Você está na página 1de 21

Yaô

Gbàdúrá iaô Reza de Yaô

Emi omo Òrìsà, ki mon e temi Eu sou filho de Orixá, que eu seja Reconhe

Emi omo Òrìsà, ki mon e temi Eu sou filho de Orixá, que eu seja Reconhe

Convosco morar Yaô que vim, que eu Se


Iaô ki ó E GbE, ki mon e temi
vós

Convosco morar Yaô que vim, que eu se


Iaô ki ó E GbE, ki mon e temi
vós

Convosco morar Yaô que vim, convos


Iaô ki gbe e ó, ki gbe e ó, ki gbe e ó
convosco, Morar

Que vim morar convosco, que vim morar


Ki gbe e ó, ki gbe e ó, Orisa wa t'ilé
Nossa Casa

Ngbà Ilé 'gbe awa, Orisa wa t'ilé A casa aceita nós morarmos, Orixá da Nos

Ngbà Ilé 'gbe awa Nós aceitamos morar

Ilé Omo ní ire ó 'um Ngbe O filho está feliz em morar em nossa casa

Ó Ngbe um Ilé, ire ó Ele mora em nossa casa, ele está feliz

Ilé Omo ní ire ó 'um Ngbe O filho está feliz em morar em nossa casa

Ó Ngbe um Ilé, ire ó Ele mora em nossa casa, ele está feliz

Séré ebile wa ó um 'Ndé Tornou feliz a nossa família à sua chegada

Omo l'ayo ire ó 'wa Ndé O filho contente e feliz em chegar até nós

L'ire ó ayo Ele está feliz e contente


Omo ní ará Ilé wa ó O filho é membro da nossa casa (parente)

Oun de ara Ilé wa ó Ele chegou e é membro da Nossa Casa

Omo ní ará Ilé wa ó O filho é parente da nossa família (casa)

Oun de ara Ilé wa ó Ele chegou e é parente da Nossa Casa

Orixás
Gbàdúrà Òrìsà Reza dos Orix
É Òrìsà Wa Ni Ejo E Suprir venha Orixá-nos
Ó dide mi so e NBO Ki O ' Eu peço me erga, Saudando-vos e
Sori um lé, atrás bò Jae-lae Sobre a nossa casa, com licença, C
É um Òrìsà ní Ejo E Orixá que nós sejamos supridos
Ó dide mi so yin bo Onòn Erga-me eu peço, cultuando-vos n
Ó sé uma tradição, uma tradição ó uma sé Faça-nos felizes, faça-nos felizes
Babá um pecado e Ilé Pai da Nossa Casa, Serviremos vo
É um Òrìsà ki Oní ó l'oro Orixá para quem fazemos hoje cul
Venha nos fazer felizes, Pai da
E wá sé um lore babá um pecado e Ilé
Serviremos

Comidas
O'nje Gbàdúrà Reza das comidas
'MBA ló ojúmón um jeun Juntos vamos comer a comida d
'MBA ló ojúmón um jeun Juntos vamos comer a comida d
A ojúmón jeun mba ló Vamos comer uma comida da ma
'MBA ló um jeun o'nje Oson Juntos vamos comer uma comida da tarde
'MBA ló um jeun o'nje Oson Juntos vamos comer uma comida da tarde
A o'nje jeun ló mba Oson ' Vamos comer a comida da tarde juntos

'MBA ló um jeun o'nje alé Juntos vamos comer uma comida da noite
'MBA ló um jeun o'nje alé Juntos vamos comer uma comida da noite
Ló mba A alé jeun o'nje ' Vamos comer a comida da noite juntos

Babalaxé
Gbàdúrà ti Bàbáláàse Reza do Babalaxé
Bàbáláàse ní yè wa O Babalaxé deu-nos a vida
Lance os olhos do conhecimento sobre os f
Soju Mòn omon Bàbáláàse um pecado e
Serviremos vos

