias raꞌyxy reraa rire.

11 — Po rami Senhor ijayvu: Maꞌẽ, ndero gui ae amoingo ꞌrã mbaꞌemo
 

vai ndeꞌáry, haꞌe vy ndee ae rexaa py ajopy ukapa ꞌrã nderaꞌyxy kuery,
neirũ pe ju ꞌrã amboaxa. Haꞌe vaꞌe ae ju ꞌrã onheno haꞌe kuery reve, ára
porã rei jave. 12 Mbaꞌeta ndee ma nhemi rupi rejapo, haꞌe rã xee ma haꞌe
 

nunga ajapo ꞌrã Israel kuery haꞌe javi oexaa py, kuaray rexakãa py ae
— heꞌi.
13 Haꞌe rami rã Davi aipoeꞌi Natã pe:
 

— Ajejavy rakaꞌe Senhor pe.

Natã ombovai Davi pe:
— Senhor ndeperdoa rejejavyague gui. Ndee ma neremanoi ꞌrã.
14 Haꞌe rami avi rejapo vaiague káuxa ma Senhor rovaigua kuery ijayvu
 

rei okuapy. Haꞌe gui nderaꞌy oiko rire omano ꞌrã — heꞌi. 15 Haꞌe gui ma
 

Natã oo ju ngoo katy.

Bate-Seba piꞌa omanoague

Haꞌe gui Senhor omoingo axy Davi raꞌyꞌi Urias raꞌyxykue oguereko
vaꞌekue. Haꞌe rã kyrĩ vaꞌe imbaꞌeaxy vaipa. 16 Kyrĩ vaꞌe re Davi ojapukai
 

Nhanderuete pe. Okaru eꞌỹ re guive oiko, haꞌe pytũ mbukukue oaxa oupy
yvy rupi ipukupa reve. 17 Haꞌe ramo nhomongeta vaꞌety kuery hoo py
 

ikuai vaꞌe onhemboja okuapy hexe, yvy gui omopuꞌãxe vy. Haꞌe rã haꞌe
ma nopuꞌãxei, haꞌe kuery reve ndokaruxei guive.
18 Sete araa py ma kyrĩ vaꞌe omano. Haꞌe rã hembiguai kuery okyje
 

okuapy kyrĩ vaꞌe omano maa Davi pe omombeꞌu aguã, mbaꞌeta haꞌe kuery
aipoeꞌi okuapy:
— Maꞌẽ, kyrĩ vaꞌe oikoveꞌi teri reve nhandeayvu ramo noendu potai.
Mbaꞌexa ꞌrã tu kyrĩ vaꞌe omano maa nhamombeꞌu ramo? Mbaꞌeta
iporiauve ju ꞌrã — heꞌi okuapy.
19 Davi ma hembiguai kuery joupe-upe ijayvu mbegue rã oexa vy
 

oikuaa kyrĩ vaꞌe omano maa. Haꞌe vy oporandu guembiguai kuery pe:
— Kyrĩ vaꞌe pa omano ma raꞌe?
Haꞌe kuery ombovai:
2 Samuel 12​, ​13 548

— Omano ma — heꞌi.
20 Haꞌe ramo Davi opuꞌã ju yvy gui. Ojau, onhemoatyrõ haꞌe oao
 

omboekovia ma vy Senhor pegua opy oike vy omboete. Haꞌe gui ma

ngoo katy ju ou vy ojerure tembiꞌu oguerua aguã re. Henonde omoĩa rã
hoꞌu.
21 Hembiguai kuery aipoeꞌi okuapy:
 

— Mbaꞌe tu rejapo? Kyrĩ vaꞌe oikoveꞌi teria ja ma rekaru eꞌỹ re reiko,

rejaeꞌo guive. Vaꞌeri omano ma rire revy vy mbojape guive reꞌu reiny.
22 Ombovai:
 

— Kyrĩ vaꞌe oikoveꞌi teria ja rima akaru eꞌỹ re aiko, ajaeꞌo guive,
mbaꞌeta aipoaꞌe vy: “ Senhor xemboaxy nho rivyvyi gui, haꞌe rã pa kyrĩ
vaꞌe oikove tema ꞌrã?” haꞌe vaꞌekue. 23 Haꞌe gui aỹ ma omano ma rire
 

mbaꞌe re ꞌrãꞌvy akaru eꞌỹ re aiko? Xee ndaꞌu amoingove ju ꞌrã teve? Xee
aa ꞌrã haꞌe oĩa py, teĩ haꞌe ma ndou jevyvei ꞌrã xevy — heꞌi.
24 Haꞌe gui ma Bate-Seba oĩa py Davi oo vy ijayvu porãꞌi, hexeve
 

onheno guive. Haꞌe ramo oguerekoꞌi peteĩ avaꞌi. Haꞌe vaꞌe ma Davi
omboery Salomão. Haꞌe rã Senhor voi oayvu. 25 Profeta Natã po py Davi
 

omoĩ ramo oenoĩ Jedidias, Senhor oayvu ramo. i

1 Crônicas 20.1‑3
26  Haꞌeramia ja Joabe kuery jogueroꞌa teri Amom raꞌy kuery retã Rabá
rovai, haꞌe vy ipoꞌaka okuapy huvixa rekoa oĩ vaꞌe re. 27 Haꞌe ramo Davi-a
 

py Joabe ombou ayvu mombeꞌua aipoeꞌi vaꞌerã: “Rabá rovai ajogueroꞌa vy

xepoꞌaka ma yy tetã pygua kuery oyꞌu aguã vaꞌekue re. 28 Haꞌe gui aỹ ma 

emonoꞌõve ju ndejeupegua kuery mboae, haꞌe pejoko tetã pendepoꞌaka

peve, xee ae xepoꞌaka ramo xerery rupi oenoĩa eꞌỹ aguã”, heꞌi uka. 29 Haꞌe  

ramo Davi amboae kuery haꞌe javi omonoꞌõmba vy Rabá tetã katy ojeꞌoi.
Haꞌe vaꞌe tetã rovai jogueroꞌa vy ipoꞌaka. 30 Haꞌe pygua huvixa akã
 

gui omboi coroa. Haꞌe vaꞌe re ouro oĩ vaꞌe poyia ma trinta e três quilo
rivyvyi, haꞌe vaꞌe re oĩ avi ita hepykueve vaꞌe. Haꞌe gui Davi akã re ju
omoĩa. Haꞌe vaꞌe tetã gui ogueraa reta mbaꞌemo. 31 Haꞌe py ikuai vaꞌekue
 

ogueraa avi vy omombaꞌeapo yvyra ayaa py, picareta haꞌe haxa ferro
guigua py, haꞌe gui yvy jykue apoa py. Haꞌe rami Davi ojapo Amom raꞌy
kuery retã haꞌe javi re. Haꞌe gui heta vaꞌe kuery haꞌe javi reve Davi ojevy
ju Jerusalém katy.

Amnom gueindy reve itavyague

13   Davi
raꞌy Absalão oguereko rakaꞌe gueindy iporã vaipa vaꞌe,
1
Tamar hery vaꞌe. Haꞌe vaꞌe re ma Davi raꞌy mboae Amnom vaꞌe

i
 12.25 Salomão ma hery mokoĩ vaꞌe. Tery Jedidias ma “ “Senhor” rembiayvu” ꞌea. Haꞌe rã
tery Salomão ma “Joguereko porãꞌi vaꞌe” ꞌea.
 549 2 Samuel 13

opena rei. 2 Amnom ndaꞌevei oiko gueindy Tamar re, imbaꞌeaxy peve, teĩ
 

kunha vaꞌe ma avakue oikuaa vaꞌeꞌỹ teri ramo haxy ete haꞌe nunga ojapo
aguã.
3 Amnom oguereko peteĩ oirũ, Davi ryvy Siméia raꞌy, Jonadabe hery
 

vaꞌe. Jonadabe ma oiko kuaa rei vaꞌe. 4 Haꞌe vaꞌe aipoeꞌi Amnom pe:
 

— Mbaꞌe re tu koꞌẽ nhavõ neꞌangaive reovy? Neremombeꞌuxei teve

xevy?
Haꞌe ramo Amnom onhemombeꞌu:
— Ayvu xeryvy Absalão reindy Tamar — heꞌi.
5 Jonadabe aipoeꞌi ixupe:
 

— Enheno nderupa py, enhemombaꞌeaxy merami ejupy. Nderu ndepou

vy ou ramo aipoꞌre: “Ajerure xereindy Tamar ou vy mbojape omeꞌẽ aguã,
mbaꞌeta tembiꞌu ojapo rã aexa vy haꞌu ꞌrã ipo gui”, ꞌrã ꞌrã — heꞌi.
6 Haꞌe ramo Amnom onheno vy onhemombaꞌeaxy oupy. Huvixa oipou
 

vy ou rã Amnom aipoeꞌi ixupe:

— Ajerure xereindy Tamar ou vy tojapo mokoĩ mbojape aexaa py, ipo
gui haꞌu aguã — heꞌi.
7 Haꞌe ramo Davi aipoeꞌi uka Tamar pe ngoo py oĩa py:
 

— Tereo ndekyvy Amnom ro py, ejapo tembiꞌu ixupe — heꞌi.

8 Okyvy Amnom ro py Tamar ovaẽ rã onheno oupy. Kunha vaꞌe trigo
 

apomo ogueru vy mbojape ojapo, haꞌe vy ombojy oexaa py. 9 Oexya renda
 

oguerova ixupe teĩ Amnom ndoꞌuxei. Haꞌe rami ꞌrãgue py aipoeꞌi:

— Tojepeꞌapaa xea gui — heꞌi. Haꞌe ramo haꞌe javive ojepeꞌapa.
10 Haꞌe gui ma Amnom aipoeꞌi gueindy Tamar pe:
 

— Eru tembiꞌu xerupa py, haꞌe ramo haꞌu ꞌrã ndepo gui — heꞌi ramo
Tamar mbojape ojapo vaꞌekue ogueru okyvy Amnom rupa okeaty peve.
11 Omeꞌẽ ramove ojopy kunha vaꞌe jyva re, haꞌe vy aipoeꞌi:
 

— Xereindy, eju, enheno xereve — heꞌi.

12 Haꞌe rami teĩ kunha vaꞌe ombovai:
 

— Any xekyvy, enheaꞌã rei eme, mbaꞌeta Israel re ma namigua ojapoa

vaꞌeꞌỹ. Ejapo eme mbaꞌemo vai. 13 Mamo ꞌrã tu aa axĩmba reve? Haꞌe
 

rã ndee ma Israel kuery ndekuaa ꞌrã inhakã porã eꞌỹ vaꞌe rami. Aỹ
ma ajerure huvixa reve ndeayvu aguã re. Haꞌe ma naxemeꞌẽ eꞌỹi ꞌrã
nderaꞌyxyrã — heꞌi.
14 Haꞌe rami teĩ ikyvy noendu potai kunha vaꞌe ijayvua re. Haꞌe
 

imbaraeteve vy onheaꞌã rei vy nhogueronheno kunha vaꞌe reve.

15 Haꞌe rire Amnom oendu ndaꞌijaꞌevei etea, jypy oayvuague rami eꞌỹ.
 

Haꞌe vy Amnom aipoeꞌi ixupe:

— Epuꞌã, tereo ju.
16 Haꞌe ramo kunha vaꞌe ombovai:
 

— Any, xekyvy. Xemondouka rive jevy vaꞌe rire jypy xere rejapo
vaꞌekue gui ndaꞌeveive ꞌrãgue — heꞌi.
2 Samuel 13 550

Haꞌe rami teĩ ikyvy noendu potai vy

17 guembiguai kunumi vaꞌe oenoĩ vy aipoeꞌi:
 

— Emoẽ kunha vaꞌe oka py, haꞌe gui emboty okẽ — heꞌi. 18 Haꞌe ramo
 

hembiguai kunumi vaꞌe oka py omoẽ vy omboty okẽ.

Tamar ma ao ijyva puku vaꞌe py onhemonde, huvixa rajy kuery
kunhataĩꞌi vaꞌe onhemondea rami. 19 Haꞌe gui tanhimbu ojopy vy omoĩ
 

oakã re, omondoropa oao ijyva puku vaꞌe onhemondea, haꞌe vy oakã re
opo omoĩ reve ojepeꞌa. Ojaeꞌo atã ovy.
20 Haꞌe gui ikyvy Absalão ju oexa vy aipoeꞌi ixupe:
 

— Ndekyvy Amnom teve oĩ raꞌe ndereve? Maꞌẽ xereindy, ekyrirĩ maꞌvy.

Ndekyvy ranga oiko. Ndepyꞌa vai eme haꞌe nungakue re — heꞌi. Haꞌe rami
rire Tamar iporiau vaipa reve okyvy Absalão ro py ju oiko.
21 Huvixa Davi haꞌe nunga haꞌe javi oendu vy ivai. 22 Haꞌe rã Absalão
   

ma guykeꞌy Amnom reve ndaꞌijayvu porãi neĩ ndaꞌijayvu vai guive,

gueindy Tamar re onheaꞌã reiague re.

Guykeꞌy Amnom Absalão ojuka ukaague

23  Mokoĩ maꞌetỹa ma oaxa rire Absalão ojaya oikovy guymba kuery
vexaꞌi rague Baal-Hazor py, Efraim katyꞌi oĩ vaꞌe py. Haꞌe vy Absalão
oenoĩ uka huvixa raꞌy kuery haꞌe javi haꞌe py ou aguã. 24 Haꞌe vy huvixaa
 

py Absalão oo vy aipoeꞌi ixupe:

— Maꞌẽ, xee nerembiguai ajaya aikovy vexaꞌi rague. Xeruvixa, ajerure
reo aguã nerembiguai kuery reve.
25 Haꞌe rami teĩ huvixa ombovai:
 

— Any xeraꞌy, ndorooi ꞌrã jojavi, ndevy pe mbaꞌemo oata eꞌỹ aguã —
heꞌi. Taꞌy Absalão ogueraaxea rami ijayvu tema vaꞌeri ndooxei. Haꞌe rami
teĩ ogueroayvu porã.
26 Haꞌe rami rã Absalão aipoeꞌi:
 

— Ndee ndereoxei teĩ xerykeꞌy Amnom ri jepe emondouka orereve.

Huvixa oporandu:
— Mbaꞌerã tu haꞌe oo ꞌrã ndereve? — heꞌi ramo
27 Absalão onheaꞌã rei tema. Haꞌe ramo huvixa omondouka nho
 

Amnom, guaꞌy kuery haꞌe javive reve.

28 Haꞌe gui Absalão ma guembiguai kunumigue pe ijayvu vy aipoeꞌi:
 

— Peikuaa pota rei ke. Amnom vinho gui okaꞌu vaipa ma vy ovyꞌa rei
jave pendevy “Pejuka ke Amnom” haꞌe ramo pejuka. Pekyje eme. Xee eꞌỹ
ri tyꞌy haꞌe rami ajapo uka? — heꞌi.
29 Haꞌe rami rã Absalão rembiguai kunumigue Amnom re ojapo okuapy
 

Absalão ojapo ukaague. Haꞌe ramo huvixa raꞌy kuery ikuai vaꞌe oexa vy
opuꞌãmba vy peteĩ-teĩ guymba áry oĩ vy onhamba.
30 Haꞌe kuery tape rupi teri oo reve ayvu mombeꞌua ovaẽ Davi-a py
 

aipoeꞌi vaꞌe:
 551 2 Samuel 13​, ​14

— Xeruvixa, Absalão tu nderaꞌy kuery haꞌe javive ma ojukapa, neĩ

peteĩve ndopytai — heꞌi. 31 Haꞌe rami rã huvixa opuꞌã vy omondoro oao,
 

haꞌe hoꞌa yvy rupi. Hembiguai kuery hexeve ikuai vaꞌe haꞌe javi avi
omondoro oao.
32 Davi ryvy Siméia raꞌy Jonadabe oĩ avi. Haꞌe vaꞌe ombovai vy aipoeꞌi:
 

— Xeruvixa, exaꞌã eme nderaꞌy kuery haꞌe javi ojukapaa rami, Amnom
anhoꞌi omano. Mbaꞌeta Absalão ma gueindy Tamar re Amnom onheaꞌã
reia ára guive haꞌe rami aguã ae onhembopyꞌa vaꞌekue. 33 Haꞌe nunga rupi
 

aỹ xeruvixa, erovia eme haꞌe rami ete, nderaꞌy kuery omanombaa rami
eꞌỹ. Mbaꞌeta Amnom anhoꞌi ko omano — heꞌi.
34 Haꞌe gui Absalão ma ojava ma raꞌe.
 

Haꞌe gui tembiguai oikuaa pota hoꞌamy vaꞌe ma guakykue katy tape oĩ
vaꞌe re omaꞌẽ vy oexa yvyꞌã katy gui heta oguejy jekuaa jogueruvy vaꞌe.
35 Haꞌe ramo Jonadabe aipoeꞌi huvixa pe:
 

— Xeruvixa, pee ma ou jekuaa nderaꞌy kuery. Xee nerembiguai

xeayvuague rami ae oiko raꞌe — heꞌi.
36 Haꞌe vaꞌe ijayvupa ramoveꞌi huvixa raꞌy kuery ovaẽmba okuapy. Haꞌe
 

vy onhendu ratã reve ojaeꞌo okuapy. Haꞌe rã huvixa haꞌe hembiguai kuery
haꞌe javive avi ojaeꞌo raxa okuapy.

Talmai rekoa katy Absalão ojavaague

37 Haꞌe
rã Absalão ma ojava vy oo Gesur pygua huvixa Amiúde raꞌy
Talmai rekoa katy. Haꞌe rã Davi ma ojaeꞌo tema guaꞌy re koꞌẽ nhavõ.
38 Haꞌe rami vy Absalão ojava vy oo Gesur katy. Haꞌe py ma mboapy
 

maꞌetỹa peve oiko. 39 Haꞌe ramo ma Davi opytuꞌu Absalão oekaa gui,
 

mbaꞌeta ipyꞌa porã ju ma Amnom omanoague gui.

Jerusalém tetã katy Absalão ojevy juague

14   Haꞌe
gui huvixa opyꞌa py oexa ngaꞌu tema guaꞌy Absalão. Haꞌe
1

nunga Zeruia piꞌa Joabe oikuaa vy 2 ogueru ruka peteĩ kunha

 

hiꞌarandu vaꞌe Tecoa tetã gui. Haꞌe vy aipoeꞌi ixupe:

— Ejexa uka iporiau vaipa vaꞌe rami, emoĩ ao ndeporiaua pygua,
enhemoatyrõ eme azeite py, haꞌe enhemoingo omano vaꞌekue re are ma
iporiau oikovy vaꞌe rami. 3 Ejexa uka haꞌe rami huvixa pe, haꞌe ndeayvu
 

hexeve aipoaꞌeague rupi anho — heꞌi. Haꞌe vy Joabe omombeꞌu ijayvu

aguã.
4 Haꞌe gui huvixa pe Tecoa pygua kunha ojexa uka vy ojeroꞌa reve oĩ
 

guenapyꞌã re, ngova yvy re omovaẽ reve. Haꞌe vy aipoeꞌi:

— Xeruvixa, xepytyvõ ke!
5 Huvixa oporandu:
 

— Mbaꞌe haꞌvy rereko?

Ombovai:
2 Samuel 14 552

— Aikore! Xee nerembiguai ma kunha imeveꞌỹ vaꞌe aiko xeme omano

rire. 6 Xee areko vaꞌekue mokoĩ xepiꞌa. Haꞌe kuery ma jomeme jogueroꞌa
 

mbaꞌety py. Imbojaꞌoarã ndaꞌipoai rã peteĩ ma guykeꞌy oipyxo vy ojuka.

7 Haꞌe ramo xeretarã kuery haꞌe javi opuꞌãmba okuapy xee nerembiguai
 

rovai, haꞌe vy aipoeꞌi okuapy xevy: “Emboaxa na orepo py guykeꞌy

jukaare, rojuka aguã omano vaꞌekue rekovia, haꞌe rami vy romomba aguã
ndee rire nembaꞌekue jopyarã”, heꞌi okuapy. Haꞌe rami vy ꞌrã haꞌe kuery
ombogue tapyĩ opa vygua areko vaꞌekue, haꞌe xeme rery voi, taꞌykue yvy
re ndoikovevei aguã rami — heꞌi.
8 Kunha vaꞌe pe huvixa ombovai:
 

— Tereo ndero katy. Haꞌe rã xee ajapo ꞌrã ndeayvuague — heꞌi.

9 Tecoa pygua kunha aipoeꞌive ju huvixa pe:
 

— Haꞌe gui xeruvixa, tove xere haꞌe xeru ro pygua kuery re toĩ haꞌe
nungakue re ropaga aguã. Haꞌe rã ndee xeruvixa, tenda repenaaty py reĩ
vaꞌe re toĩ eme.
10 Huvixa ombovai:
 

— Nderovai ijayvuave ri ramo eru xea py. Haꞌe ramo nanemoangekovei

ꞌrã — heꞌi.
11 Kunha vaꞌe aipoeꞌi:
 

— Haꞌe rami rã xeruvixa, eura ke Senhor Nderuete rery rupi, ojepyxe

vy ou vaꞌe kuery ojuka eꞌỹ aguã xepiꞌa jouguy omoẽague re.
Ombovai:
— Anhetẽ ete Senhor oikove vaꞌe rupi aura vy aipoaꞌe: Neĩ peteĩꞌi ma
voi ndepiꞌaꞌa ndoꞌa rivei ꞌrã yvy py — heꞌi.
12 Haꞌe gui ma kunha vaꞌe aipoeꞌi:
 

— Xeruvixa, tove xee nerembiguai tamombeꞌuveꞌi ju peteĩ ayvu ndevy.

Ombovai:
— Emombeꞌu tema — heꞌi.
13 Kunha vaꞌe ijayvuve tema:
 

— Mbaꞌe re tu ndee haꞌe rami eꞌỹ renhembopyꞌa Nhanderuete pegua kuery

rovai reiko aguã? Mbaꞌeta xeruvixa, haꞌe rami ndeayvua rami vy ndee ae
renhembopaga uka, mbaꞌeta ndee voi ndereru ruka jevyxei nderaꞌy amboae
yvy katy remondouka vaꞌekue. 14 Mbaꞌeta nhande kuery ma nhamano ꞌrãe,
 

yvy py yy onhoẽ mbyre nanhamboyru kuaaveia rami. Haꞌe rã Nhanderuete

ma nanhandejuka rivei ꞌrã, haꞌe rami ꞌrãgue py onhembopyꞌa ꞌrã henonde gui
omondouka pyre mombyry riae ikuai eꞌỹ aguã re. 15 Aỹ ma xeruvixa, povaꞌe
 

ayvu rupi ndereve xeayvu vy ae aju, heta vaꞌe kuery xemongyje ramo. Haꞌe
ramo xee nerembiguai aipoaꞌe: “Xeayvu ꞌrã huvixa reve. Xapyꞌa rei rã haꞌe
ojapo ꞌrã xeayvua”, haꞌe vy aju. 16 Mbaꞌeta ndee xeruvixa, xee nerembiguai re
 

reikuaa pota ꞌrã avakue po gui xerepy aguã, xee haꞌe xepiꞌa rekove haꞌe kuery
oipeꞌa eꞌỹ aguã, Nhanderuete mbaꞌemo omeꞌẽ rã rojopy eꞌỹ aguã rami. 17 Xee
 

nerembiguai teĩgue ju aipoaꞌe ta: Aỹ xeruvixa, ndeayvu ke aiko porã ju aguã

 553 2 Samuel 14

rami. Mbaꞌeta ndee ma Nhanderuete guigua anjo rami reikuaa vaꞌe mbaꞌemo
porã haꞌe mbaꞌemo vai. Haꞌe Senhor Nderuete oiko ꞌrã ndereve — heꞌi.
18 Haꞌe ramo huvixa ombovai vy aipoeꞌi kunha vaꞌe pe:
 

— Ajerure renhenhomi eꞌỹ aguã ndevy aporandu taa re.

Kunha vaꞌe ombovai:
— Ndeayvu haꞌvy, xeruvixa — heꞌi.
19 Huvixa aipoeꞌi:
 

— Joabe eꞌỹ teve ndereve ijayvu vaꞌekue povaꞌe haꞌe javi rupi ndeayvu
aguã?
Kunha vaꞌe ombovai:
— Anhetẽ ete xeruvixa, nderekove rupi aura vy aipoaꞌe: Ndeayvua gui
mavaꞌeve ojepeꞌa aguã ndaꞌevei, oiporu kuaa regua katy neĩ oiporu kuaa eꞌỹa
katy. Mbaꞌeta anhetẽ nerembiguai Joabe ae ri xembou raꞌe povaꞌe ayvu haꞌe
javi rupi xeayvu aguã. 20 Haꞌekue rami veꞌỹ reiko aguã ae ri nerembiguai
 

Joabe ojapo uka haꞌe rami. Haꞌe rami teĩ xeruvixa, Nhanderuete guigua anjo
rami neꞌarandu vaꞌe vy yvy jave re oiko vaꞌe teĩ reikuaapa ꞌrã — heꞌi.
21 Haꞌe gui ma Joabe pe ju huvixa aipoeꞌi:
 

— Aendu ma rejerure ukaa. Tereo haꞌvy, eru kunumi Absalão — heꞌi.

22 Haꞌe ramo Joabe ojeroꞌa vy guenapyꞌã re oĩ ngova yvy re omovaẽ
 

peve. Haꞌe vy huvixa ogueroayvu porã vy aipoeꞌi:

— Aỹ ma xeruvixa, aikuaa ma ndee xejou porãa, xee nerembiguai
ajerure ukaague rejapo rire — heꞌi. 23 Haꞌe rami vy Joabe opuꞌã vy oo
 

Gesur katy. Haꞌe vy Jerusalém py ju ogueru Absalão.

24 Haꞌe rami rã huvixa aipoeꞌi:
 

— Tojevy ju ngoo py xerova oexa eꞌỹ re — heꞌi ramo Absalão ngoo py

ae ojevy huvixa rova oexa eꞌỹ re.

Absalão iporãa re ijayvuague

25  Israel
haꞌe javi rupi amboae ndaꞌipoi Absalão rami ojou porãmby. Ipy
guive ijapyte peve noĩ ivaikuea. 26 Hiꞌa ma maꞌetỹa opaa nhavõ ojayaa vy
 

ipoyia oexaa rã dois quilos raxaꞌi ꞌrã, mbaꞌemo opejaa huvixa oiporu uka
vaꞌe rami. 27 Oiko avi taꞌy mboapy haꞌe peteĩꞌi tajy, Tamar hery vaꞌe. Haꞌe
 

vaꞌe kunha ma jaexa rã iporã ete vaꞌe.

Davi oĩa py Absalão ooague

28  Mokoĩ maꞌetỹ re ma huvixa rova oexa eꞌỹ re Jerusalém py Absalão
oiko vy 29 oenoĩ uka Joabe, huvixaa py omondouka aguã teĩ haꞌe ndouxei.
 

Peteĩgue ju oenoĩ uka teĩ haꞌe ndouxei. 30 Haꞌe ramo aipoeꞌi guembiguai
 

kuery pe:
— Maꞌẽ, pee py ma Joabe mbaꞌety itui xembaꞌety re ojeꞌa vaꞌe, cevada
onhotỹague. Tapeo peapy — heꞌi ramo Absalão rembiguai kuery oapy
imbaꞌety.
2 Samuel 14​, ​15 554

31 Haꞌe rami rã Joabe opuꞌã vy oo Absalão ro py. Haꞌe vy aipoeꞌi:

— Mbaꞌe re tu nerembiguai kuery oapy ri xembaꞌety?
32 Absalão ombovai:
 

— Roenoĩ uka vy aipoaꞌe vaꞌekue: “Eju apy, huvixaa py romondouka

aguã, po rami xeayvu remombeꞌu aguã: ‘Mbaꞌerã tu aju rakaꞌe Gesur tetã
aikoague gui? Haꞌeveve ꞌrãgue haꞌe py ae aiko vaꞌe rire’, ꞌre aguã.” Aỹ ma
xee aexaxe huvixa rova. Xapyꞌa rei xee ri ajejavy ramo ma taxejuka —
heꞌi Joabe pe.
33 Haꞌe ramo huvixaa py Joabe oo vy omombeꞌupa. Haꞌe ramo mae
 

huvixa oenoĩ uka Absalão. Haꞌe ramo ou vy ojexa uka huvixa renonde,
ngova yvy re omovaẽ reve. Haꞌe ramo huvixa oayvupa.

Absalão opuꞌã rei ramo Davi kuery onhambaague

15   Haꞌe
vaꞌe rire ma Absalão ojeupe ae ojou peteĩ karóxa, kavaju
1

kuery haꞌe cinqüenta avakue henonde oo vaꞌerã. j 2 Haꞌe rami vy

 

ajeꞌiveꞌi reve Absalão ovy vy opyta ꞌrã hoꞌamy tetã kora rokẽ py. Haꞌe ramo
avakue huvixaa katy mbaꞌemo re oikuaa pota uka vy oo vaꞌe haꞌe javi
pe Absalão aipoeꞌi ꞌrã: “Mavaꞌe tetã guigua tu ndee?” heꞌi rã ombovai vy
“Israel regua ae ri xee nerembiguai aiko” heꞌi 3 ramo ma Absalão aipoeꞌive
 

ju ꞌrã ixupe: “Maꞌẽ, reikuaa pota ukaa vaꞌe ma haꞌevea ramigua, haꞌevea
rami meme. Haꞌe rami teĩ huvixa ma avave rei nomoĩ oendu vaꞌerã”, heꞌi
ꞌrã. 4 Absalão aipoeꞌive ju ꞌrã: “Aikore! Yvy re opena vaꞌetyrã xemoĩa vaꞌe
 

rire, avakue mbaꞌemo re oikuaa pota uka vy, eꞌỹ vy ojerure aguã xea py ou
ramo haꞌe kuery re ajapo ꞌrãgue haꞌevea ramigua meme!” heꞌi ꞌrã. 5 Haꞌe  

rami ae avi henonde amongue ou vy henonde yvy py ojeroꞌa ta ramo haꞌe

okuaveꞌẽ vy omopuꞌã ju ꞌrã oayvupa reve. 6 Haꞌe rami py Absalão ojapo
 

Israel kuery huvixaa katy mbaꞌemo re oikuaa pota uka vy oo vaꞌe haꞌe javi
re. Haꞌe rami vy ojee meme oguerovapa avakue Israel kuery kuraxõ.
7 Irundy maꞌetỹ opaa py ma Absalão aipoeꞌi huvixa pe:
 

— Tove Hebrom tetã katy taa Senhor pe anhemboayvuague ajapo

aguã. 8 Mbaꞌeta Síria re Gesur tekoa py teri aiko jave xee nerembiguai
 

anhemboayvu vy aipoaꞌe vaꞌekue: “Xapyꞌa rei Jerusalém katy ajevy aguã

rami Senhor xeapo ri ramo ambojerovia ꞌrã”, haꞌe rire.
9 Huvixa ombovai:
 

— Tereo porã ke — heꞌi. Haꞌe ramo opuꞌã vy Hebrom katy oo.

10 Haꞌe rami avi Absalão nhemi rupi omondouka ayvu mombeꞌuarã
 

Israel kuery vaꞌe regua haꞌe javi rupi. Haꞌe vy aipoeꞌi:

— Mimby guaxu pu pendu vy aipopeje ꞌrã: “Absalão ma Hebrom
tetã py oĩ nhanderuvixa”, peje. 11 Jerusalém gui Absalão rupive ojeꞌoi
 

j
 15.1 Israel pygua huvixa kuery gui Absalão ranhe guendarã karóxa ojou rakaꞌe. Opa
mbaꞌe ojapo huvixarã onhemoingo aguã.
 555 2 Samuel 15

duzentos avakue oenoĩ vaꞌekue. Haꞌe vaꞌe kuery ma oo tema rive, mbaꞌerã
paa oikuaa vy eꞌỹ. 12 Absalão mbaꞌemo Nhanderuete pe omeꞌẽ oikovy
 

jave oenoĩ uka avi Davi mongetaaty Aitofel Gilo tetã py hekoa vaꞌe. Haꞌe
rami py huvixa rovaigua kuery imbaraeteve ojeꞌoivy, heta-etave tema ou
Absalão-a katy guarã.
13 Haꞌe gui peteĩ ou ayvu mombeꞌua Davi pe. Haꞌe vy aipoeꞌi:
 

— Israel kuery haꞌe javive ko Absalão re anho ovapa — heꞌi.

14 Haꞌe rami rã Davi aipoeꞌi Jerusalém py hexevegua avakue ikuai vaꞌe
 

pe:
— Pepuꞌã ke, nhanha, mbaꞌeta Absalão gui ndajaa jepe reguai teve.
Pejapura ke jajeꞌoi pojava, nhanderupity xapyꞌa eꞌỹ aguã, haꞌe nhandeꞌáry
mbaꞌemo vai ogueru reve tetã py ikuai vaꞌe haꞌe javi ojukapa eꞌỹ aguã
kyxe py.
15 Haꞌe ramo huvixa Davi revegua avakue ombovai:
 

— Maꞌẽ, apy ma nerembiguai orekuai, oreruvixa ojapo uka vaꞌe tema

rojapo aguã ae — heꞌi okuapy.
16 Haꞌe gui huvixa ojepeꞌa ramo hoo pygua kuery haꞌe javi ojeꞌoi
 

hexeve. Vaꞌeri oeja avi dez guaꞌyxy jevy kuery ngoo re opena vaꞌerã.
17 Haꞌe rami vy heta vaꞌe kuery hupive ojeꞌoi vaꞌe reve huvixa oo rã oo
 

ijapyꞌi py oĩ vaꞌe py opytapa ranhe. 18 Haꞌe gui hexevegua avakue haꞌe

 

javi oaxa henonde katy. Haꞌe vy harõa haꞌe Gate pygua kuery haꞌe javi
ju, seiscentos avakue Gate pygua hupive ojeꞌoi vaꞌekue oaxa jogueravy
huvixa renonde.

Itai ojeroviapy oikoa oexa ukaague

19 Haꞌe
gui ma huvixa aipoeꞌi Gate pygua Itai vaꞌe pe:
— Mbaꞌe re tu ndee reoxe avi ore kuery reve? Ejevy ju, epyta
penderuvixarã ou vaꞌe reve, mbaꞌeta amboae yvy guigua reiko, ndeyvy
gui ae mombyry reiko vaꞌe. 20 Kuee rei revaẽ vaꞌekue ma nhiꞌã xee
 

rogueraa ta ma avi xerupive aỹ, neĩ xee ma voi ndaikuaai marã katy pa
aa aguã vaꞌeri? Ejevy ju, erojevypa avi nderyvy kuery. Tove ndere toĩ
Nhanderuete nemboaxya haꞌe ojeroviapy oikoa.
21 Haꞌe ramo Itai ombovai huvixa pe:
 

— Anhetẽ ete Senhor oikove vaꞌe rupi, haꞌe ndee xeruvixa nderekove
rupi avi aura vy aipoaꞌe: Mamo rã rei ndee xeruvixa reĩa py ae xee
nerembiguai aiko avi ꞌrã, amano eꞌỹ vy aikove aguã teĩ — heꞌi.
22 Haꞌe ramo Davi aipoeꞌi Itai pe:
 

— Tereo haꞌvy, eaxa xerenonde katy — heꞌi. Haꞌe ramo Gate pygua Itai
ma hexevegua avakue haꞌe javi reve oo, kyrĩgue guive. 23 Haꞌe kuery oo
 

rã haꞌe vaꞌe yvy re ikuai vaꞌe oexa vy ojaeꞌo ratã pavẽ. k Haꞌe rã haꞌe kuery

 15.23, 30 Haꞌe kuery ojaeꞌo mbaꞌeta huvixa guetã gui onha ramo (versículo 20).
k
2 Samuel 15 556

oaxa ojeꞌoivy. Cedrom yakã huvixa voi oaxa, tekoa eꞌỹa katy tape oĩ vaꞌe
rupi oo vy.

Jerusalém tetã katy ju Zadoque, Abiatar haꞌe Husai ombojevyague

24  Oaxa
avi sacerdote Abiatar haꞌe Zadoque. Haꞌe kuery reve ojeꞌoi avi
levita kuery Senhor guexeve guarã ojapo vaꞌekue ryru reraa kuery. Haꞌe
py omboguejy ranhe, tetã gui haꞌe kuery haꞌe javi oẽ vy oaxapa peve.
25 Haꞌe ramo huvixa Davi aipoeꞌi Zadoque pe:
 

— Perojevy ju Senhor ayvu ryru tetã katy. Senhor rembiexa rupi

xemboaxy ri vy xeapo ꞌrã haꞌe katy ju ajevy aguã rami hyru aexa ju aguã,
oĩaty voi. 26 Haꞌe rami teĩ xapyꞌa rei Senhor xevy “Xee ndoguerovyꞌavei”,
 

heꞌi ramo, maꞌẽ, xee ma apy haꞌã. Tojapo xere haꞌe oipotaa rami — heꞌi.
27 Sacerdote Zadoque pe huvixa aipoeꞌive ju:
 

— Ndee haꞌe Abiatar imbaꞌekuaa vaꞌe vy pejevy porãꞌi ke tetã katy.

Pendereve too porãꞌi avi penderaꞌy mokoĩ: nderaꞌy Aimaás, Abiatar raꞌy
Jônatas guive. 28 Maꞌẽ, peẽ pemombeꞌu uka jevy eꞌỹa ja xee apyta ranhe ꞌrã yy
 

oaxaaty tekoa eꞌỹa katy oĩ vaꞌe py — heꞌi. 29 Haꞌe ramo Zadoque haꞌe Abiatar
 

ma Jerusalém katy ju ogueraa Nhanderuete ayvu ryru. Haꞌe py ae opyta.

30 Haꞌe gui Davi oguatave ovy vy Oliveiras yvyꞌã rupi oẽ ovy ojaeꞌo
 

reve. Oakã ojaoꞌi haꞌe ipy rei reve oguata ovy. Hupive ojeꞌoi vaꞌe haꞌe javi
oakã ojaoꞌi reve meme ojaeꞌo avi jogueravy.
31 Haꞌe rire Davi pe omombeꞌua vy aipoꞌea:
 

— Aitofel voi Absalão reve opyta ndere opuꞌã rei vaꞌe kuery mbyte.
Haꞌe ramo Davi aipoeꞌi:
— Senhor, xee ajerure: ejapo Aitofel oꞌarandua rupi eꞌỹ nhomongeta
aguã rami — heꞌi. l
32 Haꞌe gui yvyty apyte áry Davi ovaẽ Senhor ombojeroviaaty py. Haꞌe
 

jave haꞌe omaꞌẽ rã peteĩ ovaẽ ouvy arquita regua Husai. Haꞌe vaꞌe ma oao
puku oxoropa vaꞌe py onhemonde reve ou, haꞌe oakã re yvy omoĩ reve.
33 Ixupe Davi aipoeꞌi:
 

— Xerupive reo aguã ri reju ramo ndaꞌevei xevy. 34 Haꞌeveve ꞌrã tetã
 

katy rejevy vy Absalão pe aipoꞌre: “Aỹ ma xeruvixa, xee ma nerembiguai

ju ꞌrã aiko, nderu rembiguai aikoague rami avi. Haꞌekue rami ae ꞌrã
aiko nerembiguai”, ꞌre vy rejapo ꞌrã Aitofel ijayvu rã Absalão oendu veꞌỹ
aguã rami. 35 Haꞌe py ndereve ikuai avi ꞌrã sacerdote kuery Zadoque haꞌe
 

Abiatar. Huvixa ro py mbaꞌemo rendu vaꞌekue haꞌe javi ꞌrã remombeꞌu

uka haꞌe kuery pe. 36 Taꞌy kuery avi ꞌrã ikuai haꞌe py: Zadoque raꞌy
 

Aimaás haꞌe Abiatar raꞌy Jônatas. Haꞌe kuery pe ma xeremiendurã

pemombeꞌu uka ꞌrã mbaꞌemo pyau pendu vaꞌekue haꞌe javi — heꞌi.

l
 15.31 Aitofel ma huvixa mongetaaty oiko. Davi mongetaa rupi ranhe oiko, haꞌe gui
Absalão mongetaa rupi ju (versículo 12).
 557 2 Samuel 15​, ​16

37 Haꞌeramo Davi irũ Husai ojevy ju tetã katy. Absalão voi ovaẽ ma avi
Jerusalém py.

Davi reve Ziba ijayvuague

16   Haꞌe
gui Davi ma yvyꞌã guy katy ojapyro ovy jave ou jekuaa oiny
1

Mefibosete rembiguai Ziba. m Haꞌe vaꞌe ma mokoĩ mymba mburikaꞌi

ogueru ombokupe áryguapa vaꞌekue, haꞌe hiꞌáry duzentos mbojape, haꞌe
cem xã uva pirukue, cem avi hiꞌa pyau, haꞌe gui peteĩ ryru vinho.
2 Ziba ou rã Davi oexa vy oporandu ixupe:
 

— Mbaꞌerã tu kovaꞌe nunga reru?

Ziba ombovai:
— Mymba mburikaꞌi ma hiꞌáry huvixa ro pygua kuery oĩ aguã. Haꞌe rã
mbojape haꞌe mbaꞌemoꞌa ma kunumigue hoꞌu vaꞌerã aru. Vinho ma tekoa
eꞌỹa rupi penekaneꞌõ vy peyꞌu vaꞌerã — heꞌi.
3 Haꞌe rã Davi oporanduve ju:
 

— Haꞌvy nderuvixa raꞌy, mamo tu opyta?

Ziba ombovai:
— Haꞌe ma Jerusalém py ae opyta, mbaꞌeta ojeupe ae “Kovaꞌe ára po
xevy ju ꞌrã Israel ro pygua kuery omboaxa xeru rekovia xepoꞌaka aguã”,
heꞌi vy.
4 Haꞌe rami rã Davi aipoeꞌi Ziba pe:
 

— Mefibosete oguereko vaꞌekue-ꞌekue ma ameꞌẽmba ndevy. n

Ziba ombovai:
— Xeruvixa, xee ajeroꞌa romboete vy. Taxemboaxy nerenonde — heꞌi
Davi pe.

Davi re Simei ijayvu vaiague

5  Haꞌegui Baurim tekoa py huvixa Davi ovaẽ vy omaꞌẽ rã peteĩ ovaexĩ
jogueruvy Saul ro pygua kuery regua Simei hery vaꞌe, Gera raꞌy. Haꞌe vaꞌe
ovaexĩ vy ijayvu vai ouvy hexe. 6 Davi re ita omombo ouvy, hembiguai
 

kuery re guive, Davi revegua haꞌe hembiguai xondaro kuery ooa yke
jovaive rupi ojeꞌoi oiny vaꞌeri. 7 Simei ijayvu vai vy aipoeꞌi:
 

— Tereo apy gui, tereo ke, ndee ava tuguy moẽaty, nheꞌẽ vai raꞌy. 8 Aỹ  

Nhanderuete nembopaga ma Saul ro pygua kuery ruguy omoẽague re,

hekovia ndee nhemi rupi reĩ rire. Haꞌe rami teĩ nderaꞌy Absalão po py
ju Senhor omboaxa. Maꞌẽ, aỹ ma rexĩmba reia rupi reiko, ava tuguy
moẽaty reiko vy — heꞌi.

m
 16.1 Ziba ma Saul rembiguai ranhe oiko, haꞌe gui Jônatas raꞌykue Mefibosete rembiguai
ju (2 Samuel 9.9‑10). n 16.3‑4 Ziba pe Davi omboaxa mbaꞌemo Mefibosete oguereko
vaꞌekue, mbaꞌeta ixupe Ziba ijapu vy Absalão re Mefibosete ooague rami omombeꞌu ramo.
Haꞌe rã Mefibosete ma ndooi (2 Samuel 19.24‑30).
2 Samuel 16 558

9 Haꞌe
rami rã Zeruia piꞌa Abisai aipoeꞌi Davi pe:
— Xeruvixa, mbaꞌe re tu pevaꞌe jagua reꞌõgue ijayvu vai ri ndere? Tove
taaxa apy gui akãꞌo aguã.
10 Huvixa ombovai:
 

— Mbaꞌe tu xee areko peẽ Zeruia piꞌa kuery reve? Tove ri taꞌijayvu
vai. Mbaꞌeta xapyꞌa rei Senhor ae ixupe ijayvu vy “Ndeayvu vai Davi
pe”, heꞌi rakaꞌe. Haꞌe rami ri ramo mavaꞌe tu “Mbaꞌe re tu haꞌe rami ete
rejapo?” heꞌi aguã haꞌeve ta? — heꞌi.
11 Davi aipoeꞌive ju Abisai haꞌe guembiguai kuery haꞌe javive pe:
 

— Neꞌexa, xeraꞌy ae teĩ xejukaxe aỹ, haꞌe rami pevaꞌe Benjamim regua
katuve ma. Tove taꞌijayvu vai, mbaꞌeta Senhor ae ojapo uka haꞌe rami.
12 Xapyꞌa rei Senhor omaꞌẽ ꞌrã xee ajexavaia re. Haꞌe rami ri vy mbaꞌemo
 

porã anho ꞌrã Senhor omeꞌẽ xevy kovaꞌe ára ayvu vaiague rekovia
— heꞌi.
13 Haꞌe gui ma oguatave ojeꞌoivy, Davi haꞌe ixupegua avakue reve. Ijyke
 

rupi Simei voi oo avi oiny yvyꞌã pukukuea rupi. Ijayvu vai tema ovy, ita
haꞌe yvy guive omombo ovy hexe. 14 Haꞌe gui huvixa haꞌe hupive oguata
 

vaꞌe kuery reve ma ikangypakue ovaẽ ojeꞌoivy Jordão yakã rembe re.
Haꞌe py ma ikaneꞌõgua ranhe okuapy.

Absalão pegua oikoa rami Husai ombotavya rupi onhemombeꞌuague

15  Haꞌe
gui Jerusalém tetã py Absalão kuery ovaẽmba okuapy ixupegua
avakue Israel regua haꞌe javi reve. Haꞌe kuery reve ou avi Aitofel. 16 Haꞌe
 

gui Davi irũ Husai arquita vaꞌe voi ojexa uka avi Absalão pe. Haꞌe vy
aipoeꞌi ixupe:
— Toikove huvixa, toikove huvixa!
17 Haꞌe rã Absalão aipoeꞌi Husai pe:
 

— Haꞌe rami ae teve rexa uka neirũ Davi pe reikoa? Mbaꞌe re tu

ndereoi neirũ rupive?
18 Husai ombovai:
 

— Any ri. Xee apyta ꞌrã hekovia Senhor omoĩ vaꞌekue reve. Kovaꞌe
kuery Israel pygua avakue haꞌe javi oiporavo vaꞌekue reve xee voi aiko
ꞌrã, hexeve ae ꞌrã. 19 Mbaꞌeta mavaꞌe pe ꞌrã tu aiko aguã haꞌeve? Ndee taꞌy
 

pe eꞌỹ ri tyꞌy? Nderu rembiguai aikoague rami ae ndevy ju ꞌrã aiko xee
— heꞌi.

Davi raꞌyxy jevy kuery reve Absalão onhenoague

20  Haꞌe
gui ma Absalão aipoeꞌi Aitofel pe:
— Oremongeta na mbaꞌe nunga pa rojapo aguã.
21 Aitofel ombovai Absalão pe:
 

— Nderu raꞌyxy jevy kuery oeja ovy ngoo re opena vaꞌerã. Enheno
haꞌvy haꞌe kuery reve. Haꞌe ramo nderu reve joe napendeaꞌeveia Israel
 559 2 Samuel 16​, ​17

kuery haꞌe javi oikuaa ramo nderevegua kuery ipyꞌa guaxuve ꞌrã okuapy
— heꞌi.
22 Haꞌe gui ma oo áry ojapo okuapy peteĩ ooꞌi Absalão oĩ aguã. Haꞌe
 

ramo haꞌe py, Israel kuery pavẽ oexaa py onheno nguu raꞌyxy jevy kuery
reve.
23 Haꞌe vaꞌe jave Aitofel nhomongeta ꞌrã Nhanderuete pe oporandua
 

rã ombovaia rami avi. Haꞌe rami ae tema Aitofel ijayvu nhomongeta vy,
Davi omongetaague rami ae avi omongeta Absalão.

Aitofel haꞌe gui Husai ju omongetaague

17   Aitofel
aipoeꞌive ju Absalão pe:
1

— Tove taiporavo doze mil avakue. Haꞌe vy Davi rakykue

aa ꞌrã kovaꞌe pyavyve. 2 Hexe apuꞌã ꞌrã ikaneꞌõ haꞌe ikangypa rei jave.
 

Amondyipa ꞌrã. Haꞌe rã hexeve ikuai vaꞌekue onhamba ꞌrã. Huvixa anhoꞌi
ꞌrã ajuka. 3 Haꞌe kuery ajapo ꞌrã ndere oupa ju aguã rami meme. Mbaꞌeta
 

haꞌe kuery haꞌe javi ojevypa ꞌrã, peteĩꞌi ava rejukaxea rami rejuka uka
rire. Haꞌe rami vy ikuai porãmba ꞌrã — heꞌi.
4 Haꞌe rami ijayvu rã Absalão haꞌe Israel regua nhomongeta vaꞌety
 

kuery haꞌe javi oendu vy ojou porã rei okuapy. 5 Haꞌe rami teĩ Absalão
 

aipoeꞌive ju:
— Penoĩ taꞌvy arquita regua Husai ju, nhaendu aguã haꞌe pa mbaꞌe heꞌi
raꞌe — heꞌi.
6 Absalão-a py Husai ovaẽ ramo aipoeꞌi ixupe:
 

— Haꞌe rami Aitofel ijayvu ange. Haꞌeve ꞌrã pa ijayvua rami jajapo
aguã? Haꞌe rami eꞌỹ vy ndee ju ke ndeayvu.
7 Husai ombovai Absalão pe:
 

— Aitofel ange ijayvuague ma haꞌeve vaꞌeꞌỹ — heꞌi.

8 Husai aipoeꞌive ju:
 

— Reikuaa porã nderu haꞌe avakue hexeve ikuai vaꞌe reko, reikuaa avi
haꞌe kuery ipyꞌa guaxukueve ikuaia, haꞌe urso kunha kaꞌaguy rupi guaꞌy
kuery omokanhy vaꞌe rami ipoxy vaꞌe memea. Nderu voi joe opuꞌã vaꞌety
vy pyávy teĩ ndopytai ꞌrã ojeupegua kuery reve. 9 Neꞌexa, aỹ ma haꞌe omaꞌẽ
 

mbegue ꞌrã peteĩ itakua gui, eꞌỹ vy amboae henda py. Haꞌe gui jypyꞌi hexe
pepuꞌãa py ndevygua kuery amongue oitya ri ramo haꞌe nunga oendu vaꞌe
rei ijayvu vy “Absalão rupi ou vaꞌekue oitypaa raꞌe” heꞌi ꞌrã. 10 Haꞌe rami
 

rã ma avakue ipyꞌa guaxukueve voi okyjepa rei ꞌrã, xivi rami ipyꞌa guaxu
vaꞌe teĩ. Mbaꞌeta Israel kuery pavẽ oikuaa nderu ma joe opuꞌãa py ipoꞌakave
vaꞌety ae, haꞌe hexevegua avakue voi ipyꞌa guaxukueve memea. 11 Xee ma  

po rami romongeta: Emboatypa pojava ndejeupe Israel kuery haꞌe javi, Dã

guive Berseba peve ikuai vaꞌe, yeꞌẽ rembe re ita kuꞌi ikuaia rami mbovy
rei eꞌỹ ikuai vaꞌe. Haꞌe vy ndee ae ꞌrã reraa henoiny haꞌe kuery mbyte rupi.
12 Haꞌe vy ma Davi re jajeꞌoi ꞌrã mamo rã rei oĩa py, haꞌe vy jajopy xapyꞌa
 
2 Samuel 17 560

ꞌrã, yxapy minha yvy re hoꞌaa rami. Haꞌe ramo ndoikovevei ꞌrã, hexevegua
avakue voi ndokuavei ꞌrã teĩve. 13 Xapyꞌa rei amongue tetã py haꞌe onhemi
 

ramo ma haꞌe katy Israel kuery haꞌe javi ꞌrã ogueraa ixã. Haꞌe vy jaitypa ꞌrã
heravy yakã katy, oĩague py neĩ peteĩꞌi ita raꞌyꞌi voi ndaꞌipovei peve — heꞌi.
14 Haꞌe rami rã Absalão haꞌe Israel pygua avakue aipoeꞌi okuapy:
 

— Aitofel ijayvuague gui ma arquita regua Husai ijayvua haꞌeveve —

heꞌi okuapy, mbaꞌeta Senhor ae ojapo Aitofel ijayvua oendu rivepa aguã
rami, Absalão kuery áry mbaꞌemo vai ombouxe vy.
15 Haꞌe gui ma Husai aipoeꞌi sacerdote kuery Zadoque haꞌe Abiatar pe:
 

— Aitofel ma haꞌe rami omongeta kuri Absalão haꞌe Israel regua

nhomongeta vaꞌety kuery. Haꞌe rã xee ma amboae rami amongeta. 16 Aỹ  

pemondouka pojava haꞌvy Davi pe ayvu mombeꞌuarã aipoeꞌi aguã: “Epyta

eme kovaꞌe pytũ yy oaxaaty tekoa eꞌỹa katy oĩ vaꞌe py. Haꞌe rami ꞌrãgue
py eaxa pojava hovaigua re, huvixa ojukaa eꞌỹ aguã, hexeve ikuai vaꞌe
kuery reve”, peje uka — heꞌi.
17 Haꞌe jave ma Jônatas haꞌe Aimaás ma En-Rogel katyꞌi oĩ, tetã py haꞌe
 

kuery ovaẽ rã oexaa eꞌỹ aguã. Haꞌe gui haꞌe kuery pe peteĩ tembiguai
kunhaꞌi omombeꞌu haꞌe nunga, Davi pe ju haꞌe kuery omombeꞌu aguã.
18 Haꞌe rami teĩ peteĩ kunumi vaꞌe oexa nho vy ou Absalão pe omombeꞌu.
 

Haꞌe rã mokoĩve ma ojapura reve jogueraa vyvoi vy peteĩ ava ro py ovaẽ,

Baurim tekoa py. Haꞌe vaꞌe roka py oĩ peteĩ ykua ojoꞌo pyre. Haꞌe vaꞌe
py haꞌe kuery oguejy jogueravy. 19 Ykua mbotya hoo vaꞌe raꞌyxy ogueru
 

vy omoĩ hiꞌáry. Imbotya áry ju mbaꞌemo raꞌyĩgue onhoẽ. Haꞌe rami rã

mavaꞌeve ndoikuaai.
20 Haꞌe vaꞌe oo py Absalão rembiguai kuery ovaẽ vy aipoeꞌi okuapy
 

kunha vaꞌe pe:

— Mamo tu ikuai Aimaás haꞌe Jônatas?
Kunha vaꞌe ombovai:
— Haꞌe kuery oaxapa ae ma yy oaxaaty — heꞌi. Haꞌe ramo haꞌe kuery
oeka teĩ ndojoui vy ojevypa ju Jerusalém katy.
21 Haꞌe kuery ojeꞌoi ramove ykua gui oẽ mokoĩve. Haꞌe rami vy oo vy
 

omombeꞌu Davi pe. Haꞌe vy aipoeꞌi:

— Pepuꞌã ke, peaxapa pojava yy rovai re, mbaꞌeta haꞌe rami Aitofel
ijayvu penderovai — heꞌi. 22 Haꞌe rami rã Davi haꞌe hexevegua kuery
 

haꞌe javi oaxapa Jordão yakã. Koꞌẽmba ma jave takykue re neĩ teĩꞌi voi
ndaꞌipoi Jordão oaxa eꞌỹ vaꞌe.
23 Haꞌe gui Aitofel ma nhomongetaague rami eꞌỹ ikuaia rã oexa vy
 

ombokupe árygua guymba mburikaꞌi, haꞌe oĩ vy oo tetã py ngoo oĩ vaꞌe

py. Mbaꞌemo omoĩmba porã ma vy haꞌe ae oo ojejyryvipy. Omano ramo
onhono porãa tuu rupa yvýry.
24 Haꞌe gui Davi kuery ma Maanaim py ovaẽ. Absalão kuery voi Jordão
 

yakã oaxapa, avakue Israel kuery hexeve ikuai vaꞌe reve. 25 Haꞌe vy
 
 561 2 Samuel 17​, ​18

xondaro kuery ruvixa Joabe rekovia ma Absalão omoĩ Amasa. Haꞌe vaꞌe
ma Ismael guigua Itra raꞌy, Naás rajy Abigail piꞌa. Abigail ma Joabe xy
Zeruia kypyꞌy. 26 Haꞌe rami vy Israel kuery Absalão reve ijatypa okuapy
 

Gileade yvy re.

Absalão revegua xondaro kuery re Davi

revegua kuery ipoꞌaka okuapyague
27 Maanaim py Davi kuery ovaẽ ma ramo ovaexĩ jogueruvy povaꞌe
kuery: Amom kuery vaꞌe regua Rabá pygua Naás raꞌy Sobi, haꞌe gui Lo-
Debar pygua Amiel raꞌy Maquir, haꞌe gui Rogelim pygua gileadita regua
Barzilai avi. 28 Haꞌe vaꞌe kuery ma Davi oĩa py ogueru tupa, hyꞌa, hyru
 

nhaeꞌũ guigua, trigo, cevada, mbaꞌemo kuꞌikue, haꞌyĩgue maimbe, ei

retã, kumanda peꞌi, 29 ei, kamby kekue, vexaꞌi kuery haꞌe gui queijo vaka
 

guigua. Haꞌe nunga oguerupa Davi haꞌe hexeve ikuai vaꞌe pe hoꞌu vaꞌerã,
mbaꞌeta aipoeꞌi okuapy: “Kovaꞌe kuery ma tekoa eꞌỹa rupi ikuaia py
inhembyayi, ikaneꞌõ haꞌe ijeꞌyuvei guive” heꞌi vy.

18  Davi guexevegua kuery oipapa vy haꞌe kuery ruvixarã omoĩ mil

1
 

eꞌỹ vy cem re opena vaꞌerã. 2 Haꞌe gui mboapy henda py ombojaꞌo

 

vy omondoukapa ju: peteĩ aty ma Joabe ogueraa, amboae aty ma Zeruia

piꞌa Abisai ogueraa, haꞌe rã amboae aty ma Gate pygua Itai ogueraa.
Huvixa aipoeꞌi haꞌe kuery pe:
— Xee voi aa ꞌrã peẽ kuery reve.
3 Haꞌe rã haꞌe kuery ombovai:
 

— Ndee ma ndereoi ꞌrã. Xapyꞌa rei nhanderovaigua kuery oremonha

vy orere haꞌe kuery nopenai ꞌrã, neĩ mbyte rupi peve ore romano teĩ ae
ma, mbaꞌeta ore kuery vaꞌe regua dez mil ikuai vaꞌe gui ndee anhoꞌi teĩ
revareve vaꞌe. Haꞌeveve ndee orerepy aguã rami reiko aguã, tetã py reĩa
gui ae — heꞌi okuapy.
4 Davi ju aipoeꞌi haꞌe kuery pe:
 

— Peẽ kuery peipotaa rami haꞌvy xee aiko ꞌrã — heꞌi. Haꞌe rami rã tetã
kora rokẽ yvýry huvixa hiꞌaĩ jave ixupegua kuery haꞌe javi oẽ jogueravy
cem haꞌe mil ma voi-voi.
5 Haꞌe gui ma Joabe, Abisai haꞌe Itai pe ju Davi ijayvu. Haꞌe vy aipoeꞌi:
 

— Xere pemaꞌẽ vy pereko porãꞌi xeraꞌy Absalão — heꞌi. Amboae kuery

haꞌe javi oendu okuapy xondaro ruvixa kuery pe huvixa guaꞌy Absalão re
opena porã uka rã.
6 Haꞌe gui ma haꞌe javi ojeꞌoi tetã rovai rupi, Israel kuery reve jogueroꞌa
 

aguã. Efraim regua kaꞌaguy rupi joe opuꞌã okuapy. 7 Haꞌe py ma Davi
 

rembiguai kuery oitypa Israel kuery. Haꞌe vaꞌe ára hoꞌa reta, vinte mil
avakue ojukaa py. 8 Mbaꞌeta joe opuꞌã vaꞌe kuery oaĩmba ojeꞌoivy haꞌe
 

vaꞌe yvy haꞌe javi rupi. Haꞌe vaꞌe ára kyxe py ojukaa gui okanhy retave
kaꞌaguy re ikuaia py rive.
2 Samuel 18 562

Absalão omanoague
9 Absalão ma mburika áry oo oiny vy nhovaexĩ Davi rembiguai avakue
reve. Hymba mburika ma peteĩ yvyra carvalho hiꞌaĩ vaꞌe rakã guy rupi
oaxa ovy jave Absalão akã ipija oiny yvyra rakãmby py, haꞌe vy ovava
oiny yvate katy gui yvy katy. Hymba mburika ma oaxa tema ovy.
10 Peteĩ ava haꞌe nunga oexa vy oo omombeꞌu Joabe pe. Haꞌe vy
 

— Absalão ma yvyra carvalho rakã re ovava oiny — heꞌi.

11 Haꞌe rã Joabe aipoeꞌi ava imombeꞌuare pe:
 

— Rexa vaꞌeri mbaꞌe re tu nderejukai haꞌe pyve, haꞌe reity ꞌrãgue inony
yvy rupi? Haꞌe rami reiko vaꞌe rire ma ndevy ameꞌẽ ꞌrãgue dez hatãꞌi vaꞌe
prata guigua haꞌe peteĩ kuꞌakuaa — heꞌi.
12 Haꞌe ramo ava vaꞌe aipoeꞌi Joabe pe:
 

— Xepo py mil hatãꞌi vaꞌe prata guigua remeꞌẽ teĩ xee ma nakuaveꞌẽi
ꞌrã huvixa raꞌy rovai, mbaꞌeta roendu porã ange huvixa ndevy, Abisai haꞌe
Itai pe ijayvu ramo, “Pereko porãꞌi xeraꞌy Absalão”, heꞌi rã. 13 Xapyꞌa rei
 

xee ma nanheꞌẽ renduia rupi hexe ajapo vai vaꞌe rire huvixa ndoikuaa eꞌỹi
ꞌrãgue. Haꞌe rami avi ndee eteve voi xejou vai ꞌrãgue — heꞌi.
14 Joabe ombovai:
 

— Ndaꞌevei ndereve haꞌã rive aguã — heꞌi vyve mboapy huꞌy ogueraa
vy oipyxo Absalão kuraxõ py, oikove teri reve yvyra carvalho rakãmby
re ipija oinya py. 15 Haꞌe gui dez kunumigue Joabe rembiporu reraa vaꞌe
 

kuery ju ombojere okuapy vy ojuka eteꞌi Absalão.

16 Haꞌe gui ma Joabe mimby guaxu omonheꞌẽ rã ixondaro kuery
 

opytuꞌupa Israel kuery monhaa gui. Haꞌe vy ojevypa, Joabe omombytuꞌu

ramo.
17 Absalão retekue ogueraa vy omombo kaꞌaguy re yvykua tuvixa
 

vaꞌe oĩ vaꞌe py, haꞌe vy hiꞌáry omboaty reta ita. Haꞌe rã Israel kuery ma
peteĩ-teĩ ngoo katy onhamba ojeꞌoivy. 18 Absalão oikove teri reve omopuꞌã
 

vaꞌekue peteĩ ita ojeupe ae, huvixa rekoa yvyugua py. Mbaꞌeta aipoeꞌi:
“Xee ndarekoi xeraꞌy peteĩꞌi ma voi xerery re imaꞌenduꞌaa aguã”, heꞌi.
Haꞌe rami vy ita re ae omoĩ guery. Haꞌe rami rire haꞌe vaꞌe pe aỹ peve
“Absalão pegua ita” ꞌea.

Absalão omano rã Davi ojaeꞌo vaipaague

19 Haꞌe gui Zadoque raꞌy Aimaás aipoeꞌi:
— Tove taa tamombeꞌu huvixa pe hovaigua kuery poꞌakaa gui Senhor
ogueraa jepe maague.
20 Haꞌe rami teĩ Joabe ombovai:
 

— Ndee ma neremombeꞌui ꞌrã teve ange mbaꞌemo oiko vaꞌekue,

amboae ára py haꞌeve ꞌrã teĩ, huvixa raꞌy ae omano rire — heꞌi.
21 Haꞌe gui peteĩ Etiópia pygua hiꞌaĩ vaꞌe pe ju Joabe aipoeꞌi:
 
 563 2 Samuel 18

— Ndee katu tereo emombeꞌu mbaꞌemo rexa vaꞌekue — heꞌi ramo

Joabe renonde ojeroꞌa ma vy onha ovy.
22 Haꞌe gui Zadoque raꞌy Aimaás aipoeꞌive ju Joabe pe:
 

— Haꞌe rami teĩ ma tove xee voi taa Etiópia pygua rakykue.
Joabe aipoeꞌi:
— Mbaꞌerã tu ndee voi renha ta, xeraꞌy? Mbaꞌeta haꞌe nunga
remombeꞌua gui nderejoui ꞌrã hekovia — heꞌi.
23 — Haꞌe rami teĩ ae ma xee aanha ta avi — heꞌi ju Aimaás.
 

Ixupe Joabe
— Enha haꞌvy eovy — heꞌi ramove Aimaás onha avi ovy tape yvyꞌãmbe
rupi, haꞌe vy onhokuã ovy Etiópia pygua.
24 Tetã jaikea py Davi oguapy oiny mokoĩ okẽ oĩ vaꞌe mbyte py.
 

Peteĩ jopya ojeupi ovy okẽ yke rupi kora oĩ vaꞌe áry. Haꞌe vy omaꞌẽ vy
oexa peteĩ ava haꞌe aeꞌi onha ouvy vaꞌe. 25 Haꞌe vy jopya ojapukai vy
 

omombeꞌu huvixa pe. Haꞌe rã huvixa ombovai:

— Haꞌe aeꞌi ri ou vaꞌe ma mbaꞌemo porã mombeꞌuarã ꞌrã ou — heꞌi.
Haꞌe vy ou oiny vaꞌe ovaẽ ouvy.
26 Haꞌe gui jopya omaꞌẽ jevy vy oexa amboae ava onha ouvy vaꞌe. Haꞌe
 

vy teĩgue ju ojapukai okẽ py oĩ vaꞌe pe. Haꞌe vy aipoeꞌi:

— Amboae ava ju haꞌe aeꞌi onha jekuaa ouvy.
Huvixa ombovai:
— Haꞌe rami rã haꞌe vaꞌe voi mbaꞌemo porã mombeꞌuarã ꞌrã ou — heꞌi.
27 Aipoeꞌive ju jopya:
 

— Tenonde onha ouvy vaꞌe ma ko Zadoque raꞌy Aimaás.

Huvixa ombovai:
— Haꞌe vaꞌe ma heko porã vaꞌe vy mbaꞌemo porã omombeꞌu ꞌrã ouvy
— heꞌi.
28 Haꞌe gui ma Aimaás ovaẽ vy ojapukai huvixa pe:
 

— Haꞌevepa rei! — heꞌi vy huvixa renonde ojeroꞌa ngova yvy re

omovaẽ peve. Haꞌe vy aipoeꞌive ju:
— Taꞌimaꞌenduꞌa porãa Senhor Nderuete re, mbaꞌeta nhandepo py
omboaxapa xeruvixa rovai opuꞌã vaꞌekue — heꞌi.
29 Huvixa oporandu:
 

— Oiko porã pa xeraꞌy Absalão?

Aimaás ombovai:
— Haꞌe rami avi xeruvixa, xee ma nerembiguai Joabe xembou ma jave aexa
nhomoanha-anha haꞌe hevovo rei vaꞌeri xee ndaikuaai guive mbaꞌe paa — heꞌi.
30 Huvixa aipoeꞌi:
 

— Apy heꞌã, earõ ranhe — heꞌi ramo oarõ hoꞌamy haꞌe py.
31 Haꞌe gui Etiópia pygua ju ovaẽ vy aipoeꞌi:
 

— Xeruvixa, mbaꞌemo porã aru neremiendurã. Ange ma Senhor

nderepy nderovai opuꞌã vaꞌekue poꞌakaa gui — heꞌi.
2 Samuel 18​, ​19 564

32  Haꞌe
ramo huvixa oporandu Etiópia pygua pe:
— Oiko porã pa xeraꞌy Absalão?
Etiópia pygua ombovai:
— Xeruvixa, tove haꞌe vaꞌe oiko vaiague ramigua toiko nderovaigua
kuery haꞌe javi re, ndevy ojapo vai aguã opuꞌã vaꞌekue ma guive rã
— heꞌi.
33 Haꞌe rami rã huvixa opyꞌa py onhenhandu vai ete vy ojepeꞌa ovy tetã
 

kora rokẽ áry opy jaꞌo oĩ vaꞌe py oĩ aguã. Haꞌe vy ojaeꞌo. Oguata vy ojevy-
jevy oikovya rupi aipoeꞌi:
— Xeraꞌy Absalão, xeraꞌy, xeraꞌy Absalão! Nderekovia xee amano ꞌrãgue
teĩ, Absalão xeraꞌy, xeraꞌy!

Davi pe Joabe ijayvuague

19   Haꞌe
gui ma Joabe pe aipoꞌea:
1

— Maꞌẽ, huvixa tu ojaeꞌo rima oikovy guaꞌy Absalão re ipyꞌa

vaia rupi — ꞌea. 2 Haꞌe rami py haꞌe vaꞌe ára haꞌe kuery ipoꞌaka teĩ
 

iporiaupa okuapy, “Huvixa ma guaꞌy Absalão re ipyꞌa vai” ꞌea ramo. 3 Haꞌe
 

vaꞌe árave haꞌe kuery ndaꞌevei reve oike ju okuapy tetã py, joe opuꞌãa
gui oxĩmba rei vy onha vaꞌe rami. 4 Huvixa Davi ma oakã ojaoꞌipa reve
 

ojapukai ratã:
— Xeraꞌy Absalão, Absalão xeraꞌy, xeraꞌy! — heꞌi oikovy.
5 Haꞌe ramo Joabe ma huvixa oĩa py oike vy aipoeꞌi ixupe:
 

— Aỹ ma rejapo nerembiguai kuery haꞌe javi oxĩmba aguã rami, haꞌe

kuery ange nderekove ogueraa jepe rire teĩ, haꞌe nderaꞌy haꞌe nderajy
kuery rekove, haꞌe nderaꞌyxy haꞌe nderaꞌyxy jevy kuery rekove guive.
6 Ndee ma nhiꞌã reayvu ndere ijaꞌe eꞌỹ vaꞌe kuery, haꞌe rã nderayvua
 

kuery ma remomboriau rive. Aỹ ma xee aikuaa rã ange Absalão nomanoi,

haꞌe rã ore kuery ma romanomba vaꞌe rire revyꞌa ꞌrãgue. 7 Epuꞌã ke aỹ,
 

eẽ, haꞌe ndeayvu nerembiguai kuery ipyꞌa porã ju aguã rami. Xee ma
Nhanderuete rery rupi aura vy aipoaꞌe: Aỹ ndeayvu aguã nereẽi ri ramo
ndereve neĩ peteĩꞌi ava ma voi ndopytavei ꞌrã kovaꞌe pyávy. Nekunumi
guive aỹ peve rejexavaiaty gui ma haꞌe nunga ndaꞌeveive ꞌrã ndevy
— heꞌi.
8 Haꞌe rami rã huvixa opuꞌã vy oguejy tetã kora rokẽ py oguapy oiny.
 

Haꞌe rã heta vaꞌe kuery haꞌe javi pe omombeꞌua vy

— Neꞌexa, huvixa ma okẽ py hiny — ꞌea rã haꞌe kuery haꞌe javi ou vy
ojexa uka okuapy huvixa renonde.
Haꞌe rã Israel kuery ma onhamba ma voi, peteĩ-teĩ ngoo katy. 9 Haꞌe
 

rami vy Israel kuery haꞌe javi regua joupe-upe ijayvu okuapy, haꞌe vy
aipoeꞌi:
— Huvixa ma nhanderovaigua haꞌe filisteu kuery po gui nhandereraa
jepe vaꞌekue ri oyvy gui ae onha vaꞌekue Absalão káuxa. 10 Haꞌe rami teĩ
 
 565 2 Samuel 19

Absalão nhanderuvixarã nhamoĩ vaꞌekue ma joe opuꞌãa py omano. Aỹ ka,

mbaꞌe re tu pekyrirĩ ri? Pejapo ꞌrãgue huvixa ojevy ju aguã rami.

Jerusalém tetã katy Davi ojevyague

11 Israel
kuery haꞌe rami joupe-upe ijayvua omombeꞌupaa ma huvixa
Davi pe. Haꞌe ramo huvixa aipoeꞌi uka sacerdote kuery Zadoque haꞌe
Abiatar pe:
— Aipopeje ke Judá regua nhomongetaa kuery ikuai vaꞌe pe: “Mbaꞌe
re tu peẽ kuery gui amboae kuery haꞌe javi ranhe ogueru ju ꞌrã huvixa
hekoa py? 12 Peẽ kuery ma xeryvy kuery aeꞌi, xekãgue haꞌe xeroꞌo reguaꞌi
 

ae peiko. Mbaꞌe re tu haꞌvy peẽ kuery gui amboae regua kuery ranhe
xereru jevy ta?” peje. 13 Haꞌe gui Amasa pe ma aipopeje: “Ndee ndaꞌu
 

xeroꞌo haꞌe xekãgue regua aeꞌi eꞌỹ avi? Xevygua xondaro kuery ruvixa
Joabe rekovia ndee romoĩ eꞌỹ ramo Nhanderuete taxembopaga haꞌe
oipotaa rami” peje.
14 Haꞌe rami huvixa ijayvua Judá regua avakue oendu vy peteĩꞌi rami
 

ovyꞌa okuapy opyꞌa py. Haꞌe vy aipoeꞌi uka okuapy ixupe:

— Oreruvixa, ejevy ju nerembiguai kuery haꞌe javi reve — heꞌi uka.
15 Haꞌe ramo huvixa ojevy vy Jordão yakã peve ranhe ovaẽ. Haꞌe rã
 

Judá kuery avi Gilgal py ojeꞌoi huvixa reve nhovaexĩ aguã, Jordão yakã
ogueroaxa heruvy aguã.

Davi reve Simei nhovaexĩague

16  Haꞌe
gui Gera raꞌy Simei, Benjamim regua Baurim pygua vaꞌe ojapura
ovy vy Judá regua avakue rupive oguejy, huvixa Davi reve nhovaexĩ
avi aguã. o 17 Haꞌe vaꞌe reve oo avi mil xondaro kuery Benjamim regua.
 

Saul ro pygua kuery rembiguai Ziba oo avi, guaꞌy kuery quinze haꞌe
guembiguai vinte vaꞌe reve. Haꞌe kuery jogueraa pojava Jordão yakã py
huvixa pe ojexa uka vy. 18 Haꞌe rami vy haꞌe kuery yy oaxapa huvixa ro
 

pygua kuery ogueroaxa ju heruvy aguã, haꞌe ixupe ojapo aguã oipotaa
rami rei.
Gera raꞌy Simei ma huvixa renonde oĩ guenapyꞌã re, huvixa Jordão
yakã oaxa ta ramo. 19 Haꞌe vy aipoeꞌi ixupe:
 

— Xeruvixa, xembopaga eme ajejavyague re, nemaꞌenduꞌa eme

xee nerembiguai xeꞌarandu eꞌỹa rupi ajapo vaiague re, Jerusalém gui
reoa ára. Xeruvixa, nemaꞌenduꞌave eme haꞌe nungakue re ndepyꞌa py.
20 Mbaꞌeta xee nerembiguai vaꞌe aỹ anhemombeꞌupa ajejavyague. Haꞌe
 

rami vy ae xeruvixa, José ramymino kuery gui xee ranhe aju rovaexĩ
aguã — heꞌi.

o
 19.16 Simei ma Jerusalém gui Davi onha jave ixupe ijayvu vai, haꞌe hexe ita omombo
vaꞌekue (2 Samuel 16.5‑14).
2 Samuel 19 566

21 Haꞌeramo Zeruia piꞌa Abisai aipoeꞌi:

— Simei nomanoi ꞌrã ri ndaꞌu huvixarã Senhor omoĩ vaꞌekue pe
ijayvu vaiague re?
22 Haꞌe rã Davi ombovai:
 

— Mbaꞌe tu xee areko peẽ Zeruia piꞌa kuery reve? Mbaꞌe re tu aỹ

penhemoingo xerovaiguarã? Aỹ ndaꞌu Israel regua omano ta? Tyrã pa
xee ndaikuaai teve Israel kuery ruvixa ju aĩa? — heꞌi
23 Haꞌe gui Simei pe ju huvixa oura vy
 

— Ndee neremanoi ꞌrã — heꞌi.

Davi reve Mefibosete nhovaexĩague

24  Saul
ramymino Mefibosete voi oo huvixa reve nhovaexĩ aguã.
Haꞌe vaꞌe ma huvixa ooa ára guive ojevy porãa ára peve ndojepyeivei,
nonhendyva apoi, neĩ oao voi ndojoivei vaꞌekue. 25 Haꞌe gui Jerusalém
 

py huvixa ovaẽ ramo hexeve Mefibosete nhovaexĩ aguã ou ramo huvixa

aipoeꞌi:
— Mefibosete, mbaꞌe re tu ndereoi rakaꞌe xerupive?
26 Ombovai:
 

— Xeruvixa, xerembiguai xembotavy ramo ndaai. Mbaꞌeta xee

nerembiguai aguata porã eꞌỹ vaꞌe vy aipoaꞌe teĩ: “Ambokupe árygua
uka ꞌrã xerymba huvixa rupive aa aguã”, haꞌe vaꞌekue. 27 Haꞌe rami teĩ 

xeruvixa, xerembiguai ma nerenonde ijayvu rei xere. p Haꞌe rami avi

xeruvixa, ndee ma Nhanderuetea guigua anjo rami reikuaapa vaꞌe.
Xerereko ke ndee reipotaa rami. 28 Haꞌe gui xeruvixa, haꞌevea rami
 

ꞌrãgue xeru ro py ikuai vaꞌekue rejuka ukapa vaꞌe rire. Haꞌe rami
teĩ ndee xereru imoiny nde-mesa py okaru vaꞌe kuery mbyte. Haꞌe
nunga rupi xeruvixa, ndaꞌevei mbaꞌemo re rive xee ajerure aguã ndevy
— heꞌi.
29 Haꞌe rã huvixa ombovai:
 

— Haꞌeve ma. Mbaꞌe re tu haꞌe nunga re teri ndeayvu? Xeayvu Ziba

reve pembojaꞌo pendeyvy.
30 Mefibosete aipoeꞌi huvixa pe:
 

— Ixupe ae topytapa, xeruvixa, ndero py rejevy porã ma rire.

Davi reve Barzilai nhovaexĩague

31 Haꞌe
gui Gileade pygua Barzilai voi Rogelim gui ou vy huvixa reve
oaxa Jordão yakã, yy rovai re peve. 32 Barzilai ma tujaꞌi ete, oitenta
 

maꞌetỹ ma oguereko vaꞌe. Haꞌe ae huvixa kuery pe omeꞌẽ vaꞌekue hoꞌu

p
 19.27 Mefibosete ma Saul raꞌy Jônatas raꞌykue, hexe Davi opena porãa vaꞌekue Jônatas re
imaꞌenduꞌa vy. Hembiguai ma Ziba (9.1‑13). Haꞌe gui Ziba ma Mefibosete rekokue ramigua
rive omombeꞌu vaꞌekue Davi pe, ijyvy ojeupe guarã ae ojopyxe vy (16.1‑4).
 567 2 Samuel 19

vaꞌerã Maanaim py ikuai jave, ava oguerekopa vaꞌe vy. q 33 Haꞌe gui  

huvixa aipoeꞌi Barzilai pe:

— Jaa ke xerupive, Jerusalém tetã py xee ameꞌẽ ꞌrã nerembiꞌurã.
34 Barzilai ombovai huvixa pe:
 

— Mbovy ára peve teri ndaꞌu aiko ꞌrã? Ndaꞌevei teve ndee xeruvixa
reve aa aguã Jerusalém peve. 35 Oitenta maꞌetỹ ma xee areko.
 

Ndaikuaavei ma mbaꞌe nunga pa iporã vaꞌe, haꞌeꞌỹ vy iporã eꞌỹ vaꞌea voi.
Tembiꞌu haꞌu vaꞌe voi naendu kuaavei ma heea, haꞌu vaꞌe haꞌe ayꞌu vaꞌe
voi. Xee ndaꞌu aendu kuaa teri ꞌrã avakue haꞌe kunhague oporaei rã?
Xeruvixa, mbaꞌerã tu xee nerembiguai romoingo eta rei rive ta? 36 Haꞌe  

rami avi xeruvixa, ndereve xee aa ꞌrã Jordão yakã rovai peveꞌi. Mbaꞌe
re tu ndee remboekovia ta mbaꞌemo porã ndevy ajapoague? 37 Tove xee  

nerembiguai taa ju, haꞌe vy xerekoa py ae amanoꞌi ꞌrã xeru haꞌe haꞌi
kuery rupa katyꞌi xenhono porãa aguã. Haꞌe rami avi neꞌexa, Quimã toĩ
nerembiguairã. Xeruvixa, toaxa haꞌe ae nderupive, haꞌe rã rereko ꞌrã
reipotaa rami — heꞌi.
38 Huvixa ombovai:
 

— Toaxa haꞌvy Quimã xereve, haꞌe ixupe ajapo ꞌrã reipotaa rami tema.
Ndevy voi ajapo ꞌrã reipota vaꞌe haꞌe javi — heꞌi.
39 Pavẽ rei Jordão yakã oaxapa ramo huvixa voi oaxa ma vy oayvupa
 

Barzilai rova py, haꞌe vy ogueroayvu porã imondovy. Haꞌe rã Barzilai

ojevy ju ngoo katy. 40 Gilgal peve huvixa oaxa ovy ramo Quimã oo avi
 

oiny hupive. Huvixa rupive ojeꞌoi avi Judá regua kuery haꞌe javi, haꞌe
Israel regua mbyte rupi peve.
41 Haꞌe gui Israel regua avakue haꞌe javi oupa okuapy huvixaa py. Haꞌe
 

vy aipoeꞌi okuapy ixupe:

— Oreruvixa, mbaꞌe re tu oreryvy kuery gui Judá regua ranhe rive
ndereru nhemi okuapy? Mbaꞌeta Jordão yakã kyvõgua re haꞌe kuery
ndereru ndero pygua kuery reve, nerembiguai kuery haꞌe javi avi
— heꞌi. r
42 Haꞌe ramo Judá regua avakue haꞌe javi ombovai Israel kuery pe:
 

— Haꞌe rami rojapo mbaꞌeta huvixa ma oreretarã ae. Mbaꞌe re tu haꞌe

rami rã rive pendevai ta? Ore kuery ndaꞌu huvixa rembiꞌu re rokaru, tyrã
pa orevy mbaꞌemo omeꞌẽ rive vaꞌekue?
43 Haꞌe gui avakue Israel kuery ombovai ju Judá kuery pe:
 

— Ore kuery ma pendegui dez-kue oreretave vaꞌe vy peẽ kuery gui

roguerekove Davi reve. Mbaꞌe re tu haꞌvy peẽ kuery norembovareive? Ore
kuery ranhe oreayvu rakaꞌe nhanderuvixa rogueru jevy aguã re — heꞌi
teĩ Israel kuery ijayvua gui Judá kuery ijayvu poyive tema.

q
 19.32 2 Samuel 17.27‑29 r 19.41 Apy “Israel kuery” heꞌia ma Judá regua eꞌỹ re ijayvu
vy. Haꞌe rã amboae py ma jaikuaa ꞌrã judeu kuery haꞌe javi re ijayvua.
2 Samuel 20 568

Seba huvixa rovai opuꞌã rã ojukaa ague

20   Haꞌe
py oĩ avi peteĩ ava nheꞌẽ vai raꞌy Seba hery vaꞌe, Bicri raꞌy,
1

Benjamim regua vaꞌe. Haꞌe vaꞌe ma mimby guaxu omonheꞌẽ vy

aipoeꞌi:
— Nhande kuery ma mbaꞌeve ndajarekoi Jessé raꞌy Davi reve. Israel
kuery, peteĩ-teĩ jajeꞌoi nhandero katy! — heꞌi. 2 Haꞌe ramo Israel regua
 

avakue haꞌe javi ojaꞌo jogueravy Davi-a gui, Bicri raꞌy Seba rupive anho
ojeꞌoi. Haꞌe rã Judá regua kuery ma huvixa reve tema ikuai, haꞌe vy
Jordão yakã guive ogueru okuapy Jerusalém peve.
3 Jerusalém tetã py ngoo oĩ vaꞌe py Davi ovaẽ vy ogueraapa dez guaꞌyxy
 

jevy oguereko vaꞌekue ngoo re opena vaꞌerã oeja vaꞌekue. Haꞌe vaꞌe kuery
ma ombotypa vy omongaru uka porã vaꞌeri neĩ teĩve reve nonhenovei.
Haꞌe kuery omano eꞌỹa ja oo omboty pyre py ikuai imeveꞌỹ vaꞌe rami ae.
4 Haꞌe gui Davi aipoeꞌi Amasa pe:
 

— Mboapy araa py emboatypa ke xea py Judá regua avakue, haꞌe ndee

voi eju ju apy rejexa uka aguã — heꞌi. 5 Haꞌe ramo Amasa oo Judá regua
 

avakue oguerupa aguã, teĩ ou ju eꞌỹ re ára oaꞌangaague oaxa rive.

6 Haꞌe ramo Abisai pe ju Davi aipoeꞌi:
 

— Aỹ Absalão ojapoague gui Seba ojapo vaive ꞌrã nhandevy. Haꞌe rami
vy eraapa na xerembiguai kuery, haꞌe pemonha, tetã ikorapa vaꞌe py
onhemi vy nhandegui oo jepe eꞌỹ aguã — heꞌi.
7 Haꞌe ramo Joabe revegua kuery ma Jerusalém gui kuery ojeꞌoipa Bicri
 

raꞌy Seba omonha vy, huvixa rarõa haꞌe xondaro kuery ipyꞌa guaxukue
haꞌe javi reve. 8 Haꞌe gui Gibeão katyꞌi ita tuvixa vaꞌe hiꞌaĩa py haꞌe kuery
 

ovaẽmba jave ma Amasa ovaexĩ ouvy. Joabe ma xondaro kuery ao py

onhemonde hoꞌamy haꞌe py. Hiꞌáry kuꞌakuaa oĩ vaꞌe reve kyxe avi oĩ hyru
py. Ovaexĩ ovy vy oity kyxe. 9 Haꞌe vy Amasa pe Joabe — Xeryvy, reiko
 

porãꞌi pa? — heꞌi reve hendyva re ojopy oiporu kuaa regua py, oayvu
aguã merami. 10 Haꞌe rã Amasa neĩ ndoikuaa potai Joabe opo rovai py
 

kyxe oguerekoa re. Haꞌe rã haꞌe vaꞌe py ae oyeꞌo, hyekue onhoẽmba.

Teĩgue ju oikyxĩ eꞌỹ re omano haꞌe pyve. Haꞌe ramo guyvy Abisai reve
Joabe omonhave ju jogueravy Bicri raꞌy Seba.
11 Joabe reve ikuai vaꞌe regua peteĩ ma Amasa retekue yvýry hiꞌaĩ vy
 

aipoeꞌi:
— Joabe revegua Davi-a katygua peiko vaꞌe ma jaa ke Joabe rupive —
heꞌi. 12 Tape mbyte rupi Amasa nguguy re omyĩ teri oupy ramo oexa vaꞌe
 

nhavõ opyta kuerei ꞌrã. Haꞌe nunga rupi xondaro vaꞌe oexa vy tape mbyte
gui oguerovave heravy Amasa retekue nhuũndy katy. Haꞌe vy hiꞌáry
omombo peteĩ ao puku, ituia py ovaẽ vaꞌe nhavõ opyta ramo. 13 Tape  

gui oguerova ma rire avakue haꞌe javi oo Joabe rupive, Bicri raꞌy Seba
rakykue monha vy.
 569 2 Samuel 20

14  Seba
kuery ma Israel haꞌe javi regua ikuaia rupi oaxapa jogueravy,
Abel-Bete-Maaca peve. Haꞌe rami teĩ berita kuery anho onhemboatypa vy
ojeꞌoi hupive. 15 Haꞌe gui Joabe oxondaro kuery reve ovaẽmba vy ojoko
 

imoiny Abel-Bete-Maaca tetã. Haꞌe vaꞌe tetã katyꞌi omboaty reta yvy, tetã
kora yvatekuea peve. Haꞌe javi Joabe reve ikuai vaꞌe ojoꞌo-joꞌo okuapy
tetã kora oity aguã.
16 Haꞌe gui ma tetã gui peteĩ kunha hiꞌarandu vaꞌe ojapukai:
 

— Pendu ke, pendu ke. Aipopeje Joabe pe tou kyvõ katy, hexeve
xeayvu aguã.
17 Haꞌe vaꞌe ovaẽ ramove kunha vaꞌe oporandu:
 

— Ndee ae pa Joabe?
Ombovai:
— Xee ae — heꞌi.
Haꞌe rã kunha vaꞌe aipoeꞌi:
— Endu ke xee nerembiguai xeayvua.
— Aendu ꞌrã — heꞌi Joabe.
18 Haꞌe rã kunha vaꞌe aipoeꞌive ju:
 

— Yma guive aipoꞌea: “Penhemongeta uka ꞌrã Abel py, mbaꞌemo pereko
vaꞌe re oikuaa pota porãa aguã” ꞌea. 19 Haꞌe rami ae xee ma Israel kuery
 

joe opuꞌã vaꞌe regua eꞌỹ, ore kuery ma ojeroviapy meme. Haꞌe rã ndee
ma rembovaipaxe peteĩ tetã, xee Israel regua xy aiko vaꞌeri. Mbaꞌe re tu
oremokanhy ta Senhor pegua orekuai vaꞌe?
20 Joabe ombovai vy aipoeꞌi:
 

— Xee ma namokanhyi ꞌrãe, nambovaipavei ꞌrã guive. 21 Ndee rexaꞌãa

 

rami eꞌỹ aikoa. Haꞌe rami avi peteĩ ava Efraim yvyty re oiko vaꞌe, Bicri
raꞌy Seba hery vaꞌe, opuꞌã karamboae huvixa Davi rovai. Haꞌe vaꞌe anhoꞌi
pemboaxa xevy, haꞌe ramo ajepeꞌa ju ꞌrã peneretã gui — heꞌi.
Haꞌe rã kunha vaꞌe aipoeꞌi Joabe pe:
— Maꞌẽ, inhakãgue amombo uka ꞌrã ndevy tetã kora áry rupi.
22 Haꞌe gui kunha vaꞌe oꞌarandua rupi oo guetarã kuery haꞌe javi reve
 

jogueroayvu aguã. Haꞌe rire Bicri raꞌy Seba akã ojaya okuapy vy omombo
Joabe oexa aguã. Haꞌe rã omonheꞌẽ mimby guaxu, haꞌe ramo ojepeꞌapa
ju tetã gui. Peteĩ-teĩ ngoo katy ju ojeꞌoi. Haꞌe rã Joabe ma Jerusalém katy
ojevy huvixa reve jogueroayvu aguã.

2 Samuel 8.15‑18; 1 Crônicas 18.14‑17
23  Joabe
ma Israel regua xondaro kuery haꞌe javi re opena vaꞌe. Haꞌe
rã Joiada raꞌy Benaia ma huvixa rarõa kuery re opena. 24 Adorão ma
 

omombaꞌeapo nheaꞌãmby kuery re opena. Haꞌe rã Ailude raꞌy Josafá ma

mbaꞌemo oiko vaꞌekue mboparaa ae. 25 Seva ma kuaxia re opena vaꞌety.
 

Zadoque haꞌe Abiatar ma sacerdote ikuai. 26 Haꞌe gui Jair ramymino Ira
 

ma Davi mongetaaty oiko.

2 Samuel 21 570

Gibeão pygua kuery ojepy okuapyague

21   Davi
oĩ jave oiko karuai mboapy maꞌetỹ re. Haꞌe rã Senhor pe
1

Davi oporandu rã aipoeꞌi ixupe:

— Haꞌe rami oiko mbaꞌeta Saul haꞌe hoo pygua kuery jouguy omoẽague
re ndopagai teri, Gibeão pygua kuery regua ojukaague re guive — heꞌi.
2 Haꞌe rami rã Gibeão pygua kuery huvixa oenoĩ uka vy ijayvu haꞌe
 

kuery reve. Gibeão pygua ma Israel regua eꞌỹ, amorreu regua rembyrekue
ae. Haꞌe gui Israel kuery oura ma voi vaꞌekue omomba eꞌỹ aguã re, vaꞌeri
Saul ma omombaxe Israel haꞌe Judá kuery re ndaꞌevei ete vy. s
3 Haꞌe gui Davi oporandu Gibeão pygua kuery pe:
 

— Mbaꞌe tu peipota ajapo pendevy kuery pe? Mbaꞌe nunga tu ameꞌẽ ꞌrã
pendevy teko vai ojapoague rekovia, Senhor pegua kuery peroayvu porã
aguã?
4 Gibeão regua kuery ombovai okuapy:
 

— Saul haꞌe hoo pygua kuery mbaꞌe prata haꞌe ouro ma ndoroipotai.
Israel regua ndorojukaxei guive peteĩve — heꞌi.
Davi oporanduve ju:
— Mbaꞌe nunga tu haꞌvy tajapo pendevy kuery pe?
5 Haꞌe kuery ombovai huvixa pe:
 

— Haꞌe gui oreregua kuery jukaare, Israel mbyte rupi roikove eꞌỹ aguã
oremokanhymbaxe vaꞌekue, 6 haꞌe vaꞌe raꞌy kuery regua gui emboaxa
 

orevy sete avakue Senhor renonde rojyryvipy aguã, Gibeá Senhor

rembiporavo Saul rekoague py ae — heꞌi.
Haꞌe ramo huvixa aipoeꞌi:
— Xee amboaxa ꞌrã pendevy — heꞌi.
7 Haꞌe rã Jônatas raꞌy Mefibosete Saul ramymino vaꞌe ma huvixa
 

nomboaxai, Senhor rery rupi Saul raꞌy Jônatas reve Senhor Davi
ouraague rami vy. 8 Haꞌe rami vy huvixa ojopy Saul raꞌy kuery Aiá rajy
 

Rispa piꞌa mokoĩve, Armoni haꞌe Mefibosete hery vaꞌe, haꞌe gui Saul rajy
Merabe piꞌa kuery peteĩ nhiruĩve, meolatita Barzilai raꞌy Adriel raꞌy kuery
ikuai vaꞌe. 9 Haꞌe vaꞌe kuery ma Gibeão pygua kuery po py omboaxa yvyꞌã
 

áry ojyryvipypa aguã, Senhor renonde. Haꞌe rã sete-ve hoꞌapa vyvoi. Haꞌe
vy omano, mbaꞌemo monoꞌõa ypyꞌia ára, jypy cevada omonoꞌõa ára py ae.
10 Haꞌe ramo Aiá rajy Rispa ma peteĩ ajukue voxa guigua ogueraa vy
 

peteĩ ita tuvixa vaꞌe áry oipyo imoiny oĩ aguã. Haꞌe py ma jypy omonoꞌõa
ára guive opyta yva gui oky hoꞌa ju peve. Haꞌe vaꞌe ma ara py neĩ pyávy
ndoejai oikovy tetekue ikuaia py guyra oveve vaꞌe onhemboja aguã,
mymba kaꞌaguy rupigua guive.

s
 21.2 Gibeão regua kuery reve Josué jogueroayvuague rami vy Israel kuery pe ombaꞌeapo
ꞌrã avave rei ojukaa eꞌỹ re (Josué 9).
 571 2 Samuel 21​, ​22

11 Davi
pe omombeꞌua Saul raꞌyxy jevy Rispa oikoa haꞌe javi, Aiá rajy
vaꞌe. 12 Haꞌe rami rã Davi oo vy Jabes-Gileade gui ogueru Saul haꞌe taꞌy
 

Jônatas kãgue, haꞌe pygua kuery Bete-Seã tetã mbyte gui ogueraa rire.
Haꞌe py ma Gilboa yvyty re filisteu kuery Saul ojukaa ára py oeja imoiny
vaꞌekue. 13 Haꞌe kuery po gui Saul haꞌe taꞌy Jônatas kãgue ogueru vy
 

haꞌe vaꞌe reve onhono porã avi ojyryvipy pyre kãgue. 14 Haꞌe rami vy
 

Benjamim regua yvy re ojaty okuapy Saul haꞌe taꞌy Jônatas kãgue, Zela
py, tuu Quis onhono porãague py ae. Huvixa ojapo ukaa rami ojapopa.
Haꞌe vaꞌe rire ma haꞌe vaꞌe yvy re Nhanderuete ojapo porã ju.

1 Crônicas 20.4‑8
15  Haꞌe
gui filisteu kuery opuꞌã ju okuapy Israel kuery rovai. Haꞌe rã
Davi oxondaro kuery reve ojeꞌoi vy jogueroꞌa filisteu kuery reve. Haꞌe gui
ma Davi ikaneꞌõ vaipa. 16 Isbi-Benobe ma gigante ramymino regua. Huꞌy
 

guaxu oguereko vaꞌe ma cinco quilos ipoyi vaꞌe, haꞌe onhemonde oikovy
huꞌy jokoa regua ipyaukue py. Haꞌe vaꞌe ma ojukaxe Davi. 17 Haꞌe rami teĩ
 

Zeruia piꞌa Abisai oepy vy filisteu oipyxo vy ojuka. Haꞌe ramo Davi pegua
kuery ixupe oura vy aipoeꞌi okuapy:
— Aỹ gui ma orereve ndee ndereovei ꞌrã joe ropuꞌã aguã katy, Israel
kuery moexakãa ogue eꞌỹ aguã — heꞌi okuapy.
18 Haꞌe vaꞌe rire ma jogueroꞌave ju Gobe py, filisteu kuery reve. Haꞌe py
 

ma husatita Sibecai vaꞌe ojuka gigante ramymino Safe.

19 Haꞌe vaꞌe rire teĩgue ju jogueroꞌa filisteu kuery rovai Gobe py. Haꞌe
 

gui Belém pygua Jaaré-Oregim raꞌy Elanã ojuka Gate pygua Golias. Haꞌe
vaꞌe guembiporu huꞌy guaxu oguereko vaꞌekue ma ajukue popẽaꞌy rami
tuvixa vaꞌe. t
20 Teĩgue ju opuꞌã okuapy joe, Gate py ae. Haꞌe py oiko peteĩ ava yvate
 

ete vaꞌe. Haꞌe vaꞌe ma mboapy meme ikuã haꞌe ipyxã voi, haꞌe javi vy
vinte e quatro ikuã haꞌe ipyxã oguereko. Haꞌe vaꞌe voi gigante ramymino
regua. 21 Haꞌe vaꞌe ma Israel kuery mbojaru reia rupi ijayvu ramo Davi
 

rykeꞌy Simei raꞌy Jônatas ojuka. 22 Haꞌe vaꞌe avakue irundy ikuai gigante
 

ramymino Gate tetã py. Haꞌe rami teĩ Davi haꞌe ixondaro kuery oitypa
rakaꞌe.

Salmo 18.1‑50

22   Haꞌe
gui Senhor pe Davi ijayvu kovaꞌe mboraei rupi, Saul
1

haꞌe hovaigua kuery haꞌe javi po gui Senhor ogueraa jepe jave.
2 Haꞌe vy aipoeꞌi:
 

— Senhor, ndee ma xeꞌitaova.

Ndee ma oo imbaraete vaꞌe haꞌe xerepya.

t
 21.19 1 Crônicas 20.5
2 Samuel 22 572

3 Xeruete ma xeꞌitaova anhemiaty,

mbaꞌemo vai jokoa, xereraa jepea imbaraete vaꞌe,
oo yvate vaꞌe, haꞌe anhemiaty.
Ndee Xeruete, xereraa jepe ꞌrã xejukaxea kuery gui.
4 Ajapukai Senhor ogueroporaeipy vaꞌe pe.

Haꞌe rami vy aa jepe ꞌrã xerovaigua kuery gui.

5 Manoa pygua xejoko vaꞌekue yai rami,

heko vai vaꞌe yai rami xere opuꞌã vy xemongyje.

6 Manoa pygua xejokua vaꞌekue,

nhuꞌã xã xejura xapyꞌa.

7 Haꞌe ramo ajexavaia py ajapukai karamboae Senhor pe.

Xeruete pe ajapukai ainy.

Haꞌe rã ojeupegua templo gui oendu xeayvua,
ijapyxa peve ajapukaia ovaẽ ramo.
8 Haꞌe ramo yvy omyĩ haꞌe oryryi.

Yva yta ikuai vaꞌe voi ovavapa, oryryipa,

ogueropoxy ramo.
9 Inhapyĩgua gui opuꞌã hataxĩ,

ijuru gui ma tata nhomombaarã oẽ,

tapyĩ hexakã vaꞌe.
10 Yva omoꞌyvyĩ vy oguejy,

ipy guýry pytũ vaikue oĩ reve.

11 Peteĩ anjo ipepo vaꞌe áry oĩ vy oveve ouvy,
yvytu opepo áry ogueru pojava ramo.
12 Oyvýry rupi rami omoĩ pytũ reia ooꞌirã,

pytũ, yy ijatya haꞌe yva re arai ikuai vaꞌe voi.

13 Hexakãa henonde oo vaꞌe gui

hendy ovy tapyĩ rexakã ramigua.

14 Haꞌe gui Senhor yapu yva re,

Yvate ete vaꞌe ijayvu atã.

15 Nguꞌy omombo vy omoaĩmba xerovaigua kuery.

Overa vy omondyipa.
16 Haꞌe ramo ojekuaa yy rupa,

haꞌe yvy yta avi ojekuaapa,

ndeayvu atãa py Senhor,
ndepoxya rupi neapyĩgua gui nepytuẽ ramo.
17 Yvate gui haꞌe okuaveꞌẽ vy xejopy,

xerenoẽ yy tuvixa vaꞌe gui.

18 Xereraa jepe xerovaigua kuery imbaraete vaꞌe gui,

xemomboriau rei vaꞌe kuery gui ae,

xegui ipoꞌakave ete vaꞌekue ri.
19 Xere haꞌe kuery opuꞌãmba rei ajexavai jave,
 573 2 Samuel 22

teĩ Senhor onhemoĩ xepytyvõarã.

20 Haꞌe rami vy xereru peteĩ henda ipaꞌũ jaꞌeavea py.
Xereraa jepe xererovyꞌa vy.
21 Xereko porãa re Senhor xerereko porã,

xevy pe omeꞌẽ ndaxepo kyꞌaiague repy.

22 Mbaꞌeta xee ma Senhor guigua tape rupi aiko vaꞌe,

ndajepeꞌai Xeruete gui haꞌeveꞌỹa rami aiko aguã.

23 Xejee amoĩ ijayvuague haꞌe javi,

xejegui ndaipeꞌai ayvu omoĩ vaꞌekue.

24 Henonde aiko anhetẽa rupi,

ajejoko teko vai rupi aiko eꞌỹ aguã.

25 Haꞌe ramo Senhor omeꞌẽ xereko porãague repy,

henonde rupi ndaxereko kyꞌai rire.

26 Heko porã vaꞌe kuery pe rejekuaa uka ꞌrã heko porã vaꞌe,

anhetẽ rupi ikuai vaꞌe pe rejekuaa uka anhetẽ rupigua avi,

27 ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe pe rejekuaa uka ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe,

haꞌe rã heko vai vaꞌe pe ma rejekuaa uka ꞌrã nhombopaga kuaa

vaꞌe.
28 Ndee reraa jepe ꞌrã onhemoꞌyvyĩꞌi vaꞌe,

haꞌe rã omaꞌẽ vaikue reia rupi onhemboyvate vaꞌe ma remomba

ꞌrã.
29 Ndee Senhor ma xerexapea,

Senhor omoexakã pytũ rupi aiko rã.

30 Ndereve vy amomba ꞌrã xondaro kuery,

Xeruete reve vy apo ꞌrã hetã kora áry rupi.

31 Nhanderuete guigua tape ma ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe,

Senhor ayvu ma oaꞌanga pyre.

Hexe onhemi vaꞌe haꞌe javi pe ma mbaꞌemo vai jokoa oiko.
32 Mavaꞌe tu Nhanderuete oiko Senhor eꞌỹ vy?

Mavaꞌe tu nhandeꞌitaova oiko Nhanderuete eꞌỹ vy?

33 Nhanderuete ma xemombaraetea xekangy eꞌỹ aguã,

omoatyrõ ꞌrã aguata aguã rupi.

34 Haꞌe ojapo xepy guaxu rami inhakuã aguã.

Haꞌe vy yvatea rupi xemoingo.

35 Xepo pe voi omeꞌẽ joe apuꞌã kuaa aguã.

Haꞌe ramo guyrapa overa vaꞌe guigua voi aipira ꞌrã.

36 Mbaꞌemo vai jokoarã remeꞌẽ xereraa jepea,

xemboaxya rupi xemboyvate.

37 Apyrõ aguã tape rembopyve ramo

ndaxepyxyryi ꞌrã.
38 Xerovaigua kuery amonha ꞌrã aupity peve.

Amomba rire ma ajevy ju.

2 Samuel 22​, ​23 574

39 Amomba ae, amouꞌũmba opuꞌã aguã ndaꞌevevei peve.

Xepy yvýry hoꞌapa.
40 Mbaꞌeta ndee xemombaraete ajogueroꞌa kuaa aguã,

rejapo xere opuꞌã vaꞌekue re xepoꞌaka aguã rami.

41 Xerovaigua kuery rejapo ojavapa aguã rami.

Xerayvu eꞌỹ vaꞌe amomba.

42 Haꞌe kuery omaꞌẽ rã avave rei ndoepyai.

Tá, Senhor pe haꞌe kuery ojapukai teĩ nombovai.

43 Haꞌe ramo amonguꞌipa yvy kuꞌi rami.

Amouꞌũmba, yapo tape guiguare rami amomba.

44 Xeretã pygua kuery xere opuꞌãa gui xereraa jepe,

xemoĩ yvy regua kuery ruvixarã.

Amboae regua kuery ndaexai vaꞌety voi xevygua ikuai.
45 Amboae regua kuery xenheꞌẽ rendu.

Xeayvu oendu vy ojapopa okuapy.

46 Haꞌe gui amboae regua kuery okanhymba,

onhemiague gui oẽmba onhemondyipa vy.

47 Senhor ma oikove vaꞌe, togueroayvu porãa xeꞌitaova!

Tomboetea Xeruete, ita xereraa jepea.

48 Nhanderuete xerepy vy jojukapa,

heta vaꞌe kuery re xembopoꞌaka.

49 Nhanderuete ae xereraa jepe xerovaigua kuery gui.

Ndee ma xemboyvate xerovaigua kuery áry,

haꞌe xerepy avakue jojuka vaꞌety po gui.
50 Haꞌe ramo Senhor, roguerovyꞌa ꞌrã yvy regua kuery oendua py,

aporaei ꞌrã nderery rupi. u

51 Haꞌe ae ombopoꞌaka ꞌrã huvixave omoĩ vaꞌekue,

oexa uka ꞌrã guembiporavo oayvua,

Davi haꞌe hamymino kuery pe, rakaꞌe rã peve.

Davi opa vygua ijayvuague

23   Povaꞌe ayvu ma opa vygua Davi ijayvuague.

1

Jessé raꞌy Davi ijayvua,

ava omboyvate pyre, Jacó kuery ruete omoĩ vaꞌekue,
Israel regua haꞌeve reiꞌia rupi oporai vaꞌe.
2 — Senhor Nheꞌẽ ijayvu xejuru rupi,

haꞌe ijayvua rupi ae xejuru omombeꞌu.

3 Israel kuery ruete ijayvu,

Itaova Israel kuery onhemiaty aipoeꞌi xevy:

“Teko porã rupi avakue re opena vaꞌe,

u
 22.50 Romanos 15.9
 575 2 Samuel 23

Senhor renonde ojererokyjea rupi joe opena vaꞌe ma

4 koꞌẽajeꞌive omoexakã ouvy vaꞌe rami oiko,
koꞌẽ ajeꞌive ndaꞌaraivei jave kuaray ojope ouvy vaꞌe rami,
oky rire ojope ju vy mbaꞌemo renhoĩ omboꞌokypa vaꞌe rami”, heꞌi.
5 Haꞌe rami eꞌỹ ri pa Nhanderuete renonde xero pygua kuery ikuai?

Mbaꞌeta xereve ojapo ngupive guarã opa eꞌỹ vaꞌerã,

haꞌevea rami meme ae ojapo, ivaipa aguã rami eꞌỹ.
Haꞌe rami vy ndojapoi avi ꞌrã teve aa jepe aguã,
aupity aguã arõ aikovy vaꞌe haꞌe javi?
6 Haꞌe rã nheꞌẽ vai raꞌy kuery ma oipeꞌapaa ꞌrã

juu nhandepo py eꞌỹ nhamondo vaꞌe rami.

7 Mbaꞌeta amongue omondoxe vy

oiporu ꞌrã ferro guigua, eꞌỹ vy huꞌy guaxu.

Haꞌe rire hiꞌaĩague pyve okai katuĩꞌi ꞌrã tata py.

1 Crônicas 11.10‑47
8  Po
rami ma Davi pegua ipyꞌa guaxukueve rery oĩ: Taquemoni
raꞌy Josebe-Bassebete ma mboapyve vaꞌe kuery ruvixa. Haꞌe vaꞌe ma
guembiporu huꞌy guaxu reve onheaꞌã oikovy oitocentos avakue rovai,
haꞌe vy ojukapa vyvoi peteĩgueꞌi pyve.
9 Haꞌe vaꞌe rire ma Dodô raꞌy Eleazar, Aoí ramymino vaꞌe. Haꞌe vaꞌe
 

ma mboapyve ipyꞌa guaxukueve vaꞌe regua oiko. Peteĩ ára Davi reve haꞌe
kuery ikuai vy filisteu kuery ijaty okuapy vaꞌe ombovai okuapy joe opuꞌã
aguã. Israel kuery mboae ma ojepeꞌapa ma teĩ 10 haꞌe opuꞌã vy onheaꞌã
 

filisteu kuery rovai, ipo kyxe ojopya haxypa peve. Haꞌe vaꞌe ára Senhor
ogueraa jepepa rã heta vaꞌe kuery Eleazar opuꞌã hoꞌamya py ojevypa ju
mbaꞌemo oeja pyre ojopy heravy aguã.
11 Haꞌe vaꞌe rire ma Agé raꞌy Samá, hararita vaꞌe. Leí tekoa py peteĩ
 

mbaꞌety kumanda peꞌi anho ikuaia py filisteu kuery ijaty okuapy ramo
haꞌe kuery gui heta vaꞌe kuery onhamba teĩ 12 mbaꞌety mbyte py Samá
 

hiꞌaĩ vy ojokopa. Haꞌe rami vy ojukapa filisteu kuery. Haꞌe rami py teĩgue
ju Senhor ogueraa jepepa.
13 Haꞌe gui trinta yvatekueve ikuai vaꞌe regua mboapy ma mbaꞌemo
 

monoꞌõa ára ojeꞌoi avi Adulão itakua py Davi onhemia py. Haꞌe vaꞌe jave
py filisteu regua xondaro kuery voi ijaty okuapy Refains yvyugua py.
14 Haꞌe rami vy Davi onhemia py oĩ, haꞌe rã filisteu regua xondaro kuery
 

ma Belém py ikuai. 15 Haꞌe gui Davi ijyꞌuvei etea rupi aipoeꞌi:

 

— Mavaꞌe tu xemboyꞌu ta ygua Belém tetã kora rokẽ py oĩ vaꞌe gui? —

heꞌi ramo 16 haꞌe vaꞌe mboapyve ipyꞌa guaxukueve ikuai vaꞌe ma filisteu
 

kuery ijaty okuapya mbyte rupi oaxa vy ygua Belém tetã rokẽ py oĩ vaꞌe
gui oguenoẽ yy, haꞌe Davi oĩa py ogueru. Haꞌe rã haꞌe ndoyꞌuxei vy onhoẽ
Senhor renonde omeꞌẽ mbyrã. 17 Haꞌe vy aipoeꞌi:
 
2 Samuel 23​, ​24 576

— Senhor, ndaꞌevei ete xee haꞌe nunga ayꞌu aguã! Xee ayꞌu ꞌrã ri ndaꞌu
avakue ndojeayvuveikue py ojeꞌoi vaꞌekue ruguy rami? — heꞌi vy ndoyꞌui.
Haꞌe ramigua ae mboapy ipyꞌa guaxukueve ojapo vaꞌekue.
18 Haꞌe gui Joabe rykeꞌy Abisai, Zeruia piꞌa vaꞌe ma trinta ikuai vaꞌe
 

ruvixa. Haꞌe vaꞌe ma guembiporu huꞌy guaxu reve opuꞌã trezentos ikuai
vaꞌe rovai, haꞌe vy ojukapa. Haꞌe rami vy tenondegua mboapyve ikuai
vaꞌe rami ete imaꞌenduꞌa porãmby oiko. 19 Haꞌe ma trinta ikuai vaꞌe gui
 

omboetevepy vy haꞌe kuery ruvixa oiko vaꞌeri tenondegua mboapyve

ikuai vaꞌe regua eꞌỹ guive.
20 Haꞌe gui Joiada raꞌy Benaia ma ipyꞌa guaxuve vaꞌe avi. Cabzeel pygua
 

oiko, mbaꞌemo tuvixa vaꞌe ojapo avi vaꞌe. Haꞌe rami vy ojuka mokoĩ
Moabe pygua joe opuꞌã kuaave vaꞌekue. Yroꞌy apĩ hoꞌa jave ma itakua py
oguejy vy ojuka peteĩ guary okua py oĩ vaꞌekue. 21 Ojuka avi peteĩ ava  

Egito guigua ipukuve vaꞌekue. Egito pygua ma huꞌy guaxu reve ou rã

Benaia popoka py rive opuꞌã ovy vy ipo gui huꞌy guaxu oguereko vaꞌekue
oipeꞌa vy haꞌe vaꞌe py ae ju ojuka. 22 Haꞌe nunga Joiada raꞌy Benaia ojapo
 

rire mboapyve tenondegua ipyꞌa guaxukueve re rami imaꞌenduꞌa porãmby

oiko. 23 Haꞌe vaꞌe ma trinta ikuai vaꞌe gui omboetevea vaꞌeri mboapyve
 

tenondegua regua ndoikoi guive. Haꞌe gui Davi omoĩ guarõa kuery re
opena vaꞌerã.
24 Trinta ikuai vaꞌe ma po rami hery: Joabe ryvy Asael, Belém pygua
 

Dodô raꞌy Elanã, 25 haꞌe gui Samá haꞌe Elica harodita vaꞌe meme,
 

26 paltita vaꞌe Heles, Tecoa pygua Iques raꞌy Ira, 27 Anatote pygua Abiezer,
   

Mebunai husatita vaꞌe, 28 Zalmom aoíta vaꞌe, Maarai netofatita vaꞌe,

 

29 Baaná netofatita vaꞌe raꞌy Helebe, Gibeá pygua Ribai raꞌy Itai Benjamim
 

regua vaꞌe, 30 Benaia piratonita vaꞌe, Gaás yakã katygua Hidai, 31 Abi-
   

Albom arbatita vaꞌe, Azmavete barumita vaꞌe, 32 Eliaba saalbonita vaꞌe,

 

Jasém raꞌy kuery, Jônatas, 33 Sama hararita vaꞌe, Sarar ararita vaꞌe raꞌy
 

Aião, 34 Aasbai maacatita vaꞌe raꞌy Elifelete, Aitofel gilonita vaꞌe raꞌy
 

Eliã, 35 Hezrai carmelita vaꞌe, Paarai arbita vaꞌe, 36 Zobá pygua Natã raꞌy
   

Jigeal, Bani gadita vaꞌe, 37 Zeleque amonita vaꞌe, Naarai beerotita vaꞌe,
 

Zeruia piꞌa Joabe rembiporu reraaty, 38 Ira haꞌe Garebe itrita vaꞌe meme,
 

39 haꞌe gui Urias heteu vaꞌe. Haꞌe javi vy trinta e sete ikuai.
 

1 Crônicas 21.1‑6

24   Haꞌe
gui teĩgue ju Senhor poxya hendy jevy Israel kuery rovai.
1

Haꞌe vy Davi pyꞌa re omoĩ haꞌe kuery rovai oiko aguã. Haꞌe vy
aipoeꞌi ixupe:
— Tereo eipapa Israel haꞌe Judá kuery haꞌe javi — heꞌi.
2 Haꞌe ramo huvixa Davi aipoeꞌi xondaro ruvixa Joabe pe:
 

— Eiko ke Israel regua haꞌe javi ikuaia rupi, Dã guive Berseba peve.
Haꞌe vy eipapapa, aikuaa aguã mbovy pa ikuaia.
 577 2 Samuel 24

3  Joabe
ombovai huvixa pe:
— Haꞌe rami avi tove Senhor Nderuete cem-kue ju tomboetave, ndee
xeruvixa rexaa py. Haꞌe rami teĩ xeruvixa, mbaꞌe re tu ndee haꞌe rami ete
rejapoxe? — heꞌi.
4 Haꞌe rami teĩ huvixa ayvu Joabe haꞌe xondaro ruvixa kuery ijayvua
 

gui ipoyive ramo huvixa renonde gui Joabe haꞌe xondaro ruvixa kuery
ojeꞌoi vy oipapa jogueravy Israel kuery haꞌe javi. 5 Haꞌe rami vy haꞌe
 

kuery Jordão yakã oaxa vy opyta Aroer py Gade yvyugua mbyte py tetã
oĩ vaꞌe yke jaiporu kuaa regua katy. Haꞌe vy oo Jazer katy. 6 Haꞌe gui ma
 

Gileade katy oo vy ovaẽ Cades peve, heteu kuery yvy re. Haꞌe gui Dã-Jaã
katy oo vy ojeapa jogueravy Sidom katy. 7 Haꞌe vy ovaẽ Tiro tetã ikorapa
 

vaꞌe py, haꞌe gui heteu haꞌe cananeu kuery rekoa haꞌe javi rupi. Haꞌe
gui ojeꞌoi ju Judá regua Neguebe yvy katy Berseba peve. 8 Haꞌe rami py
 

oguata jogueravy Israel yvy haꞌe javi rupi.

Haꞌe gui nove jaxya vinte araa py ma ovaẽ ju okuapy Jerusalém py.
9 Huvixa pe Joabe omombeꞌu heta vaꞌe kuery mbovy pa ikuaia. Israel re
 

ikuai raꞌe oitocentos mil avakue joe opuꞌãa py kyxe oiporu kuaa vaꞌe.
Haꞌe rã Judá re ma quinhentos mil ikuai.

1 Crônicas 21.7‑17
10  Haꞌe
gui Davi heta vaꞌe kuery oipapa ukapa ma rire opyꞌa py oendu
ramo ndaꞌeveia. Haꞌe vy aipoeꞌi Senhor pe:
— Ajejavy vaipa raꞌe haꞌe rami ajapoa py. Haꞌe rami teĩ aỹ Senhor,
ajerure rembogue aguã xee nerembiguai ajejavyague, inhakã porã veꞌỹ
vaꞌe rami ajapo rire — heꞌi.
11 Koꞌẽ ajeꞌiveꞌi reve Davi ovy ramove Davi pegua imbaꞌekuaa vaꞌe
 

profeta Gade rupi Senhor ombou oayvu. Haꞌe vy aipoeꞌi ixupe:

12 — Tereo aipoꞌre Davi pe: “Po rami Senhor ijayvu: ‘Mboapy regua
 

vaꞌe aikuaa uka ꞌrã peteĩ eiporavo ajapo aguã’, heꞌi.”

13 Haꞌe ramo Davi-a py profeta Gade ovaẽ vy omombeꞌu. Haꞌe vy
 

aipoeꞌi:
— Reipota pa sete maꞌetỹ re karuai ou ndeyvy re? Tyrã pa mboapy jaxy
re renha ta reikovy nderovaigua kuery gui, haꞌe kuery nemonha rã? Tyrã
pa reipota mboapy ára re mbaꞌeaxy vaikue oiko ndeyvy re? Eiporavo ke
aỹ, haꞌe emombeꞌu xembouare pe ambovai vaꞌerã — heꞌi.
14 Gade pe Davi ombovai:
 

— Xee ma ajexavaia aendu. Haꞌeveve Senhor po py anhemboaxa uka

rã, mbaꞌeta haꞌe ma opa eꞌỹ vaꞌe nhanemboaxy vaꞌe. Haꞌe rã avakue po py
ma xee nanhemboaxa ukaxei — heꞌi.
15 Haꞌe rami rã Senhor ombou mbaꞌeaxy vaikue Israel yvy haꞌe javi
 

rupi, koꞌẽ ajeꞌiveꞌi guive oaꞌangaague ára peve. Haꞌe ramo Dã guive
Berseba peve omano setenta mil avakue haꞌe kuery regua. 16 Haꞌe gui
 
2 Samuel 24 578

Jerusalém áry Senhor-a guigua anjo tetã omomba aguã opo oupi hoꞌamy
jave Senhor opytuꞌu ma mbaꞌemo vai omoingoa gui. Haꞌe vy aipoeꞌi anjo
heta vaꞌe kuery mombaarã ou vaꞌekue pe:
— Haꞌeve ma, emboguejy ju ndepo — heꞌi. Haꞌe vaꞌe jave ma anjo hiꞌaĩ
jebuseu regua Araúna mbaꞌemo moaꞌyĩaty yvyꞌiry.
17 Haꞌe gui anjo heta vaꞌe kuery omomba rã Davi oexa vy ojapukai
 

Senhor pe. Haꞌe vy aipoeꞌi:

— Xee rima ajejavy, xee rima hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe rami ajapo. Haꞌe rã
kovaꞌe vexaꞌi kuery, mbaꞌe tu haꞌe kuery ojapo? Xerovai ae eupi ndepo,
haꞌe xeru ro pygua kuery rovai.

1 Crônicas 21.18‑27
18  Haꞌevaꞌe árave profeta Gade ou Davi oĩa py. Haꞌe vy aipoeꞌi:
— Tereo na, ejapo Senhor pe peteĩ altar-rã jebuseu regua Araúna
mbaꞌemo moaꞌyĩaty py. 19 Gade ayvu rupi Senhor ojapo ukaague rami vy
 

Davi oo.
20 Haꞌe gui Araúna ma yvyꞌã re oĩa gui oexa huvixa guembiguai kuery
 

reve jogueru nhoguenoiny ramo. Haꞌe rami vy guenapyꞌã re oĩ ngova yvy

peve. 21 Haꞌe vy oporandu:
 

— Xeruvixa, mbaꞌe re tu ndee reju apy xee nerembiguai aĩa py?

Davi ombovai:
— Mbaꞌemo moaꞌyĩaty ajogua aguã rima aju, Senhor pe altar-rã ajapo
aguã, mbaꞌeaxy vaikue heta vaꞌe kuery áry ombou vaꞌekue opytuꞌu aguã
— heꞌi.
22 Haꞌe rã Araúna aipoeꞌi Davi pe:
 

— Ejopy haꞌe emeꞌẽ Senhor pe remeꞌẽxe vaꞌe, reipota vaꞌe rei teĩ. Apy
ma vaka ikuai reapy vy remeꞌẽ vaꞌerã. Oĩ avi yvyrape mbaꞌemo moaꞌyĩaty
regua yxakãrã, canga guive oĩ. 23 Xeruvixa, haꞌe nunga haꞌe javi ndepo py
 

xee Araúna ameꞌẽmba — heꞌi.

Haꞌe vy aipoeꞌive ju:
— Senhor Nderuete tojapo rejerurea.
24 Haꞌe rami teĩ huvixa ombovai Araúna pe:
 

— Any, ndegui xee ajogua ꞌrã hepyrã porã re, mbaꞌeta Senhor Xeruete
pe nameꞌẽi ꞌrã xevy omeꞌẽ rive pyre — heꞌi. Haꞌe rami vy Davi ojogua
mbaꞌemo moaꞌyĩaty, haꞌe vaka re ma omeꞌẽ cinqüenta hatãꞌi vaꞌe prata
guigua. 25 Haꞌe py ma Davi ojapo peteĩ altar Senhor pe, haꞌe vy omeꞌẽ
 

mbaꞌemo oapy reve, peteĩ rami ikuaia regua guive. Haꞌe rami rã haꞌe
vaꞌe yvy re Senhor ojapo porã jevy ramo Israel kuery ikuaia áry gui
mbaꞌeaxy vaikue opytuꞌu.
 Jypyꞌigua kuaxia huvixave
rei kuery rekokue oĩa
Jypyꞌigua kuaxia huvixave rei kuery rekokue oĩa
Huvixa Davi omano rire taꞌy Salomão ju oĩ hekovia. “Salomão pe Nhanderuete
omeꞌẽ avi hiꞌarandurã, opa mbaꞌe py oikuaa pota haꞌe mbaꞌemo oikuaapa rei
aguã rami, yeꞌẽ rembe rupi ita kuꞌi ikuaia rami. ... Omombeꞌu avi três mil ayvu
arandua regua, haꞌe gui mil e cinco mboraeirã. ... Haꞌe ramo haꞌe javi regua
ou Salomão arandua oenduxe vy” (4.29, 32, 34a). Nhanderuete ombojerovia
atyrã Salomão ojapo peteĩ templo iporã vaipa vaꞌe, ouro haꞌe overa vaꞌe py
onhovãmbaa. Mbovy rei eꞌỹ oguereko kavaju haꞌe karóxa joe opuꞌãa pyguarã.
“Haꞌe rami vy setecentos kunhague oguereko huvixa rajy meme, haꞌe gui
trezentos taꞌyxy jevy kuery. Haꞌe vaꞌe kunhague ma ojapo amboae rami rei ipyꞌa
aguã. Haꞌe vy tujaꞌive ma jave taꞌyxy kuery ombopyꞌa rerova ete tuuete mboae
ramigua kuery re ju ombojerovia aguã. Haꞌe ramo opyꞌa re anhetẽ rupi veꞌỹ oiko
Senhor nguuete pe, nguu Davi oikoague rami eꞌỹ” (11.3‑4).
Salomão omano rire openaague ombojaꞌoa mokoĩ henda py. Kuaray puku-a
katy opyta Judá regua, taꞌykue opena aguã. Haꞌe rã kuaray ijapuꞌaꞌia katy ma
Israel regua opyta, amboae kuery openaa. Haꞌe vaꞌe mokoĩve regua joe opuꞌã jepi
rakaꞌe.
Israel regua re opena rakaꞌe peteĩ huvixa Acabe hery vaꞌe. Haꞌe vaꞌe ma
Nhanderuete re ndojeroviai ramo ixupe profeta Elias ijayvu, tuuete ramigua Baal
pegua sacerdote kuery reve oeko aꞌã guive. Aipoeꞌi heta vaꞌe kuery pe: “Rakaꞌe
peve ꞌrã tu pendepyꞌa py ndapeikuaai rei pekuapy mokoĩ rupi rei vy? Senhor
ae ri Nhanderuete oiko ramo ixupe ete pendekuai. Haꞌeꞌỹ vy xapyꞌa rei Baal ri
Nhanderuete oiko ramo ixupe pendekuai” heꞌi (18.21). Haꞌe ramo Nhanderuete
ombovai vy tata ombou yva gui, opoꞌakaa oexa uka vy.

Davi tujaꞌi ete jave guare

1   Huvixa Davi tujaꞌi ete, haꞌe heta maꞌetỹa oguereko ma ramo ajukue py
1

onhovãmbaa teĩ ijeyroꞌy ae tema. 2 Haꞌe ramo ixupe hembiguai kuery aipoeꞌi:
 

— Oreruvixa, tove tojoua peteĩ kunhataĩꞌi nerenonde oiko vaꞌerã. Tove

ndere topena toikovy, toke avi ndejyva py, ndeyroꞌy riae eꞌỹ aguã — heꞌi.

579
1 Reis 1 580

3  Haꞌerami vy Israel haꞌe javi rupi oeka ojeꞌoivy kunhataĩꞌi iporãve vaꞌe.
Haꞌe vy Suném pygua Abisague hery vaꞌe ojou vy ogueru huvixaa py.
4 Kunhataĩ vaꞌe ma iporã ete vaꞌe. Huvixa re opena oikovy, oipytyvõa rupi
 

oiko teĩ huvixa ma hexe nopena rei.

Adonias huvixarã onhemoĩ uka rivexeague

5  Haꞌe
gui Davi raꞌy Adonias Hagite piꞌa vaꞌe ma onhemboyvate rei.
Haꞌe vy aipoeꞌi:
— Xee ae ꞌrã aĩ huvixarã — heꞌi. Haꞌe rami vy ojou karóxa, kavaju áry
guarã kuery haꞌe cinqüenta avakue henonde rupi onha okuapy aguã.
6 Haꞌe rami teĩ tuu ma neĩ peteĩgue ma voi ndaꞌijayvui ixupe. Neĩ aipo
 

ndeꞌi: “Mbaꞌe re tu guĩ rami reiko?” ndeꞌi. Haꞌe ma jaexa rã iporãve vaꞌe
avi, Absalão oiko rire oiko vaꞌekue. a 7 Haꞌe rami vy Zeruia piꞌa Joabe haꞌe
 

sacerdote Abiatar reve jogueroayvu, haꞌea katy haꞌe kuery oo vy oipytyvõ

aguã re. 8 Haꞌe rã sacerdote Zadoque ma Adonias-a katy ndooi, neĩ Joiada
 

raꞌy Benaia, profeta Natã, Simei, Reí haꞌe Davi rembiguai kuery ipyꞌa
guaxukueve vaꞌe ma voi.
9 Haꞌe rire Adonias ma ita Zoelete py oĩa py oo vy omeꞌẽ mymba kuery
 

vexaꞌi, vaka haꞌe ikyra ete vaꞌe oapy reve, Rogel katyꞌi yvu oĩ vaꞌe py. Haꞌe
katy oenoĩmba avi guyvy kuery huvixa raꞌy ikuai vaꞌe, haꞌe gui avakue Judá
pygua huvixa rembiguai kuery haꞌe javive. b 10 Haꞌe rã profeta Natã ma noenoĩ
 

ukai ae, neĩ Benaia, avakue ipyꞌa guaxukueve neĩ guyvy Salomão ma voi.

Bate-Seba reve Salomão huvixarã oĩ aguã re Natã ijayvuague

11 Haꞌe
rami rã Natã aipoeꞌi Salomão xy Bate-Seba vaꞌe pe:
— Nerendui ri tyꞌy Hagite piꞌa Adonias huvixarã onhemoĩague?
Haꞌe rami teĩ nhanderuvixa Davi ndoikuaai. 12 Haꞌe nunga rupi eju,
 

toromongeta, reikove reve reo jepe aguã, ndepiꞌa Salomão voi. 13 Tereo,  

ejexa uka huvixa Davi pe. Haꞌe vy aipoꞌre ixupe: “Xeruvixa, reura ma eꞌỹ
teve xee nerembiguai pe? Mbaꞌeta aipoꞌre vaꞌekue: ‘Ndepiꞌa Salomão ae
ma oĩ ꞌrã huvixave xerekovia, xerenda áry ae ꞌrã oĩ’, ꞌre vaꞌekue. Mbaꞌe re
tu haꞌvy Adonias ri huvixarã onhemoĩ?” ꞌre ꞌrã ixupe. 14 Haꞌe gui huvixa
 

reve ndee ndeayvu teri reve ma xee voi avaẽ ꞌrã nderakykue. Haꞌe vy xee
ju xeayvu ꞌrã ndeayvuague rupi — heꞌi.
15 Haꞌe gui Bate-Seba ma opy huvixa oĩa py oo vy ojexa uka ixupe.
 

Huvixa ma tujaꞌi raxa ma ramo Suném pygua Abisague oĩ avi oipytyvõa

rupi. 16 Haꞌe gui huvixa renonde py Bate-Seba ojeroꞌa vy oĩ guenapyꞌã re.
 

Haꞌe ramo oporandu vy

a
 1.5‑6 Adonias ma Absalão ryvy (2 Samuel 3.2‑5), teĩ haꞌe kuery ikuaia re tuu Davi
ndoikuaa potai (2 Samuel 14). b 1.9 Adonias ma ngaru ojapo Nhanderuete peguarã
merami teĩ huvixa oĩ aguã rive, tykeꞌy Absalão ojapoague rami avi (2 Samuel 15.7‑12).
 581 1 Reis 1

— Mbaꞌe tu reipota? — heꞌi huvixa.

17 Kunha vaꞌe ombovai:
 

— Xeruvixa, Senhor Nderuete renonde reura vaꞌekue xee nerembiguai

vaꞌe pe. Haꞌe vy aipoꞌre vaꞌekue: “Ndepiꞌa Salomão ae ma oĩ ꞌrã huvixarã
xerekovia. Haꞌe ae ꞌrã oguapy xerenda áry”, ꞌre vaꞌekue. 18 Haꞌe rami
 

teĩ aỹ ma Adonias ae onhemoĩ raꞌe huvixaverã. Haꞌe gui ndee xeruvixa,

ndereikuaai teri. 19 Haꞌe vaꞌe ma mymba kuery ojuka uka vy omeꞌẽ ma
 

vaka raꞌy ikyrave vaꞌe haꞌe vexaꞌi oata aguã rami rei eꞌỹ. Oenoĩmba avi
huvixa kuery haꞌe javi, sacerdote Abiatar haꞌe xondaro kuery ruvixa
Joabe. Haꞌe rã nderaꞌy Salomão ma haꞌe noenoĩ ukai. 20 Haꞌe rami teĩ
 

xeruvixa, Israel kuery haꞌe javi ma ndere meme omaꞌẽ okuapy, ndee
ae reikuaa uka porãve aguã mavaꞌe ete pa nerenda áry oguapy vaꞌerãa
nderekovia huvixarã oĩ aguã. 21 Haꞌe rami eꞌỹ rã xeruvixa, neramoĩ
 

kueryague rami nenhono porãa rã xee haꞌe xepiꞌa Salomão voi orerereko
axya rei ꞌrã joapo vai vaꞌety rami rive — heꞌi.
22 Huvixa reve kunha vaꞌe ijayvu teri reve ovaẽ avi profeta Natã haꞌe
 

py. 23 Haꞌe ramo huvixa pe omombeꞌua vy ixupe aipoꞌea:

 

— Apy ma ko ovaẽ profeta Natã — ꞌea ramove haꞌe vaꞌe ju ojeroꞌa vy

henonde ngova omboja yvy peve. 24 Haꞌe vy aipoeꞌi:
 

— Xeruvixa, ndee ae ri nhiꞌã aipoꞌre vaꞌekue: “Adonias ꞌrã huvixa oĩ

xee ndaikovevei ma rire, haꞌe vy haꞌe ae ma ꞌrã oguapy xerenda áry”,
ꞌre ri tyꞌy? 25 Mbaꞌeta ange ma haꞌe ou vy ojuka uka vaka haꞌe mymba
 

kuery ikyrakueve vaꞌe, vexaꞌi kuery oata aguã rami eꞌỹ guive. Haꞌe vy
oenoĩ ukapa huvixa raꞌy kuery haꞌe javi, xondaro kuery ruvixa haꞌe
sacerdote Abiatar. Haꞌe ramo haꞌe kuery oguerovyꞌa vy okaru haꞌe
oyꞌu okuapy henonde py. Haꞌe vy ixupe aipoeꞌi okuapy: “Haꞌeve ete
ma nhanderuvixave Adonias!” heꞌi okuapy. 26 Haꞌe rã xee nerembiguai
 

aiko vaꞌe ma naxerenoĩ, neĩ sacerdote Zadoque, Joiada raꞌy Benaia

haꞌe nderaꞌy Salomão ma voi. 27 Xeruvixa, ndee ae ri nhiꞌã rejapo uka
 

vaꞌekue haꞌe nunga? Mbaꞌeta nerembiguai kuery pe ndereikuaa ukai teve

nderekovia nerenda áry oguapy vaꞌerãa — heꞌi.
28 Haꞌe ramo huvixa Davi ijayvu vy
 

— Penoĩ ju haꞌvy Bate-Seba xea py — heꞌi. Haꞌe rã kunha vaꞌe ma

huvixa renonde py ou ju vy ojexa uka hoꞌamy ixupe.
29 Haꞌe ramo huvixa oura reve aipoeꞌi:
 

— Anhetẽ ete ajexavaia haꞌe javi gui Senhor oikove vaꞌe xerepy
vaꞌekue rery rupi aura vy aipoaꞌe: 30 Kovaꞌe ára pyve ajapo ꞌrã ndevy
 

auraague. Mbaꞌeta Senhor Israel kuery Ruete rery rupi aipoaꞌe vaꞌekue:
“Ndepiꞌa Salomão ae ꞌrã oĩ xee naĩvei jave. Haꞌe ae ju ꞌrã oguapy xerenda
áry xerekovia”, haꞌe vaꞌekue.
31 Haꞌe ramo Bate-Seba ma huvixa renonde py ojeroꞌa vy yvy peve
 

omboja ngova. Haꞌe vy aipoeꞌi:

1 Reis 1 582

— Haꞌeve ete ma xeruvixa Davi, rakaꞌe rã peve guarã!

Huvixarã Salomão omoĩ okuapyague

32  Haꞌe
gui ma Davi aipoeꞌi:
— Penoĩ xea py sacerdote Zadoque, profeta Natã haꞌe Joiada raꞌy
Benaia — heꞌi ramo haꞌe vaꞌe kuery oguerua rã ojexa uka okuapy huvixa
pe.
33 Haꞌe kuery pe huvixa aipoeꞌi:
 

— Peraa ke xee penderuvixa rembiguai kuery, haꞌe pejapo xeraꞌy

Salomão mburika áry oĩ aguã rami. Haꞌe vy peraapa Giom katy. 34 Haꞌe
 

py ma profeta Natã reve sacerdote Zadoque omoĩ ꞌrã huvixarã Israel

kuery re opena aguã. Haꞌe gui pembopu ꞌrã mimby guaxu, haꞌe vy
“Haꞌeve ete ma huvixave Salomão!” peje ꞌrã. 35 Haꞌe gui ma peju jevy ꞌrã
 

hupive. Haꞌe rã haꞌe ma ou vy oguapy ꞌrã xerenda áry, xerekovia haꞌe ju

oĩ aguã, mbaꞌeta xeayvuague rami vy haꞌe ae ꞌrã opena Israel haꞌe Judá
kuery re — heꞌi.
36 Haꞌe rami rã Joiada raꞌy Benaia huvixa ombovai vy aipoeꞌi:
 

— Haꞌeve vaꞌe. Po rami ae taꞌijayvu avi Senhor xeruvixa Ruete vaꞌe.

37 Xeruvixa, ndere Senhor openaague rami ae topena Salomão re voi.
 

Haꞌe rami vy tombopoꞌaka xeruvixa Davi poꞌakaa gui eteve voi — heꞌi.
38 Haꞌe gui huvixa pegua xondaro kuery reve ojeꞌoi sacerdote Zadoque,
 

profeta Natã haꞌe Joiada raꞌy Benaia. Huvixa Davi rymba mburikaꞌi áry
ae Salomão omoĩ vy ogueraa okuapy Giom py. 39 Haꞌe gui sacerdote
 

Zadoque ma azeite ryru ombojerovia aty gui ogueru vaꞌekue oupi vy

omoĩ Salomão re. Haꞌe vy mimby guaxu ombopu rã heta vaꞌe kuery haꞌe
javi oendu vy ojapukai:
— Haꞌeve ete ma huvixa Salomão! — heꞌi okuapy. 40 Haꞌe gui hakykue
 

ojeꞌoipa vy gaita ombopu reve oguerovyꞌa ete heravy. Onhendu atã

ojeꞌoivy yvy voi omomyĩ rei aguã rami.

Adonias ojeupegua kuery reve onhemondyipa okuapyague

41 Haꞌe
ramo Adonias haꞌe oenoĩ vaꞌekue okarupa ma rire oendu
okuapy. Joabe voi mimby pu oendu vy aipoeꞌi:
— Mbaꞌe nungarã tu povaꞌe tetã katy gui hevovo rei vaꞌe onhendu?
42 Haꞌe ijayvu teri reve ovaẽ sacerdote Abiatar raꞌy Jônatas. Haꞌe ramo
 

ixupe Adonias aipoeꞌi:

— Eike na, mbaꞌeta ndee ma ava ndepyꞌa guaxu vaꞌe vy mbaꞌemo pyau
porã vaꞌe anho ꞌrã nhiꞌã reru orevy — heꞌi.
43 Haꞌe rã Jônatas ombovai vy aipoeꞌi Adonias pe:
 

— Haꞌe rami ꞌrãgue py nhanderuvixa Davi ma omoĩ uka raꞌe Salomão

huvixaverã. 44 Haꞌe rami vy hexeve Davi omondouka sacerdote Zadoque,
 

profeta Natã, Joiada raꞌy Benaia haꞌe ojeupegua xondaro kuery. Haꞌe
 583 1 Reis 1​, ​2

vaꞌe kuery ma omoĩ huvixa rymba mburikaꞌi áry ae. 45 Haꞌe vy Giom 

py sacerdote Zadoque haꞌe profeta Natã omoĩ huvixaverã. Haꞌe gui

oguerovyꞌa ete reve ojevypa jogueruvy ramo tetã haꞌe javi rupi hevovo
rei okuapy. Haꞌe vaꞌe kuery ae rima ojapukai rã pendu vaꞌe. 46 Haꞌe  

gui Salomão ma huvixa renda áry oguapy ae. 47 Haꞌe rami ae avi Davi
 

rembiguai kuery yvatekueve ou okuapy ixupe oxarura. Haꞌe vy aipoeꞌi

okuapy: “Nderuete tojapo nderery gui Salomão rery omboetevea aguã
rami. Tombopoꞌakave ndepoꞌakaa gui eteve”, heꞌi okuapy ramo huvixa
ngupa áry ituia pyve ojeroꞌa. 48 Haꞌe rami vy aipoeꞌi: “Taꞌimaꞌenduꞌa
 

porãa Senhor Israel kuery Ruete re, mbaꞌeta ange nhandevy ombou
xerenda áry oguapy vaꞌerã, xee ae rexa py ma voi aexa vaꞌe”, heꞌi.
49 Haꞌe rami rã Adonias hexeve guarã oenoĩ vaꞌekue oryryipa reve
 

opuꞌãmba vy ojeꞌoipa joa katy eꞌỹ-eꞌỹ.

Adonias onhemboaxy ukaague

50  Haꞌe rã Adonias ma Salomão gui okyje vaipa avi vy opuꞌã vy templo
py oo, haꞌe ojopy oiny altar apyꞌi ikuai vaꞌe re. c 51 Salomão pe aipoꞌea:
 

— Maꞌẽ, Adonias ma ndegui okyje vy oo altar apyꞌi re ojopy oiny. Haꞌe

vy aipoeꞌi: “Aỹ gui huvixa Salomão toura xejuka uka eꞌỹ aguã kyxe py,
hembiguai aiko rã”, heꞌi.
52 Haꞌe ramo Salomão ombovai:
 

— Haꞌe vaꞌe ma haꞌevea rami ri oiko vaꞌe ramo neĩ peteĩꞌi hiꞌa ma voi
ndoꞌai ꞌrã yvy py. Haꞌe rã hexe ndaꞌevei vaꞌe oĩa jaikuaa ramo omano
ꞌrã — heꞌi. 53 Haꞌe ramo guembiguai kuery Salomão omondouka rã
 

omboguejy okuapy altar gui. Haꞌe ramo haꞌe ou vy huvixa Salomão

renonde py ojeroꞌa. Haꞌe rã aipoeꞌi ixupe:
— Tereo ju ndero katy.

Salomão pe Davi mbaꞌemo ojapo vaꞌerã omboaxapa ma vy omanoague

2   Ovaẽ
ma ouvy Davi omano aguã ára. Haꞌe vy guaꞌy Salomão pe
1

mbaꞌemo ojapo uka vy aipoeꞌi:

2 — Xee aa ta ma tape omano vaꞌe pavẽ ojeꞌoia rupi. Haꞌe gui ndepyꞌa
 

guaxu ke ava rami! 3 Eiko Senhor Nderuete nhanemboꞌeague rami, haꞌe

 

oikoa rami ae reiko vy ijayvua oeja vaꞌekue rejapopa aguã, haꞌe ojapo
uka vaꞌekue, oipotaa, haꞌe oikuaa uka vaꞌekue lei Moisés ombopara
vaꞌekue re oĩa rami, haꞌe rami vy opa mbaꞌe rejapoa py reiko porã aguã,
mamo rã reoa rupi rei. 4 Haꞌe ramo ꞌrãe Senhor ndevy voi omoĩ atã
 

xevy ijayvuague. Mbaꞌeta aipoeꞌi vaꞌekue: “Nderaꞌy kuery ma ikuaia re

ae oikuaa pota ri vy anhetẽ ete rupi xerenonde ikuai aguã opyꞌa haꞌe

c
 1.50 Templo py Adonias oike vy altar apyꞌi ikuai vaꞌe re ojopy onhemboaxy ukaa rupi
(Êxodo 21.12‑14).
1 Reis 2 584

onheꞌẽ haꞌe javi py, haꞌe ramo ndoatai ꞌrã nderekovia tenda Israel kuery
re openaaty áry oĩ vaꞌe”, heꞌi vaꞌekue.
5 — Haꞌe rami avi ndee ma reikuaa porã Zeruia piꞌa Joabe xeapo
 

vaiague, haꞌe gui Israel pygua xondaro kuery ruvixa mokoĩ vaꞌe re voi:
Ner raꞌy Abner haꞌe Jéter raꞌy Amasa re. Haꞌe vaꞌe kuery ma haꞌe ojuka
joe nopuꞌãavei ma jave teĩ. Haꞌe rami vy ojepy joe opuꞌãa jave py jouguy
omoẽague re. Haꞌe nungakue py onhemongyꞌa, okuꞌãkuaa haꞌe oxapatu
voi. d 6 Haꞌe nunga rupi ejapo hexe neꞌarandua rami. Haꞌe rami vy eja eme
 

hiꞌa xiĩmba rire ma omano aguã.

7 — Haꞌe rã Gileade pygua Barzilai raꞌy kuery re ma repena porã ꞌrã.
 

Haꞌe kuery vaꞌe regua taꞌikuai riae nde-mesaa py okaru vaꞌe, mbaꞌeta haꞌe
rami ae xere opena karamboae nderykeꞌy Absalão gui anha jave py.
8 — Haꞌe gui apy ndereve avi oiko teri Benjamim regua Gera raꞌy
 

Simei, Baurim pygua. Haꞌe vaꞌe ma xevy ijayvu vaikue rei ete karamboae,
Maanaim katy aa jave py. Haꞌe rami rire teĩ Jordão yakã rembe re
xerovaexĩ vy ou ramo xee ma Senhor rery rupi aura vy aipoaꞌe
karamboae kyxe py ajuka eꞌỹ aguã re. 9 Haꞌe rami teĩ aỹ ma exaꞌã eme
 

ojejavy eꞌỹ vaꞌe oikoa rami, mbaꞌeta neꞌarandu vaꞌe vy reikuaa porã ꞌrã
hexe rejapo vaꞌerã, huguy omoẽa ramo omano aguã — heꞌi.
10 Haꞌe vaꞌe rire Davi ndoikoveveiꞌi ma guamoĩ kueryague rami. Haꞌe
 

ramo onhono porãa tetã Davi rekoague py ae. 11 Davi ma quarenta maꞌetỹ
 

re oĩ huvixa Israel kuery re opena vaꞌe. Hebrom py ranhe opena sete maꞌetỹ
re, haꞌe gui trinta e três maꞌetỹ re ju Jerusalém py opena. 12 Haꞌe rami py
 

Salomão ju oĩ nguu Davi rekovia. Haꞌe vy opa mbaꞌe py ipoꞌakave tema ovy.

Adonias omanoague
13  Haꞌegui Hagite piꞌa Adonias ou Salomão xy Bate-Seba oĩa py. Haꞌe
ramo ixupe kunha vaꞌe oporandu:
— Haꞌevepa reia rupi pa reju?
Ombovai:
— Haꞌevepa reia rupi rima — heꞌi. 14 Haꞌe vy aipoeꞌive ju:
 

— Peteĩ ayvu xeayvu ta ndevy.

Kunha vaꞌe ombovai vy
— Ndeayvu tema — heꞌi.
15 Haꞌe ramo aipoeꞌi:
 

— Reikuaa porã xee ae huvixa aĩ aguã rami aiko vaꞌekue, haꞌe Israel
kuery haꞌe javi oarõ okuapy vaꞌekue xee apena aguã, teĩ opena aguã ma
xeryvy pe ju omboaxaa. Senhor gui ae ojopy haꞌe rami aguã. 16 Haꞌe gui  

aỹ ma peteĩ mbaꞌe re anho ajerure ndevy. Ejapo eꞌỹ eme xevy.

d
 2.5‑7 Joabe ma Abner haꞌe Amasa ojukaague omombeꞌu 2 Samuel 3.25‑32 haꞌe 20.9‑10
py. Haꞌe rã Barzilai raꞌy kuery Davi re opena porãague omombeꞌu 2 Samuel 17.27‑29 py.
 585 1 Reis 2

Kunha vaꞌe ombovai:

— Ndeayvu haꞌvy — heꞌi.
17 Haꞌe ramo aipoeꞌi:
 

— Ajerure ndeayvu aguã huvixa Salomão pe, mbaꞌeta ndevy pe ma

nomeꞌẽ eꞌỹi ꞌrã. Tomeꞌẽ xevy Suném pygua Abisague xeraꞌyxyrã.
18 Bate-Seba ombovai:
 

— Haꞌeve, ndeayvuague rami vy xee xeayvu ꞌrã huvixa pe — heꞌi.

19 Haꞌe gui ma Bate-Seba oo huvixa Salomão-a py, Adonias
 

ojerureague omombeꞌu aguã. Huvixa opuꞌã oxy reve nhovaexĩ aguã, haꞌe
vy ojeroꞌa henonde py. Haꞌe gui guenda áry ju oguapy vy ogueru ruka
peteĩ tenda oxy pe. Haꞌe ramo oguapy oiny oiporu kuaa regua re. 20 Haꞌe  

vy aipoeꞌi:
— Peteĩ mbaꞌe kyrĩꞌi ete vaꞌe re tema ajerure ta ndevy. Emeꞌẽ eꞌỹ eme.
Huvixa ombovai:
— Haꞌi, ejerure tema. Xee nameꞌẽ eꞌỹi ꞌrã ndevy — heꞌi.
21 Kunha vaꞌe aipoeꞌi:
 

— Remeꞌẽ ꞌrãgue Suném pygua Abisague nderykeꞌy Adonias raꞌyxyrã.

22 Haꞌe ramo huvixa Salomão ombovai vy aipoeꞌi oxy pe:
 

— Mbaꞌe re tu rejerure Suném pygua Abisague re Adonias raꞌyxyrã?

Mbaꞌe re tu nderejerurei avi haꞌe ipoꞌaka aguã re (mbaꞌeta xerykeꞌy oiko
rã), haꞌe sacerdote Abiatar haꞌe Zeruia piꞌa Joabe peguarã re voi? — heꞌi.
23 Haꞌe vy huvixa Salomão oura Senhor rery rupi. Haꞌe vy aipoeꞌi:
 

— Adonias guekove rovai ae eꞌỹ ri ijayvu ramo Xeruete oipotaa rami

taxembopaga. e 24 Haꞌe gui aỹ anhetẽ ete Senhor xeru Davi rekovia
 

xemoĩ, haꞌe ijayvuague rami vy xero pygua kueryrã omoingo vaꞌekue

oikove vaꞌe rery rupi aura vy aipoaꞌe: Aỹ ma Adonias omano ꞌrã — heꞌi.
25 Haꞌe rami vy huvixa Salomão ma Joiada raꞌy Benaia omondouka rã oo
 

vy ogueroꞌa Adonias, haꞌe vy ojuka.

Salomão sacerdote Abiatar omoxẽague

26  Haꞌe
gui sacerdote Abiatar pe ju huvixa aipoeꞌi:
— Tereo Anatote katy nembaꞌety ituia py, mbaꞌeta ndee ma ava ojuka
pyrã. Haꞌe rami teĩ aỹ ma ndorojukai ꞌrã, mbaꞌeta xeru Davi renonde rupi
Senhor ayvu ryru reraa vaꞌekue, haꞌe xeru ojexavaiague haꞌe javi py
ndee voi rejexavai rire — heꞌi. 27 Haꞌe rami vy Salomão omoxẽ Abiatar,
 

Senhor pegua sacerdote-veꞌỹ oiko aguã. Haꞌe rami py ojeupity Siló py Eli
ramymino kuery rekorã re Senhor ijayvuague. f

e
 2.22‑23 Adonias ojerureague omombeꞌua rã Salomão oendu vy ndojou porãi, mbaꞌeta
Suném pygua Abisague Davi raꞌyxy jevy rami ae irũ oiko vaꞌekue (1.1‑4), haꞌe pavẽ oikuaa
rã huvixa raꞌyxykue re omenda vaꞌe huvixa jevyrã oikoa rami (2 Samuel 16.20‑23).
f
 2.27 Eli pe “Senhor” ijayvuague ma 1 Samuel 2.27‑33 py oĩ.
1 Reis 2 586

Joabe ojukaa ague

28  Haꞌe
nunga Joabe pe omombeꞌua rã oendu vy ojava ovy vy oike
Senhor ombojerovia aty ropy, haꞌe vy ojopy oiny altar apyꞌi oĩ vaꞌe
re, mbaꞌeta Joabe voi Adonias reve onhemoirũ vaꞌekue, Absalão reve
nonhemoirũi vaꞌekue ri. 29 Haꞌe ramo Salomão pe omombeꞌua Senhor
 

ombojerovia aty katy Joabe ojava vy altar yvyꞌiry oĩa. Haꞌe ramo
Salomão Joiada raꞌy Benaia omondouka vy aipoeꞌi:
— Tereo ke, eroꞌa.
30 Haꞌe ramo Senhor ombojerovia aty py Benaia oo vy aipoeꞌi Joabe pe:
 

— Po rami huvixa ijayvu: Eẽ ke upe gui.

Ombovai:
— Any, apy ae ꞌrã amano — heꞌi.
Haꞌe gui Benaia oo jevy vy haꞌe nunga huvixa pe omombeꞌu vy aipoeꞌi:
— Po rami Joabe xembovai kuri.
31 Haꞌe ramo ixupe huvixa aipoeꞌi:
 

— Ejapo haꞌvy aipoeꞌiague rami vy. Eroꞌa vy ejuka, haꞌe gui enhono
porã. Haꞌe rami vy ꞌrãe xegui haꞌe xeru ro pygua kuery gui reipeꞌa heko
porã vaꞌe ruguy Joabe omoẽ riveague re rombopaga aguã oĩ vaꞌekue.
32 Haꞌe rami rã Joabe re ae ju ꞌrã Senhor omoĩ tuguy omoẽague re opaga
 

aguã. Mbaꞌeta mokoĩ avakue ixugui heko porãve haꞌe haꞌeveve vaꞌe re
opuꞌã vy ojuka ete rire kyxe py, xeru Davi oikuaa eꞌỹ re. Haꞌe vaꞌe ma Ner
raꞌy Abner Israel kuery xondaro ruvixa vaꞌe, haꞌe gui Jéter raꞌy Amasa
Judá pygua xondaro ruvixa. 33 Haꞌe rami rã Joabe re ae ꞌrã oĩ haꞌe kuery
 

ruguy omoẽague re opaga aguã, hamymino kuery re guive, rakaꞌe rã

peve guarã. Haꞌe rã Davi re ma, hamymino kuery, hoo pygua kuery, haꞌe
henda áry oĩ vaꞌe re ma oĩ ꞌrã Senhor omoingo porã aguã, rakaꞌe rã peve
guarã — heꞌi.
34 Haꞌe ramo Joiada raꞌy Benaia Joabe re ogueroꞌa vy ojuka. Haꞌe vy
 

onhono porã hoogue py ae, tekoa eꞌỹa py. 35 Haꞌe gui Joabe rekovia ma
 

huvixa omoĩ Joiada raꞌy Benaia xondaro ruvixarã, haꞌe rã Abiatar rekovia
ma omoĩ Zadoque sacerdote-rã.

Simei ojukaa ague

36  Haꞌe
rire ma huvixa oenoĩ uka Simei. Haꞌe vy aipoeꞌi ixupe:
— Ejapo ke nderorã Jerusalém py, haꞌe py ae eiko. Apy gui eẽ-eẽve eme
ke peteĩve henda katy. 37 Mbaꞌeta eikuaa pota porã ke: Apy gui reo vy
 

Cedrom yakã reaxa vyve remano ꞌrã. Haꞌe gui ndere ae ju ꞌrã oĩ nderuguy
omoẽague re repaga aguã.
38 Haꞌe ramo Simei ombovai huvixa:
 

— Xeruvixa, haꞌevea rami ndeayvu. Ndeayvuague rami ꞌrãe xee

nerembiguai aiko — heꞌi. Haꞌe rami vy Simei areꞌi ma oiko Jerusalém py.
 587 1 Reis 2​, ​3

39 Haꞌe gui mboapy maꞌetỹa py ma mokoĩ Simei rembiguai ojava

jogueravy Gate pygua huvixa Maaca raꞌy Aquis ro katy. Haꞌe ramo Simei
pe omombeꞌua vy
— Nerembiguai kuery je Gate py ikuai — ꞌea.
40 Haꞌe rami rã Simei opuꞌã vy guymba mburikaꞌi oguereko katu vy
 

oo Gate katy, Aquis ro gui guembiguai kuery ogueru aguã. Haꞌe rami vy
Gate gui ogueru ju guembiguai kuery.
41 Salomão pe omombeꞌua Simei Jerusalém gui Gate katy oo rire ojevy
 

ju maague. 42 Haꞌe ramo huvixa oenoĩ uka Simei. Haꞌe vy aipoeꞌi ixupe:
 

— Xee ndajapoi ri tyꞌy rakaꞌe Senhor rery rupi reura aguã rami?
Haꞌe romongeta vy aipo ndaꞌei teve rakaꞌe: “Marã katy rã rei reoa árave
remano ꞌrã”, ndaꞌei ri tyꞌy? Haꞌe ramo xevy aipoꞌre vaꞌekue: “Haꞌevea
rami ndeayvu aendu”, ꞌre vaꞌekue ri. 43 Mbaꞌe re haꞌvy nderejapoi ri
 

Senhor pe reuraague, neĩ xee romongetaague ma voi?

44 Huvixa aipoeꞌive ju Simei pe:
 

— Ndepyꞌa re reikuaa porã xeru Davi re rejapo vaiague haꞌe javi. Haꞌe
nunga rupi ndere ae ju Senhor ombou ta rejapo vaiague repy. 45 Haꞌe rã
 

huvixa Salomão ma ogueroayvu porãa ꞌrã, haꞌe Senhor renonde py Davi

poꞌakaa vaꞌekue omoĩ porãa ꞌrã rakaꞌe rã peve — heꞌi.
46 Haꞌe gui Joiada raꞌy Benaia pe huvixa ijayvu ramo oo vy hexe opuꞌã
 

vy ojuka. Haꞌe rami py Salomão poꞌakaa oĩ atãve.

Faraó rajy re Salomão omendaague

3   Salomão
hatyu oikovy Egito pygua huvixa Faraó re. Haꞌe vy
1

guaꞌyxyrã Faraó rajy ogueraa vy tetã Davi rekoague py ranhe ogueru,

ngoorã ojapopa eꞌỹa ja, haꞌe gui Senhor pegua oo haꞌe Jerusalém tetã haꞌe
javi rupi kora ojapopa eꞌỹa ja. 2 Haꞌe rami teĩ heta vaꞌe kuery ma yvyꞌã rupi
 

ombojeroviaaty ikuai vaꞌe rupi oo vy mbaꞌemo omeꞌẽ teri okuapy haꞌe py,
mbaꞌeta haꞌe vaꞌe jave ma oo Senhor rery oĩ atyrã ndojapoai teri.

2 Crônicas 1.2‑13
3  Salomão oayvu ete Senhor. Haꞌe rami vy nguu Davi omboꞌeague
rami oiko. Haꞌe rami teĩ yvyꞌã rupi ombojeroviaaty ikuai vaꞌe rupi teri
omeꞌẽ jepi mbaꞌemo, heakuã vaꞌe oapy guive. 4 Haꞌe rami vy Gibeão katy
 

oo mbaꞌemo omeꞌẽ aguã, ombojeroviaaty yvyꞌã re oĩ vaꞌe tuvixave vaꞌe

ramo. Haꞌe py altar oĩ vaꞌe áry Salomão oapy uka mil mymba.
5 Haꞌe gui ma Gibeão py ae Salomão pe Senhor ojexa uka pyávy, raꞌu
 

rupi. Haꞌe vy aipoeꞌi:

— Ejerure ke xevy reipota vaꞌe re, haꞌe rã xee ameꞌẽ ꞌrã.
6 Haꞌe rã Salomão ombovai:
 

— Nerembiguai xeru rãgueꞌi Davi pe reayvua rexa uka rakaꞌe opa

mbaꞌe py, mbaꞌeta haꞌe ma ojerovia etea rupi ndereve oiko vaꞌekue,
1 Reis 3 588

gueko porãa rupi haꞌe nerenonde rupi opyꞌa re anhetẽ ete vaꞌe omoĩ
reve. Reayvua rexa ukaa rupi ixupe remeꞌẽ peteĩ taꞌy hekovia oĩ vaꞌerã,
aỹ ojekuaa rami. 7 Haꞌe rami vy Senhor Xeruete, xeru Davi rekovia xee
 

nerembiguai ju xembopoꞌaka. Haꞌe rami teĩ xee xekyrĩ ete teri, mbaꞌeve
py ndaiko kuaai. 8 Xee nerembiguai ma ndevygua kueryrã reiporavo
 

vaꞌekue mbyte rupi aiko. Haꞌe vaꞌe kuery ma heta raxa vaꞌe, neĩ aipapapa
rei vaꞌerã eꞌỹ vaꞌe. 9 Haꞌe nunga rupi xee nerembiguai pe emeꞌẽ xepyꞌa
 

py xeꞌarandu aguã, ndevygua kuery areko kuaa, haꞌe xeꞌarandua rupi

aikuaa pota aguã heko porã haꞌe heko vai vaꞌe re. Mbaꞌeta mavaꞌe ꞌrã tu
oguereko kuaa kovaꞌe kuery heta vaꞌe? — heꞌi.
10 Haꞌe rami ijayvu rã Senhor oendu vy ojou porã, haꞌe rami oiko aguã
 

re Salomão ojerure ramo. 11 Haꞌe vy Nhanderuete ombovai:

 

— Haꞌe rami aguã re ae rejerure rire, reiko pukuve aguã reꞌỹ, rerekopa
aguã re, neĩ nderovaigua kuery omanomba aguã reꞌỹ ma voi rejerure,
haꞌe rã neꞌarandurã re anho haꞌevea ramigua reikuaa aguã, 12 haꞌe
 

ramo ma xee ajapo ꞌrãe ndeayvuague. Haꞌe vy ndepyꞌa re amoĩ rã

neꞌarandu haꞌe reikuaapa aguã. Ndoikoi teri ndee reiko ꞌrãa rami oiko
vaꞌekue, neĩ reĩ rire voi ndoikoi ꞌrã amboae. 13 Ndevy pe ameꞌẽve avi
 

ꞌrã rejerureagueꞌỹ teĩ, rerekopa haꞌe ndeporiau eꞌỹ aguã. Huvixa kuery
ikuai vaꞌe regua ndoikoi ꞌrã ndee ramigua, repena reikovya pukukue re.
14 Xapyꞌa rei aikoa rami ri reiko ramo, haꞌe nderu Davi oikoague rami
 

avi xeayvuague haꞌe ajapo uka vaꞌekue rejapopa ramo xee amboetave ꞌrã
ndeꞌára — heꞌi.
15 Haꞌe gui ma Salomão omyĩ vy oikuaa oexa raꞌu raꞌea. Haꞌe vy
 

Jerusalém py ojevy vy Senhor guexeve guarã ojapo vaꞌekue ryru

renonde py hiꞌaĩ. Haꞌe vy omeꞌẽ mymba kuery oapy uka reve, omeꞌẽ avi
hexeve peteĩ rami ju ikuaia regua. Haꞌe vy peteĩ ngaru ojapo guembiguai
yvatekueve ikuai vaꞌe haꞌe javi pe.

Mokoĩ kunhague re Salomão oikuaa potaague

16  Haꞌe
gui huvixaa py mokoĩ kunhague itavy rei vaꞌe ovaẽ vy opuꞌã
okuapy henonde py. 17 Haꞌe kuery vaꞌe regua peteĩ aipoeꞌi ixupe:
 

— Xeruvixa, kovaꞌe kunha vaꞌe reve ma peteĩ oo py ae roiko vaꞌe. Haꞌe

py ae aikuavãꞌi xepiꞌa. 18 Kyrĩ vaꞌe aikuavã rire mboapy araa py ma kovaꞌe
 

kunha vaꞌe voi oikuavãꞌi avi avaꞌi. Joa py roĩ vaꞌekue, neĩ peteĩve ma voi
jipoi oo py roĩ jave, ore anhoꞌi ae roĩ haꞌe py. 19 Haꞌe gui pyávy ma kovaꞌe
 

kunha vaꞌe piꞌaꞌi omano, hiꞌáry onheno oupy rive ramo. 20 Haꞌe gui pytũ
 

mbyte xee nerembiguai ake teri ajupy jave haꞌe vaꞌe ovy vy xejyva áry
gui xepiꞌaꞌi oguerova vy ojyva áry ju omonheno. Haꞌe rã opiꞌaꞌi omano
vaꞌekue ma omonheno xejyva áry. 21 Koꞌẽ rai jave avy amokambu aguã teĩ
 

xepiꞌaꞌi omano ma raꞌe merami. Haꞌe gui koꞌẽgue aikuaa pota rã haꞌe vaꞌe
avaꞌi aikuavãꞌi vaꞌekueꞌỹ — heꞌi.
 589 1 Reis 3​, ​4

22  Haꞌe
ramo amboae kunha vaꞌe aipoeꞌi:
— Any, oikoveꞌi vaꞌe ma xepiꞌaꞌi ae, ndepiꞌaꞌi ae ma omano vaꞌekue.
Haꞌe rã amboae ju ombovai:
— Any, omano vaꞌekue ma ndepiꞌa, xepiꞌaꞌi ma oikove vaꞌe — heꞌi. Haꞌe
rami ijayvu tema okuapy huvixa renonde py.
23 Haꞌe ramo huvixa aipoeꞌi:
 

— Kovaꞌe kunha aipoeꞌi: “Kovaꞌe oikove vaꞌe ma xepiꞌa, haꞌe rã ndepiꞌa

ma omanogue.” Haꞌe rã amboae ombovai vy “Any, omanogue ma ndepiꞌa,
xepiꞌa ma oikove vaꞌe”, heꞌi. 24 Huvixa aipoeꞌive ju:
 

— Peru peteĩ kyxe xevy — heꞌi ramo huvixaa py oguerua peteĩ kyxe.
25 Huvixa aipoeꞌi:
 

— Pembojaꞌo avaꞌi oikove vaꞌe, haꞌe gui mbytekue pemeꞌẽ ꞌrã peteĩ
kunha pe, haꞌe rã hovaikue ma amboae pe pemeꞌẽ — heꞌi.
26 Haꞌe rami rã avaꞌi oikove vaꞌe xy ijayvu huvixa pe, mbaꞌeta ixy ae vy
 

oendu opiꞌa oayvua anho. Haꞌe vy aipoeꞌi:

— Xeruvixa, emeꞌẽ na amboae pe avaꞌi oikove vaꞌe. Ejuka uka eme
teve.
Haꞌe rã amboae kunha ma
— Ndoikoi ꞌrã xepiꞌa, neĩ ndepiꞌa voi. Tombojaꞌoa — heꞌi.
27 Haꞌe ramo huvixa ombovai:
 

— Pemeꞌẽ avaꞌi oikove vaꞌe kunha jypygua pe. Pejuka eme taꞌvy,
mbaꞌeta pevaꞌe ma ixy ae — heꞌi.
28 Huvixa ijayvuague Israel kuery haꞌe javi oendu vy omboete ete
 

okuapy, mbaꞌeta oikuaa okuapy hexe Nhanderuete guigua ꞌarandua oĩa,

haꞌevea rami joguereko kuaa aguã.

Salomão rembiguai kuery yvatekueve rery oĩa

4   Haꞌe
gui Salomão opena oikovy Israel kuery haꞌe javi re. 2 Povaꞌe
1  

avakue ma hembiguai yvatekueve vaꞌe: yvateve ete vaꞌe ma Zadoque

raꞌy Azarias. 3 Sisa raꞌy kuery Eliorefe haꞌe Aías ma kuaxia mboparaaty
 

kuery. Mbaꞌemo oiko vaꞌekue ombopara vaꞌety ma Ailude raꞌy Josafá.

4 Joiada raꞌy Benaia ma xondaro kuery ruvixa. Zadoque haꞌe Abiatar
 

ma sacerdote ikuai. 5 Haꞌe gui Natã raꞌy Azarias ma opena vaꞌety kuery
 

ruvixa. Natã raꞌy Zabude ma mbaꞌemo re opena haꞌe huvixa irũ oiko.
6 Haꞌe gui Aisar ma mbaꞌemo re opena vaꞌety. Abda raꞌy Adonirão ma
 

omombaꞌeapo nheaꞌãmby kuery rerekoa.

7 Salomão omoĩ doze avakue Israel kuery haꞌe javi re opena vaꞌerã,
 

huvixa haꞌe hoo pygua kuery hoꞌu vaꞌerã ojoua rupi. Haꞌe kuery regua
peteĩ-teĩ ma maꞌetỹa nhavõ ojou ꞌrã peteĩ jaxy reguarã. 8 Haꞌe kuery rery
 

ma po rami: Ben-Hur ma Efraim yvyty rupi opena vaꞌe. 9 Ben-Dequer ma  

Macaz, Saalabim, Bete-Semes, Elom haꞌe Bete-Hanã rupi opena. 10 Ben-  

Hesede ma Arubote rupi opena. Haꞌe vaꞌe pegua ma Socó haꞌe Hefer
1 Reis 4 590

yvy haꞌe javi avi. 11 Ben-Abinadabe ma opena Dor yvyꞌã haꞌe javi rupi.
 

Taꞌyxy ma Salomão rajy Tafate. 12 Ailude raꞌy Baaná ma opena Taanaque,

 

Megido haꞌe Bete-Seã haꞌe javi rupi. Haꞌe vaꞌe ma Zaretã katyꞌi rupi opyta
Jezreel yvyꞌã guy katy, Bete-Seã guive Abel-Meolá peve, haꞌe Jocmeão
tetã rovai peve. 13 Ben-Geder ma Ramote-Gileade rupi opena. Haꞌe vaꞌe
 

ma Manassés raꞌy Jair rekoague Gileade re ikuai vaꞌe rupi opena. Opena
avi Basã regua Argobe tetã oĩ vaꞌe re, haꞌe javi vy sessenta tetã ikorapa
haꞌe hokẽ jokoa overa vaꞌe guigua vaꞌe meme. 14 Ido raꞌy Ainadabe ma
 

Maanaim rupi opena. 15 Aimaás ma Naftali rupi opena. Haꞌe vaꞌe ma

 

guaꞌyxyrã ogueraa peteĩ Salomão rajy, Basemate hery vaꞌe. 16 Husai raꞌy  

Baaná ma opena Aser haꞌe Bealote rupi. 17 Parua raꞌy Josafá ma Issacar
 

rupi opena. 18 Elá raꞌy Simei ma Benjamim rupi opena. 19 Uri raꞌy Geber
   

ma Gileade rupi opena amorreu kuery ruvixa Seom haꞌe Basã pygua
huvixa Ogue yvykue re. Haꞌe vaꞌe yvy re peteĩꞌi anho oĩ opena vaꞌe.

Salomão openaa rupi oguerekopaague

20  Judá
haꞌe Israel kuery ma heta ikuai, yeꞌẽ yvýry ita kuꞌi ikuai vaꞌe
rami heta. Okaru, oyꞌu haꞌe ovyꞌa okuapy. 21 Salomão ma amboae regua
 

ikuai vaꞌe re opena avi, Eufrates yakã guive filisteu kuery yvy haꞌe Egito
yvy peve. Haꞌe pygua kuery ma mbaꞌemo omeꞌẽ ꞌrã okuapy Salomão pe,
ixupe ombaꞌeapo ꞌrã guive okuapy haꞌe oikovea pukukue re. 22 Koꞌẽ nhavõ  

Salomão peguarã omeꞌẽ ꞌrã okuapy trinta ryru trigo iporãve vaꞌe haꞌe
sessenta ryru trigo mboae, 23 haꞌe gui dez vaka raꞌy ikyra vaꞌe, vinte vaka
 

ikora pygua, haꞌe cem vexaꞌi, guaxu eteꞌi, guaxu puku, guaxu mirĩ haꞌe
guyra ikyrakue reiꞌi vaꞌe. 24 Mbaꞌeta haꞌe vaꞌe yvy haꞌe javi rupi opena,
 

haꞌe Eufrates yakã yvýry rupi Tifsa guive Gaza peve huvixa kuery ikuai
vaꞌe re. Haꞌe gui ijyvy yvýry haꞌe javi rupi ma mbaꞌeve rei ndoikoi. 25 Haꞌe  

rami py Judá haꞌe Israel kuery ikuai porãꞌi. Salomão oikovea pukukue re
peteĩ-teĩ oguapy ꞌrã okuapy ngoka py ae uva haꞌe figoꞌy ikuaia guy rupi,
Dã guive Berseba peve. 26 Salomão oguereko avi quarenta mil kavaju
 

oguy pygua karóxa reraarã, haꞌe gui imboguataa kuery ma doze mil.
27 Haꞌe gui tembiꞌu re opena vaꞌety kuery ojou ꞌrã okuapy peteĩ-teĩ jaxy
 

reguarã, huvixa Salomão haꞌe i-mesa py ovaẽ vaꞌe pe rei, mbaꞌeve oata eꞌỹ
aguã rami. 28 Mamo rã huvixa oĩa py ogueraa avi ꞌrã cevada haꞌe hiꞌygue
 

kavaju kuery haꞌe kavaju porãgueve peguarã, ijayvuague rami vy ae.

Salomão ꞌarandua re ijayvua

29 Salomão
pe Nhanderuete omeꞌẽ avi hiꞌarandurã, opa mbaꞌe py oikuaa
pota haꞌe mbaꞌemo oikuaapa rei aguã rami, yeꞌẽ rembe rupi ita kuꞌi ikuaia
rami. 30 Kuaray oua katygua haꞌe Egito pygua kuery ꞌarandua gui voi
 

Salomão hiꞌaranduve vaꞌe. 31 Avakue ikuai vaꞌe haꞌe javi gui hiꞌaranduve,
 

ezraíta Etã gui voi, haꞌe gui Maol raꞌy kuery Hemã, Calcol haꞌe Darda gui
 591 1 Reis 4​, ​5

voi. Haꞌe ramo hiꞌarandua oendupaa haꞌe javi regua ijyvýry ikuai vaꞌe
rupi. 32 Omombeꞌu avi três mil ayvu ꞌarandu regua, haꞌe gui mil e cinco
 

mboraeirã. 33 Omombeꞌu kuaa avi hogue vaꞌe haꞌe javi, yary Líbano re
 

ikuai vaꞌe, hissopo kora áry henhoĩ vaꞌe guive. Omombeꞌu avi mymba
kuery haꞌe guyra ikuai vaꞌe, yvy rupi otyryry vaꞌe haꞌe pira ikuai vaꞌe voi.
34 Haꞌe ramo haꞌe javi regua ou Salomão ꞌarandua oenduxe vy. Heta avi
 

ou yvy regua huvixa kuery rembiguai Salomão ꞌarandua omombeꞌua rã

oendu vaꞌekue.

2 Crônicas 2.1‑16

5   Salomão-a
py Tiro pygua huvixa Hirão voi ombou guembiguai
1

kuery, mbaꞌeta oendu tuu rekovia Salomão ju huvixarã omoĩaague.

Hirão ma Davi irũ ae oiko vaꞌekue. 2 Haꞌe ramo Hirão pe ju Salomão
 

omondouka guembiguai kuery aipoeꞌi vaꞌerã: 3 “Reikuaa porã xeru Davi

 

Senhor nguuete pegua oorã ojapo aguã ndaꞌeveiague, ngovaigua kuery

reve jogueroꞌa riae ramo, ipoꞌakaa guýry Senhor haꞌe kuery omoĩmba
eꞌỹa ja. 4 Haꞌe rã xevy pe ma Senhor Xeruete omeꞌẽ jovaive rupi orekuai
 

porãꞌi aguã. Haꞌe vy ndoikoi orerovaiguarã, neĩ oremoangeko reiarã voi.

5 Haꞌe nunga rupi anhembopyꞌa peteĩ oo ajapo aguã Senhor Xeruete
 

rery oĩ aguã, xeru Davi pe ijayvuague rami vy. Haꞌe vy aipoeꞌi vaꞌekue:
‘Nderekovia nderaꞌy amoĩ vaꞌerã vaꞌe ae ꞌrã ojapo oo xerery oĩ aguã’, heꞌi
vaꞌekue. 6 Haꞌe nunga rupi ejaya na xevy yvyra yary Líbano yvy re ikuai
 

vaꞌe. Xerembiguai kuery ma nerembiguai kuery reve avi ꞌrã ikuai, haꞌe
gui haꞌe vaꞌe kuery ombaꞌeapoague repy xee ameꞌẽ ꞌrã ndeayvua rami ae.
Mbaꞌeta reikuaa porã nerembiguai kuery Sidom pygua yvyra ojaya kuaa
vaꞌe rami ete xerembiguai avakue regua peteĩve ndoikoi”, heꞌi.
7 Haꞌe rami Salomão ayvukue Hirão oendu vy ovyꞌa vaipa. Haꞌe vy
 

aipoeꞌi:
— Taꞌimaꞌenduꞌa porãa Senhor re aỹ, mbaꞌeta Davi pe peteĩ taꞌy
hiꞌarandu ete vaꞌe omeꞌẽ heta vaꞌe kuery re opena vaꞌerã — heꞌi.
8 Haꞌe rami vy Salomão oĩa py ju Hirão ombou guembiguai kuery
 

aipoeꞌi vaꞌerã: “Aendu ma rejerure ukaague. Haꞌe rami vy reipotaa rami

ajaya uka ꞌrã yvyra yary haꞌe cipreste. 9 Haꞌe vaꞌe ma Líbano yvy gui
 

xerembiguai kuery ogueraa ꞌrã yeꞌẽ rembe peve. Haꞌe gui yeꞌẽ rupi ma
xee aru rukapa ꞌrã ojokuapa vaꞌekue ndee rejopy aguã peve. Haꞌe gui
haꞌe py ma ojorapa ju ꞌrã, haꞌe ndee ju reraa ukapa ꞌrã. Haꞌe gui ndee voi
rejapo ꞌrã xee aipotaa rami, xero pygua kuery pe tembiꞌu remeꞌẽ vy”, heꞌi
vaꞌerã.
10 Haꞌe rami py Salomão oipotaa rami vy ixupe Hirão ogueru ruka
 

yvyra yary haꞌe cipreste. 11 Haꞌe gui Hirão pe ma Salomão omeꞌẽ vinte
 

mil ryru trigo hoo pygua kuery rembiꞌurã, haꞌe vinte ryru azeite-rã
oumbiri pyre. Haꞌe rami ojapo maꞌetỹa nhavõ. 12 Salomão pe Nhanderuete
 
1 Reis 5​, ​6 592

ijayvuague rami vy omeꞌẽ hiꞌarandurã. Haꞌe gui Hirão haꞌe Salomão reve
peteĩ rami ikuai, jogueroayvuague rami vy.

2 Crônicas 2.17,18
13  Israel
kuery vaꞌe regua avakue ma Salomão omombaꞌeapo trinta mil.
14  Haꞌe
vaꞌe kuery ma omondouka kuerei ꞌrã Líbano katy, jaxya nhavõ re
dez mil ꞌrã oo. Peteĩ jaxya re ma ikuai ꞌrã Líbano re, haꞌe gui mokoĩ jaxya
re ma ngoo rupi ꞌrã ikuai. Haꞌe kuery herekoa ma Adonirão. 15 Salomão  

oguereko avi oitenta mil mbaꞌemo reraaty kuery, haꞌe gui oitenta mil ju
yvyty rupi ita mbovoa kuery. 16 Salomão rembiguai três mil e duzentos
 

avi ikuai joe opena vaꞌety. Haꞌe vaꞌe kuery ma ombaꞌeapo vaꞌe kuery re
opena vy ojapo uka ꞌrã mbaꞌemo. 17 Huvixa ogueru ruka ita tuvixakueve
 

haꞌe iporãgueve vaꞌe, omoatyrõ mbyre guive ogueru ruka oo ytarã.

18 Salomão haꞌe Hirão rembiguai kuery ae imoatyrõarã ikuai, Gibal pygua
 

kuery voi. Yvyra haꞌe ita omoatyrõ okuapy templo-rã ojapo aguã.

2 Crônicas 3.1‑9

6   Egito
yvy gui Israel kuery ojeꞌoipa rire ma quatrocentos maꞌetỹa py
1

Salomão omboypy templo-rã ojapo aguã, Israel kuery re openaa py

irundy maꞌetỹa py, mokoĩ jaxya zive ꞌepy vaꞌe re. 2 Haꞌe gui oo Senhor
 

peguarã huvixa Salomão ojapo vaꞌekue puku-a ma vinte e sete metros

vaꞌe, ipya ma nove, haꞌe yvatea ma treze raxaꞌi vaꞌe. 3 Haꞌe rã templo
 

roka jaꞌoa renonde katy oĩ vaꞌe pya ma nove metros vaꞌe, henda ikyꞌa eꞌỹ
vaꞌe rami ae. Haꞌe rã ipuku-a katy ma quatro metros raxaꞌi. 4 Oo re omoĩ
 

avi janela-rã opy katy oĩ vaꞌe gui oka katy ipoꞌiꞌiveꞌi vaꞌe. 5 Oo mbotya
 

re oka katy rupi ma ojapo opy jaꞌorã yvatevea py, henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe
haꞌe ikyꞌa eꞌỹ ete vaꞌe yvýry rupi guive. 6 Pyrõa jypygua pya ma mokoĩ
 

metros raxaꞌi, mokoĩa ma mboapy metros raiꞌi vaꞌe, haꞌe rã mboapya

ma mboapy metros raxaꞌi vaꞌe, mbaꞌeta imbotya oka katygua haꞌe javi
rupi ojapo pyrõa yta rendarã, imbotya ombokua eꞌỹ aguã. 7 Oorã ojapo
 

ita imbovoaty py ae oguereko katu pyre py. Haꞌe rami vy oo ojapo

okuapya py ndoiporuai martelo, haxa neĩ tembiporu ferro guigua ma
voi, nombota-mbota nhenduai aguã haꞌe py. 8 Opy jaꞌo yvyĩve vaꞌe rokẽ
 

ma kuaray puku-a katy oĩ, haꞌe tape pyrõ-pyrõaꞌi rupi nhaẽ ꞌrã mokoĩa
haꞌe mboapya peve. 9 Haꞌe rami vy oo ojapove heravy ojapopa peve. Haꞌe
 

vy oipyovãmba yvyrape yary guigua py. 10 Haꞌe gui oo re opy jaꞌo ojapo
 

vaꞌekue yvatea ma mokoĩ metros raxaꞌi vaꞌe meme. Templo re ombojoapy

yary guigua py ae.
11 Haꞌe gui ma Senhor oayvu ombou Salomão pe. Haꞌe vy aipoeꞌi:
 

12 — Upe vaꞌe oo rejapo reikovy vaꞌe ma, xapyꞌa rei xeayvu aeja vaꞌekue
 

rupi reiko ramo, haꞌe aipotaa rejapopa, ajapo uka vaꞌe rejapo avi vy
haꞌe vaꞌe rupi anho ri reiko, haꞌe ramo ndevy pe ajapo ꞌrã nderu Davi pe
 593 1 Reis 6

xeayvuague. 13 Haꞌe rami vy aiko ꞌrã Israel kuery mbyte rupi, xevygua
 

kuery naipytyvõ eꞌỹi ꞌrã guive.

Henda ikyꞌa eꞌỹ ete vaꞌe re ijayvua

14  Haꞌerami py Salomão ojapopa oo. 15 Imbotya ma opy rupi ojaoꞌipa
 

yvyrape yary guigua py. Opyrõa guive ijaoꞌia peve ojaoꞌipa yvyrape py,
opy rupi. Haꞌe rã pyrõa ma ojaoꞌi yvyrape cipreste guigua py. 16 Haꞌe rami  

ae yvyrape yary guigua py ojaoꞌipa avi opy jaꞌoꞌi ijapy katy oĩ vaꞌe, nove
metros ipya vaꞌe, pyrõa guive ijaoꞌia peve. Haꞌe vaꞌe opy jaꞌo ma henda
ikyꞌa eꞌỹ ete vaꞌerã ojapo. 17 Templo ropy ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe puku-a ma dezoito
 

metros vaꞌe. 18 Haꞌe gui yvyrape opy rupi omoꞌã mbyre ma ombojeguapa
 

hyꞌa haꞌe yvoty raꞌangaa py. Yary guigua anho ojekuaa, ita ma neĩ peteĩ
hendaꞌi py ma voi ndojekuaai. 19 Ijapy katy ma oguereko katu henda
 

ikyꞌa eꞌỹ ete vaꞌerã, haꞌe vaꞌe py omoĩ aguã Senhor guexeve guarã
ojapo vaꞌekue ryru. 20 Henda ikyꞌa eꞌỹ ete vaꞌe puku-a ma nove metros,
 

ipya haꞌe yvatea haꞌe rami ae avi nove metros vaꞌe meme. Ouro ete py
onhovãmba, altar yary guigua voi ouro ete py onhovã avi. 21 Opy rupi  

voi Salomão onhovãmba ouro ete py. Henda ikyꞌa eꞌỹ ete vaꞌe ropy rupi
omoatã avi imoiny corrente ouro guigua, ouro py avi ojaoꞌi rire. 22 Haꞌe  

rami py ouro py meme onhovãmba opy rupi, altar henda ikyꞌa eꞌỹ ete
vaꞌe renonde py oĩ vaꞌe voi.

2 Crônicas 3.10‑14
23  Henda ikyꞌa eꞌỹ ete vaꞌe pyguarã ma yvyra oliveira gui ojapo avi
mokoĩ anjo ipepo vaꞌe raꞌangaa. Peteĩ-teĩ yvatea ma irundy metros raxaꞌi
meme. 24 Peteĩ-teĩ anjo pepo puku-a ma mokoĩ metros raxaꞌi. Haꞌe rami
 

vy irundy metros raxaꞌi oĩ ipepo apy jovaive re. 25 Amboae anjo raꞌangaa
 

ma haꞌekue rami ae ju yvatea irundy metros raxaꞌi vaꞌe avi. Mokoĩve

tuvixaa ma joo rami eteꞌi. 26 Peteĩ anjo raꞌangaa yvatea ma irundy metros
 

raxaꞌi, haꞌe rami ae amboae voi ramo. 27 Anjo raꞌangaa ma opy omoꞌã.
 

Ipepo ma oipyo imoiny. Haꞌe gui peteĩ pepo ma ovaẽ oiny oo mbotya re,
haꞌe rã amboae pepo ma oo mbotya mboae re ovaẽ oiny. Haꞌe rami vy
opy mbyte rupi peve mokoĩve jovai gui opepo omovaẽ imoiny joe. 28 Haꞌe  

gui mokoĩve anjo raꞌangaa ombojupa ju ouro py.

Opy rupi haꞌe okẽ rupi ombojeguaague

29 Oo mbotya opy haꞌe javi rupi ombojeguapa anjo ipepo vaꞌe raꞌangaa,
pindo haꞌe yvoty ojepeꞌapa vaꞌe raꞌangaa py, opyve rupi haꞌe kyvõ rupi
voi. 30 Pyrõa haꞌe javi rupi voi ombojupa ju ouro py, opyve rupi haꞌe
 

kyvõ rupi voi. 31 Henda ikyꞌa eꞌỹ ete vaꞌe rokẽrã ma ojapo yvyrape
 

oliveira guigua gui. Haꞌe rã yvateve rupi guarã haꞌe ijytarã ma ojapo vy
omboapyte rakua, peteĩ nhiruĩ ijapy vaꞌe oĩ aguã. 32 Okẽrã ma mokoĩ 
1 Reis 6​, ​7 594

yvyrape oliveira guigua gui ojapo. Haꞌe vy ombojeguapa anjo ipepo vaꞌe,
pindo haꞌe yvoty ojepeꞌapa vaꞌe raꞌangaa py. Haꞌe nunga haꞌe javi ouro
py meme onhovã, pindo haꞌe anjo raꞌangaa guive. 33 Henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe
 

oikeaty ytarã ma yvyra oliveira gui avi ojapo. Oikeaty ma ijapy irundy
vaꞌerã ojapo. 34 Haꞌe vaꞌe okẽrã ma mokoĩ yvyrape cipreste guigua gui
 

ojapo. Mokoĩve yvyrape ma ojerea oĩ vaꞌe meme. 35 Haꞌe vaꞌe ombojegua

 

avi anjo, pindo haꞌe yvoty ojepeꞌapa vaꞌe raꞌangaa py, haꞌe vy onhovãmba
ouro py, ombojeguaague rupi porã. 36 Haꞌe gui opy jaꞌo mbyte pygua
 

rupi omoĩ avi ita ojaya pyre mboapy joꞌaa rupi, haꞌe gui peteĩ joꞌaa yvyra
yary guigua. 37 Irundy maꞌetỹa py, mokoĩ jaxya zive ꞌepy re ma omoĩ oo
 

Senhor pegua ytarã. 38 Haꞌe gui onze maꞌetỹa py, oito jaxya bul ꞌepy re,
 

opa ete ma oo ojapoxeague rami, hexegua haꞌe javi. Haꞌe rami py sete
maꞌetỹ ogueraa Salomão ojapopa aguã.

Salomão oo mboae ju ojapoveague

7   Haꞌe
gui Salomão ngoorã ojapo avi, treze maꞌetỹ ogueraa ojapopa
1

aguã.
2 Ojapo avi oo Líbano kaꞌaguy regua guigua. Ipuku-a ma quarenta e
 

cinco metros, ipya ma vinte e dois, haꞌe yvatea ma treze raxaꞌi. Ijytarã
ma irundy ryxy rupi omoꞌã imoꞌamy yary guigua. Haꞌe gui ijyta hiꞌaĩ vaꞌe
áry omoĩ ijaoꞌia ytarã, yary guigua meme ju. 3 Ijaoꞌia ma yary guigua.
 

Opy jaꞌo ijyvýry rupigua ma quarenta e cinco ikuai. Peteĩ-teĩ opy yvate
vaꞌe jaꞌo ma quinze oĩ. Haꞌe vaꞌe ma oyta re meme oĩ. 4 Janela ma oĩ avi
 

mboapy ryxy rupi, mboapy ryxy-ryxy jovai rupi janela oĩ. 5 Okẽ haꞌe  

janela ikuai vaꞌe ma ijapy irundy vaꞌe meme, janela jova-jovai rupi oĩ vaꞌe
haꞌe javi.
6 Haꞌe gui ma Salomão ojapo avi opy guaxurã ijyta reta vaꞌe. Ipuku-a
 

ma vinte e dois metros, haꞌe rã ipya ma treze raxaꞌi. Hexeiꞌi rupi oĩ avi
oike atyrã ijyta vaꞌe, ijaoꞌia reve.
7 Ojapo avi oo henda openaaty oĩ aguã. Haꞌe py ma mbaꞌemo re oikuaa
 

pota ꞌrã. Haꞌe nunga rupi oikuaa potaaty ꞌea. Yary gui meme ojaoꞌipa,
pyrõa guive ijaoꞌia peve.
8 Haꞌe rã ngoo oke atyrã ma ojapo oo henda openaaty oĩa rovai oka oĩ
 

vaꞌe mbyte py, haꞌe vaꞌe rami guarã ae ojapo. Faraó rajy Salomão raꞌyxyrã
ogueru vaꞌekue rorã avi ojapo, henda openaaty oĩa rami guarã ae ju.
9 Haꞌe vaꞌe oo haꞌe javi ma ita iporãve vaꞌe guigua, oaꞌãague rami ojaya
 

pyre meme, oka katy haꞌe opy katy guarã ojaya pyre anho oiporu, yvy
guive ijaoꞌia rembe peve, haꞌe oka katy rupi oka guaxu oĩ vaꞌe peve.
10 Haꞌe gui yvy re ijytarã omoĩ ita ovareve vaꞌe tuvixakueve, mboapy
 

eꞌỹ vy irundy metros meme ipuku-a vaꞌe. 11 Haꞌe vaꞌe áry rupi ma ita
 

ovarekueve oaꞌãague rupi ojaya pyre, yary voi. 12 Haꞌe gui oka guaxu
 

yvýry rupi ma oĩ mboapy joꞌaa ita ojaya pyre, haꞌe irundya ma yary gui
 595 1 Reis 7

ombojoꞌa. Haꞌe ramigua ae avi oĩ Senhor pegua opy jaꞌo mbyte pygua,
haꞌe oikeaty rupi voi.
13 Haꞌe gui ma huvixa Salomão omondouka guembiguai kuery Tiro tetã
 

gui Hirão ogueru aguã. 14 Haꞌe vaꞌe ma kunha Naftali regua imeveꞌỹ vaꞌe
 

piꞌa. Tuu ma ava Tiro pygua overa vaꞌe re ombaꞌeapo vaꞌekue. Hirão ma
hiꞌarandu raxa haꞌe oikuaapa vaꞌe. Overa vaꞌe gui voi ojapo kuaapa vaꞌe.
Haꞌe vaꞌe Salomão-a py ou ma vy ojapopa ojapo uka vaꞌe. g

2 Crônicas 3.15‑17
15  Ojapo
avi mokoĩ oo ytarã overa vaꞌe guigua. Peteĩ-teĩ yvatea ma oito
metros, haꞌe gui ixã cinco metros raxaꞌi vaꞌe ojerea rupi. 16 Overa vaꞌe gui
 

ojapo avi mokoĩ ijyta áry guarã. Peteĩ-teĩ yvatea ma mokoĩ metros raxaꞌi.
17 Ijyta áry guarã ojapo vaꞌekue ma ombojegua corrente oipoka pyre py.
 

Sete corrente ojapo peteĩ árygua reguarã, haꞌe sete avi ojapo amboae
reguarã. 18 Ojapo avi yvyraꞌa raꞌangaa mokoĩ ryxy corrente oĩ vaꞌe áry
 

rupi ombojegua vy ojaoꞌi aguã ijyta árygua rupi. Haꞌe rami ae avi ojapo
amboae yta áry rupi. 19 Ijyta áry ojekuaa vaꞌe ma yvoty rami meme, oo
 

henda oĩa vaꞌe py rami avi, mokoĩ metros vaꞌe meme. 20 Ijyta árygua re,
 

yvoty katyꞌi, oipoka pyre py ombojeguaague rovaiꞌi rupi ma ikuai avi

duzentos yvyraꞌa raꞌangaa. Haꞌe vaꞌe ma ijyvýry rupi omoĩ ryxy pyre,
mokoĩve yta re. 21 Haꞌe gui ma ijytarã omopuꞌã imoꞌamy templo oikeaty
 

py. Ijaxu eꞌỹa re omopuꞌã vaꞌekue ma omboery Jaquim, haꞌe rã ijaxua

re omopuꞌã vaꞌekue ma omboery Boaz. h 22 Ijyta árygua ma yvoty rami
 

ojekuaa. Haꞌe rami py ojapopa ijytarã.

Overa vaꞌe ryku gui yy mbotyarã ojapoague

23  Haꞌe
gui overa vaꞌe ryku gui ojapo avi peteĩ yy mbotyarã. Haꞌe
vaꞌe ma ojere rei vaꞌe, irundy metros raxaꞌi ipya vaꞌe, haꞌe rã yvatea ma
mokoĩ metros raxaꞌi. Haꞌe gui ijyke rupi ixã treze metros raxaꞌi vaꞌe oaꞌãa
vaꞌe. i 24 Iguýry rupi ma omoĩ hyꞌakua raꞌangaa, meio metro nhavõ re dez
 

taꞌangaa omoĩ. Mokoĩ ryxy omoĩ, hyꞌa guaxu reve jojavi ojapo avi. 25 Yy  

mbotya ma doze vaka raꞌangaa áry oĩ. Mboapy ma kuaray ijapuꞌaꞌia katy
hiꞌaĩ, mboapy ma kuaray oikea katy, mboapy ma kuaray puku-a katy, haꞌe
mboapy ma kuaray oua katy hiꞌaĩ. Haꞌe vaꞌe kuery áry ae oĩ hyꞌa guaxu.
Haꞌe rã hevi ma mbyte katy meme ovaẽ oiny. 26 Ipo guaxu-a ma irundy
 

kuã oĩa rami. Ijyvýrykue ma karo rami hembe vaꞌe, yvoty rami ojekuaa.
Yy henyẽa ma quarenta mil litros rivyvyi vaꞌe.

g
 7.13‑14 Tiro pygua huvixa ma Hirão avi (5.1‑12). Haꞌe rã apy omombeꞌu vaꞌe ma Hirão
mboae, overa vaꞌe re ombaꞌeapo vaꞌe, huvixa eꞌỹ. h 7.21 Tery Jaquim ma “Imoĩ atãa”
ꞌea, haꞌe rã Boaz ma “Imombaraetea” ꞌea, Nhanderuete re imaꞌenduꞌaa rupi omboery vy.
i
 7.23 2 Crônicas 4.1‑5
1 Reis 7 596

2 Crônicas 4.6‑22
27 Overavaꞌe gui ojapo avi dez ryru rendarã. Peteĩ-teĩ ipuku-a haꞌe
ipya ma mokoĩ metros raiꞌi, haꞌe rã yvatea ma peteĩ metro raxaꞌi. 28 Po  

rami ma hendarã ojapo: hexe oĩ imbotya, ijyta reve. 29 Haꞌe vaꞌe re ma

 

oĩ guary, vaka haꞌe anjo ipepo vaꞌe raꞌangaa. Ijyta re guary haꞌe vaka
raꞌangaa ikuai vaꞌe áry haꞌe iguýry ma ombojegua avi. 30 Peteĩ-teĩ henda
 

ma iruéra irundy vaꞌe overa vaꞌe guigua meme. Iruéraꞌy voi overa vaꞌe
guigua. Ipy irundy vaꞌe áry ma oĩ yryru ytarã mbaꞌemo ryku gui ojapo
pyre. Haꞌe vaꞌe yvýry ombojegua. 31 Hiꞌáry oĩ avi ijyta ojere vaꞌe. Haꞌe
 

vaꞌe yvatea ma meio metro. Hiꞌyvypy hoꞌamy vaꞌe yta ma ojere rei
vaꞌe. Ipya ma meio metro raxa. Hexe oĩ avi ijeguarã. Imbotya ma ijapy
irundy vaꞌe, ojere rei eꞌỹ vaꞌe. 32 Iruéra irundy vaꞌe ma imbotya guy rupi
 

ikuai. Hiꞌy ma henda regua ae oĩ. Peteĩ-teĩ ruéra yvatea ma meio metro
raxaꞌi. 33 Iruéra ma karóxa regua ramigua meme. Hiꞌy, ijyvýry rupigua,
 

raios, haꞌe mbyte regua voi ma overa vaꞌe ryku guigua meme. 34 Peteĩ- 

teĩ hyru renda re, ijapy irundyve re oĩ hendarã. Haꞌe vaꞌe voi hexegua
ae oĩ. 35 Peteĩ-teĩ hyru renda áry re oĩ peteĩ ojere vaꞌe peteĩ po yvatea
 

vaꞌe. Henda áry rupi mbaꞌemo yta haꞌe imbotya ikuai vaꞌe ma hexegua
ae oĩ. 36 Hexegua ijyta haꞌe imbotya ikuai vaꞌe re ma ojapo anjo, guary
 

haꞌe pindo raꞌangaa. Peteĩ-teĩ oĩ aguã haꞌevea py ae. Ijyvýry rupi oĩ avi
ijeguarã. 37 Haꞌe rami vy ojapo dez hyru rendarã. Peteĩ-teĩ ma overa vaꞌe
 

ryku guigua, joo rami meme tuvixa haꞌe ojekuaa oiny vaꞌe voi.
38 Haꞌe gui ojapo avi dez hyꞌa overa vaꞌe guigua. Peteĩ-teĩ ma oitocentos
 

litros raxaꞌi vaꞌe. Peteĩ-teĩ pya ma mokoĩ metros raiꞌi. Dez hyru renda ikuai
vaꞌe peteĩ-teĩ áry ma oĩ peteĩ hyꞌa. 39 Haꞌe gui peteĩ nhiruĩ henda omoĩ
 

opyve katy jaiporu kuaa regua re, haꞌe rã peteĩ nhiruĩ mboae ma jaiporu
kuaa eꞌỹa re omoĩ. Haꞌe rã hyꞌa guaxu ma omoĩ jaiporu kuaa regua re,
kuaray puku-a haꞌe oua katy rami. 40 Haꞌe vaꞌe rire ma Hirão ojapo avi oja
 

guaxu, mbaꞌemo reraa haꞌe hyꞌa. Haꞌe rami py ojapopa Senhor pegua opy
guarã huvixa Salomão ojapo uka vaꞌekue. 41 Haꞌe vaꞌe ma mokoĩ oo ytarã,
 

mokoĩ ojere vaꞌe oo yta áry oĩ vaꞌerã, mokoĩ oipoka pyre mokoĩ ijyta árygua
reguarã, 42 quatrocentos yvyraꞌa raꞌangaa mokoĩ oipoka pyre reve guarã,
 

haꞌe rami vy peteĩ-teĩ oipoka pyre re mokoĩ ryxy omoĩ yvyraꞌa raꞌangaa,
ombojegua aguã mokoĩ oo yta árygua, 43 dez hyru rendarã, haꞌe hiꞌáry dez
 

hyꞌa oĩ vaꞌerã, 44 hyꞌa guaxu, haꞌe iguýry doze vaka raꞌangaa hiꞌaĩ vaꞌerã,
 

45 oja guaxu, mbaꞌemo reraa, hyꞌa mboae, haꞌe vaꞌe tembiporu haꞌe javi
 

Hirão ojapo huvixa Salomão pe, Senhor pegua opy guarã. Haꞌe javive
ma overa vaꞌe guigua omoexakã mbyre meme. 46 Haꞌe nungarã ma huvixa
 

ojapo ukapa Jordão yakã yvýry mbaꞌemo omboyku vy yapo porã reia áry,
Sucote haꞌe Zaretã mbyte. 47 Haꞌe nunga heta raxa ramo Salomão ndopeja
 

ukai. Haꞌe rami vy ndoikuaa porã potai overa vaꞌe guigua poyia re.
 597 1 Reis 7​, ​8

48  Salomão ojapo uka avi tembiporu Senhor pegua henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe
reguarã: altar ouro guigua, ouro guigua mesa hiꞌáry mbojape Senhor
renonde omoĩa aguã, 49 tataendyꞌy ouro eteꞌi guigua, peteĩ nhiruĩ ijaxu
 

eꞌỹa re, haꞌe peteĩ nhiruĩ ju ijaxua re omoĩa vaꞌerã henda ikyꞌa eꞌỹ ete
vaꞌe rexei. Yvoty raꞌangaa, tataendyrã haꞌe tata mboguea ma ouro guigua
meme. 50 Haꞌe gui hyꞌaꞌi, tapyĩ araa, hyꞌa, heakuã porã vaꞌe ryrurã, tapyĩ
 

ryrurã, ouro eteꞌi guigua meme. Haꞌe gui henda ikyꞌa eꞌỹ ete vaꞌe haꞌe
templo ropy henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe rokẽ ma ouro guigua meme ojapo.

2 Crônicas 5.1
51 Haꞌerami py huvixa Salomão ojapo ukapa oo Senhor peguarã.
Salomão ogueru avi mbaꞌemo nguu Davi omboaxa ma voi vaꞌekue: prata,
ouro haꞌe tembiporu haꞌe javi omoĩmba Senhor pegua oo re mbaꞌemo
hepyve vaꞌe reve.

2 Crônicas 5.2‑14

8   Haꞌe
gui Salomão omboatypa Israel regua nhomongeta vaꞌety
1

kuery, peteĩ-teĩ regua akã ikuai vaꞌe haꞌe Israel regua yvatekueve.
Guenonde py omboaty Jerusalém py ae, tetã Davi rekoague Sião vaꞌe
gui templo katy oguerova aguã Senhor guexeve guarã ojapo vaꞌekue
ryru. 2 Haꞌe ramo avakue Israel regua haꞌe javi onhemboatypa okuapy
 

huvixa Salomão-a py. Ngaru ojapoa py ijaty sete jaxya etanim ꞌepy vaꞌe
py. 3 Israel regua nhomongeta vaꞌety kuery oupa ramo sacerdote kuery
 

oupi heravy Senhor ayvu ryru. 4 Haꞌe vy yvyꞌã katy oguerova heravy
 

oguy nhemboaty oĩaty reve haꞌe tembiporu ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe haꞌe py ikuai
vaꞌekue haꞌe javi. Sacerdote haꞌe levita kuery ae ogueraa. 5 Haꞌe rã huvixa
 

Salomão haꞌe Israel kuery onhemboaty vaꞌekue haꞌe javi reve ma hyru
renonde rupi ojeꞌoi. Vexaꞌi haꞌe vaka ojuka ojeꞌoivy. Mymba kuery heta
raxa ramo oipapaa aguã voi ndaꞌevei.
6 Haꞌe gui Senhor guexeve guarã ojapo vaꞌekue ryru ma sacerdote kuery
 

omoĩ okuapy oĩ aguã py ae, templo ropyve henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe py, henda
ikyꞌa eꞌỹ ete vaꞌe py ae, anjo raꞌangaa ikuai vaꞌe pepo guy rupi. 7 Mbaꞌeta anjo
 

pepo ma oipyo imoiny hyru itui aguã áry rupi. Haꞌe rami vy yvate rupi ojaoꞌi
hyru haꞌe yvyra poꞌiꞌi hiꞌyrã ikuai vaꞌe. 8 Yvyra poꞌiꞌi ipuku ete ramo henda
 

ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe gui ojekuaa henda ikyꞌa eꞌỹ ete vaꞌe rexeiꞌi, vaꞌeri oka katy gui
ma ndojekuaai. Haꞌe py ma itui aỹ peve. 9 Haꞌe gui ayvu ryru py ma mbaꞌeve
 

ndaꞌipoi Horebe py Moisés itape omoĩ vaꞌekue eꞌỹ vy. Egito yvy gui Israel
kuery ojeꞌoipa jave py haꞌe kuery reve guexeve guarã Senhor ojapo vaꞌekue.
10 Haꞌe gui henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe gui sacerdote kuery oẽ ju ramove peteĩ
 

arai ou vy omonyẽ Senhor pegua opy rupi. 11 Haꞌe ramo sacerdote kuery
 

ndaꞌevei haꞌe py ombaꞌeapove aguã, mbaꞌeta arai rupi Senhor guigua

rexakã ojekuaa vaꞌe omonyẽ ixupegua opy rupi.
1 Reis 8 598

2 Crônicas 6.1‑11
12  Haꞌe
gui Salomão aipoeꞌi:
— Senhor aipoeꞌi vaꞌekue pytũa mbyte oĩ aguã re. 13 Haꞌe rami rã  

anhetẽ ete xee ajapo peteĩ oo porã, peteĩ henda rakaꞌe rã peve reiko aguã
— heꞌi. j
14 Haꞌe gui huvixa ojere vy ogueroayvu porã Israel kuery onhemboaty
 

vaꞌekue haꞌe javi, opuꞌãmba teri okuapy reve. 15 Haꞌe vy aipoeꞌi:

 

— Taꞌimaꞌenduꞌa porãa Senhor Israel kuery ruete re, mbaꞌeta xeru

rãgueꞌi Davi pe ijayvuague ojapopa ma opoꞌakaa rupi. Haꞌe vy aipoeꞌi
vaꞌekue: 16 “Egito yvy gui xevygua kuery Israel regua aipeꞌapa ára guive,
 

Israel kuery ikuaia tetã neĩ peteĩve ndaiporavoi haꞌe py peteĩ oo rejapo
aguã xerery oĩ aguã. Haꞌe rami teĩ aiporavo Davi xevygua Israel kuery
ruvixarã”, heꞌi vaꞌekue. 17 Haꞌe rami avi xeru Davi opyꞌa re omoĩ peteĩ
 

oo Senhor Israel kuery ruete rery oĩ atyrã ojapo aguã. 18 Haꞌe rami teĩ  

xeru Davi pe Senhor aipoeꞌi: “Peteĩ oo xerery oĩ atyrã rejapoxea py

haꞌevea rami ndepyꞌa re remoĩ haꞌe rami aguã. 19 Haꞌe rami teĩ ndee eꞌỹ
 

ꞌrã oo rejapo, haꞌe rã nderaꞌy ndegui oiko vaꞌekue ae ꞌrã ojapo xerery
oĩ atyrã”, heꞌi rakaꞌe. 20 Haꞌe rami rire Senhor ojapopa ma ijayvuague,
 

mbaꞌeta xeru Davi rekovia xee aĩ vy aguapy ma ainy tenda Israel kuery
re openaaty áry, Senhor ijayvuague rami vy. Haꞌe rami vy ajapo ma
oo Senhor Israel kuery ruete rery oĩ atyrã. 21 Haꞌe py ajapo avi ijayvu
 

ryru oĩ aguã. Haꞌe vaꞌe py oĩ itape nhaneramoĩ kuery reve Egito yvy gui
Senhor oipeꞌa jave guexeve guarã ojapo vaꞌekue oĩa.

2 Crônicas 6.12‑42
22  Haꞌe
gui Salomão ma Israel kuery haꞌe javi oexaa py Senhor pegua
altar renonde py oĩ. Haꞌe vy yva katy opo oupi reve 23 aipoeꞌi:  

— Senhor Israel kuery ruete, ndoikoi amboae ndee rami guarã ete yva
re neĩ yva guy yvy re voi, mbaꞌeta nerembiguai kuery opyꞌa haꞌe javi py
nerenonde rupi ikuai vaꞌe ndee rereko ꞌrã ndereve guarã rejapo vaꞌekue
rami, haꞌe remboaxya rupi. 24 Mbaꞌeta rejapo ae ma nerembiguai xeru
 

Davi pe ndeayvuague. Ndee ae ndeayvu rire ndepoꞌakaa rupi rejapo ma,

aỹ roexaa rami ae. 25 Haꞌe gui aỹ Senhor Israel kuery ruete, ejapopa
 

ke nerembiguai xeru Davi pe ndeayvuague. Haꞌe vy aipoꞌre vaꞌekue:

“Xerenonde ndoatai ꞌrã nderekovia tenda Israel kuery re openaaty áry

 8.12‑13 Nhanderuete Moisés reve ijayvu jave aipoeꞌi vaꞌekue arai pytũa py oĩ aguã, heta
j

vaꞌe kuery ijayvua oendu teĩ oexa eꞌỹ aguã (Êxodo 19.9). Haꞌekue rami ae avi templo
ropy henda ikyꞌa eꞌỹ ete vaꞌe py “Senhor” pegua hyru oĩa py ma pytũ rei, janela noĩ, haꞌe
oikeaty onhemboty ramo, ajukue hokẽrã omoĩ mbyre Jesus omano jave omondoroa peve
(Mateus 27.51).
 599 1 Reis 8

oguapy oiny vaꞌerã, xapyꞌa rei xerenonde rupi nderaꞌy kuery voi ndee
reikoague rami ikuai aguã omoĩ porã ramo”, ꞌre vaꞌekue. 26 Haꞌe gui aỹ
 

Israel kuery ruete, tojeupity nerembiguai xeru Davi pe ndeayvuague.

27 — Haꞌe rami avi haꞌeve ꞌrã ri ndaꞌu Oreruete yvy re reiko aguã? Maꞌẽ,
 

mbaꞌeta yva neĩ yva yvatevea rupi peve voi nandejai ꞌrã, haꞌe vy kovaꞌe
oo xee ajapo vaꞌekue py katuve ma ndaꞌevei ꞌrã. 28 Haꞌe rami avi Senhor
 

Xeruete, endu pota ke xee nerembiguai anhemboꞌe vy ajerurea re, rendu

aguã aỹ nerenonde xee nerembiguai ajapukai reve anhemboꞌea. 29 Haꞌe
 

rami vy ara py haꞌe pyávy kovaꞌe oo re remaꞌẽ riae aguã, haꞌe kovaꞌe
henda “Haꞌe py ꞌrã xerery oĩ”, ꞌreague re, kovaꞌe henda py nerembiguai
onhemboꞌe oinya rendu aguã. 30 Haꞌe gui aỹ, endu nerembiguai haꞌe Israel
 

kuery haꞌe javi kovaꞌe henda py rojapukai rokuapya. Endu ke yva re

neꞌamba py reĩa gui. Endu haꞌe oreperdoa guive.
31 — Xapyꞌa rei amongue oirũ pe otekoavy ramo haꞌekue re omboayvua
 

ramo ou vy kovaꞌe ndevygua opy altar oĩ vaꞌe renonde py oura ramo

32 endu ke yva re reĩa gui, haꞌe embovai. Eikuaa pota nerembiguai kuery
 

re. Haꞌe rami vy embopaga ojejavy vaꞌekue, hexe ae ojeapa aguã ojapo
vaiague. Haꞌe rã haꞌevea rami oiko vaꞌe ma emboeko porã, haꞌevea rami
oikoa repy remeꞌẽ vy.
33 — Haꞌe gui xapyꞌa rei ndevygua Israel kuery ndevy ojejavy rire
 

ngovaigua kuery renonde rupi hoꞌapa ma vy ndevy ju ojeko rerova ꞌrã

okuapy. Haꞌe vy nderery rupi ojapukai vy kovaꞌe oo py ndevy onhemboꞌe
haꞌe ojerure ramo 34 endu ke yva re reĩa gui, haꞌe vy eperdoapa ndevygua
 

Israel kuery ojejavyague. Haꞌe gui ejapo ju yvy tuu kuery pe remeꞌẽ
vaꞌekue katy ojevy aguã rami.
35 — Haꞌe gui xapyꞌa rei nderovai heta vaꞌe kuery ojejavypa rire yva
 

rembotypa ꞌrã ndaꞌokyvei aguã rami, haꞌe gui kovaꞌe henda py onhemboꞌe
okuapy vy nderery rupi ojapukai ꞌrã, haꞌe remoingo axy rire ojejavypaa gui
ojeko rerova ramo 36 endu ke yva re reĩa gui, haꞌe vy eperdoapa nerembiguai
 

kuery, ndevygua Israel kuery ojejavyague. Emboꞌe ju tape porã rupi ikuai
aguã, haꞌe gui embou oky yvy ndevygua kuery ikuai aguã remeꞌẽ vaꞌekue áry.
37 — Haꞌe gui xapyꞌa rei kovaꞌe yvy re oiko ꞌrã karuai eꞌỹ vy mbaꞌeaxy
 

vaikue, haꞌeꞌỹ vy huꞌũmbaa, hatãmba reia, eꞌỹ vy tuku karu haꞌe apeꞌi
okaru vaꞌe, xapyꞌa rei hovaigua kuery ojokopa ꞌrã haꞌe kuery retã, haꞌeꞌỹ
vy oiko ꞌrã ai vaikue eꞌỹ vy mbaꞌeaxy vaꞌe rei, 38 haꞌe gui xapyꞌa rei
 

mavaꞌe rã rei onhemboꞌe vy ojerure ꞌrã, haꞌeꞌỹ vy ndevygua Israel kuery

haꞌe javi ꞌrã ojerure okuapy, peteĩ-teĩ opyꞌa raxya oikuaa vy kovaꞌe oo
oĩa katy opo omoĩ ramo 39 endu ke yva re neꞌamba py reĩa gui, haꞌe vy
 

eperdoa. Ejapo, haꞌe vy emeꞌẽ peteĩ-teĩ pe oikoague repy, haꞌe kuery pyꞌa
re oĩ vaꞌe reikuaapa vaꞌe vy, mbaꞌeta ndee anhoꞌi pavẽ pyꞌa regua oikuaa
vaꞌe reiko. 40 Haꞌe ramo nerenonde haꞌe kuery ojererokyje aguã, oreru
 

kuery yvyrã remeꞌẽ vaꞌekue re ikuaia pukukue re.

1 Reis 8 600

41 — Haꞌe gui amboae regua voi, ndevygua Israel kuery regua eꞌỹ ikuai
vaꞌeri oyvy mombyrya gui ou avi ꞌrã nderery rupi ikuai aguã, 42 (mbaꞌeta
 

haꞌe kuery voi oendu ꞌrã nderery yvateve vaꞌe omombeꞌua rã, haꞌe ndejyva
reupi vy ndepoꞌakaa rexa ukaague), haꞌe gui haꞌe kuery onhemboꞌe avi
ꞌrã kovaꞌe oo oĩa katy omaꞌẽ reve, 43 haꞌe ramo endu ke yva re neꞌamba py
 

reĩa gui, haꞌe ejapopa amboae regua kuery ndevy ojerurea, haꞌe rami vy
yvy regua haꞌe javi nderery oikuaa aguã, ndevygua Israel kuery rami haꞌe
kuery voi nerenonde ojererokyjea rupi ikuai aguã, haꞌe oikuaapa aguã
kovaꞌe oo xee ajapo vaꞌekue py nderery remoĩague.
44 — Haꞌe gui xapyꞌa rei ndevygua kuery ojeꞌoi ꞌrã ngovaigua kuery
 

reve joe opuꞌã aguã katy, haꞌe gui tape rupi remondoukaa py onhemboꞌe
ꞌrã ndevy pe Senhor, kovaꞌe tetã reiporavo vaꞌekue haꞌe kovaꞌe oo
nderery oĩ atyrã rejapo uka vaꞌekue katy omaꞌẽ ramo 45 endu ke yva re
 

reĩa gui onhemboꞌe vy ojerure okuapya, haꞌe ejapo haꞌevea rami.

46 — Xapyꞌa rei ma haꞌe kuery ojejavy ꞌrã nderovai (mbaꞌeta jipoi
 

ojejavy eꞌỹ vaꞌerã), haꞌe ramo haꞌe kuery rovai ndepoxy vy remboaxapa
ꞌrã hovaigua kuery po py, haꞌe kuery guekoa katy ogueraapa aguã
escravo-rã, mombyry eꞌỹ vy haꞌeꞌi rupi teĩ ae ma. 47 Haꞌe gui yvy mamo
 

rã rei escravo-rã ogueraa ague re ikuaia py xapyꞌa rei haꞌe kuery

onhemboaxy vy ojeko rerova ꞌrã, haꞌe yvy escravo ikuaia py ae ndevy
ojerure vy aipoeꞌi ꞌrã okuapy: “Rojejavypa, teko vai rupi anho orekuai
vaꞌekue”, heꞌi ꞌrã okuapy. 48 Haꞌe rami vy xapyꞌa rei ndevy guarã ju ojeko
 

rerova ꞌrã opyꞌa haꞌe onheꞌẽ haꞌe javi py, yvy hovaigua kuery escravo-
rã ogueraa ague py ae, haꞌe vy ndevy onhemboꞌe ꞌrã okuapy oyvyrã
tuu kuery pe remeꞌẽ vaꞌekue katy omaꞌẽ reve, kovaꞌe tetã haꞌe kovaꞌe
oo nderery oĩ atyrã ajapo vaꞌekue katy voi. 49 Haꞌe ramo endu ke yva re
 

neꞌamba py reĩa gui haꞌe kuery onhemboꞌe vy ojerure okuapya, haꞌe ejapo
haꞌevea rami. 50 Eperdoa ndevygua kuery ndevy ojejavyague, nderovai
 

rupi opa mbaꞌe py ojapo vai rã. Ejapo escravo-rã heraare kuery omboaxy
aguã rami. 51 Mbaꞌeta ndevygua kuery ma ndevy guarã ae Egito yvy gui
 

reipeꞌa vaꞌekue, tata rupa ferro guigua mbyte py ojexavaia gui. 52 Haꞌe
 

rami vy eikuaa pota riae nerembiguai haꞌe ndevygua Israel kuery ojerure
okuapya re, opa mbaꞌe re ndevy ojapukai rã rendu aguã. 53 Mbaꞌeta
 

Senhor xeruete, ndee ma kovaꞌe yvy regua haꞌe javi mbyte gui reipeꞌapa
rakaꞌe ore ndevygua kuery ae orekuai aguã, Egito yvy gui oreru kuery
reipeꞌapa jave nerembiguai Moisés rupi ndeayvuague rami vy — heꞌi.

Salomão heta vaꞌe kuery ogueroayvu porãague

54  Haꞌegui Salomão opa ma Senhor pe onhemboꞌe haꞌe ojerure rire,
guenapyꞌã re oĩ reve yvate katy opo oupi oinya gui opuꞌã ju Senhor
pegua altar oĩ vaꞌe renonde gui. 55 Opuꞌã hoꞌamy vy ogueroayvu porã
 

Israel kuery ijaty okuapy vaꞌe haꞌe javi. Haꞌe vy ijayvu atã reve aipoeꞌi:
 601 1 Reis 8​, ​9

56  —Taꞌimaꞌenduꞌa porãa Senhor re, ojeupegua Israel kuery pe

opytuꞌu aguã omeꞌẽ rire ijayvuague haꞌe javi rami vy. Nhanemoingo
porã aguã re guembiguai Moisés rupi ijayvuague neĩ peteĩꞌi ayvu
nomboaxa rivei. 57 Haꞌe gui Senhor Nhanderuete toiko riae peẽ kuery
 

reve, nhaneramoĩ kuery reve oikoague rami ae. Tanhanepytyvõ eꞌỹ eme,
tanhandereja eme guive, 58 nhanekuraxõ tomombyta ojeupe guarã ae,
 

ixuguigua tape haꞌe javi rupi nhandekuai aguã, haꞌe jajapopa aguã ojapo
uka vaꞌekue, ijayvuague haꞌe oipotaa nhanderu kuery pe omombeꞌu
vaꞌekue. 59 Tove po rami xeayvu vy Senhor renonde rupi ajerurea toĩ
 

riae Senhor Nhanderuete renonde py, ara py haꞌe pyávy, haꞌe rami
vy guembiguai haꞌe ojeupegua Israel kuery oepy kuerei aguã, koꞌẽ
nhavõ nhaikotevẽa rami, 60 yvy regua haꞌe javi oikuaa aguã Senhor
 

ae Nhanderuete oikoa, haꞌe amboae ndoikoia. 61 Tove penekuraxõ py

 

Senhor Nhanderuete pegua ete tapendekuai, haꞌe ijayvuague rupi anho

peiko haꞌe ojapo uka vaꞌekue pejapopa aguã, aỹ pejapoa rami ae — heꞌi.

2 Crônicas 7.4‑10
62  Haꞌe gui huvixa haꞌe Israel kuery hexeve ikuai vaꞌe haꞌe javi ma
mymba kuery omeꞌẽ okuapy Senhor renonde. 63 Salomão ma Senhor  

reve peteĩ rami ju ikuaia reguarã omeꞌẽ avi vinte e dois mil vaka haꞌe
cento e vinte mil vexaꞌi kuery. Haꞌe rami py huvixa haꞌe Israel kuery haꞌe
javi reve Senhor pegua oo omboaxa okuapy ipo py. 64 Haꞌe vaꞌe árave
 

huvixa omboaxa avi oka Senhor pegua oo rexei oĩ vaꞌe. Mbaꞌeta haꞌe
py ae omeꞌẽ mymba oapy reve, haꞌe hexeve peteĩ rami ikuai aguã regua
kyrakue. Mbaꞌeta altar overa vaꞌe guigua Senhor renonde oĩ vaꞌe ma
kyrĩꞌi ete rã noĩmba reguai mymba oapy reve omeꞌẽ vaꞌe, mbaꞌemo aju
guigua haꞌe hexeve peteĩ rami ikuai aguã regua kyrakue oapy vaꞌe.
65 Haꞌe vaꞌe jave ae avi Salomão ojapo ngaru oguyꞌi py ikuai aguã
 

Israel kuery haꞌe javi reve. k Heta ete ijaty okuapy Senhor Nhanderuete
renonde py, Hamate tekoa py nhavaẽaꞌi haꞌe Egito yakã katyꞌi gui ou
vaꞌekue. Sete ára rire sete ára re ju, haꞌe javi vy catorze ára re ikuai.
66 Ngaru oikoa py oito araa py ma omondoukapa heta vaꞌe kuery, haꞌe rã
 

haꞌe kuery ju ogueroayvu porã okuapy nguvixa. Haꞌe gui mae ma ojeꞌoipa
ju ngoo katy, ovyꞌa ete haꞌe opyꞌa py oguerovyꞌa reve opa mbaꞌe py Senhor
guembiguai Davi pe ojapoague, haꞌe ojeupegua Israel kuery pe guive.

2 Crônicas 7.11‑22

9   Haꞌe
gui huvixa Salomão ojapopa ma oo Senhor peguarã, ngoorã
1
haꞌe opa mbaꞌe onhembopyꞌaa rami ojapoxe vaꞌekue voi. 2 Haꞌe ramo  

k
 8.65 Ngaru oguyꞌi py ikuai aguã regua ma haꞌe kuery rekorã Moisés rupi oeja pyre
(Levítico 23.33‑36; Deuteronômio 16.13‑15).
1 Reis 9 602

peteĩgue ju ixupe Senhor ojexa uka, Gibeão py ojexa ukaague rami.

3 Haꞌe vy Senhor aipoeꞌi:
 

— Xee aendu ae ma xerenonde py renhemboꞌe vy rejerurea. Haꞌe

rami vy xee ajapo oo rejapo vaꞌekue ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe oĩ aguã rami, haꞌe
py xerery amoĩ aguã rakaꞌe rã peve guarã. Haꞌe vaꞌe re amaꞌẽ vy xepyꞌa
py xemaꞌenduꞌa riae ꞌrã ára nhavõ. 4 Haꞌe gui xapyꞌa rei xerenonde rupi
 

nderu Davi oikoague rami ndee voi reiko ramo, ndepyꞌa haꞌe javi py
anhetẽ ete rupi ae ri reiko vy ajapo uka vaꞌekue, xeayvuague haꞌe aipotaa
haꞌe javi rejapopa ramo, 5 haꞌe ramo rakaꞌe rã peve guarã amoĩ atã ꞌrã
 

nderu Davi pe xeayvuague, hamymino kuery vaꞌe regua amoingo riae ꞌrã
xevygua Israel kuery re opena vaꞌerã. Ixupe aipoaꞌe vaꞌekue: “Nderekovia
ndoiko eꞌỹi ꞌrã tenda Israel kuery re openaaty áry oguapy oiny vaꞌerã”,
haꞌe vaꞌekue. 6 Haꞌe gui xapyꞌa rei peẽ haꞌe penderaꞌy kuery marã rami
 

vy xegui pejepeꞌa vy ajapo uka vaꞌekue haꞌe xeayvuague ndapejapovei

vy peo ꞌrã tuuete kuery mboae re, haꞌe kuery pembojeroviaa rupi, 7 haꞌe  

rami ri ramo xee aipeꞌapa ꞌrã Israel kuery ijyvyrã ameꞌẽ vaꞌekue gui, haꞌe
kovaꞌe oo xerery oĩ atyrã aikyꞌaꞌopa vaꞌekue voi mombyry amombopa
ꞌrã xerenonde gui. Haꞌe rami rire Israel kuery ikuai ꞌrã yvy regua kuery
ojojai rei vy ijayvu rei okuapy aguã rami. 8 Kovaꞌe oo ma aỹ omboeteave
 

teĩ haꞌe vaꞌe jave py oĩague rupi oaxa vaꞌe kuery oexa vy onhemondyipa
ꞌrã. Haꞌe vy otuvy nheꞌẽ haꞌe aipoeꞌi ꞌrã: “Mbaꞌe re tu Senhor guĩ rami
ete ri ombovaipa uka kovaꞌe yvy haꞌe kovaꞌe oo?” heꞌi ꞌrã okuapy. 9 Haꞌe  

rã ombovaia ꞌrã: “Haꞌe rami ete ombovaipa uka mbaꞌeta haꞌe kuery
oejapa rire Senhor nguuete Egito yvy gui tuu kuery oipeꞌa vaꞌekue, haꞌe
tuuete mboae pe ju ova vy omboete haꞌe ombojerovia okuapy ramo. Haꞌe
nunga rupi ae rima haꞌe kuery áry Senhor ombou rakaꞌe guĩ rami ete
ojexavai aguã”, ꞌea ꞌrã.

2 Crônicas 8.1‑18
10  Vinte
maꞌetỹa py mae ma Salomão ojapopa mokoĩ oo, Senhor
peguarã haꞌe ojeupe guarã guive. 11 Haꞌe Salomão oipotaa rami ixupe
 

Tiro pygua huvixa Hirão ma ombou yvyra yary haꞌe cipreste guigua,
ouro guive. Haꞌe gui Hirão pe ju Salomão omboaxa vinte tetã Galiléia
yvy regua. 12 Haꞌe ramo guetã Tiro gui Hirão oo oexa aguã tetã Salomão
 

omboaxa vaꞌekue, teĩ ndojou porãi. 13 Haꞌe rami vy aipoeꞌi ixupe:

 

— Xeryvy, kovaꞌe tetã ae ma nhiꞌã xevy remboaxa vaꞌekue? — heꞌi.

Haꞌe rami vy omboery Cabul yvy, aỹ peve guarã. l 14 Hirão ma huvixa pe
 

ouro guigua quatro mil quilos rivyvyi omondouka vaꞌekue.

15 Haꞌe gui Salomão ma nhomombaꞌeapo nheaꞌã Senhor pegua oo
 

ojapo aguã, ngoorã, haꞌe gui Milo, Jerusalém korarã, Hazor tetã, Megido

 9.13 Tery Cabul ma “Mbaꞌeverã ndovarei vaꞌe” ꞌea. Haꞌe rami omboery ndojou porãi vy.
l
 603 1 Reis 9​, ​10

haꞌe Gezer tetã avi, 16 mbaꞌeta Egito pygua huvixa Faraó ou vy Gezer tetã
 

re ipoꞌaka vaꞌekue. Haꞌe vy oapypa vy ojukapa haꞌe py cananeu kuery

ikuai vaꞌekue. Haꞌe vy Salomão pe ju omboaxa taꞌyxyrã guajy omeꞌẽ jave.
17 Haꞌe nunga rupi ae Salomão ojapo ju Gezer, Bete-Horom yvyꞌã guy
 

rupigua, 18 Baalate haꞌe Tadmor, haꞌe vaꞌe yvy re tekoa eꞌỹa oĩ vaꞌe py ae.
 

19 Ojapo avi tetã mbaꞌemo oguereko vaꞌe haꞌe javi omoĩ porã atyrã, haꞌe
 

tetã ikaróxa ikuai aguã, kavaju árygua kuery rekoarã, haꞌe Jerusalém py
ojapoxe vaꞌekue haꞌe javi, Líbano haꞌe amboae yvy re openaa haꞌe javi
rupi peve. 20 Haꞌe gui okuave teri amorreu kuery regua, heteu, ferezeu,
 

heveu haꞌe jebuseu kuery Israel kuery regua eꞌỹ ikuai vaꞌe. 21 Haꞌe vaꞌe
 

kuery raꞌy kuery okuave vaꞌe ma Israel kuery ndojukapai vaꞌekue teĩ
Salomão omombaꞌeapo nheaꞌã, aỹ peve guarã. 22 Haꞌe rã Israel kuery vaꞌe
 

regua ma neĩ peteĩve Salomão nomombaꞌeapoi escravo rami. Haꞌe vaꞌe

kuery ma ixupe ikuai joe opuꞌãa rupi, huvixa kuery, yvatekueve, capitão
kuery, karóxa re opena vaꞌe haꞌe imboguataaty kuery.
23 Haꞌe gui Salomão rembiguai kuery mbaꞌemo ojapo uka vaꞌe re opena
 

vaꞌety yvatekueve ma quinhentos e cinqüenta ikuai. Haꞌe vaꞌe kuery

ma ombaꞌeapo vaꞌe kuery re opena. 24 Haꞌe gui Faraó rajy ma tetã Davi
 

rekoague py oĩague gui ova ju hoorã Salomão ojapo uka vaꞌekue py. Haꞌe
gui mae ojapo Milo. m
25 Maꞌetỹa nhavõ mboapykue kuerei ꞌrã Salomão omeꞌẽ mymba kuery
 

oapy reve haꞌe peteĩ rami ikuai aguã regua, altar Senhor peguarã ojapo
vaꞌekue áry. Senhor renonde altar oĩ vaꞌe áry oapy uka avi heakuã porã
vaꞌe. Haꞌe rami py ojapopa oo ixupe guarã.
26 Eziom-Geber py huvixa Salomão ojapo avi kanoã guaxu, Elate
 

katyꞌi, yeꞌẽ pytã vaꞌe yvýry, Edom yvy re ae. 27 Haꞌe vaꞌe kanoã guaxu
 

mboguataarã Hirão ombou guembiguai kuery yy rupi oguata vaꞌety, yeꞌẽ

rupi ikuai kuaa vaꞌe meme, Salomão rembiguai kuery reve omboguata
vaꞌerã. 28 Haꞌe kuery ma Ofir py ovaẽ vy haꞌe gui ojogua catorze mil
 

quilos ouro guigua, haꞌe gui huvixa Salomão pe ju ogueru.

2 Crônicas 9.1‑12

10   Haꞌe
gui Sabá pygua huvixa kunha oendu avi Salomão reko
1

omombeꞌua rã, Senhor rery omboetea voi. Haꞌe rami vy ou

haxy-axy vaꞌe re oporandu aguã. 2 Haꞌe vy Jerusalém tetã py ovaẽ
 

guembiguai kuery heta vaꞌe reve. Guymba camelo kuery ombovoyi

heruvy tembiꞌu irũrã, mbovy rei eꞌỹ ouro haꞌe ita iporãve vaꞌe re. Haꞌe gui
Salomão renonde py ovaẽ vy ixupe oporandu onhembopyꞌaague haꞌe javi
rami. 3 Haꞌe ramo opa mbaꞌe re oporandu rã Salomão ombovai, mbaꞌeta
 

ixupe neĩ peteĩ henda py ma voi ndaxyi omombeꞌu porãve aguã. 4 Haꞌe  

 9.24 Milo ma peteĩ henda Jerusalém tetã regua Salomão omombaraete vaꞌekue.
m
1 Reis 10 604

ramo Sabá pygua huvixa kunha oikuaa Salomão ꞌarandua haꞌe javi, oexa
avi oo ojapo uka vaꞌekue, 5 mesa áry tembiꞌu oguerua vaꞌe, yvatekueve
 

ikuaiaty, hembiguai kuery ombaꞌeapoa, ijao guive, karo rerua kuery haꞌe
mymba kuery altar áry Senhor pe oapyaty. Haꞌe vaꞌe haꞌe javi oexa vy
onhemondyi rei oiny. 6 Haꞌe vy aipoeꞌi huvixa pe:
 

— Anhetẽ ete ae raꞌe xerekoa py ayvua ndereko regua aendu vaꞌekue

haꞌe neꞌarandua regua voi. 7 Haꞌe rami teĩ xee ma haꞌe vaꞌe ayvu ndaroviai
 

vaꞌekue, apy aju vy xee ae rexa py aexa eꞌỹa ja. Anhetẽ neĩ mbyte rupi
peve ma voi xevy nomombeꞌuai vaꞌekue, mbaꞌeta ndereko omombeꞌua
rã aenduague gui neꞌarandupave raꞌe, rerekopave haꞌe ndere imaꞌenduꞌa
porã mbyve ete vaꞌe. 8 Ovyꞌa ete okuapy nerembiguai avakue nerenonde
 

rupi ikuai vaꞌety, mbaꞌeta haꞌe kuery oendu ꞌrã neꞌarandua rupi ndeayvua.
9 Taꞌimaꞌenduꞌa porãa avi Senhor Nderuete re, mbaꞌeta ndererovyꞌa
 

vy tenda Israel kuery re openaaty áry nemoĩ rire. Israel kuery Senhor
oayvu riae vy ae nemoĩ huvixarã, haꞌevea rami rejoguereko haꞌe reikuaa
pota aguã — heꞌi.
10 Haꞌe rami vy huvixa pe kunha vaꞌe omeꞌẽ quatro mil quilos ouro
 

guigua, heta tembiꞌu irũrã haꞌe ita iporãve vaꞌe guive. Neĩ peteĩgueve ma
ndogueruai teri mbaꞌemo porã Sabá pygua huvixa kunha Salomão pe
omeꞌẽ vaꞌekue ramigua ete.
11 Haꞌe gui Hirão mbaꞌe kanoã guaxu Ofir gui ouro ogueru vaꞌe ma haꞌe
 

katy gui ogueru avi yvyra sândalo aygue haꞌe ita iporãve vaꞌe. 12 Haꞌe
 

vaꞌe yvyra sândalo gui ma huvixa Salomão ojapo uka jopy-jopy ovyaty
Senhor pegua opy haꞌe ngopy guarã, haꞌe gui mbaꞌepu ixã reta vaꞌe
haꞌe mbaraka oporaei vaꞌe kuery peguarã. Haꞌe vaꞌe regua yvyra ma neĩ
peteĩgueve ndogueruai teri haꞌe py, haꞌe aỹ peve voi ndoexaavei haꞌe vaꞌe
regua yvyra.
13 Haꞌe gui Sabá pygua huvixa kunha pe huvixa Salomão ju omeꞌẽ
 

mbaꞌemo ojerurea haꞌe javi, mbaꞌemo omeꞌẽxeaꞌi py omeꞌẽ vaꞌe áryve

rupi. Haꞌe ramo ojevy vy oyvy katy ju oo, guembiguai kuery haꞌe javi
reve.

2 Crônicas 1.14‑17; 9.13‑28
14  Haꞌe
gui maꞌetỹa nhavõ Salomão pe ouro oguerua vaꞌe poyikue ma
vinte e dois mil quilos, 15 mbaꞌemo vendea kuery, mbaꞌemo mboekoviaaty,
 

Arábia pygua huvixa haꞌe ijyvy re opena vaꞌety kuery ixupe omeꞌẽ
kuerei vaꞌe áryve. 16 Haꞌe ramo ouro ombope pyre gui Salomão ojapo
 

duzentos huꞌy jokoa tuvixave vaꞌe. Peteĩ-teĩ huꞌy jokoarã ma seis quilos
ouro opejaa. 17 Ouro ombope pyre gui ojapo avi trezentos huꞌy jokoa
 

kyrĩve vaꞌe. Haꞌe vaꞌe regua huꞌy jokoarã peteĩ-teĩ ma dois quilos raiꞌi
ouro opejaa. Haꞌe vaꞌe ma oo Líbano kaꞌaguy regua guigua py huvixa
omoĩ porã ukapa. 18 Huvixa ojapo avi peteĩ tenda tuvixave vaꞌe marfim
 
 605 1 Reis 10​, ​11

guigua, haꞌe vy onhovãmba ouro ete py anho. 19 Haꞌe vaꞌe tenda renonde
 

guarã ma ojapo mboapy meme pyrõa. Henda kupe ma ojere rei vaꞌe. Ijyke
jovaive re ma omoĩ avi jyva ytarã oguapyaty yvýry, haꞌe ijyva yta yvýry
ma mokoĩ guary raꞌangaa omopuꞌã imoꞌamy. 20 Mboapy meme pyrõa
 

ikuai vaꞌe áry ma doze avi omoĩ guary raꞌangaa, peteĩ-teĩ pyrõa apy
reguarã. Haꞌe vaꞌe nunga ma neĩ peteĩve huvixa pe ma voi ojapoa vaꞌeꞌỹ
teri. 21 Karo huvixa Salomão oyꞌuaty vaꞌe ma guive rã ouro guigua meme,
 

haꞌe gui oo Líbano kaꞌaguy regua guigua py tembiporu ikuai vaꞌe voi
ouro guigua meme avi. Haꞌe vaꞌe re neĩ ruxãꞌi ma voi noĩ prata, mbaꞌeta
Salomão oĩ jave prata rive nombovarei. 22 Mbaꞌeta huvixa oguereko reta
 

yeꞌẽ rupi Társis guigua kanoã guaxu, Hirão mbaꞌe reve omboguataa vaꞌe.
Mboapy maꞌetỹa py kuerei ꞌrã Társis gui kanoã guaxu ojevy okuapy vy
ogueru ouro, prata, marfim, karaja haꞌe jayru guaxu.
23 Haꞌe rami vy yvy jave re huvixa kuery ikuai vaꞌe gui huvixa Salomão
 

ipoꞌakave, oꞌarandua py haꞌe mbaꞌemo oguerekopaa py. 24 Haꞌe ramo

 

oĩa py yvy jave gui ou ꞌrã okuapy oꞌarandua rupi ijayvu rã oendu aguã.
25 Maꞌetỹa nhavõ peteĩ-teĩ ogueru ꞌrã mbaꞌemo ixupe omeꞌẽ vaꞌerã:
 

ouro haꞌe prata guigua, ajukue, tembiporu, kavaju haꞌe mburika kunha,
tembiꞌu irũrã guive. 26 Haꞌe ramo Salomão oguerekopave ovy karóxa haꞌe
 

kavaju áry guarã. Mil e quatrocentos karóxa oguereko, haꞌe doze mil
kavaju áry guarã. Haꞌe vaꞌe ma joa py eꞌỹ-eꞌỹ ꞌrã oguereko tetã karóxa
ikuaiaty rupi, Jerusalém tetã py huvixa oĩa py guive. 27 Prata ma ita
 

rami rive huvixa omboetave Jerusalém py, haꞌe gui yary voi oata aguã
rami eꞌỹ ojapo sicômoroꞌy tekoa eꞌỹa rupi ikuai vaꞌe rami rive. 28 Kavaju  

Salomão rymbarã ma Egito haꞌe Cilícia yvy gui ogueru. Cilícia guigua
ma huvixa rembiguai mbaꞌemo vendea kuery ae ogueru hepy oĩa rami.
29 Haꞌe rã Egito gui peteĩ-teĩ karóxa ogueru ꞌrã seiscentos hatãꞌi vaꞌe repy
 

prata guigua re, haꞌe rã kavaju ma cento e cinqüenta repy re. Haꞌe rami
ae avi mbaꞌemo vendea kuery ovende ju ꞌrã heravy heteu haꞌe Síria pygua
huvixa kuery peguarã.

Tuuete kuery mboae re rive Salomão ojeroviaague

11   Haꞌe
gui Faraó rajy anho eꞌỹ huvixa Salomão oayvu, heta
1

oguereko avi kunhague yvy mboae guigua: Moabe, Amom, Edom,

Sidom haꞌe Hete guigua. 2 Haꞌe vaꞌe regua kunhague re ma Senhor
 

aipoeꞌi ma voi vaꞌekue Israel kuery pe: “Pejoguereko eme haꞌe kuery reve,
neĩ haꞌe kuery ma voi tapenderereko eme, pendepyꞌa py penhembotavy
uka eꞌỹ aguã tuuete kuery mboae re rive pevapa aguã”, heꞌi rakaꞌe teĩ
haꞌe vaꞌe regua ae Salomão oayvu. 3 Haꞌe rami vy setecentos kunhague
 

oguereko huvixa rajy meme, haꞌe gui trezentos taꞌyxy jevy kuery. Haꞌe
vaꞌe kunhague ma ojapo amboae rami rei ipyꞌa aguã rami. 4 Haꞌe vy  

tujaꞌive ma jave taꞌyxy kuery ombopyꞌa rerova ete tuuete mboae ramigua
1 Reis 11 606

kuery re ju ombojerovia aguã. Haꞌe ramo opyꞌa re anhetẽ rupi veꞌỹ oiko
Senhor nguuete pe, nguu Davi oikoague rami eꞌỹ. 5 Haꞌe rami vy Sidom
 

pygua kuery xyete raꞌangaa Astarote pe Salomão oiko, haꞌe gui Amom
pygua kuery ruete Milcom ojeguarupy vaꞌe pe guive.
6 Haꞌe rami vy Senhor renonde haꞌeveꞌỹ vaꞌe Salomão ojapo vy
 

Senhor pe anho veꞌỹ oiko, nguu Davi oikoague rami eꞌỹ. 7 Haꞌe vaꞌe  

jave ma Salomão ojapo peteĩ oo Moabe kuery ruete Quemos ojeguarupy

peguarã, yvyty Jerusalém katyꞌi ae, haꞌe Amom kuery ruete Moloque
ojeguarupy peguarã guive. 8 Haꞌe rami ae avi guaꞌyxy kuery peteĩ-teĩ
 

regua pe ojapo, haꞌe kuery nguuete ramigua kuery pe heakuã porã vaꞌe
oapy haꞌe mymba ojuka aguã.

Salomão rovai Nhanderuete onhemoĩague

9 Haꞌe
nunga rupi Senhor opuꞌã Salomão rovai, Senhor Israel kuery
ruete pe oikoa gui ova ramo opyꞌa py, mokoĩgue ixupe ojexa uka vaꞌekue
ri. 10 Haꞌe rami eꞌỹ aguã ijayvu ae ma, tuuete ramigua kuery mboae pe
 

oiko eꞌỹ aguã. Haꞌe rami teĩ ndoikoi ae Senhor ijayvuague rami.
11 Haꞌe nunga rupi Senhor aipoeꞌi ju Salomão pe:
 

— Nami ete reiko vy xerupive guarã ajapo vaꞌekue haꞌe ajapo

uka vaꞌekue gui rejepeꞌa ma ramo ndegui ju aipeꞌa ꞌrã ndepoꞌakaa,
nerembiguai pe ju amboaxa aguã. 12 Haꞌe rami teĩ reĩ teria ja ndaipeꞌai
 

ꞌrã, nderu Davi re amaꞌẽ vy. Haꞌe rami ꞌrãgue py nderaꞌy po gui ꞌrã
aipeꞌa. 13 Haꞌe rami avi ndaipeꞌapai ꞌrã guive ndepoꞌakaa. Haꞌe vy nderaꞌy
 

po py aeja ꞌrã peteĩ regua, xerembiguai Davi re haꞌe Jerusalém tetã re

xemaꞌenduꞌa vy, aiporavo rire.

Salomão rovai guarã Nhanderuete omopuꞌãague

14  Haꞌe
gui Senhor omopuꞌã Salomão rovai guarã. Haꞌe vaꞌe ma Edom
pygua Hadade, Edom pygua huvixa ramymino ae. 15 Mbaꞌeta Edom yvy  

re Davi oiko jave ixondaro kuery ruvixa Joabe voi ou avi omanogue
onhono porã aguã. Haꞌe vaꞌe jave py ojuka avakue Edom pygua haꞌe javi.
16 (Mbaꞌeta mboapy meme jaxy re Joabe oiko rakaꞌe haꞌe py Israel pygua
 

xondaro kuery reve, Edom pygua avakue ojukapa peve.) 17 Haꞌe vaꞌe jave
 

py Hadade kunumi teri reve onha ovy amongue avakue Edom pygua tuu
rembiguai kuery reve, Egito katy ojeꞌoi aguã. 18 Midiã yvy gui ojeꞌoi vy
 

Parã katy oguata jogueravy. Haꞌe py ojouve ju ngupive guarã, haꞌe vy

oguerovaẽmba Egito pygua huvixa Faraó-a py. Haꞌe vaꞌe ma Hadade pe
omeꞌẽ peteĩ oo ijyvyrã guive, haꞌe vy ijayvu oipytyvõ aguã re. 19 Faraó  

omboaxy ete vy Hadade raꞌyxyrã omeꞌẽ avi ngovaja guaꞌyxy kypyꞌy

vaꞌe. 20 Haꞌe vaꞌe ma taꞌyxy Tafnes kypyꞌy. Haꞌe vaꞌe ma oikuavãꞌi avaꞌi,
 

Genubate hery vaꞌe. Haꞌe vaꞌe ma Faraó ro py ae Tafnes omongakuaa

herekovy, Faraó raꞌy kuery rupi ae Genubate oiko.
 607 1 Reis 11

21 Haꞌe
gui Egito yvy re Hadade oikoa py oendu Davi guamoĩ
kueryague rami ndoikoveveiꞌi maa, haꞌe ixondaro kuery ruvixa Joabe voi
omano ma avia. Haꞌe ramo Hadade aipoeꞌi Faraó pe:
— Tajevy ju xerekoa katy.
22 Haꞌe ramo Faraó oporandu ixupe:
 

— Mbaꞌe tu xereve reikoa py oata ndevy, ndeyvy re rejevy aguã?

Ombovai:
— Any, mbaꞌeve rei ndoatai, teĩ taa ju — heꞌi.
23 Nhanderuete omoingo avi amboae Salomão rovai guarã. Haꞌe
 

vaꞌe ma Eliada raꞌy Rezom, opatõ Zobá pygua huvixa Hadadezer gui
ojava vaꞌekue. 24 Haꞌe vaꞌe ma guembiguai kuery avakue omboaty vy
 

onhemoingo haꞌe kuery ruvixa. Haꞌe gui Davi pegua xondaro kuery
jojukapa rire haꞌe kuery ma Damasco katy ojeꞌoi. Haꞌe py ma huvixaverã
omoĩ okuapy Rezom. 25 Haꞌe vaꞌe ma Salomão oikovea pukukue re Israel
 

kuery rovaigua oiko. Hadade rami ae avi omoingo axy, Israel kuery re
ndaꞌijaꞌei vy Síria pygua kuery ruvixa onhemoingo rire.

Israel kuery ruvixa Jeroboão oĩ ꞌrãa re profeta Aías ijayvu ma voiague

26  Haꞌe
gui Nebate raꞌy Jeroboão ma Efraim regua oiko tekoa Zereda
pygua, Salomão rembiguai ae oiko. Ixy ma imeveꞌỹ vaꞌe, Zerua hery
vaꞌe. Haꞌe vaꞌe ava ae opo oupi huvixa rovai. 27 Po rami ae huvixa rovai
 

oupi opo. Haꞌe vaꞌe jave py Salomão ma Milo ojapoa rupi ombojoja yvy
nguu Davi rekoague rupi. 28 Haꞌe gui Salomão oexa rã Jeroboão ava ipyꞌa
 

guaxu haꞌe oiko kuaa vaꞌe, kunumi ombaꞌeapo kuaa vaꞌe ae. Haꞌe ramo
omopena José ramymino kuery regua omombaꞌeapo nheaꞌãmby kuery
haꞌe javi re.
29 Haꞌe gui ma Jerusalém tetã gui Jeroboão oguata vy tape rupi
 

nhovaexĩ Siló pygua profeta Aías reve. Haꞌe vaꞌe ma peteĩ ao puku ipyauꞌi
vaꞌe py onhemonde ovy, haꞌe rã haꞌe kuery mokoĩꞌi ikuai nhuũndy py.
30 Haꞌe ramo Aías ao puku ipyauꞌi vaꞌe ojee gui omboi vy omondoro. Doze
 

raꞌykue ombojaꞌo. 31 Haꞌe vy aipoeꞌi Jeroboão pe:

 

— Ejopy ke dez raꞌykue ndejeupe guarã, mbaꞌeta po rami ijayvu Senhor

Israel kuery ruete: Maꞌẽ, Salomão po gui amondoropa ꞌrã ipoꞌakaa, haꞌe
vy ndevy pe ju amboaxa ꞌrã dez regua. 32 Haꞌe rami avi peteĩ regua aeja
 

teri ꞌrã ipo py, xerembiguai Davi haꞌe Jerusalém tetã re amaꞌẽ vy, Israel
kuery haꞌe javi regua gui aiporavo rire. 33 Mbaꞌeta xegui Salomão ojepeꞌa
 

vy guenapyꞌã re oĩ Sidom kuery xyete Astarote raꞌangaa renonde, Moabe

pygua kuery ruete Quemos haꞌe Amom pygua kuery ruete Milcom raꞌangaa
renonde. Xeguigua tape rupi veꞌỹ oiko, xerenonde haꞌeve vaꞌe ndojapoxevei
vy. Xeayvuague rupi veꞌỹ, aipotaa rami veꞌỹ oiko, tuu Davi oikoague rami
eꞌỹ. 34 Haꞌe rami teĩ ixugui ipoꞌakaa ndaipeꞌapa etei ꞌrã guive. Haꞌe rami
 

ꞌrãgue py oikovea pukukue reguarã amoĩ huvixarã, xerembiguai Davi

1 Reis 11​, ​12 608

aiporavo vaꞌekue re amaꞌẽ vy, mbaꞌeta Davi ma mbaꞌemo ajapo uka vaꞌekue
haꞌe xeayvuague haꞌe javi rupi oiko vaꞌekue. 35 Haꞌe rã taꞌy po gui ma aipeꞌa
 

ꞌrã ipoꞌakaa, dez regua vaꞌe, ndevy pe ju amboaxa ꞌrã. 36 Taꞌy po py peteĩ
 

reguaꞌi ꞌrã ameꞌẽ, xerenonde xerembiguai Davi rekovia peteĩ hendy vaꞌe
oĩ riae aguã rakaꞌe rã peve guarã, Jerusalém tetã xerery oĩ atyrã aiporavo
vaꞌekue py ae. n 37 Haꞌe gui ndee romoĩ ramo ndepoꞌaka ꞌrã ndepyꞌa py
 

reipota vaꞌe re rei, Israel pygua huvixa reĩ vy. 38 Haꞌe gui xee ajapo uka vaꞌe
 

haꞌe javi ri rejapo ramo, haꞌe xeguigua tape rupi reiko vy xerenonde rupi
haꞌevea ramigua ri rejapo, xeayvuague haꞌe ajapo uka vaꞌekue remoĩmba
ri xerembiguai Davi ojapoague rami avi, haꞌe ramo xee aiko ꞌrã ndereve,
haꞌe ndevy ajapo ꞌrã peteĩ oo oĩ riae vaꞌerã, Davi pe ajapo vaꞌekue ramigua,
mbaꞌeta ndevy pe amboaxa ꞌrã Israel kuery re repena aguã. 39 Haꞌe rã Davi  

ramymino kuery ma ambojexavai ꞌrã, teĩ rakaꞌe rã peveꞌỹ guive — heꞌi.

40 Haꞌe rami rã Salomão ojukaxe teĩ Jeroboão. Haꞌe vaꞌe oiko katu vy
 

Egito yvy katy ojava, Egito pygua huvixa Sisaque reve jogueroayvu aguã.
Haꞌe py ae oiko Salomão omano peve.

2 Crônicas 9.29‑31
41 Haꞌe
gui oĩve rei tema Salomão rekokue regua. Haꞌe rami avi
hiꞌarandua haꞌe mbaꞌemo ojapo vaꞌekue haꞌe javi noĩ ꞌrã teve kuaxia
Salomão rekokue oĩa re? 42 Quarenta maꞌetỹ re Salomão oĩ huvixa
 

Jerusalém py, Israel kuery haꞌe javi re openaa rupi. 43 Haꞌe gui guamoĩ
 

kueryague rami ndoikoveveiꞌi ma ramo onhono porãa tetã Davi rekoague

py ae. Haꞌe gui taꞌy Roboão ju oĩ nguu rekovia.

2 Crônicas 10.1‑15

12   Haꞌe
gui Roboão oo Siquém katy, mbaꞌeta haꞌe py Israel kuery
1

onhemboatypa ma nguvixarã omoĩ aguã. 2 Haꞌe nunga Nebate

 

raꞌy Jeroboão oendu. (Haꞌe vaꞌe ma Egito yvy re teri oiko, huvixa
Salomão gui onhaague py. 3 Haꞌe gui ju oenoĩa ramo) haꞌe voi ou Israel
 

kuery haꞌe javi ikuaia py, Roboão reve haꞌe kuery jogueroayvu aguã. Haꞌe
rami vy aipoeꞌi okuapy Roboão pe:
4 — Nderu ma orerereko axy ete vaꞌekue. Haꞌe gui aỹ gui ma ndee
 

orerereko porãꞌi ju ke nderu orembojexavai haꞌe orerereko axyague gui.

Haꞌe ramo ma ndevy ae ꞌrã orekuai — heꞌi okuapy.
5 Haꞌe ramo Roboão ombovai:
 

— Tapeopa ju. Haꞌe gui mboapy araa py ma peju ju xea py — heꞌi. Haꞌe
ramo heta vaꞌe kuery ojeꞌoipa.

n
 11.36 “Hendy vaꞌe” heꞌia ma huvixa rakaꞌeve rã oiko aguã re ijayvu vy, haꞌe Jesus Cristo
rekorã re guive (1 Reis 15.4; 2 Reis 8.19; 2 Crônicas 21.7; Salmo 132.17; Lucas 2.30‑32;
João 8.12).
 609 1 Reis 12

6  Haꞌe gui ma huvixa Roboão onhemongeta uka nguu Salomão oikove

teri jave tujakueve henonde ikuai vaꞌekue pe. Haꞌe vy oporandu haꞌe
kuery pe:
— Mbaꞌexa tu peẽ kuery xemongeta ta heta vaꞌe kuery ambovai aguã?
7 Haꞌe ramo haꞌe kuery ombovai:
 

— Aỹ gui kovaꞌe kuery ruvixa reiko vy xapyꞌa rei reipytyvõxe haꞌe

repena kuaaxe ri vy ndeayvu porãꞌi, haꞌe ramo haꞌe kuery rakaꞌe rã peve
ꞌrã ikuai nerembiguai — heꞌi okuapy.
8 Haꞌe rami teĩ tujakueve omongeta rã Roboão noendu potai. Haꞌe vy
 

guembiguai kunumigue ojavegua kuery pe ju onhemongeta uka. 9 Haꞌe vy  

haꞌe kuery pe aipoeꞌi:

— Peẽ kuery, mbaꞌexa tu xemongeta ta kovaꞌe kuery ambovai aguã?
Mbaꞌeta xevy ojerure vy “Orerereko porãꞌi ju nderu orerereko axyague
gui”, heꞌi okuapy ramo.
10 Haꞌe ramo kunumigue ijavegua kuery ombovai okuapy:
 

— Po rami ꞌrã ndeayvu heta vaꞌe kuery “Nderu orerereko axy,

vaꞌeri ndee orerereko porãꞌi ju”, heꞌi vaꞌekue pe. Po rami ꞌrã ndeayvu:
“Xekuã kyrĩꞌi vaꞌe teĩ xeru kuꞌaa gui tuvixave. 11 Xeru penderereko
 

axy ae ma, haꞌe rã xee ma roguereko axyve ete ꞌrã. Xeru ma vaka pi
py penembojexavai penenupã vy, haꞌe rã xee ma japeuxa popia py ꞌrã
rombojexavai”, ꞌre ꞌrã — heꞌi okuapy.
12 Haꞌe vaꞌe rire mboapy araa py Jeroboão haꞌe heta vaꞌe kuery reve
 

joguerupa ju Roboão-a py, huvixa “Mboapy araa py pejevy ju xea

py”, heꞌiague rami vy. 13 Haꞌe ramo huvixa Roboão ombovai vy ayvu
 

poyi py ijayvu, tujakueve omongetaa noendu potai rire. 14 Kunumigue

 

omongetaague rami rive ijayvu vy aipoeꞌi:

— Xeru penderereko axy, haꞌe rã xee ma roguereko axyve ꞌrã. Xeru
ma vaka pi py penembojexavai, haꞌe rã xee ma japeuxa popia py ꞌrã
rombojexavai — heꞌi. 15 Haꞌe rami vy huvixa Roboão noendu potai heta vaꞌe
 

kuery ayvu re, mbaꞌeta haꞌe rami aguã ma Senhor gui ae oiko, Nebate raꞌy
Jeroboão pe Siló pygua Aías ijayvuague Senhor omoingo aguã.

2 Crônicas 10.16‑19
16  Haꞌegui Israel kuery haꞌe javi oexa rã ijayvua re huvixa Roboão
ndojapyxaka potai ramo ivai vaipa okuapy. Haꞌe vy aipoeꞌi:
— Mbaꞌe tu haꞌvy jareko Davi ramymino kuery reve? Jessé raꞌy reve
guarã noĩvei ri nhandevy! Israel kuery, jajeꞌoipa nhandero katy! Haꞌvy
Davi ramymino kuery, pepena pendero re ae! — heꞌi okuapy. Haꞌe rami
vy Israel kuery peteĩ-teĩ ojeꞌoipa ju ngoo katy. 17 Haꞌe rã Judá regua tetã
 

rupi Israel kuery hekoa vaꞌe re ma Roboão ae opena oikovy.

18 Haꞌe gui heta vaꞌe kuerya py huvixa Roboão omondouka
 

omombaꞌeapo nheaꞌãmby kuery re opena vaꞌety Adorão. Haꞌe rami teĩ

1 Reis 12 610

Israel kuery ojapipa ita py, haꞌe ramo omano. Haꞌe rã huvixa Roboão ma
okaróxa ogueraa nho vy onha ovy Jerusalém katy.
19 Haꞌe rami py Israel kuery onhemoingo Davi ramymino kuery
 

rovaigua, aỹ peve guarã. 20 Haꞌe rami vy Israel kuery haꞌe javi ma

 

Jeroboão ojevy ju maa oendu vy oenoĩ uka onhemboaty okuapya py, haꞌe
vy omoĩ okuapy nguvixarã. Mavaꞌeve ndaꞌikuai Davi ramymino kuery
rupive, Judá regua anho eꞌỹ vy. o

2 Crônicas 11.1‑4
21 Haꞌe gui Jerusalém py Roboão ovaẽ ma vy omboatypa Judá haꞌe
Benjamim kuery, cento e oitenta mil oiporavo pyre, joe opuꞌã kuaa vaꞌe
meme, Israel kuery rovai opuꞌã aguã, haꞌe kuery re Salomão raꞌy Roboão
ju ipoꞌaka aguã rami ojapo aguã. 22 Haꞌe rami teĩ Nhanderuete oayvu
 

ombou peteĩ ava guemimboꞌe Semaías hery vaꞌe pe. Haꞌe vaꞌe pe aipoeꞌi:
23 — Ndeayvu Salomão raꞌy Roboão Judá pygua huvixa vaꞌe pe, haꞌe
 

gui Judá haꞌe Benjamim kuery pe, heta vaꞌe kuery rembyrekue pe guive.
Haꞌe vy aipoꞌre: 24 “Po rami Senhor ijayvu: ‘Tapeo eme, pepuꞌã eme
 

penderyvy Israel kuery rovai. Peteĩ-teĩ pejevy ju pendero katy, mbaꞌeta

xee ae haꞌe nunga amoingo vaꞌekue’, heꞌi”, ꞌre ꞌrã. Haꞌe rami Senhor
ijayvua omombeꞌu rã haꞌe kuery oendu vy ojevypa, ijayvuague rami vy.

Jeroboão mbaꞌemo raꞌangaa rive ombojeroviaague

25  Haꞌegui Jeroboão omoatyrõ Siquém tetã Efraim regua yvyꞌã re.
Haꞌe vy onhemboekoa haꞌe py. Omoatyrõ avi Penuel. 26 Haꞌe vy Jeroboão
 

ojeupe ae aipoeꞌi:
— Aỹ ma nhiꞌã xepoꞌakaa ꞌrãgue py Davi ramymino kuery nho ꞌrã
ipoꞌaka. 27 Mbaꞌeta kovaꞌe kuery ma Jerusalém tetã katy oo jepi ꞌrã
 

Senhor pe mbaꞌemo omeꞌẽ aguã. Haꞌe rami vy opyꞌa re oendu ꞌrã okuapy
Judá pygua huvixa Roboão re ju oopa aguã. Haꞌe vy xejuka ꞌrã okuapy,
Judá pygua huvixa pe ojevypa vy — heꞌi.
28 Haꞌe gui huvixa onhemongeta uka vy mokoĩ vaka raꞌy raꞌangaa ojapo
 

ouro gui. Haꞌe vy aipoeꞌi heta vaꞌe kuery pe:

— Peẽ Israel kuery, aỹ gui ma Jerusalém katy peove eꞌỹ teĩ haꞌeve. Apy
ae pexa Penderuete ramigua Egito yvy gui pendererupaare — heꞌi. 29 Haꞌe  

vaꞌe taꞌangaa ma peteĩ omoĩ Betel py, haꞌe rã amboae ma Dã py. 30 Haꞌe  

ramia káuxa heta vaꞌe kuery ojejavy okuapy, Dã py voi ojeꞌoi tema vy,
vaka raꞌy raꞌangaa rive peteĩ-teĩ omboete aguã.
31 Yvyꞌã ikuaia rupi Jeroboão ojapo avi ombojerovia atyrã. Haꞌe vy
 

heta vaꞌe kuery regua rive omoĩ sacerdote kueryrã, Levi ramymino kuery

o
 12.20 Apy “Israel kuery” heꞌia ma dez-ve regua kuery Judá regua eꞌỹ ikuai vaꞌe re ijayvu
vy. Haꞌe rã amboae py ma jaikuaa ꞌrã judeu kuery haꞌe javi re ijayvua.
 611 1 Reis 12​, ​13

regua eꞌỹ teĩ. 32 Haꞌe gui irundy meme jaxya re quinze araa py ojapo peteĩ
 

ngaru, Judá re ngaru oiko vaꞌe ramigua. Haꞌe rami vy mbaꞌemo oapy
okuapy altar áry. Haꞌekue ramigua Betel tetã py avi ojapo vy mbaꞌemo
omeꞌẽ okuapy vaka raꞌy raꞌangaa ojapo vaꞌekue pe. Betel py voi omoĩ
sacerdote kueryrã, yvyꞌã re ombojerovia atyrã omopuꞌã mbyre peguarã.
33 Haꞌe gui oito jaxya re quinze araa py, haꞌe ae oipotaa rami rive
 

oaꞌangaague py ae, oo oiny Betel py altar ojapo uka vaꞌekuea py. Haꞌe py
voi ojapo ngaru Israel kuery pegua. Heakuã porã vaꞌe oapy avi haꞌe py.

Altar oĩ vaꞌe re profeta ijayvuague

13   Haꞌegui ma peteĩ ava Nhanderuete remimboꞌe Senhor

1

ijayvuague rami vy Judá gui ou vy Betel py ovaẽ. Haꞌe jave py

altar yvýry Jeroboão hiꞌaĩ heakuã porã vaꞌe oapya py. 2 Haꞌe ramo profeta
 

ojapukai reve ijayvu altar re. Senhor aipoeꞌi ukaague rami vy aipoeꞌi:
— Altar, altar! Nhanderuete ijayvu po rami: “Maꞌẽ, oiko ꞌrã peteĩ Davi
ro pygua ramymino, Josias hery vaꞌe. Haꞌe vaꞌe ma ndeꞌáry oapy ꞌrã
sacerdote kuery yvyꞌã regua, ndeꞌáry haꞌe vaꞌe kuery heakuã porã vaꞌe
oapy vaꞌekue ae. Haꞌe rami py ndeꞌáry oapya ꞌrã nhande vaꞌe kãgue”, heꞌi.
3 Haꞌe vaꞌe árave ma omombeꞌu avi mbaꞌemo kuaa ukaarã. Haꞌe vy
 

aipoeꞌi:
— Po rami Senhor omombeꞌu uka mbaꞌemo kuaa ukaarã. Maꞌẽ, altar
ovopa rive ꞌrã, haꞌe vy hiꞌáry tanhimbu oĩ vaꞌekue voi onheẽmba ꞌrã
— heꞌi.
4 Haꞌe rami Nhanderuete remimboꞌe Betel pygua altar re ijayvu rã
 

huvixa Jeroboão oendu vy altar áry gui opo oipeꞌa vy okuaveꞌẽ vy

“Pejopy”, heꞌi ramove ipo ipiru vyvoi, Nhanderuete remimboꞌe rovai
okuaveꞌẽ ramo. Haꞌe ramo nomomyĩ kuaavei. 5 Haꞌe ramo altar ovo xapyꞌa
 

rã hiꞌáry tanhimbu oĩ vaꞌekue onheẽmba, Senhor ijayvuague rami

mbaꞌemo kuaa ukaarã hemimboꞌe omombeꞌu vaꞌekue rami vy.
6 Haꞌe rami rã huvixa aipoeꞌi Nhanderuete remimboꞌe pe:
 

— Ejapukai teꞌi ae ri Senhor nderuete pe, haꞌe vy ejerure xere, xepo

ratãmbaa gui haꞌeve ju aguã — heꞌi.
Haꞌe ramo Nhanderuete remimboꞌe ojerure Senhor pe. Haꞌe ramove
huvixa po haꞌeve ju, haꞌekue rami ae.
7 Haꞌe gui ma huvixa aipoeꞌive ju Nhanderuete remimboꞌe pe:
 

— Eju xerupive xero py, haꞌe heꞌu mbaꞌemo nembaraete aguã. Haꞌe rã
xee ma ameꞌẽ ꞌrã mbaꞌemo ndevy.
8 Haꞌe rami teĩ Nhanderuete remimboꞌe vaꞌe ombovai huvixa pe:
 

— Ndero py rereko vaꞌe regua ma mbyte rupi peve xevy remeꞌẽ teĩ
xee ndaai ꞌrã nderupive, ndaꞌui ꞌrã mbojape, ndayꞌui ꞌrã guive yy kovaꞌe
tekoa py. 9 Mbaꞌeta po rami ae xevy Senhor ijayvu vy aipoeꞌi vaꞌekue:
 

“Ndereꞌui ꞌrã mbojape, neĩ ndereyꞌui ꞌrã yy, haꞌe neĩ nderejevyi ꞌrã guive
1 Reis 13 612

tape rejuague rupi”, heꞌi vaꞌekue. 10 Haꞌe rami vy ojepeꞌa vy amboae tape
 

rupi oo, Betel katy ouague rupi eꞌỹ.

Profeta nonheꞌẽ rendui rã ombopagaague

11 Haꞌe gui Betel py oiko avi peteĩ profeta tujaꞌi vaꞌe. Haꞌe vaꞌe oĩa py
taꞌy kuery ou vy omombeꞌu Nhanderuete remimboꞌe haꞌe vaꞌe ára Betel
py ojapo vaꞌekue haꞌe javi. Nguu pe omombeꞌu avi huvixa pe ijayvuague.
12 Haꞌe ramo tuu oporandu haꞌe kuery pe:
 

— Mavaꞌe tape rupi haꞌvy oo? — heꞌi ramo taꞌy kuery oexa uka tape
Nhanderuete remimboꞌe Judá guigua ooague.
13 Haꞌe gui ma guaꞌy kuery pe aipoeꞌive ju:
 

— Pembokupe árygua haꞌvy xerymba mburika xevy pe — heꞌi. Ixupe

ombokupe áryguapa ramo oĩ hiꞌáry, 14 haꞌe oo Nhanderuete remimboꞌe
 

rakykue. Haꞌe vy oupity yvyra carvalho guy py oguapy oiny rã. Haꞌe rami
vy aipoeꞌi ixupe:
— Ndee ae pa Nhanderuete remimboꞌe Judá gui reju vaꞌekue?
Ombovai:
— Xee ae ri — heꞌi.
15 Haꞌe ramo aipoeꞌi:
 

— Eju haꞌvy xerupive xero py, jaꞌu mbojape.

16 Haꞌe rã ombovai:
 

— Ndaꞌevei ndereve ajevy aguã, neĩ navaẽi ꞌrã ndero py, ndaꞌui ꞌrã
mbojape, neĩ yy ma voi ndayꞌui ꞌrã kovaꞌe tekoa py. 17 Mbaꞌeta Senhor
 

ayvu rupi aipoꞌea xevy: “Haꞌe py ma ndereꞌui ꞌrã mbojape neĩ ndereyꞌui
ꞌrã yy, tape rejuague rupi guive ndereo jevyi ꞌrã”, ꞌea rire — heꞌi.
18 Haꞌe rami rã aipoeꞌive ju ixupe:
 

— Xee voi profeta aiko ndee rami ae. Haꞌe Senhor ayvu rupi peteĩ
anjo aipoeꞌi xevy: “Ejapo ke nderupive ndero py ojevy aguã rami,
mbojape hoꞌu haꞌe yy oyꞌu aguã”, heꞌi vaꞌekue — heꞌi ijapua rupi. 19 Haꞌe
 

ramo ma ojevy vy hoo py ovaẽ vy mbojape hoꞌu, yy oyꞌu guive.

20 Mesa py haꞌe kuery ikuai jave joguerojevyare pe Senhor ombou
 

oayvu. 21 Haꞌe ramo Nhanderuete remimboꞌe Judá guigua pe ojapukai vy

 

aipoeꞌi:
— Po rami ijayvu Senhor: “Nerenheꞌẽ rendui raꞌe Senhor, nderejapoi
Senhor nderuete ojapo uka vaꞌekue. 22 Haꞌe rami ꞌrãgue py rejevy vy reꞌu
 

mbojape haꞌe reyꞌu guive yy ndevy, ‘Ndereꞌui ꞌrã mbojape, neĩ yy ma voi
ndereyꞌui ꞌrã’, heꞌiague py ae. Haꞌe rami rire nderetekue nonhono porãai
ꞌrã nderu kuery onhono porãague py”, heꞌi.
23 Haꞌe gui profeta joguerojevyare vaꞌe opa ma mbojape hoꞌu haꞌe yy
 

oyꞌupa ma vy joupe ombokupe árygua ju mburika. 24 Haꞌe gui ma amboae

 

ma oo ramo tape rupi ooa py peteĩ guary ovaexĩ vy ojuka. Hetekue ma

tape rupi oity inony rive, mburika haꞌe guary ma hiꞌaĩ hetekue yvýry.
 613 1 Reis 13​, ​14

25  Haꞌerupi oguata vaꞌe kuery oaxa vy oexa okuapy hetekue tape rupi itui
rã, haꞌe guary voi hetekue yvyꞌiry hiꞌaĩ rã. Haꞌe vy ojeꞌoi vy profeta tujaꞌi
vaꞌe rekoa py omombeꞌu.
26 Haꞌe gui profeta joguerojevyare haꞌe nunga oendu vy aipoeꞌi:
 

— Nhanderuete remimboꞌe vaꞌekue ae ri, Senhor nonheꞌẽ rendui

vaꞌekue. Haꞌe nunga rupi ae Senhor omboaxa guary pe. Haꞌe rã
omboaꞌypa vy ojuka, Senhor ixupe aipoeꞌi ukaague rami vy.
27 Haꞌe gui aipoeꞌi guaꞌy kuery pe:
 

— Pembokupe árygua haꞌvy xerymba mburika — heꞌi ramo ombokupe

áryguapa. 28 Haꞌe ramo oo vy ojou tetekue tape rupi oity pyre, haꞌe
 

tetekue yvýry mburikaꞌi haꞌe guary hiꞌaĩ vaꞌeri ndoꞌui, neĩ mburika
ma voi nomboaꞌypai raꞌe. 29 Haꞌe gui Nhanderuete remimboꞌe retekue
 

profeta oupi vy mburikaꞌi áry omoĩ vy ogueraa ju. Haꞌe rami vy guekoa
py ju profeta tujaꞌi ojaeꞌo reve oguerovaẽ onhono porã aguã. 30 Nguparã  

oguereko katu ma voi vaꞌekue py ae onhono porã. Haꞌe vy haꞌe kuery

ojaeꞌopa okuapy vy
— Aikore xeryvy! — heꞌi okuapy.
31 Onhono porã ma rire aipoeꞌi guaꞌy kuery pe:
 

— Xee amano ma ramo ke xenhono porã avi Nhanderuete remimboꞌe

nhanhono porãague py ae. Pemoĩ ke xekãgue ikãgue yvýry. 32 Mbaꞌeta  

ojeupity ꞌrãe Betel py altar oĩ vaꞌe rovai Senhor omombeꞌu ukaague,

Samaria yvy re ombojeroviaaty ikuai vaꞌe rovai guive — heꞌi.

Jeroboão ojejavyve tema ovyague

33  Haꞌe
nunga oiko rire teĩ Jeroboão ndojepeꞌai ae tema gueko vaia gui.
Haꞌe rami ꞌrãgue py heta vaꞌe kuery regua rive omoĩve sacerdote kuery
yvyꞌã rupi ombojeroviaaty ikuai vaꞌe peguarã. Haꞌe vaꞌe oipota vaꞌe rei
tema omoĩ sacerdote kuery yvyꞌã rupi ombojeroviaaty ikuai vaꞌe peguarã.
34 Haꞌe rami tema oiko Jeroboão ro pygua kuery ojejavypa rei aguã rami,
 

ko yvy gui haꞌe kuery omombaa aguã okanhymba peve.

Jeroboão rovai profeta Aías ijayvuague

14   Haꞌe
vaꞌe jave py Jeroboão raꞌy Abias imbaꞌeaxy. 2 Haꞌe ramo
1  

guaꞌyxy pe aipoeꞌi:
— Tereo aỹꞌi ma voi, ejexa uka amboae rami, “Jeroboão raꞌyxy teve”
ꞌea eꞌỹ aguã. Haꞌe vy tereo Siló py. Haꞌe py ma oiko profeta Aías, kovaꞌe
kuery ruvixarã xee aĩ aguã re ijayvua ma voi vaꞌekue. 3 Eraa avi dez
 

mbojape, xipaꞌi haꞌe peteĩ ryru ei. Evaẽ oĩa py hexeve ndeayvu aguã. Haꞌe
ramo haꞌe ma omombeꞌu ꞌrã xeraꞌy re oiko ꞌrãa — heꞌi.
4 Haꞌe ramo Jeroboão raꞌyxy oiko haꞌe rami ae. Haꞌe vy opuꞌã ovy Siló
 

katy, haꞌe Aías ro py ovaẽ. Haꞌe rã Aías ma tujaꞌi ete vy ndoexavei ma.
5 Haꞌe gui Senhor aipoeꞌi Aías pe.
 
1 Reis 14 614

— Maꞌẽ, ou ma oiny Jeroboão raꞌyxy opiꞌa imbaꞌeaxya re oporandu

aguã. Po rami-rami ꞌrã ijayvu oike ma ouvy vy, “Jeroboão raꞌyxy ae rima
raꞌe” ꞌre eꞌỹ aguã — heꞌi.
6 Haꞌe gui Aías ma kunha vaꞌe okẽ rupi oike nhendu rã oendu vyve
 

aipoeꞌi:
— Eike ke, Jeroboão raꞌyxy. Mbaꞌe re tu amboae rami rejexa ukaxe?
Mbaꞌeta ndevy pe haxy vaꞌe amombeꞌu aguã rami aiko. 7 Tereo ju, aipoꞌre
 

Jeroboão pe: “Po rami ijayvu Senhor Israel kuery ruete vaꞌe: Xee ma
heta vaꞌe kuery mbyte gui roiporavo vy romoĩ huvixa Israel kuery re
repena vaꞌerã. 8 Davi ro pygua kuery poꞌakaa aipeꞌa vy ndevy ju amboaxa,
 

vaꞌeri ndee ma xerembiguai Davi oikoague rami eꞌỹ reiko. Mbaꞌeta haꞌe
vaꞌe ma ajapo uka vaꞌekue ojapoa rupi xerupive oiko vaꞌekue opyꞌa haꞌe
javi py, xerenonde rupi haꞌevea ramigua anho ojapo. 9 Haꞌe rã ndee ma
 

mbaꞌemo vai anho rejapo, huvixa reĩ eꞌỹ mbove ikuai vaꞌekue haꞌe javi
gui ndereko vaive ete vy. Haꞌe vy amboae tuuete kuery raꞌangaarã rejapo
avi mbaꞌemo ryku gui rive, xembopoxy aguã rami. Haꞌe rami vy ndekupe
rive rerova xea katy. 10 Haꞌe nunga rupi Jeroboão ro pygua kuery áry xee
 

ambou ꞌrã mbaꞌemo vai anho. Haꞌe vy Jeroboão ramymino kuery amomba
ꞌrã ava ma guive rã, escravo eꞌỹ vy ikuai riveꞌi vaꞌe teĩ. Haꞌe vy Jeroboão
ro pygua kuery amombopa ꞌrã mymba repoxi mombyry omombopaa
rami, haꞌe kuery haꞌe javi opa peve. 11 Haꞌe ramo Jeroboão guigua tetã
 

py omano vaꞌekue jagua hoꞌupa kuerei ꞌrã, haꞌe rã mbaꞌety rupi omano
vaꞌekue ma guyra yvate rupigua ꞌrã hoꞌu”, heꞌi Senhor.
12 — Haꞌe rami rã ejere ju, tereo ndero katy. Haꞌe gui nderekoa re
 

ndepy removaẽ ramove ndepiꞌaꞌi omano ꞌrã. 13 Haꞌe ramo Israel kuery haꞌe
 

javi ojaeꞌopa reve ꞌrã onhono porã. Haꞌe rami avi Jeroboão raꞌy kuery
vaꞌe regua ma haꞌe vaꞌe anhoꞌi ꞌrã onhono porãa, mbaꞌeta Jeroboão ro
pygua kuery regua haꞌe vaꞌe re anho oĩ Senhor ojou porã vaꞌe. 14 Haꞌe
 

gui Senhor amboae ju ꞌrã omoĩ huvixa ojeupegua Israel kuery re opena
vaꞌerã. Haꞌe vaꞌe ma oĩ vy omomba ꞌrã Jeroboão ro pygua kuery. Xee
aipoaꞌeague oikopa vyvoi ꞌrã. 15 Haꞌe gui Israel kuery voi Senhor oity
 

ukapa ꞌrã mbaꞌemoꞌygue-ꞌygue yy rupi ivevui vy omyĩ rei vaꞌe rami ikuai
peve. Kovaꞌe yvy porã tuu kuery pe omeꞌẽ vaꞌekue gui oipeꞌapa ꞌrã Israel
kuery, Eufrates yakã rovai rupi ju omoaĩmba ꞌrã, Senhor ombopoxya
rupi taꞌangaarã yvyra omopuꞌã rire. 16 Haꞌe rami py Jeroboão ojejavyague
 

re oeja ꞌrã Israel kuery, joguerojejavypa rire — heꞌi.

17 Haꞌe gui ma Jeroboão raꞌyxy opuꞌã vy oo ju. Tirza tekoa py ovaẽ.
 

Ngoo py ovaẽ ramove avaꞌi vaꞌe omano ma. 18 Haꞌe ramo Israel kuery haꞌe
 

javi onhono porã vy ojaeꞌopa okuapy, Senhor oayvu guembiguai profeta

Aías rupi ombou vaꞌekue rami vy.
19 Haꞌe gui oĩve rei tema Jeroboão rekokue regua. Haꞌe rami avi joe
 

opuꞌãague, joe openaague haꞌe mbaꞌemo ojapo vaꞌekue haꞌe javi noĩ ꞌrã
 615 1 Reis 14​, ​15

teve kuaxia Israel pygua huvixa kuery rekokue oĩa re? 20 Vinte e dois  

maꞌetỹ re ma Jeroboão oĩ huvixa. Haꞌe gui ndoikoveveiꞌi ma guamoĩ

kueryague rami. Haꞌe ramo taꞌy Nadabe ju oĩ nguu rekovia.

2 Crônicas 12.1‑16
21 Haꞌe
gui Salomão raꞌy Roboão ma Judá re oĩ huvixa. Ixy ma Amom
guigua, Naamá hery vaꞌe. Quarenta e um maꞌetỹ ma oguerekoa py
Roboão omboypy huvixa oĩ aguã, haꞌe gui dezessete maꞌetỹ re peve opena
Jerusalém py. Haꞌe vaꞌe tetã ma Israel re ikuai vaꞌe gui Senhor oiporavo
vaꞌekue hery oĩ aguã. 22 Haꞌe gui ma Judá pygua kuery haꞌeveꞌỹ ete vaꞌe
 

ojapo okuapy Senhor renonde. Ojejavya rupi anho ikuai vy guamoĩ

kuery gui voi ndaꞌeveive vaꞌe ojapo okuapy Senhor ndaꞌevei etea oendu
aguã rami. 23 Mbaꞌeta Judá pygua kuery voi yvyꞌã re omopuꞌã mbaꞌemo
 

raꞌangaa, ita haꞌe yvyra taꞌangaarã yvyꞌã ikuai vaꞌe áry, haꞌe yvyra ikuai
vaꞌe guy rupi. 24 Ijyvy re ikuai avi avakue taꞌangaa pegua itavy rei vaꞌe.
 

Haꞌe rami vy ojapo okuapy haꞌeveꞌỹ vaꞌe yvy regua Israel kuery renonde
gui Senhor oipeꞌa vaꞌekue ikuaiague rami rive.
25 Haꞌe gui peteĩ nhiruĩ maꞌetỹa re ma Roboão huvixa oĩ jave py Egito
 

pygua huvixa Sisaque ou Jerusalém re opuꞌã aguã. 26 Haꞌe vy ogueraapa

 

Senhor pegua opy haꞌe huvixa ropy iporãgueve oĩ vaꞌekue. Ogueraa avi
huꞌy jokoarã ouro guigua Salomão ojapo vaꞌekue. 27 Haꞌe gui haꞌe vaꞌekue
 

rekovia ma huvixa Roboão ojapove ju huꞌy jokoa, teĩ overa vaꞌe guigua
rive. Haꞌe vaꞌe ma omboaxa huvixa rokẽ rarõa kuery rerekoa po py.
28 Haꞌe gui Senhor pegua oo py huvixa oike nhavõ harõa kuery ogueraa
 

ꞌrã huꞌy jokoa. Haꞌe rire ogueru kuerei ꞌrã opy jaꞌo harõa kuery ikuaiaty
py.
29 Haꞌe gui oĩve rei tema Roboão rekokue regua. Haꞌe rami avi mbaꞌemo
 

ojapo vaꞌekue haꞌe javi noĩ ꞌrã teve kuaxia Judá pygua huvixa kuery
rekokue oĩa re? 30 Jeroboão kuery reve Roboão kuery jogueroꞌa okuapy
 

oikovea pukukue re. 31 Haꞌe gui ma Roboão ndoikoveveiꞌi ma guamoĩ

 

kueryague rami. Haꞌe gui haꞌe kuery reve onhono porãa tetã Davi
rekoague py. Ixy rery ma Naamá, Amom guigua. Haꞌe gui taꞌy Abias ju oĩ
nguu rekovia.

2 Crônicas 13.1‑22

15   Haꞌe
gui Nebate raꞌy Jeroboão dezoito maꞌetỹ re ma huvixa
1

oĩ jave py Abias oĩ Judá pygua huvixarã. 2 Haꞌe vy mboapy

 

maꞌetỹ re opena Jerusalém py. Ixy ma Absalão rajy Maaca. 3 Haꞌe vaꞌe  

ma nguu ojejavypaague haꞌe javi rupi ae ju oiko. Haꞌe vy ipyꞌa re noĩ

Senhor nguuete pe ete oiko aguã, nguu Davi oikoague rami eꞌỹ. 4 Haꞌe  

rami teĩ Senhor tuuete Davi re omaꞌẽ vy hekovia omoĩ peteĩ hendy vaꞌe
Jerusalém py, haꞌe vaꞌe oiko rire taꞌy ju omoingo vy. Haꞌe rami vy omoĩ
1 Reis 15 616

atãve Jerusalém. p 5 Mbaꞌeta Davi ma Senhor renonde haꞌevea rami anho

 

ojapo vaꞌekue, oikovea pukukue re ndojepeꞌai guive peteĩve ojapo uka

vaꞌekue gui ma voi, Urias heteu vaꞌe re ojapo vaꞌekue py eꞌỹ vy. 6 Roboão  

haꞌe Jeroboão ikuaia pukukue re oiko riae joe opuꞌã vaꞌe.

7 Haꞌe gui oĩve rei tema Abias rekokue regua. Haꞌe rami avi hiꞌarandua
 

haꞌe mbaꞌemo ojapo vaꞌekue haꞌe javi noĩ ꞌrã teve kuaxia Judá pygua
huvixa kuery rekokue oĩa re? Oiko avi rakaꞌe Abias haꞌe Jeroboão kuery
reve joe opuꞌãa. 8 Haꞌe gui ma Abias ndoikoveveiꞌi ma guamoĩ kueryague
 

rami. Haꞌe ramo onhono porãa tetã Davi rekoague py. Haꞌe gui taꞌy Asa ju
oĩ nguu rekovia.

2 Crônicas 14.1‑8; 15.16–16.14
9 Haꞌe
gui Israel pygua huvixa Jeroboão vinte maꞌetỹa re ma oĩ jave
py Asa oĩ Judá pygua huvixarã. 10 Haꞌe vaꞌe ma quarenta e um maꞌetỹ re
 

opena Jerusalém py. Ijaryi ma Absalão rajy Maaca hery vaꞌe. 11 Haꞌe gui  

Asa ma Senhor renonde rupi haꞌevea rami oiko, guamoĩ Davi rami ae.
12 Mbaꞌeta oyvy gui oipeꞌapa avakue taꞌangaa pegua itavy rei vaꞌekue,
 

oitypa avi taꞌangaa nguu kuery ojapo vaꞌekue. 13 Ojaryi Maaca eteve voi
 

oipeꞌa huvixa xy poꞌakaa gui, mbaꞌeta haꞌe vaꞌe ma yvyra gui taꞌangaa
ojeguaru pyrã ojapo uka rire. Haꞌe rã Asa ma taꞌangaa ombovaipa vy
oapypa Cedrom yvyugua py. 14 Haꞌe rami teĩ yvyꞌã rupi ombojerovia
 

atyrã ojapo pyre ma nombovaipai vaꞌeri Asa oikovea pukukue re Senhor

pe ae oiko opyꞌa py. 15 Haꞌe vy Senhor pegua opy ogueru ju Senhor
 

pe mbaꞌemo nguu omboaxa uka vaꞌekue, haꞌe ae omboaxa uka vaꞌekue

guive: prata, ouro haꞌe tembiporu.
16 Israel pygua huvixa Baasa reve Asa opuꞌã riae, oikovea pukukue re.
 

17 Mbaꞌeta Israel pygua huvixa Baasa ma Judá kuery rovai ou vy ojokopa

 

Ramá tetã, Judá pygua huvixa Asa openaa gui mavaꞌeve oo eꞌỹ aguã, neĩ
ovaẽa eꞌỹ aguã haꞌe py. 18 Haꞌe ramo Asa oipeꞌapa ouro haꞌe prata Senhor
 

pegua opy oĩ teri vaꞌe, haꞌe huvixa ropy omoĩ porã mbyre voi. Haꞌe vy
guembiguai kuery po py huvixa Asa omboaxapa vy omondoukapa Síria
pygua huvixa Ben-Hadade pe, Damasco tetã py oĩa py. Haꞌe vaꞌe ma
Heziom ramymino Tabrimom raꞌy. Haꞌe vy ixupe aipoeꞌi uka:
19 — Jajapo ke jomeme nhandekuai porãꞌi aguã, nderu xeru reve ikuaiague
 

rami. Neꞌexa, aru ruka ndevy ameꞌẽ rive vaꞌe, prata haꞌe ouro. Haꞌe rã tereo,
Israel pygua huvixa Baasa-a py embovaipa hexeve guarã rejapo vaꞌekue,
xeretã ojokoa gui ojepeꞌa aguã — heꞌi uka. 20 Haꞌe ramo Asa ijayvua Ben-
 

Hadade oendu vy xondaro ruvixa kuery omondouka Israel kuery retã re opuꞌã
aguã. Haꞌe rami vy oitypa Ijom, Dã, Abel-Bete-Maaca haꞌe Quinerete tekoa

p
 15.4 “Hendy vaꞌe” heꞌia ma hekovia huvixa mboae rakaꞌeve rã oiko vaꞌerã re ijayvu vy
(1 Reis 11.36).
 617 1 Reis 15​, ​16

haꞌe javi rupi, Naftali yvy rupi voi. 21 Haꞌe nunga Baasa oendu vy opytuꞌu
 

Ramá tetã ojokoa gui, haꞌe vy Tirza tekoa py ju opyta. 22 Haꞌe ramo huvixa
 

Asa ma Judéia haꞌe javi rupi omombeꞌu uka oupaa vy Ramá gui oguerupaa ju
aguã ita haꞌe yvyra huvixa Baasa ojokoa py oiporu vaꞌekue. Haꞌe vaꞌekue py
ma huvixa Asa ju ojapo Geba tetã Benjamim regua haꞌe Mispa.
23 Haꞌe gui oĩve rei tema Asa rekokue regua. Haꞌe rami avi ipoꞌakaague,
 

tetã ojapoague, haꞌe mbaꞌemo ojapo vaꞌekue haꞌe javi noĩ ꞌrã teve
kuaxia Judá pygua huvixa kuery rekokue oĩa re? Haꞌe gui tujaꞌi ma jave
imbaꞌeaxy opy rupi. 24 Haꞌe gui Asa ndoikoveveiꞌi ma guamoĩ kueryague
 

rami. Haꞌe ramo onhono porãa tetã Davi rekoague py, tuu kuery ituia py
ae. Haꞌe gui taꞌy Josafá ju oĩ nguu rekovia.

Israel pygua huvixa Nadabe haꞌeveꞌỹa rami joguerekoague

25  Haꞌe gui Judá pygua huvixa Asa mokoĩ maꞌetỹa re ma oĩ jave py
Jeroboão raꞌy Nadabe oĩ Israel pygua huvixarã. Haꞌe vy mokoĩ maꞌetỹ re
oiko Israel kuery re openaa rupi. 26 Haꞌe vaꞌe ma Senhor renonde rupi
 

haꞌeveꞌỹ vaꞌe ojapo oikovy nguu oikoague rami, haꞌe nguu Israel kuery
oguerojejavypaague rupi ae.
27 Haꞌe ramo hexe Issacar regua Aías raꞌy Baasa opuꞌã vy oity filisteu
 

kuery rekoa Gibetom py, Gibetom tekoa Nadabe haꞌe Israel kuery haꞌe
javi ojokopa jave. 28 Haꞌe vy Baasa ma Judá pygua huvixa Asa oĩ jave
 

mboapy maꞌetỹa py Nadabe ojuka vy haꞌe ju huvixarã oĩ hekovia. 29 Haꞌe  

gui oĩ ypyꞌia pyve ojukapa Jeroboão ramymino kuery haꞌe javi. Neĩ
peteĩve ma voi ndoejai oikove reve, omomba ete, Senhor guembiguai
Siló pygua Aías rupi oayvu ombou vaꞌekue rami vy, 30 Jeroboão
 

ojejavypaague re ae, haꞌe Israel kuery oguerojejavypa ague re, mbaꞌemo

vai py Senhor Israel kuery ruete ombopoxya py.
31 Haꞌe gui oĩve rei tema Nadabe rekokue regua. Haꞌe rami avi mbaꞌemo
 

ojapo vaꞌekue haꞌe javi noĩ ꞌrã teve kuaxia Israel pygua huvixa kuery
rekokue oĩa re? 32 Asa haꞌe Israel pygua huvixa Baasa ikuaia pukukue re
 

oiko rakaꞌe jomeme opuꞌã vaꞌe.

Israel pygua huvixa Baasa oĩ jave guare

33  Haꞌe
gui Judá pygua huvixa Asa mboapy maꞌetỹa re ma oĩ jave Aías
raꞌy Baasa oĩ huvixarã. Haꞌe vaꞌe ma Israel kuery haꞌe javi re opena
oikovy Tirza py. Vinte e quatro maꞌetỹ re opena. 34 Senhor renonde
 

ojapo haꞌeveꞌỹ vaꞌe. Haꞌe vy Jeroboão ojejavyague rupi ae oiko, haꞌe Israel
kuery oguerojejavypa ague rupi.

Baasa rovai guarã Jeú ijayvu ma voiague

16   Haꞌe
gui Senhor oayvu ombou Hanani raꞌy Jeú pe. Baasa rovai
1

ijayvu vy aipoeꞌi:
1 Reis 16 618

2  — Xee ma yvy kuꞌi gui romopuꞌã vy romoĩ vaꞌekue xevygua Israel

kuery ruvixarã, vaꞌeri Jeroboão rekokue rupi reiko vy xevygua Israel
kuery rerojejavypa, xembopoxy aguã rami. 3 Neꞌexa Baasa, xee romomba
 

ma ꞌrã neramymino kuery reve. Haꞌe vy ndero pygua kuery re ajapo ꞌrã
Nebate raꞌy Jeroboão ro pygua kuery re ajapoague rami. 4 Haꞌe rami rã
 

Baasa guigua kuery tetã rupi omano vaꞌekue jagua kuery hoꞌupa ꞌrã, haꞌe
rã mbaꞌety rupi omano vaꞌekue ma guyra yvate rupigua ꞌrã hoꞌu — heꞌi.
5 Haꞌe gui oĩve rei tema Baasa rekokue regua. Haꞌe rami avi opoꞌakaa
 

rupi mbaꞌemo ojapo vaꞌekue haꞌe javi noĩ ꞌrã teve kuaxia Israel pygua
huvixa kuery rekokue oĩa re? 6 Haꞌe gui Baasa ndoikoveveiꞌi ma guamoĩ
 

kueryague rami. Haꞌe ramo onhono porãa Tirza py ae. Haꞌe gui taꞌy Elá
ju oĩ nguu rekovia. 7 Haꞌe rami aguã ae Senhor oayvu ombou Hanani
 

raꞌy profeta Jeú pe Baasa haꞌe hamymino kuery rovai, mbaꞌeta Senhor
renonde opa mbaꞌe py ojapo vai vy ombopoxy, Jeroboão ro pygua kuery
ikuaiague rami oikoa py, haꞌe Jeroboão ro pygua kuery ojukapaa py.

Israel pygua huvixa Elá re Zinri opuꞌãague

8  Haꞌegui Judá pygua huvixa Asa vinte e seis maꞌetỹa re ma oĩ jave py
Baasa raꞌy Elá oĩ Israel kuery ruvixarã, tetã Tirza py ae. Mokoĩ maꞌetỹ
re opena. 9 Haꞌe vaꞌe re opuꞌã hembiguai Zinri joe opuꞌãa pygua karóxa
 

ikuai vaꞌe re mbyte rupi peve opena vaꞌe. Elá ma Tirza py oĩ guembiguai
Arsa ro py, oyꞌu haꞌe okaꞌu vaipaa rupi. 10 Haꞌe gui Zinri oike vy ogueroꞌa
 

vy ojuka ete, Judá pygua huvixa Asa vinte e sete maꞌetỹa re ma oĩ jave.
Haꞌe vy haꞌe ae ju oĩ hekovia. 11 Haꞌe vaꞌe ma tenda openaaty áry oĩ ypy
 

vyve ojukapa Baasa kuery. Ndoejai neĩ peteĩve avakue, hetarã, neĩ irũ
kuery ma voi. 12 Haꞌe rami py Zinri ojukapa Baasa kuery, profeta Jeú rupi
 

Baasa rovai Senhor oayvu ombouague rami vy. 13 Baasa haꞌe taꞌy Elá
 

opa mbaꞌe py ojejavyague re ojuka, haꞌe Israel kuery oguerojejavypa ague

re, Senhor Israel kuery ruete ombopoxy aguã rami, mbaꞌemo raꞌangaa
ojapoague re guive.
14 Haꞌe gui oĩve rei tema Elá rekokue regua. Haꞌe rami avi mbaꞌemo
 

ojapo vaꞌekue haꞌe javi noĩ ꞌrã teve kuaxia Israel pygua huvixa kuery
rekokue oĩa re?

Israel pygua huvixa Zinri oĩ jave guare

15  Haꞌegui Judá pygua huvixa Asa vinte e sete maꞌetỹa re ma oĩ jave
py Zinri sete ára eteꞌi oĩ Tirza py. Haꞌe jave py heta vaꞌe kuery ma filisteu
kuery rekoa Gibetom re opuꞌãa rupi ikuai. 16 Haꞌe gui haꞌe py ikuai vaꞌe
 

oendu “Zinri ma huvixa rovai opuꞌã vy ojuka” ꞌea rã. Haꞌe rami vy haꞌe
vaꞌe árave Israel kuery ikuai vaꞌe haꞌe javi nguvixarã omoĩ xondaro kuery
rerekoa Onri. 17 Haꞌe ramo Gibetom gui Onri ogueraa Israel kuery haꞌe
 

javi. Haꞌe vy Tirza tekoa ojokopa okuapy.

 619 1 Reis 16

18  Haꞌe
gui Zinri ma tetã re ipoꞌakaa ta ma ramo oexa vy oo huvixa
ropy imbaraetevea py. Haꞌe py oike ma vy oĩa áry omoendypa vy omano.
19 Ojejavyague re ae omano, Senhor renonde haꞌeveꞌỹ vaꞌe ojapo rire,
 

Jeroboão oikoague rami ae Israel kuery oguerojejavypa ague re.

20 Haꞌe gui oĩve rei tema Zinri rekokue regua. Haꞌe rami avi huvixa
 

rovai opuꞌãague haꞌe mbaꞌemo ojapo vaꞌekue haꞌe javi noĩ ꞌrã teve kuaxia
Israel pygua huvixa kuery rekokue oĩa re?

Israel pygua huvixa Onri oĩ jave guare

21 Haꞌe
gui Israel kuery ojaꞌo mokoĩ henda katy. Peteĩ jaꞌokue ma Ginate
raꞌy Tibni rupive ojeꞌoi nguvixarã omoĩ aguã, haꞌe rã amboae jaꞌokue
ma Onri rupive ojeꞌoi. 22 Haꞌe gui Onri rupive ojeꞌoi vaꞌekue ma ipoꞌaka
 

okuapy Ginate raꞌy Tibni rupive oo vaꞌekue re. Haꞌe gui Tibni omano
ramo Onri ae ju opena. 23 Haꞌe rami py Judá pygua huvixa Asa trinta e
 

um maꞌetỹa re ma oĩ jave py Onri oĩ Israel kuery ruvixarã. Haꞌe javi vy

doze maꞌetỹ re opena. Haꞌe rã Tirza py ma seis maꞌetỹ re opena. 24 Haꞌe  

gui Semer gui ojogua Samaria yvyty sessenta e seis quilos prata re, haꞌe
vy omombaraete. Yvyty áry tetã ojapo vaꞌekue ma omboery Samaria,
Semer yvy jakue rery rupi.
25 Onri ma Senhor renonde ojapo oikovy haꞌeveꞌỹ vaꞌe. Haꞌe oiko eꞌỹ
 

mbove ikuai vaꞌekue gui ojapo vaive. 26 Nebate raꞌy Jeroboão oikoague
 

haꞌe javi rupi oiko, Israel kuery oguerojejavypa ague rupi. Haꞌe vy
Senhor Israel kuery ruete ipoxy aguã rami ojapo taꞌangaarã ojapoa py.
27 Haꞌe gui oĩve rei tema Onri rekokue regua. Haꞌe rami avi opoꞌakaa
 

oexa ukaa rupi mbaꞌemo ojapo vaꞌekue haꞌe javi noĩ ꞌrã teve kuaxia Israel
pygua huvixa kuery rekokue oĩa re? 28 Haꞌe gui Onri ndoikoveveiꞌi ma
 

guamoĩ kueryague rami. Haꞌe ramo onhono porãa Samaria py. Haꞌe gui
taꞌy Acabe ju oĩ nguu rekovia.

Israel pygua huvixa Acabe oĩ, haꞌe Jezabel re omendaague

29 Haꞌe
gui Judá pygua huvixa Asa trinta e oito maꞌetỹa re ma oĩ jave
py Onri raꞌy Acabe oĩ Israel kuery ruvixarã. Haꞌe vy vinte e dois maꞌetỹ
re opena oikovy Israel kuery re, Samaria py ae. 30 Onri raꞌy Acabe ma
 

Senhor renonde ojapo oikovy haꞌeveꞌỹ vaꞌe, haꞌe oiko eꞌỹ mbove ikuai
vaꞌe gui heko vaive vaꞌe. 31 Nebate raꞌy Jeroboão ojejavyague rupi anho
 

eꞌỹ oiko, guaꞌyxyrã ogueraa avi Sidom pygua huvixa Etbaal rajy Jezabel.
Haꞌe vy ova vy Baal pegua ete oiko, ombojerovia ete. 32 Haꞌe vy peteĩ
 

altar Baal peguarã ojapo Samaria py, Baal peguarã oo ojapo vaꞌekue
py ae. 33 Acabe omopuꞌã avi imoꞌamy yvyra mbaꞌemo raꞌangaarã. Haꞌe
 

vy haꞌe oiko eꞌỹ mbove Israel pygua huvixa kuery ikuai vaꞌekue gui
haꞌeveꞌỹve vaꞌe ojapo, Senhor Israel kuery ruete ombopoxy aguã rami
rive. 34 Haꞌe vaꞌe oĩ jave Betel pygua Hiel ojapo ju Jericó. Ikora ytarã omoĩ
 
1 Reis 16​, ​17 620

jave omano taꞌy jypykue Abirão. Haꞌe gui ikora rokẽ omoĩ jave ma Segube
ju omano ijapyre vaꞌekue, Num raꞌy Josué rupi Senhor ijayvuague rami
vy. q

Ndaꞌoky pukuvei aguã re Elias ijayvu rire xapirẽ kuery omongaruague

17   Haꞌe
gui Gileade gui ou Tisbé pygua Elias. Haꞌe vaꞌe ma aipoeꞌi
1

Acabe pe:
— Anhetẽ ete Senhor Israel kuery ruete henonde aikoa vaꞌe rekove
rupi aura vy aipoaꞌe: Ndoꞌai ꞌrã yxapy neĩ oky kovaꞌe maꞌetỹ guive, xee
aipoaꞌe jevy eꞌỹa ja — heꞌi.
2 Haꞌe gui Senhor oayvu teĩgue ju ombou Elias pe. Haꞌe vy aipoeꞌi:
 

3 — Ejepeꞌa ke apy gui, haꞌe tereo kuaray oua katy. Enhemi Querite
 

yakã yvýry rupi, Jordão yakã rovai. 4 Haꞌe vaꞌe yakã gui ae ꞌrã reyꞌu
 

reikovy. Haꞌe py ambou avi ꞌrã xapirẽ kuery nemongaru vaꞌerã — heꞌi.
5 Haꞌe ramo oo vy Senhor ijayvuague rami ojapo. Haꞌe vy ojepeꞌa vy
 

oiko Jordão yakã rovai Querite yakã yvýry. 6 Haꞌe gui koꞌẽmbaꞌi nhavõ
 

ixupe xapirẽ ogueru jepi ꞌrã mbojape haꞌe xoꞌo. Kaꞌaruꞌi jave ju ꞌrã ogueru
mbojape haꞌe xoꞌo. Haꞌe rã yakã gui ae oyꞌu oikovy. 7 Haꞌe gui kueve ma
 

rire yakã gui oyꞌuaty typa, yvy re ndaꞌokyvei ramo.

Imeveꞌỹ vaꞌe Sarepta pygua ro py Elias oiko jave guare

8  Haꞌe
gui ixupe Senhor oayvu ombou jevy vy aipoeꞌi:
9 —
Aỹ ma epuꞌã ke, tereo ju Sidom re tekoa Sarepta oĩ vaꞌe katy. Eiko
are haꞌe py, mbaꞌeta haꞌe py oiko peteĩ kunha imeveꞌỹ vaꞌe, haꞌe vaꞌe pe
xeayvu ma nemongaru aguã re — heꞌi.
10 Haꞌe ramo opuꞌã ovy Sarepta katy. Tetã rokẽ py ovaẽ ovya py omaꞌẽ
 

rã haꞌe py oiko peteĩ kunha imeveꞌỹ vaꞌe xakã omonoꞌõa rupi. Haꞌe rã
onhenduka vy aipoeꞌi kunha vaꞌe pe:
— Ajerure ndevy, eru ke xevy peteĩ ryru yy ayꞌu aguã.
11 Haꞌe rã kunha vaꞌe yy re oo ta ramo onhenduka jevy vy aipoeꞌi:
 

— Eru avi ke mbojape raꞌykueꞌi peteĩ jururãꞌi ri jepe.

12 Haꞌe ramo kunha vaꞌe ombovai:
 

— Anhetẽ ete Senhor nderuete oikove vaꞌe rery rupi aura vy aipoaꞌe:
Mbaꞌeve ndarekoi ojykue ma voi. Oĩ vaꞌe ma peteĩ poꞌi trigo oja py, haꞌe
ruxãꞌi azeite hyru py. Emaꞌẽ, ko ma mokoĩ yvyra rakãgueꞌi ajopy vaꞌekue,
tembiꞌuꞌi ajapo aguã xevy haꞌe xepiꞌa pe. Haꞌe vaꞌe roꞌupa ma rire romano
ꞌrã — heꞌi.
13 Haꞌe ramo Elias aipoeꞌi:
 

— Ekyje eme. Tereo haꞌe ejapo tema xeayvuague. Jypy ma xevy ranhe
ejapo peteĩ mbojapeꞌi, haꞌe vy eru apy oka katy. Haꞌe gui mae ejapove

q
 16.34 Josué 6.26
 621 1 Reis 17​, ​18

ju ndejeupe haꞌe ndepiꞌa pe avi. 14 Mbaꞌeta po rami Senhor Israel kuery

 

ruete ijayvu: “Trigo oja py oĩ vaꞌe ndopavei ꞌrã, haꞌe azeite ndoatavei ꞌrã
hyru py, yvy áry Senhor omboꞌoky eꞌỹa ja”, heꞌi.
15 Haꞌe ramo kunha vaꞌe oo vy ojapo Elias ijayvuague. Haꞌe rami rire
 

kunha vaꞌe haꞌe hoo pygua kuery haꞌe javi reve okaru okuapy, mbovy ára
re eꞌỹ. 16 Oja py trigo oĩ vaꞌe ndopavei, azeite voi ndoatai hyru py, Elias pe
 

Senhor aipoeꞌi ukaague rami vy.

17 Haꞌe vaꞌe rire ma kunha hoo vaꞌe piꞌa imbaꞌeaxy. Haꞌe vy ndaꞌeveive
 

ovy vy omano. 18 Haꞌe ramo kunha vaꞌe aipoeꞌi Elias pe:

 

— Nhanderuete remimboꞌe, mbaꞌe tu xee ajapo raꞌe? Tyrã pa xea py

reju rakaꞌe xereko vaiague re xemomaꞌenduꞌa aguã, haꞌe vaꞌekue káuxa
rive avaꞌi omano aguã?
19 Haꞌe ramo Elias ombovai:
 

— Emboaxa haꞌvy ndepiꞌa xevy — heꞌi. Haꞌe vy ixy jyva áry gui ojopy
vy ogueraa opy jaꞌo yvateve haꞌe aeꞌi okeaty py. Haꞌe vy omonheno ngupa
rupi. 20 Haꞌe gui ma ojapukai oiny Senhor pe. Haꞌe vy aipoeꞌi:
 

— Senhor Xeruete, kovaꞌe imeveꞌỹ vaꞌe xemovaẽare voi ri ty

rembojexavai raꞌe, ipiꞌa rejuka vy — heꞌi. 21 Haꞌe vy avaꞌi vaꞌe áry rupi
 

mboapykue onheno vy ojapukai ju Senhor pe. Haꞌe vy aipoeꞌi:

— Senhor Xeruete, ajerure ndevy, ejapo inheꞌẽ ojevy vy hexe ju oĩ
aguã rami — heꞌi. 22 Haꞌe ramo Elias ayvu Senhor oendu. Haꞌe ramo
 

avaꞌi nheꞌẽ ojevy vy hexe oĩ ju. Haꞌe rã oikove ju.

23 Haꞌe gui Elias avaꞌi vaꞌe oupi vy opy jaꞌo gui ogueroguejy ju. Haꞌe vy
 

ixy pe ju omeꞌẽ vy aipoeꞌi:

— Neꞌexa, ndepiꞌa oikove ju ma — heꞌi.
24 Haꞌe ramo kunha vaꞌe aipoeꞌi Elias pe:
 

— Namia py aỹ aikuaa ma ndee anhetẽ ae Nhanderuete remimboꞌe

reikoa, haꞌe ndejuru rupi Senhor ijayvua anhetẽ vaꞌe meme.

Acabe pe Elias ojexa uka jevyague

18   Are
ma rire mboapy maꞌetỹa py ma Senhor oayvu ombou ju
1

Elias pe. Haꞌe vy aipoeꞌi:

— Tereo, ejexa uka ju huvixa Acabe pe, mbaꞌeta amboꞌoky ju ꞌrã yvy
áry — heꞌi.
2 Haꞌe ramo Elias oo huvixa Acabe pe ojexa uka aguã. Haꞌe vaꞌe jave
 

ma karuai ndaꞌevei ete Samaria tetã py. 3 Haꞌe gui Acabe oenoĩ mbaꞌemo
 

re opena vaꞌety Obadias. (Obadias ma Senhor renonde ojererokyjea

rupi ete oiko vaꞌe. 4 Haꞌe rami vy Senhor pegua profeta kuery Jezabel
 

ojuka ta jave Obadias cem profeta ogueraa vy mokoĩ itakua py onhomi.

Cinqüenta meme ombojaꞌo vy haꞌe kuery pe mbojape haꞌe yy py
omongaru jepi rakaꞌe.)
5 Haꞌe gui Acabe aipoeꞌi Obadias pe:
 
1 Reis 18 622

— Tereo xeyvy re yakã ryapy haꞌe yupa ikuai vaꞌe haꞌe javi rupi. Xapyꞌa
rei jajou ꞌrã nhuũ pyau xerymba kuery kavaju haꞌe mburikaꞌi jaraa jepe
nho aguã, omanomba eꞌỹ aguã — heꞌi. 6 Haꞌe gui mokoĩve ma yvy rupi
 

joa katy eꞌỹ ojeꞌoi oikuaa pota aguã. Acabe oo peteĩ tape rupi, haꞌe rã
Obadias ma amboae tape rupi oo avi haꞌe aeꞌi.
7 Haꞌe gui Obadias tape rupi ooa rupi Elias reve nhovaexĩ xapyꞌa.
 

Obadias oexa kuaa vy guenapyꞌã re oĩ ngova yvy re omovaẽ reve. Haꞌe vy

aipoeꞌi:
— Xeruvixa Elias, ndee ae pa?
8 Ombovai:
 

— Xee ae ri. Haꞌe gui tereo aipoꞌre nderuvixa pe: “Pe py ma Elias oĩ”,
ꞌre — heꞌi.
9 Haꞌe rami teĩ haꞌe aipoeꞌi:
 

— Mbaꞌe nunga py tu ajapo vai, Acabe po py xee nerembiguai

xemboaxa aguã, xejuka aguã? 10 Anhetẽ ete Senhor nderuete oikove
 

vaꞌe rupi aura vy aipoaꞌe: Mamo rã yvy regua ikuaia haꞌe huvixa kuery
ipoꞌakaa rupi ma voi xeruvixa guembiguai kuery omondouka ndereka
vy. Haꞌe gui haꞌe pygua kuery “Apy ma noĩ”, heꞌi teĩ haꞌe kuery pe huvixa
oura uka guive nandejouiague rami. 11 Haꞌe gui aỹ ma ndee aipoꞌre
 

kuri: “Tereo, aipoꞌre nderuvixa pe: ‘Pe py ma Elias oĩ’ ”, ꞌre uka xevy.
12 Teĩ xapyꞌa rei ma ndea gui aa ramove Senhor guigua Nheꞌẽ ndereraa
 

ju ꞌrã, marã katy paa xee aikuaa eꞌỹ re. Haꞌe gui reĩague py huvixa
Acabe aru vy ndorojoui ramo xejuka ꞌrã. Haꞌe rami avi xee nerembiguai
Senhor re ajerovia vaꞌe xekunumi guive. 13 Haꞌe gui xeruvixa, ndevy pe
 

nomombeꞌuai teve Senhor pegua profeta kuery ajapo porãague Jezabel

ojuka ta jave? Mbaꞌeta Senhor pegua profeta kuery vaꞌe regua anhomi
cem avakue, cinqüenta meme anhomi peteĩ-teĩ henda itakua py, haꞌe vy
mbojape haꞌe yy py amongaru vaꞌekue. 14 Haꞌe gui aỹ ma ndee aipoꞌre:
 

“Tereo, aipoꞌre nderuvixa pe: ‘Pe py ma oĩ Elias’ ”, ꞌre uka. Haꞌe ramo ma
xejuka ꞌrã — heꞌi.
15 Haꞌe gui Elias ombovai:
 

— Anhetẽ ete Senhor ixondaro reta vaꞌe henonde rupi aikoa vaꞌe
rekove rupi aura vy aipoaꞌe: Aỹve ajexa uka ꞌrã Acabe pe — heꞌi.
16 Haꞌe ramo mae Obadias oo Acabe-a py, ixupe omombeꞌu. Haꞌe ramo
 

Acabe oo Elias reve ijayvu aguã katy.

17 Haꞌe gui huvixa oexa vy aipoeꞌi:
 

— Israel kuery moangeko reiaty, ndee ae pa reiko?

18 Elias ombovai:
 

— Xeeꞌỹ ma Israel kuery moangekoa, haꞌe rã ndee ae, haꞌe nderu ro

pygua kuery reve, mbaꞌeta Senhor ojapo uka vaꞌekue gui pejepeꞌa vy
Baal kuery mboetea rupi peiko. 19 Haꞌe gui aỹ ma xea py emboaty ukapa
 

Israel kuery haꞌe javi, Carmelo yvyty áry. Toupa avi quatrocentos e
 623 1 Reis 18

cinqüenta Baal pegua profeta kuery, haꞌe quatrocentos profeta kuery

yvyra taꞌangaarã omopuꞌã mbyre pegua, Jezabel omongaru jepi vaꞌe
— heꞌi.

Carmelo yvyty áry Baal pegua profeta kuery

reve Elias joeko aꞌã okuapyague
20  Haꞌe
gui Israel kuery ikuaia rupi Acabe omondouka guembiguai kuery
omombeꞌu vaꞌerã. Haꞌe vy omboatypa profeta kuery Carmelo yvyty áry.
21 Haꞌe rã heta vaꞌe kuery ikuaia py Elias ovaẽ vy aipoeꞌi haꞌe kuery pe:
 

— Rakaꞌe peve ꞌrã tu pendepyꞌa py ndapeikuaai rei pekuapy mokoĩ rupi

rei vy? Senhor ae ri Nhanderuete oiko ramo ixupe ete pendekuai. Haꞌeꞌỹ
vy xapyꞌa rei Baal ri Nhanderuete oiko ramo ixupe pendekuai — heꞌi.
Haꞌe ramo heta vaꞌe kuery teĩve nombovai.
22 Haꞌe gui Elias aipoeꞌive ju heta vaꞌe kuery pe:
 

— Xee anhoꞌi aikove Senhor pegua profeta kuery vaꞌe regua. Haꞌe
rã Baal pegua profeta kuery ma quatrocentos e cinqüenta avakue ikuai.
23 Aỹ ma peru orevy mokoĩ vaka raꞌy. Tove amboae kuery ranhe toiporavo
 

peteĩ vaka raꞌy, haꞌe tomboaꞌypa. Haꞌe vy tomoĩ xakã áry, teĩ tomboja
eme guive tata. Haꞌe gui xee voi amboae vaka raꞌy areko katu vy amoĩ
ꞌrã xakã áry, tata amboja eꞌỹ re avi. 24 Haꞌe gui ma peẽ kuery pejapukai
 

ꞌrã pekuapy penderuete rery rupi, haꞌe rã xee ma Senhor rery rupi
ꞌrã ajapukai. Haꞌe gui tata omboua py nhanembovai vaꞌe jaikuaa ꞌrã
Nhanderuete oikoa — heꞌi.
Haꞌe ramo heta vaꞌe kuery ombovai vy
— Haꞌe rami ma haꞌeve — heꞌi okuapy.
25 Haꞌe gui ma Elias aipoeꞌi Baal pegua profeta kuery pe:
 

— Aỹ peiporavo peteĩ vaka raꞌy pendejeupe guarã. Peẽ kuery ranhe

pereko katu, penderetave vy. Pejapukai penderuete rery rupi. Haꞌe rami
teĩ pemboja eme tata — heꞌi.
26 Haꞌe ramo haꞌe kuery ranhe oiporavo okuapy peteĩ vaka raꞌy ogueru
 

pyre regua. Oguereko katupa ma vy ojapukai okuapy nguuete Baal rery

rupi. Koꞌẽmbaꞌi guive kuaray mbyte peve aipoeꞌi okuapy:
— Baal, orembovai na! — heꞌi okuapy teĩ mamove gui nombovaia
nhendui. Haꞌe ramo opa marã opo-opo reve ojeroky ojeꞌoivy altar ojapo
vaꞌekue yvýry rupi.
27 Kuaray mbyte jave ma Elias ojojai rei vy aipoeꞌi haꞌe kuery pe:
 

— Pejapukai ratãve ke, mbaꞌeta haꞌe ma tuuete vaꞌe vy xapyꞌa rei

mbaꞌemo re oikuaa pota raꞌe, eꞌỹ vy oo ꞌrã raꞌe jai katy, haꞌeꞌỹ vy amboae
katy ꞌrã oguata raꞌe, haꞌe rami eꞌỹ vy oke ꞌrã. Haꞌe rami ri vy omyĩ ꞌrã
nhiꞌã oupy — heꞌi.
28 Haꞌe rami rã haꞌe kuery ojapukai ratãve tema, haꞌe gueko rami vy
 

onhekyxĩ okuapy kyxe haꞌe huꞌy py, huguy onheẽmba peve. 29 Kuaray
 
1 Reis 18 624

mbyte rire ma teĩ haꞌe kuery ojapukai teri, mbaꞌemo aju guigua omeꞌẽa
aguã hora peve. Haꞌe rami teĩ nombovaia nhendui, ndojapyxakaai ae
tema.
30 Haꞌe gui mae ma Elias aipoeꞌi heta vaꞌe kuery haꞌe javi pe:
 

— Penhembojapa ke xere — heꞌi. Haꞌe ramo heta vaꞌe kuery

onhembojapa hexe. Haꞌe gui jypy Elias omoatyrõmba ju Senhor pegua
altar ivaipa vaꞌekue. 31 Haꞌe vy doze ita ojou heruvy Jacó raꞌy kuery
 

mbovy pa ikuaiague rami. Haꞌe vaꞌe pe ma Senhor ijayvu vy “Aỹ gui

ma Israel ꞌrã nderery”, heꞌi rakaꞌe. 32 Haꞌe vaꞌe ita py omoatyrõ ju altar
 

Senhor rery rupi guarã. Altar yvýry rupi ojoꞌo yy raperã tuvixave vaꞌe,
mbaꞌemo raꞌyĩ ryrukue vinte quilo vaꞌe rami. 33 Haꞌe gui xakã omoĩ vy
 

vaka raꞌy omboaꞌypa haꞌe onhono xakã áry.

34 Haꞌe gui ma aipoeꞌi:
 

— Pemonyẽ ke irundy yryru. Penhoẽ xoꞌo áry, haꞌe xakã ikuai vaꞌe haꞌe
javi rupi.
Aipoeꞌive ju:
— Teĩgue ju pejapo — heꞌi ramo ojapo ju okuapy.
Aipoeꞌive ju:
— Teĩgue ju pejapo mboapykuerã — heꞌi ramo mboapykuea ma ojapo
okuapy. 35 Haꞌe ramo altar yvýry rupi peve yy oxyry vy omonyẽmba
 

ojoꞌoague.
36 Haꞌe gui mbaꞌemo aju guigua omeꞌẽa aguã jave ma profeta Elias ju
 

onhemboja ouvy vy aipoeꞌi:

— Xe-Senhor Abraão ruete, Isaque haꞌe Israel ruete vaꞌe, aỹ
gui toikuaa pavẽ ndee ae Israel kuery ruete reikoa, haꞌe rã xee ma
nerembiguai aikoa, haꞌe ndeayvua rami ae kovaꞌe nunga haꞌe javi
ajapoague. 37 Xembovai ke Senhor, xembovai ke, kovaꞌe kuery oikuaapa
 

aguã ndee ae Senhor Oreruete reikoa, haꞌe ndejeupe guarã haꞌe kuery
pyꞌa rerupa jevy ꞌrãa — heꞌi.
38 Haꞌe gui ma Senhor-a gui tata hoꞌa vy oapypa xoꞌo omoĩ mbyre,
 

xakã, ita haꞌe yvy voi, omombirupa avi yy ojoꞌoague rupi oĩ vaꞌekue.
39 Haꞌe nunga heta vaꞌe kuery oexa vy guenapyꞌã re ikuai ngova yvy re
 

omovaẽmba reve. Haꞌe vy aipoeꞌi:

— Senhor ae ma Nhanderuete! Senhor ae ma Nhanderuete! — heꞌi
okuapy.
40 Haꞌe ramo Elias aipoeꞌi haꞌe kuery pe:
 

— Pejopypa na Baal pegua profeta kuery, neĩ peteĩve oo jepe eꞌỹ aguã
— heꞌi. Haꞌe ramo ojopypa ramo Elias ogueraa ukapa Quisom yakã katy,
ojukapa okuapy haꞌe py.

Oky aguã re Elias ojerureague

41 Haꞌe gui ma Elias aipoeꞌi Acabe pe:
 625 1 Reis 18​, ​19

— Tereo, ekaru haꞌe eyꞌu, mbaꞌeta onhendu ma ouvy oky jaꞌea revovo!
— heꞌi.
42 Haꞌe ramo Acabe oyꞌu haꞌe okaru aguã katy oo jave Elias oẽ ovy
 

Carmelo yvyty re. Haꞌe py ojeroꞌa oiny yvy katy, guenapyꞌã re ngova
omovaẽ reve. 43 Haꞌe vy aipoeꞌi guembiguai kunumi vaꞌe pe:
 

— Tereo, emaꞌẽ yeꞌẽ katy.

Haꞌe rã kunumi vaꞌe oo vy omaꞌẽ. Haꞌe vy ombovai:
— Ndaexai mbaꞌeve — heꞌi.
Haꞌe rã Elias aipoeꞌi ixupe:
— Tereo ju haꞌvy.
Haꞌekue rami sete-kue peve oiko.
44 Haꞌe gui sete-kuea py ma aipoeꞌi:
 

— Aỹ ma yeꞌẽ gui oẽ jekuaa ouvy peteĩ arai, teĩ nhandepo rami kyrĩꞌi
vaꞌe guive — heꞌi.
Haꞌe rã ombovai:
— Tereo haꞌvy aipoꞌre Acabe pe: “Ereko katu na ndekaróxa haꞌe tereo
katu, oky ndejoko eꞌỹ aguã”, ꞌre.
45 Haꞌe gui are eꞌỹꞌi re yva pytũmba araipa vy. Haꞌe vy yvytu haꞌe oky
 

vaipa. Haꞌe rã Acabe okaróxa py oĩ vy ojepeꞌa ma ovy Jezreel tetã katy.

46 Haꞌe rã Elias re Senhor opo omoĩ ramo ojekuꞌakua rire onha ovy
 

Acabe renonde, Jezreel tetã py jaikeaꞌi peve.

Horebe yvyty py Elias oikoague

19   Haꞌe
gui Jezabel pe Acabe omombeꞌupa Elias ojapo vaꞌekue,
1

Baal pegua profeta kuery kyxe py ojuka ukapaague guive. 2 Haꞌe

 

ramo Elias oĩa py Jezabel omondouka peteĩ guembiguai ixupe aipoeꞌi

vaꞌerã: “Koꞌẽ rã kovaꞌe hora ojeupity peve xee nderekove ndaipeꞌai ramo
amboae kuery re rejapoague rami, tuuete kuery ikuai vaꞌe taxerereko axy
oipotaa rami”, heꞌi uka. 3 Haꞌe rami rã Elias okyje vy opuꞌã ovy. Ojeayvu
 

vy Berseba tetã py ovaẽ, Judá yvy re ae. Haꞌe py oeja ovy guembiguai
kunumi vaꞌe.
4 Haꞌe gui haꞌe anho oove ju tekoa eꞌỹa katy, peteĩ ára re oguata. Haꞌe
 

py ovaẽ vy oguapy oiny peteĩ yvyra zimbro hiꞌaĩ vaꞌe yvypy py. Haꞌe vy
ojerure oiny omano aguã re. Haꞌe vy aipoeꞌi:
— Senhor, haꞌeve ma, aỹ eipeꞌa xerekove, mbaꞌeta xeru kuery gui
xereko porãve vaꞌeꞌỹ ae — heꞌi. 5 Haꞌe vy onheno vy oke oupy zimbro hiꞌaĩ
 

vaꞌe guy py.

Haꞌe gui ma peteĩ anjo omomyĩ vy
— Evy ke, ekaru — heꞌi. 6 Haꞌe rã omaꞌẽ vy oakã yvyꞌiry oexa peteĩ
 

mbojape ita raku áry ojy vaꞌekue, haꞌe peteĩ yryru. Haꞌe vy okaru haꞌe
oyꞌu. Haꞌe gui oke ju.
7 Teĩgue ju ou Senhor guigua anjo. Omomyĩ vy aipoeꞌi ixupe:
 
1 Reis 19 626

— Evy ke, ekaru, mbaꞌeta reguata aguã mombyry vaipa teri — heꞌi.
8  Haꞌe ramo ovy vy okaru haꞌe oyꞌu ju. Haꞌe vaꞌe tembiꞌu gui imbaraete
ma vy oguatave ju quarenta ára haꞌe quarenta pytũ re, Nhanderuete
pegua Horebe yvyty py ovaẽ peve.
9 Haꞌe py ma peteĩ itakua oĩ vaꞌe py oike vy oaxa oiny peteĩ pytũ. Haꞌe
 

gui ixupe Senhor oayvu ombou vy aipoeꞌi:

— Elias, mbaꞌe tu rejapo reiny apy?
10 Elias ombovai:
 

— Xee ma Senhor Xeruete ixondaro reta vaꞌe pe aikoa rupi ndaꞌevei

ete, mbaꞌeta Israel kuery hexaraipa ma okuapy ndereve guarã rejapo
vaꞌekue gui. Haꞌe rami vy oitypa altar ndevy guarã ojapo mbyre, kyxe py
ojukapa guive ndevygua profeta kuery. Aỹ xee anhoꞌi ma aikove, haꞌe xee
voi xereka okuapy xejuka aguã — heꞌi. r
11 Haꞌe ramo Nhanderuete aipoeꞌi ixupe:
 

— Eẽ haꞌe heꞌã kovaꞌe yvyty re Senhor renonde — heꞌi.

Haꞌe gui ma Senhor oaxa ovy. Jypy peteĩ yvytu vaikue oitypa
yvyty ikuai vaꞌe, omboaꞌypa avi ovy itaova Senhor renonde rupi. Haꞌe
rami teĩ yvytu py ma Senhor noĩ raꞌe. Haꞌe gui yvytu rire ma yvy ju
oryryipa, teĩ yvy oryryia py ma Senhor noĩ avi. 12 Haꞌe gui yvy oryryi
 

rire ojekuaa tata, teĩ Senhor ma noĩ tata py. Haꞌe gui ma tata oaxa
rire peteĩ ayvu onhendu mbegueiꞌi haꞌe haꞌeve reiꞌi vaꞌe. 13 Haꞌe vaꞌe ma
 

Elias oendu vy oao puku apy py ngova omoꞌã reve oẽ vy hoꞌã itakua
rokẽ py.
Haꞌe gui ma ixupe ou peteĩ ayvu.
— Elias, mbaꞌe tu rejapo reꞌamy apy? — heꞌi ju.
14 Ombovai:
 

— Xee ma Senhor Xeruete ixondaro reta vaꞌe pe aikoa rupi ndaꞌevei

ete, mbaꞌeta Israel kuery hexaraipa ma okuapy ndereve guarã reja
vaꞌekue gui. Haꞌe rami vy oitypa altar ndevy guarã ojapo mbyre, haꞌe
kyxe py ojukapa ndevygua profeta kuery. Aỹ xee anhoꞌi ma aikove, haꞌe
xee voi xereka okuapy xejuka aguã — heꞌi.
15 Senhor aipoeꞌi ixupe:
 

— Tereo, ejevy ju rejuague katy ae, Damasco regua tekoa eꞌỹa katy.
Haꞌe py revaẽ vy emoĩ Hazael Síria pygua huvixarã. 16 Ninsi raꞌy Jeú
 

remoĩ avi ꞌrã Israel pygua huvixarã. Haꞌe gui Abel-Meolá pygua Safate
raꞌy Eliseu ma remoĩ ꞌrã profeta-rã nderekovia. 17 Haꞌe gui Hazael kyxe
 

gui oo jepe vaꞌekue ma Jeú ꞌrã ojuka, haꞌe Jeú kyxe gui oo jepe vaꞌekue
ma Eliseu ꞌrã ojuka. 18 Haꞌe gui xejeupe guarã amoingove ma voi sete mil
 

Israel kuery vaꞌe regua. Haꞌe vaꞌe kuery ma Baal renonde guenapyꞌã re oĩ
vaꞌeꞌỹ, haꞌe haꞌangaa ojuru rayvu vaꞌeꞌỹ meme.

r
 19.10,14,18 Romanos 11.3‑4
 627 1 Reis 19​, ​20

Elias ngupive guarã Eliseu oenoĩague

19 Haꞌe
gui Elias oo vy ojou Safate raꞌy Eliseu, doze canga vaka
ombaꞌeapo vaꞌe reve yvy oikaraĩa jave, haꞌe rã haꞌe ma doze-a vaꞌe
ogueraa. Haꞌe rupi Elias oaxa ovy vy Eliseu kupe re omombo oao puku.
20 Haꞌe ramo Eliseu vaka oejapa vy onha ouvy Elias rakykue. Haꞌe vy
 

aipoeꞌi ixupe:
— Taa ranhe taxarura xeru haꞌe haꞌi pe ayvua rupi, haꞌe gui ma aa ꞌrã
nderupive.
Elias ombovai:
— Tereo haꞌvy, haꞌe gui ejevy ju. Mbaꞌeta reikuaa porã ma ndevy
ajapoague — heꞌi. 21 Elias oĩa gui Eliseu ojepeꞌa ranhe vy ojevy mokoĩ
 

vaka ombaꞌeapo vaꞌe ikuaia py. Mokoĩve ojopy vy ojuka, haꞌe ijajuꞌy regua
canga omoendy vy oexy hoꞌokue. Haꞌe vy heta vaꞌe kuery pe omeꞌẽmba
ramo hoꞌupa okuapy. Haꞌe gui mae ma ojepeꞌa ouvy vy Elias rupive oo
ipytyvõarã.

Acabe Síria pygua kuery re ipoꞌakaague

20   Haꞌe
gui Síria pygua huvixa Ben-Hadade omboatypa oxondaro
1

kuery haꞌe javi. Hexeve ikuai avi trinta e dois huvixa kuery,
kavaju kuery haꞌe karóxa. Haꞌe kuery ojeꞌoi vy Samaria tetã ojokopa haꞌe
kuery rovai opuꞌãa rupi. 2 Haꞌe gui tetã katy omondouka Israel kuery
 

ruvixa Acabe pe imombeꞌuarã kuery. 3 Haꞌe vy aipoeꞌi okuapy ixupe:

 

— Po rami ijayvu Ben-Hadade: “Prata haꞌe ouro rereko vaꞌe ma

xembaꞌe ae. Haꞌe nderaꞌyxy kuery haꞌe nderaꞌy ipoꞌakakueve voi xembaꞌe
meme ꞌrã!” heꞌi.
4 Haꞌe rã Israel pygua huvixa ombovai:
 

— Xeruvixa, ndeayvua rami ae tema toiko. Xee haꞌe opa mbaꞌe areko
vaꞌe haꞌe javi ma ndevy guarã meme — heꞌi.
5 Haꞌe gui imombeꞌuare kuery teĩgue ju ou vy aipoeꞌi okuapy:
 

— Po rami ijayvuve Ben-Hadade: “Ndea py anhetẽ amondouka vaꞌekue

pe aipoaꞌe uka: ‘Xevy remboaxa mate ꞌrã prata haꞌe ouro, haꞌe gui
nderaꞌyxy haꞌe nderaꞌy kuery’, haꞌe uka vaꞌekue. 6 Haꞌekue rami ae teĩ
 

koꞌẽ rã, kovaꞌe hora ojeupity jevya py xerembiguai kuery ambou ju ꞌrã.
Haꞌe vaꞌe kuery ma nderopy rupi oike vy oexapa ꞌrã, nerembiguai kuery
opena vaꞌety ro rupi guive. Haꞌe vy oipeꞌa ꞌrã heravy iporãgueve oexa
vaꞌe rei”, heꞌi.
7 Haꞌe nunga Israel pygua huvixa oendu vy oenoĩ ukapa nhomongeta
 

vaꞌety kuery oyvy re ikuai vaꞌe. Haꞌe vy aipoeꞌi haꞌe kuery pe:
— Peikuaa ae haꞌe vaꞌe ava haꞌeveꞌỹ vaꞌe anho ojapoxe oikovya.
Mbaꞌeta xeraꞌyxy haꞌe xeraꞌy kuery, haꞌe gui prata haꞌe ouro guive omeꞌẽ
ukapa ramo xee nameꞌẽxe eꞌỹi — heꞌi.
1 Reis 20 628

8  Haꞌe
ramo nhomongeta vaꞌety kuery haꞌe heta vaꞌe kuery haꞌe javi
aipoeꞌi okuapy ixupe:
— Ejapyxaka rei eme taꞌvy ijayvua re, ejapo eme guive.
9 Haꞌe ramo huvixa ombovai Ben-Hadade rembiguai kuery pe:
 

— Aipopeje penderuvixa pe: “Jypy xee nerembiguai pe rejerure

ukaague ajapo ta vaꞌekue. Haꞌe rã angegua ma ndajapo reguai”, peje. Haꞌe
rami ombovai ramo tembiguai kuery ojevy vy omombeꞌupa.
10 Haꞌe gui Ben-Hadade omondoukave ju imombeꞌuarã kuery. Haꞌe vy
 

aipoeꞌi:
— Xapyꞌa rei Samaria guigua yvy kuꞌi xerupivegua kuery po tynyẽmba
aguã rami peve teĩ opyta ramo tuuete kuery ikuai vaꞌe taxerereko axy
oipotaa rami — heꞌi. s
11 Haꞌe rã Israel pygua huvixa ombovai:
 

— Aipopeje ixupe: “Joe opuꞌã aguã onhemoatyrõ teri reve oiko vaꞌe ma
ndaꞌevei ijayvu aguã joity maague gui ojevy vaꞌekue ijayvua rami rive”, peje ꞌrã.
12 Haꞌe rami ombovaiague Ben-Hadade oendu oo py huvixa kuery
 

mboae reve oyꞌu okuapya py. Haꞌe vy aipoeꞌi guembiguai pe:

— Peiko katu pavẽ haꞌvy — heꞌi ramo oiko katupa ma tetã pygua kuery
rovai opuꞌã aguã.
13 Haꞌe gui ma Israel pygua huvixa Acabe-a py ovaẽ peteĩ profeta. Haꞌe
 

vy aipoeꞌi ixupe:
— Po rami ijayvu Senhor: “Rexa pa pevaꞌe avakue nhomboaty vaꞌe
haꞌe javi? Haꞌe vaꞌe kuery ma kovaꞌe árave amboaxapa ꞌrã ndepo py. Haꞌe
ramo reikuaa ꞌrã xee ae Senhor aikoa”, heꞌi.
14 Haꞌe ramo Acabe oporandu:
 

— Mavaꞌe kuery po rupi ꞌrã haꞌvy aity uka?

Profeta ombovai:
— Po rami Senhor ijayvu: “Kunumigue xondaro ruvixa kuery
rembiguai ikuai vaꞌe po rupi ꞌrã reity uka”, heꞌi.
Haꞌe ramo Acabe oporanduve ju:
— Mavaꞌe ranhe ꞌrã tu omboypy joe opuꞌã aguã?
— Ndee ae ꞌrã ri — heꞌi profeta.
15 Haꞌe ramo oipapa ukapa kunumigue xondaro ruvixa kuery rembiguai
 

ikuai vaꞌe. Haꞌe ramo duzentos e trinta e dois oikuaa. Haꞌe gui Israel
kuery haꞌe javi ju oipapa uka vy sete mil oikuaa.
16 Kuaray mbyte jave haꞌe kuery ojeꞌoi. Haꞌe vaꞌe jave py Ben-Hadade
 

ma opy oyꞌu tema oiny, okaꞌupa rei guive okuapy, huvixa kuery mboae
trinta e dois oipytyvõa rupi ikuai vaꞌe reve. 17 Haꞌe gui kunumigue ranhe
 

tenonde jogueraa, huvixa kuery rembiguai vaꞌe. Haꞌe ramo oexa pota
vaꞌerã Ben-Hadade omondouka vaꞌekue oexa vy

 20.10 Haꞌe rami Ben-Hadade ouraa rupi ijayvu Samaria tetã omomba ete aguã re.
s
 629 1 Reis 20

— Samaria tetã gui ou jekuaa avakue — heꞌi uka ixupe.

18 Ombovai:
 

— Haꞌe kuery ma xapyꞌa rei peteĩ rami nhandekuai aguã re ojerure vy

ou ramo pejopypa rive ꞌrã oikove reve. Orere opuꞌã aguã ri ou teĩ haꞌe
rami ae avi pejopypa rive ꞌrã oikove reve — heꞌi.
19 Haꞌe gui tetã gui kunumigue huvixa kuery rembiguai vaꞌe jogueru,
 

haꞌe hupive xondaro kuery haꞌe javi ou vaꞌe ma 20 peteĩ-teĩ ojuka avakue
 

ojee opuꞌã vaꞌe. Haꞌe ramo Síria pygua kuery onhamba ramo Israel kuery
ojeꞌoi hakykue. Haꞌe rã Síria pygua huvixa Ben-Hadade ma kavaju áry oo
jepe, kavaju árygua kuery mboae reve. 21 Haꞌe gui Israel pygua huvixa ou
 

vy ojukapa kavaju, karóxa guive ombovaipa. Haꞌe vy ojuka reta avi Síria
pygua kuery.
22 Haꞌe gui Israel pygua huvixaa py profeta ou jevy vy aipoeꞌi ixupe:
 

— Tereo, haꞌe enhemombaraeteve na. Eikuaa pota porã mbaꞌe pa

rejapo aguã re, mbaꞌeta peteĩ maꞌetỹa py Síria pygua huvixa ou jevy ꞌrã
nderovai — heꞌi.
23 Haꞌe gui Síria pygua huvixa rembiguai kuery aipoeꞌi okuapy ixupe:
 

— Israel kuery ruete nhiꞌã yvyty rupi rive ipoꞌaka vaꞌe. Haꞌe nunga
rupi ae ipoꞌaka karamboae nhande kuery re. Haꞌe rã yvy joja reia rupi ri
haꞌe kuery rovai nhapuꞌã vy nhande ju ꞌrã jaity haꞌe kuery. 24 Haꞌe nunga
 

rupi ejapo po rami: Reipeꞌapa ꞌrã huvixa ndereve ikuai vaꞌekue haꞌe
javi, haꞌe hekovia remoĩ ꞌrã xondaro ruvixa ae. 25 Haꞌe gui rejouve ju ꞌrã
 

xondaro kuery, omanomba vaꞌekue hetaa rami ae. Haꞌekue rami ae ju ꞌrã
rejou kavaju haꞌe karóxa voi. Haꞌe gui yvy joja reia rupi haꞌe kuery rovai
nhapuꞌã vy nhiꞌã jaitypa ꞌrã — heꞌi okuapy. Haꞌe rami haꞌe kuery ijayvua
oendu ma vy haꞌe rami ae ju ojapo.
26 Haꞌe gui peteĩ maꞌetỹa py Ben-Hadade oo jevy vy Síria pygua
 

xondaro kuery re oexa potapa. Haꞌe vy Afeca katy ogueraa Israel kuery
re opuꞌã aguã. 27 Haꞌe gui Israel kuery re voi oexa potaa, haꞌe hoꞌu vaꞌerã
 

ogueraa reve ojeꞌoi amboae kuery rovai. Israel kuery ma amboae kuery
renonde ikuaia py mokoĩ henda py mbovyꞌi eꞌỹ kavara kuery rami riveꞌi
ojekuaa. Haꞌe rã Síria pygua kuery ma yvy jojaa opa rupi ikuai.
28 Haꞌe gui ovaẽ peteĩ ava Nhanderuete remimboꞌe. Haꞌe vy Israel
 

pygua huvixa pe ijayvu vy aipoeꞌi:

— Po rami Senhor ijayvu: “Síria pygua kuery aipoeꞌi: ‘Senhor ma
yvyty rupi anho ri ipoꞌaka vaꞌe, yvyugua rupi ipoꞌaka vaꞌeꞌỹ’, heꞌi okuapy
teĩ xee ma ndepo py amboaxapa rã pevaꞌe kuery haꞌe javi. Haꞌe ramia py
reikuaa aguã xee ae Senhor aikoa”, heꞌi.
29 Haꞌe gui sete ára re ikuai joexeiꞌi. Sete araa py ma omboypy okuapy joe
 

opuꞌã aguã. Haꞌe vy Israel kuery ma peteĩ ára pyve cem mil avakue vyvoi
ojuka Síria pygua xondaro kuery yvy rupigua. 30 Haꞌe ramo hembyrekue
 

ma Afeca katy onhamba vy oikepa jogueravy tetã py. Tetã kora ma vinte e
1 Reis 20 630

sete mil avakue hembyre vaꞌekue áry hoꞌa ramo omanomba. Haꞌe rã Ben-
Hadade ma onha vy tetã katy ou vy onhemi peteĩ opy jaꞌo py.
31 Haꞌe gui ixupe hembiguai kuery aipoeꞌi:
 

— Maꞌẽ, roendu ma Israel pygua huvixa kuery nhomboaxya rupi

ikuaia. Haꞌe nunga rupi nhandejee nhamoĩ ꞌrã ajukue voxa guigua rive,
haꞌe nhaneakã rupi ixã nhaimama ꞌrã heravy, Israel pygua huvixaa py
nhaẽ aguã. Xapyꞌa rei ma nandejukai nho ꞌrã — heꞌi okuapy.
32 Haꞌe rami ojee omoĩ okuapy ajukue voxa guigua, haꞌe oakã rupi ixã
 

omoĩ vaꞌe reve oẽ okuapy Israel pygua huvixaa py. Haꞌe vy ixupe aipoeꞌi
okuapy:
— Nerembiguai Ben-Hadade aipoeꞌi uka: “Xejuka eme nho taꞌvy”, heꞌi
uka.
Haꞌe rã Acabe ombovai:
— Oikove teri ri tyꞌy? Haꞌe ma xeryvy — heꞌi.
33 Haꞌe rami ijayvu rã avakue ipyꞌa guaxuve vy ombovai ju aipoeꞌiague
 

rami.
— Ben-Hadade ma nderyvy ae! — heꞌi okuapy ramo ombovai:
— Peju haꞌvy peru xea py — heꞌi. Haꞌe ramo mae Ben-Hadade oẽ ouvy
oĩa katy. Haꞌe rã oguerojeupi okaróxa py ae.
34 Ben-Hadade aipoeꞌi Acabe pe:
 

— Ndevy amboaxapa ju ꞌrã tetã nderu gui xeru oipeꞌa vaꞌekue.

Damasco py ae ꞌrã remondouka ndevygua mbaꞌemo vendea kuery, xeru
Samaria py ojapoague rami.
Acabe ombovai:
— Haꞌe gui xee ma romondouka porã ju ꞌrã, ndereve peteĩ rami
nhandekuai aguã regua ajapo vaꞌerã rami vy — heꞌi. Haꞌe vy hexeve peteĩ
rami ikuai aguã ojapo ma vy omondouka ju.
35 Haꞌe ramo peteĩ profeta remimboꞌe aipoeꞌi oirũ pe Senhor
 

aipoeꞌiague rami vy:

— Ejeai haꞌvy xere — heꞌi oirũ pe teĩ irũ ndojeaixei. 36 Haꞌe ramo 

aipoeꞌi ixupe:
— Ndee ma Senhor nerenheꞌẽ rendui rire aỹꞌi xea gui rejepeꞌa ramove
peteĩ guary ou vy ndejuka ꞌrã — heꞌi. Haꞌe gui ojepeꞌa ovy ramove peteĩ
guary ovaexĩ vy ojuka.
37 Haꞌe gui profeta ma ava mboae ju ojou vy aipoeꞌi ixupe:
 

— Ejeai xere — heꞌi ramove ojeai vy oity. 38 Haꞌe gui profeta oo tape
 

huvixa ouaty vaꞌe rupi teĩ ngova omoꞌãmba reve hiꞌaĩ ojexa kuaa uka eꞌỹ
aguã. t 39 Huvixa oaxa rã ojapukai vy aipoeꞌi:
 

— Xee nerembiguai ma joe opuꞌãa mbyte py aiko jave xea py xeirũ ou

vy ogueru peteĩ ava xea py. Haꞌe vy aipoeꞌi xevy: “Epena ke kovaꞌe ava

t
 20.38 Profeta ombojeaixe ojee huvixa oexa vy oikuaa eꞌỹ aguã profeta oikoa.
 631 1 Reis 20​, ​21

re, mbaꞌeta kovaꞌe okanhy ri ramo ndee ae ꞌrã remboekovia nderekove py,
haꞌe rami eꞌỹ ri vy hekovia remeꞌẽ ꞌrã trinta e cinco quilos prata guigua”,
heꞌi vaꞌekue xevy. 40 Haꞌe gui xee nerembiguai xereko eta rei jave ava vaꞌe
 

oo ma raꞌe — heꞌi.
Haꞌe ramo Israel pygua huvixa ombovai:
— Nembopagaa ꞌrã ndee ae aipoꞌreague rami vy — heꞌi.
41 Haꞌe ramove oakã oimamaague omboi vyvoi ngova gui. Haꞌe ramo
 

mae ma Israel pygua huvixa oexa kuaa ramo profeta kuery vaꞌe regua ae
raꞌe. 42 Haꞌe vy aipoeꞌi huvixa pe:
 

— Po rami Senhor ijayvu: “Ndee ma ava ndepo py opaga aguã

amboaxa vaꞌekue, teĩ repoi rire ma hekovia aipeꞌa ꞌrã nderekove, haꞌe
ixupegua kuery ikuai axy ꞌrãgue py ndevygua kuery ꞌrã ikuai axy”, heꞌi
uka ndevy.
43 Haꞌe ramo Israel pygua huvixa oo ju ngoo katy, ndojou porãi haꞌe
 

nonhenhandu porãvei reve. Haꞌe vy Samaria tetã py ju ovaẽ.

Acabe pe Nabote ombaꞌe uvaty novendexeiague

21   Haꞌe
vaꞌe rire ma povaꞌe oiko. Jezreel pygua Nabote hery vaꞌe
1

oguereko peteĩ uvaty. Jezreel py ae onhotỹ vaꞌekue Samaria

pygua huvixa Acabe ro yvyꞌiry. 2 Haꞌe gui Acabe aipoeꞌi Nabote pe:
 

— Emeꞌẽ na nembaꞌe uvaty xe-hortarã, mbaꞌeta xero yvyꞌiry opyta.

Haꞌe rã hekovia ameꞌẽ ꞌrã uvaty mboae iporãve vaꞌe. Haꞌe rami eꞌỹ
vy amboae rami reipota ramo ndevy ameꞌẽ ꞌrã peráta hepya rami ae
tema.
3 Nabote ombovai Acabe pe:
 

— Senhor taxejoko xeramoĩ kuery yvy oeja vaꞌekue joupe amboaxa

eꞌỹ aguã — heꞌi.
4 Haꞌe gui Acabe ma ndojou porãi haꞌe ndaꞌevei ete reve oo ju ngoo py,
 

ixupe Jezreel pygua Nabote “Ndevy nameꞌẽi ꞌrã xeramoĩ kuery yvy oeja
vaꞌekue”, heꞌi rire. Haꞌe vy ngupa rupi onheno oupy vy hovai katy ngova
ombojere vy neĩ ndokaru potai.
5 Haꞌe gui ituia py taꞌyxy Jezabel ou vy oporandu:
 

— Mbaꞌe tu oĩ haꞌe rami ete nderejou porãi vaꞌe nenheꞌẽ py, neĩ
nderekarui aguã?
6 Ime ombovai:
 

— Mbaꞌeta Jezreel pygua Nabote pe “Emboekovia na ndeꞌuvaty peráta

re, eꞌỹ vy reipotaa rami amboae uvaty ameꞌẽ vaꞌerã re”, haꞌe ramo
ombovai: “Ndevy nameꞌẽi ꞌrã xeꞌuvaty”, heꞌi.
7 Haꞌe ramo taꞌyxy Jezabel aipoeꞌi:
 

— Israel kuery ruvixa eꞌỹ ri tyꞌy ndee reiko? Evy ke, ekaru, haꞌe evyꞌa
guive ndepyꞌa py. Haꞌe rã xee ma ndepo py amboaxa ꞌrã Jezreel pygua
Nabote uvaty — heꞌi.
1 Reis 21 632

Jezabel Nabote ojuka ukaague

8  Haꞌe
gui Acabe rery rupi taꞌyxy ombopara kuaxia. Acabe rery oĩa
reve guive omboja vy ogueraa uka Nabote rekoa py nhomongeta vaꞌety
haꞌe yvatekueve ikuai vaꞌe pe. 9 Haꞌe vy kuaxia re ombopara vy aipoeꞌi:
 

“Pejapo okaru eꞌỹ re ikuai aguã, haꞌe gui peru Nabote heta vaꞌe kuery
renonde. 10 Henonde py peru avi ꞌrã mokoĩ avakue heko vai vaꞌe hexe
 

ijayvu rive vaꞌerã, ‘Nabote ijayvu vai Nhanderuete haꞌe huvixa rovai’, heꞌi
aguã. Haꞌe gui ma tetã gui peraa ꞌrã mombyrya py, haꞌe pejapipa ꞌrã ita
py omano peve”, heꞌi ombopara vy.
11 Haꞌe gui ma haꞌe vaꞌe tetã pygua nhomongeta vaꞌety kuery haꞌe
 

yvatekueve ojapo okuapy Jezabel aipoeꞌiague rami, kuaxia para ogueraa

uka vaꞌekue re oĩa rami ae. 12 Haꞌe rami vy omombeꞌu peteĩ ára re okaru
 

eꞌỹ re ikuai aguã. Haꞌe vy heta vaꞌe kuery renonde ogueru Nabote.
13 Henonde py ogueru avi mokoĩ avakue heko vai vaꞌe. Heta vaꞌe kuery
 

oendua py ijayvu rive Nabote rovai.

— Ijayvu vai Nhanderuete haꞌe huvixa rovai — heꞌi okuapy. Haꞌe ramo
tetã gui ogueraa okuapy vy ita py ojapipa, haꞌe rã omano. 14 Haꞌe vaꞌe rire
 

Jezabel pe omombeꞌu uka Nabote ojapipaa rã omano maa.

15 Haꞌe gui Nabote ojapipaa rã omano maa Jezabel oendu vy aipoeꞌi
 

Acabe pe:
— Epuꞌã ke, haꞌe ejopy uvaty Jezreel pygua Nabote peráta re
nomboekoviaxei vaꞌekue. Mbaꞌeta Nabote ndoikovevei ma, omano ma
— heꞌi.
16 Nabote omano maa Acabe oendu vy opuꞌã ju, haꞌe Nabote mbaꞌekue
 

uvaty katy oo ojopy aguã.

Acabe haꞌe Jezabel pe Elias ijayvu poyiague

17 Haꞌe
gui ma Tisbé pygua Elias pe Senhor oayvu ombou vy aipoeꞌi:
18  —
Epuꞌã ke, tereo revaexĩ aguã Israel pygua huvixa Acabe Samaria
py hekoa vaꞌe. Nabote mbaꞌekue uvaty py ꞌrã rexa, ojeupe guarã ojopy
aguã ooague py. 19 Ixupe ndeayvu vy aipoꞌre: “Po rami Senhor ijayvu:
 

‘Rejojuka uka ma, haꞌe gui rejapo vaive vy imbaꞌekueꞌi ae reipeꞌapa ta?’
heꞌi. Po rami Senhor ijayvuve ju: ‘Nabote ruguy jagua oyꞌuague py ae ju
oyꞌu avi ꞌrã nderuguy’, heꞌi”, ꞌre ꞌrã.
20 Haꞌe gui Acabe Elias oexa vy oporandu ixupe:
 

— Aỹ pa xejou ma, xerovaigua?

Elias ombovai:
— Tá, rojou ae ma, mbaꞌeta renhemeꞌẽ ma Senhor renonde haꞌeveꞌỹ
vaꞌe rejapo aguã. 21 Po rami Senhor ijayvu ndere: “Neꞌexa, ndere ambou
 

ꞌrã mbaꞌemo vai. Haꞌe rami vy amokanhymba ꞌrã neramymino kuery,

Israel gui amomba ꞌrã ndee Acabe ramymino kuery avakue ikuai vaꞌe
 633 1 Reis 21​, ​22

ma guive rã, escravo eꞌỹ vy ikuai riveꞌi vaꞌekue teĩ. 22 Ndero pygua kuery
 

re ajapo ꞌrã Nebate raꞌy Jeroboão ro pygua kuery re ajapoague ramigua,

haꞌe Aías raꞌy Baasa ro pygua re, xembopoxy rei rire, haꞌe Israel kuery
oguerojejavypa ague re”, heꞌi. 23 Haꞌe gui Jezabel re voi Senhor ijayvu:
 

“Jezreel tetã py ae jagua hoꞌupa ꞌrã Jezabel retekue. 24 Acabe kuery vaꞌe
 

regua tetã rupi omano rã jagua hoꞌupa ꞌrã, haꞌe rã mbaꞌety rupi omano
ramo ma guyra oveve vaꞌe ꞌrã hoꞌupa”, heꞌi.
25 Mavaꞌeve ndoikoi rakaꞌe Acabe rami ete, mbaꞌeta onhemeꞌẽ rei
 

Senhor renonde haꞌeveꞌỹ vaꞌe ojapo aguã, taꞌyxy Jezabel omboꞌeague

rami rive. 26 Mbaꞌeta mbaꞌemo raꞌangaa re rive ojeroviaa rupi oiko vy
 

ojapo haꞌeveꞌỹ ete vaꞌe, amorreu kuery ojapoague ramigua meme. Haꞌe
vaꞌe kuery ma Senhor oipeꞌapa Israel kuery ikuai aguã gui.
27 Haꞌe gui ma haꞌe vaꞌe ayvu Acabe oendu vy omondoropa oao, haꞌe
 

ajukue voxa guigua py rive onheovãmba vy okaru eꞌỹ re oiko. Voxa py

guive oke, haꞌe oakã oity rei reve oiko.
28 Haꞌe gui Senhor oayvu ombou ju Tisbé pygua Elias pe. Haꞌe vy
 

aipoeꞌi:
29 — Rexa pa Acabe xerenonde onhemoꞌyvyĩꞌi oikovya? Xerenonde
 

onhemoꞌyvyĩꞌi ramo ma oikove teria ja namboui ꞌrã mbaꞌemo vai ambou

ꞌrã vaꞌekue. Haꞌe rã taꞌy ju ma oĩ jave ambou ꞌrã hoo pygua kuery re.

2 Crônicas 18.1‑3

22   Mboapymaꞌetỹ oaxa Síria haꞌe Israel kuery reve joe opuꞌã

1

veꞌỹ re. 2 Haꞌe gui mboapy maꞌetỹa py ma Judá pygua huvixa

 

Josafá oo joexa aguã Israel pygua huvixa reve. 3 Haꞌe jave py Israel pygua
 

huvixa aipoeꞌi guembiguai kuery pe:

— Ndapeikuaai ri tyꞌy Ramote-Gileade tetã nhanembaꞌerã opytaa?
Mbaꞌexa tu haꞌvy ndajaa potai teri Síria pygua huvixa po gui jaipeꞌa ju
aguã? — heꞌi. 4 Huvixa Josafá pe ju oporandu:
 

— Ndee pa reo avi ꞌrã orereve Ramote-Gileade re ropuꞌã aguã katy?

Josafá ombovai Israel pygua huvixa:
— Xee ma aiko ꞌrã ndereve, xevygua kuery voi ndevygua kuery
revegua ae avi ꞌrã, xerymba kuery kavaju voi nerymba kuery kavaju rami
avi ꞌrã ikuai — heꞌi.

2 Crônicas 18.4‑11
5  Haꞌegui Josafá aipoeꞌive ju Israel pygua huvixa pe:
— Eikuaa pota ranhe ke Senhor ijayvua re — heꞌi.
6 Haꞌe ramo Israel pygua huvixa omboatypa profeta kuery, quatrocentos
 

avakue haꞌe javi vy. Haꞌe vy aipoeꞌi haꞌe kuery pe:

— Taa pa Ramote-Gileade re apuꞌã aguã, tyrã pa taa eme?
Haꞌe kuery ombovai vy
1 Reis 22 634

— Tereo oreruvixa, mbaꞌeta Senhor omboaxapa ꞌrã ndepo py — heꞌi

okuapy.
7 Haꞌe rã Josafá ma aipoeꞌi:
 

— Ndaꞌipoi teri pa apy profeta Senhor pegua ete jaikuaa pota ranhe
aguã?
8 Israel pygua huvixa ombovai Josafá pe.
 

— Peteĩꞌi teri oiko haꞌe vaꞌe rupi Senhor ayvu re jaikuaa pota aguã.
Haꞌe rami avi hexe ma xee ndaxeaꞌei, mbaꞌeta xerenonderã re nomombeꞌui
iporã vaꞌe, iporã eꞌỹ vaꞌe anho. Haꞌe vaꞌe ma Inlá raꞌy Micaías — heꞌi.
Haꞌe rã Josafá aipoeꞌi:
— Huvixa, haꞌe rami ndeayvu eme.
9 Haꞌe gui Israel pygua huvixa ma peteĩ guembiguai oenoĩ vy ixupe
 

aipoeꞌi:
— Tou vyvoi taꞌvy xea py Inlá raꞌy Micaías — heꞌi. 10 Haꞌe vaꞌe jave
 

py ma Israel pygua huvixa haꞌe Judá pygua huvixa reve jogueroguapy

nhoguenoiny peteĩ-teĩ guenda py ae, haꞌe huvixa pegua ao py ae
onhemonde reve, Samaria tetã oike ovya rokẽ yvýry, mbaꞌemo moaꞌyĩaty
py. Haꞌe kuery renonde ma profeta kuery haꞌe javi ijayvu okuapy.
11 Haꞌe gui Quenaana raꞌy Zedequias ma vaka rakua raꞌangaa oguereko
 

ferro gui ojapo vaꞌekue. Haꞌe vy aipoeꞌi:

— Po rami Senhor ijayvu: “Kovaꞌe ramigua py reipyxo ꞌrã Síria pygua
kuery reitypa peve”, heꞌi.
12 Haꞌe gui profeta mboae kuery povaꞌe ayvu rupi meme ijayvu okuapy.
 

— Oreruvixa, tereo ke Ramote-Gileade katy, haꞌe py ma ndepoꞌaka ꞌrã,

mbaꞌeta Senhor omboaxapa ꞌrã ndepo py — heꞌi okuapy.

2 Crônicas 18.12‑27
13  Haꞌegui tembiguai Micaías reruarã oo vaꞌekue ixupe ijayvu vy aipoeꞌi:
— Maꞌẽ, profeta kuery ikuai vaꞌe ma peteĩꞌi rami ijayvu kuri huvixa pe
mbaꞌemo porã re anho. Ndee voi ndeayvu ꞌrãgue haꞌe kuery ijayvuague
rami ae, mbaꞌemo porã re anho.
14 Haꞌe rã Micaías ombovai:
 

— Anhetẽ ete Senhor oikove vaꞌe rupi aura vy aipoaꞌe: Xee ma

Senhor aipoeꞌi ukaa rami ae ꞌrã xeayvu — heꞌi.
15 Haꞌe gui ma huvixaa py ovaẽ ramove ixupe oporandu:
 

— Micaías, toroo ae pa Ramote-Gileade re ropuꞌã vy, tyrã pa toroo eme?

Micaías ombovai:
— Tapeo, haꞌe vy pendepoꞌaka ꞌrã, mbaꞌeta ndepo py Senhor
omboaxapa ꞌrã — heꞌi. u

u
 22.15 Micaías ma profeta ramigua kuery ayvu rupi rive ranhe ijayvu, anhetẽ vaꞌeꞌỹa rami
oikuaa uka vy.
 635 1 Reis 22

16  Haꞌe rami rã huvixa aipoeꞌi ixupe:

— Mbovykue ma tu ndevy xeayvu, Senhor rery rupi anhetẽ vaꞌe re
anho ndeayvu aguã?
17 Haꞌe rã Micaías aipoeꞌi:
 

— Israel kuery aexapa yvyty áry rupi omoaĩmbaa ramo, vexaꞌi ija eꞌỹ
vaꞌe rami. Haꞌe ramo Senhor aipoeꞌi: “Pevaꞌe kuery ma ija eꞌỹ vaꞌe vy
peteĩ-teĩ too porã ngoo katy”, heꞌi kuri xevy.
18 Haꞌe ramo Israel pygua huvixa aipoeꞌi Josafá pe:
 

— Aipoaꞌe ae ma ndevy: “Haꞌe vaꞌe ma xerenonderã re nomombeꞌui ae

iporã vaꞌe, haꞌe rã iporã eꞌỹ vaꞌe anho”, haꞌe ma voi kuri.
19 Haꞌe gui ma Micaías ijayvuve tema:
 

— Endu haꞌvy Senhor ayvu. Xee aexa Senhor guenda openaaty py

oguapy oiny rã, haꞌe oĩa py ikuai avi ixondaro kuery yva pygua haꞌe javi, ijaxu
eꞌỹa re haꞌe ijaxua re. 20 Senhor oporandu: “Mavaꞌe ꞌrã tu Acabe mbotavyarã
 

oo, Ramote-Gileade tetã py omano aguã?” heꞌi ramo peteĩ ma peteĩ rupi
ijayvu, haꞌe rã amboae ma amboae rami ijayvu. 21 Haꞌe gui ma peteĩ nheꞌẽ
 

ou vy ojexa uka Senhor renonde. Haꞌe vaꞌe aipoeꞌi: “Xee ma ambotavy ꞌrã”
heꞌi. Haꞌe rã Senhor oporandu: “Mbaꞌe py haꞌvy?” 22 Ombovai: “Aa ꞌrã nheꞌẽ
 

imbotavyarã aĩ ixupegua profeta kuery haꞌe javi juru re”, heꞌi. Haꞌe rami rã
Senhor aipoeꞌi: “Ndee ma rembotavy ꞌrã, amboae kuery gui ndepoꞌakave
vy. Tereo haꞌvy, ejapo haꞌe rami”, heꞌi. 23 Haꞌe rami rã kovaꞌe profeta kuery
 

ndevygua ikuai vaꞌe juru re Senhor omoĩ raꞌe nheꞌẽ nembotavyarã. Haꞌe rã
Senhor ae nderovai ijayvu mbaꞌemo vai oiko aguã re — heꞌi.
24 Haꞌe ramo Quenaana raꞌy Zedequias onhemboja vy oipete Micaías.
 

Haꞌe vy aipoeꞌi:
— Ma rupi tu haꞌvy xegui Senhor nheꞌẽ oẽ ndereve ijayvu aguã?
25 Micaías ombovai:
 

— Reikuaa ꞌrã opy jaꞌo py renhemi aguã reike jave — heꞌi.

26 Haꞌe gui Israel pygua huvixa ju aipoeꞌi:
 

— Pejopy ke Micaías, haꞌe pemboaxa tetã ruvixa Amom haꞌe huvixa

raꞌy Joás po py. 27 Haꞌe vy aipopeje: “Po rami huvixa ijayvu: ‘Pemboty
 

nhuã py kovaꞌe ava, haꞌe pembojexavai mbojape haꞌe yy ruxãꞌi kuerei

pemeꞌẽa py, ajevy porã ju eꞌỹa ja’, heꞌi.”
28 Haꞌe ramo Micaías aipoeꞌi:
 

— Teĩ xapyꞌa rei anhetẽ ri rejevy porã ramo Senhor ayvu rupi eꞌỹ
xeayvu ramo ma ꞌrã.
Aipoeꞌive ju:
— Peẽ kuery haꞌe javi, pendu pota povaꞌe re! — heꞌi.

2 Crônicas 18.28‑34
29 Haꞌe
gui ma Ramote-Gileade tetã katy Israel pygua huvixa jogueraa
Judá pygua huvixa Josafá reve. 30 Israel pygua huvixa aipoeꞌi Josafá pe:
 
1 Reis 22 636

— Xee ma amboae rami anhemonde reve ꞌrã aa joe apuꞌã aguã katy.
Haꞌe rã ndee ma ndeao py ae ꞌrã renhemonde — heꞌi. Haꞌe rami vy Israel
pygua huvixa amboae rami onhemonde reve oo joe opuꞌãa py.
31 Síria pygua huvixa aipoeꞌi ma voi okaróxa mboguataa trinta e dois
 

huvixa ikuai vaꞌe pe: “Pepuꞌã eme ou vaꞌe-vaꞌe rovai, yvatekueve ikuai
teĩ, haꞌe rã Israel pygua huvixa rovai anhoꞌi”, heꞌi vaꞌekue.
32 Haꞌe gui huvixa karóxa mboguataa kuery ma Josafá oexa vy
 

— Pevaꞌe ae ri nhiꞌã Israel pygua huvixa — heꞌi okuapy. Haꞌe vy haꞌe

katy ojeꞌoi ojoko aguã. Haꞌe ramo Josafá ojapukai. 33 Haꞌe gui huvixa
 

karóxa mboguataa kuery ma Israel pygua huvixa eꞌỹ ae raꞌea oikuaa vy

oejapa ju ojeꞌoivy.
34 Haꞌe gui ma peteĩ ava guyrapa xã omoatã vy opoia katy rei opoi vy
 

onhyvõ Israel pygua huvixa pexo regua paꞌũa py rive. Haꞌe ramo aipoeꞌi
guembiguai karóxa mboguataa vaꞌe pe:
— Ejere joe opuꞌãa mbyte gui xereraa aguã, mbaꞌeta xepyxoa ma
— heꞌi.
35 Haꞌe vaꞌe ára ma joe opuꞌãve tema okuapy. Haꞌe rã huvixa ma
 

Síria kuery oexaa py omopuꞌãa imoiny ikaróxa py, haꞌe ijaia gui huguy
onheẽ oiny karóxa py rupi. Haꞌe rire kaꞌaru ma jave omano. 36 Kuaray
 

ndojopevei ma jave onhendu peteĩ ayvu xondaro kuery ikuaia rupi,

“Peteĩ-teĩ tapeo pendekoa katy, peteĩ-teĩ tapeo pendeyvy katy ae”, heꞌi
vaꞌe.
37 Huvixa Acabe omano ma ramo Samaria tetã py ogueraa vy onhono
 

porã okuapy haꞌe py. 38 Haꞌe rã ikaróxa ma Samaria py yy ojoko

 

pyre yvýry ojoi ramo jagua oere okuapy huvixa ruguykue, Senhor
aipoeꞌiague rami vy. Haꞌe vaꞌe yy py kunhague itavy rei vaꞌe voi ojau ꞌrã.
39 Haꞌe gui oĩve rei tema Acabe rekokue regua. Haꞌe rami avi oorã
 

marfim gui anho ojapoague, tetã haꞌe mbaꞌemo ojapo vaꞌekue haꞌe javi
noĩ ꞌrã teve kuaxia Israel pygua huvixa kuery rekokue oĩa re? 40 Haꞌe
 

rami py Acabe ndoikoveveiꞌi ma guamoĩ kueryague rami. Haꞌe ramo taꞌy

Acazias ju oĩ nguu rekovia.

2 Crônicas 20.31‑37
41 Haꞌe gui Israel pygua huvixa Acabe irundy maꞌetỹ re ma oĩ jave py
Asa raꞌy Josafá oĩ Judá kuery ruvixarã. 42 Huvixa oĩ ypyꞌi jave Josafá ma
 

trinta e cinco maꞌetỹ oguereko. Haꞌe vy vinte e cinco maꞌetỹ re huvixa oĩ

Jerusalém py. Ixy rery ma Azuba, Sili rajy. 43 Haꞌe ma nguu Asa oikoague
 

rupi ae oiko. Haꞌe vaꞌe rupi oikoa gui ndojepeꞌai vy haꞌevea ramigua
meme ojapo Senhor renonde. 44 Haꞌe rami teĩ yvyꞌã rupi ombojerovia
 

atyrã ojapo pyre ndoipeꞌai ramo haꞌe vaꞌe py heta vaꞌe kuery mbaꞌemo
omeꞌẽ haꞌe heakuã porã vaꞌe oapy tema okuapy. 45 Josafá ma peteĩ rami
 

ikuai Israel pygua huvixa reve.

 637 1 Reis 22

46  Haꞌe
gui oĩve rei tema Josafá rekokue regua. Haꞌe rami avi opoꞌakaa
oexa ukaague, joe opuꞌãague, haꞌe mbaꞌemo ojapo vaꞌekue haꞌe javi noĩ
ꞌrã teve kuaxia Judá pygua huvixa kuery rekokue oĩa re?
47 Haꞌe rami avi oyvy gui oipeꞌapa avakue taꞌangaa pegua itavy rei
 

vaꞌekue, nguu Asa teri oĩ jave py opyta vaꞌekue haꞌe javi. 48 Haꞌe vaꞌe
 

jave ma noĩ huvixave Edom py, haꞌe rã peteĩ oiko joe opena ukaa vaꞌe.
49 Josafá ojapo kanoã guaxu Társis guigua Ofir katy ouro re oo aguã,
 

vaꞌeri ndooi, Eziom-Geber py kanoã guaxu opẽmba rã. 50 Acabe raꞌy

 

Acazias aipoeꞌi Josafá pe:

— Xerembiguai kuery tojeꞌoi avi kanoã guaxu py nerembiguai kuery
reve — heꞌi teĩ Josafá ndoipotai.
51 Haꞌe gui Josafá ndoikoveveiꞌi ma guamoĩ kueryague rami. Haꞌe ramo
 

onhono porãa tetã guamoĩ Davi rekoague py. Haꞌe gui taꞌy Jeorão ju oĩ
nguu rekovia.

Israel pygua huvixa Acazias oĩ jave guare

52  Haꞌe
gui Judá pygua huvixa Josafá dezessete maꞌetỹ re ma oĩ jave py
Acabe raꞌy Acazias oĩ Israel pygua huvixarã, Samaria py. Haꞌe vy mokoĩ
maꞌetỹ peve opena Israel kuery re. 53 Haꞌe vaꞌe ma haꞌeveꞌỹ vaꞌe ojapo
 

oikovy Senhor renonde rupi, mbaꞌeta nguu haꞌe oxy oikoague rami ae
oiko, haꞌe Nebate raꞌy Jeroboão Israel kuery oguerojejavypa ague rupi.
Haꞌe rami vy Baal pe rive oiko omboetea py. Haꞌe rami py ojapo Senhor
Israel kuery ruete ipoxy aguã rami, nguu ojapoague haꞌe javi rami ae ju.
 Mokoĩa kuaxia huvixave
rei kuery rekokue oĩa
Mokoĩa kuaxia huvixave rei kuery rekokue oĩa
Kovaꞌe kuaxia para re ma oĩ mokoĩ henda py judeu kuery ikuaia: kuaray
ijapuꞌaꞌia katy haꞌe ipuku-a katy.
Kuaray ijapuꞌaꞌia katy ikuai vaꞌe ma Israel kuery. Opaa py Assíria pygua kuery
ou vy ojuka, ombojexavai haꞌe escravo-rã ogueraapa. “Haꞌe vaꞌe nunga oiko
rakaꞌe mbaꞌeta Senhor nguuete pe Israel kuery ojejavypa ramo, Egito yvy gui
oguerupa rire teĩ, Egito pygua huvixa Faraó poꞌakaa rupi ikuaiague gui. Haꞌe
rami rire teĩ amboae regua tuuete ramigua kuery ju haꞌe kuery omboete okuapy.
Yvy regua kuery reko rupi rive ikuai. ... Haꞌe nunga rupi Senhor ojou vai ete
Israel kuery, haꞌe vy guenonde gui oipeꞌapa. Omombytave ranhe vaꞌe ma Judá
kuery anho” (17.7‑8a, 18).
Haꞌe gui ma Judá kuery voi nonheꞌẽ rendui ramo Babilônia pygua kuery po
py Senhor omboaxapa. “Mbaꞌeta profeta haꞌe imbaꞌekuaa vaꞌe kuery haꞌe javi
rupi Senhor ijayvu vaꞌekue Israel haꞌe Judá kuery pe. ... Haꞌe rami teĩ haꞌe kuery
noendu potai okuapy. ... Haꞌe nunga rupi Senhor oeja Israel kuery regua haꞌe javi.
Omoingo axy rei vy omboaxapa hovaigua kuery po py, guenonde gui oipeꞌapa
peve” (17.13a, 14a, 20).

Huvixa Acazias pe profeta Elias ayvu omombeꞌua ague

1   Huvixa
Acabe omano ma rire Moabe kuery opuꞌã okuapy Israel
1

kuery rovai.
2 Haꞌe gui huvixa Acazias ma Samaria tetã py oikoa py peteĩ oo
 

yvateve vaꞌe py janelo oĩ vaꞌe gui hoꞌa vy imbaꞌeaxy vaipa. Haꞌe rami vy
guembiguai kuery omondouka oayvu reraarã. Haꞌe kuery pe aipoeꞌi:
— Tapeo, peporandu Ecrom pygua kuery ruete Baal-Zebube pe, aikuaa
aguã xembaꞌeaxya gui akuera ꞌrã, tyrã pa anya — heꞌi.
3 Haꞌe gui ma Tisbé pygua Elias pe Senhor-a guigua anjo aipoeꞌi:
 

— Epuꞌã ke, tereo penhovaexĩ aguã Samaria pygua huvixa rembiguai

kuery reve. Aipoꞌre haꞌe kuery pe: “Xapyꞌa rei ndaꞌu Israel yvy re ndaꞌipoi
ri Nhanderuete, Ecrom pygua ruete Baal-Zebube pe rive peporandu aguã?

638
 639 2 Reis 1

4  Haꞌenunga rupi Senhor aipoeꞌi uka: ‘Nderupa ndetuia gui nderevyvei

ꞌrã, remano ꞌrãe’, heꞌi uka”, ꞌre ꞌrã. Haꞌe rire Elias oo ju.
5 Haꞌe gui tembiguai kuery ma huvixaa py ju ojevy. Haꞌe rã oporandu
 

haꞌe kuery pe:

— Mbaꞌe tu oiko, pejevy aguã?
6 Haꞌe kuery ombovai:
 

— Peteĩ ava orerovaexĩ ouvy kuri. Haꞌe vy aipoeꞌi orevy: “Tapeo ke,
pejevy ju huvixa penembouarea py. Haꞌe vy aipopeje ixupe: ‘Po rami
Senhor ijayvu: Xapyꞌa rei ndaꞌu Israel yvy re ndaꞌipoi ri Nhanderuete,
Ecrom kuery ruete Baal-Zebube pe rive reporandu uka aguã? Haꞌe nunga
rupi nderupa ndetuia gui nderevyvei ꞌrã, remano ꞌrãe’ ”, heꞌi kuri.
7 Haꞌe ramo huvixa oporandu haꞌe kuery pe:
 

— Mbaꞌexagua ava tu penerovaexĩ ouvy vy haꞌe rami ijayvu raꞌe?

8 Ombovai vy
 

— Mbaꞌemo pirekue py onhemonde haꞌe vaka pire py ikuꞌaxã vaꞌe —

heꞌi okuapy.
Haꞌe ramo aipoeꞌi:
— Haꞌe vaꞌe ko Tisbé pygua Elias ae raꞌe.

Elias-a py mboapy xondaro ruvixa oo rã guare

9 Haꞌe gui Elias oĩa katy huvixa omondouka peteĩ xondaro ruvixa
cinqüenta avakue re opena vaꞌe, ixupegua xondaro kuery haꞌe javi reve.
Haꞌe ramo haꞌe kuery ma profeta oĩa katy oẽ jogueravy. Yvyty apyte áry
oguapy oinya py ovaẽ vy xondaro ruvixa aipoeꞌi ixupe:
— Nhanderuete remimboꞌe, huvixa ma “Toguejy ke”, heꞌi uka.
10 Haꞌe rã Elias ombovai xondaro ruvixa cinqüenta re opena vaꞌe pe:
 

— Xapyꞌa rei xee Nhanderuete remimboꞌe ri aiko ramo toguejy haꞌvy

tata yva gui, tanemomba, ndevygua cinqüenta avakue reve — heꞌi
ramove yva gui tata hoꞌa xapyꞌa vy omomba, cinqüenta vaꞌekue guive.
11 Haꞌe gui ma haꞌe oĩa katy huvixa omondoukave ju xondaro ruvixa
 

cinqüenta avakue reve. Haꞌe ramo haꞌe vaꞌe ju aipoeꞌi ixupe:

— Nhanderuete remimboꞌe, huvixa ma “Toguejy pojava ke”, heꞌi uka.
12 Elias ombovai vy aipoeꞌi ixupe:
 

— Xapyꞌa rei rã xee Nhanderuete remimboꞌe ri aiko ramo toguejy

tata yva gui, haꞌe tanemomba, ndevygua cinqüenta avakue reve — heꞌi
ramove yva gui Nhanderuete guigua tata hoꞌa vy omomba, cinqüenta
vaꞌekue guive.
13 Haꞌe gui mboapykuea ma huvixa omondouka xondaro ruvixa
 

cinqüenta avakue reve. Haꞌe ramo xondaro ruvixa oo vy oẽ yvyꞌã re, haꞌe
Elias renonde py oĩ guenapyꞌã re. Haꞌe vy ixupe ojerure vy aipoeꞌi:
— Nhanderuete remimboꞌe, ajerure ndevy: Tovare xerekove xere
remaꞌẽa rupi, haꞌe kovaꞌe nerembiguai kuery cinqüenta ikuai vaꞌe rekove
2 Reis 1​, ​2 640

guive. 14 Mbaꞌeta yva gui tata hoꞌa vy omomba rakaꞌe mokoĩve xondaro
 

ruvixa, ixondaro cinqüenta ikuai vaꞌekue reve. Haꞌe nunga rupi tovare
xerekove xere remaꞌẽa rupi — heꞌi.
15 Haꞌe gui Senhor-a guigua anjo aipoeꞌi Elias pe:
 

— Eguejy ke pevaꞌe reve, ekyje eme guive — heꞌi. Haꞌe ramo opuꞌã vy
oguejy ovy hexeve huvixaa katy. 16 Haꞌe gui ma huvixa pe aipoeꞌi:
 

— Po rami Senhor ijayvu: “Mbaꞌe re tu nerembiguai kuery

remondouka Ecrom kuery ruete Baal-Zebube pe oporandu vaꞌerã? Israel
yvy re ndaꞌu ndaꞌipoi ri Nhanderuete, ixupe reporandu aguã? Haꞌe nunga
rupi upe vaꞌe tupa ndetuia gui nderevyvei ꞌrã, remano ꞌrãe”, heꞌi.

Acazias omanoague
17 Haꞌe gui ma huvixa omano, Senhor ayvu Elias omombeꞌuague rami vy.
Haꞌe gui Acazias taꞌy vaꞌeꞌỹ ramo tyvy Jorão ju oĩ hekovia. Josafá raꞌy Jeorão
Judá pygua huvixa oĩ rire mokoĩ maꞌetỹ raiꞌi maa py omboypy opena aguã.
18 Haꞌe gui oĩve rei tema Acazias rekokue regua. Haꞌe rami avi
 

hiꞌarandua haꞌe mbaꞌemo ojapo vaꞌekue haꞌe javi noĩ ꞌrã teve kuaxia Israel
pygua huvixa kuery rekokue oĩa re?

Elias rupive Eliseu ooague

2   Haꞌe
gui Senhor ma yvate katy omboaguyje ta heravy Elias peteĩ
1

yvytu jere rupi. Haꞌe rami jave Elias oo Gilgal gui, hupive Eliseu oo
avi. 2 Haꞌe ramo Elias aipoeꞌi Eliseu pe:
 

— Epyta ke apy, mbaꞌeta Senhor xemondouka ta Betel katy.

Eliseu ombovai:
— Anhetẽ ete Senhor oikove vaꞌe rupi, haꞌe nderekove rupi avi aura
vy aipoaꞌe: Xee ma noromondoukai ꞌrã ndee anhoꞌi — heꞌi. Haꞌe rami vy
oguejy jogueravy Betel katy.
3 Haꞌe gui Betel py profeta kuery remimboꞌe ikuai vaꞌe oẽmba
 

jogueruvy Eliseu ovaexĩ aguã. Haꞌe vy aipoeꞌi okuapy ixupe:

— Reikuaa ma pa kuriveꞌi Senhor omboaguyje heravy ꞌrãa nderuvixa
neakã áry rupi?
Ombovai:
— Xee voi aikuaa ae ma. Pekyrirĩ ke — heꞌi.
4 Haꞌe gui ma Elias aipoeꞌi Eliseu pe:
 

— Epyta ke apy ae, mbaꞌeta Senhor ma Jericó katy ju xemondouka ta.

Ombovai:
— Anhetẽ ete Senhor oikove vaꞌe rupi, haꞌe nderekove rupi avi aura
vy aipoaꞌe: Xee ma noromondoukai ꞌrã ndee anhoꞌi — heꞌi vy jogueraave
ju Jericó katy.
5 Haꞌe gui Jericó py profeta kuery remimboꞌe ikuai vaꞌe oẽmba
 

jogueruvy Eliseu ovaexĩ aguã. Haꞌe vy aipoeꞌi okuapy ixupe:

 641 2 Reis 2

— Reikuaa ma pa kurive Senhor omboaguyje heravy ꞌrãa nderuvixa

neakã áry rupi?
Ombovai:
— Xee voi aikuaa ae ma. Pekyrirĩ ke — heꞌi.
6 Haꞌe gui ma ixupe Elias aipoeꞌi:
 

— Epyta ke apy, mbaꞌeta Senhor xemondouka ta Jordão yakã katy.

Ombovai:
— Anhetẽ ete Senhor oikove vaꞌe rupi, haꞌe nderekove rupi avi aura vy
aipoaꞌe: Xee ma noromondoukai ꞌrã ndee anhoꞌi — heꞌi vy joupive ju jogueraa.
7 Ojeꞌoi avi cinqüenta avakue profeta kuery remimboꞌe vaꞌe. Haꞌe gui
 

Jordão yakã rembe re mokoĩve opyta ramo hembiguai kuery voi opytapa
okuapy mombyryꞌi. 8 Haꞌe gui ma Elias oao puku omboi vy oipokapa, haꞌe
 

oinupã yy. Haꞌe ramo yy ma mbyte rupi ojaꞌo. Haꞌe ramo mokoĩve ipiru
reia rupi oaxa jogueravy.

Yva re Elias ogueraague

9 Haꞌe
gui mokoĩve oaxa ma vy Elias aipoeꞌi Eliseu pe:
— Ejerure xevy peteĩ ndevy ajapo aguã, ndegui xepeꞌaa eꞌỹꞌi re.
Eliseu aipoeꞌi:
— Ajerure xevy pe hetave remboaxa aguã nenheꞌẽ — heꞌi.
10 Elias ombovai:
 

— Haxy vaꞌe re ri rejerure, teĩ xapyꞌa rei ndegui xepeꞌaa jave xerexa ri
ramo rejejureague rami ae ꞌrã oiko. Haꞌe rã ndaxerexai ri ramo ndoikoi
ꞌrã rerejureague — heꞌi.
11 Mokoĩve oove haꞌe jogueroayvu jogueravy teri reve haꞌe kuery mbyte
 

ojekuaa xapyꞌa peteĩ karóxa haꞌe kavaju tata revegua, joegui ombojaꞌo.
Haꞌe rã Elias ma yvate katy oipeꞌaa heravy peteĩ yvytu jere mbyte py.
12 Haꞌe nunga Eliseu oexa hoꞌamy vy ojapukai:
 

— Xeru, xeru! Haꞌvy Israel kuery karóxa haꞌe kavaju árygua kuery! —
heꞌi vyve ndoexa jevyvei. Haꞌe vy oao ojopy vy omondoro mbyte rupi.
13 Haꞌe vy ojopy Elias mbaꞌe vaꞌekue ao puku ixupe guarã oity vaꞌekue.
 

Ojopy heravy vy ojevy ju. Haꞌe gui ovaẽ ju hoꞌamy Jordão yakã rembe re.
14 Haꞌe vy ao puku Elias oity vaꞌekue py oinupã yy. Haꞌe vy aipoeꞌi:
 

— Mamo tu oĩ Senhor Elias ruete vaꞌe? — heꞌi vy yy oinupã ramove

ojaꞌo mbyte rupi. Haꞌe ramo Eliseu oaxa ju ouvy.

Profeta remimboꞌe kuery Elias oeka teĩ okuapyague

15  Haꞌe
nunga profeta kuery remimboꞌe henonde rupi ikuai vaꞌe haꞌe
nunga oexa okuapy, Jericó py ikuaia py ae. Haꞌe vy ijayvu:
— Elias re nheꞌẽ oĩ vaꞌekue ma Eliseu re ju oĩ raꞌe — heꞌi okuapy. Haꞌe
vy ovaexĩ aguã katy jogueru, haꞌe henonde ojeroꞌa okuapy yvy peve.
16 Haꞌe vy aipoeꞌi okuapy:
 
2 Reis 2​, ​3 642

— Apy ore neremimboꞌe kuery regua ikuai cinqüenta avakue ipyꞌa

guaxukueve vaꞌe. Emondouka na nderuvixa oeka aguã. Xapyꞌa rei rã
Senhor guigua nheꞌẽ ogueraa ri teĩ, oeja nho ꞌrã peteĩ yvyty áry, eꞌỹ vy
yvyꞌã guy katy mbaꞌe.
Ombovai vy
— Pemondouka eme — heꞌi.
17 Haꞌe rami teĩ haꞌe kuery onheaꞌãve tema hexeve ramo ndaꞌevei vy
 

— Pemondouka haꞌvy — heꞌi haꞌe kuery pe. Haꞌe ramo omondouka

okuapy cinqüenta avakue. Mboapy ára re haꞌe vaꞌe kuery oeka okuapy teĩ
ndojoui.
18 Haꞌe gui ma Jericó py ojevypa ju Eliseu oĩ teria py. Haꞌe ramo haꞌe
 

kuery pe aipoeꞌi:
— “Tapeo eme” ndaꞌei ri tyꞌy rakaꞌe?

Jericó py yy iporã jevy aguã rami Eliseu ijayvuague

19 Haꞌe gui Eliseu pe tetã pygua avakue aipoeꞌi okuapy:
— Xeruvixa, apy ma rexaa rami oretetã oĩ porã ete teĩ yy ma naꞌiporãi,
neĩ yvy ma voi naꞌiporãi nhamaꞌetỹ aguã — heꞌi okuapy.
20 Haꞌe ramo
 

— Peru haꞌvy xevy pe hyꞌa ipyauꞌi vaꞌe, juky reve — heꞌi ramo ogueru
okuapy oĩa py.
21 Haꞌe gui Eliseu ma yvu oĩ vaꞌe py oo vy onhoẽ juky yy py. Haꞌe vy
 

aipoeꞌi:
— Po rami Senhor ijayvu: “Ajapo kovaꞌe yy iporã ju aguã rami. Haꞌe
rami rire ndajojukavei, neĩ mbaꞌemo aju ma voi nomoingo eꞌỹvei ma
ꞌrã”, heꞌi. 22 Haꞌe ramove yy ikuai vaꞌe iporãmba ju aỹ peve guarã, Eliseu
 

ijayvuague rami vy.

Kunumigue Eliseu ojojai rei okuapyague

23  Haꞌegui ma Jericó tetã gui Eliseu oove ju Betel katy. Tape rupi oo
oiny ramo amongue kunumigueꞌi oẽ jogueruvy tetã katy gui. Haꞌe vaꞌe
kuery ojojai reia rupi aipoeꞌi okuapy ixupe:
— Neĩ ke akã perõ, eẽ ke eovy. Neĩ ke akã perõ, eẽ ke eovy — heꞌi
okuapy. 24 Haꞌe ramo Eliseu guakykue katy ojere vy oexa vy haꞌe kuery
 

pe ijayvu vai, Senhor rery rupi. Haꞌe ramove kaꞌaguy gui mokoĩ urso oẽ
ouvy vy omboaꞌypa quarenta e dois kunumigue ikuai vaꞌekue.
25 Haꞌe rire Eliseu Carmelo yvyty katy oo, haꞌe gui Samaria tetã katy ju
 

ojevy.

Israel pygua huvixa Jorão oĩ jave guare

3   Haꞌe
gui ma Acabe raꞌy Jorão ju oĩ Israel kuery ruvixa. Samaria
1

tetã py oĩ ypy, dezoito maꞌetỹ re ma Judá pygua huvixa Josafá oĩ

 643 2 Reis 3

rire. Haꞌe vy doze maꞌetỹ re oĩ. 2 Haꞌe vaꞌe ma Senhor renonde rupi
 

haꞌeveꞌỹa ramigua ojapo. Haꞌe rami avi nguu rami eteꞌỹ ojapo, neĩ oxy
rami eꞌỹ guive. Mbaꞌeta oipeꞌa Baal peguarã ita nguu omoꞌã vaꞌekue.
3 Haꞌe rami teĩ Nebate raꞌy Jeroboão ojejavyague rupi ae tema oiko, Israel
 

kuery oguerojejavya py. Haꞌe rami oikoa gui ndojepeꞌai ae.

Huvixa kuery Moabe pygua kuery oitypa ꞌrãa

rami Eliseu omombeꞌu ma voiague
4  Haꞌe
gui Moabe pygua huvixa Mesa vaꞌe ma mymba kuery re opena
vaꞌe ramo ixugui Israel pygua huvixa okobra jepi ꞌrã cem mil vexaꞌi raꞌy
haꞌe gui cem mil vexaꞌi ava rague. 5 Haꞌe rami teĩ huvixa Acabe omano
 

ma rire Moabe pygua huvixa opuꞌã Israel pygua huvixa Jorão rovai. 6 Haꞌe 

ramove Samaria tetã gui Jorão oẽ vy omboatypa Israel kuery haꞌe javi.
7 Judá pygua huvixa Josafá pe voi aipoeꞌi uka:
 

— Moabe pygua huvixa opuꞌã ma xerovai. Ndee voi pa reo ꞌrã xereve
Moabe kuery rovai re nhapuꞌã aguã?
Ombovai:
— Xee aa ꞌrã. Xee voi aa ꞌrã ndee rami, xevygua avakue ma ndevygua
avakue rami avi ꞌrã ikuai, haꞌe xerymba kavaju kuery ma nerymba kuery
rami avi ꞌrã ikuai ndepo py — heꞌi.
8 Haꞌe ramo Jorão oporandu:
 

— Mavaꞌe tape rupi ꞌrã tu jajeꞌoi?

Ombovai:
— Edom tekoa eꞌỹa rupi tape oĩ vaꞌe rupi rima haꞌeve — heꞌi. 9 Haꞌe
 

rami vy huvixa Israel pygua, Judá pygua haꞌe Edom pygua reve jogueraa.
Haꞌe gui sete araa py ma haꞌe kuery oguataa rupi ndaꞌipovei ma yy
xondaro kuery haꞌe mymba kuery ogueraa vaꞌe pe. 10 Haꞌe ramo Israel
 

pygua huvixa aipoeꞌi:

— Aikore! Mbaꞌeta mboapy huvixa jaiko vaꞌe Senhor nhanerenoĩ
nhanemboaxapa aguã Moabe kuery po py.
11 Haꞌe rã Josafá oporandu:
 

— Ndoikoi pa apy Senhor pegua profeta, ixupe ranhe Senhor pe

nhaporandu uka aguã?
Haꞌe ramo peteĩ Israel pygua huvixa rembiguai oĩ vaꞌe ombovai:
— Apy ma oĩ Safate raꞌy Eliseu, Elias ojepoei aguã yy ogueru vaꞌekue
— heꞌi.
12 Josafá aipoeꞌi:
 

— Haꞌe vaꞌe ma oikuaa ꞌrã Senhor guigua ayvu — heꞌi ramo Eliseu-a
katy Josafá reve jogueraa huvixa Israel haꞌe Edom pygua.
13 Haꞌe rami teĩ Eliseu aipoeꞌi Israel pygua huvixa pe:
 

— Mbaꞌe tu areko ndereve? Tereo ke eporandu nderu haꞌe ndexy pegua

profeta kuery pe ae.
2 Reis 3 644

Haꞌe rã Israel pygua huvixa aipoeꞌi ixupe:

— Ndaꞌevei, mbaꞌeta Senhor ae mboapyve huvixa roiko vaꞌe orerenoĩ
vaꞌekue Moabe kuery po py oremboaxa aguã — heꞌi.
14 Eliseu aipoeꞌive ju:
 

— Anhetẽ ete Senhor ipoꞌakapa haꞌe oikove vaꞌe henonde rupi xee
aikoa vaꞌe rupi aura vy aipoaꞌe: Judá pygua huvixa Josafá xee namboetei
vaꞌe rire naendu potai ꞌrãgue ndeayvua, neĩ ndere namaꞌẽi ꞌrãgue guive.
15 Haꞌe gui peru haꞌvy xea py peteĩ imbaꞌepu vaꞌerã — heꞌi.
 

Haꞌe ramo oĩa py imbaꞌepu vaꞌe ombopu jave Eliseu re ou Nhanderuete

poꞌakaa. 16 Haꞌe ramo aipoeꞌi:
 

— Po rami Senhor ijayvu: “Pejoꞌo-joꞌo ke yvy kovaꞌe yvyugua haꞌe

javi rupi”, heꞌi. 17 Mbaꞌeta Senhor ijayvuve ju: “Yvytu napendui, haꞌe oky
 

ndapexai teĩ kovaꞌe yvyugua haꞌe javi rupi ꞌrã tynyẽ yy. Haꞌe ramo peẽ
kuery peyꞌu ꞌrã, penerymba vaka haꞌe penerymba kuery haꞌe javi guive”,
heꞌi. 18 Haꞌe vaꞌe ma Senhor pe rã mbaꞌeꞌỹ. Haꞌe gui pendepo py omboaxa
 

avi ꞌrã Moabe kuery. 19 Pembovaipa ꞌrã haꞌe kuery retã ikorapa haꞌe
 

yvatekueve vaꞌe haꞌe javi. Pejayapa ꞌrã yvyra porãgue, haꞌe pembotypa
ꞌrã yvu ikuai vaꞌe haꞌe javi. Haꞌe gui mbaꞌety porãgueve haꞌe javi rupi ꞌrã
pemombo ita — heꞌi.
20 Haꞌe gui ma koꞌẽgue mbaꞌemo aju omeꞌẽa jave omaꞌẽ rã Edom yvy
 

katy gui yy ou xapyꞌa vy omonyẽmba yvy.

Moabe kuery oitypaa ague

21 Haꞌe
gui ma Moabe kuery oendupa okuapy haꞌe kuery rovai huvixa
kuery opuꞌã aguã ouague. Haꞌe rami vy omboatypa tembiporu revegua
ma guive rã, kunumigueve haꞌe tujakueve vaꞌe voi. Oyvy apy rupi
omoĩmba avi imbokuapy harõarã. 22 Haꞌe gui koꞌẽgue yy áry rupi kuaray
 

oẽ jekuaa jave Moabe kuery ovypa vy guenonde katy rupi omaꞌẽ okuapy
rã yy tuguy rami ojekuaa. 23 Haꞌe vy aipoeꞌi okuapy:
 

— Pevaꞌe tu tuguy rima. Huvixa kuery meme nhiꞌã nhomomba raꞌe,

jojukaa py! Haꞌe gui Moabe kuery, aỹ ma jaa jajopy imbaꞌe rei-reikue!
— heꞌi.
24 Haꞌe gui ma Israel kuery ikuaia py haꞌe kuery ovaẽ rã Israel kuery
 

opuꞌãmba vy oitypa Moabe kuery. Haꞌe rã haꞌe kuery gui onhamba. Haꞌe
ramo ijyvy re Israel kuery oo vy haꞌe py voi ojukapa okuapy Moabe kuery
regua. 25 Haꞌe vy ombovaipa hetã ikuai vaꞌe, haꞌe vy mbaꞌety porãgueve
 

rupi peteĩ-teĩ omombo ita, omonyẽmba peve. Ombotypa yvu ikuai vaꞌe,
haꞌe ojayapa yvyra iporãgueve ikuai vaꞌekue. Quir-Haresete py anho hiꞌaĩ
teri tetã kora, vaꞌeri nhemoatã vaꞌe revegua kuery ojokopa vy ojukapa avi
okuapy.
26 Haꞌe gui Moabe pygua huvixa ma hovaigua kuery ipoꞌakave ta ramo
 

oexa vy setecentos avakue kyxe revegua ogueraa ngupive, Edom pygua

 645 2 Reis 3​, ​4

huvixa reve jogueroꞌa aguã, teĩ novaẽ reguai. 27 Haꞌe rami vy ojopy guaꞌy
 

jypykueꞌi, guekovia huvixarã omoĩ vaꞌerã vaꞌe, haꞌe vy ikora áry ae ojuka
vy oapypa. Haꞌe rami rã Israel kuery rovai ju ojerovia reive okuapy. Haꞌe
ramo ojepeꞌapa haꞌe gui, oyvy katy ae ju ojevy aguã.

Imeveꞌỹ vaꞌe pe azeite oata eꞌỹ aguã rami Eliseu ojapoague

4   Haꞌe
gui peteĩ profeta remimboꞌe raꞌyxykue imeveꞌỹ vaꞌe ojerure
1

Eliseu pe. Haꞌe vy aipoeꞌi:

— Xeme neremimboꞌe oiko vaꞌekue ma omano. Ndee voi reikuaa
Senhor renonde ojererokyjea rupi oikoague. Haꞌe gui aỹ mbaꞌemo
porukaare ovaẽ ta ma ouvy xepiꞌa kuery mokoĩve ogueraa aguã
escravo-rã.
2 Haꞌe ramo Eliseu oporandu ixupe:
 

— Mbaꞌe tu ajapo ꞌrã ndevy? Emombeꞌu ke mbaꞌe pa rereko ndero py.

Kunha vaꞌe ombovai:
— Xee nerembiguai mbaꞌeve ndarekoi xero py, peteĩ ryru azeite eꞌỹ vy
— heꞌi.
3 Haꞌe ramo Eliseu aipoeꞌi:
 

— Tereo haꞌvy, hyrurã re ejerure ndero katyꞌi rupi ikuai vaꞌe haꞌe javi
pe. Hyrukue anho eru, mboapyꞌi eꞌỹ taꞌvy. 4 Haꞌe gui ma eike ju ndero
 

py, haꞌe emboty ju okẽ, ndepiꞌa kuery reve penhembotypa aguã. Haꞌe vy
azeite rereko vaꞌe enhoẽ hyru rejou vaꞌekue haꞌe javi py. Haꞌe vy ke erova
tynyẽ vaꞌe-vaꞌe ijyke katy — heꞌi.
5 Haꞌe gui ma oĩa gui kunha vaꞌe ojepeꞌa vy onhembotypa opiꞌa kuery
 

reve. Haꞌe gui oxy oĩa py haꞌe kuery hyru omboaxa rã ixy omonyẽ tema.
6 Hyru omonyẽmba ma vy ixy aipoeꞌi peteĩ opiꞌa pe:
 

— Eru ju peteĩ hyrurã.

Haꞌe vaꞌe ombovai:
— Apy ma ndaꞌipovei ma hyrurã — heꞌi. Haꞌe ramove azeite opa.
7 Haꞌe gui kunha vaꞌe oo vy omombeꞌu Nhanderuete remimboꞌe vaꞌe pe.
 

Haꞌe ramo haꞌe aipoeꞌi:

— Tereo, evende azeite, haꞌe gui epagapa rereveague. Haꞌe gui
hembyrekue ma topyta ndepiꞌa kuery reve peꞌu vaꞌerã.

Suném pygua kunha Eliseu oipytyvõague

8  Peteĩ
ára Eliseu oaxa ovy Suném tetã rupi. Haꞌe py ma oiko peteĩ
kunha oguerekopa vaꞌe. Haꞌe vaꞌe ma oenoĩ okaru aguã. Haꞌe rupi oaxa
nhavõ ovaẽ kuerei ꞌrã haꞌe py okaru aguã.
9 Kunha vaꞌe aipoeꞌi ome pe:
 

— Xee aexa rã kovaꞌe ava nhandea rupi oaxa jepi vaꞌe ma Nhanderuete
remimboꞌe ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe. 10 Haꞌe nunga rupi jajapo na yvate katy peteĩ
 

opy jaꞌoꞌi oke atyrã. Ita gui ꞌrã jajapo uka huparã nhamoĩ aguã haꞌe py,
2 Reis 4 646

mesa, tenda haꞌe tataendy rendarã, nhandero py ovaẽ vy haꞌe py oke

aguã — heꞌi.
11 Haꞌe gui peteĩ ára haꞌe py Eliseu ovaẽ jevy vy okeaty py oo vy
 

onheno oupy. 12 Haꞌe vy aipoeꞌi guembiguai Geazi pe: — Enoĩ ranhe

 

Suném pygua kunha — heꞌi ramo oenoĩ rã kunha vaꞌe oĩ profeta oĩa py.
13 Eliseu aipoeꞌi uka kunumi vaꞌe pe:
 

— Aipoꞌre kunha vaꞌe pe: “Maꞌẽ, orere repena porã opa mbaꞌe py.
Mbaꞌe ꞌrã tu haꞌvy ajapo ndevy? Oiko pa nderekovia huvixa pe ajerure
aguã? Tyrã pa xondaro kuery ruvixa pe?” ꞌre ꞌrã ixupe.
Kunha vaꞌe ombovai:
— Arekopa rei apy xeretarã kuery mbyte py aikoa py — heꞌi.
14 Haꞌe ramo profeta oporanduve ju:
 

— Mbaꞌexagua ndaꞌu ajapo ꞌrã ixupe?

Geazi ombovai:
— Neꞌexa, haꞌe ndoguerekoi omemby, ime tujaꞌi ma guive — heꞌi.
15 Eliseu ju
 

— Enoĩ haꞌvy — heꞌi.

Oenoĩ ramo kunha vaꞌe ou vy okẽ py hiꞌaĩ. 16 Haꞌe ramo profeta aipoeꞌi:
 

— Peteĩ maꞌetỹa py kovaꞌe ára ojeupity jevy ma jave reikuavãꞌi ꞌrã peteĩ
kyrĩ vaꞌe — heꞌi.
Kunha vaꞌe aipoeꞌi:
— Any teve xeruvixa, Nhanderuete remimboꞌe reiko vaꞌe. Ndeapu eme
xee nerembiguai pe — heꞌi.
17 Haꞌe vaꞌe rire kunha vaꞌe oguerekoꞌi ma. Haꞌe vy peteĩ maꞌetỹ opaa
 

py porã oikuavã peteĩ avaꞌi, Eliseu aipoeꞌiague rami vy.

18 Haꞌe gui ma ipiꞌa tujave ma vy peteĩ ára oo nguu ombaꞌeapo vaꞌe
 

kuery reve oikoa py. 19 Haꞌe vy nguu pe

 

— Xeakã raxy! — heꞌi.

Haꞌe ramo guembiguai kunumi vaꞌe pe tuu
— Eraa na ixya py — heꞌi.
20 Haꞌe ramo oupi vy ogueraa ixya py. Haꞌe ramo guenapyꞌã áry
 

oikuavã ranhe imoiny, haꞌe gui kuaray mbyte jave omano. 21 Haꞌe ramo
 

kunha vaꞌe oguerojeupi heravy vy onhono inony Nhanderuete remimboꞌe

rupa rupi. Haꞌe vy okẽ omboty vy oo ju.
22 Haꞌe gui ome oenoĩ uka vy aipoeꞌi uka ixupe:
 

— Embou xea py peteĩ nerembiguai haꞌe peteĩ mburikaꞌi, Nhanderuete

remimboꞌe oĩa katy aa ranhe, haꞌe gui ajevy ju aguã — heꞌi.
23 Haꞌe ramo ime oporandu:
 

— Mbaꞌe re tu aỹ reo ta ri haꞌe py, jaxy pyau eꞌỹ teri, neĩ sábado eꞌỹ
guive vaꞌeri?
Kunha vaꞌe ombovai:
— Tove ri, haꞌeve ꞌrã — heꞌi.
 647 2 Reis 4

24  Haꞌe gui kunha vaꞌe ombokupe árygua ukapa mburikaꞌi. Haꞌe vy

aipoeꞌi guembiguai pe:
— Eraa, eroguata tema, eropytuꞌu eme guive, xee amombytuꞌu uka
eꞌỹa ja — heꞌi.
25 Haꞌe gui ma kunha vaꞌe oo vy Nhanderuete remimboꞌe oĩa py ovaẽ,
 

Carmelo yvyty re. Haꞌe ramo mombyry teri oexa vyve aipoeꞌi guembiguai
Geazi pe:
— Pee ma ou jekuaa oiny Suném pygua kunha. 26 Eẽ ke eovy reovaexĩ
 

aguã, haꞌe vy aipoꞌre ixupe: “Haꞌeve vai pa ndee, neme haꞌe ndepiꞌa voi?”
ꞌre.
Oporandu rã kunha vaꞌe ombovai:
— Haꞌevepa rei — heꞌi.
27 Haꞌe gui ma yvyty re Nhanderuete remimboꞌe oĩa py kunha vaꞌe
 

ovaẽ vyve oikuavã ipy. Haꞌe ramo Geazi oipeꞌa aguã ovaẽ ta ramo ixupe
Nhanderuete remimboꞌe aipoeꞌi:
— Tove katu, mbaꞌeta onheꞌẽ py ndaꞌevei ete vaꞌe oendu. Haꞌe nunga
ma Senhor onhomi xegui, ndoikuaa ukaxei vy.
28 Haꞌe ramo kunha vaꞌe aipoeꞌi:
 

— Xeruvixa, xapyꞌa rei ndaꞌu ndevy ajerure vaꞌekue xepiꞌarã re?

“Xembotavy eme ke”, haꞌe vaꞌekue eꞌỹ ri? — heꞌi.
29 Haꞌe gui profeta aipoeꞌi Geazi pe:
 

— Eiko katu ke, ejopy xembaꞌe popoka, haꞌe tereo. Xapyꞌa rei amongue
reovaexĩ vy ma exarura eme. Ndevy pe amongue oxarura ri ramo
embovai eme guive. Haꞌe gui xepopoka remoĩ ꞌrã avaꞌi vaꞌe rova áry
— heꞌi.
30 Haꞌe rami teĩ ixy aipoeꞌi Eliseu pe:
 

— Anhetẽ ete Senhor oikove vaꞌe rupi, haꞌe nderekove rupi avi aura
vy aipoaꞌe: Xee ma ndoroejai ꞌrã — heꞌi. Haꞌe ramo haꞌe voi opuꞌã vy oo
ma oiny kunha vaꞌe reve.
31 Haꞌe rã Geazi ma haꞌe kuery renonde rupi oo vy avaꞌi vaꞌe rova áry
 

rupi omoĩ popoka. Haꞌe rami teĩ ndaꞌijayvuẽ nhendui, neĩ ipytuẽa ma voi
ndojekuaai. Haꞌe ramo oo ju Eliseu reve nhovaexĩ aguã. Haꞌe vy ixupe
omombeꞌu vy aipoeꞌi:
— Avaꞌi vaꞌe nomyĩ ae tema — heꞌi.
32 Haꞌe gui oo py profeta ju ovaẽ ramo avaꞌi vaꞌe omano oupy tupa
 

rupi. 33 Haꞌe ramo oike vy omboty okẽ haꞌe kuery mokoĩve oĩa py, haꞌe vy
 

onhemboꞌe Senhor pe. 34 Haꞌe vy tupa oĩa katy oo vy onheno avaꞌi vaꞌe
 

áry rupi. Haꞌe vy ojuru omboja ijuru re, guexa ma hexa re, haꞌe opo ma
ipo re, hiꞌáry rupi itui vy. Haꞌe ramo avaꞌi vaꞌe rete hakupa ju ma ovy.
35 Haꞌe gui ma opuꞌã ju vy oguata-guata oikovy opy rupi, haꞌe gui ma
 

oo ju haꞌe py. Haꞌe vy avaꞌi vaꞌe áry rupi ju onheno oupy. Haꞌe ramo mae
sete-kue vyvoi inhaxiã reve oipeꞌa ju guexa.
2 Reis 4​, ​5 648

36  Haꞌeramo oenoĩ Geazi, haꞌe vy aipoeꞌi ixupe:

— Enoĩ ke Suném pygua kunha — heꞌi. Oenoĩ ramo kunha vaꞌe ojexa
uka hoꞌamy profeta pe.
Haꞌe ramo aipoeꞌi kunha vaꞌe pe:
— Eraa ju ke ndepiꞌa.
37 Haꞌe ramo kunha vaꞌe oike ouvy vy ipy yvyꞌiry rupi oĩ, haꞌe ojeroꞌa
 

yvy katy guenapyꞌã re. Haꞌe gui ma opiꞌaꞌi oupi heravy vy oẽ ju.

Oja py jojukaarã oĩ vaꞌekue oipeꞌaague

38  Haꞌegui ma haꞌe vaꞌe yvy re karuai oiko, haꞌe Eliseu ojevy ju Gilgal
katy. Haꞌe py ma henonde profeta kuery remimboꞌe kuery oguapypa
okuapy. Haꞌe ramo aipoeꞌi guembiguai pe:
— Emoĩ ke oja guaxu tata áry, haꞌe vy ejapo tembiꞌu profeta kuery
remimboꞌe kuery pe — heꞌi. 39 Haꞌe ramo peteĩ oo mbaꞌety rupi mbaꞌemo
 

aju re. Haꞌe vy ojou peteĩ hiꞌy rupi hiꞌa vaꞌe kaꞌaguy reguae. Haꞌe vy hiꞌy
gui hiꞌa oipoꞌopa vy omonyẽ oao puku. Haꞌe gui ma ou ju vy oipeꞌãmbaꞌi
vy omoĩmba oja py, oexa vaꞌeꞌỹ teri vaꞌeri. 40 Haꞌe gui ma omeꞌẽ avakue
 

pe hoꞌu aguã. Ojykue hoꞌu teri okuapy reve ojapukai okuapy:

— Nhanderuete remimboꞌe! Oja py rima oĩ jojukaarã! — heꞌi okuapy.
Hoꞌuve aguã ma voi ndaꞌevei.
41 Haꞌe rami rã aipoeꞌi:
 

— Peru ke trigo — heꞌi. Haꞌe vy oja py omoĩ vy aipoeꞌi:

— Ejara ju ke, emongaru heta vaꞌe kuery — heꞌi. Haꞌe ramove oja py
noĩvei ma raꞌe jojukaarã.

Vinte mbojape re cem avakue okaru porã okuapyague

42  Haꞌe gui ou peteĩ ava Baal-Salisa gui. Haꞌe vaꞌe ma Nhanderuete
remimboꞌe pe ogueru mbojape jypykueꞌi regua voxa py. Vinte mbojape
cevada guigua haꞌe hary pyau ogueru. Haꞌe rã Eliseu aipoeꞌi:
— Embojaꞌo heta vaꞌe kuery pe hoꞌu aguã — heꞌi.
43 Haꞌe ramo hembiguai aipoeꞌi ixupe:
 

— Mbaꞌexa tu amoĩ ta cem avakue ikuai vaꞌe hoꞌu vaꞌerã?

Ombovai:
— Emeꞌẽ katu heta vaꞌe kuery pe hoꞌu aguã, mbaꞌeta po rami Senhor
ijayvu: “Hoꞌu ꞌrã okuapy, haꞌe gui hembyre ju ꞌrã”, heꞌi. 44 Haꞌe ramo omoĩ
 

haꞌe kuery renonde py. Haꞌe ramo hoꞌu okuapy, haꞌe gui hembyre ju,
Senhor ijayvuague rami vy.

Lepra gui Naamã okueraague

5   Oiko
peteĩ Síria pygua huvixa pegua xondaro kuery ruvixa, Naamã
1

hery vaꞌe. Haꞌe vaꞌe ma huvixa renonde rupi ipoꞌakave vaꞌe haꞌe
omboetepy oiko, mbaꞌeta hupive ma Senhor ojapo Síria kuery ipoꞌaka aguã
 649 2 Reis 5

rami. Joe opuꞌãa py ipoꞌakapave. Haꞌe rami avi lepra revegua oiko. 2 Haꞌe
 

gui Síria gui xondaro kuery ojeꞌoi vy Israel kuery yvy gui voi ogueraa peteĩ
kunhaꞌi vaꞌe escravo-rã. Haꞌe vaꞌe ma Naamã raꞌyxy pe oiko ombaꞌeapoa rupi.
3 Haꞌe gui ma kunhaꞌi vaꞌe aipoeꞌi herekoa pe:
 

— Xeruvixa Samaria py profeta oiko vaꞌea py oo vaꞌe rire omonguera

ꞌrãgue lepra gui — heꞌi.
4 Haꞌe ramo Naamã oo vy aipoeꞌi nguvixa pe:
 

— Po rami ijayvu kunhaꞌi Israel yvy gui aru vaꞌekue.

5 Haꞌe ramo Síria pygua huvixa ombovai:
 

— Tereo haꞌvy, eguata. Haꞌe rã xee ma peteĩ kuaxia araa uka ꞌrã
Israel pygua huvixa pe remeꞌẽ vaꞌerã — heꞌi. Haꞌe ramo oo ma. Ngupive
ogueraa dez poyikue prata guigua, seis mil hatãꞌi vaꞌe ouro guigua, haꞌe
gui dez ao ngarua pygua. 6 Ogueraa avi kuaxia Israel pygua huvixa pegua
 

ijayvu imoinya vaꞌe: “Kovaꞌe kuaxia ndea py omeꞌẽa ramove reikuaa ꞌrã
xerembiguai Naamã ambouague lepra gui remonguera aguã”, heꞌia vaꞌe.
7 Haꞌe gui ma Israel pygua huvixa kuaxia para ogueroayvu ma vy
 

omondoro oao. Haꞌe vy aipoeꞌi:

— Xapyꞌa rei ndaꞌu xee Nhanderuete ri aiko, joekove amboi, eꞌỹ vy
anhomoingove aguã rami xepoꞌakapa vaꞌe? Mbaꞌeta xea py ombou kovaꞌe
ava lepra gui amonguera aguã. Peikuaa pota ke, haꞌe pexa porã, mbaꞌeta
xereve jogueroꞌaxe vy teve ombou — heꞌi.
8 Haꞌe gui ma Nhanderuete remimboꞌe Eliseu oendu Israel pygua
 

huvixa oao omondoroague. Haꞌe vy aipoeꞌi uka huvixa pe:

— Mbaꞌe re tu ndeao remondoropa ri? Tou ava xea py, haꞌe vy oikuaa
ꞌrã Israel re profeta oikoa — heꞌi uka.
9 Haꞌe gui ma Naamã ou guymba kavaju kuery haꞌe karóxa reve. Haꞌe
 

vy ovaẽmba okuapy Eliseu rokẽ rexeiꞌi. 10 Haꞌe ramo Eliseu omondouka

 

peteĩ guembiguai. Haꞌe vy aipoeꞌi uka:

— Tereo, ejau sete-kue Jordão yakã py. Haꞌe ramo nderoꞌo oĩ porãmba
ju ꞌrã, ndaꞌeve eꞌỹvei ma ꞌrã — heꞌi uka.
11 Haꞌe rami rã Naamã ndojou porãi ete. Haꞌe vy aipoeꞌi ovy:
 

— Xee aexaꞌã vaꞌekue teĩ xee aĩa py profeta oẽ hoꞌamy vy ojerure

ꞌrãgue Senhor Nguuete rery rupi, haꞌe lepra oĩa áry rupi okuaveꞌẽ reve
xemonguera ꞌrãgue. 12 Haꞌe rã xapyꞌa rei ndaꞌu Damasco py Abana haꞌe
 

Farfar yakã ikuai vaꞌe ma Israel re yakã ikuai vaꞌe gui naꞌiporãive ꞌrã ri?
Ndaꞌevei ndaꞌu haꞌe vaꞌe py ae xee ajau aguã, akuera ju aguã? — heꞌi.
Haꞌe rami vy ojevy ju ivai reve.
13 Haꞌe ramo oĩa py ovaẽ jogueravy ixupegua kuery yvatekueve vaꞌe.
 

Haꞌe vy aipoeꞌi okuapy ixupe:

— Oreruvixa, xapyꞌa rei profeta mbaꞌemo haxy vaꞌe ojapo uka vaꞌe rire
ndee ndaꞌu nderejapoi ꞌrãgue? Mbaꞌeta ndevy pe “Ejau ke, haꞌe rã haꞌeve
vaꞌe ju ꞌrã reiko” heꞌi vaꞌekue rive — heꞌi okuapy.
2 Reis 5 650

14  Haꞌe rami rã Naamã oo vy Jordão yakã py oguejy sete-kue,

Nhanderuete remimboꞌe ijayvuague rami vy. Haꞌe ramove hoꞌo oĩ porã ju
kyrĩ vaꞌe roꞌo rami. Haꞌe vy haꞌeve vaꞌe ju oiko.
15 Haꞌe gui ma ojevy ju jogueravy Nhanderuete remimboꞌea katy,
 

hexevegua kuery haꞌe javi reve. Ovaẽ ma vy henonde py hiꞌaĩ. Haꞌe vy

aipoeꞌi:
— Aỹ aikuaa ma yvy jave rupi ndoikoi Nhanderuete, Israel kuery
Ruete eꞌỹ vy. Haꞌe nunga rupi aỹ ma ajerure rejopy aguã mbaꞌemo xee
nerembiguai ameꞌẽ vaꞌe.
16 Eliseu ombovai:
 

— Anhetẽ ete Senhor oikove vaꞌe henonde rupi aikoa vaꞌe rupi aura
vy aipoaꞌe: Xee ma mbaꞌeve ndaipotai — heꞌi. Haꞌe ramo hexeve onheaꞌã
tema ojopy aguã re, vaꞌeri ndoipotai ae.
17 Haꞌe rami rã Naamã aipoeꞌi:
 

— Ndereipotai ae ramo ajerure apy gui taraa yvy mokoĩ mburikaꞌi áry.
Mbaꞌeta aỹ gui xee nerembiguai ma tuuete raꞌangaa pe rive nameꞌẽvei
ꞌrã mymba apy reve ajuka uka vaꞌe, Senhor pe eꞌỹ vy. a 18 Haꞌe gui aỹ  

Senhor pe xee hembiguai ajerure ajejavya ombogue aguã re. Mbaꞌeta

xeruvixa ma nguuete Rimom pegua opy oike jepi ꞌrã omboete aguã, haꞌe
xepo re ojopy ꞌrã oiny. Haꞌe gui xee voi aĩ ꞌrã xerenapyꞌã re Rimom pegua
opy ajeroꞌa ainya py. Haꞌe nunga rupi tove Senhor tomboguepa xee
hembiguai ajejavya.
19 Eliseu ombovai vy
 

— Tereo porã ke — heꞌi.

Geazi re ju lepra ovaague

Haꞌe gui Naamã ojepeꞌa ma mombyryꞌi ovy jave 20 Nhanderuete  

remimboꞌe Eliseu rembiguai Geazi vaꞌe ma aipoeꞌi ojeupe ae:

— Xeruvixa ma ndoipotai Síria pygua Naamã omeꞌẽ mbaꞌemo ogueru
vaꞌekue. Haꞌe rami avi anhetẽ ete Senhor oikove vaꞌe rupi aura vy
aipoaꞌe: Xee ae ꞌrã anha avy hakykue rupi, ixugui ajopy aguã mbaꞌemo
— heꞌi. 21 Haꞌe rami vy Geazi oo Naamã oupity aguã. Haꞌe rã Naamã ma
 

hakykue rupi onha ouvy ramo oexa vy opo okaróxa gui ovaexĩ aguã. Haꞌe
vy oporandu:
— Haꞌeve vai pa?
22 Ombovai:
 

— Haꞌevepa rei. Xeruvixa aipoeꞌi uka: “Aỹ ma ou mokoĩ kunumigue

profeta remimboꞌe kuery Efraim yvyty reia gui. Emeꞌẽ haꞌe vaꞌe kuery pe
peteĩ poyikue prata guigua haꞌe mokoĩ ao ngarua pygua”, heꞌi uka.

a
 5.17 Haꞌe kuery reko rami vy Israel regua yvy Naamã ogueraa oyvy re, haꞌe py ju
omboete aguã Nhanderuete.
 651 2 Reis 5​, ​6

23  Haꞌe ramo Naamã aipoeꞌi:

— Eraa haꞌvy mokoĩ poyikue prata guigua — heꞌi. Haꞌe rami vy
ogueraa uka ete vy mokoĩ voxa py ojokua mokoĩ poyikue prata guigua
haꞌe mokoĩ ao ngarua pygua. Haꞌe vaꞌe py ombovoyi mokoĩ guembiguai
Geazi renonde rupi ogueraa vaꞌerã.
24 Haꞌe gui yvyꞌã áry peve ovaẽ ma vy haꞌe kuery po gui ju ojopy, haꞌe
 

omoĩ porã oo py. Avakue omondoukapa ramo ojeꞌoi ju. 25 Haꞌe ramo oike  

vy nguvixa renonde py hiꞌaĩ. Ixupe Eliseu oporandu:

— Geazi, magui tu reju?
Ombovai:
— Xee nerembiguai ma mamove rei ndaai — heꞌi.
26 Haꞌe ramo aipoeꞌi ixupe:
 

— Ndea py xenheꞌẽ oĩ avi kuri, ava nerovaexĩ aguã karóxa gui oguejy ouvy
jave. Aỹ voi pa haꞌeve prata haꞌe ao rejopy aguã, haꞌe gui oliveira haꞌe uvaty, vexaꞌi
haꞌe vaka kuery, tembiguai avakue haꞌe kunhague? 27Haꞌe nunga rupi ndere ju
 

ꞌrã Naamã guigua lepra ova, neramymino kuery re guive, rakaꞌe rã peve guarã —
heꞌi. Haꞌe ramove lepra yroꞌy rami xiĩ vaꞌe reve ae ojepeꞌa ovy henonde gui.

Eliseu peteĩ haxa ovu aguã rami ojapoague

6   Haꞌe gui profeta kuery remimboꞌe kuery ikuai vaꞌe aipoeꞌi okuapy Eliseu pe:
1

— Apy ndereve orekuaia ma nhanemboty reiꞌi ete. 2 Haꞌe nunga  

rupi toroo Jordão yakã re, haꞌe gui peteĩ-teĩ rogueru aguã yvyra, peteĩ oo
nhandekuai atyrã rojapo aguã.
Ombovai:
— Tapeo haꞌvy — heꞌi.
3 Haꞌe ramo haꞌe kuery vaꞌe regua peteĩ aipoeꞌi:
 

— Haꞌeve ꞌrã ndee voi reo aguã ore nerembiguai kuery reve.
Eliseu ombovai:
— Xee aa avi ꞌrã — heꞌi. 4 Haꞌe rami vy oo haꞌe kuery reve.
 

Jordão yakã rembe re haꞌe kuery ovaẽ vy oakeꞌo okuapy yvyra. 5 Haꞌe gui peteĩ
 

yvyra hiꞌaĩ vaꞌe oakeꞌo vy haxa oity yy py. Haꞌe ramo ojapukai vy aipoeꞌi:
— Aikore xeruvixa! Haxa ma nhombaꞌe aiporu vaꞌekue — heꞌi.
6 Haꞌe ramo Nhanderuete remimboꞌe oporandu:
 

— Mamo tu hoꞌa raꞌe?

Haꞌe gui ixupe oexa uka ramo Eliseu peteĩ yvyra ojaya vy omombo yy
py. Haꞌe vy ojapo ferro guigua ovu aguã rami. 7 Haꞌe vy  

— Emoatã ju ke — heꞌi ramo okuaveꞌẽ vy ojopy.

Síria pygua kuery reve jogueroꞌaa jave Eliseu nhopytyvõague

8  Haꞌegui Síria pygua huvixa opuꞌã Israel kuery rovai. Haꞌe vy
yvatekueve reve nhomongeta vy peteĩ henda re onhembopyꞌaa rupi
aipoeꞌi:
2 Reis 6 652

— Haꞌe py ꞌrãe haꞌeve japyta ranhe aguã — heꞌi.

9 Haꞌe rami teĩ Israel pygua huvixa pe Nhanderuete remimboꞌe aipoeꞌi uka:
 

— Penheangu ke haꞌe rupi peaxa eꞌỹ aguã, mbaꞌeta haꞌe py ꞌrã Síria
pygua kuery oo — heꞌi uka. 10 Haꞌe ramo Nhanderuete remimboꞌe
 

omombeꞌu ma voi rire ijayvuague katy Israel pygua huvixa voi

omondouka guembiguai kuery oikuaa pota vaꞌerã. Haꞌe rami vy oo jepe
nho. Haꞌe vaꞌe ramigua ma mbovykue rei eꞌỹ oiko.
11 Haꞌe nunga rupi Síria pygua huvixa opyꞌa py ndaꞌevei etea oendu.
 

Haꞌe vy guembiguai kuery oenoĩ vy aipoeꞌi haꞌe kuery pe:

— Pemombeꞌu na xevy nhande kuery vaꞌe regua mavaꞌe tu Israel pygua
huvixaa katy oo vaꞌe.
12 Haꞌe ramo hembiguai vaꞌe regua ombovai:
 

— Xeruvixa, avave rei ndorooi ri. Haꞌe rami avi profeta Eliseu Israel re oĩ vaꞌe
ae ri Israel pygua huvixa pe omombeꞌu kuerei ꞌrã rekeaty py ndeayvua voi — heꞌi.
13 Haꞌe ramo aipoeꞌi:
 

— Tapeo, pexa pota mamo pa oĩa re, xee ajopy uka aguã — heꞌi.
Haꞌe gui ma ixupe
— Dotã tetã py rima oĩ — ꞌea. 14 Haꞌe ramo haꞌe katy omondouka
 

kavaju, karóxa haꞌe xondaro kuery ipyꞌa guaxukueve. Pyávy haꞌe kuery
ovaẽ vy ojokopa tetã.
15 Haꞌe gui ma Nhanderuete remimboꞌe rembiguai ajeꞌiveꞌi reve ovy vy
 

oẽ vy oexa mbovy rei eꞌỹ ikuai vaꞌe, kavaju árygua haꞌe karóxa revegua
kuery. Jovaive re ojokopa raꞌe. Haꞌe ramo hembiguai aipoeꞌi Eliseu pe:
— Aikore xeruvixa! Mbaꞌe tu jajapo ta?
16 Eliseu ombovai:
 

— Ekyje eme. Mbaꞌeta haꞌe kuery reve ikuai vaꞌe gui nhanderevegua
kuery hetave — heꞌi.
17 Haꞌe gui ma Eliseu onhemboꞌe vy aipoeꞌi:
 

— Senhor, ajerure hexa reipeꞌa aguã oexa kuaa aguã rami — heꞌi.
Haꞌe ramo hembiguai rexa Senhor oipeꞌa ramo Eliseu yvýry rupi oexa
tata revegua kuery kavaju árygua haꞌe karóxa yvyꞌã rupi ikuai vaꞌe.
18 Haꞌe gui ma hovaigua kuery haꞌe kuery rovai ou ramo Eliseu
 

onhemboꞌe ju Senhor pe. Haꞌe vy aipoeꞌi:

— Ajerure ndevy: Embogue ke haꞌe kuery rexa oexa eꞌỹ aguã — heꞌi
ramo Eliseu ijayvuague rami vy omboguepa hexa, ndoexai aguã rami.
19 Haꞌe gui ma haꞌe kuery vaꞌe regua pe Eliseu aipoeꞌi:
 

— Kovaꞌe tape ma haꞌevea ramigua eꞌỹ, neĩ kovaꞌe tetã oĩ vaꞌe voi. Peju
xerakykue, haꞌe rogueraa ꞌrã ava peka vaꞌea katy — heꞌi. Haꞌe rami vy
Samaria tetã py ogueraa. b

b
 6.19 Haꞌe kuery ma Eliseu re ae ojeꞌoi vaꞌekue ri oexa eꞌỹ rã Eliseu ogueraa ngovaigua
Israel kuery retã mbyte peve, Samaria py ae.
 653 2 Reis 6

20  Haꞌe
gui ma Samaria tetã py haꞌe kuery ovaẽ ma ramo Eliseu aipoeꞌi:
— Senhor, eipeꞌa ju kovaꞌe avakue rexa, haꞌe kuery oexa ju aguã —
heꞌi. Haꞌe ramo haꞌe kuery rexa Senhor oipeꞌa ramo oexa rã Samaria tetã
mbyte py raꞌe ma ikuai.
21 Haꞌe nunga Israel pygua huvixa oexa vy oporandu Eliseu pe:
 

— Xeru, ajukapa ꞌrã? Tajukapa pa?

22 Ombovai:
 

— Any teve, ejuka eme. Rejuka aguã haꞌeve vaꞌe ma ndee ae kyxe haꞌe
nderapa reve rejopy vaꞌekue anho. Haꞌe rã kovaꞌe kuery pe ma eru ruka mbojape
hoꞌu vaꞌerã haꞌe yy oyꞌu aguã. Haꞌe gui ma tojevypa ju nguvixaa katy ae — heꞌi.
23 Haꞌe ramo haꞌe kuery pe huvixa ojapo ngaru tuvixa ete vaꞌe. Haꞌe ramo okaru
 

haꞌe oyꞌu okuapy. Haꞌe ramo mae omondoukapa rã nguvixaa katy ju ojeꞌoi. Haꞌe
rami rire Síria pygua kuery ndouvei ranhe Israel yvy re mbaꞌemo oipeꞌa aguã.

Samaria py karuai oikoague

24  Haꞌe
vaꞌe rire Síria pygua huvixa Ben-Hadade vaꞌe ma teĩgue ju
ojeupegua xondaro kuery omboaty ramo ojeꞌoi vy ojokopa okuapy
Samaria tetã. 25 Haꞌe nunga rupi Samaria py oiko karuai vaikue.
 

Ojokopaa rã tetã mbyte py mburikaꞌi kãgue rive ovende ꞌrã oitenta hatãꞌi
vaꞌe prata re, haꞌe apykaxuꞌi repoxi mboapy rai teĩ cinco re ꞌrã ovende.
26 Haꞌe gui ma Israel pygua huvixa tetã kora rupi oaxa ovy jave ixupe
 

ojapukai nhendu peteĩ kunha vaꞌe:

— Xepytyvõ ke, xeruvixa — heꞌi.
27 Huvixa ombovai vy aipoeꞌi:
 

— Senhor nanepytyvõi ri ramo magui tu xee ajou ꞌrã roipytyvõ aguã?

Mbaꞌemo moaꞌyĩaty gui, tyrã pa uva onhamiaty gui teve ꞌrã ajou?
28 Huvixa oporanduve ju ixupe:
 

— Mbaꞌe tu haꞌvy rereko?

Kunha vaꞌe ombovai:
— Kovaꞌe kunha xerevegua aipoeꞌi vaꞌekue xevy: “Emeꞌẽ ndepiꞌaꞌi jaꞌu
vaꞌerã, haꞌe gui koꞌẽ ramo ma xepiꞌa ju ꞌrã jaꞌu”, heꞌi vaꞌekue xevy. 29 Haꞌe  

rami vy xepiꞌaꞌi ranhe nhamomimoi vy jaꞌu. Haꞌe rami teĩ koꞌẽ jevy ixupe
xee “Aỹ ma ndepiꞌa ju emeꞌẽ jaꞌu aguã”, haꞌe ramo onhomi — heꞌi.
30 Haꞌe rami kunha vaꞌe ijayvu rã huvixa oendu vy omondoro oao tetã
 

kora rupi oaxa ovya pyve. Haꞌe ramo heta vaꞌe kuery oexa rã oao guýry
huvixa onhemonde raꞌe ajukue voxa guigua py rive. c

Eliseu “Heta mbaꞌe ju ꞌrã pejou”, heꞌiague

31 Haꞌe ramo huvixa aipoeꞌi:

c
 6.30 Haꞌe kuery reko rami vy ajukue voxa guigua py onhemonde ꞌrã ipyꞌa vai, eꞌỹ vy
ndaꞌevei etea oendu vy.
2 Reis 6​, ​7 654

— Kurive Safate raꞌy Eliseu akã ijaxiꞌy áry gui aipeꞌa eꞌỹ rã
Nhanderuete taxemoingo axy oipotaa rami — heꞌi. 32 Haꞌe rami vy
 

huvixa peteĩ ava omondouka Eliseu-a katy, ngoo py oguapy oiny ramo
nhomongeta vaꞌety kuery reve. Tembiguai ovaẽ eꞌỹ mbove ma voi Eliseu
aipoeꞌi nhomongeta vaꞌety kuery pe:
— Pexa ꞌrã jojuka rive vaꞌe raꞌy xeakã ayaarã ombou vaꞌe. Pexa pota ke,
tembiguai ovaẽ jave pemboty okẽ, pejoko guive. Haꞌe vaꞌe rakykue rupi
ou avi ꞌrã ri huvixa. Ipy ambua pendu ꞌrã — heꞌi.
33 Haꞌe kuery reve ijayvu teri jave ovaẽ nhendu tembiguai. Haꞌe gui
 

huvixa voi ovaẽ, mbaꞌeta aipoeꞌi: “Kovaꞌe mbaꞌemo vai ma Senhor-a gui
ae ou ramo mbaꞌe re tu xee arõve ta orerepy aguã?” heꞌi.

7  Haꞌe ramo Eliseu aipoeꞌi:

1  

— Pejapyxaka ke Senhor ijayvua re. Po rami Senhor ijayvu:

“Koꞌẽ rã, kovaꞌe hora rupi rivyvyi, Samaria tetã rokẽ py peteĩ varai trigo
kuꞌikue ovendea ꞌrã peteĩ hatãꞌi vaꞌe re rive, haꞌe mokoĩ ryru cevada
guigua ma peteĩ hatãꞌi vaꞌe re ꞌrã ovendea”, heꞌi.
2 Haꞌe ramo xondaro ruvixa huvixa pytyvõa vaꞌe ombovai Nhanderuete
 

remimboꞌe:
— Senhor haꞌe nunga ombou aguã yva oipeꞌa teĩ haꞌe nunga oiko ꞌrã
ndaꞌu? — heꞌi.
Profeta ombovai:
— Haꞌe nunga nderexa py ae ꞌrã rexa vaꞌeri ndereꞌui ꞌrã taꞌvy.

Síria pygua kuery onhambaague irundy lepra

revegua omombeꞌu okuapyague
3  Tetã rokẽ py irundy avakue lepra revegua ikuai. Haꞌe vaꞌe kuery ma
joupe-upe aipoeꞌi okuapy:
— Mbaꞌerã tu apy jaguapy jakuapy nhamanomba peve teve? 4 Xapyꞌa
 

rei “Tetã py jaike” jaꞌe teĩ tetã rupi karuai nhaendu vy nhamanomba ꞌrã
haꞌe py. Haꞌe rã “Apy ae ꞌrã jaguapyve nhainy” jaꞌe vy ma nhamanomba
avi ꞌrã. Haꞌe nunga rupi aỹve jajeꞌoi Síria pygua kuery ikuaia katy. Haꞌe
kuery nhanemoingove ri ramo jaikove ꞌrã. Haꞌe rã nhandejukapa ramo
nhamanomba ꞌrãe ma vy — heꞌi okuapy. 5 Haꞌe rami vy haꞌe kuery ma
 

pytũmba ramove opuꞌãmba Síria pygua ikuaia katy ojeꞌoi aguã. Haꞌe py
ovaẽ vy ndoexai avave rei. 6 Mbaꞌeta Síria pygua kuery ikuaia rupi Senhor
 

oenduka ma voi vaꞌekue kavaju árygua, karóxa revegua haꞌe xondaro kuery
hyapu rei nhendu vaꞌe. Haꞌe nunga Síria pygua kuery oendu vy joupe-upe
“Pendu ke, Israel pygua huvixa nhanderovai oiporuka raꞌe huvixa heteu
regua haꞌe Egito pygua, nhanderovai opuꞌã aguã”, heꞌi vaꞌekue. 7 Haꞌe nunga
 

rupi haꞌe kuery ojeꞌoipa raꞌe. Haꞌe vy pytũ rupi onhamba vy oejapa ojeꞌoivy
oguy ikuai vaꞌe haꞌe guymba kavaju haꞌe mburikaꞌi kuery. Ikuaiague haꞌe
javi oeja haꞌekue rami ae. Onhamba ojeꞌoivy oo jepexe vy.
 655 2 Reis 7

8  Haꞌekuery ikuaiague py lepra revegua kuery ju ovaẽ ma jogueruvy.

Peteĩ oguy py oike vy okaru haꞌe oyꞌu okuapy. Haꞌe gui ae oipeꞌa prata,
ouro haꞌe ao. Ojeꞌoipa ju vy onhomimba. Haꞌe gui ojevy vy amboae oguy
py ju oike vy haꞌe vaꞌe gui voi mbaꞌemo oipeꞌave vy onhomi.
9 Haꞌe gui mae aipoeꞌi joupe-upe:
 

— Haꞌeveꞌỹa ramigua jajapo. Kovaꞌe ára ma mbaꞌemo porã

nhamombeꞌu aguã ára vaꞌeri nhakyrirĩmba jakuapy. Xapyꞌa rei koꞌẽ rã
peve nhamombeꞌu aguã nharõ ramo pavẽ rei ꞌrã oikuaa jajejavy vaꞌea.
Haꞌe nunga rupi aỹ ma voi jajeꞌoi, huvixa ro peve nhamombeꞌu aguã —
heꞌi okuapy.
10 Haꞌe rami vy haꞌe kuery oo vy ojapukai okuapy tetã rokẽ rarõa kuery
 

pe. Onhemombeꞌu porãꞌi vy aipoeꞌi:

— Rojeꞌoi kuri Síria pygua ikuaia py teĩ haꞌe py ma avave rei
ndaꞌipoavei ma, nonhenduai guive. Kavaju haꞌe mburikaꞌi kuery ojokua
pyre anho ikuai, haꞌe gui oguy voi haꞌekue rami ae ikuai — heꞌi. 11 Haꞌe
 

ramo okẽ rarõa kuery ju ojapukai reve omombeꞌu ukapa huvixa ro rupi
peve.
12 Haꞌe gui ma pyavyve huvixa opuꞌã vy aipoeꞌi guembiguai kuery pe:
 

— Aỹ ma xee amombeꞌu ta pẽvy Síria pygua kuery nhandere

ojapoague. Haꞌe kuery oikuaapa mbaꞌeve ndajarekoveia. Haꞌe rami vy
ikuaia gui mombyryꞌi peve ojepeꞌapa raꞌe mbaꞌety rupi onhemi aguã.
Mbaꞌeta aipoeꞌi: “Tetã pygua kuery oẽmba jogueruvy ramo jajopypa ꞌrã
oikove reve, tetã py jaike aguã”, heꞌi okuapy raꞌe.
13 Haꞌe ramo peteĩ hembiguai vaꞌe regua ombovai vy aipoeꞌi:
 

— Ejou haꞌvy peteĩ nhiruĩ kavaju tetã py hembyre vaꞌekue regua.

Nhamondouka ꞌrã avakue haꞌe py oikuaa pota aguã. Mbaꞌeta Israel kuery
apy hembyrekue ikuai vaꞌe okanhymba avi ꞌrã Israel kuery mboae rami
ae — heꞌi.
14 Haꞌe ramo mokoĩ karóxa kavaju revegua ojou rã huvixa omondouka
 

avakue Síria pygua xondaro kuery rakykue. Haꞌe vy aipoeꞌi:

— Tapeo pexa pota — heꞌi. 15 Haꞌe ramo hakykue rupi ojeꞌoi Jordão
 

yakã peve. Haꞌe vy oexa rã tape rupi omboty rei raꞌe ao haꞌe tembiporu
Síria kuery onhamba vy omombopa vaꞌekue. Haꞌe ramo tembiguai kuery
ojevypa ju vy omombeꞌupa okuapy huvixa pe.

Eliseu ayvu ojeupityague

16  Haꞌe
gui ma heta vaꞌe kuery oẽmba ojeꞌoivy tetã gui. Haꞌe vy Síria
pygua kuery ikuaiague gui oipeꞌapa. Haꞌe Senhor ijayvuague rami vy
peteĩ varai trigo ovendea peteĩ hatãꞌi vaꞌe re rive, mokoĩ varai cevada
guive haꞌe rami ae avi. 17 Haꞌe gui huvixa ma xondaro ruvixa ipytyvõaty
 

pe oarõ uka tetã rokẽ. Haꞌe rami teĩ heta vaꞌe kuery okẽ py ae opyrõmba
okuapy ramo omano, Nhanderuete remimboꞌe oĩa py huvixa oo jave
2 Reis 7​, ​8 656

ijayvuague rami vy. 18 Haꞌe rami py ojeupity huvixa pe Nhanderuete

 

remimboꞌe ijayvu ma voiague: “Koꞌe rã kovaꞌe hora rivyvyi mokoĩ

varai cevada ovendea ꞌrã peteĩ hatãꞌi vaꞌe re Samaria py ae, peteĩ varai
trigo guive”, heꞌiague. 19 Haꞌe jave ma xondaro ruvixa ombovai vaꞌekue
 

Nhanderuete remimboꞌe pe: “ Senhor yva oipeꞌa teĩ povaꞌe ayvu oiko ꞌrã
ndaꞌu?” heꞌi vaꞌekue. Haꞌe profeta ju “Haꞌe nunga nderexa py ae ꞌrã rexa
vaꞌeri ndereꞌui ꞌrã taꞌvy”, heꞌi vaꞌekue. 20 Haꞌekue rami ae oiko. Tetã rokẽ
 

py heta vaꞌe kuery opyrõmba ramo omano.

Kunha Suném pygua pe mbaꞌemo oguereko

vaꞌekue omeꞌẽ ukapaa jevyague

8   Haꞌe
gui Eliseu ijayvu ju avaꞌi omboete ju vaꞌekue xy pe. Haꞌe vy
1

aipoeꞌi: d
— Epuꞌã ke, tapeo ndero pygua kuery reve, haꞌe gui penderekoa ju ꞌrã
mamo rã haꞌevea py rei. Mbaꞌeta pendeyvy re Senhor ombou ta karuai
sete maꞌetỹ re oiko vaꞌerã — heꞌi.
2 Haꞌe ramo kunha vaꞌe opuꞌã vy Nhanderuete remimboꞌe ijayvuague
 

rami oiko. Haꞌe rami vy ngoo pygua kuery haꞌe javi reve ojeꞌoi vy sete
maꞌetỹ re ikuai filisteu kuery yvy re.
3 Sete maꞌetỹ opaa py ma filisteu kuery yvy gui kunha vaꞌe ojevy ju.
 

Haꞌe vy huvixaa py oo ngoo haꞌe oyvy oguereko vaꞌekue re ojerure ju

aguã.
4 Haꞌe vaꞌe jave py huvixa ijayvu oiny Nhanderuete remimboꞌe
 

rembiguai Geazi reve. Haꞌe vy ixupe aipoeꞌi:

— Xee ajerure, emombeꞌu ke xevy mbaꞌemo tuvixa vaꞌe Eliseu ojapo
vaꞌekue haꞌe javi — heꞌi. 5 Haꞌe ramo huvixa pe Geazi omombeꞌu oiny
 

Eliseu avaꞌi omano vaꞌekue omopuꞌã jevyague. Haꞌe ramove avaꞌi omboete
ju vaꞌekue xy ae ovaẽ, haꞌe vy huvixa pe ojerure ngoo haꞌe oyvy re.
Haꞌe ramo Geazi aipoeꞌi:
— Xeruvixa, kovaꞌe kunha ae ma Eliseu omboete jevy vaꞌekue xy.
6 Haꞌe gui kunha vaꞌe pe huvixa oporandu ramo omombeꞌupa. Haꞌe
 

ramo ipytyvõarã huvixa omoĩ peteĩ guembiguai. Haꞌe vaꞌe pe aipoeꞌi:

— Ixupe emeꞌẽ ukapa ju oguereko vaꞌekue haꞌe javi, haꞌe oyvy gui oẽa
ára guive aỹ peve imbaꞌety gui omonoꞌõ mbyre repykue voi — heꞌi.

Eliseu-a py Damasco pygua Hazael ooague

7 Haꞌe
gui ma Síria pygua huvixa Ben-Hadade imbaꞌeaxy oupy jave
Eliseu oo Damasco tetã py. Huvixa pe omombeꞌua vy
— Nhanderuete remimboꞌe ovaẽ raꞌe apy — ꞌea.
8 Haꞌe ramo huvixa aipoeꞌi Hazael pe:
 

 8.1 Kunha vaꞌe piꞌa Eliseu omboete jevyague omombeꞌu 2 Reis 4.8‑31 py.
d
 657 2 Reis 8

— Eiporavo mbaꞌemo Nhanderuete remimboꞌe pe remeꞌẽ vaꞌerã, haꞌe

tereo eovaexĩ. Ixupe eporandu uka xere Senhor pe, kovaꞌe mbaꞌeaxy
areko vaꞌe gui akuera ꞌrãa aikuaa aguã — heꞌi.
9 Haꞌe gui Hazael ma mbaꞌemo omeꞌẽ vaꞌerã reve oo ovaexĩ aguã katy.
 

Haꞌe vy quarenta camelo áry ogueraa Damasco tetã py iporãgueve oĩ

vaꞌekue regua. Eliseu oĩa py ovaẽ vy ojexa uka henonde py. Haꞌe vy
aipoeꞌi:
— Síria pygua huvixa nderaꞌy Ben-Hadade ae xembou aporandu aguã:
“Akuera ꞌrã pa mbaꞌeaxy areko vaꞌe gui?” heꞌi uka.
10 Haꞌe ramo Eliseu ombovai:
 

— Tereo, haꞌe aipoꞌre ixupe: “Rekuera ju ꞌrãe”, ꞌre. Haꞌe rami teĩ xevy
Senhor oikuaa uka avi omano nho ꞌrãa — heꞌi. 11 Haꞌe vy Hazael re
 

Eliseu omaꞌẽ ngatu oiny. Hexe omaꞌẽ ngatu ete ramo ndaꞌevei reia oendu.
Haꞌe gui Nhanderuete remimboꞌe ojaeꞌo.
12 Haꞌe ramo Hazael aipoeꞌi:
 

— Xeruvixa, mbaꞌe re tu rejaeꞌo ri?

Ombovai:
— Mbaꞌeta aikuaa ma voi Israel kuery re mbaꞌemo vai rejapo ꞌrãa.
Mbaꞌeta reapypa ꞌrã haꞌe kuery ro ikorapa vaꞌe, kyxe py rejukapa ꞌrã
haꞌe kuery vaꞌe regua kunumigue, remouꞌũmba ꞌrã kyrĩgueꞌi, haꞌe
remondoropa ꞌrã kunhague imemby ryruꞌi vaꞌe — heꞌi.
13 Haꞌe ramo Hazael aipoeꞌi:
 

— Haꞌe gui mbaꞌexa tu xee nerembiguai jagua ramiguaꞌi vaꞌeri haꞌe

ramigua ete ajapo aguã?
Eliseu ombovai:
— Senhor ma xevy oikuaa uka ndee ju Síria pygua ruvixarã reĩ aguã
— heꞌi.
14 Eliseu oĩa gui Hazael oo ju vy nguvixaa py ovaẽ. Haꞌe rã ixupe
 

oporandu:
— Mbaꞌe heꞌi Eliseu ndevy?
Ombovai:
— Aipoeꞌi xevy rekuera ꞌrãa rami — heꞌi.
15 Haꞌe gui koꞌẽ jevy ma Hazael peteĩ nheovãa ogueraa yy py. Omoakỹ
 

ma vy onhovã huvixa rova, omano peve. Haꞌe gui hekovia Hazael ju oĩ

huvixa.

2 Crônicas 21.1‑20
16  Peteĩ
nhiruĩ maꞌetỹ re ma Acabe raꞌy Jorão Israel pygua huvixa oĩ
rire, Judá pygua huvixa Josafá oĩ teri reve taꞌy Jeorão ju omboypy Judá
pygua huvixa oĩ aguã. 17 Haꞌe vaꞌe ma huvixa oĩ ypyꞌi jave py trinta e dois
 

maꞌetỹ oguereko. Haꞌe gui oito maꞌetỹ re opena Jerusalém py. 18 Israel
 

pygua huvixa kuery ikuaiague rupi oiko, Acabe ro pygua kuery ikuaiague
2 Reis 8​, ​9 658

rami avi, tajy re ae omenda rire. Haꞌe rami vy Senhor renonde rupi
mbaꞌemo vai anho ojapo oikovy. 19 Haꞌe rami teĩ Senhor guembiguai
 

Davi re omaꞌẽ vy nomombaxei Judá pygua kuery, mbaꞌeta ixupe

ijayvuague rami vy hekovia nhomoexakãarã omoĩ riae aguã re, haꞌe gui
hamymino kuery rekovia ju. e
20 Haꞌe gui Jeorão oĩ jave Edom pygua kuery opuꞌã okuapy Judá kuery
 

rovai, ipoꞌakaa guy py ndaꞌikuaixevei vy. Haꞌe rami vy omoĩ okuapy

nguvixarã ae. 21 Haꞌe nunga rupi Jeorão ma Zair katy ojeꞌoi karóxa
 

oguereko vaꞌe haꞌe javi reve. Haꞌe rã Edom pygua kuery ojoko okuapy, haꞌe
ikaróxa ja ruvixa kuery voi, teĩ pyavyve Jeorão kuery opuꞌã vy oitypa.
Haꞌe rami teĩ ixupegua kuery onhamba ju ngoo katy. 22 Haꞌe rami py Edom
 

pygua kuery opuꞌãmba okuapy Judá kuery poꞌakaa gui oo jepe aguã, aỹ
peve guarã. Haꞌe vaꞌe jave ae avi Libna pygua kuery opuꞌã okuapy.
23 Haꞌe gui oĩve rei tema Jeorão rekokue regua. Haꞌe rami avi mbaꞌemo
 

ojapo vaꞌekue haꞌe javi noĩ ꞌrã teve kuaxia Judá pygua huvixa kuery
rekokue oĩa re? 24 Haꞌe gui Jeorão ndoikoveveiꞌi ma guamoĩ kueryague
 

rami. f Haꞌe ramo onhono porãa tetã Davi rekoague py. Haꞌe gui taꞌy
Acazias ju oĩ nguu rekovia.

2 Crônicas 22.1‑6
25  Haꞌe gui Acabe raꞌy Jorão doze maꞌetỹ re ma Israel pygua huvixa oĩ
rire ma Jeorão raꞌy Acazias oĩ Judá pygua huvixarã. 26 Acazias ma huvixa
 

oĩ ypyꞌi jave py vinte e dois maꞌetỹ oguereko, haꞌe gui peteĩ maꞌetỹ eteꞌi
opena Jerusalém py. Ixy ma Israel pygua huvixa Onri rajy, Atalia hery
vaꞌe. 27 Haꞌe gui Acazias voi Acabe ro pygua kuery ikuaiague rupi oiko.
 

Haꞌe vy mbaꞌemo vai anho ojapo oikovy Senhor renonde rupi. Acabe
ro pygua rami oiko, tajy me ae vy. 28 Haꞌe rami vy Acabe raꞌy Jorão reve
 

jogueraa Ramote-Gileade katy, Síria pygua huvixa Hazael kuery re opuꞌã

aguã. Haꞌe ramo Síria pygua kuery oipyxo Jorão.
29 Haꞌe ramo huvixa Jorão ma Jezreel tetã katy ju ojevy Síria kuery
 

oipyxoague gui okuera aguã, Ramá py Síria pygua huvixa Hazael re

opuꞌãa py. Haꞌe gui ma Jezreel py Acabe raꞌy Jorão imbaꞌeaxy oupya py
Judá pygua huvixa Jeorão raꞌy Acazias oo avi oexa aguã.

Israel pygua huvixarã Jeú omoĩaague

9   Haꞌe
gui profeta Eliseu ma peteĩ oenoĩ profeta kuery remimboꞌe
1

regua. Haꞌe vy aipoeꞌi ixupe:

e
 8.19 Davi pe “Senhor” ijayvuague ma 1 Reis 11.34‑36, 15.4, 2 Crônicas 21.7 haꞌe Salmo
132.17 py. Haꞌe gui “Nhomoexakãa” heꞌia ma huvixave rakaꞌeve rã oiko aguã re ijayvu vy,
haꞌe Jesus Cristo rekorã re guive (Lucas 2.30‑32; João 8.12). f 8.24 Apy “Opytuꞌu ma
guamoĩ kueryague rami”, heꞌia ma omano maa rami ijayvu vy.
 659 2 Reis 9

— Eiko katu, eraa kovaꞌe azeite ryru, haꞌe tereo Ramote-Gileade

katy. 2 Haꞌe py revaẽ vy ejou Josafá raꞌy Jeú, Ninsi ramymino. Eike haꞌe
 

emopuꞌã tyvy kuery mbyte gui, haꞌe opyvea py ju eraa. 3 Haꞌe gui azeite
 

ryru reupi reve enhoẽ inhakã re. Haꞌe vy aipoꞌre: “Po rami Senhor
ijayvu: ‘Israel pygua huvixarã romoĩ’, heꞌi.” Haꞌe gui okẽ reipeꞌa ju vy
enha pojava eovy — heꞌi. 4 Haꞌe ramo profeta kunumi vaꞌe ma Ramote-
 

Gileade katy oo.

5 Haꞌe py kunumi vaꞌe ovaẽ vy omaꞌẽ rã xondaro ruvixa kuery
 

oguapypa okuapy raꞌe. Haꞌe rami vy aipoeꞌi ixupe:

— Xeruvixa, areko ndevy amombeꞌu vaꞌerã — heꞌi.
Jeú oporandu:
— Mavaꞌe tu ore kuery haꞌe javive regua pe?
Ombovai:
— Ndevy pe ae, xeruvixa — heꞌi. 6 Haꞌe ramo Jeú opuꞌã vy oike opy
 

katy. Haꞌe rã inhakã re kunumi vaꞌe azeite onhoẽ vy aipoeꞌi:

— Po rami Senhor Israel kuery ruete ijayvu: “Romoĩ Israel pygua
huvixarã, Senhor pegua kuery re repena aguã. 7 Haꞌe gui rejukapa
 

ꞌrã nderuvixa Acabe ro pygua kuery, ambopaga aguã Jezabel po py

xerembiguai profeta kuery ruguy omoẽague re, haꞌe Senhor rembiguai
kuery ojuka ukaague haꞌe javi re. 8 Haꞌe rami py Acabe ro pygua kuery
 

omanomba ꞌrã. Israel gui amomba ꞌrã Acabe guigua avakue ikuai vaꞌe
haꞌe javi, escravo, haꞌeꞌỹ vy escravo eꞌỹ teĩ. 9 Mbaꞌeta Acabe ro pygua
 

kuery re ajapo ꞌrã Nebate raꞌy Jeroboão ro pygua re ajapoague rami, haꞌe
Aías raꞌy Baasa ro pygua kuery re rami. 10 Haꞌe gui Jezreel tetã yvýry
 

rupi jagua kuery hoꞌupa ꞌrã Jezabel retekue. Ijatyarã ndaꞌipoai ꞌrã guive”,
heꞌi. Povaꞌe nunga kunumi vaꞌe omombeꞌupa vyve okẽ oipeꞌa ju vy onha
ovy.
11 Haꞌe gui Jeú ma nguvixa rembiguai kuery ikuaia py ou ju ramo
 

oporandu okuapy ixupe:

— Haꞌeve vai pa? Mbaꞌerã tu ou pevaꞌe inhakã porã eꞌỹ vaꞌe?
Jeú ombovai:
— Peikuaa porã haꞌe vaꞌe ava, haꞌe ijayvua re — heꞌi.
12 Haꞌe ramo aipoeꞌi okuapy:
 

— Ndeapu rima. Aỹ ma rojerure ndevy, emombeꞌu porã tema roikuaa

aguã.
Haꞌe ramo Jeú aipoeꞌi:
— Peikuaaxe rã po rami ri ijayvu: “ Senhor aipoeꞌi: ‘Romoĩ Israel
pygua huvixarã’, heꞌi.”
13 Haꞌe ramove haꞌe kuery ojapura vy peteĩ-teĩ oao puku omboi vy omoĩ
 

okuapy tenda oĩ vaꞌe guy rupi escada oĩ vaꞌe áry rupi. Haꞌe vy mimby
guaxu omonheꞌẽ vy ijayvu okuapy:
— Jeú ma nhanderuvixa oĩ.
2 Reis 9 660

Jorão haꞌe Acazias Jeú ojukaague

14  Haꞌegui ma Josafá raꞌy Jeú, Ninsi ramymino vaꞌe jogueroayvu rei
Jorão rovai. Haꞌe rami teĩ Jorão ma Ramote-Gileade oarõ okuapy Israel
kuery haꞌe javi reve, Síria pygua huvixa Hazael gui. 15 Haꞌe gui Jorão
 

ojevy ju vaꞌekue Jezreel katy onhepoano uka aguã, Síria pygua huvixa
Hazael pegua kuery re opuꞌã rã oipyxopaague gui. Haꞌe gui Jeú aipoeꞌi:
— Xapyꞌa rei penderuvixarã xepota ri vy avave rei toẽ eme tetã gui
Jezreel py joupe omombeꞌu aguã — heꞌi. 16 Haꞌe rami vy Jeú ae peteĩ
 

karóxa py ojeupi vy oo Jezreel katy, mbaꞌeta haꞌe py Jorão itui ramo tupa
rupi. Haꞌe Judá pygua huvixa Acazias voi oo ma avi vaꞌekue Jorão oexa
aguã.
17 Haꞌe gui Jezreel py torre oĩ vaꞌe re oĩ peteĩ oexa pota vaꞌety. Haꞌe vaꞌe
 

ma Jeú revegua kuery mbovy rei eꞌỹ ou jekuaa vaꞌe oexa vy aipoeꞌi:
— Aexa mbovy rei eꞌỹ ou vaꞌe — heꞌi.
Haꞌe ramo Jorão aipoeꞌi:
— Emondouka haꞌvy peteĩ kavaju árygua ovaexĩ vy haꞌe kuery pe
oporandu aguã: “Peteĩ rami nhandekuai aguã pa peju?” heꞌi aguã.
18 Haꞌe ramo kavaju árygua ovaexĩ aguã oo vy aipoeꞌi:
 

— Po rami huvixa aipoeꞌi uka: “Peteĩ rami nhandekuai aguã pa peju?”

heꞌi uka.
Haꞌe rã Jeú ombovai:
— Mbaꞌe tu rereko peteĩ rami ikuai vaꞌe reve? Eju ke xerakykue — heꞌi.
Haꞌe nunga ju oexa pota vaꞌety omombeꞌu vy aipoeꞌi:
— Haꞌe kuerya py tembiguai ovaẽ teĩ ndojevyvei ju — heꞌi.
19 Haꞌe gui Jorão ma amboae ju omondouka kavaju árygua. Haꞌe rã haꞌe
 

kuerya py haꞌe vaꞌe ovaẽ vy aipoeꞌi:

— Po rami huvixa aipoeꞌi uka: “Peteĩ rami nhandekuai aguã pa peju?”
heꞌi uka.
Jeú ombovai:
— Mbaꞌe tu rereko peteĩ rami ikuai vaꞌe reve? Eju ke xerakykue — heꞌi.
20 Haꞌe gui oexa pota vaꞌety haꞌe nunga ju omombeꞌu vy aipoeꞌi:
 

— Pevaꞌe voi haꞌe kuerya py ovaẽ teĩ ndojevyvei ju. Haꞌe gui karóxa
ogueroguata heruvy vaꞌe ma ko Ninsi ramymino Jeú, mbaꞌeta ojerovia rei
reve ou ta — heꞌi.
21 Israel pygua huvixa Jorão aipoeꞌi:
 

— Emoatyrõ xekaróxa — heꞌi. Haꞌe rami vy ikaróxa omoatyrõa ma

ramo Jorão oo oiny, Judá pygua huvixa Acazias avi, peteĩ-teĩ okaróxa
py ae jogueraa Jeú reve nhovaexĩ aguã. Haꞌe vy ovaexĩ okuapy Jezreel
pygua Nabote mbaꞌety py.
22 Haꞌe gui Jorão ma Jeú rexa vy oporandu ixupe:
 

— Jeú, peteĩ rami nhandekuai aguã pa reju?

 661 2 Reis 9

Ombovai:
— Mbaꞌexa vy ꞌrã tu peteĩ rami nhandekuai, ndexy Jezabel tavy reia
haꞌe imbaꞌevykya haꞌe javi rupi nhomoingo teria ja? — heꞌi.
23 Haꞌe ramove Jorão ma kavaju juru xã ombojeapa vy ogueronha
 

heravy. Haꞌe vy aipoeꞌi ovy Acazias pe:

— Nhanderovaigua ae raꞌe, Acazias!
24 Haꞌe rami teĩ Jeú ma ombaraetekuea haꞌe javi py guyrapa omoatã vy
 

ojapi Jorão kupe mbyte py. Ikuraxõ rupi huꞌy oaxa oiny ramo okaróxa py
ae hoꞌa.
25 Haꞌe ramo Jeú aipoeꞌi oxondaro ruvixa Bidcar pe:
 

— Eraa ke, haꞌe emombo Jezreel pygua Nabote yvykue py. Mbaꞌeta
nemaꞌendu ke, ndereve tuu Acabe rakykue rupi kavaju áry jaa jave hovai
Senhor aipoeꞌi ma voiague re: 26 “Kuee kaꞌaru Nabote haꞌe taꞌy kuery
 

ruguy omoẽ rã aexa vaꞌekue rupi aipoaꞌe: Anhetẽ haꞌe vaꞌe mbaꞌety py ae
avi ꞌrã ambopaga”, heꞌiague re. Haꞌe nunga rupi eraa haꞌe vaꞌe mbaꞌety py
ae emombo, Senhor ijayvuague rami vy — heꞌi.
27 Haꞌe nunga Judá pygua huvixa Acazias oexa vy onha ovy Bete-Hagã
 

katy tape oo vaꞌe rupi. Haꞌe rami teĩ Jeú ma hakykue monha avi vy
aipoeꞌi:
— Pejuka avi — heꞌi ramo oipyxo ikaróxa py ae, Ibleão katyꞌi Gur katy
ooa py. Haꞌe ramo Megido katy onhave vy haꞌe py mae omano. 28 Haꞌe  

ramo karóxa pyve hembiguai kuery ogueraa Jerusalém py. Haꞌe vy

onhono porã okuapy tetã Davi rekoague py, tamoĩ kuery rupa yvýry ae.
29 Acabe raꞌy Jorão onze maꞌetỹ re ma huvixa oĩ rire Acazias omboypy
 

vaꞌekue Judá kuery re opena aguã.

Jezabel omanoague
30  Haꞌe
gui Jezabel oendu omombeꞌua rã Jezreel py Jeú ovaẽ maa. Haꞌe
rami vy onhemopytãmba guexa yvýry rupi, omoatyrõmba oꞌa, haꞌe vy
janela gui omaꞌẽ hoꞌamy. 31 Haꞌe gui ma huvixa roka rokẽ rupi Jeú oaxa
 

ramo kunha vaꞌe aipoeꞌi:

— O nderuvixa jukaare Zinri, jomeme reiko porãꞌi vy teve reju? g
32 Haꞌe ramo Jeú yvate katy omaꞌẽ janela oĩ vaꞌe re. Haꞌe vy aipoeꞌi:
 

— Mavaꞌe tu xea katygua peiko? Mavaꞌe tu? — heꞌi. Haꞌe ramo mokoĩ
eꞌỹ vy mboapy tembiguai ikuai vaꞌe omaꞌẽ okuapy hexe.
33 Haꞌe kuery pe aipoeꞌive ju:
 

— Pemombo ke kunha vaꞌe upe gui yvy katy — heꞌi. Haꞌe ramo kunha
vaꞌe omombo okuapy yvy katy. Haꞌe vy oo mbotya re huguy hayvipa, haꞌe
kavaju kuery re voi, hiꞌáry rupi Jeú ogueroguata rã.

g
 9.31 Jeú pe ma “Zinri” heꞌi omboetea rupi eꞌỹ, mbaꞌeta Zinri ma ymave rupi nguvixa
ojuka avi, haꞌe gui sete ára eteꞌi rire ojukaa avi vaꞌekue (1 Reis 16.8‑20).
2 Reis 9​, ​10 662

34  Haꞌe
gui ma opy oike ma vy okaru haꞌe oyꞌu ma. Haꞌe rire mae ma
aipoeꞌi:
— Pepena ke kii heko vai vaꞌe retekue re. Peraa, penhono porã, huvixa
rajykue ae ramo — heꞌi. 35 Haꞌe ramo ojeꞌoi okuapy onhono porã aguã.
 

Haꞌe rami teĩ hetekue ma ndojouvei inhakãgue eꞌỹ vy, haꞌe gui ipykue
haꞌe ipokue anhoꞌi.
36 Haꞌe kuery ojevy ju vy omombeꞌu okuapy ixupe. Haꞌe ramo aipoeꞌi:
 

— Haꞌe nunga ma Senhor ijayvuague rami ae oiko, guembiguai

Tisbé pygua Elias rupi aipoeꞌi ukaague rami. Haꞌe vy aipoeꞌi: “Jezreel
yvy py jagua kuery hoꞌupa ꞌrã Jezabel retekue. 37 Haꞌe gui Jezabel rete
 

rembyrekue ma tepoxi rami rive ꞌrã opyta Jezreel yvy rupi. Haꞌe rami
rire avave rei ‘Apy ma Jezabel itui’, ndaꞌeavei ꞌrã.”

Acabe ro pygua kuery Jeú ojuka ukapaague

10   Samaria
tetã py setenta ikuai Acabe raꞌy kuery. Haꞌe gui Jeú ma
1

kuaxia ombopara vy omondouka haꞌe katy, tetã pygua huvixa

kuery pe, nhomongeta vaꞌety haꞌe Acabe raꞌy kuery re opena vaꞌety kuery
pe. Haꞌe vy aipoeꞌi:
2 “Peẽ kuerya py pereko penderuvixakue raꞌy kuery, haꞌe gui karóxa,
 

kavaju, tetã ikorapa vaꞌe haꞌe tembiporu joe opuꞌãa pygua haꞌe javi.
Haꞌe nunga rupi peẽ kuerya py kovaꞌe kuaxia para oguerovaẽa ramoveꞌi
3 peiporavo penderuvixa raꞌykueꞌi vaꞌe kuery regua hiꞌaranduve haꞌe
 

omboetevepy. Haꞌe vaꞌe ma pemoĩ ꞌrã penderuvixarã penderu rãgueꞌi

rekovia, haꞌe gui peju xereve pejogueroꞌa aguã penderuvixa ro pygua
kuery pepya rupi”, heꞌi uka.
4 Haꞌe rami teĩ haꞌe kuery okyje ete vy joupe-upe aipoeꞌi okuapy:
 

— Mokoĩ huvixa voi ndaꞌipoꞌakai rakaꞌe hexe. Haꞌe nunga rupi mbaꞌexa
tu nhande kuery nhandepoꞌaka ta hexe? — heꞌi joupe-upe.
5 Haꞌe rami vy huvixa ro re haꞌe tetã rupi opena vaꞌe kuery,
 

nhomongeta vaꞌety haꞌe huvixa raꞌy kuery re opena vaꞌe kuery ombovai
okuapy Jeú:
— Ore ma nerembiguai kuery ae, haꞌe gui rejapo uka vaꞌe haꞌe javi
tema ore kuery rojapo ꞌrã. Ore ma oreruvixarã noroiporavo reguai neĩ
teĩve. Orereko tema ndee reipotaa rami — heꞌi uka okuapy.
6 Haꞌe ramo Jeú ma kuaxia mboae ju ombopara haꞌe kuery pe. Haꞌe vy
 

aipoeꞌi:
“Xapyꞌa rei xea katygua ae peiko vy, haꞌe xenheꞌẽ rendu ta ri vy ma
peipeꞌa ꞌrã penderuvixakue raꞌy kuery akã. Haꞌe gui ma koꞌẽ rã kovaꞌe
hora ojeupity ju jave peru xea py Jezreel py”, heꞌi.
Haꞌe vaꞌe jave huvixakue raꞌy kuery setenta vaꞌe ma tetã pygua
mongakuaa kuery yvatekuevea py ikuai. 7 Haꞌe gui haꞌe kuerya py
 

kuaxia para oguerovaẽa ramo nguvixakue raꞌy kuery ojopypa vy ojukapa

 663 2 Reis 10

setenta-ve. Haꞌe vy inhakãgue ajaka py omboyrupa vy ogueraa uka

okuapy Jezreel katy.
8 Jeú oĩa py peteĩ tembiguai ou vy aipoeꞌi ixupe:
 

— Oguerupaa ma huvixa raꞌy kuery akãgue.

Haꞌe ramo ombovai:
— Pemoĩ mokoĩ aty okẽ jaikeꞌia py, koꞌẽ rã peve.
9 Haꞌe gui ma koꞌẽgue haꞌe oo haꞌe py. Haꞌe vy opyta hoꞌamy vy aipoeꞌi
 

heta vaꞌe kuery pe:

— Kovaꞌe nunga ma peẽ kuery káuxa eꞌỹ oiko. Xee ae rima xeruvixa rovai
anhembopyꞌa vy ajuka. Haꞌe rami teĩ mavaꞌe tu kovaꞌe kuery jukapaare?
10 Haꞌe nunga rupi aỹ peikuaa ma Senhor oayvu Acabe rovai omombeꞌu ma
 

voi vaꞌekue ndoaxa rivei ꞌrãe, mbaꞌeta Senhor ojapo ma oayvu guembiguai
Elias pe omombeꞌu ukaague — heꞌi. 11 Haꞌe rami vy Jeú ojukapa Jezreel tetã
 

py Acabe ro pygua kuery okuave vaꞌekue, ixupegua yvatekueve ikuai vaꞌekue

voi, irũ haꞌe sacerdote kuery guive. Neĩ peteĩꞌi ma voi ndoejai hembyre aguã.
12 Haꞌe gui ma Jeú oiko katu vy Samaria katy ojepeꞌa ovy. Tape rupi
 

oo oiny vy, Bete-Equede dos Pastores tekoa py 13 nhovaexĩ Judá pygua

 

huvixakue Acazias retarã kuery reve. Haꞌe vy oporandu haꞌe kuery pe:
— Mavaꞌe kuery peẽ?
Haꞌe kuery ombovai:
— Acazias rãgueꞌi retarã kuery roiko. Oreruvixakue raꞌy kuery roexa
aguã rima rojeꞌoi, haꞌe ixykue piꞌa kuery voi — heꞌi okuapy.
14 Haꞌe ramo Jeú ngupive ojeꞌoi vaꞌe pe
 

— Pejopypa ke oikove reve — heꞌi. Haꞌe ramo oikove reve ojopypa vy

ojukapa Bete-Equede ygua py ae. Quarenta e dois avakue ikuai vaꞌekue
regua neĩ peteĩꞌi ma voi ndoejai hembyre aguã.

Jonadabe reve Jeú nhovaexĩague

15  Haꞌe
gui oove vy nhovaexĩ Recabe raꞌy Jonadabe reve, hexeve ovaexĩ
aguã ae ou rã. Jeú oxarura reve oporandu ixupe:
— Anhetẽ ete pa nekuraxõ py xea katy reiko, xee ma ndea katy
anhenhandua rami?
Jonadabe ombovai:
— Tá, haꞌe rami ae ri aiko — heꞌi.
Haꞌe ramo aipoeꞌi:
— Haꞌe rami ete ri reiko vy xepopyy — heꞌi ramo Jonadabe oipopyy.
Haꞌe gui Jeú ma okaróxa py ombojeupi ngupive oo aguã. 16 Haꞌe vy
 

ixupe aipoeꞌi:
— Jaa haꞌvy xerupive, haꞌe vy rexa ꞌrã Senhor pe ete aikoa rupi ajapo
vaꞌe — heꞌi. Haꞌe rami vy Jeú ogueraa okaróxa py.
17 Haꞌe gui Samaria py Jeú ovaẽ ma vy ojukapa Acabe pegua kuery haꞌe
 

py okuave vaꞌekue omomba peve, Elias pe Senhor ijayvuague rami vy.

2 Reis 10 664

Baal mbojeroviaa kuery Jeú ojuka ukapaague

18  Haꞌe gui Jeú omboatypa heta vaꞌe kuery, haꞌe vy aipoeꞌi:
— Acabe ma amongue py eteꞌi ombojerovia vaꞌekue Baal. Haꞌe rã xee
Jeú ma opa mbaꞌe py ꞌrã ambojerovia. 19 Haꞌe nunga rupi penoĩmba xea
 

py Baal pegua profeta kuery, imbojeroviaa haꞌe ixupegua sacerdote ikuai

vaꞌe haꞌe javi. Neĩ peteĩve ma voi toata eme, mbaꞌeta heta mbaꞌe areko
Baal pe ameꞌẽ vaꞌerã. Haꞌe javi oata vaꞌe ma ndoikovevei ꞌrã — heꞌi. Haꞌe
rami Jeú ijayvu nhombotavy vy, Baal mbojeroviaa kuery ojukapaxe vy.
20 Jeú aipoeꞌive ju:
 

— Pejapo ke Baal pegua nhemboaty ikyꞌa eꞌỹ vaꞌerã — heꞌi. Haꞌe ramo
omombeꞌu okuapy.
21 Israel haꞌe javi rupi Jeú omondouka ayvu reraarã. Haꞌe ramo oupa
 

okuapy Baal mbojeroviaa kuery haꞌe javi, neĩ peteĩꞌi ma voi ndou eꞌỹi.
Haꞌe rami vy oikepa okuapy Baal pegua opy, haꞌe javi rupi omonyẽ.
22 Haꞌe gui ma ao re opena vaꞌety pe Jeú aipoeꞌi:
 

— Erupa ke ao Baal mbojeroviaa kuery pegua, haꞌe kuery haꞌe javi

onhemonde aguã — heꞌi. Haꞌe ramo haꞌe rami ojapo.
23 Haꞌe gui mae Jeú oike Baal ropy Recabe raꞌy Jonadabe reve. Haꞌe vy
 

aipoeꞌi Baal mbojeroviaa kuery pe:

— Peikuaa pota, pexa pota porã apy peẽ kuery mbyte Senhor
rembiguai kuery ndoikoi pa raꞌe, Baal mbojeroviaa anho eꞌỹ vy mbaꞌe
— heꞌi.
24 Haꞌe gui haꞌe kuery oike jogueravy mbaꞌemo oapy reve omeꞌẽ aguã.
 

Haꞌe rã oka katy ma Jeú omoĩ ma voi vaꞌekue oitenta avakue. Haꞌe vaꞌe
kuery pe “Avakue pendepo py amboaxa vaꞌekue regua oo jepe ri ramo
hekovia aipeꞌa ꞌrã imondoukaare rekove”, heꞌi vaꞌekue.
25 Haꞌe gui Jeú mbaꞌemo oapy reve omeꞌẽmba ma vy aipoeꞌi uka jopya
 

haꞌe xondaro ruvixa kuery pe:

— Peike ke, pejukapa. Pemondouka eme neĩ peteĩve voi — heꞌi. Haꞌe
ramo ojukapa okuapy kyxe py, haꞌe jopya haꞌe xondaro ruvixa kuery
omombopa oka py. Haꞌe vaꞌe rire oikeve jogueravy Baal raꞌangaa oĩaty
opyve katy. 26 Haꞌe rami vy oguenoẽ mbaꞌemo raꞌangaa omopuꞌã mbyre
 

Baal ropy oĩ vaꞌekue. Haꞌe vy oapypa okuapy. 27 Oguenoẽ avi Baal

 

raꞌangaa omopuꞌã mbyre ae. Haꞌe rami vy oitypa okuapy Baal pegua oo oĩ
vaꞌekue, haꞌe oĩague ma ojapo tepoxi rorã rive ju, aỹ peve guarã.
28 Haꞌe rami vy Israel gui Jeú omomba Baal peguare kuery. 29 Haꞌe rami
   

teĩ Jeú ae ma ndojepeꞌai tema Nebate raꞌy Jeroboão ojejavyague ramigua

gui, mbaꞌeta haꞌe vaꞌe ma Israel kuery oguerojejavy aguã vaka raꞌy ouro
guigua ojapo vaꞌekue, Betel haꞌe Dã py omoĩ vy. 30 Senhor ijayvu Jeú pe:
 

— Ndee ma xerenonde rupi haꞌevea ramigua rejapo vy xee

anhembopyꞌaague haꞌe javi rupi remomba Acabe ro pygua kuery, haꞌe
 665 2 Reis 10​, ​11

rami rire neramymino jevy-jevy ikuai vaꞌe voi oguapy ꞌrã Israel kuery
ruvixa renda áry — heꞌi. 31 Haꞌe rami teĩ Jeú ma opyꞌa haꞌe javi py eꞌỹ
 

oiko Senhor Israel kuery ruete guigua lei rupi, neĩ ndojepeꞌai guive
Jeroboão Israel kuery oguerojejavyague ramigua gui.

Jeú omanoague
32  Haꞌe
vaꞌe ára guive Senhor omboypy Israel kuery yvy omokyrĩve
aguã, Hazael ojukapa rire ijyvy haꞌe javi rupi, 33 Jordão yakã guive
 

kuaray oua katy peve, haꞌe Gileade yvy haꞌe javi. Haꞌe vaꞌe ma Gad,
Rúben haꞌe Manassés regua yvy itui vaꞌekue Arnom yvyugua katyꞌi Aroer
oĩ vaꞌe guive, Gileade haꞌe Basã yvy ae.
34 Haꞌe gui oĩve rei tema Jeú rekokue regua. Haꞌe rami avi ipoꞌakaague
 

haꞌe mbaꞌemo ojapo vaꞌekue haꞌe javi noĩ ꞌrã teve kuaxia Israel pygua
huvixa kuery rekokue oĩa re? 35 Haꞌe gui ma Jeú ndoikoveveiꞌi ma
 

guamoĩ kueryague rami. Haꞌe ramo onhono porãa Samaria py. Haꞌe gui
taꞌy Jeoacaz ju oĩ huvixarã nguu rekovia. 36 Samaria py Jeú vinte e oito
 

maꞌetỹ re huvixa oĩ vaꞌekue.

2 Crônicas 22.10‑12

11   Haꞌe
gui Acazias xy Atalia oendu opiꞌa omano maa. Haꞌe vy
1

opuꞌã vy ojukapa guemiarirõ kuery voi. h 2 Haꞌe rã Acazias raꞌy

 

Joás ma haꞌe kuery ojukaa ta jave Jorão rajy Jeoseba Acazias reindy vaꞌe
ogueraa jepe huvixa raꞌy kuery mbyte gui. Haꞌe rami vy onhomi peteĩ
opy mbyteve katy hexe opena vaꞌety reve. Atalia gui onhomi vy ndojuka
ukai nho. 3 Senhor pegua opy ae Jeoseba onhomi mboapy meme maꞌetỹ
 

re. Haꞌe vaꞌe jave ma Atalia ae huvixa oĩ haꞌe vaꞌe yvy re.

2 Crônicas 23.1‑11
4  Haꞌe
gui sete maꞌetỹa py Joiada oenoĩ uka Cária guigua kuery haꞌe
harõa ikuai vaꞌe ruvixa kuery. i Haꞌe vy oĩa py omoinge ukapa Senhor
pegua opy ae. Haꞌe kuery reve jogueroayvu. Ojapo avi haꞌe kuery oura
aguã Senhor ropy ae. Haꞌe vy mae haꞌe kuery pe oexa uka huvixa
raꞌykue. 5 Haꞌe rami vy haꞌe kuery pe ijayvu vy aipoeꞌi:
 

— Peẽ kuery ma mboapy henda py ꞌrã pendekuai. Peteĩ regua ma

sábado py peike vy pearõ ꞌrã huvixa ro py. 6 Haꞌe gui amboae regua ma
 

Sur Okẽ ꞌepy vaꞌe py ꞌrã pearõ. Haꞌe gui amboae regua ma okẽ jopya
kuery ikuai vaꞌe rovai rupi ꞌrã pearõ. Haꞌe rami ꞌrã pearõ pekuapy kovaꞌe
oo. 7 Haꞌe gui mokoĩ regua sábado py ojeꞌoi vaꞌe kuery haꞌe javi ꞌrã oarõ
 

h
 11.1 Guemiarirõ kuery ojukapa haꞌe ae onhembouvixaxe vy. i 11.4 Joiada ma sacerdote
yvateve vaꞌe haꞌe Jeoseba me, Nhanderuete pe ete oiko vaꞌe. Guaꞌyxy reve onhomi huvixa
raꞌy Joás sete maꞌetỹ oguereko peve, haꞌe gui omoĩ uka huvixarã.
2 Reis 11 666

Senhor pegua oo, huvixa yvýry. 8 Haꞌe rami vy huvixa yvýry ae ꞌrã
 

pendekuai, peteĩ-teĩ pendepo py tembiporu pereko reve. Haꞌe gui mavaꞌe

rã rei penderyxy vaꞌe mbyte rupi oaxa ta vaꞌe pejuka ꞌrã. Huvixa reve ae
ꞌrã peiko oẽ ovy jave, haꞌe gui oike ouvy jave voi — heꞌi.
9 Haꞌe ramo cem ikuai vaꞌe-vaꞌe ruvixa kuery ojapo okuapy sacerdote
 

Joiada ojapo uka vaꞌekue haꞌe javi. Haꞌe rami vy peteĩ-teĩ ogueraa
guexevegua avakue sacerdote Joiada oĩa py, sábado ára py oike haꞌe oẽ
ta vaꞌe kuery. 10 Haꞌe ramo cem ikuai vaꞌe-vaꞌe ruvixa kuery pe sacerdote
 

omboaxa huꞌy guaxu haꞌe huꞌy jokoa huvixa Davi mbaꞌekue, Senhor
pegua opy omoĩ porã mbyre. 11 Haꞌe ramo huvixa ro rarõa kuery ikuai,
 

peteĩ-teĩ guembiporu reve, huvixa ro oiporu kuaa haꞌe oiporu kuaa eꞌỹa
rupi, altar haꞌe templo peve.
12 Haꞌe gui mae ma Joiada oguenoẽ huvixa raꞌykue. Inhakã re coroa
 

omoĩ vy ixupe omeꞌẽ kuaxia para Nhanderuete ayvu oĩa. Haꞌe rami vy
nguvixarã omoĩ okuapy azeite oikyty reve. Haꞌe vy ojepopete-pete reve
ojapukai okuapy:
— Toiko riae nhanderuvixa!

2 Crônicas 23.12‑15
13  Harõa
haꞌe heta vaꞌe kuery ojapukai okuapy rã Atalia oendu vy haꞌe
kuerya py ou Senhor pegua opy. 14 Haꞌe py omaꞌẽ rã huvixa hiꞌaĩ ma oo
 

yta yvýry huvixa vaꞌe nhavõ hiꞌaĩaty py ae. Huvixa renonde ikuai avi
harõa kuery ruvixa haꞌe mimby guaxu monheꞌẽa kuery. Heta vaꞌe kuery
haꞌe javi oguerovyꞌa okuapy, haꞌe omonheꞌẽa avi mimby guaxu. Haꞌe
nunga Atalia oexa vy oao omondoro reve ojapukai:
— Xerovaigua raꞌe! Xerovaigua raꞌe! — heꞌi.
15 Haꞌe ramo sacerdote Joiada ma xondaro ruvixa kuery pe ijayvu vy
 

aipoeꞌi:
— Kunha vaꞌe penoẽ ke heravy hyxy okuapy vaꞌe kuery mbyte rupi.
Amongue hupive oo ta ramo pejuka ꞌrã kyxe py — heꞌi. Mbaꞌeta sacerdote
ae “Pejuka eme Senhor pegua opy” heꞌiague rami. 16 Haꞌe ramo ojopy
 

okuapy kunha vaꞌe. Haꞌe rami vy kavaju rape oĩ vaꞌe rupi ogueraa huvixa
ro peve. Haꞌe py mae ma ojuka.

2 Crônicas 23.16‑21
17 Haꞌe
gui ma Joiada ojapo Senhor pe ete haꞌe kuery ikuai aguã
regua, haꞌe ae haꞌe heta vaꞌe kuery reve. 18 Haꞌe ramo heta vaꞌe kuery
 

oyvy haꞌe javi gui ou vaꞌekue oike okuapy Baal pegua oo py, haꞌe vy
ombovaipa. Ixupegua altar ikuai vaꞌekue omopẽmba okuapy, taꞌangaa
ikuai vaꞌe voi. Baal pegua sacerdote Matã voi ojuka altar yvyꞌiry.
Haꞌe gui sacerdote Joiada omoĩ Senhor pegua oo rarõarã kuery.
19 Haꞌe rami vy ogueraapa Cária guigua kuery ruvixa, harõa kuery ruvixa
 
 667 2 Reis 11​, ​12

kuery haꞌe heta vaꞌe kuery oyvy haꞌe javi gui ou vaꞌekue. Haꞌe vaꞌe
kuery haꞌe javi reve ogueraa huvixa Senhor pegua oo gui. Haꞌe rami
vy nhoarõa kuery rokẽ rupi tape oo vaꞌe rupi oguenovaẽ huvixa ro py
ae. Haꞌe ramo Joás oguapy oiny tenda huvixa vaꞌe nhavõ openaaty áry.
20 Haꞌe ramo heta vaꞌe kuery oyvy gui ou vaꞌekue haꞌe javi ovyꞌa okuapy,
 

tetã rupi voi haꞌeve rei vaꞌe ikuai, huvixa ro py Atalia kyxe py ojukaa ma
rire. 21 Joás ma sete maꞌetỹ oguereko huvixarã omoĩa ypyꞌi jave.
 

2 Crônicas 24.1‑14

12   Israel
pygua huvixa Jeú sete maꞌetỹ re ma oĩ rire Joás oĩ
1

huvixarã. Haꞌe gui quarenta maꞌetỹ re opena Jerusalém py.

Ixy ma Berseba pygua Zíbia. 2 Joás ma haꞌevea ramigua ojapo oikovy
 

Senhor renonde, sacerdote Joiada omboꞌe herekovya ja. 3 Haꞌe rami teĩ
 

ombojeroviaaty yvyꞌã rupi ikuai vaꞌe nombovaipai. Haꞌe ramo heta vaꞌe
kuery mbaꞌemo omeꞌẽ okuapy haꞌe py, heakuã porã vaꞌe oapy avi teri
okuapy.
4 Haꞌe gui Joás aipoeꞌi sacerdote kuery pe:
 

— Pemonoꞌõ ꞌrã peráta ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe Senhor pe omeꞌẽ mbyre, imposto
re peteĩ-teĩ omeꞌẽ vaꞌekue, amongue rekovia omeꞌẽ mbyre, haꞌe gui peráta
peteĩ-teĩ onhenhanduaꞌi rami omeꞌẽ vaꞌekue Senhor ropy guarã. 5 Haꞌe  

vaꞌe ma sacerdote ikuai vaꞌe ae ꞌrã ojopy, peteĩ-teĩ oirũ kuery gui. Haꞌe
vaꞌe py haꞌe kuery omoatyrõ ꞌrã oo ivaipaa oĩa rupi — heꞌi.
6 Haꞌe gui vinte e três maꞌetỹ re ma huvixa Joás oĩ teĩ sacerdote kuery
 

nomoatyrõi teri oo ivaipaague. 7 Haꞌe ramo huvixa Joás oenoĩ sacerdote

 

Joiada haꞌe sacerdote kuery mboae. Haꞌe vy aipoeꞌi haꞌe kuery pe:
— Mbaꞌe re tu napemoatyrõi ri oo ivaipaa oĩa rupi? Aỹ gui ma
ndapejopyvei ma ꞌrã peráta peneirũ kuery gui. Haꞌe rami ꞌrãgue py
pemboaxapa ꞌrã oo moatyrõarã kuery pe — heꞌi. 8 Haꞌe ramo sacerdote
 

kuery ojou porã okuapy heta vaꞌe kuery gui peráta ojopy veꞌỹ aguã, oo
ivaipaa oĩa rupi haꞌe kuery ae omoatyrõ veꞌỹ aguã.
9 Haꞌe ramo sacerdote Joiada ma peteĩ hyru ojopy uka vy ombokua
 

uka imbotya re. Haꞌe vy altar yvýry omoĩ, Senhor ropy oike vaꞌe kuery
oiporu kuaa regua re. Haꞌe rami vy haꞌe py ae sacerdote kuery okẽ rarõa
ikuai vaꞌe omoĩ peráta Senhor pegua opy ogueru pyre haꞌe javi. 10 Haꞌe  

gui hyru py heta ma peráta oĩ nhavõ oexa rã huvixa pegua kuaxia re

opena vaꞌety oo kuerei ꞌrã sacerdote yvateve vaꞌe reve, haꞌe vy oipapa vy
omboyrupa ꞌrã okuapy Senhor ropy peráta ogueru pyre. 11 Haꞌe rami vy
 

peráta opesapa rire omboaxapa ꞌrã Senhor pegua oo moatyrõa kuery

re opena vaꞌe kuery po py. Haꞌe vaꞌe kuery ju opaga ꞌrã oo apoa haꞌe oo
ivaipaague omoatyrõ vaꞌe kuery pe, 12 ita re ombaꞌeapo haꞌe imboaꞌya
 

kuery pe guive. Haꞌe ramo haꞌe kuery ojogua ꞌrã yvyra haꞌe ita omoatyrõ
mbyre Senhor pegua oo ivaipaa oĩa rupi omoatyrõ aguã. Opaga avi
2 Reis 12​, ​13 668

Senhor pegua oo omoatyrõa py oiporua vaꞌerã haꞌe javi. 13 Haꞌe gui  

peráta Senhor pegua oo py ogueru pyre gui ma ndojapoai hyꞌa prata

guigua, neĩ tapyĩ araa, hyꞌa guaxu, mimby guaxu, neĩ hyru Senhor
pegua oo pyguarã ndojapoai haꞌe vaꞌe ouro haꞌe prata gui. 14 Haꞌe rami  

ꞌrãgue py omboaxapa ombaꞌeapo vaꞌe kuery re opena vaꞌe kuery pe. Haꞌe
ramo haꞌe vaꞌe py omoatyrõ okuapy Senhor pegua oo. 15 Haꞌe ramive  

neĩ ndoikuaa potaavei avakue peráta jopyare re, ombaꞌeapo vaꞌe kuery
pe omeꞌẽ vaꞌerã kuery re. Mbaꞌeta haꞌe kuery ma ojeroviapy meme ikuai
ombaꞌeapoa py. 16 Haꞌe rã peráta mbaꞌemo omboekovia aguã regua haꞌe
 

jejavya regua omeꞌẽmby ma ndogueruai Senhor pegua oo py. Haꞌe vaꞌe

ma sacerdote kuery peguarã anho.
17 Haꞌe vaꞌe jave ma Síria pygua huvixa Hazael opuꞌã vy jogueroꞌa Gate
 

tetã ojopy aguã, haꞌe vy ipoꞌaka. Haꞌe vaꞌe rire Hazael kuery Jerusalém
katy ooxe avi ojopy aguã. 18 Haꞌe ramo Judá pygua huvixa Joás ma
 

oipeꞌapa mbaꞌemo ikyꞌa eꞌỹ vaꞌerã guamoĩ kuery Judá pygua huvixa vaꞌe
Senhor pe omboaxa vaꞌekue, Josafá, Jeorão haꞌe Acazias. Oipeꞌa avi
ouro Senhor ropy haꞌe huvixa ropy omoĩ porã mbyre. Haꞌe vaꞌe ma Síria
pygua huvixa Hazael pe omondouka. Haꞌe ramo nopenavei Jerusalém
tetã re.
19 Haꞌe gui oĩve rei tema Joás rekokue regua. Haꞌe rami avi mbaꞌemo
 

ojapo vaꞌekue haꞌe javi noĩ ꞌrã teve kuaxia Judá pygua huvixa kuery
rekokue oĩa re?

2 Crônicas 24.25‑27
20  Haꞌe
gui ma Joás rembiguai kuery hovai opuꞌã vy oipyxo okuapy
Milo ro py, Sila katy jaguejyꞌi javya py. 21 Haꞌe vy hembiguai Simeate raꞌy
 

Jozacar haꞌe Somer raꞌy Jozabate ae oipyxopa okuapy ramo omano. Haꞌe
ramo onhono porãa tuu kuery rupa katyꞌi Davi rekoague py. Haꞌe gui taꞌy
Amazias ju huvixarã oĩ nguu rekovia.

Israel pygua huvixa Jeoacaz oĩ jave guare

13   Acazias
raꞌy Joás vinte e três maꞌetỹ re ma Judá pygua huvixa oĩ
1

rire Jeú raꞌy Jeoacaz oĩ Israel pygua huvixarã. Samaria py opena

dezessete maꞌetỹ re. 2 Haꞌe vaꞌe ma haꞌeveꞌỹ vaꞌe ojapo oikovy Senhor
 

renonde, mbaꞌeta Nabote raꞌy Jeroboão Israel kuery oguerojejavyague

rupi ae ju oiko, ndojepeꞌai guive haꞌe rami oikoague gui. 3 Haꞌe nunga 

rupi Senhor poxya hendy Israel kuery rovai. Haꞌe rami vy omboaxapa
Síria pygua huvixa Hazael haꞌe taꞌy Ben-Hadade po py, Jeoacaz oĩa
pukukue re. 4 Haꞌe rami teĩ Senhor renonde Jeoacaz ojerure ramo
 

oendu guive, mbaꞌeta oexa Síria pygua huvixa Israel kuery ombojexavai
rã. 5 Haꞌe rami vy Senhor peteĩ ombou Israel kuery reraa jepearã. Haꞌe
 

ramo Israel kuery ma Síria kuery poꞌakaa gui oo jepe nho vy haꞌekue
 669 2 Reis 13

rami ae ju ikuai ngoogue rupi. 6 Haꞌe rami teĩ ndojepeꞌai tema okuapy
 

Jeroboão Israel kuery oguerojejavyague ramigua gui, haꞌe vaꞌekue rupi ae

tema ikuai, ndoipeꞌai guive taꞌangaarã yvyra Samaria py omopuꞌã mbyre.
7 Haꞌe ramo Jeoacaz pegua xondaro kuery ma Síria pygua huvixa omomba
 

rire ndokuavei, cinqüenta kavaju árygua eteꞌi eꞌỹ vy, haꞌe dez karóxa haꞌe
dez mil avakue yvy rupigua. Yvy kuꞌi rami ojapo omouꞌũmba vy.
8 Haꞌe gui oĩve rei tema Jeoacaz rekokue regua. Haꞌe rami avi mbaꞌemo
 

opoꞌakaa rupi ojapo vaꞌekue haꞌe javi noĩ ꞌrã teve kuaxia Israel pygua
huvixa kuery rekokue oĩa re? 9 Haꞌe gui ma Jeoacaz ndoikoveveiꞌi ma
 

guamoĩ kueryague rami. Haꞌe ramo onhono porãa Samaria py. Haꞌe ramo
taꞌy Jeoás ju oĩ nguu rekovia.

Israel pygua huvixa Jeoás oĩ jave guare

10  Judá
pygua huvixa Joás trinta e sete maꞌetỹ re ma oĩ rire Jeoacaz
raꞌy Jeoás oĩ Israel pygua huvixarã. Haꞌe gui Samaria py opena dezesseis
maꞌetỹ re. 11 Haꞌe vaꞌe ma haꞌeveꞌỹa ramigua ojapo oikovy Senhor
 

renonde. Haꞌe rami vy ndojepeꞌai Nabote raꞌy Jeroboão Israel kuery

oguerojejavyague ramigua gui. Haꞌe rami vy hekokue rupi ae oiko. 12 Haꞌe  

gui oĩve rei tema Jeoás rekokue regua. Haꞌe rami avi Judá pygua huvixa
Amazias rovai opuꞌãague, haꞌe mbaꞌemo opoꞌakaa rupi ojapo vaꞌekue haꞌe
javi noĩ ꞌrã teve kuaxia Israel pygua huvixa kuery rekokue oĩa re? 13 Haꞌe
 

gui Jeoás ndoikoveveiꞌi ma guamoĩ kueryague rami. Haꞌe ramo onhono

porãa Samaria py ae, Israel pygua huvixa kuery rupa yvýry. Haꞌe gui
hekovia ma oĩ Jeroboão.

Eliseu opa vygua ayvu omombeꞌu rire omanoague

14  Haꞌe
gui Eliseu ma ojexavai oupy mbaꞌeaxy gui, omano raiꞌi ma. Haꞌe
ramo Israel pygua huvixa Jeoás ou oipou aguã. Haꞌe vy hexe ojaeꞌo vy
aipoeꞌi:
— Xeru, xeru! Haꞌvy Israel kuery karóxa haꞌe kavaju árygua kuery!
15 Haꞌe ramo ixupe Eliseu
 

— Ejopy ke peteĩ guyrapa haꞌe huꞌy — heꞌi. Haꞌe ramo ojopy peteĩ
guyrapa haꞌe huꞌy.
16 Aipoeꞌive ju Israel pygua huvixa pe:
 

— Emoatã ke guyrapa — heꞌi ramo omoatã. Haꞌe gui ma huvixa po áry

Eliseu omoĩ opo. 17 Haꞌe vy aipoeꞌi:
 

— Peipeꞌa janela kuaray puku-a katygua. Haꞌe kuery oipeꞌa ramo Eliseu
aipoeꞌive ju: — Emombo ke — heꞌi ramo omombo.
Aipoeꞌive ju:
— Haꞌe vaꞌe huꞌy ma Senhor ipoꞌakaa regua kuaa ukaarã, huꞌy Síria
kuery re ipoꞌaka aguã regua, mbaꞌeta Afeca py reitypa ꞌrã Síria kuery
remomba peve — heꞌi.
2 Reis 13​, ​14 670

18  Haꞌe
gui ma aipoeꞌive teri:
— Huꞌy rembyrekue ju ejopy — heꞌi ramo Israel pygua huvixa huꞌy
ojopy jevy ramo aipoeꞌi ixupe:
— Einupã ke yvy re — heꞌi. Haꞌe ramo mboapykue yvy re oinupã ma
vy opytuꞌu.
19 Haꞌe rami rã ixupe Nhanderuete remimboꞌe ivai vaipa vy aipoeꞌi:
 

— Cinco-kue eꞌỹ vy seis-kue reinupã vaꞌe rire Síria pygua kuery reity
ete ꞌrãgue remomba peve. Haꞌe rami teĩ aỹ mboapykueꞌi ꞌrã reity Síria
pygua kuery — heꞌi.
20 Haꞌe gui ma Eliseu omano. Haꞌe ramo onhono porãa.
 

Haꞌe gui Moabe pygua kuery regua ma ára pyau ojeupity nhavõ ijyvy
re jogueru jepi ꞌrã mbaꞌemo oipeꞌapa aguã. 21 Haꞌe gui ma peteĩ ava
 

retekue hetarã kuery ojaty jave oexa okuapy Moabe pygua kuery ou
rã. Haꞌe rami vy hetekue ma Eliseu rupa py rive omombo okuapy. Haꞌe
gui Eliseu kãgue re hetekue ojeꞌa ramove ava vaꞌe oikove jevy vy opuꞌã
hoꞌamy.
22 Jeoacaz oĩa pukukue re Síria pygua huvixa Hazael ombojexavai
 

imbokuapy Israel kuery. 23 Haꞌe ramo Senhor omboaxy nho oayvu vy.
 

Haꞌe kuery re omaꞌẽ Abraão, Isaque haꞌe Jacó reve guexeve guarã ojapo
vaꞌekue re imaꞌenduꞌa vy. Nomombaxe etei, guenonde gui nomomboi teri
guive.
24 Haꞌe gui Síria pygua huvixa Hazael omano ma ramo taꞌy Ben-Hadade
 

ju oĩ nguu rekovia. 25 Jeoacaz oĩ jave hexeve Ben-Hadade jogueroꞌa vy

 

ojopy ixupegua tetã ikuai vaꞌekue. Haꞌe vaꞌe tetã ma Jeoacaz raꞌy Jeoás ju
ojopypa Ben-Hadade poꞌakaa gui. Mboapykuea ma Jeoás oitypa vy ojopy
Israel kuery retã ikuai vaꞌekue.

2 Crônicas 25.1‑4

14   Jeoacaz
raꞌy Jeoás mokoĩ maꞌetỹ re ma Israel pygua huvixa oĩ
1

rire Joás raꞌy Amazias oĩ Judá pygua huvixarã. 2 Haꞌe vaꞌe ma

 

vinte e cinco maꞌetỹ oguereko huvixa oĩ ypyꞌi jave py, haꞌe vinte e nove
maꞌetỹ re opena Jerusalém py. Ixy rery ma Jeoadã, Jerusalém pygua ae.
3 Haꞌe ma haꞌevea ramigua ojapo oikovy Senhor renonde rupi, teĩ guamoĩ
 

Davi rami eteꞌỹ ju taꞌvy. Haꞌe rami vy nguu Joás ojapoague ramigua
meme ojapo oikovy. 4 Haꞌe rami avi ombojeroviaaty yvyꞌã rupi ikuai vaꞌe
 

nombovaipai. Haꞌe rami vy haꞌe vaꞌe rupi teri heta vaꞌe kuery mbaꞌemo
omeꞌẽ, haꞌe heakuã porã vaꞌe oapy okuapy. 5 Haꞌe gui opoꞌakaa re oĩ atã
 

ma rire ojuka ukapa guembiguai kuery tuu jukaare. 6 Haꞌe rã ijukaare raꞌy
 

kuery ma ndojuka ukai, Moisés kuaxia re omboparaague rami vy, mbaꞌeta

Senhor ojapo uka vy aipoeꞌi: “Tuu kuery ma ndojukaai ꞌrã taꞌy kuery
ojapo vaiague re, taꞌy kuery voi ndojukaai ꞌrã tuu kuery ojapo vaiague re.
Peteĩ-teĩ ojukaa ꞌrã haꞌe ae ojejavyague re”, heꞌiague rami.
 671 2 Reis 14

2 Crônicas 25.5‑13
7 Yvyugua Juky ꞌepy vaꞌe oĩa py Amazias ojuka Edom pygua kuery dez mil, haꞌe

vy jogueroꞌaa py ojopy Sela tekoa. Haꞌe vaꞌe ma omboery ju Jocteel, aỹ peve guarã.

2 Crônicas 25.17‑24
8  Israel
pygua huvixa ma Jeoacaz raꞌy Jeoás, Jeú ramymino vaꞌe. Haꞌe
vaꞌea katy Amazias omondouka ayvu mombeꞌuarã kuery.
— Peju, jajogueroꞌa — heꞌi uka.
9 Haꞌe rami teĩ Israel pygua huvixa Jeoás ombovai Judá pygua huvixa Amazias:
 

— Haꞌe gui Líbano yvy re ma je peteĩ juu rakuaendy hiꞌaĩ vaꞌe oayvu
omondouka yary haꞌe py hiꞌaĩ avi vaꞌe pe: “Emeꞌẽ na nderajy xeraꞌy
raꞌyxyrã”, heꞌi uka. Haꞌe rami teĩ juu rakuaendy re mymba kuery Líbano
yvy regua opyrõmba rive. j 10 Haꞌe gui ndee ma anhetẽ ete Edom pygua
 

kuery re ndepoꞌaka vaꞌekue, haꞌe rami vy nekuraxõ re oĩ renhemboyvate

reixea. Haꞌe nungakue rerovyꞌa vy ndero py ae repyta ꞌrãgue. Mbaꞌe re tu
rejeity ukaxe ri mbaꞌemo vai py, Judá pygua kuery reve? — heꞌi uka.
11 Haꞌe rami teĩ Judá pygua huvixa Amazias noendu potai. Haꞌe rami vy oo nho
 

Judá regua Bete-Semes tekoa py joe opuꞌã aguã Israel pygua huvixa Jeoás reve.
12 Haꞌe gui ma Israel kuery renonde rupi Judá pygua kuery oitypaa. Haꞌe vy peteĩ-
 

teĩ onhamba ngoo katy. 13 Haꞌe gui Bete-Semes py ae Israel pygua huvixa Jeoás
 

ojopy Judá pygua huvixa Joás raꞌy Amazias, Acazias ramymino vaꞌe. Haꞌe rami vy
Jerusalém py oo vy oitypa tetã kora rokẽ Efraim ꞌepy vaꞌe guive ojerea katyꞌi okẽ
hiꞌaĩague peve, cento e oitenta metros vaꞌekue haꞌe javi. 14 Haꞌe rami vy oipeꞌapa
 

ouro, prata haꞌe mbaꞌemo ryru Senhor ropy ikuai vaꞌekue, huvixa ro py mbaꞌemo
omoĩ porã mbyre haꞌe javi guive. Ogueraa avi avakue mbaꞌemo re omboekovia
vaꞌerã. Haꞌe gui mae ma ojevy ju Samaria katy.

Israel pygua huvixa Jeoás omanoague

15  Haꞌe
gui oĩve rei tema Jeoás rekokue regua. Haꞌe rami avi Judá
pygua huvixa Amazias re opuꞌãague, haꞌe mbaꞌemo opoꞌakaa rupi ojapo
vaꞌekue haꞌe javi noĩ ꞌrã teve kuaxia Israel pygua huvixa kuery rekokue
oĩa re? 16 Haꞌe gui ma Jeoás ndoikoveveiꞌi ma guamoĩ kueryague rami.
 

Haꞌe ramo onhono porãa Samaria py, Israel pygua huvixa kuery rupa
yrýry ae. Haꞌe ramo taꞌy Jeroboão ju oĩ nguu rekovia.

2 Crônicas 25.25‑28
17 Jeoacaz
raꞌy Jeoás Israel pygua huvixa omano ma rire Joás raꞌy
Amazias Judá pygua huvixa oikove ranhe quinze maꞌetỹ re. 18 Haꞌe gui  

j
 14.9 “Juu rakua endy” heꞌia ma Amazias ombojaru reia rupi ijayvu vy, haꞌe rã “Yary hiꞌaĩ
vaꞌe” heꞌia ma ojee ae ijayvu vy.
2 Reis 14​, ​15 672

oĩve rei tema Amazias rekokue regua. Haꞌe rami avi mbaꞌemo opoꞌakaa
rupi ojapo vaꞌekue haꞌe javi noĩ ꞌrã teve kuaxia Judá pygua huvixa kuery
rekokue oĩa re? 19 Haꞌe vaꞌe rovai Jerusalém py jogueroayvua ramo onha
 

Laquis katy. Haꞌe rami teĩ hakykue omondoukaa avakue Laquis peve.
Haꞌe rami vy haꞌe pyve ojuka. 20 Haꞌe rami vy kavaju áry ogueru vy
 

Jerusalém tetã py ae onhono porãa, tetã Davi rekoague py tuu kuery rupa
yvýry.
21 Haꞌe gui taꞌy Uzias ma dezesseis maꞌetỹ oguereko reve Judá
 

pygua kuery omoĩ okuapy tuu Amazias rekovia. 22 Haꞌe vaꞌe ma Elate
 

tetã omoatyrõ ma vy ojapo Judá kuery rekoarã, tuu Amazias guamoĩ

kueryague rami ndoikoveveiꞌi ma rire.

Israel pygua huvixa Jeroboão mokoĩa vaꞌe oĩ jave guare k

23  Joás
raꞌy Amazias Judá pygua huvixa quinze maꞌetỹ re ma oĩ jave
Samaria py oĩ Jeoás raꞌy Jeroboão Israel pygua huvixarã. Haꞌe rami vy
quarenta e um maꞌetỹ re oĩ huvixa. 24 Haꞌe vaꞌe ma mbaꞌemo vai anho
 

ojapo oikovy Senhor renonde rupi. Neĩ ruxãꞌi ma voi ndojepeꞌai Nabote
raꞌy Jeroboão Israel kuery oguerojejavyague ramigua gui. 25 Haꞌe vaꞌe ma  

Israel kuery omoĩ atã ju ijyvy apy rupi, Hamate py jaikeaty guive yvy joja
reia regua yeꞌẽ rembe peve, Senhor Israel kuery ruete ijayvuague rami
vy, guembiguai Amitai raꞌy profeta Jonas Gate-Hefer pygua ayvu rupi.
26 Mbaꞌeta Senhor oexa rã Israel kuery opa mbaꞌe py ojexavai okuapy,
 

ndoikoi guive Israel kuery repyarã, neĩ escravo haꞌe escravo eꞌỹ voi.
27 Haꞌe vaꞌe jave ma Senhor ndaꞌijayvui teri Israel rery ombogue aguã re
 

yva guy rupi gui. Haꞌe rami vy Jeoás raꞌy Jeroboão pe ogueraa jepe uka.
28 Haꞌe gui oĩve rei tema Jeroboão rekokue regua. Haꞌe rami avi joe
 

opuꞌãa rupi Judá regua tetã Damasco haꞌe Hamate re ipoꞌakaague Israel
rekoarã, haꞌe mbaꞌemo opoꞌakaa rupi ojapo vaꞌekue haꞌe javi noĩ ꞌrã teve
kuaxia Israel pygua huvixa kuery rekokue oĩa re? 29 Haꞌe gui Jeroboão
 

ndoikoveveiꞌi ma nguu kuery Israel pygua huvixa ikuai vaꞌekue rami.

Haꞌe ramo taꞌy Zacarias ju oĩ nguu rekovia.

2 Crônicas 26.1‑15

15   Vinte
e sete maꞌetỹ re ma Israel pygua huvixa Jeroboão oĩ jave
1

py Amazias raꞌy Azarias oĩ Judá pygua huvixarã. l 2 Haꞌe vaꞌe  

ma dezesseis maꞌetỹ oguereko jave py oĩ ypyꞌi huvixa, haꞌe vy cinqüenta

maꞌetỹ re opena Jerusalém py. Ixy ma Jecolias, Jerusalém pygua ae.
3 Haꞌe ma haꞌevea ramigua ojapo oikovy Senhor renonde rupi, nguu
 

k
 14.23 título Jeoás raꞌy Jeroboão pe ma “Jeroboão mokoĩa vaꞌe” ꞌea, mbaꞌeta jypygua
Jeroboão Nabote raꞌy vaꞌe oĩ ae ma vaꞌekue Israel pygua huvixa. l 15.1 Azarias rery
mboae ma Uzias rakaꞌe (14.21, 15.13).
 673 2 Reis 15

Amazias ojapoague rami meme. 4 Haꞌe rami teĩ nombovaipai guive

 

ombojeroviaaty yvyꞌã rupi ikuai vaꞌe. Haꞌe rupi heta vaꞌe kuery mbaꞌemo
omeꞌẽ teri, haꞌe heakuã porã vaꞌe guive oapy okuapy.

2 Crônicas 26.16‑23
5  Haꞌe
gui Senhor omombaꞌeaxy huvixa. Haꞌe ramo lepra revegua
oiko omano peve, oo haꞌe aeꞌi oĩ aguã py. Haꞌe ramo taꞌy Jotão ju opena
oikovy hoo re, ijyvy pygua kuery re guive.
6 Haꞌe gui oĩve rei tema Azarias rekokue regua. Haꞌe rami avi mbaꞌemo
 

ojapo vaꞌekue haꞌe javi noĩ ꞌrã teve kuaxia Judá pygua huvixa kuery
rekokue oĩa re? 7 Haꞌe gui Azarias ndoikoveveiꞌi ma guamoĩ kueryague
 

rami. Haꞌe ramo onhono porãa tuu kuery rupa yvýry ae, Davi rekoague
py. Haꞌe ramo taꞌy Jotão ju oĩ nguu rekovia.

Israel pygua huvixa Zacarias oĩ jave guare

8  Trinta
e oito maꞌetỹ re ma Azarias Judá pygua huvixa oĩ rire Jeroboão
raꞌy Zacarias oĩ Israel pygua ruvixarã. Samaria py opena seis jaxy re eteꞌi.
9 Haꞌe vaꞌe ma haꞌeveꞌỹ vaꞌe ojapo oikovy Senhor renonde, nguu kuery
 

ojapoague ramigua ae. Ndojepeꞌai Nabote raꞌy Jeroboão Israel kuery

oguerojejavyague ramigua gui. Haꞌe rami vy hekokue rupi ae oiko. 10 Haꞌe  

vaꞌe rovai opuꞌã Jabes raꞌy Salum. Heta vaꞌe kuery oexaa py oipyxo vy
ojuka. Haꞌe vy haꞌe ju oĩ hekovia.
11 Haꞌe gui oĩve rei tema Zacarias rekokue regua. Haꞌe rami avi
 

mbaꞌemo ojapo vaꞌekue haꞌe javi noĩ ꞌrã teve kuaxia Israel pygua
huvixa kuery rekokue oĩa re? 12 Haꞌe rami vy ojeupity Jeú pe Senhor
 

ijayvuague: “Neramymino jevy kuery ikuaia peve haꞌe kuery oguapy ꞌrã
tenda Israel kuery re openaaty áry”, heꞌiague rami ae oiko rakaꞌe.

Israel pygua huvixa Salum oĩ jave guare

13  Trinta
e nove maꞌetỹ re ma Uzias Judá pygua huvixa oĩ rire Jabes
raꞌy Salum oĩ Israel kuery ruvixarã. Haꞌe vaꞌe ma peteĩ jaxy eteꞌi opena
Samaria py. 14 Haꞌe gui ma Tirza tetã gui Gadi raꞌy Menaém Samaria py
 

ou vy oipyxo Jabes raꞌy Salum, haꞌe vy ojuka. Haꞌe gui haꞌe ju oĩ hekovia.
15 Haꞌe gui oĩve rei tema Salum rekokue regua. Haꞌe rami avi nguvixa rovai
 

opuꞌãague, haꞌe mbaꞌemo ojapo vaꞌekue haꞌe javi noĩ ꞌrã teve kuaxia Israel pygua
huvixa kuery rekokue oĩa re? 16 Haꞌe ramo Menaém ojukapa Tifsa pygua kuery,
 

Tirza guive ikuai vaꞌekue haꞌe javi reve, ixupe guetã rokẽ ndoipeꞌai ramo rive.
Haꞌe rami vy omomba haꞌe omondoro ukapa kunhague hye guaxuꞌi vaꞌekue rye.

Israel pygua huvixa Menaém oĩ jave guare

17 Trinta
e nove maꞌetỹ re ma Judá pygua huvixa Azarias oĩ rire
Gadi raꞌy Menaém oĩ Israel pygua ruvixarã. Haꞌe vy dez maꞌetỹ re
2 Reis 15 674

opena Samaria py. 18 Haꞌe vaꞌe ma haꞌeveꞌỹ vaꞌe anho ojapo oikovy
 

Senhor renonde rupi. Ndojepeꞌai Nabote raꞌy Jeroboão Israel kuery

oguerojejavyague ramigua gui. Haꞌe rami vy hekokue rupi ae oiko.
19 Haꞌe ramo Síria pygua huvixa Pul ou ijyvy re opuꞌã aguã. Haꞌe vaꞌe Pul
 

pe Menaém omeꞌẽ trinta e três toneladas prata guigua, onhembopoꞌaka

ukavexe vy. 20 Haꞌe vaꞌe peráta ma Israel haꞌe javi rupi gui Menaém ojopy
 

Assíria pygua huvixa pe omeꞌẽ aguã. Ipoꞌakapa haꞌe oguerekopa vaꞌe

peteĩ-teĩ gui ojopy cinqüenta hatãꞌi vaꞌe prata guigua. Haꞌe rire ma Assíria
pygua huvixa oo ju oyvy katy, Israel yvy re ndopytavei.
21 Haꞌe gui oĩve rei tema Menaém rekokue regua. Haꞌe rami avi
 

mbaꞌemo ojapo vaꞌekue haꞌe javi noĩ ꞌrã teve kuaxia Israel pygua huvixa
kuery rekokue oĩa re? 22 Haꞌe gui Menaém ndoikoveveiꞌi ma guamoĩ
 

kueryague rami. Haꞌe gui taꞌy Pecaías ju oĩ nguu rekovia.

Israel pygua huvixa Pecaías oĩ jave guare

23  Cinqüenta
maꞌetỹ re ma Judá pygua huvixa Azarias oĩ rire Menaém
raꞌy Pecaías oĩ Israel pygua huvixarã. Samaria py ae opena mokoĩ
maꞌetỹa peve. 24 Haꞌe vaꞌe ma haꞌeveꞌỹ vaꞌe ojapo oikovy Senhor renonde
 

rupi. Ndojepeꞌai Nabote raꞌy Jeroboão Israel kuery oguerojejavyague

ramigua gui. Haꞌe rami vy hekokue rupi ae oiko. 25 Ixupegua xondaro
 

ruvixa ma Remalias raꞌy Peca. Haꞌe vaꞌe ma Pecaías re opuꞌã vy oipyxo

Samaria tetã py, huvixa ro ikorapa vaꞌe py ae. Ojuka avi Argobe haꞌe
Arié. Peca revegua ma cinqüenta avakue ikuai Gileade pygua meme. Haꞌe
vy huvixa ojuka rire haꞌe ju oĩ hekovia.
26 Haꞌe gui oĩve rei tema Pecaías rekokue regua. Haꞌe rami avi mbaꞌemo
 

ojapo vaꞌekue haꞌe javi noĩ ꞌrã teve kuaxia Israel pygua huvixa kuery
rekokue oĩa re?

Israel pygua huvixa Peca oĩ jave guare

27 Cinqüenta
e dois maꞌetỹ re ma Judá pygua huvixa Azarias oĩ rire
Remalias raꞌy Peca oĩ Israel pygua ruvixarã. Samaria py ae opena vinte
maꞌetỹ re. 28 Haꞌe vaꞌe ma haꞌeveꞌỹ vaꞌe ojapo oikovy Senhor renonde rupi.
 

Ndojepeꞌai Nabote raꞌy Jeroboão Israel kuery oguerojejavyague ramigua gui.

29 Israel pygua huvixa Peca oĩ jave py ou Assíria pygua huvixa Tiglate-
 

Pileser. Haꞌe vaꞌe ou vy ipoꞌaka Ijom re, Abel-Bete-Maaca, Janoa, Quedes,

Hazor, Gileade, Galiléia haꞌe Naftali yvy haꞌe javi re. Haꞌe rupi ikuai vaꞌekue
ogueraapa oyvy Assíria katy. 30 Haꞌe gui ma Remalias raꞌy Peca rovai
 

Elá raꞌy Oséias opuꞌã vy oipyxo, haꞌe vy ojuka. Haꞌe rami vy haꞌe ae ju oĩ
hekovia, vinte maꞌetỹ re ma Uzias raꞌy Jotão Judá pygua huvixa oĩ rire.
31 Haꞌe gui oĩve rei tema Peca rekokue regua. Haꞌe rami avi mbaꞌemo
 

ojapo vaꞌekue haꞌe javi noĩ ꞌrã teve kuaxia Israel pygua huvixa kuery
rekokue oĩa re?
 675 2 Reis 15​, ​16

2 Crônicas 27.1‑9
32  Mokoĩ maꞌetỹ re ma Remalias raꞌy Peca Israel pygua huvixa oĩ rire
Uzias raꞌy Jotão oĩ Judá pygua ruvixarã. 33 Haꞌe vaꞌe ma vinte e cinco
 

maꞌetỹ oguereko jave py oĩ ypyꞌi huvixarã. Haꞌe vy dezesseis maꞌetỹ re

opena Jerusalém py. Ixy ma Zadoque rajy Jerusa. 34 Haꞌe ma haꞌevea rami
 

oiko Senhor renonde rupi, nguu Uzias oikoague haꞌe javi rami. 35 Haꞌe  

rami teĩ nombovaipai ae tema ombojeroviaaty yvyꞌã rupi ikuai vaꞌe. Haꞌe
rami rã yvyꞌã rupi heta vaꞌe kuery mbaꞌemo omeꞌẽ haꞌe heakuã porã
vaꞌe oapy okuapy. Jotão ma ojapo uka Senhor pegua oo rokẽ yvate rupi
guarã.
36 Haꞌe gui oĩve rei tema Jotão rekokue regua. Haꞌe rami avi mbaꞌemo
 

ojapo vaꞌekue haꞌe javi noĩ ꞌrã teve kuaxia Judá pygua huvixa kuery
rekokue oĩa re? 37 Haꞌe vaꞌe jave py Senhor omboypy Judá rovai guarã
 

ombou aguã Síria pygua huvixa Rezim haꞌe Remalias raꞌy Peca. 38 Haꞌe
 

gui Jotão ndoikoveveiꞌi ma guamoĩ kueryague rami. Haꞌe ramo tuu kuery
rupa yvýry ae onhono porãa, Davi rekoague py. Haꞌe gui taꞌy Acaz ju oĩ
nguu rekovia.

2 Crônicas 28.1‑4

16   Dezessete
maꞌetỹ re ma Remalias raꞌy Peca Israel pygua huvixa
1

oĩ rire Jotão raꞌy Acaz oĩ Judá pygua ruvixarã. 2 Acaz ma oĩ ypyꞌi

 

jave vinte maꞌetỹ ramoꞌi oguereko. Haꞌe gui dezesseis maꞌetỹ re opena
Jerusalém py. Haꞌe vaꞌe ma haꞌeveꞌỹa ramigua ojapo oikovy Senhor
nguuete renonde rupi, guamoĩ Davi rami eꞌỹ. 3 Mbaꞌeta Israel pygua
 

huvixa kuery reko rami oiko. Haꞌe vy guaꞌy ae oapy nguuete ramigua pe,
amboae regua kuery Israel kuery renonde gui Senhor oipeꞌa vaꞌekue
ojeguarupy ojapo okuapyague rami. 4 Ombojeroviaaty yvyꞌã rupi ikuai
 

vaꞌe py voi mbaꞌemo omeꞌẽ oikovy, heakuã porã vaꞌe oapy avi yvyꞌã rupi,
yvyra rogue ana ikuai vaꞌe guýry rupi guive.

2 Crônicas 28.16‑21
5  Haꞌegui ma Jerusalém tetã re jogueru nhoguenoiny Síria pygua
huvixa Rezim haꞌe Israel pygua huvixa Remalias raꞌy Peca reve, haꞌe
pygua re opuꞌã aguã. Ojoko okuapy Acaz oĩa teĩ ndaꞌipoꞌakai hexe. 6 Haꞌe  

vaꞌe jave py Síria pygua huvixa Rezim ipoꞌaka ju Elate tetã Síria reguarã.
Haꞌe vaꞌe gui oipeꞌapa judeu ikuai vaꞌekue. Haꞌe gui Elate katy Síria
pygua kuery ju oo vy haꞌe py ikuai aỹ peve.
7 Haꞌe ramo Acaz ma Assíria pygua huvixa Tiglate-Pileser pe
 

omondouka ayvu mombeꞌuarã. Haꞌe vy aipoeꞌi uka:

— Xee ma nerembiguai haꞌe nderaꞌy aiko. Eju haꞌvy, xereraa jepe Síria
haꞌe Israel pygua huvixa poꞌakaa gui, mbaꞌeta haꞌe kuery opuꞌã okuapy
2 Reis 16 676

orerovai — heꞌi uka. 8 Haꞌe rami vy prata haꞌe ouro guigua Senhor
 

pegua templo ropy ikuai vaꞌekue Acaz oipeꞌa vy omondoukapa Assíria

pygua huvixa pe, huvixa ro py ikuai vaꞌekue voi omboaxa ixupe. 9 Haꞌe  

ramo Assíria pygua huvixa oendu vy Damasco tetã re ju oo opuꞌã aguã.

Haꞌe vaꞌe tetã re ipoꞌaka ma vy haꞌe pygua kuery escravo-rã ogueraapa
Quir katy. Haꞌe vy ojuka avi Rezim. m

2 Crônicas 28.22‑25
10  Damasco
tetã katy huvixa Acaz voi oo Assíria pygua huvixa Tiglate-
Pileser reve joexa aguã. Haꞌe py ma peteĩ altar oexa vy sacerdote Urias
pe omondouka oaꞌãmba haꞌe haꞌangaa ojapo uka vaꞌekue, haꞌe nunga
haꞌe javiꞌi oĩa rami vy. 11 Haꞌe ramo sacerdote Urias ojapo peteĩ altar
 

huvixa Acaz Damasco tetã py oexa vaꞌekue ramigua, ojapo ukaague haꞌe
javi rami. Damasco tetã gui huvixa Acaz ou jevy eꞌỹ re ma voi sacerdote
Urias ojapopa. 12 Damasco gui huvixa ou ma vy oexa altar. Haꞌe rami
 

vy haꞌe katy onhemboja vy mbaꞌemo omeꞌẽ hiꞌáry. 13 Haꞌe rami vy oapy

 

mymba, mbaꞌemo aju guigua guive omeꞌẽ. Altar áry onhoẽ mbaꞌemo
rykue, haꞌe hiꞌáry rupi omboayvipa avi mymba kuery ruguykue, peteĩ
rami ikuai aguã regua omeꞌẽ vaꞌekue guigua. 14 Haꞌe rã altar overa vaꞌe
 

guigua Senhor renonde oĩ vaꞌekue ma oipeꞌa heravy oo rexei oĩague

gui, Senhor pegua oo haꞌe ombaꞌe altar mbyte gui, haꞌe vy ombaꞌe altar
yvyꞌiry ju oguerova, kuaray apuꞌaꞌia katy.
15 Haꞌe gui huvixa Acaz ojapo ukave ju sacerdote Urias pe. Haꞌe vy aipoeꞌi:
 

— Altar tuvixave vaꞌe áry ma eapy ajeꞌive nhavõ remeꞌẽ vaꞌe, haꞌe
mbaꞌemo aju guigua kaꞌaru nhavõ remeꞌẽ vaꞌe guive, haꞌe xee huvixa
mbaꞌemo apy uka vaꞌe, haꞌe mbaꞌemo aju guigua ameꞌẽ vaꞌe. Hiꞌáry rupi
remboayvi ꞌrã mbaꞌemo oapya aguã omeꞌẽ mbyre ruguykue haꞌe javi. Haꞌe
rã altar overa vaꞌe guigua ma xee ae aiporu ꞌrã xembaꞌekuaa aguã — heꞌi.
16 Haꞌe ramo huvixa Acaz ojapo ukaague rami meme sacerdote Urias ojapo.
 

17 Haꞌe gui mbaꞌemo rendarã omoĩ mbyre gui ma huvixa Acaz ojaya
 

imbotya oĩ vaꞌekue, haꞌe gui hiꞌáry gui omboi hyꞌa ikuai vaꞌekue. Haꞌe gui
mbaꞌemo yy mbotya oĩ vaꞌe voi omboi vaka raꞌangaa overa vaꞌe guigua
áry oĩague gui, haꞌe vy ita ombojopeague áry rive ju omboguejy. 18 Omboi  

avi oo oikeaty aoꞌiarã omoĩ mbyre sábado py anhoꞌi oiporu vaꞌekue.

Senhor ro roka katy gui omboi avi huvixa oikeaty. Haꞌe vaꞌekue ma
omboipa, Assíria pygua huvixa oipotaa rami rive.

2 Crônicas 28.26,27
19 Haꞌe
gui oĩve rei tema Acaz rekokue regua. Haꞌe rami avi mbaꞌemo
ojapo vaꞌekue haꞌe javi noĩ ꞌrã teve kuaxia Judá pygua huvixa kuery

m
 16.9 Damasco ma Síria hyvy re opena vaꞌe huvixa retã, aỹ peve voi.
 677 2 Reis 16​, ​17

rekokue oĩa re? 20 Haꞌe gui Acaz ndoikoveveiꞌi ma guamoĩ kueryague

 

rami. Haꞌe ramo onhono porãa tuu kuery rupa yvýry, Davi rekoague py.
Haꞌe ramo taꞌy Ezequias ju oĩ hekovia.

Israel pygua huvixa Oséias oĩ jave guare

17   Doze
maꞌetỹ re ma Acaz Judá pygua huvixa oĩ rire Elá raꞌy
1

Oséias oĩ Israel pygua ruvixarã. Samaria py ae opena nove maꞌetỹ

peve. 2 Haꞌe vaꞌe ma haꞌeveꞌỹ vaꞌe ojapo oikovy Senhor renonde rupi, teĩ
 

huvixa ymavegua kuery rami eꞌỹ guive.

Samaria tetã re ipoꞌakaa haꞌe Israel kuery escravo-rã ogueraapaa ague

3  Haꞌegui ma Oséias rovai ou Assíria pygua huvixa Salmaneser. Haꞌe
vaꞌe rembiguai Oséias oiko, ixupe mbaꞌemo omeꞌẽ oikovy guive. 4 Haꞌe  

ramo Assíria pygua huvixa ojeupe “Xere Oséias opuꞌã” heꞌi, mbaꞌeta
Egito pygua huvixa Sô oĩa katy ayvu mombeꞌuarã omondouka ramo, haꞌe
jypy guare rami eꞌỹ nomeꞌẽvei kuerei mbaꞌemo huvixa Assíria pygua pe,
maꞌetỹ nhavõ omeꞌẽague rami eꞌỹ. Haꞌe nunga rupi Assíria pygua huvixa
ojokua vy omboty nhuã py. 5 Mbaꞌeta huvixa Assíria pygua ma ijyvy jave
 

rupi oiko vy Samaria tetã re ou vy mboapy maꞌetỹ re ojoko. 6 Oséias nove

 

maꞌetỹ re ma oĩ rire Assíria pygua huvixa ipoꞌaka Samaria re. Haꞌe vy

ogueraapa Israel kuery oyvy Assíria katy. Haꞌe rami vy Hala tetã py ju
omboekoa, Habar haꞌe Gozã yakã yvýry, haꞌe gui Média pygua kuery retã
ikuai vaꞌe rupi.

Mbaꞌe ojapo vai rã pa ogueraapaa ague

7 Haꞌe vaꞌe nunga oiko rakaꞌe mbaꞌeta Senhor nguuete pe Israel
kuery ojejavypa ramo, Egito yvy gui oguerupa rire teĩ, Egito pygua
huvixa Faraó poꞌakaa rupi ikuaiague gui. Haꞌe rami rire teĩ amboae
regua tuuete ramigua kuery ju haꞌe kuery omboete okuapy. 8 Yvy regua
 

kuery reko rupi ikuai, Israel kuery renonde gui Senhor oipeꞌapa
vaꞌekue rekokue rupi ae, haꞌe Israel pygua huvixa kuery amboae rami
rei omboꞌeague rami. 9 Haꞌe rami vy Senhor nguuete rovai Israel kuery
 

ojapo haꞌeveꞌỹ vaꞌe. Haꞌe vy yvyꞌã rupi ojapo okuapy haꞌe kuery oikuaa
rami rive ombojerovia atyrã, guekoa ikuai vaꞌe rupi, nhoarõa kuery
ikuaia haꞌe tetã ikorapa vaꞌe haꞌe javi rupi. 10 Haꞌe vy yvyꞌã rupi haꞌe
 

yvyra rogueana ikuai vaꞌe haꞌe javi guýry rupi omopuꞌã avi imoꞌamy
ita haꞌe yvyra taꞌangaarã. 11 Ombojeroviaaty yvyꞌã rupi ikuai vaꞌe haꞌe
 

javi py oapy okuapy heakuã porã vaꞌe, haꞌe kuery renonde gui Senhor
amboae regua oipeꞌapa vaꞌekue reko rami ae ju. Haꞌe vy opa marã ikuai
Senhor ombopoxy aguã rami rive. 12 Mbaꞌemo raꞌangaa pe rive ikuai.
 

Haꞌe vaꞌe nunga re Senhor ijayvu vy aipoeꞌi: “Haꞌe ramigua peẽ kuery
ndapejapoi ꞌrã”, heꞌi vaꞌekue ri. 13 Mbaꞌeta profeta haꞌe imbaꞌekuaa vaꞌe
 
2 Reis 17 678

kuery haꞌe javi rupi Senhor ijayvu vaꞌekue Israel haꞌe Judá kuery pe.
Haꞌe vy aipoeꞌi: “Pejepeꞌa nho ke tape vai rupi pendekuaia gui, haꞌe gui
pemoĩ porã xee ajapo uka vaꞌe haꞌe ayvu aeja vaꞌekue, lei peneramoĩ
kuery pe ambopara uka vaꞌekue xerembiguai profeta kuery pe”, heꞌi
vaꞌekue. 14 Haꞌe rami teĩ haꞌe kuery noendu potai okuapy. Haꞌe rami
 

ꞌrãgue py inhakã ratãve tema ojeꞌoivy nonheꞌẽ renduxei vy, guamoĩ

kuery Senhor nguuete re ndojeroviaiague rami ae ju. 15 Haꞌe kuery
 

noendu potai okuapy ayvu Senhor oeja vaꞌekue haꞌe guamoĩ kuery reve
guexeve guarã ojapo vaꞌekue re, neĩ haꞌe kuery pe ijayvu ete jepiague
re. Haꞌe rami ꞌrãgue py taꞌangaa ndovarei vaꞌe pe rive ikuai, haꞌe kuery
ae ju ndovarei vaꞌe ikuai peve. Mbaꞌeta amboae regua kuery reko rupi
ikuai, Senhor “Napendekuai ꞌrã haꞌe rami”, heꞌi vaꞌekue ri. 16 Senhor
 

nguuete ojapo uka vaꞌekue haꞌe kuery omboykepa vy haꞌe kuery oikuaa
rami rive ojapo okuapy taꞌangaarã mbaꞌemo rykukue gui. Mokoĩ toro raꞌy
raꞌangaarã ojapo, haꞌe yvyra omopuꞌã avi imoꞌamy mbaꞌemo raꞌangaarã
rive. Haꞌe vy omboete okuapy yva re ikuai vaꞌe, haꞌe tuuete ramigua Baal
pe rive ikuai. 17 Guaꞌy haꞌe guajy kuery ae oapy okuapy nguuete ramigua
 

pe omeꞌẽ vy. Haꞌe vy onhemboꞌe okuapy imbaꞌekuaa aguã re rive, oexaꞌã

kuaa vaꞌe kuery re anho ojerovia vy. Senhor renonde rupi ojeko meꞌẽ
okuapy haꞌeveꞌỹ vaꞌe ojapo aguã, ombopoxy aguã rami rive. 18 Haꞌe nunga
 

rupi Senhor ojou vai ete Israel kuery, haꞌe vy guenonde gui oipeꞌapa.
Omombytave ranhe vaꞌe ma Judá kuery anho.
19 Haꞌe rami teĩ Judá kuery voi nomoĩ porãi Senhor nguuete ojapo uka
 

vaꞌekue. Haꞌe rami ꞌrãgue py Israel kuery ikuaia rami ae ju ikuai. 20 Haꞌe
 

nunga rupi Senhor oeja Israel kuery regua haꞌe javi. Omoingo axy rei vy
omboaxapa hovaigua kuery po py, guenonde gui oipeꞌapa peve.
21 Mbaꞌeta Davi ramymino kuery po gui Senhor Israel kuery oipeꞌapa
 

ma rire Nabote raꞌy Jeroboão nguvixarã haꞌe kuery omoĩ okuapy

ramo haꞌe vaꞌe ojapo Israel kuery Senhor re ojeroviaague gui ojepeꞌa
vy ojejavypa aguã rami. 22 Haꞌe rami vy Israel kuery ikuai Jeroboão
 

ojejavyague rupi anho, neĩ peteĩgueve ma voi ndojepeꞌai haꞌe rami ikuaia
gui, 23 Senhor guenonde gui Israel kuery oipeꞌapa peve, guembiguai
 

profeta kuery rupi ijayvuague haꞌe javi rami vy. Haꞌe rami vy Assíria yvy
katy escravo-rã ogueraa ukapa rakaꞌe Israel kuery, aỹ peve haꞌe py ae
ikuai.

Assíria pygua huvixa Samaria tetã py hekoa vaꞌerã ogueru rukaveague

24  Haꞌegui ma huvixa Assíria pygua ogueru rukave ju Babilônia tetã
pygua, Cuta, Ava, Hamate haꞌe Sefarvaim gui, Samaria tetã py hekoa
vaꞌerã Israel kuery rekoague py. Haꞌe ramo Samaria tetã re haꞌe kuery
ipoꞌaka ma vy onhemboekoa okuapy haꞌe katy tetã ikuai vaꞌe haꞌe javi
rupi. 25 Haꞌe kuery ikuai ypy jave Senhor renonde ojererokyjea rupi eꞌỹ
 
 679 2 Reis 17

ranhe ikuai. Haꞌe ramo haꞌe kuery mbyte rupi Senhor ombou guary
haꞌe kuery vaꞌe regua jukaarã. 26 Haꞌe ramo Assíria pygua huvixa pe
 

omombeꞌua vy aipoꞌea:
— Samaria tetã py hekoa aguã remondouka vaꞌekue ma ndoikuaai rei
okuapy haꞌe vaꞌe yvy regua tuuete ombojerovia aguã. Haꞌe nunga rupi ae
haꞌe kuery mbyte rupi ombou rima guary, haꞌe ramo ojukapa raiꞌi, haꞌe
pygua tuuete nombojerovia kuaai okuapy ramo — ꞌea.
27 Haꞌe ramo Assíria pygua huvixa aipoeꞌi uka:
 

— Peraa ju haꞌe katy peteĩ sacerdote haꞌe gui peru vaꞌekue, haꞌe katy
oo vy haꞌe kuery omboꞌe oikovy aguã haꞌe pygua tuuete ombojerovia
aguã re — heꞌi. 28 Haꞌe ramo oo ju peteĩ sacerdote Samaria gui ogueru
 

pyre, haꞌe vy Betel py oiko. Haꞌe vaꞌe ma nhomboꞌe oikovy Senhor

renonde ojererokyjea rupi ikuai aguã re.

Samaria pygua kuery joo rami eꞌỹ-eꞌỹ rei ombojerovia okuapyague

29 Haꞌe
rami teĩ peteĩ-teĩ regua ojapo teri okuapy haꞌe kuery ruete
raꞌangaa rive tetã py ikuaia rupi, haꞌe omopuꞌã imoꞌamy yvyꞌã rupi
ombojerovia atyrã Samaria pygua kuery ojapo vaꞌekue haꞌe javi py.
30 Haꞌe rami vy Babilônia guigua kuery ojapo okuapy Sucote-Benote
 

raꞌangaa, Cuta guigua ma Nergal raꞌangaa ojapo okuapy, Hamate guigua

ma Asima raꞌangaa ojapo, 31 Aveu kuery ma Nibaz haꞌe Tartaque raꞌangaa
 

ojapo, haꞌe rã Sefarvaim guigua kuery ma guaꞌy haꞌe guajy kuery ae oapy
okuapy tata py nguuete raꞌangaa Adrameleque haꞌe Anameleque peguarã.
32 Haꞌe rami rei teĩ Senhor ojererokyjea rupi avi ikuai, vaꞌeri haꞌe kuery
 

regua omoĩ avi okuapy sacerdote kuery ombojeroviaaty yvyꞌã rupi ikuai
vaꞌe py, haꞌe pygua kuery re vy mbaꞌemo omeꞌẽ aguã. 33 Haꞌe rami py
 

Senhor ojererokyjea rupi ikuai vaꞌeri nguuete raꞌangaa ombojeroviaa

rupi avi ju, haꞌe kuery ikuaiague pygua kuery reko rami vy.
34 Aỹ peve ma haꞌe kuery gueko ymague rupi ae tema ikuai. Senhor
 

renonde ojererokyjea rupi eꞌỹ ikuai, oayvu haꞌe oipotaa oeja vaꞌekue rupi eꞌỹ
guive, neĩ lei Jacó ramymino kuery pe Senhor ombopara uka vy ojapo uka
vaꞌekue rupi. Haꞌe vaꞌe ma omboery ju Israel rakaꞌe. 35 Mbaꞌeta haꞌe kuery
 

reve Senhor guexeve guarã ojapo vy aipoeꞌi vaꞌekue: “Pembojerovia eme

tuuete mboae rive, neĩ haꞌe nunga renonde rupi peĩ eme penerenapyꞌã re,
haꞌe kuery pe pendekuai eme, pemeꞌẽ eme mbaꞌemo guive. 36 Senhor pe  

anho haꞌeve, Egito yvy gui opoꞌaka etea rupi haꞌe opo oupi reve penerenoẽ
vaꞌekue pe ae. Henonde ma pejererokyjea rupi pendekuai, henonde
penerenapyꞌã re peĩ ꞌrã guive, haꞌe ixupe ae ꞌrã pemeꞌẽ mbaꞌemo. 37 Haꞌe gui
 

oayvu haꞌe oipotaa oeja vaꞌekue, lei, haꞌe nunga pendevy ojapo uka vaꞌekue
ma pemoĩ porã pota ꞌrã ára nhavõ. Haꞌe rã tuuete mboae ramigua ma
pembojerovia eme. 38 Penderexarai eme guive guexeve guarã ojapo vaꞌekue
 

re. Pembojerovia eme tuuete mboae ramigua rive. 39 Senhor Penderuete

 
2 Reis 17​, ​18 680

renonde pejererokyjea rupi anho ꞌrã pendekuai. Haꞌe ramo pendereraa

jepepa ꞌrã penderovaigua kuery po gui”, heꞌi vaꞌekue.
40 Haꞌe rami teĩ haꞌe kuery ndojapyxakai haꞌe nunga re. Haꞌe rami
 

ꞌrãgue py gueko ymague rupi ae tema ikuai. 41 Haꞌe rami py haꞌe vaꞌe
 

regua kuery ma Senhor ojererokyjea rupi ikuai vaꞌeri ombojerovia avi

okuapy taꞌangaarã haꞌe kuery ae ojapo vaꞌekue. Guamoĩ kuery ikuaiague
rami ae ju taꞌy kuery haꞌe hamymino kuery voi ikuai, aỹ peve.

2 Crônicas 29.1,2

18   Haꞌe
gui mboapy maꞌetỹ re ma Elá raꞌy Oséias Israel pygua huvixa
1

oĩ jave py Acaz raꞌy Ezequias oĩ Judá pygua ruvixarã. 2 Haꞌe vaꞌe

 

oĩ ypyꞌi jave vinte e cinco maꞌetỹ oguereko, haꞌe vy vinte e nove maꞌetỹ re
opena Jerusalém py. Ixy ma Zacarias rajy Abi. 3 Haꞌe vaꞌe ma haꞌevea ramigua
 

ojapo oikovy Senhor renonde rupi, guamoĩ Davi ojapoague haꞌe javi rami.
4 Ombojeroviaaty yvyꞌã rupi ikuai vaꞌekue ombovaipa vy omopẽmba ita
 

omopuꞌã mbyre, oitypa guive taꞌangaarã yvyra omopuꞌã mbyre. Omboaꞌypa

mboi raꞌangaa overa vaꞌe guigua Moisés ojapo vaꞌekue, mbaꞌeta haꞌe vaꞌe jave
haꞌe vaꞌe pe Israel kuery oapy ꞌrã okuapy heakuã porã vaꞌe, Neustã omboery
vy. 5 Ezequias ma ojerovia oikovy Senhor Israel kuery ruete re. Haꞌe oĩ rire
 

ndaꞌipovei haꞌekue ramigua, Judá pygua huvixa kuery ma voi ndoikoi, neĩ
haꞌe oiko eꞌỹ mbove voi. 6 Mbaꞌeta Senhor pe ae ma voi oiko, ndojepeꞌai ixupe
 

oikoa gui, haꞌe vy omoĩ porãmba Moisés rupi Senhor ojapo uka vaꞌekue.
7 Haꞌe ramo hexeve Senhor oiko. Mamo rã rei ooa py tema haꞌevea ramigua
 

meme ojapo. Assíria pygua huvixa rovai re opuꞌã, oipota vaꞌe ndojapoxevei vy.
8 Ojukapa guive filisteu kuery Gaza haꞌe ijyvýry tekoa ikuai vaꞌe peve, harõa
 

kuery oikuaa potaaty haꞌe tetã ikorapa vaꞌe py voi.

9 Haꞌe gui ma irundy maꞌetỹ re ma huvixa Ezequias oĩ jave, haꞌe sete
 

maꞌetỹ re ma Elá raꞌy Oséias Israel pygua huvixa oĩ jave py ou Assíria

pygua huvixa Salmaneser kuery Samaria tetã re, haꞌe vy ojokopa. 10 Haꞌe 

gui mboapy maꞌetỹa py ipoꞌaka. Haꞌe vaꞌe jave py mboapy meme maꞌetỹ
ma ojapo Ezequias oĩague, haꞌe nove maꞌetỹ ojapo Israel pygua huvixa
Oséias oĩague. 11 Assíria pygua huvixa ma oyvy katy ae ogueraapa Israel
 

kuery haꞌe javi. Hala py ju omboekoa, Habor katyꞌi Gozã yakã yvýry,
tetã Média pygua kuery rekoa ikuai vaꞌe rupi guive. 12 Haꞌe nunga oiko
 

mbaꞌeta Senhor nguuete haꞌe kuery nonheꞌẽ rendui okuapy rire. Senhor
guexeve guarã ojapo vaꞌekue rupi eꞌỹ ikuai, hembiguai Moisés ojapo uka
vaꞌekue rupi eꞌỹ guive. Noendu potai, haꞌe ndojapoi guive okuapy.

2 Crônicas 32.1‑8; Isaías 36.1‑3
13  Haꞌe
gui catorze maꞌetỹa re ma huvixa Ezequias oĩ jave py ou Assíria
pygua huvixa Senaqueribe. Haꞌe vaꞌe ma Judá regua tetã ikorapa vaꞌe
haꞌe javi re opuꞌã vy ipoꞌaka.
 681 2 Reis 18

14  Haꞌe
ramo Judá pygua huvixa Ezequias ma Laquis tetã py omondouka
guembiguai huvixa Assíria pygua oĩa katy. Haꞌe vy aipoeꞌi uka:
— Haꞌeveꞌỹa rami aiko vaꞌekue. Ejepeꞌa ke xeyvy gui. Haꞌe gui opa
mbaꞌe remeꞌẽ uka vaꞌe tema ameꞌẽmba ꞌrã ndevy — heꞌi uka.
Haꞌe ramo huvixa Assíria pygua ojapo Judá pygua huvixa Ezequias
dez mil quilos prata haꞌe mil quilos ouro omeꞌẽ aguã rami. 15 Haꞌe ramo
 

ixupe Ezequias omeꞌẽ prata Senhor ropy ojou vaꞌekue haꞌe javi, ngoo
py ae omoĩ porã vaꞌekue guive. 16 Haꞌe rami vy Senhor pegua templo
 

rokẽ haꞌe ijyta oĩ vaꞌe gui Ezequias omboipa ouro Judá pygua huvixa ae
omonheovãague. Haꞌe nunga haꞌe javi omeꞌẽ avi Assíria pygua huvixa pe.
17 Haꞌe ramive ma Assíria pygua huvixa Laquis tetã py oĩa gui
 

omondouka reta xondaro kuery Jerusalém py huvixa Ezequias oĩa katy,

Tartã, Rabe-Saris haꞌe Rabsaqué rupive. Haꞌe vaꞌe kuery ma Jerusalém
tetã py oupa. Ovaẽmba ma vy ijatypa okuapy yy omboty pyre yvyꞌã re oĩ
vaꞌe gui yy oxyry ouvyaty rovai katy, tape ao joiaty kuery yvy via yvýry.
18 Haꞌe rami vy haꞌe kuery oenoĩ uka huvixa Ezequias. Haꞌe ramo haꞌe
 

kuery ijaty okuapya py huvixa ombou uka guembiguai kuery Hilquias

raꞌy Eliaquim huvixa ro re opena vaꞌety, kuaxia para re opena vaꞌe Sebna,
haꞌe gui Asafe raꞌy Joá mbaꞌemo oiko vaꞌekue mboparaaty.

2 Crônicas 32.9‑20; Isaías 36.4‑22
19 Haꞌe
ramo haꞌe kuery pe Rabsaqué aipoeꞌi:
— Aipopeje ke Ezequias pe: Po rami Assíria pygua huvixa yvateve vaꞌe
ijayvu: Mbaꞌe nunga re tu rejerovia? 20 Haꞌe ramo ndevy pe xeayvu: Ndee
 

ore kuery re repuꞌã aguã re renhembopyꞌaa ma ayvu riveꞌi. Marã ramigua

kuery re tu rejerovia reikovy, xerovai repuꞌã aguã? 21 Egito pygua kuery
 

re rima rejerovia, haꞌe rami teĩ haꞌe kuery ma popoka takua ovopa vaꞌe
ramigua rive, mbaꞌeta haꞌe vaꞌe re amongue ojeko rã ipo py oixuꞌupa ꞌrã.
Haꞌe ramigua ae ꞌrã oiko Egito pygua huvixa Faraó haꞌe hexe ojerovia
vaꞌe kuery haꞌe javi re. 22 Haꞌe rã xapyꞌa rei xevy aipopeje ꞌrã: “Ore ma
 

Senhor Oreruete re ae rojerovia vaꞌe”, peje teĩ haꞌe vaꞌe peguare eꞌỹ teve
ombojeroviaaty yvyꞌã rupi ikuai vaꞌe haꞌe altar Ezequias oitypa vaꞌekue?
Mbaꞌeta haꞌe ma Judá haꞌe Jerusalém pygua kuery pe aipoeꞌi vaꞌekue:
“Kovaꞌe altar Jerusalém py oĩ vaꞌe katy anho ꞌrã pembojerovia pekuapy”,
heꞌi vaꞌekue pendevy. 23 Haꞌe nunga rupi ejerure na xeruvixa Assíria
 

pygua pe, haꞌe gui xee ma ameꞌẽ ꞌrã ndevy dois mil kavaju, xapyꞌa rei
avakue hiꞌáry guarã rejou ri ramo. 24 Mbaꞌe re tu rejerovia reikovy Egito
 

pygua karóxa haꞌe kavaju árygua kuery re? Mbaꞌeta xeruvixa rembiguai
yvyĩgueve teĩ nderakykue monha ꞌrã. 25 Haꞌe gui xapyꞌa rei xee ndaꞌu
 

Senhor reveꞌỹ ri aju peneretã amomba aguã? Any, mbaꞌeta Senhor

ae xevy aipoeꞌi: “Tereo ke, epuꞌã haꞌe kuery yvy re, haꞌe emomba”, heꞌi
vaꞌekue xevy.
2 Reis 18 682

26  Haꞌe
rami rã Rabsaqué pe Hilquias raꞌy Eliaquim, Sebna haꞌe Joá
ombovai vy aipoeꞌi okuapy:
— Rojerure ndevy: Ore nerembiguai kuery pe ndeayvu ke aramaico
ayvu py anho, roendu kuaa rã. Ndeayvuve eme judeu kuery ayvu py, heta
vaꞌe kuery tetã kora áry rupi ikuai vaꞌe oendu kuaa eꞌỹ aguã — heꞌi.
27 Haꞌe rami teĩ Rabsaqué ombovai:
 

— Haꞌe gui pẽvy haꞌe penderuvixa remiendurã anho teve xeruvixa

xembou xeayvu aguã? Avakue tetã kora áry rupi ikuai vaꞌe pe guive eꞌỹ
teve xeayvu, mbaꞌeta peẽ kuery rami avi haꞌe kuery voi ikuai guepoxi
hoꞌu haꞌe otyrai ae oyꞌu okuapy aguã rami — heꞌi. n
28 Haꞌe rami vy Rabsaqué opuꞌã vy ijayvu atãve hoꞌamy judeu kuery
 

ayvu py. Haꞌe vy aipoeꞌi:

— Pejapyxaka ke Assíria pygua huvixa yvateve vaꞌe ayvu re. 29 Po  

rami xeruvixa ijayvu: “Penhembotavy uka eme Ezequias pe, mbaꞌeta

haꞌe ma napendereraa jepei ꞌrã xepo gui. 30 Ezequias tapendeapo eme
 

Senhor re pejerovia aguã rami, mbaꞌeta aipoeꞌi: ‘Senhor nhandereraa

jepe ꞌrãe, haꞌe vy kovaꞌe tetã nomboaxai ꞌrã Assíria pygua huvixa po
py’, heꞌi ꞌrã.” 31 Pejapyxaka eme Ezequias ayvu re. Mbaꞌeta po rami
 

Assíria pygua huvixa ijayvu: “Pejapo ke xereve peteĩ rami nhandekuai

aguã, haꞌe vy peju xea katy. Haꞌe rami vy peteĩ-teĩ pekaru ꞌrã penembaꞌe
vinho haꞌe figoꞌa re, haꞌe penembaꞌe ygua gui ae ꞌrã peyꞌu pekuapy,
32 xee pendeyvy re xee aju peve. Haꞌe gui ma xee rogueraa ꞌrã peteĩ yvy
 

pendeyvy rami ae itui vaꞌe katy. Haꞌe vaꞌe yvy ma mbaꞌemo aju haꞌe uva
rykue oikoa, mbojape haꞌe uva, oliveira ty haꞌe ei oata eꞌỹa, peiko puku
aguã pemanomba eꞌỹ re. Haꞌe nunga rupi pejapyxa eme Ezequias ayvu
re. Mbaꞌeta penembotavya rupi rive ‘Senhor nhandereraa jepe ꞌrã’,
heꞌi pẽvy. 33 Mbaꞌeta yvy regua kuery ruete raꞌangaa ikuai vaꞌe ndaꞌu
 

ogueraa jepe ri yvy Assíria pygua huvixa po gui? 34 Mbaꞌeta mamo tu

 

ikuai Hamate haꞌe Arpade pygua kuery ruete raꞌangaa? Mamo tu ikuai
Sefarvaim, Hena haꞌe Iva pygua kuery ruete raꞌangaa? Haꞌe kuery ndaꞌu
ogueraa jepe rakaꞌe Samaria tetã xepo gui? 35 Mbaꞌeta haꞌe vaꞌe yvy re
 

ikuai vaꞌe ruete raꞌangaa regua mavaꞌe rei ogueraa jepe oyvy xepo gui.
Mbaꞌexa ꞌrã tu haꞌvy Senhor ogueraa jepe Jerusalém xepo gui?” heꞌi.
36 Haꞌe rami heta vaꞌe kuery oendu teĩ okyrirĩmba okuapy, peteĩve ma
 

voi nombovai, huvixa “Pembovai eme” heꞌi rire. 37 Haꞌe ramo Hilquias
 

raꞌy Eliaquim mbaꞌemo re opena vaꞌety, kuaxia re opena vaꞌety Sebna

haꞌe Asafe raꞌy Joá mbaꞌemo oiko vaꞌekue ombopara vaꞌety jogueru ju
Ezequias oĩa py. Oao omondoropa vaꞌekue reve ou vy ixupe omombeꞌu
okuapy Rabsaqué ijayvuague haꞌe javi.

n
 18.27 Haꞌe rami ijayvu, mbaꞌeta tetã ojokopa haꞌe pygua kuery hoꞌu vaꞌerã haꞌe yy oyꞌu
aguã ojou eꞌỹ aguã, tetã re ipoꞌakaxe vy.
 683 2 Reis 19

Isaías 37.1‑7

19   Haꞌe
nunga huvixa Ezequias oendu vy omondoro oao, haꞌe
1

ajukue voxa guigua py rive onheovãmba vy oike Senhor pegua

oo py. 2 Haꞌe rami vy Amoz raꞌy profeta Isaías oĩa katy omondouka ngoo
 

re opena vaꞌety Eliaquim ajukue voxa guigua py onheovã vaꞌekue reve,

kuaxia re opena vaꞌety Sebna haꞌe sacerdote kuery yvatekueve vaꞌe guive,
3 Isaías pe haꞌe kuery aipoeꞌi aguã:
 

— Po rami Ezequias aipoeꞌi: “Kovaꞌe ára ma jajexavai aguã haꞌe

nhanembopagaa rã nhaxĩmba aguã ára, kunha oikuavãꞌi ta teĩ oguereko
ete aguã naꞌimbaraetevei vaꞌe rami nhandekuai. 4 Mbaꞌeta Assíria pygua
 

huvixa remimbou Rabsaqué ijayvu vaꞌekue Nhanderuete oikove vaꞌe

rovai. Ijayvua Senhor Nderuete oendu vy ijayvu ete ꞌrãgue. Haꞌe nunga
rupi ejapukai ke ixupe jakuaveꞌi teri vaꞌe re”, heꞌi aguã.
5 Haꞌe ramo Isaías oĩa py huvixa Ezequias rembiguai kuery ou ramo
 

6 Isaías aipoeꞌi haꞌe kuery pe:

 

— Aipopeje ke penderuvixa pe: “Po rami Senhor ijayvu: Ekyje eme ayvu
rendu vaꞌekue káuxa. Haꞌe vaꞌe ayvu rupi ma xerovai ae Assíria pygua huvixa
rembiguai kuery ijayvu okuapy. 7Haꞌe rami teĩ hexe ambou ꞌrã peteĩ nheꞌẽ
 

imongyjearã. Haꞌe ramo ixupe mbaꞌemo omombeꞌua rã oendu vy ojepeꞌa ju ꞌrã

ovy oyvy katy ae. Haꞌe gui ma haꞌe py ajapo ꞌrã kyxe py ojukaa aguã rami”, heꞌi.

