Escolar Documentos
Profissional Documentos
Cultura Documentos
Imprima
ClestinFreinet,omestredotrabalho
edobomsenso
Oeducadorfrancsdesenvolveuatividadeshojecomuns,comoas
aulaspasseioeojornaldeclasse,ecriouumprojetodeescola
popular,modernaedemocrtica
Mrcio Ferrari
|<<Pginade>>|
Muitosdosconceitoseatividadesescolares
idealizadospelopedagogofrancsClestin
Freinet(18961966)setornaramtodifundidos
queheducadoresqueosutilizamsemnuncater
ouvidofalarnoautor.ocasodasaulaspasseio
(ouestudosdecampo),doscantinhos
pedaggicosedatrocadecorrespondnciaentre
escolas.Nonecessrioconhecerafundoa
obradeFreinetparafazerbomusodesses
recursos,masentenderateoriaquemotivousua
criaodeverpossibilitarsuaaplicao
integradaetornlosmaisfrteis.
ClestinFreinet
Freinetseinscreve,historicamente,entreoseducadoresidentificadoscomacorrenteda
EscolaNova,que,nasprimeirasdcadasdosculo20,seinsurgiucontraoensino
tradicionalista,centradonoprofessorenaculturaenciclopdica,propondoemseulugar
umaeducaoativaemtornodoaluno.Opedagogofrancssomouaoideriodos
http://revistaescola.abril.com.br/imprimaessapagina.shtml?http://revistaescola.abril.com.br/formacao/mestretrabalhobomsenso423309.shtml?page= 1/10
16/05/2016
Imprima
escolanovistasumavisomarxistaepopulartantodaorganizaodarededeensinocomo
doaprendizadoemsi."Freinetsempreacreditouqueprecisotransformaraescolapor
dentro,poisexatamentealiquesemanifestamascontradiessociais",dizRosaMaria
WhitakerSampaio,coordenadoradoploSoPaulodaFederaoInternacionaldos
MovimentosdaEscolaModerna(Fimem),quecongregaseguidoresdeFreinet.
Nateoriadoeducadorfrancs,otrabalhoeacooperaovmemprimeiroplano,aponto
deeledefender,emcontrastecomoutrospedagogos,incluindoosdaEscolaNova,que
"noojogoquenaturaldacriana,massimotrabalho".Seuobjetivodeclaradocriar
uma"escoladopovo".
Importnciadoxito
NofoiporacasoqueFreinetcriouumapedagogiadotrabalho.Paraele,aatividadeo
queorientaaprticaescolareoobjetivofinaldaeducaoformarcidadosparao
trabalholivreecriativo,capazdedominaretransformaromeioeemanciparquemo
exerce.Umdosdeveresdoprofessor,segundoFreinet,criarumaatmosferalaboriosana
escola,demodoaestimularascrianasafazerexperincias,procurarrespostasparasuas
necessidadeseinquietaes,ajudandoesendoajudadasporseuscolegasebuscandono
professoralgumqueorganizeotrabalho.
Outrafunoprimordialdoprofessor,segundoFreinet,colaboraraomximoparaoxito
detodososalunos.Diferentementedamaioriadospedagogosmodernos,oeducador
francsnoviavalordidticonoerro.Eleacreditavaqueofracassodesequilibrae
desmotivaoaluno,porissooprofessordeveajudloasuperaroerro."Freinetdescobriu
queaformamaisprofundadeaprendizadooenvolvimentoafetivo",dizRosaSampaio.
Aoladodapedagogiadotrabalhoedapedagogiadoxito,Freinetprops,finalmente,uma
pedagogiadobomsenso,pelaqualaaprendizagemresultadeumarelaodialticaentre
aoepensamento,outeoriaeprtica.Oprofessorsepautaporumaatitudeorientadatanto
pelapsicologiaquantopelapedagogiaassim,ohistricopessoaldoalunointeragecomos
conhecimentosnovoseessarelaoconstriseufuturonasociedade.
