Você está na página 1de 40

Antologia métrica da literatura latina

Anderson Martins
Arthur Rodrigues
Fábio Frohwein (Org.)
Esta publicação não tem fins lucrativos e destina-se aos alunos
da disciplina optativa Métrica latina, ministrada pelos professores
Anderson Martins, Arthur Rodrigues e Fábio Frohwein na
Faculdade de Letras da UFRJ.

Antologia métrica da literatura latina

Anderson Martins
Arthur Rodrigues
Fábio Frohwein (Org.)

Rio de Janeiro
Faculdade de Letras | UFRJ
ISBN 978-85-8101-018-2 2016
Antologia métrica da literatura latina Anderson Martins | Arthur Rodrigues | Fábio Frohwein (Org.)

Sumário

Senário jâmbico | 4
Asclepiadeu maior | 7
Priapeu | 9
Galiambo | 12
Escazonte | 17
Hendecassílabo falécio | 20
Hexâmetro datílico | 23
Dístico elegíaco | 27
Estrofe sáfica | 32
Estrofe alcaica | 37
Crédito das traduções | 40

3
Senário jâmbico
Antologia métrica da literatura latina Anderson Martins | Arthur Rodrigues | Fábio Frohwein (Org.)

CATVLLVS CATULO

IV 45
Phaselus ille, quem uidetis, hospites, Este barquinho que estais vendo, ó forasteiros,
ait fuisse nauium celerrimus, diz que foi mais veloz que todos os navios
neque ullius natantis impetum trabis e que a leveza de nenhum lenho a nadar
nequisse praeterire, siue palmulis fora capaz de superá-lo quer com remos
5 opus foret uolare siue linteo. 5 voar fosse preciso quer com linho e diz:
et hoc negat minacis Hadriatici não o desdiz a onda horrenda do Adriático,
negare litus insulasue Cycladas as ilhas Cíclades ou Rodes tão famosa,
Rhodumque nobilem horridamque Thraciam não o desdiz a má Propôntida da Trácia
Propontida trucemue Ponticum sinum, nem o temível Ponto Euxino, negro mar,
10 ubi iste post phaselus antea fuit 10 lugar onde este (após) barquinho foi bem antes
comata silua; nam Cytorio in iugo selva frondosa pois no cimo do Citoro
loquente saepe sibilum edidit coma. muitos farfalhos fez seu cabelo de folhas.
Amastri Pontica et Cytore buxifer, Amástris Pôntica! ó Citoro rico em toras!,
tibi haec fuisse et esse cognitissima tudo isto foi, tudo é de ti bem conhecido,
15 ait phaselus: ultima ex origine 15 diz o barquinho - e desde as últimas origens
tuo stetisse dicit in cacumine, afirma ter estado em pé em tua colina,
tuo imbuisse palmulas in aequore, os remos ter molhado então em tuas águas
et inde tot per impotentia freta e desde lá em meio a mares indomáveis
erum tulisse, laeua siue dextera seu senhor ter levado quer à esquerda quer
20 uocaret aura, siue utrumque Iuppiter 20 à destra houvesse vento, ou Júpiter, propício,
simul secundus incidisset in pedem; num bordo e noutro de uma só vez incidisse,
neque ulla uota litoralibus deis nem voto algum jamais aos deuses litorais
sibi esse facta, cum ueniret a mari diz que fez, quando a este lago cristalino
nouissimo hunc ad usque limpidum lacum. vinha por mares nunca dantes navegados.
25 sed haec prius fuere: nunc recondita 25 Mas isto tudo foi outrora, agora, à parte
senet quiete seque dedicat tibi, descansa com calma e envelhece e se dedica
gemelle Castor et gemelle Castoris. a ti, Castor, e a ti, ó gêmeo de Castor.

5
Antologia métrica da literatura latina Anderson Martins | Arthur Rodrigues | Fábio Frohwein (Org.)

XXIX 295
Quis hoc potest uidere, quis potest pati, Quem pode ver, quem pode suportar
nisi impudicus et uorax et aleo, (só um veado, um viciado em jogo!)
Mamurram habere quod Comata Gallia Mamurra ter o que a Gália Comada
habebat uncti et ultima Britannia? tinha antes e a última Britânia?
5 cinaede Romule haec uidebis et feres? 5 Rômulo chupador, tu vês e aguentas?
et ille nunc superbus et superfluens E ele agora, superior, super-rico,
perambulabit omnium cubilia, vai perambular pelas camas todas
ut albulus columbus aut Adoneus? qual os branquinhos pombos, qual Adônis?
cinaede Romule, haec uidebis et feres? Rômulo chupador, tu vês e aguentas?
10 es impudicus et uorax et aleo. 10 És bem veado, viciado em jogo!
eone nomine, imperator unice, Em nome disto foi, comandante único,
fuisti in ultima occidentis insula, que no ocidente andaste à ilha última
ut ista uestra diffututa mentula pra que este teu Pinto todo fodido
ducenties comesset aut trecenties? comesse ali duzentos ou trezentos?
15 quid est alid sinistra liberalitas? 15 É outra a liberdade dos ladrões?
parum expatrauit an parum elluatus est? Não fodeu tudo? Não consumiu tudo?
paterna prima lancinata sunt bona, Dilapidou primeiro os bens do pai,
secunda praeda Pontica, inde tertia Depois despojos Pônticos, e após,
Hibera, quam scit amnis aurifer Tagus: Ibéricos, bem sabe o Tejo aurífero.
20 nunc Galliae timetur et Britanniae. 20 Temem-no as Gálias, temem-no as Britânias.
quid hunc malum fouetis? aut quid hic potest Esse infeliz por que ajudais? Que sabe
nisi uncta deuorare patrimonia? mais que devorar grandes patrimônios?
eone nomine urbis opulentissime Em nome disto, em Roma ó mais potentes!,
socer generque, perdidistis omnia? ó sogro, ó genro, destruístes tudo?

6
Asclepiadeu maior
Antologia métrica da literatura latina Anderson Martins | Arthur Rodrigues | Fábio Frohwein (Org.)

CATVLLVS CATULO

XXX 305
Alfene immemor atque unanimis false sodalibus, Alfeno, que esqueces e enganas parceiros unânimes,
iam te nil miseret, dure, tui dulcis amiculi? já não sentes dó, ó cruel, de teu bom, doce amigo?
iam me prodere, iam non dubitas fallere, perfide? Trair-me, enganar-me já não imaginas, ó pérfido?
nec facta impia fallacum hominum caelicolis placent. As ímpias ações dos mortais não deleitam celícolas,
5 quae tu neglegis ac me miserum deseris in malis. 5 e nem te preocupas e em males me largas tão mísero.
eheu quid faciant, dic, homines cuiue habeant fidem? Mas diz, o que façam os homes, em quem tenhm fé?
certe tute iubebas animam tradere, inique, me Perferso, decerto ordenavas-me a alma vender,
inducens in amorem, quasi tuta omnia mi forent. levando-me a esse amor como se fosse seguro
idem nunc retrahis te ac tua dicta omnia factaque e agora sais fora e teus ditos e todos teus feitos
10 uentos irrita ferre ac nebulas aereas sinis. 10 permites que os ventos e as névoas os levem em vão.
si tu oblitus es, at di meminerunt, meminit Fides, Se tu te esqueceste, se lembram os deuses, se lembra
quae te ut paeniteat postmodo facti faciet tui. a Fé, que fará que teu feito te cause remorsos.