Fí adósùu mi ní yè wa Ele tornou-os adôxu E com o oxu deu-nos a

Lance os olhos do conhecimento sobre


Soju Mòn omon Bàbáláàse um pecado e
Babalaxé Serviremos
Fí ìkóòdíde mi ní yè wa Pôs em nós ikodidé o e deu-nos a vida
Lance os olhos do conhecimento sobre
Soju Mòn omon Bàbáláàse um pecado e
Babalaxé Serviremos

 Este gbàdúrà Pode ser mudado para Ìyáláàse substituindo onde


estiver Bàbáláàse

Ogum
Gbàdúrà Ògún Reza de Ogum

Oní ija Oní ija Senhor da luta, senhor da guerra

Oní ija Oní ija Senhor da luta, senhor da guerra

Atrás e atrás e meje Com licença, com licença aos sete

Meje ó rin jé e jojo Andam os sete e é extremo

A l'eru. Oní ija O medo que nós sentimos. O senhor da lut

Oní ire, Oní ó ija Senhor de Irê, senhor da luta

Ó gogoro ará oun O corpo dele é esguio

Wá gbélé gbe aláàkòro Venha morar e Proteger a Nossa Casa Sen

Um pecado yin, um pecado imonlè yin Vos Serviremos Nós, nós vos Serviremos i

Para vós que matamos no caminho, para


E pa Lóònòn sí, lóònòn sí e pa
caminho

Oní ki àwúre, oni ki Awa pa O senhor que nos abençoa, Senhor para qu

Ògún OníÌré, Lóònòn sí e pa Ogum Senhor de Irê, para quem sacrificam

Olóònòn ki àwúre Senhor dos caminhos que nos abençoa

Ògún Òrìsà ki ija àwúre Orixá Ogum luta que e nos abençoa
E ki ló iré gbe ó Sois aquele que mora em Irê
E E E Daju Awa Vigie-nos e guarde-nos
Daju e olóònòn ó Vigie-nos, dono dos Caminhos
Daju e olóònòn Awa Vigie-nos, dono dos nossos caminhos
E Daju olóònòn ó Vigie-nos, dono dos Caminhos
E Daju olóònòn Awa Vigie-nos, dono dos nossos caminhos

Oxossi
Gbàdúrà Òsóòsì Reza de Oxóssi
O caçador é suficiente para a nossa cas
Ode to wa sile, nire sile
feliz
Sí sí omon omon ira Ilé Para os filhos da casa Serem felizes
Ode to wa um sile nire O caçador é suficiente para ser feliz No

Ossain
Gbàdúrà Òsónyìn Reza de Ossain

E jìn e jìn Ewé jìn e ó Vós destes, vós destes as folhas, vós des

E jìn e jìn Ewé jìn e ó Vós destes, vós destes as folhas, vós des

E Meré jìn-mere Òsónyìn wa Oogun Vós destes a nós a magia habilmente Oss

E Meré jìn-mere Òsónyìn wa lé ó Vós destes a nós a magia habilmente Oss

Máá Lo Ba inon níigbó ti ibo um bo Nunca iremos com o fogo às matas onde

Máá Lo Ba inon níigbó ti ibo um bo Nunca iremos com o fogo às matas onde

Wa dé omi máá dé inon Nós chegaremos com água, jamais com f

Máá Lo Ba inon níigbó ti ibo um bo Jamais iremos com o fogo às matas onde

Obaluayê
Gbàdúrà Obàluwàiyé Reza de Obaluay
Bí um sápadá, bi um sápadá Se nós corrermos de volta, se corrermos
Dàgòlóònòn é, ó ó Oní yè Dê-nos licença nos caminhos, Senhos d
Eda nji E ' Acordais Vos que as Criaturas
Mo dara àgòlóònòn é Sê-de bom para mim e dê-me licença no