Livreexpresso
Esseaspectomuitoparticularqueatribuaaoaprendizadodecadacrianaarazode
Freinetnotercriadoummtodopedaggicorgido,nemumateoriapropriamente
cientfica.Mesmoassim,seuentendimentosobreosmecanismosdoaprendizadomereceu
elogiosdobilogosuoJeanPiaget(18961980),cujateoriadoconhecimentosebaseou
emminuciosaobservaocientfica.
Freinetdedicouavidaaelaborartcnicasdeensinoquefuncionamcomocanaisdalivre
expressoedaatividadecooperativa,comoobjetivodecriarumanovaeducao.Lanou
seaessatarefaporconsideraraescoladeseutempoumainstituioalienadadavidaeda
http://revistaescola.abril.com.br/imprimaessapagina.shtml?http://revistaescola.abril.com.br/formacao/mestretrabalhobomsenso423309.shtml?page= 2/10
16/05/2016
Imprima
famlia,feitadedogmasedeacumulaoestrildeinformaoe,almdisso,emgerala
servioapenasdaselites."Freinetcolocouprofessorealunosnomesmonveldeigualdade
ecamaradagem",dizRosaSampaio.Oeducadornoseopunha,porm,saulastericas.
AprimeiradasnovastcnicasdidticasdesenvolvidasporFreinetfoiaaulapasseio,que
nasceujustamentedaobservaodequeascrianasparaquemlecionava,quese
comportavamtovividamentequandoaoarlivre,pareciamdesinteressadasdentroda
escola.Umasegundacriaoclebre,aimprensanaescola,respondeunecessidadede
eliminaradistnciaentrealunoseprofessoresedetrazerparaaclasseavida"lfora"."
necessriofazernossosfilhosviveremrepblicadesdeaescola",escreveuFreinet.
ApedagogiadeFreinetsefundamentaemquatroeixos:acooperao(paraconstruiro
conhecimentocomunitariamente),acomunicao(paraformalizlo,transmitiloe
divulglo),adocumentao,comochamadolivrodavida(pararegistrodiriodosfatos
histricos),eaafetividade(comovnculoentreaspessoasedelascomoconhecimento).
Cooperaosim,manuaisno
Comaintenodeproporumareformageralnoensinofrancs,Freinetreuniusuas
experinciasdidticasnumsistemaquedenominouEscolaModerna.Entreasprincipais
"tcnicasFreinet"estoacorrespondnciaentreescolas(paraqueosalunospossamno
apenasescrever,masserlidos),osjornaisdeclasse(mural,faladoeimpresso),otextolivre
(nascidodoestmuloparaqueosalunosregistremporescritosuasidias,vivnciase
histrias),acooperativaescolar,ocontatofreqentecomospais(Freinetdefendiaquea
escoladeveriaserextensodafamlia)eosplanosdetrabalho.Opedagogoeracontrrio
aousodemanuaisemsaladeaula,sobretudoascartilhas,porconsiderlosgenricose
alheiossnecessidadesdeexpressodascrianas.Defendiaqueosalunosfossemem
buscadoconhecimentodequenecessitassemembibliotecas(quedeveriamexistirna
prpriaescola)equeconfeccionassemfichriosdeconsultaedeautocorreo(para
exercciosdeMatemtica,porexemplo).ParaFreinet,todoconhecimentofrutodoque
chamoudetateamentoexperimentalaatividadedeformularhiptesesetestarsua
validadeecabeescolaproporcionaressapossibilidadeatodacriana.
Biografia
ClestinFreinetnasceuem1896emGars,povoadonaregiodaProvena,suldaFrana.
Foipastorderebanhosantesdecomearacursaromagistrio.LutounaPrimeiraGuerra
Mundialem1914,quandoosgasestxicosdocampodebatalhaafetaramseuspulmes
paraorestodavida.Em1920,comeoualecionarnaaldeiadeBarsurLoup,ondepsem
prticaalgunsdeseusprincipaisexperimentos,comoaaulapasseioeolivrodavida.Em
1925,filiouseaoPartidoComunistaFrancs.Doisanosdepois,fundouaCooperativado
EnsinoLeigo,paradesenvolvimentoeintercmbiodenovosinstrumentospedaggicos.
