Você está na página 1de 90

CURSO DE LATIM CURSO DE LATIM INTRODUO Este curso foi planejado e !

" li#$es% cada u a para ser feita e duas se anas% perfa&endo u total de '( se anas) Note *ue + u te po ,astante curto para u do -nio ra&o./el da at+ria% e por isso este curso e0i1ir. de /oc2 u a ,oa dose de disciplina e aplica#3o) Ao final% /oc2 pode esperar ler te0tos ori1inais e lati % de u a 1a a ,e /ariada de autores% co a ajuda de u dicion.rio) 4. de in-cio /oc2 de/eria ad*uirir u a 1ra .tica de lati ) A 56ra .tica Latina7% de Napole3o Mendes de Al eida% Editora Sarai/a% e ,ora al/o de cr-ticas por parte de al1uns educadores% ainda + u a ,oa o,ra% a ais ,arata e a ais f.cil de ser encontrada) Outras 1ra .ticas e0iste no ercado% co o a 56ra .tica da L-n1ua Latina7% de Ernesto 8arias% da 8unda#3o de Assist2ncia ao Estudante% e a 56ra .tica Latina7% de Ant9nio 8reire% editada pela Li/raria Apostolado da I prensa% e :ra1a% ;ortu1al) Essas s3o ais dif-ceis de sere encontradas% es o pela Internet) N3o enos i portante + a co pra de u a 1ra .tica de portu1u2s% de prefer2ncia u a *ue seja usada no Ensino M+dio% co e0erc-cios no fi de cada cap-tulo) A*ui + *uest3o de escol<a= <. de&enas delas no ercado) E/ite co prar u a 1ra .tica 5superior7 usada e faculdades% pelo enos por en*uanto= essas se /olta para aspectos lin1>-sticos n3o?tri/iais% distantes do tipo *ue encontrare os neste curso) Outra dica + a co pra de u ,o dicion.rio) Todo dicion.rio te suas fal<as% e dificil ente u pode ser to ado co o ideal) No entanto% su1eri os o 5Dicion.rio Latino?;ortu1u2s7% de 8) R) dos Santos Sarai/a% da Li/raria 6arnier) Este te/e sua pri eira edi#3o nos fins do s+culo @I@% e <oje o te os e fac?s- iles da edi#3o de !ABC) E0iste outros ,ons dicion.rios no ercado) Doc2 ter. ais necessidade de u dicion.rio ao fi do curso% pois e cada li#3o dare os 1loss.rios espec-ficos) Nota os ainda% por fi % *ue este curso te sua estrutura ,aseada no li/ro 5Latin= An Intensi/e Course7% de 8) L) Moreland e Rita M) 8leisc<er% editado pela Uni/ersitE of California ;ress% do *ual tira os ainda al1uns dos e0erc-cios) Esse li/ro caracteri&a?se pela apresenta#3o n3o usual da at+ria% e desde o princ-pio sup$e no leitor u certo talento para tFpicos de orfolo1ia) ;ode ser *ue /oc2 estran<e a 1rande car1a de infor a#$es e cada li#3o% as pretende os diri ir as dificuldades nos e0erc-cios su,se*>entes% os *uais fornece os e a,undGncia) N3o +% toda/ia% nosso curso% ne u a tradu#3o% ne u a adapta#3o) ;asse os a1ora para u a ,re/e e0plica#3o so,re a pronHncia do lati ) Co o este n3o + u curso para se falar lati % n3o dare os u a 1rande aten#3o I pronHncia das pala/ras) Essa ficar. ais ou enos li/re% ao 1osto do leitor) No entanto% para efeito de futuros estudos% e0pore os as principais caracter-sticas da c<a ada pronHncia reconstitu-da% ou ta ,+ restaurada% e0ata ente a *ue /e sendo adotada e escolas de todo o undo% ,aseada e pes*uisas recentes so,re os ais pro/./eis sons *ue os Ro anos atri,u-a a cada letra% e ,ora n3o <aja e al1uns pontos u unifor idade de opini$es) J ,o sa,er *ue no :rasil s3o praticados ta ,+ dois outros tipos de pronHncia% a pronHncia tradicional ,rasileira e a pronHncia ro ana) A pri eira + adaptada ao uso dos ,rasileiros% e + ta ,+ a ais usada e fFr ulas jur-dicasK a se1unda consiste na