Oxumarê
Gbàdúrà Osumare Reza de Oxumarê
Daju E Ojo odo Certamente vossa chuva é
Daju E Ojo odo s'àwa Certamente vossa chuva é o rio para nós
Osumare e se wa de ojo Oxumarê é quem trás a nós a chuva

Gbe awa ló sìngbà opé wa Nós recebemos um e retribuímos com noss

E Ojo kun wa É o bastante a chuva para nós


Daju E Ojo odo Certamente vossa chuva é o rio

Iansã
Gbàdúrà Oya Reza de Iansã
Tawa l'ewa aláadé Nossa Bela Senhora dona da Coroa
WA de Oya e Laari ó Iansã chegou até nós, ela Possui muito valo
O ki wa Dé e Laari o Nós a saudamos quando chega até nós, ela
Sun Le oun dé Orun Ela põe fogo na terra quando chega do céu
Eèpàà hey yéyé Geere Saudamos a mãe que queima reluzente
Sun Le oun dé Orun Ela põe fogo na terra quando chega do céu

Pè Enyin um BO e Oya Chamamo vos-para cultuar-vos Iansã


Pè Enyin um bo Oya Chamamo-vos para cultuar-vos Iansã
Oya K'àrá ganhou lo Iansã que leva os raios embora
Pè Enyin um bo Oya e Ìyálóòde Chamamo-vos para cultuar-vos Iansã,
sociedade

Ewa
Gbàdúrà Yewá Reza de Ewa

NboYewà Pelé ', uma Yewá o nire Cultuamos delicadamente Ewa, estamos
Òrìsà yin Yewá um 'NBO Orixá, estamos cultuando-vos Ewa
Yewá um ó nire Ewa, estamos felizes

Oxum
Gbàdúrà Òsun Reza de Oxum
Iyá ó ó yéyé Òsun um 'NBO RI O Mãe, ó mamãe Oxum, nós a admiramos e cultua
Cumprimentamo-vos, mamãe, fale, cumprimen
Kí yéyé assim, yéyé ki so mi
mamãe
L'Orun Mojú l'Onòn Do céu olhe-me nos caminhos
Ó AYABÁ ki odo gbe l'omi Toju Ó Rainha que mora no Rio, que toma conta
Olùtojú Guardiã das águas

Yemanjá
Gbàdúrà Yemonja Reza de Yemanjá

Yemonja inú gbe l'Odon de sìngbà Yemanjá no rio vive, chega e retribui
Gba ní a tecnologia wi gbe (GBA ní odo yin) Receba-nos e proteja-nos em vosso rio
Yemonja inú gbe l'Odon de sìngbà Yemanjá no rio vive, chega e retribui
Gba ni (Agbe wi) yin odo Receba-nos e proteja-nos em vosso rio
Cultuamo-vos em vosso rio suficie
Tó bo sinu odo yin Òrìsà Ògìnyón
inhames novos
Gba ní odo yin Receba-nos em vosso rio
Cultuamo-vos em vosso rio suficie
Tó bo sinu odo yin Òrìsà Ògìnyón
inhames novos
Gba ní odo yin Receba-nos em vosso rio

Nanã
Gbàdúrà Naná Reza de Nanã
A nana ira, uma ira Naná um awo Faça-nos felizes, Nana, felizes que nós cult
Nanã, nós cultuamos um cuidadosamen
Naná um awo pelé um ní-Pelé 'MBA ló sí
juntos
Awa Ni l'omo awo Nós somos filhos do culto
Pelé-MBA pelé ani 'si lo Cuidadosamente estamos indo embora junt
Awa Ni l'omo awo Nós somos filhos do culto