Em1928,jcasadocomliseFreinet(quesetornariasuaparceiraedivulgadora),mudou
separaSaintPauldeVence,iniciandointensaatividade.Cincoanosdepois,foiexonerado
http://revistaescola.abril.com.br/imprimaessapagina.shtml?http://revistaescola.abril.com.br/formacao/mestretrabalhobomsenso423309.shtml?page= 3/10
16/05/2016
Imprima
docargodeprofessor.Em1935,ocasalFreinetconstruiuumaescolaprpriaemVence.
DuranteaSegundaGuerra,oeducadorfoipresoeadoeceunumcampodeconcentrao
alemo.Libertadodepoisdeumano,aderiuresistnciafrancesaaonazismo.Recobradaa
paz,FreinetreorganizouaescolaeacooperativaemVence.Em1956,liderouavitoriosa
campanha25AlunosporClasse.Noanoseguinte,osseguidoresdeFreinetfundarama
FederaoInternacionaldosMovimentosdaEscolaModerna(Fimem),quehojerene
educadoresdecercade40pases.Freinetmorreuem1966.
Coerncianumtempodeextremos
AmedidadaindependnciadopensamentodeFreinet
podeserdeduzidadofatodeeletersidoperseguido,ao
longodavida,porforaspolticasdetendncias
totalmenteopostas.Emborapacifista,oeducador
envolveusenasduasgrandesguerrasmundiais(1914
1918e19391945).Oprimeiroconflitoideolgicodeque
participou,noentanto,sedeunacidadedeSaintPaulde
Vence,habitadaporumacomunidadeconservadora,que
reprovouseusmtodosdidticoseconseguiuquefosse
exoneradodocargodeprofessor,em1933.Durantea
SegundaGuerraMundial,em1940,comaFrana
ocupadapelaAlemanhanazista,foipresocomo
subversivo,tantoporsuafiliaoaoPartidoComunista
comoporsuasatividadesinovadorasnocampo
CrianasnaParisocupada,em1940,
pedaggico.Depoisdofimdaguerra,passouaser
leminstruessobreousodemscaras
degs:tempodeperseguies
chamadofreqentementeacolaborarcompolticas
ideolgicas.
oficiaisefoitachadodepensadorburguspelacpulado
PC,doqualsedesligounadcadade1950.Pessoalmente,
Freinetnuncaabandonousuacrenanosocialismonemseusplanosdecolaborarparaa
criaodeumensinodecarterpopularnaFranaeemoutrospases.
Parapensar
AutilizaodetcnicasdesenvolvidasporFreinet,emparticularasaulaspasseioe
oscantinhostemticosnasaladeaula,nosignificamporsisqueoprofessor
adotouumaprticafreinetiana.precisolembrarqueoeducadorfrancscrioutais
recursosparaatingirumobjetivomaior,queodespertar,nascrianas,deuma
conscinciadeseumeio,incluindoosaspectossociais,edesuahistria.Quando
vocpromoveatividadesemsuaescola,costumaterconscinciadecomoelasse
inseremnumplanopedaggicomaisamplo?
http://revistaescola.abril.com.br/imprimaessapagina.shtml?http://revistaescola.abril.com.br/formacao/mestretrabalhobomsenso423309.shtml?page= 4/10
16/05/2016
Imprima
Quersabermais?
ClestinFreinetUmaPedagogiadeAtividadeeCooperao,MarisadelCioppoElias,112
pgs.,Ed.Vozes,tel.(24)22465552,20reais
FreinetEvoluoHistricaeAtualidades,RosaMariaWhitakerFerreiraSampaio,240pgs.,Ed.