Isaías 37.8‑13
8 Haꞌe gui ma Rabsaqué oo ju vy oikuaa Assíria pygua huvixa kuery Libna tetã

re opuꞌã okuapya, mbaꞌeta oendu ma voi huvixa Laquis tetã re opuꞌãa gui ojepeꞌa
ma ovyague. 9 Assíria pygua huvixa oendu avi “Etiópia pygua huvixa Tiraca ma
 

je ou oiny nderovai opuꞌã vy”, ꞌea ramo. Haꞌe rami vy peteĩgue ju Ezequias oĩa
katy omondouka guembiguai kuery. Haꞌe vy aipoeꞌi uka haꞌe kuery pe:
10 — Po rami pendeayvu ꞌrã Judá pygua huvixa Ezequias pe: “Enhembotavy
 

uka eme nderuete re rejeroviaa py. Mbaꞌeta aipoꞌre: ‘Jerusalém tetã ma

nomboaxai ꞌrã Assíria pygua huvixa po py’, ꞌre. 11 Ndee nerendui teve Assíria
 

pygua huvixa kuery yvy jave re ojapo vaꞌekue? Mbaꞌeta omomba ete. Haꞌe nunga
rupi ndee rexaꞌã ri tyꞌy reo jepe aguã? 12 Mbaꞌeta yvy regua ruete raꞌangaa ikuai
 

vaꞌe ndaꞌu ogueraa jepe ri rakaꞌe xeramoĩ kuery omomba aguã gui? Haꞌe vaꞌe
kuery ma Gozã, Harã haꞌe Rezefe pygua, haꞌe Éden ramymino kuery Telassar
py ikuai vaꞌekue. 13 Haꞌe mamo tu oiko aỹ Hamate pygua huvixa, haꞌe Arpade,
 

Sefarvaim tetã, Hena haꞌe Iva pygua huxixa kuery?” — heꞌi uka.

Isaías 37.14‑20
14  Haꞌe
gui ma tembiguai kuery po gui kuaxia para Ezequias ojopy vy
ogueroayvu. Haꞌe rami vy Senhor pegua oo py oike vy oexa uka imoiny
henonde. 15 Haꞌe rami vy Senhor renonde ojapukai vy aipoeꞌi:
 
2 Reis 19 684

— Senhor Israel kuery ruete, anjo kuery pepo áry rupi reguapy reiny
vaꞌe repenaa py, ndee anhoꞌi reiko yvy jave regua kuery ruete. Ndee
ma yva haꞌe yvy apoare. 16 Senhor, ejapyxaka rendu pota aguã. Eipeꞌa
 

ke nderexa, rexa pota aguã. Haꞌe vy endu pota Senaqueribe ijayvuague

haꞌe javi re, mbaꞌeta Oreruete reikove vaꞌe, nderovai ae ijayvu. 17 Haꞌe
 

gui Senhor, anhetẽ ete ae Assíria pygua huvixa kuery omomba rakaꞌe
yvy regua ikuai vaꞌe, haꞌe kuery yvy guive. 18 Haꞌe gui oapypa guive haꞌe
 

kuery ruete raꞌangaa oguereko vaꞌekue. Haꞌe rami avi haꞌe nunga ma
tuuete eꞌỹ ae, avakue rembiapo, yvyra haꞌe ita guigua rive. Haꞌe nunga
rupi ae omomba. 19 Haꞌe ramo Senhor Oreruete, orereraa jepe ke ipo gui,
 

yvy regua haꞌe javi oikuaa aguã ndee anho Senhor reikoa — heꞌi.

Isaías 37.21‑35
20  Haꞌe
gui Amoz raꞌy Isaías oayvu ogueraa uka Ezequias pe:
— Po rami Senhor Israel kuery ruete ijayvu: Assíria pygua huvixa
Senaqueribe káuxa xevy rejerure ramo xee aendu ae ma. 21 Haꞌe rami vy
 

po rami xee Senhor xeayvu hexe. Ndere ma kunhataĩgueꞌi Sião pygua

rajy kuery opuka rei okuapy. Nderakykue Jerusalém pygua rajy kuery
oguerova-rova oakã. 22 Mbaꞌeta mavaꞌe re tu ndeayvu vai? Mavaꞌe tu
 

rejojai? Mavaꞌe rovai rupi tu ndeayvu haꞌe nderexa py remaꞌẽ vaikue rei?
Xee Israel kuery ruete xekyꞌa eꞌỹ vaꞌe rovai ae. 23 Mbaꞌeta nerembiguai
 

kuery remboꞌe Senhor rovai ijayvu aguã re. Haꞌe vy aipoꞌre: “Xekaróxa
reta vaꞌe vy ajeupi ꞌrã yvyty áry peve, Líbano yvy re mombyryvea rupi
teĩ. Xee aitypa ꞌrã haꞌe py yary yvatekueve haꞌe cipreste iporãgueve ikuai
vaꞌe, avaẽ ꞌrã mombyryvea py apyta aguã, kaꞌaguy inhanavea py peve.
24 Haꞌe gui yvy ajoꞌo vy ayꞌu amboae regua kuery pegua yy gui, haꞌe Egito
 

yvy re apyrõ vy rive amombirupa yakã ikuai vaꞌe”, ꞌre vaꞌekue.

25 — Haꞌe rami teĩ nerendui teve yma rupi ma voi xee ae amoĩ haꞌe
 

vaꞌe nunga oiko aguã, ymave guive anhembopyꞌa ae ma haꞌe rami aguã
re? Haꞌe rami vy aỹ ma amoingo ete ma haꞌe nungakue. Xee ae aipotaa
rami vy ndee rembovaipa karamboae tetã ikorapa vaꞌekue. 26 Haꞌe nunga
 

rupi ae haꞌe pygua kuery ikangypa, okyjepa haꞌe oxĩmba rei rakaꞌe. Haꞌe
rami vy okanhymba vyvoi nhuũ rami rive, eꞌỹ vy jai rogue pyau, nhuũ
oo aoꞌia áry henhoĩ rive vaꞌe rami, eꞌỹ vy mbaꞌemo onhotỹ mbyre ijaju
eꞌỹ re okaipa vaꞌe rami rive. 27 Haꞌe rã xee ma aikuaa porã reguapy reiny
 

rã, repuꞌã reovy haꞌe reike ju rejuvy nhavõ, haꞌe gui xerovai repuꞌã reia
guive. 28 Haꞌe ramo xerovai repuꞌã reia haꞌe renhemboyvate reia aendupa
 

ma vy aỹ ma nexĩ re amoĩ ꞌrã tyꞌaĩ ndereruarã, ndejuru re amoĩ avi ꞌrã

juru xã, haꞌe rami vy ajapo ꞌrã rejuague rupi ae ju rejevy aguã rami.
29 — Haꞌe gui ndee Ezequias reikuaa aguã ma povaꞌe ꞌrã oiko: Aỹ kovaꞌe
 

maꞌetỹ ma peẽ kuery pekaru ꞌrã mbaꞌemo haꞌe ae gui henhoĩ vaꞌekue
re, haꞌe gui amboae maꞌetỹ ma haꞌe vaꞌekue gui ikuai vaꞌekue re ju ꞌrã
 685 2 Reis 19​, ​20

pekaru. Haꞌe rã mboapy maꞌetỹa py ma penhotỹ ju ꞌrã mbaꞌemo, haꞌe

gui pemonoꞌõ ꞌrã. Penhotỹ ꞌrã uva, hiꞌa peꞌu aguã. 30 Haꞌe gui Judá regua
 

rembyre oo jepe vaꞌekue ma hapo ju ꞌrã yvy katy, haꞌe vy hiꞌárykue ma

hiꞌa ju ꞌrã. 31 Mbaꞌeta Jerusalém tetã py ikuai ꞌrã okuave vaꞌe, Sião yvyty
 

re ikuai ꞌrã oo jepe vaꞌekue. Senhor ixondaro reta vaꞌe ae ꞌrã ojapo,
nhanderayvu etea rupi.
32 — Mbaꞌeta po rami Senhor ijayvu Assíria pygua huvixa rekorã re:
 

“Haꞌe ma kovaꞌe tetã py ndoikei ꞌrãe, neĩ peteĩve huꞌy nomomboi ꞌrã tetã
katy, huꞌy jokoa reve nonhembojai ꞌrã ouvy, neĩ yvy nomboꞌyvatei ꞌrã
guive tetã kora áry rupi ojeupi aguã. 33 Haꞌe rami ꞌrãgue py tape ouague
 

rupi ae ju ꞌrã ojevy. Kovaꞌe tetã py ndoikei ꞌrãe”, heꞌi Senhor. 34 “Mbaꞌeta
 

xee ae ajoko ꞌrã tetã araa jepe vy, xejee haꞌe xerembiguai Davi re amaꞌẽ
vy”, heꞌi.

2 Crônicas 32.21,22; Isaías 37.36‑38
35  Haꞌe gui ma haꞌe vaꞌe pyavyve anjo Senhor-a guigua ou vy Assíria
pygua kuery ijatya rupi ojuka cento e oitenta e cinco mil. Koꞌẽgue
okuaveꞌi vaꞌe ovy vy oexa rã hetekue rive ikuai. 36 Haꞌe ramo Assíria
 

pygua huvixa Senaqueribe ojepeꞌa ju ovy. Ojevy vy ngetã ae Nínive py ju

opyta. 37 Haꞌe gui ma nguuete raꞌangaa Nisroque pegua opy omboetea py
 

oĩ jave taꞌy kuery ae Adrameleque haꞌe Sarezer ojuka kyxe py. Haꞌe vy
onhamba jogueravy Ararate yvy katy. Haꞌe ramo taꞌy Esar-Hadom ju oĩ
nguu rekovia.

2 Crônicas 32.24; Isaías 38.1‑8

20   Haꞌe
vaꞌe jave py huvixa Ezequias imbaꞌeaxy vy omano ta ma
1

oupy. Haꞌe ramo oĩa py ou Amoz raꞌy profeta Isaías. Haꞌe vy

aipoeꞌi ixupe:
— Po rami Senhor ijayvu: “Emoatyrõ mbaꞌemo ndero py ikuai vaꞌe,
mbaꞌeta remano ꞌrã, ndereikovevei ta ma”, heꞌi.
2 Haꞌe ramo Ezequias ojere vy ngoo mbotya re ngova omboja oupy. Haꞌe
 

vy Senhor pe ojerure vy aipoeꞌi:

3 — Senhor, ajerure ndevy. Nemaꞌenduꞌa ke nerenonde rupi haꞌevea
 

rami aikoague re, xepyꞌa haꞌe javi py. Haꞌevea ramigua ajapo aikovy
vaꞌekue nerenonde rupi — heꞌi. Haꞌe vy ojaeꞌo vaipa oupy.
4 Haꞌe gui Isaías ma tetã mbyte gui oo eꞌỹ mbove ma voi ixupe Senhor
 

ombou ju oayvu. Haꞌe vy aipoeꞌi:

5 — Ejevy ke, haꞌe vy aipoꞌre xevygua kuery ruvixa Ezequias vaꞌe
 

pe: Po rami Senhor neramoĩ Davi ruete vaꞌe ijayvu: “Xee aendu ma
renhemboꞌea, nderexay aexa guive. Maꞌẽ, xee romonguera ꞌrã. Haꞌe ramo
mboapy araa py reo ꞌrã Senhor pegua oo py. 6 Haꞌe vy amoĩve ꞌrã ndeꞌára
 

quinze maꞌetỹ peve ju, haꞌe rogueraa jepe ꞌrã Assíria pygua huvixa po
2 Reis 20 686

gui, kovaꞌe tetã guive. Aepy ꞌrã kovaꞌe tetã xejee haꞌe xerembiguai Davi re
amaꞌẽ vy”, heꞌi.
7 Isaías aipoeꞌive ju:
 

— Peru ke peteĩ figo ruꞌũgue — heꞌi ramo haꞌe kuery ogueru vy omoĩ
huvixa ai re. Haꞌe ramo okuera ju.
8 Ezequias aipoeꞌi Isaías pe:
 

— Mbaꞌexagua hexa pyrã tu aexa ꞌrã aikuaa aguã Senhor xemonguera

ete ꞌrãa, mboapy araa py Senhor pegua oo py aa aguã?
9 Isaías ombovai:
 

— Povaꞌe nunga Senhor oexa uka ꞌrã ndevy, reikuaa aguã oayvuague
ojapo ꞌrãa. Mavaꞌe pa reipotave? Escada rupi kuarayꞌã tenonde katy oove
ma voi ꞌrã dez pyrõa, tyrã pa hakykue katy?
10 Haꞌe ramo Ezequias aipoeꞌi:
 

— Ndaxyiꞌi ae guive dez pyrõa kuarayꞌã tenonde katy oove vyvoi. Haꞌe
rami aguã ma ndaꞌevei. Haꞌe rami ꞌrãgue py tojevy ju dez pyrõa hakykue
katy — heꞌi.
11 Haꞌe ramo Senhor pe profeta Isaías ojapukai ramo escada Acaz
 

ojapo vaꞌekue rupi ojapo dez pyrõa hakykue katy ju ojevy aguã rami.

Isaías 39.1‑8
12  Haꞌevaꞌe jave py Babilônia pygua huvixa Baladã raꞌy Merodaque-
Baladã vaꞌe ma “Huvixa Ezequias haxy oupy” ꞌea rã oendu vy oĩa katy
ombou kuaxia para, mbaꞌemo omeꞌẽ vaꞌerã reve. 13 Haꞌe ramo herua
 

kuery ovaẽ rã Ezequias oguerovyꞌa vy haꞌe kuery pe oexa uka mbaꞌemo

omoĩ porãaty py oguereko vaꞌe haꞌe javi: prata, ouro, tembiꞌu irũrã, azeite
iporãve vaꞌe haꞌe tembiporu joe opuꞌãa pygua. Omoĩ porãaty py ikuai vaꞌe
haꞌe javi oexa uka. Neĩ peteĩꞌi voi Ezequias ndoexa ukai haꞌe kuery pe,
ngoo py ae, neĩ openaa haꞌe javi rupi oguereko vaꞌe.
14 Haꞌe ramo huvixa Ezequias oĩa py profeta Isaías ou vy oporandu
 

ixupe:
— Mbaꞌe nunga re tu avakue ou vaꞌekue ijayvu okuapy raꞌe? Magui tu
ou okuapy ndea py?
Ezequias ombovai:
— Peteĩ yvy mombyryvea gui ou, Babilônia gui ae — heꞌi.
15 Haꞌe ramo oporanduve ju:
 

— Mbaꞌe tu haꞌe kuery oexa okuapy ndero py?

Ezequias ombovai:
— Xero py oexa okuapy mbaꞌemo ikuai vaꞌe haꞌe javi. Xembaꞌe amoĩ
porãaty py oĩ vaꞌe regua neĩ peteĩve ndaexa ukai haꞌe kuery pe — heꞌi.
16 Haꞌe gui ma Isaías aipoeꞌi Ezequias pe:
 

— Endu haꞌvy Senhor ixondaro reta vaꞌe ayvu. 17 “Ovaẽ ꞌrã ára ndero
 

py ikuai vaꞌe haꞌe javi Babilônia yvy katy oguerapaa aguã, ymave guive
 687 2 Reis 20​, ​21

neramoĩ kuery omoĩ porã vaꞌekue kovaꞌe ára peve. Ndoejaai ꞌrã neĩ peteĩ
regua ma voi”, heꞌi Senhor. 18 Nderaꞌy kuery rereko vaꞌekue ae voi
 

ogueraapaa avi ꞌrã okuapy, Babilônia pygua huvixa ro py oaꞌyĩjo pyre

meme ikuai aguã — heꞌi. o
19 Haꞌe ramo Ezequias aipoeꞌi Isaías pe:
 

— Povaꞌe ayvu Senhor guigua remombeꞌu vaꞌe ma haꞌeve vaꞌe — heꞌi,

ojeupe ae “Xee aikuaa rã aikovea ja mbyꞌa porã anho haꞌe haꞌevepa reiꞌi
ta merami”, heꞌi vy.

2 Crônicas 32.32,33
20  Haꞌe
gui oĩve rei tema Ezequias rekokue regua. Haꞌe rami avi yy
omboty vy tetã mbyte peve yy ogueru aguã haperã ojapoague, haꞌe
mbaꞌemo opoꞌakaa rupi ojapo vaꞌekue haꞌe javi noĩ ꞌrã teve kuaxia Judá
pygua huvixa kuery rekokue oĩa re? 21 Haꞌe gui Ezequias ndoikoveveiꞌi ma
 

guamoĩ kueryague rami. Haꞌe ramo taꞌy Manassés ju oĩ nguu rekovia.

2 Crônicas 33.1‑9

21   Manassésma doze maꞌetỹ oguereko jave py oĩ huvixarã. Haꞌe

1

vy cinqüenta e cinco maꞌetỹ re opena Jerusalém py. Ixy rery ma

Hefzibá. 2 Haꞌe vaꞌe ma haꞌeveꞌỹ vaꞌe ojapo oikovy Senhor renonde rupi,
 

amboae regua kuery Israel kuery renonde gui Senhor oipeꞌapa vaꞌekue
ikuaiague rami ae ju. 3 Haꞌe rami vy omoatyrõmba ju ombojeroviaaty
 

yvyꞌã rupi ikuai vaꞌe nguu Ezequias ombovaipa vaꞌekue, altar Baal
peguarã ojapo reta guive. Omopuꞌã avi imoꞌamy taꞌangaarã yvyra guigua
Israel pygua huvixa Acabe omopuꞌã vaꞌekue ramigua. Haꞌe vy guenapyꞌã
re oĩ yva re jaxy-tata ikuaia katy omboetea rupi. 4 Senhor pegua opy
 

rupi eteve voi ojapo altar-rã, Senhor aipoeꞌiague: “Jerusalém py amoĩ

ꞌrã xerery”, heꞌiague py. 5 Senhor pegua oo roka mokoĩve oĩ vaꞌe rupi
 

ojapo avi altar jaxy-tata yva re ikuai vaꞌe haꞌe javi peguarã. 6 Haꞌe rami
 

vy guaꞌy ae oapy reve omeꞌẽ, haꞌe arai rupi rive imbaꞌekuaa haꞌe oexaꞌã
oikovy. Oporandu uka oikovy omanogue mboayvua haꞌe imbaꞌevyky vaꞌe
kuery pe rive. Haꞌe rami vy Senhor renonde rupi ojapo oikovy haꞌeveꞌỹ
vaꞌe meme, ombopoxy aguã rami rive. 7 Haꞌe vy yvyra gui taꞌangaarã
 

ojapo uka vaꞌekue omoĩ avi opy Davi haꞌe taꞌy Salomão pe Senhor
aipoeꞌiague vaꞌe py: “Kovaꞌe oo haꞌe Jerusalém tetã aiporavo Israel regua
haꞌe javi gui, haꞌe py xerery amoĩ aguã rakaꞌe rã peve guarã. 8 Mbaꞌeta  

xee ajapo uka vaꞌekue haꞌe lei xerembiguai Moisés ijayvuague haꞌe javi
rupi Israel kuery ikuai ramo xee namoxẽvei ꞌrã tuu kuery yvyrã ameꞌẽ
vaꞌekue gui oguata rei aguã rami”, heꞌiague py ae. 9 Haꞌe rami teĩ haꞌe
 

o
 20.18 Haꞌe vaꞌe jave ma huvixave kuery oaꞌyĩjo uka ꞌrã guembiguai kuery ngoo rupi
guarã.
2 Reis 21 688

kuery noendu potai okuapy. Haꞌe rami vy Manassés oguerojejavy ramo

amboae regua Israel kuery renonde gui Senhor omomba vaꞌekue gui
heko vaive okuapy.

Judá kuery ombopaga aguã re ijayvuague

10  Haꞌenunga rupi Senhor ijayvu guembiguai kuery profeta ikuai vaꞌe
rupi. Haꞌe vy aipoeꞌi:
11 — Haꞌe rami ete Judá pygua huvixa Manassés ojeguaru pyrã ojapo
 

oikovy. Haꞌe vaꞌe oĩ eꞌỹ mbove amorreu kuery ikuaiague gui ndaꞌeveive
vaꞌe ojapo taꞌangaa oguereko vaꞌe rupi Judá kuery voi ojejavy aguã
rami. 12 Haꞌe rire Senhor Israel kuery ruete aipoeꞌi: “Maꞌẽ, Jerusalém
 

haꞌe Judá re ambou ꞌrã mbaꞌemo vai, haꞌe nunga oendu vaꞌe rei ijapyxa
jovaive nheꞌẽmba ꞌrã nhemondyi gui. 13 Haꞌe rami vy Jerusalém áry rupi
 

amoatã ꞌrã ixã haꞌãarã, Samaria haꞌe Acabe ro pygua kuery aaꞌãague
rami avi. Haꞌe rami vy Jerusalém tetã gui aipeꞌapa ꞌrã ikuai vaꞌe, hyꞌa
oikyꞌaꞌo vy ombovapy vaꞌe rami. 14 Haꞌe rami vy aejapa ꞌrã xevygua kuery
 

rembyrekue, hovaigua kuery po py amboaxapa vy. Haꞌe ramo hovaigua

kuery ojuka haꞌe ogueraa aguã rami rive ꞌrã ikuai, 15 mbaꞌeta xerenonde
 

rupi haꞌe kuery ojapo okuapy haꞌeveꞌỹ vaꞌe xembopoxy aguã rami rive,
jypy tuu kuery Egito yvy gui oupaa ára guive aỹ peve. 16 Haꞌe rami ae
 

avi Manassés omoẽ reta ojejavy eꞌỹ vaꞌe ruguy, Jerusalém haꞌe javi rupi
omonyẽmba peve. Oguerojejavypa avi Judá kuery, Senhor renonde rupi
haꞌeveꞌỹ vaꞌe ojapoa py.”

2 Crônicas 33.18‑20
17 Haꞌegui oĩve rei tema Manassés rekokue regua. Haꞌe rami avi
ojejavyague, haꞌe mbaꞌemo ojapo vaꞌekue haꞌe javi noĩ ꞌrã teve kuaxia
Judá pygua huvixa kuery rekokue oĩa re? 18 Haꞌe gui Manassés
 

ndoikoveveiꞌi ma guamoĩ kueryague rami. Haꞌe ramo onhono porãa hoo

py yvotyty ituia py, Uzá py ae. Haꞌe gui taꞌy Amom ju oĩ nguu rekovia.

2 Crônicas 33.21‑25
19 Amom ma vinte e dois maꞌetỹ oguereko huvixa oĩ ypyꞌi jave py.
Haꞌe gui mokoĩ maꞌetỹ re eteꞌi opena Jerusalém py. Ixy ma Mesulemete,
Jotbá pygua Haruz rajy. 20 Senhor renonde rupi haꞌeveꞌỹ vaꞌe anho ojapo
 

oikovy, nguu Manassés ojapoague rami. 21 Nguu oikoague haꞌe javiꞌi rupi
 

oiko, mbaꞌemo raꞌangaa tuu ojerovaiague re ae ju ojerovia, omboete

guive. 22 Haꞌe rami vy Senhor nguu kuery ruete gui ojepeꞌa vy Senhor
 

guigua tape rupi ndoikovei. 23 Haꞌe ramo huvixa Amom rovai hembiguai
 

kuery jogueroayvu vy hoo py ae ojuka okuapy. 24 Haꞌe rã ijyvy re ae ikuai

 

vaꞌe ju ojukapa huvixa Amom jukaare kuery. Haꞌe rami vy taꞌy Josias ju
omoĩ okuapy hekovia.
 689 2 Reis 21​, ​22

25  Haꞌegui oĩve rei tema Amom rekokue regua. Haꞌe rami avi mbaꞌemo
ojapo vaꞌekue haꞌe javi noĩ ꞌrã teve kuaxia Judá pygua huvixa kuery
rekokue oĩa re? 26 Haꞌe gui onhono porãa yvotyty Uzá py oĩ vaꞌe py. Haꞌe
 

ramo taꞌy Josias oĩ nguu rekovia.

2 Crônicas 34.1,2

22   Josias
ma oito maꞌetỹ oguereko huvixa oĩ ypyꞌi jave py. Haꞌe
1

vy trinta e um maꞌetỹ re opena Jerusalém py. Ixy ma Jedida,

Bozcate pygua Adaías rajy. 2 Haꞌe vaꞌe ma Senhor renonde rupi haꞌevea
 

ramigua ojapo oikovy, guamoĩ Davi ojapoague haꞌe javi rupi. Haꞌe vy
ndojepeꞌai oiporu kuaa katy, neĩ oiporu kuaa eꞌỹa katy ma voi.

2 Crônicas 34.8‑13
3  Huvixa Josias dezoito maꞌetỹ re ma oĩ jave py omondouka kuaxia re
opena vaꞌety Azalias raꞌy Safã, Mesulão ramymino vaꞌe Senhor pegua oo
katy. 4 Haꞌe vy ixupe aipoeꞌi:
 

— Tereo ke sacerdote yvateve vaꞌe Hilquias-a katy, reipapa aguã

peráta Senhor pegua opy ogueru pyre. Haꞌe vaꞌe peráta ma heta
vaꞌe kuery omeꞌẽ rã okẽ rarõa kuery omonoꞌõ vaꞌekue. 5 Haꞌe kuery
 

tomboaxapa Senhor pegua opy rupi ombaꞌeapo vaꞌe kuery re opena

vaꞌe kuery po py. Haꞌe kuery ju omboekovia aguã Senhor pegua opy
rupi ombaꞌeapo vaꞌe kuery pe. Haꞌe rami vy ꞌrãe opy rupi ivaipaague
ikuai vaꞌe omoatyrõmba okuapy. 6 Yvyra gui mbaꞌemo ojapo vaꞌe,
 

oo apoa haꞌe ita re ombaꞌeapo vaꞌe kuery pe ꞌrã omboekovia. Haꞌe

gui ojogua ꞌrã yvyra haꞌe ita omoatyrõ mbyre, opy rupi ivaipaague
omoatyrõmba aguã — heꞌi. 7 Ombaꞌeapo vaꞌe kuery ma opa mbaꞌe
 

py ojeroviapy ikuai ramo ndoikuaa potavei haꞌe kuery po py peráta

omboaxa pyre re.

2 Crônicas 34.14‑18
8  Haꞌegui sacerdote yvateve vaꞌe Hilquias aipoeꞌi kuaxia re opena
vaꞌety Safã pe:
— Senhor pegua opy xee ajou kuaxia para lei oĩa — heꞌi. Haꞌe rami vy
Safã pe Hilquias omeꞌẽ ramo ogueroayvu.
9 Haꞌe gui kuaxia re opena vaꞌety Safã ma huvixaa py ou vy ixupe
 

omombeꞌu. Haꞌe vy aipoeꞌi:

— Nerembiguai kuery oipapapa ma peráta Senhor pegua opy omoĩ
porã mbyre, haꞌe omboaxapa ma Senhor pegua opy rupi ombaꞌeapo vaꞌe
kuery re opena vaꞌe kuery po py.
10 Haꞌe gui Safã omombeꞌuve ju huvixa pe. Haꞌe vy aipoeꞌi:
 

— Sacerdote Hilquias ma xevy omeꞌẽ kovaꞌe kuaxia para — heꞌi. Haꞌe

rami vy huvixa renonde py Safã ogueroayvu.
2 Reis 22​, ​23 690

2 Crônicas 34.19‑28
11 Kuaxia
para lei oĩa ogueroayvu rã huvixa oendu vy omondoropa oao.
12  Haꞌerami vy huvixa ijayvu sacerdote Hilquias, Safã raꞌy Aicão, Micaías
raꞌy Acbor, nhomongeta vaꞌety Safã haꞌe guembiguai Asaías pe. Haꞌe vy
aipoeꞌi haꞌe kuery pe:
13 — Tapeo ke, peporandu uka Senhor pe xereko re, haꞌe heta vaꞌe
 

kuery Judá regua haꞌe javi re. Mbaꞌeta nhanderovai Senhor poxya hendy
vaipa, mbaꞌeta kovaꞌe kuaxia para re ayvu oĩ vaꞌe re nhaneramoĩ kuery
ndojapyxaka potai, neĩ nhanderekorã re ipara oĩ vaꞌe haꞌe javi re ma voi
rire — heꞌi.
14 Haꞌe ramo sacerdote Hilquias, Aicão, Acbor, Safã haꞌe Asaías ojeꞌoi
 

Jerusalém tetã yvyꞌã guy katy profeta kunha Hulda oikoa py. Haꞌe vaꞌe
ma Harás raꞌy Ticvá raꞌy Salum sacerdote kuery ao re opena vaꞌety raꞌyxy.
Haꞌe gui kunha vaꞌe pe haꞌe kuery omombeꞌu okuapy oiko vaꞌekue.
15 Haꞌe ramo haꞌe kuery pe kunha vaꞌe aipoeꞌi:
 

— Po rami Senhor Israel kuery ruete aipoeꞌi uka: “Aipopeje ava xea py
penembouare pe: 16 Po rami Senhor ijayvu: Maꞌẽ, mbaꞌemo vai ambou
 

ꞌrã kovaꞌe tekoa haꞌe apy ikuai vaꞌe re, kuaxia para Judá pygua huvixa
ogueroayvu uka vaꞌekue haꞌe javi rami vy. 17 Mbaꞌeta haꞌe kuery xerejapa
 

vy amboae regua tuuete ramigua kuery pe oapy okuapy heakuã porã

vaꞌe, opo py mbaꞌemo ojapo vaꞌekue py xembopoxy aguã rami rive. Haꞌe
nunga rupi xepoxya hendy ma kovaꞌe tekoa áry, ndoguei ꞌrã guive”, heꞌi.
18 Haꞌe rã Judá pygua huvixa Senhor pe peporandu uka aguã penembou
 

vaꞌekue pe pemombeꞌu ꞌrã: “Po rami Senhor Israel kuery ruete ijayvu,
ayvu rendu vaꞌekue omombeꞌu porãve vy: 19 ‘Ndee ma rendu kovaꞌe tekoa
 

haꞌe apy hekoa vaꞌe kuery amomba aguã re xeayvu vai rã, haꞌe rami vy
xee Senhor renonde py renhemoꞌyvyĩꞌi vy ndeao remondoro haꞌe rejaeꞌo
vaꞌekue. Haꞌe vaꞌe ma xee ju aendu’, heꞌi Senhor. 20 ‘Haꞌe nunga rupi xee
 

romombytuꞌu ꞌrã neramoĩ kueryague rami, haꞌe rã nenhono porãa ꞌrã,

nderexa py rexa eꞌỹ aguã mbaꞌemo vai kovaꞌe tekoa re ambou rã’, heꞌi.”
Haꞌe ramo kunha vaꞌe ombovaiague haꞌe kuery omombeꞌu okuapy
huvixa pe.

2 Crônicas 34.29‑33

23   Haꞌe
gui ma huvixa oenoĩ uka ijayvu nhomongeta vaꞌety kuery
1

Judá re haꞌe Jerusalém py ikuai vaꞌe oĩa py onhemboatypa

okuapy aguã. 2 Haꞌe gui Judá regua avakue, Jerusalém pygua, sacerdote,
 

profeta haꞌe heta vaꞌe kuery haꞌe javi reve huvixa oo Senhor pegua oo
katy. Yvyĩgueve haꞌe yvatekueve guive ojeꞌoi. Haꞌe rami vy haꞌe kuery
oendu pavẽa py huvixa ogueroayvu kuaxia para Senhor pegua opy
ojou pyre. Guexeve guarã ojapo vaꞌekue regua ayvu oĩ vaꞌe haꞌe javi
 691 2 Reis 23

ogueroayvu. 3 Haꞌe vy oo yta hiꞌaĩ vaꞌe yvýry huvixa opuꞌã hoꞌamy vy

 

Senhor renonde ojapo ixupe anho haꞌe kuery ikuai aguã, opyꞌa haꞌe
onheꞌẽ haꞌe javi py ojapopa okuapy aguã Senhor ojapo uka vaꞌekue,
ijayvua haꞌe oipotaa, haꞌe rami vy ayvu kuaxia para re oĩ vaꞌe rupi ikuai
aguã, Senhor guexeve guarã ojapo vaꞌekue rupi anho. Haꞌe ramo heta
vaꞌe kuery haꞌe javi onhemboayvu okuapy haꞌe vaꞌe ayvu rupi ikuai aguã
re.

2 Crônicas 34.3‑7
4  Haꞌe gui ma huvixa ijayvu sacerdote yvateve vaꞌe Hilquias, sacerdote
yvyĩgueve haꞌe okẽ rarõa kuery pe, Senhor pegua templo ropy gui
haꞌe kuery oipeꞌapa aguã tembiporu Baal peguarã ojapo pyre, haꞌe
gui taꞌangaarã yvyra omopuꞌã mbyre haꞌe yva re jaxy-tata ikuai vaꞌe
peguarã ojapo pyre haꞌe javi. Haꞌe rami vy Jerusalém gui mombyrya py
oapypa, Cedrom nhuũndy py, haꞌe gui tanhimbukue ma ogueraa Betel
katy. 5 Oipeꞌapa guive sacerdote kuery Judá rupi haꞌe Jerusalém yvýry
 

ombojeroviaaty yvyꞌã rupi ikuai vaꞌe peguarã Judá pygua huvixa kuery
omoĩ vaꞌekue. Haꞌe vaꞌe kuery ma tuuete ramigua pe heakuã porã vaꞌe
oapy vaꞌekue, Baal pe, kuaray, jaxy, koꞌẽ mbija haꞌe jaxy-tata haꞌe javi
pe. 6 Haꞌe rami vy Senhor pegua opy gui oipeꞌa avi taꞌangaarã yvyra
 

omopuꞌã mbyre, haꞌe vy Jerusalém gui mombyrya py ogueraa Cedrom

yvyugua peve. Haꞌe vaꞌe ma oapypa vy omonguꞌipa, haꞌe vy haꞌe pyguare
rupa ikuai vaꞌe áry rupi omombopa. 7 Oitypa avi Senhor pegua oka py
 

oo avakue ombojeroviaa rupi itavy rei okuapyague. Haꞌe vaꞌe opy rupi
kunhague ojapo vaꞌekue ooꞌi ajukue guigua taꞌangaarã yvyra omopuꞌã
vaꞌekue rorã. 8 Haꞌe gui ma ogueru rukapa sacerdote kuery Judá regua
 

tetã py ikuaiague gui, haꞌe vy omongyꞌapa ombojeroviaaty yvyꞌã rupi

ikuai vaꞌe haꞌe kuery heakuã porã vaꞌe oapyaty vaꞌekue, Geba guive
Berseba peve. Haꞌe vy oitypa avi altar tetã rokẽ py oĩ vaꞌekue, tetã
re opena vaꞌety Josué pegua okẽ regua oiporu kuaa eꞌỹa re. 9 Haꞌe rã
 

ombojeroviaaty yvyꞌã rupi sacerdote kuery ikuai vaꞌekue pe ma mbaꞌeve

ndoapy ukai Senhor pegua altar Jerusalém py oĩ vaꞌe áry, mbojape
mbovua revegua eꞌỹ guyvy kuery reve hoꞌu okuapy vaꞌeri.
10 Haꞌe gui huvixa omongyꞌapa avi Hinom raꞌy kuery yvyugua re Tofete oĩ
 

vaꞌekue, haꞌe py avave rei guaꞌy eꞌỹ vy guajy kuery ndoapyavei aguã taꞌangaa
Moloque peguarã. 11 Oipeꞌapa avi kavaju Judá pygua huvixa kuery kuaray re
 

ojeroviaa rupi omboaxa vaꞌekue. Haꞌe vaꞌe ma Senhor pegua oka py opyta
vaꞌekue jaikeaty rexei, opy rupi opena vaꞌety Natã-Meleque renda katyꞌi
rupi. Haꞌe rã karóxa kuaray peguarã omboaxa vaꞌekue ma oapypa. 12 Huvixa
 

oipeꞌapa avi Acaz rendakue yrýry rupi altar ikuai vaꞌekue, oo áry rupi. Haꞌe
vaꞌe altar ma Judá pygua huvixa kuery haꞌe Manassés ojapo vaꞌekue Senhor
pegua oka mokoĩ oĩ vaꞌe rupi. Haꞌe vaꞌe omboaꞌypa vy oipeꞌapa heravy. Haꞌe
2 Reis 23 692

vy ikuꞌikue ma omombo Cedrom yakã áry rupi. 13 Huvixa omongyꞌapa avi

 

ombojeroviaaty Jerusalém katyꞌi yvyꞌã rupi ikuai vaꞌekue, yvyty mbaꞌemo

omombaaty katyꞌi ijaxu eꞌỹa re. Haꞌe vaꞌe ma Sidom pygua kuery haꞌeveꞌỹ
vaꞌe Astarote pe ojapo atyrã Israel pygua huvixa Salomão omopuꞌã vaꞌekue,
haꞌe Moabe pygua kuery Camo pe, haꞌe gui Amom raꞌy kuery ruete ramigua
ojeguarupy Milcom pe ojapo atyrã vaꞌekue voi. 14 Haꞌe rami ae avi omboaꞌypa
 

ita omopuꞌã mbyre, taꞌangaarã yvyra omopuꞌã mbyre voi ojayapa. Haꞌe vy
haꞌe nunga ikuaiague rupi omonyẽmba imoiny avakue kãgue.

Betel py altar oĩ vaꞌekue ju omongyꞌapa haꞌe oitypaague

15  Huvixa
oity avi altar Betel py oĩ vaꞌekue, haꞌe yvyꞌã rupi ombojerovia
atyrã Nebate raꞌy Jeroboão ojapo vaꞌekue Israel kuery oguerojejavy
aguã. Ombovaipa ombojeroviaaty yvyꞌã re oĩ vaꞌekue, altar oĩ vaꞌekue
ma omonguꞌipa, haꞌe oapypa taꞌangaarã yvyra omopuꞌã mbyre. 16 Haꞌe  

gui huvixa Josias omaꞌẽ-maꞌẽ vy oexa yvyra rupa yvyꞌã re ikuai vaꞌe.
Haꞌe vaꞌe gui ma ikãgue ikuai vaꞌekue oguenoẽ ukapa vy oapypa altar
oĩ vaꞌe áry. Haꞌe vy omongyꞌapa, Senhor ayvu Nhanderuete remimboꞌe
omombeꞌu ma voiague rami vy. p
17 Haꞌe gui huvixa oporandu:
 

— Mavaꞌe rupa markaague tu pe py xee aexa vaꞌe?

Haꞌe rã tetã pygua avakue ombovai okuapy:
— Pevaꞌe ma ava Nhanderuete remimboꞌe Judá gui ou vaꞌekue rupa.
Haꞌe vaꞌe ma omombeꞌu ma voi vaꞌekue Betel py altar oĩ vaꞌe ndee
remongyꞌa ꞌrãa — heꞌi okuapy.
18 Haꞌe ramo Josias aipoeꞌi:
 

— Tove haꞌvy taꞌitui. Avave rei topena eme ikãgue re — heꞌi. Haꞌe
ramo haꞌe vaꞌe kãgue ma haꞌe kuery oeja okuapy, Samaria gui profeta ou
vaꞌekue kãgue haꞌe py oĩ vaꞌe reve.
19 Haꞌe gui Samaria re tetã ikuai vaꞌe rupi ju Josias ombovaipa yvyꞌã
 

rupi ombojerovia atyrã Israel pygua huvixa kuery ojapo vaꞌekue Senhor
ombopoxy aguã rami rive. Haꞌe vaꞌe re ju ojapo Betel rupi ojapoague haꞌe
javi rami. 20 Haꞌe vy altar haꞌe py ikuai vaꞌe áry ae ojukapa sacerdote
 

kuery ombojeroviaaty yvyꞌã rupi ikuai vaꞌe peguare, haꞌe vy ikãgue ma

oapypa hiꞌáry. Haꞌe gui mae ma ojevy ju Jerusalém katy.

2 Crônicas 35.1‑19
21 Haꞌe
gui ma heta vaꞌe kuery haꞌe javi pe huvixa omombeꞌu uka vy
aipoeꞌi:
— Páscoa ára pejapo ngaru Senhor Penderuete peguarã, kuaxia para
re guexeve guarã ojapo vaꞌekue oĩa rami vy — heꞌi. 22 Haꞌe ramo Páscoa
 

p
 23.16 Haꞌe vaꞌe ayvu jaexa ꞌrã 1 Reis 13.1‑32 py.
 693 2 Reis 23

ára ngaru ojapo okuapy vaꞌe ramigua ma neĩ peteĩgueve ma voi ndojapoai
teri Israel rerekoa kuery opena jave, neĩ Israel haꞌe Judá pygua huvixa
kuery opena jave ma voi. 23 Huvixa Josias dezoito maꞌetỹ re ma oĩa py
 

ojapo okuapy Páscoa ára ngaru Senhor peguarã, Jerusalém py.

Josias Nhanderuete pe ete oikoague

24  Josiasomomba avi omanogue mboayvua haꞌe imbaꞌevyky vaꞌe kuery,
opy rupi taꞌangaa ikuai vaꞌekue, taꞌangaa mboae, haꞌe Judá yvy re haꞌe
Jerusalém py ojeguarupy ikuai vaꞌekue-ekue. Haꞌe rami oiko ojapopa
aguã kuaxia para Senhor ropy sacerdote Hilquias ojou vaꞌekue re lei
oĩa rami vy. 25 Haꞌe oĩ eꞌỹ mbove ma ndoikoi teri huvixa haꞌe ramigua,
 

mbaꞌeta opyꞌa, onheꞌẽ haꞌe ombaraetea haꞌe javi py Senhor pe ojeko meꞌẽ
vaꞌe, Moisés lei ombopara vaꞌekue haꞌe javi rami vy. Haꞌe vaꞌe rire ma
haꞌekue ramigua ete ju ndoikovei guive.
26 Haꞌe rami avi Senhor ndaꞌipoxy veꞌỹi guive Judá rovai, Manassés opa
 

marã ombopoxy aguã rami ojapo vai rire. 27 Haꞌe rami vy Senhor aipoeꞌi:
 

— Judá regua voi aipeꞌapa ꞌrã xerenonde gui, Israel regua aipeꞌaague
rami ae ju. Haꞌe rami vy aeja ꞌrã kovaꞌe tetã Jerusalém xejeupe guarã
aiporavo vaꞌekue ri, xevygua oo “Haꞌe py oĩ ꞌrã xerery”, haꞌeague voi.

2 Crônicas 35.20‑27
28  Haꞌegui oĩve rei tema Josias rekokue regua. Haꞌe rami avi mbaꞌemo
ojapo vaꞌekue haꞌe javi noĩ ꞌrã teve kuaxia Judá pygua huvixa kuery
rekokue oĩa re? 29 Josias oĩ teri jave ma Egito pygua huvixa Faraó-Neco
 

oo Eufrates yakã katy Assíria pygua huvixa rovai. Haꞌe ramo Neco
rovai ju Josias oo vy hexe opuꞌã ramo ojuka, Megido py. 30 Hetekue
 

ma hembiguai kuery ogueru okuapy peteĩ karóxa py. Jerusalém py

oguerovaẽ ma vy onhono porã okuapy huparã oĩ vaꞌekue py ae. Haꞌe rire
ma haꞌe vaꞌe yvy re ikuai vaꞌe kuery Josias raꞌy Jeoacaz ogueraa vy omoĩ
okuapy nguvixarã tuu rekovia.

2 Crônicas 36.1‑4
31 Jeoacaz oĩ ypyꞌi jave py ma vinte e três maꞌetỹ oguereko, haꞌe gui
mboapy jaxy re eteꞌi opena Jerusalém py. Ixy ma Hamutal, Libna pygua
Jeremias rajy. 32 Haꞌe vaꞌe ma haꞌeveꞌỹ vaꞌe ojapo oikovy Senhor renonde
 

rupi, guamoĩ kuery ojapoague haꞌe javi rami. 33 Haꞌe ramo Faraó-Neco
 

omboꞌa uka imoiny Ribla py Hamate yvy re, Jerusalém py opena veꞌỹ
aguã. Haꞌe vy ijyvy re ikuai vaꞌe gui okobra três mil e trezentos quilos
prata haꞌe trinta e três quilos ouro guigua. 34 Huvixarã ma Faraó-Neco
 

omoĩ Josias raꞌy Eliaquim, tuu Josias rekovia opena aguã. Haꞌe vy hery
oguerova vy Jeoaquim ju omboery. Haꞌe rã Jeoacaz ma Egito yvy katy ju
ogueraa. Haꞌe ramo omano haꞌe py.
2 Reis 23​, ​24 694

35  Haꞌe gui ma Jeoaquim prata haꞌe ouro omboaxa Faraó pe. Haꞌe rami
vy oyvy jave rupi omeꞌẽ uka, Faraó ijayvuague rami vy ixupe omboaxapa
aguã. Oyvy re ikuai vaꞌe prata haꞌe ouro omeꞌẽmba aguã rami ojapo,
peteĩ-teĩ gui oipeꞌa haꞌe ae omeꞌẽ ukaa rami vy, Faraó-Neco pe omboaxa
aguã.

2 Crônicas 36.5‑8
36  Jeoaquim ma vinte e cinco maꞌetỹ oguereko jave py huvixa oĩ ypy.
Haꞌe gui onze maꞌetỹ re opena Jerusalém py. Ixy ma Zebida, Ruma pygua
Pedaías rajy. 37 Haꞌe vaꞌe ma haꞌeveꞌỹ vaꞌe anho ojapo oikovy Senhor
 

renonde rupi, guamoĩ kuery ojapoague haꞌe javi rami.

24  Jeoaquim oĩ jave py Babilônia pygua huvixa Nabucodonosor

1  

ou hexe opuꞌã aguã. Haꞌe ramo mboapy maꞌetỹ peve Jeoaquim

oiko hembiguai. Haꞌe vaꞌe rire ma Jeoaquim ju opuꞌã hexe. 2 Haꞌe ramo
 

Jeoaquim rovai Senhor ombou caldeu kuery, Síria pygua, Moabe pygua
haꞌe Amom raꞌy kuery. Judá yvy re ombou ombovaipa aguã, guembiguai
profeta kuery rupi Senhor ijayvuague rami vy. 3 Haꞌe nunga oiko Judá
 

kuery re Senhor ijayvuague rami vy ae, guenonde gui oipeꞌapa aguã,

Manassés opa marã ojejavyague káuxa, 4 ojejavy eꞌỹ vaꞌe kuery ruguy
 

omoẽague káuxa guive, Jerusalém tetã haꞌe javi rupi huguy omoẽ rire.
Haꞌe rami ete ojejavyague ma Senhor nomboguexei.
5 Haꞌe gui oĩve rei tema Jeoaquim rekokue regua. Haꞌe rami avi
 

mbaꞌemo ojapo vaꞌekue haꞌe javi noĩ ꞌrã teve kuaxia Judá pygua huvixa
kuery rekokue oĩa re? 6 Haꞌe gui Jeoaquim ndoikoveveiꞌi ma guamoĩ
 

kueryague rami. Haꞌe ramo taꞌy Joaquim ju oĩ nguu rekovia. 7 Haꞌe rã

 

Egito pygua huvixa ma neĩ peteĩgue ma voi noẽvei oyvy gui. Mbaꞌeta
mbaꞌemo oguereko vaꞌekue haꞌe javi Babilônia pygua huvixa oipeꞌapa ma,
Egito katyꞌi yakãꞌi oĩ vaꞌe guive Eufrates yakã peve.

2 Crônicas 36.9
8  Joaquimma dezoito maꞌetỹ oguereko jave py huvixa oĩ ypy. Haꞌe
gui mboapy jaxy re eteꞌi opena Jerusalém py. Ixy ma Neústa, Jerusalém
pygua Elnatã rajy. 9 Haꞌe vaꞌe ma haꞌeveꞌỹ vaꞌe anho ojapo oikovy Senhor
 

renonde rupi, guamoĩ kuery ojapoague haꞌe javi rami.

Jerusalém gui yvatekueve Nabucodonosor escravo-rã ogueraapaague

10  Haꞌevaꞌe jave py ma Jerusalém katy ou Babilônia pygua huvixa
Nabucodonosor rembiguai kuery. Haꞌe vy ojokopa tetã. 11 Haꞌe gui tetã re
 

Babilônia pygua huvixa Nabucodonosor ae ou, guembiguai kuery ojokopa

okuapy jave. 12 Haꞌe ramo Judá pygua huvixa Joaquim oo Babilônia
 

pygua huvixa reve nhovaexĩ aguã. Ngupive ogueraa oxy, guembiguai

kuery, ojeupegua yvatekueve haꞌe joe opena vaꞌety kuery. Haꞌe ramo
 695 2 Reis 24​, ​25

Babilônia pygua huvixa ogueraa escravo-rã, oito maꞌetỹ re ma oĩ jave py.

13 Ogueraa avi Senhor pegua opy mbaꞌemo omoĩ porã mbyre haꞌe javi,
 

huvixa ro gui guive. Senhor ijayvuague rami vy omboaꞌypa tembiporu

Israel pygua huvixa Salomão ojapo vaꞌekue, ouro guigua Senhor pegua
templo ropy guarã vaꞌekue meme. 14 Haꞌe rami py oipeꞌapa Jerusalém py
 

ikuai vaꞌekue haꞌe javi. Yvatekueve, avakue ipyꞌa guaxukue, mbaꞌemo

apoa haꞌe ferro re ombaꞌeapo vaꞌe kuery haꞌe javi vy ma dez mil ogueraa.
Avave rei ndopytai yvy re, iporiaukueꞌi eꞌỹ vy. 15 Babilônia katy ogueraa
 

Joaquim. Jerusalém gui escravo-rã ogueraa avi huvixa xy, taꞌyxy kuery
haꞌe hembiguai kuery haꞌe javi. 16 Avakue ipyꞌa guaxukueve sete mil
 

ikuai vaꞌe, mbaꞌemo apoa haꞌe ferro re ombaꞌeapo vaꞌe kuery mil ikuai
vaꞌe joe opuꞌã kuaa vaꞌekue meme ma Babilônia pygua huvixa ogueraapa
escravo-rã.
17 Haꞌe gui Joaquim rekovia ma Babilônia pygua huvixa omoĩ tuvyꞌi
 

Matanias. Haꞌe vaꞌe rery oguerova vy Zedequias ju omboery.

2 Crônicas 36.10‑16; Jeremias 52.1‑3
18  Zedequias
ma vinte e um maꞌetỹ oguereko jave py oĩ ypy huvixa.
Haꞌe gui onze maꞌetỹ re opena Jerusalém py. Ixy ma Hamutal, Libna
pygua Jeremias rajy. 19 Haꞌe vaꞌe ma haꞌeveꞌỹ vaꞌe anho ojapo oikovy
 

Senhor renonde rupi, Joaquim ojapoague haꞌe javi rami.

Jeremias 39.1‑7; 52.3‑11
20  Haꞌe
nunga oiko Jerusalém tetã haꞌe Judá pygua kuery rovai Senhor
ipoxy ramo, guenonde gui oipeꞌapa aguã. Haꞌe gui ma huvixa Zedequias
opuꞌã Babilônia pygua huvixa rovai.

25  Zedequias nove maꞌetỹ re ma huvixa oĩ jave, dez jaxya re dez

1  

araa py ma Babilônia pygua huvixa Nabucodonosor ou Jerusalém

py, oxondaro kuery haꞌe javi reve. Tetã re ipoꞌakaxe vy ojokopa okuapy
jovaive re. 2 Onze maꞌetỹ re ma Zedequias oĩ peve ojokopa tetã. 3 Irundy
   

jaxya re nove araa py ma tetã haꞌe javi rupi karuai oiko rã haꞌe pygua
kuery ndojouvei hoꞌu vaꞌerã. 4 Haꞌe vaꞌe jave py oitya tetã kora. Haꞌe ramo
 

haꞌe pygua avakue joe opuꞌãa pygua onhamba pyávy. Mokoĩ kora paꞌũ okẽ
oĩ vaꞌe rupi ojeꞌoi huvixa mbaꞌe yvotyty oĩ vaꞌe yvýry tape oĩ vaꞌe rupi,
caldeu kuery tetã jovaive re ikuai teĩ. Haꞌe rã huvixa ma yvy joja reia
rupi tape oĩ vaꞌe rupi onha. q 5 Haꞌe ramo caldeu regua xondaro kuery ma
 

huvixa Zedequias rakykue ojeꞌoi vy oupity Jericó tetã katyꞌi yvy joja reia
oĩ vaꞌe py. Hexevegua xondaro kuery oaĩmba vy oejapa ojeꞌoivy. 6 Haꞌe  

ramo ojokua reve ogueraa Ribla py Babilônia pygua huvixa oĩa py. Haꞌe

q
 25.4 Caldeu kuery ma Babilônia pygua kuery ae. Haꞌe gui caldeu kuery ruvixa ma
Nabucodonosor (versículo 1).
2 Reis 25 696

ramo ijayvu opaga aguã re. 7 Haꞌe rami vy Zedequias oexaa py ae ojukapa
 

taꞌy kuery. Haꞌe gui ma hexa omombupa. Mokoĩ corrente overa vaꞌe
guigua py ojokua reve ogueraa okuapy Babilônia katy.

2 Crônicas 36.17‑21; Jeremias 39.8‑10; 52.12‑27

8  Dezenovemaꞌetỹ re ma Babilônia pygua huvixa Nabucodonosor oĩ
jave py, peteĩ nhiruĩ jaxya re sete araa py ma peteĩ ou Jerusalém peve,
Babilônia pygua huvixa rembiguai, jopya kuery ruvixa Nebuzaradã. 9 Haꞌe  

vaꞌe ma oapypa Senhor pegua oo, huvixa rogue haꞌe Jerusalém tetã rupi
oo ikuai vaꞌekue haꞌe javi. Oo iporãgueve ikuai vaꞌe oapypa. 10 Haꞌe rami 

vy jopya kuery ruvixa reve caldeu regua xondaro kuery ou vaꞌekue oitypa
okuapy Jerusalém tetã yvýry rupi kora oĩ vaꞌekue. 11 Haꞌe gui jopya kuery
 

ruvixa Nebuzaradã ma heta ogueraa escravo-rã: tetã rupi ikuai vaꞌekue,

Babilônia pygua huvixa pe ojejopy uka vaꞌekue, heta vaꞌe kuery regua
guive. 12 Haꞌe rã iporiaukueve ma jopya kuery ruvixa oejapa uva nhotỹarã
 

haꞌe mbaꞌety rupi ombaꞌeapo vaꞌerã. 13 Caldeu kuery omopẽmba okuapy

 

Senhor pegua oo ytarã overa vaꞌe guigua mokoĩve hiꞌaĩ vaꞌekue, mbaꞌemo
renda haꞌe yy mbotyarã overa vaꞌe gui ojapo pyre, Senhor pegua opy
oĩ vaꞌekue. Haꞌe vy overa vaꞌe oĩ vaꞌekue ogueraapa Babilônia katy.
14 Ogueraa avi oja, pá, tapyĩ araa, heakuã porã vaꞌe ryrukue, tembiporurã
 

overa vaꞌe gui ojapo pyre, haꞌe mbaꞌemo omboetea rupi oiporua vaꞌekue
haꞌe javi. 15 Jopya kuery ruvixa ogueraa avi tapyĩ ryru, hyꞌa guaxu, haꞌe
 

gui ouro haꞌe prata guigua haꞌe javi. 16 Haꞌe gui mokoĩve oo yta hiꞌaĩ
 

vaꞌekue, mbaꞌemo ojoiaty haꞌe mbaꞌemo rendarã Salomão ojapo vaꞌekue

Senhor pegua opy rupi guarã, haꞌe vaꞌe tembiporu re overa vaꞌe oĩ
vaꞌekue haꞌe javi ma jaipapapa vaꞌerã eꞌỹ. 17 Peteĩ-teĩ oo yta yvatekuea ma
 

oito metros, haꞌe gui hiꞌáry ma oĩ ju overa vaꞌe guigua mokoĩ metro yvatea
vaꞌe. Hiꞌárygua yvýry rupi imbojeguaarã kya corrente guigua haꞌe yvyraꞌa
raꞌangaa oĩ vaꞌekue ma overa vaꞌe guigua meme. Haꞌe rã hovai re ijyta hiꞌaĩ
vaꞌe reve ma joegua, kya imbojeguaarã oĩ vaꞌe voi.
18 Jopya kuery ruvixa ogueraa avi sacerdote yvateve vaꞌe Seraías,
 

sacerdote yvyĩve vaꞌe Sofonias, haꞌe gui okẽ rarõa kuery mboapy ikuai
vaꞌekue. 19 Tetã gui ogueraa avi peteĩ xondaro kuery ruvixa oĩ vaꞌekue,
 

haꞌe gui peteĩ nhiruĩ avakue huvixa mongetaaty tetã py ojou vaꞌekue,
haꞌe xondarorã haꞌe py ikuai vaꞌe rery ombopara vaꞌety, haꞌe gui sessenta
avakue haꞌe py hekoa vaꞌekue tetã rupi ojou vaꞌekue. 20 Haꞌe vaꞌe kuery
 

ma jopya kuery ruvixa Nebuzaradã ojokua reve ogueraapa Ribla py

Babilônia pygua huvixa oĩa py.
21 Haꞌe ramo Ribla py ae Babilônia pygua huvixa oipyxo uka vy ojuka
 

ukapa, Hamate yvy re. Haꞌe rami py Judá kuery ijyvy gui ogueraapaa
escravo-rã. 22 Babilônia pygua huvixa Nabucodonosor ma Safã raꞌy Aicão
 

raꞌy Gedalias omoĩ Judá yvy re oeja vaꞌekue re opena vaꞌerã.

 697 2 Reis 25

Ismael Gedalias ojukaague

23  Haꞌegui xondaro ruvixa kuery, hexevegua avakue reve oendu okuapy
Babilônia pygua huvixa Gedalias ju huvixarã omoĩague. Haꞌe rami vy
Mispa py Gedalias oĩa py haꞌe kuery ou okuapy oikuaa porãve aguã. Haꞌe
vaꞌe kuery regua ma Netanias raꞌy Ismael, Careá raꞌy Joanã, netofatita
Tanumete raꞌy Seraías haꞌe maacatita raꞌy Jazanias. Guexevegua avakue
reve ou okuapy.
24 Haꞌe ramo Gedalias onhemboayvu haꞌe kuery pe haꞌe hexevegua
 

avakue ikuai vaꞌe pe. Haꞌe vy aipoeꞌi:

— Pekyje eme caldeu kuery gui. Pepyta tema nhandeyvy re, haꞌe
penheꞌẽ rendu Babilônia pygua huvixa. Haꞌe ramo peẽ kuery pendekuai
porã ꞌrã — heꞌi.
25 Haꞌe rami teĩ sete jaxya py ou Netanias raꞌy Ismael, Elisama
 

ramymino vaꞌe, ipoꞌakave vaꞌe raꞌy. Hexeve ou avi dez avakue. Haꞌe vaꞌe
kuery Gedalias oipyxo ramo omano, judeu haꞌe caldeu kuery Mispa py
hexeve ikuai vaꞌekue voi. 26 Haꞌe ramo heta vaꞌe kuery haꞌe javi caldeu
 

kuery gui okyje vy opuꞌãmba ojeꞌoivy, yvyĩgueve haꞌe yvatekueve,

xondaro ruvixa kuery voi ojeꞌoi Egito yvy katy.

Jeremias 52.31‑34
27 Judá pygua huvixa Joaquim dezessete maꞌetỹ ma escravo-rã
ogueraague ojapo rire, doze jaxya re vinte e sete araa py ma Evil-
Merodaque oĩ Babilônia pygua huvixarã. Haꞌe vaꞌe ma Judá pygua
huvixa Joaquim opoi nhuã py omboꞌaague gui. 28 Haꞌe vy hexeve haꞌeve
 

reiaꞌi rupi ijayvu vy omboyvateve amboae huvixa kuery Babilônia py

hexeve ikuai vaꞌe gui. 29 Haꞌe ramo Joaquim oao nhuã py oiporu vaꞌekue
 

omboekovia vy huvixa renonde ae okaru oikovy koꞌẽ nhavõ, oikoa

pukukue re. 30 Haꞌe vy koꞌẽ nhavõ huvixa po gui ae ojopy mbaꞌemo
 

repyrã, oikovea ja guarã.

 Jypya Crônicas huvixa
kuery rekokue oĩa
Jypya crônicas huvixa kuery rekokue oĩa
Kovaꞌe kuaxia para re ma omombeꞌua porãve ju mbaꞌemo omombeꞌua ma
vaꞌekue, omoꞌarandu haꞌe ombopyꞌa guaxu aguã judeu kuery escravo-rã ogueraa
ague gui oyvy re ojevy vaꞌekue. Haꞌe rami vy jypy omombeꞌu oyvy re ojevy
vaꞌekue ramoĩ kuery rery. Haꞌe gui ma huvixa Davi openaague ju omombeꞌu vy
imaꞌenduꞌa yvatea haꞌe ipoꞌakaa re. Omombeꞌu avi Senhor pegua templo peguarã
Davi oguereko katupaague.
Heta vaꞌe kuery oendua py Davi oguerovyꞌa Senhor. Haꞌe vy aipoeꞌi: “Senhor
Israel kuery ruete, Oreruete reiko vaꞌe, ndere ae taꞌimaꞌenduꞌa porãa yma ete
guive rakaꞌeve rã peve. ... Ndere ae oĩ ndepoꞌaka aguã, haꞌe pavẽ ikuai vaꞌe aryve
rupi ndeyvateve vaꞌe repenaa py. ... Haꞌe gui aỹ ma Oreruete, roguerovyꞌa vy
rogueroporaei rokuapy nderery hexakãmba vaꞌe rupi” (29.10b, 11b, 13).

Adão ramymino kuery rery oĩa

Gênesis 5.1‑32

1   Adão,
haꞌe gui Sete, Enos, 2 Cainã, Maalalel, Jarede, 3 Enoque,
1    

Metusalém, Lameque, 4 Noé, Sem, Cam haꞌe Jafé. a

 

Gênesis 10.1‑32
5  Jafé
raꞌy kuery ma Gômer, Magogue, Madai, Javã, Tubal, Meseque
haꞌe Tiras. 6 Gômer raꞌy kuery ma Asquenaz, Rifate haꞌe Togarma. 7 Javã
   

raꞌy kuery ma Elisá, Társis, Quitim haꞌe Rodanim.

8 Haꞌe gui Cam raꞌy kuery ma Cuxe, Mizraim, Pute haꞌe Canaã. 9 Cuxe
   

raꞌy kuery ma Sebá, Havilá, Sabtá, Raamá haꞌe Sabtecá. Raamá raꞌy
kuery ma Sabá haꞌe Dedã. 10 Cuxe raꞌy ma Ninrode. Haꞌe vaꞌe ma jypyꞌi
 

ipoꞌakapa vaꞌe oiko yvy re. 11 Mizraim raꞌy kuery ma Ludim, Anamim,
 

Leabim, Naftuim, 12 Patrusim, Casluim (haꞌe vaꞌe ma filisteu kuery

 

a
 1.4 Sem, Cam haꞌe Jafé ma Noé raꞌy kuery ikuai (Gênesis 5.32).

698
 699 1 Crônicas 1

ypyꞌi) haꞌe Caftorim. 13 Canaã raꞌy kuery ma jypygua Sidom, haꞌe gui
 

Hete, 14 haꞌe jebuseu kuery, amorreu, girgaseu, 15 heveu, arqueu, sineu,

   

16 arvadeu, zemareu haꞌe hamateu kuery.

 

17 Haꞌe gui Sem raꞌy kuery ma Elão, Assur, Arfaxade, Lude, Arã, Uz,
 

Hul, Geter haꞌe Meseque. 18 Arfaxade raꞌy ma Selá, haꞌe Selá raꞌy ma
 

Héber. 19 Héber raꞌy kuery ma mokoĩ oiko: Peteĩ rery ma Pelegue, mbaꞌeta
 

haꞌe vaꞌe oiko jave py yvy ombojaꞌoa. b Haꞌe rã tyvy rery ma Joctã.
20 Joctã raꞌy ma Almodá, Salefe, Hazar-Mavé, Jerá, 21 Hadorão, Uzal,
   

Dicla, 22 Ebal, Abimael, Sabá, 23 Ofir, Havilá haꞌe Jobabe. Haꞌe vaꞌe kuery
   

haꞌe javi ma Joctã raꞌy kuery meme.

Gênesis 11.10‑32
24  Sem,
haꞌe gui Arfaxade, Selá, 25 Héber, Pelegue, Reú, 26 Serugue,
   

Naor, Terá, 27 haꞌe gui Abrão, hery mboae Abraão vaꞌe.

 

Gênesis 25.12‑18
28  Abraão
raꞌy kuery ma Isaque haꞌe Ismael. 29 Po rami ma haꞌe vaꞌe  

raꞌy kuery: Ismael raꞌy jypygua ma Nebaiote, haꞌe gui Quedar, Adbeel,
Mibsão, 30 Misma, Dumá, Massá, Hadade, Temá, 31 Jetur, Nafis haꞌe
   

Quedemá. Haꞌe vaꞌe kuery ma Ismael raꞌy kuery meme.

Gênesis 25.1‑6
32  Haꞌe
gui Abraão raꞌyxy jevy Quetura opiꞌa kuery oikuavãꞌi vaꞌekue
ma Zinrã, Jocsã, Medã, Midiã, Isbaque haꞌe Suá. Jocsã raꞌy kuery ma
Sabá haꞌe Dedã. 33 Midiã raꞌy kuery ma Efá, Efer, Enoque, Abida haꞌe
 

Elda. Haꞌe vaꞌe kuery ma Quetura piꞌa kuery meme.

34 Haꞌe gui Abraão raꞌy ma Isaque. Isaque raꞌy kuery ma Esaú haꞌe Israel.
 

Gênesis 36.1‑19
35  Esaú
raꞌy kuery ma Elifaz, Reuel, Jeús, Jalão haꞌe Coré. 36 Elifaz  

raꞌy kuery ma Temã, Omar, Zefi, Gaetã, Quenaz, Timna haꞌe Amaleque.
37 Reuel raꞌy kuery ma Naate, Zerá, Samá haꞌe Mizá.
 

Gênesis 36.20‑30
38  Haꞌe
gui Seir raꞌy kuery ma Lotã, Sobal, Zibeão, Aná, Diso, Eser haꞌe
Disã. 39 Lotã raꞌy kuery ma Hori haꞌe Homã. Haꞌe gui Lotã reindy ma
 

Timna. 40 Sobal raꞌy kuery ma Aliã, Manaate, Ebal, Sefô haꞌe Onã. Zibeão
 

raꞌy kuery ma Aiá haꞌe Aná. 41 Aná raꞌy ma Disom. Disom raꞌy kuery ma
 

Hanrão, Esbã, Itrã haꞌe Querã. 42 Eser raꞌy kuery ma Bilã, Zaavã haꞌe
 

Jaacã. Disã raꞌy kuery ma Uz haꞌe Arã.

b
 1.19 Tery Pelegue ma “Mbojaꞌo” ꞌea.
1 Crônicas 1​, ​2 700

Gênesis 36.31‑43
43  Povaꞌe
kuery ma Edom yvy re huvixave oĩ vaꞌekue, Israel kuery
ruvixave oĩ eꞌỹ teri jave: Beor raꞌy Bela. Haꞌe vaꞌe retã openaaty ma
Dinabá. 44 Haꞌe gui Bela omano rire hekovia oĩ Bozra pygua Zera raꞌy
 

Jobabe. 45 Jobabe omano rire hekovia oĩ temanita kuery yvy guigua

 

Husão. 46 Husão omano rire hekovia oĩ Bedade raꞌy Hadade. Haꞌe vaꞌe
 

ma oitypa Midiã pygua kuery Moabe yvy re. Hetã openaaty ma Avite.
47 Haꞌe gui Hadade omano rire hekovia oĩ Masreca pygua Samlá. 48 Samlá
   

omano rire hekovia oĩ Saul. Haꞌe vaꞌe ma Eufrates yakã yvýry Reobote oĩ
vaꞌe guigua. 49 Haꞌe gui Saul omano rire hekovia oĩ Acbor raꞌy Baal-Hanã.
 

50 Baal-Hanã omano rire hekovia oĩ Hadade. Haꞌe vaꞌe retã openaaty ma

 

Paí. Haꞌe rã taꞌyxy ma Matrede memby Meetabel, Me-Zaabe remiarirõ

vaꞌe. 51 Haꞌe gui Hadade ju omano.
 

Po rami ma Edom pygua yvatekueve rery: yvatekueve Timna, Alva,

Jetete, 52 Oolibama, Elá, Pinom, 53 Quenaz, Temã, Mibzar, 54 Magdiel, haꞌe
     

gui Irã. Haꞌe vaꞌe kuery ma Edom pygua yvatekueve meme.

Gênesis 35.22‑26

2   Haꞌe
gui povaꞌe ma Israel raꞌy kuery: Rúben, Simeão, Levi, Judá,
1

Issacar, Zebulom, 2 Dã, José, Benjamim, Naftali, Gade haꞌe Aser.

 

Judá ramymino kuery rery oĩa

3  Haꞌe
gui Judá raꞌy kuery ma Er, Onã haꞌe Selá. Haꞌe vaꞌe kuery
mboapy ma Canaã pygua Bate-Sua piꞌa ikuai rakaꞌe. Haꞌe gui Judá raꞌy
jypygua Er ma Senhor renonde rupi heko vai ramo ojuka. 4 Haꞌe rã guaꞌy  

raꞌyxy Tamar re Judá taꞌyague ma Perez haꞌe Zera. Judá raꞌy kuery haꞌe
javi vy ma peteĩ nhiruĩ ikuai.
5 Haꞌe gui Perez raꞌy kuery ma Hezrom haꞌe Hamul. 6 Zera raꞌy kuery
   

ma Zinri, Etã, Hemã, Calcol haꞌe Dara. Haꞌe javi vy ma peteĩ nhiruĩ ikuai.
7 Carmi raꞌy ma Acar. Haꞌe vaꞌe ma Israel kuery ikuai axy aguã rami ojapo
 

haꞌeveꞌỹ vaꞌe py ojejavy vy. 8 Etã raꞌy ma Azarias. 9 Hezrom raꞌy kuery
   

ikuai vaꞌekue ma Jerameel, Rão haꞌe Quelubai.

10 Haꞌe gui Rão raꞌy ma Aminadabe. Aminadabe raꞌy ma Naassom,
 

Judá regua kuery ruvixa vaꞌe. 11 Naassom raꞌy ma Salma, haꞌe Salma
 

raꞌy ma Boaz. 12 Boaz raꞌy ma Obede, haꞌe Obede raꞌy ma Jessé. 13 Jessé
   

raꞌy jypygua ma Eliabe, mokoĩa ma Abinadabe, mboapya ma Siméia,

14 irundya ma Natanael, peteĩ nhiruĩa ma Radai, 15 mboapy memea ma
   

Ozém, haꞌe gui sete-a ma Davi. 16 Haꞌe vaꞌe reindy kuery ma Zeruia haꞌe
 

Abigail. Zeruia piꞌa kuery ma mboapy: Abisai, Joabe haꞌe Asael. 17 Abigail  

ma oikuavãꞌi Amasa. Haꞌe rã Amasa ru ma Ismael guigua Jéter. 18 Haꞌe  

gui Hezrom raꞌy Calebe ma guaꞌy kuery oguereko guaꞌyxy Azuba haꞌe gui
 701 1 Crônicas 2

Jeriote re. Haꞌe vaꞌe piꞌa kuery ma Jeser, Sobabe haꞌe Ardom. 19 Haꞌe gui  

Azuba omano ma rire guaꞌyxyrã Calebe ogueraa Efrata. Haꞌe vaꞌe re taꞌya
ma Hur. 20 Hur raꞌy ma Uri, haꞌe Uri raꞌy ma Bezalel.
 

21 Haꞌe gui Hezrom ma Gileade ru Maquir rajy re omenda, sessenta

 

maꞌetỹ ma oguerekoa py. Haꞌe ramo oikuavãꞌi Segube. 22 Segube raꞌy ma  

Jair. Haꞌe vaꞌe ma vinte e três tetã re opena Gileade yvy rupi. 23 Haꞌe rami  

teĩ Jair pegua tekoa ikuai vaꞌekue ma Gesur haꞌe Arã oipeꞌapa, Quenate
yvýry tekoaꞌi ikuai vaꞌe haꞌe javi guive, haꞌe javi vy ma sessenta tekoa
ikuai. Haꞌe vaꞌe kuery haꞌe javi ma Gileade ru Maquir raꞌy kuery meme.
24 Calebe-Efrata py Hezrom omano ma rire Hezrom raꞌyxy Abia oikuavãꞌi
 

Tecoa rurã Asur.

25 Haꞌe gui povaꞌe ma Hezrom raꞌy jypygua Jerameel raꞌy kuery:
 

jypygua Rão, haꞌe gui Buna, Orém, Ozém haꞌe Aías. 26 Haꞌe gui Jerameel  

amboae ju ogueraa guaꞌyxyrã, Atara hery vaꞌe. Haꞌe vaꞌe ma Onã xyrã.
27 Jerameel raꞌy jypygua Rão raꞌy kuery ma Maaz, Jamim haꞌe Equer.
 

28 Onã raꞌy kuery ma Samai haꞌe Jada. Samai raꞌy kuery ma Nadabe haꞌe
 

Abisur. 29 Abisur raꞌyxy rery ma Abiail. Haꞌe vaꞌe oguereko Abã haꞌe
 

Molide. 30 Nadabe raꞌy kuery ma Selede haꞌe Apaim. Haꞌe rã Selede ma

 

taꞌy eꞌỹ re omano. 31 Apaim raꞌy ma Isi. Isi raꞌy ma Sesã. Sesã raꞌy ma
 

Alai. 32 Haꞌe gui Samai ryvy Jada raꞌy kuery ma Jéter haꞌe Jônatas. Haꞌe
 

rã Jéter ma omano taꞌy eꞌỹ re. 33 Jônatas raꞌy kuery ma Pelete haꞌe Zaza.
 

Haꞌe vaꞌe kuery ma Jerameel raꞌy kuery.

34 Haꞌe gui Sesã ma ndataꞌyi, tajy kuery anho. Haꞌe rami avi Sesã
 

oguereko peteĩ guembiguai Egito guigua, Jara hery vaꞌe. 35 Haꞌe gui Jara  

raꞌyxyrã ma Sesã omeꞌẽ guajy. Haꞌe vaꞌe ma oikuavãꞌi Atai. 36 Atai raꞌy  

ma Natã, haꞌe Natã raꞌy ma Zabade. 37 Zabade raꞌy ma Eflal, haꞌe Eflal
 

raꞌy ma Obede. 38 Obede raꞌy ma Jeú, haꞌe Jeú raꞌy ma Azarias. 39 Azarias
   

raꞌy ma Heles, haꞌe Heles raꞌy ma Eleasa. 40 Eleasa raꞌy ma Sismai, haꞌe
 

Sismai raꞌy ma Salum. 41 Salum raꞌy ma Jecamias, haꞌe rã Jecamias raꞌy

 

ma Elisama.
42 Haꞌe gui Calebe raꞌy jypygua, Jerameel rykeꞌy vaꞌe ma Maressa. Haꞌe
 

vaꞌe ma Zife ru oiko. Maressa raꞌy ma Abi-Hebrom. 43 Hebrom raꞌy kuery  

ma Coré, Tapua, Requém haꞌe Sema. 44 Sema raꞌy ma Jorqueão rurã Raão.
 

Haꞌe gui Requém raꞌy ma Samai. 45 Samai raꞌy ma Maom, haꞌe Maom
 

raꞌy ma Bete-Zur. 46 Haꞌe gui Calebe raꞌyxy jevy Efá ma oikuavãꞌi Harã,
 

Mosa haꞌe Gazez. Haꞌe Harã raꞌy ma Gazez. 47 Jadai raꞌy kuery ma Regém,  

Jotão, Gesã, Pelete, Efá haꞌe Saafe. 48 Haꞌe gui Calebe raꞌyxy jevy Maaca
 

oguereko Seber haꞌe Tiraná. 49 Maaca oikuavãꞌi avi Madmana rurã Saafe,
 

haꞌe gui Macbena haꞌe Gibeá rurã Seva. Haꞌe gui Acsa ma Calebe rajy ae.
50 Haꞌe vaꞌe kuery ma Calebe raꞌy kuery meme.
 

Haꞌe gui Efrata raꞌy jypygua Hur raꞌy kuery ma Quiriate-Jearim rurã
Sobal, 51 haꞌe gui Belém pygua kuery rurã Salma, haꞌe Bete-Gade rurã
 
1 Crônicas 2​, ​3 702

Harefe. 52 Haꞌe gui Quiriate-Jearim pygua kuery ru Sobal raꞌy kuery ma

 

Haroé haꞌe Hazi-Hamenuote. 53 Haꞌe gui Quiriate-Jearim pygua kuery

 

regua ikuai vaꞌe ma itrita kuery, puteu, sumateu haꞌe misraeu kuery. Haꞌe
vaꞌe kuery guigua ma zoratita haꞌe estaoleu kuery.
54 Haꞌe gui Salma raꞌy kuery ma Belém netofatita kuery reve, Atrote-
 

Bete-Joabe haꞌe Hazi-Hamanaati, zoreu vaꞌe. 55 Lei re nhomboꞌe vaꞌety 

kuery Jabez py ikuai vaꞌe regua ma tiratita, simeatita haꞌe sucatita kuery.
Haꞌe vaꞌe kuery ae ma queneu kuery Hamate gui ou vaꞌekue. Haꞌe vaꞌe
ma Recabe regua kuery ru ae.

2 Samuel 3.2‑5

3   Povaꞌe
ma Davi raꞌy kuery Hebrom tetã py ituiꞌi vaꞌekue. Jypygua
1

ma Jezreel pygua Ainoã piꞌa Amnom. Mokoĩa ma Carmelo pygua

Abigail piꞌa Daniel. 2 Mboapya ma Gesur pygua huvixave Talmai rajy
 

Maaca piꞌa Absalão. Haꞌe gui irundya ma Hagite piꞌa Adonias. 3 Peteĩ  

nhiruĩa ma Abital piꞌa Sefatias. Mboapy memea ma taꞌyxy Eglá piꞌa

Itreão. 4 Haꞌe vaꞌe mboapy meme taꞌy kuery Hebrom tetã py ituiꞌi vaꞌekue,
 

haꞌe py sete maꞌetỹa haꞌe mboapy meme jaxy re huvixave oĩ jave.

Haꞌe vaꞌe rire ma Jerusalém tetã py ju trinta e três maꞌetỹa re oĩ.
5 Povaꞌe ma Jerusalém py taꞌy kuery ituiꞌi vaꞌekue: Siméia, Sobabe, Natã
 

haꞌe Salomão. Haꞌe vaꞌe irundy ma Amiel rajy Bate-Seba piꞌa kuery.
6 Haꞌe vaꞌe rire ju taꞌya ma Ibar, Elisama, Elifelete, 7 Nogá, Nefegue, Jafia,
   

8 Elisama, Eliada haꞌe Elifelete, nove ikuai haꞌe javi vy. 9 Haꞌe vaꞌe kuery
   

ma Davi raꞌy kuery meme, taꞌyxy jevy piꞌa kuery rery oĩ eꞌỹ re. Haꞌe gui
Tamar ma haꞌe kuery reindy ae avi.

Salomão ramymino kuery rery oĩa

10  Haꞌe
gui Salomão raꞌy ma Roboão, Roboão raꞌy ma Abias, Abias
raꞌy ma Asa, Asa raꞌy ma Josafá, 11 Josafá raꞌy ma Jorão, Jorão raꞌy ma
 

Acazias, Acazias raꞌy ma Joás, 12 Joás raꞌy ma Amazias, Amazias raꞌy

 

ma Azarias, Azarias raꞌy ma Jotão, 13 Jotão raꞌy ma Acaz, Acaz raꞌy ma

 

Ezequias, Ezequias raꞌy ma Manassés, 14 Manassés raꞌy ma Amom, Amom

 

raꞌy ma Josias. 15 Haꞌe gui Josias raꞌy kuery ma povaꞌe: taꞌy jypygua ma
 

Joanã, mokoĩa ma Jeoaquim, mboapya ma Zedequias, irundya ma Salum.

16 Haꞌe gui Jeoaquim raꞌy kuery ma Jeconias haꞌe Zedequias. 17 Jeconias
   

escravo-rã ogueraa pyrã raꞌy kuery ma Sealtiel, 18 Malquirão, Pedaías,  

Senazar, Jecamias, Hosama haꞌe Nedabias. 19 Pedaías raꞌy kuery ma 

Zorobabel haꞌe Simei. Zorobabel raꞌy kuery ma Mesulão haꞌe Hananias.

Haꞌe vaꞌe kuery reindy ma Selomite. 20 Ikuai avi Hasuba, Oel, Berequias,
 

Hasadias haꞌe Jusabe-Hesede, peteĩ nhiruĩ ikuai haꞌe javi vy.

21 Haꞌe gui Hananias raꞌy kuery ma Pelatias haꞌe Jesaías. Ikuai avi
 

Refaías raꞌy kuery, Arnã raꞌy kuery, Obadias raꞌy kuery haꞌe Secanias raꞌy
 703 1 Crônicas 3​, ​4

kuery. 22 Secanias raꞌy ma Semaías. Haꞌe rã Semaías raꞌy kuery ma Hatus,

 

Igal, Barias, Nearias haꞌe Safate, mboapy meme ikuai haꞌe javi vy. 23 Haꞌe  

gui Nearias raꞌy kuery ma Elioenai, Ezequias haꞌe Azricão, mboapy ikuai
haꞌe javi vy. 24 Elioenai raꞌy kuery ma Hodavias, Eliasibe, Pelaías, Acube,
 

Joanã, Delaías haꞌe Anani, sete ikuai haꞌe javi vy.

Judá ramymino kuery rery oĩa

4   Haꞌe
gui Judá raꞌy kuery ma Perez, Hezrom, Carmi, Hur haꞌe Sobal.
1
2  Sobal
raꞌy Reaías raꞌy ma Jaate. Jaate raꞌy kuery ma Aumai haꞌe
Laade. Haꞌe vaꞌe kuery regua ma zoratita ikuai.
3 Povaꞌe ma Etã ru raꞌy kuery: Jezreel, Isma haꞌe Idbas. Haꞌe kuery
 

reindy rery ma Hazelelponi. 4 Ikuai avi Gedor ru Penuel haꞌe Husa ru

 

Ezer. Povaꞌe kuery ma Hur raꞌy kuery meme. Haꞌe vaꞌe ma Efrata raꞌy
jypygua, haꞌe Belém pygua kuery ru. 5 Haꞌe gui Tecoa ru Asur ma mokoĩ
 

ogueraa guaꞌyxyrã: Hela haꞌe Naara. 6 Naara ma oikuavãꞌi Auzão, Héfer,

 

Temeni haꞌe Haastari. Haꞌe vaꞌe kuery ma Naara piꞌa kuery meme. 7 Hela  

piꞌa kuery ma Zerete, Izar haꞌe Etnã. 8 Coz ma Anube haꞌe Zobeba ru, haꞌe
 

Harum raꞌy Aarel guigua kuery ru avi.

9 Jabez ma guyvy kuery gui omboeteave vaꞌe. Ixy Jabez omboery vy
 

aipoeꞌi: “Mbaꞌeta haxy ete py aikuavãꞌi vaꞌekue”, heꞌi. c 10 Haꞌe gui Jabez  

ma ojerure Israel kuery ruete pe. Haꞌe vy aipoeꞌi:

— Xemoingo porã tamo raꞌe, haꞌe emoĩve xeyvyrã. Tove xereve riae toĩ
ndepo, haꞌe xepeꞌa mbaꞌemo vai gui, xemoingo axyarã ou eꞌỹ aguã rami
— heꞌi. Haꞌe ramo Nhanderuete ojapo ojerureague.
11 Haꞌe gui Suá rykeꞌy Quelube raꞌy ma Meir. Haꞌe vaꞌe ma Estom ru.
 

12 Estom raꞌy ma Bete-Rafa, Paséia haꞌe Ir-Naás pygua kuery rurã Teína.
 

Haꞌe vaꞌe avakue ma Reca pygua meme. 13 Quenaz raꞌy kuery ma Otniel  

haꞌe Seraías. Haꞌe rã Otniel raꞌy ma Hatate. 14 Meonotai raꞌy ma Ofra, haꞌe
 

Seraías raꞌy ma Joabe. Haꞌe vaꞌe ma yvyugua py mbaꞌemo ojapo kuaa vaꞌe
kuery retã ojapo ypy vaꞌekue, haꞌe py mbaꞌemo ojapoa rupi ikuai vaꞌe meme.
15 Haꞌe gui Jefoné raꞌy Calebe raꞌy kuery ma Iru, Elá haꞌe Naã. Haꞌe gui
 

Elá raꞌy ma Quenaz. 16 Jealelel raꞌy kuery ma Zife, Zifa, Tiria haꞌe Asareel.
 

17 Ezra raꞌy kuery ma Jéter, Merede, Efer haꞌe Jalom. Haꞌe gui Merede ma
 

guaꞌyxyrã ogueraa Faraó rajy Bitia. Haꞌe vaꞌe piꞌa kuery ma Miriã, Samai
haꞌe Estemoa rurã Isbá. 18 Haꞌe gui taꞌyxy Judá regua vaꞌe oikuavãꞌi Gedor
 

pygua kuery rurã Jerede, Socó pygua kuery rurã Héber, haꞌe gui Zanoa pygua
kuery rurã Jecutiel. 19 Haꞌe gui Hodias raꞌyxy Naã reindy vaꞌe piꞌa kuery ma
 

Garmi pygua Abiqueila, haꞌe Maacá pygua Estemoa. 20 Simão raꞌy kuery ma  

Amnom, Rina, Ben-Hanã haꞌe Tilom. Haꞌe gui Isi raꞌy kuery ma Zoete haꞌe
Bene-Zoete. 21 Haꞌe gui Judá raꞌy Selá raꞌy kuery ma Leca pygua kuery rurã Er
 

 4.9 Haꞌe kuery ayvu py ma tery Jabez “Haxy vaꞌe” ꞌea rami onhendu.
c
1 Crônicas 4​, ​5 704

haꞌe Maressa pygua kuery rurã Lada. Selá ma linho re ombaꞌeapo vaꞌe kuery
ru avi, Asbéia py hekoa vaꞌe. 22 Oiko avi Joquim, Cozeba pygua kuery, Joás
 

haꞌe Sarafe pygua kuery Moabe re ipoꞌaka vaꞌe, Jasubi-Leém pygua kuery
guive. Haꞌe vaꞌe ma ymavegua kuery rery ombopara pyre. 23 Haꞌe kuery ma  

nhaeꞌũ re ombaꞌeapo vaꞌe, Netaim haꞌe Gedera py hekoa vaꞌe. Haꞌe py ae ikuai
nguvixave pe ombaꞌeapo aguã.

Simeão ramymino kuery rery oĩa

24 Haꞌe
gui Simeão raꞌy kuery ma Nemuel, Jamim, Jaribe, Zerá haꞌe Saul.
25 Haꞌe vaꞌe raꞌy ma Salum, Salum raꞌy ma Mibsão, Mibsão raꞌy ma Misma.
26 Haꞌe gui Misma raꞌy ma Hamuel, Hamuel raꞌy ma Zacur, Zacur raꞌy ma
 

Simei. 27Simei raꞌy kuery ma dezesseis ikuai, haꞌe rã tajy kuery ma mboapy
 

meme. Haꞌe rã tyvy kuery ma ndataꞌy retaive meme rei, ndaetaive guive
Judá ramymino kuery rami eꞌỹ. 28 Haꞌe kuery ma Berseba py hekoa vaꞌe, haꞌe
 

Moladá py, Hazar-Sual, 29 Bila, Ezém, Tolade, 30 Betuel, Horma, Ziclague,

   

31 Bete-Marcabote, Hazar-Susim, Bete-Biri haꞌe Saaraim py. Haꞌe vaꞌe tetã py

 

ikuai Davi huvixave oĩ peve. 32 Haꞌe kuery pegua tekoaꞌi ikuai vaꞌe ma Etã,
 

Aim, Rimom, Toquém haꞌe Asã, peteĩ nhiruĩ tetã. 33 Haꞌe vaꞌe tetã yvýry rupi
 

tekoa ikuai vaꞌe haꞌe javi, Baal peve. Haꞌe py ae haꞌe kuery ikuai, haꞌe oguereko
avi kuaxia guamoĩ kuery rery oĩa. 34 Peteĩ-teĩ regua huvixa omboparaa hery
 

rupi: Mesobabe, Janleque, Amazias raꞌy Josa, 35 haꞌe gui Joel haꞌe Josibias
 

raꞌy Jeú. Josibias ma Asiel raꞌy, haꞌe Asiel ma Seraías raꞌy. 36 Haꞌe gui Elioenai,
 

Jaacobá, Jesoaías, Asaías, Adiel, Jesimiel, Benaia, 37haꞌe gui Sifi raꞌy Ziza. Sifi
 

ma Alom raꞌy, Alom ma Jedaías raꞌy, Jedaías ma Sinri raꞌy, Sinri ma Semaías
raꞌy. 38 Haꞌe vaꞌe kuery ramymino kuery hetave tema ovy. 39 Haꞌe rami vy
   

Gedor yvy re ovaẽ ovya peve ojeꞌoi, yvyugua gui kuaray oua katy ojeꞌoi nhuũ
oeka vy guymba kuery vexaꞌi omongaru aguã. 40 Haꞌe py ma ojou nhuũndy
 

oata eꞌỹ vaꞌe, haꞌeve reia, haꞌe yvy voi tuvixaa ojou, mbaꞌeve noĩa, haꞌe ovyꞌa
rei aguã vaꞌe. Haꞌe py ma Cam ramymino kuery rekoague. 41 Haꞌe gui hery  

ombopara pyre ma oupa okuapy Judá pygua huvixa Ezequias oĩ jave py. Haꞌe
rami vy haꞌe py oo ikuai vaꞌe oitypa vy ojukapa meunita kuery haꞌe py ojou
vaꞌe rei. Omomba ete aỹ peve guarã. Haꞌe rami vy haꞌe kuery ikuaiague py ae
ikuai, mbaꞌeta haꞌe py oĩ nhuũndy hymba kuery vexaꞌi okaru aguã.
42 Haꞌe gui haꞌe kuery vaꞌe regua ae, Simeão ramymino kuery,
 

quinhentos avakue ojeꞌoi Seir yvyty katy. Haꞌe vaꞌe kuery rerekoa kuery
ma Pelatias, Nearias, Refaías haꞌe Uziel, Isi raꞌy kuery vaꞌe meme. 43 Haꞌe  

rami vy ojukapa nho amalequita kuery gui oo jepe vaꞌekue. Haꞌe vy haꞌe
kuery ju ikuai haꞌe py, aỹ peve.

Rúben ramymino kuery rery oĩa

5   Haꞌe
gui Rúben ramymino kuery ju. (Haꞌe vaꞌe ma Israel raꞌy
1

jypygua vaꞌeri otekoavy nguu rupa py ae. Haꞌe nunga rupi taꞌy
 705 1 Crônicas 5

jypygua oikoa regua ixugui oipeꞌaa vy Israel raꞌy José pe ju omboaxaa.

Haꞌekue rami ju jypygua oikoa omombeꞌua py ma hery noĩ. d 2 Haꞌe  

rami avi Judá anhetẽ guyvy haꞌe guykeꞌy kuery gui ipoꞌakave vaꞌe, haꞌe
hamymino oiko huvixarã, vaꞌeri José pe ae omboaxaa jypygua pegua.)
3 Haꞌe gui Rúben raꞌy kuery ma Enoque, Palu, Hezrom haꞌe Carmi.
 

4 Joel raꞌy ma Semaías, Semaías raꞌy ma Gogue, Gogue raꞌy ma Simei,

 

5 Simei raꞌy ma Mica, Mica raꞌy ma Reaías, Reaías raꞌy ma Baal, 6 Baal
   

raꞌy ma Beera, Assíria pygua huvixa Tiglate-Pileser escravo-rã ogueraa

vaꞌekue. Haꞌe vaꞌe ma Rúben ramymino kuery ruvixa oiko.
7 Haꞌe gui tyvy kuery rery omboparaa avi hamymino kuery ikuaia
 

rami, peteĩ-teĩ oo pygua rery oĩa. Haꞌe vaꞌe kuery akãrã omoĩ mbyre
ma Jeiel, haꞌe gui Zacarias, 8 Azaz raꞌy Bela, Sema ramymino haꞌe Joel
 

ramymino kuery regua. Haꞌe vaꞌe kuery ma Aroer py hekoa vaꞌekue,

Nebo haꞌe Baal-Meom peve ojeꞌoi. 9 Ikuai avi vaꞌekue kuaray oua katy,
 

tekoa eꞌỹa re ovaẽ ovya peve. Ijyvy oo ꞌrã Eufrates yakã peve, hymba
kuery Gileade yvy re heta-etave ramo. 10 Haꞌe gui Saul huvixave oĩ jave
 

py ma haꞌe kuery opuꞌã okuapy Agar regua kuery rovai. Haꞌe rami vy haꞌe
kuery rogue haꞌe javi rupi ju hekoa okuapy, Gileade katyꞌi rupi, kuaray
oua katy.

Gade ramymino kuery rery oĩa

11 Haꞌe
gui Gade ramymino kuery ma hekoa avi rakaꞌe haꞌe kuery
ikuaia rexeiꞌi rupi, Basã yvy re, Salca peve. 12 Joel ma haꞌe kuery re
 

opena vaꞌerã omoĩ mbyre yvateve vaꞌe, haꞌe gui jevy guare ma Safã
omoĩa. Janai haꞌe Safate ikuai vaꞌekue Basã py. 13 Haꞌe rã tyvy kuery  

ma povaꞌe, tuu ro pygua kuery rery rami: Micael, Mesulão, Seba, Jorai,
Jacã, Zia haꞌe Héber, haꞌe javi vy sete ikuai. 14 Haꞌe vaꞌe kuery ma Abiail
 

ramymino kuery ae. Haꞌe vaꞌe ma Huri raꞌy, Huri ma Jaroa raꞌy, Jaroa
ma Gileade raꞌy, Gileade ma Micael raꞌy, Micael ma Jesisai raꞌy, Jesisai
ma Jado raꞌy, haꞌe Jado ma Buz raꞌy. 15 Haꞌe gui Abdiel raꞌy Aí, Guni
 

ramymino vaꞌe ma hetarã kuery akã oĩ. 16 Haꞌe kuery ma Gileade py ae

 

hekoa vaꞌekue, Basã py, haꞌe ijyvýry rupi tekoa ikuai vaꞌe py, haꞌe Sarom
yvýry tekoa ikuai vaꞌe haꞌe javi rupi peve. 17 Haꞌe kuery rery haꞌe javi ma
 

omboparaa rakaꞌe, Judá pygua huvixave Jotão haꞌe Israel kuery ruvixave
Jeroboão oĩ jave py.

Jordão yakã rovaigua rupi ikuai vaꞌe kuery rekokue oĩa

18  Haꞌe
gui Rúben, Gade haꞌe Manassés regua mbyte rupi ojaꞌo vaꞌekue
ma avakue ipyꞌa guaxukueve meme ikuai rakaꞌe. Haꞌe kuery ma ojee
omoĩ ꞌrã okuapy huꞌy jokoa haꞌe kyxe. Guyrapa voi oiporu kuaa, haꞌe joe

 5.1 Rúben ma nguu Israel pe otekoavy taꞌyxy jevy reve (Gênesis 35.22, 49.3‑4).
d
1 Crônicas 5​, ​6 706

opuꞌãa py ikuai kuaa vaꞌe. Haꞌe kuery vaꞌe regua ma quarenta e quatro
mil setecentos e sessenta ikuai, joe opuꞌãa py ikuai kuaa vaꞌe meme.
19 Haꞌe gui haꞌe kuery jogueroꞌa okuapy Agar kuery, Jetur, Nafis haꞌe
 

Nodabe reve. 20 Haꞌe vaꞌe kuery reve jogueroꞌaa py oipytyvõa, haꞌe ipo
 

py omboaxapaa Agar kuery re ipoꞌaka aguã, imoirũa kuery haꞌe javi

re guive, jogueroꞌaa py Nhanderuete pe ojapukai okuapy ramo. Hexe
ojerovia ete okuapy ramo oendu. 21 Haꞌe rami rã ogueraapa hymba
 

kuery: cinqüenta mil camelo, duzentos e cinqüenta mil vexaꞌi haꞌe dois
mil mburika. Ogueraa avi cem mil avakue. 22 Heta ete avi ikuai kyxe py  

ojuka vaꞌekue, haꞌe kuery rovai opuꞌã okuapy aguã Nhanderuete gui ae
ou ramo. Haꞌe rire hekoague py ae ju ikuai, escravo-rã heraapaa peve.
23 Haꞌe gui Manassés regua mbyte rupi ojaꞌo vaꞌekue ma haꞌe py ae
 

hekoa Basã yvy re, Baal-Hermom, Senir haꞌe Hermom yvyty peve. Haꞌe
kuery heta-etave tema ovy. 24 Povaꞌe ma hetarã kuery akã ikuai vaꞌekue:
 

Efer, Isi, Eliel, Azriel, Jeremias, Hodavias haꞌe Jadiel. Haꞌe vaꞌe kuery ma
joe opuꞌãa py ipyꞌa guaxukueve, avakue omboetevepy haꞌe hetarã kuery
akã. 25 Haꞌe rami teĩ haꞌe kuery ojejavy nguu kuery ruete rovai. Haꞌe vy
 

itavy rei haꞌe vaꞌe yvy regua kuery ruete pegua ikuaia rupi, henonde gui
haꞌe vaꞌe kuery Nhanderuete omomba rire teĩ. 26 Haꞌe nunga rupi ae Israel  

kuery ruete omokyreꞌỹ Assíria pygua huvixa Pul haꞌe Tiglate-Pileser.

Haꞌe ramo haꞌe vaꞌe ma escravo-rã ogueraapa Rúben, Gade haꞌe Manassés
regua mbyte rupi ojaꞌo vaꞌekue. Hala katy ogueraa, Habor haꞌe Hara py,
Gozã yakã peve. Haꞌe py ae haꞌe kuery ikuai aỹ peve.

Levi ramymino kuery rery oĩa

6   Haꞌe
gui Levi raꞌy kuery ma Gérson, Coate haꞌe Merari. 2 Coate raꞌy
1  

kuery ma Anrão, Isar, Hebrom haꞌe Uziel. 3 Anrão raꞌy kuery ma Arão,  

Moisés haꞌe Miriã. Arão raꞌy kuery ma Nadabe, Abiú, Eleazar haꞌe Itamar.
4 Eleazar raꞌy ma Finéias, Finéias raꞌy ma Abisua, 5 Abisua raꞌy ma Buqui,
   

Buqui raꞌy ma Uzi, 6 Uzi raꞌy ma Zeraías, Zeraías raꞌy ma Meraiote, 7 Meraiote
   

raꞌy ma Amarias, Amarias raꞌy ma Aitube, 8 Aitube raꞌy ma Zadoque, 

Zadoque raꞌy ma Aimaás, 9 Aimaás raꞌy ma Azarias, Azarias raꞌy ma Joanã,

 

10 Joanã raꞌy ma Azarias. Haꞌe vaꞌe ma sacerdote oĩ vaꞌekue Jerusalém py

 

Salomão oorã ojapo vaꞌekue py. 11 Haꞌe gui Azarias raꞌy ma Amarias, Amarias
 

raꞌy ma Aitube, 12 Aitube raꞌy ma Zadoque, Zadoque raꞌy ma Salum, 13 Salum

   

raꞌy ma Hilquias, Hilquias raꞌy ma Azarias, 14 Azarias raꞌy ma Seraías, Seraías

 

raꞌy ma Jeozadaque. 15 Haꞌe gui Jeozadaque ma escravo-rã heraa, Judá regua

 

haꞌe Jerusalém pygua kuery Nabucodonosor pe Senhor ogueraa uka ramo.

16 Haꞌe gui Levi raꞌy kuery ma Gérson, Coate haꞌe Merari. 17 Gérson raꞌy
   

kuery ma Libni haꞌe Simei. 18 Coate raꞌy kuery ma Anrão, Isar, Hebrom
 

haꞌe Uziel. 19 Merari raꞌy kuery ma Mali haꞌe Musi. Haꞌe vaꞌe kuery ma
 

Levi raꞌy kuery vaꞌe regua meme, tamoĩ kuery rery rami ae.
 707 1 Crônicas 6

20  Gérson
raꞌy ma Libni, Libni raꞌy ma Jaate, Jaate raꞌy ma Zima, 21 Zima  

raꞌy ma Joá, Joá raꞌy ma Ido, Ido raꞌy ma Zerá, Zerá raꞌy ma Jeaterai.
22 Haꞌe gui Coate raꞌy ma Aminadabe, Aminadabe raꞌy ma Coré, Coré
 

raꞌy ma Assir, 23 Assir raꞌy ma Elcana, Elcana raꞌy ma Ebiasafe, Ebiasafe

 

raꞌy ma Assir, 24 Assir raꞌy ma Taate, Taate raꞌy ma Uriel, Uriel raꞌy ma
 

Uzias, Uzias raꞌy ma Saul.

25 Haꞌe gui Elcana raꞌy kuery ma Amasai haꞌe Aimote. 26 Elcana raꞌy ma
   

Zofai, Zofai raꞌy ma Naate, 27 Naate raꞌy ma Eliabe, Eliabe raꞌy ma Jeroão,
 

Jeroão raꞌy ma Elcana.

28 Haꞌe gui Samuel raꞌy jypygua ma Joel, haꞌe vaꞌe riregua Abias.
 

29 Merari raꞌy ma Mali, Mali raꞌy ma Libni, Libni raꞌy ma Simei, Simei raꞌy
 

ma Uzá, 30 Uzá raꞌy ma Siméia, Siméia raꞌy ma Hagias, haꞌe Hagias raꞌy
 

ma Asaías.

Levi ramymino kuery oporaei vaꞌerã omoĩ mbyre rery oĩa

31 Povaꞌe
kuery ma Davi omoĩ vaꞌekue jogueroporai vaꞌerã Senhor
pegua oo py, ixupegua hyru ogueru ma imoiny rire. 32 Haꞌe ramo haꞌe  

kuery ma oporaeia rupi ikuai onhemboaty oĩaty renonde, Jerusalém py

Senhor peguarã oo Salomão ojapo eꞌỹa ja. Haꞌe rami vy ipara oĩa rami
ojapo okuapy Senhor pe.
33 Povaꞌe kuery ma guaꞌy kuery reve ombaꞌeapo vaꞌekue. Coate
 

ramymino kuery regua ma oporai vaꞌe Hemã. Haꞌe vaꞌe ma Joel raꞌy, Joel
ma Samuel raꞌy, 34 Samuel ma Elcana raꞌy, Elcana ma Jeroão raꞌy, Jeroão
 

ma Eliel raꞌy, Eliel ma Toá raꞌy, 35 Toá ma Zufe raꞌy, Zufe ma Elcana raꞌy,
 

Elcana ma Maate raꞌy, Maate ma Amasai raꞌy, 36 Amasai ma Elcana raꞌy,

 

Elcana ma Joel raꞌy, Joel ma Azarias raꞌy, Azarias ma Sofonias raꞌy,

37 Sofonias ma Taate raꞌy, Taate ma Assir raꞌy, Assir ma Ebiasafe raꞌy,
 

Ebiasafe ma Coré raꞌy, 38 Coré ma Isar raꞌy, Isar ma Coate raꞌy, Coate ma
 

Levi raꞌy, Levi ma Israel raꞌy.

39 Haꞌe gui tyvy Asafe ma irũrã oĩ oiporu kuaa regua re. Asafe ma
 

Berequias raꞌy, Berequias ma Siméia raꞌy, 40 Siméia ma Micael raꞌy, Micael

 

ma Baaséias raꞌy, Baaséias ma Malquias raꞌy, 41 Malquias ma Etni raꞌy,

 

Etni ma Zera raꞌy, Zera ma Adaías raꞌy, 42 Adaías ma Etã raꞌy, Etã ma
 

Zima raꞌy, Zima ma Simei raꞌy, 43 Simei ma Jaate raꞌy, Jaate ma Gérson
 

raꞌy, Gérson ma Levi raꞌy.

44 Haꞌe gui tyvy kuery Merari ramymino kuery ma ijaxua re ikuai. Haꞌe
 

vaꞌe ma Quisi raꞌy Etã. Haꞌe gui Quisi ma Abdi raꞌy, Abdi ma Maluque
raꞌy, 45 Maluque ma Hasabias raꞌy, Hasabias ma Amazias raꞌy, Amazias ma
 

Hilquias raꞌy, 46 Hilquias ma Anzi raꞌy, Anzi ma Bani raꞌy, Bani ma Semer
 

raꞌy, 47 Semer ma Mali raꞌy, Mali ma Musi raꞌy, Musi ma Merari raꞌy,
 

Merari ma Levi raꞌy. 48 Haꞌe gui tyvy kuery Levi ramymino ikuai vaꞌe ma
 

omoĩa Nhanderuete pegua opy rupi opa mbaꞌe re ombaꞌeapo aguã.

1 Crônicas 6 708

Arão ramymino kuery rery oĩa

49 Haꞌe
gui Arão ma guaꞌy kuery reve mbaꞌemo omeꞌẽ ꞌrã okuapy altar
mbaꞌemo oapyaty oĩ vaꞌe áry, heakuã porã vaꞌe oapyaty áry guive. Haꞌe
kuery ma henda ikyꞌa eꞌỹ ete vaꞌe py avi ikuai guetarã Israel kuery
ojejavyague ojaoꞌi uka aguã Senhor pe, Nhanderuete guembiguai Moisés
pe ojapo ukaague haꞌe javi rami vy. 50 Arão raꞌy ma Eleazar, Eleazar raꞌy
 

ma Finéias, Finéias raꞌy ma Abisua, 51 Abisua raꞌy ma Buqui, Buqui raꞌy

 

ma Uzi, Uzi raꞌy ma Zeraías, 52 Zeraías raꞌy ma Meraiote, Meraiote raꞌy

 

ma Amarias, Amarias raꞌy ma Aitube, 53 Aitube raꞌy ma Zadoque, haꞌe rã

 

Zadoque raꞌy ma Aimaás.

Josué 21.1‑42
54  Povaꞌe
py ma haꞌe kuery hekoa okuapy, haꞌe kuery rekoarã omeꞌẽague
rami vy, ijapya peve: Arão ramymino kuery Coate regua pe ranhe xortea
oexa ramo 55 haꞌe kuery pe omeꞌẽa Hebrom tetã Judá yvy re, haꞌe ijyvýry
 

rupi yvy itui vaꞌe haꞌe javi. 56 Haꞌe rã yvy tetã haꞌe tekoaꞌi ikuai vaꞌe
 

yvýry rupigua ma Jefoné raꞌy Calebe pe omeꞌẽa. 57 Arão ramymino kuery

 

pe omeꞌẽa tetã jojukaarã gui onhemia aguã: Hebrom haꞌe Libna ijyvýry
rupi yvy itui vaꞌe reve, haꞌe gui Jatir haꞌe Estemoa ijyvýry rupi yvy itui
vaꞌe reve, 58 Hilém haꞌe Debir ijyvýry rupi yvy itui vaꞌe reve, 59 Asã haꞌe
   

Bete-Semes ijyvýry rupi yvy itui vaꞌe reve, 60 haꞌe gui Benjamim regua gui
 

omeꞌẽa Geba, Alemete haꞌe Anatote ijyvýry rupi yvy itui vaꞌe reve. Haꞌe
javi vy ma treze tetã omeꞌẽa haꞌe kuery vaꞌe regua ikuai aguã.
61 Haꞌe gui Coate ramymino kuery mboae pe ma xortea oexaague rami
 

omeꞌẽa dez tetã Manassés regua mbyte rupi ojaꞌo vaꞌekue ikuaia re.
62 Haꞌe gui Gérson ramymino kuery pe ma treze tetã omeꞌẽa haꞌe kuery
 

ikuai aguã, Issacar, Aser, Naftali haꞌe Manassés regua Basã yvy re ikuai
vaꞌe. 63 Haꞌe gui Merari ramymino kuery pe ma doze tetã omeꞌẽa Rúben,
 

Gade haꞌe Zebulom regua, xortea oexaague rami vy. 64 Haꞌe rami py Levi
 

ramymino kuery pe Israel kuery omeꞌẽ haꞌe vaꞌe tetã haꞌe javi ijyvýry
rupi yvy itui vaꞌe reve. 65 Haꞌe vaꞌe tetã peteĩ-teĩ rery rupi omeꞌẽa avi
 

Judá, Simeão haꞌe Benjamim regua vaꞌekue, xorte oexaague rami. 66 Haꞌe  

gui Coate ramymino kuery amongue regua pe ma omeꞌẽa tetã Efraim

regua yvy re ikuai vaꞌe. 67 Haꞌe kuery pe omeꞌẽa avi tetã onhemia aguã,
 

povaꞌe: Siquém yvyty Efraim regua re oĩ vaꞌe ijyvýry rupi yvy itui vaꞌe
haꞌe javi reve, haꞌe gui Gezer, 68 Jocmeão, Bete-Horom, 69 Aijalom haꞌe
   

Gate-Rimom ijyvýry rupi yvy itui vaꞌe haꞌe javi reve. 70 Haꞌe gui Manassés
 

regua mbyte rupi ojaꞌo vaꞌekue yvy gui Coate ramymino kuery mboae pe
omeꞌẽa Aner haꞌe Bileã ijyvýry rupi yvy itui vaꞌe haꞌe javi reve.
71 Haꞌe gui Gérson ramymino kuery pe ma omeꞌẽa Manassés regua
 

mbytekue Basã yvy re oĩ vaꞌe Golã haꞌe Astarote ijyvýry rupi yvy itui vaꞌe
 709 1 Crônicas 6​, ​7

haꞌe javi reve, 72 haꞌe gui Issacar regua gui omeꞌẽa Quedes haꞌe Daberate
 

ijyvýry rupi yvy itui vaꞌe haꞌe javi reve, 73 Ramote haꞌe Aném ijyvýry
 

rupi yvy itui vaꞌe haꞌe javi reve guive. 74 Haꞌe gui Aser regua gui ma
 

omeꞌẽa Masal haꞌe Abdom ijyvýry rupi yvy itui vaꞌe haꞌe javi reve, 75 haꞌe  

Hucoque haꞌe Reobe ijyvýry rupi yvy itui vaꞌe haꞌe javi reve guive. 76 Haꞌe  

gui Naftali regua Galiléia re ikuaia gui ma omeꞌẽa Quedes, Hamom haꞌe
Quiriataim ijyvýry rupi yvy itui vaꞌe haꞌe javi reve. 77 Haꞌe gui Merari  

ramymino kuery mboae pe ma omeꞌẽa Zebulom regua gui Rimono haꞌe

Tabor ijyvýry rupi yvy itui vaꞌe haꞌe javi reve. 78 Haꞌe gui Jordão yakã
 

rovai, Jericó tetã rexei Jordão gui kuaray oua re oĩ vaꞌe voi omeꞌẽa avi
Rúben regua gui Bezer haꞌe Jaza ijyvýry rupi yvy itui vaꞌe haꞌe javi reve,
79 haꞌe Quedemote haꞌe Mefaate ijyvýry rupi yvy itui vaꞌe haꞌe javi reve
 

guive. 80 Haꞌe gui Gade regua Gileade re oĩ vaꞌe gui omeꞌẽa Ramote haꞌe
 

Maanaim ijyvýry rupi yvy itui vaꞌe haꞌe javi reve, 81 haꞌe Hesbom haꞌe
 

Jazer ijyvýry rupi yvy itui vaꞌe haꞌe javi reve guive.

Issacar ramymino kuery rery oĩa

7   Haꞌe
gui Issacar raꞌy kuery ma Tola, Puá, Jasube haꞌe Sinrom,
1

haꞌe javi vy irundy ikuai. 2 Tola raꞌy kuery ma Uzi, Refaías, Jeriel,
 

Jamai, Ibsão haꞌe Samuel, Tola ramymino kuery re opena vaꞌe, avakue
ipyꞌa guaxukueve meme. Haꞌe kuery vaꞌe regua rery huvixa Davi oĩ jave
ombopara pyre ma vinte e dois mil e setecentos ikuai. 3 Haꞌe gui Uzi raꞌy  

ma Izraías. Haꞌe gui Izraías raꞌy kuery ma Micael, Obadias, Joel haꞌe
Issias, haꞌe javi vy peteĩ nhiruĩ ikuai, huvixa meme. 4 Haꞌe kuery vaꞌe  

regua rery ombopara pyre ma trinta e seis mil avakue ikuai joe opuꞌãa
pygua, mbaꞌeta haꞌe kuery vaꞌe regua heta ete avi ikuai kunhague haꞌe
taꞌy kuery. 5 Tyvy kuery Issacar ramymino kuery vaꞌe regua avakue ipyꞌa
 

guaxukueve haꞌe javi vy ma oitenta e sete mil ikuai, hery ombopara pyre
oĩa rami vy.

Benjamim ramymino kuery rery oĩa

6  Haꞌe
gui Benjamim raꞌy kuery ma Bela, Bequer haꞌe Jediael, haꞌe
javi vy mboapy ikuai. 7 Haꞌe gui Bela raꞌy kuery ma Esbom, Uzi, Uziel,
 

Jerimote haꞌe Iri, haꞌe javi vy peteĩ nhiruĩ ikuai. Guetarã kuery re
opena vaꞌe meme, avakue ipyꞌa guaxukueve. Vinte e dois mil e trinta
e quatro ikuai hery ombopara pyre oĩa rami vy. 8 Haꞌe gui Bequer raꞌy
 

kuery ma Zemira, Joás, Eliézer, Elioenai, Onri, Jerimote, Abias, Anatote

haꞌe Alemete, Bequer raꞌy kuery meme ikuai. 9 Haꞌe javi vy vinte mil
 

e duzentos ikuai guamoĩ jypygua kuery rery ombopara pyre oĩa rami.
Guetarã kuery re opena vaꞌe, avakue ipyꞌa guaxukueve ikuai. 10 Haꞌe gui  

Jediael raꞌy ma Bilã. Haꞌe rã Bilã raꞌy kuery ma Jeús, Benjamim, Eúde,
Quenaana, Zetã, Társis haꞌe Aisaar. 11 Haꞌe vaꞌe Jediael raꞌy kuery haꞌe
 
1 Crônicas 7 710

javi ma ma guetarã kuery re opena vaꞌe. Avakue ipyꞌa guaxukueve ma

dezessete mil e duzentos ikuai joe opuꞌãa py ikuai kuaa vaꞌe. 12 Haꞌe gui  

Supim haꞌe Hupim ma Ir raꞌy kuery ae. Haꞌe rã Husim ma Aer raꞌy ju.
13 Haꞌe gui Naftali raꞌy kuery ma Jaziel, Guni, Jezer haꞌe Salum, Bila
 

ramymino meme.

Manassés ramymino kuery rery oĩa

14 Haꞌe
gui Manassés raꞌy ma Asriel, taꞌyxy jevy Síria guigua oguereko
vaꞌekue. Haꞌe vaꞌe oikuavãꞌi avi Gileade rurã Maquir. 15 Haꞌe gui Maquir ma
 

guaꞌyxyrã ojou Hupim haꞌe Supim reindy, Maaca hery vaꞌe. Haꞌe rã Maquir
ryvy rery ma Zelofeade. Haꞌe vaꞌe ma guajy anho oguereko rakaꞌe. 16 Haꞌe gui  

Maquir raꞌyxy Maaca ma peteĩ opiꞌa oguereko vy omboery Perez. Tyvy ma

Seres hery vaꞌe. Haꞌe rã Perez raꞌy kuery ma Ulão haꞌe Requém. 17 Ulão raꞌy
 

ma Bedã. Haꞌe kuery ae Gileade ramymino ikuai. Haꞌe vaꞌe ma Maquir raꞌy,
Manassés ramymino. 18 Heindy Hamolequete ma oikuavãꞌi Is-Hode, Abiezer,
 

haꞌe Macla. 19 Haꞌe rã Semida raꞌy kuery ma Aiã, Siquém, Liqui, haꞌe Anião.
 

Efraim ramymino kuery rery oĩa

20 Haꞌegui Efraim raꞌy ma Sutela. Haꞌe gui Sutela raꞌy ma Berede, Berede
raꞌy ma Taate, Taate raꞌy ma Eleada, haꞌe Eleada raꞌy ma Taate avi. 21 Haꞌe gui  

Taate raꞌy ma Zabade, haꞌe Zabade raꞌy ma Sutela. Haꞌe rã Ezer haꞌe Eleade
ma avakue Gate pygua ae ojuka, haꞌe vaꞌe kuery rymba re imonda aguã ojeꞌoi
ramo. 22 Haꞌe nunga rupi mbovy ára re rei eꞌỹ tuu Efraim ojaeꞌo oiny haꞌe
 

kuery re. Haꞌe ramo tykeꞌy kuery ou ombopyꞌa porã ju aguã. 23 Haꞌe vaꞌe rire
 

ma guaꞌyxy reve joguereko ramo oguerekoꞌi vy oikuavã peteĩ opiꞌa. Haꞌe ramo
tuu omboery Berias, hoo py mbaꞌemo vai oiko ramo. e 24 Haꞌe gui tajy ma
 

Seerá, Bete-Horom tetã ojapo vaꞌerã, yvyꞌã guy katy haꞌe yvyꞌã katy voi. Ojapo
avi Uzém-Seerá. 25 Haꞌe gui Berias raꞌy ma Refa, Refa raꞌy ma Resefe, Resefe
 

raꞌy ma Tela, Tela raꞌy ma Taã, 26 Taã raꞌy ma Ladã, Ladã raꞌy ma Amiúde,
 

Amiúde raꞌy ma Elisama, 27Elisama raꞌy ma Num, haꞌe Num raꞌy ma Josué.
 

28 Haꞌe kuery yvy haꞌe hekoa ma povaꞌe: Betel ijyvýry rupi tekoaꞌi ikuai vaꞌe
 

reve, haꞌe gui kuaray oua katy Naarã oĩ, haꞌe rã kuaray oikea katy oĩ vaꞌe ma
Gezer, Siquém haꞌe Aia peve, ijyvýry rupi tekoaꞌi ikuai vaꞌe reve. 29 Haꞌe gui 

Manassés ramymino kuery rekoa rexei rupi ma Bete-Seã ijyvýry rupi tekoaꞌi
ikuai vaꞌe reve, Taanaque, Megido haꞌe Dor ijyvýry rupi tekoaꞌi ikuai vaꞌe
reve. Haꞌe vaꞌe tetã haꞌe javi rupi Israel raꞌy José ramymino kuery ikuaia.

Aser ramymino kuery rery oĩa

30  Haꞌe
gui Aser raꞌy kuery ma Imna, Isvá, Isvi haꞌe Berias. Haꞌe rã Sera
ma haꞌe kuery reindy oiko. 31 Berias raꞌy kuery ma Héber haꞌe Malquiel.
 

 7.23 Haꞌe kuery ayvu py tery Berias ma “Mbaꞌemo vai” ꞌea rami onhendu.
e
 711 1 Crônicas 7​, ​8

Malquiel raꞌy ma Birzavite. 32 Héber raꞌy kuery ma Jaflete, Somer, Hotão

 

haꞌe Suá haꞌe kuery reindy. 33 Jaflete raꞌy kuery ma Pasaque, Bimal haꞌe
 

Asvate. Haꞌe kuery ma Jaflete raꞌy kuery ikuai. 34 Haꞌe gui Semer raꞌy  

kuery ma Aí, Roga, Jeubá haꞌe Arã. 35 Tyvy Helém raꞌy kuery ma Zofa,  

Imna, Seles haꞌe Amal. 36 Haꞌe gui Zofa raꞌy kuery ma Sua, Harnefer,
 

Sual, Beri, Inra, 37 Bezer, Hode, Sama, Silsa, Itrã haꞌe Beera. 38 Haꞌe gui
   

Jéter raꞌy kuery ma Jefoné, Pispa haꞌe Ara. 39 Ula raꞌy kuery ma Ara,  

Haniel haꞌe Rizia. 40 Haꞌe kuery haꞌe javi ma Aser ramymino kuery ikuai,
 

guetarã kuery re opena vaꞌerã oiporavo pyre, avakue ipyꞌa guaxukueve,

huvixa yvatekueve ikuai, hetarã kuery rery oĩa py hery omboparaa joe
opuꞌãa rupi ikuai vaꞌerã. Haꞌe javi vy ma vinte e seis mil avakue ikuai
rakaꞌe.

Benjamim ramymino kuery rery oĩa

8   Haꞌe
gui Benjamim raꞌy ma Bela jypygua vaꞌe. Mokoĩa ma Asbel,
1

mboapya ma Aará, 2 irundya ma Noá, haꞌe rã peteĩ nhiruĩa ma Rafa.

 

3 Haꞌe gui Bela raꞌy kuery ma Adar, Gera, Abiúde, 4 Abisua, Naamã, Aoá,
   

5 Gera, Sefufá haꞌe Hurão. 6 Povaꞌe kuery ma Eúde ramymino kuery. Haꞌe
   

kuery ma Geba pygua kuery re opena vaꞌekue ri haꞌe gui oguerovapaa

Manaate py ju ikuai aguã. 7 Haꞌe kuery ma Naamã, Aías haꞌe Gera. Haꞌe
 

vaꞌe ae oguerovapa, haꞌe gui taꞌya ma Uzá haꞌe Aiúde. 8 Haꞌe gui Saarim  

ma guaꞌyxy kuery Husim haꞌe Baara gui opoi ma rire Moabe regua yvy
re oiko jave 9 guaꞌyxyrã Hode ju ojou vaꞌe reve oguereko Jobabe, Zíbia,
 

Messa, Malcã, 10 Jeús, Saquias haꞌe Mirma. Haꞌe vaꞌe kuery ma taꞌy kuery
 

ikuai, guetarã kuery re opena vaꞌe meme.

11 Haꞌe gui Husim raꞌy kuery ma Abitube haꞌe Elpaal. 12 Elpaal raꞌy kuery
   

ma Héber, Misã haꞌe Semede. Haꞌe vaꞌe ma ojapo Ono haꞌe Lode, haꞌe
ijyvýry rupi tekoa ikuai vaꞌerã. 13 Haꞌe gui Berias haꞌe Sema ma Aijalom py
 

hetarã kuery akã ikuai. Haꞌe kuery ma Gate py hekoa vaꞌekue omoxẽmba.
14 Haꞌe gui Aiô, Sasaque, Jeremote, 15 Zebadias, Arade, Éder, 16 Micael,
     

Ispa haꞌe Joá, Berias ramymino kuery meme ikuai.

17 Haꞌe gui Zebadias, Mesulão, Hizqui, Héber, 18 Ismerai, Izlias, haꞌe
   

Jobabe ma Elpaal ramymino kuery ikuai.

19 Haꞌe gui Jaquim, Zicri, Zabdi, 20 Elienai, Ziletai, Eliel, 21 Adaías,
     

Beraías haꞌe Sinrate ma Simei ramymino kuery ikuai.

22 Haꞌe gui Ispã, Héber, Eliel, 23 Abdom, Zicri, Hanã, 24 Hananias, Elão,
     

Antotias, 25 Ifdéias haꞌe Penuel ma Sasaque ramymino kuery ikuai.

 

26 Haꞌe gui Sanserai, Searias, Atalias, 27 Jaaresias, Elias haꞌe Zicri

   

ma Jeroão ramymino kuery ikuai. 28 Haꞌe kuery ma Jerusalém tetã py  

guetarã kuery re opena vaꞌe, haꞌe kuery vaꞌe regua rery oĩa rami vy.
29 Haꞌe gui Gibeão py oiko Gibeão rurã. Haꞌe rã taꞌyxy rery ma Maaca.
 

30 Haꞌe py oiko avi taꞌy jypyguare Abdom, haꞌe gui Zur, Quis, Baal,
 
1 Crônicas 8​, ​9 712

Nadabe, 31 Gedor, Aiô haꞌe Zequer. 32 Haꞌe gui Miclote raꞌy ma Siméia.
   

Haꞌe vaꞌe kuery ma Jerusalém py ikuai guyvy kuery reve joa katyꞌi.
33 Haꞌe gui Ner raꞌy ma Quis, Quis raꞌy ma Saul, Saul raꞌy ma Jônatas,
 

Malquisua, Abinadabe haꞌe Esbaal. 34 Jônatas raꞌy ma Meribe-Baal, haꞌe

 

gui Meribe-Baal raꞌy ma Mica. 35 Mica raꞌy kuery ma Pitom, Meleque,

 

Taréia haꞌe Acaz. 36 Acaz raꞌy ma Jeoada, haꞌe Jeoada raꞌy kuery ma
 

Alemete, Azmavete haꞌe Zinri. Haꞌe gui Zinri raꞌy ma Mosa, 37 Mosa raꞌy  

ma Bineá, Bineá raꞌy ma Rafa, Rafa raꞌy ma Eleasa, Eleasa raꞌy ma Azel.
38 Haꞌe gui Azel raꞌy kuery ma mboapy meme ikuai rakaꞌe. Haꞌe kuery
 

rery ma Azricão, Bocru, Ismael, Searias, Obadias haꞌe Hanã. Haꞌe vaꞌe
kuery haꞌe javi ma Azel raꞌy ikuai. 39 Haꞌe gui tyvy Eseque raꞌy kuery ma
 

povaꞌe: Ulão ma jypykue, Jeú ma mokoĩa, Elifelete ma mboapya. 40 Ulão  

raꞌy kuery ma avakue ipyꞌa guaxukueve, guyrapa oiporu kuaa vaꞌe. Haꞌe
gui heta avi taꞌy haꞌe hamymino kuery, haꞌe javi vy cento e cinqüenta
ikuai. Haꞌe kuery haꞌe javi ma Benjamim ramymino kuery meme.

Escravo ikuai rire Jerusalém py ju ikuai vaꞌe kuery rery oĩa

9   Haꞌe
gui Israel kuery haꞌe javi rery omboparapaa imoiny kuaxia
1

Israel kuery ruvixa rekokue oĩa re. Haꞌe gui Judá regua kuery ma
ojejavy okuapya re Babilônia katy ogueraapaa escravo ikuai aguã py.
2 Haꞌe vaꞌe rire amongue ou ju oyvy re, haꞌe tetã ikuaiague py ae ju
 

hekoa. Ou ypy vaꞌekue ma Israel regua sacerdote kuery, levita kuery haꞌe
templo py ombaꞌeapo vaꞌekue. 3 Haꞌe gui amongue Judá ramymino kuery,
 

Benjamim, Efraim haꞌe Manassés ramymino kuery Jerusalém py ae ikuai

vaꞌe ma povaꞌe: 4 Utai ma Amiúde raꞌy, Amiúde ma Onri raꞌy, Onri ma
 

Inri raꞌy, Inri ma Bani raꞌy, Bani ma Judá raꞌy Perez ramymino kuery
vaꞌe regua. 5 Ou avi Siló py hekoa vaꞌekue: jypyguare Asaías, hamymino
 

kuery guive, 6 haꞌe gui Zerá ramymino kuery regua Jeuel haꞌe tyvy kuery
 

reve vy seiscentos e noventa ikuai. 7 Benjamim ramymino kuery regua ma

 

Salu, haꞌe vaꞌe ma Mesulão raꞌy, Mesulão ma Hodavias raꞌy, haꞌe Hodavias
ma Hassenuá raꞌy. 8 Ou avi Jeroão raꞌy Ibnéias, haꞌe gui Uzi raꞌy Elá,
 

Micri ramymino, haꞌe gui Sefatias raꞌy Mesulão, Mesulão ma Reuel raꞌy,
Ibnijas ramymino. 9 Haꞌe gui tyvy kuery ma haꞌe kuery rery oĩa rami vy
 

novecentos e cinqüenta e seis haꞌe javi vy. Haꞌe vaꞌe avakue haꞌe javi ma
hetarã kuery akã ikuai peteĩ-teĩ oo rupi.
10 Haꞌe gui sacerdote kuery vaꞌe regua ma Jedaías, Jeoiaribe, Jaquim
 

11 haꞌe Azarias. Haꞌe vaꞌe ma Hilquias raꞌy, Hilquias ma Mesulão raꞌy,

 

Mesulão ma Zadoque raꞌy, Zadoque ma Meraiote raꞌy, Meriaote ma Aitube

raꞌy, haꞌe Aitube ma Nhanderuete pegua opy rupi openaa py yvateve vaꞌe.
12 Ou avi Jeroão raꞌy Adaías, Jeroão ma Pasur raꞌy, Pasur ma Malquias raꞌy.
 

Ou avi Adiel raꞌy Masai, Adiel ma Jazera raꞌy, Jazera ma Mesulão raꞌy,
Mesulão ma Mesilemite raꞌy, haꞌe Mesilemite ma Imer raꞌy. 13 Ou avi tyvy
 
 713 1 Crônicas 9

kuery hetarã kuery akã ikuai vaꞌe, haꞌe javi vy mil setecentos e sessenta
ikuai, avakue Nhanderuete pegua ropy rupi ombaꞌeapo kuaa vaꞌe meme.
14 Haꞌe gui levita kuery regua ou vaꞌekue ma Semaías. Haꞌe vaꞌe
 

ma Hassube raꞌy, Hassube ma Azricão raꞌy, Azricão ma Hasabias raꞌy,

Hasabias ma Merari ramymino kuery regua. 15 Ou avi Baquebacar, Heres,
 

Galal haꞌe Matanias. Haꞌe vaꞌe ma Mica raꞌy, Mica ma Zicri raꞌy, haꞌe Zicri
ma Asafe raꞌy. 16 Ou avi Semaías raꞌy Obadias, Semaías ma Galal raꞌy,
 

Galal ma Jedutum raꞌy, Jedutum ma Berequias raꞌy, Berequias ma Asa

raꞌy, Asa ma Elcana netofatita kuery yvy re hekoa vaꞌe raꞌy.
17 Haꞌe gui okẽ rarõa kuery ma Salum, Acube, Talmom haꞌe Aimã,
 

haꞌe tyvy kuery guive. Salum ma haꞌe kuery ruvixa oiko. 18 Aỹ peve
 

haꞌe kuery huvixa rokẽ rarõa rupi ae ikuai, kuaray oua yke katy. Haꞌe
vaꞌe kuery ae Levi ramymino kuery rekoa kora rokẽ rarõa rupi ikuai
vaꞌe. 19 Salum ma Coré raꞌy, Coré ma Ebiasafe raꞌy, haꞌe Ebiasafe ma
 

Corá raꞌy. Tyvy kuery nguu ro pygua ikuai vaꞌe reve ma Coré regua
kuery omoĩa ixupe ombaꞌeapo vaꞌerã haꞌe ombojerovia aty rokẽ rarõarã.
Tamoĩ kuery ma Senhor pegua kuery ikuaia re opena, haꞌe tekoa rokẽ
rarõa rupi ikuai vaꞌekue. 20 Haꞌe jave ma Eleazar raꞌy Finéias opena haꞌe
 

kuery re, haꞌe hexeve Senhor oiko. 21 Haꞌe gui Meselemias raꞌy Zacarias
 

ma onhemboaty aty rokẽ rarõa rupi avi oiko. 22 Haꞌe vaꞌe okẽ rarõarã
 

oiporavo pyre kuery haꞌe javi vy ma duzentos e doze ikuai. Tamoĩ kuery
rery oĩa py haꞌe kuery rery omboparaa peteĩ-teĩ rekoa py ae. Davi haꞌe
profeta Samuel ae omoĩ vaꞌekue peteĩ-teĩ rembiaporã. 23 Haꞌe rami rire
 

haꞌe kuery, guaꞌy kuery reve oarõ ꞌrã okuapy Senhor pegua rokẽ, oo py
oikea ikuai vaꞌe. 24 Okẽ rarõa kuery ma irundy henda yvytu oipejua katy
 

ikuai: kuaray oua katy, oikea katy, apuꞌaꞌia katy haꞌe kuaray puku-a katy.
25 Haꞌe rã tyvy kuery tekoaꞌi py ikuaia gui ou jepi ꞌrã haꞌe kuery reve sete
 

ára re ombaꞌeapo aguã. 26 Haꞌe rami teĩ haꞌe jave py ikuai riae ꞌrã irundy
 

okẽ rarõa yvatekueve Levi ramymino kuery vaꞌe regua. Haꞌe kuery ae
opena ꞌrã Nhanderuete pegua oo jaꞌo ikuai vaꞌe re, haꞌe peráta omoĩ porã
mbyre re. 27 Haꞌe kuery ma oke ꞌrã Nhanderuete pegua oo yvyꞌiry rupi ae,
 

opena vaꞌerã omoĩa rire, haꞌe koꞌẽ nhavõ okẽ oipeꞌa aguã.
28 Haꞌe kuery vaꞌe regua amongue ma tembiporu re openaa rupi ikuai.
 

Haꞌe kuery ma oipapapa ꞌrã ogueraa haꞌe oguerua jevy rã. 29 Ikuai avi 

amboae kuery tenda haꞌe mesa ikuai vaꞌe re opena vaꞌerã, haꞌe henda
ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe pygua tembiporu ikuai vaꞌe re, haꞌe gui trigo, vinho, azeite,
heakuã porã vaꞌe haꞌe irũrã oguereko vaꞌe re. 30 Mbaꞌeta sacerdote raꞌy
 

kuery amongue vaꞌe ma ojapo ꞌrã heakuã porã vaꞌe irũrã. 31 Haꞌe gui
 

peteĩ levita vaꞌe regua oiko Matitias hery vaꞌe, Salum raꞌy jypykue, Coré
ramymino kuery vaꞌe regua. Haꞌe vaꞌe ma mbojape apoa kuery re opena.
32 Haꞌe rã tyvy kuery Coate ramymino kuery vaꞌe regua ma sábado nhavõ
 

ojapo ꞌrã mbojape Senhor renonde omoĩ mbyrã.

1 Crônicas 9​, ​10 714

33  Haꞌe
gui oporai vaꞌe kuery ma levita regua kuery akã ikuai vaꞌe
meme. Haꞌe kuery ma templo ropy jaꞌo ikuai vaꞌe py ae ꞌrã ikuai. Amboae
rupi nombaꞌeapoi ꞌrãe, mbaꞌeta ara py haꞌe pyávy ombaꞌeapo ꞌrã okuapy
hembiaporã omeꞌẽ mbyre rupi ae. 34 Haꞌe vaꞌe kuery ma levita regua
 

kuery akã ikuai, ojavegua kuery ruvixa. Jerusalém py ae hekoa vaꞌe

meme.
35 Gibeão py ma oiko rakaꞌe Jeiel, Gibeão ru vaꞌe. Haꞌe rã taꞌyxy ma
 

Maaca. 36 Taꞌy jypykue ma Abdom, haꞌe gui Zur, Quis, Baal, Ner, Nadabe,
 

37 Gedor, Aiô, Zacarias haꞌe Miclote. 38 Haꞌe gui Miclote raꞌy ma Siméia.
   

Haꞌe vaꞌe kuery ma Jerusalém py ae hekoa vaꞌekue, guyvy kuery reve

joa katyꞌi ikuai. 39 Ner raꞌy ma Quis, Quis raꞌy ma Saul, haꞌe Saul raꞌy
 

kuery ma Jônatas, Malquisua, Abinadabe haꞌe Esbaal. 40 Jônatas raꞌy

 

ma Meribe-Baal, haꞌe Meribe-Baal raꞌy ma Mica. 41 Mica raꞌy kuery ma

 

Pitom, Meleque haꞌe Taréia. 42 Haꞌe gui Acaz raꞌy ma Jaerá, haꞌe rã Jaerá
 

raꞌy kuery ma Alemete, Azmavete haꞌe Zinri. Haꞌe rã Zinri raꞌy ma Mosa,
43 Mosa raꞌy ma Bineá, Bineá raꞌy ma Refaías, Refaías raꞌy ma Azel.
 

44 Haꞌe rã Azel raꞌy kuery ma mboapy meme ikuai. Hery ma Azricão,

 

Bocru, Ismael, Searias, Obadias haꞌe Hanã. Haꞌe kuery haꞌe javi ma Azel
raꞌy kuery meme.

1 Samuel 31.1‑7

10   Haꞌe
gui Israel kuery reve filisteu kuery jogueroꞌa ramo avakue
1

Israel regua onhamba filisteu kuery gui. Haꞌe ramo Gilboa yvyꞌã
re ojukapa. 2 Filisteu kuery ojoko avi Saul haꞌe taꞌy kuery. Haꞌe vy ojuka
 

Saul raꞌy kuery Jônatas, Abinadabe haꞌe Malquisua. 3 Jogueroꞌaa py Saul

 

oĩ vaive ovy. Huꞌy momboa kuery ojou ramo haꞌe kuery gui okyje vaipa.
4 Haꞌe gui Saul aipoeꞌi huꞌy jokoa reraa pe:
 

— Ekyi ndekyxe haꞌe xepyxo, haꞌe kuery opire omboi uka eꞌỹ vaꞌekue
ou vy xejojai rei eꞌỹ aguã — heꞌi. Haꞌe rami teĩ huꞌy jokoa reraa okyje
vaipa vy ndoipyxoxei. Haꞌe ramo Saul ae kyxe ojopy vy onhemombo
hakua re. 5 Huꞌy jokoa reraa Saul omano ma ri ty raꞌea oexa vy haꞌe voi
 

kyxe re onhemombo vy omano avi.

6 Haꞌe rami py Saul omano guaꞌy kuery mboapyve reve. Hoo pygua
 

kuery voi omanomba avi hexeve. 7 Haꞌe gui avakue Israel regua yvyugua
 

rupi hekoa vaꞌe oexa okuapy oirũ kuery onhambaa, haꞌe Saul guaꞌy kuery
reve omanomba maa. Haꞌe rami vy haꞌe kuery voi guekoa oejapa vy
onhamba avi ojeꞌoivy. Haꞌe gui filisteu kuery ou vy haꞌe py ju ikuai.

1 Samuel 31.8‑13
8  Koꞌẽ
jevy filisteu kuery ou omanogue mbaꞌekue ogueraapa aguã.
Haꞌe rami vy ojou Saul haꞌe taꞌy kuery mboapyve retekue Gilboa yvyꞌã
re hoꞌapaague py. 9 Haꞌe rami vy Saul akãgue ojaya vy hembiporukue
 
 715 1 Crônicas 10​, ​11

ogueraapa. Filisteu yvy haꞌe javi rupi omondouka ayvu mombeꞌuarã, haꞌe
nungakue omombeꞌu aguã taꞌangaa pegua oo ikuai vaꞌe rupi, haꞌe guetarã
kuery haꞌe javi pe. 10 Saul rembiporukue ogueraa nguuete kuery pegua oo
 

py. Haꞌe rã inhakãgue ma nguuete Dagom pegua oo re omboja imoiny.

11 Haꞌe gui Jabes-Gileade pygua kuery oendu okuapy filisteu kuery Saul
 

re ojapoague. 12 Haꞌe rami vy avakue ipyꞌa guaxukueve vaꞌe opuꞌãmba

 

vy omboi heruvy Saul haꞌe taꞌy kuery retekue. Jabes tetã py ogueru vy
ojatypa haꞌe py, yvyra ikuai vaꞌe guy py. Haꞌe vy sete ára re okaru eꞌỹ re
ikuai. 13 Haꞌe rami py Saul omano Senhor rovai ojejavyague re, Senhor
 

ijayvua noenduxei rire, omanogue mboayvua pe rive oporandu ramo

guive, 14 Senhor pe eꞌỹ. Haꞌe nunga rupi Senhor ojuka uka vy Jessé raꞌy
 

Davi pe ju omboaxa huvixave oĩ aguã.

2 Samuel 5.1‑5

11   Haꞌe
gui ma Israel regua kuery haꞌe javi ou okuapy Hebrom tetã
1

py Davi oĩa py. Hexeve jogueroayvu vy aipoeꞌi okuapy:

— Ore kuery voi ma nderegua kuery ae avi. 2 Yma Saul oiko teri vy
 

orere opena jave py ndee ae reo haꞌe rejevy ꞌrã vaꞌekue Israel regua
xondaro kuery reve. Haꞌe gui Senhor aipoeꞌi ndevy: “Ndee repena ꞌrã
xevygua Israel kuery re, haꞌe reiko ꞌrã haꞌe kuery ruvixa”, heꞌi vaꞌekue.
3 Haꞌe rami vy Israel regua nhomongetaa kuery haꞌe javi ou okuapy
 

Hebrom py huvixa reve jogueroayvu aguã. Haꞌe ramo Hebrom py,

Senhor renonde haꞌe kuery reve huvixa Davi ojapo oguereko porã aguã
regua. Haꞌe rã omoĩ okuapy Davi nguvixarã Israel kuery haꞌe javi re
opena aguã, Samuel ayvu rupi Senhor aipoeꞌiague rami vy. f

2 Samuel 5.6‑10
4  Haꞌe
gui Davi haꞌe Israel kuery haꞌe javi reve ojeꞌoi Jerusalém tetã
hery mboae Jebus vaꞌe katy, mbaꞌeta haꞌe py ae jebuseu kuery haꞌe vaꞌe
yvy regua rekoa. 5 Haꞌe ramo Jebus py hekoa vaꞌe kuery aipoeꞌi Davi pe:
 

— Apy ma ndereikei ꞌrã — heꞌi okuapy. Haꞌe rami teĩ Davi oipeꞌa oo
ikorapa vaꞌe Sião py oĩ vaꞌe. Haꞌe vaꞌe pe ma “Davi rekoa” ꞌea. 6 Mbaꞌeta  

Davi aipoeꞌi ma voi vaꞌekue: “Amongue vaꞌe rei jypyꞌi jebuseu kuery oity
vaꞌe amoĩ ꞌrã xondaro kuery ruvixarã”, heꞌi vaꞌekue. Haꞌe ramo Zeruia
piꞌa Joabe haꞌe ranhe opuꞌã ovy haꞌe kuery re. Haꞌe ramo omoĩ xondaro
ruvixarã. 7 Haꞌe rami vy oo ikorapa vaꞌe py ae Davi oĩ. Haꞌe nunga rupi
 

haꞌe vaꞌe pe “Davi rekoa” ꞌea. 8 Haꞌe vaꞌe yvýry rupi mbaꞌemo ojapo avi.
 

Milo guive tetã omoatyrõ heravy omboypyague py ovaẽ peve. Haꞌe rã

tetã rembyre ma Joabe ju omoatyrõmba. 9 Davi ma ipoꞌakave tema ovy,
 

hexeve Senhor ixondaro reta vaꞌe oiko ramo.

f
 11.3 Davi huvixave oĩ aguã Samuel oikuaa ukaague omombeꞌu 1 Samuel 16.1‑13 py.
1 Crônicas 11 716

2 Samuel 23.8‑39
10  Povaꞌe
kuery ma Davi pegua ipyꞌa guaxukueve yvateve vaꞌe. Haꞌe
kuery ma Israel kuery haꞌe javi reve oipytyvõ okuapy huvixave oĩ aguã,
haꞌe vaꞌe kuery reko re Senhor ijayvuague rami vy. 11 Po rami ma Davi
 

pegua kuery ipyꞌa guaxukueve rery: hacmonita Jasobeão ma trinta ikuai

vaꞌe ruvixa. Haꞌe vaꞌe ma guembiporu huꞌy reve trezentos ikuai vaꞌe
rovai opuꞌã vy peteĩgueꞌi pyve ojukapa vaꞌekue. 12 Haꞌe vaꞌe rire ma Dodô
 

raꞌy Eleazar, Aoí ramymino. Haꞌe vaꞌe ma mboapyve ipyꞌa guaxukueve

vaꞌe regua oiko. 13 Haꞌe gui haꞌe vaꞌe kuery ma Pas-Damim py Davi reve
 

ikuai filisteu kuery ijaty okuapy jave py. Haꞌe py peteĩ yvy cevada-ty oĩa
py xondaro kuery onhamba filisteu kuery renonde gui. 14 Haꞌe vaꞌe yvy
 

mbyte py haꞌe kuery opuꞌã vy ojoko nho, oitypa filisteu kuery. Haꞌe rami
py Senhor ogueraa jepepa rakaꞌe.
15 Haꞌe gui trinta yvatekueve ikuai vaꞌe regua mboapy ojeꞌoi avi Adulão
 

itakua py Davi onhemia py. Haꞌe vaꞌe jave py filisteu regua xondaro kuery
voi ijaty okuapy Refains yvyugua py. 16 Haꞌe rami vy Davi onhemia py oĩ,
 

haꞌe rã filisteu regua xondaro kuery ma Belém tetã py ikuai. 17 Haꞌe gui
 

Davi ijyꞌuvei etea rupi aipoeꞌi:

— Mavaꞌe tu xemboyꞌu ta ygua Belém rokẽ py oĩ vaꞌe gui? — heꞌi.
18 Haꞌe ramo haꞌe vaꞌe mboapyve ma filisteu kuery ijaty okuapya rupi
 

ojeꞌoi vy ygua Belém kora rokẽ py oĩ vaꞌe gui yy oguenoẽ, haꞌe Davi
oĩa py ogueru. Haꞌe rã haꞌe ndoyꞌuxei vy Senhor renonde onhoẽ ixupe
guarã. 19 Haꞌe vy aipoeꞌi:
 

— Senhor, ndaꞌevei ete xee haꞌe vaꞌe ayꞌu aguã! Xee ayꞌu ꞌrã ri ndaꞌu
avakue ojeayvu veꞌỹkue py ojeꞌoi vaꞌekue ruguy rami? Mbaꞌeta haꞌe kuery
ndojeayvuveikue py ogueru okuapy vaꞌekue — heꞌi vy ndoyꞌuxei. Haꞌe
ramigua ae mboapy ipyꞌa guaxukueve ojapo vaꞌekue.
20 Haꞌe gui Joabe rykeꞌy Abisai ma trinta ikuai vaꞌe akã. Haꞌe vaꞌe
 

ma guembiporu huꞌy guaxu reve opuꞌã trezentos ikuai vaꞌe rovai, haꞌe
vy ojukapa. Haꞌe rami vy mboapyve tenonde re ikuai vaꞌe rami ete
imaꞌenduꞌa porãmby oiko. 21 Haꞌe ma trinta ikuai vaꞌe gui yvateve vaꞌe
 

vy haꞌe kuery akã oiko, vaꞌeri mboapyve tenonde re ikuai vaꞌe regua eꞌỹ
guive.
22 Haꞌe gui Joiada raꞌy Benaia ma ipyꞌa guaxuve vaꞌe avi Cabzeel pygua,
 

mbaꞌemo tuvixa vaꞌe ojapo avi vaꞌe. Haꞌe rami vy ojuka mokoĩ Moabe
pygua joe opuꞌã kuaave vaꞌekue. Yroꞌy apĩ hoꞌa jave ma itakua py oguejy
vy guary okua py oĩ vaꞌekue ojuka. 23 Ojuka avi peteĩ ava Egito pygua
 

mokoĩ metros raxaꞌi yvate vaꞌekue. Egito pygua ma huꞌy guaxu ajukue
popẽa ꞌy rami ipo guaxu vaꞌe reve ou rã Benaia ma popoka py rive opuꞌã
ovy vy ipo gui huꞌy guaxu oguereko vaꞌekue oipeꞌa vy haꞌe vaꞌe py ae ju
ojuka. 24 Haꞌe nunga Joiada raꞌy Benaia ojapo rire mboapyve tenondegua
 
 717 1 Crônicas 11​, ​12

ipyꞌa guaxukueve re rami imaꞌenduꞌa porãmby oiko. 25 Haꞌe vaꞌe ma trinta  

ikuai vaꞌe gui omboetevea vaꞌeri mboapyve tenonde re ikuai vaꞌe regua
ndoikoi guive. Haꞌe gui Davi omoĩ guarõa kuery re opena vaꞌerã.
26 Haꞌe gui xondaro kuery regua ipyꞌa guaxukueve ma Joabe ryvy
 

Asael, Belém pygua Dodô raꞌy Elanã, 27 Harode guigua Samote, Pelete  

guigua Heles, 28 Tecoa pygua Iques raꞌy Ira, Anatote guigua Abiezer,
 

29 Husa guigua Sibecai, Aoí guigua Ilai, 30 Netofa guigua Maarai, Netofa
   

pygua Baaná raꞌy Helede, 31 Gibeá pygua Ribai raꞌy Itai Benjamim
 

ramymino vaꞌe, Piratom guigua Benaia, 32 Gaás yakãꞌi yvýry guigua  

Hurai, Arba guigua Abiel, 33 Baarum guigua Azmavete, Saalbom guigua

 

Eliaba, 34 Gizom guigua Benê-Hasém, Aião pygua Sage raꞌy Jônatas,

 

35 Aião pygua Sacar raꞌy Aião, haꞌe Ur raꞌy Elifal, 36 Mequerá guigua
   

Hefer, Pelom guigua Aías, 37 Carmelo guigua Hezro, Ezbai raꞌy Naarai,
 

38 Natã ryvy Joel, Hagri raꞌy Mibar, 39 Amom guigua Zeleque, Beerote
   

guigua Naarai, Zeruia piꞌa Joabe rembiporu reraaty vaꞌe, 40 haꞌe gui Jatir  

guigua kuery Ira haꞌe Garebe, 41 heteu Urias, Alai raꞌy Zabade, 42 Rúben
   

regua Siza raꞌy Adina Rúben ramymino kuery ruvixa, hexevegua trinta
avi ikuai, 43 haꞌe gui Maaca raꞌy Hanã, Mitã guigua Josafá, 44 Asterá
   

pygua Uzias, Aroer pygua Hotão raꞌy kuery Sama haꞌe Jeiel, 45 Sinri raꞌy  

Jediael, haꞌe tyvy Joá Tiz guigua, 46 Maavá guigua Eliel, Elnaão raꞌy
 

kuery Jeribai haꞌe Josavias, Moabe guigua Itma, 47 haꞌe gui Zobá guigua  

kuery Eliel, Obede haꞌe Jaasiel.

Davi pegua xondaro kuery re ijayvua

12   Povaꞌe
kuery ma Davi-a katy ou vaꞌekue Ziclague py Quis raꞌy
1

Saul gui onhaague py. Haꞌe vaꞌe kuery ma ipyꞌa guaxukueve joe
opuꞌãa rupi ikuai vaꞌe regua. 2 Haꞌe vaꞌe kuery rembiporu ma guyrapa.
 

Oiporu kuaa regua re haꞌe oiporu kuaa eꞌỹa re oiporu ita momboa, huꞌy
voi omombo ꞌrã guyrapa py. Haꞌe vaꞌe kuery ma Saul regua ae, Benjamim
ramymino kuery. 3 Haꞌe kuery ruvixa ma Gibeá pygua Semaá raꞌy kuery
 

Aiezer haꞌe Joás, haꞌe gui Azmavete raꞌy kuery Jeziel haꞌe Pelete, Beraca,
Anatote guigua Jeú, 4 Gibeão guigua Ismaías ma trinta ipyꞌa guaxukueve
 

ikuai vaꞌe regua, haꞌe kuery akã avi oiko, haꞌe gui Jeremias, Jaaziel,
Joanã haꞌe Gedera pygua Jozabade, 5 haꞌe gui Eluzai, Jerimote, Bealias,
 

Semarias haꞌe Harife pygua Sefatias, 6 Elcana, Issias, Azarel, Joezer haꞌe
 

Jasobeão, Corá ramymino meme, 7 haꞌe gui Gedor pygua Jeroão raꞌy
 

kuery Joela haꞌe Zebadias.

8 Gade regua kuery voi oaxa Davi-a katy, tekoa eꞌỹa py oo ikorapa
 

vaꞌe py oĩ jave. Haꞌe vaꞌe avakue ma ipyꞌa guaxukueve joe opuꞌã kuaa
vaꞌe meme. Hembiporu ma huꞌy jokoa haꞌe imoꞌãa tuvixa vaꞌe. Hova
ma guary rami, haꞌe guaxu yvyty áry rupi onhaa rami inhakuã vaꞌe.
9 Haꞌe gui Ezer ma haꞌe kuery akã, haꞌe vaꞌe gui mokoĩa ma Obadias,
 
1 Crônicas 12 718

mboapya ma Eliabe, 10 irundya ma Mismana, peteĩ nhiruĩa ma Jeremias,

 

11 mboapy memea ma Atai, sete-a ma Eliel, 12 oito-a ma Joanã, nove-a ma

   

Elzabade, 13 dez-a ma Jeremias haꞌe onze-a ma Macbanai. 14 Haꞌe kuery

   

Gade ramymino ma xondaro kuery ruvixa ikuai. Haꞌe vaꞌe regua yvyĩve
vaꞌe ma cem avakue rami ovare vaꞌe opuꞌãa py, haꞌe rã yvateve vaꞌe ma
mil avakue rami ovare vaꞌe. 15 Haꞌe vaꞌe kuery ma Jordão yakã rupi oaxa
 

vaꞌekue jaxy ijypya re, hembe haꞌe javi áry rupi yy ojaoꞌi teĩ. Haꞌe rami
vy omonhamba yvyugua rupi ikuai vaꞌekue haꞌe javi, kuaray oua katy
haꞌe kuaray oikea katy guive.
16 Haꞌe gui Davi oĩa py ou avi Benjamim haꞌe Judá ramymino kuery
 

regua, oo ikorapa vaꞌe py. 17 Haꞌe ramo Davi ovaexĩ aguã oo vy ijayvu
 

haꞌe kuery reve. Haꞌe vy aipoeꞌi:

— Xapyꞌa rei rã peẽ kuery xepytyvõ aguã ri peju ramo xepyꞌa py
anhemoirũ ꞌrã peẽ kuery reve. Haꞌe gui pẽvy ajapo vai eꞌỹ teĩ xerovaigua
kuery pe xemboaxa aguã rive ri peju ramo ma tove nhaneramoĩ kuery
ruete ae toexa pota, haꞌe vy taꞌijayvu pẽvy — heꞌi.
18 Haꞌe ramo trinta vaꞌe akã Amasai re Nheꞌẽ oĩ ramo aipoeꞌi:
 

— Haꞌe rami avi ore kuery ma ndevygua ae, Davi! Jessé raꞌy, ndereve
ete ꞌrã orekuai! Tereiko porã, nepytyvõa kuery voi taꞌikuai porã! Mbaꞌeta
Nderuete ma nepytyvõ ꞌrã — heꞌi ramo Davi omovaẽ imbokuapy vy
xondaro kuery ruvixarã omoĩ.
19 Haꞌe gui Manassés vaꞌe regua voi Davi-a katy oaxa, filisteu kuery
 

reve haꞌe ou jave Saul reve haꞌe kuery jogueroꞌa aguã katy. Haꞌe rami
teĩ haꞌe noipytyvõi vaꞌekue filisteu kuery, mbaꞌeta haꞌe kuery vaꞌe regua
huvixa kuery jogueroayvuague rami vy nomondoukai. Haꞌe vy aipoeꞌi
okuapy:
— Nguvixave Saul-a katy ri Davi oaxa ramo ma nhaneakã ojayapaa
ꞌrã — heꞌi okuapy. 20 Haꞌe ramo Ziclague tetã katy Davi ojevy ju ramo
 

haꞌea katy oaxapa okuapy Manassés ramymino kuery. Haꞌe vaꞌe kuery ma
Adna, Jozabade, Jediael, Micael, Jozabade, Eliú haꞌe Ziletai, Manassés
regua mbovy rei eꞌỹ ruvixa kuery ikuai vaꞌekue. 21 Haꞌe vaꞌe kuery ma
 

oipytyvõ Davi hexe opuꞌã vaꞌe mbovy rei eꞌỹ ikuai vaꞌe rovai, avakue
ipyꞌa guaxukueve haꞌe xondaro ruvixa meme ikuai vaꞌe vy. 22 Haꞌe vaꞌe
 

jave py koꞌẽ nhavõ ou retave ꞌrã Davi pytyvõarã. Haꞌe rami py mbovy eꞌỹ
ikuai ixondaro kuery, Nhanderuete pegua xondaro kuery hetaa rami.

Hebrom tetã py xondaro kuery Davi nguvixaverã omoĩ okuapyague

23  Povaꞌe
avakue ma joe opuꞌã aguã katy guarã hembiporu vaꞌe Davi
Hebrom py oĩa py ou vaꞌekue, Saul rekovia haꞌe ju nguvixaverã omoĩ
aguã, Senhor ijayvuague rami vy. 24 Haꞌe gui Judá ramymino kuery
 

regua huꞌy jokoa haꞌe imoꞌãa tuvixa vaꞌe oguereko vaꞌe haꞌe javi vy ma
seis mil e oitocentos ou, joe opuꞌã aguã katy guarã hembiporu vaꞌe meme.
 719 1 Crônicas 12​, ​13

25  Haꞌegui Simeão ramymino kuery regua avakue joe opuꞌã aguã ipyꞌa
guaxu vaꞌe ma sete mil e cem ou. 26 Levi ramymino kuery regua ma
 

quatro mil e seiscentos ou. 27 Joiada ma Arão ramymino kuery ruvixa

 

oiko vaꞌe vy ngupive três mil e setecentos avi ogueru. 28 Haꞌe gui Zadoque
 

ma kunumi teri vaꞌeri ava ipyꞌa guaxu vaꞌe vy ogueru avi vinte e dois
huvixa kuery nguu ro py ikuai vaꞌekue. 29 Benjamim ramymino kuery
 

regua, Saul regua kuery ma três mil ou. Mbaꞌeta haꞌe vaꞌe jave py heta
teri ikuai Saul-a katygua. 30 Efraim ramymino kuery regua ma vinte
 

mil e oitocentos avakue ipyꞌa guaxukueve haꞌe omboetevepy nguu ro py

ikuai vaꞌekue. 31 Manassés regua mbyte rupi ojaꞌo vaꞌekue ma dezoito mil
 

ikuai hery rupi oiporavo pyre Davi nguvixaverã omoĩ aguã ou vaꞌekue.
32 Issacar ramymino kuery regua ou haꞌe vaꞌe ára Israel kuery mbaꞌe pa
 

ojapo aguã re oikuaa pota kuaa vaꞌe. Haꞌe rami vy ou duzentos huvixa
kuery, guyvy kuery hembiguai ikuai vaꞌe meme reve. 33 Haꞌe gui Zebulom
 

regua joe opuꞌãa katy oo vaꞌe, opa marãgua tembiporu oguereko vaꞌe
ma cinqüenta mil ikuai. Haꞌe kuery ma jogueroꞌa aguã py ikyreꞌỹ vaꞌe,
ndokyje kuaai guive. 34 Naftali rekoa gui ma mil xondaro ruvixa ou.
 

Haꞌe vaꞌe kuery reve ou avi trinta e sete mil huꞌy jokoa haꞌe huꞌy guaxu
tuvixa vaꞌe revegua. 35 Dã ramymino kuery regua ma vinte e oito mil e
 

seiscentos ou joe opuꞌã aguã katy guarã hembiporu vaꞌe. 36 Aser guigua
 

ma quarenta mil ou joe opuꞌã aguã katy guarã hembiporu vaꞌe, jogueroꞌa
kuaa rei vaꞌe. 37 Jordão yakã rovai guigua Rúben, Gade haꞌe Manassés
 

regua kuery mboae ma cento e vinte mil ou okuapy opa marãgua

tembiporu oguereko vaꞌe joe opuꞌã aguã.
38 Haꞌe vaꞌe avakue joe opuꞌã aguã omboꞌe pyre ma Hebrom tetã py ou
 

okuapy Davi omoĩ aguã Israel kuery haꞌe javi ruvixaverã. Haꞌe gui Israel
kuery ndoui vaꞌe voi peteĩ rami Davi omoĩxe avi okuapy nguvixaverã.
39 Haꞌe py ma ikuai mboapy ára re Davi oĩa py. Haꞌe rami vy okaru haꞌe
 

oyꞌu okuapy haꞌe py, hoꞌu vaꞌerã tyvy kuery omeꞌẽmba rire. 40 Haꞌe rami  

ae haꞌeꞌi rupi ikuai vaꞌe, Issacar, Zebulom haꞌe Naftali guigua kuery
ogueru avi okuapy tembiꞌu. Mburika áry, camelo, kavaju haꞌe vaka áry
ogueru farinha, figo haꞌe uvaꞌa pirukue, vinho, azeite, vaka haꞌe vexaꞌi
guive, mymba kyrĩgueveꞌi voi ogueru oata aguã rami eꞌỹ, mbaꞌeta Israel
kuery ovyꞌa ete okuapy.

Davi Jerusalém py lei ryru ogueru aguã re ijayvuague

13   Haꞌe
gui ma Davi jogueroayvu huvixa kuery mil haꞌe cem re
1

opena vaꞌe kuery, haꞌe yvatekueve ikuai vaꞌe reve. 2 Haꞌe vy Israel
 

kuery haꞌe javi pe aipoeꞌi onhemboatya py:

— Xapyꞌa rei pejou porã ri ramo, haꞌe Senhor Nhanderuete guigua ri
ramo ma nhamondouka pojava ꞌrã ayvu mombeꞌuarã nhanderyvy kuery
Israel yvy haꞌe javi rupi ikuai vaꞌe pe, sacerdote kuery pe, haꞌe Levi regua
1 Crônicas 13​, ​14 720

kuery tetã haꞌe ijyvýry rupi ikuai vaꞌe haꞌe javi pe, haꞌe kuery onoꞌõmba
avi aguã nhande reve. 3 Aỹ gui ma jaru ju ꞌrã Nhanderuete ayvu ryru
 

nhanderekoa py. Mbaꞌeta Saul oĩ teri jave py haꞌe vaꞌe re nanhapenavei

ranhe vaꞌekue — heꞌi. 4 Haꞌe ramo onoꞌõmba vaꞌe haꞌe javi ojou porã
 

okuapy haꞌe rami ae ojapo aguã, iporã vaꞌea oikuaa pavẽ vy.

2 Samuel 6.1‑11
5 Haꞌe
gui ma Davi omboaty Israel kuery haꞌe javi Egito yvy re Sior
oĩ vaꞌe guive Hamate py nhavãea peve, Nhanderuete ayvu ryru ogueru
aguã Quiriate-Jearim py oĩa gui. 6 Haꞌe rami vy Israel kuery haꞌe javi reve
 

Davi ojeꞌoi Baalá Quiriate-Jearim hery mboae vaꞌe, Judá re oĩ vaꞌe py,
Nhanderuete ayvu ryru ogueru aguã haꞌe gui. Haꞌe vaꞌe renonde ma Senhor
rery re imaꞌenduꞌaa riae, anjo kuery ipepo vaꞌe ikuai vaꞌe áry oguapy oiny
vaꞌe re. 7 Haꞌe rami vy Nhanderuete pegua hyru omoĩ okuapy peteĩ karóxa
 

ipyau vaꞌe áry. Abinadabe ro gui ogueru okuapy. Uzá haꞌe Aiô ojeꞌoi karóxa
reraarã. 8 Israel kuery haꞌe javi reve Davi ovyꞌa ovy Nhanderuete renonde
 

rupi ombaraetea haꞌe javi reve, oporaei okuapya py, ixã reta vaꞌe pu reve,
mbaraka, pandeiro haꞌe hyꞌa pu py, mimby guaxu omonheꞌẽa py guive.
9 Haꞌe gui Quidom mbaꞌemo moaꞌyĩaty re ovaẽa py vaka onhepyxanga
 

rã Uzá opoko hyru re hoꞌa eꞌỹ aguã. 10 Uzá hyru re opoko ramo hovai
 

Senhor poxya hendy vy oity. Haꞌe pyve omano Nhanderuete renonde.

11 Senhor Uzá ojuka rã Davi ndojou porãi. Haꞌe vy haꞌe vaꞌe tekoa
 

omboery Perez-Uzá, aỹ peve guarã.

12 Haꞌe vaꞌe ára Nhanderuete gui Davi okyje vy aipoeꞌi:
 

— Mbaꞌexa vy ndaꞌu aru ꞌrã Nhanderuete ayvu ryru? — heꞌi. 13 Haꞌe  

rami vy Davi ndogueruxevei Senhor ayvu ryru guekoa katy. Haꞌe

rami ꞌrãgue py Gate guigua Obede-Edom vaꞌe ro py ranhe ogueraa uka.
14 Mboapy jaxy re Nhanderuete ayvu ryru opyta Obede-Edom kuerya
 

py. Haꞌe rã Senhor omoingo porã Obede-Edom ro pygua kuery haꞌe

mbaꞌemo oguereko vaꞌe haꞌe javi.

2 Samuel 5.11,12

14   Davi
oĩa py Tiro pygua huvixa Hirão ombou ayvu mombeꞌuarã.
1

Ogueru ruka avi yvyra yary, oo apoa haꞌe ita re ombaꞌeapo vaꞌe
kuery, hoorã ojapo vaꞌerã. 2 Haꞌe ramo Davi oikuaa Senhor omoĩ atãvea
 

Israel re opena aguã, haꞌe ombopoꞌakave ojeupegua kuery re omaꞌẽ vy.

2 Samuel 5.13‑16; 1 Crônicas 3.5‑8
3  Jerusalém
tetã py Davi ojouve kunhague guaꞌyxy jevyrã. Haꞌe vy
ikuaive ju taꞌy haꞌe tajy kuery. 4 Po rami ma Jerusalém py ituiꞌi vaꞌekue
 

rery: Samua, Sobabe, Natã, Salomão, 5 Ibar, Elisua, Elpelete, 6 Nogá,

   

Nefegue, Jafia, 7 Elisama, Beeliada haꞌe Elifelete.

 
 721 1 Crônicas 14​, ​15

2 Samuel 5.17‑25
8  Filisteu
kuery oendu avi okuapy Davi omoĩa Israel kuery haꞌe javi
ruvixarã. Haꞌe vy ojeꞌoipa ojopy aguã Davi. Haꞌe nunga Davi oendu vy
haꞌe voi oo avi haꞌe kuery ovaexĩ aguã. 9 Haꞌe rã filisteu kuery ou Refaim
 

yvyugua py mbaꞌemo oipeꞌapa aguã.

10 Davi ma Senhor pe oporandu vy aipoeꞌi:
 

— Taa pa filisteu kuery rovai? Remboaxa ꞌrã teve xepo py?

Senhor ombovai:
— Tereo, mbaꞌeta amboaxa ꞌrã ndepo py — heꞌi.
11 Haꞌe ramo Davi Baal-Perazim py oo vy oitypa haꞌe py. Haꞌe vy
 

aipoeꞌi:
— Senhor xepo rupi omoaĩmba xerovaigua filisteu kuery ryxya
xerenonde py ikuai vaꞌekue, yy mbaꞌemo ogueroxyry heravya rami —
heꞌi. Haꞌe nunga rupi haꞌe vaꞌe tekoa oenoĩa Baal-Perazim. g 12 Haꞌe py ma  

filisteu kuery oejapa ojeꞌoivy nguuete kuery raꞌangaa. Haꞌe rã Davi oapy
ukapa tata py.
13 Haꞌe gui filisteu kuery ou nho ju yvyugua gui mbaꞌemo oipeꞌapa
 

aguã. 14 Peteĩgue ju Nhanderuete pe Davi oporandu ramo ombovai:

 

— Tereo eme hakykue rupi. Haꞌe rami ꞌrãgue py hakykue katy rupi
ranhe ꞌrã pejeapa, haꞌe gui ma haꞌe kuery re pepuꞌã ꞌrã amora ikuai vaꞌe
guy rupi. 15 Haꞌe gui xapyꞌa rei rendu ꞌrã amora ty rovapy rupi opyrõ-pyrõ
 

nhendu vaꞌe. Haꞌe vaꞌe rendu ramove peẽ ꞌrã haꞌe kuery re pepuꞌã aguã.
Haꞌe vaꞌe ma nerenonde Nhanderuete oo nhendua, filisteu kuery ijaty
okuapy vaꞌe jukapaarã — heꞌi.
16 Nhanderuete ojapo ukaa rami Davi ojapo vy ojukapa filisteu kuery
 

Geba guive Gezer py ovaẽa peve. 17 Haꞌe rami vy haꞌe vaꞌe yvy jave rupi
 

Davi rery re imaꞌenduꞌaave ovy, mbaꞌeta Senhor ojapo Davi gui pavẽ
regua okyje aguã rami.

Levita kuery lei ryru reraarã omoĩague

15   Haꞌe
gui Davi pegua tetã ꞌepy vaꞌe py ojapo ngoorã. Oguereko
1

katu avi Nhanderuete ayvu ryru oĩ aguã, haꞌe hiꞌáry guarã ma

peteĩ ooꞌi ojapo. 2 Haꞌe gui Davi aipoeꞌi:
 

— Avave rei ndaꞌevei Nhanderuete ayvu ryru ogueru aguã levita

kuery eꞌỹ vy, Senhor ae omoĩ rire oayvu ryru reraarã, haꞌe ixupe anho
ombaꞌeapo riae aguã rakaꞌeve rã peve guarã — heꞌi.
3 Haꞌe nunga rupi Jerusalém tetã py Davi omboatypa Israel kuery haꞌe
 

javi, Senhor ayvu ryru ogueru aguã oĩ aguã ojapo vaꞌekue py. 4 Davi  

omboaty avi Arão ramymino kuery, levita kuery guive, po rami hery vaꞌe:

g
 14.11 Tery Baal-Perazim ma “Senhor omoaĩmba” ꞌea.
1 Crônicas 15 722

5  Coate ramymino kuery vaꞌe regua ma huvixa Uriel haꞌe tyvy kuery reve
vy cento e vinte ikuai, 6 Merari ramymino kuery vaꞌe regua ma huvixa
 

Asaías haꞌe tyvy kuery reve vy duzentos e vinte ikuai, 7 Gérson ramymino
 

kuery vaꞌe regua ma huvixa Joel haꞌe tyvy kuery reve vy cento e trinta
ikuai, 8 Elisafã ramymino kuery vaꞌe regua ma huvixa Semaías haꞌe tyvy
 

kuery reve vy duzentos ikuai, 9 Hebrom ramymino kuery vaꞌe regua ma

 

huvixa Eliel haꞌe tyvy kuery reve vy oitenta ikuai, 10 Uziel ramymino
 

kuery vaꞌe regua ma huvixa Aminadabe haꞌe tyvy kuery reve vy cento e
doze ikuai.
11 Davi oenoĩ avi sacerdote kuery vaꞌe regua Zadoque haꞌe Abiatar,
 

haꞌe gui levita kuery Uriel, Asaías, Joel, Semaías, Eliel haꞌe Aminadabe.
12 Haꞌe vy aipoeꞌi haꞌe kuery pe:
 

— Peẽ kuery ma levita kuery akã peiko. Pejekyꞌaꞌo uka ke haꞌvy

penderyvy kuery reve, Senhor Israel kuery ruete ayvu ryru peru aguã
hendarã areko katu vaꞌekue py. 13 Mbaꞌeta jypy peẽ kuery ndaperui ramo
 

Senhor Nhanderuete ipoxy vaꞌekue nhande kuery rovai, ojapo ukaague

rami eꞌỹ jaru rire — heꞌi.
14 Haꞌe rami rã sacerdote kuery ojekyꞌaꞌo uka okuapy, levita kuery
 

guive, Senhor Israel kuery ruete ayvu ryru ogueru aguã. 15 Haꞌe rami  

vy levita kuery ogueru okuapy Nhanderuete ayvu ryru oaxiꞌy áry, hiꞌyrã
omoĩ vaꞌekue reve, Senhor ijayvuague rami vy Moisés ojapo ukaague
rami vy.

Imbaꞌepua rupi ikuai vaꞌerã omoĩague

16  Haꞌe
gui Davi aipoeꞌi levita ruvixa kuery pe guyvy kuery regua omoĩ
aguã oporaei vaꞌerã. Haꞌe vaꞌe kuery ma mbaꞌepu reve, mbaraka, mbaꞌepu
ixã reta vaꞌe haꞌe hyꞌa pu reve ovyꞌaa rupi oporaei aguã pavẽ oendu aguã
rami. 17 Haꞌe ramo levita kuery oiporavo Joel raꞌy Hemã tyvy kuery regua
 

Berequias raꞌy Asafe reve, Merari ramymino kuery vaꞌe regua Cusaías
raꞌy Etã guive. 18 Haꞌe kuery reve ma tyvy kuery yvyĩgueve avi. Haꞌe
 

vaꞌe kuery ma Zacarias, Bene, Jaaziel, Semiramote, Jeiel, Uni, Eliabe,

Benaia, Maaséias, Matitias, Elifeleu haꞌe Micnéias, haꞌe gui Obede-Edom
haꞌe Jeiel ma okẽ raroãrã ikuai. 19 Haꞌe rami py oporaei vaꞌe Hemã, Asafe
 

haꞌe Etã ma onhendu ꞌrã okuapy hyꞌa pu overa vaꞌe guigua py. 20 Haꞌe  

rã Zacarias, Aziel, Semiramote, Jeiel, Uni, Eliabe, Maaséias haꞌe Benaia

ma mbaraka reve ꞌrã oporaei yvatea py. 21 Matatias, Elifeleu, Micnéias,
 

Obede-Edom, Jeiel haꞌe Azazias ma oporaeia py ombojoguy ꞌrã ixã

reta vaꞌe, irundy meme xã oĩa peve. 22 Haꞌe gui Quenanias levita kuery
 

oporaeia re opena vaꞌe ma jogueroporaeiarã omoĩ mbyre, haꞌe rami aguã

oikuaave vaꞌe ramo. 23 Berequias haꞌe Elcana ma lei ryru oĩa rokẽ rarõarã
 

omoĩ. 24 Haꞌe rã Sebanias, Josafá, Natanael, Amasai, Zacarias, Benaia

 

haꞌe Eliézer sacerdote ikuai vaꞌe ma omonheꞌẽ ꞌrã okuapy mimby guaxu,
 723 1 Crônicas 15​, ​16

Nhanderuete ayvu ryru renonde py. Haꞌe gui Obede-Edom haꞌe Jeías ma
hyru oĩa rokẽ rarõa avi ikuai.

Jerusalém tetã py lei ryru ogueru okuapyague

25 Haꞌe
gui ma Davi haꞌe Israel regua nhomongetaa kuery reve ojeꞌoi,
xondaro kuery ruvixa ikuai vaꞌe reve. Ovyꞌaa rupi jogueraa Obede-Edom
ro gui ogueru aguã Senhor guexeve guarã ojapo vaꞌekue ryru. 26 Haꞌe  

gui levita kuery hyru oguerua rupi Nhanderuete oipytyvõ ramo ixupe
omeꞌẽ okuapy sete vaka raꞌy haꞌe sete vexaꞌi ojuka vy. 27 Haꞌe rã Davi ma
 

onhemonde ovy peteĩ ao puku xiĩ porã rei haꞌe ipererĩꞌi vaꞌe py. Haꞌe rami ae
avi levita kuery hyru reraa voi onhemonde okuapy, haꞌe oporaei vaꞌe kuery,
hyru reraa kuery haꞌe oporaei vaꞌe kuery re opena vaꞌe Quenanias guive.
Davi onhemonde avi manto sacerdote pegua, ajukue ipererĩꞌi vaꞌe guigua.
28 Haꞌe rami py Israel kuery haꞌe javi ovyꞌa reve ogueru okuapy Senhor
 

guexeve guarã ojapo vaꞌekue ryru, mimby haꞌe mimby guaxu omonheꞌẽ
reve, haꞌe hyꞌa pu, mbaraka haꞌe ixã reta vaꞌe omonhendu ratãa rupi.

2 Samuel 6.16,20‑22
29 Senhor
guexeve guarã ojapo vaꞌekue ryru Davi rekoa py ogueroikea
jave ma Saul rajykue Mical janela gui omaꞌẽ hoꞌamy. Haꞌe rami vy huvixa
Davi ovyꞌaa rupi ojeroky oikovy rã oexa vy ndojou porãi opyꞌa py.

Mbaꞌemo omeꞌẽ okuapyague

16   Haꞌe
rire ma Nhanderuete pegua hyru ogueroike vy omoĩ ooꞌi
1

Davi ojapo vaꞌekue mbyte py. Nhanderuete renonde py ogueru avi

okuapy mbaꞌemo oapy reve omeꞌẽ vaꞌerã, hexeve peteĩ rami ju ikuaia regua
guive. 2 Haꞌe gui opa ma oapy vaꞌerã haꞌe hexeve peteĩ rami aguã regua Davi
 

omeꞌẽmba ma vy Senhor rery rupi ogueroayvu porã heta vaꞌe kuery haꞌe
javi. 3 Haꞌe gui ma Israel kuery avakue haꞌe kunhague ikuai vaꞌe peteĩ-teĩ pe
 

ombojaꞌo peteĩ mbojape, xoꞌo raꞌykue jaꞌea-ꞌea haꞌe uvaꞌa pirukue.

4 Omoĩ avi levita kuery vaꞌe regua Senhor ayvu ryru renonde rupi ikuai
 

vaꞌerã, Senhor Israel kuery ruete oguerovyꞌa, ogueroporaei haꞌe omboete

aguã. Haꞌe vaꞌe kuery ma povaꞌe: 5 huvixa Asafe, haꞌe gui mokoĩa ma
 

Zacarias, haꞌe vaꞌe rire ma Jeiel, Semiramote, Jeiel mboae, Matitias, Eliabe,
Benaia, Obede-Edom haꞌe Jeiel mboapya mbaraka haꞌe ixã reta vaꞌe reve
guarã. Haꞌe gui Asafe ma omonhendu ratãve ꞌrã hyꞌa pu. 6 Haꞌe gui sacerdote
 

kuery Benaia haꞌe Jaaziel ma mimby guaxu omonheꞌẽa rupi riae ꞌrã ikuai
Nhanderuete guexeve guarã ojapo vaꞌekue ryru oĩa renonde rupi.

Salmos 105, 96, 106

7 Haꞌe
vaꞌe ára ma Davi omoĩ ypyꞌi Asafe haꞌe tyvy kuery Senhor pe
oporaeia rupi oguerovyꞌa aguã. Aipoeꞌi:
1 Crônicas 16 724

8 — Perovyꞌa Senhor, hery rupi pejapukai.

Yvy regua kuery pe peikuaa uka ojapo vaꞌekue.
9 Peporaei ke ixupe, peporaei salmos.

Pemombeꞌupa ke nhomondyipaarã ojapo vaꞌekue.

10 Perovyꞌa hery ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe.

Senhor oeka vaꞌe kuery tovyꞌa opyꞌa py.

11 Peka Senhor, ipoꞌakaa guive.

Peka ke henonde peĩ riae aguã.

12 Penemaꞌenduꞌa ke mbaꞌemo porã ojapo vaꞌekue re,

nhomondyipaa haꞌe oipota vaꞌe re ijayvuague re,

13 peẽ hembiguai Israel ramymino kuery,

peẽ Jacó raꞌy kuery hembiporavo pendekuai vaꞌe.

14 Haꞌe ma Senhor Nhanderuete.

Oipotaa ma yvy jave re ojekuaa.

15 Imaꞌenduꞌa riae ꞌrã guexeve guarã ojapo vaꞌekue re,

mbovy rei eꞌỹ ikuai vaꞌerã peve guarã ayvu omeꞌẽ vaꞌekue re,
16 Abraão reve ngupive guarã ojapo vaꞌekue re,

Isaque pe ouraa rupi ijayvuague re guive.

17 Haꞌe nungakue re ma Jacó reve ju ijayvu,

rakaꞌe rã peve guarã re ijayvu Israel reve.

18 Haꞌe vy aipoeꞌi:

“Ndevy ameꞌẽ ꞌrã Canaã yvy penembaꞌerã”, heꞌi.

19 Haꞌe jave py haꞌe kuery mbovyꞌi teri ikuai,
yvy mboae guigua mbovyꞌi ete ikuai rakaꞌe,
20 oguata vaꞌekue yvy mboae-ae ikuai vaꞌe rupi,

joyvy-yvy re.
21 Haꞌe rami teĩ avave rei pe haꞌe ndoguereko axy ukai.

Haꞌe kuery re omaꞌẽ vy ijayvu ete huvixave ikuai vaꞌe pe.

22 Haꞌe vy aipoeꞌi: “Emoĩ eme ndepo xerembiporavo kuery re,

pereko axy eme xevygua profeta kuery”, heꞌi.

23 Peporaei ke Senhor pe yvy jave regua kuery!

Koꞌẽ nhavõ peikuaa uka nhandereraa jepea.

24 Yvy regua kuery pe peikuaa uka hexakãa,

haꞌe javi regua pe pemombeꞌu mbaꞌemo porã ojapoa.

25 Mbaꞌeta Senhor ma yvate ete vaꞌe.

Haꞌevea rami ixupe japoraeia,

tuuete ikuai vaꞌe gui okyjevepy oiko.
26 Mbaꞌeta yvy regua kuery ruete haꞌe javi ma mbaꞌemo raꞌangaa rive.

Haꞌe rã Senhor ma yva apoare.

27 Henonde ma guexakãa haꞌe ijyvatea oexa uka.

Ipoꞌakaa haꞌe iporãa ojekuaa ixupegua henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe py.
28 Yvy regua haꞌe javi, peroporaei ke Senhor!
 725 1 Crônicas 16

Peroporaei Senhor rexakãa haꞌe ipoꞌakaa.

29 Peroporaei Senhor rery iporã ete ramo.
Pemeꞌẽ vaꞌerã peru vy peroike ixupegua roka py.
Pembojerovia Senhor ikyꞌa eꞌỹa rexakãa py.
30 Yvy jave regua kuery, peryryipa henonde.
Mbaꞌeta yvy omoĩ atã rakaꞌe omyĩ eꞌỹ aguã rami.
31 Haꞌe nunga rupi tovyꞌa yva haꞌe yvy.
Yvy regua kuery ikuaia rupi “ Senhor ma huvixave oĩ”, peje.
32 Taevovo yeꞌẽ haꞌe hexe ikuai vaꞌe haꞌe javi!
Tovyꞌa nhuũndy haꞌe hexe ikuai vaꞌe haꞌe javi!
33 Tovyꞌapa yvyra kaꞌaguy re ikuai vaꞌe Senhor renonde,
mbaꞌeta ou ꞌrã yvy regua kuery re oikuaa pota aguã.
34 Perovyꞌa ke Senhor, porayvu vaꞌe ramo,
mbaꞌeta nhomboaxya opa vaꞌerã eꞌỹ.
35 Haꞌe gui aipopeje: “Oreruete orereraa jepea, orereraa jepe ke!
Oremboatypa ju, orereraa jepe ke yvy regua kuery gui,
nderery ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe rupi roguerovyꞌa aguã,
haꞌe rovyꞌaa rupi rogueroporaei aguã.”
36 Imaꞌenduꞌa porãmby toiko Senhor Israel kuery Ruete
aỹ, haꞌe rakaꞌe rã peve! — heꞌi.
Haꞌe ramo heta vaꞌe kuery “Amém!” heꞌi vy ogueroporaei okuapy
Senhor.

Senhor pe mbaꞌemo ojapo vaꞌerã Davi omoĩve juague

37 Haꞌe
ramo Senhor guexeve guarã ojapo vaꞌekue ryru oĩa
renonde py ae Davi omoĩ Asafe tyvy kuery reve, haꞌe kuery opena
riae aguã henonde py, koꞌẽ nhavõ opena ukaague rami vy. 38 Omoĩ  

avi Obede-Edom tyvy kuery haꞌe javi reve, sessenta e oito haꞌe javi
vy. Jedutum raꞌy Obede-Edom haꞌe Hosa ma omoĩ okẽ re opena
vaꞌerã. 39 Haꞌe rã sacerdote Zadoque haꞌe tyvy sacerdote ikuai vaꞌe
 

ma omoĩ ooꞌi Senhor pegua Gibeão yvyꞌã re oĩ vaꞌe renonde rupi

ikuai vaꞌerã, 40 altar oĩ vaꞌe áry Senhor pe mbaꞌemo oapy reve omeꞌẽ
 

riae aguã, ajeꞌivekue haꞌe kaꞌarukue. Haꞌe rami ikuai Israel kuery pe
Senhor lei oeja vaꞌekue re ipara oĩa haꞌe javi rami. 41 Haꞌe kuery
 

reve omoĩ avi Hemã haꞌe Jedutum, ikuaive ju hery rupi oiporavo
pyre Senhor pe oporaei vaꞌerã, mbaꞌeta nhanemboaxya rupi oiko
riae ꞌrã rakaꞌe rã peve. 42 Haꞌe kuery reve ikuai avi Hemã haꞌe
 

Jedutum mimby guaxu omonheꞌẽ aguã, haꞌe hyꞌa pu haꞌe mbaꞌepu

Nhanderuete pe ombopu aguã. Haꞌe rã Jedutum raꞌy kuery ma okẽ
rarõa ikuai.
43 Haꞌe vaꞌe rire mae ma onhemboaty vaꞌekue peteĩ-teĩ ngoo katy ojeꞌoi.
 

Davi voi oo ju ngoo pygua kuery ogueroayvu porã aguã.

1 Crônicas 17 726

2 Samuel 7.1‑17

17   Haꞌe
gui huvixa Davi ngoo py ae oiko vy aipoeꞌi profeta Natã pe:
1

— Maꞌẽ, xee ma xero ainy yary guigua py, haꞌe rã Nhanderuete

guexeve guarã ojapo vaꞌekue ryru ma ooꞌi py rive oĩ.
2 Natã ombovai huvixa pe:
 

— Tereo, ejapo ndepyꞌa re rendu vaꞌe haꞌe javi, mbaꞌeta ndereve

Nhanderuete oiko — heꞌi.
3 Haꞌe vaꞌe pyavyve Senhor oayvu ombou Natã pe. Haꞌe vy aipoeꞌi:
 

4 — Tereo haꞌe aipoꞌre xerembiguai Davi pe: “Po rami Senhor ijayvu:
 

‘Ndee ma oo xee aĩ aguã apoarã eꞌỹ reiko. 5 Mbaꞌeta neĩ peteĩve oo py

 

ma voi xee naĩ teri Israel kuery Egito gui arupa guive aỹ peve. Haꞌe
rami ꞌrãgue py ooꞌi py rive aiko vaꞌe, xembojerovia aty py ae mamo rã
oĩa rupi rei. 6 Opa rupi Israel kuery aru herekovya rupi ndaꞌu xeayvu ri
 

rakaꞌe amongue herekoa pe, eꞌỹ vy xevygua kuery re apena uka vaꞌekue
pe ndaꞌu aipoaꞌe: “Mbaꞌe re tu nderejapoi peteĩ xerorã yary guigua?”
haꞌe teve?’ 7 Haꞌe gui aỹ ma po rami ꞌrã ndeayvu xerembiguai Davi pe:
 

‘Senhor ixondaro reta vaꞌe aipoeꞌi: Xee roiporavo karamboae vexaꞌi

kuery re repenaa gui, haꞌe hakykue reikoa gui, huvixarã xevygua Israel
kuery re ju repena aguã. 8 Xee aa avi karamboae ndereve, reoa rupi tema.
 

Nderovaigua kuery amomba nerenonde gui, amboyvate guive nderery,

ipoꞌakakueve anho ikuaia rami. 9 Areko katu avi xevygua Israel kuery
 

ikuai aguã, amboekoapa guive haꞌe py, mavaꞌeve omoangekoave eꞌỹ aguã,
haꞌe heko vai vaꞌe ombojexavaive eꞌỹ aguã jypy guare rami eꞌỹ, 10 xevygua  

Israel kuery rerekoarã amoĩa ára guive. Haꞌe rami avi nderovaigua kuery
aitypa, haꞌe aikuaa uka povaꞌe: Xee Senhor ae ꞌrã ajapo oo ndevy. h
11 Mbaꞌeta nderekovea opa rã nderu kuery ooague py ndereraa avi ma
 

jave nderekovia amoingo ꞌrã ndeguigua, nderaꞌy kuery ramymino vaꞌe

regua. Haꞌe vaꞌe ma ajapo ꞌrã ipoꞌakaa oĩ atã aguã rami. 12 Haꞌe vaꞌe ae
 

ma ojapo ꞌrã peteĩ oo xevy guarã, haꞌe rã xee ajapo ꞌrã rakaꞌe rã peve
huvixave oĩ aguã rami. 13 Xee ma tuu ꞌrã, haꞌe rã haꞌe ma xeraꞌy ꞌrã oiko.
 

Haꞌe rami vy ixugui ndaipeꞌai ꞌrã amboaxya, ndee reĩ eꞌỹ mbove guare
gui aipeꞌa vy namboaxyveiague rami eꞌỹ. i 14 Haꞌe rami ꞌrãgue py haꞌe vaꞌe
 

amoĩ atãve ꞌrã xero re opena aguã, haꞌe huvixave oĩ riae aguã rami. Haꞌe
ramo huvixave oĩ riae ꞌrã rakaꞌe rã peve’, heꞌi.”
15 Haꞌe vaꞌe ayvu haꞌe javi, Natã pe oikuaa ukaague rami ae Davi pe ju
 

omombeꞌu.

h
 17.10 Oo ojapo aguã re “Senhor” ijayvua py ma rakaꞌeve rã Davi ramymino kuery regua
huvixarã omoingo aguã re ijayvu (versículos 12,16). Haꞌe vaꞌe regua Jesus Cristo ae oiko
(Lucas 1.32‑33,69; Atos 13.23). Haꞌe rami avi “Israel ro” heꞌia ma Israel ramymino kuery re
ijayvu vy. i 17.13 Hebreus 1.5, Apocalipse 21.7
 727 1 Crônicas 17​, ​18

2 Samuel 7.18‑29
16  Haꞌe
gui ma Senhor pegua opy Davi oike vy hiꞌaĩ henonde. Haꞌe vy
aipoeꞌi:
— Senhor Xeruete, mbaꞌe nunga tu xee aiko, haꞌe mbaꞌe nunga tu xero
pygua kuery ikuai, apy peve ndee xereru aguã? 17 Xeruete, haꞌe nunga
 

tu ndevy pe mbaꞌeꞌỹ rima, ndeayvu ma voi guive xee nerembiguai ro

pygua rakaꞌe rã guarã re. Senhor Xeruete, haꞌe rami xereroayvu porã
avakue omboetevepy rami. 18 Xee nerembiguai Davi nami xemboete uka
 

rire mbaꞌe taꞌeve ju ndevy? Mbaꞌeta ndee ma xee nerembiguai xekuaa

porã. 19 Senhor, nerembiguai remboaxya haꞌe ndepyꞌa re rendua rami vy
 

rejapo kovaꞌe nunga tuvixa vaꞌe haꞌe javi, oikuaa pavẽ aguã. 20 Haꞌe nunga  

rupi Senhor Xeruete, ndoikoi ndee ramigua eteꞌi, ndoikoi guive Oreruete
mboae ndee eꞌỹ vy, oreapyxa py ae roenduague rami. 21 Mavaꞌe regua
 

tu ndevygua Israel kuery ikuaia ramigua? Xeruete, haꞌe kuery anhoꞌi ae

yvy re ikuai vaꞌe mbyte gui ndejeupe guarã reipeꞌa vaꞌekue. Mbaꞌemo
porã ete rejapoa py ndejeupe ae rejapo aguã nderery re imaꞌenduꞌaa
aguã rami. Mbaꞌeta yvy regua kuery remoxẽmba rakaꞌe, ndevygua kuery
Egito gui renoẽmba vaꞌekue renonde gui. 22 Israel kuery ndejeupe guarã
 

ae remoingo rakaꞌe rã peve, haꞌe gui Senhor, ndee ju renhemoingo

Tuuete. 23 Haꞌe gui aỹ ma Senhor, haꞌe vaꞌe ayvu xee nerembiguai rekorã
 

re aipoꞌreague, haꞌe xero pygua re voi, toĩ atãve. Ejapo ndeayvuague

rami ae. 24 Nderery toikuaa pavẽ, tomboetea riae, haꞌe vy aipo taꞌea: “
 

Senhor ixondaro reta vaꞌe ma Israel kuery Ruete, Israel kuery pegua ae”,
taꞌea. Haꞌe ramo xee Davi nerembiguai ro ma oĩ atã riae ꞌrã nerenonde.
25 Mbaꞌeta Xeruete, xee nerembiguai pe reikuaa uka xevy pegua oorã
 

rejapo ꞌrãa. Haꞌe nunga rupi ae xee nerembiguai xepyꞌa guaxu nami
anhemboꞌe aguã ndevy. 26 Aỹ ma Senhor, ndee ae ma Oreruete, haꞌe
 

xee nerembiguai pe rejapo porã aguã re ndeayvu. 27 Haꞌe nunga rupi aỹ,
 

emoingo porã nerembiguai ro pygua kuery, nerenonde rupi orekuai riae

aguã rami. Mbaꞌeta Senhor, ndee orereroayvu porã rire rakaꞌe rã peve
ꞌrã roiko porã — heꞌi.

2 Samuel 8.1‑14

18   Haꞌe
rire ma Davi filisteu kuery oitypa vy ipoꞌaka haꞌe kuery
1

re. Haꞌe kuery po gui oipeꞌa avi Gate tetã haꞌe ijyvýry rupi tekoa
ikuai vaꞌe. 2 Oitypa avi Moabe pygua kuery. Haꞌe rire Davi rembiguairã
 

ikuai, ixupe mbaꞌemo omeꞌẽ ꞌrã okuapy guive.

3 Haꞌe gui Zobá pygua huvixa Hadadezer ma yakã Eufrates re ipoꞌaka
 

ju aguã oo jave hexe voi Davi ipoꞌaka Hamate peve. 4 Ixupegua kavaju
 

árygua kuery regua ma Davi ogueraa mil e setecentos, vinte mil avakue
yvy rupigua reve. Davi ojayapa avi kavaju karóxa regua pytaxã, cem
1 Crônicas 18​, ​19 728

eteꞌi ojaya eꞌỹ re oeja. 5 Haꞌe ramo Síria pygua avakue ou Damasco gui,
 

huvixa Zobá pygua Hadadezer pytyvõarã. Haꞌe rami teĩ Síria guigua ma
Davi ojuka vinte e dois mil. 6 Haꞌe gui Síria Damasco regua py Davi omoĩ
 

harõarã kuery. Síria pygua kuery voi Davi rembiguairã ikuai vy mbaꞌemo
omeꞌẽ ꞌrã okuapy ixupe. Davi ooa nhavõ rupi Senhor ombopoꞌakave
tema. 7 Hadadezer rembiguai kuery yvatekueve huꞌy jokoa ouro guigua
 

oguereko vaꞌekue Davi ojopy vy oguerupa Jerusalém py. 8 Hadadezer  

pegua tetã Tibate haꞌe Cum gui voi huvixa Davi oipeꞌave tema overa vaꞌe
guigua. Haꞌe vaꞌe overa vaꞌe gui ma Salomão ojapo ꞌrã yy mbotya, oo
ytarã haꞌe tembiporu.
9 Haꞌe gui Hamate pygua huvixa Toú oendu Zobá pygua huvixa Hadadezer
 

pegua xondaro kuery Davi oitypaague. 10 Haꞌe vy Davi-a py huvixa ombou

 

guaꞌy Hadorão oxarura vy oguerovyꞌa aguã Hadadezer reve jogueroꞌaa

py oitypaague re (mbaꞌeta Toú reve Hadadezer jogueroꞌa avi tema rire).
Hadorão ou vy ogueru mbaꞌemo ouro, prata haꞌe overa vaꞌe guigua omeꞌẽ
vaꞌerã. 11 Haꞌe nunga huvixa Davi ojopy vy omboaxapa Senhor peguarã,
 

haꞌe javi regua gui prata haꞌe ouro ojopy vaꞌekue reve: Edom guigua, Moabe,
Amom ramymino kuery, filisteu kuery haꞌe Amaleque guigua guive.
12 Haꞌe gui Zeruia piꞌa Abisai ojuka avi dezoito mil Edom pygua juky
 

yvyugua ꞌepy vaꞌe py. 13 Edom re voi omoĩ harõarã kuery. Haꞌe ramo
 

Edom pygua kuery haꞌe javi ikuai Davi rembiguairã. Davi ooa nhavõ rupi
Senhor ombopoꞌakave tema.

2 Samuel 8.15‑18; 20.23‑26
14  Haꞌe
rami vy Davi opena Israel kuery haꞌe javi re. Mbaꞌemo re
oikuaa potaa py haꞌevea rami meme oguereko. 15 Ixupegua xondaro
 

kuery ruvixa ma Zeruia piꞌa Joabe. Mbaꞌemo oiko vaꞌekue mboparaa ma

Ailude raꞌy Josafá. 16 Sacerdote ma Aitube raꞌy Zadoque, haꞌe gui Abiatar
 

raꞌy Abimeleque ju. Kuaxia re opena vaꞌety ma Sausa. 17 Huvixa ro

 

rarõa kuery ruvixa ma Joiada raꞌy Benaia. Haꞌe rã huvixa Davi revegua
yvatekueve ma taꞌy kuery ae.

2 Samuel 10.1‑19

19   Haꞌe
rire ma Amom kuery ruvixa Naás omano, haꞌe rã taꞌy ju oĩ
1

nguu rekovia. 2 Haꞌe ramo Davi aipoeꞌi:

 

— Naás raꞌykue Hanum pe aexa uka ꞌrã ayvua, tuu xerayvu rire — heꞌi.
Haꞌe rami vy Davi omondouka guembiguai kuery ombopyꞌa porã ju aguã
tuu omanoague gui. Haꞌe gui Davi rembiguai kuery ovaẽ Amom kuery
yvy re, Hanum ombopyꞌa porã aguã.
3 Haꞌe rami teĩ Amom regua yvatekueve aipoeꞌi okuapy Hanum pe:
 

— Rexaꞌã teve Davi nderu rãgueꞌi omboetea rupi guembiguai ombou

nembopyꞌa porãarã? Xapyꞌa rei ma ndea py merami guembiguai kuery
 729 1 Crônicas 19

ombou vy neretã re oikuaa pota haꞌe nhandeyvy re oexa pota rire

ombovaipa aguã eꞌỹ teve? — heꞌi okuapy.
4 Haꞌe rami rã Hanum omboty Davi rembiguai kuery, haꞌe vy
 

onhopĩ hendyva, ijao ojaya guive hevi roꞌo ojekuaa peve. Haꞌe rire ma
omondouka ju.
5 Haꞌe ramo amongue ojeꞌoi vy Davi pe omombeꞌupa hembiguai
 

kuery re oiko vaꞌekue. Haꞌe kuery omoxĩmbaa rire huvixa ombou ayvu
mombeꞌuarã haꞌe kuery ovaexĩ aguã. Aipoeꞌi uka:
— Pepyta ranhe Jericó tetã py, penerendyva ipukupa ju peve. Haꞌe rire
ma peju ju — heꞌi uka.
6 Amom kuery oikuaa okuapy Davi ndaꞌijaꞌevei aguã rami ojapoa. Haꞌe
 

rami vy Hanum haꞌe Amom kuery omondouka trinta e três mil quilos
prata guigua, Mesopotâmia gui ojeupe guarã ogueru ruka aguã karóxa
haꞌe kavaju árygua kuery, Síria pygua kuery Maaca haꞌe Zobá gui guive.
7 Haꞌe rami vy ojeupe guarã ogueru ruka trinta e dois mil karóxa haꞌe
 

Maaca pygua huvixa ixupegua kuery reve. Haꞌe kuery haꞌe javi ou vy
Medeba tetã rexeiꞌi ikuai. Amom kuery voi guetã ikuai vaꞌe haꞌe javi gui
ou vy onoꞌõmba avi. Haꞌe rami vy mae ma ojeꞌoi joe opuꞌã aguã katy.
8 Haꞌe nunga Davi oendu vy haꞌe kuery rovai ombou Joabe oxondaro
 

kuery ipyꞌa guaxukueve haꞌe javi reve. 9 Amom kuery ojeꞌoi vy oarõ
 

okuapy tetã kora rokẽ py joe opuꞌã aguã. Haꞌe rã huvixa kuery ipytyvõarã
ou vaꞌekue ma amboae rupi ranhe ikuai nhuũndy rupi.
10 Haꞌe gui Joabe oexa hovaigua kuery henonde haꞌe hakykue katy gui
 

voi oarõ okuapy rã, haꞌe rami vy Israel kuery ikuai vaꞌe gui opuꞌã kuaave
vaꞌe oiporavo vy omboyxy imbokuapy Síria pygua kuery rovai. 11 Haꞌe 

rã hembyrekue ma guyvy Abisai po py omboaxa, haꞌe rã haꞌe ma Amom

kuery rovai ju omboyxy imbokuapy. 12 Ixupe Joabe aipoeꞌi:
 

— Xapyꞌa rei Síria pygua kuery xegui imbaraeteve ramo ndee reo ꞌrã
xepytyvõ aguã. Haꞌe rã Amom kuery ri ndegui imbaraeteve ramo xee
aju ꞌrã roipytyvõ vy. 13 Nhanembaraete ke haꞌvy. Jajogueroꞌa nhandepyꞌa
 

guaxua rupi nhaneretarã kuery haꞌe Nhanderuete pegua tetã ikuai vaꞌe
jaepya rupi. Haꞌe Senhor tojapo ojou porãa rami — heꞌi.
14 Haꞌe gui Joabe guexevegua kuery reve ojeꞌoi vy jogueroꞌa okuapy
 

Síria pygua kuery reve. Haꞌe rã haꞌe vaꞌe kuery onhamba henonde gui.
15 Síria pygua kuery onhamba maa Amom kuery oexa vy haꞌe kuery voi
 

onhamba avi Joabe ryvy Abisai renonde gui. Haꞌe rami vy onhemimba ju
guetã py. Haꞌe ramo Joabe ojevy ju Amom kuery reve joe opuꞌãague gui,
haꞌe vy oopa ju Jerusalém katy.
16 Haꞌe gui Síria pygua kuery ma Israel kuery renonde oitypaa oexa okuapy
 

vy omondouka ayvu reraarã guetã pygua kuery yakã rovai re hekoa vaꞌe oupa
avi aguã. Haꞌe kuery renonde ou oiny Sofaque, Hadadezer pegua xondaro kuery
rerekoarã. 17Haꞌe nunga Davi pe omombeꞌua rã omboatypa Israel kuery haꞌe
 
1 Crônicas 19​–​21 730

javi, haꞌe vy Jordão yakã oaxa ma vy haꞌe kuery ikuaia katy ojeꞌoi jogueroꞌa
aguã. Síria pygua kuery rovai jogueroꞌa aguã Davi kuery ojeꞌoi ramo haꞌe kuery
voi opuꞌã jogueruvy hovai. 18 Haꞌe rami teĩ Israel kuery renonde gui Síria pygua
 

kuery onhamba ju. Haꞌe ramo Síria pygua kuery vaꞌe regua avakue ma Davi
ojuka sete mil karóxa pygua haꞌe quarenta mil yvy rupigua. Ojuka avi xondaro
kuery ruvixa Sobaque. 19 Hadadezer rembiguai kuery oitypa ae maa oexa
 

okuapy vy Davi reve ojapo ikuai porã aguã, haꞌe vy hembiguai ju ikuai. Haꞌe
rami rire Síria pygua kuery neĩ rakaꞌe ramo voi noipytyvõxevei Amom kuery.

2 Samuel 12.26‑31

20   Haꞌe gui peteĩ maꞌetỹa opaa py, huvixa kuery joe opuꞌã aguã katy
1

oo ꞌrã jave py ma Joabe ogueraa xondaro kuery. Haꞌe rami vy Amom

kuery yvy ombovaipa vy Rabá tetã peve ou haꞌe ojokopa okuapy. Haꞌe rã Davi ma
Jerusalém tetã py opyta. Haꞌe gui Joabe kuery ma Rabá re opuꞌã vy omomba ete
okuapy. 2 Haꞌe pygua kuery ruvixa akã gui Davi omboi coroa. Haꞌe gui opejaa rã
 

oikuaa trinta e três quilos ouro guigua ipoyia. Hexe oĩ avi ita rexakã iporãve vaꞌe.
Haꞌe rami vy Davi akã re ju omoĩa. Tetã gui imbaꞌe rei-rei vaꞌekue ogueraa reta
avi. 3 Haꞌe pygua kuery ogueraa avi vy omombaꞌeapo yvyra ayaa py, picareta haꞌe
 

haxa ferro guigua py. Haꞌe rami ae Davi ojapo Amom kuery retã haꞌe javi re. Haꞌe
gui ojeupegua kuery haꞌe javi reve Davi ojevy ju Jerusalém katy.

2 Samuel 21.15‑22
4  Haꞌevaꞌe rire ma Gezer py jogueroꞌa okuapy filisteu kuery reve. Haꞌe
vy Husa pygua Sibecai ojuka gigante ramymino Sipai. Haꞌe rami vy
ipoꞌaka okuapy filisteu kuery re.
5 Haꞌe gui filisteu kuery reve ju jogueroꞌa okuapy. Haꞌe vy Jair raꞌy
 

Elanã ojuka Gate pygua Golias ryvy Lami. Haꞌe vaꞌe guembiporu huꞌy
guaxu oguereko vaꞌekue ma ajukue popẽa ꞌy rami tuvixa vaꞌe.
6 Haꞌe gui teĩgue ju opuꞌã okuapy joe, Gate py ae. Haꞌe py oiko peteĩ ava
 

yvate ete vaꞌe. Haꞌe vaꞌe ma mboapy meme ikuã haꞌe ipyxã voi, haꞌe javi vy
vinte e quatro ikuã haꞌe ipyxã oguereko. Haꞌe vaꞌe voi gigante ramymino
regua. 7 Haꞌe vaꞌe ma Israel kuery mbojaru reia rupi ijayvu ramo Davi
 

rykeꞌy Simei raꞌy Jônatas ojuka. 8 Haꞌe vaꞌe avakue ma gigante ramymino
 

ikuai Gate py. Haꞌe rami teĩ Davi haꞌe ixondaro kuery oitypa rakaꞌe.

2 Samuel 24.1‑9

21   Haꞌe
gui Israel kuery rovai Satanás opuꞌã vy Davi pyꞌa re omoĩ
1

Israel kuery oipapapa aguã. j 2 Haꞌe rami vy Davi aipoeꞌi Joabe

 

haꞌe heta vaꞌe kuery ruvixa ikuai vaꞌe pe:

j
 21.1 Davi oipapa uka avakue joe opuꞌã kuaa vaꞌe. Haꞌe nunga py ojejavy, oxondaro kuery
re ojerovia vy, Nhanderuete re ꞌrãgue py.
 731 1 Crônicas 21

— Tapeo, peipapapa Israel kuery ikuai vaꞌe, Berseba guive Dã peve.

Haꞌe vy peikuaa vaꞌekue peru ju xea py, xee voi aikuaa aguã mbovy pa
ikuaia — heꞌi.
3 Joabe ombovai:
 

— Haꞌe rami avi tove Senhor Nderuete tomboetave cem-kue ju. Haꞌe
rami teĩ Xeruvixa, haꞌe kuery haꞌe javi eꞌỹ teve nerembiguai ikuai? Mbaꞌe
re tu haꞌe rami ete rejapoxe? Xeruvixa, mbaꞌe re tu haꞌe rami ete rejapo
Israel kuery haꞌe javi re jejavya ou aguã rami? — heꞌi.
4 Haꞌe rami teĩ huvixa ayvu Joabe ijayvua gui ipoyive ramo Joabe oo vy
 

Israel yvy haꞌe javi rupi oikuaa pota. Haꞌe gui mae ma ojevy ju Jerusalém
katy, 5 haꞌe Davi pe omombeꞌu heta vaꞌe kuery mbovy pa ikuaia. Israel
 

re avakue kyxe oiporu kuaa vaꞌe ma um milhão e cem mil ikuai raꞌe.
Haꞌe rã Judá py ma quatrocentos e setenta mil ikuai avakue kyxe oiporu
kuaa vaꞌe. 6 Haꞌe rã haꞌe kuery reve Levi haꞌe Benjamim regua ma Joabe
 

ndoipapai, huvixa ayvu ndojou porãi ete vy.

2 Samuel 24.10‑17
7 Haꞌe nunga haꞌe javi Nhanderuete ndojou porãi vy omoingo axy Israel
kuery. 8 Haꞌe ramo Davi aipoeꞌi Nhanderuete pe:
 

— Ajejavy vaipa raꞌe haꞌe rami ajapoa py. Haꞌe rami teĩ aỹ Senhor,
ajerure xee nerembiguai ajejavyague rembogue aguã, inhakã porã veꞌỹ
vaꞌe rami aiko rire — heꞌi.
9 Haꞌe gui Senhor ijayvu Davi pegua profeta Gade pe. Haꞌe vy aipoeꞌi:
 

10 — Tereo aipoꞌre Davi pe: “Po rami Senhor ijayvu: ‘Mboapy regua
 

vaꞌe peteĩ ma ambou ꞌrã ndere. Haꞌe vaꞌe regua peteĩ eiporavo ajapo
aguã’, heꞌi.”
11 Haꞌe ramo Davi oĩa py Gade ou vy aipoeꞌi ixupe:
 

— Senhor ma po rami ijayvu: “Eiporavo reipota vaꞌe rei: 12 Mboapy

 

maꞌetỹ re karuai oiko aguã, tyrã pa mboapy maꞌetỹ re nderovaigua kuery

nhandereity aguã kyxe nderupitya py, tyrã pa mboapy ára re Senhor
okyxe ae oiporu aguã. Haꞌe vaꞌe ma mbaꞌeaxy vaikue oiko aguã ndeyvy
re, Israel haꞌe javi rupi Senhor-a guigua anjo nhomokanhymba aguã.”
Eikuaa pota porã ke aỹ, xembouare pe ambovai kuaa aguã — heꞌi.
13 Haꞌe ramo Davi ombovai Gade pe:
 

— Xee ma ajexavai vaipaa aendu. Haꞌeveve Senhor po py anhemboaxa

uka rã, mbaꞌeta haꞌe ma opa eꞌỹ vaꞌe nhanemboaxy vaꞌe. Haꞌe rã avakue
po py ma xee nanhemboaxa ukaxei — heꞌi.
14 Haꞌe rami rã Senhor ombou mbaꞌeaxy vaikue Israel haꞌe javi rupi.
 

Haꞌe ramo Israel kuery vaꞌe regua setenta mil avakue omano. 15 Jerusalém
 

tetã py voi Nhanderuete ombou peteĩ anjo nhomombaarã. Haꞌe rami

teĩ omomba ta ma ramo Senhor omaꞌẽ vy opytuꞌu ma mbaꞌemo vai
omoingoa gui. Haꞌe vy aipoeꞌi anjo nhomombaarã ombou vaꞌekue pe:
1 Crônicas 21 732

— Haꞌeve ma, emboguejy ju ndepo — heꞌi. Haꞌe vaꞌe jave ma anjo hiꞌaĩ
jebuseu regua Ornã mbaꞌemo moaꞌyĩaty yvyꞌiry.
16 Haꞌe gui Davi omaꞌẽ vy oexa anjo Senhor-a guigua yvy haꞌe yva
 

mbyte opyta rã, opo py kyxe oekyi vaꞌekue oupi hoꞌamy Jerusalém rovai.
Haꞌe ramo Davi haꞌe nhomongeta vaꞌety kuery hexeve ikuai vaꞌe ajukue
vaikue py onhemonde reve ojeroꞌapa vy yvy re ngova omovaẽ okuapy.
17 Haꞌe ramo Davi aipoeꞌi Nhanderuete pe:
 

— Xee ae eꞌỹ ri tyꞌy heta vaꞌe kuery aipapa aguã re xeayvu vaꞌekue? Xee
rima ajejavy, xee ae haꞌeveꞌỹ vaꞌe ajapo. Haꞌe rã kovaꞌe vexaꞌi kuery, mbaꞌe
tu haꞌe kuery ojapo? Senhor Xeruete, xerovai anho eupi ndepo, haꞌe xeru
ro pygua kuery rovai. Haꞌe rã ndevygua kuery ma embopaga eme.

2 Samuel 24.18‑25
18  Haꞌe
gui ma Senhor-a guigua anjo aipoeꞌi Gade pe:
— Davi too peteĩ altar Senhor peguarã tojapo, jebuseu regua Ornã
mbaꞌemo moaꞌyĩaty py — heꞌi. 19 Haꞌe gui Senhor rery rupi Gade haꞌe
 

rami ijayvu ramo Davi oo ijayvuague rami vy. 20 Ornã ma haꞌe vaꞌe jave
 

trigo moaꞌyĩa rupi oiko. Haꞌe gui ojere vy oexa anjo hiꞌaĩ rã. Haꞌe ramo
hexeve taꞌy kuery irundy ombaꞌeapo okuapy vaꞌe onhemimba jogueravy.
21 Haꞌe gui Ornã oĩa py Davi ovaẽ ouvy ramo omaꞌẽ. Oexa kuaa vy
 

mbaꞌemo moaꞌyĩaty gui oẽ vy Davi renonde py oĩ guenapyꞌã re, ngova

yvy re omovaẽ reve. 22 Davi aipoeꞌi Ornã pe:
 

— Xevy pe emeꞌẽ kovaꞌe yvy peteĩ altar Senhor peguarã ajapo aguã,
mbaꞌeaxy vaikue heta vaꞌe kuery áry ombou vaꞌekue opytuꞌu aguã.
Emboaxa xevy, haꞌe rã hepy xee ameꞌẽ ꞌrã haꞌevea rami.
23 Haꞌe rã Ornã aipoeꞌi Davi pe:
 

— Xeruvixa, ejopy tema ndejeupe guarã, haꞌe ejapo reipota vaꞌe rei.
Apy ma vaka ikuai, ameꞌẽ reapy reve remeꞌẽ vaꞌerã. Ameꞌẽ avi yvyrape
mbaꞌemo moaꞌyĩaty regua yxakãrã, haꞌe trigo raꞌyĩgue guive remeꞌẽ
vaꞌerã irũrã. Ameꞌẽmba rive — heꞌi.
24 Huvixa Davi ombovai Ornã:
 

— Any, haꞌe rami ꞌrãgue py ndevy pe xee amboekovia ꞌrã hepyrã porã re.
Mbaꞌeta ndepo gui ndaꞌevei ajopy rive aguã Senhor pe ameꞌẽ vaꞌerã. Omeꞌẽ
rive pyre ma xee nameꞌẽ reguai — heꞌi. 25 Haꞌe rami vy haꞌe vaꞌe yvy repyrã
 

Davi omeꞌẽ Ornã pe seiscentos hatãꞌi vaꞌe ouro guigua. 26 Haꞌe py ma Davi ojapo
 

altar Senhor peguarã. Hiꞌáry ma omeꞌẽ mymba oapy reve, hexeve peteĩ rami
ju ikuaia regua guive. Haꞌe gui Senhor pe ojapukai ramo ombovai tata yva gui
altar áry ombou vy. 27Haꞌe gui anjo pe Senhor ijayvu ramo omboyru ju kyxe.
 

Templo oĩ aguã py mbaꞌemo omeꞌẽague

28  Haꞌe
jave py Davi oexa rã jebuseu Ornã mbaꞌemo omoaꞌyĩaty py
Senhor ombovai. Haꞌe rami vy mbaꞌemo omeꞌẽ ixupe haꞌe py. 29 Mbaꞌeta  
 733 1 Crônicas 21​, ​22

haꞌe vaꞌe jave py ma ooꞌi Senhor peguarã tekoa eꞌỹa py Moisés ojapo
vaꞌekue ma Gibeão yvyꞌã re teri oĩ, altar mbaꞌemo oapyaty voi. 30 Haꞌe  

katy ndaꞌevei Davi oo aguã Nhanderuete pe oporandu aguã, Senhor-a

guigua anjo kyxe oguereko vaꞌe gui okyje vy.

Templo ojapoa rã guarã Davi mbaꞌemo oguereko katuague

22   Haꞌe
gui Davi aipoeꞌi:
1

— Apy ae ojapoa ꞌrã oo Senhor Nhanderuete peguarã, altar

Israel kuery mbaꞌemo oapy aguã guive — heꞌi. 2 Haꞌe rami vy Davi
 

omboaty uka amboae guigua kuery Israel yvy haꞌe javi rupi hekoa vaꞌe.
Haꞌe kuery vaꞌe regua omoĩ ita re ombaꞌeapo vaꞌerã, ita omoatyrõ aguã oo
Senhor peguarã ojapoa rã guarã. 3 Ikaravorã ma Davi ojou uka reta avi
 

ferro, okẽ re omoĩ aguã ijaoꞌia haꞌe hexe guarã. Overa vaꞌe voi ojou uka
oata aguã rami eꞌỹ, opejapaa rei aguã rami eꞌỹ guive, 4 yary aygue guive
 

heta avi. Haꞌe nunga ma Sidom haꞌe Tiro pygua kuery ogueru okuapy
Davi pe oata aguã rami eꞌỹ. 5 Mbaꞌeta Davi aipoeꞌi: “Xeraꞌy Salomão ma
 

kunumiꞌi teri vy mbaꞌemo ojapo kuaa vaꞌeꞌỹ teri. Haꞌe gui oo Senhor
peguarã ojapo pyrã ma iporãve ete vaꞌe ꞌrã, haꞌe vaꞌe re imaꞌenduꞌa porãa
aguã rami yvy jave re. Haꞌe nunga rupi xee areko katupa ma voi ꞌrã
mbaꞌemo ojapo vy oiporu vaꞌerã”, heꞌiague rami Davi omano eꞌỹ mbove
voi oguereko katupa oata aguã rami eꞌỹ.

Salomão pe Davi templo-rã ojapo ukaague

6  Haꞌe
ramo Davi oenoĩ guaꞌy Salomão. Haꞌe vy ixupe ojapo uka oo
Senhor Israel kuery ruete peguarã. 7 Haꞌe vy aipoeꞌi Salomão pe:
 

— Xeraꞌy, xee aendu vaꞌekue oo Senhor Xeruete pe ajapoxea hery oĩ

aguã. 8 Haꞌe rami teĩ xevy Senhor ombou avi oayvu. Haꞌe vy aipoeꞌi:
 

“Ndee ma tuguy ndopavei aguã rami remoẽ vaꞌekue, joe repuꞌãa py

rejogueroꞌaa rupi. Haꞌe rami vy ndee ndaꞌevei ꞌrã rejapo aguã oo xerery
oĩ aguã, mbovy eꞌỹ tuguy remoẽ rire kovaꞌe yvy re, xerenonde rupi.
9 Neꞌexa, oiko ꞌrã peteĩ nderaꞌy. Haꞌe vaꞌe ma joe opuꞌãa rupi eꞌỹ ꞌrã oiko,
 

mbaꞌeta amombytuꞌu ꞌrã hovaigua kuery haꞌe javi gui. Haꞌe ma Salomão
hery vaꞌerã. Haꞌe oĩ jave ma ajapo ꞌrã Israel kuery ikuai porã aguã rami,
mbaꞌeve ndoikoi rã. 10 Haꞌe vaꞌe ae ꞌrã ojapo oo xerery oĩ aguã. Xeraꞌy
 

rami ae ꞌrã oiko, haꞌe rã xee ma tuu rami ꞌrã aiko. Haꞌe gui rakaꞌe rã
peve amoĩ atã ꞌrã Israel kuery re opena aguã”, heꞌi vaꞌekue xevy. 11 Haꞌe  

gui aỹ ma xeraꞌy, tove Senhor toiko ndereve, reiko porã aguã, Senhor
Nderuete peguarã oo rejapo aguã rami, nderekorã re ijayvuague rami vy.
12 Tove Senhor tomeꞌẽ neꞌarandurã haꞌe reiko kuaa aguã, Israel kuery
 

re repenaa ja Senhor Nhanderuete guigua lei rami ete reiko aguã rami.
13 Haꞌe rami vy ꞌrãe reiko porã, nekyreꞌỹa rupi Israel kuery rekorã Senhor
 

Moisés pe ombopara uka vaꞌekue rejapopa aguã. Nembaraete ke haꞌvy,

1 Crônicas 22​, ​23 734

ndepyꞌa guaxu, ekyje eme guive nekangy eꞌỹ aguã. 14 Haꞌe gui neꞌexa, xee
 

ma ambaꞌeapo vaipaa rupi anho areko katu ma oo Senhor peguarã três

milhões e trezentos mil quilos ouro guigua, haꞌe trinta e três milhões de
quilos prata guigua, haꞌe gui overa vaꞌe haꞌe ferro oata aguã rami eꞌỹ, neĩ
ndopejaai guive. Haꞌe gui yvyra haꞌe ita voi areko katu avi vaꞌekue. Haꞌe
rami avi ndee ju rejou retave aguã haꞌeve. 15 Haꞌe gui ndevy guarã ikuaive
 

ju ombaꞌeapo vaꞌe kuery heta ete, ita moatyrõa, ita re ombaꞌeapo vaꞌe,
oo apoa kuery, haꞌe opa mbaꞌe ojapo kuaa vaꞌe, 16 ouro haꞌe prata guigua,
 

overa vaꞌe haꞌe ferro guigua re ombaꞌeapo vaꞌe mbovy eꞌỹ. Haꞌe nunga rupi
nekyreꞌỹ ke rejapopa aguã. Haꞌe tove Senhor toiko ndereve — heꞌi.
17 Haꞌe gui Davi ijayvu avi Israel kuery ruvixa ikuai vaꞌe guaꞌy Salomão
 

oipytyvõ aguã re. Haꞌe vy aipoeꞌi:

18 — Senhor Penderuete peẽ kuery reve oiko ojapo jova-jovai
 

rupi pendere nopuꞌãavei aguã rami. Mbaꞌeta xepo py omboaxapa ma

nhandeyvy re ikuai vaꞌe haꞌe javi. Haꞌe rami rire haꞌe kuery Senhor
rembiguai ikuai, ixupegua kuery rembiguai guive. 19 Haꞌe nunga rupi aỹ
 

penekyreꞌỹ ke pendepyꞌa haꞌe penenheꞌẽ haꞌe javi py Senhor Penderuete

peka aguã. Pejapo ete oo Senhor Nhanderuete pegua ikyꞌa eꞌỹ vaꞌerã,
haꞌe py hery oĩ aguã, haꞌe Senhor guexeve guarã ojapo vaꞌekue ryru
peru aguã, tembiporu ixupegua ikuai vaꞌe guive — heꞌi.

Levita kuery peteĩ-teĩ regua ombaꞌeapo aguã re ijayvuague

23   Haꞌe
gui Davi tujaꞌi ma, haꞌe hiꞌára opa raiꞌi ma ramo omoĩ
1

guaꞌy Salomão Israel kuery ruvixarã.

2 Haꞌe rami vy omboatypa Israel kuery ruvixa ikuai vaꞌe, sacerdote haꞌe
 

levita kuery guive. 3 Levita kuery trinta maꞌetỹ vaꞌe guive tujakue peve
 

oipapaa rã haꞌe javi vy trinta e oito mil avakue ikuai. 4 Haꞌe kuery vaꞌe
 

regua ma vinte e quatro mil ikuai Senhor pegua oo py ombaꞌeapo vaꞌe

kuery re opena vaꞌerã, haꞌe gui seis mil ju ikuai huvixarã mbaꞌemo re
oikuaa pota vaꞌerã. 5 Quatro mil ikuai okẽ rarõarã, haꞌe gui quatro mil ju
 

ikuai Senhor pe oporaei vaꞌerã, mbaꞌepu Davi haꞌe rami aguã ojapo uka
vaꞌekue ombojoguy reve. 6 Haꞌe kuery Levi ramymino ikuai vaꞌe ma Davi
 

ombojaꞌo taꞌy kuery rery rupi peteĩ-teĩ regua ikuai aguã: Gérson, Coate
haꞌe Merari.
7 Gérson raꞌy kuery ma Ladã haꞌe Simei. 8 Ladã raꞌy kuery ma huvixa
   

Jeiel, haꞌe gui Zetã haꞌe Joel, haꞌe javi vy mboapy ikuai. 9 Simei raꞌy
 

kuery ma Selomite, Haziel haꞌe Harã, mboapy ikuai. Haꞌe kuery ma Ladã
ramymino kuery re opena vaꞌe meme. 10 Simei raꞌy kuery ma Jaate, Ziza,
 

Jeús haꞌe Berias. Haꞌe kuery Simei raꞌy ikuai vaꞌe ma irundy. 11 Jaate  

ma huvixa oiko, haꞌe rã Ziza ma mokoĩa. Haꞌe gui Jeús haꞌe Berias ma
ndataꞌy reta vaipai. Haꞌe nunga rupi haꞌe vaꞌe mokoĩve ramymino kuery
ma peteĩꞌi regua rive ikuai.
 735 1 Crônicas 23​, ​24

12  Haꞌe
gui Coate raꞌy kuery ma Anrão, Isar, Hebrom haꞌe Uziel, irundy
ikuai. 13 Anrão raꞌy kuery ma Arão haꞌe Moisés. Haꞌe gui Arão ma omoĩa
 

henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe rupi ombaꞌeapo aguã, hamymino kuery voi, rakaꞌe
rã peve, haꞌe gui Senhor renonde py oapy aguã heakuã porã vaꞌe, ixupe
ombaꞌeapo aguã, haꞌe hery rupi jogueroayvu porã aguã, rakaꞌe rã peve.
14 Nhanderuete remimboꞌe Moisés raꞌy kuery voi Levi ramymino ikuai.
 

15 Moisés raꞌy kuery ma Gérson haꞌe Eliézer. 16 Gérson raꞌy ma huvixa

   

Sebuel. 17 Eliézer raꞌy ma huvixa Reabias. Ndaꞌipoi ae taꞌy kuery mboae.

 

Haꞌe rami avi Reabias ramymino kuery ma heta-etave ojeꞌoivy. 18 Isar raꞌy  

ma huvixa Selomite. 19 Hebrom raꞌy kuery ma huvixa Jerias, mokoĩa ma

 

Amarias, mboapya ma Jaaziel, haꞌe gui irundya ma Jecameão. 20 Uziel  

raꞌy kuery ma huvixa Mica, haꞌe mokoĩa ma Issias.

21 Merari raꞌy kuery ma Mali haꞌe Musi. Mali raꞌy kuery ma Eleazar
 

haꞌe Quis. 22 Eleazar ma taꞌy eꞌỹ re omano vaꞌeri tajy kuery ikuai. Haꞌe
 

kuery re ikyvy kuery Quis raꞌy ikuai vaꞌe omenda okuapy. 23 Musi raꞌy  

kuery ma Mali, Éder haꞌe Jeremote, mboapy ikuai. 24 Haꞌe vaꞌe kuery ma
 

Levi ramymino kuery meme, peteĩ-teĩ regua re opena vaꞌe kuery reve.
Peteĩ-teĩ oipapaa hery rupi. Haꞌe gui vinte maꞌetỹ vaꞌe guive tujakue
peve omoĩa Senhor pegua oo rupi ombaꞌeapo vaꞌerã. 25 Mbaꞌeta Davi  

aipoeꞌiague rami: “ Senhor Israel kuery ruete ojapo ojeupegua kuery

re nopuꞌãavei aguã rami, Jerusalém py hekoa riae aguã. 26 Haꞌe nunga  

rupi Levi ramymino kuery ndogueraavei ꞌrã ooꞌi, neĩ tembiporu oiporu
vaꞌerã ma voi”, heꞌi vaꞌekue. 27 Haꞌe nunga rupi Davi opa vy ijayvuague
 

rami vy oipapapaa Levi ramymino kuery vinte maꞌetỹ vaꞌe guive tujakue
peve. 28 Haꞌe kuery omoĩa Arão ramymino kuery oipytyvõ aguã Senhor
 

pegua opy rupi ombaꞌeapo ramo, oka rupi, opy jaꞌo ikuai vaꞌe rupi,
mbaꞌemo oikyꞌaꞌoa rupi, haꞌe Nhanderuete pegua opy ombaꞌeapoa haꞌe
javi rupi. 29 Haꞌe kuery opena ꞌrã mbojape Senhor renonde omoĩmby
 

re, trigo kuꞌi mbaꞌemo irũ omeꞌẽ mbyrã oĩ vaꞌe re, mbojape imbovua
revegua eꞌỹ ojapoa re, mbaꞌemo oexy haꞌe oxyryrya re, haꞌe mbaꞌemo
opejaa haꞌe oaꞌãa haꞌe javi re. 30 Koꞌẽ nhavõ ajeꞌiveꞌi reve ikuai aguã
 

Senhor oguerovyꞌaa rupi oporaei aguã, kaꞌarukue voi haꞌekue rami ae ju

ꞌrã ikuai, 31 haꞌe gui Senhor pe mbaꞌemo oapy reve omeꞌẽ aguã, sábado
 

ára haꞌe jaxy ipyauꞌia ára nhavõ ngaru oikoa py, ngaru aguã ára oaꞌanga
pyre ojeupity nhavõ. Senhor renonde py ombaꞌeapo ꞌrã oipapaague rami
vy. 32 Haꞌe rami vy opena ꞌrã onhemboaty aty re, henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe re
 

guive. Oipytyvõ avi ꞌrã guexegua Arão ramymino kuery Senhor pegua
opy rupi ombaꞌeapoa py.

Sacerdote kuery peteĩ-teĩ regua ombaꞌeapo aguã re ijayvuague

24   Haꞌe
gui Arão ramymino kuery ju ombojaꞌo-jaꞌopaa peteĩ-teĩ
1

regua rami. Arão raꞌy kuery ma Nadabe, Abiú, Eleazar haꞌe

1 Crônicas 24 736

Itamar. 2 Haꞌe gui Nadabe haꞌe Abiú ma nguu omano eꞌỹ mbove omano
 

rakaꞌe taꞌy eꞌỹ re. Haꞌe vaꞌe rire ma Eleazar haꞌe Itamar ju sacerdote ikuai.
3 Haꞌe gui Davi ma Eleazar ramymino Zadoque haꞌe Itamar ramymino
 

Aimeleque reve ombojaꞌo peteĩ-teĩ regua ombaꞌeapoa py ojapo ꞌrã vaꞌekue

rami. 4 Haꞌe rami vy ombojaꞌo vy oikuaa Itamar ramymino kuery ikuai
 

vaꞌe gui Eleazar ramymino kuery re opena vaꞌe hetave raꞌea. Mbaꞌeta
Eleazar ramymino kuery re opena vaꞌe ma dezesseis, haꞌe rã Itamar
ramymino kuery regua ma oito eteꞌi ikuai. 5 Haꞌe gui xortea oexa vy
 

ombojaꞌopa peteĩ-teĩ regua rami ikuai aguã. Haꞌe rami py Eleazar haꞌe
Itamar ramymino kuery vaꞌe regua ma henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe re haꞌe
mbaꞌemo Nhanderuete pegua ikuai vaꞌe re opena vaꞌerã ikuai. 6 Haꞌe  

rami vy haꞌe kuery rery Semaías omboparapa imoiny. Haꞌe vaꞌe ma

levita Natanael raꞌy kuaxia mboparaa rupi oiko vaꞌe. Huvixave oexaa py
ombopara, haꞌe gui huvixa kuery, sacerdote Zadoque haꞌe Abiatar raꞌy
Aimeleque, haꞌe gui sacerdote haꞌe levita kuery akã ikuai vaꞌe haꞌe javi
oexaa py guive. Haꞌe rami py xortea oexa vy jorire-rire oiporavo heravy
Eleazar haꞌe Itamar ramymino vaꞌe regua.
7 Jypy xortea oexaa rami vy oiporavo Jeoiaribe, haꞌe gui mokoĩa ma
 

Jedaías, 8 mboapya ma Harim, irundya ma Seorim, 9 peteĩ nhiruĩa ma

   

Malquias, mboapy memea ma Miamim, 10 sete-a ma Hacoz, oito-a ma

 

Abias, 11 nove-a ma Jesua, dez-a ma Secanias, 12 onze-a ma Eliasibe,

   

doze-a ma Jaquim, 13 treze-a ma Hupá, catorze-a ma Jesebeabe,

 

14 quinze-a ma Bilga, dezesseis-a ma Imer, 15 dezessete-a ma Hezir,

   

dezoito-a ma Hapises, 16 dezenove-a ma Petaías, vinte-a ma Jeezquel,

 

17 vinte e um-a ma Jaquim, vinte e dois-a ma Gamul, 18 vinte e três-a

   

ma Delaías, vinte e quatro-a ma Maazias. 19 Haꞌe rami hery ikuaia rami

 

peteĩ-teĩ Senhor pegua opy oike ꞌrã ombaꞌeapo aguã, guamoĩ Arão haꞌe
Senhor Israel kuery ruete ojapo ukaague rami.
20 Haꞌe gui Levi ramymino kuery mboae ikuai vaꞌe ruvixa kuery rery
 

ma po rami: Anrão raꞌy kuery vaꞌe regua Subael, Subael raꞌy kuery
vaꞌe regua Jedias, 21 Reabias raꞌy kuery vaꞌe regua huvixa Issias, 22 Isar
   

ramymino kuery vaꞌe regua Selomite, Selomite raꞌy kuery vaꞌe regua
Jaate, 23 Hebrom raꞌy kuery vaꞌe regua jypygua ma Jerias, mokoĩa ma
 

Amarias, mboapya ma Jaaziel, haꞌe gui irundya ma Jecameão, 24 Uziel  

raꞌy kuery vaꞌe regua Mica, Mica raꞌy kuery vaꞌe regua Samir, 25 Mica  

ryvy Issias, Issias raꞌy kuery vaꞌe regua Zacarias, 26 Merari raꞌy kuery  

vaꞌe regua Mali haꞌe Musi, Jaazias raꞌy kuery vaꞌe regua Beno, 27 Merari  

ramymino Jaazias guigua ikuai vaꞌe regua ma Beno, Soão, Zacur haꞌe
Ibri, 28 Mali ramymino Eleazar taꞌy eꞌỹ vaꞌe, 29 Quis raꞌy kuery vaꞌe regua
   

Jerameel, 30 Musi raꞌy kuery vaꞌe regua Mali, Éder haꞌe Jerimote. Haꞌe
 

vaꞌe kuery ma Levi ramymino kuery meme, peteĩ-teĩ regua ikuaia rami.
31 Haꞌe kuery voi guyvy kuery Arão ramymino ikuai vaꞌe ojapoague rami
 
 737 1 Crônicas 24​, ​25

ae ju oexa okuapy xortea. Guetarã kuery re opena vaꞌe haꞌe yvyĩgueve voi
oexa okuapy xortea huvixa Davi oexaa py, Zadoque haꞌe Aimeleque, haꞌe
gui sacerdote haꞌe levita kuery akã ikuai vaꞌe haꞌe javi oexaa py guive.

Oporaei vaꞌe kuery ombaꞌeapo aguã re ijayvuague

25   Haꞌe
gui Davi haꞌe ombaꞌeapo vaꞌe kuery ruvixa ikuai vaꞌe reve
1

omoĩ Asafe, Hemã haꞌe Jedutum raꞌy kuery regua ombaꞌeapo

aguã. Haꞌe vaꞌe kuery ma ikuai ayvu omombeꞌu aguã mbaꞌepu ixã reta
vaꞌe reve, mbaraka haꞌe hyꞌa pu reve. Haꞌe rami aguã omoĩ vaꞌekue rery
ma po rami: 2 Asafe raꞌy kuery ma Zacur, José, Netanias haꞌe Asarela.
 

Asafe raꞌy kuery meme ikuai, haꞌe ae opena haꞌe kuery ombaꞌeapoa re.
Haꞌe rã Asafe ombaꞌeapoa re ma huvixave ae opena oikovy. 3 Haꞌe gui  

Jedutum raꞌy kuery ma Gedalias, Zeri, Jesaías, Hasabias haꞌe Matitias,

haꞌe javi vy mboapy meme ikuai. Haꞌe kuery ombaꞌeapoa re tuu Jedutum
ae opena oikovy. Mbaꞌepu ixã reta vaꞌe reve omombeꞌu ꞌrã ayvu, Senhor
oguerovyꞌaa rupi oporaeia py. 4 Haꞌe gui Hemã raꞌy kuery ma Buquias,
 

Matanias, Uziel, Sebuel, Jerimote, Hananias, Hanani, Eliata, Gidalti,

Romanti-Ézer, Josbecasa, Maloti, Hotir haꞌe Maaziote. 5 Haꞌe kuery ma 

Hemã raꞌy kuery meme. Haꞌe rã haꞌe ma huvixave pegua profeta oiko.
Nhanderuete oayvuague rami vy omombaraete, haꞌe vy ixupe omeꞌẽ
catorze taꞌy haꞌe mboapy tajy kuery. 6 Haꞌe kuery peteĩ-teĩ ombaꞌeapoa
 

re tuu ae opena oikovy. Senhor pegua opy oporaei ꞌrã hyꞌa pu reve,
mbaraka haꞌe ixã reta vaꞌe reve Nhanderuete pegua oo rupi ombaꞌeapo
vy. Haꞌe rã tuu Asafe, Jedutum haꞌe Hemã ombaꞌeapoa re ma huvixave
ae opena oikovy. 7 Haꞌe kuery ryvy kuery ma Senhor pe oporaei aguã
 

re omboꞌea rã oporaei kuaa vaꞌe meme. Haꞌe javi vy duzentos e oitenta e

oito ikuai. 8 Haꞌe kuery oexa okuapy oxortea peteĩ-teĩ regua ombaꞌeapo
 

aguã oikuaa aguã, yvyĩgueve haꞌe yvatekueve, nhomboꞌea haꞌe

hemimboꞌe kuery guive.
9 Jypy xortea oexa vy oikuaa Asafe raꞌy kuery vaꞌe regua José. Mokoĩa
 

ma Gedalias. Haꞌe vaꞌe ma guyvy haꞌe guaꞌy kuery reve vy doze ikuai.
10 Haꞌe gui mboapya ma Zacur. Taꞌy haꞌe tyvy kuery reve vy doze avi
 

ikuai. 11 Irundya ma Izri. Taꞌy haꞌe tyvy kuery reve vy doze avi ikuai.
 

12 Peteĩ nhiruĩa ma Netanias. Taꞌy haꞌe tyvy kuery reve vy doze avi
 

ikuai. 13 Mboapy memea ma Buquias. Taꞌy haꞌe tyvy kuery reve vy doze
 

avi ikuai. 14 Sete-a ma Jesarela. Taꞌy haꞌe tyvy kuery reve vy doze avi
 

ikuai. 15 Oito-a ma Jesaías. Taꞌy haꞌe tyvy kuery reve vy doze avi ikuai.
 

16 Nove-a ma Matanias. Taꞌy haꞌe tyvy kuery reve vy doze avi ikuai.
 

17 Dez-a ma Simei. Taꞌy haꞌe tyvy kuery reve vy doze avi ikuai. 18 Onze-a
   

ma Azarel. Taꞌy haꞌe tyvy kuery reve vy doze avi ikuai. 19 Doze-a ma  

Hasabias. Taꞌy haꞌe tyvy kuery reve vy doze avi ikuai. 20 Treze-a ma  

Subael. Taꞌy haꞌe tyvy kuery reve vy doze avi ikuai. 21 Catorze-a ma
 
1 Crônicas 25​, ​26 738

Matitias. Taꞌy haꞌe tyvy kuery reve vy doze avi ikuai. 22 Quinze-a ma  

Jerimote. Taꞌy haꞌe tyvy kuery reve vy doze avi ikuai. 23 Dezesseis-a ma  

Hananias. Taꞌy haꞌe tyvy kuery reve vy doze avi ikuai. 24 Dezessete-a ma  

Josbecasa. Taꞌy haꞌe tyvy kuery reve vy doze avi ikuai. 25 Dezoito-a ma  

Hanani. Taꞌy haꞌe tyvy kuery reve vy doze avi ikuai. 26 Dezenove-a ma  

Maloti. Taꞌy haꞌe tyvy kuery reve vy doze avi ikuai. 27 Vinte-a ma Eliata.  

Taꞌy kuery, haꞌe tykeꞌy tyvy kuery reve vy doze avi ikuai. 28 Vinte e um-a  

ma Hotir. Taꞌy haꞌe tyvy kuery reve vy doze avi ikuai. 29 Vinte e dois-a ma  

Gidalti. Taꞌy haꞌe tyvy kuery reve vy doze avi ikuai. 30 Vinte e três-a ma  

Maaziote. Taꞌy haꞌe tyvy kuery reve vy doze avi ikuai. 31 Vinte e quatro-a  

ma Romanti-Ézer. Taꞌy haꞌe tyvy kuery reve vy doze avi ikuai.

Okẽ rarõarã kuery omoĩague

26   Haꞌe
gui okẽ rarõarã omoĩa avi. Haꞌe kuery vaꞌe regua ma Coré
1

ramymino kuery. Meselemias ma Coré raꞌy, Asafe ramymino

kuery vaꞌe regua. 2 Meselemias raꞌy kuery ma jypygua Zacarias, mokoĩa
 

ma Jediael, mboapya ma Zebadias, irundya ma Jatniel, 3 peteĩ nhiruĩa ma  

Elão, mboapy memea ma Joanã, haꞌe sete-a ma Elioenai. 4 Obede-Edom  

raꞌy kuery ma jypygua Semaías, mokoĩa ma Jeozabade, mboapya ma

Joá, irundya ma Sacar, peteĩ nhiruĩa ma Natanael, 5 mboapy memea ma 

Amiel, sete-a ma Issacar, haꞌe oito-a ma Peuletai, mbaꞌeta Nhanderuete

haꞌe rami aguã omoingo porã rire. 6 Haꞌe gui taꞌy Semaías raꞌy kuery avi
 

ikuai. Haꞌe kuery ma nguu ro re opena okuapy, avakue ipyꞌa guaxukueve

meme. 7 Semaías raꞌy kuery ma Otni, Rafael, Obede haꞌe Elzabade. Tyvy
 

kuery Eliú haꞌe Semaquias ma avakue ipyꞌa guaxukueve meme. 8 Haꞌe  

kuery haꞌe javi ma Obede-Edom ramymino meme. Taꞌy haꞌe tyvy kuery
reve vy ma sessenta e dois ikuai, avakue mbaraetekue haꞌe ombaꞌeapo
kuaa vaꞌe meme. 9 Meselemias raꞌy kuery, haꞌe tyvy kuery reve vy
 

ma dezoito ikuai, avakue ipyꞌa guaxukueve meme. 10 Haꞌe gui Merari  

ramymino Hosa raꞌy ma Sinri. Haꞌe vaꞌe ma huvixarã tuu omoĩ vaꞌekue,
jypygua eꞌỹ teĩ. 11 Haꞌe gui mokoĩa ma Hilquias, mboapya ma Tebalias,
 

haꞌe irundya ma Zacarias. Hosa raꞌy kuery, tyvy kuery reve vy ma treze
ikuai.
12 Haꞌe vaꞌe okẽ rarõarã omoĩ mbyre ruvixa kuery pe omeꞌẽa ojapo vaꞌerã,
 

guexegua kuery rami ombaꞌeapo aguã Senhor pegua opy rupi. 13 Peteĩ-teĩ  

okẽ ikuai vaꞌe rarõarã re oexa okuapy oxortea, yvyĩgueve haꞌe yvatekueve
ojapo vaꞌerã oikuaa aguã, peteĩ-teĩ regua ikuaia rami vy. 14 Haꞌe rami vy okẽ  

kuaray oua katygua rarõarã omoĩ Selemias xortea oexaa rami vy. Haꞌe vaꞌe
rire ma xortea oexa jevy vy omoĩ taꞌy Zacarias. Haꞌe vaꞌe ma nhomongetaa
py ijayvu porã kuaa vaꞌe. Haꞌe ma kuaray ijapuꞌaꞌia katy okẽ oĩ vaꞌe rarõarã
oiko. 15 Obede-Edom ma kuaray puku-a katy oĩ vaꞌe rarõarã oiko. Haꞌe gui
 

taꞌy kuery ma mbaꞌemo omoĩ porãaty rarõarã ikuai. 16 Supim haꞌe Hosa ma 
 739 1 Crônicas 26

kuaray oikea katy oĩ vaꞌe rarõarã ikuai, okẽ Salequete ꞌea vaꞌe rexeiꞌi rupi,
tape yvyꞌã katy oo vaꞌe regua yvýry. Jovaive rupi harõarã ikuai. 17 Haꞌe gui
 

kuaray oua yke katy ma mboapy meme Levi regua kuery ikuai oarõa py.
Haꞌe gui kuaray ijapuꞌaꞌia katy haꞌe ipuku-a katy irundy ꞌrã ikuai ára nhavõ.
Haꞌe gui oo mbaꞌemo omoĩ porãaty jovaive re ikuai ꞌrã mokõ-mokoĩ oarõa
py. 18 Haꞌe gui oka kuaray oikea katy oĩ vaꞌe rarõarã ikuai irundya tape
 

joaxa vaꞌe py, haꞌe gui oka katyveꞌi ma mokoĩ ju. 19 Haꞌe vaꞌe kuery ma Coré
 

haꞌe Merari ramymino kuery vaꞌe regua okẽ rarõarã omoĩ mbyre.

Hepyve vaꞌe rarõarã kuery omoĩague

20 Tyvy
kuery levita vaꞌe regua ma omoĩa mbaꞌemo hepyve vaꞌe
Nhanderuete pegua opy ikuai vaꞌe haꞌe mbaꞌemo ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe omoĩ porã
mbyre rarõarã. 21 Gérson raꞌy Ladã ramymino kuery re opena vaꞌe ma
 

Jeieli. 22 Jeieli raꞌy kuery ma Zetã haꞌe tyvy Joel. Haꞌe vaꞌe kuery ma opena
 

hepyve vaꞌe Senhor pegua opy ikuai vaꞌe re. 23 Haꞌe gui Anrão ramymino
 

kuery, Isar, Hebrom haꞌe Uziel ramymino kuery vaꞌe regua ma 24 Gérson raꞌy
 

Sebuel, Moisés ramymino. Haꞌe vaꞌe ma oiko hepyve vaꞌe omoĩ porã mbyre
rarõa kuery re openaa rupi. 25 Tyvy kuery ma Eliézer, haꞌe taꞌy Reabias,
 

Reabias raꞌy ma Jesaías, Jesaías raꞌy ma Jorão, Jorão raꞌy ma Zicri, Zicri
raꞌy ma Selomite. 26 Haꞌe gui Selomite haꞌe tyvy kuery reve omoĩa oarõ
 

aguã mbaꞌemo hepyve vaꞌe Nhanderuete pe omboaxa pyre. Haꞌe vaꞌe ma

huvixa Davi, guetarã kuery re opena vaꞌe kuery, haꞌe xondaro kuery mil haꞌe
cem ikuai vaꞌe ruvixa kuery omboaxa vaꞌekue. 27 Joe opuꞌãa py haꞌe kuery
 

mbaꞌemo ojou vaꞌekue omboaxapa Senhor pegua oo omoatyrõa aguã.

28 Haꞌe rami ae avi opa mbaꞌe profeta Samuel omeꞌẽ vaꞌekue, haꞌe gui Quis
 

raꞌy Saul, Ner raꞌy Abner, Zeruia piꞌa Joabe, haꞌe kuery haꞌe javi omboaxa
vaꞌekue ma Selomite haꞌe tyvy kuery oarõ okuapy.

Yvatekueve haꞌe mbaꞌemo re oikuaa pota vaꞌerã kuery omoĩague

29 Isar
ramymino kuery regua Quenanias haꞌe taꞌy kuery avi omoĩa
Israel kuery re opena vaꞌerã, yvatekueve mbaꞌemo hovai rupi oiko
vaꞌe re oikuaa pota aguã. 30 Hebrom ramymino kuery vaꞌe regua ma
 

omoĩa Hasabias haꞌe tyvy kuery reve. Haꞌe vaꞌe kuery ma avakue ipyꞌa
guaxukueve, mil e setecentos ikuai. Haꞌe kuery ma Israel kuery re
openaa rupi ikuai, Jordão yakã rovai kuaray oikea katy. Senhor pe
ombaꞌeapoa rupi ikuai, huvixave mbaꞌemo oguereko vaꞌe re openaa rupi
guive. 31 Hebrom ramymino kuery ruvixa ma Jerias oĩ. Haꞌe kuery vaꞌe
 

regua tamoĩ kuery haꞌe hamymino kuery rery haꞌe javi re oikuaa potaa,
quarenta maꞌetỹa re ma Davi huvixave oĩ jave py. Haꞌe rami vy haꞌe
kuery vaꞌe regua ojoua avakue ipyꞌa guaxukueve Jazer pygua Gileade
yvy re. 32 Haꞌe vaꞌe ryvy kuery ma dois mil e seiscentos ikuai avakue
 

ipyꞌa guaxukueve, guetarã kuery re opena vaꞌe meme. Haꞌe vaꞌe kuery
1 Crônicas 26​, ​27 740

ma huvixa Davi omoĩ Rúben, Gade haꞌe Manassés ramymino kuery ojaꞌo
vaꞌekue re opena vaꞌerã. Opena avi ꞌrã mbaꞌemo Nhanderuete pegua re,
huvixave mbaꞌemo oguereko vaꞌe haꞌe javi re guive.

Peteĩ-teĩ jaxy re huvixave pegua xondaro ikuai vaꞌerã omoĩague

27   Israel
ramymino kuery mbovy pa ikuaia rami vy peteĩ-teĩ
1

regua re opena vaꞌe rery, haꞌe mil haꞌe cem ikuai vaꞌe ruvixa
kuery rery oĩa. Haꞌe vaꞌe kuery ma nguvixave pe ombaꞌeapo ꞌrã mbaꞌemo
ojapoa rupi, mbaꞌeta peteĩ-teĩ jaxy re oike ꞌrã haꞌe vaꞌe jaxy reguarã, haꞌe
rã amboae kuery ma oẽ ꞌrã ojeꞌoivy, haꞌe rami ae tema ikuai maꞌetỹa
pukukue re. Haꞌe peteĩ-teĩ regua ma vinte e quatro mil ikuai. 2 Haꞌe gui
 

jypygua, jaxy ijypya re ikuai vaꞌe kuery ruvixa ma Zabdiel raꞌy Jasobeão.
Haꞌe vaꞌe kuery regua ma vinte e quatro mil ikuai. 3 Haꞌe vaꞌe ma Perez
 

ramymino kuery vaꞌe regua, jaxy ijypya re xondaro kuery ikuai vaꞌe
ruvixa kuery re opena vaꞌerã omoĩ mbyre. 4 Haꞌe gui mokoĩ jaxya re ikuai
 

vaꞌe re opena vaꞌe ma Aoí ramymino Dodai. Haꞌe vaꞌe pytyvõarã oiko
Miclote. Haꞌe vaꞌe kuery regua ma vinte e quatro mil avi ikuai. 5 Haꞌe gui 

mboapya xondaro kuery ruvixa, mboapy jaxya re ikuai vaꞌe re opena vaꞌe
ma Benaia. Haꞌe vaꞌe ma huvixa oiko, sacerdote Joiada raꞌy. Haꞌe vaꞌe
kuery regua ma vinte e quatro mil avi ikuai. 6 Haꞌe vaꞌe Benaia ae trinta
 

avakue ikuai vaꞌe regua ipoꞌakave vaꞌe, haꞌe kuery akã oiko. Haꞌe rami
vy ojeupegua kuery re opena uka guaꞌy Amizabade vaꞌe pe. 7 Haꞌe gui
 

irundya, irundy jaxya re ikuai vaꞌe re opena vaꞌe ma Joabe ryvy Asael.
Haꞌe vaꞌe rire ma oiko taꞌy Zebadias. Haꞌe vaꞌe kuery regua ma vinte e
quatro mil avi ikuai. 8 Peteĩ nhiruĩa huvixa, peteĩ nhiruĩ jaxya re ikuai
 

vaꞌe re opena vaꞌe ma Isar ramymino Samute. Haꞌe vaꞌe kuery regua ma
vinte e quatro mil avi ikuai. 9 Mboapy memea huvixa, mboapy meme
 

jaxya reguarã ma Tecoa pygua Iques raꞌy Ira. Haꞌe vaꞌe kuery regua ma
vinte e quatro mil avi ikuai. 10 Sete-a huvixa, sete jaxya reguarã ma
 

Pelom pygua Heles, Efraim ramymino kuery vaꞌe regua. Haꞌe vaꞌe kuery
regua ma vinte e quatro mil avi ikuai. 11 Oito-a huvixa, oito jaxya reguarã
 

ma Husa pygua Sibecai, Zera ramymino kuery vaꞌe regua. Haꞌe vaꞌe
kuery regua ma vinte e quatro mil avi ikuai. 12 Nove-a huvixa, nove jaxya
 

reguarã ma Anatote pygua Abiezer, Benjamim ramymino kuery vaꞌe

regua. Haꞌe vaꞌe kuery regua ma vinte e quatro mil avi ikuai. 13 Dez-a 

huvixa, dez jaxya reguarã ma Netofa pygua Maarai, Zera ramymino

kuery vaꞌe regua. Haꞌe vaꞌe kuery regua ma vinte e quatro mil avi ikuai.
14 Onze-a huvixa, onze jaxya reguarã ma Piratom pygua Benaia, Efraim
 

ramymino vaꞌe regua. Haꞌe vaꞌe kuery regua ma vinte e quatro mil avi
ikuai. 15 Doze-a huvixa, doze jaxya reguarã ma Netofa pygua Heldai,
 

Otniel ramymino kuery vaꞌe regua. Haꞌe vaꞌe kuery regua ma vinte e
quatro mil avi ikuai.
 741 1 Crônicas 27

Israel kuery peteĩ-teĩ regua ruvixa kuery rery oĩa

16  Haꞌe
gui Israel kuery peteĩ-teĩ regua rerekoa ma po rami: Rúben
ramymino kuery re opena vaꞌe ma Zicri raꞌy huvixa Eliézer. Simeão
ramymino kuery re opena vaꞌe ma Maaca raꞌy Sefatias. 17 Levi ramymino  

kuery re opena vaꞌe ma Quemuel raꞌy Hasabias. Arão ramymino kuery

re opena vaꞌe ma Zadoque. 18 Judá ramymino kuery re opena vaꞌe ma
 

Davi rykeꞌy Eliú. Issacar ramymino kuery re opena vaꞌe ma Micael raꞌy
Onri. 19 Zebulom ramymino kuery re opena vaꞌe ma Obadias raꞌy Ismaías.
 

Naftali ramymino kuery re opena vaꞌe ma Azriel raꞌy Jerimote. 20 Efraim  

ramymino kuery re opena vaꞌe ma Azazias raꞌy Oséias. Manassés

ramymino kuery mbyte rupi ojaꞌo vaꞌekue re opena vaꞌe ma Pedaías raꞌy
Joel. 21 Haꞌe rã Manassés ramymino kuery mboae Gileade yvy re hekoa
 

vaꞌe re opena vaꞌe ma Zacarias raꞌy Ido. Benjamim ramymino kuery re

opena vaꞌe ma Abner raꞌy Jaasiel. 22 Dã ramymino kuery re opena vaꞌe
 

ma Jeroão raꞌy Azarel. Haꞌe vaꞌe kuery ma Israel kuery peteĩ-teĩ regua
ruvixa kuery ikuai vaꞌekue meme. 23 Haꞌe gui Davi ma ndoipapa ukai
 

vinte maꞌetỹ teri ndoguerekoi vaꞌe, mbaꞌeta Senhor ijayvu ae ma rire

jaxy-tata yva re ikuai vaꞌe rami Israel kuery omboetave aguã re. 24 Haꞌe  

gui Zeruia piꞌa Joabe ma omboypy heta vaꞌe kuery oipapa aguã teĩ
ndoipapapai, oipapaa káuxa Israel kuery áry poxya ou ramo. Haꞌe nunga
rupi ae oipapaague nomboparaai huvixa Davi rekokue oĩa re.

Davi mbaꞌemo oguereko vaꞌe re opena vaꞌe kuery rery oĩa

25 Adiel
raꞌy Azmavete ma huvixave mbaꞌe hepyve vaꞌe omoĩ porãaty re
opena vaꞌe. Haꞌe rã yvy ituia rupi oguereko vaꞌe re, tetã mboae rupi, tekoa
haꞌe oo imbaraete vaꞌe ikuaia rupi oguereko vaꞌe re opena vaꞌe ma Uzias raꞌy
Jônatas. 26 Mbaꞌety rupi ombaꞌeapo haꞌe omaꞌetỹ vaꞌe kuery re opena vaꞌe
 

ma Querube raꞌy Ezri. 27 Uva onhotỹ mbyre re opena vaꞌe ma Ramá pygua
 

Simei. Haꞌe gui vinho omoĩ porã mbyre re opena vaꞌe ma Sifã pygua Zabdi.
28 Oliveira haꞌe sicômoro rembypy mbaꞌety rupi ikuai vaꞌe re opena vaꞌe ma
 

Gedera pygua Baal-Hanã. Haꞌe gui azeite omoĩ porã mbyre re opena vaꞌe ma
Joás. 29 Mymba kuery Sarom yvýry rupi okaru okuapy vaꞌe re opena vaꞌe ma
 

Sarom pygua Sitrai. Haꞌe rã yvyugua rupi mymba ikuai vaꞌe re opena vaꞌe ma
Adlai raꞌy Safate. 30 Mymba camelo kuery re opena vaꞌe ma Ismael ramymino
 

Obil. Mburikaꞌi kuery re opena vaꞌe ma Meronote pygua Jedias. 31 Haꞌe rã  

mymba kyrĩgueveꞌi re opena vaꞌe ma hagareno regua Jaziz. Haꞌe vaꞌe kuery
ma huvixa Davi mbaꞌemo oguereko vaꞌe haꞌe javi re opena vaꞌekue meme.

Huvixave mongetaa kuery rery oĩa

32  Haꞌe
gui Davi ruvyꞌi Jônatas ma nhomongetaa rupi oiko. Haꞌe vaꞌe
ma lei re nhomboꞌe vaꞌety hiꞌarandu vaꞌe. Haꞌe rã Hacmoni raꞌy Jeiel
1 Crônicas 27​, ​28 742

ma huvixa raꞌy kuery re opena oikovy. 33 Aitofel ma huvixave mongetaa

 

oiko. Arquita regua Husai ma huvixave irũ ae oiko. 34 Haꞌe gui Aitofel
 

noĩvei ma rire Benaia raꞌy Joiada ju oĩ, Abiatar guive. Haꞌe gui Joabe ma
huvixave pegua xondaro kuery ruvixa.

Davi rekovia Salomão ju oĩ aguã re ijayvuague

28   Haꞌe
gui Davi oenoĩmba Israel regua yvatekueve, peteĩ-teĩ regua
1

ruvixa kuery, ojeupegua xondaro kuery ruvixa kuery, xondaro

mil haꞌe cem ikuai vaꞌe re opena vaꞌe, mbaꞌemo haꞌe ae haꞌe taꞌy kuery
oguereko vaꞌe re opena vaꞌe, guembiguai yvatekueve haꞌe ipoꞌakave vaꞌe,
haꞌe avakue ipyꞌa guaxukueve haꞌe javi. Jerusalém tetã py onhemboaty
aguã oenoĩ. 2 Haꞌe rami vy Davi opuꞌã hoꞌamy. Haꞌe vy aipoeꞌi:
 

— Pendu ke, xeretarã kuery haꞌe xevygua kuery. Xee anhembopyꞌa

vaꞌekue teĩ ajapo aguã peteĩ oo Senhor guexeve guarã ojapo vaꞌekue
ryru oĩ aguã, haꞌe Nhanderuete py rendarã. Haꞌe rami vy xee areko
katupa ma ajapo aguã. 3 Haꞌe rami teĩ Nhanderuete aipoeꞌi xevy: “Ndee
 

ma ndaꞌevei rejapo aguã oo xerery rendarã, mbaꞌeta ndee ma joe repuꞌãa

py jouguy remoẽ vaipa vaꞌekue”, heꞌi. 4 Haꞌe rami avi Senhor Israel kuery
 

ruete xeporavo xeru ro pygua kuery haꞌe javi gui, Israel kuery ruvixarã aĩ
aguã rakaꞌe rã peve guarã. Mbaꞌeta oiporavo rakaꞌe Judá regua huvixarã,
haꞌe gui Judá regua mbyte gui ju oiporavo xeru ro pygua kuery, haꞌe gui
xeru raꞌy kuery ikuai vaꞌe gui xeporavo, Israel kuery haꞌe javi ruvixaverã
xemoĩ aguã. 5 Haꞌe gui xeraꞌy kuery haꞌe javi gui — mbaꞌeta heta ete ikuai
 

xeraꞌy kueryrã Senhor omeꞌẽ vaꞌekue — haꞌe kuery vaꞌe regua peteĩ vaꞌe
oiporavo Salomão, Senhor pegua tenda Israel kuery re openaaty áry oĩ
aguã. 6 Haꞌe rami vy aipoeꞌi xevy: “Nderaꞌy Salomão ae ꞌrã xevy oo ojapo,
 

oka guive, xeraꞌyrã aiporavo rire, haꞌe gui xee ma tuu ꞌrã aiko. 7 Haꞌe rami 

vy ajapo ꞌrã rakaꞌe rã peve guarã ipoꞌakaa oĩ aguã rami, xapyꞌa rei xee
ajapo uka vaꞌe haꞌe aipotaa haꞌe javi ri ojapopa ramo, aỹ peve oikoa rami”,
heꞌi. 8 Haꞌe gui aỹ Israel kuery Senhor pe penhemboaty vaꞌe haꞌe javi
 

renonde, haꞌe Nhanderuete xeayvua oendu vaꞌe renonde py xee aipoaꞌe

pẽvy: Pejapopa ete ke Senhor Penderuete ojapo uka vaꞌe, penheaꞌã ke
haꞌe vaꞌe rupi anho pendekuai aguã, kovaꞌe yvy porãa re pendekoa riae
aguã, haꞌe gui penderaꞌy kuery rekoarã ju peja aguã, rakaꞌe rã peve guarã.
9 — Haꞌe gui ndee xeraꞌy Salomão, eikuaa porã pota ke nderu ruete.
 

Ixupe ete ke eiko anhetẽ rupi ndepyꞌa haꞌe nenheꞌẽ haꞌe javi py. Mbaꞌeta
Senhor ma oikuaa pota katuĩꞌi ꞌrã nhandepyꞌa re oĩ vaꞌe re, oikuaa ꞌrã
nhanhembopyꞌaa haꞌe javi. Ndee reka ri ramo ojejou uka ꞌrã ndevy. Haꞌe
rã reja ri ramo haꞌe ju ndereja ꞌrã rakaꞌe rã peve guarã. 10 Haꞌe gui aỹ ma,
 

eikuaa pota porã haꞌe nunga haꞌe javi re, mbaꞌeta Senhor ndeporavo
ixupe rejapo aguã oo henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe oĩ aguã. Nembaraete ke haꞌvy,
haꞌe ejapopa — heꞌi.
 743 1 Crônicas 28​, ​29

Guaꞌy Salomão pe Davi templo marã ramigua paa oexa ukaague

11 Haꞌe
gui Davi guaꞌy Salomão pe omeꞌẽ oo raꞌangaa ombopara pyre,
haꞌe rami vy ojapo kuaa aguã oka pygua, oo mboae ikuai vaꞌerã, hepyve
vaꞌe omoĩ porãaty, opy jaꞌo yvate rupi haꞌe opyve rupi ikuai vaꞌerã, haꞌe
oo teko vai mbogue atyrã. 12 Onhembopyꞌaa haꞌe javi rami vy omeꞌẽ oo
 

raꞌangaa opa mbaꞌe oĩa, Senhor pegua oo yvýry rupi oguy haꞌe opy
jaꞌo ikuai vaꞌerã, haꞌe ixupegua opy mbaꞌemo hepyve vaꞌe haꞌe ixupe
omboaxa pyre omoĩ porãaty guive, 13 haꞌe gui sacerdote haꞌe levita kuery
 

peteĩ-teĩ regua Senhor pegua opy rupi ombaꞌeapo aguã, tembiporu opy
rupi oiporu vaꞌerã guive. 14 Davi oikuaa uka avi tembiporu ouro guigua
 

ikuai vaꞌe haꞌe javi poyia, peteĩ-teĩ ombaꞌeapoa rupi tembiporu ouro haꞌe
prata guigua ojapo pyrã mbovy pa opejaa aguã. 15 Haꞌe rami vy peteĩ-
 

teĩ tataendy renda haꞌe hiꞌáry tataendy ikuai vaꞌerã ojapoa rã oikuaa
uka mbovy poyia ouro guigua pa peteĩ-teĩ re oiporu vaꞌerãa, 16 haꞌe gui  

ouro guigua mbovy poyia avi Nhanderuete renonde mesa ikuai vaꞌerã
peguarã, peteĩ-teĩ oĩa rami vy, haꞌe gui mesa prata guigua avi mbovy
poyia paa. 17 Ouro ete gui anho ꞌrã ojapoa kuxa rakuarã, hyꞌa haꞌe karo.
 

Haꞌe gui hyꞌaꞌi ouro guigua ikuai vaꞌe peguarã oikuaa uka peteĩ-teĩ poyia.
Hyꞌaꞌi prata guiguarã voi haꞌe rami ae avi, peteĩ-teĩ poyia oikuaa uka.
18 Haꞌe gui ouro oikyꞌaꞌopa pyre altar heakuã porã vaꞌe rapyaty reguarã
 

avi oikuaa uka oaꞌangaague rami vy, haꞌe ouro anjo ipepo vaꞌe raꞌangaa
rendarã oĩ aguã voi, mbaꞌeta haꞌe vaꞌe pepo oĩ ꞌrã Senhor guexeve
guarã ojapo vaꞌekue ryru áry rupi ojaoꞌipa aguã. 19 Haꞌe nunga haꞌe javi
 

raꞌangaa pejapo kuaapa aguã xevy pe omboparapa reve omeꞌẽa Senhor

ijayvuague rami vy — heꞌi Davi nhomongeta vy.
20 Haꞌe gui guaꞌy Salomão pe ju Davi aipoeꞌi:
 

— Nembaraete ke, ndepyꞌa guaxu guive, rejapo vaꞌerã vaꞌe rejapopa

aguã. Ekyje eme, ndekuerai eme guive, mbaꞌeta Senhor Nhanderuete,
Xeruete vaꞌe oiko ꞌrã ndereve. Nanderejai ꞌrã, nanepytyvõ eꞌỹi ꞌrã guive,
Senhor pegua oo haꞌe opy rupi oiporu pyrã rejapopa aguã. 21 Apy ma  

ikuai sacerdote haꞌe levita kuery Senhor pegua opy rupi ombaꞌeapo
vaꞌerã amoĩ vaꞌekue. Ndereve ikuai avi opa mbaꞌe py rei ombaꞌeapo
vaꞌe oꞌarandua haꞌe ojapoxeaꞌi py, opa mbaꞌe rei tema ojapo kuaa vaꞌe.
Yvatekueve haꞌe heta vaꞌe kuery haꞌe javi ikuai avi ꞌrã rejapo uka vaꞌe rei
ojapo aguã — heꞌi.

Davi haꞌe yvatekueve mbaꞌemo omeꞌẽague

29   Haꞌe
gui huvixa Davi ijayvuve ju onhemboaty vaꞌe kuery haꞌe
1

javi pe. Haꞌe vy aipoeꞌi:

— Xeraꞌy Salomão ae Nhanderuete oiporavo teĩ kunumiꞌi haꞌe mbaꞌeve
ndojapo kuaai teri. Haꞌe rami avi kovaꞌe nunga ojapo vaꞌerã heta ete
1 Crônicas 29 744

oĩ. Mbaꞌeta oo tuvixa vaꞌe ojapo pyrã ma avakue peguarã eꞌỹ, haꞌe rã
Senhor Nhanderuete peguarã. 2 Haꞌe nunga rupi xee ma xembaraetea
 

haꞌe javi py ajoupa ma Xeruete pegua oo reguarã: ouro mbaꞌemo ouro

gui anho guarã, prata ma prata gui anho guarã, overa vaꞌe ma overa vaꞌe
gui anho guarã, ferro ma ferro gui anho guarã, haꞌe yvyra ma yvyra
gui anho guarã. Ajou uka vaꞌekue avi ita ônix, ita mbaꞌemo jeguarã, ita
joo rami eꞌỹ-eꞌỹ pytã vaꞌe, ita mbaꞌemo raꞌangaa ojapoa aguã vaꞌe, ita
porãgueve haꞌe javi regua, haꞌe gui ita mármore guive. Haꞌe javi regua
ma oata aguã rami eꞌỹ oĩ. 3 Haꞌe rami ae avi Xeruete pegua oo xee ayvu
 

ete vy ouro haꞌe prata xembaꞌe ae areko vaꞌe ameꞌẽve ju ꞌrã Xeruete pegua
oo reguarã, henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe reguarã areko katupa vaꞌekue áryve.
4 Haꞌe vaꞌe ma cem mil quilos ouro Ofir yvy guigua, haꞌe duzentos e trinta
 

mil quilos prata oikyꞌaꞌo pyre, oo mbotya haꞌe javi aoꞌiarã. 5 Ouro oĩ ꞌrã
 

mbaꞌemo ouro gui anho guarã, prata guive oĩ prata gui anho guarã, opa
marãgua ojapo kuaa vaꞌe po py amboaxa vaꞌe. Haꞌe gui aỹ ma mavaꞌe ju
omeꞌẽxeaꞌi py ogueru ꞌrã Senhor pe omeꞌẽ vaꞌerã? — heꞌi.
6 Haꞌe ramo guetarã kuery re opena vaꞌe kuery omeꞌẽxeaꞌi py ogueru
 

okuapy omeꞌẽ vaꞌerã, Israel kuery peteĩ-teĩ regua ruvixa kuery, xondaro
kuery mil haꞌe cem ikuai vaꞌe ruvixa kuery, haꞌe huvixave pe ombaꞌeapo
vaꞌe kuery re opena vaꞌe kuery guive. 7 Haꞌe vy Nhanderuete pegua oo
 

rupi ombaꞌeapo vaꞌe kuery peguarã omeꞌẽ okuapy cento e sessenta e cinco
mil quilos ouro anho rei vaꞌe, dez mil hatãꞌi vaꞌe ouro guigua, trezentos
e trinta mil quilos prata guigua, sessenta mil quilos overa vaꞌe guigua,
haꞌe gui três milhões e trezentos mil quilos ferro guigua. 8 Ita iporãve
 

vaꞌe oguereko vaꞌe ogueru avi okuapy Senhor pegua opy omoĩ porãaty
pyguarã. Haꞌe nunga re Gérson ramymino Jeiel opena aguã rami oiko.
9 Haꞌe rami vy heta vaꞌe kuery haꞌe javi ovyꞌapa okuapy omeꞌẽxeaꞌi py
 

omeꞌẽmba vy. Mbaꞌeta anhetẽ rupi ipyꞌa reve Senhor pe omeꞌẽ oata aguã
rami eꞌỹ. Haꞌe ramo huvixa Davi voi ovyꞌa vaipa avi.

Davi onhemboꞌeague
10  Haꞌe
gui onhemboaty vaꞌe kuery haꞌe javi oendua py Davi oguerovyꞌa
Senhor. Haꞌe vy aipoeꞌi:
— Senhor Israel kuery ruete, Oreruete reiko vaꞌe, ndere ae taꞌimaꞌenduꞌa
porãa yma ete guive rakaꞌeve rã peve. 11 Senhor, ndere ae oĩ poꞌakaa, tuvixaa,
 

imaꞌenduꞌa porãa aguã, opa mbaꞌe re ndepoꞌaka aguã, haꞌe yvatea. Mbaꞌeta
nembaꞌe meme oĩ yva haꞌe yvy re ikuai vaꞌe. Senhor, ndere ae oĩ ndepoꞌaka
aguã, haꞌe pavẽ ikuai vaꞌe áryve rupi ndeyvateve vaꞌe repenaa py. 12 Ndegui ae ou
 

amongue oguerekopa aguã, omboetea guive. Ndee ma haꞌe javi áry rupi repena
vaꞌe. Ndepo py ae oĩ mbaraetea haꞌe poꞌakaa. Ndere anho oĩ renhomboyvatea
haꞌe renhomombaraetepa aguã. 13 Haꞌe gui aỹ ma Oreruete, roguerovyꞌa vy
 

rogueroporaei rokuapy nderery hexakãmba vaꞌe rupi. 14 Mbaꞌeta mavaꞌe tu xee

 
 745 1 Crônicas 29

aiko, xevygua kuery voi mavaꞌe regua tu ikuai kovaꞌe regua haꞌe javi romeꞌẽxeaꞌi
py romeꞌẽ aguã haꞌeve vaꞌe? Mbaꞌeta ndegui meme ou opa marãgua, haꞌe ndepo
guiguare meme romeꞌẽ ju. 15 Mbaꞌeta ore kuery ma nerenonde rupi oikuaapy
 

eꞌỹ rami orekuai, oreramoĩ kuery ikuaiague rami ore kuery voi oguata rei vaꞌe
orekuai. Ore kuery ára ma kuarayꞌã okanhya rami oaxa pojava avi yvy re,
ropyta riae aguã ndoroguerekoi vaꞌe vy. 16 Haꞌe gui Senhor Oreruete, kovaꞌe
 

nunga oata aguã rami eꞌỹ rojou vaꞌekue peteĩ oo rojapo aguã nderery ikyꞌa eꞌỹ
vaꞌe rendarã. Haꞌe rami avi ndepo gui ae ou vaꞌekue, nembaꞌe meme ae. 17Haꞌe
 

gui Xeruete, xee aikuaa porã orepyꞌa re oĩ vaꞌe reikuaapa vaꞌea, haꞌe anhetẽ
vaꞌe rupi ikuai vaꞌe anho rerovyꞌa vaꞌea. Haꞌe gui xee voi xepyꞌa py anhetẽ rupi
aiko vy kovaꞌe nunga haꞌe javi ameꞌẽxeaꞌi py ameꞌẽ. Haꞌe rami ae avi ndevygua
kuery apy onhemboaty vaꞌe omeꞌẽxeaꞌi py mbaꞌemo ndevy omeꞌẽmba rã aexa
vy avyꞌa vaipa. 18 Haꞌe nunga rupi Senhor, oreramoĩ Abraão, Isaque haꞌe Israel
 

ruete reiko vaꞌe, emoĩ riae ke ndevygua kuery pyꞌa re haꞌe rami onhembopyꞌa
haꞌe omeꞌẽmbaxe aguã. Ipyꞌa re emoĩ avi ndevy ete ikuai aguã. 19 Xeraꞌy Salomão
 

re voi emoĩ anhetẽ rupi ipyꞌa aguã, rejapo uka vaꞌekue ojapopa aguã rami,
ndeayvua haꞌe ndeguigua lei haꞌe javi guive. Tojapopa kovaꞌe oo xee mbaꞌemo
areko katu rire — heꞌi.
20 Haꞌe gui Davi aipoeꞌi onhemboaty vaꞌe kuery haꞌe javi pe:
 

— Aỹ peporai Senhor Penderuete pe — heꞌi. Haꞌe ramo onhemboaty vaꞌe

haꞌe javive oguerovyꞌa okuapy Senhor guamoĩ kuery ruete. Yvy re oakã
omovaẽ reve omboete okuapy Senhor, nguvixa renonde guive ojeroꞌa okuapy.
21 Koꞌẽ jevy ma haꞌe kuery ogueru Senhor pe omeꞌẽ vaꞌerã. Haꞌe vy
 

ixupe oapy okuapy mil vaka raꞌy, mil vexaꞌi raꞌy haꞌe mil vexa mbaꞌemo
rykue onhoẽ reve. Omeꞌẽ mbyre guigua Israel kuery pe oata aguã rami
eꞌỹ ombojoja. 22 Mbaꞌeta haꞌe vaꞌe ára okaru haꞌe oyꞌu okuapy Senhor
 

renonde, ovyꞌa ete guive.

Salomão nguvixaverã omoĩ okuapyague

Haꞌe gui mokoĩguea py ma Davi raꞌy Salomão omoĩ okuapy nguvixaverã.
Haꞌe vy Senhor renonde hexe omoĩa azeite huvixaverã, haꞌe rã Zadoque re
ma omoĩ sacerdote-rã. 23 Haꞌe ramo Salomão oguapy oiny Senhor pegua
 

tenda openaaty py, nguu Davi rekovia huvixave oĩ vy. Haꞌe rire oiko porã, haꞌe
rã Israel kuery haꞌe javi onheꞌẽ rendu okuapy. 24 Haꞌe rami vy yvatekueve,
 

omboetevepy haꞌe Davi raꞌy kuery mboae oguerovyꞌa okuapy huvixa Salomão.
25 Senhor voi omboyvate ete Salomão Israel kuery renonde rupi. Haꞌe vy
 

ixupe omeꞌẽ huvixave rami ipoꞌaka aguã. Haꞌe oĩ eꞌỹ mbove neĩ peteĩve Israel
regua huvixa noĩ teri haꞌe rami ete yvateve vaꞌe.

Davi omanoague
26  Jessé raꞌy Davi ma Israel kuery haꞌe javi re opena vaꞌekue.
27 Quarenta maꞌetỹ re opena Israel kuery re. Hebrom py ranhe sete maꞌetỹ
1 Crônicas 29 746

re oĩ, haꞌe gui Jerusalém tetã py ju trinta e três maꞌetỹ re opena. 28 Tujaꞌi
 

raxa ma vy omano, heta ára oguereko reve. Iporiau eꞌỹ re haꞌe ipoꞌakapa
vaꞌe omano. Haꞌe rã taꞌy Salomão oĩ nguu rekovia. 29 Haꞌe gui huvixa
 

Davi mbaꞌemo ojapo vaꞌekue jypy guive opaa peve omboparaa ma imoiny
kuaxia profeta Samuel, profeta Natã haꞌe Gade ombopara vaꞌekue py voi.
30 Oĩ avi haꞌe opena jave py mbaꞌemo oiko vaꞌekue haꞌe javi, ipoꞌakaa haꞌe
 

hexe opa mbaꞌe oiko vaꞌekue, Israel kuery haꞌe yvy mboae re ikuai vaꞌe
haꞌe javi re voi.
 Mokoĩa Crônicas huvixa
kuery rekokue oĩa
Mokoĩa crônicas huvixa kuery rekokue oĩa
Kovaꞌe kuaxia para re ma nomombeꞌua vaipai Israel kuery regua ikuaia, haꞌe
rã Judá regua anho. Haꞌe rami vy omombeꞌu huvixa Salomão Senhor pegua
templo ojapoague. Ojapopaa ma ramo Salomão oguerovyꞌa hoꞌamy Nhanderuete,
ijayvu guive ixupe heta vaꞌe kuery ojapukai aguã re. Haꞌe ramo Senhor ombovai:
“Xapyꞌa rei xevygua kuery xerery rupi ae aenoĩ vaꞌekue onhemoꞌyvyĩꞌi vy
onhemboꞌea rupi xereka, haꞌe gueko vaia gui ojeko rerova ri ramo xee aendu ꞌrã
yva re aĩa gui. Haꞌe vy aperdoa ꞌrã ojejavyague haꞌe amoingo porã ju ꞌrã ijyvy
regua”, heꞌi (7.14).
Opaa py omombeꞌu porãve mbaꞌe re pa escravo-rã Nhanderuete ogueraa
ukaague Judá kuery. Aipoeꞌi: “Senhor tamoĩ kuery Ruete vaꞌe ma yma guive
teĩ ijayvu haꞌe kuery pe, ayvu mombeꞌua kuery pe oayvu omombeꞌu uka tema,
ojeupegua kuery omboaxy haꞌe ojeupegua oo re omaꞌẽ vy. Haꞌe rami teĩ haꞌe
kuery ma Nhanderuete ayvu mombeꞌua kuery ombojaru rei vy noendu potai,
ojojai rei guive okuapy profeta kuery. Haꞌe ramo Senhor ojeupegua kuery rovai
opoxya ombou ramo haꞌe kuery pe noĩvei ma oo jepe aguã”, heꞌi (36.15‑16).

Gibeão py Nhanderuete pe Salomão mbaꞌemo omeꞌẽague

1 Reis 3.3,4

1   Davi
raꞌy Salomão imbaraeteve tema ovy openaa rupi. Hexeve
1

Senhor tuuete oiko vy omboyvateve tema.

2 Haꞌe gui Salomão ijayvu Israel kuery haꞌe javi pe, xondaro kuery
 

mil haꞌe cem ikuai vaꞌe re opena vaꞌe, nhomboayvu vaꞌety, Israel regua
yvatekueve haꞌe hetarã kuery akã ikuai vaꞌe pe guive, 3 haꞌe kuery haꞌe
 

javi reve ojeꞌoi aguã Gibeão py ombojeroviaaty yvyꞌã re oĩ vaꞌe py,

mbaꞌeta haꞌe py ma oĩ oguy nhemboaty oĩ atyrã tekoa eꞌỹa py Senhor
rembiguai Moisés ojapo vaꞌekue. 4 Haꞌe rã Nhanderuete ayvu ryru ma
 

Quiriate-Jearim gui Davi ogueru ruka ma vy omoĩ hendarã oguereko

katu ma voiague py, Jerusalém tetã py ae peteĩ ooꞌi ojapo vaꞌekue py.
5 Haꞌe rã altar overa vaꞌe guigua Uri raꞌy Bezalel, Hur ramymino ojapo
 

747
2 Crônicas 1 748

vaꞌekue ma Senhor ombojeroviaaty renonde py oĩ. Haꞌe py ae Salomão

guetarã kuery reve ojeꞌoi Senhor pe oporandu okuapy aguã. 6 Haꞌe py
 

Senhor renonde py ma Salomão omeꞌẽ mymba kuery, oguy nhemboaty

oĩaty py altar overa vaꞌe guigua oĩ vaꞌe áry. Haꞌe vaꞌe áry ma mil mymba
oapy reve omeꞌẽ.

1 Reis 3.5‑15
7 Haꞌe vaꞌe pyavyve Nhanderuete ojexa uka Salomão pe. Haꞌe vy
aipoeꞌi:
— Ejerure ke xevy reipota vaꞌe re, haꞌe rã xee ameꞌẽ ꞌrã.
8 Salomão ombovai:
 

— Xeru Davi pe rexa uka rakaꞌe opa mbaꞌe py reayvua. Haꞌe gui xee
ju xemoĩ hekovia. 9 Haꞌe gui aỹ ma Senhor Xeruete, ejapo xeru Davi pe
 

ndeayvuague, ndee ae huvixarã xemoĩ rire kovaꞌe kuery yvy kuꞌi rami
heta ikuai vaꞌe re apena kuaa aguã. 10 Aỹ gui ma emeꞌẽ xeꞌarandurã haꞌe
 

aikuaa aguã, kovaꞌe kuery areko kuaa aguã rami. Mbaꞌeta mavaꞌe ꞌrã tu
oguereko kuaa kovaꞌe kuery heta vaꞌe? — heꞌi.
11 Haꞌe rami rã Nhanderuete aipoeꞌi Salomão pe:
 

— Haꞌe ramigua ae ndepyꞌa re oĩ ramo nderejerurei mbaꞌemo rerekopa

aguã re, nembaꞌe rei-reirã, neĩ renhemboyvate aguã re, ndere ijaꞌe eꞌỹ
vaꞌe kuery omano aguã re, neĩ reiko pukuve aguã, haꞌe rami ꞌrãgue py
neꞌarandurã haꞌe reiko kuaa aguã re ae rejerure xevygua kuery rereko
kuaa aguã, huvixarã romoĩ rire. 12 Haꞌe ramo ndevy pe xee ameꞌẽ ae ꞌrã
 

neꞌarandurã haꞌe reiko kuaa aguã. Ameꞌẽ avi ꞌrã nandeporiauvei haꞌe
rerekopa aguã, romboyvate ꞌrã guive. Haꞌe ramigua neĩ peteĩve huvixa pe
ma voi nomeꞌẽai vaꞌekue ndee reĩ eꞌỹ mbove, haꞌe ndee nereĩvei ma rire
ndoikovei ꞌrã ndee rami guarã — heꞌi.
13 Haꞌe gui ma Salomão ma Gibeão py yvyꞌã re ombojeroviaaty oĩ vaꞌe
 

gui ojevy ju Jerusalém tetã katy, oguy nhemboaty oĩaty renonde oĩague
gui guive. Haꞌe rami vy Israel kuery re opena oikovy haꞌe py.

1 Reis 10.26‑29
14  Salomão ma karóxa haꞌe kavaju áry guarã oguerekopave ovy. Mil e
quatrocentos karóxa oguereko, haꞌe doze mil kavaju áry guarã. Haꞌe vaꞌe
ma joa py eꞌỹ-eꞌỹ ꞌrã oguereko tetã karóxa ikuaiaty rupi, Jerusalém py
ngoo katyꞌi guive. 15 Jerusalém tetã py ma prata haꞌe ouro ma ita rami
 

rive huvixa omboetave, yvyra yary voi ojapo sicômoroꞌy tekoa eꞌỹa rupi
ikuai vaꞌe rami oata eꞌỹ aguã. 16 Salomão rymba kuery kavaju ma Egito
 

haꞌe Cilícia gui ogueru. Cilícia guigua ma huvixa rembiguai mbaꞌemo

vendea kuery ogueru hepy oĩa rami. 17 Haꞌe rã karóxa ma Egito yvy gui
 

ꞌrã ogueru. Peteĩ-teĩ repy ma seiscentos hatãꞌi vaꞌe repy prata guigua, haꞌe
rã kavaju repy ma cento e cinqüenta. Haꞌe rami ae avi mbaꞌemo vendea
 749 2 Crônicas 1​, ​2

kuery amboae katy ꞌrã ogueraa heteu haꞌe Síria pygua huvixa kuery
peguarã.

1 Reis 5.1‑12

2   Haꞌe
gui ma Salomão onhembopyꞌa templo ojapo aguã Senhor
1

rery oĩ atyrã, ngoo opena atyrã guive. 2 Haꞌe rami vy Salomão omoĩ
 

setenta mil avakue mbaꞌemo reraarã, haꞌe oitenta mil ju yvyty ikuai vaꞌe
gui ita mbovoarã, haꞌe gui três mil e seiscentos ju ombaꞌeapo vaꞌe kuery
re opena vaꞌerã.
3 Haꞌe gui Salomão aipoeꞌi uka Tiro pygua huvixa Hirão pe:
 

— Xeru Davi ndee reipytyvõ vy ngoorã ojapo aguã ixupe yvyra yary
remeꞌẽ vaꞌekue. Haꞌekue rami ae ju ke xepytyvõ. 4 Mbaꞌeta maꞌẽ, xee aiko
 

peteĩ oo Senhor Xeruete rery oĩ atyrã ajapo aguã rami. Ixupe guarã ae
amboaxa ꞌrã, henonde py heakuã porã vaꞌe oapya aguã haꞌe henonde
mbojape omoĩa riae jepi aguã, haꞌe gui ajeꞌive haꞌe kaꞌaru nhavõ mymba
kuery oapy reve omeꞌẽa aguã, sábado nhavõ, haꞌe jaxy pyau jave guarã,
haꞌe gui ngaru Senhor Oreruete pe oikoa ára py guive. Mbaꞌeta haꞌe
rami aguã ae haꞌe oeja rakaꞌe ore Israel kuery rekorã rakaꞌe ꞌrã peve
guarã. 5 Haꞌe gui oo ajapo vaꞌerã ma tuvixa ꞌrã, mbaꞌeta Oreruete ma
 

tuuete raꞌangaa ikuai vaꞌe gui yvateve vaꞌe. 6 Haꞌe rami avi mavaꞌe ꞌrã tu
 

ojapo kuaa oo ixupe guarã? Mbaꞌeta yva oĩ vaꞌe, haꞌe yva yvatea peve
ndaꞌevei haꞌe oĩ aguã. Mavaꞌe tu haꞌvy xee aiko oo ixupe guarã ajapo
aguã, henonde heakuã porã vaꞌe oapya aguã eꞌỹ vy? 7 Haꞌe nunga rupi
 

aỹ emondouka xea katy peteĩ ava ouro re ombaꞌeapo kuaa vaꞌe, haꞌe
prata re, overa vaꞌe, ferro, púrpura guigua, pytã haꞌe hovy vaꞌe guigua
re, yvyra ombojegua kuaa vaꞌe, xereve Judá haꞌe Jerusalém py mbaꞌemo
ojapo kuaa vaꞌe kuery ikuai vaꞌe reve ombaꞌeapo vaꞌerã. Haꞌe vaꞌe kuery
ma xeru Davi ombaꞌeapo vaꞌerã omoĩ vaꞌekue. 8 Emondouka avi Líbano
 

gui yvyra yary, cipreste haꞌe sândalo aygue. Mbaꞌeta xee aikuaa porã
nerembiguai kuery oikuaa yvyra Líbano regua ojaya aguã. Neꞌexa, apy
xerembiguai kuery ikuai vaꞌe ma nerembiguai kuery reve ꞌrã ombaꞌeapo
okuapy 9 yvyra omoatyrõ retaa py. Mbaꞌeta oo ajapo vaꞌerã ma tuvixa
 

haꞌe iporã raxa ꞌrã. 10 Haꞌe ramo nerembiguai yvyra ayaa kuery pe xee
 

ameꞌẽ ꞌrã trinta mil ryru trigo kuꞌikue, vinte mil ryru cevada, vinte mil
ryru uva rykue, haꞌe vinte mil ryru avi azeite — heꞌi.
11 Haꞌe ramo Tiro pygua huvixa Hirão ombovai vy kuaxia para ombou
 

Salomão pe. Haꞌe vy aipoeꞌi:

— Ndevygua kuery oayvu vy ae Senhor nemoĩ huvixaverã — heꞌi.
12 Hirão aipoeꞌive ju:
 

— Imaꞌenduꞌa porãmby toiko Senhor Israel kuery ruete yva haꞌe yvy
apoare. Haꞌe ma huvixa Davi pe omeꞌẽ avi rakaꞌe peteĩ taꞌy hiꞌarandu vaꞌerã,
oiko kuaa haꞌe mbaꞌemo oikuaapa vaꞌe, oo Senhor peguarã ojapo vaꞌerã,
2 Crônicas 2​, ​3 750

haꞌe gui haꞌe ae opena atyrã guive. 13 Haꞌe nunga rupi aỹ ambou ꞌrã peteĩ ava
 

oikuaapa haꞌe hiꞌarandu raxa vaꞌe, Hirão-Abi hery vaꞌe. 14 Haꞌe vaꞌe xy ma Dã
 

ramymino kuery regua, haꞌe rã tuu ma Tiro tetã pygua ae. Haꞌe ma mbaꞌemo
ojapo kuaa ꞌrã ouro gui, prata, overa vaꞌe, ferro, ita haꞌe yvyra gui, ajukue
púrpura, hovy vaꞌe, ipererĩꞌi vaꞌe haꞌe pytã vaꞌe gui. Haꞌe ma yvyra ombojegua
kuaa ꞌrã ixupe rexa ukaa rami rei, ndevygua haꞌe xeruvixa Davi nderu
oiko vaꞌekue pegua ombaꞌeapo vaꞌe kuery haꞌe javi reve. 15 Haꞌe gui aỹ ma
 

xeruvixa, xea py xerembiguai kuery ikuaia katy eraa uka trigo, cevada, azeite
haꞌe vinho ndeayvuague. 16 Haꞌe ramo ore kuery ma Líbano yvy re rojayapa
 

ꞌrã yvyra reipotaa rami. Haꞌe gui yeꞌẽ rupi ꞌrã romondouka ojokua-jokua pyre
Jope tetã peve. Haꞌe gui ndee ju ꞌrã reru ruka Jerusalém katy — heꞌi.

1 Reis 5.13‑18
17 Haꞌe
gui ma Salomão oipapa ukapa avakue amboae guigua Israel
yvy re hekoa vaꞌe, nguu Davi ojapoague rami. Haꞌe rami vy oikuaa cento
e cinqüenta e três mil e seiscentos haꞌe javi vy. 18 Haꞌe kuery vaꞌe regua
 

omoĩ setenta mil mbaꞌemo reraarã, oitenta mil yvyty rupi ita mbovoarã,
haꞌe gui três mil e seiscentos ju ombaꞌeapo vaꞌe kuery re opena vaꞌerã.

1 Reis 6.1‑10

3   Haꞌe
gui ma Jerusalém tetã py Salomão omboypy oo Senhor peguarã
1

ojapo aguã, Moriá yvyty áry. Haꞌe py ma tuu Davi pe Senhor ojexa
ukaague, haꞌe jebuseu Ornã mbaꞌemo moaꞌyĩaty py Davi oiporavo vaꞌekue.
2 Salomão irundy maꞌetỹa re ma huvixa oĩ jave py, mokoĩ jaxya re haꞌe mokoĩ
 

araa py omboypy ojapo aguã. 3 Po rami ma Salomão oaꞌã Nhanderuete pegua

 

oo rendarã: ipuku-a ma vinte e sete metros ymave rupi oaꞌãague rami vy,
haꞌe rã ipya ma nove metros. 4 Henonde py oguy oĩ vaꞌe ipya ma nove metros,
 

henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe ipya rami ae. Yvatea avi nove metros. Opy rupi ma ouro
ete py onhovãmba. 5 Haꞌe gui opy jaꞌo tuvixave vaꞌe mbotya rupi ma yvyrape
 

cipreste guigua anho omoĩ, haꞌe ouro ete py ju onhovãmba. Haꞌe vaꞌe rupi
ombojegua imoiny pindo rakã haꞌe corrente raꞌangaa py. 6 Opy jaꞌo ombojegua
 

avi ita iporãve vaꞌe haꞌe ouro Parvaim guigua py. 7Ouro ete py onhovãmba
 

opy rupi: yvyra hiꞌáry rupigua, okẽ yta, hiꞌáry rupigua haꞌe okẽ ikuai vaꞌe
haꞌe javi. Oo mbotya haꞌe javi rupi ma ombojegua anjo ipepo vaꞌe raꞌangaa py.
8 Ojapo avi henda ikyꞌa eꞌỹ ete vaꞌerã. Ipuku-a haꞌe ipya ma nove metros, opy
 

jaꞌo tuvixave vaꞌe rami avi ipya. Onhovãmba ouro ete vinte mil quilos vaꞌe py.
9 Haꞌe rã karavo oiporu vaꞌe ma cinqüenta hatãꞌi vaꞌe ouro guigua rami ipoyi
 

vaꞌe. Opy jaꞌo yvate rupi ikuai vaꞌe voi onhovãmba ouro py.

1 Reis 6.23‑28
10  Haꞌe
gui henda ikyꞌa eꞌỹ ete vaꞌe pyguarã ma yvyra gui ojapo avi
mokoĩ anjo ipepo vaꞌe raꞌangaa. Ouro py ju onhovã. 11 Anjo pepo haꞌe javi
 
 751 2 Crônicas 3​, ​4

oipyo imoinya ma nove metros. Peteĩ vaꞌe regua pepo ma mokoĩ metros
raxaꞌi ipuku-a vaꞌe, haꞌe oo mbotya re ovaẽ oiny. Haꞌe rã amboae pepo
mokoĩ metros raxaꞌi ipuku avi vaꞌe ma ovaẽ oiny amboae anjo hiꞌaĩ vaꞌe
pepo re. 12 Amboae anjo pepo voi mokoĩ metros raxaꞌi ipuku vaꞌe, haꞌe oo
 

mbotya mboae re ovaẽ oiny. Ipepo mboae voi mokoĩ metros raxaꞌi ipuku
vaꞌe avi, haꞌe amboae anjo pepo re ovaẽ oiny. Mokoĩve anjo pepo haꞌe
javi vy ma nove metros ipuku-a vaꞌe. 13 Haꞌe rami vy omopuꞌã imoꞌamy
 

mokoĩve, henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe katy omaꞌẽ hoꞌamy aguã rami. 14 Okẽrã  

ojapo avi hovy vaꞌe, púrpura, pytã vaꞌe haꞌe ajukue iporãve vaꞌe gui.
Ombojegua avi imoiny anjo ipepo vaꞌe raꞌangaa py.

1 Reis 7.15‑22
15  Oo
yvyꞌiry ojapo avi mokoĩ oo ytarã dezesseis metros yvatea vaꞌe.
Peteĩ-teĩ áry guarã ma mokoĩ metros raxaꞌi yvatea vaꞌe. 16 Ojapo avi  

corrente henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe py oĩ vaꞌe rami guarã. Haꞌe vaꞌe ma omoĩ
ijyta hiꞌaĩ vaꞌe áry. Ojapo avi cem yvyraꞌa raꞌangaa, haꞌe vy corrente re
omoĩ. 17 Oo ytarã ma omopuꞌã imoꞌamy templo rokẽ py. Peteĩ ma omopuꞌã
 

oiporu kuaa regua re, haꞌe rã amboae ma oiporu kuaa eꞌỹa re. Oiporu
kuaa regua re omopuꞌã vaꞌekue ma omboery Jaquim, haꞌe rã oiporu kuaa
eꞌỹa re omopuꞌã vaꞌekue ma omboery Boaz. a

1 Reis 7.23‑26

4   Ojapo
avi peteĩ altar overa vaꞌe guigua. Ipuku-a ma nove metros,
1

ipya ma nove metros avi, haꞌe rã yvatea ma irundy metros raxa.

2 Overa vaꞌe ryku gui ojapo avi peteĩ yy mbotyarã. Haꞌe vaꞌe ma ojere
 

rei vaꞌe, irundy metros raxa ipya vaꞌe, haꞌe rã yvatea ma mokoĩ metros
raxaꞌi. Haꞌe gui ijyke rupi ixã treze metros raxaꞌi vaꞌe oaꞌãa. 3 Iguýry rupi
 

ma omoĩ hyꞌakua raꞌangaa, meio metro-a py dez kuerei ꞌrã omoĩ. Mokoĩ
ryxy omoĩ, yy mbotya reve jojavi ojapo vy. 4 Yy mbotya ma doze vaka
 

raꞌangaa áry oĩ. Mboapy ma kuaray ijapuꞌaꞌia katy hiꞌaĩ, mboapy ma oikea
katy, mboapy ma ipuku-a katy, haꞌe rã mboapy ma kuaray oua katy hiꞌaĩ.
Hevi ma mbyte katy ovaẽ oiny. Haꞌe vaꞌe kuery áry ae yy mbotya oĩ. 5 Ipo  

guaxua ma irundy kuã oĩa rami. Ijyvýrykue ma karo rami hembe vaꞌe,
yvoty rami ojekuaa. Yy henyẽa ma sessenta mil litros rivyvyi vaꞌe.

1 Reis 7.27‑50
6  Ojapo
avi dez hyꞌa. Haꞌe vaꞌe regua ma peteĩ nhiruĩ omoĩ oiporu
kuaa regua re, haꞌe rã peteĩ nhiruĩ ma hovai re. Haꞌe vaꞌe ma ojoia aguã
mbaꞌemo oapy reve omeꞌẽ mbyrã. Haꞌe rã hyꞌa guaxu oĩ vaꞌe ma sacerdote

a
 3.17 Tery Jaquim ma “Imoĩ atãa” ꞌea, haꞌe rã Boaz ma “Imombaraetea” ꞌea, Nhanderuete
re imaꞌenduꞌaa rupi omboery vy.
2 Crônicas 4​, ​5 752

kuery anho ojejoi aguã. 7 Ouro gui ojapo avi dez tataendy ꞌyrã, ojapo
 

ukaague rami ae. Haꞌe vaꞌe ma omoĩ templo py. Peteĩ nhiruĩ omoĩ oiporu
kuaa regua re, haꞌe rã peteĩ nhiruĩ avi hovai re. 8 Ojapo avi dez mesa-
 

rã. Haꞌe vaꞌe voi omoĩ templo py. Peteĩ nhiruĩ ma oiporu kuaa regua re
omoĩ, haꞌe peteĩ nhiruĩ avi hovai re. Haꞌe gui ojapo avi cem hyꞌa ouro
gui. 9 Oka korarã ojapo avi sacerdote kuery anho ikuai aguã, haꞌe gui
 

oka tuvixa vaꞌe. Haꞌe vaꞌe rokẽrã ojapo vy onhovãmba overa vaꞌe py.
10 Yy mbotya ma omoĩ oiporu kuaa regua re, kuaray puku-a yke katy.
 

11 Haꞌe gui ma Hirão ojapo avi oja, pá ikyꞌaꞌoarã haꞌe hyꞌa. Haꞌe rami py
 

ojapopa ma Nhanderuete pegua oo pyguarã huvixa Salomão pe ojapo

ꞌrã vaꞌekue. 12 Haꞌe vaꞌe ma oo yta mokoĩ vaꞌe, mokoĩ ijyta árygua ojere
 

rei vaꞌe, haꞌe gui mokoĩ kya yta árygua ojere rei vaꞌe aoꞌiarã ojapopa.
13 Quatrocentos yvyraꞌa raꞌangaa ojapo avi mokoĩ kya oĩ vaꞌe reguarã,
 

peteĩ-teĩ kya re mokoĩ ryxy yvyraꞌa oĩ aguã. Haꞌe vaꞌe py ma ojaoꞌi ojere
rei vaꞌe mokoĩ oo yta áry oĩ vaꞌe. 14 Ojapo avi hyꞌarã ijyta reve, 15 haꞌe gui
   

yy mbotya, hendarã doze vaka raꞌangaa ikuai vaꞌe reve. 16 Haꞌe rami py
 

huvixa Salomão pe Hirão-Abi ojapopa oja, pá ikyꞌaꞌoarã, kuxa rakua haꞌe

tembiporu haꞌe javi. Overa vaꞌe oikyꞌaꞌo pyre gui ojapo Senhor pegua oo
pyguarã. 17 Jordão yakã katyꞌi yvyꞌã guy py yvy yapo revegua oĩa py ae
 

huvixa ojapo uka overa vaꞌe ryku gui, Sucote haꞌe Zereda mbyte py.
18 Haꞌe vaꞌe haꞌe javi ma oata aguã rami eꞌỹ Salomão ojapo uka. Neĩ
 

overa vaꞌe ipoyia ma voi ndopejaai. 19 Salomão ojapo uka avi tembiporu
 

henda Senhor pegua ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe pyguarã: altar ouro guigua, mesa
ouro guigua hiꞌáry Senhor renonde mbojape omoĩa aguã, 20 tataendy 

haꞌe hiꞌy ouro eteꞌi guigua meme, gueko rami vy henda ikyꞌa eꞌỹ ete vaꞌe
renonde rupi omoendya aguã, 21 yvoty raꞌangaa, tataendyrã haꞌe tapyĩ
 

jopyarã ma ouro guigua meme. 22 Haꞌe gui tapyĩ araa, hyꞌa, hyꞌaꞌi heakuã
 

porã vaꞌe oapy atyrã, tapyĩ ryrurã ma ouro eteꞌi guigua meme. Haꞌe gui
oo oike atyrã, henda ikyꞌa eꞌỹ ete vaꞌe rokẽ haꞌe templo ropy henda ikyꞌa
eꞌỹ vaꞌe rokẽ ma ouro gui meme ojapo.

1 Reis 7.51

5   Haꞌe
rami py huvixa Salomão ojapo ukapa oo Senhor peguarã.
1

Haꞌe py ogueru avi mbaꞌemo nguu Davi omboaxa vaꞌekue: prata

haꞌe ouro guigua, tembiporu haꞌe javi guive omoĩ Senhor pegua oo re
mbaꞌemo hepyve vaꞌe reve.

1 Reis 8.1‑11
2  Haꞌe
gui Salomão omboatypa Israel regua nhomongeta vaꞌety kuery,
peteĩ-teĩ regua akã ikuai vaꞌe, Israel regua yvatekueve guive. Jerusalém
py ae omboaty tetã Davi rekoague Sião vaꞌe gui templo katy ogueru aguã
Senhor guexeve guarã ojapo vaꞌekue ryru. 3 Haꞌe ramo avakue Israel regua
 
 753 2 Crônicas 5​, ​6

haꞌe javi onhemboatypa okuapy huvixaa py. Ngaru ojapoa py ijaty sete jaxya
py. 4 Israel regua nhomongeta vaꞌety kuery oupa ramo levita kuery hyru
 

oupi vy 5 oguerova heravy yvyꞌã katy. Oguy nhemboaty oĩaty reve oguerova,
 

haꞌe tembiporu ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe haꞌe py ikuai vaꞌekue haꞌe javi. Levita regua
sacerdote ikuai vaꞌe ae ogueraa. 6 Haꞌe rã huvixa Salomão haꞌe Israel kuery
 

onhemboaty vaꞌekue haꞌe javi reve ma hyru renonde rupi ojeꞌoi. Vexaꞌi haꞌe
vaka ojuka ojeꞌoivy. Mymba kuery heta raxa ramo oipapaa aguã voi ndaꞌevei.
7 Haꞌe gui Senhor guexeve guarã ojapo vaꞌekue ryru ma sacerdote kuery
 

omoĩ okuapy oĩ aguã py ae, templo ropyve henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe py, henda
ikyꞌa eꞌỹ ete vaꞌe py ae, anjo ipepo vaꞌe raꞌangaa ikuai vaꞌe pepo guy py.
8 Mbaꞌeta anjo pepo ma oipyo imoiny hyru itui aguã áry rupi. Haꞌe rami vy
 

yvate rupi ojaoꞌi hyru haꞌe yvyra poꞌiꞌi hiꞌyrã ikuai vaꞌe. 9 Yvyra poꞌiꞌi ipuku
 

ete ramo henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe gui ojekuaa henda ikyꞌa eꞌỹ ete vaꞌe rexeiꞌi. Haꞌe
rã oka katy gui ma haꞌe nunga ndojekuaai. 10 Haꞌe py ma itui aỹ peve. Haꞌe
 

gui hyru py ma mbaꞌeve ndaꞌipoi itape Moisés Horebe py omoĩ vaꞌekue eꞌỹ vy.
Egito gui Israel kuery ojeꞌoipa jave py guexeve guarã Senhor ojapo vaꞌekue.
11 Haꞌe gui sacerdote kuery oẽmba ju henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe gui. Haꞌe vaꞌe
 

jave guarã sacerdote ikuai vaꞌe haꞌe javi ojekyꞌaꞌo uka ma voi vaꞌekue,
haꞌe vaꞌe ára ombaꞌeapo aguã rami ikuai vaꞌe anho eꞌỹ. 12 Levita kuery 

oporaei vaꞌe haꞌe javi ikuai avi haꞌe py. Haꞌe kuery vaꞌe regua ma Asafe,
Hemã, Jedutum haꞌe tyvy kuery. Haꞌe kuery ma ajukue ipererĩꞌi vaꞌe py
onhemonde reve opuꞌãmba okuapy altar yvýry, kuaray oua katy. Hyꞌa pu,
mbaraka haꞌe ixã reta vaꞌe reve ikuai. Haꞌe kuery reve ikuai avi cento e
vinte sacerdote mimby guaxu monheꞌẽa kuery. 13 Haꞌe jave py peteĩ rami
 

omonheꞌẽ okuapy mimby guaxu haꞌe oporaei okuapy pavẽ oendu aguã
rami, Senhor oguerovyꞌa haꞌe omboetea rupi. Haꞌe rami vy oporaei atãve
tema mimby guaxu, hyꞌa pu haꞌe mbaꞌepu mboae reve Senhor mboetea
rupi, “Mbaꞌeta haꞌe ma porayvu vaꞌe, iporayvua ma opa vaꞌerã eꞌỹ”, heꞌia
rupi. Haꞌe rami rã peteĩ arai ou vy omonyẽ templo Senhor pegua opy
rupi. 14 Haꞌe ramo sacerdote kuery ndaꞌevei opy rupi ombaꞌeapo aguã,
 

arai Senhor guigua rexakãa oĩa opy rupi omonyẽ ramo.

1 Reis 8.12‑21

6   Haꞌe
gui Salomão aipoeꞌi:
1
— Senhor aipoeꞌi vaꞌekue peteĩ arai ana mbyte oĩ aguã re. 2 Haꞌe  

ramo Senhor, xee ajapo peteĩ oo rakaꞌe rã peve reĩ aguã — heꞌi. b

b
 6.1‑2 Nhanderuete Moisés reve ijayvu jave aipoeꞌi vaꞌekue arai pytũa py oĩ aguã, heta
vaꞌe kuery ijayvua oendu teĩ oexa eꞌỹ aguã (Êxodo 19.9). Haꞌekue rami ae avi templo
ropy henda ikyꞌa eꞌỹ ete vaꞌe py “Senhor” ayvu ryru oĩa py ma pytũ rei, janela noĩ, haꞌe
oikeaty onhemboty ramo, ajukue hokẽrã omoĩ mbyre Jesus omano jave omondoroa peve
(Mateus 27.51).
2 Crônicas 6 754

3 Haꞌe
gui ma huvixa ojere ju vy ogueroayvu porã Israel kuery onhemboaty
vaꞌe kuery haꞌe javi, opuꞌãmba teri okuapy reve. 4 Haꞌe vy aipoeꞌi:
 

— Taꞌimaꞌenduꞌa porãa Senhor Israel kuery ruete re, mbaꞌeta xeru

Davi pe ijayvuague ojapopa ma opoꞌakaa rupi. Haꞌe vy aipoeꞌi vaꞌekue:
5 “Egito yvy gui xevygua kuery Israel regua aipeꞌapa ára guive, Israel
 

kuery ikuaia tetã neĩ peteĩve ndaiporavoi haꞌe py peteĩ oo rejapo aguã
xerery amoĩ aguã. Haꞌe rami ae avi neĩ peteĩve ava ndaiporavoi vaꞌekue
Israel kuery ruvixarã. 6 Haꞌe rami avi aiporavo Jerusalém haꞌe py xerery
 

oĩ atyrã, haꞌe Davi voi aiporavo avi xevygua kuery Israel regua ruvixarã”,
heꞌi vaꞌekue. 7 Haꞌe rami avi xeru Davi opyꞌa re omoĩ peteĩ oo Senhor
 

Israel kuery ruete rery oĩ atyrã ojapo aguã. 8 Haꞌe rami teĩ xeru Davi
 

pe Senhor aipoeꞌi: “Peteĩ oo xerery oĩ atyrã rejapoxea py haꞌevea rami

ndepyꞌa re remoĩ haꞌe rami aguã. 9 Haꞌe rami teĩ ndee eꞌỹ ꞌrã oo rejapo,
 

haꞌe rã nderaꞌy ndegui oiko vaꞌekue ae ꞌrã ojapo xerery oĩ atyrã”, heꞌi
rakaꞌe. 10 Haꞌe rami rire Senhor ojapopa ma ijayvuague, mbaꞌeta xeru
 

Davi rekovia xee aĩ vy aguapy ma ainy tenda Israel kuery re openaaty

áry, Senhor ijayvuague rami vy. Haꞌe rami vy ajapo ma oo Senhor
Israel kuery ruete rery oĩ atyrã. 11 Haꞌe py ma amoĩ avi ijayvu ryru. Haꞌe
 

vaꞌe py oĩ itape Israel kuery reve Senhor guexeve guarã ojapo vaꞌekue
oĩa.

1 Reis 8.22‑53
12  Haꞌe
gui ma Israel kuery haꞌe javi oexaa py Salomão oĩ Senhor
pegua altar renonde py. Haꞌe vy opo oupi hoꞌamy. 13 Mbaꞌeta Salomão  

ojapo uka ma voi vaꞌekue peteĩ pyrõarã overa vaꞌe guigua. Haꞌe vaꞌe
puku-a haꞌe ipya ma mokoĩ metros raxaꞌi vaꞌe, haꞌe rã yvatekuea ma peteĩ
metro raxaꞌi. Haꞌe vaꞌe oka mbyte py omoĩ rire hiꞌáry hiꞌaĩ vy guenapyꞌã
re oĩ Israel kuery haꞌe javi oexaa py. Haꞌe vy yva katy opo oupi vy
14 aipoeꞌi:
 

— Senhor Israel kuery ruete, yva re neĩ yvy re ndoikoi amboae ndee
rami guarã ete, mbaꞌeta nerembiguai kuery opyꞌa haꞌe javi py nerenonde
rupi ikuai vaꞌe ndee rereko ꞌrã ndereve guarã rejapo vaꞌekue rami, haꞌe
remboaxya rupi. 15 Mbaꞌeta rejapo ae ma nerembiguai xeru Davi pe
 

ndeayvuague. Ndee ae ndeayvu rire ndepoꞌakaa rupi rejapo, aỹ roexaa

rami ae. 16 Haꞌe gui aỹ Senhor Israel kuery ruete, ejapopa ke nerembiguai
 

xeru Davi pe ndeayvuague. Haꞌe vy aipoꞌre vaꞌekue: “Xerenonde ndoatai

ꞌrã nderekovia tenda Israel kuery re openaaty áry oguapy oiny vaꞌerã,
xapyꞌa rei xerenonde rupi nderaꞌy kuery avi lei rupi ikuai aguã omoĩ porã
ramo, ndee reikoague rami ae”, ꞌre vaꞌekue. 17 Haꞌe gui aỹ Senhor Israel
 

kuery ruete, tojeupity nerembiguai Davi pe ndeayvuague.

18 — Haꞌe rami avi haꞌeve ꞌrã ri ndaꞌu ndee Oreruete yvy re reiko
 

aguã ore avakue reve? Maꞌẽ, mbaꞌeta yva neĩ yva yvatevea rupi peve voi
 755 2 Crônicas 6

nandejai ꞌrã, haꞌe vy kovaꞌe oo xee ajapo vaꞌekue py katuve ma ndaꞌevei

ꞌrã. 19 Haꞌe rami avi Senhor Xeruete, endu pota ke xee nerembiguai
 

anhemboꞌe vy ajerurea re, rendu aguã aỹ nerenonde xee nerembiguai

ajapukai reve anhemboꞌea. 20 Haꞌe rami vy ara py haꞌe pyávy kovaꞌe oo re
 

remaꞌẽ riae aguã, haꞌe kovaꞌe henda “Xerery oĩ atyrã”, ꞌreague re, kovaꞌe
henda py nerembiguai onhemboꞌe oinya rendu aguã. 21 Haꞌe gui aỹ,
 

endu nerembiguai haꞌe Israel kuery haꞌe javi kovaꞌe henda py rojapukai
rokuapya. Endu ke yva re reĩa gui. Endu haꞌe oreperdoa guive.
22 — Xapyꞌa rei amongue oirũ pe otekoavy ramo haꞌekue re omboayvua
 

ramo ou vy kovaꞌe ndevygua opy altar oĩ vaꞌe renonde py oura ramo

23 endu ke yva re reĩa gui, haꞌe embovai. Eikuaa pota nerembiguai kuery
 

re. Haꞌe rami vy embopaga ojejavy vaꞌekue, hexe ae ojeapa aguã ojapo
vaiague. Haꞌe rã haꞌevea rami oiko vaꞌe ma emboeko porã, haꞌevea rami
oikoa repy remeꞌẽ vy.
24 — Haꞌe gui xapyꞌa rei ndevygua Israel kuery ndevy ojejavy ꞌrã, haꞌe
 

gui ngovaigua kuery renonde rupi hoꞌapa ma vy ndevy ju ojeko rerova

ꞌrã okuapy. Haꞌe vy nderery rupi ojapukai vy kovaꞌe oo py nerenonde
py onhemboꞌe haꞌe ojerure ramo 25 endu ke yva re reĩa gui, haꞌe vy
 

eperdoapa ndevygua Israel kuery ojejavyague. Haꞌe gui ejapo tuu kuery
yvyrã remeꞌẽ vaꞌekue katy ju ojevy aguã rami.
26 — Haꞌe gui xapyꞌa rei yva rembotypa rã ndaꞌokyvei ꞌrã, nderovai
 

heta vaꞌe kuery ojejavypa rire, haꞌe gui kovaꞌe henda py onhemboꞌe
okuapy vy nderery rupi ojapukai ꞌrã, haꞌe remoingo axy rire ojejavypaa
gui ojeko rerova ramo 27 endu yva re reĩa gui, haꞌe vy eperdoapa
 

nerembiguai kuery, ndevygua Israel kuery ojejavyague. Emboꞌe ju tape

porã rupi ikuai aguã, haꞌe embou nho oky yvy ndevygua kuery ikuai
aguã remeꞌẽ vaꞌekue áry.
28 — Haꞌe gui ma xapyꞌa rei kovaꞌe yvy re oiko ꞌrã karuai eꞌỹ vy
 

mbaꞌeaxy vaikue, haꞌeꞌỹ vy huꞌũmbaa, hatãmba reia, eꞌỹ vy tuku karu

haꞌe apeꞌi okaru vaꞌe, xapyꞌa rei hovaigua kuery ojokopa ꞌrã haꞌe kuery
retã, haꞌeꞌỹ vy oiko ꞌrã ai vaikue eꞌỹ vy mbaꞌeaxy vaꞌe rei, 29 haꞌe gui
 

xapyꞌa rei mavaꞌe rã rei onhemboꞌe vy ojerure ꞌrã, haꞌeꞌỹ vy ndevygua

Israel kuery haꞌe javi ꞌrã ojerure okuapy, peteĩ-teĩ haxy vaꞌe haꞌe poriaua
hexe oĩ vaꞌe oendu vy kovaꞌe oo oĩa katy opo omoĩ ramo 30 endu ke yva
 

re neꞌamba py reĩa gui, haꞌe vy eperdoa. Emeꞌẽ peteĩ-teĩ pe oikoague

repy, haꞌe kuery pyꞌa re oĩ vaꞌe reikuaapa vaꞌe vy, mbaꞌeta ndee anhoꞌi
pavẽ pyꞌa regua oikuaa vaꞌe reiko. 31 Haꞌe ramo nerenonde haꞌe kuery
 

ojererokyjea rupi ikuai aguã ndeguigua tape rupi, oreru kuery yvyrã
remeꞌẽ vaꞌekue re ikuaia pukukue re.
32 — Haꞌe gui amboae regua voi, ndevygua Israel kuery regua eꞌỹ ikuai
 

vaꞌeri oyvy mombyrya gui ou avi ꞌrã nderery tuvixa vaꞌe rupi ikuai aguã,
ndejyva reupi vy ndepoꞌakaa rexa ukaague haꞌe kuery pe omombeꞌua
2 Crônicas 6​, ​7 756

rã oendu rire. Haꞌe gui haꞌe kuery onhemboꞌe avi ꞌrã kovaꞌe oo oĩa katy
omaꞌẽ reve, haꞌe ramo 33 endu yva re neꞌamba py reĩa gui, haꞌe ejapopa
 

amboae regua kuery ndevy ojerurea, haꞌe rami vy yvy regua haꞌe
javi nderery oikuaa aguã, ndevygua Israel kuery rami haꞌe kuery voi
nerenonde ojererokyjea rupi ikuai aguã, haꞌe oikuaapa aguã kovaꞌe oo
xee ajapo vaꞌekue py nderery remoĩague.
34 — Haꞌe gui xapyꞌa rei ndevygua kuery ojeꞌoi ꞌrã ngovaigua kuery
 

reve joe opuꞌã aguã katy, haꞌe gui tape rupi remondoukaa py onhemboꞌe
ꞌrã ndevy, kovaꞌe tetã reiporavo vaꞌekue haꞌe kovaꞌe oo nderery oĩ atyrã
rejapo uka vaꞌekue katy omaꞌẽ ramo 35 endu yva re reĩa gui onhemboꞌe vy
 

ojerure okuapya, haꞌe ejapo haꞌevea rami.

36 — Xapyꞌa rei ma haꞌe kuery ojejavy ꞌrã nderovai (mbaꞌeta jipoi ava
 

ojejavy eꞌỹ vaꞌerã), haꞌe ramo haꞌe kuery rovai ndepoxy vy remboaxapa
ꞌrã hovaigua kuery po py, haꞌe kuery guekoa katy ogueraapa aguã
escravo-rã, mombyry eꞌỹ vy haꞌeꞌi rupi teĩ ae ma. 37 Haꞌe gui yvy mamo
 

rã rei ogueraa ague re ikuaia py haꞌe kuery onhemboaxy vy ojeko rerova

ꞌrã, haꞌe yvy escravo ikuaia py ae ndevy ojerure vy aipoeꞌi ꞌrã okuapy:
“Rojejavypa, teko vai rupi anho orekuai vaꞌekue”, heꞌi ꞌrã, haꞌe ndevy
guarã ju ojeko rerova ꞌrã opyꞌa haꞌe onheꞌẽ haꞌe javi py. 38 Haꞌe rami vy
 

yvy escravo-rã ogueraapaague py ae ndevy onhemboꞌe ꞌrã okuapy oyvyrã

tuu kuery pe remeꞌẽ vaꞌekue katy omaꞌẽ reve, kovaꞌe tetã haꞌe kovaꞌe oo
nderery oĩ atyrã ajapo vaꞌekue katy guive. Haꞌe ramo 39 endu ke yva re
 

neꞌamba py reĩa gui haꞌe kuery onhemboꞌe vy ojerure okuapya, haꞌe ejapo
haꞌevea rami. Eperdoa ndevygua kuery nderovai rupi ojejavyague.
40 — Haꞌe gui aỹ ma Xeruete, nderexa tojepeꞌa, haꞌe ndeapyxa toendu
 

riae apy rojerure rã. 41 Haꞌe gui Xeruete, epuꞌã ke, eike ejuvy repytuꞌu
 

aguã py, ndee haꞌe ndeayvu ryru ndepoꞌakaa kuaa ukaa vaꞌe reve.
Senhor Oreruete, tove ndevygua sacerdote kuery re toĩ reraa jepea
kuaa ukaa, haꞌe ndevygua ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe kuery toguerovyꞌa iporã vaꞌe.
42 Senhor Oreruete, eipytyvõ eꞌỹ eme huvixaverã remoĩ vaꞌekue.
 

Nemaꞌenduꞌa ke nerembiguai Davi reayvuague rami reiko riae aguã re

— heꞌi. c

Nhanderuete rexakãa templo ropy rupi tynyẽague

7   Salomão
onhemboꞌepa ma rire tata yva gui oguejy vy oapypa
1

mymba kuery omeꞌẽ vaꞌerã ogueru vaꞌekue. Haꞌe rami vy Senhor

rexakãa omonyẽmba opy rupi. 2 Neĩ sacerdote kuery ma voi ndaꞌevei
 

ikuaive aguã Senhor pegua opy, mbaꞌeta opy rupi Senhor rexakãa
tynyẽ ramo. 3 Haꞌe ramo Israel ramymino kuery ikuai vaꞌe haꞌe javi ma
 

tata reve Senhor rexakãa oo re oguejy rã oexa vy ojeroꞌa okuapy oka

 6.41‑42 Salmo 132.8‑10

c
 757 2 Crônicas 7

py ikuaia py. Ngova yvy re omovaẽ reve omboete okuapy. Oguerovyꞌa

okuapy Senhor porayvua haꞌe nhomboaxya opa eꞌỹ vaꞌe.

1 Reis 8.62‑66
4  Haꞌe gui huvixa haꞌe heta vaꞌe kuery haꞌe javi Senhor renonde omeꞌẽ
okuapy mymba kuery. 5 Huvixa Salomão avi omeꞌẽ vinte e dois mil vaka
 

haꞌe cento e vinte mil vexaꞌi. 6 Haꞌe rami py huvixa haꞌe heta vaꞌe kuery
 

haꞌe javi reve Nhanderuete pegua oo omboaxa okuapy ipo py. Sacerdote
kuery haꞌe javi ma peteĩ-teĩ oĩ aguã py ae ikuai, levita kuery haꞌe rami ae
avi mbaꞌepu reve oporaei okuapy Senhor pe. Haꞌe vaꞌe ma Davi ojapo
uka vaꞌekue haꞌe kuery Senhor oguerovyꞌaa rupi oiporu vaꞌerã, mbaꞌeta
iporayvua oĩ riae ꞌrã. Haꞌe kuery renonde py ma sacerdote kuery mimby
guaxu monheꞌẽa ikuai avi. Haꞌe rami vy Israel kuery haꞌe javi opuꞌãmba
nhoguenoꞌamy. 7 Haꞌe vaꞌe árave Salomão omboaxa avi oka Senhor
 

pegua oo rexei oĩ vaꞌe. Mbaꞌeta haꞌe py ae omeꞌẽ mymba oapy reve,

hexeve peteĩ rami ju ikuaia regua kyrakue guive. Mbaꞌeta altar overa vaꞌe
guigua Salomão ojapo uka vaꞌekue py ma noĩmba reguai mymba oapy
reve omeꞌẽ vaꞌe, mbaꞌemo aju guigua haꞌe hexeve peteĩ rami ikuai aguã
regua kyrakue oapy vaꞌe.
8 Haꞌe rami py sete ára re Salomão ojapo ngaru. Hexeve ikuai avi Israel
 

kuery heta ete ijaty vaꞌe, Hamate tekoa py nhavaẽaꞌi haꞌe Egito yakã
katyꞌi gui ou vaꞌekue. 9 Haꞌe gui oito araa guive ma omboypy ju ngaru
 

oguyꞌi py ikuai aguã regua, sete ára re ma altar omboaxa okuapy rire.
Haꞌe rami vy sete ára re ju ojapo ngaru. 10 Haꞌe gui sete jaxya haꞌe vinte
 

e três araa py ma huvixa omondoukapa ju heta vaꞌe kuery. Haꞌe rã haꞌe

kuery ojeꞌoipa ju ngoo katy, ovyꞌa ete haꞌe opyꞌa py oguerovyꞌa reve Davi
pe Senhor mbaꞌemo porã ojapoague, Salomão haꞌe ojeupegua Israel
kuery haꞌe javi pe guive.

1 Reis 9.1‑9
11 Haꞌe rami py Senhor pegua oo huvixa Salomão ojapopa ma, ngoorã
ae haꞌe opa mbaꞌe onhembopyꞌaa rami ojapoxe vaꞌekue voi. Senhor
pegua oo haꞌe ngoo ae ojapoa py oiko porã.
12 Haꞌe gui ma pyávy Senhor ojexa uka Salomão pe. Haꞌe vy aipoeꞌi
 

ixupe:
— Aendu rejerurea. Haꞌe rami vy xevy guarã aiporavo kovaꞌe oo
mbaꞌemo pemeꞌẽ atyrã. 13 Haꞌe gui ma xapyꞌa rei xee yva amboty ꞌrã
 

ndaꞌokyvei aguã rami, eꞌỹ vy tuku karu yvy re onhotỹ mbyre hoꞌupa
aguã re xeayvu, haꞌeꞌỹ vy xevygua kuery ikuaia rupi mbaꞌemo vai
ambou, haꞌe ramo 14 xapyꞌa rei xevygua kuery xerery rupi ae aenoĩ
 

vaꞌekue onhemoꞌyvyĩꞌi vy onhemboꞌea rupi xereka, haꞌe gueko vaia

gui ojeko rerova ri ramo xee aendu ꞌrã yva re aĩa gui. Haꞌe vy aperdoa
2 Crônicas 7​, ​8 758

ꞌrã ojejavyague haꞌe amoingo porã ju ꞌrã ijyvy regua. 15 Xerexa ojepeꞌa  

riae ꞌrã, xeapyxa py voi aendu riae ꞌrã apy xevy pejerurea. 16 Mbaꞌeta  

kovaꞌe oo ma aiporavo vy xevy guarã ae aikyꞌaꞌopa, haꞌe py xerery oĩ

aguã rakaꞌe rã peve guarã. Haꞌe vaꞌe re amaꞌẽ vy xepyꞌa py xemaꞌenduꞌa
riae ꞌrã ára nhavõ. 17 Haꞌe gui ndee ma xapyꞌa rei xerenonde rupi nderu
 

Davi oikoague rami ndee voi reiko ramo, haꞌe ajapo uka vaꞌekue,
xeayvuague haꞌe aipotaa haꞌe javi rejapopa ri ramo, 18 ndevy pe voi amoĩ 

atã ꞌrã ndepoꞌakaa rakaꞌe rã peve guarã, nderu Davi pe xereve guarã
ajapo vaꞌekue rami vy. Haꞌe vy ixupe aipoaꞌe vaꞌekue: “Ndoiko eꞌỹi ꞌrã
nderekovia Israel kuery re opena vaꞌerã”, haꞌeague rami vy. d
19 — Haꞌe rami avi xapyꞌa rei peẽ haꞌe penderaꞌy kuery xegui pejepeꞌa
 

vy ajapo uka vaꞌekue haꞌe xeayvuague ndapejapovei vy tuuete kuery

mboae re peo vy pembojerovia ri ramo, 20 haꞌe ramo roipeꞌapa ꞌrã
 

pendeyvyrã ameꞌẽ vaꞌekue gui, haꞌe kovaꞌe oo xerery rupi aikyꞌaꞌopa

vaꞌekue amombo ꞌrã mombyry xerenonde gui. Haꞌe rami rire yvy regua
kuery ojojai rei haꞌe ijayvu rei okuapy aguã rive ꞌrã oĩ. 21 Mbaꞌeta kovaꞌe  

oo aỹ omboeteave vaꞌeri haꞌe jave py oĩague rupi oaxa vaꞌe kuery oexa vy
onhemondyipa ꞌrã. Haꞌe vy aipoeꞌi ꞌrã: “Mbaꞌe re tu Senhor guĩ rami ete
ri oeja kovaꞌe yvy haꞌe kovaꞌe oo?” heꞌi ꞌrã okuapy. 22 Haꞌe gui ombovaia
 

ꞌrã: “Haꞌe rami ete oeja mbaꞌeta haꞌe kuery oejapa rire Senhor guamoĩ
kuery ruete Egito yvy gui oipeꞌa vaꞌekue, haꞌe tuuete mboae pe ju ova vy
omboete haꞌe ombojerovia okuapy ramo. Haꞌe nunga rupi ae rima haꞌe
kuery áry ombou rakaꞌe guĩ rami ete ojexavai aguã”, ꞌea ꞌrã.

1 Reis 9.10‑28

8   Vinte
maꞌetỹa py mae ma Salomão ojapopa Senhor pegua oo,
1

ngoorã ae guive. 2 Omoatyrõ avi huvixa Hirão tetã ipo py omboaxa

 

vaꞌekue. Haꞌe vaꞌe py ma Israel kuery ju omboekoa.

3 Haꞌe vaꞌe rire ma Hamate-Zoba tetã katy Salomão oo vy oipeꞌa.
 

4 Tekoa eꞌỹa py ojapo avi Tadmor tetã. Hamate katyꞌi guive tetã ojapo reta
 

tembiꞌu omoĩ porã atyrã. 5 Omoatyrõ avi Bete-Horom, yvyꞌã katy haꞌe
 

yvyꞌã guy katy. Haꞌe vaꞌe tetã haꞌe javi omombaraete vy ojapo imoiny
korarã, okẽ jokoarã guive. 6 Omombaraete avi imoiny Baalate haꞌe tetã
 

rupi tembiꞌu omoĩ porã atyrã haꞌe oguereko vaꞌe haꞌe javi, haꞌe gui tetã
karóxa haꞌe guymba kavaju ikuai atyrã. Jerusalém py voi ojapoxe vaꞌekue
ojapopa, Líbano yvy re haꞌe oyvy openaa haꞌe javi rupi.
7 Haꞌe gui heteu kuery regua okuave vaꞌe, amorreu, ferezeu, heveu
 

haꞌe jebuseu kuery Israel kuery regua eꞌỹ ikuai vaꞌe, 8 haꞌe taꞌy kuery
 

okuave vaꞌe Israel kuery ndojukapai vaꞌekue, haꞌe vaꞌe kuery ae Salomão
omombaꞌeapo nheaꞌã, aỹ peve guarã. 9 Haꞌe rã Israel kuery vaꞌe regua
 

 7.17‑18 Haꞌe rami Davi pe Nhanderuete ijayvu ma voi (1 Reis 9.6‑9; 1 Crônicas 17.12‑14).

d
 759 2 Crônicas 8​, ​9

ma neĩ peteĩve Salomão nomombaꞌeapoi escravo rami. Haꞌe vaꞌe kuery

ma ixupe ikuai joe opuꞌãa rupi, huvixa kuery, haꞌe gui karóxa haꞌe
imboguataaty kuery re openaa rupi ikuai. 10 Haꞌe kuery ae huvixa
 

Salomão rembiguai yvatekueve, duzentos e cinqüenta ikuai guetarã

kuery re openaa rupi.
11 Haꞌe gui ma Salomão ojapo Faraó rajy tetã Davi rekoague py oĩague
 

gui ova aguã rami hoorã ojapo uka vaꞌekue py. Mbaꞌeta aipoeꞌi: “Xeraꞌyxy
ma ndaꞌevei Israel kuery ruvixa Davi rogue py oiko aguã, mbaꞌeta
Senhor ayvu ryru oĩague ma ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe meme”, heꞌi.
12 Altar Senhor peguarã Salomão ojapo vaꞌekue áry omeꞌẽ jepi mymba
 

kuery, oikeaty rexeiꞌi. 13 Koꞌẽ nhavõ ꞌrã omeꞌẽ Moisés ijayvuague rami
 

vy, sábado nhavõ guive, ngaru jaxy ipyauꞌi jave haꞌe oaꞌangaague ára py,
mboapykue kuerei ꞌrã omeꞌẽ maꞌetỹa nhavõ: ngaru mbojape imbovua
revegua eꞌỹa ára, semana regua ngarua ára haꞌe oguyꞌi py ikuaia aguã ára
guive.
14 Nguu Davi ojapo ukaague rami vy omoĩ avi sacerdote kuery peteĩ-
 

teĩ regua ombaꞌeapo aguã, levita kuery haꞌe rami ae avi peteĩ-teĩ omoĩ
ombaꞌeapo aguã rami, Nhanderuete pe oporaei aguã, sacerdote kuery
renonde rupi oipytyvõ aguã koꞌẽ nhavõ ojapo ꞌrã vaꞌekue ojapoa rupi,
okẽ rarõa kuery peteĩ-teĩ regua okẽ ikuai vaꞌe oarõ aguã rami guive, haꞌe
rami aguã ae Nhanderuete rembiguai Davi ojapo uka rire. 15 Neĩ peteĩve
 

henda py ma voi sacerdote haꞌe levita kuery ndojapo eꞌỹi huvixa ojapo
uka vaꞌekue, peráta omoĩ porãa rupi voi. 16 Haꞌe rami py Salomão ojapopa
 

Senhor pegua oo rupi ojapoxe vaꞌekue, omboypya ára guive ojapopa

peve. Haꞌe rami py ae ojapopa oo Senhor pegua.
17 Haꞌe gui ma Salomão oo Eziom-Geber haꞌe Elate py yeꞌẽ rembe re,
 

Edom yvy re. 18 Haꞌe py oĩa py huvixa Hirão guembiguai kuery pe ogueru
 

ruka kanoã haꞌe omboguata kuaa vaꞌe kuery. Haꞌe kuery ma Salomão
rembiguai kuery reve Ofir py ojeꞌoi vy haꞌe gui ogueru okuapy quinze mil
quilos ouro guigua. Huvixa Salomão pe ae ogueru.

1 Reis 10.1‑13

9   Haꞌe
gui Sabá pygua huvixa kunha oendu Salomão reko
1

omombeꞌua rã. Haꞌe rami vy Jerusalém py ou haxy-axy vaꞌe re

oporandu aguã. Guembiguai kuery heta vaꞌe reve ovaẽ. Guymba camelo
kuery ombovoyi heruvy tembiꞌu irũrã, ouro haꞌe ita iporãgueve vaꞌe
heta re guive. Haꞌe gui Salomão renonde py ovaẽ vy ixupe oporandu
onhembopyꞌaague haꞌe javi rami. 2 Haꞌe ramo opa mbaꞌe re oporandu rã
 

Salomão ombovai, mbaꞌeta ixupe ma neĩ peteĩ henda py ma voi ndaxyi

omombeꞌu porãve aguã. 3 Haꞌe ramo Sabá pygua huvixa kunha oendu
 

Salomão ꞌarandua haꞌe javi, oexa avi oo ojapo uka vaꞌekue, 4 mesa áry
 

tembiꞌu oguerua vaꞌe, yvatekueve ikuaiaty, hembiguai haꞌe karo rerua

2 Crônicas 9 760

kuery ombaꞌeapoa, ijao guive, haꞌe mymba kuery altar áry Senhor pe
oapyaty. Haꞌe nunga haꞌe javi oexa vy onhemondyi rei oiny. 5 Haꞌe vy
 

aipoeꞌi huvixa pe:

— Anhetẽ ete ae raꞌe ndereko regua ayvua xerekoa py aendu vaꞌekue
haꞌe neꞌarandua regua voi. 6 Haꞌe rami teĩ xee ma haꞌe vaꞌe ayvu
 

ndaroviai vaꞌekue, apy aju vy xee ae rexa py aexa eꞌỹa ja. Anhetẽ neĩ
mbyte rupi peve ma voi xevy nomombeꞌuai vaꞌekue, mbaꞌeta ndereko
omombeꞌua rã aenduague gui neꞌarandupave raꞌe, rerekopave haꞌe ndere
imaꞌenduꞌa porã mbyve ete vaꞌe. 7 Ovyꞌa ete ꞌrã okuapy ndevygua avakue,
 

nerembiguai nerenonde rupi ikuai vaꞌety, mbaꞌeta haꞌe kuery oendu ꞌrã
neꞌarandua rupi ndeayvua. 8 Taꞌimaꞌenduꞌa porãa avi Senhor Nderuete
 

re, mbaꞌeta ndererovyꞌa vy tenda Israel kuery re openaaty áry nemoĩ

rire huvixa Senhor nderuete peguarã. Mbaꞌeta Senhor ma Israel kuery
rakaꞌe rã peve omoingo porã aguã rami oayvu vy ae nemoĩ huvixarã,
haꞌevea rami rereko aguã teko porã rupi — heꞌi. 9 Haꞌe rami vy huvixa
 

Salomão pe kunha vaꞌe omeꞌẽ quatro mil quilos ouro guigua, heta tembiꞌu
irũrã, ita iporãve vaꞌe guive. Neĩ peteĩgueve ma ndogueruai teri mbaꞌemo
porã Sabá pygua huvixa kunha Salomão pe omeꞌẽ vaꞌekue ramigua ete.
10 Haꞌe gui huvixa Hirão haꞌe Salomão rembiguai kuery Ofir gui ouro
 

ogueru vaꞌe ma haꞌe katy gui ogueru avi yvyra sândalo aygue haꞌe ita
iporãve vaꞌe. 11 Yvyra sândalo gui ma huvixa Salomão ojapo uka jopy-
 

jopy ovyaty Senhor pegua opy haꞌe ngopy guarã, haꞌe gui harpa haꞌe
mbaraka oporaei vaꞌe kuery peguarã. Haꞌe nunga ma neĩ peteĩve ma Judá
yvy re oexapy eꞌỹ teri.
12 Haꞌe gui Sabá pygua huvixa kunha pe huvixa Salomão ju omeꞌẽ ixupe
 

ogueru vaꞌekue gui hetave, mbaꞌemo oipota haꞌe ojerurea haꞌe javi. Haꞌe
ramo ojevy vy oyvy katy ju oo, guembiguai kuery haꞌe javi reve.

1 Reis 10.14‑29
13  Maꞌetỹanhavõ ouro Salomão pe oguerua vaꞌe poyikue ma vinte e
dois mil quilos, 14 mbaꞌemo vendea kuery haꞌe mbaꞌemo mboekoviaaty
 

gui ojou vaꞌe áryve. Arábia pygua huvixa haꞌe vaꞌe yvy re opena vaꞌety
kuery voi omeꞌẽ ꞌrã ixupe ouro haꞌe prata. 15 Haꞌe ramo ouro ombope pyre
 

gui Salomão ojapo duzentos huꞌy jokoa tuvixa vaꞌe. Peteĩ-teĩ huꞌy jokoarã
ma seis quilos ouro opejaa. 16 Ouro ombope pyre gui ojapo avi trezentos
 

huꞌy jokoa. Haꞌe vaꞌe regua huꞌy jokoarã peteĩ-teĩ ma três quilos raxa ouro
opejaa. Haꞌe vaꞌe ma huvixa omoĩ porã ukapa oo Líbano kaꞌaguy regua
guigua py. 17 Huvixa ojapo avi peteĩ tenda opena atyrã tuvixave vaꞌe
 

marfim guigua, haꞌe vy onhovãmba ouro ete py anho. 18 Tenda renonde

 

guarã ma ojapo mboapy meme pyrõa. Oĩ avi peteĩ py rendarã ouro gui
ojapo pyre, tenda re omboja pyre. Ijyke jovaive re ma omoĩ avi jyva ytarã
oguapyaty yvýry, haꞌe ijyva yta yvýry ma mokoĩ guary raꞌangaa omopuꞌã
 761 2 Crônicas 9​, ​10

imoꞌamy. 19 Mboapy meme pyrõa ikuai vaꞌe áry ma doze avi omoĩ guary
 

raꞌangaa, peteĩ-teĩ pyrõa apy reguarã. Haꞌe vaꞌe nunga ma neĩ peteĩve
huvixa pe ma voi ojapoa vaꞌeꞌỹ teri. 20 Karo huvixa Salomão oyꞌuaty vaꞌe
 

ma guive rã ouro guigua meme. Oo Líbano kaꞌaguy regua guigua py

ikuai vaꞌe voi ouro guigua meme avi. Haꞌe rã prata ma Salomão oĩ jave
mbaꞌeverã nombovarei merami. 21 Mbaꞌeta huvixa oguereko reta kanoã
 

guaxu Társis katy oo vaꞌerã, Hirão rembiguai kuery reve omboguataa

vaꞌe. Mboapy maꞌetỹa py kuerei ꞌrã Társis gui kanoã guaxu ojevy okuapy
vy ogueru ouro, prata, marfim, karaja haꞌe jayru guaxu.
22 Haꞌe rami vy huvixa Salomão yvy jave re huvixa kuery ikuai vaꞌe gui
 

ipoꞌakave, oꞌarandua py haꞌe mbaꞌemo oguerekopaa py. 23 Haꞌe ramo yvy

 

jave gui huvixa kuery ou ꞌrã haꞌe oĩa py oꞌarandua rupi ijayvu rã oendu
aguã. 24 Maꞌetỹa nhavõ peteĩ-teĩ ogueru ꞌrã mbaꞌemo ixupe omeꞌẽ vaꞌerã:
 

ouro haꞌe prata guigua, ajukue, tembiporu, kavaju haꞌe mburika kunha,
tembiꞌu irũrã guive. 25 Haꞌe gui Salomão oguereko quatro mil kavaju oguy
 

py karóxa regua. Kavaju árygua doze mil ju oguereko imboguataarã. Haꞌe

vaꞌe kuery ma tetã ikuai vaꞌe rupi oguereko karóxa, Jerusalém tetã py
ngoo katyꞌi py guive. 26 Haꞌe gui Salomão ipoꞌaka oiny huvixa kuery haꞌe
 

javi re, Eufrates yakã guive filisteu kuery yvy peve, haꞌe gui Egito yvy
apy peve. 27 Prata ma Jerusalém py huvixa omboetave ita rami rive, yvyra
 

yary guive ojapo oata aguã rami eꞌỹ sicômoroꞌy tekoa eꞌỹa rupi ikuai vaꞌe
rami. 28 Kavaju Salomão peguarã ma Egito yvy haꞌe yvy jave gui oguerua.
 

1 Reis 11.41‑43
29 Haꞌe
gui oĩve rei tema Salomão rekokue regua. Haꞌe rami avi mbaꞌemo
ojapo vaꞌekue jypy guive opaa peve noĩ ꞌrã teve kuaxia Nebate raꞌy
Jeroboão rekokue profeta Natã haꞌe Siloé pygua Aías ombopara vaꞌekue py,
profeta Ido mbaꞌemo oexa vaꞌekue ombopara vaꞌekue re guive? 30 Quarenta
 

maꞌetỹ re Salomão opena oikovy Jerusalém py Israel kuery haꞌe javi re.
31 Haꞌe gui guamoĩ kueryague rami ndoikoveveiꞌi ma ramo onhono porãa
 

tetã Davi rekoague py ae. Haꞌe gui taꞌy Roboão ju oĩ nguu rekovia.

1 Reis 12.1‑15

10   Haꞌe
gui ma Roboão oo Siquém katy, haꞌe py Israel kuery
1

onhemboatypa ma ramo nguvixarã omoĩ aguã. 2 Haꞌe nunga

 

Nebate raꞌy Jeroboão avi oendu. (Haꞌe vaꞌe ma Egito yvy re teri oiko,
huvixa Salomão gui onhaague py.) Haꞌe gui Egito gui ojevy ju ramo
3 oenoĩ ukaa okuapy. Haꞌe ramo Israel kuery haꞌe javia py ou Roboão reve
 

jogueroayvu aguã. Haꞌe ramo haꞌe kuery aipoeꞌi okuapy Roboão pe:
4 — Nderu ma orerereko axy ete vaꞌekue. Haꞌe gui aỹ ma orerereko
 

porãꞌi ju nderu orembojexavai haꞌe orerereko axyague gui. Haꞌe ramo ma

ndevy ae ꞌrã orekuai.
2 Crônicas 10 762

5  Roboãoombovai haꞌe kuery pe:

— Mboapy araa py ma peju ju xea py — heꞌi. Haꞌe rã heta vaꞌe kuery
ojeꞌoipa.
6 Haꞌe gui ma huvixa Roboão onhemongeta uka tujakueve nguu
 

Salomão oikove teri jave henonde ikuai vaꞌekue pe. Haꞌe vy aipoeꞌi:
— Mbaꞌexa tu peẽ kuery xemongeta ta heta vaꞌe kuery ambovai aguã?
7 Haꞌe kuery ombovai:
 

— Xapyꞌa rei kovaꞌe kuery re repena porã, haꞌe rerorya rupi ndeayvu
porãꞌi ramo haꞌe kuery rakaꞌe rã peve ꞌrã ikuai nerembiguai — heꞌi okuapy.
8 Haꞌe rami teĩ haꞌe noendu potai tujakueve omongeta rã. Haꞌe vy
 

guembiguai kunumigue ojavegua ngupive ikuai vaꞌe pe ju onhemongeta

uka. 9 Haꞌe vy aipoeꞌi haꞌe kuery pe:
 

— Peẽ kuery, mbaꞌexa tu xemongeta ta kovaꞌe kuery ambovai aguã?

Mbaꞌeta xevy ojerure vy “Orerereko porãꞌi ju nderu orerereko axyague
gui”, heꞌi okuapy ramo.
10 Haꞌe ramo kunumigue ijavegua hupive ikuai vaꞌe ombovai:
 

— Po rami ꞌrã ndeayvu haꞌe vaꞌe kuery aipoeꞌi vaꞌekue pe: “Nderu
orerereko axy, vaꞌeri ndee orerereko porãꞌi ju”, heꞌi vaꞌe kuery pe. Po
rami ꞌrã ndeayvu: “Xekuã kyrĩꞌi ma xeru poataa gui tuvixave. 11 Xeru  

penderereko axy ae, haꞌe rã xee ma roguereko axyve ete ꞌrã. Xeru
penembojexavai vaka pi py penenupã vy, haꞌe rã xee ma japeuxa popia py
ꞌrã rombojexavai”, ꞌre ꞌrã — heꞌi okuapy.
12 Haꞌe vaꞌe rire mboapy araa py Jeroboão haꞌe heta vaꞌe kuery reve
 

joguerupa ju Roboão-a py, huvixa “Mboapy araa py pejevy ju xea

py”, heꞌiague rami vy. 13 Haꞌe ramo huvixa Roboão ombovai vy ayvu
 

poyi py ijayvu, tujakueve omongetaa noendu potai rire. 14 Kunumigue  

omongetaague rami rive ijayvu vy

— Xeru penderereko axy, haꞌe rã xee ma roguereko axyve ꞌrã. Xeru
ma penembojexavai vaka pi py, haꞌe rã xee ma japeuxa popia py ꞌrã
rombojexavai — heꞌi. 15 Haꞌe rami vy huvixa Roboão noendu potai heta vaꞌe
 

kuery ayvu re, mbaꞌeta haꞌe rami aguã ma Nhanderuete gui ae oiko, Nebate
raꞌy Jeroboão pe Siló pygua Aías ijayvuague Senhor omoingo aguã. e

1 Reis 12.16‑20
16  Haꞌe
gui Israel kuery haꞌe javi ayvu re huvixa Roboão ndojapyxaka
potai ramo oexa vy ivai vaipa okuapy. Haꞌe vy aipoeꞌi:

e
 10.15 Profeta Aías Jeroboão pe ijayvu ma voi Israel kuery Nhanderuete ombojaꞌo vaꞌerãa
rami (1 Reis 11.29‑33). Haꞌe gui Judá haꞌe Benjamim regua kuery reve kuaray puku-a katy
ikuai vaꞌe gui ma Efraim regua, haꞌe kuaray ijapuꞌaꞌia katy ikuai vaꞌe regua reve ojaꞌo.
Mokoĩ regua “Judá kuery” ꞌea vaꞌe gui dez regua “Israel kuery” ꞌea vaꞌe ojaꞌo, haꞌe kuery
ojejavyague re Nhanderuete ombopaga ramo.
 763 2 Crônicas 10​, ​11

— Mbaꞌe haꞌvy jareko Davi ramymino kuery reve? Jessé raꞌy reve
guarã noĩvei ri nhandevy! Israel kuery, jajeꞌoipa nhandero katy! Haꞌvy
Davi ramymino kuery, pepena pendero re ae! — heꞌi okuapy. Haꞌe rami
vy Israel kuery peteĩ-teĩ ojeꞌoipa ju ngoo katy. 17 Haꞌe rã Israel kuery Judá
 

regua tetã rupi hekoa vaꞌe re ma Roboão ae opena oikovy.

18 Haꞌe gui huvixa Roboão omondouka omombaꞌeapo nheaꞌãmby kuery
 

re opena vaꞌety Adorão, teĩ haꞌe vaꞌe ma Israel kuery haꞌe javi ojapipa ita
py, haꞌe ramo omano. Haꞌe rã huvixa Roboão ma okaróxa ogueraa nho vy
onha ovy Jerusalém katy.
19 Haꞌe rami py Israel kuery onhemoingo Davi ramymino kuery
 

rovaigua, aỹ peve guarã.

1 Reis 12.21‑24

11   Jerusalém
tetã py Roboão ovaẽ ma vy omboatypa Judá haꞌe
1

Benjamim regua kuery, cento e oitenta mil oiporavo pyre, joe

opuꞌã kuaa vaꞌe meme, Israel kuery rovai opuꞌã aguã, haꞌe rami vy
Roboão pe ju omboaxa okuapy aguã ipoꞌakaague. 2 Haꞌe rami teĩ Senhor
 

oayvu ombou peteĩ ava guemimboꞌe Semaías vaꞌe pe. Haꞌe vy aipoeꞌi:
3 — Ndeayvu ke Salomão raꞌy Roboão Judá pygua huvixa vaꞌe pe, haꞌe
 

Israel kuery Judá haꞌe Benjamim regua ikuai vaꞌe haꞌe javi pe. Haꞌe vy
aipoꞌre: 4 “Po rami Senhor ijayvu: ‘Tapeo eme, pepuꞌã eme penderyvy
 

kuery rovai. Peteĩ-teĩ pejevy ju pendero katy, mbaꞌeta xee ae haꞌe nunga
amoingo vaꞌekue’, heꞌi.” Haꞌe rami Senhor ijayvua haꞌe kuery oendu vy
ndoo nhoi teve Jeroboão kuery rovai opuꞌã aguã.

Roboão peteĩ-teĩ tetã ikorarã ojapoague rery oĩa

5  Roboão
ma Jerusalém py hekoa oikovy vy ojapo Judá re tetã ikuai
vaꞌe korarã, ngovaigua kuery gui. 6 Haꞌe rami vy ojapo Belém tetã korarã,
 

Etã, Tecoa, 7 Bete-Zur, Socó, Adulão, 8 Gate, Maressa, Zife, 9 Adoraim,

     

Laquis, Azeca, 10 Zorá, Aijalom haꞌe Hebrom tetã guive. Haꞌe vaꞌe tetã
 

ikorapa vaꞌe ma Judá haꞌe Benjamim yvy regua meme. 11 Haꞌe vaꞌe  

tetã omombaraetepa ma vy haꞌe py omoingo harõarã kuery. Omoĩ avi

mbaꞌemo hoꞌu vaꞌerã, azeite, vinho guive. 12 Peteĩ-teĩ tetã py omoĩ reta
 

huꞌy jokoa tuvixa vaꞌe haꞌe huꞌy guaxu. Omombaraetepa. Haꞌe rami vy
Judá haꞌe Benjamim yvy jave rupi ipoꞌaka.

Jerusalém py sacerdote haꞌe levita kuery oupa okuapyague

13  Haꞌe
rami ae avi Roboão-a katy sacerdote haꞌe levita kuery Israel
haꞌe javi rupi gui oupa. 14 Mbaꞌeta levita kuery tetã katyꞌi rupi gui ou vy
 

mbaꞌemo oguereko vaꞌekue oejapa vy oupa Judá haꞌe Jerusalém katy,

Jeroboão haꞌe guaꞌy kuery omoxẽmba rire Senhor pe ikuaive eꞌỹ aguã.
15 Haꞌe kuery rekovia ma Jeroboão omoĩ sacerdote kueryrã haꞌe ae oikuaa
 
2 Crônicas 11​, ​12 764

rami, ombojeroviaaty yvyꞌã rupi ikuai vaꞌe pe, kavara haꞌe vaka raꞌy
raꞌangaa ojapo vaꞌekue peguarã rive. 16 Haꞌe rami rã Israel kuery haꞌe javi
 

regua Jerusalém tetã py ou, opyꞌa py Senhor Israel kuery ruete oeka
aguã omoĩ vaꞌekue haꞌe javi, Senhor guamoĩ kuery ruete pe mbaꞌemo
omeꞌẽ aguã. 17 Haꞌe rami py haꞌe kuery omombaraete Judá kuery, ojapo
 

avi Salomão raꞌy Roboão ipoꞌakave aguã rami, mboapy maꞌetỹ re.
Mbaꞌeta mboapy maꞌetỹa peveꞌi ikuai Davi haꞌe Salomão oikoague rami.

Roboão ro pygua kuery rery oĩa

18  Haꞌe gui ma Roboão guaꞌyxyrã ogueraa Maalate. Haꞌe vaꞌe ru ma
Davi raꞌy Jerimote, haꞌe rã ixy ma Jessé rajy Eliabe memby Abiail. 19 Haꞌe 

vaꞌe omemby kuery oguereko vaꞌekue ma Jeús, Semarias haꞌe Zaã.

20 Haꞌe vaꞌe rire ma guaꞌyxyrã ogueraa avi Absalão rajy Maaca. Haꞌe vaꞌe ma
 

oguereko ju Abias, Atai, Ziza haꞌe Selomite. 21 Guaꞌyxy haꞌe guaꞌyxy jevy kuery
 

gui Roboão oayvuve vaꞌe ma Absalão rajy Maaca. Mbaꞌeta dezoito guaꞌyxy haꞌe
sessenta guaꞌyxy jevy kuery oguereko. Vinte e oito taꞌy kuery haꞌe sessenta tajy
kuery ikuai rakaꞌe. 22 Maaca piꞌa Abias ma Roboão omoĩ guaꞌy kuery mboae
 

áryve, mbaꞌeta oipota hekovia huvixarã oĩ. 23 Oꞌarandua rupi vy ojapo guaꞌy
 

kuery Judá haꞌe Benjamim oyvy jave rupi hekoa aguã rami, tetã ikorapa vaꞌe
rupi. Haꞌe kuery pe omeꞌẽ tembiꞌu oata aguã rami eꞌỹ, taꞌyxyrã ojou reta avi.

1 Reis 14.25‑28

12   Roboão
opoꞌakaa py oĩ atã haꞌe imbaraete ma vy oeja Senhor
1

guigua lei, Israel kuery haꞌe javi reve. 2 Haꞌe gui peteĩ nhiruĩ
 

maꞌetỹa re ma Roboão huvixa oĩ jave py Egito pygua huvixa Sisaque ou

Jerusalém re opuꞌã aguã, haꞌe pygua kuery Senhor rovai ojejavy okuapy
rire. 3 Mil e duzentos karóxa haꞌe sessenta mil kavaju árygua kuery reve
 

ou. Hupive Egito yvy gui ou vaꞌekue ma heta raxa ikuai, Líbia guigua,
suquita haꞌe Etiópia guigua kuery guive. 4 Haꞌe rami vy Judá regua tetã
 

ikorapa vaꞌe haꞌe javi oipeꞌapa ma vy Jerusalém katy ju oo.

5 Haꞌe gui ma Roboão-a py ou profeta Semaías, Judá regua yvatekueve
 

Sisaque gui Jerusalém tetã py onoꞌõ vaꞌekue ikuaia py guive. Haꞌe vy

profeta aipoeꞌi haꞌe kuery pe:
— Po rami Senhor ijayvu: “Peẽ kuery ma xerejapa pekuapy. Haꞌe
nunga rupi xee voi roeja ma Sisaque ju pendere ipoꞌaka aguã”, heꞌi.
6 Haꞌe ramo Israel regua yvatekueve onhemoꞌyvyĩꞌi okuapy, huvixa
 

guive. Haꞌe rami vy aipoeꞌi okuapy:

— Senhor ma haꞌevea rami nhanderereko vaꞌe — heꞌi.
7 Haꞌe kuery onhemoꞌyvyĩꞌi okuapy rã Senhor oexa vy teĩgue ju oayvu
 

ombou uka Semaías pe. Haꞌe vy aipoeꞌi:

— Haꞌe kuery onhemoꞌyvyĩꞌi okuapy ramo xee namombai ꞌrã. Haꞌe
rami ꞌrãgue py are eꞌỹꞌi re araa jepe ꞌrã, Jerusalém tetã re xepoxya
 765 2 Crônicas 12​, ​13

ambou uka eꞌỹ aguã Sisaque po rupi. 8 Haꞌe rami avi haꞌe kuery ikuai ꞌrã
 

hembiguairã, oikuaa aguã yvy regua huvixa kuery pe ikuaia gui xevy pe
ikuai aguã haꞌevevea — heꞌi.
9 Haꞌe gui ma Egito pygua Sisaque ou vy Jerusalém re opuꞌã. Haꞌe rami
 

vy ogueraapa Senhor pegua opy iporãgueve oĩ vaꞌekue, huvixa ropy gui

guive. Ogueraa avi huꞌy jokoarã ouro gui Salomão ojapo vaꞌekue. 10 Haꞌe  

vaꞌekue rekovia ma huvixa Roboão ojapo huꞌy jokoa overa vaꞌe gui rive.
Haꞌe vaꞌe ma omboaxa huvixa rokẽ rarõa kuery rerekoa po py. 11 Haꞌe
 

gui Senhor pegua oo py huvixa oike nhavõ harõa kuery ou vy ogueraa

avi ꞌrã huꞌy jokoa. Haꞌe vaꞌe rire ogueru kuerei ꞌrã opy jaꞌo harõa kuery
ikuaiaty py. 12 Haꞌe rami py huvixa onhemoꞌyvyĩꞌi rire ixugui Senhor
 

oipeꞌa ju opoxya, omomba vyvoi eꞌỹ aguã. Mbaꞌeta Judá yvy re ma ikuai
teri heko porã vaꞌe.

1 Reis 14.21‑31
13  Jerusalém py huvixa Roboão ipoꞌakave ovy vy oĩve tema huvixa
rami. Ixy ma Amom guigua, Naamá hery vaꞌe. Quarenta e um maꞌetỹ ma
oguerekoa py Roboão omboypy huvixa oĩ aguã, haꞌe gui dezessete maꞌetỹ
re opena Jerusalém py. Haꞌe vaꞌe tetã ma Israel re ikuai vaꞌe gui Senhor
oiporavo vaꞌekue hery oĩ atyrã. 14 Haꞌe rami teĩ haꞌeveꞌỹ vaꞌe ojapo
 

oikovy, opyꞌa re nomoĩ guive Senhor oeka aguã.

15 Haꞌe gui oĩve tema Roboão rekokue regua. Haꞌe rami avi mbaꞌemo
 

ojapo vaꞌekue jypy guive opaa peve noĩ ꞌrã teve kuaxia yma guare kuery
rekokue oĩa profeta Semaías haꞌe Ido ombopara vaꞌekue py? Jeroboão
kuery reve Roboão kuery joe opuꞌã okuapy oikovea pukukue re. 16 Haꞌe  

gui Roboão ndoikoveveiꞌi ma guamoĩ kueryague rami. Haꞌe ramo haꞌe

kuery reve onhono porãa tetã Davi rekoague py. Haꞌe gui taꞌy Abias ju oĩ
nguu rekovia.

1 Reis 15.1‑8

13   Jeroboão
dezoito maꞌetỹ re ma huvixa oĩ jave py Abias oĩ Judá
1

pygua huvixarã. Haꞌe vy mboapy maꞌetỹ re opena Jerusalém

py. 2 Ixy ma Gibeá pygua Uriel rajy Micaía hery vaꞌe. Haꞌe gui ma Abias
 

kuery joe opuꞌã ju Jeroboão kuery reve. 3 Haꞌe rami vy Abias ma joe opuꞌã
 

aguã katy ogueraa oxondaro kuery ipyꞌa guaxukueve quatrocentos mil

avakue oiporavo vaꞌekue. Haꞌe rã Jeroboão kuery ma hexe opuꞌã aguã
katy ojeꞌoi oitocentos mil avakue reve, joe opuꞌãa py ipyꞌa guaxukueve
meme.
4 Haꞌe gui Abias ma Zemaraim yvyty áry opuꞌã hoꞌamy, Efraim regua
 

yvyty ikuai vaꞌe mbyte. Haꞌe vy aipoeꞌi hoꞌamy:

— Jeroboão haꞌe Israel kuery pendekuai vaꞌe haꞌe javi, pendu ke
xeayvua. 5 Peẽ kuery ndapeikuaai ri tyꞌy Senhor Israel kuery ruete Davi
 
2 Crônicas 13 766

pe ae omeꞌẽague haꞌe kuery ruvixa oĩ riae aguã? Mbaꞌeta hexeve, haꞌe

taꞌy raꞌy kuery reve ojapo oguereko aguã juky revegua. f 6 Haꞌe rami teĩ
 

haꞌe kuery re Jeroboão kuery opuꞌã nho. Haꞌe vaꞌe ma Davi raꞌy Salomão
rembiguai Nebate raꞌy. Haꞌe rami py onhembopoxy nguvixa rovai. 7 Ixupe  

guarã onoꞌõ avakue vareꞌỹ, mbaꞌemo vai apoa kuery rive. Haꞌe vaꞌe kuery
reve onhemombaraete okuapy Salomão raꞌy Roboão rovai. Haꞌe jave py
ma Roboão kunumiꞌi haꞌe ndoiko kuaai teri vy ndojoko kuaai.
8 — Aỹ ma peẽ kuery peikuaa teĩ Senhor poꞌakaa Davi raꞌy kuery po
 

py omeꞌẽ vaꞌekue gui pendepoꞌakavea, mbaꞌeta pendeta raxa, haꞌe pereko

avi vaka raꞌy raꞌangaa penderuete raꞌangaarã ouro guigua Jeroboão ojapo
vaꞌekue. 9 Haꞌe rami teĩ ndapeipeꞌapai avi teve sacerdote kuery Arão
 

ramymino Senhor pe ikuai vaꞌekue, haꞌe levita kuery voi? Haꞌe kuery
rekovia pendejeupe guarã sacerdote ramigua rive ju pejou, yvy mboae
regua oguerekoa rami. Mbaꞌeta amongue vaꞌe rei sacerdote-rã onhemoĩ
ukaxe vy ogueru ꞌrã peteĩ vaka raꞌy haꞌe sete vexaꞌi raꞌy omeꞌẽ vaꞌerã.
Haꞌe rami ramo peẽ kuery pemoĩ ꞌrã sacerdote-rã, Nhanderuete peguarã
eꞌỹ guive. 10 Haꞌe rã ore kuery ma Senhor ae oiko Oreruete, haꞌe neĩ
 

peteĩgue ma voi ndoroejai ꞌrã. Haꞌe gui sacerdote kuery ore roguereko
vaꞌe ma Senhor pe ae ombaꞌeapo vaꞌe. Haꞌe vaꞌe kuery ma Arão
ramymino meme, haꞌe levita kuery voi ikuai avi ombaꞌeapoa rupi. 11 Haꞌe  

rami vy koꞌẽ nhavõ, ajeꞌiveꞌi haꞌe kaꞌaru haꞌe kuery omeꞌẽ ꞌrã mymba
haꞌe heakuã porã vaꞌe oapy reve. Haꞌe gui mesa ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe áry ma
Senhor renonde omoĩ ꞌrã mbojape. Tataendy ꞌy ouro guigua, tataendy
reve opena avi ꞌrã kaꞌaru nhavõ, mbaꞌeta ore kuery ae ma Senhor
Nhanderuete lei ojapo uka vaꞌekue rojapopa vaꞌe. Haꞌe rã peẽ kuery ma
pejapa. 12 Haꞌe nunga rupi neꞌexa, Nhanderuete ma ore kuery reve ae
 

oiko, orerenonde oo. Ixupegua sacerdote kuery ojeꞌoi avi mimby guaxu
omonheꞌẽ heravy vaꞌe, peẽ Israel kuery rovai roo aguã. Haꞌe nunga rupi
pepuꞌã eme Senhor peneramoĩ kuery ruete rovai, mbaꞌeta peẽ kuery ma
napendepoꞌakai ꞌrãe — heꞌi.
13 Haꞌe ramo Jeroboão ijayvu ixupegua kuery onhemia py ikuai vaꞌe
 

ojere vy amboae kuery hakykue katy gui ou aguã re. Haꞌe rami py haꞌe
kuery amongue vaꞌe ma Judá kuery renonde, haꞌe rã amboae kuery ma
hakykue katy ikuai. 14 Haꞌe ramo Judá kuery omaꞌẽ vy oexa okuapy
 

xondaro kuery henonde ikuai vaꞌe, hakykue guive. Haꞌe ramo Senhor pe
ojapukai okuapy, sacerdote kuery voi omonheꞌẽ okuapy mimby guaxu,
15 haꞌe Judá regua avakue ojapukai atã okuapy. Ojapukai okuapy ramo
 

Nhanderuete omoingo axy Jeroboão haꞌe Israel kuery haꞌe javi, Abias
haꞌe Judá kuery renonde gui. 16 Haꞌe rami vy Judá kuery renonde gui
 

f
 13.5 Juky reve ma haꞌe kuery ojapo ꞌrã peteĩ rami ikuai aguã. Juky ma anhetẽ etea kuaa
ukaarã (Levítico 2.13).
 767 2 Crônicas 13​, ​14

Israel ramymino kuery onhamba, ipo py Nhanderuete omboaxa ramo.

17 Haꞌe kuery regua Abias haꞌe hexeve ikuai vaꞌe ojuka reta. Haꞌe ramo
 

Israel kuery vaꞌe regua hoꞌapa okuapy quinhentos mil avakue oiporavo
pyre meme. 18 Haꞌe vaꞌe jave py ma Israel ramymino kuery omoꞌyvyĩmbaa
 

rakaꞌe. Judá ramymino kuery ae ipoꞌakapa okuapy, Senhor guamoĩ kuery

ruete re ojerovia ete vy. 19 Haꞌe gui Abias ma Jeroboão oakykue monha
 

vy ixupe guare tetã re ipoꞌaka avi: Betel, Jesana, Efrom haꞌe tekoaꞌi haꞌeꞌi
rupi ikuai vaꞌe re voi. 20 Haꞌe vaꞌe rire Abias oĩa pukukue re ma Jeroboão
 

ndojouvei ipoꞌaka jevy aguã. Senhor omombaꞌeaxy rã omano. 21 Haꞌe rã  

Abias ma imbaraeteve tema ovy vy guaꞌyxyrã ojou catorze kunhague. Haꞌe

vy vinte e dois taꞌy, haꞌe dezesseis tajy kuery ikuai. 22 Haꞌe gui oĩve rei
 

tema Abias rekokue regua. Haꞌe rami avi mbaꞌemo ojapo vaꞌekue haꞌe javi
noĩ ꞌrã teve kuaxia profeta Ido ombopara vaꞌekue re?

1 Reis 15.9‑12

14   Haꞌe
gui ma Abias ndoikoveveiꞌi ma guamoĩ kueryague rami.
1

Haꞌe ramo onhono porãa tetã Davi rekoague py. Haꞌe gui taꞌy Asa
ju oĩ nguu rekovia. Haꞌe vaꞌe ma dez maꞌetỹ peve huvixa oĩa ja ijyvy re
joe opuꞌã vaꞌe ndoikoi. 2 Asa ma Senhor nguuete renonde rupi haꞌevea
 

rami oiko, heko porã vaꞌe vy. 3 Mbaꞌeta ombovaipa altar amboae regua
 

ruete raꞌangaa peguarã omopuꞌã mbyre, ombovaipa avi ombojeroviaaty

yvyꞌã rupi ikuai vaꞌekue. Oitypa ita omopuꞌã mbyre, oakeꞌo avi
taꞌangaarã yvyra omopuꞌã mbyre. 4 Haꞌe rami vy omongeta Judá kuery
 

Senhor guamoĩ kuery ruete oeka haꞌe lei ojapo uka vaꞌekue rupi ikuai
aguã re. 5 Haꞌe rami ae avi Judá re tetã ikuai vaꞌe rupi gui omomba
 

ombojeroviaaty yvyꞌã rupi ikuai vaꞌekue, altar heakuã porã vaꞌe rapyaty
guive. Haꞌe ramo huvixa oĩa pukukue re ma ikuai porã anho.
6 Judá kuery ikuaia jave rupi ojapo tetã korarã, ijyvy rupi ikuai porã
 

ramo. Oĩa maꞌetỹ haꞌe javi re ma jipoi hexe opuꞌã vaꞌe, ikuai rive aguã
rami Senhor omeꞌẽ rã. 7 Haꞌe nunga rupi ae aipoeꞌi Judá kuery pe:
 

— Nhamombaraete maꞌvy apy tetã ikuai vaꞌe, ikorarã haꞌe torre jajapo
guive. Okẽrã ijokoa revegua avi jajapo, nhandeyvy nhanerenonde itui
vaꞌe rupi mbaꞌeve ndoikoi teria ja, mbaꞌeta Senhor Nhanderuete jaeka
ramo jovaive rupi omeꞌẽ nhandekuai riveꞌi aguã — heꞌi. 8 Haꞌe ramo haꞌe
 

kuery tetã omoatyrõ vy ikuai porã. Huvixa Asa ma Judá regua xondaro
kuery huꞌy jokoa haꞌe imoꞌãa tuvixa vaꞌe revegua oguereko trezentos mil.
Haꞌe gui Benjamim regua ma duzentos e oitenta mil ju ikuai huꞌy jokoa
haꞌe guyrapa oiporu kuaa vaꞌe. Avakue ipyꞌa guaxukueve meme ikuai.

Etiópia pygua Zerá re Asa ipoꞌakaague

9 Haꞌe
gui ma haꞌe kuery rovai guarã ou peteĩ Etiópia pygua Zerá.
Avakue um milhão vaꞌe reve ou, trezentos karóxa reve guive. Haꞌe vy
2 Crônicas 14​, ​15 768

ovaẽmba okuapy Maressa tetã peve. 10 Haꞌe ramo haꞌe kuery rovai Asa oo.
 

Haꞌe vy Maressa katyꞌi Zefatá regua yvyꞌã guy py ma oiko katupa okuapy
joe opuꞌã aguã.
11 Haꞌe rami vy Asa ojapukai Senhor nguuete pe. Haꞌe vy aipoeꞌi:
 

— Senhor, ndee eꞌỹ vy amboae ndoikoi ikangy vaꞌe repyarã imbaraete

vaꞌe reve joe opuꞌãa py. Haꞌe nunga rupi Senhor Oreruete, orepytyvõ
ke. Mbaꞌeta ore ma ndere ae rojerovia vaꞌe, haꞌe nderery rupi roju kovaꞌe
kuery heta ikuai vaꞌe rovai. Senhor, ndee ma Oreruete. Avakue rive
taꞌipoꞌaka eme ndere — heꞌi.
12 Haꞌe ramo Asa haꞌe Judá kuery renonde py Senhor oitypa Etiópia
 

guigua kuery. Haꞌe ramo onhamba jogueravy. 13 Hakykue rupi Asa haꞌe
 

hexeve ikuai vaꞌe ojeꞌoi Gerar peve. Haꞌe gui Etiópia pygua kuery hoꞌapa,
neĩ peteĩve ma voi ndoikovevei. Haꞌe kuery omboaꞌypaa Senhor haꞌe
ixupegua xondaro kuery renonde. Haꞌe ramo ogueraapaa tembiporu oeja
pyre. 14 Gerar tetã yvyꞌiry ikuai vaꞌe voi oitypa, Senhor gui okyje reia
 

anho oendu okuapy rã. Haꞌe ramo haꞌe vaꞌe tetã ikuai vaꞌe gui oipeꞌapa
heravy mbaꞌemo, haꞌe py heta ikuai vaꞌekue ogueraapa. 15 Oitypa avi
 

mymba ja kuery rekoa. Haꞌe rami vy oipeꞌa reta heravy vexaꞌi haꞌe
camelo. Haꞌe gui ma ojevypa ju Jerusalém katy.

Haꞌevea rami ju Nhanderuete ombojeroviaa aguã rami Asa ojapoague

15   Haꞌe
gui ma Obede raꞌy Azarias re ou Nhanderuete Nheꞌẽ. 2 Haꞌe
1  

ramo oẽ ovy huvixa Asa oĩa py. Haꞌe vy aipoeꞌi ixupe:

— Pendu ke xeayvua, Asa, Judá haꞌe Benjamim kuery haꞌe javi.
Senhor ma oiko peẽ kuery reve, hexeve peẽ kuery peikoa ja. Peẽ kuery
peka ri ramo haꞌe ojejou uka ꞌrã pẽvy. Haꞌe rã peja ri ramo haꞌe voi
pendereja ꞌrã. 3 Mbaꞌeta Israel kuery are ete ikuai Nhanderuete anhetẽ
 

vaꞌe reveꞌỹ, sacerdote imboꞌearã haꞌe lei eꞌỹ re. 4 Haꞌe rami teĩ ojexavai
 

etea anho oendu vy Senhor nguuete pe ju ikuai aguã ojevypa haꞌe oeka
okuapy ramo ojejou uka ju. 5 Haꞌe vaꞌe jave py ma oẽ ovy vaꞌe ndaꞌikuai
 

porãi, neĩ ovaẽ ouvy vaꞌe kuery voi. Mbaꞌeta haꞌe vaꞌe yvy ikuai vaꞌe haꞌe
javi ndaꞌevei ete okuapy. 6 Mbaꞌeta peteĩ-teĩ regua opuꞌã ꞌrã amboae regua
 

re, haꞌe peteĩ-teĩ tetã opuꞌã ꞌrã amboae tetã re. Haꞌe rami vy nhomomba-
mombave ꞌrã ojeꞌoivy, Nhanderuete opa marãgua jexavaia py omoingo
axy ramo. 7 Haꞌe rami teĩ penembaraete ke, pemokangy eme pendepo.
 

Mbaꞌeta pembaꞌeapoague repy omeꞌẽmbaa ꞌrã — heꞌi.

8 Povaꞌe ayvu profeta Odede raꞌy omombeꞌu rã huvixa Asa oendu vy
 

ipyꞌa guaxu ju. Haꞌe rami vy omombopa ojeguarupy Judá haꞌe Benjamim
yvy re ikuai vaꞌekue, Efraim regua tetã yvyty rupi ikuai vaꞌe gui guive.
Haꞌe vaꞌe tetã ma haꞌe oipeꞌa vaꞌekue meme. Haꞌe rami vy oikyꞌaꞌo ukapa
ju altar Senhor pegua, oo ixupegua okẽ renonde oĩ vaꞌe. 9 Haꞌe rami
 

vy omboatypa Judá haꞌe Benjamim kuery haꞌe javi, haꞌe kuery mbyte
 769 2 Crônicas 15​, ​16

rupi Efraim, Manassés haꞌe Simeão regua ikuai vaꞌe guive. Mbaꞌeta heta
avi Israel yvy gui ou vaꞌekue hexe guarã, hexeve Senhor Tuuete oiko
rã. 10 Jerusalém py haꞌe kuery onhemboaty okuapy mboapy jaxya py,
 

quinze maꞌetỹa re ma huvixa Asa oĩ jave py. 11 Haꞌe vaꞌe ára ma Senhor
 

pe omeꞌẽ okuapy joe opuꞌãa gui ogueru vaꞌekue regua setecentos vaka
raꞌy haꞌe sete mil vexaꞌi kuery. 12 Jomeme jogueroayvu okuapy Senhor
 

guamoĩ kuery ruete pe anho ikuai aguã re, opyꞌa haꞌe onheꞌẽ haꞌe javi
py, 13 haꞌe rã Senhor Israel kuery ruete ndoekai vaꞌe rei ojuka aguã,
 

kyrĩgueve haꞌe tuvixakueve teĩ, avakue haꞌe kunhague guive. 14 Haꞌe rami 

aguã re oura okuapy Senhor pe onhendu atã reve, oporaei vy mimby

haꞌe mimby guaxu reve. 15 Haꞌe rami Judá kuery opyꞌa haꞌe javi py oura
 

ma vy ovyꞌa okuapy. Senhor oekaxeaꞌi py oeka ramo haꞌe kuery pe

ojejou uka. Haꞌe rami vy haꞌe kuery pe Senhor omeꞌẽve ju oyvy jave
rupi ikuai porã aguã. 16 Ojaryi Maaca eteve voi huvixa Asa oipeꞌa huvixa
 

xy poꞌakaa gui, Aserá pe peteĩ taꞌangaa ojeguarupy ojapo rire. Taꞌangaa

ojapo vaꞌekue ma Asa ombovaipa, haꞌe ikuꞌikue oapypa Cedrom yvyugua
py. 17 Haꞌe rami teĩ Israel yvy re yvyꞌã rupi ombojeroviaaty ikuai vaꞌe
 

ma nombovaipai, vaꞌeri Asa oikovea pukukue re haꞌevea rami anho oiko

opyꞌa py. 18 Senhor pegua opy ogueru mbaꞌemo porã tuu haꞌe rami aguã
 

rami omboaxa vaꞌekue, haꞌe ae omboaxa vaꞌekue voi: prata, ouro haꞌe
tembiporu. 19 Trinta e cinco maꞌetỹ re huvixa Asa oĩ peve ma joe opuꞌã
 

vaꞌe ndoikoi.

1 Reis 15.16‑22

16   Trinta
e seis maꞌetỹa re ma huvixa Asa oĩ jave py Israel pygua
1

huvixa Baasa ou Judá kuery rovai. Haꞌe rami vy omombaraete

Ramá tetã, Judá pygua huvixa Asa openaa gui mavaꞌeve oo eꞌỹ aguã, neĩ
ovaẽa eꞌỹ aguã haꞌe py. 2 Haꞌe ramo Asa oipeꞌapa ouro haꞌe prata Senhor
 

pegua opy haꞌe huvixa ropy omoĩ porã mbyre. Haꞌe rami vy guembiguai
kuery ayvu reraarã omondoukapa Síria pygua huvixa Ben-Hadade pe
Damasco py oĩa py. Haꞌe vy ixupe aipoeꞌi uka:
3 — Jajapo ke jomeme nhandekuai porãꞌi aguã, nderu xeru reve
 

ikuaiague rami. Neꞌexa, aru ruka ndevy ameꞌẽ rive vaꞌe, prata haꞌe ouro.
Haꞌe rã tereo, Israel pygua huvixa Baasa-a py embovaipa hexeve guarã
rejapo vaꞌekue, xee apenaa ojokoa gui ojepeꞌa aguã — heꞌi uka. 4 Haꞌe  

ramo Asa ijayvua Ben-Hadade oendu vy omondouka xondaro ruvixa kuery

Israel kuery retã re opuꞌã aguã. Haꞌe rami vy oitypa Ijom, Dã, Abel-Maim
haꞌe tetã tembiꞌu omoĩ porãaty Naftali yvy re ikuai vaꞌe haꞌe javi. 5 Haꞌe  

nunga Baasa oendu vy opytuꞌu Ramá tetã omombaraetea gui, ndojapove

jevyi guive. 6 Haꞌe rire huvixa Asa ma Judá kuery ogueraapa vy Ramá tetã
 

gui oguerupa ju ita haꞌe yvyra Baasa omombaraetea py oiporu vaꞌekue.

Haꞌe vaꞌekue py ma huvixa Asa ju ojapo Geba haꞌe Mispa tetã korarã.
2 Crônicas 16​, ​17 770

Asa pe Hanani ijayvuague

7 Haꞌe
vaꞌe jave py Judá pygua huvixa Asa oĩa py ou Hanani. Haꞌe vy
aipoeꞌi ixupe:
— Haꞌe gui Síria pygua huvixa re rive rejerovia vy Senhor Nderuete
re nderejeroviai ramo Síria pygua huvixa pegua xondaro kuery oo jepepa
ma ndepo gui. 8 Haꞌe rami avi xondaro kuery Etiópia haꞌe Líbia gui ou
 

vaꞌekue pa heta raxa eꞌỹ rakaꞌe? Heta ete eꞌỹ teve karóxa haꞌe kavaju
árygua kuery reve ou? Haꞌe rami teĩ Senhor re rejerovia ramo ndepo py
omboaxapa rakaꞌe. 9 Mbaꞌeta Senhor ma yvy jave rupi oexa potapa oiny,
 

opoꞌakaa oexa uka aguã opyꞌa haꞌe javi py ixupe ete ikuai vaꞌe pe. Haꞌe rã
ndee ma reikoague py neꞌarandua rupi eꞌỹ reiko. Haꞌe nunga rupi aỹ gui
ma oiko ꞌrã nderovai opuꞌã vaꞌe — heꞌi.
10 Haꞌe rami profeta ijayvu ramo Asa ivai vy omboty nhuã py, yvyra
 

paꞌũ py omboꞌa, haꞌe nungakue re ixupe ipoxy vy. Haꞌe vaꞌe jave py Asa
omoingo axyve ju heta vaꞌe kuery regua.

1 Reis 15.23,24
11 Haꞌe
gui oĩve rei tema Asa rekokue regua. Haꞌe rami avi mbaꞌemo
ojapo vaꞌekue jypy guive opaa peve oĩ ꞌrã kuaxia Judá haꞌe Israel pygua
huvixa kuery rekokue oĩa re. 12 Trinta e nove maꞌetỹa re ma Asa huvixa
 

oĩ jave py opy raxy gui nopuꞌãvei. Imbaꞌeaxy raxa oupy. Haꞌe rami teĩ
Senhor pe ma voi ndojerurei, poropoanoa kuery re rive ojeroviave vy.
13 Haꞌe gui ma Asa ndoikoveveiꞌi ma guamoĩ kueryague rami. Quarenta e
 

um maꞌetỹa re openaa py ma omano. 14 Haꞌe ramo onhono porãa okuapy

 

tetã Davi rekoague py nguparã ae ojoꞌo ukaague py. Haꞌe rami vy peteĩ
tupa áry onhono okuapy, haꞌe ijyvýry rupi omonyẽ heakuã porã vaꞌe,
mbaꞌemo heakuã porã vaꞌe apoa kuery anho oikuaa rami vy oguereko
katu vaꞌekue. Heta raxa avi hexe imaꞌenduꞌaa rupi mbaꞌemo oapy okuapy
vaꞌe.

Josafá poꞌakaa omoĩ atãague

17   Haꞌe
gui ma Judá pygua huvixa Asa rekovia taꞌy Josafá ju oĩ.
1

Haꞌe rami vy mbaꞌemo oguereko katu Israel kuery rovai guarã.

2 Judá yvy rupi tetã ikorapa vaꞌe haꞌe javi rupi omoĩ xondaro kuery
 

harõarã, haꞌe Efraim yvy re tuu Asa tetã ojopy vaꞌekue rupi voi. 3 Senhor
 

oiko Josafá reve, mbaꞌeta tamoĩ Davi jypy oikoague rami oiko ramo, Baal
raꞌangaa peꞌỹ. 4 Haꞌe rami vy oeka oikovy nguu ruete, ojapo uka vaꞌe rupi
 

oiko vy, Israel kuery ikuaia rami eꞌỹ. 5 Haꞌe ramo ipo py Senhor omoĩ
 

atãve huvixa oĩ aguã, haꞌe ixupe Judá kuery pavẽ omeꞌẽ okuapy mbaꞌemo
hepyve haꞌe iporã vaꞌe oguerekopa peve. 6 Senhor guigua tape rupi oikoa
 

rupi ipyꞌa guaxuve ovy. Haꞌe vy Judá yvy jave gui ombovaipa yvyꞌã rupi
 771 2 Crônicas 17​, ​18

ombojeroviaaty ikuai vaꞌekue, mbaꞌemo raꞌangaarã yvyra omopuꞌã mbyre

guive.
7 Haꞌe gui mboapy maꞌetỹa re ma huvixa oĩ jave py omondouka
 

guembiguai yvatekueve Ben-Hail, Obadias, Zacarias, Natanael haꞌe

Micaías, Judá regua tetã ikuaia rupi nhomboꞌe aguã. 8 Haꞌe vaꞌe kuery
 

reve omondouka avi levita kuery Semaías, Netanias, Zebadias, Asael,

Semiramote, Jônatas, Adonias, Tobias haꞌe Tobe-Adonias. Levita kuery
reve omondouka avi sacerdote kuery Elisama haꞌe Jeorão. 9 Haꞌe ramo  

Judá yvy jave rupi kuaxia Senhor guigua lei oĩa ogueraa vy nhomboꞌe
jogueravy. Haꞌe rami vy Judá re tetã ikuai vaꞌe haꞌe javi rupi omboꞌe
ojeꞌoivy heta vaꞌe kuery.
10 Haꞌe ramo Judá yvýry rupi huvixa ikuai vaꞌe áry ou Senhor poꞌakaa
 

gui okyjepa aguã, huvixa Josafá rovai nopuꞌãi aguã rami. 11 Haꞌe rami ae  

avi filisteu kuery vaꞌe regua ogueru okuapy mbaꞌemo Josafá pe, prata voi
omeꞌẽ ukaa rami omeꞌẽ. Ixupe Arábia pygua kuery voi ogueru okuapy
mymba kyrĩgueve vaꞌe: sete mil e setecentos vexaꞌi ava haꞌe sete mil
e setecentos kavara ava. 12 Haꞌe ramo Josafá ipoꞌakave tema ovy. Haꞌe
 

rami vy Judá re ojapove oo ikorapa vaꞌe, haꞌe tetã tembiꞌu omoĩ porã
atyrã. 13 Judá re tetã ikuai vaꞌe rupi ojapo reta mbaꞌemo. Jerusalém tetã
 

py oguereko avi avakue joe opuꞌã aguã katy oo vaꞌerã ipyꞌa guaxukueve
anho. 14 Po rami ma haꞌe kuery mbovy pa peteĩ-teĩ regua ikuaia: Judá re
 

ma ikuai huvixa kuery mil xondaro re opena vaꞌe. Haꞌe kuery ruvixa ma
Adna oiko, haꞌe hexeve ikuai avi trezentos mil avakue ipyꞌa guaxukueve
vaꞌe meme. 15 Haꞌe rire ma huvixa Joanã, haꞌe hexevegua duzentos e
 

oitenta mil. 16 Haꞌe gui ma Zicri raꞌy Amasias ju. Haꞌe vaꞌe ma opyꞌa haꞌe
 

javi py Senhor pe ombaꞌeapoxea rupi oiko. Hexevegua ma duzentos

mil avakue ipyꞌa guaxukueve ikuai ijayvua ojapo vaꞌerã. 17 Haꞌe gui
 

Benjamim kuery vaꞌe regua ava ipyꞌa guaxuve vaꞌe ma Eliada. Hexevegua
ma duzentos mil ikuai guyrapa haꞌe huꞌy jokoa revegua. 18 Haꞌe vaꞌe rire
 

ma Jozabade haꞌe hexeve cento e oitenta mil ikuai joe opuꞌã aguã rami
hembiporupa vaꞌe. 19 Haꞌe vaꞌe kuery ma huvixa pe ikuai vaꞌe meme,
 

xondaro kuery mboae Judá yvy re tetã ikuai vaꞌe rupi huvixa omoĩ
vaꞌekue jaipapa eꞌỹ re.

1 Reis 22.1‑4

18   Josafá
ma mbaꞌemo hepyve haꞌe iporã vaꞌe anho oguereko,
1

oata aguã rami eꞌỹ. Acabe reve onhemoirũ guive. 2 Haꞌe rami vy
 

mbovy maꞌetỹ re rei eꞌỹa py ma Acabe pou vy oo Samaria tetã py oĩa py.
Haꞌe ramo Acabe omovaẽ vy ojuka vexaꞌi haꞌe vaka raꞌy oata aguã rami
eꞌỹ, Josafá haꞌe hupive ou vaꞌekue haꞌe javi pe. Haꞌe vy ijayvu joupive
Ramote-Gileade re opuꞌã aguã katy jogueraa aguã re. 3 Haꞌe vy huvixa
 

Israel pygua Acabe oporandu Judá pygua huvixa Josafá pe:

2 Crônicas 18 772

— Ndee pa reo avi ꞌrã xereve Ramote-Gileade katy?

Josafá ombovai:
— Xee ma aiko ꞌrã ndereve, haꞌe xevygua kuery voi ndevygua kuery
revegua ae avi ꞌrã ikuai. Rojeꞌoi ꞌrã nderupive joe nhapuꞌã aguã — heꞌi.

1 Reis 22.5‑12
4  Haꞌegui ma Josafá aipoeꞌive ju Israel pygua huvixa pe:
— Eikuaa pota ranhe ke Senhor ijayvua re.
5 Haꞌe ramo Israel pygua huvixa omboatypa profeta kuery, quatrocentos
 

avakue haꞌe javi vy. Haꞌe vy aipoeꞌi haꞌe kuery pe:

— Taa pa Ramote-Gileade re apuꞌã aguã, tyrã pa taa eme?
Haꞌe kuery ombovai:
6 — Tereo oreruvixa, mbaꞌeta Nhanderuete omboaxapa ꞌrã ndepo py —
 

heꞌi okuapy.
Haꞌe rã Josafá ma aipoeꞌi:
— Ndaꞌipoi teri pa apy profeta Senhor pegua ete jaikuaa pota ranhe
aguã?
7 Haꞌe rã Israel pygua huvixa aipoeꞌi Josafá pe:
 

— Peteĩꞌi teri oiko ixupe Senhor ayvu re nhaporandu uka aguã. Haꞌe
rã hexe ma xee ndaxeaꞌei, mbaꞌeta xerenonderã re nomombeꞌui teri iporã
vaꞌe, iporã eꞌỹ vaꞌe anho. 8 Haꞌe vaꞌe ma Inlá raꞌy Micaías — heꞌi.
 

Josafá ombovai:
— Huvixa, haꞌe rami ndeayvu eme — heꞌi.
Haꞌe gui ma Israel pygua huvixa peteĩ guembiguai oenoĩ vy ixupe aipoeꞌi:
— Tou pojava taꞌvy xea py Inlá raꞌy Micaías — heꞌi. 9 Haꞌe vaꞌe jave
 

py ma Israel pygua huvixa haꞌe Judá pygua huvixa reve jogueroguapy

nhoguenoiny peteĩ-teĩ guenda openaaty py ae, huvixa pegua ao py ae
onhemonde reve, Samaria tetã kora rokẽ yvýry, mbaꞌemo moaꞌyĩaty py.
Haꞌe kuery renonde ma profeta kuery haꞌe javi ijayvu okuapy.
10 Haꞌe gui Quenaana raꞌy Zedequias ma oguereko vaka rakua raꞌangaa
 

ferro gui ojapo vaꞌekue. Haꞌe vy aipoeꞌi:

— Po rami Senhor ijayvu: “Kovaꞌe ramigua py reipyxo ꞌrã Síria pygua
kuery reitypa peve”, heꞌi.
11 Haꞌe gui profeta kuery mboae ma haꞌe vaꞌe ayvu rupi meme ijayvu vy
 

— Tereo ke Ramote-Gileade katy, oreruvixa, haꞌe py ma ndepoꞌaka ꞌrã,

mbaꞌeta Senhor omboaxapa ꞌrã ndepo py — heꞌi okuapy.

1 Reis 22.13‑28
12  Haꞌe
gui Micaías reruarã tembiguai oo vaꞌekue ixupe ijayvu vy aipoeꞌi:
— Maꞌẽ, profeta kuery ikuai vaꞌe ma peteĩꞌi rami ijayvu kuri huvixa pe
mbaꞌemo porã re anho. Ndeayvu ꞌrãgue haꞌe kuery ijayvuague rami ae,
mbaꞌemo porã re anho.
 773 2 Crônicas 18

13  Micaías ombovai:
— Haꞌe rami avi anhetẽ Senhor oikove vaꞌe rupi aura vy aipoaꞌe: Xee
ma Xeruete aipoeꞌi ukaa rami ae ꞌrã xeayvu — heꞌi.
14 Haꞌe gui huvixaa py ovaẽ ramove ixupe oporandu:
 

— Micaías, toroo ae pa Ramote-Gileade re ropuꞌã vy, tyrã pa toroo

eme?
Jypy Micaías ombovai:
— Tapeo, haꞌe vy pendepoꞌaka ꞌrã, mbaꞌeta ndepo py Senhor
omboaxapaa ꞌrã — heꞌi. g
15 Haꞌe rami rã huvixa aipoeꞌive ju ixupe:
 

— Mbovykue ma tu ndevy xeayvu, Senhor rery rupi anhetẽ vaꞌe re

anho ndeayvu aguã?
16 Haꞌe rã Micaías ombovai:
 

— Haꞌe gui Israel kuery xee aexapa yvyty áry rupi omoaĩmbaa ramo,
vexaꞌi ija eꞌỹ vaꞌe rami. Haꞌe ramo Senhor aipoeꞌi: “Pevaꞌe kuery ma ija
eꞌỹ vaꞌe vy peteĩ-teĩ too porã ngoo katy”, heꞌi xevy.
17 Haꞌe ramo Israel pygua huvixa aipoeꞌi Josafá pe:
 

— Aipo ndaꞌei ri tyꞌy ndevy: “Haꞌe vaꞌe ma xerenonderã re nomombeꞌui

ae iporã vaꞌe, haꞌe rã iporã eꞌỹ vaꞌe anho”, haꞌe ma voi kuri?
18 Haꞌe gui ma Micaías ijayvuve tema:
 

— Endu haꞌvy Senhor ayvu. Xee aexa Senhor guenda openaaty py

oguapy oiny rã, haꞌe oĩa py ikuai avi ixondaro kuery yva pygua haꞌe javi,
ijaxu eꞌỹa re haꞌe ijaxua re. 19 Haꞌe gui Senhor oporandu: “Mavaꞌe ꞌrã tu
 

Acabe mbotavyarã oo, Ramote-Gileade py hoꞌa aguã?” Haꞌe ramo peteĩ

ma peteĩ rupi ijayvu, haꞌe rã amboae ma amboae rami ijayvu. 20 Haꞌe  

gui peteĩ nheꞌẽ ou vy ojexa uka Senhor renonde. Haꞌe vaꞌe aipoeꞌi:
“Xee ma aa ꞌrã ambotavy”, heꞌi. Haꞌe rã Senhor oporandu: “Mbaꞌe py
haꞌvy?” 21 Ombovai: “Aa ꞌrã nheꞌẽ imbotavyarã aĩ ixupegua profeta kuery
 

haꞌe javi juru re”, heꞌi. Haꞌe ramo Senhor aipoeꞌi: “Ndee ma rembotavy
ꞌrã, ndepoꞌaka ꞌrãe. Tereo, ejapo haꞌe rami”, heꞌi. 22 Haꞌe rami rã kovaꞌe
 

profeta kuery ndevygua ikuai vaꞌe juru re Senhor omoĩ raꞌe nheꞌẽ
nembotavyarã. Haꞌe rã Senhor ma nderovai ijayvu guive mbaꞌemo vai
oiko aguã re — heꞌi.
23 Haꞌe gui Quenaana raꞌy Zedequias onhemboja vy oipete Micaías.
 

Haꞌe vy aipoeꞌi:
24 — Ma rupi tu haꞌvy xegui Senhor nheꞌẽ oẽ ndevy ijayvu aguã?
 

Micaías ombovai:
— Reikuaa ꞌrã opy jaꞌo py renhemi aguã reike jave — heꞌi.
25 Haꞌe gui ma Israel pygua huvixa ju aipoeꞌi:
 

g
 18.14 Micaías ma profeta ramigua kuery ayvu rupi rive ranhe ijayvu, anhetẽ vaꞌeꞌỹa rami
oikuaa uka vy.
2 Crônicas 18​, ​19 774

— Pejopy ke Micaías, haꞌe pemboaxa tetã ruvixa Amom haꞌe huvixa

raꞌy Joás po py. 26 Haꞌe vy aipopeje: “Po rami huvixa ijayvu: ‘Pemboty
 

nhuã py kovaꞌe ava, haꞌe pembojexavai mbojape haꞌe yy ruxãꞌi kuerei

pemeꞌẽa py, ajevy porã ju eꞌỹa ja’, heꞌi uka”, peje.
27 Haꞌe gui Micaías aipoeꞌi:
 

— Haꞌe rami teĩ xapyꞌa rei anhetẽ ri rejevy porã ramo Senhor ayvu
rupi eꞌỹ xeayvu ramo ma ꞌrã. Pendu pota povaꞌe re, peẽ kuery haꞌe javi!
— heꞌi.

1 Reis 22.29‑40
28  Haꞌe gui ma Ramote-Gileade katy Judá pygua huvixa Josafá reve
Israel pygua huvixa jogueraa. 29 Israel pygua huvixa aipoeꞌi Josafá pe:
 

— Xee ma amboae rami anhemonde reve ꞌrã aa joe apuꞌã aguã katy.
Haꞌe rã ndee ma ndeao py ae ꞌrã renhemonde — heꞌi. Haꞌe rami vy Israel
pygua huvixa amboae rami onhemonde reve oo joe opuꞌãa py.
30 Síria pygua huvixa aipoeꞌi ma voi okaróxa mboguataa trinta e dois
 

huvixa ikuai vaꞌe pe: “Ou vaꞌe-vaꞌe rovai rive pepuꞌã eme yvatekueve teĩ,
haꞌe rã Israel pygua huvixa rovai anhoꞌi”, heꞌi vaꞌekue.
31 Haꞌe gui huvixa karóxa mboguataa kuery ma Josafá oexa vy aipoeꞌi
 

okuapy:
— Pevaꞌe ae ri nhiꞌã Israel pygua huvixa — heꞌi vy haꞌe katy ojeꞌoi
ojoko aguã. Haꞌe ramo Josafá ojapukai rã Senhor oepy vy ojoko oĩa katy
ojeꞌoi veꞌỹ aguã. 32 Haꞌe gui huvixa karóxa mboguataa kuery ma Israel
 

pygua huvixa eꞌỹ ae raꞌea oikuaa vy oejapa ju.

33 Haꞌe gui peteĩ ava guyrapa omoatã vy opoia katy rei opoi vy
 

onhyvõ Israel pygua huvixa pexo regua paꞌũa py rive. Haꞌe ramo aipoeꞌi
guembiguai karóxa mboguataa vaꞌe pe:
— Ejere joe opuꞌãa mbyte gui xereraa aguã, mbaꞌeta xepyxoa ma
— heꞌi.
34 Haꞌe vaꞌe ára ma joe opuꞌãve tema okuapy. Haꞌe rã huvixa ma Síria
 

kuery oexaa py opuꞌã hoꞌamy okaróxa py kaꞌaru peve. Haꞌe gui kuaray
oike ma jave omano.

Josafá pe profeta Jeú ijayvu eteague

19   Haꞌe
gui Judá pygua huvixa Josafá ma oiko porãꞌi reve ojevy ju
1

Jerusalém py ngoo oĩa katy. 2 Haꞌe rã Hanani raꞌy profeta Jeú ma

 

oẽ ouvy huvixa Josafá ovaexĩ aguã. Haꞌe vy aipoeꞌi ixupe:

— Haꞌeve ndaꞌu heko vai vaꞌe reipytyvõ Senhor re ndaꞌijaꞌei vaꞌe kuery
reayvuvea rupi? Haꞌe nunga rupi ndeꞌáry ou ꞌrã Senhor poxya. 3 Haꞌe
 

rami avi ndere ojou guive iporã vaꞌe, mbaꞌeta nhandeyvy gui reipeꞌapa
vaꞌekue taꞌangaarã yvyra omopuꞌã mbyre, ndepyꞌa re Nhanderuete reka
aguã remoĩ guive — heꞌi.
 775 2 Crônicas 19​, ​20

Joguerekoarã kuery omoĩague

4  Josafá
ma Jerusalém pygua ae oiko vaꞌeri oo avi ꞌrã heta vaꞌe kuery
ikuaia rupi Berseba guive Efraim re yvyty ikuai vaꞌe rupi. Ojapo ꞌrã ovy
Senhor guamoĩ kuery ruete pe ju ojevy aguã. 5 Oyvy jave rupi omoĩ
 

joguerekoarã kuery, tetã ikorapa vaꞌe haꞌe javi rupi, peteĩ-teĩ tetã py ikuai
aguã. 6 Joguerekoa kuery omoĩ vy aipoeꞌi haꞌe kuery pe:
 

— Pexa pota ꞌrã mbaꞌexa pa pejapo aguã re, mbaꞌeta avakue ꞌarandua
rupi rive eꞌỹ ꞌrã peikuaa pota, Senhor guigua rupi anho. Haꞌe ramo
penhomboayvua py haꞌe oĩ ꞌrã peẽ kuery reve. 7Haꞌe nunga rupi aỹ Senhor
 

renonde peiko tema pejererokyjea rupi. Penheangu tema pejoguerekoa rupi,

mbaꞌeta Senhor Nhanderuete re ma noĩ haꞌeveꞌỹa rami joguereko aguã,
mbaꞌeta haꞌe ma ndoayvuvei ꞌrã peteĩ anho, neĩ ndojopyi ꞌrã omeꞌẽmby — heꞌi.
8 Haꞌe rami ae avi Jerusalém tetã py ju Josafá ojevy ma rire haꞌe py voi
 

omoĩ levita haꞌe sacerdote kuery vaꞌe regua, Israel kuery akã ikuai vaꞌe
guive, Senhor gui vy nhomboayvu haꞌe joo rami eꞌỹ-eꞌỹ oikuaa vaꞌe re
oikuaa pota aguã. 9 Haꞌe kuery omoĩ vy aipoeꞌi:
 

— Peteĩ rami pendepyꞌaa py ojeroviapy ꞌrã peiko Senhor renonde

pejererokyjea rupi. 10 Haꞌe gui peẽ kuerya py ou ꞌrã penderyvy kuery tetã py
 

ikuaia gui, jouguy omoẽague re oikuaa pota uka vy, haꞌeꞌỹ vy lei re oĩ vaꞌe
re, ojapo uka pyre re, ombopara pyre eꞌỹ vy imongetaague re mbaꞌe. Haꞌe
ramo haꞌe kuery pe pendeayvu ꞌrã Senhor renonde ojejavy eꞌỹ aguã, peẽ
haꞌe penderyvy kuery re ipoxya ou eꞌỹ aguã. Haꞌe rami ae ke peiko pejejavy
eꞌỹ aguã. 11 Haꞌe gui apy ma oĩ sacerdote yvateve vaꞌe Amarias. Haꞌe vaꞌe ma
 

opena ꞌrã mbaꞌemo Senhor regua ikuai vaꞌe re. Haꞌe rã mbaꞌemo huvixa
regua re opena vaꞌe ma Ismael raꞌy Zebadias, Judá regua yvateve vaꞌe. Levita
kuery voi ikuai ꞌrã penepytyvõarã. Penembaraete ke haꞌvy pejoguereko porã
aguã. Haꞌe gui Senhor oiko ꞌrã heko porã vaꞌe reve — heꞌi.

Moabe haꞌe Amom pygua kuery re Josafá ipoꞌakaague

20   Haꞌe
vaꞌe rire ma Moabe haꞌe Amom ramymino kuery ou
1

okuapy Josafá re opuꞌã aguã, meunita kuery regua reve. 2 Haꞌe  

ramo amongue ou vy Josafá pe omombeꞌu. Haꞌe vy aipoeꞌi:

— Heta raxa ou ta okuapy nderovai opuꞌã aguã, yeꞌẽ rovai gui haꞌe
Síria yvy gui ou. Neꞌexa, Hazazom-Tamar py ma ovaẽ, En-Gedi py — heꞌi.
3 Haꞌe ramo Josafá okyje vy ojee omoĩ Senhor oeka aguã. Haꞌe rami vy
 

ijayvu Judá regua haꞌe javi okaru eꞌỹ re ikuai aguã. 4 Haꞌe ramo Judá
 

kuery onhemboatypa okuapy Senhor oepy aguã re ojerure aguã. Judá

regua tetã haꞌe javi rupigua ou okuapy Senhor oeka aguã.
5 Haꞌe gui ma Judá haꞌe Jerusalém pygua kuery ijaty vaꞌe renonde py
 

Josafá opuꞌã hoꞌamy, Senhor pegua oo py, oka pyau yvyꞌiry. 6 Haꞌe vy  

aipoeꞌi:
2 Crônicas 20 776

— Senhor oreramoĩ kuery ruete, ndee ae eꞌỹ teve Oreruete yva pygua?
Ndee ae eꞌỹ teve haꞌe javi regua ruvixa re ndepoꞌaka vaꞌe? Mbaꞌeta ndepo
py oĩ mbaraetea haꞌe poꞌakaa, ndaꞌipoi guive ndejokoarã. 7 Haꞌe gui
 

Oreruete, ndee eꞌỹ ri tyꞌy kovaꞌe yvy regua reipeꞌapa vaꞌekue ndevygua
Israel kuery renonde gui? Haꞌe nerembiayvu Abraão ramymino kuery
peꞌỹ teve kovaꞌe yvy remeꞌẽ rakaꞌeve rã peve ikuai aguã? 8 Haꞌe ramo apy
 

ae haꞌe kuery hekoa haꞌe ojapo okuapy peteĩ henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe nderery
oĩ aguã. Haꞌe vy aipoeꞌi: 9 “Xapyꞌa rei mbaꞌemo vai orere ou ramo, kyxe
 

oremoingo axyarã, vixo vaikue eꞌỹ vy karuai mbaꞌe, haꞌe ramo kovaꞌe
oo py roexa uka ꞌrã ndevy, mbaꞌeta kovaꞌe oo re ae nderery oĩ. Haꞌe gui
rojexavai reia py rojapukai ꞌrã ndevy. Haꞌe ramo ndee ma rojapukaia
rendu vy orerepy ꞌrã”, heꞌi okuapy rakaꞌe. 10 Haꞌe gui aỹ ou ma Amom
 

haꞌe Moabe guigua, Seir yvyty guigua kuery guive. Haꞌe vaꞌe kuery yvy
re ma Egito yvy gui Israel kuery reru jave nerembopoꞌakai vaꞌekue. Haꞌe
ramo oreramoĩ kuery amboae katy ojepekuavo vy nomombai rakaꞌe.
11 Haꞌe rami vaꞌekue ri aỹ haꞌe kuery ou okuapy ndevygua yvy gui
 

oremoxẽmba aguã, oreyvyrã remeꞌẽ vaꞌekue teĩ. 12 Haꞌe gui Oreruete,

 

nerembopagai ta ri tyꞌy haꞌe kuery? Mbaꞌeta ore kuery re ma noĩ

mbaraetea kovaꞌe kuery orere opuꞌã ouvy vaꞌekue rojoko aguã. Ore ma
ndoroikuaai rojapo aguã. Haꞌe rami avi ndea katy romaꞌẽ tema rokuapy
— heꞌi.
13 Haꞌe jave Senhor renonde py Judá kuery haꞌe javi opuꞌã okuapy,
 

kyrĩgueꞌi, kunhague haꞌe taꞌy kuery haꞌe javi reve. 14 Haꞌe gui ijaty vaꞌe
 

kuery mbyte py Senhor Nheꞌẽ ou vy onhemonde Zacarias raꞌy Jaaziel

re. Haꞌe vaꞌe ma Benaia raꞌy, Benaia ma Jeiel raꞌy, Jeiel ma Matanias raꞌy,
Matanias ma levita, Asafe ramymino kuery vaꞌe regua. 15 Haꞌe ramo haꞌe
 

vaꞌe aipoeꞌi:
— Pendu ke, peẽ Judá haꞌe Jerusalém py penderekoa vaꞌe, ndee huvixa
Josafá voi, pendevy Senhor ijayvua rã. Pekyje eme, penhemondyi
eme guive kovaꞌe kuery gui heta teĩ. Mbaꞌeta haꞌe kuery re opuꞌã vaꞌerã
ma peẽ eꞌỹ, Nhanderuete ae. 16 Haꞌe nunga rupi koꞌẽ ramo pejeꞌoi ꞌrã
 

haꞌe kuery rovai. Haꞌe kuery ou ꞌrã okuapy Ziz yvyꞌãmbea rupi, haꞌe
Jeruel tekoa eꞌỹa renonde katy ꞌrã ovaẽ. 17 Haꞌe py peovaexĩ teĩ peẽ
 

ma napepuꞌãi ꞌrã haꞌe kuery re. Pepyta ranhe peꞌamy, haꞌe gui pexa ꞌrã
Senhor pendereraa jepe ramo, Judá haꞌe Jerusalém pygua kuery haꞌe
javi. Pekyje eme, penhemondyi eme guive. Koꞌẽ ramo tapeo haꞌe kuery
peovaexĩ aguã, mbaꞌeta Senhor oiko ꞌrã peẽ kuery reve — heꞌi.
18 Haꞌe ramo huvixa Josafá oĩ guenapyꞌã re, ngova yvy re omovaẽ reve.
 

Judá haꞌe Jerusalém py hekoa vaꞌe kuery voi guenapyꞌã re ikuai Senhor
renonde py. Haꞌe rami vy omboete okuapy. 19 Levita Coate haꞌe Corá
 

ramymino kuery voi oporaei atã reve omboete okuapy Senhor Israel
kuery ruete.
 777 2 Crônicas 20

20  Haꞌe
gui ma koꞌẽgue ajeꞌiveꞌi reve ovypa ma vy tekoa eꞌỹa katy ojeꞌoi,
Tecoa tetã rupi. Haꞌe kuery ojeꞌoi jave Josafá opuꞌã hoꞌamy vy aipoeꞌi:
— Judá haꞌe Jerusalém py penderekoa vaꞌe, pendu ke xeayvu rã!
Pejerovia tema Senhor Penderuete re, haꞌe ramo peĩ atã ꞌrã. Ixupegua
profeta kuery ijayvuague perovia tema, haꞌe ramo peiko porã ꞌrã — heꞌi.
21 Heta vaꞌe kuery reve ijayvu ju ranhe vy omoĩ Senhor pe oporaei
 

vaꞌerã. Haꞌe kuery ma ao ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe py onhemonde reve ojeꞌoi xondaro
kuery renonde rupi. Haꞌe vy Nhanderuete pe oporaei vy aipoeꞌi:
— Perovyꞌa tema Senhor, mbaꞌeta nhanemboaxya oĩ riae rakaꞌe rã
peve — heꞌi jogueravy. 22 Haꞌe gui haꞌe kuery oporaei reve omboete aguã
 

omboypy ramove Senhor ojapo Amom, Moabe pygua haꞌe Seir yvyty
pygua kuery Judá rovai guarã ou vaꞌekue re opuꞌãa aguã rami. Haꞌe ramo
oitypaa. 23 Mbaꞌeta Seir yvyty pygua kuery rovai re Amom haꞌe Moabe
 

pygua kuery ae opuꞌã okuapy, omomba haꞌe ojukapa aguã. Haꞌe gui haꞌe
kuery omomba Seir pygua kuery rire jomeme nhomoirũ-irũ okuapy jova-
jovai gui jojukapa peve.
24 Haꞌe gui Judá pygua kuery ma yvyty áry ovaẽague gui yvyꞌã guy
 

katy omaꞌẽ vy oexa pota rã heta vaꞌekue teꞌõgue anho rive ikuai raꞌe
yvy rupi hoꞌapaague py, peteĩve ma ndoikovevei. 25 Haꞌe rami vy Josafá
 

ngupivegua kuery reve oguejy jogueravy imbaꞌe rei-reikue ogueraa aguã.

Haꞌe vy teꞌõgue ikuai vaꞌe mbyte rupi ojou okuapy mbaꞌemo porãgue haꞌe
ovare ete vaꞌe oata aguã rami eꞌỹ. Ombaꞌerã oipeꞌapa vyvoi aguã ndaꞌevei.
Heta vaipa rã mboapy ára re oipeꞌa okuapy mbaꞌemo ikuai vaꞌekue.
26 Haꞌe gui irundy araa py mae ma onhemboaty ju okuapy yvyugua
 

“Nhomoingo porãa” ꞌepy vaꞌe py. Haꞌe py ma oporaei okuapy Senhor pe.
Haꞌe nunga rupi ae haꞌe vaꞌe yvyugua pe “Nhomoingo porãa” ꞌea aỹ peve.
27 Haꞌe gui Judá haꞌe Jerusalém pygua avakue ojevypa ju. Haꞌe kuery
 

renonde ma Josafá oo. Haꞌe rami vy Jerusalém katy ojevypa ju jogueravy

ovyꞌa reve, hovaigua kuery re Senhor ombopoꞌakapa vy ombovyꞌa
rire. 28 Jerusalém tetã py ju ovaẽmba okuapy. Mbaraka, ixã reta vaꞌe
 

haꞌe mimby guaxu py omonheꞌẽ reve jogueraa Senhor pegua oo peve.

29 Haꞌe gui amboae yvy regua kuery ma Israel rovaigua kuery re Senhor
 

opuꞌãague oendu okuapy ramo haꞌe kuery re Nhanderuete ombou

ndaekorãvei okuapy aguã. 30 Haꞌe rami py Josafá openaa rupi ikuai porã
 

ju, jovaive-ive re opytuꞌu aguã Nhanderuete omeꞌẽ rire.

1 Reis 22.41‑50
31 Haꞌe
rami py Josafá opena Judá kuery re. Huvixa oĩ ypyꞌi jave trinta
e cinco maꞌetỹ oguereko. Haꞌe vy vinte e cinco maꞌetỹ re opena Jerusalém
py. Ixy ma Sili rajy Azuba. 32 Haꞌe ma nguu Asa oikoague rupi ae oiko.
 

Haꞌe vaꞌe rupi oikoa gui ndojepeꞌai vy haꞌevea ramigua meme ojapo
Senhor renonde. 33 Haꞌe rami teĩ yvyꞌã rupi ombojeroviaaty ikuai vaꞌe
 
2 Crônicas 20​, ​21 778

ma nombovaipai, mbaꞌeta heta vaꞌe kuery opyꞌa re nomoĩ teri guamoĩ

kuery ruete pe anho ikuai aguã. 34 Haꞌe gui oĩve rei tema Josafá rekokue
 

regua. Haꞌe rami avi mbaꞌemo ojapo vaꞌekue jypy guive opaa peve noĩ ꞌrã
teve kuaxia Israel pygua huvixa kuery rekokue Hanani raꞌy Jeú ombopara
vaꞌekue re?
35 Haꞌe vaꞌe rire ma Judá pygua huvixa Josafá onhemoirũ Israel pygua
 

huvixa Acazias reve, heko vai ete vaꞌeri. 36 Hexeve onhemoirũ kanoã
 

guaxu ojapo okuapy aguã Társis katy oo vaꞌerã. Eziom-Geber py ojapo.

37 Haꞌe rami teĩ Josafá rovai profeta Maressa guigua Dodavá raꞌy
 

Eliézer ijayvu. Haꞌe vy aipoeꞌi:

— Acazias reve renhemoirũ ramo Senhor omomba ma ꞌrã mbaꞌemo
rejapo uka vaꞌekue — heꞌi. Haꞌe rami rire kanoã guaxu haꞌe javi opẽmba
vy Társis katy ndooi.

2 Reis 8.16‑24

21   Haꞌe
gui ma Josafá ndoikoveveiꞌi ma guamoĩ kueryague rami.
1

Haꞌe ramo onhono porãa tetã Davi rekoague py. Haꞌe gui taꞌy
Jeorão ju oĩ nguu rekovia. 2 Ikuai avi tyvy kuery Josafá raꞌykue mboae:
 

Azarias, Jeiel, Zacarias, Azarias, Micael haꞌe Sefatias. Haꞌe vaꞌe kuery ma
Israel pygua huvixa Josafá raꞌy kuery meme. 3 Haꞌe kuery peguarã ma
 

tuu ojapo uka reta vaꞌekue prata haꞌe ouro guigua, mbaꞌemo iporãgue
haꞌe Judá regua tetã ikorapa vaꞌe voi. Haꞌe rã huvixa oĩ aguã ma guaꞌy
Jeorão pe oeja, jypykue ramo. 4 Haꞌe gui ma nguu rekovia Jeorão oĩ ma
 

vy onhemombaraeteve. Guyvy kuery voi ojukapa kyxe py, Israel pygua

yvatekueve guive. 5 Jeorão ma huvixa oĩ ypyꞌi jave py trinta e dois
 

maꞌetỹa oguereko. Haꞌe gui oito maꞌetỹ re opena Jerusalém py. 6 Haꞌe  

ma Israel pygua huvixa kuery ikuaiague rupi rive oiko, Acabe ro pygua
kuery ikuaiague rami avi, tajy re ae omenda rire. Haꞌe rami vy Senhor
renonde rupi mbaꞌemo vai anho ojapo oikovy. 7 Haꞌe rami teĩ Senhor
 

nomombaxei Davi ramymino kuery, Davi reve ngupive guarã ojapo rire.
Mbaꞌeta ixupe ijayvuague rami vy hekovia nhomoexakãarã omoĩ riae
aguã re, haꞌe gui hamymino kuery rekovia ju. h
8 Jeorão oĩ jave ma Edom pygua kuery opuꞌã okuapy Judá kuery rovai
 

ipoꞌakaa guy py ndaꞌikuaixevei vy. Haꞌe rami vy omoĩ okuapy nguvixarã

ae. 9 Haꞌe nunga rupi Jeorão ma guembiguai yvatekueve haꞌe karóxa
 

oguereko vaꞌe haꞌe javi reve ojeꞌoi haꞌe katy. Haꞌe rã Edom pygua kuery
ojoko imbokuapy, ikaróxa ja ruvixa kuery guive. Haꞌe rami teĩ pyavyve
Jeorão kuery opuꞌã vy oitypa. 10 Haꞌe rami py Edom pygua kuery
 

h
 21.7 Davi pe “Senhor” ijayvuague ma 1 Reis 11.34‑36, 15.4, 2 Crônicas 21.7 haꞌe Salmo
132.17 py. Haꞌe gui “Nhomoexakãa” heꞌia ma huvixave rakaꞌeve rã oiko vaꞌerã re ijayvu vy,
Jesus Cristo rekorã re guive (Lucas 2.30‑32; João 8.12).
 779 2 Crônicas 21​, ​22

opuꞌãmba okuapy Judá kuery poꞌakaa gui oo jepe aguã, aỹ peve guarã.
Haꞌe vaꞌe jave ae avi Libna pygua kuery opuꞌã avi Jeorão rovai, Senhor
guamoĩ kuery ruete gui ojepeꞌa rire.
11 Judá re yvyꞌã ikuai vaꞌe áry Jeorão ojapo avi ombojerovia atyrã.
 

Haꞌe vaꞌe py ma ojapo Jerusalém pygua kuery mbaꞌemo raꞌangaa re

rive ojerovia aguã rami, Judá kuery haꞌe javi ndojejokoi aguã rami
ojapo. 12 Haꞌe gui ipo py omeꞌẽa peteĩ kuaxia para profeta Elias ombou
 

vaꞌekue. Haꞌe vaꞌe re ipara oiny: “Po rami Senhor neramoĩ Davi ruete
ijayvu: ‘Ndee ma nderu Josafá haꞌe Judá pygua huvixa Asa oikoague
rami eꞌỹ reiko, 13 Israel pygua huvixa ikuaiague rami anho reiko vaꞌe.
 

Haꞌe vy rejapo Judá haꞌe Jerusalém pygua kuery mbaꞌemo raꞌangaa re

rive ojerovia aguã rami, Acabe ro pygua kuery ombojeroviaa rami ae
avi. Haꞌe gui nderyvy kuery nderu ro pygua ae rejukapa, haꞌe kuery
ndegui hiꞌarandukueve vaꞌeri. 14 Haꞌe rami rire Senhor ombojexavai
 

ꞌrã ndevygua kuery opa marãgua mbaꞌeaxya py, nderaꞌy haꞌe nderaꞌyxy
kuery guive, haꞌe gui ndejeupe guarã rejou vaꞌekue haꞌe javi. 15 Haꞌe ramo
 

rejexavai ete ꞌrã nderyekue rupi mbaꞌeaxy rendu vaꞌe gui, koꞌẽ nhavõ
rejexavaive tema ꞌrã reovy, nderyekue oẽmba peve’, heꞌi.”
16 Haꞌe gui ma Senhor ojapo Jeorão rovai filisteu kuery opuꞌã aguã
 

rami, Arábia pygua kuery Etiópia katyꞌi hekoa vaꞌe guive. 17 Haꞌe ramo
 

haꞌe kuery oupa vy opuꞌã okuapy Judá kuery rovai. Haꞌe rami vy huvixa
ro py imbaꞌe rei-rei ojou vaꞌe ogueraapa, taꞌy haꞌe taꞌyxy kuery voi. Neĩ
peteĩ taꞌy kuery vaꞌe regua ndoejai, kunumiveꞌi vaꞌe Jeoacaz anho eꞌỹ vy.
18 Haꞌe nunga oikopa ma rire Senhor omoingo axy hyekue rupi
 

okuera aguã rami eꞌỹ. 19 Koꞌẽ nhavõ ojexavaive tema ovy. Haꞌe gui mokoĩ
 

maꞌetỹa py ma mbaꞌeaxya gui hyekue oẽmba oiny. Haꞌe vy ojexavai ete

reve omano. Haꞌe rã ixupe guare kuery ma heakuã porã vaꞌe ndoapyi
imaꞌenduꞌa aguã, guamoĩ kuery omano rã ojapoaty rami eꞌỹ. 20 Haꞌe vaꞌe
 

ma trinta e dois maꞌetỹ oguereko huvixa oĩ ypy jave. Haꞌe gui Jerusalém
py opena oito maꞌetỹ re. Omano ramo avave rei ndaꞌipyꞌa vai. Haꞌe rami
vy tetã Davi rekoague py onhono porãa teĩ yma guare huvixa kuery rupa
yvýry eꞌỹ guive.

2 Reis 8.25‑29

22   Jeorãorekovia Jerusalém pygua kuery nguvixarã omoĩ taꞌy

1

kyrĩve vaꞌekue Acazias, mbaꞌeta haꞌe kuery ikuaia py mbaꞌemo

peꞌapaarã Arábia pygua kuery reve ovaẽ vaꞌe tykeꞌy kuery ojukapa rire.
Haꞌe rami vy Jeorão raꞌy Acazias ae oĩ Judá pygua ruvixarã. 2 Acazias
 

vinte e dois maꞌetỹ oguereko jave oĩ ypyꞌi huvixa. Haꞌe vy peteĩ maꞌetỹ
eteꞌi opena Jerusalém py. 3 Ixy ma Onri rajy Atalia. Ixy omboꞌe vai rire
 

Acazias oiko Acabe kuery ikuaia rami. 4 Acabe kuery ikuaia rami ae
 

mbaꞌemo vai anho ojapo Senhor renonde rupi, mbaꞌeta tuu omano
2 Crônicas 22​, ​23 780

rire haꞌe kuery ae omongeta okuapy okanhy aguã rami. 5 Haꞌe kuery  

omongetaa rami oiko vy Israel pygua huvixa Jorão reve jogueraa

Ramote-Gileade katy Síria pygua huvixa Hazael rovai opuꞌã aguã. Haꞌe
ramo Síria pygua kuery oipyxo Jorão.
6 Haꞌe ramo Acabe raꞌy huvixa Jorão ma Ramá tetã py Síria pygua
 

huvixa Hazael re opuꞌãa py oipyxo okuapy. Haꞌe ramo Jezreel tetã py ju

ojevy okuera aguã. Haꞌe gui Jezreel py Jorão imbaꞌeaxy oupya py ou Judá
pygua huvixa Jeorão raꞌy Acazias oexa aguã.

Jeú Acazias ojukaague

7 NhanderueteAcazias ojukaxe ramo ae oo huvixa Jorão pou vy.
Mbaꞌeta haꞌe ou vyve Jorão reve jogueraa Ninsi raꞌy Jeú rovai opuꞌã aguã.
Haꞌe vaꞌe ma Senhor oiporavo ma voi huvixa Acabe ro pygua kuery
mombaarã. 8 Haꞌe ramo Jeú Acabe ro pygua kuery ojukapa ma rire ojou
 

avi Judá regua yvatekueve haꞌe Acazias ryvy raꞌy kuery oipytyvõa rupi
ikuai vaꞌekue. Haꞌe rami vy haꞌe kuery voi ojukapa. 9 Haꞌe vaꞌe rire oeka
 

uka avi Acazias. Haꞌe rã Samaria tetã py ojoua onhemia rupi oikoa py.
Haꞌe rami vy Jeú oĩa py ogueru vy ojuka okuapy. Hembiguai kuery ae
onhono porã okuapy, mbaꞌeta aipoeꞌi: “Josafá opyꞌa haꞌe javi py Senhor
oeka vaꞌekue raꞌy”, heꞌi vy. Haꞌe rami rire Acazias ro pygua kuery regua
ndoikovei huvixa oĩ vaꞌerã. i

2 Reis 11.1‑3
10  Haꞌe
gui ma Acazias xy Atalia oendu opiꞌa omano maa. Haꞌe vy opuꞌã
vy ojukapa Judá pygua huvixa ramyminokue haꞌe javi. j 11 Haꞌe rã Acazias
 

raꞌy Joás ma haꞌe kuery ojukaa ta jave huvixa Jeroão rajykue Jeosabeate
ogueraa jepe huvixa raꞌy kuery mbyte gui. Haꞌe rami vy onhomi peteĩ
opy mbyteve katy hexe opena vaꞌety reve. Atalia gui Jeosabeate onhomi
vy ndojuka ukai nho. Jeosabeate ma huvixa Jeroão rajykue, sacerdote
Joiada raꞌyxy, haꞌe Acazias reindy. 12 Haꞌe ramo Joás ma mboapy meme
 

maꞌetỹa peve oiko haꞌe kuery reve Senhor pegua opy. Haꞌe vaꞌe jave ma
Atalia ae huvixa oĩ haꞌe vaꞌe yvy re.

2 Reis 11.4‑12

23   Sete
maꞌetỹa py ma Joiada k ipyꞌa guaxu vy ojapo peteĩ rami
1

ikuai aguã xondaro kuery ruvixa ikuai vaꞌe reve. Haꞌe vaꞌe kuery
ma Jeorão raꞌy Azarias, Joanã raꞌy Ismael, Obede raꞌy Azarias, Adaías
raꞌy Maaséias haꞌe Zicri raꞌy Elisafate. 2 Haꞌe vaꞌe kuery ma Judá yvy jave
 

 22.7‑9 2 Reis 9.21‑29 j 22.10 Guemiarirõ kuery ojukapa haꞌe ae onhembouvixaxe vy.

i

k
 23.1 Joiada ma sacerdote vy oipytyvõ “Senhor” pegua templo ropy huvixa Joás onhomia
aguã (22.11‑12).
 781 2 Crônicas 23

rupi ojeꞌoi vy Judá regua tetã haꞌe javi gui omonoꞌõmba heruvy levita
kuery haꞌe Israel kuery akã ikuai vaꞌe. Haꞌe ramo oupa okuapy Jerusalém
py. 3 Haꞌe vaꞌe kuery haꞌe javi Nhanderuete pegua opy oua py huvixa reve
 

ojapo okuapy peteĩ rami ikuai aguã. Haꞌe ramo haꞌe kuery haꞌe javi pe
Joiada aipoeꞌi:
— Neꞌexa, huvixa raꞌykue ae ꞌrã oĩ huvixarã, Davi ramymino kuery
rekorã re Senhor ijayvu ma voiague rami vy. 4 Po rami ꞌrã peẽ kuery
 

pendekuai. Mboapy henda py ꞌrã pendekuai. Haꞌe gui peteĩ regua

sacerdote haꞌe levita kuery pendekuai vaꞌe ma sábado ára py peike vy okẽ
rarõa rupi ꞌrã pendekuai. 5 Haꞌe gui amboae regua ma huvixa ro py ꞌrã
 

pearõ. Haꞌe gui mboapya vaꞌe regua ma Okẽ Yta ꞌepy vaꞌe py ꞌrã pearõ.
Haꞌe rã heta vaꞌe kuery haꞌe javi ꞌrã ikuai Senhor pegua oo roka py.
6 Haꞌe rami avi Senhor pegua opy ete avave rei ndoikeai ꞌrã, sacerdote
 

haꞌe levita kuery ipytyvõa rupi ikuai vaꞌe eꞌỹ vy. Haꞌe kuery anho ꞌrã
oike, ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe vy. Haꞌe rã heta vaꞌe kuery haꞌe javi ma Senhor
ijayvuague rami ae ꞌrã ikuai. 7 Haꞌe gui levita kuery pendekuai vaꞌe ma
 

huvixa yvýry ae ꞌrã pendekuai, peteĩ-teĩ pendepo py tembiporu pereko

reve. Haꞌe gui mavaꞌe rã rei oo py oike ta vaꞌe pejuka ꞌrã. Huvixa reve ae
ꞌrã peiko oẽ ovy jave, haꞌe gui oike ouvy jave voi — heꞌi.
8 Haꞌe ramo levita haꞌe Judá pygua kuery haꞌe javi ma sacerdote Joiada
 

ojapo ukaague rami ikuai. Haꞌe rami vy peteĩ-teĩ ogueraa guexevegua

avakue, sábado ára py oike haꞌe oẽ ta vaꞌe kuery, mbaꞌeta sacerdote
Joiada nomondoukai ombaꞌeapoaty gui. 9 Haꞌe ramo cem ikuai vaꞌe-vaꞌe
 

ruvixa kuery pe sacerdote Joiada omboaxa huvixa Davi mbaꞌekue huꞌy

guaxu, huꞌy jokoa haꞌe imoꞌãa tuvixa vaꞌe, Senhor pegua opy omoĩ porã
mbyre. 10 Haꞌe gui heta vaꞌe kuery haꞌe javi ma peteĩ-teĩ opo py tembiporu
 

oguereko vaꞌe reve haꞌe omoĩ huvixa ro yke jovaive re haꞌe altar hiꞌaĩa
peve, huvixa ombojere vy oarõ okuapy aguã.
11 Haꞌe gui mae ma oguenoẽ heruvy huvixa raꞌykue. Inhakã re coroa
 

omoĩ vy ixupe omeꞌẽ kuaxia para Nhanderuete ayvu oĩa. Haꞌe rami vy
omoĩ okuapy nguvixarã. Inhakã rupi Joiada haꞌe taꞌy kuery azeite oikyty
reve ojapukai okuapy:
— Toiko riae nhanderuvixa!

2 Reis 11.13‑16
12  Haꞌe
gui heta vaꞌe kuery onha-onhaa rupi huvixa pe oporai okuapya
Atalia oendu vy haꞌe kuerya py ou Senhor pegua opy. 13 Haꞌe vy omaꞌẽ
 

rã huvixa hiꞌaĩ ma oikeaty py oo yta yvýry. Huvixa renonde ikuai avi

harõa kuery ruvixa haꞌe mimby guaxu monheꞌẽa kuery. Heta vaꞌe kuery
haꞌe javi oguerovyꞌa okuapy, mimby guaxu omonheꞌẽ guive. Oporaei
vaꞌety kuery voi ombaꞌepu reve ogueroporaei okuapy. Haꞌe ramo Atalia
oao omondoro reve ojapukai:
2 Crônicas 23​, ​24 782

— Xerovaigua raꞌe! Xerovaigua raꞌe! — heꞌi.

14 Haꞌe ramo sacerdote Joiada xondaro ruvixa kuery oka katy ogueru
 

vy aipoeꞌi haꞌe kuery pe:

— Kunha vaꞌe penoẽ ke heravy hyxy okuapy vaꞌe kuery mbyte rupi.
Amongue hupive oo ta ramo pejuka ꞌrã kyxe py — heꞌi. Mbaꞌeta sacerdote
ae “Pejuka eme Senhor pegua opy” heꞌiague rami. 15 Haꞌe ramo kunha
 

vaꞌe ojopy okuapy vy kavaju rape oĩ vaꞌe rupi ogueraa huvixa ro peve.
Haꞌe py mae ma ojuka.

2 Reis 11.17‑21
16  Haꞌe gui ma Joiada ojapo Senhor pe ete haꞌe kuery ikuai aguã
regua, haꞌe ae haꞌe heta vaꞌe kuery haꞌe javi reve. 17 Haꞌe ramo heta vaꞌe
 

kuery oyvy haꞌe javi gui ou vaꞌekue ma Baal pegua oo py oike okuapy vy
oitypa. Ixupegua altar ikuai vaꞌekue omopẽmba okuapy, taꞌangaa ikuai
vaꞌe guive. Baal pegua sacerdote Matã voi ojuka altar yvyꞌiry. 18 Haꞌe gui
 

sacerdote regua levita ikuai vaꞌe po py Joiada omboaxa Senhor pegua

oo re opena haꞌe opy rupi haꞌe kuery ombaꞌeapo aguã Davi omoĩague
rami, haꞌe gui Senhor pe mbaꞌemo oapy reve omeꞌẽ aguã, Moisés kuaxia
re lei oĩa rami vy, ovyꞌa haꞌe oporaei reve, Davi oejaague rami vy. 19 Omoĩ
 

avi Senhor pegua oo rokẽ rarõarã kuery, haꞌeveꞌỹa oĩa vaꞌe regua peteĩve
oike eꞌỹ aguã. 20 Joiada ogueraa xondaro kuery cem ikuai vaꞌe-vaꞌe ruvixa
 

kuery, yvatekueve, guetarã kuery re opena vaꞌe, haꞌe haꞌe vaꞌe yvy regua
kuery haꞌe javi. Haꞌe rami vy haꞌe vaꞌe kuery reve Senhor pegua oo
gui ogueraa avi huvixave. Okẽ yvyꞌã katy oĩ vaꞌe rupi ogueroaxa heravy
huvixa ro katy ojeꞌoi vy. Haꞌe py ma omboguapy imoiny tenda openaaty
áry. 21 Haꞌe vaꞌe yvy regua kuery ovyꞌa pavẽ okuapy. Tetã pygua kuery voi
 

ikuai porãꞌi, Atalia kyxe py ojukaa rire.

2 Reis 12.1‑16

24   Joás
ma sete maꞌetỹꞌi oguereko jave py oĩ ypyꞌi huvixa. Haꞌe gui
1

quarenta maꞌetỹ re opena Jerusalém py. 2 Ixy ma Berseba pygua

 

Zíbia. Joás ma haꞌevea ramigua ojapo oikovy Senhor renonde rupi,

sacerdote Joiada oĩa pukukue re. 3 Taꞌyxyrã Joiada ojou mokoĩ kunha.
 

Haꞌe rami vy taꞌy haꞌe tajy kuery ikuai.

4 Haꞌe vaꞌe rire ma Joás onhembopyꞌa Senhor pegua oo omoatyrõ uka
 

aguã re. 5 Haꞌe rami vy sacerdote haꞌe levita kuery omboatypa vy aipoeꞌi
 

haꞌe kuery pe:

— Tapeo Judá yvy re tetã ikuai vaꞌe rupi. Haꞌe vy pemonoꞌõ peráta
Israel kuery haꞌe javi gui, maꞌetỹa nhavõ haꞌe kuery omeꞌẽ vaꞌerã,
Penderuete pegua oo pemoatyrõmba aguã. Pejapo pojavaveꞌi ke haꞌe
nunga — heꞌi. Haꞌe rami teĩ levita kuery ma nonheaꞌãi okuapy haꞌe rami
aguã.
 783 2 Crônicas 24

6  Haꞌe ramo huvixa oenoĩ uka sacerdote yvateve vaꞌe Joiada. Haꞌe vy
oporandu ixupe:
— Mbaꞌe re tu neremondoukai ri levita kuery Judá haꞌe Jerusalém
pygua kuery peráta omeꞌẽ ꞌrã vaꞌekue ogueru aguã? Haꞌe nunga Israel
kuery haꞌe javi pe Senhor rembiguai Moisés omeꞌẽ uka rakaꞌe, oo ijayvu
oĩaty omoatyrõa aguã — heꞌi. 7 Mbaꞌeta Atalia haꞌe ipiꞌa kuery heko vaia
 

rupi vy ombovaipa rei vaꞌekue Nhanderuete pegua oo. Mbaꞌemo Senhor

pegua opy rupigua ikyꞌa eꞌỹ vaꞌerã oĩ vaꞌekue oiporupa Baal kuery pe
ikuaia rupi rive.
8 Haꞌe nunga rupi huvixa ijayvua rami vy haꞌe kuery ojapo okuapy
 

peráta ryrurã. Haꞌe vaꞌe ma omoĩ oka py, Senhor pegua oo rokẽ
rexeiꞌi. 9 Haꞌe rami vy Judá yvy haꞌe Jerusalém tetã rupi ijayvu Senhor
 

pe ogueru aguã peráta hembiguai Moisés ogueru rukaague rami vy,

Israel kuery tekoa eꞌỹa rupi ikuai jave omeꞌẽ uka vaꞌekue. 10 Haꞌe ramo
 

yvatekueve haꞌe heta vaꞌe kuery haꞌe javi ovyꞌa reve ogueru okuapy
peráta omeꞌẽ vaꞌerã. Hyru py ae omoĩ, oo omoatyrõmbaa peve. 11 Peráta  

ryru levita kuery ogueraa ꞌrã opena vaꞌerã kuery huvixa omoĩ vaꞌekue
ikuaia py. Haꞌe gui heta peráta oĩ maa haꞌe kuery oexa ramo ou ju ꞌrã
huvixa rembiguai kuaxia para re opena vaꞌety haꞌe sacerdote yvateve vaꞌe
oĩa py. Haꞌe kuery ju hyru gui peráta oguenoẽmba vy hyru omoĩ ju ꞌrã
henda py ae. Koꞌẽ nhavõ haꞌe rami ojapo vy peráta omonoꞌõ reta okuapy
oata aguã rami rei eꞌỹ. 12 Haꞌe vaꞌe haꞌe javi ma huvixa haꞌe Joiada
 

omeꞌẽmba Senhor pegua oo moatyrõa kuery re opena vaꞌe kuery po py.

Opaga avi ita re ombaꞌeapo vaꞌe haꞌe oo apoarã kuery Senhor pegua oo
omoatyrõmba aguã. Ojou avi ferro haꞌe overa vaꞌe re ombaꞌeapo vaꞌerã,
Senhor pegua oo omoatyrõmba aguã. 13 Haꞌe ramo ombaꞌeapo vaꞌerã
 

omoĩ mbyre ombaꞌeapo okuapy vy omoatyrõ porã heravy. Haꞌe rami

vy Nhanderuete pegua oo haꞌekueꞌi rami ae ju ojapo, omoꞌã ratãmbave
guive. 14 Haꞌe nunga ojapopa ma vy huvixa haꞌe Joiada pe ogueru okuapy
 

peráta rembyrekue. Haꞌe vaꞌekue gui ma ojapo uka mbaꞌemo Senhor

pegua opy haꞌe ombojeroviaa rupi oiporu pyrã. Ouro haꞌe prata gui ojapo
mbaꞌemo oapyaty rupi oiporu vaꞌerã, hyꞌaꞌi haꞌe tembiporu haꞌe javi. Haꞌe
ramo Joiada oĩa pukukue re ma Senhor pegua opy mbaꞌemo oapy reve
omeꞌẽa jepi ꞌrã.
15 Haꞌe gui ma Joiada tujaꞌi, haꞌe hiꞌára reta ma vy omano. Cento e
 

trinta maꞌetỹ ma oguereko reve omano. 16 Haꞌe ramo tetã Davi rekoague
 

py onhono porãa huvixa kuery rupa yvýry, Nhanderuete pe haꞌe

ixupegua oo re vy ojapo porã rire Israel re.

Huvixa aipoeꞌiague rami vy Zacarias ojukaa okuapyague

17 Joiadaomano ma rire ou okuapy Judá regua yvatekueve. Guenapyꞌã
re ikuai huvixa Joás renonde py. Haꞌe kuery ijayvu rã huvixa oendu.
2 Crônicas 24​, ​25 784

18  Haꞌekuery oejapa ma okuapy Senhor guamoĩ kuery Ruete pegua oo.

Haꞌe rami vy taꞌangaarã yvyra omopuꞌã mbyre pe rive ikuai, taꞌangaa
mboae pe guive. Haꞌe kuery káuxa ae Judá haꞌe Jerusalém re ou poxya.
19 Haꞌe rami teĩ haꞌe kuerya py Senhor omondouka profeta kuery ojeupe
 

ju ogueru aguã teĩ. Haꞌe ramo haꞌe kuery rovai profeta kuery ijayvu rã
noendu potai okuapy.
20 Haꞌe gui Nhanderuete Nheꞌẽ ou sacerdote Joiada raꞌykue Zacarias re.
 

Haꞌe ramo heta vaꞌe kuery renonde py opuꞌã hoꞌamy vy aipoeꞌi haꞌe kuery
pe:
— Po rami Nhanderuete ijayvu: “Mbaꞌe re tu Senhor ojapo uka
vaꞌekue rupi eꞌỹ pendekuai? Mbaꞌeta napendekuai porãi ꞌrã. Senhor
pejapa ramo haꞌe voi pendereja ꞌrã”, heꞌi.
21 Haꞌe ramo Zacarias rovai haꞌe kuery jogueroayvu vy ojapipa ita py.
 

Huvixa aipoeꞌia rami ojuka, Senhor pegua oo roka py ae. 22 Haꞌe rami py
 

huvixa Joás naꞌimaꞌenduꞌai Zacarias ru Joiada ixupe ojapo porãague re.

Haꞌe rami ꞌrãgue py ojuka uka taꞌykue. Haꞌe vaꞌe omano ta ma oupy vy
aipoeꞌi:
— Rejapo vaꞌe Senhor oexa vy nembopaga ꞌrã — heꞌi.

Nhanderuete Joás ombopagaague

23  Haꞌe
vaꞌe maꞌetỹa pyve ou Síria pygua xondaro kuery Joás rovai
opuꞌã okuapy aguã. Haꞌe rami vy Judá haꞌe Jerusalém peve ovaẽ vy heta
vaꞌe kuery yvatekueve ojukapa. Imbaꞌe rei-reikue ma Damasco pygua
huvixa pe omondoukapa. 24 Síria guigua xondaro kuery mbovyꞌi ete ou
 

teĩ Senhor ombopoꞌaka Judá regua xondaro kuery heta raxa ikuai vaꞌe
re, guamoĩ kuery ruete oejapa rire. Nhanderuete huvixa Joás ombopaga
aguã ae Síria pygua kuery ombou.

2 Reis 12.20,21
25  Joás
oĩa gui Síria pygua kuery ojepeꞌapa vy oeja omano raiꞌi vaꞌe.
Haꞌe ramo hovai hembiguai kuery jogueroayvu. Haꞌe rami vy hupa pyve
ojuka, sacerdote Joiada raꞌy kuery ruguy omoẽague re. 26 Haꞌe ramo
 

onhono porãa tetã Davi rekoague py teĩ yma guare huvixa kuery rupa
yvýry eꞌỹ guive. Hovai jogueroayvu vaꞌekue ma po rami: Amom pygua
Simeate piꞌa Zabade haꞌe Moabe pygua Sinrite piꞌa Jeozabade. 27 Haꞌe gui
 

taꞌy kuery rekokue, hovai ijayvu jepiague, haꞌe Nhanderuete pegua oo

omoatyrõague, haꞌe nunga haꞌe javi ma ipara oiny huvixa kuery rekokue
oĩa re. Haꞌe gui taꞌy Amazias ju oĩ nguu rekovia.

2 Reis 14.1‑6

25   Amaziasma vinte e cinco maꞌetỹ oguereko huvixa oĩ ypyꞌi jave

1

py. Haꞌe vy vinte e nove maꞌetỹ re opena Jerusalém py. Ixy ma

 785 2 Crônicas 25

Jeoadã, Jerusalém pygua ae. 2 Senhor renonde rupi haꞌevea rami oiko
 

vaꞌeri opyꞌa haꞌe javi py eꞌỹ guive. 3 Opoꞌakaa re oĩ atã ma rire ojuka
 

ukapa guembiguai kuery tuu jukaare. 4 Haꞌe rã ijukaare raꞌy kuery ma

 

haꞌe ndojuka ukai. Haꞌe rami ꞌrãgue py Moisés kuaxia re omboparaague

rami oiko, mbaꞌeta Senhor ojapo uka vy aipoeꞌi: “Tuu kuery ma
ndojukaai ꞌrã taꞌy kuery ojapo vaiague re, neĩ taꞌy kuery ndojukaai ꞌrã
tuu kuery ojapo vaiague re. Peteĩ-teĩ ojukaa ꞌrã haꞌe ae ojejavyague re”,
heꞌiague rami.

2 Reis 14.7
5  Haꞌe gui Amazias omboatypa Judá kuery haꞌe javi. Haꞌe vy peteĩ-teĩ
ro pygua ikuai vaꞌe omoĩ xondarorã, omoĩ avi mil ikuai vaꞌe re haꞌe cem
ikuai vaꞌe re opena vaꞌerã. Judá haꞌe Benjamim regua haꞌe javi omoĩ haꞌe
rami aguã. Haꞌe vy vinte maꞌetỹ vaꞌe guive tujakue peve oipapa vy oikuaa
trezentos mil ikuaia oiporavo pyre joe opuꞌãa py huꞌy guaxu haꞌe huꞌy
jokoa tuvixa vaꞌe ogueraa vaꞌe meme. 6 Haꞌe gui Israel kuery vaꞌe regua
 

ojoguave ju cem mil avakue ipyꞌa guaxukueve, três mil e trezentos quilos
prata guigua re.
7 Haꞌe rami teĩ oĩa py ou peteĩ ava Nhanderuete remimboꞌe. Haꞌe vy
 

aipoeꞌi ixupe:
— Xeruvixa, eraa eme Israel regua xondaro kuery. Mbaꞌeta Israel haꞌe
Efraim kuery reveꞌỹ Senhor oiko. 8 Haꞌe nunga rupi tereo tema nhande
 

kuery reve anho. Haꞌe rami vy joe pepuꞌã ramo ndepoꞌaka ꞌrã. Haꞌe rami
eꞌỹ ri ramo Nhanderuete ojapo ꞌrã nhanderovaigua kuery renonde reꞌa
aguã rami, mbaꞌeta Nhanderuete ma nhopytyvõ haꞌe joity aguã ipoꞌaka
vaꞌe — heꞌi.
9 Haꞌe ramo Nhanderuete remimboꞌe pe Amazias oporandu:
 

— Haꞌe rami avi mbaꞌexa tu haꞌvy ajapo ꞌrã três mil e trezentos quilos
prata guigua ajou ju aguã, haꞌe vaꞌe re Israel regua xondaro kuery ajogua
rire?
Nhanderuete remimboꞌe ombovai:
— Haꞌe vaꞌekue gui Senhor hetave oguereko ndevy omeꞌẽ vaꞌerã
— heꞌi.
10 Haꞌe ramo ojeupegua kuery ae gui huvixa Amazias ombojaꞌopa
 

xondaro kuery Efraim gui ou vaꞌekue, ngoo katy ju ojevypa aguã. Haꞌe
ramo haꞌe kuery ivai ete okuapy Judá kuery rovai. Ipoxy reve ojevypa ju
ngoo katy.
11 Haꞌe gui ma Amazias ipyꞌa guaxu reve ogueraa ojeupegua kuery ae.
 

Haꞌe rami vy ojeꞌoi Yvyugua Juky ꞌea vaꞌe katy. Haꞌe py ma dez mil ojuka
Seir ramymino kuery vaꞌe regua. 12 Haꞌe rami vy Judá kuery ma dez mil
 

ju ojuka eꞌỹ re ojopy vy ogueraapa peteĩ itaova yvatevea py. Haꞌe vaꞌe gui
ma omombopa ramo omanomba huꞌũmba vy. 13 Haꞌe rami teĩ xondaro
 
2 Crônicas 25 786

kuery Amazias ngupive joe opuꞌãa katy ojeꞌoi eꞌỹ aguã omondoukapa ju
vaꞌekue ma ombovaipa Judá re tetã ikuai vaꞌe Samaria guive Bete-Horom
peve. Haꞌe rami vy três mil ojuka okuapy haꞌe pygua kuery, haꞌe imbaꞌe
rei-reikue ma ogueraapa.

Amazias mbaꞌemo raꞌangaa pe oikoa re

Nhanderuete omongeta ukaague
14  Haꞌegui Edom pygua kuery ojukaague gui Amazias ojevy vy ogueru
Seir ramymino kuery ruete raꞌangaa oguereko vaꞌekue. Haꞌe rami vy
nguueterã ae rive omopuꞌã imoꞌamy. Haꞌe vaꞌe omboetea rupi oapy imoiny
heakuã porã vaꞌe. 15 Haꞌe ramo Amazias rovai Senhor poxya hendy rã
 

oĩa py ombou peteĩ profeta ixupe oporandu aguã:

— Mbaꞌe re tu remboete reikovy taꞌangaa, ndepo gui ojeupegua kuery
ndogueraa jepei vaꞌekue ri? — heꞌi.
16 Haꞌe ramo profeta ixupe ijayvu teri reve huvixa ombovai:
 

— Xapyꞌa rei tu ndee huvixa mongetaarã renhemoĩ? Epytuꞌu ma taꞌvy.

Mbaꞌe re tu rejapo rojuka aguã rami? — heꞌi.
Haꞌe ramo profeta opytuꞌu vaꞌeri aipoeꞌi nho ju:
— Haꞌe rami ete reiko ramo xee aikuaa Nhanderuete nemomba taa, xee
romongeta teĩ nerendui rire — heꞌi.

2 Reis 14.8‑14
17 Judá pygua huvixa Amazias ma amboae rami onhemongeta uka rire
omondouka ayvu mombeꞌuarã Israel pygua huvixa Jeoacaz raꞌy Jeoás pe,
Jeú ramymino vaꞌe pe. Haꞌe vy aipoeꞌi uka:
— Peju, jajogueroꞌa.
18 Haꞌe rami teĩ Israel pygua huvixa Jeoás ombovai Judá pygua huvixa
 

Amazias:
— Líbano yvy re ma je peteĩ juu rakuaendy hiꞌaĩ vaꞌe aipoeꞌi uka yary
haꞌe py hiꞌaĩ avi vaꞌe pe: “Emeꞌẽ na nderajy xeraꞌy raꞌyxyrã”, heꞌi. Haꞌe
rami teĩ mymba Líbano yvy re ikuai vaꞌe opyrõmba rive juu rakuaendy
re. l 19 Haꞌe gui ndee ma “Edom pygua kuery ma xee ajukapa” ꞌre vy
 

nekuraxõ re oĩ renhemboyvate reixea haꞌe rejejou porã rivea. Aỹ ndero py

ae repyta ꞌrãgue. Mbaꞌe re tu rejeity ukaxe ri mbaꞌemo vai py, Judá pygua
kuery reve? — heꞌi uka.
20 Haꞌe rami teĩ Judá pygua huvixa Amazias noendu potai. Mbaꞌeta
 

haꞌe rami aguã ma Nhanderuete gui ae ou, hovaigua kuery po py

omboaxa aguã, Edom pygua kuery ruete raꞌangaa pe oiko ramo. 21 Haꞌe  

ramo Judá pygua huvixa Amazias oo nho Judá regua Bete-Semes tekoa

l
 25.18 “Juu rakua endy” heꞌia ma huvixa Amazias ombojaru reia rupi ijayvu vy, haꞌe rã
“Yary hiꞌaĩ vaꞌe” heꞌia ma ojee ae ijayvu vy.
 787 2 Crônicas 25​, ​26

py, Israel pygua huvixa Jeoás reve joe opuꞌã aguã. 22 Haꞌe gui ma Israel
 

kuery renonde py Judá pygua kuery oitypaa. Haꞌe vy peteĩ-teĩ onhamba

ngoo katy. 23 Bete-Semes py ae Israel pygua huvixa Jeoás omboꞌa Judá
 

pygua huvixa Joás raꞌy Amazias, Jeoacaz ramymino vaꞌe. Haꞌe rami
vy Jerusalém re ogueraa vy oity tetã kora Efraim guive ojerea katyꞌi
okẽ hiꞌaĩague peve, cento e oitenta metros vaꞌekue haꞌe javi. 24 Tetã gui  

oipeꞌapa avi ouro, prata haꞌe mbaꞌemo ryru Senhor ropy Obede-Edom
openaague, haꞌe huvixa ro py mbaꞌemo omoĩ porã mbyre haꞌe javi.
Ogueraa avi avakue mbaꞌemo re omboekovia vaꞌerã. Haꞌe gui ma Samaria
tetã katy ju ojevy.

2 Reis 14.17‑20
25  Jeoacaz
raꞌy Jeoás Israel pygua huvixa vaꞌe omano rire Joás raꞌy
Amazias Judá pygua huvixa oikove ranhe quinze maꞌetỹ re. 26 Haꞌe gui  

oĩve rei tema Amazias rekokue regua. Haꞌe rami avi mbaꞌemo ojapo
vaꞌekue jypy guive opaa peve noĩ ꞌrã teve kuaxia Judá haꞌe Israel pygua
huvixa kuery rekokue oĩa re? 27 Amazias ma Senhor pe oikoa gui ojepeꞌa
 

ramo hovai jogueroayvua Jerusalém py. Haꞌe ramo Laquis katy onha teĩ
hakykue omondoukaa avakue. Haꞌe ramo Laquis py ae ojuka. 28 Haꞌe rami  

vy kavaju áry ogueru vy Jerusalém py ae onhono porãa, tuu kuery rupa

yvýry tetã Davi rekoague py.

2 Reis 14.21,22; 15.1‑7

26   Haꞌe
gui ma Judá kuery haꞌe javi oiporavo Uzias dezesseis
1

maꞌetỹ oguereko vaꞌe. Haꞌe rami vy nguvixarã omoĩ okuapy

nguu Amazias rekovia. m 2 Haꞌe vaꞌe ma ojapo Elate tetã, omoatyrõ avi
 

Judá yvy haꞌe javi rupi, tuu huvixa guamoĩ kueryague rami ndoikoveveiꞌi
ma rire. 3 Uzias ma dezesseis maꞌetỹ oguereko huvixa oĩ ypyꞌi jave py.
 

Haꞌe gui cinqüenta e dois maꞌetỹ re opena Jerusalém py. Ixy ma Jecolias,
Jerusalém pygua ae. 4 Haꞌevea ramigua ojapo oikovy Senhor renonde
 

rupi, nguu Amazias ojapoague rami meme. 5 Haꞌe rami vy ojee omoĩ
 

Nhanderuete oeka aguã. Imongetaaty Zacarias Nhanderuete guigua

oexaa py hiꞌarandu vaꞌe oikoa pukukue re haꞌe rami oiko. Senhor oekaa
ja ma omoingo porã.
6 Haꞌe gui ma filisteu kuery rovai opuꞌã aguã oo vy ombovaipa Gate
 

tetã kora, Jabné haꞌe Asdode py guive. Haꞌe gui Asdode katyꞌi rupi
ojapove ju tetã, filisteu kuery yvy haꞌe javi rupi guive. 7 Nhanderuete
 

oipytyvõ filisteu kuery rovai opuꞌãa py, Arábia regua Gur-Baal pygua
kuery rovai, meunita kuery rovai guive. 8 Uzias ipoꞌakapa rã Egito py
 

nhavaẽaꞌi peve imaꞌenduꞌa porãa hexe. Haꞌe ramo ixupe Amom pygua

 26.1 Uzias rery mboae ma Azarias rakaꞌe (2 Reis 14.21‑22, 15.1‑7).

m
2 Crônicas 26 788

kuery voi omeꞌẽ ꞌrã mbaꞌemo. 9 Jerusalém tetã py Uzias ojapo reta torre:
 

Okẽ Ojerea ꞌepy vaꞌe py, Okẽ Yvyugua haꞌe Okẽ Hakua ꞌepy vaꞌe py ojapo,
haꞌe vy omombaraetepa. 10 Tekoa eꞌỹa rupi guive ojapo torre, yguarã ojoꞌo
 

reta guive hymba kuery heta ramo, yvyugua haꞌe nhuũndya rupi. Mbaꞌety
rupigua oguerovyꞌa vaꞌe vy guembiguai kuery oguereko mbaꞌety rupi
ombaꞌeapo vaꞌe, uva ty rupi, yvyty ikuai vaꞌe rupi, haꞌe mbaꞌety porãa
rupi. 11 Uzias rembiguai regua ikuai avi xondaro kuery tembiporu oiporu
 

kuaa ete vaꞌe. Haꞌe kuery ma joe opuꞌã aguã katy hyxy ꞌrã jogueravy.
Haꞌe kuery rery ma kuaxia re opena vaꞌety Jeiel omboparapa imoiny,
huvixa Maaséias reve, huvixa rembiguai yvateve vaꞌe Hananias openaa
rupi. 12 Haꞌe gui hetarã kuery akã ikuai vaꞌe rery oĩ vaꞌekue ma dois mil
 

e seiscentos, avakue ipyꞌa guaxukueve meme. 13 Hembiguai xondaro

 

kuery ma trezentos e sete mil e quinhentos ikuai. Haꞌe vaꞌe kuery

ma ombaraetea rupi opuꞌã ꞌrã okuapy joe, hovaigua kuery gui huvixa
oipytyvõ vaꞌe. 14 Xondaro kuery haꞌe javi rembiporurã Uzias ojapo uka
 

huꞌy jokoa, huꞌy guaxu, akã regua, pexo regua, guyrapa haꞌe ita momboa.
15 Jerusalém py ma mbaꞌemo tuvixa vaꞌe momboarã ojapo uka avi avakue
 

ojapo kuaa vaꞌe pe. Haꞌe vaꞌe ma torre haꞌe kora ojerea áry omoĩ ꞌrã huꞌy
haꞌe ita tuvixakueve omombo aguã. Hexe imaꞌenduꞌaa mombyrya rupi
peve, opa mbaꞌe py Senhor omombaraete ramo.

2 Reis 15.5‑7
16  Haꞌe
gui Uzias ipoꞌaka ete ma vy opyꞌa py onhemboyvate rei, okanhy
aguã rami oiko peve. Haꞌe vy opa marã rei ojejavy Senhor nguuete
rovai. Haꞌe rami vy ixupegua opy oike altar oĩ vaꞌe áry heakuã porã
vaꞌe oapy aguã. 17 Hakykue sacerdote Azarias oike avi Senhor pegua
 

sacerdote kuery oitenta ipyꞌa guaxukueve ikuai vaꞌe reve. 18 Haꞌe vy

 

huvixa Uzias reve nhombovake okuapy. Haꞌe vy aipoeꞌi okuapy ixupe:

— Ndee huvixa Uzias pe ma ndaꞌevei Senhor renonde py heakuã porã
vaꞌe reapy aguã, sacerdote kuery Arão ramymino ikuai vaꞌe pe anho, haꞌe
rami aguã rami omoĩa rire. Eẽ ke henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe gui, mbaꞌeta rejejavy
ma. Senhor Nhanderuete nanemboete ukavei ma ꞌrã — heꞌi okuapy.
19 Haꞌe ramo Uzias ivai vaipa, opo py heakuã porã vaꞌe ryru oguereko
 

reve. Sacerdote kuery pe ivai ramove hova mbyte re ojekuaa lepra

haꞌe kuery haꞌe javi oexaa py, Senhor pegua opy altar heakuã porã
vaꞌe oapyaty yvýry hiꞌaĩa pyve. 20 Sacerdote yvateve vaꞌe Azarias haꞌe
 

sacerdote kuery mboae hexe omaꞌẽ vy oexa okuapy lepra hova re oĩ raꞌea.
Haꞌe ramo ogueraa pojava oka katy. Haꞌe ae ma voi guive oẽ pojava ovy,
Senhor omoingo axy rire. 21 Haꞌe rami py huvixa Uzias ma omanoa ára
 

peve lepra revegua oiko. Lepra revegua vy peteĩ oo haꞌe aeꞌi oĩ aguã ojapo
pyre py oiko, Senhor pegua opy gui omoxẽ rire. Haꞌe gui taꞌy Jotão ju
opena oikovy huvixa ro re. Oyvy re ikuai vaꞌe re oikuaa pota avi oikovy.
 789 2 Crônicas 26​–​28

22  Haꞌegui oĩve rei tema Uzias rekokue regua. Haꞌe rami avi mbaꞌemo
ojapo vaꞌekue jypy guive opaa peve noĩ ꞌrã teve kuaxia Amom raꞌy
profeta Isaías ombopara vaꞌekue re? 23 Haꞌe rire Uzias opytuꞌu ma
 

guamoĩ kueryague rami. Haꞌe ramo tamoĩ kuery onhono porãague rami
avi onhono porãa peteĩ yvy yvyra ruparã huvixa kuery oguereko katu
vaꞌekue py, ixupe “Lepra revegua vaꞌekue” heꞌi okuapy vy. Haꞌe gui ma
taꞌy Jotão ju oĩ nguu rekovia.

2 Reis 15.32‑38

27   Jotão
ma vinte e cinco maꞌetỹ oguereko jave py oĩ ypyꞌi
1

huvixarã. Haꞌe vy dezesseis maꞌetỹ re opena Jerusalém py. Ixy

ma Jerusa, Zadoque rajy. 2 Haꞌe ma haꞌevea rami oiko Senhor renonde
 

rupi, nguu Uzias oikoague rami ae ju. Haꞌe rami avi ndoikei guive
Senhor pegua opy. Haꞌe rã heta vaꞌe kuery ma mbaꞌemo vai rupi tema
ikuai. 3 Jotão ojapo uka Senhor pegua oo rokẽ yvate rupi guarã, haꞌe
 

tetã kora Ofel ꞌepy vaꞌe áry rupi heta avi ojapo mbaꞌemo. 4 Judá re yvyty
 

ikuai vaꞌe rupi ojapo avi tetã, haꞌe kaꞌaguy rupi ma oo ikorapa vaꞌe haꞌe
torre ojapo. 5 Haꞌe gui ma Amom kuery ruvixa rovai re opuꞌã vy ipoꞌaka
 

haꞌe kuery re. Haꞌe ramo haꞌe vaꞌe maꞌetỹ re ma ixupe Amom kuery omeꞌẽ
três mil e trezentos quilos prata guigua, haꞌe dez mil voxa trigo haꞌe
cevada. Haꞌe ramigua ma Amom kuery mokoĩ maꞌetỹ, haꞌe gui mboapy
maꞌetỹa peve omeꞌẽ okuapy ixupe. 6 Jotão ipoꞌakave tema ovy, Senhor
 

nguu ete oipotaa rami oiko vaꞌe vy.

7 Haꞌe gui oĩve rei tema Jotão rekokue regua. Haꞌe rami avi joe
 

opuꞌãague haꞌe mbaꞌemo ojapo vaꞌekue haꞌe javi noĩ ꞌrã teve kuaxia Israel
haꞌe Judá pygua huvixa kuery rekokue oĩa re? 8 Vinte e cinco maꞌetỹ
 

oguereko jave py oĩ ypyꞌi huvixarã. Haꞌe vy dezesseis maꞌetỹ re opena

Jerusalém py. 9 Haꞌe rire Jotão ndoikoveveiꞌi ma guamoĩ kueryague rami.
 

Haꞌe ramo onhono porãa tetã Davi rekoague py. Haꞌe ramo taꞌy Acaz ju oĩ
nguu rekovia.

2 Reis 16.1‑4

28   Acaz
oĩ ypyꞌi jave ma vinte maꞌetỹ ramoꞌi oguereko. Haꞌe gui
1

dezesseis maꞌetỹ re opena Jerusalém py. Haꞌe ma haꞌeveꞌỹa

ramigua ojapo oikovy Senhor nguuete renonde rupi, guamoĩ Davi
rami eꞌỹ. 2 Israel pygua huvixa kuery reko rami oiko, haꞌe Baal kuery
 

raꞌangaarã ojapo mbaꞌemo ryku gui. 3 Yvyugua Hinom raꞌy rekoague py

 

oapy avi heakuã porã vaꞌe, guaꞌy kuery aeꞌi guive oapy, amboae regua
kuery Israel kuery renonde gui Senhor oipeꞌapa vaꞌekue opa marã
rei ikuaiague rami ae. 4 Ombojeroviaaty yvyꞌã rupi ikuai vaꞌe py voi
 

mbaꞌemo omeꞌẽ oikovy, heakuã porã vaꞌe oapy avi yvyꞌã rupi, yvyra
rogue ana ikuai vaꞌe guýry rupi guive. 5 Haꞌe nunga rupi Senhor tuuete
 
2 Crônicas 28 790

omboaxa Síria pygua huvixa po py. Haꞌe vaꞌe kuery ma hexe ipoꞌaka vy
ixupegua kuery reve ogueraa Damasco tetã katy escravo-rã. Omboaxa
avi Israel kuery ruvixa po py. Haꞌe vaꞌe ju ipoꞌaka vy omoingo axy raxa.
6 Haꞌe rami vy peteĩ ára pyve Remalias raꞌy Peca ojuka cento e vinte mil
 

avakue Judá regua imbaraetekueve, Senhor guamoĩ kuery ruete gui

hexarai rire. 7 Haꞌe gui ma peteĩ ava Efraim regua ipyꞌa guaxuve vaꞌe Zicri
 

hery vaꞌe ojuka huvixa raꞌy Maaséias. Ojuka avi huvixa ro re opena vaꞌety
yvateve vaꞌe Azricão, huvixa irũ Elcana guive.
8 Haꞌe gui Israel ramymino kuery ju Judá gui ogueraa duzentos mil
 

kunhague, ipiꞌa haꞌe imemby kuery, haꞌe kuery reve joegua ikuai vaꞌeri.
Haꞌe rami vy imbaꞌe rei-rei vaꞌekue oipeꞌa reta vy Samaria py ogueraapa.
9 Haꞌe rami teĩ haꞌe py oĩ peteĩ profeta Senhor pegua, Odede hery vaꞌe.
 

Haꞌe vaꞌe ma oẽ ovy xondaro kuery Samaria katy ojevy jogueruvy vaꞌe
ovaexĩ aguã. Haꞌe vy aipoeꞌi haꞌe kuery pe:
— Neꞌexa, Senhor peneramoĩ kuery ruete Judá pygua kuery pe ipoxy
vy omboaxapa pendepo py meme. Haꞌe ramo peẽ kuery pendepoxy reve
pejukapa yva peve oendua aguã rami. 10 Haꞌe rami vy aỹ escravo-rã peru
 

ta Judá haꞌe Jerusalém pygua avakue haꞌe kunhague. Haꞌe nunga py peẽ
voi eꞌỹ teve Senhor Penderuete rovai pendepo kyꞌa? 11 Haꞌe gui aỹ ma
 

pendu ke xeayvua. Pembojevypa ju penderegua kuery escravo-rã peru

vaꞌekue, mbaꞌeta Senhor guigua poxya hendy ma pendeꞌáry — heꞌi.
12 Haꞌe ramo amongue avakue Efraim regua opuꞌã okuapy nhombovake
 

aguã joe opuꞌãague gui ojevy vaꞌe kuery reve. Haꞌe vaꞌe kuery ma Joanã
raꞌy Azarias, Mesilemote raꞌy Berequias, Salum raꞌy Jeizquias haꞌe Hadlai
raꞌy Amasa. 13 Haꞌe vy aipoeꞌi okuapy haꞌe kuery pe:
 

— Peroike eme apy escravo-rã peru vaꞌekue, mbaꞌeta pemboetave ꞌrã

Senhor renonde py jajejavya haꞌe nhandepo kyꞌaa. Nhandepo kyꞌaa
tuvixa ma ramo nhandeꞌáry hendy ma Senhor guigua poxya — heꞌi
okuapy.
14 Haꞌe ramo yvatekueve haꞌe heta vaꞌe kuery haꞌe javi oexaa py
 

xondaro kuery oejapa ojokua reve ogueru vaꞌekue, imbaꞌe rei-rei vaꞌekue
voi. 15 Haꞌe rami vy hery rupi oiporavo okuapy escravo-rã ogueru pyre
 

re opena vaꞌerã. Haꞌe ramo haꞌe kuery opuꞌã vy omonhemondepa ju ipire

rei vaꞌekue-ꞌekue mbaꞌemo ogueru pyre py ae. Omonhemonde, ipy ryrurã
omeꞌẽ, omongarupa, omboyꞌu haꞌe oipoano porãmba. Haꞌe rã kangy gui
ndoguatavei vaꞌe ma mburikaꞌi áry omoĩ vy ogueraa Jericó “Pindoty tetã”
ꞌea vaꞌe py, hexegua kuery ikuaia py. Haꞌe gui ma ojevypa ju Samaria
katy.

Assíria pygua kuery pe Acaz oipytyvõ aguã re ojerureague

16  Haꞌe
vaꞌe jave py ma huvixa Acaz ojerure uka Assíria pygua huvixa
kuery oipytyvõ aguã re. 17 Mbaꞌeta Edom pygua kuery teĩgue ju ou vy
 
 791 2 Crônicas 28​, ​29

Judá kuery re ipoꞌaka ramo, escravo-rã ogueraa guive. 18 Filisteu kuery

 

voi ou vy opuꞌã okuapy tetã yvyꞌãmbe reia rupi, Judá regua kuaray
puku-a katy ikuai vaꞌe re guive. Haꞌe rami vy ipoꞌaka Bete-Semes tetã re,
Aijalom, Gederote, Socó, Timna haꞌe Ginzo haꞌe ijyvýry rupi tekoa ikuai
vaꞌe re. Haꞌe rire haꞌe kuery ju hekoa haꞌe py. 19 Israel pygua huvixa Acaz
 

káuxa ae Senhor omoꞌyvyĩꞌi Judá kuery, huvixa opa marã ikuai aguã
rami ojapoague re. Haꞌe vaꞌe eteve voi ndojejokoi Senhor rovai heko vai
aguã gui.
20 Haꞌe ramo oĩa py ou Assíria pygua huvixa Tiglate-Pileser teĩ oipytyvõ
 

ꞌrãgue py omoĩ vaive. 21 Haꞌe ramo Acaz ma mbaꞌemo porã Senhor

 

pegua oo gui oguenoẽ vy omboaxapa Assíria pygua huvixa po py, ngoo

gui ae, haꞌe yvatekueve ikuai vaꞌe ro gui guive. Haꞌe rami teĩ ae ma
mbaꞌeve py noipytyvõi.

Nhanderuete ramigua rive pe huvixa Acaz oikoague

22  HuvixaAcaz ojexavai jave pyve heko vai raxave Senhor rovai.
23  Haꞌerami vy mbaꞌemo mymba omeꞌẽ tema Damasco pygua kuery ruete
ramigua ikuai vaꞌe pe, hexe haꞌe kuery ipoꞌaka rire. Mbaꞌeta aipoeꞌi:
— Síria pygua huvixa kuery ruete ramigua ma haꞌe kuery oipytyvõ rire
xee voi haꞌe kuery pe ameꞌẽ ta mbaꞌemo anhepytyvõ uka vy — heꞌi. Haꞌe
rami teĩ haꞌe rami oiko vy ojapo haꞌe ae okanhy aguã rami, Israel kuery
haꞌe javi reve. 24 Haꞌe rami vy Acaz oipeꞌapa mbaꞌemo ryru Nhanderuete
 

pegua opy ikuai vaꞌekue. Omboaꞌypa ma vy ombotypa ju Senhor pegua

okẽ ikuai vaꞌe. Haꞌe rami vy ojeupe guarã ojapo altar Jerusalém haꞌe
javi rupi. 25 Judá regua tetã haꞌe javi katyꞌi yvyꞌã ikuai vaꞌe rupi omopuꞌã
 

tuuete raꞌangaa pe heakuã porã vaꞌe oapy atyrã. Haꞌe rami py ombopoxy
Senhor guamoĩ kuery ruete. n

2 Reis 16.19,20
26  Haꞌe
gui oĩve rei tema Acaz rekokue regua. Haꞌe rami avi haꞌe oikoa
jypy guive opaa peve ipara oiny kuaxia Judá haꞌe Israel pygua huvixa
kuery rekokue oĩa re. 27 Haꞌe gui Acaz ndoikoveveiꞌi ma guamoĩ kueryague
 

rami. Haꞌe ramo onhono porãa Jerusalém tetã py, teĩ Israel pygua huvixa
kuery rupa yvýry eꞌỹ guive. Haꞌe gui ma taꞌy Ezequias ju oĩ nguu rekovia.

Ezequias templo oipeꞌa uka juague

29   Ezequias
ma vinte e cinco maꞌetỹ oguereko huvixa oĩ ypyꞌi jave
1

py. Haꞌe vy vinte e nove maꞌetỹ re opena Jerusalém py. Ixy ma

Zacarias rajy Abia. 2 Haꞌe ma haꞌevea rami oiko Senhor renonde rupi,
 

guamoĩ Davi ojapoague haꞌe javi rami.

n
 28.22‑25 2 Reis 16.10‑16
2 Crônicas 29 792

3  Haꞌe
gui jypygua maꞌetỹa haꞌe jypygua jaxya pyve oipeꞌapa ju Senhor
pegua oo rokẽ ikuai vaꞌe, omoatyrõmba guive. 4 Haꞌe rami vy sacerdote
 

haꞌe levita kuery oguerupa vy omboatypa kuaray puku-a katy oka oĩ vaꞌe
py. 5 Haꞌe vy aipoeꞌi haꞌe kuery pe:
 

— Pendu ke xeayvua, levita kuery. Pejekyꞌaꞌo ukapa ke aỹꞌi ma voi,

haꞌe gui peikyꞌaꞌopa avi Senhor peneramoĩ kuery ruete pegua oo.
Henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe gui peipeꞌapa ke mbaꞌemo kyꞌakue oĩ vaꞌe. 6 Mbaꞌeta
 

nhaneramoĩ kuery ma anhetẽ rupi eꞌỹ ikuai vy Senhor Nhanderuete

renonde py haꞌeveꞌỹa ramigua ojapo. Oejapa okuapy vy Senhor pegua
oo oĩa katy gui ngova oguerova vy okupe rive oguerova okuapy. 7 Oka  

rokẽ ombotypa, tataendy ikuai vaꞌe omboguepa, ixupe ndoapyvei guive

heakuã porã vaꞌe, neĩ mymba ma voi nomeꞌẽvei okuapy Israel kuery ruete
pegua henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe rupi. 8 Haꞌe nunga rupi Judá haꞌe Jerusalém
 

pygua kuery áry ou Senhor poxya. Haꞌe vy omboaxapa imongyjearã,

imondyiarã haꞌe ijojai reiarã pe, peẽ kuery penderexa py ae pexaa rami.
9 Haꞌe ramo nhaneramoĩ kuery kyxe py ojukapaa, haꞌe gui nhanderaꞌy
 

kuery, nhanderajy kuery haꞌe nhanderaꞌyxy kuery ju escravo-rã ogueraa

ague py ikuai. 10 Haꞌe nunga rupi aỹ ma xejee amoĩ Senhor Israel kuery
 

ruete reve ajapo aguã peteĩ rami ju nhandekuai aguã, nhandegui oipeꞌa
nho aguã opoxya tata rami nhanembojexavai vaꞌe. 11 Xeraꞌy kuery,
 

penderexarai eme pejapo ꞌrã vaꞌe gui, mbaꞌeta Senhor ae pendeporavo

henonde rupi pendekuai aguã, ixupe pembaꞌeapo haꞌe heakuã porã vaꞌe
peapy aguã — heꞌi.

Levita kuery templo oikyꞌaꞌopa jevyague

12  Haꞌe
ramo levita kuery opuꞌãmba okuapy. Coate ramymino kuery
vaꞌe regua ikuai Amasai raꞌy Maate haꞌe Azarias raꞌy Joel. Merari
ramymino regua ma Abdi raꞌy Quis haꞌe Jealelel raꞌy Azarias. Haꞌe gui
Gérson ramymino regua ma Zima raꞌy Joá haꞌe Joá raꞌy Éden. 13 Elisafã
 

ramymino regua ma Sinri haꞌe Jeuel. Asafe ramymino regua ma Zacarias

haꞌe Matanias. 14 Hemã ramymino regua ma Jeuel haꞌe Simei. Jedutum
 

ramymino regua ma Semaías haꞌe Uziel. 15 Haꞌe kuery ma guyvy kuery

 

omboaty ukapa vy haꞌe kuery ae ranhe ojekyꞌaꞌo ukapa. Haꞌe rire mae
ma ou Senhor pegua oo py ju huvixa aipoeꞌi ukaague rami vy oikyꞌaꞌopa
aguã, Senhor ijayvuague rupi guive. 16 Haꞌe rami vy sacerdote kuery ma
 

Senhor pegua opy rupi oike jogueravy oikyꞌaꞌo aguã. Haꞌe rami vy oka
py, Senhor pegua oka oĩ vaꞌe py oguenoẽmba ikyꞌakue templo ropy rupi
ikuai vaꞌekue. Haꞌe nunga levita kuery oipeꞌapa vy mombyrya py ogueraa,
Cedrom yakã peve. 17 Jypygua jaxy haꞌe ára ypyꞌi py ma omboypy okuapy
 

oikyꞌaꞌo aguã. Haꞌe gui ma oito araa py oikyꞌaꞌo ma Senhor pegua oo

oikeaty peve. Haꞌe gui oito araa jevy py oikyꞌaꞌopa Senhor pegua opy
rupi. Jypygua jaxy haꞌe dezesseis araa py ma oikyꞌaꞌopa ma okuapy.
 793 2 Crônicas 29

18  Haꞌegui mae ma ojeꞌoipa huvixa Ezequias ngoo py oĩa py. Haꞌe vy

aipoeꞌi okuapy:
— Roikyꞌaꞌopa ma Senhor pegua oo, altar mymba rapyaty, tembiporu
ikuai vaꞌe, haꞌe mesa Senhor renonde mbojape omoĩaty vaꞌe, hexegua
tembiporu ikuai vaꞌe haꞌe javi reve. 19 Haꞌe gui mbaꞌemo huvixa Acaz oĩ
 

jave heko vai reia rupi oka katy rive omombo vaꞌekue ma romoatyrõmba
ju, romboaxapa ma guive Senhor peguarã. Haꞌe nunga haꞌe javi ma
Senhor pegua altar renonde py ju ikuai — heꞌi okuapy.

Nhanderuete ombojeroviaa aguã Ezequias omboypy jevyague

20  Haꞌe ramo huvixa Ezequias ma koꞌẽ raiꞌi teri reve ovy vy omboatypa
yvatekueve tetã rupi ikuai vaꞌe. Haꞌe vy ogueraapa Senhor pegua oo
py. 21 Ogueru ruka avi sete vaka raꞌy, sete vexaꞌi, sete vexaꞌi raꞌy haꞌe
 

sete kavara, jejavya regua omeꞌẽ aguã huvixa openaa rupi ikuai vaꞌe
re vy, henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe haꞌe Judá kuery re guive. Haꞌe vaꞌe ma Arão
ramymino kuery sacerdote ikuai vaꞌe pe omeꞌẽ ukapa Senhor pegua
altar áry. 22 Vaka raꞌy ma sacerdote kuery ojukapa ma vy huguykue oupi
 

vy omboayvipa altar áry rupi. Haꞌe gui vexaꞌi haꞌe vexaꞌi raꞌy ikuai vaꞌe
ju ojukapa ma vy huguykue omboayvipa avi altar áry rupi. 23 Haꞌe gui
 

jejavya regua omeꞌẽ vaꞌerã kavara kuery ju ogueru huvixa renonde heta
vaꞌe kuery oexaa py. Haꞌe vaꞌe kuery áry ma omoĩ okuapy opo. 24 Haꞌe
 

rami vy sacerdote kuery ojukapa ma vy huguykue ma jejavya reguarã

omeꞌẽ altar yvyꞌiry rupi onhoẽ vy, Israel kuery haꞌe javi ojejavyague
ojaoꞌi uka aguã, mbaꞌeta huvixa ijayvu rire Israel kuery ojejavyague re
oapy reve omeꞌẽ aguã re.
25 Omoĩ avi levita kuery Senhor pegua opy rupi hyꞌa pu, mbaraka haꞌe
 

ixã reta vaꞌe reve ikuai aguã, Davi ojapo ukaague rami vy, huvixa pegua
profeta kuery Gade haꞌe Natã ijayvuague rami guive. Haꞌe rami aguã ma
Senhor ae ojapo uka profeta kuery pe ijayvu vy. 26 Haꞌe gui ma levita
 

kuery hiꞌaĩ okuapy mbaꞌepu Davi oeja vaꞌekue reve, haꞌe rã sacerdote
kuery ma mimby guaxu reve ikuai.
27 Haꞌe gui mae ma Ezequias ijayvu altar áry mymba oapya aguã re.
 

Haꞌe ramo mymba oapy aguã omboypy ramove omboypy avi Senhor
pe oporaei okuapy aguã mimby guaxu omonheꞌẽ reve, mbaꞌepu Israel
pygua huvixa Davi oeja vaꞌekue reve guive. 28 Haꞌe ramo oporaei okuapy,
 

haꞌe mimby guaxu omonheꞌẽ atã ramove ijaty vaꞌe kuery haꞌe javi ikuai
guenapyꞌã re. Haꞌe rami ae tema ikuai mymba oapypa eꞌỹa ja.
29 Haꞌe gui mymba omeꞌẽmba ma ramo huvixa Ezequias haꞌe hexeve
 

ikuai vaꞌe haꞌe javi voi guenapyꞌã re ikuai avi omboetea py. 30 Haꞌe ramo
 

huvixa haꞌe hexevegua kuery yvatekueve ijayvu levita kuery Senhor pe

oporaei okuapy aguã re, Davi haꞌe profeta Asafe ijayvuague rupi. Haꞌe
ramo haꞌe kuery ovyꞌa reve oporai, haꞌe ojeroꞌa reve avi omboete okuapy.
2 Crônicas 29​, ​30 794

31 Haꞌe
gui Ezequias aipoeꞌive ju:
— Aỹ Senhor peguarã pejekyꞌaꞌo ukapa ma. Penhemboja ke haꞌvy,
haꞌe peru mymba pemeꞌẽ vaꞌerã, perovyꞌa reve peru Senhor pegua oo
oĩa katy — heꞌi.
Haꞌe ramo ijaty vaꞌe kuery ogueru okuapy mymba omeꞌẽ vaꞌerã,
Senhor oguerovyꞌaa rupi. Opyꞌa re omeꞌẽxea omoĩ vaꞌekue reve ogueru
okuapy mymba oapy aguã py. 32 Ijaty vaꞌe kuery mymba ogueru vaꞌe
 

oipapaa rã setenta vaka ikuai, cem vexaꞌi ava haꞌe gui duzentos vexaꞌi
raꞌy. Haꞌe nunga haꞌe javi Senhor pe oapy okuapy. 33 Ixupe omeꞌẽ avi
 

seiscentos vaka raꞌy haꞌe três mil vexaꞌi. 34 Haꞌe rã sacerdote kuery ma
 

mbovyꞌi ete vy ndoipiropa reguai. Haꞌe ramo hexegua levita kuery

oipytyvõ okuapy oipiropa, haꞌe sacerdote kuery mboae ojekyꞌaꞌo ukapa
peve. Mbaꞌeta sacerdote kuery gui levita kuery opyꞌa py heko porãve vaꞌe
ikuai ojekyꞌaꞌo ukaa py. 35 Haꞌe gui mymba oapy vaꞌerã heta raxa ogueru
 

vaꞌekue áryve oĩ avi mymba peteĩ rami ikuai aguã regua omeꞌẽ vaꞌekue
kyrakue, haꞌe uva rykue mymba oapy reve omeꞌẽ vaꞌe. Haꞌe rami py
omboypy ju Senhor pe ombaꞌeapo aguã. 36 Heta vaꞌe kuery haꞌe javi reve
 

Ezequias oguerovyꞌa ete Nhanderuete oipytyvõague, mbaꞌeta ojapopa

pojava okuapy vy.

Páscoa regua ngaru ojapo okuapyague

30   Haꞌe
vaꞌe rire Ezequias omondouka ayvu reraarã Israel haꞌe
1

Judá haꞌe javi rupi. Efraim haꞌe Manassés kuery pe voi ombopara
kuaxia Jerusalém py oupa avi aguã, Senhor pegua oo py Páscoa ára
py okaru okuapy aguã Senhor Israel kuery ruete pe. 2 Mbaꞌeta huvixa
 

ma guembiguai yvatekueve haꞌe Jerusalém pygua kuery haꞌe javi pe

onhemongeta uka ma mokoĩ jaxya py Páscoa regua ngaru ojapo aguã re.
3 Mbaꞌeta oaꞌangaague ára py porã ndaꞌevei ngaru ojapo aguã, haꞌe vaꞌe
 

ára peve sacerdote kuery mbovyꞌi ete ojekyꞌaꞌo uka ramo, haꞌe pavẽ eꞌỹ
teri onoꞌõ Jerusalém py. 4 Haꞌe nunga rupi heta vaꞌe kuery reve huvixa
 

oikuaa haꞌe rami. 5 Haꞌe rami vy onhembopyꞌa Israel kuery ikuaia haꞌe
 

javi rupi omombeꞌu uka aguã, Berseba guive Dã peve, Jerusalém py oupa
aguã Páscoa regua ngaru Senhor Israel kuery ruete peguarã. Haꞌe vaꞌe
ngaru py haꞌe javi ete eꞌỹ teri ikuai rakaꞌe, ipara oĩa rami eꞌỹ teĩ.
6 Haꞌe gui huvixa haꞌe yvatekueve kuaxia ombopara vaꞌekue reraa
 

kuery ojeꞌoipa Israel haꞌe Judá jave rupi. Huvixa ijayvuague rami vy
aipoeꞌi ojeꞌoivy:
— Israel ramymino kuery, pejevy ju Senhor Abraão, Isaque haꞌe Israel
ruetea katy. Haꞌe ramo ꞌrãe haꞌe ju ojevy Assíria pygua huvixa poꞌakaa
gui peo jepe vaꞌekue repyarã. 7 Pendekuai eme penderu haꞌe penderykeꞌy
 

kuery ikuaiague rami. Haꞌe kuery ma ojejavy vaꞌekue Senhor guamoĩ

kuery ruete rovai. Haꞌe nunga rupi ae omboaxapa imombaarã pe, aỹ
 795 2 Crônicas 30

pexaa rami ae. 8 Aỹ gui ma peneakã ratãve eme penderu kuery ikuaiague
 

rami eꞌỹ. Pejerovia tema Senhor re, haꞌe peju ixupegua henda ikyꞌa eꞌỹ
vaꞌe rakaꞌe rã peve guarã oikyꞌaꞌo vaꞌekuea katy. Senhor Penderuete pe
anho pendekuai, ipoxy etea peẽ kuery áry ou vaꞌekue oaxa nho aguã.
9 Mbaꞌeta xapyꞌa rei rã Senhor peguarã ju pejeko rerova ramo omboaxy
 

nho ꞌrã penderyvy haꞌe penderaꞌy kuery escravo-rã ogueraapa pyre,

kovaꞌe yvy re ju haꞌe kuery ojevypa aguã. Mbaꞌeta Senhor Nhanderuete
nhomboaxy kuaa haꞌe poroayvu vaꞌe vy ngova nomoꞌãi ꞌrã peẽ kuerya
gui, ixupe ete ri pejeko rerova ramo — heꞌi okuapy.
10 Haꞌe gui ma ayvu reraa kuery ma tetã nhavõ rupi oguata ojeꞌoivy,
 

Efraim haꞌe Manassés yvy guive Zebulom peve. Haꞌe rami teĩ ojojai rei,
ojavyky rei okuapy. 11 Haꞌe rami teĩ ma Aser, Manassés haꞌe Zebulom
 

regua amongue onhemoꞌyvyĩꞌi reve ojeꞌoi Jerusalém tetã katy. 12 Judá  

regua kuery voi oendu opyꞌa py Nhanderuete opo omoĩ rã peteĩ

rami huvixa haꞌe yvatekueve ojapo uka vaꞌekue ojapo aguã, Senhor
ijayvuague rami vy.
13 Haꞌe gui ma Jerusalém tetã py heta onoꞌõ okuapy ngaru mbojape
 

imbovua revegua eꞌỹ ojapo aguã. Mokoĩ jaxya py heta ete ou okuapy.
14 Haꞌe rami vy ikyreꞌỹa oendu reve oipeꞌapa heravy altar mboae
 

Jerusalém py ikuai vaꞌekue, altar heakuã porã vaꞌe rapyaty guive.

Haꞌe vaꞌe ma Cedrom yvyugua py omombopa. 15 Haꞌe ramo mae ma 

ojuka okuapy vexaꞌi Páscoa regua, mokoĩ jaxya re haꞌe catorze araa py.
Sacerdote haꞌe levita kuery haꞌe nunga oexa vy oxĩmba vy ojekyꞌaꞌo
ukapa okuapy. Haꞌe rami vy haꞌe kuery voi ogueru mymba Senhor
pegua oo py oapy reve omeꞌẽ aguã py. o 16 Haꞌe kuery ma ikuai aguã
 

vaꞌekue py ae ju ikuai, Nhanderuete rembiguai Moisés lei omboparaague

rami vy. Haꞌe rami vy sacerdote kuery pe levita kuery mymba ruguykue
omeꞌẽ ramo omboayvi okuapy altar áry rupi. 17 Mbaꞌeta heta teri ikuai
 

onhemboaty vaꞌe kuery regua ndojekyꞌaꞌo ukai teri vaꞌekue. Haꞌe nunga
rupi haꞌeveꞌỹ teri vaꞌe kuery re vy vexaꞌi Páscoa reguarã ogueru vaꞌekue
levita kuery ju ojuka, Senhor peguarã oikyꞌaꞌopa aguã. 18 Mbaꞌeta heta 

ete teri ikuai ndojekyꞌaꞌo ukai vaꞌekue: Efraim, Manassés, Issacar haꞌe
Zebulom kuery vaꞌe regua. Haꞌe kuery voi okaru okuapy Páscoa regua re,
ipara oĩa rami eꞌỹ teĩ. Haꞌe ramo Ezequias ojerure haꞌe kuery re. Haꞌe vy
aipoeꞌi:
— Senhor haꞌevea rami orerereko vaꞌe, eperdoapa ke 19 opyꞌa py ndee  

Senhor guamoĩ kuery ruete ndereka aguã omoĩ vaꞌe haꞌe javi, henda
ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe regua lei rami ndojekyꞌaꞌo ukai teri vaꞌe teĩ — heꞌi. 20 Haꞌe  

rami Ezequias ojerurea Senhor oendu vy oikyꞌaꞌo heta vaꞌe kuery pyꞌa.

o
 30.15 Sacerdote kuery oxĩmba mbaꞌeta naꞌikyreꞌỹi vaꞌekue ngaru oiko rã guarã ojekyꞌaꞌo
uka aguã (versículo 3 haꞌe 29.34).
2 Crônicas 30​, ​31 796

21 Haꞌe
rami py Jerusalém py Israel ramymino kuery ikuai vaꞌe ojapo
okuapy ngaru mbojape imbovua revegua eꞌỹ. Sete ára re ojapo ovyꞌa ete
reve. Koꞌẽ nhavõ levita haꞌe sacerdote kuery oporaei okuapy Senhor pe,
mbaꞌepu omonhendu atã guive Senhor omboetea rupi. 22 Haꞌe gui levita 

kuery Senhor pe oꞌarandua rupi ombaꞌeapo vaꞌe kuery pe ma Ezequias

ijayvu porãꞌi ombopyꞌa guaxua rupi. Haꞌe ramo sete ára re haꞌe kuery
okaru okuapy ngaru pyguarã omeꞌẽ mbyre re. Omeꞌẽ avi peteĩ rami ikuai
aguã regua, haꞌe oporai okuapy Senhor guamoĩ kuery ruete pe.
23 Haꞌe gui ijaty vaꞌe kuery ojou porãmba okuapy sete ára re ju ngaru
 

ojapove aguã. Haꞌe rami vy ojapove ju oporaia rupi. 24 Ijaty vaꞌe kuery pe
 

Judá pygua huvixa Ezequias omeꞌẽ mil vaka raꞌy haꞌe sete mil vexaꞌi ojuka
uka vaꞌerã. Haꞌe gui yvatekueve ju mil vaka raꞌy haꞌe dez mil vexaꞌi avi omeꞌẽ
ijaty vaꞌe kuery pe. Haꞌe gui sacerdote kuery regua heta ete ojekyꞌaꞌo uka.
25 Haꞌe rami vy Judá kuery ijaty vaꞌe haꞌe javi ovyꞌa okuapy, sacerdote haꞌe
 

levita kuery, Israel gui ou vaꞌekue haꞌe javi reve, amboae regua kuery Israel
yvy gui ou vaꞌekue haꞌe Judá pygua kuery ae guive. 26 Jerusalém tetã py ovyꞌa
 

ete okuapy. Israel pygua huvixa Davi raꞌy Salomão oĩa guive Jerusalém py
ndoikoi teri vaꞌekue haꞌe ramigua ngaru. 27Haꞌe ramo sacerdote haꞌe levita
 

kuery opuꞌã okuapy heta vaꞌe kuery ogueroayvu porã aguã. Haꞌe ramo haꞌe
kuery ijayvua ma Nhanderuete ꞌamba ikyꞌa eꞌỹa py onhendu, yvate etea peve.

31  Haꞌe nunga haꞌe javi opa ma jave Israel kuery onhemboatypa

1  

vaꞌekue ma tetã Judá yvy re ikuai vaꞌe rupi ojeꞌoi vy omopẽmba

taꞌangaa ikuai vaꞌe, oakeꞌopa taꞌangaarã yvyra omopuꞌã mbyre, haꞌe
ombovaipa yvyꞌã rupi ombojerovia atyrã ojapo pyre, altar Judá rupi ikuai
vaꞌekue, Benjamim, Efraim haꞌe Manassés rupi guive, omomba ete peve.
Haꞌe rami vy mae ma Israel ramymino kuery peteĩ-teĩ ojevypa ju oyvy
katy, eꞌỹ vy guetã katy.

Sacerdote haꞌe levita kuery peguarã huvixa

Ezequias mbaꞌemo omeꞌẽ ukaague
2  Ezequias
omoĩ sacerdote haꞌe levita kuery peteĩ-teĩ regua jorire-rire
ombaꞌeapo aguã, haꞌe kuery omoĩ ypyague rami ae. Haꞌe ramo haꞌe kuery
ikuai mymba oapy reve haꞌe peteĩ rami ikuai aguã regua omeꞌẽ aguã
rami, haꞌe Senhor pegua oo rokẽ py ombaꞌeapo haꞌe oporaei okuapy
aguã guive. 3 Huvixa ma guymba kuery ae omeꞌẽ oapy reve omeꞌẽa
 

vaꞌerã. Ajeꞌive haꞌe kaꞌaru ju ꞌrã omeꞌẽa oapy reve, sábado ára, jaxy pyauꞌi
haꞌe ngaru oiko nhavõ guive, Senhor guigua lei re ipara oinya rami vy.
4 Haꞌe rami vy heta vaꞌe kuery Jerusalém py hekoa vaꞌe pe ijayvu haꞌevea
 

rami omeꞌẽ aguã re sacerdote haꞌe levita kuery peguarã, haꞌe vaꞌe kuery
Senhor guigua lei oĩa rami anho ombaꞌeapo okuapy aguã.
5 Haꞌe vaꞌe ayvu omombeꞌua ramove Israel ramymino kuery oata aguã
 

rami eꞌỹ ogueru mbaꞌemo aju omonoꞌõ ypyꞌi vaꞌekue iporãgueve, vinho,
 797 2 Crônicas 31

azeite, ei haꞌe mbaꞌety rupi onhotỹ vaꞌekue guigua haꞌe javi. Opa mbaꞌe
oguereko vaꞌe gui ogueru okuapy dízimo oata aguã rami eꞌỹ. 6 Haꞌe gui
 

Israel haꞌe Judá regua Judá yvy re hekoa vaꞌe ma dízimo-rã ogueru
okuapy guymba vaka haꞌe vexaꞌi, Senhor nguuete peguarã omboaxa
vaꞌekue guive. Haꞌe nunga omboaty reta joapy eꞌỹ-eꞌỹ. 7 Mboapy jaxya
 

py ma omboypy okuapy omonoꞌõ aguã. Haꞌe gui sete jaxya py mae ma

omonoꞌõmba okuapy.
8 Haꞌe gui Ezequias haꞌe yvatekueve ou vy haꞌe nunga omboaty pyre
 

oexa vy ogueroayvu porã Senhor, ixupegua Israel kuery guive. 9 Haꞌe  

gui mbaꞌemo omboaty pyre re Ezequias oporandu sacerdote haꞌe levita

kuery pe. 10 Haꞌe ramo Zadoque ramymino sacerdote yvateve vaꞌe Azarias
 

ombovai:
— Haꞌe nunga gui ma ore kuery rokaru porã rokuapy Senhor pegua
opy oguerua ypya ára guive aỹ peve, orerevyatãmba guive. Haꞌe gui
hembyre ju oata aguã rami eꞌỹ, Senhor ojeupegua kuery omoingo porã
ramo. Guĩ rami ete tuvixa vaꞌe ma hembyrekue itui — heꞌi.
11 Haꞌe ramo Senhor pegua oo py Ezequias ojapo uka mbaꞌemo omoĩ
 

porã atyrã. 12 Haꞌe nunga ojapopaa ma ramo haꞌe py omoĩ porã tema
 

mbaꞌemo omeꞌẽ mbyre, dízimo haꞌe mbaꞌemo Senhor pe omboaxa

pyre. Haꞌe nunga re openaa rupi oiko vaꞌe ma levita Conanias. Haꞌe
rã ipytyvõarã ma tyvy Simei oĩ. 13 Haꞌe gui Conanias haꞌe tyvy Simei
 

pytyvõarã ma omoĩ avi Jeiel, Azarias, Naate, Asael, Jerimote, Jozabade,

Eliel, Ismaquias, Maate haꞌe Benaia. Haꞌe vaꞌe kuery ma huvixa Ezequias
haꞌe Nhanderuete pegua oo re opena vaꞌety Azarias ae omoĩ. 14 Haꞌe
 

gui levita Imna raꞌy Coré okẽ kuaray oua katy oĩ vaꞌe rarõa ma omoĩa
avi Nhanderuete pe omeꞌẽxeaꞌi py omeꞌẽ mbyre re opena aguã. Haꞌe
nungakue haꞌe javi ombojaꞌo ju ꞌrã, Senhor pe omeꞌẽ mbyre, mbaꞌemo
ikyꞌa eꞌỹ ete vaꞌe guive. 15 Haꞌe vaꞌe rembiguairã ikuai Éden, Miniamim,
 

Jesua, Semaías, Amarias haꞌe Secanias. Haꞌe kuery ma sacerdote kuery

tetã ikuai vaꞌe rupi ojeꞌoi ꞌrã haꞌevea rami guyvy kuery pe ombojaꞌo aguã
peteĩ-teĩ regua ikuaia rami, yvyĩgueve haꞌe yvatekueve pe guive. 16 Haꞌe  

rã avakue mboapy maꞌetỹ guive vaꞌe kuaxia re hery omboparaa vaꞌekue

ma any guive, mbaꞌeta haꞌe kuery ma omoĩague rami vy koꞌẽ nhavõ
Senhor pegua opy ꞌrã oike ombaꞌeapo aguã. 17 Sacerdote kuery rery
 

omboparaa peteĩ-teĩ ramoĩ kuery ikuaiague rami, haꞌe rã levita kuery

vinte maꞌetỹ guive vaꞌe rery ma peteĩ-teĩ ombaꞌeapo aguã omoĩague rami
vy omboparaa. 18 Kuaxia re omboparaa avi haꞌe kuery regua kyrĩgueꞌi,
 

kunhague, taꞌy kuery haꞌe tajy kuery rery haꞌe javi. Heta ete ikuai,
mbaꞌeta haꞌevea rami ombaꞌeapo okuapy mbaꞌemo ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe ikuaia
rupi. 19 Haꞌe gui Arão ramymino sacerdote kuery peteĩ-teĩ tetã yvýry rupi
 

hekoa vaꞌe regua omoĩa hery rupi, sacerdote haꞌe levita kuery mboae hery
omboparaa vaꞌekue pe mbaꞌemo ombojaꞌo vaꞌerã.
2 Crônicas 31​, ​32 798

20  Haꞌe
rami aguã huvixa Ezequias ojapo uka Judá yvy haꞌe javi
rupi. Senhor nguuete renonde rupi iporã vaꞌe, haꞌevea ramigua haꞌe
anhetẽ vaꞌe meme ojapo oikovy. 21 Opyꞌa haꞌe javi py ojapo mbaꞌemo
 

Nhanderuete pegua opy, lei haꞌe ojapo uka pyre rami vy. Nhanderuete
oekaa rupi ojapo vy oiko porã.

2 Reis 18.13‑18; Isaías 36.1‑3

32   Haꞌe
gui haꞌe rami Ezequias anhetẽ rupi oiko rire teĩ Síria
1

pygua huvixa Senaqueribe kuery ou Judá yvy re. Haꞌe kuery

ovaẽmba ma vy ojoko tetã ikorapa vaꞌe haꞌe javi, oipeꞌaxe vy. 2 Haꞌe gui
 

Senaqueribe kuery ou vaꞌekue Jerusalém tetã re opuꞌã ta maa Ezequias

oexa vy 3 onhemongeta uka guembiguai yvatekueve haꞌe avakue ipyꞌa
 

guaxukueve pe. Haꞌe rami vy onhembopyꞌa yvu tetã rovai rupi ikuai
vaꞌe ojaoꞌipa aguã. Haꞌe ramo haꞌe kuery oipytyvõ okuapy. 4 Haꞌe rami vy
 

heta vaꞌe kuery onhemboaty okuapy vy ojaoꞌipa yvu ikuai vaꞌe haꞌe javi,
yvyugua rupi yy oxyry oiny vaꞌe guive. Haꞌe vy aipoeꞌi:
— Mbaꞌe re tu jaeja rive Assíria pygua huvixa kuery ou vy yvu ikuai
vaꞌe ojoupa aguã? — heꞌi okuapy. 5 Haꞌe ramo huvixa ipyꞌa guaxu vy
 

omoatyrõ ukapa ju tetã kora ivaipaague haꞌe javi, haꞌe hiꞌáry rupi ma
ojapo torre. Ojapo avi kora hovai rupi oĩ vaꞌerã, haꞌe tetã Davi rekoague
py ojapo Milo korarã. Ojapo avi tembiporu haꞌe huꞌy jokoarã oata aguã
rami eꞌỹ. 6 Heta vaꞌe kuery rerekoarã omoĩ avi xondaro ruvixa. Haꞌe rami
 

vy tetã rokẽ rexei omboatypa vy haꞌe kuery pe ijayvu ombopyꞌa guaxua

rupi. Haꞌe vy aipoeꞌi:
7 — Penembaraete ke, pendepyꞌa guaxu guive. Pekyje eme,
 

penhemondyi eme guive Assíria pygua huvixa gui, neĩ hupive ou vaꞌe
kuery gui heta teĩ. Mbaꞌeta hexeve ikuai vaꞌe gui ma nhande kuery reve
peteĩ oiko pavẽ gui ipoꞌakave vaꞌe. 8 Haꞌe kuery reve ikuai vaꞌe ma toꞌo
 

guigua ijyva vaꞌe. Haꞌe rã nhanderevegua ma Senhor Nhanderuete. Haꞌe

ma nhanepytyvõ aguã rami oiko, nhandere opuꞌã vaꞌe kuery rovai opuꞌã
aguã — heꞌi. Haꞌe rami Judá pygua huvixa Ezequias ijayvu ramo heta
vaꞌe kuery ipyꞌa guaxuve okuapy.

2 Reis 18.19‑37; Isaías 36.4‑22
9 Haꞌe rire Assíria pygua huvixa Senaqueribe oxondaro kuery reve
Laquis tetã ojoko okuapya gui omondouka guembiguai kuery Jerusalém
py Judá pygua huvixa Ezequias-a py. Haꞌe vy aipoeꞌi uka:
10 — Po rami Assíria pygua huvixa Senaqueribe ijayvu: “Mbaꞌe nunga
 

re tu peẽ kuery pejerovia pekuapy? Mbaꞌeta Jerusalém tetã pejoko ukapa

ri. 11 Penhembotavy uka eme Ezequias pe, karuai haꞌe yuvei gui rive
 

pemanomba eꞌỹ aguã. Mbaꞌeta haꞌe vaꞌe aipoeꞌi: ‘Assíria pygua huvixa
po gui ma Senhor Nhanderuete nhandereraa jepe ꞌrã’, heꞌi vaꞌekue teĩ.
 799 2 Crônicas 32

12  Haꞌegui Ezequias ae eꞌỹ teve Penderuete pegua pembojeroviaaty haꞌe

altar ikuai vaꞌe mboipaare? Haꞌe vy Judá haꞌe Jerusalém pygua kuery
pe ijayvu vy aipoeꞌi vaꞌekue: ‘Peteĩꞌi altar oĩ vaꞌe py ꞌrã pejeroꞌa. Haꞌe
vaꞌe áry anho ꞌrã peapy heakuã porã vaꞌe’, heꞌi vaꞌekue. 13 Peẽ kuery
 

ndapeikuaai teve xee haꞌe xeramoĩ kuery yvy regua kuery haꞌe javi re
rojapoague? Haꞌe pygua kuery ruete raꞌangaa ri tyꞌy ogueraa jepe rakaꞌe
xepo gui? 14 Mbaꞌeta xeramoĩ kuery omomba vaꞌekue ruete raꞌangaa
 

kuery vaꞌe regua mavaꞌe tu ojeupegua kuery ogueraa jepe rakaꞌe xepo
gui? Haꞌe gui penderuete ju mbaꞌexa tu xepo gui pendereraa jepe kuaa
ta? 15 Haꞌe nunga rupi aỹ gui ma penhembotavy ukave eme Ezequias pe.
 

Ixupe pejerereko uka eme, neĩ pejerovia eme hexe. Mbaꞌeta peteĩve yvy
re ikuai vaꞌe ruete, peteĩve yvy regua ruete taꞌangaa ndaꞌipoi xepo gui
ojeupegua kuery ogueraa jepe vaꞌekue, xeramoĩ kuery po gui eꞌỹ guive.
Haꞌe gui penderuete katuve ma napendereraa jepei ꞌrã ri xepo gui”, heꞌi
uka teĩ.
16 Haꞌe rami vy Senaqueribe rembiguai kuery ijayvuve tema ojeꞌoivy
 

Senhor Nhanderuete haꞌe hembiguai Ezequias rovai rupi. 17 Senaqueribe  

ombopara avi kuaxia Senhor Israel kuery ruete ombojaru reia rupi.
Hexe ijayvu vai vy aipoeꞌi: “Amboae yvy regua ruete raꞌangaa xepo gui
ojeupegua kuery ndogueraa jepeiague rami ae avi Ezequias ruete voi
ojeupegua kuery ndogueraa jepei avi ꞌrã xepo gui”, heꞌi. 18 Hembiguai
 

kuery voi judeu kuery ayvu py ojapukai atã okuapy Jerusalém pygua
kuery tetã kora áry ikuai vaꞌe rovai. Tetã re ipoꞌakaxe vy omondyi haꞌe
omongyjea rupi ijayvu teĩ. 19 Jerusalém pygua kuery ruete re ijayvu yvy
 

regua kuery ruete raꞌangaa re rami rive, avakue opo py ojapo vaꞌekue
meme teĩ. 20 Haꞌe rami teĩ huvixa Ezequias haꞌe Amoz raꞌy profeta Isaías
 

ojerure haꞌe nunga re, Yva pygua pe ojapukai.

Assíria pygua xondaro kuery omombaague

21 Haꞌe
gui ma Senhor omondouka peteĩ anjo Assíria pygua
huvixa rembiguai kuery ikuaia py. Haꞌe rami vy ojukapa avakue ipyꞌa
guaxukueve, huvixa kuery haꞌe yvatekueve haꞌe javi. Haꞌe ramo huvixa
ma oxĩmbaa ngova re oexa uka reve onha ju ovy oyvy katy. Haꞌe rami
vy nguuete raꞌangaa pegua opy oike ramo taꞌy kuery ae ojuka kyxe py.
22 Haꞌe rami py Senhor ogueraa jepe Ezequias haꞌe Jerusalém pygua
 

kuery haꞌe javi, Assíria pygua huvixa Senaqueribe haꞌe hovaigua kuery
haꞌe javi po gui, haꞌe kuery pe omeꞌẽ guive ovyꞌa aguã opa rupi. 23 Haꞌe  

ramo heta ete Jerusalém py ou vy ogueru okuapy Senhor pe omeꞌẽ

vaꞌerã, haꞌe Judá pygua huvixa Ezequias pe voi ogueru mbaꞌemo hepyve
vaꞌe. Haꞌe rami rire yvy jave regua kuery omboete pavẽ. p

p
 32.21‑23 2 Reis 19.35‑36; Isaías 37.36‑37
2 Crônicas 32​, ​33 800

2 Reis 20.1‑11; Isaías 38.1‑8
24  Haꞌe vaꞌe jave py Ezequias imbaꞌeaxy oupy vy omano aguã rami
itui. Haꞌe rami vy Senhor pe ojerure ramo ombovai vy peteĩ mbaꞌe
oexa uka oikuaa aguã. 25 Haꞌe rami teĩ Ezequias ma Nhanderuete
 

omoingo porãague rekovia mbaꞌeve ndojapoi. Haꞌe rami ꞌrãgue py

opyꞌa py onhemboyvate rei. Haꞌe nunga rupi hexe ou ipoxy etea, Judá
haꞌe Jerusalém pygua kuery re guive. 26 Haꞌe gui ma Ezequias opyꞌa py
 

onhemoꞌyvyĩꞌi ju onhemboyvateague gui, Jerusalém pygua kuery reve.

Haꞌe nunga rupi huvixa Ezequias oĩ teria ja Senhor poxya ndouvei haꞌe
kuery rovai.
27 Haꞌe gui Ezequias ma oguerekopa oguerovyꞌaa anho oata rei aguã
 

rami eꞌỹ. Ojeupe guarã ojapo uka prata omoĩ porã atyrã, ouro, ita
porãgueve, tembiꞌu irũrã, huꞌy jokoa haꞌe opa marãgua iporãve vaꞌe oĩ
aguã. 28 Ojapo uka avi mbaꞌemo raꞌyĩgue omonoꞌõ mbyre omoĩ porã
 

atyrã, vinho haꞌe azeite guive. Guymba kuery opa marãgua oguereko
vaꞌe ikuai atyrã voi ojapo, vexaꞌi korarã guive. 29 Ojapo uka avi tetã.
 

Guymba kuery vexaꞌi haꞌe vaka raꞌy oguereko avi oata aguã rami eꞌỹ,
ixupe Nhanderuete heta raxa omeꞌẽ ramo. 30 Haꞌe vaꞌe Ezequias ae ojaoꞌi
 

yvyꞌã Giom guive yvu gui oxyry vaꞌe, haꞌe vy ojapo tetã Davi rekoague
regua kuaray oua katy rupi ju oxyry aguã rami. Mbaꞌemo ojapoa haꞌe
javi py Ezequias oiko porã. 31 Haꞌe rami teĩ haꞌe oĩa py Babilônia pygua
 

yvatekueve ayvu reraarã omondouka oikuaa pota aguã ijyvy re iporã

vaꞌe ikuai vaꞌe re. Haꞌe vaꞌe jave py ma Nhanderuete noipytyvõi merami,
anhetẽ pa ipyꞌa re oĩ vaꞌe haꞌe javi re oikuaa pota aguã.

2 Reis 20.20,21
32  Haꞌe gui oĩve rei tema Ezequias rekokue regua. Haꞌe rami avi
mbaꞌemo porayvua rupi ojapo vaꞌekue haꞌe javi noĩ ꞌrã teve kuaxia Amoz
raꞌy profeta Isaías mbaꞌemo oexa vaꞌekue, haꞌe Judá haꞌe Israel pygua
huvixa kuery rekokue oĩa re? 33 Haꞌe gui Ezequias ndoikoveveiꞌi ma
 

guamoĩ kueryague rami. Haꞌe ramo onhono porãa yvyꞌã re Davi raꞌy
kuery rupa ikuaia py. Haꞌe omano ramo Judá haꞌe Jerusalém pygua kuery
haꞌe javi imaꞌenduꞌa porã okuapy. Haꞌe gui taꞌy Manassés ju oĩ nguu
rekovia.

2 Reis 21.1‑9

33   Manassés
ma doze maꞌetỹ oguereko jave py oĩ huvixarã. Haꞌe
1
vy cinqüenta e cinco maꞌetỹ re opena Jerusalém py. 2 Haꞌe vaꞌe
 

ma haꞌeveꞌỹ vaꞌe ojapo oikovy Senhor renonde rupi, amboae regua kuery
Israel kuery renonde gui Senhor oipeꞌapa vaꞌekue ikuaiague rami ae
ju. 3 Haꞌe rami vy omoatyrõmba ju ombojeroviaaty yvyꞌã rupi ikuai vaꞌe
 
 801 2 Crônicas 33

nguu Ezequias ombovaipa vaꞌekue, ojapo avi altar Baal kuery peguarã.
Omopuꞌã avi imoꞌamy taꞌangaarã yvyra guigua. Haꞌe vy guenapyꞌã re
oĩ yva re jaxy-tata ikuaia katy omboetea rupi. 4 Senhor pegua opy rupi
 

eteve voi ojapo altar-rã, Senhor aipoeꞌiague: “Jerusalém tetã py amoĩ ꞌrã
xerery rakaꞌe rã peve guarã”, heꞌiague py. 5 Haꞌe vy Senhor pegua oka
 

mokoĩve oĩ vaꞌe rupi ojapo avi altar jaxy-tata yva re ikuai vaꞌe haꞌe javi
peguarã. 6 Haꞌe rami vy yvyugua Hinom raꞌy rekoague py guaꞌy ae oapy
 

reve omeꞌẽ, haꞌe arai rupi rive imbaꞌekuaa haꞌe oexaꞌã oikovy. Haꞌe vy
imbaꞌevykya rupi oiko, haꞌe omanogue mboayvua haꞌe imbaꞌevyky vaꞌe
kuery pe rive oporandu oikovy. Haꞌe rami vy Senhor renonde rupi ojapo
oikovy haꞌeveꞌỹ vaꞌe meme, ombopoxy aguã rami rive. 7 Haꞌe vy yvyra gui
 

taꞌangaarã ojapo uka vaꞌekue omoĩ avi Nhanderuete pegua opy Davi haꞌe
taꞌy Salomão pe aipoeꞌiague py: “Kovaꞌe oo haꞌe Jerusalém tetã aiporavo
Israel regua haꞌe javi gui, haꞌe py xerery amoĩ aguã rakaꞌe rã peve guarã.
8 Mbaꞌeta xee namoxẽvei ꞌrã Israel kuery tuu kuery yvyrã ameꞌẽ vaꞌekue
 

gui, xapyꞌa rei xeguigua lei, anhomboꞌea haꞌe aipotaa xerembiguai

Moisés pe ameꞌẽ uka vaꞌekue rupi haꞌe kuery ikuai ramo”, heꞌiague py.
9 Haꞌe rami py Manassés ojapo Judá haꞌe Jerusalém pygua kuery ojejavy
 

aguã rami. Haꞌe ramo amboae regua Israel kuery renonde gui Senhor
omomba vaꞌekue gui eteve voi heko vaive okuapy.

Manassés omboꞌaa jave ojerureague

10  Manassés
haꞌe ixupegua kuery pe Senhor ijayvu teĩ noendu potai
okuapy. 11 Haꞌe nunga rupi haꞌe kuery re Senhor ombou Assíria pygua
 

huvixa rembiguai yvatekueve oxondaro kuery reve. Haꞌe vaꞌe kuery ou

vy ojopy okuapy Manassés tyꞌaĩ py. Haꞌe rami vy corrente py ju ojokua
reve ogueraa Babilônia katy. 12 Haꞌe ramo ojexavaia oendu vy ojerure
 

oiny Senhor nguuete pe. Opa mbaꞌe py onhemoꞌyvyĩꞌi guamoĩ kuery

ruete renonde py. 13 Haꞌe rami ojerure ramo Nhanderuete omboaxy.
 

Ojerurea oendu vy ojapo Jerusalém tetã katy ju ojevy aguã rami, huvixa
ju oĩ aguã. Haꞌe ramo mae ma Manassés oikuaa Senhor ae Nhanderuete
oikoa.
14 Haꞌe vaꞌe rire ma tetã Davi rekoague hovai katy rupi ojapo ikorarã,
 

Giom regua kuaray oua katy, yvyugua rupi haꞌe Okẽ Pira ꞌepy vaꞌe rupi
jaikea py. Ofel rupi ojapo ikora yvate ete vaꞌerã. Haꞌe gui Judá re tetã
ikorapa vaꞌe haꞌe javi rupi omoĩ harõarã kuery huvixa reve. 15 Haꞌe rami
 

vy Senhor pegua opy gui oipeꞌapa tuuete ramigua, taꞌangaa hiꞌaĩ vaꞌekue
voi. Oipeꞌa avi altar Senhor pegua yvyty áry ojapo pyre, Jerusalém
tetã haꞌe javi gui guive. Haꞌe vaꞌe haꞌe javi omombo tetã gui mombyryꞌi.
16 Haꞌe rã Senhor pegua altar ma omoatyrõmba ju, haꞌe hiꞌáry omeꞌẽ
 

hexeve peteĩ rami ju ikuaia regua haꞌe oguerovyꞌaa rupigua. Haꞌe rami vy
Judá kuery pe ijayvu Senhor Israel kuery ruete pe anho ikuai aguã re.
2 Crônicas 33​, ​34 802

17 Haꞌe
ramive ma yvyꞌã ikuai vaꞌe áry rupi teri heta vaꞌe kuery mbaꞌemo
omeꞌẽ okuapy, teĩ Senhor Nhanderuete pe anho guive.

2 Reis 21.17,18
18  Haꞌegui oĩve rei tema Manassés rekokue regua. Haꞌe rami avi
Nhanderuete pe ojerureague, haꞌe ixupe Senhor Israel kuery ruete
rery rupi profeta kuery ijayvuague, haꞌe gui mbaꞌemo ojapo vaꞌekue
haꞌe javi oĩ ꞌrã kuaxia Israel pygua huvixa kuery rekokue oĩa re. 19 Haꞌe  

ojerureague, Nhanderuete omboaxyague, haꞌe ojejavyague haꞌe javi,

heko vai reiague, haꞌe gui yvyꞌã áry rupi ombojerovia atyrã haꞌe yvyra
gui taꞌangaarã ojapoague, haꞌe taꞌangaa ita guigua voi onhemoꞌyvyĩꞌi
eꞌỹ mbove omopuꞌãmbaague, haꞌe nunga haꞌe javi ma oĩ profeta kuery
rekokue ombopara pyre re. 20 Haꞌe gui Manassés ndoikoveveiꞌi ma guamoĩ
 

kueryague rami. Haꞌe ramo onhono porãa hekoague py ae. Haꞌe gui taꞌy
Amom ju oĩ nguu rekovia.

2 Reis 21.19‑26
21 Amom ma vinte e dois maꞌetỹ oguereko huvixa oĩ ypyꞌi jave py.
Haꞌe gui mokoĩ maꞌetỹ re eteꞌi opena Jerusalém py. 22 Haꞌe ma Senhor
 

renonde rupi haꞌeveꞌỹ vaꞌe anho ojapo oikovy, nguu Manassés ojapoague
rami. Mbaꞌeta mbaꞌemo raꞌangaarã tuu Manassés ojapo vaꞌekue haꞌe javi
pe taꞌy Amom ju omeꞌẽ tema mymba, haꞌe nunga pe rive oiko. 23 Vaꞌeri  

nguu Manassés oikoague rami eꞌỹ Amom ma nonhemoꞌyvyĩꞌixei Senhor

renonde py. Haꞌe rami ꞌrãgue py ojejavyve tema ovy. 24 Haꞌe ramo hovai
 

hembiguai kuery jogueroayvu vy hoo py ae ojuka okuapy. 25 Haꞌe rami teĩ

 

haꞌe vaꞌe yvy pygua kuery ojukapa ju huvixa Amom jukaare kuery haꞌe
javi. Haꞌe rami vy hekovia omoĩ ju taꞌy Josias.

2 Reis 22.1,2

34   Josias
ma oito maꞌetỹ oguereko huvixa oĩ ypyꞌi jave py. Haꞌe
1

vy trinta e um maꞌetỹ re opena Jerusalém py. 2 Haꞌe vaꞌe ma

 

Senhor renonde rupi haꞌevea ramigua ojapo oikovy, guamoĩ Davi

ojapoague haꞌe javi rupi. Haꞌe vy ndojepeꞌai oiporu kuaa katy, neĩ oiporu
kuaa eꞌỹa katy ma voi.

2 Reis 23.4‑20
3  Oitomaꞌetỹa re ma huvixa Josias oĩ jave py kunumiꞌi teri reve
omboypy guamoĩ Davi ruete oeka aguã. Haꞌe gui doze maꞌetỹa py ma
omboypy Judá haꞌe Jerusalém oikyꞌaꞌo aguã yvyꞌã áry rupi ombojerovia
atyrã ojapo pyre gui, taꞌangaarã yvyra omopuꞌã mbyre, haꞌe gui taꞌangaa
ita haꞌe mbaꞌemo ryku gui ojapo pyre haꞌe javi gui. 4 Haꞌe ae oexaa
 

py oity Baal kuery pegua altar ikuai vaꞌekue. Haꞌe vaꞌe áry rupi altar
 803 2 Crônicas 34

heakuã porã vaꞌe rapyaty omoĩ mbyre ma haꞌe ae ombovopa. Omopẽmba

avi taꞌangaarã yvyra omopuꞌã mbyre, haꞌe mbaꞌemo raꞌangaa ita haꞌe
mbaꞌemo ryku gui ojapo pyre haꞌe javi. Haꞌe nunga omonguꞌipa ma vy
ikuꞌikue omombopa haꞌe nunga pe mbaꞌemo omeꞌẽ vaꞌekue rupa rupi
rive. 5 Haꞌe nunga pegua sacerdote ikuai vaꞌekue kãgue ma oapypa altar
 

haꞌe kuery ombojeroviaague áry ae. Haꞌe rami py oikyꞌaꞌopa ju Judá haꞌe
Jerusalém haꞌe javi rupi.
6 Haꞌe rami ae avi ojapo Manassés, Efraim haꞌe Simeão regua tetã ikuai
 

vaꞌe rupi, Naftali yvy haꞌe javi rupi peve, tekoague ikuai vaꞌe rupi guive.
7 Altar haꞌe taꞌangaa yvyra haꞌe ita guigua oitypa ma vy omonguꞌipa ju.
 

Omboaꞌypa avi altar heakuã porã vaꞌe rapy atyrã Israel yvy jave rupi
ojapo pyre. Haꞌe gui ma ojevy ju Jerusalém katy.

2 Reis 22.3‑7
8  Dezoito
maꞌetỹa re ma huvixa Josias oĩ jave py haꞌe vaꞌe yvy haꞌe
Nhanderuete pegua oo oikyꞌaꞌo ukapa ma vy omboypy Senhor nguuete
pegua oo omoatyrõ uka aguã. Haꞌe rami vy omondouka Azalias raꞌy
Safã, tetã re opena vaꞌety Maaséias, haꞌe Joacaz raꞌy kuaxia mboparaaty
Joá. 9 Haꞌe kuery ma sacerdote yvateve vaꞌe Hilquias-a py ojeꞌoi vy ixupe
 

omeꞌẽ peráta Senhor pegua opy ogueru pyre levita regua okẽ rarõa
kuery omoĩ porã vaꞌekue. Haꞌe vaꞌe peráta ma Manassés, Efraim haꞌe
Israel kuery ikuaia haꞌe javi gui omonoꞌõ mbyre, Judá haꞌe Benjamim
gui, Jerusalém tetã gui guive. 10 Haꞌe vaꞌe ma haꞌe kuery omeꞌẽ
 

okuapy Senhor pegua oo py ombaꞌeapo vaꞌe kuery re opena vaꞌe pe,

ombaꞌeapoague repy omeꞌẽ aguã, oo omoatyrõ vy ombopyaupa ju aguã.
11 Oo apoa haꞌe ita re ombaꞌeapo vaꞌe kuery pe omeꞌẽ peráta ita omoatyrõ
 

mbyre ojogua aguã, haꞌe yvyra oo ytarã haꞌe hiꞌáry ipyaxa vaꞌerã, Judá
pygua huvixa kuery ivaipa aguã rami rive oeja rire.
12 Haꞌe vaꞌe avakue ma anhetẽ rupi meme ikuai ombaꞌeapoa py. Haꞌe
 

kuery re opena vaꞌe ma levita regua Merari ramymino kuery Jaate haꞌe
Obadias, Coate ramymino kuery Zacarias haꞌe Mesulão guive, ombaꞌeapo
vaꞌe kuery re openaa rupi ikuai. 13 Haꞌe gui levita kuery mbaꞌepu ombopu
 

kuaa vaꞌe opena avi okuapy mbaꞌemo reraa kuery re, mbaꞌemo py
ombaꞌeapo vaꞌe kuery haꞌe javi re guive. Haꞌe rã levita kuery mboae ma
kuaxia re opena okuapy, haꞌeꞌỹ vy joe openaa haꞌe okẽ rarõa rupi ikuai.

2 Reis 22.8‑10
14  Haꞌe
gui peráta Senhor pegua opy ogueru pyre oguenoẽa jave ma
sacerdote Hilquias ojou kuaxia para Senhor lei Moisés pe omeꞌẽ uka
vaꞌekue oĩa.
15 Haꞌe rami vy Hilquias aipoeꞌi kuaxia re opena vaꞌety Safã pe:
 

— Senhor pegua opy xee ajou kuaxia para lei oĩa — heꞌi.
2 Crônicas 34 804

16  Haꞌegui kuaxia ma Safã pe Hilquias omeꞌẽ ramo ogueraa huvixa pe.

Haꞌe vy ixupe omombeꞌu vy aipoeꞌi:
— Nerembiguai kuery ojapopa ma rejapo uka vaꞌekue haꞌe javi. 17 Haꞌe
 

rami vy peráta Senhor pegua opy oĩ vaꞌekue haꞌe kuery oipapa ma vy

omeꞌẽmba ombaꞌeapo vaꞌe kuery re opena vaꞌe po py, haꞌe mbaꞌemo apoa
kuery pe — heꞌi.
18 Haꞌe gui Safã omombeꞌuve ju huvixa pe. Haꞌe vy aipoeꞌi:
 

— Sacerdote Hilquias ma xevy omeꞌẽ kovaꞌe kuaxia para — heꞌi. Haꞌe

rami vy huvixa renonde py Safã ogueroayvu.

2 Reis 22.11‑20
19 Haꞌe gui ma kuaxia para lei oĩa ogueroayvu rã huvixa oendu vy
omondoropa oao. 20 Haꞌe rami vy huvixa ijayvu Hilquias pe, Safã raꞌy
 

Aicão, Mica raꞌy Abdom, nhomongeta vaꞌety Safã haꞌe guembiguai Asaías
pe. Haꞌe vy aipoeꞌi haꞌe kuery pe:
21 — Tapeo ke, Senhor pe peporandu uka xereko re, haꞌe Israel haꞌe
 

Judá pygua kuery haꞌe javi re. Mbaꞌeta nhande pavẽ áry Senhor ombou
opoxy etea, mbaꞌeta kovaꞌe kuaxia para re ayvu oĩ vaꞌe rupi nhaneramoĩ
kuery ndaꞌikuai rakaꞌe, ipara oĩ vaꞌe haꞌe javi ndojapoi vy — heꞌi.
22 Haꞌe ramo Hilquias haꞌe huvixa omondouka vaꞌekue mboae reve
 

ojeꞌoi Jerusalém tetã yvyꞌã guy katy profeta kunha Hulda oikoa py. Haꞌe
vaꞌe ma Harás raꞌy Tocate raꞌy Salum sacerdote kuery ao re opena vaꞌety
raꞌyxy. Haꞌe gui kunha vaꞌe pe haꞌe kuery omombeꞌupa okuapy haꞌe
nunga.
23 Haꞌe ramo haꞌe kuery pe kunha vaꞌe aipoeꞌi:
 

— Po rami Senhor Israel kuery ruete aipoeꞌi uka: Aipopeje ava xea
py penembouare pe: 24 Po rami Senhor ijayvu: “Maꞌẽ, mbaꞌemo vai
 

ambou ꞌrã kovaꞌe tekoa haꞌe apy ikuai vaꞌe áry, ayvu vai kuaxia para
Judá pygua huvixa pe ogueroayvuague haꞌe javi rami vy. 25 Mbaꞌeta
 

haꞌe kuery xerejapa vy amboae regua tuuete ramigua kuery pe rive oapy
okuapy heakuã porã vaꞌe, opo py mbaꞌemo ojapo vaꞌekue py xembopoxy
aguã rami. Haꞌe nunga rupi xepoxya ou ta ma kovaꞌe tekoa áry, ndoguei
ꞌrã guive”, heꞌi. 26 Haꞌe gui pemombeꞌu ꞌrã Judá pygua huvixa Senhor
 

pe peporandu uka aguã penembouare pe: “Po rami Senhor Israel kuery
ruete ijayvu, ayvu rendu vaꞌekue omombeꞌu porãve vy: 27 ‘Ndee ma kovaꞌe
 

tekoa haꞌe apy hekoa vaꞌe kuery rovai xeayvu rã rendu vaꞌekue, haꞌe xee
Senhor renonde py renhemoꞌyvyĩꞌi vy ndeao remondoro haꞌe rejaeꞌo
vaꞌekue guive. Haꞌe ramo xee aendu’, heꞌi Senhor. 28 ‘Haꞌe nunga rupi xee
 

romombytuꞌu ꞌrã neramoĩ kueryague rami, haꞌe rã nenhono porãa ꞌrã. Haꞌe
gui ndee ae nderexai ꞌrã mbaꞌemo vai kovaꞌe tekoa re ambou rã’, heꞌi.”
Haꞌe ramo kunha vaꞌe ombovaiague haꞌe kuery omombeꞌu okuapy
huvixa pe.
 805 2 Crônicas 34​, ​35

2 Reis 23.1‑3
29 Haꞌe
rami rã huvixa ijayvu nhomongeta vaꞌety Judá re haꞌe
Jerusalém py ikuai vaꞌe onhemboatypa okuapy aguã. 30 Haꞌe gui Senhor
 

pegua oo py huvixa oo Judá regua avakue, Jerusalém pygua, sacerdote,

levita haꞌe heta vaꞌe kuery haꞌe javi reve, yvyĩgueve haꞌe yvatekueve
guive. Haꞌe kuery haꞌe javi oendua py ogueroayvu kuaxia para Senhor
pegua opy ojou pyre re guexeve guarã ojapo vaꞌekue regua ayvu oĩ vaꞌe
haꞌe javi. 31 Huvixa hiꞌaĩaty py ae opuꞌã hoꞌamy vy Senhor renonde ojapo
 

ixupe anho haꞌe kuery ikuai aguã, haꞌe vy opyꞌa haꞌe onheꞌẽ haꞌe javi py
ojapopa okuapy aguã haꞌe ojapo uka vaꞌekue, ijayvua haꞌe oipotaa, haꞌe
rami vy ayvu kuaxia para re oĩ vaꞌe rupi ikuai aguã, Senhor guexeve
guarã ojapo vaꞌekue rupi anho. 32 Haꞌe ramo Jerusalém haꞌe Benjamim py
 

ikuai vaꞌe haꞌe javi onhemboayvu okuapy haꞌe vaꞌe ayvu rupi ikuai aguã
re. Haꞌe rami vy Jerusalém pygua kuery haꞌe javi ikuai Nhanderuete
guamoĩ kuery ruete vaꞌe guexeve guarã ojapo vaꞌekue rupi.
33 Haꞌe gui Josias oipeꞌapa ojeguarupy Israel kuery oyvy re oguereko
 

vaꞌekue haꞌe javi. Haꞌe rami vy ojapo Israel re hekoa vaꞌe haꞌe javi
Senhor nguuete pe anho ikuai aguã rami. Haꞌe rami rire haꞌe oikovea ja
haꞌe kuery ndojepeꞌai Senhor guamoĩ kuery ruete pe ikuaia gui.

2 Reis 23.21‑23

35   Haꞌe
gui huvixa Páscoa ára py Josias ojapo Senhor pegua
1

ngaru Jerusalém py. Haꞌe ramo jypygua jaxya catorze araa py

ojuka okuapy Páscoa regua vexaꞌi. 2 Haꞌe omoĩ sacerdote kuery ombaꞌeapo
 

aguã rami. Haꞌe vy ombopyꞌa guaxuve Senhor pegua opy rupi

ombaꞌeapoa py. 3 Ijayvu avi levita kuery Senhor peguarã ojekyꞌaꞌo uka
 

vaꞌekue Israel kuery haꞌe javi mboꞌea rupi ikuai vaꞌe pe. Haꞌe vy aipoeꞌi:
— Lei ryru ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe ma pemoĩ ju oo hendarã Davi raꞌy Israel
pygua huvixa Salomão ojapo vaꞌekue py. Ndapevoyivei ma ꞌrã pendeaxiꞌy
áry. Pembaꞌeapo ꞌrã Senhor Penderuete pe, ixupegua Israel kuery pe
guive. 4 Peiko katu ke peteĩ-teĩ regua pendekuaia rami pembaꞌeapo aguã,
 

penemoĩague rami, pendevy Israel pygua huvixa Davi haꞌe taꞌy Salomão
ijayvuague rami vy. 5 Pembaꞌeapo ke henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe py, heta vaꞌe
 

kuery penderyvy ikuai vaꞌe peteĩ-teĩ regua rekovia penemoĩague rami.

Heta vaꞌe kuery peteĩ-teĩ regua rekovia toĩ peteĩ levita kuery vaꞌe regua.
6 Haꞌe rami vy pejuka ꞌrã vexaꞌi Páscoa ára pyguarã. Pejekyꞌaꞌo uka reve
 

pereko katu ꞌrã penderyvy kuery hoꞌu vaꞌerã. Pejapopa tema Senhor
oayvu Moisés pe omombeꞌu uka vaꞌekue rami vy — heꞌi.
7 Haꞌe gui ma heta vaꞌe kuery haꞌe javi pe Josias omeꞌẽ vexaꞌi haꞌe kavara.
 

Guymba kuery regua ae omeꞌẽ Páscoa ára py ojuka vaꞌerã. Haꞌe javi vy trinta
mil mymba omeꞌẽ haꞌe py heta vaꞌe kuery mbovy pa ikuaia rami. Vaka raꞌy
2 Crônicas 35 806

ma três mil ju huvixa omeꞌẽ, guymba kuery vaꞌe regua meme. 8 Hembiguai
 

yvatekueve voi omeꞌẽxeaꞌi py avi omeꞌẽ heta vaꞌe kuery peguarã, sacerdote haꞌe
levita kuery pe guive. Nhanderuete pegua opy rupi openaa vaꞌety Hilquias,
Zacarias haꞌe Jeiel ma sacerdote kuery pe omeꞌẽ dois mil e seiscentos vexaꞌi
haꞌe kavara, haꞌe gui trezentos vaka raꞌy Páscoa ára py oapy vaꞌerã. 9 Haꞌe
 

gui tyvy kuery Conanias, Semaías haꞌe Natanael, haꞌe gui levita kuery ruvixa
Hasabias, Jeiel haꞌe Jozabade reve ma levita kuery mboae pe omeꞌẽ cinco
mil vexaꞌi haꞌe kavara, haꞌe gui quinhentos vaka raꞌy Páscoa ára py omeꞌẽ
vaꞌerã. 10 Haꞌe rami py oguereko katupa haꞌe kuery ojapo vaꞌerã. Sacerdote
 

kuery omoĩa ikuai aguã vaꞌekue py, levita kuery voi omoĩa avi peteĩ-teĩ regua
ombaꞌeapo aguã rami, huvixa ojapo ukaague rami meme.
11 Haꞌe gui ma ojuka okuapy vexaꞌi Páscoa ára pyguarã omeꞌẽ vaꞌekue.
 

Huguykue ma levita kuery po gui sacerdote kuery ojopy vy omboayvi okuapy,

oipiro avi ojuka vaꞌekue. 12 Ombojaꞌo okuapy heta vaꞌe kuery oapy reve omeꞌẽ
 

vaꞌerã, peteĩ-teĩ regua ikuaia rami, heta vaꞌe kuery ae Senhor pe omeꞌẽ aguã,
Moisés kuaxia omboparaague rami vy. Haꞌe rami ae avi ojapo vaka ikuai vaꞌe
re. 13 Tata py oexy okuapy vexaꞌi Páscoa ára pygua, hekorã oeja pyre rami vy.
 

Oja py ombojy okuapy omeꞌẽmby ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe, oja guaxu haꞌe oja pe py guive.
Haꞌe gui levita kuery ju ombojaꞌopa okuapy heta vaꞌe kuery haꞌe javi pe. 14 Haꞌe
 

vaꞌe rire ma ojeupe guarã ju oexy okuapy, sacerdote kuery peguarã guive.
Mbaꞌeta sacerdote kuery Arão ramymino ikuai vaꞌe ma pytũ peve ombaꞌeapo
mymba ojukaa haꞌe ikyrakue rapya rupi. Haꞌe nunga rupi levita kuery ojeupe
guarã ae oexy, sacerdote kuery Arão ramymino ikuai vaꞌe pe guive. 15 Haꞌe gui
 

Asafe ramymino kuery oporaei vaꞌety ikuai vaꞌe ma ikuai aguã py meme ikuai,
Davi ojapo ukaague rami vy, haꞌe gui Asafe, Hemã haꞌe huvixa pegua profeta
Jedutum ojapo ukaague rami. Okẽ rarõa kuery voi okẽ nhavõ rupi ikuai. Neĩ
peteĩve ma voi ndojepeꞌai okẽ oarõa gui, haꞌe kuery peguarã tykeꞌy kuery levita
regua oexy avi ramo.
16 Haꞌe rami py haꞌe vaꞌe ára peteĩ-teĩ regua omoĩmbaa Senhor pe ombaꞌeapo
 

aguã py, Páscoa ára ngaru ojapo haꞌe Senhor pegua altar áry mymba omeꞌẽ
aguã, huvixa Josias ojapo ukaague rami vy. 17Haꞌe vaꞌe jave py Israel kuery
 

haꞌe py ikuai vaꞌe ojapo okuapy ngaru Páscoa ára py, haꞌe gui ngaru mbojape
imbovua revegua eꞌỹ ju. Sete ára re ojapo okuapy. 18 Páscoa ára pygua ngaru
 

haꞌe ramigua Jerusalém py ndojapoai teri profeta Samuel oikoa ára guive.
Mbaꞌeta peteĩve huvixa Israel py Páscoa ára pygua ngaru ndojapoi vaꞌekue
Josias ngaru ojapoague ramigua, sacerdote haꞌe levita kuery reve, haꞌe gui Judá
haꞌe Israel kuery haꞌe py ikuai vaꞌe haꞌe Jerusalém pygua kuery haꞌe javi reve.
19 Dezoito maꞌetỹa re ma huvixa Josias oĩ jave py Páscoa ára pygua ngaru ojapo.
 

2 Reis 23.28‑30
20  Haꞌe
nunga oikopa rire Josias templo omoatyrõ ukapa ma ramo ou
Egito pygua huvixa Neco, Carquemis tetã py joe opuꞌã aguã Eufrates
 807 2 Crônicas 35​, ​36

yakã yvýry. Haꞌe ramo Josias voi oẽ ovy haꞌe kuery re opuꞌã aguã. 21 Haꞌe 

ramo Josias oĩa py Neco ombou ayvu reraarã kuery. Haꞌe vy aipoeꞌi
uka: “Judá pygua huvixa, mbaꞌe tu areko ndereve? Xee ma aỹ nderovai
guarã eꞌỹ aju, xere opuꞌã vaꞌe kuery rovai anho. Haꞌe gui Nhanderuete
ijayvu xepojavaveꞌi nho aguã re. Enheangu ke Nhanderuete re repuꞌã eꞌỹ
aguã, haꞌe ju nemomba eꞌỹ aguã”, heꞌi uka. 22 Haꞌe rami teĩ huvixa Josias
 

guakykue re ndojevyi. Haꞌe rami ꞌrãgue py amboae rami onhemonde

haꞌe kuery re opuꞌã aguã. Noendu potai Nhanderuete ayvu rupi Neco
ijayvuague re. Haꞌe rami vy oo nho Megido yvyugua katy joe opuꞌã aguã.
23 Haꞌe gui ma huvixa Josias-a katy guyrapa revegua kuery omombo
 

okuapy. Haꞌe ramo aipoeꞌi guembiguai kuery pe:

— Xepeꞌa ke apy gui, mbaꞌeta xenhyvõa ete raꞌe — heꞌi. 24 Haꞌe ramo
 

hembiguai kuery ma ikaróxa gui ae oguenoẽ vy amboae karóxa oguereko

vaꞌe py oguerova vy ogueraa okuapy Jerusalém py. Haꞌe py ma omano.
Haꞌe ramo onhono porãa guamoĩ kuery rupa yvýry. Huvixa Josias re Judá
haꞌe Jerusalém pygua kuery haꞌe javi ojaeꞌopa okuapy. 25 Jeremias voi
 

ombopara Josias re ipyꞌa vaia aguã regua. Haꞌe gui aỹ peve guarã oporaei
vaꞌe kuery avakue haꞌe kunhague ojaeꞌo reve imaꞌenduꞌa ꞌrã Josias re.
Haꞌe rami aguã ojepokuaa okuapy Israel yvy re, kuaxia ipyꞌa vaia oĩa re
ombopara guive imoiny.
26 Haꞌe gui oĩve rei tema Josias rekokue regua. Haꞌe rami avi Senhor
 

guigua lei ipara oinya rami vy mbaꞌemo porã ojapoague, 27 haꞌe mbaꞌemo
 

ojapo vaꞌekue jypy guive opaa peve noĩ ꞌrã teve kuaxia Israel haꞌe Judá
pygua huvixa kuery rekokue oĩa re?

2 Reis 23.31‑34

36   Haꞌe gui ma haꞌe vaꞌe yvy re hekoa vaꞌe kuery Josias raꞌy
1

Jeoacaz ogueraa vy nguvixarã omoĩ okuapy tuu rekovia,

Jerusalém tetã py ae. 2 Jeoacaz oĩ ypyꞌi jave py ma vinte e três maꞌetỹ
 

oguereko, haꞌe gui mboapy jaxy re eteꞌi opena Jerusalém py. 3 Mbaꞌeta 

Egito pygua huvixa ma oipeꞌa Jeoacaz Jerusalém tetã py huvixa oĩa gui.
Haꞌe rami vy ijyvy re ikuai vaꞌe gui okobra três mil e trezentos quilos
prata haꞌe trinta e três quilos ouro guigua. 4 Jeoacaz rekovia Egito pygua
 

huvixa omoĩ tyvy Eliaquim Jerusalém haꞌe Judá pygua kuery ruvixarã.
Haꞌe rami vy hery oguerova vy Jeoaquim ju omboery. Haꞌe rã tykeꞌy
Jeoacaz ma Egito yvy katy Neco ogueraa.

2 Reis 23.36–24.6
5  Jeoaquimma vinte e cinco maꞌetỹ oguereko jave py huvixa oĩ ypy.
Haꞌe gui onze maꞌetỹ re opena Jerusalém py. Haꞌe vaꞌe ma haꞌeveꞌỹ vaꞌe
anho ojapo oikovy Senhor nguuete renonde rupi. 6 Haꞌe ramo hexe ou
 

Babilônia pygua huvixa Nabucodonosor. Haꞌe vy mokoĩ corrente overa

2 Crônicas 36 808

vaꞌe guigua py ojokua reve Babilônia katy ogueraa. 7 Babilônia katy

 

Nabucodonosor ogueraa avi mbaꞌemo ryru Senhor pegua opy ikuai

vaꞌekue. Haꞌe py ma nguuete pegua templo py ju omoĩ.
8 Haꞌe gui oĩve rei tema Jeoaquim rekokue regua. Haꞌe rami avi
 

ojeguarupy ojapoague, haꞌe hexe oĩ vaꞌekue haꞌe javi noĩ ꞌrã teve kuaxia
Israel haꞌe Judá pygua huvixa kuery rekokue oĩa re? Haꞌe gui taꞌy
Joaquim ju oĩ nguu rekovia.

2 Reis 24.8,9
9 Haꞌegui Joaquim ma dezoito maꞌetỹ oguereko jave py huvixa oĩ ypy.
Haꞌe gui mboapy jaxy haꞌe dez ára re eteꞌi opena Jerusalém py. Haꞌe vaꞌe
ma haꞌeveꞌỹ vaꞌe anho ojapo oikovy Senhor renonde rupi.

2 Reis 24.18,19
10  Haꞌe vaꞌe maꞌetỹ kuaray aku ypyꞌi jave py huvixa Nabucodonosor
ogueraa uka Babilônia katy, mbaꞌemo ryru iporãgueve Senhor pegua
opy ikuai vaꞌekue reve. Hekovia tyvy Zedequias ju omoĩ uka Judá haꞌe
Jerusalém pygua kuery ruvixarã.
11 Zedequias ma vinte e um maꞌetỹ oguereko jave py huvixa oĩ ypy.
 

Haꞌe gui onze maꞌetỹ re opena Jerusalém py. 12 Haꞌe ma haꞌeveꞌỹ vaꞌe
 

anho ojapo oikovy Senhor nguuete renonde rupi. Ixupe profeta Jeremias
Senhor gui ijayvu teĩ nonhemoꞌyvyĩꞌixei. 13 Nabucodonosor rovai opuꞌã
 

guive, Nhanderuete rery rupi oura aguã rami Nabucodonosor ojapo rire
teĩ. Inhakã ratã vy opyꞌa py ndojeko rerovaxei tema Senhor Israel kuery
ruete pe ojevy eꞌỹ aguã. 14 Haꞌe gui sacerdote yvatekueve haꞌe heta vaꞌe
 

kuery haꞌe javi ojejavyve tema ojeꞌoivy, amboae regua kuery reko vaia
rami rive. Haꞌe rami vy omongyꞌapa okuapy oo Senhor ojeupe guarã
Jerusalém py oikyꞌaꞌo vaꞌekue.
15 Senhor tamoĩ kuery Ruete vaꞌe ma yma guive teĩ ijayvu haꞌe kuery
 

pe, ayvu mombeꞌua kuery pe oayvu omombeꞌu uka tema, ojeupegua

kuery omboaxy haꞌe ojeupegua oo re omaꞌẽ vy. 16 Haꞌe rami teĩ haꞌe kuery
 

ma Nhanderuete ayvu mombeꞌua kuery ombojaru rei vy noendu potai,

ojojai rei guive okuapy profeta kuery. Haꞌe ramo Senhor ojeupegua
kuery rovai opoxya ombou ramo haꞌe kuery pe noĩvei ma oo jepe aguã.

2 Reis 25.8‑12; Jeremias 39.8‑10; 52.12‑16

17 Haꞌenunga rupi ae haꞌe kuery rovai Senhor ojapo caldeu kuery
ruvixa opuꞌã aguã rami. q Haꞌe vaꞌe huvixa ma kyxe py ojuka kunumigue
regua, oo henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe oĩa py eteve voi. Nomboaxyi kunumigue

q
 36.17 Caldeu kuery ma Babilônia pygua kuery ae. Haꞌe gui caldeu kuery ruvixa ma
Nabucodonosor (versículo 6).
 809 2 Crônicas 36

neĩ kunhataĩgue, tujakueꞌi neĩ tujakueveꞌi ma voi, ipo py omboaxa pavẽ

rire. 18 Babilônia katy ogueraapa avi mbaꞌemo ryru Nhanderuete pegua
 

opy ikuai vaꞌekue, tuvixakue haꞌe kyrĩgueꞌi voi. Haꞌe rami vy mbaꞌemo
porã Senhor pegua opy. haꞌe huvixa haꞌe yvatekueve ropy guive ikuai
vaꞌekue ma Babilônia katy meme ogueraa. 19 Oapypa Nhanderuete
 

pegua oo, oitypa guive Jerusalém kora. Huvixa ro ikuai vaꞌekue haꞌe
javi oapypa avi, haꞌe py mbaꞌemo porã ikuai vaꞌekue ombovaipa. 20 Haꞌe  

rã kyxe gui oo jepe vaꞌekue ma Babilônia katy ogueraa. Haꞌe py ma

hembiguai ikuai, taꞌy kuery rembiguai guive, Pérsia pygua huvixa ipoꞌaka
eꞌỹa ja. 21 Haꞌe nunga oiko Senhor oayvu Jeremias pe omombeꞌu uka
 

vaꞌekue ojeupity aguã, haꞌe kuery yvy opyta rive aguã sábado regua
opytuꞌu aguã maꞌetỹ haꞌe javi ojeupitypa eꞌỹa ja. Yvy ivaipa reve opyta
rive oiny ára nhavõ, setenta maꞌetỹ oaꞌangaague ojeupitypa eꞌỹa ja. r

Esdras 1.1‑4
22  Haꞌe gui peteĩ maꞌetỹ re ma Pérsia pygua huvixa Ciro oĩ jave py
Senhor ojapo oayvu Jeremias omombeꞌu vaꞌekue. Haꞌe rami vy Ciro
pyꞌa re omoĩ openaa haꞌe javi rupi povaꞌe ayvu omombeꞌu ukapa haꞌe
ombopara uka guive aguã. Haꞌe vy aipoeꞌi uka: 23 “Pérsia pygua huvixa
 

Ciro po rami ijayvu: Senhor Nhanderuete yvategua ma xevy omboaxapa

yvy haꞌe javi re apena aguã, xemoĩ guive peteĩ oo ixupe guarã ajapo uka
aguã Judá re Jerusalém tetã py. Haꞌe nunga rupi ixupegua pendekuai vaꞌe
haꞌe javi tapeo. Senhor Penderuete toiko peẽ kuery reve”, heꞌi uka. s

r
 36.21 Nhanderuete lei oejaague rami vy haꞌe kuery oyvy re nombaꞌeapoi ꞌrã teĩ sete
maꞌetỹa ojeupity nhavõ, ijyvy voi sábado regua maꞌetỹ re oĩ rive aguã (Levítico 25.1‑7).
Haꞌe rami teĩ haꞌe kuery maꞌetỹa nhavõ oyvy re ombaꞌeapo tema ramo Nhanderuete
oaꞌanga ju sábado regua maꞌetỹ ijyvy noĩ riveiague rekovia, haꞌe ramia peve yvy ivaipa
reve opyta rive aguã (Levítico 26.40‑45). Haꞌe nunga rupi setenta maꞌetỹ ijyvy noĩ
riveiague rami avi setenta maꞌetỹ re ju ivaipa reve opyta rive aguã rami ojapo, haꞌe kuery
Babilônia py escravo ikuai jave (Jeremias 25.1‑14). Haꞌe rami vy setenta maꞌetỹ oaxapa rire
ma haꞌe kuery ojevy ju ꞌrã oyvy katy. s 36.22‑23 Esdras 1.1‑3
 Esdras rekokue oĩa
Esdras rekokue oĩa
Kovaꞌe kuaxia re ma oĩ Israel kuery Babilônia py escravo-rã ogueraa pyre
oyvy re ju ojevy vaꞌekue rekokue. Mbaꞌeta huvixave Babilônia re opena vaꞌe ae
omondouka. Po rami ipara oiny: “Peteĩ maꞌetỹ re ma Pérsia pygua huvixa Ciro oĩ
jave py Senhor ojapo oayvu Jeremias omombeꞌu vaꞌekue ojeupity aguã rami. Haꞌe
vy Ciro pyꞌa re omoĩ openaa haꞌe javi rupi omombeꞌu uka povaꞌe ayvu, ombopara
uka guive. Haꞌe vy aipoeꞌi uka: ‘Pérsia pygua huvixa Ciro po rami ijayvu: Xevy
pe Senhor Nhanderuete yva pygua omboaxa yvy haꞌe javi re apena aguã. Xemoĩ
avi peteĩ oo ixupe guarã ajapo uka aguã Judá yvy re Jerusalém tetã py. Haꞌe
nunga rupi ixupegua pendekuai vaꞌe haꞌe javi reve Penderuete toiko, haꞌe tapeo
Judá regua Jerusalém py, Senhor Israel kuery ruete pegua oorã pejapo jevy aguã.
Haꞌe vaꞌe ma Jerusalém pygua kuery ruete ae’, heꞌi” (1.1‑3).
Haꞌe gui ma omombeꞌu haꞌe kuery oguataague, Jerusalém tetã py ovaẽague,
templo omoatyrõ aguã omboypyague, hovaigua kuery omombytuꞌu ranheague,
ojapopaague, haꞌe gui oguerovyꞌaague, Nhanderuete gui meme haꞌe nunga oiko
rire.
Esdras ma sacerdote oiko rakaꞌe. Haꞌe ae Jerusalém py ou vy opena oikovy
templo omoatyrõa rupi. Ijayvu avi heta vaꞌe kuery gueko vaia gui ojepeꞌa aguã
rami.

Huvixa Ciro oayvu omondoukaague

2 Crônicas 36.22,23

1   Peteĩmaꞌetỹ re ma Pérsia pygua huvixa Ciro oĩ jave py Senhor

1

ojapo oayvu Jeremias omombeꞌu vaꞌekue ojeupity aguã rami. Haꞌe

vy Ciro pyꞌa re omoĩ openaa haꞌe javi rupi omombeꞌu uka povaꞌe ayvu,
ombopara uka guive. Haꞌe vy aipoeꞌi uka: 2 “Pérsia pygua huvixa Ciro
 

po rami ijayvu: Xevy pe Senhor Nhanderuete yva pygua omboaxa yvy

haꞌe javi re apena aguã. Xemoĩ avi peteĩ oo ixupe guarã ajapo uka aguã
Judá yvy re Jerusalém tetã py. 3 Haꞌe nunga rupi ixupegua pendekuai
 

vaꞌe haꞌe javi reve Penderuete toiko, haꞌe tapeo Judá regua Jerusalém py,
Senhor Israel kuery ruete pegua oorã pejapo jevy aguã. Haꞌe vaꞌe ma
Jerusalém pygua kuery ruete ae. 4 Haꞌe gui guekoa py ae avakue okuave
 

810
 811 Esdras 1​, ​2

vaꞌe haꞌe javi penepytyvõ ꞌrã prata omeꞌẽ vy, haꞌe gui ouro, ombaꞌe rei-rei
haꞌe mymba kuery oguereko vaꞌe, Nhanderuete ro Jerusalém py oĩ vaꞌe
peguarã. Haꞌe nunga omeꞌẽ vaꞌe áryve tomeꞌẽve ju omeꞌẽxeaꞌi rupi”, heꞌi
uka. a
5 Haꞌe ramo Judá haꞌe Benjamim kuery akã ikuai vaꞌe opuꞌãmba
 

jogueravy, sacerdote haꞌe levita kuery guive, amboae kuery reve. Haꞌe
kuery haꞌe javi pyꞌa re Nhanderuete omoĩ Jerusalém py ojeꞌoi vy oo
Senhor pegua oĩ vaꞌekue ojapo jevy aguã. 6 Ijyvýry rupi ikuai vaꞌe voi  

oipytyvõ okuapy prata omeꞌẽ vy, haꞌe gui ouro, ombaꞌe rei-rei, mymba
kuery oguereko vaꞌe haꞌe iporãgueve. Mbaꞌemo omeꞌẽ vaꞌekue áryve
omeꞌẽve ju omeꞌẽxeaꞌi rupi. 7 Huvixa Ciro voi oguenoẽ tembiporu Senhor
 

ropy ikuai vaꞌekue, Jerusalém gui Nabucodonosor ogueru vy nguuete

raꞌangaa pegua ropy ju omoĩ vaꞌekue. 8 Haꞌe vaꞌe nunga ma Pérsia pygua
 

huvixa Ciro ju oguenoẽ mbaꞌemo re opena vaꞌety Mitredate oexaa py.

Haꞌe rã haꞌe vaꞌe oipapapa ma vy Judá regua yvateve vaꞌe Sesbazar pe
ju omboaxa. 9 Apy ma oĩ mbovy pa oĩa regua: trinta hyꞌa ouro guigua,
 

mil hyꞌa prata guigua, vinte e nove kyxe, 10 trinta hyꞌaꞌi ouro guigua,  

quatrocentos e dez hyꞌaꞌi prata guigua amboae regua vaꞌe, haꞌe gui mil
avi tembiporu mboae. 11 Tembiporu ouro haꞌe prata guigua haꞌe javi vy
 

ma cinco mil e quatrocentos. Haꞌe javi ma Sesbazar ogueraapa Babilônia

gui, ogueru pyre kuery Jerusalém katy ju ojevy jogueravy jave.

Babilônia gui ojevy vaꞌekue rery oĩa

2   Povaꞌe
ma ijyvy gui Babilônia pygua huvixa Nabucodonosor oyvy
1

katy ogueraa vaꞌekue ramymino kuery. Haꞌe vaꞌe kuery ma escravo

ikuaiague gui oẽ vy ojevy ju Jerusalém haꞌe Judá katy, peteĩ-teĩ guekoa
py ae. b 2 Haꞌe kuery ma oupa okuapy Zorobabel reve, Jesua, Neemias,
 

Seraías, Reelaías, Mordecai, Bilsã, Mispar, Bigvai, Reum haꞌe Baaná reve.
Haꞌe gui apy ma avakue Israel regua mbovy pa ikuaia: 3 Parós ramymino  

kuery ma dois mil cento e setenta e dois. 4 Sefatias ramymino kuery ma

 

trezentos e setenta e dois. 5 Ara ramymino kuery ma setecentos e setenta

 

e cinco. 6 Paate-Moabe ramymino kuery Jesua-Joabe raꞌy kuery regua

 

ma dois mil oitocentos e doze. 7 Elão ramymino kuery ma mil duzentos

 

e cinqüenta e quatro. 8 Zatu ramymino kuery ma novecentos e quarenta

 

e cinco. 9 Zacai ramymino kuery ma setecentos e sessenta. 10 Bani

   

ramymino kuery ma seiscentos e quarenta e dois. 11 Bebai ramymino  

kuery ma seiscentos e vinte e três. 12 Azgade ramymino kuery ma mil

 

duzentos e vinte e dois. 13 Adonicão ramymino kuery ma seiscentos e

 

sessenta e seis. 14 Bigvai ramymino kuery ma dois mil e cinqüenta e seis.

 

15 Adim ramymino kuery ma quatrocentos e cinqüenta e quatro. 16 Ater

   

a
 1.1‑4 2 Crônicas 36.22‑23 b
 2.1 Neemias 7.6‑73
Esdras 2 812

ramymino kuery Ezequias ro pygua kuery regua ma noventa e oito.

17 Bezai ramymino kuery ma trezentos e vinte e três. 18 Jora ramymino
   

kuery ma cento e doze. 19 Hasum ramymino kuery ma duzentos e vinte

 

e três. 20 Gibar ramymino kuery ma noventa e cinco. 21 Belém ramymino

   

kuery ma cento e vinte e três. 22 Netofa guigua avakue ma cinqüenta

 

e seis. 23 Anatote guigua avakue ma cento e vinte e oito. 24 Azmavete

   

ramymino kuery ma quarenta e dois. 25 Quiriate-Arim, Cefira haꞌe

 

Beerote ramymino kuery ma setecentos e quarenta e três. 26 Ramá haꞌe  

Geba ramymino kuery ma seiscentos e vinte e um. 27 Micmás guigua  

avakue ma cento e vinte e dois. 28 Betel haꞌe Ai guigua avakue ma

 

duzentos e vinte e três. 29 Nebo ramymino kuery ma cinqüenta e dois.

 

30 Magbis ramymino kuery ma cento e cinqüenta e seis. 31 Elão mboae

   

guigua ramymino kuery ma mil duzentos e cinqüenta e quatro. 32 Harim  

guigua ramymino kuery ma trezentos e vinte. 33 Lode, Hadide haꞌe Ono  

guigua ramymino kuery ma setecentos e vinte e cinco. 34 Jericó guigua  

ramymino kuery ma trezentos e quarenta e cinco. 35 Senaá guigua  

ramymino kuery ma três mil seiscentos e trinta.

36 Haꞌe gui sacerdote kuery regua: Jedaías ramymino kuery Jesua ro
 

pygua ikuai vaꞌe regua ma novecentos e setenta e três. 37 Imer ramymino  

kuery ma mil e cinqüenta e dois. 38 Pasur ramymino kuery ma mil e

 

duzentos e quarenta e sete. 39 Harim ramymino kuery ma mil e dezessete.