correta pronHncia italiana% usada pela I1reja CatFlica) Luanto I orto1rafia% n3o <. diferen#as) Estas s3o as principais caracter-sticas da pronHncia restaurada Mentre par2nteses a pronHncia e a arca#3o do acento t9nicoN= aN ae e oe% diton1os% s3o pronunciados .i e Fi= nautae Mn.utaiN ,N c soa se pre co o O= Cicero MP-OeroN cN c< soa ta ,+ co o O= pulc<er MpHlOerN dN 1 se pre co o 1ue ou 1ui= an1elus M.n1uelusN eN < + le/e ente aspirado% *uase co o o < do in1l2s fN j soa se pre co o i Mnos li/ros recentes% de fato% o j + se pre su,stitu-do% na escrita% pelo iN 1N e n nunca s3o nasais= ca pus MO.? ?pus% e n3o O3pusN <N r nunca co o rr= Ro a MrF a% co o r pronunciado co o e ,aratoN <N s se pre co o ss= rosa MrFssaN iN u do 1rupo *u + se pre pronunciado= *ui% *ue MOHi% OHe N jN / se pre co o u= /ita Mu-taN Mnos li/ros recentes o / + se pre su,stitu-do% na escrita% pelo uN ON 0 co o Os= a0i us M .Osi usN lN & co o d&= Qeus Md&eusN N as letras restantes Ma% ,% d% e% f% i% l% o% p% t% EN s3o pronunciadas co o e portu1u2s) Rlti a o,ser/a#3o= letras do,radas co o ll% tt% % etc)% de/e ser pronunciadas separada ente= u a coisa + co a e outra + co a) ;ara ais infor a#$es% consulte a 1ra .tica de lati *ue /oc2 escol<eu e% se poss-/el% para u trata ento ais detal<ado e cient-fico da pronHncia% a 56ra .tica Latina7% de Ant9nio 8reire) Luanto I acentua#3o t9nica% os Ro anos fa&ia distin#3o entre /o1ais ,re/es e /o1ais lon1as% estas Hlti as co o do,ro de dura#3o das pri eiras) Na pr.tica% essa diferen#a + percept-/el apenas co o treino) N3o insistire os nesse ponto) Mas para efeitos de acentua#3o t9nica% os Ro anos usa/a a re1ra da penHlti a= se a penHlti a /o1al for lon1a% ela rece,e o acentoK se curta% o acento recua para a antepenHlti a% se for o caso) ;ara a aioria das pala/ras a posi#3o das /o1ais lon1as e ,re/es de/e ser e ori&ada) E0iste % contudo% al1u as poucas re1ras *ue nos ajuda e al1uns casos co o% por e0e plo% as se1uintes= !N /o1al se1uida de outra /o1al + 1eral ente ,re/e= filius Mf-liusK o i antes do u + ,re/eK portanto o acento recuaNK BN /o1al se1uida de duas consoantes + 1eral ente lon1a= puella Mo e /e antes de duas consoantesK + lon1o e% portanto% acentuadoN) Note *ue sF nos interessa sa,er a *uantidade Mlon1a ou ,re/eN da penHlti a /o1al) Atente ta ,+ para o fato de *ue e lati n3o e0iste pala/ras co acento na Hlti a s-la,a Mo0-tonasN) Todas as /o1ais de u a pala/ra t2 sua *uantidade ,e definida) Do seu con<eci ento depende a co preens3o dos rit os da poesia latina% at+ria *ue n3o a,ordare os neste curso) Apenas *uando for estrita ente necess.rio I pronHncia% indicare os a s-la,a t9nica co o acento 1ra/e M SN= T pleo) Adotare os essa con/en#3o so ente neste curso) Aten#3o= o acento 1ra/e *ue adota os% por con/en#3o% indica apenas a s-la,a t9nica% e nunca sua *uantidade% se lon1a ou ,re/eU N3o sendo dada nen<u a outra infor a#3o% as pala/ras ser3o pronunciadas co o se fosse escritas e portu1u2s) Outros li/ros costu a arcar as /o1ais lon1as co u tra#o so,re a /o1al Mc<a ada de acroN% e as ,re/es co u circunfle0o in/ertido Mc<a ado de ,ra*uiaN% ta ,+