HORATIVS HORÁCIO

I, XI 1, 114
Tu ne quaesieris (scire nefas) quem mihi, quem tibi Tu não perguntes (é-nos proibido pelos deuses saber) que fim a mim, a ti,
finem di dederint, Leuconoe, nec Babylonios os deuses deram, Leucónoe, nem ensaies cálculos babilônicos.
temptaris numeros. Vt melius quicquid erit pati! Como é melhor suportar o que quer que o futuro reserve,
Seu pluris hiemes seu tribuit Iuppiter ultimam, quer Júpiter muitos invernos nos tenha concedido, quer um último,
5 quae nunc oppositis debilitat pumicibus mare 5 este que agora o tirreno mar quebranta ante os rochedos que se lhe opõem.
Tyrrhenum, sapias, uina liques et spatio breui Sê sensata, decanta o vinho, e faz de uma longa esperança
spem longam reseces. Dum loquimur, fugerit inuida um breve momento. Enquanto falamos, já invejoso terá fugido o tempo:
aetas: carpe diem, quam minimum credula postero. colhe cada dia, confiando o menos possível no amanhã.

8
Priapeu
Antologia métrica da literatura latina Anderson Martins | Arthur Rodrigues | Fábio Frohwein (Org.)

CATVLLVS CATULO

XVII 175
O Colonia, quae cupis ponte ludere longo, Ó Colônia, que sobre a longa ponte queres
et salire paratum habes, sed uereris inepta dançar, pular, porém a pontezinha, em frágeis
crura ponticuli axulis stantis in rediuiuis, pernas, salvas dos troços de um naufrágio, temes
ne supinus eat cauaque in palude recumbat: que se desmonte e deite-se no fundo pântano.
5 sic tibi bonus ex tua pons libidine fiat, 5 Que tenhas, qual desejas, firme ponte e Sálios
in quo uel Salisubsali sacra suscipiantur, dancem nela e o sagrado invoquem: mas te peço,
munus hoc mihi maximi da, Colonia, risus. Colônia, dá-me a graça de grandes risadas.
quendam municipem meum de tuo uolo ponte Um meu concidadão de tua ponte eu quero
ire praecipitem in lutum per caputque pedesque, ver de ponta-cabeça (aos pés) cair no lodo,
10 uerum totius ut lacus putidaeque paludis 10 bem onde a borra do fedido pântano é
liuidissima maximeque est profunda uorago. mais escura e é bem mais profundo o precipício.
insulsissimus est homo, nec sapit pueri instar Sem sal, é homem néscio qual nenê de um ano
bimuli tremula patris dormientis in ulna. ou dois, que dorme ao braço frouxo de um pai lasso.
cui cum sit uiridissimo nupta flore puella Novinha em flor, casou com ele uma menina
15 et puella tenellulo delicatior haedo, 15 mais delicada do que as tenras cabritinhas
adseruanda nigerrimis diligentius uuis, que zelar é mister, como as uvas bem negras.
ludere hanc sinit ut lubet, nec pili facit uni, Mas deixa-a divertir-se quando quer, nem liga,
nec se subleuat ex sua parte, sed uelut alnus não se abala, mas como um tronco da Ligúria,
in fossa Liguri iacet suppernata securi, tombado a machadada, jaz sobre uma vala
20 tantundem omnia sentiens quam si nulla sit usquam; 20 e sente tudo como se não fosse nada,
talis iste meus stupor nil uidet, nihil audit, tanto este espanto de homem nada vê nem ouve.
ipse qui sit, utrum sit an non sit, id quoque nescit. Quem é, se vive ou já morreu nem ele sabe.
nunc eum uolo de tuo ponte mittere pronum, Lançá-lo quero agora desta ponte abaixo
si pote stolidum repente excitare ueternum, pra ver se acorda deste estúpido letargo
25 et supinum animum in graui derelinquere caeno, 25 e, em lama espessa, larga seu inerte espírito
ferream ut soleam tenaci in uoragine mula. qual ferragem de mulas presa em duro barro.

10
Antologia métrica da literatura latina Anderson Martins | Arthur Rodrigues | Fábio Frohwein (Org.)

FRAGMENTVM I FRAGMENTO 15
Hunc lucum tibi dedico consecroque, Priape, Dedico e te consagro este bosque, Priapo,
qua domus tua Lampsaci est quaque... Priape. na lei que vige em Lâmpsaco, teu lar, Priapo.
nam te praecipue in suis urbibus colit ora Em suas urbes sobretudo a ti cultua
Hellespontia, ceteris ostriosior oris. o Helesponto, mais rico em ostras que outras praias.

11
Antologia métrica da literatura latina Anderson Martins | Arthur Rodrigues | Fábio Frohwein (Org.)

Galiambo

12
Antologia métrica da literatura latina Anderson Martins | Arthur Rodrigues | Fábio Frohwein (Org.)

CATVLLVS CATULO

LXIII 635
Super alta uectus Attis celeri rate maria, Átis, sobre alto-mar levado em lenho célere,
Phrygium ut nemus citato cupide pede tetigit, quando tocou ansioso em Frígio bosque os lestos
adiitque opaca siluis redimita loca deae, pés, no umbroso recinto em selvas, lar divino,
stimulatus ibi furenti rabie, uagus animis, de irada fúria ali tomado, alheio o espírito,
5 deuolsit ili acuto sibi pondera silice, 5 cortou com pedra aguda o peso das virilhas.
itaque ut relicta sensit sibi membra sine uiro, Quando sentiu um corpo inerte e não um homem,
etiam recente terrae sola sanguine maculans, manchando chão e terra o sangue tão recente,
niueis citata cepit manibus leue typanum, nas níveas mãos tomou ansiosa o leve tímpano,
typanum tuum, Cybebe, tua, mater initia, o teu tímpano, ó mãe Cibele, os teus inícios,
10 quatiensque terga tauri teneris caua digitis 10 batendo em cava pele táurea os tenros dedos,
canere haec suis adorta est tremebunda comitibus. trêmula começou cantar às companheiras:
“agite ite ad alta, Gallae, Cybeles nemora simul, “Ei, Galas!, ide aos altos bosques de Cibele,
simul ite, Dindymenae dominae uaga pecora, ide juntas, errante grei da mestra Díndima,
aliena quae petentes uelut exules loca vós - que, buscando alheias terras, qual no exílio,
15 sectam meam exsecutae duce me mihi comites 15 seguindo, companheiras, minha seita (eu guia),
rapidum salum tulistis truculentaque pelagi sofrestes ondas brutas, truculento mar,
et corpus euirastis Veneris nimio odio; e o corpo emasculastes de ódio imenso a Vênus -
hilarate erae citatis erroribus animum. a senhora alegrai com rápidas corridas;
mora tarda mente cedat: simul ite, sequimini não tarde ao peito a espera, juntas, ei!, segui-me
20 Phrygiam ad domum Cybebes, Phrygia ad nemora deae, 20 à Frígia casa de Cibele, Frígios bosques,
ubi cymbalum sonat uox, ubi tympana reboant, onde ressoa a voz dos címbalos, reboam
tibicen ubi canit Phryx curuo graue calamo, tímpanos, troa o Frígio aulete ao curvo cálamo,
ubi capita Maenades ui iaciunt hederigerae, onde a cabeça agitam, plenas de hera, as Mênades,
ubi sacra sancta acutis ululatibus agitant, onde gritos agudos guiam sacros ritos,
25 ubi sueuit illa diuae uolitare uaga cohors, 25 onde o séquito errante sói voltear à deusa,
quo nos decet citatis celerare tripudiis”. aonde os saltos ágeis devem apressar-nos”.