Oxalá
Gbàdúrà ti Òòsààlà Reza de Oxalá
Baba e pawo (atéwó) Pai, Batemos palmas para vós
Fun mi kore pò Dê-me colheita abundante
Baba e pawo (atéwó) Pai, Batemos palmas para vós
Fun mi kore pò Dê-me colheita abundante
Saré mi ki maa e pecado Faça-me Feliz, o filho que vos sauda,
E pawo (atéwó), e divertimento mi E aplaude, dê-me
Ase kore, pe àse e o o O axé de colher, peço-vos este axé, ô
Saré sin mi k'omon e pawo Faça-me feliz que sou o filho que vos
Saré sin mi k'omon e atewó Faça-me feliz que sou o filho que vos
Aprendendo Yorubá
Alfabeto Yorubá
A B D E E F G GB
(a) (bi) (di) (ê) (é) (fi) (gi) (gbi)
HIJKLMNO
(rri) (i) (dji) (Qui) (li) (mi) (ni) (ô)
OPRSsTUW
(ó) (pi) (ri) (ci) (xi) (ti) (u) (u)
Y
(i)
obs: – c, q, v, x, z – Não existem.
Vogais nasais: – AN EN EN IN ON ON UN
(ôn) (ên) (én) (in) (ôn) (ón) (un)
Vogais não Nasais: – A E E I O O U
(a) (ê) (é) (i) (o) (ó) (u)
Pronomes Pessoais Emi……..Eu Emi sun…………Eu durmo
Iwo……..Você Iwo ra…………..Você compra
Oun…….Ele/Ela Oun Jeun……….Ele/Ela come comida
Awa……Nós Awa sere……….Nós brincamos
Enyin….Vocês Enyin mo……….Vocês sabem
Awon….Eles/Elas Awon se………..Eles/Elas fazem
Pronomes Pessoais Na Forma Contraída
(usados no tempo passado)
Mo…………..Eu Mo lo oja…………Eu fui a feira
O …………..Você O lo oja…………..Você foi a feira
O …………..Ele/Ela O lo oja…………..Ele/Ela foi a feira
A …………..Nós A lo oja……………Nós fomos a feira
E……………Vocês E lo oja……………Vocês foram a feira
Won……… Eles/Elas Won lo oja……….Eles/Elas foram a
feira
(Não podem ser usados no tempo futuro ou negativo)
Pronomes Possessivos
Temi……………meu(s)……………minha(s)
Tire…………….teu(s)…………….tua(s)
Tire…………….seu(s)……………sua(s)
Tiwa…………..nosso(s)…………nossa(s)
Tiyin………….vosso(s)………….vossa(s)
Tiwon………..dele/dela………..dele(s)/dela(s)
Pronomes Demonstrativos
Yii……………….este(s)…………esta(s)………..isto
Naa…………….esse(s)…………essa(s)………..isso
Yen……………..aquele………..aquela………..aquilo
Temi ni aso yii…………………esta roupa é minha
Tire ni owo naa………………..esse dinheiro é seu
Tire ni ago yen………………..aquele relógio é teu
Tiwa ni asiko naa…………….esse momento é nosso
Tiyin ni igba yii……………….este tempo é vosso
Tiwon ni aja yii……………….este cachorro é dele
Formas Interrogativas
Se / nje ……………….não se usa interrogação.
Beni……………………..sim
Beko……………………..não
Ko………………………..não…..só é usado no verbo ser
Ko………………………..não…..usado nos demais verbos
Se iwo ni akeko……………………você é aluno ?
Nje iwo ni akeko………………….você é aluno ?
Beni, emi ni akeko………………..sim, eu sou aluno
Beko, emi ko ni akeko……………não, eu não sou aluno
Se enyin mo Rio……………………vocês conhecem o Rio ?
Nje enyin mo Rio………………….vocês conhecem o Rio ?
Beni, awa mo RIO…………………sim, nós conhecemos o Rio
Beko, awa ko mo Rio…………….não, nós não conhecemos o
Rio
Tempo dos Verbos
N (antes do verbo)……………..coloca-o no presente continuo
Ti (antes do verbo)…………….coloca-o no passado
Maa (antes do verbo)………….coloca-o no futuro (forma mais
usada)
Yoo (antes do verbo)…………..coloca-o no futuro
Emi nlo………………….estou indo
Emi ti lo…………………já fui
Emi maa lo…………….vou ir
Emi yoo lo………………irei
Emi ti sun …………………Eu já dormi
Iwo ti ra …………………..Você já comprou
Oun ti jeun………………..Ele já comeu comida
Awa ti sere ……………….Nós já brincamos
Enyin ti mo ………………Vocês já souberam
Awon ti se ……………….Eles já fizeram
Emi maa gba …………….Eu vou receber
Iwo maa woran …………Você vai assistir
Oun maa jeun …………..Ele vai comer comida
Awa maa borisa…………Nós vamos venerar Orisa
Enyin maa sanwo……….Vocês vão pagar
Awon maa já …………….Eles vão brigar
Pronome Interrogativo
Tani ………………………Quem é ?
Kini ………………………O que é ?
Nibo ni …………………Onde é ?
Tani iwo ?…………………….Quem é você ?
Tani oun ?………………… Quem é ele ?
Tani olorisa ?……………….Quem é cultuador de Orisa ?
Tani omo-orisa ?…………Filho de Orisa ?
Emi ni fagifagi………………………Eu sou carpinteiro
Oun ni oba………………………….Ele é rei
Awa ni olorisa…………………….Nós somos cultuadores de
Orisa
Awon ni omo-orisa……………..Eles são filhos de Orisa