so,re a /o1al) Co o antes% reco enda os aos interessados a consulta das 1ra .ticas indicadas) 8ala os aci a das pronHncias do j M*ue + se pre pronunciado co o iN e do / M*ue + se pre pronunciado co o uN) Na /erdade% essas letras fora introdu&idas no alfa,eto ro ano na Idade M+dia) Os Ro anos con<ecia e utili&a/a apenas o D aiHsculo no in-cio das pala/ras) j e / s3o arcas ais recentes criadas para indicar a se i/o1al de diton1os) Isso causa u a confus3o tre enda no o ento de se procurar u a pala/ra no dicion.rio) ;or e0e plo% a pala/ra ia n3o se encontra na letra i% as na j% pois tradicional ente a escre/-a os co o ja Mde onde /eio nossa pala/ra j.N) Co o a aioria dos dicion.rios e 1ra .ticas ant+ o uso de usar as letras j e /% reco enda os *ue as pala/ras co e#adas por i e u% se n3o encontradas% seja ta ,+ procuradas nas letras j e /) Neste curso fare os u a su,stitui#3o parcial= todo j ser. su,stitu-do por i% as n3o todo / por u) Disa os co isso preser/ar a for a co o ori1inal ente uitas pala/ras passara I l-n1ua portu1uesa= /i/o% e n3o uiuo% por e0e plo) Co o te po e co a pr.tica e li/ros diferentes% editados e /.rias +pocas% essa dificuldade desaparecer. natural ente) :o tra,al<oU LIO ! A) O siste a /er,al O portu1u2s 1uarda uitas caracter-sticas e co u co o lati ) Co o pro/a/el ente j. + de seu con<eci ento% o portu1u2s deri/ou?se de u a for a popular de lati falado na re1i3o de ;ortu1al% sendo u a de /.rias outras l-n1uas neolatinas% co o o italiano% o espan<ol e o franc2s% para citar as ais con<ecidas) Ta ,+ o siste a /er,al portu1u2s 1uardou u a -nti a rela#3o co o latino% n3o sendo os dois% no entanto% perfeita ente e*ui/alentes) Durante este curso /ere os e0ata ente onde os dois di/er1e ) As diferen#as de/e ser ,e aprendidas para u a ,oa tradu#3o= ne se pre a for a latina ter. u a tradu#3o fi0a% principal ente no caso do su,junti/o) O siste a /er,al latino possui as se1uintes caracter-sticas= !) ;essoa= as for as /er,ais do lati indica a pessoa *ue fala% se a pri eira Meu% nFsN% a se1unda Mtu% /FsN ou a terceira MeleVela% elesVelasN% se *ue necessaria ente e0ija a presen#a do prono e para indicar *ual seja) Assi % se di&e os e portu1u2s 5a as7% sa,e os *ue se trata da se1unda pessoa Mtu a asN) E lati ocorre o es o= 5a as7 si1nifica 5tu a as7% ou si ples ente 5a as7) B) NH ero= as for as /er,ais latinas indica se o sujeito + sin1ular ou plural= 5a as7 Mtu a as% sin1ularNK 5a atis7 M/Fs a ais% pluralN) ') Te po= as for as /er,ais latinas indica se a a#3o se d. no passado% no presente ou no futuro) Mas co o e0iste a preocupa#3o de se distin1uir se a a#3o foi co pletada ou se est. e curso no o ento pedido% o lati % co o e portu1u2s% /ai di/idir seus te pos passado e futuro) Note as diferen#as= 5a a/i7% eu a eiK 5a a,a 7% eu a a/aK 5a I/era 7% eu a ara Mou eu <a/ia a adoN) W) Do&= as for as /er,ais latinas distin1ue dois tipos de /o&= a ati/a indica *ue o sujeito reali&a a a#3o% e a passi/a indica *ue o sujeito de al1u a for a rece,e a a#3o) Note= 5a o7% eu a oK 5a or7Mpronuncie . orN% eu sou a ado) X) Modo= as for as /er,ais latinas distin1ue tr2s odos /er,ais) ;or odo entende os a aneira co o o sujeito conce,e a a#3o /er,al) O odo indicati/o + o odo do fatual% e + usado para se fa&er afir a#$es e per1untasK o odo su,junti/o +

usado para e0pressar id+ia% inten#3o% desejo% potencialidade ou suposi#3oK e o i perati/o + usado e ordens) :) Os te pos do indicati/o