13
Antologia métrica da literatura latina Anderson Martins | Arthur Rodrigues | Fábio Frohwein (Org.)

simul haec comitibus Attis cecinit notha mulier, Átis, falsa mulher, assim que às companheiras
thiasus repente linguis trepidantibus ululat, canta, o tíaso logo ulula em línguas trêmulas,
leue tympanum remugit, caua cymbala recrepant. leve remuge o tímpano, ocos batem címbalos,
30 uiridem citus adit Idam properante pede chorus. 30 lépidos pés depressa o coro ao Ida verde
furibunda simul anhelans uaga uadit animam agens vai. E Átis, louca, errante, em delírio, expirante,
comitata tympano Attis per opaca nemora dux, por bosque umbroso as guia, acompanhada ao tímpano,
ueluti iuuenca uitans onus indomita iugi; qual novilha que evita, não domada, o jugo;
rapidae ducem sequuntur Gallae properipedem. lépidos pés, ao guia as Galas seguem rápidas;
35 itaque, ut domum Cybebes tetigere lassulae, 35 quando o templo tocaram de Cibele exaustas
nimio e labore somnum capiunt sine Cerere. do grande esforço caem no sono sem ter Ceres.
piger his labante languore oculos sopor operit; Torpor inerme em langue inércia os olhos fecha-lhes:
abit in quiete molli rabidus furor animi. da mente em mole quiete esvai-se a fúria rábida;
sed ubi oris aurei Sol radiantibus oculis mas quando, de áureo rosto, o Sol, radiante olhar,
40 lustrauit aethera album, sola dura, mare ferum, 40 correu o claro céu, os duros chãos, o fero
pepulitque noctis umbras uegetis sonipedibus, mar, e as sombras da noite expulsou com sonípedes,
ibi Somnus excitam Attin fugiens citus abiit; fortes corcéis, fugiu o Sono e fez desperta
trepidante eum recepit dea Pasithea sinu. Átis (ao seio terno o recolhe Pasítea,
ita de quiete molli rapida sine rabie deusa). Então sem raivosa fúria e em mole quiete,
45 simul ipsa pectore Attis sua facta recoluit, 45 quando o que fez refaz na mente a própria Átis,
liquidaque mente uidit sine quis ubique foret, e calma viu bem onde e sem o quê estava,
animo aestuante rusum reditum ad uada tetulit. com peito férvido de volta vai às ondas
ibi maria uasta uisens lacrimantibus oculis, e, lágrimas nos olhos, vendo o vasto mar,
patriam allocuta maestast ita uoce miseriter. chamando a pátria, assim se queixa miseranda:
50 “patria o mei creatrix, patria o mea genetrix, 50 “pátria que me criaste, ó pátria minha mãe,
ego quam miser relinquens, dominos ut erifugae que eu, mísero, deixei como ao dono um herífuga
famuli solent, ad Idae tetuli nemora pedem, criado e vim tocar meus pés nos bosques do Ida,
ut aput niuem et ferarum gelida stabula forem, para habitar a neve e os antros frios das feras
et earum omnia adirem furibunda latibula, e todos seus covis furiosa percorrer,
55 ubinam aut quibus locis te positam, patria, reor? 55 diz onde, em que lugar, ó pátria, eu creia estares;

14
Antologia métrica da literatura latina Anderson Martins | Arthur Rodrigues | Fábio Frohwein (Org.)

cupit ipsa pupula ad te sibi derigere aciem, por si cada pupila a ti dirige a vista,
rabie fera carens dum breue tempus animus est. no breve tempo em que a alma está sem fúria e raiva.
egone a mea remota haec ferar in nemora domo? Longe de casa, vão levar-me a estes bosques?
patria, bonis, amicis, genitoribus abero? Amigos, bens, meus pais vou deixar, meu país?
60 abero foro, palaestra, stadio et gyminasiis? 60 Deixar ginásios, fórum, estádios, palestras?
miser a miser, querendum est etiam atque etiam, anime. Infeliz, ah!, infeliz, queixar-te, ó alma, deves
quod enim genus figurast, ego non quod obierim? mais e mais! Que figura ou tipo eu já não tive?
ego mulier, ego adulescens, ego ephebus, ego puer, Mulher, adolescente, efebo, menino, eu
ego gymnasi fui flos, ego eram decus olei: fui a flor do ginásio, era a glória do estádio.
65 mihi ianuae frequentes, mihi limina tepida, 65 Meus portões tinham turbas, meus umbrais, calor,
mihi floridis corollis redimita domus erat, minha casa adornavam flóridas coroas,
linquendum ubi esset orto mihi Sole cubiculum. quando ao sol nado, eu tinha que deixar meu quarto.
ego nunc deum ministra et Cybeles famula ferar? Flâmula de Cibele, aos deuses vou servir?
ego Maenas, ego mei pars, ego uir sterilis ero? Eu Mênade, eu pedaço meu, serei estéril?
70 ego uiridis algida Idae niue amicta loca colam? 70 Eu nos gelos que o Ida verde veste em neve,
ego uitam agam sub altis Phrygiae columinibus, eu, viver sob os altos cimos Frígios como
ubi cerua siluicultrix, ubi aper nemoriuagus? javardo nemorívago ou cerva silvícola?
iam iam dolet quod egi, iam iamque paenitet”. Já dói-me o que já fiz e já, já me arrependo”.
roseis ut huic labellis sonitus citus abiit Quando, rápido, o som partiu dos róseos lábios,
75 geminas deorum ad aures noua nuntia referens, 75 levando a nova ao par de ouvidos numinosos,
ibi iuncta iuga resoluens Cybele leonibus Cibele então soltando os jugos dos leões -
laeuumque pecoris hostem stimulans ita loquitur. flagelo ao gado - fala, atiçando o da esquerda:
“agedum”, inquit “age ferox i> fac ut hunc furor “vai!”, disse, “vai, feroz, faz que o abale a fúria,
fac uti furoris ictu reditum in nemora ferat, faz que ferido desta fúria volte aos bosques
80 mea libere nimis qui fugere imperia cupit. 80 quem muito livre quer fugir ao meu império,
age caede terga cauda, tua uerbera patere, vai, bate a cauda às costas, sofre teus açoites,
fac cuncta mugienti fremitu loca retonent, faz tudo retumbar ao trom de teu rugido;
rutilam ferox torosa ceruice quate iubam”. fero, a rútila juba lança ao dorso em músculos”.
ait haec minax Cybebe religatque iuga manu. Minaz, Cibele fala assim e solta os jugos.

15
Antologia métrica da literatura latina Anderson Martins | Arthur Rodrigues | Fábio Frohwein (Org.)

85 ferus ipse sese adhortans rapidum incitat animo, 85 Por si o monstro incita-se e, ávido, se anima,
uadit, fremit, refringit uirgulta pede uago. vai, ruge, quebra arbustos com errantes patas,
at ubi umida albicantis loca litoris adiit, e, quando a úmida, brilhante praia atinge,
teneramque uidit Attin prope marmora pelagi, e Átis vê, meiga, junto ao mármore do mar,
facit impetum. illa demens fugit in nemora fera; ataca e, louca, aos feros bosques ela foge
90 ibi semper omne uitae spatium famula fuit. 90 e aí toda a vida sempre foi escrava.
dea, magna dea, Cybebe, dea domina Dindymi, Deusa grande, ó Cibele, senhora do Díndimo:
procul a mea tuos sit furor omnis, era, domo: longe de minha casa vá a tua fúria,
alios age incitatos, alios age rabidos. outros leva, agitados, outro leva insanos.