 

40 Haꞌe gui levita kuery ju: Jesua haꞌe Cadmiel ramymino kuery
 

Hodavias raꞌy kuery regua ma setenta e quatro. 41 Oporaei vaꞌe kuery  

Asafe ramymino kuery regua ma cento e vinte e oito. 42 Okẽ rarõa kuery  

ramymino kuery ju: Salum ramymino kuery, Ater, Talmom, Acube, Hatita
haꞌe Sobai ramymino kuery, haꞌe vaꞌe kuery haꞌe javi vy ma cento e trinta
e nove.
43 Templo py nhopytyvõ vaꞌety kuery ju: Zia ramymino kuery, Hasufa,
 

Tabaote, 44 Queros, Sia, Padom, 45 Lebana, Hagaba, Acube, Hagabe,

   

46 Sanlai, Hanã, 47 Gidel, Gaar, Reaías, 48 Rezim, Necoda, Gazão, 49 Uzá,

       

Paseá, Besai, 50 Asná, meunita haꞌe nefuseu kuery ramymino kuery,

 

51 Baquebuque ramymino kuery, Hacufa, Harur, 52 Baslute, Meída, Harsa,

   

53 Barcos, Sísera, Tama, 54 Nesias haꞌe Hatifa ramymino kuery.

   

55 Haꞌe gui Salomão rembiguai kuery ramymino kuery ju: Sotai

 

ramymino kuery, Soferete, Peruda, 56 Jaala, Darcom, Gidel, 57 Sefatias,

   

Hatil, Poquerete-Hazebaim haꞌe Ami ramymino kuery. 58 Templo py  

nhopytyvõ vaꞌety haꞌe Salomão rembiguai kuery ramymino kuery haꞌe

javi vy ma trezentos e noventa e dois.
59 Povaꞌe kuery ma Tel-Melá gui ojeꞌoi vaꞌekue, Tel-Harsa, Querube,
 

Adã haꞌe Imer gui, teĩ ndoikuaai ae tema Israel regua ikuaia: 60 Delaías  

ramymino kuery, Tobias haꞌe Necoda ramymino kuery ma seiscentos

e cinqüenta e dois. 61 Haꞌe gui sacerdote ramymino kuery voi: Habaías
 
 813 Esdras 2​, ​3

ramymino kuery, Coz haꞌe Barzilai ramymino kuery. Haꞌe vaꞌe ma

Barzilai Gileade pygua vaꞌe rajy re omenda rire hery rupi ae oenoĩa.
62 Haꞌe vaꞌe kuery ma guery oeka okuapy kuaxia tery oĩa re teĩ ndojoui.
 

Haꞌe nunga rupi sacerdote ikuai aguã haꞌeveꞌỹ vaꞌe. 63 Haꞌe ramo haꞌe
 

kuery pe huvixa aipoeꞌi:

— Peꞌu eme tembiꞌu ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe, Urim haꞌe Tumim rupi sacerdote
oikuaa vaꞌe oiko eꞌỹa ja — heꞌi.
64 Haꞌe vaꞌe kuery haꞌe javi vy ma quarenta e dois mil trezentos e
 

sessenta ikuai, 65 hembiguai avakue haꞌe kunhague sete mil trezentos

 

e sete ikuai vaꞌe reveꞌỹ vy. Haꞌe gui oporaei vaꞌe avakue haꞌe kunhague
ma duzentos ju ikuai. 66 Hymba kuery kavaju ma setecentos e trinta e
 

seis. Haꞌe gui mburika ma duzentos e quarenta e cinco ikuai. 67 Mymba

 

camelo ma quatrocentos e trinta e cinco ikuai. Mburika raꞌyꞌi ma seis mil

setecentos e vinte.
68 Haꞌe gui ovaẽ okuapy Jerusalém tetã py. Senhor pegua oo oĩague py
 

oo ramo hetarã kuery akã ikuai vaꞌe regua ma mbaꞌemo omeꞌẽxeaꞌi rupi
omeꞌẽ okuapy oo oĩague pyve ju ojapo jevy aguã. 69 Haꞌe kuery mbaꞌemo
 

ojoua rami vy omeꞌẽ okuapy ombaꞌeapo vaꞌe kuery oiporu vaꞌerã: sessenta
e um mil hatãꞌi vaꞌe ouro guigua, cinco mil prata guigua tuvixakueve
vaꞌe, haꞌe gui cem ao sacerdote kuery pegua.
70 Haꞌe gui Israel kuery haꞌe javi guetã rupi ae-ae ikuai: sacerdote
 

kuery, levita haꞌe heta vaꞌe kuery regua, oporai vaꞌe, okẽ rarõa, templo py
nhopytyvõ vaꞌety kuery guive.

Altar ojapo jevy okuapyague

3   Sete
jaxya ovaẽ jave Israel ramymino kuery ikuaipa ma guetã py ae-ae.
1

Haꞌe rami vy peteĩꞌi rami onhemboatypa okuapy Jerusalém py. 2 Haꞌe  

ramo Jozadaque raꞌy Jesua haꞌe tyvy kuery sacerdote ikuai vaꞌe, Sealtiel
raꞌy Zorobabel tyvy kuery reve onhemoĩ okuapy altar Israel kuery ruete
peguarã ojapo ju aguã, haꞌe vaꞌe áry mymba kuery oapy reve omeꞌẽ aguã
Nhanderuete remimboꞌe Moisés lei ombopara vaꞌekue oĩa rami vy. 3 Hendarã
 

py ae ojapo okuapy altar. Hekoa yvýry ikuai vaꞌe kuery gui okyje teri vaꞌeri
altar áry mymba kuery oapy reve omeꞌẽ okuapy Senhor pe, ajeꞌivekue,
kaꞌarukue guive. 4 Ipara re oĩa rami vy ojapo avi okuapy ngaru ooꞌi regua.
 

Haꞌe rami vy koꞌẽ nhavõ mymba kuery oapy vy omeꞌẽ okuapy, mbovy-mbovy
ꞌrã pa peteĩ-teĩ ára py omeꞌẽ ukaague rami vy. 5 Haꞌe vaꞌe rire mbaꞌemo
 

omeꞌẽ jepi okuapy. Jaxy pyau nhavõ mbaꞌemo omeꞌẽ, haꞌe gui ngaru Senhor
peguarã hiꞌára py porã oiko aguã oaꞌangaague rami vy. Ikuai avi Senhor
pe mbaꞌemo omeꞌẽxeaꞌi py ogueru vaꞌe. 6 Sete jaxya ijypyꞌi guive omboypy
 

okuapy Senhor pe mymba omeꞌẽ aguã, haꞌe jave py Senhor pegua templo
rendarã nonhonombai teri teĩ. 7 Oo apoa haꞌe ita re ombaꞌeapo vaꞌe kuery pe
 

omeꞌẽ okuapy peráta. Sidom haꞌe Tiro pygua kuery pe omeꞌẽ avi tembiꞌu, oyꞌu
Esdras 3​, ​4 814

vaꞌerã haꞌe azeite, Líbano gui yvyra yary haygue haꞌe kuery ogueru aguã.
Yeꞌẽ áry rupi ꞌrã ogueru Jope tetã peve, Pérsia pygua huvixa Ciro vaꞌe ojapo
ukaague rami vy.

Templo rendarã onhonombaa ague

8  Jerusalém tetã py Nhanderuete pegua oo py ovaẽ rire mokoĩ maꞌetỹa
haꞌe mokoĩ jaxya ma ojapo jave Sealtiel raꞌy Zorobabel omboypy ojapo jevy
aguã, Jozadaque raꞌy Jesua reve, haꞌe tyvy kuery sacerdote haꞌe levita regua,
haꞌe gui escravo-rã ogueraa pyre kuery Jerusalém katy ojevy vaꞌekue haꞌe
javi reve. Haꞌe vaꞌe kuery omboypy okuapy Senhor pegua oo re ombaꞌeapo
aguã. Haꞌe nunga re opena vaꞌerã omoĩ okuapy levita kuery vinte maꞌetỹ
vaꞌe guive tujakue peve. 9 Jesua guaꞌy haꞌe guyvy kuery reve, Cadmiel guaꞌy
 

kuery reve guive onhemoirũ okuapy Judá ramymino kuery, Nhanderuete

pegua oo rupi ombaꞌeapo vaꞌe kuery re opena aguã, Henadade ramymino
kuery, taꞌy haꞌe tyvy kuery levita regua reve guive.
10 Haꞌe gui oo apoa kuery templo Senhor pegua rendarã onhonomba ramo
 

sacerdote kuery onhemondepa reve ikuai mimby guaxu reve. Levita kuery
Asafe ramymino kuery regua avi ikuai hyꞌa pu reve Senhor omboete aguã,
Israel kuery ruvixa Davi ojapo ukaague rami vy. c 11 Jorire-rire oporaei okuapy.
 

Senhor omboete haꞌe oguerovyꞌa okuapy po rami: “Porayvu vaꞌe vy oexa uka
riae ꞌrã Israel kuery omboaxya”, heꞌi okuapy. Haꞌe gui haꞌe kuery haꞌe javive
oguerovyꞌa vy onhendu atã reve oporaei okuapy Senhor pe, oo rendarã
onhonomba ma rire. 12 Heta avi ikuai sacerdote haꞌe levita kuery jypyꞌigua oo
 

oexa vaꞌekue, hetarã kuery akã tujakueꞌi guive. Haꞌe rami vy haꞌe kuery ma
oo rendarã onhonoa rã oexa vy ojaeꞌo atã okuapy. Heta avi ikuai oguerovyꞌaa
rupi ojapukai vaꞌe. 13 Haꞌe rami vy mavaꞌeve noendu kuaai ovyꞌaa rupi
 

ojapukai vaꞌe, neĩ ojaeꞌo vaꞌe kuery onhendua. Mbaꞌeta pavẽ onhendu atã reve
ojapukai okuapy mombyry rupi ikuai vaꞌe voi oendu aguã rami.

Templo ojapo okuapya gui hovaigua kuery omombytuꞌuague

4   Judá
haꞌe Benjamim regua rovaigua kuery oendu avi okuapy
1

ogueraapa pyre kuery ojevy ma vy Senhor Israel kuery ruete pegua

templo ojapo jevy okuapya. 2 Haꞌe rami vy haꞌe kuery ovaẽmba okuapy
 

Zorobabel haꞌe hetarã kuery akã ikuaia py. Haꞌe vy aipoeꞌi okuapy:
— Ore voi torombaꞌeapo peẽ kuery reve, mbaꞌeta peẽ kuery rami ae ore
kuery voi Penderuete pe ꞌrã orekuai. Ore voi ixupe mbaꞌemo romeꞌẽ ae
ma, Assíria pygua huvixa Esar-Hadom apy oreru guive — heꞌi. d

c
 3.10 Hyꞌa pu ma hyꞌa overa vaꞌe gui ojapo pyre, ombotaa rã onhendu vaꞌe. d 4.2 Haꞌe
kuery ma Samaria pygua ikuai teĩ judeu regua eꞌỹ, mombyry ikuaiague gui Assíria ruvixa
kuery oguerova vy haꞌe py omboekoa jevy vaꞌekue. “Senhor” omboete merami teĩ nguu ete
kuery ae omboete avi okuapy (2 Reis 17.24‑41).
 815 Esdras 4

3  Haꞌe
rami teĩ Zorobabel, Jesua haꞌe hetarã kuery akã ikuai vaꞌe
ombovai:
— Peẽ kuery ma mbaꞌeve ndaperekoi ore kuery reve Oreruete pegua oo
rojapo jevya py. Ore kuery aeꞌi teĩ rojapopa ꞌrã Senhor Israel kuery ruete
vaꞌe pe, Pérsia pygua huvixa Ciro ojapo ukaague rami vy — heꞌi.
4 Haꞌe ramo haꞌe vaꞌe yvy regua kuery Judá kuery ombaꞌeapoa py
 

omongeta rei vy nomokyreꞌỹvei. 5 Haꞌe rami vy peráta re ogueru

 

haꞌeveꞌỹa rami omongeta vaꞌerã, Judá kuery ojapo ꞌrã vaꞌekue ndojapovei
aguã. Pérsia pygua huvixa Ciro oĩa pukukue re haꞌe rami ijayvu, huvixa
Dario oĩa peve.
6 Haꞌe gui Assuero huvixa oĩ ypyꞌi guive ma voi hovaigua kuery
 

ombopara okuapy Judá haꞌe Jerusalém pygua kuery rekokue ramigua

rive. 7 Haꞌe rami ae avi Pérsia pygua huvixa Artaxerxes oĩ jave Bislão,
 

Mitredate haꞌe Tabeel oirũ kuery reve ixupe ombopara okuapy peteĩ
kuaxia aramaico haꞌe Síria pygua kuery ayvu py. 8 Xondaro kuery ruvixa
 

Reum haꞌe kuaxia re opena vaꞌety Sinsai voi ombopara avi peteĩ kuaxia.
Jerusalém pygua kuery rovai re ombopara huvixa Artaxerxes pe, po
rami:
9 “Rombopara vaꞌe ma xondaro kuery ruvixa Reum haꞌe kuaxia re
 

opena vaꞌety Sinsai oirũ kuery reve: dinaíta kuery, afarsaquita, tarpelita,
afarsita, arquevita, Babilônia guigua kuery, Susã guigua, deavita
kuery, Elão guigua kuery, 10 haꞌe gui amboae kuery regua Samaria
 

tetã py huvixa Osnapar ipoꞌakapa haꞌe imaꞌenduꞌapy vaꞌe orembou vy

oremboekoa vaꞌekue, haꞌe gui amboae kuery Eufrates yakã kyvõ rupi
orerekoa vaꞌe.”
11 Po rami ma kuaxia huvixa Artaxerxes pe haꞌe kuery omboparaa
 

ague:
12 “Oreruvixa, ore nerembiguai kuery Eufrates yakã kyvõ rupi orerekoa
 

vaꞌe, kovaꞌe ára rombopara rokuapy ndevy. Reikuaa ae ma judeu kuery

ndea gui ojeꞌoiague Jerusalém tetã katy orerekoa peve ete. Aỹ haꞌe kuery
ma ojapo ju okuapy haꞌe vaꞌe tetã ayvu vaipy joe opuꞌãaty. Ikora voi
omoatyrõ heravy, omoatyrõ avi ꞌrã ijytarã. 13 Oreruvixa, eikuaa pota
 

ke, mbaꞌeta haꞌe kuery tetã ojapo jevy vy ikora voi omoatyrõmba ma
vy ndopagavei ma ꞌrã imposto neĩ pedágio opaga ꞌrã vaꞌekue. Haꞌe rami
vy ꞌrã ojapo peráta nderejopyvei aguã rami. 14 Haꞌe rã ore kuery ma
 

ndepo gui mbaꞌemo rojopy jepi vaꞌe vy orevy pe voi ndaꞌevei haꞌe kuery
neremboetevei ramo. Haꞌe nunga rupi ae oreayvua rogueru ruka ndevy.
15 Eikuaa pota ke haꞌvy kuaxia neramoĩ kuery rekokue oĩa re. Haꞌe vaꞌe
 

kuaxia rejou vy reikuaa ꞌrã haꞌe vaꞌe tetã pygua kuery opuꞌãmba vy ojapo
rakaꞌe huvixa kuery ojexavai aguã rami, yvy openaa rupi voi. Yma guive
tetã py oiko jepi jogueroꞌaa. Haꞌe nunga rupi ae tetã omombaa vaꞌekue.
16 Haꞌe nunga rupi oreruvixa, ndevy roikuaa uka xapyꞌa rei haꞌe vaꞌe tetã
 
Esdras 4​, ​5 816

haꞌe kora omoatyrõmba ma ramo Eufrates yakã kyvõ rupi yvy itui vaꞌe re
nandepoꞌakavei ꞌrãa.”
17 Haꞌe ramo huvixa ombovai: “Xondaro kuery ruvixa Reum, kuaxia re
 

opena vaꞌety Sinsai haꞌe irũ kuery Samaria py ikuai vaꞌe pe xeayvu araa uka,
Eufrates rovai hembyrekue ikuai vaꞌe pe guive: Tapendekuai porã! 18 Haꞌe gui  

kuaxia para orevy pembou vaꞌekue ma aendu kuaa aguã rami ogueroayvua
xerenonde py. 19 Haꞌe rami rã xee ajapo uka rã oeka vy oikuaa yma guive ae
 

ma haꞌe vaꞌe tetã pygua kuery opuꞌã ae ri okuapyague huvixa kuery rovai re,
haꞌe gui haꞌe py oiko rakaꞌe jogueroꞌaa haꞌe joe ijayvu rei vaꞌe. 20 Jerusalém  

tetã py ikuai avi vaꞌekue huvixa ipoꞌakapa vaꞌe. Haꞌe vaꞌe kuery ma Eufrates
yakã rovai haꞌe javi rupi ipoꞌaka vaꞌekue. Haꞌe kuery pe ae opagapaa vaꞌekue
imposto haꞌe pedágio opaga ꞌrã vaꞌekue. 21 Haꞌe nunga rupi aỹ gui ma
 

pendeayvu ꞌrã haꞌe vaꞌe avakue ombaꞌeapoa gui opytuꞌupa aguã rami, haꞌe
vaꞌe tetã ndojapovei aguã, xee ajapo uka eꞌỹa ja. 22 Penekyreꞌỹ ke haꞌe pejapo
 

ete xee aipotaa. Mbaꞌe re tu huvixa roiko vaꞌe ndorojopyive-ive ri rovy?” heꞌi.
23 Haꞌe vaꞌe kuaxia huvixa Artaxerxes ombopara vaꞌekue ma
 

ogueroayvupaa Reum, kuaxia re opena vaꞌety Sinsai haꞌe irũ kuery

renonde. Haꞌe ramo haꞌe kuery ojeꞌoipa pojava Jerusalém tetã py judeu
kuerya katy. Opo py tembiporu oguereko reve oo vy omombytuꞌu nheaꞌã
mbaꞌemo ojapo okuapya gui. 24 Haꞌe rami py opytuꞌupa Nhanderuete
 

pegua oo Jerusalém py oĩ vaꞌe re ombaꞌeapoa gui. Haꞌe rami vy Pérsia

pygua huvixa Dario mokoĩ maꞌetỹ re ma oĩ peve ndojapovei.

Ageu haꞌe Zacarias nhomokyreꞌỹa rupi ijayvuague

5   Haꞌe
gui profeta Ageu haꞌe Ido raꞌy Zacarias ma ayvu omombeꞌu
1

judeu kuery Judá haꞌe Jerusalém py ikuai vaꞌe pe. Mokoĩve re Israel
kuery ruete nheꞌẽ oĩ ramo hery rupi ae ijayvu. 2 Haꞌe ramo Sealtiel raꞌy
 

Zorobabel haꞌe Jozadaque raꞌy Jesua ma onhemoĩ vy omboypy ju okuapy

Nhanderuete pegua oo Jerusalém py oĩ vaꞌe omoatyrõ aguã. Haꞌe vaꞌe
kuery reve mokoĩve profeta Nhanderuete pegua avi ikuai oipytyvõ vy.
3 Haꞌe vaꞌe jave py ma haꞌe kuerya py ou Eufrates yakã kyvõ rupi opena
 

vaꞌe Tatenai haꞌe Setar-Bozenai oirũ kuery reve. Haꞌe rami vy haꞌe kuery
pe oporandu okuapy:
— Mavaꞌe tu pẽvy ojapo uka ju upe vaꞌe oo haꞌe ikora? 4 Haꞌe gui marã  

rami tu upe vaꞌe ojapoa rupi ikuai vaꞌe rery? — heꞌi okuapy oporandu
vy. 5 Haꞌe rami teĩ judeu kuery yvatekueve re Nhanderuete omaꞌẽ ramo
 

hovaigua kuery nomombytuꞌu reguai huvixa Dario-a py ayvu ogueraa

haꞌe kuaxia para rupi ombovaiague ou eꞌỹa ja.

Huvixa Dario pe hovaigua kuery oayvu omondoukaague

6  Haꞌe
gui ma huvixa Dario pe Eufrates yakã kyvõ rupi opena vaꞌe
Tatenai peteĩ kuaxia para omondouka, Setar-Bozenai haꞌe oirũ kuery
 817 Esdras 5​, ​6

afarsaquita vaꞌe yakã kyvõ rupi ikuai vaꞌe reve. Haꞌe vaꞌe kuaxia
omboparaague ma apy ju oĩ. 7 Kuaxia para re ma ixupe omondouka
 

okuapy povaꞌe ayvu:

“Huvixa Dario, tove tereiko porã! 8 Oreruvixa, reikuaa ae ma ore
 

kuery Judá yvy katy rojeꞌoiague, Nhanderuete pegua oo tuvixa vaꞌe py.
Haꞌe vaꞌe ma ita tuvixa vaꞌe gui anho ojapoave heravy vaꞌe. Yvyrape py
ma omboty-mbotyve heravy. Ombaꞌeapo aguã ikyreꞌỹ okuapy vy ojapo
pojava heravy. 9 Haꞌe gui ma yvatekueve pe roporandu vy ‘Mavaꞌe tu
 

pẽvy ojapo uka ju upe vaꞌe oo haꞌe ikora?’ roꞌe vaꞌekue. 10 Haꞌe rami ae
 

avi yvatekueve pe roporanduve tema hery re, ndevy romombeꞌu aguã,

ndevy rombopara rã avakue opena vaꞌe rery reikuaa aguã. 11 Po rami  

orembovai vy ijayvu okuapy: ‘Ore kuery ma Nhanderuete yva haꞌe yvy

apoare rembiguai. Haꞌe vy romoatyrõ ju rokuapy kovaꞌe oo yma raxa
ma ojapo pyre. Peteĩ huvixa Israel pygua yvateve vaꞌe ojapopa ypy
vaꞌekue. 12 Haꞌe vaꞌe rire ma oreramoĩ kuery ma Nhanderuete yva pygua
 

ipoxy aguã rami ikuai ramo omboaxapa rakaꞌe Babilônia pygua huvixa
Nabucodonosor caldeu vaꞌe po py. Haꞌe vaꞌe ae ma kovaꞌe oo ombovaipa,
haꞌe Babilônia katy oreretarã kuery ogueraapa rakaꞌe. 13 Haꞌe rami teĩ
 

Babilônia pygua huvixa Ciro ma jypy maꞌetỹ re oĩ jave ojapo uka ju

kovaꞌe oo Nhanderuete peguarã. 14 Haꞌe gui ma tembiporu ouro haꞌe prata
 

guigua Jerusalém py templo py ikuaiague gui Nabucodonosor ogueraapa

vy Babilônia py templo oĩ vaꞌe py ju omoĩ vaꞌekue. Haꞌe nunga huvixa
Ciro haꞌe gui oguenoẽmba vy omboaxa rakaꞌe peteĩ ava Sesbazar hery
vaꞌe pe. Haꞌe vaꞌe joe opena vaꞌerã omoĩ vy 15 aipoeꞌi ixupe: “Ejopy kovaꞌe
 

tembiporu ikuai vaꞌe, haꞌe tereo. Eraapa Jerusalém py templo oĩ vaꞌe

pyguarã. Haꞌe gui ejapo uka ju Nhanderuete pegua oo, oĩague py ae”,
heꞌi vaꞌekue. 16 Haꞌe gui ma Jerusalém py Sesbazar ou ma vy onhonomba
 

ju Nhanderuete pegua oo rendarã. Haꞌe jave gui ma voi rojapo rokuapy

teĩ ndorojapopai teri’, haꞌe kuery heꞌi vaꞌekue orevy. 17 Haꞌe ramo ndee
 

oreruvixa rejou porã ri vy reikuaa pota uka ꞌrãgue Babilônia py huvixa

kuery kuaxia ikuai vaꞌe re, roikuaa aguã anhetẽ pa raꞌe huvixa Ciro
Nhanderuete pegua oo ojapo ukaague Jerusalém py, haꞌe gui orevy pe ju
mbaꞌemo rejapo uka aguã”, heꞌi okuapy.

Dario oayvu omondoukaague

6   Haꞌe
ramo huvixa Dario ijayvu rã oikuaa potaa Babilônia py huvixa
1

mbaꞌe kuaxia para omoĩ porãaty rupi. 2 Haꞌe gui Média yvy re
 

Acmetá py oo imbaraete vaꞌe oĩ vaꞌe py ojou peteĩ kuaxia oimama pyre.

Haꞌe vaꞌe re ma nhomomaꞌenduꞌaarã ipara oiny po rami ijayvu vaꞌe:
3 “Huvixa Ciro ma peteĩ maꞌetỹa re oĩ jave oikuaa uka povaꞌe ayvu:
 

‘Jerusalém py Nhanderuete pegua oo oĩ vaꞌe ma haꞌeve ojapoa ju aguã

mymba oapy vy omeꞌẽ atyrã. Haꞌe rami aguã ma omoĩ atãave ꞌrã hendarã.
Esdras 6 818

Ijyvatea ma vinte e sete metros peve ꞌrã. Ipya voi vinte e sete metros ae avi
ꞌrã. Mboapy ryxy ita tuvixa vaꞌe anho omoĩa ꞌrã, haꞌe gui peteĩ ju yvyra pyau
guigua. 4 Huvixa ro gui ae ꞌrã omeꞌẽa mbaꞌemo repyrã. 5 Haꞌe rami ae avi
   

mbaꞌemo ryru ouro haꞌe prata guigua Nhanderuete pegua opygua Jerusalém
py templo oĩ vaꞌe gui Nabucodonosor oguenoẽ vy Babilônia katy ogueraa
vaꞌekue ma omeꞌẽmbaa ju ꞌrã Jerusalém py templo oĩ vaꞌe pyguarã. Peteĩ-teĩ
tembiporu oĩague py ae ju ꞌrã omoĩa, Nhanderuete pegua opy’, heꞌi vaꞌekue.
6 “Haꞌe nunga rupi Eufrates yakã rovai rupi repena vaꞌe Tatenai,
 

Setar-Bozenai haꞌe peneirũ kuery afarsaquita yakã rovai pendekuai vaꞌe,

pejepeꞌa ke haꞌe gui mombyry katy. 7 Pemombytuꞌuve eme Nhanderuete
 

pegua oo re ombaꞌeapo vaꞌe kuery. Tove judeu kuery ruvixa haꞌe

yvatekueve tojapo ju Nhanderuete pegua oo oĩague py ae. 8 Xeayvu avi
 

judeu kuery regua yvatekueve pe mbaꞌemo pemeꞌẽ aguã, Nhanderuete

pegua oo ojapo ju aguã. Yakã rovai peráta huvixa pegua omoĩaty py
oĩ vaꞌe regua ma haꞌe vaꞌe avakue pe pemeꞌẽ jepi ꞌrã hiꞌára py porã,
ombaꞌeapoa gui opytuꞌu eꞌỹ aguã. 9 Haꞌe rami ae avi haꞌe kuery pe ára
 

nhavõ pemeꞌẽ kuerei ꞌrã pemeꞌẽ aguã vaꞌe: vaka raꞌy, vexaꞌi haꞌe vexaꞌi
raꞌy oapy vy Nhanderuete yva pygua pe omeꞌẽ mbyrã. Trigo, juky,
vinho haꞌe azeite voi pemeꞌẽ ꞌrã, Jerusalém py sacerdote kuery mbovy
pa ikuaia rami vy, 10 haꞌe kuery omeꞌẽ aguã mbaꞌemo heakuã porã vaꞌe
 

Nhanderuete yva pygua ojou porã vaꞌerã, huvixa haꞌe taꞌy kuery re haꞌe
kuery ojerure okuapy aguã guive. 11 Po rami avi xeayvu: Ava oiko vaꞌe rei
 

kovaꞌe kuaxia re oĩ vaꞌe oguerova ramo ma hoo gui peteĩ yvyra omboia
ꞌrã, haꞌe gui haꞌe vaꞌe re ae oupia ꞌrã imoiny, haꞌe rã hoogue ma ojapoa ꞌrã
ytyrã. 12 Haꞌe rami ae avi xapyꞌa rei Jerusalém py Nhanderuete pegua oo
 

oĩ vaꞌe amongue huvixa eꞌỹ vy pavẽ regua ombovaipaxe vy opo py kovaꞌe

ipara oguerova vaꞌe rei tove Nhanderuete tomokanhymba, haꞌe py guery
omoĩ rire. Xee Dario ae kovaꞌe ayvu amondouka vaꞌe. Tojapopaa pojava.”

Templo ojapopa ma okuapyague

13  Haꞌegui ma huvixa Dario ijayvuague rami ae Eufrates yakã kyvõ
rupi opena vaꞌe Tatenai, Setar-Bozenai haꞌe oirũ kuery ojapopa pojava
okuapy. 14 Haꞌe ramo judeu kuery regua yvatekueve ojapo tema heravy
 

oo, ikuai porã guive profeta Ageu haꞌe Ido raꞌy Zacarias ijayvuague rami.
Oo ojapopa Israel kuery ruete ojapo ukaague rami, haꞌe gui huvixa Ciro,
Dario haꞌe Pérsia pygua Artaxerxes ijayvuague rami guive. 15 Oo ojapopa
 

okuapy jaxya Adar ꞌea py mboapy araa py, huvixa Dario mboapy meme
maꞌetỹ re ma oĩ jave.

Nhanderuete po py templo omboaxa okuapyague

16  Haꞌe
gui Israel kuery, sacerdote, levita haꞌe escravo ikuaiague gui
ojevy vaꞌekue mboae kuery ou vy ma Nhanderuete pegua oo ojapopaague
 819 Esdras 6​, ​7

oguerovyꞌa reve omboaxa okuapy ipo py. 17 Omboaxa vy omeꞌẽ okuapy

 

cem vaka raꞌy, duzentos vexaꞌi raꞌy, quatrocentos vexaꞌi haꞌe doze kavara
raꞌy. Israel kuery haꞌe javi ojejavyague reguarã omeꞌẽ okuapy, mbovy
regua pa ikuaia rami. 18 Omoĩ avi okuapy sacerdote haꞌe levita kuery
 

peteĩ-teĩ Nhanderuete pe ombaꞌeapo aguã Jerusalém py, Moisés kuaxia

omboparaague rami vy.

Ngaru Páscoa regua ojapo okuapyague

19 Escravo
ikuaiague gui ojevy vaꞌekue haꞌe javi ma ngaru Páscoa regua
ojapo okuapy peteĩ jaxya haꞌe catorze araa py. 20 Mbaꞌeta sacerdote haꞌe
 

levita kuery ma peteĩꞌi rami ojekyꞌaꞌo ukapa ma vy haꞌeve vaꞌe ju ikuai.

Haꞌe rami vy ojuka okuapy Páscoa pygua vexaꞌi escravo ikuaiague gui
ou vaꞌekue haꞌe javi re, guykeꞌy kuery sacerdote ikuai vaꞌe re, ojee ae
guive. 21 Haꞌe rami vy Páscoa ára py Israel ramymino kuery escravo
 

ikuaiague gui ou vaꞌekue haꞌe javi okaru okuapy, haꞌe gui haꞌe kuery reve
onhemoirũ avi amboae regua kuery Senhor Israel kuery ruete oeka aguã
haꞌe vaꞌe yvy re amboae regua kuery hekoa vaꞌe reko vaia gui ojepeꞌa
vaꞌekue. 22 Sete ára re ovyꞌaa rupi ojapo okuapy ngaru mbojape mbovua
 

revegua eꞌỹ vaꞌe regua, ovyꞌa aguã Senhor ombou ramo. Mbaꞌeta haꞌe
kuery re omaꞌẽ vy huvixa Assíria pygua pyꞌa oguerova vaꞌekue, Israel
kuery ruete pegua oo ojapoa py omombaraete aguã rami.

Jerusalém katy huvixa Artaxerxes Esdras omondoukaague

7   Haꞌe
vaꞌe rire Pérsia pygua huvixa Artaxerxes oĩ jave ou Esdras. Haꞌe
1

vaꞌe ma Seraías raꞌy, Seraías ma Azarias raꞌy, Azarias ma Hilquias raꞌy,

2 Hilquias ma Salum raꞌy, Salum ma Zadoque raꞌy, Zadoque ma Aitube raꞌy,
 

3 Aitube ma Amarias raꞌy, Amarias ma Azarias raꞌy, Azarias ma Meraiote

 

raꞌy, 4 Meraiote ma Zeraías raꞌy, Zeraías ma Uzi raꞌy, Uzi ma Buqui raꞌy,
 

5 Buqui ma Abisua raꞌy, Abisua ma Finéias raꞌy, Finéias ma Eleazar raꞌy,

 

Eleazar ma Arão sacerdote yvateve vaꞌe raꞌy rakaꞌe. Haꞌe vaꞌe jave py ma
Esdras ou avi Babilônia gui. 6 Haꞌe vaꞌe ma Senhor Israel kuery ruete lei
 

oeja rã Moisés ombopara vaꞌekue re nhomboꞌe vaꞌety oikuaapa vaꞌe. Hexe

Senhor Tuuete po oĩ ramo ixupe huvixa omeꞌẽmba ojerurea rami tema.
7 Jerusalém katy jogueru avi Israel ramymino kuery vaꞌe regua sacerdote,
 

levita, oporaei vaꞌety, okẽ rarõa haꞌe templo py nhopytyvõ vaꞌety kuery.
Huvixa Artaxerxes sete maꞌetỹ re ma oĩ jave py jogueru. 8 Haꞌe gui huvixa
 

sete maꞌetỹ re ma oĩ jave peteĩ nhiruĩ jaxya py Esdras ovaẽ Jerusalém

py. 9 Mbaꞌeta peteĩ jaxya ára ypyꞌi py Babilônia gui ou rire peteĩ nhiruĩ
 

jaxya ára ypyꞌi py ma ovaẽ Jerusalém py, hexe Nhanderuete po oĩ ramo.

10 Mbaꞌeta Esdras opyꞌa re omoĩ ae ma vaꞌekue Senhor guigua lei oĩa
 

rami ixupe ete oiko aguã, haꞌe gui ojapopa aguã, haꞌe Israel haꞌe javi rupi
nhomboꞌe aguã Nhanderuete ayvu haꞌe oipotaa oeja vaꞌekue re.
Esdras 7 820

11 Sacerdote
Esdras ma Senhor ayvu re nhomboꞌe vaꞌety, ojapo uka
vaꞌekue haꞌe oayvu Israel kuery peguarã oeja vaꞌekue haꞌe javi re. Ixupe
kuaxia para huvixa Artaxerxes omeꞌẽ vaꞌekue ma po rami ipara oiny:
12 “Xee ma Artaxerxes huvixa ikuai vaꞌe ruvixa aiko. Kovaꞌe kuaxia
 

amondouka sacerdote Esdras, Nhanderuete yva pygua vaꞌe guigua lei re

nhomboꞌe vaꞌety pe: Tove tereiko porã! 13 Po rami xeayvu: Xee apenaa
 

rupi Israel kuery vaꞌe regua ikuai vaꞌe, sacerdote haꞌe levita kuery
nderupive Jerusalém tetã katy ooxe vaꞌe rei tojeꞌoi. 14 Haꞌe gui ma xee
 

haꞌe xemongeta vaꞌety kuery reve romondouka Judá haꞌe Jerusalém tetã
re reikuaa pota aguã, nderuete guigua lei ndepo py rereko vaꞌe rami vy.
15 Reraa avi ꞌrã prata haꞌe ouro xee haꞌe xemongeta vaꞌety kuery Israel
 

kuery ruete pe romeꞌẽxeaꞌi rupi romeꞌẽ vaꞌe, Jerusalém py ixupegua

oo oĩ ramo. 16 Haꞌe rami ae avi prata haꞌe ouro Babilônia yvy haꞌe javi
 

rupi rejou vaꞌe reraapa avi ꞌrã, neretarã kuery haꞌe sacerdote kuery
omeꞌẽxeaꞌi py omeꞌẽ vaꞌe reve, Jerusalém py Nhanderuete pegua oo oĩ
vaꞌe pyguarã. 17 Haꞌe vaꞌe peráta re ma rejogua ꞌrã vaka raꞌy, vexaꞌi, vexaꞌi
 

raꞌy, mbaꞌemo raꞌyĩgue haꞌe mbaꞌemo rykue remeꞌẽ vaꞌerã. Haꞌe nunga
haꞌe javi remeꞌẽ ꞌrã Jerusalém py Nhanderuete pegua opy altar oĩ vaꞌe
áry. 18 Haꞌe rã prata haꞌe ouro rembyrekue ma ndee haꞌe nderyvy kuery
 

peikuaa rami ae ꞌrã peiporu. Penderuete oipotaa rami pejapo. 19 Haꞌe gui
 

tembiporu Nhanderuete pegua opy rupi oiporu pyrã ndevy omeꞌẽ mbyre
ma Penderuete renonde remeꞌẽmba ju ꞌrã Jerusalém tetã py. 20 Haꞌe rã
 

amboae nunga Nhanderuete pegua opy guarã reikotevẽ vaꞌe rei tema
reraa avi ꞌrã xeropy mbaꞌemo omoĩ porãaty gui ae.
21 “Haꞌe gui ma Eufrates yakã rovai mbaꞌemo re pepena vaꞌety kuery pe
 

ju xee huvixa Artaxerxes xeayvu: Pendevy sacerdote Esdras Nhanderuete

yva pygua lei re nhomboꞌe vaꞌe mbaꞌemo re ojerure ramo pemeꞌẽmba
vyvoi. 22 Trinta e três mil quilos prata guigua peve teĩ, cem voxa trigo,
 

cem ryru vinho haꞌe cem ryru azeite peve, haꞌe gui juky oata aguã rami
eꞌỹ ꞌrã pemeꞌẽ. 23 Haꞌe gui ma Nhanderuete yva pygua ojapo ukaague
 

rami vy tojapopaa vyvoi ixupegua oo pyguarã. Mbaꞌeta ndaꞌevei ipoxy

etea ou aguã xee huvixa haꞌe xeraꞌy kuery ropenaa re. 24 Haꞌe rami avi
 

peteĩ re ju xeayvu pẽvy. Sacerdote haꞌe levita kuery, oporaei vaꞌe, okẽ
rarõa, Nhanderuete pegua opy ombaꞌeapo vaꞌe kuery haꞌe javi, haꞌe
kuery vaꞌe regua pe ma peteĩve henda py napemeꞌẽ ukai ꞌrã imposto neĩ
pedágio.
25 “Haꞌe gui ndee Esdras, neꞌarandua Nhanderuete gui ae rereko vaꞌe
 

rami vy emoĩ joe opena vaꞌerã haꞌe nhomongetaarã. Haꞌe vaꞌe kuery ma
opena ꞌrã Eufrates yakã rovai rupi ikuai vaꞌe haꞌe javi re, nderuete guigua
lei oikuaa vaꞌe kuery haꞌe javi re. Haꞌe rã oikuaa eꞌỹ teri vaꞌe ma ndee
remboꞌe avi ꞌrã. 26 Haꞌe rã Nhanderuete guigua haꞌe huvixa guigua lei
 

rupi eꞌỹ ikuai vaꞌe ma rembopaga vy rejuka ꞌrã, eꞌỹ vy mombyrya katy ꞌrã
 821 Esdras 7​, ​8

remondouka, imbaꞌe rei-rei vaꞌekue reipeꞌapa ꞌrã, eꞌỹ vy remboꞌa mbaꞌe

ꞌrã”, heꞌi vaꞌekue.
27 Taꞌimaꞌenduꞌa porãa Senhor nhaneramoĩ kuery ruete re, mbaꞌeta
 

haꞌe rami aguã oguerova huvixa pyꞌa, Jerusalém py Nhanderuete pegua

oo oĩ vaꞌe omoatyrõ uka aguã. 28 Xevy pe ojapo avi huvixa xemboaxy
 

aguã rami, imongeta vaꞌety kuery haꞌe yvatekueve ipoꞌakapa vaꞌe renonde
py aĩ jave. Haꞌe rã xere Senhor Xeruete po oĩ ramo aendu xembaraetea.
Haꞌe rami vy Israel kuery ruvixa vaꞌe kuery regua amboaty xerupive
ojeꞌoi aguã.

Esdras rupive ojevy ju vaꞌekue rery oĩa

8   Haꞌe
ramo Artaxerxes huvixa oĩ jave py heta vaꞌe kuery akã regua
1

ojeꞌoi xerupive Babilônia gui. Haꞌe kuery rery ma po rami: 2 Finéias

 

ramymino kuery vaꞌe regua ma Gérson. Itamar ramymino kuery vaꞌe

regua ma Daniel. Davi ramymino kuery vaꞌe regua ma Hatus. 3 Secanias
 

haꞌe Parós ramymino kuery vaꞌe regua ma Zacarias, haꞌe gui hexeve
cento e cinqüenta avakue rery avi omboparaa. 4 Paate-Moabe ramymino
 

kuery vaꞌe regua ma Zeraías raꞌy Elioenai, haꞌe hexevegua duzentos

avakue ju. 5 Secanias ramymino kuery vaꞌe regua ma Jaaziel raꞌy, haꞌe
 

hexevegua trezentos avakue ju. 6 Adim ramymino kuery vaꞌe regua ma

 

Jônatas raꞌy Ebede, haꞌe hexevegua cinqüenta avakue. 7 Elão ramymino

 

kuery vaꞌe regua ma Atalias raꞌy Jesaías, haꞌe hexevegua setenta avakue
ikuai. 8 Sefatias ramymino kuery vaꞌe regua ma Micael raꞌy Zebadias,
 

haꞌe hexevegua oitenta avakue ikuai. 9 Joabe ramymino kuery vaꞌe

 

regua ma Jeiel raꞌy Obadias, haꞌe hexevegua duzentos e dezoito avakue

ikuai. 10 Bani ramymino kuery vaꞌe regua ma Josifias raꞌy Selomite,
 

haꞌe hexevegua cento e sessenta avakue ikuai. 11 Bebai ramymino kuery

 

vaꞌe regua ma Bebai raꞌy Zacarias, haꞌe hexevegua vinte e oito avakue
ikuai. 12 Azgade ramymino kuery vaꞌe regua ma Hacatã raꞌy Joanã, haꞌe
 

hexevegua cento e dez avakue ikuai. 13 Adonicão ramymino kuery vaꞌe

 

regua ma opa vygua ovaẽague. Haꞌe kuery rery ma povaꞌe: Elifelete, Jeiel
haꞌe Semaías, haꞌe gui haꞌe kuery revegua sessenta avakue ikuai. 14 Bigvai  

ramymino kuery vaꞌe regua ma Utai haꞌe Zabude, haꞌe hexevegua setenta
avakue ikuai.

Esdras levita kuery ogueru rukaague

15  Haꞌe
vaꞌe kuery ae amboatypa Aava katy yakã oxyry ovy vaꞌe yvýry.
Haꞌe py ma mboapy ára re ranhe ropyta. Haꞌe kuery haꞌe sacerdote kuery
re aikuaa pota vy neĩ peteĩ ma voi ndajoui Levi ramymino vaꞌe regua.
16 Haꞌe rami vy aenoĩ uka huvixa kuery Eliézer, Ariel, Semaías, Elnatã,
 

Jaribe, Elnatã, Natã, Zacarias haꞌe Mesulão, haꞌe gui hiꞌarandukueve

vaꞌe Joiaribe haꞌe Elnatã. 17 Haꞌe vaꞌe kuery ma Casifia pygua huvixa
 
Esdras 8 822

Ido oĩa katy amondouka vy haꞌe kuery pe ameꞌẽ ayvu ixupe omombeꞌu
vaꞌerã, haꞌe gui tyvy kuery Casifia pygua templo rupi nhopytyvõ vaꞌety
kuery pe voi, orea py haꞌe kuery ogueru aguã Nhanderuete pegua opy
rupi opena vaꞌerã. 18 Haꞌe ramo orere Nhanderuete po iporã vaꞌe oĩ ramo
 

orea py ogueru peteĩ ava hiꞌarandu vaꞌe. Haꞌe vaꞌe ma Mali ramymino
Serebias, Israel raꞌy Levi ramymino vaꞌe. Taꞌy haꞌe tyvy kuery reve vy
dezoito ikuai. 19 Ogueru avi Hasabias, Merari ramymino kuery vaꞌe regua
 

Jesaías guive. Haꞌe vaꞌe kuery ryvy haꞌe taꞌy kuery reve vy vinte ikuai.
20 Haꞌe gui templo rupi levita kuery pytyvõarã Davi haꞌe yvatekueve omoĩ
 

vaꞌekue ma duzentos e vinte ikuai. Haꞌe vaꞌe kuery ma hery rupi meme
omoĩa.

Okaru eꞌỹ re ikuaiague

21 Haꞌe
gui ma Aava yakã yvýry orekuaia pyve ae xeayvu rokaru eꞌỹ re
orekuai aguã, Nhanderuete renonde py ronhemoꞌyvyĩꞌi reve ixupe roguata
porã aguã re rojapukai aguã, oreraꞌy kueꞌiry haꞌe orembaꞌe rei-rei haꞌe javi
reve guive. 22 Mbaꞌeta xee axĩ huvixa pe xondaro haꞌe kavaju árygua kuery
 

re ajerure aguã roguataa rupi orerovaigua kuery gui orerarõarã, mbaꞌeta

ixupe oreayvu ae ma vaꞌekue: “Nhanderuete oeka vaꞌe kuery haꞌe javi
re ipo iporã vaꞌe oĩ imoingo porãarã. Haꞌe rã ixugui hexaraipa vaꞌe haꞌe
javi rovai ma opoꞌakaa haꞌe javi reve ombou ꞌrã opoxya”, roꞌe rire. 23 Haꞌe
 

nunga rupi ore kuery rokaru eꞌỹ re orekuai vy Nhanderuete pe rojerure

tema rokuapy. Haꞌe ramo oreayvua oendu vy orepytyvõ.

Sacerdote kuery pe mbaꞌemo re opena ukaa ague

24  Haꞌe
ramo aiporavo doze yvatekueve vaꞌe regua. Haꞌe vaꞌe kuery ma
Serebias, Hasabias haꞌe tyvy kuery dez ikuai vaꞌe. 25 Haꞌe vaꞌe kuery pe
 

ma apena uka prata, ouro haꞌe tembiporu Nhanderuete pegua opy guarã
omeꞌẽ mbyre re, apeja rire. Haꞌe nunga ma huvixave, imongeta vaꞌety
kuery, yvatekueve haꞌe Israel kuery haꞌe py ikuai vaꞌe omeꞌẽ vaꞌekue.
26 Haꞌe rami vy haꞌe kuery po py amboaxa vinte mil quilos raxa prata
 

guigua, tembiporu prata guigua três mil e trezentos quilos vaꞌe, três
mil e trezentos quilos ouro guigua, 27 vinte karo ouro guigua oito quilos
 

vaꞌe meme, haꞌe gui mokoĩ tembiporu overa vaꞌe iporãve vaꞌe guigua
hexakãmba vaꞌe, ouro rami avi hepy vaꞌe. 28 Haꞌe rami vy aipoaꞌe haꞌe
 

kuery pe:
— Peẽ kuery ma Senhor pegua omboaxa pyre pendekuai, kovaꞌe
tembiporu ikuai vaꞌe voi omboaxa pyre meme. Mbaꞌeta kovaꞌe prata
haꞌe ouro ma Senhor peneramoĩ kuery ruete peguarã omeꞌẽxeaꞌi py
omeꞌẽ mbyre. 29 Haꞌe nunga rupi pepena porã ꞌrã, pearõ ꞌrã Jerusalém py
 

sacerdote yvatekueve vaꞌe, levita haꞌe Israel kuery akã ikuai vaꞌe renonde
py ju pepeja reve pemboaxaa ára peve — haꞌe.
 823 Esdras 8​, ​9

30  Haꞌe
ramo sacerdote haꞌe levita kuery ma prata, ouro haꞌe tembiporu
opeja pyre ojopypa, Jerusalém py Nhanderuete pegua oo oĩ vaꞌe pyguarã
ogueraa aguã.

Jerusalém py ovaẽmbaague
31 Haꞌe gui Aava yakã gui ma ijypy jaxya doze araa py rojeꞌoi,
Jerusalém katy roo aguã. Orere Nhanderuete opo py opena porã vy
orereraa jepe orerovaigua kuery haꞌe tape rupi jojukaa kuery ikuai vaꞌe
haꞌe javi gui. 32 Haꞌe rami vy rovaẽ ma Jerusalém py. Haꞌe py ma mboapy
 

ára re ranhe ropyta. 33 Haꞌe gui irundy araa py ma Nhanderuete pegua oo

 

py roo vy ropeja ju prata, ouro haꞌe tembiporu. Haꞌe vy sacerdote Urias

raꞌy Meremote pe je romboaxapa. Haꞌe vaꞌe reve oĩ Finéias raꞌy Eleazar.
Haꞌe kuery reve ikuai avi levita kuery Jesua raꞌy Jozabade haꞌe Binui
raꞌy Noadias. 34 Haꞌe nunga roipapa haꞌe ropejapa ma rire ipoyia haꞌe javi
 

ombopara kuaxia re.

35 Haꞌe gui escravo ikuaiague gui ou vaꞌekue ma omeꞌẽ okuapy mymba
 

Israel kuery ruete peguarã. Noventa e seis vexaꞌi, setenta e sete vexaꞌi raꞌy
omeꞌẽ. Haꞌe gui ma doze kavara ava ju jejavya reguarã. Oapy reve meme
omeꞌẽ Senhor pe. 36 Haꞌe gui ma huvixave ayvu omombeꞌu okuapy
 

hembiguai huvixa kuery Eufrates yakã kyvõ rupi opena vaꞌe pe. Haꞌe
ramo haꞌe kuery orepytyvõ okuapy Nhanderuete pegua oo romoatyrõa
py.

Esdras onhemboꞌe vy haꞌe kuery reko vaia omombeꞌupaague

9   Haꞌe
nunga oikopa ma rire xea py ou okuapy yvatekueve vaꞌe. Haꞌe
1

vy haꞌe kuery aipoeꞌi okuapy:

— Israel kuery vaꞌe regua sacerdote haꞌe levita kuery ma ndojepeꞌai
okuapy amboae yvy regua reko vaia gui, cananeu kuery, heteu, ferezeu,
jebuseu, Amom pygua, Moabe, Egito pygua haꞌe amorreu kuery reko vaia
gui. 2 Mbaꞌeta haꞌe kuery vaꞌe regua rajy kuery ae ogueraa guaꞌyxyrã,
 

guaꞌy kuery raꞌyxyrã guive. Haꞌe rami vy nhande kuery nhandekyꞌa eꞌỹ
aguã vaꞌekue jajeꞌapa ma jakuapy kovaꞌe yvy re ikuai vaꞌe re. Yvatekueve
haꞌe huvixa kuery ranhe hoꞌapa ma haꞌe rami ojejavya py — heꞌi okuapy.
3 Haꞌe nunga xee aendu vy ajou vai vaipa. Haꞌe rami vy amondoropa
 

xeao, xe-manto guive. Xeapyte gui xeꞌa haꞌe xerendyva aekyi reve aguapy
ainy. 4 Haꞌe ramo xea py onhemboatypa okuapy Israel kuery ruete ayvu
 

oendu vy oryryipa vaꞌe, escravo ikuaiague gui ojevy vaꞌekue ojejavypa

rei okuapya re ndaꞌevei vy. Haꞌe ramo xee ma aguapy tema ainy ajou vai
ete reve, kaꞌaru mymba omeꞌẽa jave peve.
5 Haꞌe gui kaꞌaru mymba omeꞌẽa jave py ma apuꞌã haꞌamy anhemoꞌyvyĩꞌi
 

ainya gui, xeao haꞌe manto oxorokue rei reve. Haꞌe vy xerenapyꞌã re ju aĩ
vy xepo aupi Senhor Xeruete oĩa katy. 6 Haꞌe vy aipoeꞌi:
 
Esdras 9​, ​10 824

— Xeruete! Xee ndaꞌevei rei aiko, ndea katy amaꞌẽ aguã axĩmba guive.
Mbaꞌeta rojejavya ma oĩ-oĩve tema oreakã áryve rupi, orereko vaia
ma yva peve oo. 7 Oreramoĩ kuery ikuaia ára guive aỹ peve ore kuery
 

voi orereko vai rokuapy. Rojejavypaague re ae oremboaxapa rakaꞌe

huvixa amboae yvy regua po py, oreruvixa haꞌe sacerdote kuery voi.
Haꞌe rami vy orere ou kyxe revegua, escravo orekuai aguã, imonda vaꞌe
haꞌe roxĩmba aguã, aỹ peve roexaa rami ae. 8 Haꞌe gui aỹ ma xapyꞌaꞌi
 

ndee Senhor Oreruete oremboaxya rexa uka vy rejapo roo jepe nho
aguã rami, haꞌe henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe py ju orekuai porã aguã. Haꞌe rami
vy Oreruete, orevy remeꞌẽ orerexa pyxoꞌi jevy aguã, haꞌe teĩgue ju
nhoembiguai orekuai teĩ rokuaveꞌi aguã. 9 Ore kuery nhoembiguai roikoa
 

py teĩ ndee Oreruete, norepytyvõ eꞌỹi. Haꞌe rami ꞌrãgue py oremboaxya

rexa uka vy Pérsia pygua huvixa kuery renonde rupi voi oremboaxya
roendu. Haꞌe rami vy orepyꞌa guaxuve ndevygua oo oitypaa vaꞌekue
rojapo ju aguã, ivaipaague romoatyrõ vy, haꞌe gui Judá haꞌe Jerusalém py
orekuaia rupi renhemoĩ kora rami orerepyarã.
10 — Haꞌe vy aỹ Oreruete, kovaꞌe nunga oiko rire mbaꞌe roꞌe ꞌrã tu?
 

Mbaꞌeta roejapa ma rejapo uka vaꞌekue 11 nerembiguai profeta kuery pe

 

aipoꞌre uka vaꞌekue: “Yvy pendekoa aguã peoa vaꞌe re ma haꞌeveꞌỹa oĩ,
haꞌe pygua kuery omongyꞌapa rire, mbaꞌeta jovaive-ive rupi haꞌe kuery
ojejavypaa rupi vy omonyẽmba okuapy ojeguarupy. 12 Haꞌe nunga rupi
 

napemeꞌẽi ꞌrã penderajy kuery haꞌe kuery raꞌy kuery raꞌyxyrã, haꞌe kuery
rajy kuery re voi napemomendai ꞌrã penderaꞌy kuery. Haꞌe kuery reve
ndapejapoi ꞌrã peteĩ rami pendekuai aguã, neĩ pevyꞌa pekuapy aguã.
Haꞌe rami vy ꞌrãe penembaraeteve kovaꞌe yvy re iporãgueve oiko vaꞌe re
pekaru pekuapy aguã, haꞌe vy penderaꞌy kuery peguarã kovaꞌe yvy peja
aguã rakaꞌe rã peve guarã”, ꞌre uka vaꞌekue. 13 Haꞌe gui Oreruete, ore
 

kuery orereko vaiague re haꞌe rami ete mbaꞌemo vai oiko, haꞌe rami avi
rojejavyague re orembopaga aguã gui ndee norembopagaive guive, haꞌe
rami ꞌrãgue py rejapo rokuaveꞌi vaꞌekue roo jepe nho aguã rami, roexaa
rami. 14 Haꞌe rami teĩ haꞌekue rami ae tema roejapa ju rejapo uka vaꞌekue,
 

haꞌe vy apygua kuery re romenda rokuapy, ojeguarupy rojapo vy. Haꞌe

rami rire orerovai nandepoxyi ꞌrã teve oremomba peve, neĩ peteĩve
oo jepe vaꞌe naembyrei aguã rami? 15 Senhor Israel kuery ruete vaꞌe!
 

Ndee ma ndereko porã vaꞌe, haꞌe rã ore kuery ma oo jepe vaꞌekue regua
rembyrekue rive, aỹ roexaa rami. Apy ma nerenonde py ma orereko vaia
py orekuai, nerenonde peteĩve heko vai vaꞌe oĩ aguã ndaꞌevei teĩ — heꞌi.

Avakue Israel regua guaꞌyxy heteu regua omondoukapa jevyague

10   Haꞌe
rami vy Nhanderuete pegua oo renonde py Esdras
1

onhemboꞌe vy heta vaꞌe kuery reko vaia omombeꞌu, haꞌe ojeroꞌa

reve ojaeꞌo oiny. Haꞌe rami jave oĩa py onoꞌõ reta ete jogueruvy Israel
 825 Esdras 10

kuery avakue, kunhague haꞌe kyrĩgue guive. Haꞌe rami vy pavẽ rei ojaeꞌo
vaipa okuapy.
2 Haꞌe ramo Elão ramymino kuery vaꞌe regua Jeiel raꞌy Secanias ijayvu
 

vy aipoeꞌi Esdras pe:

— Ore kuery ma Nhanderuete rovai orereko vai vaꞌekue amboae
regua kunhague re romendaa py, amboae regua re ae. Haꞌe rami teĩ
nhande Israel kuery pe oĩ teri nharõ jaikovy aguã. 3 Mbaꞌeta aỹ gui ma
 

Nhanderuete reve rojapo ꞌrã ixupe ju orekuai aguã, oreraꞌyxy kuery haꞌe
imemby kuery haꞌe javi romondoukapa ju aguã Senhor ijayvuague rami
vy, haꞌe Nhanderuete ayvu gui oryryi vaꞌe kuery ijayvua rami vy, lei oĩa
rami ae ꞌrã rojapo. 4 Haꞌe nunga rupi epuꞌã ke, mbaꞌeta kovaꞌe nunga re
 

ma ndee ae repena vaꞌerã reĩ. Haꞌe rã ore ma ndereve meme ꞌrã roiko.
Nembaraete haꞌvy rejapo ete aguã — heꞌi.
5 Haꞌe ramo Esdras opuꞌã vy ojapo sacerdote yvatekueve vaꞌe oura aguã
 

rami, levita haꞌe Israel kuery haꞌe javi guive, haꞌe rami ijayvuague haꞌe
kuery ojapopa aguã. Haꞌe ramo haꞌe kuery oura okuapy haꞌe rami.
6 Haꞌe gui Nhanderuete pegua oo renonde Esdras oĩague gui ojepeꞌa
 

vy opy jaꞌo Eliasibe raꞌy Joanã pegua py ju oike. Haꞌe py ma ndoꞌui oiny
mbojape, neĩ ndoyꞌui vinho. Ojaeꞌo oiny escravo ikuaiague gui ojevy
vaꞌekue ojejavypaa re. 7 Haꞌe gui Judá haꞌe Jerusalém rupi omombeꞌua
 

escravo ikuaiague gui ojevy vaꞌekue haꞌe javi onhemboatypa aguã

Jerusalém py, 8 haꞌe gui xapyꞌa rei amongue mboapy araa py teĩ
 

ndoui vaꞌe ma imbaꞌe rei-rei haꞌe javi omomba aguã, yvatekueve haꞌe
nhomongeta vaꞌety kuery ijayvuague rami vy, haꞌe gui haꞌe ae ma voi
oipeꞌaa aguã escravo ikuaiague gui ojevy vaꞌekue ikuaia mbyte gui.
9 Haꞌe ramo mboapy araa py Judá haꞌe Benjamim regua avakue haꞌe
 

javive onhemboatypa okuapy Jerusalém py. Haꞌe rami vy nove jaxya haꞌe
vinte araa py ete haꞌe kuery oguapypa okuapy Nhanderuete pegua oo
rexeiꞌi. Oryryi okuapy haꞌe nunga káuxa, oky tuvixa vaꞌe oiko vaꞌe gui
guive.
10 Haꞌe gui ma sacerdote Esdras opuꞌã vy aipoeꞌi haꞌe kuery pe:
 

— Peẽ kuery ma pendereko vai pekuapy amboae regua kunhague

re pemendaa py. Haꞌe rami vy pejapo Israel kuery re hetave oĩ aguã
ojejavya. 11 Haꞌe gui aỹ ma penhemombeꞌupa ꞌrã Senhor peneramoĩ
 

kuery ruete pe, pejapo haꞌe oipota vaꞌe anho. Pejeꞌave eme amboae yvy
regua re, amboae regua kunhague re guive — heꞌi.
12 Haꞌe ramo haꞌe kuery ombovai vy ijayvu atã reve aipoeꞌi okuapy:
 

— Haꞌe rami ma haꞌeve ꞌrã. Ndeayvua rami orekuai aguã ae haꞌeve.

13 Haꞌe ramive heta ae avi orekuai, oky vaipa ára guive. Haꞌe nunga rupi
 

ndaꞌevei oka py nhandekuai aguã. Haꞌe rami avi haꞌe nunga ma peteĩ,
mokoĩ áraꞌi guarã eꞌỹ guive, mbaꞌeta haꞌe nunga py heta orekuai rojejavy
vaꞌe. 14 Haꞌe nunga rupi aỹ gui ma yvatekueve toikuaa nhande kuery haꞌe
 
Esdras 10 826

javi rekovia. Tove ára oaꞌangaague py ae haꞌe kuerya py tou tetã ikuai
vaꞌe-vaꞌe pygua amboae regua kunha re omenda vaꞌekue. Haꞌe kuery
reve tou avi peteĩ-teĩ tetã pygua nhomongetaa haꞌe joguerekoa kuery,
nhandegui Nhanderuete oipeꞌapa peve orereko vaia káuxa opoxya ombou
vaꞌekue — heꞌi okuapy. 15 Haꞌe rami aguã Asael raꞌy Jônatas haꞌe Ticvá
 

raꞌy Jazeías anho ndojou porãi. Haꞌe kuery reve levita regua Mesulão haꞌe
Sabetai avi nhomoirũ.
16 Haꞌe rami ae escravo ikuaiague gui ojevy vaꞌekue ojapo okuapy. Haꞌe
 

rami vy sacerdote Esdras oiporavo avakue hery rupi, dez jaxya jypyꞌi araa
py haꞌe nunga re oikuaa pota okuapy aguã. Haꞌe vaꞌe kuery ma hetarã
kuery akã, nguu kuery ro pygua kuery ikuaia rami omoĩ mbyre. 17 Haꞌe  

rami vy peteĩ jaxya haꞌe jypyꞌia ára py oikuaa potapa ma okuapy amboae
regua kunhague re avakue omenda vaꞌekue re.
18 Haꞌe gui sacerdote ramymino kuery vaꞌe regua kunhague amboae
 

regua re omenda vaꞌekue ma ojou okuapy povaꞌe: Jozadaque raꞌy Jesua

ramymino kuery haꞌe tyvy kuery vaꞌe regua ma Maaséias, Eliézer, Jaribe
haꞌe Gedalias. 19 Haꞌe vaꞌe kuery ma jopopyy reve jogueroayvu okuapy
 

kunhague omondoukapa aguã re. Haꞌe rami vy ojejavyague re peteĩ-

teĩ omeꞌẽ okuapy peteĩ vexaꞌi ikora py oguereko vaꞌekue gueko vaiague
rekovia. 20 Imer ramymino kuery vaꞌe regua ma Hanani haꞌe Zebadias.
 

21 Harim ramymino kuery vaꞌe regua ma Maaséias, Elias, Semaías, Jeiel

 

haꞌe Uzias. 22 Pasur ramymino kuery vaꞌe regua ma Elioenai, Maaséias,

 

Ismael, Natanael, Jozabade haꞌe Elasa.

23 Haꞌe gui levita kuery vaꞌe regua ma Jozabade, Simei, Quelaías hery
 

mboae vaꞌe Quelita, Petaías, Judá haꞌe Eliézer. 24 Oporaei vaꞌety kuery
 

vaꞌe regua ma Eliasibe. Okẽ rarõa kuery vaꞌe regua ma Salum, Telém haꞌe
Uri.
25 Haꞌe gui Israel kuery vaꞌe regua ju. Parós ramymino kuery vaꞌe regua
 

ma Ramias, Jezias, Malquias, Miamim, Eleazar, Malquias haꞌe Benaia.

26 Elão ramymino kuery vaꞌe regua ma Matanias, Zacarias, Jeiel, Abdi,
 

Jerimote haꞌe Elias. 27 Zatu ramymino kuery vaꞌe regua ma Elioenai,

 

Eliasibe, Matanias, Jerimote, Zabade haꞌe Aziza. 28 Bebai ramymino

 

kuery vaꞌe regua ma Joanã, Hananias, Zabai haꞌe Atlai. 29 Bani ramymino
 

kuery vaꞌe regua ma Mesulão, Maluque, Adaías, Jasube, Seal haꞌe

Jerimote. 30 Paate-Moabe ramymino kuery vaꞌe regua ma Adna, Quelal,
 

Benaia, Maaséias, Matanias, Bezalel, Binui haꞌe Manassés. 31 Harim  

ramymino kuery vaꞌe regua ma Eliézer, Issias, Malquias, Semaías,

Simeão, 32 Benjamim, Maluque haꞌe Semarias. 33 Hasum ramymino kuery
   

vaꞌe regua ma Matenai, Matatá, Zabade, Elifelete, Jeremai, Manassés

haꞌe Simei. 34 Bani ramymino kuery vaꞌe regua ma Maadai, Anrão, Uel,
 

35 Benaia, Bedias, Queluí, 36 Vanias, Meremote, Eliasibe, 37 Matanias,

     

Matenai, Jaasai, 38 Bani, Binui, Simei, 39 Selemias, Natã, Adaías,

   
 827 Esdras 10

40  Macnadbai,Sasai, Sarai, 41 Azarel, Selemias, Semarias, 42 Salum,

   

Amarias haꞌe José. 43 Nebo ramymino kuery vaꞌe regua Jeiel, Matitias,
 

Zabade, Zebina, Jadai, Joel haꞌe Benaia. 44 Haꞌe vaꞌe kuery haꞌe javive ma
 

amboae regua kunhague guaꞌyxyrã ogueraa vaꞌekue meme, amongue ma

kunhague re taꞌy vaꞌekue guive.
 Neemias rekokue oĩa
Esdras rekokue oĩa
Kovaꞌe kuaxia re ma oĩ Israel kuery Babilônia py escravo-rã ogueraa pyre
oyvy re ju ojevy vaꞌekue rekokue. Mbaꞌeta huvixave Babilônia re opena vaꞌe ae
omondouka. Po rami ipara oiny: “Peteĩ maꞌetỹ re ma Pérsia pygua huvixa Ciro oĩ
jave py Senhor ojapo oayvu Jeremias omombeꞌu vaꞌekue ojeupity aguã rami. Haꞌe
vy Ciro pyꞌa re omoĩ openaa haꞌe javi rupi omombeꞌu uka povaꞌe ayvu, ombopara
uka guive. Haꞌe vy aipoeꞌi uka: ‘Pérsia pygua huvixa Ciro po rami ijayvu: Xevy
pe Senhor Nhanderuete yva pygua omboaxa yvy haꞌe javi re apena aguã. Xemoĩ
avi peteĩ oo ixupe guarã ajapo uka aguã Judá yvy re Jerusalém tetã py. Haꞌe
nunga rupi ixupegua pendekuai vaꞌe haꞌe javi reve Penderuete toiko, haꞌe tapeo
Judá regua Jerusalém py, Senhor Israel kuery ruete pegua oorã pejapo jevy aguã.
Haꞌe vaꞌe ma Jerusalém pygua kuery ruete ae’, heꞌi” (1.1‑3).
Haꞌe gui ma omombeꞌu haꞌe kuery oguataague, Jerusalém tetã py ovaẽague,
templo omoatyrõ aguã omboypyague, hovaigua kuery omombytuꞌu ranheague,
ojapopaague, haꞌe gui oguerovyꞌaague, Nhanderuete gui meme haꞌe nunga oiko
rire.
Esdras ma sacerdote oiko rakaꞌe. Haꞌe ae Jerusalém py ou vy opena oikovy
templo omoatyrõa rupi. Ijayvu avi heta vaꞌe kuery gueko vaia gui ojepeꞌa aguã
rami.

Jerusalém tetã re Neemias ojerureague

1   Hacalias
raꞌy Neemias ayvu oĩa. Haꞌe gui vinte maꞌetỹa re,
1

jaxya Quisleu ꞌea jave py, Susã py huvixa ro imbaraete vaꞌe

oĩ vaꞌe py xee aiko jave 2 ou xeryvy Hanani. Avakue Judá yvy gui
 

ou vaꞌekue reve ovaẽ. Haꞌe rã haꞌe kuery pe aporandu judeu kuery

oo jepe rã escravo-rã ndogueraai vaꞌekue re. Jerusalém tetã re voi
aporandu.
3 Haꞌe ramo ombovai:
 

— Escravo-rã ndogueraapaai vaꞌekue haꞌe py ae teri ikuai huvixa

openaa yvy re. Haꞌe vaꞌe kuery ma ojexavai okuapy karuai gui, ndaꞌijaꞌeai
guive. Haꞌe gui Jerusalém tetã kora ma oitypaa, hokẽ ikuai vaꞌe voi
oapypaa — heꞌi okuapy.

828
 829 Neemias 1​, ​2

4  Haꞌe
ramigua aendu vy ajaeꞌo ainy. Mbovy ára re rei eꞌỹ ndaꞌevei ete
aiko. Akaru eꞌỹ re aiko reve ajerure ainy Nhanderuete yva pygua renonde
py. 5 Haꞌe vy aipoaꞌe:
 

— Aỹ Senhor, Oreruete yva pygua ndepoꞌakapa haꞌe okyjevepy vaꞌe!

Ndereve guarã rejapo vaꞌekue haꞌe ndeporayvua rupi reiko, nderayvu vaꞌe
kuery rejapo uka vaꞌekue rupi ikuai vaꞌe haꞌe javi pe. 6 Tove ndeapyxa
 

toendu, nderexa tojepeꞌa guive, xee nerembiguai ajerurea re reikuaa pota

aguã. Aỹ nerenonde py aĩ. Ara py haꞌe pyávy Israel kuery nerembiguai
ikuai vaꞌe re ajerure ainy. Amombeꞌu guive Israel kuery nderovai ojejavy
okuapyague. Mbaꞌeta xee haꞌe xeru ro pygua kuery voi rojejavy vaꞌekue.
7 Opa mbaꞌe vai rojapo vaꞌekue nderovai, ndorojapoi guive rejapo uka
 

vaꞌekue, ndeayvu reja vaꞌekue, neĩ reipota vaꞌe nerembiguai Moisés

rupi rejapo uka vaꞌekue. 8 Nemaꞌenduꞌa ke ayvu nerembiguai Moisés pe
 

remombeꞌu vaꞌekue re. Haꞌe vy aipoꞌre vaꞌekue: “Xapyꞌa rei peẽ kuery
naxenheꞌẽ rendui ramo romoaĩmba ꞌrã yvy regua kuery mbyte rupi. 9 Haꞌe  

rami teĩ xevy pe pejevy ju vy ajapo uka vaꞌekue rupi peiko vy pejapo ete
ri ramo yva apy rupi ete penemomboa rire teĩ haꞌe gui romboatypa ju ꞌrã
heruvy henda xerery amoĩ aguã aiporavoague py”, ꞌre vaꞌekue. 10 Mbaꞌeta  

kovaꞌe kuery ma nerembiguai ikuai, nembaraetepaa haꞌe ndepoꞌakaa rupi

ndejeupe guarã reraa jepe vaꞌekue. 11 Haꞌe nunga rupi Senhor, ndeapyxa
 

tojapyxaka tema xee nerembiguai ajerurea re, haꞌe nerembiguai kuery

ovyꞌa reve nderery oendu vy nemboete vaꞌe ojerure okuapya re. Ejapo
aỹꞌi ma voi xee nerembiguai ajapo taa py aiko porã aguã rami. Ava
renonde py aa rã ejapo ajerurea oendu aguã rami — haꞌe, mbaꞌeta haꞌe
vaꞌe jave ma huvixave karo reruaty aiko. a

Jerusalém tetã katy Neemias omondoukaa ague

2   Vinte
maꞌetỹ re ma huvixa Artaxerxes oĩ jave, jaxya nisã ꞌea py ma
1

vinho oyꞌu vaꞌerã oguerua rã ajopy vy ameꞌẽ ixupe. Haꞌe vaꞌe eꞌỹ
mbove ma neĩ peteĩgueve ma voi henonde xeporiaua ndaexa ukai teri.
2 Haꞌe ramo huvixa aipoeꞌi xevy:
 

— Mbaꞌe re tu nembaꞌeaxy vy eꞌỹ nderova poriau rei ri? Ndepyꞌa py ae

ꞌrã ndeporiau — heꞌi.
Haꞌe rã xee aendu akyje etea reve 3 ambovai:
 

— Xeruvixa, tereikove riae! Haꞌe rami avi mbaꞌexa tu xerova re avyꞌaa

aexa uka ꞌrã tetã xeramoĩ kuery rupa oĩa ivaipa teria ja, hokẽ tata py
oapypaa rire guive? — haꞌe.

a
 1.11 “Ava” heꞌia ma huvixave Artaxerxes pe ae (2.1). Haꞌe vaꞌe jave huvixa karo reruaty
Neemias oiko vaꞌe vy onhembopyꞌa henonde guetarã kuery re ojerure aguã re. Haꞌe rami
aguã re ojerure ma voi Nhanderuete pe, oo vy huvixa pe ojerure aguã irundy jaxy teri oata
reve.
Neemias 2 830

4  Huvixa oporandu ju xevy:

— Mbaꞌe nunga re tu rejerure ta xevy?
Haꞌe rã Nhanderuete yva pygua pe ranhe ajerure. 5 Haꞌe rami vy
 

ambovai huvixa:
— Xeruvixa, ndevy pe haꞌeve ramo, haꞌe nerenonde py xee nerembiguai
xemboaxy ri ramo ajerure Judá yvy katy xemondouka aguã re, tetã
xeramoĩ kuery rupa oĩa vaꞌe amoatyrõ ju aguã — haꞌe.
6 Haꞌe gui huvixa, ijyvýry taꞌyxy oĩ avi vaꞌe reve aipoeꞌi xevy:
 

— Rakaꞌe peve ꞌrã tu nereĩvei apy? Rakaꞌe ꞌrã tu rejevy ju?

Haꞌe rã amombeꞌu rakaꞌe peve pa haꞌe py aiko haꞌe ajevy aguã. 7 Haꞌe  

gui aipoaꞌeve ju huvixa pe:

— Xeruvixa, rejou porã ri vy emeꞌẽ haꞌvy kuaxia para Eufrates yakã
rovai rupi huvixa opena vaꞌe kuery peguarã, haꞌe kuery oyvy rupi
xemboaxa rã Judá yvy re avaẽ aguã. 8 Emeꞌẽ avi kuaxia huvixa pegua
 

kaꞌaguy re opena vaꞌety Asafe pegua, xevy yvyra omeꞌẽ aguã templo kora
rokẽ ytarã, tetã korarã, haꞌe oo aĩ aguã ojapoa avi aguã — haꞌe. Haꞌe ramo
huvixa omeꞌẽmba xevy, xere Nhanderuete po ipoꞌakapa vaꞌe oĩ ramo.
9 Haꞌe gui ma Eufrates yakã rovai huvixa kuery openaa py avaẽ vy haꞌe
 

kuery pe amboaxa kuaxia para huvixa ogueru ruka vaꞌekue. Xerupive

huvixa ombou avi xondaro ruvixa haꞌe kavaju árygua kuery. 10 Haꞌe  

nunga ma Horonaim pygua huvixa Sambalate haꞌe hembiguai Amom

guigua Tobias oikuaa vy ndojou porãi. Ojou vai ete Israel kuery aipytyvõ
aguã ajuague.

Heta vaꞌe kuery tetã kora omoatyrõ ju aguã re Neemias ijayvuague

11 Haꞌe gui Jerusalém tetã py avaẽ vy mboapy ára re ranhe aiko rive.
12  Haꞌegui peteĩ pytũ apuꞌã avy. Xerupive mbovyꞌi ete avi avakue ojeꞌoi,
mbaꞌeta avave pe namombeꞌui teri Jerusalém py ajapo aguã xepyꞌa re
Xeruete omoĩ vaꞌekue. Mymba kuery voi ndaraai xereve, xerymba aĩa
eꞌỹ vy. 13 Pyavyve aẽ avy Yvyugua Rokẽ gui, haꞌe gui Teju Jagua Yvu oĩa
 

katy ju aa Yty Renda Rokẽ katy aa vy. Haꞌe py mae ma aexa Jerusalém
tetã kora ivaipaa haꞌe hokẽ ikuai vaꞌekue tata py oapypaague. 14 Haꞌe  

gui ma aave Yvu Rokẽ haꞌe huvixa pegua yy omboty pyre peve. Haꞌe
rami teĩ mamove noĩ xerymba aĩa oaxa aguã. 15 Haꞌe rami vy pytũ teri
 

reve aẽve avy yakã rembe rupi. Haꞌe py aexave ju tetã kora oĩ vaꞌe.
Haꞌe gui ajevy vy Yvyugua Rokẽ rupi aike vy xero py ju aa. 16 Huvixa
 

kuery ma ndoikuaai marã katy pa aa ague, neĩ mbaꞌe pa ajapoague voi,

mbaꞌeta mbaꞌeve rei namombeꞌui teri judeu kuery pe, sacerdote kuery,
yvatekueve, huvixa kuery, neĩ ombaꞌeapo vaꞌerã kuery pe voi.
17 Haꞌe gui ma xee aipoaꞌe haꞌe kuery pe:
 

— Pexa ma aỹ opa mbaꞌe py nhandekuai axya. Jerusalém tetã ivaipa,

hokẽ voi oapypaa tata py. Peju haꞌvy nhamoatyrõ ju Jerusalém kora.
 831 Neemias 2​, ​3

Haꞌe ramo ꞌrãe nanhandejojaiavei — haꞌe. 18 Haꞌe kuery pe amombeꞌu avi

 

Xeruete po ipoꞌakapa vaꞌe xere oĩa haꞌe huvixave xereve ijayvuague.

Haꞌe ramo haꞌe kuery aipoeꞌi:
— Ronhemoĩ ꞌrã haꞌvy nhamoatyrõ aguã — heꞌi okuapy. Haꞌe rami vy
ikyreꞌỹ okuapy ombaꞌeapo porã aguã.
19 Haꞌe rã Horonaim pygua huvixa Sambalate, hembiguai Amom guigua
 

Tobias haꞌe Arábia guigua Gesém haꞌe nunga oikuaa vy orejojai rei
okuapy. Orembojaru reia rupi aipoeꞌi:
— Mbaꞌe tu pejapo ta? Tyrã pa huvixave rovai pepuꞌã ta?
20 Haꞌe rã xee ambovai:
 

— Oreruete yva pygua ae orepytyvõ ꞌrã rojapopa aguã rami. Haꞌe

nunga rupi hembiguai kuery orekuai vaꞌe ronhemoĩ ꞌrã romoatyrõmba
ju aguã. Haꞌe rã peẽ kuery ma ore kuery reve mbaꞌeve rei ndaperekoi
Jerusalém tetã py. Haꞌe py ndaꞌevei guive peike aguã, pendere
naꞌimaꞌenduꞌaai rã — haꞌe.

Tetã kora omoatyrõa rupi ombaꞌeapo vaꞌe kuery rery oĩa

3   Haꞌe
gui sacerdote yvateve vaꞌe Eliasibe voi onhemoĩ avi tyvy
1

kuery sacerdote ikuai vaꞌe reve Vexaꞌi Rokẽ omoatyrõ ju aguã. Haꞌe
vaꞌe ma Nhanderuete peguarã omboaxa, haꞌe hokẽrã omoĩ. Haꞌe gui Torre
dos Cem haꞌe Torre Hananel pegua oĩa peve omoatyrõ heravy kora. 2 Haꞌe  

vaꞌe kuery yvýry ma avakue Jericó guigua ju ombaꞌeapo okuapy. Haꞌe

vaꞌe kuery yvýry Inri raꞌy Zacur ju ombaꞌeapo.
3 Haꞌe gui Hassenaá raꞌy kuery ma omoatyrõ okuapy Pira Rokẽ ꞌea.
 

Omboytapa ma vy okẽ ju omoĩ, ijokoarã ferro haꞌe yvyra guigua reve.

4 Haꞌe kuery yvýry ma Urias raꞌy Meremote ju ombaꞌeapo, Coz ramymino
 

vaꞌe. Haꞌe vaꞌe yvýry ma Berequias raꞌy Mesulão ju omoatyrõ, Mesezabel

ramymino. Haꞌe vaꞌe yvýry ma Baaná raꞌy Zadoque ju omoatyrõ. 5 Haꞌe  

vaꞌe kuery yvýry ma Tecoa tetã pygua kuery omoatyrõ. Haꞌe rã haꞌe
pygua yvatekueve ma nombaꞌeapoxei okuapy opena vaꞌerã oĩ vaꞌe pe.
6 Haꞌe gui Paséia raꞌy Joiada haꞌe Besodias raꞌy Mesulão omoatyrõ
 

Okẽ Ymague. Haꞌe rami vy omboyta vy omoĩ ju imoꞌamy okẽ, ijokoarã

ferro haꞌe yvyra guigua reve. 7 Haꞌe vaꞌe kuery yvýry ma Gibeão pygua
 

Melatias haꞌe Merom pygua Jadom ju ombaꞌeapo, haꞌe gui avakue

Gibeão haꞌe Mispa guigua, Eufrates yakã rovai huvixa oĩ vaꞌe rembiguai
ikuai vaꞌekue meme. 8 Haꞌe kuery yvýry ma ombaꞌeapo avi Haraías
 

raꞌy Uziel ouro re ombaꞌeapo vaꞌety. Haꞌe vaꞌe yvýry ma Hananias ju

ombaꞌeapo, heakuã porã vaꞌe apoa. Haꞌe rami vy haꞌe kuery Jerusalém
rupi omoatyrõmba Kora Ipyve Vaꞌe oĩa peve. 9 Haꞌe vaꞌe kuery yvýry
 

ombaꞌeapo avi Jerusalém tetã mbyte rupi opena vaꞌe Hur raꞌy Refaías.
10 Ijyvýry ombaꞌeapo avi Harumafe raꞌy Jedaías. Ngoo yvýry rupi ae
 

omoatyrõ. Haꞌe vaꞌe yvýry ma Hasabnéias raꞌy Hatus ju ombaꞌeapo.

Neemias 3 832

11 Amboae rupi ma Harim raꞌy Malquias haꞌe Paate-Moabe raꞌy Hassube

omoatyrõ heravy, Torre Tatakua ꞌea voi. 12 Ijyvýry ombaꞌeapo avi
 

Jerusalém tetã mbyte rupi opena vaꞌe Haloés raꞌy Salum. Guajy kuery
reve ombaꞌeapo okuapy.
13 Haꞌe gui Yvyugua Rokẽ omoatyrõ vaꞌe ma Hanum, Zanoa pygua
 

kuery mboae reve. Haꞌe kuery omoatyrõmba imoꞌamy okẽ, ijokoarã ferro
haꞌe yvyra guigua reve. Kora quatrocentos e cinqüenta metros peve
omoatyrõ avi, Yty Renda Rokẽ oĩa peve.
14 Haꞌe gui Yty Renda Rokẽ ae ma Bete-Haquerém pygua huvixa Recabe
 

raꞌy Malquias omoatyrõ. Haꞌe vaꞌe omoatyrõ okẽ, ijokoarã ferro haꞌe
yvyra guigua reve.
15 Yakã Ryapy Rokẽ omoatyrõ vaꞌe ma Mispa pygua huvixa Col-Hozé
 

raꞌy Salum. Omoatyrõmba ma vy ojaoꞌi. Haꞌe gui okẽ ju omoĩ imoꞌamy,

ijokoarã ferro haꞌe yvyra guigua reve. Kora omoatyrõve heravy yy
omboty pyre Selá py oĩ vaꞌe yvýry rupi, huvixa mbaꞌe yvotyty rexei,
Davi rekoague katy gui tape pyrõ-pyrõaꞌi oguejy ouvy vaꞌe peve. 16 Haꞌe
 

rire Bete-Zur pygua huvixa Azbuque raꞌy Neemias ju omoatyrõ heravy.

Davi rupa rexei peve omoatyrõ, yy omboty pyre haꞌe ipyꞌa guaxukueve
rogue rupi peve. 17 Haꞌe vaꞌe rire levita kuery ju omoatyrõ okuapy Bani
 

raꞌy Reum revegua kuery. Haꞌe vaꞌe kuery yvýry ma Queila yvy mbyte
rupi opena vaꞌe Hasabias ju ombaꞌeapo. 18 Haꞌe vaꞌe rire ma tyvy ju
 

ombaꞌeapo, Queila yvy mbyte rupi opena vaꞌe Henadade raꞌy Bavai.
19 Ijyvýry ma Mispa pygua huvixa Jesua raꞌy Ezer ju omoatyrõve heravy
 

tembiporu moĩ porãaty via tape oẽ ovy vaꞌe rupi, kora ojerea peve.
20 Haꞌe vaꞌe rire ma Zabai raꞌy Baruque ju ikyreꞌỹ reve omoatyrõ amboae
 

rupi, kora ojerea guive sacerdote yvateve vaꞌe Eliasibe ro rokẽ peve.
21 Haꞌe vaꞌe rire ma Urias raꞌy Meremote, Coz ramymino vaꞌe ju omoatyrõ
 

heravy Eliasibe ro rokẽ guive hoo apy peve. 22 Haꞌe vaꞌe rire sacerdote
 

kuery tetã rovai rupi ikuai vaꞌe ju ombaꞌeapo. 23 Haꞌe gui ma Benjamim
 

haꞌe Hassube ju omoatyrõ heravy ngoo yvýry rupi ae. Haꞌe vaꞌe kuery
rire ma Maaséias raꞌy Azarias ju omoatyrõ, Hananias ramymino, ngoo
yvýry rupi. 24 Haꞌe vaꞌe rire ma Henadade raꞌy Binui ju omoatyrõ amboae
 

rupi, Azarias ro guive opa ovyaꞌi peve, kora ojerea peve ete. 25 Haꞌe gui
 

opa ovyaꞌi guive ma Uzai raꞌy Palal ju omoatyrõ, haꞌe nhuã roka yvýry
huvixa ro oĩ vaꞌe áry torre hiꞌaĩ vaꞌe guive. Haꞌe vaꞌe rire ma Parós raꞌy
Pedaías ju omoatyrõ, 26 haꞌe gui templo py ombaꞌeapo vaꞌety kuery Ofel
 

py ikuai vaꞌe guive. Yy Rokẽ oĩa guive omoatyrõ heravy kuaray oua katy,
torre yvateve vaꞌe hiꞌaĩa peve. 27 Haꞌe vaꞌe rire ma Tecoa tetã pygua kuery
 

amboae rupi ju omoatyrõ okuapy, torre guaxu hiꞌaĩa guive Ofel kora oĩa
peve.
28 Haꞌe gui Kavaju Rokẽ rovai guive ma sacerdote kuery ae omoatyrõ
 

heravy, peteĩ-teĩ ngoo yvýry rupi ae. 29 Haꞌe vaꞌe kuery rire ma Imer
 
 833 Neemias 3​, ​4

raꞌy Zadoque ju omoatyrõ heravy ngoo yvýry rupi ae. Haꞌe vaꞌe rire
ma Secanias raꞌy Semaías ju omoatyrõ, okẽ kuaray oua katygua rarõa.
30 Haꞌe vaꞌe rire amboae rupi omoatyrõ vaꞌe ma Selemias raꞌy Hananias
 

haꞌe Zalafe raꞌy mboapy memea vaꞌe Hanum. Haꞌe vaꞌe kuery rire ma
Berequias raꞌy Mesulão ju omoatyrõ heravy ngoo yvýry rupi ae. 31 Haꞌe
 

vaꞌe rire omoatyrõ vaꞌe ma ouro re ombaꞌeapo vaꞌety raꞌy Malquias. Haꞌe
vaꞌe ma omoatyrõ heravy templo py ombaꞌeapo vaꞌety haꞌe mbaꞌemo
vendea kuery ro ikuaia peve, Harõa kuery Rokẽ rexei rupi, kora ojerea py
opy oĩa peve. 32 Haꞌe gui kora ojerea py opy oĩa guive Vexaꞌi Rokẽ peve
 

omoatyrõ vaꞌe ma ouro re ombaꞌeapo vaꞌety haꞌe mbaꞌemo vendea kuery.

Ngovaigua kuery jokoarã omoĩague

4   Haꞌe
gui kora romoatyrõmba maa Sambalate oendu vy ipoxy ete.
1

Ivai vaipa reve ijayvu vai judeu kuery rovai. 2 Guyvy kuery haꞌe
 

Samaria pygua xondaro kuery haꞌe javi oendua py ijayvu. Haꞌe vy aipoeꞌi:
— Mbaꞌe tu pevaꞌe judeu kuery ikangykue ojapo ta? Haꞌe rami aguã
ojapo ukaa ꞌrã ri ndaꞌu? Mbaꞌemo mymba ojuka vy ndaꞌu omeꞌẽ ꞌrã ri?
Peteĩ ára pyveꞌi ndaꞌu omomba ꞌrã? Ita raꞌykue oapypa pyre aty gui ndaꞌu
omoatyrõve ju ꞌrã? — heꞌi.
3 Hexeve hiꞌaĩ avi Amom guigua Tobias. Haꞌe vy aipoeꞌi avi:
 

— Kora ita gui anho haꞌe kuery ojapo teĩ hiꞌáry mbyku rive ojeupi vy
oitypa ꞌrã — heꞌi.
4 Oreruete, endu ke mbaꞌeta ombojaru reipy orekuai. Haꞌe kuery re ae
 

tojeapa ju orembojaru reiague. Escravo-rã togueraapaa guive yvy mboae

katy. 5 Ejaoꞌi eme haꞌe kuery reko vaiague, nerenonde gui embogue eme
 

ojejavyague, mbaꞌeta ombaꞌeapo vaꞌe kuery oendua py nembopoxy okuapy.

6 Haꞌe rami py romoatyrõ heravy kora. Haꞌe vy yvatea mbyte peve
 

rombotypa, heta vaꞌe kuery ombaꞌeapo aguã ikyreꞌỹ ramo.

7 Haꞌe rami teĩ Sambalate haꞌe Tobias haꞌe nunga oendu. Arábia guigua
 

kuery, Amom haꞌe Asdode guigua kuery avi oendu okuapy Jerusalém
kora romoatyrõve tema heravya. Kora paꞌũ ikuai vaꞌekue rombotypa raiꞌi
maa haꞌe kuery oikuaa vy ivai vaipa okuapy. 8 Haꞌe rami vy haꞌe kuery
 

peteĩ rami onoꞌõmba okuapy Jerusalém tetã re opuꞌã vy oremoangeko rei

aguã. 9 Haꞌe rami teĩ Nhanderuete pe rojerure rokuapy. Harõarã romoĩ
 

guive kuery ara py haꞌe pyávy ijokoarã.

10 Haꞌe gui Judá regua avakue aipoeꞌi:
 

— Mbaꞌemo reraa kuery naꞌimbaraetevei ma, mbaꞌemo raꞌykue-ꞌykue

aty heta vai ete rã. Kora jajapopa aguã ndaꞌeve reguai — heꞌi okuapy.
11 Orerovaigua kuery aipoeꞌi avi:
 

— Haꞌe kuery mbaꞌeve ndoikuaai neĩ ndoexai ꞌrã haꞌe vaꞌe kuery mbyte
rupi roike vy rojukapa rã. Haꞌe rami vy romombytuꞌupa ꞌrã ombaꞌeapo
vaꞌe kuery — heꞌi okuapy.
Neemias 4​, ​5 834

12  Haꞌe gui haꞌe kuery yvyꞌiry judeu kuery hekoa vaꞌe mbovykue rei eꞌỹ
ou vy aipoeꞌi orevy:
— Opa rupi haꞌe kuery ikuaia gui ou ta nhanderovai opuꞌã aguã — heꞌi
ramo 13 heta vaꞌe kuery peteĩ-teĩ hoo pygua ikuaia rami amoĩ kora yvyꞌã
 

guy katy teri oĩa py oarõ aguã, onhembotypa eꞌỹ teria rupi. Kora ropy
katy amombytapa imoꞌamy kyxe, huꞌy guaxu haꞌe hapa reve-reve. 14 Haꞌe  

vy aexa potapa ma vy apuꞌã reve aipoaꞌe yvatekueve, huvixa kuery haꞌe

heta vaꞌe kuery mboae pe:
— Pekyje rei eme. Penemaꞌenduꞌa tema Senhor re, mbaꞌeta haꞌe ma
ipoꞌakapa haꞌe okyjevepy vaꞌe. Haꞌe rami vy pejogueroꞌa penderyvy
haꞌe penderykeꞌy kuery repya rupi, penderaꞌy haꞌe penderajy kuery,
penderaꞌyxy haꞌe pendero ikuai vaꞌe repya rupi guive — haꞌe.
15 Haꞌe gui orerovaigua kuery oendu okuapy roikuaa ae maa,
 

Nhanderuete ojoko ramo haꞌe kuery ojapoxea. Haꞌe ramo kora oĩa katy
ju roopa, peteĩ-teĩ rombaꞌeapo aguã katy ae. 16 Haꞌe vaꞌe ára guive
 

xerembiguai kunumigue regua mbytekue ma ombaꞌeapo ꞌrã okuapy kora

re, haꞌe rã amboae kuery ma huꞌy guaxu reve ikuai, huꞌy jokoa, guyrapa
haꞌe pexo regua reve guive. Haꞌe gui opena vaꞌe kuery ma Judá kuery
mbopyꞌa guaxua rupi ikuai. 17 Haꞌe rã mbaꞌemo reraa kuery ma peteĩ-
 

teĩ opo rovai py oupi ꞌrã mbaꞌemo, haꞌe rã hovai re ma ojopy ꞌrã heravy
guembiporu. 18 Ombaꞌeapo vaꞌe kuery haꞌe rami ae avi peteĩ-teĩ okuꞌa re
 

oguereko ꞌrã kyxe. Haꞌe rami py ombaꞌeapo okuapy. Haꞌe rã mimby guaxu
monheꞌẽarã amoĩ vaꞌekue ma xeyvyꞌiry riae oiko. 19 Aipoaꞌe yvatekueve,
 

huvixa haꞌe heta vaꞌe kuery haꞌe javi pe:

— Jajapo vaꞌerã oĩ vaꞌe ma tuvixa ete, joapy eꞌỹ-eꞌỹ guive. Haꞌe rami
avi kora áry rupi ikuai vaꞌe ma joegui mombyry-mbyry ikuai. 20 Haꞌe  

nunga rupi mimby guaxu nheꞌẽ pendu vyve taꞌvy penha reve penoꞌõmba
orea py. Mbaꞌeta Nhanderuete ae ꞌrã opuꞌã nhanderepya rupi — haꞌe.
21 Haꞌe rami py tema rombaꞌeapo. Amongue vaꞌe ma opo py huꞌy guaxu
 

reve ikuai kuaray hexakã guive kaꞌaru jaxy-tata ojekuaapa peve.

22 Haꞌe vaꞌe jave ma voi aipoaꞌe heta vaꞌe kuery pe:
 

— Peteĩ-teĩ pepyta ꞌrã Jerusalém tetã py ae penerembiguai kunumigue

reve, pyávy tetã rarõa rupi pendekuai, haꞌe gui ara py ju pembaꞌeapo
aguã — haꞌe. 23 Haꞌe gui xee neĩ namboivei xeao xejegui, xeryvy kuery,
 

xepytyvõa kuery, neĩ avakue tetã rarõa xerupive ikuai vaꞌe ma voi. Peteĩ-
teĩ roke rojupy orerembiporu reve.

Peráta omboekovia retave eꞌỹ aguã re ijayvuague

5   Haꞌe
rami teĩ heta vaꞌe kuery kunhague reve ojapukai okuapy
1

guyvy kuery judeu regua rovai. 2 Haꞌe vy amongue aipoeꞌi:

 

— Orereta raxa rima, oreraꞌy haꞌe orerajy kuery reve. Haꞌe rami vy
pemeꞌẽ na trigo roꞌu vaꞌerã rokuaveꞌi aguã — heꞌi.
 835 Neemias 5

3  Ikuai
avi aipoeꞌi vaꞌe:
— Oreyvy, orembaꞌety uva haꞌe orero voi jopo py romboaxa ma trigo
rekovia, kovaꞌe karuai gui — heꞌi.
4 Haꞌe gui ikuaive ju aipoeꞌi vaꞌe:
 

— Peráta orevy oiporukaa vaꞌekue oreyvy haꞌe uvaty regua imposto

ropaga aguã. 5 Oreryvy kuery reve peteĩꞌi toꞌo orekuai, oreraꞌy kuery voi
 

haꞌe kuery raꞌy kuery rami ae avi heko porã vaꞌe. Haꞌe rami teĩ neꞌexa,
oreraꞌy haꞌe orerajy kuery romboaxa ma oreryvy kuery escravo-rã.
Orerajy kuery vaꞌe regua ma ogueraa ma escravo-rã. Ndorepoꞌakavei ma
guive rogueru ju aguã, mbaꞌeta orembaꞌety haꞌe uvaty ma jopo py opyta
— heꞌi okuapy.
6 Haꞌe rami ete haꞌe kuery ojapukai reve ijayvu ramo aendu vy
 

xeporiau vaipa. 7 Haꞌe rami vy xee ae aikuaa pota porã ma vy xeayvu ete
 

yvatekueve haꞌe huvixa kuery pe. Haꞌe vy haꞌe kuery pe aipoaꞌe:

— Peẽ kuery tu peteĩ-teĩ penderyvy kuery pe mbaꞌemo peiporuka rire
pemboekovia retave rima — haꞌe.
Haꞌe gui ma haꞌe kuery ikuaia re aikuaa pota aguã ajapo nhemboaty
guaxu. 8 Haꞌe vy aipoaꞌe haꞌe kuery pe:
 

— Ore ma mbaꞌemo rojou vaꞌekue re rojogua ju oreryvy kuery judeu

ikuai vaꞌe yvy regua kuery pe ovendeague gui. Haꞌe rã peẽ ju ri tyꞌy
penderyvy kuery pevende ta joupe, ore ju rojogua aguã? — haꞌe.
9 Haꞌe rami rã haꞌe kuery okyrirĩmba okuapy nombovai kuaai vy. Haꞌe
 

ramo aipoaꞌe ju:

— Peẽ kuery pejapo vaꞌe ma haꞌeve eꞌỹ. Ndaꞌevei ri tyꞌy Nhanderuete
renonde pejererokyje aguã, amboae regua nhanderovaigua ikuai vaꞌe
nhanembojaru rei eꞌỹ aguã? 10 Haꞌe gui xee voi, xeryvy kuery haꞌe
 

xerembiguai kunumigue reve haꞌe kuery pe roiporuka avi peráta haꞌe

trigo. Haꞌe rami teĩ nhamboekovia retave eme jaiporuka vaꞌekue áryve.
11 Haꞌe nunga rupi aỹꞌi ma voi peẽ kuery pemeꞌẽ ju haꞌe kuery yvy, uvaty,
 

oliveira ty haꞌe hoo peipeꞌa vaꞌekue. Pemeꞌẽmba avi peráta pemboekovia

retaveague, trigo, uvaty haꞌe azeite haꞌe kuery gui peipeꞌa vaꞌekue — haꞌe.
12 Haꞌe ramo ombovai okuapy:
 

— Haꞌe kuery pe romeꞌẽmba ju ꞌrã haꞌvy, ndorojerurevei ma ꞌrã guive.

Ndee aipoꞌrea rami ae ꞌrã rojapo — heꞌi okuapy. Haꞌe ramo aenoĩ avi
sacerdote kuery, haꞌe vy ajapo haꞌe kuery oura aguã rami haꞌe vaꞌe ayvu
ojapo avi aguã.

Neemias ojapo porãa re ijayvuague

13  Haꞌe
gui xeao ambovava ratã reve aipoaꞌe:
— Nami avi Nhanderuete tojapo, tombovava imondovy ava oayvuague
ojapopa eꞌỹ vaꞌe. Ixugui toipeꞌapa hoo haꞌe ombaꞌeapoa rupi ojou vaꞌe haꞌe
javi — haꞌe.
Neemias 5​, ​6 836

Haꞌe ramo ijaty vaꞌe kuery haꞌe javi ombovai vy

— Haꞌeve vaꞌe! — heꞌi okuapy. Haꞌe vy omboete okuapy Senhor. Haꞌe
rire ma haꞌe kuery ojapo oayvuague.
14 Haꞌe gui ma Judá yvy rupi opena vaꞌerã xemoĩague ára guive,
 

Artaxerxes huvixa oĩa vinte maꞌetỹa guive trinta e dois maꞌetỹa peve,
haꞌe javi vy doze maꞌetỹ re aĩ jave ma xee neĩ xeryvy kuery voi ndoroꞌui
tembiꞌu huvixa peguarã xevy omeꞌẽa vaꞌekue gui. 15 Haꞌe rã yma huvixa
 

kuery xee aĩ eꞌỹ mbove ikuai vaꞌekue ma heta vaꞌe kuery ojavyky rei
vy haꞌe kuery gui oipeꞌapa vaꞌekue tembiꞌu haꞌe vinho, quarenta hatãꞌi
vaꞌe prata guigua guive. Hembiguai kuery kunumigue voi oguereko
rei vaꞌekue heta vaꞌe kuery. Haꞌe rã xee ma haꞌekue rami ndajapoi
Nhanderuete renonde ajererokyje vy. 16 Haꞌe rami ꞌrãgue py tetã kora
 

re ombaꞌeapoa py xee voi amoatyrõ aikovy. Neĩ peteĩ henda py ma

voi ndajoguai xeyvyrã. Xerembiguai kunumigue voi onoꞌõmba haꞌe py
ombaꞌeapo avi aguã.
17 Haꞌe rami ae avi xero py amovaẽ cento e cinqüenta avakue judeu
 

regua huvixa kuery reve ou vaꞌekue, haꞌe gui orea py yvy regua oreyvýry
rupi hekoa vaꞌe kuery ou rã amovaẽmba avi imbokuapy. 18 Ára nhavõ
 

haꞌe kuery hoꞌu vaꞌerã ajuka uka ꞌrã peteĩ vaka haꞌe mboapy meme vexaꞌi
oiporavo pyre. Uru ma heta ajuka uka avi, haꞌe gui dez araa py nhavõ
ajogua reta avi vinho joegua eꞌỹ-eꞌỹ. Haꞌe rã tembiꞌu huvixa peguarã
omeꞌẽa vaꞌekue ma xee ndajopyi xejeupe ae, kovaꞌe kuery pe mbaꞌemo
omeꞌẽ ukaa reta ae ma ramo. 19 Haꞌe nunga rupi Xeruete, nemaꞌenduꞌa ke
 

xere xemoingo porã aguã, kovaꞌe kuery pe ajapo porã aikovya haꞌe javi
re.

Hovaigua kuery omongyjea rupi ijayvu okuapyague

6   Haꞌe
gui Sambalate, Tobias, Arábia pygua Gesém haꞌe orerovaigua
1

kuery haꞌe javi oendupa okuapy kora romoatyrõmba maa, mbaꞌeta

ndaꞌipovei ma kora paꞌũ ikuai vaꞌekue, haꞌe vaꞌe jave kora rokẽ noromoĩ
teri teĩ. 2 Haꞌe rami vy Sambalate aipoeꞌi uka xevy:
 

— Eju ke orerovaexĩ Ono yvyugua py tekoa oĩa py — heꞌi, mbaꞌemo vai

xevy ojapoxe vy rive.
3 Haꞌe ramo haꞌe kuery pe amondouka po rami omombeꞌua aguã:
 

— Xee ndaa reguai teve, mbaꞌemo tuvixa vaꞌe rojapo rokuapy ramo.
Mbaꞌe re tu ambaꞌeapoa gui apytuꞌupa ta, peẽ kuerya katy aa aguã rive?
— haꞌe uka. 4 Irundykue haꞌe kuery xerenoĩ uka haꞌekue rami ae. Haꞌe rã
 

xee voi haꞌekue rami ae tema ambovai.

5 Haꞌe gui peteĩ nhiruĩguea ma xea py Sambalate ombou guembiguai opo
 

py kuaxia para omboja pyreꞌỹ ogueraa vaꞌe. 6 Haꞌe vaꞌe re ma po rami oĩ:
 

“Yvy regua kuery ikuaia rupi oendu ndee haꞌe judeu kuery haꞌe javi
reve nhanderuvixave re pepuꞌãxe vy rive pemoatyrõ tetã kora. Gesém
 837 Neemias 6

voi haꞌe rami ae omombeꞌu. Haꞌe kuery oikuaa rami vy ma je ndee ae

reĩxe haꞌe kuery ruvixarã. 7 Haꞌe rami aguã vy rive ae ma je profeta
 

kueryrã remoĩ Jerusalém py, nderekorã re ijayvu vy ‘Haꞌe vaꞌe ma

Judá pygua ruvixa’, heꞌiarã. Haꞌe rami haꞌe kuery ijayvua omombeꞌua
rã nhanderuvixave avi ꞌrã oendu. Eju vyvoi haꞌvy haꞌe nunga re
jajogueroayvu aguã”, heꞌi uka xevy.
8 Haꞌe ramo xee aipoaꞌe uka ju:
 

— Ndeayvuague ma neĩ teĩgue ma ndoikoi. Neakã gui rive rima

ndeayvu — haꞌe uka.
9 Haꞌe kuery oremongyje reixe tema okuapy, mbaꞌeta aipoeꞌi:
 

— Haꞌe kuery ojepeꞌa ꞌrã ombaꞌeapoa gui, ombaꞌeapoague gui mbaꞌeve

oiko eꞌỹ aguã rami — heꞌi. Haꞌe nunga rupi Xeruete, xemombaraete ke aỹ.
10 Haꞌe gui ma aa Semaías ro py. Haꞌe vaꞌe Delaías raꞌy, Meetabel
 

ramymino, ngoo py ae onhemboty vaꞌekue. Haꞌe gui haꞌe vaꞌe aipoeꞌi xevy:
— Jaa na Nhanderuete pegua oo py, haꞌe templo ropy apy katy nhaĩ.
Templo rokẽ ma nhamboty porã ꞌrã. Mbaꞌeta pyávy oua ꞌrã ndejukaarã
— heꞌi.
11 Haꞌe ramo xee aipoaꞌe:
 

— Haꞌe rami avi ava xee ramigua teve onha ꞌrã? Mavaꞌe tu xee ramigua
oike ꞌrã templo ropy oikove aguã? Xee ndaikei ꞌrã neĩ peteĩgueve — haꞌe.
12 Haꞌe rami xeayvu mbaꞌeta aikuaa Nhanderuete eꞌỹ ae haꞌe vaꞌe ayvu
 

mbouare. Ixupe Sambalate haꞌe Tobias peráta omeꞌẽ rire rive haꞌe rami
ijayvu xerekorã re. 13 Xemongyje reixe vy rive peráta omeꞌẽ, xee haꞌe
 

ramia py ajejavy aguã, haꞌe kuery xemboetea rupi eꞌỹ ijayvu aguã. 14 Haꞌe
 

nunga rupi Xeruete, nderexarai eme Tobias haꞌe Sambalate ojapo vaiague
re. Eikuaa pota avi profeta kunha Noadia haꞌe profeta ramigua mboae
kuery re, xemongyje reia rupi ijayvu okuapy rã.

Tetã kora omoatyrõmba ma okuapyague

15  Tetã
kora rojapopa aguã ma cinqüenta e dois ára re rombaꞌeapo,
jaxya elul ꞌepy vaꞌe re vinte e cinco araa peve. 16 Haꞌe nunga orerovaigua
 

kuery oendupa vy yvy regua kuery oreyvýry rupi ikuai vaꞌe haꞌe
javi okyjepa rei, okangya anho oendu okuapy, mbaꞌeta oikuaa nho
Nhanderuete poꞌakaa rupi haꞌe nunga rojapopaague.
17 Haꞌe vaꞌe jave py Judá regua yvatekueve voi heta ombopara
 

kuaxia Tobias pe ogueraa uka vaꞌe, haꞌe Tobias ju haꞌe kuery pe kuaxia
ombopara avi. 18 Mbaꞌeta Judá py mbovy eꞌỹ ikuai Tobias pe ikuai aguã
 

re oura vaꞌekue, Ará raꞌy Secanias rajy me oiko ramo. Haꞌe gui taꞌy Joanã
ma Mesulão rajy Berequias ramymino re omenda vaꞌe. 19 Haꞌe kuery
 

ma xee aendua py ijayvu okuapy mbaꞌemo porã Tobias ojapoa re. Haꞌe
rami avi xeayvuague ju ꞌrã omombeꞌua ixupe. Heta ma Tobias ombopara
kuaxia xemongyje aguã.
Neemias 7 838

Jerusalém tetã rarõarã kuery Neemias omoĩague

7   Haꞌe
gui tetã kora rojapopa haꞌe okẽ romoĩmba ma rire amoĩ okẽ
1

rarõarã kuery, oporaei vaꞌerã haꞌe levita kuery. 2 Jerusalém tetã re  

opena vaꞌerã ma mokoĩ amoĩ: xeryvy Hanani haꞌe huvixa ro re opena

vaꞌety Hananias reve. Hananias ma Nhanderuete renonde ojererokyjea
rupi oiko, amboae kuery gui ojerovia pyve guive. 3 Haꞌe gui haꞌe kuery  

mokoĩve pe xee aipoaꞌe:

— Peipeꞌa uka eme Jerusalém kora rokẽ kuaray hakupa porã eꞌỹa ja.
Haꞌe gui kaꞌaruꞌi pemboty ju ꞌrã imoiny okẽ rarõa kuery ikuai teria ja,
ijokoa pemoĩ guive. Pemoĩ avi Jerusalém py hekoa vaꞌe kuery harõarã,
peteĩ-teĩ omoĩague py toarõ ngoo rexei rupi ae — haꞌe, 4 mbaꞌeta tetã ma  

tuvixa vaꞌeri mboapyꞌi orekuai haꞌe py. Oo ikuai vaꞌerã ma mbovyꞌi ete
teri ojapoa.

Esdras 2.1‑70
5  Haꞌe
gui xepyꞌa re Nhanderuete omoĩ amboatypa aguã yvatekueve,
huvixa haꞌe heta vaꞌe kuery haꞌe javi, tery ambopara uka aguã hamymino
kuery rery oĩa rami. Haꞌe rami vy ajou kuaxia jypyꞌi ojevy vaꞌekue rery
oĩa. Haꞌe vaꞌe re ma po rami oĩ:
6 Po rami ma yvy mboae re escravo-rã ogueraa ague gui ojevy ju
 

vaꞌekue rery. Haꞌe vaꞌe kuery ma Babilônia pygua huvixa Nabucodonosor

escravo-rã ogueraa uka vaꞌekue ri ojevypa ju Jerusalém tetã haꞌe Judá
yvy katy, peteĩ-teĩ guekoague py ae. 7 Haꞌe vaꞌe kuery ma Zorobabel reve
 

ojevy vaꞌekue, haꞌe gui Jesua reve, Neemias, Azarias, Raamias, Naamani,
Mordecai, Bilsã, Misperete, Bigvai, Neum haꞌe Baaná reve. Povaꞌe ma
Israel kuery vaꞌe regua avakue meme. 8 Parós ramymino kuery vaꞌe regua
 

ma dois mil e cento e setenta e dois ojevy. 9 Sefatias ramymino kuery  

ma trezentos e setenta e dois. 10 Ara ramymino kuery ma seiscentos e

 

cinqüenta e dois. 11 Paate-Moabe, Jesua haꞌe Joabe ramymino kuery ma

 

dois mil oitocentos e dezoito. 12 Elão ramymino kuery ma mil duzentos

 

e cinqüenta e quatro. 13 Zatu ramymino kuery ma oitocentos e quarenta

 

e cinco. 14 Zacai ramymino kuery ma setecentos e sessenta. 15 Binui

   

ramymino kuery ma seiscentos e quarenta e oito. 16 Bebai ramymino  

kuery ma seiscentos e vinte e oito. 17 Azgade ramymino kuery ma dois

 

mil trezentos e vinte e dois. 18 Adonicão ramymino kuery ma seiscentos

 

e sessenta e sete. 19 Bigvai ramymino kuery ma dois mil e sessenta e sete.

 

20 Adim ramymino kuery ma seiscentos e cinqüenta e cinco. 21 Ater haꞌe

   

Ezequias ramymino kuery ma noventa e oito. 22 Hasum ramymino kuery  

ma trezentos e vinte e oito. 23 Bezai ramymino kuery ma trezentos e vinte

 

e quatro. 24 Harife ramymino kuery ma cento e doze. 25 Gibeão ramymino

   

kuery ma noventa e cinco. 26 Avakue Belém haꞌe Netofa guigua ma

 
 839 Neemias 7

cento e oitenta e oito. 27 Avakue Anatote guigua ma cento e vinte e oito.

 

28 Avakue Bete-Azmavete guigua ma quarenta e dois. 29 Avakue Quiriate-

   

Jearim, Cefira haꞌe Beerote guigua ma setecentos e quarenta e três.

30 Avakue Ramá haꞌe Geba guigua ma seiscentos e vinte e um. 31 Avakue
   

Micmás guigua ma cento e vinte e dois. 32 Avakue Betel haꞌe Ai guigua  

ma cento e vinte e três. 33 Avakue Nebo mboae guigua ma cinqüenta e

 

dois. 34 Elão mboae guigua ramymino kuery ma mil duzentos e cinqüenta

 

e quatro. 35 Harim guigua ramymino kuery ma trezentos e vinte. 36 Jericó

   

guigua ramymino kuery ma trezentos e quarenta e cinco. 37 Lode, Hadide  

haꞌe Ono guigua ramymino kuery ma setecentos e vinte e um. 38 Senaá  

guigua ramymino kuery ma três mil novecentos e trinta.

39 Haꞌe gui sacerdote kuery ju: Jedaías ramymino kuery Jesua
 

ramymino ikuai vaꞌe ma novecentos e setenta e três. 40 Imer ramymino  

kuery ma mil e cinqüenta e dois. 41 Pasur ramymino kuery ma mil

 

duzentos e quarenta e sete. 42 Harim ramymino kuery ma mil e dezessete.

 

43 Haꞌe gui levita kuery ju: Jesua, Cadmiel haꞌe Hodeva ramymino
 

kuery ma setenta e quatro. 44 Oporai vaꞌety kuery: Asafe ramymino kuery

 

ma cento e quarenta e oito. 45 Okẽ rarõa kuery: Salum, Ater, Talmom,

 

Acube, Hatita haꞌe Sobai ramymino kuery ma cento e trinta e oito.

46 Templo py ombaꞌeapo vaꞌety kuery ma Zia ramymino kuery, Hasufa,
 

Tabaote, 47 Queros, Sia, Padom, 48 Lebana, Hagaba, Salmai, 49 Hanã, Gidel,

     

Gaar, 50 Reaías, Rezim, Necoda, 51 Gazão, Uzá, Paséia, 52 Besai, Meunim,

     

Nefusesim, 53 Baquebuque, Hacufa, Harur, 54 Bazlite, Meída, Harsa,

   

55 Barcos, Sísera, Tama, 56 Nesias haꞌe Hatifa ramymino kuery guive.

   

57 Salomão rembiguai kuery ramymino kuery ma Sotai ramymino

 

kuery, Soferete, Perida, 58 Jaala, Darcom, Gidel, 59 Sefatias, Hatil,

   

Poquerete-Hazebaim haꞌe Amom ramymino kuery guive. 60 Templo py  

ombaꞌeapo vaꞌety kuery Salomão rembiguai ramymino kuery reve haꞌe

javi vy ma trezentos e noventa e dois.
61 Povaꞌe kuery ma Tel-Melá gui ojevy vaꞌekue, haꞌe Tel-Harsa,
 

Querube, Adom haꞌe Imer gui teĩ ndoikuaai ae tema Israel regua ikuaia:
62 Delaías, Tobias haꞌe Necoda ramymino kuery ma seiscentos e quarenta
 

e dois ikuai. 63 Sacerdote kuery haꞌe rami ae avi: Habaías, Coz haꞌe
 

Barzilai ramymino kuery ikuai. Haꞌe vaꞌe Barzilai ma Gileade pygua rajy
re omenda rire hery rupi ae oenoĩa. 64 Haꞌe kuery ma kuaxia para tery
 

oĩa re guery oeka teĩ ndojoui okuapy. Haꞌe nunga rupi ndaꞌevei sacerdote
ikuai aguã, haꞌeve vaꞌe ndoikoi vaꞌe vy. 65 Haꞌe ramo haꞌe kuery pe huvixa
 

aipoeꞌi tembiꞌu ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe hoꞌu eꞌỹ aguã, sacerdote Urim haꞌe Tumim
revegua oiko eꞌỹa ja.
66 Haꞌe vaꞌe kuery haꞌe javi vy ma quarenta e dois mil trezentos
 

e sessenta ikuai, 67 hembiguai avakue haꞌe kunhague jaipapa eꞌỹ re.

 

Haꞌe vaꞌe kuery ju ma sete mil trezentos e trinta e sete ikuai. Ikuai avi
Neemias 7​, ​8 840

duzentos e quarenta e cinco oporaei vaꞌety avakue haꞌe kunhague. 68 Haꞌe 

kuery rymba kavaju ma setecentos e trinta e seis oguereko. Haꞌe rã

hymba mburika ma duzentos e quarenta e cinco ikuai. 69 Hymba camelo
 

ma quatrocentos e trinta e cinco. Mburikaꞌi ma seis mil setecentos e vinte

haꞌe javi vy.

Templo reguarã omeꞌẽ okuapyague

70  Haꞌegui hetarã kuery akã ikuai vaꞌe regua ma mbaꞌemo omeꞌẽ
okuapy ombaꞌeapo vaꞌe kuery peguarã. Huvixa ma mil hatãꞌi vaꞌe ouro
guigua omeꞌẽ omoĩ porãaty py, cinqüenta hyꞌa haꞌe quinhentos e trinta
ao puku sacerdote pegua guive. 71 Haꞌe rã hetarã kuery akã mboae ma
 

omoĩ porãaty py omeꞌẽ avi vinte mil hatãꞌi vaꞌe ouro guigua, haꞌe dois
mil e duzentos prata guigua tuvixakueve vaꞌe. 72 Heta vaꞌe kuery mboae
 

ma hatãꞌi vaꞌe ouro guigua omeꞌẽ vinte mil, haꞌe dois mil prata guigua
tuvixakueve vaꞌe, sessenta e sete ao puku sacerdote pegua guive.
73 Haꞌe gui sacerdote kuery, levita, okẽ rarõa, oporaei vaꞌety, heta vaꞌe
 

kuery regua, templo py ombaꞌeapo vaꞌety haꞌe Israel kuery haꞌe javi ma
guekoague py ae ju ikuai.

Heta vaꞌe kuery oendua py Neemias lei ogueroayvuague

8   Haꞌe
gui sete jaxya py Israel kuery guekoa py ikuaia gui ou vy
1

peteĩꞌi rami onoꞌõmba okuapy tetã mbyte py Yy Rokẽ oĩ vaꞌe yvýry.

Haꞌe rami vy lei re nhomboꞌe vaꞌety Esdras pe ojerure okuapy kuaxia
Israel kuery peguarã lei oĩa ogueru aguã, Moisés pe Senhor ombopara
uka vaꞌekue ae. 2 Haꞌe ramo heta vaꞌe kuery ijatya py sacerdote Esdras
 

ogueru lei. Avakue haꞌe kunhague ikuai, haꞌe javi oendu kuaa vaꞌe reve.
Haꞌe vaꞌe ára ma sete jaxya, jypyꞌia ára.
3 Haꞌe gui ma Yy Rokẽ rexei tetã mbyte py Esdras ogueroayvu hoꞌamy
 

kuaxia lei oĩa, koꞌẽmbaꞌi guive kuaray mbyte peve ogueroayvu, avakue,
kunhague haꞌe haꞌe javi oendu kuaa vaꞌe pe. Kuaxia lei oĩa ogueroayvu rã
heta vaꞌe kuery ojapyxaka porã okuapy. 4 Lei re nhomboꞌe vaꞌety Esdras
 

ma hendarã yvyra gui haꞌe vaꞌe ára pyguarã ae ojapo pyre áry hiꞌaĩ.
Oiporu kuaa regua re ikuai avi Matitias, Sema, Anaías, Urias, Hilquias
haꞌe Maaséias. Haꞌe rã ijaxua re ma Pedaías, Misael, Malquias, Hasum,
Hasbadana, Zacarias haꞌe Mesulão ikuai.
5 Haꞌe gui ma heta vaꞌe kuery áry Esdras hiꞌaĩa py oipeꞌa kuaxia pavẽ
 

oexaa py. Oipeꞌa ramove heta vaꞌe kuery opuꞌãmba okuapy. 6 Haꞌe ramo
 

Esdras omboete Senhor Nhanderuete ipoꞌakapa vaꞌe. Haꞌe ramo heta

vaꞌe kuery haꞌe javi ombovai vy
— Amém, amém — heꞌi okuapy opo oupi reve. Haꞌe rami vy ojeroꞌa reve
Senhor omboete okuapy, ngova yvy katy omoĩ reve. 7Haꞌe ramo Jesua, Bani,
 

Serebias, Jamim, Acube, Sabetai, Hodias, Maaséias, Quelita, Azarias, Jozabade,

 841 Neemias 8​, ​9

Hanã haꞌe Pelaías levita kuery omboꞌe okuapy heta vaꞌe kuery lei re. Haꞌe
ramia ja heta vaꞌe kuery ikuaia py ae opyta okuapy. 8 Pavẽ oendu kuaa aguã
 

rami ogueroayvu okuapy Nhanderuete guigua lei. Omombeꞌu porãve guive

ogueroayvu rã heta vaꞌe kuery oendu kuaa porãmba aguã rami.
9 Lei regua ayvu heta vaꞌe kuery haꞌe javi oendu vy ojaeꞌopa okuapy.
 

Haꞌe ramo huvixa Neemias, lei re nhomboꞌe vaꞌety sacerdote Esdras haꞌe
levita kuery omongeta vy aipoeꞌi haꞌe kuery pe:
— Kovaꞌe ára ma Senhor Nhanderuete peguarã ae nhamboaxa
vaꞌekue. Haꞌe nunga rupi pendeporiau eme, pejaeꞌo eme — heꞌi.
10 Aipoeꞌive ju:
 

— Tapeo, peꞌu xoꞌo ikyrave vaꞌe, peyꞌu yreꞌẽ, haꞌe peraa uka
oguereko eꞌỹꞌi vaꞌe-vaꞌe pe hoꞌu vaꞌerã. Mbaꞌeta kovaꞌe ára ma Senhor
Nhanderuete pegua. Haꞌe nunga rupi pendeporiau eme, mbaꞌeta
Nhanderuete guigua vyꞌaa oĩ penembaraeterã — heꞌi.
11 Levita kuery voi heta vaꞌe kuery omokyrirĩmba vy aipoeꞌi:
 

— Pekyrirĩ, mbaꞌeta kovaꞌe ára ma Senhor pegua. Pendeporiau eme

pekuapy — heꞌi okuapy. 12 Haꞌe ramo heta vaꞌe kuery ngoo rupi ae ju oo
 

okaru haꞌe oyꞌu aguã, haꞌe oguereko eꞌỹꞌi vaꞌe kuery pe tembiꞌu ogueraa
uka avi. Haꞌe rami vy ovyꞌa porãmba rei okuapy, ayvu oendu vaꞌekue
omombeꞌua porãve rã oikuaa porã rire.

Oguyꞌi py ikuai aguã regua ngaru ojapo okuapyague

13 Koꞌẽ jevy lei re nhomboꞌe vaꞌety Esdras oĩa py hetarã kuery akã ikuai vaꞌe

haꞌe javi onhemboatypa ju okuapy sacerdote haꞌe levita kuery reve, lei regua ayvu
oikuaa porãvexe vy. 14 Haꞌe rami vy lei Moisés pe Senhor ombopara uka vaꞌekue
 

re ojou imoiny sete jaxya regua ngaru oiko jave Israel kuery oguyꞌi py ikuai aguã.
15 Haꞌe ramo Jerusalém haꞌe tetã haꞌe javi rupi ojeꞌoi vy omombeꞌu. Haꞌe vy aipoeꞌi:
 

— Tapeo yvyty ikuai vaꞌe rupi, peru oliveira rogue, zambujeiro, murta, pindo
haꞌe yvyra hovana vaꞌe rogue, ipara oĩa rami vy oguyꞌi pejapo aguã — heꞌi. 16 Haꞌe
 

ramo haꞌe kuery ojeꞌoi vy mbaꞌemo rogue ogueru vy ojapo imoiny oguyꞌi ikuai
aguã. Peteĩ-teĩ ojapo ngoo aoꞌia áry, haꞌeꞌỹ vy ngoka py, Nhanderuete pegua roka
py mbaꞌe, eꞌỹ vy tetã mbyte py Yy Rokẽ haꞌe Efraim Rokẽ avi vaꞌe rexei. 17Escravo
 

ikuaiague gui ojevy vaꞌekue haꞌe javi oguyꞌi ojapo vy ikuai haꞌe py. Teĩgueve ma
voi haꞌe ramigua Israel kuery ndojapoi vaꞌe teri Num raꞌy Josué oikoa guive haꞌe
vaꞌe ára peve. Haꞌe rami vy ovyꞌa porãmba rei okuapy. 18 Koꞌẽ nhavõ tema Esdras
 

ogueroayvu kuaxia Nhanderuete guigua lei oĩa, jypyꞌia ára guive opa peve. Sete
ára re okaru okuapy. Haꞌe gui oito araa py ma ipara oĩa rami vy oiko nhemboaty
ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe.

Ojejavya omombeꞌu haꞌe ojeko rerova okuapyague

9   Haꞌe
vaꞌe jaxy re vinte e quatro araa py ma Israel kuery
1

onhemboaty ju. Okaru eꞌỹ re ikuai, voxa vaikue py rive onhemonde

Neemias 9 842

okuapy, oꞌáry yvy kuꞌi omoĩ reve. 2 Israel kuery amboae regua kuery gui
 

ojaꞌopa vy opuꞌãmba reve omombeꞌupa okuapy ojejavya, guamoĩ kuery

ojejavyague guive. 3 Três horas re opuꞌãmba okuapy jave haꞌe kuery pe
 

ogueroayvua kuaxia Senhor Nguuete guigua lei oĩa. Haꞌe gui três horas
re ju ojejavya omombeꞌupa haꞌe Senhor Nguuete omboete okuapy. 4 Haꞌe  

gui levita kuery ikuai aguã pyrõa oĩ vaꞌe áry ma Jesua, Bani, Cadmiel,
Sebanias, Buni, Serebias, Bani haꞌe Quenani opuꞌã vy ojapukai atã okuapy
Senhor Nguuete pe. 5 Haꞌe rami vy levita kuery Jesua, Cadmiel, Bani,
 

Hasabnéias, Serebias, Hodias, Sebanias haꞌe Petaías aipoeꞌi okuapy:

— Pepuꞌãmba ke, pemboete Senhor Penderuete imarã eꞌỹ vaꞌe rakaꞌe
rã peve guarã.
Haꞌe ramo heta vaꞌe kuery aipoeꞌi okuapy:
— Tove nderery imaꞌenduꞌa porãmby toiko hexakãmba vaꞌe, oremaꞌenduꞌaa
haꞌe romboetea haꞌe javi gui yvateve vaꞌe vy. 6 Mbaꞌeta ndee anho Senhor
 

reiko. Rejapo rakaꞌe yva yvate oĩ vaꞌe hexe ikuai vaꞌe haꞌe javi reve, yvy haꞌe
yeꞌẽ voi hexe ikuai vaꞌe haꞌe javi reve. Haꞌe nunga haꞌe javi moingovea ma
ndee ae reiko. Haꞌe ramo yva re ikuai vaꞌe nemboete okuapy. 7 Ndee Senhor
 

Oreruete, ndejeupe guarã Abrão reiporavo vy reipeꞌa rakaꞌe caldeu kuery

rekoa Ur gui. Haꞌe vy remboery ju Abraão. 8 Nerenonde py ojeroviapy oiko
 

aguã ipyꞌa re oĩa reikuaa vy ixupe rejapo rakaꞌe nderupive guarã, hamymino
kuery pe remeꞌẽ aguã yvy cananeu kuery, heteu, amorreu, ferezeu, jebuseu
haꞌe girgaseu kuery ikuaia. Ndeayvuague rejapopa guive, ndereko porã vaꞌe
vy. 9 Haꞌe rami vy Egito yvy re oreramoĩ kuery ojexavai rã rexa rakaꞌe, rendu
 

guive Yeꞌẽ Pytã yvýry ojapukai okuapy rã. 10 Haꞌe rami vy huvixa Faraó rovai
 

rejapo oikuaa pyrã haꞌe ndepoꞌakaa regua, hembiguai kuery haꞌe ijyvy re
ikuai vaꞌe rovai, mbaꞌeta reikuaa ae onhemboyvate reia rupi ndevygua kuery
oguerekoa. Haꞌe rami vy rejapo nderery re imaꞌenduꞌaa aguã rami, aỹ peve
roexaa rami. 11 Haꞌe kuery renonde rembojaꞌo avi yeꞌẽ, yvy piru rupi oaxa
 

aguã. Haꞌe rã hakykue monhaa kuery ma yy typyvea py remombopa, yy

oxyry atã reia py ita oike vyvoi vaꞌe rami. 12 Ara py ndevygua kuery reraa
 

peteĩ arai hiꞌaĩ vaꞌe py, haꞌe gui pyávy ma tata hexakãmba vaꞌe hiꞌaĩ vaꞌe py
reraa, haꞌe kuery oexa vy oo aguã. 13 Haꞌe gui Sinai yvyty apyte áry peve
 

reguejy vy haꞌe kuery reve ndeayvu rakaꞌe yva py reĩa gui. Haꞌe vy haꞌe
kuery pe reikuaa uka reipota vaꞌe haꞌevea ramigua, lei anhetẽ vaꞌe haꞌe gui
ndeayvu rejapo uka vaꞌe iporã vaꞌe haꞌe javi. 14 Haꞌe kuery pe reikuaa uka avi
 

sábado ára ikyꞌa eꞌỹ vaꞌerã reja vaꞌekue. Nerembiguai Moisés pe remombeꞌu
uka rejapo uka vaꞌe, remboꞌea haꞌe lei haꞌe javi. 15 Haꞌe kuery inhembyayi
 

ramo remeꞌẽ rakaꞌe mbojape yva guigua, haꞌe gui ijyꞌuvei rã rejapo itaova gui
yy oxyry ouvy aguã rami. Haꞌe kuery pe aipoꞌre avi ojeꞌoi vy yvy ndepo reupi
haꞌe reura reve remeꞌẽ aguã py hekoa aguã. b

b
 9.15 João 6.31
 843 Neemias 9

16  —
Haꞌe rami teĩ oreramoĩ kuery ndojapyxaka potai rakaꞌe. Inhakã
ratã vy noendu potai rejapo uka vaꞌe re. 17 Nanenheꞌẽ renduxei vy
 

naꞌimaꞌenduꞌai guive haꞌe kuery pe mbaꞌemo porã rejapo vaꞌekue re.

Inhakã ratãve ojeꞌoivy vy nderovai ete ikuai vy peteĩ omoĩ okuapy
nguvixarã, Egito yvy re escravo ikuaiague py ju ojevypaxe vy. Haꞌe rã
ndee Oreruete oreperdoa kuaa vaꞌe, orerayvu haꞌe oremboaxy kuaa
vaꞌe. Nandevai voi vaꞌe, haꞌe opa mbaꞌe py mborayvu rupi reiko vaꞌe vy
nderejai rakaꞌe, 18 haꞌe kuery nguueterã vaka raꞌy raꞌangaa rive ojapo
 

okuapy teĩ. Haꞌe rami vy aipoeꞌi: “Kovaꞌe ae ma Nhanderuete Egito yvy

gui nhandereru vaꞌekue”, heꞌi vy opa marã rei ijayvu okuapy nderovai.
19 Haꞌe rami teĩ ndee riae tema ndeporayvua ndopai vaꞌe vy nderejai
 

rakaꞌe tekoa eꞌỹa re. Haꞌe kuery renonde gui ndereipeꞌai ara py arai hiꞌaĩ
vaꞌe oo aguã kuaa ukaa, neĩ tataendy pyávy hiꞌaĩ vaꞌe voi ndereipeꞌai
guive, rexa uka ae tema oo aguã. 20 Haꞌe kuery rekomboꞌearã rembou
 

avi Nenheꞌẽ Porã. Maná voi neremeꞌẽ eꞌỹi guive hoꞌu vaꞌerã, haꞌe ijyꞌuvei
rã remeꞌẽ avi yy. 21 Haꞌe rami py quarenta maꞌetỹ re tekoa eꞌỹa rupi
 

rereko jave haꞌe kuery pe ndoatai mbaꞌeve. Ijao voi naꞌinhymai, ndaꞌipy
rurupai guive. 22 Haꞌe kuery po py remboaxa avi joyvy haꞌe amboae
 

regua kuery. Haꞌe kuery peguarã rembojaꞌo-jaꞌo yvy. Haꞌe rami vy oyvyrã
ojopy Hesbom pygua huvixa Seom haꞌe Basã pygua huvixa Ogue yvykue.
23 Taꞌy kuery remboetave guive jaxy-tata yva re ikuai vaꞌe rami. Haꞌe
 

rami vy reru yvy tuu kuery pe “Tapeo, pejopy penderekoarã”, ꞌreague

py. 24 Haꞌe ramo haꞌe vaꞌe yvy re taꞌy kuery oo vy ojopy. Haꞌe kuery
 

renonde gui cananeu kuery hekoa vaꞌekue reitypa vy ndevygua kuery po

py ju remboaxa ijyvykue, haꞌe pygua huvixa haꞌe yvy regua kuery guive,
oipotaa rami ae oguereko aguã. 25 Haꞌe rami ramo ojopy tetã imbaraeteve
 

vaꞌekue haꞌe yvy porãa. Ojopy avi oo mbaꞌemo porãgue anho oĩa, yy
rendarã yvy ojoꞌo pyre, uvaty, oliveira-ty haꞌe yvyra oata aguã rami
eꞌỹ ikuai vaꞌe. Haꞌe ramo okaru porã okuapy hevyatãmba peve, ikyrapa
guive. Iporã vaꞌe re anho okaru, ndeporayvua rupi.
26 — Haꞌe rami teĩ nanenheꞌẽ rendui jepi, nderovai guive opuꞌã
 

okuapy. Ndea katy okupe rive oguerova, haꞌe profeta kuery ndevy pe
ju haꞌe kuery ojevy aguã re ijayvu ramo ojuka. Haꞌe rami vy opa marã
rei ijayvu okuapy nderovai. 27 Haꞌe nunga rupi imoingo axyarã kuery
 

po py remboaxa ramo ombojexavai ete imbokuapy. Haꞌe ramo ojexavai

ma vy mae ojapukai okuapy ndevy. Haꞌe rã yva py reĩa gui rendu. Haꞌe
rami vy ndee nhomboaxya opa eꞌỹ vaꞌe vy rembou imoingo axy reia
kuery po gui ogueraa jepe vaꞌerã. 28 Haꞌe ramia gui ikaneꞌõguapa ma
 

vy nerenonde ojapove ju okuapy mbaꞌemo vai. Haꞌe ramo remboaxa

ju hovaigua kuery po py ipoꞌaka aguã. Haꞌe rami rã haꞌe kuery ojeko
rerova vy ojapukai ju okuapy ndevy. Haꞌe ramo yva py reĩa gui rendu vy
ndeporayvua rupi reraa jepe kuerei. 29 Haꞌe kuery pe ndeayvu jepi teĩ lei
 
Neemias 9​, ​10 844

reja vaꞌekue rupi ikuai ju aguã. Haꞌe rami teĩ haꞌe kuery onhemboyvate
rei vy noendu potai rejapo uka vaꞌe. Haꞌe rami vy ojejavy tema okuapy
ndeayvu rovai rupi, haꞌe vaꞌe rupi jaiko vy jaikove ꞌrã teĩ. Inhakã ratã
vy okupe rive oguerova ndea katy. Onhemoakã ratã vy ndojapyxaka
potai. 30 Mbovy maꞌetỹ re rei eꞌỹ reropoꞌaka vy haꞌe kuery rovai ndeayvu
 

Nenheꞌẽ rupi, profeta kuery pe ndeayvu remombeꞌu uka vy. Haꞌe rami
teĩ ndojapyxakaxei ae okuapy. Haꞌe rami rã remboaxa amboae yvy regua
kuery po py. 31 Haꞌe rami teĩ Oreruete, ndeporayvua opa eꞌỹ vaꞌe rupi vy
 

neremombai neĩ nderejai, ndeporayvu haꞌe renhomboaxy vaꞌe vy.

32 — Haꞌe nunga rupi aỹ Oreruete, ndeyvate ete haꞌe ndepoꞌakapa
 

vaꞌe, okyjevepy guive reiko. Ndereve guarã rejapo vaꞌekue rupi, haꞌe
nhomboaxya rupi reiko vaꞌe vy “Mbaꞌeꞌỹ” ꞌere eme rojexavaia ou vaꞌekue
pe. Haꞌe nunga ma ore kuery re, oreruvixa, yvatekueve, oreregua
sacerdote haꞌe profeta kuery, oreramoĩ kuery haꞌe ndevygua kuery haꞌe
javi re ou vaꞌekue, Assíria pygua huvixa kuery ou guive aỹ peve. 33 Haꞌe  

nunga haꞌe javi orere ou teĩ ndee ma haꞌevea rami orerereko. Ndee ma
ojeroviapy reiko, haꞌe rã ore ma ojeroviapy eꞌỹ orekuai. 34 Oreruvixa  

kuery, yvatekueve, sacerdote haꞌe oreramoĩ kuery voi ojee nomoĩ

ndeguigua lei rupi ikuai aguã, noendu potai guive rejapo uka vaꞌekue
re, haꞌe kuery rovai ndeayvu teĩ. 35 Mbaꞌeta haꞌe kuery ma guetã py
 

ikuaia py, opa mbaꞌe remeꞌẽ vaꞌekue oguereko teĩ, yvy tuvixa haꞌe iporã
vaꞌe ikuai aguã remeꞌẽ vaꞌekue re ikuai teĩ ndevy pe ma haꞌe kuery
ndaꞌikuai, ndojeko rerovai guive mbaꞌemo vai ojapoa gui. 36 Neꞌexa, aỹ  

ma nhoembiguai orekuai. Yvy oreramoĩ kuery mbaꞌemo aju re okaru porã

aguã remeꞌẽ vaꞌekue re ae orekuai teĩ haꞌe py voi nhoembiguai orekuai.
37 Mbaꞌemo aju iporãve vaꞌe ma huvixa kuery orere rembopoꞌaka vaꞌekue
 

pe remboaxa jepi rojejavypaague káuxa. Haꞌe kuery oipotaa rami ae

orerereko, orerymba kuery guive. Haꞌe rami rã ore kuery rojexavai ete
rokuapy — heꞌi.

Heta vaꞌe kuery lei rupi ikuai aguã ojapo okuapyague

38  Haꞌe
nunga haꞌe javi rupi ore kuery rojapo rokuapy lei rupi ju
orekuai aguã. Romoĩ atã aguã rombopara imoiny. Haꞌe vaꞌe re ma
oreruvixa yvatekueve, levita haꞌe sacerdote kuery ombopara imoiny
guery.

10  Kuaxia re guery ombopara vaꞌekue ma huvixa Hacalias raꞌy

1  

Neemias, haꞌe Zedequias, 2 Seraías, Azarias, Jeremias, 3 Pasur,

   

Amarias, Malquias, 4 Hatus, Sebanias, Maluque, 5 Harim, Meremote,

   

Obadias, 6 Daniel, Ginetom, Baruque, 7 Mesulão, Abias, Miamim,

   

8 Maazias, Bilgai haꞌe Semaías. Haꞌe vaꞌe kuery ma sacerdote ikuai.

 

9 Haꞌe gui levita kuery ma Azanias raꞌy Jesua, haꞌe gui Henadade
 

ramymino kuery Binui, Cadmiel, 10 tyvy kuery reve: Sebanias, Hodias,

 
 845 Neemias 10

Quelita, Pelaías, Hanã, 11 Mica, Reobe, Hasabias, 12 Zacur, Serebias,

   

Sebanias, 13 Hodias, Bani haꞌe Beninu.

 

14 Haꞌe gui heta vaꞌe kuery ruvixa ikuai vaꞌe ma Parós, Paate-Moabe,
 

Elão, Zatu, Bani, 15 Buni, Azgade, Bebai, 16 Adonias, Bigvai, Adim, 17 Ater,
     

Ezequias, Azur, 18 Hodias, Hasum, Bezai, 19 Harife, Anatote, Nebai,

   

20 Magpias, Mesulão, Hezir, 21 Mesezabel, Zadoque, Jadua, 22 Pelatias,

     

Hanã, Anaías, 23 Oséias, Hananias, Hassube, 24 Haloés, Pilha, Sobeque,

   

25 Reum, Hasabna, Maaséias, 26 Aías, Hanã, Anã, 27 Maluque, Harim haꞌe

     

Baaná.
28 Haꞌe gui heta vaꞌe kuery mboae, sacerdote haꞌe levita kuery, okẽ
 

rarõa, oporai vaꞌety kuery, templo py ombaꞌeapo vaꞌety, amboae yvy

regua kuery gui ojaꞌo vaꞌekue Nhanderuete guigua lei rupi ikuai aguã,
haꞌe gui haꞌe kuery raꞌyxy, guaꞌy haꞌe guajy kuery reve, oendu kuaa
vaꞌe haꞌe javive ma 29 guyvy haꞌe guykeꞌy kuery reve ojapo okuapy
 

haꞌe rami ikuai aguã. Haꞌe rami vy huvixa kuery yvatekueve ou vy

oura reve ojapo okuapy Nhanderuete guigua lei rupi anho ikuai aguã,
Nhanderuete rembiguai Moisés rupi oikuaa uka rire. Haꞌe kuery ojee
omoĩ Senhor Nhanderuete ojapo uka vaꞌekue ojapopa aguã, oipotaa haꞌe
ijayvuague oeja vaꞌekue haꞌe javi; 30 haꞌe gui yvy regua kuery re guajy
 

kuery omomenda eꞌỹ aguã, neĩ haꞌe kuery rajy kuery re ma voi guaꞌy
kuery omomenda eꞌỹ aguã; 31 haꞌe gui sábado ára py yvy regua kuery
 

guembiapo eꞌỹ vy mbaꞌemo aju ovende vaꞌerã ogueru ramo haꞌe kuery
gui mbaꞌeve ojogua eꞌỹ aguã sábado ára py, neĩ ára mboae Nhanderuete
peguarã omboaxa pyre py ma voi; haꞌe gui sete maꞌetỹa re ombaꞌeapoa
gui opytuꞌu aguã, haꞌe mbaꞌemo oiporuka vaꞌekue áryve omboekoviave
eꞌỹ aguã.
32 Haꞌe rami ae orerekorã romoĩ avi maꞌetỹa nhavõ hatãꞌi vaꞌe irundy
 

grama ipoyikue romeꞌẽ aguã Nhanderuete pegua opy ombaꞌeapo vaꞌe

kuery peguarã, 33 haꞌe henonde mbojape omoĩ mbyrã ojapo aguã,
 

mbaꞌemo aju guigua haꞌe mbaꞌemo oapy pyrã omeꞌẽ jepi aguã, sábado
pyguarã, ngaru jaxy pyau nhavõ guarã, ngarua ára oaꞌangaa ague py
mbaꞌemo ojapo aguã, mbaꞌemo ikyꞌa eꞌỹ vaꞌerã ojapo aguã, jejavya re
mbaꞌemo omeꞌẽ aguã, Israel kuery ojejavya ojaoꞌi uka aguã regua omeꞌẽ
aguã, haꞌe Nhanderuete pegua oo pyguarã mbaꞌemo ojapo aguã. 34 Haꞌe  

gui ore kuery regua sacerdote, levita haꞌe heta vaꞌe kuery haꞌe javi reve
roexa rokuapy xortea mavaꞌe pa xakã Nhanderuete pegua opy ogueru
aguã roikuaa aguã. Maꞌetỹa nhavõ, ára oaꞌangaa ague py porã, peteĩ-
teĩ regua orekuaia rami vy rogueru aguã xakã Senhor Nhanderuete
pegua altar áry oapy pyrã, lei re oĩa rami vy. 35 Haꞌe gui maꞌetỹa nhavõ
 

orembaꞌety gui rogueru aguã iporãgueve romonoꞌõ ypyꞌi vaꞌe, yvyra hiꞌa
vaꞌe gui jypyꞌigua guive Senhor pegua opy guarã, 36 haꞌe jypygua oreraꞌy  

oiko vaꞌekue, orerymba vaka kuery jypy oiko vaꞌekue guive romeꞌẽ aguã
Neemias 10​, ​11 846

lei re ipara oinya rami vy, kavara haꞌe vexaꞌi kuery haꞌe rami ae avi jypy
oiko vaꞌekue rogueru aguã Nhanderuete pegua opy, haꞌe py sacerdote
kuery ombaꞌeapo vaꞌe peguarã; 37 haꞌe gui romoapomo ypy vaꞌekue, haꞌe
 

mbaꞌemo aju jypygua romeꞌẽ avi aguã, opa marãgua yvyraꞌa gui, vinho
haꞌe azeite rogueru aguã sacerdote kuery pe Nhanderuete pegua opy.
Haꞌe gui orembaꞌety gui oiko vaꞌekue guigua dízimo ma levita kuery
pegua meme, mbaꞌeta tetã omaꞌetỹ vaꞌe ikuaia vaꞌe haꞌe javi rupi haꞌe
kuery ae ikuai dízimo ojopy aguã rami. 38 Sacerdote Arão ramymino vaꞌe
 

oĩ avi ꞌrã levita kuery dízimo ojopya py. Haꞌe rã levita kuery oguerupa ꞌrã
dízimo Nhanderuete pegua opy jaꞌo mbaꞌemo omoĩ porãaty py. 39 Mbaꞌeta
 

haꞌe vaꞌe opy jaꞌo py ae Israel haꞌe Levi ramymino kuery ogueru ꞌrã
mbaꞌemo aju omeꞌẽ mbyre, vinho haꞌe azeite. Mbaꞌeta haꞌe py ae ꞌrã ikuai
mbaꞌemo ryru henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe pygua, sacerdote kuery voi haꞌe py ae
ꞌrã ombaꞌeapo, okẽ rarõa haꞌe oporaei vaꞌety kuery guive. Haꞌe rami vy
ꞌrãe ndorerexarai Nhanderuete pegua oo gui.

Jerusalém py hekoa vaꞌe kuery rery oĩa

11   Hetavaꞌe kuery ruvixa kuery yvatekueve ma Jerusalém tetã

1

py ae ikuai. Haꞌe rã amboae kuery ma oexa okuapy xortea ikuai

aguã oikuaa aguã. Haꞌe rami vy dez ikuai vaꞌe-vaꞌe gui peteĩ-teĩ haꞌe
kuery ogueru ꞌrã Jerusalém tetã ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe py ikuai aguã, haꞌe rã nove
vaꞌe ma amboae tetã rupi ꞌrã ikuai. 2 Heta vaꞌe kuery imaꞌenduꞌa porã
 

avakue Jerusalém py hekoa aguã ooxeaꞌi py oo vaꞌekue re.

3 Povaꞌe ma huvixa kuery oyvy re openaa rupi Jerusalém py ikuai vaꞌe.
 

Haꞌe rã Judá regua tetã ikuai vaꞌe rupi ma peteĩ-teĩ guekoa py ae ikuai,
guetã rupi ae. Haꞌe vaꞌe kuery ma Israel kuery, sacerdote haꞌe levita
kuery, templo py ombaꞌeapo vaꞌety haꞌe Salomão rembiguai ramymino
kuery. 4 Haꞌe gui Jerusalém tetã py ae ikuai Judá haꞌe Benjamim
 

ramymino kuery vaꞌe regua. Judá kuery vaꞌe regua ma Ataías. Haꞌe vaꞌe
ma Uzias raꞌy, Uzias ma Zacarias raꞌy, Zacarias ma Amarias raꞌy, Amarias
ma Sefatias raꞌy, Sefatias ma Maalalel raꞌy, Maalalel ma Perez raꞌy. 5 Haꞌe
 

gui Maaséias ju. Haꞌe vaꞌe ma Baruque raꞌy, Baruque ma Col-Hozé raꞌy,
Col-Hozé ma Hazaías raꞌy, Hazaías ma Adaías raꞌy, Adaías ma Joiaribe
raꞌy, Joiaribe ma Zacarias raꞌy, Zacarias ma Siló pygua raꞌy. 6 Perez
 

ramymino kuery Jerusalém py ikuai vaꞌe haꞌe javi vy ma quatrocentos e

sessenta e oito avakue ipyꞌa guaxukueve.
7 Haꞌe gui Benjamim ramymino kuery ma povaꞌe: Salu ma Mesulão raꞌy,
 

Mesulão ma Joede raꞌy, Joede ma Pedaías raꞌy, Pedaías ma Colaías raꞌy,

Colaías ma Maaséias raꞌy, Maaséias ma Itiel raꞌy, Itiel ma Jesaías raꞌy.
8 Haꞌe vaꞌe rire jevygua ma Gabai haꞌe Salai. Haꞌe javi vy novecentos e
 

vinte e oito ikuai. 9 Zicri raꞌy Joel ma haꞌe kuery re opena vaꞌe. Haꞌe vaꞌe
 

rire ju Senua raꞌy Judá voi opena avi ꞌrã tetã re.
 847 Neemias 11

10  Haꞌe
gui sacerdote kuery ma Joiaribe raꞌy Jedaías, Jaquim 11 haꞌe  

Seraías. Haꞌe vaꞌe ma Hilquias raꞌy, Hilquias ma Mesulão raꞌy, Mesulão

ma Zadoque raꞌy, Zadoque ma Meraiote raꞌy, 12 Meraiote ma Aitube raꞌy.
 

Haꞌe vaꞌe ma Nhanderuete pegua opy re opena vaꞌe. Guyvy kuery reve
mbaꞌemo ojapo okuapy templo py, oitocentos e vinte e dois ikuai. Haꞌe
gui Adaías ma Jeroão raꞌy, Jeroão ma Pelalias raꞌy, Pelalias ma Anzi raꞌy,
Anzi ma Zacarias raꞌy, Zacarias ma Pasur raꞌy, Pasur ma Malquias raꞌy.
13 Tyvy kuery peteĩ-teĩ regua akã ikuai vaꞌe reve ma duzentos e quarenta
 

e dois ikuai. Haꞌe gui Amasai ma Azarel raꞌy, Azareel ma Azai raꞌy, Azai
ma Mesilemote raꞌy, Mesilemote ma Imer raꞌy. 14 Tyvy kuery avakue ipyꞌa
 

guaxukueve ikuai vaꞌe reve ma cento e vinte e oito ikuai. Haꞌe kuery re
opena vaꞌe ma Gedolim raꞌy Zabdiel.
15 Haꞌe gui levita kuery ma Hassube raꞌy Semaías. Hassube ma Azricão
 

raꞌy, Azricão ma Hasabias raꞌy, Hasabias ma Buni raꞌy. 16 Sabetai haꞌe

 

Jozabade ma levita kuery akã ikuai, Nhanderuete pegua oo roka rupi

ombaꞌeapo vaꞌe kuery re opena vaꞌe. 17 Haꞌe gui Mica raꞌy Matatias. Mica
 

ma Zabdi raꞌy, Zabdi ma Asafe raꞌy. Haꞌe vaꞌe ma onhemboꞌe okuapya

py jogueroporaei ꞌrã. Haꞌe gui Baquebuquias ma tyvy ju oiko. Haꞌe vaꞌe
riregua ma Samua raꞌy Abda. Samua ma Galal raꞌy, Galal ma Jedutum
raꞌy. 18 Levita kuery tetã ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe py ikuai vaꞌe haꞌe javi vy ma
 

duzentos e oitenta e quatro.

19 Haꞌe gui okẽ rarõa kuery ma Acube, Talmom haꞌe tyvy kuery. Okẽ
 

rarõa kuery haꞌe javi vy ma cento e setenta e dois ikuai.

Judá regua tetã ikuai vaꞌe rupi hekoa vaꞌe kuery rery oĩa
20  Haꞌe
gui Israel kuery mboae, sacerdote haꞌe levita kuery mboae voi
tetã Judá yvy re ikuai vaꞌe rupi hekoa, peteĩ-teĩ ijyvyrã oeja pyre py.
21 Templo py ombaꞌeapo vaꞌe kuery ma Ofel py ikuai. Haꞌe vaꞌe kuery re
 

opena vaꞌe ma Zia haꞌe Gispa. 22 Haꞌe gui levita kuery Jerusalém py ikuai
 

vaꞌe re opena vaꞌe ma Bani raꞌy Uzi. Haꞌe gui Bani ma Hasabias raꞌy,
Hasabias ma Matanias raꞌy, Matanias ma Mica raꞌy, Mica ma Asafe raꞌy
kuery Nhanderuete pegua opy oporai vaꞌe regua. 23 Mbaꞌeta haꞌe kuery
 

ombaꞌeapo aguã re huvixa ae ijayvu, jogueroporaei vaꞌe kuery pe voi oeja

avi koꞌẽ nhavõ ojapo aguã. 24 Haꞌe gui Judá regua Mesezabel raꞌy Petaías,
 

Zera ramymino vaꞌe ma huvixa ojapo ukaa rami oiko, heta vaꞌe kuery re
openaa haꞌe javi rupi.

Tekoa ikuai vaꞌe rupi hekoa vaꞌe kuery rery oĩa

25  Haꞌe
gui amongue Judá ramymino kuery hekoa okuapy imbaꞌety
katyꞌi tekoa ikuai vaꞌe py: Quiriate-Arba haꞌe haꞌeꞌi rupi tekoa ikuai vaꞌe
py, Dibom haꞌe Jecabzeel haꞌe haꞌeꞌi rupi tekoa ikuai vaꞌe py voi, 26 haꞌe  

gui Jesua py, Moladá, Bete-Pelete, 27 Hazar-Sual, haꞌe gui Berseba haꞌe
 
Neemias 11​, ​12 848

haꞌeꞌi rupi tekoa ikuai vaꞌe py, 28 Ziclague py, haꞌe Mecona haꞌe haꞌeꞌi
 

rupi tekoa ikuai vaꞌe py, 29 En-Rimom py, Zorá, Jarmute, 30 Zanoa, haꞌe
   

Adulão, Laquis haꞌe Azeca haꞌe haꞌeꞌi rupi tekoa ikuai vaꞌe py. Berseba
guive Hinom yvyugua peve haꞌe kuery ikuai.
31 Haꞌe gui Benjamim ramymino kuery ma Geba tekoa py ikuai,
 

Micmás, Aia, Betel haꞌe haꞌeꞌi rupi tekoa ikuai vaꞌe py voi, 32 Anatote,  

Nobe, Ananias, 33 Hazor, Ramá, Gitaim, 34 Hadide, Zeboim, Nebalate,

   

35 Lode, Ono, haꞌe gui yvyugua mbaꞌemo apoa kuery ikuaia py.
 

36 Haꞌe gui levita kuery vaꞌe regua ma Judá haꞌe Benjamim re ikuai.
 

Jerusalém py sacerdote kuery ou vaꞌekue rery oĩa

12   Povaꞌe
ma sacerdote haꞌe levita kuery Sealtiel raꞌy Zorobabel
1

reve ojevy ju vaꞌekue, Jesua reve voi: Seraías, Jeremias, Esdras,

2 Amarias, Maluque, Hatus, 3 Secanias, Reum, Meremote, 4 Ido, Ginetoi,
     

Abias, 5 Miamim, Maadias, Bilga, 6 Semaías, Joiaribe, Jedaías, 7 Salu,

     

Amoque, Hilquias haꞌe Jedaías. Haꞌe vaꞌe kuery ma Jesua oĩ jave

sacerdote kuery re opena vaꞌekue, guyvy kuery re voi.
8 Haꞌe levita kuery regua ikuai avi Jesua, Binui, Cadmiel, Serebias,
 

Judá haꞌe Matanias. Haꞌe vaꞌe ma guyvy kuery reve jogueroporai vaꞌe.
9 Haꞌe vaꞌe kuery yvýry ma tyvy kuery Baquebuquias haꞌe Uni ikuai,
 

peteĩ-teĩ ojapo aguã vaꞌekue py ae. 10 Haꞌe gui Jesua raꞌy ma Joiaquim,
 

Joiaquim raꞌy ma Eliasibe, Eliasibe raꞌy ma Joiada, 11 Joiada raꞌy ma  

Jônatas, Jônatas raꞌy ma Jadua.

12 Sacerdote Joiaquim oĩ jave py sacerdote peteĩ-teĩ regua akã ma
 

povaꞌe: Seraías ramymino kuery akã ma Meraías, Jeremias ramymino

kuery akã ma Hananias, 13 Esdras ramymino kuery akã ma Mesulão,
 

Amarias ramymino kuery akã ma Joanã, 14 Maluqui ramymino kuery akã  

ma Jônatas, Sebanias ramymino kuery akã ma José, 15 Harim ramymino  

kuery akã ma Adna, Meraiote ramymino kuery akã ma Helcai, 16 Ido  

ramymino kuery akã ma Zacarias, Ginetom ramymino kuery akã ma

Mesulão, 17 Abias ramymino kuery akã ma Zicri, Miniamim haꞌe Moadias
 

ramymino kuery akã ma Piltai, 18 Bilga ramymino kuery akã ma Samua,

 

Semaías ramymino kuery akã ma Jônatas, 19 Joiaribe ramymino kuery  

akã ma Matenai, Jedaías ramymino kuery akã ma Uzi, 20 Salai ramymino  

kuery akã ma Calai, Amoque ramymino kuery akã ma Héber, 21 Hilquias  

ramymino kuery akã ma Hasabias, Jedaías ramymino kuery akã ma

Natanael.
22 Haꞌe gui levita kuery vaꞌe regua Eliasibe oĩ jave py povaꞌe kuery rery
 

omboparaa peteĩ-teĩ regua akã ikuai ramo: Joiada, Joanã haꞌe Jadua,
sacerdote kuery rery omboparaague rami avi, Pérsia pygua huvixarã Dario
oĩ peve. 23 Levi ramymino kuery peteĩ-teĩ regua akã rery omboparaa kuaxia
 

huvixa kuery rekokue oĩa re, Eliasibe raꞌy Joanã oĩ peve. 24 Haꞌe gui levita  
 849 Neemias 12

kuery vaꞌe regua akã ma Hasabias, Serebias haꞌe Cadmiel raꞌy Jesua. Haꞌe
vaꞌe kuery guyvy kuery reve ikuai jogueroporai haꞌe ombojerovia aguã
Nhanderuete rembiguai Davi oejaague rami vy, jorire rire oporaei aguã
rami ikuai. 25 Haꞌe okẽ rarõa kuery ma Matanias, Baquebuquias, Obadias,
 

Mesulão, Talmom haꞌe Acube. Haꞌe vaꞌe kuery okẽ katyꞌi mbaꞌemo omoĩ
porãaty oĩ vaꞌe oarõ avi okuapy. 26 Haꞌe vaꞌe kuery ma Jesua raꞌy Joiaquim,
 

Jozadaque ramymino oĩ jave py ikuai, Neemias huvixa oĩ jave, haꞌe Esdras

sacerdote haꞌe lei re nhomboꞌe vaꞌety oĩ jave voi.

Nhanderuete po py tetã kora omboaxa okuapyague

27 Haꞌe
gui Jerusalém tetã kora Nhanderuete po py omboaxa aguã ma
oeka okuapy levita kuery opa rupi ikuaia gui oupa aguã, ovyꞌa reve kora
omboaxa aguã, mboraei py, hyꞌa pu, mbaraka haꞌe ixã reta vaꞌe py guive.
28 Haꞌe ramo oporaei vaꞌety raꞌy kuery voi oupa okuapy Jerusalém katyꞌi
 

oyvy itui vaꞌe gui, netofatita kuery rekoa ikuai vaꞌe gui voi, 29 haꞌe gui
 

Bete-Gilgal, Geba haꞌe Azmavete katyꞌi yvy itui vaꞌe gui, mbaꞌeta oporaei
vaꞌety kuery ma guekoarã Jerusalém yvýry rupi ae ojou rire. 30 Haꞌe gui 

sacerdote kuery ojekyꞌaꞌo ukapa okuapy, levita kuery guive. Oikyꞌaꞌo avi
heta vaꞌe kuery, tetã rokẽ haꞌe kora guive.
31 Haꞌe gui ma xee ajapo Judá pygua huvixa kuery yvatekueve ojeupipa
 

aguã kora áry. Mokoĩ henda rupi ajapo oporaei vaꞌe kuery ojerojy
jogueravy aguã rami. Peteĩ regua ma kora áry rupi ojerojy aiporu kuaa
regua re Yty Renda Rokẽ katy. 32 Haꞌe kuery rakykue rupi ma Hosaías
 

haꞌe Judá regua yvatekueve mbytekue ojeꞌoi nhoguenoiny, 33 haꞌe gui

 

Azarias, Esdras, Mesulão, 34 Judá, Benjamim, Semaías haꞌe Jeremias.

 

35 Haꞌe gui sacerdote raꞌy kuery mimby guaxu revegua ojeꞌoi avi vaꞌe ma
 

Jônatas raꞌy Zacarias. Jônatas ma Semaías raꞌy, Semaías ma Matanias

raꞌy, Matanias ma Micaías raꞌy, Micaías ma Zacur raꞌy, Zacur ma Asafe
raꞌy. 36 Tyvy kuery ojeꞌoi avi vaꞌe ma Semaías, Azareel, Milalai, Gilalai,
 

Maai, Natanael, Judá haꞌe Hanani, mbaꞌepu Nhanderuete rembiguai Davi

oeja vaꞌekue revegua. Haꞌe kuery renonde ma lei re nhomboꞌe vaꞌety
Esdras oo oiny. 37 Yakã Ryapy Rokẽ katy oẽ jogueravy tape pyrõ-pyrõaꞌi
 

Davi rekoague katy oo vaꞌe rupi. Haꞌe py ma kora oaxa ꞌrã ovy Davi rogue
áry rupi Yakã Rokẽ oĩ vaꞌe peve, kuaray oua katy.
38 Haꞌe gui jevygua oporaei vaꞌe kuery ma haꞌe kuery rovai katy rupi
 

ojeꞌoi. Heta vaꞌe kuery mboae ojeꞌoi avi kora áry rupi Torre Tatakua hiꞌaĩa
guive Kora Ipyve ꞌea vaꞌe peve. 39 Haꞌe gui Efraim regua Rokẽ guive oaxa
 

jogueravy Okẽ Yma haꞌe Pira Rokẽ oĩ vaꞌe áry rupi. Haꞌe gui Hananel
Torre rupi oaxave vy Cem Torre rupi avi oaxa Vaka Rokẽ peve. Haꞌe gui
opytapa Okẽ Rarõa ꞌea vaꞌe py.
40 Haꞌe gui oporaei vaꞌe kuery jovaive rupi gui ou vaꞌekue opytapa
 

Nhanderuete pegua oo py, xee voi, xereve huvixa kuery mbytekue

Neemias 12​, ​13 850

ojeꞌoi vaꞌekue guive. 41 Sacerdote kuery Eliaquim, Maaséias, Miniamim,

 

Micaías, Elioenai, Zacarias haꞌe Hananias ma mimby guaxu reve ojeꞌoi,

42 Maaséias, Semaías, Eleazar, Uzi, Joanã, Malquias, Elão haꞌe Ezer guive.
 

Haꞌe gui oporaei vaꞌe kuery ma Jezraías ogueroporaei rã oporaei nhendu

okuapy. 43 Haꞌe vaꞌe ára ae avi mymba kuery heta ete oapy vy omeꞌẽ
 

okuapy ovyꞌa reve, Nhanderuete ombovyꞌa ete ramo. Kunhague haꞌe

kunumigue ovyꞌapa avi okuapy. Mombyry rupi peve oendua Jerusalém
tetã py ovyꞌa reve oporaei vaꞌe.

Sacerdote haꞌe levita kuery pegua omeꞌẽa aguã re ijayvuague

44  Haꞌe
vaꞌe árave omoĩa avakue templo ropy jaꞌo mbaꞌemo porãgue
omoĩ porãaty re opena vaꞌerã. Haꞌe py ma mbaꞌemo omeꞌẽ mbyre, hiꞌa
ypyꞌi vaꞌekue regua iporãgueve haꞌe dízimo guive omoĩ porãa. Haꞌe py
ae haꞌe kuery omonoꞌõ ꞌrã tetã ikuai vaꞌe gui sacerdote haꞌe levita kuery
peguarã omeꞌẽa vaꞌerã lei oĩa rami vy. Haꞌe ramo Judá kuery ovyꞌapa
okuapy haꞌe py sacerdote haꞌe levita kuery opena ramo. 45 Mbaꞌeta haꞌe 

kuery ombaꞌeapo ꞌrã Nguuete pe anho, mbaꞌemo oikyꞌaꞌo ꞌrã guive,

oporaei vaꞌe haꞌe okẽ rarõa kuery rami ae avi, Davi haꞌe taꞌy Salomão
ojapo ukaague rami vy. 46 Mbaꞌeta ymave rupi Davi haꞌe Asafe oiko jave
 

voi ikuai avi rakaꞌe oporaei vaꞌe kuery re opena vaꞌe, jogueroporaei,
haꞌe Nhanderuete rerovyꞌaa kuery re opena vaꞌe. 47 Haꞌe nunga rupi
 

Zorobabel haꞌe Neemias oĩ jave voi Israel kuery pavẽ omeꞌẽ ꞌrã okuapy
jogueroporaei vaꞌe haꞌe okẽ rarõa kuery pe koꞌẽ nhavõ hoꞌu vaꞌerã. Haꞌe
kuery omeꞌẽ avi ꞌrã levita kuery peguarã oipeꞌa pyre, haꞌe gui levita
kuery ju ꞌrã omeꞌẽ Arão ramymino kuery peguarã.

Israel kuery mbyte gui amboae regua oipeꞌapaa ague

13   Haꞌe
vaꞌe ára ma heta vaꞌe kuery pe ogueroayvua Moisés
1

ombopara vaꞌekue. Haꞌe vaꞌe re ojou “Amonita haꞌe moabita kuery

Nhanderuete pegua kuery re ndaꞌevei ae onhemoirũ aguã” heꞌia oĩa,
2 mbaꞌeta haꞌe vaꞌe kuery ndogueraai rakaꞌe tembiꞌu haꞌe yy Israel kuery
 

ovaexĩ aguã. Haꞌe rami ꞌrãgue py Balaão pe opaga okuapy Israel kuery
rovai ijayvu vai aguã re. Haꞌe rami teĩ ijayvu vaikue ꞌrãgue py Nhanderuete
ojapo ogueroayvu porã aguã rami. c 3 Haꞌe vaꞌe lei heta vaꞌe kuery oendu vy
 

Israel kuery mbyte gui oipeꞌa imondovy amboae regua haꞌe javi.

Templo gui Tobias oipeꞌaa ague

4  Haꞌe
vaꞌe eꞌỹ mbove ma sacerdote Eliasibe onhemoirũ Tobias kuery
re, Nhanderuete pegua opy mbaꞌemo re opena aguã omoĩa teĩ. 5 Haꞌe  

c
 13.1‑2 Balaão rekokue omombeꞌua ma jaexa ꞌrã Deuteronômio 23.3‑5 haꞌe Números 22‑24
py.
 851 Neemias 13

rami vy Tobias pe omboaxa peteĩ opy jaꞌo tuvixa vaꞌe mbaꞌemo aju omeꞌẽ
mbyre omoĩ porãaty vaꞌekue, haꞌe heakuã porã vaꞌe, mbaꞌemo ryru,
dízimo mbaꞌemo raꞌyĩ guigua, vinho haꞌe azeite guigua omoĩ porã aty.
Haꞌe nunga ma levita kuery peguarã omeꞌẽ ukaa vaꞌekue, oporaei vaꞌety,
okẽ rarõa haꞌe sacerdote kuery peguarã avi. 6 Haꞌe nunga oiko Jerusalém
 

tetã py xee naĩ jave, mbaꞌeta trinta e dois maꞌetỹ re ma Babilônia pygua
huvixa Artaxerxes oĩ jave py haꞌe oĩa katy aa rire. Haꞌe gui kueve ma rire
huvixa pe ajerure Jerusalém py ajevy ju aguã. 7 Haꞌe gui mae ma aendu
 

Eliasibe mbaꞌemo vai ojapoague Tobias ombopyꞌa porãxe vy, mbaꞌeta

ixupe omboaxa opy jaꞌo Nhanderuete pegua oo roka py. 8 Haꞌe nunga
 

aendu vy xevai vaipa reve opy jaꞌo gui amombopa Tobias mbaꞌe rei-rei.
9 Haꞌe rami vy opy jaꞌo ikuai vaꞌe aikyꞌaꞌo ukapa vy haꞌe py aru rukapa
 

ju tembiporu Nhanderuete pegua opygua, mbaꞌemo aju omeꞌẽ mbyre,

heakuã porã vaꞌe guive.

Levita kuery pegua omeꞌẽa jevyague

10  Haꞌe
gui aendu avi levita kuery peguarã nomeꞌẽaveia. Haꞌe nunga
rupi levita haꞌe jogueroporaei vaꞌe kuery Nhanderuete pe ombaꞌeapo aguã
omoĩ mbyre teĩ oejapa ma raꞌe ojeꞌoivy peteĩ-teĩ guekoa katy. 11 Haꞌe rami
 

vy huvixa kuery pe xeayvu vy aipoaꞌe:

— Mbaꞌe re tu napenavei ri Nhanderuete pegua oo re? — haꞌe. Haꞌe
rami vy levita kuery teĩgue ju aru vy amoĩ ju ojapo aguã vaꞌekue py.
12 Haꞌe ramo Judá regua kuery haꞌe javi ogueru ju okuapy dízimo
 

mbaꞌemo raꞌyĩgue guigua omoĩ porãaty py, vinho haꞌe azeite guigua
guive. 13 Haꞌe gui mbaꞌemo omeꞌẽ mbyre re opena vaꞌerã amoĩ sacerdote
 

Selemias, kuaxia re ombaꞌeapo vaꞌe Zadoque haꞌe levita Pedaías. Haꞌe

kuery pytyvõarã amoĩ avi Zacur raꞌy Hanã, Matanias ramymino vaꞌe.
Mbaꞌeta haꞌe vaꞌe kuery ma pavẽ oikuaa ojeroviapy memea. Haꞌe ramo
haꞌe kuery pe ambojaꞌo uka tyvy kuery peguarã.
14 Haꞌe nunga rupi Xeruete, nemaꞌenduꞌa ke xere. Embogue eme guive
 

mbaꞌemo ndee Xeruete pegua oo re ajapo porãague, haꞌe py ombaꞌeapo

vaꞌe kuery pe guive.

Sábado ára omboetea jevy aguã re ijayvuague

15  Haꞌe
vaꞌe jave Judá py aexa avi sábado ára py teĩ uva onhami vaꞌe,
trigo py kavaju ombovoyi heruvy vaꞌe guive. Haꞌe gui vinho, uva, figo
haꞌe opa mbaꞌe rei sábado ára py teĩ ogueru avi ꞌrã Jerusalém tetã katy.
Haꞌe kuery pe xeayvu ete haꞌe vaꞌe ára py tembiꞌu ovende okuapy rã.
16 Haꞌe gui Jerusalém py ikuai avi avakue Tiro tetã guigua. Haꞌe vaꞌe
 

kuery ma sábado ára teĩ ogueru ꞌrã okuapy pira haꞌe opa mbaꞌe rei Judá
kuery pe ovende vaꞌerã, Jerusalém tetã rupi guive. 17 Haꞌe rami vy Judá
 

regua huvixa kuery pe xeayvu vy aipoaꞌe:

Neemias 13 852

— Mbaꞌe re tu mbaꞌemo vai rive pejapo sábado ára pemongyꞌaa rupi?

18  Peneramoĩkuery haꞌe ramigua ojapo rire eꞌỹ ndaꞌu nhandere Nhanderuete
ombou rakaꞌe opa mbaꞌe vai, kovaꞌe tetã re guive? Haꞌe ramive ma poxya
tuvixave vaꞌe ju pejapo Israel áry ou aguã, sábado ára pemongyꞌaa py — haꞌe.
19 Xeayvu avi Jerusalém kora rokẽ sábado ára ovaẽ ta nhavõ ombotya
 

aguã kuarayꞌã ojeroꞌa ramove, haꞌe gui sábado ára oaxa eꞌỹa ja oipeꞌaa
jevy eꞌỹ aguã. Okẽ py amoĩ avi xerembiguai kuery, sábado ára peteĩve
ivoyi revegua omoinge eꞌỹ aguã. 20 Haꞌe gui ma mokoĩgue mbaꞌemo
 

vendea haꞌe ijoguaa kuery ipytũ okuapy Jerusalém roka rupi. 21 Haꞌe 

ramo haꞌe kuery pe xeayvu vy aipoaꞌe:

— Mbaꞌe re tu penepytũ rive pekuapy tetã kora yvýry? Haꞌekue rami
ju pejapo ramo romboꞌa ꞌrã — haꞌe. Haꞌe vaꞌe rire ma haꞌe kuery ndouvei
sábado ára py. 22 Haꞌe gui levita kuery reve xeayvu kora rokẽ oikyꞌaꞌo ju
 

aguã, haꞌe ou vy oarõ aguã, sábado ára ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe opyta aguã. Haꞌe
nunga rupi voi Xeruete, nemaꞌenduꞌa ke xere. Xeperdoa avi opa mbaꞌe py
renhomboaxy vaꞌe vy.

Amboae regua re omenda vaꞌekue pe ijayvuague

23  Haꞌe
vaꞌe jave aexa avi Asdode guigua kunhague re judeu kuery
omenda vaꞌekue, Amom haꞌe Moabe guigua re guive. 24 Taꞌy kuery ma
 

Asdode pygua ayvu py ijayvu vai-vai okuapy, nhande judeu ayvu py

ndaꞌijayvu kuaai, amboae regua ayvu py anho rive. 25 Haꞌe nunga rupi
 

haꞌe kuery amongeta ete vy xeayvu vai, amondyi ete amongue, haꞌe kuery
reguaꞌa voi amondoro. Haꞌe vy Nhanderuete rery py aura reve aipoaꞌe:
— Pemomendave eme taꞌvy penderajy kuery amboae regua raꞌy kuery
re. Peruve eme guive haꞌe kuery rajy kuery penderaꞌy kuery raꞌyxyrã,
neĩ penderaꞌyxyrã eteve voi. 26 Haꞌe nunga py eꞌỹ ri tyꞌy Israel kuery
 

pegua huvixa Salomão ojejavy rakaꞌe? Huvixa haꞌe vaꞌe ramigua ete
ndoikoi rakaꞌe yvy regua kuery mbovy eꞌỹ mbyte rupi, tuuete rembiayvu
oiko avi, Nhanderuete ae omoĩ vaꞌekue huvixarã Israel kuery haꞌe javi
re opena aguã. Haꞌe ramive ma amboae regua kunhague oguerojejavy
rakaꞌe. 27 Haꞌe gui mbaꞌexa tu roendu haꞌe rami ete haꞌeveꞌỹ vaꞌe pejapoa?
 

Mbaꞌeta Nhanderuete rovai anhetẽ rupi eꞌỹ pendekuai amboae regua

kunhague re pemendaa py — haꞌe.
28 Haꞌe gui ma peteĩ ava sacerdote Joiada raꞌy, Eliasibe ramymino vaꞌe ma
 

horonita pygua Sambalate rajy me oiko. Haꞌe nunga rupi xee amoxẽ aĩa gui.
29 Xeruete, eikuaa pota haꞌe kuery re, mbaꞌeta omongyꞌapa sacerdote ikuaia
 

regua, sacerdote haꞌe levita kuery rekorã reja vaꞌekue guive.

Neemias joguereko kuaa jevyague

30  Haꞌe
rami py heta vaꞌe kuery aikyꞌaꞌopa amboae regua kuery
re onhemoirũague gui. Haꞌe rami vy amoĩ ju sacerdote haꞌe levita
 853 Neemias 13

kuery peteĩ-teĩ ojapo ꞌrã vaꞌekue py ombaꞌeapo aguã. 31 Haꞌe gui ára
 

oaꞌangaague py porã xakã oguerua aguã re xeayvu, haꞌe mbaꞌemo aju

ypyꞌi vaꞌekue regua iporãgueve omeꞌẽa aguã re. Xeruete, nemaꞌenduꞌa ke
xere aiko porã aguã.
 Ester rekokue oĩa
Ester rekokue oĩa
Judeu kuery pavẽ eꞌỹ ojevy rakaꞌe Judá yvy re. Heta ete opyta Babilônia haꞌe
Pérsia yvy re. Haꞌe vaꞌe kuery regua ma Ester oiko rakaꞌe, Pérsia regua Susã tetã
py.
Ester ma kunha iporã ete vaꞌe ramo huvixave oguerovyꞌa vy ogueraa
guaꞌyxyrã. Haꞌe rami rã oendu omombeꞌua rã peteĩ ava heko vai vaꞌe Hamã hery
vaꞌe judeu kuery haꞌe javive ojuka ukaxe. Huvixa eteve voi ixupe ojuka uka,
ndoikuaai vy guaꞌyxy Ester ae judeu oikoa. Haꞌe nunga Ester oikuaa vy huvixa
renonde ojerure guetarã kuery ogueraa jepe aguã re. Jeayvuveikueꞌi py eꞌỹ
ojerure huvixa pe, guenonde py noenoĩ ramo. Haꞌe rami teĩ Ester mongakuaare
aipoeꞌi uka ixupe: “Huvixa ro py ndee reiko vaꞌeri exaꞌã eme ndee anhoꞌi reo
jepe aguã re, ore judeu kuery mboae orejukapaa teĩ. Mbaꞌeta haꞌe rami ete oiko
taa ára rekyrirĩ ri ramo amboae henda gui ju ꞌrã oiko judeu kuery pytyvõarã
haꞌe heraa jepearã. Haꞌe rã ndee ma rekanhy ꞌrã nderu ro pygua kuery haꞌe javi
reve. Xapyꞌa rei nhiꞌã haꞌe rami aguã ae nemoĩa rakaꞌe huvixa raꞌyxyrã” heꞌi uka.
Ester ombovai: “Tereo haꞌvy, emboatypa judeu kuery Susã tetã py ikuai vaꞌe haꞌe
javi. Pekaru eꞌỹ re pendekuai xere pejerure vy. Mboapy ára re peꞌu eme mbaꞌeve,
peyꞌu eme guive, ara py haꞌe pyávy. Xee voi xerembiguai kuery reve rokaru eꞌỹ re
avi ꞌrã orekuai. Haꞌe vaꞌe rire ma aa ꞌrã huvixa oĩa py, lei oĩ vaꞌe rovai teĩ ae ma.
Xapyꞌa rei xejukaa aguã rami ri rã amano ꞌrã”, heꞌi (4.13‑16).
Huvixa renonde py Ester ou ramo omovaẽ porã, ojapo guive ojerureague. Haꞌe
rami rã judeu kuery ndojukaai rakaꞌe. Ojukaa vaꞌe ma ijukaxeare kuery anho.
Haꞌe rami rã judeu kuery ovyꞌa vaipa okuapy, Nhanderuete ogueraa jepe ramo.

Huvixa Assuero ngaru tuvixa vaꞌe ojapoague

1   Huvixa
Assuero ma Índia guive Etiópia peve opena oikovy cento
1
e vinte e sete yvy oĩ vaꞌe re. Haꞌe vaꞌe jave py 2 huvixa Assuero
 

tenda openaaty áry oguapy oiny Susã tetã py oo yvateve vaꞌe oĩ vaꞌe
py. 3 Mboapy maꞌetỹa re ma huvixa oĩ jave ojapo peteĩ ngaru ojeupegua
 

kuery yvatekueve haꞌe guembiguai kuery haꞌe javi pe. Haꞌe kuery ma
Pérsia haꞌe Média pygua ipoꞌakave vaꞌe. Haꞌe ramo yvatekueve haꞌe
hembiguai kuery yvy ikuai vaꞌe re opena vaꞌe oupa vy henonde ikuai.

854
 855 Ester 1

4  Haꞌekuery pe huvixa oexa uka iporãgueve haꞌe hepykueve openaa rupi

oguereko vaꞌe, yvate ete vaꞌe vy iporãa guive. Heta ára ma ikuai, cento e
oitenta ára peve.
5 Haꞌe gui haꞌe vaꞌe ára opa ma rire huvixa ojapo peteĩ ngaru tuvixa
 

vaꞌe. Susã tetã py oo yvateve vaꞌe oĩ vaꞌe py ojapo tetã pygua kuery haꞌe
javi pe, yvatekueve haꞌe yvyĩgueve pe guive. Sete ára re ojapo ngoka
py yvotyty oĩ vaꞌe py. 6 Haꞌe py ma omoĩa ajukue xiĩ ipererĩꞌi vaꞌe haꞌe
 

púrpura regua, ixã ipererĩꞌi vaꞌe haꞌe púrpura py ojokua pyre. Haꞌe vaꞌe
ma inhapyĩ vaꞌe prata guigua re ojokuaa, oo yta ita alabastro guigua hiꞌaĩ
vaꞌe re guive. Tenda ikuai vaꞌe ma ouro haꞌe prata guigua py ombojeguaa.
Pyrõa ma ita xiĩ, mármore, alabastro haꞌe ita iporãve vaꞌe guigua anho.
7 Haꞌe kuery oyꞌu aguã ogueru ruka karo ouro guigua joegua eꞌỹ-eꞌỹ py.
 

Heta avi oĩ vinho huvixa pegua anho rei, huvixa omeꞌẽxeaꞌi py omeꞌẽ
vaꞌekue. 8 Haꞌe ramo huvixa oipotaa rami vy haꞌe kuery oyꞌuxea rami oyꞌu
 

okuapy, mbaꞌeta ngoo rupi opena vaꞌe kuery haꞌe javi pe huvixa ijayvu
peteĩ-teĩ oyꞌuxea rami omeꞌẽ aguã re.
9 Huvixa Assuero ro py taꞌyxy Vasti voi ojapo avi ngaru tuvixa vaꞌe
 

kunhague pegua anho.

Ngarua py huvixa raꞌyxy Vasti ndouxeiague

10  Sete
araa py huvixa opyꞌa re vinho gui ovyꞌa anho rei. Haꞌe rami vy
ijayvu guembiguai kuery Meumã, Bizta, Harbona, Bigtá, Abagta, Zetar
haꞌe Carcas pe. Haꞌe vaꞌe avakue sete-ve vaꞌe ma eunuco meme ikuai
huvixa Assuero renonde rupi ombaꞌeapo vaꞌe. 11 Haꞌe vaꞌe kuery pe huvixa
 

ijayvu henonde py ogueru aguã taꞌyxy Vasti akã regua reve, iporã ete
ramo amboae regua kuery haꞌe yvatekueve ikuai vaꞌe haꞌe javi oexa aguã.
12 Haꞌe rami teĩ huvixa raꞌyxy Vasti ma sete-ve eunuco kuery ijayvua
 

rami eꞌỹ ndouxei, huvixa ayvu ae haꞌe kuery omombeꞌu teĩ. Haꞌe rami rã
huvixa oendu vy ojou vai, ipoxy vaipa guive.
13 Haꞌe gui ma huvixa oporandu hiꞌarandu vaꞌe kuery ára nhavõ
 

mbaꞌemo oikuaa porã vaꞌe pe, (mbaꞌeta haꞌe rami ae ꞌrã huvixa oikuaa
pota uka lei oĩa rami oikuaapa vaꞌe kuery pe. 14 Haꞌe vaꞌe regua irũ kuery
 

aeꞌive vaꞌe ma kovaꞌe: Carsena, Setar, Admata, Társis, Meres, Marsena

haꞌe Memucã. Haꞌe vaꞌe sete-ve ma Pérsia haꞌe Média pygua yvatekueve
ikuai. Yvateve vaꞌe vy huvixa renonde ikuai riae, openaa rupi oguapy avi
ꞌrã okuapy.) 15 Haꞌe gui haꞌe kuery ma lei oĩa rami vy jogueroayvu okuapy
 

mbaꞌexa pa huvixa Assuero guaꞌyxy Vasti re ojapo aguã re, huvixa ayvu
eunuco kuery omombeꞌu rã ndojapoi rire.
16 Haꞌe gui ma Memucã aipoeꞌi huvixa haꞌe yvatekueve vaꞌe renonde py:
 

— Oreruvixa, nderaꞌyxy Vasti ma nderovai anho eꞌỹ ojapo vai, haꞌe javi
regua yvatekueve ndee huvixa Assuero openaa haꞌe javi rupi ikuai vaꞌe
rovai guive. 17 Mbaꞌeta nderaꞌyxy oikoague regua ma kunhague ikuai vaꞌe
 
Ester 1​, ​2 856

haꞌe javi oendupa ꞌrã. “Huvixa Assuero oĩa py guaꞌyxy Vasti oenoĩ uka
teĩ ndoui”, ꞌea rã oendu vy nomboeteveipa ꞌrã ome kuery. 18 Ange ma voi
 

kunhague Pérsia haꞌe Média pygua yvatekueve ma nderaꞌyxy oikoague

oendupa vy haꞌekue rami ae ju ꞌrã ijayvu nerembiguai yvatekueve vaꞌe
pe. Haꞌe rami rã heta ꞌrã ikuai nhomboetea rupi veꞌỹ, joupe ivaia rupi
guive. 19 Haꞌe gui ndee xeruvixa, rejou porã ri vy embopara uka peteĩ
 

ayvu Pérsia haꞌe Média pygua lei reguarã, ombovaipa pyrã eꞌỹ. Haꞌe
vaꞌe re toĩ ndee huvixa Assuero renonde py taꞌyxy Vasti ndouvei aguã,
haꞌe nderaꞌyxy oikoague gui oipeꞌaa vy amboae kunha haꞌeveve vaꞌerã
pe omeꞌẽa aguã. 20 Oreruvixa, haꞌe vaꞌe ayvu repenaa haꞌe javi rupi
 

remombeꞌu uka rã oikuaapa ramo pavẽ kunhague omboete ꞌrã okuapy

ome, yvatekueve haꞌe yvyĩgueve guive — heꞌi.
21 Haꞌe ramo haꞌe vaꞌe ayvu huvixa ojou porã, yvatekueve ikuai vaꞌe
 

avi. Haꞌe rami vy ojapo Memucã ijayvuague rami. 22 Haꞌe rami vy kuaxia
 

huvixa ombopara uka ma vy omondouka openaa haꞌe javi rupi. Peteĩ-teĩ

yvy re ikuai vaꞌe pe ombopara okuapy haꞌe kuery oexa kuaa aguã rami,
peteĩ-teĩ regua ayvu py ombopara, peteĩ-teĩ ava ngoo pygua kuery re
ipoꞌaka aguã, haꞌe guetarã kuery ayvu py ae ijayvu aguã.

Ester ju huvixa guaꞌyxyrã oiporavoague

2   Haꞌe
vaꞌe rire huvixa Assuero opoxya noenduvei ma vy imaꞌenduꞌa
1

ju Vasti oikoague re, haꞌe hexe ombopara uka vaꞌekue re.

2 Haꞌe ramo ixupe aipoeꞌi okuapy hembiguai kunumigue:
 

— Oreruvixa, toguerua nerenonde kunhataĩgueꞌi iporãgueve vaꞌe

anho. 3 Tove repenaa haꞌe javi rupi tomoĩa haꞌe nunga re opena vaꞌerã,
 

kunhataĩgueꞌi iporãgueve vaꞌe anho tomboatypa, Susã tetã py oupa

aguã. Kunhague ro py ae toupa, nerembiguai eunuco Hegai kunhague
ro rarõaty vaꞌe opena aguã. Haꞌe gui ma haꞌe kuery pe tomeꞌẽ pire poã.
4 Haꞌe gui oreruvixa, kunhataĩ rexa vy reayvuve vaꞌe rei tema toĩ Vasti
 

rekovia — heꞌi. Haꞌe rami ijayvu ramo huvixa ojou porã. Haꞌe vy ojapo
uka haꞌe rami ae.
5 Haꞌe gui ma Susã tetã py oiko peteĩ ava judeu, Benjamim ramymino
 

vaꞌe, Mordecai hery vaꞌe, Jair raꞌy, haꞌe Quis raꞌy Simei ramymino vaꞌe.
6 Haꞌe vaꞌe ma Jerusalém tetã gui escravo-rã ogueraapa pyre regua.
 

Babilônia pygua huvixa Nabucodonosor ae ogueraa uka vaꞌekue Judá

pygua huvixa Jeconias kuery reve. 7 Haꞌe vaꞌe ava ma omongakuaa otuty
 

rajy aeꞌi Hadassa. Haꞌe vaꞌe ma Ester hery mboae, tuu haꞌe ixy veꞌỹ vaꞌe,
kunhataĩ porã. Tuu haꞌe ixy ndaꞌipovei ma ramo Mordecai ogueru vaꞌekue
guajy aeꞌi rami omongakuaa aguã.
8 Haꞌe gui ma huvixa ojapo uka vaꞌekue, ixuguigua lei omombeꞌupaa
 

ramo heta omboaty heruvy kunhataĩgueꞌi anho Susã tetã py oo yvateve

vaꞌe oĩ vaꞌe py, Hegai opena aguã. Haꞌe vaꞌe kuery reve Ester voi herua
 857 Ester 2

huvixa ro py, kunhague re opena vaꞌety Hegai opena aguã py. 9 Haꞌe vaꞌe
 

ma kunhataĩ oexa rã iporã vaipa, ojou porãa aguã rami oiko guive. Haꞌe
ramo Ester pe ojapura pire poã ogueru aguã, tembiꞌu hoꞌu vaꞌerã guive.
Hembiguairã omeꞌẽ avi sete kunhataĩgue oiporavo pyre huvixa ro py
ikuai vaꞌe. Haꞌe vy hembiguai kunhataĩgue reve omboaxapa kunhague
pegua opy jaꞌo haꞌevevea py. 10 Haꞌe vaꞌe jave py Ester nomombeꞌu
 

porãi teri hetarã kuery mavaꞌe regua pa ikuaia, neĩ imongakuaare voi,
Mordecai nomombeꞌu ukai rire. 11 Haꞌe gui koꞌẽ nhavõ Mordecai ou ꞌrã
 

kunhague ikuaia roka py, oikuaa pota ꞌrã Ester oiko porã paa, haꞌe mbaꞌe
pa hexe oiko ꞌrãa re.
12 Haꞌe gui doze jaxy re ma kunhague rekorã vaꞌekue oĩa rami vy
 

openambaa ma rire ovaẽ ta ma ára peteĩ-teĩ kunhataĩ huvixa Assuero

oĩa py ojexa uka aguã. (Mbaꞌeta haꞌe rami ae ꞌrã oiko kunhague
onhemoatyrõa ára ojeupitypa peve. Mboapy memea jaxy re azeite mirra
guigua oikyty ꞌrã ojee, haꞌe gui mboapy memea jaxy re ju amboae regua
heakuã porã vaꞌe haꞌe kunhague pegua pire poã ae ꞌrã oikyty.) 13 Haꞌe gui
 

ma peteĩ-teĩ kunhataĩ ovaẽ ꞌrã huvixa oĩa py. Kunhague ikuaia gui huvixa
ro katy oo ta ramo peteĩ-teĩ omeꞌẽa ꞌrã ogueraaxe vaꞌe rei. 14 Kaꞌarukue
 

ma oike ꞌrã opy, haꞌe rã ajeꞌivekue ma oo ju ꞌrã amboae py kunhague

ikuai aguã py. Haꞌe vaꞌe py huvixa rembiguai eunuco Saasgaz ju opena ꞌrã
oikovy taꞌyxy jevy kuery ikuai vaꞌe re. Haꞌe pygua kunhague neĩ peteĩve
ndouvei ju ꞌrã huvixa oĩa py, huvixa oipota vy hery rupi ae oenoĩ uka eꞌỹa
ja.
15 Haꞌe gui ovaẽ ma Ester ju huvixa oĩa py oo aguã. Haꞌe ma Mordecai
 

ryvy Abiail rajykueꞌi, guajy aeꞌi rami omongakuaa vaꞌekue. Haꞌe gui oo
ta ma vy haꞌe ae ndojerurei mbaꞌeve ogueraa vaꞌerã re, huvixa rembiguai
eunuco Hegai kunhague ro rarõaty vaꞌe ogueraa uka vaꞌe anho ogueraa.
Haꞌe rami vy Ester rexaa kuery haꞌe javi ojou porã rei okuapy. 16 Haꞌe
 

rami py huvixa Assuero ro py heraa Ester. Dez jaxya tebete ꞌea vaꞌe py
ogueraa, sete maꞌetỹ re ma huvixa opena oiny jave. 17 Haꞌe gui huvixa ma
 

kunhague mboae gui oayvuve Ester. Kunhataĩgueꞌi mboae huvixa oĩa py

ou vaꞌe haꞌe javi gui ojou porãve, oayvuve ete. Haꞌe rami vy inhakã re
akã regua ouro guigua huvixa omoĩ reve Vasti rekovia ogueru guaꞌyxyrã.
18 Haꞌe gui ma huvixa ojapo peteĩ ngaru tuvixa vaꞌe ojeupegua kuery
 

yvatekueve haꞌe guembiguai kuery haꞌe javi pe. Ester peguarã ae ojapo
ngaru. Haꞌe rami vy openaa haꞌe javi rupi oikuaa uka pavẽ opytuꞌu aguã
ára, haꞌe huvixa omeꞌẽxeaꞌi py mbaꞌemo omeꞌẽ rive pavẽ pe.
19 Haꞌe gui mokoĩguea kunhataĩgue omboaty ukaa jave ma Mordecai
 

oguapy oiny tenda huvixa ro rokẽ py. 20 Haꞌe jave py ma Mordecai

 

ijayvuague rami vy Ester ndoikuaa ukai teri guetarã kuery haꞌe

imongakuaare mavaꞌe regua paa. Ester onheꞌẽ rendu teri oikovy Mordecai
omongakuaa jave rami ae.
Ester 2​, ​3 858

Huvixa ojukaxe okuapy rã Mordecai oikuaa ague

21 Haꞌe
vaꞌe jave huvixa rokẽ py Mordecai oguapy oiny jave py ma
huvixa Assuero rembiguai mokoĩ ikuai eunuco meme vaꞌe, okẽ rarõa
vaꞌe regua Bigtã haꞌe Teres hery vaꞌe. Haꞌe vaꞌe kuery ma nguvixa pe
ivai vaipa vy jogueroayvu ojuka aguã re. 22 Haꞌe nunga Mordecai oikuaa
 

vy omombeꞌu uka huvixa raꞌyxy Ester pe. Haꞌe rã Ester ma huvixa pe ju

omombeꞌu uka Mordecai rery rupi. 23 Haꞌe ramo haꞌe nunga re oikuaa
 

potaa rã anhetẽgua raꞌe. Haꞌe rã mokoĩve ojyryvipy imoiny yvate. Haꞌe

nunga ma huvixa renonde py omboparaa imoiny kuaxia mbaꞌemo
oikoague oĩa re.

Mordecai re Hamã ndaꞌijaꞌeiague

3   Haꞌe
nunga oikopa ma rire huvixa Assuero omboyvate Hamedata
1

raꞌy Hamã, Agague ramymino vaꞌe. Haꞌe vy oirũ kuery yvatekueve

ikuai vaꞌe haꞌe javi áry omoĩ. 2 Haꞌe ramo huvixa rembiguai kuery hokẽ
 

py ikuai vaꞌe haꞌe javi ma Hamã oaxa nhavõ ojeroꞌa vy guenapyꞌã re ꞌrã
ikuai henonde, haꞌe rami ae huvixa ojapo uka rire. Haꞌe rã Mordecai
ma henonde ndojeroꞌai, guenapyꞌã re noĩ guive. 3 Haꞌe rami rã huvixa
 

rembiguai kuery hokẽ py ikuai vaꞌe aipoeꞌi okuapy Mordecai pe:

— Mbaꞌe re tu huvixa ojapo ukaague rami eꞌỹ reiko? — heꞌi okuapy.
4 Koꞌẽ nhavõ ixupe haꞌe rami ijayvu okuapy teĩ ndojapyxaka potai. Haꞌe
 

ramo haꞌe kuery omombeꞌu Hamã pe, oikuaaxe vy Mordecai pa ayvu py

ipoꞌaka ꞌrãa. Mbaꞌeta haꞌe kuery pe onhemombeꞌu ma voi judeu oikoa.
5 Haꞌe ramo Hamã oexa rã henonde py Mordecai ndojeroꞌai neĩ
 

guenapyꞌã re voi noĩ ramo ipoxy ete ixupe. 6 Haꞌe rami avi onhembopyꞌa
 

Mordecai ojuka uka aguã re, haꞌe anho riveꞌỹ guive ojukaxe. Mbaꞌeta
Hamã pe omombeꞌua ma mavaꞌe regua pa Mordecai oikoa. Haꞌe rami
vy Hamã onhembopyꞌa Mordecai retarã kuery judeu ikuai vaꞌe haꞌe javi
ojuka uka aguã re, huvixa Assuero openaa haꞌe javi rupi.

Hamã judeu kuery ojukapaxeague

7 Haꞌe
gui doze maꞌetỹa re ma huvixa Assuero oĩ jave, jaxy ijypyꞌia nisã
ꞌepy vaꞌe py ma Hamã guenonde py oexa uka xortea Pur ꞌepy py. Koꞌẽ
nhavõ guarã doze jaxya peve ojapo. Haꞌe rami vy oikuaa jaxy adar ꞌepy
vaꞌe py haꞌeve ꞌrãa.
8 Haꞌe ramo Hamã aipoeꞌi huvixa Assuero pe:
 

— Xeruvixa, repenaa haꞌe javi rupi pavẽ regua mbyte rupi peteĩ regua
ikuai. Haꞌe vaꞌe kuery reko ma amboae regua ikuai vaꞌe reko reve joo
rami eꞌỹ rei, lei remombeꞌu uka vaꞌe rami eꞌỹ guive ikuai. Haꞌe vaꞌe kuery
ma ndaꞌevei reja rive aguã. 9 Xeruvixa, haꞌeve ri ramo embopara uka haꞌe
 

kuery ojukapaa aguã regua. Haꞌe rami aguã ijukaarã kuery po py ameꞌẽ
 859 Ester 3​, ​4

ꞌrã trezentos e trinta mil quilos prata guigua, ndee huvixa mbaꞌemo remoĩ
porãaty pyguarã ae — heꞌi.
10 Haꞌe ramo huvixa okuã gui kuã regua omboi vy omeꞌẽ Hamedata raꞌy
 

Hamã, Agague ramymino haꞌe judeu kuery rovaigua oiko vaꞌe pe. a 11 Haꞌe  

vy aipoeꞌi ixupe:
— Haꞌe vaꞌe prata ma ndepo py ae topyta, judeu kuery haꞌe rami ae avi.
Haꞌe kuery re ma reikuaa rami ejapo.

Judeu kuery ojukapaa aguã huvixa oikuaa ukaague

12  Haꞌe
gui peteĩ jaxya haꞌe treze araa py ma oenoĩa huvixa rembiguai
kuaxia mboparaa kuery. Haꞌe ramo Hamã ijayvua ombopara okuapy
huvixa kueryrã huvixave omoĩ vaꞌekue peguarã, ijyvy haꞌe javi re opena
vaꞌe pe, peteĩ-teĩ regua yvatekueve pe guive. Peteĩ-teĩ regua ayvu py
ombopara okuapy, peteĩ-teĩ regua oendu kuaa aguã rami. Huvixa Assuero
rery rupi ae ombopara, huvixa kuã regua py omboja vy hery omoĩ guive.
13 Haꞌe vaꞌe kuaxia para omondouka ayvu reraaty kuery pe. Huvixa
 

pegua yvy haꞌe javi rupi omondouka judeu kuery omomba, ojukapa haꞌe
omokanhymba vyvoi aguã regua, kunumigue haꞌe tujakue, kyrĩgueꞌi
haꞌe kunhague guive. Peteĩ ára pyve ojukapa aguã, doze jaxya adar ꞌepy
vaꞌe treze araa py, haꞌe gui imbaꞌe rei-reikue oipeꞌapa aguã guive. 14 Haꞌe  

vaꞌe ayvu oguerova avi peteĩ-teĩ yvy re lei ojapo pyre ogueroayvua
aguã. Haꞌe vy oguerova vaꞌekue ma haꞌe javi regua pe omondouka, haꞌe
vaꞌe ára pyguarã oiko katu pavẽ aguã. 15 Haꞌe gui ma ayvu reraa kuery
 

huvixa ojapo uka vaꞌekue oikuaa vy ojeꞌoi pojava. Haꞌe ramo Susã tetã py
omombeꞌua oo yvateve vaꞌe oĩ vaꞌe rupi. Huvixa haꞌe Hamã ma oyꞌu aguã
py oguapy okuapy, haꞌe rã Susã tetã rupi ma onhemondyipa rei okuapy.

Judeu kuery re Ester ojerure aguã re ijayvuague

4   Haꞌe
nunga haꞌe javi Mordecai oendu vy omondoro oao haꞌe ajukue
1

voxa vaikue guigua py rive onhemonde, tanhimbu guive omoĩ ojee.

Haꞌe gui oẽ vy tetã rupi oiko-iko. Ipyꞌa vai nhendu rei ovy ndaꞌevei etea
oendu vy. 2 Haꞌe rami vy huvixa rokẽ peveꞌi ovaẽ, mbaꞌeta huvixa rokẽ
 

rupi ma avave rei ndaꞌevei oike aguã voxa vaikue guigua py onhemonde
reve. 3 Haꞌe gui yvy mboae-mboae rupi huvixa ijayvuague haꞌe lei ojapo
 

vaꞌekue omombeꞌua rupi judeu kuery ipyꞌa vai ete okuapy, okaru eꞌỹ re
ikuai, ojaeꞌo haꞌe hexay vaipa reve. Mbovy rei eꞌỹ tanhimbu áry onheno
okuapy voxa vaikue guigua py onhemonde reve.
4 Haꞌe gui Ester oĩa py hembiguai kunhague haꞌe eunuco kuery ou vy
 

ixupe omombeꞌu okuapy Mordecai oikoa haꞌe javi. Haꞌe nunga huvixa
raꞌyxy oendu vy ndaꞌevei etea oendu. Haꞌe vy ajukue mboae omondouka

a
 3.10 Kuã regua omboi vy Hamã pe omeꞌẽ guery rupi ojapo uka aguã.
Ester 4​, ​5 860

Mordecai pe voxa guigua ojegui omboi vy onhemonde aguã. Haꞌe rami teĩ
haꞌe ma ndoipotai. 5 Haꞌe ramo Ester oenoĩ huvixa rembiguai eunuco vaꞌe
 

regua Hataque hery vaꞌe, Ester rembiguairã ju omboaxa vaꞌekue. Haꞌe

vaꞌe ma Mordecai oĩa py Ester omondouka mbaꞌe nunga pa oikoa oikuaa
aguã. 6 Haꞌe ramo tetã mbyte py Hataque oo Mordecai reve nhovaexĩ
 

aguã huvixa rokẽ py oguapy oinya py. 7 Ixupe Mordecai omombeꞌupa

 

hexe oiko vaꞌekue haꞌe javi, huvixa pe Hamã prata omeꞌẽ vy judeu kuery
omomba aguã re ijayvuague guive omombeꞌu. 8 Ixupe omeꞌẽ avi ipara
 

oguerova pyre Susã tetã rupi ogueraa uka pyre, judeu kuery omombaa
aguã regua, Ester pe hembiguai oexa uka vy oikuaa avi aguã, haꞌe ju
huvixa oĩa py oo vy omboaxy aguã re ojerure aguã, henonde py guetarã
kuery re ojerure aguã.
9 Ester oĩa py Hataque ojevy vy omombeꞌupa Mordecai ijayvuague haꞌe
 

javi. 10 Haꞌe ramo Hataque pe Ester ombovai vy aipoeꞌi uka Mordecai pe:
 

11 — Haꞌe rami avi huvixa rembiguai kuery haꞌe javi, haꞌe ijyvy ikuai
 

vaꞌe regua oikuaa pavẽ ava eꞌỹ vy kunha teĩ haꞌe ae rive opy jaꞌo py
huvixa pe ojexa uka vy oike vaꞌe rei, haꞌe vaꞌe peguarã peteĩꞌi ayvu oĩ,
ojukaa aguã, xapyꞌa rei ixupe huvixa opo pygua ouro guigua omokuaveꞌẽ
eꞌỹ vy, oikove aguã. Haꞌe gui xee ma kovaꞌe jaxy haꞌe javi re huvixa
naxerenoĩ teri oĩa py aa aguã — heꞌi. 12 Haꞌe rami Ester ijayvuague ma
 

Mordecai pe ju omombeꞌua.
13 Haꞌe ramo imombeꞌua kuery pe Mordecai ombovai Ester pe
 

omombeꞌu aguã:
— Haꞌe rami avi huvixa ro py ndee reiko vaꞌeri exaꞌã eme ndee anhoꞌi
reo jepe aguã re, ore judeu kuery mboae orejukapaa teĩ. 14 Mbaꞌeta haꞌe
 

rami ete oiko taa ára rekyrirĩ ri ramo amboae henda gui ju ꞌrã oiko judeu
kuery pytyvõarã haꞌe heraa jepearã. Haꞌe rã ndee ma rekanhy ꞌrã nderu
ro pygua kuery haꞌe javi reve. Xapyꞌa rei nhiꞌã haꞌe rami aguã ae nemoĩa
rakaꞌe huvixa raꞌyxyrã — heꞌi uka.
15 Haꞌe rami rã Ester ju aipoeꞌi uka Mordecai pe:
 

16 — Tereo haꞌvy, emboatypa judeu kuery Susã tetã py ikuai vaꞌe haꞌe
 

javi. Pekaru eꞌỹ re pendekuai xere pejerure vy. Mboapy ára re peꞌu eme
mbaꞌeve, peyꞌu eme guive, ara py haꞌe pyávy. Xee voi xerembiguai kuery
reve rokaru eꞌỹ re avi ꞌrã orekuai. Haꞌe vaꞌe rire ma aa ꞌrã huvixa oĩa py,
lei oĩ vaꞌe rovai teĩ ae ma. Xapyꞌa rei xejukaa aguã rami ri rã amano ꞌrã
— heꞌi. 17 Haꞌe ramo Mordecai oo vy ojapo Ester ojapo uka vaꞌekue haꞌe
 

javi.

Huvixa haꞌe Hamã okaru aguã py Ester oenoĩague

5   Mboapy
araa py Ester onhemoatyrõ vy oao porãgueve py
1

onhemonde. Haꞌe vy oo vy huvixa ro roka py hiꞌaĩ, huvixa openaaty

rexei. Haꞌe rã huvixa ma guenda openaaty py oguapy oiny okẽ oĩ vaꞌe
 861 Ester 5​, ​6

yvyꞌiry. 2 Ester oka py opyta hoꞌamy rã huvixa oexa vy oendu omovaẽxea

 

vy ixupe omokuaveꞌẽ po pygua ouro guigua. Haꞌe rami rã Ester

onhemboja vy po pygua apy re opoko.
3 Huvixa aipoeꞌi ixupe:
 

— Xeraꞌyxy Ester, mbaꞌe tu rereko, mbaꞌe nunga re haꞌvy rejerure ta?

Mbaꞌeta apenaa mbyte rupi peve teĩ xee ameꞌẽ ꞌrã.
4 Ester ombovai:
 

— Xeruvixa, ndevy pe haꞌeve ri ramo tereo ndee Hamã reve. Aỹꞌi areko
katupa ma ngaru ndevy — heꞌi.
5 Haꞌe ramo huvixa aipoeꞌi:
 

— Pejapo haꞌvy Hamã ojapura aguã rami, Ester oipota vaꞌe rei rojapo
aguã — heꞌi.
Haꞌe gui huvixa haꞌe Hamã ovaẽ ngaru tuvixa vaꞌe Ester oguereko katu
vaꞌekue py. 6 Vinho oyꞌu okuapya py huvixa oporandu Ester pe:
 

— Mbaꞌe nunga re tu rejerure? Mbaꞌeta xee ameꞌẽ ꞌrã. Mbaꞌe tu rejapo

ukaxe? Apenaa mbyte rupi peve rejerure teĩ ojapoa ꞌrã.
7 Haꞌe ramo Ester ombovai vy aipoeꞌi:
 

— Xee aipota vaꞌe re ajerurea ma po rami: 8 Xeruvixa, xapyꞌa rei

 

xemboaxy ramo, haꞌe aipota vaꞌe ojapoa aguã ndevy haꞌeve ri ramo tove
koꞌẽ ramo ju terevaẽ Hamã reve ngaru areko katu aguã py. Haꞌe ramo
mae ma rombovai ꞌrã, xeruvixa — heꞌi.
9 Haꞌe vaꞌe árave Hamã ojepeꞌa ovy ovyꞌaa onhenhandu reve. Haꞌe rami teĩ
 

huvixa rokẽ py Mordecai oguapy oinya py oexa rã henonde py nopuꞌãi neĩ

nomboetei guive oiny ramo oendu Mordecai rovai ipoxy etea. 10 Haꞌe rami teĩ
 

Hamã ojejoko vy ngoo katy oo. Haꞌe vy oirũ kuery oenoĩ ukapa, guaꞌyxy Zeres
guive. 11 Haꞌe kuery reve Hamã ijayvu iporiau eꞌỹa re, guaꞌy kuery heta ikuaia
 

re, opa mbaꞌe py huvixa omboete ukaague re, haꞌe huvixa rembiguai kuery
yvatekueve mboae áry omboyvateveague re guive. 12 Haꞌe vy aipoeꞌive ju:
 

— Huvixa raꞌyxy Ester ae ma voi avave noenoĩ ngaru oguereko katuague py

oo aguã, xee eꞌỹ vy. Haꞌe rami ae avi koꞌẽ rã guarã voi xerenoĩ ju huvixa reve
aa aguã. 13 Haꞌe rami teĩ haꞌe nunga haꞌe javi ma naxembovyꞌai, huvixa rokẽ
 

py judeu Mordecai oguapy oiny rã aexaa ja — heꞌi.

14 Haꞌe ramo ixupe taꞌyxy Zeres haꞌe irũ kuery ikuai vaꞌe haꞌe javi aipoeꞌi:
 

— Ejapo uka haꞌvy peteĩ jojyryvipya rendarã, vinte e dois metros

yvatea vaꞌe ejapo. Haꞌe gui koꞌẽ rã ajeꞌiveꞌi reve huvixa pe aipoꞌere
Mordecai ojyryvipya aguã. Haꞌe gui ma revyꞌa reve ꞌrã reo huvixa reve
ngarua py — heꞌi. Haꞌe rami ijayvua Hamã oendu vy ojou porã. Haꞌe rami
vy ojapo uka jojyryvipya rendarã.

Hamã pe Mordecai omboete ukaa ague

6   Haꞌe
vaꞌe pyávy ma huvixa ndokei re oiko. Haꞌe rami vy kuaxia
1

mbaꞌemo oiko vaꞌekue-ꞌekue oĩa ogueru ruka ramo henonde py

Ester 6 862

ogueroayvua. 2 Haꞌe vaꞌe kuaxia para re ojou Bigtã haꞌe Teres ojapo vaixea
 

Mordecai oikuaa ukaague. Mbaꞌeta haꞌe vaꞌe mokoĩve eunuco huvixa rokẽ
rarõa kuery vaꞌe regua ae huvixa Assuero ojukaxe teĩ vaꞌekue.
3 Haꞌe gui ma huvixa oporandu:
 

— Mordecai haꞌe rami ojapoague re mbaꞌe nunga tu ixupe ojapo porãa

rakaꞌe omboete ukaa rupi?
Huvixa renonde hembiguai kuery ikuai vaꞌe ombovai:
— Mbaꞌeve rei ixupe ndojapo porãai teri — heꞌi okuapy.
4 Haꞌe vaꞌe jave py Hamã oike ae ma raꞌe huvixa roka apy rupi,
 

jojyryvipya rendarã Hamã ojapo uka vaꞌekue py huvixa pe ojerure aguã

Mordecai ojyryvipy uka aguã. Haꞌe ramo huvixa vaꞌe oporandu:
— Mavaꞌe tu oĩ oka py? — heꞌi.
5 Hembiguai kuery ombovai:
 

— Hamã rima oka py hiꞌaĩ — heꞌi. Haꞌe ramo huvixa aipoeꞌi oike aguã.
6 Hamã oike ma ramo huvixa oporandu ixupe:
 

— Ava xee amboete ukaxe vaꞌe pe ma mbaꞌexa ndaꞌu haꞌeve ꞌrã ojapo
porãa aguã? — heꞌi.
Haꞌe rami rã Hamã ojeupe ae “Mavaꞌe haꞌvy oiko huvixa omboete uka
vy oguerovyꞌave ꞌrã, xee eꞌỹ vy?” heꞌi. 7 Haꞌe rami vy huvixa pe ombovai:
 

— Ava remboete ukaxe vy rejapo porãa vaꞌe pe ma 8 toguerua ijaorã

 

iporãve vaꞌe ndee xeruvixa ae renhemondea vaꞌety regua, haꞌe kavaju

hiꞌáry riae ndee xeruvixa reikoaty vaꞌe guive. Inhakã re ma tomoĩa akã
regua ndee xeruvixa pegua ae. 9 Ndee xeruvixa rembiguai yvatekueve
 

vaꞌe ae tomeꞌẽ ijao haꞌe kavaju ixupe, tomonhemonde avi ndee xeruvixa
remboete ukaxe vaꞌe. Haꞌe gui ma kavaju áry togueraa tetã rupi tape
ikuai vaꞌe rupi, haꞌe henonde rupi tomombeꞌu herekovy: “Haꞌe rami ae
ojapoa ava huvixa omboete ukaxe vaꞌe pe”, teꞌi — heꞌi.
10 Haꞌe ramo huvixa aipoeꞌi Hamã pe:
 

— Ejapura ke haꞌvy. Ndeayvuague rami ae ejopy ao haꞌe kavaju, haꞌe

huvixa rokẽ py judeu Mordecai oguapy oiny vaꞌe pe ejapo. Neĩ peteĩ
hendaꞌi py ma voi ejapo eꞌỹ eme ndeayvuague — heꞌi.
11 Haꞌe gui Hamã ma ao haꞌe kavaju ogueraa vy omonhemonde
 

Mordecai. Haꞌe vy kavaju áry omoĩ vy tetã rupi ogueraa. Henonde rupi
omombeꞌu herekovy:
— Haꞌe rami ae ojapoa ava huvixa omboete ukaxe vaꞌe pe — heꞌi ovy.
12 Haꞌe vaꞌe rire ma huvixa rokẽ py ju Mordecai ojevy. Haꞌe rã Hamã ma oẽ
 

vy onha ovy ngoo katy. Ndaꞌevei ete reve oakã onhovãmba ovy. 13 Haꞌe gui
 

ma guaꞌyxy Zeres pe omombeꞌu oiko vaꞌekue haꞌe javi, oirũ kuery pe guive.
Haꞌe ramo irũ kuery hiꞌaranduve vaꞌe taꞌyxy Zeres reve aipoeꞌi okuapy ixupe:
— Haꞌe gui ma Mordecai renonde nemoꞌyvyĩꞌia ma. Judeu kuery regua
oiko ramo nandepoꞌakai ꞌrã hexe. Haꞌe rami ꞌrãgue py anhetẽ henonde py
nemoꞌyvyĩꞌi ete ꞌrã — heꞌi.
 863 Ester 6​, ​7

14  Hexevehaꞌe kuery ijayvu teri reve ovaẽ okuapy huvixa rembiguai

eunuco kuery. Haꞌe vyve ogueraa pojava Hamã ngaru Ester oguereko
katu vaꞌekue oiko aguã katy.

Hamã ojapoxea Ester omombeꞌu rire ojyryvipya ague

7   Haꞌe
gui ma huvixa oguerovaẽ Hamã guaꞌyxy Ester reve oyꞌu
1

okuapy aguã py. 2 Mokoĩguea ma vinho oyꞌu okuapya py huvixa

 

oporandu Ester pe:

— Xeraꞌyxy Ester, mbaꞌe nunga re ete tu rejerure ta? Ndevy pe xee
ameꞌẽ ꞌrã. Mbaꞌe haꞌvy reipota? Xee ajapopa ꞌrã ndevy apenaa mbyte rupi
peve rejerure teĩ.
3 Haꞌe ramo taꞌyxy Ester ombovai:
 

— Xeruvixa, xapyꞌa rei nerenonde py xemboaxy, haꞌe ndevy pe

haꞌeve ri ramo emeꞌẽ xee ajerurea xerekoverã re ae. Haꞌe gui xee aipota
vaꞌe ma xeretarã kuery rejuka ukapa eꞌỹ aguã. 4 Mbaꞌeta ore kuery
 

ma orevendepaa ma, xee haꞌe xeretarã kuery reve, oremomba aguã,

orejukapa haꞌe oremokanhymba vyvoi aguã. Nhoembiguairã rive
orevendea vaꞌe rire xee akyrirĩ ꞌrãgue, mbaꞌeta xeruvixa, haꞌe rami vaꞌe
rire orerovaigua káuxa ndaꞌevei ꞌrãgue romoangeko aguã — heꞌi.
5 Haꞌe ramo huvixa Assuero oporanduve vy aipoeꞌi guaꞌyxy Ester pe:
 

— Mavaꞌe tu ndeayvua vaꞌe? Mamo tu oiko haꞌe rami ete pendeapo

aguã opyꞌa re oendu vaꞌe?
6 Ester ombovai:
 

— Orerovaigua oremombaxe vaꞌe ma pevaꞌe mbaꞌemo vai apoa Hamã

— heꞌi.
Haꞌe rami rã Hamã ma huvixa haꞌe taꞌyxy renonde py okyje reia anho
oendu.
7 Huvixa ipoxy ete vy vinho oyꞌu oinya gui opuꞌã vy oẽ ovy yvotyty
 

ngoka py oĩ vaꞌe katy. Haꞌe rã Hamã ma opy opyta huvixa raꞌyxy Ester
pe ojerure aguã guekoverã re, mbaꞌeta oikuaa huvixa ombopaga aguã re
onhembopyꞌa maa. 8 Haꞌe gui yvotyty ngoka py oĩ vaꞌe gui huvixa oike ju
 

ramo opy vinho oyꞌu okuapyague py, haꞌe vaꞌe jave tenda Ester oĩa áry
Hamã hoꞌa raꞌe. Haꞌe nunga huvixa oexa vy aipoeꞌi:
— Pevaꞌe taꞌvy omoangeko teve raꞌe xeraꞌyxy Ester xerenonde, xero py
ae?
Huvixa haꞌe rami ijayvu ramove onhovãa Hamã rova.
9 Haꞌe ramo peteĩ huvixa rembiguai eunuco regua Harbona hery vaꞌe
 

aipoeꞌi:
— Hamã ro katyꞌi ko hiꞌaĩ peteĩ jojyryvipya rendarã ojapo vaꞌekue
vinte e dois metros yvatea vaꞌe, haꞌe vaꞌe py huvixa reraa jepeare
Mordecai ojyryvipy aguã ojapo uka vaꞌekue — heꞌi.
Haꞌe ramo huvixa aipoeꞌi:
Ester 7​, ​8 864

— Haꞌe vaꞌe py ae pejyryvipy Hamã — heꞌi. 10 Haꞌe ramo Mordecai

 

ojyryvipy aguã Hamã ojuka uka vaꞌekue py ae ojuka okuapy. Haꞌe ramo
mae ma huvixa noenduvei opoxyague.

Ngovaigua kuery re judeu kuery opuꞌã aguã re ijayvuague

8   Haꞌe
vaꞌe árave judeu kuery rovaigua Hamã rogue huvixa Assuero
1

omeꞌẽ guaꞌyxy Ester pe. Mordecai avi oguerua huvixa renonde py,
huvixa pe Ester hetarã ae oikoa omombeꞌu rire. 2 Haꞌe ramo huvixa okuã
 

regua Hamã gui ojopy ju vaꞌekue omboi vy Mordecai pe ju omeꞌẽ. Hamã

rogue re opena vaꞌerã ma Ester omoĩ Mordecai ae.
3 Huvixa renonde py Ester ijayvuve tema. Haꞌe vy ipy rupi ojeroꞌa oiny
 

vy ojaeꞌo reve ojerure oiny ombovaipa aguã Agague ramymino Hamã

judeu kuery ojukapa aguã regua ombopara vaꞌekue. 4 Haꞌe ramo Ester-a
 

katy peteĩgue ju huvixa omokuaveꞌẽ po pygua ouro guigua. Haꞌe ramo

Ester opuꞌã hoꞌamy huvixa renonde py. 5 Haꞌe vy aipoeꞌi ixupe:
 

— Xeruvixa, xapyꞌa rei ndevy pe haꞌeve ramo, xemboaxya rendu

haꞌe haꞌevea ramigua reikuaa ramo, po rami aguã rejou porã ri ramo
tomboparaa Hamedata raꞌy Hamã Agague ramymino onhembopyꞌaague
ombovaipaa aguã regua, mbaꞌeta yvy repenaa haꞌe javi rupi judeu kuery
ikuai vaꞌe omombaa aguã ombopara uka. 6 Mbaꞌexa ꞌrã tu xee aexa haꞌe
 

rami ete mbaꞌemo vai xeretarã kuery re oiko rã? Mbaꞌexa ꞌrã tu aexa
xeretarã kuery ojukapaa rã? — heꞌi.
7 Haꞌe ramo huvixa Assuero aipoeꞌi guaꞌyxy Ester haꞌe judeu regua
 

Mordecai pe:
— Haꞌe gui ma Hamã judeu kuery ojukapaxe ramo Ester pe xee
amboaxa ma hogue, ajyryvipy uka guive imoꞌamy. 8 Aỹ ma pembopara
 

avi haꞌvy judeu kuery pe. Xee penderuvixa rery rupi pembopara peikuaa
rami ae. Haꞌe gui pemboja avi xekuã regua py xerery remoĩ reve. Mbaꞌeta
huvixa rery rupi pembopara vy ikuã regua py pemboja rire imbovaipa
rive pyrã eꞌỹ ae opyta — heꞌi.
9 Haꞌe ramove oenoĩ huvixa rembiguai kuaxia mboparaaty kuery,
 

mboapy jaxya sivã ꞌepy vaꞌe haꞌe vinte e três araa py. Haꞌe vy Mordecai
ijayvua haꞌe javi rami ombopara okuapy judeu kuery pe, opena vaꞌe
haꞌe huvixa kuery pe guive, haꞌe yvy mboae Índia haꞌe Etiópia rupi
yvatekueve opena vaꞌe kuery pe. Cento e vinte e sete yvy re opena vaꞌe
kuery pe ombopara peteĩ-teĩ regua ayvu py, peteĩ-teĩ regua oendu kuaa
aguã rami. Judeu kuery pe voi haꞌe rami ae avi ombopara haꞌe kuery
ayvu py, oendu kuaa aguã rami. 10 Huvixa Assuero rery rupi ombopara,
 

haꞌe huvixa kuã regua py ju omboja. Haꞌe rami vy kuaxia para ogueraa
uka ayvu reraaty kuery pe. Haꞌe vaꞌe kuery ma kavaju iporãgueve huvixa
rymbarã imoingo pyre áry ojeꞌoi. 11 Haꞌe vaꞌe kuaxia re ma tetã nhavõ
 

rupi judeu kuery ikuai vaꞌe pe huvixa po rami ojapo uka, onoꞌõmba
 865 Ester 8​, ​9

okuapy vy guekove oepya rupi joe opuꞌã aguã. Haꞌe kuery re, kyrĩgue
eꞌỹ vy kunhague re haꞌe vaꞌe yvy regua amongue tembiporu reve ou vaꞌe
rei tema judeu kuery haꞌeve ojuka aguã. Omomba ꞌrã okanhymba vyvoi
aguã rami, oipeꞌapa ꞌrã guive imbaꞌe rei-reikue. 12 Peteĩ ára pyve haꞌe
 

nunga ojapo ꞌrã okuapy yvy huvixa Assuero openaa haꞌe javi rupi, doze
jaxya adar ꞌepy vaꞌe haꞌe treze araa py. 13 Haꞌe vaꞌe kuaxia lei ombopara
 

pyre oĩa ma yvy ikuai vaꞌe haꞌe javi rupi ogueroayvu pavẽ aguã. Haꞌe
javi regua kuery pe ogueraa, haꞌe vaꞌe ára pyguarã judeu kuery oiko katu
aguã, ngovaigua kuery re opuꞌã okuapy aguã. 14 Haꞌe rami vy ayvu reraa
 

kuery ma huvixa rymba kavaju áry ikuai vy ojeꞌoipa pojava. Huvixa

ijayvuague oikuaa vy inhakuãve tema ojeꞌoivy. Susã tetã rupi voi oikuaa
ukapa.
15 Haꞌe gui Mordecai ma huvixa renonde gui oẽ vy onhemonde ovy ao
 

iporãve vaꞌe yva rami hovy haꞌe xiĩ rei vaꞌe py. Inhakã re ma akã regua
tuvixave vaꞌe ouro guigua oĩ. Imanto-rã ma omoĩ ajukue xiĩ ipererĩꞌi vaꞌe
púrpura revegua. Haꞌe ramo Susã tetã rupi ovyꞌapa okuapy. 16 Haꞌe rami
 

vy judeu kuery oendu okuapy ovyꞌaa. Oguerovyꞌapa okuapy, haꞌe kuery

omboetepaa ramo. 17 Haꞌe rami ae avi yvy haꞌe javi haꞌe tetã ikuai vaꞌe
 

rupi huvixa ayvu oikuaa ukaa py rei tema judeu kuery ovyꞌa vaipa okuapy,
joguerovyꞌa, ngaru guive ojapo. Haꞌe gui yvy regua kuery heta avi judeu
rami onhemoingo, judeu kuery gui okyjea anho oendu okuapy vy.

Ngovaigua kuery judeu kuery ojukapaague

9   Haꞌe
gui doze jaxya adar ꞌepy vaꞌe haꞌe treze araa py ma ojeupity
1

ma huvixa ayvu ojapoa aguã. Haꞌe rami vy judeu kuery re hovaigua

kuery ipoꞌaka aguã re oarõ okuapya ára ma oexaꞌãague rami eꞌỹ oiko,
mbaꞌeta judeu kuery ae ipoꞌaka okuapy ndaꞌijaꞌei vaꞌe kuery re. 2 Mbaꞌeta  

huvixa Assuero openaa yvy haꞌe javi rupi judeu kuery ikuai vaꞌe guekoa
tetã nhavõ rupi onoꞌõmba okuapy imombaxea kuery omomba aguã.
Avave rei ndojoko kuaai, mbaꞌeta yvy regua haꞌe javi oendu okuapy okyje
reia anho. 3 Haꞌe gui yvy haꞌe javi pygua yvatekueve, opena vaꞌe haꞌe
 

huvixa kuery huvixave omoĩ vaꞌekue haꞌe javi ma oipytyvõ okuapy judeu
kuery, Mordecai gui okyjepa vy. 4 Mbaꞌeta Mordecai ma huvixa ro pygua
 

kuery gui yvateve vaꞌe oiko, yvy haꞌe javi rupi oikuaa guive. Haꞌe rami vy
ipoꞌakave ovy tema ꞌrã.
5 Haꞌe rami py judeu kuery oitypa ngovaigua kuery. Kyxe py ojukapa,
 

omomba. Ngovaigua kuery oguerekoxea rami tema oguereko. 6 Susã tetã  

py voi judeu kuery ojuka vy omomba quinhentos avakue ikuai vaꞌekue.

7 Haꞌe rami ae ojuka avi Parsandata, Dalfom, Aspata, 8 Porata, Adalia,
   

Aridata, 9 Farmasta, Arisai, Aridai haꞌe Vaizata. 10 Haꞌe vaꞌe kuery ma

   

judeu rovaigua Hamedata raꞌy Hamã raꞌy kuery dez ikuai vaꞌekue. Haꞌe
rã haꞌe kuery mbaꞌe rei-reikue re ma ndopokoi.
Ester 9 866

11 Haꞌe vaꞌe árave huvixa pe omombeꞌua mbovy pa Susã tetã py ojukapa

pyre. 12 Haꞌe ramo huvixa aipoeꞌi guaꞌyxy Ester pe:
 

— Susã tetã py judeu kuery ojuka vy omomba vaꞌekue haꞌe javi vy ma

je quinhentos avakue, haꞌe Hamã raꞌy kuery dez vaꞌekue ju. Haꞌvy yvy
mboae rupi ikuai vaꞌe ma mbovy ju ꞌrã ndaꞌu ojukaa? Haꞌe rami vy mbaꞌe
re tu aỹ rejerureve ju? Mbaꞌeta haꞌe nunga omeꞌẽa ꞌrã ndevy. Mbaꞌe nunga
ju reipota ajapo? Haꞌe nunga ojapoa ꞌrãe — heꞌi.
13 Haꞌe ramo Ester ombovai:
 

— Haꞌe rami rã xeruvixa, xapyꞌa rei rejou porã ramo tove Susã tetã
py judeu kuery ikuai vaꞌe koꞌẽ rã ju taꞌikuai aỹ guarã re ndeayvuague
rami. Haꞌe rã Hamã raꞌy kuery dez ikuai vaꞌekue retekue ma tombovavaa
imoiny jojyryvipya rendarã ojapo pyre re — heꞌi.
14 Haꞌe ramo huvixa aipoeꞌi haꞌe rami ae tojapoa. Haꞌe ramo Susã
 

tetã py oikuaa ukapaa. Haꞌe gui Hamã raꞌy kuery dez vaꞌekue retekue
ombovavaa imoiny. 15 Haꞌe gui jaxya adar ꞌepy vaꞌe haꞌe catorze araa py
 

ma judeu kuery Susã tetã py ikuai vaꞌe onoꞌõmba okuapy vy trezentos

avakue ju ojuka. Haꞌe rã imbaꞌe rei-reikue re ma ndopokoi.

Ngaru Purim ꞌepy vaꞌe ojapo ypy okuapyague

16  Haꞌe rami ae avi judeu kuery huvixa openaa yvy mboae rupi ikuai
vaꞌe voi onoꞌõmba okuapy vy guekove oepya rupi ikuai, ngovaigua kuery
gui oo jepe aguã. Haꞌe rami vy setenta e cinco mil ojuka ijaꞌe eꞌỹ vaꞌekue.
Haꞌe rã imbaꞌe rei-reikue re ma ndopokoi. 17 Haꞌe nunga ma jaxy adar
 

ꞌepy vaꞌe re oiko treze araa py. Haꞌe gui catorze araa py ma opytuꞌupa
okuapy. Haꞌe vaꞌe ára ojapo okuapy ngaru ovyꞌa aguã. 18 Haꞌe rã Susã tetã
 

py judeu kuery ikuai vaꞌe ma haꞌe vaꞌe jaxy re treze haꞌe catorze araa py
ju onhemboaty okuapy. Haꞌe vaꞌe kuery ma quinze araa py opytuꞌu vy
ojapo ngaru ovyꞌa aguã. 19 Haꞌe rami ae avi judeu kuery tetãꞌi ikora eꞌỹ
 

vaꞌe py ikuai vaꞌe ma jaxy adar ꞌepy vaꞌe re catorze araa py ae avi ojapo
ngaru ovyꞌa okuapy vy. Haꞌe vaꞌe ára ngaru ojapoa gui tembiꞌu ogueraa
vy joupe-upe ombojaꞌo okuapy.
20 Haꞌe nunga Mordecai ombopara vy kuaxia omondouka huvixa
 

Assuero openaa yvy haꞌe javi rupi judeu kuery ikuai vaꞌe pe, haꞌeꞌi rupi
haꞌe mombyry rupi ikuai vaꞌe pe guive. 21 Haꞌe kuery rekorã ombopara
 

maꞌetỹa nhavõ jaxy adar ꞌepy vaꞌe re catorze araa py ngaru ojapo aguã
quinze araa peve, 22 haꞌe vaꞌe ára py ae ngovaigua kuery gui oo jepepa
 

rire. Haꞌe vaꞌe jaxy re ma iporiaupa okuapyague gui judeu kuery ovyꞌaa
rupi ju ikuai, ojaeꞌopa reiague gui ngaru py ju ovyꞌa okuapy. Haꞌe nunga
rupi haꞌe oeja ovyꞌa reve ngaru ojapo okuapy aguã, haꞌe ngarua gui
tembiꞌu ogueraa vy joupe-upe omeꞌẽ aguã, iporiaukueꞌi pe guive.
23 Haꞌe ramo judeu kuery ojou porã okuapy guekorã vaꞌekue py ae haꞌe
 

rami ikuai aguã, Mordecai ojapo ukaague rami vy. 24 Mbaꞌeta haꞌe vaꞌe
 
 867 Ester 9​, ​10

jave py Hamedata raꞌy Hamã Agague ramymino judeu kuery rovaigua

vaꞌe onhembopyꞌa teĩ judeu kuery omomba aguã. Haꞌe rami vy xorte Pur
ꞌepy vaꞌe oexa avi ombovaipa haꞌe ojukapa aguã. 25 Haꞌe rami teĩ huvixa
 

renonde py Ester oo ramo kuaxia ombopara vy ojapo Hamã judeu kuery

ojukaxea hexe ae ju ojeapa aguã rami. Haꞌe rami vy ojyryvipy uka, taꞌy
kuery guive. 26 Haꞌe nunga rupi ae haꞌe vaꞌe ára pe “Purim” ꞌea, tery Pur
 

vaꞌe rami. Mbaꞌeta haꞌe vaꞌe kuaxia para re oĩa rami haꞌe nunga haꞌe javi
oiko rã haꞌe kuery oexa okuapy. 27 Haꞌe rami rire judeu kuery guekorã
 

ojou porã okuapy haꞌe vaꞌe mokoĩ ára ojeupity nhavõ haꞌe rami ikuai
aguã hexarai eꞌỹ re, hamymino kuery haꞌe onhemoirũ vaꞌe kuery haꞌe
javi peguarã. Haꞌe rami vy ojee omoĩ ombopara pyre oĩa rami ikuai aguã,
maꞌetỹa nhavõ oaꞌangaague ára ojeupity jave. 28 Haꞌe rami vy hamymino
 

kuery ikuai jevy-jevy vaꞌe peguarã haꞌe vaꞌe ára re imaꞌenduꞌa okuapy
aguã, peteĩ-teĩ oo pygua kuery, yvy haꞌe tetã ikuai vaꞌe pygua haꞌe javi.
Haꞌe rami vy Purim ára ojeupity nhavõ judeu haꞌe hamymino kuery
hexarai eꞌỹ aguã rakaꞌe rã peve.
29 Haꞌe gui ma Abiail rajy huvixa raꞌyxy Ester, judeu Mordecai reve
 

teĩgue ju ombopara kuaxia. Opoꞌakaa haꞌe javi rupi ombopara Purim

omombeꞌu ypy vaꞌekue omoĩ atãve aguã. 30 Opa rupi judeu kuery pe
 

kuaxia para ogueraa uka cento e vinte e sete yvy huvixa Assuero openaa
haꞌe javi rupi. Ombovyꞌa aguã ombopara ombopyꞌa guaxua rupi. 31 Haꞌe  

vy omoĩ atãve aguã Purim oaꞌangaague ára py porã ikuai aguã judeu
Mordecai, huvixa raꞌyxy Ester reve ojapo ukaague rami, mbaꞌeta haꞌe
kuery ae ranhe ikuai haꞌe rami, haꞌe gui guamymino kuery peguarã ju
oeja, iporiau vy okaru eꞌỹ re ikuaiague re imaꞌenduꞌa aguã. 32 Haꞌe rami
 

py Purim ára re marã rami pa haꞌe kuery ikuai aguã Ester ae ojapo uka,
kuaxia re ombopara vy.

Mordecai yvatevea re ijayvua

10   Haꞌe
nunga oikopa ma rire huvixa Assuero ojapo haꞌe vaꞌe
1

yvy haꞌe yeꞌẽ rembe rupi ikuai vaꞌe haꞌe javi ixupe opaga aguã.
2 Haꞌe gui oĩve rei tema huvixa Assuero rekokue regua. Haꞌe rami avi
 

opoꞌakaa rupi mbaꞌemo ovareve vaꞌe ojapo vaꞌekue, haꞌe Mordecai

omboyvateveague haꞌe javi noĩ ꞌrã teve kuaxia Média haꞌe Pérsia pygua
huvixa kuery rekokue oĩa re? 3 Mbaꞌeta judeu Mordecai ma huvixa
 

Assuero rembiguai yvateve vaꞌe oiko. Judeu kuery voi omboete vaipa,
hetarã kuery haꞌe javi omboetepa okuapy, mbaꞌeta haꞌe kuery pe
mbaꞌemo porã ojapoa rupi anho oiko, haꞌe kuery ikuai porã aguã re
onheaꞌã oikovy guive.
 Jó rekokue oĩa
Jó rekokue oĩa
Jó ma peteĩ ava iporayvu vaꞌe, iporiaukue vaꞌeꞌỹ, Nhanderuete re ojerovia ete
vaꞌe haꞌe ovyꞌaa rupi tema oiko vaꞌe. Haꞌe gui Nhanderuete pe Satanás ojerure
Jó oeko aꞌã aguã re, anhetẽ ri Nhanderuete pe oikoa oexaxe vy. Haꞌe ramo
Nhanderuete oeko aꞌã uka. Haꞌe rami rã Jó mbaꞌemo oguereko vaꞌe opa vyvoi,
taꞌy kuery omanomba xapyꞌa, haꞌe Jó re ae ou ai vaikue imbojexavaiarã.
“Haꞌe ramo Jó opuꞌã vy omondoro oao, onhopĩ oakã haꞌe ipukupa oupy yvy
rupi. Nhanderuete omboete vy aipoeꞌi: ‘Xepire rei reve aikoꞌi vaꞌekue haꞌi rye
gui, haꞌe xepire rei reve ju ꞌrã aa. Senhor ma mbaꞌemo meꞌẽa, haꞌe oipeꞌa vaꞌerã
avi oiko. Taꞌimaꞌenduꞌa porãa Senhor rery re!’ heꞌi. Haꞌe nunga haꞌe javi py
Jó ndojejavyi, neĩ ndaꞌijayvui Nhanderuete haꞌeveꞌỹa rami joguerekoa rami”
(1.20‑22).
Haꞌe gui ma ou Jó irũ kuery mboapy ikuai vaꞌe. Oĩa py opyta are rire hexeve
jogueroayvu okuapy ojexavaia re. Haꞌe kuery oikuaa rami teĩ Jó gueko vaia re
oiko axy. Haꞌe rã Jó ma “Xereko porã vaꞌe” heꞌi, ndoikuaai guive mbaꞌe re pa
haxy vaꞌe Nhanderuete ombouague. Amongue py Nhanderuete reko re ijayvu
ndovyꞌaia rupi, ndoikuaai rei vy.
Haꞌe gui opaa py ma Nhanderuete ombovai vy oexa uka pavẽ gui ipoꞌakapave
haꞌe hiꞌaranduve vaꞌea. Haꞌe ramo Jó ndaꞌevei ramo vy aipoeꞌi: “Anhetẽ ri aikuaa
vy eꞌỹ xeayvu vaꞌekue, mbaꞌemo xevy pe iporã vaipa haꞌe aikuaa vaꞌerã eꞌỹ re
anho”, heꞌi (42.3b). Haꞌe rami rire jypy guare gui Nhanderuete omoingo porãve
Jó.

Jó heko porã haꞌe mbaꞌemo oguerekopaa re ijayvua

1   Oiko
peteĩ ava Uz yvy pygua, Jó hery vaꞌe. Haꞌe vaꞌe ava ma anhetẽ
1

rupi ipyꞌa haꞌe heko porã vaꞌe. Nhanderuete renonde ojererokyjea rupi
vy mbaꞌemo vai gui ojepeꞌa kuerei vaꞌe. 2 Sete guaꞌy haꞌe mboapy guajy kuery
 

oguereko. 3 Hymba kuery ma sete mil vexaꞌi, três mil camelo, quinhentos toro
 

meme haꞌe quinhentos mburikaꞌi. Ixupe ombaꞌeapo vaꞌe kuery voi mbovy rei
eꞌỹ ikuai. Haꞌe rami vy kuaray oua katy ikuai vaꞌe gui oguerekopave vaꞌe oiko.
4 Taꞌy kuery ma peteĩ-teĩ ro rupi ojeꞌoi ꞌrã jorire-rire ngaru ojapo aguã.
 

Haꞌe rami vy mboapy gueindy kuery oenoĩ kuerei ꞌrã haꞌe kuery reve

868
 869 Jó 1

okaru haꞌe oyꞌu aguã. 5 Haꞌe kuery okarupa ma nhavõ Jó guaꞌy kuery
 

oenoĩmba kuerei vy oikyꞌaꞌo ukapa ꞌrã teko vai gui. Haꞌe rami vy koꞌẽ
ramove opuꞌã vy mymba oapy reve omeꞌẽ ꞌrã Nhanderuete pe haꞌe kuery
mbovy pa ikuaia rami vy, mbaꞌeta aipoeꞌi: “Xapyꞌa rei ma xeraꞌy kuery
ojejavy raꞌe, opyꞌa py nguuete rovai ijayvu vai vy”, heꞌi vy. Haꞌe ramigua
ae Jó ojapo riae oikovy.
6 Haꞌe gui peteĩ ára Nhanderuete raꞌy kuery ou okuapy Senhor
 

renonde ojexa uka aguã. Haꞌe kuery reve anha voi ou. a 7 Haꞌe ramo  

Senhor oporandu anha pe:

— Magui tu reju?
Anha ombovai Senhor:
— Yvy haꞌe javi rupi aikoague gui aju — heꞌi.
8 Senhor oporanduve ju anha pe:
 

— Rexa pota pa xerembiguai Jó re? Mbaꞌeta yvy re jipoi avave rei haꞌe
vaꞌe ramigua anhetẽ rupi ipyꞌa haꞌe heko porã vaꞌe, Nguuete renonde
ojererokyjea rupi vy mbaꞌemo vai gui ojepeꞌa vaꞌe — heꞌi.
9 Haꞌe ramo anha aipoeꞌi Senhor pe:
 

— Jó ndaꞌu rive teve nguuete renonde ojererokyjea rupi oiko?

10 Mbaꞌeta ndee ma repena porã hexe, hoo re haꞌe opa mbaꞌe oguereko
 

vaꞌe re guive. Haꞌe rami vy opo py ojapo vaꞌe rei remoingo porã, haꞌe
rejapo mbaꞌemo yvy re oguereko vaꞌe hetave ovy aguã rami. 11 Haꞌe rami  

teĩ emokuaveꞌẽ ndepo, haꞌe ixugui eipeꞌapa opa mbaꞌe oguereko vaꞌe. Haꞌe
rami vy rexa ꞌrã nerenonde py ijayvu vai rã nderovai — heꞌi.
12 Haꞌe rã Senhor aipoeꞌi anha pe:
 

— Maꞌẽ, Jó oguereko vaꞌe haꞌe javi ma ndepoꞌakaa py oĩ, haꞌe rã hexe

anho taꞌvy emoĩ eme ndepo — heꞌi. Haꞌe ramo Senhor renonde gui anha
oo ju.

Jó ojexavaia py teĩ ndojejavyiague

13  Peteĩ
ára, taꞌy kuery guykeꞌy jypygua ro py okaru haꞌe vinho oyꞌu
okuapy. 14 Haꞌe gui Jó-a py ou peteĩ hembiguai aipoeꞌi vaꞌe:
 

— Vaka kuery reve yvy roikaraĩ, haꞌe kuery katyꞌi rupi mburika kuery
avi okaru jave 15 ore kuery re sabeu kuery ou xapyꞌa vy ogueraapa. Haꞌe
 

rami vy nerembiguai kuery ikuai vaꞌekue ojukapa kyxe py. Xee anhoꞌi aa
jepe, ndevy pe amombeꞌu vy aju — heꞌi.
16 Haꞌe vaꞌe ijayvu teri reve ou amboae ju. Haꞌe vy aipoeꞌi:
 

— Tata Nhanderuete-a guigua yva gui hoꞌa vy oapypa raꞌe vexaꞌi haꞌe
nerembiguai kuery ikuai vaꞌekue. Haꞌe vy omomba. Xee anhoꞌi aa jepe,
ndevy pe amombeꞌu vy aju — heꞌi.
17 Haꞌe vaꞌe ijayvu teri reve ou amboae ju. Haꞌe vy haꞌe vaꞌe aipoeꞌi:
 

a
 1.6 “Nhanderuete raꞌy kuery” heꞌia ma hembiguai anjo kuery re ijayvu vy.
Jó 1​, ​2 870

— Caldeu kuery mboapy henda rupi nhombojaꞌo vy camelo kuery re

ou vy ogueraapa raꞌe. Haꞌe vy ojukapa nerembiguai kuery kyxe py. Xee
anhoꞌi aa jepe, ndevy pe amombeꞌu vy aju — heꞌi.
18 Haꞌe vaꞌe voi ijayvu teri reve ou amboae. Haꞌe vy aipoeꞌi:
 

— Nderaꞌy haꞌe nderajy kuery tujave vaꞌe ro py okaru haꞌe vinho oyꞌu
okuapy jave 19 tekoa eꞌỹa katy gui yvytu atã opuꞌã ouvy vy oo re ojeapi
 

jova-jovai katy gui. Haꞌe ramo haꞌe kuery áry hoꞌa ramo omanomba. Xee
anhoꞌi aa jepe, ndevy pe amombeꞌu vy aju — heꞌi.
20 Haꞌe ramo Jó opuꞌã vy omondoro oao, onhopĩ oakã haꞌe ipukupa
 

oupy yvy rupi. Nhanderuete omboete vy 21 aipoeꞌi:

 

— Xepire rei reve aikoꞌi vaꞌekue haꞌi rye gui, haꞌe xepire rei reve ju ꞌrã
aa. Senhor ma mbaꞌemo meꞌẽa, haꞌe oipeꞌa vaꞌerã avi oiko. Taꞌimaꞌenduꞌa
porãa Senhor rery re! — heꞌi. 22 Haꞌe nunga haꞌe javi py Jó ndojejavyi,
 

neĩ ndaꞌijayvui Nhanderuete haꞌeveꞌỹa rami joguerekoa rami.

2  Peteĩ ára Nhanderuete raꞌy kuery ou ju Senhor renonde ojexa uka

1  

aguã, haꞌe anha voi haꞌe kuery reve ou henonde ojexa uka avi aguã.
2 Haꞌe ramo Senhor aipoeꞌi anha pe:
 

— Magui tu reju?
Anha ombovai Senhor:
— Yvy haꞌe javi rupi aikoague gui aju — heꞌi.
3 Senhor oporandu anha pe:
 

— Rexa pota pa xerembiguai Jó re? Mbaꞌeta yvy re jipoi avave rei haꞌe
vaꞌe ramigua anhetẽ rupi ipyꞌa haꞌe heko porã vaꞌe, Nguuete renonde
ojererokyjea rupi vy mbaꞌemo vai gui ojepeꞌa vaꞌe. Haꞌe ma oĩ atã haꞌevea
rami oikoa py, hovai apuꞌã vy amomba rive aguã rami ndee xeapoxe teĩ
— heꞌi.
4 Haꞌe ramo anha aipoeꞌi Senhor pe:
 

— Opire haꞌe javiꞌi haꞌvy tomeꞌẽ, mbaꞌeta avakue opa mbaꞌe oguereko
vaꞌe omeꞌẽ ꞌrã guekove rekovia. 5 Ekuaveꞌẽve ju haꞌvy, ikãgue haꞌe hoꞌo re
 

epoko. Haꞌe rami vy rexa ꞌrã nerenonde py nderovai ijayvu vai rã — heꞌi.
6 Senhor aipoeꞌi anha pe:
 

— Maꞌẽ, ndepoꞌakaa py amboaxa, vaꞌeri ejuka eme taꞌvy — heꞌi.

7 Haꞌe gui Senhor-a gui anha oo vy omombaꞌeaxy Jó ai vaikue py, ipy
 

mbyte guive ijapyte peve. 8 Haꞌe ramo Jó oguapy oiny tanhimbu áry, haꞌe
 

vy ojopy peteĩ nhaeꞌũ raꞌykue onhekaraĩ aguã.

9 Haꞌe gui taꞌyxy ou vy aipoeꞌi ixupe:
 

— Reĩ atã teri vaꞌe tyꞌy haꞌevea rami reikoa py? Ndeayvu vai na
Nhanderuete re, haꞌe gui emano.
10 Ombovai:
 

— Oikuaa veꞌỹ rei vaꞌe rami ndeayvu. Nhanderuete gui iporã vaꞌe anho
ri tyꞌy jajopy ꞌrã, haꞌe rã iporã eꞌỹ vaꞌe ma ndajajopyi avi ꞌrã teve? — heꞌi.
Haꞌe ramia haꞌe javi py Jó ndojejavyi oayvu py.
 871 Jó 2​, ​3

11 Haꞌe
gui ma mboapy Jó irũ kuery mbaꞌemo vai hexe oikoague oendu
vy peteĩ-teĩ ou guekoa gui: Temã pygua Elifaz, Sua pygua Bildade haꞌe
Naamá pygua Zofar. Haꞌe vaꞌe kuery jogueroayvu vy Jó oĩa katy jogueru
omombaraete haꞌe ombopyꞌa porã aguã. 12 Mombyry rupi teri haꞌe kuery
 

omaꞌẽ jogueru vy ndoexa kuaai okuapy. Haꞌe rami vy onhendu ratã haꞌe
ojaeꞌo okuapy. Haꞌe vy peteĩ-teĩ oao puku omondoro, haꞌe yvate rami
oakã áry rupi omombo-mombo yvy kuꞌi. 13 Haꞌe rami vy hexeve oguapy
 

okuapy yvy py. Sete ára haꞌe sete pytũ re ikuai vaꞌeri peteĩve hexeve
ndaꞌijayvui peteĩ ayvu py ma voi, haxy ete vaꞌe oendua oexa vy.

Jó otuiꞌiague ára re ijayvu vaiague

3   Haꞌe vaꞌe rire Jó ae ijayvu. Haꞌe vy ijayvu vai otuiꞌiague ára re.
1
2  Haꞌe vy aipoeꞌi:
3 — Xetuiꞌiague ára ndoikoi ma voi vaꞌe rire,

haꞌe vaꞌe pytũ “Ixy oguereko peteĩ avaꞌi”, ꞌea vaꞌe avi.
4 Haꞌe vaꞌe ára pytũmba vaꞌe rire,

Nhanderuete yvate gui nopenai ramo,

yvate oĩa gui omoexakã eꞌỹ vaꞌe rire.
5 Pytũ reia haꞌe kuarayꞌã manoa anho oĩ vaꞌe rire,

hiꞌáry rupi araipa vaꞌe rire guive.

Haꞌe vaꞌe ára omoũmba vaꞌe rire opa marã rei.
6 Haꞌe vaꞌe pyávy re ma pytũ ete vaꞌe omoꞌã vaꞌe rire.

Maꞌetỹ re ára mboae ikuai vaꞌe rami toguerovyꞌaave eme.

Haꞌe vaꞌe jaxy pe “Jaxy ikuai vaꞌe regua” taꞌeave eme.
7 Haꞌe vaꞌe pytũ imemby eꞌỹa vaꞌe rire,

haꞌe vaꞌe py nonhenduai vaꞌe rire ovyꞌa vaꞌe.

8 Ijayvu vai kuaa vaꞌe kuery ma haꞌe vaꞌe ára re ijayvu vai ma vaꞌe

rire,
vixo vaikue yeꞌẽ rupigua momyĩ kuaa kuery ae.
9 Tá, haꞌe vaꞌe pytũ jaxy-tata koꞌẽ mbijarã ndojekuaai vaꞌe rire,

haꞌe hendy vaꞌe oarõmby ndojekuaai vaꞌe rire.

Koꞌẽ rai jave koꞌẽ oexaxe vaꞌe kuery ndoexai ma voi vaꞌe rire.
10 Mbaꞌeta haꞌe jave py nombotyi rakaꞌe haꞌi ryepy rokẽ,

xerexa py ajexavaia aexa eꞌỹ aguã.

11 — Mbaꞌe re tu xee namanoi rakaꞌe xeryruꞌi pyve?

Mbaꞌe re tu haꞌe vaꞌe gui aikoꞌi vy ndaxeayvuẽvei?

12 Mbaꞌe re tu oiko rakaꞌe oꞌu áry xekuavãarã?

Mbaꞌe re tu oĩ ikã xemokambuarã?

13 Mbaꞌeta haꞌe vaꞌe ndoikoi vaꞌe rire aỹ apytuꞌu porã rei ꞌrãgue.

Ake ramo xevy oĩ ꞌrãgue apytuꞌu aguã,

14 huvixave haꞌe nhomongeta vaꞌety yvy re ikuai vaꞌekue

onhono porãa aguã ojapo ma voi vaꞌekue py itui vaꞌe rami,

Jó 3​, ​4 872

15 haꞌe rami eꞌỹ vy yvatekueve ouro haꞌe prata oguereko vaꞌekue py

ngoo omonyẽ vaꞌekue itui vaꞌe rami,
16 haꞌe rami eꞌỹ vy hyruꞌi py oĩ vaꞌe ojuka nhemi vaꞌe rami xee ndaikoi

ma voi vaꞌe rire,

kyrĩꞌi vaꞌe hexakãa peteĩgueve oexa eꞌỹ vaꞌe rami.
17 Haꞌe py ma haꞌeveꞌỹa rami ikuai vaꞌekue nanhomoangekovei ma ꞌrã.

Ikaneꞌõ vaꞌekue guive ikaneꞌõgua nho ꞌrã haꞌe py.

18 Haꞌe py ma escravo-rã ogueraa pyre ikaneꞌõgua ꞌrã okuapy,

herekoa kuery ayvu nonhenduvei ramo.

19 Haꞌe py yvyĩgueve haꞌe yvatekueve ikuai vaꞌekue itui pavẽ ꞌrã,

tembiguai ikuai vaꞌekue voi opatõ pe veꞌỹ ma ꞌrã ikuai.

20 — Mbaꞌerã tu iporiaukue ojapoa ri hendy vaꞌe oexa riae aguã rami?

Mbaꞌerã tu ikuerai vaꞌe okuave aguã rami ojapoa?

21 Haꞌe kuery ma omano aguã anho oarõ okuapy, haꞌe rã novaẽi.

Haꞌe kuery omano aguã oekave ꞌrã okuapy hepyve vaꞌe onhomi
mbyre oekaa rupi yvy ojoꞌo vaꞌe gui.
22 Haꞌe kuery ma onhono porãa rã ovyꞌa ꞌrã okuapy,

oguerovyꞌa rei ꞌrã yvykua py ovaẽ vy.

23 Mbaꞌerã tu avakue pe oexa ukaa ꞌrã hexakã vaꞌe haperã oikuaa uka

eꞌỹ re?
Mbaꞌeta Nhanderuete ojoko ꞌrã joa katy gui eꞌỹ-eꞌỹ.
24 Mbaꞌe re tu xee haꞌu vaꞌerã ꞌrãgue py ajou xepytuẽ atã aguã,

haꞌe yy onhoẽ vaꞌe rami ajaeꞌo ete aguã?

25 Mbaꞌeta akyjea ou ma xeꞌáry,

aexaꞌãa oiko ma xere.

26 Ndapytuꞌuvei, naĩ rivevei, neĩ naxekaneꞌõgua kuaavei,

xepyꞌa reta rei aguã anho ou ramo — heꞌi. b

Jó pe Elifaz ijayvu eteague

4   Haꞌeramo Temã pygua Elifaz ombovai. Haꞌe vy aipoeꞌi Jó pe:

1

2 — Xapyꞌa rei amongue ndevy ijayvu ramo nerendui ꞌrã ri

tyꞌy?
Haꞌe rami avi mavaꞌe tu ojejoko ꞌrã ijayvu eꞌỹ aguã?
3 Maꞌẽ, ndee ma mbovy eꞌỹ rei rekomboꞌe vaꞌekue,
haꞌe ipo kangy vaꞌe remombaraete kuerei vaꞌekue.
4 Ndeayvua py reipytyvõ vaꞌekue onhepyxanga vaꞌe kuery,

haꞌe remombaraete ju vaꞌekue henapyꞌã kangy vaꞌe.

5 Haꞌe rã aỹ ma ndere ju haꞌe nunga ou ramo ndee nerenduxei ꞌrã.

b
 3.1‑26 Jó ndoikuaai rakaꞌe mbaꞌe re pa ojexavaia. Haꞌe rami vy ndovyꞌaia rupi ijayvu
Nhanderuete re. Haꞌe gui opaa py Nhanderuete ijayvu ixupe omoꞌarandua rupi, capítulo 38
guive 40 peve, haꞌe rã Jó ma ndaꞌevei ramo haꞌe rami ijayvuague re.
 873 Jó 4​, ​5

Ndee rejexavai vy nanderekorãvei.

6 Nhanderuete renonde rejererokyjea rupi veꞌỹ ri tyꞌy rejerovia,
rearõ reikovya haꞌe ndereko porãa rupi veꞌỹ ri tyꞌy reiko?
7 — Nemaꞌenduꞌa pota ke: Ojejavy eꞌỹ vaꞌe pa okanhy ꞌrã?

Mamo tu heko porã vaꞌe omombaague?

8 Xee aexaa rami, mbaꞌemo vai nhotỹare kuery ma

haꞌe nungakue ae ju ꞌrã omonoꞌõ.

9 Nhanderuete ipytuẽ ramo rive haꞌe kuery ikuai axy ꞌrã.

Opoxya rupi oipeju rã okanhymba ꞌrã.

10 Haꞌe ramo guary kuery voi inharõ teĩ okyrirĩ ꞌrã okororõa gui,

guary raꞌy kuery raĩ guive opẽmba ꞌrã.

11 Haꞌe rami vy guary kuery ikangy ꞌrã ojeꞌoivy mbaꞌeve ndojukavei vy.

Guary kunha raꞌy kuery voi opa rupi ꞌrã oaĩmba.

12 — Peteĩ ayvu aendu xee aeꞌia py omombeꞌua rã.

Haxyꞌi py aendu kuaa xeapyxa py ijayvua mbegue rã.

13 Pyávy, ajexa raꞌua re aikuaa pota ete reve,

avakue oke vaipa jave

14 ou karamboae xemondyi haꞌe xemboryryipaarã.

Xekãgue eteve voi oryryipa.

15 Haꞌe ramo peteĩ nheꞌẽ oaxa xerenonde rupi.

Haꞌe rami vy ojapo xeꞌa xerete rupi ikuai vaꞌe opuꞌãmba aguã
rami.
16 Haꞌe vaꞌe opyta hoꞌamy vaꞌeri ndaexa kuaai hova.
Peteĩ mbaꞌe rive ojekuaa aexaa py.
Jypy nonhendui mbaꞌeve. Haꞌe gui ma aendu peteĩ aipoeꞌi vaꞌe:
17 “Imarã vaꞌe kuery ndaꞌu heko porã ꞌrã Nhanderuete renonde?

Avakue ndaꞌu ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe ꞌrã oiko imoingoare renonde?

18 Maꞌẽ, Nhanderuete ma guembiguai kuery re ndojeroviai ꞌrã.

Mbaꞌeta guembiguai anjo kuery re eteve voi oikuaa teko vai oĩa.
19 Haꞌe rã yapo guigua py hoo vaꞌe re katuve ma.

Haꞌe kuery ma yvykuꞌi gui rive ojapo pyre,

haꞌe tanambi rami rive ju ꞌrã omouꞌũa.
20 Ajeꞌive haꞌe kuery ituiꞌi ꞌrã, haꞌe gui kaꞌarukue ju omombaa ꞌrã.

Okanhy ꞌrã rakaꞌe rã peve guarã, avave rei oikuaa pota eꞌỹ re.
21 Haꞌe kuery rekove oipeꞌaa ramo

omano ꞌrã ꞌarandua oupity eꞌỹ re”, heꞌi.

Jó Nhanderuete oeka aguã re Elifaz ijayvuague

5   —Ejapukai aỹ! Haꞌe rami teĩ oiko ri ndaꞌu nerenduarã?

1

Mavaꞌe anjo ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe pe tu renhepytyvõ uka ta?

2 Mbaꞌeta hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe ipoxya ae ombovaipa ꞌrã.

Inhakã porã eꞌỹ vaꞌe ivaia rive ꞌrã ojuka.

Jó 5 874

3 Xee ma aexa porã hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe onhemoingo porã merami ramo.
Haꞌe rami teĩ areꞌỹꞌi re aikuaa hoo oĩa ayvu vaipy oikoa.
4 Taꞌy kuery voi mombyry ikuai ipytyvoarã gui.

Tetã kora rokẽ py haꞌe kuery ojexa uka rã ombopagaa,

heraa jepearã ndoikoi ramo.
5 Haꞌe kuery onhotỹ vaꞌekue ma ijajupa rã ikaruai vaꞌe kuery hoꞌupa

rive ꞌrã,
juu mbyte rupi henhoĩ vaꞌekue voi oipeꞌapa ꞌrã.
Haꞌe mbaꞌemo oguereko vaꞌekue ma oikuaa pota rei vaꞌe kuery
omokanhymba ꞌrã.
6 Mbaꞌeta teko axy ma yvykuꞌi gui rive ndoikoi,

yvy gui eꞌỹ henhoĩ jajexavai aguã.

7 Haꞌe rami ꞌrãgue py avakue ojexavai aguã rami ae ꞌrã ituiꞌi,

tapyĩ gui tata raviju yvate katy ae ꞌrã ovevea rami.

8 — Haꞌe gui xee vaꞌe rire ma aeka ꞌrãgue Nhanderuete,

ixupe anho amboaxa ꞌrãgue xereko.

9 Mbaꞌeta haꞌe ma ojapo ꞌrã mbaꞌemo tuvixa vaꞌe oikuaa pyrã eꞌỹ,

haꞌe nhomondyipaarã omombeꞌu kuaa pyrã eꞌỹ.

10 Omboꞌoky ꞌrã yvy áry rupi,

omoakỹ ꞌrã mbaꞌety ikuai vaꞌe.

11 Haꞌe rami vy ogueraa jepe ꞌrã yvyĩgueꞌi peteĩ henda yvatea py,

ojaeꞌo vaꞌekue oiko porãa rupi ovyꞌa nho aguã.

12 Haꞌe rã jokorea kuery onhembopyꞌaa ma haꞌe ombovaipa ꞌrã,
opo py ojapoxe vaꞌekue ndojapo kuaai aguã.
13 Omboꞌa ꞌrã oikuaapave vaꞌe nhombotavya py ae.

Haꞌe ramo oikuaapa vaꞌe onhembopyꞌaague opa rive ꞌrã. c

14 Haꞌe kuery ma ara py teĩ ojou ꞌrã pytũa anho,

kuaray mbyte jave teĩ pytũ rupi merami ikuai, opovyvy ꞌrã
ojeꞌoivy.
15 Nhanderuete ma jogueraa jepe ꞌrã haꞌe kuery juru gui kyxe oẽ vaꞌe

gui,
ipoꞌakave vaꞌe po gui ogueraa jepe ꞌrã ojexavai vaꞌe.
16 Haꞌe rami rã oĩ ꞌrã iporiaukueꞌi oarõ okuapy aguã,

haꞌe rã joapo vaia kuery ma okyrirĩmba ꞌrã.

17 — Ovyꞌa ete ꞌrã avakue Nhanderuete omoꞌarandu vaꞌe.

Haꞌe nunga rupi endu rive eme Ipoꞌakapave vaꞌe nemoꞌarandu rã.
18 Mbaꞌeta haꞌe ma nhomboai ꞌrã, haꞌe gui haꞌe ae ju oipoano ꞌrã.

Nhomombaꞌeaxy ꞌrã, haꞌe gui opo py ae ju ꞌrã omonguera.

19 Seis-kue rejexavaia gui haꞌe ndereraa jepe ꞌrã,

haꞌe sete-a py voi mbaꞌemo vai nanderupityi ꞌrã.

 5.13 1 Coríntios 3.19
c
 875 Jó 5​, ​6

20 Karuai py teĩ ndereraa jepe ꞌrã remano aguã gui,

joe opuꞌãa py guive ndereraa jepe ꞌrã kyxe poꞌakaa gui.
21 Nderepy ꞌrã ayvu vai gui,

haꞌe ramo mbaꞌemo mbovaipaarã ovaẽ rã rexa teĩ nderekyjei ꞌrã.

22 Mbaꞌemo mbovaipaa haꞌe karuai oiko rã repuka ꞌrã,

vixo kaꞌaguy regua gui guive nderekyjei ꞌrã.

23 Mbaꞌeta yvy rupi ita ikuai vaꞌe reve voi rejapo ꞌrã peteĩ rami ikuai

porã aguã,
mymba yvy regua voi ndereve ikuai ꞌrã peteĩ rami.
24 Reikuaa ꞌrã ndero py mbyꞌa porã oĩa,

haꞌe mbaꞌemo rereko vaꞌe ikuaia rupi reikuaa pota reovy rã

ndoatai ꞌrã mbaꞌeve.
25 Reikuaa avi ꞌrã neramymino kuery heta ꞌrãa,

ndeguigua kuery yvy re jai rogue ikuai vaꞌe rami ꞌrã heta.
26 Ndetujaꞌi jave teĩ nembaraete reve ꞌrã reo yvyra rupa py,

trigo ojokua pyre hiꞌára py porã omonoꞌõa rami.

27 — Maꞌẽ, haꞌe nunga re roikuaa pota rã haꞌe rami ae.

Ejapyxaka ndee voi, haꞌe nunga re eikuaa pota avi reiko porã aguã
— heꞌi.

Jó onhemboeko porãa rupi ijayvuague

6   Haꞌe ramo Jó ombovai:

1

2 — Ai! Xeayvua re anhetẽ oikuaa potaa vaꞌe rire,

haꞌe mbaꞌemo opejaa py xeporiaua opejaa vaꞌe rire
3 haꞌe vaꞌe ma anhetẽ ita kuꞌi yeꞌẽ rembe rupi ikuai vaꞌe gui ipoyive

ꞌrãgue.
Haꞌe nunga rupi ae xevai reve xeayvu vaꞌekue.
4 Mbaꞌeta Ipoꞌakapave vaꞌe ma guembiporu huꞌy py xenhyvõmba,

haꞌe ramo xenheꞌẽ py aendu veneno ramigua.

Xerovai meme Nhanderuete ombou xemongyjearã.
5 Mburikaꞌi yvyꞌãa rupigua ndaꞌu nhuũ re okaru reve onheꞌẽ ꞌrã teve?

Vaka kuery ndaꞌu onheꞌẽ ꞌrã okaru porãa py?

6 Juky eꞌỹ re teve jaꞌu ꞌrã heꞌẽ eꞌỹ vaꞌe?

Tyrã uru rupiꞌa xiĩa re oĩ ꞌrã teve heea?

7 Xenheꞌẽ py ndaꞌuxei vaꞌekue

aỹ ajeguaru reve teĩ haꞌu. d

8 — Nhanderuete ajerurea ojapo vaꞌe rire,

aipota vaꞌe haꞌe omoingo vaꞌe rire!

9 Nhanderuete pe haꞌeve vaꞌe rire xemokanhy voi aguã,

opo oupi vy xejuka ete aguã!

 6.6‑7 Apy tembiꞌu hee eꞌỹ vaꞌe re Jó ombojoja, ojexavaia re ijayvu vy.
d
Jó 6 876

10 Haꞌe nunga oiko ma vaꞌe rire xepyꞌa guaxu ꞌrãgue,

haxy aendu temaa py teĩ apo-apo ꞌrãgue avy.
Mbaꞌeta xee ma Ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe ayvu rovai xeayvu vaꞌeꞌỹ.
11 — Mbaꞌe tu arõve ta, xembaraete vy eꞌỹ?

Mbaꞌerã tu aikove riae ta, amano aguã rami tema aiko vy?
12 Xembaraetea ndaꞌu ita rami hatã vaꞌe?

Xeroꞌo ndaꞌu overa vaꞌe guigua rami hatã vaꞌe?

13 Any! Naendui ae xepytyvõarã.

Xegui oipeꞌapaa ma xembaraeterã vaꞌekue.

14 — Ojexavai vaꞌe pe irũ kuery omboaxyaꞌi oexa uka vaꞌe rire,

Nhanderuete renonde ojererokyjea gui ojepeꞌa eꞌỹ rã.

15 Haꞌe rã xeryvy kuery ma anhetẽ rupi eꞌỹ xerereko.

Haꞌe kuery ikuai peteĩ yakã oxyry atã vy hembe rupi oĩa rami
16 yroꞌy ogueroxyry reve,

yroꞌy apĩ hyku ovy jave,

17 haꞌe rami teĩ haku jave oxyry atã vaꞌekue typa rive vaꞌe rami,

ndaevovovei haꞌe oxyryague rupi ndoxyryvei vaꞌe rami.

18 Haꞌe ramo oguata vaꞌe kuery yy rekaa rupi ojepekuavo ꞌrã jogueravy

tape oo aguã vaꞌekue gui,

haꞌe vy tekoa eꞌỹa katy ojeꞌoi vy omanomba ꞌrã haꞌe py.
19 Temá yvy gui oguata vaꞌe kuery oeka teĩ yy oxyry atã vaꞌe,

Sabá gui oguata vaꞌe kuery voi iporiaupa ꞌrã yy re.

20 Yy oĩ aguã re ojerovia vaꞌekue oxĩmba ꞌrã okuapy.
Oxyryague py ovaẽ vy ndoikuaavei rei ꞌrã okuapy.
21 Haꞌe rami ae peẽ kuery voi xevy pe mbaꞌeverã ovare eꞌỹ vaꞌe

pendekuai.
Mbaꞌeta ajexavai rã pexa vy penhemondyipa rive.
22 Xee ndaꞌu aipoaꞌe: “Pemeꞌẽ ke mbaꞌemo xevy”, haꞌe teve?

Tyrã pa “Pemeꞌẽ mbaꞌemo pereko vaꞌe xepytyvõ aguã”, haꞌe teve?

23 “Xereraa jepe ke xemoingo axya poꞌakaa gui”,

eꞌỹ vy “Xerepy ke porayvu eꞌỹ vaꞌe kuery po gui”, haꞌe teve pẽvy?
24 — Xerekomboꞌe na, haꞌe rã xee akyrirĩ ꞌrã.

Pemombeꞌu porãve na mbaꞌe nunga py pa ajejavyague.

25 Anhetẽ ayvu haꞌevea ramigua ma oenduxe vai pyrã meme!

Haꞌe rã peẽ kuery ma mbaꞌerã tu pendeayvu ete xevy?

26 Peẽ kuery xemongetaxe ri tyꞌy xeayvua re,

peteĩ ndaekorãvei vaꞌe yvytu pe rive ijayvu vaꞌe rami xeayvu rire?
27 Tyreꞌỹ kuery re teve pexa ꞌrã xortea,

haꞌe pejogueroayvu ꞌrã teve peneirũ repyrã re? e

28 Haꞌe gui aỹ peẽ kuery xemboaxyꞌi ri vy pemaꞌẽ porã xere,

 6.27 Apy Jó ijayvu oirũ kuery nomboaxyia re.

e
 877 Jó 6​, ​7

haꞌe pexa penerenonde ndaxeapuia.

29 Peikuaa
pota ju ke, ajerure pẽvy, haꞌeveꞌỹa rami xekuaa eꞌỹ aguã.
Peikuaa pota ju, haꞌe vy peikuaa ꞌrã haꞌevea rami aikoa.
30 Xeayvua py teve haꞌeveꞌỹa ramigua pendu?
Xejuru py haꞌeveꞌỹ vaꞌe re xeayvu vaꞌe rire ndaꞌu xee voi
ndaikuaai ꞌrãgue teve?

Nhanderuete pe Jó ijayvuague

7   — Yvy re avakue ojexavai aguã rami eꞌỹ teve ikuai?

1

Oikovea ára ombaꞌeapo vaꞌe rami eꞌỹ teve ojexavai?

2 Escravo kuarayꞌã oeka teĩ vaꞌe rami,

haꞌe ombaꞌeapo vaꞌe opagaa aguã oarõ vaꞌe rami,

3 xevy pe haꞌe rami ae avi omeꞌẽa mbaꞌerã eꞌỹ aiko aguã jaxy nhavõ

re,
haꞌe pytũ aiko axy aguã omeꞌẽa avi.
4 Anheno vy aipoaꞌe: “Mbovy hora ndaꞌu haꞌeve ꞌrã avy ju aguã?”

Haꞌe rami teĩ pytũ ipuku ramo

xerupa rupi ajere-jere tema ajupy koꞌẽ peve.
5 Xeroꞌo re oĩ taxo haꞌe pekue vaikue.

Xepire re ipekue oĩ vaꞌe gui ipeu jepi.

6 Xeꞌára ma mbaꞌemo mbovyvya gui ipojavave,

haꞌe vy opa ꞌrã arõ eꞌỹkue re.

7 Nemaꞌenduꞌa ke xerekovea yvytu rami rive oaxapa vyvoia re.

Xerexa ndoexavei ma ꞌrã iporã vaꞌe.

8 Aỹ xerexa okuapy vaꞌe ma ndaxerexavei ma ꞌrã.

Haꞌe kuery rexa oxareko rei teĩ xee ndajekuaavei ma ꞌrã.

9 Arai ivaipa reve oaxa vaꞌe rami avi

onhono porã mbyre noẽvei ꞌrã.

10 Haꞌe kuery ndojevyvei ꞌrã ngoo katy,

ikuaiague py ae teĩ haꞌe kuery re naꞌimaꞌenduꞌaavei ma ꞌrã.

11 — Haꞌe nunga rupi ae xee ndajokoi xejuru.

Haꞌe rami vy xeayvu ꞌrã xenheꞌẽ py ajexavaia aendu vaꞌe re,

anhemombeꞌu ꞌrã xerekove re ajexavaia rupi.
12 Xee ndaꞌu yeꞌẽ, eꞌỹ vy vixo yeꞌẽ rupigua teve,
ndee xerarõ uka aguã?
13 Xee aipoaꞌe: “Xerupa py aĩa py avyꞌa ꞌrã,

xerupa py apytuꞌu ꞌrã ajexavaia re xeayvua gui”, haꞌe.

14 Haꞌe rami teĩ ndee xemondyi ꞌrã mbaꞌemo aexa raꞌu vaꞌe gui,

xemongyje aexa merami vaꞌe gui.

15 Haꞌe nunga rupi xenheꞌẽ pe haꞌeveve ꞌrãgue xejyryvipya vaꞌe rire.

Aiko axy ꞌrãgue py haꞌeveve amano aguã.

16 Xevy pe haꞌeve ma aikovea.
Jó 7​, ​8 878

Rakaꞌe rã peve xee ndaikovexei.

Xereja haꞌvy, mbaꞌeta xeꞌára ma yvytu rami rive oaxapa vyvoi.
17 Mbaꞌe nunga tu avakue ikuai rejou porã aguã,

haꞌe kuery re repena aguã?

18 Mbaꞌeta ára nhavõ reju reikuaa pota aguã,

haꞌe hora nhavõ ꞌrã rexa pota.

19 Rakaꞌe peve tu ndereipeꞌai ꞌrã nderexa xegui?

Rakaꞌe peve ꞌrã ndaꞌevei xerendyry amokõ aguã?

20 Xapyꞌa rei ajejavy vy mbaꞌe nunga haꞌeveꞌỹ vaꞌe tu ajapo ndevy,

ndee avakue re reikuaa pota vaꞌe?

Mbaꞌe re tu xeapo huꞌy reaꞌanga aguã,
xejeupe ae ipoyi vaꞌe apyta aguã rami?
21 Mbaꞌe re tu neremboguei xereko vaia,

haꞌe ndereipeꞌai ajejavyague?

Mbaꞌeta aỹ haꞌa ta ma yvy rupi.
Haꞌe vaꞌe rire ndee xereka vy ndaxejouvei ma ꞌrã — heꞌi.

Nhanderuete reko porãa re Bildade ijayvuague

8   Haꞌe ramo Sua pygua Bildade ombovai:

1

2 — Rakaꞌe peve ꞌrã tu povaꞌe nunga re ndeayvu?

Rakaꞌe peve ꞌrã tu ndejuru gui ndeayvuẽ yvytu atã vaꞌe rami rive?
3 Nhanderuete ndaꞌu haꞌeveꞌỹa rami ꞌrã oikuaa pota?

Ipoꞌakapa vaꞌe ndaꞌu gueko porãa rupi eꞌỹ ꞌrã nhanderereko?

4 Hovai nderaꞌy kuery ojejavy rire

omombo ma ojejavyague re opaga aguã py.

5 Haꞌe rami avi xapyꞌa rei ndee Nhanderuete reka rã,

haꞌe Ipoꞌakapa vaꞌe pe nemboaxy aguã re rejerure rã,

6 xapyꞌa rei nandekyꞌaia haꞌe ndereko porãa rupi ri reiko ramo,

areꞌỹ re haꞌe onhemoĩ ꞌrã nepytyvõ aguã,

haꞌe vy nemoĩ ju ꞌrã ndereko porãa ojekuaa porã aguã py.
7 Jypy reikoague py ma anhetẽ neꞌyvyĩꞌi vaꞌekue,

haꞌe rã opaa py ma ndeyvate ete ꞌrã.

8 — Haꞌe gui aỹ ma xee ajerure ndevy, eporandu na ymagua kuery

rekokue re,
eikuaa pota neramoĩ kuery ikuaiague re.
9 Mbaꞌeta nhande ma kueꞌive guare jaiko vy mbaꞌeve ndajaikuaai.

Haꞌe nhandeꞌára yvy re jaikoa ma kuarayꞌã rami oaxa ovy vaꞌe.

10 Neramoĩ kuery nanemboꞌei ri tyꞌy,

haꞌe kuery nanemongetai ri tyꞌy?

Haꞌe vy haꞌe kuery ae oꞌarandua rupi nomombeꞌui ri tyꞌy po rami?
11 Mbaꞌeta papiro renhoĩ ma yapo py anho ꞌrã yvate,

junco renhoĩ guive yy py anho ꞌrã oiko porã.

 879 Jó 8​, ​9

12 Haꞌe vaꞌe nunga ipyau teri reve ojayaa eꞌỹ re teĩ

amboae jai rogue gui ipiru voive ꞌrã.
13 Haꞌe rami ae avi ikuai Nhanderuete gui hexarai vaꞌe kuery haꞌe javi.

Mbaꞌeta heko vai vaꞌe kuery mbaꞌemo oarõ okuapy vaꞌe opa rive
ꞌrã.
14 Haꞌe kuery oĩ atã merami teĩ opa xapyꞌa ꞌrã,

haꞌe kuery ojeroviaa ma nhandu kya rami rive ꞌrã ivaipa.

15 Ikya re amongue ojeko rã oxopa ꞌrã.

Haꞌe vaꞌe re amongue ojopy rã ivaipa rive ꞌrã.

16 Haꞌe kuery ma ikuai kuaray py mbaꞌemo rogue oiko porã vy

yvotyty haꞌe javi rupi hoky pojava vaꞌe rami.

17 Hapo ma onhemamamba ꞌrã ovy ita ijaty oupy vaꞌe áry rupi,

henhoĩ vy oike ꞌrã kora hiꞌaĩ vaꞌe re voi.

18 Haꞌe rami teĩ xapyꞌa rei oĩague gui Nhanderuete omondoro ramo

oĩague py ae teĩ hexe naꞌimaꞌenduꞌaavei ma ꞌrã.

19 Haꞌe rami rire hekove mbaꞌeverã ndovarei!

Haꞌe gui yvy kuꞌi py henhoĩague gui amboae ju ꞌrã henhoĩ.

20 — Haꞌe rã anhetẽ rupi ipyꞌa vaꞌe kuery ma Nhanderuete ndoejai ꞌrã,

nomboaxai ꞌrã guive heko vai vaꞌe kuery po py.

21 Haꞌe ma ndejuru py omoĩ ꞌrã nderory nho aguã,

nerembe re omoĩ ꞌrã revyꞌa aguã.

22 Haꞌe rã ndejojai reiare kuery ma ojee ae omoĩ ꞌrã oxĩmba reia.

Heko vai vaꞌe kuery ro okanhymba ꞌrã — heꞌi.

Nhanderuete pe Jó nombovai kuaaia rami ijayvuague

9   Haꞌeramo Jó ombovai vy aipoeꞌi:

1

2 — Anhetẽ, xee voi aikuaa rã haꞌe rami ae.

Haꞌe rami teĩ marã rami vy ꞌrã tu avakue onhemboeko porã
Nhanderuete renonde?
3 Mbaꞌeta xapyꞌa rei hexeve avakue nhombojovake ramo

mil-kue oporandua regua neĩ peteĩve ma nombovai kuaai ꞌrã.

4 Haꞌe ma opyꞌa py oikuaapa haꞌe ipoꞌakapave vaꞌe.

Mavaꞌe tu hexe opuꞌã reiague gui oo porã ju ꞌrã?

5 Haꞌe ma oipeꞌa ꞌrã yvyty ikuai vaꞌe oikuaa okuapy eꞌỹ re.
Opoxya py ombovaipa ꞌrã.
6 Haꞌe ma yvy omomyĩ vy oguerova ꞌrã oĩa gui,

haꞌe ramo ijyta oĩ vaꞌe oryryipa ꞌrã.

7 Kuaray pe haꞌe ijayvu rã ndojopevei ꞌrã.

Omoꞌã ꞌrã guive jaxy-tata ikuai vaꞌe.

8 Haꞌe aeꞌi oipyo vaꞌekue yva,

haꞌe yeꞌẽ áry rupi oguata ꞌrã oikovy.

9 Haꞌe ma jaxy-tata apoare: Ursa, Hendy guaxu vaꞌe,
Jó 9 880

Eixu, jaxy-tata kuaray ijapuꞌaꞌia katy ikuai vaꞌe guive.

10 Haꞌe ma mbaꞌemo tuvixa vaꞌe oikuaapy eꞌỹ apoa,
mbaꞌemo porã omombeꞌu kuaapy eꞌỹ guive.
11 Maꞌẽ, xapyꞌa rei xeyvyꞌiry rupi haꞌe oaxa rã xee ndaexai ꞌrã.

Xerenonde rupi ete oiko teĩ xee ndaikuaai ꞌrã.

12 Mbaꞌemo haꞌe oipeꞌa ta ramo mavaꞌe tu ojoko ꞌrã?

Mavaꞌe tu aipoeꞌi ꞌrã ixupe: “Mbaꞌe tu rejapo?”

13 — Nhanderuete ma nomboaxa rivei ꞌrã opoxya.

Haꞌe ramo henonde rupi ojeroꞌa ꞌrã okuapy Egito pygua pytyvõa
kuery.
14 Haꞌe ramo mbaꞌexa tu xee ambovai ta?

Mbaꞌexa tu aikuaa ꞌrã xeayvurã, hexeve ajogueroayvu aguã?

15 Xee xereko porã vaꞌe rire teĩ ixupe ma ndaxeayvu kuaai ꞌrãgue.

Haꞌe rami ꞌrãgue py xemboayvuarã pe ajerure ꞌrãgue xemboaxy

aguã re.
16 Hery rupi ajapukai rã ombovai teĩ

xee aikuaa rã noendui ꞌrã ajerurea.

17 Mbaꞌeta xemouꞌũ yvytu atã vaꞌe py,

haꞌe mbaꞌe reꞌỹ xemoingo axyve tema.

18 Haꞌe ndoejai xepytuẽ aguã rive.

Haꞌe rami ꞌrãgue py xere ombou xereko axyarã.

19 Xapyꞌa rei ipoꞌakaa re aikuaa potaxe ramo ma haꞌe aipoeꞌi ꞌrã: “Apy

ma aĩ.”
Haꞌe gui anhemboeko porãxe ri ramo “Mavaꞌe tu xerenoĩ?” heꞌi
ꞌrã.
20 Xee ma heko porã vaꞌe aiko vaꞌe rire teĩ xeayvu py ae rive ꞌrãgue

aexa uka xereko vaia.

Anhetẽ rupi xepyꞌa teĩ ae ma haꞌe xekuaa ꞌrã otekoavy vaꞌe rami.
21 — Haꞌe rami avi xee ma anhetẽ rupi xepyꞌa vaꞌe, xenheꞌẽ py

ndajeayvuveikue py aiko,
neĩ xerekove re ae ma voi napenai.
22 Xevy pe ma opa mbaꞌe peteĩꞌi rami meme merami.

Haꞌe rami vy aipoaꞌe: “Haꞌe ma joo rami ꞌrã omomba anhetẽ rupi
ipyꞌa vaꞌe haꞌe heko vai vaꞌe”, haꞌe.
23 Mbaꞌemo vai jojuka xapyꞌa ramo

haꞌe ojojai ꞌrã ojejavy eꞌỹ vaꞌe ojexavai rã.

24 Heko vai vaꞌe kuery po py omboaxaa ma yvy

teĩ Nhanderuete omoꞌã joguerekoa kuery rova.

Haꞌeꞌỹ ri haꞌe nunga moingoa oiko ramo mavaꞌe tu omoingo?
25 — Xeꞌára aikoa ma onha vaꞌe gui oaxa pojavave.

Oaxa vyvoi, haꞌe rã ndaexai xembovyꞌaarã vaꞌekue.

26 Oaxa pojava ovy kanoã jai rogue gui ojapo pyre rami,
 881 Jó 9​, ​10

haꞌe taguato vixoꞌi re oguejy xapyꞌa vaꞌe rami.

27 Xapyꞌa rei xee aipoaꞌe ꞌrã: “Xee xerexarai ꞌrã ajexavaia re,
ajepeꞌa ꞌrã xeporiaua gui, haꞌe vy avyꞌa ꞌrã”, haꞌe.
28 Haꞌe rami vaꞌe rire teĩ haxy aendu vaꞌe xemongyje teri ꞌrãgue,

mbaꞌeta aikuaa porã ndee xekuaa ꞌrã heko porã vaꞌe rami eꞌỹ.
29 Haꞌe rami vy xembopaga ꞌrãe.

Haꞌe ramo mbaꞌerã tu anheaꞌãve ta?

30 Xapyꞌa rei yroꞌy rykukue py ajau,

haꞌe kavõ py xepo aikyꞌaꞌo

31 teĩ ndee yapo py ju ꞌrã xemombo.

Haꞌe ramo xeao ae voi ojapo ꞌrã xegui ojeguarua aguã rami.
32 Mbaꞌeta Nhanderuete ma xee ramigua ava eꞌỹ oiko.

Haꞌe rami eꞌỹ vaꞌe rire xee ambovai ꞌrãgue oremboayvu aguã katy
rojoguerua rupi ma voi.
33 Ndoikoi orembyte

ore mokoĩve re opo omoĩ vaꞌerã.

34 Xeꞌáry rupi gui yvyra poꞌiꞌi haꞌe oipeꞌa,

haꞌe naxemongyjevei ma vaꞌe rire

35 haꞌeve ꞌrãgue akyje eꞌỹ re xeayvu aguã.

Haꞌe rami eꞌỹ rã ndaꞌevei xevy.

Nhanderuete rovai Jó ijayvuague

10   — Xenheꞌẽ py ndarovyꞌavei ma xerekove.

1

Xeayvu ꞌrã ndavyꞌaia haꞌe javi re,

xenheꞌẽ py ajexavaia aendu reve ꞌrã xeayvu.
2 Aipoaꞌe ꞌrã Nhanderuete pe: “Xembopagave eme.

Eikuaa uka porã ke mbaꞌemo vai xere rejou vaꞌe.

3 Ndee ndaꞌu xembojexavaixe vai ri?

Mbaꞌeta reja merami neremimoingo ndepo py ae rejapo vaꞌekue.

Tyrã pa heko vai vaꞌe kuery onhembopyꞌaa rive rejou porãve?
4 Ndee voi teve toꞌo guigua nderexa vaꞌe?

Avakue oexaa rami ae avi teve ndee voi rejoexa?

5 Imarã vaꞌe kuery oikoa ára rami teve ndeꞌára voi oĩ?

Haꞌe ndee reikoa maꞌetỹ teve avakue oikoa maꞌetỹ rami,

6 xereko vaia re reikuaa pota aguã,

haꞌe ajejavya re rexa pota aguã?

7 Ndee ma reikuaa porã ojejavy vaꞌety eꞌỹ aikoa.

Haꞌe rami teĩ ndoikoi ndepo gui xereraa jepearã.

8 Ndepo py ae xemboypy haꞌe xeapopa vaꞌekue.

Aỹ ma xemombaxe ju.
9 Nemaꞌenduꞌa ke yapo gui rive xeapoague re.

Haꞌe rã aỹ taꞌvy yvy kuꞌi ju xemoingoxe?

Jó 10​, ​11 882

10 Kamby rami eꞌỹ teve renhoẽ xerekove,

haꞌe kamby kekue rami rive teve xeapo?
11 Xepire haꞌe xeroꞌorã py xemonhemonde,

haꞌe gui xekãgue haꞌe xerajyrã reipopẽ vaꞌekue.

12 Xerekoverã remeꞌẽ vaꞌekue ndeporayvua rupi,

haꞌe xere repenaa rupi xerarõ vaꞌekue.

13 Haꞌe nunga renhomi nekuraxõ py.

Vaꞌeri aikuaa porã po rami renhembopyꞌaa.

14 Xapyꞌa rei ajejavy ramo ndee reikuaa pota ꞌrã.

Haꞌe rami vy neremboguei ꞌrã xereko vaiague.

15 Xapyꞌa rei xereko vai ramo ndaꞌevei ete ꞌrã xevy!

Haꞌe rami avi xereko porã vy ma ndaꞌevei avi xeakã amopuꞌã

aguã,
mbaꞌeta axĩmba reve anho aexa xeporiaukuea.
16 Mbaꞌeta xeakã amopuꞌã ramo ndee xemboꞌa ꞌrã guary inharõ vaꞌe

rami.
Haꞌe vy xerovai rexa uka ju ꞌrã ndepoꞌakapaa.
17 Rembou ju ꞌrã xerovai ijayvu vaꞌerã,

haꞌe remboeta ꞌrã xerovai ndevaia.

Mbaꞌemo vai anho rembou ꞌrã xere opuꞌã vaꞌerã.
18 Mbaꞌerã tu haꞌvy xerenoẽ rakaꞌe haꞌi rye gui?

Ai! Avave xerexa eꞌỹ re amano ma voi vaꞌe rire

19 xee ndaikoi ma voiague rami ꞌrãgue aĩ,
haꞌe xeryruꞌi py aĩa guive xereraa ꞌrãgue xenhono porãa aguã
katy.
20 Mbovyꞌi eꞌỹ teve oĩ xeꞌára?

Epytuꞌu ke haꞌvy, xereja,

xapyꞌaꞌi ri jepe xekaneꞌõgua aguã,
21 haꞌe xee aa eꞌỹ mbove peteĩ henda haꞌe gui ajevy ju eꞌỹa katy,

yvy pytũa haꞌe manoaꞌã oĩa py,

22 yvy huũ reia, pytũ etea,

yvy manoaꞌã haꞌeveꞌỹa ramigua anho oĩa,

hendy vaꞌe eteve voi pytũa py”, heꞌi.

Jó ojejavya rami Zofar ijayvuague

11   Haꞌeramo Naamá pygua Zofar ju ombovai:

1

2 — Nanembovaiai ꞌrã ri tyꞌy po rami ndeayvu reta rei rã?

Haꞌevea rami teve reiko ndeayvu kuaa etea py?
3 Ndeayvu reta rivea gui teve avakue okyrirĩ ꞌrã?

Haꞌe rã ndee rejojai ꞌrã teve avave rei nemoxĩmbaa ju eꞌỹ re?
4 Mbaꞌeta aipoꞌre: “Xee ma anhetẽgua meme aikuaa vaꞌe,

haꞌe nerenonde ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe aiko”, ꞌre vaꞌekue.

 883 Jó 11

5 Ai! Nhanderuete ijayvu ma vaꞌe rire,

nderovai ojuru oipeꞌa vaꞌe rire,
6 omombeꞌu porãve ꞌrãgue ꞌarandua ndoikuaa ukai teri vaꞌe,

mbaꞌeta hiꞌarandua ma anhetẽ vaꞌe meme, joo rami eꞌỹ-eꞌỹ oikuaa

uka teĩ.
Haꞌe rami teĩ reikuaa pota povaꞌe re:
Amongue henda py Nhanderuete neĩ ndoikuaa potai rejejavya
haꞌe javi re.
7 — Ndee teve reikuaa ꞌrã Nhanderuete mbaꞌemo oikuaa uka eꞌỹ vaꞌe?

Reikuaa pota ta teve Ipoꞌakapa vaꞌe re oĩ vaꞌe haꞌe javi re?

8 Mbaꞌeta hiꞌarandua ma yvatea rupi peve oo.

Mbaꞌe tu ndee rejapo kuaa ta?

Hiꞌarandua ma yvykua vaikue gui ipy pukuve vaꞌe.
Mbaꞌe tu ndee reikuaa ta?
9 Ko yvy gui eteve voi ipukuve vaꞌe,

haꞌe yeꞌẽ gui ipyve vaꞌe.

10 Xapyꞌa rei haꞌe oaxaa rupi amongue omboꞌa vy

omboayvu aguã katy ogueraa ta ramo mavaꞌe ꞌrã tu ojoko?

11 Mbaꞌeta haꞌe ma oikuaa avakue ovare eꞌỹ vaꞌe haꞌe javi,

oexa pota eꞌỹ re oexa ma voi ꞌrã heko vaia.

12 Haꞌe gui ava hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe onhemoingo kuaa ꞌrã teve hiꞌarandu

vaꞌe?
Mburikaꞌi yvyꞌã rupigua raꞌy ava ojeapo kuaa ramo mae haꞌe
nunga haꞌeve.
13 — Xapyꞌa rei nekuraxõ rerova vy

Nhanderuete pe ndepo reupi,

14 xapyꞌa rei ndepo py rejapo vaiague mombyry remombo,

haꞌe ndero gui haꞌeveꞌỹa ramigua reipeꞌa vy,

15 haꞌe rami vy mae nderova reupi ꞌrã ndekyꞌa eꞌỹ reve,

haꞌe reĩ atã ꞌrã mbaꞌeve nemongyjeve eꞌỹ re.

16 Haꞌe rami vy nderexarai ꞌrã rejexavaiague re,

haꞌe nungakue re nemaꞌenduꞌa teĩ yy oxyry ovy vaꞌekue re rami rive.

17 Reikoa ma kuaray mbyte jave hexakãa gui hexakãve ꞌrã.

Pytũ oĩa py teĩ koꞌẽa rami ꞌrã ndevy.

18 Renhenhandu porã ꞌrã, mbaꞌeta oĩ ju ꞌrã rearõ reikovy aguã.

Ndeyvýry rupi remaꞌẽ ma vy reke porã ꞌrã.

19 Renheno rejupy ramo avave rei nanemondyi ꞌrã.

Heta ꞌrã ou ndevy onhepytyvõ uka vy.

20 Haꞌe rã heko vai vaꞌe ma ndaexa pyxovei ꞌrã,

haꞌe kuery onhemi aguã vaꞌekue ivaipa ꞌrã.

Haꞌe kuery oarõ okuapya ma ojeapo ꞌrã inheꞌẽ okanhy aguã rami
rive — heꞌi.
Jó 12 884

Oirũ kuery ijayvuague Jó ombovaiague

12   Haꞌe ramo Jó ombovai:

1

2 — Peẽ kuery anho ma nhiꞌã avakue peiko,

haꞌe pemano ramo ndoikovei ꞌrã hiꞌarandu vaꞌe.
3 Haꞌe rami avi xee voi peẽ rami xeꞌarandu vaꞌe.

Xee ma pendegui xeꞌyvyĩve vaꞌeꞌỹ.

Mavaꞌe tu ndoikuaai ꞌrã haꞌe ramigua?
4 Haꞌe gui xee ma xeirũ kuery xejojai rei vaꞌe aiko,

Nhanderuete pe ajapukai rã xembovai teĩ.

Mbaꞌeta heko porã haꞌe haꞌevea rami ikuai vaꞌe ma ojojai rei pyrã
meme ae ikuai.
5 Iporiau eꞌỹ vaꞌe kuery oikuaa rã iporiaukueꞌi ojou vaipy ikuai.

Haꞌe rami vy haꞌe kuery omoanha-anha ꞌrã hoꞌa raiꞌi vaꞌe oityxe
vy.
6 Porayvu eꞌỹ vaꞌe kuery ikuaia py ovyꞌapa rei ꞌrã,

Nhanderuete re ijayvu rei vaꞌe kuery ma iporiau eꞌỹ vaꞌe meme

merami.
Haꞌe kuery nguueterã rami oguereko opo mbaraetea rive.
7 — Haꞌe rami teĩ eporandu na aỹ mymba ikuai vaꞌe pe.

Haꞌe rã haꞌe kuery nemboꞌe ꞌrã haꞌe nunga re.

Guyra oveve vaꞌe pe reporandu rã haꞌe kuery oikuaa uka ꞌrã
ndevy.
8 Haꞌe rami eꞌỹ vy eporandu na yvy pe,

haꞌe ramo nemboꞌe ꞌrã.

Pira yeꞌẽ rupigua voi omombeꞌu porã ꞌrã ndevy.
9 Mavaꞌe ndaꞌu haꞌe vaꞌe kuery regua ndoikuaai ꞌrã

Senhor opo py haꞌe nunga ojapopaague?

10 Mbaꞌeta opo py oguereko guemimoingo kuery haꞌe javi,

avakue haꞌe javive nheꞌẽ guive.

11 Xeapyxa py ndaꞌu naendu kuaa potai ꞌrã ayvu aendu vaꞌe,

xejuru py tembiꞌu heea aendua rami avi?

12 Tyrã pa tujakueꞌi re anho teve oĩ ꞌarandua?

Oikove puku vaꞌekue re anho teve oĩ mbaꞌemo oikuaa aguã?

13 — Any! Nhanderuete re ae oĩ ꞌarandua haꞌe mbaraetea.

Hexe ma oĩ nhomongeta haꞌe mbaꞌemo oikuaapa aguã.

14 Mbaꞌemo haꞌe oity vaꞌekue ma nomopuꞌãavei ꞌrã.

Nhuã py haꞌe omboꞌa vaꞌekue avave rei ndoipeꞌa kuaai ꞌrã.

15 Yy haꞌe ojoko ramo opa mbaꞌe ipirupa ꞌrã.

Haꞌe rã yy haꞌe ombou ramo ombovaipa ꞌrã yvy.

16 Hexe anho oĩ mbaraetea haꞌe ꞌarandua.

Ombotavy pyre haꞌe imbotavya ma haꞌe oguereko vaꞌe meme.

 885 Jó 12​, ​13

17 Oipeꞌa ꞌrã nhomongeta vaꞌety kuery nhomongetaague gui,

nhomboayvua kuery voi ojapo ꞌrã naꞌinhakã porãvei aguã rami.
18 Ombovaipa ꞌrã huvixave kuery poꞌakaa,

haꞌe omoxã uka ꞌrã heravy ikuꞌa rupi.

19 Sacerdote kuery ma haꞌe oipeꞌa ꞌrã sacerdote ikuaiague gui,

haꞌe iporiau eꞌỹ vaꞌekue ma oitypa vyvoi ꞌrã.

20 Ijayvu kuaa vaꞌe kuery gui haꞌe oipeꞌa ꞌrã ayvu,

haꞌe tujakueve gui ma oipeꞌa ꞌrã hiꞌarandua.

21 Yvatekueve re omoĩ ꞌrã nomboeteavei aguã,

haꞌe ojora ꞌrã imbaraete vaꞌe kuery kuꞌakuaa.

22 Pytũ reia gui oexa uka ꞌrã mbaꞌemo ndoikuaai pyre,

pytũ ana eteve voi ogueru ꞌrã omoexakã aguã katy.

23 Yvy regua kuery haꞌe omboetave ꞌrã, haꞌe gui omokanhymba ju ꞌrã.

Omoaĩmba ꞌrã, haꞌe gui omboatypa ju ꞌrã.

24 Yvy regua yvatekueve gui oipeꞌa ꞌrã ꞌarandua,

ojapo ꞌrã tekoa eꞌỹ rupi oguata rei aguã rami, tape rupi eꞌỹ.
25 Haꞌe ramo pytũ reia rupi haꞌe kuery opovyvy ꞌrã ojeꞌoivy hendy vaꞌe

ndoguerekoi vy,
ojapo ꞌrã okaꞌu vaꞌe rami hoꞌa-oꞌa ojeꞌoivy aguã rami.

Jó anhetẽ vaꞌe rupi oikoa re ijayvuague

13   — Maꞌẽ, haꞌe nunga haꞌe javi xerexa oexa ma,

1

xeapyxa voi oendu ramo xee aikuaa ae ma.

2 Peẽ kuery peikuaa rami ae avi xee voi aikuaa.

Xee ma pendegui xeꞌyvyĩve vaꞌeꞌỹ.

3 Haꞌe rami avi Ipoꞌakapa vaꞌe pe anho ꞌrã anhemombeꞌu,

Nhanderuete renonde ae anhemboeko porã ukaxe.

4 Mbaꞌeta peẽ ma anhetẽgua ꞌrãgue py apu rive pemoĩ.

Peẽ kuery haꞌe javi ma poropoanoa mbaꞌeverã ovare eꞌỹ vaꞌe rami
peiko.
5 Peẽ pekyrirĩmba vyvoi vaꞌe rire!

Haꞌe rami vy ꞌrãe pexa uka peneꞌarandua!

6 Aỹ ma pejapyxaka xereko amombeꞌu rã,

pendu pota xejuru py mbaꞌemo re xeayvua re.

7 Penhombotavya rupi ndaꞌu pendeayvu ta Nhanderuete pemboete

ukaxe vy?
Pemboete ukaxe vy ri ndaꞌu pendeayvu ta apu rupi?
8 Ixupe vy ae ndaꞌu peikuaa potaa py peteĩ peayvuve ta joegui?

Haꞌe rami ri tyꞌy peipytyvõ ta Nhanderuete?

9 Peẽ kuery re haꞌe oikuaa pota vaꞌe rire ndaꞌu peo jepe ꞌrãgue?

Haꞌe rami eꞌỹ vy pembotavy kuaa ꞌrã teve, amongue vaꞌe rei
pembotavya rami?
Jó 13 886

10 Joegui peteĩ peayvuve nhemi ramo

pendevy pe ijayvu atã ꞌrã.
11 Napenemongyjei ꞌrã teve guexakãmbaa py?

Pendeꞌáry nomboui ꞌrã teve penemongyjearã?

12 Pendeayvu jepiaty ma ayvu tanhimbu ramigua rive,

penhemboytaa ma yapo guigua rive.

13 — Pekyrirĩ ranhe ke xerenonde, xee ju xeayvu aguã.

Haꞌe vaꞌe rire xere toiko oiko vaꞌe rei.

14 Xeayvu ta xeraĩ py xeroꞌo areko reve,

haꞌe xerekove xepo py ajopy reve. f

15 Mbaꞌeta anhetẽ ri haꞌe ma xejuka ta ramo ndarekovei arõ aguã.

Haꞌe rami teĩ ae ma xeayvu ꞌrã xereko re.

16 Haꞌe rami aiko vy aikuaa aa jepe aguã,

mbaꞌeta heko vai vaꞌe ma ndojexa ukai ꞌrã henonde.

17 Pendu pota ke xeayvua re,

pejapyxaka amombeꞌu vaꞌe re.

18 Areko katu porãmba ma xereko amombeꞌu aguã.

Aikuaa porã guive Nhanderuete xemboeko porã aguã.

19 Mavaꞌe tu xereve ijayvu ete ꞌrã?

Haꞌe rami oiko ramo xee akyrirĩ ꞌrã, haꞌe xenheꞌẽ amondouka ꞌrã.
20 Emeꞌẽ xevy po rami mokoĩ eteꞌi ajerurea.

Haꞌe rami ri rã nanhemivei ꞌrã nderova gui.

21 Eipeꞌa ke ndepo xegui,
haꞌe xemondyive eme xemongyjea py.
22 Haꞌe gui eporandu xevy, haꞌe rã xee rombovai ꞌrã.

Haꞌe rami eꞌỹ vy xee ranhe taxeayvu, haꞌe gui ndee ju xembovai
ꞌrã.
23 — Mbovy henda py tu xereko vai haꞌe ajejavy?

Emombeꞌu porã ke xereko vaia haꞌe ajejavya.

24 Mbaꞌe re tu nderova remoꞌã

nderovaigua rami xerereko vy?

25 Remongyje ta teve yvyra rogue yvytu ogueroveve heravy vaꞌe rive?

Remonha ta teve jai rogue pirukue?

26 Mbaꞌeta xerovai rembopara mbaꞌemo ipoyi vaꞌe,

xekunumi reve ajejavyague reikuaa vy.

27 Haꞌe rami vy xepy remboty yvyra paꞌũ py,

reikuaa pota aikoa haꞌe javi re.

Xejoko imoiny aẽ eꞌỹ aguã,
28 mbaꞌemo ruꞌũgue opa ovy vaꞌe,

eꞌỹ vy ajukue vixoꞌi hoꞌupa vaꞌe rami aiko teĩ.

f
 13.14 Apy ma ndojeayvuveikue py Jó ijayvu.
 887 Jó 14

Nhanderekove oaxa pojava ovya re Jó ijayvuague

14   — Kunhague gui ituiꞌi vaꞌekue ma xapyꞌaꞌi ꞌrã ikuai,

1

haꞌe kuery re oĩ ojexavai aguã anho.

2 Ituiꞌi ꞌrã yvoty ixorĩ vaꞌerã rami rive.

Kuarayꞌã rami okanhy vy ndojekuaavei ꞌrã.

3 Haꞌe ramigua avakue re ri tyꞌy reikuaa pota ta,

haꞌe nerenonde remboayvu ta?

4 Mavaꞌe ndaꞌu haꞌeveꞌỹa gui oguenoẽ kuaa ta mbaꞌemo haꞌeve vaꞌe?

Avave rei.
5 Haꞌe kuery ikuai aguã ára reipapa ma voi imoiny,

ndereve ae oĩ mbovy jaxy pa ikuai aguã.

Avakue rekove rejoko rire
haꞌe vaꞌe rovai ndoaxai ꞌrãe.
6 Haꞌe kuery re emaꞌẽve eme ikaneꞌõguaꞌi aguã,

ombaꞌeapo vaꞌe rami oꞌára opaa py ovyꞌaꞌi aguã.

7 — Mbaꞌeta yvyra voi oguereko oarõ aguã,

mbaꞌeta ojayaa ma teĩ hoky jevy nho ꞌrã,

mbovy rei eꞌỹ ꞌrã ikuai henhoĩ ju vaꞌekue.
8 Yvy re hapo inhyma ramo,

haꞌe yvy py hiꞌy ipiru ramo

9 yy reakuã gui rive ju ꞌrã henhoĩ.

Haꞌe rami vy hapo ju ꞌrã ovy yvyra ipyau vaꞌe rami.

10 Haꞌe rã avakue ma omano ma vy itui tema ꞌrã.

Avakue omano rire mamo tu opyta?

11 Yupa py yy oĩ vaꞌekue typa,

haꞌe yakã typa vy ipiru vaꞌe rami,

12 haꞌe rami ae avi avakue onheno vy nopuꞌãvei ma ꞌrã.

Yva oime teria ja nomyĩvei ꞌrã,

okeague gui nombovya jevyi ꞌrãe.
13 Xenhono porãa ma ramo ndee xemoꞌã ꞌrãgue,

xenhomi ꞌrãgue ndepoxya ára oaxa peve!

Haꞌe gui peteĩ ára reaꞌanga ꞌrãgue
xere nemaꞌenduꞌa ju aguã!
14 Avakue omano ma rire ndaꞌu ovy ju ꞌrã ri?

Haꞌe rami rã xee ambaꞌeapo poyi aikovya pukukue re arõ ꞌrã

aikovy
xerekoviarã ovaẽ peve.
15 Ndee xerenoĩ ꞌrã, haꞌe rã xee ma rombovai ꞌrã.

Rexaxe ju ꞌrã neremimoingo ndepo py rejapo vaꞌekue.

16 Haꞌe rami vy reipapapa ꞌrã aguataa,

haꞌe nanemaꞌenduꞌavei ꞌrã ajejavyague re.

Jó 14​, ​15 888

17 Xereko vaiague re nderexarai ꞌrã voxa py omboyru pyre re rami,

rejaoꞌipa ꞌrã atekoavyague.
18 Haꞌe rami avi yvyty ikuꞌipa haꞌe ivaipa ꞌrã ovy,

itaova voi hoꞌa ꞌrã oĩague gui,

19 yy omomba ꞌrã ita,

haꞌe tyguaxu vy ogueroxyry ꞌrã heravy yvy kuꞌi.

Haꞌe rami ae avi ndee rembovaipa ꞌrã mbaꞌemo avakue oarõ vaꞌe.
20 Haꞌe kuery re ndepoꞌaka riae ramo

haꞌe kuery opa ꞌrã ojeꞌoivy.

Haꞌe kuery pe nderova amboae rami rexa uka reve
remondouka ꞌrã mombyry.
21 Taꞌy kuery omboetea teĩ tuu kuery ndoikuaai ꞌrã.

Haꞌe rami eꞌỹ vy omoꞌyvyĩꞌia teĩ ae ma tuu kuery ndoikuaai ꞌrã.

22 Haꞌe kuery ma guete re anho ꞌrã oendu haxy vaꞌe,

haꞌe guekovea re ae ꞌrã ojexavai — heꞌi.

Jó reko vaia re Elifaz ijayvuague

15   Haꞌe ramo Temã pygua Elifaz ombovai:

1

2 — Hiꞌarandu vaꞌe ndaꞌu ombovai ꞌrã yvytu rami

rive?
Onhemonyẽ ꞌrã ri tyꞌy kuaray oua katy gui yvytu ou vaꞌe py?
3 Ayvu mbaꞌeverã ovareꞌỹ vaꞌe py ndaꞌu ijayvu ꞌrã,

ayvu nhomoingo porã vaꞌerã py ꞌrãgue py?

4 Mbaꞌeta ndee ma Nhanderuete renonde ojererokyje vaꞌe pe “Ovare

vaꞌeꞌỹ” ꞌre,
haꞌe rejapoxe nomboeteavei aguã rami.
5 Mbaꞌeta ndereko vaia rupi ae ndeayvu,

haꞌe nhombotavy vaꞌe kuery ayvu anho rejou porãve.

6 Ndejuru guigua ae ꞌrã nembopaga, xee eꞌỹ.

Nerembe ae ijayvu nderovai.

7 — Ndee teve ava jypyꞌi itui vaꞌekue reiko?

Yvyty ikuai eꞌỹ mbove ma voi teve reiko rakaꞌe?

8 Ndee teve rendu rakaꞌe Nhanderuete opyꞌa re mbaꞌemo omoĩ rã?

Ndere anhoꞌi teve oĩ ꞌarandua?

9 Mbaꞌe nunga tu ndee reikuaa, ore kuery roikuaa avi vaꞌeꞌỹ?

Mbaꞌe nunga ꞌarandu tu ndere oĩ, ore kuery re oĩ vaꞌeꞌỹ?

10 Mbaꞌeta oreregua ikuai avi tujakueꞌi hiꞌa xiĩmba vaꞌe,

nderu gui voi tujakueꞌive vaꞌe.

11 Ndee teve nerembovareive ta Nhanderuete nembopyꞌa guaxu ukaa,

haꞌe ayvu porãꞌi rupi ndevy oreayvua?

12 Mbaꞌe re tu rejereraa uka nekuraxõ py oĩ vaꞌe rupi rive?

Mbaꞌe re tu remaꞌẽ vaikue rei ri,

 889 Jó 15

13 Nhanderueterovai ndevaia rupi,

haꞌe rami ete ndeayvu aguã?
14 Marã ramigua tu avakue, ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe ikuai aguã?
Marã ramigua tu kunha gui ituiꞌi vaꞌekue, heko porã vaꞌe oiko
aguã?
15 Maꞌẽ, Nhanderuete ma ndojeroviai neĩ ojeupegua ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe
kuery re.
Haꞌe oexa rã neĩ yva re voi ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe noĩ.
16 Avakue katuve ma ojou vaipy haꞌe ojeguarupy meme ikuai,
yy oyꞌu vaꞌe rami mbaꞌemo vai ojee omoĩ vaꞌe!

Heko vai vaꞌe kuery opagaa aguã re Elifaz ijayvuague

17 — Ejapyxaka ke xeayvua re, haꞌe rã romboꞌe ꞌrã.
Mbaꞌemo aexa vaꞌekue amombeꞌu ꞌrã ndevy,
18 hiꞌarandu vaꞌe kuery omombeꞌu vaꞌekue ae,

nguu kuery gui oendu vy ndoikuaa uka eꞌỹi vaꞌekue.

19 (Haꞌe vaꞌe kuery pe ae yvy omeꞌẽa rakaꞌe,

peteĩve henda rupi amboae regua kuery ndaꞌikuai.)

20 Haꞌe rã heko vai vaꞌe kuery ma koꞌẽ nhavõ ꞌrã ojexavai,

ikuaia maꞌetỹ ijapuꞌaꞌi ꞌrã, nhomoingo axya kuery pegua ae.

21 Haꞌe kuery apyxa py onhendu ꞌrã imongyjearã.

Mbaꞌemo oguerekopa rei teĩ haꞌe kuery re ou ꞌrã imbovaipaarã.

22 Haꞌe kuery ndogueroviai pytũ vaikuea gui ojevy ju aguã,

haꞌe rami ꞌrãgue py oarõ kyxe imombaarã rive.

23 Hoꞌu vaꞌerã oeka ojeꞌoivy vy “Mamo tu oĩ?” heꞌi ꞌrã okuapy.

Oikuaa porã avi pytũ aguã ára hexe ou ta maa.

24 Jexavaia haꞌe moingo axya ma omongyjepa rei ꞌrã.

Haꞌe kuery re haꞌe nunga ipoꞌaka ꞌrãe, huvixave joe opuꞌã aguã
oiko katu porã vaꞌekue rami,
25 Nhanderuete rovai opo oupi rire,

Ipoꞌakapa vaꞌe ombojaru rei vy.

26 Haꞌe rami vy hexe opuꞌã okuapy onheaꞌã rei reve,

huꞌy jokoa inhana vaꞌe re rive ojerovia vaꞌe rami.

27 Hova re ikyra anho oĩ,
ijyke kyrapa avi
28 teĩ tetã ivaipa vaꞌekue py hekoa,

oo oĩ aguã ndaꞌeveia py,

ombovaipa pyrã py rive ikuai.
29 Haꞌe nunga rupi haꞌe kuery ndojou retai ꞌrã mbaꞌemo,

mbaꞌemo ojapo vaꞌe noĩ arei ꞌrã guive,

imbaꞌe rei-rei voi ndaetai ꞌrã yvy re.
30 Haꞌe kuery ndoo jepei ꞌrã pytũ vaikue gui.
Jó 15​, ​16 890

Tata rendy vuku-vuku overepa ꞌrã hoky.

Haꞌe gui Nhanderuete ojuru gui oipejua rive ꞌrã ogueraa.
31 Haꞌe nunga rupi ovare eꞌỹ vaꞌe re ejerovia eme, ndee ae rejekore vy,

mbaꞌeta ovare eꞌỹ vaꞌe rive ꞌrã oĩ ndevy guarã.

32 Haꞌe nunga omomba ꞌrã hiꞌára ovaẽ eꞌỹ mbove,

haꞌe ramo hakã ndaꞌipyauvei ma ꞌrã.

33 Haꞌe kuery ikuai ꞌrã uva akyꞌi oitypa pyre rami,

haꞌe oliveira ipoty hoꞌapa vaꞌekue rami rive.

34 Mbaꞌeta heko vai vaꞌe kuery heta ikuai teĩ ndataꞌyi ꞌrã,

haꞌe tata oapypa ꞌrã nhombaꞌe rei-rei peꞌaare kuery ro.

35 Haꞌe kuery ma mbaꞌemo vai anho oguerekoꞌi rire oikuavãꞌi ꞌrã teko

vai,
nhombotavy aguã rive opyꞌa re omoĩ rire — heꞌi.

Nhanderuete openaa re Jó ijayvuague

16   Haꞌe ramo Jó ombovai:

1

2 — Aendu riae ma haꞌe ramigua.

Peẽ haꞌe javive ma xembopyꞌa porã ꞌrãgue py xemoangeko rei.
3 Ndopai ꞌrã teve yvytu rami pendeayvua?

Mbaꞌe tu pendu raꞌe haꞌe rami ete xembovai aguã?

4 Xee voi xeayvu kuaa peẽ pendeayvua rami.

Xee aiko axya rami peẽ peiko axy vaꞌe rire

xee voi xeayvu reta kuaa ꞌrãgue peẽ kuery pe,
penderovai xeakã ambovava reve.
5 Xee romombaraete kuaa avi ꞌrãgue xeayvua py,

xejuru py romboaxya aexa uka vaꞌe py aipeꞌa aguã haxy pendu

vaꞌe!
6 — Xeayvu ainy teĩ haxy aendu vaꞌe ndoaxai ꞌrã.

Haꞌe rami eꞌỹ vy akyrirĩ teĩ mbaꞌe nunga py ꞌrã tu anhenhandu

porã?
7 Anhetẽ opa ma xembaraetea areko vaꞌekue.

Ndee Xeruete remomba ma xero pygua kuery haꞌe javi.

8 Haꞌe nunga aexa uka xexorĩmbaa py,

xeangaia voi xerovai opuꞌã vy xembojexavai riae.

9 Ndepoxya py xemboaꞌypa, xere nandeaꞌei vy.

Xerovai neraĩ jekyty haꞌe remaꞌẽ ratã xerovaigua rami.

10 Avakue voi xerovai oipeꞌa okuapy ojuru.

Haꞌe rami vy xere ijaꞌe eꞌỹa rupi xepetepa,

xerovai haꞌe javive ijaty okuapy.
11 Ojerovia eꞌỹ vaꞌe po py Nhanderuete xemboaxa,

heko vai vaꞌe kuery po py haꞌa aguã rami xeapo.

12 Xee aiko porã rei vaꞌekue ri haꞌe xemopẽmba.
 891 Jó 16​, ​17

Xeajuꞌy re ojopy vy xemboaꞌypa.

Xemoĩ guembiporu huꞌy oaꞌanga aguã.
13 Xejoko nguꞌy py,

oipyxo xepyky raxĩ re xemboaxy eꞌỹ re,

haꞌe ramo xepyꞌa upia onheẽ yvy re.
14 Xemboguaiague rupi ae ju xemboguai,

haꞌe vy xere ou joe opuꞌã vaꞌe ramigua.

15 Xejee amoĩ ae ajukue voxa guigua,

haꞌe yvy kuꞌi py aity anhemboyvate reia rupi aikoague.

16 Ajaeꞌo rã xerova ma pytãmba rei,

haꞌe xerexa pepi ma manoa guigua omoꞌãmba,

17 xepo re ajojukaague noĩ,

haꞌe xekyꞌa eꞌỹa rupi anhemboꞌe teĩ.

18 — Ndee yvy, ejaoꞌi eme xeruguy,

toĩ eme guive ajapukaia onhendu eꞌỹa!

19 Maꞌẽ, aỹ ma voi xereko mombeꞌu porãvearã oĩ yva re,

yvate ma oĩ xere ojerure vaꞌerã.

20 Xeirũ kuery xejojai rei okuapy ramo

Nhanderuete renonde xerexay reve tema aĩ,

21 arõ vy Nhanderuete pe haꞌe vaꞌe ojerure aguã avakue re,

oirũ pe avakue raꞌy kuery joe ojerurea rami avi.

22 Mbaꞌeta maꞌetỹa oĩ reta veꞌỹa py

aa ꞌrã peteĩ tape rupi ndajevyvei aguã.

Jó mbaꞌeve noarõveia re ijayvuague

17   — Xenheꞌẽ opa ovy ma,

1

xeꞌára voi opa avi ovy,

haꞌe xerenonde oĩ vaꞌe ma xenhono porãa aguã anho.
2 Anhetẽ porojojai rei vaꞌe kuery xembojere rei okuapy,

xerexa py xemoangeko reia kuery anho rei aexa.

3 Haꞌe gui emeꞌẽ xevy mbaꞌemo aikuaa aguã ndee xemboeko porã ꞌrãa.

Enhemoĩ ndee ae haꞌe nunga kuaa ukaarã.

Mbaꞌeta ndee eꞌỹ vy mavaꞌe ꞌrã tu ikuaa ukaarã oĩ?
4 Mbaꞌe haꞌe kuery kuraxõ remboty ma hiꞌarandua oĩ eꞌỹ aguã.
Haꞌe rami vy neremboyvatevei ma.
5 Amongue oirũ kuery imombaarã pe omboaxa ramo

taꞌy kuery voi ndaexa pyxovei ꞌrã.

6 — Haꞌe rã xee ma xemoĩa heta vaꞌe kuery xejojai rei okuapy aguã.

Xemoingoa xerova re onyvõmbaa rei aguã.

7 Haꞌe nunga rupi ae ndaxerexa pyxovei ma xeporiau rã,

haꞌe xerete regua haꞌe javi kuarayꞌã rami ndojekuaa porãvei.

8 Heko porã vaꞌe kuery xerexa vy onhemondyipa rei okuapy.
Jó 17​, ​18 892

Haꞌe rami vy ojejavy eꞌỹ vaꞌe kuery opuꞌã ꞌrã heko vai vaꞌe rovai.
9 Haꞌe rami teĩ heko porã vaꞌe kuery oo tema ꞌrã guape rupi ae,
ipo kyꞌa eꞌỹ vaꞌe kuery imbaraeteve ꞌrã ojeꞌoivy.
10 Haꞌe gui peẽ kuery haꞌe javi pejevy, peju ju kyvõ katy.

Haꞌe rami avi peẽ kuery regua peteĩve ma ndajoui ꞌrã hiꞌarandu
vaꞌe.
11 Xeꞌára oaxa ma ovy,

anhembopyꞌaague voi oaxa rivepa ma,

xepyꞌa re aipotaa amoĩ vaꞌekue haꞌe javi.
12 Xevy pe pytũ peikuaa uka ára oĩa rami rive.

Haꞌe vy aipo peje: “Pytũ teri teĩ hendy vaꞌe ovaẽ raiꞌi ma”, peje
rive.
13 Haꞌe rã xee ma xenhono porãa aguã py arõ xerorã,

pytũa py ae xeruparã itui.

14 Xenhono porãarã pe ajapukai vy “Ndee ma xeru”, haꞌe.

Taxo ikuai vaꞌe pe voi “Peẽ ma haꞌi haꞌe xereindy kuery”, haꞌe.
15 Haꞌe gui mbaꞌe tu oĩ arõ aikovy aguã?

Tá, xee arõ vaꞌe mavaꞌe ꞌrã tu oikuaa?

16 Haꞌe nunga oguejy ꞌrã manoa rokẽ peve

xereve yvy kuꞌi py apytuꞌu ma jave — heꞌi.

Heko vai vaꞌe kuery opa aguã re Bildade ijayvuague

18   Haꞌe ramo Sua pygua Bildade ju ombovai:

1

2 — Rakaꞌe peve ꞌrã tu ndeayvu aguã re renheaꞌã?

Eikuaa pota porã ranhe, haꞌe gui ma jajogueroayvu ꞌrã.
3 Mbaꞌe re tu mymba rami ri ndee orekuaa,

haꞌe hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe roikoa rami reikuaa?

4 Ai! Ndee ndepoxya py ae renhemboaꞌypa vaꞌe,

ndere vy ri ndaꞌu roejapa ta yvy?

Haꞌe itaova ikuai vaꞌe ndaꞌu ova ꞌrã oĩague gui?
5 — Anhetẽ, heko vai vaꞌe kuery rataendy ogue ꞌrã,

neĩ hata raviju ma voi ndojekuaavei ꞌrã.

6 Haꞌe kuery ro rupi hendy vaꞌe oĩ vaꞌekue pytũmba ꞌrã,

yvate tataendy oupi imoiny vaꞌekue ogue ꞌrã.

7 Oguata porã ojeꞌoivyague gui ipyxyry ꞌrã ovy,

haꞌe gui onhembopyꞌaague py ae oitya ꞌrã.

8 Mbaꞌeta haꞌe kuery py ae omboꞌa ꞌrã,

nhuã juru áry rupi ae oo rire.

9 Mbaꞌemo mboꞌaa ojopy ꞌrã ipyta rupi,

haꞌe nhuã ojopy ꞌrã.

10 Haꞌe kuery ndoexai ꞌrã ixã yvy rupi itui vaꞌe,

neĩ imboꞌaarã tape py oĩ vaꞌe.

 893 Jó 18​, ​19

11 Jova-jovai katy gui imongyjearã ou vy omondyi ꞌrã,

omonha ꞌrã heravy oikoa nhavõ rupi.
12 Haꞌe kuery áry ou ꞌrã imoingo axyarã omomba aguã,

haꞌe iporiau aguã oarõ ꞌrã ijyvýry.

13 Haꞌe nunga ombovaipa ꞌrã hete regua haꞌe javi.

Manoa regua jypygua omomba ꞌrã.

14 Heko vai vaꞌe kuery oipeꞌaa ꞌrã ngoo py ojerovia oinyague gui,

haꞌe vy ogueraa ꞌrã imongyjea tuvixave vaꞌea py.

15 Hoo pygua kuery peteĩve ma noĩvei ꞌrã hogue py,

haꞌe oĩague rupi omoaĩa ꞌrã enxofre.

16 Iguy rupi hapo ipirupa ꞌrã,

haꞌe rã hakã ma hiꞌáry rupi ꞌrã ipirupa.

17 Haꞌe kuery re naꞌimaꞌenduꞌaavei ꞌrã yvy re,

haꞌe tetã mbyte gui nonhenduvei ꞌrã hery.

18 Hendya gui haꞌe kuery omomboa ꞌrã pytũa py,

oipeꞌapaa ꞌrã yvy gui.

19 Ndataꞌyi neĩ namyminoi ꞌrã guetarã kuery mbyte,

haꞌe hoo pygua kuery peteĩve ma ndoikovevei ꞌrã hogue py.

20 Okanhyague ára gui kuaray oikea katygua kuery onhemondyipa ꞌrã,

koꞌẽa katygua kuery voi okyjepa ꞌrã okuapy.

21 Anhetẽ haꞌe rami ae heko vai vaꞌe kuery reko,

haꞌe rami ae opa ꞌrã Nhanderuete oikuaa eꞌỹ vaꞌe kuery — heꞌi.

Jó ojexavai teĩ hepyarã oikoa rami ijayvuague

19   Haꞌeramo Jó ombovai:
1

2 — Rakaꞌe peve ꞌrã tu pemoingo axy xenheꞌẽ,

haꞌe ayvu py xemouꞌũmba rive?
3 Dez-kue ma pendeayvu rei xere,

xembojexavai aguã napexĩ vy.

4 Xapyꞌa rei anhetẽ xee ajejavy vaꞌe rire

xere anho ꞌrãgue oĩ ajejavyague re apaga aguã.

5 Xapyꞌa rei xerovai penhemboyvatexe,

haꞌe xemoꞌyvyĩꞌiague re pendeayvu reixe vy,

6 peikuaa porã pota aỹ povaꞌe re:
Nhanderuete ae xemoingo axy vaꞌekue okya py xejoko vy. g
7 Ajapukai: “Xemomba ta!” haꞌe teĩ noenduai.

“Xepytyvõ ke!” haꞌe teĩ ndoikoi xemboeko porãarã.

8 Xerape haꞌe ojoko rã ndaꞌevei aave aguã.

Xee aa aguã rupi haꞌe omoĩ pytũa.

9 Omboetepy aikoague gui xepeꞌa vy

g
 19.6 Jó ma “Nhanderuete xemoingo axy” heꞌi vaꞌeri oayvu haꞌe oguerovyꞌa (2.3‑6).
Jó 19 894

xeakã gui omboi xembojeguaarã oĩ vaꞌekue.

10 Jova-jovaive gui xereity rire aa ma ainy.
Xegui oipeꞌa arõ vaꞌekue yvyra hiꞌaĩague gui oapoꞌo vaꞌe rami.
11 Xerovai hendy ipoxya,

ngovaigua rami xerereko ramo.

12 Ixondaro kuery ou okuapy xere.

Xerupity aguã haꞌe kuery oguereko katu guaperã,

haꞌe vy xero yvýry rupi xejoko okuapy.
13 Xegui haꞌe oipeꞌa xeryvy kuery mombyry.

Xekuaa vaꞌe kuery voi ojepeꞌapa xegui, xerexa vaꞌety eꞌỹ rami rive.
14 Xeretarã kuery xerejapa ojeꞌoivy,

haꞌe xekuaa vaꞌe kuery hexaraipa ma xegui.

15 Xero py amovaẽ vaꞌekue haꞌe xerembiguai kuery ma amboae yvy

regua rami xekuaa,

haꞌe kuery pe rã yvy mboae regua aiko.
16 Amongakuaa vaꞌekue ma aenoĩ teĩ naxembovaivei,

mbaꞌemo re xee ae ajerure porãꞌi teĩ.

17 Xeraꞌyxy ma noetũxevei ma xepytuẽa,

haꞌe xeryvy kuery pe ojeguarupy aiko xereakuã vaikue vaꞌe vy.

18 Kyrĩgue voi naxemovaẽxevei,

xee apuꞌãxe rã xejojai rei okuapy.

19 Xerayvu ete vaꞌekue xembojeguarupa okuapy,

haꞌe xee ayvu vaꞌekue voi xerovaigua onhemoingo.

20 Xepire ojapa ma xekãgue haꞌe xeroꞌo re,

haꞌe haxyꞌi py aa jepe nho.

21 Xemboaxy ke, xerembiayvu kuery.

Xemboaxy, mbaꞌeta Nhanderuete po xerupity.

22 Mbaꞌe re tu xemonha rei pekuapy Nhanderuete xemonhaa rami?

Mbaꞌe re tu ndapepytuꞌui ri xeroꞌo pemombaa gui?

23 Xeayvua omboparaa vaꞌe rire!

Kuaxia re ipara oiny vaꞌe rire!

24 Ferro rakua haꞌe chumbo reve

ita re ipara vaꞌe rire rakaꞌe rã peve guarã!

25 — Mbaꞌeta xee aikuaa xerepyarã oikoa,

haꞌe opaa py opuꞌã ꞌrã kovaꞌe yvy re.

26 Haꞌe vaꞌe rire kovaꞌe xepire ivaipa ma teĩ

xeroꞌo reve ae ꞌrã aexa Nhanderuete.

27 Aexa ꞌrã xee ae, xerexa py ae aexa ꞌrã, amboae ndaꞌei.

Aexaxe ete rã
xekuraxõ naꞌimbaraetevei ma xeryepy py.
28 Xapyꞌa rei aipopeje ꞌrã: “Marã rami ꞌrã tu romoingo axy?

Ndekáuxa ae upe vaꞌe mbaꞌemo vai oiko”, peje teĩ

 895 Jó 19​, ​20

29 pejererokyje
ikyxe gui,
mbaꞌeta xere pendeayvua re ou ꞌrã ipoxya,
pendere oikuaa pota vaꞌerã oikoa peikuaa aguã — heꞌi.

Heko vai vaꞌe kuery ojexavai aguã re Zofar ijayvuague

20   Haꞌe ramo Naamá pygua Zofar ju ombovai:

1

2 — Aikuaa vaꞌe re xeayvuxe vy

ajapura rombovai aguã.
3 Xee aendu ndeayvu etea xemoxĩmba vaꞌe,

xenheꞌẽ py aendu aikuaa vaꞌe rupi rombovaixea.

4 Ndee ndereikuaai teve haꞌe javi oiko ypy guive,

yvy re avakue omoingo ypya guive

5 heko vai vaꞌe kuery xapyꞌaꞌi rive ovyꞌa okuapya,

ojerovia eꞌỹ vaꞌe kuery ovyꞌa xapyꞌaꞌi ꞌrãa?

6 Haꞌe kuery ojejou porãa yva re peve oo,

haꞌe arai re peve oakã oupi teĩ ae ma

7 huꞌũmba ꞌrã rakaꞌe rã peve guarã, hepoxi rami rive.

Haꞌe rã oexa vaꞌety kuery “Mamo tu ikuai?” heꞌi ꞌrã okuapy.

8 Haꞌe kuery ma oexa raꞌu pyre rami okanhymba ꞌrã,

haꞌe rã ndojouavei ꞌrã.

Omonhaa ꞌrã imondovy pyávy mbaꞌemo oexa pyre rami.
9 Hexaare kuery ndoexavei ma ꞌrã,

ikuaiague py ae teĩ haꞌe kuery re naꞌimaꞌenduꞌaavei ma ꞌrã.

10 Taꞌy kuery ju onheaꞌã ꞌrã iporiaukueꞌi oguerorya rupi,

haꞌe vy opo py ae omeꞌẽmba ju ꞌrã imbaꞌe rei-rei oipeꞌaa

vaꞌekue.
11 Ikãgue kunumi jave rami imbaraete teĩ,

imbaraete reve ꞌrã itui yvy kuꞌi rupi.

12 — Haꞌe kuery pe rã ijuru py mbaꞌemo vai heꞌẽ ꞌrã,

haꞌe vy oapekũ guy py oguereko.

13 Heꞌẽ ramo nomokõxei vy

oguereko ranhe ꞌrã ojuru py.

14 Haꞌe rami teĩ hyepy py ma amboae rami ꞌrã ojeapo.

Mboi guigua rami ꞌrã iro vaikue ojeapo hyepy py.

15 Mbaꞌemo oguerekopa vaꞌe omokõ vaꞌekue ombojevypa ju ꞌrã.

Nhanderuete ae ꞌrã ojapo guyepy gui ombojevypa aguã rami.

16 Mboi guigua veneno oyꞌu rire

inhapekũ ae ju ojuka ꞌrã.

17 Haꞌe kuery ndoguerovyꞌai ꞌrã yakãꞌi oexa vy,

neĩ ei haꞌe kamby yakã rami oxyry vaꞌe.

18 Mbaꞌeta ombaꞌeapoague repy ojou vaꞌekue omokanhymba ju ꞌrã

mbaꞌeve hoꞌu eꞌỹ re.

Jó 20​, ​21 896

Ojeupe guarã ojopy vaꞌekue regua peteĩve henda py ndojoui ꞌrã

ombovyꞌaarã,
19 haꞌe kuery iporiaukueꞌi omoingo axy haꞌe noipytyvõi rire,

haꞌe oo ojapo vaꞌekueꞌỹ gui mbaꞌemo oipeꞌapa rire.

20 — Oipotapa reia gui ndojepeꞌai rire

ndaꞌevei ꞌrã mbaꞌemo oipota vaꞌekue ogueraa jepe aguã.

21 Oipotapa reia gui ndopytuꞌui rire

imbaꞌe rei-rei noĩ arei ꞌrã.

22 Ojoupa ete maa py ae ꞌrã ojexavai.

Haꞌe kuery re ou ꞌrã opa marãgua imomboriauarã.

23 Haꞌe kuery rye monyẽarã Nhanderuete ombou ꞌrã opoxy etea.

Tembiꞌu ꞌrãgue py haꞌe nunga anho ombou ꞌrã oky rami haꞌe kuery
áry.
24 Tembiporu ferro guigua gui haꞌe kuery ojava teĩ

guyrapa overa vaꞌe guigua py ꞌrã onhyvõa.

25 Haꞌe ramo okupe gui huꞌy oekyi rã

overa rei ꞌrã huguy re.

Haꞌe ramo oendu ꞌrã onhemondyia.
26 Haꞌe kuery peguarã omoĩa ꞌrã opa marã ojexavai aguã.

Tata omomba ꞌrã avave rei oipeju eꞌỹ teĩ,

hoo py opyta vaꞌekue-ꞌekue omomba peve.
27 Yva gui oikuaa ukaa ꞌrã heko vaia.

Haꞌe rã yvy gui ma opuꞌã ꞌrã hovai guarã.

28 Ngoo py oguerekopa vaꞌekue oipeꞌapaa ꞌrã

Nhanderuete poxya ára py, yy onhoẽa vaꞌe rami.

29 Haꞌe ramigua ae ꞌrã avakue heko vai vaꞌe ojopy Nhanderuete po gui.

Haꞌe nunga anho haꞌe kuery peguarã oĩ Nhanderuete ijayvuague

rami vy — heꞌi.

Heko vai vaꞌe kuery ovyꞌaa re Jó ijayvuague

21   Haꞌeramo Jó ombovai:
1

2 — Pendu porã pota ke xeayvua.

Haꞌe ramia py peẽ xembopyꞌa porã ꞌrã.
3 Xereroangekove eme, haꞌe rã xee ju xeayvu ꞌrã.
Haꞌe gui xeayvupa ma ramo mae haꞌeve ꞌrã xejojaive aguã.
4 Avakue re rive teve xee xeayvu ndavyꞌaia rupi?

Mbaꞌe reꞌỹ teve arõ are aguã ndaꞌevei?

5 Pemaꞌẽ xere, haꞌe vy pekyrirĩ ꞌrã.

Haꞌe rami vy pejoko ꞌrã pendejuru pendepo py.

6 Mbaꞌeta haꞌe nunga re xemaꞌenduꞌa vy rive ndaxerekorãvei,

haꞌe xeroꞌo haꞌe javi re aendu xepirĩmbaa.

7 — Haꞌe gui mbaꞌexa tu heko vai vaꞌe kuery okuave are?
 897 Jó 21

Mbaꞌeta haꞌe kuery tujaꞌi teĩ ipoꞌakapave tema ꞌrã.

8 Henonde ma taꞌy kuery ikuai porã ꞌrã.
Guamymino kuery voi oexa avi ꞌrã.
9 Haꞌe kuery ro rupi oĩ mbyꞌa porã,

haꞌe Nhanderuete nombopagai ꞌrã yvyra poꞌi py.

10 Hymba toro ma taꞌyꞌi ꞌrã maꞌetỹ nhavõ,

hymba vaka taꞌy vy ndoityi ꞌrã.

11 Hoo pygua kyrĩgueꞌi ma onha-onha ꞌrã okuapy vexaꞌi rami,

taꞌy kueꞌiry voi opo-opo ꞌrã ovyꞌa vy.

12 Oporaei ꞌrã okuapy pandeiro haꞌe ixã reta vaꞌe reve,

mimby pu guive oendu vy oguerovyꞌa vaipa ꞌrã.

13 Ára nhavõ haꞌe kuery oaxa ꞌrã oguerekopaa py,

mbyꞌa porã reve oguejy peve yvyra rupa py.

14 Haꞌe kuery ae ꞌrã aipoeꞌi Nhanderuete pe: “Ejepeꞌa ke oregui!

Ndoroikuaaxei ndeguigua tape.

15 Mbaꞌeta mavaꞌe tu Ipoꞌakapa vaꞌe, ixupe jaiko aguã?

Mbaꞌe tu jajopy ꞌrã ixupe nhanhemboꞌeague re?” heꞌi ꞌrã okuapy.

16 Haꞌe rami teĩ maꞌẽ, haꞌe kuery oguerekopa aguã ma ipo gui ae eꞌỹ

ou.
Xevy pe ndaꞌevei ae heko vai vaꞌe kuery onhemongetaa rami aiko
aguã!
17 — Mbovykue tu heko vai vaꞌe kuery rataendy omboguea?

Mbovykue tu haꞌe kuery áry omboua ꞌrã imombaarã?

Mbovykue tu Nhanderuete opoxya rupi ombou ꞌrã haꞌe kuery
ikuai axy aguã?
18 Mbovykue tu haꞌe kuery omoxẽa ꞌrã jai pirekue yvytu ogueroveve

heravy vaꞌe rami,

eꞌỹ vy mbaꞌemo pirekue yvytu jere ogueraa vaꞌe rami?
19 Haꞌe rã peẽ kuery aipopeje: “Nhanderuete ma oarõ ꞌrã heko vai vaꞌe

raꞌy kuery ombopaga aguã”, peje ꞌrã.

Haꞌe rami teĩ haꞌe kuery ae Nhanderuete ombopaga vaꞌe rire, haꞌe
kuery ae oendu aguã haxya.
20 Haꞌe kuery ae toexa imombaarã ou rã,

haꞌe kuery ae toyꞌu Ipoꞌakapa vaꞌe poxya gui.

21 Mbaꞌeta haꞌe kuery omano ma rire, hekove oipeꞌaa ma ramo,

mbaꞌexa tu haꞌe kuery oendu ꞌrã ngoo pyguare kuery reko gui?
22 Amongue ndaꞌu omoꞌarandu kuaa ꞌrã Nhanderuete?

Mbaꞌeta haꞌe ma yva re ikuai vaꞌe re voi oikuaa pota vaꞌe.

23 Amongue ma imbaraete reve ꞌrã omano,

heko eta rei eꞌỹ, mbaꞌeve rei oendu eꞌỹ re guive,

24 imbaꞌe yryru kamby tynyẽ reve,

haꞌe ikãgue ratã eꞌỹa hexaĩmba rei reve.

Jó 21​, ​22 898

25 Haꞌe rã amboae kuery ma ikuerai rei reve ꞌrã omano,

mbaꞌemo porã ndojoui rire.
26 Haꞌe rami teĩ mokoĩve regua joapy ꞌrã ikuai yvy kuꞌi py,

taxo ojaoꞌipa aguã py.

27 — Maꞌẽ, xee aikuaa ae ma pejapoxea,

mbaꞌeta haꞌeveꞌỹa rami penhembopyꞌa xembojexavaive aguã re.

28 Mbaꞌeta aipopeje: “Mamo tu opyta yvateve vaꞌe

teko vai rupi oiko vaꞌe rogue?” peje ꞌrã.

29 Haꞌe rami teĩ peporandu na oguataa rupi ikuai vaꞌe pe.

Napendu potai teve mbaꞌemo haꞌe kuery omombeꞌu rã?

30 Mbaꞌeta aipoeꞌi ꞌrã: “Jexavaia ára py heko vai vaꞌe kuery omboaxya

ꞌrã,
ogueraa jepea ꞌrã poxya ára gui”, heꞌi ꞌrã.
31 Mavaꞌe tu omboayvu ꞌrã haꞌe kuery ikuaia re?

Mavaꞌe tu ombopaga ꞌrã ojapo vaiague re?

32 Mbaꞌeta opaa py haꞌe kuery retekue ogueraa ꞌrã onhono porãa aguã

katy,
haꞌe onhono porãague re openaa ꞌrã.
33 Haꞌe kuery rupa áry yvy itui vaꞌe ndaꞌipoyi ꞌrã,

haꞌe avakue haꞌe javi ojeꞌoi ꞌrã hetekue rakykue,

henonde ojeꞌoi vaꞌe voi mbovy rei eꞌỹa rami avi.
34 Haꞌe nunga rupi mbaꞌe re tu xembopyꞌa porãa rupi merami teĩ

pendeayvu rive?
Pembovaia haꞌe javi re ma apu anho oĩ — heꞌi.

Jó ojejavy etea rami Elifaz ijayvuague

22   Haꞌeramo Temã pygua Elifaz ju ombovai:

1

2 — Haꞌe gui avakue ndaꞌu mbaꞌemo ovare ꞌrã ri

Nhanderuete pe?
Any, oikuaapa vaꞌe teĩ ojeupe ae ovare vaꞌe.
3 Tyrã pa ndereko porãa teve ombovyꞌa ꞌrã Ipoꞌakapa vaꞌe?

Xapyꞌa rei ndee rejejavy eꞌỹ re reiko rã haꞌe ojou porã ꞌrã teve?
4 Nhanderuete renonde rejererokyjea re teve nembopaga,

nderovai oikuaa potaa py?

5 Ndereko vaia ndatuvixai teve?

Rejejavya ma opa vaꞌerã eꞌỹ teve?

6 Mbaꞌeta mbaꞌe reꞌỹ reipeꞌa mbaꞌemo nderyvy gui,

haꞌe iporiaukueꞌi gui voi reipeꞌa ijao.

7 Ikaneꞌõ vaꞌe pe ma yy neremeꞌẽi oyꞌu aguã,

okaruxe vaꞌe pe voi nerakãteꞌỹ tembiꞌu re.

8 Ipoꞌakakueve pe rive yvy itui,

avakue yvatekueve anho ꞌrã ikuai haꞌe py.

 899 Jó 22

9 Haꞌe rã imeveꞌỹ vaꞌe kuery ma ipo rei reve rembojevy,

haꞌe tyreꞌỹ kuery mbaraetea remomba.
10 Haꞌe nunga rupi ae nhuã ndejokopa,

haꞌe rekyjea rendu xapyꞌa vy renhemondyipa rei,

11 pytũa guive, mbaꞌeve rexa eꞌỹ teĩ.

Haꞌe ramo ae yy tyguaxu vaꞌe ndeaoꞌi ꞌrã.

12 — Yva re yvatevea py eꞌỹ teve Nhanderuete oĩ?

Emaꞌẽ haꞌvy jaxy-tata yva re ikuai vaꞌe re.

Haꞌe vaꞌe ma ndaꞌyvate ma raꞌagai!
13 Haꞌe rami teĩ aipoꞌre: “Mbaꞌe tu Nhanderuete oikuaa?

Haꞌe ndaꞌu oikuaa pota ꞌrã mbaꞌemo re,

oexa ꞌrã teve pytũ ana rupi?
14 Mbaꞌeta yva apy rupi haꞌe oguata oikovya rupi

arai ana ojaoꞌi ꞌrã

mbaꞌemo oexa aguã rami eꞌỹ”, ꞌre.
15 Haꞌe gui ndee ndaꞌu reikoxe teri tape ymague rupi,

heko vai vaꞌe kuery ikuaiaty rupi?

16 Haꞌe vaꞌe kuery ma oipeꞌapaa vyvoi rakaꞌe hiꞌára ovaẽ eꞌỹ mbove.

Haꞌe kuery ytarã oĩ vaꞌekue ma yxyry atã vaꞌe ogueraapa.

17 Mbaꞌeta Nhanderuete pe aipoeꞌi: “Ejepeꞌa ke orea gui!

Mbaꞌe tu Ipoꞌakapa vaꞌe ojapo ꞌrã orere?” heꞌi rire.

18 Haꞌe rami teĩ haꞌe kuery ro haꞌe omonyẽ mbaꞌemo porã anho.

Haꞌe rã xevy pe ndaꞌevei ae heko vai vaꞌe kuery onhemongetaa

rami aiko aguã.
19 Haꞌe kuery opa rã heko porã vaꞌe kuery oexa vy ovyꞌa ꞌrã.

Haꞌe kuery re ojejavy eꞌỹ vaꞌe opuka ꞌrã.

20 Haꞌe vy aipoeꞌi ꞌrã: “Anhetẽ, nhanderovaigua kuery omombaa raꞌe,

haꞌe rã mbaꞌemo oeja vaꞌekue ma tata ju omomba”, heꞌi ꞌrã

okuapy.
21 — Haꞌe nunga rupi peteĩ rami ju pota ke eiko Nhanderuete reve,

revyꞌa nho aguã.

Haꞌe ramo ndere ou ꞌrã iporã vaꞌe.
22 Ajerure ndevy, ejapyxaka porã pota ke nemboꞌe rã,

haꞌe ndepyꞌa re emoĩ ijayvua.

23 Mbaꞌeta Ipoꞌakapa vaꞌe pe rejeko rerova uka ramo reiko porã ju ꞌrã.

Xapyꞌa rei ndero gui mbaꞌemo vai reipeꞌa ramo,

24 haꞌe ouro rereko vaꞌe yvy kuꞌi py remombo ramo,

ouro Ofir guigua rereko teĩ yakãꞌi rupi ita ikuai vaꞌe mbyte rupi
remombo ri ramo,
25 haꞌe ramo Ipoꞌakapa vaꞌe ae ꞌrã ndevygua oiko

ouro haꞌe prata oiporavo pyre rami.

26 Mbaꞌeta rerovyꞌa ꞌrã Ipoꞌakapa vaꞌe anho,
Jó 22​, ​23 900

haꞌe nderova rembovy ꞌrã Nhanderuete-a katy.

27 Ixupe
rejapukai ramo oendu ꞌrã,
haꞌe ixupe ju rejapo ꞌrã renhemboayvuague.
28 Mbaꞌemo rejapo aguã re renhembopyꞌa ramo oiko porã ꞌrã,
haꞌe tape reikoa rupi omoexakãmba ꞌrã.
29 Nhomoꞌyvyĩꞌia rã rexa vy “Emopuꞌã ju ke” ꞌre ramo
Nhanderuete ogueraa jepe ꞌrã onhemoꞌyvyĩꞌi vaꞌekue,
30 oepy ꞌrã ojejavy vaꞌekue teĩ.
Ndepo ikyꞌa eꞌỹa re omaꞌẽ vy ꞌrã ogueraa jepe — heꞌi.

Nhanderuete renonde Jó ojexa ukaxea re ijayvuague

23   Haꞌe ramo Jó ombovai:

1

2 — Aỹ voi ju xeayvu ta opuꞌã rei vaꞌe rami,

xepo py xepoaẽa ajoko teĩ.
3 Ai! Xee aikuaa vaꞌe rire Nhanderuete ajou aguã!

Haꞌe rami vy ajexa uka ꞌrãgue oikuaa pota oinya py.

4 Henonde anhemombeꞌu porã ꞌrãgue,

xejuru amonyẽ ꞌrãgue aikoa re xeayvu aguã.

5 Haꞌe rami vy xembovai rã aikuaa ꞌrãgue,

aendu kuaa ꞌrãgue xevy ijayvu rã.

6 Opoꞌaka etea rupi ndaꞌu ijayvu ete ꞌrãgue xevy?

Any, oikuaa pota porãꞌi ꞌrãgue xere.

7 Haꞌe py ma heko porã vaꞌe ijayvu ꞌrãgue hexeve,

haꞌe rakaꞌe rã peve xee aa jepe ꞌrãgue xemboayvu aguã gui.

8 — Haꞌe rami teĩ maꞌẽ, xerenonde katy xee aa rã noĩ ꞌrã haꞌe py.

Xerakykue katy ajevy teĩ haꞌe py voi ndajoui.

9 Xeaxua katy mbaꞌemo ojapo teĩ xee ndaexa reguai.

Xeaxua katy voi onhemi rã xee ndaexai ꞌrãe.

10 Haꞌe rã haꞌe ma oikuaapa xee aikoa.

Xeraꞌanga vaꞌe rire ouro ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe rami ajekuaa ꞌrãgue.
11 Mbaꞌeta xepy ma haꞌe oikoa rupi anho oiko.

Aĩ atã ixuguigua tape rupi aikoa rupi, ndajepeꞌai ae.

12 Ojuru py ojapo uka vaꞌe gui xee ndajepeꞌai,

xepyꞌapy py amoĩ porã ijayvuague.

13 Haꞌe rã haꞌe ma mbaꞌemo ojapo aguã re onhembopyꞌa ramo

mavaꞌe ꞌrã tu ojoko?

Mbaꞌeta haꞌe ojapoxe vy ojapo ꞌrãe.
14 Haꞌe rami vy ojapopa avi ꞌrã xerekorã re ijayvuague.

Haꞌe vaꞌe ramigua ma mbovy rei eꞌỹ ojee omoĩ ojapo vaꞌerã.
15 Haꞌe nunga rupi xepyꞌa eta rei ꞌrã henonde.

Haꞌe nunga re aikuaa pota vy akyje.

16 Nhanderuete ojapo xepyꞌa re xekangya aendu aguã rami,
 901 Jó 23​, ​24

Ipoꞌakapa vaꞌe ae xembopyꞌa eta rei.

17 Mbaꞌetapytũ vaikue gui eꞌỹ xekangya aendu,
pytũ reia xerova ojaoꞌi vaꞌe gui eꞌỹ guive.

Mbovykue rei eꞌỹ heko vai vaꞌe kuery

nombopagaaia rami Jó ijayvuague

24   — Mbaꞌe re ndaꞌu Ipoꞌakapa vaꞌe noaꞌangai ri joe oikuaa pota

1

aguã ára?
Mbaꞌe re tu oikuaa vaꞌe kuery ndoikuaai haꞌe vaꞌe ára?
2 Mbaꞌeta ikuai yvy markaa oguerova rive vaꞌe,

haꞌe mymba re imonda vy guymba kuery reve ae omongaru vaꞌe.

3 Haꞌe kuery oipeꞌa ꞌrã tyreꞌỹ rymba mburika,

imeveꞌỹ vaꞌe gui voi oipeꞌa ꞌrã hymba vaka.

4 Ojexavai vaꞌe kuery pe ojavy uka ꞌrã tape.

Haꞌe kuery gui iporiaukueꞌi yvy re ikuai vaꞌe onhemimba ꞌrã

okuapy,
5 Haꞌe vaꞌe kuery ma ombaꞌeapo aguã katy ojeꞌoi ꞌrã kavajuꞌi tekoa

eꞌỹa rupigua rami,

iporiaukueꞌi voi yvy joja reia rupi oeka ꞌrã ojeꞌoivy hoꞌu vaꞌerã.
Haꞌe rami vy ꞌrãe ojou tembiꞌu ojeupe haꞌe guaꞌy kuery pe.
6 Heko vai vaꞌe mbaꞌety py omonoꞌõ ꞌrã mbaꞌemo aju,

haꞌe omondoro ꞌrã uva.

7 Ipire rei reve oaxa ꞌrã pytũ ao oguereko eꞌỹ vy.

Onheovã aguã ndoguerekoi vy yroꞌy oendu.

8 Yvyty rupi inhakỹmba ꞌrã oky gui.

Onhemi aguã oguereko eꞌỹ vy itaova rupi rive ꞌrã onhemi okuapy.
9 Tyreꞌỹꞌi kuery omboia ꞌrã okambua gui,

haꞌe iporiaukueꞌi gui oipeꞌa ꞌrã oguerekoꞌi vaꞌekue.

10 Haꞌe ramo haꞌe vaꞌe kuery ipire rei vaꞌe ikuai ao oguereko eꞌỹ vy.

Karuai oendu vy ogueraa ꞌrã mbaꞌemo aju ojokua pyre.

11 Heko vai vaꞌe kuery roka py onhami ꞌrã azeite-rã,

uva oumbiri avi teĩ oendu riae ꞌrã oyꞌuxea.

12 Tetã rupi voi avakue ipoaẽ ꞌrã okuapy, ojeaipy kuery ojapukai ꞌrã

onheꞌẽ py.
Haꞌe rami teĩ haꞌe nunga re Nhanderuete ndoikuaa potai merami.
13 — Haꞌe rã heko vai vaꞌe ma hendy vaꞌe rovaigua ikuai,

ndoikuaai ꞌrã guive tape hendya katy oo vaꞌe,

haꞌe vaꞌe rupi ndooxei guive.
14 Koꞌẽ rai jave jojuka rive-rive vaꞌe opuꞌã vy

ojuka ꞌrã iporiaukueꞌi haꞌe ojexavai vaꞌe.

Haꞌe gui pyávy ma oo ju ꞌrã imonda aguã katy.
15 Itavy rei vaꞌe voi oarõ ꞌrã pytũꞌi ta maa.
Jó 24​, ​25 902

Haꞌe vy aipoeꞌi ojeupe: “Avave rei ndaxerexa kuaai ꞌrã”, heꞌi vy

omoꞌã ꞌrã ovy ngova.
16 Pytũ jave avakue oike ꞌrã joo rupi,

haꞌe gui ara py ma ngoo rupi ae ꞌrã ikuai.

Neĩ ndoexaxevei ꞌrã hendy vaꞌe.
17 Mbaꞌeta haꞌe kuery ma koꞌẽa pe “Manoa pytũ guigua” heꞌi ꞌrã,

haꞌe rã pyávy nhomongyje reia ma haꞌe kuery oexa vaꞌety ae oiko.

18 — Peẽ aipopeje: “Heko vai vaꞌe kuery ma ogueraapaa vyvoi ꞌrã

yxyrya py.
Yvy re haꞌe kuery pegua oĩ vaꞌe ma ayvu vaipy anho.
Ndoovei ꞌrã tape uvaty katy oo vaꞌe rupi ombaꞌeapo aguã.
19 Ipirua haꞌe haku ma yroꞌy omboyku-a rami avi

manoa voi omomba ꞌrã ojejavy vaꞌe kuery.

20 Haꞌe ramo haꞌe kuery re ixy ae hexarai ꞌrã,

hoꞌokue re taxo ovyꞌa reve okaru ꞌrã okuapy.

Heko vai kuery re naꞌimaꞌenduꞌaavei ma ꞌrã.
Haꞌe kuery omopẽmbaa ꞌrã yvyra rami,
21 imemby vaꞌerã eꞌỹ haꞌe kuery omomba rire,

haꞌe imeveꞌỹ vaꞌe pe ndojapo porãi rire”, peje.

22 — Any! Haꞌe rami ꞌrãgue py Nhanderuete ombaraetea rupi

ombopukuve ꞌrã ojerovia rei vaꞌe kuery ára.

Haꞌe kuery ndaekorãvei teĩ opuꞌã ju nho ꞌrã.
23 Haꞌe kuery pe haꞌe omeꞌẽ ꞌrã opytuꞌu aguã.
Haꞌe ramo ikuai atã ꞌrã.
Nhanderuete omaꞌẽ ꞌrã haꞌe kuery ikuaia rupi.
24 Haꞌe kuery ma xapyꞌaꞌi ꞌrã omboyvatea.

Haꞌe rire oaxa ju xapyꞌa ꞌrã, amboae kuery rami oipeꞌapaa ꞌrã,
mbaꞌemo raꞌyĩgue rami avi ojayaa ꞌrã.
25 Haꞌe rami eꞌỹ rã mavaꞌe ꞌrã tu oikuaa uka xeapua,

haꞌe ombovaipa xeayvua? — heꞌi.

Nhanderuete renonde avave rei nonhemboeko

porã kuaaia rami Bildade ijayvuague

25   Haꞌeramo Sua pygua Bildade ombovai:

1
2 — Haꞌe rami avi Nhanderuete pegua anho oĩ
opena haꞌe ipoꞌaka aguã.
Haꞌe ma ojapo yva yvatevea rupi voi ikuai porãa aguã rami.
3 Guembiguai xondaro kuery ma ndajaipapapa kuaai ꞌrã.

Ixuguigua hexakãa ojope ꞌrã haꞌe javi áry.

4 Haꞌe rami rã mbaꞌexa tu avakue onhemboeko porã ꞌrã Nhanderuete

renonde?
Mbaꞌexa tu kunha gui ituiꞌi vaꞌekue oiko ꞌrã ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe?
 903 Jó 25​–​27

5 Maꞌẽ, haꞌe oexa rã jaxy eteve voi naendyi

haꞌe jaxy-tata ikuai vaꞌe ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe ndoikoi.
6 Haꞌe gui avakue katuve ma taxo rami rive ꞌrã yvyĩgueveꞌi.

Avakue raꞌy kuery ma taxo ramigua meme ae ikuai — heꞌi.

Nhanderuete ipoꞌakapaa re Jó ijayvuague

26   Haꞌe ramo Jó ombovai:

1

2 — Ikangy vaꞌe pytyvõa merami rive reiko,

ijyva mbaraete eꞌỹ vaꞌe reipytyvõ merami rive!
3 Hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe remongeta kuaa merami rive,

haꞌe anhetẽ vaꞌe reikuaa uka porãmba merami rive!

4 Mavaꞌe nemboꞌea rupi tu ndeayvu haꞌe rami ete?

Mavaꞌe guigua nheꞌẽ tu ndere oĩ ndeayvu kuaa aguã?

5 — Haꞌe gui omano vaꞌekue nheꞌẽ ma oryryipa ꞌrã okuapy

yy guy py ikuaia py.

6 Nhanderuete gui manoa pygua kuery nonhemi kuaai,

yvykua vaikue aoꞌiarã noĩ ramo.

7 Mbaꞌeve oĩ eꞌỹa áry haꞌe oipyo kuaray apuꞌaꞌia katygua,

mbaꞌeve oĩ eꞌỹa áry ae avi onhono yvy.

8 Arai ana ikuai vaꞌe mbyte ojoko ꞌrã yy,

haꞌe rami teĩ arai ndoxoi ꞌrã iguy py.

9 Ojaoꞌi ꞌrã guenda opena oinyaty,

hiꞌáry arai pytũa py ojaoꞌi vy.

10 Omoĩ rakaꞌe yy apyrã,

hexakãa haꞌe pytũa mbyte py.

11 Ijayvu atã ramo yva yta

oryryi ꞌrã onhemondyipa vy.

12 Ombaraetea rupi ombojaꞌo rakaꞌe yeꞌẽ,

haꞌe oꞌarandua rupi oity ngovaigua kuery.

13 Opejua py rive omoexakã ꞌrã yva,

haꞌe opo py ojuka ꞌrã teju jagua inhakuã vaꞌe.

14 Maꞌẽ, haꞌe ramigua ma hembiapo ypy rive!

Mbaꞌeta ixugui ma nhaendu mbegueiꞌi anho.

Haꞌe gui mavaꞌe tu oendu kuaa ꞌrã ipoꞌakaa ryapu atã vaꞌe?

Heko vai vaꞌe kuery ikuai axy aguã re Jó ijayvuague

27   Jó ijayvuve tema. Haꞌe vy aipoeꞌi:

1

2 — Anhetẽ ete Nhanderuete Ipoꞌakapa vaꞌe xevy

guarã vaꞌekue peꞌaa
haꞌe xenheꞌẽ moingo axya vaꞌe rekove rupi aura vy aipoaꞌe:
3 xee aikove teria ja,

haꞌe xeapyĩgua py xepytuẽ aguã Nhanderuete omeꞌẽ teria ja

Jó 27 904

4 xejuru ndaꞌijayvui ꞌrã haꞌeveꞌỹa rami,

xeapekũ ndaꞌijapui ꞌrã guive.
5 Ndaꞌevei ete “Haꞌevea rami pendeayvu”, haꞌe aguã!

Amano peve ndajepeꞌai ꞌrã anhetẽ rupi aikoa gui.

6 Aĩ atã ꞌrã xereko porãa re, ndajepeꞌai ꞌrãe.

Aikoa ára nhavõ xepyꞌapy py ndaikuaai ajejavya.

7 — Xerovaigua kuery topa heko vai vaꞌe rami,

xerovai opuꞌã vaꞌe kuery ma haꞌeveꞌỹa rami ikuai vaꞌe rami topa.
8 Mbaꞌeta ojerovia eꞌỹ vaꞌe kuery ma mbaꞌe tu oĩ oarõ aguã,

hekove ojayaa,
haꞌe inheꞌẽ Nhanderuete oipeꞌa rã guarã?
9 Haꞌe kuery áry teko axy ou ramo

Nhanderuete oendu ꞌrã teve ojapukaia?

10 Heko vai vaꞌe ndaꞌu oguerovyꞌa ꞌrã Ipoꞌakapa vaꞌe?

Ixupe ojapukai ꞌrã teve oikoa haꞌe javi py?

11 — Xee romboꞌe ꞌrã Nhanderuete poꞌakaa re,

namombeꞌu eꞌỹi ꞌrã Ipoꞌakapa vaꞌe reve mbaꞌemo oĩ vaꞌe.

12 Mbaꞌeta peẽ kuery haꞌe javi pexa ae ma haꞌe nunga.

Mbaꞌe re tu haꞌvy ovare eꞌỹ vaꞌe anho pejou porã?

13 Maꞌẽ, po ramigua anho heko vai vaꞌe ojopy ꞌrã Nhanderuete po gui,

Ipoꞌakapa vaꞌe gui nhomoingo axya kuery ojopy ꞌrã po rami.

14 Haꞌe kuery raꞌy kuery hetave ojeꞌoivy teĩ kyxe pyguarã meme ikuai,

hamymino kuery voi ndojou retai ꞌrã hoꞌu vaꞌerã.

15 Haꞌe kuery vaꞌe regua hembyre vaꞌekue ma mbaꞌeaxy omomba ꞌrã,

haꞌe rã taꞌyxykue ndojaeꞌoi ꞌrã.

16 Heko vai vaꞌe ma yvykuꞌi rami ꞌrã omboaty prata,

oaorã guive yapo rami ojou-jouve ꞌrã.

17 Haꞌe nunga omoĩ porã teĩ heko porã vaꞌe kuery ju ꞌrã onhemonde,

prata oguereko vaꞌekue voi ojejavy eꞌỹ vaꞌe kuery ju ombojaꞌo ꞌrã
okuapy.
18 Heko vai vaꞌe ngoorã ojapo vaꞌe ma tanambi raity rami,

haꞌe oguyꞌirã mbaꞌety rarõa ojapo vaꞌe rami rive.

19 Iporiau eꞌỹ vaꞌe ma mbaꞌemo oguerekopa vaꞌe mbyte py onheno teĩ

guexa oipeꞌa ju vy ndoexavei ꞌrã.

20 Haꞌe kuery re imongyjearã ou vy ipoꞌaka ꞌrã yy oxyry atã vaꞌe rami,

pyávy ma yvytu vaikue ogueraapa ꞌrã.

21 Kuaray oua katy gui yvytu ou vaꞌe ogueraa ramo okanhymba ꞌrã.

Oipeꞌapa ꞌrã heravy oĩague gui.

22 Nhanderuete po gui ojava vyvoixe teĩ

hiꞌáry haꞌe nunga haꞌe javi ombou ꞌrã omboaxy eꞌỹ re.
23 Heko vai vaꞌe hoꞌa rã ojepopetepaa ꞌrã,

okanhy ovy ramo otuvy nheꞌẽ pavẽ ꞌrã imondovy — heꞌi.

 905 Jó 28

Yvy guýry mbaꞌemo porã oĩ vaꞌe avakue oguenoẽ kuaa re Jó ijayvuague

28   —Anhetẽ, prata re yvy joꞌoa ikuai,

1

oĩ avi ouro kyꞌaꞌoaty.

2 Ferro guive oguenoẽa ꞌrã yvy gui,

haꞌe rã overa vaꞌe ma ita py ojoua.

3 Avakue omoexakã ꞌrã pytũ anaa rupi,

haꞌe hexakãa opaa peve oo vy oeka ꞌrã ita porãgueve

pytũ anaa py oĩ vaꞌe.
4 Ojoꞌo ꞌrã yvy oike aguã avakue ikuaia gui mombyry,

oguata vaꞌe kuery oikuaa eꞌỹa py.

Haꞌe kuery ikuaia gui mombyry ꞌrã ikuai
peteĩ ixã re ovava-vava oinya py.
5 Yvy gui ma oiko ꞌrã tembiꞌu,

haꞌe rã iguýry ma tata py okaiague rami ꞌrã ojekuaa.

6 Haꞌe pygua ita re oĩ ꞌrã safira,

haꞌe gui ikuꞌikue re ma ouro oĩ.

7 — Haꞌe vaꞌe tape ma guyra joꞌua kuery ndoikuaai,

taguato ndoexai vaꞌe ae.

8 Vixo inharõ haꞌe tuvixa vaꞌe nopyrõi ꞌrã haꞌe rupi,

guary raꞌy voi ndoaxai haꞌe rupi.

9 — Avakue opo py tembiporu oguereko vaꞌe py ombota-mbota ꞌrã ita

re,
haꞌe vy yvyty ikuai vaꞌe oipeꞌa ꞌrã iguy peve.
10 Ombokua ꞌrã ita rupi

oexa aguã hepyve vaꞌe oĩ vaꞌe haꞌe javi.

11 Omboty ꞌrã yy rape ikuai vaꞌe peteĩve henda py otyky eꞌỹ aguã rami,

hexakãa katy oguerupa aguã hiꞌã py oĩ vaꞌekue.

Arandu anhetẽ vaꞌe meꞌẽa Nhanderuete oikoa re Jó ijayvuague

12 — Haꞌe rã ꞌarandua ma mamo tu oĩ?
Mamo tu oĩ mbaꞌemo jaikuaa ete aguã?
13 Haꞌe vaꞌe repy ma avave ndoikuaai,

yvy re avakue ikuaia rupi ndojouai ꞌrãe.

14 Yvykua vaikue aipoeꞌi: “Xere ma haꞌe nunga noĩ”,

yeꞌẽ voi “Xea py noĩ avi” heꞌi.

15 Ouro oikyꞌaꞌo pyre re teĩ ndaꞌevei jajogua aguã,

neĩ prata voi ndaꞌevei hekovia japeja aguã.

16 Mbaꞌeta ouro Ofir gui ogueru pyre haꞌe javi gui ovareve vaꞌe,

ônix hepyve vaꞌe haꞌe safira ikuai vaꞌe gui guive.

17 Ouro teĩ ma ꞌarandu rami eꞌỹ iporã vaꞌe, neĩ itaendy ma voi.

Jeguaa ouro oikyꞌaꞌo pyre guigua re teĩ nanhamboekoviai ꞌrã.

Jó 28​, ​29 906

18 ꞌArandu oĩa py ma ita coral haꞌe itaendy ikuai vaꞌe re

nhanderexaraipa ꞌrã.
Pérola jajoua gui voi haꞌeveve ꞌarandu jarekoa.
19 Etiópia gui topázio herua teĩ haꞌe vaꞌe ma ꞌarandu rami eꞌỹ ovare,

neĩ ouro ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe voi.

20 — Haꞌe nunga rupi magui tu ou ꞌarandu?

Mamo tu oĩ mbaꞌemo jaikuaa aguã?

21 Mbaꞌeta temimoingo ikuai vaꞌe oexaa gui onhomia,

guyra yvate rupi oveve vaꞌe gui guive.

22 Yvykua vaikue haꞌe manoa aipoeꞌi:

“Oreapyxa py roendu rive ꞌarandu oikoa”, heꞌi.

23 Nhanderuete anho oikuaa ꞌarandua katy tape oo vaꞌe,

haꞌe ae oikuaa oĩa.

24 Mbaꞌeta haꞌe ma yvy apy rupi peve oexa pota,

yva guýry ikuai vaꞌe haꞌe javi ꞌrã oexapa.

25 Yvytu poyia haꞌeveaꞌi rami Nhanderuete oeja

yy guive ituia peve oaꞌanga jave,

26 oky nhavõ guarã oeja,

haꞌe yapu overa reve vaꞌe raperã omoĩ jave,

27 haꞌe vaꞌe jave py ae ꞌarandu oexa avi vy oikuaa uka rakaꞌe.

Haꞌe vaꞌe re oikuaa pota ma vy omoĩ atã rakaꞌe.

28 Haꞌe vy aipoeꞌi avakue pe: “Pendu ke:

Senhor renonde pejererokyjea ma peneꞌarandurã oĩ,

haꞌeveꞌỹ vaꞌe gui pejepeꞌa vy ꞌrãe peikuaa mbaꞌemo”, heꞌi.

Jó ymave rupi oiko porãague re imaꞌenduꞌaague

29   Jóijayvuve tema. Haꞌe vy aipoeꞌi:

1

2 — Ai! Kueveꞌigua jaxy re aikoague rami ju aiko

vaꞌe rire,
Nhanderuete xere opena javegua re rami!
3 Haꞌe jave ma xeakã áry rupi omoexakã vaꞌekue,

haꞌe hendy vaꞌe xerereko heravy ramo pytũ rupi ete aguata aikovy
vaꞌekue.
4 Haꞌe jave ma xerexaĩ aikovy vaꞌekue,
xero áry rupi Nhanderuete xerayvua oexa uka rã.
5 Haꞌe jave ma Ipoꞌakapa vaꞌe oiko teri xereve,

haꞌe xeraꞌy kuery voi xeyvýry teri ikuai.

6 Kamby py xepy ajoi ainy vaꞌekue,

haꞌe itaova gui yakãꞌi oxyry vaꞌe rami azeite oxyry oiny jave.
7 — Tetã kora rokẽ katy aa,

haꞌe tetã mbyte py guive aguapy ainy aguã omeꞌẽa jave

8 kunumigue xerexa vy ojepeꞌapa,
 907 Jó 29

haꞌe tujakueꞌi voi opuꞌãmba okuapy vaꞌekue.

9 Yvatekueve voi ijayvu ta vy ojuru ojoko okuapy vaꞌekue,
ojuru re opo omoĩ reve.
10 Omboetevepy kuery ayvu nonhenduvei vaꞌekue,

ijurupy py inhapekũ nomyĩvei ramo.

11 Xeayvua rendua kuery ma “Ovyꞌa vaꞌe” heꞌi okuapy xevy,

xerexaa kuery voi xere imaꞌenduꞌa porã vaꞌekue.

12 Mbaꞌeta xee ma iporiaukueꞌi ojapukai rã aepy vaꞌekue,

tyreꞌỹ opytyvõarã oguereko eꞌỹ vaꞌe kuery guive.

13 Omano ta vaꞌe voi xereroayvu porã vaꞌekue,

xee ajapo avi vaꞌekue imeveꞌỹ vaꞌe kuery okuraxõ py ovyꞌa aguã
rami.
14 Xejee amoĩ vaꞌekue teko porã,

haꞌe vaꞌe anho oĩ vaꞌekue xeao rami.

Manto haꞌe akã nhovãa rami oĩ vaꞌekue haꞌevea rami joe apenaa.
15 Xee ajeapo vaꞌekue ára revegua eꞌỹ rexarã rami,

hiꞌu rovaikueꞌi vaꞌe pyrã rami guive.

16 Iporiaukueꞌi pe ma tuu aiko vaꞌekue,

oikuaapy eꞌỹ ikuai vaꞌe re guive aikuaa pota vaꞌekue.

17 Haꞌe rã porayvu eꞌỹ vaꞌe kuery raĩꞌy kã ma xee amopẽmba

vaꞌekue,
haꞌe kuery raĩ gui xee araa jepe vaꞌekue omokõ ta vaꞌe.
18 Xee aipoaꞌe vaꞌekue: “Xero py ae ꞌrã amano,
amboetave ꞌrã xeꞌára ita kuꞌi rami.
19 Xee aiko ꞌrã yy peve yvyra rapo ovy vaꞌe rami,

haꞌe pyávy hakã re yxapy oĩa vaꞌe rami.

20 Xemboeteave tema ꞌrã,

haꞌe xepo py xerapa ajopy atã tema ꞌrã aikovy”, haꞌe vaꞌekue.
21 — Xeayvu rã ojapyxaka vaꞌe kuery oarõ okuapy vaꞌekue amongeta

aguã,
xeayvua oendua rupi okyrirĩ pavẽ vaꞌekue.
22 Xee xeayvupa ma rã naxembovai kuaai vaꞌekue.

Haꞌe kuery áry xeayvua oguejy vaꞌekue yxapy rami.

23 Haꞌe kuery xerarõ vaꞌekue oky re rami,

ojuru oipeꞌa reve oarõ okuapy xeayvu aguã, haku-a ára py oky
oarõ vaꞌe rami.
24 Haꞌe kuery ndaꞌipyꞌa guaxui jave haꞌe kuery pe xerory vaꞌekue.

Xerova omoexakã rã xererovyꞌa vaꞌekue.

25 Haꞌe kuery raperã xee aiporavo vaꞌekue huvixa rami aguapy ainy

reve,
huvixave oxondaro kuery mbyte oĩ vaꞌe rami,
haꞌe ojaeꞌo vaꞌe kuery mbopyꞌa porãa rami ajoguereko vaꞌekue.
Jó 30 908

Jó iporiaua oguerojaeꞌoague

30   — Haꞌe gui aỹ ma xegui kyrĩgueve xejojai okuapy,

1

haꞌe vaꞌe kuery ru ma neĩ jagua reve xerymba vexaꞌi kuery oarõ
aguã katy
namondoukai vaꞌekue ri.
2 Mbaꞌeta haꞌe kuery inhangaipa ramo

mbaꞌe nunga py tu xevy ovare ꞌrãgue ipo mbaraetea?

3 Jexavai haꞌe karuai gui haꞌe kuery ikangypa okuapy.

Oixuꞌu okuapy mbaꞌemo pirukue,

yma ma tekoa noĩveia rupi mbaꞌemo vaikue ikuai vaꞌe guive.
4 Jai rogue haꞌe yvyraꞌi rogue rive oipoꞌo,

zimbro rapo guive hoꞌu okuapy.

5 Avakue mbyte gui omoxẽa.

Haꞌe kuery rovai ojapukaia okuapy imonda vaꞌe rakykue

ojapukaia rami.
6 Yvyꞌã peguy kuarayꞌã reia rupi ikuai,

yvykua haꞌe itakua rupi.

7 Onhendu okuapy jai rupi,

juu guy rupi rive ijaty okuapy.

8 Inhakã porã eꞌỹ vaꞌe raꞌy kuery ikuai,

imaꞌenduꞌapy eꞌỹ regua,

ijyvy gui omoxẽmba pyre.
9 — Haꞌe rã aỹ ma haꞌe kuery xembojaru rei okuapy,

ojojai pyrã aiko ramo.

10 Xegui ojeguaru vy ojepeꞌa ꞌrã mombyryꞌi,

ndokyjei guive xerova re onyvõ aguã.

11 Mbaꞌeta Nhanderuete ombopyu xerapa xã xembojexavai vy.

Haꞌe ramo haꞌe kuery ndojejokovei ma xerenonde.

12 Haꞌe rami vy xeaxu eꞌỹa re opuꞌã okuapy xemoanha rei aguã,

haꞌe xerovai jogueroayvu okuapy xemomba vy ou aguã re.

13 Ombovaipa okuapy xee aa aguã vaꞌe rupi,

xeapo ajexavai aguã rami.

Haꞌe kuery ma oipytyvõ pyrã eꞌỹ ae.
14 Xere ou okuapy tetã kora oitypaague rupi oike vaꞌe rami,

haꞌe kuery ouve tema ꞌrã ivaipaague mbyte rupi.

15 Xere ou xemongyjearã,

yvytu ombovevepa rire omboetepy aikoague.

Avyꞌaague oaxa ma ovy arai rami.
16 — Aỹ ma xepyꞌapy py anhenhandu xenheꞌẽ ivaipa maa rami.

Xembojexavaia ára ou ma xere.

17 Pyávy xekãgue huꞌũmba haꞌe ovapa vaꞌe ramigua aendu,
 909 Jó 30​, ​31

haꞌe mbaꞌemo vai xexuꞌu vaꞌe ndopytuꞌui.

18 Mbaꞌemo vai aendu vaꞌe gui xeao voi ojepokapa rei ꞌrã,
mbaꞌemo vai xejyryvipy ꞌrã xeao puku jyryvi rami.
19 Xeruete, ndee ae xemombo yapo py,

haꞌe ramo yvy kuꞌi haꞌe tanhimbu rami aiko.

20 Ndevy ajapukai rã ndee naxembovai.

Apuꞌã haꞌamy teĩ remaꞌẽ rive xere.

21 Porayvu eꞌỹ vaꞌe renhemoingo xevy.

Haꞌe vy ndepo mbaraete reve repuꞌã xere.

22 Rejapo yvytu xereupi vy hiꞌáry xereraa aguã rami.

Xemouꞌũmba ára vai revovo rupi.

23 Haꞌe gui xee aikuaa amano aguã katy xereraa,

oikove vaꞌe haꞌe javi ikuai aguã katy.

24 — Haꞌe rami avi yty áry ava omomboa imoinyague gui nokuaveꞌẽi

ꞌrã teve,
ojexavaia gui ndojapukai ratãi ꞌrã teve ipytyvõarã pe?
25 Xee ndajaeꞌoi vaꞌekue teve ojexavai vaꞌe re,

haꞌe xenheꞌẽ py namboaxyi teve oiko axy vaꞌe?

26 Iporã vaꞌe xee arõ teĩ xere ou mbaꞌemo vai.

Hendy vaꞌe arõ vaꞌe ꞌrãgue py pytũ anho ou xere.

27 Xeryepy rupi omyĩ vaꞌe ndopytuꞌui,

xere aiko axya ára ou ramo.

28 Xeporiau aikovy kuaray ojope eꞌỹa rupi.
Heta vaꞌe kuery mbyte py ajerure haꞌamy xepytyvõa aguã.
29 Xee ma jagua-tuvy nheꞌẽ rykeꞌy,

haꞌe guyra nhandu ryvy aiko.

30 Xepire huꞌũmba reve hoꞌapa xegui,

xekãgue voi okai merami xepire raku gui.

31 Haꞌe nunga rupi ixã reta vaꞌe ambopu ꞌrãgue py xeraxẽ ainy xepyꞌa

vai vy,
haꞌe mimby amonheꞌẽ ꞌrãgue py ojaeꞌo vaꞌe rami anhendu.

Jó anhetẽ rupi oikoa re ijayvuague

31   — Xerexa reve ajapo ma areko aguã.

1
Mbaꞌexa tu haꞌvy xee apena reia rupi amaꞌẽ ta kunhataĩ re?
2 Haꞌe rami rire mbaꞌe ꞌrã tu xee ajopy Nhanderuete yvategua gui,

mbaꞌe nunga tu yvate oĩa gui omeꞌẽ ꞌrã xevy?

3 Mbaꞌeta heko vai vaꞌe peguarã omoĩ okanhy aguã,

mbaꞌemo vai apoa pe omoĩ oiko axy aguã.

4 Haꞌe rã xee aikoa ma Nhanderuete oexapa,

oipapa aguataa haꞌe javi.

5 — Haꞌe gui aiko porã merami rive vaꞌe rire,
Jó 31 910

haꞌe ajokore aguã katy xepy inhakuã ovy vaꞌe rire,

6 (Nhanderuete toikuaa pota porã xere,
anhetẽ rupi aikoa oikuaa aguã,)
7 xapyꞌa rei tape porã gui ajepeꞌa vy

mbaꞌemo aexa vaꞌe rupi rive anhembopyꞌa,

eꞌỹ vy xepo re ikyꞌa vaꞌe oĩ vaꞌe rire,
8 haꞌe rami ri ramo amboae kuery rive toꞌu xee amaꞌetỹague gui,

haꞌe xembaꞌety rupi henhoĩ vaꞌekue tomondoropa rive.

9 — Xapyꞌa rei xekuraxõ py kunha mboae re anhembotavy uka,

haꞌe xea katygua rokẽ py amaꞌẽ mbeguea rupi aiko vaꞌe rire,
10 haꞌe ramo xeraꞌyxy tojapo tembiꞌu amboae ava pe,

hexeve amboae tonheno.

11 Mbaꞌeta haꞌe rami aiko vaꞌe rire ndaꞌevei ete ꞌrãgue,

ajejavyague re huvixa kuery xembopaga ꞌrãgue.

12 Haꞌe ramigua ma tata rami ombovaipa ꞌrãgue opa peve,

omomba ꞌrãgue mbaꞌemo areko vaꞌe haꞌe javi.

13 — Xapyꞌa rei xerembiguai ava eꞌỹ vy kunha mbaꞌe

haꞌeveꞌỹa rami xee areko vaꞌe rire,

14 mbaꞌe tu xee ajapo ꞌrãgue Nhanderuete xere opuꞌã ramo?

Xere oikuaa pota ramo mbaꞌexa tu xee ambovai ꞌrãgue?

15 Mbaꞌeta xeryruꞌi py aĩ aguã xemoingo vaꞌekue eꞌỹ ri tyꞌy haꞌe kuery

voi omoingo rakaꞌe?

Haꞌe eꞌỹ teve nhanderyruꞌi py nhanemoingo pavẽ vaꞌekue?
16 — Xapyꞌa rei iporiaukueꞌi oipota vaꞌe nameꞌẽi vy

imeveꞌỹ vaꞌe ndaexa pyxovei aguã rami ajapo vaꞌe rire,

17 haꞌe rami eꞌỹ vy xee aeꞌia py akaru vaꞌe rire

tyreꞌỹ pe ambojaꞌo eꞌỹ re,

18 (mbaꞌeta xekunumi guive xereve ae areko tuu rami,

haꞌe xeryruꞌi py aĩ guive imeveꞌỹ vaꞌe rerekoa aiko,)

19 xapyꞌa rei ijao eꞌỹ vaꞌe ojexavai rã amaꞌẽ rive vaꞌe rire,

eꞌỹ vy onheovã aguã oguereko eꞌỹ vy ojexavai rã,

20 xapyꞌa rei xerymba vexaꞌi rague py namboakui ramo

haꞌe kuery opyꞌa py ndaxereroayvu porãi vaꞌe rire,

21 xapyꞌa rei okẽ py joguerekoa kuery ikuai vaꞌe xemboeko porã reve

teĩ
tyreꞌỹ rovai xepo aupi vaꞌe rire,
22 haꞌe rami ri ramo toꞌa rive xeaxiꞌy kãgue,

haꞌe tomboia xejyva oĩague gui.

23 Mbaꞌeta haꞌe rami vaꞌe rire Nhanderuete xembopaga aguã gui

ndaxerekorãvei ꞌrãgue,
hexakãa rive xee ndaropoꞌakai ꞌrãgue.
24 — Xapyꞌa rei ouro re rive ajerovia vy
 911 Jó 31​, ​32

ouro oikyꞌaꞌo pyre pe “Ndere ajeko” haꞌe vaꞌe rire,

25 xapyꞌa rei arekopa etea
haꞌe xepo py ajou reta vaꞌe arovyꞌa vaꞌe rire,
26 xapyꞌa rei kuaray rexakãa re,

eꞌỹ vy jaxy hendy porãa re amaꞌẽ reve

27 xepyꞌa py ajekore nhemia rupi

xepo py ayvua aikuaa uka vaꞌe rire,

28 haꞌe vaꞌe py voi ajejavy ꞌrãgue joguerekoa kuery xembopaga aguã rami,

Nhanderuete yvategua eꞌỹ amboete rire.

29 — Haꞌe gui xere ijaꞌeꞌỹ vaꞌe kuery ojexavai rã aexa vy ndavyꞌai,

haꞌe kuery re mbaꞌemo vai oiko rã ndarovyꞌai.

30 Haꞌe rami avi ndarojejavyi xejuru

haꞌe kuery omano aguã re ajerurea py.

31 Haꞌe xero py ikuai vaꞌe aipo ndeꞌi:

“Xoꞌo haꞌe nomeꞌẽ porãi rire ndajakaru porãi”, ndeꞌi,

32 mbaꞌeta xee ndaejai yvy mboae guigua tape py rive pytũ oaxa aguã,

xerokẽ aipeꞌa jepi riae oguata vaꞌe kuery amovaẽ vy.

33 Haꞌe gui Adão rami eꞌỹ xepyꞌapy py nanhomi

xereko vaia haꞌe ajejavya.

34 Mbaꞌeta xee ma heta vaꞌe kuery gui ndakyjei,

xeretarã kuery xere ijaꞌe eꞌỹa naxemongyjei

akyrirĩ haꞌe xero gui naẽi aguã rami.
35 Xeayvu renduarã oĩ vaꞌe rire!
Maꞌẽ, apy ma oĩ xereko regua xerery reve ambopara vaꞌekue!
Ipoꞌakapa vaꞌe xembovai vaꞌe rire,
haꞌe rami eꞌỹ vy xerovaigua ombopara vaꞌe rire xere ijayvua!
36 Haꞌe vaꞌe kuaxia para araa ꞌrãgue xeaxiꞌy áry,

xeakã áry ajokua ꞌrãgue coroa rami.

37 Nhanderuete pe xee aikuaa uka ꞌrãgue aikoa haꞌe javi.

Haꞌe oĩa py ajexa uka ꞌrãgue yvateve vaꞌe rami.

38 — Xapyꞌa rei xembaꞌety káuxa xere ijayvua,

haꞌe yvy aikaraĩ heravyague káuxa ojaeꞌoa vaꞌe rire,

39 xapyꞌa rei ijaju ma ramo haꞌu ombaꞌeapo vaꞌe kuery pe haꞌevea rami

apaga eꞌỹ re,

haꞌe ijopyarã vaꞌekue amomba vaꞌe rire,
40 haꞌe rami ri ramo trigo ꞌrãgue py juu rive toiko xevy,

haꞌe cevada ꞌrãgue py toiko trigo ramigua rive — heꞌi.

Apy ma opa ma Jó ijayvuague.

Jó haꞌe irũ kuery mboapy ikuai vaꞌe pe Eliú ivaiague

32   Haꞌegui mboapyve avakue opytuꞌu ma Jó onhemboeko porãa

1

rupi ijayvu rã ombovaia gui. 2 Haꞌe ramo buzita Baraquel raꞌy

 
Jó 32 912

Eliú, Rão ramymino regua ju ivai Jó pe, Nhanderuete gui eteve voi
onhemboeko porãvexe ramo. 3 Irũ kuery mboapyve pe voi ivai, mbaꞌeta
 

haꞌe kuery nombovai kuaavei vaꞌeri Jó rovai tema ijayvu rire. 4 Haꞌe gui
 

Eliú ma Jó gui kunumive vaꞌe vy oarõ ranhe ixupe ijayvu aguã. 5 Haꞌe
 

rami avi mboapy avakue nombovai kuaaveia Eliú oexa vy ivaive oiny.

Jó pe ombovai ypy vy Eliú ijayvuague

6  Haꞌe gui buzita Baraquel raꞌy Eliú aipoeꞌi:
— Xee ma xekunumive vaꞌe, haꞌe rã peẽ ma pendetujakueve meme.
Haꞌe rami vy xee arõ ranhe, pendua py xee aikuaa vaꞌe amombeꞌu
aguã ndaxepyꞌa guaxui vy.
7 Xee aipoaꞌe vaꞌekue: “Heta ára haꞌe maꞌetỹ mbovy eꞌỹ oguereko vaꞌe

kuery ranhe taꞌijayvu ꞌarandu re nhomboꞌea rupi”, haꞌe vaꞌekue.

8 Haꞌe rami teĩ anhetẽ avakue re oĩ ꞌrã peteĩ Nheꞌẽ,

mbaꞌeta Ipoꞌakapa vaꞌe oipejua py rive nhomoꞌarandu ꞌrã.

9 Hiꞌarandukueve ma tujakueve anho eꞌỹ ikuai,

tujakueꞌi anho eꞌỹ ꞌrã oikuaa haꞌevea ramigua.

10 Haꞌe nunga rupi xee aipoaꞌe: “Pejapyxaka ke xere,

haꞌe gui xee voi amombeꞌu ꞌrã aikuaa vaꞌe”, haꞌe.

11 — Maꞌẽ, xee amoĩ porã pendeayvuague,

pendeayvua re ajapyxaka pota porã

pendeayvurã re teri peikuaa pota peiny reve.
12 Haꞌe gui pendeayvu aendu rã

peẽ kuery peteĩve ma voi ndapeikuaa ukai Jó haꞌeveꞌỹa rami

ijayvua,
napembovai kuaai pekuapy haꞌe ae oikuaa rami ijayvu rã.
13 Haꞌe gui ndaꞌevei penhemboeko porã ukaa rupi aipopeje aguã:

“Ore rojou ma ꞌarandu.

Nhanderuete ju tombovai, avakue ma ndaꞌevei”, peje aguã.
14 Maꞌẽ, xevy peꞌỹ haꞌe ijayvu rire

xee ma pendeayvuague rupi eꞌỹ ꞌrã ambovai.

15 — Jó, neirũ kuery mboapyve onhemondyi vy nanembovai kuaavei,

haꞌe kuery pe oata ma merami ayvu.

16 Haꞌe gui xee pa arõve ta haꞌe kuery ndaꞌijayvui ma rire?
Mbaꞌeta okyrirĩmba ma, peteĩ henda py ma voi nombovaivei vy.
17 Haꞌe rami vy xee ju ꞌrã xeayvu,

amombeꞌu ꞌrã aikuaa vaꞌe.

18 Mbaꞌeta heta areko xeayvu aguã,

xenheꞌẽ oĩ vaꞌe ae xemokyreꞌỹ ramo.

19 Mbaꞌeta xepyꞌapy rupi aendu vinho ryru mbaꞌemo pirekue guigua

ipyau vaꞌe ramigua,

onhembotypa vy oxoro raiꞌi vaꞌe rami.
 913 Jó 32​, ​33

20 Haꞌe
rami vy tove taxeayvu oẽmba ovy aguã.
Aipeꞌa ꞌrã xejuru rombovaia rupi xeayvu vy.
21 Xee ma peteĩ rive joegui ayvuvea rupi eꞌỹ ꞌrã xeayvu,
neĩ avakue pe ajejou porã ukaa rupi eꞌỹ guive.
22 Mbaꞌeta xee ma ajejou porã ukaa rupi ndaxeayvu kuaai.
Haꞌe rami eꞌỹ vaꞌe rire xemoingoare xereraa voi ꞌrãgue.

Jó pe Eliú ijayvu eteague

33   — Haꞌe gui Jó, endu ke aikuaa vaꞌe re xeayvu rã,

1

ejapyxaka xeayvua haꞌe javi re.

2 Aỹ ma xeayvu ta,

xejuru py xeapekũ ijayvu aguã rami oĩ.

3 Xeayvua oikuaa uka ꞌrã xepyꞌa re anhetẽ vaꞌe anho oĩa,

xeayvu ꞌrã mbaꞌemo aikuaa vaꞌe re anho.

4 Nhanderuete Nheꞌẽ ae xemoingo vaꞌekue,

Ipoꞌakapa vaꞌe oipejua py rive omeꞌẽ xerekoverã.

5 Xapyꞌa rei rembovai kuaa vy ke xembovai,

ereko katu reikuaa vaꞌe xevy pe remombeꞌu vaꞌerã.

6 Maꞌẽ, Nhanderuete renonde ma ndee ramigua ae avi aiko,

Yapo gui avi xeapo rire.

7 Haꞌe ramo xee noromongyjei ꞌrã,

ndeꞌáry noĩ ꞌrã xepo poyia.

8 — Anhetẽ xee aendua py ndeayvu rã

ange aendu kuri

9 “Haꞌeve vaꞌe aiko, ajejavy vaꞌeꞌỹ.

Xekyꞌa vaꞌeꞌỹ haꞌe xereko vai vaꞌeꞌỹ”, ꞌre ramo.

10 “Maꞌẽ, Nhanderuete xembopagaa rupi onheaꞌã,

hovaigua aikoa rami xekuaa vy.

11 Haꞌe rami vy yvyra paꞌũ py omboty xepy,

haꞌe oikuaa pota ꞌrã aikoa haꞌe javi re”, ꞌre vaꞌekue.
12 Haꞌe rami ndeayvuague haꞌeveꞌỹa ramigua ramo

xee rombovai ꞌrã.

Mbaꞌeta avakue ikuai vaꞌe gui Nhanderuete yvateve vaꞌe.
13 Mbaꞌe re tu ixupe ndeayvu ete vy
“Peteĩve henda py nerenhemombeꞌu porãi ri”, ꞌre?
14 Haꞌe rami ꞌrãgue py Nhanderuete ma peteĩ rami ijayvu ma vy

teĩgue ju ꞌrã omombeꞌu porãve.

Haꞌe rami teĩ ijayvua re avakue noendu porã potai ꞌrã.
15 Nhandevy pe oexa raꞌu uka ꞌrã mbaꞌemo, pyávy mbaꞌemo jaexaa

rupi,
nhanderopeyi vaipa reve
nhanderupa rupi jake jajupy jave.
Jó 33 914

16 Nhandeapyxa voi oipeꞌa vy

nhanemboꞌe ꞌrã oipota vaꞌe re,
17 ojapo aguã nhanhembopyꞌaa gui jajepeꞌa aguã rami,

jajejou porã reia gui nhandereraa jepe aguã,

18 yvykua katy nhanderekove oo rã ojoko vy,

kyxe py nhandejukaa gui guive.

19 — Nhanderupa rupi nhandetui ramo nhanembopaga ꞌrã haxy vaꞌe

py,
nhanekãgue re haxy nhaendu riae vaꞌe py.
20 Haꞌe ramo jajeguaru ꞌrã tembiꞌu gui,

tembiꞌu hee vaꞌe teĩ nhanenheꞌẽ py ndajaꞌuxei ae.

21 Nhanderoꞌo oĩ porã vaꞌekue aỹ ndojekuaavei.

Haꞌe rã nhanekãgue ndojekuaai vaꞌekue ma aỹ ojekuaapa.

22 Nhanenheꞌẽ oo tema ꞌrã yvykua katy,

nhanderekove onhemboja ꞌrã ovy ipeꞌaarã kuerya katy.

23 — Xapyꞌa rei ou ꞌrã peteĩ anjo nhandere ojerure vaꞌerã, mbovy eꞌỹ

ikuai vaꞌe regua,

nhandevy oikuaa uka aguã haꞌevea ramigua jajapo aguã.
24 Haꞌe ramo Nhanderuete nhanemboaxy vy aipoeꞌi ꞌrã anjo pe:

“Eraa jepe ke, yvykua py hoꞌa eꞌỹ aguã.

Ajou ma hepyrã”, heꞌi ꞌrã.
25 Haꞌe rami rã nhanderoꞌo hexaĩ ju ꞌrã nhanekyrĩ jave

nhanembaraeteague rami,
nhanekunumi jave jaikoague rami ae ju ꞌrã jaiko.
26 Haꞌe ramo jajerure ꞌrã Nhanderuete pe, haꞌe rã nhanepytyvõ ꞌrã.

Haꞌe ramo javyꞌa reve ꞌrã jaexa Nhanderuete rova.

Haꞌe ramo nhanemboeko porã ju ꞌrã.
27 Haꞌe ramo avakue oendua py japoraei reve aipojaꞌe ꞌrã:

“Ajejavy vaꞌekue, haꞌeveꞌỹa ramigua ajapo,

teĩ apaga aguã vaꞌekue rami eꞌỹ guive xembopagaa.
28 Nhanderuete ojogua xenheꞌẽ yvykua py ooa gui,

xerekove reve aexa aguã hendy vaꞌe”, jaꞌe ꞌrã.

29 — Haꞌe vaꞌe haꞌe javi ma Nhanderuete ojapo

nhandevy mokoĩgue, mboapykue mbaꞌe,

30 yvykua gui nhanderekove ogueru ju aguã,

oikove vaꞌe kuery moexakãa py nhanderexape avi aguã.

31 Haꞌe nunga rupi Jó, endu ke, ejapyxaka xeayvua re.

Ekyrirĩ ke, haꞌe rã xee xeayvu ꞌrã.

32 Ndee ndeayvu aguã rereko ri vy xembovai.

Ndeayvu ke, mbaꞌeta xee romboeko porãxe.

33 Haꞌe gui mbaꞌeve ndererekoi ri ramo ejapyxakave tema xeayvua re.

Ekyrirĩ, haꞌe rã romboꞌe ꞌrã ꞌarandu re — heꞌi.

 915 Jó 34

Eliú Nhanderuete mboeko porãa rupi ijayvuague

34   Haꞌe gui Eliú aipoeꞌive ju:

1

2 — Peneꞌarandu vaꞌe, pendu ke xee aikuaa vaꞌe.

Penemboꞌepaa vaꞌekue, pejapyxaka xeayvua re.
3 Mbaꞌeta nhandeapyxa py nhaendu kuaa ꞌrã ayvu,

nhandejuru py tembiꞌu heea nhaendu kuaa rami avi.

4 Haꞌevea ramigua jaiporavo ꞌrã nhandejeupe.

Jojavi ꞌrã jaikuaa iporã vaꞌe.

5 Mbaꞌeta Jó aipoeꞌi: “Xereko porã vaꞌeri

Nhanderuete oipeꞌa xevy guarã vaꞌekue.

6 Haꞌevea rami aiko teĩ ijapu vaꞌe rami xekuaa.

Xeai okuera vaꞌerã eꞌỹ oĩ, ajejavya oĩ ramo eꞌỹ”, heꞌi vaꞌekue.
7 — Oiko ꞌrã ndaꞌu ava Jó ramigua?

Mbaꞌeta haꞌe ma ojojai ꞌrã Nhanderuete, yy oyꞌu vaꞌe rami rive.

8 Haꞌe rami vy onhemoirũ ꞌrã oikovy ojapo vai rei vaꞌe kuery re,

avakue heko vai vaꞌe kuery reve anho oiko.

9 Mbaꞌeta aipoeꞌi: “Nhanderuete jarovyꞌa teĩ

mbaꞌeverã ndovarei nhandevy”, heꞌi vaꞌekue.

10 — Haꞌe nunga rupi peẽ avakue peneakã porã vaꞌe, pejapyxaka xeayvua re.

Nhanderuete ma peteĩve henda py ndojapo vai ꞌrã,

Ipoꞌakapa vaꞌe haꞌeveꞌỹa rami ndajoguerekoi ꞌrã.
11 Mbaꞌeta omeꞌẽ ꞌrãe jaikoague repy,

ojapo ꞌrã peteĩ-teĩ jaikoague repy jajou aguã rami.

12 Anhetẽ ete, Nhanderuete haꞌeveꞌỹa rami ndoikoi ꞌrã.

Ipoꞌakapa vaꞌe ndajoguerekoi ꞌrã haꞌeveꞌỹa rami.

13 Mbaꞌeta mavaꞌe tu omoĩ rakaꞌe yvy re opena vaꞌerã?

Mavaꞌe tu ipo py omboaxa rakaꞌe haꞌe javi regua?

14 Xapyꞌa rei Nhanderuete ojee rive opena vaꞌe rire,

haꞌe ojea katy onheꞌẽ haꞌe pytuẽa oguerupa vaꞌe rire

15 toꞌo ikuai vaꞌe haꞌe javi omanomba ꞌrãgue,

haꞌe yvykuꞌi ju jajeapo ꞌrãgue.

16 — Haꞌe gui Jó, ndere ꞌarandu oĩ ramo endu ke povaꞌe.

Ejapyxaka xeayvua re.

17 Haꞌeveꞌỹa rami joguereko vaꞌe teve oĩ ꞌrã joe opena aguã?

Mbaꞌe re tu haꞌvy ndee ndeayvu Heko porã haꞌe Ipoꞌakapa vaꞌe

ojejavya rami?
18 Huvixave oiko vaꞌe pe ndaꞌu “Mbaꞌe vareꞌỹ” ꞌea ꞌrã teve?

Haꞌe rami eꞌỹ vy yvatekueve pe: “Pendeko vai vaꞌe” ꞌea ꞌrã teve?
19 Yvatekueve rive oayvuve eꞌỹ vaꞌe pe katuve ma ndaꞌevei.

Haꞌe ma iporiaukueꞌi gui ndoayvuvei ꞌrã oguerekopa rei vaꞌe

kuery.
Jó 34 916

Mbaꞌeta haꞌe javive ma opo py ojapo vaꞌekue meme ikuai.

20 Haꞌe kuery omano xapyꞌa vaꞌerã meme.
Pytũ mbyte jave haꞌe kuery oryryipa reve oaxa ꞌrã,
ipoꞌaka vaꞌekue teĩ Ipoꞌakapa vaꞌe jaexa eꞌỹ vaꞌe ogueraa ꞌrã.
21 — Nhanderuete ma omaꞌẽ ꞌrã avakue ikuaia rupi.

Haꞌe kuery oguataa haꞌe javi haꞌe oexapa ꞌrã.

22 Jipoi pytũa neĩ kuarayꞌã ana

mbaꞌemo vai apoare kuery ixugui onhemi aguã.

23 Mbaꞌeta Nhanderuete ma avakue reko re oikuaa pota are eꞌỹ teĩ

ojapo ꞌrã henonde ojexa uka aguã rami omboayvu aguã.

24 Haꞌe rami vy oikuaa pota eꞌỹ re omopẽmba ꞌrã imbaraete vaꞌe kuery,

haꞌe vy hekovia omoĩ ꞌrã amboae kuery.

25 Haꞌe kuery ikuaia haꞌe oikuaa ae vy

pyávy oity ramo omonguꞌi pyre ikuai.

26 Pavẽ oexaa py

omoingo axy ꞌrã heko vai vaꞌe haꞌe javi reve,

27 ixugui haꞌe kuery ojepeꞌa rire,

peteĩve ma voi ndoikuaaxei ixuguigua tape.

28 Haꞌe kuery ojapo Nhanderuete renonde iporiaukueꞌi ojapukaia

onhendu aguã rami.

Haꞌe ramo oendu ae ojexavai vaꞌe kuery ojaeꞌoa.
29 Nhanderuete okyrirĩ teĩ mavaꞌe ꞌrã tu ombopaga?

Ngova omoꞌã rã mavaꞌe ꞌrã tu oexa, peteĩ regua haꞌe javi eꞌỹ vy
peteĩ ava teĩ?
30 Haꞌe rami oiko heko vai vaꞌe ipoꞌaka eꞌỹ aguã,

haꞌe oiko eꞌỹ aguã heta vaꞌe kuery mbotavyarã.

31 — Xapyꞌa rei amongue aipoeꞌi ꞌrã Nhanderuete pe:

“Aiko axy vaipa ma, ndajejavyvei ma ꞌrã.

32 Xemboꞌe ke mbaꞌemo xee ndaikuaai vaꞌe re.

Haꞌeveꞌỹa rami ajapo vaꞌekue teĩ ndajapovei ma ꞌrã”, heꞌi ꞌrã.

33 Haꞌe rami rã Nhanderuete omboekovia kuaa aguã ndaꞌu

oporandu ꞌrã teve ndee reipotaa eꞌỹ vy ndee ndereipotaia re?

Ndevy pe teve aipoeꞌi ꞌrã: “Ndee ae eiporavo, xeeꞌỹ.
Emombeꞌu ke reikuaa vaꞌe, ndeayvu ke”, heꞌi ꞌrã teve?
34 — Avakue hiꞌarandukueve omombeꞌu ꞌrã xevy,

inhakã porã vaꞌe kuery xeayvua re ojapyxaka vy aipoeꞌi ꞌrã xevy:

35 “Jó ma oikuaa vy eꞌỹ ijayvu,

ijayvua re ꞌarandua noĩ”, heꞌi ꞌrã.

36 Haꞌe nunga rupi tove Jó reko re toikuaa pota opa peve,

heko vai vaꞌe rami ombovai rire.

37 Mbaꞌeta ojejavya áryve omoĩ Nhanderuete re opuꞌã rei aguã.

Nhanembyte py ojepopete ombojaru reia rupi,

 917 Jó 34​, ​35

haꞌe Nhanderuete rovai ijayvu reta rive.

Eliú “Ojerovia eꞌỹ vaꞌe kuery ojexavai vy ojapukai

teĩ Nhanderuete noendui”, heꞌiague

35   Eliúaipoeꞌive ju:
1

2 — Haꞌevea rami teve aipoꞌre:

“Nhanderuete gui xereko porãve”, ꞌre vaꞌekue?
3 Mbaꞌeta aipoꞌre: “Mbaꞌe nunga py tu xereko porãa ovare?

Mbaꞌe tu xereko porãa py ajouve ꞌrã ajejavya py ajou vaꞌe gui?” ꞌre
vaꞌekue.
4 Haꞌe ramo xee rombovai ꞌrã,

ndee haꞌe neirũ kuery guive.

5 Emaꞌẽ yva re haꞌe exa.

Exa pota ndeꞌáry rupi arai yva re ikuai vaꞌe re.

6 Rejejavya py mbaꞌe nunga py tu hexe rejapo vai?

Ndereko vaia hetave ovy rã mbaꞌe tu rejapo hexe?

7 Haꞌe rami eꞌỹ vy ndereko porãa py mbaꞌe tu remeꞌẽ ixupe?

Mbaꞌe tu ojopy ꞌrã ndepo gui?

8 Haꞌe rami ꞌrãgue py ndereko vaia ma avakue ndee ramigua pe ae ꞌrã

ojapo vai.
Haꞌe ndereko porãa ma voi haꞌe rami ae avi avakue raꞌy kuery pe
anho ꞌrã ojapo porã.
9 — Haꞌe gui avakue omoingo axya vaipa rã haxẽ ꞌrã,

haꞌe vy ojapukai ꞌrã ipoꞌaka vaꞌe kuery po gui ogueraa jepea

aguã.
10 Haꞌe rami teĩ avave rei aipo ndeꞌi ꞌrã: “Mamo tu oĩ Nhanderuete

xemoingoare,
pyávy avyꞌa reve aporaei aguã omeꞌẽ vaꞌe?
11 Haꞌe ma yvy rupi vixo ikuai vaꞌe gui nhanderekomboꞌeve vaꞌe,

haꞌe guyra yvate rupi oveve vaꞌe gui nhanemoꞌaranduve vaꞌe”,

ndeꞌi.
12 Haꞌe kuery ojapukai teĩ haꞌe nombovai,

gueko vaia rupi rive onhemboyvate ramo.

13 Ojapukai rive ramo Nhanderuete noendui ꞌrã,
haꞌe kuery re Ipoꞌakapa vaꞌe nomaꞌẽi ꞌrã.
14 Jó, ndee ma Nhanderuete nderexaia rami ndeayvu,

haꞌe rã henonde ma ndereko ojekuaapa.

Haꞌe nunga rupi earõ hexe.
15 Aỹ peve Nhanderuete opoxya rupi nanhombopagai,

neĩ heko vai vaꞌe re ndoikuaa potai teri ramo

16 ndejuru reipeꞌa vy ayvu ovareꞌỹ vaꞌe rupi ndeayvu.

Ndeayvu reta ma, reikuaa vy eꞌỹ.

Jó 36 918

Eliú “Avakue ojexavaia py Nhanderuete

oikuaa uka ꞌrã iporã vaꞌe”, heꞌiague

36   Eliú ijayvuve tema. Haꞌe vy aipoeꞌi:

1

2 — Ejapyxakaveꞌi ranhe, haꞌe rã amombeꞌu porãve

ꞌrã ndevy
Nhanderuete amboeko porãa rupi xeayvu aguã arekove teri vaꞌe.
3 Mombyry gui ꞌrã aru xeꞌarandurã

Xemoingoare amboeko porã aguã.

4 Mbaꞌeta anhetẽ, xeayvu ma riveꞌỹ.

Ndereve oĩ vaꞌe ma mbaꞌemo oikuaapa vaꞌe.

5 — Neꞌexa, Nhanderuete ma tuvixa ete vaꞌe.

Haꞌe rami teĩ nopena eꞌỹi ꞌrã peteĩve re.

Oikuaa py avi tuvixa ete vaꞌe oiko.
6 Ndogueraa jepei ꞌrã heko vai vaꞌe rekove,

haꞌe rã ojexavai vaꞌe kuery ma haꞌevea rami ꞌrã oguereko.

7 Ndopytuꞌui ꞌrã heko porã vaꞌe kuery re omaꞌẽa gui.

Haꞌe rami ꞌrãgue py omboyvate vy huvixave kuery reve

omboguapy ꞌrã henda openaaty py rakaꞌe rã peve.
8 Xapyꞌa rei haꞌe kuery corrente py omboꞌaague py ꞌrã ikuai,

ixã imoingo axyarã py ojokuaa rire.

9 Haꞌe rami haꞌe ojapo ꞌrã haꞌe kuery haꞌeveꞌỹa rami ojapoague oikuaa

aguã,
ojejou porã reia rupi ikuai rire.
10 Haꞌe kuery apyxa oipeꞌa ꞌrã omboꞌe aguã.

Haꞌe rami vy haꞌe kuery pe ijayvu ꞌrã heko vaia gui ojeko rerova
aguã.
11 Xapyꞌa rei haꞌe kuery onheꞌẽ rendu haꞌe ixupe ju ikuai ramo

opaa py oiko ꞌrã haꞌe kuery ovyꞌa aguã ára,

haꞌe maꞌetỹ mbaꞌemo re ovyꞌa rei okuapy aguã.
12 Haꞌe rã haꞌe kuery noendu potai ri ramo

huꞌy guaxu py rami onhyvõa ꞌrã,

haꞌe ramo omano ꞌrã hexa ogue reve.
13 Opyꞌa py heko vaia anho omoĩ vaꞌe ma ojeupe guarã omboaty ꞌrã
poxya.
Nhanderuete omboꞌa uka teĩ ndojapukai ꞌrã okuapy heraa jepearã
vaꞌekue pe.
14 Haꞌe rami vy kunumi teri reve teĩ omokanhy ꞌrã guekove.

Omano ꞌrã avakue taꞌangaa pegua itavy rei vaꞌe mbyte py.
15 Haꞌe rã ojexavai vaꞌe kuery ma haꞌe ogueraa jepe ꞌrã ojexavaia py ae

oeko mboꞌe vy,

mbaꞌeta ombojexavaia rupi oipeꞌa ꞌrã ijapyxa.
 919 Jó 36​, ​37

16 — Haꞌe rami ae ndee voi reiko axya gui Nhanderuete ndepeꞌaxe avi
peteĩ henda tuvixaa py, reiko axy veꞌỹ aguã py,
haꞌe rekaru aguã mesa áry tembiꞌu hee vaꞌe anho oĩa py.
17 Haꞌe rã ndee ma renhemonyẽ heko vai vaꞌe kuery reve repaga aguã.

Haꞌe nunga rupi nderupity ꞌrã ndejou vaia haꞌe nembopagaa aguã
anho.
18 Enheangu ke haꞌvy ipoxya rendua py rejojai rei eꞌỹ aguã,

ejepeꞌa uka eme guive “Xerekovia heta omeꞌẽa” ꞌre vy rive.

19 Rejaeꞌo rei haꞌe opa mbaꞌe py renheaꞌã ramo rive ndaꞌu

nemboaxy ꞌrã rejexavaia gui reo jepe aguã?

20 Earõ eme eikovy pytũ pyguarã,

mbaꞌeta heta ikuaiague gui oipeꞌapaa heravy aguã ae oĩ.

21 Enheangu ke teko vai re reo eꞌỹ aguã,

haꞌe vaꞌe pe “Jexavai gui haꞌeveve vaꞌe” ꞌre vy rive.

22 Maꞌẽ, Nhanderuete opoꞌakaa py yvate ete vaꞌe ojekuaa!

Mavaꞌe poromboꞌea ꞌrã tu haꞌe rami oiko?

23 Mavaꞌe tu omboeko mboꞌe ta,

haꞌeꞌỹ vy ixupe “Haꞌeveꞌỹa rami rejapo” heꞌi ta?

Nhanderuete yvate etea re Eliú ijayvuague

24 — Nemaꞌenduꞌa porã Nhanderuete rembiapo
avakue pavẽ oguerovyꞌa vaꞌe re.
25 Haꞌe nunga re avakue haꞌe javi omaꞌẽ vy

mombyry gui ojou porã ꞌrã okuapy.

26 Maꞌẽ, Nhanderuete ma yvate ete vaꞌe, jaikuaa aguã rami eꞌỹ.

Oikoa maꞌetỹ guive ndajaipapa kuaai ꞌrã.

27 Mbaꞌeta ojea katy ogueru ꞌrã yy tykyrã,

yvyxĩ gui omboꞌoky aguã.

28 Haꞌe rami vy arai gui onhoẽ ꞌrã

avakue áry otyky reta vaꞌerã.

29 Amongue ndaꞌu oikuaa ꞌrã ri marã rami pa arai oipyo heravya,

yapu guive oĩa gui omonhendua?

30 Maꞌẽ, haꞌe vaꞌe áry rupi oexa uka ꞌrã imondovy nhemboxi,

yeꞌẽ typyvea haꞌe javi rupi peve omoexakã vaꞌerã.

31 Haꞌe nunga py oguereko ꞌrã yvy regua ikuai vaꞌe,

haꞌe vy haꞌe kuery pe omeꞌẽ ꞌrã tembiꞌu oata aguã rami eꞌỹ.
32 Opo py overa vaꞌe ojopy reta vy

omombo ꞌrã ngovaigua kuery re.

33 Ára vai revovo voi oikuaa uka ꞌrã heko,

mbaꞌeta ndaꞌevei etea oexa uka ꞌrã haꞌeveꞌỹa rami joguereko vaꞌe rovai.

37  — Haꞌe nunga re xemaꞌenduꞌa vy xekuraxõ oryryi rei,

1 

opo-opo guive, oĩaty gui oẽ ta merami.

Jó 37 920

2 Pendu pota ke Nhanderuete guigua yapu re,

ijuru gui hevovo vaꞌe onhendu vaꞌe re.
3 Yva guy haꞌe javi rupi gui omondouka ꞌrã

ojea gui overa vaꞌe reve yvy apy peve.

4 Haꞌe vaꞌe rire ijayvu atã nhendu ꞌrã,

yvatevea py onhemboxi ꞌrã hyapu reve.

Haꞌe ndopoi eꞌỹi ꞌrã overa vaꞌe ijayvua onhendua rupi.
5 Nhanderuete ijayvu reve hyapu ꞌrã nhomondyipaa rupi.

Ojapo ꞌrã mbaꞌemo tuvixa vaꞌe, jaikuaa eꞌỹ vaꞌe.

6 Mbaꞌeta yroꞌy apĩ pe aipoeꞌi ꞌrã: “Heꞌa ke yvy áry”,

haꞌe gui oky haꞌe oky xapyꞌa-pyꞌa vaꞌe pe ma “Penembaraeteve

ke”, heꞌi ꞌrã.
7 Haꞌe rami vy ojapo ꞌrã avakue haꞌe javi po oĩ rive aguã rami,

hembiapo re ju haꞌe kuery oikuaa pota aguã.

8 Vixo ikuai vaꞌe voi oike ꞌrã onhemiaty py,

haꞌe vy okua py ꞌrã ikuai.

9 Yvytu jere oẽ ꞌrã ouvy opy jaꞌo oĩaty gui,

haꞌe rã yvytu roꞌy ma kuaray yke katy gui ꞌrã oipeju.

10 Nhanderuete oipejua py rive hoꞌa ꞌrã yroꞌy,

haꞌe ramo yupa itui vaꞌe hatãmba ꞌrã oupy.

11 Arai ana overa vaꞌe oua ma

omonyẽ ꞌrã okyrã.

12 Haꞌe ramo arai ikuai vaꞌe omondouka rã
oaĩmba ꞌrã ojeꞌoivy opa rupi,
yvy jave áry rupi, ijayvuague ojapo aguã.
13 Haꞌe nunga haꞌe javi ombou ꞌrã yvy regua kuery re omaꞌẽ vy,

omoꞌarandu eꞌỹ vy omboaxy aguã.

14 — Jó, ejapyxaka pota na povaꞌe re,

Nhanderuete rembiapo iporã vaꞌe re reikuaa pota aguã.

15 Ndee reikuaa teve marã rami pa Nhanderuete ojapo

overa vaꞌe arai gui ojekuaa aguã rami?

16 Omombeꞌua teve ndevy arai ikuai vaꞌe marã rami pa yvate rupi

ova-ova,
eꞌỹ vy Oikuaapa vaꞌe rembiapo porãgue haꞌe javi?
17 — Mavaꞌe tu ojapo ndeao raku-a rendu aguã rami

kuaray puku-a katy gui yvytu ou rã yvy jave rupi okyrirĩmba rei
oiny jave?
18 Hexeve voi teve ndee yva reipyo kuaa avi yvate rupi,

jajexaa mbaꞌemo ryku guigua rami overa rei vaꞌe?

19 Oremboꞌe haꞌvy ore voi ixupe oreayvu kuaa avi aguã.

Mbaꞌeta ore ma pytũ rupi orekuai vaꞌe vy mbaꞌeve noromombeꞌu

kuaai ixupe.
 921 Jó 37​, ​38

20 Amongue ndaꞌu ixupe omombeꞌu ꞌrã xeayvuague?

Haꞌe rami avakue ikuai vaꞌe onhemomba ukaxe vy ma ꞌrã.
21 — Maꞌẽ, avakue ma yva re kuaray rexakãa re nomaꞌẽ mbaraetei ꞌrã,

yvytu oipejua rupi yva oikyꞌaꞌopa ma jave.

22 Kuaray apuꞌaꞌia katy gui hexakã ꞌrã ouvy iju vaꞌe,

Nhanderuete yvýry rupi ojekuaa ꞌrã hexakãa nhomondyipaarã.

23 Ipoꞌakapa vaꞌe ma ndajaeko upityi ꞌrã.

Haꞌe ma opoꞌakaa py yvate ete vaꞌe,

haꞌevea rami meme joguereko vaꞌe guive, opa mbaꞌe py heko porã
vaꞌe vy.
24 Haꞌe rami rã henonde avakue ojererokyje ꞌrã.

Haꞌe ma onhemoꞌarandu rei vaꞌe kuery re nomaꞌẽi ꞌrã — heꞌi.

Jó ndoikuaai vaꞌe re Senhor oporanduague

38   Haꞌe vaꞌe rire ma Senhor peteĩ yvytu jere mbyte gui ijayvu vy
1

ombovai Jó. Haꞌe vy aipoeꞌi:

2 — Mavaꞌe tu ndee mbaꞌeve reikuaa eꞌỹ vy

xepyꞌaa haꞌeveꞌỹa rami remombeꞌu vaꞌe?

3 Eiko katu haꞌvy ava rami,

mbaꞌeta xee aporandu ꞌrã ndevy.

Haꞌe rã ndee ma xembovai ꞌrã.
4 — Mamo tu reĩ rakaꞌe yvy ytarã anhono jave py?

Ndeayvu ke, anhetẽ ri neꞌarandu vaꞌe vy.

5 Mavaꞌe tu oaꞌã rakaꞌe yvy, xapyꞌa rei reikuaa rã?

Mavaꞌe tu ixã omoatã rakaꞌe hiꞌáry rupi?

6 Mbaꞌe nunga áry tu ijyta oĩ?

Haꞌe mavaꞌe tu omoĩ rakaꞌe ita jypy guarã?

7 Haꞌe vaꞌe jave py ma jaxy-tata koꞌẽ raiꞌi javegua ovyꞌa ete reve

oporaei okuapy,
haꞌe Nhanderuete raꞌy kuery ikuai vaꞌe oguerovyꞌa okuapy.
8 — Haꞌe mavaꞌe tu okẽ py rami ojoko rakaꞌe yeꞌẽ

iguy gui ovu ouvy jave?

9 Mbaꞌeta xee ae arai amoĩ ijaorã,

haꞌe pytũ py anhovã ajukue py rami.

10 Xee ae amoĩ rakaꞌe yy apyrã,

okẽ py rami ajoko vy.

11 Haꞌe vy aipoaꞌe: “Apy peveꞌi ꞌrã reju, ndereaxavei ꞌrã.

Apy ae ꞌrã ndeguigua yai onhemboyvate reve ojeapi vy oxopa”,

haꞌe vaꞌekue.
12 — Ndee teve reikoa ára guive ndeayvu rakaꞌe koꞌẽ rai ouvya vaꞌe pe,

koꞌẽ vaꞌe pe reikuaa uka vy hexakã aguã,

13 yvy apy re ovaẽ aguã,
Jó 38 922

heko vai vaꞌe kuery omondyi heravy vy?

14 Yvy ojekuaa ꞌrã yapo omouꞌũ mbyre
haꞌe ao ixorĩmba vaꞌe rami.
15 Heko vai vaꞌe kuery gui amokanhy ꞌrã “Nhandevygua hexakã vaꞌe”

heꞌia vaꞌe, h
haꞌe amopẽ ꞌrã ijyva jojuka aguã oupi vaꞌe.
16 — Ndee teve revaẽ ma yeꞌẽ ryapy py,

eꞌỹ vy reguata ma iguýry typyvea rupi?

17 Ndevy pe teve oexa ukaa omanogue ikuaia rokẽ?

Ndee rexa ma teve hokẽ pytũ anaa py oĩ vaꞌe?

18 Reikuaa teve marã rami ete pa yvy ipya?

Ndeayvu ke, xapyꞌa rei reikuaa ri vy.

19 — Mamo rupi tu oĩ tape hendy vaꞌe ro katy oo vaꞌe?

Pytũa oĩaty voi mamo tu oĩ?

20 Erojevy haꞌvy hekoa katy,

hoo via reikuaa ri vy.

21 Ndee nhiꞌã reikuaa ꞌrã, haꞌe vaꞌe jave reiko ae ma rire,

haꞌe reikoa ára mbovy rei eꞌỹ!

22 — Ndee teve revaẽ ma yroꞌy apĩ amoĩ porãaty py,

haꞌe rexa teve amandau amoĩ porãaty?

23 Mbaꞌeta haꞌe vaꞌe ma xee amboyru imoiny anhombojexavai aguã,

jogueroꞌa haꞌe joe opuꞌãa jave guarã.

24 — Mamo rupi tu oĩ tape hendy vaꞌe oẽ ovy aguã katy,
haꞌe yvytu kuaray oua katy gui yvy áry rupi oipeju ouvya katy?
25 Mavaꞌe tu oipeꞌa ꞌrã oky xapyꞌa-pyꞌa ou aguã,

haꞌe tape hyapu haꞌe overa vaꞌe ou aguã?

26 Mbaꞌeta amboꞌoky ꞌrã yvy áry

avave rei oĩ eꞌỹa py, tekoa eꞌỹa rupi ae,

27 amoakỹ aguã yvy tekoa eꞌỹa ipirupa vaꞌe,

ajapo aguã jai roky yvate ovy aguã rami.

28 Oky ndaꞌu tuu vaꞌe oiko?

Mavaꞌe tu ojapo ꞌrã yxapy otyky aguã rami?

29 Magui ndaꞌu oiko yroꞌy hatã vaꞌe?

Haꞌe mavaꞌe tu omoingo ꞌrã yroꞌy yva gui hoꞌa vaꞌe?

30 Mbaꞌeta yy hatã ꞌrã ita rami,

yy typy rei teĩ hiꞌáry rupi ma hatãmba ꞌrã.

31 — Tyrã ndee teve rejokua kuaa Eixu jaxy-tata,

eꞌỹ vy rejora kuaa Hendy guaxu vaꞌe ojokuaague?

32 Ndee teve reru kuaa ꞌrã jaxy-tata ijaty vaꞌe,

h
 38.15 Heko vai vaꞌe kuery pegua hendy vaꞌe ma pytũ ae, pytũ rupigua ae ikuai ramo
(24.16‑17).
 923 Jó 38​, ​39

eꞌỹ vy reraa ꞌrã teve henoiny Ursa taꞌy kuery reve?

33 Reikuaa teve yva re ikuai vaꞌe rekorã oeja pyre?
Reikuaa teve marã rami pa yvy re haꞌe kuery ipoꞌakaa?
34 — Tyrã ndee teve renhendu kuaa ꞌrã arai ikuaia peve,

oky vaipa aguã yy ndeaoꞌi peve?

35 Tyrã overa vaꞌe pe ndeayvu kuaa ꞌrã teve,

nembovai vy haꞌe kuery “Apy ma roĩ” heꞌi okuapy aguã?

36 Mavaꞌe tu omoĩ ꞌarandu arai ikuai vaꞌe áry?

Haꞌe mavaꞌe tu omoꞌarandu jaxy-tata ova aguã re?

37 Mavaꞌe ndaꞌu oꞌarandu rupi oipapa kuaa ꞌrã arai ikuai vaꞌe?

Haꞌe rami eꞌỹ vy mavaꞌe ndaꞌu onhoẽ kuaa ꞌrã yy yva re yryru
ikuai vaꞌe gui,
38 yvy kuꞌi oĩ vaꞌe ojeapo aguã oja vaꞌe,

haꞌe yvy hakytã joe ojeꞌapa aguã?

39 — Ndee teve rejuka ꞌrã guary kunha hoꞌu vaꞌerã?

Haꞌe guary raꞌy kueꞌiry okaruxe rã remoevyatã kuaa ꞌrã teve

40 okua rupi ikuai jave,

eꞌỹ vy onhemiaty gui omaꞌẽ mbegue jave?

41 Mavaꞌe tu uruvu kuery pe ojou uka ꞌrã hoꞌu vaꞌerã,

taꞌy kueꞌiry Nguuete pe ojapukai reve

hoꞌu vaꞌerã rekaa rupi ikuai ramo?

39  — Ndee teve reikuaa kavara yvyꞌãa rupigua taꞌya ára?

 1

Repena kuaa teve guaxu taꞌyꞌi ta jave?

2 Reipapa kuaa teve mbovy jaxy peve pa haꞌe kuery ipuruꞌaa?

Reikuaa teve haꞌe kuery taꞌyꞌi aguã ára?

3 Haꞌe kuery ma taꞌyꞌi aguã ojeroꞌa ꞌrã,

haꞌe rami vy ojegui omoẽ ꞌrã haxy vaꞌekue.

4 Taꞌy kuery ma imbaraetepa ꞌrã okuapy,

nhuũndy rupi ae ꞌrã tuvixapa.

Oopa vy ndojevyvei ꞌrã oxy kuerya py.
5 — Mavaꞌe tu opoi ꞌrã mburikaꞌi kaꞌaguy regua?

Haꞌe mavaꞌe tu ojora kuaa ꞌrã mburika onha ratã vaꞌe?

6 Haꞌe vaꞌe rekoarã ma tekoa eꞌỹa ameꞌẽ,

yvy reꞌẽroa rive ameꞌẽ ikuai aguã.

7 Haꞌe kuery ojojai ꞌrã tetã revovo,

noendui ꞌrã guive mymba reraa ojapuka-pukaia.

8 Yvyꞌã ikuai vaꞌe rupi ae okaruaty oĩ,

mbaꞌeta hogue pyau vaꞌe rekaa rupi ikuai.

9 — Toro kaꞌaguy rupigua teve ombaꞌeapoxe ꞌrã ndevy?

Haꞌe vaꞌe teve pytũ oaxa ꞌrã nerymba okaruaty py?

10 Remoxã kuaa ꞌrã teve yvy karaĩa re?

Haꞌe vaꞌe ndaꞌu nderakykue rupi oikaraĩ ꞌrã heravy yvy?

Jó 39 924

11 Hexe teve ndee rejerovia ꞌrã imbaraete vaipa vaꞌe ramo?

Ixupe teve reja ꞌrã rembaꞌeapoa rupi opena aguã?
12 Hexe rejerovia teve renhotỹ vaꞌekue nderopy ogueru aguã,

eꞌỹ vy mbaꞌemo remoaꞌyĩ aguã py?

13 — Guyra-nhandu ma opepo ombota-mbota ꞌrã ovyꞌa reve.

Haꞌe rami teĩ guague haꞌe opepo ndaꞌu joayvu aguã ri oguereko?
14 Any, ngupiꞌa oeja ꞌrã ovy yvy py,

yvy kuꞌi py rive haku aguã py.

15 Mbaꞌeta hexarai ꞌrã amongue opyrõ vy ombovopa vaꞌerãa gui,

vixo nhuũndy rupi ikuai vaꞌe opyrõmba vaꞌerãa gui guive.

16 Nopena porãi ꞌrã guaꞌy kuery re, guaꞌy kuery eꞌỹ re rami.

Ndoikuaa potai ꞌrã guaꞌyꞌi okanhymba teĩ,

17 hiꞌarandurã Tuuete nomeꞌẽi rire,

nomeꞌẽi mbaꞌemo re oikuaa pota aguã.

18 Haꞌe rami teĩ opo reve onha ovy aguã opuꞌã ma vy

ojojai ꞌrã heravy kavaju haꞌe hiꞌárygua.

19 — Haꞌe gui ndee teve kavaju pe remeꞌẽ ꞌrã imbaraeterã,

eꞌỹ vy ijajuꞌy áry rupi remoĩ ꞌrã haguerã?

20 Rejapo kuaa teve tuku rami opo ovy aguã rami?

Nhomondyi ꞌrã oapyĩgua gui ipytuẽ raku rei reve onhendu vy.
21 Ojoꞌo ꞌrã heravy yvyugua ombaraetea ae oguerovyꞌaa rupi.

Haꞌe vy ojepeꞌa ꞌrã ovy tembiporu revegua kuery reve jogueroꞌa

aguã.
22 Ojojai ꞌrã nhomongyjea kuery onhemondyi eꞌỹ re.

Haꞌe rami vy guakykue katy ndojevyi ꞌrã kyxe revegua gui voi.
23 Oꞌáry huꞌy ryru ogueraa vaꞌe omoparã ꞌrã heravy,

huꞌy guaxu haꞌe huꞌyꞌi hexakã vaꞌe reve.

24 Ipoxy haꞌe ivai reve omouꞌũmba ꞌrã heravy tape,

mimby guaxu nheꞌẽ oendu ma vy ndojejokoi ꞌrã.

25 Mimby guaxu omonheꞌẽa ramo “Tenonde katy!” heꞌi ꞌrã.

Joe opuꞌãa gui mombyry teri oo reve oetũ ꞌrã,

oendu ꞌrã huvixa kuery ojapukai atãa haꞌe tembiporu revovo.
26 — Ndee neꞌarandua rupi teve taguato oveve,

kuaray apuꞌaꞌia katy opepo oipyo reve?

27 Ndeayvua rupi teve taguato guaxu oo ꞌrã yvate,

haꞌe yvatea py guaityrã ojapo?

28 Haꞌe vaꞌe ma itaova yvate vaꞌe re oĩ ꞌrã guaityrã ojapo aguã py,

itaova yvate vaꞌe apyte áry, mbaꞌeve rei nomoangekoia py.

29 Haꞌe py oĩa gui oexa pota ꞌrã guembiarã.

Mombyry guive ꞌrã oexa.

30 Haꞌe vaꞌe rire taꞌy kuery oipyte ꞌrã tuguy.

Mamo rã rei teꞌõgue ituia py haꞌe voi ovaẽ ꞌrã — heꞌi.

 925 Jó 40

40   Jó
pe Senhor aipoeꞌive tema:
1

2 — Haꞌe gui ijayvu poyi vaꞌe ndaꞌu nhombovake

ta Ipoꞌakapa vaꞌe reve?
Nguuete rovai ijayvu vaꞌekue tombovai aỹ — heꞌi.

Jó onhemoꞌyvyĩꞌia rupi ombovaiague

3  Haꞌe ramo Jó ombovai Senhor. Haꞌe vy aipoeꞌi:
4 — Xevy pe ma ndaꞌevei. Mbaꞌexa tu rombovai ta?
Ajoko ꞌrã xejuru xepo py.
5 Peteĩgue xeayvu rire teĩ nambovai kuaavei ma.

Mokoĩgue katu vaꞌeri ndaxeayvu reguavei ma — heꞌi.

Nhanderuete poꞌakaa hembiapo oexa uka vaꞌe re ijayvuague

6  Haꞌe
ramo yvytu jere mbyte gui Senhor ombovai ju. Haꞌe vy
aipoeꞌive Jó pe:
7 — Eiko katu haꞌvy ava rami.
Xee aporandu ꞌrã ndevy, haꞌe rã ndee xembovai ꞌrã.
8 Ndee taꞌvy remboyke rive ꞌrã xereko porãa?
Xemboeko vai ꞌrã teve renhemboeko porãvexe vy?
9 Tyrã ndee teve Nderuete rami ndejyva mbaraete vaꞌe?
Ndee voi ndeayvu ryapu rei ꞌrã teve xee xeayvua rami?
10 — Ndejee emoĩ haꞌvy ndeyvatea haꞌe ndetuvixaa.
Enhemonde ndepoꞌakaa haꞌe nerexakãa py.
11 Xevy pe exa uka ndepoxya.
Exa pota onhemboyvate rei vaꞌe kuery re, haꞌe eitypa.
12 Exa pota onhemboyvate rei vaꞌe haꞌe javi re, haꞌe emoꞌyvyĩꞌimba.
Epyrõmba vyvoi heko vai vaꞌe kuery ikuaia re.
13 Ejatypa imbokuapy yvy kuꞌi py.
Ejaoꞌipa hova ituia py.
14 Haꞌe rami rã mae ꞌrã xeayvu
reiporu kuaa regua py ae ndepoꞌakaa rami.
15 — Eikuaa pota aỹ hipopótamo ndereve amoingo avi vaꞌekue re.
Haꞌe vaꞌe ma vaka rami nhuũ hoꞌu oikovy vaꞌe.
16 Imbaraetea ma hye re oĩ,
ipoꞌakaa ma hyepy roꞌo re ae.
17 Huguai ma yary rakã rami hatã vaꞌe.
Hiꞌu rajy ma oipopẽ mbyre rami oĩ.
18 Ikãgue ma overa vaꞌe aygue rami imbaraete vaꞌe.
Hetyma ma ferro aygue ramigua.
19 Haꞌe vaꞌe ma Nhanderuete remimoingo regua omboetevepy.
Imoingoare ae omeꞌẽ kyxe hembiporurã.
20 Anhetẽ, yvyꞌã ikuai vaꞌe áry rupi oĩ nhuũ hoꞌu vaꞌerã,
Jó 40​, ​41 926

vixo nhuũndy regua ikuaiaty rupi.

21 Onheno ꞌrã yvoty ikuai vaꞌe guy rupi,
takuaꞌi haꞌe yapo oĩ vaꞌe rupi.
22 Haꞌe ramo yvoty ae omoꞌã ꞌrã inony.

Yy rembe rupi yvyra ikuai vaꞌe mbyte py itui.

23 Yakã tyguaxu teĩ ndojapurai ꞌrã.

Ijuru peve ete Jordão yakã typy teĩ oiko porã rei ꞌrã.
24 Haꞌe rã omaꞌẽ hoꞌamy ramo amongue ndaꞌu ojopy kuaa ꞌrã?

Haꞌeve ꞌrã ndaꞌu ixĩ rupi omoxãa aguã?

41  — Ndee renoẽ ꞌrã teve jakare pytã pinda py rive,

  1

haꞌeꞌỹ vy inhapekũ rejokua ꞌrã ixã py?

2 Jai ꞌygue remboaxa ꞌrã teve inhapyĩgua rupi?

Haꞌe rami eꞌỹ vy remombu ꞌrã teve haĩnhykã jepoꞌoia py?

3 Ndevy pe haꞌe ojerure ꞌrã teve mbaꞌemo re?

Ijayvu porãꞌi ꞌrã teve ndereve?

4 Ndereve ojapo ꞌrã teve peteĩ rami pendekuai aguã?

Haꞌeve ꞌrã teve reraa aguã nerembiguai rakaꞌe rã peve guarã?

5 Rembojaru ꞌrã teve guyraꞌi rami?

Haꞌe rami eꞌỹ vy remoxã ꞌrã teve heruvy nderajy kuery rymbarã?
6 Neirũ kuery teve jogueroayvu ꞌrã hepyrã oikuaa aguã?

Haꞌe rami eꞌỹ vy mbaꞌemo vendea kuery teve ombojaꞌo ꞌrã

hoꞌokue?
7 Pira kutua py teve reikutupa ꞌrã ipire,
eꞌỹ vy inhakã rupi renhyvõ ꞌrã pira nhyvõa py?
8 Hexe repoko ri vy nemaꞌenduꞌa riae ꞌrã ndereroꞌaague re,

haꞌe rami vy neremoangekovei ma ꞌrã.

9 Maꞌẽ, pemboꞌa aguã pearõ ri vy pejekore ꞌrã.

Hexe avakue omaꞌẽ vy rive ꞌrã ojeity uka.

10 Avakue ipyꞌa guaxukueve teĩ ndoikoi omyĩ vaꞌerã.

Haꞌe rami rã xerenonde katuve ma mavaꞌe tu haꞌvy onhemboyvate

aguã haꞌeve vaꞌe?
11 Mavaꞌe tu haꞌe ranhe xevy omeꞌẽ mbaꞌemo, xee ju amboekovia aguã?

Mbaꞌeta yva guy re ikuai vaꞌe ma xembaꞌe meme. i

12 — Xeayvuve ta jakare reko re,

imbaraete etea haꞌe iporãa re.

13 Mavaꞌe tu oipiro ꞌrã ikupe rupi,

eꞌỹ vy oikutu ꞌrã ipekue joꞌa vaꞌe paꞌũ rupi?

14 Mavaꞌe tu oipeꞌa ꞌrã ijuru?

Mbaꞌeta haĩ re onhemboja vaꞌe oendu ꞌrã ngyje.

15 Ipekue hyxy ovya re ma ojejou porã,

 41.11 Romanos 11.35
i
 927 Jó 41

peteĩ-teĩ joe oja ꞌrã omboja pyre rami.

16 Peteĩ-teĩ joe ovaẽ oiny
ipaꞌũ rupi neĩ yvytu oike aguã rami eꞌỹ.
17 Peteĩ-teĩ joe ovy vy

oja ratã oiny ojaꞌo aguã rami eꞌỹ.

18 Ipytuẽ nhavõ ojekuaa ꞌrã hendy vaꞌe,

haꞌe rã hexa ma koꞌẽa rami hexakã vaꞌe.

19 Ijuru gui ma oẽ ꞌrã hendy vaꞌe,

ixugui tata raviju opo ꞌrã.

20 Inhapyĩgua gui ma oẽ ꞌrã hataxĩ,

oja opupu vaꞌe gui, eꞌỹ vy jai rogue okai vaꞌe gui rami.
21 Ipytuẽa ma omoendy ꞌrã tapyĩũ.

Ijuru gui ma oẽ ꞌrã tataendy vuku.

22 Ijajuꞌy re ma imbaraetea oĩ.

Haꞌe henonde gui opoa ꞌrã ovy onhemondyipa reia rupi.

23 Hoꞌo regua ma ojeꞌa ratã ꞌrã.

Hexe oĩ atã ꞌrã, oi rive aguã rami eꞌỹ.

24 Ipyꞌa ma ita rami hatã,

ita mbaꞌemo monguꞌia regua rami.

25 Haꞌe opuꞌã ramo ipyꞌa guaxukueve voi onhemondyi ꞌrã

okuapy.
Haꞌe ou xapyꞌa ramo ndaekorãvei vaꞌe rami ikuai.
26 Xapyꞌa rei kyxe py omboguaia teĩ mbaꞌeve ndojapoi ꞌrã,
neĩ huꞌy guaxu py, huꞌyꞌi eꞌỹ vy huꞌy ete py teĩ.
27 Ferro guigua haꞌe oikuaa rã jai rogue pirukue rami rive,

haꞌe overa vaꞌe guigua ma yvyra ruꞌũgue rami oikuaa.

28 Huꞌy gui ma haꞌe nonhai ꞌrã.

Ita momboa py omomboa rã haꞌe oikuaa kapiꞌi rami rive.

29 Yvyra aygue py ojapia rã jai ꞌygue rami rive ꞌrã oendu,

ojojai ꞌrã huꞌy guaxu revegua.

30 Hye guy rupi oĩ ipekue hakua vaꞌe.

Yapo áry rupi otyryryague ma mbaꞌemo raꞌyĩ ykya rami

ipore.
31 Yy guy katy oike vy ojapo ꞌrã oja opupu vaꞌe yjuipaa rami,

yeꞌẽ eteve voi mbaꞌemo rykue ombojyaty rami ombokururu

ꞌrã.
32 Guakykue oeja ꞌrã hape ovy vaꞌe overa aguã rami.

Yy haꞌe oĩa ma hiꞌa xiĩmba vaꞌe rami yjuipa ꞌrã.

33 Yvy re jipoi ꞌrã haꞌe ramigua,

mbaꞌeta okyjea oendu vaꞌerã eꞌỹ amoingo.

34 Yvatekueve haꞌe javi re omaꞌẽ vy nombovarei ꞌrã,

vixo yvatekueve ikuai vaꞌe ruvixave oiko vy — heꞌi.

Jó 42 928

Jó onhemombeꞌuague

42   Haꞌe ramo Jó ombovai vy aipoeꞌi Senhor pe:

1

2 — Aỹ aikuaa porã ma opa mbaꞌe rejapo kuaa

vaꞌea,
haꞌe renhembopyꞌaague peteĩve ndoiko eꞌỹi ꞌrãa.
3 Ange xevy reporandu vy “Mavaꞌe tu ndee mbaꞌeve reikuaa eꞌỹ vy

xepyꞌaa haꞌeveꞌỹa rami remombeꞌu vaꞌe?” ꞌre vaꞌekue.

Anhetẽ ri aikuaa vy eꞌỹ xeayvu vaꞌekue,
mbaꞌemo xevy pe iporã vaipa haꞌe aikuaa vaꞌerã eꞌỹ re anho.
4 Aipoꞌre avi: “Ejapyxaka ke xeayvu re, haꞌe rã xee xeayvu ꞌrã.

Xee aporandu ꞌrã ndevy, haꞌe rã ndee xembovai ꞌrã”, ꞌre vaꞌekue.
5 Haꞌe rami avi xee roikuaa vaꞌekue omombeꞌua rã aendu vy rive,

haꞌe rã aỹ ma xerexa py ae roexa ma.

6 Haꞌe rami vy aỹ anhereroangeko vy anhemboaxy,

yvy kuꞌi haꞌe tanhimbu áry aguapy ainy reve — heꞌi.

Jó irũ kuery mboapyve pe Nhanderuete ijayvu eteague

7 Haꞌe
rami Jó pe Senhor ijayvupa ma rire aipoeꞌi avi Temã pygua
Elifaz pe:
— Xepoxya hendy ma nderovai, neirũ kuery mokoĩve rovai guive.
Mbaꞌeta anhetẽ rupi eꞌỹ peẽ kuery xemombeꞌu, xerembiguai Jó rami eꞌỹ.
8 Haꞌe nunga rupi peraa sete vaka raꞌy haꞌe sete vexaꞌi ava, haꞌe tapeo
 

xerembiguai Jó-a py. Haꞌe vy peapy reve pemeꞌẽ ꞌrã pejejavyague re. Haꞌe
gui xerembiguai Jó ojerure ꞌrã pendere, mbaꞌeta haꞌe ojerurea ma aendu
ꞌrã, peneꞌarandua rupi eꞌỹ peikoague re rombopaga eꞌỹ aguã. Mbaꞌeta
anhetẽ rupi eꞌỹ peẽ kuery xemombeꞌu, xerembiguai Jó rami eꞌỹ — heꞌi.
9 Haꞌe ramo Temã pygua Elifaz, Sua pygua Bildade haꞌe Naamá pygua
 

Zofar ojeꞌoi vy ojapo okuapy Senhor ijayvuague. Haꞌe ramo Senhor

oendu Jó ojerurea.

Nhanderuete Jó omoingo porã jevyague

10  Haꞌe
gui Jó oirũ kuery re ojerure ma rire Senhor omoingo porã
ju. Haꞌe vy mbaꞌemo oguereko vaꞌekue gui mokoĩguea ju omeꞌẽ retave
ixupe. 11 Haꞌe ramo haꞌe oĩa py ou tyvy haꞌe heindy kuery, ymave rupi
 

oexa vaꞌety haꞌe javi reve. Hexeve okaru okuapy hoo py. Omboaxy vy
ombopyꞌa porã okuapy hexe Senhor mbaꞌemo vai ombouague haꞌe javi
gui. Ixupe peteĩ-teĩ omeꞌẽ peráta haꞌe kuã regua ouro guigua.
12 Haꞌe rami py Senhor omoingo porãve Jó jypy guare gui. Haꞌe ramo
 

vexaꞌi kuery oguerekove ju catorze mil, seis mil camelo, mil toro meme
haꞌe mil mburika. 13 Taꞌy jevy avi sete taꞌy haꞌe mboapy tajy kuery re.
 

14 Jypygua guajy omboery Jemima, amboae ma Quezia, haꞌe rã mboapya

 
 929 Jó 42

ma Quéren-Hapuque. 15 Ijyvy haꞌe javi rupi kunhague ndoikoi Jó rajy

 

kuery rami iporã vaꞌe. Haꞌe ramo haꞌe kuery pe tuu omeꞌẽ mbaꞌemo ikyvy
kuery pe omeꞌẽa ramigua ae.
16 Haꞌe vaꞌe rire ma cento e quarenta maꞌetỹ re ju Jó oiko. Haꞌe rami vy
 

oexa guaꞌy kuery, guaꞌy raꞌy haꞌe guajy memby kuery guive, irundykue
ikuaia peve. 17 Haꞌe rire Jó omano, tujaꞌi haꞌe hiꞌára mbovy rei eꞌỹ ma vy.
 
 Salmos Israel kuery
oporaeiaty
Salmos Israel kuery oporaeiaty
Salmos ma yma gui oiporua Nhanderuete pe oporaeia rupi. Mbyte rupi peve
huvixa Davi ojapo vaꞌekue, povaꞌe guive:
“Senhor ma vexaꞌi mongarua rami xere opena vaꞌe oiko.
Haꞌe ramo xevy pe ndoatai ꞌrã mbaꞌeve rei” (23.1).
Davi omoĩ avi levita kuery Nhanderuete ombojeroviaa rupi oporai vaꞌerã. Haꞌe
kuery vaꞌe regua ojapove ju salmos. Três mil maꞌetỹ ma ojapo, salmos haꞌe javi
raiꞌi ojapopaa ague. Salmo 80 ma ymave ete, Moisés ojapo vaꞌekue.
Jypy Israel kuery ranhe oiporu rakaꞌe salmos Nhanderuete pe oporaia rupi.
Jesus haꞌe hemimboꞌe kuery voi oiporu rakaꞌe. Haꞌe gui aỹ ma yvy jave rupi
oiporua, nhande kuery guive.
Salmos ma joo ramigua eꞌỹ-eꞌỹ ikuai. Nhanderuete oguerovyꞌaa oĩ, ixupe
onhepytyvõ ukaa, ixupe gueko vai oeja vy omombeꞌua, ixupe mbaꞌemo vai oiko
vaꞌe re oporandua, ixupe joe ojerurea, ixupe ngovaigua kuery gui ojepy ukaa,
haꞌe oĩ avi ixuguigua re nhomboꞌea. Nhanderuete pe oporaia meme. Oĩ avi salmos
Jesus rekorã re ijayvu ma voiague, Novo Testamento py ma omombeꞌu porãave.
“Yvy jave re pendekuai vaꞌe,
peroporaei Senhor pevyꞌaa rupi!
Pevyꞌaa rupi Senhor pe ete peiko.
Henonde pejexa uka pejuvy peporaei reve” (100.1‑2).
“Peporaei Senhor pe!
Haꞌeve haꞌe iporã ete Nhanderuete pe japoraeia.
Jaroporaeia ma iporã ixupe voi” (147.1).

Salmo 1
Heko porã haꞌe heko vai vaꞌe ikuaia re ijayvua
1 Ovyꞌa ete ꞌrã ava heko vai vaꞌe kuery nhomongetaa rami ndoikoi,
ojejavypa rei vaꞌe ikuaia rupi ndopytai,
neĩ nhombojaru rei vaꞌe kuerya py voi oguapy eꞌỹ vaꞌe.
2 Haꞌe rami ꞌrãgue py Senhor ayvu oguerovyꞌa vy

ara py haꞌe pyávy ijayvua re anho oikuaa pota oikovy vaꞌe.

930
 931 Salmos 1​, ​2

3 Haꞌe vaꞌe ma yvyra yakã yvýry onhotỹ mbyre rami oiko,

hiꞌa aguã ára py porã hiꞌa vaꞌe rami,
neĩ hogue ma ipiru riveꞌỹ vaꞌe rami.
Haꞌe ma ojapo vaꞌe haꞌe javi oiko porã ꞌrã. a
4 Haꞌe rã heko vai vaꞌe ma haꞌe rami eꞌỹ ikuai.

Haꞌe kuery ma mbaꞌemo pire yvytu opa rupi ogueraa vaꞌe rami ꞌrã
okanhy.
5 Haꞌe nunga rupi nhomboayvua ára heko vai vaꞌe ndoo jepei ꞌrã,

ojejavypa rei vaꞌe ndopytai ꞌrã heko porã vaꞌe ikuaia py.
6 Mbaꞌeta Senhor omaꞌẽ heko porã vaꞌe oikoa re.

Haꞌe rã heko vai vaꞌe oikoa ma okanhy ꞌrã.

Salmo 2
Huvixarã Nhanderuete omoĩ vaꞌekue poꞌakaa re ijayvua
1 Mbaꞌe re tu yvy regua kuery ipoxypa ri?
Mbaꞌe re tu yvy re ikuai vaꞌe onhembopyꞌa okuapy ovare eꞌỹ vaꞌe re?
2 Mbaꞌeta yvy regua huvixa kuery opuꞌã okuapy,

huvixa ikuai vaꞌe Senhor rovai jogueroayvu okuapy,

huvixarã Senhor omoĩ vaꞌekue rovai guive. b
Haꞌe vy aipoeꞌi:
3 “Nhamondo ꞌrã haꞌe kuery nhanemoxãague,

jajora ꞌrã nhandepokuaague” heꞌi okuapy.

4 Haꞌe rã yva re oguapy oiny vaꞌe ma opuka ꞌrã,

Senhor ojojai ꞌrã haꞌe kuery.

5 Haꞌe rami vy ipoxya rupi ijayvu ete ꞌrã haꞌe kuery pe.

Opoxya oexa uka vy omondyipa ꞌrã.

Haꞌe vy aipoeꞌi ꞌrã:
6 “Xee ma xejeupegua huvixarã amoĩ ae ma

yvyty ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe Sião áry.”

7 Haꞌe rã haꞌe vaꞌe ju aipoeꞌi: “Xee amombeꞌu ꞌrã Senhor ijayvuague.

Haꞌe aipoeꞌi xevy: ‘Ndee ma xeraꞌy.

Kovaꞌe ára romoĩ. c
8 Ejerure ke xevy,
haꞌe ramo ndevy guarã xee ameꞌẽ ꞌrã amboae regua kuery,
yvy apy re peve ndepoꞌaka aguã.
9 Popygua ferro guigua py remopẽ ꞌrã,

hyru yapo guigua ombovopaa rami ꞌrã remopẽmba’, heꞌi vaꞌekue xevy.” d

 1.3 Jeremias 17.5‑8 b 2.1‑2 Atos 4.23‑28 c 2.7 Atos 13.33; Hebreus 1.5, 5.5

a

d
 2.7‑9 Apy Taꞌy omombeꞌu Nguu ixupe aipoeꞌiague (Atos 13.33; Hebreus 1.5, 5.5;
Apocalipse 2.26‑27, 12.5, 19.11‑16).
Salmos 2​–​4 932

10 Haꞌe
nunga rupi huvixa kuery, penheangu ke aỹ,
yvy regua huvixa kuery, pendu ke penemongeta rã.
11 Senhor pe ete ke pendekuai pejererokyjea rupi,
peporaei ixupe peryryipa reve.
12 Peayvua rupi pemboete Taꞌy ipoxy eꞌỹ aguã,
peikoa gui pekanhy eꞌỹ aguã.
Haꞌe rami eꞌỹ rã are eꞌỹ re oexa uka ꞌrã opoxya.
Ovyꞌa ete ꞌrã hexe onhemi vaꞌe kuery haꞌe javi.

Salmo 3
Ojexavai teĩ Nhanderuete re ojeroviaa re ijayvua
Mboraeirã Davi guaꞌy Absalão gui ojava jave py
ombopara vaꞌekue (2 Samuel 15.1‑30).
1 Senhor, heta pojava vaꞌe tyꞌy xerovaigua kuery ikuai!
Aipapapa aguã rami eꞌỹ xere opuꞌã vaꞌe.
2 Heta ete xevy aipoeꞌi okuapy vaꞌe:

“Nhanderuete tu ndogueraa jepei ꞌrã rima.”

3 Haꞌe rami teĩ Senhor, ndee ma mbaꞌemo vai jokoa reiko xevy.

Ndee ae roguerovyꞌa, haꞌe rã xeakã remopuꞌã kuerei ꞌrã.

4 Xeayvu atã reve ajapukai Senhor pe.

Haꞌe rã yvyty ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe áry gui xembovai.

5 Anheno vyve ake vyvoi ꞌrã,

avy ju ꞌrã guive, xere Senhor opena ramo.

6 Xee ma ndakyjei ꞌrã mbovy eꞌỹ

jovaive-ive re xere opuꞌã vaꞌe gui.

7 Senhor, epuꞌã ke.

Xerepy ke, Xeruete.

Xerovaigua kuery haꞌe javi reunga ꞌrã haĩnhykã,
remopẽmba ꞌrã heko vai vaꞌe kuery raĩ.
8 Mbaꞌeta Senhor gui ou ꞌrã jaa jepe aguã.

Tove ndevygua kuery re toĩ remoingo porãa.

Salmo 4
Oiko axy teĩ Nhanderuete re ojeroviaa re ijayvua
Jogueroporaei vaꞌe pe ixã vaꞌe py ombojoguy reve guarã Davi ombopara vaꞌekue.
1 Xeruete xemboeko porãa, xembovai ke ajapukai ramo.
Xee ajexavai ramo xemoingo porã jevy vaꞌekue.
Xemboaxy jevy ke, haꞌe endu anhemboꞌea.
2 Peẽ avakue, rakaꞌe peve ꞌrã tu axĩmba aguã rami xeapo pekuapy

xemboete ꞌrãgue py?

 933 Salmos 4​, ​5

Rakaꞌe peve ꞌrã ovare eꞌỹ vaꞌe rive pejou porã,

haꞌe peikuaa pota apu re?
3 Peikuaa pota ke povaꞌe re:

Senhor pe ikuai vaꞌe kuery ma haꞌe oiporavo ꞌrã ojeupe guarã.

Haꞌe rami vy Senhor oendu ꞌrã ixupe ajapukaia.
4 Pendevai teĩ pejejavy eme.

Peneakãngyta áry pendetui vy

pendepyꞌa py penhemongeta, haꞌe pepytuꞌu. e
5 Pemeꞌẽ haꞌevea ramigua,

haꞌe pejerovia Senhor re.

6 Heta ikuai aipoeꞌi vaꞌe: “Mavaꞌe ndaꞌu nhandevy ombou ꞌrã mbaꞌemo

porã?”
Senhor, ore kuery pe exa uka nderova rexakãa.
7 Xepyꞌa re ma remoĩ avyꞌa aguã.

Haꞌe kuery mbaꞌemo raꞌyĩ haꞌe vinho ojou reta vy ovyꞌa okuapya
gui
xee avyꞌave.
8 Xepyꞌa porã reve anheno vyve ake ꞌrã,

mbaꞌeta Senhor, ndee anho xemombytuꞌu porã.

Salmo 5
Heko vai vaꞌe kuery gui ogueraa jepe aguã re ojerurea ague
Jogueroporaei vaꞌe pe mimby py ombojoguy reve guarã Davi ombopara vaꞌekue.
1 Senhor, ejapyxaka ke xeayvu re,
endu ke xepoaẽ rã.
2 Xeruvixa, Xeruete, endu ke ajapukai rã.

Ndevy pe ae ajapukai.
3 Senhor, ajeꞌive guive rendu ꞌrã xeayvua.

Ajeꞌive anhemboꞌe ꞌrã ndevy,

haꞌe rire roarõ ꞌrã aikovy.
4 Mbaꞌeta ndee Xeruete, ndererovyꞌai ꞌrã teko vai,

nerenonde ma heko vai vaꞌe noĩ ꞌrã.

5 Nerenonde ijayvu vaikue-ikue vaꞌe ndopytai ꞌrã.
Teko vai re ikuai vaꞌe rejou vai vaꞌe meme.
6 Ndee remomba ꞌrã ijapua re ikuai vaꞌe.

Senhor ojou vai ꞌrã jouguy moẽa haꞌe nhombotavypa rei vaꞌe.
7 Haꞌe rã xee ma xemboaxy ete ramo aike ꞌrã ndevygua opy,

ndevygua templo ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe rexei,

xerenapyꞌã re aĩ ꞌrã nerenonde ajererokyjea rupi.

 4.4 Efésios 4.25‑27
e
Salmos 5​, ​6 934

8 Senhor, xerovaigua kuery gui

xerereko ke heravy ndeguigua teko porã rupi,
emboꞌyvi ke ndeguigua tape xerenonderã.
9 Mbaꞌeta haꞌe kuery ma ijuru re anhetẽ vaꞌe noĩ.

Joupe ojapo vai aguã re anho ꞌrã ipyꞌa okuapy.

Ijyryvi ma omanogue rupa ojepeꞌa vaꞌe rami.
Oapekũ py ma ijayvu porã merami rive ꞌrã. f
10 Haꞌe nunga rupi Xeruete, eikuaa uka haꞌe kuery reko vaia.

Emboꞌapa ke jogueroayvuague py ae.

Opa marã rei ikuaia ramo eipeꞌapa nerenonde gui,
nderovai opuꞌã rei rire.
11 Haꞌe rã ndere ojerovia vaꞌe kuery ma tovyꞌapa.

Ndererovyꞌaa rupi toporaei atã okuapy rakaꞌe rã peve,

ndee repy ramo.
Tove nderery oayvu vaꞌe tandererovyꞌa okuapy.
12 Mbaꞌeta ndee Senhor, remoingo porã ꞌrã heko porã vaꞌe.

Reayvu ete vy rejoko ꞌrã opa mbaꞌe vai gui.

Salmo 6
Nhanderuete omboaxy aguã re Davi ojerureague
Jogueroporaei vaꞌe pe ixã irundy meme vaꞌe py ombojoguy
reve guarã Davi ombopara vaꞌekue.
1 Senhor, ndepoxya rupi eꞌỹ ke xemongeta,
ndevaia rupi eꞌỹ xembopaga.
2 Xemboaxy ke Senhor, mbaꞌeta aendu xekangypaa.

Senhor, xemonguera ju ke, mbaꞌeta xekãgue okuꞌepa rei ma,

3 xenheꞌẽ voi ndaꞌevei ete.

Haꞌe gui ndee Senhor, rakaꞌe peve ꞌrã tu naxepytyvõi?

4 Senhor, ejevy ju, eraa jepe xerekovea,

xerepy ke xemboaxy vy.

5 Mbaꞌeta manoa py ma ndoikoi ꞌrã ndere imaꞌenduꞌa vaꞌe.

Onhono porãague py ituia gui mavaꞌe ꞌrã tu oporaei ndevy?

6 Xekaneꞌõ ma xepoaẽ riae vy.
Pytũ nhavõ xerexay omoakỹ xerupa,
inhakỹmba peve.
7 Xerovaigua kuery káuxa ajexavai ramo xerexa irurupa ma,

tujaꞌi rami ndaexa porãi aikovy.

8 Teko vai rupi pendekuai vaꞌe, pejepeꞌapa ke xea gui, g

mbaꞌeta Senhor oendu ma ajaeꞌo reve xeayvu rã.

f
 5.9 Romanos 3.9‑20 g
 6.8 Mateus 7.23; Lucas 13.27
 935 Salmos 6​, ​7

9 Ajapukaiaoendu vy
oikuaa pota ma guive ajerurea re.
10 Haꞌe ramo xerovaigua kuery oxĩmba haꞌe onhemondyipa ꞌrã okuapy.
Ojepeꞌapa xapyꞌa ꞌrã oxĩmba vy.

Salmo 7
Nhanderuete heko porã vaꞌe kuery oepya re ijayvua
Benjamim regua Cuxe ijayvuague Davi oendu vy Senhor pe oporaeiague.
1 Senhor Xeruete, ndere anhemi vaꞌe.
Xerepy ke xerakykue ou vaꞌe haꞌe javi gui,
xereraa jepe guive.
2 Haꞌe rami eꞌỹ rã xivi rami xereroꞌapa ꞌrã,

xerepyarã ndoikoi ramo xemondoropa ꞌrã.

3 Senhor Xeruete, xere haꞌe kuery ijayvu reia vaꞌe nunga xee ajapo

vaꞌe rire,
xapyꞌa rei xepo py ajejavy,
4 eꞌỹ vy xereve peteĩ rami ikuai porã vaꞌe pe ajapo vai vaꞌe rire —

haꞌe rã xee ma araa jepe kuerei mbaꞌe py eꞌỹ xembojexavai vaꞌe —

5 haꞌe rami ajoapo vai vaꞌe rire ma

xerovaigua kuery haꞌevea rami ꞌrãgue xerakykue monha xenheꞌẽ

oupity peve,
xerekove re haꞌevea rami opyrõ ꞌrãgue yvy re,
yvy kuꞌi rupi arovyꞌave vaꞌekue ombotyryry vy.
6 Senhor, epuꞌã ke ndepoxya rupi.

Exa uka ndepoꞌakaa xerovaigua kuery ipoxypaa rejoko vy.

Epuꞌã ke xerepy aguã,
haꞌe kuery rembopaga aguã re ndeayvua rami vy.
7 Nerenonde tonhemboatypa yvy regua kuery.

Haꞌe gui haꞌe kuery áryve rupi ndee ke eĩ yvate.

8 Mbaꞌeta Senhor omboayvu ꞌrã yvy regua kuery.

Senhor, xere voi eikuaa pota xereko porãa

haꞌe anhetẽ rupi aikoa re.
9 Topa heko vai vaꞌe kuery reko vaia,
haꞌe rã heko porã vaꞌe kuery ma emoĩ atãve.
Mbaꞌeta Xeruete ndereko porã vaꞌe,
ndee reikuaa pota nhaneꞌarandua haꞌe nhandepyꞌa re oĩ vaꞌe re. h
10 Nhanderuete ma xejoko ꞌrã opa mbaꞌe vaꞌe gui.

Ogueraa jepe ꞌrã opyꞌa py heko porã vaꞌe.

11 Nhanderuete ma anhetẽ rupi nhomboayvu vaꞌe,

 7.9 Apocalipse 2.23
h
Salmos 7​, ​8 936

koꞌẽ nhavõ oendu ꞌrã nhombopaga aguã.

12 Haꞌe rami vy avakue ndojeko rerovai ri ramo
Nhanderuete oaĩmbeꞌe ꞌrã okyxe.
Omoxã ae ma guive guyrapa, oguereko katupa ma.
13 Oguereko katu avi

huꞌy hendy vaꞌe ijukaarã.

14 Heko vai vaꞌe ma imemby raxy vaꞌe rami oendu ꞌrã teko vai

ojapoxea,
oguerekoꞌi ꞌrã nhombotavy aguã,
haꞌe gui oikuavã ꞌrã apu.
15 Ojoꞌo puku ꞌrã yvy,

teĩ ikua ojoꞌoague py haꞌe ae ju ꞌrã hoꞌa.

16 Inhakã re ae ju ojeapa ꞌrã joupe ojapo vaiague,

ijapyte re ae ꞌrã ojeapa ipoxyague.

17 Haꞌe rã xee ma arovyꞌa ꞌrã Senhor

anhetẽ rupi joe oikuaa potaa re,

aporaei ꞌrã guive Senhor yvate vaꞌe rery rupi.

Salmo 8
Nhanderuete yvatea haꞌe avakue poꞌakaa re ijayvua
Jogueroporaei vaꞌe pe Davi ombopara vaꞌekue “Uvaꞌa
nhamia” heꞌia py oporaeia rami oporaei aguã.
1 Senhor, ore kuery Senhor,
yvy jave re nderery iporã ete!
Yva gui voi reikuaa uka ndeyvatevea.
2 Kyrĩgueꞌi haꞌe okambu vaꞌe pe remeꞌẽ oporaia aguã.

Haꞌe kuery oporaia ma remoĩ nderovaigua kuery jokoarã,

remokyrirĩ aguã nderovaigua kuery haꞌe joepya rupi jojuka vaꞌe. i
3 Haꞌe gui ma yva regua aexa ndepo py rejapo vaꞌekue,

jaxy, jaxy-tata remoĩ vaꞌekue haꞌe javi —

4 marã ramigua tu avakue ikuai, haꞌe kuery re nemaꞌenduꞌa aguã?

Marã ramigua ru avakue raꞌy kuery, haꞌe kuery pe rejekuaa uka

aguã?
5 Haꞌe rami teĩ rembopoꞌaka haꞌe remboete uka vy

rejapo Nhanderuete gui yvyĩveꞌi ikuai aguã rami. j

6 Ndepo py rejapo vaꞌekue re rembopoꞌaka vy

opa marãgua remoĩ ipy guýry: k

7 vexaꞌi haꞌe vaka kuery haꞌe javi,

i
 8.2 Mateus 21.14‑17 j
 8.4‑8 Gênesis 1.26‑28; Hebreus 2.5‑9  8.6 1 Coríntios 15.27;
k

Efésios 1.22
 937 Salmos 8​, ​9

mymba oka regua guive,

8 haꞌe
gui guyraꞌi yva regua, pira yeꞌẽ rupigua,
haꞌe yeꞌẽ guýry rupi ikuai vaꞌe haꞌe javi.
9 Senhor, ore kuery Senhor,

yvy jave re nderery iporã ete.

Salmo 9
Jarovyꞌa ete aguã regua
Jogueroporaei vaꞌe pe Davi ombopara vaꞌekue “Taꞌy
omano” heꞌia py oporaeia rami oporaei aguã.
1 Senhor, ndevy aporaei ꞌrã xepyꞌa haꞌe javi py.
Amombeꞌupa ꞌrã nerembiapo porãa.
2 Avyꞌa ndere, roguerovyꞌa ꞌrã.

Ndeyvate ete vaꞌe, aporaei ꞌrã nderery rupi.

3 Mbaꞌeta xerovaigua kuery oguevipa.

Onhepyxanga vy okanhymba nerenonde gui.

4 Mbaꞌeta ndee xerepy ꞌrã xemboeko porã vy.

Tenda repenaaty py reguapy vy haꞌevea rami meme

renhomboayvu reiny.
5 Haꞌe rami vy yvy regua kuery pe ndeayvu ete ꞌrã,

remomba ꞌrã heko vai vaꞌe.

Haꞌe kuery rery voi rembogue rakaꞌe rã peve guarã.
6 Haꞌe ramo orerovaigua kuery okanhymba,

hetã voi rembovaipa rakaꞌe rã peve.

Noĩvei ma haꞌe kuery re imaꞌenduꞌaa.
7 Haꞌe rã Senhor ma oĩ riae ꞌrã guenda openaaty py,

nhomboayvu oiny aguã omoĩ vaꞌekue py ae.

8 Haꞌe rami vy omboayvu ꞌrã yvy regua kuery haꞌevea rami.

Haꞌevea rami meme oguereko yvy regua kuery. l

9 Ojexavai vaꞌe pe ma onhemi aguã yvate vaꞌe Senhor oiko,

omoingo axya rã onhemi kuerei aguã.

10 Haꞌe nunga rupi Senhor, nderery oikuaa vaꞌe kuery ojerovia ndere,

mbaꞌeta ndee nereipytyvõ eꞌỹi ꞌrã ndereka vaꞌe.

11 Senhor Sião py oiko vaꞌe pe peporaei pemboete vy.

Yvy regua kuery mbyte rupi peikuaa uka hembiapo porãa.

12 Mbaꞌeta imaꞌenduꞌa ꞌrã jouguy moẽare nhombopaga aguã,

ndaexarai ꞌrã ojexavai vaꞌe ojapukaia re.

13 Senhor, xemboaxy ke.

Eikuaa pota ke xerayvu eꞌỹ vaꞌe xemoingo axya re.

 9.8 Atos 17.31
l
Salmos 9​, ​10 938

Ndee ma xemopuꞌã ju manoa rokẽ gui,

14 Sião tetã rokẽ py ju amombeꞌu aguã ndereko porãa haꞌe javi.
Roguerovyꞌa ꞌrã xereraa jepeague re.
15 Yvy regua kuery ma yvykuarã ojoꞌoague py ae hoꞌapa.

Nhuã omoĩ nhemi vaꞌekue py ipy ae ojejura.

16 Senhor ojekuaa uka ꞌrã haꞌevea rami joguerekoa py.

Mbaꞌeta heko vai vaꞌe kuery ojexavai ꞌrã opo py ae ojapo vaꞌekue
py.
17 Heko vai vaꞌe kuery ma omomboa ꞌrã ikuai axya aguã py,

haꞌe javi regua Nhanderuete gui hexarai vaꞌe meme.

18 Haꞌe rã ojexavai rei vaꞌe kuery gui ma Senhor ndaexarai riaei ꞌrã,

nomboaxa rivei ꞌrã ojexavai vaꞌe oarõ okuapya.

19 Senhor, epuꞌã ke.

Imarã vaꞌe kuery taꞌipoꞌaka eme.

Yvy regua kuery tombopagapaa nerenonde.
20 Senhor, emongyje ete haꞌe kuery.

Yvy regua toikuaa imarã vaꞌe meme ikuaia.

Salmo 10
Heko vai vaꞌe kuery hoꞌapa aguã re ijayvua ague
1 Senhor, mbaꞌe re tu mombyry reĩ?
Mbaꞌe re tu rojexavai rã nderejekuaa ukai?
2 Mbaꞌeta heko vai vaꞌe kuery ma ayvu vaikue-ikue py omoingo axy

ꞌrã iporiaukueꞌi.
Haꞌe kuery tojejurapa jojopy aguã omoĩ vaꞌekue py ae.
3 Mbaꞌeta heko vai vaꞌe ovyꞌa ꞌrã oipotapa reia re rive,

mbaꞌemo ojoupaxe vaꞌe ijayvu vaikue-ikue ꞌrã Senhor re,

ijayvu vai ꞌrã hexe.
4 Heko vai vaꞌe ojee rive ojerovia vy ndoikuaa potai ꞌrã mbaꞌeve re.

Haꞌe rami vy “Nhanderuete ndoikoi”, heꞌi ꞌrã.

5 Haꞌe kuery oikoa nhavõ rupi ojoupa rei ꞌrã mbaꞌemo.

Ndoikuaai ꞌrã guive neꞌarandua rupi ndeayvua.

Ojojai rei ꞌrã okuapy ngovaigua kuery.
6 Mbaꞌeta opyꞌa py aipoeꞌi: “Avave rei ndaxereityai ꞌrã.

Aỹ haꞌe rakaꞌe rã voi ndoui ꞌrã mbaꞌemo vai xeꞌáry”, heꞌi.

7 Ijuru tynyẽ oiny ayvu vai, nhombotavyarã haꞌe ayvu poyi,

haꞌe rami vy nhomboeko vai haꞌe joapo vai aguã re anho ꞌrã ijayvu. m
8 Nhoarõ ꞌrã tetã yvýry jojuka aguã.

Ojuka ꞌrã heko porãꞌi vaꞌe nhemia py.

m
 10.7 Romanos 3.14
 939 Salmos 10​, ​11

Omaꞌẽ mbegue ꞌrã openamby eꞌỹ oity aguã.

9 Nhoarõ ꞌrã oiny guary okua yvyꞌã peguy re oĩ vaꞌe py nhoarõ oinya
rami.
Oarõ ꞌrã oity aguã iporiaukueꞌi,
nhuã py omboꞌa vy oimamamba aguã.
10 Onhemombe ovy ꞌrã,

ipoꞌakaa py iporiaukueꞌi hoꞌapa aguã.

11 Aipoeꞌi ꞌrã opyꞌa py: “Nhanderuete ma nopenai.

Ngova ombojere vy peteĩve henda py ndoexa potai ꞌrã ajapo vaꞌe.”

12 Senhor, epuꞌã ke!

Xeruete, eupi ndepo!

Nderexarai eme iporiaukueꞌi gui.
13 Mbaꞌe nunga rupi tu heko vai vaꞌe omboyke Nhanderuete?

Mbaꞌeta opyꞌa py “Nhanderuete nopenai ꞌrãe” heꞌi.

14 Haꞌe rami teĩ ndee ma rexa ae,

reikuaa pota guive rojexavaia rupi rombaꞌeapoa re,

ndepo py orerepy aguã.
Ndepo py onhemboaxa openamby eꞌỹ ikuai vaꞌe.
Haꞌe ramo repy ꞌrã tyreꞌỹ.
15 Emopẽ ke heko vai haꞌe joupe ojapo vai vaꞌe jyva.

Eikuaa pota haꞌe kuery reko vaia re

rejoupa peve.
16 Senhor ma Huvixave imarã eꞌỹ vaꞌe. n
Ijyvy gui okanhymba ꞌrã amboae regua kuery.
17 Senhor, rendu ae ma onhemoꞌyvyĩꞌi vaꞌe kuery oipotaa.

Haꞌe rami vy rembopyꞌa guaxu haꞌe reraa jepe ꞌrã,

18 repy aguã tyreꞌỹ haꞌe omoingo axy reipy,

avakue yvy regua nanhomongyjevei aguã.

Salmo 11
Senhor re nhanhemi aguã regua
Jogueroporaei vaꞌe pe Davi ombopara vaꞌekue.
1 Xee ma Senhor re anhemi vaꞌe.
Haꞌe nunga rupi mbaꞌexa tu xenheꞌẽ pe aipopeje:
“Ejava ke yvyty katy guyraꞌi rami.
2 Mbaꞌeta heko vai vaꞌe kuery omoxã ma guyrapa,

ixã re ma omoĩ ma huꞌy oaꞌanga vy,

nhemia py heko porã vaꞌe rovai opoi aguã.
3 Yvy ytarã omoĩ vaꞌekue omombaa ramo

n
 10.16 Apocalipse 11.15
Salmos 11​, ​12 940

mbaꞌe tu heko porã vaꞌe ojapo ꞌrã?” o

4 Haꞌerã Senhor ma oĩ ojeupegua templo ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe py.
Yva re Senhor oĩ guenda openaaty py.
Omaꞌẽ oiny avakue ojapo vaꞌe re.
5 Senhor oikuaa pota ꞌrã heko porã haꞌe heko vai vaꞌe re.

Ojou vai ꞌrã jojukaa rupi anho ikuaixe vai vaꞌe.

6 Heko vai vaꞌe áry ombou ꞌrã tapyĩ rexakã enxofre revegua.

Haꞌe kuery oyꞌu aguã ombou ꞌrã yvytu tata revegua. p

7 Mbaꞌeta Senhor ma heko porã vaꞌe oiko vy

oayvu teko porã rupi ikuai vaꞌe.

Haꞌe ramo heko porã vaꞌe oexa ꞌrã hova.

Salmo 12
Apu gui onhepytyvõ ukaa ague
Jogueroporaei vaꞌe pe ixã irundy meme vaꞌe py ombojoguy
reve guarã Davi ombopara vaꞌekue.
1 Senhor, orereraa jepe ke!
Mbaꞌeta ndevygua avakue ndoikovei.
Avakue raꞌy kuery mbyte gui okanhymba ma ojeroviapy.
2 Haꞌe ramo anhetẽ rupi eꞌỹ ꞌrã ijayvu jomeme,

opyꞌa py nhombotavy vy ijayvu mbegue rei okuapy.

3 Senhor, ejaya ijayvu mbegue rei vaꞌe kuery rembe,

opa marã rei ijayvu vaꞌe apekũ guive.

4 Mbaꞌeta aipoeꞌi okuapy: “Nhaneapekũ py ꞌrãe nhandepoꞌaka,

nhanerembe ma nhanembaꞌe ae.

Mavaꞌe tu nhandere ipoꞌaka ꞌrã?” heꞌi okuapy.
5 Haꞌe ramo Senhor aipoeꞌi:

“Iporiaukueꞌi omoingo axya haꞌe ojexavai vaꞌe ipoaẽ ramo

xee aendu vy apuꞌã ta aỹ.
Araa jepe ꞌrã aepy aguã oarõ oikovy vaꞌe”, heꞌi.
6 Senhor ayvu ma ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe meme,

prata sete-kue oikyꞌaꞌo pyre rami,

tata rupa yapo gui ojapo pyre py.
7 Tá Senhor, ndee ma orerepy ꞌrãe.

Aỹgua kuery gui orereraa jepe ꞌrã rakaꞌe rã peve.

8 Haꞌe rã heko vai vaꞌe ma opa rupi ikuai,

avakue raꞌy kuery ma teko vai anho oguerovyꞌa.

o
 11.1‑3 Apy ma huvixave irũ kuery oguerokyje vy ixupe ijayvu okuapy hovaigua kuery
ojukaxea gui onha aguã re. Haꞌe gui “Yvy ytarã omoĩ vaꞌekue” heꞌia ma huvixa openaa re
ijayvu vy (Salmo 75.3, 82.5). p 11.6 Apocalipse 20.10, 21.8
 941 Salmos 12​–​14

Salmo 13
Ojeroviaa rupi ojerurea ague
Jogueroporaei vaꞌe pe Davi ombopara vaꞌekue.
1 Senhor, rakaꞌe peve ꞌrã tu nderexarai xegui?
Rakaꞌe peve ꞌrã tu xevy pe nderejexa ukavei?
2 Rakaꞌe peve ꞌrã tu ndaꞌevei riae xepyꞌa py?

Mbaꞌeta koꞌẽ nhavõ xepyꞌa py aendu ndavyꞌaia.

Rakaꞌe peve ꞌrã tu xerovaigua xere opuꞌã rei?
3 Senhor Xeruete, eikuaa pota ke xere, xembovai guive!

Xemboexa pyxo, manoa py ake eꞌỹ aguã,

4 xerovaigua kuery “Xepoꞌaka ma hexe” heꞌi eꞌỹ aguã,

haꞌe xerovaigua kuery xekangy ramo oexa vy ovyꞌa rei eꞌỹ aguã.
5 Haꞌe rã xee ma ajerovia ndere xemboaxya rupi xerereko aguã.

Xepyꞌa py arovyꞌa xereraa jepea.

6 Aporaei ꞌrã Senhor pe,

opa mbaꞌe py xemoingo porã rire.

Salmo 14
Salmo 53.1‑6
Jogueroporaei vaꞌe pe Davi ombopara vaꞌekue.
1 Hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe ma opyꞌa py:
“Nhanderuete ndoikoi” heꞌi.
Haꞌe kuery opa marã ikuai ojejokoa rupi eꞌỹ.
Neĩ peteĩve ma ndoikoi heko porã vaꞌe.
2 Haꞌe rã Senhor ma yva gui omaꞌẽ ꞌrã avakue raꞌy kuery ikuaia re,

oexa aguã amongue pa ꞌarandu rupi oikoa,

amongue pa oiko Nhanderuete oeka vaꞌe.
3 Haꞌe rami teĩ haꞌe javive ojepeꞌa, opa marã rei ikuai pavẽ rei.

Ndoikovei ae teko porã rupi oiko vaꞌe,

neĩ peteĩve ma. q
4 Teko vai rupi ikuai vaꞌe ꞌarandurã noĩ teve?

Haꞌe kuery ma xevygua kuery omomba rivepa ꞌrã mbojape hoꞌua

rami.
Ndojapukai ꞌrã guive Nhanderuete pe.
5 Haꞌe rami teĩ haꞌe kuery onhemondyipa ꞌrã

oexa vy heko porã vaꞌe kuery reve Nhanderuete oiko ramo.

6 Haꞌe kuery ma yvyĩgueꞌi nhomongeta ramo ojojai rei okuapy,

haꞌe rã Senhor ma onhemoĩ haꞌe kuery onhemi aguã.

q
 14.1‑3 Romanos 3.9‑20
Salmos 14​–​16 942

7 Sião gui ou ma vaꞌe rire Israel kuery reraa jepearã!

Senhor ojeupegua kuery omoingo porã jevy ramo
Jacó ramymino kuery, Israel kuery ovyꞌapa ꞌrã okuapy.

Salmo 15
Yva pygua re ijayvua
Mboraeirã Davi ombopara vaꞌekue.
1 Senhor, marã ramigua ndaꞌu oiko ꞌrã ndevygua opy?
Marã ramigua ndaꞌu oĩ ꞌrã ndevygua yvyty ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe py? r
2 Teko porã rupi ikuai vaꞌe anho,

gueko porãa oexa uka vaꞌe,

opyꞌa py anhetẽ rupi ijayvu vaꞌe,
3 oapekũ py joe ijayvu vai eꞌỹ vaꞌe,

amboae kuery pe ojapo vai eꞌỹ vaꞌe,

neĩ ngoo katy raiꞌi ikuai vaꞌe re voi imaꞌenduꞌa vai eꞌỹ vaꞌe.
4 Haꞌe kuery ndoguerovyꞌa rei ꞌrã ojou vaipy,

haꞌe rã omboete ꞌrã Senhor renonde ojererokyjea rupi ikuai vaꞌe

kuery anho.
Ijayvuague ndojapo eꞌỹi ꞌrã guive,
haꞌe nungakue py oiko axy teĩ.
5 Operáta oiporuka rire nomboekovia retavei ꞌrã,

neĩ nombopagai ꞌrã ojejavy eꞌỹ vaꞌe kuery mbaꞌemo omeꞌẽa ta teĩ.
Haꞌe rami ikuai vaꞌe ma mbaꞌeve py ndoityai ꞌrã.

Salmo 16
Nhanderuete pegua ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe reko re ijayvua
Davi oporaeiague.
1 Xeruete, epena porã ke xere,
ndere anhemi rire.
2 Senhor pe aipoaꞌe: “Ndee ma xe-Senhor.

Iporãve vaꞌe xee ndarekoi ndee eꞌỹ vy.

3 Haꞌe gui ndevygua ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe yvy re ikuai vaꞌe ma

xee arovyꞌa vy haꞌe kuery pe ‘Yvatekueve’ haꞌe.”

4 Haꞌe rã amboae tuueterã re Senhor omboekovia vaꞌe kuery ma

ikuai axy ꞌrã.

Haꞌe kuery ruete pe xee nameꞌẽi ꞌrã tuguy revegua,
neĩ ndaxeayvui ꞌrã hery rupi.

r
 15.1‑5 Salmo 24.2‑6
 943 Salmos 16​, ​17

5 Senhor anho oiko mbaꞌemo xevygua meꞌẽa, xekaro pygua meꞌẽa

guive.
Ndee anho remoĩ xerenonderã.
6 Haꞌe ramo xevygua ma haꞌeve vaꞌe,

xevy guarã ma iporã vaꞌe meme.

7 Aroayvu porã ꞌrã Senhor xemoꞌarandua,

pyávy voi xemongeta xepyꞌa re.

8 Xemaꞌenduꞌa riae Senhor xereve oikoa re.

Xeyvýry oĩ ramo ndaxereityai ꞌrã.

9 Haꞌe rã xekuraxõ py avyꞌa,

xenheꞌẽ ovyꞌa,
xerete avi opytuꞌu porã ꞌrã.
10 Mbaꞌeta xerekovea nderejai ꞌrã manoa py,

Ndevygua ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe nderejai ꞌrã ivaipa aguã py.

11 Xevy rexa uka ꞌrã tape tekove katy oo vaꞌe.

Nerenonde oĩ avyꞌa ete aguã,

ndeyvýry oĩ xembovyꞌa vaꞌe rakaꞌe rã peve guarã. s

Salmo 17
Nhanderuete oepy aguã re ojerurea ague
Davi onhemboꞌeague.
1 Senhor, endu ke ajerure ramo haꞌevea rami xerereko aguã,
eikuaa pota ajapukaia re,
ejapyxaka ajerurea re,
mbaꞌeta ijapu vaꞌe juru gui eꞌỹ xeayvu onhendu.
2 Nerenonde gui eikuaa uka xemboeko porãa regua.

Mbaꞌeta orerexa vy haꞌevea rami meme reikuaa pota.

3 Xekuraxõ re reikuaa pota teĩ,

pyávy voi reikuaa pota vy

tata py rami xereko reaꞌã teĩ
peteĩ henda py ma xere nderejoui ꞌrã teko vai.
Xejuru gui noẽi ꞌrã ayvu vai.
4 Avakue opa marã ikuai teĩ xee ma ndeayvua rami vy
ajejoko jojuka vaꞌety ikuaia rupi aiko eꞌỹ aguã.
5 Ndeguigua tape rupi anho aiko,

ajavy eꞌỹ re.

6 Xeruete, xee ajapukai ndevy,

mbaꞌeta ndee xembovai ꞌrã.

s
 16.8‑11 Kovaꞌe ayvu rupi Pedro ijayvu Jesus rekokue omombeꞌu vy (Atos 2.22‑36), haꞌe
gui Paulo ju ijayvu (Atos 13.32‑37; 1 Coríntios 15.4).
Salmos 17​, ​18 944

Ejapyxaka haꞌe endu xeayvua.

7 Exa uka opa mbaꞌe py ndeporayvu etea.
Mbaꞌeta ndere onhemi vaꞌe kuery reraa jepe ꞌrã
haꞌe kuery re opuꞌã vaꞌe gui.
8 Epena ke xere nderexa raꞌyĩ re rami ae,

xeaoꞌi ke ndepepo guy py

9 heko vai vaꞌe kuery xembojexavaia gui,

xerovaigua kuery xejukaxea gui.

10 Mbaꞌeta ipyꞌa ratã vaꞌe kuery ma opyꞌa omboty reve

ijayvu vaikue-ikue ꞌrã.

11 Aỹ voi orejoko rei okuapy,

orere omaꞌẽ vaipa yvy rupi orereityxe vy.

12 Guary guembiarã ojouxe vaꞌe rami ikuai,

guary raꞌy onhemia gui omaꞌẽ mbegue vaꞌe rami guive.

13 Senhor, epuꞌã ke, ejoko haꞌe eitypa.

Ndekyxe py eraa jepe xerekove heko vai vaꞌe po gui.

14 Senhor, ndepo py ae xereraa jepe avakue yvy regua gui.

Haꞌe kuery ma aỹ oikove teri reve anho ꞌrã ojou iporã vaꞌe.
Mbaꞌeta haꞌe kuery rye remonyẽ mbaꞌemo porã.
Haꞌe kuery taꞌy reta ꞌrã.
Haꞌe gui mbaꞌemo ndoiporupai vaꞌekue ma oeja ꞌrã guaꞌy kuery
pe.
15 Haꞌe rã xee ma teko porã rupi vy amaꞌẽ ꞌrã nderova re.
Apuꞌã ju vy avyꞌa ꞌrã roexa vy. t

Salmo 18
2 Samuel 22.1‑51
Jogueroporaei vaꞌe pe Davi Senhor rembiguai ombopara vaꞌekue. Senhor pe
oporaei Saulo haꞌe hovaigua kuery haꞌe javi po gui oepy ramo. Haꞌe vy aipoeꞌi:
1 Senhor xemombaraetea, xee roayvu.
2 Senhor, ndee ma xeꞌitaova.
Ndee ma oo ikorapa vaꞌe haꞌe xerepya.
Xeruete ma xeꞌitaova anhemiaty,
mbaꞌemo vai jokoa, xereraa jepea imbaraete vaꞌe haꞌe oo
imbaraete ete vaꞌe.
3 Senhor ogueroporaeipy vaꞌe pe xee ajapukai vy

aa jepe kuery ꞌrã xerovaigua kuery po gui.

4 Nhuã manoa regua xejura vaꞌekue,

yai rami heko vai vaꞌe xere opuꞌã vy xemongyje.

t
 17.15 Omanoague gui onhemboete ju aguã re ijayvu (Apocalipse 22.4).
 945 Salmos 18

5 Manoa pygua xejokua,

nhuã xã xejura xapyꞌa.
6 Haꞌe ramo ajexavaia py ajapukai karamboae Senhor pe.

Xeruete pe ajapukai xereraa jepe aguã.

Haꞌe rã oĩaty templo gui oendu xeayvua,
ijapyxa peve ajapukaia ovaẽ ramo.
7 Haꞌe ramo yvy omyĩ haꞌe oryryi.

Yvyty yta ikuai vaꞌe voi ovavapa, oryryipa,

Senhor ogueropoxy ramo.
8 Inhapyĩgua gui opuꞌã hataxĩ,

ijuru gui ma tata nhomombaarã oẽ,

tapyĩ hexakã vaꞌe avi.
9 Yva omoꞌyvyĩꞌi vy oguejy,

ipy guýry pytũ vaikue oĩ reve.

10 Anjo ipepo vaꞌe áry oĩ vy oveve ouvy,

yvytu opepo áry ou pojava.

11 Pytũ gui ojapo onheovã aguã.

Haꞌe vaꞌe ojee omoĩ ouvy.

Yy haꞌe arai pytũ vaꞌe hoo rami oĩ.
12 Hexakã henonde oo vaꞌe gui ma arai ivaipa,

amandau haꞌe tapyĩ hexakã vaꞌe hoꞌa.

13 Haꞌe gui ma Senhor yapu yva re.

Yvate ete vaꞌe ijayvu atã ramo

hoꞌa amandau haꞌe tapyĩ hexakã vaꞌe.
14 Nguꞌy omombo vy omoaĩmba xerovaigua kuery.

Overa vy omondyipa.
15 Haꞌe ramo ojekuaa yy rupa peve,

yvy yta avi ojekuaapa,

ndeayvu atãa py Senhor,
ndepoxya rupi neapyĩgua gui nepytuẽ ramo.
16 Yvate gui Senhor okuaveꞌẽ vy xerupity,

xerenoẽ yy tuvixa vaꞌe gui.

17 Xereraa jepe xerovaigua kuery imbaraete vaꞌe gui,

xemomboriau rei vaꞌe kuery gui ae,

xegui ipoꞌakave ete vaꞌekue ri.
18 Haꞌe kuery ma ajexavai jave opuꞌãmba rei vaꞌekue xere,

teĩ Senhor onhemoĩ xepytyvõarã.

19 Haꞌe rami vy xereru peteĩ henda ipaꞌũ jaꞌeavea py.

Xererovyꞌa vy xereraa jepe.

20 Xereko porãa rekovia Senhor omeꞌẽ iporã vaꞌe,

xevy omeꞌẽ ndaxepo kyꞌaia repy.

21 Mbaꞌeta xee ma Senhor guigua tape rupi anho aiko vaꞌe,
Salmos 18 946

Xeruete gui ndajepeꞌai guive haꞌeveꞌỹa rami aiko aguã.

22 Xejee amoĩ ijayvuague haꞌe javi,
xejegui ndaipeꞌai ayvu omoĩ vaꞌekue.
23 Henonde aiko anhetẽ rupi,

ajejoko guive teko vai rupi aiko eꞌỹ aguã.

24 Haꞌe ramo xevy Senhor omeꞌẽ xereko porãa repy,

henonde rupi ndaxereko kyꞌai rire.

25 Heko porã vaꞌe kuery pe rejekuaa uka ꞌrã heko porã vaꞌe,

anhetẽ rupi ikuai vaꞌe pe rejekuaa uka anhetẽ rupigua avi,

26 ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe pe rejekuaa uka ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe,

haꞌe rã heko vai vaꞌe pe ma rejekuaa uka ꞌrã nhombopaga kuaa

vaꞌe.
27 Mbaꞌeta reraa jepe ꞌrã onhemoꞌyvyĩꞌi vaꞌe,

haꞌe rã omaꞌẽ vaikue reia rupi onhemboyvate vaꞌe ma remomba

ꞌrã.
28 Ndee rejapo xerata endy hexakãve aguã rami.

Pytũ rupi aikoa rupi ma ndee Senhor Xeruete remoexakãmba.

29 Ndereve vy amomba ꞌrã xondaro kuery,

Xeruete reve vy apo ꞌrã tetã kora áry rupi.

30 Nhanderuete guigua tape ma ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe,

Senhor ayvu ma oaꞌanga pyre.

Hexe onhemi vaꞌe haꞌe javi pe ma mbaꞌemo vai jokoa oĩ.
31 Mavaꞌe tu Nhanderuete oiko Senhor eꞌỹ vy?
Mavaꞌe tu nhandeꞌitaova oiko Nhanderuete eꞌỹ vy?
32 Xeruete xemombaraetea oiko,

omoatyrõ ꞌrã aguata aguã rupi.

33 Xepy ojapo ꞌrã guaxu rami inhakuã aguã.

Yvatea rupi aẽ teĩ xemoĩ atã.

34 Xepo pe voi omeꞌẽ joe apuꞌã kuaa aguã.

Haꞌe ramo guyrapa overa vaꞌe guigua teĩ xee aipira ꞌrã.
35 Mbaꞌemo vai jokoarã remeꞌẽ xereraa jepea,

reiporu kuaa regua xemoĩ atã,

xemboaxya rupi xemboyvate.
36 Apyrõ aguã tape rembopyve ramo

ndaxepyxyryi ꞌrã.
37 Xerovaigua kuery amonha ꞌrã aupitypa peve.

Haꞌe gui amomba rire ajevy ju ꞌrã.

38 Amouꞌũmba opuꞌã aguã ndaꞌevevei peve.

Xepy yvýry hoꞌapa.

39 Mbaꞌeta ndee xemombaraete ajogueroꞌa kuaa aguã,

rejapo xere opuꞌã vaꞌekue re xepoꞌaka aguã rami.

40 Xerovaigua kuery rejapo ojavapa aguã rami.
 947 Salmos 18​, ​19

Xerayvu eꞌỹ vaꞌe amomba.

41 Guepyarã pe haꞌe kuery ojapukai teĩ ndoepyai.
Senhor pe voi haꞌe kuery ojapukai teĩ nombovai.
42 Haꞌe ramo amonguꞌipa yvy kuꞌi yvytu rupi ovevepa vaꞌe rami,

yapo tape guiguare nhamomboa rami amokanhymba.

43 Heta vaꞌe kuery xere opuꞌã teĩ xereraa jepe,

xemoĩ yvy regua kuery ruvixarã.

Amboae regua kuery ndaexai vaꞌety voi xevygua ikuai.
44 Xeayvu oendu vyve xenheꞌẽ rendu okuapy.

Yvy mboae regua oexa uka xevy ikuaia,

45 amboae regua kuery okanhymba,

onhemiague gui oẽmba onhemondyipa vy.

46 Senhor ma oikove vaꞌe, togueroayvu porãa xeꞌitaova!

Tomboetea Nhanderuete xereraa jepea!

47 Nhanderuete xerepy vy jojukapa,

heta vaꞌe kuery re xembopoꞌaka.

48 Nhanderuete ae xereraa jepe xerovaigua kuery gui.

Ndee ma xemboyvate xerovaigua kuery áryve,

haꞌe xerepy avakue jojuka vaꞌety po gui.
49 Haꞌe ramo Senhor, roguerovyꞌa ꞌrã yvy regua kuery oendua py,

aporaei ꞌrã nderery rupi. u

50 Haꞌe ae ombopoꞌaka ꞌrã huvixaverã omoĩ vaꞌekue,

oexa uka ꞌrã guembiporavo oayvua,

Davi haꞌe hamymino kuery pe, rakaꞌe rã peve.

Salmo 19
Nhanderuete rembiapo haꞌe ijayvua oguerovyꞌaa ague
Jogueroporaei vaꞌe pe Davi ombopara vaꞌekue.
1 Yva re mbaꞌemo ikuai vaꞌe oikuaa uka Nhanderuete hexakãmba
vaꞌea,
yvate rupi ikuai vaꞌe oikuaa uka ꞌrã opo py ojapoague.
2 Ára nhavõ oikuaa uka ꞌrã ara pygua pe,

haꞌe pytũ nhavõ oikuaa uka ꞌrã pytũ rupigua pe.

3 Ndaꞌijayvui ꞌrã, neĩ ndaꞌijayvuai ꞌrã,

haꞌe vaꞌe gui mbaꞌeve nonhendui ꞌrã.

4 Haꞌe rami teĩ haꞌe nunga ꞌarandu ma yvy jave rupi oikuaa,

yvy apy peve ꞌrã haꞌe nunga re ayvua. v

Haꞌe vy yva apy re omoĩ kuaray oike aguã.
5 Haꞌe vaꞌe ma omenda ramo vaꞌe rami ꞌrã oẽ ouvy ngoo gui,

u
 18.49 Romanos 15.9  19.1‑6 Romanos 1.18‑25, 10.16‑18
v
Salmos 19​, ​20 948

ovyꞌa ꞌrã ovy imbaraetepa vaꞌe onha ovya rami.

6 Yva apy gui oẽ vy
oaxa ꞌrã ovy ijapy rovai peve.
Jipoi ꞌrã haku-a oguerovy eꞌỹa.
7 Haꞌe gui Senhor guigua lei ma haꞌeve vaipa ete vy

omombaraete ju ꞌrã nhanderekove.

Senhor omombeꞌu vaꞌe ma ogueroviapy vy
omoꞌarandu ꞌrã hiꞌarandu eꞌỹꞌi vaꞌe.
8 Senhor nhomboꞌea ma haꞌevea ramigua vy

ombovyꞌa ꞌrã nhanekuraxõ.

Senhor ojapo uka vaꞌe ma ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe vy
omoexakã ꞌrã nhanderexa.
9 Senhor renonde jajererokyjea ma ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe,

rakaꞌe rã peve guarã guive.

Senhor joe oikuaa potaa ma anhetẽ rupigua,
haꞌevea rami meme.
10 Haꞌe nunga ma ouro gui jaipotave vaꞌerã,

ouro oikyꞌaꞌo pyre gui iporãve ramo.

Heꞌẽve ꞌrã ei
hetãgue gui onhami vaꞌekue gui.
11 Haꞌe vaꞌe rupi nerembiguai kuery remongeta ꞌrã guive.

Haꞌe vaꞌe jajapo vy jajou reta ꞌrã iporã vaꞌe.

12 Mavaꞌe ndaꞌu oikuaapa ꞌrã haꞌe ae ojejavyague?
Emboguepa ke aikuaa eꞌỹ-eꞌỹ vaꞌe guive.
13 Xejoko xee nerembiguai anhemboyvate reia gui voi.

Haꞌe nunga taꞌipoꞌaka eme xere.

Haꞌe rami rã ikyꞌa vaꞌeꞌỹ ꞌrã aiko,
haꞌe aa jepe ꞌrã ajejavyve etea gui.
14 Senhor, xeꞌitaova haꞌe xerepya,

tove ayvu xejuru gui oẽ vaꞌe haꞌe xepyꞌaa xepyꞌa re oĩ vaꞌe

nerenonde toĩ nembovyꞌaarã.

Salmo 20
Huvixave re ojerurea ague
Jogueroporaei vaꞌe pe Davi ombopara vaꞌekue.
1 Rejexavaia ára tove Senhor tanembovai.
Jacó Ruete rery tandereraa jepe reĩ atã aguã py.
2 Tombou nderepyarã guenda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe gui.

Sião gui ma voi topena ndere.

3 Taꞌimaꞌenduꞌa ixupe guarã remeꞌẽ vaꞌe haꞌe javi re,

tojou porã mbaꞌemo ixupe reapy rã.

 949 Salmos 20​, ​21

4 Tomeꞌẽmba ndepyꞌa re reipotaa oĩ vaꞌe,

tojapopa rejapoxe vaꞌe haꞌe javi.
5 Haꞌe gui ma ndepoꞌaka ramo ore kuery rovyꞌa ꞌrã mboraei rupi,

Nhanderuete rery rupi roupi ꞌrã imoiny bandeira.

Ixupe Senhor tomoingo renhemboayvua haꞌe javi.
6 Aỹ ma xee aikuaa Senhor ogueraa jepe ꞌrãa huvixarã omoĩ vaꞌekue.

Ombovai ꞌrã oꞌamba ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe gui,

haꞌe rami vy opo py oexa uka ꞌrã opoꞌakaa.
7 Amongue ma ojerovia ꞌrã mbaꞌeyru re,

amboae kuery ma kavaju re ꞌrã ojerovia.

Haꞌe rã nhande kuery ma Senhor Nhanderuete rery anho
jarovyꞌa.
8 Haꞌe kuery ma ojeroꞌa vy hoꞌapa ꞌrã.

Haꞌe rã nhande kuery ma nhapuꞌã ꞌrã jakuapy.

9 Senhor, embopoꞌaka ke oreruvixave.

Rojapukai ramo orembovai.

Salmo 21
Ngovaigua kuery re huvixave ipoꞌaka rã oguerovyꞌaa ague
Jogueroporaei vaꞌe pe Davi ombopara vaꞌekue.
1 Senhor, nembaraetea re oreruvixave ovyꞌa,
reraa jepeague re oporaei.
2 Mbaꞌeta rejapo ma opyꞌa py ojapoxe vaꞌekue,

nerendu eꞌỹi ojapukaia.

3 Mbaꞌeta reayvu vy iporã vaꞌe anho remeꞌẽ ixupe.

Inhakã re remoĩ coroa ouro eteꞌi guigua.

4 Guekove re haꞌe ojerure ramo remeꞌẽ,

rakaꞌe rã peve guarã.

5 Reraa jepeague ma pavẽ rei oguerovyꞌa okuapy.

Hexe remoĩ hexakãrã haꞌe yvateve aguã.

6 Rakaꞌe rã peve guarã remoĩ nhomoingo porãarã.

Hexeve reiko ramo vyꞌa anho ꞌrã oendu.

7 Mbaꞌeta huvixave ojerovia Senhor re.
Haꞌe rami vy Yvate ete vaꞌe omboaxy ramo peteĩve henda py
ndoꞌai ꞌrã.
8 Haꞌe rami vy ndepo oupity ꞌrã nderovaigua kuery haꞌe javi, w

reiporu kuaa regua ojopypa ꞌrã ndere ijaꞌe eꞌỹ vaꞌe.

9 Haꞌe kuery pe rejekuaa uka vy

rejapo ꞌrã tata rupa haku raxa vaꞌe rami.

w
 21.8 Apy guive huvixave pe ijayvu.
Salmos 21​, ​22 950

Senhor opoxya rupi omomba ꞌrã,

tata oapypaa rami.
10 Yvy gui remomba ꞌrã hamymino kuery,

avakue raꞌy kuery ikuaia gui.

11 Nderovai haꞌe kuery mbaꞌemo vai ojapoxe teĩ

nopuꞌã kuaai ꞌrã, ndojapo kuaai ꞌrã haꞌe nunga.

12 Rejapo ꞌrã oguevipa aguã rami,

haꞌe kuery rova re reaꞌanga ꞌrã nderapa.

13 Senhor, tandeyvate ndepoꞌakaa py.

Haꞌe rã ore ma roporaei ꞌrã ndepoꞌakaa roguerovyꞌaa rupi.

Salmo 22
Messias oiko axy rire ipoꞌaka ju aguã re ijayvua
Jogueroporaei vaꞌe pe Davi ombopara vaꞌekue, “Guaxu
ajeꞌivegua” heꞌia py oporaeia rami oporaei aguã.
1 Xeruete, Xeruete, mbaꞌe re tu xereja ri? x
Mbaꞌe re tu ajexavaia rupi ajapukai teĩ
mombyry ri repyta xegui xereraa jepe eꞌỹ aguã?
2 Xeruete, ára py ajapukai ramo naxembovai,

pyávy voi ndapytuꞌui ae.

3 Haꞌe rami teĩ ndee ma ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe reiko.

Nerenda repenaaty py reguapy reiny Israel kuery oporaei okuapy

vaꞌe mbyte.
4 Oreramoĩ kuery ma ndere ojerovia rakaꞌe.

Ojerovia ramo reraa jepe.

5 Ndevy pe haꞌe kuery ojapukai ramo reo jepe rakaꞌe.

Ndere ojerovia, ndaꞌeve eꞌỹi nho guive.

6 Haꞌe rã xee ma taxo, ava eꞌỹ merami,

mbaꞌeta avakue pe ovare eꞌỹ vaꞌe,

heta vaꞌe kuery oipota vaꞌeꞌỹ aiko.
7 Xerexaa kuery haꞌe javi xejojai rei.

Hembeꞌa rei reve oakã ombovava vy aipoeꞌi:

8 “ Senhor re rejerovia ramo tanderepy.
Haꞌe ae tandereraa jepe, hexe ndererovyꞌa ri vy”, heꞌi okuapy.
9 Haꞌe rami teĩ ndee ma xetuiꞌi aguã rami xeapo vaꞌekue.

Xere repena porã vaꞌekue akambuꞌi teri jave.

10 Xetuiꞌi guive ndevy aiko.

Xeryruꞌi py aĩa pyve ndee Xeruete reiko.

x
 22.1‑31 Kovaꞌe salmo haꞌe javi omombeꞌu ma voi Jesus kuruxu re omano jave guarã
(Mateus 27.33‑54, Marcos 15.22‑32, João 19.17‑30, Filipenses 2.5‑11).
 951 Salmos 22

11 Aỹ ma enhemombyry eme xegui,

mbaꞌeta ovaẽ ma ajexavai aguã,
haꞌe xepytyvõarã ndoikoi.
12 Heta ikuai toro nharõ rami xejoko vaꞌe,

toro mbaraetekueve Basã pygua xembojere rei okuapy. y

13 Xere haꞌe kuery ijuru jai,

guary nhomboaꞌypa vaꞌe rami okororõ.

14 Yy rami anheẽ,

haꞌe xekãgue haꞌe javi okuꞌepa,

xeryepy re xekuraxõ ma ei raity hykupa vaꞌe rami ojeapo.
15 Yapo guigua pẽgue ipirupaa rami

xembaraetea voi opa ma,

xeapekũ guive xejurupy re oja ma oiny.
Haꞌe rami py ndee xereity yvy kuꞌi rupi amano aguã.
16 Jagua kuery xembojere rei okuapy,

joapo vai vaꞌety kuery nhomoirũmba vaꞌe.

Xepo haꞌe xepy ombokuapa.
17 Aexapa xekãgue haꞌe javiꞌi.

Haꞌe kuery xere omaꞌẽ okuapy xere ovyꞌa reia py.

18 Xeao jomeme ombojaꞌopa ma.

Xekamixa puku re oexa okuapy xortea.

19 Haꞌe rã ndee Senhor, ejepeꞌa eme xea gui.

Xemombaraetea, ejapura ke xerepy aguã.

20 Eraa jepe xerekove haꞌe kuery kyxe gui,

jagua kuery oipeꞌa ta vaꞌe gui.

21 Xereraa jepe ke guary juru gui,

búfalo rakua gui guive.

Tá, ndee ma xembovai ma!
22 Haꞌe rami rire xeryvy kuery oendua py xemaꞌenduꞌa ꞌrã nderery re, z

heta vaꞌe kuery mbyte rogueroporaei ꞌrã, po rami:

23 “ Senhor renonde pejererokyjea rupi pendekuai vaꞌe, peroporaei.

Pembojerovia, peẽ Jacó ramymino kuery haꞌe javi.

Israel ramymino kuery haꞌe javi, pemboete pekuapy.
24 Mbaꞌeta haꞌe naxemboaxy eꞌỹi ajexavai rã,

ndojeguarui guive aiko axya gui,

ngova voi nomoꞌãi xegui.
Haꞌe rami ꞌrãgue py oendu xereraa jepe aguã ajapukai ramo”, haꞌe
ꞌrã.

y
 22.12 Basã yvy re ma heta ikuai rakaꞌe vaka. Haꞌe rã apy ma toro re eteꞌỹ, heko vai vaꞌe
kuery re ijayvu. z 22.22 Hebreus 2.10‑12
Salmos 22​, ​23 952

25 Mbaꞌeta ndegui ae ou ijaty vaꞌe kuery mbyte xee rogueroporaei

aguã.
Nerenonde ojererokyjea rupi ikuai vaꞌe oexaa py ajapo ꞌrã
anhemboayvuague. a
26 Haꞌe ramo iporiaukueꞌi okaru ꞌrã okuapy hevyatãmba peve.

Senhor oeka vaꞌe oguerovyꞌa ꞌrã okuapy.

Haꞌe kuery kuraxõ toikove riae!
27 Haꞌe nunga rupi yvy apy peve imaꞌenduꞌaa ꞌrã Senhor re,

ixupe guarã ojeko rerova ꞌrã okuapy.

Henonde guenapyꞌã re yvy regua kuery haꞌe javi oĩmba ꞌrã
okuapy.
28 Mbaꞌeta Senhor pegua ae ipoꞌaka aguã.

Haꞌe ae ꞌrã opena yvy regua kuery re.

29 Yvy regua oguerekopa rei vaꞌe kuery voi okaru vy ombojerovia ꞌrã

okuapy.
Yvy re onhono porã mbyre haꞌe javi ꞌrã oĩ guenapyꞌã re henonde,
guekove aeꞌi re nopena kuaai vaꞌekue.
30 Tamymino kuery voi haꞌe oipotaa rami ꞌrã ikuai.

Mbaꞌeta rakaꞌeve rã ikuai vaꞌe pe ijayvua ꞌrã Senhor reko re.

31 Haꞌe kuery ou vy omombeꞌu ꞌrã ixuguigua teko porã.

Rakaꞌeve rã ikuai vaꞌerã pe omombeꞌua ꞌrã haꞌe ojapo vaꞌekue.

Salmo 23
“Xere Senhor opena” heꞌia
Mboraeirã Davi ombopara vaꞌekue.
1 Senhor ma vexaꞌi mongarua rami xere opena vaꞌe oiko. b
Haꞌe ramo xevy pe ndoatai ꞌrã mbaꞌeve rei.
2 Xemombytuꞌu ꞌrã inony nhuũndy porã py rami.

Xereraa ꞌrã yy ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe py.

3 Omombaraete kuerei ꞌrã xenheꞌẽ.

Tape teko porã rupi ꞌrã xerereko,

guery omboete ukaa rupi vy.
4 Yvyugua manoa guy pytũ reia rupi aiko teĩ
ndakyjei ꞌrã mbaꞌeve rei gui,
xereve ndee reiko ramo.
Ndepo pygua haꞌe ndepopoka ma xembopyꞌa guaxu.

a
 22.25 “Anhemboayvuague ajapo ꞌrã” heꞌi vy ma mbaꞌemo mymba ojuka aguã re
ijayvuague re imaꞌenduꞌa. Haꞌe gui hoꞌokue ombojaꞌo ꞌrã guetarã kuery pe Nhanderuete
oguerovyꞌa okuapy aguã (Levítico 7.15‑16). b 23.1‑4 Apy ma vexaꞌi mongarua re
ombojoja, Nhanderuete nhandere openaa re ijayvu vy (Apocalipse 7.15‑17).
 953 Salmos 23​, ​24

5 Rereko katu akaru aguã c

xerovaigua kuery oexaa py.
Xeakã re renhoẽ ꞌrã azeite.
Xekaro remonyẽ ꞌrã onheẽmba rei peve.
6 Anhetẽ xereve oĩ ꞌrã ndeporayvua haꞌe xemboaxya ára nhavõ,

aikovea pukukue re.

Haꞌe gui Senhor ro py aiko ꞌrã rakaꞌe rã peve.

Salmo 24
Huvixave hexakãmba vaꞌe ou aguã re ijayvua
Mboraeirã Davi ombopara vaꞌekue.
1 Senhor mbaꞌe ae itui yvy haꞌe opa mbaꞌe hexe ikuai vaꞌe,
yvy regua kuery haꞌe javi guive. d
2 Mbaꞌeta haꞌe onhono rakaꞌe yeꞌẽ áry rupi,

yy oxyry vaꞌe áry omombyta.

3 Marã ramigua tu haꞌeve Senhor pegua yvyty re oẽ aguã?

Marã ramigua ndaꞌu haꞌeve henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe py oiko aguã?
4 Opo py ojejavy eꞌỹ vaꞌe, ipyꞌa kyꞌa eꞌỹ vaꞌe,

tuuete ramigua ovare eꞌỹ vaꞌe re onheꞌẽ nogueromaꞌenduꞌai vaꞌe,

neĩ ndoura rivei vaꞌe.
5 Haꞌe vaꞌe kuery re ma ou ꞌrã Senhor omoingo porãa,

haꞌe ramo Nhanderuete heraa jepea po gui ojopy ꞌrã teko

porã.  e
6 Haꞌe rami ikuai ixupe ojapukai vaꞌe kuery,

Jacó Ruete oekaa rupi ikuai vaꞌe.

7 Peipeꞌa ke okẽ ikuai vaꞌe,

peipeꞌapave okẽ guaxu marã eꞌỹ,

Huvixave hexakãmba vaꞌe oike aguã.
8 Mavaꞌe tu Huvixave hexakãmba vaꞌe?

Senhor imbaraete haꞌe ipoꞌakapa vaꞌe,

Senhor joe opuꞌãa rupi ipoꞌaka vaꞌe.
9 Peipeꞌa ke okẽ ikuai vaꞌe,

peipeꞌapave okẽ guaxu marã eꞌỹ,

Huvixave hexakãmba vaꞌe oike aguã.
10 Mavaꞌe tu Huvixave hexakãmba vaꞌe?

Senhor ixondaro reta vaꞌe,

haꞌe ae Huvixave hexakãmba vaꞌe.

c
 23.5‑6 Apy ma hoo vaꞌe nhomovaẽ porã vaꞌe re ombojoja. Haꞌe vaꞌe jave py hoo
vaꞌe ipoua kuery omovaẽ porã vy azeite onhoẽꞌi vy oikyty ꞌrã inhakã re (Lucas 7.46).
d
 24.1 1 Coríntios 10.23‑26 e 24.4‑5 Mateus 5.8
Salmos 25 954

Salmo 25
Nhanderuete pe onhepytyvõ ukaa ague
Davi ombopara vaꞌekue.
1 Ndere Senhor, aromaꞌenduꞌa xenheꞌẽ.
2 Xeruete, ndere xee ajerovia vaꞌe.

Axĩmba rei aguã rami eꞌỹ ke xerereko,

xerovaigua kuery xere ovyꞌa rei eꞌỹ aguã.
3 Haꞌe rã nerarõ vaꞌe kuery ma peteĩve noxĩmbai ꞌrã.

Oxĩmba vaꞌerã ma nhemi rupi joapo vai vaꞌe kuery.

4 Senhor, eikuaa uka xevy ndeguigua tape.

Xemboꞌe ke reikoa rupi aiko avi aguã.

5 Xerereko ndeguigua anhetẽ vaꞌe rupi, xerekomboꞌe guive,

mbaꞌeta ndee ma Xeruete xereraa jepea,

ndee ae roarõ aikovy koꞌẽ nhavõ.
6 Senhor, nemaꞌenduꞌa ke renhomboaxy haꞌe ndeporayvua rupi

jypy guive reikoa re.

7 Nemaꞌenduꞌa eme ke xekunumi jave ajejavyague re,

neĩ nderovai xereko vaiague re.

Senhor, xemboaxya rupi anho ke nemaꞌenduꞌa xere,
ndeporayvu vaꞌe vy.
8 Senhor ma iporayvu haꞌe heko porã vaꞌe vy

ojejavypa vaꞌe kuery pe oikuaa uka ꞌrã tape.

9 Yvyĩgueve ma haꞌe oguereko ꞌrã teko porã rupi,

omboꞌe ꞌrã ojeguigua tape rupi oiko aguã re.

10 Senhor guigua tape haꞌe javi rupi oĩ nhomboaxya haꞌe anhetẽ vaꞌe,

guexeve guarã ojapo vaꞌekue haꞌe ijayvuague rupi ikuai vaꞌe pe.
11 Senhor, nderery remboete ukaa rupi vy

emboguepa xereko vaiague heta teĩ.

12 Avakue Senhor renonde ojererokyjea rupi ikuai vaꞌe pe

oikuaa uka ꞌrã tape oo aguã.

13 Haꞌe ramo haꞌe kuery nheꞌẽ opytuꞌu ꞌrã ovyꞌa reve,

haꞌe gui hamymino kuery jevy ikuai porã ꞌrã yvy re.
14 Senhor renonde ojererokyjea rupi ikuai vaꞌe ma haꞌe omonhemboja
ꞌrã.
Haꞌe vaꞌe kuery pe oikuaa uka ꞌrã guexeve guarã ojapo vaꞌekue.
15 Amaꞌẽ riae aikovy Senhor re,

mbaꞌeta haꞌe ae oipeꞌa ꞌrã xepy nhuã gui.

16 Ejevy ju xea py, xemboaxy ju,

mbaꞌeta xeaeꞌi aĩ vy ajexavai.

17 Xemombytuꞌu ke xepyꞌa py ndaꞌeveia gui,

xepeꞌa ke ajexavaia gui.

 955 Salmos 25​, ​26

18 Eikuaa pota aiko axya haꞌe ajexavaia re,

haꞌe emboguepa ajejavyague haꞌe javi.
19 Eikuaa pota ke xerovaigua kuery re,

heta vaipa ramo.

Xere ijaꞌe eꞌỹ vaꞌe kuery xembojeguaru rei okuapy.
20 Earõ xenheꞌẽ re, haꞌe xerepy.

Taiko eme axĩmba rei aguã rami,

ndere anhemi rire.
21 Anhetẽ rupi haꞌe teko porã rupi aikoa tojapo akanhy eꞌỹ aguã

rami,
mbaꞌeta ndee ae xee roarõ.
22 Xeruete, eraa jepe Israel kuery

ikuai axya haꞌe javi gui.

Salmo 26
Heko porã vaꞌe ojapukaia
Mboraeirã Davi ombopara vaꞌekue.
1 Senhor, xemboeko porã ke,
anhetẽ rupi anho aiko
haꞌe Senhor re ajeroviaa gui ndajepeꞌai rire.
2 Senhor, eikuaa pota ke aikoa re haꞌe xekuaa.

Exa pota xepyꞌaa haꞌe anhembopyꞌaa re.

3 Mbaꞌeta ndeporayvua re xemaꞌenduꞌa riae aikovy,

ndeguigua anhetẽ vaꞌe rupi aiko.

4 Ndaguapyi guive avakue nhombotavypa rei vaꞌe reve,

joayvu merami rive vaꞌe kuery reve nanhemoirũi.

5 Opa marã rei ikuai vaꞌe xee ndajou porãi,

haꞌe heko vai vaꞌe kuery reve ndaguapyi.

6 Ajepoei ajejavy eꞌỹa aikuaa uka vy.

Haꞌe rami vy Senhor, aiko ndevygua altar yvýry,

7 aporaei atã aguã ndevy,

nerembiapo porãa amombeꞌupa aguã.

8 Senhor, xee ma ayvu ndevygua oo,
nerexakã oĩaty.
9 Eipeꞌa eme xerekove heko vai vaꞌe kuery reve,

xerekove eipeꞌa eme jouguy moẽa kuery reve.

10 Haꞌe kuery po ma jojukaague re ikyꞌa,

oiporu kuaa regua re ma teko vai repyrã rive oguereko.

11 Haꞌe rã xee ma xereko porãa rupi aiko.

Xerepy ke xemboaxy vy.

12 Xepy oĩ atã yvy joja reia py.
Salmos 26​, ​27 956

Haꞌe rami vy heta vaꞌe kuery oendua py xemaꞌenduꞌa porã ꞌrã

Senhor re.

Salmo 27
Nhanderuete reve oikoxea rupi ijayvua
Mboraeirã Davi ombopara vaꞌekue.
1 Senhor ma xemoexakãa haꞌe xereraa jepea oiko.
Mavaꞌe gui ꞌrã tu akyje?
Senhor ma xerekovea onhemi aguã.
Mavaꞌe gui tu akyje ta?
2 Haꞌe gui joapo vai vaꞌety kuery xere ou vy xemomba aguã,

xeavyky rei vaꞌe haꞌe xerovaigua kuery,

haꞌe kuery onhepyxanga vy hoꞌapa ꞌrã okuapy.
3 Xondaro kuery heta xembojere teĩ

xepyꞌa py nanhemondyi ꞌrã.

Xere anho opuꞌãmba teĩ ajerovia riae ꞌrã.
4 Peteĩ regua re tema ajerure Senhor pe,

haꞌe vaꞌe anho ajouxe:

haꞌe vaꞌe ma Senhor pegua oo py aiko aguã aikovea pukukue re,
Senhor rexakãa aexa aguã,
haꞌe ixupegua templo py anhemboꞌe aguã.
5 Haꞌe rami vy aĩ vaia ára xenhomi ꞌrã ojeupegua opy,

xemoinge ꞌrã ojeupegua oo py anhemi aguã.

Xereraa ꞌrã itaova áry.
6 Haꞌe jave py xeakã omboꞌyvate ju ꞌrã

xerovaigua kuery xembojere rei vaꞌe áry.

Ixupegua oo py arovyꞌa vy mbaꞌemo ameꞌẽ ꞌrã.
Aporaei haꞌe ambopu ꞌrã Senhor pe.
7 Senhor, endu ke xeayvua,

ndevy ajapukai rã.

Xemboaxy haꞌe xembovai.
8 Xepyꞌa re amoĩ “Xereka ke xereve reiko aguã” ꞌrea.

Haꞌe ramo roeka ꞌrã Senhor, ndereve aiko aguã.

9 Senhor, ejexa uka eꞌỹ eme xevy.

Ndepoxy reve xemoxẽ eme xee nerembiguai.

Mbaꞌeta ndee ma xepytyvõa reiko.
Xeruete xereraa jepea,
epena eꞌỹ eme xere, xereja eme xeaeꞌi.
10 Mbaꞌeta xeru haꞌe xexy xereja teĩ

Senhor xereru ꞌrã.

11 Senhor, xemboꞌe ke ndeguigua tape rupi aiko aguã,
 957 Salmos 27​, ​28

tape jojaa rupi xerereko xere omaꞌẽ mbegue vaꞌe kuery gui.
12 Xemboaxa
eme xerovaigua kuery oipotaa rami xerereko aguã.
Mbaꞌeta xerovai opuꞌã rei okuapy ayvu rive py,
joapo vai aguã re anho nhomongeta vaꞌe.
13 Xee ajerovia Senhor porayvua aexa aguã
yvy re aikove teri reve.
14 Pearõ ke Senhor.
Pendekuerai eme, pendepyꞌa guaxu
haꞌe pearõ tema Senhor.

Salmo 28
Oguerovyꞌa reve ojerurea
Mboraeirã Davi ombopara vaꞌekue.
1 Senhor, ndevy pe ajapukai.
Xeꞌitaova, endu eꞌỹ eme ke xeayvua,
mbaꞌeta naxembovai ramo
yvykua py oguejy vaꞌe kuery rami akanhy ꞌrã.
2 Endu ke xereraa jepe aguã re ajapukai ramo,

nerenda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe katy xepo aupi reve.

3 Xembotyryry eme ke heko vai vaꞌe kuery

opa marã rei ikuai vaꞌe reve.

Haꞌe kuery ma ikuai porã aguã re merami rive ijayvu oirũ pe,
teĩ ipyꞌa re ma opa marãgua anho oĩ.
4 Embopaga ke haꞌe kuery ojapoague rami,

mbaꞌemo vai ojapoague re.

Emeꞌẽ haꞌe kuery opo py ojapoague rekovia,
embojoja haꞌe kuery ojapoague repy. f
5 Haꞌe kuery ndoikuaa potai Senhor ojapo vaꞌe re,

neĩ opo py ojapo vaꞌekue re.

Haꞌe ramo Senhor oitypa ꞌrã, nomopuꞌã jevyvei ꞌrã guive.
6 Taꞌimaꞌenduꞌa porãa Senhor re,

xereraa jepe aguã re ajapukai ramo xerendu rire.

7 Senhor ae xemombaraetea haꞌe mbaꞌemo vai jokoa.
Hexe xekuraxõ ojerovia.
Haꞌe xereraa jepe ramo xekuraxõ ovyꞌa,
haꞌe ixupe aporaei reve amboete ꞌrã.
8 Senhor omombaraete ꞌrã ixupe ikuai vaꞌe,

hembiporavo onhemi vy oo jepe aguã.

9 Eraa jepe ke ndevygua kuery,

f
 28.4 Mateus 16.27; Apocalipse 22.12
Salmos 28​–​30 958

emoingo porã ndevygua kuery.

Haꞌe kuery re epena haꞌe emboyvate rakaꞌe rã peve.

Salmo 29
Yapu haꞌe overa rupi Nhanderuete ayvu onhendua re ijayvua
Mboraeirã Davi ombopara vaꞌekue.
1 Nhanderuete raꞌy kuery pendekuai vaꞌe, pemboete Senhor, g
perovyꞌa Senhor rexakãa haꞌe imbaraetea.
2 Pemboete Senhor hery pemboete aguã haꞌevea rami.

Pembojerovia Senhor ikyꞌa eꞌỹa rexakãa py.

3 Yy áry rupi onhendu Senhor ijayvua. h

Nhanderuete yapu guexakãa gui.

Yy tuvixa vaꞌe áry rupi Senhor oiko.
4 Senhor ayvu ma ipoꞌakapa vaꞌe.

Senhor ayvu re yvatea anho oĩ.

5 Senhor ayvu omopẽ ꞌrã yary ikuai vaꞌe.

Tá, Senhor omboaꞌypa ꞌrã yary Líbano py ikuai vaꞌe.

6 Líbano haꞌe Siriom yvyty áry ikuai vaꞌe

ojapo ꞌrã vaka raꞌy rami opo-opo aguã rami, vaka kaꞌaguy regua
rami.
7 Senhor ayvu ojapo ꞌrã tata hendy ovy aguã rami.

8 Senhor ayvu omboryryi ꞌrã tekoa eꞌỹa.

Senhor ojapo ꞌrã Cades tekoa eꞌỹa rupi yvy oryryi aguã rami.
9 Senhor ayvu ma ojapo ꞌrã guaxu kuery taꞌyꞌi aguã rami,

oitypa ꞌrã kaꞌaguy.

Haꞌe ramo ixupegua templo py haꞌe javi “Iporã ete!” heꞌi okuapy.
10 Senhor opena rakaꞌe yy ou jave.

Huvixave rami opena ꞌrã rakaꞌe rã peve.

11 Senhor omombaraete ꞌrã ojeupegua kuery.

Senhor omoingo porã ꞌrã ojeupegua kuery.

Salmo 30
Omano ta ramo ogueraa jepe rire oguerovyꞌaa ague
Mboraeirã Davi ombopara vaꞌekue oo guaxu Nhanderuete pe omboaxa jave.
1 Senhor, xee ma romboete ꞌrã,

g
 29.1 “Nhanderuete raꞌy kuery” heꞌia ma amongue henda py yva pygua anjo kuery pe
ijayvu vy (Salmo 103.20), haꞌe rami eꞌỹ vy ojerovia vaꞌe kuery pe (Salmo 82.6, 96.7‑9).
h
 29.3‑9 Apy ma omombeꞌu Nhanderuete opoꞌakaa oexa uka vy oky ryapu haꞌe overa
yvytu reve ombou. Hyapu pe “Nhanderuete ijayvua” heꞌi.
 959 Salmos 30​, ​31

xereraa jepe rire.

Nderejapoi xerovaigua kuery xere ovyꞌa rei aguã rami.
2 Senhor Xeruete, ndevy pe ajapukai vaꞌekue xereraa jepe aguã.

Haꞌe ramo xemonguera.

3 Rejapo yvykua gui xenheꞌẽ oẽ ju aguã rami.

Xerekove re repena yvykua py aguejy eꞌỹ aguã.

4 Peẽ ixupegua pendekyꞌa eꞌỹ vaꞌe, peporaei pekuapy Senhor pe,

perovyꞌa hery ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe.

5 Mbaꞌeta ipoxya ma xapyꞌaꞌi guarã anho.

Haꞌe rã nhanderayvua ma jaikovea pukukue re ꞌrã oĩ.

Pytũ ouvy rã onhendu ꞌrã ojaeꞌo vaꞌe.
Vaꞌeri koꞌẽ ma rã ou ꞌrã vyꞌa.
6 Xee aiko porã rei jave

“Ndaxereityai ꞌrã” haꞌe vaꞌekue.

7 Ndee Senhor xemboaxya rupi ae

rejapo xee aĩa yvyty oĩ atã aguã rami. i

Mbaꞌeta nderejexa ukai ramo
xee ajexavai.
8 Senhor, ndevy pe ajapukai.

Senhor, ndevy ae ajerure.

9 Mbaꞌerã tu xeruguy ovare ꞌrã yvykua py aguejy rã?

Ndevy pe ikuꞌikue oporaei ꞌrã ri tyꞌy?

Haꞌe nunga oikuaa uka ꞌrã teve ndeguigua anhetẽ vaꞌe?
10 Senhor, endu haꞌe xemboaxy ke.

Senhor, enhemoĩ xepytyvõarã.

11 Xerexaya gui xemombytuꞌu avyꞌa ju aguã.

Xegui reipeꞌa ma ajukue vaikue, j

hekovia avyꞌa ete aguã ju remoĩ,
12 xenheꞌẽ opytuꞌu eꞌỹ re oporaei aguã.

Senhor Xeruete, roguerovyꞌa ꞌrã rakaꞌe rã peve.

Salmo 31
Iporiauague gui oguerovyꞌaa ague
Jogueroporaei vaꞌe pe mboraeirã Davi ombopara vaꞌekue.
1 Senhor, ndere ae anhemi vaꞌe.
Taiko eme oxĩmba rei vaꞌe.
Xereraa jepe ke ndereko porãa rupi vy.
2 Endu ke ndeapyxa py, xereraa jepe pojava aguã.

i
 30.7 “Xevygua yvyty” heꞌia ma opoꞌakaa re ijayvu vy. j
 30.11 Ajukue vaikue py haꞌe
kuery onhemonde ꞌrã ipyꞌa vai vy (Mateus 11.21).
Salmos 31 960

Enhemoĩ xevy oo ikorapa vaꞌe,

oo imbaraete vaipa vaꞌe aa jepe aguã.
3 Mbaꞌeta ndee ae xeꞌitaova haꞌe oo ikorapa vaꞌe reiko.

Nderery remboete ukaa rupi vy xerereko haꞌe xemboꞌe ꞌrã.

4 Xepeꞌa ꞌrã nhuã nhemi rupi omoĩ mbyre gui,

mbaꞌeta ndee ma xemombaraetea.

5 Ndepo py ae amboaxa xenheꞌẽ. k

Senhor Xeruete anhetẽ vaꞌe, ndee ae xerepy.

6 Rejou vai mbaꞌemo raꞌangaa ombojerovia vaꞌe.

Haꞌe rã xee ma Senhor re anho ajerovia.

7 Xee roguerovyꞌa, ajou porã ꞌrã ndeporayvua,

mbaꞌeta reikuaa pota ajexavaia re,

reikuaa xenheꞌẽ oiko axya.
8 Naxemboaxai xerovaigua kuery po py.

Xemopuꞌã imoꞌamy peteĩ henda tuvixaa py aiko aguã.

9 Senhor, ajexavaia aendu rã xemboaxy ke.

Xeporiau reia gui xerexa voi opa ovy.

Xerekove, xerete guive opa.
10 Xerekovea ma iporiaua re anho oaxa ovy,

xepoaẽa rupi tema aiko maꞌetỹa nhavõ.

Ajejavypa rire naxembaraeteive-ive avy,
xekãgue voi opa ovy.
11 Xerovaigua kuery haꞌe javi ojeguaru aguã rami aiko,
xero katyꞌi ikuai vaꞌe kuery voi onhemondyipa xegui.
Xerexa vaꞌety kuery ndaxerexa xeveipa okuapy,
tape rupi xerexa vaꞌe onha xegui.
12 Xegui haꞌe kuery hexaraipa ma opyꞌa py, omanogue gui rami,

karo nhaeꞌũ guigua vokue rami aiko.

13 Mbaꞌeta xee aendu heta ijayvu mbegue okuapy ramo,

xeyke jovaive rupi ikuai xemongyjexe vy.

Xere ijayvu mbegue vy
onhembopyꞌa okuapy xerekove oipeꞌa aguã.
14 Haꞌe rã xee ma ajerovia Senhor re.

Ndevy pe “Ndee ma Xeruete” haꞌe.

15 Ndepo py oĩ xeꞌára.

Xepeꞌa ke xerovaigua kuery po gui,

xerakykue monhaa kuery xejukaxea gui.
16 Emoexakã ke nderova xee nerembiguai áry.

Xemboaxy vy xereraa jepe.

17 Senhor, ndevy pe ajapukai rire

 31.5 Kovaꞌe ayvu rupi Jesus Cristo ijayvu kuruxu re omano jave (Lucas 23.46).
k
 961 Salmos 31​, ​32

ejapo eme axĩmba aguã rami.

Toxĩmba heko vai vaꞌe kuery ae,
tokyrirĩmba omanoa py.
18 Emokyrirĩ ijapu vaꞌe kuery,

heko porã vaꞌe re opa marã rei ijayvu vaꞌe,

onhemboarai rei, ojee ae ojerovia okuapy vaꞌe.
19 Ndeporayvua ma yvate ete vaꞌe,

nerenonde ojererokyjea rupi ikuai vaꞌe pe rexa uka aguã rereko

vaꞌe.
Haꞌe vaꞌe ma rexa uka ꞌrã avakue raꞌy kuery gui ndere onhemi
vaꞌe kuery pe anho.
20 Haꞌe kuery renhomi ꞌrã ndejee ae avakue ojapo vaixea gui.

Haꞌe py renhomi ꞌrã opa marãgua ayvu gui.

21 Taꞌimaꞌenduꞌa porãa Senhor re!

Mbaꞌeta xemboaxy ete

peteĩ tetã py xejokopaa ramo.
22 Xee ajapura reve

“Navaẽvei ma ꞌrã nerenonde py” haꞌe vaꞌekue.

Haꞌe rami teĩ ndee rendu ajapukaia,
xereraa jepe aguã re ajapukai ramo.
23 Senhor pegua ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe haꞌe javi, peayvu ke.

Senhor ndoity ukai ꞌrã hexe ojerovia vaꞌe.

Haꞌe rã heko vai vaꞌe ma ombopaga vaipa ꞌrã.
24 Senhor pearõ vaꞌe kuery,

penembaraete ke, pendepyꞌa guaxu tema! l

Salmo 32
Ojejavyague omboguepa rire oguerovyꞌaa ague
Mboraeirã Davi ombopara vaꞌekue nhanemboꞌe aguã.
1 Ovyꞌa ete ꞌrã heko vaiague omboguepaa vaꞌe,
ojejavyague ojaoꞌipaa ma ramo.
2 Ovyꞌa ete ꞌrã ava ixupe Senhor “Heko vai vaꞌe” ndeꞌi ramo,

ipyꞌa re onhenhomi aguã noĩ vaꞌe. m

3 Xee ma ajejavyague namombeꞌui teri jave

xekãgue voi inhymave ovy koꞌẽ nhavõ xepoaẽ ramo. n

4 Mbaꞌeta ara py haꞌe pyávy xere aendu vaꞌekue ndepo poyia.

Haꞌe ramo xembaraetea opa ovy kuaray puku py yy typaa rami.

5 Haꞌe gui ma ajejavyague amombeꞌupa ndevy,

l
 31.24 1 Coríntios 16.13 m 32.1‑2 Romanos 4.4‑8 n 32.3‑5 Davi ojejavyague haꞌe
onhemombeꞌuague re ijayvua ma 2 Samuel 11.1–12.14 py oĩ.
Salmos 32​, ​33 962

xereko vaia nanhomivei.

Xejeupe aipoaꞌe: “Amombeꞌu ꞌrã Senhor pe xereko vaia.”
Haꞌe ramo remboguepa ajejavyague.
6 Haꞌe ramo ndevygua kuery haꞌe javi tojapukai ndevy

ndejou aguã haꞌeve teria ja.

Haꞌe rami vy haꞌe kuery re yy tyguaxu ouvy teĩ ndoguerovyi ꞌrã.
7 Ndee ma anhemiaty.

Xereraa jepe ꞌrã ajexavaia gui,

haꞌe xereraa jepeague re remoĩ avyꞌa reve rogueroporaei aguã.
8 Aipoꞌre: “Romoꞌarandu haꞌe romboꞌe ꞌrã tape reo aguã re.

Ndere amaꞌẽ haꞌe romongeta ꞌrã.

9 Kavaju, mburika rami eꞌỹ eme eiko.

Haꞌe kuery ijuru xã, eꞌỹ vy hova regua reve vy ꞌrãe rereko.
Haꞌe rami eꞌỹ ramo ndoikoi ꞌrã reipotaa rami” ꞌre. o
10 Heko vai vaꞌe ma ojexavai ete ꞌrã.

Haꞌe rã Senhor re ojerovia vaꞌe ma omboaxya rupi ꞌrã oguereko.

11 Pendereko porã vaꞌe, perovyꞌa ke Senhor, pevyꞌa ete.

Pevyꞌaa rupi peporaei atã,

pendepyꞌa re teko porã oĩa vaꞌe haꞌe javi.

Salmo 33
Opa mbaꞌe moingoare haꞌe opena vaꞌe pe oporaeia
1 Pendereko porã vaꞌe, perovyꞌa Senhor!
Anhetẽ rupi ikuai vaꞌe ogueroporaeia ma haꞌeve vaꞌe.
2 Penemaꞌenduꞌa Senhor re ixã reta vaꞌe reve pembojoguy vy.

Ixupe peporaei mbaraka dez ixã vaꞌe reve.

3 Pemonhendu mboraei pyau,

pembopu ke pevyꞌaa rupi. p

4 Mbaꞌeta Senhor ayvu ma anhetẽ ete vaꞌe,

haꞌe mbaꞌemo ojapoa haꞌe javi rupi ojeroviapy oiko.

5 Oguerovyꞌa ꞌrã heko porã haꞌe haꞌevea rami joguereko vaꞌe.

Yvy jave re oĩ Senhor porayvua.

6 Yva ma oayvu py rive ojapo rakaꞌe,
ijayvuẽ gui yva regua haꞌe javi ikuai.
7 Yy avi omboaty rakaꞌe yeꞌẽ tuvixa vaꞌerã,

onoꞌõ reta vy omonyẽ hendarã vaꞌekue.

8 Yvy jave re pendekuai vaꞌe, pemboete Senhor.

Yvy re pendekuai vaꞌe haꞌe javi, henonde pejererokyjea rupi

pendekuai.

 32.8‑9 Apy ma Nhanderuete ijayvu nhandevy.

o p
 33.3 Apocalipse 5.9, 14.3
 963 Salmos 33​, ​34

9 Mbaꞌeta ijayvu ramo rive opa mbaꞌe ojekuaa,

haꞌe ijayvua rupi opa mbaꞌe oiko rakaꞌe. q
10 Senhor omboaxa rivepa ꞌrã yvy regua kuery onhembopyꞌa okuapya,

ombovaipa ꞌrã haꞌe kuery ojapoxe vaꞌe.

11 Haꞌe rã Senhor onhembopyꞌaa ma ndoaxa rivei ꞌrã rakaꞌe rã peve

guarã,
opyꞌa re omoĩ vaꞌe oĩ ꞌrã taꞌy jevy-jevy ikuaia peve.
12 Senhor pe “Oreruete” heꞌi vaꞌe regua ma ovyꞌa ete ꞌrã,

ojeupe guarã ae oiporavo rire.

13 Yva gui Senhor omaꞌẽ oiny vy

oexapa ꞌrã avakue raꞌy kuery ikuaia.

14 Oꞌamba gui oexapa yvy regua kuery.

15 Peteĩ-teĩ kuraxõ apoare

oexapa haꞌe kuery ojapo vaꞌe haꞌe javi.

16 Ndaꞌipoi huvixave oxondaro kuery poꞌakaa rupi oo jepe vaꞌerã,

ojerovia rei vaꞌe teĩ ombaraetea py rive ndoo jepei ꞌrã.

17 Kavaju voi nanhombopoꞌakai ꞌrã.

Imbaraete teĩ ndogueraa jepei ꞌrã avave rei.

18 Haꞌe rã Senhor ma omaꞌẽ ꞌrã oiny henonde ojererokyjea rupi ikuai

vaꞌe re,
omboaxy aguã oarõ okuapy vaꞌe re.
19 Haꞌe kuery rekovea ogueraa jepe ꞌrã omanoa gui,

karuai jave voi opena ꞌrã okuave aguã rami.

20 Nhanenheꞌẽ py nharõ Senhor nhanepytyvõ aguã,

nhanderepya haꞌe mbaꞌemo vai jokoa oiko ramo.

21 Hexe ae nhanekuraxõ ovyꞌa ꞌrã,

hery ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe re jajerovia ramo.

22 Senhor, orerereko ke oremboaxya rupi,

ndee ae roarõ ramo.

Salmo 34
“Peikuaa pota Senhor porayvua re”, heꞌia
Abimeleque renonde Davi inhakã porã eꞌỹa rami onhemoingo ramo
omoxẽ jave oo vy mboraeirã ombopara vaꞌekue (1 Samuel 21.10‑15).
1 Ára nhavõ xemaꞌenduꞌa porã ꞌrã Senhor re.
Ixupe aporaei riae ꞌrã.
2 Xenheꞌẽ py voi aporaei ꞌrã Senhor pe.

Haꞌe ramo yvyĩgueꞌi oendu vy ovyꞌa ꞌrã.

3 Pemboete ke Senhor xereve,

q
 33.9 Hebreus 11.3
Salmos 34 964

peteĩ rami jarovyꞌa hery.

4 Senhor pe ajapukai ramo xere opena karamboae.
Xereraa jepe guive akyjea haꞌe javi gui.
5 Pemaꞌẽ hexe, haꞌe ramo penemoexakã ꞌrã.

Pendere noĩvei ꞌrã pexĩmbaa.

6 Xee ajexavai vy ajapukaia Senhor oendu vy

xereraa jepe karamboae opa mbaꞌe py aiko axya gui.

7 Senhor renonde ojererokyjea rupi ikuai vaꞌe yvýry ma

ixuguigua anjo oiko ogueraa jepe aguã.

8 Peikuaa pota pexa aguã Senhor porayvua.

Ovyꞌa ete ꞌrã hexe onhemi vaꞌe kuery.

9 Senhor rembiporavo pendekuai vaꞌe, pendekuai henonde

pejererokyjea rupi,
mbaꞌeta haꞌe rami ikuai vaꞌe pe ndoatai ꞌrã mbaꞌeve rei.
10 Guary raꞌy kueꞌiry ojexavai haꞌe oendu ꞌrã karuai.

Haꞌe rã Senhor oeka vaꞌe pe ma mbaꞌemo porã ndoatai.

11 Xeraꞌy kuery, peju ke, pejapyxaka xeayvu re.

Xee romboꞌe ꞌrã Senhor renonde pejererokyjea rupi peiko aguã

re.
12 Peẽ kuery tu pendekove reve peikoxe

haꞌe peikove pukuxe, iporã vaꞌe rupi pevyꞌa aguã?

13 Haꞌe rami ri vy pejoko peneapekũ mbaꞌemo vaia rupi pendeayvua

gui,
pendejuru guive pejoko apu gui.
14 Pejepeꞌa mbaꞌemo vai gui, iporã vaꞌe rupi anho peiko.

Peka peteĩ rami pendekuai aguã, penheaꞌã haꞌe rami aguã re ae.
15 Heko porã vaꞌe re Senhor omaꞌẽ ꞌrã oiny,

ojapyxaka oendu aguã ojapukaia.

16 Haꞌe rã mbaꞌemo vai apoa ma Senhor ndoexaxei,

yvy gui omboguepa ꞌrã haꞌe kuery re imaꞌenduꞌaa. r

17 Haꞌe rã heko porã vaꞌe ojapukai ramo ma Senhor oendu ꞌrã,

ogueraa jepe ꞌrã oiko axya haꞌe javi gui.

18 Senhor nonhemombyryi ꞌrã opyꞌa py ndaꞌevei vaꞌea gui,

ogueraa jepe ꞌrã onheꞌẽ py ojexavai vaꞌe.

19 Mbovykue rei eꞌỹ ꞌrã oiko heko porã vaꞌe ojexavai aguã.

Haꞌe rami teĩ Senhor ogueraa jepe ꞌrã haꞌe nunga haꞌe javi gui.
20 Opena ꞌrã ikãgue haꞌe javi re,

neĩ peteĩ ma nomopẽ ukai ꞌrã. s

21 Teko vai ae ojuka ꞌrã heko vai vaꞌe.

r
 34.12‑16 1 Pedro 3.9‑12 s 34.20 Kovaꞌe ayvu rami vy Jesus omano jave ikãgue
nomopẽai (João 19.28‑37).
 965 Salmos 34​, ​35

Heko porã vaꞌe ndoayvui vaꞌe kuery ombopagaa ꞌrã.

22 Haꞌe
rã guembiguai kuery rekove ma Senhor oepy ꞌrã.
Hexe ojerovia vaꞌe regua peteĩve nombopagaai ꞌrã.

Salmo 35
Hovaigua kuery ombopaga aguã re ojerurea ague
Mboraeirã Davi ombopara vaꞌekue.
1 Senhor, emoingo axy ke xemoingo axy vaꞌe kuery,
epuꞌã xere opuꞌã vaꞌe re.
2 Eru huꞌy jokoa haꞌe nemoꞌãa tuvixa vaꞌe,

epuꞌã ejuvy xerepy aguã.

3 Eru huꞌy guaxu,

haꞌe ejoko xerakykue monhaa kuery.

Xenheꞌẽ pe aipoꞌre:
“Xee ma ndereraa jepea.”
4 Tove xejukaxe okuapy vaꞌe ndaꞌevei nho taꞌikuai haꞌe toxĩmba.

Xere ijayvu mbegue rei vaꞌe toguevipa oxĩmba reve.

5 Taꞌikuai mbaꞌemo pire yvytu omboveve heravy vaꞌe rami,

Senhor-a guigua anjo omondyipa ramo.

6 Tojevy ju tape kyjea yxyĩ vaꞌe rupi,

haꞌe Senhor-a guigua anjo toakykue monha.

7 Mbaꞌeta mbaꞌe py eꞌỹ haꞌe kuery xemboꞌaxe okuapy nhuã py,

mbaꞌe py eꞌỹ yvy ojoꞌo xerekovea oipeꞌa aguã.

8 Haꞌe ramo xerovaigua kuery tokanhymba xapyꞌa

noexaꞌãvei ma jave.
Haꞌe kuery ae toꞌa nhuã nhemi rupi ojapo vaꞌekue py.
Haꞌe vaꞌe py ae hoꞌa vy tokanhy.
9 Haꞌe ramo xenheꞌẽ py xee avyꞌa ꞌrã Senhor re,

xereraa jepeague re xemaꞌenduꞌa ꞌrã.

10 Xerete haꞌe javi py aipoaꞌe ꞌrã:

“ Senhor, mavaꞌe ndaꞌu ndee rami guarã oiko?

Mbaꞌeta ndee ma ojexavai vaꞌe reraa jepe ꞌrã imbaraeteve vaꞌe gui.
Ndovyꞌai vaꞌe haꞌe iporiaukueꞌi reraa jepe ꞌrã imbojexavaia kuery gui.”
11 Heko vai vaꞌe kuery opuꞌã vy

xere ijayvu ꞌrã xee aikuaa vaꞌe rupi eꞌỹ.

12 Mbaꞌemo porã ajapoague rekovia mbaꞌemo vai haꞌe kuery ojapo xere,

xerekove omokanhyxe vy.

13 Haꞌe gui xee ma haꞌe kuery imbaꞌeaxy ramo

ajukue vaikue py anhemonde vaꞌekue. t

t
 35.13 Ajukue vaikue py onhemonde ꞌrã ipyꞌa vai vy (Salmo 30.11; Mateus 11.21).
Salmos 35 966

Xepyꞌa vai aikovy vaꞌekue akaru eꞌỹ re,

xeakã amboguejy reve anhemboꞌe ainy.
14 Haꞌe kuery re xepyꞌa vai aikovy xeirũ aeꞌi re rami, xeryvy re rami ae.

Jexavai gui ajeroꞌa reiꞌi aikovy oxy re ojaeꞌo vaꞌe rami.

15 Haꞌe rã xee anhepyxanga ramo

haꞌe kuery ovyꞌa vy onhemboaty okuapy xerovai.

Omboetepy eꞌỹ neĩ xee aexa vaꞌety eꞌỹ ijayvu rei okuapy xere.
16 Ngarua py opa marã ovyꞌa vaꞌe rami

haꞌe kuery haĩ jekyty okuapy xere.

17 Senhor, rakaꞌe peve ꞌrã tu remaꞌẽ rive?

Eraa jepe xerekove haꞌe kuery ipoxya gui,

guary kuery gui epy xerekove.
18 Haꞌe ramo xee roguerovyꞌa ꞌrã heta vaꞌe kuery ijatya py.

Ndevy aporaei ꞌrã heta mbyte.

19 Haꞌe rã ndaxerayvui rive vaꞌe ma tovyꞌa reive eme.

Mbaꞌe py eꞌỹ xere ndaꞌijaꞌei vaꞌe toxapymi reive eme. u

20 Peteĩ rami ikuai aguã re eꞌỹ ae haꞌe kuery ijayvu.

Haꞌe rami ꞌrãgue py yvy re ikuai riveꞌi vaꞌe ombotavy aguã re

anho jogueroayvu okuapy.
21 Ijuruja-rujai ꞌrã okuapy xere.

Haꞌe vy aipoeꞌi ꞌrã:

“Jajopy ma, jajopy ma teve!
Mbaꞌemo ojapo rã nhanderexa py ae jaexa.”
22 Haꞌe rami teĩ ndee Senhor rexa reiny haꞌe kuery ikuaia.

Haꞌe rami vy ekyrirĩ eme.

Senhor, ejepeꞌa eme xea gui.
23 Emyĩ, evy ke xemboeko porã aguã.

Xe-Senhor Xeruete, eikuaa uka xereko porãa.

24 Senhor Xeruete, xereko re eikuaa pota ndereko porãa rupi.

Ejapo eme xere haꞌe kuery ovyꞌa rei okuapy aguã rami.
25 Haꞌe kuery aipo teꞌi eme opyꞌa py:

“Aỹ ma oiko ma jaipotaa rami!

Aỹ ma nhamomba ꞌrã!” teꞌi eme.
26 Haꞌe rami ꞌrãgue py toxĩmba, tojekuaa heko vaia

ajexavai rã ovyꞌa rei okuapyague re.

Taꞌikuai oxĩmba ete vaꞌe
xerovai onhemboyvate rei rire.
27 Haꞌe rã xereko porãa oguerovyꞌa vaꞌe ma

toporaei okuapy ovyꞌaa rupi.

Haꞌe kuery ma aipo teꞌi riae: “Omboetepy toiko Senhor,

u
 35.19 João 15.25
 967 Salmos 35​, ​36

hembiguai kuery ikuai porã rã ovyꞌa vaꞌe.”

28 Xee
avi xeayvu reve xemaꞌenduꞌa ꞌrã haꞌevea rami rejapoa re.
Ára pukukue re aporaei ꞌrã ndevy.

Salmo 36
Avakue reko vaia haꞌe Nhanderuete reko porãa re ijayvua
Jogueroporaei vaꞌe pe Davi Senhor rembiguai ombopara vaꞌekue.
1 Heko vai vaꞌe pyꞌa re ma oĩ heko vaixea anho.
Haꞌe kuery re noĩ Senhor renonde ojererokyje aguã. v
2 Mbaꞌeta teko vai ojapo ꞌrã ojejou porã rei aguã rami rive.

Haꞌe vy aipoeꞌi ꞌrã ojeupe: “Opa marã aiko teĩ avave rei
ndoikuaai ꞌrã,
neĩ ndaxejou vai ꞌrã guive”, heꞌi teĩ.
3 Ijuru gui ayvu oẽ vaꞌe ma ayvu vai anho, haꞌe

nhombotavyarã.
Hiꞌarandua rupi veꞌỹ oiko, joupe ndojapo porãvei ma
guive.
4 Ngupa py voi opa mbaꞌe vai re rive onhembopyꞌa.

Tape iporã eꞌỹ vaꞌe rupi anho ooxe,

ndojejokoi guive mbaꞌemo vai py.
5 Haꞌe rã ndee Senhor, ndeporayvua ma yva peve ꞌrã oo,

arai peve ꞌrã oo ojeroviapy reikoa.

6 Ndereko porãa ma ndevygua yvyty rami tuvixa,

haꞌe gui neꞌarandua ma yvykua puku rami.

Ndee Senhor rejapo ꞌrã avakue haꞌe mymba okuave aguã
rami.
7 Xeruete, ndeporayvua ma haꞌeve ete!

Haꞌe nunga rupi ae avakue raꞌy kuery onhemi ꞌrã ndepepo

ꞌã py.
8 Ndero py orerevyatã ꞌrã mbaꞌemo porã re anho,

haꞌe rã royꞌu aguã ma orembovyꞌa vaꞌe anho remeꞌẽ.

9 Mbaꞌeta ndere ae oĩ yvu tekove meꞌẽa.

Nerexakãa py anho roexa ꞌrã hexakã vaꞌe.

10 Ndekuaa vaꞌe kuery pe exa uka riae reayvua,

haꞌe ndereko porãa eikuaa uka anhetẽ rupi ipyꞌa vaꞌe pe.
11 Ojee rive ojerovia vaꞌe kuery topyrõ eme xere,

neĩ heko vai vaꞌe tojapo eme ajepeꞌa aguã rami.

12 Mbaꞌeta teko vai rupi ikuai vaꞌe hoꞌapa ꞌrã.

Haꞌe kuery hoꞌaague gui nopuꞌãvei ꞌrã guive.

 36.1 Romanos 3.18
v
Salmos 37 968

Salmo 37
“Heko vai vaꞌe ovyꞌaa opa voi ꞌrã” heꞌia
Mboraeirã Davi ombopara vaꞌekue.
1 Heko vai vaꞌe kuery rexa teĩ eroangeko eme,
ejou vai eme guive joapo vai rei vaꞌe oguerekopa ramo.
2 Mbaꞌeta haꞌe kuery ma areꞌỹ re ipiru ꞌrã nhuũ rami,

jai rogue pyau ipirua rami ꞌrã okanhy.

3 Ejerovia Senhor re, ndereko porã tema.

Eiko tema yvy re, anhetẽ vaꞌe re anho eĩ atã. w

4 Senhor ae erovyꞌa.

Haꞌe ramo haꞌe ojapo ꞌrã ndepyꞌa py reipotaa oĩ vaꞌe.

5 Senhor po py emboaxa reikoa, hexe ejerovia guive.

Haꞌe ramo haꞌe ojapopa ꞌrã.

6 Haꞌe vy ojapo ꞌrã ndereko porãa tataendy rami ojekuaa aguã,

anhetẽ rupi reikoa oikuaa uka ꞌrã kuaray mbyte rami.

7 Epytuꞌu ke Senhor re, haꞌe earõ.

Eroangeko eme avakue mamo rã ooa rupi ojoupa ramo,

neĩ joapo vaixea rupi ikuai ramo voi.
8 Ejepeꞌa ndevaia gui, ndepoxyve eme.

Ndaꞌevei opa marã ndepyꞌa aguã.

Haꞌe rami eꞌỹ vy ndee ju ꞌrã ndereko vai.
9 Mbaꞌeta heko vai vaꞌe ma omombaa ꞌrã.

Haꞌe rã Senhor oarõ vaꞌe ma ikuai porã ꞌrã yvy re.

10 Areꞌỹꞌi re heko vai vaꞌe ndoikovei ꞌrã.

Oĩague py reka teĩ nderejouvei ꞌrã.

11 Haꞌe rã oiko riveꞌi vaꞌe ma ikuai porã ꞌrã yvy re,

haꞌe kuery ovyꞌa ꞌrã okuapy ikuai porã aguã ojou vy. x
12 Heko vai vaꞌe onhembopyꞌa ꞌrã heko porã vaꞌe rovai,

haĩ jekyty ꞌrã ojukaxe vy.

13 Haꞌe rami teĩ Senhor ojojai ꞌrã,

opaga aguã ára ovaẽ raiꞌi maa oikuaa vy.

14 Heko vai vaꞌe kuery oekyi okyxe, guapa guive oipira ꞌrã

ojuka aguã iporiaukueꞌi haꞌe ojexavai rei vaꞌe,

ojuka aguã tape porã rupi oiko vaꞌe.
15 Haꞌe rami teĩ ikyxe py ae ꞌrã oikutua ipyꞌa re,

hapa avi omopẽmbaa ꞌrã.

16 Peteĩ heko porã vaꞌe mbovyꞌi oguereko teĩ

mbovy eꞌỹ heko vai vaꞌe oguerekopa vaꞌe gui ovareve.

w
 37.3 Apy “Yvy” heꞌia ma ojeupegua kuery pe Nhanderuete oeja vaꞌekue re ijayvu vy.
 37.11 Mateus 5.5
x
 969 Salmos 37

17 Mbaꞌeta heko vai vaꞌe poꞌakaa ma omombaa ꞌrã.

Haꞌe rã heko porã vaꞌe re ma Senhor onhangareko.
18 Senhor oikuaa anhetẽ rupi oiko vaꞌe oikoa,

haꞌe kuery pegua ma rakaꞌe rã peve guarã oĩ.

19 Mbaꞌemo vai oiko teĩ haꞌe kuery noxĩmbai ꞌrã,

karuaia ára teĩ hevyatãmba ꞌrã.

20 Haꞌe rã heko vai vaꞌe ma okanhymba ꞌrã.

Nhuũndy rami ꞌrã Senhor rovaigua kuery okanhymba,

hataxĩrã rive nhuũ okai vy ojeapoa rami.
21 Heko vai vaꞌe ma oiporu aguã re ojerure teĩ nomboekoviai ꞌrã.

Haꞌe rã heko porã vaꞌe ma nhomboaxy vy omeꞌẽ rive ꞌrã mbaꞌemo.

22 Senhor ogueroayvu porã vaꞌe hekoa ꞌrã yvy re.

Haꞌe rã ijayvu vaia vaꞌe ma okanhymba ꞌrã.

23 Heko porã vaꞌe Senhor oikoa oguerovyꞌa vy

ojapo ꞌrã oĩ atã aguã rami.

24 Haꞌe kuery hoꞌa teĩ ndaꞌitui ꞌrã yvy rupi,

ipo re Senhor ojopy rã.

25 Xekunumi vaꞌekue ri aỹ ma xetujaꞌi ma

vaꞌeri xee ndaexai teri heko porã vaꞌe re nopenaai rã,

neĩ hamymino kuery voi mbojape re ojerurea rupi ikuai rã
ndaexai.
26 Haꞌe kuery joayvua rupi vy oiporuka ꞌrã joupe.

Hamymino kuery voi joapo porã vaꞌe ikuai.

27 Ejepeꞌa ke mbaꞌemo vai gui,

ejapo iporã vaꞌe anho.

Haꞌe rami vy reiko riae ꞌrã.
28 Mbaꞌeta Senhor oguerovyꞌa heko porã vaꞌe.

Ndoeja rivei ꞌrã ojeupegua ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe kuery.

Haꞌe kuery re opena ꞌrã rakaꞌe rã peve guarã.
Haꞌe rã heko vai vaꞌe ramymino kuery ma omombaa ꞌrã.
29 Heko porã vaꞌe kuery ikuai porã ꞌrã yvy re,

haꞌe py ikuai ꞌrã rakaꞌe rã peve.

30 Heko porã vaꞌe ijayvu ꞌrã ꞌarandu re,

anhetẽ rupi meme ꞌrã ijayvu.

31 Opyꞌa re omoĩ ꞌrã Nguuete guigua lei.

Naꞌikangyi ꞌrã guive oikoa rupi.

32 Heko porã vaꞌe re ma heko vaꞌe vaꞌe ojukaxe vy

omaꞌẽ mbegue teĩ

33 Senhor nomboaxai ꞌrã ipo py,

nombopaga ukai ꞌrã guive omboayvua rã.

34 Earõ ke Senhor, haꞌe ixuguigua tape rupi eiko.

Haꞌe ramo nemboyvate ꞌrã yvy re reiko porã aguã,

Salmos 37​, ​38 970

haꞌe rexa ꞌrã heko vai vaꞌe omombaa rã.

35 Xee aexa vaꞌekue heko vai vaꞌe ipoꞌakaa,
yary Líbano regua rami ipoꞌakave ovy opa rupi.
36 Haꞌe gui teĩgue ju aaxa vy amaꞌẽ rã okanhy ma raꞌe.