Kini iwo ni ? …………………..O que você tem ?
Kini oun ni ? …………………O que ele tem ?
Kini enyin ni ? ………………O que vocês tem ?
Kini awon ? ………………..O que eles tem ?
Kini oluko ni ? ……………O que o professor tem ?
Kini awon se ? …………..O que o professor tem ?
Kini awon se ? …………..O que eles fazem ?
Emi ni owo ……………..Eu tenho dinheiro
Oun ni ile ………………Ele tem casa
Awa ni adie …………..Nós temos galos/galinhas
Awon ni sokoto………Eles tem calças
Oluko ni omo ……….O professor tem filhos
Awon sere……………Eles brincam
Nibo ni Baba wa ? ……………………Onde esta o pai ?
Baba wa ni ile ………………………..O pai esta em casa
* ni – funciona como preposição
só é usado no verbo estar.
Ni bo ni iwo nlo ? …………………… Onde você esta indo ?
Emi nlo ile-eko ……………………….Eu estou indo a escola
Emi nlo si ile-eko ……………………Eu estou indo para a escola
Emi nlo oja ………………………….Eu estou indo a feira
Emi nlo si oja………………………Eu estou indo para a feira
Nibo ni iwo nlo ?…………………..Onde você esta indo ?
Emi nlo si ile-orisa……………….Eu estou indo para a casa do
Orisa.
Nibo ni oun nlo ? ………………..Para onde ele esta indo ?
Oun nlo lokun ……………………Ele esta indo a praia.
Nibo ni awa wa ? ………………Onde nós estamos ?
Awa wa ni Rio ………………….Nós estamos no Rio.
Nibo ni enyin wa ? ……………Onde vocês estão ?
Awa wa ni afin…………………Nós estamos no palácio
Nibo ni awon wa ?……………Onde eles estão ?
Awon wa ni igboro…………..Eles estão no centro da cidade.
Awon Nomba (os números)
Cardinais Totais Ordinais
1 – okan kan ekini
2 – eji meji ekeji
3 – eta meta eketa
4 – erin merin ekerin
5 – arun marun ekarun
6 – efa mefa ekefa
7 – eje meje ekeje
8 – ejo mejo ekejo
9 – esan mesan ekesan
10 – ewa mewa ekewa
11 – okanla mokanla ekekanla
12 – ejila mejila ekejila
13 – etala metala eketala
14 – erinla merinla ekerinla
15 – edogun medogun ekedogun
20 – ogun ogun ogun
25 – edogbon edogbon edogbon
30 – ogbon ogbon ogbon
40 – ogoji ogoji ogoji
50 – adota adota adota
60 – ogota ogota ogota
70 – adorin adorin adorin
80 – ogorin ogorin ogorin
90 – adorun adorun adorun
100 – ogorun ogorun ogorun
Do nº 11 ao 14 é = do 1 ao 4 + la no final.
Para os totais, acrescentamos a letra M ao início dos
cardinais, com exceção ao número 1 e, número 20 e a
adiante, tal como 21,22,23,…..; pôr exemplo:
Fazer ebo com dois obis e três galos.
A rubo pelu obi meji ati akuko meta.
Veja que, obi meji e não obi eji, akuko meta e não akuko eta.
Para termos os números ordinais, 1º, 2º, 3º, e assim pôr
diante, acrescentamos Ek ou IK ao início dos cardinais, com
exceção do número 1, 11 20, 30,…..
Regra para se escrever os números cardinais entre as
dezenas, mas após o número quinze, (16, 17, 18….21,
22,..31,32…).
Nome do número cardinal(até 5) + le + l + o nome da
dezena mais próxima, ou o nome do número cardinal(até 5)
+ din + L + o nome da dezena mais próxima, pôr exemplo:
21 = okan + le + l + ogun
OKANLELOGUN
(PASSOU UM DE VINTE)
26 = erin + din + l + ogbon
ERINDINLOGBON
(FALTOU QUATRO PARA trinta)
Aplicação da Regra:
15 – edogun
16 – erindinlogun
17 – etadinlogun
18 – ejidinlogun
19 – okandinlogun
20 – ogun
21 – okanlelogun
22 – ejilelogun
23 – etalelogun
24 – erinlelogun
25 – edogbon ou arunlelogun ou arundinlogbon
26 – erindinlogbon
27 – etadinlogbon
28 – ejidinlogbon
29 – okandinlogbon
30 – ogbon
31 – okanlelogbon
32 – ejilelogbon
33 – etalelogbon
34 – erinlelogbon
35 – arunlelogbon ou arundinlogoji
36 – erindinlogoji
37 – etadinlogoji
38 – ejidinlogoji
39 – okandinlogoji
40 – ogoji
Dias da Semana:
Ojo Aiku…………Domingo
Ojo Aje………….Segunda
Ojo Isegun……….Terça
Ojo Ojoru………..Quarta
Ojo Ojobo………..Quinta
Ojo Eti………….Sexta
Ojo Abameta………Sabado
Ojo……………..Dia
Ose……………..Semana
Osu……………..Mês
Odun……………Ano
Igba……………Momento, tempo, época
Meses do Ano:
Sere……..Janeiro
Erele…….Fevereiro
Erena……Março
Igbe…….Abril
Ebeli……Maio
Okudu……Junho
Agemo………Julho
Ogun……….Agosto
Ewewe………Setembro
Owara………Outubro
Belu……….Novembro
Ope………..Dezembro