16
Escazonte
Antologia métrica da literatura latina Anderson Martins | Arthur Rodrigues | Fábio Frohwein (Org.)

CATVLLVS CATULO

VIII 85
Miser Catulle, desinas ineptire, Infeliz Catulo, deixa de loucura,
et quod uides perisse perditum ducas. e o que pereceu considera perdido.
fulsere quondam candidi tibi soles, Outrora brilharam-te dourados sóis
Cum uentitabas quo puella ducebat quando ias aonde levava a menina
5 amata nobis quantum amabitur nulla. 5 amada por nós como ninguém será;
Ibi illa multa tum iocosa fiebant, lá muitos deleites havia que bem
quae tu uolebas nec puella nolebat. querias tu e ela não queria mal.
Fulsere uere candidi tibi soles. É certo, brilharam-te dourados sóis...
Nunc iam illa non uolt; tu quoque, inpotens, noli, Agora ela não quer: tu, louco, não queiras
10 nec quae fugit sectare, nec miser uiue, 10 nem busques quem foge nem vivas aflito,
sed obstinata mente perfer, obdura. porém duramente suporta, resiste.
Vale, puella. Iam Catullus obdurat, Vai, menina, adeus, Catulo já resiste,
nec te requiret nec rogabit inuitam; não vai te implorar nem à força exigir-te
at tu dolebis, cum rogaberis nulla. mas quando ninguém te quiser vais sofrer.
15 Scelesta, uae te; quae tibi manet uita! 15 Ai de ti, maldita, que vida te resta?
Quis nunc te adibit? cui uideberis bella? Pois quem vai te ver? P’ra quem te enfeitarás?
Quem nunc amabis? cuius esse diceris? E quem vais amar? De quem dirás que és?
Quem basiabis? cui labella mordebis? Quem hás de beijar? Que lábios vais morder?
At tu, Catulle, destinatus obdura. Mas tu, Catulo, resoluto, resiste.

XXXIX 395
Egnatius, quod candidos habet dentes, Egnácio, porque brancos tem os dentes,
renidet usque quaque. Sei ad rei uentum est a qualquer hora ri. No tribunal
subsellium, cum orator excitat fletum, quando o orador as lágrimas desperta
renidet ille. Si ad pii rogum fili ele ri. Ante a pira de um bom filho,
5 lugetur, orba cum flet unicum mater, 5 único, quando a mãe lamenta a perda
renidet ille. Quicquid est, ubicumque est, ele ri; o que for, onde for, faça
quodcumque agit, renidet; hunc habet morbum, o que faça, ele ri; tem este vício
neque elegantem, ut arbitror, neque urbanum. pouco elegante e nada refinado.

18
Antologia métrica da literatura latina Anderson Martins | Arthur Rodrigues | Fábio Frohwein (Org.)

Quare monendum est te mihi, bone Egnati. Devo assim, caro Egnácio, te advertir:
10 Si urbanus esses aut Sabinus aut Tiburs 10 nem se fosses Romano ou Tiburtino,
aut parcus Vmber aut obesus Etruscus Sabino ou o Umbro parco ou o Etrusco,
aut Lanuuinus ater atque dentatus o Lanuvino escuro, dentes lustros,
aut Transpadanus, ut meos quoque attingam, ou Transpadano (cito os meus também)
aut qui lubet, qui puriter lauit dentes, ou qualquer um que cuida bem dos dentes,
15 tamen renidere usque quaque te nollem; 15 caberia que risses toda hora:
nam risu inepto res ineptior nulla est. um riso tolo é o que há mais tolo, mas...
nunc Celtiber es; Celtiberia in terra, és Celtibero, e lá na Celtibéria
quod quisque minxit, hoc sibi solet mane com o que mija cada um costuma-se
dentem atque russam defricare gingiuam, escovar de manhã dente e gengiva.
20 ut quo iste uester expolitior dens est, 20 Quanto mais, pois, teus dentes são brilhantes
hoc te amplius bibisse praedicet loti. mais se vê que bebeste tanta urina.

MARTIALIS MARCIAL

Epigrammata Epigramas

VII, XXVI 7, 2610


Apollinarem conueni meum, scazon, Vai-te, escazonte, ao meu amigo Apolinar,
et si uacabit – ne molestus accedas, – e se vagar tiver (não vás ser importuno),
hoc qualecumque, cuius aliqua pars ipse est, dá-lhe esta coisa à toa, de que ele faz parte:
dabis: haec facetum carmen inbuant aures. que estreiem seus ouvidos este alegre carme.
5 Si te receptum fronte uideris tota, 5 Se acolhido te vires com semblante aberto,
noto rogabis ut fauore sustentet. roga-lhe que te assista com o favor de sempre.
Quanto mearum scis amore nugarum Sabes quão grande é seu amor por minhas nugas:
flagret: nec ipse plus amare te possum. te amar com mais ardor eu mesmo não consigo.
Contra malignos esse si cupis tutus, Se proteger-te queres contra os maldizentes
10 Apollinarem conueni meum, scazon. 10 vai-te, escazonte, ao meu amigo Apolinar.

19
Hendecassílabo falécio
Antologia métrica da literatura latina Anderson Martins | Arthur Rodrigues | Fábio Frohwein (Org.)

CATVLLVS CATULO

V 55
Viuamus, mea Lesbia, atque amemus, Vem viver e amar, ó minha Lésbia,
rumoresque senum seueriorum e as fofocas de velhos tão austeros,
omnes unius aestimemus assis. estas não valem mais que um centavo!
Soles occidere et redire possunt: O sol morre e renasce todo dia,
5 nobis cum semel occidit breuis lux, 5 mas nós, quando apagada a breve chama,
nox est perpetua una dormienda. deveremos dormir perpétua noite.
Da mi basia mille, deinde centum, Oh, mil beijos me dá, e mais um cento,
dein mille altera, dein secunda centum, depois mil novamente, e outro cento,
deinde usque altera mille, deinde centum. outros mil, sem parar, e mais um cento.
10 Dein, cum milia multa fecerimus, 10 E depois de somarmos muitos deles,
conturbabimus illa, ne sciamus, agitemos a conta até perdê-la:
aut ne quis malus inuidere possit, que nenhum agourento tenha inveja
cum tantum sciat esse basiorum. ao saber que beijamos tantos beijos.

XLI 415
Ameana puella defututa Ameana, menina tão fodida,
tota milia me decem poposcit, dez mil cobrou-me e muito bem contados,
ista turpiculo puella naso, essa tal de nariz todo disforme,
decoctoris amica Formiani. amante do falido Formiano.
5 Propinqui, quibus est puella curae 5 Ó parentes, que tendes seu cuidado,
amicos medicosque conuocate; amigos, médicos, mandai vir todos!
non est sana puella, nec rogare não é sã a menina nem costuma
qualis sit solet aes imaginosum. no espelho se enxergar como ela é.

21
Antologia métrica da literatura latina Anderson Martins | Arthur Rodrigues | Fábio Frohwein (Org.)

XLVIII 485
Mellitos oculos tuos, Iuuenti, Beijar os teus olhos – Juvêncio –
siquis me sinat usque basiare, de mel, beijaria mil vezes,
usque ad milia basiem trecenta, cem mil, sem ficar satisfeito,
nec numquam uidear satur futurus, nem mesmo se a messe de beijos
5 non si densior aridis aristis 5 mais espessa fosse, mais densa
sit nostrae seges osculationis. que um feixe de espigas bem cheias.