Scipione,tel.0800161700,49,90reais
ParaumaEscoladoPovo,ClestinFreinet,144pgs.,Ed.MartinsFontes,tel.(11)32413677,
29,30reais
PedagogiadoBomSenso,ClestinFreinet,164pgs.,Ed.MartinsFontes,tel.(11)32413677,
32,60reais
Omestredotrabalhoedobomsenso
Importnciadoxito
Cooperaosim,manuaisno
Biografiaecontextohistrico
|<<Pginade>>|
Grandespensadores
Biografiaepensamentodeeducadoresquefizeramhistria,daGrciaAntigaaosdiasdehoje,
organizadosporordemalfabticadesobrenome
DeAaE
DeFaM
DeNaZ
SantoAgostinho
Oidealizadordarevelaodivina
HannahArendt
Avozdeapoioautoridadedoprofessor
Aristteles
Odefensordainstruoparaavirtude
TomsdeAquino
Opregadordarazoedaprudncia
http://revistaescola.abril.com.br/imprimaessapagina.shtml?http://revistaescola.abril.com.br/formacao/mestretrabalhobomsenso423309.shtml?page= 5/10
16/05/2016
Imprima
PierreBourdieu
Oinvestigadordadesigualdade
douardClaparde
Umpioneirodapsicologiainfantil
Comnio
Opaidadidticamoderna
AugusteComte
Ohomemquequisdarordemaomundo
OvideDecroly
Oprimeiroatratarosaberdeformanica
JohnDewey
Opensadorquepsaprticaemfoco
mileDurkheim
Ocriadordasociologiadaeducao
FlorestanFernandes
Ummilitantedoensinodemocrtico
EmiliaFerreiro
Arevoluonaalfabetizao
http://revistaescola.abril.com.br/imprimaessapagina.shtml?http://revistaescola.abril.com.br/formacao/mestretrabalhobomsenso423309.shtml?page= 6/10
16/05/2016
Imprima
MichelFoucault
Umcrticodainstituioescolar
ClestinFreinet
Omestredotrabalhoedobomsenso
PauloFreire
Omentordaeducaoparaaconscincia
FriedrichFroebel
Oformadordascrianaspequenas
HowardGardner
Ocientistadasintelignciasmltiplas
AntonioGramsci
Aemancipaodasmassassubalternas
JohannF.Herbart
Oorganizadordapedagogiacomocincia
JohnLocke
Umexploradordoentendimentohumano
MartinhoLutero
Oautordoconceitodeeducaotil
http://revistaescola.abril.com.br/imprimaessapagina.shtml?http://revistaescola.abril.com.br/formacao/mestretrabalhobomsenso423309.shtml?page= 7/10
16/05/2016
Imprima
AntonMakarenko
Oprofessordo
coletivo
KarlMarx
Ofilsofoda
revoluo
MicheldeMontaigne
Oinvestigadordesimesmo
MariaMontessori
Amdicaquevalorizouoaluno
EdgarMorin
Oarquitetodacomplexidade
AlexanderNeill
Opromotordafelicidadenasaladeaula
JohannH.Pestalozzi
Otericoqueincorporouoafetosaladeaula
JeanPiaget
Aaprendizagemnomicroscpio
Plato
Oprimeiro
http://revistaescola.abril.com.br/imprimaessapagina.shtml?http://revistaescola.abril.com.br/formacao/mestretrabalhobomsenso423309.shtml?page= 8/10
16/05/2016
Imprima
pedagogo
CarlRogers
Umpsiclogoaserviodoestudante
ErasmodeRoterd
Oportavozdohumanismo
Rousseau
Ofilsofodaliberdadecomovalorsupremo
B.F.Skinner
Ocientistadocomportamento
Scrates
Omestreembuscadaverdade
HerbertSpencer
Oidelogodaluta
pelavida
LawrenceStenhouse
Odefensordapesquisanodiaadia
AnsioTeixeira
OinventordaescolapblicanoBrasil
LevVygotsky
Otericodoensinocomoprocessosocial
http://revistaescola.abril.com.br/imprimaessapagina.shtml?http://revistaescola.abril.com.br/formacao/mestretrabalhobomsenso423309.shtml?page= 9/10
16/05/2016
Imprima
HenriWallon
Oeducador
integral
Gostoudestareportagem?AssineNOVAESCOLA
erecebamuitomaisemsuacasatodososmeses!
PublicadoemEspecialGrandesPensadores,Outubro2008.
http://revistaescola.abril.com.br/imprimaessapagina.shtml?http://revistaescola.abril.com.br/formacao/mestretrabalhobomsenso423309.shtml?page 10/10