odo

O indicati/o *uase n3o apresentar. pro,le as na tradu#3o% e a cada u de seus te pos pode os atri,uir u a for a e*ui/alente e portu1u2s) Os te pos s3o= !) ;resente= 5a at7% tradu&ido e portu1u2s pelo presente si ples= 5ele a a7 Me Is /e&es por 5ele est. a ando7% j. *ue o lati n3o fa& distin#3o entre a for a si ples e a pro1ressi/aN B) I perfeito= 5a a,at7% tradu&ido e portu1u2s pelo pret+rito i perfeito= 5ele a a/a7 Me Is /e&es por 5ele esta/a a ando7N ') 8uturo= 5a I,it7% tradu&ido e portu1u2s pelo futuro do presente si ples= 5ele a ar.7 Me Is /e&es por 5ele estar. a ando7N W) ;erfeito= 5a I/it7% tradu&ido e portu1u2s pelo pret+rito perfeito= 5ele a ou7 Me Is /e&es por 5ele te a ado7N X) Mais?*ue?perfeito= 5a I/erat7% tradu&ido e portu1u2s pelo pret+rito ais?*ue ?perfeito si ples% 5ele a ara7% ou pelo co posto% 5ele <a/ia a ado7) () 8uturo perfeito= 5a I/erit7% tradu&ido e portu1u2s pelo futuro do presente co posto= 5ele ter. a ado7) Ser3o c<a ados de te pos pri .rios os se1uintes= presente% futuro e futuro perfeitoK ser3o c<a ados de te pos secund.rios os se1uintes= i perfeito% perfeito e ais?*ue? perfeito) Luando o perfeito representar u a a#3o co e#ada no passado e *ue perdura no presente Mc<a ado de perfeito lF1icoN% ele ser. considerado te po pri .rio) ;or ora% ,asta sa,er o se1uinte= o presente e os futuros s3o pri .rios% e todos os passados secund.rios) Doltare os a falar disso ais I frente% *uando tocar os na se*>2ncia dos te pos% se o con<eci ento perfeito da *ual n3o ser3o poss-/eis tradu#$es fi+is dos te pos do su,junti/o) C) O infiniti/o As for as do indicati/o s3o c<a adas de finitas% E lati % 5finis7 si1nifica 5fronteira% li ite7% e pode os pensar *ue as for as finitas s3o li itadas por pessoa% nH ero% te po% /o& e odo) O infiniti/o n3o + li itado por pessoa% nH ero e odo% as o + por te po e /o&) Dare os a se1uir a tradu#3o 5padr3o7 para as for as do infiniti/o) Ne se pre todo infiniti/o *ue /oc2 encontrar nos te0tos latinos de/e ser necessaria ente tradu&ido por u a dessas for as% u a /e& *ue e0iste u a constru#3o uito i portante e lati % c<a ada ora#3o infiniti/a% onde o si1nificado do infiniti/o depende do te po do /er,o principal) Eis as for as= ATIDO ;ASSIDO ;RESENTE a are a ari a ar ser a ado ;ER8EITO a a/isse a atus esse ter a ado ter sido a ado

8UTURO a aturu esse a atu <a/er de a ar <a/er de ser a ado Mfor a raraN D) As *uatro conju1a#$es

iri

Co e0ce#3o do /er,o ser% todos os /er,os latinos pertence conju1a#$es a,ai0o= !) ;ri eira= /er,os co o presente do infiniti/o e ?Ire= a Ire B) Se1unda= /er,os co o presente do infiniti/o e ?Yre= i plYre ') Terceira= /er,os co o presente do infiniti/o e ?ere= incTpere W) Luarta= /er,os co o presente do infiniti/o e ?Tre= sentTre