MARTIALIS MARCIAL

IV, LXXXIX 4.8911


Ohe, iam satis est, ohe, libelle, Ei, livrinho, alto lá! Já basta! Chega!
Iam peruenimus usque ad umbilicos. Ao cilindro do rolo já chegamos!
Tu procedere adhuc et ire quaeris, Mas tu queres ir adiante e avanças,
Nec summa potes in schida teneri, parar na última folha não consegues,
5 sic tamquam tibi res peracta non sit, 5 como se não cumpriras a tarefa
Quae prima quoque pagina peracta est. que já cumpriras na primeira página.
Iam lector queriturque deficitque, O leitor já se queixa e desanima,
Iam librarius hoc et ipse dicit e já o próprio copista diz também:
“Ohe, iam satis est, ohe, libelle.” Ei, livrinho, alto lá! Já basta! Chega!

22
Antologia métrica da literatura latina Anderson Martins | Arthur Rodrigues | Fábio Frohwein (Org.)

Hexâmetro datílico

23
Antologia métrica da literatura latina Anderson Martins | Arthur Rodrigues | Fábio Frohwein (Org.)

VERGILIVS VIRGÍLIO

Aeneis Eneida

68
VI [...]
[...] De Aqueus pela matança aquele insigne,
Ille triumphata Capitolia ad alta Corintho 865 Triunfada Corinto, ao Capitólio
victor aget currum caesis insignis Achivis. Há de o carro acender. As de Agmêmnon
eruet ille Argos Agamemnoniasque Mycenas Há de essoutro assolar Micenas e Argos,
Eácide abater, do armipossante
ipsumque Aeaciden, genus armipotentis Achilli, Aquiles garfo; os Teucros seus vingando
840 ultus avos Troiae templa et temerata Minervae. 870 E de Minerva o maculado templo.
quis te, magne Cato, tacitum aut te, Cosse, relinquat? Como olvidar-te, ó Cosso, ó Catão magno?
quis Gracchi genus aut geminos, duo fulmina belli, Como os Gracos, e os dous, terror da Líbia,
Scipiadas, cladem Libyae, parvoque potentem Cipiões, raios da guerra? e na pobreza
Fabricium vel te sulco, Serrane, serentem? O potente Fabrício? e a ti, Serrano,
875 Semeando os sulcos? Onde absorto, ó Fábios,
845 quo fessum rapitis, Fabii? tu Maximus ille es, Me transportais? só tu, Máximo, aos nossos
unus qui nobis cunctando restituis rem. Detençoso a república restauras.
excudent alii spirantia mollius aera Hão de outros, sim, mais molemente os bronzes
(credo equidem), vivos ducent de marmore vultus, Respirantes fundir, sacar dos mármores
orabunt causas melius, caelique meatus 880 Vultos vivos; orar melhor nas causas;
850 describent radio et surgentia sidera dicent: Descrever com seu rádio o céu rotundo,
O orto e sidéreo curso: tu, Romano,
tu regere imperio populos, Romane, memento Cuida o mundo em reger; terás por artes
(hae tibi erunt artes), pacique imponere morem, A paz e a lei ditar, e os povos todos
parcere subiectis et debellare superbos”. 885 Poupar submissos, debelar soberbos”.
[...] [...]

VI 68
[...] [...]
Ibant obscuri sola sub nocte per umbram De erma noite iam sós no escuro envoltos,
perque domos Ditis uacuas et inania regna: Por vã Plutônia estância e vácuos reinos,

24
Antologia métrica da literatura latina Anderson Martins | Arthur Rodrigues | Fábio Frohwein (Org.)

270 quale per incertam lunam sub luce maligna 270 Qual se anda à luz falaz da incerta Lua
est iter in siluis, ubi caelum condidit umbra Por selvas, quando Jove embrusca o pólo
Iuppiter, et rebus nox abstulit atra colorem. E às cousas baça treva as cores tira.
uestibulum ante ipsum primisque in faucibus Orci No vestíbulo mesmo, às fauces do Orco
Luctus et ultrices posuere cubilia Curae, Se aninha o ultriz Remorso e o Luto e o Medo,
275 pallentesque habitant Morbi tristisque Senectus 275 Pálidos Morbos e a Velhice triste;
et Metus et malesuada Fames ac turpis Egestas, Má conselheira a Fome e a vil Penúria,
terribiles uisu formae, Letumque Labosque; Visões de horror; da mente os ruins Prazeres,
tum consanguineus Leti Sopor et mala mentis E a Morte e a Lida, e o Sono irmão da Morte:
Gaudia mortiferumque aduerso in limine Bellum Defronte a letal Guerra, e em férreo catre
280 ferreique Eumenidum thalami et Discordia demens, 280 As Fúrias, e a Discórdia insana que ata
uipereum crinem uittis innexa cruentis. Cruentos nastros na vipérea grenha:
[...] [...]

Bucolicae Bucólicas

I 19
MELIBOEVS MELIBEU
Tityre, tu patulae recubans sub tegmine fagi Títiro, tu, sentado embaixo da ampla faia,
siluestrem tenui Musam meditaris auena. tocas na tênue flauta uma canção silvestre;
nos patriae finis et dulcia linquimus arua: nós deixamos a pátria e estas doces pastagens;
nos patriam fugimus; tu, Tityre, lentus in umbra nós fugimos, e tu, tranquilo à sombra, Títiro,
5 formosam resonare doces Amaryllida siluas. 5 levas selva a ecoar Amarílis formosa.

TITYRVS TÍTIRO
O Meliboee, deus nobis haec otia fecit: Ó Melibeu, um deus, a nós, este ócio fez:
namque erit ille mihi semper deus, illius aram Ele sempre será o meu deus; que o altar dele,
saepe tener nostris ab ouilibus imbuet agnus. Tenra ovelha de nosso aprisco sempre embeba.
ille meas errare boues, ut cernis, et ipsum Bem vês, ele deixou meu rebanho pastar
10 ludere quae uellem calamo permisit agresti. 10 e eu tocar o que bem quiser em flauta agreste.
[...] [...]

25
Antologia métrica da literatura latina Anderson Martins | Arthur Rodrigues | Fábio Frohwein (Org.)

LVCRETIVS LUCRÉCIO

De rerum natura Sobre a natureza

I 13
Aeneadum genetrix, hominum diuomque uoluptas, Mãe dos enéadas, ó volúpia dos homens e deuses,
alma Venus caeli subter labentia signa alma Vênus, que sob os astros nos céus deslizantes
quae mare nauigerum, quae terras frugiferentis tu, que os navígeros mares, frugíferas terras celebras,
concelebras, per te quoniam genus omne animantum toda espécie dos animais por ti no princípio
5 concipitur uisitque exortum lumina solis: 5 foi concebida e avistou os luzeiros do sol oriente:
te, dea, te fugiunt uenti, te nubila caeli ventos fogem de ti, ó deusa, e as nuvens celestes
aduentumque tuum, tibi suauis daedala tellus fogem de teu advento e a ti a terra dedálea
summittit flores, tibi rident aequora ponti flores suaves oferta, e riem-te as ondas dos mares;
placatumque nitet diffuso lumine caelum. plácido em lume difuso, o vasto céu alumia.
[...] [...]