Aeka teĩ ndajouvei ma.

37 Eikuaa pota ke anhetẽ rupi ikuai vaꞌe re,

exa pota heko porã vaꞌe oikoa re.

Mbaꞌeta mbyꞌa porã re ikuai vaꞌe oguereko ꞌrã guamymino kuery.
38 Haꞌe rã ojejavypa rei vaꞌe ma omombaa voi ꞌrã.

Heko vai vaꞌe ramymino kuery voi omombaa ꞌrã.

39 Senhor gui ae ou heko porã vaꞌe oo jepe aguã.

Haꞌe kuery ojexavaia ára py hexe onhemi aguã onhemoĩ.

40 Senhor oipytyvõ haꞌe ogueraa jepe ꞌrã,

heko vai vaꞌe po gui oipeꞌa ꞌrã ogueraa jepe vy,

hexe onhemi ramo.

Salmo 38
Ojejavyague gui ojeko rerovaa rupi ijayvua ague
Mboraeirã Davi ombopara vaꞌekue nhomomaꞌenduꞌa aguã.
1 Senhor, ndepoxya rupi eꞌỹ ke xemongeta,
ndevaia rupi eꞌỹ ke xembopaga.
2 Mbaꞌeta xere nderuꞌy onhexyvõ ae,

haꞌe ndepo poyi xeꞌáry oĩ.

3 Ndepoxy ramo xeroꞌo naexaĩvei,

xekãgue voi naexaĩvei ajejavyague re.

4 Mbaꞌeta xeakã áry peve ajejavyague oo,

ndaropoꞌakavei guive mbaꞌemo ipoyi vaꞌe rami.

5 Xeai ivaipa rei, ipeupa ma ovy,

ajekoreague re.
6 Ojeroꞌa rei vaꞌe rami anhenhandu naxembaraetevei vy.

Xepyꞌa vai rei aikovy ára pukukue re.

7 Xekupe oikoꞌõ rei,

noĩvei ma xeroꞌo rexaĩa.

8 Ajexavai aikovy, naxembaraetevei ma.

Xepyꞌa py ndaꞌevei ete vy xepoaẽ aikovy.

9 Senhor, xee aipota vaꞌe haꞌe javi ndevy pe meme amboaxa,

xepoaẽa nerendu eꞌỹi ꞌrã.

10 Xekuraxõ ma otyty atã xembaraetea opa ramo,

ndaxerexa pyxovei guive.

11 Xereve xeirũ kuery ikuai vaꞌekue ojepeꞌapa ma xembaꞌeaxya gui,

xeretarã kuery voi onheguaẽmba.

 971 Salmos 38​, ​39

12 Xerekove oipeꞌaxe vaꞌe onhembopyꞌa okuapy xejopy aguã,

xevy ojapo vaixe vaꞌe opa marã ijayvu okuapy,
ára pukukue re oikuaa pota xembotavy aguã re.
13 Haꞌe rami teĩ xee ma ijapyxa eꞌỹ vaꞌe rami aendu rive,

ijayvu eꞌỹ vaꞌe rami nambovai.

14 Oendu eꞌỹ vaꞌe rami ajeapo,

xejuru ndaipeꞌai ambovai aguã.

15 Mbaꞌeta Senhor, ndee ae roarõ.

Senhor Xeruete, ndee ma xere reikuaa pota ꞌrã.

16 Mbaꞌeta aipoaꞌe jepi: “Haꞌe kuery tovyꞌa rei eme xere,

xepyxyry rã xerovai opuꞌã rei eꞌỹ aguã”, haꞌe.

17 Mbaꞌeta xee haꞌa aguã rami aiko,

xejee ndaꞌeveia aendu riae tema.

18 Haꞌe rami vy amombeꞌu xereko vaia.

Ajejavyague py aendu mboriau.

19 Haꞌe rã xerovaigua kuery ma hexaĩ haꞌe imbaraete.

Heta ikuai mbaꞌe py eꞌỹ xere ndaꞌijaꞌei vaꞌe.

20 Haꞌe rami ae ikuai ojapo porã vaꞌekue pe ojapo vai vaꞌe.

Xerovaigua ikuai, teko porã rupi aiko rã.

21 Senhor, xepytyvõ eꞌỹ eme.

Xeruete, ejepeꞌa eme xea gui.

22 Senhor, xereraa jepea,

ejapura ke xerepy aguã.

Salmo 39
Imarãa re ijayvua
Jogueroporaei vaꞌe Jedutum pe Davi ombopara vaꞌekue.
1 Xejeupe ae aipoaꞌe vaꞌekue: “Aỹ aiko kuaa pota ꞌrã
xeayvu py ajejavy eꞌỹ aguã.
Amboty ꞌrã xejuru,
heko vai vaꞌe xerenonde ikuai jave” haꞌe vaꞌekue.
2 Haꞌe rami vy akyrirĩ, neĩ iporã vaꞌe rupi voi ndaxeayvuvei.

Haꞌe rami teĩ haxy aenduve tema.

3 Xepyꞌa re aendu tata rami hendy vaꞌe.

Haꞌe aikuaa pota rã hendyve ovy.

Haꞌe ramo xee anhemombeꞌu vy aipoaꞌe:
4 “ Senhor, eikuaa uka ndaikovei aguã ára,

haꞌe mbovy ára eteꞌi ma ꞌrã pa aiko,

xemarãa aikuaa aguã.
5 Ndee aikoa ára remeꞌẽ vaꞌekue mokoĩ, mboapy po puku-aꞌi rami

ipuku aguã.
Salmos 39​, ​40 972

Nerenonde aikoa opa rive vaꞌerã.

Anhetẽ ae avakue haꞌe javi oĩ atãve vaꞌekue teĩ mbaꞌe eꞌỹ meme
ikuai.
6 Haꞌe rami ae avakue oaxa ꞌrã ovy kuarayꞌã rami.

Heko eta reia mbaꞌeverã ndovarei.

Ojeupe guarã opa marãgua omoĩ porã teĩ ndoikuaai guive mavaꞌe
ꞌrã pa ogueraa.
7 Haꞌvy xee, Senhor, mbaꞌe tu xee arõ?

Ndee ae xee roarõ vaꞌe.

8 Xereraa jepe ke xereko vaiague haꞌe javi gui.

Xembojaru uka eme heko vai vaꞌe pe.

9 Akyrirĩ haꞌe ndaxeayvui vaꞌekue

ndee ae haꞌe rami xemoingo ramo.

10 Eipeꞌa ke xegui ndee xemoingo axya.

Ndepo ipoyi ramo akanhy ma avy.

11 Avakue ojejavypaague re ndeayvu ete haꞌe rembopaga vy

rembovaipa ꞌrã haꞌe kuery oguerovyꞌa vaꞌekue, vixoꞌi mbaꞌemo

hoꞌupaa rami.
Avakue ikuai vaꞌe ma opa rive vaꞌerã meme.
12 Senhor, endu ke ajerurea.

Xerepy aguã re ajapukai ramo ejapyxaka.

Ekyrirĩ eme xerexay rã rexa vy,
mbaꞌeta nerenonde ma mombyry guigua rami rive aiko,
oguata rei vaꞌe aiko xeru kuery ikuaiague rami avi. y
13 Eikuaa potave eme xere,

akanhy avy eꞌỹ re avyꞌa ju aguã.”

Salmo 40
Salmo 70.1‑5
Jogueroporaei vaꞌe pe Davi ombopara vaꞌekue.
1 Arõ Senhor ajerovia ete reve.
Haꞌe ramo xere oikuaa pota vy
oendu xereraa jepe aguã re ajapukaia.
2 Haꞌe rami vy xerenoẽ yvykua py akanhyague gui,

yapo huꞌũ rei vaꞌe mbyte haꞌaague gui.

Haꞌe gui xepy omoĩ atã ju itaova áry.
3 Haꞌe xejuru py omoĩ mboraei pyau

Nhanderuete arovyꞌa aguã.

Haꞌe nunga heta oendu vy

 39.12 Hebreus 11.13; 1 Pedro 2.11

y
 973 Salmos 40

ojererokyje ꞌrã Senhor renonde, hexe ojerovia ꞌrã guive.

4 Ovyꞌa ete ꞌrã Senhor re ojerovia oikovy vaꞌe.
Haꞌe kuery ndaꞌikuai ꞌrã ojee anho rei ojerovia vaꞌe rami,
neĩ apu rupi oiko vaꞌe rami guive.
5 Senhor Xeruete, heta ete ikuai iporã vaꞌe remoingo vaꞌekue,

orevy rejapo porã aguã re ndepyꞌaa guive.

Ndereve joo ramigua ndoikoi.
Ndereko haꞌe javi amombeꞌu ta vaꞌe rire
namombeꞌupai ꞌrãgue.
6 Ndee ndereipotai mymba ajuka vy ameꞌẽ ndevy.

Neĩ mbaꞌemo apy reve jejavya regua neremeꞌẽ ukai.

Haꞌe rami ꞌrãgue py reipeꞌa xeapyxa.
7 Haꞌe ramo xee aipoaꞌe: “Apy ma aĩ.

Kuaxia re ipara oiny xerekorã regua.

8 Ndee reipota vaꞌe xee ajapoxe, Xeruete.

Xepyꞌa re oĩ ndeguigua lei ajapo aguã”, haꞌe. z

9 Heta vaꞌe kuery ijatya py

amombeꞌu ayvu porã teko porã regua.

Neĩ peteĩ henda py ma voi namombeꞌu eꞌỹi.
Senhor, ndee ma reikuaa.
10 Xepyꞌa py ndaikuaa uka eꞌỹi ndeguigua teko porã.

Arojapukai anhetẽ rupigua haꞌe orereraa jepea reikoa.

Ijaty vaꞌe kuery gui namombeꞌu eꞌỹi ndee oremboaxya haꞌe
ndeguigua anhetẽ vaꞌe.
11 Haꞌe nunga rupi Senhor, exa uka eꞌỹ eme xemboaxya.

Xemboaxya rupi riae ke xerereko,

ndeguigua anhetẽ vaꞌe rupi guive.
12 Mbaꞌeta mbovy eꞌỹ ikuai mbaꞌemo vai xejoko rei vaꞌe.

Xereko vaia xerupity ma.

Heta ete ramo ndaexapai.
Xeꞌa xeakã re ikuai vaꞌe gui voi hetave.
Xekuraxõ voi okanhy ma.
13 Senhor, xereraa jepe na!

Senhor, ejapura ke xerepy aguã.

14 Xerekove oipeꞌaxe vaꞌe toxĩmba,

oxĩmbaa anho toendu.

Ajexavai ramo ovyꞌa rei vaꞌe kuery
oxĩmba reve tojevypa ju guakykue katy.
15 Tove “Haꞌevea rami! Haꞌevea rami!” heꞌi rive okuapy vaꞌe

toxĩmba ndaꞌijayvu kuaavei vy.

z
 40.6‑8 Hebreus 10.5‑10
Salmos 40​, ​41 974

16 Haꞌe
rã ndereka vaꞌe kuery haꞌe javi ma tandererovyꞌa oporaei reve.
Rejogueraa jepea oguerovyꞌa vaꞌe
“ Senhor imaꞌenduꞌa porãmby toiko!” teꞌi riae okuapy.
17 Haꞌe gui xee ma iporiaukueꞌi, ojexavai reiꞌi vaꞌe
teĩ xere Senhor opena porã.
Ndee ma xepytyvõarã haꞌe xerepyarã.
Xeruete, ndeare eme ke!

Salmo 41
Hovaigua kuery ijayvu reia gui Nhanderuete oepyague re ijayvua
Jogueroporaei vaꞌe pe Davi ombopara vaꞌekue.
1 Ovyꞌa ete ꞌrã iporiaukueꞌi mboaxya kuery.
Haꞌe vaꞌe kuery Senhor ogueraa jepe ꞌrã ndaꞌeveia ára.
2 Senhor oepy haꞌe opena porã ꞌrã hekovea re.

Ojapo ꞌrã yvy re ovyꞌa aguã rami.

Nomboaxai ꞌrã hovaigua kuery po py ojavyky rei aguã.
3 Senhor omombaraete ju ꞌrã imbaꞌeaxya gui.

Imbaꞌeaxy teĩ hupa ituia rejapo haꞌeve reiꞌi aguã rami.

4 Haꞌe gui xee aipoaꞌe: “ Senhor, xemboaxy ke!

Emonguera xerekovea, ndevy ajejavy rire teĩ” haꞌe.

5 Xerovaigua kuery xere ijayvu vai vy

“Rakaꞌe tu omano ꞌrã, haꞌe hery naꞌimaꞌenduꞌaavei ꞌrã?” heꞌi

okuapy.
6 Haꞌe kuery regua xerexa aguã ou vy ovareꞌỹ vaꞌe rupi ꞌrã ijayvu.

Opyꞌa re mbaꞌemo vai anho omoĩ.

Oẽ vy haꞌe nunga re teri rive ꞌrã ijayvu.
7 Ndaxerayvui vaꞌe kuery ijayvu mbegue rei ꞌrã xere.

Mbaꞌemo vai rupi xere ijayvu vy

8 “Mbaꞌeaxy vaikue hexe oĩ vaꞌe gui rima imbaꞌeaxy oupy,

nopuꞌãvei ma ꞌrã guive” heꞌi okuapy.

9 Xeirũ ayvuve vy ajeroviave vaꞌety voi

opuꞌã avi xerovai, xereve okaru vaꞌety ae. a

10 Haꞌe rã ndee Senhor xemboaxy ke.
Xemopuꞌã ju, haꞌe kuery ambopaga aguã ojapo vaiague re.
11 Haꞌe nunga rupi xee aikuaa ndee xemboaxya,

mbaꞌeta xerovaigua kuery pe ndaxereity ukai.

12 Haꞌe rami ꞌrãgue py anhetẽ rupi aikoa py xemombaraete,

haꞌe xemoĩ nerenonde rakaꞌe rã peve guarã.

13 Senhor Israel kuery Ruete toiko imaꞌenduꞌa porãmby

a
 41.9 Judas rekorã re ijayvu ma voi Jesus omboꞌa uka nhemi aguã re (João 13.18‑30).
 975 Salmos 41​, ​42

jypyꞌi guive rakaꞌe rã peve.

Amém, amém.

Salmo 42
Nhanderuete ombojeroviaaty py ooxea rami ijayvua ague
Jogueroporaei vaꞌe pe Coré raꞌy kuery nhomboꞌe aguã ombopara vaꞌekue.
1 Yy oxyry vaꞌe gui guaxu oyꞌuxe vaꞌe rami
xenheꞌẽ py xee avi roeka, Xeruete.
2 Xepyꞌa py aendu Nhanderuete re ndaꞌevei etea, Nhanderuete oikove

vaꞌe re.
Rakaꞌe ndaꞌu aa ꞌrã Nhanderuete renonde aĩ aguã?
3 Ara py haꞌe pyávy xerexay re anho aiko akaru eꞌỹ re.

Haꞌe ramia ja xevy aipoꞌea riae: “Mamo tu oĩ Nderuete?” b

4 Ymave rupi aikoague re xemaꞌenduꞌa vy

xepyꞌa vai aikovy xenheꞌẽ py guive,

mbaꞌeta xemaꞌenduꞌa heta vaꞌe kuery reve aa ague re.
Ajogueraa vaꞌekue Nhanderuete pegua oo katy.
Rovyꞌaa rupi rojapukai rovy vaꞌekue roporaei reve,
heta orekuai ngarua py.
5 Xenheꞌẽ, mbaꞌe re tu ndeporiau ri? c

Mbaꞌe re tu ndaꞌevei rei reĩ xepyꞌapy py?

Earõ tema Nhanderuete, mbaꞌeta aroporaei nho ꞌrã.
Haꞌe ma Xeruete xepytyvõa oiko.
6 Xepyꞌa py aendu ndaꞌevei etea.

Haꞌe nunga rupi ndere xemaꞌenduꞌa aikovy

Jordão yvýry aikoa py, Hermom yvyty re haꞌe Mizar yvyꞌãꞌi re.
7 Peteĩ yvykua gui onhendu amboae yvykua peve ytu revovo.

Haꞌe rami aendu ndeguigua yai xeꞌáry oaxa-axa vaꞌe.

8 Haꞌe rami teĩ ara nhavõ Senhor oexa uka ꞌrã xemboaxya,

haꞌe pytũ nhavõ ou ꞌrã ixupe aporaei aguã,

xenheꞌẽ Ruete pe anhemboꞌe aguã.
9 Nhanderuete xeꞌitaova pe aipoaꞌe:

“Mbaꞌe re tu nderexarai xegui?

Mbaꞌe re tu ajexavai aikovy xerovaigua kuery xeavyky rei rã?”
haꞌe.
10 Mbaꞌeta aendu xekãgue haꞌypa vaꞌe rami,

xerovaigua kuery xere ijayvu rei ramo.

b
 42.3 Ipyꞌa vai oikovy mbaꞌeta yvy mboae re heraa escravo-rã, Nhanderuete pegua templo
gui mombyry. Haꞌe py ma ooxea oendu, Nhanderuete ombojeroviaxe vy. c 42.5 Apy
“Xenheꞌẽ” heꞌia ojeupe ae ijayvu vy.
Salmos 42​–​44 976

Haꞌe kuery ijayvu vy

“Mamo tu Nderuete oĩ?” heꞌi okuapy.
11 Xenheꞌẽ, mbaꞌe re tu ndeporiau ri?
Mbaꞌe re tu ndaꞌevei rei reĩ xepyꞌapy py?
Earõ Nhanderuete, mbaꞌeta aroporaei nho ꞌrã.
Haꞌe ma Xeruete xepytyvõa oiko.

Salmo 43
Henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe py ooxea rami ijayvua ague
1 Xeruete, xemboeko porã ke
xere opuꞌã vaꞌe kuery gui.
Xereraa jepe avakue nhombotavy haꞌe ijapu vaꞌe gui.
2 Mbaꞌeta Xeruete, ndere ae anhemi.

Mbaꞌe re tu naxepytyvõi?
Mbaꞌe re tu ajexavai aikovy xerovaigua kuery xeavyky rei rã?
3 Emboguejy nerexakã haꞌe anhetẽ vaꞌe,

xereraa aguã ndevygua yvyty ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe áry

nembojeroviaaty oĩ vaꞌe py.
4 Haꞌe ramo aa aguã Xeruete pegua altar oĩa py,

Xeruete arovyꞌa vaꞌe renonde.

Xeruete, rogueroporaei ꞌrã mbaꞌepu ixã reta vaꞌe amonhendu reve.
5 Xenheꞌẽ, mbaꞌe re tu ndeporiau ri?

Mbaꞌe re tu ndaꞌevei rei reĩ xepyꞌapy py?

Earõ Nhanderuete, mbaꞌeta aroporaei nho ꞌrã.
Haꞌe ma Xeruete xepytyvõa oiko.

Salmo 44
Nhanderuete pe ojepy ukaa ague
Jogueroporaei vaꞌe pe Coré raꞌy kuery nhomboꞌe aguã ombopara vaꞌekue.
1 Oreruete, oreramoĩ kuery orevy omombeꞌu rã
roendu ma oreapyxa py
yma rupi rejapo vaꞌekue, haꞌe kuery ikuai teri jave.
2 Haꞌe jave py ma ndepo py reipeꞌapa rakaꞌe yvy regua kuery,

ikuaiague py oreramoĩ kuery ju remoĩ atã aguã.

Yvy regua kuery remoingo axy,
haꞌe rã oreru kuery pe ma remeꞌẽ opa rupi ikuai aguã.
3 Okyxe py eꞌỹ haꞌe kuery oipeꞌa yvy,

imbaraete vy eꞌỹ guive ipoꞌaka.

Haꞌe rami ꞌrãgue py ndepo, ndejyva haꞌe nderova rexakãa py
rembopoꞌaka rakaꞌe haꞌe kuery reayvu vy.
 977 Salmos 44

4 Xeruete, ndee ma xeruvixave.

Rejapo Jacó kuery ipoꞌaka aguã. d
5 Ndee orepytyvõ ramo orepoꞌaka ꞌrã orerovaigua kuery re.

Nderery rupi ropyrõ ꞌrã orere opuꞌã vaꞌe re.

6 Xerapa re eꞌỹ ajerovia,

xekyxe eꞌỹ guive xereraa jepe ꞌrã.

7 Mbaꞌeta ndee anho orerovaigua kuery gui orerepya reiko,

remoxĩmba ꞌrã orere ijaꞌe eꞌỹ vaꞌe.

8 Oreruete re ae rovyꞌa riae,

rakaꞌe rã peve roporaei ꞌrã nderery rupi.

9 Haꞌe rã aỹ ma ndee oremombo ma mombyry, e

ore kuery ju roxĩmba aguã py oremoĩ.

Ndereovei guive orexondaro kuery reve,
10 oreapo guive orerovaigua kuery gui ronhamba aguã rami.

Haꞌe orere ijaꞌe eꞌỹ vaꞌe kuery orereraa guembiguairã.

11 Vexaꞌi rami oremboaxa ma orejuka aguã katy.

Oremoaĩmba yvy regua kuery mbyte rupi.

12 Mbaꞌeve reꞌỹ guive remboekovia ndevygua kuery,

hepykue re mbaꞌeve rejou aguã eꞌỹ guive.

13 Ndee oreapo orea katyꞌi ikuai vaꞌe gui roxĩmba aguã rami.

Orembojere okuapy vaꞌe orere ijayvu rei haꞌe orejojai rei.

14 Omombeꞌu pyrã rami oremoĩ yvy regua kuery mbyte.

Amboae regua oremboetea rupi eꞌỹ ombovava-vava oakã.

15 Axĩmbaa oĩ riae xere,

xerova re axĩmbaa anho ojekuaa,

16 aendu xembojaru rei vaꞌe, ijayvu vaikue-ikue vaꞌe ojapukai ramo,

xerovaigua kuery xejukaxea aikuaa vy.

17 Haꞌe nunga haꞌe javi orere oiko.

Haꞌe rami teĩ ndorerexarai ndegui,

ndorojepeꞌai guive ndereve guarã rejapo vaꞌekue gui,
18 orepyꞌa py ndorojevyi haꞌekue py,

ndorojavyi guive ndeguigua tape.

19 Oremouꞌũ ukapa jagua-tuvy nheꞌẽ ikuaia py,

haꞌe manoaꞌã py oreaoꞌi.

20 Oreruete rery gui orerexarai vaꞌe rire,

haꞌe rami eꞌỹ vy tuuete ramigua rive pe orepo roupi vaꞌe rire
21 haꞌe ramo ndaꞌu Oreruete ndoikuaai ꞌrãgue teve?

Haꞌe ma nhandepyꞌa re oĩ vaꞌe oikuaapa.

22 Haꞌe rami avi ndevygua orekuai ramo ae

d
 44.4 “Jacó kuery” heꞌia ma Israel kuery re ijayvu vy. e 44.9 Apy ma ijayvu Nhanderuete
haꞌe kuery re hovaigua kuery ipoꞌaka aguã rami oejaague re.
Salmos 44​, ​45 978

koꞌẽ nhavõ oremboaxaa orejukaarã pe.

Vexaꞌi ojukaa aguã katy heraa vaꞌe rami orekuai. f
23 Emyĩ ke! Senhor, mbaꞌe re tu reke?

Emaꞌẽ ju ke orere, orejou vai riae eme.

24 Mbaꞌe re tu nderejexa ukavei?

Nderexarai teve roiko axy vy rojexavaia re?

25 Mbaꞌeta orerekovea ojexavai yvy kuꞌi peve,

orerete voi yvy re ojeꞌapa maa rami.

26 Epuꞌã ke orerepy aguã.

Orereraa jepe ndeporayvua rupi.

Salmo 45
Huvixarã Nhanderuete omoĩ vaꞌe haꞌe hembirekorã re ijayvua
Jogueroporaei vaꞌe pe Coré raꞌy kuery nhomboꞌe aguã ombopara vaꞌekue.
Mboraei mborayvu regua, “Yvoty lírio” heꞌia py oporaeia rami oporaei aguã.
1 Ayvu porã anho oĩ xekuraxõ re.
Huvixave peguarã ae kovaꞌe mboraei ajapo.
Ombopara porã kuaa vaꞌe rami ꞌrã xeayvu.
2 Ndee ma avakue raꞌy kuery ikuai vaꞌe gui neporãve vaꞌe.

Ndejuru gui ayvu porã anho oẽ.

Haꞌe nunga rupi ae Nhanderuete nemoingo porã rakaꞌe rã peve guarã.
3 Ndepyꞌa guaxuve vaꞌe, emoĩ ndejee ndekyxe.

Emoĩ avi ndeyvatea haꞌe ndepoꞌakaa.

4 Ndepoꞌakaa rupi tereo kavaju áry,

anhetẽ vaꞌe haꞌe teko porã re vy.

Haꞌe gui ndepo reiporu kuaa regua ojapo ꞌrã nhomondyipaarã
ojekuaa aguã rami.
5 Oreruvixave, nderuꞌy ma hakua porã,

nderovaigua kuery kuraxõ re oike ꞌrã.

Haꞌe ramo yvy regua kuery nenheꞌẽ rendua rupi ꞌrã ikuai. g
6 Xeruete, ndepoꞌakaa ma rakaꞌe rã peve ꞌrã oĩ.

Ndepoꞌakaa py anhetẽ rupi ꞌrã rejoguereko.

7 Rerovyꞌa teko porã, haꞌe rã teko vai ma rejou vai.
Haꞌe nunga rupi ae Nhanderuete Nderuete huvixaverã nemoĩ vy
neakã áry azeite omoĩ neirũ kuery gui ndererovyꞌave vy. h
8 Ndeao ma mirra, aloés haꞌe cássia gui heakuã porãmba.

Ndero ma marfim gui ojapo pyre.

Opy ma onhendu ꞌrã ixã vaꞌe pu nembovyꞌaarã.
9 Kunhague ikuai ꞌrã nerembiguai, huvixave rajy kuery guive.

f
 44.22 Romanos 8.36 g
 45.3‑5 Apocalipse 19.11‑16  45.6‑7 Hebreus 1.8‑9
h
 979 Salmos 45​, ​46

Reiporu kuaa regua re oĩ nderaꞌyxy,

ouro iporãve vaꞌe Ofir guigua py ombojegua pyre.
10 Xerajy, endu ke. Eikuaa pota xeayvua re. i

Nderexarai ke neretarã kuery haꞌe nderu ro pygua kuery gui.

11 Haꞌe ramo ma huvixave oguerovyꞌa ꞌrã neporãa.

Haꞌe ma nde-Senhor ramo

henonde eĩ nerenapyꞌã re.
12 Ndea py ou ꞌrã Tiro pygua rajy mbaꞌemo omeꞌẽ vaꞌerã reve.

Heta vaꞌe kuery regua oguerekopave vaꞌe ojerure ꞌrã reipytyvõ aguã.
13 Opy ma oĩ ꞌrã huvixave rajy pavẽ gui iporãve vaꞌe.

Ijao ma ouro guigua py ojegua vaꞌe.

14 Ijao potypa vaꞌe reve ogueroikea ꞌrã heruvy huvixave renonde.

Irũ kunhataĩgue hakykue ou vaꞌe ogueru ꞌrã oĩa py.

15 Ovyꞌa ete reve ꞌrã ogueru,

huvixave ropy ogueroike ꞌrã.

16 Nderu kuery rekovia nderaꞌy kuery ikuai ꞌrã.

Haꞌe vaꞌe kuery remoĩ ꞌrã huvixarã yvy jave re.

17 Xee ajapo ꞌrã nderery re imaꞌenduꞌaa riae aguã rami.

Yvy regua kuery ndereroporaei ꞌrã rakaꞌe rã peve.

Salmo 46
Nhanderuete nhanhemiaty imbaraete vaꞌe re ijayvua
Jogueroporaei vaꞌe pe Coré raꞌy kuery kunhague oporaei aguã ombopara vaꞌekue.
1 Nhanderuete ma nhanhemiaty imbaraete vaꞌe oiko,
nhandereraa jepearã jajexavai jave nhandeaꞌi pyve oĩ vaꞌe.
2 Haꞌe nunga rupi ndajakyjei ꞌrã amboae rami yvy ojeapo teĩ,

haꞌe yvyty ikuai vaꞌe yeꞌẽ mbyte py onhemombo,

3 yy opuꞌã-puꞌã vy yjuipa,

opuꞌã ovy ramo yvyty voi oryryipa teĩ. j

4 Oĩ peteĩ yakã Nhanderuete pegua tetã mbyte rupi oxyry vy

ombovyꞌa ꞌrã haꞌe pygua kuery,

Yvate ete vaꞌe pegua oo ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe rupi voi.
5 Tetã mbyte ma Nhanderuete ae oĩ.
Haꞌe ramo neĩ peteĩ henda py ma voi ndoityai ꞌrã.
Nhanderuete oipytyvõ ꞌrã koꞌẽmba guive. k
6 Yvy regua kuery haxẽmba,

tetã ikuai vaꞌe omyĩ ꞌrã.

Haꞌe rã Nhanderuete oayvu omonhendu ramo yvy tykupa ꞌrã.

i
 45.10‑15 Apy ma huvixave raꞌyxy pe ju ijayvu. j 46.2‑3 Lucas 21.25‑28  46.4‑5 Tetã
k

Nhanderuete pegua omombeꞌu porãve Apocalipse 21.23–22.5 py.

Salmos 46​, ​47 980

7 Nhandereve ma oiko Senhor ixondaro reta vaꞌe,

Jacó Ruete ae oĩ nhanhemi aguã.
8 Peju ke pexa Senhor rembiapokue,

yvy re mbaꞌemo ombovaipaague.

9 Mbaꞌeta yvy apy peve omomba joe opuꞌãa.

Omopẽmba guyrapa haꞌe yvyra rakua,

karóxa joe opuꞌãa pygua guive oapypa tata py.
10 Aipoeꞌi: “Pepytuꞌu peikuaa aguã xee ae Penderuete aikoa.

Xee ma xeyvate ꞌrã yvy regua kuery áryve,

yvy jave re ete ꞌrã xeyvate”, heꞌi.
11 Nhandereve oiko Senhor ixondaro reta vaꞌe,

Jacó Ruete ae oĩ nhanhemi aguã.

Salmo 47
Nhanderuete yvy regua kuery ruvixave pe oporaeia
Jogueroporaei vaꞌe pe Coré raꞌy kuery ombopara vaꞌekue.
1 Haꞌe javi regua kuery, pejepopete ke.
Penemaꞌenduꞌa Nhanderuete re, pevyꞌaa rupi penhendu.
2 Mbaꞌeta Senhor yvateve ete vaꞌe ma omboetevepy,

huvixave yvateve vaꞌe yvy jave re ipoꞌaka vaꞌe.

3 Amboae regua kuery re nhanembopoꞌaka vy

nhandepy guýry omoĩ yvy regua kuery.

4 Nhandevy guarã oiporavo nhandekuai aguã.

Haꞌe vaꞌe yvy ma hembiayvu Jacó ojou porã vaꞌekue.

5 Nhanderuete oẽ ovy oguerojapukai vaꞌe mbyte rupi.

Mimby guaxu pu rupi guive Senhor oaxa ovy.

6 Peporaei Nhanderuete pe,

peporaei porã ixupe.

Peporaei nhanderuvixave pe,
peporaei porã ixupe.
7 Nhanderuete ma yvy jave regua ruvixave oiko.

Ixupe peporaei mboraei porã rupi.

8 Nhanderuete ipoꞌaka ꞌrã yvy regua kuery re.
Oguapy ꞌrã tenda openaaty ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe py.
9 Yvy regua ruvixa kuery onhemboatypa vy

Abraão Ruete pegua ju ikuai.

Mbaꞌeta Nhanderuete peguarã ae ikuai yvy regua kuery huꞌy
jokoa oguereko vaꞌekue haꞌe javi. l
Haꞌe anho yvate ete vaꞌe oiko.
 981 Salmos 47​, ​48

Salmo 48
Nhanderuete pegua tetã re ijayvua
Mboraeirã Coré raꞌy kuery ombopara vaꞌekue.
1 Yvate ete vaꞌe ma Senhor oiko,
haꞌevea rami jaroporaei
Nhanderuete pegua tetã py.
2 Ixupegua yvyty ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe ma yvate ete,

yvy jave re oguerovyꞌaa vaꞌe.

Sião yvyty oĩ kuaray puku-a yke katy,
huvixave retã oĩa.
3 Tetã py oo ikorapa vaꞌe rupi

Nhanderuete ojekuaa uka nhanhemi aguã yvate vaꞌe rami.

4 Haꞌe nunga rupi huvixa kuery nhomoirũmba jogueruvy vaꞌekue

okanhymba.
5 Tetã oexa vyve onhemondyipa.

Okyjepa vy onhamba.
6 Haꞌe py ngyje rive ipoꞌaka haꞌe kuery re,

oendu guive haxy imemby ta vaꞌe rami.

7 Yvytu kuaray oua katy gui ou vaꞌe py

rembovaipa Társis gui kanoã ou vaꞌekue.

8 Omombeꞌua rã nhaenduague rami

jaexa Senhor ixondaro reta vaꞌe pegua tetã py oiko vaꞌe,

Nhanderuete pegua tetã py ae.
Nhanderuete omoĩ atã ꞌrã rakaꞌe rã peve.
9 Oreruete, renhomboaxya re oremaꞌenduꞌa

ndevygua templo mbyte roĩa py.

10 Oreruete, nderery oikuaa pavẽ ꞌrã.

Haꞌe rami vy ndevy oporaei rã yvy apy peve ꞌrã onhendu.

Ndepo py haꞌevea rami rejoguereko.
11 Tovyꞌaa Sião yvyty re,

Judá rajy kuery avi tovyꞌa neꞌarandua re.

12 Peguata ke Sião rupi,

haꞌe javi rupi pejere.

Peipapa torre ikuai vaꞌe.
13 Peikuaa pota porã ikora yvatea re,

haꞌe pexa pota oo ikorapa vaꞌe ikuai vaꞌe re,

rakaꞌe rã ikuai vaꞌerã pe pemombeꞌu kuaa aguã:
14 “Haꞌe rami oiko Nhanderuete

l
 47.9 Haꞌe vaꞌe jave py xondaro kuery omoĩ ꞌrã imoiny huꞌy jokoa nguvixa retã kora re,
ixupegua ikuaia oikuaa uka aguã (Cântico 4.4).
Salmos 48​, ​49 982

rakaꞌe rã peve guarã.

Nhanderereko ꞌrã nhamano peve.”

Salmo 49
Avakue okanhymba aguã re ijayvua
Jogueroporaei vaꞌe pe Coré raꞌy kuery ombopara vaꞌekue.
1 Haꞌe javi regua, pendu pota ke povaꞌe.
Yvy re pendekoa vaꞌe haꞌe javi, pejapyxaka ke.
2 Yvyĩgueꞌi haꞌe yvatekueve,

perekopa vaꞌe haꞌe pendeporiaukueꞌi haꞌe javi.

3 Haꞌe gui xejuru py xeayvu ꞌrã ꞌarandu re,

xepyꞌa py ꞌarandua re anho ꞌrã aikuaa pota.

4 Ajapyxaka porã ꞌrã mbaꞌemo re ombojoja vy ijayvua rã,

ndoikuaai pyre amombeꞌu porãve ꞌrã ixã reta vaꞌe pu rupi.

5 Mbaꞌe re tu jexavaia ára py akyje ꞌrã?

Xerakykue monha okuapy vaꞌe ma teko vai rupi xejoko rei teĩ.
6 Haꞌe kuery ma ombaꞌe rei-rei re rive ojerovia,

mbaꞌemo oguereko vaꞌe re rive ovyꞌa vaꞌe.

7 Anhetẽ avave rei ndojogua kuaai ꞌrã guyvy rekove.

Nhanderuete pe nomeꞌẽ kuaai ꞌrã jogueraa jepe aguã regua.

8 Mbaꞌeta joekove jajogua aguã ma hepy vaipa.

Rakaꞌe rã peve nanhanheaꞌãvei ꞌrãgue

9 jajapo aguã oikove riae aguã rami,

yvykua py oguejy eꞌỹ aguã.

10 Haꞌe gui jaexa rã hiꞌarandu vaꞌe voi omano ꞌrã.

Hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe haꞌe ndoikuaai vaꞌe joo rami meme ꞌrã opa,
haꞌe amboae pe ju oeja ꞌrã ombaꞌe rei-reikue.
11 Opyꞌa py aipoeꞌi: “Xero opa eꞌỹ vaꞌe hiꞌaĩ,

xerekoague ma rakaꞌeve rã ikuai vaꞌe peguarã” heꞌi teĩ.

Haꞌe rami vy guery rupi ae ꞌrã omboery oyvy.
12 Haꞌe rami teĩ avakue ojejou porã vaꞌeri ndaꞌikuai riaei ꞌrã.

Haꞌe rami ꞌrãgue py mymba rami avi okanhy ꞌrã.

13 Haꞌe rami ikuai ojee ae ojerovia vaꞌe,
hemimboꞌe kuery ijayvua oguerovyꞌa vaꞌe voi.
14 Haꞌe rami teĩ vexaꞌi rami avi omboguejya ꞌrã yvykua py.

Haꞌe kuery re opena vaꞌerã ma manoa.

Yvykua katy meme ꞌrã oguejy.
Haꞌe py ma iporãague huꞌũmba ꞌrã.
Haꞌe kuery rekoarã oĩ vaꞌe ma yvykua ae.
15 Haꞌe rã xerekove ma Nhanderuete oepy ꞌrã manoa poꞌakaa gui,

ojea py xereru vy.

 983 Salmos 49​, ​50

16 Penhemondyi eme amongue imbaꞌe rei-reipave ovy rã,

haꞌe ngoo pyguarã mbaꞌemo porã ojouve ovy teĩ.
17 Mbaꞌeta haꞌe kuery omano vy mbaꞌeve ndogueraai ꞌrã ngupive,

mbaꞌemo porã oguereko vaꞌekue nomoirũvei ꞌrã.

18 Oikove teri jave ojejou porã ꞌrã,

haꞌe ojeupe guarã ojou reta rã pavẽ ojou porã teĩ

19 haꞌe vaꞌe oo avi ꞌrã tuu kuery ooague py,

hexakã ndoexavei aguã py.

20 Avakue ojou porãmby naiꞌarandui vy

mymba rami avi ꞌrã okanhy.

Salmo 50
Anhetẽ rupi Nhanderuete nhamboete aguã regua
Mboraeirã Asafe ombopara vaꞌekue.
1 Senhor Nhanderuete Ipoꞌakapa vaꞌe ijayvu vy
oenoĩmba ꞌrã yvy regua kuery kuaray oua katy gui oikea katy
peve ikuai vaꞌe.
2 Sião tetã iporãve ete vaꞌe gui

Nhanderuete oexa uka ꞌrã guexakãa.

3 Haꞌe rami vy Nhanderuete ou ꞌrã, nokyrirĩ ꞌrã guive.

Henonde ma ou tata nhomombaarã,

ijyvýry rupi yvytu vaikue hevovo.
4 Ojeupegua kuery omboayvu aguã ou.

Haꞌe rami vy yvate yva katy ojapukai ꞌrã,

yvy katy guive. Haꞌe vy aipoeꞌi:
5 “Pemboatypa ke xevygua kuery ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe,

Haꞌe vaꞌe kuery ma mbaꞌemo omeꞌẽ vaꞌe py xereve guarã

onhemoingo vaꞌekue”, heꞌi.
6 Yva gui oikuaa uka heko porãa,

mbaꞌeta nhomboayvua ma Nhanderuete ae.

7 “Xevygua kuery, pejapyxaka ke, haꞌe rã xee xeayvu ꞌrã.

Israel kuery, amombeꞌu ta penderekokue.

Xee ma Penderuete, ‘Oreruete’ pejea vaꞌe.
8 Mbaꞌemo pemeꞌẽague re eꞌỹ xeayvu pẽvy,

mbaꞌemo peapy reve xerenonde pemoĩ riaea re eꞌỹ guive.

9 Haꞌe rami teĩ pendero gui xee ndaipotai vaka raꞌy,

neĩ kavara kora gui pemeꞌẽ vaꞌe.

10 Mbaꞌeta xerymba meme ikuai kaꞌaguy regua,

yvyty áry mbovy rei eꞌỹ vaka ikuai vaꞌe guive.

11 Xee aikuaa guyra yvyty áry ikuai vaꞌe haꞌe javi,

xerymba meme ikuai vixo nhuũndy rupigua.

Salmos 50 984

12 Xee akaruxe vaꞌe rire aipo ndaꞌei ꞌrãgue pẽvy,

mbaꞌeta yvy ma xembaꞌe itui,
hexe ikuai vaꞌe haꞌe javi avi. m
13 Tyrã xee ndaꞌu haꞌu ꞌrã ri vaka roꞌo?

Ayꞌu ꞌrã ri ndaꞌu kavara ruguy?

14 Any, Penderuete pe pemeꞌẽ perovyꞌaa, n

haꞌe Yvate ete vaꞌe pe pejapo kuerei penhemboayvuague.

15 Pejapukai ke xevy pejexavaia ára.

Haꞌe ramo xee rogueraa jepe ꞌrã,

haꞌe rã peẽ ma xemboete ꞌrã”, heꞌi.
16 Haꞌe rã heko vai vaꞌe pe ma Nhanderuete aipoeꞌi:

“Ndaꞌevei peẽ kuery xeayvua aeja vaꞌekue re pendeayvu aguã

haꞌekue-ꞌekue rami,
neĩ xereve guarã ajapo vaꞌekue rupi pendeayvu aguã.
17 Mbaꞌeta napenhemoꞌarandu ukai,

xeayvua napendu potai vy.

18 Haꞌe rã imonda vaꞌe ma pexa vy perovyꞌa ꞌrã,

itavy rei vaꞌe re guive penhemoirũxe vai.

19 Mbaꞌemo vai re anho pendeayvu,

pendejuru py penhombotavya rupi anho pendekuai.

20 Pendeayvu rei peiny penderyvy re,

pendeayvu vaikue-ikue ꞌrã pendexy piꞌa re ae.

21 Haꞌe rami pendekuai teĩ xee akyrirĩ ranhe vaꞌekue.
Haꞌe ramo pexaꞌã ndee ramigua ae xee aikoa re.
Haꞌe rami teĩ xee romboayvu ꞌrãe.
Haꞌe nunga haꞌe javi amoĩmba ꞌrã pexaa py. o
22 Peẽ kuery Penderuete gui penderexarai vaꞌe,

peikuaa pota povaꞌe re.

Haꞌe rami eꞌỹ ri ramo xee romondoropa ꞌrã,
haꞌe ndoikoi ꞌrã penderepyarã.
23 Xererovyꞌaa omeꞌẽ vaꞌe ma xemboetea rupi ikuai.

Haꞌe rami guape omoatyrõ vaꞌe pe ma

aikuaa uka ꞌrã Penderuete pendereraa jepea.”

m
 50.12 Atos 17.24‑25 n 50.14 “Pemeꞌẽ ꞌrã perovyꞌaa”, heꞌia ma mboraei,
eꞌỹ vy nhandepyꞌa haꞌe javi py nhamboetea re ijayvu vy (Hebreus 13.15).
o
 50.16‑21 Romanos 2.17‑24
 985 Salmos 51

Salmo 51
Davi onhemombeꞌu haꞌe ojeko rerovaa rupi ijayvuague
Jogueroporaei vaꞌe pe Davi ombopara vaꞌekue, Bate-Seba reve joguerekoague
re profeta Natã ou vy ijayvu jave guare (2 Samuel 11.1–12.20).
1 Xeruete, xemboaxy ke ndereko porãa rupi.
Opa mbaꞌe py renhomboaxya rupi vy emboguepa ke ajejavyague.
2 Xekyꞌaꞌo xereko vaia gui,

xejoi ke ajejavyague gui.

3 Mbaꞌeta xee ma aikuaa ae xereko vaia,

xemaꞌenduꞌa riae aikovy ajejavyague re.

4 Nderovai ae ajejavy vaꞌekue, ndevy anho,

ndee rexaa py ajapo mbaꞌemo vai.

Haꞌe nunga rupi xee aikuaa anhetẽ meme xere ndeayvua,
haꞌevea rami xembopagaa guive. p
5 Xee ma teko vai py ma voi aikoꞌi vaꞌekue,

haꞌi xererekoꞌi guive xere oĩ ae ma ajejavy aguã.

6 Haꞌe rã ndee ma orepyꞌa re anhetẽ vaꞌe oĩ vaꞌe rerovyꞌa vaꞌe,

haꞌe rami vy xepyꞌapy py reikuaa uka ꞌarandua.

7 Xekyꞌaꞌo ke hissopo rogue py ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe ju aiko aguã, q

xejoi ke, yroꞌy xiĩ vaꞌe gui xiĩ porãve vaꞌe aiko aguã.
8 Ejapo ke oporaeia haꞌe ovyꞌaa rã aendu ju aguã rami,

xekãgue remouꞌũmba rire teĩ avyꞌa nho aguã.

9 Emaꞌẽ eme ajejavyague re,

emboguepa ke xereko vaia.

10 Xeruete, xere emoĩ kuraxõ pyau ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe,

xenheꞌẽ py xembopyau xereitya veꞌỹ aguã rami.

11 Xemoxẽ eme nerenonde gui,

neĩ xegui eipeꞌa eme guive Nenheꞌẽ Kyꞌa Eꞌỹ.

12 Xere emoĩ ju xereraa jepeague re avyꞌaa.

Xenheꞌẽ py xemombaraete ju xekyreꞌỹ aguã rami.

13 Haꞌe ramo ꞌrãe amboꞌe heko vai vaꞌe kuery ndereko re,

haꞌe ramo ojejavypa vaꞌekue ojeko rerova ꞌrã ndevy.

14 Xeruete, xereraa jepe ke tuguy amoẽague gui,
Xeruete xereraa jepea.
Haꞌe ramo aporaei reve arovyꞌa ꞌrã ndereko porãa.
15 Senhor, eipeꞌa ke xejuru,

p
 51.4 Romanos 3.4 q 51.7 Haꞌe kuery reko rami vy sacerdote kuery jokyꞌaꞌo vy hissopo
rogue ojopy ꞌrã mymba ruguy oĩa. Haꞌe vaꞌe py ojejavy vaꞌekue áry omboayvi ꞌrã oikyꞌaꞌo
aguã (Levítico 14.1‑7; Hebreus 9.19). Haꞌe rã apy ma Nhanderuete pe ojapukai ipyꞌa
oikyꞌaꞌo aguã.
Salmos 51​, ​52 986

haꞌe ramo rogueroporaei ꞌrã.

16 Mbaꞌeta
ndererovyꞌai mymba rojuka vy romeꞌẽ vaꞌe.
Haꞌe rami eꞌỹ vaꞌe rire xee ameꞌẽ ma ꞌrãgue.
Mbaꞌemo roapy reve romeꞌẽ vaꞌe guive ndererovyꞌai.
17 Ndee Oreruete pe romeꞌẽ rã rerovyꞌa vaꞌerã vaꞌe ma orenheꞌẽ py
ndaꞌeveia roendua.
Orepyꞌa re rojejou vai haꞌe ronhemboaxy ramo ma ndee Oreruete,
noremboaxy eꞌỹi ꞌrã. r
18 Emoingo porã ke Sião pygua kuery remboaxya rupi vy.
Emoatyrõ uka ju Jerusalém tetã kora.
19 Haꞌe rami vy rerovyꞌa ꞌrã teko porã rupi ikuai vaꞌe mbaꞌemo omeꞌẽ
ramo,
mbaꞌemo oapy reve omeꞌẽ vaꞌe.
Ndevygua altar áry omeꞌẽ ꞌrã okuapy vaka raꞌy.

Salmo 52
Heko vai vaꞌe ombopagaa aguã re ijayvua
Jogueroporaei vaꞌe pe nhomboꞌe aguã Davi ombopara vaꞌekue, Doegue Edom pygua
Saul pe oikuaa uka ramo Abimeleque ro py Davi ovaẽague (1 Samuel 22.6‑23).
1 Ava ndepoꞌakapa vaꞌe, mbaꞌe re tu teko vai ri rejou porã?
Mbaꞌeta Nhanderuete porayvua ma opa vaꞌerã eꞌỹ.
2 Haꞌe rã ndee ma ndeayvu ꞌrã renhomomba aguã re anho.

Kyxe haimbe vaꞌe jojuka vaꞌe rami ꞌrã ndeayvu,

renhombotavy vaꞌe vy.
3 Iporã vaꞌe ꞌrãgue py mbaꞌemo vai anho rejou porãve.

Anhetẽ rupi ndeayvu ꞌrãgue py ndeapuxe vai rive.

4 Ndee rejou porã vaꞌe ma ayvu nhomokanhyarã anho,

renhombotavya rupi rive ndeayvu vaꞌe vy.

5 Haꞌe rami avi Nhanderuete nemomba ꞌrã rakaꞌe rã peve.

Ndejopy vy ndepeꞌa ꞌrã heravy nderopy reĩa gui,

okuave vaꞌe yvy gui ndepeꞌa xapyꞌa ꞌrã.
6 Haꞌe nunga oiko rã

heko porã vaꞌe kuery oexa vy ojererokyje ꞌrã.

Haꞌe rami vy ojojai rei vy aipoeꞌi ꞌrã:
7 “Haꞌe rami ꞌrã okanhy avakue Nhanderuete re eꞌỹ imbaraete vaꞌe.

Mbaꞌeta ombaꞌe rei-rei retaa re rive ojerovia,

haꞌe opa marã rei ikuaia re rive onhemombaraete vaꞌe.”
8 Haꞌe rã xee ma oliveira rembypy ipyau vaꞌe

Nhanderuete pegua roka py hiꞌaĩ vaꞌe rami aiko.

r
 51.17 Mateus 5.3‑6; Mateus 11.29‑30; Lucas 18.9‑14
 987 Salmos 52​–​54

Nhanderuete xemboaxya re ajerovia rakaꞌe rã peve.

9 Haꞌerami repena rire
xee roguerovyꞌa ꞌrã rakaꞌe rã peve.
Ndere ojerovia vaꞌe kuery oendua py
roarõ reve xemaꞌenduꞌa ꞌrã nderery re, iporã ramo.

Salmo 53
Salmo 14.1‑7
Jogueroporaei vaꞌe pe nhomboꞌe aguã Davi ombopara
vaꞌekue mbaraka py ombojoguy aguã.
1 Opa marã rei heko vaꞌe ma opyꞌa py ijayvu vy
“Ndoikoi rima Nhanderuete” heꞌi ꞌrã.
Haꞌe kuery opa marã ꞌrã ikuai teko vai ojapo vy.
Neĩ peteĩve ma ndoikoi ꞌrã heko porãa rupi.
2 Haꞌe rã Nhanderuete ma yva gui omaꞌẽ ꞌrã avakue raꞌy kuery re,

oexa aguã amongue pa oꞌarandua rupi,

Nhanderuete oekaa rupi ikuaia oexa aguã.
3 Haꞌe rami teĩ haꞌe javive ojepeꞌa vy opa marã rei ikuai.

Ndoikovei ma teko porã rupi oiko vaꞌe,

neĩ peteĩve. s
4 “Teko vai rupi ikuai vaꞌe ꞌarandurã noĩ teve?

Haꞌe kuery ma xevygua kuery omomba rivepa ꞌrã mbojape hoꞌua rami.
Nhanderuete pe ndojapukai ꞌrã guive.” t
5 Haꞌe rami teĩ haꞌe kuery onhemondyipa ꞌrã,

okyje aguã jipoi teĩ.

Peẽ kuery re opuꞌã rei vaꞌekue kãgue Nhanderuete omoaĩmba ꞌrã.
Haꞌe kuery oxĩmba ꞌrã pendegui, Nhanderuete nopenavei ramo.
6 Sião tetã gui Israel kuery reraa jepearã ou vy ojekuaa ma ꞌrãgue!

Nhanderuete ojeupegua kuery omoingo porã jevy ramo

Jacó ramymino kuery, Israel kuery ovyꞌa ete ꞌrã okuapy.

Salmo 54
Nhanderuete oepy aguã re ojapukaia ague
Jogueroporaei vaꞌe pe nhomboꞌe aguã Davi ombopara vaꞌekue
mbaraka py ombojoguy aguã, Zife pygua kuery Saul pe aipoeꞌi ramo:
“Orerekoa py eꞌỹ teve Davi onhemi?” (1 Samuel 23.19, 26.1).
1 Xeruete,
xereraa jepe ke nderery rupi,
xemboeko porã guive ndepoꞌakaa rupi.

 53.1‑3 Romanos 3.9‑20 py.

s t
 53.4 Apy ma Nhanderuete ijayvu heko vai vaꞌe reko re.
Salmos 54​, ​55 988

2 Xeruete, endu ke anhemboꞌe ramo,

ejapyxaka ayvu xejuru gui oẽ vaꞌe re.
3 Mbaꞌeta xere opuꞌã okuapy porojojai vaꞌe kuery,

jojuka vaꞌety kuery xejukaxe okuapy.

Haꞌe kuery ma Nhanderuete re imaꞌenduꞌaa rupi ndaꞌikuai.
4 Haꞌe rã xee ma Nhanderuete oiko xepytyvõarã.

Senhor oiko xemoingovearã.

5 Ombopaga ꞌrã heko vai vaꞌe xemoingo axyague re.

Ojeroviapy reikoa rupi remomba ꞌrã.

6 Ndevy ameꞌẽxeaꞌi py ameꞌẽ ꞌrã omeꞌẽmby.

Senhor, aporaei ꞌrã nderery rupi iporã ramo.

7 Mbaꞌeta xereraa jepe ajexavaia haꞌe javi gui.

Haꞌe ramo aexaa py xerovaigua kuery okanhymba.

Salmo 55
Joapo vai vaꞌe kuery omombaa aguã re ojerurea ague
Jogueroporaei vaꞌe pe nhomboꞌe aguã Davi ombopara
vaꞌekue mbaraka py ombojoguy aguã.
1 Xeruete, ejapyxaka ke ajerurea re.
Endu eꞌỹ eme ajapukaia.
2 Eikuaa pota ke xere, embovai xeayvua.

Ajexavai vy ndaikuaai rei,

ndaꞌevei rei aikovy
3 xerovaigua kuery ijayvu rei haꞌe

heko vai vaꞌe xemoingo axy rei ramo.

Mbaꞌeta xere haꞌe kuery ombou xembojexavaiarã.
Xevy ipoxy vaipa vy xemomba ꞌrã.
4 Xekuraxõ otytypaa aendu xepyꞌa re.

Amano aguã gui akyjea aendu xere ou vaꞌe.

5 Aryryipa reve aendu akyjea,

akyje vaipaa xere oĩ.

6 Haꞌe rami vy xee aipoaꞌe:

“Apykaxu rami xepepo vaꞌe rire

aveve avy vy ajou ꞌrãgue apytuꞌu aguã.
7 Ajava ꞌrãgue mombyry,

tekoa eꞌỹa rupi aiko ꞌrãgue.

8 Ajou voi ꞌrãgue anhemi aguã,

yvytu vaikue haꞌe yai opuꞌã vaꞌe gui”, haꞌe.

9 Senhor, emomba ke xerovaigua kuery,

ejapo nhomongetaa py ndoikuaavei aguã rami,

mbaꞌeta tetã py xee aexa jogueroꞌa haꞌe joe ndaꞌijaꞌei vaꞌe anho.
 989 Salmos 55

10 Ara py haꞌe pyávy ojere okuapy tetã kora yvýry rupi.

Kora mbyte py ikuai opa marã rei haꞌe mbaꞌemo vai apoa kuery.
11 Tetã mbyte oĩ ꞌrã nhomombaa.

Tape rupi ma ikuai nhomoingo axya haꞌe nhombotavya.

12 Haꞌe rami avi xerovaigua eꞌỹ vaꞌekue ae xembojaru rei oikovy.

Haꞌe rami eꞌỹ vaꞌe rire aropoꞌaka kuaa ꞌrãgue.

Ndaxerexaxei vaꞌekue eꞌỹ xere ovyꞌa rei,
haꞌe rami eꞌỹ vaꞌe rire ixugui anhemi ꞌrãgue.
13 Haꞌe rami ꞌrãgue py ndee ava xee ramigua reiko vaꞌe,

xereve renhemoirũ vaꞌekue ae,

xeirũ xepyꞌa py roayvuve vaꞌe.
14 Joupive jaiko vaꞌekue, joupive javyꞌa vaꞌekue,

teta rupi jaa vaꞌekue Nhanderuete pegua oo katy.

15 Manoa tojopy voi haꞌe kuery,

haꞌe oikove reve toguejy yvykua py.

Mbaꞌeta ngoo rupi mbaꞌemo vai re anho oikuaa pota opyꞌa py.
16 Haꞌe rã xee ma ajapukai ꞌrã Nhanderuete pe.

Haꞌe ramo Senhor xereraa jepe ꞌrã.

17 Ajeꞌive, kuaray mbyte haꞌe kaꞌaruꞌi ju

amombeꞌu ꞌrã aikotevẽ vaꞌe ajapukai reve.

Haꞌe ramo Senhor oendu ꞌrã xeayvua.
18 Eraa jepe ke xerekovea xerakykue monha vaꞌe kuery gui aiko porã ju aguã,

mbaꞌeta heta ete ikuai xerovaigua.

19 Nhanderuete oendu vy ombovai ꞌrã,

jypyꞌi guive opena vaꞌe vy.

Mbaꞌeta haꞌe kuery re noĩ ojeko rerova aguã,
Nhanderuete renonde teĩ ojererokyjea rupi eꞌỹ ikuai.
20 Haꞌe vaꞌe ava ma opuꞌã hexeve peteĩ rami ikuai vaꞌekue re,

omboaxa rive peteĩ rami ikuai aguã ijayvuague.

21 Ijuru ma manteiga gui yxyĩve,

haꞌe rã ipyꞌa re ma joe opuꞌã aguã anho oĩ.

Ijayvua ma azeite gui iporãve merami
teĩ kyxe oekyi pyre rami nhomomba.
22 Senhor po py pemboaxa pendepyꞌa eta reia.

Haꞌe ramo penemombaraete ꞌrã.

Peteĩve henda py ndoity ukai ꞌrã heko porã vaꞌe. u
23 Xeruete, yvykua vaikue py remombo ꞌrã

avakue tuguy moẽa haꞌe nhombotavypa rei vaꞌe.

Haꞌe kuery ndoupityi ꞌrã oikove aguã vaꞌekue mbyte peve.
Haꞌe rã xee ma ajerovia tema ꞌrã ndere.

u
 55.22 1 Pedro 5.7 py.
Salmos 55​, ​56 990

Salmo 56
Ojexavaia gui ombopyꞌa guaxu aguã re ojerurea ague
Jogueroporaei vaꞌe pe “Apykaxu yvyra mombyrygua rupi ikuai”
heꞌia py oporaeia rami oporaei aguã Davi ombopara vaꞌekue Gate
tetã py filisteu kuery ojopy ramo (1 Samuel 21.10‑15).
1 Xeruete, xemboaxy ke,
mbaꞌeta avakue xejukaxe okuapy.
Ára pukukue re xemoingo axy xereroꞌa vy.
2 Xere opuꞌã vaꞌe xejukaxe okuapy.

Heta ete ikuai xere opuꞌã vaꞌe onhemboyvatevexe vy.

3 Akyjea aendu vy

ajerovia ꞌrã ndere.

4 Nhanderuete re ajerovia, ijayvua arovyꞌa guive.

Nhanderuete re ajerovia vy
ndakyjei ꞌrã mbaꞌeve gui.
Mbaꞌe ꞌrã tu imarã vaꞌe ojapo kuaa xere?
5 Ára pukukue re haꞌe kuery omombeꞌu ꞌrã xeayvukue ramigua.

Onhembopyꞌaa ma xere ojapo vai aguã anho.

6 Nhomboatypa okuapy nhemi rupi,

omaꞌẽ mbegue ꞌrã aikoa re oikuaa pota vy,

xemomba aguã oarõ vy.
7 Embopaga haꞌe kuery ojapo vaiague re.

Xeruete, eitypa yvy regua kuery ndepoxya py.

8 Reipapa ma ajexavaia rupi aikoague.

Xerexay voi remboyrupa ndeꞌyryru py.

Xerekokue haꞌe javi eꞌỹ teve ipara ndekuaxia re?
9 Ndevy ajapukaia ára guive

xerovaigua kuery ojepeꞌapa ꞌrã.

Aikuaa porã Nhanderuete xereve oikoa.
10 Nhanderuete re ajerovia, ijayvua arovyꞌa guive.

Senhor re ajerovia, ijayvua arovyꞌa guive.

11 Nhanderuete re ajerovia aguã amoĩ vy

ndakyjei ꞌrã mbaꞌeve gui.

Mbaꞌe ꞌrã tu avakue ojapo kuaa xere?
12 Xeruete, ndevy anhemboayvuague ajapo ete ꞌrã,

roguerovyꞌa ete ꞌrã guive.

13 Mbaꞌeta manoa gui xerekovea reraa jepe,

xepy guive reraa jepe haꞌa aguã gui,

Xeruete renonde aiko aguã hexakã nhomoingovea rupi.
 991 Salmos 56​, ​57

Salmo 57
Salmo 57.7‑11
Salmo 108.1‑5
Jogueroporaei vaꞌe pe “Xemomba eme ke” heꞌia py oporaeia
rami oporaei aguã Davi ombopara vaꞌekue, Saul gui ojava
vy itakua py onhemi jave (1 Samuel 24.1‑7).
1 Xeruete, xemboaxy ke.
Xemboaxy mbaꞌeta ndere ae xerekovea anhomi.
Ndepepo ꞌã py anhemi,
mbaꞌemo vai oiko vaꞌe oaxapa peve.
2 Ajapukai Nhanderuete Yvate ete vaꞌe pe,

mbaꞌeta opa mbaꞌe gui xerepy vaꞌe.

3 Haꞌe ramo yva gui xepytyvõarã ombou vy xereraa jepe.

Omoxĩmba xeavyky rei vaꞌe kuery.

Exa uka renhomboaxya haꞌe ojeroviapy reikoa.
4 Mbaꞌeta xerekovea ma guary ikuai vaꞌe mbyte oiko.

Haꞌe vaꞌe kuery omondoropa ꞌrã avakue raꞌy kuery.

Huꞌy guaxu haꞌe huꞌy rami haĩ,
haꞌe inhapekũ ma kyxe haimbe porã vaꞌe rami.
5 Xeruete, enhemboyvate yva áryve rupi,

haꞌe yvy jave re tojekuaa nerexakãa.

6 Haꞌe kuery ma xerenonde rupi omoĩ xemboꞌa aguã.

Haꞌe ramo xerekovea oiko axy.

Xerenonde ojoꞌo okuapy yvy,
teĩ haꞌe kuery ae ju hoꞌa haꞌe vaꞌekue py.
7 Xeruete, xekuraxõ oĩ atã ma,

xekuraxõ oĩ atã.
Aporaei vy roguerovyꞌa ꞌrã.
8 Xenheꞌẽ, evy ke!

Mbaraka haꞌe mbaꞌepu ixã reta vaꞌe, pevy avi ke.

Xee ambovy ꞌrã koꞌẽ ju. v
9 Roguerovyꞌa ꞌrã yvy regua kuery mbyte,

ndevy aporaei ꞌrã haꞌe javi regua mbyte.

10 Mbaꞌeta renhomboaxya oo ꞌrã yva peve,

ndereko porãa avi arai peve ꞌrã oo.

11 Xeruete,
enhemboyvate yva áryve rupi.
Yvy jave re tojekuaa nerexakãa.

 57.8 “Xee ambovy ꞌrã koꞌẽ ju” heꞌi ajeꞌiveꞌi reve Nhanderuete pe oporaei vy.
v
Salmos 57​–​59 992

Salmo 58
Heko vai vaꞌe kuery renonderã re ijayvua
Jogueroporaei vaꞌe pe Davi ombopara vaꞌekue “Xemomba
eme ke” heꞌia py oporaeia rami oporaei aguã.
1 Peẽ joe pepena vaꞌe, haꞌevea rami teve pendeayvu?
Anhetẽ rupi ri ndaꞌu peikuaa pota avakue raꞌy kuery re?
2 Any teve.

Haꞌe rami ꞌrãgue py pendepyꞌa re pemoĩ teko vairã,

haꞌe yvy jave re pejapo jogueroꞌa aguã rami.
3 Heko vai vaꞌe ma oguerekoꞌi ramove ojepeꞌa ꞌrã haꞌeve eꞌỹa katy.

Ituiꞌi vyve ojavy ꞌrã onhemboapu vy.

4 Jojukaarã oguereko mboi rami.

Oapyxa omboty ꞌrã mboi ijapyxa eꞌỹ vaꞌe rami,

5 oendu eꞌỹ aguã imboꞌea ayvu,

omboꞌe porãve teĩ. w

6 Xeruete, emopẽ ke haꞌe kuery raĩ ijuru py.

Senhor, emboi guary raꞌy kueꞌiry raĩnhykã.

7 Tokanhymba yy oxyry vaꞌe rami,

haꞌe huꞌy omomboa rã opẽmba rive vaꞌe rami.

8 Hevoꞌipe yvy re ijayxy ovy vaꞌe rami taꞌikuai,

haꞌe kyrĩꞌi vaꞌe ixy oityꞌi vaꞌekue rami kuaray oexa eꞌỹ re taꞌikuai.
9 Juuꞌy okai vyvoi vaꞌe eꞌỹ vy ipyau vaꞌe teĩ

oja omboaku eꞌỹ mbove

yvytu jere ombovevepa vaꞌe rami avi taꞌikuai.
10 Haꞌe rã heko porã vaꞌe ma hepyarã ou rã ovyꞌa ꞌrã.

Omoakỹ ꞌrã opy heko vai vaꞌe ruguy py.

11 Haꞌe ramo aipoꞌea ꞌrã:

“Anhetẽ ae raꞌe heko porã vaꞌe ojopy ꞌrã ojeupegua.

Mbaꞌeta Nhanderuete oiko yvy re nhombopaga vaꞌe.”

Salmo 59
Ojepy ukaa rupi ojerurea ague
Jogueroporaei vaꞌe pe “Xemomba eme ke” heꞌia py oporaeia
rami oporaei aguã Davi ombopara vaꞌekue Saul ojukaxe
vy oo py oĩa oarõ uka ramo (1 Samuel 19.11‑12).
1 Xeruete, xereraa jepe xerovaigua kuery gui.
Xereupi xerovaigua kuery xererovy eꞌỹ aguã py.
2 Xereraa jepe teko vai apoa kuery gui,

w
 58.5 Apy ijayvu mboi mboꞌea re (Eclesiastes 10.11).
 993 Salmos 59

xerepy avakue jouguy moẽa gui.

3 Mbaꞌeta haꞌe kuery ma nhuã ojayvy xerekove oipeꞌa aguã.
Senhor, imbaraetekueve onhemboaty okuapy xerovai,
xereko vai ramo eꞌỹ, ajejavy ramo eꞌỹ guive.
4 Mbaꞌeve py atekoavy ramo eꞌỹ haꞌe kuery ojapura xemoingo axy

aguã.
Emyĩ ke, eju xerepy aguã, exa pota guive.
5 Ndee ma Senhor Xeruete ixondaro reta vaꞌe,

Israel kuery Ruete reiko.

Haꞌe nunga rupi emyĩ, eju voi guive
yvy regua kuery re reikuaa pota aguã.
Neĩ peteĩve emboaxy eme hiꞌã rupi teko vai ojapo vaꞌekue.
6 Haꞌe kuery ma pytũ ma ramo onhendu okuapy jagua rami

tetã yvýry rupi.

7 Opa marã onhendu okuapy.

Ijuru py ayvu oĩ vaꞌe ma kyxe,

“Mavaꞌe tu oiko nhanerenduarã?” heꞌi guive.
8 Haꞌe rã Senhor, ndee repuka ꞌrã haꞌe kuery re.

Rejojai rei ꞌrã yvy regua kuery haꞌe javi.

9 Xemombaraetea, ndee ae roarõ vaꞌe,

mbaꞌeta ndee ma Xeruete anhemiaty yvate vaꞌe.

10 Xeruete xemboaxy vy ou ꞌrã xembojoyvyarã.

Xerovaigua kuery re aipota vaꞌe oiko ramo Nhanderuete oexa uka

ꞌrã xevy.
11 Haꞌe rami avi ejukapa eme guive, xejavegua kuery hexaraipa eꞌỹ

aguã.
Haꞌe rami ꞌrãgue py emoaĩmba opa rupi ndepoꞌakaa py hoꞌapa
peve,
mbaꞌeta Senhor, orevy pe mbaꞌemo vai jokoa reiko.
12 Tove haꞌe kuery onhemboyvatea rupi ae toꞌapa

ojuru py ojejavyague re, guembe rupi ayvu oẽague re,

opa marã ikuaiague re haꞌe apu omombeꞌuague re.
13 Emokanhy ndepoxya rupi, emokanhymba,

haꞌe kuery opa peve,

yvy apy peve oikuaa pavẽ aguã
Jacó raꞌy kuery re Nhanderuete openaa.
14 Pytũ ma ramo jagua rami haꞌe kuery onhendu okuapy

t e t ã y v ý r y r up i .
15 O p a r up i i k u a i hoꞌ u v aꞌe r ã o e k a v aꞌe r a m i ,

h aꞌe n a e v y at ã i v y o p a m a r ã o n he n du o k u ap y.
16 Haꞌe rã xee ma aporaei ꞌrã ndepoꞌakaa re.

Haꞌe ajeꞌive reve aporaeive ju ꞌrã

Salmos 59​, ​60 994

xemboaxya re avyꞌaa rupi.

Mbaꞌeta ndee ae anhemiaty yvate vaꞌe reiko,
ajexavaia ára ndee ae xerepy ꞌrã.
17 Haꞌe nunga rupi Xemombaraetea, ndevy pe aporaei ꞌrã aikovy.
Xeruete anhemiaty yvate vaꞌe reiko,
Xeruete xemboaxy vaꞌe.

Salmo 60
Salmo 108.6‑13
Jogueroporaei vaꞌe pe “Yvoty lírio omombeꞌua vaꞌe” heꞌia py oporaeia rami
oporaei aguã Davi ombopara vaꞌekue nhomboꞌe aguã, Síria regua kuery
Mesopotâmia haꞌe Zobá guigua re opuꞌã jave, haꞌe Joabe ou vy doze mil
avakue Edom regua re Juky Ugua py ipoꞌaka jave (1 Samuel 8.13).
1 Xeruete, ndee nerepenavei vaꞌekue orere,
oremoaĩmba guive ndepoxy vy.
Oremonoꞌõmba ju ke aỹ.
2 Remomyĩmba vaꞌekue yvy, rembovopa guive.

Embotypa ju ke ipaꞌũ,
mbaꞌeta oipave ꞌrã ovy.
3 Rejapo vaꞌekue ndevygua kuery mbaꞌemo vai py ikuai axy aguã

rami,
oremboyꞌu vinho oremoakanhyarã.
4 Nerenonde ojererokyjea rupi ikuai vaꞌe peguarã reupi uka bandeira, x

guyrapa revegua gui onhemi kuaa aguã.

5 Ore kuery nerembiayvu orekuai vaꞌe roo jepe aguã

orereraa jepe ke reiporu kuaa regua py, haꞌe orembovai.

6 Nhanderuete ijayvu okyꞌa eꞌỹa rupi:

“Xepoꞌakaa rupi vy ambojaꞌo ꞌrã Siquém yvy,

aaꞌã ꞌrã Sucote regua yvyugua guive. y
7 Gileade haꞌe Manassés yvy ma xembaꞌe meme itui.

Efraim yvy ma xengora ratã.

Judá ma xepo pygua.
8 Haꞌe rã Moabe yvy ma hyꞌa ajejoiaty itui,
Edom yvy áry amombo ꞌrã xepy regua,
haꞌe Filístia pygua kuery re xepoꞌaka vy avyꞌa nhendu ꞌrã.” z
9 Mavaꞌe ndaꞌu xereraa ꞌrã tetã ikorapa vaꞌea py?

Mavaꞌe ndaꞌu xereraa ꞌrã Edom yvy re?

x
 60.4 Bandeira hiꞌy reve ma joe opuꞌãa rupi ꞌrã ogueraa, oupia rã xondaro kuery oexa vy
oĩa py oupa aguã (Jeremias 51.27). y 60.6 Apy ma ijayvu joyvy oipeꞌa vaꞌekue ojeupegua
kuery pe ombojaꞌo aguã re.
 995 Salmos 60​–​62

10 Mbaꞌeta
Oreruete, ndee orereja rive vaꞌekue.
Oreruete, ndereovei ma orexondaro kuery reve!
11 Orereraa jepe nho ke rojexavaia gui,
mbaꞌeta avakue orereraa jepea ma mbaꞌeverã ndovarei.
12 Nhanderuete re vy ae ꞌrã nhandepoꞌaka,
mbaꞌeta haꞌe opyrõ ꞌrã nhanderovaigua kuery re.

Salmo 61
Huvixave re ojerurea ague
Jogueroporaei vaꞌe pe Davi ombopara vaꞌekue mbaraka py ombojoguy aguã.
1 Xeruete, endu ke ajapukaia.
Eikuaa pota anhemboꞌe ramo.
2 Yvy apy gui ajapukai ndevy,

xepyꞌapy py ajexavai vy.

Xereraa ke itaova xegui yvateve vaꞌe áry.
3 Mbaꞌeta ndee ma anhemiaty,

xerovaigua kuery gui torre imbaraete vaꞌe reiko.

4 Taiko riae nembojeroviaaty rupi rakaꞌe rã peve.

Ndepepo guýry xee anhemi vaꞌe.

5 Mbaꞌeta Xeruete, ndee rendu anhemboayvu rã.

Haꞌe rami vy xevy pe remeꞌẽ iporã vaꞌe,

nderery oendu vy ojererokyje vaꞌe kuery reve.
6 Remoĩve ꞌrã huvixave ára.

Hiꞌára ipukuve ete ꞌrã aỹgua haꞌe rakaꞌe rãgua ikuaia peve.
7 Toĩ riae Nhanderuete renonde.

Ndereko porãa haꞌe ndeporayvua rupi vy toikove riae.

8 Haꞌe rami rã nderery rupi aporaei ꞌrã rakaꞌe rã peve,

anhemboayvuague ajapo aguã koꞌẽ nhavõ.

Salmo 62
Jajerovia aguã regua
Jogueroporaei vaꞌe Jedutum oporaeia rami oporaei aguã Davi ombopara vaꞌekue.
1 Nhanderuete anho arõ aikovy xenheꞌẽ py, xeayvu eꞌỹ re.
Mbaꞌeta ixugui ae ou xereraa jepearã.
2 Haꞌe anho oiko itaova,

xereraa jepea haꞌe anhemiaty yvate vaꞌe.

Haꞌe nunga rupi ndaxereityai ꞌrã.

z
 60.8 Haꞌe jave py ma joyvy ojogua vy hiꞌáry omombo ꞌrã opy regua, oikuaa uka aguã ija
oikoa.
Salmos 62​, ​63 996

3 Peẽ kuery haꞌe javive, rakaꞌe peve tu xee peteĩ ava re pepuꞌã rei ꞌrã
xereity aguã
oo mbotya ojeroꞌa vaꞌe, eꞌỹ vy kora hoꞌa raiꞌi vaꞌe rami.
4 Haꞌe vaꞌe kuery xereityxe okuapy naxemboeteavei aguã.

Apu rive haꞌe kuery ojou porãve.

Ojuru py ijayvu porã teĩ
opyꞌa py ma ijayvu vaikue-ikue ꞌrã.
5 Nhanderuete anho xenheꞌẽ py arõ aikovy xeayvu eꞌỹ re,

mbaꞌeta ixugui ou ꞌrã arõ aikovy vaꞌe.

6 Haꞌe anho oiko itaova aĩ aguã,

xereraa jepea, anhemiaty yvate vaꞌe.

Haꞌe ramo ndaxereityavei ꞌrã.
7 Nhanderuete gui ae ou aa jepe aguã haꞌe xemboetea aguã.

Nhanderuete re oĩ xembaraete aguã haꞌe itaova anhemiaty.

8 Xerevegua kuery, pejerovia hexe ára nhavõ.

Ixupe pemombeꞌu guive pendepyꞌa re oĩ vaꞌe haꞌe javi.

Nhanderuete ma nhanhemiaty oiko.
9 Avakue yvyĩgueꞌi ma mbaꞌeꞌỹ ikuai,

ijyvatekueve voi anhetẽ rupigua eꞌỹ meme ikuai.

Mbaꞌemo opejaa py ipoyia oexaa rã
haꞌe kuery haꞌe javi teĩ mbaꞌeꞌỹ vaꞌe gui ndaꞌipoyive ꞌrã.
10 Pejerovia eme pejokorea re,

neĩ penemondaa re pevyꞌa eme guive.

Penembaꞌe rei-rei hetave ovy teĩ
haꞌe nunga re rive pejerovia eme pendepyꞌa py. a
11 Peteĩgue Nhanderuete ijayvu, mokoĩguea ma aendu povaꞌe:

Poꞌakaa ma Nhanderuete guigua meme.

12 Senhor, ndere anho oĩ oremboaxy aguã.

Peteĩ-teĩ pe remeꞌẽ ꞌrã ojapoague repy. b

Salmo 63
Nhanderuete jaeka aguã regua
Mboraeirã Judá regua teko eꞌỹa rupi Davi oiko vy
ombopara vaꞌekue (2 Samuel 15.1‑30, 16.5‑14).
1 Xeruete,ndee ma Xeruete imbaraete vaꞌe.
Xee ma roekaa rupi anheaꞌã aikovy.
Ndere ma xerekovea ndaꞌeveive.
Xerete re voi aendu ndere anhembojaxea,

a
 62.10 Mateus 19.21‑22; 1 Timóteo 6.17‑19 b
 62.12 Mateus 16.27; Romanos 2.6‑16;
Apocalipse 2.23
 997 Salmos 63​, ​64

yvy ipiru reia rupi yy re ndaꞌevei vaꞌe rami.

2 Mbaꞌeta ndevygua henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe py aĩ vy
aikuaa pota vaꞌekue nembaraetea haꞌe nerexakãa re.
3 Mbaꞌeta xerekove ꞌrãgue py xee arovyꞌave ndee xemboaxya.

Haꞌe rami vy rogueroporaei ꞌrã.

4 Haꞌe rami vy roguerovyꞌa ꞌrã aikove teria ja,

nderery rupi xepo aupi ꞌrã guive.

5 Xenheꞌẽ py avyꞌa nhandy haꞌe xoꞌo hee vaꞌe haꞌu vy avyꞌaa rami avi.

Roguerovyꞌaa rupi xejuru py rogueroporaei.

6 Xerupa py xetuia rupi voi xemaꞌenduꞌa ꞌrã ndere,

pyávy ndakevei vy aikuaa pota ꞌrã ndere,

7 xepytyvõa reiko ramo.

Ndepepoꞌã py anhemi vy aporaei ꞌrã vyꞌa rupi. c

8 Xenheꞌẽ ma ndere anho oĩ.

Ndepo reiporu kuaa regua re xejopy.

9 Haꞌe rã xerekovea oipeꞌaxe vy xereka vaꞌe kuery ma

hoꞌapa ꞌrã yvykua vaikue py.

10 Remboaxa ꞌrã kyxe py ipoꞌaka vaꞌe kuery pe,

jagua-tuvy nheꞌẽ rembiꞌurã rive ikuai aguã.

11 Haꞌe rã huvixave ma ovyꞌa ꞌrã Nhanderuete re.

Hery rupi oura vaꞌe kuery avi ovyꞌa ꞌrã okuapy.

Haꞌe rã apu rupi ikuai vaꞌe ma okyrirĩmba ꞌrã.

Salmo 64
Hovaigua kuery gui oepy aguã re ojerurea ague
Jogueroporaei vaꞌe pe mboraeirã Davi ombopara vaꞌekue.
1 Xeruete, endu ke ajexavai vy ajapukaia.
Eraa jepe xerekovea xerovaigua kuery poxya gui.
2 Xenhomi heko vai vaꞌe ojapoxe vaꞌe gui,

heko vai vaꞌe opa marã onhendu okuapya gui.

3 Haꞌe vaꞌe kuery ma kyxe oaĩmbeꞌea rami oguereko katu ꞌrã oapekũ,

huꞌy oaꞌangaa rami oguereko katu ꞌrã ayvu vai,

4 nhemi rupi ojapo vai aguã anhetẽ rupi ikuai vaꞌe re,
haꞌe kuery re opoi xapyꞌa ꞌrã okyje eꞌỹ re.
5 Mbaꞌemo vai rupi ikuaia gui ndojepeꞌai ꞌrãe,

nhemi rupi ijayvu ꞌrã joapo vai aguã re.

Haꞌe vy joupe-upe “Mavaꞌe tu nhanderexa ꞌrã?” heꞌi.
6 Teko vai re rive oikuaa pota ꞌrã,

haꞌe gui ojou ꞌrã haꞌekue rami ete ojapo aguã.

 63.7 “Ndepepoꞌã py” heꞌia ma Nhanderuete opena porãa re ijayvu vy (Mateus 23.37).

c
Salmos 64​, ​65 998

Yvykua vaikue rami onhembopyꞌaa haꞌe peteĩ-teĩ pyꞌa.

7 Haꞌegui ma haꞌe kuery re Nhanderuete ju ꞌrã opoi nguꞌy.
Haꞌe kuery oendu xapyꞌa ꞌrã onhyvõague.
8 Po ramigua py haꞌe kuery hoꞌa ꞌrã:
ijayvuague rami ae oiko ꞌrã haꞌe kuery re.
Haꞌe ramo hexaa kuery haꞌe javi oakã ombovava ꞌrã,
9 haꞌe avakue ikuai vaꞌe haꞌe javi ma ojererokyje reve
oikuaa uka ꞌrã Nhanderuete rembiapo,
haꞌe ojapo vaꞌe oikuaa vy.
10 Haꞌe gui heko porã vaꞌe ma oguerovyꞌa ꞌrã Senhor,
hexe ojerovia ꞌrã guive.
Anhetẽ rupi ipyꞌa vaꞌe haꞌe javi ovyꞌa ꞌrã.

Salmo 65
Mbaꞌemo aju omonoꞌõmbaa ogueromaꞌenduꞌaa ague
Jogueroporaei vaꞌe pe mboraeirã Davi ombopara vaꞌekue.
1 Oreruete, ndere rojeroviaa rupi rogueroporaei ꞌrã Sião tetã py!
Ndevy pe rojapo ꞌrã ronhemboayvuague.
2 Ronhemboꞌea rendu vaꞌe,

ndea py ou ꞌrã opa marãgua avakue

3 gueko vaiague re ndovyꞌai vy.

Rojejavyague orere ipoꞌaka ramo

ndee rembogue ꞌrã.
4 Ovyꞌa ete ꞌrã ndejeupe guarã reiporavo vaꞌekue.

Haꞌe vaꞌe kuery onhemboja ꞌrã ndere, nderoka py ikuai aguã.

Haꞌe ramo rovyꞌa vaipa ꞌrã ndero py oremboaxya rexa uka vaꞌe re,
ndevygua templo ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe py.
5 Oreruete orereraa jepea, ndeguigua teko porã re rojapukai ramo

ndee orembovai ꞌrã nhomondyipaarã rejapo vy.

Yvy apy re ikuai vaꞌe haꞌe yeꞌẽ mombyryve oĩ vaꞌe rupigua
ndee anho nerarõ okuapy.
6 Nembaraetea rupi vy remombyta porã rakaꞌe yvyty,

ndepoꞌakaa py renhemonde reve.

7 Yeꞌẽ revovo onhendu ramo remombytuꞌu ju,

yai opuꞌã-puꞌã vaꞌe revovo,

yvy regua kuery revovo guive. d
8 Haꞌe ramo hexa pyrã rejapo vaꞌe

yvy apy re ikuai vaꞌe oexa vy onhemondyipa ꞌrã okuapy.

Kuaray oua katy gui haꞌe oikea katy gui ou vaꞌe

 65.7 Lucas 8.22‑25; 21.25‑26

d
 999 Salmos 65​, ​66

rejapo ꞌrã ovyꞌa reve oporaei okuapy aguã rami.

9 Yvy re reikuaa pota vy remoakỹ ꞌrã,
remoingo porã ete ꞌrã.
Yakãꞌi Nhanderuete pegua typy porã meme ꞌrã.
Mbaꞌemo raꞌyĩ oiko porã ꞌrã,
haꞌe rami aguã rami remoingo rire.
10 Haꞌe rami vy remoakỹ ꞌrã yvy roikaraĩague rupi,

rembojojapa ꞌrã yvyꞌã ikuai vaꞌe.

Oky rayvi py remoakỹ
ronhotỹ vaꞌekue remoingo porã vy.
11 Maꞌetỹa opaa py rexa uka ꞌrã ndeporayvua coroa rami iporã vaꞌe.

Repyrõague rupi reja ꞌrã yvy moingo porãarã,

12 teko eꞌỹa rupi jai rogue ikuai vaꞌe re guive.

Yvyꞌã ikuai vaꞌe voi ovyꞌa ꞌrã.

13 Mymba heta ꞌrã ikuai nhuũndy rupi,

haꞌe yvyꞌã guy rupi ma hary anho ꞌrã ikuai.

Haꞌe nunga haꞌe javi ovyꞌa vy oporaei ꞌrã okuapy.

Salmo 66
Nhanderuete oguerovyꞌaa ague
Jogueroporaei vaꞌe pe mboraeirã ombopara pyre.
1 Yvy jave re pendekuai vaꞌe, peroporaei Nhanderuete!
2 Peporaei hery rupi iporã ramo,

perovyꞌa mboraei rupi.

3 Nhanderuete pe aipo peje: “Rejapo vaꞌekue ma iporã ete!

Ndepoꞌaka etea rupi nderovaigua ikuai vaꞌekue ojexa uka ꞌrã

nenheꞌẽ rendu vy.
4 Yvy jave regua nerenonde ꞌrã oĩ guenapyꞌã re,

mboraei rupi oporaei ꞌrã ndevy,

nderery rupi oporaei ꞌrã okuapy.”
5 Peju ke, pexa Nhanderuete rembiapokue,

avakue raꞌy kuery pe mbaꞌemo porã ojapo vaꞌekue haꞌe javi.

6 Yeꞌẽ omboypa rakaꞌe yvy piru reia rive opyta aguã rami,
haꞌe yakã mbyte rupi guive oaxaa yvy rupi. e
Haꞌe py ma javyꞌa hexe.
7 Opoꞌakaa rupi opena riae ꞌrã,

oexa pota ꞌrã yvy regua kuery re.

Nonheꞌẽ rendui vaꞌe tonhemboyvate eme.
8 Yvy regua kuery, penemaꞌenduꞌa porã ke Nhanderuete re,

 66.6 Êxodo 14.21‑22, Josué 3.17

e
Salmos 66​, ​67 1000

pendu uka peporaeia.

9 Haꞌe ma ojapo jaikove aguã rami,
haꞌe ndojapoi ꞌrã nhandepyxyry aguã rami.
10 Mbaꞌeta ndee Oreruete, orereko rexa,

orekyꞌaꞌo prata oikyꞌaꞌoa rami.

11 Oreapo vaꞌekue nhuã py orembotya aguã rami,

orevoyirã remoĩ orekupe re.

12 Rejapo avakue kavaju árygua kuery oreakã áry rupi oo aguã rami.

Oremboaxa vaꞌekue tata haꞌe yy rupi.

Haꞌe rami rire teĩ peteĩ henda tuvixaa py ju orereru.
13 Aike ꞌrã nderopy mbaꞌemo ameꞌẽ vaꞌerã reve,

ndevy ajapo aguã anhemboayvuague,

14 haꞌe rami aguã re xeayvu rire,

mbaꞌeta ajexavaia ára haꞌe rami aguã xeayvu.

15 Ndevy ameꞌẽ ꞌrã ikyra vaꞌe ojuka pyre,

kavara roꞌokue reakuã reve.

Ajuka ꞌrã vaka haꞌe kavara raꞌy.
16 Nhanderuete renonde pejererokyjea rupi pendekuai vaꞌe haꞌe javi,

peju ke, pendu,

pẽvy amombeꞌu ꞌrã xevy ojapo porã vaꞌekue.
17 Ixupe ajapukai karamboae,

xejuru py aroporaei guive.

18 Xepyꞌa re ovare eꞌỹ vaꞌe amoĩ vaꞌe rire
Senhor naxerendui ꞌrãgue.
19 Haꞌe rami rã Nhanderuete xerendu ae,

oikuaa pota guive ajerure vy xeayvu rã.

20 Imaꞌenduꞌa porãmby toiko Nhanderuete.

Anhemboꞌea noendu rivei,

neĩ ndoexa uka eꞌỹi guive xemboaxya.

Salmo 67
Yvy regua kuery oguerovyꞌa aguã regua
Jogueroporaei vaꞌe pe mboraeirã ombopara pyre mbaraka py ombojoguy aguã.
1 Nhanderuete topena porã nhandere,
tanhanemoingo porã,
haꞌe jaikoa rupi tomboguejy ngova rexakã,
2 yvy re ikuai vaꞌe oikuaa aguã ndereko,

yvy regua haꞌe javi ikuaia rupi oikuaa aguã rejogueraa jepea.
3 Oreruete, yvy regua kuery tandereroporaei,

tandereroporaei haꞌe kuery haꞌe javi.

4 Amboae regua kuery voi tandererovyꞌa, tandereroporaei.
 1001 Salmos 67​, ​68

Mbaꞌeta yvy regua re reikuaa pota ꞌrã anhetẽ rupi,

yvy re ikuai vaꞌe rerekopa.
5 Oreruete, yvy regua kuery tandereroporaei,

tandereroporaei haꞌe kuery haꞌe javi.

6 Nhanderuete nhanemoingo porã ramo

yvy re oiko ma mbaꞌemoꞌa.

7 Oreruete, oremoingo porã ke,

haꞌe ramo yvy apy guive ojererokyjea rupi ikuai ꞌrã nerenonde.

Salmo 68
Nhanderuete ngovaigua kuery re ipoꞌakaa re ijayvua
Jogueroporaei vaꞌe pe mboraeirã Davi ombopara vaꞌekue.
1 Nhanderuete opuꞌã vy omoaĩmba ngovaigua kuery.
Henonde gui onhamba oayvu eꞌỹ vaꞌe.
2 Hataxĩ oaĩmba ovya rami ndee remoaĩ ꞌrã.

Tata gui ei raity hykupaa rami avi

heko vai vaꞌe kuery okanhymba ꞌrã Nhanderuete renonde gui.
3 Haꞌe rã heko porã vaꞌe ma ovyꞌa ꞌrã okuapy,

Nhanderuete renonde oporaei ꞌrã.

Oguerovyꞌa pavẽ ꞌrã.
4 Peporaei ke Nhanderuete pe, hery rupi peporaei.

Pemboete arai áry rupi oiko vaꞌe.

Senhor ae hery. Pevyꞌa henonde.
5 Haꞌe ma tyreꞌỹ ikuai vaꞌe ru, haꞌe imeveꞌỹ vaꞌe re oikuaa pota vaꞌe oiko.

Nhanderuete oiko oꞌamba ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe py.

6 Nhanderuete ojapo ꞌrã amongue haꞌe aeꞌi oiko vaꞌekue ngoo pygua

heta reve ju oiko aguã rami.

Nhuã py omboty pyre voi ogueraa jepe ꞌrã ikuai porã aguã py.
Onheꞌẽ rendu eꞌỹ vaꞌe kuery anho ꞌrã ikuai yvy porã eꞌỹa re.
7 Oreruete, ndevygua kuery renonde reẽ reovy ramo,

tekoa eꞌỹa rupi reroguata ramo

8 yvy oryryipa rakaꞌe,

yva voi otykypa ndee Oreruete renonde.

Sinai yvyty voi omyĩmba ndee ore Israel kuery Ruete renonde. f
9 Oreruete, oky jaꞌea rembou ndeyvy re.

Naꞌiporãvei ramo rembopyau.

10 Haꞌe py ma ikuai nerymba kuery. g

 68.7‑8 Egito yvy gui Nhanderuete judeu kuery ogueraa jepe vy henonderã omondouka
f

arai haꞌe tata (Êxodo 13.21‑22). Haꞌe gui Sinai yvyty yvýry haꞌe kuery ovaẽ ramo ojapo
yvy oryryi aguã rami (Êxodo 19.16‑18).
Salmos 68 1002

Oreruete, oikotevẽ vaꞌe pe rejou uka mbaꞌemo ndeporayvua rupi.

11 Senhor ae oikuaa uka ayvu.
Heta ete ikuai kunhague ayvu porã mombeꞌua.
12 Huvixave kuery onhamba, oxondaro kuery reve ojavapa,

haꞌe gui imbaꞌe rei-rei vaꞌekue ma kunha hoo vaꞌe ju ombojaꞌo.

13 Mbaꞌe re tu pepytuꞌu peiny mymba kora yvýry? h

Apykaxu pepo ma prata py onhovãmbaa mbyre,

hague ipukuve vaꞌe re ma ouro rexakã oĩ.
14 Haꞌe py Ipoꞌakapa vaꞌe huvixave kuery omoaĩmba jave

Zalmom yvyty áry hoꞌa yroꞌy apĩ.

15 Nhanderuete pegua yvyty ma Basã,

yvyꞌã yvateve vaꞌe ma Basã regua yvyty.

16 Haꞌe gui ndee yvyty yvateve vaꞌe,

mbaꞌe re tu remoaruã reia rupi remaꞌẽ yvyty Nhanderuete

oiporavo vaꞌekue re?
Haꞌe py ma Senhor oiko ꞌrã rakaꞌe rã peve.
17 Nhanderuete pegua karóxa joe opuꞌãa pygua ma vinte mil ikuai,

tá, mbovy rei eꞌỹ oguereko.

Haꞌe vaꞌe kuery mbyte rupi Senhor oiko.
Sinai yvyty ojeapo henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe rami.
18 Yvate katy reo ju vy reraa nerembiguairã rejopy vaꞌekue.

Rejopy avakue ndejeupe guarã, heko vai vaꞌekue guive, i

Senhor Oreruete, haꞌe kuery mbyte reiko aguã.
19 Imaꞌenduꞌa porãmby toiko Senhor koꞌẽ nhavõ nhandevoyi ogueraa

vaꞌe.
Nhanderuete ma nhanderepya oiko.
20 Nhanderuete ma jogueraa jepea.

Nhanderuete Senhor reve vy jaa jepe ꞌrã manoa gui.

21 Mbaꞌeta Nhanderuete ombovo ngovaigua kuery akã,

hiꞌa vuku vaꞌe haꞌe kuery ae oipotaa rupi ikuai vaꞌekue akã
ombovopa.
22 Senhor aipoeꞌi: “Basã yvy gui arojevy uka ju ꞌrã haꞌe kuery,

yeꞌẽ typyvea peve ojava teĩ haꞌe gui aru rukapa ju ꞌrã”, heꞌi.
23 Haꞌe ramo pepyrõ ꞌrã penderovaigua kuery ruguy re,

haꞌe penerymba jagua kuery oyꞌupa ꞌrã.

24 Xeruete, ojekuaa ndevygua kuery hyxy ovy vaꞌe.

Xeruete, Xeruvixave pegua hyxy jogueravy vy oike henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe py.
25 Henonde ma ojeꞌoi oporaei vaꞌe,

g
 68.10 “Nerymba kuery” heꞌia ma Nhanderuete pegua kuery re ijayvu vy (Salmo 100.3).
h
 68.13 Kovaꞌe ayvu rupi Débora ijayvu rakaꞌe Rúben kuery pe joe opuꞌã aguã katy ndooi
ramo (Juízes 5.16). i 68.18 Efésios 4.7‑13
 1003 Salmos 68​, ​69

hakykue ma ixã vaꞌe mbopua kuery ojeꞌoi.

Mbyte rupi ma kunhataĩgue oparãꞌi vaꞌe revegua ou.
26 Teta mbyte penemaꞌenduꞌa porã ke Nhanderuete re.

Peẽ Israel ramymino kuery, penemaꞌenduꞌa porã Senhor re.

27 Pe py ma oĩ kyrĩve vaꞌe Benjamim regua, amboae kuery renonde re oo,

haꞌe Judá regua huvixa kuery ngupivegua kuery reve.

Ou avi huvixa kuery Zebulom haꞌe Naftali regua.
28 Oreruete, exa uka ju ke nembaraetea,

mbaraete marã eꞌỹ orerepya rupi reiporu vaꞌekue,

29 Jerusalém tetã py ndevygua templo guigua.

Huvixa kuery omeꞌẽ ꞌrã mbaꞌemo nemboetea rupi.

30 Emondyipa vixo takuaty rupigua, j

heta regua kuery guive vaka rami imbaraete teĩ,

haꞌe gui amboae regua vaka raꞌy rami ikuai vaꞌe.
Epyrõ prata oipota rei vaꞌe kuery re.
Emoaĩmba joe opuꞌãxe vai vaꞌe.
31 Huvixa kuery ou Egito yvy gui,

Etiópia pygua avi onha ꞌrã jogueruvy,

opo tynyẽ vaꞌe omokuaveꞌẽ reve Nhanderuete pe.
32 Yvy regua pendekuai vaꞌe, peporaei Nhanderuete pe,

peroporaei Senhor.
33 Haꞌe ma yva áryve rupi oĩ, yva ymave guare áry rupi.

Haꞌe ojapo ꞌrã ijayvua oendua aguã rami,

ijayvua ipoꞌakapa ramo.
34 Peroporaei Nhanderuete Israel áry rupi ipoꞌakaa oexa uka vaꞌe,

ombaraetea oexa uka arai yvatevegua re.

35 Oreruete, omboetevepy reiko ndevygua henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe py.

Israel kuery Ruete omombaraete haꞌe ombopoꞌaka ꞌrã ojeupegua kuery.

Imaꞌenduꞌa porãmby toiko Nhanderuete!

Salmo 69
Messias ndaꞌeveia re ijayvua
Jogueroporaei vaꞌe pe Davi ombopara vaꞌekue “Yvoty
lírio” heꞌia py oporaeia rami oporaei aguã.
1 Xeruete, xereraa jepe ke,
mbaꞌeta yy ou ma xerekovea peve.
2 Xepija ma yapo py,

yvy ndarovyi.

j
 68.30 “Vixo takua ty rupigua” heꞌia ma Egito pygua ruvixa re ijayvu vy (Ezequiel 29.3,
32.2).
Salmos 69 1004

Yy typyvea py aĩ.
Oxyry atã vy xemoinge.
3 Ajapukai riae ete vy xekaneꞌõ ma,

xejyryvi pirupa ma guive.

Xerexa voi ndoexavei ma,
Xeruete arõ riae ete rã.
4 Mbaꞌe py eꞌỹ ndaxerayvui vaꞌe kuery ma

xeꞌa xeakã regua gui hetave ikuai.

Xemombaxe vaꞌe kuery ma ipoꞌaka vaꞌe meme,
mbaꞌe py eꞌỹ xerovaigua kuery xere opuꞌã vaꞌe. k
Haꞌe rami vy xeapo okuapy xemonda agueꞌỹ voi ameꞌẽ ju aguã
rami.
5 Xeruete, ndee reikuaa porã xee ae ꞌarandua rupi eꞌỹ aikoague,

atekoavyague ndereikuaa eꞌỹi.

6 Senhor, Xeruete nexondaro reta vaꞌe,

xekáuxa toxĩmba eme ndere ojerovia vaꞌe.

Israel kuery Ruete,
xekáuxa toĩ vai eme ndereka vaꞌe kuery.
7 Mbaꞌeta ndevy aiko ramo xere ijayvua vaikue-ikue.

Xerova re axĩmbaa anho ojekuaa.

8 Xeryvy kuery rexaaty rami veꞌỹ ma aiko,

haꞌi piꞌa kuery voi ndaxerexa kuaavei ma.

9 Mbaꞌeta ndevygua oo ayvu etea xemomba,
ndere ijayvu rei vaꞌe kuery ijayvu reia ma xere ae ou. l
10 Ajaeꞌo akaru eꞌỹ re aikoa py.

Haꞌe rami aikoa re ju ijayvua.

11 Ajukue voxa guigua py anhemonde ramo m

haꞌe kuery xembojaru rei rive ꞌrã okuapy.

12 Okẽ py oguapy vaꞌe opuka rei okuapy xere.

Okaꞌu rei vaꞌe kuery voi xerery rupi oporaei ꞌrã okuapy.
13 Haꞌe rã Senhor, xee ma ndevy anhemboꞌe haꞌeve jave.

Xembovai ke Xeruete, opa mbaꞌe py renhomboaxya rupi,

mbaꞌeta ojeroviapy reiko vy renhopytyvõ ꞌrã.
14 Xereraa jepe ke ijaxuru vaꞌe py aike eꞌỹ aguã.

Xereraa jepe xere ijaꞌe eꞌỹ vaꞌe kuery gui,

yy typyvea py aikeague gui.
15 Xereroxyry uka eme yy oxyry atã vaꞌe pe,

yy jere py guive xemoinge uka eme,

k
 69.4 João 15.25 l 69.9 João 2.17; Romanos 15.3 m 69.11 Haꞌe kuery ipyꞌa
vai vy onhemonde ꞌrã ajukue vaikue voxa guigua py gueko rami vy (Lucas 10.13;
Apocalipse 11.3).
 1005 Salmos 69

yvykua voi xeꞌáry tonhemboty eme.

16 Senhor, xembovai ke renhomboaxya rupi rejoayvu vaꞌe vy.
Opa mbaꞌe py renhomboaxy vaꞌe vy ejevy ju xea py.
17 Xee nerembiguai pe ejexa uka eꞌỹ eme,

ajexavai aikovy ramo.

Xembovai voi ke.
18 Enhemboja xerekovea re, xerepy,

xereraa jepe xerovaigua kuery gui.

19 Ndee ma reikuaa ae xembojaru rei okuapya,

xemoxĩmbaa haꞌe xemoĩ vai reia guive.

Xerovaigua kuery haꞌe javi rexaa rupi meme ikuai.
20 Axĩmbaa gui xepyꞌa ovopa, xekangy vy.

Xemboaxyarã ma arõ rive,

xembovyꞌaarã aeka teĩ ndajoui.
21 Haꞌu vaꞌerã iro vaꞌe rive omeꞌẽa xevy,

haꞌe xeyꞌuvei ramo vinagre omeꞌẽa. n

22 Haꞌe kuery mesa tojeapo nhuã rami haꞌe kuery renonde,

imbaꞌe rei-rei topyta imboꞌaarã.

23 Haꞌe kuery rexa voi tapytũmba ndoexavei aguã,

ikupe ma ejapo oryryipa aguã rami. o

24 Haꞌe kuery pe exa uka ndepoxya,

ndepoxya toupitypa.
25 Hekoa topyta tekoa eꞌỹa rami,
avave rei toiko eme hoogue py. p
26 Mbaꞌeta haꞌe kuery omoingo axy raxave rire ndee remoingo axy

vaꞌe,
ndee remboguai vaꞌekue haꞌe kuery ojapo haxy oendu vaipave
aguã rami.
27 Haꞌe kuery re emoĩve tema teko vai káuxa opaga aguã,

remboaxy aguã rami eꞌỹ ikuai aguã.

28 Hery emboguepa kuaxia tekove oguereko vaꞌe kuery rery oĩa gui, q

toĩve eme heko porã vaꞌe kuery rery reve.

29 Haꞌe rã xee ma ndavyꞌai ete aikovy ajexavai vy.

Xeruete anhemiaty yvate vaꞌe, exa uka ju xereraa jepea.

30 Nhanderuete rery rupi aporaei ꞌrã,

amboete ꞌrã arovyꞌa reve.

31 Namigua ma Senhor ojou porãve ꞌrã

vaka raꞌy, eꞌỹ vy vaka hakua haꞌe ipyapẽ vaꞌe omeꞌẽmby gui.

n
 69.21 Haꞌe ramigua oiko Jesus kuruxu re oĩ jave (Mateus 27.33‑34, 48; João 19.28‑30).
o
 69.22‑23 Romanos 11.9‑10 p 69.25 Kovaꞌe ayvu rupi Judas rekokue re ijayvu
Atos 1.15‑26 py. q 69.28 Filipenses 4.3; Apocalipse 3.5, 13.8, 17.8, 20.11‑15, 21.27
Salmos 69​–​71 1006

32 Haꞌe vaꞌe ojexavai vaꞌe kuery oexa vy ovyꞌa ꞌrã okuapy.

Peẽ Nhanderuete re penemaꞌenduꞌa vaꞌe,
tapendekyꞌa guaxuve ju.
33 Mbaꞌeta Nhanderuete ombovai ꞌrã iporiaukueꞌi ojapukaia,

ndaexarai ꞌrã nhuã py ixupegua omboty pyre gui.

34 Haꞌe gui yva haꞌe yvy regua, toporaei ixupe,

yeꞌẽ haꞌe opa mbaꞌe hexe omyĩ vaꞌe avi.

35 Mbaꞌeta Nhanderuete ogueraa jepe ꞌrã Sião pygua kuery,

ojapo ukapa ju ꞌrã guive Judá yvy regua tetã.

Haꞌe py ma haꞌe kuery hekoa ju ꞌrã, ixupegua ae ꞌrã ikuai.
36 Haꞌe gui hembiguai ramymino kuery ju ꞌrã ikuai porã haꞌe py,

hery oayvu vaꞌe kuery ikuai avi ꞌrã haꞌe py.

Salmo 70
Salmo 40.13‑17
Jogueroporaei vaꞌe pe Davi ombopara vaꞌekue imaꞌenduꞌa aguã.
1 Xeruete, xereraa jepe ke.
Ejapura ke Senhor, xerepy aguã.
2 Tove xerekove oipeꞌaxe vaꞌe toxĩmba,

oxĩmbaa anho toendu.

Ajexavaia re ovyꞌa rei vaꞌe kuery
oxĩmba reve tojevypa guakykue katy.
3 Tove ovyꞌa rei vaꞌe xevy “Haꞌevea rami! Haꞌevea rami!”

heꞌi vaꞌe kuery toguevipa.

4 Haꞌe rã ndereka vaꞌe kuery haꞌe javi ma tandererovyꞌa oporaei reve.

Rejogueraa jepea oguerovyꞌa vaꞌe

“Nhanderuete imaꞌenduꞌa porãmby toiko!” teꞌi riae okuapy.
5 Haꞌe gui xee ma iporiaukueꞌi, ojexavai rei vaꞌe aiko.

Xeruete, ejapura xerepy aguã.

Ndee ma xepytyvõa haꞌe xerepyarã.
Senhor, ndeare eme ke!

Salmo 71
Tujaꞌi ojerureague
1 Senhor, ndere ae xee anhemi vaꞌe.
Taiko eme oxĩmba rei vaꞌe.
2 Xereraa jepe rejoguereko porãa rupi vy, xejogua ju.

Endu ke ndeapyxa py, haꞌe xerepy.

3 Ndee ma xeꞌitaova anhemiaty.

Ndeayvu aa jepe aguã re,

 1007 Salmos 71

mbaꞌeta ndee ma xeꞌitaova haꞌe oo imbaraete vaꞌe. r

4 Xeruete, xereraa jepe ke heko vai vaꞌe po gui,
avakue heko vai vaꞌe, porayvu eꞌỹ vaꞌe xejopy vaꞌe gui.
5 Mbaꞌeta Senhor Xeruete, ndee ma roarõ aikovy vaꞌe,

xekunumi guive ndere ajerovia vaꞌe.

6 Ndere ae ajeko vaꞌe xetuiꞌi guive.

Xeryruꞌi gui xepeꞌa vaꞌekue.

Haꞌe gui ndere vy ꞌrãe aporaei ára nhavõ.
7 Heta pe nhomondyipaa aiko,

teĩ ndee ma anhemiaty imbaraete vaꞌe reiko.

8 Ndevy anho ꞌrã aporaei,

roguerovyꞌa ꞌrã ára nhavõ.

9 Xetujaꞌi ma teĩ xereja eme xee aeꞌi.

Xembaraetea opa ramo xerepy eꞌỹ eme.

10 Mbaꞌeta xerovaigua kuery ma ijayvu okuapy xere.

Xerekovea oipeꞌaxe vaꞌe nhomboaty tema okuapy.

11 Haꞌe vy aipoeꞌi: “Nhanderuete ndoepyvei ma ꞌrã.

Nhamonha ke, jajopy,

heraa jepearã ndoikoi ramo”, heꞌi okuapy.
12 Xeruete, ejepeꞌa eme xea gui.

Xeruete, ejapura ke xerepy aguã.

13 Haꞌe rã xerekovea rovaigua kuery ma toxĩmba haꞌe tokanhymba.

Ejapo ke xemoĩ vaixe vaꞌe kuery ae oxĩmba aguã rami,

omboeteve eꞌỹpy taꞌikuai.
14 Haꞌe rã xee ma ndee ae roarõ ára nhavõ,

rogueroporaei riae guive.

15 Xejuru py amombeꞌu ꞌrã rejoguereko porãa,

ára nhavõ amombeꞌu ꞌrã rejogueraa jepea,

ndaikuaapai teĩ.
16 Anhenhandu Senhor Xeruete mbaraetea rupi.

Haꞌe rami vy xemaꞌenduꞌa jepi ꞌrã rejoguereko porãa re,

ndeguigua re anho.
17 Xeruete, ndee ma xekunumi guive xerekomboꞌe reikovy.

Haꞌe gui aỹ peve amombeꞌu aikovy iporã ete vaꞌe rejapo vaꞌekue.
18 Haꞌe nunga rupi Xeruete, xereja eme,

xetujaꞌi ete ma, xeꞌa xiĩmba ma teĩ,

aỹgua kuery pe nembaraetea aikuaa ukapa peve,
ndepoꞌakaa guive rakaꞌe rã ikuai vaꞌerã pe.
19 Xeruete, ndereko porãa ma yva peve ꞌrã oo.

Mbaꞌemo vaipa ete rejapo vaꞌe, Xeruete.

r
 71.1‑3 Salmo 31.1‑3
Salmos 71​, ​72 1008

Mavaꞌe ndaꞌu ndee ramigua ete ꞌrã oiko?

20 Opa marãgua teko vai haꞌe jexavaia rupi xemboaxa rire teĩ
xerekovea remoĩ porã jevy ꞌrã,
yvykua vaikue gui xerenoẽ kuerei.
21 Xemoingo porã jevy ke,

xemombaraete ju.
22 Xee voi mbaraka py rogueroporaei ꞌrã.

Xeruete, xemaꞌenduꞌa ꞌrã ndeguigua anhetẽ vaꞌe re.

Ndevy aporaei ꞌrã mboraei ixã reta vaꞌe pu rupi,
Israel kuery ruete Ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe pe ae.
23 Roguerovyꞌaa rupi xejuru py aroporaei ꞌrã,

xerekovea rupi voi roguerovyꞌa ꞌrã, xereraa jepe rire.

24 Xeapekũ py ára nhavõ aromaꞌenduꞌa ꞌrã rejoguereko porãa,

mbaꞌeta xemoĩ vaixe vaꞌe oxĩmba haꞌe ndaꞌevei nho

okuapy.

Salmo 72
Huvixave rakaꞌe rã peve ipoꞌaka aguã re ojerurea ague
Salomão ombopara vaꞌekue.
1 Oreruete, huvixave re emoĩ ke neꞌarandua,
huvixave raꞌy guive emoꞌarandu joguereko porã aguã rami.
2 Haꞌevea rami meme toikuaa pota ndevygua kuery re,

teko porã rupi topena ojexavai reiꞌi vaꞌe re.

3 Yvyty ikuai vaꞌe gui ou ꞌrã heta vaꞌe kuery moingo porãarã,

yvyꞌã gui voi ou ꞌrã teko porã.

4 Haꞌe gui huvixa toikuaa pota heta vaꞌe kuery iporiaukueꞌi re,

toepy ojexavai vaꞌe raꞌy kuery,

haꞌe rã nhomoingo axyare ma tomouꞌũmba.
5 Haꞌe ma oiko riae ꞌrã kuaray hexakã teria ja,

jaxy hexakãa ja guive, yvy regua haꞌe javi okuavea ja.

6 Huvixa toiko nhuũndy rupi oky hoꞌa vaꞌe rami,

oky xapyꞌa pyávy yvy omoakỹ vaꞌe rami.

7 Haꞌe oĩa ára heko porã vaꞌe taꞌikuai porã,
jaxy hexakã teria ja toiko ikuai porã aguã.
8 Taꞌipoꞌaka yeꞌẽ haꞌe javi peve,

haꞌe yakã oĩ vaꞌe guive yvy apy peve.

9 Henonde toĩ tekoa eꞌỹa regua kuery haꞌe javi guenapyꞌã re.

Hovaigua kuery tojeroꞌapa yvy kuꞌi oere peve.

10 Ixupe Társis tetã haꞌe yy paꞌũ pygua huvixa kuery tomeꞌẽ imposto

repy,
Sabá haꞌe Sebá pygua huvixa voi tomeꞌẽ mbaꞌemo ixupe.
 1009 Salmos 72​, ​73

11 Henonde huvixave ikuai vaꞌe toĩmba guenapyꞌã re.

Haꞌe javi regua taꞌikuai ixupe anho. s
12 Mbaꞌeta haꞌe ma oepy ꞌrã iporiaukueꞌi ojapukai ramo,

ojexavai vaꞌe haꞌe yvyĩgueꞌi guive.

13 Omboaxy ꞌrã ikangyꞌi haꞌe ojexavai vaꞌe,

ogueraa jepe ꞌrã iporiaukueꞌi rekove.

14 Ojogua ꞌrã omoingo axy rei pyre haꞌe ojuka pyrã rekove.

Ixupe rã haꞌe kuery ruguy hepyve ete.

15 Toikove puku,

haꞌe gui ixupe omeꞌẽa ꞌrã ouro Sabá guigua.

Hexe ojerurea riae ꞌrã,
imaꞌenduꞌa porãa ꞌrã guive koꞌẽ nhavõ.
16 Ijyvy re toiko porã mbaꞌemo aju,

tomyĩmba jekuaa yvyty apyte peve.

Taiꞌa porã Líbano yvy pygua rami.
Tetã pygua kuery voi taetave ovy jai ipotya rami.
17 Hery re taꞌimaꞌenduꞌaa riae rakaꞌe rã peve,

taꞌimaꞌenduꞌa porãa kuaray hexakã teria ja.

Hexe vy toiko porã haꞌe javi regua avakue,
ixupe yvy regua kuery “Imaꞌenduꞌa porãmby” teꞌi.
18 Imaꞌenduꞌa porãmby toiko Senhor Nhanderuete, Israel kuery Ruete,

haꞌe anho nhomondyipaarã ojapo kuaa vaꞌe ramo.

19 Taꞌimaꞌenduꞌa porãa riae hery re, iporã ete ramo.
Hexakãa tojekuaa yvy jave re.
Amém! Amém!
20 Opa ma Jessé raꞌy Davi onhemboꞌea.

Salmo 73
Heko vai vaꞌe kuery reko re ijayvua
Mboraeirã Asafe ombopara vaꞌekue.
1 Nhanderuete anhetẽ Israel kuery oayvua rupi ete oiko,
ipyꞌa kyꞌa eꞌỹ vaꞌe kuery pe.
2 Haꞌe rã xee ma aikoa rupi ajavy rai,
kyrĩꞌi oata ajavy aguã aguataa py.
3 Mbaꞌeta xee ma amoaruã vaꞌekue ojee rive ojerovia vaꞌe kuery,

opa marã rei ikuai vaꞌe imbaꞌe rei-reipa rã aexa vy.

4 Haꞌe kuery re noĩ ipyꞌa eta reia merami.

Hete rexaĩ, imbaraete rei guive.

5 Haꞌe kuery ma avakue imarã vaꞌe rami eꞌỹ naꞌikaneꞌõi,

 72.10‑11 Apocalipse 21.22‑26
s
Salmos 73 1010

neĩ ndojexavai ꞌrã avakue mboae rami eꞌỹ.

6 Ojee omoĩ ꞌrã ojejou porã reia mboꞌy rami,
jojukaxea omoĩ ꞌrã ao puku rami.
7 Ikyra ete gui hexa ẽmba rei ꞌrã,

haꞌe ipyꞌa re ma opa marã rei ikuai aguã anho oĩ.

8 Nhombojaru rei haꞌe ijayvu vai rei ꞌrã okuapy joe,

nhomoingo axy rei aguã re anho ꞌrã ijayvu onhemboyvate vy.

9 Yva pygua gui onhemboyvateve aguã re tema ijayvu ꞌrã okuapy,

yvy jave re ikuai vaꞌe re ijayvu.

10 Haꞌe nunga rupi heta vaꞌe kuery ojeꞌoi ꞌrã hupive,

yvu gui oyꞌuxea rami oyꞌu vaꞌe rami.

11 Aipoeꞌi ꞌrã: “Mbaꞌexa ndaꞌu Nhanderuete oikuaa ꞌrã?

Xapyꞌa rei ndaꞌu Yvate ete vaꞌe re oĩ ri oikuaa aguã?” heꞌi.

12 Haꞌe rami ae ikuai heko vai vaꞌe.

Haꞌe kuery noĩ vai ꞌrãe,

ombaꞌe rei-reirã ojou-jouve ꞌrã.
13 Haꞌe nunga rupi xepyꞌa kyꞌa eꞌỹa rupi aikoa mbaꞌeverã ndovarei,

neĩ xepo kyꞌa eꞌỹa guive.

14 Mbaꞌe re tu aiko axy riae

koꞌẽ nhavõ xembopagaa rupi?

15 Haꞌe rami xeayvu vaꞌe rire

ajapo ꞌrãgue nderaꞌy kuery haꞌe javive pe ndaꞌevei aguã rami.

16 Haꞌe rami avi haꞌe nunga re aikuaa pota vy
xevy pe ipoyi ete vaꞌe aikuaa,
17 Nhanderuete pegua henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe py aike peve.

Haꞌe gui mae ma aikuaa haꞌe kuery opa aguã.

18 Anhetẽ ndee remoĩ ꞌrã haꞌe kuery yxyĩ reia py,

rejapo ꞌrã hoꞌapa vy okanhy aguã rami.

19 Opa xapyꞌa ꞌrã,

nhemondyi gui rive ꞌrã okanhymba.

20 Oexa raꞌua gui omaꞌẽ xapyꞌa vaꞌe rami ꞌrã

ndee voi Senhor repuꞌã vy haꞌe kuery re neremaꞌẽvei.

21 Haꞌe gui xepyꞌa raxy jave,

xekuraxõ py ndaꞌevei reia anho aendu vy

22 xevai rei aikovy vaꞌekue aikuaa eꞌỹ vy.

Nerenonde hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe rami aiko vaꞌekue.

23 Haꞌe rami avi ndereve riae xee aiko,

ndee ma xepo aiporu kuaa regua re xejopy.

24 Ndee xerereko ꞌrã xemongetaa rupi.

Haꞌe rire ma xemovaẽ ꞌrã nerexakãa py.

25 Mavaꞌe ꞌrã tu areko yva re ndee eꞌỹ vy?

Yvy re voi ndoikoi ndee rami arovyꞌa vaꞌe.

 1011 Salmos 73​, ​74

26 Xeroꞌo,
xekuraxõ ikangypa teĩ
Nhanderuete oiko xepyꞌa mombaraetearã,
xevygua oĩ rakaꞌe rã peve guarã.
27 Ndegui ojepeꞌa vaꞌe ma okanhymba ꞌrã,
remomba ꞌrã ndere ojeroviaague rupi veꞌỹ ikuai vaꞌe.
28 Haꞌe rã xevy ma haꞌeve vaipa Nhanderuete reve aikoa.
Senhor Nhanderuete re anhemi,
hembiapokue haꞌe javi amombeꞌupa aguã.

Salmo 74
Oo ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe omongyꞌapaa re ndaꞌeveia ague
Mboraeirã nhomboꞌe aguã Asafe ombopara vaꞌekue.
1 Oreruete, mbaꞌe re tu orereja rakaꞌe rã peve?
Mbaꞌe re tu ndepoxy nerymba vexaꞌi kuery ndeyvy regua ae
orekuai vaꞌe pe?
2 Nemaꞌenduꞌa ke ndevygua orekuai vaꞌe re,

yvy itui ypyꞌi guive ndejeupe guarã orejogua rire.

Orejogua rakaꞌe ndevy guarã orekuai aguã.
Nemaꞌenduꞌa ke Sião yvyty py reikoague re.
3 Eju ke ndevygua oo ivaipa are ma vaꞌe py,

henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe nderovaigua kuery opa marã omongyꞌapaague

py.
4 Mbaꞌeta ronhemboatyague py nderovaigua kuery hevovo rei okuapy,

haꞌe ojeupegua raꞌangaa rive ju omopuꞌã imoꞌamy.

5 Haꞌe kuery ma kaꞌaguy re haxa oiporu vaꞌe rami avi ombovaipa.

6 Haꞌe gui aỹ yvyrape ombojegua pyre haꞌe javi

haꞌe kuery omopẽmba vaꞌekue haxa haꞌe karavo mbotaa py.

7 Ndevygua henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe re omboja tata,

yvy peve oapy aguã nderery oĩague.

8 Haꞌe kuery opyꞌa py “Aỹ ma nhamomba vyvoi”, heꞌi okuapy.

Haꞌe rami vy oreyvy jave re oapypa Nhanderuete pegua henda

ikyꞌa eꞌỹ vaꞌekue haꞌe javi.
9 Haꞌe rami rire ndoroexavei ma orevy guarã oikuaa uka pyre.
Jipovei ma profeta,
orembyte ndoikoi guive rakaꞌe peve ꞌrã paa oikuaa vaꞌerã.
10 Oreruete, rakaꞌe peve ꞌrã tu nderovaigua kuery orere opuꞌã rei?

Rakaꞌe peve ndaꞌu nderovaigua kuery ijayvu vaikue rei ꞌrã

nderery re?
11 Mbaꞌe re tu ndereupivei ri ndepo reiporu kuaa regua,

ndepexo yvýry remboapuꞌa vaꞌekue?

12 Haꞌe gui Xeruete Xeruvixave ma yvy itui ypyꞌi guive oiko.
Salmos 74​, ​75 1012

Haꞌe ae ojapo rakaꞌe oo jepe aguã rami yvy mbyte.

13 Ndee ma ndepoꞌakaa rupi rembojaꞌo rakaꞌe yeꞌẽ.
Haꞌe gui yy re ae ju remouꞌũ vaꞌekue ypo akã, t
14 jakare akã rembovopa,

haꞌe hetekue remeꞌẽ vixo tekoa eꞌỹa rupigua hoꞌu aguã.

15 Ndee reipeꞌa vaꞌekue yvurã haꞌe yakã ikuai vaꞌerã,

haꞌe rã yakã guaxu ma remboypa vaꞌekue.

16 Ára haꞌe pytũ voi ndevygua.

Jaxy haꞌe kuaray guive ndee rejapo vaꞌekue meme.

17 Remoĩ avi yvy apy peve guarã.

Kuaray puku-a haꞌe yroꞌya ndee ae rejapo vaꞌekue.

18 Eikuaa pota ke povaꞌe nunga re:

ndee Senhor re nderovaigua kuery ijayvu rei okuapy,

hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe regua ijayvu vaikue-ikue nderery re.
19 Emboaxa eme nerymba pykuꞌi kuery hoꞌu vaꞌerã pe,

nderexarai eme ndevygua kuery rojexavai rokuapy vaꞌe re.

20 Nemaꞌenduꞌa ke ndereve guarã rejapo vaꞌekue re,

mbaꞌeta yvy re ndaꞌevei etea py heko vai vaꞌe anho ikuai.

21 Ojexavai vaꞌe toxĩmba rei eme.

Ojexavai vaꞌe haꞌe iporiaukueꞌi togueroporaei nho nderery.

22 Xeruete, epuꞌã ke, eikuaa uka porã ndereko.

Nemaꞌenduꞌa heko vai vaꞌe koꞌẽ nhavõ nembojaru reia re.

23 Nderexarai eme nderovaigua kuery ojapukai rei okuapya re,
mbaꞌeta nderovaigua kuery opa marã ijayvuve tema
okuapy.

Salmo 75
Nhanderuete nhomboayvua re ijayvua
Jogueroporaei vaꞌe pe mboraeirã Asafe ombopara vaꞌekue
“Xemomba eme” heꞌia py oporaeia rami oporaei aguã.
1 Oreruete, roguerovyꞌa.
Roguerovyꞌa, rojapukai ꞌrã nderery rupi,
haꞌe roikuaa ukapa ꞌrã nerembiapo porãa.
2 Mbaꞌeta aipoꞌre: “Xee ma ambojeupity ꞌrã ára aaꞌangaague

haꞌevea rupi anhomboayvu aguã.

3 Yvy omyĩmba, hexe ikuai vaꞌe haꞌe javi guive.

Haꞌe rami teĩ xee amoĩ atãve ꞌrã ijytarã. u

4 Aipoaꞌe ojee ae ojerovia vaꞌe pe: ‘Penhemboyvate eme.’

Haꞌe opa marã rei ikuai vaꞌe pe voi: ‘Peropuꞌã eme penembaraetea.

t
 74.13 “Ypo” heꞌia ma Egito pygua huvixa re ijayvu vy (Isaías 27.1, 51.9; Êxodo 14‑15).
 1013 Salmos 75​, ​76

5 Peropuꞌã rive eme penembaraetea pendeyvatea py,

pendeayvu vaikue eme guive itaova aiko vaꞌe re.’ ”
6 Mbaꞌeta kuaray oua katy gui eꞌỹ ou nhanepytyvõarã,

kuaray oikea katy eꞌỹ, neĩ tekoa eꞌỹa gui eꞌỹ guive.
7 Nhanderuete ae joe oikuaa pota vaꞌerã oiko.

Amongue ma haꞌe omomba ꞌrã,

haꞌe rã amboae kuery ma omboyvate ꞌrã.
8 Mbaꞌeta Senhor po py ma oĩ peteĩ karo.

Haꞌe vaꞌe py ma oĩ vinho yjui vaꞌe opa marãgua re omoirũ mbyre.

Haꞌe vaꞌe gui omeꞌẽ ꞌrã oyꞌua aguã.
Haꞌe ramo heko vai vaꞌe yvy re ikuai vaꞌe haꞌe javi
oyꞌupa ꞌrã ikyꞌakue reve. v
9 Haꞌe rã xee ma rakaꞌe rã peve ꞌrã aroporaei.

Arovyꞌaa rupi aporaei ꞌrã Jacó Ruete pe.

10 Amomba ꞌrã heko vai vaꞌe mbaraetea.

Haꞌe rã heko porã vaꞌe mbaraetea ma omboyvatea ꞌrã.

Salmo 76
Nhanderuete yvatea haꞌe ipoꞌakaa re ijayvua
Jogueroporaei vaꞌe pe mboraeirã Asafe ombopara vaꞌekue
mbaraka py ombojoguy reve oporaei aguã.
1 Nhanderuete reko ma Judá yvy re oikuaapy,
hery ma omboetepy Israel kuerya py.
2 Salém tetã py oĩ ombojeroviaaty,

Sião ma oĩaty ete. w

3 Haꞌe py omopẽmba huꞌy rexakãgue,

huꞌy jokoa, kyxe haꞌe joe opuꞌã vaꞌe haꞌe javi.

4 Ndee ma yvate ete haꞌe ipoꞌakapave vaꞌe

yvyty imarã eꞌỹ vaꞌe gui voi.

5 Ipyꞌa guaxukueve gui reipeꞌapa imbaꞌe rei-rei.

Haꞌe kuery okepa ma oupy,

peteĩve ojerovia vai vaꞌekue ndoiporuvei ꞌrã opo.
6 Ndee Jacó Ruete, ndeayvu atã ramo
opytapa karóxa joe opuꞌãa pygua haꞌe kavaju.
7 Anhetẽ ndee ma nhomongyjea reiko.

Ndepoxy ramo mavaꞌe ꞌrã tu opyta nerenonde py?

8 Yva guive rendu uka ndeayvua.

u
 75.3 “Yvy yta” heꞌia ma haꞌevea rami joguerekoa re ijayvu vy (Salmo 11.3, 82.5).
v
 75.8 Haꞌe vaꞌe karo re ijayvu ju Apocalipse 14.9‑10 haꞌe 16.19 py. w 76.2 Salém ma
Jerusalém tetã rery mboae, Sião voi.
Salmos 76​, ​77 1014

Yvy jave rupi oryryi haꞌe okyrirĩmba okuapy

9 Nhanderuete opuꞌã ramo nhomboayvu aguã
haꞌe yvyĩgueveꞌi ogueraa jepe aguã.
10 Mbaꞌeta avakue poxya voi rejapo ꞌrã ndereroporaeia aguã rami,
haꞌe gui poxya mboae ma ndejee ae ꞌrã remoĩ.
11 Senhor Penderuete pe penhemboayvu vy pejapo ete.
Ijyvýry pendekuai vaꞌe peru pemeꞌẽ vaꞌerã,
mbaꞌeta nhomongyjea oiko.
12 Haꞌe ma omomba ꞌrã huvixa kuery ojejou porãa.
Ixugui huvixa yvy regua okyjepa ꞌrã okuapy.

Salmo 77
Nhanderuete rembiapokue haꞌe nhanemboaxya re ijayvua
Jogueroporaei vaꞌe Jedutum pe mboraeirã Asafe ombopara vaꞌekue.
1 Nhanderuete pe amonhendu xeayvua, ixupe ajapukai guive.
Amonhendu ꞌrã xeayvua Nhanderuete pe xere oikuaa pota aguã.
2 Xee ajexavai ára nhavõ aeka Senhor.

Pytũ mbukukue re aupi xepo xekaneꞌõ eꞌỹ re,

xenheꞌẽ py nanhembovyꞌa ukaxei vy.
3 Nhanderuete re xemaꞌenduꞌa vy xepoaẽ ainy.

Mbaꞌemo re aikuaa pota ramo xenheꞌẽ naꞌimbaraetevei.

4 Ndee rejapo ake aguã xerexa nambotyvei aguã rami,

ajexavai ete rã xeayvu aguã voi ndaꞌevevei.

5 Aikuaa pota ymave guare re,

xemaꞌenduꞌa ymave rupi maꞌetỹa oaxa vaꞌekue re.

6 Pyávy ma aikuaa pota xepyꞌa py,

haꞌe rami vy xenheꞌẽ py aporandu:

7 “Rakaꞌe rã peve ꞌrã ndaꞌu Senhor nopenavei?

Ndoexa ukavei ꞌrã nhanemboaxya?

8 Opa ete ma ndaꞌu iporayvua?

Ijayvuague voi ndaꞌu oaxa rive ꞌrã rakaꞌeve rã peve?

9 Nhanderuete hexarai ma teve joayvua gui?

Tyrã ipoxy vy teve ndoexa ukavei nhanemboaxya?”

10 Aipoaꞌeve ju:

“Povaꞌe aroangeko aikovy,

mbaꞌeta Yvate ete vaꞌe oiporu kuaa regua oiporuaty rami veꞌỹ
oiporu”, haꞌe vaꞌekue.
11 Xemaꞌenduꞌa Senhor rembiapokue re,

mbaꞌemo porã ymave rupi rejapo vaꞌekue re xemaꞌenduꞌa aikovy.

12 Aikuaa pota nerembiapokue haꞌe javi re,

xemaꞌenduꞌa nhomondyipaarã rejapo vaꞌekue re.

 1015 Salmos 77​, ​78

13 Xeruete, ndee reikoa ma peteĩ tape ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe.

Marã ramigua tuuete ndaꞌu ndee Oreruete rami ipoꞌaka ꞌrã?
14 Ndee ma Oreruete nhomondyipaarã rejapo vaꞌe.

Yvy regua kuery pe rexa uka ndepoꞌakaa.

15 Ndejyva py reraa jepe vaꞌekue ndevygua kuery,

Jacó haꞌe José ramymino kuery.

16 Haꞌe gui Oreruete, yy nderexa. Yy nderexa vy okyjea oendu rakaꞌe. x

Typya voi omyĩmba.

17 Arai inhana vaꞌe ojeapo yy.

Yva re yapu atã onhendu.

Haꞌe gui huꞌy voi oaxa jekuaa joa katy eꞌỹ-eꞌỹ.
18 Ndeguigua yapua hiꞌãgue-ꞌãgue nhendu opa rupi,

overa vaꞌe voi omoexakã ovy yvy re.

Yvy omyĩ vy oryryi.
19 Yeꞌẽ rupi nderape ojekuaa,

repyrõa ma yy tuvixa vaꞌe rupi oo.

Haꞌe rami teĩ ndepypo ete ndojekuaai.
20 Ndevygua kuery rereko vaꞌekue vexaꞌi rami,

Moisés haꞌe Arão po rupi.

Salmo 78
Nhanderuete opena porãa re ijayvua
Mboraeirã nhomboꞌe aguã Asafe ombopara vaꞌekue.
1 Xeretarã kuery, pejapyxaka ke xee romboꞌe ramo.
Pejapyxaka porã ayvu xejuru gui oẽ vaꞌe re.
2 Xeayvu ꞌrã mbaꞌemo re ambojojaa rupi.

Amombeꞌu porã ꞌrã ymagua kuery ꞌarandua. y

3 Mbaꞌemo nhanderu kuery nhandevy omombeꞌu rã

nhaendu haꞌe jaikuaa vaꞌekue,

4 haꞌe nungakue nanhamombeꞌu eꞌỹi ꞌrã nhanderaꞌy kuery pe.

Rakaꞌeve rã ikuai vaꞌerã pe voi nhamombeꞌu ꞌrã

Senhor opoꞌakaa rupi opa mbaꞌe porã ojapo vaꞌekue jarovyꞌa
aguã.
5 Haꞌe ae oeja rakaꞌe oayvu Jacó kuery pe,

Israel kuery pe oeja lei.

Haꞌe nhaneramoĩ kuery pe ijayvu
guaꞌy kuery pe ju omombeꞌu aguã re,
6 ikuai jevy vaꞌe kuery voi oikuaa aguã,

x
 77.16 Apy ijayvu Yeꞌẽ Pytã Nhanderuete ombojaꞌoague re (Êxodo 14). Haꞌe gui yapu,
overa vaꞌe Nhanderuete ombou vaꞌekue re ijayvu. y 78.2 Mateus 13.35
Salmos 78 1016

kyrĩgue oikoꞌi vaꞌerã teri vaꞌe kuery voi.

Haꞌe gui haꞌe kuery ju opuꞌã vy haꞌe nungakue re ijayvu aguã
guamymino kuery pe,
7 Nhanderuete re ojerovia aguã,

haꞌe hexarai eꞌỹ aguã Nhanderuete rembiapokue re,

haꞌe rami ꞌrãgue py ojapo uka vaꞌekue rupi ete ikuai aguã,
8 tamoĩ kuery ikuaiague rami eꞌỹ ikuai aguã,

nonheꞌẽ rendui vaꞌeꞌỹ ikuai aguã.

Haꞌe kuery ma haꞌekueꞌỹ-kueꞌỹ rami ipyꞌa vaꞌe,
onheꞌẽ py Nhanderuete pe eꞌỹ ikuai rakaꞌe.
9 Efraim raꞌy kuery guyrapa reve-reve ikuai rakaꞌe vaꞌeri

onhamba ojeꞌoivy joe opuꞌãa ára.

10 Ojepeꞌapa Nhanderuete guexeve guarã ojapo vaꞌekue gui,

ixuguigua lei rupi ndaꞌikuaixei vy.

11 Hexaraipa okuapy hembiapokue

haꞌe opa mbaꞌe porã oexa uka vaꞌekue gui.

12 Nhomondyipaarã tamoĩ kuery renonde ojapo teĩ,

Egito yvy Zoã regua nhuũndy rupi. z

13 Yeꞌẽ ombojaꞌo vy omboaxapa heravy haꞌe vaꞌe rupi,

yy omopuꞌã imoꞌamy omboty vy. a

14 Ara py peteĩ arai ojekuaa vaꞌe rupi ogueraa,

haꞌe rã pyávy ma tata hexakãa rupi oguereko. b

15 Tekoa eꞌỹa py itaova ombovo vy
omboyꞌu pavẽ typy vaipa vaꞌe gui rami.
16 Ita gui omoẽ yy oxyry atã vaꞌe,

yakã rami omboxyry. c

17 Haꞌe rami teĩ haꞌe kuery ojejavy tema okuapy henonde.

Tekoa eꞌỹa py ikuai rakaꞌe Yvate ete vaꞌe rovai. d

18 Opyꞌa py Nhanderuete pe “Taexa” heꞌia rupi ikuai.

Hoꞌu vaꞌerã re rive tema ojerure okuapy.

19 Nhanderuete re ijayvu vy aipoeꞌi okuapy:

“Nhanderuete ndaꞌu tekoa eꞌỹa py ojou ꞌrã jaꞌu vaꞌerã?

20 Ita re ombota uka vy haꞌe vaꞌe gui yy omboxyry vaꞌekue

mbojape voi ndaꞌu omeꞌẽ kuaa ꞌrã jaꞌu vaꞌerã?

Xoꞌo voi ndaꞌu ojou uka ꞌrã ojeupegua kuery pe?” heꞌi okuapy.
21 Haꞌe nunga Senhor oendu vy ojou vai.

Haꞌe rami vy Jacó raꞌy kuery re omoendy tata,

Israel kuery pe oexa uka opoxya.
22 Mbaꞌeta haꞌe kuery ndojeroviai Nhanderuete re,

z
 78.12,43‑53 Êxodo 7.8–11.10 a 78.13 Êxodo 14.21‑22 b 78.14 Êxodo 13.21‑22
c
 78.15‑16 Êxodo 17.1‑7; Números 20.1‑13 d 78.17‑31 Êxodo 16; Números 11
 1017 Salmos 78

ndogueroviai guive ogueraa jepe aguã.

23 Haꞌe rami teĩ yva pe haꞌe ijayvu vy
oipeꞌa uka yva rokẽ.
24 Ojapo haꞌe kuery áry hoꞌa aguã maná hoꞌu aguã.

Haꞌe kuery pe omeꞌẽ tembiꞌu yva guigua, e

25 haꞌe ramo peteĩ-teĩ hoꞌu okuapy mbojape anjo kuery rembiꞌu regua.

Hevyatãmba aguã rami ombou tembiꞌu.

26 Haꞌe gui ojapo yva gui yvytu kuaray oẽa katy gui oipeju aguã rami,

opoꞌakaa rupi ombou yvytu kuaray puku-a katy gui.

27 Haꞌe rami vy xoꞌo ju ombou haꞌe kuerya py yvy kuꞌi rami,

guyra ombou ita kuꞌi yeꞌẽ rembe re oĩ vaꞌe rami heta vaꞌe.
28 Ojapo haꞌe kuery ikuaia mbyte hoꞌa aguã rami,

haꞌe kuery ro yvýry rupi ae.

29 Haꞌe ramo hoꞌu okuapy hevyatãmba peve,

haꞌe kuery oipota vaꞌe ojapo ramo.

30 Haꞌe rami teĩ haꞌe kuery nonhandu kuaavei.

Ijuru py tembiꞌu oime rei teri reve

31 Nhanderuete oexa uka opoxya haꞌe kuery rovai.

Haꞌe kuery regua imbaraetekueve voi ojuka,

oity inony Israel regua kunumigue.
32 Haꞌe rami rire teĩ haꞌe kuery ojejavy riae tema,

ndojeroviai okuapy tembiapo porã ojapo teĩ.

33 Haꞌe nunga rupi haꞌe ojapo haꞌe kuery oikovea yvytu rami rive
oaxapa vyvoi aguã rami,
oikovea pukukue re okyje reia rupi anho ikuai aguã.
34 Ojukapa ta ma ramo mae ma ojapukai okuapy ixupe,

onhemboaxya oendu vy oeka okuapy Nhanderuete.

35 Imaꞌenduꞌa ju Nhanderuete haꞌe kuery pegua itaova oikoa re,

Nhanderuete Yvate ete vaꞌe heraa jepea re.

36 Haꞌe rami teĩ ixupe ojapukai vy ijayvu porã merami rive okuapy,

oapekũ py ma ijapu.
37 Mbaꞌeta opyꞌa py ndojerovia etei,

guexeve guarã ojapo vaꞌekue rupi eꞌỹ ikuai.

38 Haꞌe rami teĩ Nhanderuete nhomboaxy vaꞌe vy

omboguepa ꞌrã teko vai, nanhomombai ꞌrã guive.

Haꞌe rami ꞌrãgue py mbovykue rei eꞌỹ nomoĩ ꞌrã ipoxy aguã,
opoxya oendu vaꞌeri ndajoguerekoi ꞌrã haꞌe rami.
39 Imaꞌenduꞌa haꞌe kuery toꞌo rive ikuaia re,

yvytu oaxa rire ndojevyveia rami ikuai vaꞌe ramo.

40 Haꞌe rami teĩ mbovykue rei eꞌỹ hexe opuꞌã rei okuapy tekoa eꞌỹa py,

 78.24 João 6.30‑35
e
Salmos 78 1018

haꞌe kuery aeꞌi ikuaia py ombopoxya rupi ikuai.

41 Nhanderuete pe “Taexa” heꞌi jepi,
ijayvu rei okuapy Israel kuery ruete Ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe re.
42 Naꞌimaꞌenduꞌavei okuapy ipoꞌakaa re,

hovaigua kuery gui ogueraa jepeague re voi,

43 neĩ Egito yvy re hexa pyrã ojapoague re,

Zoã regua py nhomondyipaarã ojapoague re.

44 Mbaꞌeta haꞌe py yakã oĩ vaꞌe tuguy ju ojapo vaꞌekue,

yy gui haꞌe kuery oyꞌu eꞌỹ aguã.

45 Haꞌe kuerya py ombou heta mberu oixuꞌupa aguã,

juꞌi voi heta ombou omomba aguã.

46 Haꞌe kuery mbaꞌemo omonoꞌõ ꞌrã vaꞌekue omboaxapa yxo rembiꞌurã,

tuku karu py omomba onhotỹ vaꞌekueꞌa.

47 Amandau ombou vy omomba vaꞌekue haꞌe kuery uva ty,

haꞌe yvyra sicômoro ikuai vaꞌe voi ojukapa yroꞌy py.

48 Amandau py omomba hymba vaka kuery,

haꞌe onhemboxi vaꞌe py vexaꞌi kuery ojuka.

49 Haꞌe kuery pe oexa uka opoxya,

opa mbaꞌe vai py omoingo axy opoxya rupi,

anjo kuery mbaꞌemo vai rerua pe omboaxa.
50 Opoxya rupi ete oiko vaꞌekue,

haꞌe kuery rekovea ndogueraa jepei manoa gui,

haꞌe rami ꞌrãgue py mbaꞌeaxy vaikue pe omboaxa hekovea.
51 Ojukapa Egito pygua raꞌy kuery jypyguare haꞌe javi,

jypygua imbaraetekueve Cam regua.

52 Haꞌe rã ojeupegua kuery ma oipeꞌapa vexaꞌi rami,

vexaꞌi rami oguereko tekoa eꞌỹa rupi.

53 Oguereko porã ramo okyjea noendui okuapy.

Haꞌe rã hovaigua kuery ma oikepa yeꞌẽ py.

54 Ogueraa yvy ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe katy,

yvyty opoꞌakaa rupi oipeꞌa vaꞌekue peve. f

55 Haꞌe kuery renonde gui omoxẽmba haꞌe vaꞌe yvy pygua kuery,

haꞌe gui ijyvy vaꞌekue ma Israel kuery peguarã ju ombojaꞌo ukapa,

hoogue py omoingo Israel kuery.
56 Haꞌe rami teĩ Nhanderuete Yvate ete vaꞌe pe “Taexa” heꞌi ju okuapy,

hexe opuꞌãa rupi.

Ijayvuague rami eꞌỹ ikuai. g
57 Tamoĩ kuery ikuaiague rami ete ojepeꞌapa,

ojeroviaa rupi veꞌỹ ikuai.

Opa marã rei ikuai guyrapa hembia eꞌỹ vaꞌe rami.

f
 78.54‑55 Josué 3, 11 g
 78.56‑59 Juízes 2.6‑15
 1019 Salmos 78

58 Mbaꞌeta yvyꞌã rupi ombojerovia atyrã ojapo vy

ombopoxy,
mbaꞌemo raꞌangaa rive omboetea rupi ojapo okuapy ndaꞌevei etea
oendu aguã rami.
59 Haꞌe nunga Nhanderuete oendu vy ipoxy.

Haꞌe vy nopenavei Israel kuery re.

60 Noĩvei ombojeroviaaty Siló tetã py oĩ vaꞌe py,

avakue mbyte ooꞌi oĩ atyrã ojapo rire teĩ. h

61 Lei ryru ipoꞌakaa kuaa ukaa voi ogueraa uka amboae yvy katy,

hexakãa rexa ukaa oĩ vaꞌekue guive ngovaigua kuery po py

omboaxa.
62 Ojeupegua kuery omboaxapa kyxe py ijukaarã pe,

ojeupegua kuery rovai ipoxy vy.

63 Haꞌe ramo kunumigue tata omomba ramo

kunhataĩgue ogueroporaei vaꞌerã jipoi, neĩ omenda aguã.

64 Sacerdote kuery voi kyxe py ojukapaa rã

taꞌyxykue ojaeꞌo aguã ndaꞌevei.

65 Haꞌe gui mae Senhor oikuaa pota okeague gui omyĩ vaꞌe

rami,
ipyꞌa guaxu vaꞌe vinho oyꞌu vy ojapukai atã vaꞌe rami avi.
66 Haꞌe vy ngovaigua kuery ojuka vy omboguevi atãmba,

ojapo rakaꞌe rã peve oxĩmba aguã rami.

67 Haꞌe gui huvixarã ma José ramymino kuery vaꞌe regua
ndoiporavoi,
neĩ Efraim regua.
68 Haꞌe rami ꞌrãgue py Judá regua oiporavo,

Sião yvyty oayvu vaꞌe guive.

69 Haꞌe áry ojapo ojeupegua henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe yva rami ete oĩ atã

vaꞌerã,
omoĩ atã rakaꞌe rã peve guarã yvy onhono vaꞌekue rami.
70 Haꞌe rami vy oiporavo guembiguai Davi

vexaꞌi kora gui oipeꞌa vy. i

71 Vexaꞌi re opena oikovya gui ogueru vy

omoĩ Jacó kuery re opena vaꞌerã,

ojeupegua kuery Israel re ae.
72 Haꞌe ramo opena oikovy anhetẽ rupi ipyꞌa vaꞌe vy,

arandu rupi ete oguereko opo py.

 78.60‑64 1 Samuel 4; Jeremias 7.12‑15

h i
 78.70‑71 1 Samuel 16.1‑13
Salmos 79 1020

Salmo 79
Ngovaigua kuery ombopaga aguã re ojerurea okuapyague
Mboraeirã Asafe ombopara vaꞌekue.
1 Oreruete, yvy regua xondaro kuery ndevygua yvy re ou.
Ndevygua templo ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe omongyꞌapa,
haꞌe Jerusalém tetã haꞌe javi rupi ombovaipa. j
2 Nerembiguai kuery retekue oeja guyra rembiꞌurã,

ndevy ikuai vaꞌekue roꞌokue ma kaꞌaguy rupigua rembiꞌurã oeja.

3 Jerusalém haꞌe javi rupi omoẽ huguy yy rami,

ndaꞌipovei guive hetekue nhono porãarã.

4 Haꞌe ramo orea katy raiꞌi rupi ikuai vaꞌe ijayvu vaikue-ikue orere.

Opuka, ovyꞌa rei guive orere.

5 Senhor, rakaꞌe peve ꞌrã tu haꞌe rami oiko?

Orevy rexa uka riae ꞌrã teve ndaꞌevei etea?

Orejou vaia ndaꞌu tata rami riae ꞌrã ri hendy?
6 Yvy regua kuery pe jevy ke ndepoxy,

ndekuaa eꞌỹ vaꞌe kuery pe,

nderery rupi eꞌỹ ojapukai vaꞌe pe.
7 Mbaꞌeta haꞌe kuery ma omokanhymba Jacó kuery,

orerekoa voi ombovaipa.

8 Orere emoĩ eme oreramoĩ kuery ojejavyague.

Haꞌe rami ꞌrãgue py orea py eju pojava oremboaxy aguã,

noronhanimavei ma ramo.
9 Oreruete orereraa jepea, orepytyvõ ke

nderery remboete ukaa rupi vy.

Orereraa jepe, haꞌe emboguepa rojejavyague
nderery re ae vy.
10 Mbaꞌerã tu yvy regua kuery “Mamo tu Penderuete oĩ?” heꞌi

okuapy?
Nerembiguai kuery ruguy onhoẽague re
yvy regua rembopaga vy exa uka orevy.
11 Endu ke nhuã py ikuai vaꞌe poaẽa.

Ndepoꞌakaa rupi emoingove ju omano aguã rami ikuai vaꞌe.

12 Senhor, orea katy rai ikuai vaꞌe ndere ijayvu vai rei ramo

embopaga sete-kue áryve.

13 Haꞌe rã ore ma ndevygua orekuai,

nerymba vexaꞌi kuery remongaru vaꞌe ae.

Roguerovyꞌa riae ꞌrã.
Aỹ guive rakaꞌe rã peve roporaei ꞌrã ndevy.

j
 79.1‑4 2 Reis 25.1‑21; 2 Crônicas 36.15‑21; Jeremias 52.4‑30
 1021 Salmos 80

Salmo 80
Omoingo porã ju aguã re ojerurea ague
Jogueroporaei vaꞌe pe Asafe ombopara vaꞌekue “Yvoty
lírio” heꞌia py oporaeia rami oporaei aguã.
1 Israel kuery re repena vaꞌety, ejapyxaka ke.
Ndee rereko José ramymino kuery mymba rami.
Anjo ipepo vaꞌe ikuaia áry reĩa gui exa uka nerexakãa.
2 Efraim, Benjamim haꞌe Manassés regua kuery pe

exa uka ndepoꞌakaa, eju guive orereraa jepe aguã.

3 Oreruete, oremoingo porã ju ke.

Orevy pe exa uka nderova rexakãa, roo jepe aguã.

4 Senhor Oreruete nexondaro reta vaꞌe,

rakaꞌe peve ꞌrã tu rendu rive ndevygua kuery onhemboꞌea?

5 Orerexay re ae oremongaru tembiꞌu ꞌrãgue py,

karo remonyẽ orepyꞌa vaia royꞌu aguã.

6 Rejapo orea katyꞌi ikuai vaꞌe orere opuꞌã aguã rami,

haꞌe orerovaigua kuery orere opuka rei aguã.

7 Oreruete nexondaro reta vaꞌe, oremoingo porã ju ke.

Orevy pe exa uka nderova rexakãa, roo jepe aguã.

8 Egito yvy gui reru rakaꞌe peteĩ uva rakãgueꞌi. k

Yvy regua kuery remoxẽague py renhotỹ.

9 Yvy remboaꞌeveague rupi hapo porã ovy,

haꞌe yvy áry rupi hakãꞌi oaĩ ovy.

10 Haꞌe rami vy omokuarayꞌãmba yvyty ikuai vaꞌe,

yary tuvixakueve vaꞌe guive.

11 Yeꞌẽ peve oo oiny hovapy,

haꞌe hoky ma yakã peve oo.

12 Haꞌe rire teĩ mbaꞌe re tu haꞌvy reity uka ikora?

Haꞌe ramo tape rupi oaxa vaꞌe tema omondo ꞌrã hiꞌa.
13 Tajaxu omouꞌũmba ꞌrã,

haꞌe mymba kuery nhuũndy rupigua hoꞌupa ꞌrã.

14 Oreruete nexondaro reta vaꞌe, rojerure ndevy:

Ejevy ju orea py.

Pe yva gui emaꞌẽ orere,
eju eikuaa pota aguã ndevygua uva rembypy re.
15 Epy ke ndepo py ae renhotỹ vaꞌekue,

hakã pyau ndejeupe guarã ae remombaraete vaꞌekue.

16 Ojayapaa ma rire oapypaa ma tata py.

k
 80.8 “Uva rakãgueꞌi” heꞌia ma Israel kuery re ijayvu vy (Isaías 5.1‑7, 27.2‑6;
Lucas 20.9‑19).
Salmos 80​, ​81 1022

Tokanhymba orerovaigua kuery ndepoxya nderova py rexa uka

ramo.
17 Tove ndepo toĩ ndeyke re ikuai vaꞌe kuery re,
ava raꞌy ndejeupe guarã ae remombaraete vaꞌekue re.
18 Haꞌe rire ore kuery ndorojepeꞌavei ma ꞌrã ndea gui.
Oremoingove ju ke.
Haꞌe ramo ꞌrãe nderery rupi rojapukai.
19 Senhor Oreruete nexondaro reta vaꞌe, oremoingo porã ju.
Orevy exa uka nderova rexakãa, roo jepe aguã.

Salmo 81
Jaroporai haꞌe nhanheꞌẽ rendu aguã regua
Jogueroporaei vaꞌe pe mboraeirã Asafe ombopara vaꞌekue “Uvaꞌa
onhamiaty” heꞌia py oporaeia rami oporaei aguã.
1 Peporaei ke pevyꞌaa rupi Nhanderuete nhanemombaraetea pe.
Perovyꞌa Jacó Ruete.
2 Peporaei vy pembojoguy pandeiro pu py.

Pembopu porã mbaꞌepu ixã reta vaꞌe haꞌe mbaraka.

3 Pembopu ke mimby guaxu

jaxy pyau haꞌe jaxy inhypytũ nhavõ,

nhandevygua ngaru oikoa ára.
4 Haꞌe rami aguã ae Jacó Ruete oeja vaꞌekue

Israel kuery rekorã.

5 José kuery rekorã oeja rakaꞌe

Egito pygua kuery re opuꞌã vy oo jave.

Peteĩ ayvu xee naendu kuaai vaꞌekue aendu ju aipoeꞌi rã:
6 “Pendevoyi amboguejy vaꞌekue pendeaxiꞌy áry gui,

pendepo voi aipeꞌa ajaka peupi heravyague gui.

7 Pejexavai vy xevy pejapukai ramo xee rogueraa jepe vaꞌekue.

Yapu mbyte gui xee rombovai,

roeko aꞌã vaꞌekue guive Meribá py yy oĩ vaꞌe yvýry”, heꞌi. l
8 “Xevygua kuery, pejapyxaka ke pendevy xeayvu rã.

Israel kuery, peẽ kuery xenheꞌẽ rendu vaꞌe rire.

9 Penembyte pereko eme Penderuete ramigua rive,

tuuete mboae renonde pembojerovia eme. m

10 Xee ae ma Senhor Penderuete,

Egito yvy gui penerenoẽare.

Peipeꞌapa ke pendejuru, haꞌe rã xee romongaru ꞌrã”, haꞌe vaꞌekue.
11 Haꞌe rami teĩ xevygua kuery naxenheꞌẽ rendui.

 81.7 Meribá py oeko aꞌãague re ijayvua ma Êxodo 17.1‑7 py oĩ.

l
 81.9‑10 Êxodo 20.1‑6
m
 1023 Salmos 81​, ​82

Israel kuery ndaxekuaa potai.

12 Haꞌe rire xee ajapo haꞌe kuery ae akã ratãa rupi ikuai aguã
rami,
haꞌe kuery oipotaa rami rive ikuai aguã.
13 Xevygua kuery xenheꞌẽ rendu vaꞌe rire,

Xeguigua tape rupi ae Israel kuery oo vaꞌe rire

14 xee amomba voi ꞌrãgue hovaigua kuery,

xepoꞌaka ꞌrãgue ijaꞌe eꞌỹ vaꞌe haꞌe javi re.

15 Senhor re ijaꞌe eꞌỹ vaꞌe kuery ikuai ꞌrãgue ixupe,

haꞌe rami ikuai ꞌrãgue rakaꞌe rã peve.

16 Haꞌe rã peẽ kuery ma trigo iporãve vaꞌe re romongaru

ꞌrãgue,
ei ita paꞌũ gui guare ameꞌẽ ꞌrãgue penevyatãmba peve.

Salmo 82
Haꞌeve eꞌỹa rami joe opena vaꞌe kuery pe ijayvua
Mboraeirã Asafe ombopara vaꞌekue.
1 Nhanderuete renonde ijapy okuapy ojeupegua kuery.
Haꞌe ramo tuuete kuery mbyte omboayvu oiny. n
2 “Rakaꞌe peve ꞌrã tu haꞌeveꞌỹa rami peikuaa pota joe?

Heko vai vaꞌea katy jepi ri ty peiko.

3 Haꞌevea rami ete ꞌrãgue peikuaa pota yvyĩgueꞌi haꞌe tyreꞌỹ

re.
Pepena porã ke ojexavai vaꞌe haꞌe oipytyvõ pyrã eꞌỹ kuery
re.
4 Peipytyvõ yvyĩgueꞌi haꞌe iporiaukueꞌi,

peraa jepe heko vai vaꞌe po gui.”

5 Haꞌe kuery ma mbaꞌeve ndoikuaai,

neĩ ndoikuaa potai vaꞌe,

pytũ reia rupi ikuai.
Haꞌe ramo yvy yta omyĩmba. o
6 Xee aipoaꞌe vaꞌekue: “Peẽ kuery ma tuuete,

Yvate ete vaꞌe raꞌy kuery pendekuai”, haꞌe vaꞌekue. p

7 Haꞌe rami teĩ avakue rami rive ꞌrã pemano,

pendekovea opa ꞌrã huvixa kuery mboae rami.

8 Oreruete, epuꞌã ke, eikuaa pota yvy regua kuery re.

Mbaꞌeta yvy regua ma ndevy guarã meme.

n
 82.1,6 “Tuuete kuery” heꞌia ma joguerekoarã omoĩ mbyre re ijayvu vy (João 10.34‑36).
o
 82.5 “Yvy yta” heꞌia ma haꞌevea rami joguerekoa re ijayvu vy (Salmo 11.3, 75.3).
p
 82.6 João 10.34
Salmos 83 1024

Salmo 83
Nhanderuete nhombopaga aguã re ojerurea ague
Mboraeirã Asafe ombopara vaꞌekue.
1 Oreruete, ekyrirĩ eme!
Oreruete, ndeayvu eꞌỹ eme, eĩ rive eme guive.
2 Mbaꞌeta nderovaigua kuery opuꞌãmba okuapy,

ndere ijaꞌe eꞌỹ vaꞌe onhemboyvatepa.

3 Nhomongeta rei okuapy ndevygua kuery rovai,

jogueroayvu ꞌrã repenaa vaꞌe kuery re.

4 Haꞌe vy aipoeꞌi: “Peju ke, jaa jaipeꞌa yvy re ikuai vaꞌe mbyte gui,

Israel kuery re imaꞌenduꞌaave eꞌỹ aguã”, heꞌi okuapy.

5 Peteĩ rami ꞌrã jogueroayvu okuapy

nderovaigua ikuai aguã:

6 Edom regua haꞌe Ismael guigua kuery,

Moabe regua haꞌe Agar remiarirõ kuery,

7 Gibal pygua, haꞌe Amom, Amaleque, Filístia

haꞌe Tiro pygua kuery haꞌe javi.

8 Assíria pygua kuery voi onhemoirũ ꞌrã haꞌe kuery reve

Ló ramymino kuery oipytyvõ vy.

9 Haꞌe kuery re ejapo Midiã regua kuery re rejapoague rami,

Sísera haꞌe Jabim kuery re Quisom yakã yvýry rejapoague rami. q

10 Haꞌe vaꞌe kuery ma rejukapa vaꞌekue En-Dor py,

haꞌe ramo huꞌũmba yvy re.

11 Haꞌe kuery regua yvatekueve re ejapo Orebe haꞌe Zeebe re

rejapoague rami,
huvixa kuery re ejapo Zeba haꞌe Zalmuna re rejapoague rami. r
12 Mbaꞌeta “Jajopy ꞌrã Nhanderuete yvy nhanderekoarã”, heꞌi okuapy.

13 Xeruete, emoaĩmba ke yvyra rogue yvytu jere omboipa heravya rami,

mbaꞌemo pire yvytu opa rupi ombovevea rami,

14 kaꞌaguy rupi tata oapypaa rami,

tata rendy yvyty ikuai vaꞌe oapypaa rami.

15 Haꞌe rami ae avi eakykue monha ndeꞌyvytu vaikue py,

emondyipa heravy ndeꞌyvytu atã py.

16 Senhor, ejapo haꞌe kuery oxĩmba aguã rami,

nderery rupi haꞌe kuery voi ndereka aguã.

17 Tove haꞌe kuery toxĩmba haꞌe ndaꞌevei nho taꞌikuai rakaꞌe rã peve.

Ndaꞌevei reia toendu haꞌe tokanhymba.

q
 83.9 Midiã regua re Nhanderuete mbaꞌemo ojapoague omombeꞌu Juízes 7 py, haꞌe rã
Sísera haꞌe Jabim re ojapoague ma Juízes 4 py. r 83.11 Haꞌe vaꞌe kuery Gideão ojukapa
(Juízes 7.25–8.21).
 1025 Salmos 83​, ​84

18 Haꞌe
ramo ꞌrãe oikuaa ndee anho Senhor nderery vaꞌe reikoa,
haꞌe yvy jave áryve Yvate ete vaꞌea.

Salmo 84
Templo re imaꞌenduꞌa etea
Jogueroporaei vaꞌe pe mboraeirã Coré raꞌy kuery ombopara vaꞌekue
“Uvaꞌa onhamiaty” heꞌia py oporaeiaty rami oporaei aguã.
1 Xeruete nexondaro reta vaꞌe,
xevy pe nembojeroviaaty ma iporã ete!
2 Xenheꞌẽ py xepoaẽ Senhor pegua oka re ndaꞌevei vy.

Mbaꞌeta xepyꞌa, xerete haꞌe javi py arovyꞌa Nhanderuete oikove vaꞌe.

3 Kykyꞌi ma oo ꞌrã ojou oke atyrã,

mbyjuꞌi voi ojou ꞌrã guaityrãꞌi guaꞌy kueꞌiry oguereko aguã,

ndevygua altar yvýry,
Senhor nexondaro reta vaꞌe, Xeruvixa haꞌe Xeruete.
4 Senhor, ovyꞌa ete ꞌrã ndevygua oo py ikuai vaꞌe.

Haꞌe kuery oporaei riae ꞌrã ndevy. s

5 Ovyꞌa ete ꞌrã avakue ndere vy imbaraete vaꞌe,

haꞌe ipyꞌa re oĩ taperã omoatyrõ mbyre rupi oguata aguã.

6 Yvyugua ipiru rei vaꞌe rupi oaxa teĩ

haꞌe kuery pe ojeapo ꞌrã yy oxyry porã reia.

Oky ypy vaꞌe omoakỹ porãmba ꞌrã guive.
7 Haꞌe kuery ma imbaraeteve teve ꞌrã ojeꞌoivy.

Peteĩ-teĩ ojexa uka ꞌrã Nhanderuete renonde Sião py. t

8 Senhor, Xeruete nexondaro reta vaꞌe, endu anhemboꞌea.

Jacó Ruete, ejapyxaka ke.

9 Oreruete mbaꞌemo vai gui jokoa reiko vaꞌe, eikuaa pota ke,

emaꞌẽ huvixave reiporavo vaꞌekue re.

10 Amboae henda py mil ára aĩ ꞌrãgue py

haꞌeveve peteĩꞌi ára ndevygua roka py aĩ aguã.

Heko vai vaꞌe rekoa py xerekoa ꞌrãgue py
haꞌeveve Xeruete pegua rokẽ arõ aikovy aguã.
11 Senhor Nhanderuete ma kuaray haꞌe mbaꞌemo vai jokoa.
Senhor nhanemboaxy haꞌe nhanemoexakãarã.
Teko porã rupi ikuai vaꞌe pe nomeꞌẽ eꞌỹi ꞌrã iporã vaꞌe.
12 Senhor nexondaro reta vaꞌe,

ndere ojerovia vaꞌe ovyꞌa ete ꞌrã.

 84.4 “Ndevygua oo py ikuai vaꞌe” heꞌia ma levita haꞌe sacerdote kuery templo py ikuai
s

vaꞌe re ijayvu vy. t 84.5‑7 Apy ma ijayvu Jerusalém py Nhanderuete omboete aguã katy
oguata vaꞌe kuery re.
Salmos 84​–​86 1026

Salmo 85
Ojejavyague Nhanderuete ombogue aguã re ojerurea ague
Jogueroporaei vaꞌe pe mboraeirã Coré raꞌy kuery ombopara vaꞌekue.
1 Senhor, remoingo porã vaꞌekue ndeyvy,
Jacó kuery guive remoingo porã ju.
2 Ndevygua kuery ojejavyague remboguepa vaꞌekue,

heko vaiague rejaoꞌipa.

3 Ndepoxya nderexa ukai orevy,

ndepoxya rupi eꞌỹ orerereko vaꞌekue.

4 Oreruete orereraa jepea, peteĩgue ju ke oremoingo porã,

oregui eipeꞌa ju ndepoxya.

5 Tyrã ndepoxy riae ꞌrã teve orevy?

Rakaꞌe rã peve ꞌrã ndaꞌu ndepoxy?

6 Noremoingo porãve jevyi ꞌrã ri tyꞌy,

ndevygua kuery ndererovyꞌa aguã?

7 Senhor, exa uka ndeporayvua orevy,

ejapo roo jepe aguã rami.

8 Ajapyxaka ꞌrã Senhor ijayvua re,

mbaꞌeta ijayvu ojeupegua ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe kuery omoingo porã aguã re,
oꞌarandu eꞌỹa py hoꞌa veꞌỹ aguã.
9 Ou ma oiny henonde ojererokyjea rupi ikuai vaꞌea py, ogueraa jepe aguã,

nhandeyvy re hexakãa ojekuaa aguã.

10 Mborayvu nhomoirũ anhetẽ vaꞌe reve,

teko porã haꞌe jaiko porãa ojeꞌa jova pyte vaꞌe rami.
11 Yvy gui henhoĩ ꞌrã anhetẽ vaꞌe,

haꞌe teko porã omaꞌẽ ꞌrã yva gui.

12 Senhor omeꞌẽ ꞌrã iporã vaꞌe,

haꞌe nhandeyvy re oiko ꞌrã mbaꞌemoꞌa.

13 Teko porã oo ꞌrã henonde,

oguereko katu aguã haperã oo aguã.

Salmo 86
Ojerure haꞌe ojerovia etea
Davi onhemboꞌeague.
1 Senhor, ejapyxaka ke ajapukai rã, xembovai guive,
mbaꞌeta ajexavai vy xeporiau aikovy.
2 Ndere ajerovia ramo eraa jepe xerekove.

Xeruete, reraa jepe ꞌrã nerembiguai ndere ojerovia rã.

3 Senhor, xemboaxy ke,

ára pukukue re ndevy ajapukai ramo.

 1027 Salmos 86

4 Embovyꞌa ju nerembiguai pyꞌa,

ndere xenheꞌẽ aromaꞌenduꞌa ramo.
5 Mbaꞌeta Senhor, porayvu haꞌe nhomboaxy vaꞌe reiko,

reayvu ete ndevy ojapukai vaꞌe haꞌe javi.

6 Senhor, endu ke anhemboꞌea,

eikuaa pota ajapukaia re.

7 Ajexavaia ára ajapukai ꞌrã ndevy,

ndee xembovai ramo.

8 Senhor, ndee ramigua tuuete mboae ndaꞌipoi.

Ndaꞌipoi avi rejapo vaꞌe ramigua.

9 Haꞌe javi regua remoingo vaꞌekue ou vy

guenapyꞌã re oĩmba ꞌrã okuapy nerenonde,

haꞌe gui omboete ꞌrã nderery, Senhor. u
10 Mbaꞌeta ndee ma yvate ete vaꞌe, nhomondyipaarã apoa

guive.
Ndee anho Oreruete.
11 Senhor, xemboꞌe ke nderape rupi aa aguã.

Haꞌe ramo aiko ꞌrã ndeguigua anhetẽ etea rupi.

Xepyꞌa re emoĩ nderery aendu vy ajererokyjea rupi anho
aiko aguã.
12 Senhor Xeruete, xee roguerovyꞌa xepyꞌa haꞌe javi py,

nderery rupi aporaei ꞌrã rakaꞌe rã peve,

13 mbaꞌeta ndee xerayvu ete vy
xerekove reraa jepe manoa poꞌakaa gui.
14 Xeruete, ojejou porã rei vaꞌe kuery opuꞌã ma xere,

ojerovia rei vaꞌe xejukaxe okuapy.

Haꞌe kuery nemboetea rupi eꞌỹ ikuai.
15 Haꞌe rã ndee Senhor Xeruete ma renhomboaxy haꞌe

ndeporayvu vaipa,
nandekuerai, opa mbaꞌe py renhomboaxy haꞌe anhetẽ rupi
reiko vaꞌe.
16 Emaꞌẽ ke xere, xemboaxy guive.

Xemombaraete, mbaꞌeta nerembiguai aiko,

eraa jepe nerembiguai piꞌa.
17 Eikuaa uka xerayvua,

xere ijaꞌe eꞌỹ vaꞌe kuery oexa vy oxĩmba aguã.

Mbaꞌeta Senhor, ndee ae xepytyvõ haꞌe xembopyꞌa
guaxua.

u
 86.9 Apocalipse 15.4
Salmos 87​, ​88 1028

Salmo 87
Nhanderuete Jerusalém tetã oayvua re ijayvua
Mboraeirã Coré raꞌy kuery ombopara vaꞌekue.
1 Yvyty ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe áry Senhor Sião v tetã omoĩ atã rire
2 oayvu hokẽ ikuai vaꞌe voi.

Jacó kuery rekoa ikuai vaꞌe haꞌe javi gui oayvuve.

3 Ndevy Nhanderuete pegua tetã, ayvu iporã ete vaꞌe ꞌea:

4 “Xekuaa vaꞌe kuery rekoa regua ma

Egito haꞌe Babilônia.

Oĩ avi ꞌrã Filístia, Tiro haꞌe Etiópia,
haꞌe py ae ituiꞌi rire.”
5 Mbaꞌeta Sião tetã pe aipoꞌea ꞌrã:

“Kovaꞌe haꞌe pevaꞌe voi haꞌe pygua ae.

Yvate ete vaꞌe omoĩ atã ꞌrã.”
6 Senhor yvy regua rery ombopara vy aipoeꞌi ꞌrã:

“Kovaꞌe ma haꞌe pygua ae.” w

7 Oporaei vaꞌe kuery haꞌe javi opo-opo reve aipoeꞌi ꞌrã:

“Ndere anho oĩ xemoingo porãa haꞌe javi.”

Salmo 88
Ojexavai vaꞌe ndovyꞌaia rupi ijayvuague
Jogueroporaei vaꞌe pe mboraeirã Coré raꞌy kuery nhomboꞌe aguã ombopara
vaꞌekue mbaraka py ombojoguy aguã, Ezra ramymino Hemã oporaei vaꞌekue.
1 Senhor ma Xeruete xereraa jepea.
Ára pukukue re, pyávy voi ajapukai ndevy.
2 Anhemboꞌea tonhendu nerenonde.

Ejapyxaka ke ajapukaia re.

3 Mbaꞌeta xenheꞌẽ py aendu opa marãgua ndaꞌeveia,

xerekove ma manoa katyꞌi ma ovaẽ.

4 Yvykua katy oguejy ma ovy vaꞌe rami xekuaa,

ava imbaraete vaꞌe veꞌỹ ma aiko ramo.

5 Omanogue mbyte omombo pyre rami aiko,

yvykua py ojuka pyre itui vaꞌe rami.

Haꞌe kuery re ma nanemaꞌenduꞌavei ma ꞌrã,
haꞌe ndepo py nereipytyvõvei ꞌrã.
6 Ndee ae xemombo yvykua pukuvea py,
ijavaetevea haꞌe yvykua vaikue py.

v
 87.1 Sião ma Jerusalém tetã rery mboae. w 87.4‑6 “Haꞌe py ituiꞌi” heꞌia ma ojeupegua
kuery re ijayvu vy, Jerusalém pygua ae pe rami, mombyry ituiꞌi vaꞌekue teĩ.
 1029 Salmos 88​, ​89

7 Mbaꞌeta xeꞌáry ndepoxya ipoyi oiny,

yai py rami ndeguigua xemokangy.
8 Rejapo xerexa vaꞌety kuery xerejapa aguã rami,

haꞌe kuery ojeguaru rei ma okuapy xegui.

Nhuã py xemboꞌaa rire aa jepe aguã ndaikuaavei.
9 Ajexavai ete vy ndaxerexa pyxovei ma.

Senhor, ndevy pe anho ajapukai koꞌẽ nhavõ,

ndevy ae xepo aupi.
10 Omanogue pe ndaꞌu rejapo ꞌrã ri hexa pyrã?

Haꞌe kuery ndaꞌu ovypa ꞌrã ri ndevy oporaei aguã?

11 Haꞌe kuery ndaꞌu ituia py ijayvu ꞌrã ri ndeporayvua re?

Yvykua vaikue py ndaꞌu ijayvu ꞌrã ri ojeroviapy reikoa re?

12 Pytũ reia py ndaꞌu ojekuaa ꞌrã ri hexa pyrã rejapo vaꞌe?

Yvy hexarai pyre ikuaia re teĩ ndaꞌu ojekuaa ꞌrã ri ndereko porãa?
13 Haꞌe gui Senhor, xee ma ndevy ae ajapukai xepytyvõ aguã.

Koꞌẽ teꞌỹꞌi re xee anhemboꞌe ndevy.

14 Senhor, mbaꞌe re tu xereja ri?

Mbaꞌe re tu xevy pe nderejexa ukavei ri?

15 Xekunumi guive ajexavaia re aiko, amano raiꞌi ma aikovy.

Ndee xemongyje ramo xee ndaikuaai rei aikovy.

16 Ndepoxya xere ou,

ndeguigua ngyje xemomba ta ma.

17 Haꞌe nunga haꞌe javi xembojere riae yy ou vaꞌe rami,
jova-jovai gui xejoko.
18 Xerayvu vaꞌe haꞌe xeirũ kuery ma xea gui mombyry reipeꞌapa.

Haꞌe ramo pytũa rive opyta aexa vaꞌety rami.

Salmo 89
Messias ipoꞌaka aguã re ijayvua
Mboraeirã Ezra ramymino Etã nhomboꞌe aguã ombopara vaꞌekue.
1 Senhor, aporaei riae ꞌrã renhomboaxya re,
rakaꞌe rã peve xejuru py aikuaa uka ꞌrã ojeroviapy reikoa.
2 Mbaꞌeta aipoaꞌe: “Ndeporayvua ndopai ꞌrã,
haꞌe ndereko porãa yva re remoĩ atã”, haꞌe.
3 Aipoꞌre: “Xerembiguai Davi aiporavo vaꞌekue pe

aura reve ajapo xereve guarã. Haꞌe vy aipoaꞌe:

4 ‘Neramymino kuery amoĩ atã ꞌrã rakaꞌe rã peve guarã,

rakaꞌe rã peve amoĩ ꞌrã ndepoꞌakaa’, haꞌe”, ꞌre. x

x
 89.3‑4 Davi reve Nhanderuete ijayvuague ma 2 Samuel 7 py oĩ. (Salmo 132.11‑12;
Atos 2.30).
Salmos 89 1030

5 Senhor, yva re oporaeia okuapy mbaꞌemo porã rejapo vaꞌekue rupi,

ndevygua ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe kuery ijatya py ogueromaꞌenduꞌa okuapy
ojeroviapy reikoa.
6 Mbaꞌeta mavaꞌe ndaꞌu Senhor rami ete oiko ꞌrã yva re?

Yva regua kuery mavaꞌe ꞌrã tu Senhor ramigua ete oiko?

7 Mbaꞌeta ixupegua ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe kuery ijatya py Nhanderuete yvateve

ete vaꞌe avi oĩ,

ijyvýry ikuai vaꞌe haꞌe javi gui okyjevepy oiko.
8 Senhor Oreruete nexondaro reta vaꞌe,

mavaꞌe ꞌrã tu ndee rami ipoꞌakapa vaꞌe oiko?

Senhor, ndejee remoĩ ojeroviapy reikoa aguã.
9 Yeꞌẽ opa marã omyĩ teĩ ndee ndepoꞌaka ꞌrã.

Yai opuꞌã-puꞌã ramo remombytuꞌu.

10 Remokyrirĩ Raabe jogueroꞌaa py ojuka pyre rami. y

Ndejyva ipoꞌaka vaꞌe py remoaĩmba nderovaigua kuery.

11 Yva ma nembaꞌe oĩ, yvy voi.

Yvy haꞌe hexe ikuai vaꞌe haꞌe javi ndee ae rejapo vaꞌekue.
12 Ndee rejapo vaꞌekue kuaray puku-a haꞌe ijapuꞌaꞌia.

Tabor haꞌe Hermom yvyty oporaei ꞌrã okuapy nderery rupi.

13 Ndejyva ma opa mbaꞌe gui ipoꞌakave.

Reiporu kuaa regua reupi vy rexa uka ndepo mbaraetea.

14 Haꞌevea rami rejoguereko, ndereko porãa rupi reiko huvixa reĩa py.

Renhomboaxya haꞌe anhetẽ vaꞌe ma nerenonde ꞌrã ojekuaa.

15 Ovyꞌa ete ꞌrã ndereroporaeia rupi ikuai vaꞌe.

Mbaꞌeta Senhor, haꞌe kuery ndereve vy ikuai ꞌrã nerexakãa rupi.

16 Nderery rupi ovyꞌa riae ꞌrã okuapy,

oporaei ꞌrã ndereko porãa re.

17 Mbaꞌeta ndee ma haꞌe kuery mombaraetea haꞌe imoexakãa.

Ndee oremboaxy ramo ꞌrãe ojekuaa orepoꞌakaa.

18 Mbaꞌeta orevygua mbaꞌemo vai jokoarã ma Senhor pegua ae oĩ,

oreruvixaverã ma Israel kuery ruete Ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe pegua.

19 Ymave rupi ndevygua ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe kuery pe ndeayvu vaꞌekue

mbaꞌemo rexa ukaa rupi.

Haꞌe vy aipoꞌre: “Xee ambopoꞌaka peteĩ ipyꞌa guaxu vaꞌe
penepytyvõ aguã.
Peẽ kuery mbyte gui amboyvateve peteĩ aiporavo vaꞌekue.
20 Haꞌe rami vy xerembiguairã Davi ajou vy

amoĩ rakaꞌe, azeite ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe amoĩ uka vy hexe. z

21 Xepo py amoĩ atã ꞌrã,

y
 89.10 Apy “Raabe” heꞌia ma ypo yeꞌẽ rupigua re ijayvu vy. z
 89.20 1 Samuel 13.14,
16.1‑13
 1031 Salmos 89

xepoꞌakaa py amombaraete ꞌrã.

22 Haꞌe ramo hovaigua kuery nomoĩ vai ꞌrã,
heko vai vaꞌe nomoingo axyi ꞌrã.
23 Henonde amouꞌũmba ꞌrã hovaigua kuery,

ajukapa ꞌrã hexe ijaꞌe eꞌỹ vaꞌe.

24 Ojeroviapy aikoa haꞌe xeporayvua rupi ꞌrã areko.

Haꞌe ramo xerery rupi vy ipoꞌakave ꞌrã ovy.

25 Ajapo ꞌrã yeꞌẽ haꞌe yakã ikuai vaꞌe re

ipoꞌaka aguã rami.

26 Xevy pe ojapukai vy aipoeꞌi ꞌrã:

‘Ndee ma Xeru, Xeruete,

haꞌe itaova xereraa jepea guive’, heꞌi ꞌrã.
27 Haꞌe rã ixupe aipoaꞌe: ‘Xeraꞌy jypy guare.

Yvy regua ruvixave ikuai vaꞌe gui ndeyvateve’, haꞌe ꞌrã. a

28 Amboaxya rupi riae ꞌrã areko,

haꞌe hexeve amoĩ atãve ꞌrã xereve guarã ajapo vaꞌekue.

29 Hamymino kuery ajapo ꞌrã ikuai riae aguã rami,

ipoꞌakaa voi yva rami ꞌrã oĩ riae.

30 Haꞌe rã xapyꞌa rei taꞌy kuery ndaꞌikuaixei ꞌrã lei aeja vaꞌekue rupi,

amboꞌeague rami eꞌỹ ikuai vy,

31 xapyꞌa rei xeayvuague rami ndaꞌikuai ꞌrã,

ajapo uka vaꞌekue ndojapoxei vy.

32 Haꞌe rami ri ramo yvyra rovi py ambopaga ꞌrã otekoavyague re,
ambopi ꞌrã ojejavyague re.
33 Haꞌe rami teĩ ixugui ma ndaipeꞌai ꞌrã ayvua,

ndajapo eꞌỹi ꞌrã hexeve xeayvuague.

34 Xereve guarã ajapo vaꞌekue ndajapo eꞌỹi ꞌrã,

xeayvuague ndarovai ꞌrã guive.

35 Peteĩgueꞌi xee aura karamboae xekyꞌa eꞌỹa rupi ae

(haꞌe xee aipo ndaꞌe rivei ꞌrã Davi pe).

36 Aipoaꞌe: ‘Hamymino kuery ikuai riae ꞌrã,

haꞌe ipoꞌakaa ma kuaray rami ꞌrã oĩ riae xerenonde.

37 Rakaꞌe rã peve guarã amoĩ ꞌrã jaxy rami,

oaxa rive vaꞌeꞌỹ ꞌrã oiko yva re ojekuaa vaꞌe rami’, haꞌe vaꞌekue.”
38 Haꞌe rami teĩ Senhor, oreruvixa re ndee nerepenavei vy reja.

Ndevai guive nerembiporavo pe.

39 Nerembiguai pe ndereve guarã rejapo vaꞌekue rembovaipa,

ixupegua coroa nerembovarei vy remombo yvy re.

40 Ixupegua tetã kora ma reitypa,

hoo ikorapa vaꞌekue voi rembovaipa.

a
 89.27 Apocalipse 1.4‑5 py.
Salmos 89​, ​90 1032

41 Mbaꞌemo oguereko vaꞌekue-ꞌekue ma tape rupi oaxa vaꞌe-vaꞌe

ogueraapa ꞌrã,
hoo katy raiꞌi ikuai vaꞌe voi ovyꞌa rei okuapy hexe.
42 Hovaigua kuery ma rembopoꞌaka,

rejapo hexe ijaꞌe eꞌỹ vaꞌe haꞌe javi ovyꞌa aguã rami.
43 Haꞌe rã ikyxe ma rejapo naĩmbei rei aguã rami,

haꞌe jogueroꞌaa py oo ramo nereipytyvõvei.

44 Iporãague ma reipeꞌapa,

haꞌe henda oĩaty reity yvy rupi.

45 Ikunumia ára remomba voi,

haꞌe oxĩmba aguã rami rejapo.

46 Senhor, rakaꞌe peve ꞌrã haꞌe ramigua oiko,

rakaꞌe peve ndaꞌu nderejexa ukai ꞌrã?

Ndepoxya ndaꞌu hendy riae ꞌrã ri tata rami?
47 Nemaꞌenduꞌa xapyꞌaꞌi aikoa re.

Mbaꞌeverã eꞌỹ teve remoingo avakue raꞌy kuery.

48 Mavaꞌe ava ndaꞌu oikove ꞌrã manoa oexa eꞌỹ re?

Mavaꞌe ndaꞌu onheꞌẽ ae ogueraa jepe kuaa ꞌrã yvyra rupa poꞌakaa gui?
49 Senhor, mbaꞌe tu oiko ymave rupi ndeporayvu aguã re ndeayvuague,

haꞌe rami aguã re ojeroviapy reikoa rupi Davi pe reuraague rire?

50 Senhor, nemaꞌenduꞌa ke nerembiguai kuery re ovyꞌaa rei okuapya re,

haꞌe heta regua ombojaru reia aropoꞌaka vaꞌe re.

51 Nderovaigua kuery ijayvu vaikue-ikue, Senhor.
Nerembiporavo oikoa re ijayvu vaikue okuapy.
52 Senhor re taꞌimaꞌenduꞌa porãa rakaꞌe rã peve.

Amém! Amém!

Salmo 90
Nhanderuete imarã eꞌỹa haꞌe avakue imarãa re ijayvua
Nhanderuete remimboꞌe Moisés onhemboꞌeague.
1 Senhor, ndee ma ronhemiaty reiko,
ymave rupi oreramoĩ kuery ikuaia guive.
2 Yvyty oiko eꞌỹ mbove,
yvy renhono eꞌỹ mbove ma voi,
jypyꞌi guive opa peve ndee ae Senhor reiko.
3 Ndee ma avakue remombytapa ju ꞌrã yvy kuꞌi rive,

“Haꞌekue rami ju pepyta, avakue raꞌy kuery”, ꞌre vy.

4 Ndevy pe mil maꞌetỹ oaxa vaꞌe ma kuegua ára guare rami,

peteĩ horaꞌi pyávy oaxa vaꞌe rami guive. b

b
 90.4 2 Pedro 3.8‑9
 1033 Salmos 90​, ​91

5 Ndee ma orembotyryry ꞌrã yy mbaꞌemo ogueroxyry heravy vaꞌe

rami.
Haꞌe ramo oke vaꞌe rami meme ꞌrã ropyta,
jai rogue ajeꞌiveꞌi reve henhoĩ vaꞌe rami.
6 Mbaꞌeta haꞌe nunga ma yvate vyve ipotypa ꞌrã

teĩ kaꞌaru jave heꞌõmba haꞌe ipirupa ꞌrã.

7 Ndepoxya ma oremokanhy ꞌrã,

ndevaia oremondyi ꞌrã.

8 Mbaꞌeta nerenonde reru orereko vaia,

nhemi rupi rojejavyague voi remoĩ nderova rexakãa py.

9 Roikoa ára ma ndepoxya rupi meme ꞌrã oaxa ovy,

maꞌetỹa roguereko vaꞌe ma xapyꞌaꞌi ropẽxaa rami ꞌrã oaxa.

10 Setenta maꞌetỹ eteꞌi ꞌrã roiko.

Amongueꞌi imbaraeteve vaꞌe tema oikove ꞌrã oitenta maꞌetỹ

peveꞌi.
Haꞌe rami teĩ roiko porãvea py voi nganeꞌõ haꞌe jexavai tema ꞌrã
roendu.
Mbaꞌeta roikovea oaxapa voi ꞌrã,
haꞌe gui ma roopa ꞌrã.
11 Mavaꞌeve ndoikuaai ndepoꞌaka etea rupi ndepoxya.

Mbaꞌeta ndepoxya rupi orererekoa gui ma rokyje ete.

12 Orerekomboꞌe ke roikoa ára re roikuaa pota aguã re,

orepyꞌa re ꞌarandu oĩ aguã.

13 Senhor, eju ju!

Rakaꞌe peve ꞌrã tu nerepenai?

Emboaxy ju nerembiguai kuery.
14 Ajeꞌiveꞌi reve exa uka orerayvua, roporaei aguã.

Haꞌe ramo rovyꞌa ꞌrã roikoa pukukue re.

15 Orembovyꞌa ju orembojexavaia ára oĩague rami,

mbovy maꞌetỹ rei eꞌỹ rojexavaia anho roendu rire.

16 Ore nerembiguai kuery pe ju tojekuaa mbaꞌemo rejapo vaꞌe,

haꞌe oreramymino kuery pe exa uka ju nerexakãa.

17 Orere toĩ Senhor Oreruete oremboaxya.

Emoingo porã orepo py mbaꞌemo rojapo vaꞌe.

Tá, emoingo porã mbaꞌemo rojapo vaꞌe.

Salmo 91
Senhor re nhanhemi aguã regua
1 Yvate ete vaꞌe oĩa py onhemi vaꞌe,
Ipoꞌakapa vaꞌe ꞌã py ikaneꞌõgua vaꞌe ma
2 aipoeꞌi ꞌrã Senhor pe: “Anhemia imbaraete vaꞌe,
Salmos 91​, ​92 1034

Xeruete, hexe ajeroviaa vaꞌe”, heꞌi ꞌrã.

3 Mbaꞌeta haꞌe ma ndereraa jepe ꞌrã nhuã py rami nemboꞌaxe vaꞌe gui,
mbaꞌeaxy jojuka vaꞌe gui guive.
4 Nemoꞌã ꞌrã guague guy py.

Ipepo guy py reĩ rã mbaꞌeve rei ndoikoi ꞌrã.

Ixuguigua anhetẽ vaꞌe ma huꞌy jokoa haꞌe nhomoꞌãa tuvixa vaꞌe
rami oĩ.
5 Haꞌe ramo pytũ rupi jojukaa oiko teĩ ndee nderekyjei ꞌrã,

neĩ ára py huꞌy ndere ou vaꞌe gui,

6 mbaꞌeaxy pytũ rupi jojuka vaꞌe gui,

neĩ mbaꞌemo vai kuaray mbyte jave jojuka vaꞌe gui ma voi.
7 Ndeyvýry mil hoꞌa,

ndeaxu eꞌỹa katy dez mil hoꞌa teĩ

ndere ma mbaꞌeve rei novaẽi ꞌrã.
8 Nderexa py rive ꞌrã rexa

heko vai vaꞌe ombopagaa ramo.

9 Mbaꞌeta Nhanderuete pe “Anhemia”, ꞌre,

haꞌe Yvate ete vaꞌe pe “Xee aĩaty” ꞌre ramo

10 neĩ peteĩ henda py ma voi nderejexavai ꞌrã,

neĩ peteĩve mbaꞌemo vai novaẽi ꞌrã ndero py.

11 Mbaꞌeta ndere omopena uka ꞌrã ojeupegua anjo kuery pe,

reikoa haꞌe javi rupi onhangareko aguã ndere.

12 Haꞌe ramo haꞌe kuery opo py ndejopy ꞌrã
peteĩve ita re renhepyxanga eꞌỹ aguã. c
13 Haꞌe ramo repyrõ ꞌrã guary haꞌe mboi vaikue re,

guary raꞌy haꞌe mboi re voi repyrõ ꞌrã inony.

14 Aipoeꞌi ꞌrã: “Xerayvu vaꞌe ma araa jepe ꞌrã,

aepy ꞌrã xerery oikuaa vaꞌe.

15 Xevy pe ojapukai ramo xee ambovai ꞌrã.

Ojexavaia py xee aĩ ꞌrã hexeve.

Araa jepe ꞌrã, haꞌe amboete uka ꞌrã.
16 Amoingo porã ꞌrã hekove puku aguã rami,

haꞌe ixupe aexa uka ꞌrã araa jepea.”

Salmo 92
Nhanderuete oguerovyꞌaa rupi oporaeia
Mboraei sábado pyguarã ombopara pyre.
1 Senhor, haꞌeve roguerovyꞌa

c
 91.11‑12 Kovaꞌe ayvu rupi Satanás ijayvu Jesus omoangeko vy (Mateus 4.5‑7;
Lucas 4.9‑12).
 1035 Salmos 92​, ​93

haꞌe nderery rupi aporaei, Yvate ete vaꞌe.

2 Ajeꞌive aikuaa uka ꞌrã ndeporayvua,
haꞌe pyávy ju aikuaa uka ꞌrã ojeroviapy reikoa,
3 mbaraka dez ixã vaꞌe, mbaraka reve,

haꞌe ixã reta vaꞌe pu rupi guive.

4 Mbaꞌeta Senhor, mbaꞌemo porã rejapo rã aexa vy avyꞌa.

Arovyꞌa mbaꞌemo ndepo py rejapo vaꞌe.

5 Senhor, nerembiapo ma tuvixa ete vaꞌe!

Haꞌe renhembopyꞌaa guive haxy ete aikuaa aguã.

6 Hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe ndoikuaai ꞌrãe,

inhakã porã eꞌỹ vaꞌe ndoikuaai ꞌrã povaꞌe:

7 Heko vai vaꞌe kuery ma jai rogue opa rupi henhoĩ vaꞌe rami

ikuai,
teko vai rupi ikuai vaꞌe hetave ojeꞌoivy teĩ
omombaa ꞌrã rakaꞌe rã peve.
8 Haꞌe rã Senhor, ndee ma Yvate ete vaꞌe rakaꞌe rã peve

guarã.
9 Senhor, eexa pota nderovaigua kuery re.

Mbaꞌeta nderovaigua kuery okanhymba ꞌrã,

teko vai rupi ikuai vaꞌe oaĩmba ꞌrã.
10 Haꞌe rã xee ma xemombaraete ꞌrã toro kaꞌaguy regua rami,

xere azeite iporãve vaꞌe remoĩ vy.

11 Avyꞌa reve aexa ꞌrã xerovaigua kuery xemoĩ vai vaꞌe re
mbaꞌemo oiko ramo,
aendu ꞌrã guive heko vai vaꞌe xere opuꞌã rei vaꞌe kuery
hoꞌapa rã.
12 Haꞌe rã heko porã vaꞌe ma pindo rami ꞌrã oiko porã,

yvateve ꞌrã Líbano yvy re yary ikuai vaꞌe rami.

13 Senhor roka py onhotỹ mbyre rami ꞌrã haꞌe kuery ikuai,

oiko porã ꞌrã okuapy Nhanderuete pegua roka rupi.

14 Haꞌe nunga ma hiꞌyvyma ma teĩ hiꞌa riae ꞌrã,

tykue tynyẽ riae, haꞌe ipyau riae ꞌrã.

15 Haꞌe rami vy oikuaa uka ꞌrã Senhor heko porã vaꞌea.

Haꞌe ma xeꞌitaova, hexe ma teko vai noĩ.

Salmo 93
Nhanderuete ipoꞌakaa haꞌe yvatea re ijayvua
1 Senhor ma huvixave oĩ.
Hexe oĩ yvatea,
Kuꞌaxã rami Senhor ojee omoĩ opoꞌakaa.
Omoĩ atã yvy omyĩ eꞌỹ aguã rami.
Salmos 93​, ​94 1036

2 Jypyꞌi guive repenaa oĩ atã,

jypyꞌi ete guive reiko.
3 Senhor, yakã ikuai vaꞌe opuꞌã okuapy,

yakã opuꞌã vy hevovo,

yakã hyapu rei teĩ.
4 Haꞌe rã Senhor yvate oĩ vaꞌe ma

yy tuvixa vaꞌe revovo gui ipoꞌakapave,

yeꞌẽ py yai vaikue opuꞌã-puꞌã vaꞌe poꞌakaa gui voi.
5 Ndeayvuague ma oaxa rive vaꞌerã eꞌỹ.

Senhor, nderopy ma ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe anho ꞌrã oĩ

rakaꞌe rã peve guarã.

Salmo 94
Nhanderuete haꞌevea rami oikuaa pota aguã re ojerurea ague
1 Ndee Senhor Oreruete ma nhombopaga vaꞌe reiko.
Oreruete nhombopaga vaꞌe, exa uka nerexakãa!
2 Epuꞌã ke yvy regua haꞌe javi remboayvu aguã.

Embopaga ojejou porã rei vaꞌe kuery.

3 Rakaꞌe peve ꞌrã ndaꞌu heko vai vaꞌe kuery ovyꞌa rei?

Senhor, rakaꞌe peve ꞌrã ndaꞌu haꞌe ramigua oiko?

4 Haꞌe kuery ma nhombojaru haꞌe nhomotareꞌỹ reia rupi ijayvu.

Teko vai rupi ikuai vaꞌe ojejou porã reia rupi rive ꞌrã ijayvu.
5 Senhor, haꞌe kuery omouꞌũmba ndevygua kuery,

ojavyky rei ꞌrã ndevygua ikuai vaꞌe.

6 Ojuka ꞌrã imeveꞌỹ vaꞌe haꞌe mombyry guigua,

tyreꞌỹ kuery voi omomba ꞌrã.

7 Haꞌe vy aipoeꞌi ꞌrã: “ Senhor ndoexai oiny.

Haꞌe nunga re Jacó Ruete ndoikuaa potai ꞌrã”, heꞌi okuapy.

8 Xeretarã kuery peikuaa axy vaꞌe, peikuaa pota!

Peneꞌarandu eꞌỹ vaꞌe, rakaꞌe ndaꞌu pemoĩ ꞌrã peneꞌarandurã?

9 Apyxa apoare ndaꞌu noendui ꞌrã ri pejapo vaꞌe?

Texa apoare ndaꞌu ndoexai ꞌrã ri?

10 Yvy regua kuery pe ijayvu vaꞌe ndaꞌu nanhombopagai ꞌrã?
Avakue moꞌarandua re ndaꞌu noĩ ꞌrã ꞌarandua?
11 Senhor oikuaa ae ma avakue onhembopyꞌaa,

oikuaa haꞌe kuery onhembopyꞌaa mbaꞌeverã ndovareia. d

12 Senhor, ovyꞌa ete ꞌrã avakue remoꞌarandu vaꞌe,

ndeguigua lei rupi remboꞌe vaꞌe.

13 Haꞌe vaꞌe kuery re ojexavaia ára ou teĩ remombytuꞌu ꞌrã,

 94.11 1 Coríntios 3.19‑20
d
 1037 Salmos 94​, ​95

yvykua heko vai vaꞌe kuery mboꞌaarã rejapo peve.

14 Mbaꞌeta Senhor ndoejai ꞌrã ojeupegua kuery,
noipytyvõ eꞌỹi ꞌrã ixupe ikuai vaꞌe. e
15 Haꞌe rami rã teko porã ojekuaa nho ꞌrã nhomboayvuaty py.

Haꞌe vaꞌe rupi anho ꞌrã ikuai anhetẽ rupi ipyꞌa vaꞌe.
16 Mavaꞌe ndaꞌu heko vai vaꞌe re opuꞌã ꞌrã xerepyarã?

Mavaꞌe ndaꞌu onhemoĩ ꞌrã xea katy mbaꞌemo vai apoa jokoarã?
17 Senhor naxepytyvõi vaꞌe rire

xenheꞌẽ oo ma ꞌrãgue okyrirĩ vaꞌe anho ikuaia katy.

18 Haꞌe rami ꞌrãgue py “Xepyxyry ta ma”, haꞌe nhavõ

ndee xejoko ꞌrã xerayvua rupi.

19 Xepyꞌa eta reia aendu ramo

ndee xembopyꞌa porã haꞌe xembovyꞌa ju.

20 Ndereve ndaꞌu onhemoirũ ꞌrã ri teko vai rupi joe opena vaꞌe,

lei oĩa rami merami joguereko teĩ joapo vai vaꞌe?

21 Mbaꞌeta haꞌe kuery ma nhomoirũ ꞌrã heko porã vaꞌe rekove rovai,

ijayvu ꞌrã okuapy heko porã vaꞌe ojuka aguã re.

22 Haꞌe rã xevy pe ma Senhor oo ikorapa vaꞌe oĩ,

Xeruete ma itaova anhemiaty.

23 Haꞌe kuery ma ombopaga ꞌrã heko vaiague re,

teko vai rupi ikuaiague re omokanhymba ꞌrã.

Senhor Nhanderuete ae ꞌrã omomba.

Salmo 95
Senhor pe japoraei aguã regua
1 Peju ke, japoraei Senhor pe!
Jarovyꞌa nhandeꞌitaova nhandereraa jepea!
2 Jarovyꞌaa rupi jaa oĩa py,

jaroporaei ipoꞌakaa jarovyꞌa vy.

3 Mbaꞌeta Senhor ma Nhanderuete Yvate ete vaꞌe,

Huvixave ipoꞌakapa vaꞌe oiko tuuete ikuai vaꞌe áryve.

4 Ipo py oĩ yvy guýry vegua,

yvyty yvatevea voi ixupegua meme.

5 Yeꞌẽ avi ixupegua oĩ, haꞌe ae ojapo rire,

yvy voi opo py ojapo vaꞌekue itui.

6 Peju ke, nhanderova yvy re nhamovaẽ nhamboete vy,

nhanerenapyꞌã re nhaĩ Senhor nhanemoingoare renonde.

7 Mbaꞌeta haꞌe ma Nhanderuete.

Haꞌe rã nhande ma hymba kuery vexaꞌi nhandekuai,

 94.14 Romanos 11.1‑2
e
Salmos 95​, ​96 1038

ikora rupi opo py openaa vaꞌe.

Aỹ voi ijayvua pendu vy
8 peneakã ratã eme, Meribá py guare rami eꞌỹ,

Massá tekoa eꞌỹa py guare rami eꞌỹ.

9 Mbaꞌeta haꞌe py ma peneramoĩ kuery xereko aꞌã vy

xembopoxya rupi ikuai vaꞌekue,

opa mbaꞌe porã ajapo rã oexa rire teĩ.
10 Quarenta maꞌetỹ re ajou vai haꞌe kuery ikuaia.

Haꞌe rami vy “Haꞌe kuery ma opyꞌa py ojerovia eꞌỹ vaꞌe!

Ndoikuaai ae xeguigua tape!” haꞌe vaꞌekue.
11 Haꞌe nunga rupi xepoxya rupi aura:

“Haꞌe kuery ndoikei ꞌrãe opytuꞌu aguã ameꞌẽ vaꞌe py.” f

Salmo 96
1 Crônicas 16.23‑33
1 Pemonhendu ke Senhor pe mboraei pyau!
Yvy jave regua kuery, peporaei Senhor pe!
2 Peporaei Senhor pe, peromaꞌenduꞌa hery re.

Koꞌẽ nhavõ peikuaa uka nhandereraa jepea.

3 Yvy regua kuery pe peikuaa uka hexakãa,

haꞌe javi regua pe pemombeꞌu mbaꞌemo porã ojapoa.

4 Mbaꞌeta Senhor ma yvate ete vaꞌe.

Haꞌevea rami ixupe japoraeia,

mbaꞌeta tuuete ramigua ikuai vaꞌe gui okyjevepy.
5 Mbaꞌeta yvy regua kuery ruete haꞌe javi ma mbaꞌemo raꞌangaa rive.

Haꞌe rã Senhor ma yva apoare.

6 Guenonde oexa uka ꞌrã guexakãa haꞌe ijyvatea.

Ipoꞌakaa haꞌe iporãa ojekuaa henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe py.

7 Yvy regua kuery, peroporaei ke Senhor!

Peroporaei Senhor rexakãa haꞌe ipoꞌakaa. g

8 Peroporaei Senhor rery, iporã ete ramo.

Pemeꞌẽ vaꞌerã peru vy peroike ixupegua roka py.

9 Pembojerovia Senhor ikyꞌa eꞌỹa rexakãa py.
Yvy jave regua kuery, peryryipa henonde.
10 Yvy regua kuery ikuaia rupi aipopeje: “ Senhor ma huvixave oĩ.

Yvy omoĩ atã rakaꞌe omyĩ eꞌỹ aguã rami.

Anhetẽ rupi oikuaa pota ꞌrã yvy regua kuery re”, peje.

11 Tovyꞌa yva haꞌe yvy.

f
 95.7‑11 Hebreus 3.7–4.11; Êxodo 17.1‑7; Números 13.25–14.23 g
 96.7‑9 Salmo 29.1‑2
 1039 Salmos 96​, ​97

Taevovo yeꞌẽ haꞌe haꞌe py ikuai vaꞌe haꞌe javi!

12 Tovyꞌa
nhuũndy haꞌe haꞌe rupi ikuai vaꞌe haꞌe javi!
Tovyꞌapa yvyra kaꞌaguy re ikuai vaꞌe
13 Senhor renonde, mbaꞌeta ou ꞌrã.
Ou vy oikuaa pota ꞌrã yvy regua kuery re.
Teko porã rupi ꞌrã oikuaa pota yvy haꞌe
yvy regua kuery re, ojeroviapy oikoa rupi ae.

Salmo 97
Nhanderuete yvatea haꞌe ipoꞌakaa re ijayvua
1 Senhor ma huvixave oĩ.
Tovyꞌa yvy re ikuai vaꞌe!
Tovyꞌa ypaꞌũ heta ikuai vaꞌe regua!
2 Ijyvýry rupi oĩ arai haꞌe pytũ reia.

Tenda openaaty ytarã ma teko porã haꞌe haꞌevea rami joguerekoa oĩ.
3 Henonde oo ꞌrã tata

hovaigua kuery ijyvýry ikuai vaꞌe rapypaarã.

4 Ixuguigua overa vaꞌe ma omoexakã ꞌrã yvy.

Haꞌe ramo yvy oexa vy oryryipa ꞌrã.

5 Yvyty ikuai vaꞌe voi ei raity rami ꞌrã tykupa

Senhor yvy jave re ipoꞌaka vaꞌe renonde.

6 Yva ma oikuaa uka ꞌrã heko porãa.

Haꞌe ramo haꞌe javi regua oexa ꞌrã hexakãa.

7 Tove mbaꞌemo raꞌangaa pe ikuai vaꞌe haꞌe javi ndaꞌevei nho taꞌikuai,

mbaꞌemo raꞌangaa rive oguerovyꞌa vaꞌe.

Senhor renonde toĩmba tuuete ramigua ikuai vaꞌe Senhor
guenapyꞌã re.
8 Sião tetã rupi haꞌe nunga oendu vy ovyꞌaa ꞌrã okuapy,

Judá regua tekoa ikuai vaꞌe rupi voi ovyꞌapaa ꞌrã,

Senhor, ndereko porãa rexa uka ramo. h
9 Mbaꞌeta ndee anho Senhor Yvate ete vaꞌe reiko,

yvy jave re ndepoꞌaka vaꞌe.

Ndee ma tuuete ikuai vaꞌe áryve reĩ vaꞌe.
10 Peẽ kuery Senhor peayvu vaꞌe, pembojeguaru ke teko vai.

Mbaꞌeta onhangareko ꞌrã ojeupegua kuery ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe nheꞌẽ

re,
ogueraa jepe ꞌrã guive heko vai vaꞌe po gui.
11 Heko porã vaꞌe pe ma omeꞌẽ ꞌrã hexakã vaꞌe,

haꞌe anhetẽ rupi ipyꞌa vaꞌe pe omeꞌẽ ꞌrã ovyꞌa aguã.

 97.8 “Judá rajy kuery” heꞌia ma Judá yvy re tekoa ikuai vaꞌe re ijayvu vy.
h
Salmos 97​–​99 1040

12 Pendeko
porã vaꞌe, perovyꞌa ke Senhor.
Peporaei hery ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe rupi!

Salmo 98
Senhor haꞌevea rami joguerekoa re ijayvua
Mboraeirã ombopara pyre.
1 Pemonhendu ke Senhor pe mboraei pyau,
mbaꞌemo iporã ete vaꞌe haꞌe ojapo ramo.
Ojyva oiporu kuaa regua imbaraete haꞌe ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe py
ipoꞌaka.
2 Senhor oikuaa uka jogueraa jepeague.

Yvy regua kuery oexaa rupi oexa uka haꞌevea rami joguerekoa.
3 Ndaexarai guive Israel kuery omboaxy rupi ojeroviapy oiko aguã

re.
Haꞌe ramo yvy jave re haꞌe javi regua ikuai vaꞌe oexa okuapy
Nhanderuete nhandereraa jepeague.
4 Yvy jave re haꞌe javi regua pendekuai vaꞌe, peroporaei ke Senhor

pevyꞌaa rupi!
Peporaei, pevyꞌa haꞌe perovyꞌa mboraei py!
5 Mbaꞌepu ixã reta vaꞌe reve peroporaei Senhor,

ixã reta vaꞌe pu rupi guive peporaei.

6 Pemonheꞌẽ mimby guaxu haꞌe vaka rakuakue guigua.

Pevyꞌa Senhor renonde, huvixave oĩ ramo.

7 Tonhendu yeꞌẽ haꞌe hexe ikuai vaꞌe haꞌe javi,

yvy haꞌe hexe ikuai vaꞌe guive!

8 Yakã haꞌe javi tojepo pete!

Yvyty ikuai vaꞌe voi toporaei ovyꞌaa rupi

9 Senhor renonde,

mbaꞌeta ou yvy re ikuai vaꞌe re oikuaa pota aguã.

Teko porã rupi oikuaa pota ꞌrã yvy haꞌe
yvy regua kuery re, peteĩ rami joguerekoa rupi.

Salmo 99
Nhanderuete ikyꞌa eꞌỹ vaꞌea re ijayvua
1 Senhor ma huvixave oĩ.
Yvy regua kuery toryryipa.
Haꞌe oguapy oiny anjo ipepo vaꞌe kuery áryve.
Yvy tomyĩmba.
2 Senhor ma yvate ete Sião tetã py,

yvy regua kuery haꞌe javi áryve oĩ.

 1041 Salmos 99​, ​100

3 Haꞌe kuery togueroporaei hery yvate ete vaꞌe okyjepy,

ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe ramo.
4 Ndee ma huvixave ipoꞌakapa vaꞌe reiko,

teko porã reayvu vaꞌe.

Peteĩ rami joguerekoa remoĩ.
Jacó kuery mbyte rejoguereko anhetẽ ete rupi, haꞌevea rami meme.
5 Pemboete ke Senhor Nhanderuete!

Ipyrõa renonde peĩ penerenapyꞌã re,

ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe ramo.
6 Moisés haꞌe Arão ma ixupegua sacerdote ikuai rakaꞌe,

Samuel voi hery rupi ojapukai vaꞌekue regua.

Senhor pe haꞌe kuery ojapukai ramo ombovai.
7 Arai oĩ vaꞌe gui ijayvu rakaꞌe haꞌe kuery pe. i

Haꞌe ramo haꞌe kuery onheꞌẽ rendu,

lei hekorã oeja vaꞌekue rupi ikuai rakaꞌe.
8 Senhor Oreruete, ndee ma rembovai vaꞌekue haꞌe kuery ojapukai rã.

Haꞌe kuery pe rexa uka Oreruete joperdoa vaꞌe reikoa,

ojejavyague remboekovia vaꞌe guive.
9 Peroporaei Senhor Nhanderuete.

Ixupegua yvyty ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe renonde peĩ penerenapyꞌã re,

Senhor Nhanderuete ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe ramo.

Salmo 100
Templo py oporaeia aguã regua
Mboraei oguerovyꞌaa aguã regua.
1 Yvy jave re pendekuai vaꞌe,
peroporaei Senhor pevyꞌaa rupi!
2 Pevyꞌaa rupi pendekuai Senhor pe ete.

Henonde pejexa uka pejuvy peporaei reve.

3 Peikuaa pota povaꞌe re: Senhor ma Nhanderuete oiko.

Haꞌe ae nhanemoingo rire ixupegua meme jaiko.

Nhande kuery ma ixupegua ae,
hymba kuery vexaꞌi openaa vaꞌe.
4 Ixupegua rokẽ rupi peike perovyꞌaa rupi,

hoka py peike mboraei reve.

Perovyꞌa, peroporaei hery rupi.
5 Mbaꞌeta Senhor ma porayvu vaꞌe.

Nhanemboaxya rupi oiko ꞌrã rakaꞌe rã peve,

ojeroviapy ꞌrã oiko ikuai jevy-jevy vaꞌe peve.

i
 99.7 Êxodo 33.7‑11
Salmos 101​, ​102 1042

Salmo 101
Huvixave opena porã vaꞌe reko re ijayvua
Mboraeirã Davi ombopara vaꞌekue.
1 Xee aporaei ꞌrã ndeporayvu haꞌe haꞌevea rami rejoguerekoa re.
Senhor, ndevy pe ae aporaei.
2 Anheaꞌã ꞌrã xeꞌarandua rupi tape porã rupi anho aiko aguã.

Rakaꞌe ndaꞌu reju ꞌrã xea py?

Xero py aikoa py voi xepyꞌa kyꞌa eꞌỹa rupi pota ꞌrã aiko.
3 Xee aexaa py ma namoĩ ꞌrã teko vai.

Ndajou porãi ojepeꞌa vaꞌe kuery ikuaia.

Haꞌe kuery reko neĩ peteĩ henda py voi noĩ ꞌrã xere.
4 Xevy pe ndaꞌevei ete xepyꞌa kyꞌaa oĩ aguã.

Xee ndaikuaaxei teko vai.

5 Haꞌe gui nhemi rupi joe ijayvu vai vaꞌe ma amokanhy ꞌrã.

Opyꞌa py ojejou porã haꞌe onhemboyvate rei vaꞌe ma xee ndaropoꞌakai.

6 Xee aexaxe vaꞌe ma ojeroviapy yvy re ikuai vaꞌe anho,

aru ꞌrã xero py xereve ikuai aguã.

Tape porã rupi ikuai vaꞌe ma amoĩ ꞌrã xerembiguairã.
7 Xero py ma neĩ peteĩve jokore vaꞌe ndoikoi ꞌrã,

neĩ peteĩve ijapu vaꞌe voi ndoikoi ꞌrã xerenonde.

8 Koꞌẽ nhavõ amokanhy ꞌrã heko vai vaꞌe yvy gui,

Senhor pegua tetã gui aipeꞌa aguã teko vai rupi ikuai vaꞌe haꞌe javi.

Salmo 102
Jajeko rerova vy Nhanderuete nharõ aguã regua
Ojexavai haꞌe ikangy vaꞌe Senhor pe ojapukaiague.
1 Senhor, endu ke ajerurea.
Ndea py tonhendu ajapukaia.
2 Xee ajexavaia ára ejexa uka eꞌỹ eme.

Endu ke. Ajapukai ramo xepytyvõ voi!

3 Mbaꞌeta xerekove opa ma ovy hataxĩ rami,

xekãgue ma tata py okaia ramigua aendu.

4 Nhuũ ojaya pyre ipirupaa rami avi xepyꞌa re oĩ vaꞌe aendu.

Akaru aguã voi xerexarai jepi.

5 Xepire voi ojapa ma xekãgue re,

xepoaẽ atã ainya vaꞌe gui.

6 Xee ma guyra tekoa eꞌỹa rupigua rami aiko,

urukureꞌa oogue rupi rive oiko vaꞌe rami.

7 Ndake kuaavei,

guyraꞌi haꞌe aeꞌi vaꞌe oo áry oiko vaꞌe rami.

 1043 Salmos 102

8 Xerovaigua kuery ma ára pukukue re xere ovyꞌa reia rupi ikuai.

Xevy ipoxy vy xerery rupi ijayvu vaikue-ikue.
9 Mbojape ꞌrãgue py tanhimbu re akaru,

xerexay re irũmba rei vaꞌe ayꞌu aikovy.

10 Haꞌe ramigua ae aendu ndee xejou vai vy ndevai ramo,

mbaꞌeta xemboyvate vaꞌekue ri aỹ ma xereity.

11 Xeꞌára opa ovy pytũ raiꞌi ouvy vy kuarayꞌã ovya rami.

Nhuũ ipiru ovy vaꞌe rami akanhy.

12 Haꞌe rã ndee Senhor, rakaꞌe rã peve ꞌrã reiko.

Nderery re imaꞌenduꞌaa ꞌrã avakue okuave teria ja.

13 Ndee repuꞌã vy remboaxy ꞌrã Sião tetã pygua kuery.

Ovaẽ ma haꞌe kuery remboaxya rexa uka aguã,

hiꞌora ovaẽ ma.
14 Nerembiguai kuery oayvu Sião py ita ikuai vaꞌe voi,

haꞌe pygua kuꞌikue re eteve voi oexaxe vai okuapy.

15 Yvy regua kuery haꞌe javi Senhor rery oendu vy ikuai ꞌrã

ojererokyjea rupi,
yvy regua ruvixave kuery voi ogueroporaei ꞌrã hexakãa.
16 Mbaꞌeta Senhor Sião tetã omoĩ atã vy

oexa uka guexakãa.

17 Oendu iporiaukueꞌi ojerurea,

ndojapyxaka eꞌỹi haꞌe kuery ojapukaia re.

18 Haꞌe nunga taꞌipara toiny rakaꞌeve rã guarã.
Haꞌe rire ikuai jevy vaꞌe voi ogueroporaei ꞌrã Senhor:
19 “Guenda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe ijyvate vaꞌea gui,

yva gui ae Senhor omaꞌẽ oiny yvy katy,

20 oendu aguã nhuã py ikuai vaꞌe poaẽa,

haꞌe ogueraa jepe aguã omano aguã rami omoingo pyre.

21 Sião tetã py imaꞌenduꞌaa aguã Senhor rery re,

haꞌe Jerusalém py ogueroporaeia aguã.

22 Haꞌe nunga oiko ꞌrã yvy regua kuery onoꞌõmba,

huvixa kuery ipoꞌaka vaꞌe voi

Senhor pe ikuai aguã oupa jave.”
23 Haꞌe rami teĩ haꞌe ma oipeꞌa xembaraetea,

omboapuꞌaꞌive aikovea.
24 Xee aipoaꞌe vaꞌekue:

“Xeruete, xereraa eme ke, aikovea mbyte teria ja.

Haꞌe rã ndee ma reikove ꞌrã rakaꞌe rã peve.
25 Jypyꞌi ete ma renhono vaꞌekue yvy ytarã,

ndepo py ae rejapo vaꞌekue yva.

26 Haꞌe nunga haꞌe javi okanhymba ꞌrã,

haꞌe rã ndee ma reiko riae ꞌrã.

Salmos 102​, ​103 1044

Haꞌe nunga inhymave ꞌrã ovy ajukue rami,

ao rami remboekovia ꞌrã.
Amboae rami ꞌrã opyta.
27 Haꞌe rã ndee ma haꞌekue ae ꞌrã reiko.
Nderekove ma opa vaꞌerã eꞌỹ. j
28 Nerembiguai raꞌy kuery voi ikuai porã ꞌrã,
hamymino kuery ma remoingo ꞌrã nerenonde.”

Salmo 103
Nhanderuete nhanemboaxya re ijayvua
Mboraeirã Davi ombopara vaꞌekue.
1 Xenheꞌẽ, eroporaei ke Senhor.
Xere oĩ vaꞌe haꞌe javi togueroporaei hery ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe
rupi!
2 Eroporaei Senhor, xenheꞌẽ,

nderexarai eme guive neĩ peteĩve xevy ojapo porãague re.

3 Mbaꞌeta omboguepa ajejavyague,

xemonguera ꞌrã guive xembaꞌeaxy gui.

4 Xereraa jepe ꞌrã amano aguã gui,

haꞌe xemboaxya haꞌe xerayvua rupi xemoingo porã ꞌrã.

5 Xetujaꞌi teĩ xembovyꞌa ꞌrã opa mbaꞌe porã py,

taguato rami xembopyau vy. k

6 Senhor haꞌevea rami joguereko vy

oikuaa pota ꞌrã ojexavai reiꞌi vaꞌe re.

7 Moisés pe oikuaa uka rakaꞌe ojeguigua tape,

Israel kuery pe oexa uka guembiapo.

8 Senhor ma nhomboaxya haꞌe iporayvua rupi oiko vaꞌe.

Ivai ma rei-rei ꞌrã eꞌỹ, iporayvu vaipa guive.  l

9 Nhandevy ndaꞌijayvu ete riaei ꞌrã,

mboxy rupi riae ndoikoi ꞌrã.

10 Jajejavyague rami ete eꞌỹ nhanembopaga,

nhandereko vaia rami eꞌỹ nhanderereko.

11 Mbaꞌeta yvy gui yva yvatevea rami avi
Senhor nhomboaxya voi yvate ete,
oexa uka ꞌrã henonde ojererokyjea rupi ikuai vaꞌe pe.
12 Kuaray oẽa gui kuaray oikea mombyrya rami avi

jajejavyague oipeꞌa mombyry ete nhandegui.

13 Tuu kuery guaꞌy kueꞌiry omboaxya rami

j
 102.25‑27 Hebreus 1.10‑12 k 103.5 Taguato rague hekoviaa rami omeꞌẽ ꞌrã
nhanembaraete pyaurã (Isaías 40.31). l 103.8 Tiago 5.11
 1045 Salmos 103​, ​104

Senhor voi omboaxy ꞌrã henonde ojererokyjea rupi ikuai

vaꞌe.
14 Mbaꞌeta oikuaa mbaꞌe nunga gui pa jaiko,

oikuaa ae ma yvy kuꞌi guigua rive jaikoa.

15 Haꞌe rã avakue ma nhuũ rami avi hekove apuꞌaꞌi,

jai ipoty vaꞌe rami rive ꞌrã ikuai.

16 Mbaꞌeta yvytu oipeju ramo ipoty okanhymba ꞌrã.

Haꞌe rire ikuaiague py teĩ haꞌe kuery re naꞌimaꞌenduꞌaavei

ma ꞌrã.
17 Haꞌe rã Senhor ma jypyꞌi guive rakaꞌe rã peve

omboaxy ꞌrã henonde ojererokyjea rupi ikuai vaꞌe.

Gueko porãa oexa uka ꞌrã hamymino kuery rakaꞌeve rãgua
pe voi,
18 guexeve guarã ojapo vaꞌekue rupi ikuai vaꞌe haꞌe javi pe,

ojapo uka vaꞌekue ojapo ete aguã re imaꞌenduꞌa vaꞌe kuery pe.
19 Senhor ma yva re omoĩ guenda opena atyrã.

Huvixave vy opa mbaꞌe re ipoꞌaka vaꞌe.

20 Ixupegua anjo kuery, peroporaei ke Senhor,

penembaraete haꞌe pendepoꞌakapa vaꞌe,

ojapo uka vaꞌe pejapo, haꞌe penheꞌẽ rendu vaꞌe!
21 Ixondaro kuery pendekuai vaꞌe haꞌe javi, peẽ kuery voi

peroporaei Senhor,
peẽ hembiguai kuery oipota vaꞌe pejapo vaꞌe!
22 Hemimoingo pendekuai vaꞌe haꞌe javi, peroporaei Senhor,

mamo rã ipoꞌakaa py ma guive rã!

Xenheꞌẽ, ndee voi eroporaei avi Senhor!

Salmo 104
Nhanderuete opa mbaꞌe apoare pe japoraei aguã regua
1 Xenheꞌẽ, eroporaei ke Senhor!
Senhor Xeruete, yvate ete vaꞌe reiko!
Renhemonde ꞌrã nerexakãa py, nemarã eꞌỹa py guive.
2 Ajukue puku py rami renheovã ꞌrã nerexakãa py.
Yva ma reipyo ꞌrã heravy ajukue rami.
3 Yy yvate rupi oĩ vaꞌe áry nderorã rejapo.

Arai ma remboguata ꞌrã heravy ndekaróxarã.

Yvytu ndereroveve ꞌrã heravy opepo áry.
4 Ndevygua anjo kuery rejapo ꞌrã yvytu,

nerembiguai kuery rejapo ꞌrã hendy vuku aguã rami. m

m
 104.4 Hebreus 1.7‑14
Salmos 104 1046

5 Yvy ma remboyta rakaꞌe

neĩ peteĩ henda py ma omyĩ eꞌỹ aguã.
6 Ijaorã typya remoĩ vy renhovã.

Haꞌe ramo yvyty ikuai vaꞌe áry rupi peve yy itui.

7 Haꞌe gui ma ndeayvu ramove oxyry ju ovy,

yapu rupi ndeayvua oendu vy ojepeꞌa vyvoi.

8 Haꞌe ramo yvyty opuꞌã jekuaa ju,

yvyuguarã voi oguejy,

hendarã rereko katu vaꞌekue peve.
9 Yy remberã guive remoĩ oaxave eꞌỹ aguã,

yvy ojaoꞌi jevy eꞌỹ aguã.

10 Haꞌe gui yvyugua rupi rejapo yvu oĩ aguã rami,

yvyty paꞌũ-paꞌũ rupi yy oxyry aguã rami.

11 Haꞌe vaꞌe gui kaꞌaguy rupigua haꞌe javi oyꞌu ꞌrã,

mburika kaꞌaguy regua voi oyꞌu ꞌrã.

12 Yakã yvýry ma guyraꞌi ojapo ꞌrã guaityrã,

yvyra rakã mbyte ꞌrã onheꞌẽ okuapy.

13 Yva re reĩa gui remoakỹ ꞌrã yvyty ikuaia rupi.

Haꞌe ramo ndepo py mbaꞌemo rejapo ramo yvy oĩmba porã ꞌrã.
14 Nhuũ ma rejapo ꞌrã mymba kuery rembiꞌurã henhoĩ aguã rami,

haꞌe rã mbaꞌemo rogue ma avakue pe reja.

Haꞌe ramo yvy re oiko vaꞌe gui ojou ꞌrã guembiꞌurã:
15 uva rykue imbovyꞌaarã,
azeite hova moexakãarã,
haꞌe mbojape imombaraetearã guive.
16 Yvyra ikuai vaꞌe voi Senhor gui vy oiko porã avi ꞌrã,

yary Líbano yvy re onhotỹ vaꞌekue guive.

17 Haꞌe vaꞌe re ma guyraꞌi ojapo ꞌrã guaityrã.

Haꞌe rã oko ma cipreste rakã re ꞌrã ojapo.

18 Yvyty áry ikuai ꞌrã kavara kaꞌaguy regua,

haꞌe itape guy rupi ma tapixi kuery ꞌrã onhemi okuapy.

19 Jaxy ma rejapo ára kuaa ukaarã,

haꞌe rã kuaray ma oike aguã hora py porã ꞌrã oike.

20 Haꞌe gui pytũ ma rembou ꞌrã

kaꞌaguy regua pyávy oẽmba ojeꞌoivy aguã.

21 Guary raꞌy kuery ma okororõ ꞌrã guembiarã re,

oeka ꞌrã ojeꞌoivy Nhanderuete ojou uka vaꞌekue hoꞌu vaꞌerã.

22 Kuaray oẽ ju ramo haꞌe kuery ojevypa ju ꞌrã,

okua py ꞌrã oikepa.

23 Haꞌe rã avakue ju ma ojeꞌoi ꞌrã ombaꞌeapo aguã.

Kaꞌaru peve ꞌrã ombaꞌeapo okuapy.

24 Senhor, joo ramigua eꞌỹ-eꞌỹ rejapo vaꞌekue ikuai!
 1047 Salmos 104​, ​105

Neꞌarandua rupi rejapo.

Yvy ma tynyẽ oiny mbaꞌemo porã rejapo vaꞌekue.
25 Oĩ avi yeꞌẽ hembeꞌỹ haꞌe tuvixa vaꞌe.

Haꞌe vaꞌe py mbovy eꞌỹ ikuai neremimoingo kuery

kyrĩꞌi haꞌe tuvixa vaꞌe.
26 Hiꞌáry rupi oaxa ꞌrã kanoã guaxu.

Oiko avi ꞌrã ypo guaxu remoingo vaꞌekue haꞌe py ovyꞌa vaꞌerã.
27 Haꞌe kuery haꞌe javi oarõ ꞌrã okuapy ndepo guigua

hiꞌára py porã hoꞌu vaꞌerã remeꞌẽ aguã.

28 Remeꞌẽ ramo ꞌrãe haꞌe kuery ojou.

Rejou uka reta ramo haꞌe kuery hevyatãmba ꞌrã.

29 Nderejexa ukai ri ramo okyjepa ꞌrã.

Ipytuẽa reipeꞌa ramo omano ꞌrã,

yvy kuꞌi ju ꞌrã opyta.
30 Haꞌe gui ma nenheꞌẽ rembou vy remoingoꞌi ꞌrã.

Haꞌe rami vy rembopyau ꞌrã yvy re. n

31 Tove Senhor rexakãa toĩ rakaꞌe rã peve.

Senhor toguerovyꞌa mbaꞌemo omoingo vaꞌekue.

32 Yvy re haꞌe omaꞌẽ ramo rive oryryipa ꞌrã.

Yvyty re opoko ramo oẽ ꞌrã hataxĩ.

33 Aporaei ꞌrã Senhor pe aikovea ja.

Xeruete pe aporaei ꞌrã aikoa pukukue re.

34 Hexe xemaꞌenduꞌa ramo toguerovyꞌa.
Xee ma avyꞌa ꞌrã aikovy Senhor re.
35 Haꞌe rã ojejavypa rei vaꞌe kuery ma tokanhymba yvy gui,

tokuave eme opa marã rei ikuai vaꞌe.

Xenheꞌẽ, eroporaei ke Senhor!
Aleluia!

Salmo 105
1 Crônicas 16.8‑22
1 Perovyꞌa Senhor, hery rupi pejapukai.
Yvy regua kuery pe peikuaa uka hembiapokue.
2 Peporaei ke ixupe, peporaei salmos rupi.

Pemombeꞌu ke nhomondyipaarã ojapo vaꞌekue.

3 Perovyꞌa hery ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe rupi.

Senhor rekaa rupi ikuai vaꞌe tovyꞌa opyꞌa py.

4 Peka ke Senhor, ipoꞌakaa guive.

n
 104.27‑30 Yvy re ikuai vaꞌe re Nhanderuete openaa re ijayvu avi Atos 17.24‑28 haꞌe
Colossenses 1.15‑17 py.
Salmos 105 1048

Peka riae ke henonde peĩ aguã.

5 Penemaꞌenduꞌa ke mbaꞌemo porã ojapo vaꞌekue re,
nhomondyipaa haꞌe oipota vaꞌe re ijayvuague re,
6 peẽ hembiguai Abraão ramymino kuery,

peẽ Jacó raꞌy kuery hembiporavo pendekuai vaꞌe.

7 Haꞌe ma Senhor Nhanderuete.

Oipotaa ma yvy jave re ojekuaa.

8 Imaꞌenduꞌa riae ꞌrã guexeve guarã ojapo vaꞌekue re,

mbovy rei eꞌỹ ikuai vaꞌerã pe ojapo ukaa rupi ijayvuague re,
9 Abraão reve ngupive guarã ojapo vaꞌekue re,

Isaque pe ouraa rupi ijayvuague re guive. o

10 Haꞌe nungakue re ma Jacó reve ju ijayvu,

rakaꞌe rã peve guarã re ijayvu Israel reve. p

11 Haꞌe vy aipoeꞌi:

“Ndevy pe ameꞌẽ ꞌrã Canaã pendeyvyrã”, heꞌi.

12 Haꞌe jave py haꞌe kuery mbovyꞌi teri ikuai,

yvy mboae guigua ikuai rakaꞌe mbovyꞌi ete,

13 oguata vaꞌekue yvy mboae-ae ikuai vaꞌe rupi,

joyvy-yvy re.
14 Haꞌe rami teĩ avave rei pe Senhor ndoguereko axy ukai.

Haꞌe kuery re omaꞌẽ vy ijayvu ete huvixave ikuai vaꞌe pe.

15 Haꞌe vy aipoeꞌi: “Xerembiporavo kuery re pemoĩ eme pendepo,

pereko axy eme xevygua profeta kuery”, heꞌi. q

16 Haꞌe gui ma yvy re ombou karuai,

haꞌe vy ndojou ukavei tembiꞌu. r

17 Haꞌe kuery renonde omondouka peteĩ ava

José hery vaꞌe, tembiguairã ovende pyre.

18 Ipy corrente py ojokua,

ferro guigua omoĩ reve,

19 hekorã re ijayvuague ojeupity peve,

Senhor ijayvuague hexe oiko aguã.

20 Haꞌe ramo huvixave opoi uka,

yvy regua ipoꞌakapave vaꞌe oipeꞌa uka.

21 Haꞌe vy ngoo re ae opena uka,

mbaꞌemo oguereko vaꞌe haꞌe javi re opena aguã.

22 Omoĩ haꞌe pygua ruvixa kuery re avi ipoꞌaka vaꞌerã,

ꞌarandu re omboꞌe aguã nhomongeta vaꞌe kuery.

23 Haꞌe gui ma Egito yvy re Israel ju ovaẽ,

Jacó onhemboekoa Cam ramymino kuery yvy re.

o
 105.9 Gênesis 12.7, 26.2‑5 p 105.10 Gênesis 28.10‑15 q
 105.14‑15 Gênesis 20.3‑7
r
 105.16‑23 José rekokue ma Gênesis 37‑50 py oĩ.
 1049 Salmos 105

24 Nhanderuete ojapo ojeupegua kuery taꞌy reta aguã rami,

ojapo imoingo axya kuery gui imbaraeteve aguã rami. s
25 Haꞌe kuery pyꞌa oguerovapa guive ixupegua kuery re ndaꞌijaꞌevei

aguã,
hembiguai kuery ombotavypaa rupi oguereko aguã rami.
26 Haꞌe gui haꞌe kuery ikuaia py ombou guembiguai Moisés,

hembiporavo Arão guive.

27 Haꞌe vaꞌe kuery po rupi ojapo uka hexa pyrã ikuaia mbyte,

nhomondyipaarã ojapo Cam yvy re.

28 Haꞌe rami vy pytũ ombou ramo opa rupi pytũ

teĩ Moisés haꞌe Arão ndojapo eꞌỹi ijayvuague.

29 Haꞌe kuery ikuaia rupi yy itui vaꞌe ojapo tuguy,

pira ikuai vaꞌekue ojukapa vy.

30 Haꞌe kuery yvy re juꞌi heta ombou,

huvixa ro py peve.
31 Haꞌe ijayvu rã ou mberu arai rami,

ky voi ou yvy jave rupi.

32 Oky ꞌrãgue py ombou amandau,

haꞌe overa vaꞌe gui tata ou yvy re.

33 Omomba uva haꞌe figo ty,

yvyra ikuai vaꞌe rakã omopẽmba vy.

34 Haꞌe ijayvu rã ou tuku-karu,

opo vaꞌe heta ete ikuai oipapaa aguã rami eꞌỹ.

35 Haꞌe vaꞌe kuery ma yvy jave rupi hoꞌupa jai rogue,

omonoꞌõ vaꞌerã ikuai vaꞌekue guive.

36 Ojukapa avi jypygua yvy re ikuai vaꞌekue,

jypygua imbaraete teri vy oguereko vaꞌekue.

37 Haꞌe gui ojeupegua kuery oguenoẽ

ouro haꞌe prata reve. t

Haꞌe kuery regua peteĩve jipoi hexaĩ eꞌỹ vaꞌe.
38 Haꞌe kuery ojeꞌoi ramo Egito pygua kuery ovyꞌapa okuapy,

haꞌe kuery gui okyje teria ja.

39 Senhor ombou peteĩ arai ojeupegua kuery áry rupi ijaoꞌiarã,

haꞌe pyávy tataendy ju ombou omoexakã aguã.

40 Haꞌe kuery ojerure ramo ombou reta guyra,

yva gui mbojape ombou vaꞌekue re guive hevyatãmba. u

41 Peteĩ itaova ombovo uka ramo oẽ yy,

tekoa eꞌỹa rupi oxyry ovy yakã rami.

42 Ijayvuague ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe re imaꞌenduꞌa vy ojapo,

s
 105.24‑36 Êxodo 1.1–13.16 t
 105.37‑39 Êxodo 12.17‑27 u
 105.40‑41 Êxodo 16.1–
17.16; Números 20.1‑29
Salmos 105​, ​106 1050

guembiguai Abraão re guive.

43 Haꞌe
rami py ojeupegua kuery oguenoẽ haꞌe gui,
hembiporavo kuery oporaei ojeꞌoivy ovyꞌaa rupi.
44 Haꞌe kuery pe omeꞌẽ amboae regua yvy vaꞌekue,
haꞌe ramo oipeꞌapa amboae regua mbaꞌety, v
45 haꞌe kuery onheꞌẽ rendu aguã ijayvuague,
haꞌe lei oeja vaꞌekue rupi ikuai aguã.
Aleluia!

Salmo 106
1 Crônicas 16.35,36
1 Aleluia!

Perovyꞌa ke Senhor, porayvu vaꞌe ramo,

mbaꞌeta nhomboaxya opa vaꞌerã eꞌỹ.
2 Mavaꞌe ndaꞌu omombeꞌu kuaa ꞌrã Senhor opoꞌakaa rupi ojapo

vaꞌekue,
tyrã pa ogueroporaei kuaa ꞌrã?
3 Ovyꞌa ete ꞌrã anhetẽ rupi ikuai vaꞌe,

ára nhavõ teko porã rupi ikuai vaꞌe.

4 Senhor, nemaꞌenduꞌa ke xere,

ndevygua kuery reayvua rexa uka vy.
Eikuaa pota xere xereraa jepe aguã,
5 nerembiporavo kuery ovyꞌa rã xee aexa aguã,

haꞌe avyꞌa avi aguã ndevygua kuery ovyꞌaa py,

ndevygua kuery reve xee roguerovyꞌa aguã.
6 Ore kuery ma oreramoĩ kuery rami avi rojejavy rokuapy.

Opa marã orekuai, orereko vai guive rokuapy.

7 Egito yvy re oreramoĩ kuery ikuai jave

ndoikuaa potai rakaꞌe iporã ete vaꞌe rejapoa re. w

Naꞌimaꞌenduꞌai okuapy mbovykue rei eꞌỹ omboaxyague re.
Haꞌe rami vy yeꞌẽ yvýry nonheꞌẽ rendui okuapy, Yeꞌẽ Pytã vaꞌe py.
8 Haꞌe rami teĩ Senhor ogueraa jepe rakaꞌe guery omboete ukaa rupi vy,

haꞌe kuery pe opoꞌakaa oexa uka vy.

9 Yeꞌẽ Pytã pe ijayvu ramo ipiru.

Haꞌe vy ojapo yy rupakue rupi oaxapa aguã rami,

yvy piru reia rupi.
10 Ogueraa jepe ijaꞌe eꞌỹ vaꞌe kuery po gui,

v
 105.44 Josué 11.16‑23  106.6‑12 Egito gui Nhanderuete ogueraa jepeague omombeꞌu
w

Êxodo 14‑15 py.
 1051 Salmos 106

oepy hovaigua kuery poꞌakaa gui.

11 Imoingoaxyare kuery áry rupi yy ojaoꞌipa,
haꞌe kuery regua neĩ peteĩve ndoo jepei.
12 Haꞌe ramo mae oguerovia okuapy ijayvuague,
haꞌe vy oporaei ixupe oguerovyꞌaa rupi.

13 Haꞌe gui are eꞌỹ re hexaraipa ju ojapo vaꞌekue re,

haꞌe oipotaa rupi veꞌỹ ju ikuai. x
14 Tekoa eꞌỹa py haꞌe kuery ae oipotapa reia rupi rive ikuai vy

Nhanderuete pe “Taexa” heꞌi okuapy.

15 Haꞌe rã haꞌe omeꞌẽmba haꞌe kuery ojerurea,

vaꞌeri ojapo avi haꞌe kuery nheꞌẽ ikangy ovy aguã rami.
16 Haꞌe kuery rekoa py ijayvu rei okuapy

Moisés haꞌe Arão Senhor pegua ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe re. y

17 Haꞌe ramo yvy ojepeꞌa vy omokõ Datã,

Abirão kuery regua guive ojaoꞌipa.

18 Haꞌe vaꞌe kuery re tata omoendy vy

oapypa rakaꞌe heko vai vaꞌe kuery.

19 Horebe yvyty py ojapo okuapy peteĩ vaka raꞌy raꞌangaa,

haꞌangaa ouro ryku gui ojapo pyre ombojerovia okuapy. z

20 Haꞌe rami Nhanderuete rexakãa omboekovia

mymba nhuũ hoꞌu vaꞌe raꞌangaa re rive.

21 Hexaraipa Nhanderuete heraa jepeare gui,

Egito yvy re mbaꞌemo porã ojapo rire teĩ.

22 Nhomondyipaarã ojapo Cam yvy re,

haꞌe Yeꞌẽ Pytã py mbaꞌemo porã ete ojapo rire teĩ.

23 Hembiporavo Moisés henonde nonhemoĩ vaꞌe rire

ijayvuague rami vy omomba ete ꞌrãgue.

Haꞌe rami py Moisés ojapo rakaꞌe opoxya rupi omomba eꞌỹ aguã
rami.
24 Haꞌe rami avi haꞌe kuery ndooxei yvy iporã vaꞌe py,

ijayvua ndogueroviai vy. a

25 Haꞌe rami ꞌrãgue py peteĩ-teĩ ropy rupi ijayvu rei okuapy,

Senhor ijayvua re noendu potai vy.

26 Haꞌe ramo opo oupi reve oura haꞌe kuery pe,

tekoa eꞌỹa rupi ae omokanhymba aguã re,

27 haꞌe gui hamymino kuery ju yvy regua kuery ikuaia rupi oitypa vy

yvy mboae rupi omoaĩmba aguã re.

x
 106.13‑15 Números 11 y 106.16‑18 Números 16 z 106.19‑23 Vaka raꞌy raꞌangaa ojapo
okuapyague omombeꞌu Êxodo 32 py. a 106.24‑27 Yvy porã py ndooxei okuapyague
omombeꞌu Números 13‑14 py.
Salmos 106 1052

28 Haꞌe gui ovapa ojeꞌoivy Peor pygua kuery ruete ramigua Baal re.
Haꞌe vy hoꞌu okuapy taꞌangaa hekove eꞌỹ vaꞌe pe omeꞌẽ mbyre. b
29 Haꞌe rami ete ikuai vy ombopoxy rive Nhanderuete.

Haꞌe rami vy oendu okuapy mbaꞌeaxy vaikue.

30 Haꞌe ramo Finéias opuꞌã vy otekoavy vaꞌekue ombopaga rire

mbaꞌeaxy opytuꞌupa.
31 Haꞌe nunga py oexa uka heko porãa,

rakaꞌe rã peve guarã.

32 Haꞌe gui ma Meribá py yy oĩa py ju ombopoxy.

Haꞌe vaꞌe kuery káuxa mbaꞌemo vai oiko rakaꞌe Moisés pe. c
33 Mbaꞌeta Nhanderuete Nheꞌẽ rovai opuꞌã rei okuapy ramo

Moisés ijayvu ꞌrãgueꞌỹ rupi ijayvu.

34 Haꞌe kuery ndojukapa etei amboae regua kuery

Senhor ojapo ukaague rami eꞌỹ. d

35 Haꞌe rami ꞌrãgue py yvy regua kuery reve nhomomendapa vy

haꞌe pygua reko rami ikuai.

36 Haꞌe vy ombojerovia okuapy haꞌe pygua kuery taꞌangaa.

Haꞌe nunga opyta imboꞌaarã.

37 Guaꞌy haꞌe guajy kuery oapy ukapa

anha kuery pe.

38 Haꞌe vy omoẽ mbaꞌeve py ojejavy eꞌỹ vaꞌe ruguy teĩ,

guaꞌy, guajy kuery ruguy ae,

mbaꞌemo raꞌangaa Canaã pygua pe ojuka uka vy.
Haꞌe vy ijyvy ikyꞌapa vaꞌe opyta huguykue py.
39 Haꞌe rami ikuai vy onhemongyꞌapa haꞌe kuery ae ojapoa py,

itavy rei okuapy guembiapokue py.

40 Haꞌe nunga rupi Senhor poxya hendy ixupegua kuery rovai,

haꞌe ojeguaru ojeupe guarã vaꞌekue gui ae.

41 Haꞌe vy omboaxapa amboae regua po py.

Haꞌe kuery re ijaꞌe eꞌỹ vaꞌe kuery ipoꞌaka okuapy,

42 hovaigua kuery oguereko axy,

haꞌe kuery poꞌakaa guy py omoingo.

43 Mbovykue rei eꞌỹ ogueraa jepe,

haꞌe rami teĩ haꞌe kuery nhomongetaa rupi ikuai vy ombopoxy

reive tema.
Gueko vaia py ojexavaive ojeꞌoivy.
44 Haꞌe rami rire teĩ haꞌe oikuaa pota ju ojexavaia re,

haꞌe oendu nho haꞌe kuery ojapukaia.

b
 106.28‑31 Peor py ojejavyague omombeꞌu Números 25 py. c 106.32‑33 Meribá
py ojejavyague omombeꞌu Números 20 py. d 106.34‑46 Haꞌe kuery ojejavy ramo
Nhanderuete omboaxy kuereiague omombeꞌu Juízes 2 py.
 1053 Salmos 106​, ​107

45 Haꞌe
kuery re vy imaꞌenduꞌa guexeve guarã ojapo vaꞌekue re.
Haꞌe vy porayvu ete vaꞌe vy omboaxy ju.
46 Ojapo escravo-rã heraa are kuery haꞌe javi
omboaxy nho aguã rami.
47 Senhor Oreruete, orereraa jepe ke!
Orenoꞌõmba ju yvy regua kuery mbyte gui,
nderery ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe rupi roguerovyꞌa aguã,
haꞌe rovyꞌaa rupi rogueroporaei aguã.
48 Imaꞌenduꞌa porãmby toiko Senhor Israel kuery Ruete
aỹ, haꞌe rakaꞌe rã peve!
Heta vaꞌe kuery haꞌe javive aipo teꞌi: “Amém!”
Aleluia!

Salmo 107
Jajexavaia gui Nhanderuete nhandereraa jepea re ijayvua
1 “Perovyꞌa ke Senhor porayvu vaꞌe ramo,
haꞌe nhomboaxya opa vaꞌerã eꞌỹ”,
2 teꞌi Senhor oepy vaꞌekue,

hovaigua kuery po gui ogueraa jepe vaꞌekue.

3 Mbaꞌeta onoꞌõmba ju amboae yvy re ikuaiague gui,

kuaray oua katy gui, oikea katy gui,

ipuku-a katy gui, haꞌe yeꞌẽ katy gui ma voi.
4 Tekoa eꞌỹa rupi haꞌe kuery oguata rei rakaꞌe,

tape oikuaa eꞌỹa rupi,

tetã ikuai aguã ndojoui guive.
5 Karuai haꞌe yuvei

omokanhy ma heravy haꞌe kuery nheꞌẽ.

6 Haꞌe gui ojexavaia py ojapukai Senhor pe.

Haꞌe ramo ogueraa jepe ojexavaia gui.

7 Tape hiꞌyvi vaꞌe rupi ogueraa

tetã ikuai aguã peve.

8 Haꞌe kuery toguerovyꞌa Senhor porayvua re,

avakue raꞌy kuery pe mbaꞌemo porã ojapo rire.

9 Mbaꞌeta ijyꞌuvei vaꞌe pe omeꞌẽ oyꞌu aguã,

haꞌe okaruxe vaꞌe pe heta ojou uka mbaꞌemo porã.

10 Amongue ma pytũ reia rupi oiko, manoa guy py ae,

ojexavai oiny nhuã py ferro guigua py ojokua pyre reve.

11 Nhanderuete nonheꞌẽ renduiague re ojexavai,

Yvate ete vaꞌe omboꞌea re ndojapyxakai rire.

12 Haꞌe ramo haꞌe kuery ikaneꞌõmba omombaꞌeapoa vaipa ramo.

Hoꞌa teĩ avave rei ndoikoi ipytyvõarã.

Salmos 107 1054

13 Haꞌe gui ojexavaia py ojapukai Senhor pe.

Haꞌe ramo ogueraa jepe ojexavaia gui.
14 Oguenoẽ pytũ vaikue haꞌe manoa guy gui,

haꞌe kuery gui omondopa corrente ferro guigua.

15 Haꞌe kuery toguerovyꞌa avi Senhor porayvua re,

avakue raꞌy kuery pe mbaꞌemo porã ojapo rire.

16 Mbaꞌeta oitypa okẽ overa vaꞌe guigua,

ijokoa ferro guigua guive omopẽmba.

17 Haꞌe gui hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe ojejavypaa rupi anho ikuaia re

ojexavai okuapy gueko vaia py.

18 Ojeguaru opa marãgua tembiꞌu gui.

Haꞌe rami vy ovaẽ manoa rokẽ peve.

19 Haꞌe gui ojexavaia py ojapukai Senhor pe.

Haꞌe ramo ogueraa jepe ojexavaia gui.

20 Oayvu ombou vy omonguerapa,

ogueraa jepe omanomba ꞌrãgue gui.

21 Haꞌe kuery toguerovyꞌa avi Senhor porayvua re,

avakue raꞌy kuery pe mbaꞌemo porã ojapo rire.

22 Ixupe tomeꞌẽ mbaꞌemo oguerovyꞌa vy.

Ovyꞌaa rupi toikuaa ukapa ojapo vaꞌekue.

23 Haꞌe gui amongue ma kanoã guaxu ojou vy yeꞌẽ rupi oguata ꞌrã,

mbaꞌemo vendea kuery yy tuvixa vaꞌe rupi oo vaꞌe.

24 Haꞌe vaꞌe kuery oguataa rupi oexa Senhor rembiapo,
mbaꞌemo porã ete yy typyvea rupi ojapo ramo.
25 Mbaꞌeta haꞌe ijayvu vy ojapo yvytu vaikue oipeju,

haꞌe yai opuꞌã-puꞌã aguã rami.

26 Haꞌe ramo yvate peve ojeꞌoi,

haꞌe gui yai oguejy ju iguy katy peve.

Haꞌe rami ete ojexavai ramo inheꞌẽ ikangy ma ovy.
27 Oguataa rupi hoꞌa rai-raiꞌi okuapy okaꞌu vaꞌe rami.

Haꞌe rami vy ndoikuaavei rei ma.

28 Haꞌe gui ojexavaia py ojapukai Senhor pe.

Haꞌe ramo ogueraa jepe ojexavaia gui.

29 Omombytuꞌu yvytu vaikue,

yai guive omombytuꞌupa.

30 Haꞌe ramo ovyꞌapa ju opytuꞌupa ramo.

Haꞌe rami ogueraa ojaaty py ovaẽxeague peve.

31 Toguerovyꞌa Senhor porayvua re,

avakue raꞌy kuery pe mbaꞌemo porã ojapo rire.

32 Tomboete avi heta vaꞌe kuery onhemboatya py,

toguerovyꞌa yvatekueve nhomongetaa py.

33 Haꞌe ojapo yakã ikuai vaꞌe typa aguã rami,
 1055 Salmos 107​, ​108

haꞌe rã yvu ma ipiru reia meme opyta aguã rami.

34 Yvy porã vaꞌekue ma ojapo juky reꞌẽ rive opyta aguã rami,
haꞌe pygua kuery heko vai rei ramo.
35 Ojapo tekoa eꞌỹa vaꞌekue yupa ju opyta aguã rami,

haꞌe yvy piru rei vaꞌekue ma yvu oĩ aguã rami.

36 Haꞌe py omboekoa okaruxe rei vaꞌekue.

Haꞌe ramo ojapo okuapy peteĩ tetã ikuai aguã.

37 Mbaꞌetyrã mbaꞌemo omoaĩ, uva guive onhotỹ.

Haꞌe vy heta ojou omonoꞌõ vaꞌerã.

38 Senhor omoingo porã heta ete ojeꞌoivy aguã rami,

hymba kuery vaka ndoatai guive.

39 Haꞌe rami teĩ haꞌe kuery ojavyky reia ramo iporiaupa haꞌe

ndaetavei,
ojexavai haꞌe ikuai axy vy.
40 Senhor ojapo huvixa kuery nomboeteavei aguã rami,

ojapo avi oguata rei aguã rami tape oĩa rupi eꞌỹ.
41 Haꞌe rã iporiaukueꞌi ma ogueraa jepe ꞌrã

ojexavai reia gui yvatea py oĩ porã aguã,

hoo pygua kuery voi omboetave vexaꞌi rami.
42 Haꞌe nunga heko porã vaꞌe oexa vy ovyꞌa ꞌrã.

Haꞌe rã heko vai vaꞌe haꞌe javi ma omboty ꞌrã ojuru.

43 Hiꞌarandu vaꞌe ma toikuaa pota haꞌe nunga re,

toikuaa pota Senhor nhomboaxya re.

Salmo 108
Salmo 57.7‑11
Mboraeirã Davi ombopara vaꞌekue.
1 Xeruete, xekuraxõ oĩ atã ma.
Aporaei vy roguerovyꞌa ꞌrã xenheꞌẽ haꞌe javi py.
2 Mbaraka haꞌe mbaꞌepu ixã reta vaꞌe, pevy ke.

Xee ambovy ꞌrã koꞌẽ ju.

3 Senhor, roguerovyꞌa ꞌrã yvy regua kuery mbyte,

ndevy aporaei ꞌrã haꞌe javi regua mbyte.

4 Mbaꞌeta renhomboaxya oo ꞌrã yva peve,

haꞌe ndereko porãa ma arai rovai peve ꞌrã oo.

5 Xeruete, enhemboyvate yva áry rupi,

haꞌe yvy jave re tojekuaa nerexakãa,

6 ore nerembiayvu kuery roo jepe aguã.

Salmo 60.5‑12
Orereraa jepe ke reiporu kuaa regua py, haꞌe orembovai.
Salmos 108​, ​109 1056

7 Nhanderuete ijayvu okyꞌa eꞌỹa rupi:

“Xepoꞌakaa rupi vy ambojaꞌo ꞌrã Siquém yvy,
aaꞌã ꞌrã Sucote regua yvyugua guive. e
8 Gileade haꞌe Manassés yvy ma xembaꞌe meme itui.

Efraim yvy ma xengora ratã.

Judá ma xepo pygua.
9 Haꞌe rã Moabe y v y ma hyꞌa ajejoiaty itui,

Edom y v y ár y ma amombo ꞌrã xepy regua,  f

haꞌe Filístia pygua kuery re xepoꞌaka vy avyꞌa nhendu ꞌrã.”
10 Mavaꞌe ndaꞌu xereraa ꞌrã tetã ikorapa vaꞌea py?

Mavaꞌe ndaꞌu xereraa ꞌrã Edom y v y re?

11 Mbaꞌeta Oreruete, ndee orereja rive vaꞌekue.

Oreruete, ndereovei ma orexondaro kuer y reve!

12 Orereraa jepe nho ke rojexavaia gui,

mbaꞌeta avakue orereraa jepea ma mbaꞌeverã ndovarei.

13 Nhanderuete re v y ae ꞌrã nhandepoꞌaka,

mbaꞌeta haꞌe opyrõ ꞌrã nhanderovaigua kuer y re.

Salmo 109
Ngovaigua kuery ombopagaa aguã re ojerurea ague
Jogueroporaei vaꞌe pe mboraeirã Davi ombopara vaꞌekue.
1 Xeruete rogueroporaei vaꞌe, ekyrirĩ eme ke!
2 Mbaꞌeta xerovai ijapu vaꞌe kuery ma nhombotavya rupi
ijayvu,
oapekũ ijapu vaꞌe py ijayvu okuapy xere.
3 Haꞌe kuery xembojere rei vy xerayvu eꞌỹa rupi ijayvu,

mbaꞌe reꞌỹ opuꞌã okuapy xere.

4 Xee ayvuague repy ma xevy ivai okuapya oĩ.

Haꞌe rã xee ma ajerure ainy.

5 Ajapo porãague repy omeꞌẽ mbaꞌemo vai,

ayvuague repy ma xere ijaꞌe eꞌỹa oĩ.

6 Hovai guarã emoĩ peteĩ heko vai vaꞌe.

Oiporu kuaa regua re topuꞌã hekokue mombeꞌuarã.

7 Haꞌe gui ma omboayvua py tombopagaa.

Ojerureague tojekuaa teko vai rami.

8 Hekove topa voi,

haꞌe gui ojapo aguã vaꞌekue amboae ju tojapo. g

e
 108.7 Apy ma ijayvu joyvy oipeꞌa vaꞌekue ojeupegua kuery pe ombojaꞌo aguã re.
 108.9 Haꞌe jave py ma joyvy ojogua vy hiꞌáry omombo ꞌrã opy regua, oikuaa uka aguã ija
f

oikoa.
 1057 Salmos 109

9 Taꞌy kuery ma tyreꞌỹ meme taꞌikuai,

haꞌe rã taꞌyxy ma imeveꞌỹ vaꞌe toiko.
10 Taꞌy kuery ma hoo eꞌỹ vaꞌe taꞌikuai

mbaꞌemo re ojerurea rupi.

Tomoẽmbaa hoo ombovaipaa vaꞌekue gui.
11 Mbaꞌemo oguereko vaꞌekue toipeꞌapaa oreveague re,

amboae yvy guigua tojopy ombaꞌeapoague repy.

12 Avave rei tomboaxy eme,

neĩ taꞌykue re voi avave rei topena eme.

13 Taꞌikuai eme hamymino kuery,

haꞌe kuery ikuai aguã ꞌrãgue taꞌimaꞌenduꞌaa eme hery re.

14 Senhor taꞌimaꞌenduꞌa riae tuu kuery ojejavyague re,

tombogue eme ixy ojejavyague.

15 Haꞌe nunga tojekuaa riae Senhor renonde,

haꞌe kuery re taꞌimaꞌenduꞌaave eme yvy re.

16 Mbaꞌeta ojee nomoĩ rire nhomboaxya.

Haꞌe rami ꞌrãgue py oakykue monha ojexavai vaꞌe haꞌe

iporiaukueꞌi,
ipyꞌa vaia rupi ikuai vaꞌe guive,
manoa pe omboaxa aguã.
17 Joe ijayvu vaia rupi anho oiko rire hexe ae ju haꞌe nungakue tojeapa.

Ndajogueroayvu porãxei rire togueroayvu porãa eme.

18 Ojee ayvu vai ao puku rami omoĩ rire
toike ipyꞌapy katy yy rami,
ikãgue peve too azeite rami.
19 Hexe toĩ oao onheovãa rami,

haꞌe kuꞌakuaa omoĩ vaꞌety rami.

20 Haꞌe rami ae Senhor tombopaga xerovaigua kuery,

xerekove re ijayvu vai vaꞌe.

21 Haꞌe rã ndee Senhor Xeruete, enhemoĩ xerepyarã nderery

remboete ukaa rupi vy.

Xereraa jepe ke, ndeporayvua tuvixa ramo.
22 Mbaꞌeta xee ma ajexavai, iporiaukueꞌi aiko.

Xepyꞌapy rupi ma xeaia anho aendu.

23 Xerekove opa ovy kuaray ojeroꞌa ovya rami.

Mombyry omombo pyre aiko tuku karu rami.

24 Akaru eꞌỹ re riae aiko ramo

xerenapyꞌã ikangypa ma,

xeangai gui xeroꞌo voi ipiru ma ovy.
25 Haꞌe kuery pe rã ojou vaipy aiko.

g
 109.8 Kovaꞌe ayvu rupi ma Judas rekokue re ijayvu (Atos 1.20).
Salmos 109​, ​110 1058

Xerexa vy oakã ombovava-vava ꞌrã. h

26 Senhor Xeruete, xepytyvõ ke!
Xereraa jepe ke xemboaxya rupi,
27 haꞌe kuery oikuaa aguã ndepo gui ae xereraa jepearã oua,

ndee Senhor rejapo rire.

28 Haꞌe kuery joe ijayvu vai vaꞌe.

Haꞌe rã ndee ma rejogueroayvu porã vaꞌe.

Tove xere opuꞌã vaꞌe kuery ndaꞌevei nho taꞌikuai.
Haꞌe rã nerembiguai ma tovyꞌa.
29 Xerovaigua kuery re toĩ oxĩmbaa.

Oxĩmbaa tojaoꞌipa ao puku py rami.

30 Xejuru py arovyꞌa ete ꞌrã Senhor.

Rogueroporaei ꞌrã heta vaꞌe kuery mbyte,

31 mbaꞌeta iporiaukueꞌi ikuaia katy onhemoĩ ramo,

ojukaxe vaꞌe kuery gui ogueraa jepe aguã.

Salmo 110
Messias ipoꞌakaa haꞌe sacerdote oikoa re ijayvua
Mboraeirã Davi ombopara vaꞌekue.
1 Senhor aipoeꞌi xeruvixa pe:
“Eguapy ke aiporu kuaa regua re,
nderovaigua kuery ndepy guýry amoĩ peve”, heꞌi. i
2 Sião tetã gui Senhor omboaxa ꞌrã po pygua ndepoꞌaka aguã.

Haꞌe vy aipoeꞌi ꞌrã: “Ndepoꞌaka ke nderovaigua kuery re”, heꞌi

ꞌrã.
3 Haꞌe gui ma ndepoꞌakaa ára

ndevygua kuery ojexa ukapa ꞌrã ndere ouxeaꞌi rami.

Ndevygua kunumigue ma ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe py onhemonde reve ꞌrã
ikuai,
ajeꞌiveꞌi yxapy ojekuaa vaꞌe rami.
4 Senhor ouraague ndoguerovai ꞌrã:

“Ndee ma sacerdote reĩ rakaꞌe rã peve guarã,

Melquisedeque reko rami ndereko vaꞌe vy”, heꞌi rire. j
5 Senhor reiporu kuaa regua re oĩ vaꞌe ma

ipoxya ára omouꞌũmba ꞌrã huvixave kuery.

h
 109.25 Kovaꞌe ayvu rupi ijayvu Jesus kuruxu re oĩ javegua re (Mateus 27.39‑40).
 110.1 Apy “Xeruvixa” heꞌia ma Cristo re ae ijayvu vy. Haꞌe gui “Eguapy ke aiporu
i

kuaa regua re” heꞌia ma Nhanderuete ojee rami avi ombopoꞌaka aguã re ijayvu vy
(Mateus 22.41‑26; Marcos 12.36, Lucas 20.42‑42, Atos 2.32‑36; 1 Coríntios 15.24‑28;
Efésios 1.20; Colossenses 3.1; Hebreus 1.13, 8.1, 10.11‑13).
 1059 Salmos 110​, ​111

6 Ombopaga ꞌrã yvy regua kuery,

omonyẽ ꞌrã teꞌõgue anho.
Nhoakã omouꞌũmba ꞌrã yvy jave re.
7 Oikoa rupi yxyry oĩ vaꞌe gui oyꞌu ꞌrã oiny,

haꞌe gui oakã omopuꞌã ju ꞌrã ovy.

Salmo 111
Nhanderuete opena porãague re ijayvua
1 Aleluia!

Xepyꞌa haꞌe javi py aroporaei ꞌrã Senhor

heko porã vaꞌe kuery ijatya py.
2 Senhor rembiapokue ma tuvixa meme.

Oguerovyꞌa vaꞌe kuery haꞌe javi oikuaa pota ꞌrã haꞌe nunga
re.
3 Guembiapo haꞌe javi py oexa uka guexakãa haꞌe opoꞌakaa,

heko porãa avi oĩ ꞌrã rakaꞌe rã peve.

4 Hembiapo porã re nhanemaꞌenduꞌa aguã rami ojapo.

Senhor ma porayvu haꞌe nhomboaxy vaꞌe.

5 Omongaru ꞌrã henonde ojererokyjea rupi ikuai vaꞌe,

imaꞌenduꞌa riae ꞌrã guexeve guarã ojapo vaꞌekue re.

6 Ojeupegua kuery pe oexa uka ꞌrã opoꞌakaa mbaꞌemo ojapoa

py,
ijyvyrã amboae regua kuery ikuaiague omeꞌẽa py.
7 Opo py ojapo vaꞌe ma anhetẽ haꞌe teko porã rupi meme

ojapo,
nhanemboꞌea voi ojeroviapy meme.
8 Haꞌe nunga oĩ porã ꞌrã rakaꞌe rã peve,

ojeroviapy oikoa haꞌe teko porã rupi oeja rire.

9 Ojeupegua kuery pe ombou heraa jepearã,

guexeve guarã ojapo vy rakaꞌe rã peve guarã.

Hery ma ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe haꞌe nhomongyjea.
10 Senhor renonde jajererokyjea rupi jaiko vy ꞌrãe jaupity

ꞌarandua.
Haꞌe rami ikuai vaꞌe haꞌe javi oexa uka ꞌrã ꞌarandu. k
Jaroporaeia oĩ riae ꞌrã rakaꞌe rã peve!

j
 110.4 Hebreus 5.1‑10, 7.1‑28  111.10 Provérbios 9.10
k
Salmos 112​, ​113 1060

Salmo 112
Heko porã vaꞌe oikove aguã re ijayvua
1 Aleluia!

Ovyꞌa ete ꞌrã avakue Senhor renonde ojererokyjea rupi ikuai

vaꞌe,
haꞌe ojapo uka vaꞌekue oguerovyꞌa vaꞌe.
2 Haꞌe vaꞌe kuery ramymino kuery voi ipoꞌakapa ꞌrã yvy re,

heko porã vaꞌe ramymino kuery re imaꞌenduꞌa porãa ꞌrã.

3 Hoo py ma opa mbaꞌe ꞌrã oguereko,

heko porãa oĩ ꞌrã rakaꞌe rã peve.

4 Heko porã vaꞌe pe ma pytũ ꞌrãgue py ojekuaa ꞌrã imoexakãarã.

Porayvu, nhomboaxya haꞌe teko porã rupi ikuai.

5 Nhomboaxy vy mbaꞌemo oiporuka vaꞌe ma ovyꞌa ꞌrã,

haꞌe imboayvua py teĩ oikuaa uka ꞌrã heko porã vaꞌe oikoa.
6 Haꞌe kuery ndoityai ꞌrãe.

Haꞌe kuery re rakaꞌe rã peve ꞌrã imaꞌenduꞌaa.

7 Nhomondyiarã oendu teĩ nonhemondyi ꞌrã.

Ipyꞌa guaxu ꞌrã, Senhor re ojerovia vy.

8 Ipyꞌaa oĩ atã vy ndokyjei ꞌrã,

oexa ꞌrã oipotaague hovaigua kuery re ojeupity ramo.

9 Mbaꞌemo oguereko vaꞌe ombojaꞌo vy omeꞌẽ ꞌrã iporiaukueꞌi pe.

Heko porãa oĩ ꞌrã rakaꞌe rã peve. l

Ipoꞌaka ramo omboetea haꞌe imaꞌenduꞌaa porã ꞌrã.
10 Haꞌe nunga heko vai vaꞌe oexa vy ivai ꞌrã teĩ,

haĩ jekyty rei ꞌrã okanhy peve.

Mbaꞌeta heko vai vaꞌe oipotaa ma opa ꞌrã.

Salmo 113
Senhor jaroporaei aguã regua
1 Aleluia!

Senhor rembiguai pendekuai vaꞌe, peporaei ke,

peroporaei Senhor rery.
2 Taꞌimaꞌenduꞌa porãa Senhor rery re,

aỹ haꞌe rakaꞌe rã peve!

3 Kuaray oẽa guive oikea peve

togueroporaeia Senhor rery!

4 Senhor ma yvate ete vaꞌe, yvy jave regua áryve,

hexakãa voi yva áryve oo.

 112.9 2 Coríntios 9.9
l
 1061 Salmos 113​–​115

5 Mavaꞌe ndaꞌu Senhor Nhanderuete reve joo rami heko vaꞌe?

Henda openaaty ma yvatea py oĩ.
6 Ojeroꞌa ꞌrã guive oexa aguã

yva haꞌe yvy re mbaꞌemo oiko vaꞌe.

7 Omopuꞌã ju ꞌrã imoꞌamy yvy kuꞌi py omombo pyre,

yty gui oipeꞌa ꞌrã iporiaukueꞌi,

8 huvixa kuery yvýry ju omboguapy imoiny aguã,

tá, omoĩ ꞌrã ojeupegua ruvixa kuery reve guarã.

9 Ojapo ꞌrã kunha imemby eꞌỹ vaꞌekue omemby kuery reve oiko aguã

rami.
Haꞌe ramo ovyꞌa ꞌrã, kyrĩgue xy oiko vy.
Aleluia!

Salmo 114
Egito yvy gui oẽmba jave guare re imaꞌenduꞌaague
1 Israel kuery Egito yvy gui oẽ jave,
Jacó ramymino kuery ayvu mboae py ijayvu vaꞌe ikuaia gui
oẽmba jave ma
2 Judá kuery gui Nhanderuete ojapo guenda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌerã,

ojapo Israel kuery ojeupe guarã ete.

3 Haꞌe nunga yeꞌẽ oexa vy ojava ovy,

Jordão yakã voi guakykue katy oxyry rakaꞌe. m

4 Yvyty ikuai vaꞌe opopa vexa ava rami,

yvyꞌãꞌi voi vexaꞌi raꞌy rami opopa okuapy.

5 Yeꞌẽ, mbaꞌe tu oĩ haꞌe rami rejava aguã?

Haꞌvy ndee Jordão, mbaꞌe re tu nderakykue katy rejevy?

6 Peẽ yvyty, mbaꞌe re tu pepopa ri vexa ava rami?

Haꞌvy peẽ yvyꞌã, mbaꞌe re tu vexaꞌi raꞌy rami pepo?

7 Ndee yvy, eryryi ke Senhor Jacó Ruete renonde.

8 Mbaꞌeta itaty gui ojapo yy ruparã,

itaova ratã gui ojapo rakaꞌe yvu. n

Salmo 115
Nhanderuete anho nhamboete aguã regua
1 Senhor, ore kuery eꞌỹ toremboetea, ore eꞌỹ,
haꞌe rami ꞌrãgue py nderery anho tomboetea,
renhomboaxya haꞌe ojeroviapy reikoa re.

m
 114.3 Yeꞌẽ Pytã ojavaague ma Êxodo 14 py omombeꞌu, haꞌe rã Jordão yakã guakykue
katy ojevyague ma Josué 3 py. n 114.8 Êxodo 17; Números 20
Salmos 115 1062

2 Mbaꞌe re tu amboae regua kuery joupe-upe oporandu vy

“Mamo tu oĩ haꞌe kuery Ruete?” heꞌi ꞌrã okuapy?
3 Mbaꞌeta Nhanderuete ma yva re oĩ,

opa mbaꞌe ojapo oikovy haꞌe ae oipotaa rami.

4 Haꞌe rã haꞌe kuery pegua tuuete ma prata eꞌỹ vy ouro guigua

rive,
avakue opo py ojapo vaꞌekue meme. o
5 Ijuru vaꞌeri ndaꞌijayvui,

hexa vaꞌeri ndoexai,

6 ijapyxa vaꞌeri noendui,

inhapyĩgua vaꞌeri noetũi,

7 ipo vaꞌeri mbaꞌeve re ndopokoi,

ipy vaꞌeri ndoguatai,

ijyryvi vaꞌeri haꞌe kuery gui neĩ peteĩ ayvu nonhendui.
8 Ijapoare kuery topyta haꞌe nunga rami ae,

hexe ojerovia vaꞌe kuery voi.

9 Haꞌe gui Israel kuery ma Senhor re ae tojerovia.

Haꞌe anho ma ipytyvõa haꞌe mbaꞌemo vai jokoa oiko.

10 Arão ramymino kuery tojerovia Senhor re.

Haꞌe anho ma ipytyvõa haꞌe mbaꞌemo vai jokoa oiko.

11 Senhor renonde ojererokyjea rupi ikuai vaꞌe haꞌe javi tojerovia

Senhor re.
Haꞌe anho ma ipytyvõa haꞌe mbaꞌemo vai jokoa oiko.
12 Mbaꞌeta nhandere Senhor imaꞌenduꞌa vy nhanemoingo porã

ꞌrã.
Omoingo porã ꞌrã Israel kuery,
omoingo porã ꞌrã Arão ramymino kuery,
13 omoingo porã ꞌrã henonde ojererokyjea rupi ikuai vaꞌe,

yvatekueve haꞌe yvyĩgueve voi. p

14 Senhor tomoĩve tema peiko porã aguã,

peẽ kuery haꞌe pendaꞌy kuery pe guive.

15 Senhor yva haꞌe yvy apoare vaꞌe

ogueroayvu porã vaꞌe tapendekuai.

16 Yva ma Senhor pegua oĩ.

Haꞌe rã yvy ma omeꞌẽ avakue raꞌy kuery pe.

17 Omanogue ma ndogueroporaei ꞌrã Senhor,

okyrirĩ vaꞌe anho ikuaia py oguejy vaꞌekue.

18 Haꞌe rã nhande kuery ma jarovyꞌa ꞌrã Senhor,

aỹ guive rakaꞌe rã peve.

Aleluia!

 115.4‑8 Salmo 135.15‑18

o p
 115.13 Apocalipse 11.18, 19.5
 1063 Salmos 116

Salmo 116
Oporai vy Nhanderuete oguerovyꞌaague
1 Xee ma ayvu Senhor,
mbaꞌeta ajerure ramo oendu xeayvua.
2 Xea katy ojeroꞌa vy ojapyxaka rire

ixupe ajapukai ꞌrã aikovea ja.

3 Manoa regua nhuã xemboty vaꞌekue,

jexavaia yvykua vaikue guigua xere ipoꞌaka vaꞌekue.

Haꞌe ramo aiko axya haꞌe ndavyꞌaia py haꞌa karamboae.
4 Haꞌe rami vy ajapukai Senhor rery rupi:

“ Senhor, eraa jepe ke xerekove!” haꞌe vaꞌekue.

5 Senhor ma porayvu haꞌe heko porã vaꞌe,

Nhanderuete ma nhanemboaxya rupi oiko vaꞌe.

6 Senhor ma hiꞌarandu eꞌỹꞌi vaꞌe kuery re opena porã vaꞌe.

Haꞌe rami vy haꞌa ajupya py xerexa vy xereraa jepe

karamboae.
7 Xenheꞌẽ, ejevy ju ke repytuꞌu aguã py,

mbaꞌeta xevy Senhor mbaꞌemo porã omeꞌẽ oata aguã rami eꞌỹ.
8 Haꞌe rami vy xenheꞌẽ oepy amano taa gui.

Oepy xerexa xerexaya gui,

xepy guive oepy onhepyxangaa gui.
9 Haꞌe ramo Senhor renonde aiko ꞌrã

okuave vaꞌe yvy re.

10 Hexe ajerovia vaꞌeri xejeupe xeayvu vy

“Ajexavai ete rima aikovy”, haꞌe vaꞌekue. q

11 Xepyꞌa eta rei vy

“Avakue ikuai vaꞌe ma ijapu vaꞌe meme”, haꞌe vaꞌekue.

12 Senhor opa mbaꞌe py xevy ojapo porãague re

mbaꞌe ndaꞌu ameꞌẽ ꞌrã ixupe?

13 Xereraa jepeague arovyꞌa vy aupi ꞌrã karo, r

haꞌe Senhor rery rupi aroporai ꞌrã.

14 Senhor pe ajapopa ꞌrã anhemboayvuague

ixupegua kuery haꞌe javi oexaa py.

15 Hepy ete vaꞌe Senhor oexa ꞌrã

ojeupegua ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe kuery omano rã.

16 Senhor, xee ma nerembiguai ete aiko,

nerembiguai piꞌa guive aiko.

q
 116.10 2 Coríntios 4.13 r 116.13 Apy ijayvu judeu kuery gueko rami vy Nhanderuete pe
mbaꞌemo omeꞌẽ aguã re. Tembiꞌu haꞌe vinho oupi ꞌrã ixupe, haꞌe gui oguerovyꞌaa rupi hoꞌu
ꞌrã (Salmo 22.23‑26; Levítico 7.11‑16).
Salmos 116​–​118 1064

Remondopa ma xejokuaague.
17 Haꞌeramo ndevy ameꞌẽ ꞌrã roguerovyꞌaa,
haꞌe Senhor rery rupi aroporai ꞌrã.
18 Senhor pe ajapopa ꞌrã anhemboayvuague,
ixupegua kuery haꞌe javi ikuaia py,
19 Senhor pegua roka
Jerusalém mbyte py ae.
Aleluia!

Salmo 117
Senhor pe haꞌe javi regua oporaei aguã regua
1 Peẽ yvy regua haꞌe javi, peporaei ke Senhor pe!
Peroporaei, haꞌe javi regua! s
2 Mbaꞌeta Senhor ma opa mbaꞌe py nhanemboaxy,

haꞌe ojeroviapy ꞌrã oiko rakaꞌe rã peve.

Aleluia!

Salmo 118
Nhandereraa jepea jarovyꞌa aguã regua
1 Perovyꞌa ke Senhor, porayvu vaꞌe ramo.
Mbaꞌeta nhomboaxya opa vaꞌerã eꞌỹ.
2 Israel kuery aipo teꞌi:

“Tá, nhomboaxya opa vaꞌerã eꞌỹ.”

3 Arão ramymino kuery aipo teꞌi:

“Tá, nhomboaxya opa vaꞌerã eꞌỹ.”

4 Senhor renonde ojererokyjea rupi ikuai vaꞌe haꞌe javi aipo teꞌi:

“Tá, nhomboaxya opa vaꞌerã eꞌỹ.”

5 Haꞌe gui xee ma ajexavaia py ajapukai Senhor pe.

Haꞌe ramo Senhor oendu vy xerepy karamboae.

6 Xereve Senhor oiko ramo xee ndakyjei ꞌrã.

Mbaꞌe tu avakue ojapo ꞌrã xere? t

7 Senhor xereve oiko xepytyvõarã.

Haꞌe nunga rupi aexa ꞌrã xere ijaꞌe eꞌỹ vaꞌe kuery re aipotaa
ojeupity ramo.
8 Avakue re jajerovia ꞌrãgue py

haꞌeveve Senhor re nhanhemi.

9 Huvixa kuery re jajerovia ꞌrãgue py

haꞌeveve Senhor re nhanhemi.

 117.1 Romanos 15.9‑11
s t
 118.6‑7 Hebreus 13.5‑6
 1065 Salmos 118

10 Haꞌe javi regua xembojere rei okuapy,

teĩ Senhor rery rupi amomba.
11 Jova-jovai gui xejokopa,

teĩ Senhor rery rupi amomba.

12 Eiru rami ete xeaoꞌi okuapy,

teĩ tata py juu okaia rami okaipa.

Senhor rery rupi amomba.
13 Opoxya rupi xemoanha ratã heravy xereity aguã,

teĩ Senhor xepytyvõ.

14 Senhor ma xemombaraetea oiko, aroporaei vaꞌe guive,

xereraa jepe rire. u

15 Heko porã vaꞌe rekoa rupi onhendu

heraa jepeare oguerovyꞌa vaꞌe:

“ Senhor opoꞌakaa rupi ojapo mbaꞌemo porã!
16 Senhor opo oupi vy

mbaꞌemo porã ojapo” heꞌi vaꞌe.

17 Xee ma namanovei ꞌrã.

Haꞌe rami ꞌrãgue py aikove ꞌrã,

Senhor ojapo vaꞌekue amombeꞌupa aguã.
18 Senhor xembopaga ete,

teĩ manoa pe naxemboaxai guive.

19 Peipeꞌa ke xevy teko porã rokẽ,

haꞌe vaꞌe rupi aike vy Senhor aroporaei aguã.

20 Haꞌe vaꞌe ae ma Senhor rokẽ,

haꞌe vaꞌe rupi heko porã vaꞌe anho ꞌrã oike.

21 Xee rogueroporaei ꞌrã,

xepytyvõ vy xereraa jepe rire.

22 Oo apoa kuery ita omombo vaꞌekue ma

yvatevea py opyta iporãvea pyguarã.

23 Haꞌe nunga ma Senhor ae ojapo,

haꞌe jaexa rã iporã ete vaꞌe. v

24 Kovaꞌe ára ma Senhor omoingo vaꞌekue.

Haꞌe ramo javyꞌa haꞌe jarovyꞌa ꞌrã.

25 Senhor, orereraa jepe ke, rojerure!

Oremoingo porã ke, Senhor!

26 Imaꞌenduꞌa porãmby toiko Senhor rery rupi ou vaꞌe! w

Senhor pegua opy peẽ kuery haꞌe javi peike vaꞌe rogueroayvu
porã.

u
 118.14 Êxodo 15.1‑2; Isaías 12.1‑2
Lucas 20.17, Atos 4.11; 1 Pedro 2.7
v
 118.22‑23 Mateus 21.42, Marcos 12.10‑11,
 118.25‑26 Mateus 21.8‑9, 23.37‑39; Marcos 11.9;
w

Lucas 13.35, 19.38; João 12.13

Salmos 118​, ​119 1066

27 Senhor ma Nhanderuete haꞌe nhanemoexakãa.

Ngaru oiko aguã py pembojegua mbaꞌemo rogue py,
altar apy peve.
28 Ndee ma Xeruete, xee rogueroporaei ꞌrã.
Ndee Xeruete, xee aikuaa uka ꞌrã ndeyvatea.
29 Perovyꞌa ke Senhor, porayvu vaꞌe ramo.
Mbaꞌeta nhomboaxya opa vaꞌerã eꞌỹ.

Salmo 119
Nhanderuete guigua lei iporãa re ijayvua
1 Ovyꞌa ete ꞌrã ikyꞌa eꞌỹa rupi oiko vaꞌe,
Senhor guigua lei rupi ae.
2 Ovyꞌa ete ꞌrã oikuaa uka vaꞌekue rupi oiko vaꞌe,

opyꞌa haꞌe javi py onheꞌẽ rendu vaꞌe.

3 Haꞌe vaꞌe kuery ma mbaꞌemo vai rupi eꞌỹ ikuai,

Nhanderuete guigua tape rupi anho.

4 Rejapo uka vaꞌe reikuaa uka

rojapopa ete aguã.

5 Aguataa toĩ atã

ndeayvu reja vaꞌekue rupi aiko aguã.

6 Haꞌe rami vy axĩmba aguã rami eꞌỹ ꞌrã aiko

rejapo uka vaꞌe haꞌe javi re aikuaa pota vy.

7 Peteĩ rami xepyꞌa reve roguerovyꞌa ꞌrã,

haꞌevea rami ndeayvuague aikuaa rire.

8 Xee ma ajapo ꞌrã ndeayvu reja vaꞌekue.

Xereja eme ke.

9 Mbaꞌexa vy ndaꞌu kunumigue onhemongyꞌa eꞌỹ re oiko ꞌrã?

Ndeayvu rupi oiko ri vy tema.

10 Xee ma xepyꞌa haꞌe javi py roeka vaꞌe.

Ejapo eme rejapo uka vaꞌekue gui ajepeꞌa aguã rami.

11 Xepyꞌa re amoĩ ꞌrã ndeayvuague

nderovai ajejavy eꞌỹ aguã.

12 Senhor, xee ma rogueroporaei ꞌrã.
Xemboꞌe ke ndeayvua reja vaꞌekue rupi aiko aguã re.
13 Xeayvu tema xemaꞌenduꞌa vy

reikuaa potaa rupi ndeayvuague haꞌe javi re.

14 Opa mbaꞌe porã gui

arovyꞌave ndee reikuaa uka vaꞌekue.

15 Anhemboꞌe aikovy ndee oremboꞌea re,

aikuaa pota ꞌrã reikoa re.

16 Ndeayvua reja vaꞌekue re xee avyꞌa.
 1067 Salmos 119

Ndaxerexarai ꞌrã ndeayvuague re.

17 Ejapo porã xee nerembiguai pe,
aikove haꞌe ndeayvuague rupi aiko aguã.
18 Eipeꞌa ke xerexa jokoa,

aexa kuaa aguã ndeguigua lei re iporã ete vaꞌe oĩ vaꞌe.

19 Ko yvy re aikoa ja hekoa eꞌỹ vaꞌe rami aiko.

Eikuaa uka eꞌỹ eme ke rejapo uka vaꞌekue.

20 Xepyꞌa py aendu ndaꞌevei etea,

neꞌarandua rupi ndeayvuague aenduxe riae vy.

21 Ndee ma ojejou porã rei vaꞌe haꞌe ayvu vaipy kuery pe ndeayvu ete vaꞌe.

Haꞌe kuery ojepeꞌa okuapy rejapo uka vaꞌekue gui.

22 Eipeꞌa ke xere ijayvu reia haꞌe ovyꞌa reia,

mbaꞌeta xee ma reikuaa uka vaꞌekue rupi aiko ramo.

23 Xere huvixa kuery ijayvu aguã nhomboatypa teĩ

xee nerembiguai aikuaa pota aikovy ndeayvu reja vaꞌekue re.

24 Reikuaa uka vaꞌekue ma xembovyꞌa vaꞌe.

Haꞌe vaꞌe ma xemongetaa guive.

25 Yvy rupi xereitya ma.

Xemoingo porã ju ke ndeayvuague rami vy.

26 Xerekokue amombeꞌupa ramo ndee xembovai.

Xemboꞌe ke ndeayvua reja vaꞌekue rupi aiko aguã.

27 Eikuaa uka ke renhomboꞌeague rami aiko aguã,

haꞌe xee aikuaa pota ꞌrã iporã ete vaꞌe reikuaa uka vaꞌe re.
28 Xepyꞌa py xeporiau ndavyꞌavei vy.

Xemombaraete ju ke ndeayvuague rami vy.

29 Xepeꞌa ke ijapu vaꞌe kuery rape gui.

Xemboaxy ke ndeguigua lei re oĩa rami vy.

30 Aiporavo tape vyꞌaa katygua,

amoĩ neꞌarandua rupi aiko aguã.

31 Reikuaa uka vaꞌekue rupi pota aiko.

Senhor, xeapo eme axĩmba aguã rami.

32 Anha ꞌrã avy tape rejapo uka vaꞌekue oĩa rupi,

xepyꞌa py xembovyꞌa rire.

33 Senhor, xemboꞌe ke ndeayvua reja vaꞌekue rupi aiko aguã.

Haꞌe vaꞌe rupi aiko ꞌrã opa peve.

34 Xemoꞌarandu ke, haꞌe ramo aiko ꞌrã ndeguigua lei rupi.

Xepyꞌa haꞌe javi py ꞌrã ajapo.

35 Xerereko ke tape rejapo uka vaꞌekue oĩa rupi,

mbaꞌeta haꞌe vaꞌe anho arovyꞌa.

36 Xepyꞌa re emoĩ reikuaa uka vaꞌekue rupi aiko aguã,

mbaꞌemo ajoupave aguã rupi eꞌỹ.

37 Xemomaꞌẽ eme ovare eꞌỹ vaꞌe re.
Salmos 119 1068

Xembopyꞌa guaxu ke ndeguigua tape rupi.

38 Nerembiguai pe emoĩ atãve ndeayvuague,
nerenonde ojererokyjea rupi ikuai vaꞌe pe remeꞌẽ rire.
39 Eipeꞌa ke xere ijayvu reia xemongyje vaꞌe,

mbaꞌeta neꞌarandua anho haꞌeve.

40 Maꞌẽ, ndee xemboꞌea rami anho aikoxe vaꞌe.

Xembopyꞌa guaxu ke ndereko porãa rupi.

41 Senhor, exa uka xemboaxya.

Xereraa jepe guive ndeayvuague rami vy.

42 Haꞌe ramo ꞌrãe ambovai kuaa xembojaru rei okuapy vaꞌe,

ndeayvua re ajerovia vy.

43 Xejuru gui eipeꞌa eme ayvu anhetẽ rupigua,

mbaꞌeta xee ma arõ aikovy neꞌarandua.

44 Haꞌe rami vy ndeguigua lei rupi aiko riae ꞌrã,

rakaꞌe rã peve.
45 Aiko ꞌrã aa jepea rupi,

ndee xemboꞌea rupi pota aiko vy.

46 Huvixave kuery renonde voi axĩ eꞌỹ re

amombeꞌu ꞌrã reikuaa uka vaꞌekue.

47 Xee arovyꞌa ꞌrã rejapo uka vaꞌekue,

xee ayvu vy.

48 Rejapo uka vaꞌekue ayvu vy aupi ꞌrã xepo,

ndeayvua reja vaꞌekue re aikuaa pota ꞌrã guive.

49 Nemaꞌenduꞌa ke xee nerembiguai pe ndeayvuague re,

mbaꞌeta xeapo arõ aguã rami.

50 Ajexavaia py xembovyꞌa vaꞌe ma povaꞌe:

ndeayvu xembopyꞌa guaxua.

51 Ojejou porã rei vaꞌe kuery xejojai riae,

teĩ xee ndajepeꞌai ndeguigua lei gui.

52 Xemaꞌenduꞌa ymave neꞌarandua rupi ndeayvuague re.

Haꞌe vaꞌe ma xembopyꞌa guaxu, Senhor.

53 Xee aendu xevaia,

heko vai vaꞌe ndeguigua lei rupi veꞌỹ ikuai ramo.

54 Mamo rã aguataa rupi oo py akea py

aroporaei aikovy ndeayvua reja vaꞌekue.

55 Senhor, pyávy xemaꞌenduꞌa ꞌrã nderery re.

Haꞌe rami vy ndeguigua lei rupi ꞌrã aiko.

56 Povaꞌe ma xevy guarã oĩ vaꞌe,

ndee xemboꞌea rupi aiko aguã.

57 Senhor ae xevygua oiko.

Haꞌe ramo aipoaꞌe: “Ajapo ꞌrã ndeayvuague”, haꞌe.

58 Xepyꞌa haꞌe javi py ajerure xemboaxy aguã.
 1069 Salmos 119

Xemboaxy ke ndeayvuague rami vy.

59 Xee ae aikoa re aikuaa pota vy
ajevy ju ndee reikuaa uka vaꞌekue rupi aiko aguã.
60 Anheaꞌã ꞌrã, namboarei guive

rejapo uka vaꞌekue ajapo aguã.

61 Heko vai vaꞌe kuery nhuã xejura

teĩ ndaxerexarai ꞌrã ndeguigua lei gui.

62 Pytũ mbyte jave teĩ apuꞌã ꞌrã roporaei aguã,

neꞌarandua rupi ndeayvuague anhetẽ vaꞌe meme ramo.

63 Anhemoirũ ꞌrã nerenonde ojererokyjea rupi

haꞌe remboꞌeague rami ikuai vaꞌe reve.

64 Senhor, yvy jave re rexa uka ndeporayvua.

Xemboꞌe ke ndeayvua reja vaꞌekue re.

65 Senhor, xee nerembiguai pe rejapo porã,

ndeayvuague rami vy.

66 Xemboꞌe ke ꞌarandu haꞌe aikuaa aguã re,

rejapo uka vaꞌekue rupi ajerovia ramo.

67 Ajexavai eꞌỹ mbove haꞌeve eꞌỹa rami aiko vaꞌekue,

teĩ aỹ ma ajapo aikovy ndeayvua.

68 Ndee ma heko porã haꞌe ojapo porã vaꞌe.

Xemboꞌe ke ndeayvua reja vaꞌekue re.

69 Ojejou porã rei vaꞌe kuery ma xere ijayvu rive

teĩ xepyꞌa haꞌe javi py ajapo renhomboꞌeague.

70 Haꞌe kuery ma ipyꞌa ratã vaꞌe.

Haꞌe rã xee ma arovyꞌa ndeguigua lei.

71 Ajexavaiague ma ojapo porã xevy,

ndeayvu reja vaꞌekue aikuaa nho aguã.

72 Mbovy eꞌỹ ouro haꞌe prata guigua oĩ vaꞌe rire

xevy pe ovareve ꞌrãgue ndejuru gui lei oẽ vaꞌe.

73 Ndepo py ae xeapo haꞌe xemoingo rakaꞌe.

Xemboꞌe ke aikuaa aguã rejapo uka vaꞌekue.

74 Nerenonde ojererokyjea rupi ikuai vaꞌe xerexa vy ovyꞌa okuapy,

ndeayvuague re ajerovia ramo.

75 Senhor, xee aikuaa porã haꞌevea rami ndeayvua,

ojeroviapy reikoa rupi ae xemoingo axy vaꞌekue.

76 Tou haꞌvy ndeporayvua xembopyꞌa guaxu aguã,

xee nerembiguai pe ndeayvuague rami vy.

77 Xere embou xemboaxya aikove aguã,

mbaꞌeta ndeguigua lei re xee avyꞌa.

78 Ojejou porã rei vaꞌe kuery toxĩmba, mbaꞌe py eꞌỹ xembojexavai rire.

Haꞌe rã xee ma aikuaa pota ꞌrã ndee xemboꞌea re.

79 Nerenonde ojererokyjea rupi ikuai vaꞌe toupa xeirũrã,
Salmos 119 1070

reikuaa uka vaꞌekue oikuaa vaꞌe guive.

80 Xepyꞌa py tajapopa ndeayvu reja vaꞌekue,
axĩmba eꞌỹ aguã.
81 Ndee xereraa jepe aguã arõ vy xenheꞌẽ ikangy.

Haꞌe rami teĩ arõ tema ndeayvuague.

82 Xerexa ikaneꞌõmba ma ndeayvuague arõ rã.

“Rakaꞌe ꞌrã tu xembopyꞌa guaxu?” haꞌe.

83 Tata áry hyru ipirekue guigua omoĩ mbyre ipirupaa ramigua aiko, x

teĩ ndaxerexarai ndeayvu reja vaꞌekue gui.

84 Mbovy ára teri ꞌrã ndaꞌu xee nerembiguai aikove?

Rakaꞌe ndaꞌu xerepy ꞌrã xerakykue monhaa kuery gui?

85 Ojejou porã rei vaꞌe kuery ndeguigua lei rupi eꞌỹ ikuai vaꞌe ma

yvykua ojoꞌo okuapy xemboꞌa aguã.

86 Rejapo uka vaꞌekue ma anhetẽ vaꞌe meme.

Xerepy ke mbaꞌe py eꞌỹ xerakykue monhaa kuery gui.

87 Haꞌe kuery xemomba raiꞌi ma ko yvy re.

Haꞌe rami teĩ xee ndajepeꞌai ꞌrã renhomboꞌea gui.

88 Xembopyꞌa guaxu ke xemboaxya rupi vy,

haꞌe rã ajapo ꞌrã ayvu ndejuru gui oẽ vaꞌe.

89 Senhor, yva re ndeayvuague oĩ atã ꞌrã

rakaꞌe rã peve guarã.

90 Ojeroviapy riae ꞌrã reiko rakaꞌe rã peve guarã.

Yvy renhono rire haꞌekue py ae oĩ.

91 Ndeayvuague rami vy opa mbaꞌe oĩmba porã aỹ peve,

mbaꞌeta ndevygua meme ikuai.

92 Ndeguigua lei reꞌỹ avyꞌa vaꞌe rire

yma ma amano ꞌrãgue aiko axy vaipa vy.

93 Xee ma ndaxerexarai ꞌrã renhomboꞌeague re,

haꞌe vaꞌe rupi xemoingove rire.

94 Xereraa jepe ke ndevygua aiko ramo,

mbaꞌeta aeka renhomboꞌeague.

95 Heko vai vaꞌe kuery xerarõ okuapy xemokanhy aguã,

haꞌe rã xee ma aikuaa pota ꞌrã reikuaa uka vaꞌekue re.

96 Xee aexa rã iporãgue ikuai vaꞌe haꞌe javi opa vaꞌerã.

Haꞌe rã rejapo uka vaꞌekue ma opa vaꞌerã eꞌỹ.

97 Xee ma ayvu ete ndeguigua lei!

Ára pukukue re hexe anho aikuaa pota.

98 Rejapo uka vaꞌekue ojapo xerovaigua kuery gui xeꞌaranduve aguã rami,

xepyꞌa re amoĩ riae ramo.

x
 119.83 Haꞌe vaꞌe jave py vinho ryrurã ojapo ꞌrã vexaꞌi eꞌỹ vy kavara pirekue gui. Hataxĩa
py omoĩa ramo ipiru haꞌe ivaikueve ꞌrã ovy.
 1071 Salmos 119

99 Xemboꞌea kuery haꞌe javi gui xee aendu kuaave,

reikuaa uka vaꞌekue re aikuaa potaa rupi vy.
100 Tujakue gui voi xeꞌaranduve,

renhomboꞌeague rami aiko vy.

101 Tape vai haꞌe javi gui xee ajepeꞌa,

ndeayvuague re aikuaa pota aguã.

102 Haꞌe rã ndeayvuague gui ma xee ndajepeꞌai ꞌrã,

ndee xerekomboꞌe ramo.

103 Ndeayvu aaꞌanga rã heꞌẽ vaꞌe ramigua,

ei gui heꞌẽve xejuru pe.

104 Renhomboꞌeague rupi vy xeꞌarandu ꞌrã.

Haꞌe rã tape anhetẽ eꞌỹ vaꞌe ma ajeguarua meme.

105 Ndeayvu ma tataendy oĩ aguata aguã,

aikoa rupi omoexakã vaꞌe.

106 Aura karamboae, haꞌe auraague amoĩ atã guive,

haꞌevea rami ndeayvuague rupi aiko aguã.

107 Xee ma aiko axy vaipa ma.

Senhor, xemoingove ke ndeayvuague rami vy.

108 Senhor, ejopy ke ameꞌẽxeaꞌi py xeayvu ameꞌẽ vaꞌe,

haꞌe xemboꞌe ndeayvuague re.

109 Xejukaxea kuerya rupi riae aiko,

teĩ ndeguigua lei gui ndaxerexarai ꞌrã.

110 Heko vai vaꞌe kuery ma nhuã omoĩ xerovai,
teĩ xee ndajepeꞌai ꞌrã renhomboꞌea gui.
111 Reikuaa uka vaꞌekue ma rakaꞌe rã peve guarã amoĩ xejee,

mbaꞌeta xepyꞌa py arovyꞌa.

112 Xepyꞌa re amoĩ ndeayvu reja vaꞌekue rupi aiko aguã,

rakaꞌe rã haꞌe opa peve.

113 Mokoĩ rupi rei ijayvu vaꞌe ma xee ajou vai.

Haꞌe rã ndeguigua lei ma arovyꞌa.

114 Ndee ma anhemiaty haꞌe mbaꞌemo vai jokoa reiko.

Ndeayvua re ae ajerovia.
115 Mbaꞌemo vai rupi pendekuai vaꞌe, pejepeꞌa ke xea gui.

Xee ma ajapoxe Xeruete ojapo uka vaꞌe.

116 Xepytyvõ ke ndeayvuague rami vy, aikove aguã.

Emoingo eꞌỹ eme arõ vaꞌe, axĩmba eꞌỹ aguã.

117 Xemombaraete ramo ꞌrãe aa jepe,

haꞌe ndeayvu reja vaꞌekue rupi aiko.

118 Rejou vai ndeayvuague gui ojepeꞌa vaꞌe,

mbaꞌeta apu py ae haꞌe kuery nhombotavypa ꞌrã.

119 Yty rami rive remombo ꞌrã heko vai vaꞌe yvy jave re ikuai vaꞌe.

Haꞌe nunga rupi xee arovyꞌa reikuaa uka vaꞌekue.

Salmos 119 1072

120 Nerenonde ajererokyje vy xeroꞌo pirĩmba,

ndeayvua re ae ajererokyje.
121 Xee ma anhetẽ haꞌe teko porã rupi ajoguereko vaꞌe.

Xemboaxa eme ke xerovaigua kuery po py.

122 Xee nerembiguai xerepy ke aiko porãve ju aguã.

Xembojexavai uka eme ojejou porã rei vaꞌe kuery pe.

123 Xerexa ikaneꞌõmba ma xereraa jepearã arõ riae vy,

ndereko porãa rupi ndeayvuague ojeupity aguã guive.

124 Ereko nerembiguai remboaxya rupi.

Xemboꞌe ke ndeayvu reja vaꞌekue re.

125 Xee ma nerembiguai aiko.

Xemoꞌarandu ke reikuaa uka vaꞌekue aikuaa aguã.

126 Senhor, ovaẽ ma reikuaa pota aguã ára,

mbaꞌeta ndeguigua lei rupi ndaꞌikuaiai ramo.

127 Xee ma ouro gui arovyꞌave rejapo uka vaꞌekue,

ouro oikyꞌaꞌo pyre gui voi.

128 Haꞌe nunga rupi renhomboꞌeague pe “Anhetẽ vaꞌe meme” haꞌe.

Haꞌe rã ijapu vaꞌe kuery reko ma ajou vai.

129 Reikuaa uka vaꞌekue ma iporã ete.

Haꞌe vaꞌe rupi aiko xepyꞌa haꞌe javi py.

130 Ndeayvu reikuaa uka ramo omoexakã vy

omoꞌarandu ꞌrã hiꞌarandu eꞌỹꞌi vaꞌekue.

131 Xejuru aipeꞌa vy xepytuẽ atã,
rejapo uka vaꞌekue aikuaa porãvexe vy.
132 Eju ju xea py, haꞌe xemboaxy,

nderery oayvu vaꞌe kuery pe rejapoaty rami vy.

133 Emoĩ atã ke ndeayvuague rupi aikoa.

Haꞌe rã teko vai vaꞌe guive rã taꞌipoꞌaka eme xere.

134 Xerepy ke avakue xemoingo axy reia gui,

haꞌe ramo aiko ꞌrã renhomboꞌeague rami.

135 Xee nerembiguai áry taexakã nderova,

haꞌe xemboꞌe ndeayvu re.

136 Xerexay ma yakã rami oxyry,

ndeguigua lei rupi eꞌỹ avakue ikuai rã aexa vy.

137 Senhor, ndee ma ndereko porã vaꞌe,

ndeayvua guive anhetẽ vaꞌe meme. y

138 Reikuaa uka vaꞌekue ma anhetẽ rupi reja,

ojeroviapy guive.
139 Ndeayvu gui xerovaigua kuery hexaraipa rã aexa vy

ndaꞌevei etea aendu vaꞌe xemomba raiꞌi.

 119.137 Apocalipse 16.5‑7, 19.2

y
 1073 Salmos 119

140 Ndeayvua ma ikyꞌa eꞌỹ ete vaꞌe.

Haꞌe nunga rupi xee nerembiguai arovyꞌa.
141 Xee ma yvyĩꞌi vaꞌe, oayvupy eꞌỹ aiko vaꞌeri

ndaxerexarai renhomboꞌeague re.

142 Ndeguigua teko porã ma opa vaꞌerã eꞌỹ,

ndeguigua lei ma anhetẽ vaꞌe meme.

143 Xeꞌáry jexavai haꞌe ndavyꞌai etea ou teĩ

rejapo uka vaꞌekue ma xembovyꞌa kuerei.

144 Reikuaa uka vaꞌekue ma haꞌevea ramigua meme rakaꞌe rã peve guarã.

Xemoꞌarandu ke haꞌe vaꞌe rupi, haꞌe ramo aikove ꞌrã.

145 Xepyꞌa haꞌe javi py xee ajapukai ndevy.

Senhor, xembovai ke, haꞌe ramo ajapo ꞌrã ndeayvu reja vaꞌekue.
146 Ndevy ajapukai. Xereraa jepe ke,

haꞌe ramo aiko ꞌrã reikuaa uka vaꞌekue rupi.

147 Koꞌẽ eꞌỹ mboveꞌi ajapukai,

ndeayvua arõ ajerovia reve.

148 Pytũ mbukukue re xerexa ndokei,

ndeayvuague re aikuaa pota aguã.

149 Senhor, ndeporayvua rupi endu ke xeayvua.

Ndeayvuague rami vy xemoingove.

150 Teko vai rupi ikuai vaꞌe ovaẽ raiꞌi ma xea py.

Haꞌe kuery ma ndeguigua lei gui ojepeꞌa vaꞌe.

151 Senhor, mombyry eꞌỹ ndee reiko,
rejapo uka vaꞌekue ma anhetẽ vaꞌe meme.
152 Yma ma aikuaa ndeayvuague

rakaꞌe rã peve guarã reja vaꞌekue.

153 Eikuaa pota ke aiko axya re, xereraa jepe guive,

mbaꞌeta xee ma ndeguigua lei gui ndaxerexarai ꞌrã.

154 Xerepy ke, haꞌe xereraa jepe.

Ndeayvuague rami vy xemoingove.

155 Heko vai vaꞌe kuery ma oo jepe aguã gui mombyry ikuai,

ndeayvu reja vaꞌekue ndoikuaaxei vy.

156 Senhor, opa mbaꞌe py ndee oremboaxy ꞌrã!

Ndeayvuague rami vy xemoingove.

157 Heta ete ikuai xerovaigua kuery xerakykue monha vaꞌe,

teĩ xee ndajepeꞌai ꞌrã reikuaa uka vaꞌekue gui.

158 Ojerovia eꞌỹ vaꞌe kuery aexa vy aendu ndajou porãia,

ndeayvuague rami eꞌỹ ikuai rã.

159 Eikuaa pota ke renhomboꞌeague arovyꞌaa re.

Senhor, ndeporayvua rupi xemoingove.

160 Ndeayvua ma jypy guive anhetẽ vaꞌe meme.

Haꞌevea rami ndeayvuague rakaꞌe rã peve guarã.

Salmos 119​, ​120 1074

161 Huvixa kuery mbaꞌe py eꞌỹ xemoingo axy

teĩ xepyꞌa py ajererokyjea vaꞌe ma ndeayvu ae.
162 Mbaꞌemo rejapo aguã re ndeayvuague aendu vy avyꞌa,

amongue ojou reta vaꞌe rami.

163 Xee ma ajeguaru apu gui, ajou vai ete guive.

Haꞌe rã ndeguigua lei ma arovyꞌa.

164 Ára nhavõ sete-kue kuerei ꞌrã rogueroporaei,

ndeayvuague haꞌevea ramigua meme ramo.

165 Ndeguigua lei oguerovyꞌa vaꞌe ma ovyꞌa ete ꞌrã,

ndoikoi ꞌrã guive haꞌe kuery reityarã.

166 Senhor, arõ aikovy ndee xereraa jepe aguã,

rejapo uka vaꞌekue ajapo reve.

167 Xepyꞌa py aiko reikuaa uka vaꞌekue rupi,

arovyꞌa ete vy.

168 Renhomboꞌeague haꞌe reikuaa uka vaꞌekue rupi aiko,

mbaꞌeta nerenonde ojekuaa aikoa haꞌe javi.

169 Senhor, ajapukaia tovaẽ ndea peve.

Xemoꞌarandu ke ndeayvuague rami vy.

170 Nerenonde py tovaẽ ajerurea.

Xereraa jepe ke ndeayvuague rami vy.

171 Xejuru tandereroporaei,

mbaꞌeta xemboꞌe ndeayvu reja vaꞌekue re.

172 Xeayvu py tarovyꞌa ndeguigua lei,
mbaꞌeta rejapo uka vaꞌekue haꞌevea ramigua meme.
173 Embou ndepo xerepy aguã,

renhomboꞌeague aiporavo rire.

174 Senhor, arõ ete xereraa jepe aguã.

Ndeguigua lei anho arovyꞌa.

175 Emoingove xenheꞌẽ rogueroporaei aguã.

Ndeayvuague taxepytyvõ.
176 Vexaꞌi kanhygue rami aiko. Xereka ke,

mbaꞌeta xee nerembiguai ndaxerexarai ꞌrã rejapo uka vaꞌekue gui.

Salmo 120
Ijayvu rei vaꞌe kuery rovai ojerureague
Oguataa rupi ikuai vaꞌe oporaei aguã.
1 Ajexavaia py ajapukai Senhor pe.
Haꞌe ramo oendu xeayvu.
2 Senhor, xereraa jepe ke apu rupi ijayvu vaꞌe gui,

nhombotavypaa rupi ijayvu vaꞌe kuery gui.

3 Nhombotavypaa rupi ndeayvu vaꞌe,
 1075 Salmos 120​–​122

mbaꞌe ꞌrã tu ndereko rekovia omeꞌẽa,

mbaꞌe ꞌrã tu ndevy guarã omboua?
4 Nembopagaa ꞌrã ipyꞌa guaxuve vaꞌe ruꞌy hakua vaꞌe py,

tapyĩ hexakã vaꞌe zimbro guigua py guive.

5 Xevy pe ndaꞌevei ete yvy mboae regua Meseque,

Quedar pygua kuery rekoa rupi aikoa.

6 Yma ete ma haꞌe py aiko,

peteĩ rami ndaꞌikuaixei vaꞌe kuery mbyte.

7 Xee ma peteĩ rami orekuai aguã re xeayvu teĩ

haꞌe kuery ma joe opuꞌã aguã re anho onheaꞌã okuapy.

Salmo 121
Nhandere Nhanderuete onhangarekoa re ijayvua
Oguataa rupi ikuai vaꞌe oporaei aguã.
1 Yvyty katy amaꞌẽ.
Magui ndaꞌu ou ꞌrã xerepyarã?
2 Senhor yva haꞌe yvy apoare vaꞌe gui ae

ou xerepyarã.
3 Haꞌe ma nandereity ukai ꞌrã.

Nerarõa rupi ndoke oinyi ꞌrã.

4 Israel kuery rarõa ma oke vaꞌerã eꞌỹ,

ndojaparai ꞌrã guive.

5 Senhor ae opena porã ꞌrã ndere.

Nemoꞌãarã Senhor oĩ reiporu kuaa regua re.

6 Haꞌe ramo ara py kuaray nandeapo vai ꞌrã,

pyávy teĩ jaxy voi nandeapo vai ꞌrã.

7 Senhor ndereraa jepe ꞌrã opa mbaꞌe vai gui.

Nderekovea re opena porã ꞌrã.

8 Reẽ haꞌe reike ju ramo Senhor onhangareko ꞌrã ndere

aỹ guive rakaꞌe rã peve.

Salmo 122
Jerusalém tetã oĩ porã aguã re ojerurea
Oguataa rupi ikuai vaꞌe oporaei aguã Davi ombopara vaꞌekue.
1 Xevy pe “Jajeꞌoi ke Senhor pegua oo py”
ꞌea rã ae ndu v y av yꞌa ete .
2 N d e e J e r u s a l é m t e t ã ,

o r e p y o v a ẽ m a n e r o k ẽ p y.
3 J e r u s a l é m m a t e t ã p e t e ĩ h e n d a ꞌ i p y o j a p o p y r e .

4 H aꞌe k at y ojeꞌoi ꞌr ã S e n hor p eg u a k ue r y h aꞌe jav i r eg u a ,

Salmos 122​–​124 1076

Senhor rery oguerovyꞌa aguã

Israel kuery ojeꞌoi aguã vaꞌe.
5 Haꞌe py ma ikuai haꞌevea rami oikuaa pota vaꞌe renda,

Davi ramymino kuery openaaty ikuai.

6 Pejerure ke Jerusalém oĩ porã aguã.

Ndererovyꞌa vaꞌe kuery taꞌikuai porã avi.

7 Ndekora mbyte ikuai vaꞌe taꞌikuai porã,

huvixave ro pygua kuery voi topytuꞌu porã.

8 Xeryvy kuery, xeirũ kuery re amaꞌẽ vy

Jerusalém tetã re ajerure:

“Toĩ haꞌe py ikuai porã aguã”, haꞌe.
9 Senhor Nhanderuete pegua oo re amaꞌẽ vy

anheaꞌã ꞌrã aikovy oĩ porã aguã.

Salmo 123
Nhanderuete oipytyvõ aguã ojerureague
Oguataa rupi ikuai vaꞌe oporaei aguã.
1 Xee amaꞌẽ neꞌamba re reiko vaꞌea katy.
2 Tembiguai herekoa po gui mbaꞌemo oarõ vaꞌe,

tembiguai kunha mbaꞌe herekoa po re omaꞌẽ vaꞌe rami

ore kuery voi romaꞌẽ ndea katy
oremboaxy peve, Senhor Oreruete.
3 Senhor, endu ke oremboaxya, oremboaxy ke,

mbaꞌeta orere ijaꞌe eꞌỹ vaꞌe anho ikuai.

4 Orenheꞌẽ py roendu haꞌe kuery ae oipotaa rami orembojaru reia

anho,
ojejou porã rei vaꞌe kuery orere ndaꞌijaꞌeia roendu.

Salmo 124
Nhanderuete nhanderepya haꞌe nhandereraa jepea re ijayvua
Oguataa rupi ikuai vaꞌe oporaei aguã Davi ombopara vaꞌekue.
1 Senhor eꞌỹ nhandea katy oiko vaꞌe rire —
Israel kuery aipo teꞌi —
2 Nhandere avakue opuꞌã ramo

Senhor eꞌỹ nhandea katy oiko vaꞌe rire

3 haꞌe kuery jaikove reve nhanemokõmba ꞌrãgue,
nhandevy ipoxypa vy.
4 Nhandeꞌáry yy ou ꞌrãgue,

ty guaxu vy oaxa ꞌrãgue nhanderekove áry,

5 yy oxyry atã vaꞌe
 1077 Salmos 124​–​126

oaxa ꞌrãgue nhanderekove áry.

6 Taꞌimaꞌenduꞌa porãa Senhor re,
haꞌe kuery pe nanhanemondoro ukai rire haĩ py.
7 Haꞌe rami rã nhanenheꞌẽ oo jepe

guyra mboꞌaa nhuã gui oo jepea rami.

Nhuã omondo ramo jaa jepe.
8 Senhor yva haꞌe yvy apoare rery rupi

jajapukai ramo ou nhanepytyvõarã.

Salmo 125
Jajeroviaa re nhaĩ atã aguã regua
Oguataa rupi ikuai vaꞌe oporaei aguã.
1 Senhor re ojerovia vaꞌe ma Sião yvyty rami ikuai.
Haꞌe vaꞌe ma nomyĩ ꞌrã, oĩ atã ꞌrã rakaꞌe rã peve guarã.
2 Jerusalém tetã yvýry rupi yvyty ikuai vaꞌe rami

Senhor opena ꞌrã ojeupegua kuery yvýry,

aỹ guive rakaꞌe rã peve.
3 Heko porã vaꞌe kuery re

heko vai vaꞌe ndaꞌipoꞌaka riaei ꞌrã,

heko porã vaꞌe opo py ojapo vai eꞌỹ aguã.
4 Senhor, emoingo porã ke heko porã vaꞌe,

anhetẽ rupi ipyꞌa vaꞌe kuery.

5 Haꞌe rã tape karẽ rupi opia vaꞌe ma

Senhor ombopaga ꞌrã heko vai vaꞌe kuery reve.

Israel kuery re toĩ ikuai porã aguã.

Salmo 126
Ojaeꞌo vaꞌe ombopyꞌa porãa jevy aguã regua
Oguataa rupi ikuai vaꞌe oporaei aguã.
1 Senhor Sião tetã py nhanemoingo porã ju ramo
oexa raꞌu vaꞌe rami nhandekuai vaꞌekue.
2 Haꞌe jave py nhanderory,

javyꞌaa rupi nhandeayvu guive.

Haꞌe ramo amboae regua kuery joupe-upe aipoeꞌi:
“Haꞌe kuery pe Senhor ojapo porã ete”, heꞌi okuapy.
3 Anhetẽ Senhor nhanemoingo porã vaꞌekue.
Haꞌe nunga rupi ae javyꞌa.
4 Senhor, peteĩgue ju ke oremoingo porã,

Neguebe rupi yy oxyry vaꞌe rami.

5 Hexay reve mbaꞌemo raꞌyĩgue onhotỹ vaꞌekue ma
Salmos 126​–​128 1078

ovyꞌa reve ju ꞌrã omonoꞌõ.

6 Ojaeꞌo
reve onhotỹ ovy vaꞌekue ma
ovyꞌa vaipa reve ꞌrã ojevy ouvy,
mbaꞌemo aju jokuaa ogueru vy.

Salmo 127
Nhanderuete gui iporã vaꞌe haꞌe javi oua re ijayvua
Oguataa rupi ikuai vaꞌe Salomão ombopara vaꞌekue.
1 Senhor ae oorã ojapo eꞌỹ ramo
ijapoa kuery ombaꞌeapoa mbaꞌeverã ndovarei ꞌrã.
Tetã re Senhor nonhangarekoi ri ramo
harõa kuery onhangarekoa mbaꞌeverã ndovarei ꞌrã.
2 Ndaꞌeve ranhei koꞌẽ eꞌỹ mbove nhapuꞌãa,

ndajake voia, neĩ jajexavaia rupi mbojape jajoua.

Mbaꞌeta hembiayvu kuery okepa okuapy reve voi
haꞌe kuery pe omeꞌẽ ꞌrã mbaꞌemo.
3 Nhanderaꞌy kuery ma Senhor omeꞌẽ vaꞌekue meme,

guyruꞌi gui oikoꞌi vaꞌe ma nhandevy guarã omeꞌẽ.

4 Nhanekunumi jave nhanderaꞌy kuery jareko vaꞌe ma

opo py xondaro huꞌy oguereko vaꞌe rami.

5 Ovyꞌa ete ꞌrã avakue hyru py oguereko reta vaꞌe.

Tetã rokẽ py ngovaigua kuery reve jogueroayvu

teĩ ndaꞌipoꞌaka eꞌỹi ꞌrã.

Salmo 128
Nhanderuete renonde jajererokyjea rupi vy javyꞌa aguã regua
Oguataa rupi ikuai vaꞌe oporaei aguã.
1 Ovyꞌa ete ꞌrã Senhor renonde ojererokyjea rupi ikuai vaꞌe,
ixuguigua tape rupi ikuai vy.
2 Rembaꞌeapoa rupi rejou ꞌrã reꞌu vaꞌerã.

Revyꞌa ete ꞌrã, haꞌe opa mbaꞌe oiko porã ꞌrã ndevy.
3 Ndero py ma nderaꞌyxy uva hiꞌa reta vaꞌe rami ꞌrã oiko,

haꞌe nderaꞌy kuery ma oliveira rembypy pyauꞌi rami meme ꞌrã

ikuai mesa yvýry oguapya py.
4 Haꞌe rami Senhor renonde ojererokyjea rupi ikuai vaꞌe ma omoingo

porã ꞌrã.
5 Senhor tanemoingo porã Sião tetã gui,

reikove reve rexa aguã

Jerusalém tetã py omoingo porã rã.
6 Rexa ꞌrã neramymino kuery.
 1079 Salmos 128​–​130

Israel kuery re toĩ ikuai porã aguã.

Salmo 129
Ogueraa jepeague re imaꞌenduꞌaa
Oguataa rupi ikuai vaꞌe oporaei aguã.
1 Xekunumi guive mbovykue rei eꞌỹ xembojexavaia —
Israel kuery aipo teꞌi —
2 Xekunumi guive xembojexavaia okuapy

teĩ xere ndaꞌipoꞌakaai.

3 Xekupe rupi xekaraĩmbaa ma,

yvy karaĩa py rami xemboperepa vy.

4 Haꞌe rami teĩ Senhor heko porã vaꞌe vy

ojayapa heko vai vaꞌe xejokuaague.

5 Sião tetã re opuꞌã vaꞌe haꞌe javi

toxĩmba, tojavapa guive.

6 Oo áry mbaꞌemo rogue henhoĩ vy

ipoty eꞌỹ re ipirupa vaꞌe rami avi tokanhymba.

7 Haꞌe nunga mbaꞌeverã ndovarei ramo

avave rei opo py nomonoꞌõai,

neĩ ojyva áry ndojokuaai heruvy guive.
8 Haꞌe kuerya rupi oaxa vaꞌe kuery aipo teꞌi eme:

“ Senhor topena porã pendere!

Senhor rery rupi ore rogueroayvu porã!” teꞌi eme.

Salmo 130
Yy typyvea gui ojapukaia ague
Oguataa rupi ikuai vaꞌe oporaei aguã.
1 Senhor, yy typyve etea gui ajapukai ndevy.
2 Senhor, endu ke ajapukaia!

Ndevy pe ajerurea re ejapyxaka pota ke.

3 Senhor, rojejavyague re reikuaa pota vaꞌe rire

mavaꞌe ꞌrãgue tu oo jepe?

4 Haꞌe rami avi ndere oĩ oreperdoa aguã,

nerenonde rojererokyjea rupi roiko aguã.

5 Xee ma arõ aikovy Senhor,

xenheꞌẽ py arõ ijayvuague rupi.

6 Tetã rarõa kuery koꞌẽ aguã re ojapuraa gui

xenheꞌẽ py Senhor arõve. z

Harõa kuery koꞌẽ aguã re ojapuraa gui
7 Israel kuery toarõve Senhor.
Salmos 130​–​132 1080

Mbaꞌeta Senhor re oĩ nhomboaxy aguã,

opa mbaꞌe gui joepy aguã guive.
8 Haꞌe ae ma ogueraa jepe ꞌrã Israel kuery

heko vai haꞌe javi gui.

Salmo 131
Nhanderuete re vy japytuꞌu aguã regua
Oguataa rupi ikuai vaꞌe oporaei aguã Davi ombopara vaꞌekue.
1 Senhor, xepyꞌa py xee ajejou porã rei vaꞌeꞌỹ.
Amaꞌẽa py nanhemboyvatei guive,
mbaꞌemo tuvixa vaꞌe re ndaꞌeveia rupi eꞌỹ aiko.
Mbaꞌeta mbaꞌemo iporãve ete vaꞌe ma xevy guarã eꞌỹ ae.
2 Haꞌe rami ꞌrãgue py akyrirĩ vy apytuꞌu ꞌrã xepyꞌa py.

Kyrĩꞌi vaꞌe nokambuvei vaꞌe oxy jyva áry oĩ riveꞌi vaꞌe rami ae
avi
xekuraxõ voi oĩ xepyꞌa py.
3 Israel kuery, pearõ ke Senhor,

aỹ guive rakaꞌe rã peve.

Salmo 132
Ymave ijayvua ague
Oguataa rupi ikuai vaꞌe oporaei aguã.
1 Senhor, nemaꞌenduꞌa ke Davi re,
opa mbaꞌe py oiko axy ramo.
2 Senhor pe Davi onhemboayvu vy

Jacó “Ipoꞌakapa vaꞌe” heꞌia vaꞌe pe ijayvu rakaꞌe po rami:

3 “Xee ma akeaty py ndaikevei ꞌrã,

tupa anheno ajupyaty py ndajeupivei ꞌrã,

4 xerexa nambotyvei ꞌrã ake aguã,

neĩ peteĩgueꞌi nanhenovei ꞌrã xerexa amombytuꞌu aguã,

5 Senhor oĩ aguã ajou eꞌỹa ja,

Jacó Ruete Ipoꞌakapa vaꞌe oĩ atyrã”, heꞌi. a

6 Nhaendu omombeꞌua rã Efrata yvy re lei ryru oĩa,

haꞌe ramo Jaar yvy re ae jajou. b

7 Haꞌe gui ma jaike ke oĩaty py.

Nhambojerovia ipy renda renonde.

z
 130.6 Haꞌe vaꞌe jave py pytũ mbukukue re tetã rarõa kuery opyta ꞌrã ikora áry, ngovaigua
kuery ovaẽ rã oexa aguã. a 132.2‑5 Apy ma oĩ Davi ouraague Nhanderuete ayvu ryru
ogueru vy hendarã py porã omoĩ aguã re (1 Crônicas 13.1‑4).
 1081 Salmos 132​, ​133

8 Senhor, epuꞌã ke, eike ejuvy repytuꞌu aguã py,

ndee haꞌe hyru ndepoꞌakaa kuaa ukaa reve.
9 Ndevygua sacerdote kuery re toĩ teko porã,

haꞌe ndevy ete ikuai vaꞌe toporaei ovyꞌa vy.

10 Nerembiguai Davi re nemaꞌenduꞌa vy

emaꞌẽ eꞌỹ eme nerembiporavo rova re.

11 Davi pe Senhor oura ete rakaꞌe,

oayvuague gui ndaexarai ꞌrã guive. Aipoeꞌi:

“Nderekovia peteĩ nderoꞌo guigua ae
amoĩ ꞌrã tenda repenaaty py opena oiny aguã rami.
12 Xapyꞌa rei xereve guarã ajapo vaꞌekue nderaꞌy kuery ikuai ramo,

xeayvua re amboꞌeague rupi guive,

haꞌe ramo haꞌe kuery raꞌy kuery ju ꞌrã oguapy
tenda repenaaty py rakaꞌe rã peve.” c
13 Mbaꞌeta Senhor oiporavo rakaꞌe Sião tetã,

haꞌe py oĩ riae aguã. Aipoeꞌi:

14 “Apy apytuꞌu riae ꞌrã rakaꞌe rã peve,

apy ae ꞌrã apena ainy, aĩxea py ae.

15 Haꞌe py anhomoingo porã ꞌrã tembiꞌu oata aguã rami eꞌỹ ajou uka vy,

iporiaukueꞌi pe voi ameꞌẽ reta ꞌrã tembiꞌu.

16 Haꞌe pygua sacerdote kuery ma amonhemonde ꞌrã ajogueraa jepea

kuaa ukaa py.

Haꞌe pygua ojerovia vaꞌe kuery ovyꞌa vy oporaei ꞌrã okuapy.
17 Haꞌe py ajapo ꞌrã Davi poꞌakakue ojekuaa jevy aguã rami.

Xerembiporavo rekovia ambou ꞌrã nhomoexakãarã. d

18 Hexe coroa oĩ vaꞌe ma ipoty ꞌrã.

Haꞌe rã hovaigua kuery re ma ambou ꞌrã imoxĩmbaarã.”

Salmo 133
Joegua-egua peteĩ rami ikuaia re ijayvua
Oguataa rupi ikuai vaꞌe oporaei aguã Davi ombopara vaꞌekue.
1 Joegua kuery peteĩ rami ikuaia ma
haꞌeve ꞌrã, iporã ete guive.
2 Haꞌe rami ikuaia ma azeite hepyve vaꞌe

sacerdote Arão akã re onhoẽ ramo

b
 132.6 Jaar yvy Efrata regua yvy re Quiriate-Jearim tetã py ranhe Nhanderuete ayvu
ryru opyta rakaꞌe, Jerusalém py Davi ogueru ruka eꞌỹ mbove (1 Crônicas 13.5‑6).
c
 132.11‑12 2 Samuel 7.1‑17; Atos 2.30 d 132.17 Kovaꞌe ayvu rupi ijayvu 1 Reis 11.34‑36,
15.4, 2 Reis 8.19 haꞌe 2 Crônicas 21.7 py. Haꞌe gui “Hendy vaꞌerã” heꞌia ma huvixa rakaꞌeve
rã oiko aguã re ijayvu vy, haꞌe Jesus Cristo rekorã re guive (Lucas 2.30‑32; João 8.12).
Salmos 133​–​135 1082

hendyva re oxyry ovy vy

ijao ajuꞌy peve ovaẽ vaꞌe rami. e
3 Haꞌe rami ikuaia ma Hermom yvyty gui yxapy ou vaꞌe

Sião yvyty omboꞌyxapypa vaꞌe rami. f

Mbaꞌeta haꞌe py Senhor ombou nhomoingo porãarã,
haꞌe tekove rakaꞌe rã peve guarã.

Salmo 134
Kaꞌaruꞌi jave oporaeia aguã oenoĩa ague
Oguataa rupi ikuai vaꞌe oporaei aguã.
1 Peroporaei ke Senhor, hembiguai pendekuai vaꞌe haꞌe javi,
Pyávy Senhor pegua opy rupi pembaꞌeapo vaꞌe.
2 Henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe katy peupi ke pendepo

Senhor peroporaei vy.

3 Sião tetã gui Senhor yva haꞌe yvy apoare

tapendereroayvu porã.

Salmo 135
Nhanderuete pe japoraei aguã regua
1 Aleluia!

Peporaei Senhor rery rupi,

peroporaei Senhor, hembiguai pendekuai vaꞌe,
2 ixupegua oo rupi pembaꞌeapo vaꞌe,

Nhanderuete pegua roka rupi guive.

3 Peroporaei ke Senhor, porayvu vaꞌe ramo.

Peporaei hery rupi, iporã ete ramo.

4 Mbaꞌeta ojeupe guarã Senhor oiporavo Jacó,

oiporavo Israel kuery oguereko aguã.

5 Xee aikuaa ae Senhor yvate ete vaꞌea,

mbaꞌeta tuuete ikuai vaꞌe áryve Nhanderuete oiko.

6 Senhor ma oipota vaꞌe haꞌe javi ojapo vaꞌe,

yva haꞌe yvy re, yeꞌẽ py haꞌe iguýry rupi.

7 Arai omopuꞌã ꞌrã heruvy yvy apy katy gui,

overa vaꞌe voi oguereko katu ꞌrã oky aguã.

Yvytu ma ojapo ꞌrã oĩa gui oipeju aguã rami.

e
 133.2 Sacerdote-rã Arão omoĩa vy inhakã re omoĩ rakaꞌe azeite (Êxodo 29.1‑9),
Nhanderuete ojeupegua kuery omoingo porã aguã kuaa ukaarã (Êxodo 29.43‑46).
f
 133.3 Yxapy py Nhanderuete omoingo porã ꞌrã haꞌe kuery onhotỹ vaꞌekue
(Gênesis 27.28).
 1083 Salmos 135​, ​136

8 Egito yvy re haꞌe ae ojukapa vaꞌekue taꞌy kuery jypy guare,

avakue haꞌe mymba kuery guive.
9 Haꞌe py ojapo hexa pyrã haꞌe nhomondyipaarã

Faraó haꞌe hembiguai kuery rovai.

10 Senhor ma heta regua omomba vaꞌekue,

huvixave ipoꞌakapa vaꞌe guive ojuka.

11 Ojuka amorreu kuery ruvixa Seom

haꞌe Basã pygua huvixa Ogue,

haꞌe gui Canaã yvy regua huvixa kuery haꞌe javi.
12 Haꞌe gui ma ijyvykue

ojeupegua Israel kuery pe omboaxapa.

13 Senhor, nderery oĩ ꞌrã rakaꞌe rã peve,

rakaꞌe rã ikuai vaꞌe voi imaꞌenduꞌa ꞌrã ndere.

14 Mbaꞌeta Senhor ma ojeupegua kuery re oikuaa pota ꞌrã,

omboaxy ꞌrã guembiguai kuery. g

15 Haꞌe rã yvy regua kuery ruete kuery ma

prata haꞌe ouro guigua rive, avakue ae opo py ojapo vaꞌekue

meme. h
16 Ijuru vaꞌeri ndaꞌijayvui,

hexa vaꞌeri ndoexai,

17 ijapyxa vaꞌeri noendui,

ipytuẽ aguã voi ndaꞌevei.

18 Ijapoare kuery ma haꞌe rami ae ju ꞌrã ikuai,
hexe ojerovia vaꞌe kuery haꞌe javi guive.
19 Israel ramymino kuery, penemaꞌenduꞌa porã Senhor re!

Arão ramymino kuery, penemaꞌenduꞌa porã Senhor re!

20 Levi ramymino kuery, penemaꞌenduꞌa porã Senhor re!

Senhor renonde pejererokyjea rupi pendekuai vaꞌe,

penemaꞌenduꞌa porã Senhor re!
21 Sião tetã guive taꞌimaꞌenduꞌa porãa

Senhor Jerusalém py oĩ vaꞌe re.

Aleluia!

Salmo 136
Nhanderuete nhomboaxya re ijayvua
1 Perovyꞌa ke Senhor porayvu vaꞌe ramo,
mbaꞌeta nhomboaxya opa vaꞌerã eꞌỹ.
2 Perovyꞌa tuuete ikuai vaꞌe Ruete,

mbaꞌeta nhomboaxya opa vaꞌerã eꞌỹ.

g
 135.14 Hebreus 10.30 h
 135.15‑18 Salmo 115.4‑8
Salmos 136 1084

3 Perovyꞌa senhor ikuai vaꞌe Senhor,

mbaꞌeta nhomboaxya opa vaꞌerã eꞌỹ.
4 Haꞌe anho ojapo mbaꞌemo porã tuvixa vaꞌe,

mbaꞌeta nhomboaxya opa vaꞌerã eꞌỹ.

5 Oꞌarandua rupi ojapo rakaꞌe yva, i

mbaꞌeta nhomboaxya opa vaꞌerã eꞌỹ.

6 Yvy avi onhono rakaꞌe yy áry rupi,

mbaꞌeta nhomboaxya opa vaꞌerã eꞌỹ.

7 Ojapo rakaꞌe omoexakã vaꞌerã tuvixa vaꞌe,

mbaꞌeta nhomboaxya opa vaꞌerã eꞌỹ.

8 Kuaray ojapo ara py ojope aguã,

mbaꞌeta nhomboaxya opa vaꞌerã eꞌỹ.

9 Jaxy haꞌe jaxy-tata ojapo avi pytũ omoexakã vaꞌerã,

mbaꞌeta nhomboaxya opa vaꞌerã eꞌỹ.

10 Egito pygua kuery raꞌy jypy guare ojukapa rakaꞌe, j

mbaꞌeta nhomboaxya opa vaꞌerã eꞌỹ.

11 Haꞌe vy haꞌe kuery mbyte gui oipeꞌa Israel kuery,

mbaꞌeta nhomboaxya opa vaꞌerã eꞌỹ.

12 Opo oupi vy oexa uka opoꞌakaa,

mbaꞌeta nhomboaxya opa vaꞌerã eꞌỹ.

13 Ombojaꞌo Yeꞌẽ Pytã mokoĩ henda rupi,

mbaꞌeta nhomboaxya opa vaꞌerã eꞌỹ.

14 Ombojaꞌoague rupi ojapo Israel kuery oaxa aguã rami,
mbaꞌeta nhomboaxya opa vaꞌerã eꞌỹ.
15 Haꞌe gui yeꞌẽ py omoinge Faraó, oxondaro kuery haꞌe javi

reve,
mbaꞌeta nhomboaxya opa vaꞌerã eꞌỹ.
16 Tekoa eꞌỹa rupi ogueroguata heravy ojeupegua kuery,

mbaꞌeta nhomboaxya opa vaꞌerã eꞌỹ.

17 Ojuka huvixave kuery ipoꞌakapa vaꞌekue, k

mbaꞌeta nhomboaxya opa vaꞌerã eꞌỹ.

18 Huvixave omboetevepy ojuka,

mbaꞌeta nhomboaxya opa vaꞌerã eꞌỹ.

19 Ojuka amorreu kuery ruvixa Seom,

mbaꞌeta nhomboaxya opa vaꞌerã eꞌỹ.

20 Ojuka avi Basã pygua kuery huvixa Ogue,

mbaꞌeta nhomboaxya opa vaꞌerã eꞌỹ.

21 Haꞌe kuery yvykue omboaxa ojeupegua kuery pe,

mbaꞌeta nhomboaxya opa vaꞌerã eꞌỹ.

i
 136.5‑9 Gênesis 1 j 136.10‑16 Egito gui ogueraa jepeague omombeꞌu Êxodo 12‑14 py.
k
 136.17‑22 Huvixave ojukaague omombeꞌu Números 21 py.
 1085 Salmos 136​, ​137

22 Guembiguai Israel kuery yvyrã omeꞌẽ,

mbaꞌeta nhomboaxya opa vaꞌerã eꞌỹ.
23 Nanhanembaraetevei ramo imaꞌenduꞌa nhandere,

mbaꞌeta nhomboaxya opa vaꞌerã eꞌỹ.

24 Haꞌe vy nhanderovaigua kuery po gui nhandereraa jepe,

mbaꞌeta nhomboaxya opa vaꞌerã eꞌỹ.

25 Guemimoingo kuery haꞌe javi pe ojou uka ꞌrã hoꞌu vaꞌerã,

mbaꞌeta nhomboaxya opa vaꞌerã eꞌỹ.

26 Peroporaei ke Nhanderuete yva regua,

mbaꞌeta nhomboaxya opa vaꞌerã eꞌỹ.

Salmo 137
Guetã oexa ngaꞌua rupi ijayvuague
1 Babilônia tetã py yakã oĩ vaꞌe yvýry roguapy roinya py
rojaeꞌo vaꞌekue Jerusalém tetã re oremaꞌenduꞌa vy. l
2 Orembaꞌepu ixã reta vaꞌe roupi imoiny vaꞌekue

haꞌe py yvyra ikuai vaꞌe rakã re.

3 Mbaꞌeta escravo-rã orereraa are kuery ojerure roporaei aguã.

“Peporaei na orevy Sião regua mboraei”, heꞌi okuapy.

4 Haꞌe gui mbaꞌexa ꞌrã tu roporaei mboraei Senhor pegua

yvy mboae re orekuai vy?

5 Mbaꞌeta ndee Jerusalém tetã gui xerexarai ri ramo

xepo aiporu kuaa regua taꞌipirupa.

6 Xeapekũ tojapa xejuru py re

xapyꞌa rei ndere naxemaꞌenduꞌavei rã,

eꞌỹ vy Jerusalém gui mbaꞌemo arovyꞌave ramo.
7 Senhor, nemaꞌenduꞌa ke Edom pygua kuery rembopaga aguã

Jerusalém tetã oitya jave ikuaiague re. m

Mbaꞌeta haꞌe kuery ma
“Peitypa ke, peitypa yvy katy peve!” heꞌi okuapy vaꞌekue.
8 Babilônia tetã pygua kuery, peneretã voi ombovaipa pyrã oĩ.

Ovyꞌa ete ꞌrã orere pejapoague re penembopaga vaꞌe. n

9 Ovyꞌa ꞌrã pendaꞌy kuery voi ojopy vy
ita re omouꞌũmba avi vaꞌe.

l
 137.1 Babilônia pygua kuery ma oipeꞌa rakaꞌe Jerusalém tetã, haꞌe guembiguairã ogueraa
haꞌe pygua judeu kuery regua. m 137.7 Jerusalém tetã re Babilônia pygua kuery ipoꞌaka
rã Edom pygua kuery oexa vy ovyꞌa rei okuapy, judeu kuery regua rai teĩ (Obadias 8‑14).
n
 137.8 Babilônia pygua kuery ombopaga aguã re Apocalipse 18 py ijayvu.
Salmos 137​–​139 1086

Salmo 138
Nhanderuete ojeroviapy oikoa jarovyꞌa aguã regua
Mboraeirã Davi ombopara vaꞌekue.
1 Senhor, xee roguerovyꞌa ꞌrã xepyꞌa haꞌe javi py.
Ipoꞌakakueve oendua py rogueroporai ꞌrã.
2 Ndevygua templo ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe oĩa katy amaꞌẽ reve

aĩ ꞌrã xerenapyꞌã re nderery aroporaei aguã,

ndeporayvu haꞌe ndereko porã vaꞌe ramo.
Mbaꞌeta opa mbaꞌe gui remboyvateve nderery haꞌe ndeayvu.
3 Mbaꞌeta ndevy pe ajapukai ramo xerepy,

xembopyꞌa guaxu vy xemombaraeteve guive.

4 Senhor, yvy regua huvixave kuery haꞌe javi oporaei ꞌrã okuapy ndevy,

ndejuru gui ndeayvua oendu vy.

5 Ogueroporaei ꞌrã Senhor reko,

Senhor rexakãa tuvixa ete ramo.

6 Senhor ma yvate ete vaꞌeri

yvyĩgueꞌi re omaꞌẽ avi ꞌrã.

Ojejou porã rei vaꞌe kuery haꞌe oikuaa mombyry gui teĩ.

7 Xee ajexavai aikovy ramo

rembopyau ꞌrã xerekovea.
Ndepo reupi ꞌrã xerovaigua kuery poxya káuxa.
Reiporu kuaa regua py xereraa jepe ꞌrã.
8 Xevy pe Senhor ojapo ꞌrã ojapo ꞌrã vaꞌekue haꞌe javi.

Senhor, renhomboaxya ma opa vaꞌerã eꞌỹ.

Eja eme ndepo py ae remoingo vaꞌekue.

Salmo 139
Nhanderuete oikuaapa haꞌe ipoꞌakapa vaꞌea re ijayvua
Jogueroporaei vaꞌe pe mboraeirã Davi ombopara vaꞌekue.
1 Senhor, ndee ma xere reikuaa pota vy xekuaa porã vaꞌe.
2 Reikuaa ꞌrã aguapy haꞌe apuꞌã ju rã.
Mombyry gui teĩ reikuaa xepyꞌa re oĩ vaꞌe haꞌe javi.
3 Aguata haꞌe anheno ramo ndee xerexa ꞌrã.

Reikuaapa ꞌrã aikoa haꞌe javi.

4 Xeayvu aguã xejuru py oĩ eꞌỹ mbove voi
ndee Senhor reikuaapa ꞌrã.
5 Xejoko ꞌrã xerakykue haꞌe xerenonde katy,

xere ndepo remoĩ vy.

6 Haꞌe rami xekuaapaa ma iporã ete xevy.
 1087 Salmos 139

Yvate ete rã ndaikuaai ꞌrãe. o

7 Marã katy ndaꞌu anhemombyry ꞌrãgue Nenheꞌẽ gui?
Marã katy ndaꞌu ajava ꞌrãgue rexaa gui?
8 Yva re aa teĩ haꞌe py ndee reĩ ꞌrãgue.

Yvykua vaikuevea py anhemboupa teĩ haꞌe py voi reĩ ꞌrãgue.

9 Kuaray oẽa katy aveve avy vy

yeꞌẽ apy peve aa teĩ

10 haꞌe py voi ndepo xerereko ꞌrãgue,

reiporu kuaa regua xemombaraete ꞌrãgue.

11 Xee aipoaꞌe ramo: “Pytũ xeaoꞌi ꞌrã,

hexakã xeyvýry rupigua pytũmba ꞌrã” haꞌe teĩ

12 ndevy pe pytũvea ete voi napytũi ꞌrãgue,

mbaꞌeta ndevy pe pytũ haꞌe hexakãa ma joo rami meme.

13 Mbaꞌeta ndee ma xepyꞌa apoare,

xexy rye py xemoingo vaꞌekue.

14 Xee roguerovyꞌa, anhemondyi aguã rami xeapo rire.

Nerembiapokue ma iporã ete vaꞌe meme.

Haꞌe rami aikuaa porã xepyꞌa py.
15 Xekãgue nderejaoꞌi teri jave hiꞌã py xeapo,

haꞌe gui xembotuvixaꞌi imoiny yvy guy py rami.

16 Naxeratãi teri jave ndee ma xerexa.

Ndekuaxia re ipara ma voi xee aiko aguã ára haꞌe javi,

peteĩ-teĩ ipara oiny peteĩve oiko eꞌỹ mbove ma voi.
17 Xeruete, renhembopyꞌaa ma iporã ete xevy.

Mbovy rei eꞌỹ oĩ.

18 Xee aipapa vaꞌe rire ita kuꞌi gui hetave ꞌrãgue.

Aipapa, aipapa teĩ ndaipapapai ꞌrãgue.

19 Xeruete, remomba voi ꞌrãgue heko vai vaꞌe!

Avakue tuguy moẽa, pejepeꞌapa xea gui!

20 Haꞌe kuery ma ndere opuꞌã rei okuapy,

nderovaigua kuery ijayvu vaikue-ikue ꞌrã.

21 Senhor, xee ajou vai ndejou vaia kuery.

Ndere opuꞌã rei vaꞌe kuery gui xee ajeguaru.

22 Haꞌe kuery re ndaxeaꞌeveia oĩmba,

nderovaigua kuery ete ikuaia aikuaa.

23 Xeruete, xerexa pota,

haꞌe eikuaapa xepyꞌa re oĩ vaꞌe.

Xeraꞌanga, haꞌe eikuaa anhembopyꞌaa haꞌe javi.
24 Exa xere pa oĩ haꞌeveꞌỹa rami aikoa,

haꞌe xerereko tape imarã eꞌỹ vaꞌe rupi.

 139.6 Romanos 11.33
o
Salmos 139​, ​140 1088

Salmo 140
Ngovaigua kuery apu gui oo jepe aguã ojerureague
Jogueroporaei vaꞌe pe mboraeirã Davi ombopara vaꞌekue.
1 Senhor, xereraa jepe ke heko vai vaꞌe gui.
Xerepy avakue ojerovia rei vaꞌe gui.
2 Haꞌe kuery ma mbaꞌemo vai anho opyꞌa re omoĩ.

Jogueroꞌaxea rupi rive ikuai.

3 Mboi rami oaĩmbeꞌe ꞌrã oapekũ,

ijayvua ma mboi guigua veneno rami ae. p

4 Senhor, xerepy ke heko vai vaꞌe po gui,

xereraa jepe avakue ojerovia rei vaꞌe gui,

xembojepekuavo aguã re onheaꞌã okuapy vaꞌe kuery gui.
5 Ojejou porã rei vaꞌe kuery ma nhemi rupi omoĩ ꞌrã nhuã xã xemboꞌa

aguã,
tape yvýry oipyo ꞌrã xemboꞌaarã.
Omoĩ ꞌrã nhuã xemboꞌa aguã.
6 Aipoaꞌe Senhor pe: “Ndee ma Xeruete.”

Senhor, ajerure ramo xepytyvõ ke.

7 Senhor xereraa jepea ndepoꞌakapa vaꞌe,

joe opuꞌãa ára py ndee xeakã rejaoꞌi.

8 Senhor, emoingo eme heko vai vaꞌe oipota vaꞌe.

Eja eme joapo vaixea rupi ikuai aguã rami.

9 Xejokopa rei vaꞌe kuery onhemboyvate ri ramo

ejapo haꞌe kuery re ae ju ijayvu vaiague ojeapa aguã rami.

10 Haꞌe kuery áry tou tapyĩ, tomomboa tata py.

Yvykua vaikue py tomomboa, opuꞌã veꞌỹ aguã py.

11 Joe ijayvu rei vaꞌe toĩ atã eme yvy re.

Teko vai toakykue monha avakue ojerovia rei vaꞌe, omomba peve.
12 Xee aikuaa Senhor oepy ꞌrãa iporiaukueꞌi,

opena ꞌrã oikotevẽ reiꞌi vaꞌe kuery re.

13 Haꞌe ramo heko porã vaꞌe kuery oguerovyꞌa ꞌrã nderery,

anhetẽ rupi ipyꞌa vaꞌe ikuai ꞌrã nerenonde.

Salmo 141
Kaꞌaruꞌi jave oikyꞌaꞌo haꞌe oipytyvõ aguã re ojerureague
Mboraeirã Davi ombopara vaꞌekue.
1 Senhor, ndevy ae ajapukai.
Eju pojava ke xepytyvõ!

p
 140.3 Romanos 3.13
 1089 Salmos 141​, ​142

Ndevy pe ajapukai ramo endu.

2 Ajerurea toẽ ndea py heakuã porã vaꞌe rami. q
Xepo aupia toĩ kaꞌaruꞌi jave omeꞌẽmby rami.
3 Senhor, ejoko xejuru,

earõ xeayvua rokẽ.

4 Ajapo vaixea toĩ eme xepyꞌa re,

teko vai rupi aiko eꞌỹ aguã

avakue joapo vai vaꞌe ikuaia rupi eꞌỹ,
haꞌe kuery okaru okuapya py xee voi akaru eꞌỹ aguã.
5 Xevy pe heko porã vaꞌe ijayvu ete teĩ ajou porã ꞌrã.

Xevy rã ijayvu okuapya ma azeite xeakã re omoĩa rami.

Xee ma naendu eꞌỹi ꞌrã.
Heko vai vaꞌe jajapo vai okuapy teĩ xee anhemboꞌe ꞌrã.
6 Haꞌe kuery rerekoa kuery omombopaa ꞌrã itaova guy katy.

Haꞌe kuery oendu ꞌrã haꞌevea rami xeayvua anho,

7 xerupa gui xekãgue oipeꞌa vy ijyvýry rupi omoaĩmba teĩ,

yvy oikaraĩague rupi rive.

8 Mbaꞌeta Senhor, ndere ae amaꞌẽ aikovy.

Ndere ae ajerovia vaꞌe.

Eja eme xerekovea.
9 Xereraa jepe ke heko vai vaꞌe kuery

nhuã xã xemboꞌaarã omoĩ vaꞌekue gui.

10 Heko vai vaꞌe ae toꞌa nhuã omoĩ vaꞌekue py,
haꞌe rã xee ma aikove reve taa jepe.

Salmo 142
Ijava etea py ojerureague
Itakua py Davi oĩ jave py onhemboꞌeague ombopara vaꞌekue nhomboꞌe aguã (1 Samuel 24).
1 Senhor pe ajapukai, xeayvu ainy.
Ajapukai vy xepytyvõ aguã re ajerure.
2 Ixupe amombeꞌupa ndavyꞌaia,

henonde amombeꞌupa ajexavaia.

3 Xee nanhanimavei ma aikovy ramo
ndee reikuaa ꞌrã aikoa haꞌe javi.
Tape aguata aguã rupi xerovaigua kuery omoĩ ꞌrã nhuã.
4 Emaꞌẽ na aiporu kuaa regua re, haꞌe exa pota,

mbaꞌeta avave rei ndoikoi xerexa kuaa vaꞌe.

m
 137.7 Jerusalém tetã re Babilônia pygua kuery ipoꞌaka rã Edom pygua kuery oexa vy
ovyꞌa rei okuapy, judeu kuery regua rai teĩ (Obadias 8‑14). n 137.8 Babilônia pygua kuery
ombopaga aguã re Apocalipse 18 py ijayvu.
Salmos 142​, ​143 1090

Jipoi anhemi aguã,

xere avave rei nomaꞌẽ potai guive.
5 Senhor, ndevy pe ae ajapukai.

Haꞌe vy aipoaꞌe: “Ndee ae anhemiaty.

Xevy guarã ndee anho reiko ko yvy re aikoa py.”
6 Endu ke ajapukaia,

xekangy vaipa ete ramo.

Xereraa jepe xerakykue monha vaꞌe kuery gui,
xegui haꞌe kuery imbaraeteve ramo.
7 Enoẽ xerekovea nhuã gui,

nderery rupi arovyꞌa aguã.

Heko porã vaꞌe kuery oupa ꞌrã xeyvýry,
xevy pe haꞌe rami rejapo porã rire.

Salmo 143
Ogueraa jepe aguã ojerureague
Mboraeirã Davi ombopara vaꞌekue.
1 Senhor, endu ke anhemboꞌea.
Ejapyxaka ajerurea re.
Xembovai ke, ojeroviapy haꞌe heko porã vaꞌe reiko vy.
2 Nerembiguai aiko ramo xemboayvu eme,

mbaꞌeta nerenonde heko porã ete vaꞌe ndoikoi. r

3 Haꞌe gui xerovaigua kuery ma xerakykue monha,

yvy rupi xereity vy xere opyrõmba.

Xemoĩ pytũa py,
yma ete ma omano vaꞌekue rami.
4 Haꞌe nunga rupi xenheꞌẽ nonhanimavei,

xepyꞌa eta rei ma guive.

5 Xemaꞌenduꞌa teĩ yma guare re.

Aikuaa pota aikovy nerembiapokue haꞌe javi re,

xemaꞌenduꞌa ndepo py rejapo vaꞌekue re.
6 Haꞌe nunga rupi xepo aupi ndevy.

Xenheꞌẽ ndaꞌevei ndere, yvy ipiru reia rami.

7 Senhor, xembovai voi ke,

mbaꞌeta xenheꞌẽ py nanhanimavei ma.

Ejexa uka eꞌỹ eme xevy,
omanogue rupa py oguejy vaꞌe rami apyta eꞌỹ aguã.
8 Ndere ajerovia ramo

ajeꞌive reve taendu ndegui xemboaxya.

r
 143.2 Romanos 3.20; Gálatas 2.16
 1091 Salmos 143​, ​144

Ndere xenheꞌẽ aromaꞌenduꞌa ramo

exa uka tape aguata aguã vaꞌe.
9 Senhor, xereraa jepe ke xerovaigua kuery gui,

mbaꞌeta ndee ma anhemiaty.

10 Xemboꞌe ke ndee reipotaa rupi aiko aguã,

mbaꞌeta ndee ae Xeruete.

Nenheꞌẽ Porã taxerereko
yvy joja porãa rupi.
11 Senhor, nderery re vy xemoingove.

Haꞌevea rami rejoguerekoa rupi

eipeꞌa xenheꞌẽ ojexavaia gui.
12 Xemboaxya rupi emokanhymba xerovaigua kuery.

Emomba ke xenheꞌẽ mbojexavaia kuery haꞌe javi,

nerembiguai aiko ramo.

Salmo 144
Nhanderuete oepy rire oguerovyꞌaa ague
Mboraeirã Davi ombopara vaꞌekue.
1 Imaꞌenduꞌa porãmby toiko Senhor xeꞌitaova.
Haꞌe ma omombaraete ꞌrã xepo joe apuꞌã aguã,
xekuã voi omboꞌe ꞌrã joe apuꞌã aguã.
2 Haꞌe ma xemboaxya haꞌe oo ikorapa vaꞌe aĩ aguã,

anhemiaty yvate vaꞌe haꞌe xereraa jepea,

mbaꞌemo vai jokoa oiko ramo ajerovia hexe.
Haꞌe ojapo xeretarã kuery apenaa rupi ikuai aguã rami.
3 Senhor, marã ramigua tu avakue, haꞌe kuery re reikuaa pota aguã?

Marã ramigua tu avakue raꞌy kuery, reayvu aguã? s

4 Mbaꞌeta avakue ma yvytu rami rive ikuai.

Oikovea ára ma kuarayꞌã rami ꞌrã oaxa ovy vaꞌe.

5 Senhor, eipeꞌa ke yva, haꞌe eguejy.

Epoko yvyty re, haꞌe ramo oẽ ꞌrã hataxĩ.

6 Embou overa vaꞌe xerovaigua kuery moaĩmbaarã.

Emombo nderuꞌy omondyipa aguã.

7 Ekuaveꞌẽ yvate gui,

xereraa jepe haꞌe xerenoẽ yy typya gui,

amboae regua kuery poꞌakaa gui ae.
8 Haꞌe kuery ojuru gui apu rupi anho ꞌrã ijayvu,

haꞌe oiporu kuaa regua py anhetẽ vaꞌeꞌỹ ꞌrã ojapo.

9 Xeruete, ndevy pe amonhendu ꞌrã mboraei pyau.

 144.3 Salmo 8.4

s
Salmos 144​, ​145 1092

Mbaraka dez ixã vaꞌe ambopu vy rogueroporaei ꞌrã.

10 Senhor ojapo ꞌrã huvixa kuery ipoꞌaka aguã rami.
Guembiguai Davi ogueraa jepe ꞌrã kyxe jojukaa gui.
11 Xereraa jepe ke, xepeꞌa amboae regua poꞌakaa gui.

Haꞌe kuery ojuru gui apu rupi anho ꞌrã ijayvu,

haꞌe oiporu kuaa regua py anhetẽ vaꞌeꞌỹ ꞌrã ojapo.
12 Oreraꞌy kuery ipyau vaꞌe taꞌikuai mbaꞌemo rogue iporã vaꞌe rami,

haꞌe orerajy kuery taꞌikuai ita oo ytarã rami,

huvixave ro reguarã ombojegua pyre rami.
13 Oreroguy tatynyẽ romonoꞌõ vaꞌekue,

opa marãgua tembiꞌu toĩ.

Orerymba kuery vexaꞌi taetave tovy,
oreyvy rupi mbovy rei eꞌỹ tataꞌy.
14 Orerymba vaka voi taꞌimbaraete,

toity eme guaꞌyꞌi, taꞌikuai porã eꞌỹ eme guive.

Oreretã mbyte rupi tonhendu eme ipyꞌa vaia rupi ojaeꞌo vaꞌe.
15 Ovyꞌa ete ꞌrã haꞌe rami ikuai vaꞌe kuery.

Tá, ovyꞌa ete ꞌrã Senhor pe “Nhanderuete” heꞌi okuapy vaꞌe.

Salmo 145
Nhanderuete porayvu, yvate ete haꞌe opena porãa re ijayvua
Ogueroporaeia rupi Davi ombopara vaꞌekue.
1 Xeruete xeruvixave, xee romboete ꞌrã.
Rakaꞌe rã peve rogueroporaei ꞌrã nderery rupi.
2 Koꞌẽ nhavõ roguerovyꞌa ꞌrã,

nderery rogueroporaei ꞌrã rakaꞌe rã peve.

3 Senhor yvate ete ramo haꞌevea rami jaroporaei.

Yvate etea ma jaikuaapa vaꞌerã eꞌỹ.

4 Tuu kuery voi guaꞌy kuery oendua py ogueroporaei ꞌrã nerembiapo,

omombeꞌupa ꞌrã ndepoꞌakaa rupi rejapo vaꞌekue.

5 Aikuaa pota ꞌrã ndeyvate etea haꞌe nerexakãa re,

mbaꞌemo porã rejapo vaꞌekue re guive.

6 Ijayvua ꞌrã okuapy ndepoꞌakaa rupi rejapo vaꞌekue re,
xee voi amombeꞌu ꞌrã ndeyvatea.
7 Nhomomaꞌenduꞌaa ꞌrã ndeporayvu etea re,

ovyꞌaa rupi ogueroporaeia ꞌrã ndereko porãa.

8 Senhor ma porayvu haꞌe nhomboaxy kuaa vaꞌe.

Ndaꞌivai voi kuaai, nhomboaxy aguã oĩ riae vaꞌe.

9 Pavẽ pe Senhor oexa uka ꞌrã mborayvu,

nhomboaxya rupi opena porã ꞌrã guemimoingo kuery haꞌe javi re.
10 Senhor, remoingo vaꞌekue haꞌe javi ndereroporaei ꞌrã.
 1093 Salmos 145​, ​146

Ndevygua ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe kuery voi ndererovyꞌa ete ꞌrã okuapy.
11 Ijayvu ꞌrã ndepoꞌakaa rupi nerexakãa ojekuaa vaꞌe re,
omombeꞌu porã ꞌrã ndepoꞌakaa,
12 avakue raꞌy kuery oikuaa aguã ndepoꞌakaa rupi rejapo vaꞌekue,

haꞌe repenaa rupi ndeyvatea haꞌe nerexakãa ojekuaa vaꞌe.

13 Ndepoꞌakaa ma rakaꞌe rã peve guarã,

ndee ma huvixave riae ꞌrã reĩ, ikuai jevy vaꞌe peve.

Senhor ijayvua haꞌe javi py ojeroviapy oiko,
ojapo vaꞌe haꞌe javi py oexa uka ꞌrã ikyꞌa eꞌỹ vaꞌea.
14 Senhor oipytyvõ ꞌrã ikangy vaꞌe haꞌe javi,

omopuꞌãmba ju ꞌrã hoꞌa vaꞌekue.

15 Ndere anho pavẽ omaꞌẽ ꞌrã okuapy

hiꞌára py porã hoꞌu vaꞌerã rejou uka aguã oarõ vy.

16 Ndepo reipeꞌa vy

neremimoingo haꞌe javi pe remeꞌẽ ꞌrã oikotevẽ vaꞌe.

17 Senhor haꞌevea rami nhanderereko oikoa haꞌe javi py,

opa mbaꞌe ojapoa py oexa uka ꞌrã oporayvua.

18 Ixupe ojapukai vaꞌe haꞌe javi yvýry onhemoĩ ꞌrã,

anhetẽ ete rupi ojapukai ramo.

19 Henonde ojererokyjea rupi ikuai vaꞌe pe ojapo ꞌrã oipota

vaꞌe.
Ojapukaia oendu vy ogueraa jepe ꞌrã.
20 Senhor opena porã ꞌrã oayvu vaꞌe kuery re.
Haꞌe rã heko vai vaꞌe ma omomba ꞌrã.
21 Xejuru py taroporaei Senhor.

Temimoingo kuery haꞌe javi togueroporaei hery ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe

rupi, rakaꞌe rã peve.

Salmo 146
Nhanderuete ojeroviapy oikoa re ijayvua
1 Aleluia!

Xenheꞌẽ, eroporaei ke Senhor.

2 Xee aikovea pukukue re aroporaei ꞌrã.
Xeruete pe aporaei ꞌrã aikovea ja.
3 Pejerovia eme huvixa ikuai vaꞌe re rive.

Pejerovia eme avakue raꞌy kuery ikuai vaꞌe re,

mbaꞌeta haꞌe kuery re noĩ jogueraa jepe aguã.
4 Haꞌe kuery nheꞌẽ oẽ ramo yvy kuꞌi ju ꞌrã opyta.

Haꞌe vaꞌe árave opa ꞌrã ojapo ꞌrã vaꞌekue haꞌe javi.
5 Ovyꞌa ete ꞌrã Jacó Ruete pe “Xepytyvõa” heꞌi vaꞌe,

Senhor Nguuete oarõ vaꞌe.

Salmos 146​, ​147 1094

6 Haꞌe ae yva haꞌe yvy apoare,

yeꞌẽ haꞌe opa mbaꞌe hexe ikuai vaꞌe guive.
Rakaꞌe rã peve oiko ꞌrã ojeroviapy. t
7 Haꞌevea rami oikuaa pota ꞌrã ombojexavaia vaꞌe kuery re,

haꞌe okaruxe vaꞌe pe ma omeꞌẽ ꞌrã tembiꞌu.

Senhor oguenoẽmba ꞌrã nhuã py ikuai vaꞌekue.
8 Senhor oipeꞌa ꞌrã ára revegua eꞌỹ vaꞌekue rexa.

Senhor omopuꞌã ꞌrã omoꞌyvyĩꞌi mbyre.

Senhor oayvu ꞌrã heko porã vaꞌe.
9 Senhor opena porã ꞌrã oyvy rupi eꞌỹ oguata vaꞌe re.

Oipytyvõ ꞌrã imeveꞌỹ vaꞌe haꞌe tyreꞌỹ kuery.

Haꞌe rã heko vai vaꞌe ikuaia ma ombovaipa ꞌrã.
10 Senhor oĩ ꞌrã huvixave rakaꞌe rã peve.

Sião pygua kuery, Penderuete ipoꞌaka ꞌrã aỹ guive rakaꞌe rã

peve.
Aleluia!

Salmo 147
Nhanderuete ipoꞌakapa vaꞌe ogueroporaeia
1 Peporaei Senhor pe!
Haꞌeve haꞌe iporã ete Nhanderuete pe japoraeia.
Jaroporaeia ma iporã ixupe voi.
2 Senhor omoatyrõ ju Jerusalém tetã,

oguerupa ju Israel kuery omoaĩmba pyre.

3 Omonguerapa ꞌrã opyꞌa py ikangy vaꞌe,

ijai oipoanomba ꞌrã guive.

4 Oipapa jaxy-tata ikuai vaꞌe,

peteĩ-teĩ hery rupi ꞌrã oenoĩ.

5 Nhande-Senhor ma yvate ete haꞌe ipoꞌakapa vaꞌe.

Hiꞌarandua ndajaikuaapai ꞌrã.

6 Senhor ma yvyĩgueꞌi repya oiko,

haꞌe rã heko vai vaꞌe ma omombo ꞌrã yvy rupi.

7 Peporaei Senhor pe perovyꞌaa rupi.
Mbaꞌepu ixã reta vaꞌe py pembojoguy vy peporaei Nhanderuete
pe.
8 Haꞌe ma yva onhovã ꞌrã arai py.

Oky oguereko katu yvy re guarã.

Yvyty ikuai vaꞌe re ojapo mbaꞌemo henhoĩ aguã rami.
9 Mymba kuery pe omeꞌẽ ꞌrã hoꞌu vaꞌerã,

t
 146.6 Atos 4.24, 14.15
 1095 Salmos 147​, ​148

uruvu raꞌy kuery pe guive, ojapukai ramo.

10 Haꞌe ma kavaju mbaraetea oguerovyꞌa vaꞌeꞌỹ,
neĩ xondaro mbaraetea eꞌỹ guive.
11 Senhor oguerovyꞌa ꞌrã henonde ojererokyjea rupi ikuai vaꞌe,

haꞌe nhomboaxya oarõ okuapy vaꞌe anho.

12 Jerusalém pygua kuery, peroporaei ke Senhor!

Sião tetã pygua, peroporaei Penderuete!

13 Mbaꞌeta peneretã mbyte rupi omoĩ atãve ikora rokẽ jokoa,

haꞌe pendaꞌy kuery omoingo porã ꞌrã.

14 Pendeyvy katy raiꞌi rupi ikuai vaꞌe reve omoĩ pendekuai porã aguã,

haꞌe trigo iporãve vaꞌe re penemongaru.

15 Yvy rupi haꞌe oikuaa uka ꞌrã ojapo uka vaꞌe,

ijayvua ojekuaa pojava ꞌrã ovy.

16 Vexaꞌi rague rami ombou ꞌrã yroꞌy apĩ,

yroꞌy xiĩ voi omoaĩ ꞌrã tanhimbu rami.

17 Yroꞌy hatã vaꞌe haꞌe omombo ꞌrã ikurekue rami.

Mavaꞌe ndaꞌu ogueropoꞌaka ꞌrã yroꞌy ombou rã?

18 Haꞌe gui ma oayvu ombou ramo tykupa ju ꞌrã.

Yvytu oipeju aguã rami ojapo ramo

yy oxyry ꞌrã.
19 Oayvu oikuaa uka Jacó kuery pe,

ojeguigua lei haꞌe nhomboꞌea oeja Israel kuery pe.

20 Haꞌe ramigua ma amboae regua pe ma ndoejai.
Amboae kuery ma nhomboꞌea ndoikuaai okuapy.
Aleluia!

Salmo 148
Pavẽ ogueroporaei aguã regua
1 Aleluia!

Peroporaei Senhor yva áryve rupi,

peroporaei yvate etea rupi!
2 Ixupegua anjo kuery haꞌe javi, peroporaei pekuapy.

Ixondaro kuery yva regua haꞌe javi, peroporaei pekuapy!

3 Kuaray haꞌe jaxy, peroporaei pekuapy!

Jaxy-tata hendy vaꞌe haꞌe javi, peroporaei pekuapy!

4 Yva yvatevea rupi oĩ vaꞌe, eroporaei avi,

yva áry yy ikuai vaꞌe voi.

5 Togueroporaei okuapy Senhor rery!

Mbaꞌeta haꞌe ijayvu ramo opa mbaꞌe oiko rakaꞌe.

6 Omoĩ atã guive rakaꞌe rã peve guarã.

Haꞌe kuery ikuai aguã oeja vaꞌekue oaxa vaꞌerã eꞌỹ.

Salmos 148​, ​149 1096

7 Yvy re pendekuai vaꞌe, peroporaei Senhor,

ypo tuvixa vaꞌe haꞌe typya regua haꞌe javi!
8 Onhemboxi vaꞌe haꞌe amandau,

yroꞌy apĩ haꞌe yvy rataxĩ,

yvytu atã onheꞌẽ rendu vaꞌe,
9 yvyty haꞌe yvyꞌãꞌi ikuai vaꞌe,

yvyra hiꞌa vaꞌe haꞌe yary ikuai vaꞌe,

10 mymba inharõ vaꞌe haꞌe vaka kuery,

yvy rupi otyryry haꞌe guyraꞌi oveve vaꞌe,

11 yvy regua huvixave kuery, haꞌe javi regua guive,

yvatekueve haꞌe yvy regua joe oikuaa pota vaꞌe kuery haꞌe javi,
12 kunumigue haꞌe kunhataĩgue,

kakuakueveꞌi vaꞌe haꞌe kyrĩgue.

13 Togueroporaei okuapy Senhor rery,

mbaꞌeta hery anho yvateve vaꞌe.

Hexakãa ma yvy haꞌe yva áryve rupi oĩ.
14 Ombopoꞌakave ojeupegua kuery,

ixupegua ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe kuery haꞌe javi ogueroporaei aguã,

hembiayvu Israel kuery regua guive.
Aleluia!

Salmo 149
Nhanderuete re ojerovia vaꞌe kuery ogueroporaei aguã regua
1 Aleluia!

Pemonhendu Senhor pe mboraei pyau!

Peroporaei ixupegua kuery ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe ijatya py.
2 Israel kuery toguerovyꞌa imoingoare.

Sião pygua kuery toguerovyꞌa nguvixave.

3 Peroporaei hery mimby pemonheꞌẽ reve.

Ixupe peporaei salmos, pandeiro haꞌe mbaꞌepu ixã reta vaꞌe

pembojoguy vy.
4 Mbaꞌeta Senhor oguerovyꞌa ojeupegua kuery.

Yvyĩgueꞌi re omoĩ oo jepe aguã.

5 Ixupegua kuery ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe toguerovyꞌa hexakãa.

Ovyꞌaa rupi toporaei ngupa py.

6 Haꞌe kuery juru py toĩ Nhanderuete pe oporaei atã aguã,

haꞌe ipo py ma toĩ kyxe haimbe jovai vaꞌe,

7 yvy regua kuery ikuaia rupi nhombopaga aguã,

amboae regua ombopaga aguã,

8 huvixave kuery corrente py oipokua aguã,

haꞌe yvatekueve ferro guigua py

 1097 Salmos 149​, ​150

9 haꞌekuery ombopaga aguã ayvu ombopara pyre rami vy,

ixupegua kuery ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe haꞌe javi omboetea aguã.
Aleluia!

Salmo 150
Oguerovyꞌaa opa vygua
1 Aleluia!

Peroporaei Nhanderuete, ixupegua henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe py!

Peroporaei yvate ipoꞌakaa oĩa rupi!
2 Peroporaei opoꞌakaa rupi ojapo vaꞌekue re!

Peroporaei, yvate ete vaꞌe ramo!

3 Peroporaei mimby guaxu pu rupi!

Peroporaei mbaraka haꞌe mbaꞌepu ixã reta vaꞌe reve!

4 Peroporaei pandeiro py haꞌe pejeroky reve!

Peroporaei mbaꞌepu ixã vaꞌe haꞌe mimby reve!

5 Peroporaei hyꞌa pu reve!

Peroporaei hyꞌa pu onhendu ratãve vaꞌe reve!

6 Ipytuẽ vaꞌe haꞌe javi togueroporaei Senhor!

Aleluia!
 ꞌArandu regua ayvu
Provérbios Salomão
omombeꞌu vaꞌekue oĩa  a

ꞌArandu regua ayvu provérbios Salomão omombeꞌu vaꞌekue oĩa

Avakue ma opa marãgua re oikuaa pota ꞌrã oikuaaxe vy. “Haꞌe rã ꞌarandua ma
mamo tu oĩ? Mamo tu oĩ mbaꞌemo jaikuaa ete aguã?” (Jó 28.12). Kovaꞌe kuaxia
para re ma ombovaia: “Senhor renonde jajererokyjea rupi jaiko vy ꞌrãe jaupity
ꞌarandua, Ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe jaikuaa vy ꞌrãe jaiko kuaa” (9.10).
Huvixa Salomão pe ma Nhanderuete omeꞌẽ rakaꞌe pavẽ gui hiꞌaranduve aguã.
Salomão ae ombopara vaꞌekue ꞌarandu regua ayvu kovaꞌe kuaxia re oĩ vaꞌe.
Amongue henda py eteꞌi amboae kuery ombopara avi vaꞌekue. Haꞌe vaꞌe regua
ayvu ma ijapuꞌaꞌi meme, nhanderexarai eꞌỹ aguã.
Kovaꞌe kuaxia para re ma avakue ꞌarandua riveꞌỹ oĩ, Nhanderuete guigua
anho. Haꞌe vy “yvate guigua ꞌarandua ma jypyꞌi nhandeapo ꞌrã nhandereko kyꞌa
eꞌỹ aguã rami, haꞌe gui nanhandevai rive-rivei ꞌrã, mborayvu re ꞌrã nhandekuai,
haꞌeve vaiꞌi vaꞌe ꞌrã jaiko, haꞌe opa mbaꞌe py nhomboaxy haꞌe nhopytyvõ vaꞌe,
peteĩ regua joegui ndajayvuvei ꞌrã, nanhandereko porã merami rivei ꞌrã guive”
(Tiago 3.17).

Mbaꞌerã pa ꞌarandu regua ayvu omombeꞌuague

1   ꞌArandu regua ayvu Davi raꞌy Salomão Israel pygua huvixave vaꞌe
1

omombeꞌu vaꞌekue,
2 jaikuaa porã aguã ꞌarandua haꞌe nhanemboꞌeague,

jaikuaa avi aguã hiꞌarandu vaꞌe kuery ijayvua,

3 haꞌe nhanemboꞌea nhaendu vy ꞌarandua rupi jaiko aguã,
teko porã rupi jaiko vy jaikuaa pota, haꞌe joo-jooꞌi rami
jajoguereko aguã,
4 hiꞌarandu eꞌỹꞌi vaꞌe kuery nhamoꞌarandu kuaa aguã,

kunumigue pe voi jaikuaa uka ꞌarandua rupi ikuai aguã.

a
 título “Provérbios” ꞌepy vaꞌe ma ayvu ijapuꞌaꞌi vaꞌe ꞌarandu regua.

1098
 1099 Provérbios 1

5 Hiꞌarandu vaꞌe toendu hiꞌaranduve aguã,

omboꞌe pyre voi toendu oikuaa porãve aguã,
6 oikuaa aguã ꞌarandu regua ayvu haꞌe mbaꞌemo re ombojoja reve

ijayvua,
hiꞌarandu vaꞌe kuery haxy-axyve vaꞌe re ijayvu teĩ.
7 Senhor renonde jajererokyjea rupi jaiko vy ꞌrãe mbaꞌemo jaikuaa.

Haꞌe rã hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe kuery ma noenduxei ꞌrã hiꞌarandurã re

omboꞌea teĩ.

Heko vai vaꞌe kuery ayvu rupi jaiko eꞌỹ aguã

8 Xeraꞌy, endu ke nderu nemboꞌe ramo,
ejepeꞌa eme ndexy ijayvuague rupi reikoa gui.
9 Mbaꞌeta haꞌe nunga ndeapo porã ꞌrã akã regua iporã vaꞌe rami,

haꞌe mboꞌy ndeajuꞌy re oĩ vaꞌe rami.

10 Xeraꞌy, heko vai vaꞌe kuery nembotavy aguã rupi ri ijayvu rã

enhembotavy uka eme.

11 Haꞌe kuery aipoeꞌi ꞌrã: “Eju ke orerupive,

jaa nhanhemi vy,

nhamaꞌẽ mbegue ikuai riveꞌi vaꞌe ruguy nhamoẽ aguã.
12 Haꞌe kuery ma oikove reve teĩ nhamomba ꞌrã yvykua py rami,

oikove teĩ yvyra rupa py onhono porã mbyre rami opyta aguã”,
heꞌi ꞌrã.
13 “Iporãgue jajou ꞌrã opa marãgua nhanembaꞌerã,

haꞌe vy nhanderopy nhamonyẽ ꞌrã nhanemondakue.

14 Eju haꞌvy enhemoirũ ore kuery reve,

haꞌe rami vy peteĩꞌi voko jareko aguã”, heꞌi ꞌrã okuapy.

15 Xeraꞌy, haꞌe rami ijayvu ramo eiko eme haꞌe kuery reve,

neĩ epyrõ eme haꞌe kuery ikuaia rupi.

16 Mbaꞌeta haꞌe kuery onha-onha ꞌrã mbaꞌemo vai ojapo aguã,

ojapura ꞌrã jogueravy tuguy omoẽ aguã katy.

17 Guyra kuery oexaa py

ndaꞌevei imboꞌaarã jajapo aguã.

18 Haꞌe rami teĩ haꞌe kuery ma nguguy ae ꞌrã omoẽ uka omaꞌẽ mbeguea

py,
guekove ae oipeꞌa uka ꞌrã nhemi rupi joapo vaia py.
19 Haꞌe rami ojoupa reixe vaꞌe kuery haꞌe javi opyta vai ꞌrã,

ipyꞌa re oguerekopa reixea oĩ vaꞌe ma hekove ae oipeꞌa ꞌrã heravy.

Arandua ijayvua
20 Haꞌe
gui ꞌArandua ojapukai ꞌrã tape rupi,
tetã mbyte rupi onhendu atã ꞌrã oikovy.
21 Tetã kora áry gui voi ijayvu ꞌrã,
Provérbios 1​, ​2 1100

okẽ jaikea py haꞌe tetã ikuai vaꞌe rupi ijayvu ꞌrã po rami: b
22 “Peneꞌarandu eꞌỹꞌi vaꞌe! Rakaꞌe peve ꞌrã tu perovyꞌa peneꞌarandu
eꞌỹa?
Pendeporojojai rei vaꞌe, rakaꞌe peve ꞌrã tu pendeporojojai reia rive
pejou porã?
Peneꞌarandu eꞌỹ vaꞌe, rakaꞌe peve ꞌrã tu pejou vai ꞌarandua?
23 Pendu pota ke xeayvu re,

mbaꞌeta pẽvy amombeꞌupa ꞌrã xepyꞌa re oĩ vaꞌe,

ajapo ꞌrã xeayvua peikuaapa aguã rami.
24 Peẽ kuery xee roenoĩ teĩ napendu potai,

pendea katy akuaveꞌẽ ramo oikuaa pota vaꞌe ndoikoi.

25 Haꞌe rami ꞌrãgue py pendu rivepa apomongetaa,

napenduxei xeayvua.
26 Haꞌe nunga rupi pejexavai rã xee ju ꞌrã rojojai.

Penemongyjearã ou rã aexa vy apuka rei ꞌrã peẽ kuery re,

27 mbaꞌeta penemongyjea ou ꞌrã yvytu atã rami,

penemombaarã ou ꞌrã yvytu jere rami,

haꞌe penembojexavaiarã haꞌe penemoingo axyarã ovaẽ avi ꞌrã.
28 Haꞌe jave py peẽ pejapukai ꞌrã xevy teĩ xee nambovai ꞌrã.

Opa rupi peẽ kuery xereka teĩ ndaxejoui ꞌrã,

29 Mbaꞌeta ꞌarandua ndapeipotai rire,

Senhor renonde pejererokyje aguã napemoĩxei vy.

30 Xee apomongeta ramo napenduxei,
pendevy xeayvu rã ndapeikuaaxei,
31 haꞌe rami rire ma peikoague repy ae ꞌrã pejopy,

pejeguaru ꞌrã penhemongetaague gui ae.

32 Mbaꞌeta hiꞌarandu eꞌỹꞌi vaꞌe kuery omanomba ꞌrã ojepeꞌaague py,

hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe ojeupe ‘Aiko porã’ heꞌi riveague py ae ꞌrã

okanhymba.
33 Haꞌe rã xeayvu oendu vaꞌe ma oĩ atã ꞌrã,

ikuai porã rei ꞌrã mbaꞌeve gui okyje eꞌỹ re.”

Arandua iporã vaꞌe re ijayvua

2   Xeraꞌy, xeayvu rejopy vy,

1
haꞌe ndejee ajapo uka vaꞌe remoĩ ri vy,
2 ꞌarandua re rejapyxaka pota vy,

haꞌe ndepyꞌa re mbaꞌemo reikuaa aguã re rejerure ri vy,

3 xapyꞌa rei neꞌarandurã re rejapukai vy,

haꞌe rendu kuaa aguã re rejerure ete vy,

b
 1.21 Apy gui ma ijayvu vaꞌe ma Arandua. Haꞌe rami avi jaikuaa pota porã vy
Nhanderuete ae ijayvua.
 1101 Provérbios 2

4 neꞌarandurã reka reikovy vy prata oeka vaꞌe rami,

mbaꞌemo porã onhomi mbyre rekaa rami reka vy,
5 haꞌe rami vy ꞌrã reikuaa Senhor renonde rejererokyjea rupi reiko

aguã,
haꞌe rejou ꞌrã Nhanderuete reikuaa aguã.
6 Mbaꞌeta Senhor ae omeꞌẽ ꞌarandurã,

ijuru gui ae ou nhaneꞌarandurã haꞌe jaikuaa aguã.

7 Heko porã vaꞌe kuery peguarã omoĩ porã ꞌrã ꞌarandua anhetẽ ete

vaꞌe,
haꞌe ramo anhetẽ rupi ikuai vaꞌe pe oĩ ꞌrã mbaꞌemo vai jokoarã.
8 Opena porã ꞌrã teko porã rupi ikuai vaꞌe re,

opena ꞌrã Nhanderuete pegua kuery ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe oikoa rupi.
9 Haꞌe rami vy reikuaa ꞌrã teko porã rupi reikoa, mbaꞌemo re reikuaa

potaa, haꞌe joo-jooꞌi rami rejoguereko aguã.

Haꞌe rami jaikoa ma tape porã meme.
10 Mbaꞌeta ndepyꞌa re oĩ ꞌrã neꞌarandurã,

reikuaave reikovya voi nenheꞌẽ py nembovyꞌave ꞌrã heravy.

11 Haꞌe ramo ꞌarandua opena ꞌrã ndere,

neꞌarandua ae nemoingo porã ꞌrã.

12 Haꞌe rami vy ndereraa jepe aguã tape vai rupi ikuai vaꞌe gui,

haꞌe avakue ndaꞌeveia rupi ijayvu vaꞌe gui,

13 teko porã gui ojepeꞌa vy

pytũ rupi anho ikuai vaꞌe gui.

14 Haꞌe kuery ma teko vai ojapo vy ovyꞌa rei ꞌrã,

heko vai vaꞌe kuery oexa vy anho ꞌrã ovyꞌa okuapy,

15 tape karẽ rupi ikuai vy

oiko aguã vaꞌekue gui ojepeꞌapa vaꞌe.

16 ꞌArandua ndereraa jepe ꞌrã kunha itavy rei vaꞌe gui voi,

kunha mboae tavy reia rupi ijayvu vaꞌe gui.

17 Haꞌe nunga ma oeja ꞌrã kunhataĩ guive ome reve joguerekoa gui,

haꞌe Nhanderuete pe oiko aguã re ijayvuague gui voi hexaraipa

ꞌrã.
18 Mbaꞌeta haꞌe vaꞌe ro katy reo vy manoa katy ae ꞌrã reo.

Haꞌe oikoa haꞌe javi ndereraa ꞌrã pytũ guy py manoa poꞌakaa katy.
19 Haꞌe ramo haꞌe vaꞌe kunha pou vy oo vaꞌe ma ndojevyvei ꞌrã,

ndojouvei ꞌrã tape tekove katy oo vaꞌe.

20 ꞌArandua rupi vy reiko ꞌrã avakue heko porã vaꞌe ikuaia rupi,

nderejavyi ꞌrã teko porã rupi ikuaia.

21 Mbaꞌeta yvy pyau ma heko porã vaꞌe peguarã itui,

haꞌe vaꞌe yvy re ikuai vaꞌerã ma anhetẽ rupi oiko vaꞌe kuery anho.
22 Haꞌe rã opa marã heko vaꞌe kuery ma oipeꞌapaa ꞌrã yvy gui,

jokorepa vaꞌe kuery omoẽmbaa ꞌrã haꞌe gui.

Provérbios 3 1102

Senhor nhanheꞌẽ rendu aguã rupi nhanemoꞌarandua

3   Xeraꞌy, nderexarai eme xee romboꞌeague re.

1

Ndepyꞌa re emoĩ porã ke ajapo uka vaꞌekue.

2 Mbaꞌeta haꞌe nunga ma nemoingove puku ꞌrã,

ndere omoĩ retave ꞌrã maꞌetỹa re reiko aguã.

3 Nderexarai eme mborayvu haꞌe anhetẽ vaꞌe rupi reikoa aguã gui.

Haꞌe rami reiko aguã emoĩ ndeajuꞌy re mboꞌy remoĩa rami.

Ndepyꞌa re embopara yvyrape re rami.
4 Haꞌe rami vy reupity ꞌrã Nhanderuete nemboaxya,

avakue voi nemboete ꞌrã.

5 Ndepyꞌa haꞌe javi py ejerovia tema Senhor re ae,

haꞌe rã ndee ae ꞌarandua re ma ejerovia eme.

6 Opa mbaꞌe rejapoa py nemaꞌenduꞌa hexe.

Haꞌe ramo haꞌe oipeꞌa ꞌrã nerenonderã.

7 Enhemoꞌarandu eme ndee ae reikuaa rupi rive.

Eiko tema Senhor renonde rejererokyjea rupi, haꞌe ejepeꞌa teko

vai gui.
8 Haꞌe rami reikoa ma ojapo ꞌrã nderete imbaraeteve aguã rami,

nekãgue voi omokaneꞌõgua ꞌrã.

9 Emboete ke Senhor mbaꞌemo rereko vaꞌe py,

haꞌe jypyꞌi rejou vaꞌekue-ꞌekue remeꞌẽa py.

10 Haꞌe ramo nderoguy tynyẽmba ꞌrã mbaꞌemo raꞌyĩgue,

vinho hyru gui voi onheẽmba rei ꞌrã.

11 Xeraꞌy, endu rive eme taꞌvy Senhor nemoꞌarandu rã,

ndekuerai eme guive ndevy ijayvu ramo,

12 mbaꞌeta Senhor ma guembiayvu kuery pe ae ꞌrã ijayvu,

tuu guaꞌy oayvu vaꞌe pe ijayvua rami avi. c

13 Ovyꞌa ete ꞌrã ava oꞌarandurã ojou vaꞌe,

oikuaa aguã oupity vaꞌekue.

14 Mbaꞌeta haꞌe rami jaikoague repy ma prata gui ovareve,

ouro iporãve vaꞌe gui ovareve.

15 Pérola gui voi ovareve ꞌrã.

Opa mbaꞌe reipota vaꞌe ma ꞌarandu gui ndovareive.

16 Opo oiporu kuaa regua re ꞌarandu oguereko nderekove ombopukuve aguã,

haꞌe rã oiporu kuaa eꞌỹa re ma oĩ mbaꞌemo porã haꞌe nemboetea

aguã regua.
17 Haꞌe vaꞌe tape ma iporã vaꞌe meme.

Haꞌe vaꞌe rupi jaa vy jaupity ꞌrã mbyꞌa porã.

18 Oupity vaꞌe pe ma yvyra tekove meꞌẽa hiꞌaĩ.

 3.11‑12 Hebreus 12.5‑6
c
 1103 Provérbios 3​, ​4

Ovyꞌa ete ꞌrã oupity vaꞌe haꞌe javi.

19 Oꞌarandua rupi Senhor yvy onhono rakaꞌe,
oikuaapaa rupi ojapo imoiny yva.
20 Opa mbaꞌe oikuaapa vaꞌe vy yy ombovu rakaꞌe yvy guýry oĩague gui,

haꞌe rã arai gui ma ombou yxapy.

21 Xeraꞌy, emboyke eme rexaa py remoĩ vaꞌekue,

ereko riae ke ꞌarandu anhetẽ vaꞌe reiko kuaa aguã.

22 Mbaꞌeta nenheꞌẽ pe omeꞌẽ ꞌrã tekove,

ndeajuꞌy re mboꞌy remoĩ vy renhembojeguaa rami avi.

23 Haꞌe rami vy tape rupi reikoa rupi voi reiko porã ꞌrã,

renhepyxanga eꞌỹ re.

24 Renheno ta ma vy nderekyjei ꞌrã,

haꞌe gui renheno ma vy reke porã ꞌrã.

25 Enhemondyi eme mbaꞌemo oiko xapyꞌa teĩ,

neĩ heko vai vaꞌe kuery mokanhyarã ou vaꞌe gui.

26 Mbaꞌeta Senhor oĩ ꞌrã ndere ou vaꞌe jokoarã,

ndepy re voi opena ꞌrã nemboꞌaa eꞌỹ aguã.

27 Eipytyvõ eꞌỹ eme ojexavai reiꞌi vaꞌe kuery,

ndepo py rembojaꞌo aguã rereko ri vy.

28 Xapyꞌa rei aỹ ma voi mbaꞌemo rereko ri vy

aipoꞌre eme neirũ pe: “Tereo ju, haꞌe gui koꞌẽ rã ma eju ju.
Haꞌe ramo ma ameꞌẽ ꞌrã mbaꞌemo”, ꞌre eme.
29 Enhembopyꞌa eme neirũ re rejapo vai aguã,
ndere ojeroviaa rupi ndero katyꞌi oĩ ramo.
30 Ndaꞌevei joupe ndeayvu ete-ete aguã mbaꞌeve py eꞌỹ,

ndevy ojapo vai eꞌỹ re.

31 Erovyꞌa rei eme ojerovia rei vaꞌe,

eiko eme guive haꞌe kuery ikuaia rami,

32 mbaꞌeta Senhor ojeguaru heko vai vaꞌe gui,

haꞌe rã heko porã vaꞌe ma oirũ ae rami ꞌrã oguereko.

33 Senhor ijayvu vaiague opyta ꞌrã heko vai vaꞌe ro re,

haꞌe rã heko porã vaꞌe rekoa re ma imoingo porãarã anho oĩ ꞌrã.

34 Mbaꞌeta haꞌe ojojai ꞌrã ojojai reia rupi ikuai vaꞌe,

haꞌe rã yvyĩgueveꞌi ma omboaxy ꞌrã. d

35 Hiꞌarandu vaꞌe omboetepy ꞌrã ikuai,

haꞌe rã hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe ma oxĩmba aguã rami ikuai.

Nhanderuete nhanemongetaa

4   Xeraꞌy
kuery, pendu ke penderu penemboꞌea.
1

Pejapyxaka porã ke peikuaa porã aguã.

 3.34 Tiago 4.6, 1 Pedro 5.5

d
Provérbios 4 1104

2 Mbaꞌeta xee ma iporã vaꞌe re romboꞌe.

Haꞌe nunga rupi penderexarai eme romboꞌeague re.
3 Haꞌe gui xee voi taꞌy aiko vaꞌekue xeru ro py.

Naxembaraetei teri vaꞌekue, haꞌi reve ipiꞌa peteĩꞌi vaꞌe aiko vy.
4 Haꞌe jave py xeru xemboꞌe vy aipoeꞌi:

“Emoĩ ke xeayvua ndepyꞌa re.

Ejapo tema ajapo uka vaꞌe, haꞌe vy ꞌrã reikove.
5 Emoĩ neꞌarandurã haꞌe mbaꞌemo reikuaa aguã.

Nderexarai eme, ejepeꞌa eme guive xeayvua gui.

6 Ejepeꞌa eme ꞌarandua rupi reikoa gui. Haꞌe ramo ꞌrãe ndere opena

porã.
Embovare ke, haꞌe ramo ꞌrã nderepy.
7 ꞌArandua ma iporãve vaꞌe ramo emoĩ neꞌarandurã.

Tá, mbaꞌemo rejoua rupi rejou avi ꞌrã mbaꞌemo reikuaa aguã.
8 Embovare ete ke ꞌarandua, haꞌe ramo ꞌrã nemboyvateve.

Remoĩ ete ramo nemoingo ꞌrã omboetepy.

9 Neakã re omoĩ ꞌrã akã regua iporãve vaꞌe,

coroa hexakãmba vaꞌe omeꞌẽ ꞌrã ndevy”, heꞌi vaꞌekue xevy.

10 Xeraꞌy, ejapyxaka ke, haꞌe ejopy xeayvu.

Haꞌe vy ꞌrãe reikove puku.

11 Mbaꞌeta xee romboꞌea ma tape ꞌarandua katy oo vaꞌe rupi reo aguã,

heko porã vaꞌe ikuaia rupi avi reiko aguã.

12 Haꞌe vaꞌe rupi reguata ramo
mbaꞌeve rei nandejokoi ꞌrã reikoa rupi.
Renha teĩ nerenhepyxangai ꞌrã.
13 Haꞌe nunga rupi emoĩ porã ete romboꞌeague, nderexarai eme.

Emoĩ atã ndejee, mbaꞌeta haꞌe vaꞌe rupi vy ꞌrãe reupity

nderekoverã.
14 Nderepiai ꞌrã heko vai vaꞌe kuery ooa katy.

Eiko eme heko vai vaꞌe ikuaia rupi.

15 Ejapo eme haꞌe kuery ojapo vaꞌe.

Ejepeꞌa, tereo eme haꞌe rupi.

Ejepekuavo mombyry rupi.
16 Mbaꞌeta haꞌe kuery ma mbaꞌemo vai ojapo eꞌỹa ja ndokei ꞌrã.

Ndokei ꞌrã joity eꞌỹa ja.

17 Mbaꞌeta haꞌe kuery mbojape hoꞌu vaꞌe ma teko vai anho,

haꞌe vinho oyꞌu vaꞌe ma ojerovia reia.

18 Haꞌe rã heko porã vaꞌe ikuaia ma koꞌẽ ouvy vaꞌe rami hexakã,

hexakã porã-porãve ꞌrã ovy koꞌẽmba porã peve.

19 Haꞌe rã heko vai vaꞌe reko ma pytũ rupi oo vaꞌe rami.

Haꞌe kuery ndoikuaai mbaꞌe nunga re ꞌrã pa onhepyxanga aguã

voi.
 1105 Provérbios 4​, ​5

20 Xeraꞌy,endu pota xeayvua re.

Ejapyxaka ke xee romboꞌea re.
21 Emboyke eme nderexa py rexa vaꞌekue.

Ndepyꞌa py re ꞌrã remoĩ.

22 Mbaꞌeta oupity vaꞌe pe ma tekove meꞌẽa oĩ,

omeꞌẽ avi ꞌrã hete rexaĩrã.

23 Opa mbaꞌe re repenaa gui epena porãve ndepyꞌa re,

mbaꞌeta haꞌe py ae oĩ nderekoverã.

24 Emombytuꞌu ndejuru ndeapu reiaty gui,

eipeꞌa ndejegui ayvu vai rupi ndeayvua.

25 Nderexa toexa porã ovy nerenonderã ae.

Nderova ma nerenonde re ae toĩ.

26 Eikuaa pota porã ke repyrõa re,

reikoa haꞌe javi hiꞌyvi aguã. e

27 Epia eme reiporu kuaa katy neĩ reiporu kuaa eꞌỹa katy.

Ejoko ndepy teko vai katy oo ta ramo.

Tavy reia rupi jaiko eꞌỹ aguã re ijayvua

5   Xeraꞌy, eikuaa pota ke ꞌarandu rupi xeayvua re.

1

Ejapyxaka, aikuaa vaꞌe re xeayvu rã endu,

2 ꞌarandu re reiko aguã,

haꞌe reikuaa vaꞌe rupi anho ndeayvu aguã.

3 Haꞌe rã kunha itavy rei vaꞌe ijayvua ma ei rami ete heꞌẽ,

azeite gui iporãve merami teĩ

4 opaa py ma tai vaꞌe rami ꞌrã haxy ndevy,

kyxe hakua haĩmbe jovai vaꞌe rami.

5 Ipy ma manoa katy oguejy ovy,

oguata ꞌrã tata ogueꞌỹ vaꞌe katy.

6 Ndoikuaa potai ovy tape tekove katy oo vaꞌe re,

ooa katy rei-rei oo vaꞌe rupi ꞌrã oo oiny oikuaa eꞌỹ vy.
7 Haꞌe nunga rupi aỹ xeraꞌy, ejapyxaka xeayvu re,

ejepeꞌa eme aipoaꞌeague rami reikoa gui.

8 Ejepeꞌa ke kunha tavy rei gui,

neĩ hoo rokẽ katy ma voi enhemboja eme,

9 joupe remboaxa eꞌỹ aguã nemboetea aguã vaꞌekue,

haꞌe joayvu eꞌỹ vaꞌe pe reperde eꞌỹ aguã nderekovea,

10 reikuaa eꞌỹ vaꞌe pe rive remboaxa eꞌỹ aguã nembaꞌe rei-rei,

haꞌe rembaꞌeapoague repy opyta eꞌỹ aguã amboae kuery peguarã.

11 Haꞌe rami eꞌỹ vy remano ta ma vy nepoaẽ ꞌrã rejupy,

nderoꞌo haꞌe nderete opave ovy ramo.

 4.26 Hebreus 12.13
e
Provérbios 5​, ​6 1106

12 Haꞌe vy aipoꞌre ꞌrã:

“Mbaꞌe re tu xee naenduxei karamboae xemboꞌea rã!
Xepyꞌa re namoĩxei xemongetaa ramo.
13 Naendu potai xemboꞌea kuery ijayvua,

ndajapyxakaxei karamboae xemoꞌaranduxea rã.

14 Mbaꞌeta aỹ ma aĩ vai aguã rami aiko

heta vaꞌe kuery ijaty vaꞌe oexaa py”, ꞌre ꞌrã.

15 Haꞌe nunga rupi eyꞌu ndeꞌygua gui ae,

ndevy guarã yxyry oiny vaꞌe gui ae. f

16 Tyrã pa oka katy rive ri tyꞌy renhoẽ ta ndeꞌygua gui,

tetã mbyte rupi rive oxyry ovy aguã rami?

17 Haꞌe rami ꞌrãgue py ndevy guarã ae ꞌrã rereko,

amboae kuery pe rive remboaxa vaꞌerã eꞌỹ.

18 Toiko porã ndeꞌygua,

haꞌe erovyꞌa ke nekunumi guive remendaague vaꞌe.

19 Haꞌe ae ndevygua toiko guaxu iporã vaꞌe rami.

Ikã anho erovyꞌa riae.

Reikoa pukukue re erovyꞌa pejoayvua rupi.
20 Xeraꞌy, mbaꞌe re ꞌrã tu renhembotavy uka kunha mboae pe?

Mbaꞌe re ꞌrã tu kunha mboae kã rupi reikuavã?

21 Mbaꞌeta nhande jaikoa ma Senhor oexapa,

oikuaa pota ꞌrã jaikoa haꞌe javi re.

22 Heko vai vaꞌe ma mbaꞌemo vai ojapoague py ae ꞌrã hoꞌa.
Haꞌe ae ojejavyague py ojejokua uka ꞌrã.
23 Omano ꞌrã ndojejokoi reia py,

hoꞌa-oꞌa rei ꞌrã oikovy okanhy peve.

Jarevea re jaiko eꞌỹ aguã re ijayvua

6   Xeraꞌy, xapyꞌa rei neirũ orevea repaga aguã rami reiko ꞌrã,
1

eꞌỹ vy rexa vaꞌety eꞌỹ reve haꞌe rami aguã re pejogueroayvu

ꞌrã.
2 Xapyꞌa rei rã aipoꞌreague py ae reiko ꞌrã ojokua pyre,

ndeayvua py renhemboꞌa uka vy.

3 Xeraꞌy, haꞌe rami ri ramo aỹ ma po rami ꞌrã reiko
reo jepe aguã, neirũ po py reꞌa ma rire teĩ
tereo pojava, ejerure tema einy neirũ pe.
4 Ndaꞌevei reke ranhe aguã,

emboty eme ranhe nderexa.

5 Tereo jepe nho pota ke, guaxu eꞌỹ vy guyra

imbaꞌejuka vaꞌe po gui oo jepea rami.

f
 5.15 Apy ma ijayvu nhanderaꞌyxy aeꞌi reve anho jajoguereko aguã re (Cântico 4.15).
 1107 Provérbios 6

Nhaneateꞌỹ eꞌỹ aguã re ijayvua

6 Ndee inhateꞌỹ vaꞌe, tereo eikuaa pota tay kuery reko re,
haꞌe kuery reko re reikuaa pota vy neꞌarandu nho aguã.
7 Haꞌe kuery ma ndoguerekoi nguvixa,

neĩ herekoa, neĩ imombaꞌeapoarã.

8 Haꞌe rami teĩ kuaray puku py voi haꞌe kuery omoĩ porã ꞌrã hoꞌu

vaꞌerã,
nhamonoꞌõa ára haꞌe kuery voi omonoꞌõ ꞌrã guembiꞌurã.
9 Ndee inhateꞌỹ vaꞌe, rakaꞌe peve tu renheno ꞌrã rejupy?

Rakaꞌe peve ꞌrã tu reke rejupy?

10 Mbaꞌeta “Takeveꞌi ju ranhe” ꞌre vy repytuꞌuve tema ꞌrã,

haꞌe renhekuavã ꞌrã rejupy.

11 Haꞌe rami ae ꞌrã ovaẽ xapyꞌa nemomboriauarã imonda vaꞌe rami,

nemoĩ axyarã ou xapyꞌa ꞌrã ava guembiporu revegua rami avi.

Teko vai rupi jaiko eꞌỹ aguã re ijayvua

12 Avakue mbaꞌeverã ovare eꞌỹ vaꞌe, heko vai vaꞌe ma
opa marã rei ꞌrã ijayvu.
13 Oxapymi-pymi haꞌe opy omomy-momyĩ rei ꞌrã okuapy,

opo ombovava-vava ꞌrã guive nhombotavya rupi.

14 Haꞌe gui ipyꞌa re ma haꞌeve eꞌỹ vaꞌe anho ꞌrã oĩ,

teko vai re ae ꞌrã onhembopyꞌa okuapy,

haꞌe joo rami eꞌỹ-eꞌỹ nhomoingoa re ꞌrã ikuai.
15 Haꞌe nunga rupi imokanhyarã ou xapyꞌa ꞌrã.

Ou xapyꞌa ꞌrã imopẽmbaarã, haꞌe jipoi ꞌrã imongueraarã.

16 Mbaꞌeta mboapy meme regua oiko Senhor ndojou porãi vaꞌe,

sete-a voi oiko onheꞌẽ py ojou vai vaꞌerã:

17 haꞌe vaꞌe ma guexa py onhemboyvate rei vaꞌe,

oapekũ py ijapu vaꞌe,

opo py heko porãꞌi vaꞌe ruguy omoẽ vaꞌe,
18 opyꞌa py mbaꞌemo vairã re rive oikuaa pota vaꞌe,

opy py mbaꞌemo vai ojapo aguã katy ojapurave vaꞌe,

19 joekokue ramigua rive ijapu vy omombeꞌu vaꞌe,

haꞌe joegua kuery joo rami eꞌỹ-eꞌỹ ikuai aguã rami ojapo vaꞌe.

Kunha mboae reve nhandetavy rei eꞌỹ aguã re ijayvua

20 Xeraꞌy,
nderexarai eme nderu ijayvuague re,
ejepeꞌa eme ndexy nemboꞌeague rupi reikoa gui.
21 Emoĩ porã ke ndepyꞌa re,
mboꞌy ndeajuꞌy re remoĩa rami emoĩ riae ndejee.
22 Mbaꞌeta haꞌe vaꞌe ayvu ma reguataa rupi nderereko ꞌrã,
Provérbios 6​, ​7 1108

reke jave voi opena porã ꞌrã ndere,

haꞌe rekeague gui revy jave nemoꞌarandu teri ꞌrã.
23 Mbaꞌeta ojapo uka pyre ma tataendy rami ꞌrã oĩ,

nhanemboꞌea nhanemoexakã ꞌrã,

arandu rupi nhanemongetaa ma tape tekove katy oo vaꞌe oĩ,
24 ndejoko aguã kunha itavy rei vaꞌe gui,

kunha mboae nembotavy aguã rupi ijayvu vaꞌe gui.

25 Haꞌe nunga iporãa rexa teĩ emoaruã rei eme,

enhembotavy uka eme omaꞌẽ ngatu teĩ.

26 Mbaꞌeta kunha itavy rei vaꞌe pe ma mbovyꞌi ꞌrã opagaa peteĩ

mbojape repyrã rive,

haꞌe rã omenda vaꞌe reve itavy reia rekovia ma guekove ae ꞌrã
omeꞌẽ.
27 Amongue opexo re tata oikuavã heravy ramo

ijao ndokai ꞌrã ri?

28 Haꞌe rami eꞌỹ vy tapyĩ áry oguata vy ndaꞌu

ipy ndokai ꞌrã ri?

29 Haꞌe rami ae ꞌrã oirũ raꞌyxy reve itavy vaꞌe re oiko.

Hexeve itavy rei vaꞌekue ma ndopaga eꞌỹi ꞌrã.

30 Imonda vaꞌe minha karuai gui imonda teĩ

ndajajou vai ꞌrã ri tyꞌy?

31 Mbaꞌeta haꞌe nunga ojoua ri vy sete-kue áryve ꞌrã ombopagaa.

Ngoo py oguereko vaꞌekue haꞌe javi omeꞌẽmba ꞌrã.

32 Haꞌe rã kunha mboae reve itavy rei vaꞌe ma naꞌinhakã porãvei ae.

Haꞌe rami ikuai vaꞌe ma haꞌe kuery ae onhemomba ukaxe vy.

33 Haꞌe rire oendu ꞌrã oinupãmba rã oxĩmba aguã.

Rakaꞌe rã peve imaꞌenduꞌaa riae ꞌrã haꞌekue re.

34 Mbaꞌeta ime hakateꞌỹ vy ipoxy ꞌrãe,

haꞌe vy ombopaga aguã ára py noendui ꞌrã omboaxya.

35 Neĩ mbaꞌeve ndojopyxei ꞌrã onhemboaxy ukaa rupi omeꞌẽ vaꞌe voi,

ixupe mbaꞌemo porã omeꞌẽ reta ta teĩ.

Kunha itavy rei vaꞌe re ijayvu jevyague

7   Xeraꞌy,nderexarai eme xeayvua re,

1
emoĩ ndepyꞌa re ajapo uka vaꞌe.
2 Ejapo ke ajapo uka vaꞌe, haꞌe vy ꞌrã reikove.

Ndejee emoĩ atã xeguigua lei, nderexa raꞌyĩ huũaꞌi re repenaa

rami.
3 Emoĩ ke xee romboꞌea nekuã regua rami,

ndepyꞌapy re emoĩ, yvyrape re remboparaa rami.

4 ꞌArandua pe ma aipoꞌere: “Xereindy aeꞌi”,

haꞌe mbaꞌemo reikuaa aguã pe ma “Xeretarã aeꞌi” ꞌere.

 1109 Provérbios 7

5 Mbaꞌeta haꞌe nunga ndejoko ꞌrã kunha mboae gui,

kunha itavy reia rupi ijayvu vaꞌe gui.
6 Haꞌe gui xero re janela yvate oĩ gui,

janela jokoa paꞌũ rupi amaꞌẽ ainy vy

7 aexa reta karamboae hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe.

Haꞌe vaꞌe kunumigue aexa vaꞌe mbyte py

peteĩ aexa avi hiꞌarandu eꞌỹ ete vaꞌe.
8 Haꞌe vaꞌe ma peteĩ tapeꞌi rupi oo oiny,

kunha tavy rei vaꞌe ro rexeiꞌi rupi.

Haꞌe vy hoo via rupi ae oo
9 kaꞌaruꞌi, kuaray oike ramoꞌi jave,

pytũ hoꞌa jave.

10 Haꞌe gui ma haꞌe vaꞌe kunha oẽ ovaexĩ aguã.

itavy rei vaꞌe ao py onhemonde ouvy,

ombotavy aguã re onhembopyꞌaa rupi.
11 Itavy aguã re anho ꞌrã ipyꞌa vaꞌe,

ndopytai ꞌrã guive ngoo py, ndopyta kuaai rei ꞌrã.

12 Amongue py tape pia rupi ꞌrã hekony,

amongue py ma tetã mbyte rupi ꞌrã oo,

opa rupi omaꞌẽ ꞌrã oikovy nhoarõa rupi.
13 Haꞌe gui ma kunumi vaꞌe re onhemboja vy oayvu.

Haꞌe vy omaꞌẽ tavy rei reve aipoeꞌi ixupe:

14 “Tembiꞌu areko jaꞌu aguã, ange amboaxa vaꞌekue regua.
Ange ajapopa ma kuri anhemboayvuague.
15 Haꞌe rami vy aju ainy roeka vy.

Haꞌe vy aỹ ma rovaexĩ ma.

16 Haꞌe gui xerupa ma anhovãmba ma voi

ajukue iporãve vaꞌe Egito guigua py.

17 Xerupa amoeakuãmba ma avi mirra py,

aloés haꞌe cinamomo py guive.

18 Jaa ke, jajoayvua py nhaĩ pytũ mbukukue re.

Javyꞌa vaipa ꞌrã jajoayvua rupi anho.

19 Haꞌe gui xeme ma noĩ xero py.

Mombyry ete rupi oguata oikovy.

20 Peráta heta ogueraa ovoko py.

Rakaꞌeve rã jaxy inhypytũ jave mae ma ou ju ꞌrã”, heꞌi.

21 Haꞌe rami vy kunha vaꞌe ijayvu porã kuaa vy ombotavy ete,

oayvu kuaa rupi ojopy heravy aguã.

22 Haꞌe ramo kunumi vaꞌe ma areꞌỹꞌi re oo oiny hexeve,

vaka ojukaa aguã katy oo vaꞌe rami,

haꞌe rami eꞌỹ vy guaxu nhuã oĩa katy onha ovy vaꞌe rami,
23 ipyꞌa rupi huꞌy onhyvõ peve,
Provérbios 7​, ​8 1110

haꞌe rami eꞌỹ vy guyraꞌi mondepi katy oveve ovy vaꞌe rami,
haꞌe py omano aguã oikuaa eꞌỹ vy.
24 Aỹ ma xeraꞌy, ejapyxaka porã ke,

eikuaa pota porã xeayvua re.

25 Neĩ ndepyꞌa eme haꞌe vaꞌe nunga kunha reve rejereraa uka aguã,

enhemokanhy uka eme oikoa rupi reoa py.

26 Mbaꞌeta haꞌe nunga heta ma oity avakue, ombojexavai guive.

Mbovy eꞌỹ ma omano ikáuxa.

27 Haꞌe vaꞌe ro via ma yvyra rupa katy nhandereraa vaꞌe,

nhandereroguejy ꞌrã heravy manoa katy.

Arandua opa mbaꞌe gui iporãve vaꞌea re ijayvua

8   ꞌArandua voi ndaꞌu ndojapukai avi ꞌrã ri?

1

Haꞌe rami vy nanhanerenoĩ ꞌrã ri tyꞌy mbaꞌemo kuaa ukaa

rupi?
2 Mbaꞌeta oĩ ꞌrã yvyty yvateve vaꞌe áry,

tape yvýry, tape pia rexei rupi guive,

3 tetã kora rokẽ py nhavaẽꞌi javya py,

okẽ py ojapukai ꞌrã oiny.

4 Haꞌe vy aipoeꞌi ꞌrã: “Xee voi aĩ peẽ avakue roenoĩ ainya py,

xeayvu ainy avakue haꞌe javi pe.

5 Haꞌe gui peneꞌarandu eꞌỹꞌi vaꞌe,

peikuaa pota ke peiko kuaa aguã re.

Peẽ hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe, peikuaa ke ꞌarandua.
6 Mbaꞌemo iporã vaꞌe re xeayvu rã pendu pota ke.

Xeayvu ꞌrã haꞌevea rami anho.

7 Mbaꞌeta xeayvua ma anhetẽ meme,

haꞌe rã apu gui ma xee ajeguaru.

8 Xee aipoaꞌea ma anhetẽ ete vaꞌe meme.

Xeayvua re ma peteĩve henda py noĩ nhombotavyarã, neĩ opa

marã nhomoingoarã.
9 Oendu kuaa vaꞌe pe ma anhetẽ vaꞌe meme,

haꞌeve vaꞌe meme oikuaa aguã oupity vaꞌe pe.

10 Prata ꞌrãgue py pejopy ke romboꞌea,
ouro oiporavo pyre ꞌrãgue py pejopy mbaꞌemo aikuaa uka vaꞌe.
11 Mbaꞌeta ꞌarandua ma ita ovareve vaꞌe gui iporãve vaꞌe,

opa mbaꞌe peipotaa gui haꞌeveve.

12 Xee ꞌArandua ma peiko kuaa aguã rupi aĩ.

Xee areko vaꞌe ma peikuaa aguã haꞌe penemongetaarã.

13 Senhor renonde ojererokyjea rupi oiko vaꞌe ma ojou vai ꞌrã teko

vai.
Haꞌe gui xee ajou vai vaꞌe ma nhemboyvate reia, jejou porã reia,
 1111 Provérbios 8

teko vai rupi ikuaia haꞌe opa marã ayvua.

14 Xegui ae ꞌrã pendu penemongetaa haꞌe ꞌarandua anhetẽ ete vaꞌe.
Xee ma peikuaa porã aguã ae aĩ, haꞌe penembopoꞌakaarã.
15 Xegui ae huvixave kuery opena kuaa,

haꞌe huvixa ikuai vaꞌe anhetẽ rupi ꞌrã ijayvu kuaa.

16 Xegui ma joguerekoa kuery opena kuaa ꞌrã,

yvatekueve haꞌe nhomboayvua kuery haꞌe javi.

17 Xee ma ayvu ꞌrã xerayvu vaꞌe kuery,

haꞌe xereka vaꞌe ma xejou ꞌrã.

18 Xereve vy ꞌrã pejou mbaꞌemo porã, haꞌe omboetepy peiko,

mbaꞌemo porã ivaipa vaꞌerã eꞌỹ haꞌe teko porã ꞌrã pejou.
19 Mbaꞌemo xee areko vaꞌe ma ouro gui ovareve ete, ouro oikyꞌaꞌo pyre

haꞌe prata oiporavo pyre gui haꞌeveve vaꞌe.

20 Xee ma tape teko porã rupi anho aiko vaꞌe,

tape joguereko kuaa aguã oĩa vaꞌe mbyte rupi aguata vaꞌe,
21 haꞌe rami vy xerayvu vaꞌe kuery pe ameꞌẽ aguã iporã vaꞌe,

haꞌe kuery ro amonyẽ aguã iporã vaꞌe anho.

Jypyꞌi guive ꞌArandu oikoague re ijayvua

22 Senhor mbaꞌemo omoingo ypyꞌi guive xee ma voi xerereko,
guembiapo ymavegua ojapo eꞌỹ mbove ma voi.
23 Yma voi xemoĩ, jypyꞌi ete guive,

yvy onhono eꞌỹ mbove.

24 Yeꞌẽ oiko eꞌỹ mbove voi xee aiko ae ma vaꞌekue,

yvu ndoikoi teri reve.

25 Yvyty onhono eꞌỹ mbove,

yvyꞌã hendarã py omoĩ eꞌỹ mbove xee aiko ae ma vaꞌekue.

26 Haꞌe vaꞌe jave py ma yvy haꞌe nhuũndy nomoingoi teri,

neĩ yvy kuꞌi nomboypyi teri.

27 Haꞌe gui yva hendarã py omoĩ jave xee aĩ ae ma,

haꞌe yva apy yeꞌẽ áry rupi oaꞌanga jave.

28 Yva re arai omoĩ jave py xee aĩ ae ma,

yeꞌẽ iguy gui oẽ aguã oipeꞌa jave,

29 yeꞌẽ remberã oaꞌanga jave voi
haꞌe vaꞌe rupi yy oxyry ovy eꞌỹ aguã,
haꞌe yvy ytarã omoĩ jave py,
30 haꞌe vaꞌe jave py ma xee aĩ ae ma hexeve, haꞌe oipota vaꞌe apoarã.

Koꞌẽ nhavõ aĩ vaꞌekue ambovyꞌaa rupi,

henonde avyꞌaa rupi tema aiko.
31 Xee arovyꞌa vaꞌekue yvy tekoarã ojapo vaꞌekue,

avakue raꞌy kuery haꞌe javi guive.

32 Aỹ ma xeraꞌy kuery, pendu ke.
Provérbios 8​, ​9 1112

Ovyꞌa ete ꞌrã xee aikoa rupi oiko vaꞌe.

33 Pendu
ke xee romboꞌea peneꞌarandu aguã,
penduxe eꞌỹ eme.
34 Ovyꞌa ete ꞌrã xenheꞌẽ rendu vaꞌe,
koꞌẽ nhavõ xerokẽ py oĩ vaꞌe,
xero katy aikeaꞌi py xerarõ oiny vaꞌe.
35 Mbaꞌeta xejou vaꞌe ojou avi ꞌrã tekove,
haꞌe oupity ꞌrã Senhor oguerovyꞌa aguã.
36 Haꞌe rã xerovai ojejavy vaꞌe ma onheꞌẽ pe ae ojapo vai.
Haꞌe javi xejou vai vaꞌe omano aguã rive oguerovyꞌave vy.”

Arandua ngaru ojapo vaꞌe re ijayvua

9   ꞌArandua ojapo ngoorã,

1

haꞌe vy omoatyrõ sete ijytarã. g

2 Ojuka uka mymba ngaru ojapo aguã,

oguereko katu ma vinho, haꞌe gui mesa áry omoĩmba.

3 Haꞌe rami vy guembiguai kuery omondouka

tetã yvateve vaꞌe áry rupi nhoenoĩ aguã. Aipoeꞌi uka:

4 “Ndapeikuaai rei vaꞌe, peikepa ke apy!” heꞌi uka.

Hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe kuery pe aipoeꞌi uka:

5 “Peju ke peꞌu mbojape xea py,

haꞌe peyꞌu vinho areko katupa vaꞌekue.

6 Pendekuaive eme ꞌarandu eꞌỹa rupi, haꞌe vy ꞌrã peiko areve.

Tape ꞌarandu oĩa rupi anho peiko”, heꞌi uka.

7 Haꞌe gui porojojai rei vaꞌe kuery pe pendeayvu vy

peẽ ae pejejojai uka rei,

heko vai vaꞌe kuery pe pendeayvu vy pejeavyky uka rei ꞌrã.
8 Ndaꞌevei ae porojojaia pe nhandeayvu aguã, nhandevy ipoxy eꞌỹ

aguã.
Haꞌe rã hiꞌarandu vaꞌe pe nhandeayvu ramo ma nhanderayvu
ꞌrã.
9 Hiꞌarandu vaꞌe nhamboꞌe ramo ma hiꞌaranduve ꞌrã,

heko porã vaꞌe nhamboꞌe ramo oiko kuaave ꞌrã ovy.

10 Senhor renonde jajererokyjea rupi jaiko vy ꞌrãe jaupity
ꞌarandua,
Ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe jaikuaa vy ꞌrãe jaiko kuaa.
11 Mbaꞌeta xereve vy anho peiko pukuve ꞌrã,

penerenonderã maꞌetỹa amoĩ retave ramo.

12 Peneꞌarandu ri vy pendejeupe guarã ae ꞌrã pejou,

haꞌe rã pejojojai reia py ma peẽ ae ꞌrã penhemoĩ vai.

g
 9.1 Apy ma Arandua re ijayvu, hoo vaꞌe ngaru pavẽ pe ojapo vaꞌe re rami.
 1113 Provérbios 9​, ​10

Kunha hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe nhoenoĩ oinya

13 ꞌArandu eꞌỹa ma kunha ojejoko kuaa eꞌỹ haꞌe opa marã rei onhendu
vaꞌe.
Haꞌe nunga ma mbaꞌeve ndoikuaai ꞌrã.
14 Oguapy ꞌrã oiny ngokẽ py,

tetã yvatevea py tenda áry oĩ ꞌrã,

15 oaxa vaꞌe-vaꞌe haꞌe ombaꞌeapo vy

ojeꞌoi vaꞌe pe aipoeꞌi aguã:

16 “Ndapeikuaai rei vaꞌe, pejupa ke apy!”

Hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe kuery pe aipoeꞌi ꞌrã:

17 “Yy mondakue ma yroꞌyxã porãve,

haꞌe mbojape nhemi rupi jaꞌu vaꞌe ma heeve”, heꞌi. h

18 Haꞌe rã haꞌe pyguarã oenoĩ vaꞌekue ma ndoikuaai oĩa py manogue

anho ikuaia,
haꞌe py oike vaꞌekue ma yvykua manoa py meme ikuai.

Heko porã haꞌe heko vai vaꞌe reko re ijayvua

Arandu regua ayvu Salomão omombeꞌu vaꞌekue

10   Taꞌy kuery hiꞌarandu vaꞌe ombovyꞌa ꞌrã nguu,

1

haꞌe rã taꞌy kuery hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe ma omomboriau ꞌrã oxy.

2 Mbaꞌemo jajejavya rupi jajou vaꞌe ma mbaꞌeverã ndovarei,

haꞌe rã teko porã ma nhandereraa jepe ꞌrã manoa gui.

3 Senhor ndoejai ꞌrã heko porã vaꞌe karuai oendu oikovy aguã,

haꞌe rã heko vai vaꞌe ma Senhor ojoko ꞌrã oipotapa rei vaꞌe ojou
eꞌỹ aguã.
4 Inhateꞌỹa rupi ombaꞌeapo vaꞌe ndojoui ꞌrã mbaꞌeve,

haꞌe rã ikyreꞌỹa rupi ombaꞌeapo vaꞌe ma ojou-jouve ꞌrã oipota vaꞌe.

5 Kuaray aku porã jave taꞌy hiꞌarandu vaꞌe omonoꞌõ ꞌrã mbaꞌemo,

haꞌe rã mbaꞌemo omonoꞌõa ára py oke rive vaꞌe ma omoxĩmba rei

ꞌrã nguu kuery.
6 Heko porã vaꞌe akã re oĩ ꞌrã imoingo porãarã,

haꞌe rã heko vai vaꞌe ma nhomoingo vai aguã rupi anho ijayvu.
7 Heko porã vaꞌe re nhanemaꞌenduꞌaa ma nhanemoingo porã ꞌrã,

haꞌe rã heko vai vaꞌe rery re nhanemaꞌenduꞌaa ma mbaꞌemo

ruꞌũgue rami rive.
8 Opyꞌa py hiꞌarandu vaꞌe omoĩ porã ꞌrã ojapo uka pyre,
haꞌe rã oꞌarandua rupi eꞌỹ ijayvu vaꞌe ma oĩ vai ꞌrã.
9 Anhetẽ rupi ikuai vaꞌe oĩ atã ꞌrã,

 9.17 Apy ma ijayvu nhemi rupi jajejavya re.

h
Provérbios 10 1114

haꞌe rã tape karẽ rupi ikuai vaꞌe re ma oikuaa potaa ꞌrãe.

10 Nhombotavya rupi oxapymi-pymi vaꞌe ma nhomomboriau vaꞌe vy,
oꞌarandua rupi eꞌỹ ijayvu vaꞌe oĩ vai ꞌrãe.
11 Heko porã vaꞌe ayvu ma tekove meꞌẽa ae,

haꞌe rã heko vai vaꞌe ma jojuka aguã rupi anho ijayvu.

12 Mborayvu rupi eꞌỹ ikuai vaꞌe nhomopuꞌãmba rei ꞌrã.

Haꞌe rã porayvu vaꞌe ma ojaoꞌi uka ꞌrã ojejavya ague. i

13 Oiko kuaa vaꞌe ijayvu rã nhaendu vy jajou ꞌrã nhaneꞌarandurã,

haꞌe rã hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe ma oinupãa aguã rami ikuai.

14 Hiꞌarandu vaꞌe omoĩ porã ꞌrã ꞌarandua,

haꞌe rã heko vai vaꞌe ma onhemokanhy uka aguã rupi rive ijayvu.
15 Oguerekopa vaꞌe ma ombaꞌe rei-rei re oĩ atã, tetã ikorapa vaꞌe py

rami,
haꞌe rã iporiaukueꞌi ma ikuai axy ꞌrã mbaꞌeve ndoguerekoia py.
16 Heko porã vaꞌe oikoague repy ma tekove,

haꞌe rã heko vai vaꞌe ma ojejavyague repy ae ꞌrã ojou.

17 Omboꞌea ague rami ikuai vaꞌe ma tape tekove katy oo vaꞌe rupi ojeꞌoi,

haꞌe rã omongeta ague rupi eꞌỹ ikuai vaꞌe ma haꞌeve eꞌỹa katy ꞌrã
ojeꞌoi.
18 Ijapu vaꞌe ma opyꞌa re omoĩ ꞌrã joe ndaꞌijaꞌeia,

joekokue omombeꞌu merami rive vaꞌe ma hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe ae.

19 Ijayvu reta rei vaꞌe ojejavy ꞌrãe,

haꞌe rã ayvu py ojejoko kuaa vaꞌe ma oiko kuaa vaꞌe vy ae.

20 Heko porã vaꞌe ayvu ma prata oiporavo pyre rami,

haꞌe rã heko vai vaꞌe kuraxõ ma mbaꞌerã ndovarei.

21 Heko porã vaꞌe ayvu ma teta omongaru vaꞌe rami,

haꞌe rã hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe kuery ma omanomba rive ꞌrã, ndoikuaa

potaxei rire.
22 Senhor nhandereroayvu porã vy ojapo jajou-jouve aguã rami,

neĩ peteĩve henda py nanhanemomboriaui ꞌrã.

23 Hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe oikuaa ramo opa marã rei nhandekuaia rupi

merami ꞌrã javyꞌa,

haꞌe rã avakue oikuaa ete vaꞌe pe ma nhaneꞌarandua rupi vy ꞌrãe
javyꞌa.

24 Heko
vai vaꞌe mbaꞌemo gui okyjea vaꞌe ae ꞌrã oiko hexe,
haꞌe rã heko porã vaꞌe oarõ oikovya ma Nhanderuete ojapo ꞌrã
ojeupity aguã rami.
25 Yvytu vaikue opytuꞌu xapyꞌaa rami avi heko vai vaꞌe kuery reko voi
okanhy xapyꞌa ꞌrã,

i
 10.12 1 Pedro 4.8
 1115 Provérbios 10​, ​11

haꞌe rã heko porã vaꞌe ma oĩ atã riae ꞌrã.

26 Nhaneraĩ pe vinagre ndaꞌevei, haꞌe nhanderexa pe ma hataxĩ ndaꞌevei,
haꞌe rami ae inhateꞌỹ vaꞌe ndaꞌevei avi ijokuaia pe.
27 Senhor renonde jajererokyjea rupi vy jaikove puku ꞌrã,

haꞌe rã heko vai vaꞌe ikuaia ma ijapy voi ꞌrã.

28 Heko porã vaꞌe oarõa ma ombovyꞌa ꞌrã,

haꞌe rã heko vai vaꞌe oarõa ma oaxa rive ꞌrã.

29 Senhor guigua tape ma anhetẽ rupi ikuai vaꞌe onhemi aguã,

haꞌe rã heko vai vaꞌe pe ma imombaarã rive oĩ.

30 Heko porã vaꞌe ma rakaꞌeve rã peve ndoityai ꞌrã,

haꞌe rã heko vai vaꞌe ma nomombytaai ꞌrã yvy re.

31 Heko porã vaꞌe ayvu nhomoꞌaranduve ꞌrã,

haꞌe rã ijayvu vaikue rei vaꞌe ma omombaa ꞌrã.

32 Heko porã vaꞌe ayvu nhombovyꞌa ꞌrã,

haꞌe rã heko vai vaꞌe ma haꞌeveꞌỹa rupigua re anho ꞌrã ijayvu.

11  Jokorea rupi mbaꞌemo opeja vaꞌe gui Senhor ojeguaru,

  1

haꞌe rã haꞌeveaꞌi rami opeja vaꞌe ma oguerovyꞌa ꞌrã.

2 Jajejou porã rei rive ramo avave rei nanhanemboeteai ꞌrã,

teĩ nhanhemoꞌyvyĩꞌi vy ma jajou ꞌrã nhaneꞌarandurã.

3 Heko porã vaꞌe anhetẽ rupi ikuaia ma oguereko ꞌrã haꞌevea rupi,

haꞌe rã anhetẽ rupi eꞌỹ ikuai vaꞌe ma anhetẽ eꞌỹa ae ꞌrã omomba.
4 Nhombopagaa ára py opa mbaꞌe jarekopa vaꞌekue ndovarei ꞌrã

mbaꞌeverã,
haꞌe rã nhandereko porãa ma nhandereraa jepe ꞌrã manoa gui.
5 Anhetẽ rupi ipyꞌa vaꞌe pe ma heko porãa ae omoatyrõ ꞌrã haperã,

haꞌe rã heko vai vaꞌe ma hoꞌapa ꞌrã haꞌe kuery ae reko vaia py.
6 Heko porã vaꞌe oo jepe ꞌrã haꞌe kuery ae reko porãa py,

haꞌe rã jokorea rupi ikuai vaꞌe ma haꞌe kuery ae reko vaia py ꞌrã
omboꞌaa.
7 Heko vai vaꞌe omano ramo mbaꞌemo oarõague voi opa ꞌrã,

heko vai vaꞌe oarõague opa rive ꞌrãe.

8 Heko porã vaꞌe ogueraa jepea ꞌrã ojexavaia gui,

haꞌe gui heko vai vaꞌe re jevy ꞌrã haꞌe nunga ou.
9 Anhetẽ rupi eꞌỹ ikuai vaꞌe ma ayvu py rive oity ꞌrã oirũ kuery,

haꞌe rã heko porã vaꞌe ma mbaꞌemo oikuaa rupi oo jepe ꞌrã.

10 Heko porã vaꞌe ikuai porã ramo tetã pygua kuery haꞌe javi ꞌrã ovyꞌa

okuapy,
ovyꞌa avi ꞌrã okuapy heko vai vaꞌe okanhy ramo.
11 Heko porã vaꞌe ogueroayvu porãa rupi tetã haꞌe javi rupi ꞌrã ikuai

porã,
haꞌe rã heko vai vaꞌe kuery ijayvua rupi ma oitya ꞌrã.
12 Oirũ pe “Mbaꞌe vareꞌỹ” heꞌi vaꞌe re ma noĩ ꞌarandua,
Provérbios 11 1116

haꞌe rã ava hiꞌarandu vaꞌe ma okyrirĩ ꞌrã oikovy.

13 Joekokue ramigua rive omombeꞌu vaꞌe onheaꞌã ꞌrã onhomi mbyre
oikuaa aguã,
haꞌe rã ojeroviapy ma onhomi mbyre nomboaxai ꞌrã.
14 Joguerekoa hiꞌarandu vaꞌe ndoikoi ramo avakue pavẽ ꞌrã hoꞌapa,

teĩ nhomongetaa heta ikuai ramo ma ikuai porã ꞌrã.

15 Oirũ orevea opaga aguã rami oiko vaꞌe ojexavai ꞌrã,

haꞌe rã haꞌe rami ndoikoi vaꞌe ma oĩ atã ꞌrã.

16 Kunha porayvu vaꞌe ojou ꞌrã imboetearã,

ipoꞌakakueve ojou-joupavea rami avi.

17 Mborayvu rupi ikuai vaꞌe ma haꞌe kuery pe ae ojapo porã,

haꞌe rã joapo vai rei vaꞌe ma haꞌe kuery ae onhemoĩ vai uka.
18 Heko vai vaꞌe ojeupe guarã ojou vaꞌe ma imarã vaꞌerã,

haꞌe rã teko porã rupi oiko vaꞌe ma anhetẽ ete vaꞌe guigua ojou ꞌrã
oikoague repy.
19 Heko porã vaꞌe oo ꞌrãe tekove katy,

haꞌe rã teko vai rupi ikuai vaꞌe ma omano ete ꞌrãe.

20 Opyꞌa py opa marã ikuai vaꞌe gui Senhor ojeguaru ete ꞌrã,

haꞌe rã anhetẽ rupi ikuai vaꞌe ma oguerovyꞌa ꞌrã.

21 Heko vai vaꞌe nombopagaa eꞌỹi ꞌrã, jaikuaa,

haꞌe rã heko porã vaꞌe kuery regua ma oo jepe ꞌrã.

22 Ouro guigua ma poryko xĩ jeguarã oĩ ramo ndaꞌevei.

Haꞌe rami ae kunha porã re hiꞌarandu eꞌỹa oĩ ramo ndaꞌevei.

23 Heko porã vaꞌe oipotaa rami vy oiko ꞌrã nhomoingo porãarã,

haꞌe rã heko vai vaꞌe ma mbaꞌemo oarõ vaꞌekue ꞌrãgue py oiko ꞌrã
imbopagaarã.
24 Joupe mbaꞌemo omeꞌẽ rive-riveꞌi vaꞌe ojou retave ꞌrã heravy,

haꞌe rã nomeꞌẽ rivexei vaꞌe ma oipotapa rei ꞌrã.

25 Imbaꞌemeꞌẽ porã kuaa vaꞌe ma oiko porã ꞌrã,

joupe oyꞌu vaꞌerã omeꞌẽ vaꞌekue ju omboyꞌua ꞌrãe.

26 Mbaꞌemo aju nombojaꞌoxei vaꞌe re ma heta vaꞌe kuery ijayvu vai ꞌrã

okuapy,
haꞌe rã ivendeare ma ogueroayvu porãa ꞌrã.
27 Joupe ojapo porãa rupi ikuai vaꞌe omboetea ꞌrã,

haꞌe rã teko vai rupi rive ikuai vaꞌe ma haꞌe kuery re ae ju ꞌrã
ojeapa heko vaiague.
28 Ombaꞌe rei-rei re rive ojerovia vaꞌe hoꞌa ꞌrã,

haꞌe rã heko porã vaꞌe ma ijaguyje ꞌrã mbaꞌemo rogue ipyaupaa

rami.
29 Ngopygua kuery ndoguereko kuaai vaꞌe ojou ꞌrã yvytu rive,

haꞌe hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe ikuai ꞌrã hiꞌarandu vaꞌe rembiguairã.

30 Heko porã vaꞌe ma yvyraꞌa tekove meꞌẽa rami ikuai,
 1117 Provérbios 11​, ​12

tekoverã joua ma hiꞌarandu vaꞌe ae vy ma ꞌrã.

31 Yvy re heko porã vaꞌe ikuai teria ja ombopagaa ꞌrã.
Heko vai haꞌe ojejavypa rei vaꞌe kuery katuve ma ombopagaa ꞌrã. j

12  Onhemoꞌarandu uka vaꞌe oguerovyꞌa ꞌarandua,

1  

haꞌe rã nonhemongeta ukai vaꞌe ma hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe ae.

2 Heko porã vaꞌe oupity ꞌrã Senhor omboaxya,

haꞌe rã opa marã rei onhembopyꞌa vaꞌe ma ombopaga ꞌrã.

3 Avakue ojejavy reia rupi ikuai vaꞌe noĩ atã kuaai ꞌrã,

haꞌe rã heko porã vaꞌe ma ndoipeꞌaai ꞌrã.

4 Kunhague hiꞌarandu vaꞌe ma ime oguerovyꞌa ꞌrã,

haꞌe rã oxĩmba rei aguã rami ikuai vaꞌe ma ikãgue omouꞌũmba

heravy vaꞌe rami.
5 Heko porã vaꞌe ipyꞌa ꞌrã haꞌevea rupi anho,

haꞌe rã heko vai vaꞌe ma nhombotavya rupi rive ꞌrã nhomongeta.

6 Heko vai vaꞌe ayvu ma jouguy omoẽxe vy omaꞌẽ mbegue vaꞌe rami,

haꞌe rã heko porã vaꞌe ayvu ma jogueraa jepearã.

7 Heko vai vaꞌe oitya rã noĩvei ma ꞌrã,

haꞌe rã heko porã vaꞌe ramymino kuery ma ikuai riae ꞌrã.

8 Avakue hiꞌarandu vaꞌe re imaꞌenduꞌa porãa ꞌrã,

haꞌe rã opa marã onhembopyꞌa vaꞌe ma ojou vaia ꞌrã.

9 Nhanhemboyvate rei teĩ karuai nhaendu jepi ꞌrãgue py

haꞌeveve nhanhemoꞌyvyĩꞌi reve nhambaꞌeapo jaikovy aguã.

10 Heko porã vaꞌe opena porã ꞌrã guymba kuery re,
haꞌe rã heko vai vaꞌe pyꞌa re ma nhomoingo axyxea rive oĩ.
11 Oyvy re ombaꞌeapo vaꞌe oguereko reta ꞌrã tembiꞌu,

haꞌe rã hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe kuery ma mbaꞌemo rive ojou aguã rupi
ikuai.
12 Heko vai vaꞌe ikuai ꞌrã teko vairã joua rupi rive,

haꞌe rã heko porã vaꞌe ma yvyra hapo porã haꞌe hiꞌa porã vaꞌe
rami.
13 Heko vai vaꞌe onhemboꞌa uka ꞌrã haꞌe ae ijayvua py,

haꞌe rã heko porã vaꞌe ma oo jepe ꞌrã ojexavai aguã gui.

14 Avakue ijayvu porãa rupi ojou ꞌrã imoingo porãarã,

peteĩ-teĩ ojou ꞌrã opo py ojapoague repy.

15 Hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe ma ojeupe ae haꞌevea rami merami oiko,

haꞌe rã hiꞌarandu vaꞌe ma omongetaa rã ojapyxaka pota ꞌrã.

16 Hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe ma opoxya oexa uka vyvoi ꞌrã,

haꞌe rã hiꞌarandu vaꞌe ma hexe ijayvua teĩ ojejoko kuaa ꞌrã.

17 Anhetẽ rupi ijayvu vaꞌe ojapo haꞌevea rami oikuaa potaa aguã rami,

haꞌe rã ijapu vaꞌe ma ojapo nhombotavypaa aguã rami.

j
 11.31 1 Pedro 4.18
Provérbios 12​, ​13 1118

18 Kyxe xĩ py rami avi ijayvuxe vaꞌe ayvu nhomboperepa ꞌrã,

haꞌe rã hiꞌarandu vaꞌe ayvu ma moã.
19 Anhetẽ rupi ijayvu vaꞌe ikuai riae ꞌrã,

haꞌe rã ijapu vaꞌe ma xapyꞌaꞌi guarã rive.

20 Heko vai vaꞌe pyꞌa re oĩ nhombotavy aguã rive,

haꞌe rã peteĩ rami ikuai aguã re nhomongeta vaꞌe ma oendu ꞌrã ovyꞌaa.
21 Heko porã vaꞌe re mbaꞌemo vai ndoikoi ꞌrã,

haꞌe rã heko vai vaꞌe re ma imoingo axyarã rive ꞌrã ou.

22 Ijapu vaꞌe gui Senhor ojeguaru,

haꞌe rã anhetẽ rupi ikuai vaꞌe ma oguerovyꞌa.

23 Hiꞌarandu vaꞌe ndoikuaa ukapa rei ꞌrã mbaꞌemo oikuaa vaꞌe,

haꞌe rã hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe ma oexa ukapa vyvoi ꞌrã oꞌarandu eꞌỹa.
24 Ikyreꞌỹ vaꞌe ipoꞌaka ꞌrã joe,

haꞌe rã inhateꞌỹ vaꞌe ma omombaꞌeapo nheaꞌãa rive ꞌrã.

25 Avakue pyꞌa re heko eta reia oĩ vaꞌe ombojeroꞌa rei ꞌrã,

haꞌe rã ayvu porãꞌi ma ombovyꞌa ꞌrã.

26 Heko porã vaꞌe oguereko ꞌrã heravy oirũ kuery,

haꞌe rã heko vai vaꞌe kuery ma ojavy uka ꞌrã tape.

27 Inhateꞌỹ vaꞌe ndoexyi ꞌrã xoꞌo ojuka vaꞌekue,

haꞌe rã ikyreꞌỹ vaꞌe ma mbaꞌemo ojou vaꞌekue ombovare ete ꞌrã.

28 Teko porã rupi oo vaꞌe ojou ꞌrã tekove,

haꞌe vaꞌe tape rupi manoa noĩ.

13  Taꞌy hiꞌarandu vaꞌe oendu pota porã ꞌrã tuu omboꞌe rã,
 1
haꞌe rã jojojai rei vaꞌe ma noendu potai ꞌrã omongetaa rã.
2 Avakue ijayvu porãa rupi vy ojou ꞌrã iporã vaꞌe,

haꞌe rã anhetẽ rupi eꞌỹ ikuai vaꞌe ma jogueroꞌaxe vai rive.

3 Ayvu py ojejoko vaꞌe omoĩ atã ꞌrã guekovea,

haꞌe rã ijayvu katu raxa vaꞌe ma haꞌe ae onhemoĩ vai.

4 Inhateꞌỹ vaꞌe ma mbaꞌemo oipota rei teĩ ndojoui ꞌrã,

haꞌe rã ikyreꞌỹ vaꞌe ma ojoupave ꞌrã mbaꞌemo.

5 Heko porã vaꞌe ndojou porãi ꞌrã apu,

haꞌe rã heko vai vaꞌe ma oxĩmba rei ꞌrã, ojou vaipy ae vy.
6 Teko porã ogueraa jepe ꞌrã anhetẽ rupi ikuai vaꞌe,

haꞌe rã ojejavypa rei vaꞌe ma teko vai oity ꞌrã.

7 Amongue ma “Arekopa” heꞌi vaꞌeri mbaꞌeve oguereko vy eꞌỹ,

haꞌe rã amboae kuery ma “Xeporiauꞌi” heꞌi vaꞌeri opa mbaꞌe oguereko.

8 Avakue oguerekopa vaꞌe omeꞌẽmba ꞌrã guekovia,

haꞌe rã iporiaukueꞌi ma avave nomoangekoai ꞌrã.

9 Heko porã vaꞌe rataendy hexakã porã ꞌrã,

haꞌe rã heko vai vaꞌe rataendy ma oguepa rive ꞌrã. k

 13.9 “Hataendy” heꞌia py ma tekove re ijayvu vy.

k
 1119 Provérbios 13​, ​14

10 Jajejou porã reia ma joe nhapuꞌã rei aguã rive oĩ,

teĩ nhanhemongeta uka vy ma jajou ꞌrã ꞌarandu.
11 Mbaꞌe rei-rei jajou rive vaꞌekue opa rive avi ꞌrã,

haꞌe rã nhambaꞌeapoa rupi jajou vaꞌekue ma hetave ꞌrã ovy.

12 Mbaꞌemo nharõ jaikovya ndoiko voi ramo nhandekuerai ꞌrã,

teĩ jaipota vaꞌekue ojeupity rã yvyra tekove meꞌẽa rami oĩ.

13 Omongetaa rã noendu potai vaꞌekue ombopagaa ꞌrã,

haꞌe rã ijayvua oendu vy ojererokyjea rupi ikuai vaꞌe pe ma

omeꞌẽa reta ꞌrã.
14 Hiꞌarandu vaꞌe nhanemboꞌea ma tekoverã meꞌẽa,

nhuã manoa gui jaa jepe aguã.

15 Hiꞌarandu porã vaꞌe omboetea ꞌrã,

haꞌe rã anhetẽ rupi eꞌỹ ikuai vaꞌe reve ma ndaꞌevei nhandekuai

aguã.
16 Hiꞌarandu vaꞌe haꞌe javi oiko kuaa ꞌrã,

haꞌe rã hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe ma oexa uka ꞌrã oꞌarandu eꞌỹa.

17 Heko vai vaꞌe pe mbaꞌemo omombeꞌu ukaa ramo oiko ꞌrã mbaꞌemo

vai,
haꞌe rã ojeroviapy pe ri omombeꞌu ukaa ramo ma moã rami oiko.
18 Omongetaa rã noendu potai vaꞌe ma iporiau haꞌe oxĩmba rei aguã

rami ikuai,
haꞌe rã omongetaa rã oendu porã pota vaꞌe ma omboetea ꞌrã.
19 Jaipota vaꞌekue oiko ramo javyꞌa ꞌrã nhandepyꞌa py,
haꞌe rã hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe ma ojeguaru ꞌrã gueko vaia gui ojepeꞌa
vaꞌe gui.
20 Hiꞌarandu vaꞌe reve ikuai vaꞌe hiꞌaranduve ꞌrã,

haꞌe rã hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe reve onhemoirũ vaꞌe ma ojexavai rive ꞌrã.
21 Mbaꞌemo vai oupity ꞌrã ojejavypa rei vaꞌe,

haꞌe rã heko porã vaꞌe pe ma mbaꞌemo porã anho ꞌrã omeꞌẽa.

22 Avakue heko porã vaꞌe ma guaꞌy raꞌy kuery pe ꞌrã oeja ombaꞌe

rei-reikue,
haꞌe rã ojejavypa rei vaꞌe mbaꞌe rei-reikue ma heko porã vaꞌe
peguarã ae ꞌrã opyta.
23 Iporiaukueꞌi oyvy omboaꞌeve ramoꞌiague py opa mbaꞌe hiꞌa porã ꞌrã,

haꞌe rã teko porã rupigua ndoikoi ramo oipeꞌapaa ꞌrã.

24 Guaꞌy kuery noinupã potai vaꞌe ma ndoayvui vy,

haꞌe rã oayvu vy are eꞌỹ re omoꞌarandu pota ꞌrã.

25 Heko porã vaꞌe oguereko reta ꞌrã hoꞌu vaꞌerã,

haꞌe rã heko vai vaꞌe ma oendu ꞌrã karuai.

14  Kunha hiꞌarandu vaꞌe ojapo porã ꞌrã ngoorã,

1
 

haꞌe rã hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe ma opo py ae ngoo ombovaipave ꞌrã

heravy.
Provérbios 14 1120

2 Heko porã vaꞌe ma Senhor renonde ojererokyjea rupi ꞌrã ikuai,

haꞌe rã tape vai rupi ikuai vaꞌe ma omboete eꞌỹ vaꞌe.
3 Hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe oiko axy ꞌrã ojejou porã reia rupi ijayvuague py,

haꞌe rã hiꞌarandu vaꞌe ma ijayvu porãague py oo jepe ꞌrã.

4 Toro raꞌy ombaꞌeapo vaꞌe ndoikoi rã mbaꞌemo raꞌyĩ mboapyꞌi ae ꞌrã

jareko nhamoĩ porãaty py,

haꞌe rã toro raꞌy ovare vaꞌe jareko vy nhamonoꞌõ retave ꞌrã.
5 Anhetẽ rupi joeko mombeꞌua ndaꞌijapui ꞌrã,

haꞌe rã anhetẽ rupi eꞌỹ nhomombeꞌu vaꞌe ma opa mbaꞌe py ꞌrã

ijapu.
6 Jojojai rei vaꞌe oꞌarandurã oeka teĩ ndojoui ꞌrã,

haꞌe rã hiꞌarandu vaꞌe pe ma ndaxyi ꞌrã mbaꞌemo oikuaa aguã.

7 Ejepeꞌa ke avakue hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌea gui,

mbaꞌeta haꞌe kuery ijayvu teĩ peteĩve henda py ndereikuaa porãi

ꞌrã.
8 Hiꞌarandu vaꞌe oexa uka oꞌarandua ojee ae oikuaa potaa py,

haꞌe rã hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe ma ijarakuaa eꞌỹa py ojekore.

9 Hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe ojejavy teĩ “Mbaꞌeꞌỹ” heꞌi rive ꞌrã,

haꞌe rã heko porã vaꞌe ma joayvua rupi ꞌrã ikuai.

10 Nhandepyꞌa re ndaꞌeveia oĩ vaꞌe nhande ae ꞌrã nhaendu,

haꞌe javyꞌaa voi ndajaexa uka kuaai ꞌrã jaexa vaꞌety eꞌỹ pe.
11 Heko vai vaꞌe kuery ro ombovaipaa ꞌrã,

haꞌe rã heko porã vaꞌe roguy rupi ma ipotypa ꞌrã.

12 Oĩ tape jaexa rã haꞌeve rei vaꞌe merami,

haꞌe rami teĩ opaa py ma nhandereraa ꞌrã manoa katy.

13 Nhanderory rei reve teĩ nhandepyꞌa py ma ndajavyꞌai,

javyꞌaa opa ramove mboriau ju ꞌrã nhaendu.

14 Opyꞌa py anhetẽ rupi eꞌỹ ikuai vaꞌe ojopy ꞌrã ikuaiague repy haꞌe

javi,
heko porã vaꞌe oiko porãague repy ojopy vaꞌerã ramigua eꞌỹ.
15 Hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe ma ijayvua rã oendu vy ogueroviapa rei ꞌrã,

haꞌe rã hiꞌarandu vaꞌe ma oikuaa pota ꞌrã oiko aguã re.

16 Hiꞌarandu vaꞌe oikuaa pota vy ojepeꞌa ꞌrã mbaꞌemo vai gui,

haꞌe rã hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe ma ivai vyvoi ꞌrã ojee ae rive ojerovia
vy.
17 Ipoxy rei rive vaꞌe opa marã ꞌrã ikuai,

avakue joapo vai rei vaꞌe re ndaꞌijaꞌeai ꞌrãe.

18 Hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe ma ꞌarandu rupi eꞌỹ ꞌrã ikuai,

haꞌe rã hiꞌarandu vaꞌe ma oiko kuaa-a py ijegua.

19 Heko vai vaꞌe guenapyꞌã re ꞌrã oĩ heko porã vaꞌe renonde,

anhetẽ rupi eꞌỹ oiko vaꞌe ojerure ꞌrã oiny heko porã vaꞌe rokẽ py.
20 Iporiaukueꞌi re hoo katyꞌigua kuery ae voi ndaꞌijaꞌei ꞌrã,
 1121 Provérbios 14​, ​15

haꞌe rã oguerekopa vaꞌe ma irũ reta ꞌrã.

21 Ngoo katyꞌi rupi ikuai vaꞌe re ijaꞌeꞌỹ vaꞌe ojejavy,
haꞌe rã iporiaukueꞌi mboaxya ma ovyꞌa ꞌrã.
22 Mbaꞌemo vairã rupi rive onhembopyꞌa vaꞌe ndojejavyi ꞌrã teve?

Haꞌe rã iporã re nhanhembopyꞌa ramo nhanderayvua haꞌe

ojeroviaa ꞌrã nhandere.
23 Nhambaꞌeapoa haꞌe javi rupi jajou retave ꞌrã,

teĩ nhandeayvu katu rivea py ma nhandeporiauve rive ꞌrã.

24 Hiꞌarandu vaꞌe mbaꞌe rei-rei retaa ijegua ꞌrã,

haꞌe rã hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe pegua ma ndaꞌijarakuaai reia.

25 Anhetẽ vaꞌe rupi joeko mombeꞌua ma ogueraa jepe ꞌrã joekove,

haꞌe rã ijapu rei vaꞌe ma nhombotavypa rive ꞌrã.

26 Senhor renonde jajererokyjea rupi vy jajou nhanhemi aguã

imbaraete vaꞌe,
nhanderaꞌy kuery voi ojou ꞌrã onhemi aguã.
27 Senhor renonde jajererokyjea rupi vy jaupity ꞌrã yvu tekove meꞌẽa,

nhuã manoa py jaꞌa eꞌỹ aguã.

28 Huvixa pegua kuery heta ramo oguerovyꞌa ꞌrã,

haꞌe rã oatapa ramo huvixa ndaꞌevei rei ꞌrã.

29 Ivai rive eꞌỹ vaꞌe ma opa mbaꞌe py oexa uka ꞌrã oꞌarandu,

haꞌe rã ipoxy rive vaꞌe ma oguerovyꞌa ꞌrã hiꞌarandu eꞌỹa rive.

30 Haꞌeve reiꞌia nhaendu vy nhanderete haꞌe javi oiko porã ꞌrã,

haꞌe rã joe nhandeaꞌe eꞌỹa py ma nhanekãgue huꞌũmbaa rami.

31 Iporiaukueꞌi momboriau reia kuery ma Imoingoare re voi opuꞌã rei,

haꞌe rã iporiaukueꞌi mboaxya kuery ma Nhanderuete mboetea

rupi avi ikuai.
32 Heko vai vaꞌe hoꞌa ꞌrã gueko vaia py ae,

haꞌe rã heko porã vaꞌe ma omanoa py voi oguereko ꞌrã oarõ aguã.
33 Hiꞌarandu vaꞌe pyꞌa re oĩ hiꞌarandua,

haꞌe rã heko vai vaꞌe pyꞌa re oĩ vaꞌe ma oikuaa pavẽ ꞌrã.

34 Peteĩ-teĩ regua teko porã rupi ikuaia py yvateve ꞌrã,

haꞌe rã jejavya re anho ikuai vaꞌe ma ojou vai pavẽ ꞌrã.

35 Huvixave oguerovyꞌa ꞌrã tembiguai kuery hiꞌarandu vaꞌe,

haꞌe ꞌrã haꞌeveꞌỹa rami ikuai vaꞌe ma ombopaga vaipa ꞌrã.

15  Nhambovai porãꞌi ramo ipoxy vaꞌe opytuꞌu ꞌrã ipoxya gui,

 1

vaꞌeri nhandeayvu poyi rei vy ma nhambopoxyve ꞌrã.

2 Hiꞌarandu vaꞌe ijayvu rã jajou porã ꞌrã hiꞌarandua,

haꞌe rã hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe ijayvu rã jaikuaa ꞌrã ndaꞌijarakuaaia.

3 Senhor oexa ꞌrã opa rupi,

heko vai vaꞌe haꞌe heko porã vaꞌe kuery haꞌe javi re onhangareko
oiny vy.
4 Ayvu porã ma yvyra tekove meꞌẽa,
Provérbios 15 1122

haꞌe rã ayvu vaikue rei ma nhanemonguerai rive ꞌrã.

5 Hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe ma tuu omboꞌe ta teĩ noenduxei ꞌrã,
haꞌe rã omongetaa rã oendu vaꞌe ma oupity ꞌrã ꞌarandu.
6 Heko porã vaꞌe ro py heta ꞌrã oĩ iporã vaꞌe anho,

haꞌe rã heko vai vaꞌe ma ojou ꞌrã ojexavai aguã rive.

7 Hiꞌarandu vaꞌe ijayvua py oexa uka ꞌrã hiꞌarandua,

haꞌe rã heko vai vaꞌe ma haꞌe ramigua reꞌỹ ae ipyꞌa.

8 Heko vai vaꞌe Senhor pe mbaꞌemo omeꞌẽ teĩ ojeguaru ꞌrã,

haꞌe rã heko porã vaꞌe onhemboꞌea oendu vy oguerovyꞌa ꞌrã.

9 Heko vai vaꞌe reko gui Senhor ojeguaru,

haꞌe rã teko porã rupi ikuai vaꞌe ma oayvu.

10 Tape porã gui ojepeꞌa vaꞌe ma ombopagaa raxa ꞌrã,

omongetaa rã noenduxei vaꞌe omano ꞌrãe.

11 Yvy manoa haꞌe ikua vaikue Senhor oikuaapa vaꞌe vy

avakue raꞌy kuery pyꞌa re oĩ vaꞌe katuve ma oikuaapa!

12 Jojojai rei vaꞌe ma imongetaa re ndaꞌijaꞌei ꞌrã,

neĩ nonhembojai ꞌrã hiꞌarandu vaꞌe re.

13 Nhandepyꞌa re vyꞌa oĩ vaꞌe ojapo ꞌrã nhanderova porã rei aguã rami,

haꞌe rã nhandeporiau reia ma nhanemonguerai reive ꞌrã.

14 Hiꞌarandu vaꞌe pyꞌa re oĩ oiko kuaaxea,

haꞌe rã hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe ijayvua py voi ndaꞌijarakuaaive tema.

15 Ojexavai rei vaꞌe ára ma ndaꞌevei vaꞌe meme,

haꞌe rã nhandepyꞌa py mbyꞌa oĩ vy ojapo ꞌrã nhanhenhandu porã

riae aguã rami.
16 Jarekopa reve nhandereko eta rei ꞌrãgue py

haꞌeveve nhandeporiaukueꞌi teĩ Senhor renonde jajererokyjea

rupi jaiko.
17 Jajoayvua rupi eꞌỹ vaka ikyrave vaꞌe roꞌo mbixy jaꞌu ꞌrãgue py

haꞌeveve tembiꞌu jaexaꞌi vaꞌe tema jaꞌu jajoayvua rupi.

18 Ivai ja rei vaꞌe jogueropoxy rive ꞌrã,

haꞌe rã ivai rive eꞌỹ vaꞌe ma nhomombytuꞌu ꞌrã jogueroꞌaa gui.

19 Inhateꞌỹ vaꞌe oikoa ma tape juu anho ikuaia rami,

haꞌe rã heko porã vaꞌe oikoa ma tape ijoja porã vaꞌe rami.
20 Taꞌy hiꞌarandu vaꞌe ombovyꞌa ꞌrã nguu,

haꞌe rã hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe ma neĩ oxy voi ndoayvui.

21 Hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe oguerovyꞌa rei ꞌrã ijarakuaa eꞌỹa,

haꞌe rã avakue hiꞌarandu vaꞌe ma haꞌevea rami ꞌrã ikuai.

22 Nhanemongetaarã ndoikoi ramo jaipota vaꞌe voi ndoikoi avi ꞌrã,

haꞌe rã nhanemongetaa heta ikuai rã haꞌeve ꞌrã.

23 Avakue haꞌevea rami ombovai vy ovyꞌa ꞌrã,

ayvu oĩ porã aguã rami ijayvua py.

24 Hiꞌarandu vaꞌe tape ooa vaꞌe ma yvate ꞌrã oo tekove katy,
 1123 Provérbios 15​, ​16

manoa katy oguejy ovy ꞌrãgue py.

25 Senhor oitypa ꞌrã ojejou porã rei vaꞌe ro,
haꞌe rã imeveꞌỹ vaꞌe kuery pegua ma omoĩ atã ꞌrã.
26 Senhor ojeguaru heko vai vaꞌe kuery onhembopyꞌaa gui,

haꞌe rã ayvu porã ma oendu vy oguerovyꞌa ꞌrã.

27 Jokorea rupi ojou-joupavexe vaꞌe ombojexavai ꞌrã ngoo pygua kuery,

haꞌe rã teko vai rekoviarã ndojopyi vaꞌe ma oikove riae ꞌrã.

28 Heko porã vaꞌe onhembopyꞌa porã ranhe ꞌrã ombovai kuaa aguã,

haꞌe rã heko vai vaꞌe ma opa marã rei ꞌrã ijayvu.

29 Heko vai vaꞌe ikuaia gui Senhor mombyry oĩ,

haꞌe rã heko porã vaꞌe onhemboꞌea ma oendu ꞌrã.

30 Nhandererovyꞌaa rupi omaꞌẽa ramo javyꞌa ꞌrã,

ayvu porã omombeꞌua rã nhaendu vy nhanekãgue rupi voi

nhanembaraeteve avi ꞌrã.
31 Haꞌevea rupi nhanemongetaa rã jajapyxaka vy

hiꞌarandu vaꞌe kuery reve ꞌrã nhanhemoirũ.

32 Nonhemoꞌarandu ukai vaꞌe haꞌe ae guekove nombovarei,

haꞌe rã omongetaa rã oendu pota vaꞌe ma ojou ꞌrã ꞌarandu.

33 Senhor renonde jajererokyjea rupi jaiko ramo nhanemboꞌe ꞌrã

ꞌarandu re,
haꞌe nhanhemoꞌyvyĩꞌi ramo nhanemboetea ꞌrã.

16  Nhande nhanhembopyꞌa ꞌrã mbaꞌemo jajapo aguã,

 1

haꞌe rã Senhor gui ae ꞌrã ou nhambovai kuaa aguã.

2 Nhandevy ma jaikoa haꞌe javi haꞌevepa rei teĩ

Senhor oikuaa pota ꞌrã nhandepyꞌa re.

3 Emboaxa Senhor po py mbaꞌemo rejapoxe vaꞌe,

haꞌe ramo omoingo ꞌrã reipotaa haꞌe javi.

4 Senhor opa mbaꞌe omoingo haꞌe ae oipotaa rami,

heko vai vaꞌe voi omoingo ojexavai aguã.

5 Opyꞌa py ojejou porã rei vaꞌe gui Senhor ojeguaru vy

nombopaga eꞌỹi ꞌrãe.

6 Nhanhomboaxya haꞌe anhetẽ rupi jaiko ramo jajejavyague ojaoꞌipaa

ꞌrã,
Senhor renonde jajererokyjea rupi vy jaa jepe ꞌrã mbaꞌemo vai
gui.
7 Xapyꞌa rei ava oikoa Senhor oguerovyꞌa vy

ojapo ꞌrã ngovaigua kuery reve voi irũ jevy aguã rami.
8 Jarekopa rei reve teko vai rupi jaiko ꞌrãgue py

haꞌeveve mboapyꞌi jareko reve teko porã rupi jaiko.

9 Jaiko aguã re nhande nhanhembopyꞌa teĩ

jaguataa rupi nhanderereko vaꞌe ma Senhor ae.

10 Huvixa ijayvu ꞌrã oikuaapaa rupi ae.
Provérbios 16 1124

Haꞌe ramo nemboayvu rã ejavy eme ndeayvua py.

11 Senhor gui ae ꞌrã ou haꞌevea rami mbaꞌemo japeja haꞌe nhaꞌanga
aguã,
voko py haꞌevea ramigua poyia oĩ vaꞌe ma ixuguigua meme.
12 Huvixa kuery ojeguaru ꞌrã teko vai haꞌe javi gui,

gueko porãa rupi ae ꞌrã opena oiny.

13 Anhetẽ rupigua ayvu huvixa oendu vy oguerovyꞌa ꞌrã,

oayvu ꞌrãe anhetẽ rupi ijayvu vaꞌe.

14 Huvixa ipoxya nhaendu vy jaikuaa ꞌrã jojuka ukaxea,

teĩ haꞌe ramia gui hiꞌarandu vaꞌe omombytuꞌu kuaa ꞌrã.

15 Huvixa ovyꞌa ramo jaikuaa nhomoingove ju aguã.

Iporayvua ma ára pyau py arai gui okya rami.

16 Ouro jajoua gui haꞌeveve nhaneꞌarandurã jajou,

prata gui haꞌeveve vaꞌe ma jaiko kuaavea.

17 Heko porã vaꞌe oikoa ma teko vairã katy eꞌỹ ꞌrã oo,

oiko aguã oikuaa pota porã vaꞌe ma ogueraa jepe ꞌrã guekove.
18 Jajejou porã reia ma opaa py nhanembojexavai ꞌrã,

haꞌe nhandepyꞌa py nhanhemboyvate reia ma nhandereityarã oĩ.

19 Yvatekueve reve mbaꞌemo jajoupa vaꞌekue nhambojaꞌo ꞌrãgue py

haꞌeveve yvyĩgueveꞌi reve nhanhemoꞌyvyĩꞌi.

20 Omboꞌea rã ojapyxaka vaꞌe ojou ꞌrã mbaꞌemo porã,

haꞌe Senhor re ojerovia vaꞌe ovyꞌa ete ꞌrã.

21 Okuraxõ py hiꞌarandu vaꞌe pe “Oiko kuaa vaꞌe” ꞌea ꞌrã,
haꞌe ijayvu porã kuaa vaꞌe ma nhomboꞌe porã ꞌrã.
22 ꞌArandu ojou vaꞌe pe ma tekove meꞌẽarã oĩ,

haꞌe rã hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe ma opaga ꞌrã ndaꞌijarakuaai reiague re.

23 Hiꞌarandu vaꞌe okuraxõ py onhemboꞌe ranhe ꞌrã ijayvu kuaa aguã,

haꞌe ramo onheꞌẽ rendu pavẽ ꞌrã.

24 Ayvu porã ma ei heꞌẽa rami oĩ nhanekuraxõ re,

moã nhanderete moexaĩa rami guive.

25 Oĩ tape avakue oexa rã haꞌeve rei vaꞌe merami teĩ

opaa py ma manoa katy ꞌrã ogueraa.

26 Ombaꞌeapo vaꞌe ma nhembyayi gui ae ꞌrã ombaꞌeapo,

okaruxea ae omokyreꞌỹ.
27 Avakue vareꞌỹ vaꞌe onheaꞌã ꞌrã okuapy teko vai re anho,

haꞌe ijayvua ma tata mbaꞌemo rapyarã.

28 Avakue heko vai vaꞌe ojapo ꞌrã jogueroꞌa rei aguã rami,

ijayvu rei vaꞌe ma joe irũ porã vaꞌekue teĩ omomboi ꞌrã joegui.
29 Avakue ojerovia rei vaꞌe oirũ kuery ombotavy vy

oguereko ꞌrã tape vai rupi.

30 Oxapymi rei vaꞌe onhembopyꞌa ꞌrã oiny teko vai re,

haꞌe gui onhembexuꞌu reve ojapo ete ꞌrã.

 1125 Provérbios 16​, ​17

31 Omboetepy ꞌa xiĩa ma ijeguarã oĩ,

tape teko porã katy oo vaꞌe rupi ojeꞌoi vaꞌe pegua ae.
32 Joe nhapuꞌã rei aguã re jajerovia rei ꞌrãgue py haꞌeveve nhandevai

vyvoi eꞌỹa,
tetã haꞌe javi re nhandepoꞌaka ꞌrãgue py haꞌeveve nhande ae jajejoko kuaa.
33 Xortea jaexa teĩ

Senhor gui meme ou jaikuaa aguã.

17  Nhandero py jajogueroꞌapa rei reve xoꞌo jaꞌu vaipa ꞌrãgue py

1
 

haꞌeveve nhandekuai rivea py peteĩꞌi mbojape jaꞌu.

2 Taꞌy kuery oxĩmba aguã rupi ikuai vaꞌe gui ma tembiguai kuery

hiꞌarandu vaꞌe ipoꞌakave ꞌrã,

haꞌe rami vy ojopy ꞌrã taꞌy kuery peguarã vaꞌekue ae.
3 Prata ma hiꞌangaarã py ꞌrã nhamoĩ, haꞌe ouro ma tata py,

haꞌe rã nhandepyꞌa re oikuaa pota vaꞌe ma Senhor ae.

4 Heko vai vaꞌe ojapyxaka ꞌrã mbaꞌemo vai rupi ijayvu vaꞌe re,

ijapu vaꞌe oenduxe vai ꞌrã ayvuxe.

5 Iporiaukueꞌi jojai reia kuery ma Imoingoare re voi ijayvu rei rire

jexavaia oguerovyꞌa rei vaꞌe ndopaga eꞌỹi ꞌrã.

6 Tamoĩ kuery oguerovyꞌa ꞌrã guamymino kuery,

haꞌe rami ae avi taꞌy kuery oguerovyꞌa ꞌrã nguu kuery.

7 Hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe ndaꞌijayvu porã kuaai ꞌrãe,

haꞌe huvixa kuery ndaꞌevei ijapu aguã.

8 Haꞌeveꞌỹa rami ojapo ukaxe vy mbaꞌemo omeꞌẽ vaꞌe oikuaa teĩ oipota
vaꞌe rei ita ojapoa rami,
mbaꞌeta mamo rã oikoa py tema oipotaa oiko ꞌrã.
9 Amboae kuery ojejavyague ndoikuaa ukai vaꞌe oexa uka oayvua,

haꞌe rã mbaꞌekue omboaxa-axa rei vaꞌe ma ojapo ꞌrã joe irũve

vaꞌety joegui ojaꞌo aguã rami.
10 Hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe cem-kue oinupãa teĩ noendui ꞌrã merami,

haꞌe rã hiꞌarandu vaꞌe ma omongetaa rã oenduxe ete ꞌrã.

11 Nanhonheꞌẽ rendui vaꞌe kuery onheaꞌã mbaꞌemo vai re anho.

Haꞌe nunga rupi haꞌe kuery rovai omboua ꞌrã imbojexavaiarã.

12 Urso guaꞌyꞌi re inharõ vaꞌe reve nhanhovaexĩa gui ndaꞌeveive

hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe ijarakuaa rupi eꞌỹ ikuai vaꞌe reve nhanhovaexĩ.
13 Amongue pe ojapo porãa ꞌrãgue py mbaꞌemo vai re omboekovia rire

hoo py oiko riae ꞌrã mbaꞌemo vai.

14 Yy ombotyague gui oxyry xapyꞌaa rami avi jajogueroꞌa ypya.

Haꞌe nunga rupi haꞌeveve japytuꞌu voi, joegui jajaꞌo eꞌỹ aguã.
15 Senhor ndojou porãi ꞌrã heko vai vaꞌe omboeko porã rivea rã,

neĩ heko porã vaꞌe ombopaga rivea rã guive.

16 Hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe oꞌarandurã ojoguaxe vy merami peráta oguereko opo

py,
Provérbios 17​, ​18 1126

naiꞌarandui ae ma vaꞌeri.
17 Nhaneirũ kuery nhanderayvu ꞌrã jaikoa jave re,
haꞌe rami vy jajexavaia py onhemoingo ꞌrã nhaneretarã aeꞌi
rami.
18 Avakue hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe onhemoĩ vai uka rive vy

ojea katyꞌigua orevea opaga aguã rami ikuai.

19 Jogueroꞌa reixe vai vaꞌe ojejavy reia rupi rive ꞌrã ikuai,

haꞌe ngokẽ ombotuvixa vaꞌekue py ae ꞌrã ojeity uka.

20 Anhetẽ rupi eꞌỹ ipyꞌa vaꞌe ndojoui ꞌrã haꞌeve vaꞌe,

peteĩ rupi eꞌỹ ijayvu vaꞌe hoꞌa ꞌrã mbaꞌemo vai py.
21 Taꞌy hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe omomboriau ꞌrã nguu kuery.

Ndoiko kuaai rei vaꞌe ru kuery ma ndovyꞌai ꞌrã.

22 Nhandepyꞌa py vyꞌaa ma moã porã rami ꞌrã oĩ,

haꞌe rã nhanenheꞌẽ py nhandekueraia oĩ vy ma omombirupa ꞌrã

nhanekãgue.
23 Heko vai vaꞌe onhevende nhemi ꞌrã peráta re,

haꞌeve eꞌỹa ramigua rupi joguereko aguã.

24 Mbaꞌemo oikuaa vaꞌe onheaꞌã ꞌrã hiꞌaranduve aguã anho,

haꞌe rã hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe ma yvy re mbaꞌemo ikuai vaꞌe re rei ꞌrã
omaꞌẽ oikovy.
25 Taꞌy hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe omomboriau ꞌrã nguu,

omonguerai rei avi ꞌrã herekoꞌiare.

26 Heko porã vaꞌe nhambopaga aguã ndaꞌevei,
huvixa nhamoingo axy reia ma haꞌeveꞌỹ vaꞌe ae.
27 Ayvu py ojejoko vaꞌe ma hiꞌarandu vaꞌe,

oiko riveꞌi vaꞌe ma oiko kuaa vaꞌe ae.

28 Hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe teĩ okyrirĩ oiny rã jaikuaa ꞌrã hiꞌarandua rami,

ijayvua py ojejoko vaꞌe jaikuaa ꞌrã oiko kuaa vaꞌe rami ae.

18  Joexaxe eꞌỹ rei vaꞌe ma haꞌe kuery ae oipotaa rami rive ikuai,
1
 

haꞌe vy noenduxei ꞌrã ꞌarandu anhetẽ ete vaꞌe.

2 Hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe ndoikuaaxei ꞌrã ꞌarandu,

haꞌe kuery ae akã gui rive ꞌrã ijayvu.

3 Teko vai oĩ ramo oĩ avi ꞌrã jojou vaia,

haꞌe nhaxĩmba aguã rami nhandekuai ramo nanhanemboeteavei ma

ꞌrã.
4 Avakue ijayvua ma yy typy vaꞌe ramigua,

haꞌe hiꞌarandu vaꞌe ayvu ma yakãꞌi oxyry vaꞌe rami ꞌrã. l

5 Ndaꞌevei otekoavy vaꞌekue nhamboeko porã aguã,

neĩ heko porãꞌi vaꞌe nhambopaga aguã guive.

l
 18.4 Yy typyve vaꞌe ramigua ayvu ma haxyve vaꞌe (20.5). Haꞌe rã yakãꞌi oxyry ovy vaꞌe
ramigua ayvu ma nhanembovyꞌa vaꞌe.
 1127 Provérbios 18​, ​19

6 Hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe ijayvua ojapo ꞌrã jogueroꞌa rei aguã rami,
onhenupã ukaa rupi merami ijayvu.
7 Hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe ayvu ma haꞌe kuery ae imombaarã rive,

ijayvua ma nhuã py inheꞌẽ mboꞌaarã.

8 Ijayvuxe reia ma heꞌẽve vaꞌe rami

oguejy ꞌrã ipyꞌapy katy.

9 Inhateꞌỹa rupi rive ombaꞌeapo vaꞌe ma

mbaꞌemo ojavyky rei vaꞌe regua ae ikuai.

10 Senhor rery ma torre imbaraeteve vaꞌe,

haꞌe py heko porã vaꞌe onhemi vy oiko porã aguã.

11 Oguerekopa vaꞌe pe rã imbaꞌe rei-rei ma tetã ikorapa vaꞌe rami,

haꞌe oikuaa rã ikora yvate vaꞌe rami ae.

12 Avakue ikuai axy eꞌỹa ja ojejou porã rei ꞌrã opyꞌa py,

haꞌe rã onhemoꞌyvyĩꞌi vaꞌe ma omboetea ꞌrã.

13 Nhaendu kuaa eꞌỹ re nhambovai vy

nhaxĩmba rei ꞌrã nhaneꞌarandu eꞌỹa py.

14 Avakue imbaꞌeaxy teĩ ipyꞌa guaxua omombaraete ꞌrã,

haꞌe rã onheꞌẽ py ikueraia ma noguerombaraetei ꞌrã.

15 Hiꞌarandu vaꞌe opyꞌa re omoĩ ꞌrã oikuaa porãve aguã,

oapyxa rupi voi onheaꞌã ꞌrã oikuaa aguã.

16 Joupe avakue mbaꞌemo omeꞌẽ ꞌrã tape oipeꞌa uka vy,

yvatekueve reve ijayvu aguã peve.

17 Haꞌe ranhe ojepy ukaa rupi ijayvu rã ixupe “Haꞌevea ramigua” jaꞌe
ranhe ꞌrã,
amboae kuery ou vy omboayvu eꞌỹa ja.
18 Nhombovake vaꞌe kuery xortea oexa vy opytuꞌupa ꞌrã joupe ijayvu atãa gui,

ipoꞌakakueve teĩ oikuaa vyvoi ꞌrã.

19 Nhanderegua nhambopoxy rire haxy ete ꞌrã haꞌeve vai ju aguã,

ijayvu atãa rupi onhemboty ꞌrã oo ikorapa vaꞌe rokẽ jokoa rami.
20 Nhandeayvuague rami oiko ramo javyꞌa ꞌrã nhanekuraxõ py,

nhandeayvua ojeupity ramo jarovyꞌa ꞌrã.

21 Nhandeayvua py jajoapo ꞌrã omano, eꞌỹ vy oikove aguã rami.

Ijayvu porã kuaa vaꞌe oiko porã ꞌrã.

22 Nhanderaꞌyxyrã jajou vy mbaꞌemo porã jajou,

haꞌe jaupity Senhor nhanemoingo porãa.

23 Iporiaukueꞌi ma mbaꞌemo re ojerurea rupi ꞌrã ijayvu,

haꞌe rã oguerekopa vaꞌe ma ombovai atã rei ꞌrã.

24 Avakue irũ reta vaꞌe omokanhy tema ꞌrã imondovy.

Haꞌe rami teĩ peteĩ oiko avi nhaneirũ nhanderegua aeꞌi gui
nhanderayvuve vaꞌe.

19  Nanhamboetei ꞌrã hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe kuery anhetẽ rupi eꞌỹ

  1

ijayvu vaꞌe.
Provérbios 19 1128

Haꞌe rã iporiaukueꞌi vaꞌeri anhetẽ rupi ikuai vaꞌe ma nhamboete.

2 Jaikuaa porã pota eꞌỹ re mbaꞌemo jajapo aguã ndaꞌevei,
mbaꞌeta oikuaa pota porã eꞌỹ vaꞌe ojejavy ꞌrã.
3 Nhande ae ꞌarandu eꞌỹa rupi vy jajavy ꞌrã tape,

vaꞌeri Senhor rovai ae ꞌrã nhandevai nhandepyꞌa py.

4 Oguerekopa rei vaꞌe heta ꞌrã ojou oirũrã,

haꞌe rã iporiaukueꞌi gui ma irũ kuery ae voi ojepeꞌapa ꞌrã.

5 Joekokue ramigua rive mombeꞌuare ma nombopagaa eꞌỹi ꞌrã,

haꞌe apu rupi ijayvu vaꞌe voi ndoo jepei ꞌrã.

6 Mbaꞌemo ombojaꞌo-jaꞌo vaꞌe oguerovyꞌa pavẽ ꞌrã,

mbaꞌemo omeꞌẽ rive vaꞌe re onhemoirũ pavẽ ꞌrã.

7 Iporiaukueꞌi ma hexegua kuery aeꞌi voi ndoexaxei ꞌrã,

irũ kuery katuve ma ojepeꞌapa ꞌrã ixugui.

Haꞌe kuery rakykue mbaꞌemo re ojerure aguã onha teĩ ndoupityi
ꞌrã.
8 Oꞌarandurã ojou vaꞌe ma guekove oayvu vy ae,

mbaꞌemo re oikuaa pota porã vaꞌe ojou ꞌrã haꞌeve vaꞌe.

9 Joekokue ramigua rive mombeꞌuare ma nombopagaa eꞌỹi ꞌrã,

ijapu rei vaꞌe okanhy ꞌrãe.

10 Hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe oguerekopa rei aguã ndaꞌevei,

tembiguai katuve ma ndaꞌeveive huvixa kuery re ipoꞌaka aguã.

11 Jajejokoa rupi vy nanhandevai vyvoi ꞌrã,

nhandere ijayvu vaiague japerdoaa ma nhandejeguarã oĩ.

12 Huvixa ipoxya ma guary okororõa rami,

haꞌe rã iporayvua ma yxapy jai rogue omoakỹa rami.

13 Taꞌy kuery hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe omoxĩmba rei ꞌrã nguu,

haꞌe taꞌyxy ijayvu mbegue rei vaꞌe ma otyky tema oiny vaꞌe rami.
14 Nguu kuery gui avakue ojopy ꞌrã ngoorã haꞌe ombaꞌe rei-reirã,

haꞌe rã guaꞌyxyrã hiꞌarandu vaꞌe ma Senhor gui ae ꞌrã ojou.

15 Ateꞌỹ gui ae nhanderopeyi riae ꞌrã,

haꞌe nhaĩ rive riae vy nhaendu ꞌrã karuai.

16 Ojapo uka pyre rami ikuai vaꞌe ma guekove re ae onhangareko vaꞌe,

haꞌe rã ojee ndoikuaa potai vaꞌe ma omano ꞌrã.

17 Iporiaukueꞌi mboaxya ma Senhor pe ae oiporuka vaꞌe,

haꞌe ramo haꞌe ju ꞌrã omboekovia joapo porãague repy.

18 Haꞌeve teri reve emoꞌarandu ke nderaꞌy,

teĩ rejuka aguã peveꞌỹ taꞌvy.

19 Ivai ja topaga ipoxy reiague re,

mbaꞌeta ndee repy teĩ haꞌekue rami ae ju ꞌrã oiko.

20 Nemongetaa rã ejapyxaka porã ke, endu pota nemboꞌea rã,

hiꞌarandu vaꞌe reiko aguã reikoa pukukue re.

21 Avakue ma opa mbaꞌe re onhembopyꞌa teĩ,
 1129 Provérbios 19​, ​20

haꞌe rã Senhor onhembopyꞌaa ma oiko ꞌrãe.

22 Nhanhomboaxya rupi nhandekuai ramo nhandererovyꞌaa ꞌrã,
ijapu rei vaꞌe ꞌrãgue py oguerovyꞌaave ꞌrã iporiaukueꞌi.
23 Senhor renonde jajererokyjea rupi vy jaupity ꞌrã tekove.

Haꞌe rami ikuai vaꞌe ovyꞌa ꞌrã, haꞌe kuery re ndoui ꞌrã mbaꞌemo
vai.
24 Inhateꞌỹ vaꞌe ma hyꞌa py opoꞌẽ teĩ

ojuru katy ndogueru potai ꞌrã.

25 Jojojai rei vaꞌekue nhambopaga ramo hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌekue oexa vy

oiko kuaa pota nho ꞌrã okuapy,

haꞌe hiꞌarandu vaꞌe nhamongeta rã oiko kuaave ꞌrã.
26 Taꞌy nguu ojavyky rei, haꞌe oxy omoxẽ rire ma

nomboeteavei ramo oxĩmba rei ꞌrã.

27 Xeraꞌy, nemboꞌea nerendu potai ri vy

rejepeꞌa ꞌrã nemoꞌaranduarã vaꞌekue ayvu gui.

28 Heko vai vaꞌe joekokue omombeꞌua py ombojaru rei ꞌrã imboayvua,

heko vai vaꞌe kuery teko vai re anho ꞌrã ijayvu.

29 Jojojai rei vaꞌekue ma ombopagaa aguã rami ae ikuai,

hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe ma oinupãmbaa aguã rami ikuai.

20  Vinho nhomoingo ꞌrã jojojai rei aguã rupi, iro vaꞌe ma

 1

nhomoingo ꞌrã jogueroꞌa rei aguã rupi.

Haꞌe nunga haꞌe javi py ojeity uka vaꞌe ma hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe ae vy
ma ꞌrã.
2 Guary okororõa rami huvixa oexa uka ꞌrã opoxya.

Amongue ombopoxyve rive vy haꞌe ae rekove rovai ojejavy.

3 Avakue omboetepy ojepeꞌa ꞌrã jogueroꞌapa reia gui,

haꞌe rã hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe ma oike ꞌrã ovy ijayvu ete vaꞌe kuery
mbyte py.
4 Inhateꞌỹ vaꞌe yroꞌy py ombaꞌetyrã ndoguereko katui rire

omonoꞌõ aguã vaꞌekue py ndojoui ꞌrã mbaꞌeve.

5 Avakue pyꞌa re oĩ vaꞌe ma yy typy vaꞌe rami rive,

teĩ hiꞌarandu vaꞌe ma oikuaa pota kuaa ꞌrã.

6 Heta ꞌrã iporayvua rami rive onhemombeꞌu,

haꞌe rã ava ojeroviapy ete vaꞌe ma mavaꞌe ꞌrã tu ojou kuaa?

7 Heko porã vaꞌe anhetẽ rupi ꞌrã ikuai,

haꞌe rire taꞌy kuery ju ovyꞌa ꞌrã okuapy.

8 Huvixa nhomboayvuaty py oguapy vaꞌe

omaꞌẽ vy rive omomba ꞌrã mbaꞌemo vai.

9 Mavaꞌe tu haꞌeve ꞌrã aipoeꞌi aguã: “Xee ae pyꞌa aikyꞌaꞌopa ma vy

ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe ju aiko ajejavyague gui” heꞌi aguã?

10 Jokorea rupigua poyia haꞌe hyru mbaꞌemo oaꞌã pyrã oiporua teĩ

mokoĩve ma Senhor ojeguarua meme.

Provérbios 20 1130

11 Kyrĩgue teĩ mbaꞌemo ojapoa jaexa vy jaikuaa ꞌrã

ojapo porãa, haꞌe haꞌevea rami pa oikoa.
12 Nhandeapyxa nhaendu aguã, haꞌe nhanderexa jaexa aguã,

Senhor ojapo vaꞌekue meme.

13 Enhembopeyi pota rei eme, iporiau vaꞌe reiko eꞌỹ aguã.

Eipeꞌa nderexa, haꞌe vy ꞌrãe rejou reta tembiꞌu.

14 Mbaꞌemo ojoguaxe vaꞌe ma haꞌe nunga pe “Ovare vaꞌeꞌỹ, ovare

vaꞌeꞌỹ”, heꞌi ꞌrã.

Haꞌe gui ma ojogua ma rire oguerovyꞌa rei ꞌrã.
15 Heta oiko ouro haꞌe ita iporãve vaꞌe,

haꞌe rã ꞌarandu rupi ijayvu vaꞌe ma ovareve ete vaꞌe.

16 Oreve vaꞌe rekovia opaga aguã rami amongue oiko rire ixugui ijao

oipeꞌaa ꞌrã,
oexa vaꞌety eꞌỹ rekovia onhemoingo vaꞌekue gui katuve ma oipeꞌaa ꞌrã.
17 Jokorepa reia rupi avakue mbojape ojou vaꞌekue ma hee ꞌrã merami,

haꞌe rami teĩ opaa py ma ita raꞌy kuꞌi rami rive ꞌrã oĩ ijuru py.
18 Nhanhemongeta ukaa rupi nhanhembopyꞌaa ma oiko porã ꞌrã.

Haꞌe nunga rupi eikuaa pota porã ranhe joe repuꞌã aguã.
19 Ijayvu katu raxa vaꞌe omombeꞌupa ꞌrã ndaꞌevei rei vaꞌe.

Haꞌe nunga rupi neirũ eme ijayvuxe rei vaꞌe re.

20 Nguu haꞌe oxy re ijayvu vai vaꞌekue rekovea ogue rive ꞌrã

tataendy rami pytũve etea py.

21 Mbaꞌemo jajopy aguã ára ovaẽ eꞌỹ re ri jajopy ramo
opaa py noĩ porãi ꞌrã nhandevy.
22 “Xee ae ajepy ꞌrã mbaꞌemo vai re”, ꞌre eme.

Earõ tema Senhor, haꞌe ramo nderepy ꞌrã.

23 Jokorea rupigua poyia ma Senhor jeguarua meme,

jokorea rupi mbaꞌemo oaꞌãa ma naꞌiporãi.

24 Avakue oguataa rupi Senhor ae ꞌrã oguereko.

Mbaꞌexa tu haꞌe kuery ae oikuaa ꞌrã tape oo aguã?

25 Jaikuaa pota eꞌỹ re mbaꞌemo pe “Ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe” jaꞌe vy jajekore ꞌrã,

nhanhemboayvupa rire mae ma ndaꞌevei ramo ꞌrã.

26 Huvixa hiꞌarandu vaꞌe oikuaa pota kuaa ꞌrã heko vai vaꞌe re,

ombopaga aguã.
27 Nhanenheꞌẽ ma Senhor ae omoĩ nhanemoexakãarã,

nhandepyꞌapy rupi oĩ vaꞌe haꞌe javi oikuaa uka aguã.

28 Huvixa ma porayvua haꞌe ojeroviapy oiko vy ꞌrãe oĩ atã,

nhomboaxya rupi ipoꞌakave tema ꞌrã oiny.

29 Kunumigue imbaraetea ma ijeguarã oĩ,

haꞌe rã ikakuaa jeguaarã ma hiꞌa xiĩ porãa.

30 Nhandeai pore ojapo ꞌrã mbaꞌemo vai gui ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe ju jaiko aguã

rami,
 1131 Provérbios 20​, ​21

nhanenupãa ma nhanekuraxõ oĩ porã aguã rami ojapo.

21  Yxyry rami huvixa pyꞌa oĩ Senhor po py,

  1

mbaꞌeta Senhor oipotaa rupi ae ꞌrã oguereko.

2 Avakue pe rã ikuaia haꞌe javi haꞌevea rami meme,

haꞌe rami teĩ Senhor oikuaa pota ꞌrã ipyꞌa re.

3 Senhor pe mymba nhameꞌẽa gui

oguerovyꞌave ꞌrã nhandereko porãa haꞌe haꞌevea rami jajoguerekoa.

4 Jejou porã reia haꞌe opyꞌa py nhemboyvate reia ma

heko vai vaꞌe kuery pe rã tataendy rami teĩ jejavya meme.

5 Oikuaa pota porãa rupi onhembopyꞌa vaꞌe ojoupa ꞌrã,

haꞌe rã ojapura rei vaꞌe ma iporiau ꞌrã.

6 Apu rupi nhanheaꞌã vy mbaꞌemo jajoupa vaꞌekue ma

opaa py ma mbaꞌeverã ndovarei ꞌrã, haꞌe nhanemboꞌa ꞌrã manoa

nhuã py.
7 Heko vai vaꞌe ma nhomoingo axyague py ae omombaa ꞌrã,

teko porã rupi ndoikoxei rire.

8 Ava otekoavypa rei vaꞌe oikoa ma ikarẽ rei,

haꞌe rã heko porã vaꞌe oikoa ma hiꞌyvi porã.

9 Nhanderopy kunha ivai ja rei vaꞌe reve nhaĩa gui

haꞌeveve ꞌrãgue oo apyte áry nhaĩ.

10 Heko vai vaꞌe opyꞌa re omoĩ ꞌrã mbaꞌemo vai anho,

neĩ nomboaxyi ꞌrã ngoo katyꞌigua voi.

11 Jojojai rei vaꞌekue ombopagaa rã hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌekue oexa vy
hiꞌarandu nho ꞌrã okuapy,
haꞌe hiꞌarandu vaꞌe omboꞌea rã oiko kuaave ꞌrã.
12 Heko vai vaꞌe ngoo py ae ojapo vaꞌe re Heko porã ete vaꞌe oikuaa

pota vy
omokanhymba ꞌrã heko vaia rupi ae.
13 Iporiaukueꞌi ojapukaia noendu potai vaꞌekue ma

haꞌe ju ojapukai rã noendu potaai avi ꞌrã.

14 Mbaꞌemo nhemi rupi amongue omeꞌẽ rã nhomombytuꞌu ꞌrã ipoxy

reiague gui,
mbaꞌemo oexaa py eꞌỹ omeꞌẽ rã ndaꞌipoxy reiavei ꞌrã.
15 Haꞌevea rami jajoguereko ramo heko porã vaꞌe kuery ovyꞌa ꞌrã,

haꞌe rã heko vai vaꞌe kuery ma onhemondyipa rei ꞌrã.

16 Oiko kuaa rupi oikoa gui ojepeꞌa vaꞌekue ma

omanogue ikuaia py ꞌrã opyta oupy.

17 Vyꞌaa rive oguerovyꞌa vaꞌekue ma iporiaupa ꞌrã,

vinho haꞌe azeite hoꞌuxe riae vaꞌe ma mbaꞌeve ndojouvei ꞌrãe.

18 Heko vai vaꞌe omeꞌẽa ꞌrã heko porã vaꞌe rekovia,

haꞌevea rupi ikuai vaꞌe ꞌrãgue py haꞌeve eꞌỹa rupi ikuai vaꞌe
ojexavai aguã.
Provérbios 21​, ​22 1132

19 Kunha ivai rei haꞌe ijayvu vaipa-ipa vaꞌe reve nhaĩ ꞌrãgue py
haꞌeveve peteĩ yvy tekoa eꞌỹa py nhaĩ.
20 Hiꞌarandu vaꞌe ro py oĩ ꞌrã imbaꞌe rei-rei haꞌe hoꞌu vaꞌerã,

haꞌe rã hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe ma haꞌe nunga mokanhymbaarã.

21 Teko porã haꞌe porayvua rupi ikuai vaꞌe

ojou ꞌrã tekove, teko porã haꞌe omboetea aguã.

22 Ojerovia rei vaꞌe kuery retã kora re hiꞌarandu vaꞌe ojeupi vy

oitypa ꞌrã haꞌe kuery onhemiaty ojeroviavea vaꞌekue.

23 Ojuru py ijayvu aguã gui ojejoko vaꞌe ma

ojoko avi onheꞌẽ imoingo axyarã gui.

24 Onhemboyvatea py ojejou porã rei vaꞌe rery ma jojojai rei vaꞌe.

Haꞌe kuery ma ojerovia rei haꞌe ndaꞌijaꞌei rei vaꞌe ae.

25 Inhateꞌỹ vaꞌe omano ꞌrã mbaꞌemo oikotevẽa py,

opo py nombaꞌeapoxei rire.

26 Mbaꞌemo omoaruã rei vaꞌe ma koꞌẽ nhavõ ꞌrã omoaruã,

haꞌe rã heko porã vaꞌe ma omeꞌẽ ꞌrã hakateꞌỹ reveꞌỹ.

27 Heko vai vaꞌe mbaꞌemo omeꞌẽ vaꞌe ma jeguarua meme,

otekoavypa rei reve omeꞌẽ rã katuve ma.

28 Joekokue ramigua rive omombeꞌu vaꞌekue okanhy ꞌrã,

haꞌe rã mbaꞌemo oendu porã vaꞌekue mombeꞌua ma nombovaia

kuaai ꞌrã.
29 Ava heko vai vaꞌe ma ngova re voi oexa uka ꞌrã ipyꞌa ratãa,

haꞌe rã heko porã vaꞌe ma oikuaa pota ꞌrã oiko aguã re.
30 Senhor rovai rupi ma ndoikoi ꞌarandua, neĩ mbaꞌemo kuaapa vaꞌe,

neĩ nhomongeta kuaa vaꞌerã voi.

31 Joe opuꞌã aguã kavaju oguereko katupaa teĩ

ipoꞌaka aguã ma Senhor gui ae ꞌrã ou.

22  Nhanembaꞌe rei-rei retaa gui ovareve vaꞌe ma nhanderery re

 1

imaꞌenduꞌa porãa.
Prata haꞌe ouro gui haꞌeveve vaꞌe ma nhanemboetea.
2 Oguerekopa rei vaꞌe haꞌe iporiaukueꞌi ma peteĩꞌi guigua meme,

mokoĩve moingoare Senhor ae oiko.

3 Hiꞌarandu vaꞌe mbaꞌemo vai oexa vy onhemi ꞌrã,

haꞌe rã hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe ma oo tema ꞌrã ojexavai aguã katy rive.
4 Senhor renonde jajererokyjea rupi vy nhanhemoꞌyvyĩꞌi vy

jaupity ꞌrã mbaꞌemo porã, nhanemboetea aguã haꞌe tekove.

5 Heko vai vaꞌe oikoa rupi oĩ nhuã haꞌe juu vaikue,

haꞌe rã guekovea ombovare vaꞌe ma haꞌe vaꞌe gui mombyrya rupi

ꞌrã oo.
6 Pemboꞌe ke kyrĩgue oiko aguã re.

Haꞌe rami rire tuja ma teĩ ndojepeꞌai ꞌrã pemboꞌeague gui.

7 Oguerekopa vaꞌe oguereko axy ꞌrã iporiaukueꞌi,
 1133 Provérbios 22

haꞌe nhombaꞌe oiporu vaꞌekue ma oiko ꞌrã iporukaare rembiguai

rami.
8 Teko vai rive omoaĩ vaꞌekue omonoꞌõ ꞌrã mbaꞌemo vai ae,

haꞌe yvyra py nhombojexavaiague opa ꞌrã.

9 Akateꞌỹa rupi eꞌỹ omeꞌẽ vaꞌekue omoingo porãa ꞌrã,

iporiaukueꞌi pe hoꞌu vaꞌe regua omeꞌẽ rire.

10 Pemoxẽ ke jojojai reiaty, haꞌe ramo opa avi ꞌrã jogueroꞌa reiaty,

opytuꞌupaa ꞌrã ndaꞌevei rei haꞌe nanhomboetei reiague gui.

11 Opyꞌa re teko porã anho omoĩ reve ijayvu porã kuaa vaꞌe ma

oiko ꞌrã huvixave irũ.

12 Hiꞌarandu vaꞌe re Senhor omaꞌẽ vy omoĩ atã ꞌrã,

haꞌe rã heko vai vaꞌe ijayvua ma omboaxapa rive ꞌrã.

13 Inhateꞌỹ vaꞌe aipoeꞌi ꞌrã: “Guary oka py hiny,

tape rupi aa ramo xejuka ꞌrã”, heꞌi rive ꞌrã.

14 Kunha reko rei ijayvua ma yvykua puku rami,

haꞌe py hoꞌa ꞌrã Senhor ombopaga aguã rami ikuai vaꞌe.

15 Kyrĩgue pyꞌa re oĩ ꞌrã ꞌarandu eꞌỹa,

teĩ yvyra rovi py nhamoꞌarandu vy jaipeꞌa ꞌrã.

16 Iporiaukueꞌi gui ombaꞌe rei-reirã oipeꞌa vaꞌe,

haꞌe oguerekopa vaꞌe pe mbaꞌemo meꞌẽa kuery ma iporiau vaꞌerã

meme.

Nhanemboꞌea haꞌe nhanemongetaa oĩa

17 Ejapyxaka porã ke rendu aguã hiꞌarandu vaꞌe kuery ijayvua.
Emoĩ ndepyꞌa re mbaꞌemo aikuaa uka vaꞌe.
18 Mbaꞌeta ndepyꞌa re remoĩ ramo nembovyꞌa ꞌrã,

haꞌe nunga haꞌe javi re ndeayvu kuaa aguã.

19 Senhor re rejerovia riae aguã rami

aỹ ameꞌẽ neꞌarandurã, ndevy ae.

20 Xapyꞌa rei ndaꞌu ndevy namboparai ri tyꞌy mbaꞌemo iporã ete vaꞌe

re,
nhomongetaa haꞌe mbaꞌemo kuaa ukaa regua,
21 ndevy aikuaa uka aguã ayvu anhetẽ ete vaꞌe,

nemondoukaare kuery rembovai porã aguã?

22 Nemonda eme iporiaukueꞌi gui, mbaꞌeta iporiaukueꞌi ae ma,

ojexavaiꞌi vaꞌe ekorepa rei eme guive omboayvua py.

23 Mbaꞌeta haꞌe vaꞌe regua ma Senhor ae oepy ꞌrã,

haꞌe vy oipeꞌa ꞌrã imbojexavaiare rekove.

24 Neirũ eme ivai ja rei vaꞌe re,

neĩ eiko eme avakue ojerovia rei vaꞌe reve,

25 ndee avi reiko eꞌỹ aguã haꞌe kuery reko vaia rupi,

mbaꞌeta haꞌe ramia py remboꞌa uka ꞌrã nderekovea.

Provérbios 22​, ​23 1134

26 Ndaꞌevei ndee voi reiko aguã haꞌe ae oĩ vai aguã rami ijayvu vaꞌe
regua,
oreve vaꞌe rekovia opaga aguã rami opyta vaꞌe kuery rami,
27 mbaꞌeta xapyꞌa rei nderejoui ꞌrã repaga aguã.

Mbaꞌe re ꞌrã tu nderupa reipeꞌa uka ndeguy gui?

28 Erova eme yvy markaarã

neramoĩ kuery yma omoꞌã vaꞌekue.

29 Rexa pa avakue ombaꞌeapo porã kuaa vaꞌe?

Haꞌe kuery ma huvixa kuery renonde ꞌrã omoĩa, yvyĩgueve mbyte

py eꞌỹ.

23  Huvixa reve rekaru aguã nemboguapy ri ramo

1
 

eikuaa pota porã nerenonde py marã ramigua pa oĩ vaꞌe re.

2 Emboaxa peteĩ kyxe ndejyryvi re,

okaru guaxu vaꞌe ri reiko vy.

3 Heꞌuxepa rei eme tembiꞌu porã omoĩmba teĩ,

mbaꞌeta tembiꞌu ma nembotavyarã oĩ.

4 Enheaꞌã rei eme rerekopaxea rupi rive,

emoĩ eme haꞌe nunga neꞌarandua py.

5 Mbaꞌemo rei re rive teve remaꞌẽ riae ta?

Mbaꞌeta anhetẽ ete nembaꞌe rei-rei okanhymba vyvoi ꞌrã ipepo

vaꞌe rami,
taguato yvate rupi oveve ovya rami.
6 Ndaꞌevei hakateꞌỹ vaꞌe rembiꞌu re rekaru aguã,
neĩ heꞌupaxe rei eme tembiꞌu porã omoĩ teĩ.
7 Mbaꞌeta haꞌe vaꞌe oikuaa pota rei ꞌrã ndere, haꞌe ramigua ae vy.

Ndevy pe “Heꞌuve haꞌe eyꞌuve tema” heꞌi ꞌrã

teĩ opyꞌa py anhetẽ rupi eꞌỹ oĩ ndereve.
8 Haꞌe gui rembojevypa ju ꞌrã reꞌu vaipa vyvoi vaꞌekue,

haꞌe ijayvu porãa rerovyꞌaague oaxapa rive ꞌrã.

9 Ndeayvu eme hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe kuery oendu aguã,

mbaꞌeta oendu rivepa ꞌrã ꞌarandu rupi ndeayvua.

10 Perova eme yvy markaarã yma omoꞌã mbyre,

neĩ peike eme taꞌvy tyreꞌỹ kuery yvy re,

11 mbaꞌeta haꞌe kuery Repyarã ma imbaraete,

haꞌe penderovai onhemoĩ ꞌrã haꞌe kuery repyarã.

12 Emoĩ ndepyꞌa re nemboꞌeague,

haꞌe ejapyxaka ayvu mbaꞌemo kuaa ukaa re.

13 Emoꞌarandu eꞌỹ eme kyrĩgue.

Mbaꞌeta yvyra rovi py reinupãa gui rive nomanoi ꞌrã.

14 Yvyra roviꞌi py reinupã vy

inheꞌẽ reraa jepe ꞌrã omano aguã gui.

15 Xeraꞌy, ndepyꞌa py neꞌarandu ramo
 1135 Provérbios 23

xee voi xepyꞌa py roguerovyꞌa ꞌrã.

16 Haꞌevea rupi ndeayvu ramo
xepyꞌapy re avyꞌa riae.
17 Ndepyꞌa py eroangeko rei eme ojejavypa rei vaꞌe ikuaia.

Haꞌe rami ꞌrãgue py Senhor renonde rejererokyjea rupi eiko ára

nhavõ.
18 Mbaꞌeta haꞌe rami vy ꞌrãe nerenonde oĩ porã,

haꞌe rearõ reikovya ndoaxa rivei ꞌrã.

19 Xeraꞌy, endu ke neꞌarandu aguã,

haꞌe ereko nekuraxõ tape hiꞌyvi vaꞌe rupi.

20 Enhemoirũ eme vinho gui okaꞌu rei vaꞌe kuery reve,

neĩ xoꞌo hoꞌu raxa rei vaꞌe kuery reve.

21 Mbaꞌeta oyꞌu raxa haꞌe okaru guaxu vaꞌe ma iporiaupa ꞌrã,

avakue hopeyi rei vaꞌe ijao vaikue rei ꞌrã okuapy.

22 Endu ke nderu ndere taꞌy vaꞌekue ayvu.

Ndexy gui nderexarai rei eme guive, guaimiꞌiveꞌi ma ovy ramo

voi.
23 Ejogua ke anhetẽ vaꞌe, haꞌe gui emboekovia ju eme.

Ejogua avi ꞌarandu haꞌe nemboꞌearã, reiko kuaa aguã.

24 Heko porã vaꞌe ru ma ovyꞌa vaipa ꞌrã,

hiꞌarandu vaꞌe re taꞌy vaꞌe ma oguerovyꞌa ꞌrã.

25 Tandererovyꞌa nderu haꞌe ndexy,

ejapo ndererekoꞌiare ndererovyꞌa aguã rami.

26 Xeraꞌy, emeꞌẽ xevy nekuraxõ,

haꞌe nderexa toguerovyꞌa xee aikoa.

27 Mbaꞌeta kunha itavy rei vaꞌe ma yvykua puku vaꞌe rami,

haꞌe amboae ava raꞌyxy ma yguarã ojoꞌo poꞌiꞌi pyre rami.

28 Haꞌe nunga kunha ma jojuka vaꞌety rami omaꞌẽ mbegue ꞌrã oiny joe,

heta avakue ma ojapo heko vai aguã rami.

29 Mavaꞌe pe ꞌrã tu haxypa rei?

Mavaꞌe pe ꞌrã tu ipoyi ete?

Mavaꞌe re ꞌrã tu jogueroꞌaa rei?
Mavaꞌe pe ꞌrã tu onhemombeꞌu?
Mavaꞌe ꞌrã tu mbaꞌe py eꞌỹ ojejukapa rei?
Mavaꞌe ꞌrã tu hexa pytã rei vaꞌe?
30 Vinho oyꞌua rupi tema ikuai vaꞌe pegua ae,

oyꞌu vaꞌerã omoirũ mbyre re onheaꞌã vaꞌe.

31 Emaꞌẽ rive ke vinho pytã porã rei vaꞌe re,

karo py oĩ vaꞌe jaexa rã hexakã reiꞌi haꞌe onheẽ porã reiꞌi oiny
teĩ,
32 vaꞌeri opaa py ma ndexuꞌu ꞌrã mboi rami,

nekaraĩ ꞌrã jai raꞌy rami.

Provérbios 23​, ​24 1136

33 Rexa ꞌrã mbaꞌemo vaikue,

haꞌe opa marã ꞌrã ndeayvu ndepyꞌa py.
34 Renhenhandu ꞌrã yeꞌẽ mbyte oguataa rupi onheno oupy vaꞌe rami,

ajukue ꞌy áry itui vaꞌe rami.

35 Haꞌe vy aipoꞌre ꞌrã: “Xepetea raꞌe vaꞌeri ndaxyi!

Xenupãa raꞌe teĩ naendui!

Rakaꞌe ꞌrã tu akuera ju?
Ayꞌuve ju ramo ꞌrãe ma haꞌeve”, ꞌre ꞌrã.

24  Eroangeko rei eme avakue heko vai vaꞌe ikuaia,

1
 

neirũ eme guive haꞌe kuery re.

2 Mbaꞌeta haꞌe kuery ma opyꞌa re omoĩ ꞌrã jojukaxe aguã,

haꞌe ojuru py ijayvu ꞌrã teko vairã re rive.

3 ꞌArandu rupi vy jajapo ꞌrã nhanderorã,

mbaꞌemo jaikuaa rupi nhamoꞌã atã ꞌrã.

4 Jaiko kuaa vy ꞌrãe opy jaꞌoꞌi haꞌe javi rupi nhamonyẽ

opa mbaꞌe porã nhanembovyꞌaarã.

5 Imbaraete vaꞌe gui hiꞌarandu vaꞌe ipoꞌakave,

hexaĩ rei vaꞌe gui oiko kuaa vaꞌe mbaꞌemo ojapo kuaave ꞌrã.
6 Mbaꞌeta jaikuaa pota vy ꞌrãe joe nhapuꞌã kuaa,

nhanemongetaarã heta ikuai ramo nhandepoꞌaka ꞌrã.

7 Hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe pe haxy ete ꞌrã ꞌarandu oikuaa aguã,

omboayvua py nombovai kuaai ꞌrã guive.

8 Teko vairã re rive onhembopyꞌa vaꞌe pe ma
“Nhomboꞌe vaikue vaꞌe” ꞌea ꞌrã.
9 Hiꞌarandu eꞌỹa rupi onhembopyꞌaa ma jejavya meme,

jojojai rei vaꞌe re avakue ndaꞌijaꞌei ꞌrã.

10 Rejexavaia ára py nekangy ri vy ma

nembaraetea ruxãꞌi ae.

11 Peepy pota ke omano aguã katy heraa vaꞌe kuery,

peraa jepe ojukaa aguã katy hoꞌa-oꞌa jogueravy vaꞌe.

12 Xapyꞌa rei aipopeje ꞌrã: “Ndoroikuaai vaꞌekue rima”,

teĩ nhandepyꞌa haꞌe javi Rexaa ndoexai ꞌrã ri tyꞌy?

Nhandereko Kuaa potaa ndoikuaai ꞌrã ri tyꞌy?
Haꞌe nombopagai ꞌrã tyꞌy peteĩ-teĩ oikoague re? m
13 Xeraꞌy, heꞌu ke ei, mbaꞌeta nemoexaĩ ꞌrã,

hetãgue guive, mbaꞌeta ndejurupy rupi voi heꞌẽmba ꞌrã.

14 Haꞌe rami ae avi ꞌarandu voi nemoingo porã ꞌrã nenheꞌẽ py.

Haꞌe vaꞌe rejou ramo ojapo ꞌrã nerenonderã oĩ porã aguã rami,
rearõ reikovya voi ndoaxa rivei ꞌrã.
15 Ndee heko vai vaꞌe, ndaꞌevei remaꞌẽ mbegue aguã

m
 24.12 Mateus 16.27, Romanos 2.6
 1137 Provérbios 24

heko porã vaꞌe ro gui nemondaxe vy.

Embovaipa eme haꞌe kuery opytuꞌuaty,
16 mbaꞌeta heko porã vaꞌe ma sete-kue hoꞌa rire teĩ opuꞌã ju ꞌrã.

Haꞌe rã heko vai vaꞌe ma jexavaia py ꞌrãe hoꞌa.

17 Nderovaigua hoꞌa ramo ndaꞌevei revyꞌa rei aguã,

onhepyxanga rã ndaꞌevei ndepyꞌa py rerovyꞌa rei aguã,

18 ndereko Senhor oexa vy ndojou porãi vy

nderovaigua gui oipeꞌa eꞌỹ aguã opoxya.

19 Mbaꞌemo vai apoa kuery káuxa eiko eme ndaꞌevei reia rupi,

neĩ eroangeko rei eme heko vai vaꞌe ikuaia,

20 mbaꞌeta heko vai vaꞌe renonderã ma iporã vaꞌeꞌỹ,

haꞌe kuery rataendy oguepa rive ꞌrã.

21 Xeraꞌy, eiko Senhor haꞌe huvixa kuery renonde rejererokyjea rupi.

Enhemoirũ eme opuꞌã rei vaꞌe kuery reve,

22 mbaꞌeta haꞌe kuery mombaarã ou xapyꞌa ꞌrã.

Senhor haꞌe huvixa gui imoingo axyarã ou vaꞌe tu mavaꞌe ꞌrã

oikuaa?

Hiꞌarandu vaꞌe kuery ꞌarandu regua omombeꞌu vaꞌekue oĩa

23 Povaꞌe ayvu voi ꞌarandu regua hiꞌarandu vaꞌe kuery omombeꞌu
vaꞌekue.
Renhomboayvua py ndaꞌevei peteĩ reepyvea rupi rejoguereko
aguã.
24 Heko vai vaꞌe mboeko porãare re

heta vaꞌe kuery voi ijayvu vai ꞌrã, amboae regua avi ndaꞌijaꞌei ꞌrã
okuapy.
25 Haꞌe rã heko vai vaꞌe mbopagaare re ma imaꞌenduꞌa porãa ꞌrã,

haꞌe hexe oĩ reta ꞌrã imoingo porãarã.

26 Jojuru rayvu vaꞌe rami avi

ayvu porã rupi nhombovaia iporã.

27 Enheaꞌã oka rupi mbaꞌemo rejapo aguã,

ereko katupa nembaꞌetyrã,

haꞌe gui mae ma ejapo nderorã.
28 Ndero katyꞌigua re ndeayvu rive eme mbaꞌe py eꞌỹ,
embotavy eme guive ndeayvua py.
29 Aipoꞌre eme: “Haꞌe vaꞌe xere ojapo vaiague rekovia hexe ju ꞌrã xee

ajapo haꞌekue rami.

Peteĩ-teĩ pe amboekovia ꞌrã ojapo vaiague re”, ꞌre eme.
30 Xee aaxa avy inhateꞌỹ vaꞌe mbaꞌety rupi,

ava hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe uva onhotỹague rupi.

31 Haꞌe vy aexa rã juuty anho itui,

pyno ojaoꞌipa ma yvy,

Provérbios 24​, ​25 1138

ikora ita guigua voi ivaipa ma.

32 Haꞌe
nunga aexa vy aikuaa porã pota
vy ajopy xeꞌarandurã:
33 Xapyꞌaꞌi rekeve jave, xapyꞌaꞌi nderopeyi vy
repytuꞌua py renhekuavã jave ma
34 ou xapyꞌa ꞌrã nemomboriauarã imonda vaꞌe rami,
nembojexavaiarã ou ꞌrã ava guembiporu revegua rami.

Mbaꞌemo re ombojoja reve nhanderekomboꞌea oĩa

25   Porami voi ꞌarandu regua ayvu Salomão omombeꞌu rã Judá

1

pygua huvixa Ezequias rembiguai kuery ombopara vaꞌekue.

2 Nhanderuete gueko ndoikuaa ukapai ramo nhamboete,

haꞌe rã huvixa kuery ma mbaꞌemo re oikuaa pota porã ramo

nhamboete.
3 Huvixa kuery pyꞌa re oĩ vaꞌe jaikuaa vaꞌerã eꞌỹ,

yva yvatea haꞌe yvy guýry oĩ vaꞌe rami avi.

4 Prata gui ikyꞌa oĩ vaꞌekue oipeꞌaa ramo

opyta ꞌrã mbaꞌemo ryrurã apoa pe.

5 Huvixa renonde gui heko vai vaꞌe oipeꞌaa ramo

ipoꞌakaa oĩ atãve ꞌrã teko porã rupi anho.

6 Enhemboyvate rei eme huvixa renonde,

eĩ eme guive yvatekueve mbyte,

7 mbaꞌeta huvixa renonde reĩ jave nemoꞌyvyĩꞌi ꞌrãgue py

haꞌeveve ndevy “Ejuve kyvõ katy” heꞌi.

Mbaꞌemo nderexa py rexa vaꞌekue
8 ndaꞌevei remombeꞌupa vyvoi rei aguã nemboayvua py.

Mbaꞌeta opaa py mbaꞌexa ꞌrã tu rejapo nderovaigua nemoĩ vai ramo?

9 Eikuaa pota haꞌe nungakue re ndea katyꞌigua reve anhoꞌi,

eikuaa uka eme oikuaa uka eꞌỹ pyre,

10 nerenduare ijayvu rei eꞌỹ aguã ndere,

haꞌe rexĩmbaa py reĩ vai eꞌỹ aguã.

11 Haꞌeve jave ayvu nhamombeꞌu vaꞌe ma

maçã ouro guigua prata py ombojeguaa rami avi.

12 Namixã haꞌe jegua ouro eteꞌi gui ojapo pyre rami avi,
hiꞌarandu vaꞌe nhomongetaa haꞌeve ꞌrã ojapyxaka porã vaꞌe pe.
13 Mbaꞌemo omonoꞌõa ára py yroꞌy nhanemoroꞌyxãmba vaꞌe rami avi

tembiguai ojeroviapy ombovyꞌa ꞌrã imondoukaare kuery,

ipatõ kuery onheꞌẽ py oguerovyꞌa ramo.
14 Mbaꞌemo omeꞌẽ aguã re ijayvu rive vaꞌe ma

arai haꞌe yvytu oky vy eꞌỹ vaꞌe rami avi.

15 Nhandevaia rupi eꞌỹ nhandeayvu ramo huvixa kuery ojapo ꞌrã

jajerurea,
 1139 Provérbios 25​, ​26

nhandeayvu porãꞌia ma ombovopa ꞌrã mbaꞌemo kãgue voi.

16 Ei rejou ri vy heꞌu vaipa eme,
reꞌu vaipa vy rembojevypa eꞌỹ aguã.
17 Tereo riae eme ndero katyꞌi oĩ vaꞌea py,

ndejou vai vy ndereroporiau eꞌỹ aguã.

18 Avakue guetarã rekokue rive mombeꞌua ma

nhomboguaiaty, kyxe haꞌe huꞌy haimbe vaꞌe rami avi ꞌrã

nhomomba.
19 Jajexavaia py ojeroviapy reꞌỹ jajeroviaa ma

nhaneraĩ opẽ vaꞌe py jakaru, eꞌỹ vy nhandepy vaikueꞌi py jaguataa

rami avi.
20 Iporiauꞌi vaꞌe oĩa py oporaei rive reia ma

yroꞌy teĩ oao omboi vaꞌe rami,

eꞌỹ vy joai py vinagre oikyty vaꞌe rami avi.
21 Ndere ijaꞌe eꞌỹ vaꞌe kuery okaruxe ramo emeꞌẽ hoꞌu vaꞌerã,

ijyꞌuvei ramo emeꞌẽ oyꞌu aguã,

22 mbaꞌeta haꞌe rami vy ꞌrã rejapo inhakã áry tapyĩ hexakã vaꞌe

ramigua oendu aguã rami, n

haꞌe rã ndevy pe ma Senhor omeꞌẽ ꞌrã mbaꞌemo porã.
23 Kuaray apuꞌaꞌia katy gui yvytu oky oguerua rami avi

nhombotavya rupi ijayvu vaꞌe nhombopoxypa ꞌrãe.

24 Opy kunha ivai ja rei vaꞌe reve nhaĩa gui

haꞌeveve ꞌrã oo apyte áry nhaĩ.

25 Tekoa mombyrya guigua ayvu porã omombeꞌu rã nhaendua ma

nhandeyꞌuvei reve yroꞌyxã jayꞌua rami avi.

26 Heko porã vaꞌekue ri heko vai vaꞌe pe ojerereko uka vaꞌe ma

yvu yapo rei haꞌe ikyꞌa rei vaꞌe rami avi.

27 Nhande ae rive jajejou porã reia ma

ei jaꞌu vaipa rã ndaꞌeveia rami avi.

28 Avakue ojejoko eꞌỹ vaꞌe ma

peteĩ tetã ndaꞌikoravei vy oitypa pyre rami avi ikuai.

26  Hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe ndaꞌeve ranhei nhamboete aguã,

1 

kuaray puku py yroꞌy apĩ hoꞌaa rami,

eꞌỹ vy mbaꞌemo nhamonoꞌõa ára py oky riae rã ndaꞌeveia rami
avi.
2 Mbaꞌe py eꞌỹ joe ijayvu vaia oaxapa rive ꞌrã,

guyraꞌi haꞌe mbyjuꞌi oveve jogueravya rami avi.

3 Vakapi ma kavaju peguarã,

juruxã ma mburika peguarã,

n
 25.21‑22 Apy ma ijayvu nhanderovaigua kuery oxĩmbaa oendu vaꞌe re
(Romanos 12.20‑21).
Provérbios 26 1140

haꞌe rã yvyra roviꞌi ma hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe kupe peguarã.

4 Hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe embovai eme ꞌarandu eꞌỹa rupi ijayvuague rami,
haꞌe vaꞌe reko rami ndee voi reiko eꞌỹ aguã.
5 Hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe ꞌarandu eꞌỹa rupi ijayvu rã rembovai ꞌrãe,

haꞌe ae oikuaapa vaꞌe rami rive onhemoingo eꞌỹ aguã.

6 Hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe pe ri ayvu nhamombeꞌu uka vy jajexavai ꞌrã

nhandepy rupi nhanhekyxĩ, eꞌỹ vy veneno jayꞌu rivea rami avi.

7 Hetyma rovaikue vaꞌe oguata aguã ndaꞌeveia rami avi

arandu regua ayvu rupi hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe ijayvu aguã ndaꞌevei.
8 Hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe ndaꞌeve ranhei nhamboete aguã,

ita hepyve vaꞌe mbaꞌemo vaikue reiaty py omombo vaꞌe rami avi.
9 Okaꞌu vaꞌe opo py juu rakãgue oguereko aguã ndaꞌeveia rami avi

arandu regua ayvu rupi hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe ijayvu aguã ndaꞌevei.
10 Hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe haꞌe otekoavy rei vaꞌe kuery ombaꞌeapo aguã ojou

vaꞌe ma
hapa vaꞌe nhonhyvõmbaa rami avi.
11 Hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe ijarakuaa eꞌỹague rami ae ikuai vaꞌe ma

jagua haꞌe ae ombojevyague py ju oo vaꞌe rami avi. o

12 Rexa ma pa peteĩ ava haꞌe ae oikuaa rami rive onhemoꞌarandu vaꞌe?

Haꞌe vaꞌe gui hiꞌarandu eꞌỹve vaꞌekue oikuaave ꞌrã.

13 Inhateꞌỹ vaꞌe ma aipoeꞌi:

“Peteĩ guary oiko tape rupi, peteĩ guary oĩ tapeꞌi py”, heꞌi rive ꞌrã.
14 Inhateꞌỹ vaꞌe ngupa py itui vaꞌe ma
okẽ oĩa re ae ojevy-jevy vaꞌe rami.
15 Inhateꞌỹ vaꞌe hyꞌa py opoꞌẽ teĩ

ndogueru potai ꞌrã ojuru katy.

16 Inhateꞌỹ vaꞌe haꞌe ae oikuaa rami rive

sete avakue ombovai porã kuaa vaꞌe gui oikuaave merami ꞌrã.
17 Jagua oaxa ovy vaꞌe nambi re omoatã vaꞌe ma

joe rive oikuaa pota vaꞌe reve joo rami.

18 Inhakã porã eꞌỹ vaꞌe jojukaxe vy

tata haꞌe huꞌy omombo rive vaꞌe rami,

19 haꞌe rami ae ava oirũ ombotavypa rire teĩ

“Xeroryai vy rima haꞌe rami ajapo”, heꞌi vaꞌe.

20 Yxakã eꞌỹ ramo tata ogue ꞌrã,

haꞌe rami ae avi ijayvu vaikue rei vaꞌe ndoikoia py opytuꞌupa ꞌrã
jogueroꞌa rei vaꞌe.
21 Tapyĩgue ma tapyĩrã, haꞌe yxakã ma tatarã oĩa rami avi

ava ivai ja vaꞌe ojapo ꞌrã jogueroꞌa rei aguã rami.

22 Ijayvu vaikue rei vaꞌe ijayvua ma

 26.11 2 Pedro 2.22
o
 1141 Provérbios 26​, ​27

tembiꞌu hee vaꞌe rami oguejy ꞌrã nhandepyꞌapy katy.

23 Porayvua rupi merami ijayvu vaꞌeri ipyꞌa re mbaꞌemo vai anho oĩ
vaꞌe ma
mbaꞌemo ryru yapo guigua hiꞌáry rupi rive prata py onhovã
mbyre rami avi.
24 Porayvu vy eꞌỹ ijayvu porãꞌi merami vaꞌe ma

opyꞌa re omoĩ ꞌrã nhombotavypa aguã rive.

25 Ndereve haꞌe vaꞌe ijayvu porãꞌi teĩ erovia eme,

mbaꞌeta ipyꞌa re oĩ sete-kue otekoavy aguã.

26 Haꞌe vaꞌe onhenhomi ꞌrã ndajoayvui reia jaikuaa eꞌỹ aguã,

teĩ jaikuaa pavẽ nho ꞌrã.

27 Yvy joꞌoare hoꞌa ꞌrã haꞌekue py ae,

haꞌe ita mbojerea áry ae ꞌrã ojere.

28 Apu rupi rive ijayvu vaꞌe ombojexavai ꞌrã hendua kuery,

anhetẽ rupi eꞌỹ ijayvu vaꞌe ma nhomoingo axy ꞌrãe.

27  Ndaꞌevei koꞌẽ rã guarã rerovyꞌa ma voi aguã,

 1

mbaꞌeta ndereikuaai mbaꞌe pa oiko ꞌrãa.

2 Tove amboae kuery tandererovyꞌa, ndee ae eꞌỹ.

Mombyry guigua tandererovyꞌa, ndee ae ꞌrãgue py.

3 Ita ma ipoyi vaꞌe, ita kuꞌi voi voyi avi,

haꞌe rami teĩ mokoĩve gui ipoyive vaꞌe ma hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe
ipoxya rupi ijayvua.
4 Ivai ja rei vaꞌe nhomoingo axy ꞌrã, ojerovia rei vaꞌe voi
nhombojexavai ꞌrã,
haꞌe rã oexaꞌã vaikue rei vaꞌe ma mavaꞌe ꞌrã tu ojoko kuaa?
5 Jajoayvua ndajaexa ukai ꞌrãgue py

haꞌeveve anhetẽ ete vaꞌe rupi nhanhomongeta porãa.

6 Nhanderayvu vaꞌe nhandevy ijayvu ete teĩ ojapo porã ꞌrã,

haꞌe rã nhandere ijaꞌe eꞌỹ vaꞌe ma nhandejuru rayvu teĩ jaikuaa ꞌrã
nhanembotavy vy ria.
7 Hevyatã vaꞌe ma ei retãgue omombo rive ꞌrã,

haꞌe rã inhembyayi vaꞌe pe ma iro vaꞌe teĩ heꞌẽ ꞌrã.

8 Ngoo gui mombyry rupi ava oguata rei oikovy vaꞌe ma

guyraꞌi guaity gui mombyry oveve oikovy vaꞌe rami avi.

9 Nhaneirũ nhanemongeta porã ramo jajou porã ꞌrã,

azeite haꞌe heakuã porã vaꞌe nhanembovyꞌaa rami avi.

10 Nderexarai rei eme neirũ gui, neĩ nderu irũ gui,

haꞌe rã nderegua ro py ma evaẽ eme rejexavaia ára.

Mbaꞌeta ndero katyꞌi oĩ vaꞌe nepytyvõve ꞌrã nderegua aeꞌi
mombyry oĩ vaꞌe gui.
11 Xeraꞌy, neꞌarandu ke. Haꞌe ramo ꞌrãe avyꞌa xepyꞌa py,

xere ijayvu rei vaꞌe kuery pe ambovai kuaa ꞌrã guive.

Provérbios 27​, ​28 1142

12 Hiꞌarandu vaꞌe ma mbaꞌemo vai ou rã oexa vy onhemi ꞌrã,

haꞌe rã hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe ma oove tema vy oiko axyve rive ꞌrã.
13 Orevea rekovia opaga aguã rami opyta vaꞌekue gui ijao oipeꞌaa ꞌrã,

oexa vaꞌety eꞌỹ rekovia onhemoingo vaꞌekue gui katuve ma

oipeꞌaa ꞌrã.
14 Ajeꞌiveꞌi reve ngoo katyꞌigua pe oxarura atã vaꞌe ma

ijayvu vai vaꞌe rami rive ojeapo.

15 Oky vaipa oiny jave otyky tema vaꞌe ma

kunha ivai ja rei vaꞌe reve joo rami;

16 haꞌe vaꞌe nanhamokyrirĩ kuaai ꞌrã yvytu nanhamombytuꞌu kuaaia

rami,
haꞌe azeite nhandepo py rive nanhanoẽ kuaaia rami avi.
17 Ferro guigua ma ferro py ae nhaĩmbeꞌe,

haꞌe rami ae avi avakue oirũ reve nhomombaraete.

18 Figo rembypy re opena porã vaꞌe pe haꞌeve ꞌrã hiꞌa gui hoꞌu aguã,

haꞌe opatõ re oikuaa pota porã vaꞌety ma omboetea ꞌrã.

19 Yy py nhanderova ꞌã ojekuaa ꞌrã,

haꞌe rami ae avi nhandepyꞌa re oĩ vaꞌe ojekuaa ꞌrã nhandekuaia re.

20 Manoa haꞌe yvykua vaikue py oĩve tema ꞌrã,

haꞌe avakue rexa voi oexapavexe tema.

21 Prata nhamboyku-a py, haꞌe ouro tata rupa py jaikyꞌaꞌoa rami avi,

nhande voi nhaneraꞌangaa ꞌrã nhandererovyꞌaa rã nhaendua py.

22 Mbaꞌemo raꞌyĩ nhamonguꞌia rami avi
hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe re jajeai teĩ,
ndajaipeꞌai ꞌrã ijarakuaa eꞌỹa.
23 Eikuaa pota porã ke nerymba vexaꞌi ikuaia re,

haꞌe epena porã nerymba kuery re,

24 mbaꞌeta mbaꞌemo jareko vaꞌe noĩ riaei ꞌrã,

huvixa poꞌakaa voi ndoiko riaei ꞌrã hamymino jevy-jevy kuery peve.
25 Yvyty ikuai vaꞌe gui jai rogue reru aguã rejaya rire

hokypa ju ꞌrã,
26 haꞌe rire rereko ꞌrã vexaꞌi rague ndeaorã,

haꞌe kavara ava gui rejou ꞌrã yvy repyrã.

27 Kavara kunha gui ndoatai ꞌrã kamby reyꞌu aguã,

ndero pygua kuery haꞌe javi okaru porã aguã,

nerembiguai kunhague ikuai vaꞌe voi.

Arandu regua ayvu joo ramigua eꞌỹ-eꞌỹ oĩa

28   Heko vai vaꞌe ojava ꞌrã ovy oakykue monhaa eꞌỹ teĩ,
1

haꞌe rã heko porã vaꞌe ma guary rami ꞌrã ipyꞌa guaxu.

2 Yvy re ikuai vaꞌe heko vai rei ramo huvixa kuery nhomboekovia jepi

ꞌrã,
 1143 Provérbios 28

vaꞌeri peteĩ hiꞌarandu haꞌe oiko kuaa vaꞌe oĩ vy

ojapo ꞌrã ikuai porã haꞌe oĩ atã aguã rami.
3 Ava iporiaukue oirũ kuery iporiaukueꞌi avyky reia omomba ꞌrã,

oky mbaꞌemo aju ogueroxyrypa haꞌe neĩ mbaꞌeve ndoejai vaꞌe

rami.
4 Lei rupi eꞌỹ ikuai vaꞌe oguerovyꞌa rei ꞌrã heko vai vaꞌe reko,

haꞌe rã lei rupi ete ikuai vaꞌe ma ndojou porãi ꞌrã.

5 Avakue heko vai vaꞌe ndoikuaai ꞌrã mbaꞌe pa teko porã,

haꞌe rã Senhor oeka vaꞌe ma oikuaapa ꞌrã.

6 Iporiau eꞌỹ vaꞌe teko vai rupi ikuai vaꞌe gui

haꞌeveve iporiaukueꞌi ikyꞌa eꞌỹa rupi ikuai vaꞌe.

7 Lei rupi taꞌy oiko vaꞌe ma hiꞌarandu vaꞌe,

haꞌe rã opa marã rei ikuai vaꞌe reve onhemoirũ vaꞌe ma omoxĩmba
rei ꞌrã nguu.
8 Jokorea haꞌe ojou retavexea rupi mbaꞌemo ojouve heravy vaꞌe ma

iporiaukueꞌi mboaxya peguarã ae omonoꞌõ.

9 Lei py oĩ vaꞌe re ndojapyxakaxei vy oapyxa omboty vaꞌekue ma

mbaꞌemo re ojerure ára teĩ ixugui ojeguarua ꞌrã.

10 Tape vai rupi heko porã vaꞌe reropiaare kuery ma

haꞌe kuery ae hoꞌa ꞌrã yvykua ojoꞌoague py,

haꞌe rã anhetẽ rupi ikuai vaꞌe ma iporã vaꞌe anho ꞌrã ojou.
11 Avakue oguerekopa vaꞌe haꞌe kuery ae oikuaa rami ojeupe

“Hiꞌarandupa vaꞌe”, heꞌi ꞌrã,

haꞌe rã iporiaukueꞌi hiꞌarandu vaꞌe ma oikuaa pota kuaa ꞌrã.
12 Heko porã vaꞌe ipoꞌaka ramo ovyꞌa pavẽ ꞌrã,

haꞌe rã heko vai vaꞌe ipoꞌakave ramo ma avakue onhemimba ꞌrã.

13 Ojejavyague onhomi vaꞌe ndoiko porãi ꞌrã,

haꞌe rã ojejavyague omombeꞌu haꞌe oejapa vaꞌe ma oupity ꞌrã

omboaxya aguã.
14 Ovyꞌa ete ꞌrã Nhanderuete renonde ojererokyjea rupi oĩ atã vaꞌe,

haꞌe rã inhakã ratã vaꞌe ma hoꞌa ꞌrã teko vai py.

15 Heko vai vaꞌe guetarã kuery iporiaukueꞌi vaꞌe re ipoꞌaka vaꞌe ma

guary okororõ, eꞌỹ vy urso jogueroꞌa vaꞌe rami avi.

16 Huvixa hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe nhombojexavaive rive ꞌrã,

haꞌe rã akateꞌỹ reia ojou vai vaꞌe ma oikove riae ꞌrã.

17 Avakue tuguy moẽa rupi ikuai vaꞌe okanhy ꞌrã yvykua katy oo vy.

Mavaꞌeve rei tojokoa eme.

18 Anhetẽ rupi ikuai vaꞌe oo jepe ꞌrã,

haꞌe rã teko vai rupi ikuai vaꞌe ma hoꞌapa vyvoi ꞌrã.

19 Oyvy karaĩ riae vaꞌe ojou reta ꞌrã mbojape,

haꞌe rã ovare eꞌỹ vaꞌe kuery reve onhemoirũ vaꞌe ma iporiaukue

riae ꞌrã.
Provérbios 28​, ​29 1144

20 Avakue ojeroviapy vaꞌe omoingo porãa ꞌrã,

haꞌe rã oguerekopa aguã re rive ndaꞌeveive vaꞌe ma ndopaga eꞌỹi
ꞌrã.
21 Peteĩ rive jayvuve ramo ndaꞌevei,

mbaꞌeta avakue onhemboapu ꞌrã peteĩ juruꞌi mbojape re rive.

22 Guexa py oipotapa rei vaꞌe ma ombaꞌe rei-reirã rakykue rupi rive ꞌrã

onha-onha oikovy,
vaꞌeri ndoikuaai guive imomboriauarã ou oinya.
23 Oapekũ py ijayvu porã rei rive vaꞌe ꞌrãgue py

nhomongeta porã vaꞌe omboeteave ꞌrã.

24 Nguu eꞌỹ vy oxy gui imonda vy “Ajejavya eꞌỹ” heꞌi vaꞌe ma

nhomombaaty irũ oiko.

25 Oipotapa rei vaꞌe ojapo ꞌrã jogueroꞌapa rei aguã rami,

haꞌe rã Senhor re ojerovia vaꞌe ma oiko porã ꞌrã.

26 Opyꞌa py ojee ae ojerovia vaꞌe ma hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe,

haꞌe rã ꞌarandu rupi ikuai vaꞌe ma oo jepe ꞌrã.

27 Iporiaukueꞌi pe mbaꞌemo omeꞌẽ vaꞌe pe ma mbaꞌeve ndoatai ꞌrã,

haꞌe rã iporiaukueꞌi gui ojeova moꞌã vaꞌe re ma ijayvu vaia ꞌrã.

28 Heko vai vaꞌe ipoꞌakave ovy ramo avakue onhemimba ꞌrã,

haꞌe gui heko vai vaꞌe okanhymba ma rire heko porã vaꞌe hetave
ꞌrã.

29  Ava omongetaa riae teĩ inhakã ratã vaꞌe pe ma

1
 

ou xapyꞌa ꞌrã heityarã, oo jepe eꞌỹ re.

2 Heko porã vaꞌe heta-etave ramo heta vaꞌe kuery ovyꞌa ꞌrã,

haꞌe rã heko vai vaꞌe ipoꞌaka ramo heta vaꞌe kuery ndovyꞌai ꞌrã.
3 Ava hiꞌarandu vaꞌe ombovyꞌa ꞌrã nguu,

haꞌe rã kunha itavy rei vaꞌe re irũ vaꞌe ma omokanhymba rive ꞌrã
oguereko vaꞌekue.
4 Huvixa heko porã vaꞌe opena porã ꞌrã yvy re,

haꞌe rã imposto re anho oiko vaꞌe ma nhomoingo axy rei ꞌrã.

5 Ava ojea katyꞌigua oguerorya rupi rive oiko vaꞌe ma

nhuã omoĩ oikoaty rupi ae.

6 Heko vai vaꞌe ojejavya py oĩ nhuã imboꞌaarã,

haꞌe rã heko porã vaꞌe ma oporai ꞌrã ovyꞌaa rupi.

7 Heko porã vaꞌe oikuaa pota ꞌrã iporiaukueꞌi re,

haꞌe rã heko vai vaꞌe ma haꞌe kuery re ndoikuaa potai ꞌrã.

8 Avakue porojojai rei vaꞌe ojapo ꞌrã tetã haꞌe javi rupigua jogueroꞌa

aguã rami,
haꞌe rã hiꞌarandu vaꞌe ma omombytuꞌu ꞌrã ipoxy vaꞌe.
9 Heko vai vaꞌe pe hiꞌarandu vaꞌe ijayvu ramo

ipoxy, eꞌỹ vy jojojai reia gui opytuꞌu eꞌỹ re ae ꞌrã oiko.

10 Jouguy moẽaty kuery ndaꞌijaꞌei ꞌrã anhetẽ rupi ipyꞌa vaꞌe re,
 1145 Provérbios 29​, ​30

haꞌe vy onheaꞌã ꞌrã oipeꞌa aguã heko porã vaꞌe rekove.

11 Heko vai vaꞌe oexa ukapa rei ꞌrã opoxya,
haꞌe rã hiꞌarandu vaꞌe ma onhenhomi kuaa ꞌrã.
12 Ayvu anhetẽ eꞌỹ vaꞌe re rive huvixa ojapyxaka ramo

hembiguai kuery haꞌe javi heko vai ꞌrã.

13 Iporiaukueꞌi haꞌe imbojexavaiare pe joo ramigua oiko,

mbaꞌeta mokoĩve pe ma Senhor oiko omoexakã vaꞌe.

14 Iporiaukueꞌi re huvixa haꞌevea rami oikuaa pota vaꞌe

ojapo opoꞌakaa oĩ atã aguã rakaꞌe rã peve guarã.

15 Yvyra roviꞌi py ꞌrã nhanhomoꞌarandu, oikuaa aguã,

haꞌe rã kyrĩgue haꞌe kuery ae oikuaa rami rive ikuai vy omoxĩmba

rei ꞌrã oxy kuery.
16 Heko vai vaꞌe hetave ovy ramo teko vai voi hetave ꞌrã ovy,

vaꞌeri haꞌe kuery okanhymba rã heko porã vaꞌe kuery oexa ꞌrã.
17 Emoꞌarandu ke nderaꞌy kuery, haꞌe ramo nembovyꞌa ꞌrã,

ojapo ꞌrã nenheꞌẽ py revyꞌa aguã rami.

18 Profeta ayvu nonhendui rã heta vaꞌe kuery opa marã rei ꞌrã ikuai,

haꞌe rã lei rupi ikuai vaꞌe ma ovyꞌa ꞌrã.

19 Tembiguai ma nomoꞌaranduai ꞌrã ayvu py rive,

oendu kuaa rei teĩ nanhonheꞌẽ rendui ꞌrã.

20 Rexa ma pa peteĩ ava oikuaa pota eꞌỹ re ijayvu vaꞌe?

Haꞌe vaꞌe gui hiꞌarandu eꞌỹve vaꞌekue hiꞌaranduve ꞌrã.

21 Nerembiguai kuery kyrĩꞌi guive rerory rive rire
rakaꞌeve rã onhemoingoxe ꞌrã nderaꞌy aeꞌi rami.
22 Ivai ja rei vaꞌe ojapo ꞌrã jogueroꞌapa rei aguã rami,

ojerovia rei vaꞌe joapo ꞌrã otekoavyve aguã rami.

23 Onhemboyvate vaꞌe omoꞌyvyĩꞌiave ꞌrã,

haꞌe rã onheꞌẽ py onhemoꞌyvyĩꞌi vaꞌekue ma omboeteave ꞌrã.

24 Imonda vaꞌe re onhemoirũ vaꞌe ma onheꞌẽ re ae ndaꞌijaꞌei,

ayvu poyi oendu teĩ mbaꞌeve py nonhemombeꞌui ꞌrã.

25 Avakue gui okyjea rupi rive ikuai vaꞌe ojejopy uka ꞌrã nhuã py,

haꞌe rã Senhor re ojerovia vaꞌe ma oĩ atã ꞌrã.

26 Heta ꞌrã ikuai huvixa ojou porãa aguã rive onheaꞌã vaꞌe,

haꞌe rã ava mboeko porãarã ma Senhor gui ae ou.

27 Heko porã vaꞌe pe rã heko vai vaꞌe ma ojeguarupy,

haꞌe rã heko vai vaꞌe ma ojeguaru ꞌrã heko porãa rupi oiko vaꞌe
gui.

Agur ayvu oĩa

30   Massá
pygua Jaque raꞌy Agur ijayvuague oĩa:
1

Amongue aipoeꞌi: “Xeruete, anheaꞌã riae ete ma.

Anheaꞌã riae ete ma, Xeruete.
Provérbios 30 1146

Haꞌe rami vy xekaneꞌõ ma.

2 Mbaꞌeta xee ma ava rami eꞌỹ aikuaa axy raxa,
neĩ ava ꞌarandua xee ndarekoi,
3 ndaikuaai ꞌarandu,

neĩ Ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe guigua voi ndaikuaai vaꞌe.

4 Mavaꞌe tu yva re oo, haꞌe gui oguejy ju?

Mavaꞌe tu opo py ojopy kuaa ta yvytu?

Mavaꞌe tu yy ojokua ꞌrã oao apy py?
Mavaꞌe tu onhono rakaꞌe yvy haꞌe javi, ijapy peve?
Mbaꞌexa tu hery, haꞌe taꞌy rery?
Ndee ndaꞌu ndereikuaai ri?” heꞌi ꞌrã.
5 Nhanderuete ayvu ma ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe meme,

hexe ojerovia vaꞌe kuery pe mbaꞌemo vai jokoa oiko.

6 Emoĩve eme ijayvuague ramigua,

ndevy ijayvu atã eꞌỹ aguã, haꞌe ijapu vaꞌe reikoa oikuaa eꞌỹ aguã.
7 Mokoĩ regua re ajerure ndevy,

emeꞌẽ eꞌỹ eme, aikove teria ja.

8 Eipeꞌa ke xegui anhetẽ rupi eꞌỹ aikoa haꞌe xeapu reixea.

Emeꞌẽ eme xeporiaukue aguã, neĩ arekopa aguã.

Emeꞌẽ tembiꞌu aikotevẽ nhavõ,
9 xapyꞌa rei arekopa ma rire ndegui xerexarai vy

“Mavaꞌe tu Senhor?” haꞌe eꞌỹ aguã.

Haꞌe rami eꞌỹ vy xeporiaukueꞌi vy xemonda aikovya rupi
Nhanderuete rery ikyꞌa vaꞌea rami aikuaa uka eꞌỹ aguã.
10 Tembiguai re ndeayvu rei eme ipatõ renonde,

haꞌe vaꞌe ju ndere ijayvu poyi eꞌỹ aguã, haꞌe repaga aguã rami
reiko eꞌỹ aguã.
11 Ikuai nguu kuery re ijayvu vai vaꞌe,

haꞌe oxy voi ndogueroayvu porãi vaꞌe.

12 Ikuai haꞌe kuery ae ojeupe ae “Ojejavy vaꞌeꞌỹ” heꞌi vaꞌeri

peteĩgueve ma voi gueko vaia gui ndojekyꞌaꞌo ukai.

13 Ikuai ojejou porã rei vaꞌe,

onhemboyvate rei vaꞌe haꞌe kuery ae oikuaa rami, haꞌe yvate rupi
rei omaꞌẽ vaꞌe.
14 Ikuai kyxe guaxu rami haĩ vaꞌe,

kyxe rami haimbe vaꞌe oguereko

yvy gui omomba aguã iporiaukueꞌi,
haꞌe oipotapa rei vaꞌe kuery, avakue mbyte gui.
15 Tuguy pytea ma oguereko mokoĩ guajy,

haꞌe vaꞌe ma “Emeꞌẽ, emeꞌẽ”, heꞌi vaꞌe.

Haꞌe mboapy oiko hevyatã kuaa eꞌỹ vaꞌe,
tá, irundy ikuai “Haꞌeve ma!” ndeꞌi kuaai vaꞌe.
 1147 Provérbios 30

16 Haꞌe vaꞌe ma yvyra rupa,

kunha imemby eꞌỹ vaꞌe ae,
yvy pirukue yy noĩa,
haꞌe tata voi “Haꞌeve ma” ndeꞌi vaꞌe.
17 Nguu ojojai rei vaꞌe,

haꞌe oxy nonheꞌẽ rendui vaꞌe rexa ma

xapirẽ yakã yvýrygua omondoropa ꞌrã,
haꞌe taguato raꞌy kuery hoꞌupa ꞌrã.
18 Mboapy nunga oiko xevy iporã ete vaꞌe,

tá, irundy ikuai aikuaa eꞌỹ vaꞌe:

19 haꞌe vaꞌe ma taguato yvate rupi oveve oikovy vaꞌe,

mboi ita áry otyryry ovy vaꞌe,

kanoã guaxu yeꞌẽ mbyte rupi oaxa ovy vaꞌe,
haꞌe avakue kunhataĩgue reve joayvua.
20 Po rami ma kunha itavy rei vaꞌe reko.

Okaru haꞌe ojuru oikyꞌaꞌopa ma vy

“Mbaꞌeve py ndatekoavyi”, heꞌi ꞌrã. p
21 Mboapy oiko yvy yta mboryryiarã,

tá, irundy jaexa vy jaropoꞌaka vaꞌerã eꞌỹ:

22 haꞌe vaꞌe ma tembiguai huvixarã oĩxe vaꞌe,

hiꞌarandu eꞌỹa rupi tembiꞌu re hevyatã oikovy vaꞌe,

23 kunha omenda vaꞌeri oayvupy eꞌỹ,

haꞌe gui tembiguai kunha herekoa rekovia haꞌe ju onhemoingo

vaꞌe.
24 Irundy regua ikuai yvy re kyrĩꞌi vaꞌeri

hiꞌarandu vaꞌe kuery gui hiꞌaranduve vaꞌe:

25 haꞌe vaꞌe ma tayꞌi, haꞌe kuery ma imbaraete vaꞌeꞌỹ vaꞌeri

kuaray aku py guembiꞌurã omoĩ porã vaꞌe;

26 haꞌe anguja guaxu ipoꞌaka vaꞌeꞌỹ,

haꞌe rami teĩ ita paꞌũ re ae ꞌrã hoo;

27 tuku karu ma huvixa vaꞌeꞌỹ vaꞌeri

oguataa rupi hyxy porãꞌi ꞌrã jogueravy;

28 haꞌe gui ambereꞌi ma nhandepo py jajopy riveꞌi vaꞌerã,

teĩ huvixa ro py ae oiko vaꞌe.

29 Mboapy ikuai jaexa rã ojejou porã reia rupi oguata vaꞌe,

tá, irundy onhemboyvate reia rupi ikuai vaꞌe:

30 haꞌe vaꞌe ma guary mymba kuery pavẽ gui imbaraeteve vaꞌe,

haꞌe neĩ avave gui guakykue katy ojevy vaꞌerã eꞌỹ;

31 haꞌe uru ava opexo omopuꞌã rei reve oguata vaꞌe,

haꞌe kavara ava,

p
 30.20 Apy ma ijayvu itavy reia re.
Provérbios 30​, ​31 1148

haꞌe gui huvixave ma hexe nhapuꞌã aguã voi ndaꞌevei vaꞌe.

32 Neꞌarandua
rupi eꞌỹ renhemboyvate ri vy,
eꞌỹ vy ndepyꞌa re mbaꞌemo vairã remoĩ ri vy
ejoko ndejuru ndepo py.
33 Mbaꞌeta kamby nhamomy-momyĩ ramo manteiga ojeapoa rami,
haꞌe oxĩmby rã huguy oẽa rami avi,
ipoxy aguã rami joapo ramo jogueroꞌapa rei ꞌrã.

Huvixave Lemuel ixy omongetaague

31   Povaꞌe ayvu ma Massá pygua huvixave Lemuel ixy omboꞌe vy

1

ijayvuague regua.
2 Xepiꞌa, mbaꞌe pa aipoaꞌe ꞌrã ndevy, xepiꞌa xeryepy pyguare?

Mbaꞌe pa ndevy aipoaꞌe ꞌrã, xepiꞌa anhemboayvu ma voi vaꞌekue?

3 Emboaxa rive eme nembaraetea kunhague mboae káuxa,

emboaxa eme reikoa huvixave reitya kuery pe.

4 Lemuel, ndaꞌevei huvixave haꞌe rami oiko aguã,

ndaꞌevei huvixave vinho oyꞌu oikovy aguã,

neĩ iro vaꞌe re rive yvatekueve ikuai aguã,
5 reyꞌua rupi rive lei gui nderexarai vy

ojexavai reiꞌi vaꞌe repya gui rejepeꞌa eꞌỹ aguã.

6 Iro vaꞌe ma omano raiꞌi vaꞌe pe anho ꞌrã nhameꞌẽ,

haꞌe vinho ma ipyꞌa raxy vaꞌe kuery pegua anho,

7 haꞌe kuery oyꞌu vy hexaraipa aguã iporiau reia re,

ojexavai reia re riae imaꞌenduꞌa eꞌỹ aguã.

8 Ndeayvu ke ijayvu eꞌỹ vaꞌe repya rupi,

openamby eꞌỹ ikuai vaꞌe haꞌe javi repy aguã.

9 Haꞌevea rami ke ndeayvu renhomboayvua py,

reikuaa pota porã aguã iporiaukueꞌi haꞌe oipotapa reiꞌi vaꞌe pytyvõa rupi.

Kunhague hiꞌarandu vaꞌe oguerovyꞌaa

10 Mavaꞌe ndaꞌu ojou kuaa ꞌrã kunha hiꞌarandu vaꞌe?
Haꞌe ramigua ma ita iporãve vaꞌe gui voi ovareve vaꞌe.
11 Haꞌe vaꞌe re ime ojerovia ꞌrã okuraxõ py,

ixupe ndoatai ꞌrã mbaꞌemo repyrã.

12 Ome pe ojapo vai rei ꞌrãgue py ojapo porã ꞌrã,

ára nhavõ oikovea pukukue re.

13 Ogueru ꞌrã vexaꞌi rague haꞌe nhimbo,

haꞌe gui ovyꞌaa rupi ꞌrã ombaꞌeapo opo py.

14 Kanoã guaxu mbaꞌemo rerua rami avi

mombyry gui ꞌrã kunha vaꞌe ogueru tembiꞌu.

15 Pytũ rei teri reve opuꞌã ꞌrã

omongaru aguã ngoo pygua kuery,

 1149 Provérbios 31

haꞌe guembiguai kuery kunhague pe mbaꞌemo ojapo uka ꞌrã.

16 Mbaꞌetyrã re oikuaa pota porã ma vy ojogua ꞌrã,
uva renhoĩ onhotỹ ꞌrã ombaꞌeapoague repykue re ojogua vaꞌekue.
17 Kyreꞌỹ py onhemonde vy

omombaraete ꞌrã ojyva ombaꞌeapo aguã.

18 Mbaꞌemo repyrã ojouxe ramo

pyávy teĩ hataendy ndoguei.

19 Okuaveꞌẽ ꞌrã nhimbo onhemama vaꞌe re,

opo rovai py hiꞌy re ojopy reve.

20 Opo oipeꞌa ꞌrã ojexavai vaꞌe

haꞌe oipota vaꞌe kuery oipytyvõ aguã.

21 Haꞌe gui ngoo py ikuai vaꞌe re omaꞌẽ vy ndoguerokyjei ꞌrã yroꞌy

vaipa teĩ,
ao raku py peteĩ-teĩ onhemonde ramo.
22 Kunha vaꞌe ojapo avi ꞌrã onheovã aguã,

haꞌe onhemonde ꞌrã ao porã púrpura guigua py anho.

23 Ime ma huvixa kuery omboete pavẽ ꞌrã,

oyvy re ikuai vaꞌe mongetaa kuery reve oguapy oiny ramo.

24 Taꞌyxy ma nhimbo porãgue gui ojapo ꞌrã aorã, ovende ꞌrã guive,

kuꞌaxã ma mbaꞌemo vendea kuery peguarã voi.

25 Ojee omoĩ vaꞌe ma ombaraeterã haꞌe omboetepy oiko aguã.

Haꞌe rami vy koꞌẽ rã guarã re ma ndojapura rei ꞌrã.

26 ꞌArandu rupi ꞌrã ijayvu,
haꞌe joayvua rupi nhomboꞌe kuaa ꞌrã.
27 Opena porã ꞌrã ngoo pygua kuery re,

haꞌe inhateꞌỹ reiague re eꞌỹ ꞌrã omongaru.

28 Haꞌe ramo imemby kuery opuꞌãmba vy oxy pe “Ovyꞌa ete vaꞌe” heꞌi

ꞌrã okuapy.
Ime voi oguerovyꞌa vy aipoeꞌi ꞌrã:
29 “Kunhague hiꞌarandu vaꞌe heta ikuai

teĩ ndee ma pavẽ gui neꞌaranduve vaꞌe”, heꞌi ꞌrã.

30 Onhemoporãa re ikuai vaꞌe ojekore ꞌrã, onhemoatyrõa voi opa rive

ꞌrã.
Haꞌe rã kunhague Senhor renonde ojererokyjea rupi ikuai vaꞌe
ma oguerovyꞌaa riae ꞌrã.
31 Nhanemaꞌenduꞌa porã ꞌrã opo py ojapo porãa re,

pavẽ oendua py jarovyꞌa ꞌrã oiko porãa.

 Eclesiastes ayvu mombeꞌua
ombopara vaꞌekue
Eclesiastes ayvu mombeꞌua ombopara vaꞌekue
Kovaꞌe kuaxia ma haꞌeve jaikuaa porãve aguã Jesus aipoeꞌiague: “Mbaꞌe ꞌrã tu
avakue ojou, yvy regua haꞌe javi ojou vaꞌeri guekove ae omokanhy vy?” heꞌiague
(Marcos 8.36). Mbaꞌeta kovaꞌe kuaxia apoare ma opa marãgua ojeupe guarã ojou
teĩ haꞌe nunga haꞌe javi pe “Opa rive vaꞌerã meme” heꞌi.
Ojeupe ae “Ayvu mombeꞌua” heꞌi. “Haꞌe vy ayvu mombeꞌua aipoeꞌi: ‘Opa vaꞌerã
rive, opa mbaꞌe ikuai vaꞌe opa rive vaꞌerã meme’, heꞌi” (1.2). Aipoeꞌi avi: “Xejeupe
ajapo yvotyty haꞌe yvyraty, haꞌe py yvyra hiꞌa vaꞌerã haꞌe javi regua anhotỹ.
Xejeupe yy ajoko vy yvyraty amoakỹ, yvyra ikuai vaꞌe iporã aguã. Heta guive
ajogua xerembiguairã avakue haꞌe kunhague. Xero py ae ituiꞌi avi xerembiguairã.
Areko avi vaꞌekue vaka haꞌe vexaꞌi, xee aiko eꞌỹ mbove Jerusalém tetã py ikuai
vaꞌekue gui hetave areko. Xejeupe ajou reta avi prata haꞌe ouro, mbaꞌemo
hepyve vaꞌe ajogua avi amboae yvy re huvixave kuery opena vaꞌe gui. ... Haꞌe
gui tembiapo xepo py ajapo vaꞌekue haꞌe javi re aikuaa pota, xekaneꞌõ peve
ambaꞌeapoa haꞌe javi re guive. Haꞌe rã haꞌe nunga haꞌe javi ma opa rive vaꞌerã
meme ae raꞌe, yvytu jereꞌi rakykue amongue onha rivea rami. Haꞌe nunga haꞌe
javi py mbaꞌeve rei ndajoui iporã vaꞌe kuaray guýry”, heꞌi (2.5‑8a, 11).
Opaa py ayvu mombeꞌua aipoeꞌi: “Opa mbaꞌe rendu vaꞌekue gui ma yvateve
vaꞌe po rami: Nhanderuete renonde eiko rejererokyjea rupi, haꞌe emoĩ porã
ojapo uka vaꞌekue, mbaꞌeta haꞌe vaꞌe ma avakue pavẽ ojapo aguã vaꞌe. Mbaꞌeta
Nhanderuete oikuaa pota ꞌrã jaikoa haꞌe javi re, ojekuaa voi eꞌỹ vaꞌekue guive,
iporã vaꞌe, haꞌe iporã eꞌỹ vaꞌe teĩ” (12.13‑14).

“Opa rive vaꞌerã meme”, heꞌiague

1   Kovaꞌe
ma ayvu mombeꞌua ijayvuague. Haꞌe vaꞌe ma Davi raꞌy oiko
1

Jerusalém pygua huvixave. a 2 Haꞌe vy ayvu mombeꞌua aipoeꞌi: “Opa

 

vaꞌerã rive, opa mbaꞌe ikuai vaꞌe opa rive vaꞌerã meme. 3 Mbaꞌe ndaꞌu 

a
 1.1 Huvixa Davi raꞌy Salomão ma nguu rekovia oĩ rakaꞌe Jerusalém pygua huvixa. Haꞌe
vaꞌe ma pavẽ gui hiꞌaranduve vaꞌe, oguerekopa rei vaꞌe guive (1 Reis 4.29‑34, 10.14‑29).

1150
 1151 Eclesiastes 1​, ​2

avakue ojou ꞌrã kuaray guýry rupi ombaꞌeapoague haꞌe javi rekovia?”
heꞌi.

Mbaꞌemo ikuai vaꞌe haꞌekue rami ae ju ikuaia re ijayvuague

4  Peteĩ
javegua kuery oaxa ꞌrã, haꞌe gui amboae javegua ju ꞌrã ikuai.
Haꞌe rã yvy ma itui riae ꞌrã. 5 Kuaray ma oẽ ꞌrã, haꞌe gui oike ju ꞌrã. Haꞌe
 

gui oĩague katy ju ꞌrã oo, oẽ ju aguã. 6 Yvytu ma oo ꞌrã kuaray puku-a
 

katy, haꞌe gui ojere vy kuaray ijapuꞌaꞌia katy ju ꞌrã oipeju. Ojeapa ꞌrã ovy,
haꞌe gui ojevy ju ꞌrã ojeapaaty rupi. 7 Yakã ikuai vaꞌe ma yeꞌẽ katy oxyry
 

vaꞌe meme, haꞌe rami teĩ yeꞌẽ ndatyguaxui ꞌrã. Yakã oxyry oinyague
katy ae ju ꞌrã oxyry oiny. 8 Opa mbaꞌe ma nhanemongueraiarã ae ikuai,
 

avave rei nomombeꞌu porã kuaai ꞌrã, guexa py omaꞌẽ haꞌe oapyxa py
ojapyxakave riae tema teĩ. 9 Mbaꞌemo oiko vaꞌekue ramigua ae ju ꞌrã oiko.
 

Mbaꞌemo ojapo pyre ae ju ꞌrã ojapoa. Haꞌe rami vy ipyau ete vaꞌe ndoikoi
ꞌrã kuaray guýry rupi. 10 Oiko ri ndaꞌu mbaꞌemo jaexa vy “Maꞌẽ, kovaꞌe
 

ma ipyau vaꞌe”, jaꞌe aguã? Any! Jaiko eꞌỹ mbove ára oiko jave py ma voi
oiko vaꞌekue ae. 11 Avave rei naꞌimaꞌenduꞌai ꞌrã mbaꞌemo ymave rupi oiko
 

vaꞌekue re. Haꞌe rami ae mbaꞌemo oiko vaꞌerã re voi haꞌe rire ikuai vaꞌerã
kuery naꞌimaꞌenduꞌai avi ꞌrã.

Ayvu mombeꞌua gueko re ae ijayvuague

12  Xee
ayvu mombeꞌua ma Israel pygua huvixave aĩ Jerusalém py.
13  Haꞌerami vy xepyꞌa re amoĩ xeꞌarandua rupi aikuaa pota aguã
mbaꞌemo yva guýry rupi ikuai vaꞌe haꞌe javi re. Haꞌe vaꞌe tembiapo poyi
ma avakue raꞌy kuery re Nhanderuete omoĩ imoꞌaranduarã. 14 Haꞌe rami  

vy aikuaa pota tembiapo kuaray guýry rupi ojapoa vaꞌe haꞌe javi re. Haꞌe
nunga haꞌe javi ma opa rive vaꞌerã meme, yvytu jereꞌi rakykue amongue
onha rivea rami. 15 Ikarẽ vaꞌe ma nomboꞌyviavei ꞌrã, haꞌe mbaꞌemo
 

noĩ vaꞌe ma ndoipapaai ꞌrã guive. 16 Xejeupe ae aipoaꞌe: “Maꞌẽ, xee ma

 

xeyvate, haꞌe vy xee aiko eꞌỹ mbove Jerusalém py ikuai vaꞌekue haꞌe javi
gui xeꞌaranduve vaꞌe”, haꞌe vaꞌekue, mbaꞌeta anhetẽ ete aikoa haꞌe javi
rupi xekuraxõ py xeꞌarandu haꞌe mbaꞌemo aikuaa potaa rupi aiko vaꞌe.
17 Haꞌe rami vy xepyꞌa re amoĩ aikuaa aguã mbaꞌe pa ꞌarandu haꞌe ꞌarandu
 

eꞌỹa ovare eꞌỹ vaꞌe. Haꞌe rami teĩ aikuaa haꞌe rami aguã voi yvytu jereꞌi
rakykue onha rive vaꞌe rami aikoa. 18 Mbaꞌeta ꞌarandua retaa py ma heta
 

oĩ avi kueraia. Mbaꞌemo oikuaapave vaꞌea py ma heta oĩ avi ꞌrã poriaua.

Mbaꞌemo oguereko vaꞌe opa rive aguã re ijayvuague

2   Aipoaꞌe
xejeupe ae: “Aa ta! Xejee ae aikuaa pota ꞌrã vyꞌaa py.
1

Taendu haꞌvy vyꞌaa”, haꞌe vaꞌekue ri haꞌe vaꞌe voi opa rive vaꞌerã.
2 Mbaꞌeta xerorya pe ae “Ovare eꞌỹ vaꞌe” haꞌe. Avyꞌaa ma mbaꞌerã tu
 

ovare?
Eclesiastes 2 1152

3  Haꞌe
gui xepyꞌa re amoĩ vinho ayꞌua rupi aiko aguã, teĩ xeꞌarandua py
ajejoko teri reve. Haꞌe rami vy anhemboaxa ovare eꞌỹa rupi aiko aguã,
aikuaa peve avakue raꞌy kuery yva guýry rupi ikuai vaꞌe oꞌára mboapyꞌi
oĩ teri jave py ojapo aguã haꞌeveve vaꞌe. 4 Ajapo avi tembiapo tuvixa
 

vaꞌe. Xejeupe guarã ajapo reta oo, haꞌe anhotỹ uva tyrã. 5 Xejeupe ajapo
 

yvotyty haꞌe yvyraty, haꞌe py yvyra hiꞌa vaꞌerã haꞌe javi regua anhotỹ.
6 Xejeupe yy ajoko vy yvyraty amoakỹ, yvyra ikuai vaꞌe iporã aguã. 7 Heta
   

guive ajogua xerembiguairã avakue haꞌe kunhague. Xero py ae ituiꞌi avi

xerembiguairã. Areko avi vaꞌekue vaka haꞌe vexaꞌi, xee aiko eꞌỹ mbove
Jerusalém tetã py ikuai vaꞌekue gui hetave areko. 8 Xejeupe ajou reta avi
 

prata haꞌe ouro, mbaꞌemo hepyve vaꞌe ajogua avi amboae yvy re huvixave
kuery opena vaꞌe gui. Xejeupe ajou avakue raꞌy kuery ojou porãve vaꞌe:
oporaei vaꞌerã avakue haꞌe kunhague, haꞌe kunhague oata aguã rami eꞌỹ
guive. b 9 Haꞌe gui xeyvate haꞌe arekopave xee aiko eꞌỹ mbove Jerusalém
 

py ikuai vaꞌekue haꞌe javi gui. Xere oĩ tema avi xeꞌarandua. 10 Mbaꞌemo  

aexaxeve vaꞌe rei tema xerexa pe ndaexa uka eꞌỹi, haꞌe peteĩve py
nambovyꞌa eꞌỹi xekuraxõ, mbaꞌeta haꞌe nunga py ambaꞌeapoague rekovia
ajou. Xee arovyꞌa vaꞌekue mbaꞌemo ajapo vaꞌe haꞌe javi. 11 Haꞌe gui  

tembiapo xepo py ajapo vaꞌekue haꞌe javi re aikuaa pota, xekaneꞌõ peve
ambaꞌeapoa haꞌe javi re guive. Haꞌe rã haꞌe nunga haꞌe javi ma opa rive
vaꞌerã meme ae raꞌe, yvytu jereꞌi rakykue amongue onha rivea rami. Haꞌe
nunga haꞌe javi py mbaꞌeve rei ndajoui iporã vaꞌe kuaray guýry.

Hiꞌarandua voi opa rive ꞌrãa re ijayvuague

12  Haꞌe
gui aikuaa pota ꞌarandu re, haꞌe gui akã porã eꞌỹa haꞌe ꞌarandu
eꞌỹ reia re guive. Mbaꞌeta huvixave rekovia ju ava mboae oĩ vaꞌe, mbaꞌe tu
ojapove ꞌrã? Mbaꞌeta amboae kuery ojapo vaꞌekue ramigua ae ju ꞌrã ojapo.
13 Haꞌe gui aikuaa rã ꞌarandu eꞌỹ reia gui ꞌarandu haꞌeveve, pytũ vaꞌe gui
 

hendy vaꞌe haꞌevevea rami. 14 Hiꞌarandu vaꞌe ma oakã re guexa oguereko ꞌrã
 

oexa aguã, haꞌe rã hiꞌarandu eꞌỹ rei vaꞌe ma pytũa rupi ꞌrã oiko. Haꞌe rami
teĩ aikuaa avi mokoĩve pe joo ramigua oiko ꞌrãa. 15 Haꞌe nunga rupi xejeupe
 

ae aipoaꞌe: “Hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe pe oiko vaꞌe ramigua ma xevy pe voi oiko avi
ꞌrã. Haꞌe rami rã mbaꞌerã tu xee aekave ta xeꞌarandurã?” haꞌe. Xejeupe ae
aipoaꞌe avi: “Xeꞌarandua voi opa rive vaꞌerã”, haꞌe. 16 Mbaꞌeta hiꞌarandu vaꞌe
 

re haꞌe hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe re teĩ naꞌimaꞌenduꞌaa riaei ꞌrã. Mbaꞌeta areꞌi eꞌỹ re
opa mbaꞌe re hexaraia ꞌrã. Mbaꞌeta hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe omano ꞌrã, haꞌe rami
ae avi hiꞌarandu vaꞌe voi omano ꞌrã. 17 Haꞌe nunga rupi xekuerai xerekove
 

re, mbaꞌeta xee ndajou porãvei ma kuaray guýry rupi ambaꞌeapoa. Anhetẽ

b
 2.8 Huvixa Salomão ma heta oguereko rakaꞌe guaꞌyxy haꞌe guaꞌyxy jevy kuery. Haꞌe
vaꞌe kuery taꞌangaa re ojerovia vaꞌe káuxa Salomão ojepeꞌa Nhanderuete pe oikoa gui
(1 Reis 11.1‑8).
 1153 Eclesiastes 2​, ​3

ete, haꞌe nunga haꞌe javi ma opa rive vaꞌerã meme, yvytu jereꞌi rakykue
amongue onha rivea rami.