Estações do Ano:
Igba Riru Ewe………Primavera
Igba Erun………………..Verão
Igba Ogbo ou Akoko Ikore…..Outono
Igba Otutu……………….Inverno
Ojo wo ni
Qual é o dia?
Que dia é?
Osu wo ni
Qual é o mês?
Que mês é?
Odun wo ni
Qual é o ano?
Que ano é?
Igba wo ni
Qual é a época?
Que época é?
Em que momento?
Quando?
Ojo wo ni wo lo si oja?
Que dia você foi à feira?
Emi lo si oja ni ojo aje.
Eu fui à feira na segunda-feira.
Osu wo ni iwo ra ago?
Que mês você comprou o relógio?
Emi ra ago ni osu ope.
Eu comprei o relógio no mês de Dezembro.
Igba wo ni iwo ko ede Yoruba?
Quando você aprendeu o idioma Yoruba?
Emi ko ede Yoruba ni odun 1990.
Eu aprendi o idioma Yoruba no ano de 1990.
Igba wo ni?
Em qual época?
Igba riru ewe ni.
Foi na época da primavera.
-Horas-

Ago……….Hora, Relógio
Abo………Metade da hora
Wakati……….60 minutos
Iseju……………Minuto
Koja…………….passar
Ku………………faltar
Ago melo ni………..Qual é a hora?