26
Antologia métrica da literatura latina Anderson Martins | Arthur Rodrigues | Fábio Frohwein (Org.)

Dístico elegíaco

27
Antologia métrica da literatura latina Anderson Martins | Arthur Rodrigues | Fábio Frohwein (Org.)

CATVLLVS CATULO

XCIX 995
Surripui tibi, dum ludis, mellite Iuuenti, Brincavas, meu Juvêncio de mel, e um beijinho
Suauiolum dulci dulcius ambrosia. doce roubei, mais doce que ambrosia,
Verum id non impune tuli: namque amplius horam mas não impune pois por uma hora ou mais
Suffixum in summa me memini esse cruce, senti-me atado à ponta de uma cruz,
5 Dum tibi me purgo nec possum fletibus ullis 5 me desculpando, mas meus prantos não dobraram
Tantillum uestrae demere saeuitiae. nem um tantinho da maldade tua.
Nam simul id factum est, multis diluta labella Feito o que fiz, teus lábios, úmidos de muitas
guttis abstersisti omnibus articulis, gotas, secaste com teus dedos todos,
Ne quicquam nostro contractum ex ore maneret, por não dar minha boca algum contágio, qual
10 Tamquam commictae spurca saliua lupae. 10 saliva suja em putas em que mijam,
Praeterea infesto miserum me tradere amori e mais: não me cessavas de entregar a Amor
Non cessasti omnique excruciare modo, cruel e de excruciar-me de mil jeitos,
Vt mi ex ambrosia mutatum iam foret illud até aquele beijo de ambrosia, em mim,
Suauiolum tristi tristius elleboro. tornar-se amargo, mais que o amargo heléboro.
15 Quam quoniam poenam misero proponis amori, 15 Porque esta é a pena que atribuis a um triste amor,
Numquam iam posthac basia surripiam. eu beijos!, nunca mais hei de roubar.

LXXXV 855
Odi et amo. Quare id faciam, fortasse requiris. Odeio e amo. Talvez queiras saber “como?”.
Nescio, sed fieri sentio et excrucior. Não sei. Só sei que sinto e crucifico-me.

XCIII 935
Nil nimium studeo, Caesar, tibi uelle placere, Pouco me importa, César, querer te agradar,
Nec scire utrum sis albus an ater homo. nem quero saber se és Grego ou Troiano

28
Antologia métrica da literatura latina Anderson Martins | Arthur Rodrigues | Fábio Frohwein (Org.)

TIBVLLVS TIBULO
I, IV 1.41
“Sic umbrosa tibi contingant tecta, Priape, “Assim, umbrosas copas te cubram, Priapo,
Ne capiti soles, ne noceantque nives: nem sol nem neve firam-te a cabeça.
Quae tua formosos cepit sollertia? certe Que ardil teu cativou os belos? Certamente,
Non tibi barba nitet, non tibi culta coma est, não tens barba nem coma condizentes.
5 Nudus et hibernae producis frigora brumae, 5 Nu suportas o frio da bruma hibernal;
Nudus et aestivi tempora sicca Canis.” nu, dias secos da estival Canícula.”
Sic ego; tum Bacchi respondit rustica proles Assim falei; de Baco a rústica progênie,
Armatus curva sic mihi falce deus: deus armado de curva foice, disse-me:
“O fuge te tenerae puerorum credere turbae, “ó, não creias na tenra turba de meninos,
10 Nam causam iusti semper amoris habent. 10 sempre motivo têm de justo amor.
Hic placet, angustis quod equom conpescit habenis, Este apraz por reter corcéis com rédea curta;
Hic placidam niveo pectore pellit aquam, este, água fresca fende em níveo peito;
Hic, quia fortis adest audacia, cepit; at illi este te cativou por ser valente; aquele,
Virgineus teneras stat pudor ante genas. virgem pudor se eleva em tenra face.
15 Sed ne te capiant, primo si forte negabit, 15 Não desistas, se alguém no início se negar,
Taedia: paulatim sub iuga colla dabit. dará o pescoço ao jugo com vagar:
Longa dies homini docuit parere leones, o tempo fez leões obedecerem homens,
Longa dies molli saxa peredit aqua; o tempo abriu, com água mole, rochas;
Annus in apricis maturat collibus uvas, o ano madura as uvas sob o sol dos vales,
20 Annus agit certa lucida signa vice. 20 o ano traz, regular, os astros rútilos.
[...] [...]

PROPERTIVS PROPÉRCIO

II, IV 2.47
[...] [...]
Hostis si quis erit nobis, amet ille puellas: Se eu tiver algum inimigo, que ele ame as mulheres:
gaudeat in puero, si quis amicus erit. Se eu tiver algum amigo, que ele encontre prazer num jovenzinho.
Tranquillo tuta descendis flumine cumba: Desce-se por um rio tranquilo numa barca segura:
20 quid tibi tam parui litoris unda nocet? Que mal te pode fazer a onda de uma margem tão próxima?
Alter saepe uno mutat praecordia uerbo, Este, muitas vezes, muda de sentimentos com uma só palavra,
altera uix ipso sanguine mollis erit. Áquela dificilmente o teu sangue abrandará.

29
Antologia métrica da literatura latina Anderson Martins | Arthur Rodrigues | Fábio Frohwein (Org.)

OVIDIVS OVÍDIO

Ars amatoria Arte de amar

I 16
Siquis in hoc artem populo non nouit amandi, Se alguém das nossas gentes não conhece a arte de amar,
Hoc legat et lecto carmine doctus amet. leia este canto; e, depois de o ter lido, entregue-se, com
[sabedoria, ao amor.
Siquis in hoc artem populo non nouit amandi, E a arte e as velas e os remos que fazem mover as naus,
Hoc legat et lecto carmine doctus amet. é a arte que faz mover, ligeira, a quadriga. E a arte que deve reger o Amor.
5 Arte citae ueloque rates remoque mouentur, 5 Era hábil Automedonte nas corridas e no manejo das rédeas;
Arte leues currus: arte regendus amor. Tífis, na proa hemônia, era um mestre;
Curribus Automedon lentisque erat aptus habenis, a mim, Vênus me designou o artesão do Amor;
Tiphys in Haemonia puppe magister erat: o Tífis e o Automedonte do Amor, assim me hão de chamar
Me Venus artificem tenero praefecit Amori; E ele agreste, sem dúvida, e contra mim vezes sem conta há de esbracejar;
10 Tiphys et Automedon dicar Amoris ego. 10 mas é um menino, de tenros anos e idade própria para ser amestrado.
O filho de Fílira educou, com a ajuda de uma cítara, o jovem Aquiles
Ille quidem ferus est et qui mihi saepe repugnet:
e, na suavidade da sua arte, amansou-lhe o coração agreste;
Sed puer est, aetas mollis et apta regi. aquele que tantas vezes aos companheiros, tantas vezes aos
Phillyrides puerum cithara perfecit Achillem, [inimigos encheu de pavor
Atque animos placida contudit arte feros. é voz corrente que tremia diante do velho ancião;
[...] [...]

II II6
[...] [...]
Illis sentitur non inritata uoluptas: Elas sentem o prazer sem artifício;
Quod iuuet, ex aequo femina uirque ferant. para dar gozo, devem senti-lo igualmente a mulher e o homem.
Odi concubitus, qui non utrumque resoluunt; Odeio o ato de amor que não faz soltar ambos os parceiros
Hoc est, cur pueri tangar amore minus. (eis por que me apraz menos o amor com rapazes);
685 Odi quae praebet, quia sit praebere necesse, 685 odeio aquela que se entrega por ser preciso entregar-se
Siccaque de lana cogitat ipsa sua. e que, na sua secura, só pensa na sua lã;
Quae datur officio, non est mihi grata uoluptas: prazer concedido por dever não é prazer que me dê gozo;
Officium faciat nulla puella mihi. um dever, que nenhuma mulher o pratique comigo.
[...] [...]