Ombaꞌeapoa regua voi opa rive aguã re ijayvuague

18  Xekuerai
avi kuaray guýry rupi ambaꞌeapo poyia haꞌe javi re,
mbaꞌeta hekovia repykue aejapa ꞌrã aiko rire ikuai vaꞌerã kuery pe. 19 Haꞌe  

mavaꞌe tu oikuaa haꞌe nunga jopyarã hiꞌarandu vaꞌe, eꞌỹ vy hiꞌarandu eꞌỹ
vaꞌe oiko ꞌrãa? Haꞌe rami teĩ ma haꞌe vaꞌe ae ꞌrã ojopypa kuaray guýry
xeꞌarandua rupi ambaꞌeapoague repy. Haꞌe vaꞌe voi opa rive vaꞌerã.
20 Haꞌe rami vy amboae rami aikuaa vy xekuraxõ py xekuerai etea aendu
 

kuaray guýry rupi ambaꞌeapo poyia haꞌe javi re. 21 Mbaꞌeta ikuai avakue
 

oꞌarandua rupi ombaꞌeapo vaꞌe, oikuaa haꞌe ikyreꞌỹa rupi. Haꞌe rami teĩ haꞌe
kuery ombaꞌeapoague repy oeja ꞌrã haꞌe vaꞌe re nombaꞌeapoi vaꞌekue peguarã.
Haꞌe vaꞌe voi opa rive vaꞌerã, haꞌe ndaꞌevei ete vaꞌe. 22 Haꞌe gui mbaꞌe ꞌrã tu
 

avakue ojou kuaray guýry rupi opyꞌa py guive ombaꞌeapo poyiague haꞌe javi
re? 23 Mbaꞌeta ára nhavõ haxy oendu, haꞌe ombaꞌeapoa re ikuerai ꞌrã. Pyávy
 

teĩ ipyꞌa ndopytuꞌui ae. Ombaꞌeapoa regua voi opa rive vaꞌerã.
24 Avakue pe haꞌeveve vaꞌe ma okaru, oyꞌu haꞌe ombaꞌeapoa oguerovyꞌa
 

aguã. Mbaꞌeta haꞌe rami aguã aikuaa Nhanderuete po gui meme oua.
25 Mbaꞌeta ixugui eꞌỹ vy mbaꞌexa ꞌrã tu jakaru, eꞌỹ vy javyꞌa? 26 Mbaꞌeta
   

avakue Nhanderuete mbovyꞌaa vaꞌe pe haꞌe omeꞌẽ ꞌrã hiꞌarandurã, oikuaa haꞌe
ovyꞌa aguã. Haꞌe rã ojejavy vaꞌe pe ma omeꞌẽ ꞌrã ombaꞌeapo aguã, mbaꞌemo
omonoꞌõ haꞌe omboaty aguã Nhanderuete mbovyꞌaa kuery pe ju omeꞌẽ vaꞌerã.
Haꞌe vaꞌe voi opa rive vaꞌerã, yvytu jereꞌi rakykue amongue onha rivea rami.

Opa mbaꞌe oiko aguã ára re ijayvuague

3   Opa
mbaꞌe yva guýry ikuai vaꞌe pe oiko aguã ára oĩ. 2 Ovaẽ ꞌrã
1  

nhandetuiꞌi aguã haꞌe nhamano aguã ára. Ovaẽ ꞌrã nhamaꞌetỹ

aguã haꞌe nhanhotỹ vaꞌekue nhamondoropa ju aguã ára. 3 Oĩ jojukaa  

aguã haꞌe nhomongueraa aguã ára. Oĩ mbaꞌemo nhambovaipa aguã haꞌe

jajapo aguã ára. 4 Ovaẽ ꞌrã jajaeꞌo aguã haꞌe japuka aguã ára. Ovaẽ ꞌrã
 

nhandepyꞌa vai aguã haꞌe gui jajeroky aguã ára. 5 Oiko ꞌrã ita nhamoaĩ
 

aguã haꞌe nhamboaty aguã ára. Ovaẽ ꞌrã nhanhokuavã aguã haꞌe
nhanhokuavã veꞌỹ aguã ára. 6 Oĩ mbaꞌemo jaeka aguã haꞌe nhamokanhy
 

aguã ára. Oĩ mbaꞌemo nhamoĩ porã aguã haꞌe nhamombo aguã ára. 7 Oĩ  

mbaꞌemo nhamondoro aguã haꞌe nhambovyvy aguã ára. Oĩ nhakyrirĩ

aguã haꞌe nhandeayvu aguã ára. 8 Oĩ jajoayvu aguã haꞌe ndajajoayvuvei
 

aguã ára. Oĩ joe nhapuꞌã aguã haꞌe nhandekuai porãaꞌi aguã ára.

Ára oaꞌangaague avakue ndoikuaaia re ijayvuague

9 Mbaꞌe
tu ombaꞌeapo vaꞌe ojou ꞌrã ombaꞌeapo poyi oikovyague
rekovia? 10 Mbaꞌeta xee aexa rã avakue raꞌy kuery ombaꞌeapo aguã ma
 
Eclesiastes 3​, ​4 1154

imoꞌaranduarã Nhanderuete ombou vaꞌekue. 11 Opa mbaꞌe Nhanderuete

 

ojapo hiꞌára py iporã aguã rami. Avakue pyꞌa re omoĩ avi opa eꞌỹ vaꞌerã
nunga, teĩ haꞌe kuery ndoikuaapai ꞌrã mbaꞌemo Nhanderuete jypy
guive opaa peve ojapo vaꞌe haꞌe javi. 12 Aikuaa avakue pe haꞌeveve
 

vaꞌe ovyꞌa haꞌe ikuai porã aguã. 13 Avakue pe Nhanderuete omeꞌẽ avi
 

okaru, oyꞌu haꞌe ombaꞌeapoague rekovia oguerovyꞌa aguã. 14 Xee aikuaa  

rami Nhanderuete ojapo vaꞌe haꞌe javi ndopai vaꞌerã meme. Haꞌe vaꞌe
re ndaꞌevei mbaꞌeve omoĩave aguã neĩ oipeꞌaa aguã guive. Haꞌe rami
Nhanderuete ojapo, henonde avakue ojererokyje aguã. 15 Mbaꞌemo aỹ oĩ
 

vaꞌe ramigua oiko vaꞌekue ae ma, haꞌe oiko vaꞌerã ramigua voi oiko ae
ma. Mbaꞌeta Nhanderuete ojapo ꞌrã mbaꞌemo oaxa vaꞌekue ramigua oiko
jevy-jevy aguã rami.

Mymba rami avi avakue omano aguã re ijayvuague

16  Peteĩ
mbaꞌe ju aexa kuaray guýry. Mbaꞌeta haꞌevea rami joguerekoa
aguã ꞌrãgue py haꞌeveꞌỹa ramigua oiko, teko porã oĩ ꞌrãgue py haꞌeveꞌỹa
ramigua ae tema oiko. 17 Haꞌe ramo aipoaꞌe xejeupe: “Nhanderuete ma
 

omboayvu ꞌrã heko porã vaꞌe haꞌe heko vai vaꞌe. Mbaꞌeta oĩ ae haꞌe
oipota vaꞌe haꞌe javi oiko aguã ára, haꞌe hembiaporã haꞌe javi pe”, haꞌe.
18 Aipoaꞌeve ju xejeupe: “Nhanderuete oeko aꞌã ꞌrã avakue raꞌy kuery, haꞌe
 

kuery oikuaa okuapy aguã mymba kuery rami ikuaia”, haꞌe. 19 Mbaꞌeta  

avakue raꞌy kuery re oiko vaꞌe ramigua ae oiko avi ꞌrã mymba kuery
re. Peteĩ regua omanoa rami ae avi ꞌrã amboae regua omano. Oikove
vaꞌe haꞌe javi joo rami ipytuẽ ꞌrã. Ndoikoi avakue mymba gui oiko
areve vaꞌerã, mbaꞌeta haꞌe javi ma opa rive vaꞌerã meme. 20 Pavẽ rei ꞌrã  

oo peteĩ henda py anho. Yvy kuꞌi gui meme oiko rire yvy kuꞌi ae ju ꞌrã
opyta. 21 Mavaꞌe oikuaa ta avakue raꞌy kuery nheꞌẽ yva re oo ꞌrãa, haꞌe
 

rã mymba nheꞌẽ ma yvy katy, yvy re rive oo ꞌrãa? 22 Aikuaa rã avakue

 

pe haꞌeveve vaꞌe ma ombaꞌeapoa oguerovyꞌa aguã, mbaꞌeta haꞌe kuery

peguarã oejaa. Mbaꞌeta haꞌe kuery oiko rire mavaꞌe tu ogueru ju ꞌrã
mbaꞌe pa oikoa oexa aguã?

Jajexavai jaikovya re ijayvuague

4   Aexa
avi nhomoingo axy reia kuaray guýry rupi ikuai vaꞌe haꞌe
1

javi. Aexa oguereko axy reipy kuery rexay, avave rei nombopyꞌa
guaxuai rã. Aexa avi joguereko axy reia kuery imbaraeteve okuapya,
haꞌe ikuai axy vaꞌe pytyvõarã ndoikoia. 2 Haꞌe nunga rupi aikuaa rã
 

okuave vaꞌe kuery gui omano vaꞌekue ovyꞌave vaꞌe ikuai. 3 Haꞌe gui haꞌe
 

vaꞌe mokoĩ gui ovyꞌave vaꞌe ma ndoikoi teri vaꞌe, mbaꞌeta haꞌe vaꞌe ma
mbaꞌemo vai kuaray guýry rupi ojapoa rã neĩ ndoexai. 4 Haꞌe ramo aexa
 

avakue ombaꞌeapoa haꞌe mbaꞌemo ojapo kuaa haꞌe javi ojapo, oirũ kuery
gui oguerekopavexe vy rive. Haꞌe vaꞌe voi opa rive vaꞌerã, yvytu jereꞌi
 1155 Eclesiastes 4​, ​5

rakykue amongue onha rivea rami. 5 Hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe ma onhekuavã ꞌrã
 

oiny ngoꞌo ae hoꞌupa peve. Mbaꞌeta aipoeꞌi: 6 “Xepo jovaive py ambaꞌeapo

 

vaipa vy yvytu jereꞌi rakykue anha ꞌrãgue py haꞌeveve peteĩ po renyẽ reve
apytuꞌu ainy aguã”, heꞌi.
7 Haꞌe ramo kuaray guýry amboae nunga aikuaa avi opa rive vaꞌerã.
 

8 Haꞌe vaꞌe ma peteĩ ava haꞌe aeꞌi oiko vaꞌe, taꞌy vaꞌeꞌỹ neĩ heindy eꞌỹ
 

vaꞌe. Haꞌe rami teĩ ombaꞌeapoa gui ndopytuꞌui vaꞌe, haꞌe ndoexaxe veꞌỹi
oguerekopaa. Haꞌe rami teĩ aipo ndeꞌi: “Mavaꞌe pe tu xee ambaꞌeapo
aikovy? Mbaꞌerã pa xenheꞌẽ py ajejoko mbaꞌemo porã arovyꞌa aguã gui?”
ndeꞌi. Haꞌe nunga voi opa rive vaꞌerã, tembiapo nhomongueraiarã rive.
9 Haꞌe aeꞌi oiko ꞌrãgue py haꞌeveve mokoĩ joguereko, mbaꞌeta
 

ombaꞌeapoa py ojouve ꞌrã. 10 Mbaꞌeta xapyꞌa rei hoꞌa ramo peteĩ-teĩ

 

omopuꞌã ju ꞌrã oirũ. Haꞌe rã haꞌe aeꞌi oiko vaꞌe pe ndaꞌevei ete, mbaꞌeta
hoꞌa ramo ndoikoi ꞌrã imopuꞌãarã. 11 Haꞌe mokoĩ joyvy okea py haꞌe kuery
 

oendu ꞌrã haku. Haꞌe rã peteĩꞌi oĩa py ma marã rami ꞌrã tu haku? 12 Haꞌe  

rami ae avi peteĩꞌi re opuꞌãa vy ipoꞌakaa ꞌrã, haꞌe rã mokoĩ ikuai vy ojoko
ꞌrã. Ixã mboapy ombojoyvy pyre rã nomondoa voi ꞌrã.
13 Peteĩ kunumi poriaukueꞌi hiꞌarandu vaꞌe ma opena porãve ꞌrã
 

huvixave tujaꞌi hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe vy nonhemongeta ukai vaꞌe gui.

14 Xapyꞌa rei kunumi vaꞌe huvixave oĩ aguã oguenoẽa ꞌrã nhuã gui, eꞌỹ vy
 

haꞌe vaꞌe yvy py ae iporiaukueꞌi reve itui vaꞌekue teĩ ae ma. 15 Mbaꞌeta  

aexa kuaray guýry ikuai vaꞌe haꞌe javi huvixave tujaꞌi rekovia kunumi oĩ
vaꞌekuea katy anho ojeꞌoi rã. 16 Haꞌe ramo opena ꞌrã oikovy mbovy rei
 

eꞌỹ re. Haꞌe rami teĩ haꞌe vaꞌe rire ju oĩ vaꞌe naꞌimaꞌenduꞌa porãi ꞌrã hexe.
Anhetẽ, haꞌe nunga voi opa rive vaꞌerã, yvytu jereꞌi rakykue amongue
onha rivea rami.

“Ndaꞌevei jaikuaa pota porã eꞌỹ re nhanhemboayvu

ma voi mbaꞌemo jajapo aguã re”, heꞌiague

5   Nhanderuete
pegua opy reike ta vy eikuaa pota porã ranhe reiko
1

aguã re. Hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe kuery mbaꞌemo omeꞌẽ vaꞌe rami rejapo
vy reike ꞌrãgue py haꞌeveve ayvu rendu aguã, mbaꞌeta haꞌe kuery ma
gueko vaia re oikuaa pota eꞌỹ re omeꞌẽ mbaꞌemo. 2 Ejapura eme ndejuru
 

py, neĩ nekuraxõ py ma voi Nhanderuete renonde renhemboayvu aguã.

Mbaꞌeta Nhanderuete oĩ yva re, haꞌe rã ndee ma yvy py reiko. Haꞌe
nunga rupi mbovyꞌi tandeayvu. 3 Mbaꞌeta nhambaꞌeapo vaipaa gui ou
 

nhandeke raia, haꞌe rami ae avi nhandeayvu retaa py haꞌeveꞌỹa rami ꞌrã
nhandeayvu. 4 Nhanderuete pe mbaꞌemo rejapo aguã re renhemboayvu
 

rire ejapo voi. Mbaꞌeta haꞌe ma ndoguerovyꞌai ꞌrã hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe.
Ejapo ete ndeayvuague. 5 Renhemboayvuague nderejapoia gui haꞌeveve
 

ꞌrãgue nerenhemboayvui ma voi vaꞌe rire. 6 Ndeayvuague tojapo eme

 

rejejavy aguã rami, haꞌe aipoꞌre eme Nhanderuete ayvu mombeꞌua pe:
Eclesiastes 5​, ​6 1156

“Haꞌe rami eꞌỹ xeayvu ta vaꞌekue ri”, ꞌre eme. Mbaꞌerã tu ndeayvua káuxa
rejapo Nhanderuete ivai aguã rami, ndepo py rejapo vaꞌekue ombovaipa
aguã? 7 Mbaꞌe ta, nhandeke raia haꞌe nhandeayvu reta reia ma opa rive
 

vaꞌerã. Haꞌe nunga rupi Nhanderuete renonde rejererokyjea rupi eiko.

Mbaꞌemo jareko vaꞌe opa rive ꞌrãa re ijayvuague

8  Xapyꞌa
rei yvy re rexa ꞌrã iporiaukueꞌi oguereko axya rei rã, haꞌe
haꞌevea rami joguerekoa ꞌrãgue py imonda vaꞌe rive oĩ rã. Haꞌe ramigua
rexa vy enhemondyi eme. Mbaꞌeta joe opena vaꞌe kuery áryve ikuai
yvatekueve imbopagaarã, haꞌe haꞌe vaꞌe kuery áryve amboae yvateve
ete vaꞌe ju imbopagaarã oĩ. 9 Haꞌe rã yvy ma pavẽ oiporu vaꞌerã itui.
 

Huvixave voi okaru ꞌrã oikovy mbaꞌety gui.

10 Peráta re ndaꞌeveive vaꞌe ma ojouvexe tema ꞌrã. Mbaꞌemo oguerekopa
 

vaꞌe voi ojouvexe avi ꞌrã. Haꞌe ramigua voi opa rive vaꞌerã. 11 Omonoꞌõ 

mbyre heta ramo heta avi ꞌrã ikuai okaru vaꞌerã. Haꞌe nunga rupi mbaꞌe
ꞌrã ndaꞌu ija kuery ojou, guexa py oexa rive aguã eꞌỹ vy? 12 Ombaꞌeapo
 

vaꞌe oke porã ꞌrã, okaru porã eꞌỹ vy ndokaru porãi teĩ. Haꞌe rã
oguerekopa vaꞌe ma mbaꞌemo oguerekopa vaꞌe káuxa rive ndoke porã
kuaai ꞌrã.
13 Amboae nunga ju aexa kuaray guýry ndaꞌevei ete vaꞌe, mbaꞌeta
 

amongue ojouve ꞌrã ombaꞌe rei-reirã ojeupe ae ojapo vai aguã rive.
14 Haꞌe rami avi xapyꞌa rei mbaꞌemo oiko rã ija omokanhymba ramo taꞌy
 

kuery voi mbaꞌeve ndoguerekoi ꞌrã opo py. 15 Guyruꞌi gui mbaꞌeve reveꞌỹ
 

oikoague rami avi, mbaꞌeve reveꞌỹ ae ju ꞌrã oo. Ouague rami ae ju ꞌrã oo,
mbaꞌeta mbaꞌeve ndogueraai ꞌrã ombaꞌeapoague gui. 16 Haꞌe nunga voi
 

ndaꞌevei ete ꞌrã, mbaꞌeta ouague rami ae ju ꞌrã oo. Haꞌe gui mbaꞌe ꞌrã tu
ojou yvytu pe rive ombaꞌeapoague re? 17 Mbaꞌeta ára nhavõ ombaꞌeapopa
 

ma rire okaru ꞌrã pyávy, ikuerai haꞌe imbaꞌeaxy reve vy ndovyꞌai reve.
18 Haꞌe gui xee aexa avi jakaru haꞌe jayꞌu aguã ma haꞌeve haꞌe iporã
 

vaꞌe meme, haꞌe kuaray guýry nhambaꞌeapo poyi rire nhambaꞌeapoague

peteĩ-teĩ jarovyꞌa aguã, mbovyꞌi ára re jaiko aguã Nhanderuete omeꞌẽa
pukukue re. Mbaꞌeta haꞌe vaꞌe ma nhandevygua ae. 19 Haꞌe gui amongue
 

avakue pe ma Nhanderuete omeꞌẽ ꞌrã oguerekopa aguã mbaꞌemo porã

anho, omeꞌẽ avi ꞌrã haꞌe nunga gui okaru haꞌe hekovia ojoupa aguã,
ombaꞌeapoague oguerovyꞌa aguã guive. Haꞌe ramigua voi Nhanderuete
omeꞌẽ vaꞌe meme. 20 Haꞌe vaꞌe avakue ma ndoikuaa pota vaipai ꞌrã haꞌe
 

kuery ae reko re, mbaꞌeta ipyꞌa re Nhanderuete omoĩ ovyꞌa aguã anho.

6  Haꞌe gui peteĩ ju aexa kuaray guýry ndaꞌevei ete vaꞌe avakue áry
1  

ipoyi vaꞌerã. 2 Mbaꞌeta amongue py avakue pe Nhanderuete omeꞌẽ

 

ꞌrã oguerekopa aguã mbaꞌemo porã anho, haꞌe omboetevepy ikuai aguã
guive. Haꞌe kuery pe mbaꞌeve ndoatai ꞌrã opyꞌa py oipota vaꞌe haꞌe javi.
Haꞌe rami teĩ haꞌe kuery pe Nhanderuete nomeꞌẽi ꞌrã haꞌe nunga gui
 1157 Eclesiastes 6​, ​7

okaru aguã. Haꞌe rami ꞌrãgue py oexa vaꞌety eꞌỹ kuery ꞌrã hoꞌu okuapy.
Haꞌe nunga voi opa rive vaꞌerã, haꞌe ojexavai etea.
3 Xapyꞌa rei amongue oguereko ꞌrã cem guaꞌy kuery, haꞌe vy heta
 

maꞌetỹ re ꞌrã oiko tujaꞌi ete peve. Haꞌe rami teĩ xapyꞌa rei onheꞌẽ py
mbaꞌemo porã ndoguerovyꞌai, neĩ nonhono porãai ꞌrã guive. Xee aikuaa
rã haꞌe vaꞌe gui ma hyruꞌi gui oity pyre ovyꞌave. 4 Mbaꞌeta hyruꞌi gui oity
 

pyre ma ou ꞌrã opa aguã rive, haꞌe gui oo ju ꞌrã pytũa katy. Haꞌe rami
rire pytũ py ma hery noenduai. 5 Haꞌe vaꞌe ma neĩ ndoexai ꞌrã kuaray,
 

mbaꞌeve ndoikuaai ꞌrã guive. Haꞌe rami teĩ amboae kuery gui opytuꞌu
porãve ꞌrã, 6 amboae kuery iporã vaꞌe oguerovyꞌa eꞌỹ vaꞌe dois mil maꞌetỹ
 

re oiko teĩ. Mbaꞌeta mokoĩve eꞌỹ ꞌrã teve joa katy oo?
7 Avakue ombaꞌeapo ꞌrã ojuru py guarã re anho teĩ noendu veꞌỹi ꞌrã
 

okaruxea. 8 Tyrã hiꞌarandu vaꞌe ma hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe gui ojouve ꞌrã
 

teve? Mbaꞌe ꞌrã tu iporiaukueꞌi ojouve amboae kuery oexaa py oiko kuaa
rupi? 9 Mbaꞌemo jarekopave ꞌrãgue py haꞌeveve nhanderexa py jaexa vaꞌe
 

jarovyꞌaa. Haꞌe rami eꞌỹ rã opa rive vaꞌerã jaiko, yvytu jereꞌi rakykue
amongue onha rivea rami.
10 Mbaꞌemo oiko vaꞌerã rery ma oikuaa pyre ae. Oikuaa avi marã
 

ramigua pa avakue ikuaia, haꞌe imbaraeteve vaꞌe reve jogueroꞌa aguã

ndaꞌeveia guive. 11 Anhetẽ heta ikuai mbaꞌemo ndovarevei vaꞌe. Haꞌe rami
 

teĩ mbaꞌerã tu avakue pe haꞌe nunga haꞌeve? 12 Mavaꞌe ndaꞌu oikuaa ꞌrã
 

mbaꞌe nunga pa avakue pe haꞌeveve vaꞌea? Mbaꞌeta haꞌe kuery ikuaia ma

kuarayꞌã rami xapyꞌaꞌi ꞌrã oaxa, mbaꞌemo opa rivea rami. Mavaꞌe ndaꞌu
avakue pe omombeꞌu kuaa ꞌrã haꞌe vaꞌe rire mbaꞌemo kuaray guýry oiko
vaꞌerã?

Arandua haꞌe ꞌarandu eꞌỹa re ijayvuague

7   Heakuã
porã vaꞌe hepyve vaꞌe gui haꞌeveve nhandere imaꞌenduꞌa
1

porãa rã. Nhandetuiague ára gui nhamanoa ára haꞌeveve avi.

2 Ngarua py jaa aguã gui haꞌeveve peteĩ oo py ojaeꞌo vaꞌe ikuaia py jaa
 

aguã, mbaꞌeta haꞌe py jaikuaa ꞌrã avakue haꞌe javi opa aguã. Haꞌe nunga
re ma nhande jaikove vaꞌe jaikuaa pota aguã haꞌeve. 3 Nhanderorya gui  

haꞌeveve nhandeporiaua, mbaꞌeta nhandeporiaua nhanderova py jaexa

uka vaꞌe ma ojapo porãve ꞌrã nhanekuraxõ pe. 4 Hiꞌarandu vaꞌe okuraxõ
 

py imaꞌenduꞌa ꞌrã ojaeꞌo vaꞌe ikuaia re, haꞌe rã hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe ma
okuraxõ py imaꞌenduꞌa ꞌrã ovyꞌa rei vaꞌe ikuaia re rive. 5 Hiꞌarandu eꞌỹ  

vaꞌe oporaia nhaendu ꞌrãgue py haꞌeveve hiꞌarandu vaꞌe nhandevy ijayvu

etea nhaendu. 6 Hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe kuery opuka okuapya ma juuꞌy pirukue
 

oja guy py hendy vy hevovoa ramigua rive. Haꞌe nunga voi opa rive
vaꞌerã. 7 Anhetẽ hiꞌarandu vaꞌe voi omoingo axya rã naꞌinhakã porãvei
 

ꞌrã, haꞌe omeꞌẽmby ojopy rã ombovaipa ꞌrã ikuraxõ. 8 Mbaꞌemo ypya  

gui haꞌeveve ꞌrã opaa. Onhemboyvate vaꞌe gui haꞌeveve oarõ are kuaa
Eclesiastes 7 1158

vaꞌe. 9 Ndevai vyvoi eme, mbaꞌeta hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe pyꞌa re ae ꞌrã oĩ ivai
 

aguã. 10 Aipoꞌre eme: “Mbaꞌexa tu aỹgua ára gui yma guare haꞌeveve
 

rakaꞌe?” ꞌre eme, mbaꞌeta haꞌe rami oporandu vaꞌe ma naiꞌarandui.

11 Mbaꞌemo ojou vaꞌe pe ma ꞌarandua haꞌeve. Ojapo porã avi ꞌrã kuaray
 

rexaa kuery pavẽ pe. 12 Peráta rami avi ꞌarandua nhanderepy ꞌrã mbaꞌemo
 

vai gui. Hiꞌarandu vaꞌe pe ꞌarandu omeꞌẽ avi ꞌrã tekove. 13 Eikuaa pota 

ke Nhanderuete rembiapokue re, mbaꞌeta mavaꞌe tu omboꞌyvi kuaa ꞌrã

mbaꞌemo haꞌe omokarẽ vaꞌekue? 14 Mbaꞌemo rejoupaa ára erovyꞌa tema
 

iporã vaꞌe. Haꞌe rã reiko axya ára ma eikuaa pota povaꞌe re: Nhanderuete
ae mokoĩve ombou, haꞌe ramo avakue ndoikuaai ꞌrã haꞌe kuery oiko ma
rire mbaꞌe pa oiko ꞌrãa.

Opa mbaꞌe py jaiko kuaa aguã re ijayvuague

15  Opa
rive vaꞌe rami aiko vy po ramigua avi aexa: Heko porã vaꞌe ikuai
gueko porã reve omano vaꞌerã, haꞌe heko vai vaꞌe ikuai gueko vai reve
oikove pukuve vaꞌerã. 16 Enhemboeko porã raxa rei eme, enhemoꞌarandu
 

raxa eme guive. Mbaꞌerã tu ndee ae renhemomba uka ta? 17 Eiko eme  

heko vai ete vaꞌe, neĩ inhakã porã eꞌỹ vaꞌe. Mbaꞌe re tu remano ta
ndeꞌára ovaẽ eꞌỹ re? 18 Neĩ peteĩ rupi, neĩ amboae rupi eiko eme. Mbaꞌeta
 

Nhanderuete renonde ojererokyjea rupi ikuai vaꞌe ma oo jepe ꞌrã opa

mbaꞌe gui.
19 ꞌarandu ojapo ꞌrã hiꞌarandu vaꞌe dez ipoꞌakakueve tetã py ikuai
 

vaꞌe gui imbaraeteve aguã rami. 20 Yvy re ndoikoi ava heko porã vaꞌe,
 

ojejavy eꞌỹ re iporã vaꞌe anho ojapo vaꞌe. c 21 Ndepyꞌa py erovia eme ayvu
 

omombeꞌua vaꞌe ma guive rã, endu rive guive nerembiguai ndere ijayvu
vai rã, 22 mbaꞌeta nemaꞌenduꞌa mbovykue rei eꞌỹ ndee voi amboae kuery
 

re ndeayvu vaiague re.

Kunhague nhombotavya re ijayvuague

23  Haꞌe
nunga haꞌe javi re aikuaa pota vaꞌekue xeꞌarandua rupi. Aipoaꞌe
avi: “Xeꞌarandu pota ꞌrã”, haꞌe vaꞌeri ndaupityi ae ꞌarandua. 24 Mavaꞌe  

tu oupity ꞌrã mbaꞌemo mombyry haꞌe haxy ete vaꞌe? 25 Haꞌe gui anheaꞌã
 

ꞌarandu aikuaa porã aguã, haꞌe gui aikuaa pota haꞌe aeka ete aguã opa
mbaꞌe ikuai vaꞌe haꞌe javi regua aikuaa aguã. Aikuaaxe avi heko vai vaꞌe
ꞌarandu eꞌỹa, haꞌe hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe akã porã eꞌỹa guive. 26 Haꞌe rami vy  

peteĩ ajou manoa gui ndaꞌeveive vaꞌe: peteĩ kunha opyꞌa re jojopy haꞌe
nhomboꞌa aguã anho omoĩ vaꞌe, haꞌe opo py corrente jokuaarã oguereko
vaꞌe. Haꞌe vaꞌe gui Nhanderuete renonde heko porã vaꞌe oo jepe ꞌrã, haꞌe
rã ojejavy vaꞌety ma ou vy onhemboꞌa uka ꞌrã ixupe. 27 Ayvu mombeꞌua
 

aipoeꞌi: “Maꞌẽ, po ramigua xee ajou vaꞌekue. Mbaꞌemo amboae ramigua

 7.20 Romanos 3.10
c
 1159 Eclesiastes 7​, ​8

re ambojoja vy aikuaa porã aguã 28 aikuaa pota aikovy teĩ ndaikuaa porãi
 

teri: mil avakue mbyte peteĩꞌi anho ajou haꞌeve vaꞌe, haꞌe rã mbovy rei eꞌỹ
kunha mbyte ma peteĩve ma voi xee ndajoui. 29 Maꞌẽ, peteĩ anho aikuaa:
 

Nhanderuete omoingo avakue heko porã vaꞌerã, vaꞌeri haꞌe kuery opa
marã onhembopyꞌa okuapy.”

Huvixave nhanheꞌẽ rendu aguã re ijayvuague

8   Mavaꞌe
tu oiko hiꞌarandu vaꞌe rami mbaꞌemo omombeꞌu porãve
1

kuaa ꞌrã? Mbaꞌeta avakue ꞌarandua ma omoexakã ꞌrã hova, oguerova

ꞌrã ivaia oexa ukaa gui. 2 Xee aipoaꞌe ndevy: Enheꞌẽ rendu ke huvixave
 

Nhanderuete renonde reuraague rami vy. 3 Ejapura eme huvixave renonde

 

gui rejepeꞌa aguã, neĩ enheaꞌã eme mbaꞌemo vai rejapoa py, mbaꞌeta haꞌe
ae oikuaa rami ꞌrã ojapo. 4 Mbaꞌeta huvixave ayvu ma ipoꞌakave vaꞌe.
 

Mavaꞌe tu ixupe “Mbaꞌe tu rejapo?” heꞌi ꞌrã? 5 Haꞌe ojapo uka vaꞌe moĩ
 

porãa ma ndoiko axyi ꞌrã. Hiꞌarandu vaꞌe opyꞌa py oikuaa ꞌrã rakaꞌe haꞌe
marã rami pa mbaꞌemo ojapo aguã. 6 Mbaꞌeta opa mbaꞌe pe oĩ oiko aguã
 

ára haꞌe marã rami pa ojapoa aguã, avakue re mbaꞌemo vai ipoyi ete teĩ.
7 Mbaꞌeta haꞌe kuery ndoikuaai ꞌrã mbaꞌe pa oiko ꞌrãa. Marã rami paa
 

guive nomombeꞌuai ꞌrã haꞌe kuery pe. 8 Avave rei ndojoko kuaai ꞌrã yvytu
 

oipejua, haꞌe omano aguã ára re katuve ma ndaꞌipoꞌakaai ꞌrã. Haꞌe nunga
re nhanheaꞌãa py ma noĩ ꞌrã japytuꞌu aguã, heko vai vaꞌe kuery katuve ma
ndoo jepei ꞌrã gueko vaia rupi. 9 Haꞌe nunga haꞌe javi kuaray guýry aexa
 

mbaꞌemo ojapo pyre re aikuaa potaa rupi, mbaꞌeta amongue py avakue

joe ipoꞌaka ꞌrã omomba aguã rive.

Joo rami eꞌỹ-eꞌỹ jajopy aguã re ijayvuague

10  Aexa avi heko vai vaꞌe kuery onhono porãa py opytuꞌu rã, haꞌe rã
henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe py oo jepi vaꞌekue re ma hexaraipaa, ikuai porãague
tetã py voi. Haꞌe nunga voi opa rive vaꞌerã. 11 Joapo vaiare nombopagaa
 

voi ramo avakue raꞌy kuery opyꞌa re omoĩ ꞌrã ojapo vai aguã anho. 12 Haꞌe  

gui xapyꞌa rei ojejavy vaꞌety cem-kue ꞌrã ojapo vai vaꞌeri hiꞌára ipuku
teĩ, aikuaa porã Nhanderuete renonde ojererokyjea rupi ikuai vaꞌe ojou
ꞌrãa iporã vaꞌe. 13 Haꞌe rã heko vai vaꞌe kuery ma iporã vaꞌe ndojoui ꞌrãe,
 

hiꞌára ndaꞌipukui ꞌrã guive. Kuarayꞌã rami oaxa ꞌrã, Nhanderuete renonde
ojererokyje rupi eꞌỹ ikuai rire.
14 Oĩve teri amboae nunga ju opa rive vaꞌerã yvy re. Mbaꞌeta heko porã
 

vaꞌe ikuai heko vai vaꞌe rami ombopagaa vaꞌe, haꞌe heko vai vaꞌe avi
ikuai heko porã vaꞌe rami omboekoviaa vaꞌe. Aipoaꞌe haꞌe nunga voi opa
rive vaꞌerã. 15 Haꞌe nunga rupi xevy pe haꞌeveve vaꞌe ma vyꞌaa, mbaꞌeta
 

avakue pe kuaray guýry haꞌeveve vaꞌe ma okaru, oyꞌu haꞌe ovyꞌa aguã.
Mbaꞌeta haꞌe ramigua ombovyꞌa ꞌrã ombaꞌeapo oikovya rupi, kuaray
guýry Nhanderuete hiꞌára omeꞌẽa pukukue re.
Eclesiastes 8​, ​9 1160

16  Anheaꞌãavi aikuaa aguã ꞌarandu, haꞌe aexa aguã yvy re ombaꞌeapoa

haꞌe javi, mbaꞌeta ara py neĩ pyávy voi avakue ndoke kuaai ꞌrã. 17 Haꞌe  

rami vy Nhanderuete rembiapokue haꞌe javi re aikuaa pota vy aikuaa rã

avakue ndoikuaapa reguai ꞌrã mbaꞌemo kuaray guýry ikuai vaꞌe. Avakue
oikuaa aguã onheaꞌã vaipa teĩ ndoupityi ꞌrã. Hiꞌarandu vaꞌe voi “Aikuaa
ꞌrã”, heꞌi teĩ ndoupityi ꞌrãe.

Haꞌe javi pe joo rami merami omeꞌẽa re ijayvuague

9   Anheaꞌã
ete haꞌe nunga haꞌe javi aikuaa aguã, mbaꞌeta Nhanderuete
1

po py ikuai heko porã haꞌe hiꞌarandu vaꞌe kuery, haꞌe kuery reko
haꞌe javi guive. Haꞌe rami teĩ avakue ndoikuaai guenonderã mborayvu
tyrã pa ivaia oĩa. Henonde guarã haꞌe javi ma oikuaapy eꞌỹ. 2 Opa mbaꞌe  

oiko ꞌrã joo rami ae haꞌe kuery haꞌe javi re. Joo rami ae ꞌrã oiko heko
porã vaꞌe haꞌe heko vai vaꞌe re, mbaꞌemo omeꞌẽ vaꞌe haꞌe omeꞌẽ eꞌỹ vaꞌe
re, ojapo porã vaꞌe haꞌe ojejavy vaꞌe re, oura vaꞌe haꞌe oura aguã gui
okyje vaꞌe re guive. 3 Haꞌe ramigua ndaꞌevei vaꞌe oiko kuaray guýry
 

pavẽ ikuaia re, mbaꞌeta pavẽ re ꞌrã oiko joo ramigua ae. Avakue pyꞌa
voi tynyẽ mbaꞌemo vai, haꞌe kuery re oĩ ꞌrã akã porã veꞌỹ oikovea ja.
Haꞌe rire ma manoa katy ojeꞌoi. 4 Oikove vaꞌe pe ma oĩ teri oarõ oikovy
 

aguã, mbaꞌeta guary omano vaꞌekue gui haꞌeveve jagua oikove vaꞌe.
5 Mbaꞌeta oikove vaꞌe kuery oikuaa omano ꞌrãa, haꞌe rã omanogue ma
 

mbaꞌeve ndoikuaavei, oikoague repy ndojouvei ꞌrã guive, mbaꞌeta haꞌe

kuery re imaꞌenduꞌaa ꞌrãgue py oĩ hexaraipaa. 6 Haꞌe kuery joayvua,
 

ndajoayvuia haꞌe ndaꞌevei reia opa ma. Haꞌe kuery rakaꞌe rã peve mbaꞌeve
ndoguerekovei ꞌrã kuaray guýry ombaꞌeapo teri vaꞌe kuery reve.
7 Haꞌe nunga rupi tereo, heꞌu mbojape revyꞌa reve, haꞌe eyꞌu porã vinho,
 

mbaꞌeta Nhanderuete ndererovyꞌa ae mbaꞌemo rejapoa py. 8 Taxiĩ porã

 

riae renhemondea, haꞌe toata eme neakã remoatyrõ porãa. 9 Evyꞌa ke  

kunha reayvu vaꞌe reve, ndeꞌára kuaray guýry Nhanderuete omeꞌẽ vaꞌe
re, reikovea opa voi vaꞌe pukukue re. Haꞌe nunga ma Nhanderuete omeꞌẽ
kuaray guýry rembaꞌeapo poyia rupi nekaneꞌõague rekovia. 10 Mbaꞌemo  

ndepo py rejapo aguã rejou vaꞌe haꞌe javi ke ejapo nembaraetea rupi,
mbaꞌeta haꞌe vaꞌe rire reo aguã py noĩvei ꞌrã rembaꞌeapo aguã, mbaꞌemo
re renhembopyꞌa eꞌỹ vy reikuaa pota aguã, neĩ neꞌarandu aguã.

Onheaꞌã rive vaꞌe re ijayvuague

11 Kuaray
guýry aexave ju inhakuã vaꞌe kuery peguarã eꞌỹ oĩ hekovia,
haꞌe ipyꞌa guaxukueve pegua eꞌỹ oĩ ipoꞌaka aguã, hiꞌarandu vaꞌe peguarã
eꞌỹ guive oĩ mbojape hoꞌu aguã, haꞌe oiko kuaa vaꞌe kuery peguarã eꞌỹ
oĩ mbaꞌemo oguerekopa aguã, neĩ oikuaapa rei vaꞌe kuery peguarã eꞌỹ oĩ
oguerovyꞌaa aguã. Haꞌe rami ꞌrãgue py pavẽ ára oaxa ꞌrã ovy, haꞌe pavẽ
re oiko ꞌrã oexaꞌãmby eꞌỹ. 12 Mbaꞌeta avakue ndoikuaai oꞌára ae. Pira
 
 1161 Eclesiastes 9​, ​10

imboꞌaa py hoꞌa xapyꞌa, haꞌe guyraꞌi nhuã py ojejura vaꞌe rami ae avi
avakue raꞌy kuery voi ojejopy uka ꞌrã mbaꞌemo vai oiko ramo, haꞌe kuery
re oiko xapyꞌa rã.

Arandu ovarea kuaa ukaa omombeꞌuague

13  Kuaray
guýry peteĩ aexa avi ꞌarandu kuaa ukaa, xevy pe rã tuvixa
vaꞌe. 14 Mbaꞌeta oĩ peteĩ tetã kyrĩꞌi vaꞌe mbovyꞌi avakue ikuaia. Haꞌe vaꞌe
 

tetã re ou peteĩ huvixa ipoꞌakave vaꞌe. Ojokopa haꞌe hovai re omopuꞌã

okuapy tetã kora mbovaipaarã. 15 Haꞌe py oiko peteĩ ava poriaukue
 

hiꞌarandu vaꞌe. Haꞌe vaꞌe ma oꞌarandua rupi ogueraa jepe guetã. Haꞌe
rami rire teĩ haꞌe vaꞌe iporiaukue re avave rei naꞌimaꞌenduꞌaavei. 16 Haꞌe  

ramo “Imbaraete vaꞌe gui hiꞌarandu vaꞌe haꞌeveve”, haꞌe, iporiaukueꞌi

ꞌarandua ndojou porãai, haꞌe ijayvu noenduai teĩ. 17 Mbaꞌeta hiꞌarandu
 

eꞌỹ vaꞌe kuery ruvixa ojapukaia gui haꞌeveve hiꞌarandu vaꞌe ijayvu rã
nhakyrirĩ reve nhaendu. 18 Tembiporu joe opuꞌãa pygua gui voi ꞌarandua
 

haꞌeveve. Haꞌe rami avi peteĩꞌi ojejavy vaꞌe teĩ mbaꞌemo porã heta ꞌrã
ombovai.

Arandu iporãa re ijayvuague

10   Heakuã
porã vaꞌe ryru py mberu omano vaꞌekue omoeakuã
1

vaikuea rami ae avi nhaneꞌarandu eꞌỹa ruxãꞌi oĩ teĩ ombovai

ꞌrã nhaneꞌarandua haꞌe nhanemboetea. 2 Hiꞌarandu vaꞌe ipyꞌa ꞌrã oiporu
 

kuaa katy oo aguã re, haꞌe rã hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe ma oiporu kuaa eꞌỹa
katy oo aguã re ipyꞌa. 3 Hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe ma tape rupi oo vy voi ndoiko
 

kuaai ꞌrã. Haꞌe rami vy pavẽ pe oexa uka ꞌrã oꞌarandu eꞌỹa. 4 Nderovai  

huvixa ivai reve opuꞌã teĩ ejepeꞌa eme reĩa gui, mbaꞌeta ndepyꞌa guaxua
omombytuꞌu ꞌrã opa marã ojapo vaixe vaꞌe kuery.
5 Peteĩ ju aexa mbaꞌemo vai kuaray guýry, huvixa haꞌeveꞌỹa rami
 

opena vaꞌe. 6 Haꞌe vaꞌe ma omoĩ ꞌrã hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe yvatevea py, haꞌe
 

rã oguerekopa vaꞌe kuery ma yvyĩꞌia py omoĩ. 7 Aexa tembiguai kuery

 

kavaju áry oo vaꞌe, haꞌe rã yvatekueve ma yvy rupi oguata ojeꞌoivy

tembiguai rami.
8 Yvykua ojoꞌo vaꞌekue ma haꞌe py ae ju ꞌrã hoꞌa, haꞌe kora ombovo vaꞌe
 

ma mboi oixuꞌu ꞌrã. 9 Ita omboi vaꞌe ma haꞌe vaꞌe py ae ꞌrã oiko axy, haꞌe
 

yxakã ombovo vaꞌe ma oexa ꞌrã ijavaete vaꞌe.

10 Tembiporu ferro guigua naĩmbei vaꞌe avave noaĩmbeꞌeai ramo iporua
 

onhemomburuve ꞌrã. Haꞌe rã hiꞌarandu vaꞌe omoatyrõ porã kuaa ꞌrã.

11 Xapyꞌa rei mboi omboꞌe porãa eꞌỹ re ri joxuꞌu ramo imboꞌeare ndojopyi
 

ꞌrã hepyrã vaꞌekue.

12 Hiꞌarandu vaꞌe oayvu py onhemboete uka ꞌrã, haꞌe rã hiꞌarandu
 

eꞌỹ vaꞌe ma oayvu py onhemomba uka ꞌrã. 13 Jypy hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe
 

ijayvu ꞌrã oikuaa eꞌỹ reia rupi, haꞌe rã opaa py ma ijayvu ꞌrã ꞌarandu eꞌỹa
Eclesiastes 10​, ​11 1162

haꞌe joguerojejavya rupi anho. 14 Ava hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe ijayvu reta ꞌrã,
 

mbaꞌemo oiko vaꞌerã avave ndoikuaai teĩ. Mavaꞌe ꞌrã tu oikuaa haꞌe rire
oiko vaꞌerã? 15 Hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe ombaꞌeapoa rupi ikaneꞌõ ꞌrã, tetã re oo
 

aguã ma voi ndoikuaai.

16 Yvy huvixave kyrĩ vaꞌe openaa pe ndaꞌevei ete ꞌrã, yvatekueve
 

koꞌẽmba ramove ngaru ojapo okuapya pe guive. 17 Haꞌe rã yvy yvateve

 

vaꞌe kuery raꞌy huvixave openaa pe ma haꞌeve ꞌrã, mbaꞌeta haꞌeve jave
py yvatekueve oguapy ꞌrã okuapy mesa py onhemombaraete aguã, okaꞌu
okuapy aguã ndaꞌei.
18 Hoo vaꞌe inhateꞌỹ ramo oo aoꞌia hoꞌapa ꞌrã. Opo py nombaꞌeapoxei
 

ramo otykypa ꞌrã. 19 Ngaru ojapoa ꞌrã ovyꞌa aguã, vinho nhombovyꞌa ꞌrã
 

oikoaꞌi py, haꞌe rã peráta ma opa mbaꞌe repyrã haꞌeve. 20 Ndepyꞌa py voi
 

ndeayvu vai eme huvixave re, neĩ nderopy jaꞌo ndeayvu eme oguerekopa
rei vaꞌe re. Mbaꞌe guyra oveve vaꞌe ogueraa ꞌrã ndeayvu, ipepo vaꞌe kuery
oendu uka ꞌrã ndeayvuague.

Hiꞌarandu vaꞌe oiko kuaa-a re ijayvuague

11   Yy
áry rupi emoaĩ nerembiꞌu, mbaꞌeta hare ma rire rejou ju ꞌrã. d
1
2  Embojaꞌo
sete eꞌỹ vy oito pe, mbaꞌeta ndereikuaai mbaꞌemo vai
yvy re ou vaꞌerã.
3 Araipa ramo oky xapyꞌa vaꞌe hoꞌa ꞌrã yvy áry. Yvyra kuaray puku-a
 

katy eꞌỹ vy ijapuꞌaꞌia katy hoꞌa rire haꞌekue py ae ꞌrã itui. 4 Yvytu re
 

omaꞌẽ-maꞌẽ oikovy vaꞌe mbaꞌeve ꞌrã nonhotỹi, haꞌe arai re omaꞌẽ-maꞌẽ

vaꞌe nomonoꞌõi ꞌrã guive.
5 Ndee ndereikuaai marupi pa yvytu rape oĩa, neĩ kunha hye guaxuꞌi
 

vaꞌe ryepy kyrĩꞌi vaꞌe kãgueꞌi ojeapo tema ovya voi. Haꞌe rami ae avi
Nhanderuete opa mbaꞌe apoare rembiapokue katuve ma ndereikuaai.
6 Ajeꞌive reve ke enhotỹ haꞌyĩgue, kaꞌarukue voi emombytuꞌu eme
 

ndepo, mbaꞌeta ndereikuaai marã ramigua pa oiko porã ꞌrãa, jypygua

tyrã amboae, tyrã mokoĩve joo rami oiko porã ꞌrã paa.
7 Hendy vaꞌe ma haꞌeve, haꞌe kuaray rexakãa jaexa rã iporã. 8 Ava heta
   

maꞌetỹ oguereko vaꞌe taꞌimaꞌenduꞌa oꞌára oaxa vaꞌekue haꞌe javi re. Haꞌe
rami teĩ toikuaa pota avi pytũ aguã ára heta ou vaꞌerã re. Mbaꞌemo oiko
vaꞌe haꞌe javi ma opa rive vaꞌerã meme.

Kunumi teri vaꞌe pe ijayvuague

9 Kunumi, erovyꞌa ke ndepyaua, haꞌe nekuraxõ py erovyꞌa nekunumia.
Eiko tape nekuraxõ haꞌe nderexa ovyꞌa aguã rupi. Haꞌe rami teĩ eikuaa
pota, mbaꞌeta haꞌe nunga haꞌe javi re Nhanderuete nemboayvu ꞌrã. 10 Haꞌe  

d
 11.1 Apy ma ijayvu mbaꞌemo Nhanderuete ojou uka vaꞌekue nhambojaꞌo aguã re, mbaꞌeta
omboekovia ju ꞌrã nhandevy.
 1163 Eclesiastes 11​, ​12

nunga rupi nekuraxõ gui eipeꞌa imongueraiarã haꞌe nderoꞌo moingo

axyarã, mbaꞌeta nekunumia haꞌe ndepyaua ma opa rive vaꞌerã meme.

Tujaꞌi ma vaꞌe pe ijayvuague

12   Nemaꞌenduꞌa
ke nemoingoare re nekunumi teri reve, ára vai
1

haꞌe “Noĩvei avyꞌa aguã” ꞌrea maꞌetỹa ovaẽ eꞌỹ re. 2 Mbaꞌeta
 

haꞌe vaꞌe jave py ma kuaray pytũmba merami ꞌrã, jaxy haꞌe jaxy-tata
nderekove rupi nemoexakã vaꞌekue guive, haꞌe oky rire teĩ arai ou ju
ꞌrã. 3 Oo re opena vaꞌe rami ndejyva oryryipa ꞌrã, haꞌe ava imbaraete
 

vaꞌekue rami neretyma ikarẽ rei ꞌrã. Mbaꞌemo monguꞌia ndejuru py

ikuai vaꞌe mbovyꞌi ma vy nombaꞌeapo porãvei ꞌrã, haꞌe janela rupi hendy
vaꞌekue rami nanderexa pyxovei ꞌrã. 4 Haꞌe gui okẽ tape katygua rami
 

nerembeta onhemboty ꞌrã. Renhendu atã aguã ndaꞌevevei ꞌrã, haꞌe guyraꞌi
nheꞌẽ rendu vyve ꞌrã revy. Haꞌe rami teĩ kunhague oporaei vaꞌe ayvu ma
nonhendu atãvei merami ꞌrã. 5 Haꞌe rami ae avi rekyje ꞌrã yvate vaꞌe gui,
 

haꞌe tape rupi oo vaꞌe gui rive renhemondyi ꞌrã. Haꞌe gui ndeꞌa xiĩmba ꞌrã
yvyra ipoty xiĩ vaꞌe rami. Tuku rive teĩ ipoyi ꞌrã ndevy, haꞌe rekaruxea
nerenduvei ꞌrã, mbaꞌeta reo ꞌrã reiny oo opa eꞌỹ vaꞌe katy, haꞌe ojaeꞌo vaꞌe
kuery ikuai ꞌrã tape rupi. 6 Haꞌe vaꞌe jave py ixã prata guigua oxo ꞌrã, haꞌe
 

karo ouro guigua ovo ꞌrã, haꞌe ygua py ovo ꞌrã yryru, haꞌe yvu áry yryru
renoẽa oĩ vaꞌekue ivaipa ꞌrã. 7 Haꞌe rire yvy kuꞌi reikoague ojevy ju ꞌrã yvy
 

re, haꞌe rã nenheꞌẽ ma ojevy ꞌrã Nhanderuete imbouarea py. 8 Opa vaꞌerã 

rive, opa mbaꞌe ikuai vaꞌe opa rive vaꞌerã meme, heꞌi ayvu mombeꞌua.

Opa vy ijayvuague
9 Ayvu mombeꞌua hiꞌarandu vaꞌe vy omboꞌe heta vaꞌe kuery oikuaa
aguã rami. Haꞌe gui ayvu re ojapyxaka haꞌe oikuaa potaa rupi heta
omombeꞌu ayvu ꞌarandu regua. 10 Ayvu mombeꞌua onheaꞌã ayvu
 

iporãgueve ojou aguã, haꞌe haꞌevea rami ombopara aguã ayvu anhetẽ
vaꞌe. 11 Hiꞌarandu vaꞌe kuery ayvu ma yvyra rakua mymba mondyia
 

haꞌe karavo ombota porã mbyre rami oĩ, Opena vaꞌe peteĩꞌi oiko vaꞌe
omeꞌẽ vaꞌekue meme. 12 Xeraꞌy, enheangu ke haꞌe nunga rovai rupi reiko
 

eꞌỹ aguã. Mbaꞌeta kuaxia ombopara pyre ma ndoatai ꞌrãe, haꞌe vaꞌe re
nhanhemboꞌe riae vy nhanderoꞌo kaneꞌõmba ꞌrã.
13 Haꞌe gui opa mbaꞌe rendu vaꞌekue gui ma yvateve vaꞌe po rami:
 

Nhanderuete renonde eiko rejererokyjea rupi, haꞌe emoĩ porã ojapo uka
vaꞌekue, mbaꞌeta haꞌe vaꞌe ma avakue pavẽ ojapo aguã vaꞌe. 14 Mbaꞌeta  

Nhanderuete oikuaa pota ꞌrã jaikoa haꞌe javi re, ojekuaa voi eꞌỹ vaꞌekue
guive, iporã vaꞌe, haꞌe iporã eꞌỹ vaꞌe teĩ.
 Mboraei iporãve vaꞌe
Cântico Salomão
ojapo vaꞌekue
Mboraei iporãve vaꞌe cantares Salomão ojapo vaꞌekue
Kovaꞌe kuaxia para py ma ijayvu peteĩ ava haꞌe peteĩ kunha reve joayvua re.
“Xee ma xerembiayvu mbaꞌe, haꞌe xerembiayvu ma xembaꞌe”, heꞌi (6.3). Haꞌe
ramigua ayvu oĩ vaꞌe ma iporã vaꞌe meme.
Jypyꞌi Nhanderuete omenda vaꞌe kuery oguerovyꞌaa rupi ijayvu vy aipoeꞌi
vaꞌekue: “Avakue oeja ꞌrã nguu haꞌe oxy, guaꞌyxy reve joguereko aguã, mokoĩ
gui peteĩꞌi toꞌo oiko aguã”, heꞌi vaꞌekue (Gênesis 2.24). Haꞌe vaꞌe ayvu Jesus
omombeꞌu porãve vy aipoeꞌi: “Yvy itui ypyꞌi guive ma Nhanderuete omoingo ava
haꞌe kunha. Haꞌe nunga rupi ava oeja ꞌrã nguu haꞌe oxy, guaꞌyxy reve onhemoirũ
aguã. Haꞌe guaꞌyxy reve mokoĩ ꞌrãgue py peteĩ toꞌo ma ikuai. Haꞌe rami vy mokoĩ
veꞌỹ ikuai, peteĩꞌi toꞌo ma. Haꞌe nunga rupi Nhanderuete omoirũ rire avave rei
tombojaꞌo eme”, heꞌi (Marcos 10.6‑9).

1   Kovaꞌe mboraei iporãve vaꞌe Salomão ojapo vaꞌekue.

1

Taꞌyxy ijayvuague
2 Xerayvu ndejuru py,
mbaꞌeta vinho gui haꞌeveve ndee xerayvua.
3 Nereakuã porãa aetũ rã iporã,

nderery voi heakuã vaꞌe onhoẽ mbyre rami haꞌeve vaꞌe.

Haꞌe ramo kunhataĩgue haꞌe javi ꞌrã nderayvu.
4 Xereraa ndereve! Jaa pojava!
Xeruvixave xereraa ndero py.

Irũ kuery ijayvuague

Ndee ae roguerovyꞌa rovyꞌa etea rupi.
Rejoayvua re oremaꞌenduꞌa porã ꞌrã, vinho gui haꞌeveve ramo.
Haꞌevea rami haꞌe kuery nderayvu.

1164
 1165 Cântico 1

Taꞌyxy ijayvuague
5 Kunhague Jerusalém pygua, xeũ vaꞌeri xeporã.
Xepire ma Quedar rupi oo pirekue guigua rami huũ vaꞌe,
haꞌe ajukue Salomão ro py oĩ vaꞌe rami.
6 Pemaꞌẽ ngatu eme xepire huũa re,

mbaꞌeta kuaray ae ma xemoũmba.

Xekyvy kuery xemotareꞌỹ rei vy
xemondouka karamboae uvaty re apena aguã.
Haꞌe rami rã xembaꞌe uvaty re ma xee napenai. a
7 Haꞌe gui ndee xerekovea rembiayvu, emombeꞌu xevy:

Mamo tu remongaru ꞌrã herekovy nerymba kuery?

Mamo tu remombytuꞌu ꞌrã kuaray mbyte jave?
Emombeꞌu ke, xee roekaa rupi avaẽ eꞌỹ aguã
neirũ kuery guymba re openaa py.

Ime ijayvuague
8 Kunhague
pavẽ gui neporãve vaꞌe, haꞌe nunga ndereikuaai ri
vy
tereo haꞌvy mymba kuery pypo rupi,
haꞌe emongaru nerymba kavara kuery vexaꞌi re opena vaꞌe kuery
ikuaia rupi.
9 Xerembiayvu, neporã vaipa
kavaju kunha Faraó mbaꞌe karóxa regua rami.
10 Nderova ma iporã nenamixã mbyte,
ndeajuꞌy voi mboꞌy oĩ reve.
11 Ndejeguarã rojapo ꞌrã ouro gui,
prata py ijeguapa vaꞌe gui voi.

Taꞌyxy ijayvuague
12 Xeruvixave
okaruaty py oĩa py
oetũ ꞌrã oiny xereakuã porãa.
13 Xevy pe ma xerembiayvu iporã
heakuã porã vaꞌe ryru xekã mbyte oĩ vaꞌe rami.
14 Yvoty En-Gedi katy uvaty ikuai vaꞌe rupi henhoĩ vaꞌe rami,
xevy pe xerembiayvu haꞌe rami ae haꞌeve.

Ime ijayvuague
15 Maꞌẽxerembiayvu, ndee ma neporã.
Nderexa voi apykaxu rexa rami iporã.

a
 1.6 “Xembaꞌe uvaty re napenai” heꞌia ma ojee ae ijayvu vy, ipire kuaray omoũmba ramo.
Cântico 1​, ​2 1166

Taꞌyxy ijayvuague
16 Xerembiayvu,ndee voi neporã, roayvu.
Nhanderupa ma jai rogue pyau guigua.
17 Nhandero yta rami guarã yary ikuai,
haꞌe rã yvyra ijaoꞌia ma cipreste guigua.

2  Xee ma rosa poty Sarom rupigua rami,

1  

haꞌe yvoty yvyugua rupi ikuai vaꞌe rami.

Ime ijayvuague
2 Yvoty juu mbyte oĩ vaꞌe rami ae avi
kunhataĩgue mbyte xerembiayvu iporã.

Taꞌyxy ijayvuague
3 Haꞌe gui yvyra ikuai vaꞌe mbyte maçãꞌy hiꞌaĩ vaꞌe rami
kunumigue mbyte xerembiayvu iporã.
Ikuarayꞌã py aguapyxe vai,
haꞌe hiꞌa voi heꞌẽ porã xevy.
4 Xereraa opy jaꞌo okaruaty py,

haꞌe xeꞌáry rupi omopuꞌã bandeira xerayvua kuaa ukaarã.

5 Anhemombaraete ꞌrã uva pirekue py,

anhenhandu porã ꞌrã maçã haꞌu vy.

Mbaꞌeta ayvu vaipa vy naxepytuẽ kuaavei.
6 Ijaxua regua toĩ xeakã guýry,

haꞌe rã oiporu kuaa regua ma taxekuavã.

7 Jerusalém memby kuery, pendevy pe ajerure

guaxu haꞌe guaxu kunha kaꞌaguy rupi ikuai vaꞌe rupi:

Pemomyĩ eme rojoayvua, tove toke ranhe,
haꞌe ae ovyxe eꞌỹa ja.
8 Aendu xerembiayvu ijayvu rã.

Maꞌẽ, haꞌe ou pojava yvyty áry rupi,

yvyꞌã ikuai vaꞌe rupi opo-opo ouvy.
9 Xerembiayvu ma guaxu eꞌỹ vy guaxu raꞌyꞌi rami inhakuã vaꞌe.

Neꞌexa, orero mbotya kupe py hiꞌaĩ,

janela rupi omaꞌẽ hoꞌamy,
oexa pota hoꞌamy janela jokoa paꞌũ gui.
10 Haꞌe gui xerembiayvu ijayvu vy aipoeꞌi xevy:

Ime ijayvuague
Xerembiayvu, epuꞌã ke.
Xembaꞌe porã, eju.
11 Mbaꞌeta yroꞌy oaxa ma,
 1167 Cântico 2​, ​3

oky voi oaxapa ma.

12 Yvoty henhoĩmba ma yvy re,
ovaẽ ma guyra kuery onheꞌẽ aguã ára.
Pykuꞌi voi onheꞌẽ nhendu ma nhandeyvy rupi.
13 Figoꞌy voi ijypy ma hiꞌa aguã,
uva poty reakuã voi nhaetũ ma.
Epuꞌã na xerembiayvu.
Xembaꞌe porã, eju ke.
14 Xerymba apykaxu,
ita paꞌũ haꞌe itaova yvateve renhemia rupi reiko vaꞌe,
exa uka na nderova,
haꞌe taendu ndeayvu.
Mbaꞌeta ndeayvua heꞌẽ,
haꞌe nderova ma aexaxe vai vaꞌe.

Taꞌyxy ijayvuague
15 Pejopy na mbyku haꞌe mbykuꞌi uvaty ombovaipa vaꞌe,
mbaꞌeta orembaꞌe uvaty rupi ipotypa ma.
16 Xerembiayvu ma xembaꞌe, haꞌe xee ma imbaꞌe aiko.

Haꞌe ma omongaru ꞌrã guymba kuery yvoty ikuaia rupi.

17 Xerembiayvu, ára yroꞌy reiꞌi haꞌe pytũ eꞌỹ teria ja ejevy ju.

Enha ejuvy guaxu eꞌỹ vy guaxu raꞌyꞌi rami, yvyty itatya rupi.

3  Pyávy xerupa py xetui jave

 1

aeka xerekovea rembiayvu.

Aeka-eka teĩ ndajoui.
2 Haꞌe gui apuꞌã avy vy tetã rupi ajere aikovy.

Tetã mbyte haꞌe tape ikuai vaꞌe rupi aa vy

aeka xerekovea rembiayvu, aeka teĩ ndajoui.
3 Haꞌe gui tetã rarõa kuery xerovaexĩ tetã rupi onhangarekoa rupi.

Haꞌe rã haꞌe kuery pe xee aporandu: “Pexa pa xerembiayvu?” haꞌe.

4 Haꞌe gui ma ajepeꞌaꞌi avy vy mae ma aovaexĩ xerembiayvu.

Aikuavã vy namondoukavei.
Haꞌe gui aroike haꞌi xemokambuare ro py.
5 Jerusalém memby kuery, pendevy pe ajerure
guaxu haꞌe guaxu kunha kaꞌaguy rupi ikuai vaꞌe rupi:
Pemomyĩ eme rojoayvua, tove toke ranhe,
haꞌe ae ovyxe eꞌỹa ja.

Irũ kuery ijayvuague

6 Mbaꞌe tu pevaꞌe tekoa eꞌỹa gui jogueru jekuaa nhoguenoiny vaꞌe?
Tata rataxĩ opuꞌã vaꞌe ramigua ou,
haꞌe heakuãmba ouvy mirra haꞌe heakuã porã vaꞌe okaia py,
Cântico 3​, ​4 1168

opa marãgua heakuã porã vaꞌe vendeaty kuery ogueru vaꞌekue

py.
7 Neꞌexa, huvixa Salomão karóxa ae ou jekuaa.

Ijyke jovaive rupi sessenta avakue ogueru,

Israel regua ipyꞌa guaxukueve.
8 Haꞌe kuery haꞌe javi ma kyxe oiporu kuaa,

joe opuꞌã kuaa vaꞌe vy.

Peteĩ-teĩ okuꞌa re kyxe oguereko,
pytũ rupigua gui joepy aguã.
9 Karóxa ma huvixa Salomão ojeupe guarã ae ojapo uka vaꞌekue

yvyra Líbano regua gui.

10 Ijytarã ma ojapo prata gui,

hendarã ma ojapo ouro gui,

haꞌe rã oguapya aguã ma púrpura gui ojapo.
Opy haꞌe javi rupi Jerusalém pygua kunhague
ombojegua porãꞌi oayvua rupi.
11 Haꞌe gui Sião memby kuery, peju, pemaꞌẽ

huvixa Salomão akã re coroa oĩ vaꞌe re.

Haꞌe vaꞌe ma ixy ae omeꞌẽ vaꞌekue
omendaa ára py, opyꞌa py oguerovyꞌa vy.

Ime ijayvuague

4   Maꞌẽxerembiayvu, ndee neporã vaipa!

1

Neporã ete!
Nderexa ma apykaxu rexa rami iporã,
nderova moꞌãa rovai teĩ nderexa pyxo porã.
Ndeꞌa ma kavara kuery Gileade regua yvyty áry gui oguejy
jogueruvy vaꞌe rami huũ.
2 Neraĩ ma vexaꞌi kuery hague ojayapaa ramoꞌi vaꞌekue

ombojauague gui oẽ jogueravy vaꞌe rami xiĩ.

Haꞌe kuery peteĩ-teĩ oguereko mokoĩꞌi ma voi vaꞌe,
haꞌe neĩ peteĩve ma voi ndataꞌy eꞌỹi vaꞌe rami.
3 Nerembe ma nhimbo pytã iporã vaꞌe rami.

Ndejuru ma iporã ete.

Nderova ma romãꞌa ombojaꞌo pyre rami xiĩ porã rei,
nderova moꞌãa rovai teĩ iporã jekuaa.
4 Ndeajuꞌy ma Davi torre tembiporu moĩ porã atyrã ojapo vaꞌekue

rami.
Haꞌe vaꞌe re mil huꞌy jokoa ikuai xondaro ipyꞌa guaxukueve oupi
imoiny vaꞌekue rami.
5 Nekã mokoĩve ma guaxu taꞌyꞌiague meme

yvoty ikuai vaꞌe rupi okaru okuapy vaꞌe rami.

 1169 Cântico 4

Taꞌyxy ijayvuague
6 Ára yroꞌy reiꞌi haꞌe pytũ eꞌỹ teria ja
aa ꞌrã yvyꞌã mirra haꞌe heakuã porã vaꞌe oĩa py.

Ime ijayvuague
7 Xerembiayvu, ndee ma neporã.
Ndere jipoi ndevaikuea.
8 Xerembireko, eju xereve Líbano gui,

eguejy xereve yvyty Líbano regua gui.

Emaꞌẽ Amana yvyty apyte gui,
Senir haꞌe Hermom yvyty gui,
guary kua haꞌe yvyty xivi ikuaia gui.
9 Xereindy xerembireko, reipeꞌa ma xekuraxõ.

Reipeꞌa ma xekuraxõ remaꞌẽa py riveꞌi,

haꞌe peteĩꞌi apuꞌaꞌi ndepoꞌy re oĩ vaꞌe py.
10 Ndee xerayvua haꞌeve vaipa, xereindy xerembireko.

Vinho gui xeayvua haꞌeveve,

haꞌe nereakuãa ma pavẽ heakuã vaꞌe gui iporãve vaꞌe.
11 Xerembireko, ndejuru gui ei rami heꞌẽ vaꞌe otyky,

neapekũ guy py ma ei haꞌe kamby oĩ.

Ndetupyja ma Líbano yvy regua rami heakuã porã.
12 Xereindy xerembireko, ndee ma yvotyty ikorapa vaꞌe rami

reiko,
peteĩ yvu ojaoꞌi pyre rami.
13 Nderegua ma romãꞌy ty ikuaia vaꞌe rami,

hiꞌa porã vaꞌe meme.

Haꞌe py ikuai hena haꞌe nardoꞌy,
14 nardo haꞌe açafrãoꞌy, cálamo haꞌe canelaꞌy.

Opa marãgua yvyra ikuai avi heakuã porã vaꞌe:

mirra haꞌe aloés, haꞌe heakuã porãgueve haꞌe javi ikuai.
15 Ndee ma yvu yvotyty moakỹa rami,

ygua yy oxyry vaꞌe oĩa,

yakã Líbano regua yvyty gui oxyry atã vaꞌe rami!

Taꞌyxy ijayvuague
16 Yvytukuaray apuꞌaꞌia katygua, eju na.
Eju, ndee yvytu kuaray puku-a katygua.
Eipeju xe yvotyty rupi,
eraa heakuã porã vaꞌe oetũa aguã katy.
Haꞌe gui ma xerembiayvu tou ombaꞌe yvotyty py,
toꞌu yvyraꞌa iporãve vaꞌe!
Cântico 5 1170

Ime ijayvuague

5   Xereindyxerembireko, xee aike ma xeyvotyty py.

1

Xee amonoꞌõ ma mirra heakuã porã vaꞌe reve.

Haꞌu ma ei hetã revegua,
haꞌe ayꞌu ma vinho kamby reve.
Xeirũ kuery, pekaru haꞌe peyꞌu.
Peyꞌu ndapeyꞌuxevei peve, xerembiayvu kuery.

Taꞌyxy ijayvuague
2 Xee
ake teĩ xekuraxõ ma ndokei.
Aendu xerembiayvu okẽ re ombota nhendu reve aipoeꞌi rã:

Ime ijayvuague
“Xereindy xerembiayvu, eipeꞌa na.
Xerymba apykaxu, ndevaikuea oĩ eꞌỹ vaꞌe.
Mbaꞌeta xeakã inhakỹmba yvyxĩ rayvi gui,
xeꞌa yxapypa ma”, heꞌi.

Taꞌyxy ijayvuague
3 Haꞌe gui xee ma amboipa ma xeao puku.
Amoĩ ju ꞌrã ndaꞌu?
Haꞌe xepy voi ajoipa ma,
teĩ amongyꞌa ju ꞌrã ndaꞌu?
4 Peteĩ yvyra paꞌũ oĩ vaꞌe rupi xerembiayvu opoko rã

xekuraxõ omyĩmba ayvu vaipa rã.

5 Haꞌe rami vy avy okẽ aipeꞌa aguã xerembiayvu pe.

Xepo gui mirra amoeakuãague otyky rei oiny,

xekuã gui voi okẽ peꞌaa áry otyky ajopy rã.
6 Xerembiayvu pe aipeꞌa vaꞌeri ojepeꞌa ju ma, oo ma raꞌe.

Haꞌe rami rã xenheꞌẽ py xekangypa ijayvu rire.

Aeka avy teĩ ndajoui, haꞌe aenoĩ aikovy teĩ naxembovai.
7 Tetã rarõa kuery xerovaexĩ tetã re onhangarekoa rupi.

Haꞌe rami vy xepetepa vy xembojexavai.

Haꞌe gui tetã kora rarõa kuery ju omboi xeao puku.
8 Jerusalém memby kuery, ajerure pẽvy.

Xerembiayvu pexa vy mbaꞌe pa pendeayvu ꞌrã ixupe?

Pemombeꞌu xee amano ta maa ayvu vaipa vy.

Irũ kuery ijayvuague

9 Haꞌegui ndee pavẽ kunhague gui neporãve vaꞌe,
mbaꞌe py tu nerembiayvu amboae kuery gui haꞌeveve?
 1171 Cântico 5​, ​6

Mbaꞌe tu nerembiayvu amboae kuery gui iporãve vaꞌe oguereko,

haꞌe rami aguã re orevy rejerure aguã?

Taꞌyxy ijayvuague
10 Xerembiayvu ma xiĩ pytã rei,
haꞌe ma dez mil ikuai vaꞌe gui teĩ omboetevepy.
11 Inhakã ma ouro oikyꞌaꞌo porã mbyre rami.

Hiꞌa ma guapytã xã haꞌe xapirẽ rague rami huũ vaꞌe.

12 Hexa ma apykaxu yakã rembe re ikuai vaꞌe rexa rami.

Kamby py omoxiĩ haꞌe ombojegua pyre rami hexa.

13 Hova ma yvyra bálsamo ty rami heakuã vaꞌe,

haꞌe yvyra rogue heakuã porã vaꞌe omboaty pyre rami.

Hembe ma yvoty gui mirra iporãve vaꞌe otykya rami.
14 Ijyva ma ouro guigua aygue ita porãgueve oĩa rami.

Ikuꞌa ma marfim xiĩ vaꞌe ita safira py ombojegua pyre rami.

15 Hetyma ma ita mármore guigua yta ouro ete áry omoꞌã mbyre rami.

Yvatea ma Líbano yvyty rami, yvyra yvate vaꞌe rami ete.

16 Ijayvua ma heꞌẽ porã vaꞌe rami.

Haꞌe ma opa mbaꞌe py xembovyꞌa.

Haꞌe rami rima xerembiayvu oiko.
Haꞌe rami xeme, Jerusalém memby kuery.

Irũ kuery ijayvuague

6   Kunhaguepavẽ gui neporãve vaꞌe,

1

marã katy tu oo raꞌe nerembiayvu?

Mavaꞌe tape rupi tu nerembiayvu oo raꞌe?
Ore roipytyvõ ꞌrã reka aguã.

Taꞌyxy ijayvuague
2 Xerembiayvu ma ojeupegua yvotyty haꞌe bálsamo ty katy oguejy,
guymba kuery omongaru aguã yvotyty rupi, haꞌe yvoty ikuai vaꞌe
oiporavo aguã.
3 Xee ma xerembiayvu mbaꞌe, haꞌe xerembiayvu ma xembaꞌe.

Yvotyty rupi omongaru oikovy guymba kuery.

Ime ijayvuague
4 Xerembiayvu, Tirza tetã rami neporã,
haꞌe xembovyꞌa Jerusalém rami.
Xondaro kuery bandeira revegua rami omboete reipy reiko.
5 Erova nderexa xegui, mbaꞌeta xembopyꞌa eta rei.

Ndeꞌa ma kavara kuery Gileade yvyty áry gui oguejy jogueruvy

vaꞌe rami huũ.
Cântico 6​, ​7 1172

6 Neraĩ ma vexaꞌi kuery ombojauague gui oẽ jogueravy vaꞌe rami xiĩ.

Haꞌe kuery peteĩ-teĩ oguereko mokoĩꞌi ma voi vaꞌe,
haꞌe neĩ peteĩve ma voi ndataꞌy eꞌỹi vaꞌe rami.
7 Nderova ma romãꞌa ombojaꞌo pyre rami xiĩ porã rei,

nderova moꞌãa oĩ teĩ iporãa ojekuaa.

8 Sessenta huvixa raꞌyxy ikuai, haꞌe oitenta ikuai taꞌyxy jevy.

Hembiguai kunhataĩ ma mbovy rei eꞌỹ ikuai.

9 Haꞌe rã ayvu ete vaꞌe ma peteĩꞌi ae,

xerymba apykaxu rami ivaikuea oĩ eꞌỹ vaꞌe.

Haꞌe ma peteĩꞌi vaꞌe ixy oguereko vy ikuavãare oayvuve vaꞌe.
Kunhataĩgue oexa vy ijayvu okuapy iporãa rami.
Huvixa raꞌyxy haꞌe taꞌyxy jevy ikuai vaꞌe voi oexa vy oguerovyꞌa
vaipa okuapy.

Irũ kuery ijayvuague

10 Mavaꞌetu pevaꞌe koꞌẽ ramoꞌia rami ojekuaa vaꞌe?
Haꞌe vaꞌe ma jaxy rami iporã haꞌe kuaray rexakã rami ikyꞌa eꞌỹ
vaꞌe.
Xondaro kuery bandeira revegua rami omboete reipy oiko.

Taꞌyxy ijayvuague
11 Aguejy
avy yvotyty haꞌe yvyraty katy,
mbaꞌemo renhoĩ pyau yvyugua rupi ikuai vaꞌe aexa aguã,
haꞌe uva henhoĩ paa aexa aguã, haꞌe yvyra romãꞌy ipotypaa re.
12 Mbaꞌexa vy ete rã
xeretarã kuery yvatekueve mbaꞌe karóxa py merami aĩ.

Irũ kuery ijayvuague

13 Sulamita,ejevy ju na.
Ejevy ju, ore kuery roexaxeve ju.

Taꞌyxy ijayvuague
Mbaꞌe re tu pexaxe sulamita
Maanaim py ojeroky rã?

Ime ijayvuague

7   Huvixarajy, ndepy regua reve reguataa ma iporã meme.

1

Neretyma kuꞌa ma mboꞌy hembiapo kuaa vaꞌe rembiapo rami

iporã.
2 Nepuruꞌã ma karo ojere vaꞌe vinho oĩ riaea rami.

Ndekuꞌa ma trigo omboaty pyre yvoty ombojerepy rami.

3 Nekã mokoĩve ma guaxu taꞌyꞌiague meme rami.
 1173 Cântico 7​, ​8

4 Ndeajuꞌy ma torre marfim guigua rami iporã.

Nderexa ma yy omboty pyre Hesbom py, Bete-Rabim rokẽ yvyꞌiry
oĩ vaꞌe rami.
Nexĩ ma Líbano yvy re torre Damasco katy ooa py hiꞌaĩ vaꞌe rami.
5 Neakã ma Carmelo yvyty rami.

Ndeꞌa ma púrpura rami iporã.

Huvixave ojejopy uka ndeꞌa reipopẽ vaꞌekue re.
6 Ndee ma neporã haꞌe arovyꞌa vaipa,

xembovyꞌa ete xerayvua py.

7 Ndeꞌyvia ma pindo rami,

haꞌe rã nekã ma guapytã rami.

8 Xee aipoaꞌe: “Ajeupi rã pindo re,

ajopy ꞌrã ixã rapo re”, haꞌe.

Nekã toĩ xevy uva arupỹ xã rami,
nepytuẽa taeakuã porã maçã rami.
9 Xerayvua ma vinho iporã vaꞌe rami.

Taꞌyxy ijayvuague
Haꞌe vaꞌe vinho ma xerembiayvu toyꞌu tema,
toxyry ovy ijuru haꞌe haĩ rupi.
10 Xee ma xerembiayvu mbaꞌe,

haꞌe rã haꞌe xepota.

11 Eju xerembiayvu, jaa nhuũndy rupi jaiko,

pytũ jaaxa aguã tekoaꞌi rupi.

12 Koꞌẽmbaꞌi ramove javy voi vy jaa uvaty re nhamaꞌẽ vy.

Jaexa uva poty ojepeꞌa ma paa,

haꞌe yvyra hiꞌa vaꞌe henhoĩ paa.
Haꞌe py ma xee aexa uka ꞌrã roayvu etea.
13 Mandrágora reakuã nhaetũ,

haꞌe nhanerokẽ rupi ikuai yvyraꞌa iporãgueve,

ipyau haꞌe yma guare guive.
Xerembiayvu, haꞌe nunga haꞌe javi xee amoĩ porã ndevy peguarã.

8  Ndee xekyvy vaꞌe rire, xexy omokambu vaꞌekue ae!

 1

Haꞌe rami vaꞌe rire tape rupi rovaexĩ vy

xee roayvu ꞌrãgue avave rei xejou vai eꞌỹ re.
2 Xee rogueraa vy rogueroike ꞌrãgue xexy ropy.

Haꞌe gui ndee xemboꞌe ꞌrãgue.

Haꞌe rã ndevy ameꞌẽ ꞌrãgue reyꞌu aguã vinho iporãve vaꞌe regua,
haꞌe xe yvyraꞌa rykue.
3 Ndeaxua regua oĩ ꞌrãgue xeakã guýry,

haꞌe rã reiporu kuaa regua ma xekuavã ꞌrãgue.

4 Jerusalém memby kuery, ajerure pẽvy:
Cântico 8 1174

pemomyĩ eme rojoayvua, tove toke ranhe,

haꞌe ae ovyxe eꞌỹa ja.

Irũ kuery ijayvuague

5 Mavaꞌe
tu pevaꞌe, tekoa eꞌỹa katy gui oẽ ouvy vy
guembiayvu reve joe ojeko jogueruvy vaꞌe?

Ime ijayvuague
Maçãꞌy rembypy guy py xee romomyĩ.
Haꞌe py ae ndexy ndererekoꞌi rakaꞌe.
Haꞌe py ae ju nekuavãare oendu rakaꞌe haxy vaꞌe.
6 Emoĩ xerery nekuraxõ re imbojaarã rami, ndejyva re guive.

Mbaꞌeta jajoayvua ma manoa rami ipoꞌaka.

Haꞌe rã takãteꞌỹ ma yvyra rupa rami ndaꞌevei ete vaꞌe.
Haꞌe vaꞌe regua tapyĩ ma hendy revegua,
tata rami okai oiny vaꞌe.
7 Yy tuvixa vaꞌe teĩ nomboguei ꞌrã jajoayvua,

yakã ikuai vaꞌe ndojaoꞌi ꞌrã.

Joayvua repyrã amongue oguereko vaꞌe haꞌe javi omeꞌẽ teĩ
mbaꞌeverã ndovarei.

Irũ kuery ijayvuague

8 Orekuery orereindy roguereko ikã eꞌỹ teri vaꞌe.
Mbaꞌe tu rojapo ꞌrã ixupe guaꞌyxyrã re ojerurea ramo?
9 Tetã kora haꞌe oiko vaꞌe rire

ixupe rojapo ꞌrãgue peteĩ torre prata guigua.

Haꞌe rã okẽ vaꞌe rire
ronhovã ꞌrãgue yvyrape yary guigua py.

Taꞌyxy ijayvuague
10 Xee
ma tetã kora, haꞌe rã xekã ma torre rami oĩ.
Haꞌe rami rã xerembiayvu xerexa vy xererovyꞌa ꞌrã.

Irũ kuery ijayvuague

11 Baal-Hamom py Salomão oguereko peteĩ uvaty.
Haꞌe vaꞌe omboaxa rakaꞌe opena vaꞌerã kuery pe.
Haꞌe ramo hiꞌa rekovia peteĩ-teĩ ogueru ixupe mil hatãꞌi vaꞌe prata
guigua.

Taꞌyxy ijayvuague
12 Haꞌe
rã xe uvaty ma xereve ae oĩ xee aipotaa rami areko aguã.
Haꞌe gui ndee Salomão, eju ejopy mil hatãꞌi vaꞌe,
 1175 Cântico 8

haꞌe hiꞌa re opena vaꞌe kuery ju duzentos ꞌrã ojopy.

Ime ijayvuague
13 Ndeeyvotyty rupi reiko vaꞌe,
nhaneirũ kuery oenduxe okuapy ndeayvua.
Xee voi taendu.

Taꞌyxy ijayvuague
14 Xerembiayvu,eju pojava!
Enha ejuvy guaxu eꞌỹ vy guaxu raꞌy
yvyty heakuã vaꞌe áry rupi opo-opo ouvy vaꞌe rami.
 Isaías ayvu oĩa
Isaías ayvu oĩa
“Kovaꞌe ma Amos raꞌy Isaías pe oexa uka pyre Judá haꞌe Jerusalém pygua
kuery reko re, Judá pygua huvixa Uzias oĩ jave, haꞌe gui Jotão, Acaz haꞌe
Ezequiasju. ‘Ndee yva, endu ke, haꞌe ndee yvy, eikuaa pota ke, mbaꞌeta ijayvu
vaꞌe ma Senhor ae. Aipoeꞌi: “Amongakuaa xeraꞌy kuery, haꞌe kuery ambotuvixapa
rire teĩ xere opuꞌã rei okuapy. Vaka kuery minha oikuaa ꞌrã oja, haꞌe mburikaꞌi
voi oikuaa ꞌrã ija omongaruaty. Haꞌe rã Israel kuery ma ndoikuaai mbaꞌeve,
xevygua kuery ndoikuaai mbaꞌeve ete”, heꞌi’ ” (1.1‑2). Profeta Isaías ijayvu rakaꞌe
Nhanderuete poꞌakaa haꞌe peteĩꞌi oikoa re, guembiguai jogueraa jepearã ombou
aguã re guive. Haꞌe vaꞌe ma Jesus Cristo.
Capítulo 1 guive 39 peve ijayvu Assíria pygua kuery Judá kuery ombojexavaia
re. Haꞌe rami teĩ profeta pe ndaꞌeveive vaꞌe ma hetarã kuery ojejavy reia,
Nhanderuete nonheꞌẽ renduia haꞌe hexe ndojeroviai okuapya.
Capítulo 40 guive 66 peve omombeꞌu haꞌe kuery yvy mboae rupi
ombojexavaia teĩ Nhanderuete omboaxy vy oguerojevy ju haꞌe ogueraa jepe
aguã. “Nhanderuete aipoeꞌi: ‘Xevygua kuery pe pendeayvu pembovyꞌaa rupi,
pembovyꞌa ju ke. Pendeayvu porãꞌi ke Jerusalém pygua kuery pe. Haꞌe vy
aipopeje: “Opa ma pendere opuꞌãa ague, mbaꞌeta pendereko vaiague omboguepaa
ma. Pejejavyague re pepaga aguã vaꞌekue mokoĩgue ma pejopy Senhor po gui”,
peje’ ” (40.1‑2).

Ojejavypa vaꞌe kuery pe ijayvuague

1   Kovaꞌe
ma Amoz raꞌy Isaías pe oexa uka pyre Judá haꞌe Jerusalém
1

pygua kuery reko re, Judá pygua huvixa Uzias oĩ jave, haꞌe gui
Jotão, Acaz haꞌe Ezequias ju. a 2 Ndee yva, endu ke, haꞌe ndee yvy, eikuaa
 

pota ke, mbaꞌeta ijayvu vaꞌe ma Senhor ae. Aipoeꞌi: “Amongakuaa

xeraꞌy kuery, haꞌe kuery ambotuvixapa rire teĩ xere opuꞌã rei okuapy.
3 Vaka kuery minha oikuaa ꞌrã oja, haꞌe mburikaꞌi voi oikuaa ꞌrã ija
 

a
 1.1: Profeta Isaías oiko jave ma judeu kuery mokoĩ regua ikuai rakaꞌe Judá kuery
kuaray puku-a katy, haꞌe gui Israel kuery kuaray apuꞌaꞌia katy ikuai vaꞌe. Judá regua
tetã tuvixave vaꞌe ma Jerusalém Isaías rekoa, haꞌe rã Israel regua tetã tuvixave vaꞌe ma
Samaria.

1176
 1177 Isaías 1

omongaruaty. Haꞌe rã Israel kuery ma ndoikuaai mbaꞌeve, xevygua kuery

ndoikuaai mbaꞌeve ete”, heꞌi. b
4 Ndaꞌevei ete ꞌrã haꞌe rami ete pendeko vai vaꞌe pe. Peẽ kuery
 

pejejavya anho pereko vaꞌe, heko vai vaꞌe regua, haꞌe ikyꞌapa vaꞌe
raꞌy kuery pendekuai. Pepoipa ma Senhor gui, pendeayvu vai Israel
kuery Ruete Ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe pe, haꞌe vy jypy guare rami ju pendekuai.
5 Mbaꞌe re tu pendekuai axy reivexe ri pejejavypa vy? Mbaꞌeta peneakã
 

raxypa, pendepyꞌa voi ijaipa ma. 6 Pendepy mbyte guive pendeapyte

 

peve penderete ivaipa ma, opa marãgua ai vaikue oĩ penderete re. Haꞌe
nunga ndoikyꞌaꞌoai ꞌrã, ndojokuaai ꞌrã, neĩ azeite py voi noipoanoai ꞌrã.
7 Pendeyvy ma ivaipa ma, peneretã ikuai vaꞌe voi omombaa ma tata py.
 

Peẽ kuery pexaa py amboae yvy guigua kuery hoꞌupa penereminhotỹgue.

Haꞌe ramo pendeyvy rupi tekoague rive opyta, amboae yvy guigua
omomba rire. 8 Sião memby c voi opyta haꞌe aeꞌi, oguy vaikueꞌi uvaty,
 

eꞌỹ vy pepino-ty mbyte py oĩ vaꞌe rami, haꞌe eꞌỹ vy tetã ojokopaa vaꞌe
rami. 9 Haꞌe gui Senhor ixondaro reta vaꞌe amongueꞌi jakuave aguã rami
 

ndoejai vaꞌe rire nhakanhymba ꞌrãgue Sodoma haꞌe Gomorra tetã rami. d

Ombojerovia merami rive vaꞌe re ijayvuague

10  Peẽ
Sodoma pygua huvixa kuery, pendu ke Senhor ayvu! Gomorra
tetã py pendekuai vaꞌe, pejapyxaka Nhanderuete guigua lei rupi
penemboꞌea re. e 11 Senhor aipoeꞌi: “Mbaꞌerã tu haꞌe rami ete xevy
 

pemeꞌẽ mbaꞌemo? Xee ndaipotavei ma vexaꞌi ava haꞌe mymba ikyra

vaꞌe peapy reve pemeꞌẽ vaꞌe. Xee ndarovyꞌavei ma toro raꞌy ruguy, xee
ndaipotavei ma vexaꞌi haꞌe kavara. 12 Xerenonde pejexa uka aguã peju vy
 

mavaꞌe oipotaa rami tu penha-penha xevygua templo roka rupi? 13 Peruve  

eme xevy ndovarei vaꞌe regua pemeꞌẽ vaꞌerã. Heakuã porã vaꞌe xevy
peapy vaꞌe xembojeguaru ma, haꞌe jaxy pyauꞌi ára ngaru pejapo vaꞌe, haꞌe
gui sábado haꞌe amboae ára py pendeatya voi, mbaꞌeta ndaropoꞌakavei
ma nhemboaty ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe oiko aguã py pejejavy pekuapya. 14 Jaxy  

pyauꞌi ára ngaru oikoa py, haꞌe amboae ára pendeatya py ma xembopoxy
pekuapy, ndaropoꞌakavei ma. Xekaneꞌõ ma arojexavai vy. 15 Haꞌe nunga  

rupi xevy pe pejapukaia rupi pendepo peupi ramo xee namaꞌẽi ꞌrã.
Mbovykue rei eꞌỹ pejerure teĩ xee naendui ꞌrã, jouguy py pendepo kyꞌa
ramo. 16 Pejejoi ke, pejekyꞌaꞌo, pendereko vaia peipeꞌa xerenonde gui!
 

Pejepeꞌa pejapo vaia gui, 17 haꞌe peikuaa pota iporã vaꞌe rupi ju pendekuai
 

b
 1.3 Amongue py “Israel kuery” ꞌea ꞌrã Israel kuery pe ae, haꞌe rã amboae henda py
ma mokoĩve regua Judá haꞌe Israel pe ijayvu. Apy ma mokoĩve re ijayvu. c 1.8 “Sião
memby” heꞌia ma Jerusalém tetã re ae ijayvu vy. d 1.9 Tetã Sodoma haꞌe Gomorra
ma Nhanderuete omomba vyvoi rakaꞌe tata omboguejy vy, haꞌe pygua kuery opa marã
rei ikuai rire (Gênesis 18.1–19.29). Romanos 9.29 e 1.10 Apy ma guetarã kuery pe ae
“Sodoma haꞌe Gomorra pygua” heꞌi.
Isaías 1​, ​2 1178

aguã. Pejoguereko pota teko porã rupi. Pejoko nhombojexavaixe vaꞌe,

pepy tyreꞌỹ kuery ojavyky reia rã, haꞌe peipytyvõ imeveꞌỹ vaꞌe”, heꞌi.

Imboaxya rupi “Peju ke” heꞌiague

18  Senhor
aipoeꞌi: “Peju ke toromongeta. Pejejavya pytã rei rire teĩ xee
romoxiĩ ꞌrã yroꞌy rami. Pytã huũ rei teĩ romoxiĩ ꞌrã vexaꞌi rague rami.
19 Haꞌe rami peikoxe, haꞌe xenheꞌẽ rendu ri ramo romongaru ꞌrã mbaꞌemo
 

porã yvy omoingo vaꞌe re anho. 20 Haꞌe rã naxenheꞌẽ rendui vy pepuꞌã rei
 

ramo pendejukapaa ꞌrã kyxe py.” Senhor ae haꞌe rami ijayvu vaꞌekue.

Jerusalém pygua kuery ombopaga rire oepy ju aguã re ijayvuague

21 Tetã
Nhanderuete pe ojeroviapy peiko vaꞌekue ri kunha itavy rei vaꞌe
rami ju pendekuai. Pendea py heta ikuai vaꞌekue ri iporayvuꞌi haꞌe peteĩ rupi
ikuai vaꞌe. Haꞌe rã aỹ ma jojukaa rive anho ikuai. 22 Prata pereko vaꞌekue ma
 

omombo pyrã rive opyta. Pende-vinho iporãve vaꞌekue ri yy re rive omoirũa.

23 Pendea py huvixa kuery ikuai vaꞌe voi heko vai vaꞌe anho ikuai, imonda
 

vaꞌe kuery irũ. Haꞌe kuery peteĩ-teĩ ojeupe guarã mbaꞌemo omeꞌẽ uka opena
aguã, ojoupave aguã re rive ꞌrã oo. Haꞌe rami avi ndoepyvei ma tyreꞌỹ kuery,
imeveꞌỹ vaꞌe re voi nopenavei ma. 24 Haꞌe nunga rupi Senhor ixondaro
 

reta vaꞌe, Israel kuery Ruete ipoꞌakapa vaꞌe aipoeꞌi: “Aỹ gui xepoxya aexa
uka ta ma xerovaigua kuery pe. Ajepy ꞌrã ndaxerayvuvei okuapyague re.
25 Penderovai aupi ꞌrã xepo, roikyꞌaꞌo ꞌrã kavõ py rami, pendea gui aipeꞌa
 

aguã ikyꞌa vaꞌe haꞌe javi. 26 Xee amoĩ ju ꞌrã joguerekoarã yma guare rami.
 

Amoĩ ꞌrã penemongetaarã jypy guare rami. Haꞌe ramo mae peneretã pe
‘Teko porã oĩa’ haꞌe ‘Ojeroviapy ikuaia’ ꞌea ju ꞌrã.
27 “Aepy ju ꞌrã Sião tetã haꞌevea rami, teko porã rupi araa jepe ꞌrã ojeko
 

rerova uka vaꞌe haꞌe javi. 28 Haꞌe rã teko vai rupi ikuai vaꞌe haꞌe ojejavypa
 

rei vaꞌe ma amomba vyvoi ꞌrã. Haꞌe ramo Senhor gui ojepeꞌa vaꞌekue
okanhymba ꞌrã. 29 Mbaꞌeta peẽ kuery pexĩmba ꞌrã yvyra pejou porã
 

reiague re, haꞌe ndaꞌevei nho ꞌrã yvotyty pejou porãveague re. f 30 Haꞌe  

nunga rupi yvyra rogue omanomba rei vaꞌekue rami ꞌrã pendekuai,
haꞌe yvotyty ipirupa vaꞌekue rami avi. 31 Peẽ kuery vaꞌe regua ipoꞌakave
 

vaꞌekue ri mbaꞌemo pire rami ꞌrã ikuai, haꞌe haꞌe kuery mbaꞌemo ojapo
vaꞌekue ma tata raviju rami ꞌrã opyta, mbaꞌeta mokoĩve okanhymba ꞌrã
tata py, imboguearã ndoikoi ꞌrã guive”, heꞌi.

Miquéias 4.1‑5

2   Povaꞌe
ma Amoz raꞌy Isaías pe mbaꞌemo oexa uka reve ayvu ombou
1
vaꞌekue Judá haꞌe Jerusalém re. 2 Haꞌe gui opaa ára yvyty Senhor
 

f
 1.29 Haꞌe kuery ma yvyra ikuai vaꞌe guýry, haꞌe yvotyty rupi onhemboꞌe vaꞌekue amboae
rami rei. Mbaꞌemo raꞌangaa ombojeroviaa rupi opa marã rei ikuai.
 1179 Isaías 2

pegua oo oĩa omboꞌyvateve ꞌrã yvyty ikuai vaꞌe áry. Haꞌe ramo yvy regua
kuery haꞌe javi ojeꞌoi ꞌrã haꞌe katy. 3 Heta regua kuery oo vy aipoeꞌi ꞌrã
 

joupe-upe: “Peju ke, jajajeꞌoi Senhor pegua yvyty re, Jacó kuery Ruete
pegua oo oĩa katy. Haꞌe ma nhanemboꞌe ꞌrã oikoa re, haꞌe vaꞌe rupi
nhande kuery voi nhandekuai aguã. Mbaꞌeta Sião gui ma oikuaa ukaa ꞌrã
lei, Jerusalém gui onhendu ꞌrã Senhor ayvu”, heꞌi ꞌrã okuapy.
4 Haꞌe gui ma Senhor oikuaa pota ꞌrã yvy regua kuery re, omoꞌarandu
 

ꞌrã heta regua. Haꞌe ramo haꞌe kuery okyxe gui ojapo ꞌrã yvy karaĩarã,
haꞌe huꞌy guaxu gui ojapo ꞌrã kyxe yvyra rakã ayaarã. Mbaꞌeta yvy regua
kuery okyxe ndoguerojeroviavei ꞌrã, neĩ joe opuꞌã aguã voi ndoikuaavei
ma ꞌrã. 5 Peju ke Jacó ramymino kuery, nhande kuery voi nhandekuai
 

Senhor rexakãa rupi.

Avakue onhemboyvate vaꞌekue omoꞌyvyĩꞌi aguã re ijayvuague

6  Haꞌe
gui Senhor, ndee rejapa vaꞌe tyꞌy ndevygua Jacó ramymino
kuery. Mbaꞌeta ndevygua kuery ma kuaray oua katygua gui oikuaa
amboae rami onhemboꞌe aguã, filisteu kuery rami ae ꞌrã imbaꞌekuaa,
yvy mboae regua raꞌy kuery re ꞌrã irũ okuapy. 7 Ijyvy re ma heta oĩ prata
 

haꞌe ouro. Ndoipapa kuaavei ma opa mbaꞌe porã oguereko vaꞌe. Haꞌe py
oĩ kavaju anho, haꞌe karóxaꞌi voi mbovy rei eꞌỹ ikuai. 8 Haꞌe kuery yvy re
 

tynyẽ avi mbaꞌemo raꞌangaa ombojeroviapy. Haꞌe kuery guenapyꞌã re oĩ

ꞌrã haꞌe kuery ae po py ojapo vaꞌekue renonde, omboete ꞌrã haꞌe kuery ae
rembiapo. 9 Haꞌe vaꞌe rire ma omoꞌyvyĩꞌimbaa, avakue pavẽ omoxĩmbaa
 

teĩ ndereperdoai haꞌe kuery ojejavya.

10 Tapeo, peike itakua py penhemi! Yvy kuꞌi py penhemi Senhor gui
 

pekyje vy, hexakãa haꞌe ipoꞌakaa gui. 11 Mbaꞌeta omomba ꞌrã avakue
 

ojejou porã reiague, omoꞌyvyĩꞌi ꞌrã onhemboyvate rei vaꞌekue. Mbaꞌeta

haꞌe vaꞌe ára Senhor anho yvate ꞌrã.
12 Mbaꞌeta ovaẽ ꞌrã ára Senhor ixondaro reta vaꞌe omoꞌyvyĩꞌimba
 

aguã ojejou porã rei vaꞌekue, onhemboyvateve vaꞌekue-ꞌekue haꞌe

yvateve vaꞌekue haꞌe javi oitypa aguã, 13 oity aguã yvyra yary Líbano
 

yvy regua yvatekueve, haꞌe carvalho Basã yvy re ikuai vaꞌe haꞌe javi,
14 haꞌe gui yvyty yvate vaꞌe haꞌe javi, yvyꞌã ikuai vaꞌe, 15 haꞌe gui torre
   

yvate vaꞌe haꞌe javi, haꞌe tetã kora oĩ atã vaꞌekue meme, 16 haꞌe gui
 

kanoã guaxu Társis katy oo vaꞌe haꞌe javi, jaexa rã iporãve vaꞌekue teĩ.
17 Haꞌe rami vy omomba ꞌrã avakue ojejou porãague, omoꞌyvyĩꞌimba ꞌrã
 

onhemboyvatevea. Mbaꞌeta haꞌe vaꞌe ára Senhor anho yvate ꞌrã.

18 Haꞌe gui ombovaipa ꞌrã mbaꞌemo raꞌangaa haꞌe javi. 19 Haꞌe ramo
   

avakue onhemimba ꞌrã itakua py haꞌe yvykua rupi Senhor gui okyje
vy, hexakãa haꞌe ipoꞌakaa gui, ko yvy regua omondyipa aguã opuꞌã
ramo. 20 Haꞌe vaꞌe ára anguja haꞌe mbopi pe rive avakue omombo ꞌrã
 

mbaꞌemo raꞌangaa prata haꞌe ouro guigua, haꞌe kuery ae omboete vaꞌerã
Isaías 2​, ​3 1180

ojapo vaꞌekue. 21 Haꞌe rami vy onhemimba ꞌrã itakua py haꞌe itaova guy
 

rupi Senhor gui okyje vy, hexakãa haꞌe ipoꞌakaa gui, ko yvy regua
omondyipa aguã haꞌe opuꞌã ramo. 22 Haꞌe nunga rupi pejeroviave eme
 

avakue oapyĩgua rupi rive ipytuẽ vaꞌe re. Mbaꞌerã tu haꞌe kuery ovare?

Judá haꞌe Jerusalém pygua kuery ikuaia re guive

Senhor oikuaa pota aguã re ijayvuague

3   Mbaꞌetamaꞌẽ, Jerusalém haꞌe Judá gui Senhor ixondaro reta vaꞌe

1

oipeꞌa ꞌrã mbojape, yy haꞌe guekoverã oguereko vaꞌekue haꞌe javi, 2 haꞌe
 

gui ipyꞌa guaxukueve, xondaro kuery, nhomboayvu vaꞌety, profeta, imbaꞌekuaa

vaꞌe kuery, haꞌe tujakueve, 3 haꞌe xondaro ruvixa cinqüenta re opena vaꞌe, haꞌe
 

omboetevepy, nhomongetaa kuery, mbaꞌemo ojapo kuaa vaꞌe haꞌe imbaꞌevyky

vaꞌe kuery haꞌe javi ꞌrã oipeꞌapa. 4 Haꞌe rire huvixa ikuai vaꞌekue ꞌrãgue py
 

kunumigueꞌi ju ꞌrã omoĩ. Haꞌe ramo kyrĩgue po py oĩ ꞌrã haꞌe kuery re opena
aguã. 5 Haꞌe rire nhomoingo axy ꞌrã jomeme, peteĩ-teĩ ngoo katyꞌi ikuai vaꞌe
 

reve. Kunumigueꞌi opuꞌã ꞌrã tujakueve re, haꞌe opa marã rei ikuai vaꞌe opuꞌã ꞌrã
omboetevepy re. 6 Haꞌe vaꞌe jave ma amongue nguu ro py ovaẽ vy guykeꞌy pe
 

aipoeꞌi ꞌrã: “Ndee tu ndeao rima. Haꞌeve reiko aguã oreruvixarã. Epena haꞌvy
kovaꞌe tekoa ivaipa vaꞌekue re”, heꞌi ꞌrã. 7Haꞌe rami teĩ haꞌe vaꞌe árave tykeꞌy
 

ombovai vy aipoeꞌi ꞌrã: “Xee tu poropoanoa eꞌỹ, haꞌe xero py ndarekoi mbojape,
neĩ ao. Ndaꞌevei xee aĩ aguã heta vaꞌe kuery ruvixarã”, heꞌi ꞌrã.
8 Mbaꞌeta Jerusalém ivaipa, Judá regua voi oitypaa, mbaꞌeta oayvu py haꞌe
 

mbaꞌemo ojapoa py haꞌe kuery Senhor re opuꞌã okuapy, Hexakãmba vaꞌe

ombopoxya rupi rive ikuai. 9 Haꞌe kuery rova re ojekuaa ojejavypa vaꞌea.
 

Sodoma pygua kuery rami ete oexa uka ꞌrã ojejavypa reia onhomi eꞌỹ re.
Ndaꞌevei ete ꞌrã haꞌe kuery pe, ojeupe ae ojapo vai rire. 10 Haꞌe rã heko porã
 

vaꞌe kuery pe ma aipoꞌre: “Pẽvy pe iporã vaꞌe oiko ꞌrã”, ꞌre, mbaꞌeta haꞌe kuery
ojopy ꞌrã ikuai porãague repy. 11 Haꞌe rã heko vai vaꞌe pe ma ndaꞌevei ete
 

ꞌrã, opa mbaꞌe py ikuai axy ꞌrã. Mbaꞌeta ojapo vaiague ae ju ꞌrã ojeapa haꞌe
kuery re. 12 Xeretarã kuery re opena vaꞌe ma kunumigue meme, haꞌe kuery
 

re opena aguã ma kunhague po py oĩ. Xeretarã kuery, pendererekoa kuery

ma penembotavypa, mbaꞌeta ombovaipa tape peo aguã vaꞌe. 13 Haꞌe nunga
 

rupi Senhor ae ꞌrã oikuaa pota, oiko katu ma omboayvu aguã yvy regua
kuery haꞌe javi. 14 Senhor omboayvu ꞌrã ojeupegua kuery mongetaaty haꞌe
 

huvixa kuery. Haꞌe vy aipoeꞌi ꞌrã: “Peẽ kuery ae ma xeꞌuvaty mombaare peiko.
Iporiaukueꞌi gui peraa rive vaꞌekue ma pendero py ae oĩ. 15 Mbaꞌe nunga rupi tu
 

pemoingo axy xevygua kuery, haꞌe pembojexavai iporiaukueꞌi?” heꞌi Senhor

ixondaro reta vaꞌe.

Sião pygua kunhague ombopaga aguã re ijayvuague

16  Haꞌe
gui Senhor aipoeꞌive ju: “Pexa na Sião pygua kunhague
ojejou porã rei okuapy vaꞌe! Oajuꞌy omoatã reve rei ꞌrã oguata, omaꞌẽ ꞌrã
 1181 Isaías 3​–​5

ndaꞌevei reia rupi, opyrõ pyꞌiꞌi rei, haꞌe opy nhuꞌã regua oparã rei reve ꞌrã
oguata”, heꞌi. 17 Haꞌe nunga rupi Sião pygua memby kuery akã Senhor
 

omboaipa ꞌrã, oexa ukapa ꞌrã guive haꞌe kuery oxĩmba aguã. 18 Haꞌe  

vaꞌe ára Senhor oipeꞌapa ꞌrã onhembojeguaa haꞌe kuery opy nhuꞌã re
oguereko vaꞌe, akã regua haꞌe ijegua jaxy pẽgue ramigua, 19 haꞌe namixã,  

poapy regua, hova moꞌãa ovava vaꞌe, 20 ajukue akã regua, correnteꞌi opy
 

nhuꞌã re oguereko vaꞌe, kuꞌaxã, heakuã porã vaꞌe ryru, mbaꞌekuaa ryru,
21 kuã regua, xĩ apy regua, 22 ao iporãve vaꞌe, manto, ajuꞌy regua, voko,
   

23 ojexaa, kamixa perirĩꞌi, ꞌa regua haꞌe tova moꞌãa ipukuve vaꞌe haꞌe
 

javi. 24 Haꞌe vaꞌe rire haꞌe kuery onhemoeakuãmba rei oikovy ꞌrãgue
 

py heakuã vaikue rei ꞌrã oikovy. Ikuꞌaxã ꞌrãgue py oiporu ꞌrã ixã vaꞌe.
Haꞌe gui ojeꞌavyky porã rei ꞌrãgue py inhakã pire rei ꞌrã. Ao iperirĩꞌi vaꞌe
ꞌrãgue py voxa inhana rei vaꞌe guigua ꞌrã oiporu. Haꞌe iporã rei ꞌrãgue py
opyta ꞌrã ipere okaiague rupi. 25 Ime kuery ma ojukapaa ꞌrã kyxe py, ipyꞌa
 

guaxukueve voi omanomba ꞌrã joe opuꞌãa rupi. 26 Haꞌe ramo tetã rokẽ py
 

kunhague opa marã ojaeꞌo ꞌrã okuapy ipyꞌa vai vy. Sião tetã ivaipa ramo
yvy py rive oguapy ꞌrã.

4  Haꞌe vaꞌe ára sete kunhague ojopy ꞌrã peteĩꞌi ava, ixupe aipoeꞌi ꞌrã:
1  

“Ore ae rojou ꞌrã roꞌu vaꞌerã haꞌe oreaorã, ri teĩ tove nderery rupi
toronhemboery rive, roxĩmba reia rupi veꞌỹ roiko aguã”, heꞌi ꞌrã okuapy.

Senhor guigua Yvyra Rapytakue Renhoĩ re ijayvuague

2  Haꞌe
vaꞌe ára ma Senhor guigua Yvyra Rapytakue Renhoĩ oiko vy
yvate porã ꞌrã, ojou porãmbaa ꞌrã guive. Ijyvy rupi ikuai vaꞌe voi iporã
vaꞌerã meme, Israel kuery oo jepe vaꞌekue oguerovyꞌapa haꞌe ojou porã
aguã. 3 Haꞌe gui Sião pygua okuave vaꞌe Jerusalém py opyta vaꞌekue pe
 

ma “Ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe” ꞌea ꞌrã, oikove aguã Jerusalém py guery ombopara
uka vaꞌekue haꞌe javi pe. 4 Mbaꞌeta Senhor oikyꞌaꞌopa ju ꞌrã Sião memby
 

kuery, Jerusalém pygua kuery gui omboguepa ꞌrã tuguy omoẽague haꞌe
kuery re oĩ vaꞌe, Onheꞌẽ teko porã rexa ukaa haꞌe jokyꞌaꞌo vaꞌe rupi ae.
5 Haꞌe gui Sião yvyty áry, haꞌe haꞌe py ijatypa okuapy vaꞌe áry Senhor
 

omoĩ ꞌrã peteĩ arai ara py, haꞌe gui pyávy ma ombou ꞌrã tata rendy vuku
hataxĩ reve. Haꞌe ramo haꞌe javi áry rupi hexakãa ojaoꞌi ꞌrã oo aoꞌia rami.
6 Haꞌe nunga ma ara py oĩ ꞌrã kuarayꞌãrã, mbaꞌeta haꞌe py onhemi okuapy
 

vaꞌe pe ojoko ꞌrã kuaray haku, yvytu atã haꞌe oky.

Senhor mbaꞌe uvaty re ijayvuague

5   Aỹ
ma aporaei ta xerembiayvu pe, ixupegua uvaty re ꞌrã aporaei.
1
Mbaꞌeta xerembiayvu ma peteĩ uvatyrã onhotỹ rakaꞌe yvy porãa
py. 2 Haꞌe rami vy ojoꞌo yvy, oguenoẽmba ita ikuai vaꞌekue, haꞌe gui uva
 

yky porãgueve anho onhotỹ. Uvaty mbyte ojapo torre yvate vaꞌe omaꞌẽ
jepi atyrã, ojapo avi oja guaxu uvaꞌa oumbiri atyrã. Haꞌe gui ma oarõ
Isaías 5 1182

oikovy onhotỹ vaꞌekue hiꞌa porã aguã. Haꞌe rami teĩ haꞌe vaꞌe ꞌrãgue py
iro vaꞌe anho oiko hiꞌa. 3 Haꞌe rire aipoeꞌi: “Aỹ ma Jerusalém haꞌe Judá py
 

pendekoa vaꞌe, ajerure pẽvy: Peikuaa pota xere haꞌe xeꞌuvaty re. 4 Mbaꞌe  

nunga tu anhotỹ vaꞌekue re ajapove aguã haꞌeve ꞌrãgue ajapoague áryve?

Haꞌe mbaꞌe re tu iporã vaꞌe arõ vaꞌe ꞌrãgue py iro vaꞌe anho oiko? 5 Aỹ  

ma xee amombeꞌu ta pẽvy xeꞌuvaty re ajapo aguã. Aipeꞌapa ꞌrã ikorarã

juu anhotỹ vaꞌekue, xeꞌuvaty opyta aguã mymba okaru atyrã rive. Aity
ꞌrã ikora mymba kuery opyrõmba aguã. 6 Ajapo ꞌrã opyta rive aguã rami.
 

Haꞌe ramo uva rembypy nomoatyrõavei ꞌrã, neĩ yvy voi nomboaꞌeveavei
ꞌrã. Haꞌe rami ꞌrãgue py juu haꞌe juu rakuaendy rive ꞌrã ikuai. Haꞌe arai pe
xeayvu ꞌrã hiꞌáry ndaꞌokyvei aguã re”, heꞌi. 7 Mbaꞌeta uvaty ojeupe guarã
 

Senhor onhotỹ vaꞌekue ma Israel kuery ae, uva rembypy oguerovyꞌa

vaꞌekue ma Judá kuery. Haꞌe oarõ oikovy teĩ haꞌe kuery teko porã rupi
ikuai aguã oexaxe vy. Haꞌe rami teĩ lei rovai rupi rive ikuai raꞌe. Teko
porã ꞌrãgue py haxẽ reia rupi anho ikuai.

“Heko vai vaꞌe pe ndaꞌevei ete ꞌrã” heꞌiague

8  Ndaꞌevei ete ꞌrã peẽ kuery penderorã pejapo-japove vaꞌe haꞌe
pendeyvyrã pejou-jouve vaꞌe pe, amboae kuery oĩ aguã ndaꞌevevei peve.
Haꞌe rami vy peẽ kuery anho peiko pendeyvy mbyte rupi. 9 Haꞌe gui  

Senhor ixondaro reta vaꞌe aipoeꞌi xevy: “Anhetẽ heta oo opyta rei ꞌrã,
tuvixakueve haꞌe iporãgueve voi, avave rei noĩavei rã. 10 Haꞌe vaꞌe jave
 

peteĩ alqueire uvaty rape omeꞌẽ ꞌrã vinte litro eteꞌi, haꞌe dez voxa trigo
raꞌyĩgue gui ma teĩ dez quilo eteꞌi ꞌrã omeꞌẽ”, heꞌi.
11 Ndaꞌevei ete ꞌrã okaꞌu vaꞌe kuery pe. Haꞌe vaꞌe kuery ma koꞌẽꞌi ramove
 

vinho oyꞌu aguã omboypy vy pytũ mbyte raxa peve ꞌrã oo, vinho py
onhemboakupa peve! 12 Haꞌe kuery ngaru ojapoa py ogueru ꞌrã mbaraka,
 

mbaꞌepu ixã reta vaꞌe, pandeiro haꞌe mimby. Vinho heta avi ꞌrã oĩ oyꞌu
vaꞌerã. Haꞌe rã Senhor ojapo vaꞌe re ma haꞌe kuery ndoikuaa potai,
naꞌimaꞌenduꞌai guive opo py mbaꞌemo ojapo vaꞌekue re. 13 Haꞌe nunga rupi
 

xevygua kuery ogueraapaa ꞌrã escravo-rã, mbaꞌeve re ndoikuaa potaiague

re rive. Haꞌe kuery vaꞌe regua yvatekueve teĩ oendu ꞌrã karuai, haꞌe heta
vaꞌe kuery ojexavai ꞌrã okuapy ijyꞌuvei gui. 14 Haꞌe nunga rupi yvykua
 

omokõvexe vy oipeꞌa vaipa ꞌrã ojuru, haꞌe py Jerusalém pygua omboeteve

pyre kuery oguejypa aguã, ovyꞌa vy hevovo reia rupi ikuai vaꞌekue, haꞌe
rami ikuaia rupi oguerovyꞌa rei vaꞌekue voi. 15 Haꞌe rami vy heta vaꞌe
 

kuery opa ꞌrã ojeꞌoivy, avakue omoꞌyvyĩꞌimbaa ꞌrã. Ojejou porã rei vaꞌekue
voi yvy katy rive ꞌrã omaꞌẽ okuapy. 16 Haꞌe rã Senhor ixondaro reta vaꞌe
 

ma yvate ꞌrã joe oikuaa potaa py. Nhanderuete ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe gueko porãa
rupi vy oexa uka ꞌrã ikyꞌa eꞌỹ vaꞌea. 17 Haꞌe py ma vexaꞌi kuery okaru ꞌrã
 

okuapy haꞌe kuery ae okaruaty py rami, haꞌe hoo vaꞌeꞌỹ ju ꞌrã ojou okuapy
guembiꞌurã oguerekopa rei vaꞌekue oyvy oejaague rupi.
 1183 Isaías 5​, ​6

18  Ndaꞌevei ete ꞌrã teko vai rupi onheaꞌã vaꞌe kuery pe, mbaꞌemo ixã py
oguerua rami nhombotavypa vy! Haꞌe kuery ma karóxa omoatãa rami
omoatã ꞌrã heravy gueko vaia. 19 Haꞌe rami teĩ haꞌe kuery aipoeꞌi ꞌrã:
 

“Tove Nhanderuete tojapura, tojapopa vyvoi ojapoxe vaꞌe, nhande kuery

jaexa aguã. Tove Israel kuery ruete ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe onhembopyꞌaa toiko
pojava jaikuaa aguã mbaꞌe nunga paa”, heꞌi ꞌrã okuapy.
20 Ndaꞌevei ete ꞌrã iporã vaꞌe pe “Mbaꞌemo vai” heꞌi vaꞌe kuery pe, haꞌe rã
 

mbaꞌemo vai pe ma “Iporã” heꞌi vaꞌe kuery pe. Haꞌe kuery ma “Hexakãa” heꞌi
ꞌrã pytũ vaꞌe pe rive, haꞌe rã hexakãa pe ma “Pytũa” heꞌi ꞌrã. Heꞌẽ vaꞌe pe “Iro
vaꞌe” heꞌi ꞌrã, haꞌe rã iro vaꞌe pe ma “Heꞌẽ vaꞌe” heꞌi ꞌrã.
21 Ndaꞌevei ete ꞌrã ojeupe ae “Hiꞌarandupa vaꞌe” heꞌi vaꞌe pe, mbaꞌeta
 

haꞌe kuery anho oikuaapa vaꞌea rami oexaꞌã teĩ.

22 Ndaꞌevei ete ꞌrã vinho oyꞌu aguã anho ipyꞌa guaxuve vaꞌe pe, haꞌe iro
 

vaꞌe joo ramigua eꞌỹ-eꞌỹ omoirũa rupi ojerovia ete vaꞌe kuery pe. 23 Haꞌe
 

kuery ma omeꞌẽmby ojopy ꞌrã omboeko porã aguã otekoavypa vaꞌe, haꞌe
heko porã vaꞌe omboeko vai aguã.
24 Haꞌe nunga rupi haꞌe kuery opa ꞌrã tata mbaꞌemo pire oapya rami,
 

tataendy nhuũ pirukue omombaa rami. Haꞌe rami ae avi haꞌe kuery voi
okanhymba ꞌrã, mbaꞌemo rapo huꞌũmbaa rami avi, haꞌe ipotykue yvytu
ogueraapaa rami, yvy kuꞌi rami rive, mbaꞌeta haꞌe kuery ndaꞌikuaixei rire
Senhor ixondaro reta vaꞌe guigua lei rupi, noenduxei Israel kuery ruete
ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe ayvu. 25 Haꞌe nunga rupi ae Senhor poxya hendy ojeupegua
 

kuery pe. Haꞌe kuery rovai opo oupi reve ombopaga ramo yvyty ikuai
vaꞌe voi oryryipa. Haꞌe ramo haꞌe kuery reꞌõgue ma yty rami rive opyta
tape rupi. Haꞌe rami ete teĩ ipoxya ndoaxai teri. Opo oupi ae tema.
26 Haꞌe gui ma Senhor oupi ꞌrã peteĩ bandeira oenoĩ aguã mombyry ikuai
 

vaꞌe. Haꞌe pygua xondaro kuery pe otuvy nheꞌẽ ꞌrã yvy apy re ikuaia gui ou
aguã. Haꞌe ramo haꞌe kuery onha ꞌrã jogueruvy. 27Haꞌe kuery vaꞌe regua oua
 

rupi neĩ peteĩve naꞌikaneꞌõi ꞌrã, nonhepyxangai ꞌrã guive. Neĩ peteĩve ma
ndopytuꞌui ꞌrã, neĩ ndokei ꞌrã. Haꞌe kuery kuꞌakuaa voi oĩ atã porã ꞌrã, ixapatu
xã voi ndoxo rivei ꞌrã. 28 Huꞌy voi hakua porã ꞌrã, guyrapa oguereko vaꞌe xã voi
 

oĩ atã porã vaꞌe meme. Hymba kavaju pyapẽ voi ita rami hatã ꞌrã, haꞌe karóxa
joe opuꞌãa rupi oiporu vaꞌe ruéra ma yvytu jere rami ojere pojava ꞌrã. 29 Haꞌe
 

kuery ma reõ rami ꞌrã okororõ okuapy, reõ raꞌy kuery rami ete. Haꞌe kuery
onhendu reve guembia ombotyryry ꞌrã heravy mombyry, ipo gui avave rei
ojoguaa eꞌỹ aguã. 30 Haꞌe vaꞌe ára haꞌe vaꞌe kuery yeꞌẽ rami ꞌrã onhendu Israel
 

kuery rovai. Haꞌe ramo amongue yvy re omaꞌẽ vaꞌe oexa ꞌrã pytũa haꞌe jexavai
anho. Mbaꞌeta arai pytũ vaꞌe ojaoꞌipa ramo kuaray rexakãa ndojekuaavei ꞌrã.

Isaías pe mbaꞌemo oexa ukaa haꞌe ojapo ukaa ague

6   Huvixave
Uzias omanoa maꞌetỹ re ma xee aexa Senhor. Peteĩ tenda
1

openaaty yvate haꞌe iporã ete vaꞌe áry oguapy oiny rã aexa. Ijao ma
Isaías 6 1184

templo haꞌe javi rupi ojepyo oiny. 2 Hiꞌáry rupi anjo kuery hexakãmba vaꞌe
 

ojekuaa. Haꞌe kuery peteĩ-teĩ oguereko mboapy meme opepo: mokoĩ py

ojaoꞌi ngova, mokoĩ py ma ojaoꞌi opy, haꞌe gui amboae mokoĩ py ma oveve
ꞌrã oikovy. 3 Haꞌe kuery ijayvu atã reve joupe-upe aipoeꞌi:
 

— Senhor ixondaro reta vaꞌe ma ikyꞌa eꞌỹ, ikyꞌa eꞌỹ, ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe
ae. Hexakãa ma yvy jave rupi omonyẽ! — heꞌi okuapy. g 4 Haꞌe kuery  

ayvu revovo gui templo yta ikuai vaꞌe omyĩmba, haꞌe opy rupi hataxĩ
omonyẽmba ovy.
5 Haꞌe rami rã xee aipoaꞌe:
 

— Ndaꞌevei ete ꞌrã xevy! Akanhy ta ma rima aỹ! Mbaꞌeta xejuru kyꞌa
vaꞌe vy, haꞌe ijuru kyꞌa vaꞌe kuery mbyte rupi guive aiko vy ae xerexa py
aexa Huvixave Senhor ixondaro reta vaꞌe! — haꞌe.
6 Haꞌe gui ma xea katy peteĩ anjo hexakãmba vaꞌe oveve ouvy. Opo py
 

ogueru peteĩ tapyĩ altar áry gui tapyĩ araa py oguenoẽ vaꞌekue. 7 Haꞌe vy  

ma tapyĩ omboja xejuru re. Haꞌe vy aipoeꞌi:

— Aỹ kovaꞌe ma ndejuru re oja ma rire retekoavyague oipeꞌapaa ma,
rejejavyague omboguepaa ma — heꞌi.
8 Haꞌe rireꞌive aendu Senhor ayvu aipoeꞌi ramo:
 

— Mavaꞌe ndaꞌu amondouka ta? Mavaꞌe ndaꞌu oo ꞌrã oreayvu

mombeꞌuarã?
Haꞌe ramo xee ambovai vy
— Xee ma apy aĩ. Xee ri xemondouka — haꞌe.
9 Haꞌe ramo Senhor aipoeꞌi:
 

— Tereo haꞌvy, aipoꞌre heta vaꞌe kuery pe: “Peẽ kuery pejapyxaka porã
teĩ napendui ꞌrã mbaꞌeve. Pexa porã nheaꞌã teĩ ndapexai ꞌrã mbaꞌeve rei”,
ꞌre. 10 Haꞌe rami vy emoakã ratã kovaꞌe kuery. Ejapo ndaꞌijapyxakavei
 

haꞌe hexa pytũmba aguã rami, guexa py oexa eꞌỹ aguã, oapyxa py oendu
eꞌỹ aguã, haꞌe opyꞌa py oikuaa eꞌỹ aguã, haꞌe kuery xea py ojevypa ju vy
ojereraa jepe uka eꞌỹ aguã rami — heꞌi. h
11 Haꞌe ramo xee aporandu:
 

— Senhor, rakaꞌe peve ndaꞌu haꞌe rami tema rereko ꞌrã?

Ombovai:
— Haꞌe kuery retã ombovaipaa peve, haꞌe pygua vaꞌekue jipoavei peve,
haꞌe oo ikuai vaꞌe voi opyta rivepa aguã, ijyvy voi omombaa peve, 12 xee  

Senhor mombyry amondoukapa peve, haꞌe ijyvy py hepyarã ndoikoi

ramo. 13 Xapyꞌa rei dez ikuaiague py peteĩꞌi opyta teĩ haꞌe vaꞌe voi ojukaa
 

ꞌrã. Haꞌe rami avi yvyra terebinto haꞌe carvalho oakeꞌoa rã hapytakue
opytaa rami avi xevygua kuery ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe voi opyta ꞌrã hapytakue re,
haꞌyĩgue re rami ae — heꞌi.

g
 6.3 Apocalipse 4.8  6.9‑10 Mateus 13.14‑15, Marcos 4.12, Lucas 8.10, João 12.40,
h

Atos 28.26‑27
 1185 Isaías 7

Israel haꞌe Síria pygua kuery rovai ijayvuague

7   Haꞌe
gui Jotão raꞌy Acaz, Uzias ramymino vaꞌe Judá pygua huvixa
1

oĩ jave ma Jerusalém tetã re ou okuapy Síria pygua huvixa Rezim

haꞌe Israel pygua huvixa Remalias raꞌy Peca. Tetã re haꞌe kuery opuꞌã
okuapy teĩ ndaꞌipoꞌakai. 2 Haꞌe jave Davi ramymino kuery oendu okuapy
 

“Israel kuery reve Síria kuery onhemoirũ okuapy nhanderovai”, ꞌea

rã. i Haꞌe rami vy Acaz haꞌe heta vaꞌe kuery haꞌe javi opyꞌa py okyjepa
ete, yvyra kaꞌaguy re ikuai vaꞌe yvytu atã omomyĩmbaa rami oryryipa
okuapy.
3 Haꞌe ramo Senhor aipoeꞌi Isaías pe:
 

— Aỹ tereo, haꞌe eraa nderaꞌy hery “Okuave vaꞌe ojevy vaꞌerã” ꞌea
vaꞌe, huvixa Acaz reve penhovaexĩ aguã. Haꞌe vaꞌe ma oĩ ꞌrã tape ajukue
joiaty via rupi yupa yvyꞌã katyve oĩ vaꞌe py, yy rape apy py ae. 4 Ixupe  

ma aipoꞌere: “Enhearõ kuaa ke, enhemondyi eme guive huvixa Rezim

poxya gui, Síria pygua kuery haꞌe huvixa Peca gui. Ekyje eme, ndepyꞌa
py ndekuerai rei eme guive. Haꞌe kuery ma mokoĩ tataꞌy hataxĩ oupy vaꞌe
rami rive ikuai. 5 Anhetẽ Síria kuery jogueroayvu okuapy vaꞌekue ndere
 

ojapo vai aguã re, Efraim kuery haꞌe Remalias raꞌy reve. Haꞌe vy aipoeꞌi
okuapy: 6 ‘Nhapuꞌã ke Judá yvy re. Nhamondyipa vy nhandepoꞌaka
 

ꞌrã nhanembaꞌerã. Haꞌe vy haꞌe kuery mbyte nhamoĩ ꞌrã Tabeal raꞌy
huvixaverã’, heꞌi vaꞌekue. 7 Haꞌe rã Senhor Nhanderuete ma aipoeꞌi: ‘Haꞌe
 

nunga ndoikoi ꞌrã. 8 Mbaꞌeta Síria re peteĩꞌi anho oĩ tetã yvateve vaꞌe.
 

Haꞌe vaꞌe ma Damasco. Haꞌe Damasco tetã py opena vaꞌe ma Rezim anho.
Haꞌe rami ae avi Efraim kuery voi sessenta e cinco maꞌetỹa py omombaa
ꞌrã, haꞌe rire ndaꞌikuaivei ꞌrã. 9 Efraim re tetã yvateve vaꞌe ma Samaria,
 

haꞌe Samaria py opena vaꞌe ma Remalias raꞌy anho. Haꞌe gui peẽ kuery
voi ndapejeroviai ri vy ndapekuavei avi ꞌrã’, heꞌi.”

Emanuel rekorã re ijayvu ma voiague

10  HaꞌeAcaz pe Senhor oayvu omombeꞌu ukave ju:
11 — Ejerure Senhor nderuete pe hexa pyrã reikuaa aguã, yvy katy
ooa katy eꞌỹ vy yvatea katy ojekuaa aguã teĩ — heꞌi.
12 Haꞌe ramo Acaz aipoeꞌi:
 

— Xee ma ndajerurei ꞌrã, ndaeko aꞌãi ꞌrã Senhor — heꞌi.

13 Haꞌe ramo profeta aipoeꞌi:
 

— Davi ramymino kuery, pendu haꞌvy! Haꞌe rami avi ndaꞌevei teri
teve avakue pemomboriaua? Haꞌe gui aỹ ma Nhanderuete eteve voi
pemomboriauxe. 14 Haꞌe rami teĩ Senhor ae ꞌrã oexa uka peikuaa aguã.
 

i
 7.1‑2 Judá yvy re Síria kuery opuꞌã okuapy Israel kuery rupive. Judá pygua ruvixave ma
Acaz oĩ tamoĩ Davi oĩague py.
Isaías 7​, ​8 1186

Haꞌe gui peteĩ kunhataĩ oguerekoꞌi ꞌrã kyrĩ vaꞌe, oikuavãꞌi ꞌrã opiꞌaꞌi.
Haꞌe vy omboery ꞌrã Emanuel. j 15 Haꞌe vaꞌe ma teko vai ꞌrãgue py iporã
 

vaꞌe ojapo kuaa jave kamby kekue haꞌe ei rive ꞌrã hoꞌu oikovy. 16 Mbaꞌeta  

avaꞌi mbaꞌemo vai ꞌrãgue py iporã vaꞌe ojapo kuaa eꞌỹ mbove voi mokoĩ
huvixave gui rekyje reia vaꞌe yvy ombovaipaa ꞌrã — heꞌi.

Jerusalém re mbaꞌemo vai ou aguã re ijayvuague

17 —
Haꞌe gui ma ndeꞌáry Senhor ombou ꞌrã haꞌe rami ete aguã ára,
ndevygua kuery haꞌe nderu ro pygua kuery áry guive. Haꞌe rami aguã
ma Judá gui Efraim kuery ojepeꞌaague guive ndoikoi teri vaꞌe ramigua.
Assíria pygua huvixave rupi vy ombou ꞌrã. 18 Mbaꞌeta haꞌe vaꞌe ára
 

Senhor otuvy nheꞌẽ ꞌrã mberu yakã mombyry Egito re ikuai vaꞌe pe,
haꞌe eiru Assíria yvy re ikuai vaꞌe pe. 19 Haꞌe rã haꞌe vaꞌe kuery oupa
 

ꞌrã, oguejypa ꞌrã yvyty paꞌũ haꞌe javi re, itakua rupi, juuꞌy haꞌe mymba
oyꞌuaty haꞌe javi re.
20 — Haꞌe vaꞌe ára ma Senhor onhopĩmba ꞌrã peneakã, haꞌe hiꞌa
 

penderete regua. Omboipa avi ꞌrã penerendyva. Tendyva ayaa rami oiporu
ꞌrã yakã rovai guigua, Assíria pygua huvixa ae. 21 Haꞌe vaꞌe ára ma avakue
 

oguerekove ꞌrã peteĩꞌi vaka taꞌyꞌi ramo vaꞌe haꞌe mokoĩ vexaꞌi anho. 22 Haꞌe  

rami teĩ haꞌe vaꞌe ae ikamby porã ete ꞌrã haꞌe kuery hoꞌu aguã kamby
kekue. Oyvy re okuave vaꞌe haꞌe javi hoꞌu ꞌrã kamby kekue haꞌe ei. 23 Haꞌe  

vaꞌe ára ma mil uva rembypy mil hatãꞌi vaꞌe prata guigua re hepy ꞌrã
vaꞌekue ikuaiague py opyta ꞌrã juu haꞌe juu rakuaendy tyrã rive. 24 Haꞌe  

py ma huꞌy haꞌe guyrapa reve ꞌrãe avakue oike, mbaꞌeta juuꞌy haꞌe juu
rakuaendy ojaoꞌi ꞌrã yvy haꞌe javi. 25 Haꞌe gui yvyty avakue enxada reve oo
 

jepiaty haꞌe javi rupi ndoovei ma ꞌrã, juu haꞌe juu rakuaendy gui okyje vy.
Haꞌe py ma vaka anho ꞌrã haꞌeve okaru aguã, haꞌe vexaꞌi opyrõmba aguã.

Assíria pygua kuery ou aguã re ijayvuague

8   Senhor
aipoeꞌi avi xevy:
1

— Ejopy peteĩ kuaxia tuvixa vaꞌe, haꞌe embopara porãꞌi pavẽ oexa
kuaa aguã rami: “Eipeꞌa pojava ndejeupe guarã, ejopy ratã!” heꞌia vaꞌe.
2 Haꞌe nunga kuaa ukaarã ojeroviapy vaꞌe xee ajou sacerdote Urias haꞌe
 

Jeberequias raꞌy Zacarias.

3 Haꞌe ramo xee ma profeta kunhaa py aa. Haꞌe ramo oguerekoꞌi kyrĩ
 

vaꞌe, haꞌe vy oikuavãꞌi avaꞌi. Haꞌe ramo Senhor aipoeꞌi xevy:

— Heryrã emoĩ “Eipeꞌa pojava ndejeupe guarã, ejopy ratã” ꞌea.
4 Mbaꞌeta avaꞌi “Xeru” eꞌỹ vy “Xexy” heꞌi kuaa eꞌỹ mbove voi Damasco
 

haꞌe Samaria tetã pygua kuery mbaꞌe rei-rei ogueraapaa ꞌrã Assíria pygua
huvixave renonde guarã — heꞌi.

j
 7.14 Tery Emanuel ma “Nhandereve Senhor oĩ” ꞌea, Mateus 1.23 py oĩa rami avi.
 1187 Isaías 8

5  Haꞌe
gui Senhor ijayvuve tema. Haꞌe vy aipoeꞌi xevy:
6  —
Kovaꞌe kuery ma Siloé yakã oxyry mbegueiꞌi vaꞌe ndojou porãi
ramo, haꞌe Rezim renonde haꞌe Remalias raꞌy oua gui okyje ete okuapy
rire, 7 haꞌe rami rire haꞌe kuery áry Senhor ombou ꞌrã Eufrates yakã
 

guigua, imbaraete haꞌe oxyry atã vaꞌe. Haꞌe vaꞌe ma Assíria pygua
huvixave ae ou vaꞌerã, mbaꞌemo porã oguereko vaꞌe haꞌe javi reve. Haꞌe
nunga yy ma omonyẽ ꞌrã yakã rugua haꞌe javi rupi, haꞌe oẽ-oẽ rei ꞌrã ovy
yvyꞌã rupi peve. 8 Haꞌe vy Judá yvy re ae oo vy omonyẽmba ꞌrã. Haꞌe vaꞌe
 

rupi oaxa vy ijajuꞌy peve ꞌrã ovaẽ. Mbaꞌeta xondaro kuery jova-jovai gui
oua rupi ojaoꞌipa ꞌrã ndeyvy, Emanuel.

Senhor anho nharõ aguã re ijayvuague

9 Peẽ
yvy regua kuery, pendepoxypa teĩ penemboꞌipaa ꞌrã. Yvy
mombyrygua re pendekuai vaꞌe, pendu ke. Peiko katu teĩ penemboꞌipaa
ꞌrã, peiko katu teĩ penemboꞌipaa ꞌrã. 10 Pejogueroayvu ꞌrã mbaꞌemo pejapo
 

aguã re, haꞌe rami teĩ ndaꞌevei ꞌrã pejapo ete aguã. Mbaꞌemo pejapo
uka teĩ haꞌe nungakue ndojapoai ꞌrã, Nhanderuete orereve oiko ramo.
11 Mbaꞌeta xevy Senhor ijayvu opo imbaraete vaꞌe xere omoĩ reve. Haꞌe
 

vy ijayvu kovaꞌe kuery ikuaia rupi xee aiko eꞌỹ aguã. Haꞌe vy aipoeꞌi:
12 — Amongue pe kovaꞌe kuery “Opuꞌã nhemimba raꞌe” heꞌi okuapy
 

teĩ peẽ kuery ma ndaꞌevei “Opuꞌã nhemimba” peje aguã. Pekyje

eme haꞌe kuery mbaꞌemo okyjea vaꞌe gui, ndaꞌevei haꞌe nunga pe
“Nhanemondyipaarã” peje aguã. 13 Haꞌe rami ꞌrãgue py Senhor ixondaro
 

reta vaꞌe pe ae “Ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe” peje. Henonde pejererokyje, ixugui anho
peryryi. k 14 Haꞌe ramo haꞌe oĩ ꞌrã penhemi atyrã. Haꞌe rã Israel kuery
 

mokoĩve regua pe ma oĩ ꞌrã ita onhepyxanga aguã haꞌe kuery hoꞌapa

aguã. Jerusalém py ikuai vaꞌe pe oĩ ꞌrã nhuã xã haꞌe nhuã. l 15 Haꞌe kuery
 

regua heta ꞌrã onhepyxanga vy hoꞌa. Haꞌe rami vy haꞌe kuery opẽmba ꞌrã,
ojurapaa haꞌe omboꞌapaa ꞌrã. 16 Haꞌe nunga rupi emoĩ porã aikuaa uka
 

vaꞌekue, emboty lei xeremimboꞌe kuery pyꞌa re — heꞌi.

17 Haꞌe rami rã xee arõ ꞌrã Senhor, Jacó ramymino kuery gui ngova
 

omoꞌã ranhe teĩ. Hexe ae xee amaꞌena ꞌrã. 18 Apy ma aĩ, xeraꞌy kuery
 

Senhor xevy omeꞌẽ vaꞌekue reve. m Ore kuery ma hexa pyrã, haꞌe Israel
kuery mondyipaarã. Haꞌe rami aguã Senhor ixondaro reta vaꞌe Sião
yvyty re oĩ vaꞌe oremoingo. n
19 Haꞌe gui pendevy aipoꞌea ꞌrã: “Peporandu ke omanogue mboayvua
 

kuery pe, haꞌe imbaꞌekuaa vaꞌe, ojapukai rei haꞌe ijayvu mbegue rei vaꞌe
kuery pe”, ꞌea ꞌrã. Haꞌe rami teĩ nhande kuery ndaꞌu nanhaporandui

k
 8.12‑13 1 Pedro 3.14‑15 l 8.14 Romanos 9.32‑33, 1 Pedro 2.8 m 8.18 “Xeraꞌy
kuery ‘Senhor’ xevy omeꞌẽ vaꞌekue” Isaías heꞌia ma guemimboꞌe kuery re ijayvu vy.
n
 8.17‑18 Hebreus 2.13
Isaías 8​, ​9 1188

ꞌrã Nhanderuete pe? Jaikove vaꞌe nhanhepytyvõ uka ꞌrã ndaꞌu omano
vaꞌekue pe? 20 Haꞌe rami ꞌrãgue py lei haꞌe ayvu oikuaa uka pyre re tapeo!
 

Mbaꞌeta haꞌe vaꞌe ayvu rupi eꞌỹ ri haꞌe kuery ijayvu vy ndoexai ꞌrã hexakã
vaꞌe. 21 Haꞌe rami vy yvy haꞌe javi rupi haꞌe kuery oguata rei vy ojexavai
 

haꞌe okaruxe reve ꞌrã ikuai. Haꞌe gui okaruxe vy ipoxypa vy ijayvu vai
ꞌrã nguvixave haꞌe Nguuete re, yvate katy omaꞌẽ vy. 22 Haꞌe gui yvy re ju
 

omaꞌẽ vy oexa ꞌrã jexavai, pytũ vaikue haꞌe kuarayꞌã reia mboriau anho.
Haꞌe gui ma omombopaa ꞌrã pytũ vaikuea katy.

Huvixa Nhomoingo porãa oiko haꞌe ipoꞌaka aguã re ijayvuague

9   Haꞌe
rami teĩ yvy re ojexavai vaꞌekue ma pytũ vaikuea rupi riae eꞌỹ
1

ꞌrã ikuai. Mbaꞌeta jypyꞌi ma Nhanderuete omoꞌyvyĩꞌi rakaꞌe Zebulom

haꞌe Naftali yvy re ikuai vaꞌe. Haꞌe rã opaa py ma ojapo ꞌrã Galiléia
judeu eꞌỹ vaꞌe kuery rekoa ojou porãmbaa aguã rami, tape yeꞌẽ rembe
rupi oaxa vaꞌe guive Jordão yakã kyvõ rami peve. 2 Haꞌe kuery pytũ reia
 

rupi ikuai vaꞌekue ri oexa okuapy peteĩ hendy guaxu vaꞌe. Hendy vaꞌe
ma hexakãmba kuarayꞌã reia manoa rupi ikuai vaꞌekue ikuaia rupi. o
3 Haꞌe kuery vaꞌe regua ndee remboetave ju vy rembovyꞌave ete. Haꞌe
 

ramo nerenonde ovyꞌa ꞌrã okuapy, mbaꞌemo omonoꞌõa rupi ovyꞌaa rami,
haꞌe rami eꞌỹ vy mbaꞌemo porã ojou vaꞌekue ombojaꞌo-jaꞌoa py rami.
4 Mbaꞌeta ndee remopẽ ma canga haꞌe kuery ajuꞌy rupi ipoyi oiny vaꞌekue,
 

yvyra ikupe rupi oinupãaty, haꞌe herereko axya poꞌakaa, midianita kuery
remomba jave guare rami. 5 Mbaꞌeta oapypaa ꞌrã xondaro kuery xapatu
 

ikuai vaꞌe, ijao tuguy py ikyꞌapa rei vaꞌekue voi okaipa ꞌrã mbaꞌemo
pirekue rami rive. 6 Mbaꞌeta peteĩ avaꞌi oiko nhandevy, peteĩ guaꞌy
 

omeꞌẽa nhandevy. Haꞌe gui ijaxiꞌy áry ma oĩ ꞌrã ipoꞌaka aguã. Hery ma
po rami ꞌrã ꞌea vaꞌe: Nhomongeta Porã vaꞌe, Nhanderuete Imbaraete vaꞌe,
Nhanderu Imarã eꞌỹ vaꞌe, haꞌe Huvixa Nhomoingo porãa. 7 Ipoꞌakave ꞌrã 

ovy, mbyꞌa porã voi opa eꞌỹ vaꞌe ꞌrã ou. Tenda Davi openaaty áry ꞌrã oĩ
vy opena ꞌrã oikovy Davi ipoꞌakaague re ae. Haꞌe rami vy anhetẽ vaꞌe
haꞌe teko porã rupi vy ipoꞌakaa oĩ atã ꞌrã, aỹ guive rakaꞌe rã peve guarã.
Senhor ixondaro reta vaꞌe ae ꞌrã ojapo, nhanderayvu etea rupi.

Israel kuery ikuai axy aguã re ijayvuague

8  Haꞌe
gui ma peteĩ ayvu Senhor ombou Jacó kuery rovai guarã, haꞌe
ramo Israel kuery re ou. 9 Haꞌe vaꞌe ma heta vaꞌe kuery haꞌe javi oikuaapa
 

ꞌrã okuapy, Efraim haꞌe Samaria pygua kuery, ojejou porã haꞌe opyꞌa py
onhemboyvate reia rupi aipoeꞌi vaꞌe kuery: 10 “Yvy jykue ombojoꞌa pyre
 

yvy py oitypaa teĩ oo jajapo ju ꞌrã ita ombope pyre gui. Yvyra sicômoro
oitypaa ramo yary guigua py ju ꞌrã jajapo oĩague py”, heꞌi vaꞌe kuery.

 9.1‑2 Mateus 4.15‑16
o
 1189 Isaías 9​, ​10

11 Haꞌe rami teĩ haꞌe kuery rovai guarã Senhor omopuꞌã ꞌrã Rezim
rovaigua kuery, omboupa ꞌrã hovaigua kuery. p 12 Kuaray oua katy gui ou
 

ꞌrã Síria pygua kuery, haꞌe kuaray oikea katy gui ma filisteu kuery ou ꞌrã.
Haꞌe ijuru jai vy omokõmba ꞌrã Israel kuery. Haꞌe rami ete teĩ Senhor
poxya ndoaxai ꞌrã, opo oupi ae tema ꞌrã.
13 Haꞌe rami ete teĩ kovaꞌe kuery ndojevyi okuapy Imoingo axyare pe,
 

ndoekai okuapy Senhor ixondaro reta vaꞌe. 14 Haꞌe nunga rupi peteĩ ára
 

pyve Senhor ojayapa ꞌrã Israel regua akã haꞌe huguai, pindo haꞌe nhuũꞌy.
15 Inhakã ma nhomongeta vaꞌety kuery omboetevepy, haꞌe rã huguai ma
 

profeta ramigua kuery ijapu vaꞌe. 16 Mbaꞌeta kovaꞌe kuery rerekoa ma

 

nhombotavypa rei vaꞌe meme. Haꞌe ramo haꞌe kuery oguereko vaꞌe kuery voi
omombaa. 17 Haꞌe nunga rupi Senhor ndoguerovyꞌavei haꞌe kuery vaꞌe regua
 

ipyaukue, nomboaxyvei ꞌrã guive tyreꞌỹ neĩ imeveꞌỹ vaꞌe kuery, mbaꞌeta haꞌe
kuery haꞌe javi heko vai vaꞌe ikuai, joapo vai haꞌe ijayvu vaikue-ikue vaꞌe
meme. Haꞌe rami ete teĩ ndoaxai ꞌrã ipoxya, opo oupi teri ꞌrã imoiny.
18 Mbaꞌeta teko vai omomba ꞌrã heravy tata rami, omokanhy ꞌrã juuꞌy haꞌe
 

juu rakuaendy. Yvyra kaꞌaguy re ikuai vaꞌe okaipa ꞌrã, hataxĩ arai huũ vaikue
rami opuꞌã ovy reve. 19 Senhor ixondaro reta vaꞌe ipoxy ramo yvy opyta
 

tapyĩ rami, haꞌe rã heta vaꞌe kuery ma nhuũ oapy pyrã rami ikuai. Avave
rei nomboaxyvei ma ꞌrã guyvy kuery. 20 Mbaꞌemo oiporu kuaa re oĩ vaꞌe
 

omokõmba ma teĩ okaruxeve ꞌrã. Oiporu kuaa eꞌỹa re oĩ vaꞌe ju omokõmba

teĩ nonhandui ꞌrã. Haꞌe vy peteĩ-teĩ hoꞌu ꞌrã oirũ kuery roꞌokue. 21 Manassés
 

kuery omokõ ꞌrã Efraim kuery, haꞌe rã Efraim regua ma Manassés regua ju
ꞌrã omokõ. Haꞌe gui haꞌe kuery mokoĩve ma opuꞌã ꞌrã Judá kuery re. Haꞌe
rami ete teĩ ndoaxai ꞌrã Senhor poxya, opo oupi teri ꞌrã imoiny.

10  Haꞌe kuery vaꞌe regua ojapo ꞌrã lei haꞌeve eꞌỹa ramigua
1  

nhombojexavai aguã rive. Ndaꞌevei ete ꞌrã haꞌe kuery pe,

2 mbaꞌeta opa marã oguereko ꞌrã iporiaukueꞌi, neĩ noipytyvõ ukai ꞌrã
 

xevygua kuery ojexavai rei vaꞌe, oipeꞌapa ꞌrã imeveꞌỹ vaꞌe kuery gui,
imondapa ꞌrã tyreꞌỹ kuery gui. 3 Haꞌe rami rire teĩ ma mbaꞌe ndaꞌu peẽ
 

kuery pejapo ꞌrã nhombopagaa ára py jexavaia mombyry gui ou jave py?
Mavaꞌe pe tu pejapukai ꞌrã penderepy aguã? Mamo tu haꞌeve ꞌrã mbaꞌemo
pejou porã vaꞌe penhomi aguã? 4 Po rami anho ꞌrã haꞌeve pendekuai aguã:
 

pejeroꞌa ꞌrã omboꞌa pyre mbyte, eꞌỹ vy peꞌa ꞌrã omanogue mbyte. Haꞌe
rami ete teĩ Senhor poxya ndoaxai ꞌrã, opo oupi teri ꞌrã imoiny.

Assíria pygua kuery rovai ijayvuague

5  —
Ndaꞌevei ete ꞌrã Assíria pygua kuery pe, xepoxya rupi nhombopaga
aguã amondouka vaꞌekue ri. Mbaꞌeta yvyra haꞌe kuery opo py oguereko

p
 9.11 “Rezim rovaigua kuery” heꞌia ma Israel kuery re Assíria pygua kuery opuꞌã aguã re
ijayvu vy.
Isaías 10 1190

vaꞌe ma xepoxya aexa uka aguã ae. 6 Xee amondouka ma heko vai vaꞌe
 

haꞌe xembopoxya kuery rovai. Haꞌe vy aipoaꞌe haꞌe kuery gui imbaꞌe
rei-rei oipeꞌapa vy opyrõmba aguã, tape rupi yapo oĩ vaꞌe re rami. 7 Haꞌe
 

rami teĩ haꞌe kuery ma haꞌe rami eꞌỹ oexaꞌã, opyꞌa py haꞌe rami eꞌỹ
oikuaa. Haꞌe rami ꞌrãgue py opyꞌa re omoĩ heta regua omokanhymba haꞌe
omomba ete aguã. 8 Mbaꞌeta aipoeꞌi: “Xevygua yvatekueve ndaꞌu huvixave
 

meme eꞌỹ teve? 9 Calno tetã namombai ri tyꞌy Carquemis rami? Hamate
 

tetã Arpade rami eꞌỹ ri tyꞌy opyta? Haꞌe Samaria tetã Damasco rami eꞌỹ ri
tyꞌy opyta? 10 Xepoꞌaka ma tetã mbaꞌemo raꞌangaa oĩa re, Jerusalém haꞌe
 

Samaria py ikuai vaꞌe gui ipoꞌakave vaꞌekue teĩ. 11 Haꞌe gui Samaria haꞌe
 

mbaꞌemo raꞌangaa hexe ikuai vaꞌe re ambovaipaague rami ae ju ndajapoi

ꞌrã teve Jerusalém haꞌe hexe ikuai vaꞌe re?” heꞌi vaꞌekue.
12 Haꞌe nunga rupi Sião yvyty haꞌe Jerusalém re Senhor oipotaa rami
 

nhombopagapa ma vy Assíria pygua huvixa ju ꞌrã ombopaga, opyꞌa py

onhemboyvateve haꞌe ojejou porã reiague re. 13 Mbaꞌeta aipoeꞌi rire: “Haꞌe
 

nunga haꞌe javi xee ae poꞌakaa py ajapo, xeꞌarandu haꞌe aikuaapa vaꞌe vy.
Haꞌe rami vy amarka pyau amboae regua kuery yvy, haꞌe aipeꞌapa imbaꞌe
rei-rei vaꞌekue haꞌe javi. Ipyꞌa guaxuve vaꞌe rami aipeꞌa huvixa kuery
henda py oĩague gui. 14 Aipeꞌapa amboae regua kuery mbaꞌemo oguereko
 

vaꞌekue. Guyraꞌi rupiꞌa oeja pyre peꞌaa rami xee voi xembaꞌerã ajopy yvy
jave rupi. Mavaꞌeve nomboguyi opepo, neĩ naxẽiꞌi guive”, heꞌi vaꞌekue.
15 Haꞌe rami avi haxa ndaꞌu haꞌeve ri ava iporua gui ojejou porãve
 

aguã? Yvyra kyxĩa ndaꞌu haꞌeve ri oiporu oiny vaꞌe gui oikuaave aguã?
Haꞌe rami vaꞌe rire ma yvyra rovi haꞌe ae porua oinupã ꞌrãgue, haꞌe
yvyra rive opuꞌã ꞌrãgue ava yvyra guigua eꞌỹ vaꞌe re. 16 Haꞌe nunga rupi
 

Senhor ixondaro reta vaꞌe ombou ꞌrã mbaꞌeaxy haꞌe vaꞌe regua avakue
mbaraetea mombaarã, ikyrakueve meme teĩ. Haꞌe kuery mbaꞌemo ojou
porã vaꞌe omoendy ꞌrã, tata rami oapypa vaꞌerã py. 17 Mbaꞌeta Israel kuery
 

moexakãa ma omomba ꞌrã tata rami, peteĩ ára pyve Nhanderuete Ikyꞌa
eꞌỹ vaꞌe oapypa ꞌrã juuꞌy haꞌe juu rakuaendy Assíria yvy re ikuai vaꞌe.
18 Oapypa ꞌrã haꞌe vaꞌe regua kaꞌaguy haꞌe mbaꞌety oiko porãve vaꞌe teĩ.
 

Omomba ꞌrã haꞌe kuery nheꞌẽ haꞌe hete, imbaꞌeaxy vy ikangyve ovy vaꞌe
rami opyta peve. 19 Haꞌe vaꞌe rire ma haꞌe py kaꞌaguy re yvyra hoꞌame
 

vaꞌe mbovyꞌi ete ꞌrã opyta, kyrĩgue teĩ oipapa vy ombopara kuaa ꞌrã
mbovy paa.
20 Haꞌe vaꞌe ára Israel kuery Jacó ramymino okuave vaꞌe ma ijukaare
 

kuery re ndojeroviavei ma ꞌrã. Haꞌe rami ꞌrãgue py ojerovia ꞌrã okuapy

Senhor Israel kuery ruete Ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe re anho. 21 Haꞌe rami vy Jacó
 

ramymino kuery rembyrekue ojevy ju ꞌrã Nhanderuete imbaraete vaꞌe

pe. 22 Mbaꞌeta peẽ Israel kuery, peẽ kuery aỹ peve ita kuꞌi yeꞌẽ rembe
 

rupigua rami pendereta teri teĩ amongue eteꞌi ꞌrã ojevy. Mbaꞌeta oiko ꞌrãe
nhomombaarã teko porã rupigua, yy tyguaxua rami ꞌrã ou. 23 Mbaꞌeta  
 1191 Isaías 10​, ​11

Senhor ixondaro reta vaꞌe nhomomba aguã re onhembopyꞌa ma voiague

rami omoingo ꞌrã haꞌe vaꞌe yvy haꞌe javi rupi. q
24 Haꞌe nunga rupi ae Senhor ixondaro reta vaꞌe aipoeꞌi:
 

— Xevygua kuery Sião re penderekoa vaꞌe, pekyje eme Assíria pygua

kuery gui yvyra rovi py penemoingo axy teĩ, haꞌe Egito pygua kuery
pendererekoague rami yvyra py pendeavyky rei teĩ. 25 Mbaꞌeta areꞌi eꞌỹ
 

re opa ꞌrã peẽ kuery rombopagaa. Haꞌe rami vy haꞌe kuery ju amomba
ꞌrã xepoxya rupi. 26 Haꞌe rami vy Senhor ixondaro reta vaꞌe oinupã ꞌrã
 

midianita kuery re ojukapaague rami, itaova Orebe py hiꞌaĩ vaꞌe katyꞌi.

Yeꞌẽ áry rupi oupi ju ꞌrã opopoka Egito yvy re ojapoague rami. r 27 Haꞌe  

vaꞌe ára pendekupe áry gui aipeꞌa ꞌrã ipoyi vaꞌe, pendeajuꞌy gui aipeꞌa ꞌrã
canga omoĩ mbyre. Haꞌe nunga ma opẽ ꞌrã pendekyraa gui rive — heꞌi.
28 Haꞌe gui ma Assíria pygua kuery ou ꞌrã Aiate py, haꞌe oaxa ꞌrã
 

Migrom rupi. Haꞌe gui Micmás py ovaẽ vy omboguejy ꞌrã ovoyi. 29 Haꞌe  

gui oaxa ꞌrã ojeꞌoivy yvyty paꞌũ rupi, haꞌe oke ꞌrã okuapy Geba py. Haꞌe
ramo Ramá pygua kuery oryryipa rei ꞌrã okyje vy, haꞌe Saul rekoague
Gibeá pygua kuery ojavapa ꞌrã. 30 Galim re penderekoa vaꞌe, pejapukai
 

atã ke! Laís pygua kuery, pendu ke! Ndaꞌevei ete ꞌrã peẽ Anatote pygua
kuery pe! 31 Haꞌe gui Madmena re hekoa vaꞌe kuery voi ojavapa ꞌrã
 

ojeꞌoivy, haꞌe Gebim pygua kuery voi ojavapa ꞌrã oo jepe aguã. 32 Haꞌe  

vaꞌe árave Assíria pygua kuery opytuꞌu ꞌrã okuapy Nobe rekoa py. Haꞌe
gui ma opo oupi ꞌrã, Sião yvyty memby kuery Jerusalém py ikuai vaꞌe
omongyje aguã.
33 Haꞌe rami teĩ Senhor ixondaro reta vaꞌe ojaya ꞌrã yvyra rakã ikuai
 

vaꞌe. Haꞌe rami vy oitypa ꞌrã yvyra yvatekueve, haꞌe omoꞌyvyĩꞌimba ꞌrã
onhemboyvateve vaꞌekue. 34 Haxa py oitypa ꞌrã yvyra kaꞌaguy regua. Haꞌe
 

ramo Líbano re yvyra ikuai vaꞌe hoꞌapa ꞌrã imbaraete vaꞌe oakeꞌoa rami.

Jessé ramymino opena porã vaꞌe rekorã re ijayvuague

11   Haꞌe
gui Jessé rembypykue gui oiko ꞌrã peteĩ hoky, hapytakue
1

rapo gui oiko ꞌrã henhoĩ pyau jevy vaꞌe. 2 Haꞌe vaꞌe re ma oĩ ꞌrã
 

Senhor Nheꞌẽ. Haꞌe vaꞌe Nheꞌẽ ma imoꞌaranduarã haꞌe oikuaa ukapa

vaꞌe, imongetaa haꞌe imbopoꞌakaarã, haꞌe gui Senhor kuaa ukaa haꞌe
henonde ojererokyje aguã re imboꞌea. 3 Haꞌe ramo ovyꞌa reve ꞌrã oiko
 

Senhor renonde ojererokyjea rupi. Mbaꞌemo oexa vy rive eꞌỹ ꞌrã oikuaa
pota, haꞌe mbaꞌemo oendu vy rive eꞌỹ nhomongeta ꞌrã. 4 Haꞌe rami ꞌrãgue
 

py teko porã rupi ete ꞌrã oikuaa pota iporiaukueꞌi re, haꞌevea rami oepy
ꞌrã iporiaukueꞌi yvy re ikuai vaꞌe. Oayvu py rive ꞌrã ombopaga yvy re

q
 10.22‑23 Romanos 9.27‑28 r 10.26 Orebe py Nhanderuete omomba rakaꞌe midianita
ruvixa kuery (Juízes 7.25). Haꞌe gui Egito py ma Egito pygua kuery ju omomba yeꞌẽ mbyte
py (Êxodo 14.26‑28).
Isaías 11​, ​12 1192

ikuai vaꞌe yvyra rovi py rami, opytuẽ py rive ojuka ꞌrã heko vai vaꞌe.
5 Kuꞌakuaa rami ojee omoĩ ꞌrã teko porã, haꞌe joguereko ꞌrã ojeroviapy
 

oikoa rupi.
6 Haꞌe rami ramo vexaꞌi kuery reve aguaraꞌi ikuai porã ꞌrã, haꞌe xivi
 

ipara vaꞌe teĩ kavara raꞌyꞌi reve opytuꞌu ꞌrã okuapy joa py. Reõ reve vaka
raꞌy ikuai ꞌrã peteĩ rami, kyrĩꞌi vaꞌe rive oguerekopa ꞌrã. 7 Urso reve vaka
 

kuery okaru ꞌrã joa py, haꞌe taꞌyꞌi kuery opytuꞌu ꞌrã joa py. Reõ voi nhuũ
re okaru ꞌrã vaka rami. 8 Kyrĩgue okambuꞌi vaꞌe teĩ onhemboarai ꞌrã mboi
 

ituia rupi, haꞌe nokambuvei vaꞌe ikua py opoꞌẽ teĩ mbaꞌeve ndoikoi ꞌrã.
9 Mbaꞌeta xevygua yvyty ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe py ma ndoikovei ma ꞌrã mbaꞌemo
 

vai neĩ joapo vai vaꞌe, mbaꞌeta yvy jave re tynyẽ ꞌrã Senhor oikuaa vaꞌe,
yeꞌẽ renda haꞌe javi rupi yy tynyẽa rami avi.
10 Haꞌe vaꞌe ára ma Jessé rapokue gui oiko ꞌrã peteĩ henhoĩ pyau jevy
 

vaꞌe. Haꞌe vaꞌe ma opuꞌã ꞌrã bandeira oupi imoꞌamy mbyre rami, oĩa katy
haꞌe javi regua kuery oexa vy oo aguã. Guexakãa re ae ꞌrã hekoa. s

Israel kuery moexakãa oiko pyau vaꞌerã re ijayvuague

11 Haꞌe
vaꞌe ára Senhor opo omokuaveꞌẽ ꞌrã oguerupa ju aguã
ojeupegua kuery rembyrekue oejaague gui: Assíria yvy gui, Egito, Patros,
Etiópia, Elão, Babilônia, Hamate haꞌe yeꞌẽ yvýry rupi yvy ikuai vaꞌe gui.
12 Peteĩ bandeira oupi ꞌrã yvy regua mbyte rupi ikuai vaꞌe oexa aguã. Haꞌe
 

rami vy omboatypa ꞌrã Israel kuery yvy mboae re ikuaiague gui, haꞌe
Judá kuery oguerupa ju ꞌrã yvy apy jovaive irundy henda katy omoaĩa
ague gui. 13 Haꞌe ramo Efraim kuery noenduvei ma ꞌrã ndajoayvuia,
 

haꞌe Judá kuery rovaigua kuery haꞌe javi ꞌrã ndojouavei. Efraim kuery
ndoayvu eꞌỹvei ꞌrã Judá regua, haꞌe Judá kuery voi nomoingo axyvei
ꞌrã Efraim regua. 14 Haꞌe rami ꞌrãgue py jogueraa ꞌrã kuaray oikea katy
 

filisteu kuery rovai opuꞌã aguã. Jojavi ꞌrã ipoꞌaka kuaray oua katy ikuai
vaꞌe re. Haꞌe vy ojopy ꞌrã amboae kuery oguereko vaꞌekue-ꞌekue haꞌe javi.
Edom haꞌe Moabe pygua kuery re voi ipoꞌaka ꞌrã. Amom pygua kuery voi
ikuai ꞌrã hembiguairã. 15 Senhor omboypa ꞌrã yeꞌẽ rakã Egito yvýry oĩ
 

vaꞌekue. Yvytu atã ombou vy ipoꞌaka ꞌrã Eufrates yakã re voi. Haꞌe rami
vy ombojaꞌo ꞌrã sete yakã raperã, ipy regua vaꞌe teĩ oaxa aguã haꞌeve vaꞌe.
16 Haꞌe ixupegua kuery Assíria re opyta teri vaꞌekue pe oĩ ꞌrã peteĩ tape
 

porã ojevy aguã, Egito yvy gui Israel kuery oẽmba jave guare rami.

Israel kuery oguerupa jevy rã oporaei okuapy aguã re ijayvuague

12   Haꞌe
vaꞌe ára ma aipopeje ꞌrã: “ Senhor, xee rogueroporaei,
1
mbaꞌeta xevy ndepoxy vaꞌekue ri aỹ oaxapa ma ndepoxyague.
Haꞌe gui aỹ ma xembovyꞌa ju ma. 2 Nhanderuete ma xereraa jepea
 

 11.10 Romanos 15.12
s
 1193 Isaías 12​, ​13

oiko. Hexe ajerovia ꞌrã akyje eꞌỹ re, mbaꞌeta Senhor Nhanderuete
xemombaraetea haꞌe aroporaei vaꞌe. Haꞌe gui aỹ ma xereraa jepea ju oiko.
3 Peju nhandereraa jepea re javyꞌa, yvu gui yy porã nhanoẽ vy javyꞌaa
 

rami avi”, peje ꞌrã.

4 Haꞌe vaꞌe ára aipo pejeve ju ꞌrã: “Peroporaei ke Senhor! Pejapukai
 

hery rupi, haꞌe javi regua pe peikuaa uka hembiapokue. Hery yvate ete
ramo penhogueromaꞌenduꞌa. 5 Peroporaei ke Senhor, mbaꞌemo porã ete
 

ojapo rire. Yvy jave rupi toikuaapa haꞌe nunga! 6 Haꞌe peẽ Sião pygua
 

kuery voi pevyꞌa peporaei reve, mbaꞌeta Israel kuery ruete ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe
penembyte oĩ vaꞌe yvate ete ramo”, peje.

Babilônia pygua kuery rovai ijayvuague

13   Kovaꞌe
ma Isaías mbaꞌemo oexa reve Babilônia pygua kuery
1

rovai ayvu oendu vaꞌekue.

2 “Eupi peteĩ bandeira yvyty ikatu rei vaꞌe áry, haꞌe ejapukai xondaro
 

kuery pe ou aguã. Enoĩ ndepo py haꞌe kuery oike aguã nhomoingo

axya kuery retã rokẽ rupi. 3 Mbaꞌeta po rami xeayvu xevygua kuery
 

pe, aenoĩmba xevygua xondaro kuery ipyꞌa guaxukueve, haꞌe kuery

nhombopaga aguã xepoxya rupi. Haꞌe kuery ma xepoꞌakaa re anho ꞌrã
ovyꞌa. 4 Haꞌe ramo yvyty áry onhendu ꞌrã heta vaꞌe ojapukaia! Heta regua
 

joe opuꞌã aguã py nhomboaty okuapy. Senhor ixondaro reta vaꞌe oexa
pota ꞌrã oxondaro kuery joe opuꞌã aguã katy oo ta vaꞌe re.
5 “Mbaꞌeta haꞌe kuery ou ꞌrã yvy mombyrygua gui, yva apy guive ꞌrã ou
 

Senhor guembiporu opoxya oexa uka vaꞌe reve, omomba aguã haꞌe vaꞌe
yvy haꞌe javi. 6 Pejaeꞌo ke, mbaꞌeta ovaẽ ta ma Senhor ára. Ipoꞌakapa
 

vaꞌe ombou ꞌrã nhomombaarã. 7 Haꞌe ramo pavẽ jyva naꞌimbaraetevei ꞌrã,
 

avakue ndaꞌipyꞌa guaxuveipa ꞌrã. 8 Onhemondyipa rei ꞌrã okuapy, haꞌe

 

kuery oendu ꞌrã haxy ogueroaxẽ peve. Kunha imemby raxy vaꞌe rami ꞌrã
ojepoka-poka. Joe-joe omaꞌẽ ꞌrã okyje rei reve, haꞌe hova pytãmba rei ꞌrã
oxĩmba vy.
9 “Emaꞌẽ, ovaẽ ma ouvy Senhor ára. Haꞌe vaꞌe ma nanhomboaxyvei
 

aguã ára, poxya rexa ukaarã, yvy omomba haꞌe ojejavypa vaꞌekue
omokanhymba aguã yvy gui. 10 Jaxy-tata ijaty vaꞌe yva re ikuai vaꞌe
 

naendyvei ꞌrã. Kuaray oẽ ouvy vyve pytũmba ꞌrã, jaxy voi naexakãvei
ꞌrã. t 11 Xee ambopaga ꞌrã yvy re ikuai vaꞌe heko vaiague re, haꞌe opa marã
 

rei ikuai vaꞌe ojejavyague re. Amomba ꞌrã ojejou porã rei vaꞌe kuery
onhemboyvatea, haꞌe amoꞌyvyĩꞌimba ꞌrã ojerovia rei vaꞌe. 12 Ajapo ꞌrã  

avakue ouro porãgueve gui ndaetaive aguã rami, ouro ete Ofir regua
gui. 13 Ajapo ꞌrã yva oryryipa aguã rami, haꞌe yvy voi oryryi ete vy
 

guenda gui ojepeꞌa aguã rami, Senhor ixondaro reta vaꞌe poxya gui,

t
 13.10 Mateus 24.29, Marcos 13.24‑25
Isaías 13​, ​14 1194

nhombopagapa ete aguã ára ovaẽ rã. 14 Haꞌe kuery peteĩ-teĩ onha ꞌrã
 

ojeꞌoivy guaxu ijukaarã gui onha vaꞌe rami, haꞌe vexaꞌi kuery ija eꞌỹ vaꞌe
rami. Peteĩ-teĩ ojevy ꞌrã guetarã kuery rekoa katy, ojava ꞌrã ojeꞌoivy oyvy
katy ae. 15 Haꞌe gui ojou pyre-pyre ma oixyvõmbaa ꞌrã, ojopy pyre ma
 

ojukapaa ꞌrã kyxe py. 16 Haꞌe kuery oexaa py taꞌy kuery omouꞌũmbaa ꞌrã.
 

Hoo gui oipeꞌapaa ꞌrã, haꞌe taꞌyxy kuery voi ogueroꞌaa ꞌrã.
17 “Mbaꞌeta Babilônia pygua kuery rovai xee ambou ꞌrã Média pygua
 

kuery. Haꞌe vaꞌe kuery ma prata re ndaꞌevei rei vaꞌeꞌỹ, neĩ ouro re voi
ndoikuaa potai vaꞌe. 18 Haꞌe kuery guapa py ojukapa ꞌrã kunumigue.
 

Neĩ kyrĩgueꞌi itui ramoꞌi vaꞌe voi nomboaxyi ꞌrã, kyrĩꞌi vaꞌe oexa vy
ndojuka eꞌỹi ꞌrã. 19 Babilônia ma yvy regua ojou porãve haꞌe caldeu kuery
 

oguerovyꞌave vaꞌekue ri Nhanderuete omomba rã opyta ꞌrã Sodoma haꞌe

Gomorra rami. 20 Haꞌe py ma avave ndopytaavei ma ꞌrã, noĩavei ꞌrã haꞌe
 

py. Neĩ árabe voi haꞌe py ndoupivei ꞌrã ngoorã, haꞌe vexaꞌi re opena vaꞌe
ndogueraavei ꞌrã guymba kuery haꞌe py omongaru aguã. 21 Haꞌe rami
 

ꞌrãgue py vixo kaꞌaguy regua rive ꞌrã ikuai haꞌe py, haꞌe oogue ikuai
vaꞌe rupi urukureꞌa anho ꞌrã ikuai. Guyra nhandu rive avi ꞌrã hekoa
haꞌe py. Haꞌe kavara kaꞌaguy regua opo-opo ꞌrã okuapy haꞌe rupi. 22 Oo  

tuvixakueve rendakue rupi ma aguaraꞌi haꞌe jagua-tuvy nheꞌẽ tema onheꞌẽ

ꞌrã. Haꞌe nunga oiko aguã ovaẽ ma ouvy, oaꞌangaague ára ndarei ꞌrã.”

Babilônia tetã opa rã oguerovyꞌa okuapy aguã re ijayvua

14   Mbaꞌeta
teĩgue ju Senhor omboaxy ꞌrã Jacó kuery, oiporavo
1

nho ꞌrã Israel kuery. Haꞌe rami vy ogueru ju ꞌrã ijyvy re ae. Haꞌe
kuery reve amboae yvy regua kuery voi ikuai ꞌrã, onhemoirũ ꞌrã okuapy
Jacó kuery re. 2 Heta regua ma Israel kuery ogueraa vy oguerojevy ꞌrã
 

ijyvy re. Haꞌe gui Senhor pegua yvy re ma Israel kuery ju oguereko ꞌrã
yvy regua kuery guembiguairã. Yma rupi hexe hembiguai haꞌe ipoꞌaka
vaꞌekue re haꞌe kuery ju ꞌrã ipoꞌaka. 3 Mbaꞌeta ovaẽ ꞌrã Nhanderuete
 

ou vy pembaꞌeapo poyiague gui penemombytuꞌu aguã ára, pejexavai

reiague haꞌe ipoyi vaꞌe rupi amboae regua escravo rami pembaꞌeapoague
gui. 4 Haꞌe vaꞌe ára pevyꞌa rei ꞌrã Babilônia pygua huvixave re. Haꞌe vy
 

aipopeje ꞌrã:
“Pexa ke nhanemoingo axyare okanhy raꞌea! Opa raꞌe nhanderereko
axy reiague! 5 Mbaꞌeta Senhor omopẽ ma heko vai vaꞌe yvyra, omomba
 

ma nhanemoingo axya poꞌakaa. 6 Haꞌe kuery ma ipoxy vy amboae kuery

 

oguereko axy vaꞌekue, jojukaa gui ndopytuꞌui vaꞌekue guive. Opoxya

rupi ipoꞌaka vaꞌekue yvy regua kuery re, opytuꞌu eꞌỹ re oakykue monha
jepi vaꞌekue. 7 Haꞌe gui aỹ ma yvy jave rupi opytuꞌu, mbyꞌa porã oĩ. Haꞌe
 

rami vy pavẽ oporaei okuapy ovyꞌa vy. 8 Yvyra cipreste haꞌe yary Líbano
 

re ikuai vaꞌe voi ovyꞌa rei ꞌrã ndere. Haꞌe vy aipoeꞌi ꞌrã okuapy: ‘Ndee
ndereitya ma rire avave rei ndouavei orerakeꞌoarã’, heꞌi okuapy.
 1195 Isaías 14

9 “Pe
yvy guy py manogue yvy re ma omyĩmba okuapy revaẽ taa oendu
vy. Haꞌe rami vy oẽmba ꞌrã jogueravy nerovaexĩ aguã. Nemovaẽ aguã
opuꞌãmba ꞌrã jogueruvy yvatekueve haꞌe huvixave yvy re ikuai vaꞌekue
ꞌãgue. Yvy regua ruvixa ikuai vaꞌekue opuꞌã ꞌrã okuapy guenda py oĩa
gui. 10 Haꞌe vy haꞌe kuery haꞌe javi ijayvu vy aipoeꞌi ꞌrã ndevy: ‘Ndee voi
 

nanembaraetevei teve raꞌe! Aỹ ndee voi ore rami ae ma repyta!’ heꞌi ꞌrã
okuapy. 11 Yvykua py ndereitya ma rejejou porãveague gui, haꞌe ixã reta
 

vaꞌe pu renduxe vaiague gui. Haꞌe gui ndeguýry nderuparã oĩ vaꞌe ma

mberu raꞌy anho, haꞌe hevoꞌi anho ꞌrã neovãarã ikuai.
12 “Jaxy-tata koꞌẽ mbija rami reĩ vaꞌekue ri reꞌa ma yvate reĩague gui.
 

Yvy re ju ndereitya, yvy regua kuery re ndepoꞌaka vaꞌekue ri. 13 Ndepyꞌa  

py ndee aipoꞌre vaꞌekue: ‘Xee ajeupi ꞌrã yva re peve. Haꞌe vy aguapy ꞌrã
apena aguã Nhanderuete pegua jaxy-tata áryve. Xepoꞌaka ꞌrã ainy yvyty
nhomboaty aty oĩ vaꞌe áry, pe kuaray ijapuꞌaꞌia apy katy. 14 Ajeupi ꞌrã arai
 

yvateve vaꞌe áry, haꞌe vy Nhanderuete yvateve vaꞌe rami ete ꞌrã aiko’,
ꞌre vaꞌekue. 15 Haꞌe rami teĩ omanogue ikuaia py nemomboa ꞌrã, yvykua
 

pukuvea py.
16 “Haꞌe ramo omanogue nderexa vy onhemondyipa rei reve omaꞌẽ
 

ngatu ꞌrã ndere. Haꞌe vy ndere ijayvu vy aipoeꞌi ꞌrã okuapy: ‘Kovaꞌe ava
eꞌỹ teve yvy omboryryipa vaꞌekue, haꞌe yvy jave re ikuai vaꞌe oryryi aguã
rami ojapo vaꞌekue? 17 Haꞌe eꞌỹ ri ndaꞌu yvy jave re ojapo rakaꞌe tekoa
 

veꞌỹ opyta aguã rami, haꞌe tetã mbovaipaare? Haꞌe gui guembiguairã
ogueraa vaꞌekue voi ndopoi rakaꞌe ngoo katy ojevy aguã’, heꞌi ꞌrã okuapy.
18 Haꞌe gui amboae yvy regua huvixave ikuai vaꞌekue onhono porãa
 

rakaꞌe omboetea rupi, peteĩ-teĩ huparã vaꞌekue py ae. 19 Haꞌe rã ndee

 

ma nembojeguarua vy nenhono porãa aguã ojoꞌo pyre gui mombyry

nemomboa vaꞌekue yvyra rakã ojaya pyre rami rive. Haꞌe gui ndeꞌáry
omomboa ꞌrã kyxe py ojuka pyre retekue, yvykua py ita reve opyrõa rire.
20 Ndee ma amboae kuery rami eꞌỹ nanenhono porãai vaꞌekue, mbaꞌeta
 

yvy remomba haꞌe ndevygua kuery ae rejukapa rire. Tove heko vai vaꞌe
ramymino kuery rery re taꞌimaꞌenduꞌaave eme. 21 Taꞌy kuery voi tojukapaa
 

tuu kuery heko vaiague re, haꞌe kuery ju opuꞌã vy yvy re ipoꞌaka eꞌỹ aguã,
haꞌe yvy omonyẽ eꞌỹ aguã haꞌe kuery retã”, peje ꞌrã pekuapy.
22 Haꞌe gui Senhor ixondaro reta vaꞌe aipoeꞌi:
 

— Xee apuꞌã ꞌrã haꞌe kuery re, Babilônia yvy gui ambogue ꞌrã hery.
Amomba ꞌrã okuave vaꞌekue, taꞌy kuery haꞌe hamymino kuery haꞌe javi
guive. 23 Haꞌe gui hetã ikuaiague ajapo ꞌrã yapo opyta aguã rami, kuĩꞌi
 

rive ikuai aguã. Haꞌe xee aipei ꞌrã yty peia nhomokanhymbaa vaꞌe py —
heꞌi Senhor ixondaro reta vaꞌe.

Assíria pygua kuery rovai ijayvuague

24  Senhor ixondaro reta vaꞌe oura vy aipoeꞌi:
Isaías 14​, ​15 1196

— Xee anhembopyꞌaa oiko ꞌrãe. Xee ajapo ukaa rami ae ꞌrã ojapoa.
25  Haꞌerami vy amomba ꞌrã Assíria pygua kuery xeyvy re ou vaꞌekue.
Xevygua yvyty re apyrõ ꞌrã, Israel kuery re haꞌe kuery poꞌakaague opa
aguã, haꞌe kuery voyi aipeꞌa aguã ijaxiꞌy áry gui. 26 Haꞌe rami ae xee
 

anhembopyꞌa yvy jave re oiko aguã. Kovaꞌe ma xepo yvy regua haꞌe
javi áry rupi amokuaveꞌẽ vaꞌe — heꞌi. 27 Mbaꞌeta Senhor ixondaro reta
 

vaꞌe haꞌe rami aguã rami onhembopyꞌa ma rire mavaꞌe tu omboaxa rive
ta? Opo omokuaveꞌẽ imoiny rire mavaꞌe tu ojapo ꞌrã omboapuꞌa ju aguã
rami?

Filístia pygua kuery rovai ijayvuague

28  Haꞌe
gui huvixave Acaz omanoa maꞌetỹ re ma povaꞌe ayvu aendu
omombeꞌua rã.
29 — Peẽ filisteu kuery, ndaꞌevei pevyꞌa aguã penenupãaty yvyra
 

opẽague pendu vy rive. Mbaꞌeta mboi omano vaꞌekue gui oiko ꞌrã
amboae ndaꞌeveive vaꞌe, hupiꞌa gui ma oiko ꞌrã mboi opo vaꞌe. 30 Haꞌe
 

gui iporiaukueꞌi raꞌy jypygua kuery re ma apena porã ꞌrã, oipotapa reiꞌi
vaꞌe kuery ma opytuꞌu porã ꞌrã okuapy. Haꞌe rã penderaꞌy kuery re ma
ajapo ꞌrã karuai gui omanomba aguã rami, haꞌe pekuave vaꞌekue voi
penemombaa ꞌrã. 31 Ndee tetã rokẽ, neraxẽ ke. Haꞌe ndee tetã, ejapukai.
 

Peẽ filisteu kuery haꞌe javi, peryryipa ke. Mbaꞌeta kuaray ijapuꞌaꞌia katy
gui ou ꞌrã hataxĩ rami, haꞌe jipoi hyxy vaꞌe gui ojepeꞌa vaꞌerã — heꞌi.
32 Marã rami ndaꞌu pembovai ꞌrã judeu eꞌỹ vaꞌe regua ayvu mombeꞌua
 

pe oporandu rã? Aipopeje ꞌrã: “ Senhor Sião tetã ojapo rire haꞌe py ae ꞌrã
ixupegua kuery ojexavai reiꞌi vaꞌe ojou onhemi aguã”, peje ꞌrã.

Moabe pygua kuery rovai ijayvuague

15   Po
rami ma Moabe pygua kuery rovai ayvu ou vaꞌekue.
1

“Anhetẽ ete peteĩ pytũ pyve omombaa ꞌrã Ar tetã Moabe yvy re
oĩ vaꞌe. Quir tetã voi peteĩ pytũ pyve avi ꞌrã omombaa. 2 Haꞌe gui Dibom
 

tetã gui haꞌe pygua kuery oẽ ꞌrã jogueravy taꞌangaa pegua templo katy
ojaeꞌo aguã. Moabe pygua kuery ojaeꞌo ꞌrã okuapy Nebo haꞌe Medeba
yvyty áry. Haꞌe kuery haꞌe javi ꞌrã oakã onhopĩ haꞌe guendyva ojayapa
reve oo. 3 Ao vaikue voxa guigua py onhemonde reve ꞌrã ikuai tape
 

rupi. Ngoo áry haꞌe tetã mbyte rupi haxẽ ꞌrã okuapy ojaeꞌo vaipa reve.
4 Hesbom haꞌe Eleale pygua kuery voi ojapukai avi ꞌrã. Jaza tetã peve ꞌrã
 

onhendu. Haꞌe nunga rupi Moabe pygua xondaro kuery voi ojapukai ꞌrã
okuapy, ipyꞌa tytypa ꞌrã”, heꞌi.
5 Xepyꞌa py xee voi ajapukai Moabe re ndaꞌevei vy. Mbaꞌeta haꞌe kuery
 

ojava ꞌrã Zoar tetã “Vaka raꞌy mboapy maꞌetỹ vaꞌe” ꞌea vaꞌe peve. Ojaeꞌo
reve oẽ ꞌrã jogueravy Luíte yvyty re, haꞌe tape Horonaim katy oo vaꞌe
rupi ojapukai nhendu ꞌrã ndaꞌevei ete vy. 6 Mbaꞌeta Ninrim re yy oĩ vaꞌe
 
 1197 Isaías 15​, ​16

typa ma. Ipirupa ma nhuũ mymba rembiꞌurã, haꞌe jai rogue ndaꞌipovei.
7 Haꞌe gui haꞌe kuery mbaꞌemo omoĩ porã vaꞌekue, ojou ma vy omboyrupa
 

vaꞌekue haꞌe kuery ae ju ꞌrã ogueroaxa Salgueiros yakã rovai re. 8 Mbaꞌeta 

haꞌe kuery raxẽa ma Moabe yvy haꞌe javi rupi onhendu. Eglaim peve
ete onhendu ꞌrã ojapukaia, haꞌe Beer-Elim peve ꞌrã ojaeꞌoa onhendu.
9 Mbaꞌeta Dimom yvy rupi yakã ikuai vaꞌe ma tynyẽmba tuguy. Haꞌe
 

rami teĩ amoĩve ju ꞌrã Dimom mbopagaarã. Haꞌe ramo Moabe gui oo jepe
vaꞌekue haꞌe yvy re okuave vaꞌe haꞌe javi re ou ꞌrã reõ.

16  Peraa uka ke vexaꞌi yvy re ipoꞌaka vaꞌe peguarã. Sela gui peraa
 1

uka tekoa eꞌỹa rupi Sião yvyty áry oĩ vaꞌe pe. 2 Moabe memby
 

kuery ma guyraꞌi haity gui omomboa rã onhemondyi ovy vaꞌe rami

ikuai Arnom yakã rugua rupi. Haꞌe vy aipoeꞌi okuapy: 3 “Oremongeta ke,
 

peikuaa pota orekuaia re, penhemoĩ oremokuarayꞌãarã, kuaray mbyte

javegua rami. Oreyvy gui orepeꞌapaa ramo orenhomi ke, orerexa uka
eme guive ronhemi vaꞌekue. 4 Tove penembyte taꞌikuai Moabe yvy gui
 

oipeꞌa pyre, pendea py tonhemi imombaxea kuery gui”, heꞌi okuapy. Haꞌe
gui ava ojerovia rei vaꞌe okanhy ma ramo, nhomombaare noĩvei haꞌe
nhombojexavai vaꞌety yvy gui oo ju ma ramo 5 tenda openaaty py oĩ ꞌrã
 

peteĩ teko porã rupi opena vaꞌe. Davi ro openaaty py oĩ ꞌrã oikuaa potaa
py ojeroviapy. Haꞌe ma opena ꞌrã teko porã rupi, oikuaa pota voi ꞌrã joe.
6 Nhande kuery ma nhaendu Moabe pygua kuery onhemboyvate rei
 

okuapya. Haꞌe kuery ma amboae kuery gui onhemboyvateve ojejou porã

rei vy, ipoxy rei guive. Haꞌe rami teĩ haꞌe kuery onhemboyvatea opa rive
ꞌrã.
7 “Haꞌe nunga rupi Moabe pygua kuery haxẽmba ꞌrã peteĩ-teĩ Moabe
 

re ipyꞌa vai vy. Mbyꞌa vai rupi ipoaẽ ꞌrã okuapy, Quir-Haresete py uva
pirukue ikuai jave hoꞌu vaꞌekue re imaꞌenduꞌa vy. 8 Mbaꞌeta Hesbom re
 

mbaꞌety oĩ vaꞌe ipirupa ma. Haꞌe amboae regua huvixa kuery omomba
uva rakã iporãve vaꞌe Sibma pygua, Jazer haꞌe tekoa eꞌỹa peve oo
vaꞌekue, haꞌe gui oove vy yeꞌẽ rovai re oaxa vaꞌekue. 9 Haꞌe nunga rupi
 

xee voi ajaeꞌo ꞌrã Jazer tetã pygua kuery Sibma re uvaty oĩ vaꞌekue
re ojaeꞌo okuapya rami. Peẽ Hesbom haꞌe Eleale pygua, romoakỹ ꞌrã
xerexay py. Mbaꞌeta pendea py kuaray puku py uvaꞌa oiko vaꞌe oumbiri
vaꞌe kuery ovyꞌa okuapy ꞌrãgue py onhendu nderovaigua kuery opuꞌã
vy ojapukaia. 10 Opa ma vyꞌaa haꞌe poraeia uvaty rupi onhendu vaꞌekue.
 

Uvaty rupi avave rei ndoporaeiavei ma, ndovyꞌa nhenduavei ma. Neĩ
uvaꞌa ma voi noumbiriavei oumbiriaty py. Mbaꞌeta xee ajapo ꞌrã oumbiri
vaꞌe kuery ovyꞌaa nonhenduvei aguã rami. 11 Haꞌe nunga rupi xee voi
 

Moabe re ndaꞌevei vy xekuraxõ oryryi ixã reta vaꞌe rami, Quir-Heres re

voi xepyꞌa vai. 12 Pexa ꞌrã Moabe pygua kuery yvyty ikuai vaꞌe áry rupi
 

ombojeroviaa py ikaneꞌõmba rive rã, mbaꞌeta taꞌangaa oĩaty py oike vy

onhemboꞌe rã noenduai”, heꞌi.
Isaías 16​, ​17 1198

13  Haꞌe
vaꞌe ayvu ma Senhor yma ma voi Moabe rovai omombeꞌu uka
vaꞌekue. 14 Haꞌe rã aỹ ma ijayvu jevy vy aipoeꞌi:
 

— Mboapy maꞌetỹa py ombaꞌeapo vaꞌe oipapaa rami Moabe pygua

kuery mbaꞌemo oguerovyꞌa vaꞌekue ndojou porãavei ꞌrã, tetã pygua kuery
mbovy eꞌỹ vaꞌekue haꞌe javi guive. Haꞌe gui oo jepe vaꞌekue ma mboapyꞌi
ete ꞌrã ikuai, ndaetavei neĩ naꞌimbaraetevei ꞌrã — heꞌi.

Damasco haꞌe Efraim pygua kuery rovai ijayvuague

17   Kovaꞌe
ma Damasco pygua kuery rovai ayvu ou vaꞌekue.
1

“Damasco tetã opyta ꞌrã tekoa veꞌỹ haꞌe ombovaipa pyre rive.
2 Aroer regua tetã ikuai vaꞌe voi oejapaa ꞌrã. Haꞌe py ma vexaꞌi kuery rive
 

ꞌrã onheno, imondyiarã ndoikoi rã. 3 Efraim py voi okanhymba ꞌrã oo

 

ikorapa vaꞌekue, Damasco pygua huvixa openaa haꞌe javi rupi avi. Haꞌe
gui Assíria pygua kuery okuave vaꞌe ndaetavei ꞌrã, Israel kuery mbaꞌemo
oguerovyꞌave vaꞌekue rami avi”, heꞌi Senhor ixondaro reta vaꞌe.
4 “Haꞌe vaꞌe ára ma Jacó kuery mbaꞌemo oguerovyꞌa vaꞌekue okanhy
 

ꞌrã, ikyraa voi okanhymba ꞌrã. 5 Haꞌe kuery oipeꞌapaa ꞌrã, trigo monoꞌõa
 

kuery hiꞌygue ojopy vy hiꞌa omonoꞌõa rami avi, Refaim yakã rugua rupi
trigo omonoꞌõague rami. 6 Haꞌe rami teĩ amongue henda py eteꞌi opyta ꞌrã
 

hembyrekueꞌi, azeitona omonoꞌõa ma rire rami: mokoĩ, mboapy azeitona

opyta ꞌrã hovapy yvatevea re, irundy, eꞌỹ vy peteĩ nhiruĩa hakã mbyte
pyve oĩ vaꞌe yvyra hiꞌa vaꞌe re opyta vaꞌe rami”, heꞌi Senhor Israel kuery
ruete.
7 “Haꞌe vaꞌe ára ma avakue omaꞌẽ ju ꞌrã Imoingoare re, imaꞌenduꞌa
 

ꞌrã Israel kuery Ruete ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe re anho. 8 Haꞌe kuery nomaꞌẽvei ꞌrã
 

altar opo py ae ojapo vaꞌekue re, ndoexaxevei ꞌrã okuã py ojapo vaꞌekue,
mbaꞌemo raꞌangaa, neĩ altar mbaꞌemo heakuã porã vaꞌe oapyaty. 9 Haꞌe  

vaꞌe ára ma Israel kuery gui haꞌe kuery oejapa ꞌrã guetã ikorapa vaꞌekue.
Haꞌe ramo opyta ꞌrã peteĩ oguy kaꞌaguy re eꞌỹ vy yvyty áry oeja pyre
rami. Oĩ ꞌrã ombovaipa pyre rive, 10 mbaꞌeta Nhanderuete pendereraa
 

jepea gui penderexaraipa vy napenemaꞌenduꞌavei Itaova imbaraete

vaꞌe penhemiaty re. Haꞌe nunga rupi mbaꞌety porãve vaꞌerã pejapo vy
mbaꞌemo renhoĩ mombyry guigua penhotỹ teĩ, 11 penhotỹa árave yvate
 

aguã, haꞌe koꞌẽ ju ipotypa aguã rami pejapo teĩ hiꞌa opa rive ꞌrã jexavaia
ára py, teko axy okueraa veꞌỹ vaꞌe oiko jave.
12 “Ndaꞌevei etea gui yvy regua kuery hevovo rei ꞌrã, onhendu ꞌrã yeꞌẽ
 

onhendua rami, yvy regua kuery opoxya rupi onhendu ꞌrã yeꞌẽ revovo
rami. 13 Haꞌe kuery hevovo rei ꞌrã yai revovo rami, teĩ haꞌe kuery pe
 

Nhanderuete ijayvu ete ꞌrã, haꞌe ramo ojavapa ꞌrã mombyry. Okanhymba
ꞌrã mbaꞌemo pirekue yvyꞌã re oĩ vaꞌe yvytu ogueroveve heravya rami,
haꞌe yvy rataxĩ yvytu hatã vaꞌe oupi heravy vaꞌe rami. 14 Mbaꞌeta
 

pytũ ovaẽ ramo haꞌe kuery oendu ꞌrã okyjea. Haꞌe gui koꞌẽ eꞌỹ mbove
 1199 Isaías 17​–​19

ndokuavei ꞌrã. Haꞌe rami ae ꞌrã oiko nhandegui mbaꞌemo oipeꞌapa haꞌe
imonda vaꞌe kuery re.”

Etiópia pygua kuery rovai ijayvuague

18   Ndaꞌevei ete ꞌrã Etiópia yvy pe. Haꞌe vaꞌe yvy ma yakã rovai re
1

vixo ipepo nheꞌẽ rei vaꞌe ikuaia. 2 Haꞌe pygua kuery omondouka
 

ꞌrã oayvu mombeꞌuarã yeꞌẽ rovai katy peve, jai rogue guigua kanoã
py. Haꞌe ramo haꞌe kuery pe aipoꞌre: “Peẽ ayvu mombeꞌua kuery, tapeo
pojava ke peteĩ regua yvateve haꞌe ipire vera rei vaꞌe ikuaia py. Haꞌe vaꞌe
kuery gui okyje ꞌrã mombyrygua kuery haꞌeꞌi rupi ikuai vaꞌe. Haꞌe kuery
ma ipoꞌakapa haꞌe nhomouꞌũmba vaꞌe, ijyvýry rupi yakã oxyrya vaꞌe.
3 Haꞌe gui peẽ kuery yvy jave re pendekuai vaꞌe, yvy re pendekoa vaꞌe
 

haꞌe javi, pexa ꞌrã yvyty áry bandeira oupia rã, haꞌe pendu ꞌrã mimby
guaxu omonheꞌẽa rã. 4 Mbaꞌeta Senhor xevy aipoeꞌi: ‘Xee ma xerenda aĩa
 

gui amaꞌẽ vy akyrirĩ ꞌrã ainy ranhe kuaray hexakãa rupi haku nonhendu
reia rami, haꞌe mbaꞌemo omonoꞌõa ára kuaray aku-a rupi arai yxapy
revegua oaxa oinya rami’, heꞌi. 5 Mbaꞌeta uva omonoꞌõa eꞌỹ mbove ipoty
 

hoꞌa vy hiꞌa ijaju ma ramo, haꞌe gui mae ma imoatyrõa kyxe py ojaya ꞌrã
hakã mombyry-mbyry oo vaꞌe. 6 Haꞌe rami ae avi haꞌe kuery oejapaa ꞌrã
 

yvyty rupi guyra haꞌe mymba yvy regua hoꞌupa aguã rive. Haꞌe kuery
retekue re uruvu okaru ꞌrã okuapy kuaray aku-a pukukue re, haꞌe gui
yroꞌya pukukue re ma mymba yvy regua ju okaru ꞌrã hetekue re.
7 “Haꞌe vaꞌe jave py ma Senhor ixondaro reta vaꞌe pe peteĩ regua yvateve
 

haꞌe ipire overa rei vaꞌe ogueraa ꞌrã mbaꞌemo omeꞌẽ vaꞌerã. Haꞌe kuery gui
ma mombyry haꞌeꞌi rupi ikuai vaꞌe okyjea, ipoꞌakapa haꞌe nhomouꞌũmba
vaꞌe, ijyvýry rupi yakã oxyrya vaꞌe. Haꞌe kuery voi mbaꞌemo ogueraa avi ꞌrã
Senhor ixondaro reta vaꞌe pe, Sião yvyty re hery oĩa py ae”, heꞌi.

Egito pygua kuery rovai ijayvuague

19   Kovaꞌeayvu ma Egito pygua kuery rovai ou vaꞌekue.

1

“Maꞌẽ, Senhor ma arai inhakuã vaꞌe áry rupi oiko vy ou oiny

Egito yvy katy. Haꞌe ramo henonde Egito re mbaꞌemo raꞌangaa ikuai
vaꞌe oryryipa ꞌrã. Egito pygua kuery voi ndaꞌipyꞌa guaxuveipa ꞌrã. 2 Haꞌe
 

gui xee ajapo ꞌrã Egito pygua kuery joe-joe opuꞌã aguã rami, peteĩ-teĩ
opuꞌã ꞌrã okuapy guyvy haꞌe oirũ re. Peteĩ-teĩ tetã pygua kuery opuꞌã ꞌrã
amboae tetã pygua re, haꞌe peteĩ-teĩ yvy guigua amboae yvy guigua re
ꞌrã opuꞌã. 3 Haꞌe ramo Egito pygua kuery ndaꞌipyꞌa guaxuvei ꞌrã onheꞌẽ
 

py, nhomongetaa amboaxa rivepa ramo. Haꞌe ramo haꞌe kuery oporandu
ꞌrã mbaꞌemo raꞌangaa pe, imbaꞌekuaa vaꞌe, omanogue mboayvua haꞌe
imbaꞌevyky vaꞌe pe. 4 Haꞌe gui Egito pygua kuery amboaxa ꞌrã peteĩ
 

huvixa nhomboaxy eꞌỹ vaꞌe po py, huvixave ndaꞌevei ete vaꞌe haꞌe kuery
re opena poyi vaꞌerã pe”, heꞌi Senhor ixondaro reta vaꞌe.
Isaías 19 1200

5  “Haꞌe
gui ma yy noĩvei rã Nilo yakã typa ꞌrã, yakã ikuai vaꞌe typa
avi ꞌrã. 6 Yy rape ikuai vaꞌe heakuã vaikue rei ꞌrã, haꞌe Nilo py yakãꞌi
 

hoꞌa vaꞌe voi typave ovy ꞌrã opa peve. Haꞌe ramo takua haꞌe jai rogue
ipirupa ꞌrã. 7 Haꞌe gui Nilo yakã yvýry rupi nhuũ ikuai vaꞌe ipirupa ꞌrã,
 

haꞌe py yakãꞌi hoꞌa vaꞌe rembe rupi, haꞌe ijyvýry rupi mbaꞌemo onhotỹ
mbyre haꞌe javi. Yvytu ogueraapa ramo okanhymba ꞌrã. 8 Haꞌe nunga  

rupi pira mboꞌaa rupi ikuai vaꞌekue ipoaẽ ꞌrã okuapy, ipytuẽ atã ꞌrã. Yy
py pinda haꞌe pira mboꞌaa omombo vaꞌe ikuerai rei rive ꞌrã okuapy. 9 Haꞌe  

gui ajukue perirĩꞌi apoa kuery ojexavai ꞌrã, mandyju gui ajukue apoa
kuery voi. 10 Yvatekueve ikangypa ꞌrã, hembiguai kuery voi iporiaupa ꞌrã
 

okuapy.
11 “Anhetẽ ete ae Zoã tetã pygua yvatekueve naiꞌaranduvei. Faraó
 

mongetaaty kuery hiꞌarandukueve teĩ haꞌeveꞌỹ rami rei omongeta ꞌrã.

Mbaꞌexa tu peẽ kuery Faraó pe aipopeje ta: ‘Xee ma hiꞌarandu vaꞌe raꞌy,
yma ete huvixave oiko vaꞌekue ramymino aiko’, peje ta? 12 Mamo tu  

haꞌvy oĩ nemongetaa kuery hiꞌarandu vaꞌekue? Tove haꞌvy ndevy haꞌe

kuery tomombeꞌu, toikuaa ukapa Egito pygua kuery rovai Senhor
ixondaro reta vaꞌe ojapo taa. 13 Zoã pygua huvixa kuery ma hiꞌarandu
 

eꞌỹ vaꞌe ikuai, Mênfis pygua yvatekueve teĩ ojekorepa okuapy. Mbaꞌeta
Egito regua joguerekoa kuery ojapo ojeupegua kuery ojavy aguã rami.
14 Mbaꞌeta haꞌe kuery pyꞌa re Senhor omoĩ naꞌinhakã porãvei aguã. Haꞌe
 

ramo haꞌe kuery ju ojapo Egito pygua kuery haꞌeveꞌỹa rami ikuai aguã
mbaꞌemo ojapoa haꞌe javi py, okaꞌu vaꞌe haꞌe ae ombojevyague py rive
hoꞌa vaꞌe rami avi. 15 Haꞌe rami vy ndaꞌevei ꞌrã Egito py mbaꞌeve avave rei
 

ojapoa aguã, inhakã neĩ huguai, pindo neĩ jai rogue voi. u
16 “Haꞌe vaꞌe ára ma Egito pygua kuery kunha rami rive ꞌrã ikangypa.
 

Ngyje gui oryryipa ꞌrã okuapy Senhor ixondaro reta vaꞌe gui, haꞌe
kuery rovai opo oupi reve omongyje ramo. 17 Haꞌe gui Egito pygua kuery
 

onhemondyipa ꞌrã okuapy, Judá yvy gui mbaꞌemo omombeꞌua rã oendu

vy rive. Haꞌe nunga re oikuaa pota vy ndaꞌevei ete ꞌrã, okyje reia oendu
ꞌrã Senhor ixondaro reta vaꞌe haꞌe kuery rovai ojapo taa oikuaa vy.
18 “Haꞌe vaꞌe ára ma oĩ avi ꞌrã peteĩ nhiruĩ tetã Egito yvy re, Canaã
 

pygua ayvu py ijayvu haꞌe Senhor ixondaro reta vaꞌe rery rupi oura vaꞌe
kuery ikuaia. v Haꞌe vaꞌe regua peteĩ ma Tetã Kuaray hery vaꞌerã.
19 “Haꞌe vaꞌe ára ma Senhor peguarã ojapoa ꞌrã peteĩ altar Egito yvy
 

mbyte py, yvy jaꞌoa rupi voi ita omopuꞌã ꞌrã imoꞌamy Senhor pe. 20 Haꞌe  

vaꞌe nunga oĩ ꞌrã Egito yvy regua kuery Senhor ixondaro reta vaꞌe re
imaꞌenduꞌa aguã. Haꞌe ramo Senhor pe haꞌe kuery ojapukai ꞌrã omoingo

u
 19.15 “Inhakã haꞌe pindo” heꞌia ma Egito pygua kuery vaꞌe regua yvatekueve re ijayvu
vy, haꞌe rã “Huguai haꞌe jai rogue” heꞌia ma yvyĩgueve re (9.14‑15). v 19.18 Canaã ma
judeu kuery ikuaia.
 1201 Isaías 19​, ​20

axy reia rã, haꞌe ramo ombou ꞌrã heraa jepearã haꞌe hepyarã. 21 Haꞌe rami  

py Senhor ojekuaa uka ꞌrã Egito pygua kuery pe. Haꞌe ramo haꞌe vaꞌe
ára Egito pygua kuery oikuaa nho vy omboete ꞌrã okuapy, ixupe ogueru
ꞌrã guive mymba haꞌe mbaꞌemo aju omeꞌẽ vaꞌerã. Haꞌe rami vy Senhor
pe anho ꞌrã onhemboayvu, ijayvuague ojapo ete ꞌrã guive. 22 Senhor  

ombojexavai ꞌrã Egito pygua kuery, haꞌe gui ombojexavai rire omoingo
porã ju ꞌrã, mbaꞌeta Senhor pe haꞌe kuery ojeko rerova ꞌrã. Haꞌe ramo
haꞌe kuery ojapukaia re oikuaa pota vy omonguerapa ꞌrã.
23 “Haꞌe vaꞌe ára oĩ ꞌrã peteĩ tape Egito yvy gui Assíria peve oo vaꞌe.
 

Haꞌe vaꞌe rupi ma Assíria pygua kuery ou ꞌrã Egito py, haꞌe Egito pygua
kuery ma Assíria katy ꞌrã oo. Senhor pe Egito pygua kuery oporaei
ꞌrã okuapy Assíria pygua kuery reve. 24 Haꞌe vaꞌe ára ma Israel kuery
 

mboapya ꞌrã ikuai Egito haꞌe Assíria pygua kuery reve. Yvy mbyte
nhomoingo porãarã ꞌrã ikuai. 25 Mbaꞌeta Senhor ixondaro reta vaꞌe
 

ogueroayvu porã vy aipoeꞌi ꞌrã haꞌe kuery pe: ‘Imaꞌenduꞌa porãmby

taꞌikuai xevygua Egito pygua kuery, Assíria pygua kuery xepo py amoingo
vaꞌekue, haꞌe Israel kuery xevy guarã aiporavo vaꞌekue’, heꞌi ꞌrã.”

Egito haꞌe Etiópia pygua kuery escravo-rã heraapaa aguã re ijayvuague

20   Haꞌe
gui Assíria pygua huvixave Sargão ma Asdode tetã katy
1

omondouka guembiguai Tartã, joe opuꞌã vy oipeꞌa aguã. 2 Haꞌe  

vaꞌe maꞌetỹa re ae Senhor oayvu omombeꞌu uka Amoz raꞌy Isaías pe.
Haꞌe vy aipoeꞌi:
— Tereo, ndeaxiꞌy áry gui emboi ajukue puku inhana rei vaꞌe profeta
pegua reiporu vaꞌe. Emboi avi ndepy regua — heꞌi. Haꞌe rami ojapo vy
omboipa, haꞌe ipy rei oikovy. w
3 Haꞌe gui Senhor aipoeꞌi:
 

— Guĩ rami xerembiguai Isaías mboapy maꞌetỹ re ipire rei haꞌe ipy rei
oikovyague rami avi oiko ꞌrã Egito haꞌe Etiópia pygua kuery re, mbaꞌeta
ikuaa ukaarã Isaías oiko. 4 Mbaꞌeta Assíria pygua huvixave ogueraapa
 

ꞌrã Egito haꞌe Etiópia pygua kuery escravo-rã. Kunumigue haꞌe tujakueꞌi
voi ojeꞌoi ꞌrã ipire rei, ipy rei haꞌe hoꞌoa ojekuaa rei reve, Egito pygua
kuery oxĩmba aguã rami. 5 Haꞌe ramo Israel kuery haꞌe nunga oexa vy
 

onhemondyipa rei, oxĩmba rei ꞌrã okuapy Etiópia pygua kuery re ojerovia
rire, haꞌe Egito pygua kuery pe voi “Ipoꞌakapave vaꞌe” heꞌi rire. 6 Haꞌe vaꞌe  

ára haꞌe vaꞌe yvy re hekoa vaꞌe kuery aipoeꞌi ꞌrã okuapy: “Pexa, evoko
rami ete vaꞌe tyꞌy oiko nhande kuery nharõ jakuapy vaꞌekue re, mbaꞌeta
haꞌe katy ae jajava Assíria pygua huvixa gui, haꞌe kuery nhandereraa jepe
aguã teĩ! Mbaꞌexa ꞌrãꞌvy jaa jepe?” heꞌi ꞌrã okuapy.

w
 20.2 Isaías pe ijayvu escravo rami onhemonde aguã kaxõ py rive, haꞌe kuery oikuaa aguã
Egito haꞌe Etiópia pygua kuery voi escravo ikuai ꞌrãa.
Isaías 21 1202

Babilônia pygua kuery rovai ijayvuague

21   Kovaꞌe
ayvu ma yeꞌẽ yvýry tekoa eꞌỹa oĩ vaꞌe pygua kuery rovai
1

ou vaꞌekue. x Mbaꞌeta kuaray puku-a katy gui yvytu vaikue ou vaꞌe

rami avi peteĩ ou ꞌrã vai tekoa eꞌỹa gui, nhomongyjea kuery ikuaia gui ae.
2 Ipoyi ete vaꞌe xevy oexa ukaa po rami amombeꞌu vaꞌerã: “Anhetẽ rupi eꞌỹ
 

ikuai vaꞌe anhetẽ rupi eꞌỹve ꞌrã ikuai, haꞌe mbaꞌemo mombaa rupi ikuai
vaꞌe nhomombave ꞌrã heravy. Elão pygua kuery, pepuꞌã ke haꞌe kuery re.
Média pygua kuery, pejoko ke. Mbaꞌeta xee amombytuꞌupa ma haꞌe kuery
ipoaẽa”, heꞌi. 3 Haꞌe nunga aendu vy xerye rupi haxy vaꞌe anho aendu,
 

xere tekoaxy ipoꞌaka ma imemby raxy vaꞌe rami. Haxy rã ajepoka-poka vy

naendu kuaavei rei, xekangya gui ndaexa kuaavei ma guive. 4 Teko vai gui  

anhemondyi vy xepyꞌa tytypa. Pytũ xee arõ teĩ xemongyjearã rive ju oĩ.
5 Haꞌe kuery omoĩ ma mesa, pyrõa rupi popẽ mbyre guive omoĩ, okaru
 

haꞌe oyꞌu okuapy aguã. Yvatekueve, pepuꞌã ke, pereko katu huꞌy jokoa.
6 Mbaꞌeta po rami Senhor ijayvu xevy: “Tereo, emoĩ peteĩ oikuaa pota
 

vaꞌerã, haꞌe tomombeꞌu ou vaꞌe-vaꞌe oexa vy. 7 Haꞌe gui kavaju árygua
 

mokõ-mokoĩ ou ramo, eꞌỹ vy mburika, camelo árygua kuery ou ramo

oexa vy ke tojapyxaka porã”, heꞌi. 8 Haꞌe ramo oikuaa pota vaꞌe ojapukai
 

ꞌrã guary rami: “ Senhor, torre oikuaa potaaty áry ára pukukue re ma
apuꞌã haꞌamy, pytũ mbukukue re guive haꞌã anhangarekoa rupi. 9 Pee ma  

avakue ou reta, kavaju árygua kuery mokõ-mokoĩ jogueru jekuaa”, heꞌi.

Haꞌe gui teĩgue ju ojapukai vy aipoeꞌi: “Oitya ma, oitypaa ma Babilônia
tetã! Haꞌe rami vy haꞌe kuery ruete raꞌangaa haꞌypa oupy yvy rupi”, heꞌi.
10 Maꞌẽ, xeretarã kuery! Ojyky haꞌe oinupã mbyre penemoingoa, mbaꞌemo
 

moaꞌyĩaty rupi oĩ vaꞌe rami rive! Haꞌe ramigua Senhor ixondaro reta vaꞌe
Israel kuery ruete gui aendu vaꞌekue ae amombeꞌu pẽvy.

Dumá pygua kuery rovai ijayvuague

11 Kovaꞌe
ma Dumá pygua kuery rovai ayvu ou vaꞌekue. Seir yvy gui
ojapukaia xevy: “Nhoarõa, mbovy hora ma tu nhaĩ pytũ py? Nhoarõa,
mbovy hora ma tu?” 12 Haꞌe ramo nhoarõa ombovai ꞌrã: “Ovaẽ ma ouvy
 

koꞌẽ, haꞌe gui pytũ ju ꞌrã ou. Reporanduvexe vy ke eporandu. Any vy

ejevy, haꞌe gui eju ju”, heꞌi ꞌrã.

Arábia pygua kuery rovai ijayvuague

13  Kovaꞌe
ayvu ma Arábia pygua kuery rovai ou vaꞌekue.
“Peẽ Dedã pygua kuery peguataa rupi Arábia kaꞌaguy re peaxa ꞌrã
pekuapy pytũ. y 14 Peraa ke yy oyꞌuxe vaꞌe kuery pe. Haꞌe peẽ Tema yvy re
 

x
 21.1 Apy ma Babilônia tetã rovai ijayvu. y 21.13‑17 Dedã (versículo 13), Tema
(versículo 14) haꞌe Quedar (versículos 16‑17) ma Arábia yvy regua meme.
 1203 Isaías 21​, ​22

pendekoa vaꞌe, peraa ke mbojape ojava ojeꞌoivy vaꞌe pe. 15 Mbaꞌeta haꞌe  

kuery ma ojukapaa ta rã ojava, kyxe oekyia haꞌe guyrapa omoatãa vaꞌe

gui ojava vaꞌe, haꞌe opoxya rupi haꞌe kuery re opuꞌã vaꞌe gui.” 16 Mbaꞌeta  

xevy pe Senhor aipoeꞌiague rami: “Peteĩ maꞌetỹaꞌi pyve ombaꞌeapo vaꞌe

oipapaa rami okanhymba ꞌrã Quedar yvy re mbaꞌemo porã oĩ vaꞌekue.
17 Hapa vaꞌe kuery opave ovy ꞌrã, Quedar pygua ipyꞌa guaxukueve voi
 

mbovyꞌi ete ꞌrã ikuai”, haꞌe rami ae Senhor Israel kuery Ruete ijayvu rire.

Jerusalém pygua kuery rovai ijayvuague

22   Kovaꞌe
ayvu ma yvyugua mbaꞌemo oexa ukaaty peguarã ou
1

vaꞌekue. Mbaꞌe tu oĩ ndea pygua kuery haꞌe javi ngoo áry ojeupi
okuapy aguã? 2 Ndee tetã renhendu porã riae vaꞌety, tetã oguerovyꞌa haꞌe
 

ovyꞌa rei vaꞌe anho ikuaiaty reiko vaꞌekue ri! Ndea py manogue ikuai vaꞌerã
ma kyxe py ojuka pyreꞌỹ, neĩ joe opuꞌãa py eꞌỹ ojukaa vaꞌekue. 3 Ndea pygua  

yvatekueve ojavapa vyvoi teĩ omboꞌapaa guyrapa eꞌỹ re. Ndea pygua ovaexĩa
ma guive rã omboꞌapaa, mombyry ma oo teĩ. 4 Haꞌe nunga rupi aipoaꞌe:
 

“Xere eꞌỹ ke pemaꞌẽ, ndaꞌevei etea rupi ajaeꞌove aguã. Ndaꞌevei xembovyꞌa ju
pekuapy aguã, xeretarã rajy kuery omombaa rire”, haꞌe. 5 Mbaꞌeta kovaꞌe ára
 

ma hevovo, jogueroꞌapa rei haꞌe ndoikuaai reipa aguã ára Senhor ixondaro
reta vaꞌe oaꞌanga vaꞌekue. Yvyugua mbaꞌemo oexa ukaaty py haꞌe nunga
oiko ꞌrã. Haꞌe ramo tetã kora oitya rã ojapukaia onhendu ꞌrã yvyty áry peve.
6 Mbaꞌeta Elão pygua kuery huꞌy ryru reve ou ma okuapy, karóxa haꞌe kavaju
 

árygua kuery reve. Quir pygua kuery voi huꞌy jokoa moĩ porãaty oipeꞌa
vy ojopypa heruvy. 7 Haꞌe rami py peneretã yvýry rupi yvyugua iporãve
 

vaꞌe-vaꞌe tynyẽ ꞌrã oiny karóxa anho, penerokẽ py kavaju árygua kuery
voi opytapa ma okuapy. 8 Mbaꞌeta oipeꞌapaa ma Judá pygua kuery repyarã
 

vaꞌekue. Haꞌe vaꞌe ára penemaꞌenduꞌa ꞌrã penembiporu oo yvyra gui ojapo
pyre py pemoĩ porã vaꞌekue re. 9 Haꞌe gui Davi rekoague tetã kora pexa pota
 

vy ipaꞌũ pejou reta ꞌrã. Haꞌe vy pemboyru ꞌrã yy omboty pyre gui peru vaꞌe. z
10 Peipapa ꞌrã Jerusalém tetã py oo ikuai vaꞌe, haꞌe vaꞌe regua peity ꞌrã tetã
 

kora pemoatyrõ aguã. 11 Haꞌe gui mokoĩ kora oĩ vaꞌe mbyte pemboty ꞌrã ygua
 

ymague gui yy ou vaꞌe. Haꞌe rami teĩ napenemaꞌenduꞌai ꞌrã yva pygua re, haꞌe
nunga haꞌe javi ombou aguã re onhembopyꞌa vaꞌekue teĩ. 12 Senhor ixondaro
 

reta vaꞌe ijayvu haꞌe vaꞌe ára pejaeꞌo aguã re, haꞌe pendepyꞌa vai vy peneakã
penhopĩmba, haꞌe ajukue vaikue py penhemonde aguã re. 13 Haꞌe rami teĩ  

peẽ kuery pevyꞌa rei haꞌe penderory rive anho teri pekuapy. Haꞌe rami vy
pejuka ꞌrã vaka, pejyryvi kyxĩ ꞌrã vexaꞌi. Peꞌu ꞌrã xoꞌo, haꞌe peyꞌu ꞌrã vinho.
Haꞌe rami vy aipopeje ꞌrã: “Jakaru haꞌe jayꞌu, mbaꞌeta koꞌẽ rã nhamanomba
ꞌrã”, peje pekuapy. a 14 Haꞌe ramo xee aendua py Senhor ixondaro reta vaꞌe
 

z
 22.9 Haꞌe kuery omboyru yy hovaigua kuery ou rã guarã, yy oata eꞌỹ aguã.
a
 22.13 1 Coríntios 15.32
Isaías 22​, ​23 1204

ijayvu. Haꞌe vy aipoeꞌi: “Anhetẽ ae, guĩ rami ete pendeko vaia namboguei ꞌrã
pemanomba peve”, heꞌi Senhor ixondaro reta vaꞌe.

Sebna omoꞌyvyĩꞌi aguã, haꞌe rã Eliaquim ma

omboyvateve aguã re ijayvuague
15  Haꞌe
gui Senhor ixondaro reta vaꞌe aipoeꞌi:
— Epuꞌã ke, tereo huvixave ro re opena vaꞌety Sebna oĩa py. Haꞌe rami
vy eporandu ixupe: 16 “Mbaꞌe tu apy oĩ? Mavaꞌe tu ndevy upe vaꞌe ojapo
 

uka, apy ndevygua yvyra ruparã rejoꞌo aguã? Mbaꞌeta apy yvyty áry
rejapo ndevygua yvyra ruparã, itaova re ndetui aguã. b 17 Haꞌe rami avi 

Senhor nemokanhy ꞌrã peteĩ ava imbaraete vaipa vaꞌe rami. Ndejopy
ratã vy 18 nenhovã ꞌrã peteĩ nheovãa py. Haꞌe vy bola rami nembojere
 

ꞌrã heravy peteĩ yvy tuvixaa katy. Haꞌe py ma remano ꞌrã. Haꞌe py ae avi
opa ꞌrã karóxaꞌi rejou porãve vaꞌekue. Haꞌe ramo ndekáuxa nderuvixa ro
pygua kuery oxĩmba ꞌrã okuapy. 19 Xee romombo ꞌrã reĩaty gui mombyry.
 

Roipeꞌa ꞌrã mbaꞌemo rejapo aguã rami reikoague gui.

20 “Haꞌe vaꞌe ára ma aenoĩ ꞌrã xerembiguai Eliaquim, Hilquias raꞌy.
 

21 Haꞌe vaꞌe ju amonhemonde ꞌrã ao puku remoĩ vaꞌekue py, haꞌe

 

nekuꞌaxãgue py amokuꞌaxã ꞌrã. Ipo py ju amboaxa ꞌrã ndepoꞌakaague.

Haꞌe ramo oiko ꞌrã Jerusalém haꞌe Judá pygua kuery rurã. 22 Ijaxiꞌy áry  

xee amoĩ ꞌrã Davi ro peꞌaa. Haꞌe rami rire amongue henda py oipeꞌa ramo
avave rei nombotyavei ꞌrã. Haꞌe gui omboty ri ramo avave avi ndoipeꞌaai
ju ꞌrã. 23 Amoĩ atã ꞌrã yvyra rakua peteĩ henda oĩ atã aguã py rami. Haꞌe
 

ramo opyta ꞌrã nguu ro pygua kuery omboetepa aguã rami. 24 Hexe oĩ ꞌrã  

tuu ro py ikuai vaꞌe haꞌe javi re opena aguã, guetarã kuery, guamymino
kuery, haꞌe gui tembiporu kyrĩgueve, hyꞌaꞌi haꞌe hyꞌa kua ikuai vaꞌe re
voi”, heꞌi.
25 Haꞌe gui Senhor ixondaro reta vaꞌe aipoeꞌi: “Haꞌe vaꞌe ára yvyra
 

rakua oekyia ju ꞌrã oĩ atãague gui. Oipeꞌaa ramo hoꞌa ꞌrã. Haꞌe ramo hexe
oupi pyre voi hoꞌapa avi ꞌrã”, heꞌi. Po rami ae Senhor ijayvu, ꞌre ꞌrã.

Tiro pygua kuery rovai ijayvuague

23   Kovaꞌe
ayvu ma Tiro pygua kuery rovai ou vaꞌekue.
1

“Kanoã guaxu Társis guigua py peguata vaꞌe, pendepyꞌa

vai ke, mbaꞌeta peneretã ombovaipaa ꞌrã. Oo ikuai vaꞌe noĩvei ꞌrã, neĩ
kanoã onhembojaaty ma voi. c Chipre yvy gui haꞌe nunga omombeꞌua.
2 Yeꞌẽ yvýry rupi penderekoa vaꞌe, pekyrirĩmba ke. Peẽ kuery ma Sidom
 

tetã gui mbaꞌemo pejogua vy perekopa rei, yeꞌẽ rupi riae pendekuai vy.

b
 22.16 Haꞌe vaꞌe jave py ojejou porã rei vaꞌe haꞌe ae ruparã ojapo ma voi ꞌrã iporãvea
py, hexe imaꞌenduꞌa porãa aguã. c 23.1‑2 Tiro tetã ma yeꞌẽ yvýry oĩ kanoã guaxu
onhembojaaty. Sidom voi haꞌe kuery vaꞌe regua retã.
 1205 Isaías 23

3  Paraguaxu rupi ndevy guarã oguerua vaꞌekue mbaꞌemo raꞌyĩgue yy

rape Egito re ikuai vaꞌe haꞌe Nilo yakã yvýry omonoꞌõ vaꞌekue. Tiro tetã,
ndea py ma yvy regua kuery mbaꞌemo vendeaty oĩ vaꞌekue. 4 Peẽ Sidom  

pygua kuery yeꞌẽ yvýry tetã ikorapaa py penderekoa vaꞌe, pexĩmba ke,
mbaꞌeta yeꞌẽ ijayvu vy aipoeꞌi: ‘Xee naendui kyrĩ vaꞌe raxy, neĩ kyrĩ vaꞌe
voi naikuavãi. Xee nambotujai avakueꞌi, neĩ kunhataĩgue voi namboꞌei’,
heꞌi. d 5 Haꞌe gui Tiro pygua kuery re oiko vaꞌekue Egito py omombeꞌua
 

ramo haꞌe pygua kuery voi oendu ꞌrã ndaꞌevei etea. 6 Yeꞌẽ yvýry rupi
 

pendekoa vaꞌe, tapeo ke Társis katy pejaeꞌo reve. 7 Haꞌe rami ete ri tyꞌy
 

oiko xapyꞌa peneretã pejou porã rei vaꞌekue re, yma pejapo vaꞌekue teĩ,
haꞌe mombyry katy ju peo pendekoa aguã?
8 “Haꞌe gui mavaꞌe ndaꞌu Tiro pygua kuery re haꞌe rami ete oiko aguã
 

re onhembopyꞌa vaꞌekue? Mbaꞌeta haꞌe vaꞌe tetã pygua ma heta regua pe

ovende vaꞌekue akã pyxĩa. Haꞌe pygua mbaꞌemo joguaa rupi ikuai vaꞌe
ma yvatekueve meme, haꞌe mbaꞌemo vendea rupi ikuai vaꞌe yvy jave rupi
omboetevepy ikuai vaꞌekue. 9 Senhor ixondaro reta vaꞌe ae onhembopyꞌa
 

haꞌe rami, omomba aguã pavẽ gui ojejou porãve vaꞌe, haꞌe omoꞌyvyĩꞌimba
aguã yvy jave rupi omboetevepy. 10 Társis pygua memby kuery, peguata
 

ke peovy peguataxea katy rei pendeyvy rupi, Nilo yakã oxyrya rami.
Ndoikovei ꞌrã pendejokoarã. 11 Mbaꞌeta yeꞌẽ áry rupi Senhor opo oupi vy
 

omoingo axy tetã ikuai vaꞌe. Haꞌe rami vy ijayvu Canaã re voi oo ikorapa
vaꞌe ombovaipaa aguã re. 12 Haꞌe vy aipoeꞌi: ‘Aỹ ma Sidom pygua memby,
 

nemoingo axya rire nerenduvei ma ꞌrã rejejou porã reia. Epuꞌã ke, tereo
Chipre katy. Haꞌe rami teĩ neĩ haꞌe py voi nderejoui ꞌrã repytuꞌu aguã’,
heꞌi.
13 “Peikuaa pota ke caldeu kuery yvy re oiko vaꞌekue re. Haꞌe pygua
 

kuery ma kueꞌi peve peteĩ regua neĩ ndaꞌikuaivei vaꞌekue, haꞌe ijyvy
Assíria kuery ombovaipa vaꞌekue vixo tekoa eꞌỹa rupigua rive ikuai
aguã. Haꞌe rami teĩ haꞌe kuery ae torre ojapo vy ombovaipa rakaꞌe Tiro
pygua huvixave ro, haꞌe vy omomba ete. 14 Kanoã guaxu Társis guigua
 

py peguata vaꞌe, pejaeꞌo ke, mbaꞌeta omombaa ma penhemiaty ikorapa

vaꞌekue.
15 “Haꞌe vaꞌe ára rire ma Tiro tetã re hexaraia ꞌrã setenta maꞌetỹ re,
 

huvixave oiko puku-a ára peve. Haꞌe gui setenta maꞌetỹ opaa py ma
Tiro re oiko ju ꞌrã kunha itavy rei vaꞌe regua mboraei py oĩ vaꞌe rami,
po rami: 16 ‘Kunha itavy rei vaꞌe hexaraipy, ejopy ju ke mbaꞌepu ixã reta
 

vaꞌe, haꞌe tereo tetã rupi. Eporaei porã ke, rembopu vy ke jovaive-ive
tema eovy, ndere imaꞌenduꞌaa nho aguã’, ꞌea vaꞌe rami. 17 Mbaꞌeta setenta
 

maꞌetỹ ojeupity maa py ma Senhor omoingo porã ju ꞌrã Tiro tetã. Haꞌe

d
 23.4 Tiro haꞌe Sidom pygua kuery pe “Yeꞌẽ raꞌy kuery” ꞌea vaꞌekue teĩ haꞌe kuery
okanhymba rire yeꞌẽ “Xeraꞌy kuery ndokuavei” heꞌi.
Isaías 23​, ​24 1206

ramo haꞌe kuery gueko vaia rupi ju ojouve ꞌrã ojeꞌoivy. Haꞌe rami vy yvy
jave rupi itavy ꞌrã huvixave ikuai vaꞌe reve. 18 Haꞌe rami teĩ gueko vaia
 

rupi ojou vaꞌekue Senhor pe ae ꞌrã omboaxaa. Hepykue nomoĩ ꞌrã hyru
py, neĩ nomoĩ porãi ꞌrã. Haꞌe rami ꞌrãgue py hepykue opyta ꞌrã Senhor
renonde ikuai vaꞌe pe, haꞌe kuery ojou reta aguã hoꞌu vaꞌerã, haꞌe iporã
vaꞌe py anho onhemonde aguã.”

24  Maꞌẽ, Senhor omomba ꞌrã yvy, ombovaipa ete ꞌrã. Amboae

1  

rami ojapo ꞌrã hiꞌáry rupi, haꞌe omoaĩmba ꞌrã haꞌe py hekoa
vaꞌekue. 2 Haꞌe rami vy heta vaꞌe kuery re mbaꞌemo oiko vaꞌe ma
 

sacerdote kuery re avi ꞌrã oiko. Tembiguai kuery re oiko vaꞌe ma

ipatõ re avi ꞌrã oiko. Tembiguai kunha re oiko vaꞌe ma herekoa re avi
ꞌrã oiko. Mbaꞌemo joguaa re oiko vaꞌe ma mbaꞌemo vendea re avi ꞌrã
oiko. Mbaꞌemo oiporuka vaꞌe re oiko vaꞌe ma iporua re avi ꞌrã oiko.
Nhomboreve vaꞌe re oiko vaꞌe ma oreve vaꞌe re avi ꞌrã oiko. 3 Mbaꞌeta  

yvy haꞌe javi rupi omombaa ꞌrã, hexe ikuai vaꞌekue oipeꞌapaa ꞌrã guive,
Senhor ae haꞌe rami aguã re ijayvu rire.
4 Haꞌe gui yvy jave rupi ipirupa vy overepa ꞌrã. Naꞌiporãvei haꞌe ipirupa
 

ꞌrã, yvy regua yvatekueve voi ndaꞌeveive ovy ꞌrã. 5 Anhetẽ ae yvy ikyꞌapa 

vaꞌe itui hekoa vaꞌe kuery káuxa, lei haꞌe hekorã omeꞌẽ mbyre rovai
ikuai ramo, haꞌe ombovaipa rive rire Nhanderuete guexeve guarã imarã
eꞌỹ vaꞌe ojapo vaꞌekue. 6 Haꞌe nunga rupi ayvu vai omokanhy heravy
 

yvy, hexe ikuai vaꞌe voi ikyꞌa vaꞌe meme ikuai. Haꞌe nunga rupi yvy
regua kuery oapypaa ꞌrã, mbovyꞌi ete ꞌrã okuave. 7 Vinho opa ovy, uvaꞌy  

ikuai vaꞌe voi ipirupa ma. Haꞌe ramo opyꞌa py ovyꞌa vaꞌekue ipoaẽmba.
8 Opytuꞌupa pandeiro pu rupi ovyꞌa vaꞌekue, opa ovyꞌa nhendu haꞌe ixã
 

reta vaꞌe pu rupi ovyꞌa vaꞌekue. 9 Ndoporaeiavei ꞌrã vinho oyꞌu reve.
 

Iro vaꞌe oyꞌu vaꞌe kuery pe ma iro raxa ꞌrã. 10 Haꞌe rire tetã oeja rive
 

pyre ma ombovaipaa ete. Oo ombotypaa ramo avave rei ndaꞌevevei ma

oike aguã. 11 Haꞌe kuery ojapukai okuapy tape rupi vinho re ojerure vy.
 

Vyꞌa oĩ aguã vaꞌekue py pytũ vaikue rive oĩ, ovyꞌa vaꞌekue oipeꞌapaa
ma rire yvy gui. 12 Tetã rupi ma omomba pyre anho oĩ, tetã rokẽ voi
 

ombovaipaa ma. 13 Mbaꞌeta ko yvy regua kuery ma mbovyꞌi ete okuave

 

ꞌrã yvy re, azeitonaꞌy gui hiꞌa oipoꞌopaague rami, haꞌe uva onoꞌõa ma rire
nomonoꞌõmbaiꞌi vaꞌekue oeka jevya rami.

Heko porã vaꞌe kuery ovyꞌa aguã re ijayvuague

14  Haꞌe
gui okuave vaꞌe kuery ma oporaei nhendu ꞌrã ovyꞌa vy. Yeꞌẽ
guive Senhor rexakã oguerovyꞌa ꞌrã okuapy. e 15 Haꞌe nunga rupi peẽ  

kuaray oua katy pendekuai vaꞌe peroporaei ke Senhor, yeꞌẽ yvýry

penderekoa vaꞌe voi peporaei Senhor Israel kuery ruete rery rupi.

 24.14‑16 Apy ma ijayvu heko porã vaꞌe kuery oo jepe vy ovyꞌaa re.
e
 1207 Isaías 24​, ​25

16  Haꞌe
ramo yvy apy gui nhaendu “Toguerovyꞌaa Heko porã ete vaꞌe pe”
oporaeia rã.

Heko vai vaꞌe kuery okanhymba aguã re ijayvuague

Haꞌe rami teĩ xee aipoaꞌe: “Xee ma ndavyꞌaia anho aendu, ndaꞌevei ete
xevy. Mbaꞌeta anhetẽ rupi eꞌỹ ikuai vaꞌe ma nhombotavya rupi ae ꞌrã ikuai”,
haꞌe. 17 Haꞌe nunga rupi yvy re penderekoa vaꞌe, pendere ou ꞌrã ngyje,
 

yvykua haꞌe nhuã. 18 Mbaꞌeta ngyjea gui ojava vaꞌe hoꞌa ꞌrã yvykua py, haꞌe
 

yvykua gui oẽ ramo nhuã ju ꞌrã ojura. Mbaꞌeta yy yvate rupi ojoko pyre
onhoẽmba ꞌrã, haꞌe yvy yta ikuai vaꞌe omyĩmba ꞌrã. 19 Haꞌe vy yvy opẽmba
 

rei ꞌrã oiny, haꞌypa haꞌe oryryi atã ete ꞌrã. 20 Yvy hoꞌapa rei ꞌrã ovy okaꞌu vaꞌe
 

rami, ovava ꞌrã kya okeaty rami. Yvy re hekoa vaꞌe kuery reko vaia ma ipoyi
ete ma oiny yvy re. Haꞌe nunga rupi hoꞌa vy nopuꞌãvei ma ꞌrã.
21 Haꞌe vaꞌe ára Senhor yva re ranhe ombopaga ꞌrã yva re ikuai vaꞌe,
 

haꞌe gui yvy re ju ombopaga ꞌrã huvixave kuery yvy regua. 22 Haꞌe kuery  

omonoꞌõmba ꞌrã monde py hoꞌa vaꞌekue rami. Haꞌe vy ombotypa ꞌrã nhuã
py. Mbovy ára re rei veꞌỹ ma rire teĩ ombopagapa ꞌrã. 23 Jaxy oxĩmba vy
 

naendyvei ꞌrã, kuaray voi okanhy ꞌrã Senhor ixondaro reta vaꞌe ou ramo
Sião yvyty áry opena aguã Jerusalém tetã py. Haꞌe rami vy ojeupegua
ruvixa kuery oexaa py oexa uka ꞌrã guexakãa.

Senhor nhomboaxya ogueroporaeiague

25   Senhor,
ndee ma Xeruete. Xee romboete haꞌe aroporaei ꞌrã
1

nderery, nerembiapokue iporã ete ramo. Yma rupi ndeayvuague

anhetẽ ete haꞌe ojeroviapy vaꞌe meme rupi reiko. 2 Mbaꞌeta tetã ikuai vaꞌe
 

rembovaipa rire itaty rive opyta, tetã imbaraete vaꞌe teĩ tekoague rejapo.
Yvy mboae regua tetã voi tetã veꞌỹ meme opyta, nomoatyrõavei ma ꞌrã.
3 Haꞌe nunga rupi yvy regua imbaraetekueve nemboete ꞌrã okuapy, haꞌe tetã
 

pygua nhomoingo axy reia rupi ikuai vaꞌekue okyjepa ꞌrã ndegui. 4 Mbaꞌeta  

renhemoĩ iporiaukueꞌi onhemi aguã, oipotapa reiꞌi vaꞌe onhemi atyrã reiko
ikuai axy rã, yvytu atã gui renhomi aguã, haꞌe kuaray aku gui kuarayꞌã rami.
Mbaꞌeta joguereko axy vaꞌe poxya ma tetã kora re yvytu atã oipejua rami ou,
5 ipiru reia rupi kuaray ojope raxya rami avi. Haꞌe rã ndee ma remomba ꞌrã
 

yvy mboae regua poxya. Mbaꞌeta arai huũ vaꞌe kuaray aku ojokoa rami avi
ndee remokyrirĩ ꞌrã joguereko axy vaꞌe kuery ovyꞌa reia rupi oporaeia.
6 Haꞌe gui kovaꞌe yvyty re Senhor ixondaro reta vaꞌe ojapo ꞌrã peteĩ
 

ngaru guaxu yvy regua kuery haꞌe javive pe, ngaru vinho ymague oĩa, haꞌe
hyꞌa xoꞌo kyra haꞌe vinho xiĩ porã vaꞌe ikuaia. 7 Kovaꞌe yvyty re ombovaipa
 

ꞌrã ajukue heta vaꞌe kuery ojaoꞌiague, haꞌe yvy regua kuery haꞌe javi rexa
mbotyarã omoĩa vaꞌekue. f 8 Haꞌe rami vy omomba ꞌrã manoa poꞌakaa
 

f
 25.7 Apy ma ijayvu manoa poꞌakaa “Senhor” ombovaipa aguã re (1 Coríntios 15.54‑58).
Isaías 25​, ​26 1208

rakaꞌe rã peve. Senhor Nhanderuete texay omombirupa ꞌrã pavẽ rova

gui, haꞌe ojapo ꞌrã ixupegua kuery oxĩague noenduvei aguã rami yvy jave
rupi, Senhor ae haꞌe rami ijayvu rire. g 9 Haꞌe vaꞌe ára aipoꞌea ꞌrã: “Upe ma
 

Nhanderuete nharõ jakuapy vaꞌekue. Haꞌe ae ma nhanderepy ꞌrã. Upe vaꞌe

ma Senhor nharõ jakuapy vaꞌekue. Haꞌe nhandereraa jepe ramo jaroporaei
haꞌe jarovyꞌa ꞌrã”, ꞌea ꞌrã. 10 Mbaꞌeta kovaꞌe yvyty re Senhor omoĩ ꞌrã opo.
 

Haꞌe rã Moabe yvy re ma opyrõmba ꞌrã, mbaꞌemo pire mbaꞌemo repoxi re

nhapyrõmbaa rami. 11 Haꞌe nunga mbyte gui ma haꞌe kuery okuaveꞌẽ ꞌrã,
 

oꞌyta vaꞌe oꞌytaa rupi okuaveꞌẽ-veꞌẽa rami. Haꞌe rami teĩ Senhor omomba ꞌrã
onhemboyvate reia, okuaveꞌẽ teĩ. 12 Oitypa ꞌrã tetã kora yvate haꞌe imbaraete
 

vaꞌekue. Ombovaipa ꞌrã, oitypa ꞌrã yvy rupi yvy kuꞌi opyta peve.

Senhor opena ramo ojerovia etea rupi oporaeiague

26   Haꞌe
vaꞌe ára ma Judá yvy rupi oporaeia ꞌrã po rami:
1

“Nhaneretã ma imbaraete ete. Ikora haꞌe torre nhanhemi aguã

ma Nhanderuete ae omoĩ nhandereraa jepearã. 2 Peipeꞌa ke okẽ yvy regua
 

kuery heko porã haꞌe ojeroviaa rupi ikuai vaꞌe oike aguã. 3 Ndee Senhor,  

rembopyꞌa porã riae ꞌrã ndere ojerovia aguã omoĩ atã vaꞌe. 4 Pejerovia  

riae ke Senhor re, mbaꞌeta Nhanderuete ma itaova imarã eꞌỹ vaꞌe oiko.
5 Haꞌe oitypa ꞌrã yvyꞌã áry tetã oĩ vaꞌe pygua kuery. Oity vy omoꞌyvyĩꞌi ꞌrã
 

yvy re, yvy kuꞌi opyta peve. 6 Haꞌe ramo opyrõa ꞌrã opy py. Oiko axy reiꞌi
 

vaꞌe haꞌe iporiaukueꞌi ae ꞌrã opyrõmba.

7 “Heko porã vaꞌe oguataa ma ijoja porã rei vaꞌe meme. Ndee ndereko
 

porã vaꞌe ae rembojoja porã ꞌrã heko porã vaꞌe oiko aguã. 8 Senhor,  

roarõ rokuapy reipotaa oiko aguã. Orepyꞌa re oĩ nderery re oremaꞌenduꞌa

riae aguã. 9 Xenheꞌẽ py pyávy xepytuẽ atã ndere. Xenheꞌẽ haꞌe xepyꞌa py
 

roeka riae aikovy. Mbaꞌeta yvy re reipotaa oiko ramo mae ma yvy regua
kuery oikuaa ꞌrã teko porã rupi ikuai aguã. 10 Mbaꞌeta heko vai vaꞌe
 

remboaxya rexa uka teĩ haꞌe kuery ndoikuaai ꞌrãe teko porã rupi ikuai
aguã. Haꞌe kuery ma heko porã vaꞌe ikuaia rupi teĩ gueko vaia rupi tema
ikuai, ndoikuaa potai ꞌrã Senhor yvatea re. 11 Senhor, ndepo reupi reiny
 

teĩ haꞌe kuery ndoexai. Haꞌe rami teĩ ndevygua kuery repy ramo haꞌe
kuery oexa vy oxĩmba ꞌrã. Ndepoxya rupi emokanhymba nderovaigua
kuery. 12 Haꞌe rã orevy pe ma Senhor, emeꞌẽ ke mbyꞌa porã, mbaꞌeta
 

mbaꞌemo rojapo vaꞌe haꞌe javi ma ndee ae rejapo orevy. 13 Senhor  

Oreruete, huvixa kuery mboae orere ipoꞌaka vaꞌekue, teĩ nderery anho
ꞌrã ore rogueroporaei. 14 Haꞌe kuery omanomba ma, ndoikove jevyi ꞌrã
 

guive, hiꞌãgue rive nonhemboetevei ꞌrã. Haꞌe rami aguã ae rembopaga

vy remomba ete. Rejapo haꞌe kuery re naꞌimaꞌenduꞌaavei aguã rami.
15 Haꞌe rã ndevygua kuery ma remboetave ꞌrã. Senhor, ndevygua kuery
 

g
 25.8 1 Coríntios 15.54, Apocalipse 7.17, 21.4
 1209 Isaías 26​, ​27

remboetave ramo nemboetepa. Ijyvy voi rembotuvixave heravy. 16 Haꞌe  

kuery ojexavai vy ndereka ꞌrã. Senhor, haꞌe kuery remoꞌarandu ramo

onhemboꞌea re ꞌrã ikuai. 17 Kunha hye guaxuꞌi vaꞌe oikuavãꞌi aguã ovaẽ
 

raiꞌi ma ramo ojepoka-poka haꞌe haxy rã haxẽ ꞌrã, haꞌe rami ae avi ore
voi orekuai vaꞌekue nerenonde, Senhor. 18 Mbaꞌeta ore voi roguerekoꞌi
 

ma, rojepoka-poka haxy ramo oiko aguã, haꞌe rã roguerekoꞌi vaꞌekue ma

yvytu rive. Haꞌe rami vy ore ma yvy re ndoroguerui jogueraa jepearã,
ndorojapo kuaai yvy re oikoave aguã rami. 19 Haꞌe rami teĩ penderegua
 

omano vaꞌekue oikove ju ꞌrã, onhemboetepa ju ꞌrã, xeretekue voi. Yvy

kuꞌi guýry pendekuai vaꞌe, pemyĩ ke, haꞌe pevyꞌa. Oreruete, ndeguigua
ae nhomoingovearã rembou, koꞌẽ raiꞌi jave yxapy remboua rami avi. Haꞌe
ramo yvy gui oikove ju ꞌrã omano vaꞌekue.”
20 Haꞌe nunga rupi xeretarã kuery, tapeo ranhe, peike opy jaꞌoꞌi py,
 

haꞌe pemboty okẽ peike rire. Penhemi ranhe xapyꞌaꞌi, ipoxya oaxa peve.
21 Mbaꞌeta Senhor oẽ ꞌrã ouvy oĩaty gui, yvy regua kuery ombopaga
 

aguã heko vaiague re. Haꞌe gui yvy re ojekuaapa ꞌrã tuguy omoẽ mbyre,
ndojaoꞌivei ma ꞌrã omano vaꞌekue.

Nhanderuete ojeupegua kuery oayvu vy ogueraa jepe aguã re ijayvuague

27   Haꞌe
vaꞌe ára Senhor ombopaga ꞌrã teju-jagua mboi inhakuã
1

vaꞌe, teju-jagua mboi ikarẽ-karẽ vaꞌe. Okyxe hatã vaꞌe, tuvixa haꞌe
imbaraete vaꞌe py ꞌrã ojuka. Ojuka avi ꞌrã vixo tuvixa vaꞌe yeꞌẽ rupigua.
2 Haꞌe vaꞌe ára Senhor aipoeꞌi ꞌrã: “Peroporaei uva heꞌẽ vaꞌe ꞌy. 3 Xee
   

Senhor ma haꞌe vaꞌe re apena riae amoakỹ vy, avave rei ojapo vaia
eꞌỹ aguã apena aikovy, ara py haꞌe pyávy. 4 Xere ma noĩ haꞌe nunga pe
 

xepoxya. Haꞌe gui juu eꞌỹ vy juu rakuaendy xerenonde hiꞌaĩ vaꞌe rire ma
apuꞌã ꞌrãgue hovai, apypa vyvoi ꞌrãgue. 5 Haꞌe rami eꞌỹ vy tove haꞌe kuery
 

tojepy uka xevy xepoꞌakapa vaꞌe ramo. Xereve peteĩ rami taꞌikuai. Tá,
tojapo xereve peteĩ rami orekuai aguã”, heꞌi ꞌrã.
6 Haꞌe gui rakaꞌeve rã Jacó kuery hapo porã ꞌrã, Israel kuery hoky vy
 

ipoty ꞌrã. Haꞌe rami vy yvy jave re tynyẽ ꞌrã hiꞌa. 7 Xapyꞌa rei ndaꞌu Senhor
 

ju omoingo axy ri Israel kuery imoingo axyare omoingo axyague rami?

Xapyꞌa rei ndaꞌu haꞌe kuery vaꞌe regua ojuka ri ijukaare ojukaague rami?
8 Any teve! Haꞌe rami ꞌrãgue py escravo-rã ogueraa ukaa py rive omoingo
 

axy. Oipeju ratã reve omondouka yvytu kuaray oua katy guigua oipejua
rami. 9 Haꞌe gui po rami ojaoꞌi ꞌrã Jacó kuery heko vaiague, po rami oikuaa
 

uka ꞌrã ojejavyague omboguepa maague: Mbaꞌeta ita haꞌe kuery altar re
oĩ vaꞌe haꞌe javi Senhor omboaꞌypa ꞌrã ita cal haꞌykue-ꞌykueꞌi rami. Haꞌe
ramo nomopuꞌãvei ma ꞌrã taꞌangaarã yvyra gui ojapo vaꞌekue, neĩ altar
heakuã porã vaꞌe oapy atyrã voi. h 10 Mbaꞌeta tetã ikorapa vaꞌekue ma haꞌe
 

 27.9 Romanos 11.27
h
Isaías 27​, ​28 1210

aeꞌi opyta, omboyke haꞌe oejapa pyre, tekoa eꞌỹa rami. Haꞌe py ma vaka raꞌy
kuery rive ꞌrã okaru, onheno haꞌe hoꞌupa hoky. 11 Haꞌe py hakã ikuai vaꞌe
 

ipirupa ramo omopẽmbaa ꞌrã. Haꞌe ramo kunhague ou vy omoĩ ꞌrã tata py.
Haꞌe rami oiko ꞌrã kovaꞌe kuery oꞌarandua rupi eꞌỹ ikuai rire. Haꞌe nunga
rupi ijapoare noenduvei ꞌrã omboaxya, imoingoare ndoperdoavei ꞌrã.
12 Haꞌe vaꞌe ára Senhor oipoꞌo ꞌrã mbaꞌemo raꞌyĩ Eufrates yakã guive
 

Egito katyꞌi yakãꞌi oĩ vaꞌe yvýry peve. Haꞌe rami vy peẽ Israel kuery
pendeporavo ꞌrã peteĩ-teĩ. 13 Haꞌe vaꞌe ára ma omonheꞌẽa ꞌrã peteĩ mimby
 

guaxu. Haꞌe ramo Assíria yvy rupi okanhygue rami ikuai vaꞌe, haꞌe Egito
yvy katy omondoukapa pyre voi ojevypa ju ꞌrã. Haꞌe vy omboete ꞌrã
okuapy Senhor Jerusalém py, yvyty ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe áry.

Efraim kuery ombopaga aguã re ijayvuague

28   Ndaꞌevei
ete ꞌrã Efraim kuery retã okaꞌu vaꞌe kuery ikuaia
1

“Coroa” ꞌea vaꞌe pe. Haꞌe nunga ma yvoty iporã vaꞌekue teĩ
ipirupa ꞌrã, yvyꞌã re oĩ yvyugua vinho gui okaꞌu rei vaꞌe ikuaia áry. i
2 Mbaꞌeta Senhor oiporavo peteĩ ava ipyꞌa guaxuve haꞌe ipoꞌakapa
 

vaꞌe. Haꞌe vaꞌe ma amandau hoꞌa xapyꞌa vaꞌe rami ꞌrã ou, yvytu vaikue
omomba vaꞌe rami, oky yvytu reve yy omonyẽ vyvoi vaꞌe rami oitypa ꞌrã
yvy py. 3 Haꞌe vaꞌe ma opyrõ ꞌrã Efraim kuery okaꞌu vaꞌe coroa oguerovyꞌa
 

vaꞌekue re. 4 Ipoty ipiru vaꞌekue ma haꞌe kuery ojou porã vaꞌe yvyꞌã re
 

yvyugua opa mbaꞌe oiko porãa áry oĩ vaꞌe, haꞌe vaꞌe ma figo ijajua ára py
eꞌỹ ijaju vaꞌe rami opyta, mbaꞌeta amongue oexa vai-vaiꞌi vyve oipoꞌo vy
hoꞌupa vyvoi ꞌrã.
5 Haꞌe vaꞌe ára ma Senhor ixondaro reta vaꞌe ae ꞌrã oiko ojeupegua
 

okuave vaꞌe kuery coroa oguerovyꞌa vaꞌe, ipotypa haꞌe iporã ete vaꞌe.
6 Inheꞌẽ oĩ ꞌrã joe opena oiny vaꞌety moꞌaranduarã anhetẽ rupi oikuaa
 

pota kuaa aguã, haꞌe ngovaigua kuery tetã rokẽ gui omoanha vaꞌe
mombaraetearã.

Jerusalém pygua kuery rovai ijayvuague

7 Haꞌe
rami teĩ kovaꞌe kuery voi hoꞌa-oꞌa ꞌrã okuapy vinho gui, nopuꞌã
hoꞌamy kuaavei ꞌrã iro vaꞌe gui. Sacerdote haꞌe profeta kuery voi hoꞌa-
oꞌa ꞌrã iro vaꞌe gui, vinho pe ꞌrã ojeity uka. Neĩ opuꞌã hoꞌamy aguã voi
ndaꞌevei ꞌrã iro vaꞌe gui. Haꞌe nunga rupi haꞌe kuery ojavy ꞌrã mbaꞌemo
oexa ukaa rã ndoexa kuaa porãi vy, haꞌe onhepyxanga ꞌrã joe oikuaa

 28.1‑4 Efraim kuery retã ma Samaria. Peteĩ yvyugua yvýry oĩ yvyꞌã re, ikorapa vaꞌe
i

guive. Haꞌe nunga rupi jaexa rã coroa rami ojekuaa, eꞌỹ vy yvoty rami. Haꞌe pygua kuery
ma okaꞌu rupi anho ikuai. Haꞌe kuery judeu regua ikuai teĩ Nhanderuete nomboetevei
okuapy. Haꞌe ramo haꞌe kuery rovai Nhanderuete ombou Assíria pygua kuery omomba
aguã.
 1211 Isaías 28

potaa py. 8 Mbaꞌeta haꞌe kuery mesa haꞌe javi rupi ombojevyague anho oĩ,
 

ikyꞌa eꞌỹa noĩ.

9 Haꞌe ramo xevy oporandu rive vy “Mavaꞌe tu remboꞌe ta ꞌarandu
 

re?” heꞌi okuapy. “Mavaꞌe pe tu reikuaa uka ta rendu vaꞌekue? Xapyꞌa

rei ndaꞌu nokambuvei vaꞌe ixy kã gui omboia ramoꞌi pyre pe ri reikuaa
uka? 10 Mbaꞌeta oremboꞌeague áryve oremboꞌe riae ꞌrã, oremboꞌe-mboꞌeve
 

tema. Reikuaa ukaague áryve reikuaa uka riae ꞌrã, reikuaa ukaague
ramive reikuaa ukave tema. Mbovyꞌi ꞌrã apy ndeayvu, haꞌe mbovyꞌi avi
ꞌrã upe py ndeayvu”, heꞌi okuapy xevy.
11 Haꞌe nunga rupi xeretarã kuery pe Senhor ijayvu ꞌrã ijayvu kuaa
 

porã eꞌỹ vaꞌe rami, ayvu mboae rupi guive. 12 Haꞌe kuery pe aipoeꞌi
 

vaꞌekue: “Kovaꞌe ma aikuaa uka pepytuꞌu aguã, ikaneꞌõ vaꞌe pe ameꞌẽ

ꞌrã opytuꞌu aguã. Kovaꞌe ae ma pepytuꞌu aguã ameꞌẽ vaꞌe”, heꞌi rire teĩ
haꞌe kuery noendu potai. j 13 Haꞌe rami rire haꞌe kuery pe Senhor ayvu
 

ou ꞌrã po rami: “Penemboꞌeague áryve ꞌrã penemboꞌe, penemboꞌea

ramive penemboꞌeve tema. Oikuaa ukaague áryve oikuaa uka ꞌrã, oikuaa
ukaague oikuaa ukave tema ꞌrã. Mbovyꞌi ꞌrã apy ijayvu, haꞌe mbovyꞌi avi
ꞌrã upe py ijayvu”, heꞌi ꞌrã. Haꞌe rami vy haꞌe kuery ojeꞌoia rupi hoꞌapa
aguã guakykue katy, opẽmba haꞌe ojejurapa vy onhemoĩ vai aguã.
14 Haꞌe gui peẽ avakue penhombojaru reia rupi Jerusalém pygua kuery
 

re pendepoꞌaka vaꞌe, pendu ke Senhor ayvu. 15 Mbaꞌeta aipopeje: “Ore

 

ma manoa haꞌe yvyra rupa reve rojapo orepeꞌa eꞌỹ aguã. Haꞌe rami rire yy
oxyry atã vaꞌe rami orenupãarã ou teĩ ndorerupityi ꞌrã, mbaꞌeta ronhemi
aguã ma roguereko apu, ronhombotavya py ae ꞌrã ronhemi”, peje.
16 Haꞌe nunga rupi Senhor Nhanderuete aipoeꞌi: “Haꞌe gui xee ma
 

peteĩ ita amoĩ Sião py, ita oiporavo pyre, ovare ete vaꞌe, iporãvea py
amoĩ atã vaꞌe. Haꞌe vaꞌe re ojerovia vaꞌe ma ndojapurai ꞌrã. k 17 Haꞌe gui
 

xee amoĩ ꞌrã haꞌevea rami oikuaa pota vaꞌerã metro rami, haꞌe teko porã
ma prumo rami ꞌrã aikuaa uka peneraꞌãarã. Haꞌe rã apu penhemiague
ma amandau ombovaipa ꞌrã, yy ogueroxyrypa ꞌrã penhemiaty”, heꞌi.
18 Haꞌe ramo manoa reve pejogueroayvuague oaxapa rive ꞌrã, yvyra rupa
 

reve pendeayvuague ndoikovei ꞌrã. Haꞌe gui yy rami penenupãarã ou vy

penemouꞌũmba ꞌrã. 19 Haꞌe nunga oaxa nhavõ pendereraa ꞌrã. Koꞌẽ nhavõ
 

oaxa ꞌrã, pytũ nhavõ guive. Haꞌe nunga oendu vaꞌe okyjepa rei ꞌrã.
20 Mbaꞌeta haꞌe nunga tupa ma ijapuꞌaꞌi ete ramo ndaꞌevei ꞌrã hiꞌáry
 

avave rei onheno aguã. Nheovãa voi ipoꞌiꞌi ete ramo avave rei ndaꞌevei
ꞌrã onheovã aguã. 21 Mbaꞌeta Senhor opuꞌã ꞌrã Perazim yvyty áry rami,
 

opoxya oexa uka ꞌrã Gibeão yvyugua py rami, l ojapo aguã guembiapo

 28.11‑12 1 Coríntios 14.21 k 28.16 Haꞌe vaꞌe ita omombeꞌu porãve Romanos 9.33–10.11

j

haꞌe 1 Pedro 2.4‑8 py, Jesus reko re ijayvu vy. l 28.21 Perazim yvyty áry haꞌe Gibeão
yvyugua py ma “Senhor” opuꞌã rakaꞌe ojeupegua kuery repy vy (2 Samuel 5.17‑25).
Isaías 28​, ​29 1212

ojapo vaꞌety eꞌỹ, haꞌe nhaendu vaꞌety eꞌỹ teri. 22 Haꞌe nunga rupi aỹ
 

pendeayvu vaikue-ikueve eme, corrente pendepokua ratãve heravy

eꞌỹ aguã. Mbaꞌeta Senhor Nhanderuete ixondaro reta vaꞌe gui aendu
penemombaarã ou aguã re ijayvu rã. Haꞌe nunga ma pendeyvy haꞌe javi
re oiko ꞌrãe.

Nhanderuete opa mbaꞌe py hiꞌarandua re ijayvuague

23  Peipeꞌa
ke pendeapyxa, haꞌe pendu xeayvua. Peikuaa pota porã
xeayvua pendu kuaa aguã. 24 Xapyꞌa rei ndaꞌu yvy oikaraĩ vaꞌe koꞌẽ
 

nhavõ ꞌrã ri oyvy oikaraĩ riae mbaꞌemo raꞌyĩ omoaĩ aguã? Koꞌẽ nhavõ
ꞌrã ri tyꞌy oyvy ojoꞌo haꞌe oikaraĩa rupi ikuai? 25 Haꞌe rami ꞌrãgue py yvy
 

ombojojapa ma rire omoaĩ ꞌrã endro haꞌe cominho raꞌyĩgue. Omoaĩ ꞌrã
trigo hiꞌa aguã rupi, haꞌe eꞌỹ vy cevada mbaꞌe omoaĩ ꞌrãgue py, eꞌỹ vy
amboae nunga raꞌyĩgue voi omoaĩ ꞌrã ijyvýry rupi. 26 Mbaꞌeta haꞌe kuery
 

Ruete ma haꞌe rami aguã rami ae omoꞌarandu, haꞌevea rami meme ꞌrã
omboꞌe. 27 Mbaꞌeta endro ma nanhamoaꞌyĩ ꞌrã mbaꞌemo moaꞌyĩguea py,
 

neĩ cominho raꞌyĩgue áry voi namboaxai ꞌrã karóxa ruéra. Haꞌe rami
ꞌrãgue py endro ma nhainupãꞌi ꞌrã yvyra roviꞌi py, cominho raꞌyĩ guive.
28 Xapyꞌa rei ndaꞌu nhamboaꞌypa ete ꞌrã ri mbaꞌemo raꞌyĩ? Any. Omaꞌetỹ
 

vaꞌe ma riae eꞌỹ ꞌrã ojyky mbaꞌemo raꞌyĩ, riae eꞌỹ ꞌrã guive omboaxa
karóxa ruéra hiꞌáry rupi guymba kavaju reve. 29 Haꞌe nunga haꞌe javi ma
 

Senhor ixondaro reta vaꞌe gui meme jaikuaa. Haꞌe nhanemongeta rã

jarovyꞌa ete, opa mbaꞌe py hiꞌarandu vaꞌe ramo.

Jerusalém tetã haꞌe hovaigua kuery re ijayvuague

29   Ndaꞌevei
ete ꞌrã tetã “Nhanderuete peguarã oapyaty” ꞌepy
1

vaꞌe pe! Haꞌe vaꞌe tetã ma Nhanderuete peguarã oapyaty ae,

Davi rekoague guive. Toĩ-toĩve maꞌetỹa nhavõ, haꞌe tojeupity-pityve
tema ngarua maꞌetỹa pukukue re haꞌe py oiko vaꞌe. 2 Haꞌe rami teĩ xee
 

amoĩ vai ꞌrã “Nhanderuete peguarã oapyaty” ꞌepy vaꞌe. Haꞌe ramo haꞌe
kuery ojaeꞌo haꞌe hexay ꞌrã okuapy. Haꞌe gui ma opyta ꞌrã xevy guarã
oapyaty ete rami. 3 Mbaꞌeta pendekuaia jovaive rupi rombojere uka ꞌrã,
 

rojoko uka ꞌrã torre py, haꞌe penderovai rupi amopuꞌã ꞌrã pendejokoarã.
4 Haꞌe gui yvy rupi romombo rire yvy gui ju pendeayvu ꞌrã. Yvy kuꞌi
 

gui onhendu vai-vaiꞌi ꞌrã pendeayvua. Yvy gui oẽ ꞌrã pendeayvu ꞌãgue
rami, ayvu mbegue rami ꞌrã pendeayvua onhendu yvy kuꞌi gui. 5 Haꞌe  

rã penderovaigua kuery heta ete vaꞌeri yvy kuꞌiꞌi rami ꞌrã amoingo,
ojerovia reia rupi ikuai vaꞌe ma mbaꞌemo pire yvytu omboveve heravy
vaꞌe rami ꞌrã okanhymba. Haꞌe nunga ma oiko xapyꞌa ꞌrã, xapyꞌaꞌi pyve.
6 Mbaꞌeta Senhor ixondaro reta vaꞌe gui ou ꞌrã imbopagaarã yapu reve,
 

yvy ryryi, opororo hatã vaꞌe, yvytu apuꞌa, yvytu vaikue haꞌe tataendy
nhomombaarã reve. 7 Pyávy jaexa raꞌua rami yvy regua kuery heta ꞌrã ou
 
 1213 Isaías 29

Nhanderuete peguarã oapyaty re opuꞌã aguã. Haꞌe rami vy pavẽ ꞌrã opuꞌã
tetã haꞌe torre imbaraete vaꞌe re. Haꞌe vy omoĩ vai ꞌrã. 8 Haꞌe gui haꞌe
 

kuery re oiko ꞌrã jakaruxe vaipa vy jakaru nhainy taa rami jaexa raꞌu
rire teĩ javy vy nhanenhembyayia ju nhaendua rami avi, haꞌe rami eꞌỹ vy
nhandeyꞌuvei vy jayꞌu taa rami jaexa raꞌu rire teĩ javy vy nhandeyꞌuvei
ae tema nhainya rami. Haꞌe rami ae avi ꞌrã yvy regua kuery re oiko, Sião
yvyty re opuꞌã jave.

Israel kuery onheꞌẽ py oexa eꞌỹa haꞌe anhetẽ

rupi eꞌỹ ikuaia re ijayvuague
9 Peguejy
ke, haꞌe pendepukupa tema pejupy. Pejexa mboguepa ke, ára
revegua veꞌỹ riae pendekuai. Okaꞌupa rei vaꞌe rami pendekuai teĩ vinho
gui eꞌỹ taꞌvy. Peꞌa-peꞌa rei teĩ iro vaꞌe gui eꞌỹ. 10 Mbaꞌeta pendere Senhor
 

ombou nheꞌẽ penembopeyiarã. Haꞌe rami vy omboty penderexa (haꞌe

vaꞌe ma profeta kuery), haꞌe onhovã peneakã (haꞌe vaꞌe ma oexa ukapy
oexa vaꞌe kuery). m 11 Haꞌe nunga rupi pendevy pe oexa ukapy haꞌe javi
 

ma kuaxia para imbojaa py omboty pyre rami rive opyta. Haꞌe nunga
ma ogueroayvu kuaa vaꞌe pe omeꞌẽa vy “Ajerure, eroayvu kovaꞌe”, heꞌi
ramo “Ndaꞌevei, mbaꞌeta imbojaa py ombotya rire”, heꞌi ꞌrã. 12 Haꞌe gui  

ogueroayvu kuaa eꞌỹ vaꞌe pe ju omeꞌẽa vy “Eroayvu kovaꞌe, ajerure”, heꞌi

ramo “Xee tu ndaroayvu kuaai rima”, heꞌi ꞌrã.
13 Haꞌe ramo Senhor aipoeꞌi: “Kovaꞌe kuery xere onhemboja teĩ ojuru
 

py, oayvu py rive xemboete, haꞌe rã opyꞌa py ma xegui mombyry ikuai.

Xerenonde ojererokyje merami teĩ avakue ojapo ukaa rupi rive ikuai. n
14 Kovaꞌe kuery mbyte rupi ajapo riae ꞌrã tembiapo porã, tembiapo porã ete
 

imondyipaarã. Haꞌe nunga rupi haꞌe kuery regua hiꞌarandukueve ꞌarandua

voi opa aguã, haꞌe ikuai kuaakue ikuaia voi okanhymba aguã”, heꞌi. o
15 Ndaꞌevei ete ꞌrã opyꞌa re oĩ vaꞌe Senhor gui onhomi vaꞌe pe, haꞌe
 

pytũ rupi mbaꞌemo ojapo oikovy vaꞌe pe. Haꞌe kuery ma joupe-upe
“Mavaꞌe tu nhanderexa? Mavaꞌe tu nhandekuaia oikuaa ta?” heꞌi teĩ.
16 Teko vai rupi ete rima pendekuai! Mbaꞌeta nhaeꞌũ re ombaꞌeapo vaꞌe
 

rovai nhaeꞌũ onhemboyvate vaꞌe rami pendekuai, haꞌe tembiapokue

ijapoare pe “Haꞌe eꞌỹ ae ma xeapo”, heꞌi vaꞌe rami, tembiapokue ijapoare
pe “Haꞌe tu ndoikuaai rima”, heꞌi vaꞌe rami avi. p

Israel kuery ogueraa jepea aguã re ijayvuague

17 Haꞌe
rami teĩ ma are eꞌỹꞌi re Líbano yvy haꞌe javi rupi ojeapo ꞌrã
yvyraꞌa tyrã, haꞌe yvyraꞌa ty ikuai vaꞌe ma kaꞌaguy regua rami ete ꞌrã

m
 29.10 Romanos 11.8 n 29.13 Kovaꞌe ayvu rupi Jesus ijayvu heta vaꞌe kuery pe,
hexe ndojeroviai ramo (Mateus 15.8‑9, Marcos 7.6‑7). o 29.14 1 Coríntios 1.19
p
 29.16 Romanos 9.20
Isaías 29​, ​30 1214

oiko porã. 18 Haꞌe vaꞌe ára ma ijapyxa eꞌỹ vaꞌekue oendu ꞌrã ayvu kuaxia
 

para re oĩ vaꞌe, ára revegua eꞌỹ vaꞌekue voi oexa ꞌrã, pytũa gui oo jepe ma
rire. 19 Yvyĩgueveꞌi vaꞌe ovyꞌa ꞌrã Senhor re, iporiaukueꞌi ovyꞌa ꞌrã Israel
 

kuery Ruete Ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe re. 20 Haꞌe rã joguereko axy vaꞌe ma omombaa
 

ꞌrã, ijayvu vaikue-ikue vaꞌe ndaꞌikuaivei ꞌrã, mbaꞌeta teko vai re anho
ipyꞌa vaꞌe opa ꞌrã. 21 Haꞌe kuery ma peteĩ ayvuꞌi py rive nhomboeko vai
 

ꞌrã, haꞌe ombotavy ꞌrã huvixa kuery okẽ py oikuaa pota oiny vaꞌe, haꞌe gui
mbaꞌeve py eꞌỹ onhemboapu vy nomboeko porãi heko porã vaꞌe. 22 Haꞌe  

nunga rupi Senhor Abraão reraa jepeare aipoeꞌi Jacó ramymino kuery
pe: “Jacó pe ma ndoikovei ma ꞌrã oxĩmba aguã rami, ndaova mboae reivei
ma ꞌrã. 23 Haꞌe rami ꞌrãgue py haꞌe kuery, haꞌe taꞌy kuery hexeve ikuai
 

vaꞌe xepo py mbaꞌemo ajapo ramo oexa vy omboete ꞌrã okuapy xerery. Tá,
Jacó ruete Ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe pe ‘Ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe’ heꞌi avi ꞌrã, Israel kuery ruete
renonde ikuai ꞌrã ojererokyjea rupi. 24 Haꞌe gui onheꞌẽ py ojavy vaꞌekue
 

ma oikuaa nho ꞌrã, haꞌe joe ijayvu rei vaꞌety voi onhemboꞌe uka ꞌrã”, heꞌi.

Egito pygua kuery pe haꞌe kuery ojereraa

jepe uka eꞌỹ aguã re ijayvuague

30   Senhoraipoeꞌi: “Ndaꞌevei ete ꞌrã xeraꞌy kuery xenheꞌẽ rendu

1

eꞌỹ vaꞌe pe. Haꞌe kuery ma xee ajapo uka vaꞌe rupi eꞌỹ ikuai.
Mbaꞌeta amboae regua pe ojereraa jepe uka ꞌrã xee aipota ramo eꞌỹ,
ojejavya áryve ojejavyve rive. 2 Mbaꞌeta xevy pe oporandu eꞌỹ re ojeꞌoi
 

ꞌrã Egito yvy katy, haꞌe Faraó pe rive ꞌrã ojereraa jepe uka, Egito re
kuarayꞌã oĩ vaꞌe py onhemi. 3 Haꞌe rami teĩ pendereraa jepea Faraó ma
 

penemoxĩmbaarã rive ꞌrã oiko, haꞌe Egito re kuarayꞌã py penhemia py

ma penemoĩ vaia ꞌrã. 4 Mbaꞌeta Judá pygua huvixa kuery ma Zoã tetã py
 

ikuai, ayvu reraa kuery ma Hanes py ovaẽ. q 5 Haꞌe ramive ma haꞌe kuery
 

haꞌe javi oxĩmba ꞌrã peteĩ regua mbaꞌeverã ndovarei vaꞌe gui, mbaꞌeta
Egito pygua kuery ma ndaꞌevei ꞌrã oipytyvõ neĩ omoingo porã aguã, haꞌe
rã omoxĩmba aguã rive, omboete uka aguã eꞌỹ”, heꞌi.
6 Haꞌe gui kovaꞌe ayvu ma vixo kuery kuaray puku-a katygua re ou
 

vaꞌekue.
“Peteĩ yvy ma jexavai haꞌe ngyje oĩa, guary haꞌe guary kunha, haꞌe gui
mboi haꞌe mboi opo vaꞌe ikuaia. Haꞌe vaꞌe yvy rupi mburikaꞌi áry ogueraa
ꞌrã mbaꞌemo ovareve vaꞌe, camelo kupe áry mbaꞌemo porã ogueraa ꞌrã
peteĩ regua noipytyvõi vaꞌerã pe omeꞌẽ vaꞌerã. 7 Mbaꞌeta Egito pygua
 

kuery oipytyvõa ma mbaꞌeverã ndovarei ꞌrã. Haꞌe nunga rupi haꞌe kuery
pe ‘Mbaꞌeve ojapo vy eꞌỹ ijayvu rive rei vaꞌe’, haꞌe.

q
 30.4 Judá kuery re Assíria pygua kuery opuꞌã okuapy ramo onhepytyvõ uka okuapy
Egito pygua huvixa Faraó pe. Egito regua tetã Zoã haꞌe Hanes py haꞌe kuery oo rakaꞌe
onhepytyvõ uka vy, Nhanderuete re ojerovia ꞌrãgue py (31.1).
 1215 Isaías 30

8  “Tereo,
embopara yvyrapeꞌi re haꞌe kuery oexaa py, embopara kuaxia
re oĩ riae aguã rakaꞌe rã peve guarã. 9 Mbaꞌeta kovaꞌe kuery ma xenheꞌẽ
 

raxave vaꞌe, taꞌy kuery ijapu haꞌe Senhor guigua lei noendu potai vaꞌe.
10 Haꞌe kuery aipoeꞌi ꞌrã oexa ukapy oexa vaꞌe kuery pe: ‘Pexave eme
 

oexa ukapy’, heꞌi ꞌrã. Haꞌe gui profeta kuery pe aipoeꞌi: ‘Pemombeꞌuve
eme orevy anhetẽ vaꞌe. Haꞌe rami ꞌrãgue py roenduxe vai vaꞌe anho ke
pemombeꞌu orembotavya rupi rive. 11 Pejepekuavo ke tape gui, pejepeꞌa
 

ke roiko aguã gui. Orevy pendeayvuve eme Israel kuery Ruete Ikyꞌa eꞌỹ
vaꞌe re’, heꞌi ꞌrã okuapy.”
12 Haꞌe nunga rupi Israel kuery ruete Ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe aipoeꞌi: “Povaꞌe ayvu
 

napendu potai, haꞌe rami ꞌrãgue py joavyky rei vaꞌe re anho pejerovia,
teko vai re guive. Haꞌe nunga re rive pejeko vaꞌe. 13 Haꞌe rami ete
 

pendeko vaia pendevy opyta ꞌrã tetã kora yvate vaꞌe re ipaꞌũ oĩ vaꞌe rami,
mbaꞌeta tye rami ojeapo vy hoꞌa xapyꞌa ꞌrã pexaꞌã eꞌỹ jave. 14 Senhor ae
 

ombovo ꞌrã, nhaeꞌũ guigua hyꞌa ombovo vy omboaꞌypa katuĩꞌia rami. Haꞌe
nungakue mbyte py ma ndojouai ꞌrã ipẽgue neĩ tataypy gui tapyĩ ojopy
aguã, neĩ yy renda gui ojaraa aguã voi.” 15 Mbaꞌeta Senhor Nhanderuete,
 

Israel kuery Ruete Ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe aipoeꞌi: “Pejeko rerova haꞌe pejerovia
vy ꞌrãe peo jepe. Pejapura rei eꞌỹ re pejerovia ete vy ꞌrãe penembaraete.
Haꞌe rami teĩ peẽ kuery ma ndapeikuaaxei haꞌe rami. 16 Haꞌe rami ꞌrãgue
 

py aipopeje: ‘Any, kavaju áry rojavapa ꞌrã’, peje rire haꞌe rami ae ꞌrã
pejava. Haꞌe ‘Kavaju inhakuã vaꞌe áry roguata ꞌrã’, peje rire penderakykue
monhaa kuery inhakuãve ꞌrã. 17 Peẽ vaꞌe regua mil onha ꞌrã peteĩꞌi gui
 

rive. Peteĩ nhiruĩꞌi gui rive peẽ kuery haꞌe javi penhamba ꞌrã, mbaꞌemoꞌy
eꞌỹ vy bandeira yvyꞌã re haꞌe aeꞌi oeja pyre rami penderejaa peve”, heꞌi.

Sião pygua kuery ombopyꞌa guaxua rupi ijayvuague

18  Po
ramigua ae Senhor oarõ penemboaxy aguã. Senhor
Nhanderuete ma oiko katu ma penderepy aguã, teko porã rupi
joguerekoa vaꞌe vy. Haꞌe ramo hexe ojerovia vaꞌe ovyꞌa ete vaꞌerã
meme. 19 Mbaꞌeta haꞌe kuery ikuai nho ꞌrã Sião haꞌe Jerusalém tetã py.
 

Ndapejaeꞌovei ꞌrã, mbaꞌeta anhetẽ ae pejapukaia oendu vy penemboaxy

ꞌrã. Haꞌe rami pendeayvu rã oendu vy penembovai ꞌrãe. 20 Haꞌe  

gui Senhor penembojexavai vy mbojape haꞌe yy rive ojou uka teĩ

nonhomivei ma ꞌrã penemboꞌea kuery, penderexa py ae pexa ꞌrã. 21 Haꞌe  

gui peiporu kuaa regua katy pejavy ta vy, eꞌỹ vy peiporu kuaa eꞌỹa katy
mbaꞌe, haꞌe rami vy pendeapyxa py pendu ꞌrã penderakykue katy gui
ijayvu vy “Kovaꞌe ae ma tape, kovaꞌe rupi ꞌrã peiko”, heꞌi vaꞌe. 22 Haꞌe
 

ramo prata mbaꞌemo raꞌangaa penhovãague pe ma “Ojeguarupy” peje ꞌrã,

ouro mbaꞌemo raꞌangaa penhovãague pe guive. Haꞌe nunga pemombopa
ꞌrã mbaꞌemo ovare eꞌỹ vaꞌe rami. Haꞌe vy peteĩ-teĩ aipopeje ꞌrã: “Topa
vyvoi apy gui.”
Isaías 30​, ​31 1216

23  Haꞌegui mae ma Senhor ombou ꞌrã oky yvy mbaꞌemo raꞌyĩ

pemoaĩague áry. Haꞌe ramo mbojape heta ju ꞌrã oiko yvy gui,
penemombaraetearã. Haꞌe vaꞌe ára penerymba vaka kuery voi okaru ꞌrã
nhuũndy tuvixa vaꞌe rupi. 24 Haꞌe gui penerymba vaka haꞌe mburika yvy
 

oikaraĩ vaꞌe ma hoꞌu ꞌrã mbaꞌemo kure juky reve, pá haꞌe yvyra rakãmby
py hembiꞌurã pemonoꞌõ vaꞌekue. 25 Haꞌe gui yvyty yvate vaꞌe, yvyꞌã
 

tuvixave vaꞌe haꞌe javi rupi ikuai ꞌrã yy oxyryꞌi vaꞌe, jojukapa etea ára
torre oitypaa jave py guive. 26 Haꞌe jaxy voi kuaray rami ete ꞌrã ojope,
 

haꞌe kuaray ma sete-kue ojope ratãve ꞌrã, sete ára pukukue ojope vyvoia
rami ꞌrã hexakã. Haꞌe vaꞌe ára py ma Senhor ojokuapa ꞌrã ojeupegua
kuery ai, omonguera ju ꞌrã haꞌe ae oikyxĩague.

Assíria pygua kuery ombopaga aguã re ijayvuague

27 Haꞌe gui Senhor guery oendu uka reve ꞌrã ou mombyry gui. Ipoxya
hendy reve ꞌrã ou, arai huũ rei vaꞌe mbyte rupi. Ijuru py ma ipoxya anho
ꞌrã oĩ, haꞌe inhapekũ ma tata nhomombaarã rami ojekuaa. 28 Ipytuẽa
 

ma nhomomba ꞌrã yy oxyry atã vaꞌe nhandejyryvi peve oua rami avi,
mbaꞌeta omomba ꞌrã yvy regua kuery yrupẽ py rami. Haꞌe gui yvy regua
kuery juru re omoĩ ꞌrã ijuru xãrã ojavy uka aguã. 29 Haꞌe rã peẽ kuery
 

mbyte ma onhendu ꞌrã peteĩ mboraei, pyávy ngaru ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe oikoa
py ovyꞌa vaꞌe kuery onhendua rami. Pendepyꞌa py pevyꞌa ꞌrã pekuapy,
mimby omonheꞌẽ reve Senhor pegua yvyty katy oẽ ovy vaꞌe rami, Israel
kuery pegua itaova oĩa katy. 30 Haꞌe gui Senhor oendu uka ꞌrã oayvu
 

ipoꞌakapa vaꞌe, oexa uka ꞌrã opo jojuka vaꞌe opoxya rupi omboguejy vy
tataendy nhomombaarã mbyte, oky vaipa, yvytu vaikue haꞌe amandau
reve. 31 Mbaꞌeta Senhor ayvu gui Assíria pygua kuery onhemondyipa ꞌrã
 

okuapy, yvyra roviꞌi py ombopi ramo. 32 Haꞌe gui Senhor ombopaga vy

 

yvyra rovi py ombopi nhavõ pandeiro haꞌe ixã reta vaꞌe ombopua reve ꞌrã
ombopi. Haꞌe kuery re opuꞌã vy ꞌrã ipoꞌaka. 33 Mbaꞌeta yma ete guive ma
 

oguereko katu tata guaxu haꞌe kuery ruvixave rapyarã. Oapy aguã ma
yvate haꞌe ipyve vaꞌe oĩ, tata haꞌe yxakã reve. Haꞌe gui Senhor oipejua
py omoendy ꞌrã enxofre rami.

“Egito pygua kuery avakue rive ikuai, Nhanderuete eꞌỹ”, heꞌiague

31   Ndaꞌevei
ete ꞌrã Egito yvy katy ojereraa jepe uka vy ojeꞌoi vaꞌe
1

pe, neĩ kavaju re rive ojerovia vaꞌe kuery pe. Haꞌe kuery ma
karóxa re ojerovia ꞌrã heta ramo, kavaju árygua re ojerovia imbaraete rã.
Haꞌe rã Israel kuery Ruete Ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe re ma naꞌimaꞌenduꞌai, Senhor
pe ndojapukai. 2 Haꞌe ma hiꞌarandu vaꞌe haꞌe nhomombaarã mboua,
 

ijayvuague gui ojepeꞌa eꞌỹ vaꞌe. Haꞌe ma opuꞌã ꞌrã joapo vai vaꞌe haꞌe
teko vai apoa rupi nhomoirũ vaꞌe kuery re. 3 Mbaꞌeta Egito pygua kuery
 

ma avakue rive ikuai, Nhanderuete eꞌỹ. Hymba kavaju kuery voi hoꞌo
 1217 Isaías 31​, ​32

vaꞌe, nheꞌẽ eꞌỹ. Haꞌe gui Nhanderuete okuaveꞌẽ ramo yvy re hoꞌapa ꞌrã
nhopytyvõa haꞌe onhepytyvõ uka vaꞌe haꞌe javi. Haꞌe rami vy mokoĩve
okanhymba vyvoi ꞌrã. 4 Mbaꞌeta po rami Senhor ijayvu xevy: “Guary
 

guaꞌy kuery reve guembia re okororõ oiny rã hovai vexaꞌi re opena vaꞌe
heta ete ou teĩ nonhemondyi ꞌrã haꞌe kuery ijayvua gui, nonhai ꞌrã guive
heta ikuai teĩ, haꞌe rami ae avi Senhor ixondaro reta vaꞌe ou ꞌrã Sião
ojeupegua yvyty áry joe opuꞌã aguã. 5 Guyraꞌi yvate rupi oveve-vevea
 

rami avi Senhor ixondaro reta vaꞌe voi oarõ ꞌrã Jerusalém. Onhangareko
vy ogueraa jepe ꞌrã, omboaxy vy oepy ꞌrã.
6 “Haꞌe nunga rupi Israel kuery, pejeko rerova ju opa marã rei
 

pendekuai vy penderexarai vaꞌekue re. 7 Haꞌe vaꞌe ára ma peteĩ-

 

teĩ pemombo ꞌrã mbaꞌemo raꞌangaa pereko vaꞌekue prata haꞌe ouro
guigua, pejejavy aguã pendepo py ae pejapo vaꞌekue. 8 Haꞌe gui Assíria
 

pygua kuery oiko vai ꞌrã avakue kyxe gui eꞌỹ. Avakue kyxe py eꞌỹ ꞌrã
omombaa. Onhamba ꞌrã kyxe gui ramo haꞌe kuery vaꞌe regua kunumigue
omombaꞌeapo nheaꞌãa ꞌrã imbokuapy. 9 Okyje vy rive haꞌe kuery oeja ꞌrã
 

itaova onhemiaty. Huvixa kuery voi onhemondyipa rei vy onhamba ꞌrã

ojeꞌoivy bandeira omopuꞌãa rã oexa vy”, heꞌi Senhor Sião py hataypy
vaꞌe, Jerusalém py hata rupa vaꞌe.

Huvixave teko porã rupi opena vaꞌerã re ijayvuague

32   Haꞌe gui oĩ ꞌrã peteĩ huvixave teko porã rupi opena vaꞌe, anhetẽ
1

rupi ꞌrã oguereko yvatekueve. 2 Haꞌe ramo haꞌe kuery peteĩ-teĩ oĩ

 

ꞌrã yvytu haꞌe yvytu vaikue gui onhemia aguã, yvy piru reia rupi yy oxyry
vaꞌe rami, haꞌe itaova tuvixa vaꞌe ꞌã yvy piru reia py oĩ vaꞌe rami. 3 Haꞌe
 

jave py ma omaꞌẽ oiny vaꞌe ndoexa eꞌỹvei ma ꞌrã, ojapyxaka oiny vaꞌe voi
oendu potapa ꞌrã. 4 Inhakã porã eꞌỹ vaꞌekue ma opyꞌa py oikuaa nho ꞌrã,
 

ijayvu eꞌỹ vaꞌekue apekũ ma ijayvu kuaa vy haꞌeve rei ju ꞌrã. 5 Haꞌe rã
 

hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe pe ma “Hiꞌarandu vaꞌe” ndaꞌeavei ma ꞌrã, jokorepa rei

vaꞌe pe “Iporayvuꞌi vaꞌe” ndaꞌeavei ma ꞌrã. 6 Mbaꞌeta hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe ma
 

oꞌarandu eꞌỹa rupi ae ꞌrã ijayvu, haꞌe mbaꞌemo vai re anho ꞌrã ipyꞌa opa
marã rei ikuai aguã, Senhor rovai eteve voi onhemboapu aguã, okaruxeꞌi
vaꞌe pe ojou uka eꞌỹ aguã hoꞌu vaꞌerã, haꞌe gui oyꞌuxe rei vaꞌe pe ojou
uka eꞌỹ aguã oyꞌu aguã. 7 Jokorepa rei vaꞌe guembiporu oguereko vaꞌe ma
 

ndaꞌevei vaꞌe meme. Mbaꞌeta nhombotavypaa rupi anho ꞌrã onhembopyꞌa,

ojexavai vaꞌe ojavyky aguã apu rupi ijayvu vy, iporiaukueꞌi haꞌevea rami ae
ikuai teĩ. 8 Haꞌe rã heko porã vaꞌe ma teko porã rupi oiko aguã re anho ꞌrã
 

onhembopyꞌa, teko porã re ae ꞌrã guive oĩ atã.

Jerusalém pygua kunhague pe ijayvuague

9 Kunhague mbaꞌeve re peikuaa pota eꞌỹ vaꞌe, pepuꞌã ke haꞌe pendu
xeayvu. Tajy kuery pevyꞌa rive vaꞌe, pejapyxaka porã ke xeayvua re.
Isaías 32​, ​33 1218

10  Kunhague mbaꞌeve re peikuaa pota eꞌỹ vaꞌe, peteĩ maꞌetỹa py ovaẽ

ꞌrã peryryipa aguã, mbaꞌeta uva opa ꞌrã, ndaiꞌavei ꞌrã. 11 Peryryipa ke,
 

kunhague mbaꞌeve re peikuaa pota eꞌỹ vaꞌe, tajy kuery pevyꞌa rive vaꞌe.
Pemboi ke penhemondea pendepire rei aguã, haꞌe gui voxa guigua py
ju penhemonde. 12 Pendepexo re peipete-pete mbaꞌety oiko porã vaꞌekue
 

haꞌe uva hiꞌa porã vaꞌekue re pendepyꞌa vai vy. 13 Mbaꞌeta xeretarã
 

kuery yvy re oiko ꞌrã juu haꞌe juu rakuaendy rive, oo ovyꞌa okuapy vaꞌe
ikuaiague haꞌe javi rupi, tetã ovyꞌapa okuapyaty rupi guive. 14 Huvixave  

ro voi oejaa ꞌrã, mbaꞌeta tetã heta vaꞌe kuery ikuaiague opyta rive ꞌrã.
Torre haꞌe oikuaa potaaty ma itakua rami rive ꞌrã opyta rakaꞌe rã peve,
mburika kaꞌaguy rupigua opytuꞌu aguã haꞌe vexaꞌi okaru atyrã rive.
15 Haꞌe rami ꞌrã oiko pe yvate gui Nheꞌẽ ombou peve nhandere. Haꞌe ramo
 

tekoa eꞌỹague ojeapo ꞌrã yvyraꞌa tyrã, haꞌe gui yvyraꞌa ty ikuai vaꞌe ma
kaꞌaguy regua rami ꞌrã oiko porã. 16 Haꞌe vy tekoa eꞌỹaty rupi anhetẽ rupi
 

joguereko vaꞌe ju ꞌrã ikuai, haꞌe yvyraꞌa ty rupi ma heko porã vaꞌe ikuai
ꞌrã. 17 Haꞌe rami vy teko porã rupi ikuai vy ikuai porã ꞌrã okuapy. Teko
 

porã gui ma ojeroviaa haꞌe oĩ atãa ꞌrã oiko rakaꞌe rã peve. 18 Haꞌe rami vy 

xeretarã kuery rekoa py oĩ ꞌrã mbyꞌa porã anho. Hekoa oĩ atã ꞌrã, mbaꞌeve
ndoikoia haꞌe mbaꞌeve rei jipoia meme. 19 Xapyꞌa rei amandau vaikue gui
 

kaꞌaguy hoꞌapa haꞌe tetã haꞌe javi rupi ombovaipa teĩ, 20 peẽ ma pevyꞌa 

ete reve ꞌrã mbaꞌemo raꞌyĩ pemoaĩ yy ikuai vaꞌe yvýry, haꞌe penerymba
vaka, mburika pepoi okaruxea rupi rei okaru aguã.

Jerusalém pygua kuery ojexavaiague gui

ogueraa jepea aguã re ijayvuague

33   Ndaꞌevei
ete ꞌrã peẽ kuery penhomomba vaꞌety ri
1

napenemombaai teri vaꞌe, haꞌe anhetẽ rupi eꞌỹ pejoguereko vaꞌeri

anhetẽ rupi eꞌỹ napendererekoai teri vaꞌe pe. Mbaꞌeta penhomomba ma
rire peẽ ju ꞌrã penemombaa, haꞌe anhetẽ rupi eꞌỹ pejoguereko rire peẽ ju
ꞌrã anhetẽ rupi eꞌỹ pendererekoa. r
2 Senhor, endu ke oremboaxya. Ndee ae roarõ rokuapy vaꞌe. Koꞌẽ
 

nhavõ ke eiko oremombaraetearã, rojexavaia ára py orereraa jepearã

eiko. 3 Mbaꞌeta ndeguigua hevovo vaꞌe yvy regua kuery oendu vy
 

onhamba ꞌrã. Joe repuꞌã ramo yvy regua kuery oaĩmba ꞌrã. 4 Haꞌe kuery  

mbaꞌe rei-rei oipeꞌapaa ꞌrã tuku onoꞌõ vaꞌe rami. Tuku opo-opoa rami avi
avakue opo ꞌrã haꞌe nunga áry. 5 Haꞌe rã Senhor ma yvate ete ꞌrã, yvate
 

etea py ae oĩ vaꞌe. Sião py omonyẽ ꞌrã anhetẽ rupi joguerekoa haꞌe teko
porã. 6 Haꞌe ramo Sião pygua kuery, peikovea ja oĩ ꞌrã peĩ atã aguã. Opa
 

rupi oiko ꞌrã oo jepe vaꞌe, hiꞌarandu haꞌe oikuaa vaꞌe. Senhor renonde
pejererokyjea rupi peiko ramo haꞌe nunga haꞌe javi ꞌrã oĩ pendevy guarã.

r
 33.1 Apy ma ijayvu Israel kuery rovaigua kuery re.
 1219 Isaías 33

7 Haꞌe rã nhande kuery vaꞌe regua ipyꞌa guaxukueve ma ojaeꞌo ꞌrã

okuapy oka rupi. Peteĩ rami ikuai aguã re ojerure ojeꞌoivy vaꞌekue
ojaeꞌo ꞌrã ipyꞌa vaia rupi. 8 Tape ikuai vaꞌe opyta rivepa, haꞌe rupi oguata
 

vaꞌekue opytuꞌupa rã. Mbaꞌeta ombovaipaa ma peteĩ rami ikuai aguã re

ijayvuague. Tetã ikuai vaꞌe voi oejapaa ma, haꞌe jipovei ma nhomboete
vaꞌe. 9 Yvy voi ipoaẽ vy opa ma ovy. Líbano rupi oxĩmba vy ipirupa.
 

Sarom ma tekoa eꞌỹa rami opyta. Basã haꞌe Carmelo gui oipeꞌapaa ma
mbaꞌemo rogue.
10 Senhor aipoeꞌi: “Aỹ ma xee apuꞌã ꞌrã. Xee ae apuꞌã ꞌrã, xemboyvatea
 

ꞌrã guive. 11 Mbaꞌemo pirukue pereko vaꞌekue gui mbaꞌemo ꞌygue rive
 

pejou. Haꞌe gui pendepoxya rupi pendekuaiague ma tata rami ꞌrã

penemomba. 12 Haꞌe ramo heta vaꞌe kuery oapypaa ꞌrã tata rugue rami
 

opyta peve, juuꞌy ojaya pyre tata py okaipa vyvoia rami. 13 Peẽ mombyry
 

pendekuai vaꞌe, pendu ke ajapo vaꞌekue omombeꞌua rã. Haꞌe peẽ haꞌeꞌi py
pendekuai vaꞌe ma peikuaa pota xepoꞌakaa re”, heꞌi.
14 Haꞌe gui Sião pygua kuery ojejavypa vaꞌe ma okyjepa ꞌrã, heko
 

vai vaꞌe oryryipa ꞌrã okuapy. Haꞌe rami vy haꞌe kuery oporandu ꞌrã:
“Nhande kuery regua mavaꞌe ndaꞌu ogueropoꞌaka ꞌrã tata nhomombaarã
haꞌe tataendy ogue eꞌỹ vaꞌe mbyte py?” heꞌi ꞌrã. 15 Teko porã rupi ikuai
 

vaꞌe anho ꞌrã haꞌeve, haꞌe anhetẽ rupi ijayvu vaꞌe, nhomoingo axya rupi
ojoupa vaꞌeꞌỹ. Mbaꞌeta haꞌe kuery ma opo py “Any” heꞌi reve ndojopyi
ꞌrã teko vai repyrã. Oapyxa omboty ꞌrã oendu eꞌỹ aguã jojuka aguã re
ijayvua rã, haꞌe guexa omboty ꞌrã teko vai oexa eꞌỹ aguã. 16 Haꞌe kuery  

anho ꞌrã ikuai yvatevea py. Itaova yvatevea oĩ ꞌrã onhemi atyrã. Hoꞌu
vaꞌerã omeꞌẽa kuerei ꞌrã, oyꞌu aguã guive ojou ukaa ꞌrã.
17 Haꞌe gui penderexa py ae pexa ꞌrã huvixave guexakãa rupi opena
 

rã yvy mombyry peve oo vaꞌe re. 18 Pendepyꞌa py mbaꞌemo vai ete oiko
 

vaꞌekue re penemaꞌenduꞌa vy “Mamo tu opyta tery mboparaa, mamo

tu opyta imposto-rã opejaa kuery? Haꞌe mamo tu opyta torre ikuai
vaꞌe papaaty?” peje ꞌrã. s 19 Mbaꞌeta haꞌe kuery ojejou porã rei vaꞌekue
 

teĩ ndapexavei ma ꞌrã, neĩ amboae rami ijayvu vaꞌe napendu kuaai rei
vaꞌekue, amboae ayvu jaikuaa eꞌỹ vaꞌe py ijayvu vaꞌekue. 20 Pemaꞌẽ ke  

Sião tetã re. Haꞌe py ma nhemboaty ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe jajapoaty. Haꞌe vy
penderexa py pexa ꞌrã Jerusalém haꞌevepa reia, oguy oguerova pyrã veꞌỹ
rami avi oĩ atã, yvyra rakua omoꞌã mbyre ndoekyiaveia, haꞌe ixã ikuai
vaꞌe nomondoa riveia rami. 21 Haꞌe py ma Senhor jaexa rã yvate ete ꞌrã.
 

Ojapo ꞌrã yakã ipyve vaꞌe oxyry aguã rami. Haꞌe rami teĩ peteĩve kanoã
oipykui vaꞌe ma voi novaẽi ꞌrã haꞌe rupi, neĩ kanoã tuvixa vaꞌe voi haꞌe
rupi ndoui ꞌrã. 22 Mbaꞌeta Senhor ae ꞌrã oĩ nhandere oikuaa pota vaꞌe,
 

s
 33.18 Hovaigua kuery imbojexavaiare haꞌe tetã re opena vaꞌekue re imaꞌenduꞌa,
ndoikovei ma rire.
Isaías 33​, ​34 1220

nhanderekorã rejaa haꞌe nhanderuvixave. Haꞌe ae ꞌrã nhandereraa jepe.

23 Haꞌe rã aỹ ma ixã ikuai vaꞌe ma ipyupa, hiꞌy naiꞌaĩ atãvei, haꞌe ajukue
 

oipyo aguã voi ndaꞌevevei. Haꞌe ramo haꞌe kuery mbaꞌemo oguerekopa
vaꞌekue ombojaꞌopaa ꞌrã. Haꞌe nungakue oguata eꞌỹ vaꞌe kuery voi oipeꞌa
ꞌrã heravy. 24 Haꞌe gui rakaꞌeve rã Jerusalém py hekoa vaꞌe kuery neĩ
 

peteĩve “Xembaꞌeaxy” ndeꞌi ꞌrã, haꞌe kuery ojejavyague omboguepaa ꞌrã

guive.

Yvy regua kuery pe Nhanderuete ipoxya re ijayvuague

34   Yvy
regua kuery, penhemboja ke pendu aguã. Heta vaꞌe kuery,
1

pejapyxaka pekuapy. Pendu ke yvy haꞌe opa mbaꞌe hexe oĩ vaꞌe,

hexe ikuai vaꞌe haꞌe javi. 2 Mbaꞌeta yvy regua haꞌe javi pe Senhor ipoxy,
 

opoxya oexa uka haꞌe kuery regua xondaro kuery haꞌe javi pe. Haꞌe rami
vy imombaarã haꞌe ijukapaarã pe omboaxapa. 3 Haꞌe kuery vaꞌe regua 

ojukaa ma rire omombopaa ꞌrã mombyry. Hetekue heakuã vaikue ꞌrã,

haꞌe huguy ma ojaoꞌipa ꞌrã yvyty ikuai vaꞌe. 4 Haꞌe gui yva re ikuai vaꞌe
 

okanhymba ꞌrã, haꞌe yva oĩ vaꞌe onhemama ꞌrã ovy mbaꞌemo pirekue
rami. Yva regua haꞌe javi hoꞌapa ꞌrã, uva haꞌe figoꞌy rogue hoꞌapaa rami
avi. t
5 Mbaꞌeta xekyxe okaꞌu vaꞌe rami oguejy ꞌrã yva gui. Edom yvy re
 

ꞌrã oguejy nhombopaga aguã, haꞌe kuery opa aguã rami amboaxa rire.
6 Senhor kyxe re ma tuguy anho oĩ, vexaꞌi haꞌe kavara ava ruguy, vexaꞌi
 

pyky raxĩ kyra anho oĩ. Mbaꞌeta Senhor oaꞌanga Bozra tetã py jojuka
aguã, ojukapa ete ꞌrã Edom yvy re. 7 Toro kaꞌaguy regua voi oity ꞌrã haꞌe
 

kuery reve, vaka raꞌy hoꞌa avi ꞌrã toro reve. Haꞌe ramo ijyvy tynyẽ ꞌrã
huguy, haꞌe yvy kuꞌi ꞌrãgue py yvy porã opyta ꞌrã ikyrakue gui.
8 Mbaꞌeta haꞌe vaꞌe ára ma Senhor nhombopaga aguã ára, haꞌe vaꞌe
 

maꞌetỹ ma Sião pygua kuery oepy aguã oaꞌanga. 9 Haꞌe ramo yakãꞌi Edom  

yvy re ikuai vaꞌe ojeapo ꞌrã piche rami, yvy kuꞌi ma enxofre rami ꞌrã opyta.
Haꞌe vaꞌe yvy ma opyta ꞌrã piche hendy vaꞌe rami. u 10 Haꞌe vaꞌe ndoguei ꞌrã
 

ara py neĩ pyávy. Hataxĩ opuꞌã ꞌrã rakaꞌe rã peve. Haꞌe ramo ijyvy opyta
rivepa ꞌrã taꞌy kuery raꞌy kuery ikuai jevy-jevy peve. Haꞌe vy rakaꞌe rã peve
haꞌe vaꞌe rupi ndoaxaavei ꞌrã. 11 Haꞌe rami ꞌrãgue py pelicano haꞌe kuĩꞌi
 

rive haꞌe py ikuai ꞌrã. Juꞌi haꞌe xapirẽ ikuai ꞌrã haꞌe py. Haꞌe vaꞌe áry rupi
omoatãa ꞌrã ixã nhomombaarã, haꞌe prumo nhomokanhymbaarã. 12 Haꞌe  

rami vy ndoikovei ma ꞌrã yvatekueve nguvixaverã omoĩ vaꞌerã, huvixa

kuery voi ndaꞌikuaivei ꞌrã. 13 Haꞌe gui huvixave rogue py voi juu rive ꞌrã
 

henhoĩ, pyno guive. Oo ikorapa vaꞌe py haꞌe kuery onhemiaty vaꞌekue voi
jaipa ꞌrã. Haꞌe py ma jagua-tuvy nheꞌẽ rive ꞌrã ikuai, haꞌe guyra nhandu

t
 34.4 Mateus 24.29, Marcos 13.24‑25 u
 34.9 Piche haꞌe enxofre ma hendy vuku vaꞌe
meme, mbaꞌemo moendya guive.
 1221 Isaías 34​–​36

onhemboaity ꞌrã. 14 Vixo vaikue tekoa eꞌỹa regua anho ꞌrã ikuai aguara
 

para reve, haꞌe sátiro kuery rive ꞌrã onheꞌẽ okuapy joupe-upe. Haꞌe py ma
pyavygua voi ojou ꞌrã opytuꞌu aguã. 15 Urukureꞌa onhemboaity ꞌrã haꞌe py.
 

Omboꞌa haꞌe omboaku ꞌrã guive, kuarayꞌã py oguereko ꞌrã guaꞌy kuery.
Xapirẽ voi haꞌe py ae avi ꞌrã ijaty, peteĩ-teĩ oirũ reve.
16 Peikuaa pota ke Senhor guigua kuaxia re, haꞌe peroayvu. Mbaꞌeta
 

haꞌe vaꞌe regua temimoingo neĩ peteĩve ndoiko eꞌỹi ꞌrã, peteĩve irũ
ndoatai ꞌrã, haꞌe rami ae Senhor ijayvu rire. Inheꞌẽ ae omboatypa ꞌrã.
17 Mbaꞌeta oexa ma ixortea haꞌe kuery ikuai aguã oaꞌanga vy, opo py
 

ijyvyrã ombojaꞌo ixã py. Haꞌe py ae haꞌe kuery ikuai ꞌrã rakaꞌe rã peve,
taꞌy kuery jevy-jevy peve ikuai ꞌrã haꞌe py.

Sião pygua kuery ovyꞌa okuapy aguã re ijayvuague

35   Tekoa
eꞌỹa rupi ovyꞌaa ꞌrã, yvy haꞌe javi rupi guive. Yvy
1

joja reia voi ovyꞌa vy ipoty ꞌrã yvotyty rami. 2 Ipoty reta rã
 

oporaeia ꞌrã oguerovyꞌa ete vy. Haꞌe py ma omoporãa ꞌrã Líbano rami.
Carmelo haꞌe Sarom rami ete ꞌrã iporã. Haꞌe gui haꞌe pygua kuery oexa
ꞌrã Senhor rexakãa, Nhanderuete poꞌakaa. 3 Penhemombaraete ju ke
 

napendepo mbaraeteveia gui, haꞌe penerenapyꞌã ryryipaa gui. 4 Aipopeje  

ipyꞌa kangy vaꞌe pe: “Penembaraete ke, pekyje eme. Upe ma Nhanderuete
ou. Nhanderepya ou ma oiny, Nhanderuete nhombopagaa vaꞌe. Haꞌe ou
vy nhandereraa jepe ꞌrã”, peje.
5 Haꞌe rami rã ára revegua eꞌỹ rexa ojepeꞌa ꞌrã, ojepeꞌa avi ꞌrã ijapyxa
 

eꞌỹ vaꞌe apyxa. 6 Oguata eꞌỹ vaꞌekue opo ꞌrã guaxu rami, haꞌe ijayvu eꞌỹ
 

vaꞌekue ma oporaei ꞌrã. Mbaꞌeta tekoa eꞌỹa rupi oxyry xapyꞌa ꞌrã yy,
yakãꞌi oxyry ꞌrã yvy joja reia rupi. 7 Haꞌe ramo ita kuꞌi xiĩ reia vaꞌekue
 

ojeapo ꞌrã yuparã, yvy yy jipoi reiague voi yvupa ꞌrã. Ymave rupi jagua-
tuvy nheꞌẽ oikoague rupi henhoĩmba ꞌrã yvyra, takua haꞌe jai rogue.
8 Haꞌe vaꞌe rupi ma oĩ ꞌrã peteĩ tape porã. Haꞌe vaꞌe tape pe ma “Tape
 

ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe” ꞌea ꞌrã. Haꞌe vaꞌe rupi ma ndojekyꞌaꞌo ukai vaꞌe kuery
ndoguatai ꞌrã, ixupegua kuery anho. Haꞌe vaꞌe rupi oguata vaꞌe ma
ndojavyi ꞌrã, ndoiko kuaai teĩ. 9 Haꞌe rupi ndoikoi ꞌrã guary, peteĩve
 

mymba inharõ vaꞌe ndoexaai ꞌrã haꞌe rupi. Mbaꞌeta haꞌe rupi oguata
vaꞌe ma ogueraa jepe pyre anho. 10 Haꞌe rami vy Senhor ogueraa jepe
 

vaꞌekue ojevypa ꞌrã, Sião py oupa ꞌrã ovyꞌaa rupi oporaei reve. Haꞌe kuery
re oĩ ꞌrã vyꞌa opa eꞌỹ vaꞌe, inhakã re coroa oĩa rami. Haꞌe kuery oupity
vaꞌerã vaꞌe ma mbyꞌa porã haꞌe vyꞌa anho. Haꞌe rã mboriau haꞌe mbyꞌa vai
ma okanhymba ꞌrã.

2 Reis 18.13‑18; 2 Crônicas 32.1‑8

36   Haꞌe
gui catorze maꞌetỹ re ma huvixave Ezequias oĩ jave py
1

Assíria pygua huvixa Senaqueribe ou Judá yvy re tetã ikorapa

Isaías 36 1222

vaꞌe haꞌe javi re opuꞌã aguã. Haꞌe vy oipeꞌapa haꞌe kuery oguereko vaꞌekue
haꞌe javi. 2 Haꞌe gui huvixa Ezequias-a katy Assíria pygua huvixave
 

omondouka guembiguai Rabsaqué. Laquis tetã gui omondouka Jerusalém

katy xondaro kuery heta ikuai vaꞌe reve. Haꞌe vy haꞌe kuery ijatypa
okuapy yy omboty pyre yvyꞌã re oĩ vaꞌe gui yy rape ou vaꞌe rovai katy,
tape ao joiaty kuery yvy via yvýry. 3 Haꞌe ramo Rabsaqué reve nhovaexĩ
 

vy ojeꞌoi Hilquias raꞌy Eliaquim huvixa ro re opena vaꞌety, kuaxia

mboparaa Sebna haꞌe Asafe raꞌy mbaꞌemo oiko vaꞌekue mboparaaty Joá.

2 Reis 18.19‑37; 2 Crônicas 32.9‑19
4  Haꞌeramo haꞌe kuery pe Rabsaqué aipoeꞌi:
— Aipopeje ke Ezequias pe: “Po rami Assíria pygua huvixa yvateve vaꞌe
ijayvu: ‘Mbaꞌe nunga re tu rejerovia? 5 Ndevy pe ae xee xeayvu: Ndee ore
 

kuery re repuꞌã aguã re renhembopyꞌaa ma ayvu riveꞌi. Marã ramigua

kuery re tu rejerovia reikovy, xerovai repuꞌã aguã? 6 Egito pygua kuery re ri
 

rejerovia, haꞌe rami teĩ haꞌe kuery ma popoka takua ovopa vaꞌe ramigua rive,
mbaꞌeta haꞌe vaꞌe re amongue ojeko rã ipo py oixuꞌupa ꞌrã. Haꞌe ramigua ae
ꞌrã oiko Egito pygua huvixa Faraó haꞌe hexe ojerovia vaꞌe kuery haꞌe javi re.
7 Haꞌe rã xapyꞌa rei xevy aipoꞌre ꞌrã: “Ore ma Senhor Oreruete re ae rojerovia
 

vaꞌe”, ꞌre teĩ haꞌe vaꞌe peguare eꞌỹ teve ombojeroviaaty yvyty rupi ikuai vaꞌe
haꞌe altar Ezequias oitypa vaꞌekue? Mbaꞌeta haꞌe ma Judá haꞌe Jerusalém
pygua kuery pe aipoeꞌi vaꞌekue: “Kovaꞌe altar Jerusalém py oĩ vaꞌe katy anho
ꞌrã pembojerovia pekuapy”, heꞌi vaꞌekue pendevy.’ 8 Haꞌe nunga rupi ejerure
 

na xeruvixa Assíria pygua pe, haꞌe gui xee ma ndevy ameꞌẽ ꞌrã dois mil
kavaju, xapyꞌa rei avakue hiꞌáry guarã rejou ri ramo. 9 Haꞌe gui mbaꞌe re tu
 

rejerovia Egito pygua karóxa haꞌe kavaju árygua kuery re? Mbaꞌeta xeruvixa
rembiguai yvyĩgueve re teĩ napendepoꞌaka kuaai ri. 10 Haꞌe gui xapyꞌa rei xee
 

ndaꞌu Senhor reveꞌỹ ri aju peneretã amomba aguã? Any, mbaꞌeta Senhor ae
xevy aipoeꞌi: ‘Tereo ke, epuꞌã haꞌe kuery yvy re, haꞌe emomba’, heꞌi xevy.”
11 Haꞌe ramo Rabsaqué pe Hilquias raꞌy Eliaquim, Sebna haꞌe Joá
 

ombovai vy aipoeꞌi okuapy:

— Rojerure ndevy: Ndeayvu ke aramaico ayvu py anho ore nerembiguai
kuery pe, mbaꞌeta ore roendu kuaa rã. Ndeayvuve eme judeu kuery ayvu py,
heta vaꞌe kuery tetã kora áry rupi ikuai vaꞌe oendu kuaa eꞌỹ aguã — heꞌi.
12 Haꞌe rami teĩ Rabsaqué ombovai:
 

— Haꞌe gui pẽvy haꞌe penderuvixa remiendurã anho teve xeruvixa

xembou xeayvu aguã? Avakue tetã kora áry rupi ikuai vaꞌe pe guive eꞌỹ
teve xeayvu, mbaꞌeta peẽ kuery rami avi haꞌe kuery voi ikuai guepoxi
hoꞌu, otyrai ae oyꞌu okuapy aguã rami — heꞌi. v

v
 36.12 Haꞌe rami ijayvu, mbaꞌeta tetã ojokopa ramo haꞌe pygua kuery ndojoui ꞌrã hoꞌu
vaꞌerã neĩ yy oyꞌu aguã.
 1223 Isaías 36​, ​37

13  Haꞌe
rami vy Rabsaqué opuꞌã vy ijayvu atã hoꞌamy judeu kuery ayvu
py. Haꞌe vy aipoeꞌi:
— Pejapyxaka ke Assíria pygua huvixa yvateve vaꞌe ayvu re. 14 Po  

rami xeruvixa ijayvu: “Penhembotavy uka eme Ezequias pe, mbaꞌeta

haꞌe ma napendereraa jepei ꞌrã. 15 Neĩ Ezequias tapendeapo eme Senhor
 

re pejerovia aguã rami, mbaꞌeta aipoeꞌi: ‘Senhor nhandereraa jepe ꞌrã,

haꞌe vy kovaꞌe tetã nomboaxai ꞌrã Assíria pygua huvixa po py’, heꞌi ꞌrã.
16 Pejapyxaka eme Ezequias ayvu re. Mbaꞌeta po rami Assíria pygua
 

huvixa ijayvu: ‘Pejapo ke xereve peteĩ rami nhandekuai aguã, haꞌe vy

peju xea katy. Haꞌe rami vy peteĩ-teĩ pekaru ꞌrã penembaꞌe vinho haꞌe
figoꞌa re, haꞌe penembaꞌe ygua gui ae ꞌrã peyꞌu pekuapy, 17 xee pendea
 

py aju peve. Haꞌe gui xee rogueraa ꞌrã peteĩ yvy pendeyvy rami ae itui
vaꞌe katy. Haꞌe vaꞌe yvy ma mbaꞌemo aju haꞌe uva rykue oĩa, mbojape
haꞌe uva oata eꞌỹa. 18 Penhembotavy uka eme Ezequias pe “ Senhor
 

nhandereraa jepe ꞌrã”, heꞌi ramo. Mbaꞌeta yvy regua kuery ruete raꞌangaa
ikuai vaꞌe ndaꞌu ogueraa jepe ri yvy Assíria pygua huvixa po gui?
19 Mbaꞌeta mamo tu ikuai Hamate haꞌe Arpade pygua kuery ruete? Mamo
 

tu ikuai Sefarvaim pygua kuery ruete raꞌangaa? Haꞌe kuery ndaꞌu xepo
gui ogueraa jepe rakaꞌe Samaria tetã? w 20 Haꞌe vaꞌe yvy re ikuai vaꞌe ruete
 

raꞌangaa regua mavaꞌe tu ogueraa jepe oyvy xepo gui? Mbaꞌexa ꞌrã tu
haꞌvy Senhor ogueraa jepe Jerusalém xepo gui?’ heꞌi.”
21 Haꞌe ramo heta vaꞌe kuery okyrirĩmba okuapy, peteĩve ma voi
 

nombovai, huvixa “Pembovai eme” heꞌi rire. 22 Haꞌe ramo Hilquias

 

raꞌy mbaꞌemo re opena vaꞌety Eliaquim, kuaxia re opena vaꞌety Sebna

haꞌe Asafe raꞌy mbaꞌemo oiko vaꞌekue ombopara vaꞌety Joá jogueraa ju
Ezequias oĩa py. Oao omondoropa vaꞌekue reve ovaẽ vy ixupe omombeꞌu
okuapy Rabsaqué ijayvuague haꞌe javi.

2 Reis 19.1‑7

37   Haꞌe
nunga huvixa Ezequias oendu vy omondoro oao, haꞌe
1

ajukue voxa guigua py rive onheovãmba vy oike Senhor pegua

oo py. 2 Haꞌe rami vy Amoz raꞌy profeta Isaías oĩa katy omondouka ngoo
 

re opena vaꞌety Eliaquim, kuaxia re opena vaꞌety Sebna haꞌe sacerdote

yvatekueve vaꞌe. Haꞌe ramo haꞌe kuery ajukue voxa guigua py onheovã
vaꞌekue reve jogueraa 3 Isaías pe aipoeꞌi aguã:
 

— Po rami Ezequias aipoeꞌi: “Kovaꞌe ára ma jajexavai aguã haꞌe

nhanembopagaa rã nhaxĩmba aguã ára, kunha oikuavãꞌi ta teĩ oguereko
ete aguã naꞌimbaraetevei vaꞌe rami nhandekuai. 4 Mbaꞌeta Assíria pygua
 

huvixa remimbou Rabsaqué ijayvu vaꞌekue Nhanderuete oikove vaꞌe

w
 36.19: Apy ijayvu tetã mboae Assíria pygua ruvixave ipoꞌaka maague re Hamate,
Arpade, Sefarvaim haꞌe Samaria.
Isaías 37 1224

rovai. Ijayvua Senhor Nderuete oendu vy ijayvu ete ꞌrãgue ixupe. Haꞌe
nunga rupi ejapukai ke ixupe jakuaveꞌi teri vaꞌe re”, heꞌi aguã.
5 Haꞌe ramo Isaías oĩa py huvixa Ezequias rembiguai kuery ovaẽ ramo
 

6 Isaías aipoeꞌi haꞌe kuery pe:

 

— Aipopeje ke penderuvixa pe: “Po rami Senhor ijayvu: Ekyje eme

ayvu rendu vaꞌekue káuxa. Haꞌe vaꞌe ayvu rupi ma Assíria pygua huvixa
rembiguai kuery xerovai ae ijayvu okuapy. 7 Haꞌe rami teĩ hexe ambou ꞌrã
 

peteĩ nheꞌẽ imongyjearã. Haꞌe ramo ixupe mbaꞌemo omombeꞌua rã oendu

vy ojepeꞌa ju ꞌrã ovy oyvy katy ae. Haꞌe gui ma haꞌe py ajapo ꞌrã kyxe py
ojukaa aguã rami”, heꞌi.

2 Reis 19.8‑13
8  Haꞌe
gui ma Rabsaqué oo ju vy oikuaa Assíria pygua huvixa kuery
Libna tetã re opuꞌã okuapya, mbaꞌeta oendu ma voi huvixa Laquis tetã re
opuꞌãa gui ojepeꞌa ma ovyague. 9 Assíria pygua huvixa oendu avi “Etiópia
 

pygua huvixa Tiraca ma je ou oiny nderovai opuꞌã vy”, ꞌea ramo. Haꞌe
rami oendu vyve peteĩgue ju omondouka guembiguai kuery Ezequias oĩa
katy. Haꞌe vy aipoeꞌi uka haꞌe kuery pe:
10 — Po rami pendeayvu ꞌrã Judá pygua huvixa Ezequias pe:
 

“Enhembotavy uka eme nderuete re rejeroviaa py. Mbaꞌeta aipoꞌre:

‘Jerusalém tetã ma nomboaxai ꞌrã Assíria pygua huvixa po py’, ꞌre.
11 Ndee nerendui teve Assíria pygua huvixa kuery yvy jave re ojapo
 

vaꞌekue? Mbaꞌeta omomba ete. Haꞌe nunga rupi ndee rexaꞌã ri tyꞌy reo
jepe aguã? 12 Mbaꞌeta yvy regua ruete raꞌangaa ikuai vaꞌe ndaꞌu ogueraa
 

jepe ri rakaꞌe xeramoĩ kuery omomba aguã gui? Haꞌe vaꞌe kuery ma Gozã,
Harã haꞌe Rezefe pygua, haꞌe Éden ramymino kuery Telassar py ikuai
vaꞌekue. 13 Haꞌe mamo tu oiko aỹ Hamate pygua huvixa, haꞌe Arpade,
 

Sefarvaim tetã, Hena haꞌe Iva pygua huvixa kuery?” — heꞌi uka.

2 Reis 19.14‑19
14  Haꞌe
gui ma tembiguai kuery po gui kuaxia para Ezequias ojopy vy
ogueroayvu. Haꞌe rami vy Senhor pegua oo py oike vy oexa uka imoiny
henonde. 15 Haꞌe rami vy Senhor renonde ojapukai vy aipoeꞌi:
 

16 — Senhor Israel kuery ruete, anjo kuery pepo áry rupi reguapy
 

reiny vaꞌe repenaa py, ndee anhoꞌi reiko yvy jave regua kuery ruete. Ndee
ma yva haꞌe yvy apoare. 17 Senhor, ejapyxaka rendu pota aguã. Eipeꞌa ke
 

nderexa, rexa pota aguã. Haꞌe vy endu pota Senaqueribe ijayvuague haꞌe
javi re, mbaꞌeta ndee Oreruete reikove vaꞌe, nderovai ae ijayvu. 18 Haꞌe
 

gui Senhor, anhetẽ ete ae Assíria pygua huvixa kuery omomba rakaꞌe
yvy regua ikuai vaꞌe, haꞌe kuery yvy guive. 19 Haꞌe gui oapypa guive haꞌe
 

kuery ruete raꞌangaa oguereko vaꞌekue. Haꞌe rami avi haꞌe nunga ma
tuuete eꞌỹ ae, avakue rembiapo, yvyra haꞌe ita guigua rive. Haꞌe nunga
 1225 Isaías 37

rupi ae omomba. 20 Haꞌe ramo Senhor Oreruete, orereraa jepe ke ipo

 

gui, yvy regua haꞌe javi oikuaa aguã ndee anho Senhor reikoa — heꞌi.

2 Reis 19.20‑34
21 Haꞌe gui Amoz raꞌy Isaías oayvu ogueraa uka Ezequias pe:
— Po rami Senhor Israel kuery ruete ijayvu: Assíria pygua huvixa
Senaqueribe káuxa xevy rejerure ramo 22 po rami xee Senhor xeayvu
 

hexe. Ndere ma kunhataĩgueꞌi Sião pygua rajy kuery opuka rei okuapy.
Nderakykue Jerusalém pygua rajy kuery oguerova-rova oakã. 23 Mbaꞌeta
 

mavaꞌe re tu ndeayvu vai? Mavaꞌe tu rejojai? Mavaꞌe rovai rupi tu

ndeayvu haꞌe nderexa py remaꞌẽ vaikue rei? Xee Israel kuery ruete xekyꞌa
eꞌỹ vaꞌe rovai ae. 24 Mbaꞌeta nerembiguai kuery remboꞌe Senhor rovai
 

ijayvu aguã re. Haꞌe vy aipoꞌre: “Xekaróxa reta vaꞌe vy ajeupi ꞌrã yvyty
áry peve, Líbano yvy re mombyryvea rupi teĩ. Xee aitypa ꞌrã haꞌe py yary
yvatekueve haꞌe cipreste iporãgueve ikuai vaꞌe, avaẽ ꞌrã mombyryvea
py apyta aguã, kaꞌaguy inhanavea py peve. 25 Haꞌe gui yvy ajoꞌo vy
 

ayꞌu amboae regua kuery pegua yy gui, haꞌe Egito yvy re apyrõ vy rive
amombirupa yakã ikuai vaꞌe”, ꞌre vaꞌekue.
26 — Haꞌe rami teĩ nerendui teve yma rupi ma voi xee ae amoĩ haꞌe
 

vaꞌe nunga oiko aguã, ymave guive anhembopyꞌa ae ma haꞌe rami aguã
re? Haꞌe rami vy aỹ ma amoingo ete ma haꞌe nungakue. Xee ae aipotaa
rami vy ndee rembovaipa karamboae tetã ikorapa vaꞌekue. 27 Haꞌe nunga
 

rupi ae haꞌe pygua kuery ikangypa, okyjepa haꞌe oxĩmba rei rakaꞌe. Haꞌe
rami vy okanhymba vyvoi nhuũ rami rive, eꞌỹ vy jai rogue pyau, nhuũ
oo aoꞌia áry henhoĩ rive vaꞌe rami, eꞌỹ vy mbaꞌemo onhotỹ mbyre ijaju
eꞌỹ re okaipa vaꞌe rami rive. 28 Haꞌe rã xee ma aikuaa porã reguapy reiny
 

rã, repuꞌã reovy haꞌe reike ju rejuvy nhavõ, haꞌe gui xerovai repuꞌã reia
guive. 29 Haꞌe ramo xerovai repuꞌã reia haꞌe renhemboyvate reia aendupa
 

ma vy aỹ ma nexĩ re amoĩ ꞌrã tyꞌaĩ ndereruarã, ndejuru re amoĩ avi ꞌrã

juru xã, haꞌe rami vy ajapo ꞌrã rejuague rupi ae ju rejevy aguã rami.
30 — Haꞌe gui ndee Ezequias reikuaa aguã ma povaꞌe ꞌrã oiko: Aỹ kovaꞌe
 

maꞌetỹ ma peẽ kuery pekaru ꞌrã mbaꞌemo haꞌe ae gui henhoĩ vaꞌekue
re, haꞌe gui amboae maꞌetỹ ma haꞌe vaꞌekue gui ikuai vaꞌekue re ju ꞌrã
pekaru. Haꞌe rã mboapy maꞌetỹa py ma penhotỹ ju ꞌrã mbaꞌemo, haꞌe
gui pemonoꞌõ ꞌrã. Penhotỹ ꞌrã uva, hiꞌa peꞌu aguã. 31 Haꞌe gui Judá regua
 

rembyre oo jepe vaꞌekue ma hapo ju ꞌrã yvy katy, haꞌe vy hiꞌárykue ma

hiꞌa ju ꞌrã. 32 Mbaꞌeta Jerusalém tetã py ikuai ꞌrã okuave vaꞌe, Sião yvyty
 

re ikuai ꞌrã oo jepe vaꞌekue. Senhor ixondaro reta vaꞌe ae ꞌrã ojapo,
nhanderayvu etea rupi.
33 — Mbaꞌeta po rami Senhor ijayvu Assíria pygua huvixa rekorã re:
 

“Haꞌe ma kovaꞌe tetã py ndoikei ꞌrãe, neĩ peteĩve huꞌy nomomboi ꞌrã tetã
katy, huꞌy jokoa reve nonhembojai ꞌrã ouvy, neĩ yvy nomboꞌyvatei ꞌrã
Isaías 37​, ​38 1226

guive tetã kora áry rupi ojeupi aguã. 34 Haꞌe rami ꞌrãgue py tape ouague
 

rupi ae ju ꞌrã ojevy. Kovaꞌe tetã py ndoikei ꞌrãe”, heꞌi Senhor. 35 “Mbaꞌeta
 

xee ae ajoko ꞌrã tetã araa jepe vy, xejee haꞌe xerembiguai Davi re amaꞌẽ
vy”, heꞌi.

2 Reis 19.35‑37, 2 Crônicas 32.21,22
36  Haꞌegui ma anjo Senhor-a guigua ou vy Assíria pygua kuery ijatya
rupi ojuka cento e oitenta e cinco mil. Koꞌẽgue okuaveꞌi vaꞌe ovy vy oexa
rã hetekue rive ikuai. 37 Haꞌe ramo Assíria pygua huvixa Senaqueribe
 

ojepeꞌa ju ovy. Ojevy vy guetã ae Nínive py ju opyta. 38 Haꞌe gui ma

 

nguuete raꞌangaa Nisroque pegua opy omboetea py oĩ jave taꞌy kuery ae

Adrameleque haꞌe Sarezer ojuka kyxe py. Haꞌe vy onhamba jogueravy
Ararate yvy katy. Haꞌe ramo taꞌy Esar-Hadom ju oĩ nguu rekovia.

2 Reis 20.1‑11, 2 Crônicas 32.24‑31

38   Haꞌe
vaꞌe jave py huvixa Ezequias imbaꞌeaxy vy omano ta ma
1

oupy. Haꞌe ramo oĩa py ou Amoz raꞌy profeta Isaías. Haꞌe vy

aipoeꞌi ixupe:
— Po rami Senhor ijayvu: “Emoatyrõ mbaꞌemo ndero py ikuai vaꞌe,
mbaꞌeta remano ꞌrã, ndereikovevei ta ma”, heꞌi.
2 Haꞌe ramo Ezequias ojere vy ngoo mbotya re ngova omboja oupy. Haꞌe
 

vy Senhor pe ojerure vy 3 aipoeꞌi:

 

— Senhor, ajerure ndevy. Nemaꞌenduꞌa ke nerenonde rupi haꞌevea

rami aikoague re, xepyꞌa haꞌe javi py. Haꞌevea ramigua ajapo aikovy
vaꞌekue nerenonde rupi — heꞌi. Haꞌe vy ojaeꞌo vaipa oupy.
4 Haꞌe gui Isaías pe Senhor ombou ju oayvu. Haꞌe vy aipoeꞌi:
 

5 — Ejevy ke, haꞌe vy aipoꞌre Ezequias pe: Po rami Senhor neramoĩ

 

Davi ruete vaꞌe ijayvu: “Xee aendu ma renhemboꞌea, nderexay aexa

guive. Haꞌe vy amoĩve ꞌrã ndeꞌára quinze maꞌetỹ peve ju. 6 Haꞌe vy
 

rogueraa jepe ꞌrã Assíria pygua huvixa po gui, kovaꞌe tetã guive. Aepy
ꞌrã kovaꞌe tetã”, heꞌi. 7 Povaꞌe nunga Senhor oexa uka ꞌrã ndevy, reikuaa
 

aguã oayvuague ojapo ꞌrãa. 8 “Tape pyrõ-pyrõarã Acaz ojapo vaꞌekue re

 

ajapo ꞌrã kuarayꞌã dez pyrõa hakykue katy ju ojevy aguã rami”, heꞌi. Haꞌe
gui haꞌekue rami ae ojapo kuarayꞌã dez pyrõa peve hakykue katy ju ojevy
aguã rami.

Ezequias oporaeiague
9 Haꞌe ramo Judá pygua huvixa Ezequias imbaꞌeaxy vaipa oupyague gui
opuꞌã ju ma rire po rami oporaei:
10 — Xee aipoaꞌe vaꞌekue:
“Xembaraete rei reve aikovea py teĩ
aỹ aike ta yvyra rupa rokẽ rupi.
 1227 Isaías 38

Mbaꞌeta xegui oipeꞌaa ta ma aikovea maꞌetỹ”, haꞌe vaꞌekue.

11 Aipoaꞌeve
ju vaꞌekue:
“Okuave vaꞌe yvy re xee ndaexavei ma ꞌrã Senhor.
Neĩ peteĩve ava ma voi ndaexavei ma ꞌrã yvy re hekoa vaꞌe.
12 Mbaꞌeta xegui aikoveaꞌi oipeꞌaa ta heravy mombyry,
vexaꞌi re opena vaꞌe okeaty ombovaipaa rami.
Ajukue apoa rami rejaya ta xerekovea nhimbo rami.
Ára oaxa rã pytũa rami rejapo xerekovea opa aguã rami.
13 Xee arõ are ma ainy koꞌẽ rai peve,
haꞌe rã haꞌe ma guary rami omopẽmba xekãgue.
Ára oaxa rã pytũa rami rejapo xerekovea opa aguã rami”, haꞌe vaꞌekue.
14 — Mbyjuꞌi eꞌỹ vy jeruxi rami avi anheꞌẽ aikovy vaꞌekue,
apykaxu rami xepoaẽ rei vaꞌekue.
Xerexa voi ikangypa ma yvate katy amaꞌẽ riae ete rã.
“ Senhor, ajexavai rei aikovy, xembovai ke”, haꞌe vaꞌekue.
15 — Haꞌe gui aỹ ma marã rami ndaꞌu xeayvu ꞌrã?
Ndee ndeayvuague rami ae xerereko.
Haꞌe nunga rupi aikovea pukukue re haꞌevepa reiꞌi ꞌrã aikovy,
xerekovea ojexavai vaipa rire.
16 Senhor, haꞌe rami ndee orereko ramo ore avakue roikove,
xenheꞌẽ voi haꞌe nunga re ae ꞌrã oĩ.
Mbaꞌeta xemoexaĩ vy xemoingove ju.
17 Xembopyꞌa porã ju aguã ae xembojexavai vaꞌekue.
Mbaꞌeta ndee ma xerekovea reayvu vy
xereraa jepe yvykua py xevaipa aguã gui,
mbaꞌeta nderakykue katy remombopa ma ajejavyague haꞌe javi.
18 Haꞌe gui yvyra rupa py ma avave nandererovyꞌaai ꞌrã,
manoa py nanemboeteai ꞌrã.
Yvy kua katy oguejy vaꞌekue ma noarõvei ꞌrã okuapy anhetẽ ete
vaꞌe rupi reikoa.
19 Okuave vaꞌe anho ꞌrã ndereroporaei,
kovaꞌe ára xee rogueroporaeia rami.
Haꞌe tuu kuery omombeꞌu ꞌrã guaꞌy kuery pe anhetẽ ete vaꞌe rupi
reikoa.
20 Mbaꞌeta Senhor ou vy xereraa jepe.
Haꞌe nunga rupi mbaꞌepu ixã vaꞌe nhambojoguy reve
jaroporaei ꞌrã ára nhavõ jaikovea pukukue re,
Senhor pegua oo py — heꞌi.
21 Mbaꞌeta Isaías aipoeꞌi ae vaꞌekue: “Peru figoꞌa oumbiri pyre, haꞌe
 

pemboja ijai re. Haꞌe ramo okuera ꞌrã imbaꞌeaxya gui”, heꞌi vaꞌekue.
22 Ezequias voi aipoeꞌi vaꞌekue: “Mbaꞌe nunga tu oiko ꞌrã aikuaa aguã
 

Senhor ro py ju aa ꞌrãa?” heꞌi vaꞌekue.

Isaías 39​, ​40 1228

2 Reis 20.12‑19

39   Haꞌevaꞌe jave py Babilônia pygua huvixa Baladã raꞌy

1

Merodaque-Baladã vaꞌe ma “Huvixa Ezequias haxy oupy” ꞌea rã

oendu vy oĩa katy ombou kuaxia para, mbaꞌemo omeꞌẽ vaꞌerã reve. 2 Haꞌe  

ramo herua kuery ovaẽ rã Ezequias oguerovyꞌa vy haꞌe kuery pe oexa uka
mbaꞌemo omoĩ porãaty py oguereko vaꞌe haꞌe javi: prata, ouro, tembiꞌu
irũrã, azeite iporãve vaꞌe haꞌe tembiporu joe opuꞌãa pygua. Omoĩ porãaty
py ikuai vaꞌe haꞌe javi oexa uka. Neĩ peteĩꞌi voi Ezequias ndoexa ukai haꞌe
kuery pe, ngoo py ae, neĩ openaa haꞌe javi rupi oguereko vaꞌe.
3 Haꞌe ramo huvixa Ezequias oĩa py profeta Isaías ou vy oporandu ixupe:
 

— Mbaꞌe nunga re tu avakue ou vaꞌekue ijayvu okuapy raꞌe? Magui tu

ou okuapy ndea py?
Ezequias ombovai:
— Peteĩ yvy mombyryvea gui ou, Babilônia gui ae — heꞌi.
4 Haꞌe ramo oporanduve ju:
 

— Mbaꞌe tu haꞌe kuery oexa okuapy ndero py?

Ezequias ombovai:
— Xero py oexa okuapy mbaꞌemo ikuai vaꞌe haꞌe javi. Xembaꞌe amoĩ
porãaty py oĩ vaꞌe regua neĩ peteĩve ndaexa ukai haꞌe kuery pe — heꞌi.
5 Haꞌe gui ma Isaías aipoeꞌi Ezequias pe:
 

— Endu haꞌvy Senhor ayvu. 6 “Ovaẽ ꞌrã ára ndero py ikuai vaꞌe haꞌe
 

javi Babilônia yvy katy ogueraapaa aguã, ymave guive neramoĩ kuery
omoĩ porã vaꞌekue kovaꞌe ára peve. Ndoejaai ꞌrã neĩ peteĩ regua ma voi”,
heꞌi Senhor. 7 Nderaꞌy kuery rereko vaꞌekue ae voi ogueraapaa avi ꞌrã
 

okuapy, Babilônia pygua huvixa ro py oaꞌyĩjo pyre meme ikuai aguã

— heꞌi. x
8 Haꞌe ramo Ezequias aipoeꞌi Isaías pe:
 

— Povaꞌe ayvu Senhor guigua remombeꞌu vaꞌe ma haꞌeve vaꞌe — heꞌi,

ojeupe ae “Xee aikuaa rã aikovea ja mbyꞌa porã anho haꞌe haꞌevepa reiꞌi
ta merami”, heꞌi vy.

Senhor ou aguã re ijayvuague

40   Nhanderuete
aipoeꞌi: “Xevygua kuery pe pendeayvu
1

pembovyꞌaa rupi, pembovyꞌa ju ke. 2 Pendeayvu porãꞌi ke

 

Jerusalém pygua kuery pe. Haꞌe vy aipopeje: ‘Opa ma pendere opuꞌãa

ague, mbaꞌeta pendereko vaiague omboguepaa ma. Pejejavyague re
pepaga aguã vaꞌekue mokoĩgue ma pejopy Senhor po gui’, peje.”
3 Haꞌe gui ma onhendu ꞌrã tekoa eꞌỹa rupi ojapukai vaꞌe po rami:
 

“Pereko katu ke Senhor raperã. Pemboꞌyvi ke tape tekoa eꞌỹa rupi oo

 39.7 Haꞌe vaꞌe jave ma huvixave kuery oaꞌyĩjo uka ꞌrã guembiguai kuery ngoo rupi guarã.
x
 1229 Isaías 40

vaꞌe Nhanderuete ou aguã. 4 Mbaꞌeta yvyugua haꞌe javi omonyẽmba ꞌrã.

 

Haꞌe gui yvyty haꞌe yvyꞌã ikuai vaꞌe ombojojapa ꞌrã. Ikarẽ rei vaꞌekue-
ꞌekue omboꞌyvipa ꞌrã, haꞌe yvyꞌã guy rei vaꞌekue ijojapa ꞌrã. 5 Haꞌe gui ma
 

ojekuaa ꞌrã Senhor rexakãa. Avakue haꞌe javi ꞌrã oexa, Senhor ojuru py
ae ijayvu rire.” y
6 Haꞌe gui peteĩ ayvu onhendu vy “Ejapukai”, heꞌi.
 

Haꞌe gui amongue oporandu: “Mbaꞌe tu arojapukai ta?”

“Aipoꞌere: ‘Avakue haꞌe javi ma jai rogue, haꞌe haꞌe kuery oguerovyꞌave
vaꞌe haꞌe javi ma ipoty rami rive oĩ. 7 Mbaꞌeta jai rogue ipiru ꞌrã, haꞌe
 

ipoty okuipa ꞌrã, haꞌe vaꞌe re Senhor oipeju ramo rive. Anhetẽ avakue
ma jai rogue rami meme ikuai. 8 Jai ipiru ramo ipoty okuipa ꞌrã. Haꞌe rã
 

Nhanderuete ayvu ma oĩ riae ꞌrã rakaꞌe rã peve guarã’, ꞌere.” z

9 Haꞌe gui ndee Sião pygua, eẽ ke yvyty yvateve vaꞌe áry mbaꞌemo pyau
 

remombeꞌu aguã. Remombeꞌu ꞌrã mbaꞌemo pyau Jerusalém pygua kuery

pe, ayvu atã reve ꞌrã ndeayvu. Epuꞌã ke, ekyje eme, emombeꞌu porã Judá
tetã pygua kuery pe: “Pee ma ou oiny Nhanderuete!” ꞌere.
10 Mbaꞌeta Senhor Nhanderuete ma opoꞌakaa reve ou ꞌrã, ojyva py
 

ipoꞌaka aguã. Haꞌe ogueru ꞌrã jaikoague repy, guenonde ombou ꞌrã
nhandevy omeꞌẽ vaꞌerã. 11 Haꞌe rami vy onhangareko ꞌrã ojeupegua kuery
 

re vexaꞌi re opena vaꞌe rami. Ojyva áry ogueru ꞌrã vexaꞌi raꞌy, oikuavã ꞌrã
heruvy. Haꞌe taꞌyꞌi vaꞌe ma mbegueiꞌi ꞌrã oguereko.

Senhor yvateve vaꞌea re ijayvuague

12  Haꞌe
gui mavaꞌe ndaꞌu opo ruguaa py yy oaꞌanga, haꞌe okuã py yva
oaꞌã rakaꞌe? Mavaꞌe ndaꞌu yvy kuꞌi ojopy ajaka py rami, haꞌe gui yvyty haꞌe
yvyꞌã ikuai vaꞌe mbaꞌemo opejaa py oaꞌã rakaꞌe? 13 Mavaꞌe ndaꞌu omboꞌe
 

rakaꞌe Senhor Nheꞌẽ? Mavaꞌe ndaꞌu imongetaarã oiko rakaꞌe omboꞌe aguã? a
14 Mavaꞌe pe ndaꞌu onhemongeta uka rakaꞌe oikuaapa aguã rami? Mavaꞌe
 

ndaꞌu omboꞌe rakaꞌe tape teko porã rupi oo aguã re, eꞌỹ vy omboꞌe ꞌarandu
re, haꞌe rami eꞌỹ vy ixupe oikuaa uka tape oikuaa aguã katy oo vaꞌe?
15 Mbaꞌeta ixupe rã yvy regua ikuai vaꞌe ma yryru gui peteĩ otyky vaꞌe rami
 

ikuai, haꞌe eꞌỹ vy mbaꞌemo opejaa py peteĩ kuꞌi apĩꞌi oĩ vaꞌe rami. Ixupe rã yy
paꞌũ ikuai vaꞌe voi yvy kuꞌi opuꞌã vaꞌe rami ikuai. 16 Ixupe guarã japy aguã
 

neĩ Líbano yvy re yvyra ikuai vaꞌe haꞌe javi ndaꞌevei, haꞌe py mymba ikuai
vaꞌe voi ndaꞌevei japy reve nhameꞌẽ aguã. 17 Haꞌe oexa rã yvy regua haꞌe
 

javi mbaꞌeverã ndovarei vaꞌe rami ikuai. Haꞌe oikuaa rã mbaꞌeve gui ma voi
ndovareive vaꞌe, mbaꞌeve oĩ eꞌỹ vaꞌe rami. 18 Mavaꞌe ndaꞌu Nhanderuete reve
 

joo rami ete ꞌrã heko vaꞌe? Mbaꞌe nunga ndaꞌu hexe nhambojoja ꞌrã?

y
 40.3‑5 Kovaꞌe ayvu rupi João Batista ijayvu Jesus ou ꞌrãa omombeꞌu vy (Mateus 3.3,
Marcos 1.3, Lucas 3.4‑6, João 1.23). z 40.6‑8 1 Pedro 1.24‑25 a 40.13 Romanos 11.34,
1 Coríntios 2.16
Isaías 40​, ​41 1230

19 Mbaꞌeta
mbaꞌemo apoa ma ojapo ꞌrã mbaꞌemo raꞌangaa. Haꞌe gui
ouro re ombaꞌeapo vaꞌe ju ꞌrã onhovãmba ouro py, haꞌe gui ixãrã ma
prata gui ojapo ꞌrã. 20 Haꞌe rã iporiaukueꞌi ma yvyra ovo rive vaꞌerã eꞌỹ ꞌrã
 

oiporavo ꞌrã. Haꞌe vy ojou ꞌrã ojapo kuaapa vaꞌe ojapo aguã taꞌangaa omyĩ
aguã rami eꞌỹ.
21 Xapyꞌa rei ndaꞌu haꞌe nunga ndapeikuaai ri? Napendui teve? Pẽvy
 

ndaꞌu nomombeꞌuai ri jypy guive ma voi? Tyrã pa ndapeikuaa potai ae

yvy omboytaa ára guive? 22 Mbaꞌeta Nhanderuete ma yvy apy jerekue
 

áryve oguapy oiny vaꞌe, haꞌe oexa rã haꞌe py hekoa vaꞌe kuery tuku rami
avi kyrĩꞌi. Haꞌe ae avi oipyo rakaꞌe yva ajukue puku rami, ooꞌi ajukue
guigua rami ojora vy oupi haꞌe py oĩ aguã. 23 Haꞌe ae avi omoꞌyvyĩꞌi ꞌrã
 

huvixa kuery ikuai vaꞌe, omokanhymba ꞌrã yvy regua joe oikuaa pota
vaꞌe. 24 Haꞌe kuery ma mbaꞌemo raꞌyĩgue rami onhotỹa eꞌỹ vy omoaĩa
 

ramo yvy re hapo vy hiꞌy ypyꞌi ꞌrã, haꞌe rami teĩ haꞌe vaꞌe rupi yvytu
oipeju ovy ramo ipirupa vyvoi ꞌrã, haꞌe gui ma yvytu vaikue ogueraapa
ꞌrã mbaꞌemo pirekue rami avi.
25 Haꞌe nunga rupi Ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe aipoeꞌi: “Mavaꞌe re ndaꞌu peẽ kuery
 

xembojoja ꞌrã? Mavaꞌe tu xee ramigua oiko?” heꞌi. 26 Penderova yva, haꞌe
 

pemaꞌẽ. Mavaꞌe tu haꞌe nunga haꞌe javi ojapo rakaꞌe? Haꞌe ma jaxy-tata
oipapa porãmba rire oxondaro kueryrã rami oguenoẽ ꞌrã heravy, peteĩ-teĩ
rery rupi oenoĩ vy. Mbaꞌeta imbaraete haꞌe ipoꞌakapa vaꞌe ramo peteĩve
ma voi ndoatai ꞌrã. 27 Haꞌe nunga rupi mbaꞌe re tu peẽ Jacó haꞌe Israel
 

kuery pendeayvu vy aipopeje: “Xee aikoa re ma Senhor ndoexa potai,

Nhanderuete ndoikuaa potai anhepytyvõ uka teĩ”, peje. 28 Haꞌe rami teĩ
 

ndapeikuaai, napendui ri tyꞌy Nhanderuete Imarã eꞌỹ vaꞌe, Senhor yvy

apy apoare naꞌikaneꞌõi haꞌe ndaxypai ꞌrãa? Hiꞌarandua re ma nhande
ndajaikuaa pota kuaai ꞌrã. 29 Haꞌe rami ꞌrãgue py haꞌe ae omombaraete ju
 

ꞌrã ikaneꞌõ vaꞌe, omombaraeteve ꞌrã naꞌimbaraetevei vaꞌekue. 30 Mbaꞌeta

 

ipyaukue voi ikaneꞌõ haꞌe haxypa ꞌrã. Kunumigue ikangypa vy hoꞌapa ꞌrã.
31 Haꞌe rã Senhor oarõ oikovy vaꞌe kuery ma ojouve ju ꞌrã ombaraeterã.
 

Haꞌe rami vy opuꞌã ju ꞌrã taguato oveve ovy vaꞌe rami. Onha teĩ
naꞌikaneꞌõi ꞌrã, oguata teĩ ndaxypai ꞌrã.

Nhanderuete re ojerovia eꞌỹ vaꞌe kuery oenoĩ vy omboayvuague

41   “Peẽ
kuery yy paꞌũ re pendekoa vaꞌe, pekyrirĩ ke xerenonde.
1

Haꞌe pygua pendekuai vaꞌe, penhemombaraete ke, haꞌe gui

mae ma penhemboja xere, xee romboayvu rã pembovai aguã. Peju,
jajogueroayvu. 2 Haꞌe gui mavaꞌe tu kuaray oua katy gui ombou oguataa
 

rupi rei joe ipoꞌaka vaꞌerã? Mavaꞌe tu ojapo heta vaꞌe kuery onheꞌẽ rendu
aguã rami, haꞌe huvixave kuery ikuai vaꞌe re opyrõ oiny aguã, okyxe py
yvy kuꞌi rami omboaꞌypa aguã, haꞌe guapa py omoaĩmba aguã yvytu
mbaꞌemo pirekue ombovevepa heravya rami? 3 Mbaꞌeta haꞌe ma oakykue
 
 1231 Isaías 41

monhamba ma vy henonderã oove ꞌrã mbaꞌeve oiko eꞌỹ re, oguataaty

rupi eꞌỹ teĩ. 4 Mavaꞌe tu ojapo haꞌe nunga haꞌe javi oiko aguã rami? Jypyꞌi
 

guive oayvu py rive heta vaꞌe kuery omoingo vaꞌekue ae. Xee ae Senhor
jypyꞌi guive haꞌe opaa py guarã aiko”, heꞌi.
5 Haꞌe nunga yeꞌẽ yvýry hekoa vaꞌe kuery haꞌe nunga oexa vy
 

onhemondyipa ꞌrã. Yvy apy gui voi oryryipa reve ꞌrã onhemboja
jogueruvy. 6 Peteĩ-teĩ nhomombaraete ꞌrã. Haꞌe vy oirũ kuery pe
 

“Nembaraete ke”, heꞌi ꞌrã.

7 Haꞌe rami vy mbaꞌemo raꞌangaa apoa omokyreꞌỹ ꞌrã ouro re
 

ombaꞌeapo vaꞌe, haꞌe gui karavo mbotaa py ombojoja vaꞌe ju aipoeꞌi ꞌrã
ferro áry ombope vaꞌe pe: “Rejapo porã rima raꞌe”, heꞌi ꞌrã. Haꞌe rami vy
karavo py mbaꞌemo raꞌangaa re ombota ꞌrã hoꞌa eꞌỹ aguã.
8 “Haꞌe rã ndee Israel ma xerembiguai reiko. Ndee Jacó ma
 

xerembiporavo, xeirũ Abraão ramymino. 9 Ndee ma yvy apy gui rogueru

 

vaꞌekue, roenoĩ mombyryvea py reĩa gui. Haꞌe vy aipoaꞌe: ‘Ndee ma

xerembiguai. Xee roiporavo rire ndoroejai ꞌrã. 10 Ekyje eme, mbaꞌeta
 

xee aiko ndereve. Enhemondyi eme, mbaꞌeta xee ma Nderuete. Xee

romombaraete ꞌrã, roipytyvõ haꞌe teko porã rupi roguereko ꞌrã aiporu
kuaa regua py. 11 Haꞌe rã nderovai ipoxypa vaꞌe kuery ma oxĩmba rei haꞌe
 

ndaꞌevei nho ꞌrã okuapy. Haꞌe vaꞌe kuery ma omomba rivea ꞌrã ovareꞌỹ
vaꞌe rami. Haꞌe rami vy ndere ijaꞌe eꞌỹ vaꞌe kuery okanhymba ꞌrã. 12 Haꞌe
 

vaꞌe rire ndere opuꞌã vaꞌekue reka teĩ nderejouvei ꞌrã. Nderovai opuꞌã
vaꞌekue omombytaa ꞌrã ovareꞌỹ vaꞌe. 13 Mbaꞌeta xee Senhor Nderuete ma
 

rojopy ꞌrã ndepo reiporu kuaa regua re. Haꞌe vy aipoaꞌe ꞌrã: “Ekyje eme
ke, xee roipytyvõ ꞌrã”, haꞌe.
14 “ ‘Ekyje eme Jacó haꞌe Israel kuery, taxoꞌi rami mbovyꞌi ete
 

pendekuai teĩ. Xee roipytyvõ ꞌrã’, heꞌi Senhor penderepya, Israel kuery
ruete Ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe. 15 Haꞌe gui peẽ rojapo ꞌrã mbaꞌemo moaꞌyĩa haimbe
 

haꞌe ipyau vaꞌe, haĩ jovai vaꞌe rami. Haꞌe ramo yvyty ikuai vaꞌe pemboaꞌy
ꞌrã pemonguꞌipa peve, yvyꞌã ikuai vaꞌe voi pemombytapa ꞌrã mbaꞌemo
pirekue aty rami. b 16 Pembovevepa ramo yvytu ogueraapa ꞌrã, yvytu
 

jere omoaĩ ꞌrã. Haꞌe rã peẽ ma perovyꞌa ꞌrã Senhor, pemboete ꞌrã Israel
kuery ruete Ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe.
17 “Haꞌe gui ojexavai haꞌe oipota reiꞌi vaꞌe kuery ma yy oeka teĩ ndojoui
 

ꞌrã. Inhapekũ ipirupa ꞌrã yuvei gui. Haꞌe rami teĩ xee Senhor aendu ꞌrã.
Xee Israel kuery Ruete vy ndaeja rivei ꞌrã. 18 Haꞌe rami vy yvyꞌã ipiru reia
 

gui teĩ xee amboxyry ꞌrã yy, ajapo ꞌrã yvyugua mbyte rupi yvu oiko aguã.
Tekoa eꞌỹa rupi voi ajapo ꞌrã yupa oĩ aguã, haꞌe yvy piru reia vaꞌekue
ajapo ꞌrã yypa aguã rami. 19 Tekoa eꞌỹa py anhotỹ ꞌrã yary, acácia, murta
 

haꞌe oliveira. Haꞌe joyvy-yvy tekoa eꞌỹa py amoenhoĩ ꞌrã cipreste, olmeiro

b
 41.15 Apy ma ijayvu ngovaigua kuery omomba aguã re.
Isaías 41​, ​42 1232

haꞌe buxo, 20 pavẽ oexa vy oikuaa aguã, oikuaa pota haꞌe oikuaa porã
 

aguã Senhor po ae haꞌe nunga ojapoague, Israel kuery ruete Ikyꞌa eꞌỹ
vaꞌe omoingoague.”

Amboae regua kuery ruete ramigua kuery pe Senhor ijayvuague

21 Senhor
aipoeꞌi: “Pemombeꞌu porã ke peikuaa vaꞌe. Pendeayvu
anhetẽ rupi peikoa re”, heꞌi Jacó kuery Ruvixave. c 22 “Peru ke peikuaa
 

vaꞌe, pemombeꞌu mbaꞌemo oiko vaꞌerã. Pemombeꞌu ke ayvu yma guare,

haꞌe nunga re jaikuaa pota aguã, jaikuaa aguã ojeupity ete ma paa.
Haꞌe rami eꞌỹ vy rakaꞌeve rã guarã pemombeꞌu roendu aguã. 23 Peikuaa  

uka ke rakaꞌeve rã guarã, peẽ kuery ete pa tuuete peikoa roikuaa

aguã. Pemoingo ke mbaꞌemo porã, eꞌỹ vy mbaꞌemo vai teĩ, haꞌe rami
vy rokyjepa aguã, haꞌe jaexa pavẽ aguã. 24 Haꞌe rami avi peẽ kuery ma
 

mbaꞌeverã ndapevarei, penerembiapokue voi ndovareive vaꞌe meme.

Pendeporavoa kuery voi ojeguarupy ikuai.
25 “Haꞌe gui xee ma kuaray apuꞌaꞌia katy gui peteĩ ambou ramo ou ꞌrã.
 

Kuaray oẽa katy oiko teri reve aenoĩ ramo ojapukai xerery rupi. Haꞌe vaꞌe
ma opyrõ ꞌrã huvixa kuery re yapo rami, nhaeꞌũ re ombaꞌeapo vaꞌe yapo
omouꞌũa rami avi. 26 Mavaꞌe ndaꞌu jypyꞌi guive haꞌe nunga omombeꞌu, oiko
 

eꞌỹ mbove ma voi jaikuaa vy ‘Haꞌe rami ae ri’, jaꞌe aguã? Haꞌe rami avi jipoi
avave rei imombeꞌuarã, ikuaa ukaarã ndoikoi, pendeayvu oendu vaꞌekue
voi ndoikoi. 27 Xee ae ma jypy Sião pe amombeꞌu vy ‘Maꞌẽ, upe ma oĩ!’ haꞌe
 

vaꞌekue. Mbaꞌeta Jerusalém pygua kuery pe ambou ayvu porã mombeꞌuarã.

28 Xee amaꞌẽ vy ndaexai peteĩve, peẽ kuery vaꞌe regua ndoikoi nhomongeta
 

kuaa vaꞌe, haꞌe vaꞌe pe nhaporandu rã ombovai vaꞌerã. 29 Peẽ kuery haꞌe
 

javi ma mbaꞌeverã ndapevarei. Penerembiapo voi mbaꞌe eꞌỹ meme. Mbaꞌeta

mbaꞌemo raꞌangaa ojapo pyre ma yvytu rive, hyrukue rei vaꞌe ae.”

Senhor rembiguai reko re ijayvuague

42   “Apy
ma oĩ xerembiguai ambopoꞌaka vaꞌe. Xerembiporavo oiko,
1

xenheꞌẽ py arovyꞌa vaꞌe. Hexe amoĩ Xenheꞌẽ. Haꞌe ramo amboae

regua kuery pe oikuaa uka ꞌrã teko porã regua. 2 Haꞌe rami avi haꞌe ma
 

nanhomotareꞌỹi ꞌrã, ndojapukai atãi ꞌrã, neĩ tetã mbyte rupi voi noendu
ukai ꞌrã oayvu. 3 Takua omopẽ mbyre nomouꞌũi ꞌrã, neĩ nomboguei ꞌrã
 

tataendy raꞌy hataxĩ riveꞌi vaꞌe voi. Haꞌe rami ꞌrãgue py anhetẽ vaꞌe rupi
ꞌrã oikuaa uka teko porã regua. 4 Haꞌe ma ndopai ꞌrã, nokanhyi ꞌrã guive,
 

yvy jave re teko porã regua oikuaa ukapa eꞌỹa ja. Haꞌe gui yeꞌẽ yvýry
ikuai vaꞌe voi oarõ ꞌrã okuapy oeko mboꞌe aguã.” d

c
 41.21‑24 Apy ma tuuete ramigua kuery pe Nhanderuete ijayvu. d 42.1‑4 Apy ma ijayvu
ikangy vaꞌe haꞌe iporiaukueꞌi Jesus Cristo nomombai ꞌrãa re, haꞌe rami ꞌrãgue py ogueraa
jepe ꞌrã (Mateus 12.15‑21).
 1233 Isaías 42

5  Porami ijayvu Senhor Nhanderuete yva ojapo haꞌe oipyo vaꞌekue,

ko yvy onhono vy opa mbaꞌe hiꞌa aguã rami ojapo vaꞌekue. Haꞌe ae yvy
regua kuery pe omeꞌẽ rakaꞌe ipytuẽrã oikove aguã, haꞌe kuery re omoĩ
avi inheꞌẽrã. Haꞌe vy aipoeꞌi: 6 “Xee Senhor ma roenoĩ vaꞌekue teko porã
 

rupi. Haꞌe rami rire ajopy ꞌrã ndepo re. Ndere anhangareko reve romoĩ
ꞌrã neretarã kuery pe xereve guarã ajapo vaꞌekue reikuaa uka aguã, haꞌe
amboae regua kuery voi remoexakã aguã rami. 7 Haꞌe rami vy reipeꞌa
 

aguã omaꞌẽ eꞌỹ vaꞌe rexa, haꞌe nhuã gui reipeꞌa aguã omboty pyre, nhuã
pytũa py oĩ vaꞌekue voi. 8 Xee ma Senhor, po rami ae xerery. Haꞌe rami
 

vy xerexakãa ma nameꞌẽi ꞌrã amboae pe, xerekovia namboete ukai ꞌrã

mbaꞌemo raꞌangaa ojapo pyre. 9 Maꞌẽ, jypy amombeꞌu vaꞌekue-ꞌekue ma
 

ojeupitypa ma, haꞌe gui mbaꞌemo ipyau vaꞌe ju aikuaa uka pẽvy. Haꞌe
nunga oiko eꞌỹ mbove xee ajapo ꞌrã pendu aguã rami.”

Nhandereraa jepea re japoraei aguã

10  Pemonhendu ke Senhor pe mboraei pyau. Peẽ kuery yeꞌẽ rupi
peguata vaꞌe, pendu uka peporaeia yvy apy peve, yeꞌẽ rupigua haꞌe javi
reve, haꞌe yeꞌẽ yvýry rupi pendekoa vaꞌe haꞌe javi. 11 Pemonhendu ke
 

pendeayvua tekoa eꞌỹa rupi, tetã haꞌe tekoa Quedar regua py pendekuai
vaꞌe voi. Itaova rupi pendekoa vaꞌe, pevyꞌa ke, pejapukai yvyty apyte áry
pendekuaia gui. 12 Pemboete Senhor. Pemombeꞌu hexakãa yeꞌẽ yvýry
 

rupi ikuai vaꞌe pe. 13 Mbaꞌeta Senhor ma ipyꞌa guaxuve vaꞌe rami avi oẽ
 

ouvy vy kyreꞌỹ re ꞌrã oo joe opuꞌã vaꞌe rami. Ojapukai atã ꞌrã joe opuꞌã
aguã katy oo vaꞌe rami. Haꞌe rami vy ngovaigua kuery pe oexa uka ꞌrã
opoꞌakaa.
14 Haꞌe gui Nhanderuete aipoeꞌi: “Xee ma yma ete guive akyrirĩ
 

vaꞌekue, ajejoko vy mbaꞌeve ndaꞌei vaꞌekue. Haꞌe rã aỹ ma ajapukai ꞌrã

imemby raxy vaꞌe rami, anheaꞌã ꞌrã ipytuẽ atã vaꞌe rami. 15 Mbaꞌeta
 

amomba ꞌrã yvyty haꞌe yvyꞌã ikuai vaꞌe, haꞌe amombirupa ꞌrã jai haꞌe
rupi ikuai vaꞌe haꞌe javi. Yakã ikuai vaꞌekue ajapo ꞌrã yvy piru rei oĩ aguã
rami, haꞌe yupa ikuai vaꞌekue amombirupa ꞌrã. 16 Haꞌe gui ára revegua
 

eꞌỹ vaꞌe kuery ma areko ꞌrã heravy tape ndoikuaai vaꞌe rupi, aroguata
ꞌrã oikuaa eꞌỹa rupi. Haꞌe kuery renonde amoexakãmba ꞌrã pytũ rei oĩ
vaꞌekue rupi, tape vaikue rei vaꞌekue voi ambojojapa ꞌrã. Haꞌe nunga
ajapo ꞌrã haꞌe kuery pe, ndaejai ꞌrãe. 17 Haꞌe rã mbaꞌemo raꞌangaa ojapo
 

pyre re ojerovia vaꞌe kuery ma ojevy rivepa ꞌrã. Haꞌe rami vy oxĩmba ꞌrã
okuapy ndoikuaai rei vy, mbaꞌemo raꞌangaa ojapo pyre pe rive ‘Oreruete’,
heꞌi rire.”

Israel kuery ára revegua eꞌỹ rami ikuaia re ijayvuague

18  Pendeapyxa
eꞌỹ vaꞌekue, pendu ke. Haꞌe peẽ ára revegua eꞌỹ vaꞌe,
pemaꞌẽ pexa aguã. 19 Mavaꞌe ndaꞌu oiko ára revegua eꞌỹ, xerembiguai eꞌỹ
 
Isaías 42​, ​43 1234

vy? Mavaꞌe ndaꞌu xeayvu mombeꞌuarã amondouka vaꞌe rami ndaꞌijapyxai

vaꞌe oiko? Mavaꞌe ndaꞌu xerevegua “ Senhor rembiguai” haꞌea vaꞌe
rami ára revegua eꞌỹ oiko? e 20 Mbaꞌeta peẽ kuery ma opa mbaꞌe pexa
 

teĩ peteĩve ndapexa kuaai. Pendeapyxa ojepeꞌa porã vaꞌeri napendui ꞌrã
mbaꞌeve. 21 Senhor gueko porãa oikuaa uka vy ojeguigua lei omboyvate
 

haꞌe omoexakãmba rakaꞌe, oipotaa rami vy. 22 Haꞌe rã kovaꞌe kuery ma

 

oipeꞌapaa rã okanhygue rami avi ikuai. Haꞌe kuery haꞌe javi ma itakua py
ojokuapaa reve ombotya, nhuã py omboty pyre ikuai. Hoꞌu pyrã rami rive
ombotya, heraa jepearã ndoikoi guive. Heraapa pyre ikuai, haꞌe avave rei
aipo ndeꞌi ꞌrã: “Tapeo porã ju.” 23 Haꞌe gui peẽ kuery vaꞌe regua mavaꞌe
 

tu oendu kuaa ꞌrã haꞌe nunga? Mavaꞌe ndaꞌu oikuaa pota reve oendu
kuaa ꞌrã haꞌe vaꞌe rire mbaꞌemo oiko vaꞌerã? 24 Mavaꞌe tu Jacó regua
 

kuery omboaxa rakaꞌe heraapa pyrã, haꞌe Israel kuery omboaxa ipeꞌaarã
pe? Senhor eꞌỹ ri ndaꞌu omboaxa rakaꞌe, hovai haꞌe kuery ojejavy
rire? Mbaꞌeta ixuguigua tape rupi haꞌe kuery ndaꞌikuaixei, ixuguigua
lei re ndojapyxakaxei guive. 25 Haꞌe nunga rupi ae haꞌe kuery re ombou
 

opoxy etea, joe opuꞌãa py hoꞌapa aguã. Haꞌe rami py tata omboja ijyvýry
rupi. Haꞌe rami ete teĩ haꞌe kuery ndoikuaai. Oapypaa teĩ haꞌe nunga re
ndoikuaa potai.

Nhanderuete anho Israel kuery reraa jepea oikoa re ijayvuague

43   Haꞌe
gui aỹ ma po rami ijayvu Senhor nemoingoare, Jacó haꞌe
1

Israel kuery apoare. Aipoeꞌi: “Pekyje eme ke, mbaꞌeta xee ma

roepy. Penderery rupi roenoĩ rire xembaꞌe pendekuai. 2 Haꞌe rami rire yy
 

rupi peaxa ramo xee aiko ꞌrã pendereve. Yakã rupi peaxa teĩ napendeaoꞌi
ꞌrã. Tata rupi peaxa ramo napenderapyi ꞌrã, hendy vaꞌe voi napendeoverei
ꞌrã. 3 Mbaꞌeta xee ma Senhor Penderuete, Israel kuery ruete Ikyꞌa eꞌỹ
 

vaꞌe haꞌe pendereraa jepea aiko. Haꞌe rami vy penderekovia ameꞌẽ

ꞌrã Egito pygua kuery. Etiópia haꞌe Sebá pygua voi ameꞌẽ ꞌrã pendere.
4 Mbaꞌeta xevy rã ovare ete vaꞌe haꞌe omboeteve pyrã pendekuai, xee
 

roayvu guive. Haꞌe nunga rupi ae penderekovia ameꞌẽ ꞌrã amboae regua
kuery, penderekovia aepy vy. 5 Haꞌe nunga rupi pekyje eme, pendereve
 

xee aiko ramo. Haꞌe rami vy peneramymino kuery arupa ju ꞌrã kuaray
oẽa haꞌe oikea katy gui amonoꞌõmba vy. 6 Kuaray ijapuꞌaꞌia katygua pe
 

aipoaꞌe ꞌrã: ‘Emeꞌẽmba ju ke.’ Haꞌe kuaray puku-a katygua pe avi ‘Ejoko
eme’, haꞌe ꞌrã. Peru ke xeraꞌy kuery mombyry gui, peru xerajy kuery yvy
apy gui, 7 xerery rupi aenoĩ vaꞌekue haꞌe javi, xee ae anhemboete uka vy
 

amoingo haꞌe ajapo vaꞌekue.

8 “Peru ke hexa oĩ vaꞌeri ndoexai vaꞌe kuery, haꞌe ijapyxa oĩ vaꞌeri
 

ndojapyxakaxei vaꞌe guive. 9 Tou avi yvy regua kuery haꞌe javi,
 

 42.19 Apy “Xerembiguai” heꞌia ma ojeupe guarã oiporavo vaꞌekue re ijayvu vy.
e
 1235 Isaías 43

taꞌijatypa opa marãgua kuery ikuai vaꞌe. Haꞌe kuery vaꞌe regua mavaꞌe
tu omombeꞌu kuaa ꞌrã haꞌe nunga, haꞌe nhandevy oikuaa uka yma rupi
amombeꞌu uka vaꞌekue-ꞌekue? Haꞌe rami vy toexa uka imombeꞌuarã
oguereko ri vy, heko porãa kuaa ukaarã, nhaendu vy ‘Anhetẽ ete ae’ jaꞌe
aguã.
10 “Haꞌe rã peẽ ae ma xereko mombeꞌuarã pendekuai”, heꞌi Senhor.
 

“Peẽ ma xerembiguairã aiporavo vaꞌekue xeayvua pendu vy perovia

aguã, haꞌe rami vy xee anho aikoa peikuaa aguã, mbaꞌeta xee aiko eꞌỹ
mbove peteĩve tuuete ndoikoi rakaꞌe, haꞌe xee aiko rire voi amboae
ndoikoi ꞌrã. 11 Xee, xee ae ma Senhor. Xee eꞌỹ vy ndoikoi jogueraa
 

jepearã. 12 Xee ma amombeꞌu uka ma voi ajogueraa jepe aguã. Haꞌe vaꞌe
 

ambou ma vy aikuaa uka ju. Penembyte ndoikoi amboae ramigua tuuete,

haꞌe rã peẽ kuery ma xekuaa ukaarã pendekuai”, heꞌi Senhor. “Xee ae
ma Penderuete. 13 Ára oiko eꞌỹ mbove ma voi xee ae aiko rakaꞌe. Ndoikoi
 

guive xepo gui jopeꞌaarã. Mbaꞌeta xee mbaꞌemo ajapo ta ramo mavaꞌe tu
xejoko ta?” heꞌi.

Babilônia pygua poꞌakaa gui ogueraa jepe aguã re ijayvuague

14  Senhor
pendereraa jepea, Israel kuery ruete Ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe ma po
rami ijayvu: “Peẽ kuery roayvu vy Babilônia yvy re amondouka ꞌrã
hovaigua kuery tetã re opuꞌã okuapy vaꞌerã. Haꞌe rã haꞌe pygua caldeu
kuery ma ajapo ꞌrã onhamba aguã rami. Kanoã haꞌe kuery oguerovyꞌa
rei vaꞌekue py ae ꞌrã ojava. 15 Xee ma Senhor Penderuete Ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe,
 

Israel kuery moingoare, penderuvixave”, heꞌi.

16 Po rami Senhor ijayvu. Haꞌe ma ymave yeꞌẽ rupi ojapo vaꞌekue peteĩ
 

tape, yy oxyry atã vaꞌekue mbyte rupi ixupegua kuery oaxa aguã. f 17 Haꞌe  

gui haꞌe kuery rakykue ojapo vaꞌekue karóxa haꞌe kavaju ojeꞌoi avi aguã
rami, xondaro kuery imbaraetekueve guive. Haꞌe py ae haꞌe kuery hoꞌapa,
nopuꞌãvei, neĩ ndoikovei ꞌrã guive, tataendy ogue vaꞌekue rami avi. Haꞌe
vy Senhor aipoeꞌi: 18 “Aỹ gui ma penemaꞌenduꞌave eme mbaꞌemo oiko
 

vaꞌekue re rive, yma guare-guare re anho pendepyꞌa eme. 19 Mbaꞌeta  

xee ajapo ꞌrã mbaꞌemo pyau aỹꞌi ma voi ojekuaa oiny aguã rami. Xapyꞌa
rei ndaꞌu ndapexai ri? Mbaꞌeta tekoa eꞌỹa rupi ju ꞌrã xee aexa uka tape,
haꞌe yvy piru reiague rupi ajapo ꞌrã yakã oxyry aguã rami. 20 Haꞌe ramo  

mymba kaꞌaguy regua voi xemboete ꞌrã okuapy, jagua-tuvy nheꞌẽ haꞌe
guyra nhandu raꞌy, tekoa eꞌỹa rupi yy amoĩ ramo, haꞌe yakã yvy piru
reiague rupi. Xevy guarã aiporavo vaꞌekue oyꞌu aguã rami ajapo, 21 peteĩ  

regua xejeupe guarã ae amoingo vaꞌekue pe, xere imaꞌenduꞌaa rupi

xereroporaei aguã.” g

f
 43.15‑16 Apy ma ijayvu Yeꞌẽ Pytã mbyte rupi Israel kuery oaxapaague re (Êxodo 14‑15).
g
 43.21 1 Pedro 2.9
Isaías 43​, ​44 1236

Senhor nhanemboaxya rupi nhandererekoa re ijayvuague

22  “Haꞌe
rami teĩ Jacó kuery, xevy pe ma peẽ kuery ndapejapukai. Haꞌe
rami ꞌrãgue py Israel kuery, penekaneꞌõmba rive xevy pe pendekuaia gui.
23 Mbaꞌeta xevy pe ete ndaperui vexaꞌi raꞌy peapy reve pemeꞌẽ vaꞌerã,
 

naxemboetei guive mbaꞌemo pejukaa py. Xee ma norombovoyi mbaꞌemo

aju xejeupe guarã ameꞌẽ uka vy, noromokaneꞌõi guive heakuã vaꞌe aapy
uka vy. 24 Xevy peguarã ndapejoguai takua heakuã porã vaꞌe pendeperáta
 

re, naxembovyꞌai guive mbaꞌemo peapy aguã pejuka vaꞌekue kyra

pemeꞌẽ vy. Haꞌe rami ꞌrãgue py pejejavya py rive xembovoyi, xemokaneꞌõ
guive pendeko vaia py. 25 Haꞌe ramive ma xee, xee ae pendereko vaiaty
 

ambogue vaꞌe, xejee ae amaꞌẽ vy. Haꞌe rami vy naxemaꞌenduꞌavei ma

pejejavyague re. 26 Xemomaꞌenduꞌa ke, jaa ke romboayvu aguã py.
 

Penhemombeꞌu porã ke romboeko porã kuaa aguã. 27 Mbaꞌeta penderu

 

ypy ma heko vai, haꞌe gui nhanembyte guarã amoĩ vaꞌekue ju ojejavy
okuapy xerovai. 28 Haꞌe nunga rupi ae amboyke ꞌrã pembojeroviaaty
 

rupigua yvatekueve. Jacó kuery ma amboaxa ꞌrã imombaarã pe, Israel

kuery amboaxa ꞌrã ijojaiarã pe.”

Senhor anho Nhanderuete oikoa re ijayvuague

44   “Aỹ
ma peẽ Jacó kuery xerembiguai, haꞌe Israel kuery
1

xerembiporavo pendekuai vaꞌe, pendu ke. 2 Po rami ijayvu

 

Senhor penemoingoare, penderyruꞌi py ma voi pendeapo vaꞌekue, haꞌe

penepytyvõa: Jacó kuery xerembiguai, xerembiayvu kuery roiporavo
vaꞌekue, pekyje eme. 3 Mbaꞌeta oyꞌuxe rei vaꞌe kuery pe anhoẽ ꞌrã yy,
 

amboxyry ꞌrã yvy piru reiague rupi. Haꞌe rami ae avi Xenheꞌẽ voi anhoẽ
ꞌrã neramymino kuery áry, haꞌe kuery áry anhoẽ ꞌrã amoingo porã aguã.
4 Haꞌe ramo haꞌe kuery ma jai ipotypa vaꞌe rami avi ikuai porã ꞌrã, haꞌe
 

yakã yvýry yvyra hiꞌaĩ vaꞌe rami. 5 Haꞌe kuery vaꞌe regua ma ‘Xee ma
 

Senhor pegua’, heꞌi ꞌrã. Haꞌe rã amboae ma Jacó rery rupi onhemboery
uka ꞌrã. Haꞌe rã amboae ju opo re ae ombopara ꞌrã: ‘Xee ma Senhor
pegua’ heꞌia vaꞌe, haꞌe guery apyrã omoĩ ꞌrã Israel rery py.”
6 Po rami ijayvu Senhor Israel kuery ruvixave, heraa jepea, Senhor
 

ixondaro reta vaꞌe: “Xee ma jypyꞌi guive haꞌe opaa py guarã aiko. Xee
eꞌỹ vy ndoikoi tuuete mboae. 7 Mavaꞌe ndaꞌu xee ramigua oiko ymave
 

rupi mbaꞌemo oiko vaꞌerã mombeꞌua, ymavegua kuery amoingo guive?

Haꞌe rami ri ramo tove toikuaa uka, tomombeꞌu porã haꞌvy xerenonde.
Tomombeꞌu mbaꞌemo oiko vaꞌerã, mbaꞌemo ndojeupityi teri vaꞌe.
8 Penhemondyi eme, pekyje eme guive. Haꞌe vaꞌe ára guive namombeꞌui
 

teve haꞌe nunga pẽvy? Ndaikuaa ukai ri tyꞌy? Peẽ kuery ma xekuaa
ukaarã pendekuai. Oiko avi ꞌrã ndaꞌu amboae tuuete xee ramigua? Any,
amboae itaova ndoikoi xee aikuaa vaꞌe.”
 1237 Isaías 44

Mbaꞌemo raꞌangaa mbojeroviaa rupi ikuai vaꞌe naiꞌaranduia re ijayvuague

9 Mbaꞌemo raꞌangaa apoa ikuai vaꞌe haꞌe javi ma mbaꞌeverã ndovarei,
taꞌangaa haꞌe kuery ojou porãve vaꞌe voi. Haꞌe kuery ae oikuaa uka mbaꞌeve
ndoexai haꞌe ndoikuaaia, ndaꞌevei nho aguã rami. 10 Mavaꞌe ndaꞌu tuueterã
 

ojapo, eꞌỹ vy mbaꞌemo ryku gui mbaꞌemo raꞌangaarã ojapo ꞌrã, mbaꞌeverã
ndovarei vaꞌerã rive? 11 Mbaꞌeta haꞌe nunga mboetea ma guive rã ndaꞌevei
 

nho ꞌrã, ijapoare ava meme ramo. Haꞌe kuery toupa xerenonde ojexa uka
aguã. Haꞌe gui ma tonhemondyipa ju ojeꞌoivy oxĩmba vy.
12 Haꞌe gui ferro re ombaꞌeapo vaꞌe ma ojapo ꞌrã peteĩ haxa. Haꞌe gui ma
 

tata py ombaꞌeapo vy mbaꞌemo raꞌangaa ju ꞌrã ojapo ombota-mbota vy.

Ojapo ꞌrã heravy ojyva mbaraetea py. Haꞌe rami teĩ okaruxe vy ikaneꞌõ
ꞌrã, yy ndoyꞌui vy naꞌimbaraetevei ꞌrã. 13 Haꞌe gui yvyra gui mbaꞌemo
 

raꞌangaa ojapo kuaa vaꞌe voi ixã omoatã vy lápis py oaꞌã ꞌrã heravy mbaꞌemo
raꞌangaarã. Haꞌe rami vy yvyra nhopĩa py ju ꞌrã onhopĩ-nhopĩ, haꞌe oaꞌã ju
ꞌrã imarkaa py. Haꞌe vy ojapo ꞌrã ava rami ete iporã rei vaꞌe, ooꞌi oĩ atyrã py
oĩ aguã. 14 Haꞌe rami aguã ma avakue oakeꞌo ꞌrã yary, haꞌe eꞌỹ vy cipreste,
 

carvalho, yvyra kaꞌaguy re ikuai vaꞌe gui oiporavo vy. Xapyꞌa rei onhotỹ
ꞌrã pinho yky, oky ramo yvate ovy vaꞌerã. 15 Haꞌe nunga yvyra ma avakue
 

oapy aguã ikuai. Amongue yvyra pẽgue omoendy vy ojapeꞌe ꞌrã oiny,
mbojape ombojy ꞌrã guive. Haꞌe vaꞌe yvyra gui ae avi ojapo ꞌrã nguuete
raꞌangaarã. Haꞌe rami vy henonde oĩ ꞌrã guenapyꞌã re. Mbaꞌemo raꞌangaarã
ojapo vaꞌekue renonde oĩ ꞌrã guenapyꞌã re ombojerovia vy. 16 Peteĩ ijaygue
 

ma oapy ꞌrã tata py. Haꞌe vaꞌe py ma ombojy ꞌrã xoꞌo hoꞌu aguã. Oexy ma vy
hevyatã ꞌrã, haꞌe ojapeꞌe vy aipoeꞌi ꞌrã oiny: “Haꞌeve ajapeꞌe ma, haꞌe aexa
hexakãa”, heꞌi ꞌrã. 17 Haꞌe gui ijaygue mboae gui ma ojapo ꞌrã nguueterã,
 

mbaꞌemo raꞌangaa rive. Haꞌe vaꞌe renonde ma oĩ ꞌrã guenapyꞌã re. Ngova yvy
re omovaẽ reve ojerure ꞌrã oiny haꞌe nunga pe. Haꞌe vy aipoeꞌi ꞌrã: “Xereraa
jepe ke, mbaꞌeta ndee ma xeruete”, heꞌi ꞌrã. 18 Haꞌe kuery ma mbaꞌeve
 

ndoikuaai, oꞌarandurã nomoĩ, hexa ojapa ma oexa eꞌỹ aguã, ikuraxõ py voi
ndoikuaavei ma. 19 Neĩ peteĩve ma ndoikuaa pota porãi ꞌrã, naiꞌarandui haꞌe
 

mbaꞌeve ndoikuaai aipoeꞌi aguã: “Peteĩ ijaygue ma apy tata py, haꞌe tapyĩ
áry aexy mbojape. Hiꞌáry ma xoꞌo aexy ma vy haꞌu. Haꞌe ijaygue mboae gui
ndaꞌu ajapo ꞌrã ri ojeguaru pyrã? Xerenapyꞌã re ꞌrã ri ndaꞌu aĩ yvyra pẽgue
renonde?” ndeꞌi ꞌrã. 20 Haꞌe nunga avakue ma tanhimbu rive hoꞌu oiny vaꞌe
 

rami ikuai, okuraxõ py onhembotavy uka vy ojekore vaꞌe. Haꞌe vaꞌe ma

ndogueraa jepe kuaai guekove, neĩ aipo ndeꞌi kuaai: “Apu re eꞌỹ ri ndaꞌu
ajerovia?” ndeꞌi.

Ogueraa jepe aguã re ijayvuague

21 “Jacó
haꞌe Israel kuery, penemaꞌenduꞌa ke povaꞌe nungakue re,
mbaꞌeta peẽ ma xerembiguai kuery! Xee ae rojapo vaꞌekue xerembiguairã.
Isaías 44​, ​45 1238

Israel kuery, xee ndaxerexarai ꞌrã pendegui. 22 Haꞌe rami ꞌrãgue py

 

pejejavyaty amokanhymba ꞌrã yvyxĩ rami, haꞌe pendereko vaiaty

amomba ꞌrã arai rami. Pejevy ju haꞌvy xea katy, xee rogueraa jepe rire.”
23 Haꞌe nunga Senhor ojapo rire peporai ke, yva regua pendekuai
 

vaꞌe. Haꞌe peẽ yvy guyrygua kuery, peroporaei avi ke. Peẽ yvyty haꞌe
kaꞌaguy pendekuai vaꞌe, haꞌe yvyra pendekuai vaꞌe haꞌe javi, penhendu
ke mboraei rupi, mbaꞌeta Senhor oepy Jacó kuery, haꞌe Israel kuery
ogueraa jepe vy onhemboete uka rire.
24 Po rami ijayvu Senhor pendereraa jepea, penderyruꞌi py ma voi
 

penemboeteꞌi vaꞌekue: “Xee ma Senhor opa mbaꞌe apoa. Xee aeꞌi aipyo
vaꞌekue yva, haꞌe anhono vaꞌekue yvy. 25 Xee ajapo profeta ramigua
 

rive apu rupi ijayvua ojeupity eꞌỹ aguã rami, haꞌe namoꞌaranduveipa ꞌrã
imbaꞌekuaa vaꞌe. Mbaꞌeta hiꞌarandu vaꞌekue ajapo ꞌrã ndoikuaavei aguã
rami, hiꞌaranduague mbaꞌemo vairã opytapa aguã. 26 Haꞌe rã xerembiguai
 

ijayvuague ma xee amoingo ꞌrã, ajapo ꞌrã xeayvu mombeꞌua kuery

ijayvua ojeupity aguã rami. Haꞌe rami vy Jerusalém tetã pe aipoaꞌe: ‘Haꞌe
py ma ikuaia ju ꞌrã.’ Haꞌe Judá yvy re tetã ikuai vaꞌekue pe ma ‘Ojapoa ju
ꞌrã’, haꞌe. Haꞌe py oogue hoꞌapa vaꞌekue pe ma ‘Xee amoatyrõmba ju ꞌrã’,
haꞌe. 27 Yy tyguaxu vaꞌe pe aipoaꞌe: ‘Ndepiru ke, haꞌe nderegua yakã ikuai
 

vaꞌe voi xee amombirupa ꞌrã.’ 28 Haꞌe gui Ciro pe ma aipoaꞌe: ‘Haꞌe ma
 

xerymba vexaꞌi kuery re opena vaꞌe vy ojapopa ꞌrã xee aipotaa haꞌe javi’,
haꞌe. h Jerusalém tetã pe avi aipoaꞌe: ‘Omoatyrõa ju ꞌrã.’ Templo pe voi
‘Omboytaa ju ꞌrã’, haꞌe.”

Huvixa Ciro Israel kuery omondoukapa ju aguã re ijayvuague

45   Po
rami Senhor ijayvu guembiporavo huvixave Ciro reko re:
1

“Ipo oiporu kuaa regua re ajopy herekovy, haꞌe henonde gui

aipeꞌapa ꞌrã yvy regua kuery. Hexe amaꞌẽ vy amokangy ꞌrã huvixave
ikuai vaꞌe, henonde rupi okẽ ikuai vaꞌe aipeꞌapa ꞌrã nombotyavei aguã
rami. 2 Haꞌe rami vy xee aa ꞌrã nerenonde rupi. Ndevy amboꞌyvi ꞌrã tape
 

ikarẽ-karẽ vaꞌe, amopẽmba ꞌrã okẽ overa vaꞌe guigua, haꞌe ambovopa
ꞌrã ijokoa ferro guigua oĩ vaꞌe. 3 Ndevy pe amboaxapa ꞌrã mbaꞌemo porã
 

onhomi mbyre, haꞌe hepykueve ojaoꞌi pyre, reikuaa aguã xee ae Senhor
aikoa, Israel kuery ruete nderery rupi roenoĩ vaꞌe. 4 Xerembiguai Jacó
 

kuery, xerembiporavo Israel kuery ayvu vy ae xee roenoĩ nderery rupi,

haꞌe ndere amoĩ nderery apyrã, ndee ndaxekuaai teĩ. 5 Xee ma Senhor,  

ndoikoi amboae. Xee eꞌỹ vy ndoikoi tuuete. Xee ma romombaraete ꞌrã

ndaxekuaai teĩ. 6 Haꞌe ramo kuaray oua haꞌe oikea katy peve oikuaa pavẽ
 

aguã xee eꞌỹ vy amboae ndoikoia. Xee ae Senhor, ndoikoi amboae. 7 Xee  

h
 44.28 Ciro ma Pérsia pygua huvixave. Babilônia re ipoꞌaka ma vy Israel kuery
omondoukapa ju ijyvy katy (Esdras 1‑3).
 1239 Isaías 45

ma hendy vaꞌe rexa ukaa aiko, haꞌe pytũ moĩa guive. Haꞌe rami ae avi
ambou ꞌrã mbyꞌa porã haꞌe mbaꞌemo vai. Xee Senhor ae haꞌe nunga haꞌe
javi moingoa aiko.”

Senhor opa mbaꞌe apoare oikoa re ijayvuague

8  “Toguejy
teko porã yva yvatevea gui, taꞌoky arai gui. Haꞌe yvy re
ma teko porã toike jogueraa jepea oiko aguã, toiko avi teko porã. Xee
Senhor ae haꞌe nunga amoingo vaꞌe”, heꞌi.
9 Ndaꞌevei ete ꞌrã imoingoare re opuꞌã rei vaꞌe kuery pe, mbaꞌeta nhaeꞌũ
 

pẽgue ramigua rive ikuai. Tyrã nhaeꞌũ guigua aipoeꞌi ꞌrã teve ijapoa pe:
“Mbaꞌe tu rejapo?” haꞌe rami eꞌỹ vy “Nerembiapo tu oata rima ixãrã”, heꞌi
ꞌrã teve? i 10 Ndaꞌevei ete avi ꞌrã nguu pe “Mbaꞌerã tu xemoingo?” heꞌi vaꞌe,
 

eꞌỹ vy oxy pe “Mbaꞌe re tu xererekoꞌi rakaꞌe?” heꞌi vaꞌe pe.

11 Po rami ijayvu Senhor Israel kuery ruete Ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe, haꞌe kuery
 

moingoare: “Peikuaaxe ri tyꞌy rakaꞌeve rã guarã? Xapyꞌa rei ndaꞌu peẽ

xemboꞌexe ri xeraꞌy kuery haꞌe xepo py ae ajapo vaꞌekue areko aguã re?
12 Mbaꞌeta xee ma ajapo yvy, haꞌe hexe guarã amoingo vaꞌekue avakue.
 

Xepo py ae aipyo yva, haꞌe hexe ikuai vaꞌe haꞌe javi ꞌrã ajokuai. 13 Haꞌe gui
 

xereko porãa rupi vy amoĩ Ciro huvixaverã, haꞌe amboꞌyvi oguata aguã haꞌe
javiꞌi rupi. Haꞌe ramo haꞌe omoatyrõ uka ju ꞌrã xevygua tetã, haꞌe omboupa
ju ꞌrã xevygua kuery mombyry ogueraa pyre. hepy re eꞌỹ ꞌrã ojapo,
mbaꞌemo omeꞌẽ rivepy re eꞌỹ guive”, heꞌi Senhor ixondaro reta vaꞌe.
14 Po rami ijayvu Senhor: “Ndepo py amboaxapa ꞌrã mbaꞌemo porã
 

Egito haꞌe Etiópia yvy re ikuai vaꞌe, avakue Sabeu regua tuvixakueve
guive. Haꞌe vaꞌe kuery ma nderakykue ꞌrã ojeꞌoi oipokuapaa reve, haꞌe
vy nerenonde ju ꞌrã ikuai guenapyꞌã re mbaꞌemo re ojerurea py. Haꞌe vy
aipoeꞌi ꞌrã: ‘Ndereve anho Nhanderuete oiko, haꞌe Nhanderuete mboae
ndoikoi haꞌe eꞌỹ vy’, heꞌi ꞌrã okuapy.”
15 Anhetẽ ete ndee ma Oreruete ndereko roikuaapa ꞌrã eꞌỹ, Israel
 

kuery ruete orereraa jepea. 16 Haꞌe gui taꞌangaa ojapo vaꞌe kuery ma
 

oxĩmba haꞌe ndaꞌevei nho ꞌrã okuapy. Hoꞌapa ꞌrã oxĩmbaa py. 17 Haꞌe rã
 

Israel kuery ma Senhor ogueraa jepe ꞌrã rakaꞌe rã guarã. Haꞌe kuery
ma noxĩmbai ꞌrã, ndaꞌeve eꞌỹi nho ꞌrã rakaꞌe rã peve. 18 Mbaꞌeta po
 

rami ijayvu Senhor yva moingoare, Nhanderuete yvy nhono porãare,

haꞌe yvy oĩ atã aguã rami ojapo vaꞌekue. Opyta rive aguã eꞌỹ onhono,
nhanderekoarã ae ojapo vaꞌekue: “Xee ae Senhor, ndoikoi amboae”, heꞌi.

Senhor haꞌe mbaꞌemo raꞌangaa re ijayvuague

19 “Xee
ma nhemi rupi eꞌỹ xeayvu, neĩ yvy pytũa py eꞌỹ guive. Jacó
ramymino kuery pe aipo ndaꞌei: ‘Xereka rive rima’, ndaꞌei. Xee Senhor ma

 45.9 Romanos 9.20
i
Isaías 45​, ​46 1240

anhetẽ rupi xeayvu, anhetẽ ete vaꞌe anho aikuaa uka. 20 Haꞌe nunga rupi
 

peẽ kuery yvy regua ikuaia gui peo jepe vaꞌekue, penhemboaty ke pejuvy.
Jojavi pevaẽmba, mbaꞌeta yvyra gui mbaꞌemo raꞌangaa ojapo vaꞌekue ojaxei
heravy vaꞌe kuery ma mbaꞌeve ndoikuaai, ojapukai ꞌrã okuapy nguuete
ndogueraa jepei vaꞌerã pe rive. 21 Penhemombeꞌu ke, pemombeꞌu peikuaa
 

vaꞌe. Penhomongeta porã ranhe pekuapy. Mavaꞌe tu haꞌe nunga ymave guive
oikuaa uka? Mavaꞌe tu haꞌe vaꞌe ára guive omombeꞌu uka? Xee Senhor aiko
vaꞌe eꞌỹ ri tyꞌy? Mbaꞌeta ndoikoi tuuete mboae xee eꞌỹ vy. Tuuete heko porã
vaꞌe jogueraa jepea ndoikoi, xee eꞌỹ vy. 22 Peẽ yvy regua kuery haꞌe javi, xere
 

ae ke pemaꞌẽ peo jepe aguã. Mbaꞌeta xee ae ma Penderuete, ndoikoi amboae.

23 Xejee ae aura vaꞌekue, xejuru gui anhetẽ ete vaꞌe oẽ, haꞌe xeayvuague
 

ndopyta rivei ꞌrã. Haꞌe vy aipoaꞌe: ‘Xerenonde ma pavẽ guenapyꞌã re oĩ ꞌrã,

pavẽ oapekũ py oura ꞌrã xerery rupi’, haꞌe. j 24 Haꞌe ramo xevy pe aipoꞌea ꞌrã:
 

‘Senhor re anho oĩ teko porã haꞌe mbaraete. Haꞌe oĩa py oxĩmba reve oupa
ꞌrã hexe ndaꞌijaꞌei vaꞌekue haꞌe javi’, ꞌea ꞌrã.” 25 Haꞌe rã Israel ramymino kuery
 

ma Senhor re vy omboeko porãmbaa ꞌrã, hexe anho ovyꞌa ꞌrã okuapy.

Babilônia py mbaꞌemo raꞌangaa ikuai vaꞌekue

okanhymba aguã re ijayvuague

46   Bel
haꞌe Nebo raꞌangaa ma ojeroꞌa-roꞌa rei ꞌrã oiny, mbaꞌeta
1

taꞌangaa omoĩa ꞌrã mymba áry. Nguuete raꞌangaa ma ogueraa ꞌrã

guymba kuery áry. Hymba kuery ikaneꞌõ ma teĩ omokaneꞌõve ꞌrã heravy
taꞌangaa ogueraa uka vy. k 2 Haꞌe rami vy tuuete raꞌangaa ojeroꞌa rei ꞌrã
 

oiny. Haꞌe nunga ma ndogueraa jepei ꞌrã hexe ojerovia vaꞌe. Haꞌe rami
ꞌrãgue py haꞌe nunga ae heraa ꞌrã amboae yvy re oguereko aguã katy.
3 “Jacó haꞌe Israel kuery pekuave vaꞌe, pendu ke xeayvu. Peẽ kuery ma
 

peikoꞌi guive xee roguereko, penderyruꞌi py peĩ reve rogueraa vaꞌe xejyva
áry. 4 Haꞌe gui pendetujaꞌipa peve xee haꞌekue ae ꞌrã aiko, pendeꞌa xiĩmba
 

peve xee roguereko ꞌrã. Haꞌe rami vy ꞌrãe xee rogueraa, romombaraete
haꞌe rogueraa jepe. 5 Mavaꞌe ndaꞌu xere pembojoja ꞌrã joo rami ete roikoa
 

rami? Mbaꞌe nunga xee ramigua ndaꞌu pemombeꞌu kuaa? 6 Amongue  

ma ovoko gui ouro oguenoẽ ꞌrã, eꞌỹ vy mbaꞌemo opejaa py prata oaꞌã
vy opaga ꞌrã ouro re ombaꞌeapo vaꞌe pe nguueterã ojapo uka vy. Haꞌe
rami vy henonde oĩ ꞌrã guenapyꞌã re yvy re ngova omovaẽ reve. 7 Haꞌe  

gui oaxiꞌy áry ogueraa ꞌrã hendarã py omoĩ aguã. Haꞌe rã haꞌe py ae ꞌrã
oĩ. Guenda gui ndovai ꞌrã. Haꞌe nunga pe ojapukai teĩ nombovai ꞌrã, neĩ
peteĩve ndogueraa jepei ꞌrã guive ojexavaia gui.

 45.23 Kovaꞌe ayvu rupi ma Jesus reko re ijayvu (Romanos 14.11, Filipenses 2.9‑11).

j

k
 46.1 Bel haꞌe Nebo ma Babilônia pygua kuery ruete ramigua oguereko vaꞌekue. Haꞌe
gui apy ma omombeꞌu haꞌe kuery ojava vy mymba áry taꞌangaa omoĩ rã ojeroꞌa-roꞌave ꞌrã
ojeꞌoivy.
 1241 Isaías 46​, ​47

8  “Penemaꞌenduꞌa ke povaꞌe re, pendepyꞌa guaxu aguã. Pejejavy vaꞌety

kuery, pemoĩ pendepyꞌa re. 9 Penemaꞌenduꞌa ke ymave rupi oiko vaꞌekue
 

re, mbaꞌeta xee ae Penderuete, ndoikoi amboae xee ramigua. 10 Mbaꞌeta  

jypyꞌi guive aikuaa uka vaꞌekue mbaꞌemo oiko vaꞌerã, yma voi mbaꞌemo
ndoikoi teri vaꞌe aikuaa uka. Haꞌe vy aipoaꞌe: ‘Xeayvua oiko ae ꞌrã, ajapo
ꞌrã aipota vaꞌe haꞌe javi’, haꞌe. 11 Haꞌe rami vy kuaray oua katy gui aenoĩ
 

peteĩ xapirẽ, yvy mombyrya gui peteĩ ava aenoĩ xee amongetaa rupi oiko
vaꞌerã. Haꞌe rami aguã re xeayvu rire amoingopa avi ꞌrã. Haꞌe nunga
xepyꞌa re amoĩ rire haꞌe rami ae ju ꞌrã ajapo.
12 “Pendu ke xeayvua, mbaꞌeta peneakã ratã vaꞌe vy teko porã gui
 

mombyry peiko. 13 Ajapo ꞌrã xeguigua teko porã ovaẽ aguã rami,
 

namombyryvei ma ouvy, ajogueraa jepe aguã voi ndarei ꞌrã. Haꞌe rami vy
aexa uka ꞌrã ajogueraa jepea Sião py, Israel kuery mbyte py aexa uka ꞌrã
xerexakãa.”

Babilônia tetã okanhymba aguã re ijayvuague

47   “KunhataĩBabilônia pygua rajy, eguejy ke reĩa gui, haꞌe yvy

1

kuꞌi py ju eguapy. l Caldeu rajy, eguapy ke yvy py ae, mbaꞌeta

jipovei ma tenda repenaaty, haꞌe ndevy pe ‘Kunhataĩ porã ojou porãvepy’
ndaꞌeavei ma ꞌrã. 2 Ejopy ke mbaꞌexoa, haꞌe emonguꞌi mbaꞌemo raꞌyĩ.
 

Eipeꞌa nderova moꞌãa reiporu vaꞌety, eupi ndeao apy, haꞌe neretyma
rei reve eaxa eovy yakã. 3 Mbaꞌeta ndepire reia oexa pavẽ ꞌrã, oexa ꞌrã
 

rexĩmba rei rã. Mbaꞌeta xee ajoepy vy namboaxyi ꞌrã avakue ma guive
rã”, heꞌi. 4 Mbaꞌeta nhande kuery repya ma Senhor ixondaro reta vaꞌe,
 

Israel kuery ruete Ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe hery.

5 “Caldeu rajy, eguapy ke rekyrirĩ reve, haꞌe gui tereo pytũa katy,
 

mbaꞌeta ndevy pe ‘Tetã ikuai vaꞌe re ipoꞌaka vaꞌe’ ndaꞌeavei ꞌrã. 6 Anheaꞌã  

ete ma xevygua kuery re, ambovaipa uka xembaꞌerã vaꞌekue. Haꞌe rami
vy amboaxa ndepo py, teĩ ndee ma remboaxya rupi eꞌỹ rereko, tujakueꞌi
voi rereko axy. 7 Ndee ma ‘Xee ma xepoꞌaka ꞌrã rakaꞌe rã peve!’ ꞌre vaꞌekue
 

teĩ aỹ peve xeguigua neremoĩ ndepyꞌa re, neĩ repa aguã re voi ndereikuaa
potai.
8 “Haꞌe nunga rupi reipotaa rupi rei reiko vaꞌe, endu povaꞌe nunga.
 

Reĩ atã teri vy ndejeupe ae aipoꞌre: ‘Xee anho aiko, xee eꞌỹ vy ndoikoi
amboae. Xee ma imeveꞌỹ vaꞌe ndaikoi ꞌrã, neĩ xememby kuery ndoatai
ꞌrã guive’, ꞌre. 9 Haꞌe rami teĩ haꞌe nunga mokoĩve ma ou xapyꞌa ꞌrã ndere,
 

mbaꞌeta peteĩ ára pyve nememby kuery omanomba ꞌrã, haꞌe imeveꞌỹ
vaꞌe reiko ꞌrã. Haꞌe nunga haꞌe javi oiko xapyꞌa ꞌrã ndere, ndevygua
imbaꞌevyky haꞌe imbaꞌekuaa vaꞌe heta ete teĩ. 10 Mbaꞌeta ndereko vaia
 

l
 47.1 “Babilônia pygua rajy” heꞌia ma tetã Babilônia pygua kuery haꞌe javi re ijayvu vy.
Haꞌe gui apy omombeꞌu haꞌe kuery ikuai axy ꞌrãa.
Isaías 47​, ​48 1242

re rive rejerovia vy ‘Jipoi avave rei xerexa vaꞌerã’, ꞌre. Haꞌe rami teĩ
neꞌarandua haꞌe reikuaapaa py ae rejekore ꞌrã, ndejeupe ae: ‘Xee anho
aiko, xee eꞌỹ vy ndoikoi amboae’, ꞌre teĩ. 11 Haꞌe nunga rupi ndere ou ꞌrã
 

mbaꞌemo vai. Haꞌe vaꞌe ma ndevygua kuery mbaꞌekuaa rupi ikuai vaꞌe
ndojoko kuaai ꞌrã. Haꞌe rami ete jexavai oiko ꞌrã ndere, haꞌe vaꞌe gui
ndereo jepei ꞌrã nderekove rekovia mbaꞌemo remeꞌẽ teĩ. Mbaꞌeta ndere
oiko xapyꞌa ꞌrã haꞌe ramigua ete teko vai nerexaꞌãi vaꞌekue.
12 “Tereove tema mbaꞌevyky haꞌe mbaꞌekuaa rupi nekunhataĩ guive
 

reikoague rami. Xapyꞌa rei ma mbaꞌemo rejou nho ꞌrã haꞌe nunga py,
xapyꞌa rei renhomongyje ꞌrã. 13 Ndekuerai ma haꞌe rami ete rejekuaa pota
 

ukaague gui! Toupa aỹ yva regua re oikuaa pota vaꞌe, jaxy-tata re omaꞌẽ
oiny vaꞌe, jaxy pyauꞌi nhavõ mbaꞌemo ndere oiko vaꞌerã mombeꞌua kuery.
14 Haꞌe rami teĩ haꞌe kuery re oiko ꞌrã mbaꞌemo pirekue tata oapypaa
 

ramigua. Haꞌe vy ndojereraa jepe kuaai ꞌrã tata gui. Haꞌe vaꞌe rire neĩ
peteĩ tapyĩ ma ndopytai ꞌrã ojapeꞌea aguã, neĩ tataypy yvýry oguapya
aguã ma voi. 15 Haꞌe rami py ndovareveipa ꞌrã ndevy ombaꞌeapo vaipa
 

vaꞌekue, nekunhataĩ guive haꞌe kuery reve mbaꞌemo rejapoa vaꞌety. Haꞌe
kuery ma okaꞌu vaꞌe rami oaĩmba ꞌrã peteĩ-teĩ guape rupi ae. Haꞌe gui
avave rei nandereraa jepei ꞌrã.

Israel kuery anhetẽ rupi eꞌỹ ikuaia re ijayvuague

48   “Peẽ
Jacó kuery, pendu ke povaꞌe nunga. Israel rery rupi
1

penderery vaꞌe, haꞌe Judá ramymino kuery pendekuai,

haꞌe Senhor rery rupi peura vaꞌe. Nhanderuete Israel kuery Ruete
pe pejapukai vaꞌeri anhetẽ rupi eꞌỹ, teko porã rupi eꞌỹ pendekuai.
2 Pendejeupe ‘Tetã ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe pygua’ peje, haꞌe ‘Ore roĩ atã Israel kuery
 

ruete Senhor ixondaro reta vaꞌe hery vaꞌe re’, peje teĩ. 3 Haꞌe gui xee ma
 

jypy mbaꞌemo amombeꞌu yma guive. Xejuru rupi ae amombeꞌu, aendu

uka porã guive. Haꞌe gui ma amoingo xapyꞌa ramo ojeupitypa. 4 Mbaꞌeta  

xee aikuaa peneakã ratãa haꞌe pendeajuꞌy kãgue ferro rami hatã vaꞌea,
penderova voi overa vaꞌe gui ojapo pyre rami ete hatã vaꞌe. 5 Haꞌe nunga
 

rupi ae amombeꞌu haꞌe vaꞌe ára guive, haꞌe nunga oiko eꞌỹ mbove voi
aikuaa uka pẽvy, peẽ kuery aipopeje eꞌỹ aguã: ‘Haꞌe nunga ma oreruete
raꞌangaa omoingo’, eꞌỹ vy ‘Taꞌangaa mbaꞌemo ryku guigua omoingo’, peje
eꞌỹ aguã. 6 Haꞌe nunga pendu ae ma rire aỹ peikuaa pota ke haꞌe nunga
 

haꞌe javi re. Haꞌe nunga pe ‘Anhetẽ ete vaꞌe’ ndapejei ꞌrã teve? Haꞌe gui
aỹ ma mbaꞌemo pyau ju aendu uka ꞌrã pendevy, mbaꞌemo ndaikuaa ukai
teri haꞌe ndapeikuaai vaꞌekue. 7 Haꞌe nunga ma aỹ mae amoingo, ymave
 

rupi eꞌỹ. Kovaꞌe ára eꞌỹ mbove napendui, ‘Aikuaa ae ma’ peje eꞌỹ aguã.
8 Mbaꞌeta haꞌe nunga peẽ napendui, ndapeikuaai teri, neĩ napendui
 

guive pendeapyxa py, mbaꞌeta xee aikuaa anhetẽ rupi eꞌỹ pendekuaia,
penderyruꞌi gui peikoꞌi guive ‘Heko vai vaꞌe’ ꞌea pendevy. 9 Haꞌe rami
 
 1243 Isaías 48​, ​49

ete teĩ xerery amboete ukaa rupi vy ndaexa uka voi ꞌrã xepoxya, xee
anhemboete ukaa re ae ajejoko ꞌrã romomba vyvoi eꞌỹ aguã. 10 Haꞌe  

rami avi xee roikyꞌaꞌopa teĩ prata rami ndapejekuaai, tata kua jexavaia
py roaꞌanga teĩ. 11 Haꞌe rami ete teĩ xejee ae vy aiko haꞌe rami. Mbaꞌexa
 

tu xee roguereko ta xerery nomboeteai aguã rami? Xee ma xerexakãa

namboaxai ꞌrã amboae pe.
12 “Jacó haꞌe Israel kuery roenoĩ vaꞌekue, pejapyxaka ke. Xee ma
 

haꞌekue ae aiko. Xee ma jypyꞌi guive haꞌe opaa pyguarã. 13 Xepo py ae

 

yvy anhono vaꞌekue, haꞌe aiporu kuaa regua py ae aipyo yva. Haꞌe nunga
xee aenoĩ ramo ojekuaapa rakaꞌe. 14 Penhemboatypa ke, haꞌe pendu:
 

Mavaꞌe taꞌangaa ikuai vaꞌe regua ndaꞌu haꞌe nunga oikuaa uka ma voi?
Mbaꞌeta xee Senhor ma Ciro ayvu vy aity uka ꞌrã Babilônia tetã aipotaa
rami, caldeu kuery rovai xejyva aupi vy. 15 Xee amombeꞌu ae ma, haꞌe gui
 

xee ae ju aenoĩ xerembiguairã. Xee aru vy ajapo ꞌrã oikoa haꞌe javi rupi
ojapopa aguã rami. 16 Penhemboja ke xere, pendu povaꞌe nunga: Nhemi
 

rupi eꞌỹ xeayvu jypy guive. Haꞌe nunga oiko ypyꞌi guive xee aiko haꞌe py”,
heꞌi. Haꞌe gui aỹ ma Senhor Nhanderuete xembou, Onheꞌẽ reve.
17 Po rami Senhor ndereraa jepea ijayvu, Israel kuery ruete Ikyꞌa
 

eꞌỹ vaꞌe: “Xee ma Senhor Nderuete. Romboꞌe iporã vaꞌe re, haꞌe tape
reiko aguã rupi roguereko vaꞌe. 18 Haꞌe rami avi xeayvuague rendu vaꞌe
 

rire reiko porã ꞌrãgue yakã rami, haꞌe ndereko porãa opa rupi ojekuaa
ꞌrãgue yeꞌẽ re yai ikuai vaꞌe rami. 19 Neramymino kuery ma ita kuꞌi haꞌe
 

mbaꞌemo raꞌyĩ rami ꞌrãgue heta. Hery voi xerenonde gui nomokanhyai
haꞌe ndoipeꞌaai ꞌrãgue guive.
20 “Haꞌe nunga rupi tapeopa Babilônia tetã gui, pejava caldeu kuery
 

mbyte gui. Haꞌe gui povaꞌe nunga peikuaa uka ke peporaeia rupi.
Perojapukai ke, yvy apy peve peikuaa uka. Haꞌe vy aipopeje: ‘Senhor
ogueraa jepe ma guembiguai Jacó kuery’, peje. 21 Mbaꞌeta peneramoĩ
 

kuery ma tekoa eꞌỹa rupi Senhor ogueraa teĩ noendui rakaꞌe yuvei.
Haꞌe kuery pe ojapo avi itaova gui yy oẽ aguã rami. Itaova ombovo rã
yy onheẽ rakaꞌe. 22 Haꞌe rã heko vai vaꞌe kuery pe ma noĩ ꞌrã ikuai porã
 

aguã”, heꞌi Senhor.

Judeu eꞌỹ vaꞌe ikuaia rupi avi Senhor rembiguai

omoexakã aguã re ijayvuague

49   “Peẽ
yeꞌẽ yvýry pendekuai vaꞌe, pendu ke xeayvu. Peẽ
1

mombyrygua kuery, pejapyxaka ke. Mbaꞌeta aikoꞌi ramove

Senhor xerenoĩ, xeryruꞌi pyve ma voi omombeꞌu xerery. 2 Haꞌe vy xejuru
 

gui oẽ vaꞌe ojapo kyxe haimbe porã vaꞌe rami, haꞌe opo py xemoꞌã. Xeapo
huꞌy hyxyĩ porã vaꞌe rami, haꞌe nguꞌy ryru py xerereko. 3 Haꞌe vy aipoeꞌi
 

xevy: ‘Ndee ma xerembiguai, Israel reiko. Ndee reikoa re vy xemboetea

ꞌrã’, heꞌi.
Isaías 49 1244

4  “Haꞌe ramo xee aipoaꞌe: ‘Haꞌe rami avi xee ambaꞌeapo rive, mbaꞌeverã
ndovarei anheaꞌãague. Haꞌe rami teĩ Senhor renonde ma oĩ xemboeko
porã aguã, ambaꞌeapo repy oĩ Xeruete po py’, haꞌe.
5 “Haꞌe gui aỹ ma Senhor xeryruꞌi py guembiguairã xemboeteare vaꞌe
 

ijayvu Jacó regua kuery aru ju aguã, haꞌe oĩa py Israel kuery amboatypa
aguã, mbaꞌeta Senhor ae xemboyvate, Xeruete xemombaraete. 6 Haꞌe  

rami vy aipoeꞌi xevy: ‘Tá, haꞌe rami avi Jacó haꞌe Israel regua okuave
vaꞌe rerupa ju aguã anho eꞌỹ romoĩ xerembiguairã. Amboae regua kuery
moexakãarã guive romoĩ, yvy apy rupi peve jogueraa jepearã’, heꞌi. m 7 Po  

rami Senhor Israel kuery reraa jepea Ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe ijayvu guembiguai
avakue ndoayvui ete vaꞌe pe, mbaꞌeta heta vaꞌe kuery ndoipotai ae,
huvixa kuery ojokuai guive. Haꞌe vy aipoeꞌi ixupe: ‘Huvixave kuery
nderexa vyve opuꞌãmba ꞌrã, yvatekueve voi. Haꞌe kuery nemboete ꞌrã
okuapy xee Senhor Israel kuery ruete Ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe re vy, ojeroviapy
aikoa rupi roiporavo rire’, heꞌi.”

Israel kuery oguerupa ju aguã re ijayvuague

8  Haꞌe gui Senhor aipoeꞌi avi: “Xee romboaxy aguã ára aendu
ndeayvua, rogueraa jepe aguã ára roipytyvõ. Haꞌe rami vy anhangareko
ꞌrã ndere, haꞌe xevygua kuery pe romeꞌẽ ꞌrã xereve guarã ajapo vy. Haꞌe
ramo rembopyau ju ꞌrã haꞌe kuery yvy omombyta rive pyre, haꞌe peteĩ-teĩ
pe remeꞌẽ ju ꞌrã. n 9 Haꞌe rami vy nhuã py omboty pyre pe aipoꞌre aguã:
 

‘Peẽ ke’, haꞌe pytũ rupi ikuai vaꞌe pe ‘Peju, pejekuaa ju’, ꞌre ꞌrã. Haꞌe ramo
haꞌe kuery ikuai ꞌrã vexaꞌi tape rupi okaru vaꞌe rami, haꞌe yvyꞌã piru
reia rupi teĩ ojou ꞌrã hoꞌu vaꞌerã. 10 Haꞌe rami vy haꞌe kuery noenduvei
 

ꞌrã karuai neĩ yuvei. Haku-a neĩ kuaray ojopea voi nomoingo axyvei ꞌrã.
Mbaꞌeta imboaxya oguereko vy ogueraa ꞌrã yy porã oĩa py. o 11 Xeyvy  

re yvyty ikuai vaꞌe rupi ajapo ꞌrã haperã, haꞌe amoatyrõmba ju ꞌrã tape
ikuai vaꞌe. 12 Maꞌẽ, xevygua kuery ou ꞌrã mombyry gui, amongue ma
 

kuaray ijapuꞌaꞌia katy gui, amboae kuery ma kuaray oikea katy gui, haꞌe
rã amboae kuery ma Sinim yvy gui ꞌrã ou.”
13 Yva, eporaei ke! Yvy, evyꞌa ke! Haꞌe peẽ yvyꞌã pendekuai vaꞌe voi
 

pemonhendu mboraei, mbaꞌeta Senhor ombovyꞌa ju ojeupegua kuery,

ikuai axy vaꞌe omboaxy vy.
14 Haꞌe rami teĩ Sião aipoeꞌi: “ Senhor xereja ri, Senhor hexarai ma
 

xere”, heꞌi. p
15 “Haꞌe rami teĩ imemby kambu vaꞌe ndaꞌu hexarai ꞌrã ri omembyꞌi re,
 

nomboaxyi ꞌrã ri ndaꞌu oguerekoꞌi vaꞌekue? Xapyꞌa rei omemby re hexaraia teĩ
xee ma ndaxerexarai ꞌrã ndere. 16 Emaꞌẽ, xepo mbyte re ambopara nderery,
 

m
 49.6 Atos 13.47 n 49.9 2 Coríntios 6.2 o 49.10 Apocalipse 7.16 p 49.14‑21 Apy ma
Sião Jerusalém tetã ma peteĩ kunha rami ijayvu, haꞌe ramo “Senhor” ombovai ꞌrã tetã pe.
 1245 Isaías 49​, ​50

xejee riae amoĩ ndekora re xemaꞌenduꞌa aguã. 17Haꞌe ramo nememby kuery
 

haꞌe ndepiꞌa kuery ma ojevy voi ꞌrã okuapy. Haꞌe rã nemombaare haꞌe
nderereko axy reia kuery ma ojepeꞌa ꞌrã reĩa gui. 18 Emaꞌẽ ndeyvýry rupi rexa
 

aguã, mbaꞌeta ndea py onoꞌõ jogueruvy. Anhetẽ ete xee ae rekove rupi aura vy
aipoaꞌe: ‘Haꞌe kuery ma ndejee remoĩ ꞌrã renhembojeguaa rami, haꞌe kuery re
vy neporã ꞌrã kunhataĩ omenda ta vaꞌe rami’ ”, heꞌi Senhor.
19 “Nerenda ma tekoa veꞌỹ haꞌe ombovaipa pyre ranhe itui vaꞌekue.
 

Ndeyvy voi ombovaipa pyre itui vaꞌekue teĩ aỹ ma ndee Sião, nekyrĩꞌi
vai ete ꞌrã ndere hekoa vaꞌe kuery haꞌe javi oĩmba aguã. Haꞌe gui
nemombaare kuery ma mombyry ꞌrã ikuai ndea gui. 20 Nememby kuery  

haꞌe ndepiꞌa kuery ndegui oipeꞌaa pyre heta ju vy aipoeꞌi ꞌrã okuapy
ndevy: ‘Kovaꞌe henda ma kyrĩꞌi vai ete orevy. Embotuvixave ke roĩ aguã’,
heꞌi ꞌrã okuapy. 21 Haꞌe gui ndejeupe ae aipoꞌre ꞌrã: ‘Mavaꞌe tu kovaꞌe
 

kuery omoingo vaꞌekue xememby haꞌe xepiꞌarã? Mbaꞌeta xegui ma

xememby kuery haꞌe xepiꞌa kuery oipeꞌapaa, haꞌe naꞌimembyvei aguã
rami aiko vaꞌekue, amboae yvy katy xereraa, haꞌe oayvupy eꞌỹ aiko
vaꞌekue. Mavaꞌe tu haꞌvy omoingo kovaꞌe kuery xememby haꞌe xepiꞌarã?
Xee ma xeaeꞌi xerejaa vaꞌekue ri kovaꞌe kuery magui tu ou?’ ꞌre ꞌrã.”
22 Haꞌe gui po rami Senhor ijayvu: “Xee ma aupi ꞌrã xepo yvy regua kuery
 

oexa pavẽ aguã, heta vaꞌe kuery oexaa py aupi ꞌrã xevygua bandeira. Haꞌe
ramo haꞌe kuery ojyva áry oguerupa ꞌrã nememby kuery haꞌe ndepiꞌa kuery,
oaxiꞌy áry guive. 23 Haꞌe ramo huvixave kuery ma onhemoingo ꞌrã tuvyrã,
 

haꞌe huvixa kunha ma omokambu ꞌrã. Haꞌe rami vy nerenonde haꞌe kuery
guenapyꞌã re ikuai ꞌrã, haꞌe yvy re ngova omovaẽ reve onhemoꞌyvyĩꞌi ꞌrã
okuapy ndepy yvýry. Haꞌe ramo reikuaa ꞌrã xee ae Senhor aikoa, haꞌe xere
ojerovia vaꞌe kuery noxĩmbai ꞌrãa”, heꞌi.
24 Peteĩ ipyꞌa guaxuve vaꞌe gui ndaꞌu oipeꞌaa ꞌrã ombaꞌerã ojou vaꞌekue? Peteĩ
 

joguereko axya gui ndaꞌu oo jepe ꞌrã teve nhuã py omboꞌa vaꞌekue? 25 Haꞌe  

rami teĩ po rami Senhor ijayvu: “Haꞌe rami avi nhuã py omboꞌa pyre kuery oo
jepe nho ꞌrã ipyꞌa guaxuve vaꞌe gui, joguereko axya gui omboꞌa vaꞌekue ojepeꞌa
ꞌrãe, mbaꞌeta ndere opuꞌã vaꞌe kuery re xee apuꞌã vy araa jepe ꞌrã nememby
kuery haꞌe ndepiꞌa kuery. 26 Haꞌe rami vy ajapo ꞌrã nderereko axyare kuery
 

ngoꞌo re ae okaru aguã rami, haꞌe nguguy py ae vinho py rami okaꞌu okuapy
aguã rami. Haꞌe rami rã avakue haꞌe javi oikuaapa ꞌrã xee ae Senhor aikoa,
ndereraa jepea haꞌe nderepya, Jacó kuery ruete Ipoꞌakapa vaꞌe aiko.”

Senhor rembiguai ojavykya rei teĩ ojeroviapy oikoa re ijayvuague

50   Po
rami Senhor ijayvu: “Mamo tu oĩ kuaxia para pendexy re
1

amendaa gui xee ajepeꞌa haꞌe amondouka aguã regua? q Haꞌe

q
 50.1 Apy ma Israel kuery pe “Senhor” ijayvu. Mbaꞌeta “Senhor” eꞌỹ opoi Israel gui, haꞌe
rã Israel kuery ae ojejavypaa rupi ojepeꞌa okuapy ixugui.
Isaías 50​, ​51 1246

nunga ndoikoi ae. Haꞌe rami eꞌỹ vy mavaꞌe tu xemboreveaty oiko ixupe
peẽ kuery rovendeague? Any, pendereko vaia káuxa ae penevendepaa,
pejejavyague re pendexy omondoukaa. 2 Mbaꞌexa tu haꞌvy xee aju teĩ
 

avave rei ndojekuaai, haꞌe xee roenoĩ teĩ avave rei naxembovai? Xepo
ndaꞌu ijapuꞌaꞌi vai ete ri rogueraa jepe aguã? Tyrã pa naxembaraetevei ma
rogueraa jepe aguã? Mbaꞌeta yeꞌẽ pe xeayvu vy rive amombirupa, haꞌe
yakã ꞌrãgue py ajapo tekoa eꞌỹa opyta aguã rami, pira haꞌe py ikuai vaꞌe
inemba peve. Yy jipoi ramo omanomba ꞌrã yuvei gui. 3 Xee ae ma yva
 

amoũmba vaꞌe, inhovãarã ajukue voxa guigua ramigua amoĩ vy”, heꞌi.
4 “Haꞌe gui xevy pe Senhor Nhanderuete omeꞌẽ hiꞌarandu vaꞌe ayvu,
 

ikaneꞌõ vaꞌe pe xeayvu kuaa aguã ambopyꞌa guaxua rupi. Koꞌẽ nhavõ
ajeꞌive xembovy ꞌrã, xeapyxa oipeꞌa ꞌrã hembiguai rami ajapyxaka aguã.
5 Senhor Nhanderuete xeapyxa oipeꞌa ramo xee nanheꞌẽ rendu eꞌỹi,
 

ixugui ndajepeꞌai guive. 6 Haꞌe rami vy xekupe rupi anhenupã ukapa,

 

xerova voi nanhomi xeꞌa moatãa kuery gui, xerova ndarovai xere ijayvu
vaikue-ikue haꞌe onyvõmba rei vaꞌe gui. 7 Mbaꞌeta Nhanderuete xepytyvõ
 

axĩmba eꞌỹ aguã rami. Haꞌe ramo xerova ajapo ita rami hatã aguã,
mbaꞌeta aikuaa naxĩmbai ꞌrãa. 8 Xemboeko porã vaꞌe xea katyꞌi oĩ ramo
 

mavaꞌe tu ijayvu rei ta xere? Jajexa uka haꞌvy joa py. Mavaꞌe tu xerovai
guarã oiko ta? Penhemboja ke haꞌvy nhanhomboayvu aguã. 9 Senhor  

Nhanderuete ae xepytyvõarã oiko ramo mavaꞌe tu xembopaga ꞌrã? Haꞌe

rã haꞌe kuery ma okanhymba ꞌrã ajukue vixoꞌi hoꞌupaa rami.”
10 Mavaꞌe peẽ kuery regua ndaꞌu Senhor mboetea rupi ete peiko, haꞌe
 

hembiguai penheꞌẽ rendu vaꞌe? Pytũ rupi tataendy reveꞌỹ oiko vaꞌe ma
tojerovia Senhor rery re, toĩ atã Nhanderuete re. 11 Haꞌe rã peẽ kuery
 

tata pemoendy haꞌe huꞌy endy vaꞌe pereko katu vaꞌe ma tata haꞌe huꞌy
pemoendy vaꞌekue rexakãa rupi tema peiko. Haꞌe rami avi xegui ae ꞌrã ou
penembopagaarã, roitypa ꞌrã pejexavai aguã py.

Sião pygua kuery ovyꞌa ju aguã re ijayvuague

51   “Teko
porã rupi peikoxe haꞌe Senhor peka vaꞌe, pendu ke
1

xeayvua. Penemaꞌenduꞌa ke itaova haꞌe itakua haꞌe vaꞌe gui

penemoingoague vaꞌe re. 2 Penemaꞌenduꞌa ke penderu Abraão haꞌe
 

penekuavãare Sara re ae. Mbaꞌeta Abraão aenoĩ jave peteĩꞌi oiko. Haꞌe gui
aroayvu porã vy amboetave karamboae. 3 Mbaꞌeta xee Senhor ma Sião
 

voi amboaxy. Amboaxy avi ꞌrã tetã rupi tekoague ikuai vaꞌe haꞌe javi.
Haꞌe vy ajapo ꞌrã haꞌe rupi tekoa eꞌỹ oĩ vaꞌe Éden pyguare rami iporã ju
aguã, ajapo ꞌrã opyta rei vaꞌekue-ꞌekue xevygua yvotyty rami. Haꞌe ramo
oendua ju ꞌrã ovyꞌa vaꞌe haꞌe py, oguerovyꞌaa rupi oporaei vaꞌe mbaꞌepu
reve.
4 “Peikuaa pota ke, xevygua kuery. Xevygua tetã pygua kuery, pendu
 

ke xeayvua. Mbaꞌeta xegui ae ojekuaa ꞌrã lei, xeguigua teko porã aikuaa
 1247 Isaías 51

uka ꞌrã yvy regua kuery moexakãmbaarã. 5 Mbaꞌeta xeguigua teko

 

porã ma mombyry eꞌỹ oĩ, ojekuaa ma ajogueraa jepea voi. Haꞌe rami
vy xepoꞌakaa rupi areko ꞌrã yvy regua kuery. Yeꞌẽ yvýry ikuai vaꞌe voi
xerarõ okuapy, xere ojerovia xepoꞌaka aguã. 6 Pemaꞌẽ ke yva re, haꞌe gui
 

yvy katy ju pemaꞌẽ. Mbaꞌeta yva okanhymba ꞌrã hataxĩ rami, haꞌe yvy
ma inhymamba ꞌrã ao vaikue rami, hexe hekoa vaꞌe kuery voi omanomba
vyvoi ꞌrã mbarigui rami rive. Haꞌe rã ajogueraa jepea ma oĩ riae ꞌrã,
xeguigua teko porã voi nombovaipaai ꞌrã.
7 “Peẽ kuery teko porã peikuaa vaꞌe, pendu ke xeayvu, penekuraxõ re
 

xeguigua lei oĩa vaꞌe. Pekyje eme avakue pendejojai rei teĩ, penhemondyi
eme pendere ijayvua rei ramo. 8 Mbaꞌeta haꞌe kuery ma omombaa ꞌrã
 

ajukue vaikue rami, vexaꞌi rague vixoꞌi hoꞌupaa rami ae. Haꞌe rã xeguigua
teko porã ma oĩ riae ꞌrã, haꞌe ajogueraa jepea ma taꞌy jevy-jevy ikuaia
peve ꞌrã oĩ.”
9 Emyĩ ke, Senhor ndepoꞌakapa vaꞌe, emyĩ ke. Ndejee emoĩ
 

nembaraetea rexa uka aguã. Emyĩ ke ymave rupi ymagua kuery ikuai
jave guare rami. Haꞌe rami vy ndee eꞌỹ ri tyꞌy Egito yvy mombaare, haꞌe
yeꞌẽ rupigua jukaare? 10 Ndee eꞌỹ ri tyꞌy yeꞌẽ typya mombiruare? Mbaꞌeta
 

yeꞌẽ mbyte rupi taperã rejapo vaꞌekue, reraa jepe vaꞌe kuery oaxapa aguã.
11 Haꞌe rami vy Senhor oepy vaꞌe kuery ojevypa ju ꞌrã. Sião tetã py oupa
 

ꞌrã okuapy oporaei reve. Haꞌe kuery akã re ma vyꞌa opa eꞌỹ vaꞌe ꞌrã oĩ
coroa rami. Haꞌe kuery oupity vaꞌerã vaꞌe ma mbyꞌa porã haꞌe vyꞌa anho.
Haꞌe rã mboriau haꞌe mbyꞌa vai ma okanhymba ꞌrã.
12 “Xee, xee ae rombovyꞌa vaꞌe. Mbaꞌexa tu haꞌvy ndee rekyje ꞌrã
 

avakue omano vaꞌerã gui rive, haꞌe avakue raꞌy kuery jai rogue rami
okanhy vaꞌerã vaꞌe gui? 13 Mbaꞌexa ꞌrã tu ndee nderexarai Senhor
 

nemoingoare gui? Mbaꞌeta haꞌe ae yva pyoare haꞌe yvy nhonoare oiko.
Mbaꞌe re tu ndee koꞌẽ nhavõ rekyje reikovy joavyky rei vaꞌe nhomomba
aguã rami ikuai vaꞌe poxya gui rive? Mamo tu opyta joavyky rei vaꞌe
poxya? 14 Mbaꞌeta escravo-rã heraa pyre opoipaa voi ꞌrã, nomanoi ꞌrã
 

haꞌe py, yvyra rupa py nomboguejyai ꞌrã haꞌe py. Haꞌe rami ꞌrãgue py
hoꞌu vaꞌerã ndoatai ꞌrã. 15 Mbaꞌeta xee ma Senhor Nderuete. Yai revovo
 

onhendu aguã yeꞌẽ omomyĩ vaꞌe ma xee ae. Senhor ixondaro reta vaꞌe
xerery. 16 Amoĩ ꞌrã xeayvu ndejuru py, haꞌe romoꞌã ꞌrã xepo py, yva pyau
 

aipyo haꞌe yvy pyau anhono aguã. Haꞌe rami vy Sião pygua kuery pe ‘Peẽ
ma xevygua kuery’, haꞌe ꞌrã.”
17 Emyĩ ke, ndee Jerusalém tetã! Emyĩ ke, haꞌe epuꞌã ju! Senhor
 

po gui karo ipoxya oĩa rejopy vaꞌekue gui reyꞌu ae ma. Karo
nhomoakanhymbaarã oĩa vaꞌe gui reyꞌupa ma. 18 Nememby kuery,
 

ndepiꞌa kuery rerekoꞌi vaꞌekue regua neĩ peteĩve ma nanepytyvõia rupi

oiko. Remongakuaꞌi vaꞌekue neĩ peteĩve ma ndepo re ndojopy herekovyi.
19 Mavaꞌe tu nemboaxyarã oĩ? Mbaꞌeta ndere ou vaꞌekue mokoĩ regua:
 
Isaías 51​, ​52 1248

nembojexavaia haꞌe nemombaa, karuai haꞌe kyxe. Mbaꞌexa tu haꞌvy

nembovyꞌaarã noĩ? 20 Mbaꞌeta nememby kuery haꞌe ndepiꞌa kuery hoꞌapa
 

ma inhakanhy vy. Tape oĩ vaꞌe-vaꞌe rupi ma onheno okuapy, nhuã py

guaxu omboꞌa pyre rami. Mbaꞌeta haꞌe kuery re ou Senhor poxya,
Nhanderuete ijayvu eteague.
21 Ndee rejexavai haꞌe rekaꞌu ri teĩ vinho gui eꞌỹ taꞌvy. Haꞌe nunga
 

rupi endu ke povaꞌe nunga. 22 Senhor Nderuete, ojeupegua kuery repya

 

aipoeꞌi: “Ndepo gui aipeꞌa ju ꞌrã karo nemoakanhyarã haꞌe xepoxya oĩa.
Haꞌe vaꞌe gui ma ndereyꞌuvei ꞌrã. 23 Haꞌe gui nembojexavai reia kuery po
 

py ju ꞌrã amoĩ, ndevy pe ‘Ejeroꞌa ke, ndeꞌáry rupi roaxa aguã’, heꞌi vaꞌekue
po py ae. Mbaꞌeta renheno ramo ndekupe áry rupi haꞌe kuery oguata
vaꞌekue, yvy eꞌỹ vy tape oĩ vaꞌe rupi oguataa rami.”

52  Emyĩ ke, ndee Sião tetã. Emyĩ ke, emoĩ nembaraete aguã. Ndee
1  

Jerusalém tetã ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe, enhemonde ke ndeao iporãve

vaꞌe py. Mbaꞌeta ndea py ma opire omboi uka vaꞌe eꞌỹ ndoikevei ꞌrã, neĩ
ndojekyꞌaꞌo ukai vaꞌe kuery voi. 2 Enhembojaity ke yvy kuꞌi gui. Evy ke
 

Jerusalém, haꞌe eguapy ju einy. Eipeꞌa ke corrente ndeajuꞌy jokuaague,

Sião memby escravo-rã ndereraa vaꞌekue.
3 Mbaꞌeta po rami Senhor ijayvu: “Hepy re eꞌỹ nevendeague rami
 

peráta re eꞌỹ ju ꞌrã rojogua”, heꞌi. 4 Senhor Nhanderuete aipoeꞌive ju:

 

“Jypyꞌi ma xevygua kuery Egito yvy katy ojeꞌoi rakaꞌe haꞌe py ikuai aguã.
Haꞌe gui ma Assíria pygua kuery ju mbaꞌe py eꞌỹ ombojexavai. 5 Haꞌe gui  

aỹ teĩgue ju mbaꞌe tu haꞌe py oiko? Mbaꞌeta xevygua kuery ogueraapaa

rive ju hepy reꞌỹ. Ijavyky reia kuery ojapukai atã okuapy. Haꞌe nunga rupi
xerery re ijayvu vaikue-ikuea koꞌẽ nhavõ”, heꞌi Senhor. r 6 “Haꞌe rami teĩ  

xevygua kuery oikuaa nho ꞌrã xerery. Haꞌe vaꞌe ára ma oikuaa ꞌrã okuapy
xee ‘Apy ma aĩ’ haꞌe vaꞌea”, heꞌi Senhor.
7 Iporã ete! Yvyty áry rupi mbaꞌemo pyau mombeꞌua ou jekuaa! Haꞌe
 

vaꞌe ma omonhendu ouvy nhandekuai porã ju aguã, omombeꞌu iporã vaꞌe,

nhandereraa jepea regua. Haꞌe vy Sião pygua kuery pe ma “Penderuete
ipoꞌaka ma”, heꞌi. s 8 Aipo ma, peneretã rarõa kuery ojapukai nhendu.
 

Haꞌe kuery ovyꞌa reve ojapukai atã okuapy, mbaꞌeta oexa Sião tetã katy
Senhor ou jevy rã. 9 Peporaei ke pekuapy, peẽ tekoague Jerusalém py
 

pendekuai vaꞌe. Pevyꞌa pekuapy peteĩ rami, mbaꞌeta Senhor ombovyꞌa

ju ma ojeupegua kuery, oepy ma Jerusalém tetã. 10 Yvy regua kuery haꞌe  

javi oexaa py Senhor oupi ojyva ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe. Haꞌe ramo yvy apy guive
oexapa ꞌrã Nhanderuete nhandereraa jepe rã.
11 Haꞌe nunga rupi pejepeꞌa ke, pejepeꞌa upe gui, haꞌe peju ju. Pejopy
 

eme haꞌeveꞌỹ vaꞌe re. Pejepeꞌa ke haꞌe kuery mbyte gui. Senhor pegua
tembiporu peraa vaꞌe kuery, pejekyꞌaꞌo ke. t 12 Pejepeꞌa pojava rei eme
 

r
 52.5 Romanos 2.24  52.7 Romanos 10.15
s t
 52.11 2 Coríntios 6.17
 1249 Isaías 52​, ​53

guive, pejava eme, mbaꞌeta Senhor oo ꞌrã penerenonde, Israel kuery

ruete penderakykue rupi avi ꞌrã oo penerarõ vy.

Nhanderekovia Senhor rembiguai oiko axy aguã re ijayvuague

13  “Haꞌe
gui xerembiguai ma oiko kuaa ꞌrã. Haꞌe ramo omboyvatea
haꞌe omboetea ete ꞌrã, pavẽ áryve ꞌrã oiko. 14 Haꞌe rami avi heta oexa
 

vy onhemondyi, mbaꞌeta pavẽ gui ombovaikueave, ava rami veꞌỹ

omombytaa rã. 15 Haꞌe rami ae avi yvy regua kuery áry rupi omboayvi
 

ꞌrã. Haꞌe ramo huvixave kuery onhemondyipa vy ombotypa ꞌrã ojuru,

mbaꞌeta oexa ꞌrã haꞌe kuery pe omombeꞌua vaꞌekueꞌỹ, haꞌe oikuaa nho ꞌrã
oendu vaꞌekueꞌỹ.” u

53  Mavaꞌe tu oguerovia ayvu romombeꞌu vaꞌekue? Mavaꞌe pe tu

1  

Senhor oikuaa uka opoꞌakaa? v 2 Mbaꞌeta henonde hembiguai

 

yvate-vateve ovy yvyra rapytakue renhoĩ rami, yvy piru reia py yvyra
rapo gui hiꞌyky hoky vaꞌe rami. Jaexa rã omboete pyrã eꞌỹ merami,
naꞌiporãi guive. Neĩ peteĩ henda py voi noĩ iporãa jarovyꞌa vaꞌerã.
3 Oayvupy eꞌỹve oiko, avakue pavẽ gui oipotapy eꞌỹve ete. Ava oiko axy
 

vaꞌe, tekoaxy oendu jepi vaꞌe guive. Haꞌe ma avakue ndoayvui vy ixugui
ngova omoꞌã okuapy. Haꞌe ramo nhande voi ndajaikuaa potai vaꞌekue
hexe.
4 Mbaꞌeta anhetẽ ojee ae ogueraa nhandereko axykue, nhanembaꞌeaxy
 

omoĩmba ojee. Haꞌe rã nhande ma jaikuaa vaꞌekue ombopaga pyrã rã

Nhanderuete omoingo axy haꞌe ombojexavaia rami. w 5 Haꞌe rami teĩ  

nhande nhandereko vaiaty py ma oipyxoa, jajejavyague re ae omouꞌũa.

Hexe oĩ tekoaxy nhanemoingo porãarã, haꞌe oinupãa ague re vy nhande
jakuera. 6 Nhande kuery haꞌe javi nhakanhymba javy vexaꞌi rami, peteĩ-
 

teĩ jajepeꞌa vaꞌekue tape gui. Haꞌe ramo hexe ma Senhor omoĩ nhande
kuery haꞌe javive reko vaiaty. x 7 Haꞌe ma omoingo axya haꞌe omoꞌyvyĩꞌia
 

teĩ ndoipeꞌai ojuru. Vexaꞌi ojukaa aguã katy ogueraa vaꞌe rami, vexaꞌi
rague ayaa renonde ogueraa rã okyrirĩ ratãꞌi vaꞌe rami ogueraa teĩ ojuru
ndoipeꞌai. 8 Anhetẽ rupi eꞌỹ oikuaa potaa reve ogueraa. Haꞌe rami rã taꞌy
 

kuery re avave rei neĩ noexaꞌãi. Mbaꞌeta oikove vaꞌe kuery ikuaia gui
oipeꞌaa. Xeretarã kuery ojejavyague re ae ojukaa. y 9 Haꞌe hetekue ruparã
 

ma ojoua heko vai vaꞌekue mbyte py, omano vy iporiau eꞌỹ vaꞌe revegua
opyta teĩ. Haꞌe rami avi teko vai ndojapoi, neĩ peteĩ henda py ma ayvu
vai noenduai ijuru gui. z
10 Haꞌe rami teĩ Senhor oipotaa rami ae omouꞌũ haꞌe omoingo axy uka.
 

Haꞌe ramo jejavya regua omeꞌẽ mbyrã guekove omeꞌẽ rire oexa nho ꞌrã
guaꞌy kuery, oiko pukuve ꞌrã guive. Haꞌe ramo ipo py Senhor oipota vaꞌe

u
 52.15 Romanos 15.21 v 53.1 João 12.38, Romanos 10.16 w
 53.4 Mateus 8.17,
1 Pedro 2.24 x 53.6 1 Pedro 2.25 y 53.7‑8 Atos 8.32‑33 z
 53.9 1 Pedro 2.22
Isaías 53​, ​54 1250

oiko porã ꞌrã. 11 Haꞌe gui ojexavaiague gui iporã vaꞌe oiko ramo oexa vy
 

ovyꞌa vaipa ꞌrã. Mbaꞌeta Xerembiguai heko porã vaꞌe oikuaa rupi vy heta
ꞌrã omboeko porã, ojee ae haꞌe kuery ojejavyague ogueraa rire. 12 Haꞌe  

nunga rupi heta ꞌrã xee ameꞌẽ ixupe guarã. Haꞌe ramo ipoꞌakapa vaꞌe
kuery mbyte ombojaꞌo ꞌrã mbaꞌemo porã, omanoa py guekovea omeꞌẽ
rire. Heko vai vaꞌe oikoa rami jaikuaa vaꞌekue teĩ ojee ae ogueraa heta
ojejavyague, heko vai vaꞌe kuery re ojerure guive. a

Sião pygua kuery ikuai porã aguã re ijayvuague

54   Senhor
aipoeꞌi: “Ndee kunha, nememby eꞌỹ vaꞌe ae kyrĩ vaꞌe
1

nereikuavãi vaꞌekue, eporaei ke revyꞌaa rupi. Kyrĩ vaꞌe raxy

nerendui teri vaꞌekue, evyꞌa ke reporaei reve, erojapukai. Mbaꞌeta kunha
opoi pyre rami reiko vaꞌekue ri nememby kuery hetave ꞌrã ome reve
riae oiko vaꞌe memby kuery gui. b 2 Haꞌe nunga rupi embopyve ke ndero
 

reĩa renda, emoatãve ke ndero aoꞌia peĩ aguã. Embotuvixa eꞌỹ eme,
embopukuve ikuaarã, haꞌe emoꞌã ratãve ke yvyra rakua ijytarã. 3 Mbaꞌeta  

peẽ kuery penderetave ꞌrã peovy reiporu kuaa regua haꞌe reiporu kuaa
eꞌỹa katy. Haꞌe gui neremiarirõ kuery ipoꞌaka ꞌrã yvy regua kuery re, haꞌe
hekoa ju ꞌrã tetã opyta rei vaꞌekue py.
4 “Ekyje eme, mbaꞌeta nanemoxĩmbaavei ꞌrã. Exĩmba rei eme,
 

nanemoꞌyvyĩꞌiavei ꞌrã. Mbaꞌeta nderexaraipa ꞌrã nekunhataĩ jave rexĩmba

reia rupi reikoague re, imeveꞌỹ vaꞌe rami reikoague re guive. 5 Mbaꞌeta  

nemoingoare ae oiko neme, Senhor ixondaro reta vaꞌe ma hery. Israel

kuery ruete Ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe ma nderepya, ‘Yvy jave regua ruete’ ꞌepy vaꞌe
ae.” 6 Nderuete aipoeꞌi: “Kunha opoi pyre iporiau rei vaꞌe, haꞌe kunhataĩ
 

oeja pyre rami reiko vaꞌekue ri Senhor nerenoĩ ju. 7 Xapyꞌa raiꞌi xee roeja
 

vaꞌekue ri romboaxy etea rupi ju ꞌrã rogueru. 8 Xepoxy etea rupi ndegui
 

xerova amoꞌã xapyꞌaꞌi vaꞌekue ri romboaxya opa eꞌỹ vaꞌe ju aendu”, heꞌi
Senhor nderepya. 9 “Xevy pe rã haꞌe nunga Noé oiko jave guare rami,
 

mbaꞌeta aura Noé oiko jave guare rami veꞌỹ yy py yvy ndajaoꞌivei aguã
re. Haꞌekue rami ae aỹ ma ndevy pe ju aura ndaxevaivei, neĩ ndorojou
vaivei aguã re. 10 Mbaꞌeta yvyty ikuai vaꞌe ojepeꞌapa, haꞌe yvyꞌã voi
 

ovapa ꞌrã teĩ romboaxya ma ndopai ꞌrã, haꞌe ndevy pe xereve guarã ajapo
vaꞌekue nombovaipaai ꞌrã”, heꞌi Senhor nemboaxy vaꞌe.
11 “Ndee Sião tetã, reiko axy haꞌe nanembovyꞌaavei rã rejexavai rei
 

vaꞌekue. Haꞌe rami teĩ emaꞌẽ, ndea py ita oity pyre ambojoꞌa ju vy pytã
vaꞌe py ꞌrã amboja, haꞌe ita safira py ju ꞌrã amboyta. c 12 Ndea py torre
 

a
 53.12 Lucas 22.37 b 54.1 Apy ma Israel kuery haꞌe Jerusalém tetã opyta rei vaꞌekue pe
ijayvu, peteĩ kunha opoi pyre pe rami (Gálatas 4.27). c 54.11‑12 Safira ma itaendy hovy
vaꞌe, rubi ma pytã vaꞌe, haꞌe rã carbúnculo ma pytã vaꞌe tuvixave vaꞌe. Ita hepyve vaꞌe
meme.
 1251 Isaías 54​, ​55

ajapo ju ꞌrã rubi gui, kora rokẽ ma carbúnculo gui, haꞌe tetã kora haꞌe javi
rupi ma itaendy iporãve vaꞌe gui ꞌrã ajapo. 13 Nememby kuery haꞌe ndepiꞌa
 

kuery haꞌe javi ma xee Senhor ae ꞌrã amboꞌe. Haꞌe ramo ikuai porã ꞌrã
opa mbaꞌe py. d 14 Teko porã rupi ꞌrã anhangareko ndere nemoingo axyarã
 

vaꞌekue gui mombyry, haꞌe ramo nderekyjevei ꞌrã. Nemondyiarã vaꞌekue

gui voi mombyry ꞌrã reiko, ndouvei ꞌrã ndere. 15 Xapyꞌa rei ndere opuꞌã
 

vaꞌe oiko teĩ xee ambou vaꞌe eꞌỹ ꞌrã. Haꞌe ramo ndere opuꞌã vaꞌe oitypaa
ꞌrã nerenonde. 16 Mbaꞌeta xee ma ferro re ombaꞌeapo vaꞌe moingoare,
 

tata py hatapyĩ re oipeju vy tembiporurã ojapo vaꞌety. Amoingo avi

nhomombaarã mbaꞌemo ombovaipa aguã. 17 Haꞌe rã nderovai ma  

tembiporu revegua ou vy ndojapoi ꞌrã mbaꞌeve. Ndere ijayvu rei vaꞌe ou

teĩ ndee ꞌrã ndepoꞌaka. Haꞌe ramigua ma xee Senhor ambou xerembiguai
kuery peguarã amboeko porã vy”, heꞌi Senhor.

Nhomboaxypa aguã re ijayvuague

55   “Peẽ
kuery pendeyꞌuvei vaꞌe, pendu ke, haꞌe peju yvu oĩa py peyꞌu.
1

Pendeperáta eꞌỹ vaꞌeri peju pejogua haꞌe pekaru. Tá, peju ke pejogua
vinho haꞌe kamby, peráta reꞌỹ, hepy reꞌỹ. 2 Mbaꞌe re tu peráta pemeꞌẽ ꞌrã
 

tembiꞌu reꞌỹ? Mbaꞌe re tu penderyꞌai ꞌrã penembovyꞌaarã reꞌỹ? Pendu ke, peꞌu
iporã vaꞌe. Haꞌe rami vy pevyꞌa ꞌrã iporã ete vaꞌe re. 3 Pejapyxaka porã ke,
 

haꞌe peju xea py. Pendu, peikove riae aguã. Mbaꞌeta pendevy ajapo ꞌrã xereve
guarã rakaꞌe rã peve guarã, haꞌe romboaxy ꞌrã Davi pe xeayvuague rami vy. e
4 Mbaꞌeta haꞌe vaꞌe ma amoĩ rakaꞌe xepoꞌakaa kuaa ukaarã yvy regua kuery
 

pe, huvixa yvateve vaꞌe haꞌe kuery re opena vaꞌerã. 5 Maꞌẽ, peẽ kuery penoĩ
 

ꞌrã pexa vaꞌety eꞌỹ regua kuery. Haꞌe kuery penderexa vaꞌety eꞌỹ teĩ onha ꞌrã
jogueruvy pendea katy. Haꞌe kuery ma Senhor Penderuete, Israel kuery
ruete Ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe re ojerovia etea rupi ou okuapy, penemboete uka ramo.”
6 Peka ke Senhor ojejou uka teria ja, pejapukai ixupe haꞌeꞌi py teri
 

oĩa ja. 7 Tove heko vai vaꞌe tojepeꞌa oikoaty gui, ojejavy rei vaꞌe tojepeꞌa
 

haꞌeveꞌỹa rami onhembopyꞌaa gui. Tojeko rerova Senhor pe, mbaꞌeta

omboaxy ꞌrã. Tojevy Nhanderuetea py, opa mbaꞌe py joperdoa vaꞌe ramo.
8 “Mbaꞌeta xee anhembopyꞌaa ma peẽ kuery penhembopyꞌaa ramigua eꞌỹ,
 

haꞌe xereko voi peẽ kuery reko ramigua eꞌỹ”, heꞌi Senhor. 9 “Mbaꞌeta  

yvy gui yva yvate etevea rami avi pendereko gui xereko voi yvateve, haꞌe
peẽ kuery penhembopyꞌaa gui anhembopyꞌaa yvateve avi. 10 Mbaꞌeta oky  

haꞌe yroꞌy yva gui hoꞌa vy haꞌekue katy ju ndooi ꞌrã yvy omoakỹ eꞌỹ re,
haꞌe rami vy ojapo ꞌrã mbaꞌemo raꞌyĩ moaĩare ojouve ju aguã rami, haꞌe
mbojape hoꞌuxe vaꞌe voi ojou aguã rami, 11 haꞌe rami ae avi xeayvu xejuru
 

gui oẽ vaꞌe voi ndojevy rivei ꞌrã xea py. Haꞌe rami ꞌrãgue py ojapo ꞌrã xee
aipota vaꞌe, anhembopyꞌaague ojapopa ꞌrã, haꞌe rami aguã ae ambou rire.

 54.13 João 6.45
d
 55.3 Atos 13.34
e
Isaías 55​, ​56 1252

12  “Haꞌe
rami rã peẽ kuery peo ꞌrã pevyꞌa reve, pendekuai porãꞌia rupi
roguereko ꞌrã heravy. Penerenonde yvyty haꞌe yvyꞌã ikuai vaꞌe poraei
onhendu ꞌrã, yvyra ikuai vaꞌe voi ojepopete ꞌrã okuapy. 13 Haꞌe gui juuꞌy
 

ikuaiague py yvyra tuvixa vaꞌe henhoĩ ꞌrã, jai rogue rekovia henhoĩ ꞌrã
murta. f Haꞌe nunga ma Senhor re imaꞌenduꞌa porãa haꞌe omboetea aguã
oiko ꞌrã imarã eꞌỹ vaꞌe, rakaꞌe rã peve guarã.”

Judeu eꞌỹ vaꞌe kuery avi oenoĩ aguã re ijayvuague

56   Senhor
aipoeꞌi: “Teko porã rupi ete ke peiko, anhetẽ rupi
1

pendekuai, mbaꞌeta rogueraa jepea ovaẽ raiꞌi ma, xeguigua teko

porã ojekuaa raiꞌi ma. 2 Ovyꞌa ete ꞌrã avakue haꞌe rami ikuai vaꞌe, avakue
 

raꞌy kuery haꞌe nunga re oĩ atã vaꞌe, sábado ára omongyꞌa rei eꞌỹ aguã
ojejoko, haꞌe opo py mbaꞌemo vai ojapo rei eꞌỹ vaꞌe.”
3 Amboae yvy guigua Senhor re onhemboja vaꞌe aipo teꞌi eme: “
 

Senhor xepeꞌa ꞌrã ojeupegua kuery mbyte gui.” Neĩ eunuco voi ojeupe
“Yvyra pirukue rami rive aiko”, teꞌi eme. g 4 Mbaꞌeta Senhor aipoeꞌi:
 

“Eunuco teĩ xevygua sábado ára nhavõ xemboetea rupi oiko, xee aipota
vaꞌe ojee omoĩ haꞌe xereve guarã ajapo vaꞌekue rupi oiko ramo 5 xero  

py ajapo ꞌrã haꞌe vaꞌe re imaꞌenduꞌa porãa aguã rami, xero korapy py,
haꞌe ixupe ameꞌẽ ꞌrã peteĩ tery guaꞌy haꞌe guajy kueryrã vaꞌekue gui
oguerovyꞌave vaꞌerã. Haꞌe kuery peteĩ-teĩ pe ameꞌẽ ꞌrã heryrã imarã eꞌỹ
vaꞌe, ivaipa vaꞌerã eꞌỹ. 6 Haꞌe gui amboae yvy regua teĩ Senhor omboete
 

aguã onhemboja, haꞌe Senhor rery omboetea rupi hembiguairã ikuai

aguã, tá, sábado ára omongyꞌaa rupi eꞌỹ omboete, haꞌe xereve guarã
ajapo vaꞌekue rupi ikuai ramo 7 haꞌe kuery voi xee araa ꞌrã xevygua yvyty
 

ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe py, ambovyꞌa ꞌrã xevygua oo onhemboꞌeaty py. Haꞌe ramo
haꞌe kuery omeꞌẽ ꞌrã mbaꞌemo ogueru vaꞌe, haꞌe xee ajou porã ꞌrã xevygua
altar áry mbaꞌemo haꞌe kuery omeꞌẽ vaꞌe. Mbaꞌeta xevygua oo pe ma ‘Yvy
regua kuery haꞌe javi onhemboꞌe atyrã oĩ’, ꞌea ꞌrã.” h 8 Israel kuery opa
 

rupi oaĩmba vaꞌekue Senhor Nhanderuete omboaty ju vy aipoeꞌi: “Xee

amboatyve ju ꞌrã, onoꞌõ ma voi okuapy vaꞌekue amboetave vy”, heꞌi.

Israel kuery rerekoa kuery ára revegua eꞌỹ rami ikuaia re ijayvuague
9 Peẽ
mymba jai rupi pendekuai vaꞌe, haꞌe kaꞌaguy rupigua inharõ vaꞌe,
peju ke pekaru. 10 Mbaꞌeta haꞌe kuery retã rarõa kuery ma ára revegua
 

eꞌỹ rami meme ikuai, mbaꞌeve ndoikuaai. Jagua onheꞌẽ eꞌỹ vaꞌe ikuai

 55.13 Murta ma yvyra tuvixa haꞌe ovareve vaꞌe. g 56.3 Eunuco ma tembiguai oaꞌyĩjo
f

pyre. Ymave rupi eunuco haꞌe amboae yvy guigua kuery ma ndaꞌevei vaꞌekue Nhanderuete
pegua kuery mbyte py ikuai aguã (Deuteronômio 23.1‑3). Aỹ gui ma haꞌeve, apy ijayvua
rami. h 56.7 Kovaꞌe ayvu rupi Jesus ijayvu Mateus 21.13, Marcos 11.17 haꞌe Lucas 19.46
py.
 1253 Isaías 56​, ​57

vaꞌe meme, onheꞌẽ aguã ndaꞌevei vaꞌe. Haꞌe kuery ma oexa raꞌua re rive
ꞌrã ikuai, inhateꞌỹ vy okexe vai vaꞌe. 11 Haꞌe kuery regua ma jagua rami
 

hoꞌupa rei vaꞌe guive, okaru teĩ naevyatãi ꞌrã. Joe opena vaꞌe mbaꞌeve
oikuaa vaꞌeꞌỹ ikuai. Peteĩ-teĩ oiko ꞌrã haꞌe ae oipotaa rami, peteĩ-teĩ
ojoupavexea rupi rive ꞌrã oiko, haꞌe rami ikuai vaꞌe ma guive rã. 12 Haꞌe  

kuery joupe-upe aipoeꞌi ꞌrã: “Peju ke, aru ꞌrã vinho irove vaꞌe jakaꞌu aguã.
Haꞌe gui koꞌẽ rã ange guare rami ae ju ꞌrã nhandekuai, haꞌe rami eꞌỹ vy
jakaꞌupave ꞌrã”, heꞌi okuapy.

Mbaꞌemo raꞌangaa mboetea rupi Israel kuery ikuaia re ijayvuague

57   “Heko
porã vaꞌe kuery omano teĩ avave rei ndoikoi haꞌe nunga
1

re oikuaa pota vaꞌe. Avakue ojeroviapy heraa ramo avave rei

noexaꞌãi ꞌrã haꞌe nunga re, mbaꞌeta heko porã vaꞌe kuery ranhe ꞌrã heraa
nhomoingo axyarã ou eꞌỹ re, 2 haꞌe ramo oike ꞌrã mbyꞌa porã oendu aguã
 

py. Mbaꞌeta teko porã rupi ikuai vaꞌekue opytuꞌu ꞌrã ngupa rupi.
3 “Haꞌe gui peẽ kunha imbaꞌevyky vaꞌe piꞌa kuery, peju ke apy, itavy
 

rei rã ojavyky reipy piꞌa kuery. 4 Mbaꞌexagua tu pembojaru rei pekuapy?

 

Mbaꞌexagua rovai tu peipeꞌa pendejuru, haꞌe pendeayvu rei? Peẽ kuery

tu teko vai haꞌe apu guigua meme. 5 Peẽ kuery ma tavy reia rupi anho
 

pendekuai yvyra hogue ana vaꞌe mbyte rupi. Haꞌe py ma penderaꞌy kuery
ae pejuka uka ꞌrã yvyugua oĩ vaꞌe py, haꞌe itaova paꞌũ rupi. 6 Haꞌe rami vy
 

ita yxyĩ rei vaꞌe mbyte rupi pendereko rami ae ꞌrã pendekuai. Haꞌe vaꞌe
áry ae avi penhoẽ ꞌrã heakuã porã vaꞌe, haꞌe taꞌangaa pe rive pemeꞌẽ ꞌrã
mbaꞌemo aju. Xee ndaꞌu arovyꞌa ꞌrã ri haꞌe rami pendekuaia? 7 Haꞌe gui  

yvyty yvateve vaꞌe áry remoĩ ꞌrã nderupa. Haꞌe katy ju reẽ ꞌrã taꞌangaa
pe mbaꞌemo remeꞌẽ aguã. 8 Nerokẽ kupe haꞌe okenda rupi rembopara ꞌrã
 

ndaꞌevei ete vaꞌe py. Haꞌe gui remoatã ꞌrã nheovãa, haꞌe rejeupi ꞌrã tupa
py, rembopy ꞌrã ndetavy aguã. Haꞌe kuery reve pejogueroayvu ꞌrã reipota
vaꞌe re. Haꞌe vy ‘Nhandetavy haꞌvy’ ꞌre vy remaꞌẽ ꞌrã ipire reia re. 9 Haꞌe  

gui huvixavea py reo ꞌrã mbaꞌemo kyra haꞌe heakuã porã vaꞌe remeꞌẽ
vaꞌerã reve. Haꞌe gui mombyry katy ꞌrã remondouka ndeayvu reraarã,
yvyra rupa peve. 10 Mombyry ete reguata vy nekaneꞌõ teĩ ‘Ovare vaꞌeꞌỹ
 

ma taꞌvy ajapo’, nderei ꞌrã. Mbaꞌeta rejou ꞌrãe reka vaꞌe. Haꞌe nunga rupi
ae nanekangyi ꞌrã.
11 “Haꞌe gui mavaꞌe gui ndaꞌu rekyje, apu rupi reiko aguã? Mbaꞌeta
 

nanemaꞌenduꞌai xere, xereko re ndereikuaa potai guive. Yma guive akyrirĩ

teve xerenonde nderejererokyjei aguã? 12 Xee aikuaa ukapa ꞌrã haꞌe rami
 

ete reikoa. Haꞌe ramo nerembiapokue ma mbaꞌeverã ndovarei ꞌrã ndevy.

13 Rejapukai ramo tove mbaꞌemo raꞌangaa rereko vaꞌe ae tandereraa jepe!
 

Haꞌe nunga ma yvytu rive ꞌrã ombovevepa heravy, peteĩgueꞌi oipeju teĩ
ogueraapa vyvoi ꞌrã. Haꞌe rã xere ojerovia vaꞌe kuery pe ma yvy ameꞌẽ ꞌrã
imbaꞌerã, haꞌe ramo hekoa ꞌrã xevygua yvyty ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe áry.”
Isaías 57​, ​58 1254

Ojeko rerova vaꞌe kuery ikuai porã aguã re ijayvuague

14  Aipoꞌea
ꞌrã: “Pembojoja ke taperã, pembojoja haꞌe pereko katu,
xevygua kuery renonde gui peipeꞌapa onhepyxanga aguã oĩ vaꞌekue.”
15 Mbaꞌeta po rami ijayvu Yvate ete vaꞌe, Ipoꞌakapa vaꞌe, Hiꞌamba marã eꞌỹ
 

vaꞌe, Ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe hery vaꞌe. Haꞌe vy aipoeꞌi: “Xee ma yvate ete ikyꞌa eꞌỹa
py aiko vaꞌe. Aiko avi iporiau rei haꞌe ikangy vaꞌe reve, ambopyꞌa guaxu
aguã ikangy vaꞌe, haꞌe ambovyꞌa ju aguã iporiau rei vaꞌe. 16 Mbaꞌeta riae
 

eꞌỹ ꞌrã xee ajojou vai, ndaxepoxy riaei ꞌrã guive. Mbaꞌeta haꞌe rami aiko
vaꞌe rire haꞌe kuery nheꞌẽ ikangypa vy hoꞌapa ꞌrãgue xerenonde, haꞌe xee
amoingo vaꞌekue pytuẽa opa ꞌrãgue. 17 Heta vaꞌe kuery mbaꞌemo oipotapa
 

reia rupi ikuai ramo ma xepoxy vy amoingo axy vaꞌekue. Haꞌe rami vy
xerova amoꞌã, xepoxy teĩ xenheꞌẽ rendu eꞌỹ vaꞌe ma haꞌe kuery ae oipotaa
rami rive ikuai. 18 Haꞌe kuery ikuaia aexa teĩ amonguera ꞌrã. Haꞌe vy areko
 

haꞌe ambovyꞌa ju ꞌrã ojaeꞌo okuapy vaꞌe. 19 Haꞌe kuery xereroporai ramo
 

ameꞌẽ ꞌrã mbyꞌa porã. Mbyꞌa porã ameꞌẽ ꞌrã mombyry ikuai vaꞌe pe, haꞌeꞌi
py ikuai vaꞌe pe guive. Haꞌe rami vy xee amonguerapa ꞌrã”, heꞌi Senhor.
20 “Haꞌe rã heko vai vaꞌe ma yeꞌẽ omyĩ vaꞌe rami ikuai. Mbaꞌeta haꞌe
 

nunga ndopytuꞌui ꞌrã, yy ojegui ae omombo ꞌrã yapo haꞌe ikyꞌakue. 21 Haꞌe  

rami vy heko vai vaꞌe re ma noĩ ꞌrãe mbyꞌa porã”, heꞌi Nhanderuete.

Haꞌevea rami okaru eꞌỹ re ikuai aguã re ijayvuague

58   “Ejapukai
atã, ejejoko eme, ejapukai mimby guaxu rami.
1

Xevygua kuery pe eikuaa uka heko vaia, Jacó kuery pe

emombeꞌu ojejavya. 2 Haꞌe rami ete ikuai teĩ xereka merami ꞌrã koꞌẽ
 

nhavõ. Ovyꞌa merami xevygua tape oikuaa vy teko porã rupi ikuai vaꞌe
rami teĩ, haꞌe nguuete reko gui ndojepeꞌai vaꞌe rami. Haꞌe rami vy xevy
oporandu ꞌrã teko porã re, onhemboja merami xee Nguuete vaꞌe re.
3 Haꞌe rami vy aipoeꞌi ꞌrã: ‘Mbaꞌe re tu rokaru eꞌỹ re orekuai teĩ ndee
 

ndereikuaa potai? Mbaꞌe re tu orenheꞌẽ py rojexavai ramo ndee nderexa

potai ri?’ heꞌi okuapy. Mbaꞌeta peẽ kuery pekaru eꞌỹ re pendekuaia ára
peẽ ae peipota vaꞌe re rive ꞌrã pepena, haꞌe pejapopa ꞌrã penerembiaporã
oĩ vaꞌe. 4 Haꞌe rami vy pejogueroꞌaa rupi rive ꞌrã pendekuai pekaru eꞌỹ re,
 

penhomotareꞌỹ, haꞌe pendepo ikyꞌa vaꞌe py pejojuka aguã. Aỹ haꞌe rami

ete pekaru eꞌỹ re pendekuai ramo pendeayvua noenduai ꞌrã yva re. 5 Haꞌe  

rami ete ri ndaꞌu pekaru eꞌỹ re pendekuai aguã xee aeja rakaꞌe? Mbaꞌeta
peteĩꞌi ára re avakue ojexavai ꞌrã onheꞌẽ py, oakã oity ꞌrã jai rogue rami,
haꞌe oguýry rupi oipyo ꞌrã ajukue voxa guigua tanhimbu reve. Haꞌe ramia
pe ri ndaꞌu ‘Jakaru eꞌỹ re nhandekuaia ára Senhor nhandejou porã ꞌrã’,
peje?
6 “Haꞌe rami ꞌrãgue py po rami aguã eꞌỹ teve pekaru eꞌỹ re pendekuai
 

aguã aeja rakaꞌe? Teko vai py ojokua pyre pepoi aguã eꞌỹ teve, haꞌe
 1255 Isaías 58​, ​59

tembiguai jokuaa pejora aguã, ombojexavaipy peraa jepe, haꞌe peteĩ-

teĩ oguereko axya pemomba aguã eꞌỹ teve? 7 Okaruxe vaꞌe pe mbojape
 

pembojaꞌo aguã eꞌỹ teve, haꞌe pendero py iporiaukue hoo eꞌỹ vaꞌe
pemovaẽ aguã, ipire rei vaꞌe pexa vy pemonhemonde, haꞌe peẽ ramigua
gui napenhemi aguã eꞌỹ teve? 8 Haꞌe rami ri pekaru eꞌỹ re pendekuai
 

ramo penerexakãa ojekuaa porã ꞌrã koꞌẽ rami, haꞌe are eꞌỹ re pekuera
aguã avi ꞌrã ojekuaa. Pendereko porãa ojekuaa ꞌrã penerenonde, haꞌe
penderakykue ma Senhor guexakãa rupi onhangareko ꞌrã pendere.
9 Haꞌe ramo pejapukai ramo Senhor ombovai ꞌrã. Pendereraa jepe
 

aguã re pejapukai ramo ‘Apy ma aĩ’, heꞌi ꞌrã. Xapyꞌa rei penembyte gui
peipeꞌa ramo pejoguerereko axya, penhomongyje reia haꞌe ayvu rei
guive, 10 xapyꞌa rei okaruxe vaꞌe pe mbaꞌemo pembojaꞌo aguã pendepyꞌa
 

re pemoĩ, haꞌe ojexavai rei vaꞌe pemoevyatãmba aguã, haꞌe ramo ma

penerexakãa ojekuaa ꞌrã pytũa py, pendea py pytũa oĩ vaꞌekue ma kuaray
mbyte rami ꞌrã hexakã. 11 Haꞌe ramo Senhor penderereko riae ꞌrã,
 

penemoevyatã ꞌrã tekoa eꞌỹa py teĩ, haꞌe omombaraetepa ꞌrã penekãgue.

Peiko porã ꞌrã yvotyty omoakỹ riaepy rami, haꞌe yvu peteĩgueve ma ipiru
eꞌỹ vaꞌe rami avi. 12 Haꞌe gui pendaꞌy kuery ju omoatyrõ ꞌrã tekoa ivaipa
 

vaꞌekue. Pemboyta pyau ju ꞌrã oo ymague. Pendevy aipoꞌea ꞌrã ‘Kora paꞌũ
moatyrõa’, haꞌe ‘Tekoa haꞌe tape ymague mbopyaua’, ꞌea ꞌrã.
13 “Xapyꞌa rei sábado ára penhemongyꞌaa gui pejejoko, haꞌe mbaꞌemo
 

peẽ ae pejapoxe vaꞌe pejapoa gui xevygua ára ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe py, haꞌe rami
ꞌrãgue py sábado ára pe ‘Iporã ete Senhor ára ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe nhamboete
aguã’ peje ramo, haꞌe pendekuaiaty rami veꞌỹ xemboete ramo, peẽ ae
peipotaa rami veꞌỹ pendekuai aguã, neĩ ayvu reko rei py voi pendeayvu
eꞌỹ aguã, 14 haꞌe rami rã xee Senhor re ae ꞌrã pevyꞌa. Haꞌe ramo xee
 

ajapo ꞌrã yvyty yvate vaꞌe re peẽ peovy aguã rami, haꞌe romombaraete
ꞌrã peneramoĩ Jacó peguarã ameꞌẽ vaꞌekue re”, heꞌi. Senhor ojuru py ae
ijayvu.

Israel kuery reko vaia re ijayvuague

59   Senhor
po ma ijapuꞌaꞌi vaꞌeꞌỹ pendereraa jepe eꞌỹ aguã,
1

ndaꞌijapyxa veꞌỹi guive pendeayvua oendu eꞌỹ aguã. 2 Haꞌe rami

 

ꞌrãgue py pejejavya rima penembojaꞌo Nhanderuete gui, pendereko vaia

ae ojapo pendegui ngova omoꞌã aguã rami, pendeayvua oendu eꞌỹ aguã.
3 Mbaꞌeta pendepo huguypa riae, haꞌe penekuã re ma pejejavya anho oĩ.
 

Pendejuru ma apu rupi ꞌrã ijayvu, haꞌe peneapekũ re ma teko vai anho
ꞌrã oĩ. 4 Mbaꞌeta avave rei ndoikoi teko porã re ojapukai vaꞌerã, ndoikoi
 

anhetẽa rupi ojexa uka vaꞌerã huvixa kuery renonde. Haꞌe rami ꞌrãgue
py ovare eꞌỹ vaꞌe re rive ojerovia, ijapu rei ꞌrã okuapy. Ojejavy aguã tema
oguerekoꞌi ꞌrã, haꞌe teko vai ju oikuavã. 5 Omboaku ꞌrã mboi rupiꞌa, ojapo
 

ꞌrã nhandu kya. Hupiꞌa hoꞌu vaꞌe omano ꞌrã, haꞌe hupiꞌa re opyrõa ramo
Isaías 59 1256

oiko ꞌrã mboi. 6 Haꞌe gui ikya ojapo vaꞌekue ma ndovarei ꞌrã aorã, mbaꞌeta
 

haꞌe kuery rembiapo py avave rei nonheovãai ꞌrã. Haꞌe rami ꞌrãgue py
haꞌe kuery rembiapo ma teko vai anho, haꞌe ipo re ma jojukaague oĩ. 7 Ipy
 

ma onha ꞌrã ojejavy aguã katy, ojapura ꞌrã heko porãꞌi vaꞌe ruguy omoẽ
aguã. Haꞌe kuery ma teko vairã re rive ꞌrã ipyꞌa. Haꞌe kuery ikuaia rupi
ma nhomombaague haꞌe jojukaague anho oĩ. 8 Ndoikuaavei ma tape peteĩ
 

rami ikuai aguã katy oo vaꞌe, teko porã noĩ avi ꞌrã ikuaia re. Haꞌe kuery
ma teko vai rupi rive ikuai. Haꞌe vaꞌe rupi ikuai vaꞌe ma ndoikuaai ꞌrã
mbyꞌa porã. i
9 Haꞌe nunga rupi rima nhandegui mombyry oĩ anhetẽ rupi
 

jajoguerekoa, teko porã voi nanhanderovyi. Nharõ tema hexakãa, haꞌe

rami teĩ pytũ anho oĩ. Hexakãa rupi ꞌrãgue py pytũa rupi nhandekuai.
10 Oo mbotya rupi japovyvya rupi jaiko, ára revegua eꞌỹ rami avi, hexa
 

eꞌỹ vaꞌe rami japovyvy jaikovy. Kuaray mbyte teĩ nhanhepyxanga ꞌrã
javy pytũ rupi rami. Imbaraetekue mbyte rupi teĩ omanogue rami
jaiko. 11 Nhande kuery haꞌe javi nhakororõ ꞌrã urso rami, haꞌe apykaxu
 

rami ꞌrã nhanepoaẽ rei. Anhetẽ rupi joguerekoarã nharõ teĩ ndajajoui.
Jaa jepe aguã jaeka teĩ mombyry oĩ nhandegui. 12 Mbaꞌeta nerenonde
 

ma rojejavyague heta-etave ovy, orereko vaiaty ma orekuaa ukaarã

oĩ, mbaꞌeta orere oĩ ꞌrã orereko vaiaty anho, roikuaa guive rojejavya.
13 Mbaꞌeta Senhor rovai jajekore haꞌe nhandeapu ꞌrã. Jajepeꞌa
 

Nhanderuete gui, nhandeayvu ꞌrã nhanhombojexavai haꞌe nhanheꞌẽ

raxave aguã re anho. Nhandepyꞌa re nhamoĩa rami apu rupi anho ꞌrã
nhandeayvu. 14 Haꞌe nunga rupi ae anhetẽ rupi jajoguereko aguã ojepeꞌa,
 

teko porã ma mombyry oĩ. Mbaꞌeta anhetẽ vaꞌe ma onhepyxangapa

oikovy nhaneretã mbyte rupi, haꞌe teko porã ma ndaꞌevei ovaẽ aguã. 15 Tá,  

anhetẽ vaꞌe ma okanhy. Haꞌe gui teko vai rupi oikoa gui ojepeꞌa vaꞌekue
ma ojuka pyrã ikuai. Haꞌe ramo Senhor ma haꞌe rami nhandekuaia oexa
vy ndojou porãi, teko porã noĩ rã. 16 Joepyarã Senhor oeka teĩ ndojoui,
 

onhemondyi guive nhandere ojerure vaꞌerã ndoikoi rã. Haꞌe ramo haꞌe ae
onhemoĩ ojyva py nhandereraa jepe aguã, gueko porãa rupi ae imbaraete.
17 Haꞌe rami vy pexo regua py rami onhemonde teko porã py, haꞌe oakã
 

re ma ngora ratã rami omoĩ jogueraa jepea. Haꞌe vy ao rami omoĩ joepya
rupi oiko aguã, haꞌe ajukue puku py rami onhemonde ikyreꞌỹa py. 18 Haꞌe
 

rami vy nhombopaga ꞌrã peteĩ-teĩ ikuaiague rami. Opoxya oexa uka ꞌrã
hexe ijaꞌe eꞌỹ vaꞌe kuery pe, ngovaigua kuery ombopaga ꞌrã haꞌevea rami.
Yeꞌẽ yvýry rupi ikuai vaꞌe voi ombopaga avi ꞌrã. 19 Haꞌe rami vy kuaray
 

oikea katygua kuery Senhor rery oendu vy ojererokyjea rupi ꞌrã ikuai,
haꞌe kuaray oua katygua kuery ma oexa ꞌrã hexakãa. Mbaꞌeta yy oxyry
atã xapyꞌa vaꞌe rami ꞌrã ou, Senhor guigua Nheꞌẽ ombou vaꞌe.

 59.8 Romanos 3.15‑17
i
 1257 Isaías 59​, ​60

20  Senhor aipoeꞌi: “Haꞌe gui ma Sião py ou ꞌrã joepyarã, Jacó regua

kuery ojeko rerova vaꞌekue ikuaia py ꞌrã ou. 21 Haꞌe gui xee ma po rami
 

ꞌrã ajapo xereve guarã haꞌe kuery pe. Mbaꞌeta xeguigua Nheꞌẽ pendere
oĩ vaꞌe, haꞌe xeayvu pendejuru py amoĩ vaꞌekue ma ndojepeꞌai ꞌrã. Neĩ
penderaꞌy kuery gui, neĩ penderaꞌy raꞌy kuery gui voi ndojepeꞌai ꞌrã, aỹ
guive rakaꞌe rã peve”, heꞌi Senhor. j

Jerusalém pyau hexakãmba vaꞌe re ijayvuague

60   “Epuꞌã
ke, enhemoexakã uka, mbaꞌeta nemoexakãarã ou ma
1

oiny, Senhor rexakãa ojekuaa ma ndeꞌáry. k 2 Mbaꞌeta maꞌẽ,

 

yvy re pytũ anho oĩ, yvy regua kuery áry oĩ pytũ reia. Haꞌe rã ndeꞌáry
rupi ma Senhor omoexakãmba ma, ndeꞌáry hexakãa ojekuaa. 3 Haꞌe  

ramo nemoexakãa katy yvy regua kuery oupa ꞌrã, huvixave kuery voi
ou ꞌrã hexakã vaꞌe ndea py ojekuaa vaꞌe katy. 4 Emaꞌẽ ke ndeyvýry rupi
 

rexa aguã. Mbaꞌeta kovaꞌe kuery onoꞌõmba vaꞌe haꞌe javi ma ou ndea py.
Ndepiꞌa kuery ou ju ꞌrã mombyry gui, nememby kuery voi oguerua ꞌrã
ojyva áry.
5 “Haꞌe nunga rexa vy revyꞌa ete ꞌrã. Revyꞌaa rupi ndepyꞌa tytypa
 

haꞌe ndepyꞌa guaxu ꞌrã, mbaꞌeta yeꞌẽ rupi mbaꞌemo porã ikuai vaꞌekue
oguerupaa ꞌrã ndevy, haꞌe yvy regua kuery mbaꞌemo oguerekopa vaꞌekue
oguerupa ꞌrã ndea py. 6 Mymba camelo heta ou vy omonyẽ ꞌrã nderekoa
 

rupi, camelo iporãve vaꞌe Midiã haꞌe Efa guigua. Sabá pygua kuery voi
oupa vy ogueru ꞌrã ouro haꞌe heakuã porã vaꞌe. Haꞌe rami vy oguerovyꞌa
ꞌrã okuapy Senhor. 7 Ndea py oguerua avi ꞌrã vexaꞌi kuery Quedar
 

yvy gui. Nerymbarã oguerua ꞌrã vexaꞌi ava Nebaiote gui. Haꞌe rami
vy xemboetea rupi oguerupaa ꞌrã xevygua altar peve. Haꞌe nunga py
amboete ukave ꞌrã xevygua oo xerexakãa oĩa.
8 “Mbaꞌexagua ndaꞌu ou arai yvate rupigua rami, eꞌỹ vy apykaxu guaity
 

katy oveve vaꞌe rami? l 9 Mbaꞌeta anhetẽ yeꞌẽ yvýry ikuai vaꞌe kuery
 

xerarõ avi okuapy. Jypyꞌi ma Társis guigua kanoã ranhe ou ndepiꞌa kuery
haꞌe nememby kuery mombyry gui ogueru vaꞌe. Haꞌe kuery reve ndea py
ogueru avi ꞌrã ouro haꞌe prata oguereko vaꞌekue, Senhor Nhanderuete,
Israel kuery ruete Ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe rery omboetea rupi, nemoexakãmba rire.
10 “Haꞌe gui amboae regua kuery omoatyrõ ꞌrã tetã kora ndevy,
 

huvixave voi onhemoingo ꞌrã nerembiguairã. Mbaꞌeta xepoxya rupi

rombopaga vaꞌekue teĩ roayvua rupi ju romboaxy. 11 Neretã kora rokẽ
 

ikuai vaꞌe ojepeꞌa riae ꞌrã. Ara py haꞌe pyávy teĩ nonhembotyi ꞌrã, ndea
py yvy regua kuery mbaꞌemo porã ogueru aguã. Haꞌe nunga reve ndevy

 59.20‑21 Romanos 11.26‑27 k 60.1 Apy ma Jerusalém tetã pe ijayvu peteĩ kunha pe

j

rami, capítulo 54 py oĩa rami avi. l 60.8‑9 Apy ma ijayvu kanoã ajukue tuvixa xiĩ rei vaꞌe
ojekuaa ouvy vaꞌe re.
Isaías 60​, ​61 1258

ogueru avi ꞌrã nguvixave kuery. 12 Haꞌe rã amongue yvy regua, eꞌỹ vy tetã
 

pygua ndevy ndoikoi vaꞌe ma omombaa ꞌrã. Haꞌe vaꞌe tetã ombovaipaa
katuĩꞌi ꞌrã.
13 “Líbano yvy gui yvyra porãgueve oguerua ꞌrã ndea py: cipreste,
 

olmeiro haꞌe buxo oguerua ꞌrã xevygua henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe ombojegua
aguã. Haꞌe rami py ajapo ꞌrã xepy renda iporã ete aguã rami. 14 Ndea py  

jogueru avi ꞌrã nembojexavaiare raꞌy kuery. Ndepy yvýry ndere ndaꞌijaꞌei
vaꞌekue ojeroꞌa reve ꞌrã onhemboja okuapy, haꞌe guenapyꞌã re oĩ ꞌrã ngova
yvy re omovaẽ reve. Haꞌe rami vy ndevy pe ‘Sião tetã Senhor pegua,
Israel kuery ruete Ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe oĩa’, heꞌi ꞌrã okuapy.
15 “Hexarai reipy haꞌe oeja reipy reiko vaꞌekue, haꞌe ndea rupi avave rei
 

ndoaxaai vaꞌekue. Haꞌe rã xee ma ndere amoĩ ꞌrã hexakãa imarã eꞌỹ vaꞌe,
neremiarirõ jevy-jevy ikuai vaꞌerã vaꞌe ndererovyꞌa okuapy aguã rami.
16 Reyꞌu ꞌrã yvy regua kamby, huvixa kunhague ae ꞌrã nemokambu. Haꞌe
 

ramo reikuaa ꞌrã xee Senhor ae ndereraa jepea aikoa, nderepya haꞌe
Jacó kuery ruete ipoꞌakapa vaꞌe. 17 Haꞌe gui ndea py overa vaꞌe oĩague
 

py aru ruka ꞌrã ouro, ferro rekovia ma prata ꞌrã aru ruka, yvyra rekovia
ma overa vaꞌe, haꞌe ita rekovia ma ferro ꞌrã aru ruka. Haꞌe gui ndere
oikuaa pota vaꞌekue rekovia ma amoĩ ꞌrã mbyꞌa porã, nembopagaare
kuery rekovia ma teko porã ꞌrã oĩ. 18 Haꞌe gui ndeyvy rupi noenduavei
 

ꞌrã jojukaa, nhomombaa, neĩ ombovaipa pyre. Haꞌe rami ꞌrãgue py

neretã kora pe ‘Jogueraa jepea’ ꞌea ꞌrã, haꞌe rã tetã rokẽ pe ma ‘Mboraei
rokẽ’ ꞌea ꞌrã. 19 Haꞌe gui ara py kuaray naexakãvei ꞌrã ndeꞌáry, jaxy voi
 

nanderexapevei ꞌrã. Mbaꞌeta Senhor ae ꞌrã oĩ nemoexakãarã opa eꞌỹ

vaꞌe, Nderuete oĩ ꞌrã nerexakãrã. 20 Haꞌe rami vy ndeꞌáry rupi kuaray
 

ndoikevei ꞌrã, haꞌe jaxy ndopave ovyi ꞌrã. Mbaꞌeta Senhor ae ꞌrã oĩ
nemoexakãarã opa eꞌỹ vaꞌe, haꞌe rã ndeporiau reia ára ma opa ꞌrã.
21 Ndea pygua kuery ma heko porã vaꞌerã meme, haꞌe hekoa ꞌrã yvy re.
 

Haꞌe kuery ikuai ꞌrã yvyra renhoĩ xee anhotỹ vaꞌekue rami xepo py ae
amoingo rire, xemboete pavẽ aguã. 22 Haꞌe kuery vaꞌe regua mbovyveꞌi
 

vaꞌekue hetave ꞌrã mil ikuai peve, haꞌe ikangyve vaꞌekue oiko ꞌrã
imbaraeteve vaꞌe. Haꞌe rami aguã xee Senhor ajapopa vyvoi ꞌrã hiꞌára py
porã.”

Jogueraa jepea regua ayvu porã rupi ijayvuague

61   “Xere
oĩ Senhor Nhanderuete Nheꞌẽ, mbaꞌeta Senhor xemoĩ
1

ojexavai rei vaꞌe pe ayvu porã amombeꞌu aguã. Xembou ikuraxõ

raxy vaikue rei vaꞌe amonguera aguã, nhuã py omboty pyre pe amombeꞌu
aguã oo jepe ju aguã, haꞌe oipokua pyre ajorapa ju aguã, m 2 Senhor  

m
 61.1‑3 Apy ma “Xee” heꞌia py “Senhor” rembiguai jaikuaa. Haꞌe gui kovaꞌe ayvu rupi
Jesus ijayvu ojee ae, Lucas 4.16‑21 py.
 1259 Isaías 61​, ​62

nhomboaxy aguã vaꞌe maꞌetỹ ovaẽ ꞌrãa amombeꞌu avi aguã, Nhanderuete
nhombopaga aguã ára ovaẽ ꞌrãa guive amombeꞌu aguã, haꞌe gui ojaeꞌo
vaꞌe kuery ambovyꞌapa ju aguã, 3 haꞌe Sião tetã py iporiaupa rei vaꞌe
 

kuery re tanhimbu ꞌrãgue py amoĩ aguã coroa iporãve vaꞌe, texay ꞌrãgue
py azeite imbovyꞌaarã, mbyꞌa vai ꞌrãgue py xererovyꞌaa py amonhemonde
aguã, haꞌe kuery pe ‘Yvyra imbaraetekueve vaꞌe teko porã kuaa ukaa,
Senhor onhotỹ vaꞌekue omboete pavẽ aguã’, ꞌea aguã rami.
4 “Haꞌe kuery omoatyrõmba ju ꞌrã tetã ymague ombovaipa pyre, ojapo
 

ju ꞌrã ymave rupi oity pyre, haꞌe omoatyrõmba ꞌrã tetã ivaipa vaꞌekue-
ꞌekue, yma guive ombovaipa pyre. 5 Pexa vaꞌety eꞌỹ pendevy ojexa uka
 

jogueruvy vy opena ꞌrã penerymba kuery re. Amboae yvy regua kuery
ombaꞌeapo ꞌrã pendevy mbaꞌety haꞌe uvaty rupi. 6 Haꞌe vy pendevy 

‘Senhor pegua sacerdote kuery’ haꞌe ‘Nhanderuete rembiguai’ ꞌea ꞌrã.

Peꞌu ꞌrã yvy regua kuery rembiꞌu iporãve vaꞌe gui, haꞌe penhembojegua
ꞌrã mbaꞌemo porãgueve oguereko vaꞌekue py. 7 Pexĩmba ꞌrãgue py
 

penemboeteave ꞌrã, haꞌe penembojarua rei ꞌrãgue py pevyꞌa ꞌrã pendevy

guarã oĩ vaꞌe re. Haꞌe nunga rupi pendeyvy re pendekuaia py hetave ete
ꞌrã pereko mbaꞌemo, pevyꞌa riae ꞌrã pekuapy guive. 8 Mbaꞌeta xee Senhor  

ayvu anhetẽ rupi joguereko vaꞌe, haꞌe rã imondaa rupi heko vai vaꞌe ma
ajou vai. Haꞌe rami vy xevygua kuery pe ameꞌẽ ꞌrã ixupe guarã, haꞌe
kuery pe ajapo avi ꞌrã xereve guarã imarã eꞌỹ vaꞌe. 9 Hamymino kuery voi
 

omboete pavẽ ꞌrã yvy regua kuerya rupi, mbaꞌeta hexaa kuery haꞌe javi
oikuaa ꞌrã Senhor raꞌy kuery omoingo porã vaꞌea.”
10 Xee arovyꞌa vaipa Senhor, xenheꞌẽ py avyꞌa ete Nhanderuete re,
 

mbaꞌeta xemonhemonde ao jogueraa jepea regua py, ao puku py rami

xemonheovã teko porã py, ava omenda vaꞌerã onhemoatyrõ porã vaꞌe
rami, haꞌe omerã oarõ vaꞌe iporã vaꞌe py anho onhembojegua vaꞌe rami.
11 Mbaꞌeta yvy re mbaꞌemo roky, haꞌe yvotyty rupi onhotỹ mbyre henhoĩa
 

rami ae avi Senhor Nhanderuete omoingo ꞌrã teko porã haꞌe mboraei,
yvy regua kuery haꞌe javi oexaa py.

Jerusalém tetã re Senhor omenda vaꞌerãa rami ijayvuague

62   Sião
tetã re xeaꞌe vy nakyrirĩ ꞌrã hexe ajerurea gui, Jerusalém re
1

xeaꞌe vy ndapytuꞌui ꞌrã heko porãa overa vaꞌe rami ojekuaa eꞌỹa
ja, haꞌe oo jepea tataendy rami ojekuaa peve. 2 Mbaꞌeta yvy regua kuery
 

oikuaa pavẽ ꞌrã ndereko porãa, huvixave kuery voi oexa ꞌrã nerexakãa.
Haꞌe vy nemboerya ꞌrã tery pyau Senhor ae oikuaa uka vaꞌerã py. n
3 Senhor po py reiko vy coroa hexakãmba vaꞌe rami ꞌrã reiko, Nderuete
 

po py vy akã pyxĩa huvixave pegua rami ꞌrã reĩ. 4 Ndevy aipo ndaꞌeavei
 

ꞌrã “Oejapa reipy”, neĩ ndeyvy pe voi “Ombovaipa pyre” ndaꞌeavei ꞌrã.

n
 62.2‑5 Apy “Ndee” heꞌia ma Jerusalém tetã re ijayvu vy.
Isaías 62​, ​63 1260

Haꞌe rami ꞌrãgue py ndevy aipoꞌea ꞌrã “Oguerovyꞌapy”, haꞌe ndeyvy pe

ma “Omenda vaꞌe” ꞌea ꞌrã, mbaꞌeta Senhor ovyꞌa ꞌrã ndere, haꞌe ndeyvy
re omenda vaꞌe rami ꞌrã oiko. 5 Mbaꞌeta kunhataĩ re ava omendaa rami
 

avi ndepiꞌa kuery hekoa ꞌrã ndere. Guaꞌyxyrã ava oguerovyꞌaa rami avi
Nderuete ndererovyꞌa ꞌrã.
6 Jerusalém tetã, ndevygua kora áry xee amoĩ ꞌrã harõarã. Haꞌe
 

kuery ma nokyrirĩ ꞌrã ára pukukue neĩ pytũ mbukukue re. Peẽ
Senhor pemomaꞌenduꞌa vaꞌe voi pepytuꞌu eme ixupe pejapukaia gui,
7 pemombytuꞌu uka eme guive Jerusalém tetã ombopyau eꞌỹa ja, yvy
 

regua kuery ogueroporaei aguã rami. 8 Po rami Senhor oura opo oiporu
 

kuaa regua haꞌe ojyva ipoꞌakapa vaꞌe rupi ae. Haꞌe vy aipoeꞌi: “Aỹ gui
ma mbaꞌemo raꞌyĩ remonoꞌõ vaꞌekue namboaxavei ꞌrã nderovaigua
kuery pe hoꞌu aguã, neĩ amboae yvy regua pe voi ndayꞌu ukavei ma ꞌrã
vinho rembaꞌeapo vy rejapo vaꞌekue. 9 Haꞌe rami ꞌrãgue py mbaꞌemo
 

raꞌyĩ monoꞌõare kuery ae ꞌrã hoꞌu, Senhor ogueroporaei reve. Haꞌe uva
poꞌoare kuery ae ꞌrã oyꞌu tykue, xevygua oo ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe roka py”, heꞌi.
10 Tapeo, peẽ ke tetã rokẽ oĩ vaꞌe rupi, haꞌe pereko katu tape heta
 

vaꞌe kuery ou aguã. Pembojojapa ke tape, pemboaꞌeve ita gui. Haꞌe gui
pemopuꞌã bandeira yvy regua kuery oexa pavẽ aguã. 11 Mbaꞌeta yvy
 

apy peve Senhor omonhendu ꞌrã povaꞌe ayvu. Aipopeje ke Sião memby
kuery pe: “Upe ma ou pendereraa jepearã. Pendevy guarã ogueru,
henonde oguerua peikoague rekovia”, peje. 12 Haꞌe ramo pendevy “Ikyꞌa
 

eꞌỹ vaꞌe regua Senhor ogueraa jepe vaꞌekue” ꞌea ꞌrã. Haꞌe gui Sião, ndevy
pe ma “Oipotapy” haꞌe “Tetã tekoague rei eꞌỹ”, ꞌea ꞌrã.

Nhanderuete ojeupegua kuery oepy aguã re ijayvuague

63   Mavaꞌe
ndaꞌu pevaꞌe Edom yvy gui guexakãa rupi ou vaꞌe?
1

Mavaꞌe ndaꞌu Bozra tetã gui ou ao omopytãmba pyre py

onhemonde reve, ombaraetea rupi oguata vaꞌe?
“Xee ma teko porã rupi xeayvu, haꞌe ajogueraa jepe aguã xepoꞌakapa
vaꞌe”, heꞌi.
2 Mbaꞌe re tu haꞌvy renhemondea pytãmba rei, uva oumbiria rupi ikuai
 

vaꞌe rami ndeao pytãmba?

3 “Mbaꞌeta uva aumbiria rupi xee aeꞌi apyrõ aikovy vaꞌekue, peteĩve
 

ava yvy regua xereve ndoikoi ramo. Xepoxya rupi uva re apyrõ, xevaia
rupi amouꞌũmba vaꞌekue. Haꞌe ramo tykue hayvipa vy omongyꞌapa
anhemondea haꞌe javi. 4 Mbaꞌeta ajoepy aguã ára reguarã amoĩ xepyꞌa
 

re, ajogueraa jepe aguã maꞌetỹ ovaẽ ma ramo. 5 Haꞌe rami avi aexa rã
 

ndoikoi xepytyvõ vaꞌerã. Xereve guarã ndoikoi ramo anhemondyi. Haꞌe

nunga rupi xee ae jyva py ajogueraa jepe, xepoxya ae xerevegua oiko.
6 Haꞌe rami vy yvy regua kuery re apyrõ xepoxya rupi, xevaia rupi ajapo
 

okaꞌu vaꞌe rami ikuai aguã. Haꞌe vy huguy amoẽ heravy yvy rupi”, heꞌi.
 1261 Isaías 63​, ​64

Peteĩgue ju profeta Isaías ojerureague

7 Aroporaeiꞌrã Senhor porayvua haꞌe hembiapokue iporã ete memea
re, mbaꞌeta nhandevy pe Senhor opa mbaꞌe py ojapo porã, Israel kuery
haꞌe javi oayvua rupi. Mbaꞌeta haꞌe kuery omboaxy haꞌe opa mbaꞌe
py oayvu vy ojapo porã ete. 8 Mbaꞌeta aipoeꞌi: “Haꞌe kuery ma anhetẽ
 

xevygua ikuai, xeraꞌy kuery ijapu vaꞌerã eꞌỹ”, heꞌi vy onhemoingo

rakaꞌe haꞌe kuery reraa jepearã. 9 Haꞌe kuery ikuai axya haꞌe javi py
 

haꞌe voi oendu oiko axya, haꞌe ramo ixuguigua anjo ogueraa jepe.
Oayvu haꞌe omboaxya rupi oepy. Haꞌe rami vy ogueraa vy ára nhavõ
oguereko rakaꞌe. 10 Haꞌe rami teĩ haꞌe kuery onheꞌẽ raxave okuapy, haꞌe
 

omomboriau Inheꞌẽ kyꞌa eꞌỹ. Haꞌe ramo hovaigua ju onhemoingo vy haꞌe

ae opuꞌã rakaꞌe haꞌe kuery re. 11 Haꞌe ramo ma haꞌe kuery imaꞌenduꞌa ju
 

yma Moisés oiko jave guare re. Haꞌe vy aipoeꞌi: “Mamo tu aỹ oĩ Senhor
yeꞌẽ rupi ojeupegua kuery renoẽare, haꞌe kuery re opena vaꞌety reve?
Mamo tu oĩ hexe Onheꞌẽ ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe moĩare?” heꞌi okuapy. 12 “Mbaꞌeta
 

opoꞌakaa hexakãmba vaꞌe ombou rakaꞌe Moisés yvýry guarã. Haꞌe kuery
renonde rupi omombyta imoiny yy, rakaꞌe rã peve hery re imaꞌenduꞌapaa
aguã. 13 Haꞌe gui yy typyague rupi ogueroaxapa rakaꞌe, kavaju
 

onhepyxanga eꞌỹ ovy vaꞌe rami haꞌe kuery oaxapa peve tekoa eꞌỹa”,
heꞌi okuapy. 14 Mbaꞌeta mymba kuery yvyꞌã guy katy ikaneꞌõgua aguã
 

oguejy vaꞌe rami avi ojeupegua kuery pe Senhor Nheꞌẽ omeꞌẽ rakaꞌe
opytuꞌu aguã. Haꞌe rami ae rereko rakaꞌe ndejeupegua kuery, nderery re
imaꞌenduꞌa porã pavẽ aguã rami.
15 Haꞌe gui aỹ ma eikuaa pota ke yva reĩa gui, neꞌamba ikyꞌa eꞌỹ
 

haꞌe hexakãmba vaꞌe py reĩa gui emaꞌẽ orere. Mamo tu oĩ nekyreꞌỹa,

ndepoꞌakaa rupi mbaꞌemo porã rejapoa py rexa uka vaꞌekue? Mbaꞌeta xee
aexa rã ndojekuaavei rejoayvu haꞌe renhomboaxya ndepyꞌa re oĩ vaꞌe.
16 Haꞌe rami teĩ ndee ma Oreruete ae reiko, Abraão ndorekuaavei teĩ.
 

Israel voi ndorerexa kuaavei teĩ ndee ma Senhor oreru reiko. Nderery
ma Orerepya yma ae. 17 Senhor, mbaꞌe re tu rejapo ndeguigua tape rupi
 

veꞌỹ roo aguã rami? Mbaꞌe re tu oreapo oreakã ratã aguã rami, ndere
rojerovia veꞌỹ aguã? Eju ju ke nerembiguai kuery reayvua rupi, ndevygua
kuery re remaꞌẽ vy. 18 Mbaꞌeta xapyꞌa raiꞌi ndevygua kuery po py oĩ rakaꞌe
 

ndevygua henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe. Haꞌe gui ma orerovaigua kuery ou vy

opyrõmba nemboeteaty re. 19 Haꞌe ramo ore ma ndee nerepenai ae vaꞌety
 

rami orekuai, haꞌe nderery rupi onhemboery uka eꞌỹ vaꞌe rami.

64  Haꞌe gui yva rembovo vy reguejy ꞌrãgue! Haꞌe ramo yvyty ikuai
1  

vaꞌe oryryipa ꞌrãgue nerenonde. 2 Tata yvyra raꞌykueꞌi re hendya

 

rami, haꞌe yy ombopupu vaꞌe rami ke ndee voi eguejy nderovaigua kuery
nderery oikuaa pavẽ aguã rami, nerenonde yvy regua kuery oryryipa
aguã. 3 Mbaꞌeta ymave rupi reguejy vy rejapo ndaꞌevei ete vaꞌe noroexaꞌãi
 
Isaías 64​, ​65 1262

vaꞌekue, haꞌe ramo yvyty ikuai vaꞌe oryryipa rakaꞌe nerenonde. 4 Mbaꞌeta  

yvy itui ypyꞌi guive noenduai, apyxa noendui, neĩ texa voi ndoexai tuuete
harõa kuery pe mbaꞌemo ojapo vaꞌe, ndee eꞌỹ vy. o
5 Ndererovyꞌa reve teko porã rupi ikuai, haꞌe ndereko re imaꞌenduꞌa vaꞌe
 

kuery ikuaia py ndee reo ꞌrã reovaexĩ vy. Haꞌe rami avi rojejavy ramo
ndepoxy ꞌrã guive. Yma ete rojejavya re orekuai rire teĩ roo jepe nho ꞌrã
teve? 6 Mbaꞌeta ore kuery haꞌe javi ma haꞌeveꞌỹ vaꞌe orekuai, haꞌe ore ae
 

orereko porãa ma ajukue ikyꞌapa rei vaꞌe rami meme opyta. Ore kuery
haꞌe javive orereꞌõguepa ꞌrã jai rogue ixorĩmbaa rami, haꞌe orereko vaia
ma yvytu rami ꞌrã orereraa. 7 Mavaꞌeve rei ndoikoi nderery rupi ojapukaia
 

rupi, neĩ reikuaa pota aguã re omaꞌena rupi. Mbaꞌeta nderova remoꞌã
oregui, haꞌe vy orereko vaia re oremomba heravy.
8 Haꞌe rami avi aỹ ma Senhor, ndee ae oreru reiko. Ore kuery ma
 

nhaeꞌũ rami, haꞌe rã ndee ma nhaeꞌũ re ombaꞌeapo vaꞌe rami reiko.

Ore kuery haꞌe javi ma ndepo py remoingo vaꞌekue orekuai. 9 Senhor,  

ndepoxy ete eme, haꞌe nemaꞌenduꞌa riae eme rojejavyague re. Rojerure,
emaꞌẽ ju ke orere, mbaꞌeta ore haꞌe javive ma ndevygua orekuai.
10 Ndevygua tetã ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe ikuai vaꞌekue ma tekoague meme opyta.
 

Sião tetã voi tekoa eꞌỹa, Jerusalém omombaa. 11 Orevy pegua templo
 

ikyꞌa eꞌỹ haꞌe hexakãmba vaꞌe oreramoĩ kuery nemboeteague ma oapypaa

tata py, haꞌe mbaꞌemo porã roguereko vaꞌekue ma ombovaipa pyre meme
opyta. 12 Haꞌe ramigua ete oiko teĩ ndereikuaa potai teri tyꞌy? Rekyrirĩ
 

reve orembojexavaive tema ꞌrã teve?

Nhanderuete ombovai vy “Ambopaga ꞌrã

xenheꞌẽ raxave vaꞌekue”, heꞌiague

65   Senhor
aipoeꞌi: “Haꞌe gui xere oporandu eꞌỹ vaꞌe kuery pe
1

ma ajeka uka, xereka eꞌỹ vaꞌekue pe ajejou uka. Xerery rupi

omboery eꞌỹ pyre kuery pe ‘Apy ma aĩ, apy aĩ’, haꞌe. 2 Koꞌẽ nhavõ xepo
 

py ‘Peju ke’ haꞌea rami ajapo xenheꞌẽ raxave vaꞌe kuery pe. Haꞌe kuery
ma tape porã rupi eꞌỹ ikuai vaꞌe, haꞌe kuery ae onhembopyꞌaa rupi rive
ikuaixe vy. p 3 Haꞌe kuery ma xembopoxy riae tema okuapy oxĩa py eꞌỹ,
 

mbaꞌeta taꞌangaa pe mbaꞌemo ojuka ꞌrã okuapy yvotyty rupi, haꞌe heakuã
porã vaꞌe oapy ꞌrã altar yvy jykue gui ojapo vaꞌekue áry rive. q 4 Yvyra  

rupa rupi haꞌe kuery ikuai, haꞌe pyávy henda ndaꞌevei reia rupi ꞌrã oo.
Hoꞌu ꞌrã poryko roꞌokue, haꞌe oyꞌa py ojara ꞌrã mymba ndaꞌevei vaꞌe roꞌo
rykue. 5 Haꞌe kuery joupe-upe aipoeꞌi ꞌrã: ‘Peĩ ke peĩa py ae, pevaẽ eme
 

xere, mbaꞌeta xee ma pendegui ndaxekyꞌaive vaꞌe’, heꞌi rive ꞌrã. Haꞌe
nunga ma hataxĩ koꞌẽ nhavõ xeapyĩgua koꞌõ vaꞌe rami ikuai. 6 Maꞌẽ, haꞌe  

o
 64.4 1 Coríntios 2.9 p 65.1‑2 Romanos 10.20‑21 q
 65.3 Altar-rã haꞌe kuery ojapo vy
ndaꞌevei yvy jykue oiporu aguã (Êxodo 20.24‑25).
 1263 Isaías 65

nunga haꞌe javi omboparaa imoiny xerenonde. Haꞌe ramo xee nakyrirĩvei
ꞌrã. Rombopaga ꞌrãe, romomba ꞌrã peẽ kuery haꞌe javi, 7 pendereko vaiaty
 

haꞌe peneramoĩ kuery reko vaiague re. Mbaꞌeta haꞌe kuery voi heakuã
porã vaꞌe oapy rire yvyty ikuai vaꞌe áry rupi, haꞌe xembopoxya rupi
ikuai yvyꞌã ikuai vaꞌe áry. Haꞌe nunga rupi ambopagapa ꞌrã yma guive
ojejavyague re”, heꞌi Senhor.

Nhanderuete “Araa jepe ꞌrã xere ojerovia vaꞌe”, heꞌiague

8  Senhoraipoeꞌi: “Peẽ kuery ma peteĩ xã uva revegua peipoꞌo vy
amongue py hykue iro vaꞌe pejou vy aipopeje ꞌrã: ‘Nhamombo vaꞌerã
eꞌỹ, mbaꞌeta iporã vaꞌe oĩ ruxãꞌi teĩ’, pejea rami avi xee voi amboaxy ꞌrã
xerembiguai kuery, haꞌe vy namombai ꞌrã. 9 Haꞌe rami vy amoingo ꞌrã Jacó
 

ramymino kueryrã, haꞌe Judá ramymino kuery vaꞌe regua amoingo avi ꞌrã
xevygua yvyty re ipoꞌaka vaꞌerã. Haꞌe rami vy xerembiporavo kuery hekoa
ju ꞌrã yvy re, haꞌe py ae ꞌrã xerembiguai kuery hekoa. 10 Haꞌe rami vy
 

Sarom yvy itui ꞌrã nhuũndy vexaꞌi rembiꞌu tyrã, haꞌe Acor yvyugua rupi ꞌrã
vaka kuery opytuꞌu. Xevygua kuery xereka vaꞌe pe ae ꞌrã ajapo.
11 “Haꞌe rã peẽ kuery ma Senhor gui ojepeꞌa rive vaꞌe pendekuai,
 

xevygua yvyty ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe gui penderexarai guive. Pereko katu
ngaru pendexyete ramigua Xortea hery vaꞌe pe, haꞌe vinho pemoirũ
tuuete ramigua Renonderã hery vaꞌe peguarã. 12 Haꞌe rami rã peẽ kuery
 

xee romboaxa ꞌrã kyxe revegua pe. Haꞌe ramo peẽ kuery haꞌe javive
penerenapyꞌã re peĩ ꞌrã pendejukaarã renonde. Mbaꞌeta xee roenoĩ ramo
napembovai rire, xeayvu teĩ ndapeikuaa potai guive. Haꞌe rami ꞌrãgue py
teko vai rupi tema pendekuai xerenonde, haꞌe peiporavo xee arovyꞌa eꞌỹ
vaꞌe.”
13 Haꞌe nunga rupi Senhor Nhanderuete aipoeꞌi: “Xerembiguai kuery
 

okaru ꞌrã, haꞌe rã peẽ kuery ma pendu ꞌrã karuai. Xerembiguai kuery
oyꞌu ꞌrã, haꞌe rã peẽ kuery ma pendu ꞌrã yuvei. Xerembiguai kuery ovyꞌa
ꞌrã, haꞌe rã peẽ kuery ma pexĩmba ꞌrã. 14 Xerembiguai kuery oporaei ꞌrã
 

ipyꞌa py ovyꞌa vy, haꞌe rã peẽ kuery ma peneraxẽ ꞌrã pendepyꞌa raxy vy,
pejaeꞌo ꞌrã penenheꞌẽ py peiko axya anho pendu vy. 15 Penderery peja
 

ꞌrã xerembiporavo kuery imaꞌenduꞌa vai aguã. Senhor Nhanderuete

pendejukapa ꞌrã, haꞌe rã guembiguai kuery ma omboery pyau ju ꞌrã.
16 Haꞌe nunga rupi yvy re jogueroayvu porã vaꞌe ma Nhanderuete anhetẽ
 

ete vaꞌe rupi meme ꞌrã jogueroayvu porã, haꞌe yvy re oura vaꞌe ma
Nhanderuete anhetẽ ete vaꞌe rupi ꞌrã oura. Mbaꞌeta hexaraipaa ꞌrã ikuai
axya oaxapa vaꞌekue re, xee voi naxemaꞌenduꞌavei ꞌrã.

Yva pyau haꞌe yvy pyau re ijayvuague

17 “Haꞌe
gui ma xee ajapo ꞌrã yva pyau haꞌe yvy pyau. Haꞌe rami rire
naꞌimaꞌenduꞌaavei ma ꞌrã mbaꞌemo oaxa vaꞌekue re, avave rei ndoikuaavei
Isaías 65​, ​66 1264

ꞌrã haꞌe nungakue. r 18 Haꞌe ramo peẽ kuery pevyꞌa ete ꞌrã pekuapy, rakaꞌe
 

rã peve perovyꞌa ꞌrã mbaꞌemo xee amoingo vaꞌe. Mbaꞌeta Jerusalém py

amoingo ꞌrã vyꞌa oendua vaꞌerã, haꞌe pygua kuery oguerovyꞌa ete ꞌrã.
19 Arovyꞌa ꞌrã Jerusalém, arovyꞌa avi ꞌrã xevygua kuery. Mbaꞌeta haꞌe py
 

ma noenduavei ꞌrã ojaeꞌo haꞌe haxẽ vaꞌe. 20 Haꞌe py ma ndoikovei ꞌrã kyrĩ
 

vaꞌe xapyꞌaꞌi peve oiko vaꞌe, neĩ tujaꞌi voi oikove aguã ára ndoupityi vaꞌe.
Mbaꞌeta cem maꞌetỹ oguerekoa py omano vaꞌe pe ma ‘Ipyau reve teri
omano’ ꞌea ꞌrã, haꞌe cem maꞌetỹa peve ndoupityi vaꞌe pe ma ‘Ojejavy vaꞌe
vy ayvu vaipy oiko vy ma ꞌrã’ ꞌea ꞌrã. 21 Haꞌe pygua kuery ngoorã ojapo
 

vy haꞌe py ae ꞌrã ikuai. Uva onhotỹ ma vy hoꞌu ꞌrã hiꞌa. 22 Ngoorã vaꞌekue
 

ndojapovei ꞌrã amboae kuery rive oĩ aguã, haꞌe mbaꞌemo nonhotỹvei ꞌrã
amboae kuery rive ju hoꞌu aguã. Mbaꞌeta xevygua kuery oiko puku ꞌrã
yvyra rami, xerembiporavo kuery oiporu kuerei ꞌrã opo py ojapo vaꞌekue-
ꞌekue. 23 Haꞌe rami vy nombaꞌeapo rivevei ꞌrã, neĩ kyrĩgue ndoguerekoi ꞌrã
 

oiko vai vaꞌerã, mbaꞌeta Senhor ogueroayvu porã vaꞌe meme ikuai, taꞌy
kuery voi ikuai ꞌrã haꞌe kuery reve. 24 Haꞌe kuery ojapukai eꞌỹ mbove ma
 

voi xee ambovai ꞌrã. Ijayvu teri reve xee aendu ꞌrã. 25 Aguara haꞌe vexaꞌi
 

raꞌy reve joa py ꞌrã okaru okuapy, haꞌe guary ma vaka rami avi ꞌrã hoꞌu
oikovy mbaꞌemo pirekue. Mboi ma yvy kuꞌi re rive ꞌrã okaru. Mbaꞌeta
joupe ndojapo vaiavei ꞌrã, mbaꞌeve ndoikoi ꞌrã guive xevygua yvyty ikyꞌa
eꞌỹ vaꞌe áry haꞌe javi rupi”, heꞌi Senhor.

Jerusalém pyau py Nhanderuete pe onhemboꞌe merami

rive vaꞌe kuery oike eꞌỹ aguã re ijayvuague

66   Senhor
aipoeꞌi: “Yva ma xerenda apenaaty, haꞌe rã yvy ma xepy
1

rupa itui. Mbaꞌe nunga oo tu xevy pe pejapo ta? Mamo tu apytuꞌu

atyrã oĩ? 2 Mbaꞌeta xepo py ae haꞌe nunga haꞌe javi ajapo rakaꞌe. Haꞌe ramo
 

mae opa mbaꞌe oiko”, heꞌi Senhor. “Haꞌe rami avi xee ma po ramigua re
amaꞌẽ ꞌrã: onheꞌẽ py ojexavai reiꞌi haꞌe ipyꞌa raxy rei vaꞌe, haꞌe xeayvu oendu
vy oryryi vaꞌe. s 3 Haꞌe rã vaka xevy ojuka vaꞌe ma jojukaa rami ꞌrã aikuaa,
 

vexaꞌi raꞌy oapy vaꞌe ma jagua ajuꞌy omopẽ vaꞌe rami rive, haꞌe mbaꞌemo aju
xevy omeꞌẽ vaꞌe ma poryko ruguy omeꞌẽ vaꞌe rami aikuaa. Haꞌe rami ae avi
heakuã porã vaꞌe oapy vaꞌe ma mbaꞌemo raꞌangaa ogueroayvu porã vaꞌe rami
aikuaa. Mbaꞌeta haꞌe kuery ae oipotaa rami rive ikuai, onheꞌẽ py ojeguarupy
anho oguerovyꞌa vaꞌe. 4 Haꞌe ramo xee aipotaa rami vy amoingo axy ꞌrã,
 

haꞌe kuery re ambou ꞌrã okyje etea vaꞌe. Mbaꞌeta aenoĩ ramo peteĩve rei
nombovai, xeayvu ramo noendu potai guive. Haꞌe rami ꞌrãgue py mbaꞌemo
vai anho ojapo okuapy xerenonde, haꞌe oipota xee arovyꞌa eꞌỹ vaꞌe”, heꞌi.
5 Haꞌe gui peẽ Senhor renonde pejererokyjea rupi pendekuai vaꞌe,
 

pendu ke ijayvu: “Penderyvy kuery ma xerery rupi pendekuai ramo

r
 65.17 2 Pedro 3.13  66.1‑2 Atos 7.49‑50
s
 1265 Isaías 66

pendere ndaꞌijaꞌei vy penemoxẽ mombyry. Haꞌe vy pendejojai vy ‘Senhor

toexa uka guexakãa, pevyꞌa ri rã roexa aguã’, heꞌi okuapy. Haꞌe rami teĩ
haꞌe kuery ndaꞌevei nho ꞌrã okuapy. 6 Mbaꞌeta tetã gui onhendu ꞌrã joe
 

opuꞌã ete vaꞌe ayvu ramigua, templo gui ae ꞌrã onhendu. Senhor ijayvu
ꞌrã ngovaigua kuery ombopaga vy.
7 “Peteĩ kunha ma kyrĩ vaꞌe raxy oendu eꞌỹ mbove oikuavãꞌi ma ꞌrã kyrĩ
 

vaꞌe, haxy eꞌỹ mbove oikoꞌi ꞌrã avaꞌi. 8 Mavaꞌe ndaꞌu haꞌe ramigua oendu,
 

eꞌỹ vy oexa ma? Haꞌeve ri ndaꞌu peteĩ yvy haꞌe javi re ikuai vaꞌerã peteĩ
ára pyve oiko aguã? Haꞌeve ri ndaꞌu peteĩ regua kuery haꞌe javi oiko
vyvoi aguã? Haꞌe rami avi Sião ma haxy oendu eꞌỹ mbove oguerekoꞌi ꞌrã
omemby kuery. 9 Mbaꞌeta kyrĩ vaꞌe ryruꞌi xee aipeꞌa teĩ namoingoi ꞌrã
 

teve? Xee ndaꞌu anhomoingo vaꞌeri amboty ꞌrã teve kyrĩ vaꞌe ryru oiko eꞌỹ
aguã?” heꞌi Senhor Nhanderuete.

Sião tetã py rakaꞌe rã peve ovyꞌaa aguã re ijayvuague

10  “Peẽ
kuery Jerusalém tetã peayvu vaꞌe haꞌe javi, pevyꞌa ke haꞌe
pygua kuery reve. Perovyꞌa ke, hexe pejaeꞌo vaꞌekue haꞌe javi. 11 Mbaꞌeta  

ikã penembovyꞌa vaꞌe re pekambu vy penerevyatã ꞌrã, penhemongaru

vy perovyꞌa ꞌrã hexakãa oĩ vaꞌe haꞌe javi pexa vy.” t 12 Mbaꞌeta Senhor
 

aipoeꞌi: “Peẽ kuery pe ameꞌẽ ꞌrã mbyꞌa porã yakã oxyry vaꞌe rami, haꞌe
yvy regua kuery mbaꞌemo porã oguereko vaꞌekue ma peẽ kuery pe ju
ꞌrã amboaxa yakã tyguaxu vaꞌe rami. Haꞌe ramo pekambu ꞌrã peiny.
Ojyva áry pendereru ꞌrã, haꞌe oꞌu áry pendererovyꞌa ꞌrã. 13 Ixy omemby  

omomboꞌo vaꞌe rami avi xee rombovyꞌa ꞌrã peẽ kuery, haꞌe pevyꞌa ju ꞌrã
Jerusalém tetã re. 14 Peẽ ae pexa ꞌrã, pendepyꞌa py pevyꞌa ꞌrã, penekãgue
 

voi ipyau ꞌrã jai rogue pyau rami. Mbaꞌeta haꞌe jave py Senhor oexa uka
ꞌrã opoꞌakaa guembiguai kuery pe, haꞌe rã ngovaigua kuery pe ma ipoxy
ꞌrã.”
15 Mbaꞌeta Senhor ou ꞌrã tata rupi, ikaróxa ma yvytu jere rami ꞌrã ou,
 

ipoxya oexa uka aguã nhomombaa rupi. Ijayvu ete ꞌrã tataendy rami.
16 Mbaꞌeta tata haꞌe kyxe reve Senhor ou vy oikuaa pota ꞌrã avakue
 

haꞌe javi re. Haꞌe ramo heta ete ꞌrã Senhor ojuka. 17 Senhor aipoeꞌi:
 

“Amongue kuery oxyete ramigua oguereko vaꞌe peguarã rive onhemboaxa

haꞌe ojekyꞌaꞌo vaꞌekue, haꞌe rami vy yvotyty mbyte peve oike vy hoꞌu
okuapy poryko roꞌo, tembiꞌu ojeguarupy haꞌe anguja roꞌo rive. Haꞌe vaꞌe
kuery ma omombaa vyvoi ꞌrã. 18 Mbaꞌeta xee aikuaa ae haꞌe kuery ikuaia
 

haꞌe onhembopyꞌaa haꞌe javi. Haꞌe rami vy aju ꞌrã amboatypa aguã yvy
regua kuery haꞌe amboae ayvu py ijayvu vaꞌe haꞌe javi. Haꞌe ramo haꞌe
kuery ou vy oexa ꞌrã okuapy xerexakãa. 19 Haꞌe kuery mbyte amoĩ ꞌrã
 

xekuaa ukaarã. Haꞌe araa jepe vaꞌekue regua amongue amondouka ꞌrã

t
 66.11 Apy ma Jerusalém tetã re ijayvu haꞌe kuery xy re rami.
Isaías 66 1266

yvy regua kuerya katy, Társis tetã katy, guyrapa oiporu kuaa vaꞌe ikuaia
Pul haꞌe Lude yvy katy, haꞌe gui Tubal, Javã haꞌe yeꞌẽ yvýry mombyryvea
peve guive. Haꞌe pygua kuery ma noendui teri xeregua ayvu, ndoexai teri
guive xerexakã. Haꞌe vaꞌe yvy regua kuery pe ae ꞌrã haꞌe kuery omombeꞌu
xerexakã. 20 Haꞌe gui ma oguerupa ꞌrã penderyvy kuery haꞌe javi. Yvy
 

regua kuery mbyte gui ogueru ꞌrã Senhor pe omeꞌẽ vaꞌerã rami. Kavaju
áry ꞌrã ogueru, karóxa py, mburika haꞌe camelo áry ogueru ꞌrã Jerusalém
tetã py xevygua yvyty ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe py, hyru ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe py Israel
kuery mbaꞌemo aju omeꞌẽ vaꞌerã oguerua rami avi Senhor pegua oo py”,
heꞌi. 21 “Haꞌe ramo haꞌe vaꞌe regua voi amoĩ ꞌrã sacerdote haꞌe levita-rã”,
 

heꞌi Senhor. 22 “Mbaꞌeta yva pyau haꞌe yvy pyau ajapo vaꞌerã vaꞌe ma
 

xerenonde riae ꞌrã oĩ. Haꞌe rami ae peneramymino kuery ikuai avi ꞌrã,
penderery voi. 23 Jaxy pyau haꞌe sábado ojeupity nhavõ ma avakue haꞌe
 

javi ou ꞌrã xerenonde xemboete aguã”, heꞌi Senhor.

24 “Haꞌe gui haꞌe kuery oo vy oexa ꞌrã okuapy xere opuꞌã rei vaꞌekue
 

retekue. Haꞌe py ma taxo nomanovei ꞌrã, hata voi ndoguevei ꞌrã. Haꞌe
nunga gui ma avakue haꞌe javi ojeguaru ꞌrã.” u

u
 66.24 Marcos 9.48
 Jeremias ayvu oĩa
Jeremias ayvu oĩa
Profeta Jeremias ma ijayvu Judá pygua kuery re Babilônia pygua kuery opuꞌã
vy escravo-rã ogueraapa aguã re. Haꞌe rami aguã ma Nhanderuete ae ombou haꞌe
kuery ojejavyague re. Mbaꞌeta Jeremias oikuaa nhandepyꞌa kyꞌa vaꞌe memea:
“Haꞌe gui avakue pyꞌa ma opa mbaꞌe gui nhombotavypave haꞌe ndaꞌevei vaꞌe ae.
Mavaꞌe ndaꞌu oikuaa ꞌrã?” heꞌi (17.9).
Haꞌe rami teĩ Jeremias omombeꞌu avi Nhanderuete ojeupegua kuery omboaxy
vy ogueru ju aguã. “Senhor aipoeꞌi: ‘Neꞌexa, ou ma oiny ára Israel haꞌe Judá
kuery reve xereve guarã ajapo pyau aguã, tamoĩ kuery reve ajapo vaꞌekue
ramigua eꞌỹ. Haꞌe jave ma haꞌe kuery po re ajopy reve anoẽmba vaꞌekue Egito yvy
gui. Haꞌe rami teĩ haꞌe kuery ombovaipa xereve guarã ajapo vaꞌekue, ime rami
aiko teĩ. Haꞌe gui haꞌe vaꞌe ára oaxapa ma rire po rami ꞌrã Israel kuery reve ajapo
pyau xereve guarã. Haꞌe kuery pyꞌa re ꞌrã ambopara xeguigua lei, ikuraxõ re ae
ꞌrã ambopara. Xee aiko ꞌrã Tuuete, haꞌe rã haꞌe kuery ma ikuai ꞌrã xevygua. Haꞌe
ramo peteĩ-teĩ nomboꞌevei ma ꞌrã oirũ neĩ guyvy kuery, “Peikuaa na Senhor”,
heꞌia py, mbaꞌeta haꞌe javive xekuaa ꞌrã, yvyĩgueve haꞌe yvatekueve voi. Mbaꞌeta
amboguepa ꞌrã heko vaiague, ojejavyague re naxemaꞌenduꞌavei ꞌrã guive’, heꞌi
Senhor” (31.31‑34). “Haꞌe kuery pe ameꞌẽ ꞌrã peteĩꞌi rupi ipyꞌa aguã haꞌe peteĩꞌi
tape, koꞌẽ nhavõ xerenonde ojererokyjea rupi ikuai aguã, haꞌe kuery ikuai porã
aguã, haꞌe gui taꞌy kuery voi” (32.39).

Jeremias pe jypyꞌi Senhor ijayvuague

1   Hilquias
raꞌy Jeremias ayvu oĩa. Haꞌe vaꞌe ma Benjamim yvy re
1

Anatote tetã py sacerdote ikuai vaꞌe regua. 2 Ixupe ma Senhor

 

ombou oayvu Amom raꞌy Josias Judá pygua huvixa treze maꞌetỹ re ma
oĩ jave py. 3 Haꞌe gui Josias raꞌy Jeoaquim Judá pygua huvixa oĩ jave ju
 

ayvu omombeꞌu Josias raꞌy Zedequias treze maꞌetỹ re oĩa peve, haꞌe gui
Jerusalém tetã gui escravo-rã ogueraapaa ma rire peteĩ nhiruĩ jaxy peve ju.
4 Haꞌe gui xevy pe Senhor oayvu ombou vy aipoeꞌi:
 

5 — Nderyruꞌi py xee romoingo eꞌỹ mbove xee roikuaa ma voi, ndetuiꞌi

 

eꞌỹ mbove roiporavo vy romoĩ profeta-rã yvy regua kuery pe xeayvu

remombeꞌu aguã — heꞌi.

1267
Jeremias 1 1268

6  Haꞌeramo xee ambovai:

— Ai Senhor Xeruete! Neꞌexa, xee ma ndaxeayvu kuaai, mbaꞌeta
xekyrĩ teri.
7 Vaꞌeri Senhor aipoeꞌi xevy:
 

— Ndaꞌevei “Xekyrĩ teri” ꞌre aguã. Mbaꞌeta reo ꞌrã xee romondoukaa
katy rei, haꞌe remombeꞌupa ꞌrã ndevy xeayvuague haꞌe javi. 8 Ekyje eme  

haꞌe kuery renonde, mbaꞌeta xee aiko ꞌrã ndereve rogueraa jepe aguã —
heꞌi Senhor.
9 Haꞌe gui Senhor okuaveꞌẽ vy opoko xejuru re. Haꞌe vy aipoeꞌi xevy:
 

— Neꞌexa, ndejuru py amoĩ xeayvu. 10 Haꞌe rami vy kovaꞌe ára guive

 

ma rombopoꞌaka yvy regua kuery haꞌe huvixa kuery openaa ikuai vaꞌe
re, reipeꞌa haꞌe reity aguã, rembovaipa haꞌe remboaꞌy aguã, haꞌe gui
remopuꞌã haꞌe renhotỹ ju aguã.

Amêndoa ꞌy oexa ukaague

11 Teĩgue ju Senhor ijayvu vy aipoeꞌi xevy:
— Jeremias, mbaꞌe nunga tu rexa?
Ambovai:
— Aexa peteĩ yvyraꞌi amêndoa ꞌy — haꞌe.
12 Haꞌe rami rã Senhor aipoeꞌive ju:
 

— Haꞌevea rami rexa, mbaꞌeta xeayvuague re xee amaꞌẽ ꞌrã ojeupitypa

aguã. a

Oja tata áry oĩ vaꞌe oexa ukaague

13  Teĩgueju Senhor ombou oayvu xevy. Haꞌe vy aipoeꞌi:
— Mbaꞌe tu rexa?
Ambovai:
— Aexa peteĩ oja tata áry oĩ vaꞌe. Haꞌe vaꞌe ma ijuru kuaray ijapuꞌaꞌia
katy gui ojeroꞌa oiny — haꞌe.
14 Haꞌe ramo Senhor aipoeꞌive ju xevy: “Kuaray ijapuꞌaꞌia katy gui
 

onheẽ ꞌrã ouvy mbaꞌemo vai yvy re ikuai vaꞌe haꞌe javi áry. 15 Mbaꞌeta  

xee aenoĩmba ꞌrã kuaray ijapuꞌaꞌia katy ikuai vaꞌe regua. Haꞌe ramo haꞌe
kuery oupa ꞌrã. Haꞌe rami vy Jerusalém tetã rokẽ katyꞌi peteĩ-teĩ regua
ruvixa omoĩ ꞌrã guenda opena atyrã, tetã kora yvýry, Judá regua tetã haꞌe
javi kora yvýry guive”, heꞌi Senhor. 16 “Haꞌe vaꞌe tetã pygua kuery rovai
 

xeayvu ꞌrã heko vaiague re ambopaga aguã. Mbaꞌeta xerejapa vy amboae

ramigua nguuete pe oapy okuapy heakuã porã vaꞌe, opo py ae ojapo
vaꞌekue rive ombojerovia vy. 17 Haꞌe rã ndee ma eiko katu ke. Haꞌe vy
 

tereo, haꞌe kuery pe emombeꞌu xeayvuague haꞌe javi. Enhemondyi eme

a
 1.11‑12 Haꞌe kuery ayvu py ma ayvu “Amêndoa ꞌy” nhaendu rã “Amaꞌẽ ꞌrã” nhaendua
rami raiꞌi.
 1269 Jeremias 1​, ​2

haꞌe kuery renonde, ajapo eꞌỹ aguã haꞌe kuery renonde renhemondyive
ete aguã rami. 18 Neꞌexa, kovaꞌe ára romoĩ peteĩ tetã ikorapa vaꞌe rami,
 

haꞌe ijyta ferro guigua haꞌe tetã kora overa vaꞌe guigua rami neretã
pygua kuery haꞌe javi rovai ndeayvu aguã, Judá pygua huvixa kuery,
yvatekueve, sacerdote kuery haꞌe neretarã kuery rovai. 19 Haꞌe kuery  

ndere opuꞌã teĩ ndaꞌipoꞌakai ꞌrã, xee rogueraa jepe aguã ndereve aiko
ramo”, heꞌi Senhor.

Nhanderuete oayvu teĩ heta vaꞌe kuery onheꞌẽ raxavea re ijayvuague

2   Haꞌe
gui xevy Senhor oayvu ombou vy aipoeꞌi: 2 “Tereo, haꞌe
1  

ejapukai Jerusalém pygua kuery oendupa aguã: Po rami Senhor

ijayvu: ‘Xee ma xemaꞌenduꞌa nekunhataĩ jave xee aipotaa rami reikoague
re, haꞌe xere remenda ramo jave xerayvuague re, tekoa eꞌỹa, yvy mbaꞌety
jipoia rupi teĩ xerupive reikoague re. b 3 Mbaꞌeta haꞌe vaꞌe jave py ma
 

Senhor pe ete Israel kuery ikuai, mbaꞌemo raꞌyĩgue porãgueve ixupe

guarã omonoꞌõ ypy pyre rami. Haꞌe kuery mombaxea kuery ma ipo kyꞌa
vaꞌe meme onhemoingo, hiꞌáry mbaꞌemo vai ou guive’ ”, heꞌi Senhor.
4 Pendu ke Senhor ayvu, Jacó haꞌe Israel kuery haꞌe javi. 5 Po rami
   

Senhor ijayvu: “Mbaꞌe nunga ndaꞌu peneramoĩ kuery oexa xere, xegui
ojepeꞌapa aguã? Mbaꞌeta mbaꞌemo raꞌangaa ovare eꞌỹ vaꞌe re rive ovapa
vy haꞌe kuery ae ju ovare eꞌỹ vaꞌe onhemoingo. 6 Haꞌe kuery joupe-upe
 

neĩ noporandui: ‘Mamo ndaꞌu oĩ Senhor Egito yvy gui nhanerenoẽare?

Mbaꞌeta tekoa eꞌỹa rupi nhandereraa vaꞌekue, yvy piru reia haꞌe yvykua
anho oĩa, yvy piru haꞌe manoa ꞌã oĩa rupi, yvy avave rei oguataa eꞌỹa haꞌe
noĩaia rupi’, ndeꞌi. 7 Haꞌe gui xee rogueru vaꞌekue yvy porãa re, pekaru
 

aguã mbaꞌemoꞌa haꞌe mbaꞌemo porã oiko vaꞌe re. Haꞌe rami teĩ haꞌe py
pevaẽmba ma rire pemongyꞌapa, yvy xevy guarã vaꞌekue pejapo ojeguaru
pyrã. 8 Sacerdote kuery ‘Mamo tu oĩ Senhor?’ ndeꞌi, lei re nhomboꞌe
 

vaꞌety voi ndaxekuaa potai okuapy. Joe opena vaꞌety kuery xenheꞌẽ
raxave okuapy, haꞌe rã profeta kuery ma Baal rery rupi rive ijayvu vy
ovare eꞌỹ vaꞌe rakykue rupi ikuai.”

Ndojeroviai reipa okuapyague re ijayvuague

9 Senhor
aipoeꞌive ju: “Xeayvuve tema ꞌrã peẽ kuery reko re. Penderaꞌy
raꞌy kuery pe voi xeayvu. 10 Peaxa haꞌvy yeꞌẽ rovai Chipre haꞌe ijyvýry
 

yvy ikuai vaꞌe re, haꞌe peikuaa pota. Quedar katy guive pemondouka
penembiguai kuery, toikuaa pota porãmba, peikuaa aguã haꞌe ramigua
peteĩve henda py ndoikoi paa re. 11 Tyrã pa oiko teve amboae regua
 

nguuete kuery omboekovia vaꞌe, nguuete eꞌỹ guive oguereko teĩ? Haꞌe
rami teĩ xevygua kuery tu mbaꞌeverã ovare eꞌỹ vaꞌe re omboekovia

b
 2.2 Apy ma ojeupegua kuery pe Nhanderuete ijayvu guaꞌyxy pe rami.
Jeremias 2 1270

Omoexakãa. 12 Yva regua kuery, penhemondyi ke haꞌe nunga gui!

 

Pekyjepa, haꞌe peryryipa”, heꞌi Senhor. 13 “Mbaꞌeta xevygua kuery ma

 

mokoĩ henda py ojapo vai: jypy ojepeꞌapa yy imarã eꞌỹ vaꞌe xee ameꞌẽ
vaꞌe gui, haꞌe gui ygua ojeupe guarã ae ojoꞌo. Haꞌe vaꞌe ma ovopa rei vy
yy ndopytaia guive.
14 “Israel kuery ndaꞌu escravo ikuai teve? Joo py tembiguairã haꞌe
 

kuery ituiꞌi vaꞌekue teve? Haꞌe rami eꞌỹ ramo mbaꞌe re tu omboꞌa pyrã
ikuai? 15 Haꞌe kuery rovai ma guary raꞌy kuery okororõ ratã ꞌrã okuapy,
 

ombovaipa ꞌrã guive ijyvy. c Haꞌe ramo haꞌe kuery retã okaipa, jipovei
haꞌe py oĩ vaꞌerã. 16 Neakã ma Mênfis haꞌe Tafnes pygua kuery voi
 

onhopĩmba. d 17 Haꞌe nunga haꞌe javi oiko ndevy, tape porã rupi Senhor
 

nderuete nderereko teĩ ixugui rejepeꞌa rire. 18 Haꞌe gui aỹ mbaꞌerã

 

tu Egito yvy katy reo ꞌrã Nilo yakã gui reyꞌu aguã? Haꞌe rami eꞌỹ vy,
mbaꞌerã tu Assíria katy reo ꞌrã Eufrates yakã gui reyꞌu aguã? 19 Ndereko  

vaia ae ndeapo vai ꞌrã, rejerovia etea rupi eꞌỹ reikoa oikuaa ukaa ꞌrã
ndereko vaia. Haꞌe gui ma eikuaa pota povaꞌe nunga re, mbaꞌeta Senhor
nderuete gui rejepeꞌa rire rendu ꞌrã ndaꞌevei etea haꞌe iro vaikue vaꞌe
anho, xerenonde nderejererokyjei rire”, heꞌi Senhor ixondaro reta vaꞌe.

Baal pe rive Israel kuery ikuaia re ijayvuague

20  “Ymama canga ndere oĩ vaꞌe amopẽmba, haꞌe ndejokuaague
amondopa ꞌrãgue, teĩ ndee ma ‘Xee ndaikoxei ndevy’, ꞌre xevy. Mbaꞌeta
yvyꞌã yvate ikuai vaꞌe rupi, haꞌe yvyra hovana vaꞌe haꞌe javi guy rupi
renheno vy ndetavy. 21 Xee ae ronhotỹ vaꞌekue uva rembypy iporã vaꞌe
 

rami, haꞌyĩgue iporãve vaꞌe anho regua. Haꞌe rami rire teĩ mbaꞌexa tu
uva iro vaꞌe anho remeꞌẽ xevy? 22 Kavõ py rejau, haꞌe ikyꞌakue mboia
 

reikyty vaipa teĩ xerenonde ojekuaa teri ndereko vaia kyꞌa”, heꞌi Senhor
Nhanderuete.
23 “Mbaꞌexa tu aipoꞌre: ‘Xekyꞌaa noĩ, xee tu ndaikoi rima Baal raꞌangaa
 

kuery re’, ꞌre? Haꞌe rami teĩ emaꞌẽ na yvyꞌã guy rupi ndepypo ojekuaa
vaꞌe re, eikuaa pota na mbaꞌe pa rejapoague re. Camelo raꞌy inhakuã
vaꞌe tape rupi ojevy-jevy oikovy vaꞌe rami reiko, 24 haꞌe mburika kaꞌaguy
 

regua tekoa eꞌỹa rupi ava oeka vy yvytu rupi oetũ oikovy vaꞌe rami.
Avave rei ndojokoi ꞌrã ojapoxe vaꞌe ojapo aguã gui, hekaa kuery ikaneꞌõ
eꞌỹ re ojou ꞌrã guive, haꞌe rami aguã jaxy ovaẽ nhavõ. 25 Enheangu ke
 

ndepy rei re eꞌỹ renha aguã, neĩ ndejyryvi remo peve eꞌỹ guive. Vaꞌeri
ndee aipoꞌre: ‘Any, ndaꞌevei teve. Mbaꞌeta amboae regua ruete kuery xee
ayvu vy aa ꞌrãe hakykue’, ꞌre.

c
 2.15 Apy guary raꞌy kuery re ijayvua py ma haꞌe kuery rovaigua kuery re ijayvu (50.7;
Salmo 57.4; Isaías 5.29). d 2.16 Haꞌe vaꞌe jave py hovaigua kuery ojavyky rei ꞌrã inhakã
onhopĩmbaa py (Isaías 7.20).
 1271 Jeremias 2​, ​3

26  “Haꞌe
gui imonda vaꞌe ojopya rã oxĩmbaa rami avi Israel kuery voi
oxĩmba aguã rami ikuai: heta vaꞌe kuery, huvixa kuery, yvatekueve,
sacerdote haꞌe profeta kuery voi. 27 Mbaꞌeta haꞌe kuery ma yvyra
 

guigua pe rive ꞌrã ‘Ndee ma xeruete’, heꞌi, haꞌe ita guigua pe ‘Ndee ma
xemoingoare’, heꞌi ꞌrã. Mbaꞌeta xea katy haꞌe kuery ikupe okuapy, hova
eꞌỹ. Haꞌe rami teĩ ikuai axy vy ma ‘Epuꞌã ke, orereraa jepe’, heꞌi ꞌrã xevy.
28 Haꞌe gui mamo tu ikuai penderuete kueryrã peẽ ae pejapo vaꞌekue?
 

Tove haꞌe kuery ae tomyĩ, pendekuai axy rã pendereraa jepe aguã.

Mbaꞌeta peẽ Judá pygua kuery, penderuete ramigua heta pereko, peteĩ-teĩ
tetã py. 29 Mbaꞌe re tu pendeayvu rei ri xere? Mbaꞌeta peẽ kuery haꞌe javi
 

xerovai pejejavy vaꞌe”, heꞌi Senhor. 30 “Penderaꞌy kuery ambopaga rive,

 

mbaꞌeta xevy pe nonhemoꞌarandu ukai. Haꞌe peẽ kuery ma pendekyxe

py ae pejuka profeta kuery, guary nhomondoropa vaꞌe rami. 31 Peẽ aỹgua  

kuery, peikuaa pota na Senhor ayvu re. Xee ndaꞌu peẽ Israel kuery pe
ajapo vai ri teve tekoa eꞌỹa, eꞌỹ vy yvy pytũ poyivea py rami? Haꞌe rami
teĩ mbaꞌe re tu xevygua kuery aipoeꞌi: ‘Ore ma rooxea katy rei ꞌrã roo!
Ndorojevyvei ꞌrã ndevy!’ heꞌi okuapy? 32 Haꞌe rami avi kunhataĩgue ndaꞌu
 

hexarai ꞌrã ri ojeguaarã re, haꞌe rami eꞌỹ vy omenda vaꞌerã vaꞌe hexarai
ꞌrã ri okuꞌakuaa re? Haꞌe rami teĩ xevygua kuery ma hexaraipa xegui,
mbovy ára rei eꞌỹ.
33 “Peẽ ma peikuaa porã pemoaruã vaꞌe rakykue rupi peo aguã. Haꞌe
 

rami aguã re kunhague itavy rei vaꞌe voi oikuaa ꞌrã pendegui. 34 Haꞌe  

rami teĩ pendeao apy re ma iporiaukueꞌi haꞌe oiko riveꞌi vaꞌekue ruguy oĩ.
Haꞌe kuery imondaa rupi eꞌỹ teĩ pexa vy pejuka vaꞌekue. Haꞌe ramigua
haꞌe javi pejapo 35 teĩ aipopeje ꞌrã: ‘Xee ma xepo kyꞌa vaꞌeꞌỹ teve. Xere ma
 

ndoui ꞌrã Nhanderuete poxya’, peje. Neꞌexa, ‘Ndajejavyi’ peje ramo xee
aikuaa pota ꞌrã pendere. 36 Peikoaty gui pejepeꞌa merami rive ꞌrã. Mbaꞌeta
 

Assíria pygua kuery napenepytyvõi vy penemoxĩmbaague rami avi Egito

pygua kuery voi penemoxĩmba ꞌrã. 37 Mbaꞌeta haꞌe kuerya gui peo ju ꞌrã
 

peneakã re pepoko reve, mbaꞌeta pejeroviaa vaꞌe kuery ma Senhor oeja

ramo haꞌe kuery po py ndapejoui ꞌrã mbaꞌeve.”

Heta vaꞌe kuery ojejavy vaꞌekue ri Nhanderuete

omboaxy ju aguã re ijayvuague

3   “Xapyꞌa
rei peteĩ ava opoi ꞌrã guaꞌyxy gui, haꞌe rã kunha vaꞌe
1

omeguea gui oo vy omenda ju ꞌrã ava mboae re. Haꞌe gui haꞌe vaꞌe
kunhaa py ndaꞌu ime ae ojevy ꞌrã imerã? Any, haꞌe ramigua oiko vaꞌe
rire yvy haꞌe javi opyta ꞌrãgue omongyꞌa pyre. e Haꞌe gui peẽ kuery voi
mbovy eꞌỹ pemoaruã vaꞌe kuery reve pendetavy rei vaꞌekue. Haꞌe rami

e
 3.1 Haꞌe kuery pegua lei rami vy itavy reia py ijyvy opyta ꞌrã ikyꞌapa vaꞌe
(Levítico 18.24‑28).
Jeremias 3 1272

ete teĩ pejevy ju xevy”, heꞌi Senhor. 2 “Pemaꞌẽ na yvyty ita anho reia re,
 

haꞌe pexa. Mamo tu oĩ pendetavy rei eꞌỹague? Mbaꞌeta tape ikuai vaꞌe
rupi peguapy pemoaruã vaꞌe kuery pearõ vy, Arábia pygua tekoa eꞌỹa
rupi omaꞌẽ mbegue oinya rami. Haꞌe rami vy pemongyꞌapa ma pendeyvy
pendetavy reia haꞌe pendereko vaia py. 3 Haꞌe nunga rupi ae xee
 

namboꞌokyvei, maꞌetỹa pyau jave teĩ. Haꞌe rami teĩ peẽ ma itavy rei vaꞌe
rami penderova re pexa uka napexĩ kuaaveia. 4 Anhetẽ aỹ ma voi xevy
 

pejapukai rive vy aipopeje: ‘Xeru, ndee ma xekyrĩ guive xerayvu vaꞌe

reiko. 5 Rakaꞌe peve ꞌrã tu ndepoxya rupi reiko? Tyrã pa opa peve ete ꞌrã
 

teve ndepoxy?’ peje. Tá, haꞌe rami ae xevy pendeayvu vaꞌeri pejejavyve
tema ꞌrã peẽ ae peipotaa rami rive”, heꞌi Senhor.
6 Haꞌe gui huvixa Josias oĩ jave Senhor aipoeꞌive ju xevy: “Rexa teve
 

Israel kuery kunha itavy rei vaꞌe rami anhetẽ rupi eꞌỹ ikuaia? Mbaꞌeta
oopa ꞌrã yvyty yvate vaꞌe áry, haꞌe yvyra hovana vaꞌe haꞌe javi guy rupi,
opa marã rei ꞌrã itavy haꞌe py. 7 Haꞌe gui xee aexaꞌã teĩ haꞌe rami ete
 

oiko ma rire xevy ju ojevy aguã, vaꞌeri ndojevyi. Haꞌe nunga ma ikypyꞌy
itavy rei vaꞌe Judá oexapa. 8 Mbaꞌeta Israel kuery itavy reia haꞌe javi re
 

xee amondoukapa, haꞌe ixupe ameꞌẽ imondovy kuaxia romendaague

ambovaipa aguã regua. Haꞌe rami teĩ ikypyꞌy Judá nonhemboaxyi aexaa
py. Haꞌe rami ꞌrãgue py haꞌe voi oo vy itavy reia rupi oiko avi. f 9 Haꞌe gui
 

itavy reia gui nonhemboaxyi vy omongyꞌapa oyvy. Mbaꞌeta ita haꞌe yvyra
guigua pe rive oikoa py itavy rei tema oikovy. 10 Haꞌe rami ete teĩ ikypyꞌy
 

Judá anhetẽ rupi eꞌỹgua vaꞌe vy ndojevyi xevy opyꞌa haꞌe javi py, ojevy
merami rive”, heꞌi Senhor.
11 Senhor aipoeꞌi xevy: “Haꞌe rami ete Israel kuery itavy rei vaꞌeri
 

Judá kuery gui heko porãve vaꞌe ikuai. 12 Haꞌe nunga rupi tereo, povaꞌe
 

ayvu emombeꞌu kuaray ijapuꞌaꞌia katy rupi. Haꞌe vy aipoꞌre: ‘Israel kuery
pendetavy rei vaꞌe, pejevy na. Haꞌe ramo ma pendeꞌáry xee nambouvei
ꞌrã xepoxya, anhomboaxy vaꞌe vy’, heꞌi Senhor. ‘Ndaxepoxy riaevei ꞌrã
guive. 13 Haꞌe rami avi peikuaa pota na pendeko vaia re, peikuaa pota
 

Senhor penderuete rovai pejejavyague re, mbaꞌeta yvyra hovana vaꞌe

haꞌe javi guy rupi pendetavy rei, xeayvu re ndapejapyxakai guive’, heꞌi
Senhor.”

“Pejeko rerova ke”, heꞌiague

14  “Xeraꞌy
kuery xenheꞌẽ rendu eꞌỹ vaꞌe, pejeko rerova ke, mbaꞌeta
xee ae ma peneme rami aiko. Haꞌe nunga rupi peteĩ-teĩ tetã gui xee
rogueru ꞌrã peteĩ, haꞌe peteĩ-teĩ regua gui mokõ-mokoĩ ꞌrã rogueru. Haꞌe

 3.7‑8 Apy mokoĩ kunha joegua oikoa rami ijayvu Israel haꞌe Judá kuery re, Israel kuery
f

ojejavyague rami ae ju Judá kuery ojejavy avi ramo. Haꞌe vaꞌe jave py ma Israel kuery
ojejavyague re Nhanderuete escravo-rã omondoukapa ijyvy gui mombyry (2 Reis 17.6‑20).
 1273 Jeremias 3​, ​4

vy rogueraa ju ꞌrã Sião py”, heꞌi Senhor. 15 “Haꞌe py amoĩ ꞌrã peẽ kuery
 

re opena vaꞌerã xee rami ipyꞌa vaꞌe. Haꞌe vaꞌe kuery ma pendere opena
ꞌrã oikuaapa haꞌe oꞌarandu reve. 16 Haꞌe rami rire pendereta ju ꞌrã yvy
 

re, penderaꞌy kuery reta ꞌrã guive. Haꞌe vaꞌe jave ma napendeayvuvei
ꞌrã Senhor guexeve guarã ojapo vaꞌekue ryru re, mbaꞌeta haꞌe nunga re
naꞌimaꞌenduꞌaavei ꞌrã, ‘Oata’ ndaꞌeai ꞌrã guive. Neĩ hekovia ndojapoai ꞌrã
amboae”, heꞌi Senhor. 17 “Haꞌe vaꞌe jave ma Jerusalém tetã pe ‘Senhor
 

renda’ ꞌea ꞌrã. Haꞌe py ma haꞌe javi regua onoꞌõmba ꞌrã Senhor rery
rupi, haꞌe vy inhakã ratã reia rupi veꞌỹ ꞌrã ikuai. 18 Haꞌe vaꞌe ára ma Judá
 

kuery peteĩ rami ꞌrã ikuai Israel kuery reve. Haꞌe vy kuaray ijapuꞌaꞌia
katy yvy itui vaꞌe gui joupive peju ꞌrã pendeyvyrã peneramoĩ kuery pe
ameꞌẽ vaꞌekue katy.
19 “Xejeupe ae aipoaꞌe vaꞌekue: ‘Xee rogueruxe teĩ xeraꞌy kuery mboae
 

mbyte, haꞌe pendevy ameꞌẽxe yvy oipotavepy, amboae regua kuery

yvy gui iporãve vaꞌe.’ Aipoaꞌeve ju: ‘Xevy pe “Xeru” peje ꞌrã, xegui
ndapejepeꞌavei ꞌrã guive’, haꞌe. 20 Haꞌe rami teĩ peẽ Israel kuery, kunha
 

ome gui opoi nhemi vaꞌe rami avi peẽ voi xero py peiko itavy nhemi
vaꞌe rami”, heꞌi Senhor. 21 “Yvyty yvateve vaꞌe-vaꞌe rupi onhendu peteĩ
 

ayvu, Israel kuery ojaeꞌo haꞌe ojerure nhendu okuapy ramo. Mbaꞌeta
haꞌeve eꞌỹa rami rei pendekuai, Senhor penderuete gui penderexaraipa
rire. 22 Pejevy ke, xeraꞌy kuery xenheꞌẽ rendu eꞌỹ vaꞌe. Haꞌe ramo xee
 

amonguera ꞌrã xenheꞌẽ rendu eꞌỹague gui”, heꞌi.

Haꞌe ramo aipoꞌea: “Apy ma orekuai, roju ma ndea py. Mbaꞌeta ndee
ma Senhor oreruete. 23 Anhetẽ ete ae yvyꞌã ikuai vaꞌe áry rupi rojekorea
 

rupi orekuai, yvyty áry rupi oretavy rei vaꞌekue. Mbaꞌeta Senhor
Oreruete re anho oĩ ore Israel kuery roo jepe aguã. 24 Mbaꞌemo orekyrĩ
 

jave guive oremoxĩmbaarã pe rive orekuaia rupi rombovaipa oreramoĩ

kuery ombaꞌeapoa rupi ojou vaꞌekue. Haꞌe ramo hymba vexaꞌi kuery,
vaka jipovei, taꞌy kuery haꞌe tajy kuery voi. 25 Roꞌapa ꞌrãꞌvy roxĩmbaa py,
 

mbaꞌeta roiko kuaa eꞌỹ reia oreaoꞌipa. Mbaꞌeta rojejavy Senhor Oreruete
rovai, ore haꞌe oreru kuery, orekyrĩ guive kovaꞌe ára peve. Noroendu
potai vaꞌekue Senhor Oreruete ayvu”, ꞌea.

4  “Haꞌe ramo Israel kuery, pejevyxe ri vy ke xevy pe ete pejevy”, heꞌi

1  

Senhor. “Peipeꞌapa ojeguarupy xerenonde gui, haꞌe pejepeꞌave eme

xegui. 2 Anhetẽ rupi, ꞌarandua haꞌe teko porãa rupi pendekuai reve peura
 

xee Senhor aikove vaꞌe rery rupi. Haꞌe rami ri pendekuai ramo yvy
regua kuery xereroporaei ꞌrã okuapy, haꞌe rã xee amoingo porãmba ꞌrã”,
heꞌi.
3 Mbaꞌeta Senhor aipoeꞌi Judá haꞌe Jerusalém pygua avakue pe:
 

“Pereko katu pyau penembaꞌetyrã, haꞌe penhotỹve eme juu mbyte

rupi. 4 Avakue Judá haꞌe Jerusalém pygua, pendepire pemboiague rami
 

Senhor peguarã peikyꞌaꞌo avi ke penekuraxõ, xepoxya tata rami oẽ vy

Jeremias 4 1274

penderapy eꞌỹ aguã imboguearã oiko eꞌỹ re, pendeko vaia rupi pendekuai
rire.”

Kuaray ijapuꞌaꞌia katy gui mbaꞌemo vai ou aguã re ijayvuague

5  “Pendu
uka na Judá yvy re, pejapo Jerusalém tetã py oendua aguã
rami. Haꞌe vy aipopeje: ‘Pemonheꞌẽ ke mimby guaxu yvy re!’ Pejapukai
ratã vy aipopeje: ‘Penoꞌõmba ke, nhanha jaike tetã ikorapa vaꞌe py!’ peje.
6 Pemopuꞌã ke imoꞌamy bandeira Sião katy peo aguã. Pejava na, pemboare
 

eme. Mbaꞌeta xee ajapo ꞌrã kuaray ijapuꞌaꞌia katy gui mbaꞌemo vai ou
aguã rami nhomomba etearã. 7 Mbaꞌeta guary ma ituiaty gui oẽ ma ouvy
 

yvy regua kuery mombaarã. g Ou ae ma, oĩaty oeja ma ouvy pendeyvy

haꞌe peneretã ikuai vaꞌe ombovaipa aguã, avave rei noĩavei aguã rami.
8 Haꞌe nunga rupi pendejee pemoĩ ao penhemboaxya regua. Peneraxẽ
 

haꞌe pejaeꞌo, mbaꞌeta Senhor ipoxy etea ndoaxa rivei ꞌrã nhandegui.
9 Haꞌe vaꞌe ára ma huvixa kuery ndaꞌipyꞌa guaxuvei ꞌrã, sacerdote kuery
 

onhemondyipa ꞌrã, haꞌe profeta kuery voi okyjepa ꞌrã”, heꞌi Senhor.
10 Haꞌe ramo xee aipoaꞌe: “Ai Senhor Xeruete! Kore rembotavy uka raꞌe
 

kovaꞌe tetã Jerusalém pygua kuery, ‘Pendekuai porã ꞌrã’, ꞌre uka vy. Haꞌe
rami teĩ kyxe ou ma orenheꞌẽ re peve”, haꞌe.
11 Haꞌe vaꞌe jave py kovaꞌe tetã Jerusalém pygua kuery pe Senhor
 

aipoeꞌi ꞌrã: “Xevygua kuery re yvytu haku vaꞌe oipeju ꞌrã yvyꞌã ita anho
reia gui, mbaꞌemo pirekue omboveve aguã eꞌỹ guive, neĩ oikyꞌaꞌo aguã
eꞌỹ. 12 Haꞌe rami aguã gui yvytu xea guigua ou vaꞌe ma hatãve ete ꞌrã.
 

Haꞌe rami vy xeayvu ꞌrã haꞌe kuery opaga aguã re”, heꞌi.
13 Neꞌexa, pee ma arai rami ou oiny imombaarã, ikaróxa ma yvytu
 

atã vaꞌe rami ou. Hymba kavaju kuery ma taguato gui inhakuãve vaꞌe.
Ndaꞌevei ete nhandevy! Nhanemomba ta ma!
14 “Haꞌe gui Jerusalém pygua kuery, peo jepe aguã peikyꞌaꞌo ke
 

penekuraxõ mbaꞌemo vai oĩ vaꞌe gui! Rakaꞌe peve tu pendepyꞌa re

pemoĩ ꞌrã haꞌeveꞌỹa rami rei pendekuai aguã? 15 Mbaꞌeta Dã tetã guive
 

peteĩ ayvu onhendu, yvyꞌã reia Efraim re oĩ vaꞌe guive omombeꞌua

mbaꞌemo vai oikoague. 16 Perojapukai yvy regua ikuai vaꞌe pe, pendu
 

uka Jerusalém tetã re mbaꞌemo oiko vaꞌerã. Haꞌe vy aipo peje: ‘Peteĩ yvy
mombyry ete vaꞌe gui ou tetã jokoarã kuery, ojapukai jogueruvy Judá
yvy re tetã ikuai vaꞌe haꞌe javi re’, peje. 17 Mbaꞌeta haꞌe kuery ojokopa ꞌrã
 

Jerusalém mbaꞌety re opena vaꞌe oarõa rami, haꞌe pygua kuery xerovai
ikuai rire”, heꞌi Senhor. 18 “Mbaꞌeta pendereko vai haꞌe mbaꞌemo vai
 

pejapoaty ojapo haꞌe nunga pendeꞌáry ou aguã rami. Pendere oiko ta vaꞌe
ma iro vaikue vaꞌe, penekuraxõ re peve ꞌrã oo.”

g
 4.7 “Guary” heꞌia ma Babilônia pygua kuery ombou aguã re Nhanderuete ijayvu vy,
ojeupegua kuery ojejavyague re ombopaga aguã.
 1275 Jeremias 4​, ​5

19 Ai
xekuraxõ, xekuraxõ! Xee narombaraetevei ma haxy! Ai xekuraxõ
renda! Xekuraxõ otytypa rei oiny! Akyrirĩ aguã ndaꞌevei, mbaꞌeta xenheꞌẽ
py aendu mimby guaxu joe opuꞌãa pygua omonheꞌẽa vaꞌe ramigua.
20 Mbaꞌemo vai oiko jepi rã omombeꞌua, yvy jave re ombovaipaa ramo.
 

Xerekoa voi ombovaipaa vyvoi, xapyꞌaꞌi py aĩaty ivaipa. 21 Rakaꞌe peve

 

ndaꞌu aexa ꞌrã haꞌe kuery bandeira omopuꞌã rã, haꞌe aendu ꞌrã mimby
guaxu omonheꞌẽ rã?
22 “Xevygua kuery ma naꞌinhakã porãveipa, ndaxekuaavei ma rire. Taꞌy
 

kuery hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe ikuai, oendu kuaa veꞌỹ vaꞌe. Mbaꞌemo vai ojapo
aguã re anho hiꞌarandu, haꞌe rã iporã vaꞌe ma ndojapo kuaavei.”
23 Yvy re amaꞌẽ rã natãi, mbaꞌeve noĩ. Yva re ju amaꞌẽ rã peteĩve henda
 

py naexakãi. 24 Yvyty ikuai vaꞌe re amaꞌẽ rã oryryipa, yvyꞌã ikuai vaꞌe

 

voi oryryipa avi. 25 Amaꞌẽ rã avakue jipoavei, guyra yvate rupi oveve vaꞌe
 

voi ojavapa raꞌe. 26 Amaꞌẽve ju rã yvy iporã vaꞌekue opyta raꞌe tekoa eꞌỹa,
 

haꞌe tetã ikuai vaꞌekue oitypaa Senhor renonde, ipoxy ete ramo.
27 Mbaꞌeta po rami Senhor ijayvu: “Yvy jave rupi ivaipa ꞌrã. Haꞌe rami
 

teĩ pavẽ eꞌỹ ꞌrã amokanhy. 28 Haꞌe nunga rupi yvy re ojaeꞌoa ꞌrã, yva
 

pytũmba ꞌrã guive. Mbaꞌeta xeayvu haꞌe anhembopyꞌa ae ma rire ndajeko

rerovai ꞌrã, haꞌekue py ndajevyi ꞌrã guive. 29 Kavaju árygua haꞌe huꞌy
 

revegua kuery revovo gui tetã pygua kuery ojavapa. Kaꞌaguy re oikepa,
yvyꞌã ikuai vaꞌe rupi oẽ. Guetã ikuai vaꞌe haꞌe javi oeja rive, avave rei
noĩavei.
30 “Haꞌe gui aỹ ma ndee tetã ombovaipa pyre, mbaꞌe re tu guĩ rami
 

rejapo? Mbaꞌeta pytã vaꞌe py renhemonde, ouro guigua remoĩ, nderexa

rembojegua, haꞌe renhemoporã rive. Haꞌe rami teĩ remoaruã vaꞌekue
ndere ndaꞌijaꞌevei vy ndejukaxe okuapy. h 31 Mbaꞌeta peteĩ ayvu onhendu
 

rã aendu kyrĩ vaꞌe oikuavãꞌi ta vaꞌe rami, jypygua kyrĩ vaꞌe raxy oendu vy
ojexavai vaꞌe rami haxẽ vaꞌe. Haꞌe vaꞌe ma Sião memby raxẽ, ipytuẽ atã
reve opo oupi vy aipoeꞌi vaꞌe: ‘Aỹ ndaꞌevei ete xevy! Mbaꞌeta xenheꞌẽ py
xekangy ma xejukaarã kuery gui’, heꞌi vaꞌe.”