a u a das *uatro

U a i portante diferen#a entre a se1unda e a terceira conju1a#$es= na se1unda o penHlti o e + lon1o% e por isso rece,e o acento t9nicoK na terceira% o e + se pre ,re/e% e por isso o acento t9nico recua) Doltare os a esse assunto *uando tratar os da se1unda e da terceira conju1a#$es) E) Os te pos pri iti/os Te pos pri iti/os s3o os te pos funda entais% de *ue deri/a os de ais te pos) Co o seu con<eci ento% todos os de ais te pos pode ser for ados) ;or e0e plo% o /er,o 5a ar7 te os se1uintes te pos pri iti/os= a o% a a/i% a atu % a are% *ue s3o% respecti/a ente% a pri eira pessoa do sin1ular do presente do indicati/o% 5eu a o7K a pri eira pessoa do sin1ular do perfeito% 5eu a ei7K o supino M/ere os seu si1nificado ais I frenteN% 5a ado7K e o infiniti/o presente% 5a ar7) Cada u desses te pos pri iti/os + respons./el pela for a#3o de u a s+rie de outros te pos% cujo conjunto for ar. a conju1a#3o co pleta do /er,o) Costu a?se reco endar *ue% junta ente co o /er,o% seja aprendidos seus te pos pri iti/os) Co a pr.tica% no entanto% isso se tornar. auto .tico% e n3o ser. necess.rio por ora *ue /oc2 se preocupe co eles) Apenas 1uarde *ue esse fato= de apenas *uatro te pos os outros todos pode ser for ados) E u dicion.rio /oc2 de/er. procurar se pre pela pri eira pessoa do presente do indicati/o% ou seja% e 5a o7% e nunca e 5a are7) J u costu e diferente do nosso% *ue costu a os se pre procurar o si1nificado de u /er,o pelo infiniti/o) U outro fato interessante + *ue no dicion.rio /oc2 encontrar.% para o /er,o 5a ar7% a enuncia#3o de seus te pos pri iti/os de for a a,re/iada= a o% ?as% ?a/i% ?atu % ?are% de onde /oc2 for ar. a o% a as Ma se1unda pessoal do sin1ular do presente do indicati/o% 5tu a as7% e ,ora n3o seja u te po pri iti/oN% a a/i% a atu % a are) E assi co todos outros /er,os) 8) O siste a do presente do indicati/o ati/o das duas pri eiras conju1a#$es Co o /i os na se#3o : aci a% seis s3o os te pos do indicati/o% *ue lista os na se1uinte orde = presente% i perfeito% futuroK perfeito% ais?*ue?perfeito% futuro perfeito) Os tr2s pri eiros for a o c<a ado siste a do presente) Todos estes tr2s te pos% o presente% o i perfeito e o futuro% s3o for ados de aneira se el<ante) ;ri eiro% to a? se o infiniti/o presente% a are% e retira?se o ?re do final) No *ue so,ra% a a?% adicione= !) ;ara o presente% as ter ina#$es

?o ?s ?t e for e ? us ?tis ?nt

a a a a a a

ao% *ue /ira a o Z eu a o as Z tu a as at Z ele a a% ela a a a us Z nFs a a os atis Z /Fs a ais ant Z eles a a % elas a a

B) ;ara o i perfeito% so e ?,a% for ando a a,a?% e as ter ina#$es= ? Mn3o ?oN a a,a Z eu a a/a ?s a a,as Z tu a a/as ?t e for e a a,at Z ele a a/a% ela a a/a ? us a a,I us Z nFs a ./a os ?tis a a,Itis Z /Fs a ./eis ?nt a a,ant Z eles a a/a % elas a a/a Note *ue a Hnica diferen#a nas ter ina#$es + *ue o ?o /irou ? na pri eira pessoa do sin1ular) ') ;ara o futuro% so e ?,i% for ando a a,i?% e as ter ina#$es= ?o a I,io% *ue /ira a I,o Z eu a arei ?s a I,is Z tu a ar.s ?t e for e a I,it Z ele a ar.% ela a ar. ? us a I,i us Z nFs a are os ?tis a I,itis Z /Fs a areis ?nt a I,unt Z elesVelas a ar3o Note *ue as ter ina#$es s3o as es as do presente) Na terceira pessoa do plural% o i /irou u) ;are u pouco e note= presente= a a? [ ter ina#$es Mna pri eira a ao /ira a oN i perfeito= a a? [ ?,a? [ ter ina#$es Mna pri eira acrescente ? e n3o ?oN futuro= a a? [ ?,i? [ ter ) Mna pri eira a a,io /ira a a,o% e na Hlti a o i /ira uN) 8a#a uso desse fato para for ar os es os te pos da se1unda conju1a#3o) Use o /er,o T pleo% 5enc<er7= to e o infiniti/o presente% i plYre% tire o ?re% e co o restante% i plY?% for e o presente% o i perfeito e o futuro do indicati/o) Este + seu pri eiro e0erc-cio) A su,stitui#3o de a a? por i plY?% siste atica ente% l<e dar. a no/a conju1a#3o) Note *ue T pleo te o e ,re/e) Nas de ais for as% + lon1o) J ,o 1uardar a li#3o= os tr2s pri eiros te pos do indicati/o na pri eira e na se1unda conju1a#$es t2 ter ina#$es id2nticas) 6) O /er,o ser O /er,o 5ser7% assi co o + irre1ular e portu1u2s% o + ta ,+ e lati ) N3o nos resta outra alternati/a sen3o decorar suas for as) 8a#a isso o *uanto antes% u a /e& *ue ele + dos ais fre*>entes% al+ de ser/ir de ,ase para u a s+rie de outros /er,os uito i portantes dele deri/ados) Eis as for as= ;RESENTE su sou IM;ER8EITO era era 8UTURO ero serei