30
Antologia métrica da literatura latina Anderson Martins | Arthur Rodrigues | Fábio Frohwein (Org.)

III III6
[...] [...]
Femina quid faciat, cum sit uir leuior ipsa, Que há de fazer uma mulher, quando o homem é mais instável que ela
438 Forsitan et plures possit habere uiros? 438 e pode, até, possuir, quem sabe?, mais homens?
[...] [...]

MARTIALIS MARCIAL

IV, XLII 4.422


Si quis forte mihi possit praestare roganti, Se os votos exalçados poderão ser meus,
audi, quem puerum, Flacce, rogare uelim. Ouve que amante, Flaco, eu desejara ter.
Niliacis primum puer hic nascatur in oris: Do Nilo, antes de mais, tenha nascido às margens
nequitias tellus scit dare nulla magis. (Nenhuma terra ensina uma volúpla igual).
5 Sit niue candidior: namque in mareotide fusca 5 Mais branco do que a neve (pois que em Mareótida
pulchrior est quanto rarior iste color. Mais belo entre morenos quanto a alvura é rara.)
Lumina sideribus certent mollesque flagellent Olhos rivais dos astros, e moles flagelem
colla comae: tortas non amo, Flacce, comas. As comas o pescoço (caracóis não amo).
Frons breuis atque modus leuiter sit naribus uncis, A fronte breve, e um pouco o nariz aquilino.
10 Paestanis rubeant aemula labra rosis. 10 De Pestum os rubros lábios envergonhem rosas.
Saepe et nolentem cogat nolitque uolentem; Que meus caprichos negue e aos seus me curve, às vezes.
liberior domino saepe sit ille suo; Mais livre saiba ser, às vezes, que seu amo.
et timeat pueros, excludat saepe puellas: Rapazes tema, e exclua às vezes as mulheres.
uir reliquis, uni sit puer ille mihi. Para todos um homem, para mim efebo.
15 “Iam scio, nec fallis: nam me quoque iudice uerum est. 15 Ah não te enganas, não, quanto meu juízo é vero:
Talis erat” dices “noster Amazonicus”. Tal era, tu bem sabes, aquele que eu perdi.

XI, LXXXVII 11.872


Dives eras quondam: sed tunc pedico fuisti Dantes eras rico: e nessa altura enrabador tu foste
et tibi nulla diu femina nota fuit. e por longo tempo não conheceste mulher alguma.
Nunc sectaris anus. O quantum cogit egestas! Agora persegues as velhas. Oh pobreza, a quanto obrigas!
Illa fututorem te, Charideme, facit. Ela fez de ti, Caridemo, um fodilhão.

31
Antologia métrica da literatura latina Anderson Martins | Arthur Rodrigues | Fábio Frohwein (Org.)

Estrofe sáfica

32
Antologia métrica da literatura latina Anderson Martins | Arthur Rodrigues | Fábio Frohwein (Org.)

CATVLLVS CATULO

LI 515
Ille mi par esse deo uidetur, Ele me parece algum deus ao vê-lo –
ille, si fas est, superare diuos, Ele, se é possível, supera os deuses –,
sedens aduersus identidem te Que sentado em frente de ti de novo
spectat et audit Te olha e te escuta

5 dulce ridentem, misero quod omnis 5 Rir tão doce, eu mísero perco todos
eripit sensus mihi; nam simul te, Meus sentidos, pois, no momento mesmo
Lesbia, aspexi, nihil est super mi Que te vejo, Lésbia, nenhuma voz me
uocis in ore, Resta no peito,

lingua sed torpet, tenuis sub artus Já não sinto a língua; por sob os membros,
10 flamma demanat, sonitu suopte 10 Corre um fogo tênue; os ouvidos zumbem
tintinant aures, gemina teguntur Mesmo no silêncio e na luz dos olhos
lumina nocte. Paira-me a noite.

Otium, Catulle, tibi molestum est; O ócio faz tão mal para ti, Catulo.
otio exultas nimiumque gestis. No ócio exultas mais do que deverias.
15 Otium et reges prius et beatas 15 O ócio no passado desfez cidades
perdidit urbes. Ricas e reis.

33
Antologia métrica da literatura latina Anderson Martins | Arthur Rodrigues | Fábio Frohwein (Org.)

HORATIVS HORÁCIO

Carmina Odes

I, XXV 1.254
Parcius iunctas quatiunt fenestras Pouco atacam contra as janelas juntas
iactibus crebris iuuenes proterui impudicos jovens, com tantos baques,
nec tibi somnos adimunt amatque já nem cortam mais o teu sono, e a porta
ianua limen, ama a soleira,

5 quae prius multum facilis mouebat 5 a que outrora tanto batia as fáceis
cardines. Audis minus et minus iam: dobradiças. Quase já não escutas:
“Me tuo longas pereunte noctes, “Morro em longas noites por ti enquanto,
Lydia, dormis?” Lídia, tu dormes?”

Inuicem moechos anus arrogantis Mas teus putos brutos, em troco, velha,
10 flebis in solo leuis angiportu 10 chorarás a sós nalgum beco, inútil;
Thracio bacchante magis sub inter- quando o vento Trácio tornar-se, no inter-
lunia uento, lúnio, um bacante;

cum tibi flagrans amor et libido, quando a ti o amor e libido ardente,


quae solet matres furiare equorum, dessas que enlouquecem a mãe das éguas,
15 saeuit circa iecur ulcerosum 15 o ulceroso fígado confrotarem,
non sine questu, não sem lamentos

laeta quod pubes hedera uirenti contra a juventude que alegre agora
gaudeat pulla magis atque myrto, a hera verde adora ou a negra murta,
aridas frondes hiemis sodali dando para o amigo do inverno as folhas
20 dedicet Euro. 20 secas, ao Euro.

34
Antologia métrica da literatura latina Anderson Martins | Arthur Rodrigues | Fábio Frohwein (Org.)

I, XXX 1.304
O Venus regina Cnidi Paphique, Vênus, ó rainha de Cnido e Pafos,
sperne dilectam Cypron et uocantis deixa a amada Chipre, pois já te invoca
ture te multo Glycerae decoram Glícera com maços de incenso, e ao belo
transfer in aedem. templo te apressa.

5 Feruidus tecum puer et solutis 5 Vêm contigo aquele garoto ardente,


Gratiae zonis properentque Nymphae Graças com a cinta alargada, Ninfas,
et parum comis sine te Iuuentas Juventude vem, que sem ti se apaga,
Mercuriusque. junto a Mercúrio.

II, X 2.104
Rectius uiues, Licini, neque altum Muito melhor, Licínio, viverás,
semper urgendo neque, dum procellas não buscando o mar alto, sempre afoito,
cautus horrescis, nimium premendo nem te ficando, cauto, junto à praia,
litus iniquom. rábido o mar.

5 Auream quisquis mediocritatem 5 À áurea mediocridade, se alguém a ama,


diligit, tutus caret obsoleti da velha casa o desasseio evita;
sordibus tecti, caret inuidenda mas, também, sóbrio, foge aos ricos tectos,
sobrius aula. causa de inveja.

Saepius uentis agitatur ingens O vento agita sempre altos pinheiros,


10 pinus et celsae grauiore casu 10 fragorosas, desabam altas torres
decidunt turres feriuntque summos e o raio fulminante o pico fere
fulgura montis. de altas montanhas.