Jerusalém haꞌe Judá pygua kuery ojejavya re ijayvuague

5   “Peiko-iko
Jerusalém tetã py tape ikuai vaꞌe rupi. Pexa pota aỹ,
1

peikuaa pota, peka tetã mbyte rupi peteĩꞌi ri jepe pejou aguã ava teko
porã rupi oiko vaꞌe, anhetẽ vaꞌe rekaa. Mbaꞌeta pejou ri ramo xee aperdoa
ꞌrã tetã pygua kuery haꞌe javi. 2 Mbaꞌeta haꞌe kuery oura vy ‘Anhetẽ ete
 

Senhor oikove vaꞌe rery rupi aura’ heꞌi vaꞌeri anhetẽ rupi eꞌỹ oura”, heꞌi.
3 Haꞌe gui Senhor, anhetẽ rupi ikuai vaꞌe eꞌỹ ri tyꞌy rexaxe? Ndee
 

rembojexavai teĩ haꞌe kuery ma haxy noendui. Remomba teĩ haꞌe kuery

h
 4.30 Judá kuery ma Nhanderuete gui ojepeꞌapa vy kunha itavy vaꞌe rami ikuai, amboae
regua pe onhepytyvõ ukaxe vy. Haꞌe rami teĩ haꞌe kuery ndaꞌijaꞌei vy noipytyvõi.
Jeremias 5 1276

nonhemoꞌarandu ukai. Itaova gui hova ratãve vaꞌe vy ndojevyxei ae ma

ndevy. 4 Xejeupe ae aipoaꞌe: “Iporiaukueꞌi anho rima naiꞌarandui, mbaꞌeta
 

ndoikuaai Senhor guigua tape neĩ nguuete oipota vaꞌe. 5 Haꞌe nunga  

rupi aa ꞌrã yvatekueve ikuaia py, haꞌe kuery reve xeayvu aguã. Mbaꞌeta
haꞌe kuery nhiꞌã oikuaa ꞌrã Senhor guigua tape haꞌe nguuete oipota
vaꞌe”, haꞌe vaꞌekue. Haꞌe rami teĩ haꞌe kuery voi peteĩ rami omopẽ okuapy
canga, haꞌe omondopa ijokuaarã omoĩ mbyre. i 6 Haꞌe nunga rupi guary
 

kaꞌaguy regua ojukapa ꞌrã, aguaraꞌi guaxu tekoa eꞌỹa regua ombovaipa
ꞌrã, haꞌe xivi omaꞌẽ mbegue ꞌrã oiny haꞌe kuery retã yvýry. Haꞌe ramo tetã
gui peteĩ vaꞌe rei oẽ ramo omboaꞌypa ꞌrã, mbaꞌeta gueko vaia haꞌe itavy
nhemia rupi ikuaive tema ojeꞌoivy.
7 “Haꞌe rami pendekuaia xee aexa vy mbaꞌexa ꞌrã tu roperdoa? Mbaꞌeta
 

penderaꞌy kuery ma xerejapa vy oura ꞌrã okuapy nguuete eꞌỹ rery rupi.
Haꞌe kuery xee amoevyatãmba rire teĩ itavy rei okuapy, onoꞌõ ete okuapy
kunhague ro py. 8 Kavaju omongaru porãmby rami haꞌekue-ꞌekueꞌỹ katy
 

onha vaꞌe rami peteĩ-teĩ opena rei ꞌrã okuapy oirũ raꞌyxy re ae. 9 Xee  

ndaꞌu aeja rive ꞌrã ri haꞌe rami ikuaia ambopaga eꞌỹ re? Nambopagai ꞌrã
teve haꞌe rami ete ikuai vaꞌe regua?” heꞌi Senhor.
10 “Tapeo ke uvaty ikuai vaꞌe rupi, peitypa, vaꞌeri haꞌe javi eꞌỹ taꞌvy.
 

Pemopẽ ke hakã, mbaꞌeta Senhor pegua eꞌỹ ramo. j 11 Mbaꞌeta anhetẽ

 

rupi eꞌỹ Israel haꞌe Judá kuery ikuai xerovai”, heꞌi Senhor. 12 “Mbaꞌeta  

Senhor gui ojepeꞌapa vy aipoeꞌi: ‘Haꞌeꞌỹ rima Nhanderuete’, haꞌe

‘Mbaꞌemo vai peteĩve henda py ndoikoi ꞌrã nhandere. Ndajaexai ꞌrã kyxe
revegua, neĩ karuai’, heꞌi okuapy. 13 Profeta kuery eteve voi yvytu rami
 

rive ikuai, mbaꞌeta ayvu ndoguerekoi. Haꞌe kuery nhomongyjeague

haꞌe kuery re ae ju ꞌrã ojeapa.” 14 Haꞌe nunga rupi Senhor Nhanderuete
 

ixondaro reta vaꞌe aipoeꞌi: “Haꞌe rami ete haꞌe kuery ijayvu ramo ndejuru
py xeayvu amoĩ ꞌrã tata rami, haꞌe rã haꞌe kuery ma ajapo ꞌrã xakã rami
huguepa aguã. 15 Neꞌexa peẽ Israel kuery, mombyry gui ambou ꞌrã peteĩ
 

regua pendeꞌáry. Haꞌe vaꞌe kuery ma imbaraete vaꞌe, yma guare haꞌe
ijayvu peikuaa eꞌỹ vaꞌe. Haꞌe kuery ijayvu rã peẽ napendu kuaai ꞌrã”,
heꞌi Senhor. 16 “Haꞌe kuery ruꞌy ryru ma yvyra rupa py ikua ojepeꞌa
 

vaꞌe rami nhomomba vaꞌe. Haꞌe vaꞌe regua avakue ma ipyꞌa guaxuve
vaꞌe meme. 17 Haꞌe kuery hoꞌupa ꞌrã mbaꞌemo pemonoꞌõ haꞌe mbojape
 

pejapo vaꞌekue. Omomba ꞌrã penderaꞌy haꞌe penderajy kuery. Hoꞌupa

ꞌrã penerymba vexaꞌi haꞌe vaka kuery. Uva haꞌe figo penhotỹ vaꞌekue
voi hoꞌu ꞌrã. Okyxe py oitypa ꞌrã peneretã ikorapa vaꞌe pejeroviaague
haꞌe javi. 18 Haꞌe rami avi haꞌe vaꞌe ára teĩ xee noromomba katuĩꞌi ꞌrã”,
 

i
 5.5 Apy “Canga” heꞌia ma Israel kuery reko re ijayvu vy, mbaꞌeta vaka ombaꞌeapo vaꞌeri
inharõ teri, imãxo porã eꞌỹ vaꞌe rami ikuai (Deuteronômio 32.15; Atos 26.14). j 5.10 Apy
ma Israel rovaigua kuery pe ijayvu.
 1277 Jeremias 5​, ​6

heꞌi Senhor. 19 “Haꞌe gui ndevy pe haꞌe kuery oporandu ꞌrã: ‘Mbaꞌe re
 

tu Senhor Nhanderuete haꞌe nunga haꞌe javi omoingo nhandere?’ heꞌi

ꞌrã ndevy. Haꞌe ramo rembovai ꞌrã: ‘Peẽ kuery xereja, haꞌe pendeyvy re
amboae ramigua tuuete pe pendekuai rire amboae regua kuery pe ju ꞌrã
pendekuai pendeyvy re eꞌỹ’, ꞌre ꞌrã.
20 “Po rami emombeꞌu Jacó ramymino kuery pe, ejapo Judá kuery
 

oendupa aguã rami. Haꞌe vy aipoꞌre: 21 ‘Napeneꞌarandui haꞌe napendu

 

kuaai vaꞌe kuery, pendu ke aỹ povaꞌe ayvu, mbaꞌeta penderexa oĩ

teĩ ndapexai, haꞌe pendeapyxa oĩ teĩ napendui vaꞌe. 22 Xerenonde
 

ndapejererokyjei ꞌrã teve?’ ” heꞌi Senhor. “Xerenonde teĩ napekyrirĩ

ꞌrã ri? Mbaꞌeta xee ma ita kuꞌi reia amoĩ vaꞌekue yeꞌẽ jokoa rakaꞌe rã
peve guarã. Haꞌe vaꞌe re yai ojeapi-api teĩ ndojapoi ꞌrã mbaꞌeve, hevovo
ratã teĩ ndoaxai ꞌrã. 23 Haꞌe rã kovaꞌe kuery ma opyꞌa re omoĩ xevy eꞌỹ
 

ikuai aguã, inhakã ratãa rupi. Haꞌe rami vy xere opuꞌã vy xerejapa
ojeꞌoivy. 24 Mbaꞌeta haꞌe kuery aipo ndeꞌi: ‘Aỹ ma nhandekuai ꞌrã
 

Senhor Nhanderuete gui jajererokyjea rupi, mbaꞌeta haꞌe ma haꞌevea

ára py oky ombou vaꞌe, haku-a ypya ára haꞌe opaa py voi, haꞌe mbaꞌemo
nhamonoꞌõ aguã ára ojeupity aguã ojapo vaꞌe’, ndeꞌi. 25 Haꞌe rami ꞌrãgue
 

py pendereko vaia ojapo mbaꞌemo porã noĩvei aguã, pejejavya ojapo

pendekuai porã aguã vaꞌekue novaẽi aguã rami.
26 “Mbaꞌeta xevygua kuery mbyte ikuai mbaꞌemo vai ojapo vaꞌe. Peteĩ-
 

teĩ joe omaꞌẽ mbegue ꞌrã okuapy guyraꞌi omboꞌaxe vaꞌe rami. Haꞌe kuery
nhuã ojayvy ꞌrã avakue omboꞌa aguã. 27 Guyraꞌi gaiola tynyẽ vaꞌe rami
 

haꞌe kuery ropy tynyẽ ꞌrã jokoreague repy. Haꞌe rami vy ipoꞌakave haꞌe
oguerekopave ꞌrã ojeꞌoivy. 28 Ikyrapa ꞌrã guive, hevyatãmba riae. Pavẽ
 

gui heko vai raxave ꞌrã. Noipytyvõi ꞌrã tyreꞌỹ kuery mbaꞌemo oguerekoꞌi
aguã, iporiaukueꞌi reko re ndoikuaa potai ꞌrã guive. 29 Xee ndaꞌu aeja
 

rive ꞌrã ri haꞌe rami ikuaia ambopaga eꞌỹ re? Nambopagai ꞌrã teve haꞌe
rami ete ikuaia re?” heꞌi Senhor.
30 “Haꞌe gui ma mbaꞌemo nhomondyipaarã haꞌe nhomokanhyarã oiko
 

yvy re. 31 Mbaꞌeta profeta kuery omombeꞌu merami rive ꞌrã xeayvu,
 

haꞌe haꞌe kuery re sacerdote kuery onhemoirũ vy joguereko poyi ꞌrã

okuapy. Haꞌe nunga ae rima xevygua kuery ojou porã okuapy. Haꞌe
rami teĩ mbaꞌe tu haꞌe kuery ojapo ꞌrã ovaẽ ramo haꞌe nunga opa aguã
ára?”

Jerusalém tetã ojokopaa aguã re ijayvuague

6   “Benjamim
kuery, penhamba ke Jerusalém tetã mbyte gui.
1

Pemonheꞌẽ mimby guaxu Tecoa tetã py, haꞌe Bete-Haquerém áry

rupi pemoendy tata ikuaa ukaarã, mbaꞌeta kuaray ijapuꞌaꞌia katy gui
ou ꞌrã mbaꞌemo jaꞌea haꞌeveꞌỹ vaꞌe nhomomba etearã. 2 Mbaꞌeta tetã 

porã Sião memby ꞌepyre ma xee aeja ꞌrã omboaꞌypa pyrã. 3 Haꞌe ramo  
Jeremias 6 1278

hovaigua kuery ou ꞌrã guymba kuery reve. Ijyvýry rupi ojapo ꞌrã ooꞌi.
Haꞌe vy peteĩ-teĩ guymba kuery omongaru ꞌrã ikuai aguã py ae.” k
4 “Peiko katu ke tetã re pepuꞌã aguã! Pepuꞌã ke, jajeꞌoi kuaray mbyte
 

jave. Ai kore, ndaꞌevei ete ꞌrã nhandevy! Kaꞌaru ma, kaꞌarua omokuarayꞌã
ma heravy. 5 Pepuꞌã ke, haꞌe kuery rovai jajeꞌoi pyavyve. Nhambovaipa
 

haꞌe kuery ro ikorapa vaꞌe onhemiaty”, heꞌi ꞌrã okuapy. l

6 Mbaꞌeta Senhor ixondaro reta vaꞌe aipoeꞌi: “Pejayapa yvyra, haꞌe
 

pemopuꞌã Jerusalém pejoko aguã. Haꞌe vaꞌe tetã ma ambopaga vaꞌerã ae

oĩ. Mbaꞌeta mbyte rupi ma nhomoingo axya anho ikuai. 7 Yguarã ojoꞌo  

pyre yy oĩ riaea vaꞌe rami avi tetã re oĩ riae heko vai vaꞌe. Haꞌe py ikuai
jojukaa haꞌe mbaꞌemo mbovaipaarã. Xerenonde ma imbaꞌeaxya haꞌe ijai
oĩ riae. 8 Ndee Jerusalém, enhemoꞌarandu uka nho ke, ndegui xee ajepeꞌa
 

eꞌỹ aguã, haꞌe gui xee rombovaipa vy oĩa veꞌỹ aguã rami rojapo eꞌỹ aguã.”

Haꞌe kuery ojejavya py hetã ombovaipaa aguã re ijayvuague

9 Senhor ixondaro reta vaꞌe aipoeꞌi: “Kyreꞌỹ rupi oeka-ekaa ꞌrã Israel
kuery okuaveꞌi vaꞌe, uvaꞌa monoꞌõa hakã ikuai vaꞌe mbyte rupi opovyvya
rami”, heꞌi.
10 Haꞌe rami xeayvu vy ndeayvu amombeꞌu teĩ mavaꞌe tu oendu ꞌrã?
 

Neꞌexa, haꞌe kuery oapyxa ombotypa rire noendui ꞌrã. Haꞌe kuery pe rã
Senhor ayvu ma ojeguarupy rami, noenduxei ramo. 11 Haꞌe rã xere ma  

oĩ Senhor poxya amombeꞌu aguã. Xekaneꞌõ ma aendu riae vy. Mbaꞌeta

aipoeꞌi: “Anhoẽ ꞌrã xepoxya kyrĩgue tape rupi ikuai vaꞌe haꞌe kunumigue
nhomboaty vaꞌe áry. Haꞌe ramo omboꞌapaa ꞌrã ime kuery taꞌyxy reve,
tujakueꞌi haꞌe ikarẽmba reiꞌi vaꞌe voi. 12 Haꞌe kuery rogue omboaxapaa ꞌrã
 

amboae kuery pe, imbaꞌety haꞌe taꞌyxy oguereko vaꞌekue voi, kovaꞌe yvy
re ikuai vaꞌe rovai xepo aupi ramo”, heꞌi Senhor. 13 “Mbaꞌeta peteĩ-teĩ
 

ojou reta-retavea rupi ikuai, kyrĩgueve haꞌe tujakueve voi. Profeta haꞌe
sacerdote kuery voi jokorepa rei okuapy. 14 Haꞌe kuery ma hiꞌaꞌiry rive
 

ꞌrã omonguera xevygua kuery. Haꞌe vy ‘Haꞌevepa rei, mbaꞌeve ndoikoi

ꞌrã’, heꞌi rive ꞌrã okuapy, haꞌevepa rei ramo eꞌỹ. 15 Haꞌe kuery oxĩmba ꞌrã,
 

mbaꞌeta oxĩ eꞌỹa py ojapo okuapy ojeguarupy, noxĩ kuaavei guive. Haꞌe
nunga rupi hoꞌapa ꞌrã amboae kuery hoꞌaague rami. Xee ambopaga rã
onhepyxangapa ꞌrã”, heꞌi Senhor.
16 “Po rami Senhor ijayvu: ‘Pepyta peꞌamy tape joaxaa yvýry peexa
 

pota aguã. Peporandu tape porã yma oĩ vaꞌekue re, haꞌe tapeo haꞌe vaꞌe
rupi ae. Haꞌe rami vy pejou ꞌrã penenheꞌẽ opytuꞌu aguã’, haꞌe vaꞌekue teĩ
haꞌe kuery ma ‘Ore ma ndorooi ꞌrã’ heꞌi okuapy. 17 Haꞌe rami rã amoĩ peẽ
 

k
 6.3 Apy xondaro kuery Jerusalém jokoarã ou vaꞌe re ijayvu. “Guymba kuery reve ꞌrã ou”
heꞌia ma xondaro kuery re ijayvu vy. l 6.4‑5 Apy ma xondaro kuery jogueroayvu tetã re
opuꞌã aguã.
 1279 Jeremias 6​, ​7

kuery rekoa rarõarã kuery. Haꞌe vy aipoaꞌe: ‘Pejapyxaka ke peiny mimby

guaxu ipu rã guarã’, haꞌe teĩ haꞌe kuery ‘Ore ma noroendui ꞌrã’, heꞌi
okuapy. 18 Haꞌe rami rire yvy regua kuery, pendu ke. Penoꞌõ vaꞌe kuery,
 

peikuaa pota ke xevygua kuery mbyte oiko vaꞌerã vaꞌe re. 19 Yvy regua  

kuery, pendu ke! Mbaꞌeta haꞌe kuery áry xee ambou ꞌrã mbaꞌemo vai.
Haꞌe kuery ae ikuaixeague repy ꞌrã ambou, xeayvu re ndojapyxakai haꞌe
xeguigua lei omboyke okuapy rire. 20 Haꞌe nunga rupi mbaꞌerã tu xea py
 

haꞌe kuery ogueru Sabá yvy guigua heakuã porã vaꞌe haꞌe yvyra aygueꞌi
heakuã porã vaꞌe yvy mombyryve guigua oapy aguã? Mbaꞌeta xevy guarã
peapy vaꞌe ma xee ndarovyꞌai, xee ndajou porãi pemeꞌẽ vaꞌe.” 21 Haꞌe  

nunga rupi Senhor aipoeꞌi: “Neꞌexa, xee amoĩ ꞌrã kovaꞌe kuery reityarã.
Haꞌe ramo hoꞌapa ꞌrã okuapy, tuu kuery haꞌe taꞌy kuery voi. Haꞌe katyꞌi
rupi ikuai vaꞌe voi omanomba ꞌrã, irũ kuery guive.”

Kuaray ijapuꞌaꞌia katy gui hovaigua kuery ou aguã re ijayvuague

22  Senhor
aipoeꞌi: “Peteĩ regua ou ꞌrã kuaray ijapuꞌaꞌia katy gui, heta
ete vaꞌe regua opuꞌã ꞌrã jogueruvy yvy apy gui. 23 Guyrapa haꞌe huꞌy reve
 

ꞌrã ou. Haꞌe kuery ma porayvu vaꞌeꞌỹ, nhomboaxy kuaa vaꞌeꞌỹ. Yeꞌẽ rami
ꞌrã hevovo. Kavaju áry ꞌrã ou. Haꞌe rami vy xondaro kuery hyxypa ꞌrã
jogueruvy peẽ Sião pygua kuery re opuꞌã okuapy aguã”, heꞌi.
24 “Haꞌe kuery oua omombeꞌua rã nhaendu vy nhandepo huꞌũmba.
 

Nanhanderekorãveipa, omemby oikuavãꞌi ta vaꞌe raxy ramigua

nhaendu guive. 25 Tapeo eme mbaꞌety rupi, neĩ peguata eme tape
 

rupi, mbaꞌeta nhanderovaigua kuery kyxe reve ou. Jova-jovai re ikuai

nhanemongyjearã. 26 Xeretarã rajy kuery, pemoĩ ke ao penhemboaxya
 

regua, haꞌe penhembojere pejupy tanhimbu rupi. Pejaeꞌo ipiꞌa peteĩꞌi vaꞌe
re ojaeꞌo vaꞌe rami, pejexavaia gui ae. Mbaꞌeta nhandeꞌáry ou xapyꞌa ꞌrã
nhanemombaarã.”

Oikyꞌaꞌo nheaꞌã rivea re ijayvuague

27 “Xevygua
kuery mbyte ndee romoĩ prata kyꞌaꞌoarã, haꞌe oo imbaraete
vaꞌe rami, haꞌe kuery reko rexa vy reikuaa pota aguã. 28 Mbaꞌeta haꞌe  

kuery ma naxenheꞌẽ renduia rupi tema ikuai, joekokue mombeꞌu

rivea rupi guive. Overa vaꞌe haꞌe ferro rami rive ikuai ikyꞌapa vaꞌe vy.
29 Mbaꞌeta tata áry prata kyꞌaꞌoa oipeju atã teĩ chumbo anho rei opyta
 

tata opa rire. Aikyꞌaꞌo nheaꞌã rive, haꞌe kuery mbyte gui heko vai vaꞌe
ndojepeꞌai ramo. 30 Haꞌe kuery pe ma ‘Prata kyꞌakue rive’ ꞌea ꞌrã, Senhor
 

omombopa ramo.”

Templo re rive haꞌe kuery ojeroviaa re ijayvuague

7   Po
rami Senhor oayvu ombou Jeremias pe: 2 “Eĩ ke Senhor pegua
1  

oo rokẽ py xeayvu remombeꞌu aguã. Haꞌe vy aipoꞌere: ‘Judá regua kuery

Jeremias 7 1280

kovaꞌe okẽ rupi Senhor pemboete aguã peike vaꞌe haꞌe javi, pendu ke Senhor
ayvu’, ꞌre.” 3 Mbaꞌeta Senhor ixondaro reta vaꞌe Israel kuery ruete aipoeꞌi:
 

“Pejeko rova ke amboae rami pendekuai aguã. Haꞌe ramo xee ajapo ꞌrã kovaꞌe
tekoa py pendekuaive aguã rami. 4 Pejeroviave eme po ramigua ayvu rive:
 

‘Apy ma oĩ templo Senhor pegua, templo Senhor pegua, templo Senhor

pegua’, heꞌi vaꞌe re pejerovia eme. 5 Haꞌe rami ꞌrãgue py pejeko rova ke amboae
 

rami pendekuai aguã, haꞌe peteĩ-teĩ haꞌevea rami pejapo peneirũ kuery reve.
6 Pejavyky rive eme amboae yvy regua, tyreꞌỹ neĩ imeveꞌỹ vaꞌe kuery guive.
 

Kovaꞌe henda py pemoẽve eme heko porã vaꞌe ruguy, peiko eme guive amboae
ramigua tuuete kuery re, pendejeupe ae pejapo vai eꞌỹ aguã. 7Haꞌe rami ri
 

pendekuai ramo xee ajapo ꞌrã kovaꞌe yvy re pendekuaive aguã rami, yma guive
peneramoĩ kuery yvy rakaꞌeve rã peve guarã ameꞌẽ vaꞌekue py.
8 “Neꞌexa, peẽ kuery ma ayvu rive perovia vaꞌe, pendevy mbaꞌeverã
 

ovareꞌỹ vaꞌeri. 9 Mbaꞌe tu pejapo? Penemonda, pejojuka, pendetavy rei

 

haꞌe peura merami rive. Heakuã porã vaꞌe peapy ꞌrã tuuete ramigua Baal
pe, haꞌe amboae ramigua tuuete peikuaa eꞌỹ vaꞌe katy peo. 10 Haꞌe rire  

teĩ peju vy xerenonde pepuꞌã ꞌrã pekuapy kovaꞌe oo xerery oĩaty py. Haꞌe
vy aipopeje ꞌrã: ‘Jaa jepe ma’, peje teĩ mbaꞌemo vai pejapove tema rive.
11 Kovaꞌe oo xerery oĩaty ma imonda vaꞌe kuery onhemiaty rami teve
 

peikuaa? Neꞌexa, xee ma haꞌe nunga haꞌe javi aexapa”, heꞌi Senhor. m
12 “Haꞌe gui tapeo opy xevygua Siló tetã py oĩague katy. Haꞌe py ma jypyꞌi
 

xerery amoĩague. Haꞌe gui pexa ke haꞌe py ajapo vaꞌekue, xevygua Israel kuery
heko vaiague re ambopagaague. n 13 Aỹ ma haꞌekue nunga ae peẽ voi pejapo
 

avi”, heꞌi Senhor. “Pendevy xeayvu jepi koꞌẽ rai guive teĩ napendui. Peẽ kuery
xee roenoĩ teĩ peẽ naxembovai. 14 Haꞌe ramo Siló tetã re ambovaipaague rami
 

ambovaipa avi ꞌrã kovaꞌe oo xerery oĩaty re, haꞌe vaꞌe re rive pejerovia ramo,
haꞌe kovaꞌe tekoa re guive, pendevy haꞌe peneramoĩ kuery pe ameꞌẽ vaꞌekue ri.
15 Haꞌe rami vy peẽ kuery roipeꞌapa ꞌrã xerenonde gui, penderyvy kuery Efraim
 

regua aipeꞌapaague rami ae ju.”

Guetarã kuery re profeta ojerure eꞌỹ aguã re ijayvuague

16 “Haꞌe
nunga rupi ejerureve eme kovaꞌe kuery re, ejapukaive eme,
enheaꞌãve eme renhemboꞌea py, mbaꞌeta xee naendui ꞌrã. 17Ndee ndaꞌu
 

nderexai teve haꞌe kuery ojapo vaꞌe Judá re tetã ikuai vaꞌe haꞌe Jerusalém py
tape ikuai vaꞌe rupi? 18 Mbaꞌeta taꞌy kuery ogueru ꞌrã yxakã, haꞌe tuu kuery ju
 

omoendy ꞌrã tata. Haꞌe rã kunhague ma omoapomo ꞌrã trigo mbojape ojapo
aguã xyete ramigua yva pygua peguarã. o Tuuete kuery mboae pe voi omeꞌẽ

m
 7.11 Mateus 21.13, Marcos 11.17, Lucas 19.46 n 7.12 Haꞌe kuery tuuete mboae ramigua
re ikuai ramo “Senhor” ombovaipa rakaꞌe Siló tetã (1 Samuel 4.1‑11). o 7.18 Apy “Xyete
yva pygua” heꞌia ma Babilônia pygua kuery xyete “Rainha” ꞌepy vaꞌe re ijayvu vy (44.17‑19,
25).
 1281 Jeremias 7

ꞌrã mbaꞌemo rykue, xembopoxy aguã rami rive. 19 Haꞌe rami avi xee ae ri
 

ndaꞌu haꞌe kuery ombopoxya? Tyrã pa haꞌe kuery ae eꞌỹ teve onheroangeko,
oxĩmba rei aguã rami?” heꞌi Senhor. 20 Haꞌe nunga rupi Senhor Nhanderuete
 

aipoeꞌi: “Neꞌexa, kovaꞌe tekoa áry anhoẽ ꞌrã xepoxya haꞌe ajou vaia, avakue haꞌe
mymba ikuai vaꞌe áry, yvyra ikuai vaꞌe haꞌe mbaꞌemo aju yvy gui oiko vaꞌekue
áry guive. Haꞌe gui haꞌe nunga okai vy ndoguei ꞌrãe.”

Mbaꞌemo nhameꞌẽ jepia rive mbaꞌeverã ndovareia re ijayvuague

21 Senhor
ixondaro reta vaꞌe, Israel kuery ruete aipoeꞌi: “Mymba
peapy reve pemeꞌẽ vaꞌerã peru teĩ pendejeupe ae topyta hoꞌokue peꞌu
aguã. 22 Mbaꞌeta jypyꞌi Egito yvy gui peneramoĩ kuery anoẽmba jave py
 

ma ndaxeayvui vaꞌekue mbaꞌemo oapy aguã re, neĩ mbaꞌeve nameꞌẽ ukai
xejeupe. 23 Haꞌe rami ꞌrãgue py povaꞌe nunga anho ajapo uka haꞌe kuery
 

pe. Aipoaꞌe: ‘Pejapyxaka ke xeayvu re. Haꞌe ramo xee aiko ꞌrã Penderuete,
haꞌe rã peẽ ma xevygua kuery ꞌrã peiko. Peiko ke ajapo uka vaꞌekue haꞌe
javi rupi, pendekuai porã aguã’, haꞌe vaꞌekue. p 24 Haꞌe rami teĩ haꞌe kuery
 

ndojapyxakai, noendu potai. Haꞌe rami vy haꞌe kuery ae onhemongetaa

rupi ikuai, inhakã ratã reia rupi guive. Haꞌe rami vy guakykue katy
ojevy, guenonde katy ndooi. 25 Egito gui peneramoĩ kuery anoẽmba ára
 

guive aỹ peve pendea py ambou xerembiguai profeta kuery, koꞌẽ nhavõ,

koꞌẽ rai guive ambou. 26 Haꞌe rami teĩ peẽ kuery ndapejapyxakai xeayvu
 

re, ndapeikuaa potai guive. Haꞌe rami ꞌrãgue py peneakã ratã vaꞌe vy
peneramoĩ kuery gui ndaꞌeveive vaꞌe pejapo.
27 “Haꞌe nunga rupi haꞌe kuery pe xeayvu haꞌe javi remombeꞌu teĩ haꞌe
 

kuery ndojapyxakai ꞌrã ndeayvu re. Renoĩ teĩ nanembovai ꞌrã okuapy.
28 Aipoꞌere haꞌe kuery pe: ‘Peẽ kuery ma Senhor Penderuete ayvu re
 

peikuaa pota vaꞌeꞌỹ, napenhemoꞌarandu ukai guive. Haꞌe ramo anhetẽ

vaꞌe nonhenduvei ma, pendejuru py noĩvei ma’, ꞌre.”

Judá kuery re Nhanderuete nopenavei aguã re ijayvuague

29 Peẽ
Jerusalém pygua kuery, pejayapa ke pendeꞌa xevy pe ikyꞌa eꞌỹ
vaꞌerã pemboaxa vaꞌekue, haꞌe pejaeꞌo peovy yvyty yvateve vaꞌe áry
katy. Mbaꞌeta Senhor nopenavei ma ꞌrã peẽ aỹgua kuery re, pendejou
vai vy napendereraa jepevei ma ꞌrã guive. 30 Mbaꞌeta Senhor aipoeꞌi:
 

“Xerenonde Judá kuery heko vai okuapy. Haꞌe rami vy xerery oĩaty py
omoĩ okuapy mbaꞌemo raꞌangaa ojeguarupy, omongyꞌapa aguã rami
rive. 31 Hinom raꞌy rekoague yvyugua py voi ojapo avi altar Tofete ꞌepy
 

vaꞌe, haꞌe py guaꞌy kuery haꞌe guajy kuery oapy aguã. Haꞌe ramigua ma

p
 7.22‑23 Egito gui Nhanderuete haꞌe kuery oguenoẽ jave py ma onheꞌẽ rendu aguã re
anho ranhe ijayvu, mbaꞌemo omeꞌẽ aguã reꞌỹ (Êxodo 19.3‑6). Mbaꞌeta mbaꞌemo ixupe
nhameꞌẽa gui oipotave nhanheꞌẽ rendu (6.20; Salmo 40.6‑8; Isaías 1.11‑17).
Jeremias 7​, ​8 1282

xee ajapo uka vaꞌekueꞌỹ, neĩ nanhembopyꞌai guive. 32 Neꞌexa, ou ꞌrã ára
 

haꞌe vaꞌe pe ‘Tofete’ ndaꞌeavei aguã, neĩ ‘Hinom raꞌy rekoague yvyugua’
ndaꞌeavei voi. Haꞌe rami ꞌrãgue py ‘Yvyugua jojukaaty’ ꞌea ꞌrã. Mbaꞌeta
Tofete py ma ojatya ꞌrã omano vaꞌekue retekue, amboae henda py
ndaꞌevei ramo”, heꞌi Senhor. 33 “Haꞌe ramo haꞌe kuery retekue opyta ꞌrã
 

guyra yvate rupi oveve vaꞌe haꞌe mymba yvy guy rupigua hoꞌu vaꞌerã.
Haꞌe nunga mondyiarã ndoikoi ꞌrã guive. 34 Mbaꞌeta Judá re tetã ikuai
 

vaꞌe haꞌe Jerusalém py tape ikuai vaꞌe rupi amombytuꞌupa ꞌrã ovyꞌa rei
vaꞌe ayvu, omenda vaꞌerã avakue haꞌe kunhague ayvu guive. Ijyvy ojeapo
ꞌrã ombovaipa pyre.”

8  Senhor aipoeꞌi: “Haꞌe vaꞌe jave ma Judá regua huvixa kuery haꞌe
1  

yvatekueve kãgue oguenoẽmbaa ꞌrã onhono porãague gui, sacerdote

haꞌe profeta kuery, haꞌe Jerusalém pygua kuery kãgue haꞌe javi. 2 Haꞌe
 

rami vy omoaĩmbaa ꞌrã kuaray ojopea haꞌe jaxy rexakãa rupi, haꞌe yva re
ikuai vaꞌe haꞌe javi guýry rupi, mbaꞌeta haꞌe nunga haꞌe javi haꞌe kuery
omboete vy haꞌe vaꞌe pe ikuai rire, hakykue rupi mbaꞌemo re oporandua
rupi oo, haꞌe henonde guenapyꞌã re oĩ rire. Haꞌe vaꞌe rire ma ikãgue
nomonoꞌõave imbokuapyi ꞌrã, nonhono porãa jevyvei ꞌrã guive. Mymba
repoxi rami rive ꞌrã opyta yvy re. 3 Kovaꞌe kuery heko vai vaꞌe okuave
 

vaꞌe amoaĩ ꞌrã opa rupi. Haꞌe ramo haꞌe kuery oikovexe ꞌrãgue py omano
voixe ꞌrã okuapy”, heꞌi Senhor ixondaro reta vaꞌe.

Nhombopaga aguã re ijayvuague

4  Aipoꞌereve
tema: “Po rami Senhor ijayvu: Avakue hoꞌa vy ndaꞌu
nopuꞌã jevyi ꞌrã ri? Tape ojavy vaꞌekue ndaꞌu ndojevyi ꞌrã ri guape
py? 5 Haꞌe rami teĩ mbaꞌexa tu Jerusalém pygua kuery ojeroviaa gui
 

ojepeꞌa ma vy oeja riae ri? Mbaꞌeta haꞌe kuery ojekorea rupi ae tema
ikuai, ndojevyxei vy. 6 Xee ajapyxaka, aendu pota ainy teĩ haꞌe kuery
 

ndaꞌijayvui ae haꞌevea ramigua re. Avave rei ndoikoi heko vaia gui
onhemboaxy vy ‘Mbaꞌe tu ajapo?’ heꞌi vaꞌe. Mbaꞌeta peteĩ-teĩ ma guape
rupi ae oiko atã ꞌrã, kavaju joe opuꞌãa katy onha atã vaꞌe rami. 7 Haꞌe rã
 

cegonha yvate rupi oveve vaꞌe ma oikuaa ꞌrã ojevy aguã ára. Pykuꞌiꞌi,
mbyjuꞌi haꞌe grou voi oveve ovy aguã ára re oikuaa pota vaꞌerã meme.
Haꞌe rã xevygua kuery ma ndoikuaa potai xee Senhor ambopaga ta rã.
8 Mbaꞌexa tu peẽ kuery aipopeje: ‘Nhande kuerya py Senhor guigua lei
 

oĩ ramo nhaneꞌarandupa vaꞌe’, peje? Mbaꞌeta lei re nhomboꞌe vaꞌety kuery

lei oguerova vy penembotavy. 9 Haꞌe ramo hiꞌarandupa vaꞌekue oxĩmba
 

ꞌrã, omboꞌapaa rã ndaekorãvei rei vy. Senhor ayvu haꞌe kuery oeja ma
ramo mbaꞌe nunga ꞌarandu tu haꞌe kuery re oĩ? 10 Haꞌe nunga rupi taꞌyxy
 

kuery amboaxa ꞌrã amboae kuery pe, imbaꞌety guive amboaxapa ꞌrã
ija pyaurã pe. Mbaꞌeta peteĩ-teĩ jokorepaa rupi ikuai, yvyĩꞌigueve haꞌe
yvatekueve voi. Profeta haꞌe sacerdote kuery ma apu rupi ikuai vaꞌe
 1283 Jeremias 8​, ​9

meme. 11 Haꞌe kuery ma hiꞌaꞌiry rive ꞌrã omonguera xevygua kuery. Haꞌe
 

vy ‘Haꞌevepa rei, mbaꞌeve ndoikoi ꞌrã’, heꞌi rive ꞌrã okuapy teĩ haꞌevepa rei
ramo eꞌỹ. 12 Haꞌe nunga rupi haꞌe kuery omoxĩmbaa ꞌrã, mbaꞌeta oxĩ eꞌỹa
 

py ojapo okuapy ojeguarupy, noxĩ kuaavei guive. Haꞌe nunga rupi hoꞌapa
ꞌrã amboae kuery hoꞌaague rami. Xee ambopaga rã onhepyxangapa ꞌrã
okuapy”, heꞌi Senhor. 13 “Mbaꞌeta xee amokanhymba ꞌrãe. Noĩvei ma ꞌrã
 

uvaꞌa hakã re, neĩ figo hiꞌy re. Hogue voi overepa ma. Xeayvu ae ma haꞌe
kuery áry haꞌe nunga ou aguã re”, heꞌi Senhor.
14 Mbaꞌe re tu apy teri jaguapy nhainy? Pendeaty ke tetã ikorapa vaꞌe
 

py jaikepa aguã nhamanomba aguã haꞌe py. Mbaꞌeta Senhor ijayvu

ae ma nhandejuka aguã re, jayꞌu aguã omeꞌẽ ma yy veneno re irũ vaꞌe,
Senhor rovai jajejavy rire. 15 Mbaꞌemo porã nharõ teĩ iporã vaꞌe jipoi,
 

jakuera aguã ára ꞌrãgue py nhanemongyjepaarã ou. 16 Dã tetã guive  

onhendu ma nhanderovaigua kuery renda kavaju pytuẽ. Yvy haꞌe javi

rupi oryryipa hymba kavaju onhendua gui. Haꞌe kuery ou ꞌrã, ombovaipa
ꞌrã nhandeyvy, yvy re mbaꞌemo ikuai vaꞌe haꞌe javi guive, tetã haꞌe haꞌe
pygua kuery haꞌe javi reve. 17 “Mbaꞌeta penembyte ambou ꞌrã mboi vaikue
 

haꞌe popia vaꞌe, imomãxoarã jipoi ꞌrã guive. Haꞌe ramo pendexuꞌupa ꞌrã”,
heꞌi Senhor.

Hetarã kuery ikuai axy rã profeta ndovyꞌaiague

18  Ai,
xee anhembopyꞌa porã kuaa vaꞌe rire xeporiaua gui! Xekuraxõ
voi ikangypa ma. 19 Mbaꞌeta xeretarã rajy kuery yvy mombyrya py ikuaia
 

py ojapukai okuapy: “Sião tetã py ndaꞌu Senhor noĩvei teve? Noĩvei teve
haꞌe py Nhanderuvixave?” heꞌi okuapy.
Haꞌe ramo aipoeꞌi: “Haꞌe rami avi mbaꞌe re tu xembopoxy pekuapy
mbaꞌemo raꞌangaa pejapo vaꞌekue py, haꞌe amboae regua kuery pegua
taꞌangaa pemboetea py?” heꞌi.
20 Oaxa ma mbaꞌemo nhamonoꞌõ aguã ára, opa ma haku-a teĩ nhande
 

ma ndajaa jepei teri. 21 Xeretarã kuery ikuai axy rã xee ndaꞌevei ete aiko,
 

ajaeꞌo aikovy haꞌe kuery re. Anhemondyi reia anho aendu. 22 Gileade yvy  

re jipovei teve moã? Haꞌe py nhanepoanoarã jipovei teve? Mbaꞌexa tu

ndoikoi ri xeretarã kuery mongueraarã?

9  Xeakã yvu ramigua ojeapo vy xerexay oẽ riae vaꞌe rire ara py haꞌe
1  

pyávy xee ajaeꞌo ꞌrãgue xeretarã kuery regua omanogue re. 2 Haꞌe  

rami eꞌỹ vy tekoa eꞌỹa py oguata vaꞌe okeaty ramigua areko vaꞌe rire
xeretarã kuerya gui mombyry ꞌrãgue aĩ, haꞌe kuerya gui ajepeꞌa ꞌrãgue.
Mbaꞌeta haꞌe kuery ma itavy rei haꞌe nhombotavy rei vaꞌe meme.
3 Senhor aipoeꞌi: “Haꞌe kuery ma guyrapa rami oapekũ omokarẽ vaꞌe,
 

ijapu aguã rive. Yvy re imbaraeteve ꞌrã ojeꞌoivy vaꞌeri anhetẽ rupi eꞌỹ.
Heko vaive aguã katy oove tema ꞌrã, haꞌe rã xee ma ndaxekuaai okuapy.
4 Penheangu ke peteĩ-teĩ peneirũ kuery gui, pejerovia eme penderyvy ae
 
Jeremias 9 1284

re teĩ. Mbaꞌeta penderyvy kuery nhombotavypa reia rupi anho ikuai, haꞌe
peneirũ kuery omombeꞌu rive ꞌrã joekokue ramigua. 5 Peteĩ-teĩ ojojai rei
 

ꞌrã ojea katyꞌi rupi ikuai vaꞌe, haꞌe anhetẽ vaꞌe rupi eꞌỹ ꞌrã ijayvu. Apu
rupi rive onhemboꞌe ꞌrã ijayvu aguã re. Ikaneꞌõ ꞌrã okuapy mbaꞌemo vai
ojapoa rupi. 6 Anhetẽ rupi eꞌỹ ikuai, anhetẽ rupi eꞌỹ vy ndaxekuaa potai
 

guive”, heꞌi Senhor.

Haꞌe kuery operdepa, haꞌe escravo-rã ogueraapaa aguã re ijayvuague

7 Haꞌe nunga rupi Senhor ixondaro reta vaꞌe aipoeꞌi: “Neꞌexa, haꞌe
kuery xee aikyꞌaꞌo vy aaꞌanga ꞌrã. Tyrã pa marã rami pa areko ta xevygua
kuery? 8 Mbaꞌeta haꞌe kuery apekũ ma huꞌy jojukaarã ramigua oĩ,
 

nhombotavya rupi rive ijayvu vaꞌe vy. Ojuru py ijayvu ꞌrã oirũ kuery reve
ikuai porã aguã re, haꞌe rã opyꞌa py ma omoĩ ꞌrã ojuka aguã. 9 Xee ndaꞌu
 

aeja rive ꞌrã ri haꞌe rami ikuaia ambopaga eꞌỹ re? Nambopagai ꞌrã teve
haꞌe rami ete ikuai vaꞌe regua?” heꞌi Senhor.
10 Xee ajaeꞌo ꞌrã yvyty ikuai vaꞌe re, xerexay vaipa ꞌrã nhuũndy tekoa
 

eꞌỹa rupi ikuai vaꞌe re. Mbaꞌeta okaipa ma, haꞌe avave rei ndoaxaavei
ma haꞌe rupi. Vaka voi nonheꞌẽ nhenduvei ma haꞌe py. Guyra yvate rupi
oveve vaꞌe haꞌe mymba kuery okanhymba ma ojeꞌoivy.
11 Mbaꞌeta aipoeꞌi: “Xee ajapo ꞌrã Jerusalém tetã mbaꞌemo raꞌykuerã
 

rive, haꞌe jagua-tuvy nheꞌẽ ikuai atyrã. Haꞌe Judá yvy re tetã ikuai vaꞌe
ma ajapo ꞌrã tekoague oĩ aguã, avave rei noĩavei aguã rami”, heꞌi rire.
12 Haꞌe gui mavaꞌe ava ndaꞌu hiꞌarandu vaꞌe haꞌe nunga oendu kuaa
 

aguã, ixupe Senhor oayvu oikuaa uka rã? Mavaꞌe ndaꞌu omombeꞌu
porãve kuaa ꞌrã mbaꞌe re pa yvy ivaipa haꞌe okai tekoa eꞌỹa rami, haꞌe
rupi avave rei ndoaxaavei aguã rami?
13 Haꞌe ramo Senhor ombovai: “Mbaꞌeta haꞌe kuery rekorã xeguigua lei
 

aeja vaꞌekue gui ojepeꞌapa rire. Haꞌe kuery ndojapyxakai xeayvua re, neĩ
haꞌe vaꞌe rupi ndaꞌikuai guive. 14 Haꞌe rami ꞌrãgue py inhakã ratã vaꞌe vy
 

taꞌangaa Baal ikuai vaꞌe re rive ikuai, tuu kuery omboꞌeague rami ae”, heꞌi.
15 Haꞌe nunga rupi Senhor ixondaro reta vaꞌe, Israel kuery Ruete
 

aipoeꞌi: “Neꞌexa, haꞌe kuery xee amongaru ꞌrã veneno re, haꞌe yy veneno
re irũ vaꞌe ameꞌẽ ꞌrã oyꞌu aguã. 16 Amoaĩmba ꞌrã yvy regua haꞌe kuery
 

tuu kuery oikuaa eꞌỹ vaꞌe ikuaia rupi. Haꞌe gui haꞌe kuery rakykue
amondouka ꞌrã kyxe revegua, amomba peve”, heꞌi.
17 Senhor ixondaro reta vaꞌe aipoeꞌi: “Pendu ke! Penoĩ ke kunhague
 

joguerojaeꞌo kuaa vaꞌe, peka uka ou aguã”, heꞌi.

18 Tove haꞌe kuery tou pojava, nhande áry rupi tajoguerojaeꞌo rei
 

nhendu, nhande voi nhanderexaypa haꞌe nhanderexa gui yy oẽ vaipa

aguã.
19 Mbaꞌeta Sião tetã gui onhendu peteĩ ojaeꞌo vaꞌe: “Nhanemoingo
 

axya haꞌe nhanemoxĩmbaa ete ma! Mbaꞌeta jaeja ꞌrã nhandeyvy,

 1285 Jeremias 9​, ​10

nhanderovaigua kuery nhanderekoa ombovaipa rire. 20 Peẽ kunhague,

 

pendu ke Senhor ayvu, pejapyxaka ijuru gui onhendu vaꞌe re. Pemboꞌe
penememby kuery ojaeꞌo avi aguã re, peteĩ-teĩ pemboꞌe ꞌrã peneirũ kuery
ojaeꞌo ete aguã. 21 Mbaꞌeta manoa oike ma nhande janela ikuai vaꞌe rupi,
 

oo tuvixave vaꞌe rupi guive. Haꞌe rami vy omomba ma kyrĩgue tape rupi,
kunumigue tetã mbyte rupi ikuai vaꞌekue guive ojuka.” 22 Ndeayvu ke: “
 

Senhor aipoeꞌi: ‘Avakue reꞌõgue mbaꞌemo repoxi rami ꞌrã ikuai mbaꞌety
rupi, mbaꞌemo raꞌyĩ imonoꞌõa kuery rakykue rupi hoꞌaa rami. Haꞌe rã
ndoikoi ꞌrã avave rei imonoꞌõarã’ ”, ꞌere.

Nhanderuete jaikuaa rupi anho jarovyꞌa aguã re ijayvuague

23  Senhor
aipoeꞌi: “Tove hiꞌarandu vaꞌe toguerovyꞌa rei eme oꞌarandua,
imbaraete vaꞌe toguerovyꞌa eme ombaraetea, haꞌe oguerekopa rei vaꞌe ma
toguerovyꞌa eme mbaꞌemo oguerekopaa. 24 Haꞌe rami ꞌrãgue py mbaꞌemo
 

rerovyꞌaa tovyꞌa xekuaa haꞌe Senhor aikoa oikuaa re anho. Mbaꞌeta xee
yvy re aexa uka vaꞌe ma anhomboaxya, anhetẽ rupi ajoguerekoa haꞌe
teko porã. Mbaꞌeta xee arovyꞌa vaꞌe ma haꞌe nunga anho”, heꞌi Senhor. q
25 Senhor aipoeꞌive ju: “Neꞌexa, ovaẽ ta ma ouvy ára ambopaga aguã
 

opire omboi uka vaꞌekue haꞌe omboi uka eꞌỹ vaꞌe kuery haꞌe javi. 26 Haꞌe  

kuery ma Egito pygua, Judá haꞌe Edom pygua kuery, Amom haꞌe Moabe
pygua kuery, oꞌa ojaya apuꞌaꞌi vaꞌe, haꞌe yvy piru reia rupi ikuai vaꞌe haꞌe
javi. Mbaꞌeta yvy regua ma guive rã opire omboi uka eꞌỹ vaꞌe ikuai, Israel
kuery voi opire omboi uka eꞌỹ vaꞌe rami ikuai opyꞌa py.”

Mbaꞌemo raꞌangaa rami eꞌỹ Senhor oikoa re ijayvuague

10   Peẽ
Israel kuery, pendu ke Senhor pendevy ijayvu rã. 2 Senhor
1  

aipoeꞌi: “Penhemboꞌeve eme amboae regua kuery reko rami

pendekuai aguã re, penhemondyi eme guive yva re hexa pyrã oiko vaꞌe
gui, haꞌe nunga gui amboae regua okyjepa rei teĩ. 3 Mbaꞌeta yvy regua
 

kuery reko ma mbaꞌeverã ndovarei. Mbaꞌeta haꞌe kuery ma kaꞌaguy re

oo vy ojaya ꞌrã peteĩ yvyra, haꞌe gui hembiapo kuaa vaꞌe ma omoatyrõ
ꞌrã heravy haxa py. 4 Haꞌe gui ombojegua ꞌrã prata haꞌe ouro py, haꞌe gui
 

martelo py ombota-mbota ꞌrã karavo re hoꞌa eꞌỹ aguã. 5 Haꞌe nunga ijayvu
 

vaꞌeꞌỹ vy mbaꞌemo raꞌangaa ma pepino-ty py guyra mondyiarã omoꞌã

mbyre rami rive hiꞌaĩ. Oguata vaꞌeꞌỹ vy amongue ogueraa ramo mae ma
ꞌrã oo. Haꞌe nunga gui pekyje eme, mbaꞌeta pendevy ndojapo vai ꞌrã, hexe
noĩ guive pendevy ojapo porã aguã”, heꞌi.
6 Haꞌe rã ndee Senhor, avave rei ndoikoi ꞌrã ndee ramigua. Ndee
 

ma ndeyvate, nderery voi ipoꞌaka ete vaꞌe. 7 Ndee ma yvy regua kuery
 

ruvixave. Mavaꞌe tu ndojererokyjei ꞌrã nerenonde? Mbaꞌeta haꞌe rami

q
 9.24 1 Coríntios 1.31, 2 Coríntios 10.17
Jeremias 10 1286

aguã ma ndevygua ae. Haꞌe rã yvy regua hiꞌarandukueve mbyte ndoikoi

ꞌrã ndee ramigua, haꞌe kuery openaa haꞌe javi rupi teĩ. 8 Haꞌe kuery ma
 

naiꞌaranduvei haꞌe naꞌinhakã porãvei vaꞌe meme. Haꞌe kuery mboꞌea ma

mbaꞌeverã ndovarei, yvyra pẽgue oikove vaꞌeꞌỹ vy. 9 Haꞌe nunga peguarã
 

Társis gui ogueru ꞌrã prata ombope pyre, haꞌe Ufaz yvy gui ogueru ꞌrã
ouro. Taꞌangaa ikuai vaꞌe ma hembiapo kuaa vaꞌe rembiapo, haꞌe ouro
re ombaꞌeapo vaꞌe opo py ojapo vaꞌekue rive. Omonhemonde ꞌrã heravy
hovy vaꞌe haꞌe púrpura guigua py. Haꞌe nunga ma avakue hembiapo kuaa
vaꞌe rembiapo meme. 10 Haꞌe rã Senhor Nhanderuete ma anhetẽ ete vaꞌe.
 

Nhanderuete oikove vaꞌe oiko, Nhanderuvixave imarã eꞌỹ vaꞌe. Ipoxy

ramo yvy oryryipa ꞌrã, yvy regua kuery voi ndogueropoꞌakai ꞌrã ipoxya.
11 “Haꞌe kuery pe aipoꞌere: ‘Penderuete kuery ramigua ma yva haꞌe yvy
 

apoare eꞌỹ vy okanhymba ꞌrã yvy gui, haꞌe yva guýry gui.’ ”
12 Mbaꞌeta yvy ma Senhor ae ojapo rakaꞌe opoꞌakaa rupi. Oꞌarandua
 

rupi onhono yvy, haꞌe rã yva ma oikuaapaa rupi oipyo. 13 Haꞌe ma yapu
 

onhendu atã aguã rami ojapo ramo yva re yy oĩ vaꞌe omyĩmba ꞌrã, haꞌe
yvy apy gui opuꞌã ꞌrã ouvy yvyxĩ. Omoingo avi ꞌrã overa vaꞌe oky aguã,
yvytu guive oguenoẽ ꞌrã oĩaty gui. 14 Haꞌe rã avakue ma naiꞌarandui haꞌe
 

mbaꞌeve ndoikuaai vaꞌe meme. Ouro re ombaꞌeapo vaꞌe kuery voi oxĩmba
vaꞌerã meme ikuai mbaꞌemo raꞌangaarã ojapoague re, mbaꞌeta taꞌangaa
ikuai vaꞌe avi anhetẽ vaꞌeꞌỹ meme, ipytuẽ vaꞌeꞌỹ guive. 15 Haꞌe nunga
 

ma mbaꞌeverã ndovarei vaꞌe, ojojai rei pyrã rive. Nhombopagaa ára py

okanhymba ꞌrã. 16 Haꞌe rã Jacó Ruete ma haꞌe rami eꞌỹ. Mbaꞌeta haꞌe ma
 

opa mbaꞌe moingoare, Israel kuery voi ixupegua ikuai. Hery ma Senhor
ixondaro reta vaꞌe.

Judá yvy ombovaipaa ague re ijayvuague

17 Ndee
tetã ojokopaa vaꞌe py nderekoa vaꞌe, eupi ke yvy gui nembaꞌe
rei-rei reraa aguã. 18 Mbaꞌeta Senhor aipoeꞌi: “Neꞌexa, aỹ ma amoẽmba
 

ꞌrã xeyvy re ikuai vaꞌe, amoingo axypa ꞌrã jexavaia oendu aguã”, heꞌi.
19 Ndaꞌevei ete xevy, apaveꞌi avy! Xeai ma haxy vai ete. Haꞌe ramo
 

xee aipoaꞌe: “Kovaꞌe haxy ma ajexavai aguã ou, aropoꞌaka vaꞌerã”, haꞌe.
20 Xeroguy ombovaipaa ma, ixã voi omondopaa. Xeraꞌy kuery oopa ma,
 

ndaꞌikuaivei. Avave rei ndoikoi xeroguy moatyrõ jevyarã, neĩ ijaoꞌiarã

omoĩ ju vaꞌerã. 21 Mbaꞌeta joe opena vaꞌe kuery ma naiꞌarandui vy
 

ndoekavei okuapy Senhor. Haꞌe rami vy ndaꞌikuai porãvei, hymba

kuery oaĩmba guive. 22 Neꞌexa, omombeꞌua peteĩ ayvu! Mbaꞌeta kuaray
 

ijapuꞌaꞌia katy gui ou oiny hevovo rei vaꞌe. Haꞌe nunga ma Judá regua tetã
mbovaipaarã ou, jagua-tuvy nheꞌẽ ikuai atyrã rive omombyta aguã.
23 Senhor, xee aikuaa avave rei ndoiporavo kuaai ꞌrãa oiko aguã,
 

oguata vaꞌe ndoiporavo kuaai oguata aguã. 24 Senhor, xembopaga teĩ ke

 

aropoꞌaka peveꞌi, ndepoxya py eꞌỹ, ovare vaꞌeꞌỹ xee apyta eꞌỹ aguã. 25 Yvy
 
 1287 Jeremias 10​, ​11

regua kuery ndekuaa eꞌỹ vaꞌe áry enhoẽ ndepoxya, nderery rupi ojapukai
eꞌỹ vaꞌe kuery áry. Mbaꞌeta haꞌe kuery ma omomba ma Jacó kuery,
omokanhymba haꞌe hekoague ombovaipa.

Senhor guexeve guarã ojapo vaꞌekue rupi eꞌỹ ikuaia re ijayvuague

11   Jeremias
pe Senhor oayvu ombou vy aipoeꞌi: 2 “Endu ke xereve
1  

guarã ajapo vaꞌekue re ayvu oĩ vaꞌe, haꞌe emombeꞌu porã avakue

Judá haꞌe Jerusalém py ikuai vaꞌe pe. 3 Haꞌe vy aipoꞌre: ‘Po rami Senhor
 

Israel kuery ruete ijayvu: Ayvu vaipy oiko ꞌrã avakue kovaꞌe ayvu
xereve guarã ajapo vaꞌekue regua noendu potai vaꞌe. 4 Haꞌe vaꞌe ayvu ma
 

peneramoĩ kuery pe xee aeja vaꞌekue Egito yvy gui anoẽmba jave, haꞌe
tatakua ferro guigua gui. Haꞌe vy aipoaꞌe vaꞌekue: “Pendu ke xeayvu,
haꞌe pejapopa pendevy ajapo uka vaꞌe haꞌe javi. Haꞌe rami vy ꞌrã xevygua
kuery pendekuai, haꞌe rã xee ma aiko ꞌrã Penderuete. 5 Haꞌe rami vy ꞌrã
 

ajapo xeayvuague peneramoĩ kuery yvyrã kamby haꞌe ei oata eꞌỹa ameꞌẽ
aguã re, aỹ ojekuaa rami”, haꞌe vaꞌekue’ ”, heꞌi.
Haꞌe ramo xee ambovai vy aipoaꞌe: “Haꞌeve vaꞌe, Senhor!”
6 Haꞌe gui Senhor aipoeꞌive ju xevy: “Emombeꞌu ke povaꞌe ayvu
 

haꞌe javi Judá regua tetã ikuai vaꞌe, haꞌe Jerusalém py tape ikuai vaꞌe
rupi. Haꞌe vy aipoꞌere: ‘Pendu ke povaꞌe ayvu Nhanderuete guexeve
guarã ojapo vaꞌekue regua, haꞌe pejapopa’, ꞌere. 7 Mbaꞌeta Egito yvy gui
 

peneramoĩ kuery anoẽ guive kovaꞌe ára peve xeayvu pendevy koꞌẽ nhavõ,
koꞌẽ rai guive aipoaꞌe: ‘Pendu na xeayvu’, haꞌe. 8 Haꞌe rami teĩ haꞌe kuery
 

noendu potai, ndojapyxakai. Haꞌe rami ꞌrãgue py peteĩ-teĩ inhakã ratãa

rupi ikuai. Haꞌe rami rire haꞌe kuery áry ambou ayvu vai xeayvuague
haꞌe javi, mbaꞌeta haꞌe kuery pe ajapo uka teĩ ndojapoi rire.”
9 Senhor aipoeꞌive ju xevy: “Judá haꞌe Jerusalém pygua avakue ma
 

nhemi rupi jogueroayvu teko vai rupi. 10 Mbaꞌeta yma tamoĩ kuery
 

xeayvu re ndojapyxakaxeiague rami ae ju ikuai, haꞌe rami vy amboae

ramigua tuuete re ju ovapa ixupe ikuai aguã. Haꞌe rami py Israel haꞌe
Judá kuery ma tamoĩ kuery pe xereve guarã ajapo vaꞌekue rupi eꞌỹ ikuai.”
11 Haꞌe nunga rupi Senhor aipoeꞌi: “Neꞌexa, haꞌe kuery áry xee ambou
 

ꞌrã mbaꞌemo vai, ndoo jepe kuaai aguã rami. Xevy pe haꞌe kuery ojapukai
teĩ xee naendui ꞌrã. 12 Haꞌe ramo Judá regua tetã haꞌe Jerusalém py ikuai
 

vaꞌe ovapa ꞌrã tuuete ramigua kuery re, haꞌe vaꞌe pe heakuã porã vaꞌe
oapy haꞌe ojapukai okuapy vy. Haꞌe rami teĩ tuuete kuery ma neĩ peteĩve
henda py ndogueraa jepei ꞌrã ikuai axya gui. 13 Mbaꞌeta peẽ Judá pygua
 

kuery, penderuete ramigua rive heta pereko, peteĩ-teĩ tetã py. Jerusalém
tetã py voi peteĩ-teĩ tape py heta pejapo altar ojeguarupy Baal peguarã
rive heakuã porã vaꞌe peapy aguã. 14 Haꞌe nunga rupi ndee Jeremias,
 

ejerureve eme haꞌe kuery re, ejapukaive neĩ enhemboꞌeve eme, mbaꞌeta
xevy pe haꞌe kuery ojapukai teĩ xee naendui ꞌrã heko vaiaty káuxa.
Jeremias 11​, ​12 1288

15  “Xevygua
opy rupi xerembiayvu oiko teĩ opa marã ojejavya rupi
rive. Ndee xerembiayvu, renhemboayvua haꞌe xoꞌo reapy vaꞌe ndekyꞌaꞌo
ꞌrã ri tyꞌy ndereko vaia oĩ vaꞌe gui? Haꞌe rami vaꞌe rire revyꞌa ete ꞌrãgue.
16 Ndevy pe Senhor ‘Oliveira ipyau haꞌe hiꞌa iporãve vaꞌe’ heꞌi vaꞌekue ri
 

aỹ ma hevovo rei vaꞌe kuery ndeyvýry omoendy ma tata, haꞌe vy oapypa

ꞌrã nerakãgue. 17 Mbaꞌeta xee Senhor ixondaro reta vaꞌe nenhotỹare ae
 

xeayvu ndere mbaꞌemo vai ou aguã re. Haꞌe nunga ma Israel haꞌe Judá
kuery oꞌáry ae ombou uka, Baal raꞌangaa pe heakuã porã vaꞌe oapya py
xembopoxy vy rive.”

Jeremias ojuka aguã re jogueroayvu nhemi okuapyague

18  Haꞌe
kuery nhemi rupi jogueroayvua ma Senhor xevy oikuaa uka
rã aikuaa ma voi. 19 Xee ma vexa raꞌyꞌi ojukaa aguã katy heraapy rami
 

haꞌevepa rei vaꞌekue, xerovai ojapo vai aguã re jogueroayvu okuapy

teĩ xee ndaikuaai vaꞌekue. Haꞌe rami vy aipoeꞌi okuapy: “Jajayapa
ke yvyra hiꞌa reve. Nhamomba okuave vaꞌe kuery yvy gui, hery re
naꞌimaꞌenduꞌaavei aguã rami”, heꞌi okuapy. 20 Haꞌe rã ndee ma Senhor
 

ixondaro reta vaꞌe haꞌevea rami reikuaa pota, haꞌe nhandepyꞌa re oĩ vaꞌe
rexapa vaꞌe. Haꞌe nunga rupi taexa haꞌe kuery rembopaga rã, mbaꞌeta
ndevy pe aikuaa pota uka xereko re.
21 Haꞌe gui Senhor ijayvu Anatote pygua avakue xejukaxe vaꞌe re.
 

Mbaꞌeta haꞌe kuery aipoeꞌi: “Ndeayvuve eme Senhor rery rupi, orepo py
ae rojuka eꞌỹ aguã”, heꞌi xevy. 22 Haꞌe ramo Senhor ixondaro reta vaꞌe
 

aipoeꞌi: “Neꞌexa, xee ae ꞌrã ambopaga haꞌe kuery. Haꞌe ramo ipyaukue
omano ꞌrã kyxe py, taꞌy kuery, tajy kuery ma karuai gui ꞌrã omanomba.
23 Haꞌe kuery vaꞌe regua neĩ peteĩve ndoikovevei ꞌrã, mbaꞌeta Anatote
 

pygua avakue áry ambou ꞌrã mbaꞌemo vai ambopaga vy.”

Nhanderuete pe Jeremias oporanduague

12   Senhor,
ndee ma haꞌevea rami meme ꞌrã xerereko nerenonde
1

xee ajexa uka ramo. Haꞌe rami avi ndevy pe aporandu ta

rejoguerekoa re. Mbaꞌe re tu heko vai vaꞌe kuery ikuai porã? Mbaꞌeta
anhetẽ rupi eꞌỹ rei ikuai vaꞌe pe mbaꞌeve ndoikoi. 2 Haꞌe kuery ma ndee
 

renhotỹ ramo hapo porã haꞌe yvate ꞌrã, hiꞌa porãmba ꞌrã guive. Ndere
imaꞌenduꞌa ꞌrã ojuru py rive, haꞌe rã opyꞌa py ma ndegui mombyry ꞌrã
ikuai. 3 Haꞌe rã xee ma ndee xekuaa porã. Senhor, ndee xerexa vy reaꞌã
 

ꞌrã xepyꞌa py ndere apẽxaa oĩ vaꞌe. Haꞌe rã haꞌe kuery ma eraapa vexaꞌi
ojukaa aguã katy ogueraa vaꞌe rami, emoĩmba na ojukaa ára pyguarã.
4 Arakaꞌe peve tu yvy ndaꞌevei ꞌrã, haꞌe nhuũndy rupi jai rogue ipirupa?
 

Mymba haꞌe guyra omanomba haꞌe pygua kuery reko vaia káuxa. Haꞌe
rami teĩ haꞌe kuery aipoeꞌi: “Haꞌe ma ndoexai ꞌrã opaa py nhandere oiko
vaꞌe”, heꞌi.
 1289 Jeremias 12

Nhanderuete ombovaiague
5  “Haꞌe
rami avi avakue yvy rupi oguata vaꞌe reve renha vy ri nekaneꞌõ
vy mbaꞌexa ꞌrã tu renha kuaa kavaju árygua kuery reve? Peteĩ yvy
mbaꞌeve ndoikoia py ri rekyjea rendu vy mbaꞌexagua ꞌrã tu rendu Jordão
yakã yvýry kaꞌaguy re reo vy? r 6 Mbaꞌeta nderyvy haꞌe nderu ro pygua
 

kuery eteve voi nemboꞌa nhemixe okuapy. Haꞌe kuery ae ꞌrã nderakykue
monha okuapy ojapukai atã reve. Haꞌe kuery re ejerovia eme, ndereve
ijayvu porãꞌi merami teĩ.”

Yvy mbovaipaare kuery ombopaga aguã re ijayvuague

7 “Xee
aeja ma xevygua oo, aeja xevy guarã vaꞌekue haꞌe javi.
Xerembiayvu voi amboaxa ma hovaigua kuery po py. 8 Mbaꞌeta xevygua  

kuery ma guary kaꞌaguy regua rami onhendu ratã xerovai. Haꞌe ramo xee
ndaipotavei ma. 9 Haꞌe rami vy xevy pe rã xevygua kuery ma peteĩ guyra
 

vaikue pytãmba rei vaꞌe rami ikuai, mbaꞌeta amboae guyra teꞌõgue ꞌua ou
vy oipyxopa ꞌrã. Haꞌe nunga rupi tapeo tema, peru mymba kuery inharõ
vaꞌe nhuũndy rupi ikuai vaꞌe hoꞌupa aguã. 10 Mbaꞌeta joe opena vaꞌe kuery
 

mbovy eꞌỹ ou vy ombovaipa xembaꞌe uvaty, opyrõmba xembaꞌety re. Haꞌe

rami vy xevygua arovyꞌa vaꞌekue ma tekoa eꞌỹa omombyta. 11 Ombovaipa  

ramo xevy pe ju ojapukai okuapy avave rei noipytyvõavei rã. Yvy haꞌe javi
rupi noĩavei, haꞌe vaꞌe re opena vaꞌerã ndoikoi ramo. 12 Yvyty ita anho reia
 

haꞌe tekoa eꞌỹ regua áry rupi ou imbovaipaarã kuery, mbaꞌeta Senhor
guigua kyxe nhomokanhymba ꞌrã yvy apy peve, haꞌe avave rei pe noĩvei
ꞌrã ikuai porã aguã. 13 Haꞌe rami vy trigo pemoaĩ teĩ juu rive ju pemonoꞌõ.
 

Pembaꞌeapoa rupi penekaneꞌõmba vaꞌeri mbaꞌeve rei ndapejoui. Mbaꞌeve

napemonoꞌõi ma vy pexĩmba ꞌrã, pendere Senhor poxya ou rire.”

Mbaꞌerã pa Nhanderuete nhombopagaa re ijayvua

14  Senhor
aipoeꞌi: “Xevygua Israel kuery peguarã aeja vaꞌekue ma
ijyvýry ikuai vaꞌe heko vai vaꞌe oipeꞌapa. Neꞌexa, haꞌe vaꞌe kuery ma xee
aipeꞌapa ꞌrã ijyvy gui, haꞌe gui haꞌe kuery mbyte gui araa jepe ꞌrã Judá
kuery. 15 Haꞌe kuery aipeꞌapa ma rire amboaxy ju ꞌrã. Haꞌe vy ajapo ꞌrã
 

peteĩ-teĩ guekoa haꞌe oyvy katy ju ojevy aguã rami. 16 Haꞌe gui xapyꞌa rei
 

xevygua kuery reko rami haꞌe kuery voi ikuaixe ꞌrã, haꞌe xerery rupi anho
oura vy ‘Anhetẽ ete Senhor oikove vaꞌe rery rupi aura’ heꞌi ꞌrã okuapy,
ymave rupi xevygua kuery Baal rery rupi oura aguã re omboꞌe vaꞌekue
ri. Haꞌe rami rã haꞌe kuery voi amoĩ ꞌrã xevygua kuery mbyte ikuai aguã.
17 Haꞌe rã peteĩ vaꞌe regua noendu potai ri ramo xee aipeꞌa ꞌrã. Aipeꞌa vy
 

amokanhymba ꞌrã”, heꞌi Senhor.

r
 12.5 Jordão yakã yvýry kaꞌaguy oĩ vaꞌe re ma mymba inharõ vaꞌe ikuai (49.19, 50.44).
Jeremias 13 1290

Kuꞌakuaa ajukue iporãve vaꞌe guigua py mbaꞌemo oikuaa ukaague

13   Senhor
aipoeꞌi xevy:
1

— Tereo, ejogua peteĩ kuꞌakuaa iporãve vaꞌe. Haꞌe gui ejekuꞌa

jokua, yy py emoakỹ eme guive. 2 Haꞌe ramo Senhor aipoeꞌiague rami vy
 

ajogua kuꞌakuaa, haꞌe ajekuꞌa jokua.

3 Haꞌe ramo mokoĩguea ma Senhor oayvu xevy ombou vy aipoeꞌi:
 

4 — Ejopy ju kuꞌakuaa rejogua haꞌe rejekuꞌa jokuaague. Haꞌe gui epuꞌã,

 

tereo Eufrates yakã katy, haꞌe enhomi haꞌe py peteĩ itakua py — heꞌi.
5 Haꞌe ramo Senhor aipoeꞌiague rami vy aa vy anhomi Eufrates rembe
 

re.
6 Haꞌe gui kueve ma rire Senhor aipoeꞌi ju xevy:
 

— Epuꞌã, tereo ju Eufrates katy, haꞌe ejopy ju kuꞌakuaa haꞌe py anhomi

uka vaꞌekue — heꞌi. 7 Haꞌe ramo Eufrates py aa vy yvy ajoꞌo vy anoẽ ju
 

kuꞌakuaa anhomiague gui. Haꞌe rã kuꞌakuaa huꞌũmba ma, ndovarevei ma

mbaꞌeverã.
8 Haꞌe ramo Senhor oayvu xevy ombou vy aipoeꞌi: 9 “Po rami Senhor
   

ijayvu: Nami ae avi xee ambovaipa ꞌrã Judá haꞌe Jerusalém pygua kuery
onhemboyvate rei okuapya. 10 Mbaꞌeta haꞌe kuery heko vai vaꞌe vy
 

noenduxei okuapy xeayvu, inhakã ratãa rupi anho ikuai vaꞌe, haꞌe vy
amboae ramigua tuuete kuery re ovapa, ixupe rive ikuai haꞌe omboete
aguã. Haꞌe rami vy kovaꞌe kuꞌakuaa rami ꞌrã ikuai mbaꞌeverã ndovarevei
vy. 11 Mbaꞌeta kuꞌakuaa avakue kuꞌa re oĩa rami avi xee voi aipota teĩ
 

Israel haꞌe Judá kuery xere ikuai xevy guarã, xerery oguerovyꞌa haꞌe
xemboete pavẽ aguã, vaꞌeri haꞌe kuery ma ndojapyxakai okuapy”, heꞌi
Senhor.

Hyru omboaꞌypaa py mbaꞌemo oikuaa ukaague

12  “Haꞌe
kuery pe emombeꞌu povaꞌe ayvu. Senhor Israel kuery Ruete
aipoeꞌi: ‘Peteĩ-teĩ hyru tynyẽmba ꞌrã vinho’, ꞌere. Haꞌe rã haꞌe kuery
aipoeꞌi ꞌrã ndevy: ‘Ore kuery ndoroikuaa porãi ri tyꞌy hyru ikuai vaꞌe
vinho tynyẽmba aguã?’ heꞌi ꞌrã okuapy. 13 Haꞌe rã ndee ju aipoꞌre ꞌrã
 

haꞌe kuery pe: ‘Senhor aipoeꞌi: “Neꞌexa, kovaꞌe yvy re ikuai vaꞌe haꞌe
javi xee amongaꞌupa ꞌrã, huvixa kuery Davi renda openaaty py oguapy
vaꞌe, sacerdote, profeta kuery haꞌe Jerusalém py ikuai vaꞌe haꞌe javi.
14 Amboaꞌypa ꞌrã joe-joe amombo vy, tuu haꞌe taꞌy kuery voi. Ndaraa jepei
 

ꞌrã, amboaxya naendui ꞌrã, namboaxyi ꞌrã guive amokanhy eꞌỹ aguã”, heꞌi
Senhor.’ ”

Ojeko rerova haꞌe ombopagaa aguã re ijayvuague

15  Pendu
ke, haꞌe peikuaa pota. Penhemboyvate rei eme, mbaꞌeta
Senhor ae ijayvu. 16 Pemboete na Senhor Penderuete, pytũ ombou eꞌỹ
 
 1291 Jeremias 13​, ​14

aguã, haꞌe yvyꞌã vaikuea re pejeapi eꞌỹ aguã, haꞌe hexakãa pearõ ꞌrãgue
py manoa ꞌã haꞌe pytũ reia anho ombou eꞌỹ aguã. 17 Mbaꞌeta napendu
 

potai ri ramo xepyꞌa py ajaeꞌo nhemi ꞌrã penhemboyvate reia re. Xerexa
ojaeꞌo vaipa ete ꞌrã, xerexay vaipa ete ꞌrã, peẽ Senhor rymba vexaꞌi
kuery escravo-rã pendereraapaa rire.
18 “Aipoꞌere huvixa haꞌe ixy pe: ‘Penhemoꞌyvyĩꞌi ke, haꞌe peĩ yvy py,
 

mbaꞌeta peneakã gui hoꞌa ma coroa penemboyvateague. 19 Mbaꞌeta  

kuaray puku-a katy tetã ikuai vaꞌe tynyẽmba ma mbaꞌemo raꞌykue,

ipeꞌaarã ndoikoi guive. Judá kuery voi escravo-rã ogueraapaa ma,
oipokuapaa heravy. 20 Pemaꞌẽ kuaray ijapuꞌaꞌia katy pexa aguã ou vaꞌe.
 

Aỹ ma mamo tu ikuai vexaꞌi kuery ndevy apena uka vaꞌekue, iporãgue

anho rereko vaꞌekue? 21 Mbaꞌe ꞌre ꞌrã tu neirũ kuery ikuai vaꞌekue ndere
 

ipoꞌaka vaꞌerã omoĩa ramo? Ndere haxy vaꞌe ndaꞌipoꞌakai ꞌrã teve, kunha
oikuavãꞌi ta vaꞌe rami? 22 Ndejeupe ae ndeayvu vy “Mbaꞌe re tu haꞌe
 

nunga ou xere?” ꞌre ꞌrã. Haꞌe rami vy reikuaa ꞌrã rejejavypaaty re ae

ndeao oupia, haꞌe rejexavai ete aguã rami reikoa. 23 Etiópia pygua kuery
 

ndaꞌu omboekovia kuaa ꞌrã ri opire, eꞌỹ vy xivi voi ndaꞌu omboekovia
kuaa ꞌrã ri oparaa? s Haꞌe rami aguã ndaꞌevei ramo ae peẽ kuery voi
mbaꞌemo vai pejapo vaꞌety vy ndapejapo kuaai ꞌrã iporã vaꞌe. 24 Haꞌe  

nunga rupi haꞌe kuery amoaĩ ꞌrã mbaꞌemo pirukue yvytu tekoa eꞌỹa
guigua ogueraa vaꞌe rami. 25 Haꞌe nunga ae oiko ꞌrã pendere, pendevy
 

guarã amoĩ ꞌrã, xegui penderexarai vy apu rive perovia rire’, heꞌi
Senhor. 26 ‘Haꞌe nunga rupi pendeao aupi uka ꞌrã peneakã áry peve,
 

pexĩmbaa ojekuaapa aguã. 27 Mbaꞌeta aexa ma yvyꞌã ikuai vaꞌe haꞌe

 

nhuũndy rupi ojeguarupy pejapo pekuapya. Haꞌe vaꞌe ma pendetavy

reia, penhomoaruãa haꞌe pendetavyxea rupi pendekuaia. Ndaꞌevei ete ꞌrã
pendevy, Jerusalém pygua kuery! Rakaꞌe peve teri ꞌrã tu ndapejekyꞌaꞌoi?’
heꞌi.”

Judá yvy re ndaꞌokyvei puku-a re ijayvuague

14   Ndaꞌokyvei
puku jave Senhor ombou ju oayvu Jeremias pe.
1

Haꞌe vy aipoeꞌi: 2 “Judá kuery ojaeꞌopa okuapy, haꞌe tetã rokẽ

 

re nopenavei ma. Ojaeꞌo reve oakã omboguejy yvy peve. Jerusalém

py voi ojapukai ratãve ovy. 3 Haꞌe pygua ipoꞌakakueve omondouka
 

ꞌrã guemimongakuaa kuery yy re. Haꞌe rã haꞌe vaꞌe kuery ygua py oo

vy yy ndojouvei vy yryru oguerojevypa rive ju ꞌrã. Onhemondyi haꞌe
ndoikuaavei rei vy onheakã aoꞌi ꞌrã jogueruvy. 4 Yvy re ndaꞌokyvei
 

ramo ikangypa. Haꞌe nunga rupi mbaꞌety rupi ombaꞌeapo vaꞌe kuery
onhemondyi rei reve ꞌrã onheakã aoꞌi okuapy. 5 Guaxu voi nhuũndy rupi
 

s
 13.23 Etiópia pygua ma kamba vaꞌe. Haꞌe gui haꞌe kuery opire nomboekovia kuaaia rami
avi nhande voi ndajapytuꞌu kuaai ꞌrã jajejavya gui.
Jeremias 14 1292

taꞌy vy oeja rive ꞌrã, jai rogue ndojouvei vy. 6 Mburika kaꞌaguy regua voi
 

yvyꞌã ita anho reia rupi ipoaẽ reve oetũ-etũ ꞌrã jagua-tuvy nheꞌẽ rami.
Ndaexa pyxovei ma, nhuũ jipovei ramo.”

Jeremias jypy ojerure rã “Ndaꞌevei” heꞌiague

7 Haꞌe nunga rupi Senhor, ore kuery orereko vaia anho roexa uka teĩ
orepytyvõ ke nderery remboete ukaa rupi vy. Mbaꞌeta ore ma nenheꞌẽ
raxave vaꞌekue. Nderovai ae rojejavy vaꞌe. 8 Ndee ma Israel kuery oarõ
 

okuapy vaꞌe, haꞌe ikuai axy jave heraa jepea reiko. Mbaꞌe re tu haꞌvy yvy
mboae regua rami reiko, peteĩ oguata vaꞌe pytũ oaxa aguã amboae rupi
oo vaꞌe rami reiko? 9 Mbaꞌe re tu ava ojopy xapyꞌa reipy rami reiko, ipyꞌa
 

guaxuve vaꞌeri jogueraa jepe kuaa eꞌỹ vaꞌe rami? Haꞌe rã ndee Senhor
ma reĩ ae orembyte, haꞌe ore ma nderery rupi oenoĩmby roiko. Orerepy
eꞌỹ eme.
10 Haꞌe ramo Senhor ijayvu xeretarã kuery reko re. Haꞌe vy aipoeꞌi:
 

“Haꞌe rami avi haꞌe kuery ma oguata reixe vai ꞌrã, ndojejokoi ꞌrã oo aguã
gui. Haꞌe nunga rupi Senhor ndoguerovyꞌavei vy imaꞌenduꞌa ꞌrã haꞌe
kuery reko vaiague re, ombopaga ꞌrãe ojejavyague re.” 11 Senhor aipoeꞌive
 

ju xevy: “Ejerureve eme haꞌe kuery amoingo porã aguã re. 12 Mbaꞌeta
 

haꞌe kuery okaru eꞌỹ re ikuai teĩ xee naendui ꞌrã ojapukaia. Mymba haꞌe
mbaꞌemo aju guigua oapy reve omeꞌẽ vaꞌerã ogueru teĩ xee ndarovyꞌai ꞌrã.
Haꞌe rami ꞌrãgue py amomba ꞌrã kyxe py, karuai haꞌe mbaꞌeaxy vaikue py.”

Teĩgue ju Jeremias ojerure ramo “Ndaꞌevei” heꞌiague

13  Haꞌeramo xee aipoaꞌe:
— Ai Senhor Xeruete! Neꞌexa, profeta kuery ma aipoeꞌi vaꞌekue heta
vaꞌe kuery pe: “Ndoui ꞌrã kyxe revegua neĩ karuai. Haꞌe rami ꞌrãgue py
kovaꞌe tekoa py ou ꞌrã pendekuai porã aguã anho”, heꞌi vaꞌekue — haꞌe.
14 Haꞌe ramo Senhor aipoeꞌi xevy:
 

— Profeta ramigua kuery ma apu rive omombeꞌu okuapy xerery rupi.

Teĩgueve xee namboui, neĩ namombeꞌu ukai haꞌe kuery pe, haꞌe kuery
pe ndaxeayvui guive. Haꞌe kuery pendevy omombeꞌu vaꞌe ma oexa raꞌu
merami rivea, imbaꞌekuaa ramigua, ovare eꞌỹ vaꞌe rupi ikuaia, haꞌe opyꞌa
py onhembotavy ukaa rive.
15 Haꞌe nunga rupi Senhor aipoeꞌi profeta ramigua kuery re: “Xerery
 

rupi omombeꞌu vaꞌeri xee amombeꞌu uka ramo eꞌỹ. Haꞌe kuery ma ‘Kyxe
revegua haꞌe karuai ndoui ꞌrã kovaꞌe yvy re’ heꞌi okuapy teĩ haꞌe vaꞌe
profeta kuery ae ꞌrã kyxe haꞌe karuai py opa. 16 Mbaꞌeta ijayvu renduare
 

kuery karuai haꞌe kyxe gui omano vaꞌekue retekue omombopaa ꞌrã
Jerusalém py tape ikuai vaꞌe rupi. Jipoi ꞌrã avave rei inhono porãarã: haꞌe
kuery, taꞌyxy, taꞌy haꞌe tajy kuery reve. Mbaꞌeta haꞌe kuery áry ambou ꞌrã
heko vaiague rekovia.
 1293 Jeremias 14​, ​15

17 “Haꞌe
gui haꞌe kuery pe remombeꞌu ꞌrã po rami: ‘Xerexay oẽ ꞌrã ara
py haꞌe pyávy. Ndopytuꞌui ꞌrã, mbaꞌeta xeretarã kuery omoingo axya
ramo ai haxy ete vaꞌe py. 18 Haꞌe rami vy mbaꞌety rupi aa vy aexa kyxe py
 

ojuka pyre. Haꞌe rã tetã py ju aike vy aexa ꞌrã karuai gui omano vaꞌekue.
Profeta haꞌe sacerdote kuery oguata rei ꞌrã yvy re, oo aguã ndoikuaavei
vy.’ ”

Mboapykuea Jeremias ojerure rã “Ndaꞌevei ae ma” heꞌiague

19 Haꞌe
rami avi rejapa ma teve Judá kuery? Ndepyꞌa py nderexaxevei
teve Sião tetã? Mbaꞌe re tu oremoingo axy oremonguera eꞌỹ re?
Oremoingo porã ju aguã roarõ rokuapy vaꞌeri iporã vaꞌe ndoikoi ae.
Rokuera aguã ꞌrãgue py ndorerekorãveia anho roendu. 20 Senhor, ore
 

kuery ma roikuaa orereko vaia haꞌe oreru kuery ojapo vaiague, mbaꞌeta
nderovai ae rojejavy vaꞌe. 21 Haꞌe rami avi nderery remboete ukaa rupi
 

vy orereja eme. Mbaꞌemo vai py ejaoꞌi uka eme nerenda iporãve vaꞌe.
Nemaꞌenduꞌa na orevy ndereve guarã rejapo vaꞌekue re, embovaipa eme.
22 Mbaꞌeta oiko ꞌrã teve mbaꞌemo raꞌangaa amboae regua kuery omboete
 

vaꞌe regua omboꞌoky kuaa vaꞌe? Haꞌe rami eꞌỹ vy yva haꞌe ae ombou ꞌrã
teve oky? Haꞌe nunga moingoa ma ndee Senhor Oreruete anho reiko.
Haꞌe nunga rupi ndegui ae roarõ oky, mbaꞌeta ndee anho haꞌe nunga haꞌe
javi mboua reiko.

15  Haꞌe ramo Senhor aipoeꞌi xevy: “Moisés haꞌe Samuel xerenonde

1  

ojerure vaꞌe rire xepyꞌa re noĩ ꞌrãgue kovaꞌe kuery amboaxy aguã.
Toipeꞌapa haꞌe kuery xerenonde gui, toopa. 2 Haꞌe gui ndevy pe haꞌe kuery
 

oporandu vy ‘Marã katy ꞌrã tu roo?’ heꞌi ramo aipoꞌre ꞌrã haꞌe kuery pe:
‘Po rami Senhor ijayvu: Omano vaꞌerã kuery too omano aguã katy,
haꞌe rã kyxe py ojuka pyrã too kyxe revegua ikuaia katy, karuai pyguarã
ma too karuaia katy, haꞌe gui escravo-rã ogueraa pyrã ma ogueraa katy
too.’ 3 Mbaꞌeta Senhor aipoeꞌi: ‘Xee ma irundy rupi ꞌrã ambopaga haꞌe
 

kuery. Kyxe py ojukaa ꞌrã, jagua kuery omoatã heravy ꞌrã, haꞌe gui guyra
yvate rupi oveve vaꞌe haꞌe mymba inharõ vaꞌe nhuũndy rupi ikuai vaꞌe
ma omondoropa vy hoꞌupa ꞌrã. 4 Amboaxapa ꞌrã yvy regua kuery oexa
 

vy onhemondyipa aguã, Ezequias raꞌy Judá pygua huvixa Manassés

Jerusalém tetã py ojapo vaiague haꞌe javi káuxa.’ ”
5 “Haꞌe gui ndee Jerusalém, mavaꞌe tu oiko ꞌrã nemboaxyarã? Mavaꞌe
 

tu ojaeꞌo ꞌrã ndere? Mavaꞌe tu ovaẽ ꞌrã reiko porã paa re oporandu
aguã? 6 Mbaꞌeta rejepeꞌa xegui, nderakykue katy ju rejevy vy. Haꞌe ramo
 

nderovai aupi ꞌrã xepo romomba aguã. Xekaneꞌõ ma romboaxya py”,

heꞌi Senhor. 7 “Ndeyvy re tetã ikuai vaꞌe rokẽ py ambogua uka yrupẽ
 

py rami, amokanhy taꞌy kuery, amomba xevygua kuery teĩ ikuaiaty gui
ndojepeꞌai. 8 Haꞌe pygua imeveꞌỹ vaꞌe hetave yeꞌẽ rembe rupi ita kuꞌi ikuai
 

vaꞌe gui. Kuaray mbyte jave teĩ ambou kyrĩgueꞌi xy kuery mombaarã.
Jeremias 15 1294

Haꞌe kuery áry ambou xapyꞌa ojexavai haꞌe okyje aguã teĩ. 9 Sete opiꞌa
 

kuery oguereko vaꞌekue ma omano xapyꞌa inheꞌẽ oata vaꞌe rami, ara py
teri teĩ haꞌe kuery pe rã pytũmba ma. Oxĩmba, ndaꞌevei nho okuapy. Haꞌe
gui haꞌe pygua okuaveꞌi vaꞌe ma amboaxapa kyxe revegua pe hovaigua
kuery renonde”, heꞌi Senhor.

Ojeupegua profeta Senhor ombopyꞌa guaxuve juague

10  Ndaꞌeveiete xevy, haꞌe haꞌi pe voi xekuavãꞌi rire, mbaꞌeta ava
opuꞌãa rei pyrã, pavẽ rei ogueroꞌa rei vaꞌerã oikuavã! Mbaꞌeta xee
nanhomborevei mbaꞌemo hiꞌáryve ajopyve vy, amboae kuery voi
naxemborevei ojopyve vy. Haꞌe rami teĩ haꞌe kuery peteĩ-teĩ ijayvu vai
xere.
11 Haꞌe ramo Senhor aipoeꞌi: “Haꞌe gui anhetẽ xee romombaraete ꞌrã
 

reiko porã aguã. Haꞌe rã nderovaigua kuery ma ojexavai haꞌe ikuai axya
ára ajapo ꞌrã ndere onhemboja vy ojerure porãꞌi aguã rami”, heꞌi.
12 “Haꞌe gui amongue ndaꞌu omopẽ kuaa ꞌrã ri ferro kuaray ijapuꞌaꞌia
 

katy gui ou vaꞌe, eꞌỹ vy overa vaꞌe? 13 Haꞌe rami rã peẽ kuery romoingo
 

axy ꞌrã pendeyvy jave rupi teko vai pejapoague re. Haꞌe rami vy
penembaꞌe rei-rei pemoĩ porã vaꞌekue hepy reꞌỹ amboaxapa ꞌrã heraarã
pe. t 14 Haꞌe rami vy penderovaigua kuery pe xee rogueraa uka ꞌrã yvy
 

peikuaa eꞌỹa katy, mbaꞌeta pendeꞌáry xepoxya hendy ae ma, tata hendy
vaꞌe rami okai vaꞌerã.”
15 Haꞌe gui Senhor, ndee ma reikuaa. Haꞌe rami avi nemaꞌenduꞌa
 

ke xere, xepytyvõ haꞌe xerepy ke xerakykue monhaa kuery gui.

Renhomboaxya rupi vy xereraa uka eme. Reikuaa ma roayvu vy ae
ajejojai ukaa. 16 Ndeayvu ajou vy haꞌu vyvoi. Mbaꞌeta ndeayvu ma
 

arovyꞌa vaꞌe xekuraxõ mbovyꞌaarã, mbaꞌeta nderery rupi anherenoĩ

uka ramo, Senhor Xeruete nexondaro reta vaꞌe. 17 Haꞌe nunga rupi
 

peteĩgueve ma voi aguapy vaꞌeꞌỹ teri ovyꞌa rei vaꞌe kuery reve, ndarovyꞌai
guive. Haꞌe rami ꞌrãgue py ndepo poyia xeꞌáry oĩ ramo xee aeꞌi aguapy
ainy, mbaꞌeta xee aendu vaꞌe ma ndepoxya anho. 18 Mbaꞌe re tu haxy vaꞌe
 

aendu riae tema? Mbaꞌe re tu xeai haxy riae oiny ndokuera reguai vy?
Ndee ndaꞌu xembotavy ꞌrã teve yy ramoꞌi typa vyvoi vaꞌe rami?
19 Haꞌe ramo Senhor aipoeꞌi xevy: “Haꞌe gui rejeko rerova ri ramo
 

xee rogueru ju ꞌrã xerenonde rupi reiko aguã. Ovare eꞌỹ vaꞌe ꞌrãgue py
haꞌevea ramigua re anho ndeayvu ri vy reiko ꞌrã xeayvu mombeꞌuarã.
Haꞌe kuery regua tojeꞌoi ndea katy, haꞌe rã ndee ma ndereaxai ꞌrã haꞌe
kuerya katy. 20 Haꞌe ramo haꞌe kuery rovai xee romombaraete ꞌrã tetã
 

kora overa vaꞌe guigua rami. Haꞌe ramo nderovai haꞌe kuery opuꞌã teĩ
ndaꞌipoꞌakai ꞌrã ndere, mbaꞌeta ndereve xee aiko ꞌrã haꞌe kuery gui

t
 15.13‑14 Apy ma judeu kuery pe ijayvu.
 1295 Jeremias 15​, ​16

rogueraa jepe aguã. 21 Haꞌe rami vy roipeꞌa ꞌrã heko vai vaꞌe kuery po gui,
 

rogueraa jepe ꞌrã ipyꞌa ratã vaꞌe kuery po gui”, heꞌi Senhor.

Profeta haꞌe aeꞌi oiko aguã re ijayvuague, heta vaꞌe kuery oikuaa aguã

16   Haꞌe
gui Senhor oayvu ombou ju xevy. Haꞌe vy aipoeꞌi: 2 “Ejou
1  

eme nderaꞌyxyrã, nderaꞌy haꞌe nderajy eꞌỹ aguã kovaꞌe tekoa py”,
heꞌi. 3 Mbaꞌeta po rami Senhor ijayvu kovaꞌe tekoa py taꞌy haꞌe tajy kuery
 

ituiꞌi vaꞌerã rekorã re, tuu haꞌe ixy kuery rekorã re guive. Haꞌe vy aipoeꞌi:
4 “Haꞌe kuery omano ꞌrã mbaꞌeaxy gui teĩ ndojaeꞌoai ꞌrã, nonhono porãai ꞌrã
 

guive. Yvy irũrã rive ꞌrã opyta. Kyxe haꞌe karuai py ꞌrã omano, haꞌe heꞌõgue
opyta ꞌrã guyra yvate rupi oveve vaꞌe haꞌe mymba yvy rupigua rembiꞌurã.”
5 Mbaꞌeta po rami Senhor ijayvu: “Eike eme omanogue re ojaeꞌo
 

okuapya py, ndepyꞌa vai eme, eronhemboaxy eme guive, mbaꞌeta haꞌe
kuery gui aipeꞌa ma mbyꞌa porã, ayvua haꞌe amboaxya rupi aiko aguã”,
heꞌi Senhor. 6 “Mbaꞌeta kovaꞌe yvy re omano ꞌrã yvatekueve haꞌe
 

yvyĩgueve. Haꞌe vaꞌe kuery ma ndojatyai ꞌrã, ndojaeꞌoai ꞌrã, haꞌe kuery
re ipyꞌa vaia rupi nonhekyxĩmba reiai ꞌrã, neĩ oakã nonhopĩai ꞌrã guive. u
7 Ojaeꞌo vaꞌe kuery pe ma nomeꞌẽavei ꞌrã mbojape omanogue re ombopyꞌa
 

porã ju aguã, neĩ peteĩve karo yy nomeꞌẽai ꞌrã opoꞌo aguã regua, tuu
eꞌỹ vy ixy omano rire teĩ. 8 Eike eme oo ngaru oikoa py, haꞌe kuery reve
 

reguapy vy rekaru haꞌe reyꞌu eꞌỹ aguã.” 9 Mbaꞌeta Senhor ixondaro reta
 

vaꞌe, Israel kuery Ruete aipoeꞌi: “Neꞌexa, peikove teri reve, haꞌe pexaa
py ae amombytuꞌu ꞌrã pevyꞌaa kovaꞌe tekoa gui, peporaeia, haꞌe omenda
vaꞌerã oguerovyꞌaa rupi oporaeia guive.
10 “Neretarã kuery pe remombeꞌu ꞌrã povaꞌe ayvu haꞌe javi. Haꞌe ramo
 

haꞌe kuery oporandu ꞌrã: ‘Mbaꞌe re tu Senhor haꞌe rami ete oremongyje
ndaꞌevei ete vaꞌe py? Mbaꞌe nunga py tu orereko vai haꞌe rojejavy
Senhor Nhanderuete rovai?’ heꞌi ꞌrã ndevy. 11 Haꞌe ramo ndee rembovai
 

ꞌrã: ‘Mbaꞌeta peneramoĩ kuery xerejapa’, heꞌi Senhor. ‘Haꞌe rami vy

ojeꞌoi amboae ramigua tuuete kuery re rive, haꞌe kuery pe ju ikuai vy
ombojerovia aguã. Haꞌe rã xee ma xerejapa okuapy, xeguigua lei rami voi
ndaꞌikuaixei rakaꞌe. 12 Haꞌe gui peẽ kuery ma peneramoĩ kuery ikuaiague
 

gui pendereko vaive ju, mbaꞌeta peneakã ratãa rupi peteĩ-teĩ pendekuai,
xenheꞌẽ rendu eꞌỹ vy. 13 Haꞌe nunga rupi kovaꞌe yvy gui roipeꞌapa ꞌrã peteĩ
 

yvy peẽ haꞌe peneramoĩ kuery ndapeikuaaiague katy. Xee noromboaxyvei

ramo haꞌe py ju ꞌrã pendekuai amboae ramigua tuuete pe, ara py haꞌe
pyávy.’ ”
14 Senhor aipoeꞌive ju: “Haꞌe rami teĩ neꞌexa, ou ma oiny ára, ‘Anhetẽ
 

ete Senhor oikove vaꞌe Egito yvy gui Israel kuery oguenoẽ vaꞌekue rery

u
 16.6 Hetarã omano rã amongue onhekyxĩmba rei ꞌrã, haꞌeꞌỹ vy oakã onhopĩ ꞌrã ipyꞌa vai
vy (41.5; Ezequiel 7.18; Miquéias 1.16).
Jeremias 16​, ​17 1296

rupi aura’, ndapejeveia ára. 15 Haꞌe rami ꞌrãgue py po rami ꞌrã peura:
 

‘Anhetẽ ete Senhor oikove vaꞌe kuaray apuꞌaꞌia katy gui haꞌe yvy jave
rupi omondoukapaague gui Israel kuery ogueru vaꞌekue rery rupi aura’,
peje ꞌrã. Mbaꞌeta xee ajapo ꞌrã pendeyvy katy ae ju pejevypa aguã rami,
peneramoĩ kuery yvyrã ameꞌẽ vaꞌekue py ae.”
16 Senhor aipoeꞌi: “Neꞌexa, ambou reta ꞌrã pira mboꞌaa kuery. Haꞌe
 

vaꞌe kuery ma Judá regua kuery ae ꞌrã omboꞌa. Haꞌe vaꞌe rire ma
imbaꞌejuka vaꞌe kuery ju ꞌrã ambou reta, pira mboꞌaa kuery ojuka aguã
yvyty haꞌe yvyꞌã ikuai vaꞌe áry rupi, ita paꞌũ rupi guive ikuai vaꞌe ojuka
aguã. 17 Mbaꞌeta aexa pota ꞌrã haꞌe kuery ikuaia haꞌe javi rupi. Avave
 

rei nonhemi ꞌrã xegui, gueko vai voi nonhomi ꞌrã aikuaa pota aguã
gui. 18 Jypyꞌi ma ambopagave ete ꞌrã heko vaiague haꞌe ojejavyague
 

re, mbaꞌeta xevygua yvy omongyꞌapa rire mbaꞌemo raꞌangaa ojou

vaipy peguare kuery reꞌõgue py, yvy xevy guarã vaꞌekue omonyẽmba
ojeguarupy rive.”
19 Haꞌe gui ndee Senhor ma xemombaraetea reiko, ajexavaia ára
 

anhemi aguã. Haꞌe gui ndea py ou ꞌrã yvy regua kuery yvy apy guive.
Haꞌe vy aipoeꞌi ꞌrã okuapy: “Oreramoĩ kuery ma apu regua anho
oguereko vaꞌekue, mbaꞌemo raꞌangaa ovareꞌỹ vaꞌe, iporã vaꞌe noĩa. 20 Haꞌe 

gui avakue haꞌe kuery ae ndaꞌu ojapo ꞌrã ri nguueterã? Haꞌe rami avi haꞌe
nunga ma tuuete eꞌỹ ae guive”, heꞌi ꞌrã okuapy.
21 “Neꞌexa, aỹ haꞌe kuery pe aexa uka ꞌrã xembaraetea haꞌe
 

xepoꞌakapaa. Haꞌe ramo ma haꞌe kuery oikuaa ꞌrã Senhor aikoa.”

Teko vai nhanembotavy haꞌe nhanemokanhya re ijayvua

17   “Haꞌe
gui Judá kuery ojejavya ma ferro rakua py ipara oiny,
1

diamante omboakua pyre py guive. Haꞌe nunga ma haꞌe kuery

kuraxõ re ae ipara, haꞌe altar ojapo vaꞌekue apy re guive. 2 Haꞌe vaꞌe altar
 

re taꞌy kuery voi imaꞌenduꞌa ꞌrã, haꞌe mbaꞌemo raꞌangaa yvyra hovana
vaꞌe guýry haꞌe yvyꞌã áry rupi omopuꞌã imoꞌamy vaꞌekue re. 3 Haꞌe gui
 

ndee yvy mbyte yvyty repuꞌã vaꞌe, ndere mbaꞌemo porã haꞌe hepykueve oĩ
vaꞌekue. Haꞌe nunga haꞌe javi ma jejavya káuxa amboaxa ꞌrã ipeꞌaarã pe,
ombojeroviaaty ndee yvyty áry ikuai vaꞌe guive. 4 Ndekáuxa ae oipeꞌapaa
 

ꞌrã ndevy guarã ameꞌẽ vaꞌekue. Haꞌe ramo ajapo ꞌrã nderovaigua kuery
pe reiko aguã rami yvy reikuaa eꞌỹa re, xepoxya tata rami rakaꞌe rã peve
guarã remoendy rire.”
5 Senhor aipoeꞌi: “Ayvu vaipy ꞌrã ikuai avakue re rive ojerovia vaꞌe.
 

Haꞌe kuery ma toꞌo imarã vaꞌerã re rive ojerovia, haꞌe opyꞌa py Senhor
gui mombyry ikuai. 6 Haꞌe kuery ikuai ꞌrã jai rogue haꞌe aeꞌi tekoa eꞌỹa
 

py henhoĩ vaꞌe rami. Iporã vaꞌe teĩ ndoexai ꞌrã, mbaꞌeta tekoa eꞌỹa py ae
tema ꞌrã ikuai, yvy piru reia haꞌe juky rive oĩa rupi, avave rei noĩaveia
rupi. 7 Haꞌe rã ayvu porãmby ꞌrã ikuai Senhor re ojerovia haꞌe Senhor
 
 1297 Jeremias 17

oarõ oikovy vaꞌe. 8 Mbaꞌeta haꞌe kuery ikuai porã ꞌrã yy yvýry yvyra
 

onhotỹ mbyre rami. Hapo yakãꞌi peve oo ramo ndokyjei ꞌrã haku gui.
Hogue ma hovy porã riae ꞌrã. Ndaꞌokyveia ára teĩ ndaꞌipirui ꞌrã, ndaiꞌa
eꞌỹi ꞌrã guive.
9 “Haꞌe gui avakue pyꞌa ma opa mbaꞌe gui nhombotavypave haꞌe ndaꞌevei
 

vaꞌe ae. Mavaꞌe ndaꞌu oikuaa ꞌrã? 10 Xee Senhor ae aikuaa pota ꞌrã ipyꞌa
 

re, xee haꞌã ꞌrã guive onhembopyꞌaa, oikoague rekovia ameꞌẽ aguã, peteĩ-
teĩ oikoague rami ae. 11 Inambu pytã ngupiꞌa ae eꞌỹ omboaku-a rami avi
 

haꞌevea rami eꞌỹ ojoupave vaꞌe. Haꞌe kuery oikove teri reve haꞌe nunga
oipeꞌapaa xapyꞌa ꞌrã, haꞌe gui opaa py hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe ꞌrã ikuai.”

Nhanderuete oepy aguã re Jeremias ojapukaiague

12  Ore rombojerovia atyrã ma hexakãmba haꞌe ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe, jypyꞌi
guive yvate ete vaꞌe oĩ. 13 Ndee Senhor ma Israel kuery oarõ okuapy vaꞌe
 

reiko. Haꞌe rã nderejaare kuery ma oxĩmba vaꞌerã meme.

“Tá, xegui ojepeꞌa vaꞌe rery ma yvy py rive ꞌrã ipara oiny, Senhor yy
marã eꞌỹ meꞌẽa oeja rire”, heꞌi.
14 Senhor, xemonguera ke akuera ete aguã. Xereraa jepe ke aa jepe
 

ete aguã. Mbaꞌeta ndee anho rogueroporai. 15 Neꞌexa, xevy pe haꞌe kuery
 

aipoeꞌi ꞌrã okuapy: “Mamo tu oĩ Senhor ayvu? Tojeupity vyvoi!” heꞌi

okuapy. 16 Xee ndajepeꞌai ndevygua kuery re apenaa gui, ikuai axy ára
 

ou rã ndaexaxei teĩ. Ndee ma reikuaa. Xeayvu xejuru gui oẽ vaꞌe voi

reikuaapa. 17 Enhemoingo eme xemondyiarã, mbaꞌeta ndaꞌeveia ára ma
 

ndere anho ꞌrã anhemi. 18 Xeavyky reia kuery toxĩmba, haꞌe rã xee ma
 

taxĩmba eme. Haꞌe kuery tonhemondyipa, haꞌe rã xee ma tanhemondyi

eme. Haꞌe kuery áry ae embou ára vai, haꞌe emokanhymba jevy-jevy.

Sábado ára omboetea aguã re ijayvuague

19 Senhor aipoeꞌi xevy: “Tereo, epuꞌã eꞌamy haꞌe kuery retã rokẽ py,
Judá pygua huvixa kuery oike haꞌe oẽaty py, haꞌe Jerusalém tetã rokẽ
ikuai vaꞌe haꞌe javi yvýry. 20 Haꞌe vy aipoꞌere ꞌrã haꞌe kuery pe: ‘Peẽ Judá
 

pygua huvixa kuery, pendu ke Senhor ayvu, Judá haꞌe Jerusalém pygua
kuery kovaꞌe okẽ rupi peike vaꞌe haꞌe javive.’ 21 Po rami Senhor ijayvu:
 

Peẽ kuery peikove pukuxe vy sábado ára pevoyive eme mbaꞌemo, peroike
eme guive Jerusalém tetã rokẽ rupi. 22 Sábado ára penoẽve eme voyi
 

pendero gui, mbaꞌeve pejapo eme guive. Haꞌe rami ꞌrãgue py pemboete
ꞌrã sábado ára, peneramoĩ kuery pe ajapo ukaague rami vy. 23 Haꞌe rami
 

teĩ haꞌe kuery ma xeayvua re nopenai vy ndojapyxakai rakaꞌe. Haꞌe rami

ꞌrãgue py inhakã ratã okuapy xeayvua noendu potai vy, onhemoꞌarandu
uka eꞌỹ aguã.
24 “ Senhor ijayvuve ju: Haꞌe rã peẽ kuery ma pendu ke xeayvua,
 

haꞌe pemboete sábado ára, tetã rokẽ rupi voyi peroike veꞌỹ haꞌe mbaꞌeve
Jeremias 17​, ​18 1298

pejapo eꞌỹ aguã. 25 Haꞌe rami ri ramo kovaꞌe tetã rokẽ rupi oike nho ꞌrã
 

penderuvixave kuery guembiguai yvatekueve reve, tenda Davi openaaty

áry oguapy vaꞌerã. Guembiguai kuery yvatekueve reve ꞌrã oaxa jogueruvy
karóxa py, haꞌe kavaju áry, avakue Judá haꞌe Jerusalém pygua kuery reve.
Haꞌe rami rire kovaꞌe tetã py ikuaia ꞌrã rakaꞌe rã peve. 26 Haꞌe gui oupaa
 

ꞌrã Judá regua tetã haꞌe Jerusalém yvýry rupi ikuaia gui, Benjamim yvy,
yvy reia haꞌe yvyꞌã reia kuaray puku-a katy gui. Haꞌe rami vy ogueru ꞌrã
mymba oapy reve omeꞌẽ vaꞌerã, mbaꞌemo aju guigua haꞌe heakuã porã
vaꞌe, Senhor oguerovyꞌaa rupi omeꞌẽ aguã ixupegua opy. 27 Haꞌe rami  

avi napendu potai vy sábado ára napemboetei ramo, xapyꞌa rei sábado
ára Jerusalém tetã rokẽ rupi voyi peroike ramo tata py apypa ꞌrã okẽ
ikuai vaꞌe. Haꞌe vaꞌe tata omomba ꞌrã Jerusalém py huvixa ro ikuai vaꞌe,
ndoguevei ꞌrã guive.”

Mbaꞌemo ryru nhaeꞌũ guigua re ijayvuague

18   Jeremias
pe Senhor oayvu ombou vy aipoeꞌi:
1
2  —
Epuꞌã ke, tereo nhaeꞌũ gui mbaꞌemo apoa ro py. Haꞌe py
ma rendu ꞌrã xeayvu — heꞌi. 3 Haꞌe ramo aa nhaeꞌũ gui mbaꞌemo apoa ro
 

py. Haꞌe py amaꞌẽ rã haꞌe vaꞌe ombaꞌeapo oiny ojere vaꞌe áry. 4 Haꞌe gui  

mbaꞌemo ryrurã nhaeꞌũ gui ojapo vaꞌekue ivaipa ramo haꞌe vaꞌekue gui
amboae ju ojapo haꞌe ae oipotaa rami.
5 Haꞌe ramo Senhor oayvu ombou xevy. 6 Haꞌe vy aipoeꞌi: “Upe vaꞌe
   

nhaeꞌũ gui mbaꞌemo apoa ojapoa rami haꞌeve xee voi peẽ Israel kuery
roguereko aguã. Neꞌexa, ipo py yapo oĩ vaꞌe rami peẽ Israel kuery voi
xepo py peĩ. 7 Mbaꞌeta peteĩ regua eꞌỹ vy peteĩ tetã re mbaꞌe xeayvu ꞌrã
 

aipeꞌapa aguã, aity haꞌe ambovaipa aguã re. 8 Haꞌe rami teĩ haꞌe kuery
 

gueko vai gui ojeko rerova ri ramo xee voi amboae rami ꞌrã areko,
mbaꞌemo vai ambou aguã re anhembopyꞌaague rami veꞌỹ. 9 Haꞌe rami avi 

peteĩ regua eꞌỹ vy peteĩ tetã re xeayvu ꞌrã amombaraete haꞌe anhotỹ aguã
re. 10 Haꞌe ramo xapyꞌa rei haꞌe kuery ma xerenonde rupi teko vai rupi
 

tema ꞌrã ikuai xeayvua noendu potai vy. Haꞌe ramo xee amboae rami ꞌrã
areko amoingo porã aguã re anhembopyꞌaague rami veꞌỹ. 11 Haꞌe nunga  

rupi aỹ ma ndeayvu ke Judá regua avakue haꞌe Jerusalém pygua kuery

pe. Haꞌe vy aipoꞌre ꞌrã: ‘Po rami Senhor ijayvu: Neꞌexa, xee ma ambou
ta mbaꞌemo vai, peẽ kuery rovai aiko aguã re anhembopyꞌa rire. Haꞌe
nunga rupi aỹ peteĩ-teĩ pejeko rerova na haꞌeveꞌỹa rami pendekuaia haꞌe
mbaꞌemo vai pejapoa gui,’ ꞌre ꞌrã. 12 Haꞌe rami teĩ haꞌe kuery aipoeꞌi ꞌrã:
 

‘Ndaꞌevevei ae ma teve, mbaꞌeta ore kuery ma orekuaive tema ꞌrã ore ae

roipotaa rami. Peteĩ-teĩ roiko ꞌrã oreakã ratãa rupi, orereko vaia rami ae’,
heꞌi ꞌrã okuapy.
13 “Haꞌe nunga rupi Senhor aipoeꞌi: ‘Peporandu na aỹ amboae regua
 

kuery ikuaia rupi mavaꞌe pa haꞌe nunga oenduague re. Mbaꞌeta haꞌe
 1299 Jeremias 18​, ​19

ramigua ete Israel kuery ojapo vaꞌekue! 14 Haꞌe gui Líbano yvyty re itaova
 

oĩ vaꞌe áry yroꞌy apĩ oĩaty gui ndaꞌu okanhy ꞌrã ri? Tyrã pa typa ꞌrã ri
yroꞌy rykukue mombyry guigua? v 15 Any, teĩ xevygua kuery ma hexaraipa
 

okuapy xegui. Haꞌe rami vy mbaꞌemo raꞌangaa pe rive oapy ꞌrã okuapy
heakuã porã vaꞌe. Haꞌe nunga ma ojapo tape yma guare rupi ikuai vy
onhepyxangapa aguã rami, tape joja eꞌỹa rupi ju ojeꞌoi aguã, 16 haꞌe kuery  

yvy nhomondyipaarã opyta aguã rami, haꞌe amboae kuery ojojai rei
aguã rami. Mbaꞌeta haꞌe rupi oaxa vaꞌe kuery onhemondyi vy ombovava
ꞌrã oakã. 17 Mbaꞌeta yvytu kuaray oua katy gui ou vaꞌe py amoaĩmba ꞌrã
 

hovaigua kuery renonde rupi. Haꞌe kuery ikuai axya ára aexa uka ꞌrã
xekupe, xerova eꞌỹ.’ ”

Ngovaigua kuery rovai profeta ojerureague

18  Haꞌe
ramo aipoeꞌi okuapy: “Peju ke, mbaꞌemo jajapo Jeremias
rovai. Mbaꞌeta oiko riae ꞌrã lei rupi sacerdote haꞌe hiꞌarandu vaꞌe
nhanemongetaarã, haꞌe profeta ayvu omombeꞌu vaꞌerã. Peju na, nhamoĩ
vai ayvu py, ijayvua nhaendu veꞌỹ aguã”, heꞌi okuapy xere.
19 Haꞌe gui Senhor, emaꞌẽ na xere, haꞌe endu pota xere ijayvu rei vaꞌe
 

kuery ijayvua. 20 Iporã vaꞌe re omboekovia ꞌrã teve haꞌeveꞌỹa ramigua?

 

Mbaꞌeta haꞌe kuery ojoꞌo yvykua xenheꞌẽ omboꞌa aguã. Nemaꞌenduꞌa ke

nerenonde xee ajexa ukaague re, mbaꞌeta haꞌe kuery remoingo porã aguã
re ajerure vaꞌekue, rejou vai aguã reꞌỹ. 21 Haꞌe nunga rupi haꞌe kuery raꞌy
 

kuery emboaxa karuai pe, ejapo ke taꞌy kuery karuai haꞌe kyxe py omano
aguã rami. Tove taꞌyxy kuery gui toipeꞌapaa imemby kuery, imeveꞌỹ vaꞌe
taꞌikuai. Tove ime kuery tomanomba mbaꞌeaxy gui. Haꞌe gui kunumigue
ma joe opuꞌãa py tojukapaa kyxe py. 22 Haꞌe kuery re opuꞌã vaꞌerã kuery
 

rembou xapyꞌa ramo tojapukai okuapy ngoo gui. Mbaꞌeta haꞌe kuery
yvy ojoꞌo okuapy rire xejopy aguã, xepy rupi ojokua nhuã xemboꞌaxe vy.
23 Haꞌe rã Senhor, ndee reikuaa ae ma xejukaxe vy nhomongeta okuapya
 

haꞌe javi. Eperdoa eme haꞌe kuery reko vaiague re, embogue eme
ojejavyague nerenonde gui. Nerenonde ojexa uka vy toꞌapa. Ndepoxya
ára py embopaga ke.

Yryru ombovo aguã re ijayvuague

19   Senhor
aipoeꞌi: “Tereo, ejogua peteĩ yryru nhaeꞌũ gui ojapo
1

pyre. Nderupive eraa avi neretarã kuery regua haꞌe sacerdote

regua nhomongetaa kuery. 2 Tapeo Hinom raꞌy rekoague yvyugua
 

py, nhaeꞌũ gui mbaꞌemo apoa rokẽ katy. Emombeꞌu haꞌe py ndevy
amombeꞌu uka vaꞌe. 3 Haꞌe vy aipoꞌre ꞌrã: ‘Judá pygua huvixa kuery haꞌe
 

v
 18.14 Líbano rery ma “Yvyty xiĩ vaꞌe” ꞌea, yvate etea py yroꞌy ojekuaa riae ramo. Haꞌe
gui yroꞌy rykukue oxyry ouvy vy oata eꞌỹ re omoakỹ ꞌrã haꞌe vaꞌe yvy.
Jeremias 19​, ​20 1300

Jerusalém py pendekuai vaꞌe, pendu ke Senhor ayvu. Po rami ijayvu

Senhor ixondaro reta vaꞌe, Israel kuery Ruete: Neꞌexa, kovaꞌe tekoa
áry ambou ꞌrã mbaꞌemo vai. Haꞌe ramo haꞌe nunga oendu vaꞌe haꞌe javi
nhemondyi gui ijapyxa nheꞌẽmba ꞌrã. 4 Mbaꞌeta haꞌe kuery xerejapa vy
 

omongyꞌapa rei kovaꞌe tekoa, nguuete mboae pe heakuã porã vaꞌe oapy
vy, haꞌe nunga peteĩgueve oexa vaꞌeꞌỹ teri, tuu kuery, neĩ Judá pygua
huvixa kuery voi. Haꞌe vy kovaꞌe tekoa haꞌe javi rupi omoẽ okuapy
heko porã vaꞌe ruguy. 5 Haꞌe vy yvyꞌã ikuai vaꞌe áry rupi ojapo okuapy
 

Baal raꞌangaa mbojerovia atyrã, tata py guaꞌy kuery oapy aguã Baal pe
omeꞌẽ vy. Teĩgueve ma haꞌe ramigua ajapo uka vaꞌeꞌỹ, haꞌe rami aguã re
ndaxeayvui, neĩ nanhembopyꞌai guive. 6 Haꞌe nunga rupi ou ma oiny ára
 

kovaꞌe tekoa pe neĩ “Tofete”, neĩ “Hinom raꞌy rekoague yvyugua” ꞌea veꞌỹ
aguã. Haꞌe rami ꞌrãgue py “Yvyugua jojukapaaty” ꞌea ꞌrã, heꞌi Senhor.
7 Mbaꞌeta kovaꞌe tekoa py ambovaipa ꞌrã Judá haꞌe Jerusalém pygua
 

kuery nhomongetaague, ajapo ꞌrã kyxe gui hoꞌapa aguã rami ngovaigua
kuery renonde, ijukaxea kuery po py. Haꞌe vy heꞌõgue amboaxa ꞌrã guyra
yvate rupi oveve vaꞌe haꞌe mymba yvy rupi ikuai vaꞌe rembiꞌurã. 8 Kovaꞌe
 

tetã amoĩ ꞌrã nhomondyipaarã, amboae kuery ojojai rei aguã. Haꞌe rupi
oaxa vaꞌe haꞌe javi onhemondyi vy ojojai rei ꞌrã, haꞌe kuery re haꞌe rami
ete mbaꞌemo vai oiko rire. 9 Hovaigua ijukaxea kuery ojokopa vy omoingo
 

axy ramo ajapo ꞌrã haꞌe kuery guaꞌy kuery haꞌe guajy kuery roꞌokue hoꞌu
aguã rami, haꞌe peteĩ-teĩ hoꞌu ꞌrã oirũ roꞌokue’, ꞌre ꞌrã.
10 “Haꞌe ramo avakue nderupive oo vaꞌekue oexaa py rembovo ꞌrã yryru.
 

11 Haꞌe vy aipoꞌre ꞌrã haꞌe kuery pe: ‘Po rami Senhor ixondaro reta vaꞌe
 

aipoeꞌi: “Guĩ rami xee amomba ꞌrã kovaꞌe kuery haꞌe kovaꞌe tetã, yryru
nhaeꞌũ gui ojapo pyre ombovoa rire ndojeapoveia rami avi. Haꞌe ramo
hetekue ojatya ꞌrã Tofete py, amboae henda py ojatya aguã jipoi ramo.
12 Haꞌe rami ae ajapo ꞌrã kovaꞌe tekoa re, haꞌe py ikuai vaꞌe kuery re guive”,
 

heꞌi Senhor. “Kovaꞌe tetã amombyta ꞌrã Tofete ramigua ete. 13 Mbaꞌeta
 

Judá pygua huvixave kuery haꞌe Jerusalém pygua kuery ro haꞌe javi ma
Tofete rami avi ꞌrã haꞌeveꞌỹ vaꞌe meme, yva re ikuai vaꞌe pe heakuã porã
vaꞌe oapyague haꞌe amboae tuuete pe vinho onhoẽague guive”, heꞌi.’ ”
14 Haꞌe gui Tofete py Senhor ayvu omombeꞌu aguã omondoukaague
 

gui Jeremias ojevy vy opuꞌã hoꞌamy Senhor pegua oo roka py. Haꞌe vy
aipoeꞌi heta vaꞌe kuery haꞌe javi pe: 15 “Po rami ijayvu Senhor ixondaro
 

reta vaꞌe, Israel kuery Ruete: Neꞌexa, kovaꞌe tetã haꞌe tekoaꞌi ikuai vaꞌe
áry ambou ꞌrã mbaꞌemo vai xeayvuague haꞌe javi, mbaꞌeta xeayvu
noenduxei vy inhakã ratãmba rire.”

Profeta Jeremias jokuaare re ijayvuague

20   Haꞌe
vaꞌe ayvu Jeremias omombeꞌu rã sacerdote Imer raꞌy
1

Pasur oendu. Haꞌe vaꞌe ma Senhor pegua oo pygua ruvixa oiko.

 1301 Jeremias 20

2  Haꞌevy Pasur profeta Jeremias oinupã uka ma vy ipy ojokua uka yvyra
re. Haꞌe vaꞌe ma oĩ Benjamim regua okẽ yvatevea py, Senhor pegua oo
yvýry. Haꞌe gui koꞌẽgue ma Pasur ojora ju Jeremias yvyra gui.
3 Haꞌe ramo ixupe Jeremias aipoeꞌi:
 

— Senhor nanemboeryvei ma ꞌrã Pasur, haꞌe rã “Jovaive-ive re

nhomongyje reia” heꞌia anho. 4 Mbaꞌeta po rami Senhor ijayvu: “Neꞌexa,
 

xee rojapo ꞌrã ndee ae renhemongyje aguã rami, neirũ kuery haꞌe javi
pe guive. Mbaꞌeta rexaa py ae hovaigua kuery ojukapa ꞌrã kyxe py. Judá
yvy haꞌe javi amboaxa ꞌrã Babilônia pygua huvixa po py. Haꞌe ramo
ogueraapa ꞌrã Babilônia katy escravo-rã, kyxe py ojuka ꞌrã guive. 5 Kovaꞌe
 

tetã py perekopa vaꞌekue amboaxa avi ꞌrã, pembaꞌeapoa gui pejoupa

vaꞌekue haꞌe hepykueve haꞌe javi. Tá, Judá regua huvixa kuery omoĩ porã
vaꞌekue haꞌe javi amboaxa ꞌrã hovaigua kuery po py. Haꞌe ramo haꞌe
kuery oipeꞌapa ꞌrã heravy Babilônia katy. 6 Haꞌe gui ndee Pasur ndero
 

py ikuai vaꞌe haꞌe javi reve penemboꞌa vy pendereraapa avi ꞌrã. Haꞌe
ramo Babilônia tetã katy ꞌrã peo. Haꞌe py ma pemanomba ꞌrã, pendeatya
ꞌrã guive: ndee haꞌe neirũ kuery haꞌe javi, haꞌe vaꞌe kuery pe ayvu porã
merami rive remombeꞌua vaꞌekue reve.”

Profeta iporiau reia rupi ijayvuague

7 Senhor, guĩ rami aiko aguã re ndeayvu ramo aiko. Xegui
nembaraeteve vaꞌe vy ndepoꞌaka. Haꞌe ramo koꞌẽ nhavõ ombojaru reipy
aiko. Haꞌe kuery vaꞌe regua peteĩ-teĩ xejojai rei ꞌrã okuapy. 8 Mbaꞌeta
 

ajapukai haꞌe xeayvu atã reve anho amombeꞌu aikovy remokanhy haꞌe
rembopaga aguã regua. Haꞌe rami py ndee Senhor ayvu káuxa aiko ovare
eꞌỹ vaꞌe haꞌe omoxĩmba pyrã, koꞌẽ nhavõ. 9 Haꞌe gui anhembopyꞌa vy “Haꞌe
 

nunga namombeꞌuvei, ndaxeayvuvei ma ꞌrã hery rupi”, haꞌe teĩ xekuraxõ

re ndeayvua hendy ꞌrã tata rami, xekãgue mbyte tata omboty pyre rami
hendy. Haꞌe ramo aiko axy vaipaa py xekaneꞌõ ma, narombaraetevei ma
ꞌrã guive. 10 Mbaꞌeta mbovy rei eꞌỹ aendu ijayvu rei rã: “Jovaive-ive re
 

nhomongyjea! Pendeayvu na hexe, nhandeayvu na!” heꞌi vaꞌe. Xerayvu

ete vaꞌekue eteve voi anhepyxanga aguã oarõ vy aipoeꞌi ꞌrã okuapy:
“Onhembotavy uka ramo nhandepoꞌaka ꞌrã hexe, haꞌe vy jajepy ꞌrã”,
heꞌi okuapy. 11 Haꞌe rami teĩ Senhor ma xereve oiko joe opuꞌã vaꞌety
 

ipoꞌakapa vaꞌe rami. Haꞌe ramo xeavyky reia kuery ae ꞌrã onhepyxangapa,
ndaꞌipoꞌakai ꞌrãe. Haꞌe kuery oxĩmba ete ꞌrã. Hiꞌarandu rupi eꞌỹ ikuai
rire haꞌe kuery re ou ꞌrã oxĩmba aguã rakaꞌe rã peve guarã, haꞌe vaꞌe re
ndaexaraivei ꞌrã. 12 Haꞌe gui ndee Senhor ixondaro reta vaꞌe, rexa ꞌrã
 

heko porã vaꞌe, reikuaa pota ꞌrã jopyꞌa haꞌe nhokuraxõ re oĩ vaꞌe re. Tove
xee taexa haꞌe kuery re repuꞌã rã, ndepo py xerekove amboaxa rire.
13 Peporaei ke Senhor pe, perovyꞌa Senhor, mbaꞌeta ojexavai rei vaꞌe
 

nheꞌẽ ogueraa jepe ojavyky rei vaꞌe kuery po gui.

Jeremias 20​, ​21 1302

Jeremias ituiꞌiague ára re ijayvu vaiague

14  Ayvu
vaipy toiko xetuiꞌiague ára. Togueroayvu porãa eme
haꞌi xekuavãꞌiague ára. 15 Ayvu vaipy toiko xeru pe ava haꞌe nunga
 

mombeꞌuare, ovyꞌa ete reve “Itui ma nderaꞌy”, heꞌi vaꞌe. 16 Tove haꞌe vaꞌe
 

ava toiko tetã Senhor omboaxy eꞌỹ re ombovaipa vaꞌekue rami. Koꞌẽmba
jave toendu ojapukai vaꞌe, haꞌe rã kuaray mbyte jave ma taevovo rei.
17 Mbaꞌe re tu Nhanderuete ndaxejukai rakaꞌe xeryruꞌi pyve? Mbaꞌe re tu
 

haꞌi ryepy aĩ reve norenhono porãai rakaꞌe? Haꞌeꞌỹ vy rakaꞌe rã peve ndaye
guaxuꞌi ma voi vaꞌe rire. 18 Mbaꞌe re tu xeryruꞌi gui aẽ rakaꞌe ambaꞌeapo
 

haꞌe xeporiaua aendu aguã rive, haꞌe aikoa ára opa peve axĩmba aguã?

Nabucodonosor Jerusalém tetã ombovaipa aguã re ijayvu ma voiague

21   Jeremias
pe Senhor oayvu ombou vaꞌekue, mbaꞌeta huvixa
1

Zedequias ombou Malquias raꞌy Pasur haꞌe Maaséias raꞌy

sacerdote Sofonias aipoeꞌi aguã: 2 “Eporandu na Senhor pe orere,
 

mbaꞌeta Babilônia pygua huvixa Nabucodonosor ou orere opuꞌã

aguã. Xapyꞌa rei Senhor orepytyvõ ꞌrã hexa pyrã ojapo vy, orea gui
orerovaigua kuery ojepeꞌa aguã”, heꞌi.
3 Haꞌe ramo Jeremias aipoeꞌi haꞌe kuery pe: “Po rami pendeayvu ꞌrã
 

huvixa Zedequias pe. 4 Po rami Senhor Israel kuery Ruete ombovai:

 

Neꞌexa, xee ajapo ꞌrã tembiporu joe opuꞌãa pygua pendepo py pereko vaꞌe
penderovai ju oiporua aguã rami. Mbaꞌeta peneretã kora rovai Babilônia
pygua huvixa haꞌe caldeu kuery re pepuꞌã aguã py tembiporu peiporu
vaꞌekue xee ajapo ꞌrã peneretã mbyte ju omboatypaa aguã rami. 5 Xee ae  

apuꞌã ꞌrã peẽ kuery rovai xepo aupi vy xepoꞌakaa aexa uka reve, xepoxya,
rojou vaia haꞌe rombopaga etea rupi. 6 Haꞌe rami vy kovaꞌe tetã pygua
 

kuery ajukapa ꞌrã, avakue haꞌe mymba kuery guive. Mbaꞌeaxy vaikue gui
ꞌrã omanomba.” 7 Senhor aipoeꞌive ju: “Haꞌe vaꞌe rire ma amboaxa ꞌrã
 

Judá pygua huvixa Zedequias hembiguai kuery reve. Kovaꞌe tetã pygua
kuery mbaꞌeaxy gui, kyxe haꞌe karuai gui nomanombai vaꞌekue haꞌe javi
amboaxa ꞌrã Babilônia pygua huvixa Nabucodonosor po py, hovaigua
ijukaxea kuery po py guive. Haꞌe ramo ojukapa ꞌrã kyxe py. Ndojuka eꞌỹi
ꞌrã, noendui ꞌrã ndaꞌevei nhoa neĩ omboaxya.
8 “Haꞌe gui heta vaꞌe kuery pe ju aipoꞌre ꞌrã: ‘Po rami Senhor ijayvu:
 

“Neꞌexa, penerenonde amoĩ ꞌrã tape tekove katy oo vaꞌe, haꞌe manoa
katy oo vaꞌe guive. 9 Kovaꞌe tetã py opyta vaꞌekue omanomba ꞌrã kyxe py,
 

karuai eꞌỹ vy mbaꞌeaxy gui. Haꞌe rã caldeu kuery tetã jokopaa vaꞌe pe
ojereraa uka vaꞌe ma oikove ꞌrã, guekove ogueraa jepe uka ꞌrã. 10 Mbaꞌeta
 

kovaꞌe tetã katy xerova haꞌamy mbaꞌemo vai ambou aguã, iporã vaꞌe eꞌỹ”,
heꞌi Senhor. “Haꞌe rami vy amboaxa ꞌrã Babilônia pygua huvixa po py
oapypa aguã”, ꞌre ꞌrã.’ ”
 1303 Jeremias 21​, ​22

11 “Haꞌe
gui Judá pygua huvixa ro pygua kuery pe ju aipoꞌre ꞌrã:
‘Pendu ke Senhor ayvu. 12 Davi ramymino kuery, po rami Senhor
 

ijayvu: “Ajeꞌive reve peikuaa pota na anhetẽ rupi, peraa jepe ikuai axy
vaꞌe imoingo axya po gui, xepoxya tata rami hendy eꞌỹ aguã haꞌeveꞌỹa
rami rei pendekuaia rovai, imboguearã oiko eꞌỹ re.” 13 Senhor aipoeꞌi:
 

“Neꞌexa, peẽ yvyugua pygua haꞌe ita guaxu nhuũndy reia mbyte oĩ vaꞌe
rami pepuꞌã vaꞌe kuery, xee ma pendovaigua aiko. Peẽ kuery aipopeje:
‘Mavaꞌe tu ou ꞌrã nhanderovai?’ haꞌe ‘Mavaꞌe tu oike ꞌrã nhanderekoa
py?’ peje teĩ penderovaigua aiko. 14 Haꞌe rami vy rombopaga ꞌrã
 

pendekuaiague re. Peneretã re amoendy ꞌrã tata, kaꞌaguy re rami avi.

Haꞌe vaꞌe ma pendeyvýrykue haꞌe javi ꞌrã omomba”, heꞌi Senhor.’ ”

Judá pygua huvixa ro pygua kuery rovai ijayvuague

22   Senhor
aipoeꞌi: “Tereo ke Judá pygua huvixa ro py, haꞌe
1

emombeꞌu povaꞌe ayvu haꞌe py. 2 Haꞌe vy aipoꞌre ꞌrã: ‘Ndee Judá
 

pygua huvixa, tenda Davi openaaty py reguapy vaꞌe, endu ke Senhor ayvu,
nerembiguai kuery haꞌe ndevygua kuery kovaꞌe okẽ rupi oike vaꞌe haꞌe javi
reve. 3 Po rami Senhor ijayvu: “Pejoguereko ke anhetẽ rupi, pepena porã.
 

Ojexavai vaꞌe peraa jepe imbojexavai reia kuery po gui. Pembojexavai rei
eme amboae yvy regua, neĩ tyreꞌỹ haꞌe imeveꞌỹ vaꞌe. Emoẽ eme heko porã
vaꞌe ruguy kovaꞌe tekoa re. 4 Mbaꞌeta povaꞌe ayvu pejapo ete ramo kovaꞌe
 

okẽ rupi oike nho ꞌrã huvixa kuery tenda Davi openaaty py oguapy vaꞌerã,
karóxa py haꞌe kavaju áry, guembiguai haꞌe ojeupegua kuery reve. 5 Haꞌe rã  

povaꞌe ayvu napenduxei ramo xee ae rery rupi ꞌrã aura kovaꞌe oo ombovaipa
pyre rive amombyta aguã re”, heꞌi Senhor.’ ” 6 Mbaꞌeta po rami Senhor
 

ijayvu Judá pygua huvixa ro re: “Ndee ma Gileade haꞌe Líbano yvyty apyte
rami ajou porã vaꞌeri anhetẽ rojapo ꞌrã tekoague rive, tetã oĩa veꞌỹ aguã
rami. w 7 Nderovai ambou ꞌrã nemombaarã. Haꞌe ramo peteĩ-teĩ guembiporu
 

reve ou vy ojayapa ꞌrã yary reiporavo vaꞌekue, haꞌe vy omombo ꞌrã tata py.
8 Haꞌe rami rire pavẽ regua kovaꞌe tetã rupi oaxa vy peteĩ-teĩ aipoeꞌi ꞌrã oirũ
 

pe: ‘Mbaꞌe re tu Senhor guĩ rami ete ojapo kovaꞌe tetã guaxu re?’ heꞌi ꞌrã.
9 Haꞌe ramo haꞌe kuery pe ombovaia ꞌrã: ‘Mbaꞌeta ojepeꞌapa rire Senhor
 

nguuete guexeve guarã ojapo vaꞌekue gui, haꞌe amboae ramigua tuuete
ombojerovia, haꞌe ixupe rive ikuai rire.’ ”

Judá pygua huvixa Salum rovai ijayvuague

10  Pejaeꞌo
eme huvixa omano vaꞌekue re, penhendu eme. Haꞌe rami
ꞌrãgue py pejaeꞌo vaipa ete ꞌrã taꞌykue ogueraa pyre re. Mbaꞌeta haꞌe

w
 22.6 Gileade haꞌe Líbano yvyty apyte re ikuai yvyra tuvixakueve anho, yary, haꞌe nunga.
Haꞌe gui huvixave ro pe “Oo Líbano regua kaꞌaguy guigua” ꞌea (1 Reis 7.1‑7). Haꞌe gui
versículo 23 py ma huvixave pe ae “Líbano pygua, yary guigua py ndero vaꞌe” ꞌea.
Jeremias 22 1304

vaꞌe ma ndojevyvei ꞌrã, ndoexavei ꞌrã yvy ituiꞌiague. x 11 Mbaꞌeta Senhor

 

ijayvu Josias raꞌy Judá pygua huvixa Salum, nguu Josias rekovia oĩ
vaꞌekue re, kovaꞌe tekoa gui oipeꞌa pyre re guive. Haꞌe vy aipoeꞌi:
“Ndojevyvei ma ꞌrã apy. 12 Haꞌe rami ꞌrãgue py escravo-rã ogueraa ague
 

py ae ꞌrã omano. Ndoexavei ꞌrã kovaꞌe yvy”, heꞌi.

Judá pygua huvixa Jeoaquim rovai ijayvuague

13  “Ndaꞌevei
ete ꞌrã anhetẽ rupi eꞌỹ joguerekoa rupi ngoo ojapo vaꞌe,
jokorea rupi ngoorã ojapo aguã mbaꞌemo ojou vaꞌe pe. Haꞌe vaꞌe ma
ojeupegua kuery omombaꞌeapo teĩ ndopagai, ombaꞌeapoague repy
nomeꞌẽi vaꞌe. 14 Mbaꞌeta aipoꞌre: ‘Xerorã ajapo ꞌrã tuvixa vaꞌe, haꞌe opy
 

jaꞌoa ikuai vaꞌe ambopyve ꞌrã. Yvate rupi amoĩ ꞌrã janela-rã, yary guigua
py aipyovãmba haꞌe amopytã ꞌrã pytã vaꞌe py’, ꞌre. 15 Haꞌe rami teĩ ndee
 

ndaꞌu huvixa kuery mboae rami yary rereko reta vy rive teve huvixa reĩ?
Nderu ndaꞌu ndokarui haꞌe ndoyꞌui teve rakaꞌe? Haꞌe ndaꞌu haꞌevea rami
ndajoguerekoi, haꞌe joe ndoikuaa pota porãi teve? Haꞌe ramo opa mbaꞌe
py oiko porã. 16 Haꞌe ma oikuaa pota vaꞌekue iporiaukueꞌi haꞌe ojexavai
 

vaꞌe kuery re. Haꞌe ramo ixupe haꞌevea rami meme oiko. Haꞌe rami eꞌỹ
teve xekuaa vaꞌe kuery ikuai?” heꞌi Senhor. 17 “Haꞌe rã ndee ma nderexa
 

haꞌe ndepyꞌa py reikuaa pota reikovy ndee ae reipota vaꞌe re anho, heko
porã vaꞌe ruguy remoẽ aguã, haꞌe rejerovia reia haꞌe rejokorea rupi reiko
aguã re anho.” 18 Haꞌe nunga rupi po rami Senhor ijayvu Josias raꞌy
 

Judá pygua huvixa Jeoaquim re: “Pejaeꞌo eme hexe, joupe-upe aipopeje
eme guive: ‘Ai, xeryvy!’ haꞌeꞌỹ vy ‘Ai, xereindy!’ peje eme. Neĩ hexe
pendepyꞌa vaia rupi ‘Ai, xeruvixa!’ haꞌeꞌỹ vy ‘Ai, ipoꞌakapa vaꞌekue’, peje
eme. 19 Mbaꞌeta mburika reꞌõgue omomboa rami avi hetekue omomboa
 

ꞌrã. Haꞌe rami vy ombotyryrya ꞌrã heravy Jerusalém rokẽ gui mombyry
omombo aguã.
20 “Ndee Jerusalém, ejeupi na Líbano yvyty áry, haꞌe ejapukai.
 

Enhendu Basã yvy rupi, haꞌe ejapukai Abarim guive, mbaꞌeta neirũ
kuery re opyrõmbaa ma. 21 Ndeporiaua rupi eꞌỹ reiko jave ndevy xeayvu
 

ramo ndee ‘Naendui ꞌrã’, ꞌre vaꞌekue. Haꞌe rami ete reiko ndepyau guive,
peteĩgueve ma voi nerendui xeayvu. 22 Haꞌe nunga rupi yvytu ogueraapa
 

ꞌrã ndere opena vaꞌekue, neirũ kuery voi escravo-rã ogueraapaa ꞌrã. Haꞌe
ramo ndereko vaiague káuxa rexĩmba haꞌe ndaꞌevei nho ꞌrã. 23 Ndee  

Líbano pygua rami yary guigua py ndero vaꞌe! Haꞌe rami teĩ rejexavai
aguã ou ramo nepoaẽ ete ꞌrã, omemby oikuavã ta vaꞌe rami reiko axy
aguã.”

 22.10 Huvixave Josias heko porã vaꞌe omano rire Israel kuery ojaeꞌo vaipa okuapy hexe.
x

Haꞌe rã taꞌy Salum ma Egito pygua huvixa ogueraa oyvy re omano aguã py (2 Reis 23.34).
Haꞌe gui Salum Jeoacaz hery mboae vaꞌe ogueraa ma rire tykeꞌy Jeoaquim ju oĩ hekovia.
 1305 Jeremias 22​, ​23

Judá pygua huvixa Jeconias rovai ijayvuague

24  Senhor
aipoeꞌi: “Anhetẽ ete xee ae rekove rupi aura vy aipoaꞌe:
Jeoaquim raꞌy Judá pygua huvixa Jeconias ma aiporu kuaa regua re
xekuã regua xerery oĩa vaꞌe oĩ vaꞌe rire xee amboi ꞌrãgue haꞌe gui.
25 Ndee huvixa, romboaxa ꞌrã ndejukaxea haꞌe rekyjea vaꞌe kuery
 

po py. Haꞌe kuery ma Babilônia pygua huvixa Nabucodonosor haꞌe

caldeu kuery. 26 Yvy mboae ndetuiꞌiague katy eꞌỹ ꞌrã romombo, ndexy
 

nekuavãꞌiare reve. Haꞌe py ma pemano ꞌrã. 27 Haꞌe rã yvy pexaxea katy

 

ma ndapejevyvei ꞌrã. 28 Haꞌe gui ndee ava Jeconias ndaꞌu ojou vaipy,
 

omopẽ rive pyre haꞌe oguerovyꞌa eꞌỹpy reiko? Mbaꞌeta nderaꞌy kuery reve
penemomboa oka katy, yvy pexa eꞌỹa katy pendereraa”, heꞌi.
29 Ndee yvy, yvy, yvy! Endu na Senhor ayvu. 30 Po rami Senhor
   

ijayvu: “Jeoaquim rery oĩa py pembopara taꞌy eꞌỹ vaꞌe rami, haꞌe ava
oikoa pukukue re ndoiko porãi vaꞌe, haꞌe peteĩve taꞌy ndaꞌipoꞌakai ꞌrã
tenda Davi openaaty py oguapy aguã Judá pygua huvixarã.”

Haꞌeveꞌỹa rami opena vaꞌe kuery rovai ijayvuague

23   “Ndaꞌevei
ete ꞌrã xerymba vexaꞌi kuery re opena vaꞌerã amoĩ
1

vaꞌekue pe, mbaꞌeta omokanhymba haꞌe nhuũndy okaruaty

gui omoaĩmba”, heꞌi Senhor. 2 Haꞌe nunga rupi po rami Senhor Israel
 

kuery Ruete ijayvu ojeupegua kuery re opena vaꞌe re: “Peẽ kuery ma
pemoaĩmba xerymba kuery, pemondoukapa, napepenai haꞌe kuery re.
Haꞌe nunga rupi xee ma apena ꞌrã peẽ kuery pepaga aguã re pejapo
vaiague re”, heꞌi Senhor. 3 “Haꞌe gui ma xee ae ꞌrã arupa xerymba kuery
 

rembyrekue yvy jave mamo rã rei okanhymbaague gui. Ajapo ꞌrã okora
py ae ju ojevypa aguã rami. Haꞌe ramo taꞌy reta haꞌe hetave ju ꞌrã ovy.
4 Haꞌe gui haꞌe kuery re opena vaꞌerã amoĩ ꞌrã omongaru porã vaꞌerã
 

kuery. Haꞌe ramo xerymba kuery ndokyjevei neĩ nonhemondyivei ꞌrã.

Peteĩve ma voi nokanhyvei ꞌrã”, heꞌi Senhor.

Jeremias 33.14‑16
5  Senhor
aipoeꞌi: “Neꞌexa, ou ma oiny ára peteĩ amoingo ꞌrã Davi
rapytakue renhoĩ, hamymino heko porã vaꞌerã. Haꞌe vaꞌe ma huvixa oĩ vy
oꞌarandua rupi ꞌrã ipoꞌaka haꞌe opena. Haꞌevea rami ꞌrã oikuaa pota haꞌe
joguereko yvy re. y 6 Haꞌe oĩ jave ma Judá kuery oo jepe ꞌrã, Israel kuery
 

voi mbaꞌeve gui okyjea rupi eꞌỹ ꞌrã ikuai. Povaꞌe tery rupi ꞌrã omboerya:
‘Senhor nhandereko porãrã meꞌẽa’, ꞌea.”
7 Senhor aipoeꞌive ju: “Ou ma oiny ára oura vaꞌe aipo ndeꞌivei aguã:
 

‘Anhetẽ ete Senhor oikove vaꞌe Egito yvy gui Israel kuery oguenoẽ

 23.5 Isaías 4.2; Zacarias 3.8, 6.12

y
Jeremias 23 1306

vaꞌekue rery rupi aura’, ndeꞌivei ꞌrã. 8 Haꞌe rami ꞌrãgue py aipoꞌea ꞌrã:
 

‘Anhetẽ ete Senhor oikove vaꞌe yvy kuaray ijapuꞌaꞌia katygua haꞌe yvy
jave rupi Israel ramymino kuery mamo rã rei heraapaague gui oguerupa
vaꞌekue rery rupi aura’, ꞌea ꞌrã. Haꞌe ramo haꞌe kuery ikuai ꞌrã oyvy re
ae.”

Profeta ramigua rive ikuai vaꞌe rovai ijayvuague

9 Haꞌe
gui profeta kuery reko gui xekuraxõ opẽmba xepyꞌapy py,
xekãgue voi oryryipa. Xee ma ava okaꞌu vaꞌe rami avi aiko, vinho oyꞌu
vaipa vaꞌe rami, teĩ Senhor gui, haꞌe ijayvu ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe amombeꞌua
káuxa ae ndaꞌevei aikovy. 10 Mbaꞌeta yvy tynyẽ ma tavy reia, haꞌe rupi
 

ojaeꞌoa oiny Nhanderuete ijayvu vai rire. Tekoa eꞌỹa rupi nhuũndy
ikuai vaꞌe ipirupa ma. Mbaꞌeta itavy rei vaꞌe ikuaia ma ndaꞌevei,
haꞌeveꞌỹa rami rive ꞌrã ipoꞌaka joe. 11 “Mbaꞌeta profeta haꞌe sacerdote
 

kuery onhemongyꞌapa okuapy. Xevygua oo py eteve voi ajou haꞌeveꞌỹa

rami ikuaia”, heꞌi Senhor. 12 “Haꞌe nunga rupi haꞌe kuery ma tape
 

yxyĩ reia rupi pytũ rupi ooa rami ikuai. Haꞌe ramo omoanhambaa rã
hoꞌapa ꞌrã. Mbaꞌeta haꞌe kuery áry ambou ꞌrã mbaꞌemo vai ambopaga
vy”, heꞌi Senhor. 13 “Samaria pygua profeta ramigua kuery re ma xee
 

aexa hiꞌarandu eꞌỹa. Mbaꞌeta Baal rery rupi rive ayvu omombeꞌu vy
oguerojejavypa xevygua Israel kuery. 14 Jerusalém pygua profeta kuery re
 

voi aexa ndaꞌevei ete vaꞌe. Mbaꞌeta haꞌe kuery itavy rei ꞌrã okuapy, anhetẽ
rupi eꞌỹ ꞌrã ikuai, haꞌe omombaraete ꞌrã joapo vaia kuery po, avave rei
gueko vai gui ojeko rerova eꞌỹ aguã rami. Xevy pe rã Sodoma pygua
kuery ikuaiague rami meme, haꞌe rã Jerusalém pygua kuery ma Gomorra
pyguare rami ikuai.”
15 Haꞌe nunga rupi po rami Senhor ixondaro reta vaꞌe ijayvu profeta
 

ramigua kuery reko re: “Neꞌexa, haꞌe kuery xee amongaru ꞌrã veneno re,
haꞌe yy veneno re irũ vaꞌe ameꞌẽ ꞌrã oyꞌu aguã. Mbaꞌeta profeta ramigua
kuery Jerusalém pygua ojapo yvy jave rupi haꞌeve eꞌỹa rami ikuaia aguã.”
16 Senhor ixondaro reta vaꞌe aipoeꞌi: “Pejapyxaka eme profeta kuery
 

penembyte rupi ayvu omombeꞌu vaꞌe re, mbaꞌeta haꞌe kuery penemonyẽ
ꞌrã pearõ rive aguã anho. Mbaꞌemo haꞌe kuery ae oexa vaꞌekue ꞌrã
omombeꞌu, Senhor juru guigua eꞌỹ. 17 Xere ijaꞌe eꞌỹ vaꞌe kuery pe haꞌe
 

kuery aipoeꞌi riae ꞌrã: ‘Senhor ijayvu mbaꞌeve ndoikoi aguã re pendere’,
heꞌi ꞌrã. Inhakã ratãa rupi ikuai vaꞌe pe ‘Pendere ndoui ꞌrã mbaꞌemo vai’,
heꞌi. 18 Haꞌe rami avi haꞌe kuery vaꞌe regua mavaꞌe tu oĩ Senhor reve
 

onhembopyꞌa oinya py, mbaꞌemo oexa haꞌe ijayvu oendu aguã rami?
Mavaꞌe tu Senhor ayvu re ojapyxaka porã vy oendu ete vaꞌe? 19 Neꞌexa,
 

Senhor-a gui ou oiny ára vai! Ipoxya ou ma, yvytu jere vaikue ꞌrã ou
heko vai vaꞌe kuery áry. 20 Haꞌe rami vy Senhor opoxya gui ndojepeꞌai
 

ꞌrã, opyꞌa re omoĩ vaꞌekue ojeupity ꞌrã oikopa peve. Opaa ára py ma pexa
 1307 Jeremias 23

kuaa porã ꞌrã haꞌe nunga. 21 Xee ma haꞌe ramigua profeta kuery namboui
 

teĩ haꞌe kuery onhamba ꞌrã ojeꞌoivy. Haꞌe kuery pe mbaꞌeve namombeꞌu
ukai teĩ omombeꞌu ꞌrã ojeꞌoivy ayvu. 22 Haꞌe gui anhetẽ ri anhembopyꞌa
 

ainya py haꞌe kuery ikuai vaꞌe rire haꞌe kuery pe aendu uka ete ꞌrãgue
xeayvu xevygua kuery peguarã, haꞌe ajapo ꞌrãgue haꞌe kuery haꞌeveꞌỹa
rami ikuaia gui ojepeꞌa aguã rami, tape porã rupi ju oo aguã.
23 “Xee ndaꞌu Penderuete haꞌeꞌi rupi anho ri apena? Mombyry rupi
 

guive eꞌỹ teve apena?” heꞌi Senhor. 24 “Amongue ndaꞌu aexaa gui onhemi
 

kuaa ꞌrã? Xee ndaꞌu yva haꞌe yvy haꞌe javi rupi naĩ ꞌrã?” heꞌi Senhor.
25 “Mbaꞌeta aendu ae ma profeta ramigua kuery ijayvu rã, xerery rupi apu
 

omombeꞌu vy ‘Peteĩ mbaꞌe aexa raꞌu, aexa raꞌu ae ri’ heꞌi ramo. 26 Rakaꞌe
 

peve ndaꞌu haꞌe nunga oĩ ꞌrã profeta kuery apu mombeꞌua pyꞌa re, opyꞌa
re ojekorea oĩ vaꞌe anho omombeꞌu vaꞌe? 27 Mbaꞌeta haꞌe kuery oexa
 

raꞌuague peteĩ-teĩ oirũ kuery pe omombeꞌu vy ojapoxe xevygua kuery

xerery gui hexarai aguã rami, Baal raꞌangaa pe tuu kuery ikuaia rupi
xerery gui hexaraiague rami avi. 28 Haꞌe gui profeta oexa raꞌu vaꞌekue
 

tomombeꞌu oexa raꞌu rive vaꞌekue rami. Haꞌe rã amongue hexe xeayvu
oĩa vaꞌe ma tomombeꞌu porã xeayvu anhetẽ rupi. Mbaꞌeta mbaꞌe tu trigo
ꞌygue rive oguereko hiꞌa reve?” heꞌi Senhor. 29 “Mbaꞌeta xeayvu ma tata
 

oiko, haꞌe martelo ita guaxu mbovoa ramigua”, heꞌi Senhor. 30 “Haꞌe
 

nunga rupi xee ma haꞌe vaꞌe profeta kuery rovaigua aiko. Mbaꞌeta peteĩ-
teĩ oirũ gui imonda ꞌrã xeayvu merami rive omombeꞌu vaꞌe re”, heꞌi
Senhor. 31 “Neꞌexa, xee ma haꞌe vaꞌe profeta kuery rovaigua aiko”, heꞌi
 

Senhor. “Mbaꞌeta oayvu ae omombeꞌu vy ‘Po rami Senhor ijayvu’,

heꞌi rive ꞌrã. 32 Neꞌexa, xee ma apu rupi oexa raꞌu vaꞌekue mombeꞌua
 

kuery rovaigua aiko”, heꞌi Senhor. “Mbaꞌeta haꞌe nunga anhetẽ rupi
eꞌỹ omombeꞌu vy oguerojejavypa xevygua kuery, xee namboui, mbaꞌeve
namombeꞌu ukai guive teĩ. Peteĩve henda py haꞌe kuery ndojapoi ꞌrã heta
vaꞌe kuery ikuai porã aguã rami”, heꞌi Senhor.
33 “Haꞌe gui ma ndevy pe heta vaꞌe kuery, eꞌỹ vy profeta, sacerdote
 

mbaꞌe oporandu vy aipoeꞌi ꞌrã: ‘Mbaꞌexa tu Senhor guigua ayvu ipoyi

vaꞌe?’ heꞌi ꞌrã. Haꞌe ramo rembovai ꞌrã: ‘ “Peẽ ae ma ipoyi vaꞌe pendekuai,
haꞌe rã xee ma roipeꞌapa ꞌrã”, heꞌi Senhor’, ꞌre ꞌrã. 34 Mbaꞌeta profeta, eꞌỹ
 

vy sacerdote mbaꞌe, haꞌe rami eꞌỹ vy heta vaꞌe kuery regua ‘Povaꞌe ayvu
ma Senhor guigua ipoyi vaꞌe’, heꞌi vaꞌe ma ambopaga ꞌrã, hoo pygua
kuery haꞌe javi reve. 35 Haꞌe rami teĩ peteĩ-teĩ peneirũ kuery pe aipopeje:
 

‘Mbaꞌe heꞌi tu Senhor? Mbaꞌexa tu Senhor ijayvu ipoyi vaꞌe?’ peje

pekuapy. 36 Haꞌe rami teĩ ndaꞌevevei ma ‘Senhor guigua ayvu ipoyi vaꞌe’
 

peje aguã, mbaꞌeta peteĩ-teĩ re ijayvuague ae ꞌrã oĩ ipoyi vaꞌe. Mbaꞌeta

peẽ kuery ma haꞌeveꞌỹa rami pemombeꞌu ayvu Nhanderuete oikove vaꞌe,
Senhor ixondaro reta vaꞌe, nhande kuery Ruete guigua. 37 Profeta ikuai
 

vaꞌe pe aipopeje: ‘Mbaꞌe heꞌi tu ndevy Senhor? Mbaꞌexa tu Senhor ayvu

Jeremias 23​–​25 1308

ipoyi vaꞌe?’ peje. 38 Haꞌe rami teĩ ‘Senhor ayvu ipoyi vaꞌe’, peje rire po
 

rami Senhor ijayvu peẽ kuery pe: ‘Xee aipotaa rami eꞌỹ “ Senhor ayvu
ipoyi vaꞌe” peje rire 39 xee roipeꞌapa ꞌrã xerenonde gui, tetã penderekoarã
 

haꞌe peneramoĩ kuery rekoarã aeja vaꞌekue reve. 40 Haꞌe rami vy

 

pendeꞌáry ambou ꞌrã pevare veꞌỹ haꞌe pexĩmba aguã opa eꞌỹ vaꞌe, hexarai
pyrã eꞌỹ’, heꞌi.”

Mokoĩ varai figoꞌa oĩa oexa ukaague

24   Haꞌe
gui Senhor oexa uka xevy mokoĩ varai figoꞌa oĩa, Senhor
1

pegua templo rexei omoĩ mbyre. Haꞌe nunga oiko Babilônia

pygua huvixa Nabucodonosor haꞌe pygua kuery escravo-rã ogueraa rire:
Jeoaquim raꞌy Judá pygua huvixa Jeconias, Judá regua yvatekueve, haꞌe
gui Jerusalém pygua mbaꞌemo apoa haꞌe ferro re ombaꞌeapo vaꞌe kuery.
Babilônia katy ogueraapa. 2 Peteĩ varai py figoꞌa oĩ vaꞌe ma iporãgueve,
 

hiꞌa ypyꞌi vaꞌekue. Haꞌe rã amboae py ma oĩ ivaikueve vaꞌe, jaꞌu aguã

ndaꞌevei vaꞌe.
3 Haꞌe gui Senhor oporandu xevy:
 

— Jeremias, mbaꞌe tu ndee rexa?

Ambovai:
— Xee aexa vaꞌe ma figo iporãgueve, haꞌe gui ivaikueve ju, jaꞌu aguã
ndaꞌevei vaꞌe — haꞌe.
4 Haꞌe gui xevy pe ou Senhor ayvu. Haꞌe vy aipoeꞌi: 5 “Po rami Senhor
   

Israel kuery Ruete ijayvu: Pevaꞌe figo porãgueve aexa vy ajou porãa rami
avi Judá regua kuery escravo-rã ogueraa pyre aexa vy ajapo porã ꞌrã
haꞌe kuery pe, kovaꞌe yvy gui caldeu kuery yvy katy araa uka vaꞌekue
pe. 6 Haꞌe kuery re amaꞌẽ ꞌrã amoingo porã reve, haꞌe vy ajapo ꞌrã kovaꞌe
 

yvy re ojevypa aguã rami. Amombaraete ꞌrã, amomba ꞌrã ndaꞌei. Anhotỹ
ꞌrã, haꞌe namondoroi ꞌrã guive. 7 Haꞌe kuery pe ameꞌẽ ꞌrã kuraxõ Senhor
 

aikoa rami xekuaa aguã regua. Haꞌe kuery ikuai ꞌrã xevygua, haꞌe rã xee
ma aiko ꞌrã haꞌe kuery Ruete, mbaꞌeta opyꞌa haꞌe javi py ojevy ꞌrã xere.
8 “Haꞌe rã figo vaikueve jaꞌu aguã ndaꞌevei vaꞌe ndajou porãia rami ae
 

amoingo axy ꞌrã Judá pygua huvixa Zedequias haꞌe hembiguai yvatekueve,
Jerusalém pygua kuery mboae, kovaꞌe yvy re opyta vaꞌekue haꞌe Egito yvy
re ikuai vaꞌe haꞌe javi”, heꞌi Senhor. 9 “Haꞌe kuery xee amoingo ꞌrã yvy
 

jave regua kuery mondyipaarã ijaꞌe eꞌỹ aguã. Oxĩmba aguã, ijayvua rei
haꞌe ojojai reipy, haꞌe ayvu vaipy ꞌrã ikuai yvy jave rupi araa ukapaa rupi
rei. 10 Haꞌe kuery re ambou ꞌrã kyxe, karuai haꞌe mbaꞌeaxy vaikue, haꞌe
 

kuery haꞌe tuu kuery yvyrã ameꞌẽ vaꞌekue gui okanhymba peve.”

Setenta maꞌetỹa peve escravo ikuai aguã re ijayvuague

25   Haꞌegui Jeremias pe ou ayvu Judá pygua kuery regua. Josias

1

raꞌy Judá pygua huvixa Jeoaquim irundy maꞌetỹ re ma oĩ jave py

 1309 Jeremias 25

ou. Haꞌe vaꞌe maꞌetỹa ma Babilônia pygua huvixa Nabucodonosor peteĩ

maꞌetỹ re oĩa vaꞌe. 2 Haꞌe gui haꞌe vaꞌe ayvu profeta Jeremias omombeꞌu
 

Judá haꞌe Jerusalém pygua kuery haꞌe javi pe. Haꞌe vy aipoeꞌi: 3 “Vinte e três
 

maꞌetỹa re ma Senhor ayvu ou xevy, Amom raꞌy Judá pygua huvixa Josias
treze maꞌetỹ re ma oĩ guive aỹ peve. Haꞌe ramo koꞌẽ rai guive pendevy xee
amombeꞌu aikovy, haꞌe rã peẽ ma napendu potai. 4 Haꞌe rami ae avi koꞌẽ
 

raiꞌi guive pendevy Senhor ombou guembiguai profeta kuery haꞌe javi,
haꞌe rã peẽ kuery ma ndapejapyxakai, neĩ pendeapyxa ndaperova-rovai
pendu aguã. 5 Haꞌe kuery aipoeꞌi: ‘Peteĩ-teĩ pejeko rerova ke haꞌeveꞌỹa rami
 

pendekuaiaty haꞌe pejapo vai reiaty gui, penderekoa aguã yvy peneramoĩ
kuery pe yma ma voi Senhor omeꞌẽ vaꞌekue py rakaꞌe rã peve guarã. 6 Tapeo  

eme amboae ramigua tuuete re ixupe peiko haꞌe pemboete aguã, xembopoxy
eme guive pendepo py mbaꞌemo pejapo vaꞌe py. Haꞌe ramo peteĩgueve voi
xee ndajapo vai ꞌrã peẽ kuery re’, heꞌi. 7 Haꞌe rami xeayvu vaꞌekue teĩ peẽ
 

kuery ndapejapyxakai. Haꞌe rami ꞌrãgue py xembopoxy pekuapy pendepo py

mbaꞌemo vai pejapoa py, pendejee ae pejapo vai”, heꞌi Senhor.
8 Haꞌe nunga rupi Senhor ixondaro reta vaꞌe aipoeꞌi: “Xeayvua re
 

ndapejapyxakai ramo 9 neꞌexa, kuaray ijapuꞌaꞌia katy gui ambou ꞌrã haꞌe
 

javi regua”, heꞌi Senhor. “Ambou avi ꞌrã xerembiguai Babilônia pygua
huvixa Nabucodonosor. Haꞌe kuery ambou ꞌrã kovaꞌe yvy re, apygua
kuery haꞌe haꞌeꞌi rupi ikuai vaꞌe kuery rovai. Haꞌe vy amomba katuĩꞌi ꞌrã,
amoĩ ꞌrã nhomondyipaarã haꞌe ojojai rei pyrã, ivaipa aguã rakaꞌe rã peve.
10 Haꞌe kuery ikuaia gui xee amombytuꞌu ꞌrã ikuai porã reia haꞌe ovyꞌaa,
 

omenda vaꞌerã ijayvua, haꞌe mbaꞌemo monguꞌia onhendua, tataendy ikuai

vaꞌe voi amboguepa ꞌrã. 11 Haꞌe ramo kovaꞌe yvy haꞌe javi opyta ꞌrã tekoa
 

eꞌỹa haꞌe nhomondyipaarã. Haꞌe gui haꞌe kuery regua ma setenta maꞌetỹ
re ikuai ꞌrã huvixa Nabucodonosor rembiguai. 12 Haꞌe gui setenta maꞌetỹa
 

ojeupitypa maa py ma ambopaga ꞌrã Babilônia pygua huvixa ojapo

vaiague re, kovaꞌe yvy regua kuery guive”, heꞌi Senhor. “Caldeu kuery
yvy re voi anhombopaga ꞌrã, rakaꞌe rã peve ivaipa aguã. 13 Haꞌe vaꞌe yvy
 

haꞌe javi re ajapo ꞌrã xeayvuague ojeupitypa aguã rami, kovaꞌe kuaxia
re ipara oĩ vaꞌe haꞌe javi, yvy regua haꞌe javi rovai Jeremias omombeꞌu
vaꞌekue. 14 Mbaꞌeta haꞌe kuery voi ikuai ꞌrã heta regua haꞌe huvixa guaxu
 

kuery rembiguai. Haꞌe rami vy haꞌe kuery ambopaga ꞌrã ojapo vaiague
haꞌe opo py mbaꞌemo ojapoague re.”

Karo Nhanderuete poxya oĩa re ijayvuague

15  Haꞌe
gui Senhor Israel kuery Ruete aipoeꞌi xevy:
— Ejopy ke xepo gui kovaꞌe karo vinho xepoxya regua oĩa. Haꞌe vy
emeꞌẽ yvy regua haꞌe javi pe oyꞌu aguã, mamo rã romondoukaa rupi rei,
16 haꞌe kuery oyꞌu vy oryryipa haꞌe naꞌinhakã porãvei aguã, haꞌe kuery
 

mbyte rupi kyxe amondouka vaꞌe gui — heꞌi.

Jeremias 25 1310

17 Haꞌe
ramo Senhor po gui xee karo ajopy vy ameꞌẽ yvy regua
haꞌe javi pe oyꞌu aguã, mamo rã Senhor xemondoukaa rupi rei: z
18 Jerusalém, Judá regua tetã ikuai vaꞌe, haꞌe pygua huvixa kuery
 

haꞌe hembiguai yvatekueve pe, haꞌe kuery yvy opyta aguã ombovaipa
pyre nhomondyipaarã, ojojai reipy haꞌe ayvu vaipy opyta aguã, aỹ
jaexaa rami; 19 haꞌe gui Egito pygua huvixa Faraó pe, hembiguai kuery,
 

yvatekueve haꞌe heta vaꞌe kuery haꞌe javi pe, 20 joegua eꞌỹ-eꞌỹ kuery haꞌe
 

javi, Uz yvy regua huvixa kuery, filisteu kuery yvy re huvixa ikuai vaꞌe,
Asquelom tetã, Gaza, Ecrom haꞌe Asdode pygua okuave vaꞌe, 21 Edom,  

Moabe haꞌe Amom ramymino kuery, 22 Tiro haꞌe Sidom tetã pygua huvixa
 

kuery, haꞌe yeꞌẽ rovai re huvixa ikuai vaꞌe haꞌe javi, 23 Dedã, Tema, Buz
 

haꞌe oꞌa ojaya apuꞌaꞌi vaꞌe kuery haꞌe javi, 24 Arábia pygua huvixa kuery,
 

haꞌe tekoa eꞌỹa re joegua eꞌỹ-eꞌỹ ikuai vaꞌe ruvixa kuery, 25 Zimri, Elão
 

haꞌe Média pygua huvixa kuery, 26 kuaray ijapuꞌaꞌia katy huvixa ikuai
 

vaꞌe, haꞌeꞌi rupi haꞌe mombyry rupi ikuai vaꞌe, haꞌe yvy jave rupi tetã
ikuai vaꞌe haꞌe javi oyꞌu vaꞌerã joakykue-kykue. Haꞌe gui opa vygua ma
Babilônia pygua huvixa ju ꞌrã oyꞌu.
27 “Haꞌe gui haꞌe kuery pe aipoꞌre ꞌrã: ‘Po rami Senhor ixondaro reta
 

vaꞌe, Israel kuery Ruete ijayvu: Peyꞌu na pekaꞌupa haꞌe pembojevypa

peve. Peꞌa haꞌe napepuꞌãvei ꞌrã, kyxe peẽ kuery mbyte rupi amondouka
vaꞌe gui’, ꞌre. 28 Haꞌe gui karo ndepo gui oyꞌu aguã haꞌe kuery ndojopyxei
 

ramo aipoꞌre ꞌrã haꞌe kuery pe: ‘Po rami Senhor ixondaro reta vaꞌe
ijayvu: Peyꞌu ꞌrãe. 29 Mbaꞌeta neꞌexa, tetã xerery rupi oĩa gui amboypy ꞌrã
 

anhombopaga aguã. Haꞌe rã peẽ peo jepe ꞌrã teve? Any, ndapeo jepei ꞌrã,
mbaꞌeta yvy jave re ikuai vaꞌe áry ambou ꞌrã kyxe’, heꞌi Senhor ixondaro
reta vaꞌe.
30 “Haꞌe gui ndee remombeꞌu ꞌrã povaꞌe ayvu haꞌe javi. Haꞌe vy aipoꞌre
 

ꞌrã haꞌe kuery pe: ‘Senhor okororõ ꞌrã yvate oꞌamba ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe gui,
ijayvu nhendu ꞌrã. Guary rami okororõ ratã ꞌrã ojeupegua kuery rovai.
Ijayvu atã ꞌrã yvy re ikuai vaꞌe haꞌe javi rovai, uva onhami okuapya py
ojapukaia rami avi. 31 Haꞌe ramo yvy apy peve ꞌrã oendua ojapukaia,
 

mbaꞌeta Senhor oguereko yvy regua kuery pe ijayvu ete aguã, toꞌo
haꞌe javi omboayvu aguã oĩ. Haꞌe vy heko vai vaꞌe omboaxapa ꞌrã kyxe
revegua pe’, heꞌi Senhor.”
32 Senhor ixondaro reta vaꞌe aipoeꞌi: “Neꞌexa, mbaꞌemo vai oaxa ꞌrã
 

ovy yvy regua ikuai vaꞌe-vaꞌe haꞌe javi rupi, yvy apy gui omboypy ꞌrã
ouvy ára vai”, heꞌi. 33 Haꞌe vaꞌe ára ojuka pyrã Senhor omboaxa vaꞌekue
 

retekue ma haꞌe vaꞌe yvy jave rupi ꞌrã ikuai. Haꞌe rami teĩ ndojaeꞌoai ꞌrã,
nomboatyai ꞌrã, nonhono porãai ꞌrã guive. Haꞌe rami ꞌrãgue py mbaꞌemo

z
 25.17 Apy ma karo re ombojoja Nhanderuete ayvu Jeremias omombeꞌu vaꞌerã yvy regua
kuery pe, haꞌe kuery ombopaga aguã regua (versículo 16).
 1311 Jeremias 25​, ​26

repoxi rami rive ꞌrã ikuai yvy áry. 34 Joe pepena vaꞌe kuery, penhendu
 

atã na, peneraxẽmba rei. Peẽ mymba ja kuery, penhembojere-jere pejupy

tanhimbu rupi, mbaꞌeta ojeupity ma pendejukaa haꞌe penemoaĩmbaa
ára. Haꞌe rami vy peẽ ae peꞌapa ꞌrã yryru hepyve ovopa vaꞌe rami.
35 Haꞌe ramo joe opena vaꞌe kuery ndojouvei ꞌrã onhemi aguã, mymba ja
 

kuery ndojoui ꞌrã oo jepe aguã. 36 Neꞌexa, onhendu joe opena vaꞌe kuery
 

ojapukaia, kora ja kuery ojaeꞌo ratã rei nhendu rã! Mbaꞌeta Senhor
ombovaipa ma nhuũndy ikuaiaty. 37 Kora ikuai porãaty ivaipa ꞌrã,
 

Senhor poxya hendy vaꞌe gui. 38 Mbaꞌeta oꞌamba gui oẽ ꞌrã ouvy guary
 

raꞌy rami. Haꞌe rami vy ojerovia rei vaꞌe kyxe py ombovaipa ꞌrã haꞌe
kuery yvy, opoxya hendy vaꞌe py guive.

Jeremias ojukaxe okuapyague

26   Haꞌe
gui Josias raꞌy Jeoaquim Judá pygua huvixa oĩ ypyꞌi jave
1

py ou povaꞌe ayvu Senhor gui. 2 Haꞌe vy Senhor aipoeꞌi: “Tereo

 

xeroka py. Haꞌe vy Judá regua tetã pygua kuery xevygua oo py omboete
vy ou ramo haꞌe kuery pe emombeꞌu xeayvua haꞌe javi. Neĩ peteĩve ayvu
emombeꞌu eꞌỹ eme. 3 Haꞌe ramo haꞌe kuery xeayvu oendu vy ojeko rerova
 

ꞌrã haꞌeveꞌỹa rami ikuaia gui. Haꞌe ramo xee voi amboae rami ꞌrã areko,
haꞌe kuery ikuaia re ambopaga aguã re xeayvuague rami veꞌỹ. 4 Haꞌe  

nunga rupi aipoꞌre haꞌe kuery pe: ‘Po rami Senhor ijayvu: Xeayvu re
ndapejapyxakai ri ramo xeguigua lei penerenonde amoĩ vaꞌekue rupi
pendekuai aguã, 5 haꞌe xerembiguai profeta kuery koꞌẽ rai guive pendea
 

py ambou vaꞌe ayvu pendu aguã, aỹ peve xeayvu napenduxeiague rami

ae ju, 6 haꞌe ramo ma kovaꞌe oo ambovaipa ꞌrã Siló tetã re ambovaipaague
 

rami, haꞌe vy kovaꞌe tetã ajapo ꞌrã ayvu vaipy opyta aguã rami, yvy regua
kuery haꞌe javi pe’, ꞌre ꞌrã.” a
7 Haꞌe rami Senhor pegua oo py Jeremias ijayvu ramo sacerdote kuery,
 

profeta haꞌe heta vaꞌe kuery haꞌe javi oendu okuapy. 8 Heta vaꞌe kuery pe
 

Senhor ijayvuague haꞌe javi Jeremias omombeꞌupa ma ramo sacerdote

kuery, profeta haꞌe heta vaꞌe kuery pavẽ ojopy okuapy. Haꞌe vy aipoeꞌi
Jeremias pe:
— Rojuka ꞌrã. 9 Mbaꞌeta Senhor rery rupi ndeayvu vy aipoꞌre: “Kovaꞌe
 

oo ombovaipa ꞌrã Siló tetã rami, haꞌe kovaꞌe tetã ivaipa ꞌrã. Haꞌe rã
noĩavei ꞌrã haꞌe py”, ꞌre rire — heꞌi okuapy. Haꞌe rami vy heta vaꞌe kuery
haꞌe javi onoꞌõ Jeremias rovai, Senhor pegua oo pyve.
10 Haꞌe gui Judá regua yvatekueve ma povaꞌe ayvu oendu vy huvixa
 

ro gui jogueru Senhor pegua oo py. Haꞌe vy oguapy okuapy Senhor

pegua oo rokẽ ipyau vaꞌe py. 11 Haꞌe ramo sacerdote haꞌe profeta kuery
 

a
 26.6 Siló tetã py “Senhor” ojapo vaꞌekue ma tetã ombovaipa, haꞌe kuery tuuete mboae
ramigua re ikuai ramo (1 Samuel 4.1‑11).
Jeremias 26 1312

jogueroayvu yvatekueve haꞌe heta vaꞌe kuery haꞌe javi reve. Haꞌe vy
aipoeꞌi:
— Kovaꞌe ava ma jajuka vaꞌerã kovaꞌe tetã re ijayvu rire, peẽ
pendeapyxa py ae pendua rami — heꞌi okuapy.
12 Haꞌe ramo Jeremias ju ijayvu yvatekueve haꞌe heta vaꞌe kuery haꞌe
 

javi pe. Haꞌe vy aipoeꞌi:

— Senhor ae ma xembou kovaꞌe oo haꞌe kovaꞌe tetã re ayvu pendu
vaꞌekue haꞌe javi amombeꞌu aguã. 13 Haꞌe gui aỹ ma pejeko rerova ke, haꞌe
 

pendu Senhor Penderuete ijayvua. Haꞌe ramo Senhor ndojapovei ꞌrã

peẽ kuery rovai ijayvuague. 14 Haꞌe rã xee ma pendepo py aĩ. Xerereko
 

peẽ ae peipotaa rami. 15 Haꞌe rami avi peikuaa pota porã povaꞌe re.
 

Xejuka ri vy pendejee ae ꞌrã pemoĩ heko porã vaꞌe ruguy pemoẽague re

pepaga aguã, kovaꞌe tetã haꞌe apygua kuery haꞌe javi re guive. Mbaꞌeta
anhetẽ ete Senhor xembou peẽ kuerya py, povaꞌe ayvu amombeꞌu rã
pendu aguã — heꞌi.
16 Haꞌe ramo yvatekueve aipoeꞌi okuapy sacerdote haꞌe profeta kuery
 

pe:
— Kovaꞌe ava ma pejuka aguã ndaꞌevei, Senhor Nhanderuete rery rupi
nhandevy ijayvu ramo — heꞌi.
17 Haꞌe gui opuꞌã avi haꞌe vaꞌe yvy re nhomongeta vaꞌety kuery regua.
 

Haꞌe vy heta vaꞌe kuery ijaty okuapy vaꞌe pe ijayvu vy aipoeꞌi:

18 — Judá pygua huvixa Ezequias oĩ jave Moresete pygua Miquéias
 

ayvu omombeꞌu oikovy vy haꞌe voi ijayvu rakaꞌe Judá pygua kuery haꞌe
javi pe. Haꞌe vy aipoeꞌi: “Po rami Senhor ixondaro reta vaꞌe ijayvu: Sião
tetã oikaraĩa ꞌrã mbaꞌetyrã rami, Jerusalém opyta ꞌrã mbaꞌemo raꞌykue
atyrã, yvyꞌã templo oĩa ma jaipa rive ꞌrã guive”, heꞌi vaꞌekue. 19 Haꞌe rami
 

Miquéias ijayvu teĩ Judá pygua huvixa Ezequias ojuka teve Judá pygua
kuery reve? Haꞌe rami ꞌrãgue py Senhor renonde huvixa ojererokyjea
rupi oiko rakaꞌe, haꞌe rami vy Senhor pe ojapukai omboaxy aguã re.
Haꞌe ramo Senhor ndojapovei haꞌe kuery rovai ijayvuague. Haꞌe nunga
rupi aỹ mbaꞌe re tu jaru ꞌrã haꞌe rami ete ndaꞌevei vaꞌe nhanenheꞌẽ
mombaarã? — heꞌi.

Profeta Urias ojukaa ague

20  Oiko avi rakaꞌe amboae ava Quiriate-Jearim pygua, Semaías raꞌy
Urias. Haꞌe vaꞌe voi Senhor rery rupi ayvu omombeꞌu vaꞌety. Haꞌe rami
vy haꞌe vaꞌe tetã haꞌe yvy re ijayvu avi, Jeremias ijayvuague haꞌe javi
rami ae. 21 Haꞌe ramo haꞌe ijayvu ramo huvixa Jeoaquim haꞌe ixupegua
 

ipyꞌa guaxukueve haꞌe yvatekueve haꞌe javi oendu vy ojukaxe. Haꞌe rami
teĩ Urias haꞌe nunga oendu vy okyje vy ojava ovy Egito katy.
22 Haꞌe gui Egito katy huvixa Jeoaquim omondouka Acbor raꞌy Elnatã
 

avakue mboae reve. 23 Haꞌe kuery ma Egito yvy gui Urias oguenoẽ vy
 
 1313 Jeremias 26​, ​27

huvixa Jeoaquim-a py ju ogueru. Haꞌe ramo huvixa ojuka uka kyxe py,
heꞌõgue ogueraa uka guive iporiaukueꞌi pegua yvyra rupa py.
24 Haꞌe rã Jeremias ma Safã raꞌy Aicão vaꞌe oepy vy nomboaxa ukai
 

rakaꞌe heta vaꞌe kuery ojukaxe vaꞌe po py.

Canga mbaꞌemo kuaa ukaarã omoĩ aguã re ijayvuague

27   Josias
raꞌy Judá pygua huvixa Zedequias oĩ ypyꞌi jave povaꞌe
1

ayvu Senhor ombou Jeremias pe. 2 “Po rami Senhor ijayvu

 

xevy: Ejapo peteĩ canga ixã vaꞌe, haꞌe emoĩ ndeajuꞌy rupi. 3 Haꞌe gui
 

emondouka ayvu mombeꞌuarã Edom haꞌe Moabe pygua huvixaa py,

Amom ramymino kuery ruvixaa py, Tiro haꞌe Sidom tetã pygua huvixaa
py guive. Haꞌe guigua kuery Jerusalém py Judá pygua huvixa Zedequias
pe ayvu reruare ae haꞌeve ndeayvu reraarã. 4 Haꞌe kuery pe aipoꞌre
 

uka ꞌrã huvixa kuery pe: ‘Po rami Senhor ixondaro reta vaꞌe Israel
kuery Ruete ijayvu. Po rami pendeayvu ꞌrã penderuvixa kuery pe: 5 Xee
 

ae kovaꞌe yvy apoare, haꞌe gui avakue haꞌe mymba yvy re ikuai vaꞌe
amoingo vaꞌekue, xepoꞌaka etea rupi, haꞌe xepo aupi reve. Haꞌe rami
vy amboaxa ꞌrã arovyꞌaa vaꞌe pe rei. 6 Aỹ ma yvy haꞌe javi amboaxa
 

ꞌrã xerembiguai Babilônia pygua huvixa Nabucodonosor po py. Ixupe

amboaxa avi mymba nhuũndy rupi ikuai vaꞌe, ixupegua ikuai aguã.
7 Ixupe ma yvy regua haꞌe javi ꞌrã ikuai, taꞌy haꞌe hamymino pe guive,
 

ovaẽ peve ijyvy ju amboaxa aguã. Haꞌe vaꞌe jave py heta regua haꞌe
huvixa kuery ipoꞌaka ete vaꞌe omboꞌa ꞌrã escravo-rã’, heꞌi.
8 “ ‘Haꞌe gui xapyꞌa rei amongue regua, eꞌỹ vy amongue tetã pygua
 

ndaꞌikuaixei ꞌrã Babilônia pygua huvixa Nabucodonosor pe, haꞌe oajuꞌy

rupi nomoĩ ukaxei ꞌrã ixuguigua canga. Haꞌe ramo haꞌe vaꞌe regua
ambopaga ꞌrã kyxe py, karuai haꞌe mbaꞌeaxy vaikue py, ipo py amomba
uka peve’, heꞌi Senhor. 9 ‘Haꞌe nunga rupi pendea py profeta, imbaꞌekuaa
 

vaꞌe, oexa raꞌu kuaa vaꞌe, oexaꞌã vaꞌety haꞌe imbaꞌevyky vaꞌe kuery ou
vy ijayvu teĩ pejapyxaka eme, pendevy “Ndapeikoi ꞌrã Babilônia pygua
huvixa rembiguai” heꞌi ramo. 10 Mbaꞌeta pendevy haꞌe kuery omombeꞌu
 

ꞌrã apu rive pendeyvy gui mombyry peo aguã. Haꞌe ramo xee rogueraa
ukapa ꞌrã pemanomba aguã. 11 Haꞌe rã yvy regua oajuꞌy rupi Babilônia
 

pygua huvixa guigua canga omoĩ uka, haꞌe ixupe ikuai vaꞌe ma xee aeja
ꞌrã ijyvy re ae ikuai aguã. Haꞌe py ae ꞌrã omaꞌetỹ haꞌe hekoa ꞌrã’, heꞌi
Senhor.”
12 Haꞌe ramo haꞌe vaꞌe ayvu haꞌe javi amombeꞌu Judá pygua huvixa
 

Zedequias pe. Haꞌe vy aipoaꞌe: “Pendeajuꞌy rupi ke pemoĩ uka Babilônia

pygua huvixa guigua canga, ixupe pendekuai, guembiguai kuery pe
guive. Haꞌe rami vy peikove ꞌrã. 13 Mbaꞌe re tu remano ta ndevygua
 

kuery reve, kyxe py, karuai haꞌe mbaꞌeaxy vaikue py? Mbaꞌeta haꞌe rami
aguã Senhor ijayvu yvy regua Babilônia pygua huvixa pe ndaꞌikuaixei
Jeremias 27​, ​28 1314

vaꞌe re. 14 Pejapyxaka eme profeta kuery ayvu re, pendevy ‘Ndapeikoi
 

ꞌrã Babilônia pygua huvixa rembiguai’, heꞌi ramo. Mbaꞌeta pendevy

omombeꞌu vaꞌe ma apu meme. 15 Mbaꞌeta Senhor aipoeꞌi: ‘Haꞌe kuery ma
 

xee namboui. Xerery rupi teĩ omombeꞌu merami rive ꞌrã ayvu. Mbaꞌeta
xee roipeꞌapa ꞌrã pemanomba aguã katy, pendevy ayvu omombeꞌu
merami rive vaꞌe reve’, heꞌi.”
16 Haꞌe ramigua amombeꞌu sacerdote kuery haꞌe heta vaꞌe kuery haꞌe
 

javi pe. Haꞌe vy aipoaꞌe: “Po rami Senhor ijayvu: Pendu pota eme profeta
kuery ayvu re, mbaꞌeta pendevy omombeꞌu vy aipoeꞌi ꞌrã: ‘Neꞌexa, mbaꞌemo
ryru Senhor pegua oo pyguare ma are eꞌỹ re oguerojevypaa ꞌrã Babilônia
gui’, heꞌi ꞌrã. Haꞌe ramigua haꞌe kuery pendevy omombeꞌu vaꞌe ma apu.
17 Pejapyxaka eme haꞌe kuery ayvu re. Pendekuai tema Babilônia pygua
 

huvixa pe. Haꞌe rami vy pekuave ꞌrã. Mbaꞌe re tu kovaꞌe tetã okanhymba
ta? 18 Xapyꞌa rei haꞌe kuery profeta ete ri ikuai rã, haꞌe kuery re anhetẽ
 

ri Senhor ayvu oĩ ramo tojerure haꞌvy Senhor ixondaro reta vaꞌe pe,
Jerusalém py Senhor pegua oo py haꞌe huvixa Judá pygua ropy tembiporu
ndogueraapaai vaꞌekue ogueraa uka eꞌỹ aguã Babilônia katy. 19 Haꞌe rami avi
 

po rami Senhor ixondaro reta vaꞌe ijayvu oo yta hiꞌaĩ vaꞌe re, yy mbotya,
hyꞌa yta haꞌe tembiporu mboae tetã py opyta vaꞌekue, 20 Babilônia pygua
 

huvixa Nabucodonosor Babilônia katy ndogueraapai vaꞌekue Jeoaquim

raꞌy Judá pygua huvixa Jeconias Jerusalém gui ogueraa jave, Judá haꞌe
Jerusalém pygua yvatekueve haꞌe javi reve, 21 tá, po rami Senhor ixondaro
 

reta vaꞌe Israel kuery Ruete ijayvu Jerusalém py Senhor pegua oo py haꞌe
Judá pygua huvixa ropy mbaꞌemo opyta vaꞌekue re: 22 ‘Haꞌe nunga ma
 

Babilônia katy ogueraapaa vaꞌerã meme. Haꞌe py ma opyta ꞌrã haꞌe kuery
re aikuaa pota aguã ára ovaẽ eꞌỹa ja. Haꞌe gui mae ma aru rukapa ꞌrã. Haꞌe
ramo kovaꞌe tekoa py ae ju ꞌrã oguerupaa’, heꞌi Senhor.”

Profeta ramigua rive Hananias vaꞌe reve Jeremias ayvu py joakaague

28   Haꞌe
vaꞌe maꞌetỹa py ae, Judá pygua huvixa Zedequias oĩ ypy
1

jave, irundy maꞌetỹ haꞌe peteĩ nhiruĩ jaxya re, haꞌe vaꞌe jave py
ma Azur raꞌy profeta Hananias Gibeão pygua ijayvu xevy. Senhor pegua
oo py, sacerdote kuery haꞌe heta vaꞌe kuery haꞌe javi oendua py ijayvu
xevy. Haꞌe vy aipoeꞌi:
2 — Po rami Senhor ixondaro reta vaꞌe, Israel kuery Ruete ijayvu vy
 

aipoeꞌi: “Amopẽ ma Babilônia pygua huvixa guigua canga. 3 Haꞌe rami

 

vy mokoĩ maꞌetỹa py apy ju aru rukapa ꞌrã tembiporu Senhor pegua oo

py oĩ vaꞌekue haꞌe javi, apy gui Babilônia pygua huvixa Nabucodonosor
oipeꞌa vy Babilônia katy ogueraa vaꞌekue. 4 Aru avi ꞌrã Jeoaquim raꞌy
 

Judá pygua huvixa Jeconias, haꞌe Judá regua kuery Babilônia tetã katy
escravo-rã ogueraapa pyre. Babilônia pygua huvixa guigua canga amopẽ
ma vy arupa ꞌrã apy”, heꞌi Senhor — heꞌi profeta ramigua rive.
 1315 Jeremias 28​, ​29

5  Haꞌe ramo profeta Jeremias ombovai profeta Hananias, sacerdote

kuery haꞌe Senhor pegua opy heta vaꞌe kuery oendua py. 6 Haꞌe vy
 

profeta Jeremias aipoeꞌi:

— Haꞌeve vaꞌe! Tove haꞌe rami ae ri Senhor tojapo. Tove Senhor
tojapopa ndeayvuague remombeꞌu vaꞌekue rupi, apy toguerupa ju
Babilônia gui tembiporu Senhor pegua oo pyguare, haꞌe escravo-rã
ogueraapa pyre haꞌe javi. 7 Haꞌe rami avi endu povaꞌe ayvu ndevy haꞌe
 

heta vaꞌe kuery haꞌe javi pe amombeꞌu vaꞌe. 8 Profeta kuery yma ma voi
 

xee neĩ ndee reiko eꞌỹ mbove ikuai vaꞌekue ma omombeꞌu joe opuꞌãa
vaꞌerã, mbaꞌemo vai haꞌe mbaꞌeaxy vaikue oiko ꞌrãa heta yvy regua haꞌe
tetã tuvixa vaꞌe re. 9 Haꞌe gui peteĩ profeta mbaꞌeve ndoikoi ꞌrãa rami
 

omombeꞌu teĩ ijayvuague rami ete oiko ramo mae jaikuaa ꞌrã anhetẽ
Senhor remimbou oikoa — heꞌi.
10 Haꞌe ramo profeta Hananias ma canga profeta Jeremias ajuꞌy rupi oĩ
 

vaꞌe gui omboi vy omopẽmba. 11 Haꞌe rami vy heta vaꞌe kuery oendua py
 

ijayvu:
— Po rami Senhor ijayvu: “Guĩ rami mokoĩ maꞌetỹa py amopẽ ꞌrã
Babilônia pygua huvixa Nabucodonosor guigua canga yvy regua haꞌe javi
ajuꞌy rupi oĩ vaꞌe”, heꞌi. Haꞌe rami rã profeta Jeremias ojepeꞌa ovy tape
rupi.
12 Haꞌe gui ma profeta Hananias canga profeta Jeremias ajuꞌy gui
 

omopẽ rire Jeremias pe Senhor ombou ju oayvu. Haꞌe vy aipoeꞌi:

13 — Tereo, Hananias pe ndeayvu ju. Haꞌe vy aipoꞌre: “Canga yvyra
 

guigua remopẽ teĩ hekovia ferro guigua ju ꞌrã ajapo. 14 Mbaꞌeta po rami
 

Senhor ixondaro reta vaꞌe Israel kuery Ruete ijayvu: Haꞌe vaꞌe regua
kuery haꞌe javi ajuꞌy rupi amoĩ ꞌrã canga ferro guigua, Babilônia pygua
huvixa Nabucodonosor rembiguai ikuai aguã. Haꞌe ramo ikuai ꞌrãe ixupe.
Ixupe guarã amboaxa avi mymba nhuũndy rupi ikuai vaꞌe”, heꞌi.
15 Haꞌe gui profeta Jeremias aipoeꞌi profeta Hananias pe:
 

— Hananias, endu ke aỹ. Senhor nanemboui vaꞌeri ndee rejapo heta

vaꞌe kuery apu re rive ojerovia aguã rami. 16 Haꞌe nunga rupi po rami
 

Senhor ijayvu: “Neꞌexa, roipeꞌa ꞌrã yvy áry reikoa gui. Kovaꞌe maꞌetỹa
reve ꞌrã remano, mbaꞌeta remombeꞌu Senhor pe eꞌỹ nhandekuai aguã
regua”, heꞌi.
17 Haꞌe gui haꞌe vaꞌe maꞌetỹa reve profeta Hananias omano, sete jaxya
 

py.

Babilônia katy ogueraa pyre kuery pe Jeremias kuaxia omboparaague

29   Povaꞌe
ayvu profeta Jeremias ogueraa uka kuaxia para py.
1

Jerusalém gui ogueraa uka nhomongeta vaꞌety kuery mboae

escravo-rã ogueraa pyre pe, sacerdote haꞌe profeta kuery, haꞌe heta vaꞌe
kuery Jerusalém gui Nabucodonosor Babilônia katy ogueraa vaꞌekue haꞌe
Jeremias 29 1316

javi pe guive. 2 Jerusalém gui huvixa Jeconias oo rire, ixy haꞌe jopya
 

kuery reve, Judá regua yvatekueve, haꞌe Jerusalém pygua oo apoa haꞌe
ferro re ombaꞌeapo vaꞌe kuery reve ogueraa avi rire ogueraa uka kuaxia.
3 Safã raꞌy Elasa haꞌe Hilquias raꞌy Gemarias pe ae ogueraa uka kuaxia
 

para. Haꞌe ramo haꞌe kuery Judá pygua huvixa Zedequias omondouka
Babilônia katy, Babilônia pygua huvixa Nabucodonosor oexa vaꞌerã.
Kuaxia re oĩ vaꞌe ma po rami:
4 “Po rami Senhor ixondaro reta vaꞌe Israel kuery ruete ijayvu
 

Jerusalém tetã gui Babilônia katy escravo-rã araa uka vaꞌekue

haꞌe javi pe. 5 Pejapo ke penderorã, penderekoa guive Babilônia py
 

pendekuaia py ae. Penhotỹ yvyra hiꞌa vaꞌerã, haꞌe peꞌu hiꞌa. 6 Pejou ke
 

penderaꞌyxyrã, penderaꞌy haꞌe penderajy aguã. Pejou avi penderaꞌy

kuery raꞌyxyrã, penderajy kuery guive pemomenda ꞌrã imemby haꞌe
ipiꞌa aguã. Penderetave peovy haꞌe py, pepave peovy eme. 7 Penheaꞌã
 

ke tetã rogueraa ukaague oĩ porã aguã re, Senhor pe pejerure guive

tetã re, mbaꞌeta haꞌe vaꞌe tetã oĩ porã ramo peẽ voi pendekuai porã ꞌrã.
8 Mbaꞌeta po rami Senhor ixondaro reta vaꞌe Israel kuery Ruete ijayvu:
 

Penhembotavy uka eme profeta haꞌe imbaꞌekuaa vaꞌe kuery penembyte

ikuai vaꞌe pe. Pejapyxaka eme oexa raꞌu kuaa vaꞌe kuery ayvu re,
mbaꞌeta penduxea rami rive oexa raꞌu ramo. 9 Haꞌe kuery ma xerery rupi
 

omombeꞌu merami rive ꞌrã. Xee ma namboui”, heꞌi Senhor.

10 Po rami ijayvu Senhor: “Haꞌe gui Babilônia tetã ára setenta maꞌetỹa
 

ojeupitypa ma ramo aikuaa pota ju ꞌrã peẽ kuery re. Haꞌe rami vy
amoingo ꞌrã rogueroayvu porãague, kovaꞌe tekoa py roguerupa ju aguã.
11 Xee anhoꞌi aikuaa penerenonderã re anhembopyꞌaa”, heꞌi Senhor.
 

“Anhembopyꞌa pendekuai porã aguã re, pendekuai axy aguã ndaꞌei, opaa
py pearõa rami romoingo porã aguã. 12 Haꞌe vaꞌe jave pejapukai ꞌrã xevy,
 

xevy ju ꞌrã pejerure. Haꞌe ramo xee aendu ꞌrã pejerurea. 13 Peẽ kuery
 

xereka ju ꞌrã, xejou ete ꞌrã guive, pendepyꞌa haꞌe javi py xereka vy. 14 Peẽ
 

kuery xejou ꞌrãe. Haꞌe ramo ambopyau ꞌrã pendekuaia. Romboatypa ju

ꞌrã haꞌe javi regua pendekuaia rogueraa ukaague gui, roguerupa ju ꞌrã
escravo-rã rogueraa ukapaague gui”, heꞌi Senhor.
15 “Haꞌe rami teĩ peẽ kuery ma aipopeje: ‘Babilônia tetã py ae Senhor
 

omoingo profeta kuery nhandevy’, peje.” 16 Haꞌe rami avi po rami Senhor
 

ijayvu tenda huvixa Davi openaaty py oguapy vaꞌe, haꞌe Jerusalém

tetã pygua kuery haꞌe javi re, penderykeꞌy kuery escravo-rã pendereve
ndogueraai vaꞌekue re. 17 Po rami Senhor ixondaro reta vaꞌe ijayvu:
 

“Neꞌexa, haꞌe kuery rovai ambou ꞌrã kyxe, karuai haꞌe mbaꞌeaxy vaikue.
Haꞌe kuery re ajapo ꞌrã figoꞌa vaikueve jaꞌu aguã ndaꞌevei vaꞌe re rami.
18 Mbaꞌeta haꞌe kuery rakykue xee amondouka ꞌrã kyxe revegua, karuai
 

haꞌe mbaꞌeaxy vaikue. Ajapo ꞌrã yvy regua tetã ikuai vaꞌe mongyjearã ikuai
aguã rami, amoĩ ꞌrã nhomondyipaarã haꞌe ojojai rei pyrã. Haꞌe ramo yvy
 1317 Jeremias 29​, ​30

regua haꞌe javi mbyte ikuai ꞌrã oxĩmba reia rupi mamo rã amondoukaague
py, 19 xeayvu re haꞌe kuery ndojapyxakai rire”, heꞌi Senhor. “Haꞌe vaꞌe
 

ayvu mombeꞌuarã ma haꞌe kuerya py ambou xerembiguai profeta kuery

koꞌẽ rai guive. Haꞌe rã peẽ kuery napendui”, heꞌi Senhor.
20 Haꞌe nunga rupi pendu na Senhor ayvu, Jerusalém gui Babilônia
 

katy escravo-rã pendereraa vaꞌekue haꞌe javi. 21 Senhor ixondaro reta

 

vaꞌe, Israel kuery Ruete ma po rami ijayvu hery rupi merami rive ayvu
mombeꞌua kuery Colaías raꞌy Acabe haꞌe Maaséias raꞌy Zedequias rekorã
re: “Neꞌexa, haꞌe kuery ma xee amboaxa ꞌrã Babilônia pygua huvixa
Nabucodonosor po py. Haꞌe ramo ojuka ꞌrã peẽ kuery pexaa py. 22 Haꞌe  

rami rire Judá gui escravo-rã ogueraa pyre kuery ijayvu vai vy aipoeꞌi ꞌrã:
‘Tove Senhor tandeapo Acabe haꞌe Zedequias re ojapoague rami, mbaꞌeta
Babilônia pygua huvixa oapy tata py 23 Israel kuery mbyte haꞌeveꞌỹa rami
 

ojapoague re’, heꞌi ꞌrã. Mbaꞌeta haꞌe kuery itavy rei oirũ raꞌyxy kuery reve,
haꞌe xerery rupi merami rive omombeꞌu ayvu xee amombeꞌu uka vaꞌekueꞌỹ.
Xee aikuaa haꞌe aexa ae haꞌe nunga”, heꞌi Senhor.
24 “Haꞌe gui ndeayvu ke Neelão pygua Semaías pe. Haꞌe vy aipoꞌre:
 

25 ‘Po rami Senhor ixondaro reta vaꞌe, Israel kuery Ruete ijayvu: Ndee
 

ma nderery rupi rive kuaxia para remondouka Jerusalém pygua kuery

pe, Maaseías raꞌy sacerdote Sofonias haꞌe sacerdote kuery haꞌe javi pe
guive. Haꞌe vy aipoꞌre vaꞌekue: 26 “Sacerdote-rã Senhor nemoĩ rakaꞌe
 

sacerdote Joiada rekovia, Senhor pegua oo re repena aguã. Haꞌe ramo

ava inhakã porã eꞌỹ vaꞌe profeta onhemoingo vaꞌe rei remboꞌa aguã, haꞌe
yvyra re rejokua uka aguã. 27 Haꞌe gui aỹ, mbaꞌe re tu nandeayvu etei
 

profeta Jeremias Anatote pygua ayvu omombeꞌu vaꞌety pe? 28 Mbaꞌeta

 

haꞌe vaꞌe ma Babilônia katy omondouka po rami ayvu mombeꞌuarã kuery:

‘Are teri ꞌrã escravo pendekuaia. Haꞌe nunga rupi pejapo penderorã,
penderekoa haꞌe py ae. Penhotỹ yvyra hiꞌa vaꞌerã, haꞌe peꞌu hiꞌa’, heꞌi
vaꞌekue kuaxia para re.” ’ ”
29 Kuaxia para haꞌe vaꞌe ayvu oĩa ma sacerdote Sofonias ogueroayvu
 

profeta Jeremias oendua py. 30 Haꞌe ramo Jeremias pe Senhor ombou

 

oayvu. Haꞌe vy aipoeꞌi: 31 “Aipoꞌere uka ke escravo-rã ogueraa pyre haꞌe

 

javi pe: ‘Po rami Senhor ijayvu Neelão pygua Semaías re: “Semaías ma
xee namboui vaꞌeri pendevy ayvu omombeꞌu apu re rive perovia aguã.”
32 Haꞌe ramo po rami Senhor ijayvu: “Neꞌexa, ambopaga ꞌrã Neelão
 

pygua Semaías, hamymino kuery reve. Haꞌe ramo hamymino ndoikoi ꞌrã
kovaꞌe kuery mbyte hekoa vaꞌe, ndoexai ꞌrã guive mbaꞌemo porã xevygua
kuery pe ajapo rã, xerovai ijayvu rire”, heꞌi Senhor.’ ”

Nhanderuete ojeupegua kuery ogueru ju aguã re ijayvuague

30   Jeremias
pe Senhor oayvu ombou vy aipoeꞌi: 2 “Po rami
1  

Senhor Israel kuery Ruete ijayvu: Embopara ke peteĩ kuaxia re

Jeremias 30 1318

ayvu xee aipoaꞌea haꞌe javi. 3 Mbaꞌeta ou ma oiny ára xevygua Israel haꞌe
 

Judá kuery ikuaia ambopyau aguã. Haꞌe vy ajapo ꞌrã tamoĩ kuery yvyrã
ameꞌẽ vaꞌekue py ju ojevypa aguã rami, haꞌe py ae hekoa aguã”, heꞌi
Senhor.
4 Haꞌe gui Israel haꞌe Judá kuery reko re ju Senhor ijayvu. 5 Haꞌe vy
   

aipoeꞌi: “Roendu oryryipaa haꞌe okyjea nhendu, ikuai porãa eꞌỹ. 6 Haꞌe
 

gui peporandu, pexa pota na povaꞌe re: Avakue ndaꞌu oendu ꞌrã ri kyrĩ
vaꞌe raxy? Haꞌe ramigua ndoikoi ramo mbaꞌe re tu haꞌvy aexa peteĩ-teĩ
ava guye rupi opo omoĩ rã, kyrĩ vaꞌe oikuavãꞌi ta vaꞌe rami? Mbaꞌe re
tu hova xiĩguepa rei okuapy? 7 Mbaꞌeta haꞌe vaꞌe ára ndaꞌevei ete ꞌrã,
 

amboae ndoikoi ꞌrã guive haꞌe ramigua! Jacó ramymino kuery ojexavai
aguã ára ae ꞌrã. Haꞌe rami teĩ haꞌe kuery oo jepe ꞌrã. 8 Haꞌe vaꞌe ára ma
 

xee amopẽmba ꞌrã pendeajuꞌy rupi canga oĩ vaꞌe, amondopa ꞌrã guive ixã
pendejokuaa”, heꞌi Senhor ixondaro reta vaꞌe. “Haꞌe rami rire yvy mboae
regua ndogueraavei ꞌrã xevygua kuery escravo-rã. 9 Mbaꞌeta Senhor
 

nguuete pe ae ꞌrã xevygua kuery ikuai, Davi haꞌe kuery ruvixarã amoĩ
vaꞌerã pe guive.
10 “Haꞌe nunga rupi xerembiguai Jacó regua, ekyje eme. Israel regua,
 

enhemondyi eme”, heꞌi Senhor. “Mbaꞌeta rogueraa jepe ꞌrã yvy

mombyrya escravo-rã ndereraa ague gui, neramymino kuery guive. Haꞌe
ramo Jacó kuery ojevypa ju vy ikuai riveꞌi ꞌrã avave rei nomoangekoai rã.
Ndoikoi ꞌrã imongyjearã. 11 Mbaꞌeta xee aiko ꞌrã ndereve rogueraa jepe
 

aguã”, heꞌi Senhor. “Haꞌe rami aguã rami ae amomba ꞌrã yvy regua haꞌe
kuery mbyte rupi romoaĩague vaꞌe. Haꞌe rã pende ma noromomba rivei
ꞌrã. Haꞌe rami avi rombopaga ꞌrã haꞌevea rami, opa marã pendekuaiague
re norombopaga eꞌỹi ꞌrã.”
12 Mbaꞌeta Senhor aipoeꞌi: “Reiko axya ma omonguera pyrã eꞌỹ, ndeai
 

ma haxy ete vaꞌe. 13 Avave ndoikoi nderepyarã. Ndeai pe ma jipoi moã,

 

neĩ imbojaarã. 14 Neirũ kuery hexaraipa ma ndegui, noroporanduvei ma

 

ndere. Ndereko vai haꞌe rejejavy ete rire rojapo vai nderovaigua rami,
ipyꞌa ratã vaꞌe nhombopagaa rami. 15 Mbaꞌe re tu neraxẽ ri reikovy
 

ndeai gui? Haxy rendu vaꞌe ma omonguera pyrã eꞌỹ. Ndereko vai haꞌe
rejejavy ete ramo ae roguereko haꞌe rami. 16 Haꞌe rã nemombaare kuery
 

voi omombaa ꞌrã, nderovaigua kuery peteĩ-teĩ oguerapaa ꞌrã escravo-rã.

Nembaꞌe rei-rei peꞌaare kuery mbaꞌe rei-rei ju oipeꞌapaa ꞌrã, ndegui haꞌe
kuery oipeꞌapa rive rire amboaxa ꞌrã oipeꞌapa rive vaꞌerã po py. 17 Haꞌe
 

gui xee ae romoexaĩ ju ꞌrã”, heꞌi Senhor. “Xee ae romonguera ju ꞌrã

ndeai, ndevy pe ‘Oeja pyre’ haꞌe ‘Sião tetã re noporanduavei ma ꞌrã’, heꞌi
okuapy rire teĩ.”
18 Senhor aipoeꞌi: “Neꞌexa, amoĩ porã ju ꞌrã Jacó kuery rekoa,
 

amboaxy ꞌrã ikuaia rupi. Guetã ma ojapo ju ꞌrã mbaꞌemo raꞌykue

aty áry, haꞌe huvixa oĩ ju ꞌrã ngoo py, jypy guare rami ae. 19 Haꞌe
 
 1319 Jeremias 30​, ​31

kuery oporaei ꞌrã jogueruvy oguerovyꞌa vy, ovyꞌa ete vy oguerory ꞌrã
okuapy. Amboetave ꞌrã, haꞌe nomombaavei ꞌrã. Amboyvateve ꞌrã, haꞌe
nomoꞌyvyĩꞌiavei ꞌrã. 20 Taꞌy kuery haꞌe tajy kuery ikuai porã ꞌrã jypy
 

guare rami, haꞌe kuery rekoa voi amoĩ atã ꞌrã xerenonde. Haꞌe rã imoingo
axyare kuery ma ambopagapa ꞌrã. 21 Huvixarã ma haꞌe kuery regua ae ꞌrã
 

oĩ, haꞌe kuery mbyte gui oiko ꞌrã opena vaꞌerã. Haꞌe vaꞌe amonhemboja
ramo onhemboja ꞌrã xere. Mbaꞌeta mavaꞌe ꞌrã tu oakã gui ae ipyꞌa guaxu
xere onhemboja aguã?” heꞌi Senhor. 22 “Haꞌe ramo peẽ kuery ma
 

xevygua ꞌrã pendekuai, haꞌe rã xee ma aiko ꞌrã Penderuete”, heꞌi.

23 Neꞌexa, ou oiny Senhor-a guigua yvytu atã! Ipoxya ojekuaa ma
 

ouvy, yvytu jere rami heko vai vaꞌe kuery akã áry ou aguã. 24 Senhor  

poxya raku ma haꞌekue py ndojevyi ꞌrã guive, opyꞌa re oipotaa oĩ vaꞌe

ojeupitypa eꞌỹa ja. Haꞌe nunga ma opaa ára py peikuaa porã ꞌrã.

Iporiauague gui ombovyꞌa ju aguã re ijayvuague

31   Senhor
aipoeꞌi: “Haꞌe vaꞌe jave py aiko ꞌrã Israel regua haꞌe
1

javi Ruete, haꞌe rã haꞌe kuery ma ikuai ꞌrã xevygua.” 2 Po rami  

Senhor ijayvu: “Xevygua kuery kyxe gui oo jepe vaꞌekue amboaxy ju

ꞌrã tekoa eꞌỹa rupi ikuaia py. Xee anhemboja vy amokaneꞌõgua ꞌrã Israel
kuery.” 3 Mombyry gui Senhor xevy ojexa uka vy aipoeꞌi: “Mborayvu
 

opa eꞌỹ vaꞌe rupi roayvu. Haꞌe rami vy roayvua rupi rogueru. 4 Peẽ  

kunhataĩgue Israel regua, romopuꞌã ramo pepuꞌã ju ꞌrã peꞌamy! Teĩgue ju

pandeiro reve peo ꞌrã ojeroky vaꞌe kuery reve peporaeia rupi. 5 Samaria  

yvyty re penhotỹ nho ꞌrã uva. Inhotỹare kuery hiꞌa hoꞌu vy oguerovyꞌa
ꞌrã okuapy. 6 Mbaꞌeta oiko ꞌrã ára Efraim regua yvyty rupi tetã re opena
 

vaꞌe kuery ‘Pepuꞌã ke, jajeꞌoi Sião tetã py Senhor Nhanderuete oĩa katy’,
heꞌi okuapy aguã.”
7 Mbaꞌeta po rami Senhor ijayvu: “Peroporaei ke Jacó kuery pevyꞌa
 

reve, yvy regua kuery akã ikuai ramo perovyꞌa. Pejapukai, peporaei.
Haꞌe vy aipopeje: ‘Senhor, eraa jepe avi ke ndevygua Israel kuery
rembyrekue’, peje. 8 Mbaꞌeta neꞌexa, aru ꞌrã yvy kuaray ijapuꞌaꞌia katy
 

itui vaꞌe gui, amboatypa ꞌrã yvy jave rupi gui. Haꞌe ramo haꞌe kuery oupa
ꞌrã: ára revegua eꞌỹ, oguata vaikueꞌi vaꞌe, imemby ryru vaꞌe haꞌe oikuavã
vaꞌerã teĩ. Ojevy pavẽ ꞌrã kyvõ katy. 9 Ojaeꞌo reve ꞌrã ou, xevy pe ojapukai
 

ꞌrã jogueruvy arua rupi. Areko ꞌrã heruvy yakãꞌi oxyry porã vaꞌe yvýry
rupi, haꞌe tape hiꞌyvi porã vaꞌe onhepyxanga eꞌỹ aguã rupi, mbaꞌeta Israel
kuery ru aiko, Efraim kuery ma xeraꞌy jypygua”, heꞌi.
10 Peẽ yvy regua kuery, pendu ke Senhor ayvu. Pemombeꞌu ke yeꞌẽ
 

yvýry mombyry etea rupi. Haꞌe vy aipopeje: “Israel kuery moaĩmbaare

ae ju omboatypa ta, haꞌe kuery re opena ꞌrã vexaꞌi re opena vaꞌe rami.
11 Mbaꞌeta Senhor oepy Jacó kuery, ogueraa jepe haꞌe kuery gui
 

imbaraetekueve po gui. 12 Haꞌe ramo ou vy oporaei ꞌrã okuapy Sião yvyty

 
Jeremias 31 1320

áry, haꞌe kuery pe Senhor mbaꞌemo omeꞌẽ rã oguerovyꞌa ete ꞌrã guive,
mbaꞌemo aju, vinho, azeite, vexaꞌi haꞌe vaka raꞌy. Haꞌe kuery nheꞌẽ oiko
porã ꞌrã yvotyty omoakỹmby rami, ndaꞌipiruvei ma ꞌrã guive. 13 Haꞌe  

vaꞌe jave py kunhataĩgue ovyꞌa ꞌrã okuapy ojerokya py, kunumigue

haꞌe tujakueꞌi voi. Hexayague xee amomboꞌopa ramo ovyꞌa ju ꞌrã.
Ndovyꞌaiague gui ambovyꞌa ju ꞌrã. 14 Sacerdote kuery guive amongaru ꞌrã
 

ikyra vaꞌe re, xevygua kuery hevyatãmba ꞌrã mbaꞌemo porã ameꞌẽ vaꞌe
re”, heꞌi Senhor.
15 Po rami Senhor ijayvu: “Ramá tekoa py onhendu vaꞌekue hevovo
 

rei vaꞌe, hexay haꞌe ipyꞌa vai ete vaꞌe. Haꞌe vaꞌe ma Raquel omemby
kuery re ojaeꞌoa. Imemby kuery jipovei ma ramo nonhembovyꞌa ukai.” b
16 Haꞌe rami teĩ po rami Senhor ijayvu: “Ejaeꞌove eme, nderexayve eme
 

guive. Mbaꞌeta nememby kuery ojevypa ju ꞌrã ngovaigua kuery yvy gui.
17 Rakaꞌeve rã oiko nho ꞌrã rearõ reikovy vaꞌe, mbaꞌeta nememby kuery
 

ojevypa ju ꞌrã oyvy re ae”, heꞌi Senhor.

18 “Xee aendu Efraim kuery ijayvu vy aipoeꞌi rã: ‘Vaka raꞌy imãxo
 

porã eꞌỹ vaꞌe rami aiko vaꞌekue teĩ ndee xemoꞌarandu. Aỹ gui ma
xereko rerova ke teko pyau re ju aiko aguã, mbaꞌeta ndee ma Senhor
Xeruete. 19 Anhetẽ, ajeko rerova rire anhemboaxy vaꞌekue, xekunumi
 

jave aikoague re xemaꞌenduꞌa vy. Xerekomboꞌe rire xepexo re aipete-

pete. Axĩmba haꞌe ndaikuaavei rei vaꞌekue’, heꞌi. 20 Haꞌe rami avi Efraim
 

eꞌỹ teve xeraꞌy arovyꞌa haꞌe ayvu ete vaꞌe? Mbaꞌeta ixupe xeayvu nhavõ
xemaꞌenduꞌa ju hexe ayvu etea rupi. Hexe vy xepyꞌa tyty atã amboaxy ete
vy”, heꞌi Senhor. 21 “Pemopuꞌã ke pemoꞌamy yvy markaarã, peguataa
 

rupi peja tape kuaa ukaarã, pexa pota ke peovy tape rupi peikoa re. Haꞌe
gui ma kunhataĩ Israel regua, ejevy ke, ejevy ke neretã rejaague katy.
22 Xerajy xenheꞌẽ rendu eꞌỹ vaꞌe, rakaꞌe peve ꞌrã tu haꞌeveꞌỹa rami rei
 

reiko? Mbaꞌeta yvy re Senhor omoingo mbaꞌemo pyau: kunha oikuavã

ꞌrã ava.”
23 Po rami ijayvu Senhor ixondaro reta vaꞌe, Israel kuery Ruete:
 

“Judá kuery ikuaia ambopyau ramo oyvy haꞌe guetã ikuai vaꞌe rupi
haꞌe kuery aipoeꞌi ju ꞌrã: ‘Ndee yvyty ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe teko porã oĩa, tove
Senhor tandereroayvu porã’, heꞌi rã okuapy. 24 Mbaꞌeta haꞌe vaꞌe yvyty
 

re ju ꞌrã Judá kuery ikuai, tetã ikuai vaꞌe haꞌe javi re guive, mbaꞌety
rupi ombaꞌeapo vaꞌe haꞌe vexaꞌi re opena vaꞌe kuery voi. 25 Mbaꞌeta  

amombaraete inheꞌẽ kangy vaꞌe, amongaru guive hoꞌa raiꞌi vaꞌe”, heꞌi.
26 Haꞌe gui amyĩ vy amaꞌẽ ju. Akea ma xembovyꞌa ete vaꞌekue.
 

b
 31.15 Raquel ma Jacó raꞌy José xy, haꞌe Israel kuery jaryi jypy rakaꞌe (Gênesis 30.22‑24).
Haꞌe gui Ramá tekoa ma Babilônia katy escravo-rã ogueraa pyrã kuery ojokuapaague
(Jeremias 40.1). Aỹ ma Mateus 2.17‑18 py kovaꞌe ayvu rupi ijayvu ju, mbaꞌeta Jesus ou
jajaeꞌoa gui nhanemomboꞌo aguã.
 1321 Jeremias 31

27 Haꞌe
gui Senhor aipoeꞌi: “Neꞌexa, ou ma oiny ára Israel haꞌe Judá
kuery amboetave ju aguã, avakue haꞌe mymba kuery guive. 28 Mbaꞌeta  

ymave rupi haꞌe kuery re aikuaa pota vaꞌekue aipeꞌa aguã, aity,
ambojexavai, ambovaipa haꞌe amoingo axy aguã, teĩ aỹ gui ma haꞌe
kuery re aikuaa pota ꞌrã amopuꞌã haꞌe anhotỹ ju aguã”, heꞌi Senhor.
29 “Haꞌe vaꞌe ára ma aipo ndaꞌeavei ma ꞌrã: ‘Tuu kuery uva akyꞌi hoꞌu
 

rire taꞌy kuery raĩ voi ndaꞌevei’, ndaꞌeavei ꞌrã. 30 Haꞌe rami ꞌrãgue py ma
 

peteĩ-teĩ omano ꞌrã gueko vaiague re ae. Uva akyꞌi ꞌuare kuery raĩ ae ma
ndaꞌevei ꞌrã.”

Israel kuery pe Nhanderuete guexeve guarã

ojapo pyau aguã re ijayvuague
31 Senhor
aipoeꞌi: “Neꞌexa, ou ma oiny ára Israel haꞌe Judá kuery reve
xereve guarã ajapo pyau aguã, 32 tamoĩ kuery reve ajapo vaꞌekue ramigua
 

eꞌỹ. Haꞌe jave ma haꞌe kuery po re ajopy reve anoẽmba vaꞌekue Egito yvy
gui. Haꞌe rami teĩ haꞌe kuery ombovaipa xereve guarã ajapo vaꞌekue, ime
rami aiko teĩ. 33 Haꞌe gui haꞌe vaꞌe ára oaxapa ma rire po rami ꞌrã Israel
 

kuery reve ajapo pyau xereve guarã. Haꞌe kuery pyꞌa re ꞌrã ambopara
xeguigua lei, ikuraxõ re ae ꞌrã ambopara. Xee aiko ꞌrã Tuuete, haꞌe rã haꞌe
kuery ma ikuai ꞌrã xevygua. 34 Haꞌe rami rire peteĩ-teĩ nomboꞌevei ma ꞌrã
 

oirũ neĩ guyvy kuery, ‘Peikuaa na Senhor’ heꞌia py, mbaꞌeta xekuaa pavẽ
ꞌrã, yvyĩgueve haꞌe yvatekueve voi. Mbaꞌeta amboguepa ꞌrã heko vaiague,
ojejavyague re naxemaꞌenduꞌavei ꞌrã guive”, heꞌi Senhor. c
35 Po rami ijayvu Senhor ara py kuaray ojope aguã rami ojapo
 

vaꞌekue, haꞌe gui jaxy haꞌe jaxy-tata pyávy hendy aguã oeja vaꞌekue,
yeꞌẽ omyĩ aguã haꞌe yai opuꞌã-puꞌã vaꞌe hevovo-vovo aguã rami. Hery
ma Senhor ixondaro reta vaꞌe. Haꞌe vy aipoeꞌi: 36 “Haꞌe rami aguã
 

aeja vaꞌekue xerenonde oaxa rive eꞌỹa ja Israel kuery voi nokanhymbai
ꞌrã xerenonde gui, peteĩ regua riae ꞌrã ikuai”, heꞌi Senhor. 37 Senhor
 

aipoeꞌive ju: “Yvate yva haꞌe javi rupi peaꞌã kuaapa eꞌỹa ja, haꞌe kyvõ yvy
guýry pexa pota kuaapa eꞌỹa ja xee ndaejapa rivei ꞌrã Israel kuery, haꞌe
rami ete haꞌe kuery ikuai rire teĩ”, heꞌi Senhor.
38 Senhor aipoeꞌive ju: “Neꞌexa, ou ma oiny ára kovaꞌe tetã Senhor
 

peguarã ojapoa ju aguã, Hananel torre hiꞌaĩa guive tetã kora ojerea
py okẽ oĩa peve. 39 Haꞌe gui henondeve katy ju ꞌrã ixã oaꞌãaty omoatãa
 

heravy Garebe yvyꞌã peve, haꞌe gui Goa katy ju ꞌrã ojere ovy. 40 Haꞌe gui
 

yvyugua teꞌõgue haꞌe tanhimbu ikuaiaty, haꞌe nhuũndy Cedrom yakãꞌi

peve itui vaꞌe, okẽ kavaju oikeaty kuaray oua katy oĩ vaꞌe peve, haꞌe
vaꞌe voi omboaxapaa ꞌrã Senhor peguarã. Haꞌe vaꞌe rire Jerusalém tetã
ndoityavei ꞌrã, nombovaipaavei ꞌrã guive.”

 31.31‑34 Hebreus 8.8‑12, 10.16‑17

c
Jeremias 32 1322

Peteĩ yvy Anatote py itui vaꞌe Jeremias ojoguaague

32   Jeremias
pe Senhor oayvu ombou ju dez maꞌetỹa re ma Judá
1

pygua huvixa Zedequias oĩ jave py, haꞌe dezoito maꞌetỹ re ma

huvixa Nabucodonosor oĩ jave py guive. 2 Haꞌe vaꞌe jave py Babilônia
 

pygua huvixa xondaro kuery ojokopa Jerusalém tetã, haꞌe profeta

Jeremias ombotya imoiny Judá pygua huvixa roka py harõa xondaro
kuery ikuaiaty py. 3 Mbaꞌeta Judá pygua huvixa Zedequias omboty uka vy
 

aipoeꞌi vaꞌekue:
— Mbaꞌe re tu ndee remombeꞌu Senhor aipoeꞌia rami: “Kovaꞌe tetã
omboaxa ꞌrã Babilônia pygua huvixa po py, haꞌe rã oipeꞌapa ꞌrã”, ꞌre?
4 “Haꞌe gui Judá pygua huvixa Zedequias ndoo jepei ꞌrã caldeu kuery po
 

gui. Haꞌe rami ꞌrãgue py omboaxaa ꞌrã Babilônia pygua huvixa po py.
Haꞌe ramo jomeme ijayvu ꞌrã jova re omaꞌẽ reve. 5 Haꞌe rire haꞌe vaꞌe ma
 

Babilônia katy ogueraa ꞌrã Zedequias, haꞌe py opyta aguã Senhor hexe
oikuaa pota ju peve, aipoeꞌiague rami vy. Haꞌe gui caldeu kuery re pepuꞌã
teĩ napendepoꞌakai ꞌrã”, ꞌre vaꞌekue — heꞌi.
6 Haꞌe ramo Jeremias ombovai:
 

— Senhor oayvu xevy pe ombou vy aipoeꞌi: 7 “Neꞌexa, nderuvyꞌi

 

Salum raꞌy Hananel ndea py ou vy aipoeꞌi ꞌrã: ‘Ejogua na xeyvy Anatote

py itui vaꞌe, mbaꞌeta ndee anho haꞌeve rejogua aguã’, heꞌi ꞌrã.” 8 Haꞌe  

gui Senhor ayvu aipoeꞌiague rami xea py ou xeruvyꞌi raꞌy Hananel

oka harõa xondaro kuery ikuaiaty py. Haꞌe vy aipoeꞌi xevy: “Ejogua na
xeyvy Anatote py Benjamim regua yvy re itui vaꞌe, mbaꞌeta ndee anho
haꞌeve rejogua vy rejopy aguã. Ejogua na haꞌvy”, heꞌi. Haꞌe rami aendu
vy aikuaa Senhor ijayvuague rami oikoa. 9 Haꞌe rami vy xeruvyꞌi raꞌy
 

Hananel gui ajogua yvy Anatote py itui vaꞌe. Hepyrã dezessete hatãꞌi vaꞌe
prata guigua aaꞌã karamboae. 10 Kuaxia re xerery ambopara rire amboja
 

selo py, ikuaa ukaarã aenoĩ guive. Haꞌe vy hepyrã aaꞌã mbaꞌemo opejaa
py. 11 Haꞌe rami vy araa ipara vaꞌe ajoguaague regua. Lei re oĩa rami
 

vy amboja vaꞌekue araa, haꞌe oguerova pyre amboja eꞌỹ vaꞌekue guive.
12 Kuaxia mokoĩve amboaxa Nerias raꞌy Maaséias ramymino Baruque
 

po py. Hananel xeruvyꞌi raꞌy oexaa py amboaxa, ajoguaague regua kuaa

ukaarã kuery guery ombopara vaꞌekue oexaa py, haꞌe gui judeu kuery
oka py xondaro harõa kuery ikuaiaty py oguapy okuapy vaꞌe haꞌe javi
oexaa py guive.
13 — Haꞌe kuery oendua py Baruque pe xeayvu vy aipoaꞌe vaꞌekue:
 

14 “Po rami Senhor ixondaro reta vaꞌe Israel kuery Ruete ijayvu: ‘Ejopy ke
 

kuaxia para yvy rejoguaague regua. Omboja pyre haꞌe omboja pyreꞌỹ reraa
vy emoĩ porã hyru nhaeꞌũ guigua py, heta ára re oĩ porã aguã. 15 Mbaꞌeta  

po rami Senhor ixondaro reta vaꞌe Israel kuery Ruete ijayvu: Kovaꞌe yvy
re ma pejogua nho ꞌrã oo, mbaꞌety haꞌe uvaty’, heꞌi”, haꞌe vaꞌekue.
 1323 Jeremias 32

Nhanderuete omombeꞌu porãve aguã re Jeremias ojerureague

16  Haꞌegui kuaxia para yvy ajoguaague regua ma Nerias raꞌy Baruque
pe amboaxa ma rire Senhor pe anhemboꞌe ainy. Haꞌe vy aipoaꞌe:
17 — Ai Senhor Xeruete! Yva haꞌe yvy rejapo vaꞌekue ndepoꞌaka
 

etea rupi haꞌe ndepo reupi reve. Mbaꞌeve rei ndaꞌipoi ndevy haxy vaꞌe
nemondyiarã. 18 Ndee ma mbovy eꞌỹ pe rexa uka ꞌrã remboaxya, haꞌe
 

oreramoĩ kuery ojejavyague re rembopagaague regua taꞌy kuery re remoĩ

vaꞌe guive. Ndee ma Oreruete yvate haꞌe ipoꞌaka ete vaꞌe. Nderery ma
Senhor ixondaro reta vaꞌe. 19 Renhomongeta porã haꞌe nerembiapo porã
 

ete vaꞌe. Mbaꞌeta nderexa ojepeꞌa oiny avakue raꞌy kuery ikuaia rexapa
aguã, peteĩ-teĩ pe ikuaiague rekovia remeꞌẽ aguã, mbaꞌemo ojapoague
rami ae. 20 Ndee ma hexa pyrã haꞌe nhomondyipaarã rejapo vaꞌekue Egito
 

yvy re, kovaꞌe ára peve Israel kuery mbyte rupi guive, amboae regua
ikuaia rupi teĩ. Haꞌe rami rejapo nderery oikuaa pavẽ aguã rami, aỹ peve
rejapoa rami. 21 Ndevygua Israel kuery Egito yvy gui renoẽmba vaꞌekue
 

hexa pyrã haꞌe nhomondyipaarã rexa uka vy, ndepo reupi vy ndepoꞌakaa
rexa uka reve nhomondyipa etea rupi. 22 Haꞌe kuery pe kovaꞌe yvy remeꞌẽ
 

vaꞌekue, tamoĩ kuery pe reura reve ndeayvuague ae, kamby haꞌe ei oata
eꞌỹa. 23 Haꞌe ramo haꞌe py haꞌe kuery ovaẽ vy hekoa okuapy teĩ nanenheꞌẽ
 

rendui rakaꞌe, ndeguigua lei rupi ndaꞌikuaixei vy. Rejapo uka vaꞌekue ma
peteĩve voi haꞌe kuery ndojapoi. Haꞌe nunga rupi haꞌe kuery áry rembou
guĩ nunga mbaꞌemo vai. 24 Neꞌexa, kovaꞌe tetã jokoa kuery ma yvy ojoꞌo
 

heruvy ipoꞌaka aguã. Anhetẽ tetã omboaxaa ma caldeu kuery orere opuꞌã
vaꞌe kuery po py. Kyxe, karuai haꞌe mbaꞌeaxy vaikue py ndeayvuague
rami meme oiko. Ndee ae rexapa. 25 Haꞌe rami teĩ Senhor Oreruete,
 

mbaꞌexa ru ndee aipoꞌre xevy: “Ejogua ke yvy peráta re, haꞌe enoĩ ikuaa
ukaarã guive”, ꞌre vaꞌekue, caldeu kuery po py tetã omboaxaa ma teĩ?
— haꞌe.

Nhanderuete ombovaiague
26 Haꞌe ramo Senhor ombou oayvu Jeremias pe. Haꞌe vy aipoeꞌi: 27“Neꞌexa,
 

xee ma Senhor, oikove vaꞌe haꞌe javi Ruete aiko. Haꞌe rami vy oiko ꞌrã ri
ndaꞌu xevy pe haxy vai ete vaꞌerã?” 28 Haꞌe nunga rupi Senhor ijayvu po
 

rami: “Neꞌexa, kovaꞌe tetã amboaxa ꞌrã caldeu kuery po py. Babilônia pygua
huvixa Nabucodonosor po py ae ꞌrã amboaxa. Haꞌe ramo oipeꞌa ꞌrã. 29 Kovaꞌe
 

tetã re caldeu kuery opuꞌã vy ovaẽmba ꞌrã okuapy. Tetã re tata omoĩ vy oapypa
ꞌrã oo ikuai vaꞌe haꞌe javi, ijapyte áry Baal raꞌangaa pe heakuã porã vaꞌe haꞌe
pygua kuery oapyague, haꞌe nguuete ramigua mboae pe mbaꞌemo rykue
onhoẽague guive, xembopoxy aguã rami rive. 30 Mbaꞌeta Israel haꞌe Judá kuery
 

ma kunumi guive xerenonde ojapo mbaꞌemo vai anho, mbaꞌeve ndojapoi ꞌrã
okuapy xembopoxyarã eꞌỹ vy”, heꞌi Senhor. 31 “Mbaꞌeta kovaꞌe tetã pygua
 
Jeremias 32​, ​33 1324

kuery ma xembopoxy haꞌe ndaxeaꞌeveia rupi anho ikuai, tetã ojapoa ára guive
aỹ peve, xerenonde gui aipeꞌapa aguã rami. 32 Israel haꞌe Judá kuery ojapo
 

vaia haꞌe javi rupi xembopoxy okuapy, huvixa kuery, yvatekueve, sacerdote
haꞌe profeta kuery, avakue Judá haꞌe Jerusalém pygua haꞌe javi guive. 33 Haꞌe
 

kuery ma okupe rive oguerova xea katy, ngova eꞌỹ. Koꞌẽ rai guive amboꞌe teĩ
haꞌe kuery ndojapyxakai, xeayvua ndojopyxei vy. 34 Haꞌe rami ꞌrãgue py xerery
 

oĩaty opy ete omoĩ okuapy ojeguarupy, omongyꞌapa rei vy. 35 Baal raꞌangaa
 

pe ojapo okuapy imbojerovia atyrã Hinom raꞌy rekoague yvyugua py, haꞌe py
guaꞌy kuery haꞌe guajy kuery oapy aguã nguuete ramigua Moloque pe. Haꞌe
rami aguã ma teĩgueve xee ajapo uka vaꞌeꞌỹ, neĩ nanhembopyꞌai guive haꞌe
ramigua ete ojeguarupy haꞌe kuery ojapo aguã, Judá regua kuery oguerojejavy
aguã.” 36 Haꞌe rã aỹ ma, po rami Senhor Israel kuery Ruete ijayvu kovaꞌe tetã
 

re: “Tetã re peẽ kuery pendeayvu vy ‘Omboaxaa ae ma Babilônia pygua huvixa

po py, kyxe py, karuai haꞌe mbaꞌeaxy vaikue py guive’, peje teĩ. 37Neꞌexa, tetã
 

pyguare kuery ma xee amonoꞌõmba ju ꞌrã heruvy yvy jave rupi ikuaiague
gui. Haꞌe katy xepoxya rupi, xeaꞌe eꞌỹa haꞌe ajou vai etea rupi amondoukapa
vaꞌekue teĩ kovaꞌe tekoa py ju ꞌrã arupa. Haꞌe rami vy ajapo ꞌrã haꞌe kuery
mbaꞌeve gui okyjea rupi eꞌỹ ikuai aguã rami.
38 “Haꞌe rami haꞌe kuery ikuai ꞌrã xevygua, haꞌe rã xee aiko ꞌrã Tuuete. d
 

39 Haꞌe kuery pe ameꞌẽ ꞌrã peteĩꞌi rupi ipyꞌa aguã haꞌe peteĩꞌi tape, koꞌẽ
 

nhavõ xerenonde ojererokyjea rupi ikuai aguã, haꞌe kuery ikuai porã
aguã, haꞌe gui taꞌy kuery voi. 40 Haꞌe kuery pe ajapo ꞌrã xerevegua opa
 

eꞌỹ vaꞌerã. Haꞌe vaꞌe rupi vy ndajapo porã eꞌỹi ꞌrã haꞌe kuery pe. Haꞌe
rami ꞌrãgue py haꞌe kuery kuraxõ re amoĩ ꞌrã xerenonde ojererokyjea rupi
ikuai aguã, xegui ojepeꞌa veꞌỹ aguã. 41 Haꞌe kuery arovyꞌa vy amoingo
 

porã ꞌrã. Amoĩ atã ꞌrã kovaꞌe yvy re, xekuraxõ haꞌe xenheꞌẽ haꞌe javi py.”
42 Mbaꞌeta po rami Senhor ijayvu: “Haꞌe kuery áry haꞌe rami ete mbaꞌemo
 

vai ambouague rami avi haꞌe kuery re ambou avi ꞌrã iporã ete vaꞌe xeayvuague
haꞌe javi rami vy. 43 Haꞌe ramo kovaꞌe yvy re ojogua ju ꞌrã ombaꞌetyrã, haꞌe vaꞌe
 

pe ‘Tekoa veꞌỹ oĩ, avakue neĩ mymba kuery jipoveia. Caldeu kuery po py ae
ma omboaxaa’, pejeague py ae. 44 Peráta re ojogua ju ꞌrã ombaꞌetyrã, haꞌe gui
 

ombopara uka ꞌrã ojoguaague regua kuaxia, selo py omboja ꞌrã, haꞌe oenoĩ ꞌrã
guive ikuaa ukaarã. Benjamim yvy re voi ꞌrã ojogua, Jerusalém haꞌe Judá re
tetã ikuai vaꞌe yvýry, yvyꞌã reia haꞌe yvyugua rupi tetã ikuai vaꞌe yvýry, haꞌe
kuaray puku-a katy tetã ikuai vaꞌe yvýry ojogua ꞌrã mbaꞌetyrã, mbaꞌeta haꞌe
kuery ikuaia xee ambopyau ꞌrã”, heꞌi Senhor.

Haꞌe kuery ikuai porã haꞌe mbaꞌemo ojoupa ju aguã re ijayvuague

33   Haꞌe
gui Senhor oayvu mokoĩguea ombou Jeremias pe oka
1

py xondaro harõa kuery ikuaiaty py ombotya teri reve. Haꞌe vy

 32.38 2 Coríntios 6.16
d
 1325 Jeremias 33

aipoeꞌi: 2 “Po rami ijayvu Senhor opa mbaꞌe moingoare: Xee Senhor
 

ae amoingo mbaꞌemo oĩ atãmba aguã. Xerery ma Senhor. 3 Ejapukai 

ke xevy, haꞌe ramo rombovai ꞌrã. Haꞌe vy ndevy amombeꞌu ꞌrã mbaꞌemo
porã anhomi rã ndee reikuaa eꞌỹ vaꞌekue”, heꞌi. 4 Mbaꞌeta po rami
 

Senhor Israel kuery Ruete ijayvu kovaꞌe tetã py oo ikuai vaꞌe re, haꞌe
Judá regua huvixa kuery ro ikuai vaꞌe re guive, mbaꞌeta ngoo oitypa
vaꞌekue ngovaigua kuery yvy joꞌoa haꞌe kyxe revegua ou vaꞌekue jokoarã,
5 caldeu kuery jokoa rupi haꞌe pygua kuery opuꞌãa py. Haꞌe ramo Senhor
 

aipoeꞌi: “Penderogue ma xee amonyẽ ꞌrã avakue reꞌõgue xepoxya haꞌe

ajou vaia rupi ajuka vaꞌekue. Mbaꞌeta pendereko vaiague haꞌe javi káuxa
ndajexa ukai ꞌrã kovaꞌe tetã pygua kuery pe. 6 Neꞌexa, haꞌe py ae ambou
 

avi ꞌrã hexaĩ porãmba ju aguã amonguerapa vy. Mbaꞌeta haꞌe kuery pe
ambou ꞌrã opa mbaꞌe py ikuai porã aguã, mbaꞌeve gui okyje veꞌỹ re.
7 Ambopyau ꞌrã Judá haꞌe Israel kuery ikuaia. Amoatyrõ ju ꞌrã jypy guare
 

rami. 8 Aikyꞌaꞌopa ꞌrã heko vaia rupi xerovai ojejavyague haꞌe javi gui.
 

Amboguepa ꞌrã heko vaiague, ojejavyague haꞌe xerovai ikuaiague guive.

9 Haꞌe ramo Jerusalém tetã oĩ ꞌrã xerery omboetepaa haꞌe xererovyꞌaa
 

aguã, yvy regua kuery haꞌe javi oendua py, mbaꞌeta haꞌe kuery oendu ꞌrã
omombeꞌua rã tetã re iporã vaꞌe ajapoa. Haꞌe rami vy onhemondyipa haꞌe
oryryipa ꞌrã okuapy peẽ kuery romoingo porã vy iporã vaꞌe ambou rã
oendu vy.”
10 Po rami Senhor ijayvu: “Kovaꞌe tekoa pe peẽ kuery ‘Tekoa veꞌỹ
 

oĩ, avakue haꞌe mymba kuery ikuai eꞌỹa’, peje, mbaꞌeta Judá regua tetã
haꞌe Jerusalém py tape ikuai vaꞌe rupi aỹ ombovaipaa, avakue haꞌe
mymba jipoi guive. Haꞌe rami teĩ haꞌe py oendua nho ꞌrã 11 ovyꞌa haꞌe
 

opuka nhendu vaꞌe, omenda vaꞌerã ijayvu haꞌe oporaei nhendu vy aipoeꞌi
vaꞌe: ‘Perovyꞌa ke Senhor ixondaro reta vaꞌe, mbaꞌeta joayvua haꞌe
nhomboaxya opa vaꞌerã eꞌỹ’, heꞌi vaꞌe. Haꞌe gui oguerovyꞌa reve mbaꞌemo
omeꞌẽ ꞌrã Senhor ro py. Mbaꞌeta pendeyvy ambopyau ꞌrã jypy guare
rami”, heꞌi Senhor.
12 Senhor ixondaro reta vaꞌe aipoeꞌive ju: “Kovaꞌe tekoa aỹ tekoa
 

eꞌỹa, avakue haꞌe mymba kuery jipoi teĩ tetã yvýry haꞌe javi rupi vexaꞌi
re opena vaꞌe kuery hekoa ju ꞌrã guymba kuery omombytuꞌua rupi.
13 Mbaꞌeta yvyꞌã haꞌe yvyugua reia rupi tetã ikuai vaꞌe yvýry rupi mymba
 

kuery omboaxaa ju ꞌrã ipapaa kuery po guy rupi, kuaray puku-a katy
Benjamim yvy re, Jerusalém yvýry haꞌe Judá re tetã ikuai vaꞌe haꞌe javi
rupi guive”, heꞌi Senhor.

Jeremias 23.5,6
14  Senhor
aipoeꞌi: “Neꞌexa, ou ma oiny ára Israel haꞌe Judá kuery
aroayvu porãague ojeupity aguã”, heꞌi Senhor. 15 “Haꞌe vaꞌe ára, haꞌe
 

vaꞌe jave py ma peteĩ amoingo ꞌrã Davi rapytakue renhoĩ, hamymino

Jeremias 33​, ​34 1326

heko porã vaꞌerã. Haꞌe vaꞌe ma haꞌevea rami meme ꞌrã joguereko, haꞌe
teko porã rupi opena ꞌrã yvy re. 16 Haꞌe vaꞌe ára ma Judá regua kuery oo
 

jepe ꞌrã, haꞌe Jerusalém tetã py hekoa ꞌrã mbaꞌeve gui okyjea rupi eꞌỹ.
Haꞌe ramo ixupe ‘Senhor nhandereko porãrã meꞌẽa’ ꞌea ꞌrã.”
17 Mbaꞌeta Senhor aipoeꞌi: “Davi rekovia ndoatai ꞌrã ava Israel kuery
 

ruvixa tenda openaaty áry oguapy vaꞌerã. 18 Neĩ sacerdote kuery levita
 

regua voi ndoatai ꞌrã xerenonde ikuai vaꞌerã, koꞌẽ nhavõ xevy mbaꞌemo
aju haꞌe mymba oapy reve omeꞌẽ aguã”, heꞌi.
19 Haꞌe gui Jeremias pe Senhor oayvu ombou vy aipoeꞌi: 20 “Po
   

rami Senhor ijayvu: Ára haꞌe pytũ oiko riae aguã re xeayvuague peẽ
napembovaipa kuaaia rami avi 21 xee voi nambovaipai ꞌrã xerembiguai
 

Davi reve xerupive guarã ajapo vaꞌekue, tenda openaaty áry hamymino
oĩ aguã, haꞌe gui levita regua sacerdote kuery xevy ikuai riae aguã.
22 Haꞌe rami ae avi mbaꞌemo yva re ikuai vaꞌe ndapeipapa kuaai, haꞌe
 

ita kuꞌi reia yeꞌẽ rembe rupi oĩ vaꞌe napeaꞌã kuaaia rami avi ndapeipapa
kuaai ꞌrã xerembiguai Davi ramymino kuery, neĩ levita regua xerenonde
ombaꞌeapo vaꞌe kuery guive.”
23 Haꞌe gui Jeremias pe Senhor ijayvuve vy aipoeꞌi: 24 “Endu rive
   

heta vaꞌe kuery ndevy ‘Mokoĩ regua Senhor oiporavo vaꞌekue ri aỹ ma

ndoayvuvei ri?’ heꞌi ramo. Mbaꞌeta haꞌe kuery xevygua kuery ovare eꞌỹa
rami rive ijayvu. Haꞌe kuery pe rã xevygua kuery peteĩ regua veꞌỹ ma
merami ikuai.” 25 Mbaꞌeta Senhor aipoeꞌi: “Ára haꞌe pytũ oiko aguã
 

re xeayvuague namboaxa riveia rami, haꞌe yva haꞌe yvy re ikuai vaꞌe
xee ndaeja riveia rami 26 xee ndaejai avi ꞌrã Jacó ramymino kuery neĩ
 

xerembiguai Davi ramymino kuery. Mbaꞌeta hamymino regua amoĩ

ꞌrãe Abraão, Isaque haꞌe Jacó ramymino kuery re opena vaꞌerã. Mbaꞌeta
ambopyau ju ꞌrã haꞌe kuery ikuaia, amboaxya aexa uka vy.”

Zedequias rekorã re ijayvuague

34   Povaꞌe
ayvu ma Babilônia pygua huvixa Nabucodonosor oĩ teri
1

reve Senhor ombou Jeremias pe. Mbaꞌeta haꞌe vaꞌe jave haꞌe
vaꞌe ogueru ojeupegua xondaro kuery haꞌe openaa haꞌe javi pygua kuery,
Jerusalém tetã re opuꞌãmba okuapy aguã, ijyvýry tetã ikuai vaꞌe re guive.
Haꞌe rami rã Senhor aipoeꞌi: 2 “Po rami Senhor Israel kuery Ruete
 

ijayvu: Tereo ndeayvu Judá pygua huvixa Zedequias pe. Haꞌe vy ixupe
aipoꞌre ꞌrã: ‘Po rami Senhor ijayvu: Neꞌexa, kovaꞌe tetã xee amboaxa ꞌrã
Babilônia pygua huvixa po py. Haꞌe ramo oapypa ꞌrã tata py. 3 Ndee voi 

ndereo jepei ꞌrã ipo gui. Haꞌe rami ꞌrãgue py nemboꞌaa vy nemboaxaa ꞌrã
ipo py. Haꞌe ramo Babilônia pygua huvixa reve pejogueroayvu ꞌrã joaꞌi
gui jova re pemaꞌẽ reve. Haꞌe ramo ndereraa ꞌrã Babilônia tetã py. 4 Haꞌe  

rami teĩ ndee Judá pygua huvixa Zedequias, endu ke Senhor ayvu. Po
rami Senhor ijayvu nderekorã re: Kyxe py eꞌỹ ꞌrã remano. 5 Haꞌe rami
 
 1327 Jeremias 34

ꞌrãgue py remano porãꞌi ꞌrã, haꞌe ndere imaꞌenduꞌaa rupi heakuã porã vaꞌe
oapya ꞌrã guive, reiko eꞌỹ mbove neramoĩ kuery huvixa ikuai vaꞌekue re
imaꞌenduꞌaague rami ae. Ojaeꞌo vy “Ai Senhor!” heꞌi ꞌrã okuapy, xee ae
haꞌe rami aguã re xeayvu rire’, heꞌi Senhor.”
6 Povaꞌe ayvu haꞌe javi rupi profeta Jeremias omombeꞌu Judá pygua
 

huvixa Zedequias pe, Jerusalém py oĩa py. 7 Haꞌe vaꞌe jave Babilônia
 

pygua huvixa kuery opuꞌã okuapy Jerusalém re, haꞌe Judá regua tetã oĩve
teri vaꞌe Laquis haꞌe Azeca re guive. Mbaꞌeta haꞌe vaꞌe anhoꞌi opyta Judá
regua tetã ikorapa vaꞌe ikuai vaꞌekue gui.

Escravo rerekoa kuery rovai Nhanderuete ijayvuague

8  Haꞌe
gui povaꞌe ayvu ma Jeremias pe Senhor ombou vaꞌekue.
Haꞌe vaꞌe jave py Jerusalém pygua kuery reve huvixa Zedequias ijayvu
okuapy escravo oguereko vaꞌe opoipa ju aguã re. 9 Haꞌe ramo peteĩ-teĩ
 

opoi imondovy escravo hebreu regua avakue haꞌe kunhague, guetarã

kuery regua ae avave rei oguerekoa veꞌỹ aguã escravo. 10 Haꞌe ramo
 

yvatekueve haꞌe heta vaꞌe kuery haꞌe javi reve haꞌe rami aguã re ijayvu
vaꞌekue onheꞌẽ rendu, haꞌe vy peteĩ-teĩ escravo avakue eꞌỹ vy kunhague
opoipa. Onheꞌẽ rendu vy omondoukapa. 11 Haꞌe rami teĩ haꞌe vaꞌe rire
 

ma ndaꞌevei nho ju ikuai. Haꞌe rami vy ojapo escravo avakue haꞌe

kunhague omondouka vaꞌekue ojevypa ju aguã rami. Haꞌe vy escravo-rã
ju omoingopa.
12 Haꞌe gui ma Jeremias pe Senhor oayvu ombou vy aipoeꞌi: 13 “Po
   

rami Senhor Israel kuery Ruete ijayvu: Egito yvy peneramoĩ kuery
escravo ikuaiague gui anoẽmba vy haꞌe kuery reve ajapo vaꞌekue xereve
guarã. Haꞌe vy aipoaꞌe vaꞌekue: 14 ‘Sete maꞌetỹa opa nhavõ peteĩ-teĩ
 

pepoi ꞌrã peneretarã hebreu regua pendevy ovende pyre. Mboapy meme
maꞌetỹa re ndevy haꞌe kuery ombaꞌeapo rire pepoi ꞌrã imondovy escravo
veꞌỹ ikuai aguã’, haꞌe vaꞌekue. e Haꞌe rami teĩ peneramoĩ kuery naxenheꞌẽ
rendui, xeayvu re ndojapyxaka potai guive okuapy. 15 Haꞌe gui peẽ kuery
 

ma aỹ raiꞌi pejogueroayvu xerenonde haꞌevea rami pejapo aguã re.

Haꞌe vy peteĩ-teĩ pendeayvu peneretarã pepoi aguã re. Xerery oĩaty oo
py ae pejogueroayvu haꞌe rami aguã. 16 Haꞌe rami teĩ haꞌekue rami eꞌỹ
 

pendekuai, xerery pemongyꞌapaa rupi. Mbaꞌeta peteĩ-teĩ pende-escravo

avakue haꞌe kunhague pejapo ojevy ju aguã rami, escravo veꞌỹ ikuai
aguã rami pemondouka vaꞌekue ri. Haꞌe rami vy avakue haꞌe kunhague
pemoingo ju escravo-rã.” 17 Haꞌe nunga rupi po rami Senhor ijayvu:
 

“Peẽ kuery ma naxenheꞌẽ rendui, mbaꞌeta ndapepoi etei penderyvy

haꞌe peneretarã kuery escravo rami pereko vaꞌe. Haꞌe ramo neꞌexa, xee
ma peẽ kuery ropoipa ta imondovy kyxe, mbaꞌeaxy vaikue haꞌe karuai

 34.14 Haꞌe rami aguã ma Nhanderuete oeja Êxodo 21.1 haꞌe Deuteronômio 15.12 py.
e
Jeremias 34​, ​35 1328

py pemanomba aguã katy. Xee rojapo ꞌrã yvy regua kuery haꞌe javi
penderexa vy onhemondyipa aguã rami”, heꞌi Senhor. 18 “Mbaꞌeta xereve 

guarã ajapo vaꞌekue rupi eꞌỹ ikuai vaꞌe, xerenonde ijayvuague ndojapoi
vaꞌe ma xee ajuka ukapa ꞌrã vaka raꞌy re haꞌe kuery ojukaaty rami avi,
mbaꞌeta haꞌe kuery vaka raꞌy ojuka vy mokoĩ rupi ojaya vaꞌekue mbyte
rupi oaxa vaꞌekue. f 19 Mbaꞌeta Judá haꞌe Jerusalém pygua yvatekueve,
 

huvixa haꞌe sacerdote kuery reve oaxa vaꞌekue vaka raꞌy ojaya vaꞌekue
mbyte rupi, ijyvy re ikuai vaꞌe haꞌe javi reve. 20 Haꞌe rami ae avi xee
 

amboaxa ꞌrã hovaigua ijukaxea kuery po py. Haꞌe ramo hetekue opyta
ꞌrã guyra yvate rupi oveve vaꞌe haꞌe mymba yvy rupigua rembiꞌurã rive.
21 Haꞌe rami vy Judá pygua huvixa Zedequias haꞌe ixupegua yvatekueve
 

amboaxapa ꞌrã hovaigua kuery Babilônia pygua huvixa ijukaxea xondaro

kuery po py, peneretã ojokoague gui haꞌe kuery ojepeꞌa ranhe teĩ.
22 Mbaꞌeta xeayvu vy rive ajapo ꞌrã kovaꞌe tetã re ju haꞌe kuery ojevypa
 

aguã rami. Tetã re opuꞌã okuapy vy oipeꞌa haꞌe oapypa ꞌrã. Judá yvy re
tetã ikuai vaꞌe guive ambovaipa ukapa ꞌrã, tekoa veꞌỹrã”, heꞌi Senhor.

Recabe ramymino kuery gueko rami vy ae ikuaia re ijayvuague

35   Haꞌe
gui Jeremias pe Senhor oayvu ombou ju, Josias raꞌy
1

Jeoaquim Judá pygua huvixa oĩ jave. Haꞌe vy aipoeꞌi:

2 — Tereo Recabe ramymino kuerya py, haꞌe ndeayvu haꞌe kuery reve.
 

Haꞌe gui eraapa Senhor pegua oo py, peteĩ opy jaꞌo oĩ vaꞌe py. Haꞌe py
ma haꞌe kuery pe remeꞌẽ ꞌrã vinho oyꞌu aguã — heꞌi.
3 Haꞌe ramo araa Recabe ramymino kuery haꞌe javi: Jeremias raꞌy
 

Jazanias, Habazinias ramymino vaꞌe, tykeꞌy haꞌe taꞌy kuery haꞌe javi
araapa. 4 Haꞌe rami vy Senhor pegua oo py araa peteĩ opy jaꞌo oĩ vaꞌe py,
 

Nhanderuete remimboꞌe Jigdalias raꞌy Hanã raꞌy kuery ikuaiaty py. Haꞌe
vaꞌe opy jaꞌo ma yvatekueve ikuaiaty oĩ vaꞌe yvyꞌiry, Salum raꞌy oikeaty
rarõa Maaséias oĩaty áry guive. 5 Haꞌe gui Recabe ramymino kuery
 

amboguapypa ma vy henonde amoĩ reta hyru vinho oĩa, karo guive. Haꞌe
vy haꞌe kuery pe aipoaꞌe:
— Peyꞌu ke vinho.
6 Haꞌe rã haꞌe kuery ombovai:
 

— Ore kuery ma ndaꞌevei vinho royꞌu aguã, mbaꞌeta oreramoĩ Recabe

raꞌy Jonadabe orevy aipoeꞌi rire: “Peyꞌu eme vinho, neĩ penderaꞌy kuery voi.
7 Pejapo eme guive penderorã neĩ mbaꞌetyrã. Pemaꞌetỹ eme, uvaty pereko
 

eme guive. Haꞌe rami ꞌrãgue py oguyꞌi py rive ꞌrã pendekuai peikovea
pukukue re, yvy peguata peikovya rupi peikove puku aguã”, heꞌi rire.
8 Haꞌe nunga rupi ore kuery ma ronheꞌẽ nhendu ꞌrã oreramoĩ Recabe raꞌy
 

f
 34.18‑19 Haꞌe kuery reko rami vy haꞌe rami ikuai jogueroayvuague omoĩ atã vy
(Gênesis 15.9‑17).
 1329 Jeremias 35​, ​36

Jonadabe orevy ijayvuague haꞌe javi rupi. Haꞌe rami vy ae vinho ndoroyꞌui
ꞌrã roikovea pukukue re, oreraꞌyxy kuery, oreraꞌy kuery haꞌe orerajy kuery
voi. 9 Haꞌe rami ae ore ndorojapoi orerorã roĩ aguã. Ndoroguerekoi uvaty,
 

mbaꞌety, neĩ mbaꞌemo raꞌyĩgue ma voi. 10 Haꞌe rami ꞌrãgue py oguyꞌi py

 

rive ore kuery orekuai. Haꞌe rami py rojapopa rokuapy aguã oreramoĩ
Jonadabe ijayvuague. 11 Haꞌe rami avi kovaꞌe yvy re Babilônia pygua huvixa
 

Nabucodonosor ou ramo aiporoꞌe joupe-upe: “Peju ke, jajeꞌoi Jerusalém

tetã py xondaro kuery Caldéia haꞌe Síria pygua gui nhanhemi aguã”, roꞌe
vaꞌekue. Haꞌe rami vy ae Jerusalém py ju orekuai — heꞌi okuapy.
12 Haꞌe gui Jeremias pe Senhor oayvu ombou vy aipoeꞌi: 13 “Po rami
   

ijayvu Senhor ixondaro reta vaꞌe Israel kuery Ruete: Tereo, aipoꞌere
avakue Judá haꞌe Jerusalém pygua kuery pe: ‘Romoꞌarandua rupi xeayvu
rã napendui ꞌrã teve xenheꞌẽ rendu aguã?’ heꞌi Senhor. 14 ‘Mbaꞌeta
 

Recabe raꞌy Jonadabe guamymino kuery pe ijayvu vy “Peyꞌu eme vinho”,

heꞌiague rami haꞌe kuery ikuai pavẽ. Haꞌe rami vy aỹ peve haꞌe kuery
ndoyꞌui ꞌrã okuapy vinho, guamoĩ ijayvuague rami ae ꞌrã ikuai. Haꞌe
rã peẽ kuery ma koꞌẽ rai guive pendevy xeayvu teĩ naxenheꞌẽ rendui
pekuapy. 15 Mbaꞌeta koꞌẽ rai guive peẽ kuerya py xerembiguai kuery
 

ambou vy aipoaꞌe uka: “Peteĩ-teĩ pejeko rerova ke aỹ pendeko vaiaty gui,

iporã vaꞌe anho pejapo aguã. Tapeove eme guive amboae ramigua tuuete
kuery re haꞌe kuery pe pendekuai aguã. Haꞌe rami vy ꞌrãe pendekuai
puku pendeyvyrã peneramoĩ kuery pe ameꞌẽ vaꞌekue re”, haꞌe uka.
Haꞌe rami teĩ peẽ kuery ma ndapejapyxakai, naxenheꞌẽ rendui guive.
16 Recabe raꞌy Jonadabe ramymino kuery minha ojapo ete okuapy guamoĩ
 

ojapo ukaague rami. Haꞌe rã kovaꞌe kuery ma naxenheꞌẽ rendui ae’, heꞌi.
17 Haꞌe nunga rupi Senhor ixondaro reta vaꞌe, Israel kuery Ruete aipoeꞌi:
 

‘Neꞌexa, Judá haꞌe Jerusalém py ikuai vaꞌe áry xee ambou ꞌrã xeayvu
vaiague haꞌe javi. Mbaꞌeta haꞌe kuery pe xeayvu teĩ naxenheꞌẽ rendui
okuapy, ajapuka-pukai teĩ haꞌe kuery naxembovai’, heꞌi.”
18 Haꞌe gui ma Recabe ramymino kuery pe ju Jeremias aipoeꞌi:
 

— Po rami ijayvu Senhor ixondaro reta vaꞌe, Israel kuery Ruete: “Peẽ
kuery ma peneramoĩ Jonadabe ijayvuague rupi ae pendekuai, ojapo uka
vaꞌekue haꞌe javi pejapo vy. 19 Haꞌe nunga rupi po rami Senhor ixondaro
 

reta vaꞌe, Israel kuery Ruete ijayvu: Xerenonde ikuai riae ꞌrã Recabe raꞌy
Jonadabe ramymino regua”, heꞌi.

Kuaxia Jeremias ayvu oĩa templo py ogueroayvuaague

36   Haꞌe
gui Josias raꞌy Jeoaquim Judá pygua huvixa vaꞌe irundy
1

maꞌetỹ re ma oĩ jave py povaꞌe ayvu Senhor ombou Jeremias

pe. Haꞌe vy aipoeꞌi:
2 — Ejou ke peteĩ kuaxia onhemama vaꞌe. Haꞌe vaꞌe re ke embopara
 

Israel kuery rovai xeayvuague haꞌe javi, Judá kuery haꞌe amboae regua
Jeremias 36 1330

haꞌe javi rovai guive, huvixa Josias oĩa ypya ára xeayvu guive aỹ peve.
3 Mbaꞌeta xapyꞌa rei Judá kuery ma mbaꞌemo vai haꞌe kuery re ambou
 

taa remombeꞌu rã oendu vy peteĩ-teĩ ojeko rerova ꞌrã haꞌeve eꞌỹa rami
ikuaia gui. Haꞌe rami ri ramo xee ambogue ꞌrã heko vaia haꞌe ojejavyague
— heꞌi.
4 Haꞌe gui Jeremias oenoĩ Nerias raꞌy Baruque. Haꞌe ramo kuaxia
 

onhemama vaꞌe re Baruque ombopara Jeremias ijayvua haꞌe javi, ixupe

Senhor ijayvuague haꞌe javi rami. 5 Baruque pe Jeremias ijayvuve ju vy
 

aipoeꞌi:
— Xee ma xembotyague py aĩ vy ndaꞌevei Senhor pegua oo py xee
aa aguã. 6 Haꞌe rami rã ndee ae haꞌe py reo vy heta vaꞌe kuery oendua
 

py reroayvu ꞌrã Senhor ayvu amombeꞌu rã kuaxia onhemama vaꞌe re

rembopara vaꞌekue haꞌe javi. Senhor pegua opy ae ꞌrã reroayvu, haꞌe
kuery okaru eꞌỹ re ikuaia ára, Judá regua kuery guetã gui ou vaꞌekue haꞌe
javi oendua py. 7 Xapyꞌa rei haꞌe kuery onhemoꞌyvyĩꞌia rupi ojapukai ramo
 

Senhor oendu ꞌrã, peteĩ-teĩ ojeko rerova ramo haꞌeve eꞌỹa rami ikuaia
gui. Mbaꞌeta kovaꞌe kuery rovai Senhor oexa uka reta ma ipoxya haꞌe
ndaꞌevei etea — heꞌi. 8 Haꞌe ramo Nerias raꞌy Baruque ojapopa profeta
 

Jeremias ijayvuague haꞌe javi. Haꞌe rami vy Senhor pegua opy oike vy
ogueroayvu Senhor ayvu kuaxia re oĩ vaꞌe.
9 Mbaꞌeta peteĩ nhiruĩ maꞌetỹ haꞌe nove jaxya re ma Josias raꞌy
 

Jeoaquim Judá pygua huvixa oĩ jave py oenoĩmba Jerusalém pygua haꞌe

Judá regua tetã guigua kuery Jerusalém py ou aguã, Senhor renonde
okaru eꞌỹ re ikuai aguã. 10 Haꞌe gui ma Baruque ogueroayvu kuaxia re
 

Jeremias ayvu oĩa. Senhor pegua opy ogueroayvu, Safã raꞌy Gemarias
lei re nhomboꞌe vaꞌety oĩaty py, oka yvateve oĩ vaꞌe py, Senhor pegua oo
rokẽ pyau rexei, heta vaꞌe kuery haꞌe javi oendua py.

Yvatekueve oendua py ju kuaxia ogueroayvuague

11 Haꞌe
vaꞌe kuaxia re Senhor ayvu oĩ vaꞌe haꞌe javi Gemarias raꞌy
Micaías, Safã ramymino vaꞌe oendu vy 12 huvixa ro py oo, opy jaꞌo kuaxia
 

mboparaaty oĩaty py ae. Haꞌe py ma yvatekueve haꞌe javi oguapy okuapy:

kuaxia mboparaaty Elisama, Semaías raꞌy Delaías, Acbor raꞌy Elnatã, Safã
raꞌy Gemarias, Hananias raꞌy Zedequias haꞌe yvatekueve mboae kuery.
13 Haꞌe vaꞌe kuery pe ju Micaías omombeꞌupa, heta vaꞌe kuery oendua py
 

kuaxia para Baruque ogueroayvu rã oendu vaꞌekue haꞌe javi. 14 Haꞌe ramo
 

Baruque-a katy yvatekueve omondouka Netanias raꞌy Jeudi, Selemias

ramymino, Cusi ramymino jevy vaꞌe. Haꞌe vaꞌe pe aipoeꞌi uka Baruque pe:
“Eru ke apy kuaxia para heta vaꞌe kuery oendua py reroayvu vaꞌekue”,
heꞌi uka. Haꞌe ramo Nerias raꞌy Baruque kuaxia para ogueraa amboae
kuerya py.
15 Haꞌe ramo ixupe haꞌe kuery aipoeꞌi:
 
 1331 Jeremias 36

— Aỹ ma eguapy, orevy ju ke eroayvu — heꞌi ramo Baruque

ogueroayvu ju oiny haꞌe kuery oendua py.
16 Haꞌe vaꞌe ayvu haꞌe kuery oendupa ma vy joe-joe omaꞌẽ okuapy
 

onhemondyi vy. Haꞌe vy aipoeꞌi Baruque pe:

— Huvixa pe romombeꞌu mate ꞌrãe povaꞌe ayvu haꞌe javi — heꞌi.
17 Haꞌe gui haꞌe kuery ijayvuve ju vy oporandu Baruque pe:
 

— Emombeꞌu porã ke orevy, mbaꞌexa tu rembopara haꞌe nunga?

Profeta eꞌỹ teve ndevy omombeꞌu povaꞌe ayvu haꞌe javi?
18 Baruque ombovai:
 

— Haꞌe ete ae ri omombeꞌu povaꞌe ayvu xevy, haꞌe rã xee ju ambopara

kuaxia re tinta py — heꞌi.
19 Haꞌe ramo yvatekueve aipoeꞌi Baruque pe:
 

— Tereo, enhemi, Jeremias voi. Avave rei toikuaa eme mamo pa peĩa.

Tata py huvixa kuaxia oapypaague

20  Haꞌe
gui yvatekueve ma kuaxia para onhemama vaꞌe omoĩ porã
ranhe opy jaꞌo kuaxia mboparaa Elisama oĩaty pyve. Haꞌe rire mae
jogueraa huvixa oka py oguapy oinya py. Haꞌe vy huvixa pe omombeꞌu
okuapy haꞌe vaꞌe ayvu haꞌe javi. 21 Haꞌe ramo huvixa omondouka
 

guembiguai Jeudi kuaxia para ogueru aguã. Haꞌe rã Jeudi ma opy

jaꞌo kuaxia mboparaaty Elisama oĩaty gui ojou vy ogueru huvixa haꞌe
hexevegua yvatekueve ikuaia py. 22 Nove jaxya huvixa oguapy oinya
 

py yroꞌy oendu ramo ijyvýry oĩ peteĩ tapyĩ ryru hexakãmba oiny vaꞌe.
23 Haꞌe gui kuaxia para mboapy eꞌỹ vy irundy henda py Jeudi ogueroayvu
 

nhavõ huvixa ojaya ꞌrã kyxeꞌi kuaxia mboparaa rembiporu oguereko vaꞌe
py, haꞌe vy omombo ꞌrã tapyĩ ryru tata oĩa py. 24 Mbaꞌeta huvixa haꞌe
 

hembiguai kuery ikuai vaꞌe haꞌe vaꞌe ayvu haꞌe javi oendu teĩ peteĩve
ma voi nonhemboaxyi, oao nomondoroi guive. 25 Haꞌe rami avi Elnatã,
 

Delaías haꞌe Gemarias ma kuaxia para oapy eꞌỹ aguã re huvixa reve
onheaꞌã okuapy teĩ haꞌe kuery ayvu re ndojapyxakai. 26 Haꞌe rami ꞌrãgue
 

py ijayvu Hameleque raꞌy Jerameel pe, haꞌe Azriel raꞌy Seraías haꞌe
Abdeel raꞌy Selemias pe, haꞌe kuery omboꞌa aguã kuaxia mboparaare
Baruque haꞌe profeta Jeremias. Haꞌe rami teĩ Senhor onhomi voi.

Teĩgue ju Baruque kuaxia omboparaague

27 Haꞌe
ramo kuaxia Jeremias ijayvuague Baruque ombopara vaꞌekue
huvixa oapypa ma rire teĩgue ju Senhor oayvu ombou Jeremias pe.
Haꞌe vy aipoeꞌi: 28 “Ejou kuaxia onhemama vaꞌe mboae, haꞌe vaꞌe re ju
 

embopara uka jypygua Judá pygua huvixa Jeoaquim oapy vaꞌekue re

oĩague haꞌe javi rami. 29 Judá pygua huvixa Jeoaquim pe aipoꞌre ꞌrã
 

guive: Po rami ijayvu Senhor: Ndee ma kuaxia onhemama vaꞌe reapy

vy aipoꞌre vaꞌekue: ‘Mbaꞌe re tu rembopara Babilônia pygua huvixa ou
Jeremias 36​, ​37 1332

vy kovaꞌe yvy ombovaipa, haꞌe avakue haꞌe mymba kuery omomba ꞌrãa
rami?’ ꞌre vaꞌekue. 30 Haꞌe nunga rupi po rami Senhor ijayvu ndee Judá
 

pygua huvixa Jeoaquim rekorã re: ‘Heꞌõgue ma omomboa ꞌrã, ara py

kuaray ojopea py rive itui aguã, pyávy yroꞌy hoꞌaague rupi guive. Haꞌe
gui taꞌy haꞌe hamymino kuery neĩ peteĩve ma voi noĩ ꞌrã tenda Davi
openaaty áry. 31 Mbaꞌeta ambopaga ꞌrã ojejavyaty re, hamymino haꞌe
 

hembiguai kuery guive. Haꞌe rami vy hiꞌáry, Jerusalém haꞌe Judá pygua
avakue áry guive ambou ꞌrã xeayvu vaiague haꞌe javi, noendui potai rire’,
heꞌi.”
32 Haꞌe gui ma Jeremias kuaxia onhemama vaꞌe mboae ojou vy omboaxa
 

Nerias raꞌy kuaxia mboparaaty Baruque pe. Haꞌe ramo haꞌe ju ombopara
Jeremias ayvu kuaxia Judá pygua huvixa Jeoaquim oapy vaꞌekue re
oĩague haꞌe javi rami. Omombeꞌuve ju ayvu mboae jypygua ramigua.

Nhuã py Jeremias ombotya ague

37   Haꞌe
gui ma Jeoaquim raꞌy Conias rekovia Babilônia pygua
1

huvixa Nabucodonosor omoĩ Josias raꞌy Zedequias. Haꞌe ramo

haꞌe vaꞌe ju opena Judá yvy re. 2 Haꞌe rami teĩ ndojapyxakai Senhor
 

oayvu profeta Jeremias omombeꞌu vaꞌe re. Hembiguai kuery haꞌe ijyvy re
ikuai vaꞌe voi ndojapyxakai okuapy.
3 Haꞌe rami avi profeta Jeremias oĩa py huvixa Zedequias ombou
 

Selemias raꞌy Jucal haꞌe Maaséias raꞌy sacerdote Sofonias, ixupe ojerure
vy “ Senhor Nhanderuete pe ejapukai, haꞌe eporandu ke orere”, heꞌi
aguã. 4 Haꞌe jave ma Jeremias oiko porã rei heta vaꞌe kuery mbyte,
 

nomboꞌaai teria ja. 5 Haꞌe eꞌỹ mbove ma Egito yvy gui Faraó pegua
 

xondaro kuery ou. Haꞌe nunga omombeꞌua rã caldeu kuery oendu vy

onheguaẽmba Jerusalém tetã ojokoague gui.
6 Haꞌe ramo profeta Jeremias pe Senhor oayvu ombou: 7 “Po rami
   

ijayvu Senhor Israel kuery Ruete: Po rami ꞌrã peẽ kuery pembovai Judá
pygua huvixa pe, xevy pe ojerure uka aguã penembou rire: ‘Neꞌexa,
Faraó pegua xondaro kuery penderepyarã ou vaꞌekue ri ojevypa rive
ju ꞌrã Egito yvy katy. 8 Haꞌe ramo caldeu kuery ma oupa ju vy opuꞌã ꞌrã
 

okuapy kovaꞌe tetã re. Haꞌe rami vy tetã re oipeꞌa haꞌe oapypa ꞌrã’, peje
ꞌrã. 9 Mbaꞌeta po rami Senhor ijayvu: ‘Pejekore eme “Caldeu kuery oopa
 

ꞌrã ri nhanderekoa gui”, pejea py. Mbaꞌeta haꞌe kuery ndojepeꞌai ꞌrãe.
10 Mbaꞌeta caldeu regua xondaro kuery penderovai opuꞌã vaꞌe peitypa teĩ
 

ae ma, haꞌe kuery vaꞌe regua mbovyꞌi ojuka raiꞌi pyre anho opyta vaꞌe rire
peteĩ-teĩ oguyꞌi py ituiague gui opuꞌã vy oapypa ꞌrãgue kovaꞌe tetã’, heꞌi.”
11 Haꞌe gui caldeu regua xondaro kuery ma Faraó kuery oua
 

omombeꞌua rã oendu vy onheguaẽmba ranhe Jerusalém tetã gui.

12 Haꞌe vaꞌe rire Jerusalém gui Jeremias oo ta Benjamim yvy katy, peteĩ
 

yvy ojeupe guarã ojopy aguã hetarã kuery rekoa py itui vaꞌe. 13 Haꞌe vy  
 1333 Jeremias 37​, ​38

Benjamim yvy rape rokẽ py ovaẽ jave haꞌe py oĩ peteĩ xondaro ruvixa
Jerias hery vaꞌe, Selemias raꞌy, Hananias ramymino vaꞌe. Haꞌe vaꞌe ma
profeta Jeremias ojoko vy aipoeꞌi:
— Ndee tu rejava ta rima reovy caldeu kuerya katy — heꞌi.
14 Jeremias ombovai:
 

— Apua rima, xee ndajavai caldeu kuerya katy — heꞌi. Haꞌe rami
teĩ ijayvua re Jerias ndojapyxakai. Haꞌe rami vy Jeremias oipokuaa vy
ogueraa yvatekueve ikuaia py.
15 Haꞌe ramo yvatekueve ipoxypa okuapy Jeremias pe. Haꞌe vy oinupã
 

ukapa vy omboty nhuã py kuaxia mboparaaty Jônatas ro py, nhuãrã ju

oejaa rire. 16 Opy jaꞌoꞌi Jeremias omoinge rire mbovy ára rei eꞌỹ oĩ haꞌe
 

py.
17 Haꞌe rire ma huvixa Zedequias ogueru ruka ju ngoo py. Haꞌe vy
 

nhemi rupi oporandu ixupe:

— Oĩ ꞌrã pa ayvu Senhor ombou vaꞌekue?
Jeremias ombovai vy
— Oĩ rima. Nemboaxaa ꞌrã Babilônia pygua huvixa po py — heꞌi.
18 Jeremias aipoeꞌive ju huvixa Zedequias pe:
 

— Mbaꞌe py tu ajejavy rakaꞌe nderovai, nerembiguai kuery, eꞌỹ vy

heta vaꞌe kuery rovai, nhuã py xemboty uka aguã? 19 Mbaꞌeta mamo
 

tu aỹ ikuai profeta ramigua kuery pendevy aipoeꞌi vaꞌekue: “Babilônia

pygua huvixa ndoui ꞌrã peẽ kuery re, neĩ kovaꞌe yvy re opuꞌã aguã”, ꞌeare
kuery? 20 Haꞌe nunga rupi aỹ xeruvixa, endu ke. Tove ajerurea toiko.
 

Xemondouka eme ju kuaxia mboparaaty Jônatas ro katy, haꞌe py amano

eꞌỹ aguã — heꞌi. 21 Haꞌe ramo huvixa Zedequias ogueraa uka Jeremias
 

harõa kuery ikuaiaty roka py ju opyta aguã. Ára nhavõ ixupe ogueru
ruka guive peteĩ mbojape, mbojape apoa gui ae, tetã rupi mbojape jipovei
peve. Haꞌe rami py harõa kuery ikuaiaty roka py Jeremias opyta.

Yy kuarã vaꞌekue gui Jeremias ogueraa jepea ague

38   Haꞌe
gui ma Matã raꞌy Sefatias, Pasur raꞌy Gedalias, Selemias
1

raꞌy Jucal haꞌe Malquias raꞌy Pasur oendu okuapy ayvu Jeremias
heta vaꞌe kuery pe omombeꞌu oikovy vaꞌe. Mbaꞌeta aipoeꞌi: 2 “Po rami
 

Senhor ijayvu: Kovaꞌe tetã py opyta vaꞌe kuery omano ꞌrã ma kyxe py,
karuai haꞌe mbaꞌeaxy vaikue gui. Haꞌe rã caldeu kuerya katy oo vaꞌe ma
oikove ꞌrã. Haꞌe rami vy guekove reve ꞌrã oo jepe, oikove ꞌrã. 3 Po rami
 

Senhor ijayvu: Kovaꞌe tetã omboaxaa ma ꞌrã Babilônia pygua huvixa

pegua xondaro kuery po py. Haꞌe rã haꞌe kuery oipeꞌapa ꞌrã”, heꞌi vaꞌekue
Jeremias.
4 Haꞌe ramo yvatekueve aipoeꞌi huvixa pe:
 

— Pevaꞌe ava tomano, mbaꞌeta haꞌe rami ijayvu ramo heta vaꞌe kuery
joe opuꞌã vaꞌe haꞌe kovaꞌe tetã py ikuai vaꞌe haꞌe javi oendu vy ipo
Jeremias 38 1334

ikangypa ꞌrã. Mbaꞌeta pevaꞌe ava ma ndojapo porãi ꞌrã heta vaꞌe kuery pe,
ojapo vai ꞌrã anho.
5 Huvixa Zedequias ombovai:
 

— Neꞌexa, pendepo py Jeremias oĩ. Penderuvixave aiko vaꞌeri mbaꞌeve

ndajapoi ꞌrã peẽ kuery peipotaa rami eꞌỹ — heꞌi.
6 Haꞌe rami rã haꞌe kuery Jeremias ogueraa vy omombo peteĩ yguarã
 

ojoꞌo pyre, huvixa raꞌy Malquias pegua py, harõa kuery ikuaiaty roka py
ae. Haꞌe vaꞌe py ma omboguejy peteĩ ixã py. Yguarã ojoꞌo pyre py ma yy
jipoi, yapo rive oĩ. Haꞌe ramo Jeremias ipija ovy yapo py.
7 Huvixa ropy oĩ peteĩ Etiópia pygua Ebede-Meleque hery vaꞌe, eunuco
 

oiko. Haꞌe vaꞌe ma oendu Jeremias yguarã ojoꞌo pyre py omboguejyague

omombeꞌua rã. Haꞌe jave py huvixa oguapy oiny oka py, Benjamim yvy
rape rokẽ py.
8 Haꞌe gui Ebede-Meleque ma huvixa ropy gui oẽ ovy vy aipoeꞌi ixupe:
 

9 — Xeruvixa, profeta Jeremias re avakue ojapo vai ete, yguarã ojoꞌo

 

pyre py omombo vy. Mbaꞌeta haꞌe py oĩa py omano ꞌrã karuai gui, tetã py
mbojape jipovei ramo.
10 Haꞌe ramo huvixa ma Etiópia pygua Ebede-Meleque ombovai vy aipoeꞌi:
 

— Tereo, eraa trinta avakue apy gui, haꞌe enoẽ profeta Jeremias
yvykua gui, omano eꞌỹ aguã — heꞌi.
11 Haꞌe ramo Ebede-Meleque ma avakue ogueraa vy oo ranhe huvixa
 

ropy jaꞌo mbaꞌemo omoĩ porãaty guýry oĩ vaꞌe py. Haꞌe vy ao ymague
haꞌe ajukue raꞌykue-ꞌykue ojou vy ogueraa haꞌe gui. Haꞌe rami vy ixã rupi
haꞌe nunga omboguejy Jeremias oĩa peve. 12 Haꞌe rami vy Etiópia pygua
 

Ebede-Meleque aipoeꞌi Jeremias pe:

— Aỹ ma ndejyva guy rupi emoĩ upe vaꞌe ao ymague haꞌe ajukue raꞌykue,
haꞌe ejavoa ixã haꞌe vaꞌe py — heꞌi ramo Jeremias ojapo haꞌe rami. 13 Haꞌe
 

rami vy ixã re omoatã heruvy vy oguenoẽ okuapy Jeremias yvykua gui.

Haꞌe rire xondaro harõa kuery ikuaiaty roka py ju Jeremias oiko.

Profeta pe Zedequias oporanduague

14  Haꞌegui ma huvixa Zedequias oĩa py ogueru ruka profeta Jeremias,
mboapya okẽ Senhor pegua opy oikea vaꞌe py. Haꞌe vy aipoeꞌi ixupe:
— Peteĩ re ma aporandu ta ndevy. Emombeꞌu eꞌỹ eme mbaꞌeve — heꞌi.
15 Jeremias ombovai Zedequias:
 

— Haꞌe gui ndevy pe amombeꞌu rã ndaxejukai ꞌrã ri tyꞌy? Xee

romongeta ramo ndee nerendu potai ꞌrã guive — heꞌi.
16 Haꞌe ramo Zedequias oura Jeremias pe haꞌe kuery aeꞌia py. Haꞌe vy
 

aipoeꞌi:
— Haꞌe rami avi anhetẽ ete Senhor oikove vaꞌe nhanderekoverã meꞌẽa
rery rupi aura vy aipoaꞌe: Xee ndorojukai ꞌrã, noromboaxai ꞌrã guive
avakue ndejukaxea kuery po py.
 1335 Jeremias 38​, ​39

17 Haꞌe gui ma Jeremias aipoeꞌi Zedequias pe:

— Po rami ijayvu Senhor ixondaro reta vaꞌe, Israel kuery Ruete:
Babilônia pygua yvatekueve re reaxa ri vy reikove ꞌrã, kovaꞌe tetã ndokai
ꞌrã guive. Ndero pygua kuery reve peikovepa ꞌrã. 18 Haꞌe rã Babilônia
 

pygua huvixave rembiguai yvatekueve re ndereaxai ri ramo kovaꞌe tetã

amboaxa ꞌrã caldeu kuery po py. Haꞌe ramo oapypa ꞌrã, haꞌe ndee voi
ndereo jepei ꞌrã haꞌe kuery po gui — heꞌi.
19 Haꞌe ramo huvixa Zedequias aipoeꞌi Jeremias pe:
 

— Haꞌe rami avi xee akyje nhaneretarã judeu kuery caldeu kuery
re oaxa vaꞌekue gui. Mbaꞌeta haꞌe kuery po py Babilônia pygua kuery
xemboaxa ramo xeavyky rei ꞌrã okuapy — heꞌi.
20 Jeremias ombovai:
 

— Any, nanemboaxai ꞌrãe. Endu ke Senhor ijayvua ndevy amombeꞌu

vaꞌe, ajerure. Haꞌe rami vy ꞌrãe reo porã, reikove guive. 21 Haꞌe rã haꞌe
 

kuerya katy ndereoi ri ramo povaꞌe ae ayvu Senhor xevy oikuaa uka
vaꞌekue: 22 “Neꞌexa, kunhague Judá pygua huvixa ropy opyta vaꞌe
 

ogueraapaa ꞌrã Babilônia pygua huvixa rembiguai kuery yvatekueve

peguarã. Haꞌe ramo haꞌe vaꞌe kunhague aipoeꞌi ꞌrã ndevy: ‘Neirũ kuery
aeꞌi nembotavy vy ipoꞌaka okuapy ndere. Haꞌe gui aỹ ndepy yapo py ipija
ma ramo haꞌe kuery nderejapa’, heꞌi ꞌrã okuapy. 23 Haꞌe rami py ndea
 

pygua kunhague oguerapaa ꞌrã caldeu kuery peguarã, nderaꞌy kuery

guive. Ndee voi ndereo jepei ꞌrã haꞌe kuery po gui. Haꞌe rami ꞌrãgue py
Babilônia pygua huvixa opo py ae ꞌrã nemboꞌa, haꞌe ramo ndekáuxa ae
kovaꞌe tetã oapypaa ꞌrã”, heꞌi.
24 Haꞌe ramo Zedequias aipoeꞌi Jeremias pe:
 

— Avave rei toikuaa eme jajogueroayvuague. Haꞌe rami eꞌỹ vy remano

ꞌrã. 25 Haꞌe gui xapyꞌa rei yvatekueve oendu ꞌrã ndereve xeayvuague,
 

haꞌe ndea py ou vy aipoeꞌi ꞌrã ndevy: “Emombeꞌu ke aỹ huvixa reve

ndeayvuague, ndereve ijayvuague guive. Mbaꞌeve emombeꞌu eꞌỹ eme
orevy. Haꞌe rami eꞌỹ ramo rojuka ꞌrã”, heꞌi okuapy ramo 26 aipoꞌre ꞌrã haꞌe
 

kuery pe: “Xee rima ajerure huvixa pe Jônatas ro py xemondouka ju eꞌỹ

aguã, haꞌe py amano eꞌỹ aguã”, ꞌre ꞌrã.
27 Haꞌe vaꞌe rire yvatekueve Jeremias-a py ovaẽmba vy oporandu
 

okuapy ixupe. Haꞌe ramo haꞌe kuery pe ombovai huvixa ijayvuague

haꞌe javi rupi. Haꞌe ramo oeja porã ju, mbaꞌeve ndoikuaai vy. 28 Haꞌe gui
 

Jeremias ma xondaro harõa kuery ikuaiaty roka py oiko, Jerusalém tetã

oipeꞌaa ára peve.

2 Reis 24.20–25.12; 2 Crônicas 36.17‑21; Jeremias 52.1‑16

39   Po
rami Jerusalém tetã oipeꞌaa rakaꞌe. Nove maꞌetỹ haꞌe dez
1

jaxya re ma Judá pygua huvixa Zedequias oĩ jave py ou Babilônia

pygua huvixa Nabucodonosor oxondaro kuery haꞌe javi reve. Jerusalém
Jeremias 39 1336

tetã re ou vy ojokopa okuapy. 2 Haꞌe gui onze maꞌetỹa haꞌe irundy jaxya
 

re, nove araa py ma ombokua okuapy tetã kora. 3 Haꞌe rami vy Babilônia
 

pygua huvixa rembiguai kuery yvatekueve oikepa vy oguapy okuapy

Okẽ Mbytegua py. Haꞌe vaꞌe kuery ma Nergal-Sarezer, Sangar-Nebo,
Sarsequim, Rabe-Saris, Nergal-Sarezer, Rabe-Mague haꞌe Babilônia pygua
huvixa rembiguai yvatekueve haꞌe javi. 4 Haꞌe kuery oike rã Judá pygua
 

huvixa Zedequias oexa vy ojava ojeupegua avakue opuꞌãa pygua haꞌe

javi reve. Pyávy oẽmba tetã gui. Huvixa pegua yvotyty via tape rupi oo,
mokoĩ kora mbyte py okẽ oĩ vaꞌe rupi. Haꞌe rã Zedequias ma yvy joja reia
via rupi oo.
5 Haꞌe ramo caldeu regua xondaro kuery huvixa Zedequias rakykue
 

ojeꞌoi vy oupity Jericó katyꞌi nhuũndy oĩ vaꞌe py. Haꞌe vy omboꞌa vy Ribla
tetã py ogueraa, Hamate yvy re. Babilônia pygua huvixa Nabucodonosor
oĩa py ogueraa. Haꞌe ramo haꞌe vaꞌe ju ijayvu ombopaga aguã re. 6 Haꞌe
 

rami vy Babilônia pygua huvixa Ribla pyve ju ojuka uka Zedequias raꞌy
kuery, tuu oexaa py. Ojuka uka avi Judá regua yvatekueve. 7 Haꞌe gui ma
 

omombu Zedequias rexa jovaive, haꞌe mokoĩ corrente overa vaꞌe guigua
py ojokua vy Babilônia katy ogueraa.
8 Haꞌe gui ma Jerusalém tetã py caldeu kuery oapypa huvixa ro, haꞌe
 

pygua kuery ro haꞌe javi guive. Oitypa avi tetã kora. 9 Haꞌe py ikuai
 

amongue tetã py opyta vaꞌekue, ojejopy uka haꞌe heta vaꞌe kuery okuave
vaꞌe. Haꞌe kuery ma jopya kuery ruvixa Nebuzaradã escravo-rã ogueraapa
Babilônia katy. 10 Haꞌe rã Judá yvy re iporiaukueꞌi, mbaꞌeve ndoguerekoi
 

vaꞌe ma jopya kuery ruvixa Nebuzaradã oeja ijyvy re ae. Haꞌe vaꞌe jave py
haꞌe kuery pe omboaxa uvaty haꞌe mbaꞌety.

Jeremias re Nabucodonosor opena porã ukaague

11 Haꞌe
gui Jeremias re ma Babilônia pygua huvixa Nabucodonosor
opena uka ma voi vaꞌekue jopya kuery ruvixa Nebuzaradã pe. Haꞌe
vy ixupe aipoeꞌi: 12 “Eraa Jeremias nderupive, epena porã guive hexe.
 

Mbaꞌeve py ejapo vai eme hexe. Haꞌe rami ꞌrãgue py ereko haꞌe ae ijayvua
rami”, heꞌi vaꞌekue. 13 Haꞌe rami ae ju jopya ruvixa Nebuzaradã ijayvu
 

guembiguai kuery Nebusazbã, Rabe-Saris, Nergal-Sarezer, Rabe-Mague

haꞌe Babilônia pygua huvixa rembiguai kuery yvatekueve haꞌe javi pe.
14 Haꞌe ramo ogueraa uka Jeremias harõa kuery ikuaiaty roka py oĩague
 

gui. Haꞌe vy omboaxa Aicão raꞌy Gedalias, Safã ramymino vaꞌe pe, hoo
py ae ogueraa aguã. Haꞌe ramo oiko tema heta vaꞌe kuery mbyte.
15 Harõa kuery ikuaiaty roka py teri Jeremias oĩ jave ixupe Senhor
 

oayvu ombou vy aipoeꞌi vaꞌekue: 16 “Tereo, ndeayvu Etiópia pygua Ebede-

 

Meleque pe. Haꞌe vy aipoꞌre ꞌrã ixupe: ‘Po rami ijayvu Senhor ixondaro
reta vaꞌe, Israel kuery Ruete: “Neꞌexa, kovaꞌe tetã re xee ambou ꞌrã
xeayvu vaiague, aroayvu porãague ndaꞌei. Ndee ae rexaa py ojeupitypa
 1337 Jeremias 39​, ​40

ꞌrã haꞌe vaꞌe ára. 17 Haꞌe rã ndee ma rogueraa jepe ꞌrã haꞌe vaꞌe ára”,
 

heꞌi Senhor. “Avakue rekyjea vaꞌe po py nanemboaxaai ꞌrã. 18 Mbaꞌeta

 

rogueraa jepe ꞌrãe, ndorojuka ukai ꞌrã kyxe py. Xere rejerovia vaꞌe vy
reraa jepe ꞌrã nderekove”, heꞌi.’ ”

Gedalias openaa py Jeremias haꞌe okuave vaꞌe kuery ikuaiague

40   Haꞌe
gui ma Jeremias pe Senhor oayvu ombou Ramá tetã py
1

jopya kuery ruvixa Nebuzaradã opoi ju rire. Mbaꞌeta haꞌe vaꞌe

jave py Jerusalém haꞌe Judá gui Babilônia katy ogueraa pyre kuery mbyte
Jeremias avi oĩ corrente py ojokua reve. 2 Haꞌe gui jopya kuery ruvixa ma
 

Jeremias ojou vy aipoeꞌi ixupe:

— Senhor nderuete ma kovaꞌe tekoa re haꞌe rami ete oiko aguã re
ijayvu vaꞌekue. 3 Haꞌe nunga ma Senhor ombou ete, ijayvuague ojapo vy.
 

Peẽ kuery Senhor rovai pejejavy, haꞌe ijayvua napendui rire haꞌe nunga
haꞌe javi oiko pendere. 4 Haꞌe gui aỹ ma neꞌexa, kovaꞌe ára ropoi ꞌrã ndepo
 

jovaive corrente py ndejokuaague gui. Babilônia tetã katy reoxe ri vy ke

eju, haꞌe ramo xee apena porã ꞌrã ndere. Haꞌe rã xerupive Babilônia katy
ndereoxei ri ramo haꞌeve avi. Neꞌexa, kovaꞌe yvy haꞌe javi itui nerenonde.
Reoxea katy rei haꞌeve reo aguã, tereo haꞌe katy ae — heꞌi.
5 Jeremias nombovai voi ramo huvixa aipoeꞌive ju:
 

— Ejevy ju haꞌvy Aicão raꞌy Gedalias, Safã ramymino vaꞌe ro py. Haꞌe
vaꞌe ma Babilônia pygua huvixa omoĩ Judá regua tetã pygua kuery
ruvixarã. Eiko hexeve ae, neretarã kuery mbyte. Haꞌe rami eꞌỹ vy amboae
katy reoxe vy ke haꞌe katy tereo — heꞌi. Haꞌe rami vy ixupe jopya kuery
ruvixa omeꞌẽ riveꞌi mbaꞌemo, tembiꞌu guive. Haꞌe rami vy omondouka.
6 Haꞌe ramo Jeremias ma Mispa tetã py oo Aicão raꞌy Gedalias oĩa py.
 

Haꞌe vaꞌe oĩa py ju oiko, heta vaꞌe kuery oyvy re opyta vaꞌekue mbyte.
7 Tetã rovai rupi ikuai teri Judá pygua xondaro kuery huvixa kuery
 

reve. Haꞌe kuery oendupa okuapy Babilônia pygua huvixa omoĩague

Aicão raꞌy Gedalias yvy re opena vaꞌerã. Ikuai avi Babilônia katy
ndogueraapaai vaꞌekue avakue, kunhague, kyrĩgue haꞌe iporiaukueꞌi,
oyvy re ae opyta vaꞌekue. Haꞌe kuery ma Gedalias po py pavẽ
omboaxaague xondaro kuery oendu vy 8 oupa Mispa py Gedalias oĩa py.
 

Po rami ma ou vaꞌekue rery: Netanias raꞌy Ismael, Careá raꞌy kuery Joanã
haꞌe Jônatas, Tanumete raꞌy Seraías, Netofa pygua Efai raꞌy kuery, Maaca
pygua raꞌy Jazanias haꞌe hexevegua avakue haꞌe javi.
9 Haꞌe vaꞌe kuery haꞌe hexevegua avakue pe Aicão raꞌy Gedalias, Safã
 

ramymino vaꞌe oura. Haꞌe vy aipoeꞌi haꞌe kuery pe:

— Peteĩve henda py pekyje eme caldeu kuery gui. Pendekuai tema
nhandeyvy re, pembaꞌeapo Babilônia pygua huvixa pe. Haꞌe rami vy
pendekuai porã ꞌrã. 10 Haꞌe gui xee ma apyta ꞌrã Mispa py, caldeu kuery
 

nhandea py ou vaꞌekue ayvu rupi apena aguã. Haꞌe rã peẽ ma pemonoꞌõ

Jeremias 40​, ​41 1338

vinho-rã, haꞌe gui kuaray puku jave py ma hiꞌa haꞌe azeite-rã pemonoꞌõ.
Pemboyru ꞌrã hyrurã pereko vaꞌe py. Haꞌe rami vy ꞌrã pendekuai tetã
pendekoague py ae — heꞌi.
11 Haꞌe rami ae avi Moabe yvy re judeu kuery ikuai vaꞌe, Amom
 

ramymino kuery mbyte, Edom haꞌe yvy haꞌe javi rupi ikuai vaꞌe avi
oendu okuapy Babilônia pygua huvixa oejaague Judá regua okuave
vaꞌekue. Oendu avi Aicão raꞌy Gedalias, Safã ramymino vaꞌe haꞌe kuery
re opena vaꞌerã omoĩague. 12 Haꞌe rami oendu vy ojevypa ju opa rupi
 

omoaĩa ague gui. Judá yvy re ju ou, Mispa tetã py Gedalias oĩa py. Haꞌe
rami vy omonoꞌõ reta okuapy uva, kuaray puku jave py hiꞌa vaꞌe guive.

Gedalias rovai Ismael opuꞌãague

13  Haꞌe
gui Careá raꞌy Joanã haꞌe xondaro ruvixa kuery nhuũndy rupi
ikuai vaꞌekue ou okuapy Mispa tetã py Gedalias oĩa py. 14 Haꞌe vy ixupe  

aipoeꞌi okuapy:
— Reikuaa pa Amom kuery ruvixa Baalis ombouague Netanias raꞌy
Ismael ndejuka aguã? — heꞌi teĩ Aicão raꞌy Gedalias ndogueroviai.
15 Haꞌe ramo Careá raꞌy Joanã ma Mispa pyve ijayvu Gedalias pe haꞌe
 

aeꞌia py. Haꞌe vy aipoeꞌi:

— Aỹ ma aa ꞌrã nhemi rupi Netanias raꞌy Ismael ajuka aguã. Mbaꞌe re
tu haꞌe ou ꞌrã ndejuka aguã? Haꞌe rami ri ramo Judá kuery ndereve ikuai
vaꞌe haꞌe javi oaĩmba ꞌrã, Judá regua okuave vaꞌekue okanhymba ꞌrã
guive — heꞌi.
16 Haꞌe rami teĩ Aicão raꞌy Gedalias ombovai vy aipoeꞌi Careá raꞌy
 

Joanã pe:
— Ejuka eme. Mbaꞌeta Ismael rovai ndeayvua ma anhetẽ eꞌỹ.

41  Haꞌe gui sete jaxya py Netanias raꞌy Ismael ou. Haꞌe vaꞌe ma
1  

Elisama ramymino vaꞌe oiko, huvixa ro pyguare. Ngupive ogueru

avi dez avakue huvixa rembiguai kuery. Mispa tetã py ovaẽmba Aicão
raꞌy Gedalias oĩa py. Haꞌe rami vy hexeve okaru okuapy Mispa py. 2 Haꞌe  

jave py Netanias raꞌy Ismael dez avakue ngupivegua kuery reve opuꞌã vy
kyxe py ojuka Aicão raꞌy Gedalias, Safã ramymino vaꞌe, yvy re opena
vaꞌerã Babilônia pygua huvixa omoĩ vaꞌekue. 3 Mispa py Ismael ojuka avi
 

judeu kuery Gedalias revegua ikuai vaꞌekue haꞌe javi, caldeu kuery joe
opuꞌãa pygua haꞌe py ikuai vaꞌekue guive.
4 Gedalias ojukaague avave rei ndoikuaai ranhe jave koꞌẽ ju 5 haꞌe
   

py ovaẽ avakue Siquém, Siló haꞌe Samaria tetã gui. Oitenta avakue ou
guendyva onhopĩmba reve, oao omondoropa haꞌe onhekyxĩmba rei reve
guive. g Haꞌe vaꞌe kuery ogueru okuapy tembiꞌu haꞌe heakuã porã vaꞌe
Senhor pegua opy omeꞌẽ vaꞌerã. 6 Haꞌe ramo Netanias raꞌy Ismael ma
 

g
 41.5 Haꞌe rami haꞌe kuery ikuai Jerusalém tetã ombovaipaague re ipyꞌa vai vy.
 1339 Jeremias 41​, ​42

haꞌe kuery ovaexĩ vy oẽ Mispa tetã gui. Ojaeꞌo reve oo. Haꞌe rami vy
ovaexĩ vy aipoeꞌi haꞌe kuery pe:
— Peju ke Aicão raꞌy Gedalias oĩa py — heꞌi.
7Haꞌe gui tetã mbyte peve haꞌe kuery ovaẽ ramo Netanias raꞌy Ismael
 

ngupivegua kuery reve ojukapa. Haꞌe vy tetekue omombopa yvykua oĩ vaꞌe py.
8 Haꞌe rã haꞌe kuery vaꞌe regua dez avakue okuave vaꞌe aipoeꞌi okuapy
 

Ismael pe:
— Orejuka eme, mbaꞌeta roguereko trigo, cevada, azeite haꞌe ei romoĩ
porã vaꞌekue. Peteĩ mbaꞌety py ma ronhomi — heꞌi okuapy. Haꞌe ramo
ojuka eꞌỹ re oeja, amboae kuery ojukaague rami eꞌỹ.
9 Yvykua Gedalias revegua avakue reꞌõgue Ismael omomboague ma
 

huvixa Asa ojoꞌo vaꞌekue, hexe Israel pygua huvixa Baasa opuꞌã ramo
ojoko aguã. Haꞌe vaꞌekue ae ju Netanias raꞌy Ismael omonyẽ teꞌõgue.
10 Haꞌe gui Mispa tetã py opyta vaꞌekue Ismael ogueraapa oipokua reve,
 

huvixa rajy kuery haꞌe heta vaꞌe kuery Mispa py opyta vaꞌekue haꞌe javi.
Haꞌe vaꞌe kuery re jopya kuery ruvixa Nebuzaradã opena ukaague Aicão
raꞌy Gedalias pe. Haꞌe kuery ae Netanias raꞌy Ismael ogueraapa oipokua
reve. Amom ramymino kuery yvy katy oo.

Oipokuaa reve ogueraa pyre kuery Joanã ogueraa jepepaague

11 Haꞌe
nunga Careá raꞌy Joanã oendu, hexevegua xondaro ruvixa kuery
haꞌe javi voi. Netanias raꞌy Ismael ojapo vaiague haꞌe kuery oendu vy
12 ogueraa ojeupegua avakue haꞌe javi. Haꞌe vy ojeꞌoi Netanias raꞌy Ismael
 

re opuꞌã aguã. Haꞌe vy ojeupity yupa tuvixa vaꞌe Gibeão py oĩ vaꞌe yvýry.
13 Haꞌe ramo heta vaꞌe kuery Ismael ogueraa vaꞌekue ma Careá raꞌy Joanã
 

haꞌe hupivegua xondaro ruvixa kuery ou rã oexa vy ovyꞌa rei okuapy.

14 Haꞌe rami vy Mispa gui Ismael oipokua reve ogueraa vaꞌekue ojevy vy
 

oopa okuapy Careá raꞌy Joanã-a katy. 15 Haꞌe rã Netanias raꞌy Ismael ma
 

oo jepe Joanã gui. Oito avakue reve oo Amom ramymino kuery yvy re.
16 Haꞌe gui Careá raꞌy Joanã haꞌe hexevegua xondaro ruvixa kuery ogueru ju
 

heta vaꞌe kuery Netanias raꞌy Ismael oipokua reve Mispa gui ogueraa vaꞌekue,
Aicão raꞌy Gedalias ojuka ma rire. Haꞌe vaꞌe kuery ma avakue ipyꞌa guaxukueve
joe opuꞌãa pygua, kunhague, kunumigueꞌi haꞌe eunuco kuery Gibeão py ojou
vy ogueraa vaꞌekue. 17Haꞌe kuery ogueraa vy opyta ranhe Gerute-Quimã tekoa
 

Belém katyꞌi oĩ vaꞌe py, Egito yvy katy ojavaxe vy 18 caldeu kuery gui. Mbaꞌeta
 

okyje rei okuapy, mbaꞌeta Aicão raꞌy Gedalias yvy re opena vaꞌerã Babilônia
pygua huvixa omoĩ vaꞌekue ri Netanias raꞌy Ismael ojuka rire.

Egito katy heta vaꞌe kuery oo eꞌỹ aguã re Jeremias ijayvuague

42   Haꞌe
gui Careá raꞌy Joanã reve xondaro ruvixa kuery ovaẽmba,
1

Hosaías raꞌy Jezanias haꞌe heta vaꞌe kuery haꞌe javi, yvatekueve
haꞌe yvyĩgueve voi. 2 Haꞌe rami vy aipoeꞌi okuapy profeta Jeremias pe:
 
Jeremias 42 1340

— Ndevy pe rojerure Senhor Nderuete pe reporandu aguã orere haꞌe

kovaꞌe kuery okuaveꞌi vaꞌe haꞌe javi re. Mbaꞌeta heta orekuai vaꞌekue ri
mbovyꞌi aỹ orekuai, nderexa py ae rexaa rami. 3 Eporandu ke Senhor
 

Nderuete pe orevy oikuaa uka aguã tape marã katy roo aguã, haꞌe mbaꞌe
pa rojapo aguã re — heꞌi.
4 Haꞌe ramo haꞌe kuery pe profeta Jeremias aipoeꞌi:
 

— Pendeayvua xee roendu ma vy aporandu ꞌrã Senhor Penderuete

pe pendeayvuague rami. Pendevy guarã Senhor ijayvua haꞌe javi ma
amombeꞌu porã ꞌrã pendevy. Pendevy namombeꞌu eꞌỹi ꞌrã mbaꞌeve — heꞌi.
5 Haꞌe kuery aipoeꞌive ju Jeremias pe:
 

— Haꞌe gui Senhor Nderuete ayvu orevy guarã ndevy ombou vaꞌe
ndorojapopai ri ramo tove Senhor anhetẽ rupi haꞌe ojeroviapy oikoa
rupi topuꞌã orerovai. 6 Ijayvua iporã eꞌỹ vy ipoyi vaꞌe teĩ ronheꞌẽ rendu
 

ꞌrã Senhor Nhanderuete, ixupe ndevy roporandu uka rire. Senhor

Nhanderuete ronheꞌẽ rendu ꞌrã oremoingo porã aguã — heꞌi okuapy.
7 Haꞌe gui ma dez araa py Senhor oayvu ombou Jeremias pe. 8 Haꞌe
   

ramo oenoĩ Careá raꞌy Joanã, hexevegua xondaro ruvixa kuery haꞌe heta
vaꞌe kuery haꞌe javi, yvyĩgueve haꞌe yvatekueve voi. 9 Haꞌe vy aipoeꞌi haꞌe
 

kuery pe:
— Po rami ijayvu Senhor Israel kuery Ruete, henonde peẽ kuery
xevy pejerure uka rire. 10 “Kovaꞌe yvy re ri pepyta ramo romboyvate
 

ꞌrã, roity ꞌrã ndaꞌei. Xee ronhotỹ ꞌrã, noromondorovei ꞌrã guive, mbaꞌeta
xee ndaꞌevei aiko mbaꞌemo vai pendere ambouague re. 11 Pekyje eme
 

guive Babilônia pygua huvixa gui, pekyjeague rami eꞌỹ. Pekyjeve eme
ixugui, mbaꞌeta xee ae aiko ꞌrã peẽ kuery reve, rogueraa jepe haꞌe ipo
gui roipeꞌa aguã”, heꞌi Senhor. 12 “Haꞌe rami vy xee roipytyvõ ꞌrã,
 

romboaxya rupi roguereko ꞌrã pendeyvy re ae penderekoa aguã. 13 Haꞌe  

rami avi xapyꞌa rei ‘Oreyvy re ndoropytai ꞌrã’ peje ꞌrã, xapyꞌa rei Senhor
Nhanderuete ayvu napendui vy 14 aipopeje ꞌrã: ‘Any, Egito yvy re ꞌrã
 

roo, mbaꞌeta haꞌe py ma ndoroexavei ꞌrã joe opuꞌã vaꞌe, noroenduvei ꞌrã
guive mimby guaxu pu, haꞌe mbojape ndoatavei ꞌrã orevy. Haꞌe py ae ꞌrã
orekuai’, peje ꞌrã. 15 Haꞌe rami ri aipopeje ramo aỹ pejapyxaka Senhor
 

ayvu re, Judá pygua pekuaveꞌi vaꞌe. Po rami ijayvu Senhor ixondaro
reta vaꞌe, Israel kuery Ruete: Egito yvy re penderekoa aguã katy peo
aguã pendejee pemoĩ ete ramo 16 povaꞌe nunga oiko ꞌrã pendere: kyxe
 

revegua pekyjeague penderupity ꞌrã Egito yvy re, karuai pekyjeague voi
penderakykue monha ꞌrã, haꞌe py pemanomba aguã rami. 17 Haꞌe ramigua
 

ae ꞌrã oiko avakue Egito katy oo aguã ojee omoĩ vaꞌe haꞌe javi re. Haꞌe
kuery omanomba ꞌrã kyxe gui, karuai haꞌe mbaꞌeaxy vaikue gui. Haꞌe
kuery vaꞌe regua ndokuavei ꞌrã peteĩve, ndoo jepei ꞌrã mbaꞌemo vai haꞌe
kuery áry ambou vaꞌe gui.” 18 Mbaꞌeta po rami ijayvu Senhor ixondaro
 

reta vaꞌe, Israel kuery Ruete: “Jerusalém pygua kuery áry xepoxya
 1341 Jeremias 42​, ​43

haꞌe ajou vaia ambouague rami avi pendeꞌáry voi ambou ꞌrã xepoxya,
Egito katy peo ramo. Ayvu vaipy ꞌrã peiko, nhomondyipaarã guive.
Pendeavykya rei ꞌrã, napendejou porãavei ꞌrã. Haꞌe ramo ndapexavei ꞌrã
kovaꞌe tekoa.” 19 Mbaꞌeta Judá regua pekuaveꞌi vaꞌe, pendevy pe Senhor
 

“Tapeo eme Egito katy” heꞌi rire penderexarai eme kovaꞌe ára pendevy
xeayvuague re. 20 Mbaꞌeta peẽ ma penderekove rekovia ae pejekore,
 

mbaꞌeta Senhor Penderuete pe aporandu aguã peju vy aipopeje vaꞌekue:

“Eporandu orere Senhor Nhanderuete pe. Haꞌe gui orevy pe emombeꞌu
ju Senhor ijayvuague haꞌe javi. Haꞌe ramo ma rojapopa ꞌrã”, peje vaꞌekue
ri. 21 Haꞌe rami teĩ haꞌe nunga haꞌe javi aỹ peẽ kuery pe amombeꞌu porã
 

teĩ ndapejapyxakai pekuapy Senhor Penderuete peteĩve ayvu pendevy

amombeꞌu vaꞌe re voi. 22 Haꞌe nunga rupi aỹ gui ma peikuaa pota porã
 

povaꞌe re: Pemanomba ꞌrã kyxe gui, karuai haꞌe mbaꞌeaxy vaikue gui,
Egito yvy re penderekoa aguã peoxeague py ae.

Egito katy heta vaꞌe kuery Jeremias ogueraa okuapyague

43   Haꞌe
rami py heta vaꞌe kuery pe Jeremias omombeꞌupa Senhor
1

Nguuete ijayvuague haꞌe javi, Senhor Tuuete omombeꞌu aguã

ombou vaꞌekue. 2 Haꞌe ramo Jeremias pe ijayvu okuapy Hosaías raꞌy
 

Azarias, Careá raꞌy Joanã haꞌe avakue onhemboyvate rei vaꞌe. Haꞌe vy
aipoeꞌi okuapy:
— Po rami ndeayvua ma apu, mbaꞌeta Senhor Nhanderuete
nanemboui aipoꞌre aguã: “Peo eme Egito katy penderekoa aguã haꞌe
py”, ꞌre aguã. 3 Nerias raꞌy Baruque rima nemboꞌe raꞌe orerovai, caldeu
 

kuery po py oremboaxa aguã, haꞌe kuery orejukapa, eꞌỹ vy Babilônia katy

escravo-rã orereraapa aguã — heꞌi okuapy.
4 Haꞌe rami py Careá raꞌy Joanã nonheꞌẽ rendui Senhor Judá yvy re
 

opyta aguã, xondaro ruvixa kuery, neĩ heta vaꞌe kuery voi. 5 Haꞌe rami
 

ꞌrãgue py Careá raꞌy Joanã haꞌe xondaro ruvixa kuery ogueraapa Judá
regua kuery okuaveꞌi vaꞌekue. Haꞌe javi regua mbyte rupi ojavapaague
gui ojevypa vaꞌekue Judá yvy re ju ikuai aguã teĩ. 6 Ogueraa avakue,
 

kunhague, kunumigueꞌi, haꞌe huvixa rajy kuery. Ogueraa avi heta vaꞌe
kuery Aicão raꞌy Gedalias, Safã ramymino vaꞌea py jopya kuery ruvixa
Nebuzaradã oeja vaꞌekue haꞌe javi. Ogueraa avi profeta Jeremias, Nerias
raꞌy Baruque guive. 7 Haꞌe rami vy ovaẽmba Egito yvy re, Senhor ayvu
 

noendu potai vy. Tafnes tetã py ovaẽmba okuapy.

Egito yvy re Nabucodonosor ipoꞌaka aguã re Jeremias ijayvuague

8  Haꞌe
gui ma Tafnes tetã py Senhor oayvu ombou ju Jeremias pe.
Haꞌe vy aipoeꞌi: 9 “Eraa ndepo py ita tuvixakueveꞌi, haꞌe embojeꞌapa
 

pyrõa yvy jykue guigua py, Faraó rokẽ rexeiꞌi Tafnes py oĩ vaꞌe py. Judeu
regua avakue oexaa py ejapo. 10 Haꞌe vy aipoꞌre ꞌrã haꞌe kuery pe: ‘Po
 
Jeremias 43​, ​44 1342

rami ijayvu Senhor ixondaro reta vaꞌe, Israel kuery Ruete: Neꞌexa, apy
ae xee ambou ꞌrã xerembiguai Babilônia pygua huvixa Nabucodonosor.
Haꞌe vy henda opena atyrã amoĩ uka ꞌrã kovaꞌe ita ambojeꞌa uka vaꞌekue
áry. Haꞌe ramo kovaꞌe ita áry rupi ojapo ꞌrã oguyꞌi guenda openaaty
aoꞌiarã. 11 Haꞌe vaꞌe ou vy ombovaipa ꞌrã Egito yvy. Haꞌe rami vy ojuka
 

ꞌrã ojuka pyrã ikuai vaꞌe haꞌe javi, escravo-rã heraa pyrã ma ogueraa
ꞌrã escravo-rã, haꞌe rã kyxe py ojuka pyrã ma kyxe py ae ꞌrã ojukapa.
12 Mbaꞌeta omoendy ꞌrã oo Egito pygua kuery ruete peguare, oapypa ꞌrã.
 

Haꞌe rã mbaꞌemo raꞌangaa opyta vaꞌe ma oipeꞌapa ꞌrã heravy. Oipeꞌapa ꞌrã
heravy mbaꞌemo Egito yvy re ikuai vaꞌekue, vexaꞌi re opena vaꞌe kamixa
puku py onhemonde ovya rami avi. Haꞌe rami vy oo porã ju ꞌrã haꞌe gui.
13 Omboaꞌypa ꞌrã ita mbaꞌemo raꞌangaarã Egito yvy re omopuꞌã mbyre,
 

Bete-Semes py ikuai vaꞌekue. Oapypa ꞌrã guive oo Egito pygua kuery

ruete peguare.’ ”

Egito yvy re judeu kuery ikuai vaꞌe ojerovia eꞌỹa re ijayvuague

44   Haꞌe
gui Senhor oayvu ombou Jeremias pe, judeu kuery Egito
1

yvy re ikuai vaꞌe haꞌe javi reko re, Migdol tetã py, Tafnes, Mênfis
haꞌe Patros yvy re ikuai vaꞌe re guive. Haꞌe vy aipoeꞌi: 2 “Po rami Senhor
 

ixondaro reta vaꞌe, Israel kuery Ruete ijayvu: Pexa ma opa mbaꞌe vai
Jerusalém haꞌe Judá re tetã ikuai vaꞌe áry ambou vaꞌekue. Neꞌexa, aỹ
minha tekoa veꞌỹ ma opyta, haꞌe py ikuai vaꞌekue jipoavei. 3 Haꞌe kuery
 

re haꞌe nunga oiko mbaꞌemo vai anho ojapoague re. Xembopoxy rive
okuapy amboae ramigua tuuete re ovapa vy, haꞌe vaꞌe pe heakuã porã
vaꞌe oapy aguã. Haꞌe nunga ma teĩgueve voi haꞌe kuery oikuaa vaꞌekueꞌỹ,
neĩ peẽ kuery, peneramoĩ kuery voi oexa kuaa vaꞌekueꞌỹ teĩ. 4 Xee ma  

koꞌẽ raiꞌi guive haꞌe kuery pe ambou vaꞌekue xerembiguai profeta kuery,
haꞌe kuery pe aipoeꞌi aguã: ‘Ndaꞌevei guĩ nunga ojeguarupy xee ajou
vai vaꞌe pejapoa rupi pendekuai aguã’, heꞌi aguã. 5 Haꞌe rami teĩ haꞌe
 

kuery noendu potai, neĩ ndojapyxakai gueko vai gui ojeko rerova eꞌỹ
aguã, amboae ramigua tuuete kuery pe mbaꞌemo oapy okuapya gui
guive. 6 Haꞌe ramo mae ambou xepoxya haꞌe namboaxyveia. Judá re tetã
 

ikuai vaꞌe áry ou, Jerusalém py tape ikuai vaꞌe rupi guive. Haꞌe ramo
ombovaipa pyre, tekoa veꞌỹ opyta, aỹ minha jaexaa rami”, heꞌi.
7 Aỹ ma po rami ju ijayvu Senhor ixondaro reta vaꞌe, Israel kuery
 

Ruete: “Mbaꞌe re tu pendejeupe ae ri pejapo vaia rupi pendekuai?

Mbaꞌeta Judá kuery mbyte gui pemokanhymba avakue, kunhague,
kyrĩgue haꞌe okambu vaꞌe kuery voi, peẽ kuery vaꞌe regua oikove eꞌỹ
aguã. 8 Mbaꞌe re tu xembopoxy teri pekuapy mbaꞌemo pendepo py
 

pejapoa py rive? Mbaꞌeta mbaꞌemo raꞌangaa pe rive ꞌrã peapy heakuã

porã vaꞌe Egito yvy re peoague py. Haꞌe rami py peẽ ae penhemokanhy
peovy, haꞌe penhemoingo yvy regua kuery ojojai rei haꞌe ojou vai vaꞌerã.
 1343 Jeremias 44

9 Penderexarai ma teve peneramoĩ kuery reko vaiague re, haꞌe Judá

pygua huvixa kuery avakue haꞌe kunhague reko vaiague re? Penderexarai
teve penderaꞌyxy kuery reve pendereko vaiague re, haꞌe Judá yvy re
haꞌe Jerusalém mbyte rupi ae pendekuaiague re? 10 Mbaꞌeta aỹ peve peẽ
 

kuery napenhemoꞌyvyĩꞌi, xerenonde teĩ pejererokyje rupi eꞌỹ pendekuai,

mbaꞌeta xeguigua lei rupi eꞌỹ pendekuai, pendevy haꞌe peneramoĩ kuery
pe xeayvu aeja vaꞌekue rupi eꞌỹ guive.”
11 Haꞌe rami vy Senhor ixondaro reta vaꞌe Israel kuery Ruete aipoeꞌi:
 

“Neꞌexa, aỹ penderovai arova ꞌrã xerova pendere ajapo vai aguã, Judá
regua kuery amokanhymba aguã. 12 Haꞌe rami vy aipeꞌapa ꞌrã Judá regua
 

okuaveꞌi vaꞌe Egito yvy re ikuai aguã onheaꞌã rei vaꞌekue. Haꞌe ramo haꞌe
kuery omanomba ꞌrã haꞌe py ae. Kyxe py ojukaa ꞌrã, eꞌỹ vy karuai gui ꞌrã
hoꞌa. Kyrĩgueꞌi haꞌe tujakueꞌi okanhymba ꞌrã. Kyxe py, eꞌỹ vy karuai gui
omanomba ꞌrã. Ayvu vaipy ꞌrã ikuai, nhomondyipaarã, ojou vaipy haꞌe ojojai
reipy. 13 Mbaꞌeta Jerusalém tetã re ajapoague rami ae xee ambopaga ꞌrã
 

Egito yvy re ikuai vaꞌe, kyxe, karuai haꞌe mbaꞌeaxy vaikue ambou vy. 14 Haꞌe
 

vaꞌe gui ma mavaꞌeve ndoo jepeai ꞌrã, Judá gui Egito yvy re ikuai aguã
oo vaꞌekue regua. Ndoikoavei ꞌrã Judá yvy katy ojevy vaꞌerã, haꞌe katy ju
ojevyxe teĩ. Haꞌe katy ndojevyavei ꞌrã, amongue eteꞌi oo jepe vaꞌekue eꞌỹ vy.”

Jeremias ayvu ombovai atã okuapyague

15 Haꞌe gui Egito yvy re Patros py heta ikuai kunhague tuuete kuery
mboae pe rive heakuã porã vaꞌe rapya kuery. Kunhague haꞌe rami ikuaia ma
ime kuery oikuaa avi. Haꞌe rami vy ome kuery reve ijaty okuapy, heta vaꞌe
kuery haꞌe javi reve. Jeremias pe haꞌe kuery ombovai vy aipoeꞌi okuapy:
16 — Nhanderuete rery rupi ayvu orevy remombeꞌu teĩ ore ma ndorojapoi
 

ꞌrã ndeayvua. 17 Haꞌe rami ꞌrãgue py oreayvua rami ae ꞌrã rojapo. Haꞌe rami
 

vy mbaꞌemo heakuã porã vaꞌe roapyve tema ꞌrã yva re orexyete oĩ vaꞌe pe.
Ixupe romeꞌẽ avi ꞌrã mbaꞌemo rykue orekuaiaty rami ae, oreramoĩ kuery
ikuaiague rami guive, oreruvixave kuery haꞌe yvatekueve Judá regua tetã
ikuai vaꞌe rupi haꞌe Jerusalém tetã mbyte rupi ikuaiague rami. Mbaꞌeta haꞌe
vaꞌe jave ma orevy ndoatai vaꞌekue mbojape. Roiko porã vaꞌekue, mbaꞌemo
vai ndoikoi guive. 18 Haꞌe gui aỹ ma orexyete yva pygua pe heakuã porã vaꞌe
 

roapyaty gui roipytuꞌu rire, haꞌe ixupe mbaꞌemo rykue noromeꞌẽvei ma rire
opa mbaꞌe oatapa orevy. Kyxe py roiko vaipa, karuai haꞌe mbaꞌeaxy vaikue
gui guive. 19 Haꞌe rami avi oreme kuery reve eꞌỹ ri tyꞌy orexyete yva pygua
 

pe romeꞌẽ heakuã porã vaꞌe haꞌe mbaꞌemo rykue roapy? — heꞌi okuapy.

Haꞌe kuery ombopagaa aguã re Jeremias ijayvuague

20  Haꞌe
ramo Jeremias ombovai heta vaꞌe kuery haꞌe javi: avakue,
kunhague haꞌe pavẽ rei haꞌe rami ete ixupe ijayvu vaꞌekue guive. Haꞌe vy
aipoeꞌi:
Jeremias 44​, ​45 1344

21 — Senhor ndaꞌu hexarai haꞌe ndoikuaa potai ꞌrã ri haꞌe nungakue re,
Judá regua tetã haꞌe Jerusalém mbyte rupi mbaꞌemo peapy pekuapyague
re, peneramoĩ kuery voi, penderuvixa kuery, yvatekueve, haꞌe pendeyvy
jave rupi ikuai vaꞌe ojapoague re? 22 Any, pendeko vai pekuapya ma
 

Senhor ndogueropoꞌakavei ma, ojeguarupy anho pejapo ramo. Haꞌe

nunga rupi ae pendeyvy opyta tekoa veꞌỹ haꞌe nhomondyipaarã, haꞌe py
jipoavei aguã, aỹ jaexaa rami ae. 23 Mbaꞌeta Senhor rovai ae pejejavy
 

heakuã porã vaꞌe peapy pekuapya py. Napendu potai guive Senhor ayvu.
Ixuguigua lei ojapo uka vaꞌekue rupi eꞌỹ pendekuai. Haꞌe nunga rupi ae ri
pendere ou mbaꞌemo vai, aỹ jaexaa rami — heꞌi.
24 Jeremias aipoeꞌive ju heta vaꞌe kuery pe, kunhague pe guive:
 

— Peẽ kuery Judá regua Egito yvy re pendekuai vaꞌe haꞌe javi,
pejapyxaka ke Senhor ijayvua re. 25 Mbaꞌeta Senhor ixondaro reta
 

vaꞌe, Israel kuery Ruete aipoeꞌi: “Peẽ haꞌe penderaꞌyxy kuery reve ma
pendejuru py anho eꞌỹ pejejavypa pekuapy, pendepo py ae pejapo
penhemboayvuague. Mbaꞌeta aipopeje: ‘Orexyete yva pygua pe
ronhemboayvu rokuapy mbaꞌemo roapy haꞌe mbaꞌemo rykue romeꞌẽ
aguã re. Haꞌe gui oreayvuague rojapopa ꞌrã’, peje vaꞌekue. Haꞌe nunga
rupi aỹ pejapopa na pendeayvuague, ojeupitypa ete aguã rami pejapo”,
heꞌi. 26 Haꞌe rami avi Judá regua Egito yvy re pendekuai vaꞌe, pendu ke
 

Senhor ayvu: “Neꞌexa, xee ma aura ꞌrã xerery ipoꞌakapa vaꞌe rupi ae,
rakaꞌe rã teĩ Egito yvy jave rupi Judá kuery juru gui nonhenduvei ma
ꞌrã xerery rupi oura vy ‘Anhetẽ ete Senhor oikove vaꞌe rery rupi aura’,
heꞌi vaꞌe. 27 Mbaꞌeta neꞌexa, haꞌe kuery re xee aikuaa pota ꞌrã mbaꞌemo
 

vai ambou aguã, mbaꞌemo porã ndaꞌei. Haꞌe ramo Judá kuery Egito yvy
re ikuai vaꞌe haꞌe javi oiko vai ꞌrã kyxe py eꞌỹ vy karuai gui, okanhymba
peve. 28 Amongue eteꞌi ꞌrã kyxe gui oo jepe vy Egito yvy gui ojevy Judá
 

yvy katy. Haꞌe rã Judá kuery Egito yvy re ikuai aguã oo vaꞌekue mboae ma
oikuaapa ꞌrã xeayvu pa ojeupity vaꞌea, tyrã pa haꞌe kuery ayvu. 29 Povaꞌe
 

nunga ajapo ꞌrã peikuaa aguã kovaꞌe tekoa py rombopaga ꞌrãa, haꞌe anhetẽ
xeayvuague ojeupitypa ꞌrãa peẽ kuery re mbaꞌemo vai ambou aguã regua”,
heꞌi Senhor. 30 “Neꞌexa, po rami ꞌrã peikuaa. Egito pygua huvixa Faraó
 

Hofra hery vaꞌe ma xee amboaxa ꞌrã hovaigua ijukaxea kuery po py, Judá
pygua huvixa Zedequias minha hovaigua ijukaxea Babilônia pygua huvixa
Nabucodonosor po py amboaxaague rami ae”, heꞌi Senhor.

Baruque pe Jeremias ayvu omombeꞌuague

45   Josias
raꞌy Joaquim Judá pygua huvixa vaꞌe irundy maꞌetỹ re
1

ma oĩ jave profeta Nerias raꞌy Baruque ombopara oiny Jeremias

ayvu kuaxia re. Haꞌe gui ixupe ju Jeremias ijayvu vy aipoeꞌi:
2 — Baruque, po rami Senhor Israel kuery Ruete ijayvu ndereko re.
 

3 Ndee ma aipoꞌre vaꞌekue: “Xee tu ndaꞌevei ete aikovy! Mbaꞌeta xee aiko
 
 1345 Jeremias 45​, ​46

axya áryve Senhor ombou ndavyꞌaive aguã. Xekaneꞌõ ma xepoaẽ riaea

py, ndajoui apytuꞌu aguã”, ꞌre vaꞌekue. 4 Haꞌe ramo aipoeꞌi uka ndevy:
 

“Po rami ijayvu Senhor: Neꞌexa, xee ma aitypa ju ꞌrã amopuꞌã vaꞌekue,
haꞌe amondoro ju ꞌrã anhotỹ vaꞌekue. Haꞌe nunga oiko ꞌrã yvy jave re.
5 Haꞌe gui ndee haꞌvy ndeyvateve nheaꞌã teve? Enheaꞌãve eme haꞌe rami.
 

Mbaꞌeta neꞌexa, avakue haꞌe javi áry xee ambou ꞌrã mbaꞌemo vai. Haꞌe rã
ndee ma rojapo ꞌrã nderekoverã rejou aguã rami, mamo rã rei reoa py”,
heꞌi Senhor.

Egito pygua kuery rekorã re ijayvuague

46   Po
rami profeta Jeremias pe Senhor ombou oayvu yvy regua
1

kuery rovai. 2 Egito yvy re ranhe ayvu oĩ, Egito pygua huvixa
 

Faraó Neco xondaro kuery rovai. Mbaꞌe haꞌe vaꞌe xondaro kuery re
Babilônia pygua huvixa Nabucodonosor opuꞌã vy ipoꞌaka. Carquemis tetã
re ipoꞌaka Eufrates yakã yvýry, irundy maꞌetỹ re ma Josias raꞌy Jeoaquim
Judá pygua huvixa oĩ jave py. Haꞌe vy aipoeꞌi: 3 “Pereko katu ke huꞌy
 

jokoarã haꞌe nhomoꞌãa tuvixa vaꞌe. Haꞌe vy tapeo joe pepuꞌã aguã katy.
4 Pembokupe árygua kavaju, kavaju árygua kuery guive toĩmba. Haꞌe vy
 

ngora hatã vaꞌe reve pejexa uka pavẽ. Pereko katu ke huꞌy, penhemonde
guive pexo regua py. 5 Haꞌe rire teĩ mbaꞌexa tu aexa okyje vaꞌe ojevypa
 

jogueruvy rã? Mbaꞌeta ipyꞌa guaxukueve re ipoꞌakaa raꞌe. Haꞌe ramo

haꞌe kuery ma guakykue re omaꞌẽ eꞌỹ re onhamba ojeꞌoivy, jovaive-ive
re imongyjearã ombojere ouvy ramo”, heꞌi Senhor. 6 “Haꞌe kuery onha
 

ratã teĩ ndaꞌevei ojava ete aguã, ipyꞌa guaxukueve teĩ ndoo jepei. Mbaꞌeta
kuaray ijapuꞌaꞌia katy Eufrates yakã yvýry rupi onhepyxanga vy hoꞌapa
joguerupy.
7 “Mavaꞌe kuery tu Nilo yakã oxyry atãa rami oẽ jogueruvy vaꞌe, yakã
 

yy omyĩ atã-atã vaꞌe rami? 8 Egito pygua kuery ae ri Nilo yakã oxyry atãa
 

rami oẽ jogueruvy vaꞌe. Mbaꞌeta haꞌe kuery aipoeꞌi okuapy: ‘Nhaẽ vy

jajaoꞌipa ꞌrã yvy jave rupi, nhambovaipa ꞌrã tetã ikuai vaꞌe, haꞌe pygua
kuery haꞌe javi guive’, heꞌi teĩ. 9 Neĩ ke kavaju árygua kuery, tapeo,
 

pemondyi heravy karóxa mboguataa kuery, ipyꞌa guaxukueve haꞌe javi

toẽmba avi. Etiópia pygua haꞌe Pute pygua kuery voi oo huꞌy jokoa reve,
Líbia pygua kuery guyrapa oiporu kuaa vaꞌe voi. 10 Mbaꞌeta haꞌe vaꞌe ára
 

ma Senhor ára, Senhor ixondaro reta vaꞌe ngovaigua kuery ombopaga

aguã. Haꞌe nunga rupi omomba ꞌrã kyxe py. Haꞌe ramo nhomomba ꞌrã
inhakanhymba haꞌe tuguy py okaꞌupa peve. Mbaꞌeta Senhor ixondaro
reta vaꞌe ae oaꞌanga jojuka aguã, kuaray ijapuꞌaꞌia katy Eufrates yakã
yvýry.
11 “Haꞌe gui Egito pygua rajy kuery, tapeo Gileade katy moã
 

peru aguã. Haꞌe rami avi moã pejou reta teĩ ndaꞌevei, mbaꞌeta
moã jipoi penemongueraarã. 12 Yvy regua kuery oendu ma okuapy
 
Jeremias 46 1346

penemoxĩmbaarã ou rã, yvy jave rupi peneraxẽ rei nhendu ramo. Haꞌe
vy pendea pygua ipyꞌa guaxukueve onha jogueravy vy ojeapi ꞌrã ipyꞌa
guaxukueve mboae re. Haꞌe rami vy jojavi ꞌrã hoꞌapa.”
13 Haꞌe gui po rami Senhor ijayvu profeta Jeremias pe. Babilônia
 

pygua huvixa Nabucodonosor ou vy Egito yvy regua kuery re opuꞌã

aguã re ijayvu. 14 “Pemombeꞌu ke povaꞌe ayvu Egito yvy re. Migdol py ke
 

pendu uka, Mênfis haꞌe Tafnes tetã py guive. Haꞌe vy aipopeje ꞌrã: ‘Pejexa
uka ke, peiko katupa, mbaꞌeta kyxe omomba ma heravy pendeyvýry
ikuai vaꞌe haꞌe javi’, peje ꞌrã. 15 Mbaꞌexa tu oitya ma penderuete raꞌangaa
 

Toro pejea? Naiꞌaĩ ranhei ma voi, Senhor ae oity ramo. 16 Senhor ma

 

heta ete ojapo onhepyxanga vy hoꞌa aguã rami. Haꞌe kuery joꞌa-joꞌa
hoꞌa ovy vy aipoeꞌi ꞌrã: ‘Pevy ke, jajevypa ju nhaneretarã kuerya katy,
nhanekyrĩꞌiague py, kyxe py nhanemombaa gui’, heꞌi ꞌrã. 17 Haꞌe py ma
 

Egito pygua huvixa Faraó ojavykya rei vy ixupe ‘Hevovo rei vaꞌe rive’,
heꞌi ꞌrã okuapy, mbaꞌemo ojapoa ára omboaxa rive rire”, heꞌi. 18 Haꞌe  

gui ma Huvixa Senhor ixondaro reta vaꞌe hery vaꞌe aipoeꞌi: “Anhetẽ
ete xee ae rekove rupi aura vy aipoaꞌe: Ou ꞌrã peteĩ ipoꞌakave ete vaꞌe,
Tabor yvyty pavẽ gui yvatevea rami, haꞌe Carmelo yvyty yeꞌẽ yvýry
oĩa rami ojekuaa porã vaꞌe. 19 Haꞌe nunga rupi Egito pygua rajy kuery,
 

pereko katu ke penembaꞌe rei-rei peraa aguã escravo-rã pendereraa katy.

Mbaꞌeta Mênfis tetã ma ombovaipaa ma, omokanhymbaa ma avave rei
noĩavei aguã rami. 20 Egito yvy ma vaka raꞌy iporãve vaꞌe ramigua teĩ ou
 

ma oiny mbytu kuaray ijapuꞌaꞌia katy gui. 21 Haꞌe ramo xondaro kuery
 

peráta re haꞌe kuery ojou vaꞌekue voi vaka omongyra pyre rami ikuai teĩ
ojekupe rerova vy ojavapa ꞌrã jogueravy. Joe nopuꞌãi ꞌrãe, mbaꞌeta haꞌe
pygua kuery re ou imombaarã haꞌe ombopagaa aguã ára. 22 Haꞌe rami vy
 

Egito pygua kuery ma mboi onha vy hevovo rei ovya rami ꞌrã onhendu,
mbaꞌeta haꞌe kuery rovai hovaigua kuery ou ma oiny haxa reve, yvyra
rakeꞌoa rami. 23 Haꞌe kuery ojayapa ꞌrã kaꞌaguy inhana ete teĩ”, heꞌi
 

Senhor. “Haꞌe kuery ma tuku-karu gui hetave ꞌrã, mbovy eꞌỹ ꞌrã ikuai.
24 Haꞌe nunga rupi Egito pygua rajy kuery oxĩmba ma, kuaray ijapuꞌaꞌia
 

katy guigua kuery po py omboaxaa rire.”

25 Haꞌe gui ma Senhor ixondaro reta vaꞌe, Israel kuery Ruete aipoeꞌi:
 

“Neꞌexa, ambopaga ꞌrã Nô tetã pygua kuery ruete Amom, haꞌe gui Faraó,
Egito yvy regua kuery, haꞌe pygua tuuete ramigua kuery guive. Faraó
reve ambopaga avi ꞌrã hexe ojerovia vaꞌe kuery. 26 Haꞌe kuery amboaxapa
 

ꞌrã ijukaxea kuery po py, Babilônia pygua huvixa Nabucodonosor po py

ae, hembiguai kuery po py guive. Haꞌe rami teĩ haꞌe vaꞌe rire ma haꞌe py
hekoa ju ꞌrã yma guare rami ae”, heꞌi Senhor.
27 “Haꞌe nunga rupi xerembiguai Jacó kuery, pekyje eme. Israel kuery,
 

penhemondyi eme. Mbaꞌeta xee rogueraa jepe ꞌrã yvy peoague gui
mombyry teĩ, peneramymino kuery arupa ju ꞌrã yvy escravo-rã ogueraa
 1347 Jeremias 46​–​48

ague gui. Haꞌe ramo Jacó kuery ojevypa ju ꞌrã, opytuꞌu haꞌe ikuai porãꞌi
ꞌrã, imongyjearã jipovei ramo. 28 Haꞌe nunga rupi xerembiguai Jacó
 

kuery, pekyje eme, mbaꞌeta xee aiko pendereve. Xee amomba ꞌrã yvy
regua kuery romondoukaague pygua. Haꞌe rã peẽ kuery ma noromombai
ꞌrã. Xee rombopaga ꞌrã teĩ haꞌevea peveꞌi, mbaꞌeta noromboeko porã rivei
ꞌrã”, heꞌi Senhor.

Filisteu kuery rekorã re ijayvuague

47   Haꞌe gui filisteu kuery regua ayvu ju profeta Jeremias pe

1

Senhor ombou vaꞌekue, Gaza tetã re Faraó kuery opuꞌã eꞌỹ

mbove. 2 Haꞌe vy Senhor aipoeꞌi: “Neꞌexa, kuaray ijapuꞌaꞌia katy gui yy
 

opuꞌã-puꞌã vy oxyry atã ꞌrã ouvy. Haꞌe rami vy ojaoꞌipa ꞌrã heravy yvy
haꞌe ikuai vaꞌe haꞌe javi, tetã haꞌe haꞌe pygua kuery guive. h Haꞌe ramo
avakue ojapukai pavẽ ꞌrã, yvy re ikuai vaꞌe ojaeꞌopa ꞌrã okuapy, 3 mbaꞌeta  

oendu ꞌrã kavaju pyambu haꞌe hevovo rei ouvya, karóxa parãa haꞌe
iruéra nheꞌẽ reia. Haꞌe rami vy tuu kuery noipytyvõ kuaavei ꞌrã guaꞌy
kuery, ipo kangypaa gui rive. 4 Mbaꞌeta omombaa aguã ára ovaẽ ma oiny
 

filisteu kuery, Tiro haꞌe Sidom tetã pytyvõarã ikuai vaꞌekue rembyrekue
omokanhymbaa aguã. Haꞌe rami vy Senhor omomba ꞌrã filisteu kuery,
Caftor yeꞌẽ paꞌũ re okuaveꞌi vaꞌekue guive. 5 Haꞌe ramo Gaza tetã pygua
 

kuery onhopĩmba ꞌrã oakã, Asquelom pygua kuery voi okyrirĩmba

ꞌrã okuapy, yvyugua rupi ikuai vaꞌe haꞌe javi reve. Rakaꞌe peve tu
penhekyxĩmba rei ꞌrã?
6 “Aipopeje: ‘Ai Senhor guigua kyxe, rakaꞌe peve ndaꞌu repytuꞌua rupi
 

eꞌỹ ꞌrã reiko? Ejevy ju ke nderyru py, repytuꞌu haꞌe reĩ rive ju aguã’, peje
teĩ.
7 “Haꞌe rami avi kyxe, mbaꞌexa tu repytuꞌu ta Senhor ndevy mbaꞌemo
 

ojapo uka teri ramo? Mbaꞌeta reo ꞌrã Asquelom tetã re, yeꞌẽ yvýry ikuai
vaꞌe re guive, mamo rã nemondoukaa katy rei.”

Moabe pygua kuery rekorã re ijayvuague

48   Haꞌegui Moabe yvy regua ayvu ju Senhor ixondaro reta vaꞌe,

1

Israel kuery Ruete ombou vaꞌekue: “Ndaꞌevei ete ꞌrã Nebo tetã
pygua kuery pe, ombovaipaa ma ramo. Quiriataim pygua kuery voi
oxĩmba ꞌrã, haꞌe kuery re ipoꞌakaa rire. Tetã ikorapa vaꞌe py voi oxĩmba
haꞌe onhemondyipa ꞌrã okuapy. 2 Mbaꞌeta Moabe yvy re ndojouavei ma
 

iporãgueve ikuai vaꞌekue. Hesbom tetã py jogueroayvua ꞌrã haꞌe kuery

rovai opuꞌã aguã re. Haꞌe vy aipoꞌea ꞌrã: ‘Peju ke, nhamomba, peteĩ regua
ikuai veꞌỹ aguã’, ꞌea. Haꞌe ramo ndee Madmém tetã pygua kuery voi
pekyrirĩmba ꞌrã, haꞌe kyxe revegua penderakykue monha ꞌrã. 3 Horonaim  

 47.2 “Yy ou” heꞌia ma Babilônia pygua kuery joe opuꞌã vy ou aguã re ijayvu vy.
h
Jeremias 48 1348

gui voi haxẽ rei vaꞌe onhendu, ombovaipaa haꞌe omombaa ete rire.
4 Haꞌe rami py Moabe yvy ivaipa ma. Haꞌe ramo haꞌe pygua raꞌy kueꞌiry
 

ojapukai nhendu ꞌrã okuapy. 5 Luíte yvyꞌã katy oẽ ovya rupi ojaeꞌoa ꞌrã
 

jogueravy opoꞌo eꞌỹ re. Haꞌe gui Horonaim yvyꞌã guy katy oguejy ovya
rupi ipyꞌa vai nhendu ꞌrã jogueravy omokanhymbaa rã. 6 Pejava ke
 

penderekove peraa jepe aguã, yvy piru reia py peteĩ yvyraꞌi haꞌe aeꞌi hiꞌaĩ
vaꞌe rami teĩ. 7 Ndee ae mbaꞌemo rejapo vaꞌe re haꞌe mbaꞌemo rerekopa
 

vaꞌekue re rive rejerovia rire ndee voi ndepeꞌaa ꞌrã. Mbaꞌeta tuuete
ramigua Quemos voi heraa ꞌrã, ixupegua sacerdote kuery haꞌe yvatekueve
guive. 8 Mbaꞌeta peteĩ-teĩ tetã re ou ꞌrã imbovaipaarã, neĩ peteĩve ma
 

ndoo jepei ꞌrã. Haꞌe ramo yvyugua rupi ikuai vaꞌekue omanomba ꞌrã,
nhuũndy rupi ikuai vaꞌe voi, haꞌe rami aguã Senhor ijayvu rire.
9 “Moabe pygua kuery pe tomeꞌẽa ipeporã, oveve vy oo jepe aguã.
 

Mbaꞌeta haꞌe kuery retã ombovaipaa ꞌrã, avave rei noĩavei ma ꞌrã haꞌe py.
10 Ayvu vaipy toiko Senhor pe kyreꞌỹa rupi eꞌỹ ombaꞌeapo vaꞌe, jouguy
 

moẽa py okyxe ndoiporui vaꞌe. 11 Mbaꞌeta Moabe pygua kuery ma jypyꞌi

 

guive ikuai porãꞌi vaꞌekue, vinho hyru py okyꞌakue reve opyta riae oiny
vaꞌe rami, haꞌe hyru mboae py teĩgueve ndoguerovaai teri vaꞌe rami,
mbaꞌeta haꞌe kuery ma peteĩgueve ma voi escravo-rã heraa vaꞌeꞌỹ teri.
Haꞌe rami vy jypy guare rami ae hee haꞌe heakuã porã tema vaꞌe rami
ikuai teĩ.” 12 Mbaꞌeta Senhor aipoeꞌi: “Neꞌexa, ou ma oiny ára haꞌe kuery
 

rovai ambou aguã vinho onhoẽa rami avi oipeꞌapa vaꞌerã kuery. Haꞌe
ramo haꞌe kuery onhoẽmba ꞌrã hyru gui, hyrukue ombovopa ꞌrã guive.
13 Haꞌe ramo Moabe pygua kuery oxĩmba ꞌrã nguuete ramigua Quemos
 

re rive ojeroviaague gui, Israel kuery Betel py mbaꞌemo re ojeroviaague

gui oxĩmba okuapyague rami. 14 Mbaꞌexa vy tu aipopeje: ‘Ore kuery
 

ma orepyꞌa guaxukueve, ava mbaraetekue joe ropuꞌãa pyguarã meme

orekuai’, peje? 15 Mbaꞌeta Moabe yvy ombovaipaa ramo haꞌe pygua
 

kuery oẽmba ma jogueravy guetã gui. Haꞌe pygua kunumigue xondarorã

oiporavo pyre voi heraapa ma ojukaa aguã katy”, heꞌi Huvixa guaxuve,
Senhor ixondaro reta vaꞌe hery vaꞌe.
16 “Ovaẽ raiꞌi ma Moabe pygua kuery okanhymba aguã, ovaẽ raiꞌi ete
 

ma mbaꞌemo vai. 17 Haꞌe kuery ijyvýry pendekuai vaꞌe pemboaxy ke, hery
 

peikuaa vaꞌe haꞌe javi. Haꞌe vy aipopeje: ‘Mbaꞌexa tu yvyra imbaraete,

popoka iporã vaꞌekue opẽ vyvoi!’ peje. 18 Haꞌe gui Dibom pygua rajy
 

kuery, peguejy ma penerenda porã gui, haꞌe yvy py rive ju peguapy

peiny. Mbaꞌeta penderovai oẽ ma ouvy Moabe yvy mombaarã, peneretã
ikorapa vaꞌekue guive ombovaipa. 19 Haꞌe gui Aroer pygua kuery voi,
 

peĩ ke tape yvýry, haꞌe pexa pota peiny. Haꞌe vy peporandu ke ojava
haꞌe oo jepe vaꞌe kuery pe: ‘Mbaꞌe tu oiko?’ peje. 20 Ombovai ꞌrã: ‘Moabe
 

pygua kuery oxĩmba ma okuapy, onhemondyipa rei guive. Penhendu haꞌe

pejapukai, haꞌe Arnom yakã peve pemombeꞌu Moabe yvy ombovaipaa
 1349 Jeremias 48

maa’, heꞌi ꞌrã. 21 Nhuũndy ikuai vaꞌe re voi ou imokanhymbaarã, Holom

 

tetã, Jaza haꞌe Mefaate áry, 22 haꞌe gui Dibom, Nebo haꞌe Bete-Diblataim
 

áry, 23 Quiriataim, Bete-Gamul haꞌe Bete-Meom áry, 24 Queriote haꞌe

   

Bozra áry, Moabe yvy re tetã ikuai vaꞌe haꞌe javi áry, mombyry haꞌe
haꞌeꞌi rupigua guive. 25 Omombaa ma Moabe pygua kuery poꞌakaa, ijyva
 

omopẽmbaa ma”, heꞌi Senhor.

26 “Pemoakanhymba okaꞌu vaꞌe rami, Senhor rovai onhemboyvate rei
 

rire. Haꞌe ramo Moabe pygua kuery onhembojere-jere ꞌrã nhoguenoiny

ombojevyague rupi ae, ijojai reia kuery oexaa py. 27 Mbaꞌeta peẽ kuery
 

ndaꞌu Israel kuery napendejojai rei avi? Haꞌe kuery ndaꞌu imonda vaꞌe
kuery reve ri omboꞌaa, pejojai reia rupi pendeayvu aguã? 28 Haꞌe nunga  

rupi Moabe pygua kuery, pejapa ke peneretã, itaova guýry rive ju

pendekuai aguã. Itakua rupi apykaxu onhemboaitya rami rive pendekuai.
29 Roendu ma Moabe pygua kuery onhemboyvate reia omombeꞌua rã.
 

Mbaꞌeta opa mbaꞌe py onhemboyvate haꞌe ojejou porã rei okuapy opyꞌa
py. Okuraxõ py ojee anho rei ojerovia.”
30 Senhor aipoeꞌi: “Xee aikuaa ma haꞌe kuery ojerovia reia. Haꞌe
 

rami teĩ haꞌe rami ikuaia ma mbaꞌeverã ndovarei. Ijapu reia ndoikoi
ꞌrãe. 31 Haꞌe nunga rupi ae xepoaẽ Moabe yvy re, Moabe py ikuai vaꞌe
 

haꞌe javi re ajaeꞌo, haꞌe avakue Quir-Heres pygua re xepyꞌa vai. 32 Jazer  

kuery ojaeꞌoa gui xee ajaeꞌove peẽ Sibma tetã pygua kuery uva rembypy
hiꞌaĩ vaꞌe rami pendekuai vaꞌekue re. Mbaꞌeta jypy ma penderapo oo
yeꞌẽ rovai peve, yeꞌẽ rembe Jazer oĩa peve ete oo vaꞌekue. Haꞌe rami teĩ
imokanhyarã ou ma ndeꞌa kuaray puku jave py ikuai vaꞌekue re. 33 Haꞌe  

rami vy Moabe yvy gui oipeꞌapa ma ikuai rive reia haꞌe mbaꞌety porã re
ovyꞌa rei okuapya. Mbaꞌeta ajapo uva oumbiriaty gui vinho nonheẽvei
aguã rami, haꞌe ramo ndoikoavei ma ꞌrã ovyꞌa reve vinho oumbiri vaꞌerã.
Ojapukai vaꞌe ma ovyꞌaa rupi veꞌỹ ꞌrã ojapukai. 34 Haꞌe rami ꞌrãgue py
 

oendua ꞌrã Hesbom pygua kuery haxẽa, Eleale haꞌe Jaza peve. Zoar guive
oendua ꞌrã Horonaim haꞌe Eglate-Selisias peve. Ninrim py yy oĩ vaꞌe typa
avi. 35 Mbaꞌeta Moabe gui amokanhymba ꞌrã yvyꞌã rupi nguuete ramigua
 

pe mbaꞌemo oapy vaꞌekue, heakuã porã vaꞌe rapyare kuery guive”, heꞌi
Senhor.
36 “Haꞌe nunga rupi Moabe pygua kuery re xepyꞌa py xepoaẽ ratã
 

mimby pu rami. Mimby rami ajaeꞌo Quir-Heres pygua avakue re, haꞌe
kuery oguerekopa vaꞌekue okanhymba ramo. 37 Haꞌe nunga rupi haꞌe
 

kuery haꞌe javi ojayapa oꞌa haꞌe guendyva. Opo rupi guive onhekyxĩmba,
haꞌe voxa vaikue py rive onhemama. i 38 Moabe yvy jave rupi ikuai ojaeꞌo
 

vaꞌe ngoo áry haꞌe tetã mbyte rupi, Moabe amboaꞌypa rire mbaꞌemo
ryrukue nhaeꞌũ guigua ndoipotaaveipy rami. Haꞌe nunga rupi ae

i
 48.37 Gueko rami vy haꞌe rami ꞌrã ikuai onhemboaxya oendu vy.
Jeremias 48​, ​49 1350

ombovaipa pyre opyta”, heꞌi Senhor. 39 “Haꞌe ramo haꞌe kuery hevovo
 

rei okuapy. Moabe pygua kuery okupe rive oguerova okuapy oxĩmba rei
vy. Mbaꞌeta ijyvýry ikuai vaꞌe regua pe Moabe yvy itui ojojai reipy haꞌe
nhomondyipaarã.” 40 Mbaꞌeta po rami Senhor ijayvu: “Neꞌexa, Moabe
 

rovaigua kuery ma taguato ovevea rupi opepo oipyo vaꞌe rami ou. 41 Haꞌe  

ramo tetã ikuai vaꞌe oipeꞌapa, oo ikorapa vaꞌekue guive. Haꞌe vaꞌe ára
ma Moabe pygua ipyꞌa guaxukueve vaꞌekue ipyꞌa tytypa rei ꞌrã kunha
imemby raxy vaꞌe rami. 42 Haꞌe rami Moabe pygua kuery okanhymba ꞌrã,
 

peteĩ regua ikuai veꞌỹ aguã, Senhor rovai onhemboyvate rire. 43 Moabe  

pygua kuery, pendeꞌáry ou oiny tekorã veꞌỹ, yvykua haꞌe nhuã xã”, heꞌi
Senhor. 44 “Haꞌe gui tekorã veꞌỹ gui onha vaꞌe hoꞌa ꞌrã yvykua py, haꞌe
 

yvykua gui oẽ ovy vaꞌe ma nhuã xã re ju ꞌrã hoꞌa. Mbaꞌeta Moabe pygua
kuery áry ambou ꞌrã ambopaga aguã maꞌetỹ”, heꞌi Senhor.
45 “Haꞌe gui oo jepe vaꞌekue ikangypa vy opyta ꞌrã okuapy Hesbom
 

tetã yvýry. Haꞌe rami teĩ Hesbom gui oẽ ꞌrã tata, Siom mbyte gui oẽ ꞌrã
hendy vuku-a Moabe pygua kuery apyte rapyarã. Haꞌe rami vy oapypa ꞌrã
hevovo rei vaꞌekue inhakã áry rupi. 46 Moabe pygua kuery, ndaꞌevei ete
 

ꞌrã pendevy. Pekanhymba ma, Quemos guigua pendekuai vaꞌe. Haꞌe ramo
penderaꞌy kuery escravo-rã heraapaa ma, nderajy kuery guive. 47 Haꞌe  

rami teĩ opaa ára py ma ambopyau ꞌrã Moabe pygua kuery ikuaia”, heꞌi
Senhor. Apy peve opa ma Moabe rovai ayvu ombou vaꞌekue.

Amom pygua kuery rekorã re ijayvuague

49   Haꞌe
gui Amom ramymino kuery re ma po rami Senhor
1

ijayvu: “Xapyꞌa rei ndaꞌu Israel kuery ndoikoi ri? Neĩ teĩve Israel
ramymino teve ndoikoi? Haꞌe rami ri ramo mbaꞌe re tu tuuete ramigua
Milcom pegua kuery ikuai Gade regua yvy re? Haꞌe katyꞌi tetã ikuai
vaꞌe rupi voi ixupegua kuery ikuai.” j 2 Haꞌe nunga rupi Senhor aipoeꞌi:
 

“Neꞌexa, ovaẽ ma ára ajapo aguã Amom regua Rabá tetã pygua kuery
mimby guaxu oendupa aguã rami, haꞌe kuery re opuꞌãa ta ouvy rã. Haꞌe
ramo tetã opyta ꞌrã mbaꞌemo raꞌykue aty rive, haꞌe katyꞌi tekoa ikuai vaꞌe
okaipa ꞌrã guive. Haꞌe gui Israel kuery ju oipeꞌa ꞌrã guetã jopyare kuery
retã”, heꞌi Senhor. 3 “Haꞌe nunga rupi Hesbom pygua kuery, penhendu
 

rei pekuapy, mbaꞌeta Ai tetã ombovaipaa ma. Haꞌe Rabá tetã pygua
kuery, pejapukai ke haꞌe penhemonde ajukue vaikue voxa guigua py.
Pejaeꞌo reve pejere-jere peneretã kora rupi, mbaꞌeta penderuete ramigua
Milcom ogueraa avi ꞌrã, ixupegua sacerdote kuery haꞌe yvatekueve
reve. 4 Haꞌe gui tajy onheꞌẽ raxave vaꞌe, mbaꞌe re tu yvyugua mbaꞌemo
 

 49.1 Milcom ma Amom pygua kuery ruete ramigua. Haꞌe gui ixupegua kuery Amom
j

regua ma Israel kuery retã oipeꞌa vy Gade yvy re hekoa, amboae kuery Israel kuery re
opuꞌã jave.
 1351 Jeremias 49

porã oĩa ndeyvy re ikuai vaꞌe rejou porãa rupi anho rei ri ndeayvu?
Mbaꞌemo rerekopa vaꞌe re anho rejerovia. Haꞌe vy aipoꞌre: ‘Mavaꞌe tu ou
ꞌrã xerovai?’ ꞌre.” 5 Haꞌe nunga rupi Senhor ixondaro reta vaꞌe aipoeꞌi:
 

“Ndeꞌáry ambou ꞌrã nanderekorãvei rei aguã, ndeyvýry ikuai vaꞌe haꞌe
javi gui. Haꞌe rami vy peẽ kuery peteĩ-teĩ penemoxẽa ꞌrã heravy hovai
katy, ndoikoai ꞌrã guive penha vaꞌekue pendereru ju vaꞌerã. 6 Haꞌe rami
 

teĩ haꞌe vaꞌe rire ma ambopyau ꞌrã Amom kuery ikuaia”, heꞌi Senhor.

Edom pygua kuery rekorã re ijayvuague

7 Haꞌe
gui Edom pygua kuery re ma po rami Senhor ixondaro reta vaꞌe
ijayvu: “Temã tetã py ndaꞌu ndoikoi ri hiꞌarandu vaꞌe? Haꞌe vaꞌe kuery
hexaraipa ma ndaꞌu hiꞌarandu vaꞌe omongetaague re? Tyrã pa hiꞌarandua
okanhymba ete teve? k 8 Dedã py pendekoa vaꞌe, pejava, pejere peovy,
 

haꞌe peike itakua ikuai vaꞌe py. Mbaꞌeta peẽ kuery áry xee ambou ꞌrã
Esaú ramymino kuery penembopagaarã, pepaga aguã ára ovaẽ ma ramo.
9 Haꞌe gui uva monoꞌõa kuery pendea py ou vaꞌe rire ndoejai ꞌrãgue ndaꞌu
 

amongue uva xã? Eꞌỹ vy pyávy imonda vaꞌe ou vaꞌe rire oipota vaꞌe anhoꞌi
ri ndaꞌu ogueraa ꞌrãgue? 10 Haꞌe rã xee ma aipeꞌapa rei ꞌrã Esaú kuery gui,
 

haꞌe onhemiaty ajou ukapa ramo nonhemi kuaavei ma ꞌrã. Haꞌe rami vy
hamymino kuery omokanhymbaa ꞌrã, taꞌy kuery, haꞌeꞌi rupigua kuery
guive. Haꞌe rami rire ndoikovei ma ꞌrã. 11 Peja ke tyreꞌỹ kuery, haꞌe rã
 

xee anhangareko ꞌrã okuave aguã rami. Pendegua imeveꞌỹ vaꞌe kuery voi
tojerovia xere.” 12 Mbaꞌeta po rami Senhor ijayvu: “Neꞌexa, karo gui oyꞌu
 

aguã rami eꞌỹ ikuai vaꞌekue oyꞌupa ma. Haꞌe rã ndee ndaꞌu romboeko
porã rive ꞌrã ri? Any, xee noromboeko porãi ꞌrãe, haꞌe ramo ndee voi reyꞌu
ꞌrã.” 13 Mbaꞌeta Senhor aipoeꞌi: “Xerery rupi ae aura Bozra tetã opyta
 

aguã re nhomondyipaarã, ojou vaipy, ombovaipa pyre haꞌe ayvu vaipy.

Haꞌe katyꞌi tetã ikuai vaꞌe voi opyta ꞌrã tekoa veꞌỹ meme, rakaꞌe rã peve.”

Edom pygua kuery ojejavyague re ombopagaa aguã re ijayvuague

14 Haꞌe
gui Senhor gui ayvu mboae ju aendu ombou vaꞌekue. Mbaꞌeta
yvy regua kuery pe peteĩ ayvu mombeꞌuarã omondouka. Haꞌe ramo aipoeꞌi
ꞌrã: “Penhemboaty ke, tapeo haꞌe kuery rovai, peiko katupa ke Edom yvy re
pepuꞌã aguã”, heꞌi ꞌrã. l 15 “Mbaꞌeta neꞌexa, yvy regua kuery mbyte rupi xee
 

rojapo ꞌrã mbovyꞌi ete pendekuai aguã, haꞌe avave rei napenemboeteavei
aguã rami. 16 Mbaꞌeta renhomongyjea haꞌe renhemboyvate reia ndepyꞌa re
 

remoĩa py ndee ae rejekore. Itakua haꞌe yvyty áry rupi reiko, haꞌe taguato
rami yvate ete rupi renhemboaity teĩ xee roity ꞌrã haꞌe gui”, heꞌi Senhor.
17 “Haꞌe nunga rupi Edom yvy itui ꞌrã nhomondyipaarã. Pavẽ rei haꞌe
 

rupi oaxa vaꞌe onhemondyipa haꞌe ojojai rei ꞌrã jogueravy, ikuai axy

 49.7 Obadias 5‑6
k l
 49.14 Obadias 1‑4
Jeremias 49 1352

ete rã oexa vy. 18 Mbaꞌeta Sodoma haꞌe Gomorra minha, haꞌe tetã haꞌe
 

katyꞌi ikuai vaꞌe amokanhymbaague rami avi Edom yvy re voi avave rei
ndaekoavei ꞌrã, avave rei noĩavei ꞌrã haꞌe py”, heꞌi Senhor. 19 “Neꞌexa,
 

guary minha Jordão yakã yvýry kaꞌaguy oĩ vaꞌe gui oẽ ꞌrã ouvy vexaꞌi
nhuũndy hovy rei vaꞌe rupi okaru okuapy vaꞌe re. Haꞌe rami ae xee voi
amondyipa vyvoi ꞌrã imondovy Edom pygua kuery. Haꞌe rami vy haꞌe
py amoĩ ꞌrã aiporavo vaꞌe rei. Mbaꞌeta mavaꞌe tu oiko xee rami etegua?
Mavaꞌe tu oiko xemboayvuarã? Mavaꞌe joe opena vaꞌe tu oiko xejokoarã?”
20 Haꞌe nunga rupi pendu Edom rovai Senhor onhembopyꞌaa, Temã
 

pygua kuery rovai guive. Mbaꞌeta mymba kuery regua kyrĩveꞌi vaꞌe teĩ
anhetẽ oipeꞌapaa ꞌrã, ikuaiaty guive ombovaipa ꞌrã haꞌe kuery káuxa ae.
21 Haꞌe kuery hoꞌapa rã yvy oryryipa rei ꞌrã tevovo onhendu vaꞌe gui.
 

Haꞌe kuery raxẽa ma Yeꞌẽ Pytã rupi peve ꞌrã onhendu. 22 Neꞌexa, taguato
 

ovevea rupi opepo oipyo ovya rami avi peteĩ oẽ ꞌrã ouvy Bozra tetã re.
Haꞌe vaꞌe ára Edom pygua ipyꞌa guaxukueve ikuai vaꞌekue teĩ ipyꞌa tytypa
ꞌrã okuapy, kunha imemby raxy vaꞌe rami.

Damasco pygua kuery rekorã re ijayvuague

23  Haꞌe
gui Damasco tetã pygua kuery regua ayvu ma po rami: “Hamate
haꞌe Arpade pygua kuery oxĩmba rei ꞌrã okuapy. Mbaꞌemo omombeꞌua rã
oendu vy onhemondyipa ꞌrã, yeꞌẽ omyĩ reia rami avi ndopytuꞌu kuaavei
ꞌrã okuapy. 24 Mbaꞌeta Damasco pygua kuery ikangypa. Onhamba aguã
 

ojere vaꞌeri oryryipa rive okuapy. Nhemondyia haꞌe haxy vaꞌe anho
oendu, kunha imemby raxy vaꞌe rami. 25 Mbaꞌexa tu Damasco tetã
 

oejapaa, pavẽ ojou porã vaꞌekue haꞌe xee voi arovyꞌa vaꞌekue ri! 26 Haꞌe
 

rami teĩ tetã mbyte rupi hoꞌapa ꞌrã kunumigue. Haꞌe vaꞌe ára haꞌe pygua
avakue joe opuꞌã vaꞌety omokyrirĩmbaa ꞌrã”, heꞌi Senhor ixondaro reta
vaꞌe. 27 “Amoendy ꞌrã tata Damasco tetã kora re, huvixa Ben-Hadade ro
 

guive imombaarã.”

Arábia pygua kuery rekorã re ijayvuague

28  Haꞌe
gui Senhor ijayvu Quedar haꞌe Hazor yvy re tetã ikuai vaꞌe re
Babilônia pygua huvixa Nabucodonosor opuꞌã aguã re. Haꞌe vy aipoeꞌi:
“Pepuꞌã ke, tapeo Quedar yvy re, pemomba kuaray oua katygua kuery.
29 Peipeꞌapa haꞌe kuery rekoa, hymba kuery, ajukue oo aoꞌia, imbaꞌe rei-
 

rei, hymba camelo kuery guive peraapa penembaꞌerã. Haꞌe ramo haꞌe
kuery pe ‘Jova-jovai katy gui ou penemongyjearã’, ꞌea ꞌrã ojojai rei vy.
30 Haꞌe nunga rupi Hazor py penderekoa vaꞌe, pejavapa, tapeo mombyry,
 

itakua rupi ju pendekuai”, heꞌi Senhor. “Mbaꞌeta Babilônia pygua huvixa

Nabucodonosor onhemongeta vy onhembopyꞌa peẽ kuery rovai opuꞌã
aguã re. 31 Haꞌe gui peẽ Babilônia pygua kuery, pepuꞌã ke. Tapeo peteĩ
 

yvy regua ikuai porãꞌi haꞌe mbaꞌeve gui okyjea rupi eꞌỹ ikuai vaꞌe rovai”,
 1353 Jeremias 49​, ​50

heꞌi Senhor. “Haꞌe vaꞌe kuery retã re ma okẽ noĩ, ijokoa voi jipoi. Haꞌe
kuery aeꞌi ikuai vaꞌe. 32 Haꞌe kuery rymba camelo ma omoxãmbaa ꞌrã
 

heravy, hymba vaka voi mbovy eꞌỹ ikuai teĩ oipeꞌapaa ꞌrã. Haꞌe rami vy
yvytu oipejua katy rei amoaĩ ꞌrã imondovy oꞌa apy ojaya vaꞌe haꞌe javi.
Jova-jovai gui ambou ꞌrã imbovaipaarã”, heꞌi Senhor. 33 “Haꞌe rire ma
 

Hazor tetã opyta ꞌrã jagua-tuvy nheꞌẽ ikuai atyrã rive, rakaꞌe rã peve ꞌrã
ivaipa. Mavaꞌeve noĩai ꞌrã haꞌe py, peteĩve avakue ma voi noĩavei ꞌrã.”

Elão pygua kuery rekorã re ijayvuague

34  Haꞌe
gui profeta Jeremias pe ayvu Elão pygua kuery rovai Senhor
ombou, Zedequias Judá pygua huvixa oĩ ypyꞌi jave py. Haꞌe vy aipoeꞌi:
35 “Po rami ijayvu Senhor ixondaro reta vaꞌe: Neꞌexa, xee amopẽ ꞌrã
 

Elão pygua kuery rapa, haꞌe vaꞌe rupi vy ipoꞌakapa rei ramo. 36 Mbaꞌeta  

Elão re ambou ꞌrã yvytu yva apy irundy oĩ vaꞌe gui oipeju vaꞌe. Haꞌe
rami vy amoaĩmba ꞌrã imondovy yvytu oipejua haꞌe javi rupi. Haꞌe ramo
yvy haꞌe javi rupi ꞌrã Elão guigua ojava. 37 Mbaꞌeta ajapo ꞌrã ngovaigua
 

kuery renonde Elão pygua kuery oryryipa reve ojexa ukapa aguã rami,
ijukaxea kuery renonde ae. Elão pygua kuery áry ambou ꞌrã mbaꞌemo vai,
xepoxya hendy vaꞌe”, heꞌi Senhor. “Haꞌe gui hakykue ju ambou ꞌrã kyxe
revegua, omomba peve. 38 Haꞌe gui Elão py xerenda apena atyrã amoĩ
 

vy amokanhymba ꞌrã haꞌe pygua huvixa haꞌe yvatekueve”, heꞌi Senhor.

39 “Haꞌe rami teĩ opaa ára py ma Elão pygua kuery arupa ju ꞌrã escravo-rã
 

ogueraa ague gui”, heꞌi Senhor.

Babilônia pygua kuery rekorã re ijayvuague

50   Haꞌe
gui povaꞌe ayvu ma Babilônia haꞌe caldeu yvy re Senhor
1

omombeꞌu uka vaꞌekue profeta Jeremias pe. 2 “Emombeꞌu ke

 

povaꞌe yvy regua ikuaia rupi. Endu ukapa, emopuꞌã bandeira-rã, haꞌe
emombeꞌu porãve. Eikuaa uka eꞌỹ eme. Haꞌe vy aipoꞌre ꞌrã: ‘Babilônia
yvy ma oipeꞌaa ma. Haꞌe ramo tuuete ramigua Bel ndaꞌevei nho,
Merodaque voi ndovyꞌavei ma oikovy. Haꞌe pygua taꞌangaa ikuai vaꞌe
re ma oxĩmbaa anho oĩ, oryryipa oiny guive okyjepa vy. 3 Mbaꞌeta haꞌe
 

kuery rovai jogueru kuaray ijapuꞌaꞌia katy gui peteĩ regua Babilônia tetã
mbovaipaarã. Haꞌe ramo ndaꞌipoavei ꞌrã haꞌe py, avakue haꞌe mymba
kuery onhamba jogueravy rire’, ꞌre ꞌrã.” 4 Mbaꞌeta Senhor aipoeꞌi: “Haꞌe
 

vaꞌe ára, haꞌe vaꞌe jave ma Israel kuery ojevypa ju ꞌrã jogueruvy, Judá
kuery reve. Ojaeꞌo reve ꞌrã oguata jogueruvy, Senhor Nguuete oeka jevy
vy. 5 Haꞌe kuery oporandu ꞌrã tape Sião katy oo vaꞌe re. Haꞌe katy omaꞌẽ
 

reve anho ꞌrã aipoeꞌi okuapy: ‘Peju, nhanoꞌõmba ju Senhor peguarã.

Nhandekuai ꞌrã guexeve guarã ojapo vaꞌekue opa eꞌỹ vaꞌe, hexaraipy
eꞌỹ rupi’, heꞌi ꞌrã okuapy. 6 Mbaꞌeta xevygua kuery ma mymba vexaꞌi
 

okanhygue rami ikuai. Haꞌe kuery re opena vaꞌerã omoĩ mbyre ojapo
Jeremias 50 1354

okuapy ojavy aguã rami rive, oejapa yvyꞌã ikuaia katy rupi oguata rei
aguã rami. Haꞌe ramo yvyꞌã ikuai vaꞌe-vaꞌe rupi oguata rei ꞌrã, okora
ikuaiaty re hexaraipa rire. 7 Haꞌe ramo ojou vaꞌe rei ojuka ꞌrã. Haꞌe vy
 

hovaigua kuery aipoeꞌi ꞌrã: ‘Jajukapa teĩ nanhandepo kyꞌai ꞌrã, mbaꞌeta
haꞌe kuery ae Senhor rovai ojejavy rire. Hexe anho teko porã oĩ, tamoĩ
kuery oarõ okuapy vaꞌekue’, heꞌi ꞌrã. 8 Haꞌe nunga rupi pejava Babilônia
 

mbyte gui, pejepeꞌa caldeu kuery yvy gui. Mymba kuery renonde rupi
kavara ava oo vaꞌe rami peiko. 9 Mbaꞌeta neꞌexa, Babilônia yvy re xee
 

ambou reta ꞌrã yvy regua kuery joe onhemoirũ vaꞌe. Kuaray ijapuꞌaꞌia
katy oyvy itui vaꞌe gui ꞌrã ou. Babilônia pygua kuery rovai ou ꞌrã opuꞌã
aguã, oipeꞌapa ꞌrã guive. Huꞌy ma joe opuꞌã kuaa porã vaꞌe mbaꞌe rami ꞌrã
omombo, mbaꞌeta haꞌe kuery ndojevy rivei ꞌrã oipeꞌapa eꞌỹ re.
10 “Haꞌe rami py oipeꞌapa ꞌrã caldeu kuery yvy gui. Ipeꞌaa kuery
 

oguerekopa rei ꞌrã”, heꞌi Senhor. 11 “Haꞌe nunga rupi peẽ kuery xevygua
 

yvy gui peipeꞌapa vaꞌekue pevyꞌapa rei pekuapy teĩ, vaka raꞌy nhuũndy
rupi opo-opo vaꞌe rami pevyꞌa, kavaju ojeupixe vaꞌe rami penhendu teĩ
12 pendexy oxĩmba ete ꞌrã, penekuavãare ndovyꞌai ete ꞌrã. m Haꞌe rami
 

vy opyta ꞌrã yvy regua pavẽ gui nomboetei vepy, tekoa veꞌỹ, yvy piru
reia haꞌe avave rei noĩaveia. 13 Senhor ipoxy ramo ae ꞌrã noĩai. Haꞌe
 

rami ꞌrãgue py opa rupi ojeapo ꞌrã tekoa eꞌỹa. Haꞌe rami rire Babilônia
yvy rupi oaxa vaꞌe rei tema onhemondyi ꞌrã, ojojai rei ꞌrã ovy mbaꞌemo
vai oikoague oexa vy. 14 Haꞌe gui penderyxy porã ke Babilônia re pepuꞌã
 

aguã, penerembiporu guyrapa reve. Haꞌe rami vy pemombo huꞌy haꞌe

kuery re, pemombo eꞌỹ eme, Senhor rovai haꞌe kuery ojejavy rire.
15 Pejapukai tetã katy pembojere vy. Haꞌe rami avi haꞌe kuery ojejopy uka
 

ma. Oo ikorapa vaꞌekue hoꞌapa ma, tetã kora hiꞌaĩ vaꞌekue oitypaa, haꞌe
rami ete Senhor opoxya oexa uka ramo. Haꞌe nunga rupi pembopagapa,
haꞌe kuery re ju pejapo joe ojapoague rami. 16 Babilônia tetã gui
 

pemomba omaꞌetỹ vaꞌe haꞌe foice py mbaꞌemo omonoꞌõ vaꞌe kuery. Haꞌe
kuery kyxe py nhomomba rire haꞌe gui tojevy peteĩ-teĩ guetarã kuerya
katy, peteĩ-teĩ tojava oyvy katy ae. 17 Mbaꞌeta Israel kuery ma vexaꞌi
 

kanhygue rami ikuai, guary omonhamba vaꞌekue rami. Jypy hoꞌu vaꞌekue
ma Assíria pygua huvixa, haꞌe gui opa vygua ma Nabucodonosor ju
omokãguepa.” 18 Haꞌe ramo po rami Senhor ixondaro reta vaꞌe, Israel
 

kuery Ruete ijayvu: “Neꞌexa, ambopaga ꞌrã Babilônia pygua huvixa, ijyvy
guive, Assíria pygua huvixa ambopagaague rami avi. 19 Haꞌe rã Israel
 

kuery ma ajapo ꞌrã guekoa katy ae ju ojevypa aguã rami. Haꞌe ramo
haꞌe kuery okaru ju ꞌrã okuapy nhuũndy Carmelo haꞌe Basã regua rupi,
Efraim regua yvyty rupi, haꞌe Gileade yvy re ju ikuai vy okaru porã
ꞌrã.” 20 Senhor aipoeꞌi: “Haꞌe vaꞌe ára, haꞌe vaꞌe jave ma Israel kuery
 

 50.12 Apy “Pendexy” heꞌia ma haꞌe kuery retã Babilônia re ijayvu vy.
m
 1355 Jeremias 50

ojejavyague oekaa teĩ ndojouavei ꞌrã. Judá regua ojejavya voi ndojouai
ꞌrã, mbaꞌeta aperdoa ꞌrã okuave vaꞌerã aeja vaꞌekue.
21 “Haꞌe gui ndee kyxe revegua, tereo naxenheꞌẽ rendui ete vaꞌekue
 

yvy re, tereo haꞌe vaꞌe yvy regua opaga aguã rami ikuai vaꞌe kuery rovai.
Emokanhymba ete, haꞌe gui haꞌe kuery rakykue rupi reo vy embovaipave
ju heravy. Ejapopa tema ajapo ukaa rami ae”, heꞌi Senhor. 22 “Yvy re
 

oiko joe opuꞌã nhendua haꞌe nhomombaarã. 23 Yvy jave rupi karavo
 

mbotaa nhomboaꞌypaare ma omboaꞌypaa avi. Haꞌe ramo Babilônia tetã

opyta yvy regua kuery onhemondyipa aguã. 24 Mbaꞌeta ndee Babilônia
 

pygua, ndere nhuã ajayvy vy romboꞌa vyvoi, reikuaa eꞌỹ re. Xapyꞌa py
rojopy vy romboꞌa, Senhor rovai reiko rire. 25 Senhor guembiporu
 

omoĩ porãaty oipeꞌa vy haꞌe gui oguenoẽ opoxya rupi oiporu vaꞌerã.
Mbaꞌeta Senhor ixondaro reta vaꞌe ma mbaꞌemo oguereko caldeu kuery
yvy re ojapo vaꞌerã. 26 Haꞌe gui yvy apy re pendekuai vaꞌe, peju, pepuꞌã
 

hovai, peipeꞌa mbaꞌemo omoĩ porãaty, pemombyta mbaꞌemo raꞌykue aty

rive, pembovaipa katuĩꞌi, hembyre aguã rami eꞌỹ. 27 Kyxe py pejukapa
 

toro kuery ipyꞌa guaxukueve. Haꞌe kuery toguejypa ojukapaa aguã

katy. Ndaꞌevei ete ꞌrã haꞌe kuery pe, hiꞌára ou ma ramo ambopaga aguã.
28 Haꞌe gui Babilônia yvy gui onha vy oo jepe vaꞌekue ma Sião py ovaẽa
 

py omombeꞌu ꞌrã okuapy Senhor Nhanderuete pegua templo oepy vy

nhombopagaague.
29 “Penoĩmba guyrapa revegua kuery Babilônia re oupa aguã. Pendeaty
 

ijerea jovaive rupi, mavaꞌeve too jepe eme. Pemboekovia peteĩ-teĩ ojapo
vaiague. Ojapoague haꞌe javi rami ae pembopaga, mbaꞌeta Senhor Israel
kuery Ruete Ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe rovai onhemboyvate rei rire. 30 Haꞌe nunga rupi
 

haꞌe pygua kunumigue hoꞌapa ꞌrã tape rupi, avakue joe opuꞌãa pyguare
voi okyrirĩmba ꞌrã haꞌe vaꞌe ára”, heꞌi Senhor. 31 “Renhemboyvate rei
 

vaꞌe, neꞌexa, xee ma nderovai aiko”, heꞌi Senhor ixondaro reta vaꞌe.
“Mbaꞌeta ou ma rombopaga aguã ára. 32 Haꞌe ramo onhemboyvate
 

vaꞌekue onhepyxanga vy hoꞌapa ꞌrã, imopuꞌãarã ndoikoai ꞌrã guive. Haꞌe

rami vy haꞌe kuery retã ikuai vaꞌe re amboja ꞌrã tata jova-jovaive rupi
omomba vaꞌerã.”
33 Haꞌe gui po rami Senhor ixondaro reta vaꞌe ijayvu: “Israel haꞌe
 

Judá kuery ojexavai okuapy. Heraare kuery oguereko tema guekoa py,
nomondoukai ae. 34 Haꞌe rami teĩ haꞌe kuery repyarã ma imbaraete,
 

Senhor ixondaro reta vaꞌe hery vaꞌe. Haꞌe ma oikuaa pota ꞌrãe haꞌe
kuery re. Haꞌe rami vy omombytuꞌu ꞌrã haꞌe kuery yvy, haꞌe rã Babilônia
yvy ma nomombytuꞌui ꞌrãe. 35 Haꞌe rami ꞌrãgue py caldeu kuery áry
 

ombou ꞌrã kyxe revegua, Babilônia pygua kuery haꞌe yvatekueve áry”,
heꞌi Senhor. 36 “Kyxe ou ꞌrã ijayvu rive vaꞌe kuery áry, haꞌe ramo opyta
 

ꞌrã inhakã porã eꞌỹ vaꞌe meme. Haꞌe pygua ipyꞌa guaxukueve áry guive
ou ꞌrã, haꞌe ramo onhemondyipa ꞌrã. 37 Kyxe ou avi ꞌrã hymba kavaju
 
Jeremias 50​, ​51 1356

kuery, joe opuꞌãa pygua karóxa, haꞌe joegua eꞌỹ-eꞌỹ ikuai vaꞌe áry. Haꞌe
ramo kunhague rami meme ꞌrã opyta. Kyxe ou avi ꞌrã mbaꞌemo porã
omoĩ porãaty áry, haꞌe ramo oipeꞌapaa ꞌrã. 38 Kyxe ou avi ꞌrã yy itui vaꞌe
 

áry, haꞌe ramo typa ꞌrã. Mbaꞌeta haꞌe vaꞌe yvy ma taꞌangaa ojapo pyre
pegua, haꞌe py ikuai vaꞌe naꞌinhakã porãi okuapy haꞌe nunga ndaꞌevei
ete vaꞌe rupi vy rive. 39 Haꞌe nunga rupi Babilônia opyta ꞌrã mymba
 

inharõ vaꞌe tekoa eꞌỹa regua ikuaiaty rive, jagua-tuvy nheꞌẽ, haꞌe nunga.
Guyra-nhandu voi ikuai ꞌrã haꞌe py. Ndaꞌipoavei riae ꞌrã, ikuai jevy-jevy
peve noĩavei ꞌrã haꞌe py. 40 Mbaꞌeta Nhanderuete Sodoma haꞌe Gomorra
 

ombovaipaague rami tetã haꞌe katyꞌi rupi ikuai vaꞌe reve, haꞌekue rami ae
Babilônia py voi avave noĩavei ꞌrã, neĩ peteĩve ava ma voi ndoikoai ꞌrã”,
heꞌi Senhor.
41 “Neꞌexa, kuaray ijapuꞌaꞌia katy gui ou ma oiny peteĩ regua. Yvy
 

apy gui yvy regua opuꞌã reta ꞌrã jogueruvy, heta avi ꞌrã huvixa kuery.
42 Guembiporu ogueru ꞌrã guyrapa haꞌe huꞌy guaxu. Haꞌe kuery ma
 

ipyꞌa ratã vaꞌe, nanhomboaxy kuaai vy. Haꞌe kuery onhendua ma yeꞌẽ
revovo ratãa rami ꞌrã nhaendu. Kavaju áry jogueru, peteĩ-teĩ hyxy
porãꞌi ꞌrã pendere opuꞌã aguã, Babilônia pygua kuery. 43 Haꞌe kuery
 

reko omombeꞌua rã Babilônia pygua huvixa oendu avi. Haꞌe rami vy

ipo kangypa. Tekorã veꞌỹ anho oendu, kunha imemby raxya ramigua.
44 Neꞌexa, guary raꞌy minha Jordão yakã yvýry kaꞌaguy oĩ vaꞌe gui ou
 

ꞌrã vexaꞌi nhuũ hovya rupi okaru okuapy vaꞌe rovai, haꞌe rami ae avi xee
voi aipeꞌapa vyvoi ꞌrã Babilônia tetã gui, haꞌe hekovia amoĩ ꞌrã xee ae
amoĩxe vaꞌe. Mavaꞌe tu xee rami ete oiko? Mavaꞌe tu xere oikuaa pota
kuaa ꞌrã? Mavaꞌe joe opena vaꞌe tu xejoko ꞌrã?” 45 Haꞌe nunga rupi pendu
 

pota Babilônia rovai Senhor onhembopyꞌaa oikuaa uka vaꞌe, caldeu

kuery yvy re ojapo aguã ojee omoĩ vaꞌekue re. Mbaꞌeta anhetẽ mymba
kuery regua kyrĩveꞌi vaꞌe teĩ oipeꞌapaa ꞌrã, ikuaiaty voi ombovaipa ꞌrã
haꞌe pygua kuery káuxa. 46 Haꞌe gui Babilônia oipeꞌaa rã onhendu vaꞌe gui
 

oryryipaa ꞌrã yvy jave rupi. Yvy regua ikuaia rupi haxẽa onhendu.

Babilônia pygua kuery ipoꞌakapa vaꞌekue oitypaa aguã re ijayvuague

51   Haꞌe
gui Senhor ijayvu po rami: “Neꞌexa, Babilônia pygua
1

kuery rovai xee ambou ꞌrã yvytu tetã mbovaipaarã, Lebe-Camai

pygua kuery rovai guive. 2 Babilônia re ambou ꞌrã mbaꞌemo pirekue
 

mbovevea kuery. Haꞌe vaꞌe kuery ma omboveve vy oipeꞌapa ꞌrã haꞌe vaꞌe
yvy gui. Mbaꞌeta okanhya ára ou ꞌrã jova-jovai gui imbojexavaiarã. 3 Tove
 

huꞌy momboa kuery tomoxã guapa ngovaigua kuery huꞌy momboa haꞌe
huꞌy jokoa revegua rovai. Pejuka eꞌỹ eme haꞌe kuery regua kunumigue,
pemokanhymba ixondaro kuery haꞌe javi. 4 Haꞌe kuery omano vy toꞌapa
 

caldeu kuery yvy re, tape ikuai vaꞌe rupi topyaxapa oupy. 5 Mbaꞌeta Israel
 

haꞌe Judá kuery ma Nhanderuete Senhor ixondaro reta vaꞌe ndoejai

 1357 Jeremias 51

imeveꞌỹ vaꞌe rami ikuai aguã. Haꞌe rã caldeu kuery ma ipo kyꞌapa vaꞌe
ikuai Israel kuery ruete Ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe renonde. 6 Pejavapa ke Babilônia
 

mbyte gui, peteĩ-teĩ penderekove reve peo jepe. Penhemokanhy uka eme
haꞌe kuery reko vaia py. Mbaꞌeta ovaẽ ma Senhor ombopaga aguã ára.
Haꞌe rami vy omboekovia ꞌrã haꞌe kuery ikuaiague.
7 “Babilônia ma karo ouro guigua Senhor po py oĩ vaꞌekue. Haꞌe vaꞌe
 

py ma omongaꞌupa vaꞌekue yvy regua kuery haꞌe javi. Mbaꞌeta vinho haꞌe
py oĩ vaꞌe ma yvy regua kuery oyꞌu vy naꞌinhakã porãvei vaꞌekue. 8 Haꞌe
 

gui ma Babilônia oitya xapyꞌa ramo ivaipa. Pejaeꞌo hexe, haꞌe peru moã
ijai reguarã. Xapyꞌa rei okuera nho ꞌrã.” 9 “Haꞌe rami avi nhamongueraxe
 

teĩ Babilônia vaꞌeri ndokuerai ae. Peja haꞌvy, peteĩ-teĩ tapeo pendeyvy
katy ae. Mbaꞌeta yva re peve ovaẽ haꞌe kuery opaga aguã, arai yvateve
vaꞌe peve. 10 Senhor nhanemboeko porã ju. Peju, nhamombeꞌu Sião py
 

Senhor Nhanderuete ojapo vaꞌekue.”

11 “Pemboakua huꞌy! Pereko katu huꞌy jokoa! Mbaꞌeta Senhor
 

omokyreꞌỹ Média pygua huvixa kuery Babilônia rovai guarã, omombaxe

vy. Haꞌe rami vy Senhor joepy ꞌrã, ojeupegua templo oepya rupi.
12 Pemopuꞌã bandeira Babilônia tetã kora rovai pepuꞌã aguã. Pemoĩ retave
 

jopya kuery, pemoĩ nhoarõarã, pemaꞌẽ mbegue joe pepuꞌã xapyꞌa aguã.
Mbaꞌeta Senhor haꞌe rami aguã re onhembopyꞌa, haꞌe gui ojapo ete
Babilônia pygua kuery re ijayvuague. 13 Ndee Babilônia, yy heta rei vaꞌe
 

yvýry reĩ haꞌe mbaꞌemo rerekopa vaꞌe, ovaẽ ma rekanhy aguã, rejoupaxe
reiague reve. 14 Mbaꞌeta ojee ae Senhor ixondaro reta vaꞌe oura vy
 

aipoeꞌi: ‘Anhetẽ ndere ambou ꞌrã avakue tuku-karu rami heta vaꞌe
nemonyẽarã. Haꞌe ramo haꞌe kuery ndere ovyꞌa rei ꞌrã uva umbiria kuery
ovyꞌa reve ojapukaia rami’, heꞌi.
15 “Haꞌe ae ma ko yvy ojapo vaꞌekue opoꞌakaa rupi. Oikuaapaa rupi
 

onhono yvy, haꞌe oꞌarandua rupi oipyo yva. 16 Haꞌe gui yapu onhendu
 

atã aguã rami ojapo ramo yva re yy oĩ vaꞌe omyĩ ꞌrã, haꞌe yvy apy gui
opuꞌã ꞌrã ouvy yvyxĩ. Omoingo avi ꞌrã overa vaꞌe oky aguã, oguenoẽ
yvytu guive oĩaty gui. 17 Haꞌe rã avakue ma naiꞌarandui haꞌe mbaꞌeve
 

ndoikuaai vaꞌe meme. Ouro re ombaꞌeapo vaꞌe kuery voi oxĩmba vaꞌerã
meme mbaꞌemo raꞌangaarã ojapoague re, mbaꞌeta taꞌangaa ikuai vaꞌe ma
anhetẽgua eꞌỹ meme, ipytuẽ vaꞌeꞌỹ guive. 18 Haꞌe nunga ma mbaꞌeverã
 

ndovarei vaꞌe, ojojai rei pyrã rive. Nhombopagaa ára py okanhymba ꞌrã.
19 Haꞌe rã Jacó peguarã Meꞌẽare ma haꞌe rami eꞌỹ. Mbaꞌeta haꞌe ma opa
 

mbaꞌe moingoare, haꞌe Israel kuery ma ixupegua ikuai. Hery Senhor ma

Senhor ixondaro reta vaꞌe.
20 “Haꞌe gui ndee Babilônia ma xerembiporu mbaꞌemo mbotaa rami
 

areko, joe apuꞌãa rupi aiporu vaꞌekue. Ndevy pe ambovaipa uka yvy
regua, amokanhy uka huvixa kuery guive. 21 Ndevy pe amokanhy uka
 

kavaju haꞌe hiꞌárygua kuery. Amokanhy uka karóxa haꞌe ija kuery.
Jeremias 51 1358

22  Ndevy amokanhy uka avakue haꞌe kunhague, tujakue haꞌe ipyaukue,

kunumigue haꞌe kunhataĩgue. 23 Ndevy amokanhy uka vexaꞌi re opena
 

vaꞌe haꞌe hymba kuery, yvy oikaraĩ vaꞌe haꞌe vaka ombaꞌeapo vaꞌe, yvy
re opena vaꞌe kuery haꞌe yvatekueve guive. 24 Haꞌe rami teĩ pexaa py ae
 

ambopaga ꞌrã Babilônia haꞌe caldeu kuery haꞌe javi, Sião tetã py ojapo
vaiague re”, heꞌi Senhor. 25 “Neꞌexa, ndee ma yvyty nhomokanhya
 

yvateve vaꞌekue, yvyty haꞌe javi mokanhya reiko vaꞌekue ri xee ma

nderovai aiko”, heꞌi Senhor. “Nderovai aupi ꞌrã xepo, itaova áry gui
roity ꞌrã yvyꞌã guy katy, haꞌe reĩague ajapo ꞌrã mbaꞌemo raꞌykue aty okai
oiny vaꞌe rive. 26 Reĩague gui ma noguenoẽai ꞌrã ita, neĩ oo ytarã haꞌe oo
 

rendarã, tekoa veꞌỹ rojapo rire rakaꞌe rã peve guarã”, heꞌi Senhor.
27 “Pemopuꞌã bandeira yvy re, pemonheꞌẽ mimby guaxu guive yvy
 

regua kuery ikuaia rupi. Penoĩmba yvy regua kuery Babilônia rovai
guarã. Penoĩ Ananote, Mini haꞌe Asquenaz tetã pygua kuery. Hovai
guarã pemoĩ xondaro kuery ruvixa, peru ruka kavaju tuku-karu rami.
28 Hovai guarã penoĩ yvy regua kuery, Média pygua huvixave kuery voi,
 

haꞌe pygua opena vaꞌe haꞌe huvixa kuery, openaa rupigua kuery haꞌe javi
guive.”
29 Haꞌe gui yvy oryryi vy omyĩ rei oiny haxya re, mbaꞌeta Babilônia
 

rovai Senhor onhembopyꞌaa oĩ atã vaꞌe meme, Babilônia yvy tekoa veꞌỹ
ojapo aguã, haꞌe py noĩavei aguã. 30 Haꞌe ramo Babilônia pygua ipyꞌa
 

guaxukueve teĩ nopuꞌãvei ꞌrã joe, oo ikorapa vaꞌe py tema ꞌrã onhemi.
Naꞌimbaraetevei ma, kunhague rami ikangy vaꞌe. Haꞌe kuery ro okaipa,
haꞌe tetã kora rokẽ jokoa omopẽmbaa ma. 31 Haꞌe nunga rupi kuaxia reraa
 

haꞌe ayvu mombeꞌuarã kuery jorire-rire oẽ ꞌrã ojeꞌoivy, Babilônia pygua

huvixa pe omombeꞌu aguã jovaive gui hetã oipeꞌapaague, 32 yakã oaxaaty
 

ikuai vaꞌe re ipoꞌakapaague, oo ikorapa vaꞌekue oapypaague, haꞌe gui joe

opuꞌãa pygua kuery ndaekorãveipa okuapya guive.
33 Mbaꞌeta po rami Senhor ixondaro reta vaꞌe, Israel kuery Ruete
 

ijayvu: “Babilônia tetã opyta mbaꞌemo moaꞌyĩaty ombojoja pyre,

opyrõmba porãꞌi mbyre rami, mbaꞌeta hareꞌỹ re ovaẽ ꞌrã omonoꞌõa aguã
ára”, heꞌi.
34 “Babilônia pygua huvixa Nabucodonosor ma oremokanhymba,
 

oremouꞌũmba haꞌe oreapo mbaꞌemo ryrukue oiporuve pyrã eꞌỹ. Yy

rupigua rami rive oremondoropa, haꞌe vy guye omonyẽ tembiꞌu iporãve
vaꞌe orerereko vaꞌekue, haꞌe gui ma orembojevypa ju. 35 Haꞌe gui ma
 

Sião pygua aipoteꞌi: ‘Tove Babilônia re toiko xeapo vaiague haꞌe xeroꞌo
ombovaipaague ramigua.’ Jerusalém pygua aipoteꞌi: ‘Tove caldeu kuery
re toĩ xeruguy omoẽague re opaga aguã’, teꞌi.”
36 Haꞌe nunga rupi Senhor aipoeꞌi: “Neꞌexa, aikuaa pota ꞌrã pendereko
 

re, haꞌe roepy ꞌrã pendeapo vaiague re. Haꞌe rami vy amboypa ꞌrã haꞌe
kuerya py yy haꞌe ygua ikuai vaꞌe. 37 Haꞌe ramo Babilônia opyta ꞌrã
 
 1359 Jeremias 51

mbaꞌemo raꞌykue aty, jagua-tuvy nheꞌẽ ikuai atyrã rive, nhomondyipaarã

haꞌe ojojai rei pyrã. Haꞌe gui ndaꞌipoai ꞌrã haꞌe py oĩ vaꞌerã. 38 Guary
 

onhendua rami haꞌe kuery onhendu teĩ, guary raꞌy kuery okororõ reia
rami. 39 Haꞌe gui haꞌe kuery okaruxe ramo haꞌe kuery pe ajapo uka ꞌrã
 

peteĩ ngaru, amongaꞌupa ꞌrã guive. Haꞌe ramo haꞌe kuery ovyꞌapa rei
ma vy okepa ꞌrã okuapy, rakaꞌeve rã peve ꞌrã nomyĩvei”, heꞌi Senhor.
40 “Ajapo ꞌrã vexaꞌi raꞌy kuery ojukaa aguã katy oguejypaa rami avi haꞌe
 

kuery voi okanhymba aguã, vexaꞌi haꞌe kavara rami ete.

41 “Haꞌe rami py ae ꞌrã Babilônia tetã oitya. Oipeꞌaa xapyꞌa ꞌrã,
 

yvy regua ojou porãmba teĩ. Babilônia opyta ꞌrã yvy regua kuery
onhemondyipa reia vaꞌe rive. 42 Babilônia áry rupi yeꞌẽ ou ramo yai opuꞌã-
 

puꞌã vy ojaoꞌipa ꞌrã. 43 Tetã ikuai vaꞌe ivaipa, yvy voi ipiru haꞌe tekoa
 

veꞌỹ opyta avave rei oĩ eꞌỹ aguã, haꞌe rupi avakue ndoaxavei ꞌrã guive.
44 Babilônia py ambopaga avi ꞌrã taꞌangaa Bel. Haꞌe vy ajapo ꞌrã mbaꞌemo
 

omokõ vaꞌekue ombojevypa ju aguã rami. Haꞌe rire yvy regua kuery
ndoovei ꞌrã ixupe ikuai aguã. Babilônia tetã kora guive oitypaa ꞌrã.
45 “Haꞌe nunga rupi xevygua kuery, tapeopa haꞌe kuery mbyte gui.
 

Peteĩ-teĩ peraa jepe penderekovea Senhor opoxya tapyĩ rami oexa uka
vaꞌe gui. 46 Pendeporiau eme pendepyꞌa py, pekyje eme guive yvy jave
 

rupi ayvu omombeꞌua rã pendu vy. Mbaꞌeta peteĩ maꞌetỹa omombeꞌua

ꞌrã peteĩ ayvu, haꞌe rã maꞌetỹa jevy py amboae rami ju ꞌrã omombeꞌua.
Yvy re oiko ꞌrã ipoꞌaka vaꞌe kuery meme joe opuꞌãa. 47 Mbaꞌeta neꞌexa,
 

ovaẽ ma oiny ára mbaꞌemo raꞌangaa Babilônia pygua kuery ojapo vaꞌekue
ambopagapa aguã. Haꞌe ramo ijyvy haꞌe javi rupi omoxĩmba ꞌrã okuapy,
haꞌe yvy mbyte py haꞌe vaꞌe regua oipyxoa rã hoꞌapa ꞌrã. 48 Haꞌe ramo
 

yva haꞌe yvy, haꞌe hexe ikuai vaꞌe haꞌe javi oguerovyꞌa ꞌrã Babilônia
tetã re oiko vaꞌe, kuaray ijapuꞌaꞌia katy gui imbovaipaarã ou ramo”,
heꞌi Senhor. 49 “Mbaꞌeta Babilônia pygua kuery Israel kuery oipyxo vy
 

oitypaague rami ae Babilônia py ju yvy jave guigua oipyxo vy oitypa ꞌrã.

50 “Haꞌe nunga rupi peẽ kuery kyxe gui peo jepe vaꞌekue, tapeo na,
 

pepytave eme haꞌe py. Mombyry peikoa py penemaꞌenduꞌa ke Senhor

re, haꞌe pemoĩ pendepyꞌa re Jerusalém katy peguata aguã. 51 Aipopeje:
 

‘Nhaxĩmba jakuapy, nhanembojaru reia rupi ijayvu vaꞌe nhaendu rire.

Nhanderova re ojekuaa nhaxĩmbaa anho rei, mbaꞌeta amboae regua ou
vy Senhor pegua oo ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe py oikepa ramo’, peje. 52 Haꞌe rami
 

teĩ ou ma oiny ára mbaꞌemo raꞌangaa haꞌe kuery pegua ambopaga aguã”,
heꞌi Senhor. “Haꞌe ramo oipyxoa rã onhendu rei ꞌrã okuapy haꞌe kuery
yvy haꞌe javi rupi. 53 Mbaꞌeta Babilônia pygua kuery yvate ojeupi, haꞌe oo
 

ikorapa vaꞌe yvate rupi omombaraeteve teĩ xea gui ou ꞌrã imbovaipaarã”,
heꞌi Senhor.
54 “Babilônia gui haxẽ vaꞌe onhendu, caldeu kuery yvy gui onhendu
 

ratã opa rupi ombovaipaa rã hevovo rei vaꞌe. 55 Haꞌe gui Senhor
 
Jeremias 51​, ​52 1360

Babilônia ombovaipa vy omokyrirĩmba ꞌrã onhendu vaꞌe. Haꞌe gui

ma onhendu ꞌrã yy heta vaꞌe yai revovo rami avi hovaigua kuery
onhendu ratã rei vaꞌe. 56 Mbaꞌeta Babilônia pygua kuery rovai ou oiny
 

imbovaipaarã. Haꞌe ramo omboꞌapaa ma ipyꞌa guaxukueve, haꞌe kuery

rapa guive omopẽmbaa ma. Mbaꞌeta Senhor Nhanderuete ombopaga ꞌrã,
omboekovia ꞌrãe.
57 “Amongaꞌupa ꞌrã haꞌe pygua huvixa kuery, hiꞌarandu vaꞌe, yvy re
 

opena vaꞌe, huvixa irũ kuery haꞌe ipyꞌa guaxukueve teĩ. Haꞌe ramo haꞌe
kuery oke riae ꞌrã okuapy, ndovyvei ꞌrã”, heꞌi Huvixave Senhor, ixondaro
reta vaꞌe hery vaꞌe. 58 Po rami Senhor ixondaro reta vaꞌe ijayvu:
 

“Babilônia tetã kora hiꞌaĩ vaꞌe ipo ruxu teĩ oitypaa ꞌrã. Hokẽ ikuai vaꞌe voi
yvateve teĩ tapyĩmba ꞌrã tata gui. Mbaꞌeta yvy regua kuery omombaꞌemo
pyre ojapo rive okuapy, tata peguarã rive ikaneꞌõmba okuapy tetã ojapoa
py”, heꞌi.
59 Povaꞌe ayvu ma Babilônia katy profeta Jeremias omondouka vaꞌekue
 

Nerias raꞌy Seraías, Maaséias ramymino vaꞌe po py, Judá pygua huvixa
Zedequias reve ogueraa jave, irundy maꞌetỹ re ma oĩ jave py. Seraías ma
hembiguai opy rupi opena vaꞌekue. 60 Peteĩ kuaxia re Jeremias ombopara
 

vy omombeꞌu Babilônia áry haꞌe rami ete mbaꞌemo vai ou vaꞌerã.

Babilônia rovai ayvu haꞌe javi ombopara. 61 Haꞌe vy Seraías pe Jeremias
 

aipoeꞌi: “Babilônia py revaẽ vy neꞌexa, eroayvu ratã haꞌe vaꞌe ayvu haꞌe
javi. 62 Aipoꞌre ꞌrã guive: ‘Senhor, kovaꞌe tekoa re ndeayvu vaꞌekue
 

remomba ete aguã re, haꞌe py mbaꞌeve re ndaꞌipoavei aguã, avakue

neĩ mymba, haꞌe rakaꞌe rã peve ivaipa ete vaꞌe opyta aguã re’, ꞌre ꞌrã.
63 Kuaxia reroayvupa ma vy ejokua ju peteĩ ita re, haꞌe emombo Eufrates
 

yakã mbyte py. 64 Haꞌe vy aipoꞌere: ‘Nami ꞌrã Babilônia omoingea,

 

noẽvei ꞌrã guive, hexe mbaꞌemo vaia ára ambou rire. Haꞌe py ikuai vaꞌe
omanomba ꞌrã’, ꞌere.”
Apy ma Jeremias ayvu oĩa opa ma.

2 Reis 24.18–25.22; 2 Crônicas 36.10‑21; Jeremias 39.1‑10

52   Zedequias
ma vinte e um maꞌetỹ oguereko jave py oĩ ypy
1

huvixa. Haꞌe gui onze maꞌetỹ re opena Jerusalém py. Ixy rery
ma Hamutal, Libna pygua Jeremias rajy. 2 Zedequias ma haꞌeveꞌỹ vaꞌe
 

anho ojapo oikovy Senhor renonde rupi, guykeꞌy Jeoaquim ojapoague

haꞌe javi rami. 3 Haꞌe nunga oiko Jerusalém haꞌe Judá pygua kuery
 

rovai Senhor ipoxy ramo, guenonde gui oipeꞌapa aguã. Haꞌe gui huvixa
Zedequias ju opuꞌã Babilônia pygua huvixa rovai.
4 Huvixa Zedequias nove maꞌetỹ re ma huvixa oĩ jave, dez jaxya haꞌe
 

dez araa py ma Babilônia pygua huvixa Nabucodonosor ou Jerusalém

py. Oxondaro kuery haꞌe javi reve oupa vy ijaty okuapy tetã rovai rupi.
Jovaive re omopuꞌã imoꞌamy ijokoarã. 5 Onze maꞌetỹa re ma huvixa
 
 1361 Jeremias 52

Zedequias oĩ peve ojokopa tetã. 6 Haꞌe gui irundy jaxya re nove araa py
 

ma tetã haꞌe javi rupi karuai oiko rã haꞌe pygua kuery ndojouvei hoꞌu
vaꞌerã. 7 Haꞌe vaꞌe jave py ombokuaa tetã kora. Haꞌe ramo haꞌe vaꞌe pygua
 

avakue joe opuꞌãa pygua onhamba pyávy. Mokoĩ kora paꞌũ okẽ oĩ vaꞌe
rupi ojeꞌoi, huvixa mbaꞌe yvotyty oĩ vaꞌe yvýry tape oĩ vaꞌe rupi, caldeu
kuery tetã jovaive re ikuai teĩ. Haꞌe rã huvixa ma yvy joja reia rupi
tape oĩ vaꞌe rupi onha. 8 Haꞌe ramo caldeu regua xondaro kuery huvixa
 

Zedequias rakykue ojeꞌoi vy oupity Jericó katyꞌi nhuũndya oĩ vaꞌe py.

Haꞌe ramo hexevegua xondaro kuery oaĩmba vy oejapa ojeꞌoivy. 9 Haꞌe  

ramo ojopy vy ogueraa Ribla py Babilônia pygua huvixa oĩa py, Hamate
yvy re. Haꞌe ramo ijayvu ombopaga aguã re. 10 Haꞌe rami vy Babilônia
 

pygua huvixa ojukapa Zedequias raꞌy kuery tuu oexaa py. Ribla tetã pyve
ojukapa avi Judá regua yvatekueve. 11 Haꞌe rami vy omombupa Zedequias
 

rexa. Haꞌe vy mokoĩ corrente overa vaꞌe guigua py ojokua reve ogueraa
Babilônia katy. Haꞌe py oĩ tema nhuã py omano peve.
12 Haꞌe gui dezenove maꞌetỹ re ma Babilônia pygua huvixa
 

Nabucodonosor oĩ jave py, peteĩ nhiruĩ jaxya re dez araa py ma peteĩ ou

Jerusalém py, Babilônia pygua huvixa rembiguai, jopya kuery ruvixa
Nebuzaradã hery vaꞌe. 13 Haꞌe vaꞌe ma oapypa Senhor pegua oo, huvixa
 

rogue, haꞌe Jerusalém tetã rupi oo ikuai vaꞌekue haꞌe javi. Oapypa avi
oo iporãgueve ikuai vaꞌekue. 14 Haꞌe rami vy jopya kuery ruvixa reve
 

caldeu regua xondaro kuery ou vaꞌekue oitypa okuapy Jerusalém tetã

yvýry rupi kora oĩ vaꞌekue. 15 Tetã py iporiaukueve haꞌe amboae kuery
 

opyta vaꞌekue ma jopya kuery ruvixa Nebuzaradã ogueraapa escravo-rã,

Babilônia pygua huvixa pe ojejopy uka vaꞌekue guive. 16 Haꞌe rã yvy re
 

iporiaukueveꞌi regua ma jopya kuery ruvixa Nebuzaradã oeja haꞌe py ae,

uva nhotỹarã haꞌe mbaꞌety rupi ombaꞌeapo vaꞌerã.
17 Haꞌe gui caldeu kuery omopẽmba okuapy Senhor pegua oo ytarã
 

overa vaꞌe guigua hiꞌaĩ vaꞌekue. Haꞌe vy overa vaꞌe oĩ vaꞌekue ogueraapa
Babilônia katy. 18 Ogueraa avi oja, pá, tapyĩ araa, heakuã porã vaꞌe
 

ryru, haꞌe tembiporurã overa vaꞌe gui ojapo pyre haꞌe javi. Haꞌe nunga
Nhanderuete mboetea rupi oiporu vaꞌekue meme. 19 Jopya kuery ruvixa
 

ogueraa avi karo, tapyĩ ryru, hyꞌa guaxu, oja, tata renda, heakuã porã
vaꞌe ryru, hyꞌaꞌi, haꞌe gui tembiporu ouro haꞌe prata guigua haꞌe javi.
20 Haꞌe gui mokoĩ ooyta hiꞌaĩ vaꞌekue, mbaꞌemo ojoiaty haꞌe henda
 

Senhor pegua oo pyguarã Salomão ojapo vaꞌekue, haꞌe nunga haꞌe javi
re overa vaꞌe oĩ vaꞌekue poyia ma noaꞌã kuaai. 21 Haꞌe gui ooyta hiꞌaĩ
 

vaꞌekue yvatea ma oito metros, haꞌe rã ojerea rupi ma peteĩ ixã cinco
metros raxaꞌi vaꞌe oo. Ipo guaxua ma irundy kuã, inhyvyĩ rei vaꞌe vy.
22 Hiꞌárygua rupi oĩ imbojeguaarã overa vaꞌe guigua. Peteĩ-teĩ yvatea
 

ma mokoĩ metros raxaꞌi. Haꞌe gui ijegua áry rupi oĩ kya haꞌe yvyraꞌa
raꞌangaa overa vaꞌe guigua. 23 Haꞌe rami ae ju amboae ijyta re yvyraꞌa
 
Jeremias 52 1362

raꞌangaa oĩ avi. Ijyvýry rupi oĩ rakaꞌe noventa e seis yvyraꞌa. Haꞌe gui
ijyvýry yvyraꞌa raꞌangaa kya áry ikuai vaꞌe haꞌe javi vy cem. 24 Jopya
 

kuery ruvixa ogueraa avi sacerdote yvateve vaꞌe Seraías, sacerdote

yvyĩve vaꞌe Sofonias, haꞌe gui okẽ rarõa kuery mboapy ikuai vaꞌekue
guive. 25 Tetã gui ogueraa avi peteĩ xondaro kuery ruvixa oĩ vaꞌekue, haꞌe
 

gui sete avakue huvixa mongetaaty tetã py ojou vaꞌekue, haꞌe xondarorã
haꞌe py ikuai vaꞌe rery ombopara vaꞌety, haꞌe gui sessenta avakue haꞌe
pygua tetã rupi ojou vaꞌekue. 26 Haꞌe vaꞌe kuery ma jopya kuery ruvixa
 

Nebuzaradã ojopy vy ogueraapa Babilônia pygua huvixa Ribla py oĩa py.

27 Haꞌe ramo Babilônia pygua huvixa oipyxo uka vy ojuka ukapa Ribla
 

py, Hamate yvy re. 28 Haꞌe rami py Judá kuery escravo-rã ogueraa ijyvy
 

gui. Nabucodonosor escravo-rã ogueraa vaꞌekue ma po rami: sete maꞌetỹa

re ma três mil e vinte e três judeu kuery ogueraa, 29 haꞌe gui dezoito
 

maꞌetỹa re ma Nabucodonosor oĩ jave py Jerusalém gui escravo-rã

ogueraa avi oitocentos e trinta e dois ju, 30 haꞌe gui vinte e três maꞌetỹa re
 

ma Nabucodonosor oĩ jave py jopya kuery ruvixa Nebuzaradã escravo-rã

ogueraa avi judeu kuery regua setecentos e quarenta e cinco. Haꞌe javi vy
ogueraa rakaꞌe quatro mil e seiscentos.

2 Reis 25.27‑30
31 Haꞌe
gui Judá pygua huvixa Joaquim trinta e sete maꞌetỹ re ma
omboꞌaa jave, vinte e dois jaxya re vinte e cinco araa py, Babilônia
pygua huvixa Evil-Merodaque oĩ ypyꞌi vyve opoi uka. Haꞌe rami vy
omondouka ju nhuã py omboꞌaague gui. 32 Hexeve ijayvu haꞌeve vaiꞌi
 

reve. Haꞌe vy omoĩ amboae huvixa kuery Babilônia py hexeve ikuai vaꞌe
gui omboetevea rupi. 33 Haꞌe ramo Joaquim oao nhuã py oiporu vaꞌekue
 

omboekovia vy huvixa renonde ae okaru oikovy koꞌẽ nhavõ, oikovea

pukukue re. 34 Koꞌẽ nhavõ oikovea ja Babilônia pygua huvixa po gui ixupe
 

omeꞌẽa mbaꞌemo oipota vaꞌe repyrã, omano 1peve.

 Jeremias
nhogueronhemboaxya
rupi ijayvuague
Jeremias nhogueronhemboaxya lamentações [esta
palavra em português] rupi ijayvuague
Kovaꞌe kuaxia para re ma Jeremias ipyꞌa vaia rupi ijayvu Babilônia pygua
kuery Jerusalem tetã oitypaague re. Haꞌe rami teĩ kuaxia mbyte py ma ojerovia
etea rupi ijayvuague avi oĩ:
“Mbaꞌeta Senhor nhanemboaxy ramo ma nanhanemombaai,
mbaꞌeta nhanemboaxya ma opa vaꞌerã eꞌỹ.
Opa mbaꞌe py ojeroviapy reiko vy
rexa uka pyau ꞌrã koꞌẽ nhavõ.
Xejeupe ae aipoaꞌe: ‘Xevy guarã oĩ vaꞌe ma Senhor ae.
Haꞌe nunga rupi arõ tema ꞌrã hexe’, haꞌe.
Senhor opena porã ꞌrã harõa kuery re,
onheꞌẽ py oeka vaꞌe kuery ae.
Haꞌeve nharõ Senhor nhandereraa jepe aguã,
nhakyrirĩ reve” (3.22‑26).

Jerusalém tetã ombovaipa haꞌe oejapaa ague re ndovyꞌaaiague

1   Tetãyma heta riae ikuaiague teĩ aỹ ma oejapaa ma! a

1

Aỹ ma kunha imeveꞌỹ vaꞌe rami opyta,

yvy regua kuery omboeteve vaꞌekue ri.
Amboae tetã ikuai vaꞌe gui huvixa rajy rami yvateve vaꞌekue ri
aỹ joupe rive haꞌe kuery omombaꞌeapo nheaꞌãa.
2 Ojaeꞌo, ojaeꞌo tema okuapy pyávy,

hexay oxyry tema ꞌrã hetovape rupi.

Ndoikoi imbopyꞌa porãarã

a
 1.1 “Tetã” heꞌia ma Jerusalém re ae ijayvu vy, Babilônia pygua kuery ombovaipa rire
(2 Reis 24‑25; 2 Crônicas 36; Jeremias 39, 52).

1363
Lamentações 1 1364

hembiayvu heta ikuai vaꞌekue ri.

Hembiayvu ikuai vaꞌekue haꞌe javi ma anhetẽ rupi eꞌỹ oguereko,
haꞌe hovai guarã rive ju ikuai.
3 Mbaꞌeta Judá kuery ma escravo-rã ogueraapaa,

oguereko axya haꞌe omombaꞌeapoa poyi anho rei.

Yvy regua kuery mbyte rupi ikuaia py
ndojoui opytuꞌu aguã voi.
Ikuai axy reia py
hakykue monhaa kuery oupitypa ma.
4 Sião tetã katy tape oo vaꞌe rupi ojaeꞌoa,

mbaꞌeta ndoikovei ma nhemboaty ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe katy oo vaꞌe.

Tetã kora rokẽ haꞌe javi ombovaipaa.
Haꞌe pygua sacerdote kuery ipoaẽ rei,
kunhataĩgue voi iporiaupa okuapy.
Tetã py ojexavaia anho oendu.
5 Haꞌe rami rã hovaigua kuery ovyꞌapa rei okuapy,

ijaꞌeꞌỹ vaꞌe kuery ikuai porãmba rei,

haꞌe pygua kuery anhetẽ rupi eꞌỹ riae ikuai ramo
Senhor omoingo axy rã oexa vy.
Taꞌy kueꞌiry voi hovaigua kuery
omondyi heravy escravo-rã.
6 Sião pygua kuery gui oaxapa ma

iporãa oĩ vaꞌekue haꞌe javi.

Haꞌe py yvatekueve ikuai vaꞌekue voi
guaxu hoꞌu vaꞌerã ndojouvei vaꞌe rami ma ikuai,
ikangypa rei vy hoꞌapa rive ꞌrã okuapy
imonhaa kuery renonde py teĩ.
7 Aỹ mombyry ogueraa ague py ombojexavaia rã

Jerusalém guigua kuery imaꞌenduꞌa ꞌrã okuapy

ombaꞌe rei-rei oguerovyꞌa vaꞌekue re,
ymave rupi mbaꞌemo oguereko vaꞌekue re,
heraa jepearã ndoikoi ramo
ngovaigua kuery po py hoꞌapaague re guive,
haꞌe gui hoꞌa rã hovaigua kuery oexa vy
ojojai rei okuapyague re.
8 Jerusalém pygua kuery ojejavy vaipa ete okuapy.

Haꞌe rami vy ae ojeguaru reipy ikuai.

Imboeteare kuery ma nonhemoirũvei okuapy
ipire reia rupi ikuai rã oexa vy.
Haꞌe kuery ae voi ipoaẽ reve
ojepeꞌa ꞌrã okuapy oxĩmba rei vy.
9 Ijao re ojekuaa haꞌeveꞌỹa,
 1365 Lamentações 1

noexaꞌãi guive vaꞌekue omombaa aguã re.

Haꞌe rami vy oitya rã onhemondyipa rei okuapy,
haꞌe avave rei ndoikoi imbopyꞌa porã jevyarã.
Senhor, exa ke aiko axya,
mbaꞌeta hovaigua kuery ijayvu vaive rive tema okuapy. b
10 Ore kuery mbaꞌe rei-rei roguerovyꞌave vaꞌekue ma

orerovaigua kuery ojopy vy ombaꞌerã ae ogueraapa.

Roexa avi yvy regua kuery oike okuapy rã
rombojeroviaaty ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe py voi,
“Ndaꞌevei xevygua kuery ijatya py haꞌe kuery ikuai avi aguã”
aipoꞌre vaꞌekue ri.
11 Tetã pygua kuery haꞌe javi ipoaẽ ꞌrã okuapy

tembiꞌuꞌi rekaa rupi ikuai vy.

Ombaꞌe rei-rei haꞌe kuery oguerovyꞌave vaꞌekue omeꞌẽmba ma
tembiꞌu hoꞌu vaꞌerã rekovia, imbaraeteveꞌi ju aguã.
Senhor, exa ke, eikuaa pota guive,
mbaꞌeta xere ndaꞌijaꞌeavei ma.
12 Peẽ kuery tape rupi peaxa vaꞌe,

haꞌe nunga pexa vy napendui ri tyꞌy oremboaxya?

Pemaꞌẽ haꞌe peikuaa pota.
Oiko ꞌrã ndaꞌu haxy vaꞌe xee aendu vaꞌe ramigua,
xeꞌáry ou vaꞌekue ramigua ete?
Mbaꞌeta Senhor opoxya oexa ukaa ára xemoingo axy avi.
13 Haꞌe rami vy yvate gui tata ombou xekãgue ikuai vaꞌe re

ipoꞌaka ete vy.

Haꞌe gui xepy rupi ju kya omoĩ vaꞌe py
xerakykue katy gui xemoatã vy xereity.
Haꞌe rami vy xemomba tema heravy,
xemombaꞌeaxy koꞌẽ nhavõ.
14 Ajejavyague ma opo py ae ojokua vy

ojapo xe-cangarã rami.

Haꞌe vy oipopẽ vaꞌekue xeajuꞌy rupi peve ovaẽ.
Haꞌe rami py Senhor omomba ma xembaraetea,
xemboaxa guive xegui ipoꞌakave vaꞌe kuery po py.
15 Senhor omoaĩmba avi ma ipyꞌa guaxukueve

xereve ikuai vaꞌekue.

Ombou reta xerovai onoꞌõ vaꞌerã,
xea pygua kunumigue omouꞌũmba avi aguã. c

b
 1.9 Jeremias “Aiko axya” heꞌi mbaꞌeta haꞌe ae voi opyta Judá yvy re Babilônia pygua
kuery ndogueraapai vaꞌekue reve (Jeremias 40.1‑6). c 1.15 Apy “Xee” heꞌia ma Jerusalém
ae ijayvua rami Jeremias ijayvu vy, ojee eꞌỹ.
Lamentações 1 1366

Kunhataĩꞌi rami Judá pygua kuery ndojexavai vaꞌekue ri

Senhor opyrõ ukapa uva omouꞌũaty py rami.
16 Haꞌe nunga re ae xee ajaeꞌo,

xerexay gui xerexa ndoexavei.

Xegui ojepeꞌa ma xembopyꞌa guaxuarã
xembaraete ombopyau ꞌrã vaꞌekue.
Xeraꞌy kuery voi ojexavai reia rupi ikuai,
hovaigua ipoꞌaka ramo.
17 Sião pygua kuery opo oupi teĩ

avave rei ndoikoi ipytyvõarã.

Mbaꞌeta Jacó regua kuery re Senhor ijayvu rire
haꞌe katyꞌi rupi ikuai vaꞌe hovaigua ju ikuai.
Haꞌe ramo Jerusalém tetã pe haꞌe kuery
“Haꞌeveꞌỹ vaꞌe” heꞌi okuapy.
18 Haꞌe rami avi Senhor ma heko porã vaꞌe,

haꞌe rã xee ma nanheꞌẽ renduxei vaꞌekue.

Peẽ yvy regua kuery haꞌe javive, pendu ke,
pemaꞌẽ guive haxy aendu vaꞌe re.
Xea pygua kunhataĩgue haꞌe kunumigue
ogueraapaa ma escravo-rã.
19 Xeirũ kuery aenoĩ

teĩ haꞌe kuery xembotavy.

Xea pygua sacerdote haꞌe nhomongeta vaꞌety kuery voi
omanomba tetã rupi,
tembiꞌu rekaa rupi ikuai vy
imbaraetepaꞌi ju aguã.
20 Emaꞌẽ Senhor, mbaꞌeta xee ajexavai.

Xenheꞌẽ py ndaꞌevei ete aikovy,

xekuraxõ py ndaxerekorãvei ma xeryepy rupi,
opa mbaꞌe py noronheꞌẽ rendui rire.
Oka rupi xeraꞌy kuery ojukapaa kyxe py,
haꞌe rã opy rupi ma mano anho oiko.
21 Xepoaẽa onhendu

teĩ avave rei ndoikoi xepytyvõarã.

Mbaꞌemo vai aendua xere ijaꞌeꞌỹ vaꞌe kuery oikuaa vy
ovyꞌa reipa okuapy, ndee xemoingo axy ramo.
Haꞌe rami avi ára ndeayvuague ovaẽ ramo
xee aiko axya rami avi haꞌe kuery voi ikuai axy ꞌrã.
22 Tove haꞌe kuery ojejavyague tojekuaapa nerenonde.

Ereko haꞌe kuery voi xere rejapoague rami,

xee anhetẽ rupi eꞌỹ aikoa py.
Mbaꞌeta xepoaẽ vaipa ete,
 1367 Lamentações 1​, ​2

xekuraxõ opa raiꞌi ma.

“ Senhor gui ae ou Sião pygua ikuai axy aguã”, heꞌiague

2   Arai rami Senhor ojaoꞌi Sião pygua kuery opoxya py.

1

Yva gui oity Israel kuery poꞌakaa yvy py,

Opoxya oexa ukaa ára ovaẽ ramo
naꞌimaꞌenduꞌavei ipy renda oĩ vaꞌekue re. d
2 Haꞌe rami vy Senhor omboaxy eꞌỹ re

ombovaipa Jacó regua kuery rekoa haꞌe javi.

Opoxya rupi oity
Judá kuery ro ikorapa vaꞌekue.
Yvy rupi oitypa, nombovarevei ae
yvatekueve haꞌe openaague.
3 Opoxya py omomba Israel kuery poꞌakaa haꞌe javi.

Hovaigua kuery ou teĩ omboapuꞌa ju oiporu kuaa regua.

Haꞌe vy Jacó kuery rovai imoendyarã ombou
tata rendy vuku ijyvýry rupi oapypa vaꞌerã.
4 Haꞌe kuery re oipira guapa hovaigua rami.

Hovaigua rami ete onhemomburu oiporu kuaa regua re.

Haꞌe vy omokanhymba iporã vaꞌekue haꞌe javi.
Tata rami opoxya omonhemboja Sião tekoa áry.
5 Hovaigua rami Senhor oiko vy

omokanhymba Israel kuery.

Ombovaipa huvixa kuery ro haꞌe javi,
oo ikorapa vaꞌekue oitypa.
Haꞌe vy Judá kuery ikuaia py omboetave tema
ojaeꞌo haꞌe ipyꞌa vai vaꞌe.
6 Ojeupegua templo voi ombovaipa vyvoi

mbaꞌemo rogueꞌi onhotỹ mbyre rami rive.

Ombovaipa ojeupegua kuery ombojeroviaaty.
Senhor ojapo orerexaraipa aguã rami
Sião py ngaru rojapo haꞌe sábado ára romboeteague re.
Opoxya rupi omboyke avi
huvixa haꞌe sacerdote ikuai vaꞌekue.
7 Senhor ndoipotavei ojeupegua altar,

ojeupegua oo ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe ndojou porãvei vy.

Hovaigua kuery po py omboaxa
oo tuvixakueve kora.
Haꞌe ramo Senhor pegua opy rupi haꞌe kuery ojapukai okuapy
ngaru oikoa ára py rami.

 2.1 “Ipy renda” heꞌia ma Jerusalém py templo oĩ vaꞌekue re ijayvu vy (Salmo 132.7).
d
Lamentações 2 1368

8 Senhor ojee omoĩ avi

Sião tetã kora ombovaipa uka aguã.
Haꞌe rami vy omoatã uka ixã mbaꞌemo aꞌãarã,
ndoipeꞌai guive opo ombovaipa eꞌỹa ja.
Ojapo kora haꞌe imbotya opurupa rei aguã rami,
haꞌe nunga haꞌe javi ikangypave ovy.
9 Kora rokẽ voi oitypa yvy rupi.

Okẽ jokoa voi omopẽ, omboaꞌypa ete.

Haꞌe pygua huvixa haꞌe yvatekueve reve ma
yvy regua ikuaia rupi rive ikuai,
lei oikuaa eꞌỹ vaꞌe ikuaia rupi,
haꞌe profeta kuery pe ma Senhor ndoexa ukavei mbaꞌeve.
10 Sião pygua nhomongeta vaꞌety kuery ma

okyrirĩmba reve oguapy okuapy yvy py.

Oakã re omoĩ okuapy yvy kuꞌi,
ajukue vaikue py rive onhemonde reve.
Jerusalém pygua kunhataĩgue voi
oakã oity okuapy yvy peve.
11 Xerexay py rive xerexa ndaꞌevevei ma,

xenheꞌẽ py ndaxerekorãvei aikovy,

xekuraxõ voi ojeroꞌa oiny aiko axy ramo,
xevygua kuery omombaa ague re xepyꞌa vaia py.
Mbaꞌeta kyrĩgue okambuꞌi vaꞌe voi omanomba
tetã rupi tape ikuai vaꞌe rupi.
12 Oxy kuery pe kyrĩgue aipoeꞌi:

“Mamo ndaꞌu jajou ꞌrã mbojape haꞌe vinho?”

heꞌi okuapy teĩ tetã rupi tape ikuai vaꞌe rupi,
haꞌe rami teĩ kyxe gui rami hoꞌapa okuapy,
haꞌe rami eꞌỹ vy oxy kuery jyva áry oĩ reve
onheꞌẽ oeja ovy.
13 Ndee Jerusalém pygua, marã rami tu xee rombovai ta?

Ndee Sião pygua, mbaꞌe nunga re tu rombojoja ꞌrã,

mavaꞌe re tu rombojeꞌa ꞌrã rombopyꞌa porã aguã?
Mbaꞌeta nemombaarã ou vaꞌe ma yeꞌẽ rami tuvixa.
Mavaꞌe tu nepytyvõ ꞌrã?
14 Ndea pygua profeta kuery ma ndevy pe omombeꞌu

oexa raꞌu vaꞌekue ramigua mbaꞌeve ovareꞌỹ vaꞌe.

Haꞌe rã ndereko vaia re ma haꞌe kuery ndaꞌijayvui
nemoingo porã ju aguã.
Haꞌe rami ꞌrãgue py oexa raꞌu vaꞌekue ramigua rive omombeꞌu vy
ojapo escravo-rã ndereraa aguã rami.
15 Haꞌe nunga rupi tape rupi oaxa vaꞌe kuery ma
 1369 Lamentações 2

ojepopete haꞌe oakã ombovava reve ojeꞌoi

Jerusalém pygua kuery ojojai rei vy.
“Pevaꞌe tetã pe teve ‘Pavẽ gui iporãve vaꞌe,
yvy jave regua oguerovyꞌa vaꞌe’, ꞌea vaꞌekue?” heꞌi ojeꞌoivy.
16 Ndere ijaꞌeꞌỹ vaꞌe kuery

ojuru oipeꞌa ꞌrã nderovai,

ndejojai rei reve haĩ jekyty rei ꞌrã okuapy.
Haꞌe vy aipoeꞌi ꞌrã: “Nhamondoropa ke.
Anhetẽ ete, kovaꞌe ára ae nharõague.
Ojeupity rã jaexa ma”, heꞌi okuapy.
17 Mbaꞌeta Senhor ae ojapo onhembopyꞌaague.

Yma guive nderovai ijayvuague

ojapo ojeupitypa aguã rami.
Haꞌe rami vy nemboaxy eꞌỹ re ndereity.
Ojapo nderovaigua kuery ndere ovyꞌapa rei aguã rami,
haꞌe kuery ombopoꞌakapave vy.
18 Jerusalém pygua kuery okuraxõ py ojapukai okuapy Senhor pe.

Ndee Sião tetã kora,

nderexay toxyry yakãꞌi rami,
ara py haꞌe pyávy.
Epytuꞌu eme, nderexa topytuꞌu eme ojaeꞌoa gui.
19 Epuꞌã ke, ejapukai pyávy

pytũ ypyꞌi ramove.

Senhor renonde enhoẽ yy rami ndepyꞌa re oĩ vaꞌe.
Ixupe eupi ndepo nderaꞌy haꞌe nderajy kueꞌiry rekove re.
Mbaꞌeta haꞌe kuery ma karuai gui rive hoꞌapa okuapy
tape ikuai vaꞌe haꞌe javi rupi.
20 Emaꞌẽ Senhor, haꞌe eikuaa pota

marã ramigua kuery haꞌe rami ete remoingoa re!

Mbaꞌeta kunhague hoꞌu ꞌrã teve oikuavã vaꞌekue ae,
omemby kuery oayvuaꞌi rupi oguereko vaꞌekue? e
Haꞌe rami eꞌỹ vy Senhor pegua oo ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe py
ojukapaa ꞌrã teve sacerdote haꞌe profeta kuery?
21 Mbaꞌeta kunumigue haꞌe tujakueꞌi reꞌõgue

yvy rupi ikuai tape ikuai vaꞌe rupi.

Xea pygua kunhataĩgue haꞌe kunumigue
ojukapaa kyxe py.
Ndee ae ma rejuka uka ndepoxya ára py.
Remboaxy eꞌỹ re rejuka uka.

e
 2.20 Haꞌe nunga ae oiko tetã ojokopaa rã. Tembiꞌu oata rã ixy kuery hoꞌu omemby kuery
ae (Jeremias 19.9; Levítico 26.29).
Lamentações 2​, ​3 1370

22 Oparupi gui rembou xemongyjearã,

ndevygua nhemboaty oikoa py rami.
Senhor opoxya oexa ukaa ára ma
ndoikoi oo jepe vaꞌe neĩ opyta vaꞌerã.
Mbaꞌeta hovaigua kuery omomba ma
xee ayvuaꞌi rupi amongakuaa vaꞌekue.

Ojexavaia re ijayvuague

3   Xee ma ava jexavai aendu vaꞌekue

1

Nhanderuete opoxya rupi yvyra poꞌiꞌi ombou rã.

2 Mbaꞌeta xereraa vy ojapo karamboae pytũ rupi aiko aguã,

hexakãa rupi eꞌỹ.

3 Mbovykue rei eꞌỹ xerovai omoĩ opo,

ára pukukue re.

4 Omoxorĩmba xeroꞌo, xepire voi.

Xekãgue omopẽmba guive.

5 Xerovai omopuꞌã xejokoarã kuery.

Veneno haꞌe haxy vaꞌe py ae xejoko.

6 Ojapo pytũa py xerekoa aguã rami,

rakaꞌe rã peve guarã omano vaꞌekue rami.

7 Kora py xejoko rã ndaꞌevevei ma aẽ aguã.

Corrente overa vaꞌe guigua py xejokua.

8 Ajerure haꞌe ajapukai teĩ

noendui anhemboꞌea.
9 Ita guaxu omoatyrõ mbyre py ojopia xerape,

omokarẽ rei guive.

10 Xerarõ oiny urso omaꞌẽ mbegue vaꞌe rami,

haꞌe xivi onhemi oiny vaꞌe rami avi.

11 Haꞌe rami vy xerape gui xepeꞌa xapyꞌa vy xemboaꞌypa.

Ombovaipa pyre rami xereja inony.

12 Guapa oipira vy

xemoĩ guembiarã.
13 Xekuraxõ re oipyxo

nguꞌy hyru guigua py.

14 Xeapo xeretarã kuery haꞌe javi xejojai aguã rami.

Ára pukukue re xembojaru rei okuapy.

15 Jexavaia re anho xemongaru,

xevy hoꞌu uka reta haxy vaꞌe.

16 Xeapo ita raꞌy re xeraĩ amopẽmba aguã rami.

Xeaoꞌi tanhimbu py rive.

17 Xenheꞌẽ gui oipeꞌa aiko porã aguã vaꞌekue.

Haꞌe ramo xerexarai iporã vaꞌe aexaague re.

 1371 Lamentações 3

18 Haꞌe
rami vy “Opa ma xeporãague,
Senhor aarõague voi”, haꞌe.
19 Nemaꞌenduꞌa nho ajexavaia haꞌe ajaeꞌo aikovya re,
haxy vaꞌe haꞌe veneno ayꞌu vaꞌe re guive.
20 Xee ma haꞌe nunga re xemaꞌenduꞌa riae aikovy xenheꞌẽ py.
Haꞌe ramo xeryepy rupi xenheꞌẽ ndaꞌevei ju.
21 Haꞌe rami teĩ xemaꞌenduꞌaxe ju
povaꞌe nunga arõ aikovy vaꞌe re.

Nhanderuete omboaxya rupi oipytyvõ aguã re ojerureague

22 Mbaꞌeta Senhor nhanemboaxy ramo nanhanemombaai,
mbaꞌeta nhanemboaxya ma opa vaꞌerã eꞌỹ.
23 Opa mbaꞌe py ojeroviapy reiko vy

rexa uka pyau ꞌrã koꞌẽ nhavõ.

24 Xejeupe ae aipoaꞌe: “Xevy guarã oĩ vaꞌe ma Senhor ae.

Haꞌe nunga rupi arõ tema ꞌrã hexe”, haꞌe.

25 Senhor opena porã ꞌrã harõa kuery re,

onheꞌẽ py oeka vaꞌe kuery ae.

26 Haꞌeve nharõ Senhor nhandereraa jepe aguã,

nhakyrirĩ reve.
27 Nhandevy pe haꞌeve

nhanekunumi teri reve canga jexavaia regua jaropoꞌaka kuaa.

28 Haꞌe rami vy tajaguapy nhande aeꞌia py, tanhakyrirĩ nhainy,

mbaꞌeta haꞌe vaꞌe canga ae nhandere Nhanderuete omoĩ vaꞌe.

29 Tajajeroꞌa nhanderova yvy kuꞌi re omovaẽ peve.

Xapyꞌa rei ma oiko nho ꞌrã nharõ jaikovy vaꞌekue.

30 Tanhaunga uka nhanderova nhaneungaxe vaꞌe pe.

Tanhaendu rive opa marã nhandejojai reia teĩ.

31 Mbaꞌeta Senhor ma

nanhandereja riaei ꞌrã.

32 Xapyꞌa rei nhanemomboriau ranhe teĩ

nhomboaxy ete vaꞌe vy oexa uka nho ꞌrã nhanemboaxya.

33 Mbaꞌeta nhomoingo axyxe reia py eꞌỹ

ombojexavai avakue raꞌy kuery.

34 Xapyꞌa rei amongue opyrõ imoiny ꞌrã

nhuã py ikuai vaꞌe re,

35 haꞌe rami eꞌỹ vy Yvate ete vaꞌe renonde teĩ

haꞌeveꞌỹa rami oikuaa pota ꞌrã joe,

36 haꞌe rami eꞌỹ vy avakue ojerure rã oendu rive ꞌrã,

teĩ Senhor ndoexai ꞌrã teve haꞌe rami oikoa?

37 Mavaꞌe ayvu rupi rive tu mbaꞌemo oiko ꞌrã,

Senhor omoingo eꞌỹ rã?

Lamentações 3 1372

38 Yvate ete vaꞌe gui ndaꞌu ndoikoi ꞌrã ri

mbaꞌemo vai haꞌe iporã vaꞌe?
39 Mbaꞌe re tu haꞌvy avakue imarã vaꞌe ndojou porãia rupi ijayvu,

ojejavyague re ombopaga rã?

40 Jaikuaa pota ke jaikoa re ae.

Haꞌe gui jaikuaa porã ma vy jajevy ke Senhor pe.

41 Nhandepo jaupi reve ke nhanekuraxõ voi jaupi

Nhanderuete yva re oĩ vaꞌe pe. Haꞌe vy aipo jaꞌe:

42 “Rojejavy, noronheꞌẽ rendui guive ramo

ndee ma ndoreperdoai teri.

43 Ndee ma ndepoxya py oreaoꞌi reve orerakykue monha.

Oremboaxy eꞌỹ re oremokanhymba.

44 Arai py renhemi

ndea py peve ronhemboꞌea onhendu eꞌỹ aguã.

45 Yty omombo pyrã rami rive oremoingo

yvy regua kuery ikuaia rupi.

46 Orerovai orerovaigua kuery haꞌe javi

oipeꞌa okuapy ojuru.

47 Oreꞌáry ou ndorerekorãvei aguã haꞌe yvykua py oremboꞌaarã,

orereityarã haꞌe oremokanhymbaarã.”

48 Xeretarã kuery omokanhymbaa rã

xerexay oxyry atã ete.

49 Xerexa ojaeꞌo tema.
Ndopoꞌoi, ndopytuꞌui ꞌrã guive
50 Senhor opena eꞌỹa ja,

haꞌe yva gui oexa pota peve.

51 Mbaꞌemo aexa vaꞌe gui xeporiau xenheꞌẽ py,

kunhague xeretã rupi ikuai vaꞌe re mbaꞌemo oiko vaꞌekue káuxa.

52 Mbaꞌe reꞌỹ xerovaigua kuery

xejukaxe okuapy guyraꞌi rami rive.

53 Xemombaxe vy xemombo yvykua py,

haꞌe ita py xeapipa.

54 Xeakã áry rupi yy oxyry atã ouvy.

Haꞌe ramo “Akanhy ta ma!” haꞌe.

55 Haꞌe gui ma Senhor, yvykua pukuvea py aĩa gui

ajapukai nderery rupi.

56 Haꞌe ramo ndee rendu xeayvua.

Emboty eme ndeapyxa ajaeꞌoa haꞌe ajapukaia gui.

57 Ndevy pe ajapukaia ára ndee ae renhemboja xere.

Haꞌe rami vy xevy pe “Ekyje eme” ꞌre.

58 Senhor, xerekove re reikuaa pota vy

xereraa jepe vaꞌekue aikove aguã rami.

 1373 Lamentações 3​, ​4

59 Senhor, rexa reiny haꞌeveꞌỹa rami xerereko okuapyague.

Eikuaa pota ꞌrãgue xere!
60 Rexapa xeapo vai okuapya

haꞌe xerovai onhembopyꞌaa haꞌe javi.

61 Senhor, rendu xere ijayvu rei okuapy rã,

xerovai onhembopyꞌaa nhavõ,

62 xerovaigua kuery xerekokue ramigua rive omombeꞌu rã,

haꞌe ára pukukue re xere ijayvu mbegue rei okuapy rã.

63 Exa pota tema haꞌe kuery re, oguapy haꞌe opuꞌã ju ramo.

Mbaꞌeta xembojaru rei rive okuapy.

64 Senhor, ndee rembopaga ꞌrã

opo py mbaꞌemo ojapoague re.

65 Remopytũmba ꞌrã haꞌe kuery pyꞌa,

haꞌe kuery re rembou ꞌrã ayvu vai.

66 Ndepoxya py remonha ꞌrã heravy.

Haꞌe rami vy remokanhymba ꞌrã ndevygua yva guy gui.

Tetã ojokopaa jave ikuai axya re ijayvuague

4   Mbaꞌexa vy ndaꞌu ouro oĩ vaꞌekue huũmba?

1

Mbaꞌexa vy tu ouro ombovera pyre ndoveravei?

Haꞌe rami ae avi oo ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe re ita ikuai vaꞌekue
omoaĩmbaa tape joaxa-axaa haꞌe javi rupi!
2 Mbaꞌeta Sião pygua yvatekueve ma

ouro oikyꞌaꞌo pyre rami ikuai vaꞌekue ri

aỹ ma haꞌe kuery pe “Yapo guigua rive” ꞌea,
nhaeꞌũ re ombaꞌeapo vaꞌe rembiapo ramigua!
3 Jagua-tuvy nheꞌẽ minha omokambu ꞌrã guaꞌy kueꞌiry.

Haꞌe rã xeretarã kuery ma porayvu veꞌỹ ma ikuai

guyra-nhandu tekoa eꞌỹa rupigua rami. f
4 Haꞌe ramo kyrĩgue okambu vaꞌe apekũ ipirupa ma,

ijyꞌuvei gui oja ijuru re.

Kyrĩgue mbojape re ojerurea rupi ikuai
teĩ avave rei nomeꞌẽai ꞌrã.
5 Tembiꞌu porã re okaru vaꞌekue ma
hoꞌapa ꞌrã okuapy tape rupi.
Onhemonde porãa rupi ikuai vaꞌekue ma
yty rupi rive ikuai.
6 Sodoma tetã minha xapyꞌaꞌi py omokanhymbaa rakaꞌe

avave po py eꞌỹ.
Haꞌe rami teĩ Sodoma pygua kuery ojejavyague gui voi

f
 4.3 Guyra-nhandu ma omboꞌa ma vy ngupiꞌa oeja rive ꞌrã (Jó 39.13‑18).
Lamentações 4 1374

xeretarã kuery ojejavyve vaꞌe ikuai.

7 Mbaꞌeta yvatekueve ma yroꞌy haꞌe kamby gui xiĩve vaꞌekue,
ita coral vaꞌe gui ipire pytãve vaꞌekue,
haꞌe ita safira rami iporã vaꞌekue ri
8 aỹ ma hova tapyĩ gui ete huũve vaꞌe.

Tape rupi ooa rupi avave rei ndoexa kuaavei.

Ipire ma ojapa ikãgue re,
yvyra rakã rami ipirupa vaꞌe vy.
9 Mbaꞌeta karuai gui omano vaꞌe kuery gui

ovyꞌave kyxe py ojukapy.

Mbaꞌeta ndokarui vaꞌe ma mbegueiꞌi opa ojeꞌoivy.
Hoꞌu vaꞌerã mbaꞌety rupi ndoikovei ramo omano tema ꞌrã ojeꞌoivy.
10 Kunhague ymave rupi porayvu vaꞌekue ri

aỹ ma opo py ae omomimoĩ ꞌrã omemby kuery.

Haꞌe kueꞌiry re ae ꞌrã okaru
xeretarã kuery omokanhymbaa ramo.
11 Senhor opoxya rupi oiko vy

ombou opoxya nhomoendyarã.

Sião re tata omonhemboja vy
ijyta peve oapypa.
12 Yvy regua ruvixa kuery haꞌe yvy re ikuai vaꞌe haꞌe javi

ndogueroviai okuapy omombeꞌua rã

Jerusalém rokẽ rupi hovaigua kuery oikepa maague.
13 Haꞌe vaꞌe oiko haꞌe pygua profeta kuery ojejavyague re,

sacerdote kuery ojapo vaiague re guive,

mbaꞌeta tetã mbyte rupi
omoẽ okuapy heko porã vaꞌe ruguy.
14 Haꞌe kuery ma ára revegua eꞌỹ rami oguata rei tape rupi,

tuguy omoẽ vaꞌekue py ikyꞌapa vaꞌe ikuai,

haꞌe ijao re ma voi avave rei ndovyxeai.
15 Haꞌe kuery pe ojapukaia: “Haꞌeveꞌỹ vaꞌe kuery, pejepeꞌa ke!

Pejepeꞌa ke, pexyry ke, pepoko eme orere!” ꞌea.

Haꞌe ramo ojava ojeꞌoivy, haꞌe ovaẽa py rei
haꞌe kuery pe yvy regua kuery
“Apy ma ndaꞌevei ae pendekuai aguã.”
16 Mbaꞌeta Senhor ae omoaĩ imondovy opoxya rupi.

Haꞌe rami vy nopenavei ma haꞌe kuery re.

Hovaigua kuery katuve ma nomboetei ꞌrã sacerdote kuery,
haꞌe nhomboaxya rupi eꞌỹ ꞌrã oguereko nhomongeta vaꞌety kuery.
17 Haꞌe gui ma ore kuery rexa ikangypa ma

orepytyvõarã ou vaꞌerã re romaꞌena vy teĩ.

Roikuaa potaaty py roarõ reve romaꞌẽ tema
 1375 Lamentações 4​, ​5

peteĩ regua orereraa jepe vaꞌerã re teĩ ndoui ae.

18 Orerovaigua kuery ma orekuaia rupi omaꞌẽ mbegue okuapy ramo
oreretã mbyte rupi orekuai aguã voi ndaꞌevevei.
Ropa aguã ovaẽ raiꞌi ma,
oreꞌára ojeupity ma,
aỹ ovaẽ ma ropa aguã ára.
19 Oremonhaa kuery ma

guyra yvate rupi oveve vaꞌe gui inhakuãve vaꞌe.

Yvyty ikuai vaꞌe áry rupi ete oremonha,
tekoa eꞌỹa rupi voi nhuã omoĩ okuapy oremboꞌa aguã.
20 Haꞌe gui oreruvixave orerekomboꞌearã Senhor omoĩ vaꞌekue ae

omboꞌa ma okuapy nhuã py.

Ixupe ma ore kuery “Nekuarayꞌã py ꞌrã orekuai
yvy regua kuery mbyte rupi teĩ”, roꞌe vaꞌekue ri.
21 Peẽ Edom pygua kuery Uz yvy re pendekuai vaꞌe,

orejojai tema, pevyꞌa rei tema ꞌrã orere.

Haꞌe rami avi pendea py voi ꞌrã omboaxaa kovaꞌe karo.
Haꞌe ramo pekaꞌupa vy pendepire reipa ꞌrã peikovy.
22 Haꞌe rã peẽ Sião pygua kuery, opa ma pendeko vaiague re

penembopagaague.
Senhor napendereraa ukavei ma ꞌrã escravo-rã.
Haꞌe rã peẽ Edom pygua kuery, arakaꞌeve rã ojekuaapa ꞌrã
pendeko vaia haꞌe pejejavyague.

“Oremboaxy ke” heꞌiague

5   Senhor, nemaꞌenduꞌa ke mbaꞌemo vai orere oiko vaꞌekue re.

1

Eikuaa pota haꞌe emaꞌẽ roiko axya re.

2 Oreyvyrã remeꞌẽ vaꞌekue oaxapa ma amboae regua kuery pe,

orerogue voi amboae yvy guigua kuery pe ju oaxa.

3 Ore kuery ma tyreꞌỹ tuu veꞌỹ vaꞌe rami orekuai.

Haꞌe rã orexy kuery ma imeveꞌỹ vaꞌe ikuai.

4 Yy royꞌu vaꞌerã ma peráta re rive ꞌrã rojogua,

yxakã voi peráta re anho ꞌrã rojou.

5 Orerakykue monhaa kuery ma oreajuꞌy re ma ikuai.
Orekaneꞌõ ma teĩ ropytuꞌu aguã voi noĩ.
6 Egito haꞌe Assíria pygua kuery pe rojejopy uka

roꞌu vaꞌerã rojou aguã teĩ.

7 Oreru kuery ma ojejavypa rire jipovei ma.

Haꞌe gui ore kuery ju ꞌrã roiko axy haꞌe kuery ojapo vaiague re.
8 Escravo kuery rive ꞌrã ipoꞌaka orere.

Ndoikoi avave rei haꞌe kuery po gui orereraa jepe vaꞌerã.

9 Rojeayvu eꞌỹkue py ꞌrã rojou roꞌu vaꞌerã,
Lamentações 5 1376

kyxe tekoa eꞌỹa rupi oguereko vaꞌe gui.

10 Karuai roendu vaipa ramo
orepire ma tata kua rami hakupa rei.
11 Sião py ogueroꞌapaa kunhague ikuai vaꞌe,

kunhataĩgue guive, Judá tetã ikuai vaꞌe rupi.

12 Hovaigua kuery ojyryvipypa yvatekueve vaꞌekue,

tujakueꞌi voi ojou vy ombojaru rei okuapy.

13 Haꞌe rã kunumigue ma ogueraa ꞌrã mbaꞌemo monguꞌia py ombaꞌeapo

aguã,
avakueꞌi voi yxakã re ombovoyi rã onhepyxanga rive ojeꞌoivy.
14 Haꞌe ramo nhomongetaa rupi ikuai vaꞌekue ma ndoguapyvei ma tetã

kora rokẽ py,

kunumigue ndoporaeivei ma guive.
15 Rovyꞌaague okanhymba ma orekuraxõ gui.

Rojeroky ꞌrãgue py mboriau anho rei roendu.

16 Oreakã gui hoꞌa ma akã regua oĩ vaꞌekue.

Ndaꞌevei ete orevy, rojejavy rire!

17 Haꞌe nunga rupi ae orekuraxõ py orembaꞌeaxy,

ndorerexa pyxoveipa guive.

18 Sião yvyty ombovaipaa rire

mbyku anho ikuai haꞌe rupi.

19 Haꞌe rã ndee Senhor, ndepoꞌaka riae ꞌrã.

Tenda repenaaty oĩ ꞌrã rakaꞌe rã peve guarã.

20 Mbaꞌe re tu riae ta ri nderexarai orere?

Mbaꞌe re tu remboare orepytyvõ aguã?

21 Senhor, orereko rerova ju ke ndejeupe guarã.

Haꞌe ramo ꞌrãe rojeko rerova.

Embopyau ju oreꞌára yma guare rami.
22 Mbaꞌe re tu orerejapa ete ri?

Mbaꞌe re tu ndepoxy anho ta ore kuery rovai?

 Ezequiel ayvu oĩa
Ezequiel ayvu oĩa
Profeta Ezequiel ma Babilônia tetã py ae hekoa, haꞌe py escravo-rã Israel kuery
mboae reve heraa rire. Israel kuery haꞌe javi pe ayvu omombeꞌu rakaꞌe, Babilônia
py ikuai vaꞌe pe, Jerusalém pygua kuery pe guive. Nhanderuete mbaꞌemo oexa
uka reve oayvu ombou rakaꞌe Ezequiel pe. Haꞌe gui Ezequiel ju mbaꞌemo ojapoa
py oikuaa uka guetarã kuery pe, oayvu py anho eꞌỹ.
Nhanderuete rexakãa re ijayvu. “Haꞌe gui oky jave arai re karugua ojekuaa
vaꞌe rexakãa rami ae avi hexakã jekuaa ijyvýry rupi. Haꞌe vaꞌe ma Senhor
rexakãa ae aexa. Haꞌe nunga aexa vy xerenapyꞌã re aĩ, yvy re xerova amovaẽ
reve. Haꞌe vy ma aendu ijayvua” (1.28).
Ijayvu avi nhandereko vaia káuxa omano vaꞌekue rami jaiko teĩ Nhanderuete
opoꞌakaa rupi nhanemoingove ju aguã re. “Haꞌe gui xere Senhor opo omoĩ vy
xereraa Onheꞌẽ rupi. Haꞌe vy xemoĩ peteĩ yvyugua ikãgue anho ikuaia mbyte py.
... Aipoeꞌive ju xevy: ‘Ndeayvu na kovaꞌe ikãgue ikuai vaꞌe pe, haꞌe vy aipoꞌre:
“Ikãgue ymague, pendu ke Senhor ayvu.” ... Haꞌe ramo ijayvuague rami ae
xeayvu. Xeayvu teri reve hevovo rei nhendu vaꞌe aendu, peteĩ-teĩ kãgue joe
onhembota-mbota vy oparãgue rei. Haꞌe rami vy peteĩ-teĩ kãgue onhembojeꞌapa
joe. Haꞌe ramo amaꞌẽ rã ikãgue hajy haꞌe hoꞌopa ma. Ipire voi ojekuaa, haꞌe rã
inheꞌẽrã ma noĩ teri. Haꞌe gui Senhor aipoeꞌi xevy: ‘Ava raꞌy, Nheꞌẽ pe ju ndeayvu.
Ndeayvu vy aipoꞌere ixupe: “Po rami Senhor Nhanderuete ijayvu: Ndee Nheꞌẽ,
eju irundy henda yvytu oipejua katy gui. Haꞌe vy ke eipeju kovaꞌe omanogue áry
rupi, okuave ju aguã rami”, ꞌre. Haꞌe ramo ijayvuague rami xeayvu ramo ikãgue
ikuai vaꞌe re ou Nheꞌẽ. Haꞌe ramo oikovepa jevy vy opuꞌãmba ju joguerokuapy,
xondaro kuery rami mbovy rei eꞌỹ ikuai” (37.1, 4, 7‑10).

Irundy temimoingo kuery oexaague

1   Trinta
maꞌetỹ re, irundy jaxya haꞌe peteĩ nhiruĩ araa py xee aiko
1

Quebar yakã yvýry rupi, xeretarã kuery escravo-rã ogueraapa pyre

mbyte. a Haꞌe vaꞌe jave py ma yva ojepeꞌa rã aexa mbaꞌemo Nhanderuetea

a
 1.1 Haꞌe jave py ma profeta Ezequiel Babilônia yvy re oiko, heta vaꞌe kuery ogueraapaa
ague py.

1377
Ezequiel 1 1378

oexa uka rã. 2 Haꞌe vaꞌe jave py peteĩ nhiruĩ maꞌetỹ ma ojapo huvixa
 

Joaquim escravo-rã ogueraa ague. Haꞌe gui haꞌe vaꞌe jaxy re peteĩ nhiruĩ
araa py ae 3 Senhor ombou oayvu xee Buzi raꞌy Ezequiel aiko vaꞌe pe.
 

Sacerdote aiko caldeu kuery yvy re, Quebar yakã yvýry rupi. Haꞌe py ae
xere Senhor opo omoĩ rã aendu.
4 Haꞌe gui ma amaꞌẽ rã kuaray ijapuꞌaꞌia katy gui ou oiny peteĩ arai
 

tuvixa vaꞌe, tata rami joa py eꞌỹ-eꞌỹ hexakã vaꞌe. Arai yvýry rupi hendy
vaꞌe ojekuaa avi. Haꞌe vaꞌe mbyte py ma peteĩ aexa overa vaꞌe rykukue
ramigua, tata mbyte gui ojekuaa oiny. 5 Arai mbyte gui oẽ avi irundy  

temimoingo kuery. Haꞌe vaꞌe kuery jaexa rã ava ramigua meme. 6 Peteĩ-  

teĩ re ma irundy kuerei hova oĩ, ipepo ma irundy-rundy avi. 7 Hetyma  

ma hiꞌyvi vaꞌe meme. Haꞌe rã ipy ma vaka raꞌy py rami ojekuaa, overa
vaꞌe omoexakã mbyre rami hendy guive. 8 Ipepo guy rupi ma avakue po  

ramigua oĩ, irundy henda jovaive rupi. Irundyve temimoingo ma irundy-

rundy ngova haꞌe opepo oguereko. 9 Haꞌe kuery ma ovaẽ okuapy joe,
 

amboae katy ova-ova eꞌỹ re oguata guive. Peteĩ-teĩ ma guenonde katy

anho oguata ojeꞌoivy. 10 Haꞌe kuery rova ma avakue rova rami. Oiporu
 

kuaa re ma guary rami hova. Ijaxua re ma vaka rova. Irundyve peteĩ-teĩ

oguereko avi taguato guaxu rova. b 11 Haꞌe rami ae hova ojekuaa. Ipepo
 

ma mokõ-mokoĩ oupi ꞌrã oꞌáry rupi, temimoingo kuery mboae pepo re

omovaẽ reve. Haꞌe rã opepo mboae mokoĩ py ma ojaoꞌi imoiny guete.
12 Haꞌe kuery peteĩ-teĩ guenonde rami anho ꞌrã oguata ojeꞌoivy. Mamo
 

rã rei Nheꞌẽ ooa katy haꞌe kuery voi ojeꞌoi avi. Amboae katy ova-ova eꞌỹ
re oguata ojeꞌoivy. 13 Temimoingo kuery jaexa rã tapyĩ hexakã vaꞌe rami
 

hendy, tataendy rami guive. Haꞌe kuery mbyte rupi ma tata rendy vuku
oaxa-axa. Haꞌe kuery gui oẽ avi overa vaꞌe. 14 Temimoingo kuery oguata  

vy overa vaꞌe rami avi ojevy-jevy haꞌekueꞌỹ-kueꞌỹ katy.

Irundy iruéra oexaague

15  Haꞌe
gui temimoingo kuery aexa rã peteĩ-teĩ yvýry oĩ avi peteĩ
ruéra yvy rupi oo vaꞌe. c 16 Iruéra ikuai vaꞌe jaexa rã itaendy berilo rami
 

hexakã vaꞌe. Irundyve ma joo rami ae ojekuaa. Peteĩ-teĩ ruéra jaexa rã

amboae ruéra mbyte rupi joaxa oiny. 17 Haꞌe vaꞌe ma ooa katy rei ꞌrã oo.
 

Amboae katy ova-ova eꞌỹ re oguata ovy. 18 Inhapyĩ vaꞌe ma yvate ete  

nhomongyje aguã rami. Peteĩ-teĩ ruéra apyĩ re ma texa anho tynyẽ haꞌe
javi rupi. 19 Temimoingo kuery oguata ojeꞌoivy reve iruéra ijyvýry ikuai
 

vaꞌe oo avi ꞌrã. Haꞌe kuery ojeupi ramo iruéra voi ojeupi avi ꞌrã hexeve.
20 Nheꞌẽ ooa katy rei tema haꞌe kuery oo avi ꞌrã, Nheꞌẽ oguerekoa rupi.
 

Haꞌe kuery reve iruéra ikuai vaꞌe oo avi ꞌrã, mbaꞌeta iruéra ikuai vaꞌe
re ae temimoingo kuery nheꞌẽ oĩ. 21 Haꞌe kuery oguata ojeꞌoivy ramo
 

b
 1.4‑10 Apocalipse 4.8 c
 1.15 Ezequiel 10.9‑17
 1379 Ezequiel 1​, ​2

iruéra ikuai vaꞌe voi oo avi ꞌrã. Haꞌe kuery opyta ramo iruéra voi opyta
avi ꞌrã. Yvy gui haꞌe kuery opuꞌã ojeꞌoivy ramo haꞌe kuery reve opuꞌã avi
ꞌrã iruéra haꞌe javi, mbaꞌeta iruéra ikuai vaꞌe re ae oĩ temimoingo kuery
nheꞌẽ.
22 Temimoingo kuery akã áry rupi ma peteĩ ijaoꞌia oĩ itaendy guigua
 

rami nhomongyjea. Haꞌe kuery akã áry rupi ojekuaa oiny. 23 Ijaoꞌia  

guýry rupi ae haꞌe kuery opepo oupi imoiny, peteĩ-teĩ joa katy. Peteĩ-teĩ
ma mokoĩ opepo ju oguereko jovaive rupi ojeaoꞌi aguã. 24 Haꞌe kuery
 

oguata ojeꞌoivy ramo aendu ipepo revovo reia yy revovo rami, Ipoꞌakapa
vaꞌe onhendua rami avi. Hevovo aendu rã xondaro kuery pyambu rami
onhendu. Haꞌe gui haꞌe kuery opyta vy opepo voi omboguejypa ju avi ꞌrã.
25 Haꞌe gui ma haꞌe kuery akã áry rupi ijaoꞌia oĩ vaꞌe áry gui aendu
 

peteĩ ayvu. Haꞌe ramo haꞌe kuery opytapa okuapy, opepo guive
omboguejypa.

Nhanderuete rexakãa oexaague

26  Haꞌe
gui haꞌe kuery akã áry rupi ijaoꞌia oĩ vaꞌe áry aexa peteĩ tenda
huvixa openaaty ramigua, itaendy safira guigua rami. Haꞌe vaꞌe tenda
áry ma peteĩ oguapy jekuaa oiny ava ramigua. 27 Haꞌe vaꞌe aexa rã ikuꞌa
 

guive yvate katykue ma itaendy rami ojekuaa oiny, haꞌe ijyvýry rupi ma
tata rami avi hexakã. Haꞌe gui rã ikuꞌa guive yvy katykue ma tata ete
rami ojekuaa. Ijyvýry haꞌe javi rupi tata rami hexakãmba. 28 Haꞌe gui  

oky jave arai re karugua ojekuaa vaꞌe rexakãa rami ae avi hexakã jekuaa
ijyvýry rupi. Haꞌe vaꞌe ma Senhor rexakãa ae aexa. Haꞌe nunga aexa vy
xerenapyꞌã re aĩ, yvy re xerova amovaẽ reve. Haꞌe vy ma aendu ijayvua.

Ezequiel reve ijayvuague

2   Ijayvu
vaꞌe ma aipoeꞌi xevy:
1

— Ava raꞌy, epuꞌã ke heꞌamy, haꞌe ramo xeayvu ꞌrã ndereve — heꞌi.
2 Haꞌe ramo xereve ijayvu jave xere Nheꞌẽ oĩ vy xemopuꞌã imoꞌamy. Haꞌe
 

rami vy aendu xevy ijayvu rã.

3 Haꞌe ramo aipoeꞌi xevy:
 

— Ava raꞌy, xee romondouka ꞌrã Israel kuery pe. Haꞌe kuery ma peteĩ
regua xerovai opuꞌã okuapy vaꞌe. Nguu kuery rami avi anhetẽ rupi eꞌỹ
ikuai xerovai, aỹ peve. 4 Mbaꞌeta taꞌy kuery voi inhakã ratã okuapy, ipyꞌa
 

ratã guive. Haꞌe kuery pe ae xee romondouka ta. Haꞌe vy haꞌe kuery pe
“Po rami Senhor Nhanderuete ijayvu” ꞌre ꞌrã. 5 Haꞌe ramo haꞌe kuery
 

xere opuꞌã vaꞌety ikuai vaꞌe oikuaa ꞌrã okuapy haꞌe kuery mbyte rupi
profeta oikoa, oendu pota, eꞌỹ vy noendu potai teĩ. 6 Haꞌe rã ndee ava raꞌy,
 

ekyje eme. Ekyje eme guive haꞌe kuery ndere ijayvua gui, haꞌe nunga juu
haꞌe juu rakuaendy rami ndekutu teĩ, mbaꞌeta japeuxa ramigua mbyte
rupi reiko ꞌrã. Ekyje eme ndere haꞌe kuery ijayvua gui, enhemondyi eme
Ezequiel 2​, ​3 1380

guive haꞌe kuery rova gui, mbaꞌeta xere opuꞌã vaꞌety ae ikuai. 7 Haꞌe rã
 

ndee ma haꞌe kuery pe remombeꞌu ꞌrã xeayvu, oenduxe, eꞌỹ vy noenduxei

teĩ, mbaꞌeta xere opuꞌã rei vaꞌety ae ikuai.

Kuaxia para onhemama vaꞌe oexaague

8  —
Ndee ava raꞌy, endu ke ndereve xeayvu rã. Epuꞌã rei eme xerovai
opuꞌã rei vaꞌety kuery rami eꞌỹ. Eipeꞌa ke ndejuru, haꞌe vy heꞌu ameꞌẽ ta vaꞌe
— heꞌi. 9 Haꞌe ramo amaꞌẽ rã haꞌe py peteĩ po xea katy okuaveꞌẽ jekuaa vaꞌe.
 

Haꞌe vaꞌe py oĩ peteĩ kuaxia para onhemama vaꞌe. 10 Haꞌe vaꞌe ma xerenonde
 

rupi oipyo inony rã hiꞌáry haꞌe iguy rupi ipara oiny raꞌe. Haꞌe vaꞌe re ipara
oiny ojaeꞌoa aguã, ipyꞌa vaia haꞌe ndaꞌevei vaꞌe oiko vaꞌerã regua.

3  Haꞌe gui aipoeꞌive ju xevy:

1  

— Ava raꞌy, heꞌu rejou vaꞌe. Heꞌu ke kovaꞌe kuaxia para. Haꞌe gui
ma tereo Israel kuery pe ndeayvu — heꞌi. 2 Haꞌe ramo xejuru aipeꞌa ramo
 

xevy pe omeꞌẽ kuaxia para haꞌu aguã. 3 Haꞌe vy aipoeꞌi xevy:

 

— Ava raꞌy, emokõ nderyepy katy peve guarã. Emonyẽ ete nderye
kovaꞌe kuaxia para ndevy ameꞌẽ vaꞌe — heꞌi. Haꞌe ramo xee haꞌu ramo
xejuru py ei rami heꞌẽ vaꞌe aendu. d

Profeta-rã Ezequiel omoĩague

4  Haꞌe
gui aipoeꞌive ju:
— Ava raꞌy, tereo aỹ Israel kuery ikuaia py, ndeayvu haꞌe kuery
pe xeayvu rupi. 5 Mbaꞌeta amboae rami rei ijayvu vaꞌe kuery pe eꞌỹ
 

xee romondouka, haꞌe rã Israel kuery pe ae. 6 Heta regua pe eꞌỹ guive
 

romondouka, amboae rami ijayvu vaꞌe nerendu kuaai aguã katy eꞌỹ.
Haꞌe vaꞌe kuery regua pe xee romondouka vaꞌe rire ma anhetẽ ojapyxaka
ꞌrãgue okuapy ndeayvua re. 7 Haꞌe rã Israel kuery ma ndojapyxakai
 

ꞌrã, xeayvu re eteve voi ndojapyxakaxei vaꞌe vy. Mbaꞌeta Israel kuery
ma inhakã ratã haꞌe opyꞌa py oikuaa axy vaꞌe meme. 8 Haꞌe nunga rupi
 

nderova ajapo ꞌrã hatã aguã rami haꞌe kuery rova rami avi, haꞌe kuery
akã ratãa rami ae avi ꞌrã rojapo haꞌe kuery rovai neakã ratã aguã rami.
9 Diamante rami hatã vaꞌe ajapo ꞌrã nderova, itaendy gui hatãve vaꞌe. Haꞌe
 

ramo ekyje eme haꞌe kuery gui, neĩ enhemondyi eme guive haꞌe kuery
ngova re oexa uka vaꞌe gui, mbaꞌeta xere opuꞌã rei vaꞌety ae ikuai — heꞌi.
10 Haꞌe gui aipoeꞌive ju xevy:
 

— Ava raꞌy, endu ke ndeapyxa py ndevy pe xeayvu haꞌe javi, emoĩ

porãmba guive ndepyꞌa re. 11 Haꞌe gui ma tereo, neretarã kuery escravo-
 

rã ogueraa pyre ikuaia py. Haꞌe kuery oenduxe, eꞌỹ vy noenduxei teĩ
ndeayvu tema haꞌe kuery pe. Haꞌe vy “Po rami Senhor Nhanderuete
ijayvu”, ꞌre ꞌrã — heꞌi xevy.

 3.1‑3 Apocalipse 10.9‑10
d
 1381 Ezequiel 3

12  Haꞌe
gui ma Nheꞌẽ xereupi heravy. Haꞌe ramo xerakykue katy gui
aendu peteĩ hyapu rei vaꞌe. Haꞌe vaꞌe ma oĩa gui onhendu vy aipoeꞌi:
— Taꞌimaꞌenduꞌa porãa Senhor rexakãa re — heꞌi. 13 Aendu avi  

temimoingo kuery opepo jopepo re ombota-mbota rã, iruéra haꞌe kuery

reve ikuai vaꞌe revovo guive. Aendu avi hyapu ratãve vaꞌe. 14 Haꞌe rami 

py Nheꞌẽ xereupi heravy. Xenheꞌẽ py ndaꞌevei etea aendu reve aa ainy.

Haꞌe rami teĩ xere Senhor opo imbaraete vaꞌe omoĩ xejokoarã. 15 Haꞌe  

ramo Tel-Abibe tetã katy aa, Quebar yakã yvýry xeretarã kuery escravo-
rã ogueraa pyre ikuaia py. Haꞌe vy haꞌe kuery ikuaia py ju aĩ. Haꞌe kuery
mbyte py sete ára re aguapy ainy ndaꞌevei etea aendu reve.

Tetã rarõa rami Israel kuery pe ijayvu aguã omoĩague

16  Haꞌe
gui sete araa py ma xevy pe Senhor ombou oayvu. Haꞌe vy
aipoeꞌi:
17 — Ava raꞌy, xee ma tetã rarõa rami romoĩ Israel kuery pe ayvu
 

remombeꞌu aguã. Haꞌe rami rã xejuru gui ayvu rendu vaꞌe remombeꞌu ꞌrã
haꞌe kuery pe xerekovia. 18 Haꞌe gui ma xapyꞌa rei heko vai vaꞌe kuery pe
 

“Pemano ꞌrã” haꞌe teĩ ndee ju haꞌe kuery pe neremombeꞌui ramo tape vai
gui ojepeꞌa vy oo jepe aguã, haꞌe rami ri ramo heko vai vaꞌe omano ꞌrã
gueko vaia py, teĩ ndee rombopaga avi ꞌrã huguy ndepo re oĩ vaꞌe káuxa.
19 Haꞌe rã xapyꞌa rei heko vai vaꞌe kuery pe haꞌe rami ndeayvu teĩ haꞌe
 

kuery ndojeko rerovai ꞌrã teko vai rupi ikuaia gui. Haꞌe ramo haꞌe kuery
omano ꞌrã gueko vaia py ae, haꞌe rã ndee ma reo jepe ꞌrã. 20 Haꞌe gui
 

xapyꞌa rei heko porã vaꞌekue ma heko porãague gui ojepeꞌa ꞌrã haꞌeveꞌỹ
vaꞌe ojapo vy. Haꞌe gui haꞌe kuery renonde py xee amoĩ ꞌrã onhepyxanga
aguã, haꞌe ramo omano ꞌrã. Ndee nandeayvui ramo haꞌe kuery omano
ꞌrã gueko vaia py, haꞌe naꞌimaꞌenduꞌaavei ꞌrã teko porã rupi oikoague
re. Haꞌe rami teĩ ndee rombopaga avi ꞌrã huguy ndepo re oĩ vaꞌe káuxa.
21 Haꞌe rami teĩ heko porã vaꞌe pe ojejavy eꞌỹ aguã re ndee ndeayvu ramo
 

ndojejavyi vy anhetẽ oikove ꞌrã haꞌe rami ndeayvu rire. Ndee voi reo jepe
ꞌrã — heꞌi.
22 Haꞌe gui xere Senhor opo omoĩ vy aipoeꞌi xevy:
 

— Epuꞌã ke, tereo yvyugua katy, haꞌe py ma ndereve xeayvu aguã —

heꞌi. 23 Haꞌe ramove apuꞌã vy yvyugua katy aa. Haꞌe py amaꞌẽ rã Senhor
 

rexakãa oĩ raꞌe, Quebar yakã yvýry hexakãa aexaague rami. Haꞌe vy

xerenapyꞌã re aĩ xerova yvy re amovaẽ reve.
24 Haꞌe ramo xere Nheꞌẽ oĩ vy xemopuꞌã imoꞌamy. Haꞌe rami vy xevy
 

ijayvu vy aipoeꞌi:
— Tereo ndero katy, haꞌe enhemboty haꞌe py. 25 Mbaꞌeta ava raꞌy, maꞌẽ. Haꞌe
 

kuery ma ndea py ixã ogueru vy ndejokua ꞌrã imoiny, haꞌe kuery mbyte katy reo
veꞌỹ aguã. 26 Haꞌe gui xee ajapo ꞌrã neapekũ ndejuru re ojapa aguã rami, haꞌe
 

kuery pe ndeayvu eꞌỹ aguã. Haꞌe ramo ijayvu eꞌỹ vaꞌe ꞌrã reiko remonheangu
Ezequiel 3​, ​4 1382

veꞌỹ ranhe aguã, mbaꞌeta xere opuꞌã rei vaꞌety ae ikuai. 27Haꞌe rami teĩ ndereve
 

xeayvu jevy vy aipeꞌa ju ꞌrã ndejuru ndeayvu aguã. Haꞌe ramo haꞌe kuery pe “Po
rami Senhor Nhanderuete ijayvu”, ꞌre ꞌrã. Haꞌe ramo oenduxe vaꞌe toendu, haꞌe
rã noenduxei vaꞌe ma tove toendu eme, mbaꞌeta xere opuꞌã rei vaꞌety ae ikuai.

Jerusalém tetã jokoarã ramigua oexaague

4   — Haꞌe gui aỹ ndee ava raꞌy, eru peteĩ yvy jykue, enhono imoiny
1

nerenondeꞌi py, haꞌe vy haꞌe vaꞌe re embopara Jerusalém tetã raꞌangaarã.

2 Haꞌe vaꞌe rovai emoĩ ijokoarã raꞌangaa jovaive rupi, ejapo oo imbaraete vaꞌe

raꞌangaarã, tetã kora re emopuꞌã yvy ivã vaꞌerã, jova-jovaive re ejapo xondaro
kuery nhoarõ aguã, haꞌe ijyvýry rupi emoĩ tetã kora reityarã. 3 Eru avi peteĩ oja
 

ferro guigua, haꞌe vy ndee haꞌe tetã oĩa mbyte py emopuꞌã imoꞌamy oja ferro
guigua kora rami. Haꞌe vy emaꞌẽ einy tetã katy. Haꞌe rami ꞌrã opyta tetã ojokopy
rami, ijokoarã remoĩ ramo. Haꞌe vaꞌe ma Israel kuery oikuaa aguã ꞌrã oĩ.
4 — Haꞌe gui ma enheno ejupy reiporu kuaa eꞌỹa re, ndejee remoĩ aguã
 

Israel kuery reko vaia. Renheno rejupya ára haꞌe javi re ndere oĩ ꞌrã heko vaia.
5 Mbaꞌeta ndee romoĩ ꞌrã haꞌe kuery reko vaia maꞌetỹa kuaa ukaarã, peteĩ-teĩ ára
 

renhenoa ma peteĩ maꞌetỹ ovare aguã, haꞌe javi vy trezentos e noventa ára peve.
Haꞌe rami rã ndejee meme ꞌrã rereko Israel kuery ojejavyague. 6 Haꞌe vaꞌe ára
 

opa ma rire reiporu kuaa regua re ju ꞌrã renheno rejupy, Judá kuery ojejavyague
ju ndejee rereko aguã. 7Haꞌe rami vy quarenta ára re ju ajapo ꞌrã renheno aguã
 

rami, peteĩ-teĩ ára peteĩ maꞌetỹ ovare aguã. Haꞌe ramo Jerusalém tetã ojokoa
katy remaꞌẽ reiny ꞌrã ndejyva pire rei reve. Haꞌe rami vy ꞌrã ndeayvu ete haꞌe
kuery rovai. 8 Aỹ rojokua uka ꞌrã ixã py, hovai katy neĩ kyvõ katy remaꞌẽ eꞌỹ
 

aguã, tetã ojokoa aguã ára opa eꞌỹa ja.

9 — Eru avi trigo haꞌe cevada, kumanda haꞌe kumanda peꞌi. Emoĩ peteĩ
 

oja py mbojaperã, trezentos e noventa ára re ndeyke re renheno peve reꞌu

rejupy aguã. 10 Opeja pyre anho ꞌrã reꞌu, duzentos e quarenta gramas ꞌrã
 

koꞌẽ nhavõ. Haꞌeve jave-jave ꞌrã reꞌu. 11 Haꞌe gui yy voi oaꞌã mbyre meme ꞌrã
 

reyꞌu, peteĩ karoꞌi haꞌeve jave-jave ꞌrã reyꞌu. 12 Reꞌu vaꞌe ma mbojape cevada
 

guigua rami ꞌrã. Rexy ꞌrã avakue repoxi pirukue áry, heta vaꞌe kuery oexaa
py. 13 Mbaꞌeta haꞌe rami ae ꞌrã Israel kuery hoꞌu okuapy tembiꞌu haꞌeveꞌỹ
 

vaꞌe, pavẽ regua ikuaia rupi aipeꞌa ukaague py — heꞌi Senhor.

14 Haꞌe ramo xee aipoaꞌe:
 

— Kore Senhor Xeruete! Maꞌẽ, xekunumi guive aỹ peve xee nanhemongyꞌai

ae vaꞌeri, mbaꞌeta haꞌu vaꞌeꞌỹ teri mymba omano rive vaꞌekue neĩ kaꞌaguy
rupigua omondoropa pyre, xoꞌo ndaꞌevei vaꞌe xejuru py amoĩ eꞌỹ aguã — haꞌe. e

e
 4.12‑14 Ezequiel ma avakue repoxi pirukue áry mbojape oexy aguã re “Senhor” ijayvu,
mbaꞌeta tetã ojokoa jave heta vaꞌe kuery ndojoui ꞌrã xakãrã. Haꞌe ramo Ezequiel ndojou
porãi, mbaꞌeta haꞌe nunga áry oexy pyre ndaꞌevei sacerdote kuery hoꞌu aguã, onhemongyꞌa
eꞌỹ aguã.
 1383 Ezequiel 4​, ​5

15  Haꞌe ramo aipoeꞌi xevy:

— Haꞌe ramo avakue repoxi ꞌrãgue py haꞌeve ꞌrã vaka repoxi áry
mbojape rembojy aguã — heꞌi.
16 Aipoeꞌive ju xevy:
 

— Ava raꞌy, mbaꞌeta maꞌẽ, Jerusalém tetã py ajapo ꞌrã tembiꞌurã ojoua
veꞌỹ aguã rami. Haꞌe kuery hoꞌu ꞌrã tembiꞌu opeja pyre ndaꞌevei rei etea
oendu reve, haꞌe yy oaꞌã mbyre oyꞌu ꞌrã okuapy ndaekorãveia reve. 17 Haꞌe  

kuery pe tembiꞌu haꞌe yy oata ramo joexa vy rive onhemondyipa ꞌrã,

gueko vai reia py opa jogueravy vy.

5  — Haꞌe gui ava raꞌy, eru peteĩ kyxe haimbe porã vaꞌe nerendyva
1  

ayaarã. Haꞌe vy enhopĩmba neakã haꞌe nerendyva haꞌe javi rupi. Eru
avi mbaꞌemo opejaa ndeꞌague repeja aguã. Repejaa rupi embojaꞌo mboapy
henda py. 2 Peteĩ henda py oĩ vaꞌe ma reapy ꞌrã tetã mbyte py, ojokoa
 

aguã ára opa ma rire. Haꞌe rã amboae henda py ndeꞌague oĩ vaꞌe ma

reikutu ꞌrã kyxe py tetã yvýry. Haꞌe rã amboae ju ma yvytu ombovevea
rupi ꞌrã remoaĩmba imondovy. Haꞌe vaꞌe kuery rakykue rupi aekyi uka ꞌrã
kyxe. 3 Haꞌe gui mboapya regua amongue eteꞌi ma rejokua ꞌrã ndeao apyꞌi
 

re. 4 Haꞌe vaꞌe regua gui ae ju remombo ꞌrã tata py okai aguã. Haꞌe vaꞌe
 

gui ma tata oẽ ꞌrã Israel kuery haꞌe javi rovai.

Mbaꞌe re pa Jerusalém tetã Senhor ojoko uka ꞌrãa re ijayvuague

5  Haꞌe gui Senhor Nhanderuete po rami ijayvu:
— Jerusalém tetã upe py oĩ vaꞌe ramigua ma yvy regua mbyte py
amoĩ vaꞌekue, haꞌe ijyvýry rupi ikuai vaꞌe yvy mbyte. 6 Haꞌe rami teĩ haꞌe
 

kuery xee aipota vaꞌe rovai opuꞌã vy yvy regua kuery gui voi ojapo vaive
tema okuapy, haꞌe oyvýry rupi ikuai vaꞌe gui omboykepave xeayvu aeja
vaꞌekue. Hexaraipa okuapy xee aipotaa gui, xeayvu rupi ndaꞌikuai guive.
7 Haꞌe nunga rupi po rami Senhor Nhanderuete ijayvu:
 

— Peẽ kuery ma amboae regua pendeyvýry rupi ikuai vaꞌe gui

pepuꞌãve xerovai, ndapejapoxei guive xee aipotaa rami, neĩ amboae kuery
pendeyvýry rupi ikuai vaꞌe reko ndapeupityi. 8 Haꞌe nunga rupi xee, xee
 

ae ju ꞌrã aiko nderovai guarã — heꞌi Senhor Nhanderuete. — Haꞌe rami

vy penembyte py rombopaga ꞌrã yvy regua kuery oexaa py. 9 Ojeguarupy  

pejapoa haꞌe javi káuxa penembyte py ajapo ꞌrã peteĩgueve ajapo eꞌỹ
teri vaꞌe, haꞌe neĩ ndajapovei ꞌrã vaꞌe. 10 Haꞌe rami rã penembyte py tuu
 

kuery hoꞌu ꞌrã okuapy guaꞌy kuery ae, haꞌe taꞌy kuery hoꞌu ꞌrã nguu
kuery ae. Penembyte py rombopaga ꞌrã, haꞌe gui penderegua hembyre
vaꞌekue ma amoaĩmba ꞌrã imondovy yvytu haꞌe javi rupi. 11 Haꞌe nunga
 

rupi anhetẽ ete xee Senhor Penderuete xee ae rekove rupi aura vy
aipoaꞌe: Xevygua oo ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe pemongyꞌapa rei rire mbaꞌemo vai
pejapo haꞌe ojeguarupy pembojeroviaa py, haꞌe ramo xee namaꞌẽvei
ꞌrã pendere romboaxya rupi, ndorogueraa jepei ꞌrã guive. 12 Haꞌe ramo
 
Ezequiel 5​, ​6 1384

pende kuery regua peteĩ henda py pemano ꞌrã mbaꞌeaxy vaikue gui, haꞌe
penembyte py pekanhymba ꞌrã karuai gui. Haꞌe rã amboae henda py ma
pendeyvyꞌiry rupi peꞌa ꞌrã pekuapy kyxe gui. Haꞌe gui amboae henda py
ju romoaĩmba ꞌrã yvytu haꞌe javi rupi, haꞌe vy penderakykue rupi aekyi
uka ꞌrã kyxe.
13 — Haꞌe rami vy ꞌrãe xepoxya oaxa. Haꞌe kuery re xepoxya amboupa
 

ma rire “Haꞌeve ma” haꞌe ꞌrã apytuꞌu vy. Haꞌe ramo oikuaapa ꞌrã
xekyreꞌỹa rupi xeayvuague, haꞌe kuery áry ambou ramo. 14 Mbaꞌeta  

ombovaipa pyre rami romoĩ ꞌrã yvy regua pendea katyꞌi rupigua kuery
pendejojai aguã, oaxa vaꞌe kuery haꞌe javi oexaa py. 15 Haꞌe rami rã
 

pepyta ꞌrã ombojaru rei haꞌe ojojai pyrã, yvy regua kuery pendea
katyꞌi ikuai vaꞌe oikuaa vy onhemondyipa aguã, mbaꞌeta rombopaga
ꞌrã xepoxya haꞌe rojou vaia rupi, opa marã romoingo axya py, po rami
xee Senhor ae xeayvu rire. 16 Haꞌe kuery rovai ma huꞌy rami ambou
 

ꞌrã karuai. Huꞌy nhomombaarã ambou ꞌrã penemomba aguã. Haꞌe rami
vy karuai amoĩve ju ꞌrã peẽ kuery re, peẽ kuery gui mbojape peꞌu ꞌrã
vaꞌekue aipeꞌapa vy. 17 Peẽ kuery re ambou ꞌrã karuai haꞌe mymba
 

nharõ penderaꞌy haꞌe penderajy kuery mokanhymbaarã. Pendere ou

ꞌrã mbaꞌeaxy vaikue haꞌe tuguy moẽarã. Kyxe revegua voi ambou ꞌrã
pendere. Xee Senhor ae xeayvu.

Israel kuery mbaꞌemo raꞌangaa re rive ojerovia okuapya re ijayvuague

6   Haꞌe
gui ma xevy pe Senhor ombou ju oayvu. Haꞌe vy aipoeꞌi:
1
2  —
Ava raꞌy, emaꞌẽ Israel regua yvyty ikuaia katy, haꞌe kuery
re ndeayvu aguã. Haꞌe vy aipoꞌre: 3 Israel regua yvyty pendekuai vaꞌe,
 

pendu ke Senhor Nhanderuete ayvu. Po rami Senhor Nhanderuete

ijayvu yvyty, yvyꞌã, yakã haꞌe yvyugua ikuai vaꞌe pe: f Aỹ xee, xee ae
ambou ꞌrã kyxe peẽ kuery re, pendeꞌáry taꞌangaa ombojeroviaaty ikuai
vaꞌe mbovaipaarã. 4 Haꞌe ramo pende altar ombovaipaa ꞌrã, haꞌe altar
 

heakuã porã vaꞌe rapyaty ikuai vaꞌe voi omopẽmbaa ꞌrã. Kyxe py ajuka
uka vaꞌekue aejapa ꞌrã imbokuapy taꞌangaa ombojeroviaague renonde
rupi ae. 5 Taꞌangaa ikuai vaꞌe renonde rupi aeja ꞌrã Israel kuery retekue,
 

haꞌe rã ikãgue ma amoaĩmba ꞌrã altar ombojeroviaague renonde rupi.

6 Haꞌe gui tekoa haꞌe tetã pendekuaiague haꞌe javi rupi omombaa ꞌrã,
 

taꞌangaa pembojeroviaague ombovaipaa ꞌrã, altar pembojeroviaague

haꞌe javi oitya haꞌe ombovaipaa aguã, haꞌe taꞌangaa voi omopẽmbaa
haꞌe omombaa aguã. Altar heakuã porã vaꞌe peapyaty voi oipeꞌapaa ꞌrã,
penerembiapokue haꞌe javi ombovaipaa ꞌrã. 7 Haꞌe gui penembyte rupi
 

kyxe py ojuka pyre hoꞌapa ꞌrã, xee ae Senhor aikoa peikuaa aguã.

f
 6.3 Israel regua yvyty, yvyꞌã, yakã haꞌe yvyugua ikuai vaꞌe pe Nhanderuete ijayvu
mbaꞌeta haꞌe vaꞌe rupi ma ikuai mbaꞌemo raꞌangaa mbojeroviaaty.
 1385 Ezequiel 6​, ​7

8  —
Haꞌe rami avi aeja ꞌrã hembyrekueꞌi, mbaꞌeta peẽ kuery regua
amongue eteꞌi ꞌrã oo jepe kyxe gui yvy regua kuery ikuaia rupi, haꞌe
kuery yvy rupi romoaĩ jave. 9 Haꞌe gui amboae kuery yvy rupi escravo-rã
 

ogueraa ague py oo jepe vaꞌekue imaꞌenduꞌa ju ꞌrã xere. Mbaꞌeta xee ma

ndaꞌevei ete aiko opa marã pendepyꞌaa rupi xegui pejepeꞌa ramo, haꞌe
penderexa taꞌangaa anho rive oexaxe rã xegui pejepeꞌa ramo. Haꞌe gui ma
haꞌe kuery ojeguaru ꞌrã ojegui ae, opa marã ikuaia rupi ndaꞌevei ete vaꞌe
ojapoague re. 10 Haꞌe rami vy ma haꞌe kuery oikuaa ꞌrã xee ae Senhor
 

aikoa, mbaꞌeta haꞌe kuery re mbaꞌemo vai ambou aguã re ndaxeayvu

rivei.
11 Po rami Senhor Nhanderuete aipoeꞌi xevy:
 

— Ejepopete ke, embota-mbota ndepy, haꞌe vy aipoꞌre: “Ndaꞌevei

teve, mbaꞌeta Israel kuery opa marã ojeguarupy ojapoague re hoꞌapa
ꞌrã kyxe py, karuai haꞌe mbaꞌeaxy vaikue gui”, ꞌre. 12 Mbaꞌeta mombyry
 

rupi ikuai vaꞌe omano ꞌrã mbaꞌeaxy vaikue gui, haꞌe rã haꞌeꞌi rupigua
ma kyxe py ꞌrã omano. Haꞌe gui amongue hembyrekue ma ojokoa rã
omano ꞌrã karuai gui. Haꞌe rami vy ꞌrãe haꞌe kuery pe xepoxyague oaxa.
13 Haꞌe ramo peikuaa ꞌrã xee ae Senhor aikoa, peẽ kuery regua taꞌangaa
 

mbyte rupi kyxe py ojuka pyre ikuai ramo, haꞌe altar ikuai vaꞌe yvýry
rupi, yvyꞌã haꞌe yvyty apyte ikuai vaꞌe haꞌe javi rupi, haꞌe yvyra hogue
ana haꞌe yvyra porãgueve ikuai vaꞌe guy rupi, mbaꞌeta haꞌe rupi ae opa
marãgua taꞌangaa pe heakuã porã vaꞌe pemeꞌẽaty ikuai. 14 Haꞌe nunga áry
 

rupi xepo amoĩ vy ambovaipa ꞌrã yvy tekoa eꞌỹa guive Ribla peve, tekoa
ikuaiague haꞌe javi rupi ndaꞌikuaiavei aguã. Haꞌe ramo peikuaa ꞌrã xee ae
Senhor aikoa.

“Opa ta ma! Opa ta ma!” heꞌiague

7   Teĩgue
ju Senhor oayvu ombou xevy. Haꞌe vy aipoeꞌi:
1
2  —
Ava raꞌy, po rami Senhor Penderuete ijayvu Israel kuery yvy
re: Opa ta ma! Irundy henda rupi haꞌe ijyvy apy rupi ikuaia peve ꞌrã ou
opa aguã. 3 Haꞌe rami vy aỹ ma ou ma pepa aguã ára. Mbaꞌeta pendere
 

ambou ꞌrã xepoxya, rombopaga ꞌrã pendekuaiague re, pendere ambou

ꞌrã ojeguarupy rupi pendekuaiague rekovia. 4 Mbaꞌeta pendere namaꞌẽvei
 

ꞌrã rogueraa jepea rupi neĩ romboaxya rupi. Haꞌe rami ꞌrãgue py pendere
ambou ꞌrã pendekuaiague rekovia, haꞌe ojeguarupy rupi pendekuaiague
ojekuaapa ꞌrã penembyte. Haꞌe ramo peikuaa ꞌrã xee ae Senhor aikoa.
5 Po rami Senhor Nhanderuete ijayvu:
 

— Maꞌẽ, mbaꞌemo vai ou-ouve tema ꞌrã. 6 Ovaẽ ta ma opa aguã, ou

 

ma oiny, opuꞌã ma penderovai. 7 Yvy regua kuery, ou ma pekanhy aguã.

 

Ovaẽ ma ára, yvyty ikuai vaꞌe áry rupi vyꞌaa ꞌrãgue py ovaẽ ma opa marã
ipyꞌaa aguã. 8 Aỹ pendeꞌáry anhoẽ ta xepoxya, roguereko ꞌrã xepoxya
 

rupi. Aikuaa pota ꞌrã pendekuaiague re, haꞌe pendeꞌáry ambou ꞌrã
Ezequiel 7 1386

ojeguarupy rupi pendekuaiague rekovia haꞌe javi. 9 Haꞌe rami vy pendere

 

namaꞌẽvei ꞌrã rogueraa jepea rupi, neĩ romboaxya rupi. Pendekuaiague re

ae ꞌrã rombopaga. Haꞌe ramo ojeguarupy rupi pendekuaiague ojekuaapa
ꞌrã penembyte. Haꞌe ramo peikuaa ꞌrã xee Senhor ae ajapoague.
10 — Maꞌẽ, ára ovaẽ ma ouvy. Ojekuaa ma rombopagapa aguã, mbaꞌeta
 

yvyra roviꞌi ipotypa ma, onhemboyvate reia voi hokypa ma. 11 Jojukaa
 

kuery opuꞌã ma yvyra roviꞌi nhombojexavaiarã. Haꞌe ramo mbaꞌeve noĩvei

ma haꞌe kuery peguare, imbaꞌe rei-reikue, haꞌe kuery re imaꞌenduꞌaague,
neĩ oguerovyꞌaa ague ma voi. 12 Mbaꞌeta hiꞌára ou ma oiny, ovaẽ ae ma.
 

Haꞌe nunga rupi mbaꞌemo joguaa tovyꞌa eme, haꞌe rã mbaꞌemo vendea
ma taꞌiporiau eme. Mbaꞌeta haꞌe kuery haꞌe javi re ou poxya hendy vaꞌe.
13 Mbaꞌeta yvy vendeare ma ndojevyvei ma ꞌrã ovende vaꞌekue oiporu ju
 

aguã, oikoveꞌi teĩ ae ma. Mbaꞌeta ndoiko eꞌỹi ꞌrã heta vaꞌe kuery regua
ayvu omombeꞌu pyre. Haꞌe ramo avave rei ndoiko pukuvei ꞌrã gueko vaia
py onhemombaraetea rupi.
14 — Omonheꞌẽa ma mimby guaxu, oguereko katupaa ma teĩ joe opuꞌã
 

aguã katy ndooai ꞌrã, mbaꞌeta haꞌe kuery haꞌe javi re ou xepoxya hendy
vaꞌe. 15 Oka rupi ma kyxe revegua ikuai, haꞌe rã opy ma mbaꞌeaxy vaikue
 

haꞌe karuai oĩ. Mbaꞌety rupi oiko vaꞌekue ojukaa ꞌrã kyxe py, haꞌe rã
tetã pygua kuery ma karuai haꞌe mbaꞌeaxy vaikue gui ꞌrã opa. 16 Xapyꞌa
 

rei haꞌe kuery regua amongue ojava vy oo jepe ꞌrã. Haꞌe rami vy yvyty
áry rupi ꞌrã ikuai, yvyugua rupigua apykaxu rami peteĩ-teĩ ipoaẽ rei ꞌrã
ojejavyague gui. 17 Pavẽ po ma ikangypa ꞌrã, haꞌe pavẽ renapyꞌã ma yy
 

rami meme ꞌrã ikangy. 18 Ajukue voxa guigua py onhemonde ꞌrã okuapy
 

tekorã veꞌỹ anho oendu vy. Haꞌe javi rova re ojekuaa ꞌrã oxĩa, oakã voi
onhopĩmba ꞌrã. 19 Haꞌe kuery prata oguereko vaꞌekue ma omombopa ꞌrã
 

tape rupi, ouro eteve voi haꞌe kuery pe rã ikyꞌapa vaꞌe rami ꞌrã. Mbaꞌeta
Senhor poxya ára py ma prata neĩ ouro ma voi ndogueraa jepei ꞌrã. Haꞌe
nunga py ndaꞌevevei ꞌrã haꞌe kuery okaru neĩ guye omonyẽ aguã, mbaꞌeta
haꞌe nunga ma teko vai py hoꞌa aguã imonhepyxangaarã rive. 20 Haꞌe
 

kuery ita porãgueve oguerovyꞌa rei vaꞌe py ma taꞌangaa ojeguaru pyrã

ojapo vaꞌekue, mbaꞌemo vai raꞌangaa ombojerovia pyrã guive. 21 Haꞌe
 

rami teĩ xee ma haꞌe nunga ajapo ikyꞌapa vaꞌe rami haꞌe kuery pe opyta
aguã rami, haꞌe gui amboae regua kuery po py amboaxapa ogueraa rive
vaꞌerã. Yvy regua heko vai rei vaꞌe kuery pe ete amboaxa ogueraa vaꞌerã.
Haꞌe ramo ojavyky rei ꞌrã. 22 Haꞌe kuery gui xerova arova rã omongyꞌapaa
 

rive ꞌrã xembojeroviaaty. Haꞌe py imongyꞌaarã kuery oike vy oipeꞌapa ꞌrã

mbaꞌemo.
23 — Tojapoa corrente jojokuaarã, mbaꞌeta kovaꞌe yvy tynyẽ ma jouguy
 

omoẽa vaꞌekue. Tetã rupi voi opa mbaꞌe vai anho oĩ. 24 Haꞌe ramo yvy
 

regua mbyte gui ambou ꞌrã heko vaive vaꞌe hoogue peꞌaarã. Haꞌe rami
vy amomba ꞌrã ojerovia rei vaꞌe kuery onhemboyvatea. Haꞌe ramo
 1387 Ezequiel 7​, ​8

haꞌe kuery pegua henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌekue omongyꞌapaa ꞌrã. 25 Ovaẽ ma 

imbovaipaarã. Haꞌe ramo haꞌe kuery oeka ꞌrã ikuai porã aguã teĩ noĩvei
ae ma. 26 Ou ꞌrã imbojexavaiarã haꞌe ayvuxe áry jevy-jevygua. Haꞌe ramo
 

oporandu ꞌrã okuapy profeta kuery mbaꞌemo oexaa re, teĩ sacerdote kuery
ndoguerekovei lei, haꞌe nhomongeta vaꞌety kuery nanhomongeta kuaavei
ꞌrã. 27 Huvixave ojaeꞌo ꞌrã oiny, yvatekueve re voi oĩ ꞌrã tekorã veꞌỹ. Yvy re
 

ikuai vaꞌe po ma oryryipa ꞌrã ngyje gui. Mbaꞌeta ambopaga ꞌrã haꞌe kuery
ikuaiague rami ae, haꞌe aikuaa pota ꞌrã haꞌe kuery re joe oikuaa potaa
rami ae avi. Haꞌe ramo oikuaa ꞌrã xee ae Senhor aikoa.

Jerusalém py ojeguarupy ikuai vaꞌe oexaague

8   Haꞌe
gui mboapy meme maꞌetỹa vaꞌe mboapy meme jaxya py,
1

teĩ nhiruĩ araa py xero py aguapy ainy. Xerenonde py Judá pygua

nhomongeta vaꞌety kuery oguapy avi okuapy. Haꞌe gui aĩa py Senhor
Nhanderuete omboguejy opo xeꞌáry. 2 Haꞌe ramo amaꞌẽ rã oĩ peteĩ ava
 

ramigua tata guigua. Ikuꞌa guive yvy katykue ma tataendy anho oĩ. Haꞌe
rã ikuꞌa guive yvate katykue ma overa vaꞌe rami hexakã. 3 Opo ramigua
 

oguereko vaꞌe ma omokuaveꞌẽ vy ojopy xeakã re xeꞌa oĩ vaꞌe. Haꞌe rami

vy yvate katy Nheꞌẽ xereupi heravy yvy áry rupi. Haꞌe vy Nhanderuete
guigua aexa rã xereraa Jerusalém tetã re, templo roka py okẽ kuaray
apuꞌaꞌia katy oĩ vaꞌe peve. Haꞌe py ma oĩ raꞌe taꞌangaa Nhanderuete
ndaꞌevei etea oendu aguã rami ojapo vaꞌe. 4 Haꞌe py ojekuaa avi Israel
 

kuery ruete rexakãa, tekoa eꞌỹa py hexakãa aexaague rami ae ju.

5 Haꞌe gui haꞌe vaꞌe aipoeꞌi:
 

— Ava raꞌy, emaꞌẽ ke aỹ kuaray apuꞌaꞌia katy — heꞌi. Haꞌe ramo haꞌe
katy amaꞌẽ rã altar rokẽ katy oĩ ae tema taꞌangaa Nhanderuete ndaꞌevei
etea oendu aguã rami ojapo vaꞌe, jaikeaꞌi py.
6 Aipoeꞌive ju xevy:
 

— Ava raꞌy, rexa pa haꞌe kuery ojapo okuapy vaꞌe? Haꞌe vaꞌe ma
ojeguarupy tuvixa vaꞌe Israel kuery apy ojapo vaꞌe, xevygua oo ikyꞌa
eꞌỹ vaꞌe gui ajepeꞌa aguã rami. Haꞌe rami avi rexa ju ꞌrã ojeguarupy
ndaꞌeveive vaꞌe — heꞌi.
7 Haꞌe gui okẽ jaikeaꞌi katy ju xereraa. Haꞌe py oo mbotya oĩ vaꞌe re oĩ
 

peteĩ kua. Haꞌe vy aipoeꞌi xevy:

— Ava raꞌy, ejoꞌo povaꞌe imbotya re. 8 Haꞌe ramo imbotya re ajoꞌo ma
 

vy amaꞌẽ rã oĩ peteĩ okẽ.

9 Aipoeꞌi xevy:
 

— Eike na, haꞌe vy rexa ꞌrã ojeguarupy tuvixa vaꞌe haꞌe py ojapo
okuapy vaꞌe — heꞌi. 10 Haꞌe gui aike vy aexa. Haꞌe rã haꞌe py imbotya
 

jova-jovaive rupi iparapa raꞌe opa marãgua yvy rupi otytyry vaꞌe haꞌe
mymba ojeguarupy, haꞌe gui taꞌangaa Israel kuery ombojerovia vaꞌety
haꞌe javi. 11 Haꞌe vaꞌe taꞌangaarã ombopara pyre renonde rupi opuꞌã
 
Ezequiel 8​, ​9 1388

okuapy setenta avakue Israel kuery mongetaa kuery regua. Haꞌe kuery
mbyte py hiꞌaĩ avi Safã raꞌy Jazanias. Haꞌe kuery peteĩ-teĩ opo py
oguereko heakuã porã vaꞌe hyꞌaꞌi py okai vaꞌe. Heakuã porã vaꞌe rataxĩ
ma ojeupi ovy arai rami.
12 Haꞌe gui aipoeꞌi xevy:
 

— Ava raꞌy, rexa pa Israel kuery mongetaa kuery pytũ guy rupi ojapo
okuapy vaꞌe? Haꞌe kuery peteĩ-teĩ ikuai ꞌrã ooꞌi taꞌangaa kuery oĩaty rupi.
Mbaꞌeta haꞌe kuery aipoeꞌi: “ Senhor ma nanhanderexai ꞌrã, nopenavei
ma kovaꞌe yvy re”, heꞌi okuapy teĩ.
13 Haꞌe gui aipoeꞌive ju xevy:
 

— Rexave tema ꞌrã ojeguarupy ndaꞌeveive vaꞌe haꞌe kuery ojapo okuapy
vaꞌe — heꞌi.
14 Haꞌe gui xereraa ju Senhor pegua oo rokẽ kuaray apuꞌaꞌia katy oĩ
 

vaꞌe peve. Haꞌe py aexa tuuete ramigua Tamuz omanoague re kunhague

oguapy reve ojaeꞌo okuapy vaꞌe. g 15 Haꞌe vy aipoeꞌi:
 

— Ava raꞌy, rexa pa? Haꞌe rami avi ojeguarupy rexave ju ꞌrã kovaꞌe gui
ndaꞌeveive vaꞌe — heꞌi.
16 Haꞌe gui ma Senhor pegua oo katy ju xereraa. Haꞌe py ikuai
 

Senhor pegua opy oikeaꞌi okẽ haꞌe altar oĩ vaꞌe mbyte aexa rã vinte
e cinco avakue ikuai. Haꞌe kuery ma ikupepa okuapy Senhor pegua
templo katy, haꞌe gui kuaray oua katy hova okuapy. Kuaray omboetea
rupi ikuai, kuaray oua katy omaꞌẽ okuapy reve. 17 Haꞌe ramo aipoeꞌi xevy
 

pe:
— Ava raꞌy, rexa pa? Haꞌe gui Judá kuery ma apy namigua ojeguarupy
ojapo vaꞌe pe “Mbaꞌeꞌỹ” heꞌi okuapy, haꞌe gui oyvy rupi jogueroꞌa ꞌrã
okuapy xembopoxya rupi. Maꞌẽ, oxĩ re omovaẽ okuapy yvyra rakãꞌi.
18 Haꞌe ramo xepoxya rupi ae ꞌrã areko. Haꞌe kuery re namaꞌẽvei ꞌrã araa
 

jepea rupi neĩ amboaxya rupi. Haꞌe gui xeapyxa py haꞌe kuery ojapukai
atã teĩ xee naendu potai ꞌrã.

Jerusalém pygua kuery mbopagaarã re ijayvuague

9   Haꞌe
ramo aendu rã ojapukai atã reve aipoeꞌi:
1

— Peju ke, peẽ tetã pygua jukaarã kuery, peteĩ-teĩ pendepo py

tembiporu nhomombaarã reve — heꞌi. 2 Haꞌe ramo amaꞌẽ rã kuaray
 

apuꞌaꞌia katy okẽ tuvixa vaꞌe oĩ vaꞌe gui ou okuapy mboapy meme avakue.
Haꞌe kuery ma peteĩ-teĩ opo py ogueru tembiporu nhomombaarã. Haꞌe
kuery mbyte ma ou peteĩ ava ijao xiĩ rei vaꞌe, okuꞌa re oguereko voko

g
 8.14 Tamuz ma amboae regua kuery ruete ramigua. Haꞌe kuery oikuaa rã maꞌetỹ nhavõ
omano ꞌrã yroꞌy ypyꞌi jave, haꞌe gui ára pyau py onhemboete kuerei ꞌrã. Imbojeroviaa
kunhague ma ojaeꞌo ꞌrã okuapy omano rã, haꞌe opa marã ꞌrã itavy rei okuapy onhemboete
ju aguã.
 1389 Ezequiel 9​, ​10

mbaꞌemo mboparaaty ryru. Haꞌe gui haꞌe kuery oike ojeꞌoivy vy altar
overa vaꞌe guigua yvyꞌiry ovaẽ nhoguenoꞌamy.
3 Haꞌe gui ma Israel kuery ruete rexakãa opuꞌã ovy anjo ipepo vaꞌe
 

ikuai vaꞌe mbyte gui. Haꞌe vy oẽ ovy okẽ jaikeaꞌi peve ranhe. Haꞌe gui ava
ijao xiĩ rei vaꞌe pe Senhor ijayvu, mbaꞌemo mboparaaty ryru okuꞌa re
oguereko vaꞌe pe ae. 4 Haꞌe vy aipoeꞌi ixupe:
 

— Eaxa ke eovy Jerusalém tetã mbyte rupi, haꞌe gui emoĩ “x” avakue
haꞌe kuery mbyte rupi ojeguarupy ojapo okuapya káuxa ojaeꞌo haꞌe ipoaẽ
rei vaꞌe rova re — heꞌi. h
5 Haꞌe gui xee aendua py amboae kuery pe ju aipoeꞌi avi:
 

— Peẽ voi peaxa ke peovy tetã rupi haꞌe vaꞌe rakykue rupi. Haꞌe rami
vy pejojuka ꞌrã peovy. Haꞌe kuery re pemaꞌẽ eme peraa jepea rupi neĩ
pemboaxya rupi. 6 Pejuka ꞌrã tujakueꞌi, kunumigue haꞌe kunhataĩgueꞌi,
 

kyrĩgueꞌi haꞌe kunhague, pemomba peve. Haꞌe rã avakue “x” py omarka

pyre re ma napevaẽi ꞌrã. Pemboypy ꞌrã xevygua oo ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe gui
ranhe — heꞌi.
7 Haꞌe ramo haꞌe kuery jypy ojuka oo renonde rupi nhomongeta vaꞌety
 

kuery ikuai vaꞌekue. Haꞌe gui jojukaa kuery pe Nhanderuete aipoeꞌive ju:
— Pemongyꞌapa ke oo. Haꞌe vy pemonyẽ oka omanogue anho. Haꞌe gui
ma peẽ ju — heꞌi. Haꞌe ramo oẽmba vy jojukave jogueravy tetã rupi.
8 Haꞌe gui haꞌe kuery jojukaa rupi ojeꞌoi jave xee aeꞌi apyta haꞌe py. Haꞌe
 

rami vy xerenapyꞌã re aĩ, xerova yvy re amovaẽ reve. Haꞌe vy ajapukai

reve aipoaꞌe:
— Ai Senhor Xeruete! Remomba ta pa Israel regua kuery rembyrekue
haꞌe javi, Jerusalém áry ndepoxya renhoẽa py?
9 Haꞌe ramo xembovai:
 

— Israel haꞌe Judá kuery reko vaia ma tuvixa ete. Ijyvy tynyẽ ma
tuguy, haꞌe tetã rupi voi haꞌeveꞌỹa rami joguerekoa anho ikuai. Haꞌe
rami teĩ haꞌe kuery aipoeꞌi: “ Senhor ma kovaꞌe yvy re nopenavei ma,
nanhanderexai ae ꞌrã”, heꞌi okuapy. 10 Haꞌe nunga rupi ae haꞌe kuery re
 

namaꞌẽvei ꞌrã araa jepea rupi neĩ amboaxya rupi. Haꞌe rami ꞌrãgue py
haꞌe kuery akã re ae ambojeapa ꞌrã hembiapokue — heꞌi.
11 Haꞌe gui ava ijao xiĩ rei vaꞌe ou, okuꞌa re mbaꞌemo mboparaaty ryru
 

oguereko vaꞌe. Haꞌe rami vy omombeꞌu vy aipoeꞌi:

— Ajapopa ma rejapo uka vaꞌekue — heꞌi.

Tapyĩ hexakã vaꞌe oexaague

10   Haꞌe
gui amaꞌẽ rã anjo ipepo vaꞌe kuery akã áry rupi ojekuaa
1

peteĩ tenda huvixave openaaty ramigua ita safira gui ojapo pyre.
2 Haꞌe ramo Senhor ijayvu ava ijao xiĩ vaꞌe pe. Haꞌe vy aipoeꞌi:
 

 9.4 Apocalipse 7.3
h
Ezequiel 10 1390

— Tereo iruéra ikuai vaꞌe mbyte rupi, anjo ipepo vaꞌe ikuai vaꞌe mbyte
peve. Haꞌe vy emonyẽ ndepo tapyĩ hexakã vaꞌe anjo ikuaia gui. Tetã áry
rupi remombopa ꞌrã — heꞌi. Haꞌe ramo haꞌe vaꞌe oike ovy aexaa gui.
3 Ava oike jave ma anjo ipepo vaꞌe templo yke oiporu kuaa regua re
 

ikuai. Haꞌe gui peteĩ arai omonyẽ opy jaꞌo mbyte pygua. 4 Haꞌe ramove 

anjo ikuai vaꞌe áry gui Senhor rexakãa opuꞌã ovy oo jaikeaꞌi oĩ vaꞌe katy.
Haꞌe ramo oo haꞌe javi rupi tynyẽ jekuaa arai. Oka rupi voi hexakãmba
oiny Senhor poꞌakaa gui. 5 Anjo kuery pepo ma hevovo rei nhendu oka
 

apy peve, Nhanderuete Ipoꞌakapa vaꞌe ijayvu vy onhendua rami.

6 Haꞌe gui ma ava ijao xiĩ rei vaꞌe pe Senhor ijayvu. Haꞌe vy aipoeꞌi:
 

— Eru tata iruéra ikuai vaꞌe mbyte gui, anjo kuery ikuaia gui ae —
heꞌi. Haꞌe ramo haꞌe oike vy iruéra ikuai vaꞌe mbyte hiꞌaĩ. 7 Haꞌe ramo  

peteĩ anjo okuaveꞌẽ anjo kuery mbyte tata oĩ vaꞌe katy. Haꞌe vaꞌe oguenoẽ
vy ma ava ijao xiĩ vaꞌe po py omoĩ. Haꞌe vaꞌe ju ojopy vy oẽ ovy. 8 Anjo  

ikuai vaꞌe ma avakue po ramigua oguereko opepo guýry.

Irundy iruéra oexaague

9 Haꞌe gui amaꞌẽ rã anjo ikuai vaꞌe yvýry ikuai irundy ruéra. i Peteĩ-teĩ
anjo ikuai vaꞌe yvýry ma iruéra ikuai. Iruéra ikuai vaꞌe jaexa rã itaendy
berilo rami hexakãmba. 10 Irundyve jaexa rã joo rami meme ojekuaa.
 

Jaexa rã peteĩ-teĩ ruéra amboae ruéra mbyte rupi joaxa oiny. 11 Iruéra  

oguata vy haꞌeve rei irundyve katy rei oo aguã. Amboae katy ova-ova
eꞌỹ re oguata ovy. Tenondegua ooa rupi tema amboae kuery voi ojeꞌoi
ꞌrã, amboae katy ndovai guive oguata ojeꞌoivya rupi. 12 Anjo ikuai vaꞌe
 

rete haꞌe javi rupi hexa oĩmba rei, ikupe, ipo haꞌe ipepo ikuai vaꞌe re
guive, haꞌe iruéra irundyve ikuai vaꞌe re voi. 13 Iruéra ikuai vaꞌe pe ma
 

xee aendu rã “Opyryryĩ vaꞌe” ꞌea. 14 Temimoingo kuery peteĩ-teĩ ma

 

hova irundy vaꞌe. Jypygua hova ma anjo rova ae, mokoĩa ma ava rova,
mboapya ma guary rova, haꞌe rã hova irundya ma taguato rova.
15 Haꞌe gui anjo ikuai vaꞌe ojeupiveꞌi. Haꞌe vaꞌe kuery ma temimoingo
 

kuery Quebar yakã yvýry jypy aexa vaꞌekue ae. j 16 Haꞌe gui anjo kuery
 

oguata rã iruéra ikuai vaꞌe voi ojeꞌoi avi ꞌrã haꞌe kuery reve. Anjo kuery ma
yvy áry ojeupi aguã opepo oupi okuapy teĩ haꞌe kuerya gui iruéra ikuai vaꞌe
ndoi. 17 Anjo kuery opyta ramo iruéra opyta avi. Ojeupi jogueravy ramo
 

iruéra ojeupi avi ꞌrã, mbaꞌeta iruéra ikuai vaꞌe re oĩ temimoingo kuery nheꞌẽ.

Templo gui Nhanderuete rexakãa ojepeꞌaague

18  Haꞌe
gui Senhor rexakãa ma oo jaikeaꞌi áry oĩa gui ova ovy vy
anjo kuery áry rupi ju opyta. 19 Haꞌe gui xee aexa rã anjo kuery opepo
 

i
 10.9 Ezequiel 1.5‑25 j 10.9‑17 Capítulo 1 py “Temimoingo kuery aexa” heꞌia ma anjo
ipepo vaꞌe kuery re ijayvu vy, Nhanderuete poꞌakaa kuaa ukaa.
 1391 Ezequiel 10​, ​11

oupipa okuapy reve ojeupi yvy gui. Haꞌe kuery ojeꞌoi rã iruéra ikuai vaꞌe
voi ojeꞌoi avi hexeve. Opytapa okuapy Senhor pegua oo rokẽ kuaray
oua katy oĩ vaꞌe áry. Haꞌe kuery áry rupi ma Israel kuery ruete rexakãa
ojekuaa oiny.
20 Haꞌe vaꞌe kuery ae temimoingo Israel kuery ruete oĩa guy rupi
 

aexa vaꞌekue, Quebar yakã yvýry. Haꞌe ramo mae aikuaa anjo ipepo
vaꞌe ikuaia. 21 Haꞌe kuery peteĩ-teĩ ma irundy hova haꞌe irundy ipepo
 

vaꞌe. Haꞌe rã opepo guýry ma avakue rami ipo vaꞌe. 22 Haꞌe kuery rova
 

ma Quebar yakã yvýry aexa vaꞌekue rova rami. Joo rami ae ojekuaa,
temimoingo kuery ae vy. Haꞌe peteĩ-teĩ ma guenonde katy anho ꞌrã
oguata ojeꞌoivy.

Nhanderuete yvatekueve ombopaga aguã re ijayvuague

11   Haꞌe
gui ma Nheꞌẽ xereupi vy xereraa Senhor pegua oo rokẽ
1

kuaray oua katy oĩ vaꞌe py. Okẽ jaikeaꞌi py ikuai vinte e cinco
avakue. Haꞌe kuery mbyte aexa heta vaꞌe kuery regua yvatekueve Azur
raꞌy Jaazanias haꞌe Benaia raꞌy Pelatias. 2 Haꞌe vy Senhor aipoeꞌi xevy:
 

— Ava raꞌy, kovaꞌe avakue ma mbaꞌemo vairã re rive jogueroayvu,

haꞌeveꞌỹa rupi nhomongeta okuapy kovaꞌe tetã py. 3 Mbaꞌeta haꞌe kuery
 

aipoeꞌi okuapy: “Novaẽi teri ri tyꞌy oorã jajapo aguã? Mbaꞌeta kovaꞌe tetã
ma oja rami oĩ, haꞌe rã nhande kuery ma xoꞌo rami”, heꞌi okuapy. k 4 Haꞌe  

nunga rupi ndeayvu ꞌrã haꞌe kuery rovai. Ndee ava raꞌy ae ꞌrã ndeayvu
— heꞌi.
5 Haꞌe gui xeꞌáry peve Senhor Nheꞌẽ oguejy vy aipoeꞌi xevy:
 

— Emombeꞌu ke: Po rami Senhor ijayvu: Israel kuery, nami ae

pendeayvu pekuapy, mbaꞌeta mbaꞌemo re penhembopyꞌaa ma xee
aikuaapa ae ma. 6 Kovaꞌe tetã rupi heta ma pejuka, haꞌe tetã regua tape
 

ikuai vaꞌe rupi pemonyẽ ma tetekue. 7 Haꞌe nunga rupi Nhanderuete

 

aipoeꞌi: Pejuka haꞌe tetã mbyte rupi pemombo vaꞌekue ae rima xoꞌo rami,
haꞌe rã tetã ma oja rami oĩ. Haꞌe rã peẽ kuery ma roipeꞌapa ꞌrã haꞌe gui.
8 Kyxe gui pekyje pekuapy vaꞌeri kyxe ae ꞌrã ambou peẽ kuery re — heꞌi
 

Senhor Nhanderuete.
9 — Tetã mbyte gui xee roipeꞌa vy romboaxapa ꞌrã amboae regua kuery
 

po py. Haꞌe rami py ꞌrã rombopaga. 10 Haꞌe ramo pendereitya ꞌrã kyxe
 

py. Israel yvy jave rupi ꞌrã rombopaga. Haꞌe ramo peikuaa aguã xee ae
Senhor aikoa. 11 Haꞌe gui kovaꞌe tetã ma oja rami eꞌỹ ꞌrã oĩ peẽ kuery
 

pe, haꞌe tetã mbyte py xoꞌo rami eꞌỹ ꞌrã pendekuai. Mbaꞌeta rombopaga
ꞌrã Israel yvy jave rupi. 12 Haꞌe ramo ꞌrã peikuaa xee ae Senhor aikoa.
 

Mbaꞌeta xeayvuague rupi eꞌỹ pendekuai, xee aipotaa ndapejapoi guive.

k
 11.3 Haꞌe rami ijayvu okuapy ojee anho ojeroviaa rupi, Nhanderuete omomba ta maa
ndogueroviai vy. Tetã pe “Oja” heꞌi mbaꞌeta oexaꞌã teĩ tetã kora mbaꞌemo vai ojoko aguã re.
Ezequiel 11​, ​12 1392

Haꞌe rami ꞌrãgue py amboae regua kuery pendeyvýry rupi ikuai vaꞌe
oipotaa rupi rive pendekuai — heꞌi.
13 Haꞌe gui xeayvu teri reve Benaia raꞌy Pelatias omano xapyꞌa. Haꞌe
 

ramo xerenapyꞌã re aĩ, xerova yvy re amovaẽ reve. Haꞌe vy ajapukai atã
reve aipoaꞌe:
— Ai Senhor Xeruete! Israel kuery haꞌe javi ri tyꞌy remomba ta?
— haꞌe.

Israel kuery ogueru ju aguã re ijayvuague

14  Haꞌe gui xevy Senhor oayvu ombou vy aipoeꞌi:
15  — Ava raꞌy, nderyvy kuery, neretarã kuery aeꞌi, haꞌe Israel kuery haꞌe
javi pe Jerusalém pygua kuery aipoeꞌi okuapy: “Peẽ kuery ma Senhor
gui pejepeꞌapa mombyrya py. Haꞌe rã orevy pe ma kovaꞌe yvy omeꞌẽ
orekuai aguã”, heꞌi okuapy. 16 Haꞌe nunga rupi aipoꞌre: Po rami Senhor
 

Nhanderuete ijayvu: Haꞌe kuery ma mombyry aipeꞌa amboae regua ikuaia

rupi, haꞌe amboae yvy rupi amoaĩ teĩ haꞌe kuery pe xee ae aiko ꞌrã oo ikyꞌa
eꞌỹ vaꞌerã, yvy mboae rupi ooague py xapyꞌaꞌi ikuaia ja. 17 Aipoꞌreve ju: Po
 

rami Senhor Nhanderuete ijayvu: Xee amonoꞌõmba ju ꞌrã amboae regua

kuery ikuaia mbyte gui, arupa ju ꞌrã yvy araa ukaague gui. Haꞌe rami vy
haꞌe kuery pe ae ju ꞌrã ameꞌẽ Israel yvy. 18 Haꞌe py ojevypa ju ma vy haꞌe
 

gui oipeꞌapa ꞌrã taꞌangaa ojou vaipy haꞌe ojeguarupy oguereko vaꞌekue
haꞌe javi. 19 Haꞌe ramo haꞌe kuery pe ameꞌẽ ꞌrã peteĩꞌi rami ipyꞌa aguã, haꞌe
 

kuery re amoĩ ꞌrã nheꞌẽ pyau. Haꞌe kuery gui amboi ꞌrã ikuraxõ ita guigua,
haꞌe hekovia ameꞌẽ ꞌrã kuraxõ hoꞌo guigua, 20 xeayvua rupi ju haꞌe kuery
 

ikuai aguã, haꞌe xee aipotaa omoĩ porã vy ojapo ete aguã. Haꞌe kuery ikuai
ꞌrã xevygua, haꞌe rã xee ma aiko ꞌrã Tuuete. 21 Haꞌe rã amboae kuery opyꞌa
 

py taꞌangaa ojou vaipy haꞌe ojeguarupy rive oguerovyꞌa vaꞌe ma ajapo ꞌrã
inhakã re ae ikuaiague ojeapa aguã rami — heꞌi Senhor Nhanderuete.
22 Haꞌe gui ma anjo ikuai vaꞌekue opepo oupi reve ojeupi, iruéra ikuai
 

vaꞌe voi ojeupi avi ovy haꞌe kuery reve. Haꞌe rã haꞌe kuery áry oime Israel
kuery ruete rexakãa yvateve rupi. 23 Haꞌe gui tetã mbyte gui Senhor
 

rexakãa ojeupi ovy vy opyta oiny tetã gui mombyryꞌi yvyty kuaray oua
katy oĩ vaꞌe áry.
24 Haꞌe gui ma raꞌu rupi Nhanderuete guigua Nheꞌẽ xereupi ju vy xereraa
 

henoiny Caldéia yvy re escravo-rã ogueraapa pyre ikuaia katy. Haꞌe gui
ma xee ndaexavei mbaꞌemo oexa uka pyre. 25 Haꞌe gui escravo-rã ogueraa
 

pyre ikuai vaꞌe pe amombeꞌupa Senhor xevy oexa uka vaꞌekue haꞌe javi.

Escravo-rã ogueraa pyre kuery ikuaia re ijayvuague

12   Haꞌe
gui ma xevy Senhor oayvu ombou vy aipoeꞌi:
1
2  —
Ava raꞌy, ndee ma xere opuꞌã vaꞌe kuery mbyte rupi reiko.
Haꞌe kuery ma guexa oguereko omaꞌẽ aguã vaꞌeri ndoexai vaꞌe, oapyxa
 1393 Ezequiel 12

oguereko oendu aguã vaꞌeri noendui vaꞌe, mbaꞌeta xere opuꞌãa rupi ae
ikuai. 3 Haꞌe rã ndee ava raꞌy, ereko katu ke nembaꞌe rei-rei amboae katy
 

reguata aguã merami. Haꞌe gui ára pyve eẽ haꞌe kuery oexaa py, amboae
yvy katy reo aguã merami. Tereo nderekoa gui amboae katy haꞌe kuery
oexaa py ju. Xapyꞌa rei ma haꞌe kuery oikuaa ꞌrã okuapy, xere opuꞌãa rupi
ae ikuai vaꞌeri. l 4 Ara py ae eraa tape py haꞌe kuery oexaa py pendevoyirã
 

reguata aguã. Haꞌe gui kaꞌaruꞌi jave tereo haꞌe kuery oexaa py, amboae
yvy katy amongue oguata vaꞌe rami. 5 Haꞌe kuery oexaa py embokua
 

ndero mbotya, haꞌe eẽ eovy haꞌekue rupi. 6 Pavẽ oexaa py ꞌrã rejaxei. Pytũ
 

raiꞌi reve ꞌrã reraa. Ejeova moꞌãmba eovy yvy reoa rexa eꞌỹ aguã. Mbaꞌeta
ndee romoĩ Israel kuery nderexa vy oikuaa aguã — heꞌi.
7 Haꞌe rami rã xevy ojapo ukaague rami ae xee ajapo. Haꞌe rami vy ara
 

py araa oka py amboae yvy katy araa vaꞌerã merami. Haꞌe gui kaꞌaruꞌi
jave xepo py ae ambokua xero mbotya. Pytũ ma jave xee aẽ vy pavẽ
oexaa py xekupe re amoĩmba xevoyi araa vaꞌerã.
8 Haꞌe gui koꞌẽgue ju xevy Senhor oayvu ombou vy aipoeꞌi:
 

9 — Ava raꞌy, Israel kuery xere opuꞌã okuapy vaꞌe noporandui teve ndevy:
 

“Mbaꞌe tu ndee rejapo reiny?” ndeꞌi okuapy? 10 Aipoꞌre haꞌe kuery pe: Po
 

rami Senhor Nhanderuete ijayvu: Kovaꞌe ma Jerusalém pygua huvixa

haꞌe Israel kuery haꞌe javi oikuaa aguã. 11 Aipoꞌre: Xee aikoa ma peẽ kuery
 

peikuaa aguã. Xee ajapoague rami ae peẽ kuery re ojapoa ꞌrã. Haꞌe ramo
escravo-rã pendereraa ꞌrã amboae yvy katy pendekuai aguã. 12 Peẽ kuery  

ruvixa peẽ kuery mbyte oiko vaꞌekue voi ogueraa ꞌrã ovoyi okupe re ae.
Pytũ jave ꞌrã oẽ. Haꞌe vaꞌe oo jepe aguã ma ombokuaa ꞌrã tetã kora. Ojeova
moꞌãmba ꞌrã ovy yvy ooa oexa eꞌỹ aguã. 13 Haꞌe rami teĩ hiꞌáry rupi aipyo
 

ꞌrã xekya, haꞌe ramo hoꞌa ꞌrã xenhuã py. Araa uka ꞌrã Babilônia yvy katy,
caldeu kuery yvy re ae. Haꞌe rami teĩ haꞌe vaꞌe yvy ndoexavei ꞌrã, omano
peve haꞌe py ae oiko teĩ. m 14 Haꞌe rã hexevegua kuery oipytyvõa rupi
 

ikuai vaꞌekue ma amoaĩmba ꞌrã yvytu ikuai vaꞌe oipejua katy, ixupegua
xondaro kuery guive. Haꞌe kuery rakykue rupi aekyi uka ꞌrã kyxe. 15 Haꞌe  

ramo oikuaa pavẽ ꞌrã xee ae Senhor aikoa, amboae regua ikuaia rupi
araa uka vy amboae yvy rupi amoaĩmba ramo. 16 Haꞌe rami avi amongue  

eteꞌi ꞌrã aeja kyxe gui oo jepe vaꞌekue, karuai haꞌe mbaꞌeaxy vaikue gui
guive, amboae regua ikuaia rupi haꞌe kuery omombeꞌu aguã ojeguarupy
ojapoague haꞌe javi. Haꞌe ramo oikuaa ꞌrã xee ae Senhor aikoa — heꞌi.
17 Haꞌe ramo xea py Senhor oayvu ombou vy aipoeꞌi:
 

18 — Ava raꞌy, rekyje reve ꞌrã reꞌu reiny mbojape, haꞌe reryryipa
 

haꞌe nanderekorãveia py reyꞌu ꞌrã yy. 19 Haꞌe rami vy aipoꞌre ꞌrã yvy re
 

 12.3 Ezequiel ma oguata ete aguã reꞌỹ ijayvu, haꞌe kuery pe Nhanderuete guigua oikuaa
l

uka aguã rive. m 12.13 Huvixa Zedequias ndoexai rakaꞌe Babilônia yvy, mbaꞌeta haꞌe py
ovaẽ eꞌỹ mbove hexa omombua (2 Reis 25.7).
Ezequiel 12​, ​13 1394

ikuai vaꞌe kuery pe: Po rami Senhor Nhanderuete ijayvu Israel yvy re
Jerusalém pygua kuery haꞌe javi pe: Peꞌu ꞌrã mbojape napenderekorãveia
py, haꞌe peyꞌu ꞌrã yy penhemondyipa reve, mbaꞌeta pendeyvy gui
oipeꞌapaa ꞌrã mbaꞌemo ikuai vaꞌekue haꞌe javi, haꞌe pygua kuery ojapo
vaiague haꞌe javi re. 20 Haꞌe rami vy tetã ikuai vaꞌekue hoꞌapa ꞌrã ivaipa
 

reve, yvy voi ombovaipa pyre ꞌrã opyta. Haꞌe ramo peikuaa ꞌrã xee ae
Senhor aikoa — heꞌi.
21 Haꞌe gui xevy Senhor oayvu ombou vy aipoeꞌive:
 

22 — Ava raꞌy, mbaꞌe nunga ayvu tu nami peẽ kuery pemombeꞌu vaꞌety
 

Israel yvy re? Mbaꞌeta aipopeje: “Are teri haꞌe vaꞌe ára ovaẽ aguã, ayvu
Senhor ombou vaꞌekue ndojeupityi ꞌrãe guive”, peje. 23 Haꞌe nunga rupi
 

aipoꞌre haꞌe kuery pe: “Po rami Senhor Nhanderuete ijayvu: Xee ajapo
ꞌrã haꞌe vaꞌe ayvu rupi pendeayvu veꞌỹ aguã rami, Israel kuerya rupi
nomombeꞌuavei ꞌrã. Mbaꞌeta ára ovaẽ ma ouvy xee Senhor ayvu haꞌe
javi ojeupitypa aguã”, ꞌre haꞌe kuery pe. 24 Mbaꞌeta Israel kuery mbyte
 

rupi ndoikovei ma ꞌrã anhetẽgua eꞌỹ oexa raꞌu vaꞌe, neĩ nhombotavya rupi
imbaꞌekuaa vaꞌe. 25 Mbaꞌeta xee Senhor ae xeayvu ꞌrã, haꞌe ramo ayvu
 

xee amombeꞌu vaꞌe ma areꞌi eꞌỹ ꞌrã oiko. Mbaꞌeta xere pepuꞌã rei vaꞌe
kuery, pekuave teri reve xeayvu ꞌrã, haꞌe ayvu amombeꞌu vaꞌekue oiko ꞌrã
— heꞌi Senhor Nhanderuete.
26 Haꞌe gui xevy pe teĩgue ju Senhor oayvu ombou vy aipoeꞌi:
 

27 — Ava raꞌy, maꞌẽ, Israel kuery aipoeꞌi okuapy: “Ezequiel pe oexa

 

ukaa vaꞌekue ma mbovy rei eꞌỹ ára reguarã, ayvu omombeꞌu vaꞌe ma
rakaꞌeve rã teri oiko vaꞌerã”, heꞌi okuapy. 28 Haꞌe nunga rupi aipoꞌre
 

haꞌe kuery pe: Po rami Senhor Nhanderuete ijayvu: Xeayvu peteĩve

ma voi ndarei ꞌrã, haꞌe ayvu amombeꞌu vaꞌe oiko ꞌrãe — heꞌi Senhor
Nhanderuete.

Profeta kuery ramigua rive rovai ijayvuague

13   Haꞌe gui ma xevy Senhor oayvu ombou vy aipoeꞌi:

1
2  — Ava raꞌy, ndeayvu Israel pygua profeta kuery rovai,
mbaꞌeta haꞌe kuery ma oakã gui rive ayvu omombeꞌu vy “Pendu Senhor
ayvu”, heꞌi ꞌrã okuapy. 3 Po rami ijayvu Senhor Nhanderuete: Ndaꞌevei
 

ete ꞌrã profeta kuery hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe pe, mbaꞌeta haꞌe kuery ma onheꞌẽ
ae gui ꞌrã ijayvu mbaꞌeve oexa eꞌỹ re. 4 Israel kuery, penderegua profeta
 

kuery ma aguaraꞌi tetã ivaipaague rupi ikuai vaꞌe rami rive. 5 Mbaꞌeta
 

haꞌe kuery ma nomoatyrõi Israel kuery retã kora paꞌũ, neĩ kora ndojapo
retavei guive peẽ kuery retã rupi, Senhor poxya ára py peẽ kuery re
opuꞌã okuapy vaꞌe rovai peĩ atã aguã. 6 Haꞌe kuery ma anhetẽ rupi eꞌỹ
 

oexa raꞌu, haꞌe nhombotavya rupi imbaꞌekuaa ꞌrã okuapy. Mbaꞌeta “

Senhor ae ijayvu”, heꞌi ꞌrã okuapy xee namboui vaꞌeri. Haꞌe kuery oarõ
okuapy teĩ oayvuague oiko aguã. 7 Haꞌe kuery anhetẽ rupi eꞌỹ oexa raꞌu,
 
 1395 Ezequiel 13

nhombotavya rupi rive imbaꞌekuaa guive. Mbaꞌeta “ Senhor ae ijayvu”,

heꞌi ꞌrã okuapy xee ndaxeayvui vaꞌeri.
8 Haꞌe nunga rupi po rami Senhor Nhanderuete ijayvu:
 

— Anhetẽ rupi eꞌỹ mbaꞌemo pexa raꞌu, haꞌe penhombotavya

rupi penembaꞌekuaa ramo xee aiko peẽ kuery rovai, heꞌi Senhor
Nhanderuete. 9 Haꞌe gui xepo amokuaveꞌẽ ꞌrã profeta kuery anhetẽ rupi
 

eꞌỹ oexa raꞌu haꞌe nhombotavya rupi imbaꞌekuaa vaꞌe rovai. Haꞌe rami
rire haꞌe kuery nomongetavei ꞌrã xevygua kuery, hery noĩvei ꞌrã kuaxia
Israel kuery rery oĩa re, neĩ ndoikevei ꞌrã guive Israel yvy re. Haꞌe rami
rã peikuaa ꞌrã xee ae Senhor Penderuete aikoa. 10 Mbaꞌeta haꞌe kuery ma
 

xevygua kuery mbotavypaa rupi ikuai. Haꞌe vy “Mbaꞌeve ndoikoi ꞌrã”, heꞌi
ꞌrã okuapy, opa marãgua oiko ta vaꞌeri. Kora ojapoa nhavõ profeta kuery
omoxiĩ rei rive ꞌrã. 11 Haꞌe nunga rupi imoxiĩa kuery pe “Kora hoꞌapa ta
 

ma” ꞌre. Mbaꞌeta oiko ꞌrã oky jaꞌea. Peẽ amandau kuery, peꞌa ke, haꞌe gui
ndee yvytu guaxu, eipeju. 12 Haꞌe gui neꞌexa, kora hoꞌa ma jave “Mamo
 

tu opyta xiĩ vaꞌe haꞌe vaꞌe py pemoxiĩague?” ꞌea ꞌrã pendevy. 13 Haꞌe
 

nunga rupi po rami Senhor Nhanderuete ijayvu: Xepoxya rupi ambou

ꞌrã yvytu guaxu, oky jaꞌea nhombopagaarã haꞌe amandau jojukapaarã,
amomba aguã. 14 Haꞌe rami vy aitypa ꞌrã kora pemoxiĩ vaꞌekue, ajapo
 

ꞌrã yvy py rive itui aguã, haꞌe aexa uka ꞌrã ijytarã vaꞌekue. Kora hoꞌa
ramo pekanhymba ꞌrã iguy rupi. Haꞌe ramo peikuaa ꞌrã xee ae Senhor
aikoa. 15 Haꞌe rami py aexa ukapa ꞌrã xepoxya kora rovai, pemoxiĩ rive
 

vaꞌe kuery rovai guive. Haꞌe vy aipoaꞌe ꞌrã pendevy: “Kora ma noĩvei
ma, imoxiĩare kuery okanhymba avi. 16 Haꞌe vaꞌe kuery ma Israel pygua
 

profeta kuery, mbaꞌeta Jerusalém tetã re mbaꞌeve ndoikoi ꞌrãa rami

ijayvu, opa marãgua oiko ta vaꞌeri”, heꞌi Senhor Nhanderuete.

Kunhague profeta ramigua rive rovai ijayvuague

17 — Ava raꞌy, xevygua kunhague regua ma oakã gui rive omombeꞌu
Senhor guigua. Eiko ke haꞌe kuery rovai, ndeayvu guive haꞌe kuery
rovai, 18 haꞌe vy aipoꞌre: Po rami Senhor Nhanderuete ijayvu: Ndaꞌevei
 

ete ꞌrã peẽ kunhague opa marãgua poapy kuaa haꞌe tova moꞌãa joo rami
eꞌỹ-eꞌỹ pajerã pejapo vaꞌe pe, nhonheꞌẽ pendea katy guarã pejopy aguã
rive! Tyrã pa pemokanhyxe vi xevygua kuery nheꞌẽ, haꞌe rã amboae
kuery ma peraaxe pendejeupe guarã? 19 Peẽ kuery ma xevygua kuery
 

mbyte naxemboetei pekuapy, peteĩ poꞌi cevada haꞌe peteĩ pẽgue mbojape
rekovia rive. Haꞌe rami vy pejuka ꞌrã okuave aguã rami ikuai vaꞌekue,
haꞌe rã omano aguã rami ikuai vaꞌekue ma ndapejukai. Xevygua kuery pe
pendeapu rive, apu oenduxe vai okuapy ramo.
20 — Haꞌe nunga rupi po rami Senhor Nhanderuete ijayvu: Maꞌẽ, xee
 

ma aiko pajerã pejapo vaꞌe rovai, mbaꞌeta haꞌe vaꞌe py nhonheꞌẽ pejopy
guyra mboꞌaa rami. Haꞌe rami vy aipeꞌapa ꞌrã pendepo gui, haꞌe guyra
Ezequiel 13​, ​14 1396

rami araa jepepa ꞌrã nhonheꞌẽ pejopy vaꞌekue. 21 Pendegui amondoropa

 

avi ꞌrã pendeova moꞌãa peiporu vaꞌety. Haꞌe rami vy xevygua kuery
araa jepepa ꞌrã pendepo gui. Haꞌe rami rire haꞌe kuery nonhembojavei
ꞌrã pendere pejopy veꞌỹ aguã. Haꞌe ramo peikuaa ꞌrã xee ae Senhor
aikoa. 22 Pendeapua rupi pemomboriau heko porã vaꞌe kuery pyꞌa xee
 

namomboriau ukai vaꞌeri, haꞌe rã heko vai vaꞌe po ma pemombaraete,

haꞌe kuery tape vai gui ojepeꞌa eꞌỹ aguã, tekove oupity eꞌỹ aguã. 23 Haꞌe
 

nunga rupi ndapexavei ꞌrã anhetẽ rupi eꞌỹgua, napenembaꞌekuaavei ꞌrã

guive. Xevygua kuery araa jepepa ꞌrã pendepo gui. Haꞌe ramo peikuaa ꞌrã
xee ae Senhor aikoa.

Taꞌangaa mbojeroviaa kuery ombopaga aguã re ijayvuague

14   Haꞌe
vaꞌe rire xea py ovaẽ Israel regua nhomongeta vaꞌety kuery.
1

Haꞌe kuery ovaẽmba ma vy oguapy okuapy xerenonde. 2 Haꞌe 

ramo Senhor oayvu ombou vy aipoeꞌi xevy:

3 — Ava raꞌy, kovaꞌe avakue ma opyꞌa py ae omopuꞌã okuapy taꞌangaa
 

ombojerovia aguã. Haꞌe nunga ma guenonde py oguereko riae teko vai py

ojeity uka aguã. Xapyꞌa rei ndaꞌu xee aeja ꞌrã ri haꞌe kuery oporandu uka
aguã xevy? Any. 4 Haꞌe nunga rupi haꞌe kuery pe ndeayvu vy aipoꞌre: Po
 

rami Senhor Nhanderuete ijayvu: Israel kuery vaꞌe regua ma taꞌangaa

omopuꞌã ꞌrã opyꞌa py ae, haꞌe gui haꞌe nunga teko vai py ojeity uka aguã
oguereko teri reve ou ꞌrã profeta oĩa py oporandu aguã. Haꞌe kuery ou
ramo xee Senhor ae ambovai vy xeayvu ꞌrã taꞌangaa mbovy rei eꞌỹ
oguerekoa re. 5 Haꞌe rami aiko ꞌrã xejeupe guarã ajopy ju aguã Israel
 

kuery pyꞌa, taꞌangaa re ojeꞌoi vy xegui ojepeꞌapa rire.

6 — Haꞌe nunga rupi aipoꞌre Israel kuery pe: Po rami Senhor
 

Nhanderuete ijayvu: Pejeko rerova ke, haꞌe pejepeꞌa taꞌangaa pereko vaꞌe
gui. Pendekupe ke ojeguarupy pereko vaꞌe haꞌe javi katy. 7 Mbaꞌeta Israel
 

kuery vaꞌe regua, eꞌỹ vy Israel yvy re amboae regua ikuai vaꞌe teĩ xegui
ojepeꞌa vy opyꞌa py ae omopuꞌã ꞌrã taꞌangaa, haꞌe gui ma teko vai py ojeity
uka aguã oguereko teri reve ou ꞌrã profeta oĩa py ixupe oporandu uka aguã
xevy. Haꞌe vaꞌe ma xee Senhor ae ꞌrã ambovai. 8 Haꞌe vaꞌe avakue rovai
 

arova ꞌrã xerova ajou vaia rupi. Haꞌe rami vy ajapo ꞌrã ojojai haꞌe ayvu vai
pyrã, xevygua kuery mbyte gui aipeꞌa ꞌrã guive. Haꞌe ramo peikuaa ꞌrã xee
ae Senhor aikoa. 9 Haꞌe gui xapyꞌa rei peteĩ profeta mbaꞌemo omombeꞌu
 

ꞌrã ojekorea rupi, haꞌe vaꞌe ma xee Senhor ae ambotavy uka rã ijayvu.
Haꞌe rami teĩ hexe xepo amokuaveꞌẽ vy aipeꞌa ꞌrã xevygua Israel kuery
mbyte gui. 10 Haꞌe rami rã mokoĩve re ꞌrã oĩ ojejavyague re opaga aguã:
 

xevy pe oporandu uka rive vaꞌe opaga ꞌrã, profeta ramigua opagaa rami
avi. 11 Haꞌe ramo Israel kuery xea gui ojepeꞌa veꞌỹ aguã, nonhemongyꞌavei
 

aguã gueko vaia haꞌe javi py. Haꞌe ramo xevygua ꞌrã ikuai, haꞌe rã xee ma
Tuuete ꞌrã aiko — heꞌi Senhor Nhanderuete.
 1397 Ezequiel 14

Nhanderuete haꞌevea rami nhombopaga aguã re ijayvuague

12  Haꞌe
gui teĩgue ju Senhor oayvu ombou xevy. Haꞌe vy aipoeꞌi:
13  —
Ava raꞌy, xapyꞌa rei peteĩ yvy regua kuery ojejavy ꞌrã xerovai
ndaꞌevei ete vaꞌe ojapoa py. Haꞌe ramo haꞌe kuery rovai xepo amokuaveꞌẽ
vy haꞌe kuery pe ndajou ukavei ꞌrã hoꞌu vaꞌerã. Haꞌe rami vy haꞌe kuery
re ambou ꞌrã karuai avakue haꞌe mymba kuery amomba aguã haꞌe vaꞌe
yvy gui. 14 Haꞌe vaꞌe yvy re mboapy avakue, Noé, Daniel haꞌe Jó ikuai
 

teĩ guekove anho haꞌe kuery ogueraa jepe ꞌrãgue gueko porãa re — heꞌi
Senhor Nhanderuete.
15 — Haꞌe gui ma xapyꞌa rei haꞌe vaꞌe yvy re xee ambou ꞌrã mymba
 

inharõ vaꞌe nhomombaarã. Haꞌe ramo haꞌe vaꞌe yvy ombovaipa pyre ae
ꞌrã opyta, haꞌe inharõ vaꞌe kuery gui avave rei ndoaxavei ꞌrã haꞌe rupi.
16 Haꞌe gui anhetẽ ete xee ae rekove rupi aura vy aipoaꞌe: Haꞌe vaꞌe yvy
 

re haꞌe vaꞌe mboapyve avakue ikuai teĩ ndogueraa jepei ꞌrãgue guaꞌy neĩ
guajy kuery ma voi. Haꞌe kuery anhoꞌi ꞌrãgue oo jepe, haꞌe rã yvy ma
ombovaipa pyre ꞌrãgue opyta — heꞌi Senhor Nhanderuete.
17 — Haꞌe rami eꞌỹ vy xapyꞌa rei haꞌe vaꞌe yvy re kyxe ambou vy aipoaꞌe
 

ꞌrã: “Kyxe, eaxa ke haꞌe vaꞌe yvy rupi, avakue haꞌe mymba kuery amomba
aguã”, haꞌe ꞌrã. 18 Anhetẽ ete xee ae rekove rupi aura vy aipoaꞌe: Haꞌe vaꞌe
 

yvy re haꞌe vaꞌe mboapyve avakue ikuai teĩ ndogueraa jepei ꞌrãgue neĩ
guaꞌy neĩ guajy kuery ma voi. Haꞌe kuery anhoꞌi ꞌrãgue oo jepe — heꞌi
Senhor Nhanderuete.
19 — Haꞌe rami eꞌỹ vy haꞌe vaꞌe yvy rovai xapyꞌa rei ambou ꞌrã
 

mbaꞌeaxy vaikue, eꞌỹ vy anhoẽ ꞌrã xepoxya tuguy moẽarã ambou vy, haꞌe
gui amokanhymba aguã avakue vaꞌe mymba kuery. 20 Anhetẽ ete xee ae
 

rekove rupi aura vy aipoaꞌe: Haꞌe vaꞌe yvy re Noé, Daniel haꞌe Jó ikuai teĩ
ndogueraa jepei ꞌrãgue guaꞌy neĩ guajy kuery. Gueko porãa re guekove
anho ꞌrãgue ogueraa jepe — heꞌi Senhor Nhanderuete.
21 Mbaꞌeta Senhor Nhanderuete aipoeꞌi:
 

— Jerusalém tetã re katuve ma avakue haꞌe mymba kuery okanhy

ꞌrã, nhombopagaarã irundyve regua ambou ramo: kyxe, karuai, mymba
inharõ vaꞌe haꞌe mbaꞌeaxy vaikue. n 22 Haꞌe rami teĩ hembyrekue opyta
 

ꞌrã mbovyꞌi ete. Haꞌe vaꞌe kuery ma ogueraa jepe ꞌrã guaꞌy haꞌe guajy
kuery. Haꞌe gui ma peẽ kuerya py ju ovaẽ ramo pexa ꞌrã haꞌe kuery
reko mbaꞌemo vai ojapo rã. Haꞌe ramo pendepyꞌa porã ju ꞌrã mbaꞌemo
vai Jerusalém re ambou vaꞌekue haꞌe javi gui. 23 Haꞌe rami py haꞌe
 

kuery penembopyꞌa porã ju ꞌrã pexa ramo haꞌe kuery reko mbaꞌemo vai
ojapo rã. Haꞌe gui ma peikuaa ꞌrã rive eꞌỹ Jerusalém re mbaꞌemo vai
ambouague — heꞌi Senhor Nhanderuete.

n
 14.21 Apocalipse 6.8
Ezequiel 15​, ​16 1398

Yxypo ꞌygue re Jerusalém tetã ombojojaague

15   Haꞌe
gui Senhor oayvu ombou vy aipoeꞌi xevy:
1
2  —
Ava raꞌy, yxypo ꞌygue ma amongue henda py ndaꞌu amboae
yvyra kaꞌaguy re ikuai vaꞌe gui haꞌeveve vaꞌe? 3 Yxypo ꞌygue ndaꞌu pejou
 

ꞌrã mbaꞌemo pejapo aguã? Tyrã pa oo mbotya re pemoꞌã ꞌrã imoiny,

mbaꞌemo peupi imoiny aguã? 4 Any, yxypo ꞌygue ma tata py pemombo
 

rive ꞌrã okai aguã. Haꞌe gui xapyꞌa rei ijapyꞌi jovaive re, haꞌe mbyte rupi
voi okaipa ma ramo haꞌeve ꞌrã teve peiporu aguã mbaꞌemo pejapo aguã?
5 Haꞌe nunga rupi neꞌexa, okai eꞌỹ mbove mbaꞌeverã ndovarei vaꞌekue
 

ma tata py okai rire katuve ma ndovarei, tapyĩũ rive opyta rire. Haꞌe
nungakue gui ndaꞌeve ꞌrã mbaꞌemo pejapo aguã. 6 Haꞌe nunga rupi yxypo
 

ꞌygue yvyra kaꞌaguy rupi ikuai vaꞌe mbyte gui peru vaꞌekue tata py
pemombo rivea rami avi xee voi ajapo ꞌrã Jerusalém pygua kuery re —
heꞌi Senhor Nhanderuete.
7 — Haꞌe rami vy haꞌe kuery re aikuaa pota ꞌrã ambopaga aguã. Xapyꞌa
 

rei tata gui haꞌe kuery vaꞌe regua oo jepe teĩ tata omomba nho ꞌrã. Haꞌe
rã peikuaa ꞌrã xee ae Senhor aikoa, haꞌe kuery re aikuaa pota ramo.
8 Haꞌe rami vy ambovaipa ꞌrã haꞌe kuery yvy, teko vai rupi anho ikuai rire
 

— heꞌi Senhor Nhanderuete.

Jerusalém pygua kuery itavy reia re ijayvuague

16   Haꞌegui Senhor oayvu ombou vy aipoeꞌi xevy:

1
2  —
Ava raꞌy, ndeayvu ke Jerusalém pygua kuery pe ojeguarupy
ojapo okuapya re. 3 Haꞌe vy aipoꞌre: Po rami Senhor Nhanderuete ijayvu
 

Jerusalém tetã pe: o Cananeu kuery yvy re neramoĩ kuery ikuaia py ae

reikoꞌi rakaꞌe. Nderu ma amorreu, haꞌe rã ndexy ma heteu rakaꞌe. 4 Haꞌe  

gui ndetuiꞌia ára py ma nepuruꞌã ndojayaai rakaꞌe, yy py nanemoakỹai

guive ndekyꞌaꞌo aguã, juky py nandekytyai, neĩ nanenhovãai rakaꞌe
ajukue py. 5 Avave rei nanemboaxyai vy ndere nomaꞌẽai rakaꞌe haꞌe
 

rami opena aguã. Haꞌe rami ꞌrãgue py reikoꞌia ára py nemomboa rakaꞌe
mbaꞌety rupi rive, ndegui ojeguaru pavẽ vy.
6 — Haꞌe nunga rupi ndeaꞌi rupi xee aaxa vy aexa nderuguy re remy-
 

remyĩ rejupy rã. Haꞌe vy ndevy pe aipoaꞌe vaꞌekue: “Nderuguy re teri

ndetui teĩ eikove. Tá, nderuguy re teri ndetui teĩ eikove tema”, haꞌe
vaꞌekue. 7 Haꞌe gui ma xee romboetave mbaꞌety henhoĩ pyaupaa rami.
 

Haꞌe ramo ndeyvate, ndetuvixave reovy vy neporã ete. Nekãrã ojeapo,

ndeꞌa voi ipuku. Haꞌe rami teĩ ndepire rei teri, nerenhemondei vy. 8 Haꞌe  

gui ndea katyꞌi rupi aaxa avy vy roexa rã ovaẽ ma raꞌe rejoayvu aguã ára.

o
 16.3 Kovaꞌe capítulo py Jerusalém tetã re Nhanderuete ijayvu, peteĩ kunha re ombojoja
vy.
 1399 Ezequiel 16

Haꞌe ramo ndeꞌáry aipyo xeao puku apyꞌi, ndepire reia anhovã aguã. Haꞌe
vy ndevy pe aura reve ajapo xereve guarã. Haꞌe rire xeraꞌyxyrã reiko —
heꞌi Senhor Nhanderuete.
9 — Haꞌe gui ma yy py rombojau vy roikyꞌaꞌopa nderuguy gui, haꞌe
 

gui roikyty azeite py. 10 Romonhemonde avi ao ombojegua pyre py,

 

ndepy reguarã ameꞌẽ mbaꞌemo pirekue iporãve vaꞌe guigua, romokuꞌaxã

ajukue ipererĩꞌi vaꞌe py, romonheovãmba guive ajukue seda guigua py.
11 Rombojeguapa avi poapy regua py voi, ndeajuꞌy re amoĩ guive mboꞌy.
 

12 Nexĩ re ma rombojegua peteĩ ojereꞌi vaꞌe py, romonamixã, haꞌe neakã

 

re ma akã regua iporã vaꞌe amoĩ. 13 Haꞌe rami py ouro haꞌe prata py
 

ndejeguapa. Ndeao ma ajukue pererĩꞌi, seda guigua haꞌe ombojegua pyre

py. Romongaru trigo iporãve, ei haꞌe azeite py. Haꞌe ramo neporã ete vy
huvixave raꞌyxy rami reiko. 14 Yvy regua ikuaia rupi ndereko oendupaa
 

neporã ete rã, mbaꞌeta ndevaikuea noĩ, ndere xerexakãa amoĩ rire — heꞌi
Senhor Nhanderuete.
15 — Haꞌe rami teĩ neporã reia re rive rejerovia vy ndetavy reia rupi
 

reiko, ndereko pavẽ oendu rã. Haꞌe rami vy oaxa vaꞌe pe rei renhemeꞌẽ
ixupe guarã rive. 16 Haꞌe rami vy ajukue rereko vaꞌekue regua reiporu
 

yvyꞌã áry ombojerovia atyrã joegua eꞌỹ-eꞌỹ pytã vaꞌe py rembojegua vy.
Haꞌe py ma ndetavy rei. Haꞌe vaꞌe nunga ma ndaꞌevei ae oiko aguã. 17 Ita  

porãgueve, ouro haꞌe prata ndejeguarã ameꞌẽ vaꞌekue remboi vy ava

raꞌangaarã rejapo. Haꞌe rami vy rejejavy haꞌe nunga re. 18 Haꞌe nunga
 

ndeao ombojegua pyre remboi avi vy taꞌangaa renhovãmba. Haꞌe gui

azeite haꞌe heakuã porã vaꞌe ameꞌẽ vaꞌekue ma taꞌangaa renonde py
remoĩ. 19 Haꞌe gui tembiꞌu ameꞌẽ vaꞌekue, trigo iporãve vaꞌe, azeite haꞌe ei
 

romongaruague voi remoĩmba haꞌe nunga renonde py heakuã porãve vaꞌe

reve. Haꞌe rami ete rejapo reikovy — heꞌi Senhor Nhanderuete.
20 — Haꞌe ramigua áryve nememby kuery haꞌe ndepiꞌa kuery
 

xeraꞌyague ae reraa avi vy rejuka uka taꞌangaa pe rive oapya py. Haꞌe
rami ete ndetavy reia ndaꞌu mbaꞌe eꞌỹꞌi ri? 21 Mbaꞌeta xeraꞌy kuery
 

rejuka uka vy taꞌangaa pe remboaxapa tata py reapy reve. 22 Haꞌe

 

rami ojeguarupy rejapoa haꞌe ndetavy reia haꞌe javi py nderexaraipa

nekunhataĩ rã guare re, ndepire rei haꞌe nandeaoi reve nderuguy py
remy-remyĩ rejupy jave guare re guive.
23 Senhor Nhanderuete aipoeꞌive ju:
 

— Ndaꞌevei, ndaꞌevei ete ꞌrã ndevy! Mbaꞌeta opa marãgua haꞌeveꞌỹ

vaꞌe rejapo ma rire 24 tetã mbyte haꞌe javi rupi ae ju rejapo rembojerovia
 

atyrã, altar-rã heta guive rejapo. 25 Mbaꞌeta ndea py tape ojerea ikuai
 

vaꞌe haꞌe javi rupi rejapo altar-rã, neporãague remongyꞌapa vy. Haꞌe rami
vy oaxa vaꞌe pe rei tema reipeꞌa neretyma, tavy rei rejapove tema reovy
vy. 26 Ndetavy rei avi ndea katygua kuery Egito guigua raꞌy kuery hete
 

guaxupa rei vaꞌe reve. Haꞌe rami py xembopoxy aguã rami remboetave
Ezequiel 16 1400

tema ndetavy reia. 27 Haꞌe nunga rupi ae nderovai amoĩ xepo ndeyvy
 

namboetaive vy. Romboaxa avi filisteu kuery ndere ijaꞌeꞌỹ vaꞌe kuery
pe, haꞌe kuery oipotaa rami rei nderereko aguã, opa marã rei reikoa gui
haꞌe kuery ojeguaru rire. 28 Assíria pygua raꞌy kuery reve voi ndetavy rei,
 

haꞌe rami reiko aguã anho tema ndaꞌeveive vy. Haꞌe kuery reve ndetavy
rei vaꞌeri nderepytuꞌuxei. 29 Haꞌe rami ꞌrãgue py Canaã yvy haꞌe javi rupi
 

ndetavy reive tema Caldéia yvy peve. Haꞌe rami teĩ nderepytuꞌuxei ae
tema.
30 Haꞌe gui ma Senhor Nhanderuete aipoeꞌive ju:
 

— Haꞌe rami reikoa py ndepyꞌa re nekangya anho oĩ, kunha tavy rei
oxĩ kuaa eꞌỹ vaꞌe rami reiko vy. 31 Haꞌe rami vy tetã rupi jaikeaꞌi nhavõ
 

rupi rejapo reikovy ombojerovia atyrã, haꞌe rã tetã mbyte rupi ma altar-
rã rejapo. Haꞌe rami avi kunha tavy rei rami eꞌỹ guive reiko, mbaꞌeta
peráta reꞌỹ ndetavy rei vy. 32 Taꞌyxy itavy rei vaꞌe rami ae reiko, ome
 

ꞌrãgue py avakue mboae omovaẽ vaꞌe rami rive. 33 Mbaꞌeta kunha tavy rei
 

pe ma mbaꞌemo omeꞌẽa ꞌrã, haꞌe rã ndee ma mbaꞌemo remeꞌẽ rivepa jepi

ꞌrã repenaa kuery pe, ndea katy opa rupi gui ou aguã ndereve itavy rei
aguã. 34 Haꞌe nunga rupi ndetavy reia py kunha tavy rei rami eꞌỹ reiko,
 

mbaꞌeta itavy rei aguã ndereka okuapy vaꞌe ndevy mbaꞌemo omeꞌẽ ꞌrãgue
py ndee ae mbaꞌemo remeꞌẽ ꞌrã haꞌe kuery pe — heꞌi.
35 — Haꞌe nunga rupi kunha tavy rei reiko vaꞌe, endu ke Senhor
 

ayvu. 36 Po rami Senhor Nhanderuete ijayvu: Repenaa kuery reve opa

 

marã ndetavy rei reikovy ndepire reia rupi. Haꞌe gui taꞌangaa remopuꞌã
vaꞌekue pe ojeguarupy anho rejapo, mbaꞌeta haꞌe nunga pe nememby
kuery haꞌe ndepiꞌa kuery rejuka vy remoẽ huguykue. 37 Haꞌe nunga rupi
 

maꞌẽ, aỹ ma amboatypa ꞌrã ndere opena vaꞌekue haꞌe repenaa vaꞌekue

haꞌe javi, ndere ijaꞌeꞌỹ vaꞌe kuery haꞌe javi reve. Nderovai ae ambou
ꞌrã opa rupi gui. Haꞌe rami vy haꞌe kuery renonde py rombopire reipa
ꞌrã haꞌe kuery pavẽ nderexa aguã. 38 Haꞌe rami vy xee rombopaga ꞌrã
 

itavy rei vaꞌe haꞌe jojukaare ombopagaa rami. Haꞌe vy romoingo axy ꞌrã
xepoxy haꞌe ndaꞌevei etea rupi. 39 Haꞌe rami vy romboaxa ꞌrã haꞌe kuery
 

po py. Haꞌe ramo haꞌe kuery oitypa ꞌrã ombojerovia atyrã haꞌe altar-rã
rejapo vaꞌekue. Omboipa ꞌrã ndeao, oipeꞌapa ꞌrã guive ita porãgueve
ndejeguaague. Haꞌe rami vy ndereja ꞌrã ndepire rei haꞌe nandeaovei reve.
40 Haꞌe gui ma haꞌe kuery heta ombou ꞌrã nderovai guarã. Haꞌe ramo
 

ndeapipa ꞌrã okuapy ita py, kyxe py ndepyxo ꞌrã guive. 41 Oapypa ꞌrã oo
 

ndea py ikuai vaꞌe, haꞌe gui nembopaga ꞌrã mbovy eꞌỹ kunhague oexaa
py. Haꞌe rami vy amombytuꞌupa ꞌrã ndetavy reiague, haꞌe ramo mbaꞌeve
neremeꞌẽvei ma ꞌrã ndetavy rei aguã. 42 Haꞌe rami vy mae anhenhandu
 

porã ju ꞌrã ndevy xepoxyague haꞌe ndaꞌevei ete aikoague gui. Apytuꞌu ete
ꞌrã, ndevy ndaxepoxyvei aguã rami. 43 Mbaꞌeta nekunhataĩ rã guare re
 

nanemaꞌenduꞌavei vy haꞌe rami ete xembopoxy rire, aỹ ndeꞌáry ambou

 1401 Ezequiel 16

ꞌrã reikoague rekovia, ojeguarupy rejapoague áryve rejapo veꞌỹ aguã haꞌe
rami ete haꞌeveꞌỹ vaꞌe — heꞌi Senhor Nhanderuete.
44 — Haꞌe gui aỹ gui ma ijayvuxe vaꞌe meme ꞌrã nderovai aipoeꞌi: “Oxy
 

rami ae avi ꞌrã imemby voi oiko”, heꞌi ꞌrã. 45 Mbaꞌeta ndee ma ndexy
 

ramigua ae ju, mbaꞌeta ndexy ma ome haꞌe omemby kuery gui ojeguaru
rakaꞌe. Haꞌe ndekypyꞌy kuery rami ae avi reiko, mbaꞌeta haꞌe kuery ma
ome haꞌe omemby kuery gui ojeguaru vaꞌekue meme. Ndexy ma heteu,
haꞌe rã nderu ma amorreu rakaꞌe. 46 Haꞌe gui nderyke ma Samaria tetã,
 

kuaray apuꞌaꞌia katy hekoa omemby kuery reve. Haꞌe rã ndekypyꞌy ma

Sodoma tetã, kuaray puku-a katy omemby kuery reve hekoa vaꞌe. 47 Haꞌe  

gui ndee ma haꞌe kuery rami avi reiko haꞌe kuery ojeguarupy ojapoa
haꞌe javi rupi. Haꞌe rami anho eꞌỹ, haꞌe kuery rami ete reikoa áryve
ma haꞌe kuery gui renhemongyꞌave tema reikoa haꞌe javi rupi. 48 Haꞌe
 

nunga rupi anhetẽ ete xee Senhor Penderuete xee ae rekove rupi aura
vy aipoaꞌe: Sodoma tetã omemby kuery reve ma ndaeko vai rakaꞌe ndee
tyke nememby kuery reve pendereko vaia rami ete. 49 Mbaꞌeta po rami
 

ma ndekypyꞌy Sodoma heko vai: Omemby kuery reve ojejou porã reia
rupi tembiꞌu ndoatai haꞌe ovyꞌa rei vaꞌeri peteĩve henda py noipytyvõi
iporiaukueꞌi haꞌe ojexavai vaꞌe kuery. 50 Haꞌe rami vy xerenonde rupi
 

ojeguarupy anho ojapo okuapy ojejou porã reia rupi. Haꞌe ramo haꞌe
nunga aexa vy aipeꞌapa vyvoi ikuaiague gui. 51 Haꞌe gui Samaria tetã
 

ma ndee rejejavya ramigua neĩ mbyte rupi peve ndojapoi. Mbaꞌeta ndee
ma ndekypyꞌy kuery áryve rejapove tema heravy ojeguarupy, haꞌe rami
vy ndejegui remboeko porãve ndekypyꞌy kuery, opa mbaꞌe vai rejapoa
py rive. 52 Haꞌe gui ma ndere oĩ ꞌrã ndetavyague gui rexĩ aguã. Rejapo
 

ndekypyꞌy kuery nombopagaaive aguã rami, mbaꞌeta haꞌe kuery gui

ojeguaruvepy py rejejavy rã ndegui haꞌe kuery heko porãve. Haꞌe nunga
rupi rexĩ voi, ndere toĩ rexĩa, ndejegui ndekypyꞌy kuery nerembopaga
ukaive rã.
53 — Haꞌe gui amoingo porã ju ꞌrã ndekypyꞌy kuery, Sodoma haꞌe
 

imemby kuery reve, Samaria imemby kuery reve guive. Haꞌe kuery reve
ndee voi romoingo porã ju ꞌrã, 54 haꞌe rami reikoague haꞌe javi gui rexĩa
 

oĩ aguã haꞌe kuery rembopyꞌa porã ju aguã rami. 55 Haꞌe gui ndekypyꞌy
 

kuery Sodoma haꞌe Samaria imemby kuery reve jypy ikuai porãague
rami ae ju ikuai ramo ndee haꞌe nememby kuery voi pendekuai porã ju
ꞌrã jypy pendekuaiague rami ae. 56 Haꞌe gui rejejou porã rei vy ndeayvu
 

rei vaꞌekue ndekypyꞌy Sodoma re, 57 ndereko vaia ndojekuaai teri jave.
 