es est su us estis sunt

+s + so os sois s3o

eras eras erat era erI us +ra os erItis +reis erant era

eris erit Yri us Yritis erunt

ser.s ser. sere os sereis ser3o

Repare a acentua#3o de cada for a) \) O siste a no inal Su,stanti/os% adjeti/os e prono es e lati sofre /aria#$es no fi da pala/ra% c<a adas de fle0$es) Estas ser/e para ostrar *ual + a rela#3o da pala/ra e *uest3o co as outras da ora#3o) E portu1u2s% costu a os usar preposi#$es para ostrar u a s+rie de rela#$es) ;or e0e plo% *uando di&e os 5casa de ;aulo7% usa os a preposi#3o 5de7 para indicar de *ue + a casa% e u a rela#3o de posse% de perten#a) Dois su,stanti/os fora relacionados pela preposi#3o 5de7) E lati isso ta ,+ se d.) Os Ro anos tin<a /.rias preposi#$es para indicar /ariados tipos de rela#$es e% al+ delas% usa/a ter ina#$es especiais% no fi de cada su,stanti/o% adjeti/o ou prono e% *ue /aria/a de acordo co a rela#3o *ue *ueria esta,elecer) Cada tipo de rela#3o + c<a ada de caso% e <. seis casos e lati % *ue n3o es1ota de for a al1u a todos os tipos de rela#$es *ue pode ser esta,elecidas entre as pala/ras) Na /erdade% cada caso poderia ser su,stitu-do por u a preposi#3o% e /ice?/ersa) Os casos 5pri/ile1iados7 e lati % co u a ter ina#3o especial% s3o= !)No inati/o= + o caso da pala/ra *ue dese pen<a a fun#3o de sujeito ou de predicati/o= 8e ina a at) A ul<er a a) 8e ina est re1ina) A ul<er + u a rain<a) Nesses dois casos% a ter ina#3o ?a indica o sujeito da pri eira frase M8e inaN e o sujeito e o predicati/o da se1unda M8e ina e re1inaN) Note ta ,+ *ue essa es a ter ina#3o indica o sin1ular= trata?se de u a ul<er% e n3o de duas ou ais) Doc2 pode reparar ta ,+ *ue e lati n3o e0iste arti1o% ne definido% ne indefinido) De/e os supri?los% se1undo o conte0to da ora#3o) J u a preocupa#3o constante na tradu#3o% sa,er *uando usar o definido ou o indefinido) J ,o a*ui% neste o ento% estudar u pouco o uso dos arti1os e portu1u2s% para *ue possa os ter u a id+ia ais clara de suas fun#$es) B) 6eniti/o= e portu1u2s= patria fe inae ti or a*uae urna pecuniae 1eral% o 1eniti/o + usado do p.tria da ul<er edo de .1ua urna de din<eiro es o jeito *ue usa os 5de7 e

') Acusati/o= e 1eral% o acusati/o + usado para indicar *ue ou o *u2 + o o,jeto direto de u a ora#3o) ;rocure sa,er o *ue + u o,jeto direto) Al+ desse uso% o acusati/o pode ser usado apFs certas preposi#$es) 8e ina /idet) MEleN /2 a ul<er) 8e ina in a*ua a ,ulI,it) A ul<er andar. para dentro da .1ua)