35
Antologia métrica da literatura latina Anderson Martins | Arthur Rodrigues | Fábio Frohwein (Org.)

Sperat infestis, metuit secundis No dia aziago, espera; no bom, teme,


alteram sortem bene praeparatum preparado o teu peito à sorte adversa.
15 pectus. Informis hiemes reducit 15 Se Jove hoje nos dá duros invernos,
Iuppiter, idem leva-os depois.

summouet. Non, si male nunc, et olim Se vais, agora, mal, nem sempre o irás.
sic erit: quondam cithara tacentem Desperta Apolo, em sua lira, às vezes,
suscitat Musam neque semper arcum a silenciosa musa, pois nem sempre
20 tendit Apollo. 20 o arco distende.

Rebus angustis animosus atque Sê animoso, sê forte, na desgraça:


fortis appare; sapienter idem sábio, saibas, porém, quando te é muito
contrahes uento nimium secundo próspero o vento, contrair a tua
turgida uela. túrgida vela.

36
Estrofe alcaica
Antologia métrica da literatura latina Anderson Martins | Arthur Rodrigues | Fábio Frohwein (Org.)

HORATIVS HORÁCIO

Carmina Odes

I, XXVI 1.264
Musis amicus tristitiam et metus Amigo das musas, a tristeza e os medos
tradam proteruis in mare Creticum aos revoltos ventos entregarei,
portare uentis, quis sub Arcto para que eles os levem para o mar de Creta.
rex gelidae metuatur orae, É-me por demais indiferente,

5 quid Tiridaten terreat, unice 5 que o rei de uma glacial região do norte é temido
securus. O quae fontibus integris ou o que assusta Tiridates. Tu que entre puras fontes
gaudes, apricos necte flores, te alegras, entrelaça soalheiras flores,
necte meo Lamiae coronam, entrelaça uma grinalda para o meu caro Lâmia,

Piplea dulcis. Nil sine te mei doce senhora de Pipleia! Sem ti, de nada servem
10 prosunt honores; hunc fidibus nouis, 10 as honras por mim concedidas; fica-vos bem imortalizá-lo,
hunc Lesbio sacrare plectro a ti e a tuas irmãs, a ele com nova lira,
teque tuasque decet sorores. a ele com lésbio plectro.

III, II 3.24
Angustam amice pauperiem pati Que o jovem, fortalecido pela dura campanha,
robustus acri militia puer de boa mente a difícil pobreza aprenda a suportar,
condiscat et Parthos ferocis que ele, cavaleiro temido por sua lança,
uexet eques metuendus hasta o terror semeie entre os feros Partos,

5 uitamque sub diuo et trepidis agat 5 sob o céu aberto em constante perigo vivendo.
in rebus. Illum ex moenibus hosticis Vendo-o das muralhas inimigas,
matrona bellantis tyranni que a mãe, esposa de um rei guerreiro,
prospiciens et adulta uirgo e sua filha virgem já adulta

38
Antologia métrica da literatura latina Anderson Martins | Arthur Rodrigues | Fábio Frohwein (Org.)

suspiret, eheu, ne rudis agminum suspirem, ah, ansiando que o noivo príncipe,
10 sponsus lacessat regius asperum 10 inexperiente na guerra, não provoque um tal leão,
tactu leonem, quem cruenta rude e áspero ao toque, cuja sangrenta cólera
per medias rapit ira caedes. o arrasta pelo meio da chacina.

Dulce et decorum est pro patria mori: Doce e belo é morrer pela pátria:
mors et fugacem persequitur uirum a morte persegue o homem que foge,
nec parcit inbellis iuuentae nem se apieda dos joelhos ou das covardes costas
15 poplitibus timidoue tergo. 15 da pusilânime juventude.

Virtus, repulsae nescia sordidae, A Virtude, desconhecendo o sórdido revés,


intaminatis fulget honoribus refulge em imaculadas honras, e não segura
nec sumit aut ponit securis ou põe de parte as machadinhas,
20 arbitrio popularis aurae. 20 à maré da vontade popular.

Virtus, recludens inmeritis mori A Virtude, abrindo aos que não merecem morrer
caelum, negata temptat iter uia do céu as portas, aventura-se por negado caminho,
coetusque uolgaris et udam e, de asas ao vento, a vulgar populaça
spernit humum fugiente pinna. e a húmida terra despreza.

25 Est et fideli tuta silentio 25 O fiel silêncio tem também segura recompensa:
merces: uetabo, qui Cereris sacrum aquele que revelado tiver o culto da misteriosa Ceres
uolgarit arcanae, sub isdem proibirei de viver sob o meu teto,
sit trabibus fragilemque mecum ou de comigo levantar âncora

soluat phaselon; saepe Diespiter no mesmo frágil barco. Tantas vezes Júpiter, desprezado,
30 neglectus incesto addidit integrum, 30 o inocente não distinguiu do culpado: raramente o Castigo,
raro antecedentem scelestum com seu pé manco, o criminoso abandonou
deseruit pede Poena claudo. que à frente tinha partido.

39
Antologia métrica da literatura latina Anderson Martins | Arthur Rodrigues | Fábio Frohwein (Org.)

Crédito das traduções

1 ALVES, João Paulo Matedi. Elegias de Tibulo: tradução e comentário. Tese de Doutorado
(Letras, Estudos Literários). Vitória: Universidade Federal do Espírito Santo, Centro de
Ciências Humanas e Naturais, 2014.
2 AMARAL, Flávia Vasconcellos. Marcial, Meleagro e alguns tópoi do epigrama. Organon. v. 31, n.
60, 2016.
3 FLORES Gilherme Gontijo; GONÇALVES, Rodrigo Tadeu. Três traduções rítmicas: Lucrécio,
Catulo e Horácio. Revista Rónai, v. 2, n. 1, 2014.
4 HORÁCIO. Odes. Tradução de Pedro Braga Falcão. Lisboa: Livros Cotovia, 2008.
5 O LIVRO de Catulo. Tradução, introdução e notas de João Angelo Oliva Neto. São Paulo:
EdUSP, 1996.
6 OVÍDIO. Amores & Arte de amar. Tradução, introduções e notas de Carlos Ascenso André.
São Paulo: Penguin Classics Companhia das Letras, 2011.
7 PROPÉRCIO. Elegias. Tradução de Aires A. Nascimento, Maria Cristina Pimentel, Paulo F.
Alberto e J.A. Segurado e Campos. Assis: Accademia Properziana del Subasio; Lisboa: Centro
de Estudos Clássicos/Faculdade de Letras, 2002.
8 VIRGÍLIO. Eneida brasileira: tradução poética da epopeia de Públio Virgílio Maro. Campinas:
EdUNICAMP, 2008.
9 VIRGÍLIO. Bucólicas. Introdução, tradução e notas de Maria Isabel Rebelo Gonçalves. S.l.:
Editorial Verbo, 1996.
10 AGNOLON, Alexandre. Apud: FAVERSANI, Fábio; JOLY, Fábio Duarte (Org.). As formas do
Império Romano. Mariana: UFOP, 2014.
11 CESILA, Robson Tadeu. Volumina, tabellae, codices: contribuições da poesia de Marcial
para a bibliologia. Disponível em: https://scholar.google.com.br/
citations?user=YSd3zCgAAAAJ&hl=pt-BR. Último acesso em: 5 set. 2016.

40

Você também pode gostar