Haꞌe gui aỹ ma ndere voi haꞌe kuery re rami avi Síria haꞌe Filístia
pygua kunhague ijayvu rei okuapy, ijyvýry rupi ikuai vaꞌe haꞌe javi voi.
58 Mbaꞌeta ndere oĩ ꞌrã repaga aguã opa marã reikoague haꞌe ojeguarupy
 

rejapoague re — heꞌi Senhor.

59 Mbaꞌeta po rami Senhor Nhanderuete ijayvu:
 
Ezequiel 16​, ​17 1402

— Xee ma ndere ajapo ꞌrã ndee ae rejapoague rami, mbaꞌeta ndee

ma remboyke rive aura vy xereve guarã ajapo vaꞌekue. 60 Haꞌe rami
 

teĩ xemaꞌenduꞌa nho ꞌrã nekunhataĩ jave py xereve guarã ndevy ajapo
vaꞌekue re. Haꞌe rami vy ndevy ajapo ju ꞌrã xereve guarã rakaꞌe rã peve
oĩ vaꞌerã. 61 Haꞌe vaꞌe ára py reikoague re nemaꞌenduꞌa vy rexĩmba
 

ꞌrã ndekypyꞌy kuery removaẽ vy. Mbaꞌeta nderyke haꞌe ndekypyꞌy

ikuai vaꞌekue ma ndevy ameꞌẽ ꞌrã nememby kuery rami, vaꞌeri xereve
guarã ajapo vaꞌekue rami vy eꞌỹ taꞌvy. 62 Mbaꞌeta ndevy pe ajapo ꞌrã
 

xereve guarã, haꞌe peikuaa ꞌrã xee ae Senhor aikoa, 63 nemaꞌenduꞌa

 

haꞌe rexĩmba aguã, haꞌe romoꞌyvyĩꞌi rire rejejou porã reia rupi veꞌỹ
ndeayvu aguã, reikoague haꞌe javi gui roperdoapa rire — heꞌi Senhor
Nhanderuete.

Mbaꞌemo re ombojojaa rupi mokoĩ taguato haꞌe uvaꞌy omombeꞌuague

17   Haꞌe
gui xevy Senhor oayvu ombou vy aipoeꞌi:
1
2  —
Ava raꞌy, emombeꞌu peteĩ ayvu mbaꞌemo re rembojoja vy
Israel kuery oikuaa aguã. 3 Haꞌe vy aipoꞌre: Po rami Senhor Nhanderuete
 

ijayvu: Oiko peteĩ taguato tuvixa vaꞌe. Ipepo haꞌe hague ma ipuku, hague
ma joo rami eꞌỹ-eꞌỹ pytã vaꞌe. Haꞌe vaꞌe ma Líbano yvy re ou. Haꞌe vy
oipeꞌa heravy yary rovapy. 4 Yvyra rovapy omondo heravy vy ogueraa
 

peteĩ yvy mbaꞌemo vendea ikuaia py. Mbaꞌemo vendea kuery retã py ae
oeja ovy. 5 Haꞌe gui henhoĩgue pendeyvy guigua ju ogueraa vy onhotỹ
 

peteĩ yvy porãa py. Ojopy vy onhotỹ yy reia py, yy rembe rupi yvyra
ikuai vaꞌe rami oiko porã aguã. 6 Haꞌe vaꞌe ma yvate vy uvaꞌy hovana rei
 

vaꞌe oiko. Ndaꞌyvatei rei vaꞌeri hakã ma taguato-a katy ova oiny, iguy
rupi hapo porã guive. Haꞌe rami vy uvaꞌy ete oiko, hakã porã haꞌe hoky
pyau guive.
7 — Haꞌe gui oiko taguato tuvixa vaꞌe mboae. Haꞌe vaꞌe ma ipepo puku
 

vaꞌe, hague reta guive. Haꞌe ramo haꞌe katy ju ova uvaꞌy rapo, hakã
guive. Hiꞌyvypy guive oo haꞌea katy, onhemoakỹ uka vy. 8 Yvy porãa py,
 

haꞌe yy anho oĩa rupi onhotỹ hakã haꞌe hiꞌa reta aguã, haꞌe uvaꞌy iporãve
vaꞌe oiko aguã. 9 Aipoꞌre: Po rami Senhor Nhanderuete ijayvu: Haꞌe vaꞌe
 

uvaꞌy oiko porã ꞌrã teve? Taguato jypygua ou vy nomondoroi ꞌrã teve
hapo, haꞌe ndojayai ꞌrã ri hiꞌa, hogue haꞌe ipyau jevy vaꞌekue ipirupa
aguã? Mbaꞌeta imbaraete eꞌỹ vaꞌe, avakue mbovyꞌi ete teĩ oapoꞌopa ꞌrã.
10 Haꞌe gui amboae henda py onhotỹ ramo haꞌe py ndaꞌu oiko porã ꞌrã
 

ri? Any, mbaꞌeta yvytu kuaray oua katy oipeju ramo ipirupa rive ꞌrã.
Hiꞌyvypy guive ꞌrã ipirupa ovy.
11 Haꞌe ramo xevy pe Senhor oayvu ombou vy aipoeꞌi:
 

12 — Aỹ ma aipoꞌre xere opuꞌã rei vaꞌe kuery pe: Ndapeikuaai teve

 

mbaꞌerã pa kovaꞌe nunga oikoa? Maꞌẽ, Babilônia pygua huvixa Jerusalém

tetã re ou vy oipeꞌa heravy rakaꞌe huvixave haꞌe yvatekueve ikuai
 1403 Ezequiel 17​, ​18

vaꞌekue. Babilônia tetã katy ogueraapa. 13 Haꞌe vy huvixave raꞌy kuery

 

regua peteĩ ojou vy hexeve ojapo peteĩ rami ikuai aguã, oura uka guive.
Haꞌe gui ijyvy gui ogueraapa ipoꞌaka vaꞌekue 14 openaa haꞌe javi rupi
 

yvyĩveꞌi aguã nonhemboyvatevei aguã rami. Haꞌe rami avi peteĩ rami
ikuai aguã regua ojapo vaꞌekue rami ikuai vaꞌe rire okuaveꞌi nho ꞌrãgue.
15 Haꞌe rami teĩ haꞌe vaꞌe huvixa ma Babilônia pygua huvixa rovai opuꞌã
 

vy guembiguai kuery omondouka rakaꞌe Egito katy, kavaju haꞌe heta

avakue ogueru aguã haꞌe gui. Haꞌe rami ete mbaꞌemo vai apoare ndaꞌu
oo jepe ꞌrã ri? Peteĩ rami ikuai aguã ojapo pyre ombovaipa rire ndaꞌu oo
jepe ꞌrã teve? 16 Any, anhetẽ ete xee Senhor Penderuete xee ae rekove
 

rupi aura vy aipoaꞌe: Haꞌe vaꞌe omano ꞌrã Babilônia yvy py, huvixarã
moĩare yvy py ae, haꞌe oĩa py ae ꞌrã omano, ouraague haꞌe peteĩ rami
ikuai aguã ojapoague ombovaipa rire. 17 Haꞌe rã Egito pygua huvixa Faraó
 

ma ixondaro haꞌe hexegua kuery heta teĩ noipytyvõi ꞌrã joe opuꞌãa py,
mbaꞌeta tetã rovai yvy omboaty ꞌrã kora áry rupi oaxa aguã jojuka retaa
rupi. 18 Mbaꞌeta ouraague omboyke, haꞌe peteĩ rami ikuai aguã jopopyy
 

ratã reve ojapo vaꞌekue ombovaipa vy haꞌe nunga haꞌe javi ojapo rakaꞌe.
Haꞌe nunga rupi ae ndoo jepei ꞌrã. 19 Haꞌe nunga rupi anhetẽ ete xee
 

Senhor Penderuete xerekove rupi aura vy aipoaꞌe: Xerery rupi ouraague

omboykeague haꞌe peteĩ rami ikuai aguã ojapo vaꞌekue ombovaipaague
ma ajapo ꞌrã inhakã re ae ojeapa aguã rami. 20 Haꞌe rami vy hiꞌáry aipyo
 

ꞌrã xekya, haꞌe vy amboꞌa ꞌrã xenhuã py. Babilônia yvy katy araa uka vy
haꞌe py aikuaa pota ꞌrã xerovai opuꞌã reiague re. 21 Hexeve ojava vaꞌekue,
 

ixondaro kuery haꞌe javi reve ojukapaa ꞌrã kyxe py. Haꞌe rã okuaveꞌi vaꞌe
ma amoaĩmba ꞌrã yvytu haꞌe javi oipejua katy. Haꞌe ramo peikuaa ꞌrã xee
Senhor ae xeayvuague.
22 — Po rami Senhor Nhanderuete aipoeꞌi: Xee ma teĩgue ju aipeꞌa ꞌrã
 

peteĩ yary rovapy anhotỹ aguã. Hakã iporãvea gui ajaya ꞌrã ipyauvea oĩ
vaꞌekue, haꞌe gui peteĩ yvyty yvateve haꞌe iporãve vaꞌe áry ju ꞌrã anhotỹ.
23 Israel regua yvyty re ae ꞌrã anhotỹ. Haꞌe ramo hakã reta haꞌe hiꞌa porã
 

ꞌrã. Haꞌe rami vy yary iporãve vaꞌe ꞌrã oiko. Iguýry ma opa marãgua
mymba kuery ikuai ꞌrã. Hakã rupi ma kuarayꞌãa py opa marãgua
guyra ju ꞌrã onhemboaity okuapy. 24 Haꞌe rami rire yvyra ikuai vaꞌe
 

haꞌe javi oikuaa ꞌrã xee Senhor ae yvyra yvatekueve reitya aiko, haꞌe
rã yvyĩgueve ma amboꞌyvate vaꞌe. Yvyra pyau amombiru vaꞌe, haꞌe rã
ipirukue ma ambopyau ju vaꞌe. Xee aipoaꞌeague xee Senhor ae ajapo ju.

Peteĩ-teĩ gueko re ae oikuaa pota aguã re ijayvuague

18   Haꞌe
gui Senhor oayvu ombou vy aipoeꞌi xevy:
1
2  —
Mbaꞌexa tu peẽ kuery Israel yvy re mbaꞌemo oiko vaꞌe pexa
vy aipopeje: “Tuu kuery uva aky hoꞌu rire taꞌy kuery raĩ ju ndaꞌevei”,
peje? 3 Anhetẽ ete xee Senhor Penderuete xerekove rupi aura vy aipoaꞌe:
 
Ezequiel 18 1404

Povaꞌe ayvu ma napemombeꞌuvei ma ꞌrã Israel yvy rupi. 4 Mbaꞌeta

 

temimoingo nheꞌẽ haꞌe javi ma xevygua meme. Tuu kuery nheꞌẽ haꞌe taꞌy
kuery nheꞌẽ voi xevygua ae. Ojejavy vaꞌe ae omano ꞌrã.
5 — Haꞌe gui xapyꞌa rei peteĩ ava heko porã vaꞌe vy ojapo ꞌrã haꞌevea
 

ramigua joguerekoa py. 6 Haꞌe rami vy ndoꞌui ꞌrã xoꞌo yvyty áry rupi
 

taꞌangaa pe omeꞌẽ mbyre, neĩ nomaꞌẽi ꞌrã guive Israel kuery taꞌangaa
oguereko vaꞌe re, ndoguerojejavyi ꞌrã oirũ raꞌyxy, neĩ nonhembojai
ꞌrã kunha gueko re oĩ vaꞌe re. 7 Nombojexavai ꞌrã avave rei, mbaꞌemo
 

oiporu vaꞌekue omeꞌẽ kuerei ꞌrã iporukaare pe, naꞌimondai ꞌrã, guembiꞌu
ombojaꞌo ꞌrã okaruxe vaꞌe pe, haꞌe omonhemonde ꞌrã guive ijao eꞌỹ vaꞌe
kuery. 8 Haꞌe vaꞌe ma operáta oiporu uka rire nomboekovia retavei ꞌrã,
 

hiꞌáryve ndojopyi ꞌrãe. Ojoko ꞌrã opo haꞌeveꞌỹa rami ojapo eꞌỹ aguã, haꞌe
vy avakue re oikuaa potaa py haꞌevea rami meme ꞌrã joguereko anhetẽ
ete rupi. 9 Haꞌe vaꞌe xeayvu aeja vaꞌekue rupi vy ojapo ꞌrã aipota vaꞌe,
 

haꞌevea rami meme ꞌrã oiko. Haꞌe gui ma haꞌe vaꞌe heko porã vaꞌe oikove
ꞌrã — heꞌi Senhor Nhanderuete.
10 — Haꞌe gui xapyꞌa rei haꞌe vaꞌe oguereko ꞌrã guaꞌy imonda vaꞌe,
 

jojukaa, eꞌỹ vy haꞌe nunga vaꞌe rei tema guyvy kuery pe ojapo vaꞌe.
11 Haꞌe vaꞌe ma peteĩve ojapo ꞌrã vaꞌekue ndojapoi. Haꞌe rami ꞌrãgue py
 

hoꞌu ꞌrã xoꞌo yvyty áry rupi taꞌangaa pe rive omeꞌẽ mbyre, oguerojejavy
ꞌrã oirũ raꞌyxy, 12 ombojexavai ꞌrã iporiaukueꞌi haꞌe oipotapa rei vaꞌe,
 

imondaa rupi ꞌrã oiko, nomeꞌẽvei ojerureague, taꞌangaa re rive omaꞌẽ,

ojeguarupy anho ojapo, 13 peráta oiporu uka rire ojopy retavexe ꞌrã guive.
 

Haꞌe gui ma haꞌe vaꞌe ndaꞌu oikove ꞌrã? Ndoikovei ꞌrãe. Haꞌe ramigua
ojeguarupy haꞌe javi ojapo rire ojukaa ꞌrã, haꞌe hexe ae ꞌrã oĩ huguy
omoẽague re opaga aguã.
14 — Haꞌe gui aỹ ma, xapyꞌa rei oiko ꞌrã peteĩ taꞌy nguu ojejavy rã
 

oexapa teĩ haꞌekue ramigua ndojapoi vaꞌe. 15 Haꞌe rami vy ndoꞌui ꞌrã
 

xoꞌo yvyty áry rupi taꞌangaa pe omeꞌẽ mbyre, nomaꞌẽi ꞌrã taꞌangaa
Israel kuery oguereko vaꞌe re, oirũ raꞌyxy ndoguerojejavyi ꞌrã guive.
16 Neĩ nanhomomboriau rei ꞌrã, nomeꞌẽ eꞌỹi ꞌrã ojerureague, naꞌimondai
 

ꞌrã, guembiꞌu ombojaꞌo ꞌrã okaruxe vaꞌe pe, omonhemonde ꞌrã ijao eꞌỹ
vaꞌe, 17 opo ndoipeꞌa eꞌỹi ꞌrã iporiaukueꞌi pe, peráta oiporu uka rire
 

nomboekovia retavei ꞌrã, hiꞌáryve ndojopyi ꞌrã, ojapo ꞌrã guive xee aipota
vaꞌe xeayvuague rupi oiko vy. Haꞌe vaꞌe ma nomanoi ꞌrã nguu ojejavyague
re. Oikove ꞌrãe. 18 Haꞌe rã tuu ma ojukaa ꞌrã heko vaiague re, jokorea rupi
 

oiko rire, oirũ kuery gui imondaa rupi, haꞌe heta vaꞌe kuery mbyte rupi
haꞌeveꞌỹa ramigua ojapo guive rire.
19 — Haꞌe rami teĩ peporandu ꞌrã: “Mbaꞌe re tu taꞌy ndopagai ꞌrã nguu
 

ojejavyague re?” peje ꞌrã. Haꞌe rami mbaꞌeta taꞌy ma teko porã haꞌe
haꞌevea ramigua ojapo oikovy, haꞌe xeayvuague omoĩ porã vy ojapo
avi oikovy. Haꞌe nunga rupi ae oikove ꞌrã. 20 Mbaꞌeta ojejavy vaꞌe ae
 
 1405 Ezequiel 18​, ​19

ꞌrã omano. Taꞌy ma ndopagai ꞌrã nguu ojejavyague re, neĩ tuu ma voi
ndopagai ꞌrã guaꞌy ojejavyague re. Heko porã vaꞌe re oĩ ꞌrã teko porã
rekovia, haꞌe gui heko vai vaꞌe re ma oĩ ꞌrã gueko vaiague re opaga aguã.
21 — Haꞌe rami avi xapyꞌa rei ojejavy vaꞌekue ojeko rerova ꞌrã
 

ojejavyague haꞌe javi gui, haꞌe xeayvuague omoĩ porãmba vy ojapo ꞌrã
teko porã haꞌe haꞌevea ramigua. Haꞌe rami vy oikove ꞌrã, nomanoi ꞌrãe.
22 Haꞌeveꞌỹa ramigua ojapoague re ma naꞌimaꞌenduꞌaavei ꞌrã. Teko porã
 

rupi oiko rire oikove ꞌrã. 23 Mbaꞌeta xee ndaꞌu arovyꞌa ri heko vai vaꞌe
 

omano rã? Any, xee aipota ojejavyague gui ojeko rerova oikove aguã —
heꞌi Senhor Nhanderuete.
24 — Haꞌe rami teĩ xapyꞌa rei heko porã vaꞌekue ma gueko porãague gui
 

ojepeꞌa vy ojejavy ju ꞌrã, heko vai vaꞌe ojeguarupy ojapoa rami avi ojapo
oikovy vy. Haꞌe vaꞌe ndaꞌu oikove ꞌrã teve? Any, mbaꞌeta teko porã rupi
oikoague haꞌe javi re naꞌimaꞌenduꞌaavei ꞌrã. Haꞌe vaꞌe omano ꞌrã gueko vai
haꞌe ojejavy reia py.
25 — Haꞌe rami teĩ aipopeje ꞌrã: “ Senhor reko ma haꞌeveꞌỹa ramigua”,
 

peje ꞌrã. Aỹ ma Israel kuery, pendu ma: Xereko ndaꞌu haꞌeveꞌỹa ramigua
teve? Peẽ kuery reko eꞌỹ teve ikarẽ-karẽ vaꞌe? 26 Haꞌe nunga rupi xapyꞌa
 

rei heko porã vaꞌekue ma gueko porãague gui ojepeꞌa vy teko vai rupi
anho ri oiko vy omano ꞌrã haꞌe nunga py. Gueko vaia py ae ꞌrã omano.
27 Haꞌe rami teĩ xapyꞌa rei heko vai vaꞌe ma gueko vaiague gui ojeko
 

rerova vy teko porã haꞌe haꞌevea ramigua anho ri ojapo vy ojapo ꞌrã
onheꞌẽ oikove aguã rami. 28 Mbaꞌeta ojee ae oikuaa pota vy teko vai rupi
 

oikoague gui ojeko rerova ri vy oikove ꞌrã, nomanovei ꞌrãe. 29 Haꞌe rami
 

teĩ Israel kuery ma “ Senhor reko ma haꞌeveꞌỹa ramigua”, heꞌi okuapy.

Xereko ndaꞌu haꞌeveꞌỹa ramigua teve? Israel kuery, peẽ kuery reko eꞌỹ
teve ikarẽ-karẽ vaꞌe?
30 — Haꞌe nunga rupi Israel kuery, xee roikuaa pota ꞌrã peteĩ-teĩ reko re
 

— heꞌi Senhor Nhanderuete. — Pejeko rerova haꞌe pejepeꞌa ke pendeko

vaia haꞌe javi gui. Haꞌe ramo ꞌrãe teko vai napendereityvei. 31 Haꞌe
 

rami vy peipeꞌa pendejegui pendereko vaia haꞌe javi, haꞌe gui pendejee
pemoĩ uka penekuraxõ pyaurã haꞌe penenheꞌẽ pyaurã. Mbaꞌeta Israel
kuery, mbaꞌe re ꞌrã tu pemano? 32 Mbaꞌeta xee ma ndarovyꞌai peteĩve
 

pemano rã. Haꞌe nunga rupi pejeko rerova peikove aguã — heꞌi Senhor
Nhanderuete.

Guary re Israel kuery ombojojaague

19   —
Haꞌe gui ndeayvu ke Israel regua yvatekueve pe omboaxy
1

vaꞌe rami. 2 Haꞌe vy aipoꞌre ꞌrã: Marã ramigua tu pendexy rakaꞌe?

 

Peteĩ guary kunha guary kuery mbyte oiko, haꞌe guaꞌy kuery mbyte
onheno oupy vaꞌe. Haꞌe vaꞌe ma omongakuaa guaꞌy kuery. 3 Peteĩ guaꞌy
 

oguereko vaꞌekue tuja ma vy imbaꞌejuka kuaa, avakue hoꞌupa peve. 4 Haꞌe 

Ezequiel 19​, ​20 1406

ramo haꞌe nunga omombeꞌua rã yvy regua ikuai vaꞌe oendupa okuapy.
Haꞌe rami vy omboꞌa yvykua haꞌe kuery ojapo vaꞌekue py. Haꞌe vy tyꞌaĩ
re ogueraa Egito yvy katy. 5 Haꞌe ramo ixy guary kunha vaꞌe ma guaꞌy
 

oarõ vaꞌekue ogueraa rã ndaꞌevei oikovy. Haꞌe rami vy guaꞌy mboae ju

omongakuaa. 6 Haꞌe ramo haꞌe vaꞌe ju tuja guary kuery mbyte rupi. Haꞌe
 

vy imbaꞌejuka kuaa, avakue hoꞌupa peve. 7 Avakue ojukaa rupi ojapo reta
 

avi imeveꞌỹ aguã, haꞌe tetã ikuai vaꞌe omombytapa tekoa veꞌỹ. Haꞌe ramo
okororõ rã yvy regua kuery oendu vy ndaekorãvei rei okuapy. 8 Haꞌe rami  

vy yvy regua kuery haꞌea katy ikuai vaꞌe onhemboatypa okuapy hovai.
Haꞌe rami vy hiꞌáry rupi kya omombo vy omboꞌa yvykua ojapo vaꞌekue
py. 9 Tyꞌaĩ py ojopy vy omboꞌa nhuã py. Haꞌe rami vy Babilônia pygua
 

huvixaa py ogueraa. Haꞌe py ma omboty peteĩ henda ikorapa vaꞌe py,

Israel regua yvyty rupi ijayvua noenduavei aguã.

Uvaꞌy re ju ombojojaague
10  — Haꞌe gui pendexy ma uvaꞌy yakã yvýry onhotỹ mbyre rami oiko.
Yy reia py onhotỹa rire hiꞌa porã, hakã reta guive. 11 Hakã ma imbaraete
 

raxa, huvixa po pyguarã. Haꞌe vy hakã haꞌe hoguepa reve yvateve ovy rã
pavẽ rei oexa okuapy yvate etea. 12 Haꞌe rami teĩ opoxy reve omondoroa,
 

haꞌe yvy rupi oitya. Haꞌe ramo hiꞌa ma yvytu kuaray oua katy gui oipeju
vaꞌe omombirupa. Hakã mbaraetekue ma omopẽmbaa rã ipirupa. Haꞌe
gui tata py ju oapypaa. 13 Haꞌe gui aỹ ma tekoa eꞌỹa py rive ju onhotỹa
 

yvy piru reia haꞌe yy noĩa py. 14 Haꞌe gui peteĩ hakã tuvixaveꞌi vaꞌe gui
 

ma tata ou vy omomba hiꞌa. Haꞌe ramo hexe noĩvei hakã imbaraete vaꞌe
huvixa po pyguarã — heꞌi.
— Po rami ꞌrã reronhemboaxy, haꞌe peronhemboaxy pavẽ aguã.

Egito yvy gui Israel kuery oo rire ojeguarupy

rupi ae tema ikuaia re ijayvuague

20   Haꞌe
gui sete maꞌetỹa haꞌe peteĩ nhiruĩ jaxya re, dez araa py ma
1

Israel regua nhomongeta vaꞌety kuery jogueru xea py, Senhor

pe oporandu uka aguã. Haꞌe rami vy oguapypa okuapy xerenonde. 2 Haꞌe  

ramo xevy pe Senhor ombou oayvu. Haꞌe vy aipoeꞌi:

3 — Ava raꞌy, ndeayvu ke Israel regua nhomongeta vaꞌety kuery pe.
 

Haꞌe vy aipoꞌre: Po rami Senhor Nhanderuete ijayvu: Peẽ kuery pa

xevy peporandu ukaxe vy peju? Anhetẽ ete xee Senhor Penderuete
xee ae rekove rupi aura vy aipoaꞌe: Ndaꞌevei peẽ kuery peporandu uka
aguã xevy. 4 Haꞌe gui ndee ava raꞌy, ndeayvu ta pa haꞌe kuery reko vaia
 

re? Eikuaa uka ke haꞌvy tamoĩ kuery ojeguarupy ojapoague. 5 Haꞌe vy  

aipoꞌre: Po rami Senhor Nhanderuete ijayvu: Israel kuery xejeupe

guarã aiporavo vy xepo aupi reve aura vaꞌekue Jacó ramymino kuery pe
ajekuaa uka reve. Egito yvy re ikuai jave xepo aupi reve haꞌe kuery pe
 1407 Ezequiel 20

aura vy “Xee ma Senhor Penderuete”, haꞌe vaꞌekue. 6 Haꞌe vaꞌe ára xepo
 

aupi reve haꞌe kuery pe aura Egito yvy gui aipeꞌapa aguã re, peteĩ yvy
haꞌe kuery peguarã aiporavoague py araa aguã, kamby haꞌe ei ndoataia
haꞌe yvy jave gui iporãvea py. 7 Haꞌe rami vy aipoaꞌe haꞌe kuery pe:
 

“Peteĩ-teĩ peipeꞌa ꞌrã pendejegui mbaꞌemo ojeguarupy pexaxe vai vaꞌekue.

Penhemongyꞌave eme Egito pygua taꞌangaa pembojeroviaa py. Mbaꞌeta
xee ae ma Senhor Penderuete aiko”, haꞌe vaꞌekue. 8 Haꞌe rami teĩ haꞌe
 

kuery naxenheꞌẽ renduxei vy opuꞌãmba okuapy xerovai. Haꞌe rami vy

mavaꞌeve rei ojegui ndoipeꞌai ojeguarupy oexaxe vai vaꞌe, ndojepeꞌai
guive Egito pygua taꞌangaa ombojeroviaa gui.
— Haꞌe ramo xee aipoaꞌe vaꞌekue haꞌe kuery áry xepoxya anhoẽ aguã
re, haꞌe kuery pe xepoxya aexa ukapa peve Egito yvy re ikuaia py. 9 Haꞌe  

rami teĩ amboae rami ju haꞌe kuery re ajapo xerery amboete ukaa rupi
vy, xerery re yvy regua ijayvu rei eꞌỹ aguã haꞌe kuery yvy re xevygua
kuery ikuaia rupi, mbaꞌeta yvy regua kuery oexaa py ae xevygua kuery
pe ajekuaa uka rire Egito yvy gui aipeꞌapaa py. 10 Haꞌe rami vy aipeꞌapa
 

Egito yvy gui, haꞌe tekoa eꞌỹa katy ju araa. 11 Haꞌe kuery pe ameꞌẽ
 

xeayvua, aikuaa uka guive aipota vaꞌe. Haꞌe vaꞌe ma avakue ojapopa ri
vy okuave ꞌrã haꞌe vaꞌe rupi. 12 Haꞌe kuery rekorã ameꞌẽ avi sábado ára
 

omboete aguã, xee aeko mboꞌe aguã, haꞌe gui haꞌe kuery oikuaa aguã
xee Senhor ae ikyꞌaꞌoa aikoa. 13 Haꞌe rami teĩ Israel kuery ma tekoa eꞌỹa
 

py araa ague py ju opuꞌãmba okuapy xerovai. Haꞌe rami vy ndaꞌikuaixei

xeayvuague haꞌe aipotaa aikuaa uka vaꞌekue rupi, haꞌe vaꞌe avakue
ojapopa vy okuave ꞌrã vaꞌeri. Haꞌe rami vy opa mbaꞌe py omongyꞌa
okuapy sábado ára pyguarã aeja vaꞌekue. Haꞌe nunga rupi tekoa eꞌỹ pyve
xeayvu haꞌe kuery áry xepoxya anhoẽ aguã re, amokanhymba ete aguã.
14 Haꞌe rami teĩ haꞌe kuery re amboae rami ju ajapo xerery amboete ukaa
 

rupi vy, xerery re yvy regua kuery ijayvu rei eꞌỹ aguã, haꞌe kuery yvy
gui xevygua kuery aipeꞌapa rire. 15 Haꞌe rami vy tekoa eꞌỹa py ju xepo
 

aupi reve haꞌe kuery pe aura vaꞌekue ijyvyrã vaꞌekue py araa veꞌỹ aguã
re, kamby haꞌe ei ndoataia haꞌe yvy jave gui iporãvea py. 16 Mbaꞌeta haꞌe
 

kuery ndojapoxei okuapy xeayvuague, aipotaa rami ndaꞌikuaixei guive,

sábado ára pyguarã amoĩ vaꞌekue voi omongyꞌapa, mbaꞌeta okuraxõ
py taꞌangaa kuery re rive ojeꞌoixe. 17 Haꞌe rami teĩ haꞌe kuery re amaꞌẽ
 

aperdoaa rupi, amokanhymba ꞌrãgue py, namomba etei tekoa eꞌỹa rupi
ikuaia py.
18 — Haꞌe rami teĩ haꞌe kuery raꞌy kuery pe ma xeayvu tekoa eꞌỹa
 

py. Haꞌe vy aipoaꞌe vaꞌekue: “Peiko eme penderu kuery ikuaiague rupi,
pejapo eme haꞌe kuery oipotaa rami, penhemongyꞌa eme guive haꞌe
kuery taꞌangaa oguereko vaꞌe rupi rive. 19 Mbaꞌeta xee ae ma Senhor
 

Penderuete aiko. Pendekuai ke xeayvuague rupi, haꞌe pemoĩ porã xee

aipota vaꞌe pejapopa aguã. 20 Pemboete sábado ára pyguarã aeja vaꞌekue,
 
Ezequiel 20 1408

mbaꞌeta oĩ ꞌrã xee roeko mboꞌe aguã, xee ae Senhor Penderuete aikoa
peikuaa aguã”, haꞌe vaꞌekue. 21 Haꞌe rami teĩ taꞌy kuery voi opuꞌãmba
 

okuapy xerovai. Haꞌe rami vy xeayvuague rupi ndaꞌikuai, nomoĩ porãi

guive aipota vaꞌe, haꞌe vaꞌe avakue ojapopa vy okuave ꞌrã vaꞌeri. Haꞌe
rami ꞌrãgue py omongyꞌapa rei okuapy sábado ára pyguarã aeja vaꞌekue.
— Haꞌe rami rire xee xeayvu haꞌe kuery áry xepoxya anhoẽ aguã re,
tekoa eꞌỹa py ikuaia py haꞌe kuery pe xepoxya aexa ukapa peve. 22 Haꞌe
 

rami teĩ xerery amboete ukaa rupi vy xepo ajoko vaꞌekue, xerery re
yvy regua kuery ijayvu rei eꞌỹ aguã haꞌe kuery oexaa py xevygua kuery
aipeꞌapa rire. 23 Haꞌe rami vy tekoa eꞌỹa py xepo aupi reve haꞌe kuery pe
 

aura yvy regua kuery ikuaia rupi amoaĩmba aguã re, ijyvy haꞌe javi rupi.
24 Mbaꞌeta xevygua kuery ndojapoi karamboae xeayvuague, ndaꞌikuaixei
 

aipotaa rami, omongyꞌapa sábado ára pyguarã aeja vaꞌekue, haꞌe taꞌangaa
nguu kuery oguereko vaꞌekue oexa vy oendu avi ombojeroviaxea. 25 Haꞌe  

nunga rupi haꞌe kuery pe aeja uka amboae regua ayvu iporã eꞌỹ vaꞌe rupi
ikuai aguã, haꞌe heko mboaerã haꞌe vaꞌe rupi ikuai aguã vaꞌekueꞌỹ. 26 Haꞌe  

rami vy aeja taꞌangaa pe mbaꞌemo omeꞌẽa py onhemongyꞌapa rei aguã,

guaꞌy kuery oiko ypyꞌi vaꞌekue tata py oapya py. Haꞌe rami ikuai aguã
aeja namboekorãvei aguã, xee ae Senhor aikoa oikuaa pavẽ aguã.
27 — Haꞌe nunga rupi ndee ava raꞌy, ndeayvu ke Israel kuery pe. Haꞌe
 

vy aipoꞌre: Po rami Senhor Nhanderuete ijayvu: Peneramoĩ kuery ma

povaꞌe py ju opuꞌã rei okuapy xerovai. 28 Mbaꞌeta yvy haꞌe kuery pe
 

ameꞌẽ aguã re xepo aupi reve auraague py araa ma rire teĩ, haꞌe kuery
peteĩ yvyꞌã yvate vaꞌe, eꞌỹ vy peteĩ yvyra hogue ana vaꞌe oexa nhavõ
haꞌe py rive mbaꞌemo omeꞌẽ okuapy taꞌangaa pe, heakuã porã vaꞌe omoĩ
haꞌe mbaꞌemo rykue onhoẽ okuapy xembopoxy aguã rami rive. 29 Haꞌe 

ramo xee aipoaꞌe haꞌe kuery pe: “Mbaꞌe yvyty tu kovaꞌe, haꞌe katy
peẽ kuery peo pekuapy aguã?” haꞌe vaꞌekue. Mbaꞌeta hery ma Yvyty
Ombojeroviaaty oĩa, kovaꞌe ára peve. 30 Haꞌe nunga rupi aỹ aipoꞌre
 

Israel kuery pe: Po rami Senhor Nhanderuete ijayvu: Peẽ kuery voi
penhemongyꞌapa pekuapy, peneramoĩ kuery rami ae ju. Mbaꞌeta peẽ
kuery ju pendetavy tema ojeguarupy haꞌe kuery oguereko vaꞌekue rupi
peo vy. 31 Mbaꞌeta aỹ peve penhemongyꞌapa ꞌrã taꞌangaa pe mbaꞌemo
 

pemeꞌẽa py, penderaꞌy kuery ae peapy vy guive. Haꞌe rami teĩ Israel
kuery, peju ri tyꞌy xevy peporandu uka vy? Anhetẽ ete xee Senhor
Penderuete xerekove rupi aura vy aipoaꞌe: Peẽ kuery ma ndaꞌevei ae
xevy peporandu uka aguã. 32 Peẽ kuery aipopeje: “Ore ma yvy regua
 

kuery reko rami ꞌrã orekuai yvyra haꞌe ita guigua rive rombojeroviaa
rupi, amboae yvy re ikuai vaꞌe reko rami”, peje. Haꞌe rami teĩ peneakã
gui rive haꞌe rami pendekuaixea ndoikoi ꞌrãe. 33 Mbaꞌeta anhetẽ ete xee
 

Senhor Penderuete xerekove rupi aura vy aipoaꞌe: Peẽ kuery re xepoꞌaka

ꞌrã xepo aupi vy xepoꞌakaa aexa uka reve, xepoxya anhoẽa rupi. 34 Haꞌe
 
 1409 Ezequiel 20

rami vy roipeꞌapa ju ꞌrã yvy regua kuery ikuaia mbyte romoaĩague gui,
romboatypa ju ꞌrã yvy pendekuaiague gui. Xepo aupi vy xepoꞌakaa aexa
uka reve ꞌrã ajapo, xepoxya anhoẽa rupi guive. 35 Haꞌe rami vy yvy regua
 

ikuaia katy ju rogueraa ꞌrã tekoa eꞌỹa katy rami. Haꞌe gui haꞌe py ma
aikuaa pota ꞌrã peẽ kuery re, jova re nhamaꞌẽ reve. 36 Mbaꞌeta Egito regua
 

tekoa eꞌỹa rupi peneramoĩ kuery re aikuaa potaague rami ae ju peẽ kuery
re voi aikuaa pota ꞌrã — heꞌi Senhor Nhanderuete.
37 — Ajapo ꞌrã xepopoka guýry rupi peaxa aguã rami. Haꞌe rami vy
 

romoꞌarandu ꞌrã xereve guarã ajapo vaꞌekue rami vy. 38 Penembyte  

gui aipeꞌapa ꞌrã xere opuꞌã haꞌe naxenheꞌẽ rendui vaꞌekue. Haꞌe kuery
ikuaiague yvy gui aipeꞌa teĩ ndooi ꞌrã Israel yvy re. Haꞌe ramo peikuaa ꞌrã
xee ae Senhor aikoa.
39 — Haꞌe rã peẽ Israel kuery pe xee Senhor Penderuete aipoaꞌe:
 

Naxenheꞌẽ renduxei vy tapeo, peteĩ-teĩ pendekuai taꞌangaa pe rive aỹ

haꞌe rakaꞌeveꞌi peve. Haꞌe rami teĩ pemongyꞌa reive eme xerery ikyꞌa eꞌỹ
vaꞌe, taꞌangaa pe mbaꞌemo pemeꞌẽa py. 40 Mbaꞌeta xevygua yvyty ikyꞌa
 

eꞌỹ vaꞌe, Israel regua yvyty yvatevea áry ma Israel kuery haꞌe javi ꞌrã
xembojerovia okuapy — heꞌi Senhor Nhanderuete. — Haꞌe vaꞌe yvy
re ae ꞌrã haꞌe javive xembojerovia. Haꞌe py ma xee arovyꞌa ju ꞌrã. Haꞌe
py ae aipota ꞌrã mbaꞌemo xevy pemeꞌẽ, mbaꞌemo pereko vaꞌe jypygua
iporãgueve, mbaꞌemo ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe guive. 41 Yvy regua kuery mbyte
 

gui roipeꞌa vy peaĩmbaague gui romboatypa ju rire xee rojou porã ꞌrã
heakuã porã vaꞌe rami. Haꞌe ramo yvy regua kuery oexaa py aikuaa uka
ꞌrã ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe aikoa, peẽ kuery pendekuaia rupi. p 42 Haꞌe gui Israel  

yvy re roguerupa ma ramo peikuaapa ꞌrã xee ae Senhor aikoa, haꞌe

vaꞌe yvy xepo aupi reve peneramoĩ kuery pe ameꞌẽ aguã re auraague py
ae. 43 Haꞌe py ma penemaꞌenduꞌa ꞌrã mbaꞌemo vai rupi pendekuaia py
 

penhemongyꞌapaague re. Haꞌe rami vy pejeguaru ꞌrã pekuapy pendejegui

ae, pendereko vaia rupi pendekuaiague re. 44 Haꞌe gui xerery amboete
 

ukaa rupi vy romboaxy ju ramo peikuaa ꞌrã xee ae Senhor aikoa.

Mbaꞌeta Israel kuery, pendeko vaiague re norombopagavei ꞌrã, opa marã
pendekuaiague reꞌỹ guive — heꞌi Senhor Nhanderuete.

Kuaray puku-a katygua kuery rovai ijayvuague

45  Haꞌegui Senhor oayvu ombou ju vy aipoeꞌi xevy:
46  — Ava raꞌy, emaꞌẽ kuaray puku-a katy, haꞌe vy ndeayvu haꞌe kuery
rovai. Emombeꞌu xeayvu kaꞌaguy kuaray puku-a katygua rovai. q 47 Haꞌe  

vy aipoꞌre haꞌe py ikuai vaꞌe pe: Pendu ke Senhor ayvu. Po rami Senhor
Nhanderuete ijayvu: Aỹ ma amoendy ꞌrã tata pendea py yvyra pyau

p
 20.41 2 Coríntios 6.17 q
 20.45‑49 Apy ma profeta ijayvu Jerusalém tetã haꞌe Judéia
yvy regua kuery re.
Ezequiel 20​, ​21 1410

haꞌe ipirukue haꞌe javi mokanhyarã. Ndoguevei ꞌrã tata rendy. Haꞌe
rami ꞌrãgue py penderova okaipa ꞌrã kuaray puku-a katy guive ijapuꞌaꞌia
katy peve. 48 Pavẽ avakue oikuaa ꞌrã xee Senhor ae imoendyare aikoa.
 

Ndoguevei ꞌrãe — heꞌi.

49 Haꞌe ramo xee aipoaꞌe:
 

— Ai Senhor Xeruete! Haꞌe kuery ijayvu ꞌrã xere: “Haꞌe vaꞌe eꞌỹ ri tyꞌy
ayvu rive mombeꞌuaty oiko?” heꞌi ꞌrã okuapy xevy — haꞌe.

Senhor guigua kyxe re ijayvuague

21   Haꞌe
gui xevy Senhor oayvu ombou vy aipoeꞌi:
1
2  —
Ava raꞌy, emaꞌẽ Jerusalém katy. Haꞌe vy ndeayvu haꞌe
kuery ombojeroviaaty ikuai vaꞌe rovai. Emombeꞌu xeayvu Israel yvy haꞌe
javi rovai. 3 Haꞌe vy aipoꞌre: Po rami Senhor Nhanderuete ijayvu: Maꞌẽ,
 

peẽ kuery rovai aiko. Haꞌe rami vy xekyxe aekyi ꞌrã hyru gui penembyte
gui amomba aguã heko porã haꞌe heko vai vaꞌe guive. 4 Mbaꞌeta  

penembyte gui amomba ꞌrã heko porã haꞌe heko vai vaꞌe. Xekyxe aekyi
ꞌrã hyru gui temimoingo haꞌe javi rovai rupi, kuaray puku-a katy guive
ijapuꞌaꞌia katy peve. 5 Haꞌe ramo oikuaa pavẽ aguã xee Senhor ae hyru
 

gui xekyxe aekyi vaꞌea, hyru py noĩ jevyvei ꞌrã guive.

6 — Haꞌe nunga rupi ndee ava raꞌy, nepoaẽ nhendu ke. Haꞌe kuery
 

oendua py nepoaẽ nhendu ꞌrã ndepyꞌa py ndaꞌevei ete reve. 7 Haꞌe gui  

haꞌe kuery oporandu ꞌrã ndevy: “Mbaꞌe re tu haꞌe rami ete nepoaẽ ri?”
heꞌi ꞌrã ndevy. Haꞌe ramo aipoꞌre ꞌrã: “Mbaꞌemo aendu ramoꞌi vaꞌekue re
rima xepoaẽ. Mbaꞌeta haꞌe nunga oiko rã pavẽ opyꞌa py onhemondyipa
ꞌrã, pavẽ po ikangypa, pavẽ rei onheꞌẽ py ndaekorãvei ꞌrã okuapy, pavẽ
renapyꞌã yy rami rive ꞌrã opyta naꞌimbaraetevei vy. Haꞌe nunga ou ma
oiny, ojeupity ꞌrãe, heꞌi Senhor Nhanderuete”, ꞌre ꞌrã.
8 Haꞌe gui teĩgue ju Senhor oayvu xevy ombou. Haꞌe vy aipoeꞌi:
 

9 — Ava raꞌy, emombeꞌu ju xeayvu. Haꞌe vy aipoꞌre: Po rami Senhor

 

ijayvu: Kyxe oaĩmbeꞌepa haꞌe omboverapa pyre oĩ. 10 Jojuka aguã  

oaĩmbeꞌea, haꞌe overa vaꞌe rami ete omboveraa.

— Haꞌe rami teĩ Israel kuery aipoeꞌi ꞌrã: “Javyꞌa nho ꞌrã jakuapy! Xeraꞌy
po pygua ma yvyra amboae kuery oguereko vaꞌe gui ipoꞌakapave”, heꞌi
ꞌrã okuapy. r
11 Haꞌe rami teĩ Nhanderuete ombovai:
 

— Haꞌe vaꞌe kyxe ma omboveraa rei mbaꞌeta oiporua ꞌrãe. Oaĩmbeꞌe

haꞌe omboverapaa ma jojukaarã po py amboaxa aguã. 12 Haꞌe nunga rupi  

ndee ava raꞌy, neraxẽ haꞌe nepoaẽ rei ke, mbaꞌeta xevygua kuery rovai ꞌrã
oiporua, Israel regua yvatekueve haꞌe javi rovai guive. Haꞌe vaꞌe kuery
ma amboaxapa ꞌrã kyxe revegua pe, xevygua kuery haꞌe javi reve. Haꞌe

r
 21.10 Israel kuery “Xeraꞌy” heꞌia ma nguvixave re ijayvu vy, hexe anho rei ojeroviaa rupi.
 1411 Ezequiel 21

nunga rupi eipete-pete ndeꞌu rupi. 13 Mbaꞌeta ou ꞌrã pendereko aꞌãarã.

 

Haꞌe gui penderuvixa ipo pygua vaꞌe nhomoingo axy vaꞌekue noĩvei ramo
mbaꞌexa ꞌrã tu peiko? — heꞌi Senhor Nhanderuete.
14 — Haꞌe gui ndee ava raꞌy, emombeꞌu ke xeayvu, ejepopete-pete guive.
 

Tove kyxe mokoĩgue tajopyxo, mboapykue peve tajojuka, jova-jovaive gui

tou jojukaa rupi. 15 Haꞌe kuery okuraxõ py onhemondyi rei aguã, haꞌe okẽ
 

oẽaty haꞌe javi rupi heta hoꞌa aguã. Ajapo ꞌrã kyxe overa vaꞌe rami hexakã
aguã. Mbaꞌeta jojuka aguã ae omboveraa haꞌe oaĩmbeꞌepaa. 16 Haꞌe gui ndee
 

kyxe, tereo reiporu kuaa katy nembaraetea haꞌe javi reve, haꞌe gui reiporu
kuaa eꞌỹa katy ju tereo, reoa katy rei. 17 Haꞌe ramo xee voi ajepopete avi ꞌrã
 

xepoxyague gui apytuꞌu vy. Xee Senhor ae xeayvu vaꞌe — heꞌi.

18 Haꞌe gui xevy Senhor ombou ju oayvu. Haꞌe vy aipoeꞌi:
 

19 — Ndee ava raꞌy, ejapo ke mokoĩ tape raꞌangaa, haꞌe vaꞌe regua peteĩ
 

rupi Babilônia pygua huvixa okyxe reve ou aguã. Mokoĩve ma peteĩꞌi

yvy gui ou vaꞌe. Haꞌe gui tetã oẽaty katyꞌi emoĩ avi mokoĩ yvyrapeꞌi
tape rexa ukaa. 20 Embopara imoiny peteĩ tape Amom kuery rekoa Rabá
 

katy kyxe reve oo aguã, haꞌe rã amboae ma Judá haꞌe Jerusalém tetã
ikorapa vaꞌe katy oo aguã. 21 Mbaꞌeta Babilônia pygua huvixa opyta ꞌrã
 

hoꞌamy tape rakãmby py, mokoĩ tape joa katy eꞌỹ oĩa py, nguu ete kuery
pe ranhe imbaꞌekuaa aguã. Haꞌe rami vy huꞌy ombovava-vavaa ma ramo
peteĩ oekyi ꞌrã, taꞌangaa ngoo gui ogueru vaꞌekue pe oporandu ꞌrã, haꞌe
mbaꞌemo pyꞌakue rupi avi ꞌrã imbaꞌekuaa. 22 Haꞌe gui imbaꞌekuaa rupi
 

oikuaa ꞌrã oiporu kuaa regua re Jerusalém tetã katy ae oo aguã. Haꞌe
rami vy oiko katu ꞌrã tetã rokẽ omopẽ aguã, jojuka aguã re ijayvu atã,
joe opuꞌãa aguã re ojapukai, okẽ mopẽa py tetã rokẽ re ombota, tetã
kora re yvy omboaty vy omovã, haꞌe torre ojapo aguã. 23 Haꞌe gui judeu
 

kuery hexeve peteĩ rami ikuai aguã re oura vaꞌekue ma haꞌe nunga
oendu vy “Apu” heꞌi ꞌrã okuapy. Haꞌe rami teĩ haꞌe kuery reko vaiague re
Nhanderuete oikuaa pota ꞌrã omboꞌa ukapa aguã.
24 Haꞌe nunga rupi Senhor Nhanderuete aipoeꞌi:
 

— Anhetẽ ae peẽ kuery xemomaꞌenduꞌa pendereko vaia re aikuaa pota

aguã, mbaꞌeta pendereko vaia ojekuaa porã, mbaꞌemo pejapoa haꞌe javi
py pexa uka pejejavya. Haꞌe rami ete xemomaꞌenduꞌa rire romboꞌapa
ꞌrã haꞌe nungakue re. 25 Haꞌe gui ndee Israel kuery ruvixa opa marã rei
 

ndereko vai ete vaꞌe, ovaẽ ma oiny ndeꞌára opaa py rombopaga aguã.
26 Po rami Senhor Nhanderuete ijayvu ndevy: Emboi ke neakã regua
 

haꞌe coroa, mbaꞌeta haꞌekue rami veꞌỹ ꞌrã oiko. Mbaꞌeta yvyĩgueveꞌi
omboyvatea ꞌrã, haꞌe rã yvatekueve ma omoꞌyvyĩꞌia ꞌrã. 27 Ivaipa, ivaipa
 

ꞌrã! Aỹ ma xee ambovaipa ꞌrã neretã, haꞌe ramo noĩvei ꞌrã, opena kuaa
vaꞌerã ou eꞌỹa ja. Haꞌe vaꞌe pe ma amboaxa ju ꞌrã.
28 — Haꞌe gui ndee ava raꞌy, emombeꞌu ke xeayvu. Po rami Senhor
 

Penderuete ijayvu Amom pygua kuery ijayvu reia re. Haꞌe gui aipoꞌre ꞌrã:
Ezequiel 21​, ​22 1412

Kyxe, kyxe hyru gui oekyia ma, omboveraa jojuka aguã, nhomomba haꞌe
overa vaꞌe rami hexakã aguã. 29 Haꞌe vaꞌe ma ojaya ꞌrã opa marã heko
 

vai vaꞌe kuery ajuꞌy, mbaꞌeta ovaẽ ma hiꞌára opaa py ambopaga aguã,
mbaꞌeta peẽ kuery rekorã oexaꞌãa rupi rive omombeꞌu rire, haꞌe kuery ae
oexa raꞌuague rupi.
30 — Haꞌe gui emoĩ ju ndekyxe hyru py. Mbaꞌeta yvy reikoague py ae
 

ju ꞌrã rombopaga. s 31 Haꞌe rami vy ndeꞌáry ambou ꞌrã xepoxya, nderovai

 

rupi aipeju ꞌrã tata rami xepoxya regua, haꞌe gui romboaxa ꞌrã avakue
nhomboaxya rupi eꞌỹ nhomoingo axy raxa vaꞌe kuery po py. 32 Haꞌe ramo  

reiko ꞌrã mbaꞌemo pirekue oapy pyrã rami. Nderuguy omoẽa ꞌrã ndeyvy
re ae. Ndere naꞌimaꞌenduꞌaavei ꞌrã, xee Senhor ae xeayvu rire.

Jerusalém pygua kuery ojeguarupy ojapo okuapya re ijayvuague

22   Haꞌe
gui xevy Senhor oayvu ombou ju vy aipoeꞌi:
1
2  —
Haꞌe gui ndee ava raꞌy, ndeayvu ta pa tetã pygua kuery
jouguy omoẽague re? Ndeayvu ke haꞌvy ojeguarupy ojapo okuapya
haꞌe javi re. t 3 Haꞌe gui aipoꞌre: Po rami Senhor Nhanderuete ijayvu:
 

Ndaꞌevei ete ꞌrã tetã jouguy moẽa ikuaia vaꞌe pe. Mbaꞌeta taꞌangaa
pejapo vaꞌekue rupi penhemongyꞌa vy penderovairã ae pejapo
pekuapy pepagaa ára pyguarã ovaẽ peve. 4 Mbaꞌeta jouguy pemoẽa py
 

pendepo ae pemongyꞌapa. Mbaꞌeta taꞌangaa peẽ ae pejapo vaꞌekue rupi

penhemongyꞌa vy pejapo pepaga aguã ára ovaẽ aguã rami. Penemaꞌetỹa
opa ta ma. Haꞌe nunga rupi ae xee ajapo amboae regua kuery yvy jave
rupi ikuai vaꞌe pendejojai rei haꞌe penembojaru rei aguã rami. 5 Pendea  

katyꞌi haꞌe mombyry rupi ikuai vaꞌe voi ijayvu vaikue rei ꞌrã okuapy
pendere, mbaꞌeta oikuaa pavẽ opa marã rei pendekuaia.
6 — Haꞌe gui Israel regua yvatekueve voi, peteĩ-teĩ opoꞌakaa rupi
 

mbaꞌeve ndojapoi ꞌrã jouguy omoẽ eꞌỹ vy. 7 Haꞌe rami vy penembyte
 

rupi haꞌe kuery nomboetei ꞌrã nguu haꞌe oxy, okorepa rei ꞌrã amboae
regua, haꞌe haꞌeveꞌỹa rami ꞌrã oguereko tyreꞌỹ haꞌe imeveꞌỹ vaꞌe kuery.
8 Nomboetei mbaꞌemo xevygua ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe, omongyꞌapa guive sábado
 

ára pyguarã aeja vaꞌekue. 9 Penembyte rupi ikuai avi avakue jouguy
 

omoẽ ukaxe vy joe ijayvu rei vaꞌerã. Penembyte rupi ae hoꞌu ꞌrã okuapy
xoꞌo taꞌangaa pe omeꞌẽ mbyre yvyty áry rupi, opa marã rei ikuai vy.
10 Pendekuaia mbyte rupi ojejavy ꞌrã nguu pe, onhemboja ꞌrã guive
 

kunhague gueko re oiko vaꞌe re. 11 Amongue ma ojejavy ꞌrã oirũ raꞌyxy
 

reve, amboae ma omongyꞌapa rei ꞌrã guaꞌy raꞌyxy ae, haꞌe rã amboae
ma onheno ꞌrã gueindy nguu rajy reve ae. 12 Pendekuaia rupi mbaꞌemo
 

omeꞌẽa rã ojopy ꞌrã jouguy omoẽ aguã. Peráta oiporu uka rire oipeꞌa

s
 21.30‑32 Apy ma Babilônia pygua huvixa pe ju Nhanderuete ijayvu ombopaga aguã re.
t
 22.2 “Tetã” heꞌia ma Jerusalém ae (Mateus 23.37; Lucas 13.34).
 1413 Ezequiel 22

retave ꞌrã okorea rupi. Oirũ kuery ombotavypaa py oipeꞌapa ꞌrã oguereko
vaꞌekue. Haꞌe ramia py naꞌimaꞌenduꞌavei okuapy xere — heꞌi Senhor
Nhanderuete.
13 — Aỹ ma pejokore haꞌe jouguy pemoẽa py pendepo kyꞌapa ramo
 

ajepopete ꞌrã xepoxya aexa uka vy. Haꞌe ramo penembaraete ꞌrã ri tyꞌy
pendepyꞌa py? 14 Pendepo imbaraete avi ꞌrã ri tyꞌy rombopaga vy ajua
 

ára pyguarã? Mbaꞌeta xee Senhor xeayvu rire ajapo ꞌrãe. 15 Haꞌe rami vy
 

romoaĩmba ꞌrã yvy regua kuery ikuaia rupi, haꞌe rogueraa ukapa ꞌrã yvy
mboae rupi. Haꞌe rami vy ꞌrãe pendegui aipeꞌa haꞌeveꞌỹa oĩ vaꞌe. 16 Haꞌe
 

gui yvy regua kuery oexaa py penhemongyꞌapa ma rire peikuaa ꞌrã xee
ae Senhor aikoa.
17 Haꞌe gui Senhor oayvu ombou vy aipoeꞌi xevy:
 

18 — Ava raꞌy, xevy pe rã Israel kuery ikuai tata rupa py prata

 

oikyꞌaꞌoa rã mbaꞌemo kyꞌakue opyta vaꞌe rami: overa vaꞌe, estanho, ferro
haꞌe chumbo kyꞌakue rami rive. 19 Haꞌe nunga rupi po rami Senhor
 

Nhanderuete ijayvu: Mbaꞌemo kyꞌakue peẽ kuery pendekuai ramo aỹ

xee romboatypa ꞌrã Jerusalém mbyte py. 20 Mbaꞌeta prata, overa vaꞌe,
 

ferro, chumbo haꞌe estanho ma omoĩmbaa ꞌrã tata rupa py, oipejua rã
tata raku py hykupa aguã. Haꞌe rami ae avi xepoxya rupi rojou vai reve
romonoꞌõmba vy haꞌe py roeja ꞌrã romboykupa aguã. 21 Romonoꞌõague py
 

peẽ kuery áry rupi aipeju ꞌrã xepoxya reve. Haꞌe ramo penderykupa ꞌrã
Jerusalém mbyte py. 22 Tata rupa py prata hykupaa rami avi peẽ kuery
 

penderykupa ꞌrã haꞌe py. Haꞌe ramo peikuaa ꞌrã xee Senhor ae peẽ kuery
áry xepoxya anhoẽague — heꞌi.
23 Haꞌe gui Senhor oayvu xevy ombou ju. Haꞌe vy aipoeꞌi:
 

24 — Ava raꞌy, aipoꞌre haꞌe kuery yvy pe: Ndee yvy, nderejekyꞌaꞌo
 

ukai rire xepoxya aexa ukaa ára ndaꞌokyi ꞌrã ndeꞌáry. 25 Yvy mbyte rupi
 

profeta kuery jogueroayvu ꞌrã nhonheꞌẽ mombaxe vy, guary okororõ

reve guaĩ axĩ re guembia omoatãa rami. Mbaꞌeta oipeꞌapa ꞌrã joperáta
haꞌe nhombaꞌe rei-rei. Haꞌe rami vy yvy mbyte rupi omboetave tema
imeveꞌỹ vaꞌe kuery. 26 Haꞌe kuery regua sacerdote kuery voi xeguigua
 

lei rupi ndaꞌikuai, omongyꞌapa ꞌrã guive mbaꞌemo xevygua ikyꞌa eꞌỹ
vaꞌe. Haꞌe kuery oikuaa rã ikyꞌa eꞌỹ vaꞌerã omboaxa pyre haꞌe omboaxa
pyreꞌỹ ma joo ramigua. Ndoikuaai merami haꞌeve vaꞌe haꞌe haꞌeveꞌỹ vaꞌe
joo ramigua eꞌỹa. Haꞌe rami vy sábado ára aeja vaꞌekue py oiko vaꞌe gui
omboty ꞌrã guexa. Haꞌe rami vy omboetepy eꞌỹ rami aiko haꞌe kuery
mbyte. 27 Haꞌe kuery regua yvatekueve ma aguaraꞌi guaĩ axĩ py guembia
 

omoatãa rami avi omoẽ ꞌrã jouguy, nhonheꞌẽ omombaa rupi ojopy aguã
jokoreague rive. 28 Haꞌe gui haꞌe kuery regua profeta kuery ma cal py
 

haꞌe nunga haꞌe javi omoxiĩmba rive ꞌrã apu oexa raꞌuague omombeꞌua
py. Mbaꞌeta ijapua rupi rive ayvu omombeꞌu vy aipoeꞌi ꞌrã: “ Senhor
Nhanderuete ma po rami ijayvu”, heꞌi ꞌrã Senhor ijayvuague rupi eꞌỹ
Ezequiel 22​, ​23 1414

vaꞌeri. 29 Haꞌe rami vy yvy re ikuai vaꞌe jokorea rupi ikuai, imondaa rupi
 

oguereko axy ꞌrã ojexavai vaꞌe haꞌe iporiaukueꞌi, mbaꞌe reꞌỹ omoingo
axy ꞌrã guive amboae guigua kuery. 30 Haꞌe kuery mbyte xee aeka teĩ
 

peteĩ ri jepe ava xerenonde py tetã kora omoatyrõ nho aguã, haꞌe rami
eꞌỹ vy ipaꞌũ py oĩ aguã mbaꞌemo jokoarã, kovaꞌe yvy xee amokanhymba
eꞌỹ aguã. Haꞌe rami teĩ ndajoui peteĩve. 31 Haꞌe nunga rupi ae haꞌe kuery
 

áry anhoẽ xepoxya tata rami, amokanhymba aguã ajou vaia rupi. Haꞌe
rami vy haꞌe kuery áry ambou ikuaiague re opaga aguã — heꞌi Senhor
Nhanderuete.

Kunhague itavy rei vaꞌe Oolá haꞌe Oolibá hery vaꞌe re ijayvuague

23   Haꞌe
gui Senhor ombou ju oayvu xevy pe. Haꞌe vy aipoeꞌi:
1
2  —
Ava raꞌy, ikuai karamboae mokoĩ kunhague, peteĩꞌi re
ixy vaꞌe. 3 Haꞌe vaꞌe kuery ma Egito yvy re ikuaia rupi itavy rei okuapy.
 

Kunhataĩ teri reve itavy rei. Haꞌe rami rã okãmbiripaa, kunhataĩ teri reve
okã rupi onhekuavã ukapa. 4 Tyke ma Oolá hery vaꞌe, haꞌe rã ikypyꞌy ma
 

Oolibá. Haꞌe vaꞌe kuery ma xembaꞌe ae, haꞌe ikuai avi ipiꞌa haꞌe imemby
kuery. Haꞌe gui hery reikuaa porãve aguã Oolá ma Samaria, haꞌe rã
Oolibá ma Jerusalém.
5 — Haꞌe gui Oolá ma xembaꞌe teri reve teĩ itavy rei. Haꞌe rami vy
 

oendu avakue mboae reve itavyxea, haꞌe katyꞌi Assíria pygua kuery ikuai
vaꞌe reve. 6 Haꞌe vaꞌe kuery ma hovy porã rei vaꞌe py anho onhemonde
 

vaꞌe, huvixa joe opena vaꞌe kuery, avakue pyau omoaruãmby, kavaju
árygua meme. 7 Haꞌe vaꞌe avakue reve ae kunha vaꞌe itavy, Assíria pygua
 

raꞌy kuery iporãve vaꞌe ramo. Haꞌe kuery haꞌe javi reve itavyxea oendu,
haꞌe taꞌangaa oguereko vaꞌe rupi onhemongyꞌa avi. 8 Haꞌe rami vy ndoejai
 

ae ojeguarupy Egito gui ogueru vaꞌekue, mbaꞌeta kunhataĩ teri reve

hexeve onhenoa vy okãmbiripaa rire, hexeve itavy reia py. 9 Haꞌe nunga
 

rupi Assíria pygua raꞌy kuery po py amboaxa hexeve itavy rei vaꞌe,
haꞌe kuery reve itavyxea anho rei oendu ramo. 10 Haꞌe ramo haꞌe kuery
 

ombopire reipa okuapy haꞌe oipeꞌapa heravy ipiꞌa kuery haꞌe imemby
kuery. Haꞌe rã kunha vaꞌe ma haꞌe kuery ojuka okuapy kyxe py. Haꞌe
ramo ixupe “Kunhague pavẽ gui ayvu vaivepy”, ꞌea, ombopagaa rã.
11 — Haꞌe gui ikypyꞌy Oolibá ma haꞌe nunga oexapa teĩ guyke gui
 

oenduve itavy reixea. Haꞌe rami vy guyke gui voi itavyve. 12 Haꞌe rami
 

vy itavyxe haꞌe katyꞌi rupi Assíria pygua raꞌy kuery ikuai vaꞌe reve,
mbaꞌeta huvixa joe opena vaꞌe, ao hepyve vaꞌe py onhemonde vaꞌe, kavaju
árygua, haꞌe avakue omoaruãmby meme ramo. 13 Haꞌe gui xee aexa rã
 

onhemongyꞌapa ma, guyke reve joo rami ae tema heko vai vy. 14 Haꞌe  

gui ojejavyve tema, mbaꞌeta oo mbotya re oexa avakue caldeu kuery

oo raꞌangaa pytã vaꞌe py ombopara pyre. 15 Haꞌe kuery ma ikuꞌakuaa
 

porã haꞌe inhakã regua vaꞌe. Haꞌe javi oexa rã Babilônia pygua raꞌy
 1415 Ezequiel 23

kuery yvatekueve rami, Caldéia yvy re ituiꞌi vaꞌekue meme. 16 Haꞌe  

kuery raꞌangaa oexa vy itavy reixea anho oendu. Haꞌe rami vy Caldéia
yvy katy omondouka oayvu reraa. 17 Haꞌe ramo Babilônia pygua raꞌy
 

kuery oupa kunha vaꞌe reve guarã. Avakue reve hupa onhenoaty py
onhemboja vy omongyꞌapa okuapy itavy reia py. Haꞌe ramo kunha vaꞌe
ma haꞌe kuery reve onhemongyꞌapa ma vy ojeguarupa. Haꞌe vy oejapa.
18 Haꞌe vaꞌe ojekuaa uka haꞌe ipire reia rupi oiko rire ma xenheꞌẽ py
 

aendu ndaxeaꞌeveia, tyke re ndaxeaꞌeveiague rami. 19 Haꞌe rã ikypyꞌy

 

ma heko vaive tema, mbaꞌeta imaꞌenduꞌa Egito yvy re kunhataĩ teri reve
itavy rei oikovyague re. 20 Haꞌe py oendu avakue reve itavyxea, mburika
 

rami hakuaĩ haꞌe kavaju rami ityy vaꞌe rami ikuai rã. 21 Haꞌe ramia py
 

imaꞌenduꞌa kunhataĩ teri reve haꞌeveꞌỹ vaꞌe rupi anho oikoague re, Egito
pygua kuery okãmbiripa jave guare re.
22 Haꞌe nunga rupi po rami Senhor Nhanderuete ijayvu Oolibá pe:
 

— Aỹ ma xee ajapo ꞌrã avakue ndereve guare nderovai opuꞌãmba aguã

rami. Haꞌe kuery re rejeguaru reve rejapa vaꞌekue ri nderovai arupa ju
ꞌrã jova-jovai rupi gui. 23 Haꞌe kuery ma Babilônia pygua raꞌy kuery, haꞌe
 

caldeu kuery Pecode, Soa haꞌe Coa guigua, haꞌe gui haꞌe kuery reve ou
avi ꞌrã Assíria pygua raꞌy kuery haꞌe javi, avakue pyau omoaruãmby,
huvixa joe opena vaꞌe kuery, yvatekueve haꞌe omboetevepy, kavaju
áry ou vaꞌe meme ꞌrã. 24 Nderovai kuaray apuꞌaꞌia katy gui jogueru ꞌrã
 

karóxa, mbaꞌeyru haꞌe heta vaꞌe reve. Nderovai ꞌrã ikuai jova-jovaive
rupi huꞌy jokoa haꞌe imoꞌãa tuvixa vaꞌe, haꞌe gui ngora ratã reve. Haꞌe
kuery pe xee rombopaga uka ramo nembopaga ꞌrã okuapy haꞌe kuery
ae oikuaa rami vy. 25 Nderovai aiko ꞌrã ndaꞌevei etea rupi, haꞌe ramo
 

haꞌe kuery voi ndeavyky rei ꞌrã opoxya rupi. Haꞌe vy ojaya ꞌrã nexĩ haꞌe
nenambi, haꞌe gui hembyrekue ma ojukapa ꞌrã kyxe py. Haꞌe vy nememby
kuery haꞌe ndepiꞌa kuery oipeꞌapa ꞌrã heravy, haꞌe gui hembyrekue ma
omokanhymba ꞌrã tata py. 26 Ndeao oipeꞌapa ꞌrã, haꞌe gui ogueraapa ꞌrã
 

renhembojeguaague. 27 Haꞌe rami py amomba ꞌrã haꞌeveꞌỹ vaꞌe rupi Egito

 

yvy guive reikoague, ndetavy reia rupi. Haꞌe rami rire neremaꞌẽvei ꞌrã
Egito pygua kuery re, ijyvy re voi nanemaꞌenduꞌavei ꞌrã. 28 Mbaꞌeta po
 

rami Senhor Nhanderuete ijayvu: Aỹ ma xee romboaxa ꞌrã ndereayvuvei

vaꞌe kuery po py, haꞌe kuery gui rejeguaru reve reja vaꞌekue. 29 Haꞌe  

ramo haꞌe kuery nderereko axy ꞌrã opoxya rupi, ndegui oipeꞌapa ꞌrã
rembaꞌeapoague repy. Ndeao oipeꞌapa ma vy ndereja ꞌrã ndepire rei reve,
ojekuaapa aguã ndetavy reiague, haꞌeveꞌỹ vaꞌe rupi anho reikoague haꞌe
renhemongyꞌapa reiague. 30 Haꞌe rami ete nderereko ꞌrã amboae regua
 

kuery reve ndetavy rei rire, haꞌe kuery taꞌangaa oguereko vaꞌe reve
renhemongyꞌapa rei rire guive. 31 Nderyke oikoague rami ae reiko rire
 

ndepo py ju ameꞌẽ ꞌrã karo ixupe guare. 32 Po rami Senhor Nhanderuete

 

ijayvu: Reyꞌu ꞌrã nderyke peguare karo tuvixa haꞌe iporuxu vaꞌe gui.
Ezequiel 23 1416

Haꞌe vaꞌe py heta oĩ ojojai reipy haꞌe ayvu vaipy anho. 33 Haꞌe vaꞌe ma
 

nemongaꞌu ꞌrã, nemoingo axy ꞌrã guive. Mbaꞌeta karo nderyke Samaria
peguare ma nhomondyi rei haꞌe nhombovaipaarã. 34 Haꞌe vaꞌe gui ma
 

ndee reyꞌupa ꞌrã. Ikyꞌakue voi reꞌupa ꞌrã, haꞌe nekã rupi reikaraĩmba ꞌrã.
Xee ae haꞌe rami xeayvu — heꞌi Senhor Nhanderuete.
35 Haꞌe nunga rupi po rami ijayvu Senhor Nhanderuete:
 

— Xegui nderexarai vy xea katy ndekupe rive rerova rire ndere oĩ ꞌrã
repaga aguã rejejou porã reiague haꞌe ndetavy reiague re — heꞌi.
36 Haꞌe gui Senhor aipoeꞌive ju xevy:
 

— Ava raꞌy, aỹ ndeayvu ta pa Oolá haꞌe Oolibá reko vaia re? Eikuaa
uka haꞌvy ojeguarupy haꞌe kuery ojapoague. 37 Mbaꞌeta haꞌe kuery itavy
 

rei, ipo kyꞌapa ma guive jouguy omoẽague re. Taꞌangaa oguereko vaꞌe
reve avi itavy rei, haꞌe omemby kuery xeraꞌy kueryrã oguereko vaꞌekue
ri taꞌangaa kuery pe rive omeꞌẽ tata py omombaa py. 38 Haꞌe gui ma
 

po ramigua ju ojapo avi xerovai: Haꞌe vaꞌe árave ma voi omongyꞌapa

xevygua oo ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe, omboyke guive sábado ára pyguarã aeja
vaꞌekue. 39 Mbaꞌeta taꞌangaa pe omemby kuery haꞌe opiꞌa kuery oapy
 

okuapy ma rire haꞌe vaꞌe árave ju xevygua oo ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe re ou okuapy
omongyꞌa rei aguã. Haꞌe rami ete ojapo okuapy xevygua opy rupi. 40 Haꞌe
 

gui oĩve teri, mbaꞌeta penoĩ uka avakue mombyry gui. Haꞌe vy haꞌe
kuerya katy pemondouka pendeayvu reraa, haꞌe ramo ou okuapy. Haꞌe
kuery reve pendetavy rei aguã ma pejau, penderexa rupi pemopytã, haꞌe
penhembojegua porã rei. 41 Haꞌe vy tenda iporãve vaꞌe áry peguapy peiny,
 

peteĩ mesa oguereko katupa pyre yvýry. Haꞌe vaꞌe áry pemoĩ avi heakuã
porã vaꞌe haꞌe azeite xevy guarã vaꞌekue. 42 Haꞌe gui kunhague yvýry rupi
 

onhendu heta ete ovyꞌa reia rupi ikuai vaꞌe. Avakue ojou vaipy reve tekoa
eꞌỹa gui oguerua okaꞌu vaꞌe regua. Haꞌe kuery ma kunhague po re omoĩ
okuapy poapy regua, haꞌe gui inhakã re ma akã regua iporãgueve omoĩ.
43 Haꞌe nunga rupi xee aipoaꞌe ymave guive itavy rei vaꞌe re: “Itavy reia
 

rupi ae ta ri tyꞌy oiko?” haꞌe. 44 Haꞌe ramo kunha vaꞌe re onhemboja pavẽ,
 

kunha itavy rei vaꞌe reve joguereko vaꞌe rami. Haꞌe rami vy joguereko
okuapy Oolá haꞌe Oolibá reve, kunhague itavy rei vaꞌe ae rã. 45 Haꞌe gui
 

avakue heko porã vaꞌe ma ombopaga ꞌrã kunhague tavy rei haꞌe jojukaa
kuery ombopagaa rami. Mbaꞌeta kunhague itavy rei vaꞌe ikuai, haꞌe ipo
kyꞌapa jouguy omoẽa py.
46 Haꞌe nunga rupi Senhor Nhanderuete aipoeꞌi:
 

— Haꞌe vaꞌe kunhague rovai ma heta ꞌrã ambou, mbaꞌeta opa marã
oguereko vaꞌerã pe amboaxa ꞌrã, mbaꞌemo peꞌapaarã kuery pe guive.
47 Haꞌe ramo heta ete vaꞌe ojapipa ꞌrã ita py, kyxe py oikyxĩmba ꞌrã
 

guive. Ojukapa ꞌrã imemby kuery haꞌe ipiꞌa kuery, haꞌe oapypa ꞌrã hoo.
48‑49 Haꞌe rami vy haꞌe kuery yvy gui amomba ꞌrã haꞌeveꞌỹ vaꞌe rupi anho
 

ikuaiague, kunhague mboae kuery oexa vy onheangu aguã haꞌe vaꞌe

 1417 Ezequiel 23​, ​24

kunhague ojejou porã reiague rami eꞌỹ ikuai aguã. Mbaꞌeta pendeꞌáry
ou ꞌrã haꞌeveꞌỹ vaꞌe rupi anho peikoague re pepaga aguã, taꞌangaa reve
pejejavyague re voi. Haꞌe ramo peikuaa ꞌrã xee ae Senhor aikoa.

Mbaꞌemo re ombojoja vy oja omombeꞌuague

24   Haꞌe
gui nove maꞌetỹa haꞌe dez jaxya vaꞌe, dez araa py Senhor
1

ombou oayvu xevy. Haꞌe vy aipoeꞌi:

2 — Ava raꞌy, embopara ke kovaꞌe ára rery. Mbaꞌeta kovaꞌe ára ae
 

Babilônia pygua huvixa ou ꞌrã Jerusalém tetã re. 3 Haꞌe nunga rupi kovaꞌe
 

kuery naxenheꞌẽ rendui vaꞌe rovai emombeꞌu peteĩ ayvu mbaꞌemo re

rembojoja vy. Haꞌe vy aipoꞌre haꞌe kuery pe: “Po rami Senhor ijayvu:
Pemoĩ oja tata áry, pemoĩ ke aỹ, haꞌe gui pemoĩ avi yy. 4 Haꞌe vaꞌe py
 

pemoĩ avi xoꞌo raꞌykue. Iporãgueve anho pemoĩ, hiꞌugue haꞌe ijaxiꞌykue.
Pemonyẽ ikãgue peiporavo vaꞌekue, 5 penerymba kuery vexaꞌi gui iporãve
 

vaꞌe regua anho. Haꞌe gui oja guýry rupi pemoĩ reta yxakã. Pemboaku
opupu porã aguã rami, oja py ojypa porã aguã ikãgue”, ꞌre.
6 Mbaꞌeta po rami Senhor Nhanderuete ijayvu:
 

— Ndaꞌevei ete ꞌrã kovaꞌe tetã jouguy moẽa kuery ikuaia pe, mbaꞌeta
oja ikyꞌapa rei vaꞌe rami opyta, ndojekyꞌaꞌo ukai rire! Penoẽmba ke xoꞌo
raꞌykue oja gui, peiporavo eꞌỹ re. 7 Mbaꞌeta tetã mbyte rupi ikuai jouguy
 

omoẽague re ipo kyꞌa vaꞌe. Itaova áry ae omoẽ, yvy rupi yvy kuꞌikue
ojaoꞌi aguã rupi eꞌỹ. 8 Haꞌe gui xee ma itaova áry rupi ju amoĩ tuguy
 

ojaoꞌipaa eꞌỹ aguã py, opoxya rupi nhombopagaarã ambou aguã. 9 Haꞌe  

nunga rupi po rami Senhor Nhanderuete ijayvu: Ndaꞌevei ete ꞌrã kovaꞌe
tetã jouguy moẽa kuery ikuaia pe! Mbaꞌeta xee voi amoĩ reta ꞌrã yxakã.
10 Yxakã amoĩ reta ma vy amoendy ꞌrã tata, xoꞌo ambojy haꞌe tykue
 

amoana aguã, ikãgue ikuai vaꞌe okaipa peve. 11 Haꞌe gui pemoĩ oja tapyĩ
 

áry, hexakãmba peve haku aguã, haꞌe rami vy ikyꞌakue iporã eꞌỹague
haꞌe javi oipa aguã. 12 Haꞌe ramia py xee anheaꞌã rive, mbaꞌeta ikyꞌakue
 

heta oĩ rã ndoipai, tata áry teĩ. 13 Mbaꞌeta pendekyꞌaa ma haꞌeveꞌỹ vaꞌe

 

rupi anho pendekuaia. Haꞌe gui xee roikyꞌaꞌoxe teĩ peẽ ma ndapejekyꞌaꞌo
ukaxei. Haꞌe nunga rupi napendekyꞌaꞌoai ꞌrãe, pendevy xepoxya aexa
ukapa eꞌỹa ja. 14 Xee Senhor ae aipoaꞌe: Haꞌe rami ae ꞌrã oiko, xee ajapo
 

ꞌrãe. Ndajevyi ꞌrã haꞌekue py, noromboaxyi ꞌrã, amboae rami ndajapoi ꞌrã
guive. Mbaꞌeta rombopaga ꞌrã pendekuaiague haꞌe pejapo vaiague re —
heꞌi Senhor Nhanderuete.

Ezequiel raꞌyxy omanoague

15  Haꞌe
gui Senhor oayvu ombou vy aipoeꞌi xevy:
16  —
Ava raꞌy, maꞌẽ, ndegui aipeꞌa xapyꞌa ta reayvuve vaꞌekue. Haꞌe
rami teĩ ndepyꞌa vai eme, ejaeꞌo eme, neĩ nderexay eme guive. 17 Nepoaẽ  

ꞌrã rekyrirĩ reve, erojaeꞌo eme omano vaꞌekue. Haꞌe rami ꞌrãgue py neakã
Ezequiel 24​, ​25 1418

re emoĩ akã regua, ndepy re ma py regua emoĩ, nerendyva voi taꞌipuku

eme, haꞌe ipyꞌa vai vaꞌe pegua tembiꞌu oguerua teĩ heꞌu eme — heꞌi.
18 Haꞌe gui koꞌẽgue ajeꞌiveꞌi reve heta vaꞌe kuery pe xeayvu rire
 

kaꞌarukue xeraꞌyxy omano ma. Haꞌe gui koꞌẽ jevy ma Nhanderuete

aipoeꞌiague rami aiko.
19 Haꞌe rami rã heta vaꞌe kuery aipoeꞌi xevy:
 

— Emombeꞌu ke orevy mbaꞌerã pa nami reikoa.

20 Haꞌe rã xee ambovai:
 

— Xevy pe Senhor oayvu ombou. Haꞌe vy aipoeꞌi: 21 Aipoꞌre Israel

 

kuery pe: Po rami Senhor Nhanderuete ijayvu: Aỹ ma xee ae ajapo ꞌrã

xevygua oo ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe nomboeteavei aguã rami, haꞌe vaꞌe perovyꞌave
haꞌe pexaxeve vaꞌe, haꞌe pejou porã ete vaꞌe teĩ. Haꞌe gui penderaꞌy
kuery haꞌe penderajy kuery haꞌe py peja vaꞌekue ojukapaa ꞌrã kyxe py.
22 Haꞌe rire teĩ peẽ voi peiko avi ꞌrã xee aikoa rami. Haꞌe vy penerendyva
 

ndapejai ꞌrã ipuku aguã rami, haꞌe ndapeꞌui ꞌrã tembiꞌu ipyꞌa vai vaꞌe
pegua oguerua ramo voi. 23 Peneakã re pereko ꞌrã akã regua, haꞌe
 

pendepy re oĩ ꞌrã py regua. Napendepyꞌa vai ꞌrã, ndapejaeꞌoi ꞌrã. Haꞌe

rami avi pepa ꞌrã peovy pejejavyague re, haꞌe vy peteĩ-teĩ penepoaẽ ꞌrã
joa py. 24 Mbaꞌeta Ezequiel ma nami oiko peikuaa aguã, haꞌe oikoa rami
 

ae avi peẽ kuery voi pendekuai ꞌrã. Haꞌe nunga oiko ramo peikuaa ꞌrã xee
ae Senhor aikoa — heꞌi.
25 — Ava raꞌy, rakaꞌeve rã haꞌe kuery gui aipeꞌa ꞌrã ojou porãve haꞌe
 

oguerovyꞌave vaꞌe, oexaxeve haꞌe onheꞌẽ py ogueroporaei vaꞌe. Aipeꞌa avi

ꞌrã taꞌy kuery haꞌe tajy kuery. 26 Haꞌe vaꞌe ára ndea py ou ꞌrã peteĩ oo jepe
 

vaꞌekue, haꞌe ae ma voi omombeꞌu ꞌrã ndevy. 27 Haꞌe vaꞌe ára ma ndeayvu
 

nho ꞌrã oo jepe vaꞌekue oĩa py. Ndeayvu ꞌrã, nerekyrirĩvei ꞌrã. Haꞌe rami
reiko ꞌrã haꞌe kuery oikuaa aguã. Haꞌe ramo haꞌe kuery oikuaa ꞌrã xee ae
Senhor aikoa.

Amom pygua kuery rovai ijayvuague

25   Peteĩgue
ju Senhor oayvu ombou. Haꞌe vy aipoeꞌi xevy:
1
2  —
Ava raꞌy, emaꞌẽ eꞌamy Amom raꞌy kuery ikuaia katy. Haꞌe
vy xeayvu emombeꞌu haꞌe kuery pe. 3 Aipoꞌre Amom raꞌy kuery pe: Pendu
 

ke Senhor Nhanderuete ayvu. Po rami ijayvu: Peẽ kuery ma xevygua

oo ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe omongyꞌapaa rã “Haꞌevea rami!” peje vaꞌekue, Israel
yvy ombovaipaa, haꞌe Judá kuery escravo-rã ogueraapaa ramo. 4 Haꞌe  

nunga rupi aỹ romboaxapa ꞌrã kuaray oua katygua kuery pe. Haꞌe ramo
pendeyvy re haꞌe kuery ovaẽmba vy hekoa ꞌrã penembyte py. Haꞌe vy
haꞌe kuery hoꞌu ꞌrã okuapy mbaꞌemo pemboaju vaꞌekue, oyꞌu ꞌrã guive
kamby penoẽ vaꞌekue. 5 Haꞌe gui Rabá tetã ajapo ꞌrã camelo kuery ikuai
 

atyrã, haꞌe Amom kuery rekoague ajapo ꞌrã vexaꞌi kuery korarã. Haꞌe
ramo peikuaa ꞌrã xee ae Senhor aikoa.
 1419 Ezequiel 25​, ​26

6  — Mbaꞌeta po rami ijayvu Senhor Nhanderuete: Peẽ kuery ma Israel

yvy re pevyꞌa reia rupi pejepopete-pete haꞌe pendepy pembota-mbota
vaꞌekue penenheꞌẽ py mbaꞌemo vai pereko vaꞌe haꞌe javi rupi. 7 Haꞌe rami
 

rire penderovai xepo aupi vy rojapo ꞌrã amboae regua kuery pendepeꞌapa
aguã rami. Yvy regua mbyte gui roipeꞌa vy romokanhymba ꞌrã yvy gui.
Romomba ete ꞌrã. Haꞌe ramo peikuaa ꞌrã xee ae Senhor aikoa.

Moabe pygua kuery rovai ijayvuague

8  Haꞌegui Senhor Nhanderuete aipoeꞌi:
— Moabe haꞌe Seir pygua kuery aipoeꞌi: “Maꞌẽ, Judá kuery ma yvy
regua kuery haꞌe javi rami opyta ikangy vaꞌe”, heꞌi okuapy ramo 9 aỹ  

aipeꞌa ꞌrã Moabe yvy jaꞌoa tetã oguerovyꞌave vaꞌe Bete-Jesimote, Baal-
Meom haꞌe Quiriataim guive. 10 Haꞌe vaꞌe tetã amboaxapa ꞌrã kuaray oua
 

katygua kuery rekoarã, Amom kuery re ajapoague rami avi, haꞌe kuery re
naꞌimaꞌenduꞌaavei aguã yvy regua ikuaia rupi. 11 Haꞌe rami vy ambou ꞌrã
 

Moabe pygua kuery mbopagaarã. Haꞌe ramo haꞌe kuery voi oikuaa ꞌrã xee
ae Senhor aikoa.

Edom pygua kuery rovai ijayvuague

12  Porami Senhor Nhanderuete ijayvu:
— Edom pygua kuery ma Judá kuery rovai opuꞌãmba vy ipo kyꞌapa
vaꞌekue haꞌe kuery re opuꞌãa py. 13 Haꞌe rami rire Senhor Nhanderuete
 

aipoeꞌi: Edom pygua kuery rovai voi xepo aupi vy amomba ꞌrã avakue
haꞌe hymba kuery, tekoa eꞌỹa ju oĩ aguã. Haꞌe vy Temã tetã guive Dedã
peve ojukapaa ꞌrã kyxe py. 14 Edom pygua kuery ambopaga uka ꞌrã
 

xevygua Israel kuery pe. Haꞌe ramo haꞌe kuery ombopaga ꞌrã Edom
kuery xepoxya haꞌe ajou vaia rupi. Haꞌe ramo Edom kuery xekuaa avi ꞌrã
ambopaga rã — heꞌi Senhor Nhanderuete.

Filisteu kuery rovai ijayvuague

15  Porami Senhor Nhanderuete ijayvu:
— Filisteu kuery ma onheꞌẽ py Israel kuery jou vai etea rupi opuꞌã rei
okuapy haꞌe kuery re, rakaꞌe rã peve guarã omomba aguã teĩ. 16 Haꞌe 

ramo Senhor Nhanderuete aipoeꞌi: Maꞌẽ, xepo aupi ꞌrã filisteu kuery
rovai, queretita kuery amomba, aguã, haꞌe yeꞌẽ yvýry ikuai vaꞌe voi
amokanhymba avi aguã. 17 Opa marã ambopaga ꞌrã xepoxya rupi ajou vai
 

reve. Haꞌe ramo haꞌe kuery ambopaga ma rire oikuaa ꞌrã xee ae Senhor
aikoa.

Tiro pygua kuery rovai ijayvuague

26   Haꞌe
gui onze maꞌetỹa, jaxya ypyꞌia ára py Senhor ombou ju
1

oayvu xevy. Haꞌe vy aipoeꞌi:

Ezequiel 26 1420

2  —
Ava raꞌy, Jerusalém tetã ombovaipaa rã Tiro pygua huvixa ijayvu:
“Haꞌevea rami! Opẽmba ma tetã rokẽ yvy regua oikeaty. Haꞌe vy ojepeꞌa
oiny xevy. Haꞌe ramo ajoupa ꞌrã mbaꞌemo, tetã ombovaipaa rire”, heꞌi.
3 Haꞌe rami teĩ Senhor Nhanderuete ijayvu po rami: Haꞌe gui Tiro pygua
 

kuery, xee ma penderovai aiko. Haꞌe rami vy ajapo ꞌrã peneretã re heta
regua opuꞌã aguã rami, yeꞌẽ rupi yai opuꞌã-puꞌãa rami. 4 Haꞌe ramo haꞌe
 

kuery oitypa ꞌrã Tiro tetã kora, torre ikuai vaꞌe guive. Tetã gui xee aipeꞌa
ukapa ꞌrã yvy kuꞌi peve, ita mbeju rive aejapa aguã. 5 Haꞌe gui yeꞌẽ paꞌũ
 

peĩague opyta ꞌrã pira mboꞌaa mombiru atyrã, haꞌe rami xeayvu ma voi
rire — heꞌi Senhor Nhanderuete. — Opyta ꞌrã yvy regua kuery mbaꞌemo
oipeꞌapa aguã rive. 6 Haꞌe rã peneretarã kuery yeꞌẽ rembe rupi ikuai vaꞌe
 

ma kyxe py meme ꞌrã ojukapaa. Haꞌe ramo peikuaa ꞌrã xee ae Senhor
aikoa.
7 Mbaꞌeta po rami Senhor Nhanderuete ijayvu:
 

— Mbaꞌeta Tiro tetã re ambou ꞌrã Babilônia pygua huvixa

Nabucodonosor, huvixa ikuai vaꞌe ruvixave vaꞌe. Haꞌe ramo kuaray
apuꞌaꞌia katy gui ꞌrã ou kavaju reve, karóxa, kavaju árygua kuery haꞌe
heta regua reve. 8 Haꞌe rami peneretarã kuery yeꞌẽ rembe rupi ikuai
 

vaꞌe haꞌe ojukapa ꞌrã kyxe py. Haꞌe gui peneretã rovaiꞌi ojapo ꞌrã torre,
haꞌe tetã kora re xondaro kuery omboaty ꞌrã imoiny yvy, huꞌy jokoa
tuvixakueve oꞌáry rupi oguereko reve. 9 Haꞌe gui tetã kora re ombota-
 

mbota ꞌrã yvyra aygue py. Torre ikuai vaꞌe voi oitypa ꞌrã ferro guigua py.
10 Hymba kuery kavaju ma heta ete vy peneretã py oikepa vy ojaoꞌipa
 

ꞌrã yvy kuꞌi py. Tetã rokẽ rupi kavaju árygua kuery, karóxa kyrĩve haꞌe
tuvixakueve oike ramo tetã kora omyĩmba ꞌrã hevovo rei vaꞌe gui rive,
tetã kora omopaꞌũague rupi oikepa ramo. 11 Hymba kavaju opoapẽ py
 

ma ombovaipa rive ꞌrã tetã rape ikuai vaꞌe. Hiꞌárygua kuery ma kyxe
py ojukapa ꞌrã peneretarã kuery, haꞌe ita tuvixa vaꞌe pemopuꞌã vaꞌekue
oitypa ꞌrã yvy rupi. 12 Haꞌe gui ogueraapa ꞌrã mbaꞌemo porã pereko
 

vaꞌekue, oipeꞌa ꞌrã mbaꞌemo pevende ꞌrã vaꞌekue, oitypa ꞌrã tetã kora
haꞌe oo porãgueve penderekoa vaꞌekue. Haꞌe gui ita, yvyra haꞌe mbaꞌemo
kuꞌikue pendea py ikuai vaꞌekue omombopa ꞌrã yeꞌẽ mbyte rupi. 13 Haꞌe
 

rami py amombytuꞌupa ꞌrã peporaeia revovo. Haꞌe rire nonhenduvei ꞌrã

ixã reta vaꞌe pembopua. 14 Peneretã aeja ꞌrã ita mbeju rive, pira mboꞌaa
 

mombiru atyrã rive opyta aguã. Ndojapoavei ꞌrã guive, mbaꞌeta xee
Senhor ae haꞌe rami xeayvu rire — heꞌi Senhor Nhanderuete.
15 Haꞌe gui po rami Senhor Nhanderuete ijayvu Tiro pygua kuery pe:
 

— Yeꞌẽ rembe rupi ikuai vaꞌe ma peneretã oitypaa rã hyapu rei vaꞌe gui
ndoryryipai ꞌrã ri tyꞌy, penepoaẽ reia haꞌe tetã mbyte rupi pendejukapaa
rã oendu avi vy? 16 Haꞌe rami vy yeꞌẽ rembe rupigua huvixa ikuai vaꞌe ma
 

oguejypa ꞌrã guenda openaaty gui, haꞌe ojegui omboipa ꞌrã kamixa puku
haꞌe oao ombojeguapa pyre. Pendegui onhemondyipa rei vy oryryipa
 1421 Ezequiel 26​, ​27

reve ꞌrã oguapypa yvy py, oryryipa rei anho ꞌrã oiny. 17 Haꞌe rami vy
 

ijayvu ꞌrã penereronhemboaxya rupi. Haꞌe vy aipoeꞌi ꞌrã okuapy: “Ndee

tetã omboetevepy haꞌe heta ikuaia reiko vaꞌekue, mbaꞌexa tu rekanhy
xapyꞌa? Mbaꞌeta yy áry rupi ndea pygua kuery ojeꞌoia rupi pendepoꞌakapa
vaꞌekue, haꞌe ndea katyꞌi ikuai vaꞌe kuery remongyjepa rei vaꞌekue!
18 Haꞌe gui aỹ ma yeꞌẽ paꞌũ pygua kuery haꞌe javi oryryipa ꞌrã reꞌa rã
 

oendu vy, ndaꞌevei ete ꞌrã ikuai nereĩvei ma ramo”, heꞌi okuapy.
19 Mbaꞌeta po rami Senhor Nhanderuete ijayvu:
 

— Xee ma rojapo tetã oejapa pyre, tetã avave rei ndaꞌipoaveia rami,
haꞌe gui pendeꞌáry rupi ambou yai, yy reta pendeaoꞌipa aguã. 20 Ajapo avi  

ꞌrã peguejypa aguã rami, yvykua py oguejy vaꞌe kuery reve. Haꞌe rami vy
ymagua kuery ikuaia py romoingo ꞌrã yvy guyvea py, tekoa eꞌỹa ymavea
py pepyta aguã yvykua py oguejy vaꞌekue ikuaia py, penderekoague py
ndaꞌikuaiavei aguã. Haꞌe rã temimoingo kuery ikuaia rupi ma ajapo ꞌrã
mbaꞌemo porã ete. 21 Rojapo ꞌrã nhomondyipaarã, mbaꞌeta napeĩvei ma
 

ꞌrã. Penderekaa teĩ napendejouavei ꞌrã — heꞌi Senhor Nhanderuete.

Tiro tetã omboaxy vaipaa rupi ijayvuague

27   Haꞌe
gui Senhor oayvu xevy ombou ju. Haꞌe vy aipoeꞌi:
1
2  —
Haꞌe gui ndee ava raꞌy, ndeayvu ke Tiro tetã pe omboaxy
vaꞌe rami. 3 Mbaꞌeta Tiro ma yeꞌẽ paꞌũ re oĩ, haꞌe tetã mboae yeꞌẽ yvýry rupi
 

ikuai vaꞌe katy haꞌe kuery oo vaꞌekue mbaꞌemo vendea rupi. Aipoꞌre Tiro
tetã pe: Po rami Senhor Nhanderuete ijayvu: Ndee Tiro aipoꞌre: “Xee ma
kanoã guaxu opa mbaꞌe py iporãve vaꞌe rami aiko”, ꞌre. 4 Mbaꞌeta anhetẽ
 

yeꞌẽ mbyte rupi peve ndepoꞌaka, haꞌe ndeapoa kuery neporã aguã rami ete
ndeapo vaꞌekue. 5 Haꞌe rami vy nderegua pyrõa ma yvyra cipreste Senir
 

gui ogueru pyre gui ojapoa vaꞌekue. Nderegua ajukue ꞌyrã ma Líbano gui
oguerua yary. u 6 Ndepykuiarã ma yvyra carvalho Basã gui ogueru pyre
 

gui ojapo. Tendarã ma ojapo marfim gui, yvyra pinho yy paꞌũ Quitim
gui ogueru pyre py ombojegua vy. 7 Ndere ajukue oipyo vaꞌerã ma Egito
 

guigua iperirĩꞌi vaꞌe haꞌe ombojeguapa pyre anho omoĩ, bandeira-rã guive.
Ndeaoꞌiarã ma ajukue hovy haꞌe púrpura vaꞌe ogueru yy paꞌũ Elisá gui.
8 Ndepykui vaꞌerã ma Sidom haꞌe Arvade pygua kuery ojou. Nemboguataarã
 

ma ndee Tiro tetã pygua hiꞌarandukueve ae ojou. 9 Ndere mbaꞌemo

 

moatyrõarã ma Gebal pygua nhomongeta vaꞌety haꞌe hiꞌarandukueve ojou.

Haꞌe gui ndere onhembojapa okuapy kanoã yeꞌẽ rupigua haꞌe imboguataa
kuery haꞌe javi, mbaꞌemo rereko vaꞌe omboekoviaxe vy.
10 — Haꞌe gui ndevygua xondarorã ma Pérsia, Lídia haꞌe Pute gui ou
 

vaꞌekue, ndevygua ikuai joe opuꞌã vaꞌe meme. Haꞌe kuery ma ombaꞌe huꞌy

u
 27.5‑9 Apy ma Tiro tetã ombojoja kanoã guaxu re ajukue oipyo imoinya rami, mbaꞌeta
haꞌe pygua kuery ma yeꞌẽ áry rupi ꞌrã oo mbaꞌemo vendea rupi.
Ezequiel 27 1422

jokoa haꞌe ngora ratã oupipa imoiny tetã kora haꞌe javi rupi, ndepoꞌakaa
oikuaa uka aguã. 11 Haꞌe gui ndekora áry rupi nerarõa kuery ma ndea
 

pygua ae, Arvade guigua xondaro kuery guive. Haꞌe gui torre ikuai vaꞌe
py nerarõa kuery ma Gamade pygua. Haꞌe kuery voi tetã kora rupi oupipa
imoiny huꞌy jokoa, nembojegua porãmba aguã.
12 — Opa mbaꞌe rerekopa ramo Társis pygua kuery voi mbaꞌemo
 

omboekovia vaꞌekue ndereve. Mbaꞌemo rereko vaꞌe re omboekovia prata,

ferro, estanho haꞌe chumbo. 13 Javã, Tubal haꞌe Meseque tetã pygua kuery
 

voi mbaꞌemo omboekovia vaꞌekue ndereve. Haꞌe kuery ma mbaꞌemo

rereko vaꞌe re omboekovia vaꞌekue escravo kuery haꞌe tembiporu overa
vaꞌe guigua. 14 Haꞌe rã Togarma guigua kuery ma mbaꞌemo rereko vaꞌe
 

rekovia omeꞌẽ kavaju, kavaju joe opuꞌãa rupigua haꞌe mburika. 15 Dedã
 

ramymino kuery voi mbaꞌemo omboekovia vaꞌekue ndereve. Heta ikuai

vaꞌekue yeꞌẽ yvýry rupigua mbaꞌemo ndea py ojapo pyre joguaarã. Haꞌe
nunga rekovia ogueru elefante raĩgue marfim haꞌe yvyra Ébano guigua.
16 Síria pygua kuery voi omboekovia vaꞌekue mbaꞌemo ndea py ojapo pyre
 

re. Haꞌe nunga rekovia omeꞌẽ vaꞌekue ita esmeralda, ajukue púrpura haꞌe
iperirĩꞌi vaꞌe ombojegua pyre, haꞌe gui ita coral, ita hepykueve guive.
17 Judá haꞌe Israel yvy regua kuery voi mbaꞌemo ojogua vaꞌekue ndegui.
 

Mbaꞌemo rereko vaꞌe rekovia omeꞌẽ vaꞌekue trigo Minite guigua, tembiꞌu
porãgueve, ei, azeite haꞌe yvyra bálsamo. 18 Damasco pygua kuery voi
 

mbaꞌemo ojogua reta vaꞌekue ndea py ojapo pyre. Opa mbaꞌe porã rereko
vaꞌe rekovia omeꞌẽ vaꞌekue Helbom guigua vinho haꞌe Saar guigua vexaꞌi
rague. 19 Dã haꞌe Javã pygua kuery voi Uzal yvy gui ou vy mbaꞌemo
 

rereko vaꞌe rekovia omeꞌẽ vaꞌekue ferro guigua, cássia haꞌe cálamo.
Haꞌe ramigua reve ou mbaꞌemo ojogua aguã. 20 Dedã pygua kuery ma
 

ndevy ovende vaꞌekue kavaju kupe áry guarã. 21 Haꞌe gui Arábia haꞌe
 

Quedar pygua yvatekueve ikuai vaꞌe voi ojogua vaꞌekue mbaꞌemo ndea
py ojapo pyre. Haꞌe rami vy ndevy omeꞌẽ vaꞌekue vexaꞌi raꞌy, vexaꞌi haꞌe
kavara ava. Haꞌe nunga re ndereve imbaꞌejogua vaꞌekue. 22 Sabá haꞌe
 

Ramá pygua kuery voi mbaꞌemo ojogua vaꞌekue ndegui. Mbaꞌemo rereko
vaꞌe re omboekovia vaꞌekue heakuã porã vaꞌe, ita hepykueve vaꞌe haꞌe
ouro. 23 Ndereve mbaꞌemo re omboekovia avi vaꞌekue Harã, Cane haꞌe
 

Éden pygua kuery, haꞌe gui Seba, Assíria haꞌe Quilmade pygua mbaꞌemo
ojogua vaꞌety kuery voi. 24 Haꞌe kuery ma ndereve omboekovia vaꞌekue
 

ajukue púrpura ombojegua pyre, tapete joo rami eꞌỹ-eꞌỹ pytã vaꞌe, haꞌe
ixã oipoka pyre ijy ete vaꞌe. 25 Haꞌe gui kanoã Társis guigua ma ndea
 

gui mbaꞌemo ogueraa vaꞌekue. Haꞌe ramo opa mbaꞌe rejoupa ramo yeꞌẽ
rupigua kuery haꞌe javi oendupa vaꞌekue ndereko. 26 Haꞌe ramo ndevygua
 

kanoã pykuia kuery ma ndereraa yy jaꞌea áry rupi, teĩ kuaray oua
katy gui yvytu ou vaꞌe nemopẽmba ꞌrã yy mbyte py. 27 Haꞌe ramo opa
 

mbaꞌe rereko vaꞌekue oikepa ꞌrã yy guy py. Hepykueve rereko vaꞌekue,
 1423 Ezequiel 27​, ​28

mbaꞌemo rejapo haꞌe revende vaꞌekue, ndevygua yeꞌẽ rupigua kuery,

kanoã mboguataa, mbaꞌemo moatyrõaty, mbaꞌemo vendeaty, xondaro
kuery, haꞌe kanoã py oguata vaꞌekue haꞌe javi. Ndevaipa ramo yy guy py
meme ꞌrã oike. 28 Haꞌe gui kanoã mboguataa kuery haxẽmba rei rã yy
 

rembe rupi ikuai vaꞌe haꞌe javi oendu vy oryryipa ꞌrã okuapy. 29 Haꞌe gui  

yy rupi ikuai vaꞌekue ma kanoã gui oguejypa vy yvy reia py ju ꞌrã ikuai:
kanoã pykuia kuery, imboguata haꞌe yy rupigua haꞌe javi. 30 Haꞌe rami vy  

pavẽ ꞌrã ojaeꞌo rei nhendu okuapy ndere. Oakã áry omombo-mombo ꞌrã
yvy kuꞌi, haꞌe tanhimbu rupi onhembojere-jere ꞌrã okuapy. 31 Ndere vy  

oꞌa onhopĩmba ꞌrã oakã gui. Onheꞌẽ py ndere ndaꞌeveia anho oendu vy
onhemonde ꞌrã ajukue vaikue voxa guigua py rive, ojaeꞌo haꞌe ipyꞌa vai
reve. 32 Haꞌe rami vy ojaeꞌo reve nereronhemboaxy ꞌrã okuapy ndaꞌevei
 

etea rupi. Haꞌe vy aipoeꞌi ꞌrã: “Mavaꞌe kuery tu Tiro pygua kuery rami
ikuai, yeꞌẽ mbyte py okyrirĩ aguã katy oguejy vaꞌekue rami? v 33 Mbaꞌeta  

mbaꞌemo revende vaꞌerã yeꞌẽ rupi ogueraa jave ma heta regua kuery
rejapo oguerekopa aguã rami, mbovy rei eꞌỹ rereko vaꞌe revendea rupi
rejapo vaꞌekue yvy regua huvixa kuery ojoupa aguã. 34 Haꞌe rami teĩ aỹ
 

ma yy mbyte py remopẽmbaa rã mbaꞌemo revende ꞌrã vaꞌekue oikepa

ma yy typyvea py, nderevegua kuery haꞌe javi reve”, heꞌi ꞌrã okuapy.
35 Haꞌe rami yeꞌẽ yvýry rupi ikuai vaꞌe onhemondyipa rei ꞌrã okuapy
 

ndere. Haꞌe kuery regua huvixave kuery voi oryryipa reve ngova re oexa
uka ꞌrã ndaꞌevei etea. 36 Haꞌe kuery regua imbaꞌejogua vaꞌety kuery voi
 

ndejojai rei ꞌrã jogueravy, nhomondyiarã rive repyta rire. Haꞌe vaꞌe rire
nanemopuꞌãavei ꞌrã.

Tiro pygua huvixave rovai ijayvuague

28   Haꞌe
gui Senhor oayvu xevy ombou ju. Haꞌe vy aipoeꞌi:
1
2  —
Ava raꞌy, ndeayvu Tiro pygua huvixa pe: Po rami Senhor
Nhanderuete ijayvu: Ndepyꞌa py renhemboyvate rei, haꞌe vy aipoꞌre: “Xee
ma tuuete aiko. Haꞌe rami vy tenda tuuete openaaty py ae aguapy ainy
yeꞌẽ jova-jovai rupi oĩ vaꞌe mbyte”, ꞌre vaꞌeri ava rive reiko, tuuete eꞌỹ, xee
Nderuete rami ndepyꞌa reikovy vaꞌeri. 3 Tá, Daniel gui renhemoꞌaranduve,
 

reikuaa eꞌỹ vaꞌe jipoi merami. 4 Haꞌe rami vy neꞌarandua haꞌe reikuaapaa
 

rupi vy ndepoꞌaka haꞌe rejoupa vaꞌekue ouro haꞌe prata remoĩ porã aguã.
5 Mbaꞌeta mbaꞌemo vendea rupi reiko kuaa vaꞌe vy rejoupave tema reovy
 

vaꞌekue. Haꞌe rami vy ae renhemboyvate rei ndepyꞌa py.

6 Haꞌe nunga rupi Senhor Nhanderuete aipoeꞌi:
 

— Xee Nderuete rami ndepyꞌa reikovy ramo 7 maꞌẽ, aỹ ma ndere

 

ambou ꞌrã amboae regua kuery pavẽ gui ijavaeteve vaꞌe. Haꞌe vaꞌe kuery
ma okyxe oekyi ꞌrã okuapy neporã haꞌe neꞌarandupa reia rovai. Haꞌe vy

 27.27‑32 Apocalipse 18.13‑19
v
Ezequiel 28 1424

ombovaipa ꞌrã ndepoꞌakaa haꞌe javi. 8 Haꞌe rami vy haꞌe kuery ndereity
 

ꞌrã yvykua py, haꞌe ramo reiko vai ꞌrã yeꞌẽ mbyte py ojukapy rami. 9 Haꞌe  

ramo ndejuka ta vaꞌe pe ndaꞌu “Xee ma tuuete”, ꞌre ꞌrã ri tyꞌy? Mbaꞌeta
ndejukaarã po py romboaxa ramo ava rive ꞌrã repyta, tuuete eꞌỹ. 10 Haꞌe  

rami vy remano ꞌrã xevygua kuery omanoa rami, amboae regua po py,
haꞌe rami ae xeayvu rire — heꞌi Senhor Nhanderuete.

Teĩgue ju Tiro pygua huvixave omboaxy vaꞌe rami ijayvuague

11 Haꞌe
gui Senhor oayvu ombou ju xevy. Haꞌe vy aipoeꞌi:
12  —
Ava raꞌy, ndeayvu ke Tiro pygua huvixave re omboaxy vaꞌe
rami. Haꞌe vy aipoꞌre ixupe: “Po rami Senhor Nhanderuete ijayvu:
Ndee ma pavẽ gui reiko porãve vaꞌekue, neꞌarandua haꞌe neporãa py.
13 Nhanderuete pegua yvotyty Éden py ae reiko vaꞌekue. Ita iporãve vaꞌe
 

anho ndejee remoĩ vaꞌekue: sárdio, topázio, diamante, berilo, ônix, jaspe,
safira, carbúnculo haꞌe esmeralda. Ndejeguaarã ma ouro gui ojapoa.
Nemoingoa ára guive ma voi haꞌe nunga ojapoa ndevy. 14 Ndee ma anjo
 

ipepo vaꞌe nhoarõarã roiporavo vaꞌekue, haꞌe rami aguã rami ae romoĩ.
Haꞌe ramo Nderuete pegua yvyty ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe rupi reiko vaꞌekue,
itaendy ikuaia rupi. 15 Nemoingoa ára guive haꞌevea ramigua meme
 

rejapo vaꞌekue, ndere teko vai ajou peve. 16 Haꞌe gui ma mbaꞌemo vendea
 

rupi reiko vy ndepyꞌa re remoĩ rejojukaa anho. Haꞌe rami vy rejejavy.

Haꞌe rami rã romombo ꞌrã xevygua yvyty gui mombyry, renhemongyꞌapa
rire. Itaendy ikuaia mbyte gui romokanhy ꞌrã, anjo ipepo vaꞌe nhoarõarã
roiporavo rire teĩ. 17 Mbaꞌeta neporã vaꞌe vy nekuraxõ py renhemboyvate,
 

haꞌe nerexakãmba vaꞌe vy renhemongyꞌa neꞌarandupaa py. Haꞌe rami

rire huvixa kuery ikuai vaꞌe renonde py romombo ꞌrã yvy katy, haꞌe
kuery nderexa okuapy aguã. 18 Opa mbaꞌe py rejejavya py, haꞌe mbaꞌemo
 

vendea rupi rejoguereko axya py remongyꞌapa oo ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe ndea py

ikuai vaꞌekue. Haꞌe nunga rupi ndegui ae xee amoẽ tata romomba aguã.
Haꞌe rami vy pavẽ oexaa py ajapo yvy re tanhimbu rive repyta aguã
rami. 19 Mbaꞌeta yvy regua nderexaaty kuery onhemondyipa ndegui.
 

Nhomondyipaarã repyta, nerepuꞌãvei ꞌrã guive.”

Sidom tetã pygua kuery rovai ijayvuague

20  Haꞌe
gui ma xevy Senhor oayvu ombou ju vy aipoeꞌi:
21 —
Ava raꞌy, emaꞌẽ Sidom tetãa katy, haꞌe kuery rovai ndeayvu aguã.
22 Aipoꞌre ꞌrã: Po rami Senhor Nhanderuete ijayvu: Maꞌẽ, xee aiko peẽ
 

Sidom pygua kuery rovai, haꞌe gui pendekuaia mbyte xemboetea ꞌrã.
Haꞌe gui peneretã mbyte py rombopaga, haꞌe ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe aikoa aikuaa
uka ramo peikuaa ꞌrã xee ae Senhor aikoa. 23 Mbaꞌeta peẽ kuery rovai
 

ambou ꞌrã mbaꞌeaxy vaikue tape rupi tuguy onheẽ peve. Kyxe revegua
jova-jovai gui ou ramo oipyxo pyre kuery hoꞌa ꞌrã peneretã mbyte rupi.
 1425 Ezequiel 28​, ​29

Haꞌe ramo peikuaa ꞌrã xee ae Senhor aikoa. 24 Haꞌe rã Israel kuery re ma
 

imbojaru reia kuery ijyvýry ikuai vaꞌe regua ndouvei ꞌrã juu ikutuarã, neĩ
juu rakuaendy rami. Haꞌe ramo haꞌe kuery voi oikuaa ꞌrã xee ae Senhor
Tuuete aikoa.
25 Po rami Senhor Nhanderuete ijayvu:
 

— Xee amonoꞌõmba ju ꞌrã Israel kuery yvy regua ikuaia rupi

amoaĩague gui, haꞌe kuery mbyte rupi aikuaa uka ꞌrã guive ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe
aikoa yvy regua kuery oexaa py. Haꞌe ramo haꞌe kuery ikuai ꞌrã oyvy re
ae, xerembiguai Jacó pe ameꞌẽ vaꞌekue py. 26 Haꞌe py ma ikuai porã ꞌrã,
 

ojapo ꞌrã ngoorã, uva onhotỹ ꞌrã guive. Tá, haꞌe py ikuai porã ꞌrã, mbaꞌeta
ijyvýry rupi ikuai vaꞌe haꞌe javi ambopaga ꞌrã ombojaru reiague re. Haꞌe
ramo oikuaa ꞌrã okuapy xee ae Senhor Tuuete aikoa.

Egito pygua kuery rovai ijayvuague

29   Haꞌe
gui dez maꞌetỹ haꞌe dez jaxya re, doze araa py ju Senhor
1

oayvu ombou xevy. Haꞌe vy aipoeꞌi:

2 — Ava raꞌy, emaꞌẽ Egito pygua huvixa Faraó-a katy, hovai ndeayvu
 

aguã, Egito pygua kuery haꞌe javi rovai guive. 3 Ndeayvu vy aipoꞌre ꞌrã:
 

Po rami Senhor Nhanderuete ijayvu: Egito pygua huvixa Faraó, xee

aiko nderovai. Ndee ma jakare tuvixa ete vaꞌe yy py itui vaꞌe rami reiko,
mbaꞌeta aipoꞌre: “Kovaꞌe yy ma xembaꞌe ae, xejeupe guarã ae ajapo”, ꞌre.
4 Haꞌe rami teĩ neraĩꞌykã re xee amoĩ rã pinda, haꞌe ajapo ꞌrã ndepekue
 

re pira yakã rupigua ojapa aguã rami. Haꞌe rami vy yy reĩa mbyte gui
xee roguenoẽ ꞌrã, ndepekue re pira ojapa vaꞌe haꞌe javi reve. 5 Romombo  

ꞌrã tekoa eꞌỹ katy, ndee haꞌe pira ndere oja vaꞌe haꞌe javi reve. Haꞌe ramo
yvy piru reia py ꞌrã reꞌa. Ndereruavei ꞌrã, nderetekue ndojatyai ꞌrã guive.
Haꞌe rami ꞌrãgue py romboaxa ꞌrã mymba kuery yvy regua haꞌe guyra
yva regua rembiꞌurã. 6 Haꞌe ramo Egito pygua kuery oikuaapa ꞌrã xee ae
 

Senhor aikoa. Ndee ma Israel kuery pe repyta popoka takuaꞌi guigua

rive. 7 Mbaꞌeta haꞌe kuery ma opo py takua ojopy vy ojepytaxo ramove
 

ovo rive vy ijaxiꞌy peve oixuꞌupa. Haꞌe rami ae avi ndere haꞌe kuery ojeko
rã ndee nemopẽa ramo haꞌe kuery oendu ꞌrã haxy vaꞌe, haꞌe guyepy rupi
voi oryryipa ꞌrã okuapy.
8 Haꞌe nunga rupi po rami Senhor Nhanderuete ijayvu:
 

— Maꞌẽ, ndere ambou ꞌrã kyxe revegua, ndea gui avakue haꞌe mymba
kuery mombaarã. 9 Haꞌe ramo Egito yvy opyta ꞌrã ombovaipa pyre haꞌe
 

tekoa veꞌỹ. Haꞌe ramo peikuaa ꞌrã xee ae Senhor aikoa.

10 — Mbaꞌeta ndee aipoꞌre vaꞌekue: “Yakã oĩ vaꞌe xembaꞌe ae, xee ae
 

ajapo vaꞌekue”, ꞌre rire aỹ ma nderovai aiko, ndea py yakã ikuai vaꞌe
rovai guive. Haꞌe rami vy ajapo ꞌrã Egito ombovaipa pyre yvy tekoa veꞌỹ
opyta aguã rami Migdol guive Sevene peve, haꞌe Etiópia yvy apy peve.
11 Haꞌe vaꞌe rupi ndoaxavei ꞌrã avakue neĩ mymba kuery ma voi, quarenta
 
Ezequiel 29​, ​30 1426

maꞌetỹ peve ꞌrã ndaekoavei ꞌrã haꞌe py. 12 Mbaꞌeta ajapo ꞌrã Egito yvy
 

ivaipa vaꞌe gui ivaipave aguã rami. Haꞌe vaꞌe re tetã ikuai vaꞌe voi tetã
ivaipa vaꞌe gui ivaipave ꞌrã opyta, quarenta maꞌetỹ opa peve. Haꞌe rami
vy Egito pygua kuery amoaĩmba ꞌrã yvy regua kuery ikuaia rupi, yvy
jave rupi ꞌrã araa ukapa.
13 Haꞌe rami teĩ Senhor Nhanderuete ma po rami ijayvu avi:
 

— Quarenta maꞌetỹ opaa py ma Egito pygua kuery arupa ju ꞌrã yvy

regua ikuaia rupi amoaĩague gui. 14 Haꞌe rami vy amoingo porã ju
 

ꞌrã. Patros yvy ojeꞌoiague re ju aru rukapa ꞌrã. Haꞌe py ma peteĩ tetã
kyrĩꞌia py ꞌrã ikuai. 15 Tetã mboae ikuai vaꞌe gui kyrĩꞌive ꞌrã opyta, neĩ
 

amboae regua áryve nonhemboyvatevei ma ꞌrã. Xee amoꞌyvyĩꞌi ma rire

ndaꞌipoꞌakavei ꞌrã amboae regua kuery re. 16 Haꞌe rami rire haꞌe kuery
 

re Israel kuery ndojeroviavei ꞌrã. Haꞌe rami ꞌrãgue py Egito kuery re

ojerovia haꞌe onhepytyvõ ukaague re haꞌe kuery imaꞌenduꞌa nhavõ oikuaa
ꞌrã ojejavyaague. Haꞌe rami vy oikuaa ꞌrã okuapy xee ae Senhor aikoa
— heꞌi.
17 Haꞌe gui sete maꞌetỹ haꞌe jypygua jaxya, jypyꞌia ára py ju Senhor
 

oayvu ombou xevy. Haꞌe vy aipoeꞌi:

18 — Ava raꞌy, Babilônia pygua huvixa Nabucodonosor ma Tiro tetã re
 

oxondaro kuery omondoukaa py ombaꞌeapo vaipa vaꞌekue xevy. Mbaꞌeta

peteĩ-teĩ akã rupi ipire rei, haꞌe peteĩ-teĩ kupe rupi haxypa. Haꞌe rami teĩ
ixupe ma Tiro gui ndogueraa porãi ombaꞌeapoague repy, neĩ ixondaro
kuery pe voi.
19 Haꞌe nunga rupi Senhor Nhanderuete aipoeꞌi:
 

— Aỹ ma Babilônia pygua huvixa Nabucodonosor pe amboaxave ju ꞌrã

Egito yvy. Haꞌe ramo haꞌe gui ogueraapa ꞌrã haꞌe pygua kuery, oipeꞌapa
ꞌrã imbaꞌe rei-rei vaꞌekue haꞌe javi, oxondaro kuery peguarã. 20 Tiro tetã
 

re ojeꞌoia py ombaꞌeapoague repyrã amboaxa ꞌrã Egito yvy, xevy pe ojapo

rire — heꞌi Senhor Nhanderuete.
21 — Haꞌe vaꞌe ára ma ajapo ꞌrã Israel kuery imbaraete ju aguã rami.
 

Ndee voi rojapo avi ꞌrã haꞌe kuery mbyte rupi ndeayvu reikovy aguã
rami. Haꞌe ramo haꞌe kuery oikuaa ꞌrã xee ae Senhor aikoa.

Egito yvy re Babilônia pygua kuery ipoꞌaka aguã re ijayvuague

30   Haꞌe
gui xevy Senhor oayvu ombou vy aipoeꞌi:
1
2  —
Ava raꞌy, emombeꞌu ke xeayvu. Haꞌe vy aipoꞌre: Po rami
Senhor Nhanderuete ijayvu: Haꞌe vaꞌe ára re peẽ kuery penepoaẽ ꞌrã. w
3 Mbaꞌeta haꞌe vaꞌe ára ovaẽ raiꞌi ma. Tá, ovaẽ raiꞌi ma Senhor ára. Araipa
 

ꞌrã haꞌe vaꞌe ára, mbaꞌeta amboae regua kuery ikuai axy aguã ára. 4 Haꞌe 

rami vy Egito yvy re ou ꞌrã kyxe revegua. Etiópia rupi voi ikuai axya

 30.2 Apy ma Egito pygua kuery pe ijayvu.

w
 1427 Ezequiel 30

ete ꞌrã, Egito rupi oipyxo pyre hoꞌapa jave. Mbaꞌeta haꞌe pygua kuery
ogueraapaa ꞌrã escravo-rã, omombaa ꞌrã guive imbaraetekueve. 5 Haꞌe ramo
 

amboae regua kuery Egito reve onhemoirũ vaꞌekue hoꞌapa avi ꞌrã kyxe gui:
Etiópia, Pute, Lude, Arábia pygua haꞌe javi, haꞌe Cube pygua kuery voi.
6 Po rami Senhor ijayvu:
 

— Egito yvy pygua pytyvõare kuery hoꞌapa ꞌrã, opoꞌakaa re ojejou porã
reiague re omoꞌyvyĩꞌia rã. Migdol tekoa guive Sevene peve ꞌrã hoꞌa kyxe
gui — heꞌi Senhor Nhanderuete.
7 — Haꞌe ramo yvy mboae ivaipa vaꞌekue mbyte ombovaipa pyre ꞌrã
 

opyta, haꞌe tetã mboae opa vaꞌekue rami avi ꞌrã omombaa tetã. 8 Haꞌe
 

ramo Egito yvy re tata amboja, haꞌe ipytyvõare kuery amokanhymba

ma ramo haꞌe kuery oikuaa ꞌrã xee ae Senhor aikoa. 9 Haꞌe vaꞌe ára ma
 

xerenonde rupi ayvu reraa kuery kanoã guaxu py ojeꞌoi ꞌrã Etiópia katy,
haꞌe ramo omondyipa ꞌrã onheangu eꞌỹ rei vaꞌekue. Mbaꞌeta haꞌe vaꞌe yvy
re voi ou ꞌrã teko vai, Egito pygua kuery ára py rami avi. Haꞌe nunga ou
ae ma oiny — heꞌi.
10 Po rami Senhor Nhanderuete ijayvu:
 

— Babilônia pygua huvixa Nabucodonosor pe xee amomba uka ꞌrã

Egito pygua kuery onhemboyvate reia. 11 Haꞌe rami vy hexevegua kuery
 

reve amondoukapa ꞌrã Egito yvy mombaarã, mbaꞌeta pavẽ regua gui
ijavaeteve vaꞌe. Haꞌe ramo okyxe oekyi ꞌrã okuapy Egito yvy re, haꞌe yvy
jave rupi omonyẽmba ꞌrã ojukapa vaꞌekue. 12 Xee amboypa ꞌrã yakã ikuai
 

vaꞌe, ijyvy voi amboaxapa ꞌrã heko vai vaꞌe kuery po py. Amboae kuery
pe ambovaipa ukapa ꞌrã yvy, hexe ikuai vaꞌe haꞌe javi guive. Xee Senhor
ae ma haꞌe rami xeayvu vaꞌe.
13 Po rami Senhor Nhanderuete ijayvu:
 

— Amokanhymba avi ꞌrã haꞌe kuery ruete kuery raꞌangaa, taꞌangaa

Mênfis py ikuai vaꞌekue voi amomba ꞌrã. Egito yvy re yvatekueve
ndaꞌikuaivei ꞌrã. Ijyvy jave rupi ambou ꞌrã ndaekorãveia. 14 Haꞌe rami vy
 

ambovaipa ꞌrã Patros tetã, Zoã re amboja uka ꞌrã tata, haꞌe anhombopaga
ꞌrã Nô py. 15 Sim tetã Egito yvy re ikorapave vaꞌe áry anhoẽ ꞌrã xepoxya,
 

haꞌe heta ꞌrã amomba Nô py. 16 Egito yvy jave rupi amboja ꞌrã tata. Haꞌe
 

ramo Sim py oendua ꞌrã ojexavai etea, Nô py okanhymbaa ꞌrã, haꞌe ara
py teĩ Mênfis rovaigua kuery ojekuaapa ꞌrã. 17 Kunumigue Áven haꞌe Pi-
 

Besete pygua hoꞌapa ꞌrã kyxe gui. Haꞌe vaꞌe tetã gui ma ogueraapaa ꞌrã
escravo-rã. 18 Tafnes py ma ára pytũmba ꞌrã, mbaꞌeta haꞌe py amopẽmba
 

ꞌrã Egito pygua poꞌakaa, amomba avi ꞌrã opoꞌakaa re onhemboyvate

reia. Peteĩ arai ojaoꞌipa ꞌrã, haꞌe rã tajy kuery ma escravo-rã meme ꞌrã
ogueraapaa. 19 Haꞌe rami ꞌrã anhombopaga Egito yvy rupi. Haꞌe ramo haꞌe
 

kuery oikuaapa ꞌrã xee ae Senhor aikoa — heꞌi.

20 Haꞌe gui onze maꞌetỹa, jypygua jaxya re, sete araa py ju pe Senhor
 

ombou oayvu xevy. Haꞌe vy aipoeꞌi:

Ezequiel 30​, ​31 1428

21 —
Ava raꞌy, xee amopẽ ma Egito pygua huvixa Faraó jyva. Haꞌe
rami teĩ ndojokuaai, noipoanoai, neĩ nombojeꞌaa jevyi, haꞌe rami eꞌỹ rã
imbaraete ma vy kyxe oiporu ju aguã.
22 Haꞌe nunga rupi po rami ijayvu Senhor Nhanderuete:
 

— Maꞌẽ, xee aiko Egito pygua huvixa Faraó rovai. Haꞌe rami vy ijyva
rovai imbaraeteveague ju ꞌrã amopẽ, hovai amopẽ ma voiague rami. Haꞌe
rami vy ajapo ꞌrã ipo gui kyxe hoꞌa aguã rami. 23 Haꞌe gui Egito pygua
 

kuery amoaĩmba ꞌrã yvy regua ikuaia rupi, araa ukapa ꞌrã yvy jave rupi.
24 Haꞌe rã Babilônia pygua huvixa jyva ma amombaraete ꞌrã, haꞌe ipo py
 

amoĩ ꞌrã xekyxe. Haꞌe rã Faraó jyva ma amopẽ ꞌrã. Haꞌe ramo Babilônia
pygua renonde ipoaẽ rei ꞌrã oipyxo pyre rami. 25 Aupi ꞌrã Babilônia pygua
 

huvixa jyva, haꞌe rã Faraó jyva ma hoꞌa rive ꞌrã. Haꞌe gui Babilônia pygua
huvixa po py xekyxe amoĩ vaꞌekue Egito yvy rupi oiporu ramo oikuaapa
ꞌrã xee ae Senhor aikoa. 26 Mbaꞌeta Egito pygua kuery amoaĩmba ꞌrã yvy
 

regua ikuaia rupi, araa ukapa ꞌrã yvy jave rupi. Haꞌe ramo oikuaa pavẽ
ꞌrã xee ae Senhor aikoa.

Egito yvy re mbaꞌemo oiko aguã re ijayvuague

31   Haꞌe
gui onze maꞌetỹa, mboapy jaxya re, ijypyꞌia ára py ju
1

Senhor ombou oayvu xevy. Haꞌe vy aipoeꞌi:

2 — Ava raꞌy, aipoꞌre Egito pygua huvixa Faraó haꞌe ixupegua kuery haꞌe
 

javi pe: Mavaꞌe regua tu ndee rami ipoꞌakapa vaꞌe? 3 Eikuaa pota haꞌvy  

Assíria yvy re oiko vaꞌekue re. Haꞌe kuery ma peteĩ yary Líbano py hiꞌaĩ
vaꞌe rami ikuai vaꞌekue, mbaꞌeta hakã porã vaꞌe vy kaꞌaguy rupi kuarayꞌã
porã vaꞌekue. Yvateve vaꞌe hiꞌaĩ, hovapy ma yvyra rovapy rogue áryve
rupi ovaẽ vaꞌekue. 4 Yvy guy katy gui yvu oĩ vaꞌe omoakỹ vy ojapo vaꞌekue
 

yvate aguã rami. Ojapo avi ijyvypya gui yy omboxyry opa rupi, yvyra yvy
re ikuai vaꞌe haꞌe javi omoakỹ aguã. 5 Haꞌe nunga rupi ae onhemboyvate
 

vaꞌekue yvyra yvy re ikuai vaꞌe haꞌe javi áryve, hakã retave haꞌe ipukuve
ovy guive, heta yy omoakỹ vy ombotuvixa ramo. 6 Hakãꞌi ikuai vaꞌe rupi
 

guyra ojeaity apo vaꞌekue, hakã guy rupi haꞌe javi mymba taꞌyꞌi okuapy,
haꞌe ikuarayꞌã py ma yvy regua ipoꞌakakueve oguapypa okuapy vaꞌekue.
7 Haꞌe rami vy heta yy rupi hapo vaꞌe vy tuvixaa haꞌe hakã retaa py iporã
 

ete vaꞌekue. 8 Yary Nhanderuete pegua yvotyty rupi ikuai vaꞌe gui iporãve
 

vaꞌekue. Yvyra cipreste voi haꞌe vaꞌe rami eꞌỹ hakã vaꞌekue, yvyra plátano
voi haꞌe vaꞌe rami ndaokyi vaꞌe. Mbaꞌeta iporãa rami peteĩve yvyra
Nhanderuete pegua yvotyty py hiꞌaĩ vaꞌe ndoikoi vaꞌekue. 9 Haꞌe rami ajapo  

vaꞌekue hakã reta vy iporã rei aguã rami. Yvyra Éden py Nhanderuete
pegua yvotyty rupi ikuai vaꞌe haꞌe javi ojou porãmba rei okuapy vaꞌekue.
10 Haꞌe gui Senhor Nhanderuete ijayvuve ju:
 

— Haꞌe vaꞌe yvyra yvateve tema ovy yvyra hovana vaꞌe áryve ramo
okuraxõ py onhemboyvate rei. 11 Haꞌe ramo xee amboaxa ꞌrã yvy regua
 
 1429 Ezequiel 31​, ​32

ipoꞌakakueve po py, haꞌe kuery omoingo axy aguã heko vaia re. Haꞌe rami
vy aipeꞌa ꞌrã oka katy. 12 Haꞌe ramo amboae regua kuery pavẽ gui ijavaeteve
 

vaꞌe ou vy oakeꞌo ꞌrã, oeja rive ꞌrã guive. Haꞌe ramo hakãgue hoꞌapa yvyty
haꞌe yvyugua haꞌe javi rupi. Hoky voi omopẽmbaa ꞌrã yvy jave rupi yakã
ikuai vaꞌe yvýry. Ikuarayꞌã py yvy regua ikuai vaꞌekue haꞌe javi ojepeꞌapa ꞌrã
ojeꞌoivy. 13 Hapytakue re ma haꞌe javi regua guyra ꞌrã ikuai, haꞌe rã hakãgue
 

guy rupi ma haꞌe javi regua vixo ojeaity apo ꞌrã okuapy. 14 Haꞌe rami yvate
 

etea rami amboae yvyra yy rembe rupi ikuai vaꞌe onhemboyvate eꞌỹ aguã,
amboae yvyra ikuai vaꞌe gui yvate veꞌỹ aguã, neĩ yy reta oĩa py yvateve
hiꞌaĩ vaꞌe voi ojee ojerovia rei eꞌỹ aguã. Mbaꞌeta ojejou porã reia haꞌe javi
ma okanhy aguã rami omboaxaa. Haꞌe ramo hoꞌapa ꞌrã yvykua vaikue py,
avakue raꞌy kuery yvykua py omboguejy pyre mbyte py opyta aguã.
15 Po rami ijayvu Senhor Nhanderuete:
 

— Haꞌe vaꞌe yvyra okanhy jave xee ajapo yvy jave re ipyꞌa vaia aguã
rami. Mbaꞌeta haꞌe vaꞌe káuxa yvy guýry yvu ikuai vaꞌe ajaoꞌipa vy
ajokopa yy oxyry vaꞌekue, yy heta veꞌỹ aguã. Ikáuxa ma Líbano yvy haꞌe
javi rupi ajaoꞌipa ajukue huũ rei vaꞌe py, haꞌe ramo yvy re yvyra ikuai
vaꞌe ipirupa. 16 Haꞌe vaꞌe yvyra hoꞌa rã hevovo reia gui ajapo yvy regua
 

haꞌe javi oendu vy okyjepa aguã, yvykua vaikue py omanogue mbyte

amboguejy ramo. Haꞌe ramo yvyra hoꞌa vaꞌekue ovyꞌapa ju ꞌrã okuapy
yvy guýry rupi ikuaia py, Éden pyguare, Líbano yvy regua iporãve
vaꞌekue, haꞌe yy etaa rupi ikuai vaꞌekue haꞌe javi. 17 Haꞌe gui ma amboae
 

regua kuery ipytyvõare haꞌe ikuarayꞌã py oguapy okuapy vaꞌekue voi

oopa ꞌrã hexeve yvykua vaikue py kyxe py ojuka pyre reve opyta aguã.
18 — Haꞌe gui Faraó, ndee voi yvyra Éden py ikuai vaꞌe haꞌe javi gui
 

neporãve haꞌe ndeyvateve vaꞌe. Haꞌe rami teĩ haꞌe kuery reve reguejy avi
ꞌrã yvy guy katy. Haꞌe rami vy repyta ꞌrã opire omboi uka eꞌỹ vaꞌekue
mbyte, kyxe py ojuka pyre kuery reve guive. Haꞌe rami vy Faraó haꞌe
iporãague haꞌe javi okanhymba ꞌrã — heꞌi Senhor Nhanderuete.

Egito pygua huvixa Faraó omboaxy vaꞌe rami ijayvuague

32   Haꞌe
gui doze maꞌetỹa, doze jaxya re ijypyꞌia ára py ju Senhor
1

oayvu ombou. Haꞌe vy aipoeꞌi xevy:

2 — Ava raꞌy, ndeayvu ke Egito pygua huvixa Faraó pe omboaxy
 

vaꞌe rami. Haꞌe vy aipoꞌre ꞌrã ixupe: Ndevy ma “Guary raꞌy yvy regua
mondoroa”, ꞌea vaꞌeri peteĩ jakare yakã oĩa py opyrõmba reve yy
omongyꞌapa rei vaꞌe rami rive reiko. x
3 Po rami ijayvu Senhor Nhanderuete:
 

— Ndeꞌáry amombo ꞌrã xekya yvy regua kuery mbyte, haꞌe ramo
haꞌe kuery nemoatã ꞌrã heravy xekya py. 4 Haꞌe rami vy xee roeja ꞌrã
 

 43.2 Apocalipse 1.15
x
Ezequiel 32 1430

imoiny yvy py, romombo ꞌrã nhuũ reia py. Haꞌe vy ndeꞌáry ambou ꞌrã
opa marãgua guyra, mymba yvy regua voi okaru ꞌrã okuapy nderoꞌo
re. 5 Nderoꞌokue amoaĩ ꞌrã yvyty áry rupi, haꞌe yvyugua ikuai vaꞌe rupi
 

amonyẽ ꞌrã ndekyrakue. 6 Nderuguy onheẽ vaꞌekue ma omoakỹmba ꞌrã

 

yvy yvyty áry peve, amonyẽ avi ꞌrã yakã. 7 Xee rojuka ma vy ajaoꞌipa
 

ꞌrã yva, jaxy-tata ikuai vaꞌe voi amopytũmba ꞌrã. Kuaray ma amoꞌãmba
ꞌrã arai py, jaxy voi naexakãvei ꞌrã. 8 Ndekáuxa ajapo ꞌrã yva re hexakã
 

vaꞌekue pytũmba aguã rami, haꞌe nderekoague rupi ambou ꞌrã pytũ reia
— heꞌi Senhor Nhanderuete.
9 — Ajapo ꞌrã yvy regua heta rei ipyꞌa vai aguã rami, mbaꞌeta pavẽ
 

regua oendu ꞌrã rekanhymba maa omombeꞌua rã, yvy reikuaa eꞌỹague
rupi voi. 10 Ndereko heta regua oendu vy onhemondyipa rei ꞌrã, huvixa
 

kuery voi nderovai xekyxe aekyi rã oexa vy oryryipa ꞌrã. Ndee reꞌa ramo
peteĩ-teĩ oryry-ryryipa ꞌrã, guekove oguerojeayvu vy.
11 Mbaꞌeta po rami Senhor Nhanderuete ijayvu:
 

— Ndea py ou ꞌrã Babilônia pygua huvixa okyxe reve. 12 Ndevygua

 

kuery heta vaꞌekue teĩ ajapo ꞌrã ipyꞌa guaxukueve pavẽ regua gui
ijavaeteve vaꞌe oitypa aguã rami okyxe py. Haꞌe ramo haꞌe kuery omomba
ꞌrã Egito yvy re onhemboyvate vaꞌe ikuai vaꞌe, mbaꞌemo porã oĩ vaꞌekue
haꞌe javi guive. 13 Nerymba kuery ma amokanhymba ꞌrã yy heta ikuai
 

vaꞌe rupi. Haꞌe gui avakue neĩ mymba ma voi nomongyꞌavei ꞌrã yy.
14 Haꞌe rami vy yy haꞌe py ikuai vaꞌe ajapo ꞌrã itui porã ju aguã rami.
 

Yakã ikuai vaꞌe ma ajapo ꞌrã azeite rami oxyry porã aguã — heꞌi Senhor
Nhanderuete.
15 — Mbaꞌeta ambovaipa uka ꞌrã Egito yvy, opa mbaꞌe ikuai vaꞌekue
 

noĩvei aguã rami. Ajuka ukapa ꞌrã haꞌe py ikuai vaꞌekue. Haꞌe ramo
peikuaa ꞌrã xee ae Senhor aikoa. 16 Haꞌe rami yvy regua kuery ijayvu ꞌrã
 

Egito yvy haꞌe mbaꞌemo porã oĩ vaꞌekue haꞌe javi ogueronhemboaxya rupi
— heꞌi Senhor Nhanderuete.

Egito pygua kuery amboae regua reve manoa

py ikuai aguã re ijayvuague
17 Haꞌe
gui doze maꞌetỹa haꞌe jypygua jaxya re, quinze araa py ju
Senhor oayvu ombou vy aipoeꞌi xevy:
18 — Ava raꞌy, ejaeꞌo ke Egito yvy re heta ikuai vaꞌekue re, mbaꞌeta haꞌe
 

kuery oguejypa ꞌrã yvy guyve katy, amboae regua kuery omboeteve pyre
yvykua katy oguejy vaꞌe kuery reve. 19 Peẽ ndaꞌu amboae gui peneporãve
 

ri tyꞌy? Peguejy ke haꞌvy, haꞌe penheno pejupy opire omboi uka eꞌỹ
vaꞌekue reve. 20 Mbaꞌeta peẽ kuery voi peꞌa ꞌrã kyxe py ojuka pyre mbyte.
 

Kyxe omboaxaa ma penderovaigua pe: “Pembovaipa ꞌrã Egito yvy, haꞌe py

ikuai vaꞌekue haꞌe javive reve”, ꞌea ixupe. 21 Haꞌe ramo ipyꞌa guaxukueve
 

regua ipoꞌakave vaꞌekue haꞌe ipytyvõare kuery reve ma pendevy ojapukai

 1431 Ezequiel 32

ꞌrã okuapy manoa py ikuaia gui. Haꞌe py opire omboi uka eꞌỹ vaꞌekue
oguejy vy onhonomba inony kyxe py ojukapa pyre.
22 — Haꞌe py ma itui Assíria pygua huvixa ojeupegua kuery haꞌe javi
 

reve. Ijyvýry rupi ikuai kyxe py ojukaa rã onhono porãmba pyre, kyxe
py hoꞌapa vaꞌekue meme. 23 Mbaꞌeta haꞌe kuery rupa ma yvykuapy
 

rupi ikuai, haꞌe onhono porãague yvýry ikuai haꞌe pyguare kuery haꞌe
javi. Kyxe py oipyxo vy ojuka pyre meme, okuave teri jave joyvy rupi
nhomongyjepa rei vaꞌekue ri.
24 — Haꞌe py oĩ avi Elão pygua ojeupegua kuery haꞌe javi reve, onhono
 

porã mbyre yvýry rupi. Haꞌe kuery ma kyxe py oipyxo vy ojuka pyre meme.
Haꞌe rami vy opire nomboi ukai vaꞌekue oguejypa yvykua py. Okuave teri
jave joyvy rupi nhomongyjepa rei vaꞌekue ri oxĩmba reve opytapa yvykua
py oguejy vaꞌekue mbyte. 25 Ojuka pyre kuery mbyte rupi ma ojapoa huparã,
 

ojeupegua kuery haꞌe javi mbyte. Haꞌe kuery rupa ma ijyvýry rupi ikuai.
Opire omboi uka eꞌỹ vaꞌekue meme, kyxe py ojukapa pyre. Okuave teri jave
joyvy rupi nhomongyjepa rei vaꞌekue ri oxĩmba reve opytapa yvykua py
oguejy vaꞌekue mbyte, ojuka pyre mbyte rupi onhono porãa.
26 — Haꞌe gui haꞌe py ma ikuai Meseque haꞌe Tubal pygua ojeupegua
 

kuery haꞌe javi reve. Haꞌe kuery rupa ma ijyvýry rupi ikuai. Opire omboi
uka eꞌỹ vaꞌekue meme, kyxe py ojukapa pyre, okuave teri jave joyvy
rupi nhomongyjepa rei vaꞌekue ri. 27 Haꞌe kuery ma ymave rupigua ipyꞌa
 

guaxukueve mbyte rupi eꞌỹ ikuai, opire nomboi ukai vaꞌekue yvykua
py oguejy vaꞌekue guembiporu joe opuꞌãa py oiporu vaꞌekue inhakã
guýry omoĩa reve-reve ikuaia rupi eꞌỹ. Mbaꞌeta haꞌe kuery reko vaiague
re opaga aguã ma inhakã re ae opyta. Okuave teri jave joyvy rupi ipyꞌa
guaxukueve voi nomboekorãvei vaꞌekue ri. 28 Haꞌe gui peẽ Egito pygua
 

kuery voi penemopẽmbaa avi ꞌrã opire omboi uka eꞌỹ vaꞌe kuery mbyte
py, penenhono porãa ꞌrã guive kyxe py ojuka pyre kuery mboae reve.
29 — Haꞌe py ma Edom pygua huvixa kuery haꞌe yvatekueve haꞌe javi
 

ikuai. Haꞌe kuery ipoꞌakapa vaꞌekue ri omboguejypaa kyxe py ojuka pyre-

pyre reve. Haꞌe ramo opire omboi uka eꞌỹ vaꞌekue reve onhonoa yvykua
py omboguejy pyre haꞌe javi reve.
30 — Haꞌe py ikuai avi kuaray apuꞌaꞌia katygua yvatekueve. Haꞌe kuery
 

ma Sidom pygua kuery oipyxo pyre reve omboguejya avi, oxĩmba reve
ikuai, opoꞌakaa py nanhomboekorãvei vaꞌekue ri. Haꞌe py opire omboi
uka eꞌỹ vaꞌekue reve ikuai, kyxe py ojuka pyre kuery oxĩmba rei reve
yvykua py omboguejypaa vaꞌekue mbyte.
31 — Faraó ma haꞌe kuery haꞌe javi oexa vy ovyꞌapa ꞌrã ojeupegua kuery
 

reve. Tá, Faraó haꞌe ixondaro kuery haꞌe javi ꞌrã ovyꞌa, kyxe py ojukaa avi
vaꞌekue mbyte onhono porãa ramo — heꞌi Senhor Nhanderuete.
32 — Mbaꞌeta Faraó haꞌe ixondaro kuery haꞌe javi ma nhomondyipaarã
 

amoĩ vaꞌekue okuave vaꞌe kuery yvy re. Vaꞌekue ri haꞌe voi onhono porãa
Ezequiel 32​, ​33 1432

ꞌrã opire omboi uka eꞌỹ vaꞌekue kyxe py ojuka pyre mbyte py — heꞌi
Senhor Nhanderuete.

Tetã rarõa oikuaa pota porã aguã re ijayvuague

33   Haꞌe
gui Senhor oayvu ombou ju xevy. Haꞌe vy aipoeꞌi:
1
2  —
Ava raꞌy, ndeayvu ke neretarã kuery pe. Haꞌe vy aipoꞌre
haꞌe kuery pe: Peteĩ yvy re kyxe revegua ambou ramo haꞌe pygua kuery
oiporavo ꞌrã peteĩ ava haꞌe pygua ae, haꞌe vy omoĩ ꞌrã guetã rarõarã.
3 Haꞌe ramo haꞌe vaꞌe ma yvy re kyxe revegua ou rã oexa vy mimby
 

guaxu omonheꞌẽ ꞌrã guetarã kuery omonheangu aguã. 4 Haꞌe gui xapyꞌa
 

rei mimby guaxu nheꞌẽ amongue oendu teĩ nonheangui rei ramo kyxe
revegua ou vy ojuka ꞌrã. Haꞌe rami rã hexe ae ꞌrã oĩ huguy omoẽague re
opaga aguã, 5 mbaꞌeta mimby guaxu nheꞌẽ oendu teĩ nonheangui rire.
 

Hexe ae ꞌrã oĩ huguy omoẽague re opaga aguã. Haꞌe rã mimby nheꞌẽ

oendu vy onheangu vaꞌe ma ogueraa jepe ꞌrã guekove. 6 Haꞌe rami teĩ
 

xapyꞌa rei tetã rarõarã omoĩ mbyre ma kyxe revegua ou rã oexa teĩ
mimby guaxu nomonheꞌẽi tetã pygua kuery omonheangu aguã. Haꞌe gui
kyxe revegua ou vy oipeꞌapa ꞌrã tetã pygua rekove. Xapyꞌa rei ojuka pyre
heko vaia reve ꞌrã ojukaa teĩ huguy omoẽague re ambopaga ꞌrã tetã rarõa.
7 — Haꞌe gui ma ndee ava raꞌy, xee romoĩ Israel kuery rarõarã, ayvu
 

xejuru guigua ndee rendu vy haꞌe kuery pe ju remombeꞌu aguã. 8 Xapyꞌa

 

rei heko vai vaꞌe kuery pe aipoaꞌe ꞌrã: “Ndee ndereko vai vaꞌe, anhetẽ
ete remano ꞌrã”, haꞌe teĩ ndee haꞌe kuery pe nandeayvui ꞌrã ikuaiaty gui
ojepeꞌa aguã re. Haꞌe rami rã haꞌe kuery omano ꞌrã gueko vaiague py teĩ
huguy onheẽague re ndee ꞌrã rombopaga. 9 Haꞌe gui xapyꞌa rei heko vai
 

vaꞌe kuery pe ndeayvu ikuaiaty gui ojepeꞌa aguã re, vaꞌeri haꞌe kuery
ndojeko rerovai vy ma omano ꞌrã gueko vaia py ae. Haꞌe rã ndee ma reo
jepe ꞌrã.
10 — Haꞌe gui ndee ava raꞌy, ndeayvu ke Israel kuery pe. Haꞌe vy aipoꞌre
 

ꞌrã: Peẽ kuery aipopeje: “Nhandeapua haꞌe jajejavya nhandere oĩ vaꞌe

káuxa ae japa javy. Mbaꞌexa ꞌrã tu haꞌvy jaikove?” peje. 11 Aipoꞌre haꞌe
 

kuery pe: Anhetẽ ete xee Senhor Penderuete xee ae rekove rupi aura vy
aipoaꞌe: “Xee ndavyꞌai heko vai vaꞌe kuery omano rã, haꞌe rã gueko vaiaty
gui ojeko rerova vy oikove ju ramo anho. Haꞌe nunga rupi Israel kuery,
pejeko rerova, pejeko rerova ke pendeko vaia gui. Mbaꞌerã tu pemano
rive?” haꞌe.
12 — Haꞌe nunga rupi ava raꞌy, aipoꞌre ꞌrã neretarã kuery pe: Xapyꞌa rei
 

heko porã vaꞌekue heko vai ri ramo ymave rupi teko porã rupi oikoague
ndogueraa jepei ꞌrã. Haꞌe rami ae avi heko vai vaꞌekue ojeko rerova ri
ramo ymave rupi teko vai rupi oikoague ma nomokanhyi ꞌrã. Haꞌe rami
ae avi heko pora vaꞌekue ri ojejavya ára py heko porãague rive ndojapoi
ꞌrã oikove aguã rami. 13 Haꞌe gui xapyꞌa rei heko porã vaꞌe pe “Anhetẽ ete
 
 1433 Ezequiel 33

reikove riae ꞌrã” haꞌe teĩ haꞌe vaꞌe ma gueko porãa re rive ojeroviaa rupi
ojejavy ramo xee naxemaꞌenduꞌavei ꞌrã teko porã rupi oikoague re. Haꞌe
rami ꞌrãgue py omano ꞌrã gueko vaia py ae. 14 Haꞌe rami ae avi xapyꞌa rei
 

heko vai vaꞌe pe “Anhetẽ remano ꞌrã” haꞌe teĩ ojejavyaty gui ojeko rerova
vy haꞌevea rami haꞌe teko porã rupi anho ju ꞌrã oiko. 15 Haꞌe rami vy haꞌe
 

vaꞌe heko vai vaꞌekue omboekovia ju ꞌrã mbaꞌemo oiporu uka vaꞌekue,
opaga ꞌrã ju mbaꞌemo re imondaague repy, haꞌe ayvu tekove meꞌẽa rupi
oiko, heko vaiague rupi ꞌrãgue py. Haꞌe rami ri vy oikove ꞌrã, nomanovei
ꞌrã. 16 Mbaꞌeta heko vaiague re naxemaꞌenduꞌavei ꞌrã hovai. Haꞌevea rami
 

haꞌe teko porã rupi ju oiko vy oikove ꞌrã.

17 — Haꞌe rami teĩ neretarã kuery aipoeꞌi: “ Senhor ma haꞌeveꞌỹa
 

rami nhanderereko”, heꞌi vaꞌeri haꞌe kuery ae haꞌeveꞌỹa rami ikuai vaꞌe.
18 Mbaꞌeta heko porã vaꞌekue ma xapyꞌa rei teko porã gui ojepeꞌa vy teko
 

vai rupi ju oiko vy ma omano ꞌrã gueko vaia káuxa rive. 19 Haꞌe rã heko
 

vai vaꞌekue ma heko vaiaty gui ojeko rerova vy haꞌevea rami haꞌe teko
porã rupi ju oiko vy ma oikove ꞌrã. 20 Haꞌe ramive ma peẽ kuery aipopeje:
 

“ Senhor ma haꞌeveꞌỹa rami nhanderereko”, peje. Haꞌe nunga rupi peẽ

Israel kuery, xee aikuaa pota ꞌrã peteĩ-teĩ peikoa re.

Israel kuery ojee rive ojeroviaa re ijayvuague

21 Haꞌe
gui doze maꞌetỹ re ma escravo-rã nhandereraa ague py
nhandekuai jave, dez jaxya haꞌe cinco araa py ma peteĩ ava ou xea py
Jerusalém gui onha vaꞌekue. Haꞌe vy aipoeꞌi:
— Tetã oipeꞌaa ma — heꞌi. 22 Neꞌexa, haꞌe vaꞌe kaꞌaru ma xere Senhor
 

po oĩ vaꞌekue, onha vaꞌekue ovaẽ eꞌỹ mbove. Haꞌe rami vy koꞌẽgue ju haꞌe
vaꞌe ava xea py ou eꞌỹ mboveꞌi xejuru oipeꞌa ju. Haꞌe ramo xeayvuve ju,
nakyrirĩvei.
23 Haꞌe ramo xevy Senhor ombou oayvu. Haꞌe vy aipoeꞌi:
 

24 — Ava raꞌy, Israel kuery regua tetã ombovaipa pyre rupi ikuai
 

vaꞌe ijayvu vy aipoeꞌi okuapy: “Abraão ma haꞌe aeꞌi oiko vaꞌeri ipo
py omboaxaa rakaꞌe kovaꞌe yvy. Neꞌexa, nhande kuery katuve ma
nhandereta ete ramo kovaꞌe yvy omeꞌẽa ae nhandekuai aguã”, heꞌi
okuapy. 25 Haꞌe rami teĩ aipoꞌre haꞌe kuery pe: Po rami ijayvu Senhor
 

Nhanderuete: Peẽ kuery ma xoꞌo haꞌe huguy revegua peꞌu, haꞌe tuuete
raꞌangaa pereko vaꞌe re pemaꞌẽ, jouguy pemoẽ pekuapy guive. Haꞌe
nunga rupi peẽ kuery ndaꞌu penderekoa ꞌrã teve yvy re? 26 Peẽ kuery ma
 

pendekyxe re rive pejeroviave vaꞌe, ojeguarupy pejapo, peneirũ kuery

raꞌyxy reve guive pejejavy. Haꞌe nunga rupi ndaꞌu yvy re penderekoa ꞌrã
teve?
27 — Aipoꞌre haꞌe kuery pe: Anhetẽ ete xee Senhor Penderuete xee
 

ae rekove rupi aura vy aipoaꞌe: Tetã ombovaipa pyre ikuai vaꞌe ojukaa
ꞌrã kyxe py, haꞌe rã tetã rovai rupi ikuai vaꞌe ma amboaxa ꞌrã mymba
Ezequiel 33​, ​34 1434

nharõ omondoropa haꞌe hoꞌupa aguã. Haꞌe gui onhemiaty haꞌe itakua
rupi onhemi vaꞌe ma mbaꞌeaxy gui ꞌrã omano. 28 Mbaꞌeta pendeyvy xee
 

ambovaipa uka ꞌrã tekoa veꞌỹ opyta aguã, haꞌe ramo pendepoꞌakaa pejou
porã ꞌrãgue py penemoꞌyvyĩꞌia ꞌrã. Israel regua yvyty ikuai vaꞌe rupi
voi jipoavei ꞌrã avave rei, haꞌe rupi ndoaxaavei ꞌrã guive. 29 Haꞌe ramo
 

peikuaa ꞌrã xee ae Senhor aikoa, pendeyvy tekoa veꞌỹ opyta aguã xee
ambovaipa uka ramo, ojeguarupy pejapoa rupi pendekuaia re.
30 — Haꞌe gui ndee ava raꞌy, tetã kora haꞌe ngoo rokẽ rupi neretarã
 

kuery ijayvu okuapy ndere. Joupe-upe ꞌrã ijayvu peteĩ-teĩ guyvy haꞌe
guykeꞌy kuery reve. Haꞌe vy aipoeꞌi ꞌrã: “Ajerure pẽvy, peju ke, jaa
nhaendu aguã Senhor ayvu omombeꞌua rã”, heꞌi okuapy. 31 Haꞌe rami vy  

haꞌekue rami ae ꞌrã ou ndea py, haꞌe nerenonde rupi oguapypa ꞌrã okuapy
xevygua kuery rami. Haꞌe vy ndeayvua oendu ꞌrã teĩ ndaꞌikuaixei haꞌekue
rami. Ojuru py porayvu vaꞌe rami ijayvu, haꞌe rã opyꞌa py ma jokorepaa
rupi anho ikuai. 32 Mbaꞌeta haꞌe kuery pe rã ndee mborayvu rupi oporai
 

vaꞌe rami reiko, amongue oporai porã haꞌe imbaꞌepu kuaa vaꞌe rami rive.
Mbaꞌeta ndeayvua oenduxe vai merami teĩ ndaꞌikuaixei haꞌekue rami.
33 Haꞌe nunga haꞌe javi oiko, ojeupitypa ramo haꞌe kuery oikuaa ꞌrã haꞌe
 

kuery mbyte rupi profeta oiko raꞌeague.

Israel kuery re nopena porãi vaꞌe kuery rovai ijayvuague

34   Haꞌe
gui Senhor oayvu ombou vy aipoeꞌi xevy:
1
2  —
Ava raꞌy, ndeayvu ke Israel kuery re opena vaꞌe kuery
rovai. Haꞌe vy aipoꞌre: Po rami ijayvu Senhor Nhanderuete. Ndaꞌevei
ete ꞌrã Israel kuery re opena vaꞌerã omoĩ mbyre vaꞌeri ojee ae rive
opena vaꞌe kuery pe! Xevygua vexaꞌi kuery re opena vaꞌerã omoĩ
mbyre eꞌỹ teve? 3 Mbaꞌeta xoꞌo ikyra-kyrave vaꞌe peꞌupa pekuapy,
 

hague py ma penhemonde, haꞌe pemongyrapa vaꞌekue ma pejuka

tema pekuapy. Haꞌe rami teĩ vexaꞌi kuery re ma napepenai. 4 Mbaꞌeta  

ikangykue napemombaraetei, imbaꞌeaxy vaꞌe napeipoanoi, opẽ vaꞌekue

napembojeꞌai, ojepeꞌa vaꞌekue ndaperu jevyi, haꞌe okanhygue ma voi
ndapeka jevyi. Haꞌe rami ꞌrãgue py pereko poyi, pemboaxya rupi eꞌỹ.
5 Xerymba kuery re opena porã vaꞌe ndoikoi ramo oaĩmba ojeꞌoivy, haꞌe
 

mymba inharõ vaꞌe nhuũndy rupigua rembiꞌurã rive ikuai. 6 Haꞌe ramo  

xerymba kuery ma opa rupi ikuai yvyty haꞌe yvyꞌã ikuai vaꞌe áry rupi.
Yvy jave rupi oaĩmba okuapy, hekaarã haꞌe heru jevyarã ndoikoi ramo.
7 — Haꞌe nunga rupi joe opena vaꞌerã omoĩ mbyre kuery, pendu ke
 

Senhor ayvu: 8 Anhetẽ ete xee Senhor Penderuete xee ae rekove rupi
 

aura vy aipoaꞌe: Xevygua vexaꞌi kuery pemboaxapa hiꞌuarã kuery pe, haꞌe
ramo mymba inharõ vaꞌe nhuũndy rupigua kuery rembiꞌurã ikuai, opena
vaꞌerã ndoikoi ramo, mbaꞌeta joe opena vaꞌerã amoĩ vaꞌekue ndoekai
okuapy xevygua kuery, ojee ae rive opena okuapy, xevygua kuery reꞌỹ.
 1435 Ezequiel 34

9 Haꞌenunga rupi joe opena vaꞌerã romoĩ vaꞌekue, pejapyxaka ke Senhor

ayvu re. 10 Po rami ijayvu Senhor Penderuete: Neꞌexa, xee ma aiko
 

joe opena vaꞌe kuery rovai, haꞌe rami vy haꞌe kuery po py ndaejavei ꞌrã
xevygua vexaꞌi kuery. Amomba ꞌrã joe openaa, ojee ae rive nopenavei
aguã. Haꞌe kuery juru gui xee araa jepepa ꞌrã xevygua vexaꞌi kuery, hoꞌu
vaꞌerã rive ikuai veꞌỹ aguã.

Ojeupegua kuery re Senhor opena porã aguã re ijayvuague

11 Haꞌe
nunga rupi po rami Senhor Nhanderuete ijayvu:
— Neꞌexa, xee ae aeka ꞌrã xevygua kuery, arupa ꞌrã guive. 12 Mbaꞌeta  

mymba kuery re opena vaꞌe ma haꞌe kuery oaĩmba rã oexa vy oguerupa

ju ꞌrã. Haꞌe rami ae avi xee voi aru ꞌrã xevygua kuery. Araipa haꞌe
pytũmbaa ára py haꞌe kuery omoaĩague haꞌe javi rupi gui xee araa jepe
ꞌrã. 13 Opa rupi yvy regua ikuaia gui aipeꞌa vy amboatypa ꞌrã, haꞌe vy
 

ijyvy re ae ju ꞌrã aru. Amongaru ꞌrã Israel regua yvyty ikuai vaꞌe rupi,
yakã ikuai vaꞌe yvýry, tekoa rupi guive. 14 Nhuũndy porãa rupi ꞌrã areko,
 

Israel regua yvyty yvateve vaꞌe ikuaia rupi. Haꞌe ramo onheno ꞌrã okuapy
nhuũndy porã reia rupi Israel regua yvyty re. 15 Xee ae ꞌrã apena xevygua
 

kuery re, amombytuꞌu ꞌrã guive — heꞌi Senhor Nhanderuete.

16 — Haꞌe rami vy aeka ꞌrã okanhygue, ojavy vaꞌekue ma arupa ju ꞌrã,
 

opẽgue haꞌe ikangykue ma amombaraete ju ꞌrã. Haꞌe rã ikyra rei vaꞌe haꞌe
ipoꞌakakueve ma amomba ꞌrã. Mbaꞌeta teko porã rupi ꞌrã apena.
17 — Haꞌe gui peẽ kuery xevygua pendekuai vaꞌe re ma po rami
 

Senhor Penderuete ijayvu: Neꞌexa, aikuaa pota ꞌrã xerymba kuery haꞌe
javi re, vexaꞌi ava haꞌe kavara ava re guive. 18 Peẽ kuery peguarã nhuũndy
 

porã reia ameꞌẽ vaꞌe ndaꞌu ndaꞌevei ri? Mbaꞌexa tu haꞌvy nhuũndy mboae
rupi voi pepyrõmba rei rive? Peẽ kuery pe ndaꞌevei ri tyꞌy yy porã ameꞌẽ
vaꞌekue? Mbaꞌexa tu haꞌvy yy mboae voi pepyrõ vy pemongyꞌapa rei?
19 Mbaꞌeta xerymba kuery ma nhuũ pepyrõmbaague rupi rive okaru, haꞌe
 

yy pemongyꞌapa vaꞌekue oyꞌu okuapy.

20 Haꞌe nunga rupi po rami Senhor Nhanderuete ijayvu joguereko
 

axya kuery pe:

— Neꞌexa, xee ae aikuaa pota ꞌrã vexaꞌi kuery ikyrakueve haꞌe iporiaukue
re. 21 Mbaꞌeta peẽ kuery ma pendeaxiꞌy py penhomoanha-anha heravy, haꞌe
 

penderakua py peikutu pekuapy ikangykueꞌi, pemoxẽmba peve. 22 Haꞌe  

rã xee ma araa jepepa ꞌrã xevygua kuery hoꞌupa pyrã rive ikuai eꞌỹ aguã,
vexaꞌi ikuai vaꞌe re aikuaa potaa py. 23 Haꞌe kuery pe peteĩ ambou ꞌrã opena
 

vaꞌerã omongaru porã aguã. Xerembiguai Davi ae ꞌrã omongaru haꞌe opena.
24 Xee aiko ꞌrã haꞌe kuery ruete, haꞌe rã xerembiguai Davi ma haꞌe kuery
 

mbyte rupi ꞌrã oiko huvixave. Xee Senhor ae xeayvu haꞌe rami.
25 — Haꞌe gui haꞌe kuery pe ajapo ꞌrã xereve ikuai porã aguã. Haꞌe rami
 

vy amomba ꞌrã mymba nharõ yvy re ikuai vaꞌekue. Haꞌe ramo xevygua
Ezequiel 34​, ​35 1436

kuery tekoa eꞌỹa rupi ikuai, haꞌe kaꞌaguy rupi oke teĩ mbaꞌeve ndoikoi
ꞌrã. 26 Mbaꞌeta xee amoingo porã ꞌrã, xevygua yvyty yvýry rupi voi.
 

Haꞌe rami vy hiꞌára py porã ꞌrã ambou oky amoingo porãa rupi. 27 Haꞌe  

gui yvyra ikuai vaꞌe hiꞌapa ꞌrã, haꞌe yvy re oiko ꞌrã mbaꞌemo aju pyau.
Haꞌe ramo yvy re haꞌe kuery ikuaia rupi mbaꞌeve ndoikoi ꞌrã. Haꞌe kuery
oikuaa ꞌrã xee ae Senhor aikoa, mbaꞌeta haꞌe kuery re canga omoĩ mbyre
amopẽmba vy aipeꞌapa ꞌrã escravo-rã ogueraa vaꞌekue po gui. 28 Haꞌe rami  

rire haꞌe kuery ndaꞌikuaivei ma ꞌrã amboae regua kuery omokõ vaꞌerã,
mymba yvy re ikuai vaꞌe voi nomondorovei ꞌrã. Haꞌe rami ꞌrãgue py ikuai
porã ꞌrã, imondyiarã ndoikoi rã. 29 Haꞌe kuery pe ajapo ꞌrã onhotỹ vaꞌekue
 

oiko porã ete aguã, haꞌe ramo yvy re ikuai teri reve karuai omomba veꞌỹ
aguã. Noenduvei ꞌrã guive amboae regua kuery ojojai reia. 30 Haꞌe ramo  

oikuaa ꞌrã haꞌe kuery reve xee Senhor tuuete aikoa, haꞌe rã Israel kuery
ae xevygua ikuaia — heꞌi Senhor Nhanderuete.
31 — Peẽ xerymba vexaꞌi kuery pendekuai vaꞌe ma avakue peiko, haꞌe
 

rã xee ma Penderuete — heꞌi Senhor Nhanderuete.

Seir yvyty re ikuai vaꞌe kuery rovai ijayvuague

35   Haꞌe
gui xevy Senhor oayvu ombou vy aipoeꞌi:
1
2  —
Ava raꞌy, emaꞌẽ na Seir yvyty katy, haꞌe vy ndeayvu ke
haꞌe kuery rovai. y 3 Aipoꞌre haꞌe kuery pe: Po rami Senhor Nhanderuete
 

aipoeꞌi: Neꞌexa Seir yvyty re pendekuai vaꞌe, xee ma penderovai aiko.

Haꞌe rami vy penderovai xepo aupi vy ajapo ꞌrã pekanhymba aguã rami
nhomondyipaarã. 4 Peẽ kuery retã ambovaipa uka ꞌrã tekoague opyta
 

aguã. Haꞌe ramo peikuaa ꞌrã xee ae Senhor aikoa. 5 Mbaꞌeta Israel  

kuery re napendeaꞌei riae vy pemboaxa kyxe py ojuka vaꞌerã pe, haꞌe

kuery opaa py omoingo axya ete jave. 6 Haꞌe nunga rupi anhetẽ ete xee
 

Senhor Penderuete xee ae rekove rupi aura vy aipoaꞌe: Peẽ kuery voi xee
romboaxa ꞌrã penderuguy moẽarã pe, penderakykue monha aguã. Jouguy
pexaxe vai rire penderuguy moẽarã ju ꞌrã ou penderakykue. 7 Mbaꞌeta  

Seir yvyty ambovaipa ete vy haꞌe gui amomba ꞌrã oaxa haꞌe ojevy aguã
vaꞌekue haꞌe javi. 8 Haꞌe vaꞌe yvyty amonyẽ ꞌrã oipyxo pyre anho. Mbaꞌeta
 

kyxe py oipyxo pyre hoꞌa ꞌrã pendeyvy rupi yvyty, yvyugua haꞌe yakã
ikuai vaꞌe yvýry. 9 Haꞌe rami vy pendekuaia ma rakaꞌeve rã peve ajapo ꞌrã
 

tekoa veꞌỹ oĩ aguã rami, peneretã py noĩavei aguã. Haꞌe ramo peikuaa ꞌrã
xee ae Senhor aikoa.
10 — Mbaꞌeta aipopeje vaꞌekue: “Mokoĩ regua haꞌe mokoĩve yvy opyta
 

ꞌrã xembaꞌe ae. Xee ae ꞌrã aiko haꞌe py, Senhor haꞌe py oiko avi teĩ”,
peje vaꞌekue. z 11 Haꞌe nunga rupi anhetẽ ete xee Senhor Penderuete
 

y
 35.2 Seir yvyty ma Edom kuery ikuaia. Haꞌe kuery ma Israel kuery rovaigua ikuai rakaꞌe.
z
 35.10 “Mokoĩ regua” heꞌia ma Judá haꞌe Israel kuery re ijayvu vy.
 1437 Ezequiel 35​, ​36

xee ae rekove rupi aura vy aipoaꞌe: Xee rombopaga ꞌrã joupe pendepoxy
haꞌe joe napendeaꞌeia rami ae, mbaꞌeta pendevai rei reve pereko axy
vaꞌekue xevygua kuery. Haꞌe gui peẽ kuery re aikuaa pota ramo haꞌe
kuery voi oikuaa ꞌrã xereko. 12 Israel regua yvyty re pendeayvu vai vy
 

aipopeje: “Ombovaipaa ma ramo nhandevy pe ju opyta ꞌrã nhuũndyrã

rive”, peje vaꞌekue. Haꞌe rami pendeayvu rã xee Senhor aendupa, haꞌe
peẽ voi peikuaa ꞌrã xee aenduague. 13 Mbaꞌeta peẽ kuery ma pendeayvu
 

py penhemboyvate reive vaꞌekue xerovai, xere pendeayvu rei vaipa. Haꞌe

ramo xee aendupa. 14 Haꞌe nunga rupi Senhor Penderuete ijayvu po
 

rami: Yvy jave rupi ovyꞌa pavẽ jave teĩ peẽ kuery ma xee romokanhymba
ꞌrã. 15 Israel kuery omokanhymbaa jave pevyꞌa reiague rami ae ꞌrã xee ju
 

ajapo pendere. Mbaꞌeta peẽ Seir yvyty re Edom kuery pendekuai vaꞌe,
penemokanhymbaa katuĩꞌi ꞌrã. Haꞌe ramo peikuaa ꞌrã xee ae Senhor
aikoa.

Israel regua yvyty ikuai vaꞌe pe ijayvuague

36   —
Ndee ava raꞌy, emombeꞌu ke xeayvu Israel regua yvyty
1

ikuai vaꞌe pe. Haꞌe vy aipoꞌre: Israel regua yvyty pendekuai

vaꞌe, pendu ke Senhor ayvu. 2 Po rami Senhor Nhanderuete ijayvu:
 

Penderovaigua kuery pendevy aipoeꞌi: “Haꞌevea rami! Tekoa imarã eꞌỹ

vaꞌekue ma nhandevy meme opyta”, heꞌi okuapy. 3 Haꞌe rami rã ndee
 

Ezequiel, emombeꞌu ke xeayvu, haꞌe vy aipoꞌre yvyty ikuai vaꞌe pe: Po

rami ijayvu Senhor Nhanderuete: Amboae regua kuery penemomba haꞌe
jova-jovai katy gui penemombaxe ojeupe ju penemombyta aguã, xevygua
kuery re ijayvu vai guive ojojai reia rupi. 4 Haꞌe rami teĩ, peẽ Israel regua
 

yvyty pendekuai vaꞌe, pendu ke Senhor Nhanderuete ayvu. Po rami

Senhor ijayvu yvyty haꞌe yvyꞌã ikuai vaꞌe pe, yakã haꞌe yvyugua ikuai
vaꞌe pe, haꞌe tekoa eꞌỹa ombovaipa pyre, haꞌe tetã oeja pyre ikuai vaꞌe
pe, mbaꞌeta haꞌe katyꞌi rupi amboae regua kuery ikuai vaꞌe oipeꞌapa,
ojojai rei okuapy guive. 5 Haꞌe rami teĩ po rami Senhor Nhanderuete
 

ijayvu: Anhetẽ xee ndaꞌevei etea hendy vaꞌe rupi xeayvu yvy regua kuery
haꞌe Edom pygua haꞌe javi pe, mbaꞌeta xeyvy haꞌe kuery ojopy vaꞌekue
ombaꞌerã, okuraxõ py ovyꞌa rei haꞌe onheꞌẽ py xejojai rei reve. Haꞌe
rami vy oipeꞌapa hekoa vaꞌekue, ogueraapa guive imbaꞌe rei-rei vaꞌekue.
6 Haꞌe nunga rupi emombeꞌu xeayvu Israel yvy re. Haꞌe vy aipoꞌre yvyty
 

haꞌe yvyꞌã, yakã haꞌe yvyugua ikuai vaꞌe pe: Po rami ijayvu Senhor
Nhanderuete: Neꞌexa, xee ma ndaꞌevei etea haꞌe xepoxya rupi xeayvu,
mbaꞌeta yvy regua kuery pendejojai rei okuapy. 7 Haꞌe nunga rupi po rami
 

ijayvu Senhor Nhanderuete: Xepo aupi reve xee aura yvy regua kuery
pendejojai reiague ma pendeyvýry rupi ikuai vaꞌe áry ae ju ꞌrã ojeapa.
8 — Haꞌe rã peẽ Israel regua yvyty pendekuai vaꞌe, pendere ikuai nho
 

ꞌrã yvyra hakã haꞌe hiꞌa vaꞌe xevygua Israel kuery pe, mbaꞌeta haꞌe kuery
Ezequiel 36 1438

ou ju aguã rami ikuai. 9 Mbaꞌeta neꞌexa, xee aiko ꞌrã pendereve. Ajevy ꞌrã
 

pendea py. Haꞌe ramo pendeꞌáry rupi yvy oikaraĩa haꞌe omaꞌetỹa ju ꞌrã.
10 Pendeꞌáry amboeta ju ꞌrã avakue, Israel kuery haꞌe javi regua, tá, haꞌe
 

javi ꞌrã ikuai. Haꞌe ramo haꞌe kuery ma guetã rupi ae ju ꞌrã ikuai, mbaꞌeta
ivaipaague py ojapo ju ꞌrã ngoorã. 11 Pendeꞌáry rupi amboeta ꞌrã avakue
 

haꞌe mymba kuery. Haꞌe kuery heta haꞌe taꞌy reta ꞌrã ovy. Jypy guare gui
xee romoingo porãve ꞌrã. Haꞌe ramo peikuaa ꞌrã xee ae Senhor aikoa.
12 Pendeꞌáry rupi ajapo ꞌrã xevygua Israel kuery oguata ju aguã rami.
 

Pepyta ꞌrã haꞌe kuery pegua, ndapejapovei ꞌrã guive taꞌy kuery okanhy
aguã rami.
13 Po rami Senhor Nhanderuete ijayvu haꞌe kuery yvy pe:
 

— Ndevy pe aipoꞌea: “Ndee ma yvy avakue mombaa, haꞌe taꞌy kuery

okanhymba aguã rami rejapo vaꞌe”, ꞌea vaꞌekue teĩ. 14 Haꞌe nunga rupi
 

ndee neremombavei ma ꞌrã avakue, nderejapovei ꞌrã ndea pygua raꞌy

kuery okanhymba aguã rami — heꞌi Senhor Nhanderuete.
15 — Xee ma amboae regua kuery pe ndorojojai rei ukavei ꞌrã rendu
 

aguã, haꞌe ramo nerenduvei ꞌrã yvy regua kuery nembojaru reia,
nderejapovei ꞌrã guive ndea pygua kuery ojejavy aguã rami — heꞌi
Senhor Nhanderuete.

Israel kuery omoingo porã ju aguã re ijayvuague

16  Senhor
oayvu ombou vy aipoeꞌi xevy:
17 —
Ava raꞌy, Israel kuery oyvy re ikuai teri reve opa marã ikuai haꞌe
mbaꞌemo ojapoa py omongyꞌapa rei vaꞌekue. Kunha gueko re oiko vaꞌe
rami haꞌe kuery voi haꞌeveꞌỹ vaꞌekue xerenonde. 18 Haꞌe nunga rupi haꞌe
 

kuery re ambou xepoxya, haꞌe kuery yvy re jouguy omoẽ okuapy haꞌe
mbaꞌemo raꞌangaa py omongyꞌapaague re. 19 Haꞌe rami vy amoaĩmba
 

vaꞌekue yvy regua kuery ikuaia rupi, araa ukapa yvy jave rupi. Xee
ambopaga opa marã ikuai haꞌe mbaꞌemo ojapoague re. 20 Haꞌe rami py  

yvy regua kuery ikuaia py mamo rã haꞌe kuery ojeꞌoia rupi ojapo okuapy
xerery ikyꞌa vaꞌea rami rive oikuaa aguã rami, mbaꞌeta haꞌe kuery pe
aipoꞌea: “Pevaꞌe kuery ma Senhor pegua vaꞌeri ijyvy gui omoxẽmba
vaꞌekue”, ꞌea. 21 Haꞌe rami rã Israel kuery ojeꞌoia rupi ojapo okuapy yvy
 

regua kuery xerery ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe nomboetei aguã rami. Haꞌe rami teĩ xee
amboete uka nho.
22 — Haꞌe nunga rupi aipoꞌre Israel kuery pe: Po rami Senhor
 

Nhanderuete ijayvu: Peẽ Israel kuery re amaꞌẽ vy eꞌỹ haꞌe nunga ajapo,
haꞌe rã xerery ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe amboete ukaa rupi vy, mbaꞌeta pee kuery
ma yvy regua kuery mbyte rupi peoa py xerery napemboete ukai ramo. a
23 Haꞌe nunga rupi amboete uka ju ꞌrã xerery yvate haꞌe ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe, yvy
 

a
 36.22 Romanos 2.24
 1439 Ezequiel 36​, ​37

regua kuery mbyte peoa rupi pemongyꞌa uka vaꞌekue ri. Haꞌe ramo yvy
regua kuery oikuaa ꞌrã xee Senhor ae aikoa, haꞌe kuery renonde ikyꞌa
eꞌỹ vaꞌe aikoa aexa uka ramo — heꞌi Senhor Nhanderuete.
24 — Haꞌe rami vy yvy regua kuery mbyte gui xee roguenoẽ ꞌrã, haꞌe
 

yvy jave rupi gui pendeyvy py ae ju rogueru vy romboaty ꞌrã haꞌe py.
25 Haꞌe vy pendeꞌáry rupi amboayvi ꞌrã yy ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe, napendekyꞌavei
 

aguã. Haꞌe rami vy roikyꞌaꞌo ꞌrã haꞌeveꞌỹa haꞌe mbaꞌemo raꞌangaa pereko
vaꞌekue haꞌe javi gui. 26 Pendevy ameꞌẽ ꞌrã kuraxõ pyau, pendere amoĩ
 

ꞌrã nheꞌẽ pyau. Pendegui aipeꞌa ꞌrã kuraxõ ita guigua, haꞌe vy hekovia
amoĩ ꞌrã penderoꞌo guigua. 27 Pendere amoĩ ꞌrã Xenheꞌẽ ae, ajapo ꞌrã guive
 

xeayvu rupi pendekuai aguã, xee aipota vaꞌe pemoĩ porã vy pejapopa aguã
rami. 28 Haꞌe ramo pendekuai ꞌrã pendeyvyrã peneramoĩ kuery pe ameꞌẽ
 

vaꞌekue re. Peiko ꞌrã xevygua kuery, haꞌe rã xee ma aiko ꞌrã Penderuete.
29 Rogueraa jepe ꞌrã haꞌeveꞌỹa haꞌe javi gui. Trigo voi ambou reta ꞌrã, haꞌe
 

rã karuai ma nambouvei ꞌrã pendere. 30 Ajapo ꞌrã yvyra hiꞌa porã haꞌe
 

mbaꞌety rupi ipyau vaꞌe oiko porã aguã rami, karuai káuxa yvy regua
kuery pendejojai rei veꞌỹ aguã. 31 Haꞌe ramo penemaꞌenduꞌa ꞌrã haꞌeveꞌỹa
 

rami pendekuaiague haꞌe haꞌeveꞌỹ vaꞌe pejapoague re. Pendejegui ae ꞌrã

pejeguaru pendereko vai haꞌe penhemongyꞌapaague káuxa. 32 Peikuaa porã
 

pota ke: pendere amaꞌẽ vy eꞌỹ haꞌe nunga ajapo. Israel kuery, pexĩmba ke
haꞌe perovyꞌave eme pendekuaiague — heꞌi Senhor Nhanderuete.
33 Po rami Senhor Nhanderuete ijayvu:
 

— Pendereko vaia haꞌe javi gui roikyꞌaꞌo vy ajapo avi ꞌrã peneretã
rupi pendekuai ju aguã rami. Haꞌe ramo penderorã pejapopa ju ꞌrã tekoa
eꞌỹague rupi. 34 Peikaraĩ ju ꞌrã yvy tekoa eꞌỹa rupi, oaxa vaꞌe kuery oexa
 

vy “Oeja pyre itui” ndeꞌivei ꞌrã. 35 Haꞌe rami ꞌrãgue py aipoꞌea ꞌrã: “Kovaꞌe
 

yvy oeja pyre ma Éden yvotyty rami ju iporã. Tetã tekoa eꞌỹa, oeja pyre
haꞌe ombovaipa pyre voi ikorapa haꞌe oĩmbaa ju”, ꞌea ꞌrã. 36 Haꞌe ramo
 

yvy regua kuery pendeyvýry rupi okuave vaꞌe oikuaa ꞌrã xee Senhor ae
tetã ombovaipa pyre ajapo juague, haꞌe pendeyvy oeja pyre rupi amaꞌetỹ
juague. Xee Senhor haꞌe rami aguã re xeayvu rire ajapopa ꞌrã.
37 Po rami Senhor Nhanderuete ijayvu:
 

— Israel kuery haꞌeve ju ꞌrã xevy ojerure aguã mymba kuery rami
amboetave aguã. 38 Haꞌe ramo tetã oeja pyre rupi heta ju ꞌrã xevy guarã
 

omboaxa pyre, Jerusalém tetã py ngaru oiko jave py mymba kuery heta
vaꞌekue rami. Haꞌe ramo oikuaapa ꞌrã xee ae Senhor aikoa.

Yvyugua py ikãgue pirukue ikuai vaꞌe oexaague

37   Haꞌe
gui xere Senhor opo omoĩ vy xereraa Onheꞌẽ rupi. Haꞌe
1

vy xemoĩ peteĩ yvyugua ikãgue anho ikuaia mbyte py. 2 Haꞌe vy  

ojapo ikãgue yvýry rupi aguata aguã rami. Ikãgue heta ete ikuai yvyugua
rupi, ipiru ratã guive.
Ezequiel 37 1440

3  Haꞌe gui ma oporandu xevy:

— Ava raꞌy, kovaꞌe ikãgue ndaꞌu okuave ju ꞌrã?
Xee ambovai:
— Senhor Xeruete, ndee ae ꞌrã reikuaa — haꞌe.
4 Aipoeꞌive ju xevy:
 

— Ndeayvu na kovaꞌe ikãgue ikuai vaꞌe pe, haꞌe vy aipoꞌre: Ikãgue

ymague, pendu ke Senhor ayvu. 5 Po rami Senhor Nhanderuete ijayvu
 

ikãgue ikuai vaꞌe pe: Neꞌexa, peẽ kuery re amoĩ ꞌrã Xenheꞌẽ peikove ju
aguã. 6 Haꞌe gui pendere amoĩ ꞌrã hajykuerã, ajapo ꞌrã guive penderoꞌo
 

haꞌe pendepirepa ju aguã rami. Haꞌe gui ma pendere amoĩ ꞌrã Nheꞌẽ. Haꞌe
ramo peikove ju ꞌrã, haꞌe peikuaa ꞌrã xee ae Senhor aikoa — heꞌi.
7 Haꞌe ramo ijayvuague rami ae xeayvu. Xeayvu teri reve hevovo rei
 

nhendu vaꞌe aendu, peteĩ-teĩ kãgue joe onhembota-mbota vy oparãgue

rei. Haꞌe rami vy peteĩ-teĩ kãgue onhembojeꞌapa joe. 8 Haꞌe ramo amaꞌẽ rã
 

ikãgue ikuai vaꞌe hajy haꞌe hoꞌopa ma. Ipire voi ojekuaa, haꞌe rã inheꞌẽrã
ma noĩ teri.
9 Haꞌe gui Senhor aipoeꞌi xevy:
 

— Ava raꞌy, Nheꞌẽ pe ju ndeayvu. Ndeayvu vy aipoꞌere ixupe: “Po

rami Senhor Nhanderuete ijayvu: Ndee Nheꞌẽ, eju irundy henda yvytu
oipejua katy gui. Haꞌe vy ke eipeju kovaꞌe omanogue áry rupi, okuave
ju aguã rami”, ꞌre — heꞌi. 10 Haꞌe ramo ijayvuague rami xeayvu ramo
 

ikãgue ikuai vaꞌe re ou Nheꞌẽ. Haꞌe ramo oikovepa jevy vy opuꞌãmba ju

joguerokuapy, xondaro kuery rami mbovy rei eꞌỹ ikuai.
11 Haꞌe gui ma aipoeꞌive ju xevy:
 

— Ava raꞌy, kovaꞌe kãgue ma Israel kuery ikuai. Mbaꞌeta aipoeꞌi

okuapy: “Orekãgue ma ipirupa ma, haꞌe vy roarõ rokuapya voi opa ma.
Noĩvei ma orerekovea”, heꞌi okuapy. 12 Haꞌe nunga rupi ndeayvu ke.
 

Aipoꞌre haꞌe kuery pe: “ Senhor Nhanderuete ma po rami ijayvu: Neꞌexa

xevygua kuery, aipeꞌapa ju ꞌrã penderupa penhono porãague, haꞌe rami
vy roguenoẽmba ju ꞌrã haꞌe gui, Israel yvy re rogueru aguã. 13 Haꞌe ramo
 

xevygua kuery, penderupa gui roguenoẽmba ma ramo peikuaa ꞌrã xee ae

Senhor aikoa. 14 Haꞌe gui ma pendere amoĩ ꞌrã Xenheꞌẽ, haꞌe gui peikove
 

ju ꞌrã. Rogueru ꞌrã pendeyvy re ae pendekuai aguã. Haꞌe ramo peikuaa

ꞌrã xee Senhor ae haꞌe rami aguã re xeayvu haꞌe ajapo ete guive”, heꞌi
Senhor.

Judá haꞌe Israel kuery reve peteĩꞌi regua ju ikuai aguã re ijayvuague
15  Haꞌe
gui Senhor oayvu ombou vy aipoeꞌi xevy:
16  —Ndee ava raꞌy, ejou ke peteĩ yvyraꞌi, haꞌe vaꞌe re embopara po
rami: Judá kuery regua, haꞌe gui haꞌe kuery reve Israel kuery onhemoirũ
vaꞌekue regua guive. Haꞌe gui ma amboae yvyraꞌi ju ejopy vy haꞌe vaꞌe
re embopara: José haꞌe Efraim regua, haꞌe gui haꞌe kuery reve Israel
 1441 Ezequiel 37​, ​38

kuery onhemoirũ vaꞌekue regua guive. 17 Haꞌe gui embojeꞌa mokoĩve,

 

peteĩꞌi yvyra rami ndepo py rereko aguã. 18 Haꞌe gui ma neretarã kuery
 

oporandu ꞌrã ndevy. Haꞌe vy aipoeꞌi ꞌrã: “Emombeꞌu ke orevy mbaꞌerã

heꞌia pa nami rejapo vaꞌe?” heꞌi ꞌrã okuapy. 19 Haꞌe ramo ndee aipoꞌre
 

ꞌrã haꞌe kuery pe: “Po rami Senhor Nhanderuete ijayvu: Neꞌexa, xee
ajopy ꞌrã José regua yvyraꞌi Efraim po py oĩ vaꞌekue, haꞌe gui haꞌe kuery
reve Israel kuery onhemoirũ vaꞌekue regua guive. Haꞌe gui haꞌe vaꞌe ma
ambojeꞌa ꞌrã yvyraꞌi Judá regua reve, peteĩꞌi yvyra rami areko aguã,
mbaꞌeta peteĩꞌi ꞌrã ojeapo xepo py”, ꞌre. 20 Haꞌe kuery renonde ndeayvu
 

reve ndepo py rereko ꞌrã mokoĩve yvyraꞌi ipara oĩa vaꞌe.

21 — Haꞌe gui aipoꞌre ꞌrã haꞌe kuery pe: Po rami Senhor Nhanderuete
 

ijayvu: Neꞌexa, xee anoẽmba ꞌrã Israel kuery yvy regua kuery mbyte haꞌe
kuery ooague gui, opa rupi gui ꞌrã amboatypa. Haꞌe rami vy arupa ju ꞌrã
ijyvy re ae. 22 Haꞌe vy haꞌe vaꞌe yvy re ajapo ꞌrã peteĩꞌi regua ikuai aguã,
 

Israel regua yvyty re. Peteĩꞌi ꞌrã oĩ avi haꞌe kuery haꞌe javi ruvixaverã.
Mokoĩ regua veꞌỹ ma ꞌrã ikuai. Rakaꞌeve rã teĩ ndojaꞌovei ꞌrã mokoĩ
reguarã. 23 Nonhemongyꞌavei ꞌrã guive taꞌangaa oguereko vaꞌekue py rive,
 

neĩ ojeguarupy haꞌe teko vai rupi ikuaia py ma voi. Mbaꞌeta araa jepepa
ꞌrã xegui ojepeꞌaa rupi ojejavyague gui, haꞌe gui aikyꞌaꞌopa ju ꞌrã. Haꞌe
rami vy ikuai ꞌrã xevygua kuery, haꞌe rã xee aiko ꞌrã Tuuete.
24 — Haꞌe kuery re xerembiguai Davi ae ꞌrã opena. Peteĩꞌi ꞌrã oiko
 

haꞌe kuery re opena vaꞌe. Haꞌe ramo xee aipotaa rami anho ꞌrã ikuai,
omoĩ porã ꞌrã okuapy xeayvu ojapo ete aguã. 25 Haꞌe kuery ikuai ꞌrã  

yvy xerembiguai Jacó pe ameꞌẽague re, tamoĩ kuery ikuaiague re ae.

Haꞌe py ae ꞌrã hekoa, taꞌy kuery haꞌe hamymino kuery voi, rakaꞌeve rã
peve. Huvixaverã ma xerembiguai Davi ae ꞌrã oiko rakaꞌe rã peve guarã.
26 Haꞌe kuery pe ajapo ꞌrã xereve ikuai porã aguã regua rakaꞌe rã peve
 

guarã. Amoingo porã, amboetave ꞌrã guive. Haꞌe kuery mbyte amoĩ ꞌrã
xevygua oo ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe rakaꞌe rã peve guarã. 27 Haꞌe kuery mbyte ae ꞌrã  

oĩ xembojerovia aty. Xee aiko ꞌrã Tuuete, haꞌe rã haꞌe kuery ma ikuai ꞌrã
xevygua. b 28 Yvy regua kuery voi oikuaa ꞌrã okuapy xee Senhor ae Israel
 

kuery kyꞌaꞌoa aikoa, haꞌe kuery mbyte xevygua oo ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe oĩ ramo
rakaꞌeve rã peve.

Huvixa Gogue rovai ijayvuague

38   Haꞌe
gui ma Senhor oayvu ombou vy aipoeꞌi xevy:
1
2  —
Ava raꞌy, emaꞌẽ Magogue pygua huvixa Gogue oĩa katy.
Haꞌe vaꞌe ma Rôs, Meseque haꞌe Tubal pygua kuery re opena vaꞌe. c
Ndeayvu ke hovai, 3 haꞌe vy aipoꞌre: Senhor Nhanderuete po rami
 

ijayvu: Ndee Gogue, Rôs, Meseque haꞌe Tubal pygua kuery ruvixa reiko

b
 37.27 2 Coríntios 6.16  38.1–39.16 Apocalipse 20.8‑9
c
Ezequiel 38 1442

vaꞌe, xee ma nderovai aiko. 4 Xee rojapo ꞌrã rejere aguã rami. Ndejuru py
 

pinda amoĩ reve rogueraa ꞌrã mombyry, nexondaro kuery haꞌe javi reve.
Kavaju haꞌe hiꞌárygua kuery hembiporupa vaꞌe meme, heta ꞌrã ojeꞌoi huꞌy
jokoa haꞌe imoꞌãa tuvixa vaꞌe reve, opo py kyxe reve guive. 5 Haꞌe kuery
 

irũrã ojeꞌoi avi ꞌrã Pérsia, Etiópia haꞌe Pute pygua kuery, huꞌy jokoa haꞌe
ngora ratã revegua meme. 6 Ojeꞌoi avi ꞌrã Gômer pygua oxondaro kuery
 

haꞌe javi reve, haꞌe kuaray ijapuꞌaꞌia katy gui jogueru ꞌrã Togarma pygua
oxondaro kuery haꞌe javi reve. Heta ete ꞌrã ojeꞌoi nderupive.
7 — Haꞌe nunga rupi Gogue, eiko katu ke. Epuꞌã ke nderupivegua kuery
 

haꞌe javi reve, haꞌe vy epena haꞌe kuery re. 8 Mbaꞌeta hare ma rire roenoĩ
 

ꞌrã. Maꞌetỹa opaa py ma reo ꞌrã peteĩ yvy kyxe gui ndokyjeaveia katy.
Haꞌe vaꞌe kuery ma yvy regua ikuaiague gui onoꞌõmba ꞌrã jogueruvy
Israel regua yvyty hare ma ivaipa vaꞌekue áry. Haꞌe kuery ma yvy regua
kuery mbyte gui oipeꞌaa heruvy rire ikuai porãmba ju ꞌrã mbaꞌeve gui
okyje rei eꞌỹ re. 9 Haꞌe gui ma haꞌe kuery rovai peju ꞌrã yvytu atã rami.
 

Peju ꞌrã arai yvy ojaoꞌipa vaꞌe rami, nexondaro kuery haꞌe mbovy eꞌỹ
regua nderupive ou vaꞌe reve.
10 — Po rami ijayvu Senhor Nhanderuete: Haꞌe vaꞌe ára ma ndepyꞌa
 

re remoĩ ꞌrã mbaꞌemo vai rejapo aguã. 11 Haꞌe vy aipoꞌre ꞌrã: “Aa ꞌrã peteĩ
 

yvy tekoa ikora eꞌỹ vaꞌe re apuꞌã aguã, aa ꞌrã opytuꞌu rei vaꞌe kuery rovai.
Haꞌe kuery ma ikuai porã rei tekoa ikora eꞌỹ vaꞌe rupi, okẽ neĩ okẽ jokoa
noĩa rupi”, ꞌre ꞌrã. 12 Haꞌe rami vy reo ꞌrã imbaꞌe rei-rei reipeꞌa aguã,
 

mbaꞌemo reraapa haꞌe haꞌe kuery rovai ndepo reupi aguã, mbaꞌeta yvy
oeja pyre py haꞌe kuery hekoa ꞌrã yvy regua mbyte gui onoꞌõ jogueruvy
rire. Haꞌe kuery ma guymba haꞌe ombaꞌe rei-rei oguerekopa, haꞌe yvy
mbyte py ikuai vaꞌe. 13 Ndevy pe Sabá haꞌe Dedã pygua kuery oporandu
 

ꞌrã okuapy, Társis tetã py mbaꞌemo vendea haꞌe huvixa mbaꞌemo

peꞌaaty kuery voi. Haꞌe vy aipoeꞌi ꞌrã okuapy ndevy: “Nhombaꞌe rei-
rei peraa aguã pa peju? Mbaꞌemo peipeꞌa aguã pa nderupivegua kuery
remboatypa? Peipeꞌa ta pa prata haꞌe ouro, peraa ta pa mymba kuery haꞌe
mbaꞌe rei-rei? Peipeꞌapa ete ꞌrã teve?” heꞌi ꞌrã okuapy.

Israel yvy re Gogue kuery ou aguã re ijayvuague

14  —
Haꞌe gui ava raꞌy, ndeayvu ke Gogue pe, haꞌe vy aipoꞌre: Po
rami ijayvu Senhor Nhanderuete: Haꞌe vaꞌe ára xevygua Israel kuery
ikuai porã jave ndee Gogue ndaꞌu ndereikuaai ꞌrã ri ndere oiko vaꞌerã?
15 Mbaꞌeta kuaray ijapuꞌaꞌia katy nderekoa gui reju ꞌrã mbovy eꞌỹ
 

regua reve. Kavaju árygua meme ꞌrã peju, xondaro kuery heta rei haꞌe
imbaraete vaꞌe meme reve. 16 Haꞌe vy peju ꞌrã xevygua kuery Israel regua
 

rovai, arai yvy ojaoꞌipa vaꞌe rami avi. Opaa ára rogueru ꞌrã xeyvy rovai
guarã pavẽ regua xekuaa aguã, mbaꞌeta haꞌe kuery oexaa py aexa uka ꞌrã
ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe aikoa, ndee Gogue re mbaꞌemo ajapoa py.
 1443 Ezequiel 38​, ​39

17 Po
rami Senhor Nhanderuete ijayvu:
— Nderekorã re yma ma voi xeayvu vaꞌekue, xeremimboꞌe kuery Israel
regua profeta ikuai vaꞌe rupi, mbaꞌeta haꞌe kuery mbovy eꞌỹ rei maꞌetỹ re
ijayvu vaꞌekue xevygua kuery rovai guarã xee rogueru aguã re — heꞌi.
18 Senhor Nhanderuete aipoeꞌive ju:
 

— Haꞌe vaꞌe ára Israel yvy re Gogue ou ramo aexa uka ete ꞌrã xepoxya.
19 Mbaꞌeta xee ndaꞌevei ete haꞌe xepoxya hendy vaꞌe rupi aipoaꞌe: Haꞌe
 

vaꞌe ára amboryryipa ꞌrã Israel yvy jave rupi. 20 Haꞌe ramia gui xerenonde
 

oryryipa ꞌrã pira yeꞌẽ rupigua, guyra yva regua, mymba yvy regua, yvy
rupi otyryry vaꞌe, haꞌe avakue yvy re ikuai vaꞌe haꞌe javi. Yvyty ikuai vaꞌe
hoꞌapa ꞌrã yvyꞌã guy katy, itaova haꞌypa ꞌrã, haꞌe tetã kora ikuai vaꞌekue
voi hoꞌapa ꞌrã yvy py.
21 Senhor Nhanderuete aipoeꞌi:
 

— Haꞌe gui Gogue kuery rovai ambou ꞌrã kyxe, yvyty re haꞌe kuery
ikuaia rupi. Haꞌe ramo peteĩ-teĩ okyxe oiporu ꞌrã oirũ kuery rovai ae.
22 Mbaꞌeta ambopaga ꞌrã mbaꞌeaxy haꞌe huguy moẽarã py. Hiꞌáry ambou
 

ꞌrã oky jaꞌea, amandau tuvixa vaꞌe haꞌe tata enxofre revegua. Haꞌe nunga
hoꞌa ꞌrã ixondaro kuery haꞌe hexevegua yvy regua kuery heta ikuai vaꞌe
áry. 23 Haꞌe rami vy xee anhemboyvate ꞌrã, aexa uka ꞌrã guive ikyꞌa eꞌỹ
 

vaꞌe aikoa. Pavẽ regua oexaa py ꞌrã ajekuaa uka. Haꞌe ramo pavẽ ꞌrã
oikuaa xee ae Senhor aikoa.

Gogue kuery oitypaa aguã re ijayvuague

39   —
Haꞌe nunga rupi ndee ava raꞌy, ndeayvuve ju Gogue rovai.
1

Haꞌe vy aipoꞌre: Po rami ijayvu Senhor Nhanderuete: Neꞌexa

Gogue, xee aiko nderovai, Rôs, Meseque haꞌe Tubal pygua ruvixa reiko
vaꞌe. 2 Xee rojapo ꞌrã rejere aguã rami, kuaray ijapuꞌaꞌia katy gui roguenoẽ
 

ꞌrã heruvy Israel regua yvyty ikuai vaꞌe re. 3 Haꞌe gui nderapa aipeꞌa ꞌrã
 

ndeaxua gui, haꞌe huꞌy ma aitypa ꞌrã reiporu kuaa regua gui. 4 Haꞌe ramo  

reꞌa ꞌrã Israel regua yvyty re nexondaro kuery haꞌe yvy regua kuery
nderupive ou vaꞌekue haꞌe javi reve. Haꞌe ramo romboaxapa ꞌrã opa
marãgua guyra haꞌe mymba yvy regua pe pendeꞌu aguã. 5 Peꞌa ꞌrã nhuũndy  

rupi rive, haꞌe rami aguã re xeayvu rire — heꞌi Senhor Nhanderuete.
6 — Amboja ꞌrã tata Magogue yvy re haꞌe yeꞌẽ yvýry okyje eꞌỹ re ikuai
 

vaꞌekue re. Haꞌe ramo oikuaa pavẽ ꞌrã xee ae Senhor aikoa. 7 Xevygua  

Israel kuery mbyte rupi aikuaa uka ꞌrã xerery ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe, namongyꞌa
ukavei ma ꞌrã guive. Haꞌe ramo yvy regua kuery oikuaapa ꞌrã Israel
kuery mbyte rupi xee Senhor ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe aikoa. 8 Neꞌexa, haꞌe nunga
 

ou ma oiny, oiko ta ma. Kovaꞌe ára re ae xeayvuague — heꞌi Senhor

Nhanderuete.
9 — Haꞌe gui ma Israel regua tetã pygua kuery oẽmba jogueruvy vy
 

oapypa ꞌrã ngovaigua kuery rembiporukue: huꞌy jokoa, imoꞌãa tuvixa

Ezequiel 39 1444

vaꞌe, guyrapa, huꞌy, yvyra raimbe haꞌe huꞌy guaxu. Sete maꞌetỹ peve
ꞌrã ogueraa haꞌe nunga haꞌe javi oapypa aguã. 10 Haꞌe vaꞌe jave ma
 

ndoguerui ꞌrã yxakã mbaꞌety gui neĩ kaꞌaguy gui, mbaꞌeta tembiporukue
gui ae ꞌrã ojapo tata. Haꞌe rami vy ogueraapa ju ꞌrã mbaꞌemo reraa are
kuery mbaꞌekue, oipeꞌapa ju ꞌrã mbaꞌemo peꞌaare kuery mbaꞌekue — heꞌi
Senhor Nhanderuete.

Gogue pegua xondaro kuery reꞌõgue ojatypaa ague

11 —Haꞌe vaꞌe ára Gogue kuery pe ameꞌẽ ꞌrã Israel yvy re heꞌõgue
ruparã rive, yvyugua yeꞌẽ regua kuaray oua katy oguataaty rupi.
Haꞌe py ma ojatya ꞌrã Gogue ixondaro kuery haꞌe javi reve. Haꞌe rami
rire omboerya ꞌrã yvyugua Gogue kuery ikuaia. 12 Sete jaxy peve ꞌrã
 

Israel kuery ojaty heꞌõgue, oyvy oikyꞌaꞌopa ju aguã. 13 Haꞌe vaꞌe yvy
 

regua kuery haꞌe javi ꞌrã ojaty. Haꞌe kuery imaꞌenduꞌa riae ꞌrã xee
anhemboyvatea ára re — heꞌi Senhor Nhanderuete.
14 — Haꞌe gui oiporavoa ꞌrã avakue yvy jave rupi oiko-oiko tema vaꞌerã,
 

oeka vy amboae guigua reꞌõgue ojaty pyrã, yvy oikyꞌaꞌopa ju aguã. Sete
jaxy rire mae ma omboypy ꞌrã teꞌõgue oeka aguã. 15 Haꞌe kuery ma yvy
 

jave rupi oiko-oiko temaa rupi ava kãgue oexa nhavõ omarka ꞌrã ijyvýry
rupi, haꞌe gui ijatyarã ju ou vy ojaty aguã yvyugua Gogue kuery ikuaia
py. 16 Haꞌe vaꞌe tetã voi omboery ꞌrã Gogue kuery ikuaia. Haꞌe rami vy ꞌrã
 

oikyꞌaꞌopa ju oyvy.

Senhor peguarã ojukapaa aguã re ijayvuague

17 —Haꞌe gui ndee ava raꞌy, endu ke. Po rami Senhor Penderuete
ijayvu. Aipoꞌre ꞌrã guyra ikuai vaꞌe haꞌe mymba kaꞌaguy regua pe:
Penoꞌõmba pejogueruvy, opa rupi gui peju ajuka uka vaꞌekue peꞌupa
aguã. Pendevy pe areko katu, Israel regua yvyty ikuai vaꞌe rupi ajuka
uka reta. Haꞌe ramo peꞌu ꞌrã xoꞌo haꞌe peyꞌu ꞌrã tuguy. 18 Mbaꞌeta peꞌu
 

ꞌrã ipoꞌakapa vaꞌe roꞌokue, haꞌe peyꞌu ꞌrã yvy regua yvatekueve ruguy,
vexaꞌi ava haꞌe taꞌyꞌi, kavara haꞌe vaka raꞌy Basã yvy re omongyra pyre
roꞌokue ramigua. 19 Xee ajuka uka vaꞌekue, pendevy pe areko katu
 

vaꞌekue gui peꞌu ꞌrã ikyrakue penevyatãmba peve, haꞌe peyꞌu ꞌrã huguy
pekaꞌupa peve. 20 Ngaru ajapoa py peꞌu ꞌrã pekuapy kavaju haꞌe ija
 

kuery, ipyꞌa guaxukueve haꞌe joe opuꞌãa rupigua roꞌokue — heꞌi Senhor
Nhanderuete. d
21 — Haꞌe rami vy aexa uka ꞌrã xerexakãa yvy regua kuery mbyte, haꞌe
 

ramo pavẽ regua ꞌrã oexa xee aikuaa pota rã, haꞌe kuery áry xepo aupi
ramo. 22 Haꞌe vaꞌe ára guive ma Israel kuery oikuaa ꞌrã xee ae Senhor
 

Tuuete aikoa. 23 Yvy regua kuery voi oikuaa ꞌrã okuapy Israel kuery
 

 39.17‑20 Apocalipse 19,17‑21
d
 1445 Ezequiel 39​, ​40

ojejavyague py ae escravo-rã ogueraapaague, mbaꞌeta xere ndojeroviai rã

haꞌe kuery gui amoꞌã vaꞌekue xerova. Hovaigua kuery po py amboaxapa
ramo ojukapa kyxe py. 24 Haꞌe kuery onhemongyꞌapa rei haꞌe heko vai
 

reia py ae areko haꞌe rami, xerova amoꞌã reve.

25 Haꞌe nunga rupi po rami ijayvu Senhor Nhanderuete:
 

— Haꞌe rami teĩ aỹ ma ambopyau ju ꞌrã Jacó kuery ikuaia, amboaxypa

ju ꞌrã Israel kuery, xerery ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe amboete uka ju vy. 26 Haꞌe gui  

oyvy re ae ju ikuaia py imondyiarã ndoikoi ramo haꞌe kuery hexaraipa

ꞌrã oxĩmbaague haꞌe xere ojerovia eꞌỹa rupi naxenheꞌẽ rendui okuapyague
re. 27 Mbaꞌeta arupa ju ꞌrã yvy regua kuery ikuaia mbyte rupi gui,
 

amboatypa ju ꞌrã heruvy hovaigua kuery yvy gui. Haꞌe rami vy haꞌe javi
regua oexaa py xee aexa uka ꞌrã ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe aikoa, haꞌe kuery mbyte.
28 Haꞌe ramo haꞌe kuery oikuaa ꞌrã xee ae Senhor Tuuete aikoa, oexa vy
 

yvy regua ikuaia rupi araa uka rã, haꞌe gui oyvy katy ju amonoꞌõ ukapa
heruvy rã guive, haꞌe kuery vaꞌe regua neĩ peteĩve aeja eꞌỹ re. 29 Haꞌe  

kuery pe xee ndajexa uka veꞌỹi ma ꞌrã. Haꞌe rami ꞌrãgue py Israel kuery
áry ambou ꞌrã Xenheꞌẽ — heꞌi Senhor Nhanderuete.

Templo pyau oexaague

40   Haꞌe
gui vinte e cinco maꞌetỹ re ma amboae yvy re orereraapaa
1

rire, maꞌetỹ ypyꞌi jaxya haꞌe dez araa py, catorze maꞌetỹ re ma
Jerusalém tetã oipeꞌaa rire, haꞌe vaꞌe ára py ae xere Senhor opo omoĩ vy
xereraa haꞌe katy. 2 Mbaꞌemo xevy oexa ukaa rupi Nhanderuete xereraa
 

Israel yvy katy. Haꞌe vy xemopuꞌã imoꞌamy peteĩ yvyty yvateve vaꞌe áry.
Haꞌe vaꞌe re ma kuaray puku-a katy ojekuaa oo guaxu tetã regua. e 3 Haꞌe  

katy ae ju xereraa rã oĩ peteĩ ava overa vaꞌe rami hexakãmba vaꞌe. Haꞌe
vaꞌe ma oo kora rokẽ py hiꞌaĩ, haꞌe opo py oguereko ixã ipoꞌiꞌi vaꞌe, haꞌe
gui peteĩ yvyraꞌi mbaꞌemo aꞌãarã. f 4 Haꞌe gui ava vaꞌe aipoeꞌi xevy:
 

— Ava raꞌy, exa mbaꞌemo nderexa py, haꞌe endu ndeapyxa py. Haꞌe
rami vy ndepyꞌa re emoĩmba ke aexa uka ta vaꞌe, mbaꞌeta haꞌe rami aguã
ae ndererua apy peve. Haꞌe gui ma Israel kuery pe ju emombeꞌu rexa
vaꞌekue haꞌe javi — heꞌi.
5 Haꞌe gui aexa oo roka haꞌe javi rupi peteĩ kora ojere oiny vaꞌe. Ava
 

vaꞌe opo py yvyraꞌi mbaꞌemo aꞌãarã oguereko vaꞌe ma mboapy metros

ipuku-a, mbaꞌeta mbaꞌemo nhaaꞌãaty ipukuveꞌi. Haꞌe gui ma haꞌe vaꞌe py
oaꞌã oiny ikora. Haꞌe rã ikora po guaxua ma peteĩ yvyra, haꞌe rã yvatea
voi peteĩ yvyra avi. 6 Haꞌe gui ma okẽ kuaray oua katy oĩ vaꞌe py ju ovaẽ
 

vy ojeupi ovy pyrõa oĩ vaꞌe rupi. Haꞌe vy okẽ oĩ vaꞌe oaꞌã rã peteĩ yvyra
ipya, haꞌe amboae voi haꞌe rami ae avi peteĩ yvyra ipya vaꞌe. 7 Haꞌe gui  

opy jaꞌoꞌi ikuai vaꞌe ma peteĩ yvyra ipuku-a haꞌe peteĩ yvyra ipya joo rami

 40.1‑2 Apocalipse 21.10
e f
 40.3 Apocalipse 11.1
Ezequiel 40 1446

meme. Haꞌe rã opy jaꞌoꞌi mboae gui ma mboapy metros. Haꞌe rã okẽ oguy
puku regua pya ma peteĩ yvyra. 8 Haꞌe gui oguy puku okẽ opy katy oĩ vaꞌe
 

regua oaꞌã avi rã peteĩ yvyra ipya. 9 Okẽ rexei opy jaꞌoꞌi oĩ vaꞌe oaꞌã avi rã
 

irundy metros ipya, haꞌe rã ijyta po guaxua ma peteĩ metro meme. Oguy
puku ma opy guive okẽ peve oo. 10 Haꞌe gui okẽ kuaray oikea katy oĩ vaꞌe
 

jova-jovai rupi ikuai mboapy opy jaꞌoꞌi joo rami meme tuvixa vaꞌe. Ijyta
jovaive rupi ikuai vaꞌe voi joo rami meme tuvixa vaꞌe. 11 Haꞌe gui oaꞌãve
 

ju okẽ oikeaty. Haꞌe vaꞌe pya ma cinco metros, haꞌe rã ipuku-a seis metros
raxaꞌi. 12 Haꞌe gui opy jaꞌoꞌi ikuai vaꞌe renonde rupi ma meio metro vaꞌe
 

meme. Peteĩ-teĩ opy jaꞌoꞌi ma mboapy metros ipya haꞌe ipuku-a. 13 Haꞌe 

gui opy jaꞌoꞌi rokẽ ikuai vaꞌe ma joexeiꞌi meme. Oaꞌã rã peteĩ opy jaꞌoꞌi
rokẽ guive amboae oĩa peve ma doze metros raxaꞌi ipya. 14 Oo yta ikuaia
 

peve oaꞌã rã trinta metros. Opy jaꞌo mbyte pygua ma oo yta okẽ yvýry
hiꞌaĩ vaꞌe peve ovaẽ ovy. 15 Okẽ oka katygua guive opy oguy puku oĩ vaꞌe
 

peve ma vinte e cinco metros oĩ. 16 Ikuai avi janela yvyra poꞌiꞌi reve oo
 

mbotya re yvate rupi, opy jaꞌoꞌi ikuai vaꞌe haꞌe opy jaꞌo okẽ rexei oĩ vaꞌe
mbotya jerea rupi. Haꞌe vaꞌe re ma pindo raꞌangaa hiny.
17 Haꞌe gui ma oka oĩ vaꞌe py ju xereraa. Haꞌe vaꞌe yvýry oĩ opy jaꞌoꞌi,
 

haꞌe oka haꞌe javi rupi ita itui pyrõarã. Haꞌe vaꞌe rexei rupi ikuai avi
trinta opy jaꞌoꞌi. 18 Haꞌe vaꞌe pyrõa ma okẽ ikuai vaꞌe rupi peve itui, pyrõa
 

yvyĩveꞌi vaꞌe itui. 19 Haꞌe gui ipya ju oaꞌã okẽ yvyĩve vaꞌe guive opy jaꞌo
 

mbyte pygua peve, kuaray oua katy haꞌe ijapuꞌaꞌia katy rupi ma cinqüenta
metros meme.
20 Haꞌe gui okẽ kuaray ijapuꞌaꞌia katy oĩ vaꞌe, oka katy oĩ vaꞌe ma
 

oaꞌã avi ipuku-a haꞌe ipya. 21 Jovaive re mboapy opy jaꞌoꞌi ikuai vaꞌe ma
 

jypygua rami tuvixa vaꞌe, ijyta voi. Haꞌe okẽ rexei opy jaꞌo oĩ vaꞌe ma
jypygua rami avi tuvixa vaꞌe. Ipuku-a ma vinte e cinco metros, haꞌe rã
ipya ma doze raxaꞌi. 22 Haꞌe gui janela ikuai vaꞌe, oguy puku haꞌe pindo
 

raꞌangaa ojapo pyre ma kuaray oua katy okẽ oĩ vaꞌe regua rami tuvixa
vaꞌe. Okẽ rexei ma sete pyrõa oĩ, opy jaꞌo voi. 23 Haꞌe gui opy jaꞌo mbyte
 

pygua rokẽ ma okẽ kuaray ijapuꞌaꞌia katy haꞌe kuaray oua katygua rexeiꞌi
oĩ. Mokoĩve okẽ mbyte rupi oaꞌã rã cinqüenta metros.
24 Haꞌe gui kuaray puku-a katy ju xereraa. Haꞌe py ma aexa peteĩ okẽ
 

kuaray puku-a katy oĩ vaꞌe. Haꞌe vaꞌe yta haꞌe oguy puku oaꞌã rã haꞌekue
rami ae tuvixa. 25 Opy jaꞌo ikuai vaꞌe jerea rupi ikuai avi janela, janela aexa
 

ypy vaꞌekue ramigua. Opy jaꞌo puku-a ma vinte e cinco metros, haꞌe rã ipya
ma doze raxaꞌi. 26 Okẽ rexei oĩ sete pyrõa, haꞌe henonde ma oguy puku oĩ.
 

Ijyta jovaive re hiꞌaĩ vaꞌe re hiny pindo raꞌangaa. 27 Haꞌe gui kuaray puku-a
 

katy oĩ avi peteĩ okẽ opy jaꞌo mbyte pygua re. Haꞌe ramo kuaray puku-a
katy rupi oaꞌã rã cinqüenta metros peteĩ okẽ guive amboae peve.
28 Haꞌe gui ma okẽ kuaray puku-a katy oĩ vaꞌe rupi xereraa ju opy jaꞌo
 

mbyte pygua py. Okẽ kuaray puku-a katy oĩ vaꞌe oaꞌã rã haꞌekue rami
 1447 Ezequiel 40

ae tuvixa vaꞌe. 29 Haꞌe gui opy jaꞌoꞌi, ijyta haꞌe oguy puku ikuai vaꞌe
 

ma jypygua reve joo rami meme tuvixa avi. Oka jerea rupi ikuai avi
janela. Oka puku-a ma vinte e cinco metros, haꞌe rã ipya ma doze raxaꞌi.
30 Ijyvýry rupi oĩ oguy puku. Ipuku-a ma doze metros raxaꞌi, haꞌe rã ipya
 

ma mokoĩ raxaꞌi. 31 Oguy puku oĩ vaꞌe ma opy jaꞌo mbyte pygua katy oo,
 

oka katy. Ijyta re hiny pindo raꞌangaa, haꞌe rã pyrõa oito oĩ vaꞌe.
32 Haꞌe gui ma kuaray oua katy ju xereraa opy jaꞌo mbyte pygua py.
 

Haꞌe py ma okẽ oaꞌã rã haꞌekue rami ae tuvixa vaꞌe. 33 Opy jaꞌoꞌi, ijyta
 

haꞌe oguy puku ikuai vaꞌe voi haꞌekue rami ae ju tuvixa. Oka jerea rupi
ikuai avi janela. Oguy puku-a ma vinte e cinco metros, haꞌe rã ipya ma
doze raxaꞌi. 34 Oguy puku ma opy jaꞌo mbyte pygua katy oo, oka katy ae.
 

Ijyta jovaive re hiny pindo raꞌangaa. Okẽ rexei pyrõa oito oĩ vaꞌe.
35 Haꞌe gui ma okẽ kuaray ijapuꞌaꞌia katy oĩ vaꞌe katy ju xereraa vy oaꞌã
 

avi haꞌe py. Haꞌe rã haꞌekue rami ae tuvixa. 36 Opy jaꞌoꞌi, ijyta haꞌe oguy
 

puku, haꞌe gui ojerea rupi janela ikuai vaꞌe oaꞌã avi rã oguy puku-a ma
vinte e cinco metros, haꞌe rã ipya ma doze raxaꞌi. 37 Ijyta ikuai vaꞌe ma
 

opy jaꞌo mbyte pygua katy opyta. Ijyta jovaive re hiny pindo raꞌangaa.
Okẽ rexei pyrõa oito oĩ vaꞌe.
38 Haꞌe vaꞌe regua opy jaꞌoꞌi haꞌe oikeaty ma oka py ijyta ikuai vaꞌe
 

rexeiꞌi opyta, mymba oapy reve omeꞌẽ mbyrã ojoiaty oĩa py ae. 39 Okẽ  

rexei oguy puku oĩ vaꞌe jovaive re ma mokoĩ mesa oĩ. Haꞌe vaꞌe áry ma
ojukaa ꞌrã mymba kuery, oapy vy omeꞌẽ mbyrã, haꞌe gui jejavya regua
haꞌe mbaꞌemo omboekovia aguã regua omeꞌẽ mbyrã. 40 Haꞌe gui kuaray
 

ijapuꞌaꞌia katy okẽ oĩ vaꞌe rexei ma mokoĩ mesa oĩ, oikeaty rexei pyrõa
oĩ vaꞌe yvýry. Okẽ rexei oka oĩ vaꞌe rovai re ma mokoĩ ju mesa oĩ. 41 Haꞌe
 

rami vy jovaive re ma irundy mesa ikuai. Okẽ rexei ma haꞌe javi vy oito
mesa ikuai mymba kuery ojuka vy onhono aty. 42 Irundy mesa mymba
 

kuery oapy reve omeꞌẽ mbyrã ojukaaty ma itape gui ojapo pyre. Ipuku-a
haꞌe ipya ma meio metro raxaꞌi, haꞌe rã yvatea ma meio metro eteꞌi. Haꞌe
vaꞌe áry omoĩa ꞌrã kyxe mymba oapy reve omeꞌẽ mbyrã ojuka aguã. 43 Oo  

mbotya jerea rupi ikuai tyꞌaĩ peteĩ po ipuku vaꞌe. Haꞌe rã mesa áry ma
omoĩa ꞌrã xoꞌo omeꞌẽ mbyrã.
44 Haꞌe gui okẽ opyve katy oĩ vaꞌe rovai mokoĩ opy jaꞌoꞌi opyta oporai
 

vaꞌe ikuai atyrã, opy jaꞌo mbyte pygua py. Peteĩ ma kuaray ijapuꞌaꞌia katy
okẽ oĩ vaꞌe rexei, haꞌe rã amboe ma okẽ kuaray puku-a katy oĩ vaꞌe rexei.
45 Haꞌe gui ava vaꞌe aipoeꞌi xevy:
 

— Kovaꞌe opy jaꞌoꞌi kuaray puku-a katy ojepeꞌa vaꞌe ma templo rarõa
sacerdote kuery pegua. 46 Haꞌe rã opy jaꞌoꞌi kuaray ijapuꞌaꞌia katy ojepeꞌa
 

vaꞌe ma altar rarõa sacerdote kuery pegua. Haꞌe vaꞌe kuery ma Zadoque
ramymino ikuai, Levi ramymino kuery regua Senhor renonde rupi
ombaꞌeapo vaꞌerã — heꞌi. 47 Haꞌe gui opy jaꞌo mbyte pygua oaꞌã rã ipuku-a
 

haꞌe ipya ma cinqüenta metros meme. Haꞌe rã altar ma templo rexei oĩ.
Ezequiel 40​, ​41 1448

48  Haꞌegui ma templo rupi oguy puku oĩ vaꞌe py ju xereraa vy oaꞌã ijyta

ikuai vaꞌe. Jovaive re ma mokoĩ metros raxaꞌi. Haꞌe rã okẽ pya ma mokoĩ
metros raiꞌi jovaive re. 49 Haꞌe rã oguy puku-a ma dez metros, haꞌe rã ipya
 

ma mboapy meme. Pyrõa oĩ vaꞌe rupi jaike. Okẽ yta ikuai vaꞌe yvýry ma
oo yta ikuai jovaive re.

41  Haꞌe gui ma templo ropy ju xereraa vy oaꞌã okẽ yta, mboapy

1  

metros ipya vaꞌe meme, ombojerovia aty pya rami ae. 2 Oikeaty
 

pya ma cinco metros, haꞌe rã ijyke jovaive pya ma mokoĩ metros raxaꞌi
meme. Oikea rupi oaꞌã avi rã vinte metros, haꞌe rã ipya ma dez. 3 Haꞌe  

gui oike ma vy templo rokẽ yta ju oaꞌã rã peteĩ metro ipo guaxua. Oikea
yvatea ma mboapy metros, haꞌe rã ipya ma mboapy raxaꞌi. 4 Ipuku-a oaꞌã
 

avi rã dez metros, haꞌe gui ipya ma dez avi templo renonde rupi. Haꞌe vy
aipoeꞌi xevy:
— Kovaꞌe ma henda ikyꞌa eꞌỹ ete vaꞌe — heꞌi.
5 Haꞌe gui ma templo mbotya po guaxua oaꞌã rã mboapy metros. Haꞌe
 

gui ijyke rupi opy jaꞌoꞌi ikuai vaꞌe ma mokoĩ metros meme, templo jerea
haꞌe javi rupi. 6 Ijerea rupi opy jaꞌoꞌi ikuai vaꞌe ma mboapy henda rupi
 

yvate ikuai. Peteĩ-teĩ pyrõa re ma trinta ikuai. Templo mbotya jerea rupi
oĩ opy jaꞌoꞌi pyrõa yta rendarã, templo mbotya rupi omoĩa eꞌỹ aguã.
7 Haꞌe gui opy jaꞌoꞌi yvateve ikuai vaꞌe ma ipyve ꞌrã ovy yvyĩve rupigua
 

gui, templo mbotya jerea rupi ipoꞌiꞌive ovya rami. Haꞌe rami py templo
ropy jaꞌoꞌi ikuai vaꞌe ma yvatevea rupi ipyve vaꞌe ꞌrã. Haꞌe gui opy rupi oĩ
peteĩ tape pyrõ-pyrõaꞌi yvy guive yvatevea katy peve nhaẽ aguã. 8 Haꞌe  

gui templo yvýry rupi aexa pyrõa yvateve vaꞌe. Haꞌe vaꞌe ma opy jaꞌoꞌi
ikuai vaꞌe yta rendarã opyta. Yvatea ma peteĩ yvyra pukukue mboapy
metros vaꞌe. 9 Haꞌe rã opy jaꞌoꞌi ijerea rupi ikuai vaꞌe mbotya oka katygua
 

po guaxua ma mokoĩ metros raxaꞌi. Haꞌe gui templo ropy jaꞌoꞌi ikuai vaꞌe
guive 10 opy jaꞌoꞌi mboae ikuaia peve ma dez metros vaꞌe ipya templo
 

jerea haꞌe javi rupi. 11 Haꞌe gui opy jaꞌoꞌi oikea ma oka katy opyta mokoĩ,
 

kuaray ijapuꞌaꞌia katy haꞌe ipuku-a katy. Opy ma mokoĩ metros raxaꞌi
ijerea rupi.
12 Haꞌe gui oĩ avi peteĩ oo haꞌe aeꞌia py, kuaray oikea katy. Haꞌe vaꞌe ma
 

trinta e cinco metros ipya vaꞌe. Oo mbotya po guaxua ma mokoĩ metros

raxaꞌi ijerea rupi, haꞌe rã ipuku-a ma quarenta e cinco metros. 13 Haꞌe gui
 

ma oaꞌã templo. Ipuku-a ma cinqüenta metros, oka haꞌe oo mbotya reve

joo rami ipuku cinqüenta metros meme. 14 Haꞌe gui kuaray puku-a katy
 

rupi templo mbotya ma cinqüenta metros avi, oka puku-a rami avi, ijapy
ikuai vaꞌe mbyte.
15 Haꞌe gui templo rovai oo haꞌe aeꞌia py oĩ vaꞌe oaꞌã rã cinqüenta
 

metros avi ipuku, jovaive re oguy ikuai vaꞌe reve.

Templo ropy rupi ete ma ojaoꞌipaa, henda ikyꞌa eꞌỹ ete vaꞌe haꞌe opy
jaꞌo mbyte pygua jerea haꞌe javi rupi voi. 16 Haꞌe vaꞌe mboapyve henda
 
 1449 Ezequiel 41​, ​42

yvýry rupi ma janela ikuai, yvyra poꞌiꞌi reve. Opy haꞌe javi rupi ma oo
mbotya ojaoꞌia yvyrape py, pyrõa guive janela ikuaia peve. Ikuai avi
janela mbotyarã. 17 Okẽ áry rupi haꞌe templo jerea rupi ikuai mbaꞌemo
 

raꞌangaa ojapo pyre, oo mbotya haꞌe javi rupi, opy katy haꞌe oka katy
voi, 18 anjo ipepo vaꞌe haꞌe pindo raꞌangaa hiny. Pindo raꞌangaa nhavõ ma
 

mokoĩ anjo raꞌangaa mbyte oĩ. Haꞌe rã anjo ma mokoĩ hova vaꞌe meme.
19 Peteĩ hova ava rova ramigua ma omaꞌẽ ꞌrã pindo raꞌangaa oyke katy,
 

haꞌe ꞌrã amboae guary raꞌy rova ramigua ma pindo mboae katy ꞌrã omaꞌẽ.
Haꞌe rami tema ojapoa oo mbotya haꞌe javi rupi. 20 Pyrõa guive okẽ áry
 

peve ojapoa anjo haꞌe pindo raꞌangaa, templo mbotya haꞌe javi rupi.
21 Templo rokẽ ma ijapy irundy vaꞌe. Henda ikyꞌa eꞌỹ ete vaꞌe rokẽ ma haꞌe
 

rami ae avi ojapoa. 22 Haꞌe rã altar ma yvyrape gui ojapo pyre. Yvatea ma
 

mokoĩ metros raiꞌi, haꞌe rã ipuku-a ma peteĩꞌi. Ijapy, henda haꞌe imbotya
ma yvyra guigua meme. Haꞌe vy ava vaꞌe aipoeꞌi xevy:
— Kovaꞌe mesa ma Senhor renonde ꞌrã oĩ — heꞌi. 23 Haꞌe gui templo
 

haꞌe henda ikyꞌa eꞌỹ ete vaꞌe rokẽ re ma mokoĩ ojepeꞌaa oĩ. 24 Peteĩ-teĩ
 

okẽrã ma mokoĩ yvyrape guigua ojapoa. Mokoĩve yvyrape ma ojerea oĩ

vaꞌe meme. 25 Templo rokẽ re ma ojapoa avi anjo ipepo vaꞌe haꞌe pindo
 

raꞌangaa, oo mbotya rupi ojapoague rami avi. Oĩ avi okẽ aoꞌiarã yvyra
guigua, oguy puku oka katy oĩ vaꞌe re. 26 Haꞌe gui oguy puku jovaive rupi,
 

templo ropy jaꞌoꞌi ikuai vaꞌe rupi haꞌe okẽ aoꞌia rupi ikuai janela, yvyra
ipoꞌiꞌi vaꞌe haꞌe pindo raꞌangaa py ombojegua pyre.

42  Haꞌe vaꞌe rire ma kuaray ijapuꞌaꞌia katy oka oĩ vaꞌe py ju ava

1  

vaꞌe xereraa, opy jaꞌoꞌi kuaray ijapuꞌaꞌia katy ikuaia peve. Haꞌe
vaꞌe opy jaꞌoꞌi ma oo haꞌe aeꞌia py oĩ vaꞌe rexei, kuaray ijapuꞌaꞌia katy
oo ojepeꞌa vaꞌe rexei. 2 Haꞌe vaꞌe oo kuaray ijapuꞌaꞌia katy ojepeꞌa vaꞌe
 

ma cinqüenta metros ipuku vaꞌe, haꞌe rã ipya ma vinte e cinco. 3 Haꞌe  

py ma opy jaꞌoꞌi ikuai mboapy henda rupi yvatea py, oka dez metros
vaꞌe renonde rupi, haꞌe opy jaꞌo mbyte pygua pyrõa rexei. 4 Haꞌe gui opy
 

jaꞌoꞌi ikuaia rupi oĩ peteĩ oguy puku cinco metros ipya vaꞌe opy rexeiꞌi,
haꞌe cinqüenta metros ipuku, opy katy rupi oo vaꞌe. Opy jaꞌoꞌi rokẽ ikuai
vaꞌe ma kuaray ijapuꞌaꞌia katy meme ojepeꞌa. 5 Opy jaꞌoꞌi yvatevea py
 

ikuai vaꞌe ma ipoꞌiveꞌi vaꞌe, mbaꞌeta oguy puku oĩ vaꞌe ma opy katy oove
iguyvea rupi haꞌe mbyte rupi oĩ vaꞌe gui. 6 Mbaꞌeta haꞌe vaꞌe opy jaꞌoꞌi ma
 

mboapy henda rupi yvate. Ijytarã ma noĩ, opy jaꞌo mbyte pygua rami eꞌỹ.
Haꞌe nunga rupi ae yvatevea py oĩ vaꞌe ma mbyte haꞌe iguyve rupi oĩ vaꞌe
gui ipoꞌiveꞌi. 7 Haꞌe gui opy jaꞌoꞌi ikuai vaꞌe rexeiꞌi oĩ oka kora. Haꞌe vaꞌe
 

ma oka yvýry rupi oĩ, opy jaꞌoꞌi rexeiꞌi, vinte e cinco metros ipuku vaꞌe.
8 Mbaꞌeta opy jaꞌoꞌi oka katy ikuai vaꞌe puku-a ma vinte e cinco metros
 

ae. Haꞌe rã templo renonde rupi oka oĩ vaꞌe ma cinqüenta metros vaꞌe.
9 Haꞌe vaꞌe opy jaꞌoꞌi ma iguyve rupi ꞌrã oikea oĩ, oka katy gui ꞌrã oike
 

kuaray oua katy gui.

Ezequiel 42​, ​43 1450

10  Haꞌe
gui kuaray oua katy oka oĩ vaꞌe kora rupi ikuai avi opy jaꞌoꞌi, oo
haꞌe aeꞌia py oĩ vaꞌe rexeiꞌi. 11 Oĩ avi peteĩ oguy puku. Opy jaꞌoꞌi kuaray
 

ijapuꞌaꞌia katy ikuai vaꞌe rami ae avi ojapoa, ipuku-a haꞌe ipya ma joo
rami ae, oẽaty voi joo rami ae, opa mbaꞌe py joo rami ae. Oikeaty voi
12 opy jaꞌoꞌi kuaray puku-a katy hokẽ ikuai vaꞌe rami ae avi, mbaꞌeta oguy
 

puku kuaray oua katy oĩ vaꞌe apy rupi gui ꞌrã oikea haꞌe vaꞌe opy jaꞌoꞌi py.
13 Haꞌe gui ma ava vaꞌe aipoeꞌi xevy:
 

— Kuaray ijapuꞌaꞌia katy haꞌe ipuku-a katy oka haꞌe aeꞌia py oĩ vaꞌe
rexei opy jaꞌoꞌi ikuai vaꞌe ma ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe meme, mbaꞌeta haꞌe vaꞌe rupi
sacerdote kuery Senhor renonde ombaꞌeapo vaꞌe okaru ꞌrã okuapy,
mbaꞌemo ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe omoĩ porã aguã. Haꞌe vaꞌe ma mbaꞌemo aju guigua
omeꞌẽ mbyre, jejavya regua haꞌe mbaꞌemo omboekovia aguã regua omeꞌẽ
mbyre. Haꞌe nunga rupi haꞌe vaꞌe henda ma ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe. 14 Haꞌe vaꞌe py
 

sacerdote kuery oike vy ma oo ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe gui noẽi ꞌrã oka katy oao
ombaꞌeapoa py onhemondea oejapa eꞌỹ re, ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe ramo. Amboae
regua ao py onhemonde ma vy ꞌrã oẽ heta vaꞌe kuery ikuaia katy — heꞌi.
15 Haꞌe gui ava vaꞌe templo oaꞌãmba ma rire kuaray oua katy okẽ oĩ vaꞌe
 

rupi ju xerenoẽ. Haꞌe vy oka ju oaꞌã ijyvýry rupi. 16 Kuaray oua katy rupi
 

yvyra py oaꞌã rã quinhentos yvyra pukukue. 17 Kuaray ijapuꞌaꞌia katy rupi

 

ju oaꞌã rã quinhentos yvyra pukukue. 18 Kuaray ipuku-a katy rupi oaꞌã

 

rã quinhentos yvyra pukukue. 19 Haꞌe gui kuaray oikea katy ju ojevy vy

 

oaꞌã rã quinhentos yvyra pukukue avi. 20 Haꞌe rami py irundy henda katy
 

rupi oaꞌãmba. Oka yvýry rupi kora oĩ vaꞌe ma quinhentos yvyra ipuku
haꞌe ipya, ombojaꞌo aguã mbaꞌemo ikyꞌa eꞌỹ vaꞌerã omboaxa pyre, haꞌe
omboaxa pyreꞌỹ.

Templo ropy rupi Senhor rexakãa omonyẽmbaague

43   Haꞌe
gui ma okẽ kuaray oua katy oĩ vaꞌe py ju ava vaꞌe xereraa.
1
2  Haꞌe
ramo amaꞌẽ rã kuaray oua katy gui tape ou vaꞌe rupi ou
jekuaa Israel kuery ruete rexakãa. Ijayvua ma heta yy revovo rami, haꞌe
rã hexakãa ma yvy rupi omoexakãmba. 3 Aexa vaꞌe ma jypy rã Jerusalém
 

tetã ombovaipa aguã ou jave aexa vaꞌekue ramigua, haꞌe Quebar yakã
yvýry aexa vaꞌekue rami avi. Haꞌe rami vy ajeroꞌa, yvy re xerova amovaẽ
peve. 4 Haꞌe gui ma Senhor rexakãa ma templo py oike kuaray oua
 

katy okẽ oĩ vaꞌe rupi. 5 Haꞌe gui Nheꞌẽ xereupi heravy opy jaꞌo mbyte
 

pygua oĩ vaꞌe katy. Haꞌe ramo aexa rã Senhor rexakãa templo ropy rupi
omonyẽmba.
6 Haꞌe ramo peteĩ ayvu aendu templo mbyte gui onhendu vaꞌe. Haꞌe
 

ramo ava vaꞌe opuꞌã hoꞌamy xeyvýry, haꞌe Senhor aipoeꞌi xevy:
7 — Ava raꞌy, kovaꞌe henda ma xerenda apenaaty oĩa, apyrõ ainyaty
 

guive, Israel kuery mbyte rupi aiko riae aguã. Haꞌe gui ma Israel kuery
nomongyꞌavei ꞌrã xerery ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe, neĩ huvixa kuery voi, mbaꞌeta itavy
 1451 Ezequiel 43

reia rupi neĩ ombojeroviaaty py nguvixa kuery reꞌõgue ojatya rupi veꞌỹ
ꞌrã ikuai. 8 Mbaꞌeta haꞌe kuery ngoorã ojapo vy ngokẽ ombojeꞌa vaꞌekue
 

xevygua oo rokẽ re rive, ijyta voi ombojeꞌa vaꞌekue xero yta re, haꞌe kuery
haꞌe xee aĩa mbyte peteĩ oo mbotya rive oĩ aguã. Haꞌe rami ojeguarupy
anho ojapo okuapy vy xerery omongyꞌapa rei vaꞌekue. Haꞌe nunga rupi xee
amomba vaꞌekue xepoxya rupi. 9 Haꞌe gui aỹ ma haꞌe kuery tomombopa
 

xea gui mombyry itavy reiague haꞌe nguvixa kuery reꞌõgue mboetea rupi
ikuaiague. Haꞌe rami rã haꞌe kuery mbyte rupi aiko riae ꞌrã.

Altar mbaꞌemo oapy reve omeꞌẽ atyrã re ijayvuague

10  —
Haꞌe gui ndee ava raꞌy, Israel kuery pe exa uka ke kovaꞌe templo,
gueko vaia gui oxĩmba aguã. Haꞌe kuery ju templo raꞌangaa aexa uka
vaꞌekue oaꞌã vy toikuaa pota porã. 11 Haꞌe gui xapyꞌa rei haꞌe kuery gueko
 

vaia haꞌe javi gui oxĩmba ri ramo haꞌe kuery pe eikuaa ukapa kovaꞌe oo
mbaꞌexa pa oĩa, mamo pa mbaꞌemo ikuaia, oẽaty haꞌe oikeaty ikuai vaꞌe,
mbaꞌemo ikuai vaꞌe haꞌe javi, haꞌe gui hexegua ayvu, aipota vaꞌe haꞌe lei
oĩ vaꞌe haꞌe javi. Embopara ke haꞌe nunga haꞌe javi haꞌe kuery oexaa py,
ayvu oĩ vaꞌe haꞌe lei aeja vaꞌekue re oikuaa pota vy ojapopa ete aguã.
12 Po rami ma templo regua lei. Yvyty templo oĩa áry haꞌe ijyvýry rupi ma
 

ikyꞌa eꞌỹ ete vaꞌe meme ꞌrã. Haꞌe rami ma lei templo regua.
13 — Po rami ma altar oaꞌãague, mbaꞌemo peaꞌãaty raxaꞌi py. Ijyvýry
 

rupi guarã pejoꞌo ꞌrã meio metro ipy puku-a, haꞌe ipya ma meio metro
vaꞌe avi ꞌrã. Haꞌe rã hembe haꞌe javi rupi ma peteĩ po ꞌrã yvatea. Haꞌe vaꞌe
opyta ꞌrã altar yvýry rupi. 14 Haꞌe gui yvy guive iguy rupi ita ombojoꞌaa
 

peve ma peteĩ metro. Haꞌe rã ipya ma meio metro. Ita kyrĩgueveꞌi

ombojoꞌaa gui tuvixakueve ombojoꞌaa peve ma mokoĩ metros. Haꞌe rã
ipya ma meio metro. 15 Tata rendarã oĩ vaꞌe ma mokoĩ metros yvatea
 

vaꞌerã. Haꞌe gui tata renda áry ma omoĩ avi ꞌrã irundy hakua vaꞌe. 16 Tata  

renda puku-a haꞌe ipya ma seis metros meme, jovaive rupi ijapy irundy
vaꞌerã. 17 Ita ombojoꞌaa puku-a haꞌe ipya ma sete metros meme ꞌrã, ijapy
 

irundyve oĩa rupi. Ijyvýry rupi hemberã oĩ vaꞌe ma peteĩ po pukukue.

Altar yvýry rupi ojoꞌoague ma meio metro eteꞌi ꞌrã. Haꞌe gui kuaray oua
katy ꞌrã oĩ pyrõa yvate katy oo vaꞌe.

Altar Nhanderuete pe omboaxaa aguã re ijayvuague

18  Haꞌe
gui Senhor aipoeꞌi xevy:
— Ava raꞌy, po rami Senhor Penderuete ijayvu: Po rami pejapo vaꞌerã
altar pemboaxaa ára, hiꞌáry mbaꞌemo peapy reve pemeꞌẽ, haꞌe hiꞌáry
rupi tuguy pemboayvi aguã. 19 Sacerdote kuery levita regua Zadoque
 

ramymino ikuai vaꞌe ma xea katy onhemboja ꞌrã xevy pe mbaꞌemo ojapo
aguã. Haꞌe kuery pe remeꞌẽ ꞌrã peteĩ vaka raꞌy haꞌe kuery ojejavyague
regua omeꞌẽ vaꞌerã — heꞌi Senhor Nhanderuete.
Ezequiel 43​, ​44 1452

20  —
Haꞌe gui ma huguy reru vy altar áry ꞌrã remoĩ irundy hakua
ikuai vaꞌe re, ita ombojoꞌaa irundyve apy re, haꞌe gui hembe ojerea haꞌe
javi rupi voi. Haꞌe rami ꞌrã reikyꞌaꞌo altar pejejavyague rejaoꞌi uka vy.
21 Haꞌe gui jejavya regua vaka raꞌy omeꞌẽ mbyre ma oo ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe
 

gui mombyryꞌi ꞌrã reraa peteĩ henda oo oĩ vaꞌe py oapya aguã. 22 Haꞌe  

gui mokoĩ araa py ma remeꞌẽ ꞌrã peteĩ kavara ava ivaikue rei eꞌỹ vaꞌe
jejavya regua. Haꞌe gui altar peikyꞌaꞌo ju ꞌrã vaka raꞌy py peikyꞌaꞌoague
rami ae. 23 Reikyꞌaꞌopa ma vy remeꞌẽ ꞌrã peteĩ vaka raꞌy haꞌe peteĩ vexaꞌi
 

ivaikue rei eꞌỹ vaꞌe meme. 24 Senhor renonde py ae ꞌrã remeꞌẽ. Hiꞌáry
 

ma sacerdote kuery juky omoĩ vy omeꞌẽ ꞌrã Senhor pe oapy reve. 25 Haꞌe  

gui sete ára re ma koꞌẽ nhavõ reru ꞌrã peteĩ kavara ava pejejavya regua
pemeꞌẽ vaꞌerã. Peru avi ꞌrã peteĩ vaka raꞌy haꞌe peteĩ vexaꞌi ivaikue rei eꞌỹ
vaꞌe. 26 Sete ára re ꞌrã peikyꞌaꞌo altar pejejavya pejaoꞌi uka vy. Haꞌe rami
 

py pemboaxa ꞌrã xevy guarã. 27 Haꞌe vaꞌe ára haꞌe nunga sacerdote kuery
 

ojapopa ma vy oito araa guive altar áry mbaꞌemo omeꞌẽ ꞌrã oapy reve,
haꞌe gui Nhanderuete reve peteĩ rami ju ikuaia regua guive. Haꞌe ramo
xee roguerovyꞌa ꞌrã — heꞌi Senhor Nhanderuete.

Oo ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe rupi ombaꞌeapo vaꞌerã kuery omoĩ jevyague

44   Haꞌe
gui ma oo ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe rokẽ py ju ava vaꞌe xereraa kuaray
1

oua katy, oka katy ojepeꞌa vaꞌe py. Haꞌe rami teĩ haꞌe vaꞌe okẽ
onhemboty raꞌe. 2 Haꞌe gui Senhor aipoeꞌi xevy:
 

— Kovaꞌe okẽ ma onhemboty ae ꞌrã oiny, ndojepeꞌaai ꞌrãe. Avave rei

ndoikeai ꞌrã haꞌe rupi, haꞌe rupi Senhor Israel kuery ruete oike rire. Haꞌe
rami rire onhemboty ae ꞌrã oiny. 3 Haꞌe rã huvixave ma haꞌe py oguapy ꞌrã
 

Senhor renonde okaru aguã, huvixave ae vy. Okẽ regua oguy puku rupi
ꞌrã oike haꞌe oẽ ju ꞌrã ovy — heꞌi.
4 Haꞌe gui ma kuaray ijapuꞌaꞌia katy oo rokẽ oĩ vaꞌe py ju ava vaꞌe
 

xereraa. Haꞌe py ma amaꞌẽ rã Senhor rexakãa omonyẽmba raꞌe ixupegua

opy rupi. Haꞌe ramo ajeroꞌa yvy re xerova amovaẽ peve. 5 Haꞌe ramo  

Senhor aipoeꞌi xevy:

— Ava raꞌy, eikuaa pota porã ke. Exa nderexa py, haꞌe endu ndeapyxa
py Senhor pegua oo re xeayvu ramo, haꞌe vaꞌe regua lei haꞌe javi re
guive. Eikuaa pota porã ke mavaꞌe pa templo py oike aguã haꞌevea re,
haꞌe oo ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe py oike aguã ndaꞌeveia re guive. 6 Haꞌe gui ma
 

aipoꞌre Israel kuery naxenheꞌẽ rendui vaꞌe pe: Po rami ijayvu Senhor
Nhanderuete: Israel kuery, haꞌeve ma pendekuai ojeguarupy pejapoa rupi!
7 Mbaꞌeta xevygua oo ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe py peroike vaꞌekue amboae regua
 

kuery, ngoꞌo py haꞌe opyꞌa py opire omboi uka eꞌỹ vaꞌekue. Haꞌe rami
vy pemongyꞌapa rei xevygua oo, xevy pe mbojape, mbaꞌemo kyrakue
haꞌe tuguy pemeꞌẽ teĩ. Opa marãgua ojeguarupy pejapo vy xereve guarã
ajapo vaꞌekue rupi eꞌỹ pendekuai vaꞌekue. 8 Pendevy mbaꞌemo ikyꞌa eꞌỹ
 
 1453 Ezequiel 44

vaꞌe xevy omboaxa pyre regua ayvu aeja teĩ haꞌe vaꞌe rupi eꞌỹ pendekuai
vaꞌekue. Haꞌe rami ꞌrãgue py amboae regua rive pemoĩ xevygua oo ikyꞌa
eꞌỹ vaꞌe re opena vaꞌerã.
9 — Po rami Senhor Nhanderuete ijayvu: Amboae regua Israel kuery
 

mbyte rupi ikuai vaꞌe neĩ peteĩ ma voi ndoikevei ꞌrã xevygua oo ikyꞌa
eꞌỹ vaꞌe py, opyꞌa py haꞌe ngoꞌo py opire omboi uka vaꞌeꞌỹ vy. 10 Haꞌe rã
 

levita kuery ma xegui ojepeꞌapa vaꞌekue Israel kuery haꞌeveꞌỹ rami ikuai
vy taꞌangaa re ojeꞌoia rupi xegui mombyry ojepeꞌapa vaꞌe reve. Haꞌe
rire levita kuery re ꞌrã oĩ ojejavyague re opaga aguã. 11 Haꞌe rami teĩ
 

haꞌe kuery ma haꞌeve nho ꞌrã xevygua oo ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe rupi ombaꞌeapo
aguã. Haꞌe rami vy templo rokẽ rarõa rupi ꞌrã ikuai, opy rupi voi.
Haꞌe kuery ojuka ꞌrã guive mymba oapy reve omeꞌẽ vaꞌerã heta vaꞌe
kuery rekovia. Heta vaꞌe kuery renonde ꞌrã ikuai mbaꞌemo ojapoa py.
12 Mbaꞌeta Israel kuery mbaꞌemo raꞌangaa ombojerovia vaꞌe reve haꞌe
 

kuery voi ombojerovia avi vaꞌekue, haꞌe rami vy nhomonhepyxangaarã

ikuai vaꞌekue mbaꞌemo vai ojapoa py. Haꞌe nunga rupi xepo aupi reve
aura haꞌe kuery re oĩ aguã gueko vaiague re opaga aguã — heꞌi Senhor
Nhanderuete.
13 — Haꞌe rami vy sacerdote rami eꞌỹ haꞌe kuery nonhembojavei ꞌrã
 

xere, neĩ novaẽi ꞌrã guive peteĩve ma voi mbaꞌemo xevygua ikyꞌa eꞌỹ
vaꞌe re. Haꞌe rami ꞌrãgue py ojee ae meme ꞌrã ogueraa ojeguarupy anho
ojapoague re oxĩmba aguã. 14 Haꞌe rami teĩ xee amoĩ ꞌrã templo rarõarã,
 

mbaꞌemo apoa re opena aguã guive.

Sacerdote kuery mbaꞌemo ojapo aguã re ijayvuague

15  —
Haꞌe gui levita regua sacerdote kuery Zadoque ramymino ikuai
vaꞌe, xegui Israel kuery ojepeꞌapa teĩ haꞌe kuery ma xevygua oo ikyꞌa
eꞌỹ vaꞌe regua ojapopa ete vaꞌekue. Haꞌe rami rire haꞌe kuery onhemboja
ꞌrã xere, xevy pe ombaꞌeapo aguã. Haꞌe kuery ma xerenonde ꞌrã ikuai
mbaꞌemo kyrakue haꞌe tuguy omeꞌẽ aguã — heꞌi Senhor Nhanderuete.
16 — Haꞌe kuery ma xevygua oo ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe py oike vy onhemboja
 

ꞌrã xe-mesa re, xevy pe ombaꞌeapo haꞌe ajapo uka vaꞌekue ojapopa aguã.
17 Haꞌe rami avi opy jaꞌo mbyte pygua rokẽ rupi haꞌe kuery oike vy ma
 

ao iporãve vaꞌe py anho ꞌrã onhemonde. Vexaꞌi rague guigua ma ojee

nomoĩ ꞌrã templo ropy rupi opy jaꞌo mbyte pygua py ombaꞌeapo aguã.
18 Onheakã jokua ꞌrã ajukue iporãve vaꞌe py, kaxõ iporãve vaꞌe py ꞌrã
 

onhemonde guive. Nonheovãi ꞌrã imboyꞌaipaarã py. 19 Haꞌe gui opy jaꞌo
 

mbyte pygua gui haꞌe kuery oẽ ju vy heta vaꞌe kuery ikuaia katy oka
katy, haꞌe vy omboipa ꞌrã ao ombaꞌeapo aguã onhemondeague, haꞌe vy
omoĩ porã ju ꞌrã opy jaꞌoꞌi ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe py. Haꞌe rami vy amboae ao py
ju ꞌrã onhemonde, jypygua ao py heta vaꞌe kuery ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe rami rive
opyta eꞌỹ aguã. 20 Nonhopĩ ꞌrã oꞌa oakã regua, neĩ ndaiꞌa vukui ꞌrã guive.
 
Ezequiel 44​, ​45 1454

Haꞌevea rami anho ꞌrã ojaya oꞌa. 21 Peteĩve sacerdote ndoyꞌui ꞌrã vinho
 

opy jaꞌo mbyte pygua py oike ta jave. 22 Nomendai ꞌrã guive imeveꞌỹ vaꞌe
 

re, neĩ opoi pyre re. Haꞌe rami ꞌrãgue py guaꞌyxyrã ogueraa ꞌrã Israel
regua kunhataĩꞌi, eꞌỹ vy sacerdote raꞌyxykueꞌi. 23 Haꞌe kuery omboꞌe ꞌrã 

xevygua kuery mbaꞌemo ikyꞌa eꞌỹ vaꞌerã omboaxa pyre haꞌe omboaxa
pyreꞌỹ reve joo rami eꞌỹa oikuaa aguã rami, haꞌeve vaꞌe haꞌe haꞌeveꞌỹ
vaꞌe guive. 24 Haꞌe gui jojoko-jokoa ramo haꞌe kuery oikuaa potaa rupi
 

ꞌrã ikuai. Xeguigua teko porã rupi anho ꞌrã oikuaa pota. Haꞌe gui ngaru
oiko nhavõ py ojapo uka ꞌrã xeguigua lei haꞌe xeayvu aeja vaꞌekue.
Ojapo ꞌrã guive xevygua sábado ára ikyꞌa eꞌỹ vaꞌea oikuaa pavẽ aguã
rami. 25 Nonhembojai ꞌrã omanogue re onhemongyꞌa eꞌỹ aguã. Nguu eꞌỹ
 

vy oxy ae, guaꞌy, guajy, guyvy, gueindy imeveꞌỹ vaꞌe ae rã tema haꞌeve
onhemongyꞌa aguã. 26 Haꞌe gui ojekyꞌaꞌopa ma rire sete ára peve ranhe ꞌrã
 

oarõ. 27 Haꞌe gui mae ma toike ju henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe py ombaꞌeapo aguã,
 

opy jaꞌo mbyte pygua py ae. Haꞌe rami vy omeꞌẽ ꞌrã jejavya regua — heꞌi
Senhor Nhanderuete.

Haꞌe vaꞌe yvy ombojaꞌoa aguã re ijayvuague

28  — Sacerdote kuery pe ma oĩ ae ꞌrã imbaꞌerã, mbaꞌeta xee ae aiko haꞌe
kuery mbaꞌe. Haꞌe nunga rupi haꞌe kuery pe napemeꞌẽi ꞌrã ijyvyrã Israel
yvy re. Xee ae aiko haꞌe kuery pegua. 29 Haꞌe kuery hoꞌu ꞌrã mbaꞌemo
 

aju guigua omeꞌẽ mbyre gui, jejavya regua haꞌe mbaꞌemo rekovia regua
guive. Israel kuery ikyꞌa eꞌỹ vaꞌerã omboaxa vaꞌekue ma haꞌe kuery mbaꞌe
meme ꞌrã. 30 Haꞌe rami vy sacerdote kuery mbaꞌerã opyta ꞌrã mbaꞌemo aju
 

jypygua haꞌe mbaꞌemo omeꞌẽ mbyre gui iporãgueve haꞌe javi. Sacerdote
kuery pe pemeꞌẽ avi ꞌrã jypygua trigo guigua, penderopy oĩ aguã
penemoingo porãarã. 31 Haꞌe rã mymba omano rive vaꞌekue ma sacerdote
 

kuery ndoꞌui ꞌrã, neĩ guyra eꞌỹ vy mymba omondoropa vaꞌekue guive.

45  — Haꞌe gui yvy ma xortea rami ꞌrã pembojaꞌo peteĩ-teĩ mbaꞌerã

1  

peikuaa aguã. Haꞌe jave py ma Senhor pe ranhe pemboaxa ꞌrã

peteĩ henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌerã. Haꞌe vaꞌe puku-a ma doze quilômetros raxaꞌi
ꞌrã, haꞌe rã ipya ma dez ꞌrã. Haꞌe javi rupi oĩ ꞌrã ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe. 2 Haꞌe rã oo  

ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe ma ipuku-a haꞌe ipya joo rami, duzentos e cinqüenta metros
meme. Ijyvýry rupi oĩ ꞌrã yvy vinte e cinco metros ipya vaꞌe. 3 Haꞌe vaꞌe  

yvy ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe puku-a ma doze quilômetros raxaꞌi ꞌrã, haꞌe rã ipya ma
cinco ꞌrã. Haꞌe py ae ꞌrã oĩ oo ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe. Haꞌe vaꞌe henda ma ikyꞌa eꞌỹ
ete vaꞌe. 4 Haꞌe gui yvy ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe ma sacerdote kuery rekoarã itui,
 

mbaꞌeta oo ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe re opena vaꞌe, haꞌe Senhor re onhemboja ꞌrã
ombaꞌeapo aguã. Haꞌe vaꞌe henda ma haꞌe kuery pe pemeꞌẽ ꞌrã hoo ikuai
aguã, oo ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe oĩ aguã guive. 5 Haꞌe rã levita kuery oo re opena
 

vaꞌe pe ma pemeꞌẽ avi ꞌrã yvy doze quilômetros raxaꞌi ipuku-a, haꞌe cinco
ipya vaꞌe, haꞌe kuery rekoarã vinte ikuai aguã. 6 Haꞌe rã tetã yvýry rupi
 
 1455 Ezequiel 45

guarã ma pemeꞌẽ ꞌrã yvy dois quilômetros raxaꞌi ipya, haꞌe gui doze
quilômetros raxaꞌi ipuku-a vaꞌe. Haꞌe rã tetã ma yvy ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe rexeiꞌi
ꞌrã oĩ, Israel regua haꞌe javi ikuai aguã. 7 Haꞌe rã huvixave yvyrã ma yvy
 

ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe haꞌe tetã yvýry rupigua jovaive re, kuaray oikea katy haꞌe
oua katy. Ipuku-a ma peteĩ regua yvy oĩ vaꞌe reve joo rami ꞌrã, kuaray
oikea katy guive oua katy peve. 8 Haꞌe vaꞌe yvy ma huvixave mbaꞌe ꞌrã
 

itui Israel yvy re. Haꞌe gui xevygua yvatekueve ma nombojexavaivei ꞌrã
xevygua kuery. Haꞌe rami ꞌrãgue py ombojaꞌopa ꞌrã Israel kuery yvyrã,
peteĩ-teĩ regua ikuaia rami vy.

Yvatekueve ikuai vaꞌe pe ijayvuague

9 Po rami Senhor Nhanderuete ijayvu:
— Peẽ Israel kuery yvatekueve, haꞌeve ma pejoguereko axy. Pejepeꞌa
pejojukaa haꞌe penhombojexavaia gui, haꞌe vy pejapo haꞌevea ramigua
haꞌe teko porã. Pekoreve eme ma xevygua kuery — heꞌi Senhor
Nhanderuete.
10 — Haꞌevea rami anho ke pepeja mbaꞌemo, ajaka haꞌe hyꞌakua
 

haꞌeveaꞌi rami meme ꞌrã guive peiporu. 11 Haꞌe gui ajaka renyẽ ma oja
 

guaxu reve joo rami ꞌrã. Haꞌe rã peteĩ ômer ma dez oja guaxu renyẽ,
haꞌe dez ajaka renyẽ ꞌrã oĩ. Ômer py ae ꞌrã mbaꞌemo peaꞌã kuaa. 12 Haꞌe
 

gui peteĩ hatãꞌi vaꞌe ma doze gramas ꞌrã ipoyi. Haꞌe rã peteĩ hatãꞌi vaꞌe
ovareve vaꞌe ma sessenta hatãꞌi vaꞌe mboae rami ꞌrã ipoyia.
13 — Po rami ꞌrã ma peru pemeꞌẽ vaꞌerã: trigo ma dez oja guaxu nhavõ
 

gui mboapy litros ꞌrã peru, cevada ma haꞌe rami ae avi mboapy litros
ꞌrã peru. 14 Haꞌe gui azeite ma mbaꞌemo pirekue renyẽ nhavõ gui mokoĩ
 

litros ꞌrã peru, mbaꞌeta mbaꞌemo pirekue ma peteĩ ômer rami avi ꞌrã dez
oja guaxu renyẽ vaꞌe. 15 Haꞌe gui vexaꞌi kuery ma peteĩ-teĩ kora duzentos
 

ikuaia nhavõ gui peteĩ peipeꞌa ꞌrã Israel re nhuũndy porãvea rupi
pemongaru vaꞌekue anho. Haꞌe nunga haꞌe javi pemeꞌẽ ꞌrã mbaꞌemo aju
guigua, oapy revegua, eꞌỹ vy Nhanderuete reve peteĩ rami ju pendekuaia
reguarã. Haꞌe rami vy ꞌrã pejaoꞌi uka heta vaꞌe kuery ojejavyague — heꞌi
Senhor Nhanderuete.
16 — Pendeyvy re ikuai vaꞌe haꞌe javive ꞌrã omeꞌẽ mbaꞌemo Israel
 

pygua huvixave pe. 17 Haꞌe rã huvixave ma ogueru ꞌrã mbaꞌemo oapy reve
 

omeꞌẽ mbyrã, mbaꞌemo aju guigua haꞌe mbaꞌemo rykue, jaxy pyaua ára
py ngaru pyguarã, sábado ára nhavõ, haꞌe ngaru Israel kuery peguarã
oaꞌangapy oiko nhavõ. Ogueru avi ꞌrã jejavya regua, mbaꞌemo aju guigua,
mbaꞌemo oapy revegua mymba haꞌe Nhanderuete reve peteĩ rami ju
pendekuaia reguarã, Israel kuery ojejavyague ojaoꞌi uka aguã.

Ára pyau py mbaꞌemo omeꞌẽa aguã re ijayvuague

18  Po rami Senhor Nhanderuete ijayvu:
Ezequiel 45​, ​46 1456

— Jypygua jaxya haꞌe jypyꞌi araa py ma peru ꞌrã peteĩ vaka raꞌy
ivaikue rei eꞌỹ vaꞌe, haꞌe vaꞌe py oo ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe peikyꞌaꞌo aguã.
19 Huguykue ma sacerdote ogueru vy templo rokẽ yta ikuai vaꞌe rupi ꞌrã
 

omoĩ, haꞌe gui altar irundy henda py ijapy ikuai vaꞌe py, haꞌe opy jaꞌo
mbyte pygua rokẽ yta rupi guive. 20 Haꞌekue rami ju ꞌrã pejapo sete araa
 

py. Potae vy eꞌỹ, peikuaa vy eꞌỹ pejejavyague re ꞌrã pejapo. Haꞌe rami py
ꞌrã peikyꞌaꞌo templo.

Páscoa ára pyguarã re ijayvuague

21 —
Haꞌe gui jypygua jaxya haꞌe catorze araa py ma pejapo ꞌrã
ngaru Páscoa. Sete ára re ꞌrã pejapo. Mbojape imbovua revegua eꞌỹ ꞌrã
peꞌu. 22 Haꞌe vaꞌe árave ma huvixave ogueru ꞌrã peteĩ vaka raꞌy haꞌe ae
 

ojejavyague reguarã, yvy re ikuai vaꞌe haꞌe javi pe guive. 23 Haꞌe gui sete
 

ára re ngaru oikoa ja ma ogueru ꞌrã Senhor pe oapy reve omeꞌẽ mbyrã,
sete vaka raꞌy haꞌe sete vexaꞌi raꞌy ivaikue rei eꞌỹ vaꞌe, sete ára pyguarã.
Haꞌe gui koꞌẽ nhavõ omeꞌẽa ꞌrã peteĩ kavara jejavya re. 24 Oguereko katu
 

avi ꞌrã mbaꞌemo aju guigua omeꞌẽ mbyrã. Vaka raꞌy nhavõ reve guarã
ogueru ꞌrã peteĩ ajaka, vexaꞌi nhavõ guive, haꞌe gui peteĩ galão azeite ju
ajaka mbaꞌemo aju oĩ nhavõ. 25 Haꞌe gui sete jaxya haꞌe quinze araa guive
 

haꞌekue rami ae tema ꞌrã ojapo sete ára re ngaru oikoa ja. Jejavya regua
ꞌrã omeꞌẽ haꞌekue rami ae, mbaꞌemo oapy revegua, mbaꞌemo aju guigua
haꞌe azeite guive.

Sábado ára haꞌe jaxy pyau nhavõ ngaru oiko jave pyguarã re ijayvuague

46   Po
rami ijayvu Senhor Nhanderuete:
1

— Opy jaꞌo mbyte pygua rokẽ kuaray ou katy oĩ vaꞌe ma

onhemboty tema ꞌrã pembaꞌeapoa ára mboapy meme vaꞌe re. Sábado
ára anho ꞌrã ojepeꞌa, haꞌe gui jaxy pyau jave ngaru oikoa ára py guive.
2 Haꞌe gui huvixave ma oka katy gui oike ꞌrã okẽ regua oguy puku
 

rupi. Okẽ yvýry opyta ꞌrã hoꞌamy. Haꞌe ramia ja sacerdote kuery ma
mbaꞌemo oguereko katu ꞌrã oapy reve omeꞌẽ vaꞌerã huvixave ogueru
vaꞌekue, Nhanderuete reve peteĩ rami ikuaia regua guive. Haꞌe ramo
huvixave ombojerovia ꞌrã okẽ py hiꞌaĩ reve, haꞌe gui oẽ ju ꞌrã. Kaꞌaru
eꞌỹa ja okẽ nombotyai ꞌrã. 3 Haꞌe vaꞌe okẽ rexei ae avi yvy re ikuai vaꞌe
 

kuery ombojerovia ꞌrã okuapy Senhor renonde, sábado haꞌe jaxy pyau
ngaru oikoa ára py guive. 4 Sábado ára ma huvixave oapy reve omeꞌẽ ꞌrã
 

Senhor pe mboapy meme vexaꞌi raꞌy haꞌe peteĩ vexaꞌi ava ivaikue rei eꞌỹ
vaꞌe meme. 5 Mbaꞌemo aju guigua ma vexaꞌi ava omeꞌẽ nhavõ omeꞌẽ avi
 

ꞌrã peteĩ ajaka. Haꞌe rã vexaꞌi raꞌy ikuai vaꞌe reve guarã ma omeꞌẽxeaꞌi py
ꞌrã omeꞌẽ. Haꞌe gui mbaꞌemo aju peteĩ ajaka omeꞌẽ nhavõ omeꞌẽ avi ꞌrã
mboapy litros azeite. 6 Haꞌe rã jaxy pyau jave ngaru oikoa ára py ma peteĩ
 

vaka raꞌy ꞌrã omeꞌẽ mboapy meme vexaꞌi raꞌy haꞌe peteĩ vexaꞌi ava reve,
 1457 Ezequiel 46

ivaikue rei eꞌỹ vaꞌe meme. 7 Vaka raꞌy haꞌe vexaꞌi ava omeꞌẽ nhavõ ogueru
 

avi ꞌrã peteĩ ajaka mbaꞌemo aju guigua. Haꞌe rã vexaꞌi raꞌy ikuai vaꞌe
reve guarã ma omeꞌẽxeaꞌi py ꞌrã omeꞌẽ. Haꞌe gui mbaꞌemo aju peteĩ ajaka
omeꞌẽ nhavõ omeꞌẽ avi ꞌrã mboapy litros azeite. 8 Haꞌe gui huvixave ma
 

okẽ regua oguy puku rupi ꞌrã oike, haꞌe gui haꞌekue rupi ae ju ꞌrã oẽ.

Mbaꞌemo omeꞌẽmby re ijayvuague

9 —Ngaru oikoa py ma yvy re ikuai vaꞌe ou ꞌrã okuapy Senhor
renonde omboete aguã. Haꞌe kuery vaꞌe regua kuaray ijapuꞌaꞌia katy
okẽ oĩ vaꞌe rupi oike vaꞌekue ma kuaray puku-a katy ju ꞌrã oẽ, haꞌe rã
kuaray puku-a katy gui oike vaꞌekue ma kuaray ijapuꞌaꞌia katy ꞌrã oẽ
jogueravy. Okẽ oikeague rupi eꞌỹ ju ꞌrã oẽ, hovai re ꞌrã oẽ. 10 Haꞌe kuery
 

oike jogueruvy jave huvixave voi oike ꞌrã haꞌe kuery mbyte rupi. Haꞌe gui
ma haꞌe kuery oẽ jogueravy jave ma haꞌe voi oẽ ju ꞌrã ovy. 11 Nhemboaty
 

ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe haꞌe ngaru oiko vaꞌe py ma vaka raꞌy haꞌe vexaꞌi ava omeꞌẽ
nhavõ mbaꞌemo aju guigua peteĩ ajaka omeꞌẽa avi ꞌrã. Haꞌe rã vexaꞌi raꞌy
ikuai vaꞌe reve guarã ma omeꞌẽxeaꞌi py ꞌrã omeꞌẽ. Haꞌe gui mbaꞌemo aju
peteĩ ajaka omeꞌẽ nhavõ omeꞌẽ avi ꞌrã mboapy litros azeite. 12 Xapyꞌa rei
 

huvixave omeꞌẽxeaꞌi py ꞌrã Senhor pe ogueru mbaꞌemo oapy reve, eꞌỹ vy

hexeve peteĩ rami ikuaia reguarã. Haꞌe ramo ixupe oipeꞌaa ꞌrã okẽ kuaray
oua katy oĩ vaꞌe, mbaꞌemo oapy reve omeꞌẽ aguã, hexeve peteĩ rami
ikuaia regua guive, sábado ára py ojapoaty rami ae. Haꞌe gui oẽ ma ramo
okẽ ombotya ju ꞌrã.
13 — Koꞌẽ nhavõ Senhor pe pemeꞌẽ ꞌrã peteĩ vexaꞌi raꞌy peteĩ maꞌetỹ
 

vaꞌe ivaikue rei eꞌỹ vaꞌe peapy reve. Koꞌẽ nhavõ tema ꞌrã pemeꞌẽ. 14 Haꞌe  

vaꞌe reve guarã ma koꞌẽ nhavõ pereko katu avi ꞌrã mbaꞌemo aju guigua
Senhor pe pemeꞌẽ vaꞌerã. Mboapy litros ꞌrã pereko katu, azeite peteĩ
litro raxaꞌi reve, trigo reve omoapomoa aguã. Haꞌe vaꞌe ayvu ma koꞌẽ
nhavõ ꞌrã pejapo rakaꞌe rã peve guarã. 15 Haꞌe rami ae koꞌẽ nhavõ jepi ꞌrã
 

pereko katu vexaꞌi raꞌy, mbaꞌemo aju guigua haꞌe azeite, oapy reve omeꞌẽ
mbyrã.
16 Po rami ijayvu Senhor Nhanderuete:
 

— Amongue py huvixave peteĩ yvy oguereko vaꞌe omeꞌẽ ꞌrã guaꞌy

kuery pe. Haꞌe ramo taꞌy kuery mbaꞌe ae ꞌrã opyta, rakaꞌe rã peve guarã.
17 Haꞌe rã guembiguai kuery pe ri yvy omeꞌẽ ramo imbaꞌe opyta ꞌrã
 

maꞌetỹ jubileu ꞌepy vaꞌe oiko peveꞌi. Haꞌe ramo huvixave pe ae ju ꞌrã
opyta, mbaꞌeta taꞌy kuery mbaꞌerã ae. 18 Huvixave ma neĩ ruxãꞌi ma voi
 

ndogueraai ꞌrã guembiguai kuery pegua oĩ vaꞌe, ndoipeꞌai ꞌrã guive ijyvy
gui. Oyvy gui ae ꞌrã omeꞌẽ guaꞌy kuery pe, xevygua kuery peteĩ-teĩ ijyvy
gui ndoipeꞌaai aguã — heꞌi.
19 Haꞌe vaꞌe rire ava xereraa vaꞌe ma oikeaty yke katy okẽ oĩ vaꞌe rupi ju
 

xereraa. Kuaray ijapuꞌaꞌia katy xereraa sacerdote kuery pegua opy jaꞌoꞌi
Ezequiel 46​, ​47 1458

ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe py. Haꞌe vy ijapy kuaray oikea katy oĩ vaꞌe re oexa uka peteĩ
henda. 20 Haꞌe vy aipoeꞌi xevy:
 

— Kovaꞌe henda py ma sacerdote kuery ombojy ꞌrã mbaꞌemo

omboekovia aguã regua omeꞌẽ mbyre, jejavya regua haꞌe mbaꞌemo aju
guigua guive, oka katy amboae henda py heta vaꞌe kuery ikuaia py
ogueraa eꞌỹ aguã, heta vaꞌe kuery ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe rami rive opyta eꞌỹ aguã
— heꞌi.
21 Haꞌe gui ma oka katy oguy oĩ vaꞌe py ju xereraa, irundy henda py
 

oguy apy ikuai vaꞌe rupi. Haꞌe gui ijapy oĩ vaꞌe py oguy mboae aexa avi.
22 Mbaꞌeta oguy apy ikuai vaꞌe re oguy kyrĩveꞌi vaꞌe ju oĩ, vinte metros
 

ipuku-a haꞌe quinze ipya vaꞌe. Haꞌe vaꞌe oguy irundyve vaꞌe ma joo rami
ae tuvixa. 23 Haꞌe gui oguy ikuai vaꞌe nhavõ rupi oĩ ikora, irundyve rupi.
 

Kora yvyꞌiry haꞌe javi rupi ikuai tata rupa. 24 Haꞌe ramo xevy pe aipoeꞌi:
 

— Koropi ma templo re opena vaꞌe kuery ombojy ꞌrã heta vaꞌe kuery
mbaꞌemo omeꞌẽ vaꞌekue.

Yy mbaꞌemo kyꞌaꞌoarã oxyry vaꞌe re ijayvuague

47   Haꞌe
vaꞌe rire ma teĩgue ju xereraa templo rokẽ py. Haꞌe py
1

aexa templo rokẽ guy rupi yy oẽ oiny rã. Kuaray oua katy oxyry.
Mbaꞌeta templo ma kuaray oua katy ae ojepeꞌa oiny. Haꞌe gui yy ma iguy
oiporu kuaa regua gui oẽ ouvy, altar regua kuaray puku-a katy gui. g
2 Haꞌe gui kuaray ijapuꞌaꞌia katy okẽ ojepeꞌa vaꞌe py ju xereraa, haꞌe vy
 

oka katy xererojere heravy, kuaray oua katy okẽ oĩ vaꞌe peve. Aexa rã yy
oxyry oiny oiporu kuaa regua rupi.
3 Haꞌe gui ava vaꞌe ma kuaray oua katy ju oẽ ovy, opo py ixã mbaꞌemo
 

aꞌãarã oguereko reve. Haꞌe vy quinhentos metros oaꞌãa py xemboaxa yy

rupi. Haꞌe rã yy ovaẽ ouvy xepy nhuꞌã peve. 4 Haꞌe vy quinhentos metros 

ju oaꞌãvea py ma teĩgue ju xemboaxa yy rupi. Haꞌe ramo xerenapyꞌã peve

yy ovaẽ. Haꞌe gui quinhentos metros ju oaꞌãa py ma yy rupi xemboaxa
rã xekuꞌa peve ovaẽ. 5 Haꞌe gui quinhentos metros ju oaꞌãa py ma yakã
 

ete ma oxyry, aaxa aguã ndaꞌevei vaꞌe, mbaꞌeta yakã ma typy raxa jaꞌyta
reve jaaxa aguã haꞌeve vaꞌe, avave rei oaxaa vaꞌerã nunga eꞌỹ. 6 Haꞌe gui  

aipoeꞌi xevy:
— Ava raꞌy, rexa pa haꞌe nunga? — heꞌi vyve yakã rembe peve ju
xereraa.
7 Haꞌe py avaẽ ju ma vy yakã rembe rupi heta aexa yvyra, jovaive rupi
 

ikuai vaꞌe. 8 Haꞌe vy aipoeꞌi xevy:

 

— Kovaꞌe yy ma kuaray oua katy oẽ vy oxyry ꞌrã ovy yvy joja reia rupi,
haꞌe gui Yeꞌẽ Manoa ꞌepy vaꞌe py ꞌrã ovaẽ. Haꞌe ramo yy haꞌe py voi iporã
rei ju ꞌrã. 9 Kovaꞌe yakã oxyry oinya rupi rei ma temimoingo kuery omyĩ
 

g
 47.1,12 Apocalipse 22.1‑2
 1459 Ezequiel 47

vaꞌe heta ete ikuai, pira voi. Mamo rã rei yy ovaẽa py ma yeꞌẽ rupi teĩ
yy porã ete ꞌrã opyta. Yakã oaxaa rupi ma opa marãgua ikuai. 10 Hembe  

rupi ma pira mboꞌaa kuery ikuai. En-Gedi guive En-Eglaim peve oĩ ꞌrã
pira mboꞌaa omomboa aguã. Pira peteĩ-teĩ regua ikuai vaꞌe ma yeꞌẽ tuvixa
vaꞌe py rami heta ete. 11 Haꞌe rã yapo jaxuru reia rupi ma yy naꞌiporãi
 

ꞌrã, jukyrã rive opyta. 12 Yakã rembe jovaive rupi ma yvyra ikuai. Opa
 

marãgua hiꞌa vaꞌe ikuai, jaꞌu vaꞌerã meme. Hogue naꞌixorĩ ꞌrã, ndaiꞌa eꞌỹi
ꞌrã guive. Jaxy nhavõ ꞌrã hiꞌa, oo ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe gui yy oẽ rire. Hiꞌa ma jaꞌu
vaꞌerã, haꞌe rã hogue ma moã meme.

Israel yvy apy re ijayvuague

13  Haꞌegui po rami Senhor Nhanderuete ijayvu:
— Po rami ꞌrã yvy pembojaꞌo Israel kuery regua doze ikuai vaꞌe
peguarã. José kuery ma mokoĩ henda py ꞌrã ojopy. h 14 Peteĩ-teĩ regua
 

pe pembojaꞌo ꞌrã joo rami guarã. Mbaꞌeta xepo aupi reve aura ae ma
karamboae peneramoĩ kuery pe ameꞌẽ aguã. Haꞌe rami rire pendevy pe ju
kovaꞌe yvy omeꞌẽa ꞌrã.
15 — Po rami ꞌrã oĩ pendeyvy apy. Kuaray ijapuꞌaꞌia katy rupi oo ꞌrã
 

yakã guaxu guive Hetlom tetã via rupi Zedade py nhavãea peve. 16 Haꞌe  

gui ma Hamate rupi, Berota, Sibraim tetã (haꞌe vaꞌe ma Damasco haꞌe
Hamate mbyte oĩ vaꞌe), Hazer-Haticom tetã Haurã yvy apy katyꞌi oĩ vaꞌe
rupi voi oo. 17 Haꞌe rami py yeꞌẽ guive Hazar-Enom peve ꞌrã oo, Damasco
 

tetã katyꞌi peve. Haꞌe gui kuaray ijapuꞌaꞌia katyve opyta ꞌrã Hamate yvy.
Haꞌe rami ꞌrã opyta yvy apy kuaray ijapuꞌaꞌia katy rupi oo vaꞌe. 18 Haꞌe  

gui kuaray oua katy rupi ma Haurã haꞌe Damasco guive oo ꞌrã Gileade
haꞌe Israel yvy mbyte rupi, Jordão yakã rupi ae. Haꞌe gui kuaray ijapuꞌaꞌia
katy oĩ vaꞌe guive yeꞌẽ kuaray oua katygua peve ꞌrã peaꞌã. 19 Kuaray  

puku-a katy rupi ma Tamar guive ꞌrã oo Meribá-Cades regua yy peve,

haꞌe yakã Egito katyꞌi oĩ vaꞌe guive yeꞌẽ tuvixa vaꞌe peve. Haꞌe rami
ꞌrã yvy apy kuaray puku-a katygua oĩ. 20 Haꞌe rã yvy apy kuaray oikea
 

katygua ma yeꞌẽ tuvixa vaꞌe guive Hamate tetã py nhavãea peve. Haꞌe
rami ꞌrã kuaray oikea katygua oĩ.
21 — Haꞌe rami py pembojaꞌopa ꞌrã yvy peẽ kuery peguarã, Israel regua
 

ikuai vaꞌe peteĩ-teĩ pe. 22 Xortea pexaa rupi ꞌrã pemeꞌẽ peẽ kuery pe ae
 

haꞌe amboae regua penembyte ikuai vaꞌe taꞌy vaꞌe kuery pe. Pendevy rã
haꞌe kuery Israel kuery mbyte ikuai ꞌrã haꞌe pygua ae rami avi. Peẽ kuery
reve avi ojopy ꞌrã oyvyrã Israel regua ikuai vaꞌe mbyte rupi. 23 Amboae  

regua kuery mamo rã ikuaia py ae ꞌrã pemeꞌẽ ijyvyrã — heꞌi Senhor

Nhanderuete.

h
 47.13 José ma mokoĩ taꞌy rakaꞌe, Efraim haꞌe Manassés, haꞌe José pe omeꞌẽa taꞌy jypygua
pegua (1 Crônicas 5.1). Haꞌe nunga rupi guyvy kuery gui ojopyve, mokoĩ henda py.
Ezequiel 48 1460

Sete regua haꞌe sacerdote kuery yvyrã re ijayvuague

48   —
Po rami ma Israel regua rery oĩ. Dã regua yvy apy ma kuaray
1

ijapuꞌaꞌia katy guive oo ꞌrã Hetlom rupi Hamate yvy re nhavaẽa haꞌe
Hazar-Enom peve, haꞌe gui Damasco yvy apy kuaray ijapuꞌaꞌia katygua rupi
Hamate peve, kuaray oua katy guive oikea katy peve. 2 Haꞌe gui Dã yvy re ma
 

Aser yvy ju ꞌrã ojeꞌa, kuaray oua katy guive oikea katy peve. 3 Haꞌe gui Aser
 

yvy re ma Naftali yvy ju ꞌrã ojeꞌa, kuaray oua katy guive oikea katy peve.
4 Haꞌe gui Naftali yvy re ma Manassés yvy ju ꞌrã ojeꞌa, kuaray oua katy guive
 

oikea katy peve. 5 Haꞌe gui Manassés yvy re ma Efraim yvy ju ꞌrã ojeꞌa, kuaray
 

oua katy guive oikea katy peve. 6 Haꞌe gui Efraim yvy re ma Rúben yvy ju
 

ꞌrã ojeꞌa, kuaray oua katy guive oikea katy peve. 7Haꞌe gui Rúben yvy re ma
 

Judá yvy ju ꞌrã ojeꞌa, kuaray oua katy guive oikea katy peve. 8 Haꞌe gui Judá
 

yvy re ma ojeꞌa ꞌrã yvy ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe pembojaꞌo vaꞌerã, kuaray oua katy guive
oikea katy peve. Israel regua yvy rami avi ꞌrã doze quilômetros raxaꞌi ipya
haꞌe ipuku-a, kuaray oua katy guive oikea katy peve. Mbyte py oĩ ꞌrã oo ikyꞌa
eꞌỹ vaꞌe. 9 Senhor peguarã yvy pembojaꞌo vaꞌerã puku-a ma doze quilômetros
 

raxaꞌi, haꞌe rã ipya ma cinco. 10 Haꞌe vaꞌe yvy sacerdote kuery pegua ikyꞌa eꞌỹ
 

vaꞌe puku-a ma doze quilômetros raxaꞌi ꞌrã kuaray ijapuꞌaꞌia haꞌe ipuku-a katy
rupi, haꞌe rã ipya ma cinco quilômetros ꞌrã kuaray oikea haꞌe oua katy rupi.
Mbyte py oĩ ꞌrã Senhor pegua oo ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe. 11 Haꞌe vaꞌe yvy opyta ꞌrã
 

Zadoque ramymino kuery sacerdote-rã oikyꞌaꞌo pyre peguarã, mbaꞌeta haꞌe

kuery ma ojapo ꞌrã vaꞌekue ojapo ete rakaꞌe, Israel kuery mboae opa marã rei
ikuai teĩ, levita kuery eteve voi. 12 Haꞌe vaꞌe yvy ma yvy ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe mbyte
 

py oĩ ꞌrã ikyꞌa eꞌỹ ete vaꞌe, haꞌe ojeꞌa ꞌrã levita kuery yvy re.

Levita kuery yvyrã re ijayvuague

13  —
Haꞌe gui levita kuery yvy ma sacerdote kuery yvy re ojeꞌa ꞌrã.
Ipuku-a ma doze quilômetros raxaꞌi, haꞌe rã ipya ma cinco. Haꞌe rami
ꞌrãe ipuku-a haꞌe ipya. 14 Haꞌe kuery ma neĩ peteĩve henda py novendei
 

ꞌrã, nomboekoviai, neĩ yvy porãa nomboaxai ꞌrã amboae kuery peguarã,
Senhor pe ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe ramo.

Tetã oĩ aguã re ijayvuague

15 —
Haꞌe gui yvy rembyrekue dois quilômetros raxaꞌi ipya haꞌe doze
raxaꞌi ipuku-a vaꞌe ma opyta ꞌrã tetã pygua kuery ikuai aguã, tetã yvýry
rupi guarã. Haꞌe rã tetã ma mbyte py ꞌrã opyta. 16 Po rami ꞌrã tuvixaa oĩ:
 

dois quilômetros raxaꞌi ꞌrã oo kuaray ijapuꞌaꞌia katy, ipuku-a katy, oua katy
haꞌe oikea katy. 17 Haꞌe rã tetã yvýry rupigua ma cento e vinte cinco metros
 

ꞌrã oo kuaray ijapuꞌaꞌia katy, ipuku-a katy, oua katy haꞌe oikea katy. 18 Haꞌe  

gui yvy ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe re ojeꞌa vaꞌe rembyrekue ma cinco quilômetros peve
ꞌrã oo kuaray oua katy haꞌe oikea katy, yvy ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe apy peve. Haꞌe vaꞌe
 1461 Ezequiel 48

rupi mbaꞌemo aju oiko vaꞌe opyta ꞌrã tetã py ombaꞌeapo vaꞌe kuery peguarã.
19 Tetã py ombaꞌeapo vaꞌe kuery ae ꞌrã omaꞌetỹ okuapy haꞌe py, Israel kuery
 

haꞌe javi regua. 20 Haꞌe vaꞌe yvy ma doze quilômetros raxaꞌi jova-jovaive re,
 

yvy ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe haꞌe tetã yvýry rupigua reve.

Huvixave yvy re ijayvuague

21 —
Yvy ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe haꞌe tetã yvýry rupigua rembyrekue ma
huvixave pe ꞌrã opyta. Huvixave pegua ma yvy ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe doze
quilômetros raxaꞌi ipya vaꞌe regua kuaray oua katy haꞌe oikea katy oo,
Israel regua kuery yvy ooa rami avi. Haꞌe vaꞌe mbyte py ꞌrã oĩ yvy ikyꞌa
eꞌỹ vaꞌe haꞌe henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe templo regua. 22 Haꞌe rami vy Judá
 

haꞌe Benjamim regua yvy mbyte oĩ vaꞌe ma huvixave peguarã ꞌrã opyta,
mbyte py levita kuery pegua haꞌe tetã oĩ vaꞌe reveꞌỹ vy.

Peteĩ nhiruĩ regua kuery pegua yvy re ju ijayvuague

23  —
Haꞌe gui Israel regua kuery mboae pegua yvy ju peikuaa aguã,
Benjamim kuery yvy ma kuaray oua katy guive oikea katy peve ꞌrã oo.
24 Haꞌe gui Benjamim yvy re ma Simeão yvy ju ꞌrã ojeꞌa, kuaray oua
 

katy guive oikea katy peve. 25 Haꞌe gui Simeão yvy re ma Issacar yvy ju
 

ꞌrã ojeꞌa, kuaray oua katy guive oikea katy peve. 26 Haꞌe gui Issacar yvy
 

re ma Zebulom yvy ju ꞌrã ojeꞌa, kuaray oua katy guive oikea katy peve.
27 Haꞌe gui Zebulom yvy re ma Gade yvy ju ꞌrã ojeꞌa, kuaray oua katy
 

guive oikea katy peve. 28 Haꞌe vy Gade yvy apy ma kuaray puku-a katy
 

rupi oo ꞌrã Tamar guive Meribá-Cades regua yy ituia peve, haꞌe Egito
katyꞌi yakã oĩ vaꞌe pukukue rupi yeꞌẽ tuvixave vaꞌe peve ju. 29 Haꞌe  

rami ae ꞌrã itui yvy xortea pexaa rupi Israel regua kuery pe pembojaꞌo
vaꞌerã, peteĩ-teĩ regua ikuaia rami vy — heꞌi Senhor Nhanderuete.

Tetã kora rokẽ re ijayvuague

30  —
Haꞌe gui tetã kora rokẽ ma po rami ꞌrã opyta: Kuaray ijapuꞌaꞌia
katygua dois quilômetros raxaꞌi oo vaꞌe re ma 31 mboapy okẽ ꞌrã ikuai:
 

Rúben rokẽ, Judá haꞌe Levi rokẽ, mbaꞌeta tetã rokẽ ikuai vaꞌe ma
Israel kuery rery rupi ꞌrã omboerya. 32 Haꞌe gui kuaray oua katygua
 

dois quilômetros raxaꞌi oo vaꞌe re ma mboapy okẽ ju ꞌrã ikuai, José,

Benjamim haꞌe Dã rokẽ. 33 Kuaray puku-a katygua dois quilômetros
 

raxaꞌi oo vaꞌe re ma mboapy okẽ ju ꞌrã ikuai, Simeão, Issacar haꞌe

Zebulom rokẽ. 34 Haꞌe gui kuaray oikea katygua dois quilômetros raxaꞌi
 

oo vaꞌe re ma mboapy okẽ ju ꞌrã ikuai, Gade, Aser haꞌe Naftali rokẽ.
35 Tetã ojerea haꞌe javi vy ma nove quilômetros. Haꞌe vaꞌe ára guive
 

tetã omboerya ꞌrã “Haꞌe py Senhor oĩ” ꞌea. i

 48.30‑35 Apocalipse 21.12‑13
i
 Daniel ayvu oĩa
Daniel ayvu oĩa
Daniel ma kunumi teri reve Babilônia katy escravo-rã heraa vaꞌekue, irũ kuery
reve. Ixupe Nhanderuete oexa uka mbaꞌemo, omeꞌẽ avi oexa raꞌu pyre omombeꞌu
porãve aguã. Haꞌe nunga rupi Babilônia pygua huvixa ogueru guembiguairã.
Heko vai vaꞌe kuery mbyte Daniel oirũ kuery reve ikuai teĩ Nhanderuete pe
ikuaia py oĩ atã okuapy. Haꞌe ramo opoꞌakaa oexa uka vy ogueraa jepe tata haꞌe
guary kora gui voi (capítulos 3 haꞌe 6).
Nhanderuete poꞌakaa re ae Daniel ijayvu. “Mbaꞌeta ixuguigua hexa pyrã
haꞌe oexa uka vaꞌe ma tuvixa ete. Nhomondyipaarã omoingo vaꞌe py oexa uka
imbaraetea. Ipoꞌakaa ma opa vaꞌerã eꞌỹ, openaa ma rakaꞌe rã peve guarã” (4.3).
Peteĩ ava raꞌy rami ojekuaa vaꞌe rekorã re avi ijayvu, Nhanderuete ombopoꞌaka
aguã re: “Pyávy aexa vaꞌe re amaꞌẽ ajupy vy peteĩ ju aexa arai reve yva gui ou
ramo, ava raꞌy rami ojekuaa vaꞌe. Haꞌe vaꞌe ma Jypy guive guare oĩa py oo ramo
omonhemboja. Ombopoꞌaka haꞌe omboyvate ete huvixave oĩ aguã, ixupe heta
ikuai aguã, amboae regua kuery haꞌe ayvu mboae py ijayvu vaꞌe guive. Ipoꞌakaa
ma opa vaꞌerã eꞌỹ, ndoaxai ꞌrãe, openaa nombovaipaai ꞌrã guive” (7.13‑14). Novo
Testamento py ma Jesus Cristo haꞌe rami ae ijayvu ojee: “Xee ae haꞌe. Haꞌe gui
pexa ꞌrã Ipoꞌakapa vaꞌe oiporu kuaa regua re Ava raꞌy ojeapo vaꞌekue oguapy haꞌe
yva gui ou ramo arai rupi”, heꞌi (Marcos 14.62).

Daniel haꞌe irũ kuery oeko aꞌãa ague

1   Mboapy
maꞌetỹ re ma Judá pygua huvixa Jeoaquim oĩ jave,
1

Babilônia pygua huvixa Nabucodonosor ou Jerusalém tetã py. Haꞌe

vy ojokopa tetã. 2 Ipo py Senhor omboaxa Judá pygua huvixa Jeoaquim,
 

Nhanderuete pegua opy mbaꞌemo ryru ikuai vaꞌekue guive. Haꞌe ramo
Sinar yvy re mbaꞌemo ryru ogueraapa nguuete pegua oo oĩ vaꞌe pyguarã.
Haꞌe vy omoĩ porãmba nguuete pegua vaꞌe py.
3 Haꞌe gui huvixa aipoeꞌi tembiguai kuery rerekoa Aspenaz pe, ogueru
 

avi aguã amongue Israel kuery regua, huvixa raꞌy kuery, yvatekueve,
4 kunumigue ivaikue reia peteĩ henda py ma voi oĩ eꞌỹ vaꞌe, hova porã rei
 

vaꞌe, ꞌarandua haꞌe javi re omboꞌe pyre, mbaꞌemo ojapo kuaa vaꞌe guive
huvixave ro py ombaꞌeapo aguã, caldeu kuery reko haꞌe ijayvu re omboꞌe

1462
 1463 Daniel 1

porãa ma ramo. a 5 Haꞌe vaꞌe kunumingue pe ma koꞌẽ nhavõ huvixave

 

omeꞌẽ uka ꞌrã tembiꞌu iporãve vaꞌe anho, huvixave hoꞌu vaꞌe regua ae.
Omeꞌẽ uka avi vinho haꞌe oyꞌu vaꞌe regua, mboapy maꞌetỹ re haꞌe kuery
ikuai aguã haꞌe nunga re, haꞌe vaꞌe ára opaa py huvixave ro py ombaꞌeapo
aguã. 6 Haꞌe kuery regua ma Daniel, Hananias, Misael haꞌe Azarias,
 

Judá regua meme ikuai. 7 Haꞌe kuery rery ma tembiguai kuery rerekoa
 

oguerova ju, po rami: Daniel ma Beltessazar, Hananias ma Sadraque,

Misael ma Mesaque, haꞌe rã Azarias ma Abede-Nego. b
8 Haꞌe rami teĩ Daniel opyꞌa re omoĩ onhemongyꞌa eꞌỹ aguã huvixave
 

hoꞌu vaꞌe haꞌe vinho oyꞌu vaꞌe regua py. Haꞌe vy tembiguai kuery rerekoa
pe ojerure onhemongyꞌa eꞌỹ aguã. 9 Haꞌe ramo Nhanderuete ojapo
 

tembiguai kuery rerekoa Daniel ojou porã haꞌe omboaxy aguã rami.
10 Tembiguai kuery rerekoa ombovai Daniel pe:
 

— Haꞌe rami avi xee ma xeruvixa gui akyje, peꞌu haꞌe peyꞌu vaꞌerã
omeꞌẽ uka rire. Mbaꞌexa ꞌrã tu peẽ kuery pendejavegua kunumigue ikuai
vaꞌe gui penderova re penekangyve oexa aguã? Haꞌe rami vy pendekáuxa
huvixave ojaya ꞌrã xeakã — heꞌi.
11 Oiko avi peteĩ ava Daniel, Hananias, Misael haꞌe Azarias mongaruarã
 

tembiguai kuery rerekoa omoĩ vaꞌekue. Haꞌe vaꞌe pe ju Daniel ojerure vy

aipoeꞌi:
12 — Xee ajerure ndevy ore nerembiguai kuery oreraꞌanga aguã dez
 

ára peve, haꞌe rami vy roꞌu vaꞌerã remeꞌẽ aguã mbaꞌemo rogue rive, haꞌe
yy royꞌu aguã guive. 13 Haꞌe gui mae ma reikuaa pota ꞌrã orerova re,
 

kunumigue huvixave tembiꞌu hoꞌu vaꞌe regua hoꞌu vaꞌe rova re guive.
Haꞌe gui rexa kuaa rami ꞌrã orerereko nerembiguai kuery rami — heꞌi.
14 Haꞌe rami rã ojou porã vy dez ára re oaꞌanga.
 

15 Dez ára opaa py ma haꞌe vaꞌe oexa rã haꞌe kuery rova iporãve
 

kunumigue huvixave rembiꞌu hoꞌu vaꞌe kuery gui, imbaraetepave okuapy

guive. 16 Haꞌe rami rã tembiꞌu mbojya haꞌe kuery pe nomeꞌẽvei tembiꞌu
 

iporã rei vaꞌe regua hoꞌu vaꞌerã neĩ vinho oyꞌu vaꞌerã vaꞌekue. Mbaꞌemo
rogueꞌi anho omeꞌẽ haꞌe kuery pe hoꞌu aguã.
17 Haꞌe vaꞌe irundy kunumigue pe ma Nhanderuete omeꞌẽ oiko kuaa
 

aguã, mbaꞌemo ojapo kuaa aguã guive guekorã ombopara pyre haꞌe

a
 1.4 Caldeu kuery ma Babilônia pygua ae. Babilônia rery mboae ma Sinar (versículo 2).
b
 1.7 Nguuete ramigua rery rupi omboery oayvu py ae, Israel kuery ayvu py Nhanderuete
rery rupi ꞌrãgue py. Tery Daniel ma “Nhanderuete xerepya” ꞌea rekovia omboery
Beltessazar “Bel oeko repya” ꞌea nguuete ramigua Bel rery rupi. Haꞌe gui tery Hananias
“ “Senhor” nhanemboaxy” ꞌea rekovia omboery Sadraque “Aku rembiguai” ꞌea nguuete
ramigua Aku rery rupi. Haꞌe gui tery Misael “Nhanderuete rami oiko vaꞌe” ꞌea rekovia
omboery Mesaque “Aku rami oiko vaꞌe” ꞌea nguuete ramigua Aku rery rupi ae. Haꞌe gui
Azarias “ ‘Senhor’ oipytyvõ vaꞌe” ꞌea rekovia ma omboery Abede-Nego “Nego pegua” ꞌea
nguuete ramigua Nego rery rupi.
Daniel 1​, ​2 1464

ꞌarandua haꞌe javi py. Haꞌe rã Daniel pe ma omoꞌaranduve, mbaꞌemo oexa

uka pyre haꞌe oexa raꞌu pyre oikuaa aguã.
18 Haꞌe gui ma huvixave ogueru ruka aguã ára oaꞌangaague ovaẽ ma
 

ramo tembiguai kuery rerekoa oguerupa Nabucodonosor renonde. 19 Haꞌe  

kuery reve huvixave ijayvu vy oikuaa pavẽ gui Daniel, Hananias, Misael
haꞌe Azarias hiꞌaranduve vaꞌea. Haꞌe rami vy haꞌe kuery ma huvixave ro
py ikuai mbaꞌemo ojapoa py. 20 Mbaꞌeta opa mbaꞌe py haꞌe kuery oikuaa
 

haꞌe hiꞌarandu aguã re huvixave oporandu vy oikuaa haꞌe kuery dez-

kue hiꞌaranduvea imbaꞌekuaa haꞌe mbaꞌemo oikuaa vaꞌe kuery openaa
rupi ikuai vaꞌe haꞌe javi gui. 21 Haꞌe gui Daniel ma haꞌe py ae oiko tema
 

huvixave Ciro peteĩ maꞌetỹ re ma oĩ peve.

Nabucodonosor oexa raꞌuague mbaꞌerã paa

Daniel omombeꞌu porãveague

2   Huvixave
Nabucodonosor mokoĩ maꞌetỹ re ma oĩa py peteĩ mbaꞌe
1

oexa raꞌu. Haꞌe vy onheꞌẽ py onhemondyi rei vy ndoke kuaavei.

2 Haꞌe rami vy huvixave oenoĩ uka imbaꞌekuaa vaꞌe kuery, hexa pyrã
 

apoa, imbaꞌevyky vaꞌe haꞌe caldeu kuery, huvixa oexa raꞌu vaꞌekue
omombeꞌu porãve aguã. Haꞌe kuery oupa ma vy huvixave renonde ojexa
uka okuapy. 3 Huvixa aipoeꞌi haꞌe kuery pe:
 

— Xee aexa raꞌu kuri peteĩ. Xenheꞌẽ py ndaꞌeveia aendu guive aikuaaxe
vy teĩ.
4 Haꞌe ramo huvixa pe caldeu kuery aipoeꞌi okuapy aramaico ayvu py:
 

— Toikove huvixa rakaꞌe rã peve! Emombeꞌu ke haꞌvy rexa raꞌu vaꞌekue

ore nerembiguai kuery pe. Haꞌe ramo romombeꞌu porãve ꞌrã ndevy — heꞌi
okuapy.
5 Huvixa ombovai vy aipoeꞌi caldeu kuery pe:
 

— Peteĩ mbaꞌe ma xee po rami aikuaa: Jypy xevy pemombeꞌu ꞌrã aexa
raꞌuague, haꞌe gui mbaꞌerã paa guive. Haꞌe nunga napemombeꞌu porãi ri
ramo pendeayapaa ꞌrã, pendero voi ombovaipaa ꞌrã. 6 Haꞌe rã xapyꞌa rei
 

aexa raꞌu vaꞌekue ranhe pemombeꞌu porã, haꞌe guive mbaꞌerã paa guive
pemombeꞌu ri ramo mbaꞌemo porã ete ameꞌẽ ꞌrã pẽvy, romboete uka
ꞌrã guive. Haꞌe nunga rupi pemombeꞌu xevy aexa raꞌu vaꞌekue, haꞌe gui
mbaꞌerã paa guive — heꞌi.
7 Haꞌe gui mokoĩguea ma ombovai vy
 

— Oreruvixave, ore nerembiguai kuery pe jypy remombeꞌu ꞌrãgue rexa

raꞌu vaꞌekue. Haꞌe ramo ma romombeꞌu ꞌrã mbaꞌerã paa — heꞌi okuapy.
8 Haꞌe gui ma huvixa ijayvu vy aipoeꞌi:
 

— Xee aikuaa pemboare rivea teĩ, mbaꞌeta peikuaa xeayvuague oiko

ete ꞌrãa, 9 po rami: Aexa raꞌu vaꞌekue napemombeꞌui ri ramo peteĩgueꞌi
 

pyve rombopagapa ꞌrã. Mbaꞌeta apu rupi pejogueroayvu raꞌe, xerenonde

xembotavya rupi pendeayvu teĩ, pemboare xemboexaraixe vy. Ndaꞌevei.
 1465 Daniel 2

Pemombeꞌu na aexa raꞌu vaꞌekue. Haꞌe ramo mae ma aikuaa ꞌrã mbaꞌerã
paa voi pemombeꞌu porã kuaa — heꞌi.
10 Haꞌe ramo huvixave renonde caldeu kuery ombovai vy aipoeꞌi:
 

— Haꞌe rami avi oreruvixave, yvy re jipoi ndee remombeꞌu uka vaꞌe
omombeꞌu kuaa vaꞌerã. Mbaꞌeta huvixa yvatekueve haꞌe ipoꞌakapave
vaꞌe teĩ ae ma, peteĩve ma voi povaꞌe ramigua nomombeꞌu ukaai ꞌrã
guembiguai kuery imbaꞌekuaa vaꞌe pe, hexa pyrã apoa, neĩ caldeu kuery
pe guive. 11 Oreruvixave, ndeayvua ma haxy vai ete vaꞌe. Avave rei jipoi
 

ndevy omombeꞌu kuaa vaꞌerã, tuuete kuery eꞌỹ vy. Haꞌe rami avi haꞌe vaꞌe
kuery ma nhande kuery reve ndoikoi — heꞌi okuapy.
12 Haꞌe rami rã huvixave ivai vy ipoxy vaipa. Haꞌe vy oayvu omondouka
 

imbaꞌekuaa vaꞌe kuery Babilônia py ikuai vaꞌe haꞌe javi ojukapaa aguã.
13 Haꞌe ramo ijayvuague imbaꞌekuaa vaꞌe kuery ojukapaa aguã regua
 

oikuaa pavẽ ramo Daniel haꞌe irũ kuery voi oekaa avi ojuka aguã.
14 Babilônia pygua imbaꞌekuaa vaꞌe kuery jukapaarã oo vaꞌe ma
 

huvixave pegua xondaro ruvixa Arioque hery vaꞌe. Haꞌe vaꞌe reve ma
Daniel oꞌarandua haꞌe oiko kuaa rupi jogueroayvu. 15 Haꞌe vy huvixave
 

rembiguai Arioque pe Daniel aipoeꞌi:

— Mbaꞌe re tu po rami ete huvixave ijayvu? — heꞌi. Haꞌe ramo Arioque
ombovai vy Daniel pe omombeꞌu mbaꞌemo oiko vaꞌekue. 16 Haꞌe ramo
 

huvixavea py Daniel oo vy ixupe ojerure oaꞌanga pukuveꞌi ju aguã re,

huvixave pe omombeꞌu porã aguã oexa raꞌu vaꞌekue mbaꞌerã paa.
17 Haꞌe gui ma Daniel ngoo py oo vy oirũ kuery Hananias, Misael haꞌe
 

Azarias pe ju omombeꞌu. 18 Haꞌe kuery reve Nhanderuete yva pygua

 

pe ojerure okuapy, omboaxy vy oikuaa eꞌỹ pyre oikuaa uka aguã re,
Babilônia py imbaꞌekuaa vaꞌe kuery ojukapaa py Daniel haꞌe irũ kuery
ojukaa avi eꞌỹ aguã.
19 Haꞌe ramo oikuaa eꞌỹ pyre Daniel pe oikuaa uka pyávy mbaꞌemo
 

oexa ukaa py. Haꞌe ramo Nhanderuete yva pygua re Daniel imaꞌenduꞌa
porã. 20 Haꞌe vy aipoeꞌi:
 

— Tove Nhanderuete rery re taꞌimaꞌenduꞌa porãa rakaꞌe rã peve,

mbaꞌeta ixuguigua ae ou ꞌarandu haꞌe poꞌakaa. 21 Haꞌe ae ma oguerova
 

ꞌrã ára, hiꞌára py porã mbaꞌemo ojapoa aguã. Oipeꞌa ꞌrã huvixa kuery,
haꞌe gui amboae ju ꞌrã omoĩ huvixarã. Omoꞌaranduve ꞌrã hiꞌarandu vaꞌe,
mbaꞌeta oendu kuaa vaꞌe pe oikuaa ukave ꞌrã mbaꞌemo. 22 Haꞌe rami vy
 

oikuaa uka ꞌrã ndoikuaai pyre haꞌe onhomi mbyre voi. Haꞌe ma pytũa
py mbaꞌemo oĩ vaꞌe voi oikuaa vaꞌe. Haꞌe gui hendy vaꞌe ma hexegua ae.
23 Xeru kuery ruete, ndee ae roguerovyꞌa haꞌe romboete, mbaꞌeta xevy
 

pe remeꞌẽ xeꞌarandurã haꞌe xembaraete aguã. Ange reikuaa uka kuri

huvixave oexa raꞌu vaꞌekue xee rojerureague — heꞌi.
24 Haꞌe gui ma Babilônia py imbaꞌekuaa vaꞌe kuery jukapaarã omoĩ
 

mbyre Arioque vaꞌea py ju Daniel oo. Haꞌe py oike vy aipoeꞌi ixupe:

Daniel 2 1466

— Ejuka eme imbaꞌekuaa vaꞌe kuery Babilônia pygua. Xereroike

huvixave renonde, haꞌe ramo huvixave pe xee amombeꞌu ꞌrã oexa raꞌu
vaꞌekue mbaꞌerã paa — heꞌi.
25 Haꞌe rami rã Arioque ma huvixave renonde ogueroike pojava Daniel.
 

Haꞌe vy aipoeꞌi ixupe:

— Peteĩ ava ajou Judá gui escravo-rã jaru vaꞌekue regua. Haꞌe vaꞌe ma
omombeꞌu ꞌrã rexa raꞌu vaꞌekue mbaꞌerã paa — heꞌi.
26 Haꞌe ramo huvixave ombovai vy Daniel Beltessazar hery mboae vaꞌe
 

pe aipoeꞌi:
— Ndee pa remombeꞌu ta aexa raꞌu vaꞌekue, haꞌe gui mbaꞌerã paa?
27 Haꞌe ramo huvixave renonde Daniel oĩa py ombovai:
 

— Xeruvixa, oikuaa eꞌỹ pyre remombeꞌu uka teĩ avave rei nomombeꞌu
kuaai ꞌrã ndevy, imbaꞌekuaa vaꞌe kuery, hexa pyrã apoa, neĩ imbaꞌevyky
vaꞌe kuery voi. 28 Haꞌe rami teĩ peteĩ oiko Nhanderuete yva re. Haꞌe
 

vaꞌe ae ma oikuaa uka ꞌrã ndajaikuaai vaꞌe. Haꞌe rami vy xeruvixa

Nabucodonosor, ndevy pe oikuaa uka opaa ára mbaꞌemo oiko vaꞌerã.
Haꞌe gui ma nderupa py reke rejupya py ndeke rupi rexa raꞌu vaꞌekue
ma po rami: 29 Xeruvixa, nderupa rupi ndetui reve repẽxa rejupy vaꞌekue
 

rakaꞌeve rã mbaꞌemo oiko vaꞌerã re. Haꞌe ramo ndajaikuaai vaꞌe kuaa
ukaa ae oikuaa uka ndevy mbaꞌemo oiko vaꞌerã. 30 Haꞌe gui ma xevy pe ju
 

oikuaa uka, pavẽ hiꞌarandu vaꞌe gui xeꞌaranduve ramo eꞌỹ guive, haꞌe rã
ndee xeruvixa pe amombeꞌu aguã mbaꞌerã paa, ndee reikuaa porãve aguã
ndeke rupi repẽxa reiague.
31 — Haꞌe gui xeruvixa, ndee rexa rã peteĩ ava raꞌangaa tuvixa vaꞌe
 

ojekuaa. Haꞌe vaꞌe ma tuvixa ete, overaa ndaꞌevei ete vaꞌe opuꞌã hoꞌamy
nerenonde, jaexa rã nhanemongyje rei vaꞌe. 32 Inhakã ma ouro guigua.
 

Ipexo haꞌe ijyva ma prata guigua. Hye haꞌe hiꞌu rupi peve ma overa
vaꞌe guigua. 33 Hetyma ma ferro guigua. Haꞌe rã ipy ma ferro haꞌe yapo
 

guigua. 34 Remaꞌẽ rã peteĩ ita oi ouvy oĩague gui, avave rei omboia ramo
 

eꞌỹ. Haꞌe vaꞌe ma ipy ferro haꞌe yapo guigua áry hoꞌa vy omonguꞌipa.
35 Haꞌe rami vy taꞌangaa haꞌe javi ikuꞌipa vyvoi: ferro guigua, yapo, overa
 

vaꞌe, prata haꞌe ouro guigua. Ikuꞌipa vy mbaꞌemo pirekue aty ramigua
rive ojeapo rã yvytu oguerovevepa heravy. Oĩague py haꞌe nungakue
jipovei. Haꞌe rã ita ava raꞌangaa ombovaipa vaꞌekue ma yvyty guaxu
ojeapo vy yvy jave re omonyẽ.
36 — Haꞌe ramigua rima rexa raꞌu vaꞌekue. Haꞌe gui xeruvixa, mbaꞌerã
 

paa voi romombeꞌu avi ꞌrã ndevy. 37 Xeruvixa, ndee ae ma huvixa ikuai
 

vaꞌe ruvixave reĩ. Ndevy pe Nhanderuete yva pygua omeꞌẽ huvixa reĩ
aguã. Haꞌe rami vy nembopoꞌaka, nemombaraete haꞌe nemboyvate.
38 Ndepo py omboaxa guive avakue opa rupigua, mymba nhuũndy rupi
 

ikuai vaꞌe, haꞌe guyra oveve vaꞌe, haꞌe kuery haꞌe javi re ndepoꞌaka aguã.
Ndee ae ma inhakã ouro guigua. 39 Haꞌe gui ndee ndereikovei ma ramo
 
 1467 Daniel 2​, ​3

nderekovia amboae ju ꞌrã ipoꞌaka ndegui iporiauve vaꞌerã. Haꞌe gui peteĩ
ju ꞌrã opuꞌã mboapya ipoꞌaka aguã. Haꞌe vaꞌe ma overa vaꞌe guigua,
yvy jave re ipoꞌaka avi vaꞌerã. 40 Haꞌe vaꞌe gui irundya ipoꞌaka vaꞌe ma
 

ferro rami ete ꞌrã imbaraete, ferro nhomopẽmbaa haꞌe nhomboaꞌypaa

rami ꞌrã joguereko. Ferro opa mbaꞌe omopẽmbaa rami haꞌe vaꞌe voi
nhomopẽmba haꞌe nhomboaꞌypa ꞌrã. 41 Haꞌe rami avi ipy haꞌe ipyxã rexa
 

vaꞌekue ma amongue henda py yapo guigua, haꞌe rã amboae henda py

ma ferro guigua ꞌrã oĩ, mbaꞌeta haꞌe vaꞌe openaa ma ojaꞌo ꞌrã. Haꞌe rami
teĩ hexe oĩ ꞌrã ferro rami oĩ atã aguã, ferro haꞌe yapo re irũ vaꞌe rexaague
rami. 42 Ipyxã ma ferro guigua haꞌe yapo guigua reve ikuaia rami avi
 

haꞌe vaꞌe poꞌakaa voi amongue henda py imbaraete ꞌrã, haꞌe rã amboae
rupi ma ikangy ꞌrã. 43 Haꞌe gui ferro yapo re irũ vaꞌe rexaague rami
 

haꞌe vaꞌe kuery voi amboae regua re omenda vy irũmba ꞌrã okuapy teĩ
joe nonhembojai ꞌrã guive, ferro yapo re ndojeꞌaia rami. 44 Haꞌe gui ma
 

haꞌe vaꞌe huvixave kuery oĩ jave Nhanderuete yva pygua peteĩ omoĩ ꞌrã
ipoꞌakapa vaꞌe omomba pyrã eꞌỹ. Haꞌe vaꞌe poꞌakaa ma amboae regua pe
ndoaxai ꞌrã. Haꞌe rami ꞌrãgue py omboaꞌypa haꞌe ombovaipa ꞌrã amboae
kuery poꞌakaa haꞌe javi, haꞌe vy haꞌe ae oĩ ꞌrã rakaꞌe rã peve. 45 Haꞌe
 

rami vy yvyty gui ita omboia ramo eꞌỹ oi ouvy vaꞌe rexa vaꞌekue ma
omboaꞌypa ꞌrã: ferro guigua, overa vaꞌe, yapo, prata haꞌe ouro guigua haꞌe
javi. Haꞌe rami xeruvixa, ndevy pe Nhanderuete yvate ete vaꞌe oikuaa
uka raꞌe rakaꞌeve rã oiko vaꞌerã. Povaꞌe ae rexa raꞌu vaꞌekue, haꞌe mbaꞌerã
paa voi haꞌe rami ae, oguerovia pyrã meme — heꞌi.
46 Haꞌe gui ma huvixave Nabucodonosor guenapyꞌã re oĩ Daniel
 

renonde, ngova yvy re omovaẽ reve. Haꞌe vy ijayvu tembiꞌu haꞌe heakuã
porã vaꞌe ixupe oguerua aguã re. 47 Huvixave aipoeꞌi Daniel pe:
 

— Anhetẽ ete peẽ kuery ruete ma tuuete ikuai vaꞌe gui yvateve vaꞌe,
huvixave ikuai vaꞌe ruvixa, oikuaa eꞌỹ pyre kuaa ukaa guive, mbaꞌeta
aikuaa eꞌỹ vaꞌekue reikuaa uka xevy — heꞌi. 48 Haꞌe ramo huvixave
 

omboyvate Daniel. Haꞌe vy ixupe omeꞌẽ reta iporã ete vaꞌe, omoĩ guive
Babilônia katyꞌi rupi ikuai vaꞌe haꞌe javi re opena aguã, Babilônia py
imbaꞌekuaa vaꞌe kuery haꞌe javi ruvixarã guive omoĩ. 49 Daniel ojerure rã
 

huvixave irũ kuery omoĩ avi Babilônia py mbaꞌemo ikuai vaꞌe re opena
aguã: Sadraque, Mesaque haꞌe Abede-Nego hery vaꞌe. Haꞌe rã Daniel ma
huvixave ro py ae oiko.

Daniel irũ kuery tata gui oo jepeague

3   Huvixave
Nabucodonosor ojapo uka peteĩ taꞌangaa ouro guigua.
1

Yvatea ma trinta metros, haꞌe rã ipya ma mboapy metros. Haꞌe

vaꞌe ma Dura nhuũndy py omopuꞌã imoꞌamy, Babilônia katyꞌi. 2 Haꞌe gui  

huvixave Nabucodonosor omboaty ukapa huvixa kuery mboae, tetã haꞌe

estado re opena vaꞌe, nhomboayvu vaꞌety, peráta re opena vaꞌe, joe opena
Daniel 3 1468

vaꞌe, nhomongeta vaꞌety, haꞌe openaa rupi guembiguai ikuai vaꞌe haꞌe
javi, haꞌe kuery ou vy huvixave Nabucodonosor taꞌangaa omopuꞌã uka
vaꞌekue omboete ypy aguã. 3 Haꞌe ramo huvixa kuery ijatypa okuapy, tetã
 

haꞌe estado re opena vaꞌe, nhomboayvu vaꞌety, peráta re opena vaꞌe, joe
opena vaꞌe, nhomongeta vaꞌety, haꞌe openaa rupi hembiguai ikuai vaꞌe
haꞌe javi. Haꞌe kuery ijatypa okuapy huvixave Nabucodonosor taꞌangaa
omopuꞌã uka vaꞌekue omboete ypy aguã. Haꞌe vy opuꞌãmba okuapy
taꞌangaa Nabucodonosor omopuꞌã uka vaꞌekue renonde rupi.
4 Haꞌe gui ma huvixa ayvu mombeꞌua ijayvu atã vy aipoeꞌi:
 

— Peẽ kuery pe ma po rami huvixa ojapo uka, heta vaꞌe kuery, amboae
yvy regua haꞌe ayvu mboae py pendeayvu vaꞌe haꞌe javi pe: 5 Mimby
 

guaxu pendu vy, mimby, ixã reta vaꞌe, mbaraka ixã irundy vaꞌe, mbaraka,
gaita haꞌe opa marãgua mbaꞌepu ombopua rã pendu vy ma pejeroꞌapa ꞌrã
pekuapy yvy re, taꞌangaa ouro guigua huvixave Nabucodonosor omopuꞌã
uka vaꞌekue pemboete aguã. 6 Haꞌe rã peteĩ vaꞌe rei xapyꞌa rei ndojeroꞌai
 

haꞌe nomboetei vaꞌe ma haꞌe ramove omomboa ꞌrã tata rupa haku ratãvea
py — heꞌi. 7 Haꞌe rami rã haꞌe kuery haꞌe javi ma mimby guaxu, mimby,
 

ixã reta vaꞌe, mbaraka ixã irundy vaꞌe, mbaraka, gaita haꞌe opa marãgua
mbaꞌepu ombopua rã oendu vy ojeroꞌapa okuapy: heta vaꞌe kuery,
amboae yvy regua haꞌe ayvu mboae py ijayvu vaꞌe haꞌe javive. Haꞌe
vy omboetepa okuapy taꞌangaa ouro guigua huvixave Nabucodonosor
omopuꞌã uka vaꞌekue.
8 Haꞌe rami jave amongue avakue caldeu regua ou vy ijayvu okuapy
 

judeu kuery re. 9 Haꞌe vy huvixave Nabucodonosor pe aipoeꞌi okuapy:

 

— Oreruvixave, tereikove riae! 10 Haꞌe gui oreruvixave, po rami

 

ndeayvu vaꞌekue: avakue haꞌe javive mimby guaxu oendu vy, mimby,
ixã reta vaꞌe, mbaraka ixã irundy vaꞌe, mbaraka, gaita haꞌe opa marãgua
mbaꞌepu ombopua rã oendu vy ojeroꞌapa reve taꞌangaa ouro guigua
omboete aguã. 11 Haꞌe rã peteĩ vaꞌe rei ndojeroꞌai haꞌe nomboetei vaꞌe ma
 

omomboa ꞌrã tata rupa haku ratãvea py. 12 Haꞌe gui apy ikuai amongue
 

avakue judeu regua Babilônia katyꞌi rupi ikuai vaꞌe re opena vaꞌerã
remoĩ vaꞌekue. Haꞌe vaꞌe kuery ma Sadraque, Mesaque haꞌe Abede-Nego.
Oreruvixave, haꞌe vaꞌe avakue ma nanemboetei. Mbaꞌeta ndojeroviai
nderuete kuery rereko vaꞌe re, nomboetei guive taꞌangaa ouro guigua
remopuꞌã uka vaꞌekue — heꞌi okuapy.
13 Haꞌe rami Nabucodonosor oendu vy ivai haꞌe ipoxy vaipa. Haꞌe rami
 

vy oenoĩ uka Sadraque, Mesaque haꞌe Abede-Nego. Haꞌe rã huvixave

renonde oguerua. 14 Haꞌe ramo Nabucodonosor aipoeꞌi haꞌe kuery pe:
 

— Sadraque, Mesaque haꞌe Abede-Nego, anhetẽ teve peẽ ndapejeroviai

xeruete kuery re, neĩ napemboetei guive taꞌangaa ouro guigua amopuꞌã
uka vaꞌekue? 15 Haꞌe gui aỹ ma pendu pota ꞌrãgue mimby guaxu, mimby,
 

ixã reta vaꞌe, mbaraka ixã irundy vaꞌe, mbaraka, gaita haꞌe opa marãgua
 1469 Daniel 3

mbaꞌepu ombopua rã, pejeroꞌa vy taꞌangaa ajapo uka vaꞌekue pemboete

aguã. Mbaꞌeta napemboetei ramo haꞌe ramoveꞌi penemomboa ꞌrã tata
rupa haku ratãvea py. Haꞌe vaꞌe rire mavaꞌe tuuete ꞌrã tu pendereraa jepe
xepo gui? — heꞌi.
16 Haꞌe ramo Sadraque, Mesaque haꞌe Abede-Nego ombovai huvixave
 

pe:
— Oreruvixa Nabucodonosor, haꞌe nunga py ma ore kuery rombovai
eꞌỹ teĩ haꞌeve. 17 Mbaꞌeta oreruete ixupe roikoa vaꞌe ma tata rupa gui
 

orereraa jepe kuaa vaꞌe, ndepo gui guive. 18 Haꞌe rami eꞌỹ teĩ oreruvixave,
 

eikuaa pota ke povaꞌe re: Ore ma nderuete kuery pe ndoroikoi ꞌrã,

noromboetei ꞌrã guive taꞌangaa ouro guigua remopuꞌã uka vaꞌekue — heꞌi.
19 Haꞌe ramo Nabucodonosor ipoxy vaipa vy Sadraque, Mesaque haꞌe
 

Abede-Nego pe hova vaikuepa. Haꞌe rami vy tata rupa py omoendy

jepiaty áryve sete-kue omoendy ukave vy 20 ijayvu oxondaro kuery
 

imbaraeteve vaꞌe pe ojokuapa aguã Sadraque, Mesaque haꞌe Abede-Nego,

haꞌe gui tata rupa haku ratãvea py omombopa aguã. 21 Haꞌe ramo haꞌe
 

kuery ijao puku, kamixa, xapeo haꞌe ijao mboae reve-reve ojokuapa vy
omombo tata mbyte py. 22 Huvixave ojapo uka vyvoi, haꞌe tata kua py
 

hendy guaxu oiny ramo hendy vuku vaꞌe ojukapa avakue Sadraque,
Mesaque haꞌe Abede-Nego momboa kuery. 23 Haꞌe rã mboapy avakue
 

Sadraque, Mesaque haꞌe Abede-Nego ma ojokuapaa ague reve meme

hoꞌapa tata mbyte py.
24 Haꞌe gui ma huvixave Nabucodonosor omaꞌẽ vy onhemondyi, haꞌe
 

opuꞌã pojava ovy vy aipoeꞌi ojeupegua nhomongeta vaꞌety kuery pe:

— Mboapy avakue eꞌỹ ri tyꞌy ojokua pyre tata py nhamombo vaꞌekue?
Ombovai okuapy huvixave pe:
— Anhetẽ ma oreruvixa — heꞌi.
25 Haꞌe gui ijayvuve ju vy aipoeꞌi:
 

— Mbaꞌexa tu haꞌvy irundy avakue aexa ojokua pyre eꞌỹ tata mbyte
rupi oguata okuapy rã, mbaꞌeve py ikuai axy eꞌỹ re. Irundya ma tuuete
kuery raꞌy rami ojekuaa — heꞌi.
26 Nabucodonosor onhembojave ovy tata rupa py hendy oiny vaꞌe rokẽ
 

katyveꞌi. Haꞌe vy ojapukai vy aipoeꞌi:

— Sadraque, Mesaque haꞌe Abede-Nego, tuuete yvateve vaꞌe rembiguai
kuery, peẽ ke upe gui, peju! — heꞌi. Haꞌe ramo Sadraque, Mesaque haꞌe
Abede-Nego ma tata mbyte gui oẽmba jogueruvy. 27 Haꞌe ramo ikuaia py
 

onoꞌõmba okuapy huvixa mboae kuery, tetã haꞌe estado re opena vaꞌe,
haꞌe huvixave pegua nhomongeta vaꞌety kuery. Haꞌe kuery oexa okuapy
rã mboapy avakue re mbaꞌeve py tata ndojapo vai raꞌe, hiꞌa inhakã áry
ndoverei, oao oguereko vaꞌe amboae rami ndopytai, neĩ tata pixe noĩ raꞌe
haꞌe kuery re.
28 Haꞌe rami rã Nabucodonosor ijayvu vy aipoeꞌi:
 
Daniel 3​, ​4 1470

— Taꞌimaꞌenduꞌa porãa Sadraque, Mesaque haꞌe Abede-Nego ruete

re, mbaꞌeta ojeupegua anjo ombou vy ogueraa jepe guembiguai kuery.
Haꞌe kuery ma hexe ojerovia vy huvixave ayvu rupi eꞌỹ ikuai. Amboae
ramigua tuuete re ojerovia haꞌe omboete ꞌrãgue py omboaxa guete,
nguuete pe anho ikuai vy. 29 Haꞌe nunga rupi xee ma po rami ajapo uka:
 

Xapyꞌa rei heta vaꞌe kuery regua, amboae regua haꞌe ayvu mboae py
ijayvu vaꞌe ma Sadraque, Mesaque haꞌe Abede-Nego ruete re ijayvu vai
ramo ojayapaa ꞌrã, hoo ombovaipaa ꞌrã guive. Mbaꞌeta tuuete mboae jipoi
kovaꞌe rami nhandereraa jepe vaꞌerã — heꞌi. 30 Haꞌe rami vy Babilônia
 

yvy re huvixave omoingo porã Sadraque, Mesaque haꞌe Abede-Nego.

Huvixa Nabucodonosor naꞌinhakã porãvei ranhe oikovyague re ijayvua

4   Haꞌe
gui huvixave Nabucodonosor oayvu omondouka yvy regua
1

kuery haꞌe javive pe, amboae regua haꞌe ayvu mboae py ijayvu
vaꞌe yvy jave re ikuai vaꞌe pe. Haꞌe vy aipoeꞌi: “Toĩ pendekuai porã ete
aguã! 2 Peẽ kuery pe xee amombeꞌuxe hexa pyrã haꞌe iporã ete vaꞌe
 

Nhanderuete yvate ete vaꞌe xere ojapo vaꞌekue. 3 Mbaꞌeta ixuguigua hexa
 

pyrã haꞌe oexa uka vaꞌe ma tuvixa ete. Nhomondyipaarã omoingo vaꞌe py
oexa uka ipoꞌakaa. Ipoꞌakaa ma opa vaꞌerã eꞌỹ, openaa voi rakaꞌe rã peve
guarã.
4 “Haꞌe gui xee Nabucodonosor ma xero py aiko porã vaꞌekue, xevygua
 

opy avyꞌa aikovy vaꞌekue. 5 Haꞌe gui ma peteĩ aexa raꞌu vaꞌe xemondyi.
 

Xerupa rupi xetui jave apẽxaa haꞌe xeke rupi aexa vaꞌe xembopyꞌa eta
rei. 6 Haꞌe rami vy aenoĩ ukapa imbaꞌekuaa vaꞌe Babilônia py ikuai vaꞌe
 

haꞌe javi, xevy pe omombeꞌu aguã aexa raꞌu vaꞌekue mbaꞌerã paa. 7 Haꞌe
 

ramo oike okuapy imbaꞌekuaa vaꞌe kuery, hexa pyrã apoa, caldeu haꞌe
imbaꞌevyky vaꞌe kuery haꞌe javi. Haꞌe kuery pe amombeꞌu aexa raꞌu
vaꞌekue, vaꞌeri haꞌe kuery ma nomombeꞌu kuaai mbaꞌerã paa. 8 Opaa py
 

ma ou Daniel. Haꞌe vaꞌe ma Beltessazar hery vaꞌe xeruete rery rupi ae.
Haꞌe rã haꞌe vaꞌe re ma oĩ Nhanderuete ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe Nheꞌẽ. Haꞌe ramo
ixupe aexa raꞌu vaꞌekue amombeꞌu vy aipoaꞌe: 9 ‘Beltessazar, imbaꞌekuaa
 

vaꞌe kuery ruvixa, xee ma aikuaa ndere oĩa Nhanderuete ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe
Nheꞌẽ. Haꞌe nunga rupi oikuaa eꞌỹ pyre teĩ ndevy pe ndaxyi ꞌrã. Po rami
ma xeke rupi aexa raꞌu vaꞌekue. Emombeꞌu ke mbaꞌerã paa. 10 Xerupa rupi
 

xetui vy xeke rupi aexa vaꞌekue ma po rami: Xee amaꞌẽ vy peteĩ aexa
yvy mbyte yvyra hiꞌaĩ vaꞌe, yvate ete vaꞌe. 11 Haꞌe vaꞌe yvyra ma yvateve
 

haꞌe imbaraeteve ovy, yva re ovaẽ peve. Yvy apy rupi gui voi oexaa.
12 Hogue ma iporã, hiꞌa reta guive. Hexe oĩ opa marãgua rembiꞌurã.
 

Hiꞌyvypy rupi ma mymba nhuũndy rupigua ojou kuarayꞌã. Hakã re ma

guyra oveve vaꞌe onhemboaity okuapy. Hexe ma temimoingo kuery haꞌe
javi okaru. 13 Xerupa rupi xetui vy aexa raꞌu vaꞌe py ma peteĩ ju aexa
 

mbaꞌemo rarõa ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe. Haꞌe vaꞌe ma oguejy ouvy yva gui. 14 Ijayvu
 
 1471 Daniel 4

atã ete vy aipoeꞌi: “Peakeꞌo ke yvyra, hakã pejayapa guive. Pemboipa

hogue, hiꞌa voi pemombopa. Pemondyipa mymba iguy gui, haꞌe rã hakã
gui ma pemondyi imondovy guyra kuery. 15 Haꞌe rã hapytakue ma yvy
 

re topyta hapo reve. Pejokua ke ferro haꞌe overa vaꞌe guigua corrente py,
nhuũndy mbyte oĩa py ae. Yxapy yva guigua tomoakỹ, haꞌe mymba ikuai
vaꞌe rami tokaru oikovy jai rogue yvy re ikuai vaꞌe re. 16 Amboae rami
 

taꞌikuraxõ, avakue regua kuraxõ oĩ veꞌỹ aguã rami. Haꞌe rami ꞌrãgue py
ixupe tomeꞌẽa kuraxõ mymba regua. Haꞌe nunga toĩ hexe sete maꞌetỹ
oaxa peve”, heꞌi. c 17 Haꞌe rami ae mbaꞌemo rarõa kuery ijayvuague, ikyꞌa
 

eꞌỹ vaꞌe kuery oayvu omondouka vaꞌekue, haꞌe ramo okuave vaꞌe haꞌe
javi oikuaa aguã avakue ipoꞌaka vaꞌe gui Yvate ete vaꞌe ipoꞌakapave
vaꞌea. Haꞌe rami vy ombopoꞌakaxe vaꞌe rei ꞌrã ombopoꞌaka, avakue
regua yvyĩꞌigueve teĩ omoĩ ꞌrã pavẽ re opena aguã. 18 Haꞌe nunga ma xee
 

huvixave Nabucodonosor aexa raꞌu vaꞌekue. Haꞌe gui ndee Beltessazar,

emombeꞌu ke mbaꞌerã paa, mbaꞌeta imbaꞌekuaa vaꞌe kuery apenaa rupi
ikuai vaꞌe haꞌe javi nomombeꞌu kuaai. Haꞌe rã ndee ma remombeꞌu kuaa
ꞌrã, mbaꞌeta ndere oĩ Nhanderuete ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe Nheꞌẽ’, haꞌe.
19 “Haꞌe ramo Daniel Beltessazar hery avi vaꞌe onhemondyi rei reve
 

opyta are ranhe, opẽxa haꞌe ipyꞌa eta reia py. Haꞌe rami rã xee huvixave
teĩgue ju xeayvu vy aipoaꞌe ixupe: ‘Beltessazar, ndepyꞌa eta rei eme aexa
raꞌuague gui, neĩ mbaꞌerã paa re voi’, haꞌe.
“Haꞌe ramo Beltessazar ombovai vy aipoeꞌi: ‘Xeruvixa, rexa
raꞌuague ma ndere ijaꞌe eꞌỹ vaꞌe kuery re oiko vaꞌe rire, mbaꞌerã paa
voi oiko vaꞌe rire nderovaigua kuery re anho. 20 Haꞌe gui yvyra rexa
 

vaꞌekue ma yvateve haꞌe imbaraeteve ovy yva re peve, yvy jave gui
oexaa guive. 21 Hogue porã, hiꞌa reta guive pavẽ hoꞌu vaꞌerã vaꞌe
 

re. Iguy py ma mymba nhuũndy rupigua ojou kuarayꞌã, haꞌe hakã

re ma guyra oveve vaꞌe onhemboaity okuapy. 22 Haꞌe vaꞌe yvyra ma
 

ndee ae, xeruvixa. Mbaꞌeta ndeyvateve reovy, nembaraete guive.

Ndeporiau eꞌỹa ma yva re peve ojekuaave ovy, ndepoꞌakapaa yvy apy
re peve oendua. 23 Haꞌe gui ndee xeruvixa rexa avi mbaꞌemo rarõa
 

ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe yva gui oguejy ouvy rã. Haꞌe vaꞌe aipoeꞌi: “Peakeꞌo ke
yvyra, pembovaipa ete. Haꞌe rã hapytakue ma yvy re topyta hapo
reve, nhuũndy mbyte oĩa py ae topyta ferro haꞌe overa vaꞌe guigua
corrente py pejokua reve. Yxapy yva guigua tomoakỹ, haꞌe tokaru
oikovy mymba nhuũndy rupi ikuai vaꞌe okarua rami, sete maꞌetỹ oaxa
peve”, heꞌi. 24 Xeruvixa, po rami ma mbaꞌerã paa, povaꞌe ma Yvate ete
 

vaꞌe oikuaa uka vaꞌekue. Haꞌe nunga ma ndere ae ꞌrã ou, xeruvixa.
25 Mbaꞌeta nemoxẽa ꞌrã avakue ikuaia gui. Haꞌe ramo mymba nhuũndy
 

c
 4.16 Apy ma huvixave ojee ae ijayvu vy “Yvyra” heꞌi. Mbaꞌeta Nhanderuete oipeꞌa ranhe
huvixa oĩague gui, Nhanderuete ipoꞌakapa vaꞌea oikuaa peve.
Daniel 4 1472

rupi ikuai vaꞌe mbyte ju ꞌrã nderekoa. Ndevygua ma nhuũ vaka hoꞌua
rami reꞌu reiny aguã. Neakỹ ꞌrã yxapy yva guigua py. Haꞌe nunga
ma sete maꞌetỹ re oiko ꞌrã ndere, avakue ipoꞌaka vaꞌe gui Yvate ete
vaꞌe ipoꞌakapave vaꞌea reikuaa peve, mbaꞌeta ombopoꞌakaxe vaꞌe rei
ombopoꞌaka ꞌrã. 26 Haꞌe gui “Hapytakue peja ꞌrã hapo reve”, heꞌia
 

ma haꞌekue rami ae nembopoꞌaka ju aguã re ijayvu vy, Yva pygua

ipoꞌakapave vaꞌea reikuaa ma rire. 27 Haꞌe nunga rupi xeruvixa,
 

ejapyxaka ke xeayvu re, haꞌe teko porã rupi vy ejepeꞌa rejejavya haꞌe
ndereko vaia gui, iporiaukueꞌi remboaxya rupi ju reiko aguã. Haꞌe
rami ri reiko vy reiko porã pukuve ꞌrã’, heꞌi Daniel xevy.
28 “Haꞌe gui ma haꞌe nunga haꞌe javi oiko xee huvixave
 

Nabucodonosor re. 29 Doze jaxy opaa py xee huvixave xero Babilônia

 

tetã py oĩ vaꞌe py aĩ jave 30 xeayvu vy aipoaꞌe: ‘Kovaꞌe Babilônia tetã

 

tuvixa vaꞌe eꞌỹ teve xerekoarã ajapo vaꞌekue, xepoꞌakaa haꞌe xeyvate
etea aexa uka aguã?’ heꞌi. 31 Haꞌe rami xee huvixave xeayvu teri reve
 

yva gui oguejy peteĩ ayvu aipoeꞌi vaꞌe: ‘Huvixave Nabucodonosor,

ndevy aipoꞌea: Ndegui oaxa ma ndepoꞌaka reinyague. 32 Haꞌe rami vy
 

nemoxẽa ꞌrã avakue ikuaia gui, haꞌe mymba nhuũndy rupi ikuai vaꞌe
reve ju ꞌrã reiko. Ndere omoĩa ꞌrã vaka rami nhuũ reꞌu aguã. Haꞌe
nunga ma sete maꞌetỹ re oiko ꞌrã ndere, reikuaa peve avakue ipoꞌaka
vaꞌe gui Yvate ete vaꞌe ipoꞌakapave vaꞌea, mbaꞌeta ombopoꞌakaxe
vaꞌe pe rei ombopoꞌaka ꞌrã’, heꞌi. 33 Haꞌe ramove ojeupity xee
 

Nabucodonosor regua ayvu. Haꞌe rami vy xemoxẽa avakue ikuaia gui.

Haꞌe ramo vaka rami haꞌu aikovy nhuũ. Xerete ma yxapy yva guigua
py inhakỹ. Xeꞌa ma taguato rague rami ipuku, haꞌe rã xepoapẽ ma
guyra poapẽ rami opyta.
34 “Haꞌe vaꞌe ára opaa py ma xee Nabucodonosor yva re amaꞌẽ
 

ramo oĩ ju xeꞌarandua. Haꞌe vy Yvate ete vaꞌe re xemaꞌenduꞌa porã,

arovyꞌa guive rakaꞌe rã peve oikove vaꞌerã, mbaꞌeta haꞌe vaꞌe openaa
ma opa vaꞌerã eꞌỹ, ipoꞌakaa ma rakaꞌe rã peve guarã. 35 Ixupe rã yvy
 

re ikuai vaꞌe haꞌe javi ma mbaꞌeverã ndovarei. Haꞌe oipotaa rami

ae ꞌrã opena oxondaro kuery yva re ikuai vaꞌe re, yvy regua kuery
re guive. Avave rei jipoi hexe opo omoĩ vaꞌerã, neĩ ixupe ‘Mbaꞌe tu
rejapo?’ heꞌi vaꞌerã. 36 Haꞌe gui xeꞌarandua ou jevy ramove ou avi
 

huvixa rami apena ju aguã, apenaague haꞌe javi re. Xeyvatea haꞌe
xeporãa voi ou xere pavẽ oikuaa aguã rami. Xevygua nhomongetaaty
kuery haꞌe huvixa kuery xea py oupa ju okuapy. Haꞌe rami py xemoĩa
ju huvixave aĩ aguã. Haꞌe vy xeyvateve ete. 37 Haꞌe gui aỹ ma xee
 

Nabucodonosor arovyꞌa haꞌe ambojerovia Huvixave yva pygua.

Mbaꞌeta haꞌe vaꞌe mbaꞌemo ojapo vaꞌe ma anhetẽ meme, oikoa voi
haꞌevea rami meme. Omoꞌyvyĩꞌi kuaa avi ꞌrã onhemboyvate vaꞌekue”,
heꞌi.
 1473 Daniel 5

Oo mbotya re ipara vaꞌe ojekuaa ague

5   Haꞌe
gui huvixave Belsazar ojapo peteĩ ngaru tuvixa vaꞌe mil
1

huvixa kuery pe. Haꞌe vy mil vaꞌe oexaa py oyꞌu oiny vinho. d
2 Belsazar vinho oyꞌuxea rupi oyꞌu tema oiny vy imaꞌenduꞌa mbaꞌemo
 

ryru ouro haꞌe prata guigua Jerusalém py templo oĩague gui tuu
Nabucodonosor ogueru vaꞌekue re. Haꞌe vaꞌe ma ogueru ruka huvixave
haꞌe hexeve huvixa kuery ikuai vaꞌe haꞌe vaꞌe py oyꞌu okuapy aguã, taꞌyxy
haꞌe taꞌyxy jevy kuery reve. 3 Haꞌe ramo oguerua mbaꞌemo ryru ouro
 

guigua Nhanderuete pegua oo Jerusalém py oĩague gui ogueru pyre. Haꞌe

vaꞌe py ma huvixave haꞌe hexeve huvixa ikuai vaꞌe oyꞌu okuapy, taꞌyxy
haꞌe taꞌyxy jevy kuery reve. 4 Vinho oyꞌu reve omboete okuapy nguuete
 

kuery ouro guigua, prata, overa vaꞌe, ferro, yvyra haꞌe ita guigua rive.
5 Haꞌe ramove peteĩ ojekuaa ava po. Haꞌe vaꞌe ma huvixave ro mbotya
 

xiĩa re ombopara oiny tataendy rexei. Haꞌe rã huvixa oexa oiny ipo
ombopara vaꞌe. 6 Haꞌe ramo huvixave ndaekorãvei vy onhemondyi
 

rova vyvoi. Ijaxiꞌy okuꞌea, henapyꞌã voi onhembotapa rei joe. 7 Haꞌe gui  

huvixave ojapukai reve ijayvu oguerupaa aguã hexa pyrã apoa kuery,
caldeu haꞌe imbaꞌevyky vaꞌe kuery. Oguerua rã huvixave aipoeꞌi Babilônia
pygua imbaꞌekuaa vaꞌe kuery pe:
— Peteĩ vaꞌe rei kovaꞌe ipara ogueroayvu haꞌe mbaꞌerã paa xevy
omombeꞌu porã vaꞌe ma amonhemonde ꞌrã púrpura py, haꞌe ijajuꞌy
reguarã oguerua ꞌrã mboꞌy ouro guigua. Haꞌe gui xee reve mboapya ꞌrã oĩ
apenaa re ipoꞌakaa py — heꞌi.
8 Haꞌe ramo huvixave pegua imbaꞌekuaa vaꞌe kuery oike vaꞌekue
 

ndogueroayvu kuaai, neĩ mbaꞌerã paa nomombeꞌu kuaai guive huvixave

pe. 9 Haꞌe ramo huvixave Belsazar onhemondyi ete vy hova mboaepa
 

vaipa. Hexeve huvixa kuery ikuai vaꞌe voi onhemondyipa okuapy.

10 Haꞌe gui ma huvixave haꞌe hexeve ikuai vaꞌe re mbaꞌemo oiko rã ixy
 

oendu vy oike avi okaruaty py. Haꞌe vy aipoeꞌi:

— Xeruvixa, tereikove riae! Ndepyꞌa eta rei eme, nderova mboae
rei eme guive. 11 Mbaꞌeta repenaa re ma oiko peteĩ ava. Hexe ma oĩ
 

Nhanderuete ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe Nheꞌẽ. Nderu oĩ jave py ma roikuaa hexe oĩa
mbaꞌemo oikuaa aguã, haꞌe hiꞌarandu haꞌe imbaꞌekuaa nguuete ꞌarandua
rupi. Haꞌe nunga rupi nderu rãgueꞌi huvixave Nabucodonosor oĩ jave
omoĩa imbaꞌekuaa vaꞌe kuery ruvixarã, hexa pyrã apoa kuery, caldeu
haꞌe imbaꞌevyky vaꞌe kuery haꞌe javi ruvixarã guive. 12 Mbaꞌeta Daniel re
 

nheꞌẽ oĩ vaꞌe ma omoꞌarandu porã ꞌrã mbaꞌemo oikuaa aguã, oexa raꞌu
pyre omombeꞌu aguã, haꞌe oikuaa eꞌỹ pyre haxyve vaꞌe teĩ oikuaa uka

d
 5.1 Belsazar ma Nabucodonosor ramymino rakaꞌe. Daniel tujaꞌi ma jave oĩ Babilônia
pygua huvixave.
Daniel 5 1474

aguã. Haꞌe vaꞌe reryrã nderu rãgueꞌi omoĩ vaꞌekue ma Beltessazar. Haꞌe
nunga rupi enoĩ uka Daniel. Haꞌe ramo ndevy pe omombeꞌu ꞌrã mbaꞌerã
paa — heꞌi.
13 Haꞌe ramo huvixave renonde omoingea Daniel. Huvixa ijayvu vy
 

aipoeꞌi Daniel pe:

— Ndee pa Daniel, Judá pygua escravo-rã xeru rãgueꞌi huvixave oĩ
jave Judá gui ndereru vaꞌekue? 14 Haꞌe gui xee aendu omombeꞌua rã
 

ndere Nhanderuete Nheꞌẽ oĩa, mbaꞌemo reikuaa aguã, neꞌarandu haꞌe

nembaꞌekuaa ete aguã guive. 15 Angeꞌi xerenonde ogueroikea imbaꞌekuaa
 

vaꞌe haꞌe hexa pyrã apoa kuery, kovaꞌe ipara vaꞌe haꞌe kuery ogueroayvu
vy xevy pe omombeꞌu aguã mbaꞌerã paa. Haꞌe rami teĩ haꞌe kuery ma
kovaꞌe ayvu mbaꞌerã paa nomombeꞌu kuaai. 16 Haꞌe rã ndere imaꞌenduꞌaa
 

rã xee aendu remombeꞌu kuaa vaꞌea mbaꞌerã paa, haꞌe mbaꞌemo haxyve
vaꞌe teĩ remombeꞌu porãve vaꞌea. Aỹ ma, xapyꞌa rei kovaꞌe ipara vaꞌe
reroayvu vy mbaꞌerã paa xevy remombeꞌu ramo nemonhemondea ꞌrã
púrpura py, rereko ꞌrã mboꞌy ouro guigua ndeajuꞌy re, haꞌe xee rire
mboapya ꞌrã reĩ apenaa re ndepoꞌakaa py — heꞌi.
17 Haꞌe rami rã Daniel ombovai vy aipoeꞌi huvixave renonde:
 

— Mbaꞌemo remeꞌẽ aguã ndeayvuague ma ndereve ae topyta, eꞌỹ vy

emeꞌẽ amboae pe. Haꞌe rami avi ndevy pe xee aroayvu ꞌrã ipara vaꞌe,
mbaꞌerã paa amombeꞌu ꞌrã guive. 18 Xeruvixa, neꞌexa! Nderu rãgueꞌi
 

Nabucodonosor pe Nhanderuete yvate ete vaꞌe omeꞌẽ vaꞌekue huvixave

oĩ aguã, ipoꞌaka, iporã haꞌe yvate aguã guive. 19 Ipoꞌaka aguã omeꞌẽ rire
 

ma henonde heta regua, amboae yvy regua haꞌe ayvu mboae py ijayvu
vaꞌe kuery oryryi reve ojererokyjepa okuapy. Mbaꞌeta ojukaxe vaꞌe rei
ojuka rakaꞌe, haꞌe rã omoingovexe vaꞌe ma omoingove. Omboyvate
omboyvatexe vaꞌe, haꞌe rã omoꞌyvyĩꞌixe vaꞌe ma omoꞌyvyĩꞌi rakaꞌe.
20 Haꞌe rami avi opyꞌa py onhemboyvate ete, onheꞌẽ py guive ndoikuaa
 

potavei haꞌe ojejou porãve rive. Haꞌe rami rã oipeꞌaa rakaꞌe huvixave
oĩa gui, ixupe oaxapa guive mbaꞌemo oguerovyꞌaague. 21 Omoxẽa
 

rakaꞌe avakue mbyte gui. Ikuraxõ ma ojapoa mymba kuraxõ rami, haꞌe
omboekoaa mburika kaꞌaguy rupi ikuai vaꞌe reve. Vaka pe rami omeꞌẽa
nhuũ hoꞌu aguã, omoakỹ guive yxapy yva guigua py, oikuaa peve
Nhanderuete yvate ete vaꞌe avakue poꞌakaa haꞌe javi re ipoꞌaka vaꞌea,
haꞌe ombopoꞌakaxe vaꞌe rei ombopoꞌaka ꞌrã avakue re opena vaꞌerã.
22 Haꞌe gui ndee Belsazar ma taꞌy reiko vy haꞌe nunga haꞌe javi reikuaapa
 

teĩ ndepyꞌa py nerenhemoꞌyvyĩꞌi. 23 Haꞌe rami ꞌrãgue py repuꞌã rakaꞌe

 

Senhor yva pygua rovai. Haꞌe rami vy hoo gui nerenonde mbaꞌemo ryru
oguerua ramo haꞌe vaꞌe py ndee haꞌe huvixa kuery ndereve ikuai vaꞌe
peyꞌu pekuapy vinho, penderaꞌyxy haꞌe penderaꞌyxy jevy kuery reve.
Haꞌe rami avi remboete tuuete ramigua kuery prata guigua, ouro, overa
vaꞌe, ferro, yvyra haꞌe ita guigua rive, haꞌe nunga omaꞌẽ eꞌỹ vaꞌe, noendui
 1475 Daniel 5​, ​6

vaꞌe, neĩ mbaꞌeve ndoikuaai vaꞌe teĩ. Nhanderuete po py reikovea oĩ vaꞌeri

neremboetei.
24 — Haꞌe rami rire ixugui ae ou ipo kovaꞌe mboparaarã. 25 Povaꞌe ma
   

ipara oiny vaꞌe: Mene, mene, tequel haꞌe parsim. 26 Haꞌe rã mbaꞌerã paa ma
 

po rami: “Mene” heꞌia py ma ndepoꞌakaa Nhanderuete oipapa vy omomba

maa, reikuaa aguã. 27 “Tequel” heꞌia py ma mbaꞌemo opejaa py ndepeja
 

vy ojoua oataa, reikuaa aguã. 28 Haꞌe rã “Peres” heꞌia py ma ndepoꞌakaa

 

ombojaꞌoa ma, haꞌe Média haꞌe Pérsia pygua kuery pe ju omboaxa maa,
reikuaa aguã — heꞌi. e
29 Haꞌe rami rã Belsazar ijayvu Daniel omonhemondea aguã púrpura
 

py, haꞌe ijajuꞌy re mboꞌy ouro guigua omoĩa aguã, haꞌe gui omombeꞌua
aguã haꞌe openaa re ipoꞌakaa py mboapya oĩa rami. 30 Haꞌe vaꞌe pyavyve
 

ojukaa caldeu regua huvixave Belsazar. 31 Haꞌe rire openaague re Média

 

pygua huvixa Dario ju ipoꞌaka, sessenta e dois maꞌetỹ oguereko reve.

Yvykua guary ikuaia py Daniel omomboa ague

6   Haꞌe
gui huvixave Dario ma oipotaa rami omoĩ rakaꞌe cento e
1

vinte huvixarã, haꞌe kuery opena aguã huvixave openaa haꞌe javi
rupi. 2 Haꞌe vaꞌe kuery áry mboapy ju omoĩ huvixa yvatekueverã. Haꞌe
 

vaꞌe kuery regua ma Daniel. Haꞌe vaꞌe kuery ma huvixa kuery mboae re
opena, huvixave pegua nomeꞌẽa eꞌỹi aguã. 3 Haꞌe rã Daniel ma huvixa
 

yvatekueve haꞌe huvixa kuery mboae gui hiꞌaranduve, mbaꞌeta hexe nheꞌẽ
oĩ vaꞌe ma imoꞌarandu porã etea. Haꞌe nunga rupi huvixave onhembopyꞌa
openaa haꞌe javi re ombopoꞌaka aguã.
4 Haꞌe ramo huvixa yvatekueve haꞌe huvixa mboae kuery ma Daniel
 

openaa re oikuaa pota okuapy hexe ijayvu reixe vy. Haꞌe rami teĩ hexe
ndojoui haꞌeveꞌỹa rami oikoa. Daniel ojeroviapy ramo hexe ndojoui
ojavya, neĩ ojejavya. 5 Haꞌe gui ma haꞌe vaꞌe avakue joupe-upe aipoeꞌi
 

okuapy:
— Mbaꞌeve py ndajajoui ꞌrã Daniel re nhandeayvu aguã, nguuete
guigua lei rupi oikoa py eꞌỹ vy — heꞌi okuapy.
6 Haꞌe ramo huvixa yvatekueve haꞌe huvixa mboae kuery ma huvixavea
 

py jogueraa. Haꞌe vy aipoeꞌi ixupe:

— Oreruvixa Dario, tereikove rakaꞌe rã peve. 7 Repenaa py huvixa
 

orekuai vaꞌe haꞌe javi, tetã haꞌe estado re ropena vaꞌe, huvixa mboae haꞌe
ronhomongeta vaꞌety kuery rojerure ndee oreruvixa remombeꞌu uka aguã
peteĩ ayvu, po ramigua rejapo uka aguã: Avakue haꞌe javive ma trinta
ára peve ojerure eꞌỹ aguã nguuete vaꞌe pe rei, neĩ avakue vaꞌe pe rei, haꞌe

e
 5.28 Ayvu mene, mene, tequel haꞌe parsim heꞌia ma “Oipapa, oipapa, opeja haꞌe ombojaꞌo”
ꞌea. Haꞌe gui Média haꞌe Pérsia pygua kuery ma Babilônia pygua kuery rovaigua ikuai
rakaꞌe.
Daniel 6 1476

rã ndevy pe anho. Haꞌe rami eꞌỹ rã ndee oreruvixa remombo ꞌrã yvykua
guary ikuaia py. 8 Haꞌe gui aỹ ma ndee oreruvixave, embopara uka ke
 

ndeayvu, nderery emoĩ guive avave rei oguerova eꞌỹ aguã, mbaꞌeta
Média haꞌe Pérsia pygua kuery pegua lei ma oguerova pyrã eꞌỹ ae — heꞌi
okuapy. 9 Haꞌe rami rã huvixave Dario ma haꞌe vaꞌe ayvu ombopara uka,
 

guery omoĩ guive.

10 Haꞌe gui Daniel ma ombopara haꞌe guery omoĩ maa oendu vy ngoo py
 

ranhe oike. Haꞌe rami vy opy jaꞌo yvate oĩ vaꞌe py oo, okẽꞌi Jerusalém katy
ojepeꞌa vaꞌe oĩa py. Haꞌe py ma ára nhavõ mboapykue kuerei ꞌrã guenapyꞌã
re oĩ. Haꞌe py ae onhemboꞌe oiny haꞌe oguerovyꞌa nguuete, jepiaty rami ae.
11 Haꞌe ramo haꞌe vaꞌe avakue jogueraa vy oexa okuapy Daniel nguuete
 

pe onhemboꞌe haꞌe ojerure oiny rã. 12 Haꞌe rami vy huvixavea py ju oo vy

 

huvixave omomaꞌenduꞌa oayvu omombeꞌu uka vaꞌekue re. Haꞌe vy aipoeꞌi

ixupe:
— Oreruvixa, nerembopara ukai ri tyꞌy haꞌe javive avakue nguuete vaꞌe
pe rei eꞌỹ vy avakue pe ojerure ramo yvykua guary ikuaia py omomboa
aguã, haꞌe rã ndevy pe anho?
Huvixave ombovai:
— Haꞌe vaꞌe ayvu ma anhetẽ, Média haꞌe Pérsia pygua kuery pegua lei
oguerova pyrã eꞌỹ ae — heꞌi.
13 Haꞌe ramo haꞌe kuery aipoeꞌi huvixave pe:
 

— Haꞌe gui Oreruvixave, Judá gui escravo-rã heru pyre Daniel ma

nanemboetei, neĩ ayvu rembopara uka vaꞌekue guive ndojapoi. Haꞌe rami
ꞌrãgue py ára nhavõ mboapykue kuerei ꞌrã ojerure oikovy — heꞌi okuapy.
14 Haꞌe nunga huvixave oendu vy onhemboaxy ete vy haꞌe ae
 

onhembopyꞌa Daniel ogueraa jepe aguã re. Haꞌe vy kuaray oike peve
onheaꞌã teĩ oikovy ogueraa jepexe vy. 15 Haꞌe ramo haꞌe vaꞌe avakue ma
 

huvixavea py ojevy vy aipoeꞌi okuapy ixupe:

— Haꞌe rami avi Oreruvixa, ndeayvuague ma Média haꞌe Pérsia pygua
kuery pegua lei oguerova pyrã eꞌỹ ae. Haꞌe nunga rupi ndaꞌevei ae oaxa
rive aguã — heꞌi okuapy.
16 Haꞌe ramo mae ma huvixave ijayvu Daniel heru haꞌe omomboa aguã
 

yvykua guary ikuaia py. Huvixa aipoeꞌi Daniel pe:

— Tove nderuete renheꞌẽ rendu reikovy vaꞌe tandereraa jepe —
heꞌi. 17 Haꞌe gui ma peteĩ ita oguerua vy omboty guary ikuaia rokẽ.
 

Ombojaague py ma huvixave okuã regua py ae hery omoĩ, ixupegua

yvatekueve voi haꞌe rami ae avi ojapo okuapy, Daniel oguenoẽa eꞌỹ aguã
haꞌe gui. 18 Haꞌe gui huvixave ngoo katy oo vy okaru eꞌỹ re oaxa pytũ,
 

guenonde mbaꞌepu ndogueru rukai guive. Ndoke kuaavei ae.

19 Haꞌe gui ma koꞌẽ ajeꞌiveꞌi reve huvixave ovy vy onha ovy yvykua
 

guary ikuaia katy. 20 Haꞌe py ovaẽ vy Daniel pe ojapukai ndaꞌevei ete

 

reve. Po rami huvixave ijayvu Daniel pe:

 1477 Daniel 6​, ​7

— Daniel, Nhanderuete oikove vaꞌe rembiguai, nderuete renheꞌẽ rendu

vaꞌe ndaꞌu ndereraa jepe ri raꞌe guary kuery gui?
21 Haꞌe ramo Daniel ombovai huvixave pe:
 

— Xeruvixa, tereikove riae! 22 Xeruete ma ojea pygua anjo ombou

 

vaꞌekue guary kuery juru omboty aguã xere ojapo vai eꞌỹ aguã, henonde
ojejavy eꞌỹ vaꞌe aiko ramo. Ndee xeruvixa rovai voi xee ndajapo vai
mbaꞌeve — heꞌi.
23 Haꞌe ramo huvixave ovyꞌa ete vy yvykua gui oguenoẽ uka. Haꞌe gui
 

Daniel oguenoẽa ramo neĩ peteĩ henda py ma voi hexe ndojouai guary
raĩgua, nguuete re ojerovia ramo. 24 Haꞌe ramo huvixave ma teĩgue ju
 

ijayvu vy ogueru ruka avakue Daniel re ijayvu rei vaꞌekue. Haꞌe ramo
yvykua guary kuery ikuaia py omombo ukapa, taꞌy kuery haꞌe taꞌyxy
kuery reve. Haꞌe gui yvy py ovaẽ eꞌỹ re guary kuery ojukapa, ikãgue
omopẽmba guive.
25 Haꞌe ramo huvixave Dario ombopara heta regua kuery pe, amboae
 

regua haꞌe ayvu mboae py ijayvu vaꞌe yvy jave re ikuai vaꞌe pe. Haꞌe vy
aipoeꞌi: “Toĩ peẽ kuery re pendekuai porã aguã! 26 Xee ma po rami ajapo
 

uka: Apenaa haꞌe javi rupi avakue oryryipa reve tojererokyje Daniel ruete
renonde. Mbaꞌeta haꞌe vaꞌe tuuete anho ma oikove vaꞌe, rakaꞌe rã peve
oiko vaꞌerã guive. Ipoꞌakaa ma nombovaipaai ꞌrã, openaa ma ndopai ꞌrã.
27 Haꞌe ma joepy haꞌe jogueraa jepe ꞌrã. Yva haꞌe yvy re ojapo avi ꞌrã hexa
 

pyrã haꞌe nhomondyipaarã”, heꞌi.

28 Haꞌe rire Daniel ma huvixave Dario oĩa pukukue re oiko porã ae
 

tema, haꞌe gui Pérsia pygua huvixa Ciro oĩ jave voi.

Irundy mymba Daniel oexa raꞌuague

7   Peteĩ
maꞌetỹ re ma Babilônia pygua huvixave Belsazar oĩ jave
1

Daniel ngupa rupi itui vy oexa raꞌu peteĩ. Haꞌe rami vy oexa raꞌu
vaꞌekue ombopara vyvoi, omombeꞌupa. 2 Daniel ijayvu vy aipoeꞌi:
 

— Haꞌe gui pyávy xevy pe oexa ukaa rã aexa raꞌu irundy henda gui
yvytu oipeju vaꞌe yeꞌẽ tuvixa vaꞌe omomyĩmba rã. 3 Haꞌe gui yeꞌẽ gui oẽ
 

jogueruvy irundy mymba tuvixa vaꞌe joo ramigua eꞌỹ-eꞌỹ. f 4 Jypygua ma  

guary rami ojekuaa, taguato pepo rami ipepo vaꞌe guive. Xee amaꞌẽ rã
ipepo oguereko vaꞌekue omboipaa. Haꞌe vy yvy gui omopuꞌã imoꞌamy
ipy mokoĩꞌi re, ava rami ae. Ixupe omeꞌẽa avi ava rami hiꞌarandu aguã.
5 Amaꞌẽve tema. Haꞌe vy ma mokoĩa mymba ju aexa, kaguare-jagua
 

ramigua. Haꞌe vaꞌe ma opy jovaive re opuꞌã ouvy. Ojuru py ma guaĩ re

ogueru mboapy inharukãgue. Haꞌe rã ixupe aipoꞌea: “Epuꞌã ke, heꞌu
porã xoꞌo”, ꞌea. 6 Haꞌe vaꞌe rire amaꞌẽve tema. Haꞌe vy amboae ju aexa
 

f
 7.3‑7 Apocalipse 13.1 py oĩa rami mymba yeꞌẽ gui ou vaꞌe oexa. Haꞌe gui amongue py
“Yeꞌẽ” heꞌia py Nhanderuete rovai opuꞌã vaꞌe kuery re ijayvu vy (Isaías 57.20‑21).
Daniel 7 1478

xivi pytã ramigua. Haꞌe vaꞌe kupe re ma irundy guyra pepo oĩ. Haꞌe vaꞌe
mymba ma inhakã irundy vaꞌe. Ixupe omeꞌẽa joe ipoꞌaka aguã. 7 Haꞌe  

vaꞌe rire amaꞌẽve tema pyávy aexa vaꞌe re. Haꞌe vy mymba irundya ju
aexa ndaꞌevei ete vaꞌe, nhomondyiarã haꞌe imbaraete vaipa vaꞌe. Haĩ
ma tuvixa vaꞌe, ferro guigua meme. Nhomondoropa, nhomboaꞌypa, haꞌe
rã hembyrekue re ma opyrõmba ꞌrã. Mymba kuery mboae ojekuaa ma
vaꞌekue rami eꞌỹ ojekuaa vaꞌe, dez hakua vaꞌe guive.
8 — Hakua ikuai vaꞌe re xee aikuaa pota vy aexa mbyte gui hakua
 

kyrĩꞌi vaꞌe ju oẽ oiny rã. Haꞌe vaꞌe renonde gui ma mboapy hakua jypy
guare omboia. Haꞌe vaꞌe hakua re ma oĩ hexa ava rexa ramigua, haꞌe rã
ojuru py ma onhemboyvatea rupi ijayvu.
9 — Amaꞌẽve tema vy aexa tenda omoĩa rã huvixa kuery opena atyrã.
 

Haꞌe vaꞌe áry ma Jypyꞌi guive guare ranhe oguapy oiny. Ijao ma yroꞌy
rami xiĩ vaꞌe. Hiꞌa inhakã regua ma vexaꞌi rague rami ete. Henda ma tata
rendy, iruéra ikuai vaꞌe voi hendy oiny. g 10 Henonde gui ma tata oẽ ouvy
 

yakã rami. Henonde ma heta ete ikuai ixupegua kuery, jaipapapa aguã
rami eꞌỹ. Haꞌe gui ma nhomboayvu vaꞌerã kuery ju oguapypa. Oipeꞌaa avi
kuaxia para ikuai vaꞌe. h 11 Haꞌe ramo amaꞌẽve tema vy hakua oẽ vaꞌekue
 

aendu onhemboyvate etea rupi ijayvu rã. Amaꞌẽ vy aexa mymba ojukaa
rã. Haꞌe gui heꞌõgue ma ombovaipaa vy tata py omombo okaipa aguã.
12 Haꞌe gui mymba kuery mboae gui ma oipeꞌaa ipoꞌakaague. Haꞌe rami
 

teĩ haꞌe kuery pe omeꞌẽa avi ikuaive ranhe aguã, oaꞌangaague ára ovaẽ
eꞌỹa ja.
13 — Pyávy oexa ukaa vaꞌe re amaꞌẽ ajupy vy peteĩ ju aexa arai reve
 

yva gui ou ramo, ava raꞌy rami ojekuaa vaꞌe. Haꞌe vaꞌe ma Jypyꞌi guive
guare oĩa py oo ramo omonhemboja. i 14 Ombopoꞌaka haꞌe omboyvate ete
 

huvixave oĩ aguã, ixupe heta ikuai aguã, amboae regua kuery haꞌe ayvu
mboae py ijayvu vaꞌe guive. Ipoꞌakaa ma opa vaꞌerã eꞌỹ, ndoaxai ꞌrãe,
openaa nombovaipaai ꞌrã guive. j
15 — Haꞌe gui xee Daniel ma xepyꞌa py aendu xenheꞌẽ onhemondyi
 

rã, xeke rupi aexa vaꞌekue ndaꞌevei rei ramo. 16 Haꞌe gui ma haꞌeꞌi py
 

ikuai vaꞌe regua peteĩ re anhemboja vy ixupe ajerure haꞌe nunga haꞌe
javi omombeꞌu porãve aguã re. Haꞌe ramo po rami omombeꞌu xevy, haꞌe
nunga mbaꞌerã paa omombeꞌu porãve vy. 17 Mymba tuvixakue irundy
 

aexa vaꞌekue ma irundy huvixaverã yvy gui oẽ ouvy vaꞌerã. 18 Haꞌe  

rami teĩ Yvate ete vaꞌe pegua ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe kuery pe ꞌrã omeꞌẽ ipoꞌaka

g
 7.9 Apy ma ijayvu Nhanderuete renda oexa ukaague re. Karóxaꞌi tata rendy ramigua
ojekuaa, iruéra vaꞌe (Ezequiel 1). h 7.10 Apocalipse 20.12 i 7.13 Mateus 24.30
haꞌe 26.64 py oĩa rami oexa Jesus Cristo Ava raꞌy ojeapo vaꞌekue ipoꞌaka aguã ou
ramo (Apocalipse 11.15, 14.14). j 7.13‑14 Mateus 24.30, 26.64; Marcos 13.26, 14.62;
Lucas 21.27; Apocalipse 1.13, 14.14
 1479 Daniel 7​, ​8

aguã. Haꞌe rã haꞌe kuery ma ipoꞌaka riae ꞌrã rakaꞌe rã peve. 19 Haꞌe gui  

mymba irundya vaꞌe reko ju aikuaa porãvexe. Haꞌe vaꞌe ma amboae

kuery ramigua eꞌỹ, mbaꞌeta nhomongyje ete vaꞌe, haĩ ferro guigua vaꞌe,
ipoapẽ overa vaꞌe guigua, nhomondoropa, nhomboaꞌypa haꞌe hembyrekue
re opyrõmba vaꞌe. 20 Haꞌe gui ma inhakã re dez hakua oĩ vaꞌekue reko
 

aikuaaxe avi, amboae ju oẽ vaꞌekue guive, haꞌe vaꞌe renonde mboapy

oitya vaꞌekue. Haꞌe vaꞌe hakua re ma hexa oĩ, haꞌe ojuru py ojejou porã
reia rupi ijayvu, haꞌe aexa rã jypy guare kuery gui imbaraeteve vaꞌe.
21 Amaꞌẽ vy aexa rã haꞌe vaꞌe hakua ma ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe kuery rovai opuꞌã
 

vy ipoꞌaka ete haꞌe kuery re, k 22 Jypy guive guare ou peve. Haꞌe vaꞌe ma
 

ou vy oepy ꞌrã Yvate ete vaꞌe pegua ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe kuery. Haꞌe gui ovaẽ ꞌrã
haꞌe kuery ju ipoꞌaka aguã ára.
23 — Haꞌe ramo anjo aipoeꞌi: “Irundya mymba ma irundya ae ꞌrã
 

ipoꞌaka yvy re. Haꞌe vaꞌe ma amboae poꞌakaague rami eꞌỹ ꞌrã ipoꞌaka.
Haꞌe vy omondoropa ꞌrã yvy jave re ikuai vaꞌe, opyrõmba haꞌe omboaꞌypa
ꞌrã. 24 Haꞌe gui dez hakua ikuai vaꞌe ma dez huvixave ikuai vaꞌerã haꞌe
 

vaꞌe jave py ae. Haꞌe vaꞌe kuery oaxapa ma rire amboae ju ꞌrã oiko. Haꞌe
vaꞌe ma jypy guare rami eꞌỹ vaꞌe vy oity ꞌrã mboapy huvixa. l 25 Yvate  

ete vaꞌe re voi ijayvu vai ꞌrã, ixupegua ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe kuery ojavyky rei
ꞌrã guive. Oguerova ꞌrã mbaꞌemo ojapoaty ára haꞌe lei. Ipo py ma peteĩ
maꞌetỹ re omboaxapaa ꞌrã ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe kuery, haꞌe gui mokoĩ maꞌetỹ
re ju, irundya maꞌetỹ mbyte peve. m 26 Haꞌe rami teĩ haꞌe vaꞌe rire ma
 

nhomboayvu vaꞌerã kuery ou vy oipeꞌa ꞌrã ipoꞌakaague. Haꞌe rami vy

omomba haꞌe omokanhy ꞌrã rakaꞌe rã peve guarã. 27 Haꞌe gui ma Yvate ete
 

vaꞌe pegua ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe kuery pe ju omeꞌẽ ꞌrã ipoꞌaka aguã yva guy haꞌe
javi rupi ikuai vaꞌe re. Haꞌe kuery pe omeꞌẽ avi ꞌrã opena haꞌe yvateve
aguã. Mbaꞌeta Yvate ete vaꞌe ma rakaꞌe rã peve ꞌrã ipoꞌaka. Ixupe ma haꞌe
javi regua ꞌrã ikuai, onheꞌẽ rendu pavẽ ꞌrã okuapy”, heꞌi. n
28 — Haꞌe rami py opa aexa haꞌe aendu vaꞌekue. Haꞌe gui xee Daniel
 

ma ndaꞌevei rei ete ranhe aiko, xerova voi xiĩmba rei. Haꞌe rami teĩ haꞌe
nunga haꞌe javi amoĩ porã herekovy xepyꞌa re.

Vexaꞌi ava haꞌe kavara tuja oexaague

8   Mboapy
maꞌetỹ re ma huvixave Belsazar oĩ jave xee Daniel peteĩ
1
ju aexa raꞌu, jypyꞌi aexa raꞌu vaꞌe rire. 2 Haꞌe gui aexa raꞌu vy Susã
 

tetã ikorapa vaꞌe py merami aiko, Elão yvy re. Haꞌe vy amaꞌẽ rã Ulai
yakã yvyꞌiry merami haꞌã. 3 Haꞌe gui amaꞌẽ vy peteĩ vexaꞌi ava aexa yakã
 

rembe re hiꞌaĩ vaꞌe. Haꞌe vaꞌe ma mokoĩ hakua vaꞌe. Haꞌe gui mokoĩ hakua
oguereko vaꞌe ma yvate ovy vaꞌeri peteĩ ma amboae gui yvateve. Haꞌe

k
 7.21 Daniel 8.24, 11.33; Apocalipse 13.7 l 7.24 Apocalipse 17.12 m 7.25 Apy ma três
anos e meio re ijayvu (Daniel 12.7; Apocalipse 11.2‑3, 12.14). n 7.27 Apocalipse 11.15
Daniel 8 1480

rami vy takykue yvate ovy vaꞌe ma yvateve. 4 Aexa rã vexaꞌi ma guakua

 

py jopyxo oikovy kuaray oikea katy, ijapuꞌaꞌia katy haꞌe ipuku-a katy
guive. Haꞌe vaꞌe re ma peteĩve mymba ikuai vaꞌe ndaꞌipoꞌakai, ipoꞌakaa
gui ndoo jepe kuaai guive. Haꞌe rami vy haꞌe ae oipotaa rami ojapo
oikovy, imbaraeteve tema ovy guive.
5 Xee aexa pota vy peteĩ aexa kavara tuja, kuaray oikea katy gui ou
 

oiny rã. Yvy jave áry rupi ou vaꞌeri yvy re opyrõ vy eꞌỹ. Haꞌe vaꞌe kavara
ma peteĩ guakua oguereko ngova mbyte re. 6 Kavara ma vexaꞌi hakua
 

mokoĩ vaꞌea katy oo oiny, yakã rembe re hiꞌaĩ rã aexa vaꞌekuea py. Haꞌe
vy onha ovy opoꞌakaa rupi ipoxy reve. 7 Aexa rã vexaꞌia py ovaẽ vy ixupe
 

ipoxy etea rupi ombota. Haꞌe vy omopẽ hakua mokoĩve. Haꞌe rã vexaꞌi
ma naꞌimbaraetevei hexe opuꞌã aguã. Haꞌe ramo kavara oity yvy rupi,
opyrõmba hexe. Jipoi avi ipoꞌakaa gui vexaꞌi reraa jepearã. 8 Kavara ma
 

ipoꞌakave ete. Haꞌe rami teĩ onhemombaraetea pyve hakua tuvixa vaꞌe
omopẽa. Hakua opẽague gui irundy ju oẽ tuvixa vaꞌe. Haꞌe vaꞌe nunga joa
katy eꞌỹ-eꞌỹ ojeꞌoi irundy henda yvytu oipejua katy.
9 Hakua ikuai vaꞌe regua peteĩ oĩ hakua kyrĩꞌi vaꞌe. Haꞌe vaꞌe ma
 

imbaraete ete oiny kuaray puku-a yke katy haꞌe kuaray oẽa katy, yvy
porãa katy guive. 10 Yvate ete vy oupity yva pygua kuery poꞌakaa peve.
 

Haꞌe vy oity yva pygua regua yvy rupi, amongue regua jaxy-tata guive.
Haꞌe vy opyrõmba. 11 Tá, yva pygua ruvixa rami ete onhemboyvate
 

vy omomba ixupe guarã oapy jepiaty vaꞌe. Ixupegua oo ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe
voi oity yvy katy. 12 Onheꞌẽ raxavea py hakua vaꞌe pe yva pygua kuery
 

omboaxapaa, mbaꞌemo omeꞌẽ jepi vaꞌe regua guive. Haꞌe ramo oity yvy
rupi anhetẽ vaꞌe ae, mbaꞌemo ojapo vaꞌe haꞌe javi oiko porã guive. 13 Haꞌe
 

vaꞌe rire aendu ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe kuery regua peteĩ ijayvu rã. Haꞌe rã amboae
ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe aipoeꞌi:
— Arakaꞌe peve ndaꞌu oĩ ꞌrã oexa raꞌu pyre ojeupitypa aguã, mbaꞌemo
omeꞌẽ jepi vaꞌe haꞌe onheꞌẽ raxavea py nhomombaarã vaꞌe regua? Mbaꞌeta
oexa raꞌua ague rami vy oo ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe omboaxaa ꞌrã, yva pygua kuery
guive, opyrõmbaa aguã — heꞌi.
14 Haꞌe ramo xevy pe ju ombovai:
 

— Dois mil e trezentos kaꞌaru haꞌe koꞌẽ jevy peve ꞌrã oo. Haꞌe rire ma
oo ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe oikyꞌaꞌoa ju ꞌrã — heꞌi.
15 Haꞌe ramo xee Daniel aikuaaxe aexa raꞌu vaꞌekue mbaꞌerã paa. Haꞌe
 

rã peteĩ ou xea py ava rami hova vaꞌe.

16 Haꞌe gui peteĩ ava aendu Ulai yakã rembe gui ijayvu nhendu rã. Haꞌe
 

vaꞌe ma ojapukai vy aipoeꞌi:

— Gabriel, upe vaꞌe pe eikuaa uka na oexa raꞌu vaꞌekue mbaꞌerã paa
— heꞌi.
17 Haꞌe ramo xee aĩa katyꞌi ou. Ovaẽ ramo xee akyje. Haꞌe vy xerenapyꞌã
 

re aĩ, xerova yvy re amovaẽ reve. Haꞌe rami teĩ aipoeꞌi xevy:
 1481 Daniel 8​, ​9

— Ava raꞌy, endu kuaa ke, mbaꞌeta rexa raꞌu vaꞌekue ma opaa pyguarã
— heꞌi.
18 Xereve ijayvu ramo haꞌa vy ndaikuaavei ranhe ajupy, xerova yvy re
 

amovaẽ reve. Haꞌe ramo xere opoko reve xemopuꞌã imoꞌamy xeꞌaĩague py.
19 Haꞌe vy aipoeꞌi:
 

— Neꞌexa, ndevy pe xee aikuaa uka ta poxya opaa ára py mbaꞌemo

oiko vaꞌerã. Mbaꞌeta rexa raꞌu vaꞌekue ma opaa pyguarã. 20 Vexaꞌi ava  

hakua mokoĩ vaꞌe rexa vaꞌekue ma Média haꞌe Pérsia pygua huvixave.
21 Haꞌe rã kavara tuja hague vuku vaꞌe ma Grécia pygua huvixave. Hova
 

mbyte re hakua tuvixa vaꞌe oĩ vaꞌe ma jypygua huvixave. 22 Haꞌe vaꞌe  

omopẽa ague gui irundy ju oẽ vaꞌe ma irundy huvixave haꞌe vaꞌe regua
ae. Haꞌe vaꞌe kuery opuꞌã avi ꞌrã teĩ jypygua imbaraeteague rami haꞌe
kuery imbaraete vaꞌerã eꞌỹ taꞌvy. 23 Haꞌe rã haꞌe vaꞌe huvixave kuery
 

openaa ára opa ramo, haꞌe anhetẽ rupi eꞌỹ ikuai vaꞌe opa ma ramo peteĩ
ju opuꞌã ꞌrã huvixave ipoxy ete reve, nhombotavy kuaapa vaꞌe. 24 Haꞌe  

vaꞌe ma ipoꞌaka ete ꞌrã, vaꞌeri haꞌe ae opoꞌakaa rupi eꞌỹ guive. Opa rupi
ombovaipa ꞌrã oikovy mbaꞌemo, haꞌe imbaraeteve ovy vy ojapoxea rami
rei ꞌrã ojapo. Ojukapa ꞌrã ipoꞌakakueve vaꞌekue, ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe kuery
guive. 25 Ijapua rupi onhemoꞌarandu oikovy vy ojapo ꞌrã apu ipoꞌakave
 

aguã rami. Opyꞌa py onhemboyvate ꞌrã, haꞌe mbovy eꞌỹ ojuka ꞌrã ikuai
riveꞌi vaꞌe. Opuꞌã ꞌrã yvatekueve re Ipoꞌaka vaꞌe rovai. Haꞌe rã omopẽa
ꞌrã avakue poꞌakaa py eꞌỹ taꞌvy. 26 Kaꞌaru haꞌe koꞌẽ rã guarã rexa vaꞌekue
 

amombeꞌu porãvea ma anhetẽ vaꞌe meme. Haꞌe rami teĩ emoĩ porã rexa
vaꞌekue, mbaꞌeta heta ete ára guarã teri — heꞌi.
27 Haꞌe gui ma xee Daniel xekangy vy mbovy ára rei eꞌỹ xembaꞌeaxy.
 

Haꞌe gui apuꞌã ju vy apena aikovy huvixave pegua ikuai vaꞌe re. Aexa raꞌu
vaꞌekue gui anhemondyi rei aikovy, oikuaa ete vaꞌerã jipoi ramo.

Guetarã kuery re Daniel ojerureague

9   Peteĩ
maꞌetỹ re ma Média pygua Assuero raꞌy Dario oĩ jave caldeu
1

kuery ruvixa, 2 haꞌe vaꞌe ma peteĩ maꞌetỹ re ma opena jave xee

 

Daniel aikuaa mbovy maꞌetỹ re pa Jerusalém tetã ombovaipa pyre opyta

ꞌrãa, kuaxia para profeta Jeremias pe Senhor ijayvuague oĩa rami vy.
Haꞌe rami vy setenta maꞌetỹ ꞌrãa aikuaa. o 3 Haꞌe nunga rupi Senhor
 

Nhanderuetea katy amaꞌẽ reve anhemboꞌe haꞌe ajerurea rupi aeka aguã,
akaru eꞌỹ re, ao voxa gui guare py anhemonde haꞌe tanhimbu xejee
amongure-ngure reve guive.
4 Haꞌe rami vy anhemboꞌe Senhor xeruete pe. Anhemombeꞌu vy
 

aipoaꞌe:

o
 9.2 Apy 70 maꞌetỹ re ijayvu (Jeremias 25.11‑12, 29.10). Mbaꞌeta Jerusalém pygua kuery
“Senhor” pe ojejavy ramo ombovaipa uka tetã (2 Crônicas 36.11‑21).
Daniel 9 1482

— Xe-Senhor! Xeruete ndepoꞌakapa haꞌe okyjevepy vaꞌe, ndereve

guarã rejapo vaꞌekue rupi reiko vaꞌe, renhomboaxya re ndeayvuague re
nderexarai eꞌỹ vaꞌe. 5 Ore kuery ma rojejavy, teko vai rojapo. Orereko
 

vaia rupi orekuai, orekuai vaikue rei nderovai, rejapo uka vaꞌekue haꞌe
ndereve guarã rejapo vaꞌekue gui rojepeꞌapa vy. 6 Nerembiguai profeta
 

kuery re ndorojapyxakai guive, haꞌe kuery nderery rupi ijayvu teĩ

oreruvixa kuery pe, yvatekueve, oreru kuery haꞌe yvy jave re ikuai vaꞌe
pe guive. 7 Senhor, ndere ma oĩ teko porã. Haꞌe rã orere ma oĩ roxĩmbaa
 

rive oĩ, aỹ ojekuaa rami. Mbaꞌeta ore Judá pygua avakue haꞌe javi re oĩ,
Jerusalém py orekuai vaꞌekue re, Israel kuery haꞌe javi, haꞌeꞌi rupi haꞌe
mombyry orekuai vaꞌe, yvy jave re mamo rã rei oremomboague rupi
orekuai vaꞌe re guive oĩ roxĩmbaa, haꞌeveꞌỹa rami nderovai orekuaiague
re. 8 Senhor, orere ma roxĩmba reia oĩ, oreruvixa kuery re, yvatekueve
 

haꞌe oreru kuery re, nderovai rojejavypa rire. 9 Haꞌe rã Senhor Oreruete,
 

ndere ma oĩ oremboaxy haꞌe oreperdoa aguã, mbaꞌeta ndere ore kuery

ropuꞌã rei. 10 Senhor Oreruete, ndorojapoi ndeayvua, ndeguigua lei rupi
 

ndorekuai vy, nerembiguai profeta kuery rupi orerekorã reja vaꞌekue

ri. 11 Tá, Israel kuery haꞌe javive ma ndeguigua lei ndojapoi okuapy,
 

ojepeꞌapa guive ndeayvu oendu eꞌỹ aguã. Haꞌe nunga rupi ae orere ayvu
vai ou nderovai rojejavya re. Mbaꞌeta Oreruete, nerembiguai Moisés
lei ombopara vaꞌekue re oĩa rami vy ae oiko mbaꞌemo vai. p 12 Mbaꞌeta
 

ndee rejapo ndeayvu ojeupitypa aguã rami, orerovai haꞌe oreruvixa

oremboayvu vaꞌety kuery rovai ndeayvuague. Haꞌe rami vy mbaꞌemo vai
ete rembou oreꞌáry. Mbaꞌeta yva guy jave rupi oiko vaꞌeꞌỹ teri Jerusalém
tetã re oiko vaꞌekue ramigua. 13 Moisés rupigua lei re oĩa rami vy haꞌe
 

ramigua ete ou oreꞌáry. Haꞌe rami teĩ ore ma ndee Senhor Oreruete pe
ndorojerurei rokuapy orepytyvõ aguã, orereko vaia gui rojeko rerova
aguã, neĩ ndeguigua anhetẽ vaꞌe rupi orekuai aguã. 14 Haꞌe nunga rupi
 

ae Senhor, renhembopyꞌaague rami vy rembou oreꞌáry. Mbaꞌeta ndee

Senhor Oreruete ma ndereko porã ete vaꞌe opa mbaꞌe rejapoa py. Haꞌe
rã ore ma noronheꞌẽ rendui. 15 Senhor Oreruete, anhetẽ Egito yvy gui
 

ndevygua kuery renoẽ rakaꞌe ndepoꞌakaa rexa uka vy, nemboete pavẽ
aguã rami rejapo aguã guive, aỹ peve ojekuaa rami. Haꞌe rã ore ma
rojejavy, haꞌeveꞌỹa rami ete orekuai. 16 Senhor, opa mbaꞌe py ndereko
 

porãa rupi eipeꞌa nho ke ndepoxya haꞌe ndevaia ndevygua tetã Jerusalém
haꞌe ndevygua yvyty ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe re rembou vaꞌekue. Rojejavy haꞌe
oreru kuery voi heko vai rire orea katyꞌi rupi ikuai vaꞌe ojojai okuapy
Jerusalém tetã, ore ndevygua kuery guive. 17 Haꞌe gui aỹ ma Oreruete,
 

xee nerembiguai anhemboꞌe haꞌe ajerure ramo endu. Haꞌe vy Senhor,

ndeporayvua rupi vy tove nderova tomoexakã ju ndevygua oo ikyꞌa

p
 9.11 Deuteronômio 28.15‑68
 1483 Daniel 9

eꞌỹ vaꞌe ombovaipa pyre áry. 18 Xeruete, ejapyxaka ke haꞌe endu. Eipeꞌa
 

nderexa, haꞌe emaꞌẽ orekuai axya re, tetã nderery oĩa re guive, mbaꞌeta
ore kuery ma ore ae reko porãa rupi eꞌỹ rojerure nerenonde haꞌe rami,
haꞌe rã ndee renhomboaxy ete vaꞌe ramo anho. 19 Senhor, endu ke.
 

Senhor, oreperdoa ke. Senhor, eikuaa pota orere, haꞌe orepytyvõ.

Xeruete, emboare eme guive, ndee ae renhemboete uka aguã. Mbaꞌeta
ndevygua tetã haꞌe ndevygua kuery re ma nderery oĩ — heꞌi.

Setenta vezes sete maꞌetỹ re ijayvuague

20  Haꞌe rami xeayvu ainy, haꞌe anhemboꞌe vy amombeꞌu ainy xee ae
ajejavyague, xeretarã Israel kuery ojejavyague guive. Haꞌe vy Senhor
Xeruete renonde ajerure ainy Xeruete pegua yvyty ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe re. 21 Xee  

xeayvu haꞌe anhemboꞌe teri ainy reve ava rami aexa raꞌu ypy vaꞌekue
ou pojava, Gabriel hery vaꞌe. Oveve ouvy vy opoko xere. Haꞌe rami oiko
kaꞌarukuegua omeꞌẽa jave. 22 Haꞌe vaꞌe ma xereve ijayvu xemboꞌe vy. Haꞌe
 

vy aipoeꞌi:
— Daniel, aỹ ma apy aju, ndevy pe amombeꞌu porãve aguã haꞌe
nunga mbaꞌerã paa. 23 Rejerure ypy ramove xemboua. Haꞌe ramo xee aju
 

amombeꞌu aguã ndevy, hayvupy ete reiko ramo. Haꞌe ramo eikuaa pota
haꞌe nunga re, mbaꞌemo rexa vaꞌekue reikuaa aguã.
24 — Setenta vezes sete maꞌetỹ teri oata neretarã kuery haꞌe peneretã
 

ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe renonderã oaꞌangaague, teko vai omombaa aguã, ojejavya
opa aguã, ojapo vaiague gui oikyꞌaꞌoa aguã, teko porã opa eꞌỹ vaꞌe
oguerua aguã, oexa raꞌu pyre haꞌe profeta kuery ijayvuague ojeupitypa
aguã, haꞌe Ikyꞌa eꞌỹ ete vaꞌe huvixarã omoĩa aguã. q 25 Endu ke haꞌvy
 

reikuaa porã aguã. Jerusalém tetã omoatyrõa haꞌe ojapopaa ju aguã re

ijayvua ára guive huvixarã Omoĩ mbyrã oiko peve ma sete vezes sete
maꞌetỹ oiko ꞌrã, haꞌe gui sessenta e duas vezes sete ju. r Tape ikuai vaꞌe
haꞌe tetã kora ma teĩgue ju ꞌrã omoatyrõmbaa, ikuai axy ete ma jave
taꞌvy. 26 Haꞌe gui sessenta e duas vezes sete maꞌetỹ oaxa ma rire ojukaa
 

ꞌrã huvixarã Omoĩ mbyre, haꞌe ramo noĩvei ꞌrã ranhe. Haꞌe rã huvixa
oiko teri vaꞌerã retã pygua kuery ju ou vy omomba ꞌrã Jerusalém tetã, oo
ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe guive. Imombaarã ma yy rami ꞌrã ou xapyꞌa. Haꞌe gui opaa
ára peve oiko ꞌrã joe opuꞌã vaꞌe. Mbaꞌemo mombaarã ou aguã vaꞌekue
avi ꞌrã ou. 27 Haꞌe gui haꞌe vaꞌe ma heta vaꞌe kuery reve ojapo ꞌrã peteĩ
 

rami oguereko aguã sete maꞌetỹ peve guarã. Haꞌe rami teĩ haꞌe vaꞌe jave

q
 9.24 Apy “setenta vezes sete maꞌetỹ” heꞌi, versículo 2 py setenta maꞌetỹ re Daniel oikuaa
potaague, haꞌe vaꞌe rire rakaꞌeve rã guarã omombeꞌu vy (Levítico 25.8). Haꞌe javi py ma
490 maꞌetỹ oaꞌangaa. r 9.25 Apy ma ijayvu 483 maꞌetỹ re (7x7=49 mais 62x7=434).
Haꞌe gui versículo 27 py omombeꞌu porãve sete maꞌetỹ opaa pygua ju, haꞌe javi vy 490
maꞌetỹ ojapo aguã. Haꞌe gui “Huvixarã Omoĩ mbyrã” heꞌia ma Cristo re ae ijayvu vy,
hebraico ayvu py “Messias” ꞌea.
Daniel 9​, ​10 1484

mbyte py ma haꞌe kuery pe nomeꞌẽ ukavei ꞌrã mymba neĩ mbaꞌemo aju
guigua. Mbaꞌemo ojeguarupy reve ꞌrã ou nhomombaarã, hexe ju ou peve
imombaarã vaꞌekue. s

Tigre yakã yvýry Daniel mbaꞌemo oexaague

10   Mboapy
maꞌetỹ re ma Pérsia pygua huvixa Ciro oĩ jave peteĩ
1

ayvu oikuaa ukaa xee Daniel Beltessazar xerery mboae vaꞌe pe.
Haꞌe vaꞌe ayvu ma anhetẽ vaꞌe, joe heta opuꞌã aguã regua guive. Xee
aendu kuaa aguã rami ayvu ou, mbaꞌemo oexa ukaa reve. 2 Haꞌe vaꞌe  

ára guive ma xee Daniel ndaꞌevei ete aiko mboapy semana re. 3 Tembiꞌu  

haꞌuxe vai vaꞌety regua ndaꞌuvei, xoꞌo neĩ vinho namoĩ xejuru py. Neĩ
azeite ma voi ndaikytyi xejee, mboapy semana oaxapa peve.
4 Haꞌe gui jypygua jaxy vinte e quatro araa py ma Tigre yakã guaxu
 

yvýry xee aiko vy 5 xerova yva vy amaꞌẽ. Haꞌe vy peteĩ ava aexa ajukue
 

perirĩꞌi py onhemonde vaꞌe. Ijaxiꞌy rupi ma ouro ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe guigua oĩ,
Ufaz gui heru pyre. 6 Hete ma itaendy berilo rami hendy. Hova ma overa
 

vaꞌe rami, hexa ma tataendy rami ojekuaa. Ipo haꞌe ipy ma overa vaꞌe
guigua ombovera pyre rami overa rei. Haꞌe rã ijayvu vy mbovy eꞌỹ ikuai
vaꞌe ayvu rami onhendu. t
7 Xee Daniel anhoꞌi aexa haꞌe nunga. Haꞌe rã avakue xereve ikuai
 

vaꞌe ma mbaꞌeve ndoexai. Haꞌe rami avi haꞌe kuery okyje ete aguã ou
xapyꞌa rã onhamba, onhemimba okuapy. 8 Haꞌe gui ma xee aeꞌi apyta.
 

Haꞌe rami vy aexave tema haꞌe vaꞌe iporã ete vaꞌe ojekuaa rã. Haꞌe vy
naxembaraeteveia aendu. Naxembaraetevei vy xerova xiĩguepa rei,
haꞌekue rami veꞌỹ oĩ. 9 Haꞌe rami teĩ aendu porã ijayvu nhendu vaꞌe.
 

Aendu vyve haꞌa, xerova yvy re amovaẽ reve ndaikuaavei ranhe ajupy.

Daniel omombaraetea juague

10  Haꞌe gui peteĩ ou vy xere opoko. Xemomy-momyĩ vy xerenapyꞌã haꞌe
xepo re xemoĩ. 11 Haꞌe vaꞌe ma aipoeꞌi xevy:
 

— Daniel ava oayvupy ete vaꞌe, ejapyxaka ke ayvu re ndevy pe aipoaꞌe

rã. Epuꞌã ke heꞌamy, mbaꞌeta ndea py xemboua — heꞌi. Po rami xereve
ijayvu ramo xee apuꞌã haꞌamy aryryipa reve.
12 Haꞌe ramo aipoeꞌive ju xevy:
 

— Daniel, ekyje eme, mbaꞌeta ndepyꞌa re reikuaaxea remoĩ. Haꞌe ramo

Nderuete renonde renhemoꞌyvyĩꞌi ypya ára guive oendu ndeayvu. Haꞌe
gui ndeayvua rupi vy ae aju. 13 Haꞌe rã Pérsia yvy re ipoꞌaka vaꞌe ma
 

xejoko ranhe vinte e um ára peve. Haꞌe rami teĩ anjo yvateve vaꞌe Miguel
ou vy xepytyvõ. Haꞌe ramo mae ma xepoꞌaka Pérsia pygua huvixa kuery

s
 9.27 Daniel 11.36 py oĩa rami ijayvu templo py mbaꞌemo vai nhomokanhyarã ou aguã re
(Mateus 24.15, Marcos 13.14). t 10.5‑6 Apocalipse 1.13‑15
 1485 Daniel 10​, ​11

re. 14 Aỹ ma aju ndevy pe aikuaa uka aguã neretarã kuery opaa ára py
 

oiko vaꞌerã. Mbaꞌeta mbaꞌemo rexa vaꞌekue ma rakaꞌe rã ete guarã — heꞌi.
15 Haꞌe rami xevy ijayvu ramo xee akyrirĩ vy amaꞌẽ haꞌamy yvy re.
 

16 Haꞌe gui peteĩ ava raꞌy ramigua opoko xejuru re. Haꞌe ramo xeayvu
 

jevy vy aipoaꞌe xerenonde hiꞌaĩ vaꞌe pe:

— Xeruvixa, ange mbaꞌemo aexa rire ou xere haxy vaꞌe. Haꞌe ramo
naxembaraetevei ete. 17 Haꞌe nunga rupi Xeruvixa, mbaꞌexa ꞌrã tu
 

ndereve Senhor rembiguai aiko vaꞌe xeayvu? Mbaꞌeta xere noĩvei ete
xembaraetea, neĩ xepytuẽ aguã ma voi noĩvei ma — haꞌe.
18 Haꞌe ramo ava ramigua vaꞌe teĩgue ju opoko xere. Haꞌe vy
 

xemombaraeteve. 19 Haꞌe vy aipoeꞌi:

 

— Ava oayvu etepy, ekyje eme. Evyꞌa ju. Nembaraete ke, nembaraete.
Po rami ijayvu ramove xembaraete. Haꞌe vy aipoaꞌe:
— Xeruvixa, ndeayvu ke aỹ, xembaraete ju rire — haꞌe.
20 Haꞌe ramo aipoeꞌi:
 

— Reikuaa pa mbaꞌe re pa aju ndea py? Mbaꞌeta aa ju ta Pérsia pygua

huvixa re apuꞌã aguã. Haꞌe gui xee aa ma rire Grécia pygua huvixa ju ꞌrã
ou. 21 Haꞌe rã ndevy amombeꞌu porãve ꞌrã ipara re anhetẽ vaꞌe oĩa rami.
 

Haꞌe gui haꞌe vaꞌe kuery rovai apuꞌãa py jipoi avave rei xereve guarã, peẽ
kuery re opena vaꞌe Miguel eꞌỹ vy.

Huvixa kuery kuaray ijapuꞌaꞌia katy haꞌe

ipuku-a katygua re anjo ijayvuague

11   —
Peteĩ maꞌetỹ re ma Média pygua huvixa Dario oĩ jave xee
1

apuꞌã amombaraete haꞌe amokyreꞌỹ aguã.

2 — Aỹ ma amombeꞌu porã ta ndevy anhetẽ vaꞌe. Neꞌexa, mboapy
 

huvixa teri ꞌrã ikuai Pérsia pygua. Haꞌe gui irundya ma pavẽ gui
oguerekopave ꞌrã. Haꞌe vaꞌe ma iporiau eꞌỹ vaꞌe vy imbaraeteve ꞌrã ovy.
Haꞌe rami vy opa mbaꞌe py ꞌrã opuꞌã Grécia pygua huvixa re. u 3 Haꞌe vaꞌe  

rire ma peteĩ huvixa ju oiko ꞌrã ipoꞌaka vaꞌe. Haꞌe vaꞌe ma ipoꞌaka etea
rupi ꞌrã joguereko. Haꞌe vy oiko ꞌrã haꞌe ae oipotaa rami rei. 4 Haꞌe rã  

ipoꞌakapave ma jave openaa ombojaꞌoa, haꞌe omboaxaa ꞌrã irundy henda

yvytu oipejua katy ikuai vaꞌe pe. Vaꞌeri taꞌy kuery pe eꞌỹ ꞌrã omboaxaa,
haꞌe ipoꞌakaague rami eꞌỹ ipoꞌaka vaꞌe kuery opena ꞌrã, mbaꞌeta
ipoꞌakaague oipeꞌaa vy amboae kuery pe ju ꞌrã omboaxaa, taꞌy kuery pe
ꞌrãgue py.
5 — Haꞌe gui kuaray puku-a katygua huvixa ma imbaraete ꞌrã, peteĩ
 

hembiguai yvateve vaꞌe voi. Haꞌe vaꞌe ma herekoare gui voi imbaraeteve
ꞌrã. Haꞌe vy haꞌe ju ꞌrã oĩ huvixa, openaa tuvixa ꞌrã guive. 6 Haꞌe gui oĩa
 

u
 11.2 Apy ma omombeꞌu porãve ju Pérsia haꞌe Grécia pygua huvixa kuery joe opuꞌã aguã
(capítulo 8 py voi).
Daniel 11 1486

maꞌetỹ opaa py ma haꞌe kuery onhemoirũ ꞌrã joe. Haꞌe rami vy kuaray
ijapuꞌaꞌia katygua huvixa ma omenda ꞌrã kuaray puku-a katygua huvixa
rajy re, peteĩ rami ikuai aguã. Haꞌe rami teĩ kunha vaꞌe ma ndajoguereko
kuaai ꞌrã, ime voi ndaꞌipoꞌaka pukui ꞌrã. Mbaꞌeta kunha vaꞌe ma
omboaxaa ꞌrã joupe, heruare kuery guive, tuu haꞌe ojeupe guarã heruare
voi. 7 Haꞌe rã hemiarirõ kuery vaꞌe regua peteĩ oĩ ꞌrã hekovia. Haꞌe vaꞌe
 

ma kuaray ijapuꞌaꞌia katygua huvixa xondaro kuery re opuꞌã vy oike ꞌrã

haꞌe kuery onhemiaty py. Haꞌe kuery re opuꞌã vy ipoꞌaka ꞌrã. 8 Haꞌe kuery
 

nguuete ramigua oguereko vaꞌe haꞌe javi voi ogueraapa ꞌrã Egito yvy
katy ojeupe guarã, mbovy eꞌỹ taꞌangaa mbaꞌemo rykukue gui ojapo pyre,
mbaꞌemo hepyve vaꞌe haꞌe ouro guigua guive. Haꞌe gui ma mbovy maꞌetỹ
re rei eꞌỹ nopuꞌãvei ꞌrã kuaray ijapuꞌaꞌia katygua huvixa re. 9 Haꞌe vaꞌe
 

rire mae ma ou vy opuꞌã kuaray puku-a katygua huvixa re. Haꞌe rami teĩ
ojevy rive ju ꞌrã oyvy katy.
10 — Haꞌe gui ma taꞌy kuery ju joe opuꞌãa rupi ꞌrã ikuai. Haꞌe vy
 

mbovy eꞌỹ xondaro kuery omonoꞌõ. Haꞌe kuery vaꞌe regua peteĩ ma ou
pojava ꞌrã. Opa marãgua ombovaipa ma vy oove ꞌrã guenonde katy. Haꞌe
vy joe opuꞌã ju ꞌrã ovy kuaray puku-a katygua huvixa onhemiaty oĩa
peve. 11 Haꞌe ramo haꞌe vaꞌe ipoxy reve oo ꞌrã opuꞌã aguã huvixa kuaray
 

ijapuꞌaꞌia katygua re. Haꞌe rã haꞌe vaꞌe ma heta ete ogueraa ꞌrã hexe opuꞌã
aguã py teĩ hexeve oo vaꞌekue omboaxapaa ꞌrã ipo py. 12 Huvixa kuaray
 

puku-a katygua ma heta vaꞌe kuery omomba vy onhemboyvate ꞌrã opyꞌa

py. Mbovy eꞌỹ ojuka ꞌrã teĩ ndaꞌipoꞌakai ꞌrã. 13 Mbaꞌeta hexe kuaray
 

ijapuꞌaꞌia katygua huvixa ou jevy vy jypy guare gui hetave ꞌrã ogueru
joe opuꞌã aguã. Haꞌe gui mbovy rei eꞌỹ maꞌetỹ opaa py ma ou pojava
ꞌrã mbovy eꞌỹ xondaro kuery haꞌe mbaꞌemo oiporu vaꞌety reve. 14 Haꞌe  

jave ma mbovy eꞌỹ ꞌrã opuꞌã huvixa kuaray puku-a katygua re. Neretarã
kuery vaꞌe regua ojerovia rei vaꞌe voi hexe opuꞌã ꞌrã profeta ijayvuague
ojeupity aguã rami. Haꞌe rami teĩ haꞌe kuery ndaꞌipoꞌakai ꞌrã. 15 Haꞌe gui
 

huvixa kuaray ijapuꞌaꞌia katygua ou vy omopuꞌã ꞌrã tetã kora áry rupi
ojeupi aguã. Haꞌe rami vy oipeꞌa ꞌrã tetã ikorapa vaꞌe. Haꞌe rã kuaray
puku-a katygua ipoꞌakakueve teĩ ndojoko kuaai ꞌrã. Haꞌe kuery vaꞌe
regua oiporavo pyre voi ndaꞌipoꞌakai ꞌrã ojoko aguã. 16 Haꞌe nunga rupi
 

hovaigua ou vaꞌe ma oipotaa rami ete ꞌrã ojapo. Avave rei ndojoko kuaai
ꞌrã. Yvy porãa py ma voi opyta ꞌrã, ipo py opa mbaꞌe omboaxaa ramo.
17 Openaa jave rupi ojeupegua ipoꞌakakueve oenoĩ vy ogueru vy huvixa
 

kuaray puku-a katygua reve ojapo ꞌrã peteĩ rami ikuai aguã. Haꞌe rami vy
ixupe omeꞌẽ ꞌrã peteĩ kunhataĩ omenda aguã, ipoꞌakaa ombovaipa aguã.
Haꞌe rami teĩ haꞌe nunga oaxa rive ꞌrã, ixupe ndovarei ꞌrã mbaꞌeverã.
18 Haꞌe vaꞌe rire ma yeꞌẽ yvýry ju ꞌrã oo joe opuꞌã aguã, haꞌe vy heta re
 

ipoꞌaka ꞌrã. Haꞌe rami teĩ peteĩ yvateve vaꞌe omomba ꞌrã ojerovia reia.
Haꞌe vy ojapo ꞌrã ojerovia reiague hiꞌáry ae ju ojeapa aguã rami. 19 Haꞌe  
 1487 Daniel 11

ramo ojevy rive ꞌrã oyvy re onhemiaty oĩ vaꞌe katy. Vaꞌeri onhepyxanga
vy hoꞌa ꞌrã. Haꞌe vaꞌe rire ma ndojouavei ꞌrã.
20 — Haꞌe vaꞌe rire ma hekovia oĩ ju ꞌrã peteĩ. Haꞌe vaꞌe ma oyvy
 

iporãvea rupi omondouka ꞌrã peteĩ guembiguai imposto re nhombopagaa

rupi oiko aguã. Haꞌe rami teĩ are eꞌỹ re omomba ꞌrã, ixupe ivaia py eꞌỹ,
neĩ hexe opuꞌã reia rupi eꞌỹ guive. 21 Haꞌe vaꞌe rire haꞌe vaꞌe rekovia oĩ
 

ju ꞌrã peteĩ ava heko vai ete vaꞌe, huvixarã nomoĩai vaꞌeri. Haꞌe rami
ꞌrãgue py okyrirĩ reve ou vy nhemi rupi ꞌrã oĩ huvixarã. 22 Henonde ma
 

xondaro kuery heta ou teĩ omokanhymba ꞌrã. Omomba ete ꞌrã, guexeve
peteĩ rami omoingo vaꞌekue regua yvateve vaꞌe voi. 23 Haꞌe vaꞌe reve peteĩ
 

rami ikuai aguã ojapoa ramive ma ombotavy ꞌrã. Haꞌe rami vy mbovyꞌi
reve vaꞌeri opuꞌãve vy ipoꞌakave ꞌrã ovy. 24 Okyrirĩ rei reve ovaẽ avi ꞌrã
 

oguerekopave ete vaꞌe rekoa rupi. Haꞌe rami py ojapo vai ꞌrã tuu kuery
haꞌe tamoĩ kuery ojapoague ramigua eꞌỹ. Haꞌe rami vy mbaꞌemo oipeꞌa
vy ombojaꞌo ꞌrã ojeupegua kuery pe, imbaꞌe rei-rei vaꞌekue haꞌe javi. Haꞌe
gui onhembopyꞌa ꞌrã oo ikorapa vaꞌe re voi opuꞌã aguã, teĩ xapyꞌaꞌi guarã
rive. 25 Haꞌe gui onhemombaraete haꞌe onhembopyꞌa guaxu ꞌrã huvixa
 

kuaray puku-a katygua re opuꞌã aguã, oxondaro kuery imbaraetekueve

mbovy eꞌỹ ogueraa vy. Haꞌe rami teĩ ndaꞌipoꞌakai ꞌrã, hovai opuꞌãa nhemi
ramo. 26 Haꞌe gui ma hembiꞌu gui okaru vaꞌe kuery omokanhy ꞌrã. Oitypa
 

ꞌrã okuapy ixondaro kuery, haꞌe ramo heta ete hoꞌa ꞌrã oipyxopa rã.
27 Haꞌe vaꞌe huvixa kuery mokoĩve ma mbaꞌemo vai ojapo aguã rami anho
 

ꞌrã ikuai. Peteĩꞌi mesa pyve oguapya py ijapu ꞌrã oiny joupe. Haꞌe rami teĩ
haꞌe nunga oaxa rive ꞌrã, mbaꞌeta oaꞌangaague ára py ou ꞌrã imombaarã.
28 Haꞌe ramo ava heko vai ete vaꞌe ojevy ꞌrã oyvy katy. Oguerekopa vy
 

ovyꞌa reve ꞌrã ou. Haꞌe gui onhembopyꞌa ꞌrã omomba aguã Nhanderuete
guexeve guarã ojapo vaꞌekue ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe rupi ikuai vaꞌe, haꞌe vy
ojapoxea rami rei ojapo ranhe ꞌrã guive. Haꞌe gui mae ma ojevy ju ꞌrã
oyvy katy.
29 — Haꞌe gui oaꞌangaague ára ovaẽ ramo oo ju ꞌrã kuaray puku-a
 

katygua yvy re opuꞌã aguã. Haꞌe rami teĩ haꞌe vaꞌe jave ma jypy guare
rami eꞌỹ ꞌrã oiko. 30 Mbaꞌeta hovai heta ꞌrã ou Quitim gui kanoã guaxu
 

py. Haꞌe ramo ndaꞌipyꞌa guaxuvei ꞌrã. Haꞌe rami vy ojevy vy ipoxy ꞌrã
Nhanderuete guexeve guarã ojapo vaꞌekue ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe rupi ikuai vaꞌe
pe. Haꞌe ae oipotaa rami ꞌrã oiko. Ojevy ma ramo Nhanderuete guexeve
guarã ojapo vaꞌekue ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe gui amongue ojepeꞌa ramo oguerovyꞌa
ꞌrã. 31 Ixupegua imbaraetekueve oo vy omongyꞌa rei ꞌrã oo ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe,
 

oo yvate vaꞌe guive. Haꞌe vy koꞌẽ nhavõ omeꞌẽ mbyrã vaꞌekue oipeꞌa vy
omoĩ ꞌrã ojeguarupy nhomokanhyarã. v 32 Ombotavy ꞌrã Nhanderuete
 

v
 11.31 Apy haꞌe Daniel 9.27 py “Ojeguarupy nhomokanhya” heꞌia ma Jesus omombeꞌu
porãve Mateus 24.15 haꞌe Marcos 13.14 py.
Daniel 11​, ​12 1488

guexeve guarã ojapo vaꞌekue ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe gui ojepeꞌa vaꞌe kuery, ijayvu
porãꞌia rupi rive. Haꞌe rã Nguuete oikuaa vaꞌe kuery ma imbaraete vy
ojapo ꞌrã okuapy mbaꞌemo. 33 Haꞌe kuery vaꞌe regua hiꞌarandu vaꞌe ma
 

omboꞌe ꞌrã heta vaꞌe kuery. Haꞌe rami teĩ ojukaa ꞌrã kyxe haꞌe tata py,
escravo-rã ogueraa rupi, haꞌe ogueraa rive-rivea rupi. Are peve ꞌrã haꞌe
nunga oiko. 34 Haꞌe kuery vaꞌe regua hoꞌa ramo ma xapyꞌaꞌi oipytyvõa
 

ꞌrã. Haꞌe rã haꞌe kuery re heta onhemoirũ ꞌrã anhetẽ rupi eꞌỹ. 35 Mbaꞌeta  

hiꞌarandu vaꞌe regua hoꞌa ꞌrã oeko aꞌãa aguã, oikyꞌaꞌoa haꞌe omoxiĩa aguã
opa rã guarã, mbaꞌeta oaꞌangaague ára py haꞌe nunga oiko ꞌrãe.
36 — Haꞌe gui huvixa ma haꞌe ae oipotaa rami ꞌrã oiko. Haꞌe vy opuꞌã
 

vy onhemboyvateve ꞌrã tuuete ramigua ikuai vaꞌe haꞌe javi áry. Tuuete
ikuai vaꞌe gui Nhanderuete yvateve vaꞌe rovai eteve voi ꞌrã ijayvu ndaꞌevei
etea rupi. Haꞌe rami teĩ mbaꞌemo ojapo kuaapa ranhe ꞌrã, ixupe ipoxya
aguã ojeupity peve. Mbaꞌeta hexe ijayvuague oiko ꞌrãe. w 37 Haꞌe vaꞌe ma
 

nomboetei ꞌrã nguu kuery ruete, neĩ kunhague ojou porãve vaꞌe, neĩ tuuete
ramigua vaꞌe rei guive, pavẽ áry onhemboyvate vaꞌe vy. 38 Tuuete ramigua
 

ikuai vaꞌe omboete ꞌrãgue py omboete ꞌrã imbaraete vaꞌe ruete ramigua
anho, haꞌe nunga tuuete ma tuu kuery ndoikuaai vaꞌekue ri. Ouro py ꞌrã
ombojerovia, prata py, ita hepyve vaꞌe haꞌe mbaꞌemo iporãve vaꞌe py guive.
39 Haꞌe gui amboae regua ruete pe onhepytyvõ uka vy opuꞌã ꞌrã oo ikorapa
 

vaꞌe re. Haꞌe gui amongue omovaẽ porã ramo omboete uka ete ꞌrã. Haꞌe vy
omoĩ ꞌrã mbovy eꞌỹ re ipoꞌaka aguã, haꞌe kuery pe ombojaꞌo ꞌrã guive yvy.
40 — Haꞌe gui opa aguã ára ovaẽ ramo hexe opuꞌã ꞌrã huvixa kuaray
 

puku-a katygua. Huvixa kuaray ijapuꞌaꞌia katygua voi opuꞌã ꞌrã hexe
karóxa haꞌe kavaju árygua kuery reve, haꞌe mbovy eꞌỹ kanoã guaxu py
ikuai vaꞌe reve. Heta yvy re haꞌe kuery ovaẽ vy omonyẽmba ꞌrã, haꞌe gui
amboae katy ju ꞌrã oo. 41 Yvy porãa re voi ovaẽ avi vy heta ꞌrã oity. Haꞌe
 

rã ipoꞌakaa gui amongue oo jepe ꞌrã, Edom, Moabe haꞌe Amom pygua
yvatekueve anho. 42 Heta yvy áry oupi ꞌrã opo. Egito yvy re ikuai vaꞌe
 

voi ndoo jepei ꞌrã. 43 Oipeꞌapa ꞌrã ouro haꞌe prata guigua, hepykueve
 

Egito yvy re ikuai vaꞌe guive. Líbia haꞌe Etiópia pygua kuery voi ojeꞌoi
ꞌrã hembiguairã. 44 Haꞌe rami teĩ kuaray oua katy haꞌe ijapuꞌaꞌia katy
 

gui mbaꞌemo omombeꞌua rã oendu vy onhemondyi ꞌrã. Haꞌe vy oove ju

ꞌrã ipoxy reve, mbaꞌemo ombovaipa haꞌe ojuka reta aguã. 45 Haꞌe rami  

vy yeꞌẽ paꞌũ py oupi ꞌrã ngoorã tuvixa ete vaꞌe, yvyty porã ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe
rovai. Haꞌe rami teĩ ovaẽ ꞌrã imombaarã, haꞌe ndoikoi ꞌrã heraa jepearã.

Opaa ára py guarã re ijayvuague

12   —Haꞌe vaꞌe jave ma anjo yvateve vaꞌe Miguel opuꞌã avi ꞌrã,
1

neretarã kuery repya vaꞌe. Haꞌe vaꞌe ára ma ikuai axy ete aguã.

 11.36 Nhanderuete re ijayvu vaia re Apocalipse 13.6 py voi ijayvu avi.

w
 1489 Daniel 12

Haꞌe ramigua oiko vaꞌeꞌỹ teri, haꞌe kuery vaꞌe regua ikuai ypya ára guive
haꞌe vaꞌe ára peve. Haꞌe rami teĩ haꞌe jave py neretarã kuery ogueraa jepe
ꞌrã, kuaxia re hery oĩ vaꞌe haꞌe javive. 2 Yvy re onhono porã mbyre heta
 

ꞌrã onhemboete ju okeague gui. Amongue oo ꞌrã tekove marã eꞌỹ oupity
aguã katy, haꞌe rã amboae kuery ma oxĩmba haꞌe rakaꞌe rã peve ikuai axy
aguã katy ꞌrã oo. 3 ꞌArandua rupi ikuai vaꞌekue ma hexakã ꞌrã yva re ikuai
 

vaꞌe rami. Teko porã katy jogueraa reta vaꞌekue ma jaxy-tata rami ꞌrã
hexakã riae, rakaꞌe rã peve.
4 Haꞌe gui ndee Daniel, emoĩ porã haꞌe vaꞌe ayvu, emboja guive kuaxia
 

mbojaa py, opaa ára py guarã. Heta oikuaa pota ꞌrã, haꞌe oikuaave ꞌrã
ojeꞌoivy — heꞌi. x
5 Haꞌe ramo xee Daniel amaꞌẽ vy mokoĩ ju aexa hiꞌaĩ vaꞌe. Peteĩ ma
 

yakã kyvõgua re, haꞌe rã amboae ma hovaigua re hiꞌaĩ. 6 Haꞌe kuery vaꞌe
 

regua peteĩ ma aipoeꞌi yy áry ava hiꞌaĩ vaꞌe ajukue perirĩꞌi py onhemonde
vaꞌe aexa vaꞌekue pe: y
— Rakaꞌe tu ojeupity ꞌrã haꞌe vaꞌe nhomondyipaarã? — heꞌi.
7 Haꞌe ramo yy áry ava hiꞌaĩ vaꞌe ajukue perirĩꞌi py onhemonde vaꞌe
 

ombovai rã xee aendu. Mbaꞌeta yva re opo oiporu kuaa haꞌe oiporu kuaa
eꞌỹa regua oupi vy oura rakaꞌe rã peve oiko vaꞌerã vaꞌe rery rupi. Haꞌe vy
aipoeꞌi:
— Haꞌe nunga oiko ꞌrã peteĩ maꞌetỹ, haꞌe gui mokoĩ maꞌetỹ ju, haꞌe
irundy maꞌetỹa mbytea py. Ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe kuery poꞌakaa ombovaipaa ma
jave mae ojeupity ꞌrã haꞌe nunga haꞌe javi — heꞌi. z
8 Haꞌe rami xee aendu vaꞌeri naendu kuaai. Haꞌe vy xee aporandu:
 

— Xeruvixa, opaa py haꞌe nunga oiko ramo mbaꞌexa tu ꞌrã oiko orere?
9 Ombovai:
 

— Tereo Daniel, mbaꞌeta povaꞌe ma nomombeꞌu porãavei ꞌrã ranhe.

Omoĩ porãa ma opaa ára peve guarã. 10 Heta ꞌrã oikyꞌaꞌoa, omoxiĩa haꞌe
 

oeko aꞌãa guive. Haꞌe rã heko vai vaꞌe kuery ma heko vaive tema ꞌrã,
haꞌe kuery vaꞌe regua neĩ peteĩve noendu kuaai ꞌrã. Haꞌe rã ꞌarandua
rupi ikuai vaꞌe ma oendu kuaapa ꞌrã. 11 Haꞌe rami avi mymba koꞌẽ nhavõ
 

omeꞌẽ jepiaty omombaa ma rire, haꞌe ojeguarupy nhomokanhyarã omoĩa

ma rire mil duzentos e noventa ára ju ꞌrã oaxa. 12 Ovyꞌa ete ꞌrã amongue
 

oarõ porãa rupi mil trezentos e trinta e cinco ára peve oupity vaꞌe.
13 Haꞌe rã ndee ma tereo tema tape reikoa vaꞌe rupi ae, opa peve. Mbaꞌeta
 

repytuꞌu ꞌrã, haꞌe gui opaa ára py repuꞌã ju ꞌrã ndevygua oĩ vaꞌe rejopy
aguã — heꞌi.

x
 12.4 Apocalipse 10.4 py oĩa rami avi profeta kuery pe nomombeꞌu ukapaai ayvu oendu
vaꞌekue, ára novaẽi teri ramo. y 12.6 “Ava ajukue perirĩꞌi py onhemonde vaꞌe” heꞌia
vaꞌe ma Daniel oexa ma voi vaꞌekue (10.4). z 12.7 Apy ma três anos e meio re ijayvu
(Daniel 7.25 haꞌe Apocalipse 12.14 py oĩa rami).
 Oséias ayvu oĩa
Oséias ayvu oĩa
Profeta Oséias ayvu omombeꞌu jave ma hetarã kuery Israel regua ipoꞌakave
haꞌe heko vaive okuapy, mbaꞌemo raꞌangaa rive ombojeroviaa py. Haꞌe kuery
pe Oséias ijayvu ojeko rerova aguã, Nhanderuete ombopaga eꞌỹ aguã. Mbaꞌeta
nhandereko vaiaty jaeja vy Nhanderuete pe jajeko meꞌẽ ramo nhanemboaxy vy
ojee nhandereru ju ꞌrãe.
Ayvu py anho eꞌỹ Oséias oikuaa uka rakaꞌe Nhanderuete nhomboaxya, haꞌe
ae oikoa py, Nhanderuete ojapo ukaague rami vy. Mbaꞌeta “Oséias pe oayvu
omombeꞌu uka aguã Senhor ijayvu ypyꞌi vy aipoeꞌi: ‘Tereo, nderaꞌyxyrã eraa
peteĩ kunha itavy rei vaꞌerã, itavy reia rupi omemby oguereko vaꞌerã, mbaꞌeta
pendeyvy re ikuai vaꞌe Senhor gui opoipa vy itavy rei avi okuapy’, heꞌi” (1.2).
Haꞌe ramo Oséias haꞌe rami ojapo vy omenda rire taꞌyxy itavy rei vy opoi ixugui.
Haꞌe rami teĩ “Senhor aipoeꞌive ju xevy: ‘Teĩgue ju tereo, eayvu ju kunha neirũ
oayvu vaꞌekue itavy rei teĩ. Senhor Israel kuery oayvua rami eiko, haꞌe kuery
nguuete ramigua pe mbojape uva pirukue revegua omeꞌẽxe vai vaꞌeri’, heꞌi. Haꞌe
ramo xee ma xeraꞌyxyrã ju ajogua. ... Haꞌe vy ixupe aipoaꞌe: ‘Haꞌe gui ndee ma
heta ára re teri ꞌrã xerarõve. Ndetavy reive eme, amboae ava reve eiko eme
guive. Haꞌe ramo xee voi roarõ ꞌrã aikovy’, haꞌe. Mbaꞌeta Israel kuery voi heta
maꞌetỹ re ꞌrã ikuai nguvixa eꞌỹ re, opena vaꞌe eꞌỹ re, Nhanderuete pe mbaꞌemo
omeꞌẽ eꞌỹ re, taꞌangaarã ita omopuꞌã mbyre eꞌỹ re, sacerdote pegua manto eꞌỹ re,
haꞌe mbaꞌemo raꞌangaa oo rupi oguereko vaꞌekue eꞌỹ re guive. Haꞌe vaꞌe rire ma
Israel kuery ojevypa vy oeka ꞌrã okuapy Senhor nguuete haꞌe Davi nguvixarã.
Haꞌe rami vy opaa ára haꞌe kuery oryryipa reve ꞌrã onhemboja jogueruvy Senhor
re onhemboaxy uka vy” (3.1‑2a, 3‑5).
Profeta Oséias guaꞌyxy oayvu jevyague rami ae avi “Nhanderuete ma po
rami oexa uka nhanderayvua: jajejavya rupi teri jaiko reve Cristo omano rakaꞌe
nhandere” (Romanos 5.8).

Oséias omenda aguã re ijayvuague Israel

kuery ndojeroviaia oikuaa uka aguã

1   Beeri
raꞌy Oséias pe Senhor oayvu ombou vaꞌekue. Haꞌe vaꞌe ayvu
1

ma Judá pygua huvixa kuery Uzias, Jotão, Acaz haꞌe Ezequias ikuai
jave ombou, Israel pygua huvixa Joás raꞌy Jeroboão oĩ jave guive.

1490
 1491 Oséias 1​, ​2

2  Oséias pe oayvu omombeꞌu uka aguã Senhor ijayvu ypyꞌi vy aipoeꞌi:

— Tereo, nderaꞌyxyrã eraa peteĩ kunha itavy rei vaꞌerã, itavy reia rupi
omemby oguereko vaꞌerã, mbaꞌeta pendeyvy re ikuai vaꞌe Senhor gui
opoipa vy itavy rei avi okuapy — heꞌi. 3 Haꞌe ramo oo vy guaꞌyxyrã ojou
 

Diblaim rajy Gômer. Haꞌe rã haꞌe vaꞌe oguerekoꞌi vy oikuavã peteĩ avaꞌi.
4 Haꞌe gui Senhor aipoeꞌive ju Oséias pe:
 

— Pemboery ꞌrã Jezreel, mbaꞌeta are eꞌỹ re ambopaga ꞌrã Jeú

ramymino kuery Jezreel tetã py jouguy omoẽague re. a Haꞌe rami vy
amomba ꞌrã Israel kuery re ipoꞌakaa. 5 Haꞌe vaꞌe ára py amopẽmba ꞌrã
 

Israel kuery rapa Jezreel katyꞌi yvugua oĩ vaꞌe py ae — heꞌi.

6 Haꞌe gui taꞌyxy oguerekoꞌi vy kunhaꞌi ju oikuavã. Senhor aipoeꞌi
 

Oséias pe:
— Haꞌe vaꞌe ma pemboery ꞌrã Omboaxypy eꞌỹ, mbaꞌeta xee
namboaxyvei ꞌrã Israel kuery, aperdoaa rupi veꞌỹ ꞌrã areko. b 7 Haꞌe rã  

Judá kuery ma amboaxy ꞌrã. Haꞌe rami vy araa jepe ꞌrã xee Senhor
Tuuete poꞌakaa rupi ae. Guyrapa rupi eꞌỹ ꞌrã araa jepe, kyxe rupi eꞌỹ, joe
opuꞌãa rupi eꞌỹ, kavaju rupi eꞌỹ, neĩ kavaju árygua kuery rupi eꞌỹ guive
— heꞌi.
8 Haꞌe gui Omboaxypy eꞌỹ nokambuvei ma jave oguereko ju avaꞌi. 9 Haꞌe
   

ramo Senhor aipoeꞌi Oséias pe:

— Haꞌe vaꞌe ma pemboery ꞌrã Xevygua eꞌỹ, mbaꞌeta xevygua eꞌỹ peẽ
kuery pendekuai, haꞌe xee voi Penderuete eꞌỹ ꞌrã aiko. 10 Haꞌe rami avi
 

Israel kuery ma yeꞌẽ rembe rupi ita kuꞌi oĩa rami ꞌrã heta, mbaꞌeta ita
kuꞌi oaꞌãa vaꞌerã eꞌỹ, neĩ oipapa kuaa vaꞌerã eꞌỹ guive. Haꞌe gui “Peẽ ma
xevygua eꞌỹ” ꞌea ꞌrãgue py “Nhanderuete oikove vaꞌe raꞌy kuery”, ꞌea ꞌrã
pẽvy. c 11 Haꞌe rami vy Judá haꞌe Israel kuery reve ju ꞌrã nhomoirũmba.
 

Peteĩꞌi ꞌrã omoĩ okuapy nguvixarã. Haꞌe rami vy yvy pendekuaia gui
peopa ju ꞌrã, mbaꞌeta iporã vaipa ꞌrã Jezreel ára py. d

2  — Haꞌe gui penderyvy kuery pe “Xevygua kuery” peje ꞌrã, haꞌe rã

1  

penereindy kuery pe ma “Omboaxypy” peje.

Haꞌe kuery ndojeroviai teĩ Nhanderuete ojeroviapy oikoa re ijayvuague

2  — Pendeayvu pendexy pe, pendeayvu ete ixupe, mbaꞌeta xeraꞌyxy
veꞌỹ ma oiko, xee voi imeveꞌỹ ma. Haꞌe rami ajapo ojegui oipeꞌa aguã
itavy reia, okã mbyte gui gueko vaia oipeꞌa aguã guive. e 3 Haꞌe rami eꞌỹ
 

rã xee aeja ꞌrã ipire rei vaꞌe, oiko ramoꞌi jave guare rami ae. Haꞌe rami

a
 1.4 Jezreel tetã py ma Jeú jojuka vy ojopy vaꞌekue Israel kuery re ipoꞌaka aguã
(2 Reis 9.14‑27). Haꞌe gui Jeroboão versículo 1 py ijayvua ma Jeú ramymino.
b
 1.6,9 1 Pedro 2.10 c 1.10 Romanos 9.25‑26 d 1.11 Tery Jezreel ma “Nhanderuete
omoaĩ vaꞌe” ꞌea. Jypy ma Nhanderuete omoaĩmba ijyvy gui omoxẽ vy, haꞌe gui opaa py
ma mbaꞌemo raꞌyĩgue nhamoaĩa rami ju omoaĩ ꞌrã heruvy omboetave aguã (2.22‑23).
e
 2.2 “Pendexy” heꞌia py ma Israel kuery re ae ijayvu vy.
Oséias 2 1492

tekoa eꞌỹa rami amoingo ꞌrã, yvy piru reia rami ete ajapo ꞌrã yuvei py
ajuka vy. 4 Neĩ imemby kuery voi xee namboaxyi ꞌrã, itavy reia rupi ixy
 

oguereko rire. 5 Mbaꞌeta ixy ma itavy rakaꞌe, ikuavãare gueko vaia rupi
 

anho oiko. Haꞌe rami vy aipoeꞌi: “Xee aa ꞌrã apena vaꞌe kuery rakykue.
Haꞌe ramo haꞌe kuery ma xevy pe omeꞌẽ ꞌrã mbojape, yy, vexaꞌi rague,
ajukue perirĩꞌi, azeite haꞌe ayꞌu vaꞌerã”, heꞌi. 6 Haꞌe rami teĩ xee ajoko ꞌrã
 

hape rupi juu amoĩ vy. Hovai ajapo ꞌrã kora, tape oo aguã ojou eꞌỹ aguã.
7 Haꞌe ramo opena vaꞌekue rakykue oo teĩ ndoupityi ꞌrã. Oeka tema teĩ
 

ndojoui ꞌrã. Haꞌe rami vy aipoeꞌi ꞌrã: “Aa ꞌrã, xeme ypya py ae ju ajevy,
mbaꞌeta aỹgua gui haꞌeveve xevy guare”, heꞌi. 8 Mbaꞌeta ndoikuaai xee
 

ae trigo, vinho, azeite haꞌe nunga omeꞌẽ vaꞌekuea. Ixupe guarã xee ae
amboetave vaꞌekue prata haꞌe ouro. Haꞌe rã haꞌe ma Baal raꞌangaa pe
rive omeꞌẽ vaꞌekue. 9 Haꞌe nunga rupi xee ma trigo omonoꞌõa ára, vinho
 

ojapoa ára aju vy aipeꞌapa ju ꞌrã ixugui. Aipeꞌapa ju ꞌrã vexaꞌi rague
haꞌe ajukue perirĩꞌi, haꞌe nunga opire reia ojaoꞌi aguã ameꞌẽ vaꞌekue.
10 Aỹ ma oxĩa aexa uka ꞌrã opena vaꞌekue oexaa py. Xepo gui avave rei
 

ndogueraa jepei ꞌrã guive. 11 Amomba ꞌrã ovyꞌaague haꞌe javi, jaxy pyau
 

nhavõ ngaru ojapo jepiague, sábado nhavõ ijatyague, haꞌe ngaru oaꞌanga
vaꞌekue haꞌe javi. 12 Ambovaipa ꞌrã haꞌe kuery mbaꞌe uvaty haꞌe figoty
 

aipoeꞌia vaꞌe: “Kovaꞌe ma apena vaꞌe kuery opaga vy xevy omeꞌẽ vaꞌekue”,
heꞌia. Haꞌe nunga ma xee ajapo ꞌrã kaꞌaguy rive, haꞌe ramo kaꞌaguy regua
mymba nharõ kuery hoꞌupa ꞌrã. 13 Xee ambopaga ꞌrã Baal raꞌangaa pe
 

heakuã porã vaꞌe oapy okuapyague re. Haꞌe vaꞌe jave ojereꞌi vaꞌe haꞌe ita
hepykueve py onhembojegua vy opena vaꞌe kuery rakykue oo. Haꞌe rã
xegui ma hexaraipa — heꞌi Senhor.
14 — Haꞌe rami teĩ ajapo ꞌrã xere ju imaꞌenduꞌa aguã rami. Haꞌe rami
 

vy tekoa eꞌỹa katy araa vy xeayvu porãꞌi ꞌrã opyꞌa py oendu vaꞌerã re.
15 Haꞌe gui ma ameꞌẽ ju ꞌrã uvaty oguereko vaꞌekue ramigua. Ixupe Acor
 

yvyugua ajapo ꞌrã peteĩ okẽ rami, haꞌe vaꞌe rupi oaxa vy oendu ju aguã
oarõ oikovy aguã. f Haꞌe ramo xererovyꞌa ju ꞌrã, kunhataĩ jave Egito yvy
gui oẽ jave guare rami. 16 Haꞌe vaꞌe ára ju xevy pe “Xeme” heꞌi ꞌrã, xevy
 

pe “Baal” ndeꞌivei ma ꞌrã — heꞌi Senhor.

17 — Mbaꞌeta haꞌe kuery juru gui anoẽmba ꞌrã Baal rery, hery re
 

imaꞌenduꞌa veꞌỹ aguã rami. g 18 Haꞌe vaꞌe ára haꞌe kuery re amaꞌẽ vy
 

mymba kaꞌaguy re ikuai vaꞌe ajapo ꞌrã haꞌe kuery pe inharõ veꞌỹ aguã
rami, guyra yvate rupi oveve vaꞌe haꞌe vixo yvy rupi onhembotyryry vaꞌe
guive. Haꞌe gui haꞌe kuery yvy gui ma aipeꞌa ꞌrã guyrapa haꞌe kyxe oiporu

f
 2.15 Tery Acor ma “Jexavaia” ꞌea. Yma Acor yvyugua py Israel kuery Egito gui ovaẽ
jave ojejavy ramo ombopagaa rakaꞌe (Josué 7.24‑26). Haꞌe rami teĩ aỹ haꞌe vaꞌe rupi oaxa
jevy vy ojou ꞌrã oarõ vaꞌe. g 2.16‑17 Tery Baal ma “Nhandererekoa” ꞌea. Nhanderuete
ndoipotavei haꞌe vaꞌe rery rupi ojapukai okuapy.
 1493 Oséias 2​–​4

pyre haꞌe javi, joe opuꞌãa veꞌỹ aguã. Haꞌe rami vy xevygua kuery ajapo ꞌrã
opytuꞌu okuapy aguã rami, mbaꞌeve oiko eꞌỹa py. 19 Xejee ae romomenda
 

ju ꞌrã rakaꞌe rã peve. Teko porã rupi roguereko vy romomenda ꞌrã xejee,
haꞌevea rami aikuaa potaa py, roguereko porãꞌia haꞌe romboaxya rupi
guive. 20 Ojeroviapy aikoa rupi ꞌrã romomenda xejee. Haꞌe rami vy
 

reikuaa ꞌrã Senhor aikoa — heꞌi.

21 Senhor aipoeꞌi:
 

— Haꞌe vaꞌe ára py ma xee rombovai ꞌrã roayvu porã vy. Yva voi
aroayvu porã rã omoingo porã ju ꞌrã yvy. 22 Haꞌe gui yvy ju omoingo
 

porã ꞌrã trigo, vinho haꞌe azeite. Haꞌe ramo haꞌe nunga omoingo porã
ꞌrã xevygua kuery Jezreel pygua kuery. 23 Mbaꞌeta Israel kuery yvy jave
 

rupi xee amoaĩ ꞌrã mbaꞌemo raꞌyĩ rami, xevy guarã. Amboaxy aguã rupi
eꞌỹ ikuai vaꞌekue pe xee aexa uka ju ꞌrã amboaxya. “Xevygua eꞌỹ” haꞌe
vaꞌekue pe aipoaꞌe ꞌrã: “Ndee ma xevygua ae!” Haꞌe ramo ombovai vy
“Ndee ma Xeruete!” heꞌi ꞌrã xevy. h

Nhanderuete nhomboaxy aguã re ijayvuague

3   Senhor
aipoeꞌive ju xevy:
1

— Teĩgue ju tereo, eayvu ju kunha neirũ oayvu vaꞌekue itavy

rei teĩ. Senhor Israel kuery oayvua rami eiko, haꞌe kuery ma nguuete
ramigua pe mbojape uva pirukue revegua omeꞌẽxe vai vaꞌeri — heꞌi. i
2 Haꞌe ramo xee ma xeraꞌyxyrã ju ajogua, quinze hatãꞌi vaꞌe prata
 

guigua haꞌe quinze voxa cevada ameꞌẽ vy. 3 Haꞌe vy ixupe aipoaꞌe:
 

— Haꞌe gui ndee ma heta ára re teri ꞌrã xerarõve. Ndetavy reive eme,
amboae ava reve eiko eme guive. Haꞌe ramo xee voi roarõ ꞌrã aikovy
— haꞌe. 4 Mbaꞌeta Israel kuery ma heta maꞌetỹ re ꞌrã ikuai nguvixa eꞌỹ
 

re, opena vaꞌe eꞌỹ re, Nhanderuete pe mbaꞌemo omeꞌẽ eꞌỹ re, taꞌangaarã
ita omopuꞌã vaꞌekue eꞌỹ re, sacerdote i-manto vaꞌe eꞌỹ re, haꞌe mbaꞌemo
raꞌangaa ngoo rupi oguereko vaꞌekue eꞌỹ re guive. 5 Haꞌe vaꞌe rire  

Israel kuery ojevypa vy oeka ju ꞌrã okuapy Senhor nguuete haꞌe Davi
nguvixarã. Haꞌe rami vy opaa ára haꞌe kuery oryryipa reve ꞌrã onhemboja
jogueruvy Senhor re onhemboaxy uka vy.

Israel kuery opa mbaꞌe py ojejavya re ijayvuague

4   —
Peẽ Israel kuery, pendu ke Senhor ayvu, mbaꞌeta Senhor
1

oguereko yvy regua kuery re oikuaa pota aguã, mbaꞌeta haꞌe kuery
re ma anhetẽ vaꞌe noĩ, neĩ mborayvu, neĩ Nhanderuete oikuaaxea guive.

h
 2.23 Romanos 9.25‑26, 1 Pedro 2.10 i 3.1 Apy ma Nhanderuete ijayvu Oséias guaꞌyxy
ogueru ju aguã re, haꞌe ae nhandererua rami avi jajejavy vaꞌeri. Guaꞌyxy escravo oikoague
gui Oséias ojogua, nhande voi jejavya pe jaikoague gui Nhanderuete nhandejoguaague
rami.
Oséias 4 1494

2  Haꞌe kuery oguerovyꞌave vaꞌe ma oura rivea, apu, jojukaa, imondaa haꞌe
tavy reia rive. Haꞌe rami vy joo oipeꞌa rive ꞌrã, haꞌe jojuka vyve jojuka
vyvoi ju ꞌrã. 3 Haꞌe nunga rupi ae ijyvy ndaꞌevevei, hexe ikuai vaꞌe voi
 

ikangypa okuapy, mymba nhuũndy rupi ikuai vaꞌe, guyra yvate rupi
oveve vaꞌe guive. Pira yeꞌẽ rupi ikuai vaꞌe voi omanomba.
4 — Haꞌe rami teĩ mavaꞌeve ndoikuaa potai, nanhomongetaai guive.
 

Mbaꞌeta peẽ kuery ma sacerdote kuery ojou vaipy rami pendekuai.

5 Mbaꞌeta ara py teĩ penhepyxanga ꞌrã, pendereve profeta kuery ikuai
 

vaꞌe voi onhepyxanga ꞌrã pyávy. Haꞌe nunga rupi xee amomba ꞌrã
pendexy. 6 Xevygua kuery ma hiꞌarandurã vaꞌekue noĩ ramo omombaa
 

ma heravy. Ndee sacerdote, ꞌarandua reja rire xee ju roeja ꞌrã, xerenonde
sacerdote reiko veꞌỹ aguã. Nderuete guigua lei gui nderexarai ramo xee
voi xerexarai ꞌrã nderaꞌy kuery gui. 7 Haꞌe kuery heta-etave ovya ramive
 

ma xerovai ojejavyve tema ꞌrã ojeꞌoivy. Haꞌe nunga rupi haꞌe kuery
omboetepy ikuai ꞌrãgue py xee ajapo ꞌrã oxĩmba aguã rami. 8 Haꞌe kuery  

ma xevygua kuery ojejavya re rive ꞌrã onhemongaru, opa marã rei ikuai
rã oexa vy rive ꞌrã ovyꞌa. 9 Haꞌe nunga rupi heta vaꞌe kuery xee areko ꞌrã
 

sacerdote kuery arekoa rami avi. Mbaꞌeta mokoĩve ambopagapa ꞌrã heko
vaiague re, ameꞌẽ ꞌrã ikuaiague repy ae. 10 Haꞌe ramo haꞌe kuery okaru
 

teĩ naevyatãi ꞌrã. Itavy reia rupi ikuai vaꞌeri ndaetave ovyi ꞌrã, Senhor
ombojeroviaa gui ojepeꞌapa rire. 11 Mbaꞌeta haꞌe kuery itavy reia, vinho
 

haꞌe vinho pyau re okaꞌupa reia oipeꞌapa hiꞌarandua. 12 Xevygua kuery

 

oporandu ꞌrã yvyra raꞌykue oguereko vaꞌe pe rive, haꞌe ramo yvyra
ipoꞌiꞌi vaꞌe ju ombovai ꞌrã. Nheꞌẽ imbotavy reia pe onhembotavy uka vy
Nguuete gui hexaraipa okuapy itavy reia rupi. 13 Yvyꞌã yvate vaꞌe-vaꞌe
 

rupi rive ꞌrã omeꞌẽ okuapy mbaꞌemo, heakuã porã vaꞌe voi oapy ꞌrã yvyꞌã-
vyꞌãꞌi rupi, yvyra carvalho, choupo haꞌe terebinto ikuai vaꞌe guy rupi
guive, kuarayꞌã porã rei ramo rive. Haꞌe nunga rupi ae penderajy kuery
itavy rei okuapy, penderaꞌy raꞌyxy kuery voi.
14 — Haꞌe rami teĩ penderajy kuery ma xee nambopagai ꞌrã itavy
 

reia re, neĩ penderaꞌy raꞌyxy kuery guive. Mbaꞌeta avakue ae ojeꞌoi ꞌrã
kunhague tavy rei reve itavy rei aguã, haꞌe kuery regua reve mbaꞌemo
omeꞌẽ ꞌrã taꞌangaa pe. Haꞌe rami vy hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe kuery ma okanhy
aguã katy oo.
15 — Haꞌe gui peẽ Israel kuery, pendetavy reia rupi tema peoxe teĩ tove
 

Judá tojejavy eme haꞌe nunga py. Too eme Gilgal py, too eme Bete-Áven py,
neĩ ouraa rupi “ Senhor oikove vaꞌe rupi aura” teꞌi eme. j 16 Mbaꞌeta vaka
 

oja rovai opuꞌã vaꞌe rami Israel kuery opuꞌã okuapy xere. Mbaꞌexa ꞌrã tu

 4.15 Tery Bete-Áven ma “Jejavya ro” ꞌea. Haꞌe vaꞌe tery py Betel “Nhanderuete ro” ꞌea
j

vaꞌe re ijayvu, mbaꞌeta haꞌe katyꞌi huvixa omopuꞌã rire vaka raꞌy raꞌangaa haꞌe ombojerovia
atyrã (10.5,8). Jaikuaa porãve aguã jaexa avi ꞌrã 1 Reis 12.28‑33 py.
 1495 Oséias 4​, ​5

haꞌvy Senhor omongaru herekovy nhuũndy tuvixave vaꞌe rupi, vexaꞌi raꞌyꞌi
rami? 17 Mbaꞌeta Efraim kuery ma taꞌangaa pe rive onhemeꞌẽmba. Tove
 

taꞌikuai. 18 Haꞌe kuery okaꞌupa rei vy itavy reia rupi ju ꞌrã ikuai. Yvatekueve
 

voi oxĩmba reia rupi rive ikuaixeve. 19 Haꞌe rami rire yvytu atã ogueraapa
 

ꞌrã opepo py. Haꞌe ramo oxĩmba ꞌrã taꞌangaa pe mbaꞌemo omeꞌẽague re.

Sacerdote kuery haꞌe yvatekueve pe ijayvu atãague

5   —
Sacerdote kuery, pendu ke. Israel kuery, pejapyxaka. Huvixave
1

ro py pendekuai vaꞌe, pejapyxaka avi. Mbaꞌeta povaꞌe ayvu ma

penderovai ae. Mispa tetã py nhuã pejayvy, haꞌe Tabor yvyty áry rupi
guyraꞌi mboꞌaa ramigua peipyo. 2 Opa marã pendekuaive peovy pavẽ gui.
 

Haꞌe rã xee rombopagapa ꞌrã haꞌe nunga haꞌe javi re. 3 Aikuaa Efraim 

kuery reko haꞌe javi, Israel kuery nonhemi ꞌrã xegui. Mbaꞌeta aỹ Efraim
kuery, pendetavya py Israel kuery haꞌe javi voi onhemongyꞌapa rei. 4 Haꞌe  

rami ikuai riae vy ndaꞌevevei Nguuete pe ojevy aguã. Haꞌe kuery mbyte
nheꞌẽ imbotavyarã oĩ ramo ndoikuaavei okuapy Senhor.
5 — Israel kuery onhemboyvatea py ae onhemoĩ vai. Israel haꞌe Efraim
 

kuery ma haꞌe kuery reko vaia re ae ꞌrã hoꞌa, Judá kuery voi hoꞌa avi
ꞌrã haꞌe kuery reve. 6 Haꞌe vaꞌe kuery ma guymba kuery vexaꞌi haꞌe
 

vaka omeꞌẽ vaꞌerã reve ꞌrã oo Senhor reka vy merami teĩ ndojoui ꞌrã,
haꞌe kuery gui ojepeꞌa ma rire. 7 Senhor pe eꞌỹ haꞌe kuery ikuaia rupi
 

kyrĩgue oguereko vaꞌe omendaa py eꞌỹ. Aỹ jaxy pyau re ngaru ojapoa py

omokanhymbaa ꞌrã, ijyvy guive.
8 — Tombopua mimby guaxu Gibeá py, Ramá tetã py voi tonhendu!
 

Tojapukaia Bete-Áven py! Penheangu ke, Benjamim kuery! 9 Efraim kuery  

opaga aguã ára py ivaipa ete ꞌrã. Israel kuery mbyte rupi aikuaa uka ma
mbaꞌemo oiko vaꞌerã. 10 Judá regua yvatekueve ma yvy markaa oguerova
 

rive vaꞌe rami ikuai. Haꞌe nunga rupi haꞌe kuery áry anhoẽ ꞌrã xepoxya
yy rami. 11 Efraim kuery ambopaga rã ikuai axy, iporiaupa rei guive,
 

ovare eꞌỹ vaꞌe re ndaꞌeveia rupi ikuai rire. 12 Haꞌe nunga rupi amomba ꞌrã
 

Efraim kuery vixoꞌi rami, Judá kuery guive huꞌũgue rami ꞌrã amomba.
13 Efraim kuery oikuaa ombaꞌeaxya, haꞌe Judá kuery voi oai vaikue oexa
 

vy Efraim kuery ma Assíria katy oo. Haꞌe pygua huvixave pe ojerure

oipytyvõ aguã. Haꞌe rami teĩ nomonguera kuaai imbaꞌeaxya gui, neĩ ijai
gui guive. 14 Mbaꞌeta Efraim kuery amomba ꞌrã guary rami, Judá kuery
 

guive amomba ꞌrã guary raꞌy rami. Xee, xee ae amopẽmba, aejapa ꞌrã
guive. Xee aipeꞌapa heravy ramo ndaꞌipoai ꞌrã xegui ogueraa jepea vaꞌerã.

Anhetẽ rupi eꞌỹ ojeko rerova okuapya re ijayvuague

15  —
Haꞌe rami vy xee aa ju ꞌrã aikoaty py ranhe apyta aguã, haꞌe
kuery ojejavya omombeꞌu vy xereka peve. Mbaꞌeta haꞌe kuery ojexavai vy
xereka voi ꞌrã. Aipoeꞌi:
Oséias 6​, ​7 1496

6   “Peju,
jajevy ju Senhor pe. Mbaꞌeta nhanemopẽmba teĩ
1

nhanemonguera ju ꞌrã. Nhanemboaipa teĩ nhanepoano ju

ꞌrã. 2 Mokoĩ ára rire nhanemombaraete ju ꞌrã. Mboapy araa py ma
 

nhanemopuꞌã ꞌrã. Haꞌe ramo teĩgue ju ꞌrã nhandekuai henonde rupi.

3 Jaikuaa ke Senhor, nhanheaꞌã tema jaikuaa ete peve. Mbaꞌeta ou ꞌrã
 

kuaray oua rami. Nhandere oguejy ꞌrã oky rami, ára pyau jave oky ou vy
yvy omoakỹ vaꞌe rami”, heꞌi okuapy.
4 — Efraim kuery, mbaꞌe ꞌrã tu ajapo pendere? Haꞌe vy peẽ Judá kuery,
 

mbaꞌe ꞌrã tu ajapo pendere? Mbaꞌeta peẽ kuery ma koꞌẽmbaꞌi arai ojekuaa
rive ouvy vaꞌe rami xerayvu, haꞌe yxapy koꞌẽ rai ramove ipirupa ovy vaꞌe
rami guive. 5 Haꞌe nunga rupi xee roitypa ꞌrã profeta kuery ayvu py rive.
 

Xejuru gui ayvu oẽ vaꞌe py ae rojuka, rombopaga aguã ma hexakã vaꞌe

rami ojekuaa. 6 Mbaꞌeta xee aipota vaꞌe ma penhomboaxya, mbaꞌemo
 

rive xevy pe pemeꞌẽ ndaꞌei. Mbaꞌemo peapy reve pemeꞌẽa gui aipotave
Nhanderuete peikuaa ete. k
7 — Haꞌe rami teĩ haꞌe kuery ma Adão rami ae avi ndaꞌikuaixei xereve
 

guarã ajapo vaꞌekue rami. Xerovai haꞌe kuery ikuai anhetẽ rupi eꞌỹ.
8 Mbaꞌeta Gileade tetã ma heko vai vaꞌe anho ikuaia, jouguy gui ikyꞌapa
 

guive. 9 Sacerdote kuery voi ikuai tape rupi oguata ou vaꞌe ojukaxe vy
 

omaꞌẽ mbegue vaꞌe rami, mbaꞌeta Siquém katy tape oo vaꞌe py jojuka
ma. Haꞌe rami vy ojapo okuapy ojeguarupy. 10 Peteĩ mbaꞌe aexa ndaꞌevei
 

ete vaꞌe Israel kuery ikuaia mbyte. Haꞌe py oĩ Efraim kuery itavy rei
okuapya. Haꞌe vaꞌe gui ma Israel kuery haꞌe javi onhemongyꞌapa. 11 Judá  

kuery, peẽ voi pendeayapaa ꞌrã.

Huvixa kuery haꞌe yvatekueve ojejavy okuapya re ijayvuague

7   —
Xevygua kuery aipytyvõ ta haꞌe Israel kuery amonguera ta
1

nhavõ ojekuaa kuerei Efraim kuery ojejavya haꞌe Samaria pygua

kuery reko vai, mbaꞌeta anhetẽ vaꞌe rupi eꞌỹ ikuai. Opy rupi imonda vaꞌe
anho ikuai, oka rupi voi jojuka vaꞌe kuery imonda ꞌrã okuapy. 2 Haꞌe  

kuery opyꞌa py aipo ndeꞌi: “Nhandereko vaia re Nhanderuete oikuaa

pota ꞌrã”, ndeꞌi. Haꞌe nunga rupi aỹ haꞌe kuery ojapo vaia ae ojoko,
xerenonde voi ojekuaapa. 3 Haꞌe kuery reko vaia anho rive ꞌrã huvixa
 

oguerovyꞌa. Yvatekueve voi oguerovyꞌa rei okuapy ijapua. 4 Itavy reia rupi
 

meme ikuai. Mbojape apoa imbojyaty py omoendyague rami hakupa.

Mbaꞌeta omoendy ma vy omoapomo oiny jave omoendy veꞌỹ ranhe teĩ
haꞌeve mbojaperã ovu porã peve. 5 Huvixave pegua ngaru oikoa ára py
 

yvatekueve imbaꞌeaxy rai okuapy vinho py okaꞌua gui. Huvixa eteve voi
onhemoirũ nhombojaru rei vaꞌe kuery reve. 6 Haꞌe rã haꞌe kuery opyꞌa re
 

omoĩ mbojape mbojyaty ramigua, joe omaꞌẽ mbegue okuapy vy. Pyávy

 6.6 Mateus 9.13, 12.7

k
 1497 Oséias 7​, ​8

ipoxya opytuꞌu teĩ koꞌẽgue hendy ju ꞌrã tataendy rami. 7 Haꞌe kuery haꞌe 

javi ma tata rami inhakã raku vy omomba nguvixa kuery. Haꞌe ramo
huvixa ikuai vaꞌekue omanomba. Haꞌe rami teĩ peteĩve ma xevy pe
ndojapukaiai.
8 — Haꞌe gui ma Efraim kuery onhemoirũ ꞌrã okuapy amboae
 

regua kuery reve. Mbojape ombojere eꞌỹ re oexy pyre rami ndovarei.
9 Imbaraetea ma amboae regua kuery ombovaipa teĩ ndoikuaai
 

rei. Ijapyte rupi hiꞌa xiĩmba ma teĩ ndoikuaa potai. 10 Israel kuery 

onhemboyvatepa rei pavẽ oexaa py. Haꞌe rami teĩ Senhor Nguuete pe
ndojevyi. Haꞌe kuery re haꞌe rami ete oiko teĩ ndoeka potai okuapy.
11 Mbaꞌeta Efraim kuery ma apykaxu ombotavy pyre rami ndoiko kuaai
 

rei okuapy. Egito kuery pe oenoĩ ꞌrã onhepytyvõ uka vy, Assíria yvy katy
avi ꞌrã oo. 12 Haꞌe katy oo ramo haꞌe kuery áry rupi xee aipyo ꞌrã xekya,
 

amboꞌapa ꞌrã guyra yvate rupi oveve vaꞌe rami. Haꞌe rami vy ambopaga
ꞌrã, haꞌe kuery ijatya py ayvu aendu ukaague rami vy ae. 13 Ndaꞌevei ete  

ꞌrã haꞌe kuery pe, xegui ojepeꞌa rire! Xere opuꞌã rei rire hiꞌáry hoꞌa ꞌrã
imombaarã! Xee aepy ꞌrãgue teĩ xerovai ijapu okuapy. 14 Ngupa py onheno  

oupya py haxẽ rive okuapy teĩ opyꞌa py eꞌỹ ojapukai xevy. Trigo haꞌe
vinho ojouxe vy onhemboaty, haꞌe rã xere ma opuꞌã rei ꞌrã okuapy. 15 Xee  

amoꞌarandu, amombaraete guive teĩ ijayvu vai ꞌrã xerovai. 16 Haꞌe kuery  

ma Yvate ete vaꞌea katy eꞌỹ ojevy. Guyrapa ikarẽ rive vaꞌe rami ikuai.
Haꞌe nunga rupi haꞌe kuery vaꞌe regua yvatekueve ojukapaa ꞌrã kyxe py,
onhemboyvatea rupi rei ijayvu rire. Egito yvy re oo teĩ haꞌe pygua kuery
ojojai rei ꞌrã okuapy.

Opagaa aguã ovaẽ rai maa re ijayvuague

8   —
Pemoĩ pendejuru py mimby guaxu! Mbaꞌeta xee Senhor pegua
1

oo re hovaigua kuery ou oiny taguato rami, l xereve guarã ajapo

vaꞌekue rupi haꞌe kuery ndaꞌikuaixei rire, xeguigua lei rovai rupi rive
ikuai. 2 Xevy pe ojapukai vy “Oreruete! Ore Israel kuery ma ndekuaa vaꞌe
 

roiko”, heꞌi okuapy 3 teĩ Israel kuery omboyke ma iporã vaꞌe. Haꞌe nunga
 

rupi ae hovaigua kuery ou hakykue. 4 Haꞌe kuery ma nguvixaverã omoĩ

 

teĩ xegui eꞌỹ ojou. Nguvixa kueryrã omoĩ teĩ xee aikuaa ukaa rupi eꞌỹ.
Ojeupegua mbaꞌemo raꞌangaarã ojapo prata haꞌe ouro gui. Haꞌe ramia py
onhemokanhy uka rive. heꞌia 5 Samaria pygua kuery vaka raꞌy raꞌangaa
 

omboete vaꞌe ma xee ndajou porãi. Haꞌe nunga rupi haꞌe kuery rovai
xepoxya hendy. Rakaꞌe peve ꞌrã tu haꞌe kuery ndojekyꞌaꞌo ukaxei okuapy?
6 Mbaꞌeta haꞌe nunga ma Israel kuery rembiapo ae, hembiapo kuaa vaꞌe
 

ojapo vaꞌekue rive, xee eꞌỹ aĩ. Haꞌe ramo vaka raꞌy raꞌangaa Samaria py oĩ
vaꞌe omboaꞌypaa ꞌrã.

l
 8.1 “Taguato rami ou vaꞌe” heꞌia ma Assíria pygua kuery re ijayvu vy.
Oséias 8​, ​9 1498

7 —
Yvytu haꞌe kuery onhotỹ rire yvytu vaikue ꞌrã omonoꞌõ. Ndoikoi
ꞌrã mbaꞌemo aju omonoꞌõ aguã. Trigo rembypy gui ndoikoi ꞌrã ikuꞌikuerã.
Haꞌe rami eꞌỹ vy oiko teĩ amboae guigua kuery hoꞌupa ꞌrã. 8 Israel kuery  

eteve voi hoꞌupaa. Aỹ ma voi amboae regua ikuaia rupi ikuai ojou
vaipy rami. 9 Mbaꞌeta Assíria yvy katy haꞌe kuery oo mburika yvyꞌã
 

regua haꞌe aeꞌi oiko vaꞌe rami. Efraim kuery opaga okuapy opena vaꞌety
repyrã. 10 Haꞌe rami avi ojereraa jepe ukaxe vy amboae regua ikuaia
 

rupi oo teĩ xee ae amboatypa ꞌrã. Huvixa haꞌe yvatekueve omoingo axy
rã mboapyꞌive ma ovy. 11 Efraim kuery ojejavyague re altar ojapo reta
 

vaꞌekue ri ojejavyve aguã ae haꞌe nunga opyta. 12 Xapyꞌa rei xeguigua

 

lei dez mil ayvu py xee ambopara vaꞌe rire haꞌe vaꞌe pe “Mbaꞌemo rei
rive” heꞌi ꞌrãgue. 13 Haꞌe kuery ojukaxe vai mymba xevy omeꞌẽ aguã.
 

Haꞌe rami avi mymba ojuka ꞌrã xoꞌo hoꞌuxe vai vy rive. Haꞌe kuery hoꞌu
rã xee Senhor ndajou porãi. Aỹ ma haꞌe kuery reko vaia re aikuaa pota
vy ambopaga ꞌrã ojejavya re. Haꞌe ramo haꞌe kuery ma Egito katy ju ꞌrã
ojevypa. 14 Mbaꞌeta Israel kuery ma imoingoare gui hexarai vy ngoo
 

tuvixa vaꞌerã rive ojapo. Judá kuery voi heta-etave ojapo heravy guetã
ikorapa vaꞌerã. Haꞌe rami teĩ haꞌe kuery retã re xee ambou ꞌrã tata. Haꞌe
vaꞌe tata ma oapypa ꞌrã oo guaxu haꞌe kuery ojapo vaꞌekue.

Israel kuery ombopagaa maague re ijayvuague

9   Israel
kuery, pevyꞌa eme, amboae kuery rami eꞌỹ pevyꞌa eme.
1

Mbaꞌeta pendetavya py pejepeꞌa Penderuete gui. Peipotave vaꞌe ma

pendetavya repy mbaꞌemo raꞌyĩgue ojykyaty haꞌe javi rupi pejopy vaꞌe.
2 Haꞌe rami avi ndaꞌevei pekaru riae aguã mbaꞌemo raꞌyĩgue haꞌe vinho
 

re rive. Mbaꞌeta opa ꞌrã vinho pyau. 3 Napendekuai riaei ꞌrã Senhor
 

pegua yvy re. Haꞌe rami ꞌrãgue py Efraim kuery ma Egito katy ꞌrã ojevy.
Assíria yvy re voi hoꞌu ꞌrã okuapy haꞌeveꞌỹ vaꞌe imongyꞌaarã. 4 Haꞌe py  

ma Senhor pe napenhoẽvei ꞌrã uva rykue. Mymba kuery ixupe pemeꞌẽ

vaꞌe voi ndoguerovyꞌai ꞌrã. Mbojape peꞌu vaꞌe ma ipyꞌa vai vaꞌe rembiꞌu,
haꞌe vaꞌe re okaru vaꞌe ma haꞌeveꞌỹ vaꞌe ꞌrã ikuai. Haꞌe vaꞌe mbojape
ma peẽ kuery ae ꞌrã peꞌu, mbaꞌeta Senhor pegua opy pemeꞌẽ aguã
ndaꞌevei. m 5 Mbaꞌexa tu pejapo ꞌrã Senhor pegua ngaru ojapoa ára py,
 

haꞌe penhemboatya ára ojeupity jave? 6 Mbaꞌeta imombaarã ou vaꞌe gui

 

penetarã kuery oopa vaꞌeri Egito pygua kuery ju ꞌrã omboꞌapa. Haꞌe
rami vy Mênfis tetã py ꞌrã ojatypaa. Prata guigua hepykueve haꞌe kuery
oguereko vaꞌekue ma pynondy mbyte rive ꞌrã opyta. Haꞌe kuery rekoague
rupi ma juu rive ꞌrã ikuai. 7 Ovaẽ ma haꞌe kuery re oikuaa potaa haꞌe
 

opaga aguã ára. Haꞌe nunga oiko rã Israel kuery oikuaa ꞌrã. Israel kuery,

m
 9.4 Haꞌe rami ijayvu mbaꞌeta amboae yvy re escravo-rã ogueraa ague py jipoi ꞌrã
Nhanderuete pegua oo, haꞌe py mbaꞌemo omeꞌẽ aguã.
 1499 Oséias 9​, ​10

pendeko vai riae haꞌe joe napendeaꞌevei ete vy profeta kuery pe “Oikuaa
eꞌỹ rei vaꞌe” peje, haꞌe avakue Nheꞌẽ oĩa vaꞌe pe “Inhakã porã eꞌỹa vaꞌe”
peje. 8 Mbaꞌeta ore profeta kuery ma Efraim kuery reko re ijayvu vaꞌerã
 

oremoĩa vaꞌekue, Xeruete rami ae avi. Haꞌe rami teĩ ore kuery roo aguã
haꞌe javi rupi omoĩa guyraꞌi mboꞌaa ramigua, Nguuete pegua opy rupi
eteve voi ikuai ore kuery re opuꞌã rei vaꞌe. 9 Opa mbaꞌe py heta vaꞌe kuery
 

onhemongyꞌa Gibeá py ojapoague rami ae ju. n Haꞌe kuery reko vaia re

Senhor oikuaa pota vy ombopaga ꞌrã ojejavyague re.
10 Senhor aipoeꞌi:
 

— Israel kuery ajou ypy vy uva rembypy tekoa eꞌỹa py ojou vaꞌe rami
arovyꞌa rakaꞌe. Peneramoĩ kuery aexa vy figoꞌy hiꞌa ramoꞌi vaꞌe ojou vaꞌe
rami rakaꞌe. Haꞌe rami teĩ Baal-Peor raꞌangaa katy haꞌe kuery oopa vy
taꞌangaa imoxĩa pe rive ikuai. Haꞌe rami vy ojeguarupy ikuai, taꞌangaa
omboete vaꞌe rami avi. 11 Mbaꞌeta Efraim kuery mbaꞌemo oguerovyꞌave
 

vaꞌe ma guyra oveve vaꞌe rami ꞌrã okanhymba vyvoi. Ndoikovei ma

ꞌrã imembya, imemby ryruꞌi vaꞌe, neĩ kyrĩ vaꞌe oguerekoꞌi vaꞌe ma voi.
12 Guaꞌy kuery omongakuaa teĩ xee aipeꞌapa ꞌrã, neĩ peteĩve ava oikove
 

aguã rami eꞌỹ. Haꞌe kuery gui ajepeꞌa ramo ndaꞌevei ete ꞌrã haꞌe kuery pe!
13 Xee anhembopyꞌaague rami vy Tiro tetã rami Efraim tetã voi iporãvea
 

py mbaꞌemo renhoĩ onhotỹ mbyre rami oĩ. Haꞌe rami teĩ guaꞌy kuery ae
Efraim kuery ogueraa ꞌrã ojukaa aguã katy — heꞌi.
14 Haꞌe nunga rupi Senhor, emeꞌẽ haꞌe kuery pe ... mbaꞌe tu haꞌevea
 

rami remeꞌẽ ꞌrã? Ejapo haꞌe kuery imemby eꞌỹ vaꞌerã, haꞌe ikãry eꞌỹ vaꞌe
ikuai aguã rami.
15 Senhor aipoeꞌi:
 

— Gilgal py haꞌe kuery heko vai okuapy rã haꞌe py aendu ndaxeaꞌeveia.

Haꞌe kuery ojapo vai rei okuapy ramo aipeꞌapa ꞌrã xevygua oo gui,
ndayvuvei ma ꞌrã guive. Haꞌe kuery vaꞌe regua yvatekueve ma xenheꞌẽ
rendu eꞌỹ vaꞌe meme. 16 Efraim kuery ma imbaꞌeaxy okuapy, mbaꞌemo
 

renhoĩ hapo guive ipirupa vaꞌe rami ikuai. Ndaiꞌavei ma ꞌrã. Guaꞌy kuery,
guajy kuery oguereko teĩ hyruꞌi pyve xee ajuka uka ꞌrã, oayvuve vaꞌe voi
— heꞌi.
17 Xeruete xeretarã kuery nonheꞌẽ renduvei ramo oejapa ꞌrã. Haꞌe ramo
 

oguata rei vaꞌe rami ꞌrã ikuai yvy regua ikuaia rupi.

Israel kuery mbaꞌemo vai onhotỹ rire imombaarã

omonoꞌõ aguã re ijayvuague

10   —
Israel kuery ma uva rembypy porã hiꞌa riae vaꞌe rami ikuai
1

vaꞌekue. Haꞌe rami teĩ hiꞌa retaa rami heta avi ojapo altar. Haꞌe
kuery yvy iporãvea rupi heta-etave tema omopuꞌã avi ita ombojerovia

n
 9.9 Gibeá py ojapo vaꞌekue mbaꞌemo vai ete (Juízes 19‑21).
Oséias 10 1500

aguã. 2 Haꞌe kuery ma anhetẽ rupi eꞌỹ ipyꞌa vaꞌe. Haꞌe nunga rupi ipo
 

kyꞌa vaꞌe ikuai. Altar ojapo vaꞌekue Senhor omopẽmba ꞌrã, oitypa avi
ꞌrã ita ombojerovia atyrã ojapo vaꞌekue. 3 Haꞌe rami teĩ aỹ haꞌe kuery
 

aipoeꞌi: “ Senhor renonde jajererokyjea rupi eꞌỹ nhandekuai rire

ndajarekovei huvixave. Haꞌe gui nhanderuvixa oĩ vaꞌe rire mbaꞌexa haꞌvy
nhanepytyvõ ꞌrãgue?” heꞌi okuapy. 4 Ayvu rive rupi ijayvu: oura rive ꞌrã
 

okuapy, amboae regua reve nhopytyvõ aguã ojapo guive. Haꞌe nunga
rupi joekokue re oikuaa pota vaꞌe oiko jepi, mbaꞌety rupi mbaꞌemo rogue
jojukaarã oikoa rami avi.
5 — Bete-Áven py Samaria pygua kuery vaka raꞌy raꞌangaa omboete
 

vaꞌety oipeꞌaa ramo okyjepa rei ꞌrã okuapy. o Iporã etea okanhy ramo
ixupe guare kuery ojaeꞌo ꞌrã, taꞌangaa pegua sacerdote kuery voi oryryipa
ꞌrã okuapy. 6 Vaka raꞌy raꞌangaa oipeꞌaa vy heraa ꞌrã Assíria yvy katy
 

huvixave pe omeꞌẽ vaꞌerã. Haꞌe ramo Efraim kuery oendu ꞌrã oxĩmbaa
anho, Israel kuery oxĩmba ꞌrã haꞌe kuery oipotaa rami rive ikuai rire.
7 Oipeꞌaa avi ꞌrã Samaria pygua huvixa, yy áry yvyra raꞌykueꞌi ogueroxyry
 

heravy vaꞌe rami. 8 Áven tetã katyꞌi yvyꞌã áry ombovaipaa avi ꞌrã
 

ombojeroviaaty Israel kuery ojejavyaty. Haꞌe py altar ojapo vaꞌekue áry

ma jaia haꞌe juutya anho ꞌrã ikuai. Haꞌe ramo yvyty pe aipoeꞌi ꞌrã okuapy:
“Oreaoꞌi!” Haꞌe yvyꞌã-vyꞌã pe ma “Peꞌa oreꞌáry!” heꞌi avi ꞌrã okuapy. p
9 — Israel kuery, Gibeá py pejejavyague ára guive pejejavya re ae tema
 

pendekuai. Haꞌe rami rire Gibeá pyve eꞌỹ ꞌrã teve penderupity heko vai
vaꞌe mbopagaarã? 10 Mbaꞌeta xee aipotaa rami ae ꞌrã anhombopaga.
 

Mokoĩ rupi haꞌe kuery ojejavy rire ambopaga ramo yvy regua haꞌe javi
ꞌrã ijaty haꞌe kuery rovai. 11 Mbaꞌeta Efraim kuery ma vaka raꞌy kunha
 

omboꞌea pyre trigo oipiroa rupi ombaꞌeapoxe vai vaꞌe rami ikuai vaꞌekue.
Haꞌe gui aỹ ijajuꞌy porãa re kanga amoĩ vy karóxa re amoxã ꞌrã Efraim
kuery. Judá kuery voi oikaraĩ ꞌrã yvy, Jacó guigua kuery haꞌe javi
oikaraĩ ꞌrã heravy yvy atãa. 12 Haꞌe gui xee aipoaꞌe: “Mbaꞌemo raꞌyĩgue
 

rami pemoaĩ peikovy pendereko porãrã, haꞌe rami vy ꞌrãe pemonoꞌõ

penemboaxya. Peikaraĩ yvy pemaꞌetỹague rupi eꞌỹ. Mbaꞌeta ovaẽ ma
Senhor peka aguã, haꞌe ou vy oky rami pendere teko porã omboguejy
peve”, haꞌe vaꞌekue. 13 Haꞌe rami teĩ peẽ ma teko vai rive penhotỹ aguã
 

yvy peikaraĩ rire teko vaia anho pemonoꞌõ. Haꞌe rami vy apuaꞌa rive peꞌu,
mbaꞌeta pendekaróxa re ae pejerovia vy, penderegua ipyꞌa guaxukueve re
guive. 14 Haꞌe rami teĩ pendekuaia py voi onhendu ꞌrã joe opuꞌã vaꞌe. Haꞌe
 

rami vy oitypa ꞌrã peneretã ikorapa vaꞌekue haꞌe javi, joe Salmã opuꞌã vy
Bete-Arbel tetã oitypaague rami avi. Haꞌe jave py ma ixy kuery ojukapaa
imemby kuery reve. 15 Haꞌekue ramigua ae ju ꞌrã ojapoa peẽ Betel pygua
 

o
 10.5 Kovaꞌe ayvu omombeꞌu porãve 4.15 py.  10.8 Haꞌe rami ijayvu ꞌrã ojeayvua oendu
p

vy (Lucas 23.30; Apocalipse 6.16).
 1501 Oséias 10​–​12

kuery re voi, pendereko vaia tuvixa ramo. Koꞌẽ raiꞌi jave hexakãa oaxa
ouvya rami avi ojukaa ꞌrã Israel pygua huvixa.

Nhanderuete oayvu ete vaꞌeri Israel kuery ndoikuaaxeia re ijayvuague

11   —
Israel kyrĩ teri reve xee ayvu vy Egito yvy gui aenoĩ rakaꞌe
1

xeraꞌy. q 2 Haꞌe rami aguã aenoĩvea ramive ma ojepeꞌave tema

 

xegui. Haꞌe rami vy Baal raꞌangaa pe rive omeꞌẽ okuapy mbaꞌemo, heakuã
porã vaꞌe guive oapy taꞌangaa ojapo pyre pe. 3 Haꞌe ramive ma Efraim
 

kuery xee amboꞌe rakaꞌe oguata aguã re, xejyva py aikuavã guive teĩ
ndoikuaa potai okuapy xee apena aikovya re. 4 Haꞌe kuery aru rakaꞌe ixã
 

avakue oendu vaꞌe nunga py, ayvua py ae. Haꞌe kuery ajuꞌy gui kanga
oipeꞌa vaꞌe rami aiko, ajeroꞌa guive hoꞌu vaꞌerã ameꞌẽ aguã.
5 — Haꞌe kuery ndojevyi ꞌrã Egito yvy katy. Haꞌe rami ꞌrãgue py Assíria
 

pygua ae ꞌrã huvixarã, ndojeko rerovaxei rire. 6 Haꞌe kuery retã re ou ꞌrã
 

kyxe. Haꞌe rami vy omopẽmba ꞌrã okẽ jokoa, omomba ete ꞌrã, haꞌe kuery
oipotaa rami ae ikuai rire. 7 Mbaꞌeta xevygua kuery ma xegui ojepeꞌa
 

aguã rami ae ikuai. Yvate ete vaꞌe pe ojapukai aguã re omboꞌea teĩ ae ma
avave rei ndojapoi.
8 — Haꞌe rami teĩ Efraim kuery, mbaꞌexa tu ꞌrã xee roeja? Israel kuery,
 

mbaꞌexa tu ꞌrã romboaxa joupe? Mbaꞌexa vy ꞌrã tu rojapo Admá eꞌỹ vy

Zeboim tetã re ajapoague rami teve? Xekuraxõ omyĩ nhendu, xee romboaxya
aendu xapyꞌa hendy vaꞌe rami. 9 Haꞌe rami vy xepoxya rupi veꞌỹ ma ꞌrã aiko.
 

Efraim kuery, xee noromombavei ma ꞌrã, mbaꞌeta xee ma Penderuete, ava eꞌỹ
aiko, Ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe aiko penembyte. Xepoxya rupi ndajuvei ꞌrã pendere.
10 — Haꞌe vaꞌe kuery oguata ꞌrã Senhor rakykue rupi. Senhor
 

onhendu ꞌrã guary rami. Haꞌe rami onhendu rã taꞌy kuery oryryipa
reve ꞌrã ou kuaray oikea katy gui. 11 Oryryipa reve ꞌrã ou Egito yvy gui,
 

guyraꞌi rami, apykaxu rami ꞌrã ou Assíria gui. Haꞌe ramo ajapo ꞌrã ngoo
py ae ju ikuai aguã rami — heꞌi Senhor.
12 — Efraim kuery xembojere vaꞌekue oapua rupi, Israel kuery
 

nhombotavya aendu vaꞌekue jovaive rupi gui. Haꞌe rã Judá ma Nguuete

reve vy ipoꞌaka nho ꞌrã, ojeroviapy teri ꞌrã ikuai Ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe reve.

Jacó rekokue rupi Israel kuery omboꞌeague

12   Efraim
kuery ma yvytu re rive onhemongaru, ára pukukue re
1

oo ꞌrã yvytu kuaray oikea katy guigua rakykue rive. Ijapu haꞌe
nhomombave tema ovy. Haꞌe rami vy Assíria kuery reve ojapo nhopytyvõ
aguã, Egito katy guive ogueraa azeite. 2 Judá kuery re voi Senhor
 

oguereko oikuaa pota aguã. Ombopaga ꞌrã Jacó kuery heko vaia re.
Ojapo vaiague repy ae ꞌrã omboaxa.

q
 11.1 Mateus 2.15
Oséias 12​, ​13 1502

3  Mbaꞌeta
guyruꞌi py Jacó oĩ teri jave ojopy oiny guykeꞌy pya re. Haꞌe
gui tuja haꞌe imbaraete ma vy Nhanderuete reve ju jogueroꞌa. 4 Haꞌe rami  

vy anjo reve jogueroꞌaa py ipoꞌaka rakaꞌe. Ojaeꞌo reve ojerure omboaxy

aguã re. Betel py ma ojou rakaꞌe Nhanderuete. Haꞌe ramo nhandereve
Nhanderuete ijayvu rakaꞌe haꞌe py. r 5 Senhor Nhanderuete ixondaro reta
 

vaꞌe, Senhor ae hery vaꞌe. 6 Ejeko rerova Nderuete peguarã reiko aguã.
 

Eiko mborayvu haꞌe teko porã rupi. Haꞌe vy earõ riae Nderuete.
7 Haꞌe gui Efraim kuery ma mbaꞌemo vendea rupi ikuai. Opo py
 

oguereko mbaꞌemo opejaa jokorearã. Nhombojexavaia rupi anho

ikuaixeve. 8 Haꞌe rami teĩ aipoeꞌi: “Anhetẽ arekopa, heta ma ajogua rire.
 

Haꞌe rami aguã rami anho anheaꞌã teĩ xere ndojouai teko vai, ajejavya
noĩ”, heꞌi.
9 — Haꞌe rami ndeayvu teĩ xee ma Senhor Nderuete, Egito yvy gui
 

rogueruague ára guive. Teĩgue ju ajapo ꞌrã ooꞌi py reĩ aguã rami, ngarua
ára javegua rami. 10 Xeayvu ambou profeta kuery pe, mbaꞌemo aexa
 

uka jepi guive. Mbaꞌemo re ambojojaa rupi guive xeayvu amombeꞌu uka
profeta kuery pe.
11 — Gileade py ikuai ojejavy vaꞌe, mbaꞌeta ndovarei vaꞌe meme ae.
 

Gilgal py ikuai avi vaka ojuka reve omeꞌẽ vaꞌe, teĩ altar oguereko vaꞌe ma
mbaꞌety rupi ita omboaty pyre rami rive ꞌrã opyta. 12 Jacó Israel hery vaꞌe
 

ma Assíria yvy katy ojava vy, peteĩ kunha re ombaꞌeapo oikovy vaꞌekue.
Hexe omenda aguã mymba kuery re opena oikovy vaꞌekue. 13 Haꞌe gui  

Senhor ma peteĩ profeta pe oguenoẽ uka rakaꞌe Israel kuery Egito yvy
gui, profeta pe guive opena uka haꞌe kuery re. 14 Haꞌe rami teĩ Efraim
 

kuery ma ombopoxy vaipa. Haꞌe nunga rupi haꞌe kuery re Senhor oeja
ꞌrã jouguy omoẽ vaꞌekue opaga aguã, ojapo ꞌrã guive haꞌe kuery re ae ju
joapo vaiague ojeapa aguã rami.

Nhombopaga aguã re ijayvuague

13   —
Efraim ijayvu ramo oryryipaa vaꞌekue, Israel kuery voi
1

omboetepa vaꞌekue. Haꞌe rami teĩ Baal raꞌangaa pe oikoa rupi

onhemongyꞌa vy omano rakaꞌe. 2 Aỹ ma haꞌe kuery ojejavyve tema
 

ojeꞌoivy. Haꞌe rami vy prata oguereko vaꞌe ryku gui ojapo ꞌrã taꞌangaa,
mbaꞌemo raꞌangaa haꞌe kuery ojapo oikuaa rami rive. Haꞌe nunga haꞌe
javi ma avakue ojapo kuaa vaꞌe rembiapo rive. Haꞌe gui ma joupe-upe
“Pemeꞌẽ mbaꞌemo haꞌe nunga pe”, heꞌi ꞌrã okuapy. Haꞌe ramo avakue oova
rayvu ꞌrã okuapy vaka raꞌy raꞌangaa! 3 Haꞌe nunga rupi haꞌe kuery okanhy
 

ꞌrã ovy ajeꞌiveꞌi arai ojekuaa vaꞌe rami, yxapy koꞌẽmbaꞌi ramove ipirupa
vyvoi vaꞌe rami, mbaꞌemo pirukue oka gui omomboa rive vaꞌekue, haꞌe
hataxĩ janela rupi oẽ ovya rami. 4 Haꞌe rã xee ma Senhor Nderuete, Egito
 

r
 12.4 Jacó Israel hery mboae vaꞌe rekokue omombeꞌu Gênesis 28‑31 py.
 1503 Oséias 13​, ​14

yvy re pendekuaia ára guive. Haꞌe nunga rupi amboae tuuete ramigua
ndapeikuaai ꞌrã xee eꞌỹ vy, mbaꞌeta xee eꞌỹ vy pendereraa jepea ndoikoi.
5 — Xee roikuaa rakaꞌe tekoa eꞌỹa py, yvy piru reia py. 6 Nhuũ ikuaia ja
   

ma haꞌe kuery hevyatãmba. Haꞌe gui hevyatãmba vy onhemboyvate opyꞌa

py. Haꞌe rami vy xegui hexaraipa okuapy. 7 Haꞌe rami rã xee ma guary
 

rami ꞌrã ajekuaa uka haꞌe kuery pe, xivi ipara vaꞌe tape py omaꞌẽ mbegue
oiny vaꞌe rami. 8 Urso kunha taꞌyꞌi re imondaa pyre rami avi xee haꞌe
 

kuery aroꞌa vy amondoropa ꞌrã ipyꞌa ryru guive. Guary rami amokõmba
ꞌrã haꞌe py, inharõ vaꞌe kaꞌaguy rupi ikuai vaꞌe omboaꞌypaa rami avi.
9 Israel kuery, pekanhy aguã ma pendegui ae ou, haꞌe rã peo jepe aguã
 

ma xeguigua anho. 10 Mamo tu aỹ penderuvixa oĩ, peneretã haꞌe javi rupi

 

pendereraa jepe aguã? Haꞌvy pendererekoa kuery, haꞌe kuery pe “Pejou

nhanderuvixaverã haꞌe yvatekueve vaꞌerã kuery” pejeague vaꞌe? 11 Haꞌe  

ramo penderuvixaverã ma xepoxya rupi ambou rakaꞌe, haꞌe gui xepoxya

rupi ae ju xee aipeꞌa.
12 — Efraim kuery reko vaiague ma ojokuaa ma imoiny, ojejavyague
 

regua oĩa ma omoĩ porãmbaa avi. 13 Haꞌe kuery re ou ꞌrã kunha kyrĩ vaꞌe
 

oguereko raiꞌi rã haxya ramigua. Taꞌy hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe ikuai, guyruꞌi gui
hexakãa py noẽ kuaai vaꞌe rami avi, ituiꞌi aguã ovaẽ ma teĩ. 14 Xee araa  

jepe ꞌrã tata ogueꞌỹ vaꞌe poꞌakaa gui, aepy ꞌrã manoa gui. Ndee manogue,
mamo tu oĩ renhomoingo axy aguã? Haꞌvy ndee tata ogueꞌỹ vaꞌe, mamo
tu oĩ renhomomba aguã? Teĩve henda py xee ndaexai anhomboaxy aguã. s
15 Guyvy kuery gui haꞌe kuery imbaraeteve teĩ kuaray oikea katy gui ou
 

ꞌrã yvytu Senhor-a guigua. Tekoa eꞌỹa gui ou vy omombirupa ꞌrã ijyvy
re yakã ikuai vaꞌe, omombirupa ꞌrã yvu haꞌe py. Oipeꞌa ukapa ꞌrã guive
mbaꞌemo porã omoĩ porãaty py oguereko vaꞌekue. 16 Samaria pygua  

kuery re oĩ ꞌrã ojejavyague re opaga aguã, Nguuete rovai opuꞌã rire. Haꞌe
kuery hoꞌapa ꞌrã kyxe py, taꞌy kuery omboaꞌypaa ꞌrã, haꞌe taꞌyxy kuery
imemby ryruꞌi vaꞌe rye oipeꞌãa ꞌrã guive.

Joperdoa aguã re ijayvuague

14   —
Israel kuery, pejevy ju Penderuete pe, mbaꞌeta pejejavya ae
1

pendereity. 2 Pejeko rerovaa rupi pendeayvu reve pejeko meꞌẽ

 

Senhor pe. Aipopeje: “Embogue ke rojejavya haꞌe javi haꞌe oremovaẽ

porã ju, mbaꞌeta vaka raꞌy ꞌrãgue py ayvu orejuru py roguereko vaꞌe
romeꞌẽ ndevy. 3 Assíria kuery ma ndorereraa jepei ꞌrã. Kavaju áry ore
 

ndoroovei ꞌrã haꞌe katy. Orepo py rojapo vaꞌekue pe ‘Ndee ma oreruete’

ndoroꞌevei ꞌrã guive. Ndere anho tyreꞌỹ kuery ojou ꞌrã imboaxyarã”, peje.
4 — Haꞌe rami rã xee romonguera ꞌrã pejeroviaa rupi eꞌỹ pendekuaiague
 

gui. Xejegui ae roayvu ju ꞌrã, mbaꞌeta peẽ kuery pe xepoxyague oaxapa

 13.14 1 Coríntios 15.55
s
Oséias 14 1504

ma. 5 Israel kuery pe xee aiko ꞌrã yxapy rami. Haꞌe rami vy amoingo
 

porã ꞌrã yvoty lírio rami, haꞌe Líbano regua yary rami avi hapove ovy
aguã rami. 6 Haꞌe rami vy hakã ipukupave ꞌrã ovy, olivaꞌy rami ete ꞌrã
 

iporã, haꞌe Líbano regua yary rami ꞌrã heakuã porã. 7 Haꞌe gui ma Israel
 

kuarayꞌã py oguapy vaꞌekue ojevypa ju ꞌrã. Mbaꞌemo aju rami ꞌrã ikuai
porã ju, ipotypa ju ꞌrã uva rakã rami avi. Uva rykue Líbano guigua rami
oikuaa pavẽ ꞌrã.
8 — Haꞌe gui Efraim kuery, mbaꞌe tu xee areko mbaꞌemo raꞌangaa reve?
 

Pendeayvua xee aendu vy apena ꞌrã pendere. Yvyra pyau rami xee aiko,
mbaꞌeta xere anho oĩ pendekuai porã aguã.

Opa vy ijayvuague
9 — Hiꞌarandu vaꞌe kuery toikuaa kovaꞌe nunga. Oiko kuaa vaꞌe kuery
toikuaa avi. Mbaꞌeta Senhor reko ma tape hiꞌyvi porã vaꞌe meme. Haꞌe
vaꞌe rupi anho ꞌrã heko porã vaꞌe kuery oo. Haꞌe rã heko vai vaꞌe kuery
ma hoꞌapa ꞌrã haꞌe py.
 Joel ayvu oĩa
Joel ayvu oĩa
Judá yvy re tuku-karu ou vy nhuũ haꞌe ojou vaꞌe tema hoꞌupa, yakã voi
omombirupa ramo mymba kuery omanomba yuvei gui. Profeta Joel oikuaa rã
haꞌe rami ae ꞌrã oiko arakaꞌeve rã Nhanderuete ojejavy rei vaꞌe kuery ombopaga
ramo. Haꞌe vaꞌe ára pe ma “Senhor ára” heꞌi. “Haꞌe vaꞌe ára ma haꞌe rami ete ꞌrã!
Mbaꞌeta ovaẽ raiꞌi ma Senhor ára. Mbaꞌemo mbovaipaa rami ꞌrã ou Ipoꞌakapa
vaꞌe gui” (1.15). “Haꞌe vaꞌe ára ma pytũmba ꞌrã, arai huũmba rei ꞌrã. Yvyty áry
koꞌẽ jekuaa ouvya rami avi ou ꞌrã peteĩ regua heta haꞌe imbaraete ete vaꞌe. Haꞌe
ramigua ma yma guive oiko eꞌỹ vaꞌekue teri, neĩ haꞌe vaꞌe rire voi ndoikovei ꞌrã,
ikuai jevy-jevy vaꞌe pe voi. Haꞌe kuery renonde oo oiny tata nhomombaarã, haꞌe
rã hakykue ma tataendy joapy vaꞌe ou. Henonde ma Éden yvotyty rami yvy itui,
haꞌe rã hakykue ma yvy mbovaipaa. Avave rei ndoo jepeai ꞌrã” (2.2‑3).
Senhor aipoeꞌi avi: “Arakaꞌeve rã avakue haꞌe javi re anhoẽ ꞌrã imbouvy
Xenheꞌẽ. ... Yva haꞌe yvy re aexa uka ꞌrã nhomondyipaarã: tuguy, tata haꞌe
hataxĩ. Senhor ára opa mbaꞌe py ndaꞌevei vaꞌe ou ra ramo kuaray pytũmba ꞌrã,
haꞌe rã jaxy ma tuguy rami ꞌrã ojekuaa. Haꞌe ramo haꞌe javi Senhor rery rupi
ojapukai vaꞌe oo jepe ꞌrã” (2.28a, 30‑31a).

Tuku-karu haꞌe ndaꞌokyveia pukukue gui ikuai axypaa re ijayvuague

1   AyvuSenhor guigua Petuel raꞌy Joel pe ombou vaꞌekue. 2 Peẽ

1  

tujakue, pendu povaꞌe. Nhandeyvy re pendekuai vaꞌe, pejapyxaka

pavẽ. Oiko ma pa haꞌe ramigua pendekuai jave? Tyrã pa penderu kuery
ikuai jave oiko? 3 Pemombeꞌu haꞌe nunga penderaꞌy kuery pe, haꞌe
 

penderaꞌy kuery ju tomombeꞌu guaꞌy kuery pe, haꞌe gui taꞌy kuery jevy
pe guive. 4 Mbaꞌeta tuku mbaꞌemo ayaa ndoꞌupai vaꞌekue ma tuku oguata
 

vaꞌe hoꞌu, haꞌe tuku oguata vaꞌe ndoꞌupai vaꞌekue ma tuku mbaꞌemo ꞌua
hoꞌu, haꞌe gui tuku mbaꞌemo ꞌua ndoꞌupai vaꞌekue ma tuku mbaꞌemo
mbovaipaa hoꞌu. a 5 Pekaꞌu rei vaꞌe, pemyĩ ke, haꞌe pejaeꞌo. Vinho
 

a
 1.4 Apy ijayvu irundy regua tuku haꞌe py ikuai vaꞌe re. Haꞌe nunga ombovaipa haꞌe
kuery yvy, hoꞌupa mbaꞌemo rogue, uva rogue, haꞌe yvyra pire guive. Nhanderuete ombou
ojejavya re, rakaꞌeve rã “Senhor” ára py mbaꞌemo vai ombou vaꞌerã rami avi.

1505
Joel 1 1506

peyꞌu peikovy vaꞌe haꞌe javi penhendu ratã vinho pyau káuxa, mbaꞌeta
pendejuru pyguarã vaꞌekue oipeꞌaa. 6 Mbaꞌeta xeyvy rovai guarã ou
 

oiny peteĩ regua imbaraetekue mbovy eꞌỹ vaꞌe. Haĩ ma guary raĩ rami,
guary kunha rami ete haĩ apĩ vaꞌe. b 7 Xeyvy re haꞌe kuery ombovaipa uva
 

rembypy onhotỹ mbyre, figoꞌy guive omomba. Oipiropa vy ipirekue rive

omombo yvy re, rire hakã haꞌe javi ma ojepiropa rei vaꞌe opyta. 8 Pejaeꞌo  

ke kunhataĩꞌi voxa vaikue py onhemonde reve omerã vaꞌekue kunumi re

ipyꞌa vai vaꞌe rami.
9 Haꞌe gui Senhor pegua oo py ndaꞌipovei mbaꞌemo aju haꞌe mbaꞌemo
 

rykue pemeꞌẽ ꞌrã vaꞌekue, rire Senhor rembiguai sacerdote kuery

voi iporiaupa rei okuapy. 10 Mbaꞌety ikuai vaꞌe ivaipa, yvy ipirupa
 

oiny guive, mbaꞌemo aju ivaipa, uva rembypy ipirupa, haꞌe oliveiraꞌa
huꞌũmba. 11 Mbaꞌety rupi peiko vaꞌe, pexĩmba ke. Haꞌe uva re pepena
 

vaꞌe, penhendu ratã, trigo haꞌe cevada re guive, mbaꞌeta okanhymba

ma pemonoꞌõ ꞌrã vaꞌekue. 12 Uva rembypy ikuai vaꞌe ipirupa, figoꞌy
 

naꞌiporãvei, romã rogue, pindo haꞌe maçã ꞌy voi. Yvyra yvy re ikuai vaꞌe
haꞌe javi ipirupa. Haꞌe vaꞌe gui noĩvei ma avakue raꞌy kuery ovyꞌa aguã.
13 Sacerdote kuery, penhemonde ke ajukue voxa guigua py, haꞌe pejaeꞌo.
 

Penhendu ratã, altar rupi pembaꞌeapo vaꞌe. Xeruete ropy rupi pendekuai
vaꞌe haꞌe javi ke peju. Voxa guigua py penhemonde pytũ mbukukue re,
mbaꞌeta Nhanderuete pegua oo py mbaꞌemo aju haꞌe mbaꞌemo rykue
ndogueruavei ramo. 14 Pavẽ pe pendu ukapa okaru eꞌỹ re ikuai aguã,
 

pejapo nhemboaty ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe, penoĩmba yvatekueve haꞌe nhandeyvy

re ikuai vaꞌe haꞌe javi Senhor Nhanderuete ropy oupa aguã. Haꞌe gui
pejapukai Senhor pe.
15 Haꞌe vaꞌe ára ma haꞌe rami ete ꞌrã! Mbaꞌeta ovaẽ raiꞌi ma Senhor
 

ára. c Mbaꞌemo mbovaipaa rami ꞌrã ou Ipoꞌakapa vaꞌe gui. 16 Pexaa py  

eꞌỹ ri tyꞌy peꞌu ꞌrã vaꞌekue okanhymba? Haꞌe Nhanderuete ro gui voi
ndoipeꞌaai ꞌrã ri tyꞌy javyꞌaa haꞌe mbyꞌa porã? 17 Mbaꞌeta mbaꞌemo raꞌyĩgue
 

ma ipirupa oiny yvy guýry. Mbaꞌemo moĩ porãaty ivaipa, mbaꞌemo

pemonoꞌõ vaꞌekue moĩ porãaty hoꞌapa, pemonoꞌõ ꞌrã vaꞌekue okanhymba
ramo. 18 Nhuũ ndaꞌipovei rã vaka kuery iporiaupa okuapy, penerymba
 

kuery haꞌe javi ndaꞌevevei rei ikuai. Vexaꞌi kuery voi okanhymba ojeꞌoivy.
19 Senhor, ndevy pe ajapukai, mbaꞌeta nhuũndy ikuai vaꞌe ma tata
 

oapypa, yvyra voi tata omotapyĩmba. 20 Yy ipirupa rã haꞌe javi mymbaꞌi

 

nhuũndy rupigua onheꞌẽ rei okuapy ndevy pe ipoaẽ vy, haꞌe nhuũndy
ikuai vaꞌekue tata omomba rire guive.

b
 1.6 “Guary rami haĩ vaꞌe” heꞌia ma tuku-karu re ijayvu vy, mbaꞌemo ꞌua ramo.
c
 1.15–2.11 Apy “ ‘Senhor’ ára” heꞌia py ma rakaꞌeve rã “Senhor” nhombopaga aguã re
ijayvu vy (Ezequiel 30.1‑3; Joel 2.1‑2; Amós 5.18‑20; Obadias 15‑17; Sofonias 1.7‑18;
2 Pedro 3.10‑13).
 1507 Joel 2

2   Pemonheꞌẽ
ke mimby guaxu Sião py, pemonhendu atã xevygua
1

yvyty áry. Senhor ára ou oiny ramo toryryipa yvy re ikuai vaꞌe,
mbaꞌeta ovaẽ raiꞌi ma. 2 Haꞌe vaꞌe ára ma pytũmba ꞌrã, arai huũmba rei
 

ꞌrã. Yvyty áry koꞌẽ jekuaa ouvya rami avi peteĩ regua ou ꞌrã heta haꞌe
imbaraete ete vaꞌe. Haꞌe ramigua ma yma guive oiko vaꞌekueꞌỹ teri, neĩ
haꞌe vaꞌe rire voi ndoikovei ꞌrã guive, ikuai jevy-jevy vaꞌe pe voi. 3 Haꞌe
 

kuery renonde oo oiny tata nhomombaarã, haꞌe rã hakykue ma tataendy

joapy vaꞌe ou. Henonde ma Éden yvotyty rami yvy itui, haꞌe rã hakykue
ma yvy mbovaipaa. Avave rei ndoo jepeai ꞌrã.
4 Haꞌe kuery jaexa rã kavaju rami ojekuaa. Kavaju joe opuꞌãa rupigua
 

rami ete onha ojeꞌoivy. 5 Omoparãgue rei jogueruvy karóxa kavaju

 

regua rami. Yvyty áry rupi oaxa, ombopororo-roro ꞌrã jogueravy

kaꞌaguy okai vy opororo-roroa rami, avakue heta vaipa ete joe opuꞌã
aguã katy ojeꞌoi vaꞌe rami avi. 6 Henonde ma yvy regua okyjepa, hova
 

xiĩguepa rei ꞌrã guive. 7 Haꞌe kuery ma ipyꞌa guaxukueve rami ꞌrã onha.
 

Avakue jogueroꞌaa py ikuai vaꞌe rami ꞌrã ojeupi tetã ikuai vaꞌe kora áry.
Peteĩ-teĩ ojeꞌoi ꞌrã guape rupi ae, hyxy jogueravya gui ndojepeꞌai ꞌrã.
8 Nanhomoanha-anhai ꞌrã guive, peteĩ-teĩ ma oo aguã vaꞌekue rupi ae ꞌrã
 

oo. Ndopyta rive-rivei ꞌrã tape rupi. 9 Ojeꞌoi pojava ꞌrã tetã re opuꞌã vy.
 

Onha ꞌrã kora áry rupi, ojeupi ꞌrã oo ikuai vaꞌe oipeꞌaxe vy, imonda vaꞌe
rami ꞌrã oike janela rupi. 10 Haꞌe kuery renonde yvy oryryi ꞌrã, yva omyĩ
 

ꞌrã guive. Kuaray haꞌe jaxy pytũmba ꞌrã. Jaxy-tata voi naendyvei ꞌrã.
11 Senhor ma guembiguai kuery heta raxa ikuai vaꞌe renonde ijayvu ratã
 

ꞌrã. Mbaꞌeta ijayvua rupi ikuai vaꞌe ma ipoꞌaka ete. Tá, Senhor ára ma
ipoyi ete ꞌrã, ivaikue raxa ꞌrã guive! Mavaꞌe tu ogueropoꞌaka ꞌrã?

Senhor nhomboaxya rupi ijayvuague

12  Haꞌe
rami teĩ Senhor aipoeꞌi:
— Aỹꞌi ma voi pejeko rerova pendepyꞌa haꞌe javi py, xevygua
eterã. Pekaru eꞌỹ re pendekuai, pejaeꞌo haꞌe penhemboaxy rei reve.
13 Pemondoro pendepyꞌa, pendeao eꞌỹ — heꞌi. Haꞌe rami vy pejeko rerova
 

Senhor peguarã. Mbaꞌeta nhomboaxy kuaa haꞌe poroayvu vaꞌe oiko.

Ndaꞌivai rive-rivei ꞌrã, nhanderayvu ete haꞌe mbaꞌemo vai gui ojejoko
vaꞌe. 14 Xapyꞌa rei ma nhandere Senhor ojevy vy ndojapovei ꞌrã ojapo
 

ꞌrã vaꞌekue, haꞌe rami ꞌrãgue py oeja ꞌrã nhanemoingo porãarã, haꞌe
ramo mbaꞌemo aju haꞌe mbaꞌemo rykue teĩgue ju jajou aguã Senhor
Nhanderuete pe nhameꞌẽ vaꞌerã. 15 Haꞌe nunga rupi mimby guaxu
 

pemonheꞌẽ Sião py, peikuaa uka aguã pekaru eꞌỹ re pendekuai haꞌe
nhemboaty ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe pejapo aguã. 16 Pemboaty ke heta vaꞌe kuery
 

haꞌe javi, peikyꞌaꞌo ukapa guive onhemboaty vaꞌe. Pemonoꞌõ tujakueve,

pemboaty penderaꞌy kueꞌiry, okambuꞌi vaꞌe guive. Tou ava omenda
ramo vaꞌe, taꞌyxy voi toẽ ouvy opy jaꞌo oĩague gui. 17 Senhor rembiguai
 
Joel 2 1508

sacerdote kuery avi tojaeꞌo templo rokẽ haꞌe altar mbyte rupi ikuaia
py. Tojerure po rami: “ Senhor, emomba uka eme ndevygua kuery.
Emboaxa eme ndevygua kuery ijaꞌe eꞌỹ vaꞌe pe ojojai rei aguã, amboae
regua kuery ‘Mamo tu Penderuete oĩ?’ heꞌi eꞌỹ aguã”, teꞌi.
18 Haꞌe rami rã Senhor oexa uka oyvy re opena porãa, ojeupegua
 

kuery omboaxy ju guive. 19 Haꞌe rami vy ombovai vy aipoeꞌi haꞌe kuery

 

pe:
— Neꞌexa, pendevy ambou ꞌrã mbaꞌemo aju, uva rykue haꞌe azeite. Haꞌe
vaꞌe gui penerevyatã ju ꞌrã. Peẽ kuery noromboaxavei ꞌrã amboae regua
kuery pe pendejojai rei aguã. 20 Haꞌe rã kuaray ijapuꞌaꞌia katy gui xondaro
 

kuery ou vaꞌekue ma peẽ kuerya gui aipeꞌapa ju ꞌrã mombyry. Peteĩ

yvy piru reia katy ꞌrã amondouka, tekoa eꞌỹa re. Henondevegua kuery
amondouka ꞌrã kuaray oua katy yeꞌẽ oĩ vaꞌe re, haꞌe rã hakykuegua kuery
ma yeꞌẽ kuaray oikea katy ꞌrã. Heꞌõgue ma heakuã vaikue ꞌrã, xepoꞌakaa
rupi roepy rire — heꞌi.
21 Haꞌe nunga rupi ndee yvy, ekyjeve eme. Evyꞌa haꞌe eĩ porã, Senhor
 

mbaꞌemo porã ete ojapo ramo. 22 Haꞌe mymba nhuũndy rupi pendekuai
 

vaꞌe, pekyjeve eme mbaꞌeta nhuũ iporãmba ju ꞌrã tekoa eꞌỹa rupi, yvyra
ikuai vaꞌe voi hiꞌapa ju ꞌrã, figo haꞌe uva voi hiꞌa porãmba ꞌrã. 23 Peẽ
 

Sião pygua kuery, pevyꞌa avi ke, perovyꞌa Senhor Penderuete, mbaꞌeta
omboꞌoky ju ꞌrã haꞌevea rupi. Haꞌekue rupi ae ju ꞌrã omboꞌoky pemaꞌetỹ
jave, haꞌe gui henhoĩmba jave guive. 24 Mbaꞌemo raꞌyĩgue ykya ma tynyẽ
 

ju ꞌrã trigo, haꞌe mbaꞌemo ryru ikuai vaꞌe tynyẽmba ꞌrã uva rykue haꞌe
azeite.
25 — Pendevy amboekovia ꞌrã maꞌetỹ oaxa vaꞌekue py tuku oguata
 

vaꞌe hoꞌupa vaꞌekue, haꞌe tuku mbaꞌemo mbovaipaa, tuku mbaꞌemo ayaa
hoꞌu vaꞌekue guive, mbaꞌeta xevygua xondaro kuery penderovai ambou
vaꞌekue meme. 26 Haꞌe ramo pekaru porã ju ꞌrã penevyatãmba peve. Haꞌe
 

rami vy perovyꞌa ꞌrã Senhor Penderuete rery, penderereko porã ramo.

Haꞌe vaꞌe rire xevygua kuery nomoxĩmbaavei ma ꞌrã. 27 Haꞌe gui peikuaa
 

ꞌrã Israel kuery mbyte aĩa, haꞌe xee Senhor Penderuete aikoa, mbaꞌeta
ndoikoi amboae. Haꞌe ramo xevygua kuery nomoxĩmbaavei ma ꞌrã rakaꞌe
rã peve.

Nheꞌẽ Kyꞌa Eꞌỹ ombou aguã re ijayvuague

28  —
Arakaꞌeve rã avakue haꞌe javi re anhoẽ ꞌrã imbouvy Xenheꞌẽ. Haꞌe
ramo penderaꞌy haꞌe penderajy kuery ijayvu ꞌrã xegui. Kakuaakueve ma
oexa raꞌu ꞌrã mbaꞌemo, ipyaukueve pe voi aexa uka ꞌrã. 29 Tembiguai
 

kuery avakue haꞌe kunhague re voi ambou ꞌrã Xenheꞌẽ haꞌe vaꞌe ára.
30 Yva haꞌe yvy re aexa uka ꞌrã guive nhomondyipaarã: tuguy, tata haꞌe
 

hataxĩ. 31 Senhor ára opa mbaꞌe py ndaꞌevei vaꞌe ou ta ramo kuaray

 

pytũmba ꞌrã, haꞌe rã jaxy ma tuguy rami ꞌrã ojekuaa. 32 Haꞌe ramo haꞌe
 
 1509 Joel 2​, ​3

javi Senhor rery rupi ojapukai vaꞌe oo jepe ꞌrã. Sião yvyty re haꞌe
Jerusalém tetã py ikuai ꞌrã oo jepe vaꞌe, Senhor ijayvuague rami.
Okuave vaꞌe haꞌe javi ꞌrã ikuai Senhor oenoĩ vaꞌekue. d

Ngovaigua kuery Nhanderuete ombopaga aguã re ijayvuague

3   —
Neꞌexa, haꞌe vaꞌe ára, haꞌe vaꞌe jave ma ambopyau ju ꞌrã Judá
1

haꞌe Jerusalém pygua kuery ikuaia. 2 Amonoꞌõmba avi ꞌrã haꞌe javi
 

regua, ajapo ꞌrã Josafá yvyugua py oguejypa aguã rami. Haꞌe py ma

ambopagapa ꞌrã xevygua kuery káuxa, mbaꞌeta xevygua Israel kuery
haꞌe kuery omoaĩmba rire amboae regua ikuaia rupi, xeyvy guive
jomeme ombojaꞌo-jaꞌo vaꞌekue. 3 Xevygua kuery re haꞌe kuery oexa
 

okuapy vaꞌekue oxortea. Avakueꞌi haꞌe kuery omboekovia itavy rei vaꞌe
re, haꞌe kunhagueꞌi ma vinho oyꞌu vaꞌerã re rive omboekovia vaꞌekue.
4 Tiro haꞌe Sidom pygua, haꞌe Filístia pygua haꞌe javi, mbaꞌe tu pereko
 

xereve? Pepuꞌãxe ri tyꞌy xere? Haꞌe ramo areꞌỹ re xee ajapo ꞌrã pendevaia
peneakã re ae ju ojeapa aguã rami. 5 Mbaꞌeta peraa vaꞌekue xevygua
 

prata haꞌe ouro. Xembaꞌe iporãgue voi templo pereko vaꞌe rupi pemoĩ,
6 haꞌe Judá haꞌe Jerusalém pygua kuery ma peráta re pevendepa vaꞌekue
 

grego kuery pe, oyvy gui mombyry ikuai aguã rami. 7 Neꞌexa, xee arupa
 

ju ꞌrã pemboaxaague gui. Haꞌe vy pendevaia ajapo ꞌrã peneakã re ae ju

ojeapa aguã rami. 8 Penderaꞌy kuery haꞌe penderajy kuery ju amboaxa ꞌrã
 

Judá regua kuery pe. Haꞌe gui haꞌe vaꞌe kuery ju omeꞌẽ ꞌrã sabeu kuery
mombyry raxa ikuai vaꞌe pe, Senhor ae ijayvu rire.
9 — Peikuaa uka povaꞌe nunga amboae regua kuery pe: “Pemombeꞌu
 

joe pepuꞌã aguã, penoĩmba ipyꞌa guaxukueve. Haꞌe ramo avakue joe
opuꞌãa pygua tovaẽmba, haꞌe toẽmba ju ojeꞌoivy. 10 Yvy karaĩa pereko vaꞌe
 

gui pejapo kyxerã, haꞌe mbaꞌemo ꞌygue gui pejapo huꞌyrã. Tove ikangy
vaꞌe ‘Xee ma xembaraete vaꞌe’, teꞌi. 11 Ijyvýry pendekuai vaꞌe haꞌe javi,
 

pejapura pejuvy, penhemboatypa”, peje.

Haꞌe gui Senhor, haꞌe py embou avi ke ndeguigua ipyꞌa guaxukueve.
12 — Topuꞌã yvy regua kuery, Josafá yvyugua katy toupa. Mbaꞌeta haꞌe
 

py ma xee aguapy ꞌrã ainy yvy regua kuery ambopaga aguã. 13 Pejopy  

pavẽ ke foice, mbaꞌety ijajupa ma ramo. Peju, pepyrõ, mbaꞌeta uva rykue
oumbiriaty py tynyẽ ma hiꞌa, hyru ikuai vaꞌe tynyẽmba guive, haꞌe kuery
ojejavyague tuvixa ete rire. e
14 Haꞌe gui heta-etave ꞌrã ou yvyugua ombopagaa aguã katy! Mbaꞌeta
 

Senhor ára ovaẽ raiꞌi ma yvyugua nhombopaga aguã py. 15 Kuaray haꞌe  

d
 2.28‑32 Kovaꞌe ayvu rupi ijayvua Pentecostes ára py (Atos 2.1‑21, 38‑40). Haꞌe gui
“ ‘Senhor’ rery rupi ojapukai vaꞌe oo jepe ꞌrã” heꞌia ma Romanos 10.12‑13 py omombeꞌu
porãve avi. e 3.13 Haꞌe vaꞌe jave py haꞌe kuery oumbiri ꞌrã uva opyrõ vy. Haꞌe rami avi
apy ijayvu Nhanderuete nhombopaga aguã re (Apocalipse 14.14‑20).
Joel 3 1510

jaxy pytũmba, jaxy-tata voi naendyvei. 16 Haꞌe gui Senhor ijayvu atã ꞌrã
 

Sião gui, Jerusalém gui oendu uka ꞌrã. Haꞌe ramo yva haꞌe yvy oryryipa
ꞌrã. Haꞌe rami teĩ Senhor oiko ꞌrã ixupegua kuery onhemi atyrã, Israel
kuery pegua oo imbaraete vaꞌe ꞌrã oiko.
17 — Haꞌe ramo mae peikuaa ꞌrã xee Senhor Penderuete aikoa, haꞌe
 

xevygua yvyty ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe Sião py aĩ vaꞌea. Haꞌe gui Jerusalém tetã
ndaꞌikyꞌavei ꞌrã. Haꞌe rupi ndoaxavei ma ꞌrã amboae regua.

Israel kuery omoingo porã ju aguã re ijayvuague

18  — Haꞌe vaꞌe ára ma yvyty ikuai vaꞌe gui oxyry ꞌrã oiny uva rykue.
Yvyꞌã áry gui oxyry avi ꞌrã kamby. Haꞌe ramo Judá regua yakã haꞌe
javi tyguaxupa ꞌrã. Haꞌe gui Senhor pegua oo gui yy oxyry ouvy vy
omoakỹmba ꞌrã Sitim yvyugua haꞌe javi rupi. 19 Haꞌe rã Egito yvy ma
 

ombovaipaa ꞌrã, Edom voi yvy piru reia oejapa pyre ꞌrã opyta, Judá
regua kuery jukaa rupi ikuaiague re, oyvy re huguy omoẽ rire mbaꞌe reꞌỹ
teĩ. 20 Haꞌe rã Judá yvy ma hekoa riae ꞌrã, Jerusalém tetã voi, taꞌy jevy-
 

jevy ikuai peve. 21 Xee anhombopaga ꞌrã huguy omoẽague nambopagai

 

teriague re — heꞌi, mbaꞌeta Senhor oiko ꞌrã Sião py.

 Amós ayvu oĩa
Amós ayvu oĩa
Amós ma vexaꞌi re openaa rupi oiko jave ixupe Nhanderuete oayvu ombou
Israel kuery peguarã, mbaꞌeta haꞌe vaꞌe kuery heko vai ete ramo Nhanderuete
ombopaga aguã rami oiko. Haꞌe kuery heko porã merami rive vaꞌe vy haꞌeveꞌỹa
rami joguereko, nhomboaxy ꞌrãgue py jokorepa. Haꞌe rami nhandekuaia Senhor
ndojou porãi vy nhanembopaga ꞌrã. “Senhor onhendu atã ꞌrã Sião gui, Jerusalém
tetã guive oendupaa aguã ijayvua. Haꞌe ramo nhuũndy vexaꞌi re openaaty
overepa ꞌrã, Carmelo yvyty apyte peve ꞌrã ipirupa”, heꞌi (1.2).
Marã rami tu haꞌvy nhandekuai aguã re profeta ijayvu? “Peka ke mbaꞌemo
porã peikove aguã, mbaꞌemo vai ndaꞌei. Haꞌe ramo ꞌrãe Senhor oiko peẽ kuery
reve, aipopejeaty rami ae. Pejeguaru ke mbaꞌemo vai gui, perovyꞌa iporã vaꞌe
anho. Haꞌevea rami pota ke pejoguereko tetã rokẽ py. Haꞌe ramo José ramymino
kuery pekuaveꞌi vaꞌe, xapyꞌa rei Senhor Nhanderuete ixondaro reta vaꞌe
penemboaxy nho ꞌrã” (5.14‑15).

Yvy regua kuery rovai ijayvuague

1   Kovaꞌe
ayvu ma Amós pe mbaꞌemo oexa ukaa rupi ombou pyre.
1

Haꞌe vaꞌe ma Tecoa tetã pygua, vexaꞌi re opena vaꞌety kuery vaꞌe
regua. Israel kuery reko re ijayvu Judá pygua huvixa Uzias haꞌe Joás raꞌy
Israel pygua huvixa Jeroboão oĩ jave, mokoĩ maꞌetỹ teri yvy oryryi aguã
oata jave guive. 2 Haꞌe gui ma aipoeꞌi: Senhor onhendu atã ꞌrã Sião gui,
 

Jerusalém tetã guive oendupaa aguã ijayvua. Haꞌe ramo nhuũndy vexaꞌi
re openaaty overepa ꞌrã, Carmelo yvyty apyte peve ꞌrã ipirupa.
3 Po rami Senhor ijayvu:
 

— Mboapykue, irundykue Damasco pygua kuery ojapo vaiague re

nambopaga eꞌỹvei ma ꞌrã, mbaꞌeta ferro guigua py haꞌe kuery omouꞌũmba
rire Gileade pygua kuery. 4 Haꞌe nunga rupi amboja ꞌrã tata Hazael
 

ro re. Haꞌe rami vy oapypa ꞌrã Ben-Hadade ro tuvixa vaꞌe haꞌe javi. a
5 Amopẽmba ꞌrã Damasco kora rokẽ jokoa. Amomba avi ꞌrã Biqueate-Áven
 

a
 1.4 Hazael haꞌe Ben-Hadade ma Síria yvy regua huvixa ikuai rakaꞌe. Haꞌe kuery retã ma
Damasco.

1511
Amós 1​, ​2 1512

ikuai vaꞌe, Bete-Éden re opena vaꞌe guive. Haꞌe gui Síria pygua kuery
escravo-rã ogueraapaa ꞌrã Quir katy — heꞌi Senhor.
6 Po rami Senhor ijayvu:
 

— Gaza pygua kuery ju mboapykue, irundykue ojapo vaiague re

xee nambopaga eꞌỹvei ma ꞌrã, tetã re ikuai vaꞌe haꞌe javi escravo-rã
ogueraapa rire Edom pygua kuery po py omboaxapa aguã. 7 Haꞌe nunga
 

rupi Gaza tetã kora re amboja ꞌrã tata oo tuvixakueve mbovaipaarã.

8 Amomba ꞌrã Asdode pygua kuery, Asquelom re opena vaꞌe guive. Haꞌe
 

gui Ecrom rovai ju ꞌrã apuꞌã xepoꞌakaa rupi. Haꞌe ramo filisteu kuery
rembyrekue omanomba ꞌrã — heꞌi Senhor.
9 Po rami Senhor ijayvu:
 

— Tiro tetã pygua kuery ju mboapykue, irundykue ojapo vaiague re

xee nambopaga eꞌỹvei ma ꞌrã, haꞌe kuery ma nhomboꞌa vy omboaxapa
rire Edom pygua kuery po py. Naꞌimaꞌenduꞌai okuapy joegua kuery reve
ikuai porã aguã ojapo vaꞌekue re. 10 Haꞌe nunga rupi Tiro tetã kora re
 

amboja ꞌrã tata oo tuvixakueve ikuai vaꞌe mbovaipaarã.

11 Po rami Senhor ijayvu:
 

— Edom pygua kuery voi mboapykue, irundykue ojapo vaiague re

xee nambopaga eꞌỹvei ma ꞌrã, haꞌe kuery ma guyvy kuery ae kyxe reve
omonha rire, omboaxya noendui guive. Haꞌe rami ꞌrãgue py opoxya
anho oendu vy nhomboaꞌypa tema, haꞌe nunga anho oendu, rakaꞌe rã
peve guarã. 12 Haꞌe nunga rupi Temã tetã re amboja ꞌrã tata Bozra py oo
 

tuvixakueve ikuai vaꞌe mbovaipaarã.

13 Po rami Senhor ijayvu:
 

— Amom pygua kuery ju mboapykue, irundykue ojapo vaiague re

xee nambopaga eꞌỹvei ma ꞌrã, haꞌe kuery ma Gileade pygua kuery
memby ryruꞌi omondoropa rire oyvyrã ombotuvixave aguã rive. 14 Haꞌe  

nunga rupi Rabá tetã kora re amboja ꞌrã tata oo tuvixakueve ikuai vaꞌe
mbovaipaarã, joe opuꞌã vaꞌe ojapukaia reve, ára vai py yvytu vaikue
ramigua. 15 Haꞌe ramo haꞌe pygua huvixa heraa ꞌrã escravo-rã, hembiguai
 

yvatekueve reve — heꞌi Senhor.

2  Po rami Senhor ijayvu:

1  

— Moabe pygua kuery voi mboapykue, irundykue ojapo vaipaague

re xee nambopaga eꞌỹvei ma ꞌrã, haꞌe kuery ma Edom pygua huvixa kãgue
oapypa rire, ikuꞌikue rive opyta peve. 2 Haꞌe nunga rupi Moabe yvy re amboja
 

ꞌrã tata, Queriote tetã py oo tuvixakueve ikuai vaꞌe mbovaipaarã. Haꞌe ramo
Moabe pygua kuery omanomba ꞌrã yapu rei, tevovo rei haꞌe mimby guaxu
omonheꞌẽa mbyte py. 3 Haꞌe kuery mbyte gui amomba ꞌrã joguerekoa, ajuka
 

ukapa avi ꞌrã ixupegua yvatekueve haꞌe javi — heꞌi Senhor.

Judá kuery rovai ijayvuague

4  Po rami Senhor ijayvu:
 1513 Amós 2​, ​3

— Haꞌe gui Judá kuery ju mboapykue, irundykue ojapo vaiague

re nambopaga eꞌỹvei ma ꞌrã, haꞌe kuery ma Senhor guigua lei rupi
ndaꞌikuaixei vy ovapa rire ojapo uka vaꞌekue gui. Haꞌe gui anhetẽ vaꞌe
rupi eꞌỹ ombojeroviaa rupi ju onhembotavy uka okuapy, guamoĩ kuery
ikuaiague rami ae. 5 Haꞌe nunga rupi Judá re amboja ꞌrã tata, Jerusalém
 

py oo tuvixakueve ikuai vaꞌe mbovaipaarã.

Israel kuery rovai ijayvuague

6  Porami Senhor ijayvu:
— Haꞌe gui Israel kuery ju mboapykue, irundykue ojapo vaiague re
nambopaga eꞌỹvei ma ꞌrã, mbaꞌeta joguerekoa kuery ma peráta re rive
omoingo axy heko porã vaꞌe, iporiaukueꞌi omboꞌapa ꞌrã py regua repy
re rive. 7 Haꞌe kuery ombojexavai ꞌrã iporiaukueꞌi oakã áry yvy kuꞌi
 

omombo peve, haꞌe oiko riveꞌi vaꞌe pe omokarẽ tape. Taꞌy peteĩ kunhataĩ
ogueronheno vaꞌekue ae tuu ju ꞌrã ojopy. Haꞌe rami vy omongyꞌa rive
okuapy xerery ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe. 8 Haꞌe gui altar oĩ vaꞌe yvýry onheno ꞌrã
 

oupy ajukue nhomborevea rupi ojopy vaꞌekue áry. Nguuete ropy eteve
voi oyꞌu ꞌrã okuapy vinho jokorepaa rupi oipeꞌa vaꞌekue. 9 Haꞌe rami teĩ
 

haꞌe kuery renonde gui amomba vaꞌekue amorreu kuery yary rami yvate
vaꞌekue teĩ, yvyra carvalho rami imbaraete vaꞌekue. Amomba vaꞌekue
yvy guy hapo oĩa guive hovapy rupi hiꞌa ikuaia peve. 10 Haꞌe rami ae avi
 

Egito yvy gui xee roguerupa vy quarenta maꞌetỹ re roguereko vaꞌekue

tekoa eꞌỹa rupi, amorreu kuery yvy re penderekoa aguã. 11 Penderaꞌy  

kuery vaꞌe regua amoĩ vaꞌekue profeta-rã, haꞌe peneramymino kuery ju

amoĩ nazireu regua ikuai vaꞌerã. Haꞌe rami eꞌỹ ri tyꞌy Israel kuery? — heꞌi
Senhor. b
12 — Haꞌe rami teĩ nazireu kuery pe peẽ kuery peyꞌu uka vinho, haꞌe
 

profeta kuery pe pendeayvu vy “Pemombeꞌuve eme na ayvu”, peje. 13 Haꞌe  

nunga rupi neꞌexa, yvy amboryryipa ꞌrã peẽ kuerya rupi, karóxa mbaꞌemo
aju ojokuapaa rã tynyẽ vy ovava rei ovya rami. 14 Peneakuãve vaꞌe teĩ
 

ndaꞌevei ꞌrã pejava aguã, imbaraetekueve voi ndaꞌevei ꞌrã ombaraetea rupi
ikuai aguã, neĩ ipyꞌa guaxukueve ma voi ndoo jepei ꞌrã. 15 Hapa vaꞌe ma
 

nopuꞌã kuaavei ꞌrã joe, ipojava vaꞌe voi ndoo jepei ꞌrã, kavaju árygua eteve
voi ndoo jepei ꞌrã. 16 Haꞌe vaꞌe ára ma ojeroviakue ipyꞌa guaxukueve ikuai
 

vaꞌekue ma opire rei reve rive ꞌrã onhamba — heꞌi Senhor.

Israel kuery ojapo vaia re ombopaga aguã re ijayvuague

3   Peẽ
Israel kuery, pendu ke Senhor penderovai ijayvu rã, Egito yvy
1
gui pendererupa vaꞌekue haꞌe javi avi. Haꞌe vy aipoeꞌi:

b
 2.11‑12 Nazireu ma Nhanderuete pe anhoꞌi oiko aguã rami onhemboayvu vaꞌekue. Haꞌe
rami vy ndojayai ꞌrã oꞌa, haꞌe ndoyꞌui ꞌrã vinho (Números 6.1‑12).
Amós 3​, ​4 1514

2  —
Yvy regua kuery haꞌe javi gui peẽ kuery anhoꞌi aiporavo vaꞌekue ri
rombopaga ꞌrã pejejavypa reia re. 3 Haꞌeve ꞌrã ndaꞌu mokoĩ joupive oguata
 

aguã jogueroayvu eꞌỹ re? 4 Xivi ndaꞌu mbaꞌeve ojou eꞌỹ re ri okororõ rei
 

ꞌrã kaꞌaguy rupi? Haꞌe xivi raꞌy ndaꞌu guaity py ikuaia py hevovo rei ꞌrã
ri hoꞌu vaꞌerã oguereko eꞌỹ vy? 5 Guyraꞌi ndaꞌu yvy py rive hoꞌa ꞌrã ri
 

nhuãꞌi ojayvya eꞌỹ re? Nhuã yvy py oĩ vaꞌe ovy xapyꞌa ꞌrã ri mbaꞌemo hoꞌa
eꞌỹ re? 6 Tetã rupi mimby guaxu omonheꞌẽa ꞌrã ndaꞌu haꞌe pygua kuery
 

oryryipa eꞌỹ re? Tetã re oiko ꞌrã ndaꞌu mbaꞌemo vai ete Senhor ombou
eꞌỹ re? 7 Mbaꞌeta jaikuaa porã Senhor Nhanderuete mbaꞌeve ndojapoi
 

ꞌrã guembiguai profeta kuery pe ranhe onhembopyꞌaa oikuaa uka eꞌỹ re.
8 Xivi okororõ rã ndaꞌu ndokyjeai ꞌrã? Haꞌe Senhor Nhanderuete oayvu
 

ombou rã mavaꞌe profeta ndaꞌu nomombeꞌui ꞌrã?

9 — Povaꞌe nunga ke pendu uka Asdode py haꞌe Egito yvy re hoo
 

tuvixakueve ikuaia rupi. Haꞌe vy aipopeje uka ꞌrã: “Penhemboatypa

ke pejogueruvy Samaria regua yvyty ikuai vaꞌe áry. Haꞌe vy pexa ꞌrã
haꞌe kuery hevovo rei haꞌe nhomoingo axya rupi ikuai vaꞌe.” 10 Mbaꞌeta
 

Israel kuery ma ndoikuaai haꞌevea ramigua. Haꞌe rami vy haꞌe kuery

ngoo tuvixa vaꞌe py omoĩ porã ꞌrã jojukaa rupi ojou vaꞌekue, mbaꞌemo
mbovaipaa rupi guive — heꞌi Senhor.
11 Haꞌe nunga rupi po rami Senhor Nhanderuete ijayvu:
 

— Penderovaigua kuery peteĩ regua ojokopa ꞌrã pendeyvy. Haꞌe rami

vy penhemiaty ikorapa vaꞌekue oity vy oipeꞌapa ꞌrã heravy mbaꞌemo
pendero tuvixakueve py oĩ vaꞌekue.
12 Po rami Senhor ijayvu:
 

— Xivi juru gui vexaꞌi re opena vaꞌe ogueraa jepe ꞌrã ipykue mokoĩve,
haꞌeꞌỹ vy inambi apyrekueꞌi, haꞌe rami ae ꞌrã Israel kuery Samaria py
ikuai vaꞌe voi amongueꞌi oo jepe ngupa pẽgueꞌi reve, eꞌỹ vy okeaty
raꞌykueꞌi rive. 13 Pendu ke, haꞌe pendeayvu Jacó kuery rovai — heꞌi
 

Senhor Nhanderuete ixondaro reta vaꞌe.

14 — Israel kuery ojejavyague re ambopagaa ára py ma Betel py altar
 

ojapo vaꞌekue re avi ꞌrã aikuaa pota. Haꞌe ramo altar apy ikuai vaꞌe
ojayaa rã hoꞌapa ꞌrã yvy rupi. 15 Aity ꞌrã oo yroꞌy jave ikuai aguã, kuaray
 

aku pygua guive. Marfim gui oo ojapo pyre okanhymba ꞌrã, oo guaxu
ikuai vaꞌe ivaipa ꞌrã — heꞌi Senhor.

Samaria pygua kunhague pe ijayvuague

4   —
Vaka kunha Basã pygua rami Samaria yvyty re pendekuai vaꞌe,
1

pendu ke povaꞌe ayvu: Pereko axy rei iporiaukueꞌi, pemokanhy

inhembyayiꞌi vaꞌe, peneme kuery pe “Eruve na vinho jayꞌu aguã”, peje guive.
2 Haꞌe nunga rupi Senhor Nhanderuete okyꞌa eꞌỹa rupi ae oura vy aipoeꞌi:
 

— Pendere ovaẽ ꞌrã ára pinda py rami tetã gui penerenoẽmbaa heravy
aguã, haꞌe penerembyrekue ma pira renoẽa py ꞌrã pendereraa. 3 Peteĩ-teĩ
 
 1515 Amós 4​, ​5

peẽ ꞌrã pejeꞌoivy tetã kora paꞌũ ikuai vaꞌe gui. Haꞌe rami teĩ Hermom katy
ꞌrã penemombopaa — heꞌi Senhor.

Israel kuery onheꞌẽ py ára revegua eꞌỹ rami ikuaia re ijayvuague

4  — Pejejavyxe vy tapeo haꞌvy Betel py, Gilgal py voi peo pejejavyve
aguã py rive. Koꞌẽ nhavõ peru mymba kuery pemeꞌẽ vaꞌerã, haꞌe mboapy
ára rire kuerei ꞌrã peru dízimo. c 5 Mbojape mbovua revegua peru
 

perovyꞌaa rupi pemeꞌẽ vaꞌerã, pemombeꞌupa rive ꞌrã mbaꞌemo pemeꞌẽxeaꞌi

py pemeꞌẽ vaꞌe, mbaꞌeta haꞌe rami anho rive peikoxeve, peẽ Israel kuery
— heꞌi Senhor Nhanderuete.
6 — Haꞌe nunga rupi ae peneretã ikuai vaꞌe rupi ajapo tembiꞌu pejou
 

veꞌỹ aguã rami, penderekoa nhavõ rupi mbojape oata ramo. Haꞌe rami teĩ
xevy peguarã ndapejeko rerovai — heꞌi Senhor.
7 — Haꞌe rami rã mboapy jaxy re namboꞌokyvei pendeꞌáry, mbaꞌemo
 

pemonoꞌõ aguã ára eꞌỹ mbove. Amongue tetã rupi amboꞌoky, haꞌe rã
amboae tetã rupi ma namboꞌokyi. Amongue mbaꞌety áry oky, haꞌe rã
amboae áry ma ndaꞌokyi rã ipirupa. 8 Mokoĩ, mboapy tetã pygua kuery
 

pejogueraa tetã mboae py yy peyꞌuxe vy, teĩ ndaꞌevei peyꞌu porã aguã.
Haꞌe rami ete teĩ ndapejeko rerovai xevy guarã — heꞌi Senhor.
9 — Xee romoingo axy vaꞌekue mbaꞌemo rogue verepa haꞌe imouꞌũmbaarã
 

ambou vy. Mbaꞌemo rogueꞌi pereko vaꞌe tuku hoꞌupa, uvaty, figoty haꞌe
oliveira-ty voi. Haꞌe rami teĩ ndapejeko rerovai xevy guarã — heꞌi Senhor.
10 — Pendere ambou mbaꞌeaxy Egito py pendu vaꞌekue ramigua.
 

Penderaꞌy kuery avi ajuka uka kyxe py. Penerymba kavaju araa ukapa
guive. Haꞌe rami ete ajapo pendekuaia rupi heakuã vaikue peetũ aguã
rami. Haꞌe rami teĩ ndapejeko rerovai xevy guarã — heꞌi Senhor.
11 — Penembyte gui amokanhy amongue, Sodoma haꞌe Gomorra
 

amokanhyague rami ae. Peẽ kuery ma tata gui tataꞌy oguenoẽ mbyre
rami pepyta vaꞌekue ri ndapejeko rerovai xevy guarã — heꞌi Senhor.
12 — Haꞌe nunga rupi peẽ Israel kuery, po rami ꞌrã rojapo. Haꞌe po rami
 

ete rojapo ta ma ramo peiko katu ke Penderuete pe pejexa uka aguã —

heꞌi. 13 Mbaꞌeta Nhanderuete ae yvyty onhono vaꞌekue, yvytu omoingo,
 

haꞌe avakue pe oikuaa uka opyꞌa re oĩ vaꞌe haꞌe javi. Koꞌẽ jave teĩ
omopytũmba ꞌrã, haꞌe yvyty áry rupi opyrõ ꞌrã ovy. Senhor Nhanderuete
ixondaro reta vaꞌe ae hery vaꞌe.

“Peka Nhanderuete peikove aguã”, heꞌiague

5   Peẽ
Israel kuery, pendu ke povaꞌe ayvu peẽ kuery re ndaꞌeveia rupi
1
xeayvu rã. 2 Mbaꞌeta hoꞌa ma Israel kuery kunhataĩgue rami ikuai
 

c
 5.4 Betel haꞌe Gilgal py haꞌe kuery ombojeroviaaty oĩ, teĩ Nhanderuete pe ikuaixea rupi
eꞌỹ oo haꞌe py, onhemboeko porãxe vy rive.
Amós 5 1516

vaꞌekue, nopuꞌã kuaavei ma guive. Oyvy re ae hoꞌa oupy, haꞌe ndoikoi

imbovyarã. 3 Mbaꞌeta po rami Senhor Nhanderuete ijayvu:
 

— Tetã gui mil Israel regua joe opuꞌãa katy ojeꞌoi teĩ cem eteꞌi ju ꞌrã
ojevy, haꞌe cem oo vaꞌekue regua ma dez eteꞌi ꞌrã ojevy.
4 Haꞌe gui po rami Senhor ijayvu Israel kuery pe:
 

— Xereka ke peikove aguã. 5 Peka eme mbaꞌemo Betel py oĩ vaꞌe, neĩ

 

Gilgal haꞌe Berseba katy ma voi tapeove eme. Mbaꞌeta Gilgal pygua kuery
ma ogueraapaa ꞌrã escravo-rã, Betel tetã voi ombovaipaa ꞌrã — heꞌi.
6 Peka ke Senhor anho peikove aguã. Haꞌe rami eꞌỹ rã José kuery ikuaia
 

py ou ꞌrã tata rami imokanhymbaarã. Haꞌe vaꞌe mboguearã ma ndoikoi ꞌrã

Betel tetã py. 7 Peẽ kuery ma haꞌevea rami pejoguerekoa gui pejepeꞌa vy
 

penhombojexavai, yvy py rive peity vy teko porã rupi pejoguereko aguã

vaꞌekue. 8 Peka ke jaxy-tata Eixu haꞌe Órion apoare, haꞌe koꞌẽ ju aguã pytũ
 

reia oguerova vaꞌe, haꞌe pytũ aguã ju ára oguerova vaꞌe. Haꞌe ma yeꞌẽ ogueru
vy yvy áry rupi ju onhoẽ vaꞌe. Senhor ma hery vaꞌe. 9 Haꞌe ae ombou ꞌrã
 

imbaraetekueve mokanhymbaarã, oo ikorapa vaꞌe mbovaipaarã guive.

10 Haꞌe rã peẽ kuery ma napenduxei tetã rokẽ py penemongetaa rã,
 

anhetẽ rupi ijayvua rã pejou vai guive. d 11 Haꞌe nunga rupi iporiaukueꞌi
 

re pepyrõmba rei vy haꞌe kuery pe trigo pendejeupe guarã ae pemeꞌẽ

uka rire napeĩvei ꞌrã penderorã ita gui pejapo vaꞌekue py, ndapeyꞌuvei ꞌrã
guive vinho uva porãgueve penhotỹ vaꞌekue guigua. 12 Mbaꞌeta xee aikuaa
 

mbovykue rei eꞌỹ pendeko vai rã, opa marã rei pejejavy ramo guive. Mbaꞌeta
pembojexavai heko porã vaꞌe, haꞌeveꞌỹa rami guarã pejopy peráta, haꞌe tetã
rokẽ py iporiaukueꞌi ojerure rã peẽ kuery napepenai. 13 Haꞌe nunga rupi oiko
 

kuaa vaꞌe kuery okyrirĩ ꞌrã, mbaꞌeta kovaꞌe ára ndaꞌevei vaꞌe.
14 Peka ke mbaꞌemo porã peikove aguã, mbaꞌemo vai ndaꞌei. Haꞌe ramo
 

ꞌrãe Senhor oiko peẽ kuery reve, aipopejeaty rami ae. 15 Pejeguaru  

ke mbaꞌemo vai gui, perovyꞌa iporã vaꞌe anho. Haꞌevea rami pota ke
pejoguereko tetã rokẽ py. Haꞌe ramo José ramymino kuery pekuaveꞌi vaꞌe,
xapyꞌa rei Senhor Nhanderuete ixondaro reta vaꞌe penemboaxy nho ꞌrã.
16 Mbaꞌeta po rami Senhor nhandererekoa ijayvu, Nhanderuete
 

ixondaro reta vaꞌe:

— Tetã mbyte haꞌe javi rupi onhendu ꞌrã ojaeꞌo vaꞌe. Tape ikuai vaꞌe
rupi “Ai! Ai!” ꞌea ꞌrã. Ombaꞌeapo vaꞌe kuery voi oenoĩmbaa ꞌrã ojaeꞌo
aguã, ojaeꞌo kuaa vaꞌe kuery reve. 17 Uvaty haꞌe javi rupi ikuai ꞌrã ojaeꞌo
 

vaꞌe, pendekuaia mbyte rupi aaxa ramo — heꞌi Senhor. e

d
 5.10 Haꞌe kuery reko rami vy tetã rokẽ py huvixa kuery nhomongeta haꞌe mbaꞌemo re
oikuaa pota rakaꞌe. e 5.17 Nhanderuete Egito pygua kuery ombopaga vy haꞌe kuery
mbyte rupi oaxa ovy vaꞌekue, haꞌe rã ojeupegua kuery áry rupi ma oaxa rive ogueraa jepe
vy (Êxodo 12.12‑13). Haꞌe rã apy ma ijayvu Israel kuery mbyte rupi ombopaga vy oaxa
aguã re.
 1517 Amós 5​, ​6

18  Ndaꞌevei
ete ꞌrã Senhor ára pearõ vaꞌe pe! Mbaꞌerã tu pearõ
pekuapy Senhor ára? Mbaꞌeta haꞌe vaꞌe ára ma pytũmba rive ꞌrã, hexakã
ꞌrã eꞌỹ. 19 Mbaꞌeta oiko ꞌrã xivi gui ava onha rã urso ju ojoua rami, haꞌeꞌỹ
 

vy ngoo py oike vy oo mbotya re opoko hoꞌamy ramo mboi oixuꞌua rami.

20 Senhor ára ma hexakã aguã eꞌỹ, pytũ vaikue anho ꞌrã. Haꞌe javi ete
 

rupi pytũmba ꞌrã, hexakã vaꞌe peteĩve henda py ojekuaa eꞌỹ re.

“Nhanderuete oipota mbaꞌemo nhameꞌẽ ꞌrãgue

py haꞌevea rami jajoguereko”, heꞌiague
21 Senhor
aipoeꞌi:
— Xee ndajou porãi, ajou vai ete ngaru pejapo pekuapya, peteĩ henda
py ma voi xevy guarã nhemboaty pejapo vaꞌe ndarovyꞌai guive. 22 Xevy  

pe mbaꞌemo peapy vaꞌerã peru, mbaꞌemo aju guigua guive teĩ haꞌe nunga
xee ndarovyꞌai, xereve peteĩ rami pendekuaia regua mymba iporãgueve
pemeꞌẽ teĩ xee namaꞌẽi ꞌrã haꞌe nunga re. 23 Xee naenduxei peporaeia
 

revovo rive, naendui ꞌrãe penembaraka pu. 24 Haꞌe rami ꞌrãgue py toĩ
 

haꞌevea rami pejoguerekoa yy oxyry vaꞌe rami, toĩ pendereko porãa

yakã oxyry riae vaꞌe rami. 25 Haꞌe gui peẽ Israel kuery, quarenta maꞌetỹ
 

re tekoa eꞌỹa rupi pendekuai jave py xevy pe teve pemeꞌẽ rakaꞌe mymba
haꞌe mbaꞌemo aju guigua? 26 Mbaꞌeta Sicute raꞌangaa rive peraa vaꞌekue
 

penderuvixarã, Quium raꞌangaa, jaxy-tata raꞌangaa guive penderueterã

peẽ ae pejapo vaꞌekue. 27 Haꞌe nunga rupi xee ma Damasco tetã rovai peve
 

rogueraa ukapa ꞌrã escravo-rã — heꞌi Senhor Nhanderuete ixondaro reta

vaꞌe hery vaꞌe. f

Israel kuery opa marã ikuaia re omokanhymba aguã re ijayvuague

6   Ndaꞌevei
ete ꞌrã Sião py haꞌe kuery ae oipotaa rami ikuai vaꞌe pe,
1

Samaria tetã py mbaꞌeve gui okyje eꞌỹa rupi ikuai vaꞌe pe voi. Peẽ
kuery ma omboetevepy pendekuai yvatekueve regua, peẽ kuerya katy
anho ꞌrã ou Israel kuery! 2 Peaxa haꞌvy Calné py pexa aguã. Haꞌe gui
 

ma tetã guaxu Hamate py ju tapeo, haꞌe gui filisteu kuery rekoa Gate
py ju tapeo pexa pota. Haꞌe vaꞌe kuery rekoa teve peẽ kuery rekoa gui
iporãve? Haꞌe kuery yvy teve pendeyvy gui tuvixave? 3 Mbaꞌeta peẽ kuery
 

ma “Ára vai novaẽ voi ꞌrã” peje teĩ pejapo penembojexavai arã ovaẽ voi
aguã rami. 4 Peke pekuapy tupa marfim guigua áry, peneateꞌỹ rei ꞌrã
 

pejupy hiꞌáry. Pekaru ꞌrã vexaꞌi haꞌe vaka raꞌy iporãgueve roꞌo re anho.
5 Peporaei ꞌrã guive mbaraka pembojoguy reve. Davi rami ae pejapo
 

mbaꞌepurã pendejeupe ae. 6 Vinho peyꞌu ꞌrã pekuapy karo iporã-porãve

 

vaꞌe py, haꞌe pendejee peikyty ꞌrã azeite iporãve vaꞌe. Haꞌe rami teĩ José
regua kuery ojexavai rã pexa vy napemboaxyi. 7 Haꞌe nunga rupi ae aỹ
 

f
 5.25‑27 Atos 7.42‑43
Amós 6​, ​7 1518

peneranhe pendereraapaa ꞌrã escravo-rã ogueraa vaꞌe kuery reve. Haꞌe

ramo ndoikovei ꞌrã peneateꞌỹa rupi pekaru guaxua.
8 Mbaꞌeta Senhor Nhanderuete ixondaro reta vaꞌe guery rupi ae oura
 

vy aipoeꞌi:
— Ambojeguaru Jacó kuery onhemboyvatepa reia, ajou vai ete haꞌe
kuery ro tuvixakueve vaꞌe ojapo rã. Haꞌe rami vy napenavei ꞌrã hetã re,
neĩ haꞌe py ikuai vaꞌe re guive — heꞌi.
9 Peteĩꞌi oo py dez avakue opyta teĩ haꞌe kuery voi omanomba avi ꞌrã.
 

10 Haꞌe gui xapyꞌa rei ovaẽ ꞌrã hetarã aeꞌi hetekue oapy aguã. Haꞌe vy
 

hetekue oka katy ogueraa aguã oupi vy oporandu ꞌrã opy rupi okuave
vaꞌe pe rei: “Oĩa pa ndee reve?” heꞌi rã ombovai vy “Noĩavei” heꞌi ramo
ixupe ju aipoeꞌi ꞌrã: “Ekyrirĩ haꞌvy, ndeayvu eme Senhor rery rupi”, heꞌi
ꞌrã. 11 Mbaꞌeta maꞌẽ, Senhor ojapo ukaague rami vy ombovaipaa ꞌrã oo
 

guaxu ikuai vaꞌekue, omboaꞌypaa avi ꞌrã oo kyrĩꞌi vaꞌe.

12 Itaova áry rupi ndaꞌu kavaju kuery onha ꞌrã? Haꞌe rami eꞌỹ vy vaka
 

kuery ndaꞌu yvy oikaraĩ ꞌrã ri haꞌe rupi? Haꞌe rami teĩ peẽ kuery ma
pejoguereko porã ꞌrãgue py pemeꞌẽ veneno, haꞌe teko porã ꞌrãgue py
penhombojexavai. 13 Peẽ kuery ma Lo-Debar tetã peity vy pevyꞌa rei
 

vaꞌekue. Aipopeje avi: “Nami ma Carnaim re voi nhandepoꞌakapa nhande

ae mbaraetea py”, peje. 14 Haꞌe rami teĩ Senhor Nhanderuete ixondaro
 

reta vaꞌe aipoeꞌi:

— Peẽ Israel kuery, penderovai xee ambou ꞌrã peteĩ regua
penembojexavai arã, Hamá tetã re oikea guive Arabá yakã oĩa peve
— heꞌi.

Tuku-karu, tata haꞌe ixã oexaague

7   Haꞌe
gui povaꞌe Senhor oexa uka xevy. Xee aexa rã omoingo
1

tuku-karu mbaꞌemo roky henhoĩ ngypaꞌi jave, huvixave pegua

omonoꞌõmbaa ma rire henhoĩ jave. 2 Haꞌe gui tuku-karu ma mbaꞌemo
 

renhoĩ yvy gui oiko vaꞌekue haꞌe javi hoꞌupa ma ramo xee aexa vy
aipoaꞌe:
— Senhor Oreruete, oreperdoa ke, ajerure. Haꞌe rami eꞌỹ rã mbaꞌexa
ꞌrã tu ore Jacó kuery rokuave? Mbaꞌeta mbovyꞌi ete orekuai — haꞌe.
3 Haꞌe ramo Senhor haꞌe nunga nomboui.
 

— Haꞌe nunga ma ndoikoi ꞌrã haꞌvy — heꞌi Senhor.

4 Haꞌe gui peteĩ ju Senhor Nhanderuete oexa uka xevy. Aexa rã
 

Senhor Nhanderuete ombou tata nhombopagaarã. Haꞌe vaꞌe ma

omboypa yvy guýry yy oĩ vaꞌekue. Omomba avi heravy Senhor pegua
yvy itui vaꞌekue. 5 Haꞌe ramo xee aipoaꞌe:
 

— Senhor Oreruete, haꞌeve ma. Mbaꞌexa ꞌrã tu ore Jacó kuery

rokuave? Mbaꞌeta mbovyꞌi ete orekuai — haꞌe.
6 Haꞌe ramo haꞌe nunga voi Senhor Nhanderuete nomboui vy
 
 1519 Amós 7​, ​8

— Haꞌe nunga voi ndoikoi ꞌrã — heꞌi.

7 Haꞌe gui ma povaꞌe nunga avi oexa uka. Aexa rã Senhor hiꞌaĩ peteĩ
 

ikora hiꞌyvi porã vaꞌe áry. Opo py omboguejy hoꞌamy peteĩ ixã oo mbotya
raꞌãarã. 8 Senhor aipoeꞌi xevy:
 

— Amós, mbaꞌe tu rexa?

Xee ambovai vy
— Peteĩ ixã oo mbotya raꞌãa — haꞌe.
Haꞌe ramo Senhor aipoeꞌi ju xevy:
— Neꞌexa, ixã py xee aaꞌã ꞌrã xevygua Israel kuery reko. Haꞌe vaꞌe rire
xee ndaaxa rivevei ma ꞌrã haꞌe kuery mbyte rupi. 9 Mbaꞌeta ambovaipa
 

ꞌrã Isaque ramymino kuery ombojerovia aty yvyꞌã rupi ikuai vaꞌe, Israel
kuery pegua henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe voi amomba ꞌrã. Jeroboão ro pygua
kuery rovai avi ꞌrã apuꞌã kyxe reve — heꞌi.

“Amós ma je huvixa rovai ijayvu”, heꞌiague

10  Haꞌe
gui Betel pygua sacerdote Amazias omombeꞌu uka Israel pygua
huvixa Jeroboão pe:
— Amós ma je nderovai ijayvu vai raꞌe Israel kuery mbyte. Haꞌe vaꞌe
ijayvua ma ndaꞌevei nhandeyvy pe. 11 Mbaꞌeta po rami Amós ijayvu:
 

“Jeroboão oiko vai ꞌrã kyxe py. Haꞌe gui Israel kuery ma escravo-rã
ogueraapaa ꞌrã oyvy gui mombyry”, heꞌi vaꞌekue.
12 Haꞌe gui Amós pe ju Amazias aipoeꞌi:
 

— Ndee profeta, ejepeꞌa ke apy gui. Enha Judá yvy katy. Haꞌe py ju
ekaru haꞌe ayvu emombeꞌu eikovy. 13 Haꞌe rã apy Betel py ma aỹ guive
 

emombeꞌuve eme ayvu. Mbaꞌeta apy ma oĩ huvixa pegua oo ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe
haꞌe orerekoa pygua templo — heꞌi.
14 Haꞌe ramo Amós ombovai vy aipoeꞌi Amazias pe:
 

— Xee ma profeta eꞌỹ aiko vaꞌekue, neĩ profeta remimboꞌe eꞌỹ guive. Haꞌe
rami ꞌrãgue py mymba re apenaa rupi aiko vaꞌekue, sicômoroꞌa monoꞌõa
rupi guive. 15 Vaꞌeri mymba re apenaa gui Senhor xepeꞌa vy aipoeꞌi xevy:
 

“Tereo ke xeayvu emombeꞌu xevygua Israel kuery pe”, heꞌi karamboae.

16 Haꞌe nunga rupi endu ke Senhor ayvu. Ndee aipoꞌre: “Emombeꞌuve eme
 

ayvu Israel kuery rovai regua, Isaque ramymino kuery rovai ndeayvu eme
guive”, ꞌre. 17 Haꞌe rã Senhor ma aipoeꞌi ndevy: “Nderaꞌyxy ma itavy rei
 

ꞌrã oikovy tetã rupi. Haꞌe gui nderaꞌy kuery haꞌe nderajy kuery oiko vai
ꞌrã kyxe py. Ndeyvy rereko vaꞌekue ma ombojaꞌopaa ꞌrã ixã py oaꞌãa vy.
Haꞌe vy remano ꞌrã peteĩ yvy haꞌeveꞌỹ vaꞌe oĩa re. Haꞌe gui Israel kuery ma
herapaa ꞌrãe, escravo-rã ogueraapaa ꞌrã oyvy gui mombyry”, heꞌi.

Ajaka yvyraꞌa oĩa oexa ukaague

8   Haꞌe
gui xevy pe Senhor oexa uka avi peteĩ ajaka yvyraꞌa kuaray
1

aku javegua oĩa. 2 Haꞌe vy oporandu xevy:

 
Amós 8 1520

— Amós, mbaꞌe tu rexa?

Xee ambovai vy
— Peteĩ ajaka yvyraꞌa kuaray aku javegua oĩa aexa — haꞌe.
Haꞌe rã Senhor aipoeꞌi:
— Ovaẽ ma xevygua Israel kuery opa aguã ára. Haꞌe kuery rupi xee
ndaaxa rivevei ma ꞌrã. 3 Haꞌe vaꞌe ára ma templo haꞌe kuery oporaeiaty
 

py taxẽmbei ꞌrã oiko. Mbaꞌeta haꞌe kuery reꞌõgue heta-etave ꞌrã ovy. Opa
rupi omombopaa ꞌrã oka rupi. Haꞌe gui nonhenduavei ꞌrã mavaꞌeve rei —
heꞌi Senhor Nhanderuete.

“Israel kuery okanhymba aguã ovaẽ raiꞌi ma”, heꞌiague

4  Peẽ
kuery ma pekore iporiaukueꞌi, haꞌe yvy haꞌe javi rupi
pemokanhymba ojexavai rei vaꞌe. Haꞌe nunga rupi pendu ke povaꞌe.
5 Mbaꞌeta aipopeje: “Topa voi ngaru jaxy pyau regua, jaa vy mbaꞌemo
 

aju nhavende ju aguã. Haꞌe sábado ára topa voi avi, trigo omoĩ porãaty
jaipeꞌa aguã. Haꞌe rami vy nhaaꞌã ajaka kyrĩꞌi vaꞌe py hepyrã jajopyve
aguã, haꞌe mbaꞌemo opejaa haꞌeveꞌỹa ramigua py jajokore aguã. 6 Haꞌe  

rami vy peráta re rive ꞌrã jajogua iporiaukueꞌi, haꞌe gui py regua repy
re rive ꞌrã jajogua ojexavaiꞌi vaꞌe kuery, trigo ipire kuꞌikue revegua
nhavendea py”, peje. 7 Haꞌe nunga rupi Senhor Nhanderuete oura guery
 

Jacó oguerovyꞌa vaꞌety rupi ae:

— Xee ma rakaꞌe rã peve teĩ ndaxerexarai ꞌrã pejapo vaia re! 8 Haꞌe
 

nunga gui yvy oryryipa ꞌrã. Haꞌe ramo hexe ikuai vaꞌe ipyꞌa vai ꞌrã
okuapy. Mbaꞌeta yvy haꞌe javi omy-omyĩ vy opuꞌã-puꞌã ꞌrã Nilo yakã
rami, haꞌe gui typa ꞌrã Egito katyꞌi yakã oĩ vaꞌe rami. 9 Haꞌe vaꞌe ára
 

ma ajapo ꞌrã kuaray mbyte teĩ oike aguã rami. Haꞌe rami vy ara py teĩ
amopytũmba ꞌrã yvy jave rupi — heꞌi Senhor Nhanderuete.
10 — Ngaru pejapo vaꞌety xee amboekovia ꞌrã pendepyꞌa vai aguã.
 

Peporaeia amboekovia ꞌrã pejaeꞌo anho aguã. Romonhemonde ꞌrã ajukue

voxa guigua py, peneakã penhopĩmba reve. Haꞌe rami romoingo ꞌrã guaꞌy
peteĩꞌi vaꞌekue re ipyꞌa vai vaꞌe rami. Haꞌe gui opaa py ma oiko ꞌrã pyꞌa
vai etea ára.
11 Senhor Nhanderuete aipoeꞌi:
 

— Neꞌexa, ovaẽ ouvy ára yvy jave re karuai ambou aguã, tembiꞌu
re okaruxea eꞌỹ, neĩ yy re ijyꞌuveia eꞌỹ guive, haꞌe rã Senhor ayvu
oenduxea regua ae. 12 Haꞌe ramo Senhor ayvu oenduxe vaꞌe oguata ꞌrã
 

yeꞌẽ nhavõ rupi, kuaray ijapuꞌaꞌia katy guive kuaray oua katy peve. Opa
rupi ꞌrã ikuai ayvu rekaa rupi teĩ ndojoui ꞌrã. 13 Haꞌe vaꞌe ára kunhataĩ
 

porãgueve haꞌe kunumigue ma hoꞌapa ꞌrã yuvei gui. 14 Samaria py

 

taꞌangaa oĩ vaꞌe rupi oura vaꞌekue voi hoꞌapa ꞌrã, “Anhetẽ Ete Dã eꞌỹ vy
Berseba pygua tuuete ramigua rekove rupi aura”, heꞌi vaꞌekue. Haꞌe kuery
ma hoꞌapa ma vy ndovyvei ꞌrã — heꞌi.
 1521 Amós 9

Nhombopagaarã Nhanderuete ombou aguã re ijayvuague

9   Haꞌe
gui aexa altar yvýry Senhor hiꞌaĩ rã. Haꞌe vy aipoeꞌi xevy:
1

— Emboguai na oo yta ikuai vaꞌe, okẽ pyrõa peve omyĩmba

aguã. Emboaꞌypa, opy ikuai vaꞌe akã áry hoꞌapa aguã rami. Mbaꞌeta haꞌe
kuery ajukapa katuĩꞌi ꞌrã kyxe py. Peteĩve ndojavai ꞌrã, peteĩve ma voi
ndoo jepei ꞌrã. 2 Yvykua vaikue py haꞌe kuery oo teĩ haꞌe gui anoẽ ꞌrã
 

xepo py ae. Yva re peve oo teĩ haꞌe gui voi amboguejy ju ꞌrã. 3 Carmelo  

yvyty áry onhemi aguã oo teĩ hakykue aa ꞌrã haꞌe gui aru aguã, aipeꞌapa
ꞌrã ikuaia gui. Yeꞌẽ guýry xegui onhemi aguã oo teĩ haꞌe py ambou ꞌrã
mboi ixuꞌupaarã. 4 Escravo-rã hovaigua kuery ogueraapa ramo haꞌe py
 

voi ajuka ukapa ꞌrã kyxe py. Haꞌe kuery re amaꞌẽ ꞌrã amoingo axy aguã,
amoingo porã aguã eꞌỹ — heꞌi.
5 Mbaꞌeta Nhandererekoa Senhor ixondaro reta vaꞌe ma yvy re opoko
 

ramo hykupa rive ꞌrã, yvy re ikuai vaꞌe haꞌe javi ojexavai ꞌrã okuapy.
Opuꞌã-puꞌã ꞌrã Nilo yakã rami, haꞌe gui typa ꞌrã Egito katyꞌigua yakã
rami. 6 Nhanderuete ma yva re ojapo oĩ aguã, haꞌe rã yvy re ma ijytarã
 

omoĩ vaꞌekue. Haꞌe gui yeꞌẽ gui yy oĩ vaꞌe oenoĩ vy onhoẽmba ꞌrã yvy re.
Senhor ae hery vaꞌe.
7 Senhor aipoeꞌi:
 

— Peẽ Israel kuery, Etiópia pygua kuery arekoague rami avi eꞌỹ
ri tyꞌy xee roguereko? Mbaꞌeta Israel kuery ma Egito yvy gui anoẽ
vaꞌekue, filisteu kuery Caftor yvy gui, haꞌe Síria pygua kuery Quir
yvy gui anoẽague rami avi. 8 Neꞌexa, xee Senhor aiko kovaꞌe kuery
 

ojejavypa vaꞌe rovai. Haꞌe rami vy amomba ꞌrã yvy gui. Haꞌe rami teĩ
namokanhymbai ꞌrã Jacó kuery — heꞌi Senhor.
9 — Mbaꞌeta xeayvu rã ombovavaa ꞌrã yvy regua mbyte rupi Israel
 

kuery ikuaia, yrupẽ py trigo raꞌyĩgue omboguaa rami avi, peteĩve raꞌyĩꞌi
yvy py hoꞌa eꞌỹ re. 10 Xevygua Israel kuery vaꞌe regua ojejavy vaꞌekue
 

ma omanomba ꞌrã kyxe py, “Mbaꞌemo vai nanhanderupityi ꞌrã, nhandere

ndoikoi ꞌrãe!” heꞌi okuapy vaꞌekue ri.

Nheꞌẽ rupi Israel kuery ikuai vaꞌe omoingo porã ju aguã re ijayvuague
11 —
Haꞌe vaꞌe ára ma ajapo ju ꞌrã Davi rogue hoꞌa vaꞌekue,
amoatyrõmba ju ꞌrã ovoague. Hoꞌaague gui amopuꞌãmba vy jypy guare
rami ju ꞌrã ajapo, 12 xevygua kuery oguereko aguã Edom pygua kuery
 

okuaveꞌi vaꞌe, amboae regua kuery xerery rupi oenoĩmby haꞌe javi guive
— heꞌi Senhor haꞌe nunga apoarã vaꞌe. g

g
 9.11‑12 Kovaꞌe ayvu rupi Tiago ijayvu Atos 15.16‑18 py. Haꞌe gui “Davi rogue hoꞌa
vaꞌekue” heꞌia ma Davi ramymino kuery naꞌimbaraetei vaꞌe re ijayvu vy, mbaꞌeta
Nhanderuete omoatyrõ uka ju ꞌrã, haꞌe amboae regua voi ogueru avi ꞌrã.
Amós 9 1522

13  Senhor aipoeꞌi:
— Neꞌexa, ovaẽ ma ouvy ára yvy karaĩa kuery oupity aguã mbaꞌemo
monoꞌõa kuery, haꞌe uva umbiria kuery oupity aguã haꞌyĩgue nhotỹa
kuery. Yvyty gui uva rykue oxyry ꞌrã ouvy, yvyꞌã ikuai vaꞌe gui oxyrypa
ꞌrã. 14 Mbaꞌeta ambopyau ꞌrã xevygua Israel kuery ikuaia. Haꞌe ramo
 

ojapo ju ꞌrã guetã ombovaipa pyre, haꞌe gui ikuai ju ꞌrã haꞌe py. Onhotỹ
ju ꞌrã uva, haꞌe oyꞌu ꞌrã hykue. Onhotỹ avi ꞌrã yvyra hiꞌa vaꞌerã, haꞌe gui
hoꞌu ꞌrã hiꞌa. 15 Mbaꞌeta haꞌe kuery voi xee anhotỹ ju ꞌrã ijyvy re. Haꞌe
 

rami rire ijyvyrã ameꞌẽ vaꞌekue gui ndoipeꞌaavei ꞌrã — heꞌi Senhor
Penderuete.
 Obadias ayvu oĩa
Obadias ayvu oĩa
Babilônia pygua kuery Jerusalém tetã oitypa ramo Edom pygua kuery ovyꞌa
rei okuapy, oipeꞌapa guive tetã pygua kuery mbaꞌe rei-rei vaꞌekue. Haꞌe nunga
rupi profeta Obadias ijayvu Edom pygua kuery ojejavyague káuxa Nhanderuete
ombopaga aguã re. Haꞌe rã Israel kuery ma omoingo porã ju ꞌrã. Haꞌe rami aguã
ma Edom haꞌe Israel kuery pegua anho eꞌỹ oĩ. “Mbaꞌeta Senhor ára ou ma oiny
haꞌe javi regua áry. Haꞌe rami vy joe pejapoague ramigua pendere ae ju ꞌrã oiko.
Joupe pejapo vaiague peneakã re ae ju ꞌrã ojeapa” (versículo 15). Haꞌe jave py
“opoꞌakaa rupi opena vaꞌe ma Senhor ae ꞌrã oĩ” (versículo 21b).

