Escolar Documentos
Profissional Documentos
Cultura Documentos
Carlos Morujão - Logica - Modernorum PDF
Carlos Morujão - Logica - Modernorum PDF
DA LINGUAGEM NA ESCOLSTICA
DOS SCULOS XIII E XIV
CARLOS MORUJO
Universidade Catlica Portuguesa
Introduo
5 Cf. Hans Poser, Zur Theorie der Modalbegriffe bei G . W. Leibniz , Wiesbaden, Fanz
Steiner Verlag , 1969, p. 6.
11 Cf. Paola Mller, Introduo a Guilherme de Ockham, Lgica dos Ternos, Porto
Alegre, EDIPUCRS, 1999, p. 14.
12 Bocio, In Categorias Aristotelis libri quattuor, I, Ibideni, col. 159 C: Ergo pri-
ma positio nominis secundum significationem vocabuli facta est, secunda vero secundum
figuram: et est prima positio, ut nomina rebus imponerentur, secunda vero ut aliis nominibus
ipsa nomina designarentur.
3 Sobre este assunto, cf. Norman Kretzmann, Anthony Kenny, Jan Pinborg, op. cit.,
pp. 486-487.
(Vx) (Hx -> Mx) _ (Vx) [( Hx1 A Mx1 ) A (Hx2 A Mx2 ) A...x]
34 William e Martha Kneale, op. cit., p. 269 . Trata-se de uma posio prpria da cha-
mada corrente parisiense da lgica do sculo XIII, por oposio corrente de Oxford,
representada por William of Sherwood.
35 Cf. Peter of Spain , Tractatus ed. cit., p. 197: Differt autem appelatio a suppositione
et a significatione , quia appelatio est tantum de re existente , sed significatio et suppositio
iam de re existente quam non existente.
3e Sobre este assunto, cf . Norman Kretzmann , Anthony Kenny, Jan Pinborg, , op.
cir., p. 175.
37 Vicente Munoz Delgado, La lgica en Ias condenaciones de 1277, loc. cit., p. 35.
38 Cf. Pierre Alfieri, Guillaume d'Ockham. Le Singulier, Paris, Ed. de Minuit, 1989,
pp. 29-30.
1...1 se essa opinio fosse verdadeira, nenhum indivduo poderia ser criado,
mas alguma coisa pr-existiria ao indivduo, que no receberia o seu ser do
nada, se o universal que nele, primeiro, fosse em um outro. Em razo do
mesmo, tambm se seguiria que Deus no poderia aniquilar um nico indi-
vduo de uma substncia se no destrusse os demais indivduos, porque, se
aniquilasse algum indivduo, destruiria tudo o que da essncia do indiv-
duo e, em consequncia, destruiria o universal que existe nele e nos outros
e, em consequncia, os outros no remanesceriam [...]. 39
39 Cf. Summa Totius Logicae, I, Lgica dos Termos, 15, trad. cit. p. 162. Comen-
trio em William Kneale e Martha Kneale, O Desenvolvimento da Lgica, ed. cit., p. 271.
90 Paola Mller, Ibidem, p. 34.
41 Cf. Summa Totius Logicae, I, 31-32, trad. cit., pp. 206-207.
45 Sobre este assunto, cf. Norman Kretzmann, Anthony Kenny, Jan Pinborg, op. cit.,
pp. 273 e segs. As discusses medievais sobre o problema dos tpicos, contudo, s
indirectamente se ligam obra de Aristteles com o mesmo nome (conhecida, alis, por
intermdio da traduo de Bocio); para um estudo aprofundado da questo seria neces-
srio ter em conta, no apenas a tradio lgica, gramatical e retrica do perodo alexandrino,
mas, em particular, os Topica de Ccero e o seu comentrio por Bocio, bem como a obra
deste ltimo intitulada De Topicis Differentiis
46 Contudo, a Sumina Lamberti conhece o sentido tcnico de consequentia como se
pode ver pela passagem seguinte: Duplex est consequentia: una scilicet in qua, posito
antecedente, de necessitate ponitur consequens, et hec potest dici naturalis vel necessaria;
alia vero est consequentia in qua, posito antecedente, non propter hoc de necessitate ponitur
consequens, sed ut frequentius concomitatur antecedens consequens et hoc potest dici
consequentia probabilis vel consequentia ut in pluribus. (Cit. in Norman Kretzmann,
Anthony Kenny, Jan Pinborg, op. cit., p. 307, nota 25.) J, todavia, na Summule Logicales
511 Cf. 1. M. Bochenski, Histria de Ia Lgica Formal, trad. de Milln Bravo Lozano,
Madrid, Ed. Gredos S. A., 1966, p. 203.
51 Alis, Abelardo mais no faz do que retomar a definio cannica de silogismo
como conhecimento pela causa. Cf. Aristteles, Analticos Posteriores, 71 b 20: [...]
tambm necessrio que a cincia demonstrativa parta de premissas que sejam verdadeiras,
primeiras, imediatas, mais conhecidas que a concluso, anteriores a ela, e relativamente
qual elas sejam a causa.
52 Sobre este assunto , cf. Joseph P. Mullally, The Summulae Logicales of Peter of
Spain, Indiana , The University of Notre Dame Press, 1945, pp . XXV-XXVIII.
53 Cf. Sexto Emprico , Adversus Mathematicus , 1, 309.
54 Cf. Norman Kretzmann , Anthony Kenny, Jan Pinborg , op. cit., p. 294.