12:00 = Ago mejila osan/ale

12 horas da tarde/noite
12:01 = Ago mejila koja iseju kan osan/ale
12 horas e um minuto da tarde/noite
12:20 = Ago mejila koja ogun iseju osan/ale.
12 horas e 20 minutos da tarde/noite.
12:29 = Ago mejila koja iseju okandinlogbon.
osan/ale.
12 horas e 29 minutos da tarde/noite.
12:30 = Ago mejila Abo osan/ale.
12 horas e meia da tarde/noite.
12:31 = Ago kan ku iseju okandinlogbon osan/ale.
faltam 29 minutos para 1 hora da
tarde/noite.
12:59 = Ago kan ku iseju kan osan/ale.
Falta 1 minuto para 1 hora da tarde/noite.
01:00 = Ago kan osan/ale.
1 hora da tarde/noite.
Ogbon iseju = 30 minutos
* somente no 20 minutos inverte a posição de iseju e ogun.
O alfabeto Yorubá e seus fonemas
O Yorubá é uma língua milenar originária da África
Ocidental,
de regiões que hoje compreendem a Nigéria e Benin, citada
a
muitos séculos antes da chegada de europeus a Ilé-Ifé,
capital
de seu reino. O Yorubá, bem como o Haússa, é uma das
prin-
cipais linguagens usadas na Nigéria por vinte e cinco
milhões
de habitantes e por outros milhões de descendentes
africanos
em países em que sua cultura foi conservada, como a forma
Nagô no Brasil e em Cuba. O alfabeto Yorubá é composto de
sete vogais e dezoito consoantes e a variada acentuação vem
a definir em cada palavra sua correta pronúncia, sendo o
seu
sentido modificado quando da acentuação ou não da
palavra.
O alfabeto Yorubá é constituído das seguintes letras:
A B D E F G GB H J K L M N O O P R S S T U W Y
A acentuação é utilizada da seguinte forma:
o A é pronunciado com som aberto (agudo);
o E é pronunciado com som aberto (agudo);
o E é pronunciado com som fechado (grave);
o O é pronunciado com som aberto (agudo);
o O é pronunciado com som fechado (grave);
o U é pronunciado com som aberto (agudo).
o acento agudo é pronunciado em tom alto;
o acento grave é pronunciado em tom baixo;
a ausência de acentuação é pronunciada em tom médio;
o til significa a repetição da vogal (ã = aa, õ = oo);
o sublinhado sob uma vogal indica que seu som é aberto;
o sublinhado sob a consoante S indica seu o som como X.
FONEMAS Vogais
Consoantes A E E I O O U
B bá bê bé bi bô bó bú
D dá dê dé di dô dó dú
F fá fê fé fi fô fó fú
G gá guê gué gui gô gó gú
GB güá güê güé güi güô güó güú
H rrá rrê rré rri rrô rró rrú
J djá djê djé dji djô djó djú
K cá quê qué qui cô có cú
L lá lê lé li lô ló lú
M má mê mé mi mô mó mú
N ná nê né ni nô nó nú
P puá puê pué pui puô puó puú
R rá rê ré ri rô ró rú
S ssá ssê ssé ssi ssô ssó ssú
S xá xê xé xi xô xó xú
T tá tê té ti tô tó tú
W uá uê ué uí uô uó uú
Y iá iê ié ií iô ió

Você também pode gostar