Edom pygua kuery ojejavyague re ombopaga aguã re ijayvuague

Jeremias 49.14‑16
1 Kovaꞌe ma Obadias pe oexa uka pyre oĩa. Haꞌe gui Senhor
Nhanderuete ijayvu Edom yvy re. a Roendu ma Senhor po rami ijayvu
rã:
— Amboae regua kuery pe peteĩ omboua ayvu mombeꞌuarã, “Pepuꞌã
ke, Edom yvy re nhapuꞌã jajojuka aguã”, heꞌi vaꞌerã. 2 Neꞌexa, Edom  

pygua kuery, peẽ kuery rojapo amboae regua gui peneꞌyvyĩꞌive aguã
rami, ijaꞌepy eꞌỹ guive. 3 Mbaꞌeta pendepyꞌa py penhemboyvate reia
 

oĩ vaꞌe penembotavy. Yvatea py itaova paꞌũ rupi penderekoa vaꞌe vy

pendepyꞌa py “Mavaꞌe tu xereity ꞌrã yvy katy?” peje. 4 Haꞌe rami avi  

taguato rami pendeyvate peovy teĩ, haꞌe jaxy-tata mbyte peve pejeaity
apo vaꞌe rire haꞌe gui voi xee roity ꞌrãgue — heꞌi Senhor.
5 — Peẽ ma omomba pyrã pendekuai! Mbaꞌeta pyávy imonda vaꞌe
 

kuery oo py ovaẽ vy nhombaꞌe rei-rei oiporavopa ꞌrã iporãgueve anho

ogueraa vy. Uva re imonda vaꞌe voi ou vy ndoejai ꞌrã teve amongue uvaꞌa
xã ri jepe? 6 Haꞌe rami teĩ Esaú kuery, mbaꞌexaꞌvy tu penembaꞌe rei-rei
 

a
 1 Israel kuery re Babilônia pygua kuery opuꞌã jave ma Edom pygua kuery voi haꞌe kuery
re opuꞌã avi, Israel kuery reve joeguaꞌi ae vaꞌeri (versículos 10‑14; 2 Crônicas 28.17; Salmo
137.7; Amós 1.11‑12). Haꞌe nunga rupi Edom pygua kuery pe “Senhor” ijayvu ombopaga
aguã re (Isaías 34.5‑15; Jeremias 49.7‑22).

1523
Obadias 
1524

ogueraapaa! b Mbaꞌexaꞌvy peráta penhomi vaꞌekue ojoupaa? 7 Mbaꞌeta  

peneirũ vaꞌekue ae pendepeꞌa penderekoa gui. Pendereve peteĩ rami

ikuai vaꞌekue penembotavy vy ipoꞌaka okuapy pendere. Pendereve okaru
vaꞌekue ae omoĩ nhuã pendepy rupi penemboꞌa aguã. Haꞌe rami teĩ Edom
yvy re ndoikoi ꞌrã haꞌe nunga oikuaa vaꞌe. 8 Haꞌe vaꞌe ára amomba ꞌrã
 

Edom pygua hiꞌarandukueve, Esaú yvyty re ikuai vaꞌe ꞌarandua guive —

heꞌi Senhor.
9 — Temã tetã pygua ipyꞌa guaxukueve okyjepa ꞌrã, haꞌe ramo Esaú
 

yvyty áry peteĩ-teĩ ojukapaa ꞌrã. 10 Penderyvy Jacó ramymino kuery

 

rovai pejapo vai rakaꞌe. Haꞌe ramo pexĩmba haꞌe penemokanhya ꞌrã
rakaꞌeve rã peve. 11 Haꞌe vaꞌe jave Israel kuery mbaꞌe rei-rei amboae regua
 

ogueraapa teĩ peẽ kuery ma peĩ rive rei pekuapy. Mombyry guigua kuery
Jerusalém rokẽ rupi oike vy oexa okuapy oxortea mbaꞌemo ogueraa
aguã. Haꞌe kuery reve peẽ kuery voi penhemoirũ vaꞌekue. 12 Haꞌe rami  

avi penderyvy kuery ojexavaia ára ndaperovyꞌa rei vaꞌe rire, Judá
ramymino kuery omombaa ára. Haꞌe kuery iporiau reia ára haꞌe kuery re
napendeayvui vaꞌe rire pekaru porã rei reve. 13 Xevygua kuery ikuai axya
 

ára ma hetã rokẽ rupi ndapeikei, haꞌe perovyꞌa rei reve ikuai axya re
napemaꞌẽi, neĩ imbaꞌe rei-rei ndapeipeꞌai heravy rakaꞌe vaꞌe rire. 14 Tape  

rakãmby haꞌe kuery regua onha vaꞌe pejukaxe vy napearõi, neĩ joupe
okuaveꞌi vaꞌe napemboaxai rakaꞌe vaꞌe rire haꞌe kuery ojexavaia ára.

Israel kuery ikuai porã haꞌe ovyꞌapa ju aguã re ijayvuague

15  MbaꞌetaSenhor ára ou ma oiny haꞌe javi regua áry. Haꞌe rami vy
joe pejapoague ramigua pendere ae ju ꞌrã oiko. Joupe pejapo vaiague
peneakã re ae ju ꞌrã ojeapa, 16 mbaꞌeta xevygua yvyty ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe áry
 

pekaꞌu pekuapy rakaꞌe. Haꞌe rami ae ju haꞌe javi regua oyꞌupa ꞌrã okuapy.
Haꞌe kuery oyꞌu tema ꞌrã hevyatãmba peve. c Haꞌe rami vy opyta ꞌrã
ndoikoi ae vaꞌekue rami.
17 Haꞌe rã Sião yvyty re ikuai vaꞌe pe ma ojekuaa ꞌrã oo jepe aguã.
 

Haꞌe vaꞌe yvyty ma ikyꞌa vaꞌerã eꞌỹ. Haꞌe gui Jacó kuery ojopy ꞌrã ojeupe
guarã vaꞌekue. 18 Jacó kuery ma tata rami ꞌrã, haꞌe José kuery ma hendy
 

ꞌrã, haꞌe rã Esaú kuery ma mbaꞌemo pirekue rami ꞌrã ikuai. Haꞌe gui haꞌe
kuery omoendy ꞌrã Esaú kuery, oapypa ꞌrã. Haꞌe ramo mavaꞌeve ndoikovei
ꞌrã Esaú regua, haꞌe rami aguã re Senhor ijayvu rire. 19 Haꞌe rire Esaú
 

yvyty ma Neguebe pygua kuery pe ꞌrã itui. Haꞌe rã filisteu kuery yvy
ma yvy joja reia rupi ikuai vaꞌe pe ꞌrã itui. Haꞌe kuery ipoꞌaka avi ꞌrã
Efraim haꞌe Samaria nhuũndya re, haꞌe rã Benjamim kuery ma Gileade

b
 6 Edom pe “Esaú” heꞌi, mbaꞌeta Esaú ma haꞌe kuery ramoĩ oiko rakaꞌe (Gênesis 36.9).
 16 “Oyꞌu” heꞌia ma haꞌe kuery opaga aguã re ijayvu vy (Isaías 51.17; Habacuque 2.16;
c

Apocalipse 14.10).
 Obadias
1525

regua re ꞌrã ipoꞌaka. d 20 Israel kuery escravo-rã ogueraa pyre ma cananeu

 

kuery rekoa re ipoꞌaka ꞌrã Sarepta peve. Haꞌe rã Jerusalém guigua kuery
escravo-rã ogueraa pyre Sefarade tetã py ikuai vaꞌe ma tetã kuaray
puku-a katy ikuai vaꞌe re ꞌrã ipoꞌaka. 21 Haꞌe rami vy jogueraa jepea kuery
 

oẽ ꞌrã Sião yvyty áry, Esaú yvyty regua kuery re oikuaa pota aguã. Haꞌe
gui opoꞌakaa rupi opena vaꞌe ma Senhor ae ꞌrã oĩ.

d
 19 Apy ma ijayvu Israel kuery hovaigua kuery rekoague re ipoꞌaka aguã re. Haꞌe vaꞌe ma
“Senhor” ipoꞌaka ramo ꞌrã oiko (versículo 21).
 Jonas rekokue oĩa
Jonas rekokue oĩa
Profeta Jonas ma Nhanderuete omondouka Assíria regua Nínive tetã katy ayvu
porã omombeꞌu aguã. Haꞌe vaꞌe kuery ma Israel kuery reve joe opuꞌã vaꞌe. Jonas
ndooxei vy amboae henda katy oo. Yy rupi ooa rupi Nhanderuete ojapo peteĩ pira
guaxu omokõ aguã rami. Nhanderuete ogueraa jepe ramo oo nho Nínive tetã py.
Ayvu omombeꞌu ramo haꞌe kuery ojeko rerova okuapy. Haꞌe ramo Nhanderuete
nombopagai rakaꞌe.
Haꞌe rami rã Jonas ndojou porãi, haꞌe pygua kuery nomboaxyi vy. Haꞌe rã
Nhanderuete ma nhomboaxy vaꞌe ae. Haꞌe rami Jonas pe ijayvu vy aipoeꞌi: “Haꞌe
gui xee ma haꞌevea rami eꞌỹ teve tetã guaxu Nínive amboaxy? Haꞌe py ma cento e
vinte mil raxa ikuai opo oiporu kuaa regua haꞌe oiporu kuaa eꞌỹa oikuaa eꞌỹ vaꞌe.
Heta avi ikuai mymba kuery”, heꞌi (4.11). Haꞌe ramia py Nhanderuete oexa uka
nhanderayvu etea.

Nhanderuete Jonas oenoĩ rã ojava ramo omoingo axyague

1   Senhor
oayvu ombou Amitai raꞌy Jonas pe. Haꞌe vy aipoeꞌi:
1
2  —
Eiko katu ke haꞌe tereo tetã guaxu Nínive katy. a Ndeayvu haꞌe
kuery rovai, mbaꞌeta xea py peve heko vaia onhendu — heꞌi.
3 Haꞌe ramo Jonas oiko katu vaꞌeri Senhor renonde gui oo aguã Társis
 

katy ojava vy. Haꞌe rami vy Jope py ovaẽ vy ojou peteĩ kanoã guaxu
Társis katy oo vaꞌerã. Oo aguã repy opaga ma vy haꞌe vaꞌe py oĩ haꞌe
kuery reve ojeꞌoi aguã Társis katy, Senhor renonde gui mombyry.
4 Haꞌe gui ma yeꞌẽ áry haꞌe kuery ooa rupi Senhor ombou peteĩ yvytu
 

atã. Yvytu vaikue omoingo yeꞌẽ áry rupi. Haꞌe ramo kanoã opẽmba aguã
rami ma oo. 5 Haꞌe ramo kanoã mboguataa kuery onhemondyipa vy
 

peteĩ-teĩ ojapukai nguuete ramigua pe. Haꞌe rami vy kanoã py mbaꞌemo

ipoyikueve oĩ vaꞌekue omombopa yy py ivevuive aguã. Haꞌe rã Jonas ma
yapy py oguejy ma vy oke rei oupy.
6 Haꞌe ramo Jonas ituia py kanoã ja kuery ruvixa ou vy aipoeꞌi ixupe:
 

a
 1.2 Nínive tetã ma Assíria regua tuvixave vaꞌe. Haꞌe pygua kuery ma Israel kuery
rovaigua ikuai, nhomboaxy kuaa eꞌỹ vaꞌe guive.

1526
 1527 Jonas 1​, ​2

— Mbaꞌe tu oiko ndereve? Reke porã rei ri tyꞌy rejupy? Epuꞌã ke, ndee
voi ejapukai avi nderuete pe. Xapyꞌa rei nderuete nhandere imaꞌenduꞌa
nho ꞌrã nhakanhymba eꞌỹ aguã — heꞌi.
7 Haꞌe gui haꞌe kuery joupe-upe aipoeꞌi:
 

— Peju ke, jaexa xorte, mavaꞌe káuxa pa guĩ nunga ndaꞌevei ete vaꞌe
oiko jaikuaa aguã — heꞌi. Haꞌe vy oexa okuapy xorte. Xorte oexaa py
oikuaa okuapy Jonas re ae.
8 Haꞌe ramo aipoeꞌi okuapy ixupe:
 

— Aỹ ma enhemombeꞌu porã orevy. Mavaꞌe káuxa tu kovaꞌe nunga

ete ou nhandeꞌáry? Mbaꞌe nunga rupi tu ndee reiko? Mamo gui tu reju?
Mamo ndeyvy vaꞌe tu? Mavaꞌe regua tu ndee?
9 Haꞌe ramo ombovai vy aipoeꞌi haꞌe kuery pe:
 

— Xee ma hebreu, Senhor re ae ajerovia vaꞌe. Haꞌe vaꞌe ma

Nhanderuete yva pygua, yeꞌẽ haꞌe yvy apoare — heꞌi.
10 Haꞌe rami rã avakue okyje vaipa ete okuapy. Haꞌe vy aipoeꞌi ixupe:
 

— Mbaꞌe tu haꞌvy rejapo? — heꞌi. Mbaꞌeta oikuaa okuapy Senhor

renonde gui ojava ovya, haꞌe kuery pe omombeꞌu ae rire.
11 Haꞌe gui yeꞌẽ opuꞌã-puꞌãve tema ovy ramo aipoeꞌive ju okuapy ixupe:
 

— Mbaꞌe haꞌvy torojapo ndere yeꞌẽ opytuꞌu aguã?

12 Ombovai:  

— Xejopy haꞌe xemombo yeꞌẽ py. Haꞌe ramo yeꞌẽ opytuꞌupa ꞌrã. Mbaꞌeta
xee aikuaa xekáuxa ae haꞌe rami etegua yvytu vaikue oikoa — heꞌi.
13 Haꞌe rami teĩ avakue oipykui atãve tema okuapy, onheaꞌãve tema yvyꞌã
 

re ovaẽ aguã. Haꞌe rami teĩ ndaꞌevei, mbaꞌeta yeꞌẽ ndaꞌeveive tema ovy
haꞌe kuery oove eꞌỹ aguã.
14 Haꞌe ramo mae ma ojapukai okuapy Senhor pe. Haꞌe vy aipoeꞌi:
 

— Haꞌe gui Senhor, rojerure ndevy kovaꞌe ava káuxa rokanhymba

eꞌỹ aguã. Orere emoĩ eme kovaꞌe ava ruguy onheẽague re ropaga aguã,
mbaꞌeta orevy rã mbaꞌeve py ndojapo vai. Mbaꞌeta ndee Senhor rejapo
reipotaa rami anho oiko aguã rami — heꞌi. 15 Haꞌe rami vy Jonas ojopy
 

okuapy vy omombo yeꞌẽ py. Haꞌe ramo yeꞌẽ ma porã opuꞌã-puꞌãa gui
opytuꞌupa porã. 16 Haꞌe rami rã haꞌe kuery okyje ete okuapy Senhor
 

gui. Haꞌe vy Senhor pe mbaꞌemo omeꞌẽ okuapy, onhemboayvu guive

mbaꞌemo ojapo aguã re.
17 Haꞌe gui Nhanderuete ma peteĩ pira guaxu ombou Jonas omokõ aguã.
 

Haꞌe ramo pira rye py ma Jonas oĩ mboapy ára haꞌe mboapy pytũ re. b

Pira rye py Jonas oĩa gui ojapukaiague

2   Haꞌe gui Jonas ma pira rye py oĩa gui ojerure Senhor Nguuete pe.
1
2  Haꞌe vy aipoeꞌi:

b
 1.17 Mateus 12.40
Jonas 2​, ​3 1528

— Ajexavai vy ajapukai Senhor pe.

Haꞌe ramo xembovai.
Pytũ vaikue reia gui ajapukai ramo
ndee rendu xeayvua.
3 Mbaꞌeta ndee ae xemombo uka yeꞌẽ typya py,
yeꞌẽ mbyte py.
Haꞌe ramo yy oxyry atã vy xejoko.
Ndeguigua yai opuꞌã-puꞌã vy oaxa tema xeꞌáry rupi.
4 Haꞌe ramo xee aipoaꞌe:
“Xemombo ma rexaa gui mombyry.
Xapyꞌa rei ndaꞌu aexa ju ꞌrã ri
ndevygua templo ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe?”
5 Yy xeaoꞌi xerekovea peve,
yy typya ma xejoko.
Yxypo ikuai vaꞌe onhemama xeakã rupi.
6 Yvyꞌã guy py peve aguejy avy,
yvy peve ete aguejy.
Haꞌe nunga rakaꞌe rã peve xeꞌáry rupi xejokopa ta vaꞌekue.
Haꞌe rami teĩ omanogue ikuaia gui ndee renoẽ ju xerekovea,
Senhor Xeruete.
7 Xeryepy py xenheꞌẽ oĩ vaꞌe ikangy ramo
xemaꞌenduꞌa Senhor re.
Haꞌe vy ajerurea re aromaꞌenduꞌa ndea py,
Ndevygua templo ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe py ae.
8 Amongue mbaꞌemo raꞌangaa pe rive ojeko meꞌẽ vy
ojepeꞌa imboaxyarã vaꞌekue gui.
9 Haꞌe rã xee ma avyꞌaa amonhendu reve
ameꞌẽ ꞌrã mbaꞌemo ndevy,
haꞌe ajapo ꞌrã vaꞌekue ajapopa nho ꞌrã — heꞌi.
10 Haꞌe gui ma pira pe Senhor ijayvu ramo ombojevy Jonas yy rembe
 

re.

Nínive tetã py Nhanderuete ayvu Jonas omombeꞌuague

3   Haꞌe
gui teĩgue ju Senhor oayvu ombou Jonas pe. Haꞌe vy aipoeꞌi:
1
2  —
Eiko katu ke, haꞌe tereo tetã guaxu Nínive katy. Emombeꞌu
ke haꞌe kuery pe aipoaꞌe uka vaꞌe ndevy — heꞌi. 3 Haꞌe ramo Jonas ma
 

Senhor ijayvuague rami vy opuꞌã vy oo Nínive tetã katy. Nínive tetã ma

tuvixa ete itui Nhanderuete renonde. Haꞌe javi rupi mboapy ára mae ma
jaexapa ꞌrã.
4 Haꞌe gui Jonas omboypy tetã rupi oiko aguã. Peteĩ ára re oguata
 

oikovy. Ayvu omombeꞌu oikovy vy aipoeꞌi:

— Quarenta araa py Nínive tetã omombaa ꞌrã — heꞌi.
 1529 Jonas 3​, ​4

Nínive pygua kuery ojeko rerova okuapyague

5  Haꞌe
gui ma Nínive pygua kuery ojerovia okuapy Nhanderuete re.
Haꞌe rami vy ojapo okaru eꞌỹ re ikuai aguã. Onhemonde okuapy ajukue
voxa guigua py, yvatekueve, yvyĩgueve guive. c
6 Haꞌe rami ikuaia Nínive pygua huvixa voi oendu. Haꞌe rami vy guenda
 

openaaty gui opuꞌã hoꞌamy vy omboi oao huvixa pegua, haꞌe vy ajukue
vaikue voxa guigua py ju onhemonde, tanhimbu py oguapy oiny guive.
7 Haꞌe rami vy Nínive tetã haꞌe javi rupi omondouka po rami omombeꞌu
 

vaꞌerã: “Huvixa haꞌe ixupegua yvatekueve ojapo ukaa rami vy avakue,

mymba kuery vaka haꞌe vexaꞌi kuery voi ndoꞌui ꞌrã mbaꞌeve, ndaperaai ꞌrã
okaruaty py, neĩ yy ndoyꞌui ꞌrã guive. 8 Haꞌe rami ꞌrãgue py avakue haꞌe
 

javi tonhemonde ajukue voxa guigua py, mymba kuery voi. Pejapukai atã
ke Nhanderuete pe. Peteĩ-teĩ pejeko rerova ke haꞌeve eꞌỹa rami rei peikoa
gui, mbaꞌemo vai pendepo py pejapoaty gui guive. 9 Xapyꞌa rei nhiꞌã
 

Nhanderuete amboae rami onhembopyꞌa vy ojepeꞌa ꞌrã ojapo taa gui, haꞌe
vy ndaꞌipoxyvei ꞌrã nhamanomba eꞌỹ aguã”, heꞌi.
10 Haꞌe rami haꞌe kuery ikuai ramo Nhanderuete oexa, mbaꞌeta
 

haꞌeve eꞌỹa rami ikuaia gui ojeko rerova okuapy. Haꞌe ramo
Nhanderuete nomoingoi mbaꞌemo vai ombou ꞌrã vaꞌekue, ndojapoi
oayvuague.

Jonas ndovyꞌaiague

4   Haꞌe
rã Jonas ma haꞌe rami haꞌe kuery ikuaia ndojou porãi ete vy
1

ivai oiny. 2 Haꞌe rami vy onhemboꞌe Nhanderuete pe. Aipoeꞌi:

 

— Ai Senhor! Po rami eꞌỹ teve xeayvu vaꞌekue xeyvy re teri aiko

reve? Haꞌe nunga rupi ae aa pojava vaꞌekue Társis katy ajava vy, mbaꞌeta
aikuaa ndee Nhanderuete poroayvu vaꞌe reikoa, renhomboaxy, nandevai
voi, haꞌe opa mbaꞌe py rejapo porã vaꞌea. Haꞌe rami vy aikuaa mbaꞌemo
vai rejapo taa gui rejepeꞌa ꞌrãa. 3 Haꞌe nunga rupi Senhor, ndevy pe
 

ajerure, eipeꞌa na xerekove, mbaꞌeta aikove ꞌrãgue py haꞌeveve amano

aguã — heꞌi. d
4 Haꞌe ramo Senhor aipoeꞌi:
 

— Haꞌevea rami ri tyꞌy evoko rami ete ndevaia? — heꞌi.

5 Haꞌe gui ma tetã gui Jonas ojepeꞌa vy mombyryꞌi oguapy oiny kuaray
 

oua katy. Haꞌe py ojapo ngoguyrã, iguy py opytuꞌu aguã kuarayꞌã py,
mbaꞌemo tetã re oiko vaꞌe oexaxe vy.

c
 3.5 Haꞌe kuery ma haꞌe rami ikuai onhemboaxya rupi. d 4.2 Jonas ndovyꞌai mbaꞌeta
ndoipotai Nhanderuete omboaxy vy ogueraa jepe Nínive pygua kuery, hovaigua ikuai
ramo. Haꞌe rã Nhanderuete ma nhomboaxy vaꞌe vy ndoipotai okanhy (Ezequiel 33.11;
João 3.16; 2 Pedro 3.9).
Jonas 4 1530

Senhor omboꞌeague Jonas

6  Haꞌe ramo Nhanderuete ojapo mbaꞌemo roky henhoĩ aguã rami. Haꞌe
vaꞌe ma ojeupi ovy Jonas áry, inhakã áry rupi omokuarayꞌã, omeꞌẽ aguã
opytuꞌu aguã. Haꞌe ramo Jonas ma mbaꞌemo roky oexa vy ovyꞌa ete oiny.
7 Koꞌẽ jevy rã kuaray oẽ ovy jave Nhanderuete ombou avi peteĩ mbii.
 

Haꞌe vaꞌe ma mbaꞌemo roky hoꞌu rã ipirupa. 8 Kuaray yvateve ovy ramo
 

Nhanderuete ombou avi peteĩ yvytu aku kuaray oẽa katy gui oipeju vaꞌe.
Jonas akã re kuaray ojope ratã ramo ikangypaa oendu. Haꞌe rami vy
omano aguã re ojerure. Haꞌe vy aipoeꞌi:
— Aikove ꞌrãgue py haꞌeveve amano aguã — heꞌi.
9 Haꞌe ramo Nhanderuete oporandu Jonas pe:
 

— Haꞌevea rami ri tyꞌy evoko rami ete ndevai reiny mbaꞌemo roky re
rive?
Ombovai:
— Anhetẽa rupi xevai vy amanoxe guive — heꞌi.
10 Haꞌe ramo Senhor aipoeꞌi:
 

— Ndee ma remboaxy ri mbaꞌemo rokyꞌi rembaꞌeapo ramo eꞌỹ henhoĩ

vaꞌekue, haꞌe remboꞌyvate vaꞌekueꞌỹ teĩ. Haꞌe nunga ma peteĩ pytũ re
henhoĩ rire amboae pytũ ju okanhy ju vaꞌe. 11 Haꞌe gui xee ma haꞌevea
 

rami eꞌỹ teve tetã guaxu Nínive amboaxy? Haꞌe py ma cento e vinte mil
raxa ikuai opo oiporu kuaa regua haꞌe oiporu kuaa eꞌỹa oikuaa eꞌỹ vaꞌe.
Heta avi ikuai mymba kuery — heꞌi.
 Miquéias ayvu oĩa
Miquéias ayvu oĩa
Profeta Miquéias ijayvu rakaꞌe Judá haꞌe Israel kuery heko vai ramo
Nhanderuete ombopaga aguã re. “Haꞌe nunga rupi pendekáuxa Sião tetã
ombovaipaa ꞌrã mbaꞌetyrã yvy karaĩa rami, Jerusalém opyta ꞌrã mbaꞌemo raꞌykue
aty rive. Yvyty templo oĩa voi opyta ꞌrã yvyꞌãꞌi jaipa vaꞌe rive” (3.12).
Ijayvu avi arakaꞌeve rã Senhor ogueraa jepe vy omoingo porã ju aguã re.
Judeu kuery anho eꞌỹ guive, yvy jave re ikuai vaꞌe ixupe anho ꞌrã ikuai. “Opaa
ára py ma yvyty Senhor pegua oo oĩa vaꞌe omboꞌyvateve ꞌrã yvyty haꞌe yvyꞌã
ikuai vaꞌe áry. Haꞌe ramo yvy regua kuery ojeꞌoi ꞌrã haꞌe katy. Heta vaꞌe regua
kuery oo vy aipoeꞌi ꞌrã joupe-upe: ‘Peju ke, jajeꞌoi Senhor pegua yvyty re, Jacó
kuery Ruete pegua oo oĩa katy. Haꞌe ramo nhanemboꞌe ꞌrã oikoa re, haꞌe vaꞌe rupi
nhande kuery voi nhandekuai aguã’, heꞌi ꞌrã okuapy” (4.1‑2a).

Israel haꞌe Judá kuery rovai opuꞌã okuapya re ijayvuague

1   Moresete
pygua Miquéias pe Senhor oayvu ombou vaꞌekue. Judá
1

pygua huvixa Jotão, Acaz haꞌe Ezequias ikuai jave ijayvu Samaria
haꞌe Jerusalém tetã re.
2 Yvy regua kuery haꞌe javi, pendu ke. Ndee yvy, ejapyxaka avi ke,
 

haꞌe yvy re pendekuai vaꞌe haꞌe javi. Senhor Nhanderuete ijayvu ta

penderovai, ojeupegua templo ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe gui ae. 3 Mbaꞌeta neꞌexa,
 

Senhor ma oꞌamba gui oguejy ouvy vy oguata ꞌrã ovy yvyty yvateve vaꞌe
áry rupi. 4 Iguýry yvyty ikuai vaꞌe ma hykupa ꞌrã, yvyugua voi ovopa ꞌrã
 

tata raku py iraity omoĩ mbyre hykua rami, yvyꞌã guy katy yy oxyry atã
vaꞌe rami guive. 5 Haꞌe nunga haꞌe javi oiko ꞌrã Jacó kuery heko vaia re,
 

Israel kuery ojejavya re ae. Haꞌe gui mavaꞌe kuery tu ikuai Jacó regua
heko vai vaꞌe? Samaria pygua kuery eꞌỹ teve? Haꞌe mamo tu oĩ yvyty áry
Judá kuery taꞌangaa mbojerovia atyrã ojapo vaꞌekue? Jerusalém tetã py
eꞌỹ teve?
6 Haꞌe nunga rupi Senhor aipoeꞌi:
 

— Samaria tetã ma xee ajapo ꞌrã mbaꞌety mbyte ita omboaty pyre
rami rive, haꞌe uva onhotỹa aguã. Mbaꞌeta haꞌe py ita ombojoja pyre

1531
Miquéias 1​, ​2 1532

ambojerepa ꞌrã heravy yvyꞌã guy katy, oo renda ojekuaapa peve. 7 Haꞌe  

gui taꞌangaa ojapo pyre ma omboaꞌypaa ꞌrã, onhemongyꞌa reia repy

oapypaa ꞌrã, haꞌe taꞌangaa oguereko vaꞌe haꞌe javi xee ambovaipa ꞌrã.
Mbaꞌeta haꞌe kuery itavy reia repykue re rive ojou rire haꞌe rami ikuai
vaꞌe pe ae ju ꞌrã ogueraa uka — heꞌi.
8 Haꞌe nunga rupi xee ajaeꞌo, anhendu ratã aikovy, xeporiaua rupi
 

aiko xepire rei reve. Jagua-tuvy nheꞌẽ rami ajaeꞌo aikovy, haꞌe guyra-
nhandu rami xepyꞌa vai nhendu. 9 Mbaꞌeta xeretarã kuery ai ma okuera
 

veꞌỹ ae vaꞌe. Mbaꞌemo vai ete ou Judá re, ovaẽ ma xeretarã kuery rekoa
Jerusalém rokẽ peve ete.
10 — Haꞌe nunga pemombeꞌu eme Gate tetã py, pejaeꞌo eme guive. a
 

Bete-Leafra py penhembojere-jere yvy kuꞌi rupi. 11 Peẽ Safir pygua

 

kuery, pendepire rei haꞌe pexĩmba reve ꞌrã peo. Zaanã pygua kuery voi
ndoo jepei ꞌrã. Bete-Ezel pygua kuery ojaeꞌo reia pendu vy peikuaa ꞌrã
napenepytyvõvei ꞌrãa. 12 Mbaꞌeta Jerusalém tetã rokẽ peve Senhor
 

guigua mbaꞌemo vai ou ramo Marote pygua kuery oarõ okuapy mbaꞌemo
porã oiko ꞌrã. 13 Haꞌe gui Laquis pygua kuery, pemoxãmba kavaju kuery
 

karóxa re. Mbaꞌeta peẽ kuery ranhe pejapo Sião pygua kuery ojejavy
aguã rami, pendere oĩ raꞌe Israel kuery heko vai aguã. 14 Haꞌe Moresete-
 

Gate pygua kuery pe ma pemeꞌẽ ꞌrã mbaꞌemo oxẽ ta ma ramo. Aczibe

py oo ikuai vaꞌe ma Israel pygua huvixa kuery ojekore aguã rive opyta.
15 Haꞌe gui Maressa pygua kuery, pendea py voi ambou ꞌrã pendere
 

ipoꞌaka vaꞌerã. Adulão peve voi ovaẽ ꞌrã Israel regua yvatekueve.
16 Pejayapa pendeꞌa hiꞌyvypyꞌi rupi penderaꞌy kuery perovyꞌa vaꞌekue re
 

pendepyꞌa vai vy. Pendeapyte rupi penhopĩmba ke xapirẽ rami, pendegui

haꞌe kuery oipokuaa reve ogueraapaa ta ma ramo.

“Joguereko axya kuery pe ndaꞌevei ete ꞌrã”, heꞌiague

2   Ndaꞌevei
ete ꞌrã ngupa py oĩa py ojejavy aguã anho opyꞌa re omoĩ
1

vaꞌe kuery pe. Haꞌe vaꞌe kuery ma koꞌẽgueve haꞌekue rami ae ꞌrã
ikuai, haꞌe rami aguã ipoꞌaka vaꞌe vy. 2 Haꞌe kuery ma nhombaꞌety
 

ojopyxea oendu vy oipeꞌa ꞌrã, joo voi ojopy ꞌrã. Haꞌe rami vy omokanhy
ꞌrã avakue haꞌe hoo py ikuai vaꞌe guive. Omomba ꞌrã hoo vaꞌe imbaꞌe rei-
rei reve. 3 Senhor aipoeꞌi:
 

— Haꞌe nunga rupi haꞌe kuery re ambou ꞌrã mbaꞌemo vai. Haꞌe vaꞌe
gui ma ndapeo jepevei ꞌrã. Penhemboyvatea rupi veꞌỹ ꞌrã pendekuai,
mbaꞌemo vai oikoa ára. 4 Haꞌe vaꞌe ára penderovai omombeꞌua ꞌrã
 

peteĩ ayvu penereronhemboaxya rupi merami. Haꞌe vy aipoꞌea ꞌrã:

“Nhanemokanhymba ma! Nhanderuete joupe omboaxapa ma xeretarã

a
 1.10 Profeta Miquéias ndoipotai hovaigua kuery Gate py ikuai vaꞌe haꞌe nunga oendu,
ojojai rei eꞌỹ aguã.
 1533 Miquéias 2​, ​3

kuery yvy oguereko vaꞌekue! Xegui voi oipeꞌapa! Nhande kuery mbaꞌety
ikuai vaꞌekue ma anhetẽ rupi eꞌỹ ikuai vaꞌe pe ju omboaxa”, ꞌea ꞌrã. 5 Haꞌe  

nunga rupi Senhor pegua kuery teĩgue ju ijaty okuapy teĩ pendeyvyrã
oaꞌã vaꞌerã ma ndoikoi ꞌrã, xorte oexaa rupi, neĩ ixã omoatãa rupi voi.

Profeta ramigua rive re ijayvuague

6  Haꞌe
rã heta vaꞌe kuery ma aipoeꞌi okuapy xevy:
— Ndeayvuve eme haꞌe rami, ndeayvu riae eme. Mbaꞌeta orere ndoui
ꞌrã roxĩmba aguã. 7 Jacó kuery re ma ndoui ꞌrã remombeꞌu reikovy vaꞌe.
 

Tyrã pa Senhor Nheꞌẽ ivai vi nhandevy? Po ramigua ae ꞌrã teve ojapo?

— heꞌi okuapy.
Senhor ombovai:
— Tá, teko porã rupi ikuai vaꞌe pe ma xeayvu ojapo porã ꞌrã. 8 Haꞌe rã 

xevygua kuery ma kueꞌi teri xere opuꞌã okuapy xerovaigua rami. Haꞌe
rami vy pendea rupi oaxa riveꞌi ovy vaꞌe gui peipeꞌa ꞌrã ijao, i-capa voi,
pendere opuꞌã aguã re onhembopyꞌa eꞌỹ teĩ. 9 Xevygua kunhague gui
 

voi peipeꞌa ngoo py ovyꞌa aguã vaꞌekue. Imemby kuery gui voi peipeꞌa
mbaꞌemo porã rakaꞌe rã peve guarã ameꞌẽ aguã vaꞌekue. 10 Pepuꞌã ma
 

haꞌvy, tapeopa, mbaꞌeta peĩague py ndaꞌevei pepytuꞌuve aguã. Tapeo,

mbaꞌeta penhemongyꞌapaague ojapo penemokanhymba aguã rami,
penemokanhya ꞌrãe. 11 Haꞌe gui penembyte xapyꞌa rei oiko ꞌrã yvytu
 

rami rive ijapu vy aipoeꞌi vaꞌe: “Xee ma vinho haꞌe ngaꞌua rupigua rive
amombeꞌu vaꞌe”, heꞌi. Haꞌe vaꞌe rive ꞌrã haꞌeve peẽ kuery pegua profeta
oiko aguã.

Israel kuery okuaveꞌi vaꞌe Senhor omonoꞌõ ju aguã re ijayvuague

12  —
Haꞌe gui peẽ Jacó regua kuery ma xee romonoꞌõmba ju ꞌrã.
Amboatypa ꞌrã Israel kuery okuaveꞌi vaꞌe. Joa py meme ꞌrã romoĩ, vexaꞌi
kuery ma kora py, eꞌỹ vy nhuũndy mbyte py ikuai vaꞌe rami. Haꞌe ramo
heta ete ju ikuai vy onhendu ratã rei ꞌrã okuapy. 13 Haꞌe kuery renonde
 

rupi peteĩ oo ꞌrã tape apoarã. Haꞌe ramo haꞌe kuery oẽmba ꞌrã, okẽ rupi
oike haꞌe oẽ ju ꞌrã jogueravy. Haꞌe kuery renonde rupi oo ꞌrã Huvixave ae.
Tá, Senhor ae ꞌrã oo haꞌe kuery renonde rupi — heꞌi.

Huvixa, sacerdote haꞌe profeta kuery rovai ijayvuague

3   Haꞌe
gui xee aipoaꞌe:
1

— Peẽ Jacó akã haꞌe Israel kuery ruvixa pendekuai vaꞌe, pendu
ke aỹ. Peẽ kuery eꞌỹ teve haꞌevea rami joguerekoarã penemoingoa pyre?
2 Mbaꞌeta peẽ kuery ma ndaperovyꞌai ꞌrã iporã vaꞌe, haꞌe rã mbaꞌemo
 

vai rive pejou porã. Haꞌe rami vy peipiropa ꞌrã heta vaꞌe kuery, hoꞌo
voi pemboi ꞌrã ikãgue gui. 3 Haꞌe rami vy peꞌu ꞌrã xevygua kuery
 

roꞌokue, ipire pemboipa ꞌrã, haꞌe ikãgue ma pemopẽmba rive ꞌrã. Haꞌe
Miquéias 3​, ​4 1534

vy pemboꞌipa ꞌrã hoꞌokue oja py, oja ixã vaꞌe pyguarã guive. 4 Haꞌe rami
 

rire Senhor pe pejapukai ramo noendui ꞌrã pendeayvua. Haꞌe rami

ꞌrãgue py haꞌe vaꞌe jave peẽ kuery pe ndojexa ukavei ꞌrã, haꞌeve eꞌỹa rami
pendekuai ramo.
5 Haꞌe gui profeta ramigua kuery xeretarã kuery oguerojejavy ramo po
 

rami Senhor ijayvu avi haꞌe kuery re.

— Peẽ kuery ma peꞌu vaꞌerã omeꞌẽa ja “Haꞌevepa rei ꞌrã” peje. Haꞌe rã
peꞌu vaꞌerã nomeꞌẽi vaꞌe kuery pe ma “Ou ꞌrã pendere opuꞌã vaꞌerã” peje.
6 Haꞌe nunga rupi peẽ kuery áry ou ꞌrã pytũ mbaꞌeve ndapexavei aguã,
 

oiko ꞌrã pytũ reia mbaꞌeve penembaꞌekuaa eꞌỹ aguã. Profeta kuery pe
ma kuaray oike xapyꞌa ꞌrã, haꞌe kuery pe ara py teĩ pytũmba ꞌrã. 7 Haꞌe
 

ramo mbaꞌemo oexa vaꞌety kuery oxĩmba ꞌrã, imbaꞌekuaa vaꞌe kuery
ndoikuaavei rei ꞌrã. Tá, haꞌe kuery ojoko ꞌrã ojuru, Nhanderuete mbaꞌeve
py nombovai ramo — heꞌi.
8 Haꞌe rã xere ma Senhor Nheꞌẽ poꞌakaa anho oĩ. Haꞌe rami vy xere
 

oĩ haꞌevea rami ajoguereko aguã haꞌe xembaraeterã, Jacó kuery pe

amombeꞌu porã aguã heko vaia, haꞌe Israel kuery ojejavya.
9 Peẽ Jacó akã haꞌe Israel kuery ruvixa peiko vaꞌe, pendu ke aỹ, mbaꞌeta
 

haꞌeveꞌỹa rami pejoguereko, haꞌe haꞌevea ramigua pe “Ndaꞌevei vaꞌe”

peje. 10 Peẽ kuery ma tuguy pemoẽa rupi rive pejapove oorã Sião tetã
 

re, mbaꞌemo vai rupi anho pejapo Jerusalém re. 11 Haꞌe pygua huvixa
 

pendekuai vaꞌe ma peráta pejopy vy rive ꞌrã peikuaa pota mbaꞌemo re,
sacerdote kuery ma nhomboꞌe ꞌrã mbaꞌemo ojouxe vy rive, haꞌe profeta
kuery ma peráta re rive ꞌrã imbaꞌekuaa. Haꞌe rami teĩ Senhor re
pejeroviaa rupi merami pendeayvu vy “Nhanembyte eꞌỹ teve Senhor oĩ?
Haꞌe ramo nhandere ndoui ꞌrã mbaꞌemo vai”, peje rive ꞌrã. 12 Haꞌe nunga
 

rupi pendekáuxa Sião tetã ombovaipaa ꞌrã mbaꞌetyrã yvy oikaraĩa rami,
Jerusalém opyta ꞌrã mbaꞌemo raꞌykue aty rive. Yvyty templo oĩa voi opyta
ꞌrã yvyꞌãꞌi jaipa vaꞌe rive.

Isaías 2.1‑4

4   Haꞌe
rami teĩ opaa ára py ma yvyty Senhor pegua oo oĩa vaꞌe
1

omboꞌyvateve ꞌrã yvyty haꞌe yvyꞌã ikuai vaꞌe áry. Haꞌe ramo yvy
regua kuery ojeꞌoi ꞌrã haꞌe katy. 2 Heta vaꞌe regua kuery oo vy aipoeꞌi ꞌrã
 

joupe-upe: “Peju ke, jajeꞌoi Senhor pegua yvyty re, Jacó kuery Ruete
pegua oo oĩa katy. Haꞌe ramo nhanemboꞌe ꞌrã oikoa re, haꞌe vaꞌe rupi
nhande kuery voi nhandekuai aguã”, heꞌi ꞌrã okuapy. Mbaꞌeta Sião gui ma
oikuaa ukaa ꞌrã lei, Jerusalém gui onhendu ꞌrã Senhor ayvu.
3 Haꞌe gui ma Senhor oikuaa pota ꞌrã yvy regua mbovy eꞌỹ ikuai
 

vaꞌe re, omoꞌarandu ꞌrã yvy regua ipoꞌakave vaꞌe haꞌe mombyrya
rupigua. Haꞌe ramo haꞌe kuery kyxe gui ojapo ꞌrã yvy karaĩarã, haꞌe
huꞌy guaxu gui ojapo ꞌrã kyxe yvyra rakã ayaarã. Mbaꞌeta yvy regua
 1535 Miquéias 4​, ​5

kuery ndoguerojeroviavei ꞌrã kyxe, neĩ joe opuꞌã aguã voi ndoikuaavei
ma ꞌrã. 4 Haꞌe rami ꞌrãgue py peteĩ-teĩ oguapy ꞌrã okuapy ombaꞌe uva
 

rembypy, eꞌỹ vy figoꞌy guy rupi, mbaꞌeta ndoikovei ꞌrã imondyiarã,

Senhor ixondaro reta vaꞌe ojuru py ae ijayvu rire. 5 Yvy regua kuery ma
 

nguuete ramigua rery rupi peteĩ-teĩ ikuai. Haꞌe rã nhande ma Senhor

Nhanderuete rery rupi ꞌrã nhandekuai, rakaꞌe rã peve.
6 Haꞌe gui Senhor aipoeꞌi:
 

— Haꞌe vaꞌe ára ma arupa ꞌrã oguata vaikueꞌi vaꞌe kuery, amonoꞌõmba
avi ꞌrã ambopagaa rupi araa uka vaꞌekue. 7 Oguata vaikueꞌi vaꞌe amoingo
 

ꞌrã peteĩ regua okuave vaꞌe, haꞌe mombyry ogueraa pyre ma amoingo
ꞌrã ipoꞌakave vaꞌe. Haꞌe rami vy haꞌe kuery re apena ꞌrã Sião yvyty áry,
aỹ guive rakaꞌe rã peve. 8 Haꞌe gui ndee torre vexaꞌi kuery rarõaty, Sião
 

yvyty, tá, ndea py ꞌrã ou jypy guare rami ipoꞌaka vaꞌerã, Jerusalém pygua
ae ipoꞌaka ju aguã.
9 Haꞌe gui aỹ ma, mbaꞌe re tu haꞌe rami ete peneraxẽ? Noĩ teve
 

penderuvixave? Penemongeta vaꞌety okanhy ae teve? Pendere teve

imemby raxy vaꞌe rami haxy vaꞌe ou? 10 Peẽ Sião pygua kuery, aỹ
 

pejexavai reve penheaꞌã peiny imemby raxy vaꞌe rami, mbaꞌeta aỹ peo ꞌrã
peneretã gui hovai rupi rive pendekuai aguã. Babilônia tetã peve ꞌrã peo.
Haꞌe rami teĩ penemondoukaa ju ꞌrã haꞌe gui, mbaꞌeta haꞌe gui Senhor
pendereraa jepe ꞌrã penderovaigua kuery po gui.
11 Aỹ ma heta ete ikuai yvy regua kuery pendere opuꞌã okuapy vaꞌe.
 

Haꞌe kuery aipoeꞌi: “Sião tetã tomongyꞌapaa, nhanderexa py ae tajaexa

jaipota vaꞌe, haꞌe pygua kuery re oiko rã”, heꞌi okuapy. 12 Haꞌe rami 

teĩ haꞌe kuery ndoikuaai Senhor opyꞌa re oguereko vaꞌe, ndoikuaai

onhembopyꞌaague mbaꞌemo aju jokuaa ojykya aguã py rami omonoꞌõmba
aguã. 13 Haꞌe nunga rupi Sião pygua kuery, pepuꞌã ke haꞌe pejyky. Haꞌe
 

rami aguã ameꞌẽ penderakuarã ferro guigua, haꞌe penepoapẽrã overa vaꞌe
guigua. Haꞌe ramo heta ꞌrã pejyky yvy regua kuery. b Haꞌe rã haꞌe kuery
oguereko vaꞌekue ma pemboaxapa ꞌrã Senhor pe, imbaꞌe rei-reikue
pemeꞌẽ ꞌrã Senhor yvy jave re ipoꞌaka vaꞌe pe.

5  Haꞌe nunga rupi aỹ pemboatypa ke pendea pygua xondaro kuery.

1  

Mbaꞌeta nhandejokoa ꞌrã okuapy, haꞌe yvyra py oinupã ꞌrã Israel

kuery rerekoa rova rupi.

Huvixaverã Senhor ombou rã ituiꞌi haꞌe ipoꞌaka aguã re ijayvuague

2  Haꞌe
gui ndee Belém tekoa Efrata ꞌepy vaꞌe, ndee ma kyrĩꞌi ete Judá
regua ikuai aguã teĩ ndegui ae ꞌrã ou xevygua Israel kuery re opena

b
 4.13 Haꞌe jave py ma mbaꞌemo raꞌyĩ haꞌe kuery ojyky ꞌrã vaka opyrõa rupi. Haꞌe gui apy
ma Jerusalém pygua kuery pe Nhanderuete ijayvu guymba pe rami, yvy regua kuery
ombopaga aguã.
Miquéias 5 1536

vaꞌerã. Haꞌe vaꞌe ma yma guive ijypy vaꞌe, ijypy ete ára guive. c 3 Haꞌe  

rami teĩ haꞌe vaꞌe kuery Senhor omboaxa ꞌrã ranhe, imemby raxy vaꞌe
oikuavãꞌia ára peve. Haꞌe vaꞌe jave py ma tyvy kuery mboae ojevypa ju
ꞌrã Israel kuery ikuaia py. 4 Haꞌe gui guetarã kuery re opena vaꞌe oĩ atã
 

vy Senhor poꞌakaa rupi ꞌrã opena oikovy, Senhor nguuete rery iporã
ete vaꞌe rupi. Haꞌe ramo haꞌe kuery ikuai porã ꞌrã, mbaꞌeta haꞌe jave
py huvixa pe “Yvate ete vaꞌe” ꞌea ꞌrã yvy apy peve. 5 Haꞌe ae ꞌrã oiko
 

nhanemoingo porãarã.
Haꞌe gui Assíria pygua kuery ma nhandeyvy re ou vy huvixa ro
ikuai vaꞌe rupi oaxa jogueravy ramo nhande kuery vaꞌe regua opuꞌã ꞌrã
haꞌe kuery rovai, sete joe opena vaꞌe haꞌe irundy meme avakue rerekoa
ꞌrã opuꞌã. 6 Haꞌe vaꞌe kuery ma kyxe py ombovaipa ꞌrã Assíria haꞌe
 

Ninrode yvy, haꞌe kuery ropy ae. Haꞌe rami py nhandereraa jepe ꞌrã
Assíria pygua kuery gui, haꞌe kuery nhandeyvy re ou vy nhanderekoa
re opyrõ ramo.
7 Haꞌe gui Jacó regua rembyrekue ma yvy regua kuery mbyte rupi
 

ꞌrã ikuai Senhor guigua yxapy rami, jai rogue áry oky rayvi hoꞌa vaꞌe
rami guive, mbaꞌeta haꞌe nunga ma avakue reꞌỹ oarõ vaꞌe, avakue raꞌy
kuery reꞌỹ ojeko vaꞌe. 8 Haꞌe rami vy Jacó regua kuery rembyrekue ma
 

amboae regua kuery mbyte rupi ikuai ꞌrã mymba kuery kaꞌaguy regua
mbyte rupi guary oiko vaꞌe rami. Yvy regua kuery ikuaia rupi ikuai
ꞌrã vexaꞌi kuery ikuaia rupi guary raꞌy oiko vaꞌe rami, mbaꞌeta guary
oaxaa rupi joe opyrõ reve omboaꞌypa ꞌrã, heraa jepearã ndoikoi rã
guive.
9 Haꞌe rami ae avi ndepoꞌaka ꞌrã nderovaigua kuery re. Haꞌe ramo
 

haꞌe kuery omokanhymbaa ꞌrã. 10 Senhor aipoeꞌi:

 

— Haꞌe vaꞌe ára ma penembyte gui aipeꞌapa ꞌrã penerymba kavaju

kuery, haꞌe ambovaipa ꞌrã penerenda karóxa joe opuꞌãa pygua. d
11 Pendeyvy re ambovaipa ꞌrã tetã ikuai vaꞌe, haꞌe aitypa ꞌrã oo
 

ikorapa vaꞌe pejapo vaꞌekue. 12 Pendepo gui aipeꞌapa ꞌrã mbaꞌevykya,

 

ndapejouvei ma ꞌrã imbaꞌekuaa vaꞌerã. 13 Peẽ kuery mbyte gui aipeꞌa

 

ꞌrã mbaꞌemo raꞌangaa pejapo vaꞌekue, haꞌe ita pembojerovia aguã

pemopuꞌã vaꞌekue. Haꞌe rami rire ndapejeroꞌavei ꞌrã pendepo py ae
pejapo vaꞌekue renonde. 14 Penembyte gui aipeꞌapa ꞌrã taꞌangaarã yvyra
 

pemopuꞌã vaꞌekue, haꞌe ambovaipa ꞌrã peneretã ikuai vaꞌe. 15 Haꞌe gui  

ajou vai haꞌe xepoxya rupi ambopaga ꞌrã yvy regua xenheꞌẽ rendu eꞌỹ
vaꞌekue.

c
 5.2 Belém tekoa ma huvixa Davi ituiꞌiague (Rute 1.2; 1 Samuel 17.12). Haꞌe nunga rupi
Belém pe “Davi rekoague” ꞌea (Lucas 2.4). Haꞌe gui kovaꞌe ayvu rupi vy Jesus voi ituiꞌi
rakaꞌe Belém py (Mateus 2.3‑6). d 5.10 Haꞌe kuery ma joe opuꞌã aguã anho oguereko
vaꞌekue kavaju.
 1537 Miquéias 6

Ojeupegua kuery re oikuaa pota aguã re Nhanderuete ijayvuague

6   Pendu
ke aỹ Senhor ayvu. Aipoeꞌi:
1

— Pepuꞌã ke, yvyty ikuai vaꞌe renonde pemombeꞌu pendereko,

yvyꞌã ikuai vaꞌe oendu aguã pendeayvua. e 2 Haꞌe peẽ yvyty pendekuai
 

vaꞌe voi ke pendu Senhor oikuaa vaꞌe omombeꞌu rã, haꞌe peẽ yvy yta
ymagua peiko vaꞌe reve. Mbaꞌeta Senhor oguereko ojeupegua kuery
regua omombeꞌu vaꞌerã, Israel kuery omboayvu aguã.
3 — Haꞌe gui xevygua kuery, mbaꞌe tu ajapo pendere? Mbaꞌe nunga py
 

tu rombovoyi? Xembovai na! 4 Mbaꞌeta Egito yvy gui roguenoẽ vaꞌekue,

 

escravo pendekuaiague gui roepy vy. Haꞌe gui penerenonderã amondouka

rakaꞌe Moisés, Arão haꞌe Miriã. 5 Xevygua kuery, penemaꞌenduꞌa ke aỹ
 

Moabe pygua huvixa Balaque penemombaxeague re, haꞌe ixupe Beor

raꞌy Balaão ombovaiague re. Penemaꞌenduꞌa avi Sitim guive Gilgal peve
pendere oiko vaꞌekue re, peikuaa aguã Senhor haꞌevea rami meme
pendererekoague — heꞌi.
6 Haꞌe gui Senhor pe ajexa ukaxe vy mbaꞌe nunga ꞌrã tu aru,
 

xerenapyꞌã re aĩ aguã Nhanderuete yvate ete vaꞌe renonde? Henonde aju

vy mbaꞌemo aapy reve ameꞌẽ vaꞌerã teve ꞌrã aru? Vaka raꞌy peteĩ maꞌetỹ
vaꞌe aru ꞌrã teve? 7 Senhor oguerovyꞌa ꞌrã teve mbovy eꞌỹ vexaꞌi, haꞌe
 

eꞌỹ vy dez mil yakãꞌi azeite anho tynyẽ vaꞌe? Xereko vaiague re ameꞌẽ
ꞌrã teve xeraꞌy peteĩꞌi vaꞌekue, xerete guigua aeꞌi teve ameꞌẽ ꞌrã xepyꞌa
guive ajejavyague rekovia? 8 Any avakue, mbaꞌeta pendevy pe Senhor
 

omombeꞌu ae ma iporã vaꞌe oipota vaꞌe. Haꞌe vaꞌe ma haꞌevea rami

pejoguereko aguã, penhomboaxya rupi pejoayvu aguã, haꞌe Penderuete
reve penhemboyvate reia rupi eꞌỹ peiko aguã.

Haꞌeveꞌỹa rami joguerekoa kuery ombopaga

aguã re Nhanderuete ijayvuague
9 Haꞌe
gui Senhor oenoĩ ꞌrã tetã pygua kuery. Haꞌe ramo hiꞌarandu vaꞌe
kuery ma hery oendu vy ojererokyjea rupi ꞌrã ikuai. Haꞌe gui ma Senhor
aipoeꞌi:
— Yvy regua kuery, pendu ke penerenoĩa. 10 Heko vai vaꞌe ro py oĩ
 

teri teve jokorea rupi ojou vaꞌekue, haꞌe mbaꞌemo ryru jokore aguã vaꞌe?
11 Xee amboeko porã ꞌrã teve mbaꞌemo opejaa haꞌeveꞌỹ ramigua peiporu
 

rã, eꞌỹ vy poyia jokore aguã regua hyru gui penoẽ rã? 12 Mbaꞌeta tetã
 

py oguerekopa rei vaꞌe kuery jojukaa rupi anho ikuai, haꞌe pygua kuery
haꞌe javi ijapu vaꞌe meme, nhombotavya rupi anho ae ꞌrã ijayvu. 13 Haꞌe  

rami rã xee rombojexavai ꞌrã, pejejavya káuxa aipeꞌapa ꞌrã pendegui.

e
 6.1‑16 Apy ma Nhanderuete ojeupegua kuery oenoĩ guenonde ojexa uka aguã, haꞌe kuery
omboayvu aguã. Haꞌe gui yvyty haꞌe yvyꞌã ikuai vaꞌe oenoĩ avi henduarã rami.
Miquéias 6​, ​7 1538

14  Haꞌeramo mbaꞌemo peꞌu teĩ napenhandui ꞌrã, penderye py pendu riae

ꞌrã penenhembyayia. Penembaꞌe rei-rei pemoĩ porãmba teĩ ndapejouvei
ꞌrã. Haꞌe rã mbaꞌemo pejou nho vaꞌe ma xee amboaxa ꞌrã kyxe revegua
pe. 15 Mbaꞌemo penhotỹ teĩ napemonoꞌõi ꞌrã. Azeitona reumbiri teĩ azeite
 

ndaperekoi ꞌrã pendejee peikyty vaꞌerã. Uva voi peumbiri teĩ ndapeyꞌui
ꞌrã vinho. 16 Mbaꞌeta huvixa Onri ojapo uka vaꞌekue rupi rive pendekuai,
 

Acabe ro pygua kuery ikuaiague haꞌe nhomongetaa rami guive. f Haꞌe

nunga rupi xee romokanhymba ꞌrã. Peneretã ikuai vaꞌe ajapo ꞌrã ojojai rei
pyrã. Haꞌe rami vy ajapo ꞌrã yvy regua kuery pendejou vai aguã rami.

Israel kuery opa marã ikuaia re ijayvuague

7   Ndaꞌevei
ete ꞌrã xevy, mbaꞌeta xee ma kuaray puku jave mbaꞌemoꞌa
1

omonoꞌõmbaague rupi ndojouvei vaꞌe rami aiko, haꞌe rami eꞌỹ vy

uva omonoꞌõmbaa ma rire ivaikue anho ojou vaꞌe rami avi, mbaꞌeta
ndaꞌipovei ma hiꞌa oipyte pyrã, neĩ figo jypygua jaꞌuxe vai vaꞌe nunga voi.
2 Mbaꞌeta yvy gui okanhymba ma porayvu vaꞌekue. Avakue ikuai vaꞌe
 

regua peteĩve jipoi heko porã vaꞌerã. Pavẽ rei omaꞌẽ mbegue ꞌrã okuapy
jouguy omoẽ aguã. Peteĩ-teĩ ma kya py rami guyvy kuery ae omboꞌaa
rupi ꞌrã ikuai. 3 Haꞌe kuery opo py ojapo ꞌrã mbaꞌemo vai anho, onheaꞌã
 

ꞌrã guive ojapo ete peve. Huvixa ma nhombopagaxea rupi anho oiko, joe
oikuaa pota vaꞌe kuery ma peráta re anho ojapo, yvatekueve ma ijayvu
ꞌrã okuapy opyꞌa py ojapo vaixea oĩ vaꞌe re. Haꞌe rami vy peteĩ rami ete
ꞌrã ikuai mbaꞌemo vai apoa rupi. 4 Haꞌe kuery vaꞌe regua heko porãve vaꞌe
 

ma juu rami nhomoingo axy vaꞌe, haꞌevevea ramive merami ikuai vaꞌe
ma juuty gui ndaꞌeveive vaꞌe. Haꞌe nunga rupi ovaẽ ma ára peneretã rarõa
kuery omombeꞌu vaꞌekue, pejexavai aguã ára ae. Ovaẽ ma haꞌe kuery
ndoikuaavei rei aguã. 5 Pejerovia eme peneirũ re, pejerovia eme peneirũ
 

kuery re. Pejoko ke pendejuru pendepexo re ojeroꞌa vaꞌe pe eteve voi

mbaꞌeve pemombeꞌu eꞌỹ aguã. 6 Mbaꞌeta taꞌy kuery ndoayvuvei ꞌrã nguu
 

kuery, tajy kuery voi opuꞌã ꞌrã oxy kuery rovai, ipiꞌa raꞌyxy kuery voi ome
xy kuery rovai ꞌrã opuꞌã. Haꞌe rami vy peteĩ-teĩ rovaigua kuery ma ngoo
pygua ae ꞌrã ikuai. g
7 Haꞌe rã xee ma amaꞌẽ tema ꞌrã Senhor re, arõ ꞌrã Nhanderuete
 

xereraa jepea. Haꞌe ramo Xeruete oendu ꞌrã xeayvua.

Israel kuery omboaxy aguã re Senhor ijayvuague

8  Haꞌe
gui xerovaigua kuery, pevyꞌa rei eme xere. Xee haꞌa rire teĩ apuꞌã
ju ꞌrã. Pytũ rupi aiko teĩ Senhor omoexakã ꞌrã aikoaꞌi rupi. 9 Senhor  

pe ajejavy rire ajexavai ꞌrã ipoxya gui, teĩ xereko re oikuaa pota vy

f
 6.16 Huvixave Onri haꞌe Acabe ma pavẽ gui heko vaive vaꞌe (1 Reis 16.25, 30).
g
 7.6 Mateus 10.35, Lucas 12.53
 1539 Miquéias 7

xemboeko porã peveꞌi. Haꞌe rami vy xerenoẽ ju ꞌrã guexakãa py, haꞌe
ramo xee aexa ꞌrã haꞌevea rami xererekoa. 10 Haꞌe nunga xerovaigua
 

okuapy oexa vy oendu ꞌrã oxĩmbaa, xevy pe “Mamo tu Senhor Nderuete

oĩ?” heꞌi rire. Haꞌe nunga oiko rã aexa ꞌrã xerexa py ae, tape rupi yapo oĩ
vaꞌe rami opyrõa ramo.
11 Haꞌe gui peneretã kora omoatyrõa jevya ára py penembotuvixave ꞌrã.
 

12 Haꞌe vaꞌe ára ma pendea py jogueru ꞌrã Assíria guive Egito peve ikuai
 

vaꞌekue, haꞌe Egito tetã guive Eufrates yakã peve, yeꞌẽ guive yeꞌẽ mboae
peve, haꞌe yvyty oĩa guive yvyty mboae peve ikuai vaꞌekue. 13 Haꞌe rami
 

teĩ pendeyvy ombovaipaa ꞌrã haꞌe py ikuai vaꞌe káuxa, ojapo vai rei rire.
14 Epena ke ndevygua kuery re ndepopoka py. Haꞌe kuery ma nerymba
 

rami ikuai. Haꞌe kuery aeꞌi ikuai yvyraty reia rupi, yvy porã reia mbyte.
Tove yma guare rami tokaru okuapy Basã haꞌe Gileade yvy rupi.
15 — Haꞌe ramo peẽ kuery pe xee aexa uka ꞌrã mbaꞌemo porã, Egito yvy
 

gui roguenoẽ jave guare rami — heꞌi.

16 Yvy regua kuery haꞌe nunga oexa vy oxĩmba ꞌrã okuapy ipoꞌakaa
 

gui. Ojuru ojoko ꞌrã opo py, ijapyxa voi opyta ꞌrã oendu veꞌỹ vaꞌe. 17 Mboi
 

rami oere ꞌrã nhoguenoiny yvy kuꞌi. Mboi minha yvy rupi otyryry vy
onhemiague gui oryryipa reve oẽ vaꞌe rami avi haꞌe kuery voi oryryipa
reve ꞌrã ojexa uka Senhor Nhanderuete renonde, ixugui okyje vaipa
reve.
18 Oreruete, mavaꞌe tu oiko ndee rami ete? Ndee ma remboguepa
 

ꞌrã orereko vaiague, nderexaraipa ꞌrã guive ndevygua kuery rokuave

vaꞌe orereko vaiague re. Mbaꞌeta Senhor nhomboaxyxe vai vaꞌe vy
riae eꞌỹ ꞌrã oĩ ivaia. 19 Haꞌe rami vy nhanemboaxy ju ꞌrã, opyrõmba ꞌrã
 

nhandereko vaiague re, jajejavyague omombopa ꞌrã yeꞌẽ typyvea py.

20 Haꞌe ramo Jacó kuery pe oexa uka ꞌrã anhetẽ rupi oikoa, Abraão kuery
 

pe oexa uka ꞌrã omboaxya, yma guive nhaneramoĩ kuery pe ouraague

rami vy.
 Naum ayvu oĩa
Naum ayvu oĩa
Profeta Naum oiko jave ma Assíria pygua kuery omongyje rei okuapy Judá
kuery. Haꞌe kuery ma nhomboaxy vaꞌeꞌỹ haꞌe ipoꞌakapave vaꞌe ikuai, oitypaxe
guive Judá kuery. Mavaꞌe ꞌrã tu ojoko Judá kuery omomba eꞌỹ aguã? Naum
ombovai: “Senhor Nhanderuete ma ndaꞌevei etea haꞌe opoxya oexa uka vaꞌe.
Opoxya rupi nhombopaga ꞌrã opa mbaꞌe py. Ngovaigua kuery pe Senhor ipoxy vy
ombopaga ꞌrã ijaꞌe eꞌỹ vaꞌe. ... Senhor ipoxy rã mavaꞌe ꞌrã tu ogueropoꞌaka kuaa?
Mavaꞌe tu oikoveve ꞌrã opoxy etea oexa uka vaꞌe renonde? Mbaꞌeta ipoxya ma
tata rami ꞌrã ou, itaova ikuai vaꞌe omboaꞌypa ꞌrã guive” (1.2,6).
Haꞌe rã Nhanderuete pegua kuery pe ma aipoeꞌi: “Senhor ma poroayvu vaꞌe.
Jajexavaia ára ma nhanhemi aguã oiko, mbaꞌeta oikuaa hexe onhemi vaꞌe kuery
haꞌe javi”, heꞌi (1.7). Haꞌe nunga rupi mbaꞌemo oiko teĩ jarovyꞌa ꞌrã Nhanderuete
nhandere openaa.
t

Nhanderuete poxya haꞌe nhomboaxya re ijayvua

1   Nínive
tetã pygua kuery rovai ayvu oĩa. a Kovaꞌe kuaxia para re oĩ
1

Elcos pygua Naum pe oexa uka pyre.

2 Senhor Nhanderuete ma ndaꞌevei etea haꞌe opoxya oexa uka vaꞌe.
 

Opoxya rupi nhombopaga ꞌrã opa mbaꞌe py. Ngovaigua kuery pe Senhor
ipoxy vy ombopaga ꞌrã ijaꞌe eꞌỹ vaꞌe. 3 Senhor ma ndaꞌivai ma rei ꞌrã
 

vaꞌeri ipoꞌakapa vaꞌe vy nomboeko porãi ꞌrã heko vai vaꞌe. Yvytu jere
haꞌe yvytu atãa rupi Senhor oguata vaꞌe, haꞌe arai re opyrõ ꞌrã yvy kuꞌi
rupi rami. 4 Yeꞌẽ pe ijayvu vy omboypa, yakã ikuai vaꞌe voi omboypa
 

kuaa vaꞌe. Haꞌe ramo Basã haꞌe Carmelo yvy rupi ipirupa. Líbano yvy
re yvoty ikuai vaꞌe voi ixorĩmba ꞌrã. 5 Henonde ma yvyty ikuai vaꞌe
 

oryryipa, yvyꞌã ikuai vaꞌe voi okanhymba. Henonde rupi yvy opuꞌã ꞌrã
hoꞌamy, yvy haꞌe javi, haꞌe yvy re ikuai vaꞌe voi. 6 Senhor ipoxy rã
 

mavaꞌe ꞌrã tu ogueropoꞌaka kuaa? Mavaꞌe tu oikoveve ꞌrã opoxy etea

a
 1.1 Nínive tetã ma Assíria yvy regua tuvixave vaꞌe. Haꞌe katy Nhanderuete omondouka
Jonas ojeko rerova aguã regua omombeꞌu aguã. Haꞌe kuery ojeko rerova vaꞌeri haꞌekue
rami ae ikuai, nanhomboaxyi vy amboae regua omokanhymbaa rupi.

1540
 1541 Naum 1​, ​2

oexa uka vaꞌe renonde? Mbaꞌeta ipoxya ma tata rami ꞌrã ou, itaova ikuai
vaꞌe omboaꞌypa ꞌrã guive. 7 Senhor ma poroayvu vaꞌe. Jajexavaia ára
 

ma nhanhemi aguã oiko, mbaꞌeta oikuaa hexe onhemi vaꞌe kuery haꞌe
javi. 8 Haꞌe rã Nínive tetã ma Senhor omomba vyvoi ꞌrã, yy tuvixa vaꞌe
 

oua rami. Ngovaigua kuery oakykue monha ꞌrã pytũ rupi. 9 Mbaꞌexa  

tu penhembopyꞌa pekuapy Senhor rovai? Haꞌe ae ꞌrã penemomba

vyvoi. Penembojexavaiarã ou vy peteĩgueꞌi pyve penemokanhymba ꞌrã.
10 Mbaꞌeta peẽ kuery ma juuty mbyte py penhemimba, haꞌe okaꞌu vaꞌe
 

rami vinho pendejee penhoẽmba teĩ penemokanhymba ꞌrã mbaꞌemo

pirekue okaia rami.
11 Nínive tetã pygua kuery, pendea gui peteĩ oo Senhor rovai
 

onhembopyꞌa vaꞌe, haꞌeveꞌỹa rami nhomongeta vaꞌe. 12 Po rami Senhor

 

ijayvu:
— Penembaraete haꞌe pendereta teĩ penemombaa ꞌrã. Haꞌe rami vy
pekanhymba ꞌrã. Xee ae ꞌrã rombojexavai, haꞌe gui ma norombojexavaivei
ꞌrã. 13 Haꞌe gui peẽ Judá kuery, pendeꞌáry gui ma amopẽmba ꞌrã haꞌe
 

kuery canga omoĩ vaꞌekue. Amondopa ꞌrã ixã pendejokuaague. 14 Haꞌe  

rã peẽ Assíria pygua kuery, Senhor ijayvuague rami vy ndaꞌipoavei ꞌrã

peneramymino kuery penderery rupi oenoĩ mbyrã. Penderuete ramigua
kuery pegua oo gui ma amomba ꞌrã taꞌangaa ikuai vaꞌe, mbaꞌemo ryku
guigua guive. Pendereko vai ramo ajapo ꞌrã yvykua py penenhonoa aguã
rami. — heꞌi.
15 Neꞌexa, yvyty áry rupi ou oiny ayvu porã mombeꞌua, pendekuai
 

porã aguã regua omombeꞌu vaꞌerã. Haꞌe nunga rupi Judá kuery, pejapo ju
ngaru, haꞌe pejapo penhemboayvuague, mbaꞌeta pendea py avakue heko
vai vaꞌe ndouvei ma ꞌrã. Haꞌe vaꞌe kuery ma omokanhymbaa ae ma.

Nínive tetã ojokoa vy ipoꞌakaa ete aguã re ijayvuague

2   Nínive
tetã pygua kuery, ou ma oiny penemokanhyarã.
1

Penhangareko oo ikorapa vaꞌe re, pearõ tape, pemombaraete

pendekupe, pemonoꞌõmba pendexondaro kuery teĩ. b 2 (Haꞌe rami avi
 

Senhor omoĩmba ju ꞌrã Jacó kuery poꞌakaa, Israel kuery poꞌakaa omoĩ
ju ꞌrãa rami ae avi, imbaꞌe rei-rei oguereko vaꞌekue oipeꞌapaa haꞌe
uvaꞌy ikuai vaꞌekue ombovaipaa rire teĩ.) 3 Nínive pygua kuery vaꞌe
 

regua imbaraetekueve ma oguereko huꞌy jokoa pytã vaꞌe, avakue ipyꞌa

guaxukueve ma pytã vaꞌe py ꞌrã onhemonde, karóxa oguereko katupa ára
py aço oĩ vaꞌe overapa, huꞌy guaxu voi overa rei vaꞌe. 4 Tape ikuai vaꞌe
 

rupi karóxa oaxa-axa vaꞌe ma oo atã, haꞌe tetã mbyte rupi joaxa-axa ꞌrã
inhakuã reve. Tataendy rami ꞌrã onha, overa vaꞌe rami.

b
 2.1‑10 Apy ma Nhanderuete omombeꞌu uka ma voi Nínive tetã re hovaigua kuery opuꞌã
okuapy ꞌrãa.
Naum 2​, ​3 1542

5  Haꞌepygua yvatekueve oenoĩ ukapaa vaꞌeri haꞌe kuery

onhepyxangapa ꞌrã ouvy tape rupi. Tetã kora yvýry ovaẽ aguã
ojapura jogueravy teĩ nhovaexĩ ꞌrã ngovaigua kuery ojerovia rei haꞌe
hembiporupa vaꞌe reve. 6 Yakã jokoa ikuai vaꞌe oipeꞌaa rã ombovaipa
 

huvixa ro. 7 Nínive tetã ma huvixa kunha rami opyta vaꞌekue ri

 

ijayvuague rami vy ixugui oipeꞌapaa mbaꞌemo, haꞌe pygua kuery escravo-

rã ogueraapaa guive. Haꞌe ramo hembiguai kunhataĩgue apykaxu rami
ojaeꞌo okuapy opexo re oipete-pete reve. 8 Nínive tetã ma oiko ypy guive
 

yy omboty pyre rami ae tema oĩ vaꞌekue ri aỹ ma okanhymba ma ovy.

Ojapukai reve “Pepyta! Pepyta!” ꞌea teĩ mavaꞌeve ndojevyai. 9 Haꞌe gui  

“Peipeꞌa na prata haꞌe ouro oĩ vaꞌe, mbaꞌeta mbaꞌemo omoĩ porã mbyre
ndogueraapaai teri. Oĩ reta teri opa mbaꞌe oipotapy”, ꞌea. 10 Haꞌe gui ma  

“Aikore! Mbaꞌeve noĩvei ma, ivaipa vaꞌe anho, ombovaipaa ma!” ꞌea. Haꞌe
rami vy haꞌe kuery pyꞌa hykupa, henapyꞌã ryryipa rei guive, pavẽ ryepy
rupi ojexavaia anho oendu, haꞌe javi rova xiĩguepa rei guive.
11 Mamo tu oĩ aỹ guary kuery kua haꞌe taꞌyꞌi kuery okaruaty? Mbaꞌeta
 

haꞌe vaꞌe rupi guary oiko-ikoaty, guary kunha taꞌyꞌi reve mavaꞌeve
omondyi eꞌỹ re oiko vaꞌekue. c 12 Guary ojuka reta vaꞌekue guaꞌy kueꞌiry
 

hoꞌu vaꞌerã, guaĩ py ojuka vaꞌekue guary kunha pe ombojaꞌo vaꞌerã.

Itakua oĩaty omonyẽmba vaꞌekue ojuka vaꞌekue-ꞌekue reꞌõgue, xoꞌo anho
ikua rupi oĩ vaꞌekue.
13 Senhor ixondaro reta vaꞌe aipoeꞌi:
 

— Neꞌexa, xee ma nderovai aiko. Haꞌe rami vy aapypa ꞌrã ndekaróxa

hataxĩ reta reve, kyxe py ajuka ukapa ꞌrã nderaꞌy kueꞌiry, haꞌe ndeyvy gui
aipeꞌa ukapa ꞌrã nerembia. Haꞌe ramo noenduavei ma ꞌrã ndeayvu reraa
kuery — heꞌi.

Nínive tetã ombovaipaa aguã re ijayvuague

3   Ndaꞌevei
ete ꞌrã tetã jouguy moẽa anho ikuaia vaꞌe pe. Ijapua haꞌe
1

mondaa tynyẽ vaꞌe, haꞌe mbaꞌemo oipeꞌaague oĩ riaea! 2 Pendu ke: vaka
 

pi revovo, karóxa ruéra ryapu, kavaju ou nhendua, haꞌe karóxa oaxa nhendu
vaꞌe. 3 Neꞌexa, kavaju árygua kuery ogueronha atã, kyxe hexakãmba, huꞌy
 

guaxu overapa, oikutu pyre heta ikuai, manogueaty, manogue opa eꞌỹ vaꞌe.
Omanogue ikuai vaꞌe re onhepyxangapaa rive. 4 Haꞌe nunga haꞌe javi ma
 

kunha tavy reia iporã vaꞌe káuxa. Haꞌe vaꞌe ma mbaꞌevyky ja avi. Ovende
amboae regua otavya py, oo pygua kuery ovende avi ombaꞌevykya py. d
5 Senhor ixondaro reta vaꞌe aipoeꞌi:
 

— Neꞌexa, xee aiko nderovai. Aupi ꞌrã ndetupyja hapy gui nderova áry
peve. Haꞌe rami vy amboae regua kuery pe aexa uka ꞌrã ndepire reia, haꞌe

c
 2.11 Nínive tetã pygua huvixa kuery pe ma “Guary kuery” ꞌea rakaꞌe. d
 3.4 Nínive tetã
pe ae “Kunha tavy reia” heꞌi profeta.
 1543 Naum 3

tetã ikuai vaꞌe pe aexa uka ꞌrã rexĩa. 6 Ndeꞌáry amombo ꞌrã haꞌeveꞌỹ vaꞌe,
 

rombojaru rei ꞌrã, haꞌe roeja ꞌrã pavẽ rembiexarã. 7 Haꞌe ramo nderexaa
 

kuery onhamba ꞌrã ndegui. Haꞌe vy aipoeꞌi ꞌrã: “Nínive tetã ivaipa ma.
Mavaꞌe tu omboaxy ꞌrã? Magui tu ajou ꞌrã heronhemboaxyarã?” heꞌi ꞌrã.
8 Nínive tetã, ndee teve Nô-Amom gui haꞌeveve vaꞌe? Mbaꞌeta haꞌe vaꞌe
 

tetã ma Nilo yakã haꞌe yy omboty pyre mbyte py oĩ vaꞌekue. Jovaive rupi
yy oĩ. Haꞌe rami vy tetã kora ꞌrãgue py yeꞌẽ oĩ vaꞌekue hovaigua jokoarã. e
9 Etiópia haꞌe Egito yvy pygua opa mbaꞌe py oipytyvõ aguã rami ikuai
 

vaꞌekue. Pute haꞌe Líbia yvy pygua voi ipytyvõarã ikuai avi vaꞌekue.
10 Haꞌe rami teĩ ogueraapaa rakaꞌe escravo-rã. Taꞌy kuery voi ojukapa
 

tape ojerea ikuai vaꞌe rupi. Yvatekueve re oexaa okuapy xortea, haꞌe
ipoꞌakakueve voi omboꞌapaa corrente py ojokua reve.
11 Haꞌe rami ae avi Nínive tetã, ndee voi neakanhy vy renhemi ꞌrã.
 

Ndee reka avi ꞌrã nderovaigua kuery gui renhemi aguã. 12 Ndea py oo  

ikorapa vaꞌe haꞌe javi ma ára pyau jave figoꞌa rami rive opyta. Mbaꞌeta
ombovavaa ramo rive hoꞌapa ꞌrã hiꞌuxea kuery juru py. 13 Neꞌexa, ndea py
 

xondaro kuery ikuai vaꞌe ma kunhague rami meme opyta. Ndeyvy rupi
tetã kora rokẽ ikuai vaꞌe ojepeꞌapa ꞌrã nderovaigua kuery oikepa aguã,
okẽ jokoa okaipa rire.
14 Penoẽ yy peneretã ojokoa jave guarã, pemombaraeteve pendero
 

ikorapa vaꞌe. Tapeo yapo py, pepyrõ yapo hapomo rei re, yvy jykue
ombojoꞌaague pemoatyrõ aguã. 15 Haꞌe rami teĩ penemombaa ꞌrã tata py,
 

kyxe py guive pendejukaa ꞌrã. Tuku rami ꞌrã penemokanhymba. Tuku

rami pendereta, tuku-karu gui penderetave teĩ, 16 jaxy-tata yva re ikuai
 

vaꞌe gui mbaꞌemo vendea kuery pereko vaꞌe hetave teĩ tuku-karu oike
ꞌrã pendea py, haꞌe gui oẽ ju ꞌrã oveve reve. 17 Penderegua yvatekueve
 

ma tuku rami ikuai, haꞌe pendea py joe opena vaꞌe kuery ma tuku
tuvixakueve rami, mbaꞌeta yroꞌy jave py onhemi ꞌrã oo mbotya re, vaꞌeri
kuaray yvateꞌi ramo ovevepa ꞌrã ojeꞌoivy. Haꞌe ramo ndoikuaavei ꞌrã
ooague.
18 Ndee Assíria pygua huvixave, ndevygua joe opena vaꞌe kuery okepa
 

okuapy, yvatekueve voi. Ndevygua kuery oaĩmba ma yvyꞌã ikuai vaꞌe

katy, haꞌe ndoikoi imonoꞌõ jevyarã. 19 Ndeai pegua moã ma ndoikoi,
 

okuera eꞌỹ vaꞌerã ae. Nderekokue oendu vaꞌe kuery ojepopetepa ꞌrã
nderovai. Mbaꞌeta haꞌe javi regua re rembou vaꞌekue imoingo axyarã.

e
 3.8‑10 Nô-Amom ma tetã guaxu Egito yvy re oĩ vaꞌekue ri Assíria pygua kuery
ombovaipa rakaꞌe.
 Habacuque ayvu oĩa
Habacuque ayvu oĩa
Profeta Habacuque ma ngovaigua kuery Babilônia pygua po py hetarã
kuery ojexavai taa oikuaa vy oporandu Nhanderuete pe: “Senhor, rakaꞌe
peve ꞌrã tu ndevy ajapukai teĩ ndee nerendui? Ndevy ajapukai vy ‘Jogueroꞌa
reia rupi ikuai!’ haꞌe teĩ ndee ma ndorereraa jepei”, heꞌi (1.2). Haꞌe ramo
Nhanderuete ombovai vy ijayvu ojeupegua kuery ombopaga aguã re. Haꞌe
vaꞌe ayvu “ndoaxa rivei ꞌrã. Hare teĩ earõ tema, mbaꞌeta anhetẽ ou ꞌrãe are
eꞌỹ re. Peikuaa pota ke onhemboyvate rei vaꞌe kuery re! Haꞌe kuery nheꞌẽ
ma haꞌeve eꞌỹa rami oĩ. Haꞌe rã heko porã vaꞌe ma ojeroviaa rupi ꞌrã ikuai”
(2.3b-4).
Nhanderuete nhombopaga aguã ára ou aguã Habacuque pe omombeꞌu ramo
aipoeꞌi: “Haꞌe nunga aendu vy anhemondyipa. Ndeayvua gui xerembe ryryipa.
Xekãgue huꞌũmba rei, xerenapyꞌã voi ikangypa. Haꞌe rami teĩ akyrirĩ reve ꞌrã arõ
aikovy jexavaia ára ovaẽ aguã, mbaꞌeta ou ꞌrãe orere opuꞌã rei vaꞌe kuery áry.
Xapyꞌa rei figoꞌy ndaꞌipoty porãi ꞌrã, haꞌe uvaꞌy re hiꞌa noĩ, oliveira ndaiꞌa porãi,
haꞌe mbaꞌety rupi voi jaꞌu vaꞌerã ndoikoi, vexaꞌi kuery oipeꞌapaa ꞌrã heravy ikora
gui, haꞌe vaka voi ikora py ndaꞌipovei teĩ, xee ma arovyꞌa riae ꞌrã Senhor, avyꞌa
ꞌrã Nhanderuete xereraa jepea re”, heꞌi (3.16‑18). Salmo py oĩa rami: “Pearõ ke
Senhor. Pendekuerai eme, pendepyꞌa guaxu haꞌe pearõ tema Senhor” (Salmo
27.14).

Judá kuery reko vaia re ijayvuague

1   Kovaꞌe
ayvu ma profeta Habacuque pe oikuaa uka vaꞌekue.
1
2  Senhor,
rakaꞌe peve ꞌrã tu ndevy ajapukai teĩ ndee
nerendui? Ndevy ajapukai vy “Jogueroꞌa reia rupi ikuai!” haꞌe
teĩ ndee ma ndorereraa jepei. 3 Mbaꞌe re tu xevy pe rexa uka
 

heko vaia, haꞌe xeapo nhombojexavaia aexa aguã rami? Mbaꞌeta

xerenonde oĩ riae mbaꞌemo mbovaipaa haꞌe jogueroꞌa reia.
Jojoko-joko reia rupi ikuai, nhombojovake kuerei ꞌrã. 4 Haꞌe  

nunga rupi lei rupi veꞌỹ joguerekoa, haꞌevea rami joguerekoa

ndojekuaavei ma. Heko vai vaꞌe kuery heko porã vaꞌe ojokopa rei
ramo haꞌeveꞌỹa rami joguereko.

1544
 1545 Habacuque 1

Judá pygua kuery heko vai ramo Nhanderuete

ombopaga uka aguã re ijayvuague
5  Senhor
aipoeꞌi:
— Pexa pota haꞌvy yvy regua kuery re ajapo taa re. Pemaꞌẽ vy
penhemondyipa rei ꞌrã peneakanhymba peve. Mbaꞌeta peikove teri reve
voi ajapo ꞌrã mbaꞌemo, pendevy omombeꞌua teĩ perovia vaꞌerã nunga
eꞌỹ. a 6 Mbaꞌeta ambou ꞌrã caldeu kuery. Haꞌe vaꞌe kuery ma nhomoingo
 

axy etea haꞌe ivai ja. Yvy haꞌe javi rupi oguataa rupi oipeꞌapa ꞌrã okuapy
amboae kuery rekoa. 7 Haꞌe kuery ma nhomongyje haꞌe ijavaeteve vaꞌe.
 

Haꞌe kuery ae guekorã oeja, haꞌe onhemboyvate rei okuapy. 8 Hymba  

kavaju kuery ma xivi para gui inhakuãve vaꞌe. Kavaju árygua kuery voi
guary pytũ rupigua gui inharõve vaꞌe, opa rupi ogueronhaa rupi. Haꞌe
vaꞌe regua kavaju árygua kuery mombyry gui ovaẽ xapyꞌa vy oveve
merami jogueruvy, taguato hoꞌu vaꞌerã re hoꞌa xapyꞌa vaꞌe rami avi.
9 Haꞌe kuery ma jogueroꞌa reia rupi anho ꞌrã ou. Ngova re onheaꞌã rei ꞌrã
 

oove tema aguã, haꞌe escravo-rã ojou vaꞌekue ma ita kuꞌi reia rami heta.
10 Haꞌe kuery ma huvixave kuery mbojaru reia rupi ikuai. Yvatekueve teĩ
 

ojojai rive ꞌrã okuapy. Ojojai avi ꞌrã oo ikorapa vaꞌe haꞌe javi, mbaꞌeta yvy
omboaty vy oipeꞌa kuaa. 11 Haꞌe gui yvytu oipejua rami oopa ju ꞌrã. Ipo
 

kyꞌapa vaꞌe meme, haꞌe ae poꞌakaa pe rive “Nhanderuete” heꞌi guive.

Heta vaꞌe kuery re profeta ojerureague

12  Haꞌe
gui Senhor Xeruete ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe, ndee ma jypyꞌi guivegua eꞌỹ
teve reiko? Haꞌe ramo ore kuery noromanoi ꞌrã. Senhor, ndee reiporavo
Babilônia pygua kuery orembopaga aguã ae. Xeꞌitaova, ndee ae rembou
oremoꞌarandu aguã. 13 Nderexa kyꞌa eꞌỹ vaꞌe vy ndaꞌevei mbaꞌemo vai rexa
 

aguã, nhombojexavaia re ndaꞌevei remaꞌẽ rive aguã. Mbaꞌe re ꞌrã tu haꞌvy

nerembopagai anhetẽ rupi eꞌỹ ikuai vaꞌe, mbaꞌe re rekyrirĩ ꞌrã heko vai vaꞌe
omokanhy ramo haꞌe kuery gui heko porãve vaꞌe? 14 Mbaꞌe re tu remoingo
 

uka avakue pira yeꞌẽ rupigua rami, haꞌe eꞌỹ vy yvy rupi onhembotyryry
vaꞌe rami? Mbaꞌeta haꞌe vaꞌe kuery ma nguvixa ndoguerekoi. 15 Mbaꞌeta  

avakue haꞌe javi re hovaigua kuery pinda reve opuꞌã ovy vy oguenoẽ
atã ꞌrã. Pira mboꞌaa py omonoꞌõmba ꞌrã. Haꞌe nunga anho haꞌe kuery
oguerovyꞌa vy ovyꞌa rei ꞌrã okuapy. 16 Haꞌe nunga rupi ombaꞌe pira mboꞌaa
 

pe ae ꞌrã haꞌe kuery omeꞌẽ mbaꞌemo ombojeroviaa rupi, pira renoẽa pe

rive ꞌrã oapy okuapy heakuã porã vaꞌe. Mbaꞌeta haꞌe vaꞌe rupi ae ꞌrã ojouve
tema ovy. Haꞌe rami vy guembiꞌu mbaꞌemo kyrakue py omoirũ reve ꞌrã hoꞌu
okuapy. 17 Haꞌe rami ete pira mboꞌaa py haꞌe kuery nhoguenoẽ tema ꞌrã
 

teve? Nhomboaxya rupi eꞌỹ ojuka tema ꞌrã teve yvy regua kuery?

a
 1.5 Atos 13.41
Habacuque 2 1546

Senhor ombovaiague

2   Haꞌe
gui xee ma apuꞌã ꞌrã haꞌamy aarõaty torre py. Oo ikorapa
1

vaꞌe áry aĩaty py amaꞌẽ ꞌrã aikuaa pota aguã ajerurea Nhanderuete
ombovai vy mbaꞌe heꞌi pa raꞌea re.
2 Haꞌe gui Senhor xembovai vy aipoeꞌi:
 

— Embopara ndevy aexa uka ta vaꞌe. Yvyrape re emboparapa, onha

reve oaxa vaꞌe teĩ oexa kuaa aguã. 3 Mbaꞌeta aexa uka vaꞌe ma rakaꞌe rã
 

teri ojeupity vaꞌerã, hiꞌára py porã. Oo pojava guive ojeupitypa aguã,

ndoaxa rivei ꞌrã. Hare teĩ earõ tema, mbaꞌeta anhetẽ ou ꞌrãe are eꞌỹ re.
4 Peikuaa pota ke onhemboyvate rei vaꞌe kuery re! Haꞌe kuery nheꞌẽ ma
 

haꞌeve eꞌỹa rami oĩ. Haꞌe rã heko porã vaꞌe ma ojeroviaa rupi ꞌrã ikuai. b
5 Haꞌe gui vinho nhombotavya rami ae avi onhemboyvate vaꞌe kuery voi
 

noĩ riaei ꞌrã. Haꞌe kuery hoꞌupaxe vy ojuru oipeꞌa yvyra rupa rami, manoa
rami ae avi “Haꞌeve ma” ndeꞌi kuaai vaꞌe. Haꞌe kuery voi ojeupe guarã
oguerupa ꞌrã yvy regua kuery, amboae regua haꞌe javi re ꞌrã ipoꞌaka.

Caldeu kuery pe “Ndaꞌevei ete ꞌrã pendekuai” heꞌiague

6  Haꞌe
nunga rupi haꞌe kuery rovai amboae kuery ijayvu ꞌrã okuapy
porojojai vaꞌe ayvu rupi. Haꞌe vy aipoeꞌi ꞌrã okuapy:
“Ndaꞌevei ete ꞌrã imondaague omboaty vaꞌe pe, haꞌe oreve vaꞌekue
ombopagaa rupi rive oguerekopa vaꞌe pe! Rakaꞌe peve ꞌrã tu haꞌe rami
reiko? 7 Mbaꞌeta oreve vaꞌe kuery opuꞌãmba ꞌrã ndere. Haꞌe kuery omyĩ
 

vy nemondyipa xapyꞌa ꞌrã. Haꞌe ramo mbaꞌemo rereko vaꞌe opyta ꞌrã haꞌe
kuery oipeꞌapa vaꞌerã. 8 Yvy regua heta vaꞌe mbaꞌe rei-rei reipeꞌapa rire
 

amboae regua kuery ju oipeꞌapa ꞌrã ndea gui, avakue ruguy remoẽague
haꞌe ijyvy rembovaipaague re, tetã haꞌe tetã pygua kuery haꞌe javi guive.
9 “Ndaꞌevei ete ꞌrã jokorea rupi oipeꞌa vaꞌekue ngoo py omboaty vaꞌe pe.
 

Yvatea py renhemixe teĩ mbaꞌemo vai gui reo jepe aguã. 10 Ndero pygua  

kuery oxĩmba aguã rami rejapo. Heta regua remombaa py nenheꞌẽ pe ae

rejapo vai. 11 Mbaꞌeta ndero mbotya re ita oĩ vaꞌe ae ꞌrã ijayvu nderovai,
 

haꞌe yvyra opyaxa vaꞌe nemombeꞌu ꞌrã.

12 “Ndaꞌevei ete ꞌrã jouguy moẽa rupi rive guetã ojapo vaꞌe pe, haꞌe teko
 

vai rupi omoĩ atã vaꞌe pe. 13 Mbaꞌeta Senhor ixondaro reta vaꞌe gui ae
 

povaꞌe ou: Yvy re ikuai vaꞌe ombaꞌeapoa rupi mbaꞌemo ojou vaꞌekue ma
tata oapypa vaꞌerã meme. Haꞌe nunga rupi haꞌe javi regua haxypa rive
ꞌrã. 14 Mbaꞌeta yvy jave re tynyẽ ꞌrã Senhor rexakãa oikuaa vaꞌe, yeꞌẽ yy
 

tynyẽa rami avi.

15 “Ndaꞌevei ete ꞌrã oirũ kuery omongaꞌupa vaꞌe pe, haꞌe vinho reve
 

ndaꞌevei vaꞌe omoirũ vy oirũ kuery oxĩa oexaxe vaꞌe pe. 16 Mbaꞌeta  

b
 2.4 Romanos 10.17, Gálatas 3.11, Hebreus 10.37‑38
 1547 Habacuque 2​, ​3

nemboetepaa ꞌrãgue py rexĩmba ꞌrã. Ndee voi reyꞌu ꞌrã haꞌe nunga, haꞌe
rexa uka ꞌrã ndepire regua remboi uka eꞌỹ vaꞌekue reikoa. Mbaꞌeta ovaẽ
ꞌrã ndee voi reyꞌu aguã karo Senhor oiporu kuaa regua py omeꞌẽ vaꞌe
gui. Haꞌe ramo rexĩmbaa ojaoꞌipa ꞌrã ndepoꞌakaague. 17 Mbaꞌeta Líbano
 

yvy rembovaipaague rekovia ndeaoꞌi ꞌrã, mymba inharõ vaꞌe rejukaague

regua voi nemongyje rei ꞌrã, avakue ruguy remoẽague re, haꞌe yvy, tetã
haꞌe tetã pygua kuery remokanhymbaague re guive.
18 “Mbaꞌerã tu ovare mbaꞌemo raꞌangaa, ijapoa kuery ae ojapo rire?
 

Taꞌangaa mbaꞌemo ryku guigua voi apu ja meme. Mbaꞌexa ꞌrã tu ijapoare
ojerovia haꞌe ae ojapo vaꞌekue re, mbaꞌeta taꞌangaa ijayvu eꞌỹ vaꞌe rive
ojapo rire?
19 “Ndaꞌevei ete ꞌrã yvyra guigua pe rive ‘Evy ke!’ heꞌi vaꞌe kuery pe,
 

haꞌe ita ijayvu eꞌỹ vaꞌe pe ‘Endu ke!’ heꞌi vaꞌe pe guive. Taꞌangaa rive
ndaꞌu nhanderekomboꞌe ꞌrã? Neꞌexa, ouro haꞌe prata py ojaoꞌipaa vaꞌeri
iguýry ma ipytuẽa noĩ. 20 Haꞌe rã Senhor ma ojeupegua templo ikyꞌa eꞌỹ
 

vaꞌe py oĩ. Tove yvy jave re ikuai vaꞌe tokyrirĩmba henonde.”

Nhanderuete pe Habacuque onhemboꞌeague

3   Po
rami ma profeta Habacuque onhemboꞌe mboraei ojapo reve.
1

2 Senhor, ndeayvua aendu vy

aendu avi anhemondyia.
Senhor, ore kuery ára py ju ejapo ymave rupi rejapo vaꞌekue
ramigua.
Oreꞌára py ju ejapo haꞌe nunga oikuaapaa aguã rami.
Ndepoxya ramive ma nemaꞌenduꞌa avi ke renhomboaxy aguã re.
3 Nhanderuete ma ou oiny Temã gui,

Parã yvyty gui ou Ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe.

Hexakãa omonyẽ yva,
yvy voi tynyẽ ogueroporai vaꞌe.
4 Hexakãa ma tataendy rexakã rami,

ipo gui ma nhemboxi ojekuaa,

opoꞌaka onhomiague gui.
5 Guenonde rupi ombou mbaꞌeaxy vaikue,

guakykue rupi voi nhomoingo axya omoingo.

6 Haꞌe opyta vy rive ojapo yvy oryryipa aguã rami.

Omaꞌẽ hoꞌamy vy rive ombojaity yvy regua kuery.

Haꞌe ramo yvy jypygua vaꞌe ikuꞌipa,
yvyꞌã oĩ riae ꞌrã vaꞌekue voi hoꞌapa.
Haꞌe rã Nhanderuete oikoa ma imarã eꞌỹ vaꞌe.
7 Cusã yvy re aexa oguy py ikuai vaꞌe ojexavai rã,

haꞌe Midiã yvy re ijaty vaꞌe kuery oryryipa.

8 Senhor, yakã pe teve ndepoxy?
Habacuque 3 1548

Yakãꞌi ikuai vaꞌe pe teve,

eꞌỹ vy yeꞌẽ pe ndevai?
Mbaꞌeta reguata reovy nerymba kavaju áry,
ndekaróxa py reju ndepoꞌakaa rexa uka vy.
9 Nderapa renoẽ renhomiague gui,

nderuꞌy ryru ma tynyẽ vaipa.

Yvy rembojaꞌo yakã renhono vy.
10 Yvyty ikuai vaꞌe nderexa vy ojeroꞌa okuapy,

haꞌe vy ojapo yvyꞌã guy katy yy oxyry atã aguã rami.

Yeꞌẽ voi typyvea guive hevovo nhendu,
haꞌe yvate katy oupi opo.
11 Kuaray haꞌe jaxy ma oĩa py ae opyta

nderuꞌy onheꞌẽ ovy vaꞌe hexakãmba rã,

haꞌe nderuꞌy guaxu hexakã vaꞌe overa gui.
12 Rejou vaia rupi reguata reovy yvy jave rupi,

ndepoxya rupi repyrõmba yvy regua kuery re.

13 Ndejeupegua kuery reraa jepe vy ae reo,

huvixarã remoĩ vaꞌekue reraa jepe aguã.

Haꞌe rami vy rembovaipa heko vai vaꞌe kuery ro aoꞌia,
hoo yta voi remboipa.
14 Nderovaigua xondaro kuery ruꞌy py ae reikutu inhakã rupi,

haꞌe kuery yvytu atã rami xemokanhy aguã ou jave.

Ovyꞌa reve ou vaꞌekue nhemi rupi iporiaukueꞌi omokanhymbaa
rami.
15 Haꞌe gui ndee ma yeꞌẽ áry rupi reguata rejuvy nerymba kavaju kuery

reve,
yy ojeꞌapa vaꞌe rupi ae.
16 Haꞌe nunga aendu vy anhemondyipa.

Ndeayvua gui xerembe ryryipa.

Xekãgue huꞌũmba rei,
xerenapyꞌã voi ikangypa.
Haꞌe rami teĩ akyrirĩ reve ꞌrã arõ aikovy jexavaia ára ovaẽ aguã,
mbaꞌeta ou ꞌrãe orere opuꞌã rei vaꞌe kuery áry.
17 Xapyꞌa rei figoꞌy ndaꞌipoty porãi ꞌrã,

haꞌe uvaꞌy re hiꞌa noĩ,

oliveira ndaiꞌa porãi,
haꞌe mbaꞌety rupi voi jaꞌu vaꞌerã ndoikoi,
vexaꞌi kuery oipeꞌapaa ꞌrã heravy ikora gui,
haꞌe vaka voi ikora py ndaꞌipovei teĩ,
18 xee ma arovyꞌa riae ꞌrã Senhor,

avyꞌa ꞌrã Nhanderuete xereraa jepea re.

19 Senhor Nhanderuete ma anhemiaty oĩ.
 1549 Habacuque 3

Haꞌe ojapo xepy oĩ atã aguã rami guaxu rami ae,

yvate rupi aiko aguã.
Jogueroporaei vaꞌe pe ombopara pyre, mbaraka ixã vaꞌe py ombojoguy
reve guarã.
 Sofonias ayvu oĩa
Sofonias ayvu oĩa
Profeta Sofonias omombeꞌu Nhanderuete ombopaga ete aguã Judá haꞌe
Jerusalém py ikuai vaꞌe, mbaꞌeta aipoeꞌi: “Aupi ꞌrã xepo Judá kuery haꞌe
Jerusalém pygua kuery rovai. Haꞌe vaꞌe gui amomba ꞌrã Baal pegua raꞌangaa
pegua haꞌe javi, taꞌangaa pe mbaꞌemo omeꞌẽ vaꞌe rery, taꞌangaa pegua sacerdote
ikuai vaꞌekue guive”, heꞌi (1.4). Haꞌe pygua kuery anho eꞌỹ ombopaga ꞌrã. “Haꞌe
nunga rupi Senhor aipoeꞌi: ‘Xerarõ ke pekuapy, anhomokanhymba aguã apuꞌãa
ára peve. Haꞌe rami vy amboatypa ꞌrã peteĩ-teĩ regua, haꞌe kuery re xeayvu
vaiague amoingo aguã, xepoxya haꞌe javi guive. Mbaꞌeta tata py amomba ꞌrã
kovaꞌe yvy haꞌe javi, ndaꞌevei etea aexa uka vy’ ”, heꞌi (3.8).
Haꞌe rã hexe ojerovia vaꞌe kuery pe ma aipoeꞌi: “Sião pygua kuery, peporaei ke.
Israel pygua kuery, pevyꞌa vaipa ke. Jerusalém pygua kuery, pevyꞌa ke pendepyꞌa
haꞌe javi py, pevyꞌa. Mbaꞌeta Senhor omboguepa ae ma pepaga aguã vaꞌekue,
omoxẽ ma guive penderovaigua kuery. Penembyte oĩ Senhor Israel kuery ruvixa
vaꞌe. Haꞌe ramo mbaꞌemo vai ndouvei ma ꞌrã pexa aguã”, heꞌi (3.14‑15).

Judá haꞌe Jerusalém pygua kuery rovai ijayvuague

1   Senhor
oayvu Sofonias pe ombou vaꞌekue. Haꞌe vaꞌe ma Cusi raꞌy,
1

Cusi ma Gedalias raꞌy, Gedalias ma Amarias raꞌy, haꞌe Amarias ma

Ezequias raꞌy. Amom raꞌy Josias Judá pygua huvixa oĩ jave py oayvu ombou.
2 Haꞌe vy Senhor aipoeꞌi:
 

— Anhetẽ ete, amomba ꞌrã yvy re ikuai vaꞌe haꞌe javi. 3 Amomba ꞌrã
 

avakue haꞌe mymba, guyra yvate rupi oveve vaꞌe haꞌe pira yeꞌẽ rupigua.
Amomba avi ꞌrã nhomboeko kyꞌaa rupi ikuai vaꞌe, heko vai reve. Yvy gui
amokanhymba ꞌrã avakue — heꞌi Senhor.
4 — Aupi ꞌrã xepo Judá kuery haꞌe Jerusalém pygua kuery rovai.
 

Haꞌe vaꞌe gui amomba ꞌrã Baal raꞌangaa pegua haꞌe javi, taꞌangaa pe
mbaꞌemo meꞌẽa kuery rery, taꞌangaa pegua sacerdote ikuai vaꞌekue
guive. 5 Amomba avi ꞌrã oo áry yva re ikuai vaꞌe mbojeroviaa kuery, haꞌe
 

Senhor ombojerovia vy hexe oura reve tuuete ramigua Milcom re voi

oura avi vaꞌe. 6 Amomba avi ꞌrã Senhor gui ojepeꞌa vaꞌe, haꞌe Senhor
 

oeka eꞌỹ, neĩ ixupe noporandui vaꞌe kuery guive — heꞌi.

1550
 1551 Sofonias 1​, ​2

Senhor opoxya oexa uka aguã ára re ijayvuague

7 Pekyrirĩ
Senhor Nhanderuete renonde, mbaꞌeta ovaẽ raiꞌi ma
Senhor ára. Mbaꞌeta Senhor oguereko katu mbaꞌemo ojuka vy ixupe
omeꞌẽa aguã, oikyꞌaꞌopa ma guive haꞌe py ou aguã oenoĩ vaꞌekue.
8 Senhor aipoeꞌi:
 

— Haꞌe vaꞌe ára ma ambopaga ꞌrã joe opena vaꞌe, huvixave raꞌy kuery,
haꞌe amboae regua ao py onhemonde vaꞌe haꞌe javi. 9 Haꞌe vaꞌe ára  

ambopaga avi ꞌrã taꞌangaa pegua opy oike vaꞌe haꞌe javi, haꞌe opatõ kuery
ro py jojukaa haꞌe jokorea rupi rive ikuai vaꞌe. 10 Haꞌe vaꞌe ára peteĩ haxẽ
 

vaꞌe onhendu ꞌrã Pira vendeaty rokẽ oĩa guive, ojaeꞌo nhendu ꞌrã tetã
yvyꞌã guyve rupi guive, hevovo rei nhendu ꞌrã yvyꞌãꞌi ikuai vaꞌe guive —
heꞌi Senhor.
11 — Mactés tetã pygua kuery, peneraxẽ avi, mbaꞌeta Canaã yvy
 

pygua kuery haꞌe javi omokanhymbaa ma, prata opeja vaꞌe kuery guive
omombaa. 12 Haꞌe vaꞌe jave ma Jerusalém tetã haꞌe javi rupi aikuaa pota
 

ꞌrã aikovy tataendy reve, ambopaga aguã avakue vinho gui okaꞌupa
rei vy opyꞌa py “ Senhor ma iporã vaꞌe moingoa eꞌỹ, neĩ mbaꞌemo vai
omoingo vaꞌeꞌỹ guive”, heꞌi vaꞌe kuery. 13 Haꞌe nunga rupi haꞌe kuery
 

mbaꞌe rei-rei oipeꞌapaa ꞌrã, hoo ombovaipaa ꞌrã guive. Haꞌe kuery ngoorã
ojapo ju teĩ noĩ ꞌrã haꞌe py, uva onhotỹ teĩ ndoyꞌui ꞌrã vinho.
14 Ovaẽ raiꞌi ma Senhor ára ijavaete vaꞌe. Ovaẽ raiꞌi ma, ou atã oiny.
 

Pejapyxaka ke! Senhor ára ma nhomoingo axy aguã, avakue ipoꞌakapa

vaꞌe voi haxẽmba rei aguã guive. 15 Haꞌe vaꞌe ára ma opoxya oexa uka
 

rã ojexavaia aguã ára, ndaꞌikuai kuaavei rei haꞌe okanhymbaa aguã

ára, pytũ vaikue rei ete ꞌrã, arai haꞌe pytũ vaipaa ára, 16 mimby guaxu  

omonheꞌẽa aguã, haꞌe gui tetã ikorapa vaꞌe haꞌe torre yvateve vaꞌe re
opuꞌã vaꞌe kuery ojapukai aguã ára. 17 Senhor aipoeꞌi: 

— Avakue ikuai vaꞌe re ambou ꞌrã imbojexavaiarã. Senhor rovai

haꞌe kuery ojejavy rire ára revegua eꞌỹ rami ꞌrã ikuai. Haꞌe kuery ruguy
onhoẽa ꞌrã yvy kuꞌi rami, haꞌe rã hoꞌokue ma mbaꞌemo repoxi rami ꞌrã
omomboa — heꞌi. 18 Haꞌe kuery prata haꞌe ouro oguereko vaꞌekue ma
 

Senhor opoxya oexa ukaa ára ndogueraa jepei ꞌrã. Mbaꞌeta ndaꞌevei
etea rupi yvy ombovaipa ꞌrã tata nhombopagaarã py. Anhetẽ ete
omokanhymba vyvoi ꞌrã yvy re ikuai vaꞌe haꞌe javi.

Filisteu kuery rovai ijayvuague

2   Peẽ
pexĩ kuaa eꞌỹ vaꞌe, penhemboaty ke haꞌe peikuaa pota porã
1
pendereko re,
2 oaꞌangaague ára ovaẽ eꞌỹ mbove, mbaꞌeta haꞌe vaꞌe ára ou ma oiny
 

mbaꞌemo pirekue oveve ovya rami. Pendeꞌáry Senhor opoxya oexa uka
aguã ou eꞌỹ mbove peikuaa pota pendejee, tá, pendere ou eꞌỹ mbove
Sofonias 2 1552

Senhor opoxya oexa uka aguã ára. 3 Haꞌe gui peẽ yvy re peiko riveꞌia
 

rupi Senhor ayvu pejapopa vaꞌe, peka pota ke Senhor. Teko porã
rupi pota ke pendekuai, peiko riveꞌia rupi reve. Haꞌe rami rã Senhor
poxya ára py xapyꞌa rei penenhomi ꞌrã. 4 Mbaꞌeta Gaza tetã ma oejaa ꞌrã,
 

Asquelom voi opyta ꞌrã tekoa eꞌỹa. Asdode gui ma kuaray mbyte jave py
omoẽmbaa ꞌrã, haꞌe Ecrom gui ma oipeꞌapaa ꞌrã. 5 Ndaꞌevei ete ꞌrã Quere
 

pygua kuery yeꞌẽ yvýry ikuai vaꞌe pe. Haꞌe gui ndee Canaã yvy filisteu
kuery ikuaia, nderovai Senhor ijayvu vy “Xee romomba ꞌrã, hekoa
vaꞌekue ndoikoavei peve”, heꞌi ꞌrã. 6 Yeꞌẽ yvýry ma opyta ꞌrã nhuũndy
 

vexaꞌi okaru atyrã rive, vexaꞌi re opena vaꞌe rekoarã, haꞌe vexaꞌi kuery
kora oĩ aguã. 7 Yeꞌẽ yvýrygua ma Judá kuery mbaꞌerã opyta ꞌrã. Haꞌe py
 

omongaru ꞌrã guymba kuery, haꞌe kaꞌaru nhavõ onhenomba ꞌrã Asquelom
tetã py oo ikuai vaꞌe py, mbaꞌeta haꞌe kuery re Senhor Tuuete oikuaa
pota vy ombopyau ꞌrã ikuaia.

Moabe haꞌe Amom pygua kuery rovai ijayvuague

8  — Xee aendu ma Moabe pygua kuery nhombojaru reia rupi ijayvu
vaꞌe, Amom pygua kuery jojojai reia guive. Xevygua kuery rovai ijayvu
rei okuapy, ijyvy re guive. 9 Haꞌe nunga rupi anhetẽ ete xee ae rekove
 

rupi aura vy aipoaꞌe: Moabe opyta ꞌrã Sodoma tetã rami, haꞌe Amom
pygua kuery ma Gomorra pygua rami ꞌrã opyta, pynondyrã, ygua juky rei
vaꞌerã haꞌe ombovaipa pyre rakaꞌe rã peve guarã. Haꞌe rã xevygua kuery
rembyrekue ma mbaꞌemo oipeꞌapa ꞌrã haꞌe gui, xevygua kuery okuave
vaꞌe ojopy ꞌrã ombaꞌerã — heꞌi Senhor ixondaro reta vaꞌe, Israel kuery
Ruete. 10 Haꞌe kuery re haꞌe nunga oiko ꞌrã onhemboyvate reiague re,
 

mbaꞌeta ojojai reia rupi onhemboyvate rei okuapy Senhor ixondaro reta
vaꞌe pegua kuery rovai. 11 Haꞌe ramo haꞌe kuery rovai Senhor oexa uka
 

ꞌrã oavaetea, yvy gui tuuete ramigua ikuai vaꞌe omokanhymba vy. Haꞌe
rami rire yy paꞌũ rupi ikuai vaꞌe kuery ombojerovia ꞌrã okuapy, peteĩ-teĩ
guekoa py ae.

Etiópia haꞌe Assíria pygua kuery rovai ijayvuague

12  Haꞌegui peẽ Etiópia pygua kuery ma pendejukapaa ꞌrã Senhor
guigua kyxe py. 13 Kuaray ijapuꞌaꞌia katy opo oupi vy ombovaipa avi ꞌrã
 

Assíria yvy. Haꞌe rami vy Nínive tetã ombovaipa ramo yvy piru reia ꞌrã
opyta mbaꞌeve jipovei rã. 14 Haꞌe vaꞌe tetã mbyte py vexaꞌi kuery opytuꞌu
 

ꞌrã okuapy, mymba kuery mboae ijaty avi ꞌrã. Oo ytakue ikuai vaꞌe áry
ma oko guaxu haꞌe kuĩꞌi onhemboaity ꞌrã. Janela ikuaiague rupi onhendu
ꞌrã guyra nhendua, haꞌe rã okẽ py ma yty rive ꞌrã opyta, yvyrape yary
guigua oipeꞌapaa rire. 15 Haꞌe vaꞌe tetã py ma ovyꞌa rei haꞌe okyjea rupi
 

eꞌỹ ikuaia vaꞌekue. Haꞌe pygua kuery ojeupe ae “Xee ma peteĩꞌi vaꞌe aiko,
xee rami etegua jipoi avave”, heꞌi vaꞌekue. Haꞌe rami teĩ tetã ombovaipa
 1553 Sofonias 2​, ​3

pyre opyta, kaꞌaguy rupigua opytuꞌu atyrã rive! Oaxa vaꞌe kuery ojojai
reia rupi otuvy nheꞌẽ haꞌe okuaveꞌẽ ꞌrã jogueravy.

Jerusalém pygua kuery re ijayvuague

3   Haꞌe
gui ndaꞌevei ete ꞌrã nhomoingo axya kuery retã pe, mbaꞌeta
1

nonheꞌẽ rendui haꞌe ikyꞌapa vaꞌe ikuaia. 2 Haꞌe kuery ma nomboetei

 

avave rei, onhemoꞌarandu ukaxe eꞌỹ vaꞌe, Senhor re ojerovia eꞌỹ vaꞌe,
neĩ Nguuete re onhembojaxe eꞌỹ vaꞌe. 3 Haꞌe pygua yvatekueve ma
 

guary okororõ vaꞌe rami joguereko. Nhomboayvua kuery ma aguaraꞌi

pytũ guýry jogueroꞌaa rami ikuai, ikãgue riveꞌi ma voi koꞌẽgue jevy
guarã ndoejai vaꞌe rami. 4 Haꞌe pygua profeta kuery voi hiꞌarandu eꞌỹ
 

vaꞌe, anhetẽ rupi eꞌỹ ikuai vaꞌe meme. Haꞌe pygua sacerdote kuery ma
omongyꞌapa ꞌrã oo ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe, lei rupi eꞌỹ ikuai vy. 5 Haꞌe rã Senhor
 

ma heko porã ete vaꞌe oiko haꞌe kuery mbyte, teko vai ojapo vaꞌeꞌỹ.
Koꞌẽ nhavõ ꞌrã oexa uka teko porã rupi oikoa. Haꞌe ma ndojapo eꞌỹi
oayvuague. Haꞌe rã heko vai vaꞌe kuery ma noxĩ kuaai.
6 Haꞌe nunga rupi Senhor aipoeꞌi:
 

— Amokanhymba yvy regua, haꞌe kuery pegua torre ikuai vaꞌekue voi
ambovaipa ma. Hetã mbyte rupi ajapo noĩavei aguã rami, haꞌe rupi oaxa
vaꞌerã jipoi ramo. Haꞌe kuery retã ikuai vaꞌekue ambovaipa ma, mavaꞌeve
ete noĩavei aguã. 7 Haꞌe rire xee aipoaꞌe: “Aỹ ma ri nhiꞌã peẽ kuery
 

xerenonde pejererokyjea rupi ꞌrã pendekuai, xevy pe penhemoꞌarandu

uka ꞌrã guive, penderekoa ombovaipaa eꞌỹ aguã, ambovaipa aguã
re xeayvu teĩ”, haꞌe. Haꞌe rami teĩ haꞌe kuery koꞌẽ rai reve ovy vy
onhemongyꞌapa reive okuapy.

Jerusalém pygua kuery ogueraa jepe aguã re ijayvuague

8  Haꞌe nunga rupi Senhor aipoeꞌi:
— Xerarõ ke pekuapy, anhomokanhymba aguã apuꞌãa ára peve.
Mbaꞌeta xepyꞌa re amoĩ yvy regua kuery amonoꞌõmba aguã. Haꞌe rami
vy amboatypa ꞌrã peteĩ-teĩ regua, haꞌe kuery re xeayvu vaiague amoingo
aguã, xepoxya haꞌe javi guive. Mbaꞌeta tata py amomba ꞌrã kovaꞌe yvy
haꞌe javi, ndaꞌevei etea aexa uka vy. 9 Haꞌe gui ma yvy regua kuery pe
 

ameꞌẽ ju ꞌrã ijuru ikyꞌa eꞌỹ vaꞌerã, Senhor rery rupi ojapukai haꞌe hexeve
peteĩ rami ikuai aguã. 10 Haꞌe ramo Etiópia yvy regua yakã ikuai vaꞌe
 

rovai rupi ikuai avi xemboetea kuery, amoaĩmba vaꞌekue ramymino

kuery. Haꞌe vaꞌe kuery voi xevy pe ogueru ꞌrã omeꞌẽ vaꞌerã. 11 Haꞌe vaꞌe
 

ára xee noromoxĩmbai ꞌrã mbaꞌemo pejapoague gui, naxenheꞌẽ rendui

rire teĩ. Mbaꞌeta penembyte gui aipeꞌapa ꞌrã onhemboyvatea rupi ovyꞌa
rei vaꞌe. Haꞌe rami rire napenhemboyvatevei ma ꞌrã xevygua yvyty ikyꞌa
eꞌỹ vaꞌe áry. 12 Haꞌe rami ꞌrãgue py penembyte aeja ꞌrã ikuai riveꞌi haꞌe
 

onhemoꞌyvyĩꞌi kuaa vaꞌe, xee Senhor rery rupi ojerovia vaꞌerã. 13 Haꞌe 
Sofonias 3 1554

ramo Israel kuery rembyrekue ndojejavyvei ma ꞌrã, neĩ ndaꞌijapuvei ma

ꞌrã. Haꞌe kuery juru py noĩvei ꞌrã apekũ nhombotavya rupi ijayvu vaꞌe,
mbaꞌeta arupa ꞌrã mymba kuery nhuũndy rupi onhenomba vaꞌe rami
ikuai aguã, haꞌe jipoavei ꞌrã imondyiarã.
14 Sião pygua kuery, peporaei ke. Israel pygua kuery, pevyꞌa vaipa
 

ke. Jerusalém pygua kuery, pevyꞌa ke pendepyꞌa haꞌe javi py, pevyꞌa.
15 Mbaꞌeta Senhor omboguepa ae ma pepaga aguã vaꞌekue, omoxẽ ma
 

guive penderovaigua kuery. Penembyte oĩ Senhor Israel kuery ruvixa

vaꞌe. Haꞌe ramo mbaꞌemo vai ndouvei ma ꞌrã pexa aguã. 16 Haꞌe vaꞌe ára
 

py Jerusalém pe aipoꞌea ꞌrã: “Sião pygua kuery, pekyje eme. Pemoeꞌõgue

eme pendejyva. 17 Mbaꞌeta penembyte rupi oiko Senhor Penderuete. Haꞌe
 

ma ipoꞌakapa vaꞌe pendereraa jepe aguã, pendererovyꞌa ete ꞌrã guive.

Penderayvua rupi vy penembopyau ꞌrã, pendererovyꞌa ꞌrã oporaeia rupi”,
ꞌea ꞌrã.
18 Senhor aipoeꞌi:
 

— Xevygua ngaru oiko aguã py ndoo reguai vy iporiaupa vaꞌekue

ma xee arupa ju ꞌrã. Haꞌe vaꞌe kuery ma penderegua ae teĩ ojojai
poyi pyrã ikuai vaꞌekue. 19 Neꞌexa, haꞌe vaꞌe jave py ambopagapa ꞌrã
 

penembojexavaiare kuery. Haꞌe rã oguata vaikueꞌi vaꞌe ma xee araa

jepe ꞌrã, omoxẽ mbyre arupa ju ꞌrã. Haꞌe rami vy haꞌe kuery ajapo ꞌrã
omboetepaa haꞌe hery re imaꞌenduꞌaa aguã rami, yvy haꞌe javi oxĩmba
rei okuapyague nhavõ rupi ae. 20 Haꞌe vaꞌe jave py xee roguerupa vy
 

romonoꞌõmba ju ꞌrã. Haꞌe rami vy anhetẽ ete ajapo ꞌrã yvy regua kuery
haꞌe javi gui penderery re imaꞌenduꞌa porãave haꞌe penemboeteave aguã
rami, pexaa py pendekuaia ambopyau ramo — heꞌi Senhor.
 Ageu ayvu oĩa
Ageu ayvu oĩa
Israel kuery Babilônia py escravo-rã heraapaague gui Jerusalém tetã py ju
ojevy teĩ nomoatyrõi ranhe Nhanderuete pegua templo. Haꞌe ramo “Po rami
ijayvu Senhor ixondaro reta vaꞌe: Kovaꞌe kuery aipoeꞌi: ‘Novaẽi teri Senhor
pegua oo jajapo ju aguã’, heꞌi okuapy. Haꞌe nunga rupi profeta Ageu pe Senhor
oayvu ombou vy aipoeꞌi: ‘Haꞌevea rami teve xevygua oo ivaipa oiny teri reve peẽ
kuery ro yvyrape py penhovã porãmba vaꞌekue py peĩ aguã? Neꞌexa haꞌvy. Po
rami ijayvu Senhor ixondaro reta vaꞌe: Peikuaa pota nho ke pendere mbaꞌemo
oiko vaꞌe-vaꞌe re. Mbaꞌeta mbaꞌemo penhotỹ vaipa vaꞌeri mbovyꞌi rive pemonoꞌõ.
Pekaru vaꞌeri napenhandu kuaai. Peyꞌu vaꞌeri pendu teri yꞌuvei. Penhemonde
vaꞌeri peteĩve henda py napenderete rakui. Perátaꞌi pejou vaꞌeri pendevoko
opukue py merami pemboyru”, heꞌi (1.2‑6). Mbaꞌeta Nhanderuete oipota rakaꞌe
haꞌe kuery omoatyrõ ixupegua templo, peteĩ-teĩ ngoo anho eꞌỹ.
Nhanderuete re nhanemaꞌenduꞌa eꞌỹ re nhandejeupe guarã re anho nhanheaꞌã
aguã ndaꞌevei, Nhanderuete nanhanemoingo porãi ꞌrã guive. “Haꞌe rami ꞌrãgue
py jypyꞌi peka ꞌrã ipoꞌakaa haꞌe ixuguigua teko porã. Haꞌe ramo ꞌrãe peikotevẽ
vaꞌe haꞌe javi omeꞌẽ avi pẽvy” (Mateus 6.33).

Guetarã kuery pe Ageu ijayvuague templo ojapo ju aguã re

1   Mokoĩ
maꞌetỹ re ma huvixa Dario oĩ jave, mboapy meme jaxya,
1

ijypyꞌia ára py ma Senhor ombou oayvu. Profeta Ageu rupi ombou

Salatiel raꞌy Judá pygua huvixa Zorobabel pe, Jozadaque raꞌy sacerdote
yvateve vaꞌe Josué pe guive. Haꞌe vy aipoeꞌi:
2 — Po rami ijayvu Senhor ixondaro reta vaꞌe: Kovaꞌe kuery aipoeꞌi:
 

“Novaẽi teri Senhor pegua oo jajapo ju aguã”, heꞌi okuapy. a

3 Haꞌe nunga rupi profeta Ageu pe Senhor oayvu ombou vy aipoeꞌi:
 

4 — Haꞌevea rami teve xevygua oo ivaipa oiny teri reve peẽ kuery ro
 

yvyrape py penhovã porãmba vaꞌekue py peĩ aguã? 5 Neꞌexa haꞌvy. Po

 

a
 1.2 Haꞌe vaꞌe eꞌỹ mbove ma Nhanderuete pegua oo haꞌe kuery ojapo aguã omboypy teĩ
hovaigua kuery omombytuꞌu ojapopa ete aguã gui (Esdras 3.8–4.5, 24). Haꞌe gui apy ma
Ageu rupi Nhanderuete ijayvu ojapopa ete aguã re.

1555
Ageu 1​, ​2 1556

rami ijayvu Senhor ixondaro reta vaꞌe: Peikuaa pota nho ke pendere
mbaꞌemo oiko vaꞌe-vaꞌe re. 6 Mbaꞌeta mbaꞌemo penhotỹ vaipa vaꞌeri
 

mbovyꞌi rive pemonoꞌõ. Pekaru vaꞌeri napenhandu kuaai. Peyꞌu vaꞌeri

pendu teri yuvei. Penhemonde vaꞌeri peteĩve henda py napenderete rakui.
Perataꞌi pejou vaꞌeri pendevoko opukue py merami pemboyru.
7 Po rami ijayvu Senhor ixondaro reta vaꞌe:
 

— Peikuaa pota ke pendere mbaꞌemo oiko vaꞌe-vaꞌe re. 8 Aỹ ma tapeo,

 

yvyty gui peru yvyra xevygua oorã pejapo aguã. Haꞌe vaꞌe ma arovyꞌa
ꞌrã, xemboyvatea ꞌrã guive — heꞌi.
9 Senhor ixondaro reta vaꞌe aipoeꞌive ju:
 

— Mbaꞌemo pemonoꞌõ vaꞌerã pearõ reta teĩ mbovyꞌi ete oiko. Haꞌe gui
mbovyꞌi vaꞌekue pendero py peraa ramo ma xee aipeju vy rive amoaĩmba
imondovy. Mbaꞌe re tu oiko haꞌe rami? Mbaꞌeta xevygua oo ivaipa teri
oiny, haꞌe rã peẽ kuery peteĩ-teĩ pendero re anho ndaꞌeveive peovy.
10 Haꞌe nunga rupi ae yva gui ndaꞌokyvei pendeꞌáry, haꞌe yvy gui voi
 

mbaꞌeve ndoikoi. 11 Pendeyvy haꞌe yvyty ikuai vaꞌe rupi amombirupa.

 

Mbaꞌemo aju ikuai vaꞌe re, vinho, azeite, haꞌe yvy gui mbaꞌemo oiko ꞌrã
vaꞌekue haꞌe javi re ambou ipirupa aguã, avakue re guive, mymba kuery
haꞌe pendepo py pejapo vaꞌe haꞌe javi re guive.

Heta vaꞌe kuery Senhor onheꞌẽ rendu okuapyague

12  Haꞌe
ramo Salatiel raꞌy Zorobabel haꞌe Jozadaque raꞌy sacerdote
yvateve vaꞌe Josué onheꞌẽ rendu okuapy Senhor Nguuete heta vaꞌe kuery
haꞌe javi reve, profeta Ageu pe Senhor oayvu omombeꞌu uka vaꞌekue
ojapopa vy. Haꞌe rami vy haꞌe kuery ojererokyjea rupi ikuai Senhor
renonde.
13 Haꞌe gui Senhor remimbou Ageu ijayvu heta vaꞌe kuery pe. Senhor
 

ijayvuague omombeꞌu vy aipoeꞌi:

— Senhor aipoeꞌi: “Xee aiko peẽ kuery reve”, heꞌi. 14 Haꞌe rami vy
 

Senhor omokyreꞌỹ Salatiel raꞌy Judá pygua huvixa Zorobabel haꞌe

Jozadaque raꞌy sacerdote yvateve vaꞌe Josué, heta vaꞌe kuery haꞌe javi
guive. Haꞌe ramo haꞌe kuery oupa vy onhemoĩ ju okuapy oo ojapoa rupi
Nguuete Senhor ixondaro reta vaꞌe peguarã. 15 Mboapy meme jaxya haꞌe
 

vinte e quatro araa py ma haꞌe rami ikuai.

Mokoĩa templo omoexakã aguã re Nhanderuete ijayvuague

2   Haꞌe
gui mokoĩ maꞌetỹ re ma huvixa Dario oĩ jave py, sete jaxya
1

haꞌe vinte e um araa py profeta Ageu pe Senhor ombou ju oayvu.

Haꞌe vy aipoeꞌi:
2 — Ndeayvu ke aỹ Salatiel raꞌy Judá pygua huvixa Zorobabel pe,
 

Jozadaque raꞌy sacerdote yvateve vaꞌe Josué pe, haꞌe heta vaꞌe kuery haꞌe
javi pe guive. Haꞌe vy aipoꞌre: 3 “Mavaꞌe peẽ kuery aỹ peve pekuave vaꞌe
 
 1557 Ageu 2

regua pa pexa rakaꞌe kovaꞌe oo jypy guare iporãmba teri jave? Haꞌe gui
aỹ ma mbaꞌexa tu pexa? Mbaꞌeverã ndovarevei vaꞌe rami eꞌỹ teve opyta
aỹ?”
4 Haꞌe rami teĩ po rami aỹ Senhor ijayvu: “Zorobabel, ndepyꞌa
 

guaxu ke. Jozadaque raꞌy sacerdote yvateve vaꞌe Josué, ndee voi ke
ndepyꞌa guaxu. Haꞌe heta vaꞌe kuery pendeyvy re pendekuai vaꞌe voi ke
pendepyꞌa guaxu pembaꞌeapo aguã, mbaꞌeta peẽ kuery reve xee aiko”,
heꞌi Senhor ixondaro reta vaꞌe. 5 “Egito yvy gui pejupa jave xereve guarã
 

ajapo vaꞌekue rami vy Xenheꞌẽ oiko ꞌrã penembyte rupi. Pekyje eme
haꞌvy.” 6 Mbaꞌeta po rami ijayvu Senhor ixondaro reta vaꞌe: “Teĩgue ju
 

amboryryipa ꞌrã yva haꞌe yvy, yeꞌẽ haꞌe yvy yy eꞌỹa guive. b 7 Amboryryi
 

ꞌrã yvy regua haꞌe javi. Haꞌe ramo yvy regua haꞌe javi oguerupa ꞌrã
mbaꞌemo ojou porãve vaꞌe. Haꞌe rã kovaꞌe oo xee amonyẽmba ꞌrã hexakã
vaꞌe”, heꞌi Senhor ixondaro reta vaꞌe. 8 “Prata haꞌe ouro oĩ vaꞌe ma
 

xembaꞌe meme”, heꞌi Senhor ixondaro reta vaꞌe. 9 “Kovaꞌe oo ma jypy

 

guare gui hexakãmbave ꞌrã. Haꞌe rami vy kovaꞌe henda re ambou ꞌrã
pendekuai porã aguã”, heꞌi Senhor ixondaro reta vaꞌe.

Heta vaꞌe kuery ndojeroviai ramo ijayvu eteague

10  Haꞌe
gui mokoĩ maꞌetỹ re ma huvixa Dario oĩ jave py, nove jaxya haꞌe
vinte e quatro araa py Senhor peteĩgue ju oayvu ombou profeta Ageu
pe. Haꞌe vy aipoeꞌi:
11 — Po rami ijayvu Senhor ixondaro reta vaꞌe: Eporandu ke sacerdote
 

kuery ikuai vaꞌe pe lei re oĩ vaꞌe re. Haꞌe vy aipoꞌre: 12 “Xapyꞌa rei
 

amongue xoꞌo ikyꞌa eꞌỹ vaꞌerã omboaxa pyre onhovãa ꞌrã heravy oao py.
Haꞌe gui xapyꞌa rei xoꞌo ombovya rive ꞌrã mbojape, tembiꞌu ombojy pyre,
vinho ryru, azeite ryru, haꞌeꞌỹ vy tembiꞌu oĩ vaꞌe re rei. Haꞌe rami rã haꞌe
vaꞌe tembiꞌu voi ndaꞌu opyta ꞌrã ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe?” ꞌre.
Haꞌe rami sacerdote kuery pe aporandu rã ombovai:
— Any — heꞌi okuapy.
13 Haꞌe ramo Ageu oporanduve ju:
 

— Haꞌe gui xapyꞌa rei amongue mbaꞌemo reꞌõgue re opoko vy haꞌeveꞌỹ

vaꞌe opyta rire ma kovaꞌe nunga ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe re ju ojopy ꞌrã. Haꞌe rami rã
kovaꞌe nunga ju ndaꞌu opyta ꞌrã haꞌeveꞌỹ vaꞌe?
Sacerdote kuery ombovai:
— Tá, opyta ꞌrã ri haꞌeveꞌỹ vaꞌe — heꞌi.
14 Haꞌe ramo Ageu aipoeꞌive ju:
 

— Senhor aipoeꞌi: “Haꞌe rami ae avi kovaꞌe kuery ikuai, mbaꞌeta

kovaꞌe regua ma haꞌeveꞌỹ vaꞌe meme ikuai xerenonde. Haꞌe rami ae ju
opyta opo py mbaꞌemo ojapo vaꞌe, xevy pe omeꞌẽ vaꞌe voi. Ikyꞌa vaꞌe

b
 2.6 Hebreus 12.26‑27
Ageu 2 1558

meme opyta. c 15 Aỹ ma peikuaa porã pota haꞌe vaꞌe ára jave guive
 

pendere oiko vaꞌekue haꞌe javi re. Mbaꞌeta templo Senhor peguarã
pejapo aguã ita pembojoja ypy eꞌỹ mbove, 16 haꞌe vaꞌe jave eꞌỹ mbove
 

ma vinte ryru mbaꞌemo pemoĩ porãague py peo vy dez eteꞌi ꞌrã pejou
vaꞌekue. Vinho voi cinqüenta ryru pemboyruague py peo peraa aguã vy
ma vinte eteꞌi ꞌrã pejou vaꞌekue. 17 Haꞌe rami avi peẽ kuery re xee ambou
 

yvytu raku, mbaꞌemo ruꞌũ haꞌe amandau, pendepo py pejapo vaꞌe haꞌe
javi áry. Haꞌe ramive ma peẽ kuery neĩ peteĩve ndapejeko rerovai xevy
guarã”, heꞌi Senhor.
18 “Xee xeayvu ju: Aỹ guive peikuaa porã pota, nove jaxya haꞌe vinte
 

e quatro ára guive, Senhor pegua templo pejapo aguã pemboypya

ára guive, peikuaa pota haꞌe nunga haꞌe javi pendere oiko vaꞌekue
re. 19 Mbaꞌeta jipovei ma mbaꞌemo raꞌyĩgue pemoĩ porãague py. Uvaꞌy
 

ndaiꞌavei avi, figo voi, romã, neĩ oliva voi. Haꞌe rami teĩ kovaꞌe ára guive
xee romoingo porã ꞌrã”, heꞌi.

Zorobabel pe Senhor ojapo porã aguã re ijayvuague

20  Haꞌe
gui nove jaxya haꞌe vinte e quatro araa pyve Senhor teĩgue ju
ombou oayvu Ageu pe. Haꞌe vy aipoeꞌi:
21 — Aipoꞌre ke Judá pygua huvixa Zorobabel pe: “Amboryryipa ꞌrã
 

yva haꞌe yvy. 22 Aity ꞌrã huvixa ikuai vaꞌe poꞌakaague, ambovaipa ꞌrã yvy
 

regua kuery imbaraeteague. Ambovaipa ꞌrã karóxa, ogueroguata vaꞌe

kuery guive. Haꞌe ramo kavaju haꞌe hiꞌárygua kuery hoꞌapa ꞌrã kyxe py
peteĩ-teĩ jokutu vy.”
23 — Senhor aipoeꞌive ju: “Haꞌe gui ndee Salatiel raꞌy Zorobabel
 

xerembiguai reiko vaꞌe, haꞌe vaꞌe ára py rogueru vy roguereko ꞌrã xekuã
regua xerery oĩa vaꞌe rami, xee ae roiporavo rire”, heꞌi Senhor ixondaro
reta vaꞌe.

c
 2.10‑14 Haꞌe kuery reko rami vy mbaꞌemo ikyꞌa vaꞌe amboae regua re ombovy rive teĩ
haꞌe vaꞌe voi opyta ꞌrã ikyꞌa vaꞌe. Haꞌe kuery voi Nhanderuete nonheꞌẽ renduia rupi ikuai
vy ixupe ikyꞌa vaꞌe opyta.
 Zacarias ayvu oĩa
“Pejeko rerova ke”, heꞌiague

1   Mokoĩ
maꞌetỹa haꞌe oito jaxya re ma huvixave Dario oĩ jave
1

py Senhor ombou oayvu Berequias raꞌy profeta Zacarias, Ido

ramymino vaꞌe pe. Haꞌe vy aipoeꞌi:
2 — Peneramoĩ kuery pe Senhor ipoxy ete vaꞌekue. 3 Haꞌe nunga rupi
   

aipoꞌre neretarã kuery pe: Po rami Senhor ixondaro reta vaꞌe ijayvu: Pejevy
ju ke xevy. Haꞌe ramo xee voi aiko ju ꞌrã peẽ kuery reve. 4 Pendekuaive eme
 

peneramoĩ kuery ikuaiague rami. Mbaꞌeta haꞌe kuery pe ma profeta kuery yma
guare ijayvu vy aipoeꞌi vaꞌekue: “Po rami ijayvu Senhor ixondaro reta vaꞌe:
Pejeko rerova ke aỹ opa marã rei pendekuaia haꞌe mbaꞌemo vai pejapoa gui”,
heꞌi vaꞌekue ri haꞌe kuery noendui, naxenheꞌẽ rendui guive — heꞌi Senhor.
5 — Mamo tu aỹ peneramoĩ kuery ikuai? Profeta kuery voi ndokuave
 

riaei avi. 6 Haꞌe rã xeayvu haꞌe aipota vaꞌe xerembiguai profeta kuery pe
 

aikuaa uka vaꞌekue ma ojeupitypa ma peneramoĩ kuery ambojexavaia py.

Haꞌe gui ma haꞌe kuery ojeko rerova vy aipoeꞌi: “ Senhor ixondaro reta
vaꞌe ma nhanembopaga aguã re onhembopyꞌa rakaꞌe nhandereko vaiague
haꞌe mbaꞌemo vai jajapoague re. Haꞌe rami vy ojapo ae ma”, heꞌi okuapy.

Jypy kavaju kuery oexaague

7 Haꞌe gui mokoĩ maꞌetỹa haꞌe onze jaxya sebate ꞌepy vaꞌe, vinte e
quatro araa py, huvixa Dario mokoĩ maꞌetỹa re ma oĩ jave py Senhor
oayvu ombou ju Berequias raꞌy profeta Zacarias, Ido ramymino vaꞌe pe.
8 Haꞌe ramo peteĩ pytũ aexa raꞌu rã ojekuaa peteĩ ava kavaju pytã vaꞌe
 

árygua. Haꞌe vaꞌe ma peteĩ yvyugua puku py oĩ, yvyra murteira ikuai
vaꞌe mbyte. Hakykue re ojekuaave ju kavaju pytã vaꞌe, xiĩ raiꞌi vaꞌe haꞌe
xiĩ vaꞌe guive. 9 Haꞌe ramo xee aporandu:
 

— Xeruvixa, marã ramigua tu pevaꞌe?

Haꞌe ramo anjo xereve ijayvu vaꞌe ombovai:
— Xee aikuaa uka ꞌrã marã ramigua paa — heꞌi.
10 Haꞌe ramo yvyra ikuai vaꞌe mbyte ava oĩ vaꞌe ju ombovai. Haꞌe vy
 

aipoeꞌi:

1559
Zacarias 1 1560

— Haꞌe vaꞌe kuery ma yvy jave rupi oguata vaꞌerã Senhor ombou
vaꞌekue — heꞌi.
11 Haꞌe gui haꞌe vaꞌe kuery ju ijayvu Senhor pegua anjo yvyra ikuai
 

vaꞌe mbyte oĩ vaꞌe pe. Haꞌe vy aipoeꞌi:

— Ore ma yvy jave rupi roikopa ma. Haꞌe ramo haꞌe pygua kuery
opytuꞌupa, yvy haꞌe javi rupi ikuai porãmba guive — heꞌi okuapy.
12 Haꞌe ramo anjo Senhor pegua ombovai:
 

— Senhor nexondaro reta vaꞌe, rakaꞌe peve ꞌrã tu remboaxya nderexa

ukavei Jerusalém tetã pygua kuery pe, neĩ Judá regua tetã ikuai vaꞌe
pygua kuery pe? Mbaꞌeta haꞌe kuery re setenta maꞌetỹ re ma ndepoxya
oĩ — heꞌi.
13 Haꞌe gui anjo xereve ijayvu vaꞌe pe Senhor ijayvu porãꞌi
 

nhombopyꞌa porãa rupi. 14 Haꞌe ramo haꞌe vaꞌe ju ijayvu xevy:

 

— Emombeꞌu atã ke: Po rami Senhor ixondaro reta vaꞌe ijayvu:

Xee ma ndaꞌevei etea aendu Jerusalém haꞌe Sião pygua kuery re.
15 Haꞌe rã amboae regua kuery pe ma xepoxy ete, mbaꞌeve gui
 

okyje eꞌỹ re ikuai vaꞌe pe. Mbaꞌeta haꞌe kuery pe amongue py eteꞌi
xepoxy vaꞌekue ri aỹ ma haꞌe kuery xembopoxyve ete. 16 Haꞌe nunga
 

rupi po rami Senhor ijayvu: Xee ma Jerusalém tetã re ajevy ju ꞌrã

anhomboaxya rupi. Haꞌe gui xevygua oo ma ojapoa ju ꞌrã haꞌe py.
Teĩgue ju ixã mbaꞌemo aꞌãa omoatãa ꞌrã Jerusalém tetã rupi — heꞌi
Senhor ixondaro reta vaꞌe.
17 — Haꞌe gui teĩgue ju remombeꞌu atã vy aipoꞌre ꞌrã: Po rami ijayvu
 

Senhor ixondaro reta vaꞌe: “Xevygua tetã ikuai vaꞌe tynyẽ nho ꞌrã
mbaꞌemo porã”, heꞌi. Mbaꞌeta Senhor ombopyꞌa guaxu nho ꞌrã Sião
pygua kuery, Jerusalém tetã oiporavo ju ꞌrã guive.

Irundy vaka rakua oexaague

18  Haꞌe
gui teĩgue ju amaꞌẽ vy aexa irundy vaka rakuakue. 19 Haꞌe rami
 

vy aporandu anjo xereve ijayvu vaꞌe pe:

— Mbaꞌe nunga tu pevaꞌe?
Haꞌe rã xembovai:
— Pevaꞌe vaka rakuakue ma Judá, Israel haꞌe Jerusalém pygua kuery
moaĩmbaare — heꞌi.
20 Haꞌe rire ma Senhor oexa uka avi irundy ferro re ombaꞌeapo vaꞌe
 

kuery. 21 Haꞌe rã xee aporandu:

 

— Haꞌvy pevaꞌe kuery, mbaꞌerã tu ou?

Ombovai:
— Vaka rakuakue ma yvy regua kuery Judá kuery rovai opuꞌã vy
opoꞌakaa rupi omoaĩmba vaꞌekue, neĩ avave rei oakã nomopuꞌã kuaavei
aguã rami. Haꞌe gui kovaꞌe ferro re ombaꞌeapo vaꞌe kuery ma vaka
rakuakue mongyjearã haꞌe heitypaarã ou — heꞌi.
 1561 Zacarias 2​, ​3

Jerusalém tetã rupi mbaꞌemo aꞌãarã oexaague

2   Haꞌe
gui amaꞌẽ vy peteĩ ava hiꞌaĩ vaꞌe ju aexa. Haꞌe vaꞌe ma opo py
1

oguereko peteĩ ixã mbaꞌemo aꞌãa. 2 Haꞌe ramo aporandu ixupe:

 

— Marã katy reo?

Ombovai:
— Jerusalém tetã raꞌã vy aa, ipya haꞌe ipuku-a aikuaa aguã — heꞌi.
3 Haꞌe gui anjo xereve ijayvu vaꞌe oo ta ma ramo amboae anjo ou vy
 

ovaexĩ. 4 Haꞌe vy aipoeꞌi ixupe:

 

— Tereo pojava ke, haꞌe emombeꞌu pevaꞌe kunumi vaꞌe pe: “Jerusalém
tetã re heta ete avakue haꞌe mymba kuery ikuai ramo tekoaꞌi rami
ꞌrã opyta ikora veꞌỹ vaꞌe”, ꞌre. 5 Mbaꞌeta Senhor aipoeꞌi: “Xee ae ꞌrã
 

aĩ tetã korarã tata guigua rami. Xee aiko ꞌrã haꞌe kuery mbyte rupi
imoexakãarã”, heꞌi.

Sião tetã katy ju Israel kuery ojevy aguã re ijayvuague

6  Haꞌe gui Senhor aipoeꞌi:
— Pendu ke! Pendu ke! Pevapa ke peovy aỹ kuaray ijapuꞌaꞌia katy yvy
oĩ vaꞌe gui, irundy henda katy yvytu yva rupi oipejua katy xee romoaĩmba
rire teĩ. 7 Pendu ke! Peẽ Sião pygua kuery Babilônia kuerya py pendekuai
 

vaꞌe, tapeo jepe ke. 8 Mbaꞌeta Senhor ixondaro reta vaꞌe po rami Senhor
 

ijayvu: “ Senhor onhemboete ukaa rupi xembou yvy regua penembaꞌe rei-
rei peꞌapaare kuery rovai, mbaꞌeta ixupe rã penderovai opo oupity vaꞌe ma
hexa raꞌyĩ re opoko vaꞌe reve ndaꞌeveia rami. 9 Maꞌẽ, haꞌe kuery rovai xee
 

xepo aupi ramo hembiguai ikuai vaꞌekue ae ju ꞌrã oipeꞌapa imbaꞌe rei-rei.
Haꞌe ramo peikuaa ꞌrã Senhor ixondaro reta vaꞌe ae xembouague”, heꞌi. a
10 Senhor aipoeꞌi:
 

— Sião pygua kuery, peporai ke pevyꞌa reve, mbaꞌeta aju ꞌrã penembyte
aiko aguã. 11 Mbaꞌeta haꞌe vaꞌe ára ma heta regua ꞌrã onhemboaty xee
 

Senhor re, xevy guarã. Haꞌe gui penembyte aiko ramo peikuaa ꞌrã
Senhor ixondaro reta vaꞌe ae pendea py xembouague. 12 Haꞌe vaꞌe jave  

py Senhor ojeupe guarã ogueru ꞌrã Judá kuery. Yvy ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe re jevy
ꞌrã ogueru, haꞌe teĩgue ju oiporavo ꞌrã Jerusalém tetã. 13 Haꞌe nunga rupi
 

peẽ avakue haꞌe javi, pekyrirĩmba ke Senhor renonde, mbaꞌeta oꞌamba

ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe gui opuꞌã ma ouvy.

Sacerdote yvateve vaꞌe Josué oexaague

3   Haꞌe
gui xevy pe Nhanderuete oexa uka sacerdote yvateve vaꞌe
1
Josué, Senhor guigua anjo renonde hiꞌaĩ rã. Haꞌe vaꞌe oiporu kuaa

a
 2.8‑9 Apy ma “Senhor” ae ijayvu vy “ ‘Senhor’ xembou”, heꞌi. Mbaꞌeta “Senhor”
remimbou hexeve joo rami ete, Marcos 12.35‑37 py Jesus ojee ae ijayvua rami.
Zacarias 3​, ​4 1562

regua re Satanás hiꞌaĩ avi hovai ijayvu aguã. 2 Haꞌe rã Senhor ma aipoeꞌi
 

Satanás pe:
— Satanás, Senhor taꞌijayvu ete ndevy. Tá, Senhor Jerusalém tetã
poravoare taꞌijayvu ete ndevy. Mbaꞌeta pevaꞌe ava ma tataꞌy tata py okaia
gui oipeꞌa pyre rami — heꞌi. 3 Josué ma anjo renonde hiꞌaĩ reve ao ikyꞌapa
 

vaꞌe py onhemonde hoꞌamy.

4 Haꞌe gui ma anjo ju ijayvu. Haꞌe vy aipoeꞌi guenonde ikuai vaꞌe pe:
 

— Pemboi ijao ikyꞌapa rei vaꞌe — heꞌi.

Josué pe aipoeꞌi avi:
— Neꞌexa, ndegui aipeꞌapa ma ndereko vaiague, haꞌe gui ao porãgue py
ju ꞌrã romonhemonde — heꞌi.
5 Haꞌe ramo xee ju aipoaꞌe:
 

— Inhakã re ma pemoĩ avi akã regua ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe — haꞌe. Haꞌe
ramo inhakã re omoĩ akã regua ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe, ao haꞌevea ramigua py
omonhemonde guive. b
Haꞌe gui ma Senhor guigua anjo hiꞌaĩ vaꞌe ju 6 aipoeꞌi Josué mongetaa
 

rupi:
7 — Po rami ijayvu Senhor ixondaro reta vaꞌe: Xee aikoa rupi ndee
 

reiko, haꞌe ajapo uka vaꞌe rejapopa ri vy ndee repena ꞌrã xevygua oo
re, xevygua oguy ikuai vaꞌe re avi ꞌrã renhangareko. Haꞌe gui ajapo ꞌrã
apy ikuai vaꞌe rami avi ndee voi xere renhemboja aguã rami. 8 Haꞌe gui  

sacerdote yvateve vaꞌe Josué, endu ke, neirũ kuery nerenonde oguapy
vaꞌe haꞌe javi reve, mbaꞌeta peẽ avakue ma rakaꞌeve rã guarã kuaa ukaarã
peiko. Mbaꞌeta neꞌexa, ambou ꞌrã xerembiguai Yvyra Rapytakue Renhoĩ
ꞌepy vaꞌe. 9 Mbaꞌeta maꞌẽ, apy Josué renonde itui peteĩ ita aeja vaꞌekue.
 

Kovaꞌe ita peteĩꞌi vaꞌe re ma sete texa oĩ. Haꞌe vaꞌe ita re ambopara ꞌrã,
mbaꞌeta peteĩ ára pyve aipeꞌapa ꞌrã kovaꞌe yvy regua kuery reko vaia —
heꞌi Senhor ixondaro reta vaꞌe.
10 — Haꞌe vaꞌe ára ma peẽ kuery peteĩ-teĩ pendea katyꞌi ikuai vaꞌe
 

penoĩ ꞌrã pendereve oguapy aguã uvaꞌy haꞌe figoꞌy guy py — heꞌi Senhor
ixondaro reta vaꞌe.

Mokoĩ oliveira rembypy mbyte py tataendyꞌy hiꞌaĩ vaꞌe oexaague

4   Haꞌe
gui teĩgue ju anjo xereve ijayvu vaꞌekue ou vy xemomyĩ
1
imoꞌamy, avakue okeague gui omomyĩa rami. 2 Haꞌe rami vy  

oporandu xevy:

b
 3.1‑10 Sacerdote yvateve vaꞌe Josué ma anjo renonde hiꞌaĩ guetarã kuery rekovia ojejavya
ombogue uka aguã, teĩ haꞌe voi ikyꞌa vaꞌe py onhemonde hoꞌamy ojejavy vaꞌe vy. Satanás
haꞌe py hiꞌaĩ avi Josué ojejavya rami ijayvu aguã. Haꞌe rami teĩ anjo “Senhor” rery rupi oĩ
vaꞌe ma ojejavyague ombogue vy ao porã py ju omonhemonde, Nhanderuete pe oiko aguã
sacerdote-rã (Êxodo 39.1‑31). Kovaꞌe Josué ma Moisés irũ eꞌỹ, amboae ava Jesua hery avi
vaꞌe, Esdras haꞌe Neemias javegua sacerdote yvateve vaꞌe (Esdras 2.2; Neemias 7.7).
 1563 Zacarias 4

— Mbaꞌe nunga tu rexa?

Ambovai:
— Xee aexa peteĩ tataendyꞌy ouro guigua hiꞌaĩ vaꞌe, haꞌe gui hiꞌáry
oĩ peteĩ azeite ryru. Tataendyꞌy re ma sete tataendy renda ikuai, haꞌe
sete ikuai avi tataendy rykue raperã, peteĩ-teĩ tataendy peve azeite ovaẽ
aguã. c 3 Haꞌe nunga yvýry ma mokoĩ oliveira rembypy hiꞌaĩ. Peteĩ ma
 

azeite ryru oiporu kuaa regua re, haꞌe rã amboae ma oiporu kuaa eꞌỹa re
hiꞌaĩ — haꞌe. d
4 Haꞌe gui xee aporandu ju anjo xereve ijayvu vaꞌe pe:
 

— Xeruvixa, mbaꞌerã tu pevaꞌe?

5 Haꞌe ramo anjo xereve ijayvu vaꞌe ombovai:
 

— Ndee ndereikuaai teri vaꞌe tyꞌy pevaꞌe nunga mbaꞌerã paa?

Xee ambovai vy — Any, xeruvixa — haꞌe.
6 Haꞌe ramo ijayvuve vy aipoeꞌi xevy:
 

— Pevaꞌe ma Zorobabel pe Senhor ixondaro reta vaꞌe aipoeꞌiague:

“Ndee ae mbaraetea rupi eꞌỹ ꞌrã mbaꞌemo rejapo, ndee ae poꞌakaa rupi eꞌỹ
guive, haꞌe rã Xenheꞌẽ rupi ae ꞌrã rejapo”, heꞌiague. e 7 Haꞌe gui ndee yvyty
 

tuvixa vaꞌe, marã ramigua tu ndee? Mbaꞌeta Zorobabel renonde ma yvy

joja reia rive ꞌrã repyta. Mbaꞌeta ita opa vy guarã Zorobabel omoĩ ramo
pavẽ oguerovyꞌa vy “Tomoingo porã! Tomoingo porã!” heꞌi ꞌrã okuapy.
8 Teĩgue ju xevy pe Senhor ombou oayvu. Haꞌe vy aipoeꞌi:
 

9 — Zorobabel ma opo py ae kovaꞌe oo omboypy rire haꞌe ae ju ꞌrã

 

omomba, haꞌe rami peikuaa aguã Senhor ixondaro reta vaꞌe pendea py
xembouague. 10 Haꞌe gui mbaꞌemo kyrĩꞌi vaꞌe anho ojapoa rã amongue
 

oexa vy nombovarei teĩ haꞌe kuery ae ju ꞌrã oguerovyꞌa oexa vy

Zorobabel opo py peteĩ ixã oo mbotya raꞌãa oiporu ramo — heꞌi. Haꞌe
gui sete texa ikuai vaꞌe ma Senhor rexa yvy jave rupi oexa pota oikovy
vaꞌe. f
11 Haꞌe gui xee aporanduve ju ixupe:
 

— Mbaꞌerã tu mokoĩ oliveira rembypy oiporu kuaa haꞌe oiporu kuaa

eꞌỹa re tataendyꞌy jovaive re hiꞌaĩ vaꞌe?
12 Teĩgue ju xeayvu vy aporandu avi:
 

— Haꞌvy mbaꞌerã tu mokoĩ oliveira rakãgue yvyꞌiry azeite iju porã rei
vaꞌe rape ouro guigua oĩ vaꞌe?

c
 3.2 Judas 9 d 4.1‑3 Apocalipse 11.3‑4 py oĩa rami mokoĩ oliveira rembypy ma mokoĩ
ava Nhanderuete pegua, Nheꞌẽ rupi vy mbaꞌemo ojapo kuaa vaꞌe. Apy ma Josué haꞌe
Zorobabel ꞌrã jaikuaa (versículos 13‑14 py). e 4.6‑14 Haꞌe vaꞌe jave ma Zorobabel oĩ
Israel kuery ruvixa Jerusalém py. Sacerdote yvateve vaꞌe Josué reve Zorobabel ojapo ju
Nhanderuete pegua templo oity pyre, amboae regua kuery ndojapo ukaxei teĩ (Esdras 3‑6).
f
 4.10 Templo omboyta jave py hetarã kuery amongue ojaeꞌo rei templo yma guare
tuvixave ete vaꞌekue re imaꞌenduꞌa vy (Esdras 3.10‑12). Sete texa ikuai vaꞌe re ma ijayvu ju
ꞌrã Apocalipse 5.6 py.
Zacarias 4​, ​5 1564

13  Aipoeꞌi:

— Ndereikuaai teri vaꞌe tyꞌy?

Xee ambovai vy
— Any, xeruvixa — heꞌi.
14 Haꞌe ramo aipoeꞌi:
 

— Pevaꞌe mokoĩ ma Senhor yvy jave re ipoꞌaka vaꞌe pe ombaꞌeapo

vaꞌerã omoĩ mbyre — heꞌi.

Kuaxia oveve vaꞌe oexaague

5   Haꞌe
gui teĩgue ju amaꞌẽ vy aexa peteĩ kuaxia oveve-veve rã.
1
2  Haꞌe
ramo anjo oporandu xevy:
— Mbaꞌe nunga tu rexa?
Xee ambovai:
— Peteĩ kuaxia oveve vaꞌe rima aexa — haꞌe. Haꞌe vaꞌe puku-a ma dez
metros, haꞌe rã ipya ma irundy raxaꞌi.
3 Haꞌe ramo xevy pe anjo aipoeꞌi:
 

— Pevaꞌe ma ayvu vai mbouarã yvy jave rupi oo vaꞌe. Mbaꞌeta pevaꞌe
ayvu vai rami vy imonda vaꞌe haꞌe oura rive vaꞌe omoxẽmbaa ꞌrã.
4 Mbaꞌeta Senhor ixondaro reta vaꞌe aipoeꞌi: “Xee haꞌe nunga ambou vy
 

ajapo ꞌrã imonda vaꞌe kuery ro py oike aguã rami, xerery rupi oura rive
vaꞌe ro py guive. Haꞌe vaꞌe ma opy pytũ oaxa vy ombovaipa ꞌrã oo regua
yvyra haꞌe ita”, heꞌi.

Ajaka py kunha oĩ vaꞌe oexaague

5  Haꞌe
gui anjo xee reve ijayvu vaꞌe ou jevy vy aipoeꞌi xevy:
— Aỹ ma yvate katy ju emaꞌẽ rexa aguã mbaꞌemo ou oiny vaꞌe.
6 Xee aporandu:
 

— Mbaꞌe tu pevaꞌe nunga?

Xembovai:
— Haꞌe vaꞌe ou jekuaa vaꞌe ma peteĩ ajaka. Haꞌe vaꞌe py ma oĩ yvy jave
rupigua kuery reko vaia — heꞌi.
7 Haꞌe gui ajaka juru mbotya chumbo guigua oipeꞌaa ramo peteĩ kunha
 

vaꞌe oguapy oiny raꞌe ajaka py. 8 Haꞌe gui anjo aipoeꞌive ju:
 

— Pevaꞌe ma teko vai — heꞌi vyve ajakapy py ju kunha vaꞌe omoanha

vy omboty ju chumbo guigua ipoyi ete vaꞌe py.
9 Haꞌe gui teĩgue ju amaꞌẽ vy aexa mokoĩ kunhague jogueru
 

nhoguenoiny rã. Guyra guaxu rami ipepo vaꞌe vy ipepo rupi yvytu
oipeju reve ou. Haꞌe vaꞌe kuery ma ajaka oupi heravy yvy gui yvatevea
peve.
10 Haꞌe gui xee aporandu anjo xereve ijayvu vaꞌe pe:
 

— Marã katy tu haꞌe kuery ogueraa ꞌrã ajaka?

11 Ombovai:
 
 1565 Zacarias 5​, ​6

— Sinar yvy katy rima ogueraa, kunha vaꞌe rorã ojapo aguã py. Haꞌe
gui ojapopa ma vy omoĩ ꞌrã haꞌe py, henda py ae — heꞌi. g

Irundy karóxa oexaague

6   Teĩgue
ju amaꞌẽ vy aexa mokoĩ yvyty overa vaꞌe guigua. Haꞌe
1

vaꞌe yvyty mbyte gui ma irundy karóxa joe opuꞌãa pygua omoatãa
heruvy. 2 Jypygua karóxa re kavaju ikuai vaꞌe ma pytã vaꞌe anho. Haꞌe rã
 

mokoĩa re kavaju ikuai vaꞌe ma huũ vaꞌe anho. 3 Mboapya re ma xiĩ vaꞌe,
 

haꞌe rã irundya re kavaju ikuai vaꞌe ma xiĩ raiꞌi vaꞌe. Haꞌe vaꞌe kuery ma
imbaraete vaꞌe meme. h
4 Haꞌe ramo anjo xereve ijayvu vaꞌe pe xee aporandu:
 

— Xeruvixa, mbaꞌe nunga tu pevaꞌe?

5 Anjo ombovai:
 

— Pevaꞌe kuery ma yva rupi irundy henda gui yvytu oipeju vaꞌe,
Senhor yvy jave re ipoꞌaka vaꞌe renonde ikuaiague gui ou. 6 Haꞌe gui  

karóxa kavaju huũ vaꞌe omoatã vaꞌe oo ꞌrã kuaray ijapuꞌaꞌia katy yvy itui
vaꞌe re. Haꞌe vaꞌe rakykue rupi ma xiĩ vaꞌe ju ꞌrã oo. Haꞌe rã xiĩ raiꞌi vaꞌe
ma kuaray puku-a katy ꞌrã oo yvy itui vaꞌe re — heꞌi.
7 Haꞌe gui ma kavaju kuery pe Senhor ijayvu vy “Tapeo, yvy jave rupi
 

peiko”, heꞌi. Haꞌe ramo imbaraetea rupi ojeꞌoi vy onheaꞌã jogueravy yvy
jave rupi oguata aguã. Haꞌe rami py yvy jave rupi ete ojeꞌoi.
8 Haꞌe gui Senhor xerenoĩ vy aipoeꞌi xevy:
 

— Kuaray ijapuꞌaꞌia katy yvy itui vaꞌe re kavaju oo vy ojapo ꞌrã haꞌe py
Xenheꞌẽ opytuꞌu aguã rami — heꞌi. i

Josué akã re coroa omoĩ, haꞌe Yvyra Rapytakue

Renhoĩ omombeꞌu porãveague
9 Haꞌe gui teĩgue ju Senhor oayvu ombou xevy. Haꞌe vy aipoeꞌi:
10  — Ndevy pe neretarã kuery escravo-rã ogueraa pyre regua omeꞌẽ
ꞌrã mbaꞌemo. Haꞌe vaꞌe kuery ma Heldai, Tobias haꞌe Jedaías, Babilônia
tetã gui ou vaꞌekue meme. Haꞌe nunga rejopy vy haꞌe vaꞌe árave eraa,
haꞌe eike Sofonias raꞌy Josias ro py. 11 Prata haꞌe ouro haꞌe kuery omeꞌẽ
 

vaꞌekue rejopy vaꞌekue gui ejapo coroa. Haꞌe vaꞌe ma emoĩ Jozadaque raꞌy
sacerdote yvateve vaꞌe Josué akã re. 12 Haꞌe rami vy aipoꞌre ꞌrã ixupe: “Po
 

rami Senhor ixondaro reta vaꞌe ijayvu: Neꞌexa, apy ava oĩ vaꞌe pe ma
‘Yvyra Rapytakue Renhoĩ’ ꞌea ꞌrã. Mbaꞌeta haꞌe vaꞌe ma oĩague gui henhoĩ

g
 5.11 Sinar ma Babilônia rery mboae. Babilônia tetã ma teko vai renda ae rakaꞌe
(Apocalipse 17). h 6.1‑6 Apocalipse 6.2‑8 py oĩa rami oexa irundy kavaju joo rami eꞌỹ-eꞌỹ
ojekuaa vaꞌe, mbaꞌeta joo rami eꞌỹ-eꞌỹ ꞌrã ou nhomoingo axyarã. i 6.8 Kuaray ijapuꞌaꞌia
katy oĩ Babilônia haꞌe amboae regua Israel kuery rovai opuꞌã vaꞌekue, Nhanderuete pe
eꞌỹ ikuai vaꞌe meme. Haꞌe gui kavaju oo ꞌrã haꞌe kuery ombopaga aguã heko vaia re. Haꞌe
ramo ma Nhanderuete Nheꞌẽ opytuꞌu ꞌrã.
Zacarias 6​, ​7 1566

jevy vy ojapo ꞌrã templo Senhor peguarã. 13 Haꞌe ae ꞌrã oiko Senhor
 

pegua templo apoa rupi. Hexakãa py onhemonde reve oguapy ꞌrã oiny
guenda openaaty áry. Joe opena ꞌrã oikovy, haꞌe guenda py joe opena
oiny reve oiko avi ꞌrã sacerdote. Mokoĩ rupi ꞌrã oiko vaꞌeri haꞌevea rupi
meme”, ꞌre ꞌrã. 14 Haꞌe gui coroa ma remoĩ porã uka ju ꞌrã Helém, Tobias,
 

Jedaías haꞌe Sofonias raꞌy Hem pe. Senhor pegua templo py ae ꞌrã omoĩ
porã penemaꞌenduꞌa pavẽ aguã. 15 Mbaꞌeta mombyry guigua kuery voi
 

ou ꞌrã penepytyvõ aguã Senhor pegua templo pejapoa rupi, haꞌe rami
peikuaa aguã Senhor ixondaro reta vaꞌe ae pendea py xembouague.
Senhor Penderuete ayvu pejapopa ete ramo haꞌe nunga haꞌe javi ꞌrã
oiko.

Okaru eꞌỹ re ikuai teĩ Nhanderuete ndoguerovyꞌaia re ijayvuague

7   Haꞌe
gui irundy maꞌetỹ re ma huvixave Dario oĩ jave py Senhor
1

ombou oayvu Zacarias pe, nove jaxya quisleu ꞌepy vaꞌe haꞌe irundy
araa py. 2 Mbaꞌeta Betel pygua kuery ombou vaꞌekue Sarezer haꞌe Regén-
 

Meleque hexevegua avakue reve, Senhor pe ojapukai vy oporandu uka

aguã. 3 Haꞌe ramo haꞌe kuery ma Senhor ixondaro reta vaꞌe pegua ropy
 

sacerdote kuery ikuai vaꞌe pe oporandu, profeta kuery pe guive: “Haꞌevea

rami pa peteĩ nhiruĩ jaxya py rokaru eꞌỹ re rojaeꞌove ju aguã mbovy
maꞌetỹ reꞌỹ ma orekuaiague rami?” heꞌi okuapy.
4 Haꞌe ramo Senhor ixondaro reta vaꞌe ombou oayvu xevy. Haꞌe vy
 

aipoeꞌi:
5 — Rembovai ꞌrã sacerdote kuery haꞌe kovaꞌe yvy re ikuai vaꞌe haꞌe
 

javi pe. Haꞌe vy aipoꞌre: “Setenta maꞌetỹ oaxa vaꞌekue re ma peteĩ nhiruĩ
jaxya haꞌe sete jaxya py ju pekaru eꞌỹ re pendekuai vaꞌekue pejaeꞌo
reve, haꞌe rami teĩ xevy pe ete ri ndaꞌu pekaru eꞌỹ re pendekuai? Xevy
pe ete ndaꞌu pejapo? 6 Haꞌe rami ae avi pekaru haꞌe peyꞌua ára py ma
 

pendejeupe ae eꞌỹ ri tyꞌy pekaru haꞌe peyꞌu? 7 Mbaꞌeta ymave rupi

 

Jerusalém tetã py nhande kuery ikuai porãꞌi jave, ijyvýry rupi tekoa ikuai
vaꞌe py guive, kuaray puku-a katy haꞌe yvy joja reia haꞌe javi rupi tekoa
ikuai jave ma profeta kuery pe Senhor omombeꞌu uka ae ma rakaꞌe
oayvu. Peẽ kuery napendui ri tyꞌy haꞌe nunga?” ꞌre ꞌrã.

Haꞌe kuery Nhanderuete nonheꞌẽ rendui rire

ogueraa ukapaague re ijayvua
8  Haꞌegui Zacarias pe Senhor oayvu ombou vy aipoeꞌi:
9 — Po rami Senhor ixondaro reta vaꞌe ijayvu vaꞌekue: “Pejoguereko
ke haꞌevea rami, anhetẽ rupi ete. Peteĩ-teĩ ke pexa uka mborayvu haꞌe
penderyvy kuery pemboaxya. 10 Pembojexavai eme imeveꞌỹ vaꞌe kuery,
 

tyreꞌỹ, mombyry guigua kuery, neĩ iporiaukueꞌi ma voi. Haꞌe peteĩ-

teĩ pendepyꞌa re pemoĩve eme peneirũ kuery pe pejapo vai aguã”, heꞌi
 1567 Zacarias 7​, ​8

vaꞌekue. 11 Haꞌe rami teĩ haꞌe kuery noendu potai okuapy. Haꞌe rami vy ivai
 

rei reve okupe rive oguerova xea katy, oapyxa omboty guive, noenduxei
vy. 12 Haꞌe rami py haꞌe kuery diamante rami onhemoakã ratã okuapy, lei
 

aeja vaꞌekue oendu eꞌỹ aguã, neĩ Senhor ixondaro reta vaꞌe oayvu Onheꞌẽ
rupi ae ombou vaꞌekue, neĩ profeta kuery ymave rupigua omombeꞌu
vaꞌekue guive. Haꞌe nunga rupi ae ou Senhor ixondaro reta vaꞌe poxya.
13 Xee aenoĩ ramo haꞌe kuery noendu potai rire haꞌe kuery xevy ojapukai
 

rã xee voi naendu potai vaꞌekue — heꞌi Senhor ixondaro reta vaꞌe.
14 — Haꞌe rami vy yvytu guaxu rami amoaĩmba yvy regua ikuaia rupi,
 

haꞌe kuery ndoexai teri vaꞌe rupi ae. Haꞌe oyvy oejaague voi ombovaipaa
avi, haꞌe vaꞌe rupi avave rei ndoaxaavei neĩ ndojevyavei aguã rami.
Mbaꞌeta yvy porã rei vaꞌekue ojapoa naꞌiporãvei aguã rami.

Sião tetã ojapo ju aguã re ijayvuague

8   Haꞌe
gui teĩgue ju Senhor ixondaro reta vaꞌe ombou oayvu xevy.
1

Haꞌe vy aipoeꞌi:
2 — Po rami Senhor ixondaro reta vaꞌe ijayvu: Xee aendu Sião pygua
 

kuery re ndaꞌevei etea. Ndajou porãi etea haꞌe ndaꞌeveia aendu haꞌe kuery
ikuai axya re. 3 Po rami ijayvu Senhor: Aju ju ꞌrã Sião tetã py, aiko ju
 

ꞌrã Jerusalém tetã mbyte rupi. Haꞌe ramo Jerusalém pe “Tetã anhetẽ
rupi ikuaia” ꞌea ꞌrã, haꞌe Senhor ixondaro reta vaꞌe pegua yvyty pe ma
“Yvyty kyꞌa eꞌỹ” ꞌea ꞌrã. 4 Po rami ijayvu Senhor ixondaro reta vaꞌe:
 

Teĩgue ju Jerusalém tetã mbyte rupi tujakueꞌi haꞌe guaimigueꞌi oguapy ꞌrã
okuapy. Okakuaꞌi ete ma vy peteĩ-teĩ opo py oguereko ꞌrã popoka. 5 Tetã  

mbyte rupi avakueꞌi haꞌe kunhagueꞌi onoꞌõ avi ꞌrã okuapy onhevangaa
rupi ikuai vaꞌe. 6 Po rami ijayvu Senhor ixondaro reta vaꞌe: Haꞌe nunga
 

kovaꞌe kuery rembyrekue oexa vy onhemondyipa rei teĩ xee voi teve ꞌrã
anhemondyi? Any — heꞌi Senhor.
7 — Po rami ijayvu Senhor ixondaro reta vaꞌe: Neꞌexa, mbaꞌeta xee
 

araa jepe ꞌrã xevygua kuery. Haꞌe rami vy aipeꞌa ꞌrã kuaray oua katy haꞌe
oikea katy yvy itui vaꞌe gui. 8 Xee aru ramo Jerusalém tetã py ju ꞌrã ikuai.
 

Haꞌe gui haꞌe kuery ikuai ꞌrã xevygua, haꞌe rã xee ma tuuete ꞌrã aiko.
Anhetẽ rupi haꞌe teko porã rupi ꞌrã areko.
9 — Po rami ijayvu Senhor ixondaro reta vaꞌe: Aỹ ma peẽ kuery
 

pendu pekuapy kovaꞌe ayvu profeta kuery yma guare omombeꞌu vaꞌekue
Senhor pegua oo ojapo ypyꞌi jave. Haꞌe nunga rupi aỹ ma pemombaraete
pendepo xevygua templo pejapopa ju aguã. 10 Mbaꞌeta haꞌe vaꞌe jave eꞌỹ
 

mbove ma avakue neĩ mymba kuery mbaꞌeve ndojoui ombaꞌeapoague

gui. Ngovaigua kuery káuxa oẽ vaꞌe neĩ ovaẽ vaꞌe kuery ma voi ndojoui
ikuai porã aguã, mbaꞌeta xee ajapo avakue peteĩ-teĩ oirũ kuery re opuꞌã
aguã rami. 11 Haꞌe rami teĩ aỹ gui ma kovaꞌe kuery okuaveꞌi vaꞌe jypy
 

arekoague rami veꞌỹ ꞌrã areko — heꞌi Senhor ixondaro reta vaꞌe.
Zacarias 8​, ​9 1568

12  —
Mbaꞌeta mbaꞌemo raꞌyĩgue onhotỹ ramo oiko porã ꞌrã. Uvaꞌy
hiꞌa porã ꞌrã guive, yvy gui mbaꞌemo pyau henhoĩ ꞌrã, haꞌe yva gui
hoꞌa ꞌrã oky rayvi. Mbaꞌeta kovaꞌe kuery rembyrekue pe ajapo ꞌrã haꞌe
nunga haꞌe javi oiko aguã rami. 13 Haꞌe gui peẽ Judá haꞌe Israel kuery,
 

amboae regua kuery ikuaia rupi ayvu vaipy pendekuai vaꞌekue ri aỹ ma

rogueraa jepe rire ayvu porãmby ju ꞌrã peiko. Haꞌe nunga rupi pekyjeve
eme, haꞌe vy pemombaraete ke pendepo. 14 Mbaꞌeta po rami Senhor
 

ixondaro reta vaꞌe ijayvu: Peneramoĩ kuery xembopoxya rupi ikuai jave
py penderovai anhembopyꞌa mbaꞌemo vai ajapo aguã re, ndajapo eꞌỹi
guive. 15 Haꞌe rami teĩ aỹ gui ma anhembopyꞌa Jerusalém haꞌe Judá
 

pygua kuery pe ajapo porã ju aguã re. Pekyjeve eme haꞌvy. 16 Po rami ꞌrã  

pendekuai: Peteĩ-teĩ anhetẽ rupi ꞌrã pendeayvu peneirũ kuery pe, haꞌevea
rami ꞌrã pejoguereko peneretã kora rokẽ py, anhetẽ rupi haꞌe peteĩ rami
penhomoingoa rupi. j 17 Peteĩve opa marã penhembopyꞌa eme peneirũ
 

kuery rovai, pendejee pemoĩ eme guive peura rivea rupi pendekuai aguã,
mbaꞌeta haꞌe nunga haꞌe javi xee ajou vai ete — heꞌi Senhor.
18 Haꞌe gui Senhor ixondaro reta vaꞌe oayvu ombou ju xevy. Haꞌe vy
 

aipoeꞌi:
19 — Senhor ixondaro reta vaꞌe po rami ijayvu: Peẽ Judá kuery,
 

irundy jaxya py pekaru eꞌỹ re pendekuai vaꞌekue, haꞌe gui peteĩ nhiruĩ
jaxya, sete haꞌe dez jaxya py voi pekaru eꞌỹ re pendekuai vaꞌekue. Haꞌe
rami teĩ aỹ gui ma haꞌe vaꞌe jave opyta ꞌrã pevyꞌa aguã. Pevyꞌa reve ꞌrã
pejapo ngaru ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe, pendejee pemoĩ avi ke anhetẽ rupi haꞌe peteĩ
rami penhomoingo aguã. 20 Po rami ijayvu Senhor ixondaro reta vaꞌe:
 

Povaꞌe nunga oiko avi ꞌrã: heta regua, heta tetã pygua kuery jogueru ꞌrã
okuapy. 21 Haꞌe rami vy peteĩ-teĩ tetã pygua kuery amboae tetã katy oo
 

vy haꞌe kuery pe aipoeꞌi ꞌrã: “Pejapura ke, jajeꞌoi Senhor pe jajapukai

aguã. Jaeka Senhor ixondaro reta vaꞌe. Xee avi aa ꞌrã”, heꞌi ꞌrã okuapy.
22 Jerusalém tetã py heta regua ipoꞌakakueve vaꞌe jogueru ꞌrã Senhor
 

ixondaro reta vaꞌe reka vy, ixupe ojapukai aguã. 23 Po rami ijayvu
 

Senhor ixondaro reta vaꞌe: Haꞌe vaꞌe ára ma dez avakue ou vy peteĩ
judeu reve onhemoirũ ꞌrã okuapy. Joo rami eꞌỹ-eꞌỹ ijayvu vaꞌe, haꞌe javi
regua ou ꞌrã peteĩ judeu oikuavã vy ijao apy rupi ojopy reve. Haꞌe vy
aipoeꞌi ꞌrã ixupe: “Ore avi toroo nderupive, mbaꞌeta omombeꞌua rã roendu
pende kuery reve Nhanderuete oikoa”, heꞌi ꞌrã.

Yvy regua kuery ombopaga aguã re ijayvuague

9   —
Kovaꞌe ayvu ma Hadraque yvy regua kuery rovai Senhor
1

omombeꞌu uka vaꞌekue, Damasco tetã re guive ombou. Mbaꞌeta

Senhor ma avakue haꞌe javive re omaꞌẽ ꞌrã oikovy, Israel regua ikuai vaꞌe

j
 8.16 Efésios 4.25
 1569 Zacarias 9

re guive. 2 Haꞌe rami vy oayvu ombou Hamate yvy re voi. Haꞌe vaꞌe ma
 

Hadraque yvy katyꞌi itui. Haꞌe gui Tiro haꞌe Sidom tetã pygua kuery re
voi ombou, haꞌe kuery hiꞌarandupa vaꞌeri teĩ. 3 Mbaꞌeta Tiro pygua kuery
 

ma heta ojapo oo ikorapa vaꞌe onhemi aguã. Prata heta avi omoĩ porã yvy
kuꞌi rami, ouro guive omoĩ porã yapo tape rupi oĩ vaꞌe rami rive. 4 Haꞌe  

rami teĩ neꞌexa, haꞌe kuery mbaraetea Senhor oipeꞌapa vy omombopa

ꞌrã yeꞌẽ mbyte py. Haꞌe rã hetã ma tata py ꞌrã ombovaipa. 5 Haꞌe nunga  

Asquelom pygua kuery oexa vy okyjepa ꞌrã okuapy. Gaza pygua kuery voi
ikuai axy ꞌrã. Ecrom pygua kuery haꞌe rami ae avi ꞌrã ikuai, guenonderã
rupi oarõ vaꞌe ndoikovei rã. Gaza pygua huvixave omano ꞌrã, haꞌe
Asquelom py voi noĩavei ꞌrã. 6 Asdode py ma peteĩ regua joegua eꞌỹ-eꞌỹ
 

hekoa ꞌrã. Haꞌe rami py xee amomba ꞌrã filisteu kuery onhemboyvate
reia. 7 Haꞌe kuery juru gui anoẽ ꞌrã taꞌangaa pe mymba omeꞌẽ vaꞌekue
 

ruguykue nomokõmbai vaꞌekue, haꞌe haĩ maꞌũ gui ma amboi ꞌrã xoꞌo
raꞌykueꞌi. Haꞌe rire okuaveꞌi vaꞌe ma peteĩ regua ꞌrã ikuai Nhanderuete
peguarã. Judá pygua kuery vaꞌe regua ꞌrã ikuai. Ecrom pygua kuery voi
jebuseu kuery rami avi ꞌrã okuave. 8 Haꞌe gui xee ma xevygua oo aarõ ꞌrã
 

aikovy ijyvýry rupi, xondaro kuery hexe opuꞌã vaꞌe ajoko aguã, haꞌe vaꞌe
rupi ndoaxaavei neĩ ndoikeavei aguã, haꞌe pygua kuery re imbojexavaiarã
ndouvei aguã, mbaꞌeta aỹ gui ma aexa pota ꞌrã xerexa py ae.

Sião gui Huvixave ou aguã re ijayvuague

9 —Peẽ Sião pygua kuery, pevyꞌa ete ke. Jerusalém pygua kuery,
pevyꞌa avi ke. Mbaꞌeta neꞌexa, ou ma oiny Penderuvixaverã. Haꞌe vaꞌe ma
heko porã vaꞌe haꞌe jogueraa jepea. Onhemoꞌyvyĩꞌi vaꞌe vy ou ꞌrã mburika
áry, mburika ombovoyipy raꞌy áry. k 10 Mbaꞌeta Efraim gui ambovaipa ꞌrã
 

karóxa joe opuꞌãa pygua, haꞌe Jerusalém gui ma amokanhymba ꞌrã kavaju
kuery. Guyrapa joe opuꞌãa pygua guive ambovaipa ꞌrã. Mbaꞌeta Huvixave
ma yvy regua kuery pe omombeꞌu ꞌrã peteĩ rami ikuai aguã. Ipoꞌakaa oo
ꞌrã yeꞌẽ nhavõ rupi, Eufrates yakã guive ꞌrã oo yvy apy peve.
11 — Haꞌe gui peẽ Sião pygua kuery, tuguy amoẽ uka reve xereve guarã
 

ajapo vaꞌekue rami vy roguenoẽ ꞌrã yvykua py yy noĩa py penemboꞌaague

gui. 12 Escravo-rã pendereraa teĩ pearõ nho peikovy vaꞌe, pejevy ju
 

ke peneretã ikorapa vaꞌe katy. Aỹ guive pendevy amombeꞌu mbaꞌemo

ameꞌẽ retave ete aguã, pereko ae ma vaꞌekue áryve. 13 Haꞌe gui Judá
 

kuery aiporu ꞌrã guyrapa oipiraxa vaꞌe rami, haꞌe huꞌyrã amoĩ ꞌrã Efraim
kuery. Mbaꞌeta peẽ Sião pygua kuery, penderaꞌy kuery ajapo ꞌrã Grécia
pygua raꞌy kuery rovai opuꞌã aguã rami. Xee roiporu ꞌrã ojerovia rei
vaꞌe kyxe rami. 14 Haꞌe gui Sião raꞌy kuery ikuaia áry rupi ojekuaa ꞌrã
 

Senhor, haꞌe oĩa gui huꞌy hendy vaꞌe omombo ꞌrã overa vaꞌe rami.

 9.9 Kovaꞌe ayvu rami ae oiko Jesus re (Mateus 21.1‑5; João 12.14‑16).

k
Zacarias 9​, ​10 1570

Senhor Nhanderuete mimby guaxu omonheꞌẽ uka reve oo ꞌrã kuaray

puku-a katygua yvytu jere áry rupi. 15 Haꞌe rami vy Senhor ixondaro
 

reta vaꞌe oepy ꞌrã ojeupegua kuery. Haꞌe ramo haꞌe kuery omokanhymba
ꞌrã inhyvõare kuery, opyrõmba ꞌrã guive. Vinho rami oyꞌupa ꞌrã huguy,
omeꞌẽ mbyre hyꞌa tynyẽ vaꞌe rami ꞌrã hevyatãmba, opyta ꞌrã altar yvýry
mbaꞌemo ruguykue onhoẽague rami. 16 Haꞌe vaꞌe ára ma Tuuete Senhor
 

ogueraa jepe ꞌrã ojeupegua kuery guymba kuery rami. Mbaꞌeta ixupe rã
haꞌe kuery coroa re ita porãgueve oĩ vaꞌe rami ikuai, ixupegua yvy re
overa ꞌrã okuapy. 17 Mbaꞌeta haꞌe kuery ma opa mbaꞌe py porayvu haꞌe
 

iporã vaꞌe ꞌrã ikuai! Kunumigue hexaĩmba ꞌrã mbaꞌemo aju gui, haꞌe
kunhataĩgue ma hexaĩ avi ꞌrã vinho gui.

Judá haꞌe Israel kuery omoingo porã aguã re Nhanderuete ijayvuague

10   Árapyau jave pejerure ke oky re Senhor pe, mbaꞌeta Senhor

1

ae ꞌrã ojapo arai oky aguã. Haꞌe rami vy avakue pe ombou oky
porã, haꞌe nhuũndy rupi omoingo nhuũ roky. 2 Haꞌe rã taꞌangaa oo pygua
 

ma nhombotavya rupi ꞌrã ijayvu. Imbaꞌekuaa vaꞌe voi ijapua meme

oikuaa. Nhombotavya rupi meme ꞌrã omombeꞌu oexa raꞌuague, ijayvu
porã merami rive ꞌrã guive, anhetẽ rupi eꞌỹ. Haꞌe nunga rupi ae heta
vaꞌe kuery ojexavai rei ꞌrã vexaꞌi kuery re opena vaꞌe ndoikoia rami.
3 Haꞌe nunga rupi xepoxya hendy joe opena vaꞌe kuery rovai. Haꞌe rami
 

vy ambopaga ꞌrã kavara joguerekoarã omoĩ mbyre. Haꞌe gui Senhor

ixondaro reta vaꞌe ae ꞌrã opena guymba kuery Judá regua ikuai vaꞌe re,
oguerovyꞌa ꞌrã guive, kavaju joe opuꞌã aguã katy oo vaꞌe rami. 4 Mbaꞌeta
 

Judá gui ma oiko ꞌrã ita omboeteve pyrã, haꞌe kuery gui oiko avi ꞌrã oguy
ytarã, guyrapa joe opuꞌãa pygua haꞌe huvixarã haꞌe javi. 5 Haꞌe kuery
 

ikuai ꞌrã ipyꞌa guaxukueve, joe opuꞌãa py ngovaigua kuery re opyrõmba

vaꞌe rami. Haꞌe vy opyrõmba ꞌrã tape rupi yapo oĩ vaꞌe re rami. Haꞌe
kuery reve Senhor oiko ramo opuꞌã kuaa ꞌrã. Haꞌe rami vy ojapo ꞌrã
hovaigua kuery kavaju áry ou vaꞌekue voi oxĩmba aguã rami.
6 Senhor aipoeꞌi:
 

— Xee amombaraete ꞌrã Judá kuery, araa jepe avi ꞌrã José kuery.
Amboaxy ete vy ajapo ꞌrã ojevypa ju aguã rami. Haꞌe ramo haꞌe kuery
ikuai ꞌrã namoxẽi vaꞌekue rami, mbaꞌeta xee Senhor Tuuete aendu ꞌrã
ijayvua. 7 Haꞌe ramo Efraim kuery ikuai porã ꞌrã ipyꞌa guaxukueve rami.
 

Opyꞌa py ovyꞌa ꞌrã okuapy vinho gui rami. Taꞌy kuery voi oexa vy ovyꞌa
vaipa avi ꞌrã, haꞌe opyꞌa py xee Senhor xererovyꞌa ꞌrã. 8 Mbaꞌeta haꞌe
 

kuery aepy rire aenoĩ vy amonoꞌõmba ju ꞌrã. Haꞌe gui amboeta ju ꞌrã
ymave rupi hetaague rami. 9 Yvy regua kuery mbyte rupi amoaĩmba teĩ
 

mombyry ikuaia py imaꞌenduꞌa ꞌrã okuapy xere. Guaꞌy kuery reve okuave
haꞌe ojevypa ju ꞌrã. 10 Mbaꞌeta xee ae ajapo ꞌrã Egito yvy gui ojevypa aguã
 

rami, Assíria gui voi amonoꞌõmba ꞌrã heruvy. Gileade haꞌe Líbano yvy
 1571 Zacarias 10​, ​11

gui ꞌrã aru, hoo rendarã noĩvei peve. 11 Yeꞌẽ rupi rami haꞌe kuery oaxa ꞌrã
 

ojexavaia rupi. Haꞌe rami teĩ yai ainupã rã typa ꞌrã, Nilo yakã typyveague
rupi voi ipirupa ꞌrã. Haꞌe rami py amomba ꞌrã Assíria pygua kuery
onhemboyvate reia. Egito pygua kuery poꞌakaa voi omokanhymbaa ꞌrã.
12 Haꞌe gui ajapo ꞌrã xee Senhor re vy imbaraetepa aguã rami. Haꞌe rami
 

vy xerery rupi ae ꞌrã ikuai — heꞌi Senhor.

11  Haꞌe gui Líbano pygua kuery, peipeꞌa ke peneretã rokẽ, tata oapypa
1  

aguã yary pendeyvy re ikuai vaꞌe. 2 Haꞌe ndee voi yvyra cipreste
 

neꞌaĩ vaꞌe, ejaeꞌo avi yary oitypaa ma rire. Yvyra iporãgueve ikuai vaꞌekue
ombovaipaa ma. Peẽ voi yvyra carvalho Basã yvy re pendekuai vaꞌe,
pejaeꞌo, kaꞌaguy re yvyra heta ikuai vaꞌekue oakeꞌopaa ma rire. 3 Pendu ke
 

vexaꞌi re opena vaꞌe raxẽmbei reia, mbaꞌeta haꞌe kuery ojou porãve vaꞌekue
ombovaipaa ma ramo. Pendu ke guary raꞌy kuery hevovo reia, Jordão yakã
yvýry rupi kaꞌaguy iporãve vaꞌekue ombovaipaa ma ramo.

Vexaꞌi re haꞌevea rami opena vaꞌe re mbaꞌemo ombojoja vy ijayvuague

4  Po
rami ijayvu Senhor Xeruete:
— Epena ke vexaꞌi kuery ojuka pyrã ikuai vaꞌe re. 5 Mbaꞌeta ijoguaare
 

kuery ojuka rive ꞌrã, ombopagaa eꞌỹ re. Haꞌe gui ivendeare kuery ma
aipoeꞌi ꞌrã okuapy: “Tomboetea Senhor, mbaꞌeta aỹ arekopa ꞌrã”, heꞌi.
Vexaꞌi re opena aguã omoĩ mbyre voi noendui okuapy omboaxya. 6 Haꞌe  

rami ae avi xee voi namboaxyvei ma ꞌrã kovaꞌe yvy re ikuai vaꞌe — heꞌi
Senhor. — Haꞌe rami vy peteĩ-teĩ amboaxapa ꞌrã irũ kuery haꞌe huvixave
po py. Haꞌe ramo haꞌe vaꞌe kuery ma kovaꞌe yvy regua omoingo axy teĩ
xee ndaraa jepei ꞌrã ipoꞌakaa gui. 7 Epena haꞌvy vexaꞌi kuery ojuka pyrã
 

ikuai vaꞌe, vexaꞌi mboae gui iporiaukueveꞌi vaꞌe re — heꞌi.

Haꞌe ramo xee araa mokoĩ yvyraꞌi. Peteĩ ma amboery “Nhomboaxy aguã”,
haꞌe rã amboae ma “Peteĩ rami nhomoingo aguã.” Haꞌe rami py apena
aikovy vexaꞌi kuery re. 8 Haꞌe gui peteĩ jaxy pyve amoxẽ mboapy avakue
 

opena vaꞌerã omoĩ mbyre. Haꞌe rami teĩ ndaropoꞌakavei ma vexaꞌi kuery.
Haꞌe kuery voi ndaxerayvuvei. 9 Haꞌe ramo xee aipoaꞌe haꞌe kuery pe:
 

— Napenavei ma ꞌrã peẽ kuery re. Pemanoxe vaꞌe pemano tema.

Pekanhyxe vaꞌe ma pekanhy tema. Haꞌe gui penerembyrekue ma peteĩ-
teĩ ꞌrã peꞌu peneirũ kuery roꞌokue ae — haꞌe. 10 Haꞌe rami vy yvyraꞌi
 

“Nhomboaxy aguã” amboery vaꞌekue ajopy vy amopẽ, ambovaipa

aguã yvy regua haꞌe javi areko aguã ajapo vaꞌekue. 11 Haꞌe vaꞌe árave
 

ambovaipa. Haꞌe rã vexaꞌi poriaukueꞌi xerexa vy oikuaa okuapy Senhor

ayvu rupi ae ri ty ajapo raꞌea.
12 Haꞌe gui xee aipoaꞌe vexaꞌi kuery pe:
 

— Peẽ kuery pe haꞌeve ri ramo pemeꞌẽ haꞌvy ambaꞌeapoague repy. Haꞌe

rami eꞌỹ vy tove ri — haꞌe. Haꞌe ramo xevy pe opeja okuapy trinta hatãꞌi
vaꞌe prata guigua ambaꞌeapoague repyrã.
Zacarias 11​, ​12 1572

13  Haꞌe
ramo Senhor aipoeꞌi xevy:
— Hatãꞌi vaꞌe emombopa ke nhaeꞌũ re ombaꞌeapo vaꞌe pe,
rembaꞌeapoague repyrã mbovy rei eꞌỹ omeꞌẽ rire — heꞌi. Haꞌe ramo trinta
hatãꞌi vaꞌe prata guigua ajopy vy araa Senhor pegua oo py, nhaeꞌũ re
ombaꞌeapo vaꞌe oĩ vaꞌe peguarã. l
14 Haꞌe gui yvyraꞌi mboae ju amopẽ avi, “Peteĩ rami nhomoingo aguã”
 

ꞌepy vaꞌe, Judá haꞌe Israel kuery joegua rami veꞌỹ ikuai aguã.

Vexaꞌi re oꞌarandua rupi eꞌỹ opena vaꞌe re ijayvuague

15  Haꞌe
gui Senhor aipoeꞌive ju xevy:
— Aỹ ma ndejeupe guarã eru vexaꞌi re oꞌarandua rupi eꞌỹ opena
vaꞌe rembiporu, 16 mbaꞌeta neꞌexa, ijyvy re peteĩ amoĩ ꞌrã joe opena
 

vaꞌerã teĩ haꞌe vaꞌe ma ndoikuaa potai ꞌrã omano raiꞌi ma okuapy vaꞌe
re, okanhygue ndoekai ꞌrã, ijaipa vaꞌe noipoanoi ꞌrã, neĩ hexaĩ vaꞌe
nomongarui ꞌrã guive. Haꞌe rami ꞌrãgue py hoꞌu ꞌrã oikovy ikyrakueve
roꞌo, ipyapẽ voi omboi ꞌrã. 17 Ndaꞌevei ete ꞌrã oꞌarandua rupi eꞌỹ opena,
 

haꞌe mymba kuery oejapa ovy vaꞌekue pe. Mbaꞌeta haꞌe vaꞌe jyva ma
oikyxĩa ꞌrã kyxe py, hexa oiporu kuaa regua rupi avi oikyxĩa ꞌrã. Haꞌe
ramo ijyva ipirupa ꞌrã, hexa oiporu kuaa regua voi oguepa ꞌrã.

Jerusalém pygua kuery Senhor ogueraa jepe aguã re ijayvuague

12   Po
rami Senhor ijayvu Israel kuery rovai. Senhor yva pyoare,
1

yvy nhonoare haꞌe avakue re inheꞌẽrã omoĩ vaꞌekue aipoeꞌi:

2 — Neꞌexa, Jerusalém tetã ma xee ajapo ꞌrã peteĩ karo haꞌe javi regua
 

ijyvýry ikuai vaꞌe oyꞌu aguã, haꞌe rami vy inhakanhymba aguã, haꞌe
kuery Jerusalém tetã ojokopa rire, Judá yvy guive. 3 Haꞌe vaꞌe ára ma
 

Jerusalém tetã ajapo ꞌrã peteĩ ita ipoyi ete vaꞌe, haꞌe javi regua kuery pe.
Haꞌe ramo haꞌe vaꞌe oupi vaꞌe rei oiko axy ete ꞌrã. Mbaꞌeta yvy jave regua
haꞌe javi ꞌrã onoꞌõmba okuapy Jerusalém re opuꞌã aguã.
4 Senhor aipoeꞌi:
 

— Haꞌe vaꞌe ára ma amoingo axy ꞌrã kavaju kuery nhemondyi gui rive,
haꞌe rã hiꞌárygua kuery ma akã porã veꞌỹ rupi ꞌrã amoingo axy. Aipeꞌa ꞌrã
Judá kuery rexa, haꞌe yvy regua kuery rymba kavaju rexa voi amboguepa
avi ꞌrã. 5 Haꞌe ramo Judá pygua huvixa kuery ma oexaꞌã ꞌrã: “Aỹ ma
 

Jerusalém pygua kuery haꞌe javi ma Senhor ixondaro reta vaꞌe nguuete
re vy imbaraete ꞌrã okuapy”, heꞌi ꞌrã. 6 Mbaꞌeta haꞌe vaꞌe ára ajapo ꞌrã
 

Judá pygua huvixa kuery tapyĩ yxakã guýry hendy vaꞌe rami. Ajapo ꞌrã
takua ryxa mbaꞌemo ꞌygue hendy vaꞌe rami ikuai aguã rami. Mbaꞌeta

 11.13 Profeta hetarã kuery nombovarei vy trinta hatãꞌi vaꞌe eteꞌi omeꞌẽ okuapy ixupe,
l

escravo repy rami rive (Êxodo 21.32). Haꞌe gui Jesus oiko jave hemimboꞌe Judas omboꞌa
uka ramo ixupe haꞌe rami ae avi opagaa (Mateus 26.14‑16, 27.3‑10).
 1573 Zacarias 12​, ​13

oiporu kuaa regua haꞌe oiporu kuaa eꞌỹa rupi haꞌe kuery omokanhymba
ꞌrã ijyvýry ikuai vaꞌe regua haꞌe javi. Haꞌe ramo Jerusalém pygua kuery
ma Jerusalém tetã py oikoague py ae ju ꞌrã hekoa. 7 Judá regua rekoa
 

ikuai vaꞌe ranhe ꞌrã Senhor ogueraa jepe, Judá kuery áry gui Davi
ramymino kuery haꞌe Jerusalém pygua kuery onhemboyvate eꞌỹ aguã.
8 Haꞌe vaꞌe ára Senhor opena ꞌrã Jerusalém pygua kuery re. Haꞌe ramo
 

haꞌe pygua ikangykueve vaꞌekue ma Davi rami ꞌrã imbaraete, haꞌe rã Davi
ramymino kuery ma Nhanderuete rami ꞌrã imbaraete, mbaꞌeta haꞌe kuery
renonde Senhor guigua anjo oo ꞌrã. 9 Haꞌe vaꞌe ára guive amboypy ꞌrã
 

amomba aguã haꞌe javi regua Jerusalém tetã re opuꞌã aguã ou vaꞌekue.

Jerusalém pygua kuery ojeko rerovapa aguã re ijayvuague

10  —
Haꞌe gui Davi ramymino kuery haꞌe Jerusalém pygua kuery re
ambou ꞌrã Nheꞌẽ amboaxya rexa ukaarã, xevy pe ju haꞌe kuery ojapukai
aguã rami ojapo vaꞌerã. Haꞌe ramo haꞌe kuery oexa ju ꞌrã oipyxo vaꞌekue.
Haꞌe vaꞌe re ipyꞌa vai ꞌrã okuapy guaꞌy peteĩꞌi vaꞌe re ipyꞌa vai vaꞌe rami,
hexe ojaeꞌo ꞌrã guaꞌy jypy guare re ojaeꞌo raxa vaꞌe rami. m 11 Haꞌe vaꞌe 

ára Jerusalém tetã py heta ete ꞌrã ikuai ojaeꞌo vaꞌe, Megido yvyugua re
Hadade-Rimom py ojaeꞌoague rami. 12 Haꞌe rami vy oyvy haꞌe javi rupi
 

ojaeꞌo ꞌrã okuapy, peteĩ-teĩ oo pygua kuery ikuaia py ae. Haꞌe rami vy
Davi ramymino kuery ma haꞌe kuery aeꞌia py ꞌrã ojaeꞌo, taꞌyxy kuery
voi haꞌe kuery aeꞌia py ae, Natã ramymino kuery ma haꞌe kuery aeꞌia py
ae, haꞌe gui taꞌyxy kuery voi haꞌe kuery aeꞌia py ae ju ꞌrã ojaeꞌo okuapy,
13 haꞌe gui Levi ramymino kuery ma haꞌe kuery aeꞌia py ae, taꞌyxy kuery
 

ma haꞌe kuery aeꞌia py ae, Simei ramymino kuery ma haꞌe kuery aeꞌia py
ae, taꞌyxy kuery voi haꞌe kuery aeꞌia py ae ꞌrã ojaeꞌo. 14 Haꞌe gui amboae
 

oo pygua kuery voi haꞌe rami ae tema ꞌrã ikuai. Peteĩ-teĩ oo pygua kuery
haꞌe kuery aeꞌia py ae ojaeꞌo, taꞌyxy kuery voi haꞌe kuery aeꞌia py ae ju ꞌrã
ojaeꞌo okuapy.

Mbaꞌemo raꞌangaa haꞌe profeta kuery ramigua

rive oipeꞌapaa aguã re ijayvuague

13   Haꞌe
vaꞌe ára ma ojekuaa ꞌrã peteĩ yvu Davi ramymino kuery
1

haꞌe Jerusalém pygua kuery haꞌe javi pe, ojejavyague haꞌe

ikyꞌapaa gui oikyꞌaꞌo vaꞌerã. 2 Mbaꞌeta Senhor ixondaro reta vaꞌe aipoeꞌi:
 

— Haꞌe vaꞌe ára ma ijyvy gui amokanhymba ꞌrã mbaꞌemo raꞌangaa rery
haꞌe javi, haꞌe vaꞌe re rive naꞌimaꞌenduꞌaavei aguã. Ijyvy gui aipeꞌa avi ꞌrã
profeta ramigua kuery, nheꞌẽ vai guive. 3 Haꞌe gui xapyꞌa rei amongue
 

onhemoingo ꞌrã profeta ramigua. Haꞌe ramo haꞌe vaꞌe pe tuu haꞌe ixy

m
 12.10 Kovaꞌe ayvu rupi ma João 19.37 py Jesus reko re ijayvu. Haꞌe gui rakaꞌeve rã judeu
kuery hexe vy ojeko rerovapa ꞌrã (Romanos 11.25‑27; Apocalipse 1.7).
Zacarias 13​, ​14 1574

imbotujaare kuery ae aipoeꞌi ꞌrã: “Ndaꞌevei reikoveve aguã, Senhor ayvu

rupi merami rive ndeapu rire”, heꞌi ꞌrã okuapy. Haꞌe rami vy tuu haꞌe ixy
imbotujaare kuery ae ꞌrã ojuka profeta ramigua rive onhemoingo rire.
4 Haꞌe vaꞌe ára ma profeta kuery peteĩ-teĩ oxĩmba rei ꞌrã oexa raꞌuague
 

rive omombeꞌuague re. Haꞌe rami vy nhombotavya rupi nonhemondevei

ma ꞌrã mbaꞌemo rague py. 5 Haꞌe rami ꞌrãgue py aipoeꞌi ꞌrã: “Xee ma
 

profeta eꞌỹ aiko, amaꞌetỹa rupi rive xee aiko vaꞌe. Mbaꞌeta xekunumi
guive escravo-rã xejoguaa vaꞌekue”, heꞌi ꞌrã. 6 Haꞌe gui xapyꞌa rei ixupe
 

amongue oporandu ꞌrã: “Mbaꞌexaꞌvy tu ndepo re kyxĩague oĩ?” heꞌi ramo

ombovai vy “Kyxĩague xere oĩ vaꞌe ma xeirũ kuery ro py aĩ jave xekyxĩa
rive”, heꞌi rive ꞌrã. n

Nhanderuete remimbou joe opena vaꞌe ojukaa aguã re ijayvuague

7 Haꞌe
gui Senhor ixondaro reta vaꞌe aipoeꞌi:
— Haꞌe gui ndee kyxe, epuꞌã ke xeremimbou xea katygua ete joe opena
vaꞌe rovai. Ejuka ke joe opena vaꞌe. Haꞌe ramo hymba vexaꞌi kuery ma
oaĩmba ꞌrã. o Mbaꞌeta xepo aupi ꞌrã yvyĩgueveꞌi rovai — heꞌi.
8 Senhor aipoeꞌi:
 

— Ijyvy haꞌe javi rupi mboapy ikuai nhavõ py mokõ-mokoĩ ojukaa

kuerei ꞌrã, okanhy ete ꞌrã. Haꞌe rã mboapya vaꞌe regua ma oikoveve ꞌrã.
9 Mbaꞌeta mboapya vaꞌe regua ma ajapo ꞌrã tata rupi oaxa aguã rami.
 

Haꞌe rami vy aikyꞌaꞌo ꞌrã prata oikyꞌaꞌoa rami, aaꞌanga ꞌrã ouro oaꞌangaa
rami. Haꞌe ramo mae ma haꞌe kuery ojapukai ꞌrã xerery rupi, haꞌe ramo
xee aendu ꞌrã. Haꞌe kuery pe “Xevygua” haꞌe ꞌrã. Haꞌe rã haꞌe kuery ma “
Senhor ae ma Xeruete” heꞌi ꞌrã okuapy.

Jerusalém tetã pygua kuery haꞌe imbojexavaia

kuery moingo axyarã ou aguã re ijayvuague

14   Neꞌexa,
ovaẽ ma ouvy Senhor ára, mbaꞌemo pereko vaꞌekue
1

ombojaꞌopaa aguã pendekuaia mbyte gui. 2 Mbaꞌeta yvy regua

 

haꞌe javi amonoꞌõmba ꞌrã imbouvy Jerusalém tetã re opuꞌã aguã. Haꞌe
ramo haꞌe kuery ipoꞌaka ete ꞌrã tetã re. Haꞌe rami vy mbaꞌemo oipeꞌapa
ꞌrã oo ikuai vaꞌe gui, kunhague ikuai vaꞌe ma ogueroꞌapaa rive ꞌrã
guive. Tetã pygua kuery mbytekue peve ꞌrã ogueraa escravo-rã, haꞌe rã
hembyrekue ma tetã gui ndoipeꞌaai ꞌrã.
3 Haꞌe gui ma Senhor oẽ ꞌrã ouvy yvy regua kuery rovai opuꞌã aguã,
 

joe opuꞌã vaꞌe rami ae. 4 Haꞌe vaꞌe ára ma Senhor hiꞌaĩ ꞌrã Jerusalém
 

n
 13.4,6 Amongue py profeta ramigua rive gueko rami vy onhekyxĩmba ꞌrã nguuete
ramigua pe ojapukai reve (1 Reis 18.27‑28). Mbaꞌemo rague py onhemonde ꞌrã guive,
profeta Elias rami avi (2 Reis 1.7‑8). o 13.7 Kovaꞌe ayvu rami ae oiko avi Jesus re
(Mateus 26.31 haꞌe Marcos 14.27).
 1575 Zacarias 14

regua kuaray oua katy Oliveiras yvyty oĩ vaꞌe áry. Haꞌe ramo haꞌe vaꞌe
yvyty ma xapyꞌa ꞌrã ovo mbyte rupi, kuaray oua katy gui oikea katy
peve. Haꞌe rami vy yvyty mbyte rupi ojekuaa ꞌrã peteĩ yvyꞌã ugua,
mbaꞌeta yvyty mbytekue ojaꞌo ꞌrã kuaray ijapuꞌaꞌia katy, haꞌe rã hovaikue
ma kuaray puku-a katy ꞌrã oo. 5 Haꞌe ramo peẽ kuery pejava ꞌrã peovy
 

xevygua yvyꞌã ugua rupi, mbaꞌeta Azal peve ꞌrã oo yvyꞌã ugua. Tá,
pejava ꞌrã Judá pygua huvixa Uzias oĩ jave py yvy ryryi oiko vaꞌe gui
ojavapaague rami. Haꞌe gui mae ma ou ꞌrã Senhor Xeruete, haꞌe hupive
ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe kuery haꞌe javi voi. 6 Haꞌe vaꞌe ára ma ndoikoi ꞌrã hexakãa,
 

yroꞌy atã anho ꞌrã itui. 7 Haꞌe vaꞌe ára ma peteĩꞌi ꞌrã, Senhor anho oikuaa
 

vaꞌe regua. Ndoikoi ꞌrã ára, neĩ pytũ ma voi noĩ ꞌrã. Haꞌe rami teĩ kaꞌaru
peve ojekuaa ꞌrã hexakãa.
8 Haꞌe vaꞌe ára ma Jerusalém tetã guive oxyry ꞌrã ovy yy imarã eꞌỹ
 

vaꞌe. Haꞌe gui yy ojaꞌo vy amongue oxyry ꞌrã ovy kuaray oua katy yeꞌẽ
oĩ vaꞌe katy, haꞌe rã amboae ma kuaray oikea katy yeꞌẽ oĩ vaꞌe katy ꞌrã
oxyry ovy. Oxyry riae ꞌrã, kuaray puku jave eꞌỹ vy yroꞌy jave teĩ. 9 Haꞌe  

gui Senhor ae ꞌrã oĩ huvixave yvy jave rupi opena vaꞌe. Haꞌe vaꞌe ára ma
peteĩꞌi anho ꞌrã oiko Senhor, haꞌe peteĩꞌi avi ꞌrã hery oĩ.
10 Haꞌe gui ma yvy haꞌe javi rupi opyta ꞌrã yvy joja reia Jerusalém
 

regua kuaray oua katy Geba haꞌe Rimom yvýry rami. Haꞌe rã Jerusalém
tetã ma yvateve ꞌrã oiny, oĩa py ae ꞌrã ikuaia guive, Benjamim rokẽ oĩa
guive jypygua okẽ peve, haꞌe okẽ kora ojerea rupi oĩ vaꞌe peve, haꞌe gui
Hananel regua torre oĩa guive huvixa pegua uva onhamiaty peve ju.
11 Ikuaia ꞌrã haꞌe py ae. Ndouvei ꞌrã ayvu vai imbovaipaarã. Oĩ porãmba
 

ꞌrã Jerusalém tetã.

12 Haꞌe rã yvy regua kuery Jerusalém tetã re opuꞌã vaꞌekue ma po rami
 

ꞌrã Senhor omoingo axy. Hoꞌokue huꞌũmba ꞌrã, opuꞌã teri hoꞌamy reve
teĩ. Hexa voi huꞌũmba ꞌrã okua py oĩ reve, haꞌe inhapekũ huꞌũmba avi
ꞌrã ijuru py oĩ reve. 13 Haꞌe kuery ikuaia py Senhor ombou avi ꞌrã opa
 

marãgua imondyipa reiarã. Haꞌe rami vy peteĩ-teĩ oirũ kuery po re ojopy

vy ogueroꞌa ꞌrã, peteĩ-teĩ opuꞌã ꞌrã oirũ kuery re ae. 14 Judá kuery voi
 

Jerusalém tetã oepy vy opuꞌã ꞌrã okuapy joe. Haꞌe rami vy omboatypa
ꞌrã haꞌeꞌi rupi yvy regua ikuai vaꞌe mbaꞌemo oguereko vaꞌekue, ouro haꞌe
prata guigua, ao mbovy eꞌỹ ete guive. 15 Haꞌe rami ae omoingo axy avi
 

ꞌrã hymba kuery kavaju, mburika, camelo, mburikaꞌi, haꞌe ikuaia rupi
guymba oguereko vaꞌekue haꞌe javi.

“Nhanderuete pegua tetã py ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe anho ꞌrã oĩ” heꞌiague
16  Haꞌe
gui ma yvy regua kuery Jerusalém tetã re opuꞌã vaꞌekue
rembyrekue ma maꞌetỹa nhavõ ꞌrã ojevy jogueruvy omboete aguã
huvixave Senhor ixondaro reta vaꞌe, haꞌe ngaru oguyꞌi pygua ára ikuai
aguã guive. 17 Haꞌe gui xapyꞌa rei amongue regua ndooi ꞌrã Jerusalém py
 
Zacarias 14 1576

huvixave Senhor ixondaro reta vaꞌe omboete aguã. Haꞌe rami rã haꞌe
kuery yvy re ndaꞌokyi ꞌrã. 18 Xapyꞌa rei Egito pygua kuery mbaꞌe ngaru
 

oguyꞌi pygua py ndooi ramo haꞌe kuery yvy re ndaꞌokyi ꞌrã. Haꞌe kuery
áry ou ꞌrã imoingo axyarã, yvy regua ndooi vaꞌekue áry Senhor ombou
vaꞌe ramigua ae. 19 Haꞌe rami ae ꞌrã omoingo axy Egito pygua kuery haꞌe
 

yvy regua haꞌe javi, ngaru oguyꞌi pygua py ndooi vaꞌekue.

20 Haꞌe gui haꞌe vaꞌe ára ma kavaju xã mbojeguaa oĩ vaꞌe re voi
 

omboparaa ꞌrã imoiny “ Senhor pegua ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe” heꞌia. Senhor
pegua opy oja oiporua vaꞌe rei ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe avi ꞌrã, altar yvýry hyꞌa
guaxu oiporua vaꞌe rami ae. 21 Tá, Jerusalém tetã rupi haꞌe Judá yvy re
 

oja ikuai vaꞌe ma ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe meme ꞌrã ikuai Senhor ixondaro reta
vaꞌe pegua. Haꞌe ramo mbaꞌemo omeꞌẽ vaꞌerã ogueru vaꞌe kuery haꞌe javi
ma oja oĩ vaꞌe rive ojou vy haꞌe vaꞌe py ae ꞌrã ombojy Senhor pegua
xoꞌo. Haꞌe vaꞌe ára ma Senhor ixondaro reta vaꞌe pegua oo py noĩvei ꞌrã
mbaꞌemo vendea rupi rive ikuai vaꞌe.
 Malaquias ayvu oĩa
Malaquias ayvu oĩa
Israel kuery Jerusalém tetã py ikuai vaꞌe templo omoatyrõ ju teĩ
Nhanderuete ojapo uka vaꞌekue rupi eꞌỹ teri ikuai. Haꞌe kuery pe profeta
Malaquias ijayvu ojeko rerova aguã, mbaꞌeta Senhor ára ou oiny ramo.
“Senhor ixondaro reta vaꞌe aipoeꞌi: ‘Ou ma oiny ára tatakua rami haku raxa
vaꞌerã. Onhemboyvate rei haꞌe teko vai rupi ikuai vaꞌekue okaipa ꞌrã mbaꞌemo
pirukue rami rive, mbaꞌeta ára ou ramo okaipa ꞌrãe. Haꞌe rami vy ndopytai
ꞌrã hapokue neĩ hiꞌygue. Haꞌe rã peẽ kuery xerery pendu vy xerenonde
pejererokyjea rupi pendekuai vaꞌe pe ma kuaray rami ꞌrã ojekuaa teko porã.
Hexakãa rupi ꞌrã ou nhomoingo porãarã. Haꞌe ramo pepo-pepo reve ꞌrã
peẽmba, vaka raꞌy kuery kora gui oẽ vaꞌe rami avi. ... Haꞌe gui Senhor ára
tuvixa haꞌe ijavaete vaꞌe ovaẽ ta ramo pendea py ambou ju ꞌrã profeta Elias.
Haꞌe vaꞌe ma oguerova ꞌrã tuu kuery pyꞌa re oĩ vaꞌe, guaꞌy kuery oayvu ju
aguã rami, haꞌe taꞌy kuery pyꞌa oguerova avi ꞌrã nguu kuery oayvu ju aguã.
Haꞌe rami eꞌỹ ramo aju jevy vy yvy amomba ꞌrã ayvu vai py’ ”, heꞌi (4.1‑2,
5‑6).
Haꞌe rami py Antigo Testamento ijapy. Haꞌe vaꞌe rire 400 maꞌetỹ rivyvyia py
ma Jesus Cristo ou.

Jacó oayvua rami Senhor ijayvuague

1  Kovaꞌe ayvu ma Malaquias pe Senhor omombeꞌu uka vaꞌekue

1  

Israel kuery rovai.

2 — Xee ma roayvu vaꞌe — heꞌi Senhor.
 

Haꞌe rã peẽ kuery ma peporandu:

— Mbaꞌexa vy tu ndee orerayvu?
Senhor ombovai:
— Esaú ma Jacó rykeꞌy eꞌỹ teve rakaꞌe? Haꞌe rami teĩ Jacó ae ayvu,
3 haꞌe rã Esaú re ma ndaxeaꞌei, haꞌe rami vy haꞌe kuery rekoarã yvyty
 

omeꞌẽ mbyre ambovaipa vy amboaxa rakaꞌe jagua-tuvy nheꞌẽ tekoa eꞌỹa

rupigua pe rive — heꞌi. a

a
 1.2‑3 Romanos 9.13

1577
Malaquias 1 1578

4  Haꞌe gui ma xapyꞌa rei Edom pygua kuery b aipoeꞌi ꞌrã: “Kore
nhanderekoa Senhor ombovaipa teĩ oityague py ae ju ꞌrã jajapopa”, heꞌi
ꞌrã okuapy.
Haꞌe rã Senhor ixondaro reta vaꞌe ma aipoeꞌi: “Haꞌe kuery ojapopa teĩ
xee aitypa ju ꞌrã. Haꞌe rami rire Edom yvy omboerya ꞌrã: ‘Yvy teko vai
renda’, haꞌe ‘Haꞌe kuery pe Senhor ipoxy rakaꞌe rã peve’ ꞌea ꞌrã. 5 Haꞌe  

nunga penderexa py ae ꞌrã pexa. Haꞌe vy ‘Senhor tu ipoꞌakapa vaꞌe rima

raꞌe, Israel kuery ikuaia rupi anho eꞌỹ’, peje ꞌrã”, heꞌi.

Sacerdote kuery pe Senhor ijayvu eteague

6  Senhor ixondaro reta vaꞌe aipoeꞌi:
— Taꞌy kuery ikuai vaꞌe omboete ꞌrã nguu, haꞌe tembiguai kuery
voi omboete ꞌrã herekoa. Haꞌe rami teĩ xee ri Penderu aiko teĩ mamo
tu oĩ xemboetea? Xee ri Pendererekoa ae avi aiko teĩ mamo tu haꞌvy
oĩ xemboetea? Mbaꞌeta peẽ sacerdote kuery pendekuai vaꞌeri xerery
napemboetei vaꞌe.
— Haꞌe rã peẽ kuery ma peporandu ꞌrã: “Mbaꞌe nunga py tu
noromboetei ri nderery?” peje ꞌrã.
7 — Ambovai: “Mbaꞌeta mbojape haꞌeveꞌỹ vaꞌe rive pemeꞌẽ xevygua
 

altar áry”, haꞌe.

— Haꞌe gui peporanduve tema: “Mbaꞌe nunga py tu ndee noromboetei?”
— Ambovai: “Mbaꞌeta aipopeje: ‘Senhor pegua mesa ma ojou vaipy’
pejea py. 8 Mbaꞌeta xevy pe pemeꞌẽ ꞌrã mymba omaꞌẽ eꞌỹ vaꞌe. Haꞌe nunga
 

rive peru ramo ndaꞌevei eꞌỹ teve? Haꞌe rami eꞌỹ vy hetyma rovai vaꞌe, eꞌỹ
vy imbaꞌeaxykue peru ramo ndaꞌevei eꞌỹ avi teve? Xapyꞌa rei penderuvixa
pe haꞌe ramigua pemeꞌẽ vaꞌe rire haꞌe vaꞌe ndaꞌu pendejou porã vy
pendererovyꞌa ꞌrãgue? Any”, heꞌi Senhor ixondaro reta vaꞌe.
9 — Aỹ ma pejapukai ke Penderuete pe penemboaxy nho aguã. Haꞌe
 

rami avi namigua pendepo py pemeꞌẽ vaꞌerã peru ramo xee rojou porã ꞌrã
teve? — heꞌi Senhor ixondaro reta vaꞌe.
10 — Haꞌeveve ꞌrãgue peẽ kuery vaꞌe regua xero rokẽ pembotypa vaꞌe
 

rire, xevygua altar áry tata napemoendy rivevei aguã. Mbaꞌeta xee ma
ndoroguerovyꞌai ruxãꞌi ma voi. Haꞌe rami vy ndajopyi ꞌrã guive pemeꞌẽ
vaꞌerã pendepo py peru vaꞌe — heꞌi Senhor ixondaro reta vaꞌe.
11 — Haꞌe rã yvy regua ikuaia rupi ma xerery omboete ꞌrã okuapy,
 

kuaray oẽa katy guive oikea katy peve. Opa rupi xevy oapy ꞌrã heakuã
porã vaꞌe, haꞌe ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe anho ꞌrã ogueru omeꞌẽ vaꞌerã. Mbaꞌeta
xerery omboetea ꞌrãe yvy regua kuery ikuaia rupi — heꞌi Senhor
ixondaro reta vaꞌe.

b
 1.4 Edom ma Esaú rery mboae (Gênesis 25.30). Haꞌe rami vy Edom pygua kuery ma Esaú
ramymino ikuai. Haꞌe rã Israel kuery ma Jacó ramymino ikuai.
 1579 Malaquias 1​, ​2

12  —Haꞌe rã peẽ kuery ma pemongyꞌapa xerery, mbaꞌeta aipopeje: “

Senhor pegua mesa ma haꞌeveꞌỹ vaꞌe, haꞌe hiꞌáry tembiꞌu nhameꞌẽ vaꞌe
voi ojou vaipy”, peje. 13 Aipopeje avi: “Ai nhanekaneꞌõ rive ma!” peje vy
 

xemboetea rupi eꞌỹ pendekuai. Mbaꞌeta oixuꞌupa pyre pemeꞌẽ, hetyma

rovaikue, haꞌe imbaꞌeaxykue guive. Namigua rive pemeꞌẽ ramo xee ajopy
ꞌrã ri tyꞌy pendepo gui? Any — heꞌi Senhor ixondaro reta vaꞌe.
14 — Ijayvu vaipy toiko xembotavypaxe vaꞌe, guymba hexaĩmba vaꞌe
 

oguereko vy haꞌe vaꞌe ae Senhor pe omeꞌẽ aguã re ijayvu teĩ hekovia

ivaikueꞌi rive omeꞌẽ vaꞌe. Mbaꞌeta xee ma huvixave yvate ete vaꞌe aiko.
Haꞌe ramo yvy regua kuery ma xerery oendu vy oikuaa pavẽ ꞌrã ijavaete
vaꞌe aikoa — heꞌi Senhor ixondaro reta vaꞌe.

Sacerdote kuery ombopaga aguã re ijayvuague

2   Senhor
ixondaro reta vaꞌe aipoeꞌi:
1

— Aỹ peẽ sacerdote kuery, pendevy pe xeayvu mbaꞌemo ajapo uka

vy. 2 Haꞌe gui napendu potai, haꞌe pendepyꞌa re xerery pemboete aguã
 

napemoĩ ramo pendeꞌáry ambou ꞌrã ayvu vai. Rogueroayvu porã ꞌrãgue
py xeayvu vai ꞌrã pendevy. Xeayvu vai ae ma guive, haꞌe rami aguã
pendepyꞌa re napemoĩ rire. 3 Neꞌexa, peneramymino kuery pe voi xeayvu
 

ꞌrã, haꞌe penderova re amombo ꞌrã mymba pemeꞌẽ vaꞌerã peru vaꞌekue
repoxi, haꞌe nunga reve pendereraapaa avi aguã. c 4 Haꞌe ramo peikuaa ꞌrã
 

Levi ramymino kuery pe xereve guarã ajapo vaꞌekue oĩ riae aguã ajapo
uka po rami — heꞌi Senhor ixondaro reta vaꞌe.
5 — Mbaꞌeta Levi ramymino kuery pe xereve guarã ajapo vaꞌekue ma
 

tekove haꞌe ikuai porã aguã regua. Haꞌe vaꞌe mokoĩve ameꞌẽ xerenonde
ojererokyjea rupi ikuai aguã. Haꞌe ramo haꞌe kuery ma xerenonde
ojererokyjea rupi oryryi ete karamboae xerery oendu vy. 6 Ijuru py oĩ 

vaꞌekue anhetẽ ete rupi nhomboꞌea, haꞌe rã haꞌeve eꞌỹa rami joguereko
aguã ma noĩ vaꞌekue ijuru py. Xereve peteĩ rami ikuai vaꞌekue teko porã
rupi. Haꞌe rami vy heta vaꞌe kuery omboꞌe ojejavya gui ojepeꞌa aguã rami.
7 Mbaꞌeta sacerdote kuery ma ojuru py ꞌarandu re ijayvu aguã rami ikuai,
 

haꞌe kuery juru gui avakue oendu aguã oꞌarandurã, mbaꞌeta Senhor
ixondaro reta vaꞌe ayvu reraa ikuai. 8 Haꞌe rã peẽ kuery ma haꞌe vaꞌe tape
 

gui pejepeꞌa vy penhomboꞌea rupi heta ma pejapo ojejavy aguã rami.

Pejepeꞌa rive Levi ramymino kuery pe xereve guarã ajapo vaꞌekue gui —
heꞌi Senhor ixondaro reta vaꞌe.
9 — Haꞌe nunga rupi ae xee rojapo ojou vaipy haꞌe omboetepy eꞌỹ
 

pendekuai aguã rami heta vaꞌe kuery renonde, tape aeja vaꞌekue rupi
napendekuai, haꞌe lei rupi eꞌỹ, haꞌeveꞌỹa rami anho pejoguereko rire — heꞌi.

c
 2.3 Haꞌe kuery ikyꞌapa vaꞌe ikuaia rami ijayvu, mbaꞌeta mymba repoxi ma oapya aguã py
ꞌrã heraa (Levítico 16.27).
Malaquias 2​, ​3 1580

Nhanderaꞌyxy kuery pe jajejavy eꞌỹ aguã re ijayvuague

10  Nhanderu
ma peteĩꞌi vaꞌeꞌỹ ri tyꞌy oiko? Nhanderuete eꞌỹ teve
nhanemoingo pavẽ rakaꞌe? Mbaꞌe re tu haꞌvy anhetẽ rupi eꞌỹ jajoguereko?
Haꞌe rami vy nhambovaipa nhaneramoĩ kuery pe Nhanderuete guexeve
guarã ojapo vaꞌekue. 11 Mbaꞌeta Judá kuery ma ojeroviapy rupi eꞌỹ ikuai
 

vy ojeguarupy ojapo Israel yvy re, Jerusalém tetã py guive. Mbaꞌeta

Senhor pegua oo ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe oguerovyꞌa ete vaꞌe ma Judá kuery
omongyꞌapa vy omenda tuuete ramigua mboae mboetea kuery re. 12 Haꞌe  

gui avakue haꞌe rami ete ojapo vaꞌe rei Senhor omokanhymba ꞌrã Jacó
kuery ikuaia gui, Senhor ixondaro reta vaꞌe pe mbaꞌemo omeꞌẽ vaꞌeri.
13 Povaꞌe nunga pejapo avi vaꞌe. Mbaꞌemo pemeꞌẽ vaꞌe re haꞌe
 

nomaꞌẽvei, pendepo gui ndojopyvei ndoguerovyꞌavei vy. Haꞌe ramo

Senhor pegua altar pejaoꞌi ꞌrã pendexay py. Pejaeꞌo reve penepoaẽ
rei pekuapy. 14 Haꞌe rami vy peporandu guive vy “Mbaꞌe re tu
 

nanhandererovyꞌavei?” peje. Mbaꞌeta Senhor oikuaa porã nekunumi vy

nderaꞌyxyrã reraa vaꞌekue reve peteĩ rami pejoguereko aguã pejapoague.
Penderaꞌyxy kuery ma peneirũ oiko, peteĩ rami pendekuai aguã
pejapoague regua teĩ haꞌe kuery pe pejejavy. 15 Senhor peteĩ rami eꞌỹ
 

teve ava haꞌe kunha omoingo rakaꞌe, peteĩꞌi nheꞌẽ omoĩ reve? Mbaꞌerã
tu peteĩ rami omoingo rakaꞌe? Mbaꞌeta oipota taꞌy kuery haꞌe hamymino
kuery ixupe ete ikuai. Haꞌe nunga rupi peikuaa pota pendejee ae. Avave
rei tojajevy eme guaꞌyxyrã kunumi jave ogueraa vaꞌekue pe. 16 Mbaꞌeta  

Senhor Israel kuery Ruete aipoeꞌi: “Xee ndajou porãi joegui opoi vaꞌe,
neĩ jogueroꞌaa rupi onhemongyꞌapa rei vaꞌe”, heꞌi Senhor ixondaro reta
vaꞌe. Haꞌe nunga rupi peikuaa pota pendejee ae, joupe pejejavy eꞌỹ aguã.

Senhor ou jevy eꞌỹ mbove ixupegua Anjo ojekuaa aguã re ijayvuague

17 Peẽ
kuery pemomboriau Senhor pendeayvu py. Haꞌe ramo
aipopeje: “Mbaꞌe nunga py tu romomboriau?” peje. Mbaꞌeta pendejeupe
ae aipopeje: “ Senhor omboeko porã ꞌrã teko vai apoa kuery,
oguerovyꞌa guive”, peje. Haꞌe rami eꞌỹ vy “Mbaꞌexa tu oiko Nhanderuete
nhombopaga aguã?” peje rive.

3  Senhor ixondaro reta vaꞌe aipoeꞌi:

1  

— Xerenonde rupi amondouka ꞌrã xeayvu reraarã tape oguereko

katu aguã. Haꞌe gui ma Senhor pearõ pekuapy vaꞌe ou xapyꞌa ꞌrã
ojeupegua templo py. Haꞌe vaꞌe ma xeremimbou, xereve guarã ajapo
vaꞌekue kuaa ukaarã ambou vaꞌe, peipota vaꞌe ae. Neꞌexa, ou ma oiny. d
2 Haꞌe rami avi mavaꞌe tu ogueropoꞌaka ꞌrã oua ára? Haꞌe ojekuaa ramo
 

mavaꞌe tu opyta ꞌrã hoꞌamy? Mbaꞌeta tata ouro kyꞌaꞌoa rami oiko, kavõ

 3.1 Mateus 11.10, Marcos 1.2, Lucas 7.27

d
 1581 Malaquias 3

ao joia rami guive. 3 Mbaꞌeta openaaty py oguapy ꞌrã jokyꞌaꞌo aguã prata
 

omboyku reve oikyꞌaꞌoa rami. Haꞌe vy oikyꞌaꞌo ꞌrã Levi ramymino kuery,
ouro haꞌe prata rami ete ꞌrã oikyꞌaꞌo. Haꞌe ramo mae Senhor pe haꞌe
kuery ogueru ꞌrã haꞌevea ramigua omeꞌẽ vaꞌerã. 4 Haꞌe ramo Senhor
 

oguerovyꞌa ꞌrã mbaꞌemo Judá haꞌe Jerusalém pygua kuery omeꞌẽ vaꞌe,
yma guare rami, ára jypy guare rami.
5 — Pendere aikuaa pota vy ꞌrã aju pendea py. Haꞌe rami vy areꞌỹꞌi re
 

xeayvu ꞌrã imbaꞌevyky vaꞌe kuery rovai, itavy rei vaꞌe, oura rive-rive vaꞌe,
ombaꞌeapo vaꞌe pe haꞌeveꞌỹa rami opaga vaꞌe kuery, imeveꞌỹ vaꞌe haꞌe tyreꞌỹ
moingo axya, amboae yvy guigua rereko axya, haꞌe xerenonde ojererokyje
rupi eꞌỹ ikuai vaꞌe haꞌe javi rovai — heꞌi Senhor ixondaro reta vaꞌe.

Dízimo haꞌe mymba nomeꞌẽ porãi okuapya py imonda rã ijayvuague

6  —
Mbaꞌeta xee Senhor ma ojeko rerova vaꞌeꞌỹ aiko. Haꞌe nunga rupi
peẽ Jacó ramymino kuery, napekanhyi. 7 Mbaꞌeta peneramoĩ kuery ikuai
 

guive ma voi pejepeꞌa xeayvu aeja vaꞌekue gui, ndapejapoi ete. Pejevy
ju haꞌvy xea py, haꞌe ramo xee voi ajevy ju ꞌrã peẽa katy — heꞌi Senhor
ixondaro reta vaꞌe.
— Haꞌe rami teĩ peẽ kuery aipopeje: “Mbaꞌexa tu rojevy aguã rami
roiko?” peje. 8 Haꞌe rami avi peẽ avakue penemonda ꞌrã ri tyꞌy Penderuete
 

gui? Mbaꞌeta peẽ kuery penemonda xegui. Haꞌe ramo aipopeje: “Mbaꞌe
nunga py tu oremonda ndegui?” peje ramo xee ambovai: “Dízimo haꞌe
mymba napemeꞌẽ porãia py”, haꞌe. 9 Xegui penemonda rire ayvu vaipy
 

peiko, peẽ kuery haꞌe javi. 10 Peru ke haꞌvy dízimo haꞌe javi mbaꞌemo
 

omoĩ porãaty py, xevygua opy oĩ aguã tembiꞌu. Xeraꞌã ke haꞌe nunga
py — heꞌi Senhor ixondaro reta vaꞌe. — Haꞌe rami rã yva re janela oĩ
vaꞌe aipeꞌa vy peẽ kuery áry anhoẽ ꞌrã penemoingo porãarã, oĩmba aguã
ndaꞌevei peve. 11 Peẽ kuery re amaꞌẽ vy xeayvu ete ꞌrã mbaꞌemo aju ꞌupaa
 

pe, pendeyvy gui mbaꞌemo aju oiko rã omomba eꞌỹ aguã, uva penhotỹ
vaꞌekue voi ndaiꞌa veꞌỹi aguã — heꞌi Senhor ixondaro reta vaꞌe.
12 — Haꞌe gui pendeyvy iporã ete ramo pendevy haꞌe javi regua “Ovyꞌa
 

ete vaꞌe” heꞌi ꞌrã okuapy — heꞌi Senhor ixondaro reta vaꞌe.

Heko porã vaꞌe haꞌe heko vai vaꞌe joo ramigua eꞌỹ ikuaia re ijayvuague
13  Senhor
aipoeꞌi:
— Pendeayvua ma ndaꞌevei ete xevy. Haꞌe rami teĩ peẽ ma aipopeje:
“Mbaꞌexa tu oreayvu ndere?” peje. 14 Mbaꞌeta aipopeje: “Ndaꞌeve ranhei
 

Nhanderuete pe nhandekuaia. Mbaꞌe ꞌrã tu jajou ijayvua jajapo vy, haꞌe

Senhor ixondaro reta vaꞌe renonde rupi jajaeꞌo reve nhandekuai vy?
15 Mbaꞌeta nhande jaikuaa onhemboyvate rei vaꞌe kuery ovyꞌa reia. Haꞌe
 

kuery opa marã rei ikuai teĩ ma ikuai porã. Senhor re voi opuꞌã vaꞌeri
oo jepe”, peje rive.
Malaquias 3​, ​4 1582

16  Haꞌe
rã Senhor renonde ojererokyjea rupi ikuai vaꞌe ma jomeme
ijayvu okuapy. Haꞌe ramo Senhor oendu pota. Haꞌe rami vy Senhor
renonde peteĩ kuaxia omboparaa, henonde ojererokyje haꞌe hery re
imaꞌenduꞌaa rupi ikuai vaꞌe rery oĩa, haꞌe kuery re avi imaꞌenduꞌaa riae
aguã.
17 Senhor ixondaro reta vaꞌe aipoeꞌi:
 

— Aikuaa pota aguã ára ovaẽ ramo haꞌe kuery ma xevygua arovyꞌa ete
vaꞌe ikuai ꞌrã. Haꞌe kuery re apena ꞌrã peteĩ ava guaꞌy ixupe ae oiko vaꞌe
re openaa rami avi. 18 Haꞌe gui teĩgue ju peikuaa ꞌrã heko porã vaꞌe haꞌe
 

heko vai vaꞌe joo ramigua eꞌỹ ikuaia, mbaꞌeta Nhanderuete ma ojeupegua
kuery haꞌe ojeupegua eꞌỹ joo rami eꞌỹ ꞌrã oguereko.

Kuaray rami teko porã ojekuaa aguã re ijayvuague

4   Senhor
ixondaro reta vaꞌe aipoeꞌi:
1

— Ou ma oiny ára tatakua rami haku raxa vaꞌerã. Onhemboyvate

rei haꞌe teko vai rupi ikuai vaꞌekue ma okaipa ꞌrã mbaꞌemo pirukue rami
rive, mbaꞌeta ára ou ramo okaipa ꞌrãe. Haꞌe rami vy ndopytai ꞌrã hapokue
neĩ hiꞌygue. 2 Haꞌe rã peẽ kuery xerery pendu vy xerenonde pejererokyjea
 

rupi pendekuai vaꞌe pe ma kuaray rami ꞌrã ojekuaa teko porã. Hexakãa
rupi ꞌrã ou nhomoingo porãarã. Haꞌe ramo pepo-pepo reve ꞌrã peẽmba,
vaka raꞌy kuery kora gui oẽ vaꞌe rami avi. 3 Haꞌe rami vy pepyrõmba ꞌrã
 

heko vai vaꞌe re, pendepy guýry tanhimbu rami ꞌrã haꞌe kuery opyta,
aikuaa pota aguã ára ovaẽ ramo — heꞌi Senhor ixondaro reta vaꞌe.
4 — Penemaꞌenduꞌa ke lei xerembiguai Moisés ombopara vaꞌekue re.
 

Mbaꞌeta Israel kuery haꞌe javi pe aeja vaꞌekue Horebe yvyty áry, xeayvua
haꞌe aipota vaꞌe reve.
5 — Haꞌe gui xee Senhor ára tuvixa haꞌe ijavaete vaꞌe ovaẽ ta ramo
 

pendea py ambou ju ꞌrã profeta Elias. e 6 Haꞌe vaꞌe ma oguerova ꞌrã tuu
 

kuery pyꞌa re oĩ vaꞌe, guaꞌy kuery oayvu ju aguã rami, haꞌe taꞌy kuery
pyꞌa oguerova avi ꞌrã nguu kuery oayvu ju aguã. Haꞌe rami eꞌỹ ramo aju
jevy vy yvy amomba ꞌrã ayvu vai py.

e
 4.5‑6 João Batista ou jave heta vaꞌe kuery onheꞌẽ rendu vaꞌe rire ma haꞌe ae oiko ꞌrãgue
Elias ou ju ꞌrã vaꞌekue. Haꞌe rami teĩ heta vaꞌe kuery nonheꞌẽ rendui ramo Elias ou teri
aguã rami oiko (Mateus 11.13‑14, 17.10‑13; Lucas 1.17).
 Novo Testamento haꞌe javi regua
“Ymave rupi Nhanderuete mbovykue rei eꞌỹ, haꞌe haꞌekue-ekueꞌi rami
eꞌỹ ijayvu rakaꞌe nhaneramoĩ kuery pe profeta kuery rupi. Haꞌe gui aỹ
opa vygua ára ma Guaꞌy rupi ae ijayvu nhandevy. Haꞌe vaꞌe ma opa mbaꞌe
ikuai vaꞌe jopyarã omoĩ, ipo rupi opa mbaꞌe ojapo rire. Nguuete rexakãa
rexa ukaa oiko, Nguu rami ete heko vaꞌe vy” (Hebreus 1.1‑3a).
Guaꞌy Jesus Cristo rupi Nhanderuete oikuaa uka nhandereraa jepe
aguã. Mbaꞌeta Nhanderuete guigua lei re oĩa jajapopa aguã nhanheaꞌã
teĩ ndajajapopai ꞌrã, “mbaꞌeta nhande haꞌe javive jajejavy vy ndajaupity
kuaai Nhanderuete rexakãa” (Romanos 3.23). “Mbaꞌeta lei rupi nhanheaꞌã
teri jave ndaꞌevei vaꞌekue jajapopa aguã, nhanderoꞌo re nhanekangy vy.
Haꞌe ramo Nhanderuete ae ojapo nhandevy, mbaꞌeta Guaꞌy ombou rakaꞌe
toꞌo re jajejavy vaꞌe regua rami teĩ, jajejavya oipeꞌa aguã. Haꞌe rami py
Nhanderuete oipeꞌa rakaꞌe toꞌo re jejavya oĩ vaꞌe poꞌaka, lei re ojapo uka
pyre oĩ vaꞌe jajapo nho aguã, toꞌo re veꞌỹ jaiko vy guive, haꞌe rã Nheꞌẽ re
anho” (Romanos 8.3‑4). “Nhanderuete yvy re ikuai vaꞌe oayvu vy omeꞌẽ
Guaꞌy peteĩꞌi vaꞌe, hexe ojerovia vaꞌe okanhy eꞌỹ aguã, haꞌe rã tekove
marã eꞌỹ oupity aguã” (João 3.16). Jesus Cristo kuruxu re omano vy
opaga rakaꞌe jajejavyague re, teko porã rupi ju jaiko aguã.
Jesus Cristo regua ayvu pe ma “Ayvu porã” ꞌea, haꞌe javi regua pe
omombeꞌu pyrã oeja. Jesus guemimboꞌe kuery pe aipoeꞌi: “Tapeo opa
rupi, yvy jave re ikuai vaꞌe haꞌe javive pe pemombeꞌu ayvu porã”, heꞌi
vaꞌekue (Marcos 16.15). Haꞌe ramo hemimboꞌe kuery opa rupi ayvu porã
omombeꞌuague rami avi nhandevy pe voi omombeꞌua aỹ. “Mbaꞌeta peteĩꞌi
oiko Nhanderuete. Haꞌe rami ae avi peteĩꞌi oiko Nhanderuete reve peteĩ
rami nhanemoingoa. Haꞌe vaꞌe ma Cristo Jesus ava ojeapo vaꞌekue. Pavẽ
reraa jepearã ojejuka uka rakaꞌe” (1 Timóteo 2.5‑6a).
Novo Testamento ma Jesus Cristo regua ayvu porã oĩa. Jypy ma irundy
henda py hekokue ko yvy re oiko jave guare omombeꞌua, haꞌe gui ma
hemimboꞌe kuery mbaꞌemo ojapo vaꞌekue oĩ, haꞌe gui hemimboꞌe kuery
nhanemboꞌea rupi ombopara vaꞌekue ju, haꞌe gui opaa py ma oĩ Jesus
Cristo rakaꞌeve guarã oikuaa uka vaꞌekue. Nhande kuery pavẽ peguarã
oeja rakaꞌe, opa mbaꞌe py javyꞌa aguã, haꞌe Nhanderuete reve peteĩ rami
nhandekuai haꞌe hexakãa jaupity aguã.

1583
 Mateus ayvu porã
ombopara vaꞌekue
Mateus ayvu porã ombopara vaꞌekue
Kovaꞌe kuaxia para rupi Jesus remimboꞌe Mateus omboaxa nhandevy
arandu iporã vaꞌe, Jesus rekokue omombeꞌu vy. Yma rupi Jesus ramoĩ kuery
ikuai jave, haꞌe kuery pe Nhanderuete omombeꞌu ma voi Jesus ou vy teko vai
gui nhandererova aguã. Haꞌe rami aguã ma Antigo Testamento py oĩ. Mateus
omombeꞌu Jesus oikoa rupi Nhanderuete ijayvu ma voiague oiko vaꞌekue. Yma
guive Nhanderuete omombeꞌu uka ma voi nhandereraa jepearã omoĩ vy ombou
aguã. Haꞌe vaꞌe pe hebreu kuery ayvu py “Messias” ꞌea, haꞌe rã grego ayvu py ma
“Cristo” ꞌea. Tery Jesus voi “Jogueraa jepea” ꞌea. Haꞌe nunga rupi Jesus ituiꞌiague
Mateus omombeꞌu vy aipoeꞌi: “Remboery ꞌrã Jesus, mbaꞌeta ojeupegua kuery
ogueraa jepe ꞌrã heko vaia gui” (1.21b).
Peteĩ regua anho ogueraa jepe aguã eꞌỹ Jesus ou, haꞌe rã yvy jave re haꞌe javi
regua. Haꞌe rami vy omombeꞌu ko yvy re Nhanderuete poꞌakaa ou aguã. Haꞌe
vy aipoeꞌi: “Pejeko rerova ke, mbaꞌeta namombyryvei ma yva pygua poꞌakaa
ojekuaa aguã” (4.17b). Nhanderuete poꞌakaa ojekuaa rakaꞌe Jesus ojapo porãa
haꞌe nhomboꞌea rupi ae.
Heta Mateus omombeꞌu Jesus nhomboꞌeague, haꞌe mbaꞌemo re ombojoja vy
Nhanderuete poꞌakaa omombeꞌu porãveague guive. Poromboꞌea ikuai vaꞌe gui
nhomboꞌe porã kuaave. Haꞌe anhoꞌi haꞌeve jaikoa omoexakã aguã Nhanderuete
oipotaa rami, Nhanderuete Raꞌy ae vy.

Jesus Cristo ramoĩ kuery rery oĩa

Lucas 3.23‑38

1   Kovaꞌe
kuaxia re ma oĩ Jesus Cristo ramoĩ ypy kuery rery. Jesus ma
1
Davi ramymino oiko, haꞌe Davi ma Abraão ramymino rakaꞌe.
2 Abraão raꞌy ma Isaque, Isaque raꞌy ma Jacó, Jacó raꞌy ma Judá haꞌe
 

tyvy kuery. 3 Judá Tamar re taꞌya ma Perez haꞌe Zerá. Perez raꞌy ma
 

Esrom, Esrom raꞌy ma Arão, 4 Arão raꞌy ma Aminadabe, Aminadabe raꞌy

 

ma Naassom, Naassom raꞌy ma Salmom, 5 Salmom raꞌy Raabe guigua

 

ma Boaz. Boaz raꞌy Rute guigua ma Obede, haꞌe Obede raꞌy ma Jessé.

1584
 1585 Mateus 1​, ​2

6  Jessé
raꞌy ma huvixave Davi, haꞌe huvixa Davi raꞌy ma Salomão, Urias
raꞌyxykue piꞌa vaꞌe. 7 Salomão raꞌy ma Roboão, Roboão raꞌy ma Abias,
 

Abias raꞌy ma Asa, 8 Asa raꞌy ma Josafá, Josafá raꞌy ma Jorão, Jorão
 

raꞌy ma Uzias, 9 Uzias raꞌy ma Jotão, Jotão raꞌy ma Acaz, Acaz raꞌy ma
 

Ezequias, 10 Ezequias raꞌy ma Manassés, Manassés raꞌy ma Amom, Amom

 

raꞌy ma Josias, 11 Josias raꞌy ma Jeconias haꞌe tyvy kuery, Babilônia katy
 

ogueraapaa jave py oiko vaꞌekue.

12 Haꞌe gui Babilônia katy escravo-rã ogueraapaa ma rire oiko Jeconias
 

raꞌy Salatiel, Salatiel raꞌy ma Zorobabel, 13 Zorobabel raꞌy ma Abiúde,

 

Abiúde raꞌy ma Eliaquim, Eliaquim raꞌy ma Azor, 14 Azor raꞌy ma  

Sadoque, Sadoque raꞌy ma Aquim, Aquim raꞌy ma Eliúde, 15 Eliúde raꞌy  

ma Eleazar, Eleazar raꞌy ma Matã, Matã raꞌy ma Jacó. 16 Haꞌe gui Jacó  

raꞌy ma Maria me José. Maria piꞌa ma Jesus, Cristo ꞌepy vaꞌe.

17 Haꞌe rami vy Abraão oiko guive Davi oiko peve ma catorze-kue
 

hamymino ikuai. Haꞌe Davi oiko guive Babilônia katy escravo-

rã ogueraapaa peve catorze-kue ju ikuai. Haꞌe gui Babilônia katy
ogueraapaa guive Cristo oiko peve ma catorze-kue ju ikuai.

Lucas 2.1‑7
18  Haꞌe
gui Jesus ituiꞌiague ma po rami: José re ixyrã Maria omenda
vaꞌerã oikovy jave, joupe ojekuaa uka eꞌỹ mbove oguerekoꞌi kyrĩ vaꞌe
Nheꞌẽ Kyꞌa Eꞌỹ gui. 19 Haꞌe rã imerã José heko porã vaꞌe vy ndoikuaa
 

ukaxei. Haꞌe rami vy onhembopyꞌa oeja aguã avave rei oikuaa eꞌỹ re.
20 Haꞌe nunga re onhembopyꞌa oikovy. Haꞌe gui oexa raꞌu rã ixupe ojexa
 

uka peteĩ anjo Senhor-a guigua. Haꞌe vy aipoeꞌi:

— Davi ramymino José, ekyje eme Maria reraa aguã nderaꞌyxyrã,
mbaꞌeta kyrĩ vaꞌe oguerekoꞌi vaꞌe ma Nheꞌẽ Kyꞌa Eꞌỹ guigua. 21 Haꞌe ramo  

oikuavã ꞌrã peteĩ avaꞌi. Remboery ꞌrã Jesus, mbaꞌeta ojeupegua kuery
ogueraa jepe ꞌrã heko vaia gui. 22 Haꞌe nunga haꞌe javi ma ojeupity aguã
 

profeta pe Senhor aipoeꞌi ukaague: 23 “Peteĩ kunhataĩ eteꞌi oiko vaꞌe

 

oguerekoꞌi ꞌrã kyrĩ vaꞌe, oikuavã ꞌrã avaꞌi. Haꞌe vaꞌe pe ma ‘Emanuel’ ꞌea
ꞌrã.” (Haꞌe vaꞌe tery ma “Nhanderuete nhandereve oiko” ꞌea.) a
24 Haꞌe rami rã José okeague gui ovy vy oiko Senhor-a guigua anjo
 

aipoeꞌiague rami. Haꞌe vy ogueraa guaꞌyxyrã. 25 Haꞌe rami avi oguereko  

rive ranhe, avaꞌi oikuavã eꞌỹa ja. Haꞌe vaꞌe ma omboery Jesus.

Imbaꞌekuaa vaꞌe kuery oipouague

2   Huvixave
Herodes oĩ jave, Judéia regua Belém tekoa py Jesus ituiꞌi
1
rire ou amongue imbaꞌekuaa vaꞌe kuery. Kuaray oua katy gui ou
Jerusalém tetã py. 2 Haꞌe kuery oporandu jogueruvy:
 

a
 1.23 Isaías 7.14
Mateus 2 1586

— Mamo tu itui judeu kuery ruvixaverã oiko ramoꞌi vaꞌekue? Mbaꞌeta

kuaray oua katy roexa karamboae ikuaa ukaa jaxy-tata. Haꞌe rami vy apy
roju romboete aguã — heꞌi.
3 Haꞌe nunga omombeꞌua rã huvixa Herodes oendu vy onhemondyi,
 

Jerusalém py ikuai vaꞌe haꞌe javive reve. 4 Haꞌe rami vy oenoĩmba judeu
 

kuery regua sacerdote yvatekueve vaꞌe haꞌe kuaxia re nhomboꞌe vaꞌety

kuery. Haꞌe vaꞌe kuery pe oporandu mamo pa Cristo ituiꞌi ꞌrãa re. 5 Haꞌe  

kuery ombovai:
— Judéia regua Belém tekoa py ꞌrã ituiꞌi, mbaꞌeta po rami oĩ profeta
ombopara vaꞌekue: 6 “Ndee Judá yvy regua Belém tekoa, Judá regua tetã
 

tuvixakueve ikuai vaꞌe gui mbaꞌeve py naneꞌyvyĩvei, mbaꞌeta ndea gui

ae ꞌrã oiko Joguerekoarã, xevygua Israel kuery re opena vaꞌerã”, heꞌi
vaꞌekue. b
7 Haꞌe nunga Herodes oendu vy imbaꞌekuaa vaꞌe kuery ju oenoĩ uka
 

haꞌe aeꞌia py. Haꞌe kuery pe oporandu vy oikuaa pota rakaꞌe ete pa jaxy-
tata ojekuaa ague re. 8 Haꞌe gui Belém katy omondouka vy aipoeꞌi haꞌe
 

kuery pe:
— Tapeo, peikuaa pota porã avaꞌi reko re. Pejou vy ke pemombeꞌu uka
xevy, xee voi aa aguã amboete vy — heꞌi.
9 Haꞌe ramo huvixa ayvu haꞌe kuery oendupa vy ojeꞌoi. Haꞌe gui jaxy-tata
 

kuaray oua katy ikuai teri reve oexa vaꞌekue ma haꞌe kuery renonde ju
oaxa ovy, avaꞌi ituia áry ovaẽ peve. Haꞌe py ma opyta. 10 Haꞌe kuery jaxy-
 

tata oexa vy ovyꞌa ete. 11 Oo py oike vy oexa avaꞌi, ixy Maria reve. Haꞌe
 

rami vy guenapyꞌã re oĩ vy omboete okuapy, haꞌe mbaꞌemo porã oguenoẽ

vy ixupe omeꞌẽ ogueru vaꞌekue: ouro, heakuã porã vaꞌe haꞌe mirra.
12 Haꞌe gui oexa raꞌu rã Nhanderuete oikuaa uka huvixa Herodes-a rupi
 

veꞌỹ ojevy aguã. Haꞌe ramo tape mboae rupi ojevy oyvy katy.

Egito yvy katy oguerojava heravyague

13  Haꞌekuery ojeꞌoipa rire José oexa raꞌu jevy rã ixupe ojexa uka peteĩ
anjo Senhor-a guigua. Haꞌe vy aipoeꞌi ixupe:
— Epuꞌã ke, eraa avaꞌi haꞌe ixy. Pejava Egito yvy katy. Haꞌe py ma
peiko xeayvu jevy eꞌỹa ja, mbaꞌeta Herodes oeka ta avaꞌi ojukaxe vy —
heꞌi. 14 Haꞌe ramo opuꞌã pyavyve. Avaꞌi haꞌe ixy ogueraa vy Egito katy
 

ojeꞌoi. c 15 Haꞌe py opyta Herodes omano eꞌỹa ja, profeta pe Senhor aipoeꞌi
 

ukaague ojeupity aguã: “Egito gui aenoĩ Xeraꞌy”, heꞌiague. d

Avakueꞌi ojukapaague
16  Herodes
ma imbaꞌekuaa vaꞌe kuery ombotavyague oikuaa vy
ipoxy vaipa. Haꞌe rami vy ojuka ukapa avakueꞌi Belém tekoa, haꞌe

b
 2.6 Miquéias 5.2  2.13,14 Apocalipse 12.1‑6
c d
 2.15 Oséias 11.1
 1587 Mateus 2​, ​3

haꞌe katyꞌi rupi ikuai vaꞌe haꞌe javi. Mokoĩ maꞌetỹ eteꞌỹ-teꞌỹ oguereko
vaꞌe guive ojuka ukapa, imbaꞌekuaa vaꞌe kuery gui rakaꞌe pa oikoague
omombeꞌuague rami vy. e 17 Haꞌe rami oiko rakaꞌe profeta Jeremias pe
 

aipoeꞌi ukaague ojeupity aguã: 18 “Ramá tekoa py onhendu hevovo rei

 

vaꞌe. Hexay [haꞌe ojaeꞌo vaꞌe], ipoaẽ rei vaꞌe guive, Raquel opiꞌa kuery re
ojaeꞌo okuapy vy. Imemby kuery jipovei ma ramo nonhembovyꞌa ukai.” f

Egito gui ojevyague

19 Haꞌe
gui Herodes omano ma rire Egito yvy re José oikoa py raꞌu rupi
ojexa uka peteĩ anjo Senhor-a guigua. Haꞌe vy aipoeꞌi:
20 — Epuꞌã ke, eraa avaꞌi haꞌe ixy. Tapeo ju Israel yvy re, mbaꞌeta avaꞌi
 

jukaxeare kuery omanomba ma — heꞌi.

21 Haꞌe ramo opuꞌã. Avaꞌi haꞌe ixy ogueraa vy ojevy ju Israel yvy re.
 

22 Haꞌe gui Judéia pygua huvixa Herodes rekovia taꞌykue Arquelau ju oĩa
 

oendu vy okyje haꞌe katy ju oo aguã. Haꞌe gui oexa raꞌu rã Nhanderuete
oikuaa uka jevyague rami oiko vy Galiléia yvy katy ojepeꞌa ovy, 23 peteĩ  

tetã Nazaré hery vaꞌe py ikuai aguã. Haꞌe rami oiko ojeupity aguã profeta
kuery pe aipoeꞌi ukaague: “Ixupe ‘Nazaré pygua’ ꞌea ꞌrã”, heꞌiague.

Marcos 1.2‑6; Lucas 3.1‑9

3   Haꞌe
vaꞌe jave py ojekuaa João Batista. Haꞌe vaꞌe ma Judéia katyꞌi
1

tekoa eꞌỹa rupi omombeꞌu oikovy ayvu. g Haꞌe vy aipoeꞌi:

2 — Pejeko rerova ke, mbaꞌeta namombyryvei ma yva pygua poꞌakaa
 

ojekuaa aguã — heꞌi. 3 Haꞌe vaꞌe rekorã ma profeta Isaías pe omombeꞌu

 

ukaa vaꞌekue: “Tekoa eꞌỹa rupi onhendu ꞌrã ‘Pereko katu Senhor
raperã, pemboꞌyvi ou aguã’, heꞌi oikovy vaꞌe.” h 4 João ao ma camelo
 

rague guigua, haꞌe rã ikuꞌaxã ma ipire guigua. Hoꞌu vaꞌe ma tuku haꞌe
ei kaꞌaguy regua. 5 Haꞌe ramo haꞌe oĩa py ojeꞌoi Jerusalém tetã pygua
 

kuery, Judéia haꞌe Jordão yakã yvýry ikuai vaꞌe kuery haꞌe javi reve.
6 Ixupe onhemongarai ukapa Jordão yakã py, ojejavyague omombeꞌupa
 

vy.
7 Nhomongaraia py heta avi ou fariseu haꞌe saduceu kuery. Haꞌe rã
 

oexa vy aipoeꞌi haꞌe kuery pe:

— Peẽ mboi ramigua, mavaꞌe tu aipoeꞌi poxya ou vaꞌerã gui peo
jepe ꞌrãa rami? i 8 Pendekuai haꞌvy yvyra hiꞌa porã vaꞌe rami, pejeko
 

rerovaague pexa uka aguã. 9 Haꞌe jomeme pemboypy eme “Nhande ma

 

Abraão ramymino jaiko” peje aguã. Mbaꞌeta xee aipoaꞌe pẽvy: Kovaꞌe
ita ikuai vaꞌe gui voi Nhanderuete omoingo kuaa Abraão ramyminorã.

e
 2.16 Apocalipse 12.13‑18 f 2.18 Jeremias 31.15 g 3.1 João 1.19‑23 h 3.3 Isaías 40.13
 3.7 Haꞌe kuery pe “Mboi ramigua” heꞌi mbaꞌeta mboi yma guare rami haꞌe kuery voi
i

nhombotavya rupi ikuai, ndojeko rerovaxei guive.

Mateus 3​, ​4 1588

10  Haꞌe
gui haxa py omboguai ta ma yvyra rapo re. Yvyra hiꞌa porã eꞌỹ
vaꞌe haꞌe javi ojaya vy omombo ꞌrã tata py. j

Marcos 1.7,8; Lucas 3.15‑17; João 1.19‑28

11 — Xee ma pejeko rerova ramo yy py rive romongarai vaꞌe. Haꞌe rã
xerakykue ou vaꞌe ma xegui yvateve vaꞌe. Haꞌe vaꞌe gui xeꞌyvyĩve ete
vaꞌe vy neĩ ipy regua araa aguã voi ndaꞌevei. Haꞌe ma Nheꞌẽ Kyꞌa Eꞌỹ
reve ꞌrã penemongarai, tata py guive. 12 Mbaꞌeta opo py oguereko ma
 

trigo mbovevea, haꞌe vy ombovevepa ꞌrã haꞌyĩ oĩ vaꞌe. Trigo raꞌyĩ ete
omoĩ porã ꞌrã omoĩ porãaty py, haꞌe rã ipirekue ma oapy ꞌrã tata ogue
eꞌỹ vaꞌe py.

Marcos 1.9‑11; Lucas 3.21,22; João 1.32‑34

13  Haꞌe jave py Galiléia yvy gui Jesus oo Jordão yakã katy, João pe
onhemongarai uka aguã. 14 Haꞌe rami teĩ João nomongaraixei ranhe vy
 

aipoeꞌi:
— Xee ma haꞌeve ndevy pe anhemongarai uka aguã. Ndee ri tyꞌy xea
py reju?
15 Haꞌe rã Jesus ombovai:
 

— Tove haꞌe rami teĩ, mbaꞌeta haꞌe rami vy ꞌrãe teko porã haꞌe javi
jajapo — heꞌi. Haꞌe ramo omongarai.
16 Jesus onhemongarai ma vy yy gui oẽ ju ramove yva ojepeꞌa
 

jekuaa ramo oexa Nhanderuetea guigua Nheꞌẽ oguejy ouvy rã peteĩ

apykaxuꞌi rami. Haꞌe vaꞌe ou vy hexe oĩ. 17 Haꞌe gui onhendu peteĩ
 

ayvu yva gui:

— Pevaꞌe ma Xeraꞌy ayvu ete haꞌe arovyꞌa vaꞌe — heꞌi vaꞌe.

Marcos 1.12,13; Lucas 4.1‑13

4   Haꞌe
rire tekoa eꞌỹa py ju Nheꞌẽ ogueraa Jesus, anha oeko aꞌã
1

aguã py.  k 2 Haꞌe ramo quarenta ára, quarenta pytũ re oiko okaru
 

eꞌỹ re. Haꞌe rire okaruxe ma.

3 Haꞌe ramo oĩa py poroeko aꞌãa onhemboja vy aipoeꞌi:
 

— Nhanderuete Raꞌy ri reiko vy ndeayvu kovaꞌe ita oĩ vaꞌe pe

tojeapo mbojape.
4 Haꞌe ramo Jesus ombovai:
 

— Ipara oiny: “Mbojape re anho eꞌỹ ꞌrã avakue oikove, haꞌe rã ayvu
Nhanderuete juru gui oẽ vaꞌe haꞌe javi re” — heꞌi.  l
5 Haꞌe gui anha ogueraa tetã ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe py, templo apyte áry
 

omoĩ. 6 Haꞌe vy aipoeꞌi:

 

j
 3.10 “Haxa py yvyra ojaya ꞌrã” heꞌia py Nhanderuete pe ndojeko rerovai vaꞌe ombopagapa
ꞌrãa re ijayvu vy. k 4.1 Hebreus 2.18; 4.15 l 4.4 Deuteronômio 8.3
 1589 Mateus 4

— Nhanderuete Raꞌy ri reiko vy enhemombo apy gui yvy katy, mbaꞌeta

ipara oiny: “Ombou ꞌrã ojeupegua anjo kuery ndere opena aguã.” Haꞌe rã
“Haꞌe kuery ndejoko ꞌrã opo py, ita re renhepyxanga eꞌỹ aguã” — heꞌi. m
7 Jesus ombovai:
 

— Ipara avi oiny: “Eko aꞌã eme Senhor Nderuete” — heꞌi. n

8 Haꞌe gui yvyty yvateve vaꞌe áry ju anha ogueraa vy ixupe oexa uka ko yvy re
 

tetã ikuai vaꞌe, mbaꞌemo porã oĩ vaꞌe haꞌe javi guive. 9 Haꞌe vy aipoeꞌi ixupe:
 

— Pevaꞌe nunga haꞌe javi ameꞌẽmba ꞌrã ndevy, xapyꞌa rei nerenapyꞌã re
reĩ reve xemboete ramo.
10 Haꞌe ramo Jesus aipoeꞌi ixupe:
 

— Satanás, ejepeꞌa ke apy gui, mbaꞌeta ipara oiny: “Senhor Nderuete

anho ꞌrã remboete haꞌe rembojerovia” — heꞌi. o 11 Haꞌe rami rã anha oeja
 

ovy, haꞌe rã anjo kuery ju ou vy opena hexe.

Marcos 1.14,15; Lucas 4.14,15
12 João nhuã py ombotya ague omombeꞌua rã Jesus oendu vy ojepeꞌa ovy

Galiléia katy. 13 Nazaré tetã oeja vy Cafarnaum py ju oo oiko aguã, yeꞌẽ yvýry,
 

Zebulom haꞌe Naftali yvy katyꞌi, 14 profeta Isaías pe aipoeꞌi ukaague ojeupity
 

aguã: 15 “Zebulom haꞌe Naftali yvy, yeꞌẽ katy tape oo vaꞌe yvýry, Jordão yakã
 

rovaigua re, judeu eꞌỹ vaꞌe kuery ikuaia Galiléia rupi, 16 haꞌe pygua kuery ma
 

pytũ rupi ikuai vaꞌekue ri oexa hendy tuvixa vaꞌe. Haꞌe rã hendy vaꞌe omoexakã
manoa guy pytũ reia rupi ikuai vaꞌekue” heꞌi ukaague rami. p 17Haꞌe vaꞌe guive
 

Jesus omboypy ayvu omombeꞌu aguã. Haꞌe vy aipoeꞌi:

— Pejeko rerova ke, mbaꞌeta namombyryvei ma yva pygua poꞌakaa
ojekuaa aguã.

Marcos 1.16‑20; Lucas 5.1‑11
18  Galiléia
regua yupa yvýry oikoa rupi oexa mokoĩ joegua: Simão
Pedro hery vaꞌe haꞌe André. Yy py pira mboꞌaa omombo okuapy rã oexa,
pira mboꞌaa rupi ikuai ramo. 19 Haꞌe rami vy aipoeꞌi haꞌe kuery pe:
 

— Peju ke xerakykue. Xee ma avakue jouarã ju ꞌrã romoingo — heꞌi.

20 Haꞌe ramo haꞌe kuery ma pira mboꞌaa oejapa vyvoi vy ojeꞌoi hupive.
 

21 Oovea py mokoĩ joegua ju oexa: Zebedeu raꞌy kuery Tiago haꞌe tyvy João.
 

Haꞌe vaꞌe kuery ma nguu reve kanoã py pira mboꞌaa omoatyrõ okuapy rã oexa.
Haꞌe vy oenoĩ. 22 Haꞌe ramove haꞌe kuery kanoã haꞌe nguu oeja vy ojeꞌoi hakykue.
 

Lucas 6.17‑19
23  Galiléia
yvy haꞌe javi rupi Jesus oiko. Onhemboꞌeaty ikuai vaꞌe rupi
nhomboꞌe vy omombeꞌu ayvu porã Nhanderuete poꞌakaa regua. Heta vaꞌe

m
 4.6 Salmo 91.11‑12 n
 4.7 Deuteronômio 6.16  4.10 Deuteronômio 6.13
o

 4.15‑16 Isaías 9.1‑2
p
Mateus 4​, ​5 1590

kuery omonguera guive opa marãgua gui imbaꞌeaxy vaꞌe. 24 Haꞌe ramo  

mbaꞌemo ojapo oikovya omombeꞌua rã oendu pavẽ Síria yvy haꞌe javi
rupi. Haꞌe ramo oĩa py oguerua imbaꞌeaxy vaꞌe opa marãgua mbaꞌeaxy
oendu vaꞌe gui omonguera aguã: anha onhemondea vaꞌe, heꞌoꞌã vaꞌe
haꞌe oguata eꞌỹ vaꞌe guive. Haꞌe ramo omonguerapa. 25 Haꞌe rire heta ju
 

Galiléia gui ou, haꞌe Decápolis, Jerusalém, Judéia haꞌe Jordão rovaigua
gui. Ou vy ojeꞌoi hakykue.

Lucas 6.20‑23

5   Heta
vaꞌe kuery ou rã Jesus oexa vy oẽ yvyꞌã re, haꞌe oguapy. Haꞌe
1

ramo hemimboꞌe kuery ma ijyvyꞌiry ou. 2 Haꞌe ramo omboꞌe vy

 

aipoeꞌi:
3 — Ovyꞌa ete ꞌrã onheꞌẽ py iporiaukueꞌi vaꞌe, mbaꞌeta haꞌe kuery
 

peguarã yva pygua poꞌakaa oĩ.

4 — Ovyꞌa ete ꞌrã ojaeꞌo vaꞌe, mbaꞌeta ombovyꞌaa ju ꞌrã.
 

5 — Ovyꞌa ete ꞌrã ivai rei eꞌỹ vaꞌe, mbaꞌeta haꞌe kuery peguarã yvy itui.
 

6 — Ovyꞌa ete ꞌrã teko porã re okaruxe haꞌe ijyꞌuvei vaꞌe, mbaꞌeta
 

ojoupa ꞌrã.
7 — Ovyꞌa ete ꞌrã nhomboaxy vaꞌe, mbaꞌeta haꞌe kuery voi omboaxya ꞌrã.
 

8 — Ovyꞌa ete ꞌrã ipyꞌa kyꞌa eꞌỹ vaꞌe, mbaꞌeta haꞌe kuery oexa ꞌrã
 

Nhanderuete.
9 — Ovyꞌa ete ꞌrã peteĩ rami nhomoingo vaꞌe, mbaꞌeta haꞌe kuery pe
 

“Nhanderuete raꞌy kuery” ꞌea ꞌrã.

10 — Ovyꞌa ete ꞌrã heko porã ramo rive oguereko axy reia vaꞌe, mbaꞌeta
 

haꞌe kuery peguarã yva pygua poꞌakaa oĩ.

11 — Pevyꞌa ete ꞌrã xekáuxa pendere ijayvu rei haꞌe penderereko axya
 

rei ramo, haꞌe ijapu vy opa marã pendere ijayvu vai rã guive. 12 Pevyꞌa  

haꞌe peporai, mbaꞌeta heta oĩ yva re pendevy guarã. Mbaꞌeta haꞌe rami ae
oguereko axya rakaꞌe profeta kuery peiko eꞌỹ mbove ikuai vaꞌekue.

Marcos 9.49,50; Lucas 14.34,35
13  — Peẽ kuery ma juky rami peiko yvy regua moeꞌẽarã. Haꞌe rã xapyꞌa
rei juky naeꞌẽvei ramo mbaꞌexa ꞌrã tu heꞌẽ ju? Ndovarevei ꞌrã mbaꞌeverã.
Haꞌe ramo oka py rive ꞌrã nhamombo, avakue opyrõmba aguã py.

Guemimboꞌe kuery hendy vaꞌe re ombojojaague

14  — Peẽ kuery ma hendy vaꞌe peiko yvy regua moexakãarã. Yvyty áry
tetã ojapo pyre ma ndojekuaa eꞌỹi ꞌrã. 15 Tataendy voi avave rei omoendy
 

vy nomoĩai ꞌrã ajaka guýry. Oĩaty py ae ꞌrã omoĩa, opy ikuai vaꞌe haꞌe
javi omoexakã aguã. 16 Haꞌe rami ae hendy vaꞌe pereko vaꞌe voi taexakã
 

avakue renonde, pendereko porãa haꞌe kuery oexa vy oguerovyꞌa avi

aguã Penderu yva pygua.
 1591 Mateus 5

Lei ojeupitypa aguã Jesus oua re ijayvuague

17 — Pexaꞌã eme lei haꞌe profeta kuery ombopara vaꞌekue ambovaipa
aguã ajua re. Ambovaipa aguã eꞌỹ aju, ojeupity aguã. 18 Mbaꞌeta anhetẽ  

aipoaꞌe pẽvy: Yva haꞌe yvy okanhy eꞌỹa ja neĩ peteĩ iparaꞌi, neĩ peteĩ
ikarẽꞌi vaꞌe nokanhyi ꞌrã lei gui, haꞌe javi ojeupity eꞌỹa ja. q
19 — Haꞌe gui ijayvua yvyĩꞌive vaꞌe teĩ haꞌe vaꞌe rami eꞌỹ ikuai haꞌe
 

nhomboꞌe vaꞌe pe ma “Yvyĩveꞌi vaꞌe” ꞌea ꞌrã yva pygua poꞌakaa py. Haꞌe rã
haꞌe rami ete ikuai haꞌe nhomboꞌe vaꞌe pe ma “Yvateve vaꞌe” ꞌea ꞌrã yva
pygua poꞌakaa py. 20 Mbaꞌeta xee aipoaꞌe pẽvy: Kuaxia re nhomboꞌe vaꞌety
 

haꞌe fariseu kuery reko gui peẽ kuery napendeko porãvei vy yva pygua
poꞌakaa py ndapeikei ꞌrãe.

Ymagua kuery pe aipoꞌea ague Jesus omombeꞌu porãveague

Jojukaa re ijayvua
21 — Pendu ma ymagua kuery pe aipoꞌea ague: “Pejojuka eme.”
Haꞌe rã “Amongue jojuka ramo ombopagaa ꞌrã”, ꞌea ague. r 22 Haꞌe rã  

xee ma aipoaꞌe pẽvy: Haꞌe javive [mbaꞌe reꞌỹ] guyvy kuery pe ivai
vaꞌe ombopagaa ꞌrã. Guyvy pe “Mbaꞌe vareꞌỹ” heꞌi vaꞌe ma heraa ꞌrã
nhomongeta vaꞌety ikuaia py. Haꞌe rã guyvy pe “Inhakã porã veꞌỹ vaꞌe”
heꞌi vaꞌe ma tata ogue eꞌỹ vaꞌe py ꞌrã opaga.
23 — Altar oĩa py mbaꞌemo remeꞌẽ vaꞌerã reru vy haꞌe py xapyꞌa rei
 

nemaꞌenduꞌa ꞌrã nderyvy nderovai mbaꞌemo oguerekoa re. 24 Haꞌe rami  

vy eja ranhe altar yvyꞌiry mbaꞌemo remeꞌẽ vaꞌerã, tereo haꞌe peteĩ rami ju
pejogueroayvu nderyvy reve. Haꞌe gui mae ma ejevy ju emeꞌẽ remeꞌẽxe
vaꞌekue.
25 — Pejogueroayvu porã voi ꞌrã nderovaigua reve tape rupi peo reve,
 

huvixa po py nderovaigua nemboaxa eꞌỹ aguã, haꞌe gui jopya pe ju

huvixa nemboaxa eꞌỹ aguã, haꞌe nhuã py nemboꞌa eꞌỹ aguã. 26 Anhetẽ  

aipoaꞌe ndevy: Nereẽi ꞌrã haꞌe gui repagapa katuĩꞌi eꞌỹa ja.

Tavy reia re ijayvua

27 — Pendu aipoꞌea ague: “Ndetavy rei eme.” s 28 Haꞌe rã xee ma aipoaꞌe
 

pẽvy: Kunhague re itavyxea rupi omaꞌẽ vaꞌe voi hexeve itavy ae ma

opyꞌa py. 29 Xapyꞌa rei nderexa reiporu kuaa regua ri ndereity ramo enoẽ,
 

emombo ndejegui. Mbaꞌeta nderete haꞌe javi reve reiko axy aguã py
nemomboa ꞌrãgue py haꞌeveve peteĩ nderete regua remokanhy. 30 Xapyꞌa  

rei ndepo reiporu kuaa regua ri ndereity ramo ejaya, eipeꞌa ndejegui.

q
 5.17‑18 Lucas 16.16,17 r
 5.21 Êxodo 20.13, Deuteronômio 5.17 s
 5.27 Êxodo 20.14,
Deuteronômio 5.18
Mateus 5 1592

Mbaꞌeta nderete haꞌe javi reve reiko axy aguã py reo ꞌrãgue py haꞌeveve
peteĩ nderete regua remokanhy. 31 Aipoꞌea avi vaꞌekue: “Guaꞌyxy gui
 

opoixe vaꞌe tomeꞌẽ ixupe kuaxia para omendaague ombovaipa aguã”, ꞌea
vaꞌekue. t 32 Haꞌe rã xee ma aipoaꞌe pẽvy: Guaꞌyxy itavy rei ramo eꞌỹ opoi
 

vaꞌe ma ojapo ꞌrã itavy rei vaꞌe oiko aguã rami, haꞌe opoi pyre re omenda
vaꞌe voi itavy rei avi.

Ouraa re ijayvua
33  —
Pendu avi ymagua kuery pe aipoꞌea ague: “Peura rive eme.
Senhor pe pejapo ete ꞌrã peuraague” ꞌea ague. 34 Haꞌe rã xee ma aipoaꞌe
 

pẽvy: Ndaꞌevei mbaꞌeve re peura aguã, neĩ yva re, mbaꞌeta Nhanderuete
openaaty; 35 neĩ yvy re, mbaꞌeta opyrõa; neĩ Jerusalém tetã re, mbaꞌeta
 

Huvixa yvateve vaꞌe pegua. 36 Neĩ peura eme peneakã re, mbaꞌeta peteĩve
 

pendeꞌa napemoxiĩ kuaai, neĩ napemoũ kuaai guive. u 37 Haꞌe rami ꞌrãgue  

py po rami ꞌrã pendeayvu: “Tá, tá”, eꞌỹ vy “Any, any”, peje ꞌrã. Haꞌe ramia
gui pendeayvuve aguã ma poromboeko vaia guigua.

Jepya re ijayvua
Lucas 6.27‑30
38  —
Pendu ma aipoꞌea ague: “Joexa mombuare rexa ju ꞌrã omombua,
haꞌe nhoaĩ mopẽare raĩ ju ꞌrã omopẽa” ꞌea ague. v 39 Haꞌe rã xee ma aipoaꞌe
 

pẽvy: Pẽvy amongue ojapo vai ta ramo pejoko eme. Haꞌe rami ꞌrãgue py
penderova peiporu kuaa regua oipete rã perova hovai re ju oipete aguã. w
40 Huvixa kuerya py pendereraa vy pendeparito oipeꞌaa rã pendecapa avi
 

peipeꞌa uka. 41 Xapyꞌa rei peteĩ quilômetro amongue pendereraa nheaꞌã

 

ramo mokoĩa peve tapeo hupive. 42 Pemeꞌẽ ꞌrã pẽvy ojerure vaꞌe pe rei,
 

haꞌe pendekupe rei eme mbaꞌemo oiporuxe vaꞌe katy.

Mborayvu re ijayvua
Lucas 6.32‑36
43  —
Pendu aipoꞌea ague: “Peayvu ꞌrã peneirũ kuery, haꞌe rã
penderovaigua kuery re ma pendeaꞌe eme” ꞌea ague. x 44 Haꞌe rã xee ma  

aipoaꞌe pẽvy: Peayvu ꞌrã pendovaigua kuery voi, haꞌe Nhanderuete pe

pejerure ꞌrã penderereko axy vaꞌe re, 45 Penderu yva pygua raꞌy kuery
 

pendekuai aguã. Mbaꞌeta haꞌe ma kuaray ombou vy omoexakã ꞌrã heko

vai vaꞌe haꞌe heko porã vaꞌe áry. Oky voi ombou ꞌrã heko porã vaꞌe haꞌe
heko vai vaꞌe pe. 46 Haꞌe gui penderayvu vaꞌe kuery anho ri peayvu vy
 

mbaꞌe ꞌrã tu pejopy haꞌe nunga repy? Mbaꞌeta imposto re nhombopaga

vaꞌety kuery voi haꞌe rami ikuai. 47 Penderegua kuery pe anho ri pexarura
 

t
 5.31 Deuteronômio 24.1  5.33‑36 Tiago 5.12
u
 5.38 Êxodo 21.24, Levítico 24.20
v

w
 5.38,39 Romanos 12.14  5.43 Levítico 19.18
x
 1593 Mateus 5​, ​6

vy mbaꞌe nunga py tu amboae kuery gui pendekuai porãve? Mbaꞌeta

amboae regua kuery voi haꞌe rami ikuai. 48 Haꞌe rã peẽ ma heko porã vaꞌe
 

ꞌrã peiko opa mbaꞌe py, Penderu yva pygua opa mbaꞌe py heko porãa rami
avi.

Nhanderuete pe mbaꞌemo jajapoa re ijayvua

6   —
Peiko kuaa pota avakue renonde eꞌỹ mbaꞌemo pejapo aguã
1

Nhanderuete pe, haꞌe kuery oexa aguã rive. Haꞌe rami ri vy Penderu
yva pygua gui mbaꞌeve ndapejopyi ꞌrã hekovia. y

Mbaꞌemo nhameꞌẽa re ijayvua

2  —
Haꞌe rami vy iporiaukueꞌi pe mbaꞌemo pemeꞌẽ vy penerenonde rupi
pemonheꞌẽ uka eme mimby guaxu. Haꞌe rami heko porã merami rive vaꞌe
ojapo ꞌrã okuapy onhemboꞌeaty py haꞌe tape rupi, avakue pe onhemboete
ukaxe vy rive. Anhetẽ aipoaꞌe pẽvy: Haꞌe kuery ojopy ae ma hekovia.
3 Haꞌe rã peẽ ma mbaꞌemo pemeꞌẽ vy pendeaxua regua pe voi peikuaa uka
 

eme pendeaxu eꞌỹa ojapo vaꞌe, 4 joupe mbaꞌemo pemeꞌẽ rã avave oikuaa eꞌỹ
 

aguã. Haꞌe gui peikuaa uka eꞌỹ vaꞌe Penderu oexa vy omeꞌẽ ꞌrã hekovia. z

Nhanhemboꞌe aguã re ijayvua

5  —
Haꞌe gui penhemboꞌe vy heko porã merami rive vaꞌe rami eꞌỹ
pendekuai, mbaꞌeta haꞌe kuery ma onhemboꞌeaty py haꞌe tetã mbyte rupi
onhemboꞌexe vai ꞌrã hoꞌamy avakue oexa aguã rive. Anhetẽ aipoaꞌe pẽvy:
Haꞌe kuery ojopy ae ma hekovia. 6 Haꞌe rã peẽ ma penhemboꞌexe vy peike
 

ꞌrã penderopy, okẽ pemboty ꞌrã guive. Haꞌe gui mae ma ꞌrã penhemboꞌe
Penderu pexa eꞌỹ vaꞌe pe. Haꞌe ramo peikuaa uka eꞌỹ vaꞌe Penderu oexa
vy omeꞌẽ ꞌrã hekovia. a
7 — Penhemboꞌea py haꞌekue-ꞌekueꞌi rupi pendeayvu eme amboae regua
 

kuery rami, mbaꞌeta haꞌe kuery oexaꞌã teĩ ijayvu reta rã oendua aguã re.
8 Haꞌe rã peẽ ma peiko eme haꞌe kuery rami, mbaꞌeta Penderu oikuaa ma
 

voi peipota vaꞌe, pejerure eꞌỹ mbove.

Lucas 11.2‑4
9 —
Haꞌe vy po rami ꞌrã penhemboꞌe: “Oreru yva pygua, tove nderery
tomboetea. 10 Tovaẽ ndepoꞌakaa ojekuaa aguã. Reipota vaꞌe tojapoa yvy
 

re, yva re ojapoa rami avi. 11 Koꞌẽ nhavõ ejou uka roꞌu vaꞌerã. 12 Haꞌe
   

emboguepa ke ndevy rorevea, ore voi orevy oreve vaꞌe roperdoaa rami
avi. 13 Orereity uka eme poromoangekoa pe, orereraa jepe ke mbaꞌemo
 

vai gui. [Mbaꞌeta ndepoꞌakaa, nembaraetea haꞌe nerexakãa oĩ riae ꞌrã

rakaꞌe rã peve guarã. Amém,]” peje ꞌrã.

 6.1 Mateus 23.1‑5
y z
 6.2‑4 Lucas 21.1‑4 a
 6.5,6 Lucas 18.9‑14
Mateus 6 1594

14  —
Mbaꞌeta amboae kuery otekoavyague peperdoa ramo Penderu
yva pygua voi ombogue ꞌrã pejejavyague. 15 Haꞌe rã amboae kuery
 

[otekoavyague] ndapeperdoai ri ramo Penderu voi nomboguei ꞌrã

pejejavyague.

Nhanderuete pe jakaru eꞌỹ re jaikoa re ijayvua

16  —
Haꞌe gui pekaru eꞌỹ re peiko vy pexa uka eme pendeporiau reia
heko porã merami rive vaꞌe rami, mbaꞌeta haꞌe kuery ma iporiaua oexa
uka ꞌrã amboae kuery oikuaa aguã okaru eꞌỹ re ikuaia. Anhetẽ aipoaꞌe
pẽvy: Haꞌe kuery ojopy ae ma hekovia. 17 Haꞌe rã peẽ ma pekaru eꞌỹ re
 

peiko vy pemoatyrõ pendeꞌa, haꞌe pejeovai guive, 18 pekaru eꞌỹ re peikoa

 

amboae kuery oikuaa eꞌỹ aguã, Penderu pexa eꞌỹ vaꞌe anho. Haꞌe ramo
peikuaa uka eꞌỹ vaꞌe Penderu oexa vy omeꞌẽ ꞌrã hekovia.

Yva re nhandejeupe guarã nhamoĩ porã aguã re ijayvua

19 —
Ko yvy re pemoĩ porã eme mbaꞌemo pendejeupe guarã, mbaꞌeta
vixoꞌi hoꞌupa haꞌe ikyꞌa ombovaipa ꞌrã, haꞌe imonda vaꞌe oipeꞌa haꞌe
ogueraapa ꞌrã. 20 Yva re ae pemoĩ porã uka ꞌrãgue pendejeupe guarã. Haꞌe
 

py ma jipoi ꞌrã vixoꞌi hoꞌupa vaꞌerã, ikyꞌa nombovaipai ꞌrã, neĩ imonda
vaꞌe ndoipeꞌa heravyi ꞌrã guive. b 21 Mbaꞌeta pendevy guarã pemoĩ porãa
 

py ma penekuraxõ avi ꞌrã oĩ.

Lucas 11.33‑36
22  —
Penderexa ma penderete moexakãarã oĩ. Xapyꞌa rei penderexa
iporã ramo penderete haꞌe javi ꞌrã hexakãmba. 23 Haꞌe rã penderexa 

naꞌiporãi ri ramo penderete pytũmba ꞌrã. Haꞌe penemoexakãarã oĩ vaꞌe

pytũ ramo pytũ ete ꞌrã pẽvy.

Mokoĩ patõ re ijayvua

24  —
Avave rei nombaꞌeapoi ꞌrã mokoĩ patõ pe. Mbaꞌeta peteĩ re
ndaꞌijaꞌeive ꞌrã amboae oayvuve vy, haꞌeꞌỹ vy peteĩ ojou porãve vy
amboae ma ndojou porãive ꞌrã. Ndaꞌevei Nhanderuete pe peiko aguã,
mbaꞌemo perekopaa rupi ndaꞌevei reve. c

Lucas 12.22‑31
25  —
Haꞌe nunga rupi ae xee aipoaꞌe pẽvy: Pendepyꞌa eta rei
eme pendekove re, neĩ peꞌu haꞌe peyꞌu vaꞌerã pejou aguã re guive,
penderete re pemoĩ vaꞌerã re voi. Mbaꞌeta penderekove ndaꞌu tembiꞌu
gui ndovareive teve? Haꞌe penderete ndaꞌu ao gui ndovareive teve? d

b
 6.20 Lucas 12.33,34; 2 Timóteo 4.8; 1 Pedro 1.3,4 c
 6.24 Lucas 16.13
d
 6.25 Filipenses 4.6; 1 Pedro 5.7
 1595 Mateus 6​, ​7

26  Peikuaa pota guyra kuery oveve vaꞌe reko re. Haꞌe kuery ma mbaꞌeve
nonhotỹi, nomonoꞌõi, neĩ omoĩ porãaty py nomboatyi guive. Haꞌe rami
teĩ haꞌe kuery pe Penderu yva pygua ojou uka ꞌrã hoꞌu vaꞌerã. Peẽ kuery
ndaꞌu guyraꞌi gui ndapevareive ri? 27 Mavaꞌe ndaꞌu pendepyꞌa eta rei vy
 

pembopukuve kuaa ꞌrã ruxãꞌi peikove aguã? 28 Mbaꞌe re tu pendeaorã re  

ri ndaꞌeveive pendekuai? Peikuaa pota haꞌvy yvoty nhuũndy rupi ikuai

vaꞌe re. Haꞌe vaꞌe ma ombaꞌeapo vaꞌeꞌỹ, neĩ oipopẽ vaꞌeꞌỹ. 29 Haꞌe rami teĩ  

xee aipoaꞌe pẽvy: Huvixa Salomão minha opa marãgua oguerekopa vaꞌeri
kovaꞌe yvoty rami nonhemondei rakaꞌe. 30 Nhanderuete omonhemonde
 

porã ꞌrã jai rogue aỹ nhuũndy re ikuai vaꞌe, haꞌe gui koꞌẽ tata py
omomboa vaꞌerã vaꞌeri. Haꞌe gui peẽ ndapejerovia porãi vaꞌe, peẽ kuery
re katuve ma opena porãve ꞌrã. 31 Haꞌe nunga rupi pendepyꞌa eta rei
 

eme, haꞌe aipopeje eme: “Mbaꞌe tu jaꞌu ꞌrã, haꞌe jayꞌu ꞌrã? Haꞌe mbaꞌe
py tu nhanhemonde ꞌrã?” peje eme. 32 Mbaꞌeta haꞌe nunga jouxea rupi
 

amboae regua kuery ikuai, haꞌe Penderu yva pygua oikuaa ae haꞌe nunga
peikotevẽ vaꞌea. 33 Haꞌe rami ꞌrãgue py jypyꞌi peka ꞌrã ipoꞌakaa haꞌe
 

ixuguigua teko porã. Haꞌe ramo ꞌrãe peikotevẽ vaꞌe haꞌe javi omeꞌẽ avi
pẽvy.
34 — Haꞌe nunga rupi pendepyꞌa eta rei eme koꞌẽ rã guarã re, peja koꞌẽ
 

ramo guarã ae. Mbaꞌeta ára nhavõ oiko ꞌrãe mbaꞌemo vai haꞌe jave guarã.

Lucas 6.37,38,41,42

7   —
Penhombopagaxe rei eme, penembopagaa eꞌỹ aguã. e 2 Mbaꞌeta
1  

penhombopagaague rami ae ꞌrã peẽ ju penembopagaa, haꞌe joe

pejapoague rami pendere ju ojapoa ꞌrã. 3 Mbaꞌe re tu nderyvy rexa py
 

ikyꞌa oĩ vaꞌe re rexa pota, haꞌe rã nderexa py ae yvyra oĩ vaꞌe re ma

ndereikuaa potai? 4 Mbaꞌe re tu aipoꞌre nderyvy pe: “Tove tanoẽ ikyꞌa
 

nderexa gui”, ꞌre, nderexa py ae yvyra oĩ teri reve? 5 Heko porã merami  

rive vaꞌe, enoẽ ndee ranhe yvyra nderexa gui. Haꞌe vy ꞌrãe rexa porã
nderyvy rexa gui ikyꞌa renoẽ aguã.

Jagua pe iporã vaꞌe nhameꞌẽ eꞌỹ aguã re ijayvua

6  —Jagua kuery pe pemeꞌẽ eme mbaꞌemo ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe, haꞌe poryko
ikuaia katy pemombo eme ovareve vaꞌe, haꞌe kuery opyrõmba riveꞌỹ
aguã, haꞌe gui ojere vy penemondoropa avi eꞌỹ aguã. f

Lucas 11.9‑13
7 — Pejerure, haꞌe ramo omeꞌẽa ꞌrã. Peka, haꞌe vy pejou ꞌrã. Penhendu
uka, haꞌe ramo okẽ oipeꞌaa ꞌrã pẽvy. g 8 Mbaꞌeta haꞌe javive ojerure vaꞌe
 

e
 7.1 Romanos 2.1‑3; 1 Coríntios 4.5; Tiago 4.11,12 f
 7.6 Lucas 9.5 g
 7.7 João 14.13,14;
1 João 5.14,15
Mateus 7 1596

ojopy ꞌrã, oeka vaꞌe ojou ꞌrã, haꞌe onhendu uka vaꞌe pe oipeꞌaa ꞌrã.
9 Mavaꞌe peẽ avakue ndaꞌu penderaꞌy kuery mbojape re ojerure rã pemeꞌẽ
 

ꞌrã ita? 10 Haꞌe rami eꞌỹ vy pira re ojerure rã mboi ri ndaꞌu pemeꞌẽ ꞌrã?
 

11 Haꞌe nunga rupi peẽ pendereko vai vaꞌeri penderaꞌy kuery pe mbaꞌemo
 

porã pemeꞌẽ kuaa vaꞌe. Haꞌe gui Penderu yva pygua katuve ndaꞌu nomeꞌẽi
ꞌrã ri mbaꞌemo porã ojerure vaꞌe pe?
12 — Pẽvy avakue ojapo aguã peipotaa rami ae avi peẽ voi pejapo haꞌe
 

kuery pe, mbaꞌeta haꞌe rami ae oĩ lei haꞌe profeta kuery omboparaague
re.

Lucas 13.24
13  —
Peike okẽ ipoꞌiꞌi vaꞌe rupi. (Mbaꞌeta okẽ haꞌe tape okanhy aguã
katy oo vaꞌe ma ipy vaipa ramo heta ꞌrã ikuai haꞌe vaꞌe rupi oo vaꞌe.)
14 Haꞌe rã tekove katy okẽ haꞌe tape oo vaꞌe ma ipoꞌiꞌi ramo mbovyꞌi ete
 

ꞌrã ojou.

Mateus 7.21‑23
Lucas 13.25‑27; 2 Coríntios 13.5
15  —
Penheangu ke profeta ramigua kuery gui. Haꞌe kuery ma vexaꞌi
pirekue py onhemonde vaꞌe, haꞌe rã iguýry ma guary nhomondoropa vaꞌe
ikuai. h 16 Mbaꞌemo rembypyꞌa re peikuaa pota vy peikuaa ꞌrã mbaꞌe nunga
 

paa. Tyrã uva ndaꞌu nhamondo ꞌrã ri juuꞌy gui? Haꞌe rami eꞌỹ vy juu rakua
endy gui ndaꞌu nhamondo ꞌrã ri figo? 17 Haꞌe rami avi yvyra porã ma hiꞌa
 

porã avi ꞌrã. Haꞌe rã yvyra iporã eꞌỹ vaꞌe ma ndaiꞌa porãi ꞌrã. 18 Yvyra  

porã ma ndaiꞌa vaikuei ꞌrã, haꞌe yvyra iporã eꞌỹ vaꞌe voi ndaiꞌa porãi ꞌrã.
19 Yvyra hiꞌa iporã eꞌỹ vaꞌe ojayapaa vy omomboa ꞌrã tata py. 20 Haꞌe nunga
   

rupi haꞌe kuery reko re peikuaa pota vy peikuaa ꞌrã marã ramigua paa. i
21 — Pavẽ eꞌỹ xevy “Senhor, Senhor” heꞌi vaꞌe oike ꞌrã yva pygua
 

poꞌakaa py, haꞌe rã Xeru yva pygua oipotaa rami ikuai vaꞌe anho. 22 Haꞌe  

vaꞌe ára heta ꞌrã aipoeꞌi xevy: “Senhor, Senhor, nderery rupi eꞌỹ ri tyꞌy
ore romombeꞌu rakaꞌe Nheꞌẽ guigua? Haꞌe nderery rupi eꞌỹ ri tyꞌy roipeꞌa
anha, haꞌe heta rojapo ndepoꞌakaa rupigua?” heꞌi ꞌrã.
23 — Haꞌe ramo haꞌe kuery pe xee ambovai ꞌrã: “Peẽ kuery ma xee
 

roikuaa vaꞌeꞌỹ. Pendeko vai vaꞌe, pejepeꞌa ke xea gui!” haꞌe ꞌrã.

Lucas 6.46‑49
24  —
Haꞌe javive haꞌe rami xeayvu rã oendu vy haꞌekue rami ikuai vaꞌe
ma ava hiꞌarandu vaꞌe ngoorã ita áry ojapo vaꞌe rami ikuai. 25 Mbaꞌeta  

oky ou rã yy tyguaxu vy oxyry atã ꞌrã. Yvytu oipeju atã vy haꞌe vaꞌe oo re
ojeapi-api teĩ ndoityi ꞌrã, ita áry omboyta porã rire.

 7.15 2 Pedro 2.1‑3
h i
 7.20 Lucas 6.43,44; Tiago 3.11,12; 1 João 3.10; 4.6
 1597 Mateus 7​, ​8

26  —
Haꞌe rã xeayvua oendu teĩ haꞌekue rami ndoikoi vaꞌe kuery ma
ava hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe ngoorã ita kuꞌi reia áry rive ojapo vaꞌe rami ikuai.
27 Haꞌe gui oky ou rã yy tyguaxu ꞌrã. Yvytu oipeju vy haꞌe vaꞌe oo re
 

ojeapi vy oity, ombovaipa ete ꞌrã — heꞌi. j

Opa vy ma yvyty áry ijayvuague

28  Jesus
povaꞌe ayvu omombeꞌupa rã heta vaꞌe kuery onhemondyipa
omboꞌea gui, 29 mbaꞌeta ipoꞌakapa vaꞌe rami omboꞌe, kuaxia re nhomboꞌe
 

vaꞌety kuery rami eꞌỹ. k

Marcos 1.40‑44; Lucas 5.12‑14

8   Yvyꞌã
gui Jesus oguejy rã heta ete ojeꞌoi hakykue. 2 Haꞌe gui ma
1  

peteĩ lepra revegua onhemboja hexe. Omboete vy aipoeꞌi:

— Senhor, lepra gui xekyꞌaꞌoxe vy ke xekyꞌaꞌo — heꞌi.
3 Haꞌe ramo Jesus okuaveꞌẽ vy opoko hexe. Haꞌe vy aipoeꞌi:
 

— Xee ma roikyꞌaꞌoxe ae, ekuera ke — heꞌi. Haꞌe ramove lepra

okanhymba.
4 Haꞌe ramo Jesus aipoeꞌi ixupe:
 

— Maꞌẽ, emombeꞌu eme avave rei pe. Haꞌe rami ꞌrãgue py tereo
sacerdote pe anho ejexa uka, haꞌe emeꞌẽ mymba Moisés omboparaague
rami, heta vaꞌe kuery oikuaa aguã.

Lucas 7.1‑10
5  Cafarnaum
tetã py Jesus ovaẽ ma ramo hexe onhemboja peteĩ
xondaro ruvixa. Haꞌe vy ojerure ixupe:
6 — Senhor, xero py amongakuaa vaꞌekue itui tupa py. Ndoguatavei,
 

ojexavai guive — heꞌi.

7 Jesus ombovai:
 

— Xee aa ꞌrã amonguera — heꞌi.

8 Haꞌe rã xondaro ruvixa aipoeꞌive ju:
 

— Xee ma xeꞌyvyĩꞌi ete xero py revaẽ aguã. Peteĩ ayvu rive ri eraa uka.
Haꞌe ramo xerembiguai kunumi vaꞌe okuera ꞌrã. 9 Mbaꞌeta xee voi huvixa
 

oipotaa rami aiko vaꞌe. Ikuai avi xondaro kuery xeayvu rami ikuai vaꞌe.
Peteĩ pe “Tereo”, haꞌe ramo oo ꞌrã. Haꞌe rã amboae pe ma “Eju”, haꞌe rã ou
ꞌrã. Xerembiguai pe “Ejapo haꞌe nunga”, haꞌe ramo ojapo ꞌrã — heꞌi.
10 Haꞌe nunga Jesus oendu vy onhemondyi. Haꞌe vy aipoeꞌi hakykue
 

ojeꞌoi vaꞌe pe:

— Anhetẽ aipoaꞌe pẽvy: Neĩ Israel kuerya rupi voi ndajoui teri kovaꞌe
rami ojerovia ete vaꞌe. 11 Aipoaꞌe pẽvy: Heta ou ꞌrã kuaray oua katy haꞌe
 

oikea katy gui, yva pygua poꞌakaa py ikuai ꞌrã mesa py Abraão, Isaque

j
 7.24‑27 Tiago 1.22‑25; 1 João 2.3‑6  7.28,29 Marcos 1.22; João 7.46
k
Mateus 8 1598

haꞌe Jacó reve. 12 Haꞌe rã Nhanderuete poꞌakaa pyguarã vaꞌekue ma oka

 

py ꞌrã omomboa pytũa py. Haꞌe py ojaeꞌopa haꞌe opa marã onhendu ꞌrã
okuapy — heꞌi.
13 Haꞌe gui xondaro ruvixa pe ju Jesus aipoeꞌi:
 

— Tereo ju. Ndee rejeroviaa rami toiko — heꞌi. Haꞌe vaꞌe hora-ve
hembiguai okuera.

Marcos 1.29‑31; Lucas 4.38,39
14  Haꞌe
gui ma Pedro ro py ju Jesus ovaẽ. Haꞌe vy haixo oexa ipire raku
vaipa vy tupa py itui ramo. 15 Ipo re Jesus ojopy rã ipire raku oaxa. Haꞌe
 

ramo opuꞌã vy mbaꞌemo ojapo haꞌe kuery pe.

Marcos 1.32‑34; Lucas 4.40,41
16  Kaꞌaruꞌi
jave oĩa py heta oguerua anha onhemondea vaꞌe. Haꞌe ramo
ayvu py rive oipeꞌa nheꞌẽ ikyꞌa vaꞌe, omonguera avi imbaꞌeaxy vaꞌe haꞌe
javi. 17 Haꞌe nunga oiko profeta Isaías pe aipoeꞌi ukaague ojeupity aguã:
 

“Haꞌe ae oipeꞌa jaiko axya, ogueraapa nhanembaꞌeaxya”, heꞌiague. l

Lucas 9.57‑62
18  Jesus
oyvýry heta ikuai vaꞌe oexa vy ijayvu yy rovaigua re
oaxa aguã. 19 Haꞌe vaꞌe jave py hexe peteĩ kuaxia re nhomboꞌe vaꞌety
 

onhemboja vy aipoeꞌi:
— Poromboꞌea, xee aa ta nderupive reoa katy rei.
20 Haꞌe rã Jesus ombovai:
 

— Aguaraꞌi oguereko ꞌrã okua, guyra oveve vaꞌe voi oguereko guaity.
Haꞌe rã Ava raꞌy ojeapo vaꞌekue ma neĩ oakã omboguejyaty ndoguerekoi
— heꞌi.
21 Amboae hemimboꞌe ju aipoeꞌi ixupe:
 

— Senhor, taa ranhe xeru tanhono porã.

22 Jesus ombovai:
 

— Eju xerupive, tove omanogue ae tonhono porã omano vaꞌekue.

Marcos 4.35‑41; Lucas 8.22‑25
23  Haꞌe
gui kanoã py Jesus oĩ ramo hemimboꞌe kuery ojeꞌoi hupive.
24  Yy rupi oaxa jave ou yvytu vaikue. Yai ojeapi-api kanoã re. Haꞌe ramia
ja Jesus oke oupy.
25 Haꞌe ramo hemimboꞌe kuery ou vy omomyĩ. Haꞌe vy ojapukai reve
 

aipoeꞌi:
— Senhor, orereraa jepe ke! Nhamanomba ta ma — heꞌi okuapy.
26 Haꞌe ramo Jesus aipoeꞌi haꞌe kuery pe:
 

l
 8.17 Isaías 53.4
 1599 Mateus 8​, ​9

— Pejeroviaa kyrĩꞌi vaꞌe, mbaꞌe re tu pekyje ri? — heꞌi. Haꞌe rami vy

opuꞌã vy yvytu haꞌe yeꞌẽ pe ijayvu atã. Haꞌe ramove opytuꞌupa.
27 Haꞌe ramo haꞌe kuery onhemondyipa vy aipoeꞌi:
 

— Marã ramigua tu pevaꞌe ava, yvytu haꞌe yai voi onheꞌẽ rendu aguã?

Marcos 5.1‑20; Lucas 8.26‑39
28  Yupa
rovaigua Gadara pygua kuery yvy re ovaẽ ramo ovaexĩ
jogueruvy mokoĩ ava anha onhemondea vaꞌe. Yvyra rupa oĩ vaꞌe gui ou.
Ivai vaikue rei rã avave rei ndoguataavei haꞌe vaꞌe tape rupi. 29 Haꞌe gui
 

haꞌe kuery ou vy ojapukai:

— Nhanderuete Raꞌy, mbaꞌe tu xee areko ndereve? Oremoingo axy
aguã teve reju oaꞌangaague ára ovaẽ eꞌỹ mbove? — heꞌi.
30 Haꞌe katyꞌi heta ikuai poryko okarua py. 31 Haꞌe ramo anha kuery
   

ojerure Jesus pe:

— Orepeꞌa vy taꞌvy oremondouka poryko kuerya katy.
32 Haꞌe rã — Tapeo haꞌvy — heꞌi Jesus. Haꞌe gui haꞌe kuery ojepeꞌa vy
 

poryko re ova. Haꞌe rã poryko kuery ma yvyꞌã guy katy onhamba. Hoꞌapa
yeꞌẽ py, yy py omanomba.
33 Haꞌe ramo poryko re opena vaꞌe kuery onhamba ojeꞌoivy. Tetã py
 

ovaẽ vy omombeꞌu oiko vaꞌekue haꞌe javi, anha onhemondea vaꞌe re oiko
vaꞌekue guive. 34 Haꞌe ramo tetã pygua kuery oupa Jesus oexa aguã. Oexa
 

vy ojerure ijyvy gui oo ju aguã re.

Marcos 2.1‑12; Lucas 5.17‑26

9   Kanoã
py Jesus oĩ vy yy rovaigua re oaxa. Haꞌe vy guetã katy oo.
1
2  Haꞌe
oĩa py oguerua peteĩ oguata eꞌỹ vaꞌe hupa reve. Haꞌe kuery
ojerovia etea Jesus oexa vy aipoeꞌi oguata eꞌỹ vaꞌe pe:
— Xeraꞌy, ndepyꞌa guaxu ke. Rejejavyague omboguepaa ma — heꞌi.
3 Haꞌe ramo kuaxia re nhomboꞌe vaꞌety ikuai vaꞌe aipoeꞌi ojeupe ae:
 

— Pevaꞌe tu ijayvu vai — heꞌi okuapy.

4 Haꞌe rã Jesus ma haꞌe kuery ojeupe ae ijayvua oikuaa vy aipoeꞌi:
 

— Mbaꞌe re tu po rami ri pendeayvu pendepyꞌa py? 5 Mbaꞌe ayvu rupi

 

tu ndaxyive xeayvu aguã: “Rejejavyague omboguepaa ma”, tyrã pa “Epuꞌã,

haꞌe eguata” haꞌe aguã? 6 Haꞌe rami teĩ peikuaa aguã Ava raꞌy ojeapo
 

vaꞌekue ko yvy re oiko teĩ joeko vaiague ombogue aguã voi ipoꞌaka vaꞌea —
Oguata eꞌỹ vaꞌe pe ju aipoeꞌi:
— Epuꞌã haꞌvy, eupi nderupa, haꞌe tereo ndero py — heꞌi. m 7 Haꞌe ramo
 

opuꞌã vy ngoo katy oo.

8 Haꞌe nunga heta vaꞌe kuery oexa vy okyjepa reve ombojerovia okuapy
 

Nhanderuete, haꞌe rami aguã avakue ombopoꞌaka ramo.

 9.6 João 10.37,38
m
Mateus 9 1600

Marcos 2.13,14; Lucas 5.27,28
9 Jesus
haꞌe gui oo vy oexa peteĩ ava Mateus hery vaꞌe, imposto
opagaaty py oguapy oiny ramo. Haꞌe vaꞌe pe ijayvu vy
— Eju xerupive — heꞌi. Haꞌe ramo opuꞌã vy oo hupive.

Marcos 2.15‑17; Lucas 5.29‑32
10  Haꞌe
gui oo py mesa py Jesus oĩ ramo heta ou imposto re
nhombopaga vaꞌety haꞌe heko vai vaꞌe. Haꞌe vaꞌe kuery ma Jesus haꞌe
hemimboꞌe kuery reve onhemboja avi okuapy.
11 Haꞌe nunga fariseu kuery oexa vy oporandu hemimboꞌe kuery pe:
 

— Mbaꞌe re tu penemboꞌea okaru ri imposto re nhombopaga vaꞌety

haꞌe ojejavypa vaꞌe kuery reve?
12 Haꞌe ramo Jesus oendu vy ombovai:
 

— Hexaĩ vaꞌe kuery ma ndoipotai ꞌrã poropoanoa, imbaꞌeaxy vaꞌe anho

ꞌrã oipota. 13 Tapeo, peikuaa pota povaꞌe ayvu mbaꞌe heꞌia paa re: “Xevy
 

pe mymba pemeꞌẽ ꞌrãgue py aipota teĩ penhomboaxy.” Mbaꞌeta xee ma

heko porã vaꞌe aenoĩ aguã eꞌỹ aju, haꞌe rã heko vai vaꞌe aenoĩ aguã [ojeko
rerova aguã]. n

Marcos 2.18‑22; Lucas 5.33‑39
14  Haꞌe
rire João Batista remimboꞌe kuery ou. Haꞌe vy oporandu ixupe:
— Mbaꞌe re tu ore kuery [mbovykue rei eꞌỹ] rokaru eꞌỹ re orekuai,
fariseu kuery voi, haꞌe rã neremimboꞌe kuery ma haꞌe rami eꞌỹ ikuai?
15 Jesus ombovai:
 

— Omendaa py haꞌeve ndaꞌu oenoĩ mbyre kuery iporiau aguã, haꞌe

kuery reve omenda vaꞌe oĩ teria ja? Haꞌe rami avi ovaẽ ꞌrã haꞌe kuerya gui
omenda vaꞌe oipeꞌaa aguã ára. Haꞌe vaꞌe ára mae ma haꞌe kuery ikuai ꞌrã
okaru eꞌỹ re.
16 — Avave rei ao ymague re nombojai ꞌrã ajukue pyau raꞌykue, mbaꞌeta
 

ombojaague omboi ꞌrã ao gui. Haꞌe ramo oxoroa tuvixave ꞌrã. 17 Haꞌe
 

avave rei hyru ymague py nomboyrui ꞌrã vinho pyau, mbaꞌeta ombovaipa
ꞌrã hyru. Vinho onheẽmba ꞌrã, haꞌe hyru voi ivaipa avi ꞌrã. Haꞌe rami
ꞌrãgue py vinho pyau rã hyru pyau py ꞌrã omoĩ, mokoĩve oĩ porã aguã.

Marcos 5.21‑24a; Lucas 8.40‑42a
18  Haꞌe
nunga re ijayvu teri reve ou peteĩ huvixa. Onhemboja vy
omboete. Haꞌe vy aipoeꞌi:
— Xerajy omano angeꞌi. Haꞌe rami teĩ eju, emoĩ ndepo hexe oikove ju
aguã — heꞌi.

n
 9.13 Oséias 6.6
 1601 Mateus 9

Marcos 5.24‑34; Lucas 8.42‑48
19 Haꞌeramo Jesus opuꞌã vy oo hexeve, hemimboꞌe kuery voi. 20 Oiko
 

avi peteĩ kunha, doze maꞌetỹ re ma gueko re riae oiko vaꞌe. Haꞌe vaꞌe ma
hakykue gui ou vy opoko ijao apy re, 21 mbaꞌeta ojeupe ae “Ijao apy re
 

rive apoko teĩ akuera ꞌrã” heꞌi.

22 Haꞌe ramo Jesus ojere vy oexa. Haꞌe vy aipoeꞌi:
 

— Xerajy, ndepyꞌa guaxu ke. Rejeroviaa ndereraa jepe — heꞌi. Haꞌe

ramove kunha vaꞌe okuera.

Marcos 5.35‑43; Lucas 8.49‑56
23  Huvixa
ro py Jesus ovaẽ vy oexa mimby monheꞌẽa haꞌe heta vaꞌe
kuery ojaeꞌo rã. Haꞌe vy aipoeꞌi:
24 — Pejepeꞌa ke, mbaꞌeta kunhaꞌi nomanoi, oke rima — heꞌi. Haꞌe ramo
 

ojojai rei okuapy. 25 Haꞌe gui Jesus omoẽmba vy oike. Kunhaꞌi vaꞌe po
 

re ojopy ramo opuꞌã. 26 Haꞌe nungakue oendupaa haꞌe vaꞌe yvy haꞌe javi
 

rupi.

Mokoĩ ára revegua eꞌỹ omongueraague

27 Haꞌe
gui Jesus oo rã hakykue rupi ou mokoĩ ára revegua eꞌỹ.
Ojapukai jogueruvy:
— Davi ramymino, oremboaxy ke — heꞌi.
28 Haꞌe gui oo py Jesus oike jave hexe onhemboja jogueruvy ára
 

revegua eꞌỹ. Haꞌe ramo oporandu haꞌe kuery pe:

— Perovia pa pejerurea rami ajapo aguã xepoꞌaka vaꞌea?
Haꞌe kuery ombovai:
— Tá, Senhor — heꞌi.
29 Haꞌe ramo haꞌe kuery rexa re opoko vy aipoeꞌi:
 

— Toiko haꞌvy pejeroviaa rami — heꞌi. 30 Haꞌe ramove hexa ojepeꞌa.

 

Haꞌe gui Jesus aipoeꞌive ju:

— Pejejoko ke avave rei pe pemombeꞌu eꞌỹ aguã — heꞌi. 31 Haꞌe rami teĩ
 

haꞌe kuery oo vy haꞌe vaꞌe yvy haꞌe javi rupi omombeꞌupa.

Peteĩ ava ijayvu eꞌỹ vaꞌe omonguera ramo fariseu kuery ijayvu reiague
32  Haꞌe
kuery ojeꞌoi rire oĩa py oguerua peteĩ ava anha onhemonde
ramo ndaꞌijayvui vaꞌe. 33 Anha oipeꞌa rã ijayvu eꞌỹ vaꞌekue ijayvu. Haꞌe
 

ramo heta vaꞌe kuery onhemondyipa vy aipoeꞌi:

— Pevaꞌe nunga jaexa vaꞌeꞌỹ teri Israel kuerya rupi — heꞌi.
34 Haꞌe rã fariseu kuery ma ijayvu rei okuapy:
 

— Anha ruvixa poꞌakaa rupi rima oipeꞌa anha. o

 9.34 Lucas 11.14‑18
o
Mateus 9​, ​10 1602

Opa rupi Jesus ojapo porã, haꞌe ombaꞌeapo vaꞌe kuery re ombojojaague
35  Haꞌe
gui Jesus ma tetã haꞌe tekoa ikuai vaꞌe rupi oguata oikovy,
onhemboꞌeaty oĩ vaꞌe rupi guive. Nhomboꞌe vy omombeꞌu oikovy
Nhanderuete poꞌakaa, nhomonguera guive opa marãgua mbaꞌeaxy gui.
36 Heta vaꞌe kuery oexa vy omboaxy, mbaꞌeta vexaꞌi ija eꞌỹ vaꞌe rami
 

ojexavai haꞌe ikangy okuapy ramo. p 37 Haꞌe rami vy guemimboꞌe kuery pe  

aipoeꞌi:
— Anhetẽ heta oĩ omonoꞌõa aguã, haꞌe rã ombaꞌeapo vaꞌe kuery ma
mbovyꞌi. q 38 Haꞌe nunga rupi pejerure Senhor mbaꞌety ja vaꞌe pe ombouve
 

aguã imbaꞌety rupi ombaꞌeapo vaꞌerã.

Marcos 3.13‑19; Lucas 6.12‑16

10   Haꞌe
gui guemimboꞌe kuery doze-ve Jesus oenoĩ vy ombopoꞌaka
1

nheꞌẽ vai oipeꞌa, haꞌe opa marãgua mbaꞌeaxy gui nhomonguera

aguã. 2 Doze apóstolo kuery rery ma po rami: Jypygua ma Simão Pedro
 

hery vaꞌe, haꞌe gui tyvy André, Zebedeu raꞌy kuery Tiago haꞌe tyvy João,
3 Filipe haꞌe Bartolomeu, Tomé haꞌe imposto re nhombopaga vaꞌekue
 

Mateus, Alfeu raꞌy Tiago haꞌe Tadeu, 4 Simão Zelote hery vaꞌe haꞌe ijopy  

uka nhemiarã Judas Iscariotes avi.

Marcos 6.7‑11; Lucas 9.1‑5
5  Haꞌe
gui doze guemimboꞌe kuery Jesus omondouka ta vy po rami
ijayvu:
— Tapeo eme judeu eꞌỹ vaꞌe ikuaia rupi, neĩ Samaria pygua kuery
retã py voi pevaẽ eme. 6 Haꞌe rã tapeo vexaꞌi kuery Israel regua okanhy
 

vaꞌe peka. 7 Peoa rupi pemombeꞌu yva pygua poꞌakaa ojekuaa aguã
 

namombyryvei maa. 8 Pemonguera imbaꞌeaxy vaꞌe, pemboete ju omano

 

vaꞌekue, peikyꞌaꞌo lepra revegua, haꞌe peipeꞌa anha. Mbaꞌemo pejopy

rive rire pemeꞌẽ rive ju ꞌrã joupe. 9 Pendekuꞌa re peraa eme peráta, ouro,
 

prata neĩ overa vaꞌe guigua, 10 neĩ voko peraa eme tape rupi, neĩ mokoĩ
 

kamixa, pendepy regua, neĩ pendepopoka guive, mbaꞌeta ombaꞌeapo vaꞌe

rei haꞌeve ojopy aguã hoꞌu vaꞌerã. 11 Haꞌe tetã py eꞌỹ vy tekoa oĩ vaꞌe rupi
 

pevaẽa py peporandu ꞌrã heko porã vaꞌe oiko vaꞌea re. Haꞌe vaꞌe kuery
ro py ae ꞌrã pepyta, peove aguã ára peve. 12 Oo py pevaẽ vy pexarura ꞌrã  

haꞌe pygua kuery pe. 13 Haꞌe ramo oo pygua kuery heko porã ri ramo haꞌe
 

kuery re oĩ ꞌrã peroayvu porãague. Haꞌe rã heko vai ramo pendere ae ju

tojevy peroayvu porãague. 14 Haꞌe kuery napenemovaẽi, neĩ pendeayvu
 

noenduxei ramo haꞌe vaꞌe oo eꞌỹ vy tetã gui peo ju vy pendepy regua gui
peity-ity ꞌrã yvy kuꞌi. r 15 Anhetẽ aipoaꞌe pẽvy: Nhombopagaa ára py haꞌe
 

p
 9.36 Marcos 6.34 q
 9.37 Lucas 10.2 r
 10.14 Atos 13.50,51; 18.6
 1603 Mateus 10

vaꞌe tetã pygua kuery gui omboaxyave ꞌrã Sodoma haꞌe Gomorra pygua
kuery. s

Mbaꞌemo gui omonheanguague

16  —
Maꞌẽ, xee ma vexaꞌi rami romondouka aguara mbyte rupi.
Haꞌe nunga rupi peiko kuaa ꞌrã mboi rami, haꞌe rã apykaxuꞌi rami ꞌrã
pendekuai rive. 17 Penheangu ke avakue gui, mbaꞌeta penemboaxa
 

ꞌrã huvixa kuery po py, haꞌe penenupã ꞌrã onhemboꞌeaty oĩ vaꞌe rupi.
18 Xekáuxa pendereraa ꞌrã huvixa kuery haꞌe huvixave renonde. Haꞌe
 

ramigua oiko ꞌrã haꞌe kuery haꞌe judeu eꞌỹ vaꞌe kuery pe xeregua ayvu
pemombeꞌu aguã. 19 Haꞌe rami avi penemboaxaa ramo pepẽxa rei eme
 

marã rami eꞌỹ vy mbaꞌe nunga re pa pendeayvu aguã re, mbaꞌeta haꞌe
vaꞌe hora-ve pendeayvurã oikuaa ukaa ꞌrã pẽvy. 20 Mbaꞌeta pendejegui ae
 

eꞌỹ ꞌrã pendeayvu, haꞌe rã Penderu Nheꞌẽ ijayvu ꞌrã pẽgui. t 21 Amongue  

ojopy uka ꞌrã guyvy ae ojuka uka aguã, haꞌe tuu kuery ojopy uka ꞌrã
guaꞌy kuery ae. Taꞌy kuery opuꞌã ꞌrã nguu kuery re ojuka uka avi aguã.
22 Xerery káuxa pavẽ ndaꞌijaꞌei ꞌrã pendere. Haꞌe rami teĩ opa peve
 

ogueropoꞌaka vaꞌe oo jepe ꞌrã. 23 Haꞌe gui tetã py pendere opuꞌã reia ramo
 

amboae henda katy ju penha, mbaꞌeta anhetẽ aipoaꞌe pẽvy: Ava raꞌy
ojeapo vaꞌekue ou peve napevaẽmba jepei ꞌrã Israel regua tetã ikuai vaꞌe
rupi.

Omokyreꞌỹa rupi ijayvuague

24  —
Temimboꞌe kuery ma imboꞌea gui yvateve vaꞌeꞌỹ, tembiguai kuery
voi opatõ gui yvateve vaꞌeꞌỹ guive. 25 Haꞌeve temimboꞌe kuery ikuai aguã
 

imboꞌea reko rami, haꞌe tembiguai kuery ikuai aguã opatõ oikoa rami.
Hoo vaꞌe pe “Anha ruvixa Belzebu” ꞌea ramo hoo pygua kuery pe katuve
ꞌrã teve. u 26 Haꞌe rami teĩ pekyje eme haꞌe kuery gui, mbaꞌeta mbaꞌemo
 

onhomi mbyre oexa ukapaa ꞌrã, haꞌe oikuaa eꞌỹ pyre voi oikuaapaa
ꞌrã. 27 Pytũa py xee romboꞌeague ma hexakãa py ju ꞌrã pemombeꞌu,
 

pendeapyxaꞌi py xeayvuague ma oo apyte áry gui ju ꞌrã pemombeꞌu.

28 Pekyje eme penderete jukaa kuery gui, mbaꞌeta penenheꞌẽ ma haꞌe
 

kuery ndojuka kuaai ꞌrã. Pejererokyje ꞌrã nhonheꞌẽ haꞌe joete tata ogue
eꞌỹ vaꞌe py omokanhy aguã ipoꞌaka vaꞌe renonde anho.
29 — Mokoĩ guyraꞌi ndaꞌu peteĩꞌi hatãꞌi vaꞌe repy eꞌỹ ri? Haꞌe rami teĩ
 

yvy py neĩ peteĩve ndoꞌai ꞌrã Penderu oipota eꞌỹ rã. 30 Peẽ kuery re katuve
 

ma opena, mbaꞌeta pendeꞌa peneakã re oĩ vaꞌe voi oipapapa. 31 Haꞌe nunga  

rupi pekyje eme, mbaꞌeta heta guyraꞌi gui peẽ pevareve. 32 Haꞌe nunga  

rupi avakue renonde xevy pe oikoa omombeꞌu vaꞌekue haꞌe javi ma xee

 10.15 Lucas 10.1‑12 t 10.19,20 Lucas 12.11,12; 1 Pedro 3.13‑17; 4.12‑19

s

 10.24,25 Lucas 6.40; João 15.20

u
Mateus 10​, ​11 1604

voi haꞌe rami ꞌrã amombeꞌu Xeru yva pygua renonde. 33 Haꞌe rã avakue
 

renonde naxemombeꞌuxei vaꞌekue ma xee voi namombeꞌui ꞌrã Xeru yva

pygua renonde. v

Haxy vaꞌe re ijayvuague

34  —
Pexaꞌã eme ko yvy re aju peteĩ rami nhomoingoarã aru aguã.
Peteĩ rami nhomoingoarã aru aguã eꞌỹ aju, haꞌe rã kyxe. 35 Mbaꞌeta aju  

rire avakue joo rami eꞌỹ ꞌrã ikuai nguu reve, haꞌe imemby kuery haꞌe
rami ae ꞌrã ikuai oxy reve, haꞌe ipiꞌa raꞌyxy kuery avi ome xy reve ꞌrã
ikuai. 36 Haꞌe rami vy avakue rovaigua ma hoo pygua kuery ae ꞌrã ikuai. w
 

37 Amongue xegui nguu, eꞌỹ vy oxy ri oayvuve vy ndaꞌevei xerupivegua

 

oiko aguã. Haꞌe rami ae avi guaꞌy eꞌỹ vy guajy ri xegui oayvuve vy
ndaꞌevei xerupivegua oiko aguã. 38 Haꞌe ojeupegua kuruxu ndogueraaxei,
 

haꞌe xerupive ndooxei vaꞌe ma ndaꞌevei xeremimboꞌerã. 39 Nomanoxei  

vaꞌekue omokanhy ꞌrã guekove. Haꞌe rã xekáuxa omano vaꞌe ma ojou ju

ꞌrã guekove. x

Mbaꞌemo rekovia re ijayvuague

40  —
Amongue penemovaẽ ramo xee avi haꞌe kuery xemovaẽ, haꞌe
xemovaẽ vaꞌe ma xembouare avi omovaẽ. 41 Profeta kuery pe “Profeta”
 

heꞌi vy omovaẽ vaꞌekue ma hekovia ojopy ꞌrã profeta pegua rami. Haꞌe
heko porã vaꞌe kuery pe “Heko porã vaꞌe” heꞌi vy omovaẽ vaꞌekue
ma hekovia ojopy ꞌrã heko porã vaꞌe pegua rami. 42 Haꞌe rami ae avi
 

anhetẽ aipoaꞌe pẽvy, amongue kovaꞌe kyrĩ vaꞌe rami ikuai vaꞌe pe “Jesus
remimboꞌe” heꞌi vy peteĩ karo yroꞌyxã omeꞌẽ vaꞌekue voi ndojopy eꞌỹi ꞌrã
hekovia. y

Tetã ikuai vaꞌe rupi Jesus ayvu omombeꞌuague

11   Haꞌe
rami guemimboꞌe kuery doze-ve Jesus omboꞌepa ma vy
1

ojepeꞌa haꞌe gui. Nhomboꞌe haꞌe ayvu omombeꞌu oikovy haꞌe

katyꞌi tetã ikuai vaꞌe rupi.

Lucas 7.18‑23
2  Nhuã
py João Batista oĩa py Cristo mbaꞌemo ojapo oikovya
omombeꞌua rã oendu vy ixupe ombou guemimboꞌe kuery po rami
oporandu aguã: 3 “Ndee ae teve reju ꞌrã vaꞌekue, tyrã pa roarõve ꞌrã
 

amboae?” heꞌi aguã.

4 Haꞌe rã Jesus ombovai vy aipoeꞌi haꞌe kuery pe:
 

 10.31 Lucas 12.29‑31 w 10.34‑36 Miquéias 7.6, Lucas 12.51‑53, 14.26,27

v

 10.38,39 Marcos 8.34,35; Lucas 9.24; Apocalipse 12.11 y 10.42 Mateus 25.34‑40;

x

Marcos 9.41; João 13.20
 1605 Mateus 11

— Tapeo ju João pe pemombeꞌu mbaꞌemo pendu haꞌe pexa vaꞌekue,

5  mbaꞌeta ára revegua eꞌỹ omaꞌẽ ju, oguata eꞌỹ vaꞌekue oguata ju, lepra
revegua ojekyꞌaꞌo ju, ijapyxa eꞌỹ vaꞌekue oendu ju, omano vaꞌekue
onhemboete ju, haꞌe iporiaukueꞌi pe omombeꞌua ayvu porã. z 6 Ovyꞌa ete 

ꞌrã xere ojeroviaa gui ndojepeꞌai vaꞌe.

Lucas 7.24‑35
7 Haꞌe
kuery oopa ma rire heta vaꞌe kuery pe ju Jesus ijayvu João
Batista reko re. Aipoeꞌi:
— Marã ramigua pexa aguã tu peo rakaꞌe tekoa eꞌỹa py? Takuaꞌi yvytu
omomy-momyĩ vaꞌe ramigua rive ri tyꞌy? 8 Haꞌe rami eꞌỹ rã marã ramigua
 

pexa aguã tu peo? Peteĩ ava ao porã py onhemonde vaꞌe ri tyꞌy? Haꞌe
rami avi onhemonde porã vaꞌe ma huvixa ro py ikuai vaꞌe anho. 9 Marã  

ramigua tu haꞌvy peo pexa? Profeta? Tá, xee aipoaꞌe pẽvy: João Batista
ma profeta ikuai vaꞌe gui voi yvateve vaꞌe. 10 Mbaꞌeta hekorã re ae ipara
 

oiny: “Nerenonderã xee amondouka ꞌrã peteĩ xerembiguai, nderaperã

oguereko katu aguã.” a 11 Anhetẽ aipoaꞌe pẽvy: Kunhague gui oiko vaꞌekue
 

jipoi João Batista gui yvateve vaꞌe. Haꞌe rami avi yva pygua poꞌakaa py
yvyĩgueveꞌi vaꞌe ma ixugui yvateve. 12 Mbaꞌeta João Batista oikoa ára
 

guive aỹ peve ma onheaꞌãa ꞌrã oupity aguã yva pygua poꞌakaa, onheaꞌã
vaꞌe kuery anho ꞌrã oupity. 13 Mbaꞌeta profeta kuery haꞌe lei ma João
 

oikoa ára peveꞌi omombeꞌua. 14 Haꞌe gui peẽ perovia ri ramo haꞌe ae Elias
 

ou ꞌrã vaꞌekue oiko. 15 Ijapyxa [oendu aguã] oĩ vaꞌe toendu.

 

16 — Mbaꞌe nunga re ndaꞌu ambojoja ꞌrã aỹgua kuery reko? Haꞌe

 

vaꞌe kuery ma ikuai kyrĩgue tetã mbyte rupi oguapy vy oirũ kuery pe
ojapukai vaꞌe rami: 17 “Mimby romonheꞌẽ ramo peẽ ndapejerokyxei, haꞌe
 

rã omanoa pygua ju romonhendu teĩ ndapejaeꞌoxei”, heꞌi vaꞌe kuery rami.

18 Mbaꞌeta João Batista ou vy okaru haꞌe oyꞌu eꞌỹ re oiko. Haꞌe rami rã
 

ixupe “Anha reve rima oiko” ꞌea. 19 Haꞌe rã Ava raꞌy ojeapo vaꞌekue ma ou
 

vy okaru haꞌe oyꞌu ramo ixupe “Pevaꞌe ma okaru guaxu, vinho oyꞌu, haꞌe
imposto re nhombopaga vaꞌety haꞌe heko vai vaꞌe kuery re irũ vaꞌe”, ꞌea.
Haꞌe rã hiꞌarandu vaꞌe ma mbaꞌemo ojapoa py oexa uka ꞌrã oꞌarandu.

Lucas 10.13‑15
20  Haꞌe
gui Jesus omboypy tetã ikuai vaꞌe pygua kuery re ijayvu aguã,
mbaꞌeta haꞌe vaꞌe rupi mbaꞌemo porã heta ojapo teĩ ndojeko rerovai rire.
Haꞌe vy aipoeꞌi:
21 — Peẽ Corazim haꞌe Betsaida pygua kuery pe ndaꞌevei ete ꞌrã.
 

Mbaꞌeta pendea py hexa pyrã ajapo vaꞌe ramigua Tiro haꞌe Sidom py
ojapoa vaꞌe rire, haꞌe pygua kuery ojeko rerova voi ꞌrãgue. Haꞌe rami

z
 11.5 Lucas 4.16‑21 a
 11.10 Malaquias 3.1
Mateus 11​, ​12 1606

vy ajukue vaikue py onhemonde ꞌrãgue tanhimbu py oguapy reve.

22 Haꞌe nunga rupi aipoaꞌe pẽvy: Nhombopagaa ára py peẽ kuery gui
 

omboaxyave ꞌrã Tiro haꞌe Sidom pygua kuery. 23 Haꞌvy peẽ Cafarnaum  

pygua kuery, peo ꞌrã teve yva peve? Any, tata ogue eꞌỹ vaꞌe py ꞌrã peꞌa.
Mbaꞌeta mbaꞌemo porã pendea py ajapo vaꞌe ramigua Sodoma py ojapoa
vaꞌe rire ma kovaꞌe ára peve oĩ ꞌrãgue. 24 Pẽvy aipoaꞌe: Nhombopagaa ára
 

py pendegui omboaxyave ꞌrã Sodoma yvy regua kuery.

Lucas 10.21,22
25  Haꞌe
jave py Jesus ijayvu atã:
— Xeru yva haꞌe yvy re ndepoꞌaka vaꞌe, xee roguerovyꞌa, mbaꞌeta haꞌe
nunga ma hiꞌarandukue pe eꞌỹ reikuaa uka, neĩ omboꞌe pyre pe eꞌỹ guive.
Yvyĩgueveꞌi pe anho reikuaa uka. 26 Tá, Xeru, haꞌe rami ae reipota.
 

27 — Opa mbaꞌe Xeru omboaxapa xevy. Avave rei ndoikuaai Taꞌy, Tuu
 

eꞌỹ vy. Haꞌe avave rei ndoikuaai Tuu, Taꞌy eꞌỹ vy, haꞌe amongue pe Taꞌy
oikuaa ukaxea vaꞌe eteꞌi.

“Peju ke xea py”, heꞌiague

28  —
Peju ke xea py penekaneꞌõ haꞌe pevoyi vaꞌe haꞌe javi. Haꞌe rã xee
romokaneꞌõgua ꞌrã. b 29 Pendejee pemoĩ xeregua canga, peikuaa xegui,
 

mbaꞌeta xepyꞌa re xevai reia noĩ, haꞌeve reiꞌia anho. Haꞌe rami vy pejou
ꞌrã penenheꞌẽ opytuꞌu aguã. 30 Mbaꞌeta xeregua canga ma ndaxyi, haꞌe
 

xevoyi ndaꞌipoyi guive. c

Marcos 2.23‑28; Lucas 6.1‑5

12   Haꞌe
jave py sábado ára Jesus oaxa trigoty rupi. Haꞌe gui
1

hemimboꞌe kuery okaruxe vy omboypy hiꞌa oipoꞌo vy hoꞌu heravy

aguã. 2 Haꞌe nunga fariseu kuery oexa vy aipoeꞌi ixupe:
 

— Maꞌẽ, neremimboꞌe kuery ojapo sábado ára py ndaꞌevei vaꞌe — heꞌi

okuapy.
3 Haꞌe ramo Jesus aipoeꞌi haꞌe kuery pe:
 

— Ndaperoayvui teve Davi okaruxe vy oirũ kuery reve ojapo vaꞌekue?

4 Mbaꞌeta Nhanderuete ro py Davi oike vy hoꞌu rakaꞌe mbojape Senhor
 

renonde pe omoĩ mbyre, haꞌe kuery hoꞌu aguã ndaꞌevei vaꞌeri, neĩ hupive
ikuai vaꞌe, sacerdote kuery pe anho haꞌeve. 5 Haꞌe ndaperoayvui teve lei  

re oĩ vaꞌe? Mbaꞌeta sábado py sacerdote kuery ma ikyꞌa vaꞌe opyta eꞌỹ re

ojapo ꞌrã mbaꞌemo templo ropy rupi sábado py amboae kuery ojapo aguã
ndaꞌevei vaꞌe. Haꞌe rami avi xee aipoaꞌe pẽvy: 6 Apy oĩ vaꞌe templo gui  

yvateve vaꞌe. 7 Haꞌe nunga rupi povaꞌe ayvu: “Mbaꞌemo peapy reve xevy
 

pemeꞌẽ ꞌrãgue py aipotave penhomboaxy”, heꞌiague peikuaa vaꞌe rire

b
 11.28 João 7.37  11.29,30 Filipenses 2.5‑8
c
 1607 Mateus 12

ndapejou vai ꞌrãgue ojejavy eꞌỹ vaꞌe. d 8 Mbaꞌeta Ava raꞌy ojeapo vaꞌekue
 

ma sábado ára re voi ipoꞌaka vaꞌe.

Marcos 3.1‑6; Lucas 6.6‑11
9 Jesus
haꞌe gui oo vy oike haꞌe kuery onhemboꞌeaty py. 10 Haꞌe py oĩ  

peteĩ ava ipo rovai piru vaꞌe. Haꞌe ramo Jesus re haꞌe kuery ijayvu reixe
vy oporandu okuapy Jesus pe:
— Haꞌevea rami ri ndaꞌu sábado ára py nhanhomongueraa? — heꞌi
okuapy.
11 Haꞌe ramo ombovai:
 

— Mavaꞌe peẽ kuery regua ndaꞌu sábado py penerymba vexaꞌi yvykua

py hoꞌa rã napenheaꞌãi ꞌrã haꞌe gui penoẽ aguã? 12 Vexaꞌi gui nhande vaꞌe
 

ovareve ramo haꞌeve sábado py joupe jajapo porã aguã — heꞌi.

13 Haꞌe gui ava pe ju Jesus aipoeꞌi:
 

— Emboꞌyvi ndepo — heꞌi. Ipo omboꞌyvi rã iporã ju ipo rovai rami. 14 Haꞌe  

rã fariseu kuery ma ojepeꞌa vy jogueroayvu hovai, ojuka uka aguã re.

Jesus ojepeꞌaague
15  Jesus
haꞌe nunga oikuaa vy ojepeꞌa haꞌe gui. Heta avi ojeꞌoi hakykue.
Haꞌe ramo omonguerapa. 16 Haꞌe vy omongeta avave rei pe haꞌe kuery
 

omombeꞌu eꞌỹ aguã, e 17 profeta Isaías pe aipoeꞌi ukaague ojeupity aguã:

 

18 “Maꞌẽ, pee ma oĩ xerembiguairã aiporavo vaꞌekue, xerembiayvu

 

Xenheꞌẽ py arovyꞌa vaꞌe. Hexe amoĩ ꞌrã Xenheꞌẽ. Haꞌe ramo amboae regua
kuery pe voi omombeꞌu ꞌrã haꞌevea rami joguerekoa. 19 Nanhomotareꞌỹi  

ꞌrã, ndaꞌijayvu atãi ꞌrã, neĩ tetã mbyte rupi ndaꞌijayvui ꞌrã guive.
20 Nomondoi ꞌrã takua opẽ vaꞌe, neĩ nomboguei ꞌrã tataendy ogue raiꞌi
 

vaꞌe, haꞌevea rami joguerekoa ipoꞌaka aguã rami ojapo eꞌỹa ja. 21 Haꞌe  

ramo hery rupi amboae regua kuery voi oarõ ꞌrã okuapy.” f

Marcos 3.20‑30; Lucas 11.14‑23
22  Jesus
oĩa py oguerua peteĩ ava hexe anha onhemonde rã ndoexai neĩ
ndaꞌijayvui vaꞌe. Omonguera ramo ijayvu eꞌỹ vaꞌekue ijayvu haꞌe oexa ju.
23 Haꞌe ramo heta vaꞌe kuery oexa vy onhemondyipa. Haꞌe vy
 

— Pevaꞌe eꞌỹ ndaꞌu Davi ramymino? — heꞌi okuapy.

24 Haꞌe rã fariseu kuery ma haꞌe nunga oendu vy ijayvu rei okuapy:
 

— Pevaꞌe tu anha ruvixa Belzebu poꞌakaa rupi rima oipeꞌa oikovy anha
kuery — heꞌi.
25 Haꞌe ramo haꞌe kuery pyꞌa py ijayvua Jesus oikuaa vy aipoeꞌi:
 

— Tetã pygua kuery minha jomeme ri opuꞌã vy nhomomba ꞌrã. Tetã,

haꞌe eꞌỹ vy oo pygua jomeme opuꞌã vy okanhymba ꞌrã. 26 Haꞌe rami ae  

 12.7 Oséias 6.6
d
 12.15,16 Marcos 3.7‑12
e f
 12.18‑21 Isaías 42.1‑4
Mateus 12 1608

avi Satanás kuery meme ri jopeꞌa vaꞌe rire ojee ae opuꞌã ꞌrãgue. Mbaꞌexa
tu haꞌvy ipoꞌakave ta? 27 Anhetẽ ri Belzebu poꞌakaa rupi xee anha aipeꞌa
 

ramo, mbaꞌexagua poꞌakaa rupi tu haꞌvy penderaꞌy kuery oipeꞌa? Haꞌe

nunga rupi haꞌe kuery ae oikuaa uka ꞌrã pendeayvu rivea. 28 Haꞌe rã  

Nhanderuete guigua Nheꞌẽ poꞌakaa rupi ae xee anha aipeꞌa ramo anhetẽ
ete Nhanderuete poꞌakaa ojekuaa raꞌe peẽ kuery pe. 29 Haꞌe rami ae avi
 

mbaꞌexa ꞌrã tu ojerovia vaipa vaꞌe ro py amongue oike vy ojokua ranhe

eꞌỹ re imbaꞌe rei-rei re imonda? Mbaꞌeta ojokua vy ꞌrãe ogueraapa hoo
gui. 30 Xerevegua eꞌỹ vaꞌe ma xerovaigua ikuai, haꞌe xea py ndajoguerui
 

vaꞌe ma xegui nhomonheguaẽmba ꞌrã. 31 Haꞌe nunga rupi aipoaꞌe pẽvy:

 

Avakue ojejavyague haꞌe ijayvu vaiague haꞌe javi omboguea ꞌrã. Haꞌe rã
Nheꞌẽ re ijayvu vaiague ma nombogueai ꞌrã. 32 Ava raꞌy ojeapo vaꞌekue re
 

teĩ amongue ijayvu vai ramo haꞌe nungakue omboguea ꞌrã. Haꞌe rã Nheꞌẽ
Kyꞌa Eꞌỹ re ri ijayvu vaia ramo nombogueai ꞌrã kovaꞌe yvy re, neĩ yvy
pyau re voi.

Lucas 6.43‑45
33  —
Peiko ke yvyra porã haꞌe hiꞌa porã vaꞌe rami, haꞌe rami eꞌỹ vy
yvyra porã eꞌỹ haꞌe hiꞌa iporã eꞌỹ vaꞌe rami peiko. Mbaꞌeta yvyra ikuai
vaꞌe ma hiꞌa re jaikuaa pota vy ꞌrãe jaikuaa. 34 Mboi rami pendekuai vaꞌe,
 

mbaꞌexa tu pendeko vai vaꞌeri pendeayvu ta mbaꞌemo porã re? Mbaꞌeta

nhandejuru py nhandeayvu ꞌrã mbaꞌemo nhandepyꞌa re tynyẽ vaꞌe re.
35 Heko porã vaꞌe ma mbaꞌemo porã omoĩ porã vaꞌekue gui oguenoẽ
 

ꞌrã mbaꞌemo porã anho. Haꞌe rã heko vai vaꞌe ma mbaꞌemo vai omoĩ
porã vaꞌekue gui oguenoẽ ꞌrã mbaꞌemo vai. 36 Aipoaꞌe pẽvy: Avakue
 

ijayvuague ndovarei vaꞌe haꞌe javi re ꞌrã opaga nhomboayvua ára py.
37 Mbaꞌeta pendeayvuague re ae penemboeko porãa, haꞌe rami eꞌỹ vy
 

pendeayvuague re penembopagaa ꞌrã.

Lucas 11.29‑32
38  Haꞌe
ramo kuaxia re nhomboꞌe vaꞌety haꞌe fariseu kuery regua
aipoeꞌi:
— Poromboꞌea, ore roexaxe hexa pyrã rejapo rã — heꞌi. g
39 Haꞌe ramo ombovai:
 

— Heko vai haꞌe itavy rei vaꞌe kuery ae ꞌrã ojerure hexa pyrã ajapo aguã.
Haꞌe rami teĩ haꞌe kuery pe peteĩve ndojapoai ꞌrã, profeta Jonas re oiko vaꞌekue
ramigua eꞌỹ vy. 40 Mbaꞌeta Jonas mboapy ára haꞌe mboapy pytũ re pira guaxu
 

rye py oĩague rami avi Ava raꞌy ojeapo vaꞌekue voi mboapy ára haꞌe mboapy
pytũ re oĩ ꞌrã yvy guýry. h 41 Haꞌe nunga rupi nhomboayvua ára py Nínive pygua
 

kuery opuꞌã vy ijayvu ꞌrã okuapy aỹgua kuery re, mbaꞌeta Jonas ayvu omombeꞌu

g
 12.38 Marcos 8.11,12  12.40 Jonas 1.17
h
 1609 Mateus 12​, ​13

rã haꞌe kuery oendu vy ojeko rerovapa rire. Haꞌe rã apy oĩ vaꞌe ma Jonas gui
yvateve vaꞌe. 42 Nhomboayvua ára py kuaray puku-a katygua huvixave kunha
 

voi opuꞌã vy ijayvu ꞌrã aỹgua kuery re, mbaꞌeta yvy apy gui ou rakaꞌe Salomão
arandua oendu aguã. Haꞌe rã apy oĩ vaꞌe ma Salomão gui yvateve vaꞌe.

Lucas 11.24‑26
43  —
Haꞌe rami avi avakue gui nheꞌẽ vai oẽ vy tekoa eꞌỹa rupi ju ꞌrã
oiko, ikaneꞌõgua aguã oeka vy. Haꞌe gui ndojoui vy 44 ojeupe aipoeꞌi ꞌrã:
 

“Aa ju ta xero ajepeꞌaague py”, heꞌi ꞌrã. Haꞌe rami vy ou ju vy ojou ꞌrã oo
avave rei noĩai vaꞌe, oipeipa haꞌe omoatyrõmba pyre. 45 Haꞌe gui oo ranhe
 

vy sete nheꞌẽ ju ogueru ꞌrã ixugui ndaꞌeveive vaꞌe, haꞌe py oike vy ikuai
vaꞌerã. Haꞌe rami rire opaa py jypy guare gui ndaꞌeveive ꞌrã ava vaꞌe pe.
Haꞌe ramigua ae ꞌrã oiko kovaꞌe kuery heko vai vaꞌe re.

Marcos 3.31‑35; Lucas 8.19‑21
46  Heta
vaꞌe kuery pe Jesus ijayvu teri jave ixy haꞌe tyvy kuery ovaẽ
oka py, hexeve ijayvuxe vy. 47 Haꞌe ramo amongue aipoeꞌi ixupe:
 

— Ndexy haꞌe nderyvy kuery, pee oka py ikuai. Ndereve ijayvuxe

okuapy — heꞌi.
48 Haꞌe ramo imombeꞌuare pe ombovai:
 

— Marã ramigua tu haꞌi haꞌe xeryvy kuery ikuai? — heꞌi. 49 Haꞌe gui  

guemimboꞌe kuerya katy okuaveꞌẽ vy aipoeꞌi:

— Pevaꞌe ae ma haꞌi haꞌe xeryvy kuery. 50 Mbaꞌeta Xeru yva pygua
 

oipotaa rami ojapo vaꞌe ma haꞌi, xeryvy haꞌe xereindy kuery ikuai. i

Marcos 4.1‑9; Lucas 8.4‑8

13   Haꞌe
vaꞌe árave oo gui Jesus oo vy oguapy yeꞌẽ yvýry. 2 Heta
1  

ijyvýry onoꞌõ ramo peteĩ kanoã py ju oĩ vy oguapy oiny haꞌe py.

Haꞌe rã heta vaꞌe kuery ma ita kuꞌi reia rupi opuꞌã okuapy. 3 Haꞌe gui haꞌe
 

kuery pe opa mbaꞌe re ijayvu mbaꞌemo re ombojoja vy. Haꞌe vy aipoeꞌi:

— Peteĩ ava oo mbaꞌemo raꞌyĩ moaĩ vy. 4 Haꞌe vaꞌe omoaĩ ramo amongue
 

haꞌyĩgue hoꞌa tape yvýry rupi. Haꞌe nunga ma guyraꞌi ou vy hoꞌupa. 5 Amboae  

ma itaty yvy mbovyꞌi reia rupi hoꞌa. Haꞌe nungakue ma yvy re ndoike pukui rire
henhoĩ voiꞌi. 6 Haꞌe rami teĩ kuaray oẽ vy omombirupa, ndapoi rã. 7Amboae ma
   

juu mbyte rupi hoꞌa. Haꞌe gui juu yvate vy ojukapa. 8 Haꞌe rã amboae ma yvy
 

porãa rupi hoꞌa. Haꞌe nungakue ma hiꞌa, cem, sessenta, trinta raꞌyĩ oiko peteĩ-teĩ
gui. 9 Ijapyxa [oendu aguã] oĩ vaꞌe toendu.
 

Marcos 4.10‑20; Lucas 8.9‑15
10  Haꞌe gui hemimboꞌe kuery onhemboja vy oporandu ixupe:

 12.49,50 Hebreus 2.11,12
i
Mateus 13 1610

— Mbaꞌe re tu mbaꞌemo re rembojoja vy anho ndeayvu haꞌe kuery pe?

11 Haꞌe ramo ombovai:
 

— Pendevy pe yva pygua oikuaa uka opoꞌakaa py mbaꞌemo oiko vaꞌe

ndoikuaa ukai teri vaꞌekue. Haꞌe rã haꞌe kuery pe ma ndoikuaa ukai.
12 Mbaꞌeta mbaꞌemo oguereko vaꞌe pe omeꞌẽave ꞌrã, oguereko retave aguã.
 

Haꞌe rã oguereko eꞌỹ vaꞌe gui ma oguerekoꞌi vaꞌe voi oipeꞌaa ꞌrã. 13 Haꞌe
 

nunga rupi ae mbaꞌemo re ambojoja vy xeayvu haꞌe kuery pe. Mbaꞌeta

haꞌe kuery omaꞌẽ teĩ ndoexai, haꞌe oendu teĩ noendu kuaai, neĩ ndoikuaai
guive, 14 Isaías aipoeꞌiague ojeupity aguã: “Pendeapyxa py pendu teĩ
 

mbaꞌeve napendu kuaai ꞌrã. Penderexa py pexa teĩ mbaꞌeve ndapexa

kuaai ꞌrã. 15 Mbaꞌeta kovaꞌe kuery ma inhakã ratã vaꞌe. Oapyxa py
 

noenduxei okuapy, haꞌe guexa omboty oexa eꞌỹ aguã, oapyxa py oendu
eꞌỹ aguã, haꞌe opyꞌa py mbaꞌeve oikuaa eꞌỹ aguã, haꞌe rami vy ojeko
rerova eꞌỹ aguã, xevy pe onhemonguera uka eꞌỹ aguã”, heꞌiague. j 16 Haꞌe  

rã peẽ kuery ma pevyꞌa ꞌrã, mbaꞌeta penderexa oexa, haꞌe pendeapyxa

oendu. 17 Mbaꞌeta anhetẽ aipoaꞌe pẽvy: Heta ikuai rakaꞌe profeta kuery
 

haꞌe heko porã vaꞌe peẽ kuery pexa vaꞌe oexaxe vaꞌeri ndoexai, haꞌe
pendu vaꞌe oenduxe vaꞌeri noendui.
18 — Pejapyxaka ke haꞌvy mbaꞌemo raꞌyĩ moaĩa re ambojojaague
 

amombeꞌu porãve rã. 19 Amongue Nhanderuete poꞌakaa regua ayvu oendu

 

teĩ noendu kuaai ramo haꞌe kuery haꞌe javia py ou ꞌrã poromboeko vaia,
haꞌe ipyꞌa gui oipeꞌa ꞌrã haꞌyĩ omoaĩ mbyre. Haꞌe vaꞌe ma tape yvýry
omoaĩ mbyre rami ikuai. 20 Haꞌe gui yvy itaty reia rupi omoaĩ mbyre
 

rami ikuai vaꞌe ma ayvu oendu vy ojopy voi ꞌrã ovyꞌa reve. 21 Haꞌe rami
 

teĩ ndapo pukui vaꞌe rami avi ikuai vy opa voi ꞌrã. Ayvu káuxa oguereko
axya, eꞌỹ vy opuꞌãa rei ramo ndarei re ojepeꞌa ꞌrã. 22 Haꞌe gui juu mbyte
 

rupi omoaĩ mbyre rami ikuai vaꞌe ma ayvu oendu teĩ ko yvy re mbaꞌemo
ikuai vaꞌe re openavea haꞌe ombaꞌe rei-rei re ndaꞌeveivea ojaoꞌipa ꞌrã
ayvu, hiꞌa eꞌỹ aguã rami. 23 Haꞌe rã yvy porãa rupi omoaĩ mbyre rami
 

ikuai vaꞌe ma ayvu oendu vy oikuaa porã vaꞌe. Haꞌe vaꞌe ma hiꞌa ꞌrã cem,
sessenta, trinta peteĩ-teĩ gui.

Trigo ramigua re ombojojaague

24  Amboae
ayvu ju haꞌe kuery pe omombeꞌu mbaꞌemo re ombojoja vy.
Haꞌe vy aipoeꞌi:
— Yva pygua poꞌakaa py oiko ꞌrã peteĩ ava ombaꞌety rupi trigo raꞌyĩ
iporãve vaꞌe omoaĩ vaꞌe rami. 25 Haꞌe gui pavẽ oke jave hovaigua ou vy
 

trigo mbyte rupi omoaĩ trigo ramigua rive, haꞌe vy ojepeꞌa ju. 26 Haꞌe gui
 

onhotỹ mbyre yvate haꞌe hiꞌa ramo trigo ramigua avi ojekuaa raꞌe. 27 Haꞌe  

ramo ija rembiguai kuery ou vy aipoeꞌi ixupe: “Senhor, trigo raꞌyĩ iporã

j
 13.14‑15 Isaías 6.9‑10
 1611 Mateus 13

vaꞌe eꞌỹ ri tyꞌy remoaĩ nembaꞌety py? Magui ndaꞌu oiko trigo ramigua?”
28 Ombovai: “Nhanderovaigua rima ojapo raꞌe”, heꞌi.
 

— Haꞌe gui hembiguai kuery oporanduve ju: “Reipota pa roo

romondoro trigo ramigua?” 29 Ombovai: “Any, trigo ramigua pemondoro
 

vy trigo avi pemondoro eꞌỹ aguã. 30 Tove ranhe, taꞌyvate jojavi omonoꞌõa
 

ára peve. Haꞌe gui mae ma aipoaꞌe ꞌrã imonoꞌõa kuery pe: ‘Trigo ramigua
ranhe pemonoꞌõ, pejokua oapypaa aguã. Haꞌe rã trigo ma pemoĩ porã
xeroguy py.’ ” k

Marcos 4.30‑32; Lucas 13.18,19
31 Amboae
ayvu ju haꞌe kuery pe omombeꞌu mbaꞌemo re ombojoja vy.
Haꞌe vy aipoeꞌi:
— Yva pygua poꞌakaa py oiko ꞌrã peteĩ mostarda raꞌyĩ peteĩ ava ojopy
vy ombaꞌety re onhotỹ vaꞌe rami. 32 Haꞌe nunga ma anhetẽ haꞌyĩ ikuai
 

vaꞌe gui ruxãveꞌi vaꞌe. Haꞌe rami teĩ yvate vy mbaꞌemo nhanhotỹ vaꞌe haꞌe
javi gui tuvixave ꞌrã. Yvyra ete oiko ramo guyra oveve vaꞌe ou vy hakã re
ojapo ꞌrã guaityrã.

Lucas 13.20,21
33  Amboae
ayvu ju omombeꞌu haꞌe kuery pe mbaꞌemo re ombojoja vy:
— Yva pygua poꞌakaa py oiko ꞌrã trigo mbovua rami, mbaꞌeta peteĩ
kunha ogueraa vy omoirũ ꞌrã trigo re irũmba peve.

Marcos 4.33,34
34  Povaꞌe
nunga haꞌe javi Jesus omombeꞌu heta vaꞌe kuery pe mbaꞌemo
re ombojoja vy. Mbaꞌemo re ombojoja eꞌỹ re ndaꞌijayvui haꞌe kuery pe,
35 profeta pe aipoꞌea ukaague ojeupity aguã: “Xeayvu ꞌrã mbaꞌemo re
 

ambojoja vy. Aikuaa uka ꞌrã mbaꞌemo [yvy] itui ypyꞌi guive ndoikuaa
ukai pyre”, heꞌiague. l

Trigo ramigua re ombojoja vaꞌekue omombeꞌu porãveague

36  Haꞌe
gui Jesus heta vaꞌe kuery omondoukapa ma vy oo avi oo oĩaty
katy. Haꞌe ramo hemimboꞌe kuery hexe onhemboja vy aipoeꞌi:
— Emombeꞌu porãve ju trigo ramigua mbaꞌety rupi onhotỹ mbyre re
ndeayvuague.
37 Haꞌe ramo ombovai:
 

— Mbaꞌemo raꞌyĩ iporãve vaꞌe moaĩa ma Ava raꞌy ojeapo vaꞌekue ae.
38 Mbaꞌety ma kovaꞌe yvy, mbaꞌemo raꞌyĩ iporãve vaꞌe ma Nhanderuete
 

poꞌakaa pygua kuery, haꞌe rã trigo ramigua ma poromboeko vaia raꞌy

kuery. 39 Haꞌe nunga moaĩa ma nhanderovaigua anha. Haꞌe gui omonoꞌõa
 

 13.24‑30 Mateus 13.36‑43
k l
 13.35 Salmo 78.2
Mateus 13 1612

aguã ma opaa ára, haꞌe rã imonoꞌõarã ma anjo kuery. 40 Mbaꞌeta trigo

 

ramigua omonoꞌõ vy tata py omomboa rami avi ꞌrã oiko opaa ára py.
41 Ava raꞌy ojeapo vaꞌekue omondouka ꞌrã ojeupegua anjo kuery, openaa
 

gui oipeꞌapa aguã nhombojejavya haꞌe mbaꞌemo vai apoa kuery haꞌe javi.
42 Haꞌe vy omombopa ꞌrã tata hendy vaꞌe py. Haꞌe ramo ojaeꞌopa haꞌe opa
 

marã onhendu ꞌrã okuapy haꞌe py. m 43 Haꞌe rã heko porã vaꞌe kuery ma
 

kuaray rami hexakã ꞌrã okuapy Nguuete poꞌakaa py. Ijapyxa [oendu aguã]
oĩ vaꞌe toendu.

Mbaꞌemo ovareve vaꞌe onhomi mbyre re ijayvua

44  —
Yva pygua poꞌakaa py oiko ꞌrã mbaꞌemo ovareve ete vaꞌe peteĩ
mbaꞌety py onhomi mbyre rami. Haꞌe vaꞌe ma peteĩ ava ojou vy onhomive
ju ranhe. Haꞌe gui ovyꞌa vaipa reve oo vy opa mbaꞌe oguereko vaꞌe
ovendepa. Haꞌe vy ojeupe ae ojogua haꞌe vaꞌe mbaꞌety. n

Pérola re ijayvua
45  —
Yva pygua poꞌakaa py oiko ꞌrã peteĩ ava pérola porãgueve
ojoguaxe vy oekaa rupi oiko vaꞌe rami. 46 Haꞌe gui peteĩ pérola ovareve
 

ete vaꞌe ojou vy opa mbaꞌe oguereko vaꞌe ovendepa ꞌrã ojogua aguã. o

Pira mboꞌaa re ijayvua

47 —
Yva pygua poꞌakaa py oiko ꞌrã pira mboꞌaa yeꞌẽ py omomboa rami avi.
Opa marãgua omboꞌa ꞌrã pira. 48 Haꞌe gui tynyẽ ma ramo pira jopoia kuery
 

omoatã ꞌrã heruvy yvyꞌã re, haꞌe oguapy vy oiporavo ꞌrã omboꞌa vaꞌekue.
Iporãgueve omboyru ꞌrã ajaka py, haꞌe rã iporã eꞌỹ vaꞌe ma omombopa ju ꞌrã.
49 Haꞌe rami ae ꞌrã oiko opaa ára py. Anjo kuery ou vy heko vai vaꞌe kuery
 

oipeꞌapa ꞌrã heko porã vaꞌe kuery mbyte gui, 50 haꞌe vy omombo ꞌrã tata
 

hendy vaꞌe py. Haꞌe py ma ojaeꞌopa haꞌe opa marã onhendu ꞌrã okuapy. p

Mbaꞌemo pyau haꞌe inhymague re ijayvua

51 Haꞌe
vy oporandu guemimboꞌe kuery pe: — Pendu kuaa pa povaꞌe
nunga?
— Tá — heꞌi okuapy.
52 Haꞌe ramo aipoeꞌi haꞌe kuery pe:
 

— Haꞌe rami vy yva pygua poꞌakaa py mbaꞌemo oiko vaꞌe re ma kuaxia

re nhomboꞌe vaꞌety omboꞌea porã ramo hoo vaꞌe kuery rami avi ꞌrã oiko,
mbaꞌeta omoĩ porãague gui oguenoẽ ꞌrã mbaꞌemo pyau haꞌe mbaꞌemo
ymague. q

m
 13.42 Mateus 13.47‑50 n 13.44 Provérbios 2.4,5; Filipenses 3.7,8
o
 13.45,46 Provérbios 8.11 p 13.47‑50 Mateus 13.24‑30,36‑43 q 13.52 Romanos 1.1‑4;
2 Coríntios 1.20
 1613 Mateus 13​, ​14

Marcos 6.1‑6; Lucas 4.16‑30
53  Povaꞌe
nunga ayvu Jesus mbaꞌemo re ombojoja vy omombeꞌupa
ma vy ojepeꞌa haꞌe gui. 54 Guekoa py ae ovaẽ vy nhomboꞌe oikovy
 

onhemboꞌeaty py. Haꞌe ramo ijayvua haꞌe kuery oendu vy onhemondyipa.

Haꞌe vy aipoeꞌi okuapy:
— Magui ndaꞌu pevaꞌe ava oikuaa oꞌarandurã haꞌe opoꞌakaa rupi
mbaꞌemo ojapo aguã? 55 Pevaꞌe ndaꞌu oo apoa raꞌy eꞌỹ ri? Maria ndaꞌu
 

ixy eꞌỹ ri? Tiago, José, Simão haꞌe Judas eꞌỹ ri tyꞌy tyvy kuery ikuai?
56 Heindy kuery ndaꞌu nhanembyte rupi eꞌỹ ri ikuai? Magui haꞌvy oikuaa
 

haꞌe nunga haꞌe javi? — heꞌi okuapy. 57 Haꞌe rami vy ndojeroviai okuapy
 

hexe.
Haꞌe ramo Jesus ombovai:
— Profeta ikuai vaꞌe ma hekoa pygua haꞌe hoo pygua kuery anho
nomboetei — heꞌi. 58 Haꞌe rami vy mbaꞌemo porã ndojapo retai haꞌe py,
 

haꞌe kuery ndojeroviai ramo. r

Marcos 6.14‑29; Lucas 9.7‑9

14   Haꞌe
jave py huvixave Herodes oendu omombeꞌua rã Jesus
1

mbaꞌemo ojapo oikovya. 2 Haꞌe vy aipoeꞌi guembiguai kuery pe:

 

— Haꞌe vaꞌe ma João Batista omanoague gui onhemboete ju vaꞌekue.

Haꞌe rami vy ꞌrãe ipoꞌaka mbaꞌemo porã ojapo aguã — heꞌi. 3 Mbaꞌeta  

Herodes ojopy ae vaꞌekue João, haꞌe ojokua vy nhuã py omboꞌa tyvy

Filipe raꞌyxy Herodias káuxa. 4 Mbaꞌeta João “Ndaꞌevei nderaꞌyxyrã
 

rereko aguã” heꞌi ramo. 5 Huvixa ojukaxe teĩ okyje heta vaꞌe kuery gui,
 

profeta oikoa rami oikuaa okuapy ramo.

6 Haꞌe gui Herodes ituiague ára ovaẽ ramo pavẽ ikuai vaꞌe renonde
 

Herodias memby ojeroky ramo huvixa oguerovyꞌa. 7 Haꞌe rami vy oura vy

 

ijayvu ojerure vaꞌe rei tema omeꞌẽ aguã re. 8 Haꞌe ramo kunhataĩ ma ixy
 

omboꞌeague rami vy aipoeꞌi:

— Emeꞌẽ xevy peteĩ hyꞌa py João Batista akãgue — heꞌi. 9 Haꞌe ramo  

huvixa ndovyꞌavei. Haꞌe rami teĩ hexeve mesa py ikuai vaꞌe oendua py
oura rire ojapo uka nho. 10 Haꞌe vy ijayvu João akã ojayaa aguã nhuã py.
 

11 Haꞌe gui inhakãgue peteĩ hyꞌa py oguerua vy kunhaꞌi vaꞌe pe omeꞌẽa

 

ramo oxy pe ju ogueraa. 12 Haꞌe ramo João remimboꞌe kuery ou. Hetekue
 

ogueraa vy onhono porã. Haꞌe rire ojeꞌoi, Jesus pe omombeꞌu.

Marcos 6.30‑44; Lucas 9.10‑17; João 6.1‑14

13  Jesus
haꞌe nunga oendu vy ojepeꞌa haꞌe gui. Peteĩ kanoã py oo tekoa
eꞌỹa py haꞌe kuery aeꞌi oĩ aguã katy. Haꞌe rami teĩ heta vaꞌe kuery oikuaa

r
 13.57,58 João 1.11
Mateus 14 1614

avi vy tetã ikuai vaꞌe gui oupa, hakykue ojeꞌoi yvy rupi. 14 Haꞌe ramo
 

kanoã gui Jesus oguejy vy oexa heta ikuai vaꞌe. Haꞌe vy omboaxy vy
omonguera imbaꞌeaxy gui.
15 Kaꞌaruꞌi jave hemimboꞌe kuery ou Jesus oĩa py. Haꞌe vy aipoeꞌi ixupe:
 

— Apy ma tekoa eꞌỹa py nhandekuai, pytũ ta ma guive. Haꞌe nunga

rupi emondoukapa heta vaꞌe kuery, tekoa rupi oo vy hoꞌu vaꞌerã ojogua
aguã — heꞌi okuapy.
16 Haꞌe rã Jesus aipoeꞌi haꞌe kuery pe:
 

— Ojeꞌoi eꞌỹ teĩ haꞌeve. Peẽ ae pemeꞌẽ hoꞌu vaꞌerã — heꞌi.

17 Haꞌe rã haꞌe kuery ombovai:
 

— Mbaꞌeve ndoroguerekoi apy peteĩ nhiruĩ mbojape haꞌe mokoĩ piraꞌi

eꞌỹ vy.
18 Haꞌe ramo aipoeꞌi:
 

— Peru haꞌvy apy — heꞌi.

19 Haꞌe gui Jesus heta vaꞌe kuery nhuũ áry omboguapypa vy ojopy
 

peteĩ nhiruĩve mbojape haꞌe mokoĩve pira. Yva re omaꞌẽ reve oguerovyꞌa
Nhanderuete. Haꞌe rire mbojape oipeꞌã-peꞌãꞌi vy omeꞌẽ guemimboꞌe kuery
pe, haꞌe kuery ju omeꞌẽ-meꞌẽ aguã heta vaꞌe kuery pe. 20 Haꞌe javive okaru
 

vy hevyatãmba. Haꞌe gui hembyrekue omonoꞌõ vy doze varai omonyẽ.

21 Okaru vaꞌekue ma cinco mil avakue, kunhague haꞌe kyrĩgue reve eꞌỹ
 

vy.

Marcos 6.45‑52; João 6.15‑21
22  Haꞌe
rireꞌive guemimboꞌe kuery pe aipoeꞌi kanoã py oĩmba vy ojeꞌoi
aguã henonderã hovaigua re, heta vaꞌe kuery haꞌe ae omondoukapaa ja.
23 Haꞌe gui heta vaꞌe kuery omondoukapa ma vy yvyty áry katy oẽ ovy,
 

haꞌe aeꞌia py onhemboꞌe aguã. Kaꞌaru ete peve haꞌe py oiko haꞌe aeꞌi.
24 Haꞌe ramia ja kanoã mombyry ma oo yy rembe gui. Yai ojeapi-api,
 

haꞌeve eꞌỹa katy gui yvytu ramo.

25 Koꞌẽ rai jave Jesus ou haꞌe kuerya katy, yeꞌẽ áry oguata ouvy. 26 Yy
   

áry oguata rã hemimboꞌe kuery oexa vy onhemondyipa. Haꞌe vy aipoeꞌi:

— Ãgue rima! — heꞌi. Okyje vy haxẽmba okuapy.
27 Haꞌe ramo Jesus ijayvu haꞌe kuery pe:
 

— Pendepyꞌa guaxu ke. Xee rima, pekyje eme — heꞌi.

28 Haꞌe gui Pedro ijayvu vy aipoeꞌi:
 

— Senhor, ndee ri vy aipoꞌre ndea py xee aa aguã yy áry rupi.

29 Haꞌe ramo
 

— Eju haꞌvy — heꞌi.

Haꞌe rã Pedro kanoã gui oguejy vy oguata yy áry, Jesus-a katy. 30 Haꞌe
 

gui yvytu atãa re omaꞌẽ vy oendu okyjea. Haꞌe oike ovy vy ojapukai:
— Senhor, xereraa jepe ke!
31 Haꞌe ramove Jesus okuaveꞌẽ vy ojopy. Haꞌe vy aipoeꞌi ixupe:
 
 1615 Mateus 14​, ​15

— Ava rejeroviaa kyrĩꞌi vaꞌe, mbaꞌe re tu nderejeroviai ri? — heꞌi.

32 Haꞌe gui ma kanoã py mokoĩve oĩ ramove yvytu opytuꞌu. 33 Haꞌe rã
   

kanoã py opyta vaꞌekue omboete vy aipoeꞌi:

— Anhetẽ ete raꞌe ndee Nhanderuete Raꞌy!

Marcos 6.53‑56
34  Haꞌe
gui hovaigua re ovaẽ vy Genesaré yvy re ikuai. 35 Haꞌe vaꞌe yvy 

regua avakue oexa kuaa vy omombeꞌu uka haꞌeꞌi rupi ikuai vaꞌe haꞌe javi
pe. Haꞌe ramo oĩa py ogueru imbaꞌeaxy vaꞌe. 36 Ixupe ojerure avi ijao apy
 

re ri jepe opoko aguã. Haꞌe gui opoko vaꞌe rei okuerapa.

Marcos 7.1‑23

15   Haꞌe
gui Jesus-a py onhemboaty fariseu haꞌe kuaxia re
1

nhomboꞌe vaꞌety kuery Jerusalém gui ou vaꞌekue. Haꞌe vy

oporandu:
2 — Mbaꞌe re tu neremimboꞌe kuery ndaꞌikuai ri ymagua kuery
 

nhomboꞌeague rami? Mbaꞌeta ojepoei eꞌỹ re okaru.

3 Haꞌe ramo ombovai:
 

— Haꞌvy peẽ kuery mbaꞌe re tu ndapejapoi Nhanderuete ojapo

uka vaꞌe, ymagua kuery nhomboꞌeague pejou porãve vy? 4 Mbaꞌeta  

Nhanderuete ma ojapo uka “Emboete nderu haꞌe ndexy. Haꞌe rã amongue

nguu re, oxy re ijayvu vai vaꞌe ma topaga ojukaa py” heꞌiague. s 5 Haꞌe rã  

peẽ kuery ma aipopeje: “Nguu eꞌỹ vy oxy pe amongue aipoeꞌi ꞌrã: ‘Pẽvy
peguarã areko vaꞌekue ma Senhor pe ju amboaxa’, 6 heꞌi teĩ haꞌeve”, peje.
 

Haꞌe rami vy tuu haꞌe ixy napeipytyvõ ukai. Haꞌe rami py pemboyke
Nhanderuete ayvu, ymagua kuery penemboꞌeague pejou porãve vy.
7 Heko porã merami rive vaꞌe, haꞌevea rami peẽ kuery reko re Isaías
 

ijayvu vy aipoeꞌi: 8 “Kovaꞌe kuery ma ojuru py rive xemboete, haꞌe rã ipyꞌa

 

ma mombyry xegui. 9 Avakue ijayvuague rupi rive nhomboꞌe vy xemboete

 

merami rive okuapy”, heꞌi vaꞌekue. t

10 Haꞌe gui heta vaꞌe kuery ju oenoĩmba vy aipoeꞌi haꞌe kuery pe:
 

— Pejapyxaka porã peikuaa aguã: 11 Pendejuru rupi oike vaꞌeꞌỹ

 

penemboeko kyꞌa, pendejuru gui oẽ vaꞌe anho ꞌrã penemboeko kyꞌa — heꞌi.
12 Haꞌe ramo hemimboꞌe kuery hexe onhemboja vy aipoeꞌi:
 

— Reikuaa teve fariseu kuery ndeayvu oendu vy ojou vaia?

13 Ombovai:  

— Mbaꞌemo renhoĩ Xeru onhotỹ vaꞌekue eꞌỹ ma omondoropaa ꞌrã.

14 Tove taꞌikuai. Haꞌe kuery ma ára revegua eꞌỹ vaꞌeri ára revegua eꞌỹ
 

rerekoa rupi ikuai. Haꞌe gui ára revegua eꞌỹ ri oirũ oguereko vy mokoĩve
ꞌrã hoꞌa hugua katy — heꞌi.

 15.4 Êxodo 20.12, 21.17; Levítico 20.9; Deuteronômio 5.16

s
 15.8‑9 Isaías 29.13
t
Mateus 15 1616

15  Haꞌe ramo Pedro aipoeꞌi ixupe:

— Emombeꞌu porãve orevy povaꞌe ayvu mbaꞌemo re rembojoja vy
remombeꞌu vaꞌekue — heꞌi.
16 Jesus ombovai:
 

— Peẽ voi napendu kuaai teri teve? 17 Napendu kuaai ri tyꞌy opa mbaꞌe
 

pendejuru rupi oike vaꞌe penderyepy katy rive ꞌrã oguejy, haꞌe penderete
gui ju oaxapa ꞌrã? 18 Haꞌe rã avakue juru gui oẽ vaꞌe ma ipyꞌa gui ou. Haꞌe
 

nunga ae oĩ imboeko kyꞌaa. 19 Mbaꞌeta avakue pyꞌa gui ae ꞌrã ou opa marã
 

rei oikoxea: jojukaxea, itavy reixea, kunhague mboae re opena reixea,

imondaxea, joe ijayvu reixea haꞌe gui ijayvu vaikue reixea. 20 Haꞌe nunga  

anho imboeko kyꞌaarã oĩ. Haꞌe rã ojepoei eꞌỹ re okarua ma nomboeko

kyꞌai ꞌrã.

Marcos 7.24‑30
21 Haꞌe gui Jesus ojepeꞌa ovy Tiro haꞌe Sidom katy. 22 Haꞌe rami jave ou
 

peteĩ kunha Canaã pygua haꞌe katyꞌi gui. Haꞌe vaꞌe ojapuka-pukai:
— Senhor, Davi ramymino, xemboaxy ke. Xememby re anha
onhemonde ramo ndaꞌevei ete itui — heꞌi. 23 Haꞌe rami teĩ Jesus
 

nombovai ranhe.
Haꞌe ramo hemimboꞌe kuery onhemboja vy aipoeꞌi ixupe:
— Emondouka na, mbaꞌeta ojapukai ouvy nhanderakykue.
24 Haꞌe rã Jesus ombovai:
 

— Israel kuery regua vexaꞌi okanhy vaꞌekue anho aeka aguã xemboua
— heꞌi.
25 Haꞌe gui kunha vaꞌe ou vy omboete. Haꞌe vy aipoeꞌi:
 

— Senhor, xepytyvõ ke.

26 Jesus ombovai vy aipoeꞌi:
 

— Ndaꞌevei taꞌy kuery po gui mbojape jajogua vy jaguaꞌi ikuai vaꞌe pe

nhamombo aguã — heꞌi. u
27 Haꞌe ramo kunha vaꞌe aipoeꞌi:
 

— Tá, Senhor. Haꞌe rami avi jaguaꞌi teĩ hoꞌu ꞌrã oja mesa gui tembiꞌu
kure hoꞌa vaꞌekue.
28 Haꞌe rami rã Jesus aipoeꞌi:
 

— Kunha rejerovia ete vaꞌe, toiko reipota vaꞌe — heꞌi. Haꞌe vaꞌe jave py
ma imemby okuera ma.

Galiléia yeꞌẽ rembe katy Jesus ojevy vy heta ju omongueraague

29 Jesus haꞌe gui oo vy Galiléia yeꞌẽ rembe rupi ranhe oo. Haꞌe gui yvyty re
oẽ vy oguapy haꞌe py. 30 Oĩa py heta ou. Heta ogueru hetyma rovai piru vaꞌe,
 

u
 15.26 Jesus “Taꞌy kuery” heꞌia ma guetarã kuery pe ijayvu vy, haꞌe rã “Jaguaꞌi” heꞌia ma
amboae regua pe. Kunha vaꞌe ma amboae regua vaꞌeri Jesus re ojerovia ete.
 1617 Mateus 15​, ​16

ikarẽgueꞌi, ára revegua eꞌỹ, ijayvu eꞌỹ vaꞌe haꞌe amboae rami imbaꞌeaxy vaꞌe.
Jesus py yvýry onhonomba. Haꞌe ramo omonguerapa.
31 Heta vaꞌe kuery onhemondyipa oexa vy ijayvu eꞌỹ vaꞌekue ijayvu rã,
 

ikarẽgueꞌi vaꞌekue oiko porã, hetyma pirupa vaꞌekue oguata, haꞌe ára revegua eꞌỹ
vaꞌekue voi oexapa ju ramo. Haꞌe rami vy omboete okuapy Israel kuery Ruete.

Marcos 8.1‑10
32  Haꞌe
gui Jesus guemimboꞌe kuery oenoĩ vy aipoeꞌi:
— Amboaxy kovaꞌe kuery, mbaꞌeta mboapy ára ma xerupive ikuai rire
mbaꞌeve ndoguerekoi hoꞌu vaꞌerã. Namondoukaxei guive okaru eꞌỹ re,
tape rupi hoꞌapa eꞌỹ aguã — heꞌi.
33 Haꞌe rã hemimboꞌe kuery aipoeꞌi:
 

— Mamo ndaꞌu kovaꞌe tekoa eꞌỹa py oĩ ꞌrã mbojape heta vaꞌe kuery
nhamongarupa aguã?
34 Jesus oporandu haꞌe kuery pe:
 

— Mbovy haꞌvy pereko mbojape?

Ombovai:
— Sete, haꞌe mbovyꞌi piraꞌi guive — heꞌi.
35 Haꞌe ramo Jesus heta vaꞌe kuery omboguapy ukapa yvy py. 36 Haꞌe
   

vy ojopy sete-ve mbojape haꞌe pira. Nhanderuete oguerovyꞌa rire oipeꞌã-

peꞌãꞌi vy omeꞌẽ guemimboꞌe kuery pe, haꞌe kuery ju heta vaꞌe kuery
pe ombojoja aguã. 37 Haꞌe javive okarupa vy hevyatãmba. Haꞌe gui
 

hembyrekue ma sete ajaka renyẽ omboyru. 38 Okaru vaꞌe ma quatro mil

 

avakue, kunhague haꞌe kyrĩgue reve eꞌỹ vy. 39 Haꞌe gui Jesus heta vaꞌe
 

kuery omondoukapa ma rire kanoã py oĩ. Haꞌe vy Magadã regua katy oo.

Marcos 8.11‑13

16   Haꞌe gui fariseu haꞌe saduceu kuery ju onhemboja hexe. Oeko aꞌã vy
1

ojerure hexa pyrã yva guigua ojapo aguã re. 2 Haꞌe ramo ombovai:
 

— Peẽ kuery ma kaꞌaru ramo aipopeje ꞌrã: “Ára porã ꞌrã, mbaꞌeta yva re
pytãmba.” 3 Haꞌe rã koꞌẽmba jave ma “Kovaꞌe ára oiko ꞌrã ára vai, mbaꞌeta yva
 

pytã rei”, peje ꞌrã. Haꞌe rami yva re pemaꞌẽ vy mbaꞌemo peikuaa vaꞌeri ndapexa
kuaai vaꞌe tyꞌy aỹ oiko vaꞌe? 4 Heko vai haꞌe itavy rei vaꞌe kuery anho ꞌrã ojerure
 

hexa pyrã re. Haꞌe rami teĩ haꞌe kuery pe neĩ peteĩ hexa pyrã ndojapoai ꞌrã, Jonas
re oiko vaꞌekue ramigua eꞌỹ vy — heꞌi. Haꞌe rami vy ojepeꞌa ovy haꞌe kuerya gui. v

Marcos 8.14‑21
5  Haꞌe
gui yupa rovaigua katy oo vy hemimboꞌe kuery oikuaa pota
rã hexarai raꞌe mbojape ogueraa aguã re. 6 Haꞌe ramo Jesus aipoeꞌi haꞌe
 

kuery pe:

 16.1‑4 Mateus 12.38‑42; Lucas 12.54‑56

v
Mateus 16 1618

— Maꞌẽ, penheangu ke fariseu haꞌe saduceu kuery regua trigo mbovua

gui — heꞌi.
7 Haꞌe ramo haꞌe kuery jomeme ijayvu vy aipoeꞌi:
 

— Haꞌe rami ijayvu mbojape ndajarui rire — heꞌi okuapy.

8 Jesus haꞌe nunga oikuaa vy aipoeꞌi:
 

— Avakue pejeroviaa kyrĩꞌi vaꞌe, mbaꞌe re tu mbojape ndaperekoia

re pendeayvu? 9 Ndapeikuaai teri, neĩ napenemaꞌenduꞌai teve cinco mil
 

avakue peguarã peteĩ nhiruĩ mbojape haꞌeveague re, neĩ mbovy varai
pa hembyrekue pemboyruague re? 10 Neĩ quatro mil avakue peguarã
 

sete mbojape haꞌeveague re napenemaꞌenduꞌai teve, neĩ mbovy ajaka

pa hembyrekue pemboyruague re guive? 11 Mbaꞌexa tu napendu kuaai
 

mbojape re eteꞌỹ xeayvua, haꞌe rã trigo mbovua rami fariseu haꞌe saduceu
kuery nhomboꞌea gui penheangu aguã re — heꞌi.
12 Haꞌe ramo mae ma haꞌe kuery oikuaa mbojape mbovua gui eteꞌỹ
 

omonheangu-a, haꞌe rã fariseu haꞌe saduceu kuery nhomboꞌea gui.

Marcos 8.27‑30; Lucas 9.18‑21
13  Cesaréia Filipe pegua tetã katy Jesus ooa rupi oporandu guemimboꞌe
kuery pe:
— Marã ramigua Ava raꞌy ojeapo vaꞌekue oikoa rami tu heta vaꞌe kuery
oikuaa?
14 Haꞌe kuery ombovai:
 

— Amongue ma “João Batista” heꞌi. Amboae ma “Elias” heꞌi. Haꞌe rã

amboae kuery ma “Jeremias” eꞌỹ vy “Profeta mboae” heꞌi.
15 Oporanduve ju:
 

— Haꞌvy peẽ kuery, marã ramigua aikoa pa peikuaa?

16 Simão Pedro ombovai vy
 

— Ndee ma Cristo Nhanderuete oikove vaꞌe Raꞌy — heꞌi.

17 Haꞌe ramo ixupe Jesus aipoeꞌi:
 

— Simão, João raꞌy, revyꞌa ete ꞌrã, mbaꞌeta hoꞌo haꞌe huguy vaꞌe eꞌỹ
haꞌe nunga oikuaa uka ndevy, haꞌe rã Xeru yva pygua ae. 18 Aipoaꞌe avi
 

ndevy: Ndee ma Pedro, haꞌe kovaꞌe ita áry ajapo ꞌrã xevygua igreja. Haꞌe
gui xevygua igreja re ma manoa rokẽ rupi nhomoingea voi ndaꞌipoꞌakai
ꞌrã. 19 Ndevy pe ma yva pygua poꞌakaa rokẽ peꞌaa ameꞌẽ ꞌrã. Mbaꞌemo yvy
 

re rejokua vaꞌe ma yva re voi ojokua pyre ꞌrã oiko. Haꞌe rã yvy re rejora
vaꞌe ma yva re voi ojora pyre ꞌrã oiko — heꞌi. 20 Haꞌe gui ma guemimboꞌe
 

kuery pe aipoeꞌi avave rei pe omombeꞌu eꞌỹ aguã Cristo oikoa.

Marcos 8.31‑33; Lucas 9.22
21 Haꞌevaꞌe ára guive Jesus Cristo omboypy guemimboꞌe kuery pe
omombeꞌu aguã Jerusalém katy oo ꞌrãa, haꞌe nhomongeta vaꞌety kuery
po py oiko axy ꞌrãa opa mbaꞌe py, sacerdote yvatekueve haꞌe kuaxia re
 1619 Mateus 16​, ​17

nhomboꞌe vaꞌety kuery po py guive. Ojukaa ꞌrã, haꞌe gui mboapy araa py
onhemboete ju ꞌrãa voi omombeꞌu.
22 Haꞌe ramo Pedro oenoĩ haꞌe aeꞌia py. Haꞌe vy ndojou porãia rami
 

ijayvu vy aipoeꞌi ixupe:

— Senhor, enhemboaxy na haꞌe nunga ndere oiko eꞌỹ aguã.
23 Haꞌe rã Jesus ojere vy ombovai Pedro pe:
 

— Satanás, ejepeꞌa ke xea gui. Ndee ma ita xereityxea reiko, mbaꞌeta

Nhanderuete guigua eꞌỹ reikuaa, haꞌe rã avakue guigua rive.

Marcos 8.34–9.1; Lucas 9.23‑27
24  Haꞌe
ramo Jesus aipoeꞌi guemimboꞌe kuery pe:
— Xerupive oikoxe vaꞌe taexarai ojegui ae, togueraa ojeupegua kuruxu,
haꞌe tou xerakykue. 25 Mbaꞌeta nomanoxei ete vaꞌe kuery omokanhy ꞌrã
 

guekove. Haꞌe rã xekáuxa omano vaꞌe ma ojou ju ꞌrã guekove. w 26 Mbaꞌe  

ꞌrã tu avakue ojou, mbaꞌemo yvy regua oguerekopa vaꞌeri guekove ae

omokanhy vy? Mbaꞌe nunga ꞌrã tu omeꞌẽ onheꞌẽ rekovia? 27 Mbaꞌeta Ava  

raꞌy ojeapo vaꞌekue ou ꞌrã Nguu rexakãa rupi, ojeupegua anjo kuery reve.
Haꞌe rami vy peteĩ-teĩ pe ombojoja ꞌrã ojapo vaꞌekue rekovia. x 28 Anhetẽ  

aipoaꞌe pẽvy: Apy peĩ vaꞌe regua amongue napemanoi ꞌrã Ava raꞌy ojeapo
vaꞌekue opoꞌakaa reve ou rã pexa eꞌỹa ja.

Marcos 9.2‑8; Lucas 9.28‑36

17   Oito
araa py Jesus ngupive ogueraa Pedro, tyvy Tiago haꞌe João
1

haꞌe kuery aeꞌi ikuai aguã py peteĩ yvyty yvate vaꞌe áry. 2 Haꞌe py  

haꞌe kuery oexaa py ma guexakã py ojekuaa. Hova hexakã kuaray rami,

haꞌe rã ijao ma xiĩmba rei hendy vaꞌe rami ojekuaa. y 3 Hexeve ojekuaa avi
 

Moisés haꞌe Elias. Haꞌe vaꞌe kuery ma hexeve ijayvu okuapy.

4 Haꞌe ramo Pedro aipoeꞌi Jesus pe:
 

— Senhor, haꞌeve apy nhaĩve aguã. Haꞌe ramo reipota rã ajapo ꞌrã
mboapy ooꞌi: peteĩ ma ndevy guarã, amboae ma Moisés pe, haꞌe gui
amboae ju ma Elias peguarã — heꞌi.
5 Pedro ijayvu teria ja peteĩ arai hexakã vaꞌe ou vy ojaoꞌipa. Arai gui
 

onhendu peteĩ ayvu aipoeꞌi vaꞌe:

— Pevaꞌe ma Xeraꞌy ayvu ete haꞌe arovyꞌa vaꞌe. Pejapyxaka ijayvua re
ae — heꞌi.
6 Haꞌe nunga hemimboꞌe kuery oendu vy hoꞌapa okyje vy, yvy re ngova
 

omovaẽ reve. 7 Haꞌe kuery re Jesus onhemboja vy opoko. Haꞌe vy aipoeꞌi:

 

— Pevy ke, pekyje eme — heꞌi. 8 Haꞌe kuery guexa oipeꞌa vy avave rei
 

ndoexavei, Jesus eꞌỹ vy.

w
 16.24,25 João 12.24‑26; Apocalipse 2.10; 12.11  16.27 Provérbios 24.12
x

 17.2 2 Pedro 1.16‑18
y
Mateus 17 1620

Marcos 9.9‑13
9 Yvyty
áry gui haꞌe kuery oguejy rã Jesus aipoeꞌi:
— Avave rei pe ke pemombeꞌu eme pexa vaꞌekue, Ava raꞌy ojeapo
vaꞌekue omanoague gui onhemboete ju eꞌỹa ja — heꞌi.
10 Haꞌe gui hemimboꞌe kuery oporandu:
 

— Mbaꞌe re tu haꞌvy kuaxia re nhomboꞌe vaꞌety kuery ijayvu okuapy

Elias ranhe ou ꞌrãa re?
11 Jesus ombovai:
 

— Anhetẽ ae Elias ou vy opa mbaꞌe omoĩmba porã ju ꞌrã. z 12 Haꞌe

 

rami avi xee aipoaꞌe porãve pẽvy: Elias ma ou ae ma teĩ heta vaꞌe kuery
ndoikuaai okuapy. Haꞌe rami vy haꞌe kuery oipotaa rami ae ojapo okuapy
hexe. Haꞌe rami ae avi haꞌe kuery po py Ava raꞌy ojeapo vaꞌekue voi oiko
axy ꞌrã — heꞌi.
13 Haꞌe ramo hemimboꞌe kuery oikuaa João Batista reko re ijayvua rami.
 

Marcos 9.14‑29; Lucas 9.37‑43a
14  Haꞌe
gui heta vaꞌe kuery ikuaia py haꞌe kuery ovaẽ rã peteĩ ava
onhemboja hexe. Haꞌe vaꞌe guenapyꞌã re oĩ vy aipoeꞌi:
15 — Senhor, emboaxy xeraꞌy, mbaꞌeta heꞌoꞌã vy oiko axy. Mbovykue
 

rei eꞌỹ hoꞌa tata py haꞌe yy py. 16 Neremimboꞌe kuerya py aru kuri teĩ haꞌe
 

kuery nomonguera kuaai — heꞌi.

17 Jesus aipoeꞌi:
 

— Peẽ pejerovia eꞌỹ haꞌe pendeko vai vaꞌe, rakaꞌe peve ꞌrã tu aiko
pendereve, rogueropoꞌaka aguã? Eru haꞌvy avaꞌi apy — heꞌi. 18 Haꞌe gui
 

anha pe Jesus ijayvu atã ramo ojepeꞌa avaꞌi gui. Haꞌe vaꞌe hora-ve avaꞌi
okuera.
19 Haꞌe ramo hemimboꞌe kuery Jesus re onhemboja vy oporandu haꞌe
 

aeꞌia py:
— Mbaꞌe re tu ore ndoroipeꞌa kuaai raꞌe anha?
20 Ombovai haꞌe kuery pe:
 

— Mbaꞌeta pejeroviaa kyrĩꞌi rã. Anhetẽ aipoaꞌe pẽvy: Peteĩ mostarda

raꞌyĩꞌi rami ri jepe pejeroviaa oĩ vaꞌe rire kovaꞌe yvyty pe “Ejepeꞌa ke apy
gui, ki katy tereo”, peje ramo ojepeꞌa ꞌrãgue. Mbaꞌeve rei ndaxyi ꞌrãgue
pẽvy. 21 [Haꞌe gui haꞌe vaꞌe nunga anha ma nhanhemboꞌe haꞌe jakaru eꞌỹ
 

re jaiko vy ꞌrãe jaipeꞌa.]

Marcos 9.30‑32; Lucas 9.43‑45
22  Haꞌe
gui Galiléia yvy re hemimboꞌe kuery ijatypa ju ma ramo Jesus
aipoeꞌi haꞌe kuery pe:

z
 17.10‑11 Malaquias 4.5‑6
 1621 Mateus 17​, ​18

— Ava raꞌy ojeapo vaꞌekue omboaxaa ꞌrã avakue po py. 23 Haꞌe kuery  

ojuka ꞌrã. Haꞌe gui mboapy araa py onhemboete ju ꞌrã — heꞌi. Haꞌe rã
hemimboꞌe kuery oendu vy iporiaupa.

Jesus imposto opaga ukaague

24  Cafarnaum
py haꞌe kuery ovaẽ jave Pedro oĩa py ou imposto re
nhombopaga vaꞌety kuery. Haꞌe rami vy oporandu okuapy mokoĩ hatãꞌi
vaꞌe opaga aguã re:
— Penemboꞌea ndopagai ꞌrã teve mokoĩ hatãꞌi vaꞌe? — heꞌi okuapy.
25 — Tá, opaga ri — heꞌi ombovai vy.
 

Haꞌe gui opy Pedro ovaẽ ramove ixupe Jesus oporandu vy aipoeꞌi:
— Simão, mbaꞌexa tu reikuaa? Mavaꞌe kuery tu kovaꞌe yvy regua
huvixa kuery ombopaga ꞌrã imposto re: guaꞌy kuery tyrã pa amboae
regua?
26 Pedro ombovai:
 

— Amboae regua ri — heꞌi.

Jesus aipoeꞌi ixupe:
— Haꞌe rami rã taꞌy kuery opaga eꞌỹ teĩ haꞌeve. 27 Haꞌe rami avi haꞌe
 

kuery ivai eꞌỹ aguã tereo, eity pinda yy py, haꞌe enoẽ pira ogueraa ypy
vaꞌe. Haꞌe vaꞌe juru reipeꞌa vy rejou ꞌrã peteĩ peráta hatãꞌi vaꞌe ovareveꞌi
vaꞌe. Eraa, haꞌe kuery pe emeꞌẽ xegui haꞌe ndeguigua. a

Marcos 9.33‑37; Lucas 9.46‑48

18   Haꞌe
jave hemimboꞌe kuery Jesus re onhemboja vy oporandu:
1

— Mavaꞌe ndaꞌu yvateve vaꞌe oiko ꞌrã yva pygua poꞌakaa py?
2 Haꞌe ramo Jesus peteĩ kyrĩ vaꞌe oenoĩ vy omoꞌã haꞌe kuery mbyte.
 

3 Haꞌe vy aipoeꞌi:
 

— Anhetẽ aipoaꞌe pẽvy: Ndapejeko rerovai, haꞌe kyrĩ vaꞌe rami

ndapeikoi ri vy ndapeikei ꞌrã yva pygua poꞌakaa py. 4 Haꞌe nunga rupi  

kovaꞌe kyrĩ vaꞌe rami onhemoꞌyvyĩꞌi vaꞌe anho ꞌrã yvateve yva pygua
poꞌakaa py. b 5 Haꞌe xerery rupi peteĩ kyrĩ vaꞌe kovaꞌe ramigua omovaẽ
 

vaꞌe ma xee avi xemovaẽ.

Marcos 9.42‑48; Lucas 17.1,2
6  —
Haꞌe rã kovaꞌe kyrĩgue vaꞌe ramigua xere ojeroviaa gui amongue
oity ꞌrãgue py haꞌeveve oityxe vaꞌe ajuꞌy re ita guaxu mbaꞌemo monguꞌia
ojokua pyre reve yeꞌẽ typyvea py oyꞌupa vaꞌe rire.
7 — Ndaꞌevei ete ꞌrã yvy regua kuery pe heityarã oiko ramo.
 

Mbaꞌeta oiko ꞌrãe joityarã, teĩ joityare pe ma ndaꞌevei ꞌrã. 8 Haꞌe  

nunga rupi ndepo, eꞌỹ vy ndepy ri ndereity ramo ejaya, emombo

a
 17.27 Romanos 13.5‑7; 1 Coríntios 10.32–11.1 b
 18.4 Filipenses 2.3‑7; 1 Pedro 5.5,6
Mateus 18 1622

ndejegui. Mbaꞌeta ndepo eꞌỹ vy ndepy jovaive reve tata ogueꞌỹ vaꞌe py
nemomboa ꞌrãgue py haꞌeveve ndepo, ndepy rovaikueꞌi reve reikove
aguã py reike aguã. 9 Haꞌe peteĩ nderexa ri ndereity ramo enoẽ, haꞌe
 

emombo ndejegui. Mbaꞌeta mokoĩve nderexa reve tata py reiko axy

aguã py nemomboa ꞌrãgue py haꞌeveve peteĩꞌi nderexa reve reikove
aguã py reike aguã.

Lucas 15.3‑7
10  —
Maꞌẽ, ndaꞌevei kovaꞌe kyrĩ vaꞌe rami oiko vaꞌe pe rei “Mbaꞌe
vareꞌỹ” peje aguã. Mbaꞌeta aipoaꞌe pẽvy: Haꞌe kuery rarõa anjo
kuery ikuai riae Xeru yva pygua renonde. 11 [Mbaꞌeta Ava raꞌy ojeapo
 

vaꞌekue ou okanhygue ogueraa jepe aguã.]

12 — Mbaꞌexa tu peẽ peikuaa? Xapyꞌa rei peteĩ ava oguereko ꞌrã cem
 

vexaꞌi. Haꞌe gui haꞌe vaꞌe regua peteĩ okanhy ramo noventa e nove
ikuai vaꞌe oejapa ꞌrã yvyty áry, okanhy vaꞌekue oeka vy oo aguã.
13 Haꞌe gui anhetẽ aipoaꞌe pẽvy: Ojou ma vy noventa e nove okanhy
 

eꞌỹ vaꞌe gui oguerovyꞌave ꞌrã. 14 Haꞌe rami ae avi Penderu yva pygua
 

voi ndoipotai neĩ peteĩ kovaꞌe kyrĩgue vaꞌe regua okanhy.

Irmão otekoavy vaꞌekue nhamongeta aguã re ijayvua

15  —
Xapyꞌa rei nde-irmão [ndevy] otekoavy ramo tereo haꞌe aeꞌia
py ndeayvu ixupe. Haꞌe gui ndeayvu re ojapyxaka ramo peteĩ rami
ju ꞌrã peiko nde-irmão reve. c 16 Haꞌe rã ndeayvu re ndojapyxakaxei
 

ramo peteĩ, mokoĩ ju eraa nderupive, mokoĩ eꞌỹ vy mboapy pendu rire
ayvu oiko vaꞌe oikuaa porã aguã. d 17 Haꞌe gui xapyꞌa rei noendu potai
 

ae ramo remombeꞌu ꞌrã igreja kuery pe. Haꞌe rã igreja kuery ayvu
re voi ndojapyxakai ramo amboae regua rami ꞌrã pereko, imposto re
nhombopaga vaꞌety rami. 18 Anhetẽ aipoaꞌe pẽvy: Yvy re pejokua vaꞌe
 

rei yva re voi oiko ꞌrã ojokua pyre. Haꞌe rã yvy re pejora vaꞌe rei ma
yva re voi oiko ꞌrã ojora pyre. 19 Anhetẽ aipoaꞌe avi pẽvy: Peẽ kuery
 

vaꞌe regua mokoĩ teĩ mbaꞌemo re pejerure vy joo rami peikuaa ramo
Xeru yva pygua ojapo ꞌrã pẽvy. 20 Mbaꞌeta mokoĩ eꞌỹ vy mboapy teĩ
 

xerery rupi pendeatya py xee voi aĩ ꞌrã peẽ kuery mbyte.

Lucas 17.3,4
21 Jesus
oĩa py Pedro ou vy oporandu:
— Senhor, xevy pe xe-irmão otekoavy ramo mbovykue peve ꞌrã tu
aperdoa? Sete-kue peve ri ndaꞌu?
22 Ombovai:
 

 18.15 Gálatas 6.1,2; 2 Tessalonicenses 3.14,15; Tiago 5.19,20

c

 18.16 Deuteronômio 10.15
d
 1623 Mateus 18​, ​19

— Sete-kue peveꞌi ndaꞌei, haꞌe rã setenta vezes sete-kue peve ꞌrã

peperdoa. e

Nhomboreveare nhomboaxy eꞌỹ vaꞌe re ijayvua

23 —
Haꞌe nunga rupi yva pygua poꞌakaa py oiko ꞌrã peteĩ huvixave
guembiguai kuery orevea ombopaga uka vaꞌe rami. 24 Jypyꞌi haꞌe oĩa py peteĩ
 

oguerua dez mil poyikue prata guigua oreve vaꞌe. 25 Haꞌe vaꞌe ma opaga aguã
 

ndoguerekoi ramo ipatõ aipoeꞌi ovendea aguã escravo-rã, taꞌyxy, taꞌy kuery
haꞌe oguereko vaꞌe haꞌe javi guive, orevea omboekoviapa aguã. 26 Haꞌe ramo  

hembiguai guenapyꞌã re oĩ reve ojerure: “Xerarõveꞌi ranhe, apagapa ꞌrã”, heꞌi.

27 Haꞌe ramo ipatõ omboaxy vy omondouka rive, oreveague omboguepa.
 

28 — Haꞌe gui haꞌe vaꞌe tembiguai oo vy peteĩ oirũ ojou cem ára repy
 

eteꞌi ixupe oreve vaꞌe. Haꞌe vy ogueroꞌa vy ojyryvipy. Haꞌe vy aipoeꞌi:

“Epagapa ke rerevea.” 29 Haꞌe ramo irũ ipy yvyꞌiry oĩ vy aipoeꞌi ixupe:
 

“Xerarõveꞌi ranhe, apagapa ꞌrã”, heꞌi. 30 Haꞌe rami teĩ noendu potai. Haꞌe
 

rami ꞌrãgue py oo vy omboty uka nhuã py orevea opagapa peve.

31 — Haꞌe rami joguereko axy rã irũ kuery oexa vy iporiaupa okuapy.
 

Opatõa py jogueraa vy omombeꞌu oiko vaꞌekue haꞌe javi. 32 Haꞌe ramo  

ipatõ guembiguai oenoĩ uka ju vy aipoeꞌi ixupe: “Tembiguai heko vai

vaꞌe, ndee rejerurea rami xee amboguepa rereveague haꞌe javi. 33 Haꞌvy  

ndee ndaꞌevei ri tyꞌy xee romboaxyague rami neirũ remboaxy aguã?”

heꞌi. 34 Haꞌe vy ipoxy vy omboaxa hereko axyarã kuery pe, orevea
 

opagapa peve. 35 Haꞌe rami ae avi Xeru yva pygua penderereko ꞌrã,
 

pendepyꞌa py peteĩ-teĩ pende-irmão peperdoa eꞌỹ ramo. f

Marcos 10.1

19   Haꞌe
rami Jesus ijayvupa ma vy ojepeꞌa Galiléia gui, Judéia
1

katyꞌi oo Jordão yakã rovaigua re. 2 Heta ete ojeꞌoi hakykue. Haꞌe
 

ramo omonguerapa haꞌe py.

Marcos 10.2‑12; Lucas 16.18
3  Jesus
oĩa py ou amongue fariseu kuery. Oeko aꞌã vy oporandu okuapy:
— Haꞌeve ndaꞌu mbaꞌemokue py rive ime kuery opoi aguã guaꞌyxy gui?
4 Haꞌe ramo ombovai:
 

— Ndaperoayvui teve Penemoingoare jypyꞌi guive ava haꞌe kunha

ojapoague? g 5 Haꞌe vy aipoeꞌi: “Haꞌe nunga rupi ava oeja ꞌrã nguu haꞌe
 

oxy, onhemoirũ ꞌrã guaꞌyxy re, mokoĩ ꞌrãgue py peteĩꞌi toꞌo ikuai aguã”
heꞌiague? h 6 Haꞌe rami vy mokoĩ veꞌỹ ma ikuai, peteĩꞌi toꞌo ma. Haꞌe
 

nunga rupi Nhanderuete omoirũ rire avave rei tombojaꞌo eme — heꞌi. i

 18.2 Efésios 4.32; Colossenses 3.13 f 18.35 Mateus 6.14,15 g 19.4 Gênesis 1.27, 5.2

e

 19.5 Gênesis 2.24 i 19.6 Mateus 5.31,32; 1 Coríntios 7.10‑16

h
Mateus 19 1624

7 Haꞌe
gui oporanduve ju ixupe:
— Mbaꞌe re haꞌvy Moisés omeꞌẽ uka rakaꞌe kuaxia para omendaague
mbovaipaarã, omenda vaꞌe opoi aguã?
8 Jesus ombovai:
 

— Peneakã ratã ramo Moisés penemomboi uka rakaꞌe penderaꞌyxy gui.

Haꞌe rami teĩ jypyꞌi guive eꞌỹ oejaa haꞌe ramigua. 9 Haꞌe rã xee ma aipoaꞌe
 

pẽvy: Itavy reiague reꞌỹ ri guaꞌyxy gui ava opoi vy amboae re omenda
vaꞌe ma itavy, [haꞌe opoi pyre re omenda vaꞌe voi itavy avi] — heꞌi.
10 Haꞌe gui ma hemimboꞌe kuery ju aipoeꞌi ixupe:
 

— Haꞌe rami ri avakue guaꞌyxy kuery reve joguereko ramo haꞌeveve

omenda eꞌỹ re ae ikuai aguã.
11 Jesus ombovai:
 

— Haꞌe ramigua ayvu ma pavẽ pegua eꞌỹ, amongue pe eteꞌi, haꞌe

rami aguã omeꞌẽa vaꞌe pe anho. 12 Mbaꞌeta ikuai ituiꞌi guive omenda
 

eꞌỹ vaꞌerãe. Ikuai avi haꞌe rami aguã rami avakue ojapo vaꞌekue. Haꞌe
amboae ju ikuai avi yva pygua poꞌakaa rupi vy omenda eꞌỹ vaꞌe. Haꞌe vaꞌe
ayvu rami oiko aguã haꞌeve vaꞌe toiko haꞌe rami.

Marcos 10.13‑16; Lucas 18.15‑17
13  Haꞌe
gui Jesus oĩa py oguerua kyrĩgue, haꞌe kuery re opo omoĩ reve
onhemboꞌe aguã. Haꞌe ramo herua kuery pe hemimboꞌe kuery ijayvu ete.
14 Haꞌe rami rã Jesus aipoeꞌi:
 

— Tove tou kyrĩgueꞌi xea py, pejoko eme, mbaꞌeta kovaꞌe ramiguaꞌi
peguarã ae yva pygua poꞌakaa — heꞌi. 15 Haꞌe vy kyrĩgue re opo omoĩ ma
 

rire ojepeꞌa haꞌe gui.

Marcos 10.17‑22; Lucas 18.18‑23
16  Haꞌe
jave Jesus oĩa py peteĩ ou vy oporandu:
— Poromboꞌea, mbaꞌe ndaꞌu ajapo ꞌrã iporã vaꞌe, tekove marã eꞌỹ aupity
aguã?
17 Jesus ombovai:
 

— Mbaꞌe re tu iporã vaꞌe rejapoa re reporandu ri? Heko porã vaꞌe ma

peteĩꞌi anho oiko. Haꞌe gui tekove reupityxe vy ejapo haꞌvy ojapo uka
pyre — heꞌi.
18 Haꞌe ramo oporanduve ju ixupe:
 

— Marã ramigua ojapo uka pyre haꞌvy?

Jesus ombovai:
— Ejojuka eme, ndetavy eme, nemonda eme, ndeapu eme, 19 emboete
 

nderu haꞌe ndexy, haꞌe gui eayvu neirũ ndee ae rejeayvua rami — heꞌi. j
20 Kunumi vaꞌe aipoeꞌi:
 

j
 19.19 Levítico 19.18
 1625 Mateus 19​, ​20

— Haꞌe nunga haꞌe javi ajapopa ae ma. Mbaꞌe tu xevy oata teri?
21 Jesus ombovai:
 

— Opa mbaꞌe py ndereko porãxe vy tereo, evendepa rereko vaꞌe haꞌe javi,
haꞌe gui hepykue ma emeꞌẽmba iporiaukueꞌi pe. Haꞌe rami vy ꞌrã rereko
ovareve vaꞌe yva re. Haꞌe gui mae ma eju xerupive — heꞌi. k 22 Haꞌe rami
 

ijayvu rã kunumi vaꞌe oendu vy iporiau reve ojepeꞌa, oguerekopa vaꞌe vy.

Marcos 10.23‑31; Lucas 18.24‑30
23  Haꞌe
ramo Jesus aipoeꞌi guemimboꞌe kuery pe:
— Anhetẽ aipoaꞌe pẽvy: Haxy ete oguerekopa vaꞌe kuery yva pygua
poꞌakaa py oike aguã. l 24 Aipoaꞌe avi pẽvy: Nhanderuete poꞌakaa py
 

oguerekopa vaꞌe oikea gui ndaxyive juu nambi kua rupi mymba camelo
oaxa aguã — heꞌi.
25 Hemimboꞌe kuery haꞌe nunga oendu vy onhemondyipa. Haꞌe vy
 

aipoeꞌi okuapy:
— Haꞌe rami vy mbaꞌe xagua ꞌrã tu oo jepe?
26 Haꞌe kuery re Jesus omaꞌẽ vy ombovai:
 

— Haꞌe nunga ma avakue pe haxy ete, haꞌe rã Nhanderuete pe ma

mbaꞌeve ndaxyi — heꞌi.
27 Haꞌe ramo Pedro aipoeꞌi ixupe:
 

— Ore kuery ma opa mbaꞌe roejapa vaꞌekue nderupive orekuai aguã.

Mbaꞌe ꞌrã tu haꞌvy ore rojopy?
28 Jesus ombovai:
 

— Anhetẽ aipoaꞌe pẽvy: Peẽ kuery xerupive peo vaꞌe, opa mbaꞌe
ipyaupaa ára py Ava raꞌy ojeapo vaꞌekue tenda openaaty hexakãmba vaꞌe
áry oguapy ramo peẽ voi peguapy ꞌrã doze tenda áry, Israel kuery doze
regua ikuai vaꞌe re pepena vy. 29 Haꞌe gui haꞌe javi xerery káuxa ngoo
 

oeja vaꞌe, guyvy, gueindy, nguu, oxy, [guaꞌyxy,] guaꞌy eꞌỹ vy oyvy, haꞌe
kuery ma ojou retave ꞌrã, haꞌe gui tekove marã eꞌỹ avi ꞌrã oupity. 30 Haꞌe
 

rami teĩ tenonde pyguare ma heta ꞌrã opyta takykue py, haꞌe rã takykue
pyguare ma tenonde py ꞌrã ikuai.

Uvaty py ombaꞌeapo vaꞌe kuery omombeꞌuague

20   —
Mbaꞌeta yva pygua poꞌakaa py oiko ꞌrã peteĩ hoo vaꞌe
1

oikoa rami. Haꞌe vaꞌe ma koꞌẽ rai ramove oo ombaꞌe uvaty

rupi ombaꞌeapo vaꞌerã reka vy. 2 Haꞌe gui ombaꞌeapo vaꞌerã kuery reve
 

jogueroayvu peteĩ-teĩ pe peteĩ ára repy omeꞌẽ aguã re. Haꞌe rami vy
omondouka uvaty katy. 3 Kuaray mbyte eꞌỹ mbove oo vy tetã mbyte py
 

ojou ikuai rive vaꞌe. 4 Haꞌe vy aipoeꞌi: “Tapeo peẽ voi uvaty py. Haꞌe rã
 

xee ma haꞌevea rami ꞌrã apaga”, heꞌi. Haꞌe ramo haꞌe kuery avi oo.

 19.21 Romanos 3.19,20; Tiago 2.10

k
 19.23 1 Timóteo 6.6‑10
l
Mateus 20 1626

5 —Kuaray mbyte jave teĩgue ju oo, haꞌe gui kuaray ojeroꞌa jave guive oo vy
haꞌekue rami ae ju jogueroayvu. 6 Haꞌe gui kaꞌaru raiꞌi jave ju oo vy amboae
 

kuery ojou ikuai rive vaꞌe. Haꞌe vy oporandu haꞌe kuery pe: “Mbaꞌe re tu ára
pukukue re peĩ rive apy?” 7Ombovai: “Mbaꞌeta avave rei noremombaꞌeapoai”,
 

heꞌi okuapy. Haꞌe ramo aipoeꞌi: “Peẽ voi ke tapeo haꞌvy uvaty py.”
8 — Haꞌe gui kaꞌaru jave uvaty ja aipoeꞌi kapata pe: “Enoĩmba
 

ombaꞌeapo vaꞌe kuery, haꞌe epaga. Takykue py oo vaꞌekue gui remboypy

ꞌrã oo ypy vaꞌekue peve”, heꞌi. 9 Haꞌe ramo kaꞌaru raiꞌi jave ombaꞌeapo
 

vaꞌekue ou ramo peteĩ-teĩ pe omeꞌẽ peteĩ ára repy. 10 Haꞌe gui tenonde
 

py oo vaꞌekue ju ovaẽ vy oexaꞌã ojopy retave aguã re. Haꞌe rami teĩ haꞌe
kuery pe voi peteĩ ára repy ae omeꞌẽ. 11 Haꞌe vaꞌe ojopy rire ija re ijayvu
 

rei okuapy. 12 Haꞌe vy aipoeꞌi: “Pevaꞌe kuery takykue py ou vaꞌekue tu

 

peteĩ hora eteꞌi ombaꞌeapo vaꞌeri ore rami ae repaga, ore ára pukukue re
kuaray aku rogueropoꞌaka vaꞌekue ri”, heꞌi okuapy.
13 — Haꞌe ramo haꞌe kuery vaꞌe regua pe ija ombovai vy aipoeꞌi: “Xeirũ,
 

xee ma haꞌeve eꞌỹa rami ndoroguerekoi. Ndereve ndorojogueroayvui ri ty

raꞌe peteĩ ára repy re? 14 Ejopy haꞌvy ndeperáta, tereo, mbaꞌeta takykue
 

py ou vaꞌekue pe avi ameꞌẽxe pẽvy ameꞌẽa rami. 15 Ndaꞌevei ri ndaꞌu

 

xee aipotaa rami mbaꞌemo areko vaꞌe aiporu aguã? Tyrã pa rejou vai
teve xeporayvua?” heꞌi. m 16 Haꞌe rami vy takykue pyguare ma opyta ꞌrã
 

tenonde py. Haꞌe rã tenonde pyguare ma takykue py ꞌrã opyta. [Mbaꞌeta

heta ꞌrã oenoĩa, haꞌe rã mbovyꞌi ꞌrã oiporavoa.]

Marcos 10.32‑34; Lucas 18.31‑33
17 Jerusalém
tetã katy Jesus oo vy doze guemimboꞌe kuery oenoĩ haꞌe
kuery aeꞌi. Tape rupi ojeꞌoia rupi aipoeꞌi haꞌe kuery pe:
18 — Pendu ke. Aỹ ma jajeꞌoi nhainy Jerusalém katy. Haꞌe py ma Ava
 

raꞌy ojeapo vaꞌekue omboaxaa ꞌrã sacerdote yvatekueve vaꞌe haꞌe kuaxia
re nhomboꞌe vaꞌety kuery pe. Haꞌe rã haꞌe kuery ma ojuka uka ꞌrã. 19 Haꞌe 

gui amboae regua kuery pe ju ꞌrã omboaxa ojavyky rei, oinupã haꞌe
kuruxu re omoĩ aguã. Haꞌe gui ma mboapy araa py onhemboete ju ꞌrã.

Marcos 10.35‑45
20  Haꞌe
gui Jesus oĩa py Zebedeu raꞌyxy ou opiꞌa kuery reve. Omboete
vy ojerure oipytyvõ aguã re.
21 Haꞌe ramo Jesus oporandu ixupe:
 

— Mbaꞌe tu reipota?
Kunha vaꞌe ombovai:
— Ndepoꞌakaa py ma kovaꞌe mokoĩ xepiꞌa toguapy peteĩ reiporu kuaa
regua re, haꞌe amboae ma ndeaxua re — heꞌi.

m
 20.15 Romanos 9.14‑16
 1627 Mateus 20​, ​21

22  Haꞌe
ramo Jesus ombovai:
— Peẽ ndapeikuaai mbaꞌe nunga re pa pejerurea. Haꞌeve ꞌrã ri tyꞌy karo
xee ayꞌu aguã vaꞌe gui peẽ voi peyꞌu aguã?
Ombovai:
— Haꞌeve ꞌrã — heꞌi okuapy.
23 Haꞌe ramo aipoeꞌi haꞌe kuery pe:
 

— Peyꞌu ꞌrãe xekaro gui. Haꞌe rã aiporu kuaa regua re haꞌe xeaxua re
oguapy vaꞌerã ma xee eꞌỹ ꞌrã aiporavo. Haꞌe rami aguã ma Xeru oiporavo
vaꞌekue pe anho — heꞌi.
24 Haꞌe rã hemimboꞌe kuery mboae dez ikuai vaꞌe ma haꞌe nunga oendu
 

vy ivai okuapy mokoĩ joegua pe.

25 Haꞌe ramo Jesus oenoĩmba vy aipoeꞌi:
 

— Yvy jave regua huvixa kuery ma joguereko atã ꞌrã, haꞌe kuery
vaꞌe regua yvatekueve ipoꞌaka ꞌrãe joe. 26 Haꞌe rã pende kuery ma
 

haꞌe rami eꞌỹ ꞌrã pendekuai. Haꞌe rami ꞌrãgue py peẽ kuery vaꞌe regua
joegui yvatevexe vaꞌe toiko pavẽ rembiguai rami. n 27 Tenondexe vaꞌe ma
 

nhoembiguai rami toiko, 28 Ava raꞌy ojeapo vaꞌekue rami avi, mbaꞌeta haꞌe
 

ma jojokuai aguã eꞌỹ ou, haꞌe rã tembiguai rami ou guekove omeꞌẽ aguã
heta rekovia, ogueraa jepe aguã.

Marcos 10.46‑52; Lucas 18.35‑43
29 Haꞌe
kuery Jericó tetã gui oo jave heta ete ojeꞌoi hupive. 30 Haꞌe jave
 

tape yvýry mokoĩ ára revegua eꞌỹ oguapy oiny vaꞌe ma Jesus oaxa ovya
oendu vy ojapukai:
— Senhor, Davi ramymino, oremboaxy ke! — heꞌi.
31 Haꞌe ramo heta vaꞌe kuery ijayvu okyrirĩ aguã. Haꞌe rami teĩ haꞌe
 

kuery ojapukaive tema:

— Senhor, Davi ramymino, oremboaxy ke!
32 Haꞌe ramo Jesus opyta hoꞌamy vy oenoĩ. Oporandu haꞌe kuery pe:
 

— Mbaꞌe tu peipota ajapo pẽvy?

33 Ombovai:
 

— Senhor, ore ma roexaxe — heꞌi. 34 Haꞌe ramo Jesus omboaxy vy

 

opoko haꞌe kuery rexa re. Haꞌe ramove oexa ju, haꞌe vy ojeꞌoi hakykue.

Marcos 11.1‑11; Lucas 19.28‑40; João 12.12‑15

21   Haꞌe
gui ma Jerusalém py Jesus ovaẽ raiꞌi ma vy Betfagé tekoa
1

py ranhe ovaẽ, Oliveiras yvyty katyꞌi. Haꞌe gui omondouka

mokoĩ guemimboꞌe. Haꞌe vy aipoeꞌi:
2 — Tapeo peẽ ranhe pevaꞌe tekoa oĩ vaꞌe py. Haꞌe py pejou ꞌrã peteĩ
 

mburika ixã re hiꞌaĩ vaꞌe. Haꞌe vaꞌe reve peteĩ taꞌyꞌi avi hiꞌaĩ. Pejora vy

n
 20.26 Romanos 12.3,10,16; Filipenses 2.3‑8; 1 Pedro 5.3
Mateus 21 1628

ke peru. 3 Haꞌe gui xapyꞌa rei amongue pendevy ijayvu ramo haꞌe kuery
 

pe “Senhor ma oipota” peje ꞌrã. Haꞌe ramo ogueru ruka ꞌrã pẽvy — heꞌi.
4 Haꞌe nunga oiko ojeupity aguã profeta pe aipoeꞌi ukaague: 5 “Aipoꞌere
   

Sião pygua kuery pe: ‘Pee ma ou oiny penderuvixaverã. Haꞌe ma

onhemboyvate vaꞌeꞌỹ vy mburika áry ou, mburikaꞌi ombovoyipy raꞌy áry’,
ꞌre.” o
6 Haꞌe ramo hemimboꞌe kuery oo vy Jesus aipoeꞌiague rami ojapo.
 

7 Haꞌe vy ogueru mburika taꞌyꞌi reve. Hiꞌáry omoĩ oao. Haꞌe ramo Jesus
 

oĩ hiꞌáry. 8 Haꞌe gui heta vaꞌe kuery tape rupi oipyo okuapy oao, haꞌe
 

amboae kuery ma yvyra rogue ojaya vy onhono avi tape rupi. 9 Haꞌe gui  

heta vaꞌe kuery tenonde haꞌe hakykue ojeꞌoi vaꞌe ojapukai vy aipoeꞌi:
— Toguerovyꞌaa Davi ramymino! Taꞌimaꞌenduꞌa porãa Senhor rery rupi
ou vaꞌe re! Toguerovyꞌaa yvatevea py! — heꞌi ojeꞌoivy. p
10 Jerusalém tetã py ovaẽ ma ramo tetã pygua kuery mavaꞌe paa
 

ndoikuaai vy oporandu okuapy:

— Mavaꞌe tu pevaꞌe?
11 Haꞌe ramo heta vaꞌe kuery ojapukai:
 

— Pevaꞌe ma profeta Jesus, Galiléia regua Nazaré pygua.

Marcos 11.15‑17; Lucas 19.45,46
12  Templo
py Jesus oike vy oipeꞌapa mbaꞌemo vendea haꞌe mbaꞌemo
joguaa kuery haꞌe py ikuai vaꞌekue. Oitypa guive peráta mboekoviaa
kuery mesa, haꞌe apykaxu vendea kuery renda. 13 Haꞌe vy aipoeꞌi haꞌe
 

kuery pe:
— Ipara oiny “Xero ma onhemboꞌe atyrã oĩ” ꞌea vaꞌeri peẽ ma pejapo
imonda vaꞌe onhemiaty rami. q

Templo py nhomboꞌeague
14  Templo
py Jesus oĩa py ou ára revegua eꞌỹ haꞌe oguata eꞌỹ vaꞌe kuery.
Haꞌe ramo omonguerapa. 15 Haꞌe rã sacerdote yvatekueve vaꞌe haꞌe kuaxia
 

re nhomboꞌe vaꞌety kuery ma Jesus mbaꞌemo porã ojapo rã oexa vy

ndojou porãi okuapy, haꞌe kyrĩgue “Toguerovyꞌaa Davi ramymino” heꞌi
okuapy rã oendu vy guive. r Haꞌe rami vy oporandu okuapy ixupe:
16 — Rendu maꞌã pevaꞌe kuery aipoeꞌia?
 

Jesus ombovai:
— Xee aendu ma. Haꞌvy peẽ ndaperoayvui ri tyꞌy po ramigua:
“Kyrĩgueꞌi haꞌe okambuꞌi vaꞌe pe ma mboraei iporã ete vaꞌe py
rejererovyꞌa uka”, heꞌiague? s 17 Haꞌe rami vy tetã gui ojepeꞌa vy Betânia
 

katy ju. Haꞌe py ma oke.

o
 21.5 Zacarias 9.9 p 21.9 Salmo 118.26 q 21.13 Isaías 56.7, Jeremias 7.11
r
 21.15 Marcos 11.18,19; Lucas 19.47,48 s 21.16 Salmo 8.2
 1629 Mateus 21

Marcos 11.12‑14,20‑24
18  Koꞌẽ
ajeꞌiveꞌi reve tetã katy ojevya rupi inhembyayi. 19 Tape yvýry
 

peteĩ figoꞌy hiꞌaĩ vaꞌe oexa vy ovaẽ haꞌe py, teĩ mbaꞌeve ndojoui hogue eꞌỹ
vy. Haꞌe rami vy haꞌe vaꞌe pe aipoeꞌi: “Toikove eme ndeꞌa”, heꞌi ramove
figoꞌy ipirupa vyvoi.
20 Hemimboꞌe kuery haꞌe nunga oexa vy onhemondyipa. Haꞌe vy
 

aipoeꞌi:
— Ipiru vyvoi nda figoꞌy.
21 Haꞌe gui Jesus aipoeꞌi haꞌe kuery pe:
 

— Anhetẽ aipoaꞌe pẽvy: Pexaꞌã rei ꞌrãgue py pejerovia ete ramo figoꞌy
re oiko vaꞌekue ramigua anho eꞌỹ ꞌrã oiko. Kovaꞌe yvyty pe “Ejepeꞌa,
enhemombo yeꞌẽ py”, peje ramo voi oiko ꞌrã. 22 Pejeroviaa rupi ri
 

penhemboꞌe vy pejopy ꞌrã pejerurea.

Marcos 11.27‑33; Lucas 20.1‑8
23  Templo
py Jesus ovaẽ vy nhomboꞌe oiny. Haꞌe ramo sacerdote
yvatekueve vaꞌe haꞌe heta vaꞌe mongetaaty kuery ombojere rei vy
oporandu okuapy:
— Mavaꞌe poꞌakaa rupi tu haꞌe nunga rejapo reikovy? Mavaꞌe tu
nembopoꞌaka?
24 Jesus ombovai:
 

— Xee voi aporandu ta pẽvy. Xevy pe pembovai ramo xee voi amombeꞌu
ꞌrã mavaꞌe poꞌakaa rupi pa haꞌe nunga ajapoa. 25 Maguigua ndaꞌu João
 

Batista nhomongaraia? Yva guigua tyrã pa avakue guigua rakaꞌe? — heꞌi.

Haꞌe ramo haꞌe kuery joo meme ranhe ijayvu okuapy:
— Xapyꞌa rei “Yva gui”, jaꞌe ramo haꞌe ombovai ju ꞌrã: “Mbaꞌe re haꞌvy
ndapejeroviai hexe?” heꞌi ꞌrã nhandevy. 26 Haꞌe rã “Ava gui”, jaꞌe aguã
 

ndaꞌevei avi, heta vaꞌe kuery gui jakyje vy, mbaꞌeta oikuaa pavẽ João
Batista profeta oikoa — heꞌi okuapy. 27 Haꞌe rami vy aipoeꞌi Jesus pe:
 

— Ore ma ndoroikuaai.
Haꞌe rã haꞌe ju ombovai:
— Xee voi namombeꞌui ꞌrã pẽvy mavaꞌe poꞌakaa rupi pa haꞌe nunga
ajapo aikovya.

Mokoĩ taꞌy re ombojojaague

28  —
Mbaꞌexa tu peikuaa? Oiko peteĩ ava mokoĩ taꞌy vaꞌe. Tykeꞌy oĩa
py oo vy aipoeꞌi: “Xeraꞌy, tereo aỹ, embaꞌeapo xembaꞌe uvaty py.” 29 Haꞌe
 

ramo “Haꞌeve senhor”, heꞌi vaꞌeri ndooi.

30 — Haꞌe gui tyvy oĩa py ju tuu oo vy haꞌekue rami ae ijayvu. Haꞌe
 

rã haꞌe vaꞌe ma aipoeꞌi: “Xee ndaa reguai” heꞌi rire ndaꞌevei nho vy oo.
31 Mavaꞌe ete ndaꞌu mokoĩ vaꞌe gui ojapo nguu oipotaa rami?
 
Mateus 21 1630

Ombovai:
— Tyvy rima — heꞌi okuapy.
Jesus omombeꞌu porãve haꞌe kuery pe:
— Anhetẽ aipoaꞌe pẽvy: Peẽ kuery gui imposto re nhombopaga vaꞌety
kuery haꞌe kunhague itavy rei vaꞌekue ranhe ꞌrã oike Nhanderuete
poꞌakaa py. 32 Mbaꞌeta João Batista ou vy peẽ kuery pe oikuaa uka
 

rakaꞌe tape porã, teĩ peẽ ma ijayvua ndapejeroviai. Haꞌe rã imposto re

nhombopaga vaꞌety kuery haꞌe kunhague itavy rei vaꞌe ma oguerovia. Peẽ
ma haꞌe nunga pexa vaꞌeri ndapejeko rerovai ijayvua, neĩ ndaperoviai. t

Marcos 12.1‑12; Lucas 20.9‑19
33  —
Pejapyxaka ke mbaꞌemo re ambojoja vy ayvu mboae amombeꞌu rã.
Oiko peteĩ ava hoo vaꞌe. Haꞌe vaꞌe onhotỹ uva, haꞌe rire ijyvýry rupi ojapo
kora. Ojapo uva oumbiri atyrã haꞌe torre. Haꞌe rami vy omboaxa opena
vaꞌerã kuery po py. Haꞌe rire oo guekoa gui.
34 — Hiꞌa omonoꞌõa ára ovaẽ ramo opena vaꞌe kuerya py ija ombou
 

guembiguai kuery, ojopy aguã uvaꞌa ixupegua. 35 Haꞌe ramo opena vaꞌe
 

kuery hembiguai kuery ojopy vy amongue oinupãmba, amboae ojuka,

haꞌe rã amboae ma ojapipa ita py. 36 Haꞌe gui ma ija hetave ju ombou
 

guembiguai. Haꞌe rã haꞌekue rami ae ju oguereko. 37 Opa vygua ombou

 

guaꞌy ae. Haꞌe vy aipoeꞌi: “Xeraꞌy ete ramo omboete ꞌrã ko”, heꞌi.
38 — Haꞌe rami teĩ ombaꞌeapo vaꞌe kuery taꞌy oexa vy aipoeꞌi joupe-upe:
 

“Pevaꞌe ma uvaty jarã ete. Jajuka teve, uvaty nhandevy ju opyta aguã”,
heꞌi okuapy. 39 Haꞌe gui ojopy vy uvaty gui ogueraa vy ojuka.
 

40 — Haꞌe gui uvaty ja ou vy mbaꞌe ndaꞌu ojapo ꞌrã opena vaꞌe kuery re?
 

41 Haꞌe ramo ombovai okuapy:

 

— Ojuka ukapa ꞌrã heko vai vaꞌe kuery, haꞌe vy amboae kuery pe ju ꞌrã
omboaxa uvaty, hiꞌa ára py ixupegua omeꞌẽ vaꞌerã pe — heꞌi okuapy.
42 Haꞌe ramo Jesus oporandu haꞌe kuery pe:
 

— Haꞌvy peẽ ndaperoayvui teve ipara oĩ vaꞌe: “Oo apoa kuery ita
ndoipotai vaꞌekue opyta omboeteve pyrã, tenonde pyguarã. Haꞌe nunga
ma Senhor gui ae oiko, haꞌe jaexa rã iporã ete vaꞌe”, heꞌiague? u 43 Haꞌe
 

nunga rupi aipoaꞌe pẽvy: Pendegui Nhanderuete oipeꞌa ꞌrã opoꞌakaa,

amboae regua pe ju ꞌrã omboaxa, ixupegua omeꞌẽ vaꞌerã kuery pe. 44 Haꞌe  

vaꞌe ita re hoꞌa vaꞌe opẽmba ꞌrã. Haꞌe rã amongue áry ita hoꞌa ramo
ikuꞌipa ꞌrã — heꞌi.
45 Povaꞌe ayvu omombeꞌu rã sacerdote yvatekueve vaꞌe haꞌe fariseu
 

kuery oendu vy oikuaa haꞌe kuery re ae ri Jesus ijayvua. 46 Haꞌe vy  

ojopyxe teĩ okyje heta vaꞌe kuery gui, profeta oikoa rami oikuaa pavẽ
ramo.

t
 21.32 Mateus 7.21 u
 21.42 Salmo 118.22‑23
 1631 Mateus 22

Omendaa py okaru okuapy vaꞌe re ombojojaague

22   Teĩgue
ju Jesus mbaꞌemo re ombojoja vy ijayvu. Haꞌe vy aipoeꞌi
1

haꞌe kuery pe:

2 — Yva pygua poꞌakaa py oiko ꞌrã peteĩ huvixave taꞌy omendaa py
 

ngaru ojapo vaꞌe rami avi. v 3 Haꞌe gui guembiguai kuery omondouka
 

omombeꞌu aguã omendaa py ou vaꞌerã vaꞌe pe ou aguã, teĩ haꞌe kuery

ndouxei. 4 Amboae guembiguai ju omondouka po rami ijayvu reve:
 

“Aipoꞌre ke aenoĩ vaꞌe kuery pe: ‘Areko katupa ma ngaru. Xerymba vaka
haꞌe vaka raꞌy ikyra vaꞌe ajuka, haꞌe javi oĩmba ma. Peju ke ngaru oĩa py’,
ꞌre ꞌrã.”
5 — Haꞌe rami teĩ haꞌe kuery ndoikuaa potai vy ojeꞌoipa. Peteĩ oo
 

ombaꞌety katy, haꞌe rã amboae ma vendeaty katy oo. 6 Amboae kuery ma  

tembiguai kuery ojopy vy ojavyky rei, ojuka guive. 7 Haꞌe ramo huvixave  

ipoxy. Haꞌe vy xondaro kuery ju omondouka vy ojuka ukapa jojukaare

kuery, haꞌe omoendy uka haꞌe kuery retã.
8 — Haꞌe rire guembiguai kuery pe ju aipoeꞌi: “Areko katupa ma ngaru
 

teĩ aenoĩ uka vaꞌekue ma ndaꞌevei amovaẽ aguã. 9 Haꞌe rami ri rã tapeo
 

tape pia ikuai vaꞌe rupi, peovaexĩ vaꞌe rei penoĩ omendaa py ou aguã”,
heꞌi imondovy. 10 Haꞌe ramo tembiguai kuery tape rupi ojeꞌoi vy omboaty
 

ojou vaꞌe haꞌe javi, heko porã haꞌe heko vai vaꞌe guive. Haꞌe rã opy okaru
aguã py tynyẽ oenoĩ vaꞌekue.
11 — Haꞌe gui huvixave oike vy mesa py ikuai vaꞌe oexapa. Oexa
 

avi peteĩ ava omendaa pygua ao py eꞌỹ onhemonde vaꞌe. w 12 Haꞌe vy  

oporandu ixupe: “Xeirũ, mbaꞌexa tu apy reike omendaa pygua ao remoĩ

eꞌỹ re?” heꞌi ramo haꞌe vaꞌe nombovai.
13 — Haꞌe ramo huvixave aipoeꞌi guembiguai kuery pe: “Pejokua ipo
 

haꞌe ipy, haꞌe pemombo oka katy pytũa py”, heꞌi. Haꞌe py ma ojaeꞌopaa
haꞌe opa marã onhendua ꞌrã. 14 Mbaꞌeta heta ꞌrã oenoĩa, haꞌe rã mbovyꞌi
 

ꞌrã oiporavoa.

Marcos 12.13‑17; Lucas 20.20‑26
15  Haꞌe
ramo fariseu kuery ojepeꞌa vy joo meme oikuaa pota okuapy
marã rami vy pa omoĩ vai aguã re ayvu py. 16 Haꞌe rami vy guemimboꞌe
 

kuery ombou Herodes-a katygua kuery reve, Jesus pe aipoeꞌi aguã:

— Poromboꞌea, ore roikuaa ndee anhetẽ vaꞌea, haꞌe anhetẽ rupi
renhomboꞌe Nhanderuete oipota vaꞌe re. Neĩ joegui peteĩve ndereayvuvei,
mbaꞌeta nderekuaa potai avakue yvatea re. 17 Haꞌe gui aipoꞌere ke orevy:
 

Mbaꞌexa tu ndee reikuaa? Haꞌevea rami ri ndaꞌu César pe nhameꞌẽ

imposto repy, tyrã pa any?

 22.2 Lucas 14.15‑24
v
 22.11 1 Coríntios 6.9‑11; Efésios 5.5,6; Apocalipse 19.7,8
w
Mateus 22 1632

18  Jesus
haꞌe kuery ijaꞌe eꞌỹa oikuaa vy aipoeꞌi:
— Pendeko porã merami rive vaꞌe, mbaꞌe re tu xereko aꞌãxe ri? 19 Pexa  

uka haꞌvy xevy peteĩ hatãꞌi vaꞌe imposto peguarã — heꞌi. Haꞌe ramo ixupe
ogueru peteĩ hatãꞌi vaꞌe.
20 Haꞌe rã oporandu haꞌe kuery pe:
 

— Kovaꞌe re ma mavaꞌe raꞌangaa haꞌe mavaꞌe rery tu oĩ?

21 Ombovai okuapy:
 

— César mbaꞌe rima.

Haꞌe ramo aipoeꞌi haꞌe kuery pe:
— César mbaꞌe ri rã pemeꞌẽ haꞌvy César pe. Haꞌe rã Nhanderuete pegua
ma Nhanderuete pe ae ꞌrã pemeꞌẽ — heꞌi. x 22 Haꞌe nunga haꞌe kuery
 

oendu vy onhemondyipa reve oejapa ojeꞌoivy.

Marcos 12.18‑27; Lucas 20.27‑40
23  Haꞌe
vaꞌe árave oĩa py ou saduceu kuery vaꞌe regua. Haꞌe vaꞌe kuery
ma ndogueroviai nhanhemboete ju ꞌrãa. Haꞌe gui oporandu okuapy ixupe:
24 — Poromboꞌea, Moisés aipoeꞌi: “Amongue taꞌy eꞌỹ re omano ramo
 

tyvy ju omenda ꞌrã imeveꞌỹ vaꞌe re, omano vaꞌe raꞌyrã vaꞌekue oguereko
aguã”, heꞌi rakaꞌe. y 25 Haꞌe gui ikuai rakaꞌe sete joegua. Tujave vaꞌe ma
 

omenda vaꞌekue ri taꞌy eꞌỹ re omano vy guaꞌyxykue oeja guyvy pe.

26 Haꞌekue rami ae ju oiko tyvy re, mboapya, haꞌe gui sete ikuai vaꞌe haꞌe
 

javive re. 27 Haꞌe kuery haꞌe javi omanomba rire kunha vaꞌe avi omano.
 

28 Haꞌe gui onhemboete jevya ára ndaꞌu sete joegua ikuai vaꞌe gui mavaꞌe
 

eteꞌi ꞌrã oiko kunha vaꞌe me? Mbaꞌeta kunha vaꞌe re sete-ve omenda rire.
29 Jesus aipoeꞌi haꞌe kuery pe:
 

— Pejavy, mbaꞌeta ndapeikuaai ipara re oĩa, neĩ Nhanderuete poꞌakaa.

30 Mbaꞌeta onhemboetepa ju vaꞌekue ma nomendaavei, neĩ nanhomomendaavei
 

ma ꞌrã guive. Haꞌe rami ꞌrãgue py anjo kuery rami ꞌrã ikuai yva re. 31 Haꞌe gui
 

omanoague gui onhemboetepa ju ꞌrãa re ndaperoayvui teve Nhanderuete

pendevy aipoeꞌiague: z 32 “Xee ma Abraão, Isaque haꞌe Jacó Ruete aiko” heꞌiague?
 

Haꞌe ramo ma omanogue Ruete eꞌỹ oiko, haꞌe rã oikove vaꞌe Ruete — heꞌi. a
33 Haꞌe rami omboꞌe rã heta vaꞌe kuery oendu vy onhemondyipa.
 

Marcos 12.28‑34
34  Haꞌe
gui Jesus saduceu kuery omokyrirĩague fariseu kuery oendu vy
haꞌe kuery ju nhomboaty jogueroayvu aguã. 35 Haꞌe gui peteĩ haꞌe kuery
 

regua lei re nhomboꞌe vaꞌety ou oeko aꞌã vy. Haꞌe vy oporandu ixupe:
36 — Poromboꞌea, mbaꞌe nunga lei re ojapo uka pyre tu pavẽ gui
 

yvateve vaꞌe?

x
 22.21 Romanos 13.7 y 22.24 Deuteronômio 25.5 z
 22.31 1 Coríntios 6.14, 15.12‑28;
1 Tessalonicenses 4.13‑18 a 22.32 Êxodo 3.6
 1633 Mateus 22​, ​23

37 Jesus
ombovai:
— “Reayvu ꞌrã Senhor Nderuete ndepyꞌa haꞌe javi py, ndereko haꞌe
neꞌarandua haꞌe javi py guive”, heꞌi vaꞌe. b 38 Haꞌe vaꞌe ojapo uka pyre ma
 

iporãve haꞌe yvateve vaꞌe oĩ. 39 Haꞌe vaꞌe rire ma po rami ju: “Reayvu ꞌrã
 

neirũ kuery ndee ae rejeayvua rami”, heꞌi vaꞌe. c 40 Povaꞌe mokoĩ ojapo uka
 

pyre guigua ma lei haꞌe profeta kuery nhomboꞌeague haꞌe javi — heꞌi.

Marcos 12.35‑37; Lucas 20.41‑44
41 Fariseu
kuery ijatypa rã Jesus oporandu haꞌe kuery pe:
42  —
Mbaꞌexa tu peikuaa Cristo oikoa? Mavaꞌe ramymino tu oiko?
Haꞌe kuery ombovai:
— Davi ramymino rima — heꞌi okuapy.
43 Jesus aipoeꞌi:
 

— Mbaꞌexa tu haꞌvy ixupe Davi “Senhor” heꞌi Nheꞌẽ gui? Mbaꞌeta

aipoeꞌi: 44 “Senhor aipoeꞌi xe-Senhor pe: ‘Eguapy ke aiporu kuaa regua re,
 

ndepy guýry nderovaigua kuery amoĩ eꞌỹa ja’, heꞌi rakaꞌe.” 45 Haꞌe rami  

vy Davi voi “Senhor” heꞌi ixupe. Mbaꞌexa tu haꞌvy hamymino avi ri oiko?
— heꞌi. d
46 Haꞌe rã peteĩve nombovai kuaai. Haꞌe vaꞌe ára guive neĩ peteĩve
 

ndaꞌipyꞌa guaxuvei ixupe oporandu aguã mbaꞌemo re.

Marcos 12.38‑40; Lucas 11.37‑52; 20.45‑47

23   Haꞌe
ramo heta vaꞌe kuery pe ju Jesus aipoeꞌi, guemimboꞌe
1

kuery guive:
2 — Kuaxia re nhomboꞌe vaꞌety haꞌe fariseu kuery oguapy ꞌrã okuapy
 

Moisés renda py. 3 Haꞌe nunga rupi pejapo haꞌe pemoĩ porã ꞌrã haꞌe kuery
 

ojapo uka vaꞌe haꞌe javi. Haꞌe rami teĩ peiko eme haꞌe kuery ikuaia rami,
mbaꞌeta haꞌe kuery nhomboꞌe teĩ ndojapoi ꞌrã oayvua ae. 4 Haꞌe kuery 

ma nhombovoyi raxa ꞌrã [ndogueropoꞌakai vaꞌerã py], ijaxiꞌy áry oupi

vaꞌe rami. Haꞌe rami teĩ haꞌe kuery ma neĩ okuã py voi nanhopytyvõi ꞌrã.
5 Haꞌe kuery ikuaia haꞌe javi ma amboae kuery oexa aguã rive. Haꞌe rami
 

vy lei ryruꞌi ipyve vaꞌe anho ojee ojokua, haꞌe oao apy voi ombopotypa
ꞌrã ipukuve vaꞌe py. e 6 Okarua py haꞌe onhemboꞌeaty py oguapy ꞌrã tenda
 

tenondeve oĩ vaꞌe py anho. 7 Tetã mbyte rupi ikuai vy oipota ꞌrã avakue
 

oxarura vy “Xemboꞌea” heꞌi aguã.

8 — Haꞌe rã peẽ ma pendejeupe “Xemboꞌea” peje uka aguã ndaꞌevei,
 

mbaꞌeta peteĩꞌi anho oiko penemboꞌea, haꞌe rã peẽ ma joeguaꞌi meme

pendekuai. 9 Haꞌe apy yvy re avave rei pe “Oreru” peje eme, mbaꞌeta
 

Penderu peteĩꞌi oiko yva pygua. 10 Neĩ joupe “Xererekoa” peje aguã
 

b
 22.37 Deuteronômio 6.5 c 22.39 Salmo 118.26 d 22.45 Romanos 1.3,4 e 23.5 Judeu
kuery gueko rami vy ngova haꞌe ojyva re ojokua ꞌrã hyruꞌi lei regua ayvu oĩa.
Mateus 23 1634

ndaꞌevei, mbaꞌeta peteĩꞌi oiko pendererekoa. Haꞌe vaꞌe ma Cristo.

11 Haꞌe rã peẽ kuery regua yvatekueve vaꞌe ma pavẽ rembiguai rami ꞌrã
 

pendekuai. 12 Haꞌe javive onhemboyvateve vaꞌekue ma omoꞌyvyĩꞌiave ꞌrã.

 

Haꞌe rã onhemoꞌyvyĩꞌi vaꞌekue ma omboyvateave ꞌrã.

Jesus “Ndaꞌevei ete ꞌrã”, heꞌiague

13  —
Peẽ kuery kuaxia re nhomboꞌe vaꞌety haꞌe fariseu kuery pe
ndaꞌevei ete ꞌrã. Heko porã merami rive vaꞌe pendekuai, mbaꞌeta yva
pygua poꞌakaa rokẽ pemboty amboae kuery oike eꞌỹ aguã. Mbaꞌeta peẽ
ndapeikei ꞌrã, haꞌe oikexe vaꞌe pejokopa.
14 [— Peẽ kuaxia re nhomboꞌe vaꞌety haꞌe fariseu kuery pe ndaꞌevei ete
 

ꞌrã. Heko porã merami rive vaꞌe pendekuai, mbaꞌeta peipeꞌa rivepa ꞌrã
imeveꞌỹ vaꞌe kuery ro gui. Haꞌe penhemboeko porã ukaxe vy penhemboꞌe
are ꞌrã. Haꞌe nunga rupi pepaga raxa ete ꞌrã.]
15 — Peẽ kuaxia re nhomboꞌe vaꞌety haꞌe fariseu kuery pe ndaꞌevei ete
 

ꞌrã. Heko porã merami rive vaꞌe pendekuai, mbaꞌeta yeꞌẽ haꞌe yvy jave
rupi peo ꞌrã peteĩꞌi ri jepe pejou aguã penemimboꞌerã. Haꞌe gui pejou vy
tata ogueꞌỹ vaꞌe pyguarã pemoingo pendegui heko vaive vaꞌe.
16 — Peẽ kuery pe ndaꞌevei ete ꞌrã, joguerekoa ára revegua eꞌỹ rami
 

pendekuai ramo. Aipopeje ꞌrã: “Henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe ropy mbaꞌemo oĩ vaꞌe
re jaura teĩ ovare vaꞌeꞌỹ. Haꞌe rã henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe ropy ouro oĩ vaꞌe re
ri jaura rire jajapo ꞌrãe jauraague”, peje. 17 Hiꞌarandu eꞌỹ haꞌe ára revegua
 

eꞌỹ pendekuai vaꞌe, mavaꞌe tu joegui omboetevepy: ouro rive, tyrã pa

henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe? Mbaꞌeta henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe ma ojapo ouro avi ikyꞌa
eꞌỹ vaꞌe opyta aguã.
18 — Peẽ kuery aipopeje avi: “Altar re jaura teĩ ovare vaꞌeꞌỹ. Haꞌe rã altar
 

áry omoĩ mbyre re ri jaura rire jajapo ꞌrãe jauraague”, peje. 19 Ára revegua eꞌỹ
 

pendekuai vaꞌe, mbaꞌe tu joegui omboetevepy: mbaꞌemo omeꞌẽ mbyre, tyrã

pa altar? Mbaꞌeta altar ma ojapo hiꞌáry oĩ vaꞌe avi ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe opyta aguã.
20 Mbaꞌeta altar re amongue oura vaꞌe ma haꞌe vaꞌe re anho eꞌỹ, altar áry oĩ vaꞌe
 

haꞌe javi re avi oura. 21 Haꞌe henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe ropy re amongue oura vaꞌe ma
 

haꞌe vaꞌe re oura, haꞌe haꞌe py oiko vaꞌe re avi. 22 Haꞌe yva re amongue oura vaꞌe
 

ma Nhanderuete renda openaaty re oura, guenda py oguapy oiny vaꞌe re avi.

23 — Peẽ kuaxia re nhomboꞌe vaꞌety haꞌe fariseu kuery pe ndaꞌevei
 

ete ꞌrã. Heko porã merami rive vaꞌe pendekuai, mbaꞌeta dízimo pemeꞌẽ
hortelã, endro haꞌe cominho regua gui, haꞌe rã lei regua ojapo uka pyre
yvateve vaꞌe rupi ma ndapeikoxei: haꞌe vaꞌe ma pendeko porã aguã,
penhomboaxy haꞌe pejerovia aguã. Haꞌe vaꞌe rupi voi pendekuai ꞌrãgue,
amboae nunga pejapoa rami avi. 24 Ára revegua eꞌỹ joguerekoa pendekuai
 

vaꞌe, karo gui nhexĩ pemoẽ vaꞌeri pemokõ camelo oĩ vaꞌe.

25 — Peẽ kuaxia re nhomboꞌe vaꞌety haꞌe fariseu kuery pe ndaꞌevei
 

ete ꞌrã. Heko porã merami rive vaꞌe pendekuai, mbaꞌeta hiꞌárykue rupi
 1635 Mateus 23​, ​24

rive pejoi karo haꞌe hyꞌa. Haꞌe rã pendepyꞌapy py ma oĩ pejokorea haꞌe

pejejoko eꞌỹa anho. f 26 Fariseu kuery ára revegua eꞌỹ, karo ryepy rupi oĩ
 

vaꞌe ranhe peikyꞌaꞌo. Haꞌe ramo ma hiꞌárykue rupi avi ꞌrã ndaꞌikyꞌai.
27 — Peẽ kuaxia re nhomboꞌe vaꞌety haꞌe fariseu kuery pe ndaꞌevei ete
 

ꞌrã. Heko porã merami rive vaꞌe pendekuai, mbaꞌeta omano vaꞌekue ryru
omoxiĩmba pyre rami pendekuai. Haꞌe nunga ma hiꞌárykue rupi iporã rei, haꞌe
rã ipy rupi ma omano vaꞌekue kãgue haꞌe opa marãgua kyꞌakue oĩ. 28 Haꞌe rami 

ae avi peẽ kuery voi avakue penderexa rã heko porã vaꞌe merami peiko, haꞌe rã
pendepyꞌa re ma pendeko porã merami rivea haꞌe pendeko vaia anho oĩ.
29 — Peẽ kuaxia re nhomboꞌe vaꞌety haꞌe fariseu kuery pe ndaꞌevei ete ꞌrã.
 

Heko porã merami rive vaꞌe pendekuai, mbaꞌeta profeta kuery rupa áry guarã
pejapo oo raꞌangaaꞌi, haꞌe pemoatyrõmba ꞌrã guive heko porã vaꞌe onhono
porãague. 30 Haꞌe vy aipopeje: “Nhaneramoĩ kuery ikuai jave ma voi jaiko vaꞌe
 

rire haꞌe kuery rami profeta jukaa rupi nhande ndajaikoi ꞌrãgue”, peje. 31 Haꞌe  

rami vy pendejee ae pendeayvu profeta jukaare ramymino kuery peikoa rami.

32 Pejapopa haꞌvy penamoĩ kuery omboypy vaꞌekue. 33 Peẽ mboi joxuꞌu vaꞌe
   

regua, mbaꞌexa ꞌrã tu peo jepe tata ogue eꞌỹ vaꞌe py pepaga aguã gui? 34 Haꞌe  

nunga rupi peẽ kuery pe xee ambou ꞌrã profeta haꞌe hiꞌarandu vaꞌe kuery
penemboꞌearã. Haꞌe vaꞌe kuery regua amongue pejuka ꞌrã kuruxu re pemoĩ vy.
Haꞌe rã amboae kuery ma peinupã ꞌrã penhemboꞌeaty py, haꞌe tetã nhavõ gui
pemoxẽ ꞌrã, 35 peẽ kuery ae pepaga aguã heko porã vaꞌe ruguy omoẽague haꞌe
 

javi re, heko porã vaꞌe Abel ruguy omoẽague guiveꞌi Baraquias raꞌy Zacarias
ruguy omoẽa peve. Haꞌe vaꞌe ma pejuka vaꞌekue henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe haꞌe altar
mbyte. 36 Anhetẽ aipoaꞌe pẽvy: Aỹgua kuery re haꞌe nunga rekovia haꞌe javi ꞌrã
 

ou.

Lucas 13.34,35
37 —
Jerusalém, Jerusalém, profeta kuery jukaaty, haꞌe ndea py ombou
pyre kuery ita py rejapipa vaꞌety. Mbovykue rei eꞌỹ xee aikuavãmbaxe
teĩ nememby kuery, uru guaꞌy kueꞌiry opepo py ojaoꞌipaa rami. Haꞌe
rami teĩ peẽ kuery ndapeipotai. 38 Haꞌe rami rire pendero opyta rivepa
 

ꞌrã. 39 Aipoaꞌe porã pẽvy: Peẽ kuery ndaxerexavei ma ꞌrã, ovaẽ eꞌỹa ja
 

“Taꞌimaꞌenduꞌa porãa Senhor rery rupi reju vaꞌe re” peje aguã ára. g

Marcos 13.1,2; Lucas 21.5,6

24   Templo
gui Jesus oẽ ovy jave hemimboꞌe kuery hexe onhemboja
1

vy ixupe oexa uka templo mbaꞌemo porã gui anho ojapoague.

2 Haꞌe ramo aipoeꞌi haꞌe kuery pe:
 

 23.25 Lei re nhomboꞌe vaꞌety haꞌe fariseu kuery opa marãgua ojoi vaꞌerã okaru eꞌỹ
f

mbove, nonhemongyꞌa ukaxei vy (Marcos 7.3,4). Haꞌe rã apy ma Jesus ijayvu haꞌe kuery
pyꞌa re ikyꞌa vaꞌe oĩa re. g 23.39 Romanos 11.25‑27
Mateus 24 1636

— Peexa pa pevaꞌe nunga haꞌe javi? Anhetẽ aipoaꞌe pẽvy: Oitypaa ramo
peteĩve ita ndopytai ꞌrã amboae ita áry.

Marcos 13.3‑13; Lucas 21.7‑19
3  Oliveiras
yvyty py Jesus oguapy oiny jave hemimboꞌe kuery
onhemboja ju hexe. Haꞌe vy oporandu okuapy:
— Emombeꞌu na orevy: Arakaꞌe ꞌrã tu haꞌe nunga oiko? Mbaꞌe nunga tu
oiko ꞌrã roikuaa aguã reju jevy taa, haꞌe ára opa ta maa?
4 Ombovai: 

— Penheangu ke haꞌvy penhembotavy uka eꞌỹ aguã avave rei pe.

5 Mbaꞌeta heta ꞌrã ou xerery rupi “Xee ae ma Cristo” heꞌi rive vaꞌe. Haꞌe
 

rami vy heta ꞌrã ombotavy. 6 Pendu avi ꞌrã “Joe opuꞌã ma”, eꞌỹ vy “Joe
 

opuꞌã ꞌrã” ꞌea rã. Peikuaa pota ke penhemondyi eꞌỹ aguã, mbaꞌeta haꞌe
nunga ranhe ꞌrãe oiko teĩ opa aguã eꞌỹ teri. 7 Peteĩ-teĩ tetã pygua kuery
 

opuꞌã ꞌrã amboae tetã pygua kuery re, haꞌe peteĩ-teĩ regua amboae regua
re ꞌrã opuꞌã. Opa rupi oiko ꞌrã karuai haꞌe yvy ryryi. 8 Povaꞌe nunga haꞌe  

javi ma ikuai axya ypyꞌi aguã.

9 — Haꞌe vaꞌe jave penembojexavai haꞌe pendejukaa ꞌrã. Xerery
 

káuxa pavẽ ndaꞌijaꞌei ꞌrã pendere. 10 Haꞌe vaꞌe jave heta ꞌrã ojeity uka
 

vy jojopy uka ndajoayvuvei vy. 11 Heta ꞌrã ikuai profeta ramigua rive,
 

heta ꞌrã ombotavy. 12 Haꞌe gui heta-etave heko vai ramo pavẽ rai
 

ojepeꞌa ꞌrã porayvua gui. h 13 Haꞌe rã opa peve oĩ atã vaꞌe ma oo jepe ꞌrã.
 

14 Nhanderuete poꞌakaa regua ayvu porã omombeꞌua ꞌrã yvy jave re, haꞌe
 

javi regua oikuaa aguã. Haꞌe gui mae ma opa ete ꞌrã.

Marcos 13.14‑23; Lucas 21.20‑24
15  —
Haꞌe gui henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe py pexa ꞌrã ojeguarupy
nhomokanhyarã oĩ rã, profeta Daniel omombeꞌu ma voi vaꞌekue. (Tove
ogueroayvu vaꞌe toikuaa.) i 16 Haꞌe ramo Judéia pygua kuery tonhamba
 

yvyty re. 17 Ngoo áry oĩ vaꞌe toguejy eme ngopy gui mbaꞌemo oguenoẽ
 

aguã, 18 haꞌe mbaꞌety rupi ikuai vaꞌe tojevy eme guive oparito ogueraa
 

aguã. 19 Haꞌe vaꞌe ára ndaꞌevei ꞌrã imemby ryruꞌi haꞌe imemby kambu
 

vaꞌe pe. 20 Pejerure ke yroꞌy py eꞌỹ penha aguã, neĩ sábado ára py voi,
 

21 mbaꞌeta haꞌe vaꞌe ára py ma ojexavaia ete ꞌrã. Jypyꞌi guive aỹ peve
 

ndoikoi teri haꞌe ramigua ete, neĩ ndoikovei ma ꞌrã guive haꞌe rami.
22 Haꞌe vaꞌe ára Nhanderuete nomomba voi vaꞌe rire avave rei ndoo jepei
 

ꞌrãgue. Vaꞌeri ojeupe guarã oiporavo vaꞌekue re omaꞌẽ vy omomba voi ꞌrã.
23 — Haꞌe gui amongue pẽvy aipoeꞌi ꞌrã: “Maꞌẽ, apy ma Cristo”, eꞌỹ
 

vy “Pee py ma hiny”, heꞌi ramo perovia eme, 24 mbaꞌeta oiko ꞌrãe Cristo  

ramigua haꞌe profeta ramigua rive. Haꞌe kuery voi ojapo ꞌrã hexa pyrã

 24.4‑12 Apocalipse 6.1‑17; 2 Timóteo 3.1‑9

h
 24.15 Daniel 9.27; 11.31; 12.11
i
 1637 Mateus 24

haꞌe nhomondyipaarã oiporavo pyre kuery voi ombotavy aguã teĩ, haꞌeve
vaꞌe rire. 25 Peiko kuaa pota ke, xee romonheangu ma voi. 26 Haꞌe nunga
   

rupi xapyꞌa rei pẽvy “Tekoa eꞌỹa py Cristo oĩ”, ꞌea ramo tapeo eme.
Xapyꞌa rei “Pee oopy ma hiny”, ꞌea ramo perovia eme. 27 Mbaꞌeta overa  

vaꞌe minha kuaray oua katy gui oẽ vy oikea peve ojekuaa vaꞌe rami avi
ojekuaa ꞌrã Ava raꞌy ojeapo vaꞌekue ou rã. 28 Mamo rã teꞌõgue ituia py
 

xapirẽ onhemboaty ꞌrã okuapy.

Marcos 13.24‑27; Lucas 21.25‑28
29 —
Haꞌe vaꞌe ára ojexavaia rireꞌive kuaray pytũmba ꞌrã, jaxy voi
naendyvei ꞌrã. Jaxy-tata hoꞌapa ꞌrã yva gui, haꞌe yva re ipoꞌakakueve
ikuai vaꞌe voi oitypaa ꞌrã. j 30 Haꞌe gui yva re ojekuaa ꞌrã hexa pyrã Ava
 

raꞌy ojeapo vaꞌekue guigua. Haꞌe ramo haꞌe javi regua yvy re ikuai vaꞌe
ojaeꞌo ꞌrã okuapy oexa vy Ava raꞌy ojeapo vaꞌekue yva gui ou rã arai rupi,
opoꞌaka haꞌe guexakãmba reve. k 31 Haꞌe vy mimby guaxu onheꞌẽ atã reve
 

omondouka ꞌrã guembiguai anjo kuery. Haꞌe kuery omboatypa ꞌrã heruvy
hembiporavo kuery irundy henda yvytu oipejua gui, yva guy jovaive gui.

Marcos 13.28‑37; Lucas 21.29‑36
32  —
Peikuaa pota ke figoꞌy re mbaꞌemo ambojoja vy amombeꞌu rã.
Mbaꞌeta hakã ipyaupa haꞌe hogue hokypa rã pexa vy peikuaa ꞌrã ára pyau
ovaẽ raiꞌi maa. 33 Haꞌe rami ae avi peẽ kuery voi xeayvuague haꞌe javi
 

oiko rã pexa vy peikuaa ꞌrã xeꞌára ovaẽ raiꞌi maa, okẽ py ae. 34 Anhetẽ  

aipoaꞌe pẽvy: Aỹgua kuery opa eꞌỹ re haꞌe nunga haꞌe javi oiko ꞌrã. 35 Opa  

ꞌrã yva haꞌe yvy. Haꞌe rã xeayvuague ma ndoaxa rivei ꞌrã.

36 — Haꞌe rami teĩ haꞌe vaꞌe ára haꞌe hora rakaꞌe paa avave rei ndoikuaai,
 

neĩ anjo kuery yva pygua, neĩ xee Taꞌy voi ndaikuaai. Xeru anhoꞌi oikuaa.
37 Ava raꞌy ojeapo vaꞌekue oua ára ma Noé oiko jave py oikoague rami
 

avi ꞌrã oiko. 38 Mbaꞌeta yy ou eꞌỹa ja okarua haꞌe oyꞌua okuapy, omendaa
 

haꞌe nhomomendaa guive, kanoã py Noé oikea ára peve. 39 Noexaꞌãi rei  

okuapy rakaꞌe, yy ou vy ogueroxyrypa heravya ára peve. Ava raꞌy ojeapo

vaꞌekue ou jave voi haꞌekue rami ae ꞌrã oiko. 40 Haꞌe vaꞌe jave py mokoĩ ꞌrã
 

ikuai mbaꞌety py. Peteĩ heraa ꞌrã, haꞌe rã amboae ma oejaa ꞌrã. 41 Mokoĩ  

kunhague ombaꞌeapo ꞌrã omonguꞌia py. Peteĩ heraa ꞌrã, haꞌe rã amboae ma
oejaa ꞌrã. 42 Haꞌe nunga rupi peiko kuaa pota, mbaꞌeta ndapeikuaai mbaꞌe
 

ára pa pende-Senhor ou ꞌrãa. 43 Peikuaa pota ke povaꞌe nunga re: Hoo

 

vaꞌe ma mbaꞌe hora pa imonda vaꞌe ovaẽ ꞌrãa oikuaa vaꞌe rire oikuaa pota
ꞌrãgue ngopy gui ogueraa ukapa eꞌỹ aguã. 44 Haꞌe nunga rupi peẽ voi peiko
 

kuaa pota, mbaꞌeta napexaꞌãi rei jave Ava raꞌy ojeapo vaꞌekue ou ꞌrã. l

j
 24.29 Isaías 13.10, 34.4 k
 24.30 Daniel 7.13‑14  24.44 Lucas 12.35‑40; 17.20‑37,
l

1 Tessalonicenses 5.1‑3
Mateus 24​, ​25 1638

Lucas 12.42‑46
45  —
Haꞌe gui mavaꞌe ndaꞌu peiko tembiguai ojeroviapy haꞌe joe opena
kuaa vaꞌe? Haꞌe ramigua ma ipatõ omoĩ ꞌrã oirũ kuery okaru aguã
hora py omongaru aguã. 46 Ovyꞌa ete ꞌrã tembiguai ipatõ ou rã haꞌe
 

rami ojapo vaꞌe. 47 Anhetẽ aipoaꞌe pẽvy: Haꞌe vaꞌe pe opena uka ꞌrã opa
 

mbaꞌe oguereko vaꞌe re. 48 Haꞌe rã xapyꞌa rei haꞌe vaꞌe tembiguai heko
 

vai vy ojeupe ae “Xepatõ ndou voi ꞌrã teve”, heꞌi ꞌrã. 49 Haꞌe rami vy 

oinupãmba ꞌrã oirũ kuery. Haꞌe rã okaꞌu vaꞌe kuery reve ma okaru haꞌe
oyꞌu ꞌrã. 50 Haꞌe rami vy tembiguai noexaꞌãi reia ára haꞌe ndoikuaai reia
 

hora ꞌrã ipatõ ou. 51 Haꞌe rami rire ombopaga vy oguereko axy ꞌrã heko
 

porã merami rive vaꞌe kuery reve. Haꞌe ramo ojaeꞌo haꞌe opa marã ꞌrã
onhendu.

Dez kunhataĩgue re ombojojaague

25   —
Haꞌe vaꞌe jave yva pygua poꞌakaa py oiko ꞌrã dez
1

kunhataĩgue guataendy ogueraa vy omenda vaꞌe ovaexĩ aguã

ojeꞌoi vaꞌe rami avi. 2 Haꞌe kuery regua peteĩ nhiruĩ hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe,
 

haꞌe rã peteĩ nhiruĩ ma hiꞌarandu vaꞌe. 3 Hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe kuery ma

 

guataendy ogueraa, haꞌe rã tykue ma ndogueraai. 4 Haꞌe rã hiꞌarandu vaꞌe

 

kuery ma tataendy reve tykue avi ogueraa hyru py. 5 Haꞌe gui ma omenda
 

vaꞌerã ndou voi ramo kunhataĩgue hopeyipa. Haꞌe vy okepa.

6 — Pytũ mbyte jave onhendu peteĩ ojapukai vaꞌe: “Ou ma oiny omenda
 

vaꞌerã. Peẽ ke peovaexĩ”, heꞌi vaꞌe. 7 Haꞌe ramo kunhataĩgue haꞌe javive
 

opuꞌã vy omoatyrõ guataendy. 8 Haꞌe ramo hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe kuery

 

aipoeꞌi oirũ kuery hiꞌarandu vaꞌe pe: “Pembojaꞌo na orevy penderataendy

rykue, mbaꞌeta orerataendy ma ogue ta ma”, heꞌi okuapy.
9 — Haꞌe ramo hiꞌarandu vaꞌe kuery ombovai: “Ndaꞌevei teve, orevy oata
 

eꞌỹ aguã, haꞌe pẽvy voi. Tapeo ivendeaty py pejogua aguã”, heꞌi. 10 Haꞌe  

gui haꞌe kuery ojogua aguã ojeꞌoi jave ovaẽ ma omenda vaꞌerã. Haꞌe ramo
ngarua py oiko katu vaꞌekue oike ojeꞌoivy hupive. Haꞌe gui okẽ ombotya.
11 — Are ma jave kunhataĩgue hiꞌarandu eꞌỹ vaꞌe ovaẽ vy ojapukai:
 

“Senhor, Senhor, eipeꞌa ke okẽ orevy”, heꞌi okuapy.

12 — Haꞌe ramo ombovai: “Anhetẽ aipoaꞌe pẽvy: Peẽ ma xee aikuaa
 

vaꞌeꞌỹ”, heꞌi. 13 Haꞌe nunga rupi peiko kuaa pota, mbaꞌeta ndapeikuaai
 

ára, neĩ hora. m

Peráta oiporuka pyre re ombojojaague

14  —
Haꞌe nunga oiko ꞌrã peteĩ ava oyvy gui oo ta ma vy guembiguai
kuery oenoĩ vaꞌe rami avi. Haꞌe vaꞌe ma guembiguai kuery pe oiporuka

 25.13 1 Tessalonicenses 5.1‑3
m
 1639 Mateus 25

mbaꞌemo oguereko vaꞌe. 15 Haꞌe vy jypygua pe omeꞌẽ peteĩ nhiruĩ poyikue

 

prata guigua, amboae pe ma mokoĩ, haꞌe rã opa vygua pe ma peteĩꞌi

poyikue omeꞌẽ. Peteĩ-teĩ oiporu kuaa-a rami omeꞌẽ. Haꞌe gui mae ma oo.
16 — Peteĩ nhiruĩ poyikue jopyare oo voi mbaꞌemo ojogua aguã. Haꞌe vy
 

teĩ nhiruĩ mboae ju onganave. 17 Haꞌe rami ae mokoĩ poyikue jopyare voi
 

mokoĩ ju ongana. 18 Haꞌe rã peteĩꞌi jopyare ma oo vy ojoꞌo yvy, haꞌe ojaty

 

opatõ peráta.
19 — Yma ete ma rire tembiguai kuery patõ ojevy. Haꞌe vy oikuaa pota
 

haꞌe kuery ojapoague re. 20 Haꞌe ramo teĩ nhiruĩ poyikue jopyare ou vy
 

teĩ nhiruĩ mboae ju ogueru. Haꞌe vy aipoeꞌi: “Senhor, xevy pe reiporuka

vaꞌekue peteĩ nhiruĩ poyikue prata guigua. Koo, aru peteĩ nhiruĩ mboae
ju angana vaꞌekue.”
21 — Ixupe ipatõ aipoeꞌi: “Haꞌevea rami, tembiguai porã haꞌe ojeroviapy
 

reiko vaꞌe. Mbovyꞌi vaꞌe re repena kuaa rire romoĩ ꞌrã heta vaꞌe re ju
repena aguã. Eike ke xee nepatõ reve javyꞌa aguã py”, heꞌi.
22 — Haꞌe gui mokoĩ poyikue jopyare ou vy aipoeꞌi: “Senhor, mokoĩ
 

poyikue xevy reiporuka. Apy mokoĩ ju aru angana vaꞌekue.”

23 — Ixupe ipatõ aipoeꞌi: “Haꞌevea rami, tembiguai porã haꞌe ojeroviapy
 

reiko vaꞌe. Mbovyꞌi re repena kuaa rire romoĩ ꞌrã heta vaꞌe re ju repena
aguã. Eike ke xee nepatõ reve javyꞌa aguã py”, heꞌi.
24 — Opa vygua ovaẽ peteĩꞌi poyikue jopyare. Haꞌe vy aipoeꞌi: “Senhor,
 

xee aikuaa rã ndee porayvu vaꞌeꞌỹ. Mbaꞌeta renhotỹague gui eꞌỹ ꞌrã
remonoꞌõ, haꞌe remoaĩague gui eꞌỹ ꞌrã remoaꞌyĩgue, xee aikuaa rã. 25 Haꞌe  

rami vy akyje vy peráta reiporuka vaꞌekue anhomi karamboae yvy guy

py. Koo, aru ju nembaꞌe peráta”, heꞌi.
26 — Haꞌe rami rã ipatõ ombovai: “Tembiguai porã eꞌỹ haꞌe inhateꞌỹ
 

vaꞌe, reikuaa vaꞌe ri tyꞌy anhotỹague gui eꞌỹ amonoꞌõa haꞌe amoaĩague
gui eꞌỹ amoaꞌyĩgue? 27 Haꞌe rami vy xeperáta reiporu uka vaꞌe rire peráta
 

porua kuery pe, xee ajevy vy hetave ju ajopy aguã.” 28 Haꞌe gui amboae
 

kuery pe ju aipoeꞌi: “Peipeꞌa ixugui prata guigua, haꞌe dez oguereko

vaꞌe pe ju pemeꞌẽ. 29 Mbaꞌeta mbaꞌemo oguereko vaꞌe pe omeꞌẽave ꞌrã,
 

oguereko retave aguã. Haꞌe rã oguereko eꞌỹ vaꞌe gui ma oguerekoꞌi vaꞌe
voi oipeꞌaa ꞌrã. 30 Haꞌe gui tembiguai ovareꞌỹ vaꞌe ma pemombo oka py,
 

pytũa py. Haꞌe py ma ojaeꞌopaa vy opa marã ꞌrã onhendu okuapy.”

Nhomboayvu aguã ára re ijayvua

31 — Mbaꞌeta Ava raꞌy ojeapo vaꞌekue ou ꞌrã guexakã haꞌe anjo kuery
haꞌe javive reve. Haꞌe rami vy guexakãa py oguapy ꞌrã oiny tenda
openaaty áry. 32 Haꞌe gui henonde omboatypaa ꞌrã yvy regua kuery haꞌe
 

javi. Haꞌe ramo peteĩ-teĩ ombojaꞌo ꞌrã joa gui, vexaꞌi re opena vaꞌe kavara
mbyte gui guymba kuery ombojaꞌoa rami avi. 33 Mbaꞌeta omoĩ ꞌrã vexaꞌi
 

kuery oaxu eꞌỹa re, haꞌe rã kavara kuery ma oaxua re ꞌrã omoĩ. 34 Haꞌe 
Mateus 25​, ​26 1640

gui oaxu eꞌỹa re ikuai vaꞌe pe huvixave aipoeꞌi ꞌrã: “Xeru penembovyꞌa
vaꞌe, peju ke. Peike ke ipoꞌakaa py yvy itui ypyꞌi guive pendevy oguereko
katu vaꞌekue pejopy aguã. 35 Mbaꞌeta akaruxe ramo pemeꞌẽ haꞌu vaꞌerã.
 

Xeyꞌuvei ramo pemeꞌẽ ayꞌu aguã. Peẽa rupigua eꞌỹ aiko ramo xemovaẽ.
36 Ndaxeaovei ramo xemonhemonde. Xembaꞌeaxy rã xepou. Nhuã py
 

xembotya rã peju xerexa aguã”, heꞌi.

37 — Haꞌe ramo heko porã vaꞌe kuery oporandu ꞌrã: “Senhor, arakaꞌe
 

tu rekaruxe rã roexa vy romeꞌẽ reꞌu vaꞌerã, haꞌe ndeyꞌuvei rã roexa vy

romeꞌẽ reyꞌu aguã? 38 Arakaꞌe tu orea rupigua eꞌỹ reiko rã roexa vy
 

romovaẽ, haꞌe nandeaovei rã romonhemonde? 39 Arakaꞌe tu nembaꞌeaxy,

 

eꞌỹ vy nhuã py reĩ rã roexa vy roo roipou?” heꞌi okuapy.

40 — Haꞌe ramo huvixa ombovai vy aipoeꞌi ꞌrã haꞌe kuery pe: “Anhetẽ
 

aipoaꞌe pẽvy: Kovaꞌe xe-irmão kuery yvyĩgueveꞌi vaꞌe pe haꞌe nunga

pejapo nhavõ xevy pe avi pejapo”, heꞌi.
41 — Haꞌe gui oaxua re ikuai vaꞌe pe ju huvixa ijayvu vy aipoeꞌi
 

ꞌrã: “Ayvu vaipy pendekuai vaꞌe, pejepeꞌa ke xea gui. Tapeo tata ogue
eꞌỹ vaꞌe anha haꞌe hembiguai kuery pe oguereko katu pyre katy.
42 Mbaꞌeta akaruxe teĩ napemeꞌẽi haꞌu vaꞌerã. Xeyꞌuvei teĩ napemeꞌẽi
 

ayꞌu aguã. 43 Peẽa rupigua eꞌỹ aiko ramo naxemovaẽi. Ndaxeaovei teĩ
 

naxemonhemondei. Xembaꞌeaxy, haꞌe nhuã py aĩ ramo ndapeoi xerexa

aguã”, heꞌi.
44 — Haꞌe ramo haꞌe kuery oporandu ꞌrã ixupe: “Senhor, arakaꞌe
 

tu rekaruxe rã roexa, eꞌỹ vy ndeyꞌuvei rã, orea rupigua eꞌỹ reiko, eꞌỹ
vy nandeaovei rã, nembaꞌeaxy, haꞌe eꞌỹ vy nhuã py reĩ rã roexa teĩ
noroipytyvõi?”
45 — Haꞌe ramo ombovai ꞌrã: “Anhetẽ aipoaꞌe pẽvy: Kovaꞌe kuery
 

yvyĩgueveꞌi ikuai vaꞌe pe haꞌe nunga ndapejapoi nhavõ, xevy pe avi

ndapejapoi”, heꞌi. 46 Haꞌe gui haꞌe vaꞌe kuery oo ꞌrã ikuai axy riae aguã
 

katy. Haꞌe rã heko porã vaꞌe kuery ma tekove marã eꞌỹ katy ꞌrã oo. n

Marcos 14.1,2; Lucas 22.1,2; João 11.45‑53

26   Haꞌe
nunga re Jesus nhomboꞌepa vy aipoeꞌi guemimboꞌe kuery
1

pe:
2 — Mokoĩ araa py oiko ꞌrã ngaru Páscoa regua, peikuaa. Haꞌe gui Ava
 

raꞌy ojeapo vaꞌekue omboaxaa ꞌrã kuruxu re omoĩa aguã — heꞌi.

3 Haꞌe gui ma sacerdote yvatekueve vaꞌe haꞌe heta vaꞌe mongetaaty
 

kuery nhomboaty okuapy sacerdote yvateve vaꞌe Caifás hery vaꞌe ro py.
4 Haꞌe py jogueroayvu Jesus ojopy nhemi vy ojuka aguã re. 5 Haꞌe vy
   

aipoeꞌi okuapy:
— Ngaru oiko jave ma ndaꞌevei, heta vaꞌe kuery opuꞌãmba eꞌỹ aguã.

n
 25.46 Apocalipse 20.11‑15
 1641 Mateus 26

Marcos 14.3‑9; João 12.1‑8
6  Haꞌegui Betânia tetã py Simão lepra oguereko vaꞌekue ro py Jesus oĩ
jave 7 hexe onhemboja peteĩ kunha. Peteĩ hyru ogueru ita xiĩ vaꞌe guigua,
 

heakuã porã vaꞌe hepyve vaꞌe tynyẽ vaꞌe. Haꞌe vaꞌe ma mesa py Jesus oĩ
jave onhoẽ inhakã re.
8 Haꞌe nunga hemimboꞌe kuery oexa vy ndojou porãi. Haꞌe vy joupe-upe
 

aipoeꞌi:
— Mbaꞌerã tu guĩ rami ojavyky rei? 9 Mbaꞌeta pevaꞌe heakuã porã vaꞌe
 

ma heta peráta re ovende vaꞌe rire, iporiaukueꞌi pe omeꞌẽ aguã — heꞌi.

10 Haꞌe rami ijayvua Jesus oikuaa vy aipoeꞌi haꞌe kuery pe:
 

— Mbaꞌe re tu pendeayvu rei kovaꞌe kunha vaꞌe re? Mbaꞌeta mbaꞌemo

porã ete ojapo xevy. 11 Haꞌe rami avi iporiaukueꞌi ikuai riae ꞌrã pendereve.
 

Haꞌe rã xee ma ndaxerexa riaei ꞌrã. 12 Kovaꞌe kunha ma xerete re heakuã

 

porã vaꞌe onhoẽ xenhono porãa rã guarã. 13 Anhetẽ aipoaꞌe pẽvy: Mamo
 

rã yvy jave re kovaꞌe ayvu porã omombeꞌua py omombeꞌua avi ꞌrã kunha
vaꞌe ojapo vaꞌekue, hexe imaꞌenduꞌaa vy.

Marcos 14.10,11; Lucas 22.3‑6
14  Haꞌegui hemimboꞌe kuery doze ikuai vaꞌe regua Judas Iscariotes hery
vaꞌe oo sacerdote yvatekueve vaꞌe ikuaia py. Haꞌe vy aipoeꞌi haꞌe kuery pe:
15 — Mbaꞌe tu pemeꞌẽ ta xevy, pendepo py amboaxa aguã? — heꞌi ramo
 

ixupe opaga trinta hatãꞌi vaꞌe prata guigua. 16 Haꞌe vaꞌe ára guive oikuaa
 

pota oikovy haꞌeve jave ojopy uka aguã re.

Marcos 14.12‑16; Lucas 22.7‑13
17 Ngaru mbojape imbovua revegua eꞌỹ ijypya ára ma hemimboꞌe kuery
ou Jesus-a py. Haꞌe vy oporandu okuapy:
— Mamo tu reipota roguereko katu Páscoa ára py jakaru aguã?
18 Ombovai:
 

— Tapeo haꞌvy tetã py peteĩ ava oĩa py. Ixupe aipopeje: “Oremboꞌea
aipoeꞌi uka kuri: ‘Xeꞌára ovaẽ raiꞌi ma. Páscoa ára py rokaru ꞌrã ndero py
xeremimboꞌe kuery reve’, heꞌi uka”, peje. 19 Haꞌe ramo Jesus ijayvuague
 

rami haꞌe kuery ojapo vy oguereko katu Páscoa py okaru okuapy aguã.

Marcos 14.17‑21; Lucas 22.21‑23; João 13.21‑30

20  Kaꞌaruꞌima jave doze guemimboꞌe kuery reve ikuai mesa py. 21 Okaru
 

okuapy jave Jesus aipoeꞌi:

— Anhetẽ aipoaꞌe pẽvy: Peẽ kuery regua peteĩ vaꞌe xejopy uka nhemi
ꞌrã — heꞌi.
22 Haꞌe ramo haꞌe kuery iporiaupa vy omboypy peteĩ-teĩ ixupe
 

oporandu aguã:
Mateus 26 1642

— Senhor, xee teve?

23 Ombovai:
 

— Xereve hyꞌa py opoꞌẽ vaꞌe ae ꞌrã xejopy uka nhemi. 24 Mbaꞌeta Ava
 

raꞌy ojeapo vaꞌekue ma hekorã ipara oĩa rami ae ꞌrã oo. Haꞌe rã ijopy uka
nhemiare pe ma ndaꞌevei ete ꞌrã. Ixupe haꞌeveve ꞌrãgue ndoikoi ma voi
vaꞌe rire — heꞌi.
25 Haꞌe ramo ijopy uka nhemiarã Judas oporandu:
 

— Xemboꞌea, xee teve?

Jesus ombovai:
— Ndee ae aipoꞌre — heꞌi.

Marcos 14.22‑26; Lucas 22.14‑20; 1 Coríntios 11.22‑25

26  Okaru
okuapy jave Jesus ojopy peteĩ mbojape. Nhanderuete
oguerovyꞌa ma vy oipeꞌã-peꞌãꞌi, haꞌe guemimboꞌe kuery pe omeꞌẽ vy
aipoeꞌi:
— Pejopy, peꞌu. Kovaꞌe ma xerete — heꞌi.
27 Haꞌe rire karo ju ojopy. Oguerovyꞌa ma vy ombojoja guemimboꞌe
 

kuery pe. Haꞌe vy aipoeꞌi:

— Peyꞌu haꞌe javive. 28 Mbaꞌeta kovaꞌe ma xereve guarã [ipyau vaꞌe]
 

ajapo vaꞌe regua, heta re vy xeruguy amoẽ uka ta vaꞌe rupi ojejavyague
omboguepaa aguã. 29 Aipoaꞌe pẽvy: Aỹ gui ma kovaꞌe regua uva rykue
 

xee ndayꞌuvei ranhe ꞌrã, peẽ kuery reve Xeru poꞌakaa py ipyau vaꞌe ju
ayꞌu eꞌỹa ja — heꞌi. 30 Haꞌe gui peteĩ mboraei oporaei rire ojeꞌoi Oliveiras
 

yvyty katy.

Marcos 14.27‑31; Lucas 22.31‑34; João 13.36‑38

31 Haꞌe
ramo Jesus aipoeꞌi haꞌe kuery pe:
— Kovaꞌe pytũ ma peẽ kuery haꞌe javive pejeity ukapa ꞌrã xekáuxa.
Mbaꞌeta ipara oiny: “Ajuka uka ꞌrã vexaꞌi re opena vaꞌe. Haꞌe ramo vexaꞌi
kuery oaĩmba ꞌrã”, heꞌi vaꞌekue. o 32 Haꞌe gui anhemboete ju ma rire
 

penerenonde xee aa ꞌrã Galiléia katy — heꞌi.

33 Pedro aipoeꞌi ixupe:
 

— Ndekáuxa haꞌe javive ojeity ukapa teĩ xee any ꞌrã.

34 Jesus ombovai:
 

— Anhetẽ aipoaꞌe ndevy: Kovaꞌe pyavyve uru ojapukai eꞌỹ mbove,

mboapykue renhemombeꞌu ꞌrã xekuaa eꞌỹ vaꞌe rami.
35 Pedro aipoeꞌi:
 

— Ndereve xejukaa ꞌrã teĩ ae ma peteĩve henda py ndaxeayvui ꞌrã

roikuaa eꞌỹa rami — heꞌi. Hemimboꞌe kuery haꞌe javive haꞌe rami meme
ijayvu.

o
 26.31 Zacarias 13.7
 1643 Mateus 26

Marcos 14.32‑42; Lucas 22.40‑46
36  Haꞌe
rireꞌive Jesus oo guemimboꞌe kuery reve peteĩ henda Getsêmani
ꞌepy vaꞌe py. Haꞌe vy aipoeꞌi haꞌe kuery pe:
— Peguapy ke apy, peꞌi py xee anhemboꞌe ainya ja — heꞌi. 37 Ngupive
 

ogueraa Pedro haꞌe Zebedeu raꞌy kuery mokoĩve. Haꞌe vy iporiaua haꞌe
ndaꞌeveia oendu. 38 Haꞌe vy aipoeꞌi haꞌe kuery pe:
 

— Xepyꞌa re aendu ndaꞌevei etea xejuka ta vaꞌe rami. Pepyta apy,

peikuaa pota xereve — heꞌi.
39 Ojepeꞌaveꞌi ovy vy ngova omovaẽ yvy re. Onhemboꞌe vy aipoeꞌi:
 

— Xeru, haꞌeve rã xegui oaxa ꞌrãgue kovaꞌe karo. Haꞌe rami avi xee
aipota vaꞌe ma toiko eme, ndee reipota vaꞌe ae toiko — heꞌi.
40 Haꞌe gui guemimboꞌe kuerya py ojevy vy oexa rã okepa raꞌe. Haꞌe
 

ramo aipoeꞌi Pedro pe:

— Neĩ peteĩ hora voi teve ndaꞌevei xereve peikuaa pota aguã?
41 Peikuaa pota, haꞌe penhemboꞌe pendereko aꞌãa py pejeity ukapa eꞌỹ
 

aguã. Penenheꞌẽ ma anhetẽ ikyreꞌỹ, haꞌe rã penderoꞌo re ma penekangy

— heꞌi.
42 Haꞌe gui ojepeꞌa ju. Onhemboꞌe jevy vy aipoeꞌi:
 

— Xeru, kovaꞌe karo gui ayꞌu eꞌỹ re oaxa aguã ndaꞌevei ri ramo toiko
ndee reipota vaꞌe — heꞌi. 43 Haꞌe gui ojevy vy oexa rã okepa ju raꞌe,
 

hopeyi vaipa vy.

44 Haꞌe gui oejapa ju vy mboapykuea ma oo onhemboꞌe. Haꞌekueꞌi rupi
 

ae ju ijayvu. 45 Haꞌe vy guemimboꞌe kuerya py ojevy vy aipoeꞌi haꞌe kuery

 

pe:
— Pekepa teri vaꞌe tyꞌy pejupy? Ovaẽ ma hora heko vai vaꞌe kuery po
py Ava raꞌy ojeapo vaꞌekue omboaxaa aguã. 46 Pepuꞌã, jajeꞌoi. Pee ma ou
 

oiny xejopy ukaarã.

Marcos 14.43‑50; Lucas 22.47‑53; João 18.2‑11

47 Jesus
ijayvu teri jave ovaẽ ma ouvy hemimboꞌe kuery doze vaꞌe regua
Judas. Hexeve heta ete ou kyxe haꞌe yvyra revegua, sacerdote yvatekueve
vaꞌe haꞌe heta vaꞌe mongetaaty kuerya gui. 48 Mbaꞌeta haꞌe kuery pe
 

ijopy uka nhemia aipoeꞌi vaꞌekue: “Hova py ayvu vaꞌe ae ꞌrã pejopy”, heꞌi
vaꞌekue. 49 Haꞌe gui ma Jesus re onhemboja ouvy vy aipoeꞌi:
 

— Xemboꞌea, haꞌeve vai pa? — heꞌi vyve oayvu hova py.

50 Haꞌe ramo Jesus aipoeꞌi ixupe:
 

— Xeirũ, mbaꞌe re tu reju? — heꞌi. Haꞌe ramove haꞌe kuery oupa vy

Jesus re opoko, ojopy okuapy.
51 Haꞌe jave Jesus revegua kuery vaꞌe regua peteĩ oekyi xapyꞌa kyxe.
 

Omboguai sacerdote yvateve vaꞌe rembiguai nambi rupi, haꞌe vy omboi.

52 Haꞌe ramo Jesus aipoeꞌi ixupe:
 
Mateus 26 1644

— Emboyru ke ndekyxe, mbaꞌeta kyxe oiporu vaꞌekue ma kyxe py ae ju

ꞌrã omano. 53 Ndereikuaai ri tyꞌy xepoꞌakaa Xeru pe ajerure ramo aỹꞌi ma
 

voi doze aty anjo kuery ombou aguã? 54 Haꞌe rami avi namigua ajapo vaꞌe
 

rire mbaꞌexa tu ojeupity ꞌrãgue ipara re xerekorã oĩa? — heꞌi.

55 Haꞌe gui ma heta vaꞌe kuery pe ju Jesus aipoeꞌi:
 

— Peẽ kuery kyxe haꞌe yvyra reve ri tyꞌy peju jojuka rive vaꞌety rami
xejopy aguã? Koꞌẽ nhavõ templo py [peẽ kuery pendekuaia rupi] aiko vy
xee anhomboꞌe teĩ ndaxejopyi vaꞌekue. 56 Haꞌe rami avi guĩ nunga oiko
 

profeta kuery ombopara vaꞌekue haꞌe javi ojeupitypa aguã — heꞌi.

Haꞌe ramo hemimboꞌe kuery haꞌe javive oeja onhamba vy.

Marcos 14.53‑65; Lucas 22.63‑71; João 18.12‑14,19‑24

57 Haꞌe
gui Jesus jopyare kuery ogueraa sacerdote yvateve vaꞌe Caifás
ro py. Haꞌe py ma ijaty ma kuaxia re nhomboꞌe vaꞌety haꞌe nhomboayvu
vaꞌety kuery. 58 Haꞌe rã Pedro ma hakykue mombyryꞌi rupi oo sacerdote
 

roka peve. Haꞌe py ovaẽ vy oguapy oiny tembiguai kuery mbyte, opa
peve oexa aguã.
59 Haꞌe gui sacerdote yvatekueve vaꞌe haꞌe nhomongeta vaꞌety kuery
 

Jesus ojuka ukaxe vy ojouxe okuapy hekokue ramigua mombeꞌuarã.

60 Haꞌe rami teĩ ndojoui, mbovy eꞌỹ hekokue ramigua mombeꞌuarã ikuai
 

vaꞌeri.
Haꞌe gui are rire mokoĩ ava ou vy aipoeꞌi:
61 — Pevaꞌe ma aipoeꞌi: “Xepoꞌaka Nhanderuete pegua templo ambovaipa
 

aguã, haꞌe gui mboapy araa py ajapo ju aguã guive”, heꞌi vaꞌekue.
62 Haꞌe gui sacerdote yvateve vaꞌe opuꞌã vy oporandu Jesus pe:
 

— Nerembovai vaꞌe tyꞌy po rami ndere ijayvu vaꞌe? 63 Haꞌe rami teĩ
 

Jesus okyrirĩ.
Haꞌe gui sacerdote yvateve vaꞌe aipoeꞌi ixupe:
— Xee aipoaꞌe ndevy Nhanderuete oikove vaꞌe rery rupi: Emombeꞌu
orevy ndee pa Cristo Nhanderuete Raꞌy reikoa — heꞌi.
64 Jesus ombovai:
 

— Ndee ae ri tu aipoꞌre. Haꞌe gui xee amombeꞌu porãve ta pẽvy: Aỹ gui

ma pexa ꞌrã Ava raꞌy ojeapo vaꞌekue Ipoꞌakapa vaꞌe oiporu kuaa regua re
oguapy oiny rã, haꞌe yva gui arai rupi ou ramo guive — heꞌi. p
65 Haꞌe ramo sacerdote yvateve vaꞌe oao omondoro vy aipoeꞌi:
 

— Ijayvu vai rima! Mbaꞌerã tu jaipotave hekokue mombeꞌuarã? Pendu

ae ma angeꞌi ijayvu vai rã. 66 Mbaꞌexa tu peikuaa?
 

Haꞌe kuery ombovai:

— Jajuka aguã rami ijayvu — heꞌi okuapy. 67 Haꞌe ramo amongue
 

onyvõ hova re, oungapa guive. Amboae kuery ma oipete vy aipoeꞌi:

 26.64 Daniel 7.13‑14
p
 1645 Mateus 26​, ​27

68  — Cristo, emombeꞌu ke orevy, mavaꞌe ete pa nembota raꞌe?

Marcos 14.66‑72; Lucas 22.55‑62; João 18.15‑18,25‑27

69 Haꞌe
ramia ja Pedro oguapy oiny oka py. Haꞌe gui hexe peteĩ kunhaꞌi
omongakuaapy onhemboja vy aipoeꞌi ixupe:
— Ndee voi teve Galiléia pygua Jesus reve reiko vaꞌety.
70 Haꞌe rã Pedro ma haꞌe javive oendua py onhenhomi. Haꞌe vy aipoeꞌi:
 

— Xee ndaikuaai rima mbaꞌe nunga re pa ndeayvua — heꞌi.

71 Haꞌe gui oka katy oẽ ovy rã amboae kunhaꞌi omongakuaapy ju oexa.
 

Haꞌe vaꞌe ma aipoeꞌi haꞌe py ikuai vaꞌe pe:

— Pevaꞌe ma oiko avi kuri Nazaré pygua Jesus reve.
72 Haꞌe rã Pedro oendu vy oura reve onhenhomi ju:
 

— Xee tu rima haꞌe vaꞌe ava — heꞌi.

73 Haꞌe rireveꞌi haꞌe py ikuai vaꞌe onhemboja vy aipoeꞌi Pedro pe:
 

— Anhetẽ ndee voi haꞌe kuery regua reiko, mbaꞌeta haꞌe kuery rami ae
ndeayvu vaꞌe.
74 Haꞌe ramo ijayvu vaikue haꞌe oura reve aipoeꞌi:
 

— Xee tu ndaikuaai haꞌe vaꞌe ava! — heꞌi. Haꞌe ramove uru ojapukai
nhendu. 75 Haꞌe ramo Pedro imaꞌenduꞌa Jesus ixupe aipoeꞌiague re: “Kuri
 

uru ojapukai eꞌỹ mbove ndee mboapykue ꞌrã renhemombeꞌu xekuaa eꞌỹ
vaꞌe rami”, heꞌiague re. Haꞌe rami vy ojepeꞌa vy ojaeꞌo vaipa.

Marcos 15.1; Lucas 23.1,2; João 18.28‑32

27   Koꞌẽgue
ajeꞌive reve sacerdote yvatekueve vaꞌe haꞌe heta vaꞌe
1

mongetaaty kuery haꞌe javi jogueroayvu okuapy Jesus ojuka

uka aguã re. 2 Haꞌe rami vy oipokua vy ogueraa uka, huvixa Pilatos pe ju
 

omboaxa.

Judas ojejukaague
3  Haꞌe
gui ijopy uka nhemiare Judas ma Jesus ojuka ta ma okuapy rã
oexa vy onhemboaxy. Haꞌe vy trinta hatãꞌi vaꞌe prata guigua omeꞌẽ ju
sacerdote yvatekueve vaꞌe haꞌe nhomongeta vaꞌety kuery pe. Haꞌe vy
aipoeꞌi:
4 — Ojejavy eꞌỹ vaꞌe ruguy amoẽ ukaa py xee ajejavy — heꞌi.
 

Haꞌe kuery ombovai:

— Mbaꞌe tu ore roguereko guĩ nunga reve? Ndereve ae topyta — heꞌi
okuapy.
5 Haꞌe ramo Judas ma templo ropy katy hatãꞌi vaꞌe omombopa vy
 

ojepeꞌa. Oo vy ojejyryvipy. q
6 Haꞌe gui hatãꞌi vaꞌe ma sacerdote yvatekueve vaꞌe omonoꞌõ vy aipoeꞌi:
 

q
 27.6 Atos 1.16‑19
Mateus 27 1646

— Ndaꞌevei omeꞌẽmby ryru py nhamoĩ aguã, mbaꞌeta tuguy repykue —

heꞌi. 7 Haꞌe gui jogueroayvuve rire ojogua peteĩ yvy nhaeꞌũ re ombaꞌeapo
 

vaꞌety gui, amboae regua omano ramo onhono porãa aguã. 8 Haꞌe rami
 

vy haꞌe vaꞌe yvy aỹ peve hery Yvy-Tuguy. 9 Haꞌe rami oiko vy ojeupity
 

profeta Jeremias pe aipoeꞌi ukaague: “Trinta hatãꞌi vaꞌe prata guigua

hepyrã Israel kuery regua oikuaa vaꞌekue ogueraa vy. 10 Haꞌe vy opaga
 

nhaeꞌũ re ombaꞌeapo vaꞌety yvy re. Haꞌe rami ae Senhor aipoeꞌi uka
xevy”, heꞌiague. r

Marcos 15.2‑15; Lucas 23.1‑5,13‑25; João 18.33–19.16

11 Huvixave
renonde Jesus hiꞌaĩ ramo oporandu vy aipoeꞌi:
— Ndee ma nhiꞌã judeu kuery pegua huvixave?
Jesus ombovai:
— Ndee ae ma aipoꞌre — heꞌi. 12 Haꞌe gui sacerdote yvatekueve vaꞌe
 

haꞌe nhomongeta vaꞌety kuery hexe ijayvu rei ramo mbaꞌeve ndeꞌi.
13 Haꞌe ramo Pilatos oporandu ixupe:
 

— Nerendui ri tyꞌy mbovy eꞌỹ ndere ijayvua rã? 14 Haꞌe rami teĩ Jesus
 

neĩ peteĩ ayvu py nombovai. Haꞌe ramo huvixave onhemondyi vaipa.

15 Ngaru oikoa ára nhavõ huvixa opoi jepi ꞌrã peteĩ nhuã py oĩ vaꞌe,
 

heta vaꞌe kuery oipota vaꞌe rei. 16 Haꞌe vaꞌe jave py ma peteĩ oĩ nhuã py
 

pavẽ oikuaa vaꞌety Barrabás hery vaꞌe. 17 Haꞌe gui heta vaꞌe kuery ijatypa
 

rã Pilatos oporandu haꞌe kuery pe:

— Mavaꞌe tu peipota apoi pẽvy: Barrabás tyrã pa Jesus, Cristo
hery vaꞌe? — heꞌi, 18 mbaꞌeta oikuaa haꞌe kuery ijaꞌe eꞌỹ vy rive ipo py
 

omboaxaague.
19 Haꞌe gui nhomboayvuaty py huvixa oĩ jave taꞌyxy aipoeꞌi uka ixupe:
 

— Mbaꞌeve ejapo eme pevaꞌe ava heko porã vaꞌe re, mbaꞌeta ange
ajexavai vaipa raꞌu ikáuxa — heꞌi.
20 Haꞌe rami teĩ sacerdote yvatekueve vaꞌe haꞌe nhomongeta vaꞌety
 

kuery omboꞌe heta vaꞌe kuery Barrabás re ojerure okuapy aguã, haꞌe rã
ojuka uka aguã Jesus.
21 Teĩgue ju haꞌe kuery pe huvixave oporandu:
 

— Mavaꞌe tu mokoĩve gui peipota apoi?

Haꞌe kuery ombovai:
— Barrabás — heꞌi okuapy.
22 Pilatos oporanduve ju haꞌe kuery pe:
 

— Mbaꞌe ꞌrã tu haꞌvy ajapo Jesus, Cristo hery vaꞌe re?

— Emoĩ kuruxu re! — heꞌi pavẽ.
23 — Mbaꞌe nunga py tu ojapo vai rakaꞌe? — heꞌi Pilatos oporandu vy.
 

Haꞌe rã ojapukaive tema:

r
 27.9‑10 Zacarias 11.13
 1647 Mateus 27

— Emoĩ kuruxu re! — heꞌi okuapy.

24 Pilatos mbaꞌeve rei ndojapo kuaa reguai vy, haꞌe pavẽ ndaꞌeveive
 

ojeꞌoivy rã oexa vy ogueru ruka yy, haꞌe vy heta vaꞌe kuery oexaa py
ojepoei. Haꞌe vy aipoeꞌi:
— Xee ma mbaꞌeve ndarekoi kovaꞌe [heko porã vaꞌe] ruguy pemoẽ
ukaxea reve. Pendereve ae topyta haꞌe nunga!
25 Haꞌe ramo heta vaꞌe kuery aipoeꞌi:
 

— Orere ae toĩ huguy romoẽ ukaague re ropaga aguã, oreraꞌy kuery re

guive — heꞌi. 26 Haꞌe rami rã Pilatos haꞌe kuery ayvu oendu vy opoi Barrabás.
 

Haꞌe rã Jesus ma oinupã ukapa rire omboaxa kuruxu re omoĩa aguã.

Marcos 15.16‑20; João 19.2,3
27 Haꞌe
rireꞌive huvixavea pegua xondaro kuery ma opy Jesus ogueroike
vy omboaty xondaro kuery haꞌe javi. 28 Ijao omboipa vy omonhemonde
 

peteĩ ao pytã vaꞌe py, 29 haꞌe juu gui peteĩ coroa ramigua ojapo vy omoĩ
 

inhakã re, haꞌe ipo oiporu kuaa regua re peteĩ takua ojopy uka. Haꞌe vy
henonde guenapyꞌã re oĩ vy ojojai rei reve aipoeꞌi:
— Iporã ete judeu kuery pegua huvixave! — heꞌi okuapy. 30 Haꞌe gui 

hexe onyvõ reve takua ojopy vy oinupã inhakã rupi. 31 Haꞌe gui ojojai
 

reipa rire ao omboi vy ijao ae py ju omonhemonde. Haꞌe gui ma ogueraa

kuruxu re omoĩ aguã katy.

Marcos 15.21; Lucas 23.26
32  Haꞌe
kuery ojeꞌoi vy ovaexĩ peteĩ Cirene pygua Simão hery vaꞌe. Haꞌe
vaꞌe pe ogueraa uka okuapy kuruxu.

Marcos 15.22‑32; Lucas 23.32‑43; João 19.17‑24

33  Haꞌe
gui ovaẽ peteĩ henda Gólgota “Akãgue renda” ꞌepy vaꞌe py.
34  Haꞌevy ixupe omeꞌẽ vinho iro vaꞌe re omoirũ vaꞌekue. Haꞌe rami teĩ
oaꞌanga vy ndoyꞌuxei.
35 Kuruxu re omoĩ rire oexa okuapy xorte ijao jomeme ombojaꞌo aguã. s
 

36 Haꞌe gui oguapypa haꞌe py oarõ vy. 37 Inhakã aꞌiry oupi imoiny ipara
   

vaꞌe hexe ijayvua: “Kovaꞌe ma Jesus, judeu kuery pegua huvixave” heꞌia.
38 Kuruxu mboae re hexeve omoĩ avi mokoĩ imonda vaꞌe: ijaxu eꞌỹa re
 

peteĩ omoĩ, haꞌe rã amboae ma ijaxua re.

39 Haꞌe rupi oaxa ovy vaꞌe ijayvu vai ojeꞌoivy hexe. Oakã ombovava
 

reve aipoeꞌi:
40 — Ndee ma templo rembovaipa rire mboapy araa pyve ju rejapo
 

ꞌrã vaꞌekue, ejereraa jepe haꞌvy ndee ae, Nhanderuete Raꞌy ri vy. Eguejy
kuruxu gui — heꞌi ojeꞌoivy.

 27.35 Salmo 22.18

s
Mateus 27 1648

41 Haꞌe
rami ae avi sacerdote yvatekueve vaꞌe, kuaxia re nhomboꞌe
vaꞌety haꞌe nhomongeta vaꞌety kuery ojojai rei vy aipoeꞌi:
42 — Amboae kuery ogueraa jepe vaꞌeri haꞌe ae ndojereraa jepe kuaai.
 

Israel kuery pegua huvixave ri oiko vy toguejy kuruxu gui. Haꞌe ramo
jajerovia ꞌrã hexe. 43 Nhanderuete re ojerovia rire tou haꞌvy togueraa
 

jepe, anhetẽ ri oayvu vy. Mbaꞌeta “Xee ma Nhanderuete Raꞌy” heꞌi.

44 Imonda vaꞌe kuery hexeve kuruxu re omoĩ mbyre voi ojojai rei.
 

Marcos 15.33‑41; Lucas 23.44‑49; João 19.28‑30

45  Kuaray
mbyte jave pytũmba yvy jave re, kuaray ojeroꞌa puku peve.
46  Haꞌe gui kuaray ojeroꞌa jave Jesus ojapukai atã reve aipoeꞌi:
— Eli, Eli, lamá sabactâni — heꞌi, “Xeru, Xeru, mbaꞌe re tu xereja?”
heꞌia. t
47 Haꞌe py ikuai vaꞌe regua oendu vy aipoeꞌi:
 

— Elias rima oenoĩ — heꞌi okuapy. 48 Haꞌe ramo haꞌe kuery regua peteĩ
 

vaꞌe onha pojava ovy, peteĩ esponja ogueru. Vinagre py omoakỹ, haꞌe
takua apy re omoĩ vy omovaẽ oyꞌu aguã. 49 Haꞌe rã amboae kuery aipoeꞌi:
 

— Tove, Elias ou vy ogueraa jepe rã jaexa aguã — heꞌi.

50 Haꞌe gui ma Jesus teĩgue ju ojapukai atã reve omondouka onheꞌẽ.
 

51 Haꞌe ramove henda ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe ropy ajukue okẽ regua oĩ vaꞌe oxoro
 

mbyte rupi. Yvate gui oxoro yvy peve. Yvy oryryi, haꞌe itaova ovopa
guive. 52 Haꞌe gui yvyra rupa ikuai vaꞌe oipeꞌaa ramo heta onhemboete ju
 

ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe oke vaꞌekue, 53 haꞌe vy onhono porãague gui oẽmba. Jesus
 

onhemboete ju rire haꞌe kuery voi tetã ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe py ovaẽ vy heta pe
ojexa uka.
54 Haꞌe gui ma xondaro ruvixa haꞌe oirũ kuery Jesus rarõa ikuai vaꞌe
 

ma yvy oryryi haꞌe opa mbaꞌe oiko rã oexa vy okyjepa okuapy. Haꞌe vy
aipoeꞌi:
— Anhetẽ ae raꞌe pevaꞌe ava Nhanderuete Raꞌy — heꞌi.
55 Haꞌe py heta avi ikuai kunhague mombyryꞌi gui omaꞌẽ okuapy vaꞌe.
 

Haꞌe vaꞌe kuery ma Galiléia guive Jesus rakykue ou vy oipytyvõ vaꞌekue.

56 Haꞌe kuery regua ma Maria Madalena, Tiago haꞌe José xy Maria, haꞌe
 

gui Zebedeu raꞌyxy.

Marcos 15.42‑47; Lucas 23.50‑56; João 19.38‑42

57 Kaꞌaruꞌi
jave ou peteĩ ava Arimatéia pygua oguerekopa vaꞌe, José
hery vaꞌe. Jesus remimboꞌe oiko. 58 Haꞌe vaꞌe ma Pilatos-a py oo vy
 

ojerure Jesus retekue re. Haꞌe ramo Pilatos ogueraa uka. 59 Haꞌe ramo
 

José ma hetekue ogueraa vy onhovã peteĩ ajukue puku xiĩ porã vaꞌe ikyꞌa
eꞌỹ vaꞌe py. 60 Haꞌe vy onhono porã nguparã itaova re ojoꞌo uka vaꞌekue
 

t
 27.46 Salmo 22.1
 1649 Mateus 27​, ​28

py. Haꞌe gui peteĩ ita tuvixa vaꞌe ombojere itakua rokẽ omboty aguã. Haꞌe
vy oo ju. 61 Haꞌe ramia ja onhono porãague rexei oguapy okuapy Maria
 

Madalena haꞌe Maria mboae.

Onhono porãague huvixa oarõ ukaague

62  Koꞌẽgue
mbaꞌemo oguereko katupaa ára rire ma sacerdote
yvatekueve vaꞌe haꞌe fariseu kuery nhomboaty. Haꞌe gui Pilatos-a py
jogueraa vy 63 aipoeꞌi okuapy ixupe:
 

— Oreruvixa, oremaꞌenduꞌa haꞌe vaꞌe ijapu vaꞌe oikove teri reve

aipoeꞌiague re: “Mboapy ára rire anhemboete ju ꞌrã”, heꞌiague re.
64 Haꞌe nunga rupi mboapy ára peve rearõ uka ꞌrãgue onhono porãague,
 

hemimboꞌe kuery ou vy hetekue re imonda eꞌỹ aguã, haꞌe gui heta vaꞌe
kuery pe omanoague gui onhemboete jevyague rami omombeꞌu eꞌỹ aguã.
Mbaꞌeta haꞌe rami ri ijapu rire jypy guare gui ndaꞌeveive ꞌrã — heꞌi okuapy.
65 Pilatos ombovai:
 

— Apy ma xondaro kuery ikuai. Peraa, pearõ uka onhono porãague

peikuaa rami — heꞌi. 66 Haꞌe ramo haꞌe kuery ojeꞌoi vy oarõ uka onhono
 

porãague. Omboja ita imbotyarã oĩ vaꞌe, haꞌe oeja imbokuapy xondaro

kuery haꞌe py.

Marcos 16.1‑8; Lucas 24.1‑12; João 20.1‑10

28   Sábado
oaxa rire semana ijypya ára koꞌẽ raiꞌi jave ma Maria
1

Madalena haꞌe amboae Maria jogueraa itakua re omaꞌẽ aguã.

2 Haꞌe gui yvy oryryi atã xapyꞌa, mbaꞌeta peteĩ anjo Senhor-a guigua yva
 

gui oguejy rã. Oguejy vy ombojere ita, haꞌe vy oguapy hiꞌáry. 3 Haꞌe vaꞌe  

ma overa vaꞌe rami ojekuaa, yroꞌy rami onhemondea xiĩmba vaꞌe. 4 Haꞌe  

rã itakua rarõa kuery okyje vy oryryipa okuapy, omanogue rami ikuai.

5 Haꞌe gui kunhague pe anjo aipoeꞌi:
 

— Pekyje eme, mbaꞌeta aikuaa peẽ kuery kuruxu re omoĩ mbyre Jesus
pekaa. 6 Haꞌe vaꞌe ma apy noĩvei, onhemboete ju ma aipoeꞌiague rami
 

vy. Peju pexa onhono porãague. 7 Haꞌe gui tapeo pojava, pemombeꞌu
 

hemimboꞌe kuery pe omanoague gui onhemboete jevy maa, haꞌe vy

penerenonderã oo ꞌrãa Galiléia katy. Haꞌe py ma pexa ju ꞌrã. Haꞌe vaꞌe
anho areko pendevy amombeꞌu vaꞌerã — heꞌi.
8 Haꞌe ramo itakua gui haꞌe kuery ojepeꞌa vy oo pojava. Okyje haꞌe
 

ovyꞌa reve onha jogueravy hemimboꞌe kuery pe omombeꞌu aguã.

9 Haꞌe gui ma Jesus ae ovaexĩ ouvy. Haꞌe vy aipoeꞌi:
 

— Tapeiko porã — heꞌi.

Haꞌe rã haꞌe kuery onhemboja vy oikuavã ipy rupi, omboete.
10 Haꞌe ramo Jesus aipoeꞌi haꞌe kuery pe:
 

— Pekyjeve eme. Tapeo pemombeꞌu xe-irmão kuery pe Galiléia katy

ojeꞌoi aguã. Haꞌe py ma haꞌe kuery xererexa ꞌrã.
Mateus 28 1650

Xondaro kuery ijapu aguã judeu kuery opagaague

11 Haꞌe
gui kunhague oo ma ramo onhono porãague rarõa kuery regua
tetã re oo vy sacerdote yvatekueve vaꞌe pe omombeꞌu oiko vaꞌekue haꞌe
javi. 12 Haꞌe ramo nhomongeta vaꞌety kuery reve haꞌe kuery nhomboaty
 

vy heta omeꞌẽ peráta xondaro kuery pe. 13 Haꞌe vy aipoeꞌi:

 

— Aipopeje ꞌrã: “Pyávy roke jave hemimboꞌe kuery ou vy imonda

hetekue re”, peje ꞌrã. 14 Haꞌe gui xapyꞌa rei huvixave haꞌe nungakue
 

oendu ramo oreayvu ꞌrã hexeve, pendere mbaꞌeve oiko eꞌỹ aguã — heꞌi
okuapy. u 15 Haꞌe ramo xondaro kuery peráta ogueraa vy aipoeꞌi ukaague
 

rami ijapu. Haꞌe rami rire haꞌe nungakue aỹ peve omombeꞌua judeu kuery
ikuaia rupi.

Galiléia yvy re guemimboꞌe kuery pe Jesus ojexa ukaague

16  Haꞌe
rã hemimboꞌe kuery onze-ve ma Galiléia katy ojeꞌoi, yvyty Jesus
oikuaa uka vaꞌekue py. v 17 Haꞌe py ma oexa vy omboete. Haꞌe rã amongue
 

ma ndoguerovia porãi.

Marcos 16.15‑18; Lucas 24.44‑49
18  Haꞌe
kuery re Jesus onhemboja vy aipoeꞌi:
— Opa mbaꞌe py xembopoꞌakaa yva haꞌe yvy re ikuai vaꞌe haꞌe javi re.
19 Haꞌe nunga rupi tapeo, penhomoingo xeremimboꞌerã haꞌe javi regua
 

gui. w Haꞌe vy pemongarai ꞌrã Tuu, Taꞌy haꞌe Nheꞌẽ Kyꞌa Eꞌỹ rery rupi.
20 Pemboꞌe ꞌrã pẽvy ajapo uka vaꞌekue haꞌe javi rupi ikuai aguã. Haꞌe rã
 

xee ma koꞌẽ nhavõ aiko ꞌrã peẽ kuery reve, opaa ára peve.

u
 28.14 Lucas 16.31 v
 28.16 Mateus 28.7,10; Marcos 14.27,28  28.19 João 20.21;
w

Atos 1.6‑8
 Marcos ayvu porã
ombopara vaꞌekue
Marcos ayvu porã ombopara vaꞌekue
Jesus rekokue Marcos omombeꞌu vy ijayvu Mateus haꞌe Lucas omombeꞌua rupi
avi. Jypy guive Marcos omombeꞌu Jesus nhandereraa jepe aguã ipoꞌaka vaꞌea,
mbaꞌeta ipoꞌaka nheꞌẽ vai gui oipeꞌa aguã (1.21‑27), nhomonguera aguã (1.32‑34),
jajejavyague ombogue aguã (2.1‑12), yvytu atã omombytuꞌu aguã (4.35‑41) haꞌe
omano vaꞌekue omboete jevy aguã (5.22‑42).
Jesus ipoꞌakapa vaꞌeri ndou rakaꞌe joguereko poyi aguã, haꞌe rã nhanderekovia
guekove omeꞌẽ aguã, haꞌe ae aipoeꞌiague rami vy: “Ava raꞌy ojeapo vaꞌekue
eteve voi jojokuai aguã eꞌỹ ou, haꞌe rã tembiguai rami oiko aguã, haꞌe guekove
omeꞌẽ aguã heta rekovia, ogueraa jepe aguã” (10.45). Ojeupe ae “Ava raꞌy ojeapo
vaꞌekue” heꞌi, mbaꞌeta Nguuetea gui ko yvy re ou vy ava ojeapo vy onhemoꞌyvyĩꞌi
ete rakaꞌe, kuruxu re omano guive. Haꞌe rami teĩ omanoague gui onhemboete ju,
haꞌe guemimboꞌe kuery pe ojexa uka guive. Haꞌe kuery pe aipoeꞌi: “Tapeo opa
rupi, yvy jave re ikuai vaꞌe haꞌe javive pe pemombeꞌu ayvu porã” (16.15). Haꞌe
nunga rupi nhandevy pe voi omombeꞌua ayvu porã Jesus nhandereraa jepea
regua.

1   Nhanderuete Raꞌy Jesus Cristo reko regua ayvu porã ijypya.

1

Mateus 3.1‑6; Lucas 3.1‑6
2  Profeta
Isaías ombopara vy aipoeꞌiague rami oiko: “Neꞌexa,
nerenonderã ambou ꞌrã xerembiguai. Haꞌe vaꞌe oguereko katu ꞌrã
nderaperã. a 3 Haꞌe rami vy tekoa eꞌỹa py ijayvu atã ꞌrã: ‘Pereko katu
 

Senhor raperã, pemboꞌyvi ou aguã’, heꞌi ꞌrã.” b

4 Haꞌekue rami ae João Batista ojekuaa rakaꞌe tekoa eꞌỹa py. Omombeꞌu
 

oikovy pavẽ ojeko rerova vy onhemongarai uka aguã, ojejavyague

omboguepaa aguã. c 5 Haꞌe vaꞌe oikoa py jogueru Judéia katyꞌi ikuai vaꞌe
 

a
 1.2 Malaquias 3.1 b 1.3 João Batista ma Jesus raperã oguereko katua rupi ijayvu rakaꞌe,
mbaꞌeta heta vaꞌe kuery pe omombeꞌu oikovy opa marã rei ikuaia gui ojepeꞌa vy Jesus re
ojerovia aguã (Isaías 40.3). c 1.4 João 1.6‑8,19‑23

1651
Marcos 1 1652

haꞌe Jerusalém pygua kuery haꞌe javi. Ojejavyague omombeꞌupa ramo

omongarai Jordão yakã py. 6 João ao ma camelo rague guigua, haꞌe rã
 

ikuꞌa xã ma ipirekue guigua. Tuku haꞌe ei kaꞌaguy regua hoꞌu oikovy.

Mateus 3.11; Lucas 3.15,16; João 1.19‑28

7 João
ayvu omombeꞌu vy aipoeꞌi:
— Xerakykue ou ꞌrã peteĩ xegui yvateve vaꞌe. Haꞌe vaꞌe gui xeꞌyvyĩve
vaꞌe vy ndaꞌevei ajeroꞌa vy ipy regua xã ajora aguã voi. 8 Xee ma  

romongarai yy py. Haꞌe rã haꞌe ma Nheꞌẽ Kyꞌa Eꞌỹ reve ꞌrã penemongarai. d

Mateus 3.13‑17; Lucas 3.21,22; João 1.32‑34

9 Haꞌe
vaꞌe jave Galiléia regua Nazaré tetã gui Jesus ou. Haꞌe vy João
pe onhemongarai uka Jordão yakã py. 10 Yy gui oẽ vyve oexa yva ojepeꞌa,
 

haꞌe apykaxuꞌi rami hexe Nheꞌẽ oguejy ouvy rã. 11 Haꞌe ramo onhendu  

peteĩ ayvu yva gui:

— Ndee ma Xeraꞌy roayvu ete haꞌe roguerovyꞌa vaꞌe — heꞌi vaꞌe.

Mateus 4.1‑11; Lucas 4.1‑13
12  Haꞌe
rireꞌive tekoa eꞌỹa katy Nheꞌẽ ogueraa. 13 Haꞌe py ma quarenta ára
 

oĩ Satanás oeko aꞌã rã. Mymba inharõ vaꞌe mbyte py oĩ teĩ anjo kuery opena. e

Mateus 4.12‑17; Lucas 4.14,15
14  Nhuã
py João ombotya ma rire Jesus ojevy ju Galiléia katy,
Nhanderuete guigua ayvu porã omombeꞌu vy. 15 Haꞌe vy aipoeꞌi:  

— Ára ojeupity ma, namombyryvei ma Nhanderuete poꞌakaa ojekuaa

aguã. Pejeko rerova, haꞌe perovia ayvu porã.

Mateus 4.18‑22; Lucas 5.1‑11
16  Galiléia
yupa yvýry rupi oiko vy oexa mokoĩ joegua Simão haꞌe
André. Haꞌe kuery ma pira mboꞌaa rupi ikuai vy yy py pira mboꞌaa
omombo okuapy. 17 Haꞌe vaꞌe kuery pe Jesus aipoeꞌi:
 

— Peju ke xerakykue. Xee ma avakue jouarã ju ꞌrã romoingo — heꞌi.

18 Haꞌe ramove haꞌe kuery oejapa vyvoi pira mboꞌaa, haꞌe ojeꞌoi hupive.
 

19 Ooveꞌia py oexa Zebedeu raꞌy Tiago haꞌe tyvy João, kanoã py pira
 

mboꞌaa omoatyrõ okuapy rã. 20 Haꞌe vyve oenoĩ. Haꞌe rã haꞌe kuery ma
 

nguu Zebedeu haꞌe hembiguai kuery kanoã py oeja vy oo Jesus rakykue.

Lucas 4.31‑37
21 Haꞌe
rire ovaẽ Cafarnaum tetã py. Sábado ára py onhemboꞌeaty oĩ
vaꞌe py oo nhomboꞌe vy. 22 Nhomboꞌe rã pavẽ oendu vy onhemondyi
 

 1.7,8 Atos 19.4
d
 1.13 Hebreus 2.18, 4.15
e
 1653 Marcos 1

okuapy, mbaꞌeta opoꞌakaa rupi ijayvu, kuaxia re nhomboꞌe vaꞌety kuery

rami eꞌỹ.
23 Areꞌỹꞌi re onhemboꞌeaty py ou peteĩ ava nheꞌẽ vai onhemondea vaꞌe.
 

Haꞌe vaꞌe ma ojapukai atã:

24 — Jesus Nazaré pygua vaꞌe, mbaꞌe tu ndee rereko orereve?
 

Oremokanhy aguã teve reju? Xee ma aikuaa ndee Nhanderuete guigua

ikyꞌa eꞌỹ vaꞌe reikoa — heꞌi.
25 Haꞌe ramo ixupe Jesus ijayvu atã vy aipoeꞌi:
 

— Ekyrirĩ, haꞌe ejepeꞌa upe vaꞌe ava gui — heꞌi. 26 Haꞌe ramo nheꞌẽ vai
 

omboryryipa haꞌe ojapukai atã reve ojepeꞌa ixugui.

27 Ikuai vaꞌe kuery haꞌe javi onhemondyipa vy oporandu
 

joupe-upe:
— Mbaꞌerã ꞌrã ndaꞌu guĩ ramigua oiko? Mbaꞌemo pyau re nhomboꞌearã
teve? Mbaꞌeta opoꞌakaa rupi ijayvu rã nheꞌẽ vai voi onheꞌẽ rendu —
heꞌi okuapy. 28 Haꞌe rire Galiléia yvy katy haꞌe javi rupi onhendu Jesus
 

mbaꞌemo porã ojapoague.

Mateus 8.14,15; Lucas 4.38,39
29 Onhemboꞌeaty gui Jesus oẽ vy Tiago haꞌe João reve jogueraa Simão
haꞌe André ro py. 30 Oo py ma Simão raixo ipire raku oupy. Haꞌe ramo
 

Jesus pe omombeꞌua imbaꞌeaxya. 31 Haꞌe ramo onhemboja vy ipo re ojopy

 

ramove ipire raku oaxa. Haꞌe ramo opuꞌã vy mbaꞌemo ojapo haꞌe kuery
pe.

Mateus 8.16,17; Lucas 4.40,41
32  Kaꞌaru
kuaray oike ta ma jave Jesus-a py oguerua imbaꞌeaxy vaꞌe
haꞌe anha gui oiko axy vaꞌe haꞌe javi. 33 Tetã pygua kuery haꞌe javi
 

onhemboaty avi okẽ py. 34 Haꞌe ramo heta omonguera opa marãgua
 

mbaꞌeaxy gui oiko axy vaꞌe, heta avi anha oipeꞌa omboayvu eꞌỹ re,
mbaꞌeta haꞌe kuery oikuaa mavaꞌe paa.

Lucas 4.42‑44
35  Koꞌẽrai ramove Jesus opuꞌã vy oo peteĩ henda tekoa eꞌỹa oĩ vaꞌe katy.
Haꞌe py ma onhemboꞌe oiny Nhanderuete pe. 36 Haꞌe ramo Simão ma ou
 

oeka vy, hupive ikuai vaꞌe reve. 37 Ojou vy aipoeꞌi:

 

— Pavẽ rei ndereka.

38 Haꞌe ramo Jesus aipoeꞌi:
 

— Amboae henda katy jaa kii raiꞌi tekoa ikuai vaꞌe haꞌe javi rupi,
haꞌe py voi ayvu amombeꞌu aguã, mbaꞌeta haꞌe rami aguã ae aju
— heꞌi. 39 Haꞌe rami vy Galiléia yvy haꞌe javi rupi oiko. Haꞌe pygua
 

onhemboꞌeaty ikuai vaꞌe rupi omombeꞌu ayvu, oipeꞌa guive anha

kuery.
Marcos 1​, ​2 1654

Mateus 8.1‑4; Lucas 5.12‑16
40  Hexe
onhemboja ouvy peteĩ lepra revegua. Haꞌe vy guenapyꞌã re oĩ
reve ojerure:
— Lepra gui xekyꞌaꞌoxe vy xekyꞌaꞌo ꞌrãgue — heꞌi.
41 Jesus omboaxy vy okuaveꞌẽ, haꞌe hexe opoko vy aipoeꞌi:
 

— Xee ma roikyꞌaꞌoxe ae, ekuera ke — heꞌi. 42 Haꞌe ramove lepra

 

okanhymba ramo okuera.

43 Haꞌe gui ixupe ijayvuve imondovy 44 vy aipoeꞌi:
   

— Emombeꞌu eme avave rei pe. Vaꞌeri tereo sacerdote pe ejexa uka,
haꞌe rekueraague re emeꞌẽ mymba Moisés omboparaague rami, heta
vaꞌe kuery oikuaa aguã — heꞌi. 45 Haꞌe rami teĩ ava vaꞌe oo vy opa rupi
 

omombeꞌu. Haꞌe rami rire tetã ikuai vaꞌe rupi ndaꞌevevei Jesus ovaẽ aguã.
Tekoa eꞌỹa rupi rive oiko mombyry. Haꞌe ramo opa rupi gui jogueru oĩa
py.

Mateus 9.1‑8; Lucas 5.17‑26

2   Kueve
ma rire Jesus ovaẽ ju Cafarnaum py. Haꞌe ramove opa rupi
1

omombeꞌupaa oo py oĩa. 2 Heta ete ou ramo okẽ rexeiꞌi oĩ aguã voi

 

ndaꞌevei. Haꞌe rã haꞌe kuery pe ayvu omombeꞌu.

3 Oĩa py peteĩ oguata eꞌỹ vaꞌe oguerua. Irundy avakue ogueru teĩ 4 heta
   

vaꞌe kuery gui ndaꞌevei hexe onhemboja aguã. Haꞌe ramo oĩa áry oo aoꞌia
oipeꞌa vy oipeꞌaague rupi omboguejy imbaꞌeaxy vaꞌe hupa reve.
5 Haꞌe kuery ojeroviaa Jesus oexa vy aipoeꞌi oguata eꞌỹ vaꞌe pe:
 

— Xeraꞌy, rejejavyague omboguepaa ma — heꞌi.

6 Haꞌe gui kuaxia re nhomboꞌe vaꞌety kuery haꞌe py oguapy okuapy vaꞌe
 

opyꞌa py aipoeꞌi:
7 — Mbaꞌe re tu po rami ijayvu? Po ramigua ma ayvu vai. Mavaꞌe tu
 

ombogue kuaa joeko vaiague, peteĩꞌi eꞌỹ vy? Haꞌe vaꞌe ma Nhanderuete
— heꞌi okuapy.
8 Haꞌe kuery opẽxaa Jesus oikuaa vy aipoeꞌi:
 

— Mbaꞌe re tu po rami ri pendeayvu pendepyꞌa py? 9 Mbaꞌexa ndaꞌu

 

ndaxyive xeayvu aguã oguata eꞌỹ vaꞌe pe: “Rejejavyague omboguepaa

ma” tyrã pa “Epuꞌã, eupi nderupa, haꞌe tereo”, haꞌe aguã? 10 Haꞌe rami avi
 

peikuaa aguã Ava raꞌy ojeapo vaꞌekue ko yvy re joeko vaiague ombogue
aguã voi ipoꞌaka vaꞌea —
Oguata eꞌỹ vaꞌe pe ju aipoeꞌi:
11 — Xee aipoaꞌe ndevy: Epuꞌã, eupi nderupa, haꞌe tereo ndero katy —
 

heꞌi. f 12 Haꞌe ramove opuꞌã vy oupi ngupa ituiaty, haꞌe oẽ ovy pavẽ oexaa
 

gui.

f
 2.11 João 10.37,38
 1655 Marcos 2

Haꞌe kuery onhemondyipa vy ombojerovia Nhanderuete. Haꞌe vy

aipoeꞌi okuapy:
— Guĩ ramigua jaexa vaꞌeꞌỹ teri aỹ peve.

Mateus 9.9; Lucas 5.27,28
13  Teĩgue
ju Jesus oo yupa katy. Heta vaꞌe kuery haꞌe javi ou ovaexĩ
aguã. Haꞌe ramo omboꞌe.
14 Oovea py oexa Alfeu raꞌy Levi imposto opagaaty py oguapy oiny rã.
 

Haꞌe vy aipoeꞌi:
— Eju xerupive — heꞌi. Haꞌe ramove opuꞌã vy oo hupive.

Mateus 9.10‑13; Lucas 5.29‑32
15  Haꞌe
gui Levi ro py Jesus oĩ mesa py. Hexeve haꞌe hemimboꞌe kuery
reve heta ikuai imposto re nhombopaga vaꞌety haꞌe heko vai vaꞌekue,
mbaꞌeta haꞌe kuery ma Jesus rupive ikuai vaꞌety meme. 16 Haꞌe rã fariseu
 

kuery regua kuaxia re nhomboꞌe vaꞌety ikuai vaꞌe ma oexa okuapy Jesus
okaru rã heko vai vaꞌekue haꞌe imposto re nhombopaga vaꞌety kuery reve.
Haꞌe rami vy oporandu hemimboꞌe kuery pe:
— Mbaꞌe re tu Jesus okaru [haꞌe oyꞌu] ri imposto re nhombopaga
vaꞌety haꞌe ojejavypa vaꞌe kuery reve?
17 Haꞌe nunga Jesus oendu vy ombovai haꞌe kuery pe:
 

— Hexaĩ vaꞌe kuery ma ndoipotai ꞌrã poropoanoa, imbaꞌeaxy vaꞌe anho

ꞌrã oipota. Haꞌe rami vy xee ma heko porã vaꞌe aenoĩ aguã eꞌỹ aju, haꞌe rã
heko vai vaꞌe anho.

Mateus 9.14‑17; Lucas 5.33‑39
18  João
remimboꞌe haꞌe fariseu kuery okaru eꞌỹ re jepi ꞌrã ikuai. Haꞌe
ramo amongue ou vy oporandu Jesus pe:
— Mbaꞌe nunga rupi tu João remimboꞌe haꞌe fariseu remimboꞌe
kuery okaru eꞌỹ re jepi ikuai, haꞌe rã neremimboꞌe kuery ma haꞌe rami
ndaꞌikuai?
19 Jesus ombovai:
 

— Omendaa py haꞌeve ndaꞌu oenoĩ mbyre kuery okaru eꞌỹ re ikuai

aguã, haꞌe kuery reve omenda vaꞌe oĩ teria ja? Any, omenda vaꞌe oĩ teria
ja haꞌe kuery ndaꞌikuai ꞌrãe okaru eꞌỹ re. 20 Haꞌe rami avi ovaẽ ꞌrã haꞌe
 

kuerya gui omenda vaꞌe oipeꞌaa aguã ára. Haꞌe vaꞌe jave mae ꞌrã haꞌe
kuery okaru eꞌỹ re ikuai.
21 — Avave rei ao ymague re nombojai ꞌrã ajukue pyau raꞌykue, mbaꞌeta
 

ombojaague omboi ꞌrã ao ymague gui. Haꞌe ramo oxoroa tuvixave ꞌrã.
22 Haꞌe avave rei hyru ymague py nomboyrui ꞌrã vinho pyau. Haꞌe rami
 

eꞌỹ rã ombovaipa ꞌrã hyru. Vinho haꞌe hyru ivaipa ꞌrã. Haꞌe rami ꞌrãgue
py vinho pyau rã hyru pyau py ꞌrã omoĩ.
Marcos 2​, ​3 1656

Mateus 12.1‑8; Lucas 6.1‑5
23  Peteĩsábado ára py Jesus guemimboꞌe kuery reve oaxa ovy trigoty
rupi. Hemimboꞌe kuery ma ooa rupi oipoꞌo heravy hiꞌa. 24 Haꞌe ramo  

fariseu kuery haꞌe nunga oexa vy aipoeꞌi ixupe:

— Maꞌẽ, mbaꞌe re tu neremimboꞌe kuery ojapo sábado py ndaꞌevei
vaꞌeri?
25 Ombovai:
 

— Ndaperoayvui teve Davi ojexavai haꞌe okaruxe vy oirũ kuery reve

ojapo vaꞌekue? 26 Mbaꞌeta Nhanderuete ro py oike rakaꞌe sacerdote
 

yvateve vaꞌe Abiatar oĩ jave py, haꞌe vy hoꞌu mbojape Senhor renonde
omoĩ mbyre, haꞌe kuery hoꞌu aguã ndaꞌevei vaꞌeri, sacerdote pe anho
haꞌeve. Ngupive ikuai vaꞌe pe voi omeꞌẽ avi — heꞌi.
27 Haꞌe vy aipoeꞌive ju:
 

— Sábado ára ma avakue pe oejaa rakaꞌe, haꞌe rã sábado pe avakue

oejaa ndaꞌei. 28 Haꞌe nunga rupi Ava raꞌy ojeapo vaꞌekue ma sábado ára re
 

voi ipoꞌaka vaꞌe.

Mateus 12.9‑14; Lucas 6.6‑11

3   Teĩgue
ju Jesus ovaẽ onhemboꞌeaty py. Haꞌe py oĩ peteĩ ava ipo
1

rovai piru vaꞌe. 2 Haꞌe py ikuai vaꞌe ma Jesus re oexa pota okuapy,
 

sábado py rã pa nhomonguera raꞌea oexa aguã, ijayvu reixe vy. 3 Haꞌe rã  

Jesus ma ava ipo piru vaꞌe pe aipoeꞌi:

— Eju mbyte katy.
4 Haꞌe gui haꞌe kuery pe ranhe oporandu:
 

— Haꞌeve ri ndaꞌu sábado ára py jajapo porã tyrã pa jajapo vai? Haꞌeve
ri ndaꞌu joekove jaraa jepe, tyrã pa tove tomano? — heꞌi. Haꞌe rami teĩ
okyrirĩmba okuapy.
5 Haꞌe ramo ipoxy haꞌe iporiau rei reve omaꞌẽ ijyvýry ikuai vaꞌe re, haꞌe
 

kuery inhakã ratã ramo. Haꞌe vy aipoeꞌi ava pe:

— Emboꞌyvi ndepo. Haꞌe ramo opo omboꞌyvi vyve okuera. 6 Haꞌe rã  

fariseu kuery ma ojepeꞌa vy hovai jogueroayvu Herodes-a katygua kuery

reve. Marã rami pa ojuka uka aguã re ijayvu okuapy.

Yeꞌẽ rembe re heta omongueraague

7 Haꞌe gui Jesus guemimboꞌe kuery reve ojeꞌoi yupa katy. Heta ete ou
Galiléia gui, Judéia, 8 Jerusalém, Iduméia, Jordão yakã rovaigua, Tiro
 

haꞌe Sidom gui avi heta ete ou. Jesus mbaꞌemo ojapoague omombeꞌua rã
oendu vy jogueru oĩa py.
9 Haꞌe ramo guemimboꞌe kuery pe Jesus aipoeꞌi peteĩ kanoã ogueru
 

aguã haꞌe oĩ aguã, heta vaꞌe kuery omboty rei eꞌỹ aguã. 10 Mbaꞌeta heta  

omonguera ramo imbaꞌeaxy vaꞌe kuery nhomoanha-anha jogueruvy hexe

 1657 Marcos 3

opokoxe vy. g 11 Nheꞌẽ vai revegua voi oexa vy henonde guenapyꞌã re oĩ vy

 

ojapukai reve aipoeꞌi:

— Ndee ma Nhanderuete Raꞌy. 12 Haꞌe ramo haꞌe kuery pe Jesus ijayvu
 

atã oikuaa uka eꞌỹ aguã re.

Mateus 10.1‑4; Lucas 6.12‑16
13  Haꞌe
rire yvyty oĩ vaꞌe áry oẽ vy oenoĩ haꞌe ae oipota vaꞌe kuery. Haꞌe
ramo oĩa py haꞌe kuery ou. 14 Haꞌe ramo doze oiporavo hexeve ikuai vaꞌerã,
 

haꞌe gui ayvu omombeꞌu aguã katy omondouka aguã, 15 haꞌe ipoꞌakaa rupi  

anha kuery oipeꞌa aguã guive. 16 Doze oiporavo vaꞌekue ma povaꞌe: Simão
 

hery mboaerã Pedro omoĩ vaꞌekue, 17 haꞌe gui Zebedeu raꞌy kuery Tiago haꞌe
 

tyvy João. Haꞌe vaꞌe kuery reryrã omoĩ Boanerges, “Yapu vaꞌe raꞌy kuery”
heꞌia. 18 Haꞌe gui André, Filipe, Bartolomeu, Mateus, Tomé, Alfeu raꞌy Tiago,
 

Tadeu, Simão Zelote, 19 haꞌe ijopy uka nhemiarã Judas Iscariotes avi.
 

Mateus 12.22‑32; Lucas 11.14‑23
20  Haꞌe
ramo ngoo katy ju oo. Haꞌe ramive ma heta ete ju onhemboaty
ramo neĩ okaru aguã ma voi ndaꞌevei. 21 Jesus retarã kuery haꞌe nunga
 

oendu vy ou ogueraa aguã, mbaꞌeta omombeꞌua rã oendu naꞌinhakã

porãveia rami.
22 Haꞌe py ikuai avi kuaxia re nhomboꞌe vaꞌety kuery Jerusalém gui ou
 

vaꞌekue. Haꞌe vaꞌe kuery aipoeꞌi:

— Hexe tu anha ruvixa Belzebu rima onhemonde. Anha poꞌakaa rupi
ae rima oipeꞌa oikovy anha kuery — heꞌi. h
23 Haꞌe ramo Jesus oenoĩmba vy haꞌe kuery pe ijayvu mbaꞌemo re
 

ombojoja reve. Haꞌe vy aipoeꞌi:

— Mbaꞌexa ꞌrã tu anha haꞌe ae onhemoxẽ? 24 Mbaꞌeta joa pygua  

meme joe opuꞌã vy nhomomba ꞌrã. 25 Peteĩ oo pygua meme joe opuꞌã vy
 

nhomomba avi ꞌrã. 26 Haꞌe rami ae avi anha kuery jomeme opuꞌã vy joo
 

rami eꞌỹ ikuai vaꞌe rire ndaꞌikuaivei ꞌrãgue, okanhymba ꞌrã guive.
27 — Avave rei ma ndoikei ꞌrã ava ojeroviave vaꞌe ro py imbaꞌe rei-rei re
 

imonda aguã, oipokua ranhe eꞌỹ re. Oipokua rire vy ꞌrãe oipeꞌapa.
28 — Anhetẽ aipoaꞌe pendevy: Avakue ojejavyague haꞌe ijayvu vaiague
 

omboguea aguã ma haꞌeve meme. 29 Haꞌe rã Nheꞌẽ Kyꞌa Eꞌỹ re ijayvu vaia
 

ague ma nombogueai ꞌrã, haꞌe nunga jejavya ma omboguea vaꞌerã eꞌỹ —

heꞌi. 30 Po rami ijayvu mbaꞌeta “Hexe anha onhemonde” heꞌi okuapy ramo.
 

Mateus 12.46‑50; Lucas 8.19‑21
31 Haꞌe
rami jave ovaẽ ixy, tyvy haꞌe heindy kuery. Oka py ikuaia py
oenoĩ uka. 32 Haꞌe ramo heta ijyvýry oguapy okuapy vaꞌe aipoeꞌi ixupe:
 

g
 3.10 Mateus 4.23‑25; Lucas 6.17‑19 h
 3.22 Lucas 12.10
Marcos 3​, ​4 1658

— Pee oka py ma ndexy, nderyvy haꞌe nereindy kuery ikuai. Ndereka

vy je ou — heꞌi.
33 Haꞌe ramo ombovai:
 

— Marã ramigua tu haꞌi haꞌe xeryvy kuery? 34 Haꞌe oyvýry oguapy vaꞌe
 

kuery re omaꞌẽ vy aipoeꞌi:

— Pevaꞌe ae ma haꞌi haꞌe xeryvy kuery. 35 Mbaꞌeta Nhanderuete oipotaa
 

rami ojapo vaꞌe ma haꞌi, xeryvy haꞌe xereindy kuery ikuai. i

Mateus 13.1‑9; Lucas 8.4‑8

4   Teĩgue
ju Jesus nhomboꞌe oiny yupa yvýry. Haꞌe py heta ikuai
1

ramo peteĩ kanoã py oĩ. Yy rembe re heta vaꞌe kuery ikuaia gui
mombyryꞌi oguapy oiny. Haꞌe rã heta vaꞌe kuery yeꞌẽ rembe re ikuai, ita
kuꞌi reia py.
2 Haꞌe gui opa mbaꞌe re omboꞌe mbaꞌemo re ombojoja vy. Haꞌe vy
 

aipoeꞌi:
3 — Pejapyxaka ke. Peteĩ ava oo mbaꞌemo raꞌyĩ moaĩ vy. 4 Haꞌe vaꞌe
   

omoaĩ rã amongue haꞌyĩgue hoꞌa tape yvýry. Haꞌe nunga ma guyraꞌi ou

vy hoꞌupa. 5 Amboae ma itaty yvy mbovyꞌi reia rupi hoꞌa. Haꞌe nungakue
 

ma yvy re ndoike pukui rire henhoĩ voiꞌi. 6 Haꞌe rami teĩ kuaray oẽ vy
 

omombiru, ndapoi rã. 7 Amboae ma juu mbyte rupi hoꞌa rire juu yvate
 

vy ojukapa. Haꞌe ramo ndaiꞌai. 8 Haꞌe rã amboae ma yvy porãa rupi

 

hoꞌa. Haꞌe nungakue ma henhoĩ porã, yvate haꞌe hiꞌa porã guive. Trinta,
sessenta, cem haꞌyĩ peve oiko peteĩ-teĩ gui — heꞌi.
9 Haꞌe vy aipoeꞌive ju:
 

— Ijapyxa oendu aguã oĩ vaꞌe toendu.

Mateus 13.10‑23; Lucas 8.9‑15
10  Jesus-a
gui ojepeꞌapaa ma ramo hupive ikuai vaꞌe hemimboꞌe kuery
doze vaꞌe reve ou vy oporandu okuapy mbaꞌemo re ombojoja vy ayvu
omombeꞌu vaꞌekue re. 11 Haꞌe ramo ombovai:  

— Pendevy pe Nhanderuete oikuaa uka ipoꞌakaa py mbaꞌemo oiko vaꞌe

ndoikuaa ukai vaꞌekue. Haꞌe rã amboae kuery ma mbaꞌemo re ambojojaa
rupi anho ꞌrã amboꞌe, 12 haꞌe kuery omaꞌẽ teĩ ndoexa kuaai aguã, haꞌe
 

oendu teĩ noendu kuaai aguã, ojeko rerova eꞌỹ aguã ndoperdoaai aguã
— heꞌi. j
13 Haꞌe gui ma haꞌe kuery pe oporandu:
 

— Napendu kuaai teve mbaꞌe nunga re ambojoja vy pa povaꞌe ayvu

amombeꞌuague? Mbaꞌexa tu haꞌvy pendu kuaa ta ayvu amombeꞌu vaꞌe
haꞌe javi? 14 Haꞌe gui mbaꞌemo moaĩa ma omoaĩ ayvu. 15 Po rami ikuai
   

tape yvýry omoaĩ mbyre rami: Ayvu oendu vy ojapyxaka teĩ Satanás ou

 3.35 Hebreus 2.11,12
i j
 4.12 Isaías 6.9‑10
 1659 Marcos 4

vy ayvu oipeꞌa ꞌrã haꞌe kuery re oĩ vaꞌekue. 16 Haꞌe gui po rami ma itaty
 

reia rupi omoaĩ mbyre rami ikuai: Ayvu oendu vy ojopy vyvoi ꞌrã ovyꞌa
reve. 17 Haꞌe rami teĩ ndapo pukui vaꞌe rami avi ikuai. Areꞌỹꞌi re ovaẽ
 

ꞌrã imoingo axyarã, haꞌe ayvu porã káuxa ijavyky reiarã. Haꞌe nunga
oiko rã ayvu porã rupi ikuaiague gui ojepeꞌapa ꞌrã. 18 Haꞌe gui juu mbyte
 

rupi omoaĩ mbyre rami ikuai vaꞌe ma ayvu oendu avi, 19 teĩ ko yvy re  

mbaꞌemo ikuai vaꞌe re openave vy, peráta, opa marãgua ojou porãve vy
noendu potavei ꞌrã ayvu. Haꞌe rami vy ndaiꞌai. 20 Haꞌe rã yvy porãa rupi
 

omoaĩ mbyre rami ikuai vaꞌe ma ayvu oendu vy ojopy ꞌrã, hiꞌa porã ꞌrã
guive trinta, sessenta, cem peteĩ-teĩ gui.

Lucas 8.16‑18
21 Haꞌe
gui aipoeꞌi avi:
— Tataendy ndaꞌu nhamoendy vy jajaoꞌi ꞌrã ri ajaka py, haꞌe eꞌỹ vy tupa
guýry ꞌrã ri nhamoĩ? Any, imoiny oĩaty py ae ꞌrã jaupi imoiny. 22 Mbaꞌeta  

ndoexa ukai pyre ojekuaapa ꞌrã, haꞌe onhomi mbyre oikuaa ukapaa ꞌrã.
23 Ijapyxa oendu aguã oĩ vaꞌe toendu — heꞌi.
 

24 Haꞌe kuery pe aipoeꞌive ju:

 

— Peikuaa pota porã ayvu pendu vaꞌe re. Mbaꞌeta joupe pejapoague
rami ae ꞌrã ojapoa pendevy, ojapoave ꞌrã guive. 25 Mbaꞌeta mbaꞌemo
 

oguereko vaꞌe pe omeꞌẽave ꞌrã. Haꞌe rã oguereko eꞌỹ vaꞌe gui ma

oipeꞌapaa ꞌrã oguereko reiꞌi merami vaꞌekue. k

Mbaꞌemo raꞌyĩ re ombojojaague

26  Aipoeꞌi
avi:
— Nhanderuete poꞌakaa py oiko ꞌrã yvy re ava mbaꞌemo raꞌyĩgue
onhotỹ vaꞌe rami. 27 Mbaꞌeta oke ꞌrã pyávy, haꞌe rã ára py ovy ꞌrã. Haꞌe
 

ramia ja haꞌyĩgue henhoĩ haꞌe yvate ꞌrã marã rami paa oikuaa eꞌỹ re.
28 Yvy ae ojapo ꞌrã hiꞌa aguã rami. Jypyꞌi ma henhoĩ, haꞌe gui ipoty, haꞌe
 

gui ma haꞌyĩ omonyẽ ꞌrã hiꞌa. 29 Hiꞌa ijajupa ma ramo ojayaa ꞌrã kyxe py,
 

mbaꞌeta ovaẽ ma omonoꞌõ aguã.

Mateus 13.31,32, Lucas 13.18,19
30  Aipoeꞌive
ju:
— Marã ramigua ndaꞌu Nhanderuete poꞌakaa py oiko vaꞌe reve joo
ramigua? Mbaꞌe nunga re ndaꞌu haꞌeve ambojoja aguã? 31 Mostarda raꞌyĩ  

re haꞌeve, mbaꞌeta haꞌyĩgue ikuai vaꞌe gui ruxãveꞌi vaꞌe ꞌrã nhanhotỹ.
32 Haꞌe gui nhanhotỹ ma rire yvate ꞌrã, mbaꞌemo nhanhotỹ vaꞌe haꞌe javi
 

gui tuvixave ꞌrã guive. Hakã voi tuvixa ramo guyraꞌi oveve vaꞌe ou vy
kuarayꞌã py ojapo ꞌrã guaityrã.

 4.25 Mateus 13.10‑15; Lucas 8.18; Tiago 1.22‑25

k
Marcos 4​, ​5 1660

Mateus 13.34,35
33  Heta
ayvu haꞌekue ramigua omombeꞌu haꞌe kuery pe mbaꞌemo
re ombojoja vy, ojapyxaka vaꞌe kuery oendu kuaa peve. 34 Haꞌe rami
 

avi mbaꞌemo re ombojoja eꞌỹ re ndaꞌijayvui haꞌe kuery pe. Haꞌe rã

guemimboꞌe kuery pe ma omombeꞌu porãve kuerei ꞌrã haꞌe kuery aeꞌia py.

Mateus 8.23‑27; Lucas 8.22‑25
35  Haꞌe
vaꞌe ára kaꞌaruꞌi Jesus aipoeꞌi haꞌe kuery pe:
— Jaaxa yupa rovaigua re — heꞌi. 36 Haꞌe ramo heta vaꞌe kuery
 

omondoukapa ma vy ogueraa Jesus kanoã py oĩague reve ae. Haꞌe rã

amboae kuery ma kanoã mboae py oo hakykue.
37 Haꞌe gui ou yvytu atã ramo kanoã re yai ojeapi-api. Haꞌe ramo
 

kanoã py yy tynyẽ ta ma. 38 Haꞌe rã Jesus ma kanoã revi katy oke oupy
 

akãngyta áry. Haꞌe ramo omomyĩ vy aipoeꞌi:

— Oremboꞌea, ndee nerepenai vaꞌe tyꞌy nhamanomba taa re?
39 Haꞌe ramo ovy vy ijayvu atã yvytu haꞌe yai pe. Haꞌe vy aipoeꞌi:
 

— Epytuꞌu, ekyrirĩ ke — heꞌi. Haꞌe ramove yvytu opytuꞌu, yai

okyrirĩmba guive.
40 Haꞌe gui ma aipoeꞌi:
 

— Mbaꞌe re tu guĩ rami pekyjepa? Mbaꞌe re tu noĩ pejeroviaa? — heꞌi.

41 Haꞌe ramo haꞌe kuery onhemondyipa vy joupe-upe ju aipoeꞌi:
 

— Marã ramigua tu pevaꞌe ava, yvytu haꞌe yeꞌẽ voi onheꞌẽ rendu aguã?

Mateus 8.28‑33; Lucas 8.26‑34

5   Haꞌe
rire yupa rovaigua re ovaẽ Gerasa pygua kuery yvy re.
1
2  Oguejy
ramove yvyra rupa oĩ vaꞌe gui ovaexĩ ouvy peteĩ ava nheꞌẽ
vai onhemondea vaꞌe. 3 Haꞌe vaꞌe ma itakua rupi tema oiko. Neĩ corrente
 

py teĩ avave rei nomombytaai. 4 Mbaꞌeta ojopya vy ipy rupi corrente py

 

ojokuaa teĩ omondo kuerei ꞌrã, ipy jokoa ferro guigua voi omondopa.
Avave rei ndaꞌipoꞌakaai hexe. 5 Pytũ nhavõ haꞌe ára pukukue re ojapukai
 

oikovy itakua rupi, yvyty áry guive. Onheungapa rei oikovy ita re.
6 Haꞌe gui ma mombyry gui oexa Jesus. Haꞌe vy onha ouvy vy omboete.
 

7 Ojapukai reve aipoeꞌi:

 

— Nhanderuete Yvate ete vaꞌe Raꞌy Jesus, mbaꞌe tu ndee rereko xereve?
Nhanderuete rery rupi ajerure xemoingo axy eꞌỹ aguã — heꞌi, 8 mbaꞌeta
 

nheꞌẽ vai pe Jesus aipoeꞌi ae ma: “Ejepeꞌa ke upe vaꞌe ava gui.”
9 Haꞌe gui Jesus oporandu:
 

— Marã rami tu nderery?

Ombovai:
— Xerery ma Heta vaꞌe, mbaꞌeta heta orekuai — heꞌi. 10 Haꞌe vy ojerure
 

haꞌe vaꞌe yvy gui oipeꞌa eꞌỹ aguã.

 1661 Marcos 5

11 Haꞌeꞌi
py heta ikuai poryko yvyty áry okaruaty py. 12 Haꞌe ramo nheꞌẽ
 

vai kuery aipoeꞌi Jesus pe:

— Oremondouka ꞌrãgue poryko kuerya katy haꞌe kuery re ju roĩ aguã
— heꞌi. 13 Haꞌe ramo Jesus omondouka. Haꞌe gui nheꞌẽ vai kuery ojepeꞌa
 

vy poryko re ju onhemonde. Dois mil poryko rãndaꞌu ikuai. Haꞌe gui

poryko kuery onhemondyipa vy yvyꞌã guy katy onha ojeꞌoivy, haꞌe yy py
hoꞌapa vy oyꞌupa.
14 Poryko re opena vaꞌe kuery onhamba jogueravy tetã katy, haꞌe
 

mbaꞌety rupi ikuai vaꞌe kuery pe guive omombeꞌu aguã.

Mateus 8.34; Lucas 8.35‑39
Haꞌe ramo haꞌe pygua kuery oupa oexa aguã oiko vaꞌekue. 15 Jesus  

oĩa py haꞌe kuery ovaẽ vy oexa ava anha kuery onhemondeague vaꞌe
onhemonde haꞌe hiꞌarandua oĩ porã ju ramo. Haꞌe rami vy ndaekorãvei
rei okuapy. 16 Haꞌe nunga hexaare kuery omombeꞌupa ava anha
 

onhemondea vaꞌe re oiko vaꞌekue, haꞌe poryko re guive. 17 Haꞌe rami vy  

Jesus pe ojerure okuapy haꞌe kuery rekoa gui ojepeꞌa aguã.

18 Haꞌe ramo kanoã py Jesus oĩ ramo ava anha onhemondeague vaꞌe
 

ojerure hupive oo aguã. 19 Haꞌe rami teĩ Jesus ndogueraai. Haꞌe vy aipoeꞌi:
 

— Tereo ndero katy, haꞌe neretarã kuery pe emombeꞌu Senhor

nemboaxya rupi ojapo vaꞌekue haꞌe javi — heꞌi.
20 Haꞌe ramo oo vy Decápolis tetã rupi omboypy omombeꞌu aguã ixupe
 

Jesus ojapo vaꞌekue haꞌe javi. Haꞌe ramo onhemondyi pavẽ.

Mateus 9.18,19; Lucas 8.40‑42
21 Yy
rovaigua re kanoã py Jesus oo ju ramo heta ete ojeꞌoi avi yeꞌẽ
rembe re oĩa katy. 22 Ovaẽ avi peteĩ ava Jairo hery vaꞌe, onhemboꞌeaty
 

pygua ruvixa. Haꞌe vaꞌe ma oexa Jesus vyve guenapyꞌã re oĩ henonde.

23 Haꞌe vy ojerure ete:
 

— Xerajyꞌi omano raiꞌi ma oupy. Eju ke hexe epoko, okuera vy oikove

nho aguã — heꞌi. 24 Haꞌe ramo Jesus oo hexeve.
 

Mateus 9.20‑22; Lucas 8.43‑48
Heta vaꞌe kuery omboty rei ojeꞌoivy hupive.
25 Oiko avi peteĩ kunha doze maꞌetỹ re ma gueko re riae oiko vaꞌe.
 

26 Poropoanoa kuery opa marã oguereko vaꞌekue, haꞌe kuery pe kunha

 

vaꞌe mbaꞌemo oguereko vaꞌekue haꞌe javi ma omeꞌẽ teĩ ndokuerai. Haꞌe
rami ꞌrãgue py ndaꞌeveive tema ovy. 27 Jesus mbaꞌemo ojapo oikovya
 

omombeꞌua rã kunha vaꞌe oendu vy hakykue gui ou. Heta vaꞌe mbyte gui
opoko ijao re, 28 mbaꞌeta aipoeꞌi vy: “Ijao re rive apoko teĩ akuera ꞌrã”
 

heꞌi. 29 Haꞌe ramove imbaꞌeaxy opytuꞌu vyvoi, guete re oendu ombaꞌeaxy

 

gui okuera ma raꞌea.

Marcos 5​, ​6 1662

30  Haꞌe
gui Jesus oikuaa vyvoi ixugui ipoꞌakaa oẽ rã. Haꞌe vy heta
mbyte pyve ojere vy oporandu:
— Mavaꞌe tu xere opoko?
31 Haꞌe ramo hemimboꞌe kuery ombovai:
 

— Mbaꞌe re tu teta nemboty rei vaꞌeri “Mavaꞌe tu xere opoko?” ꞌre?

32 Haꞌe gui Jesus oyvýry rupi omaꞌẽ hoꞌamy, mavaꞌe pa hexe opoko
 

vaꞌekue oexa aguã. 33 Haꞌe ramo kunha vaꞌe ma okueraague oikuaa vy

 

okyje vaꞌeri oryryipa reve ou. Henonde guenapyꞌã re oĩ vy omombeꞌu

oiko vaꞌekue. 34 Haꞌe ramo aipoeꞌi:
 

— Xerajy, rejeroviaa ndereraa jepe. Tereo porã ke, tanembaꞌeaxyve

eme.

Mateus 9.23‑26; Lucas 8.49‑56
35  Jesus
ijayvu teri hoꞌamy reve amongue ou onhemboꞌeaty pygua
ruvixa ro gui. Haꞌe vy tuu pe aipoeꞌi okuapy:
— Nderajy omano ma. Mbaꞌerã tu remoangeko teri poromboꞌea?
36 Haꞌe rã Jesus ma haꞌe nunga ayvu re nopenai. Haꞌe vy onhemboꞌeaty
 

pygua ruvixa pe aipoeꞌi:

— Enhemondyi eme, ejerovia tema — heꞌi. 37 Avave rei ndogueraai
 

ngupive, Pedro, Tiago haꞌe tyvy João eꞌỹ vy.

38 Onhemboꞌeaty pygua ruvixa ro py Jesus ovaẽ vy oendu opa marã
 

onhendu vaꞌe, ojaeꞌo haꞌe haxẽ-axẽ vaꞌe guive. 39 Haꞌe oike vy aipoeꞌi:
 

— Mbaꞌe re tu opa marã penhendu pejaeꞌo vy? Kunhaꞌi nomanoi, oke

rima — heꞌi. 40 Haꞌe ramo ojojai rei okuapy. Haꞌe gui omoẽ ukapa ma rire
 

kunhaꞌi vaꞌe ituia py ogueroike tuu, ixy haꞌe ngupive ogueraa vaꞌekue.
41 Ipo re ojopy vy aipoeꞌi:
 

— Talitá cumi — heꞌi, “Kunhaꞌi, evy ke”, heꞌia. 42 Haꞌe ramove kunhaꞌi
 

vaꞌe opuꞌã vy oguata. Doze maꞌetỹ ma oguereko. Haꞌe ramo onhemondyi

pavẽ. 43 Haꞌe rã Jesus aipoeꞌi avave rei pe omombeꞌu eꞌỹ aguã. Haꞌe gui
 

omongaru uka kunhaꞌi vaꞌe.

Mateus 13.53‑58; Lucas 4.16‑30

6   Haꞌe
gui Jesus guekoa katy oo guemimboꞌe kuery reve. 2 Sábado
1  

ovaẽ ramo nhomboꞌe onhemboꞌeaty py.

Nhomboꞌe rã heta oendu vy onhemondyipa, haꞌe vy aipoeꞌi:
— Magui ndaꞌu haꞌe rami oikuaa? Mbaꞌexa tu haꞌe ramigua ꞌarandu
ixupe omeꞌẽa? Mbaꞌexa ndaꞌu mbaꞌemo porã ojapo opo py? 3 Pevaꞌe eꞌỹ ri  

ndaꞌu oo apoa, haꞌe Maria memby, Tiago rykeꞌy, José, Judas haꞌe Simão
rykeꞌy? Haꞌe apy nhanembyte rupi eꞌỹ teve ikuai heindy kuery? — heꞌi
okuapy. Haꞌe vy ndojou porãi. l

 6.3 João 1.11
l
 1663 Marcos 6

4  Haꞌe
ramo Jesus aipoeꞌi:
— Neĩ peteĩve profeta ndaꞌipoi hekoa pygua kuery ae omovaẽ porã
vaꞌerã — heꞌi. 5 Haꞌe rami rã haꞌe py ndaꞌevei mbaꞌeve ojapo aguã
 

opoꞌakaa rupi. Mbovyꞌi re opo omoĩ vy omonguera mbaꞌeaxy gui. 6 Haꞌe 

kuery ndojeroviaia oexa vy onhemondyi. Haꞌe rami vy tekoa haꞌe katy

rai-raiꞌi oĩ vaꞌe rupi oo nhomboꞌe aguã.

Mateus 10.5‑15; Lucas 9.1‑6
7 Doze
guemimboꞌe kuery Jesus oenoĩ vy ombopoꞌaka nheꞌẽ vai re. Haꞌe
vy mokõ-mokoĩ omondouka. 8 Haꞌe kuery pe aipoeꞌi:
 

— Mbaꞌeve peraa eme tape rupi peguataa rupi, peteĩ popoka eꞌỹ vy, neĩ
mbojape, voko, neĩ peráta ndaꞌevei. 9 Pendepy regua pemoĩ aguã haꞌeve
 

teĩ peraa eme mokoĩ kamixa. 10 Haꞌe gui peteĩ oo py pevaẽa py ae ꞌrã
 

pepyta haꞌe