Note *ue na pri eira frase coloca os o prono e 5ele7 dentro de par2nteses) Na /erdade% o /er,o 5/idet7 n3o indica se *ue /2 + <o e ou ul<er% co o ocorre e portu1u2s) ;or isso% tradicional ente% o supri os por 5ele7) E lati a li,erdade de coloca#3o dos ter os na ora#3o + ,e ais li/re *ue e portu1u2s) Isso + 1arantido pelos casos% i pedindo u a pala/ra se 5perca7 de outra% se colocada e outro lu1ar% e ne perde sua fun#3o sint.tica) Note ta ,+ *ue s3o e*ui/alentes as ora#$es 58e ina /idet7 e 5Didet fe ina 7) O sujeito e o o,jeto s3o se pre os es os) W) Dati/o= esse caso e0pressa a pessoa ou coisa e rela#3o I *ual a id+ia ou a#3o do /er,o + rele/anteK + ta ,+ o caso do o,jeto indireto= A*ua fe inae dat) Ele d. .1uas I ul<er) :onu puellae optat) Ele deseja o ,e I enina) Se diss+sse os apenas 5A*ua dat7% 5Ele d. .1ua7% ter-a os o direito de per1untar a *ue ele d. .1ua) J justa ente o dati/o *ue /e ostrar a *ue a a#3o se refere) X) A,lati/o= 1eral ente e0pressa no#$es *ue e0pressa os e portu1u2s co as preposi#$es 5co 7% 5e 7% 5por7% co a locu#3o 5de onde7% e outros) J o caso ais delicado do lati = Cu fe in] a ,ulat Ele anda co a ul<er 8e ina est in a*u] A ul<er est. na .1ua Nauta fe ina taed] terret O arin<eiro a edronta a ul<er co u a toc<a A diferen#a da ter ina#3o do a,lati/o co o no inati/o est. apenas% no sin1ular% na *uantidade da /o1al final= no a,lati/o ela + se pre lon1a% o *ue ostra os co u a acro so,re as /o1ais M/er Introdu#3oN) Neste curso% co o dito na introdu#3o% n3o esta os arcando a *uantidade das /o1ais) ;or isso% cuidado= na pri eira conju1a#3o o a,lati/o sin1ular te o es o final do no inati/o sin1ular) Isso causar. u pouco de confus3o no co e#o) Note ta ,+ *ue a ter ina#3o do 1eniti/o + a es a do dati/oU () Docati/o= + o caso do c<a a ento% da e/oca#3o= 8e ina% ca/eU Cuidado% ul<erU Doltare os a esse caso ais tarde) J o ais si ples de ser recon<ecido% pois se pre /e entre /-r1ulas) I) A pri eira declina#3o C<a a os de declina#3o ao conjunto de finais dos seis casos aci a% tanto no sin1ular *uanto no plural) E lati % e0iste cinco conjuntos diferentes de ter ina#$es) As *ue ostra os aci a fa&e a pri eira declina#3o= sin1ular no inati/o 1eniti/o acusati/o dati/o a,lati/o /ocati/o plural fY fY fY fY fY fY ina inae ina inae in] ina fY fe fY fY fY fY inae inIru inas inis inis inae

C<a a os de radical de u a pala/ra a parte so,ra *uando retira os a ter ina#3o do 1eniti/o sin1ular) Na pri eira declina#3o o 1eniti/o sin1ular + se pre ?ae) Todas as outras *uatro t2 ter ina#$es do 1eniti/o sin1ular diferentes u as das outras) ;or isso% + pelo 1eniti/o *ue se fica sa,endo se u a pala/ra pertence a essa ou I*uela declina#3o) Todas as pala/ras s3o ta ,+ enunciadas no dicion.rio fa&endo en#3o de seu 1eniti/o= fe ina% aeK a*ua% ?ae) Mais I frente /ere os a utilidade dessa disposi#3o) Note na pri eira declina#3o *uais s3o os casos se el<antes% tanto no sin1ular *uanto no plural) 8re*>ente ente sur1e confus$es entre eles) A re1ra tal/e& ais i portante nesse sentido ser. se pre= o,ser/e o /er,oU J co o con<eci ento do /er,o *ue se deter ina facil ente o sujeito% os o,jetos% e os outros ele entos de u a ora#3o) J e torno do /er,o% e /erdade% *ue todos os ele entos se or1ani&a ) Co ece se pre a an.lise de u a ora#3o e lati procurando o /er,o) Muitas /e&es /oc2 poder. ser en1anado pela orde das pala/ras% as% co a ajuda do /er,o% toda dH/ida pode ser sanada) N3o se es*ue#a de *ue o lati + econ9 ico nos prono es) Muitas /e&es /oc2 ter. *ue preenc<er essa lacuna% principal ente se a ora#3o n3o /ier j. aco pan<ada por u a pala/ra no no inati/o) E0erc-cios Doca,ul.rio a ,ulo M!N^ ando _M!N indica *ue o /er,o + re1ular% e se1ue a o` a*ua% ?ae .1ua cla o M!N 1ritar% 1ritar por corona% ?ae coroa cu Mprep [ a,lat)N co cura% ?ae cuidadoK preocupa#3o de Mprep) [ a,lat)N so,re Macerca deNK de Mci a para ,ai0oN do% dedi% datus% dare darK causarK oferecerK e0por dono presentearK perdoar e% e0 Mprep) [ a,lat)N deK do interior deK a partir deK desdeK por causa de eni Mconjun#3oN poisK lo1o% portanto et Mconjun#3oN e et))) et))) tanto)))*uanto))) et Mad/+r,ioN at+% es o% ainda fa a% ?ae not-ciaK fa a% reputa#3o fY ina% ?ae ul<er for a% ?ae for aK fi1uraK ,ele&a <I,eo% <I,ui% <I,itus% ?Yre terK con<ecerK to ar porK considerar T pleo% i plY/i% i plYtus% ?Yre enc<er in Mprep) [ acusati/oN para M o/i ento para dentroNK contra Mprep) [ a,lati/oN e Mlu1ar ondeN Tnsula% ?ae il<a nauta% ?ae arin<eiro ?ne Mencl-ticoN por acaso% por /entura Musado e per1untasN non n3o opto M!N desejarK optar% escol<er patria% ?ae p.tria% pa-s pecania% ?ae 8) Mfe ininoN din<eiro

poena% ?ae pena% puni#3o% penalidade poenas dare pa1ar u a pena poeta% ?ae poeta porta% ?ae passa1e K porta ?*ue Mencl-ticoN e re1ina% ?ae rain<a sed as su % fui% futurus% esseserK estarK e0istir taeda% ?ae toc<a tYrreo% tYrrui% tYrritus% ?Yre a edrontar% espantar tT eo% tT ui% ???% Yre te er tur,a% ?ae ultid3oK /o&erio /ia% ?ae /iaK ca in<oK trajetoK arc<aK cursoK /Tdeo% /Tdi% /Tsus% ?Yre /er

aneiraK

eio

8are os a1ora al1u as ,re/es o,ser/a#$es so,re as pala/ras apresentadas) A pala/ra eni nunca pode ser a pri eira da frase) E 1eral% + colocada no se1undo lu1ar dentro da ora#3o) Na tradu#3o% /oc2 de/e coloc.?la na frente) A proposi#3o e0 se transfor a e e *uando a pala/ra se1uinte co e#a por consoante= 5e porta7 Mda portaN% e n3o 5e0 porta7) E per1untas% o lati costu a apender I pri eira pala/ra a part-cula ?ne% *ue pode ser tradu&ida por 5por acaso)))7% ou si ples ente se i1norada= 5ja ne /idesb7 pode ser tradu&ido co o 5;or acaso tu /2s a1orab7% ou si ples ente% 5tu j. /2sb7 O es o acontece co ?*ue) E /e& de di&er os 5fe ina et puella7% 5 ul<er e enina7% pode os di&er% i1ual ente% 5fe ina puella*ue7) J u uso uito co u e lati ) To e cuidado= ne se pre u *ue no fi de u a pala/ra e*ui/ale a 5e7) Tanto ?ne *uanto ?*ue% por se li1are ao fi de cada pala/ra e por n3o rece,ere nunca o acento t9nico% s3o c<a ados de part-culas encl-ticas) O lati possui u a s+rie e0tensa de part-culas encl-ticas) E@ERCcCIOS I)) Tradu&a= !) 8e inae in /ia a ,ulant) B) 8e inaene in /ia a ,ulantb ') 8e inae in /ia non a ,ulant) W) Estne re1ina in insulab X) Re1ina in insula non erat% sed erit) () ;ecunia <a,etisb Non <a,e us) C) ;ecunia <a,esb Non <a,eo) ") Et pecunia et fa a <a,etis) A) ;ecunia <a,e,a us sed fa a <a,e,atis) !d) ;ecunia non <a,e,o sed fa a <a,Y,i us) !!) Tur,a ne terre,asb Non terre,a ) !B) A*ua nautis da,itisb II) AN Decline= porta% tur,a e re1ina Mno sin1ular e no pluralN

:N Mude de sin1ular para plural Mpode <a/er ais de u a alternati/a) Indi*ue *uais s3o) ;or e0e plo= puella ? no plural pode ser= puellae% no inati/oK puellis% a,lati/oK puelae% /ocati/oN !) re1ina B) fa ae III) Tradu&a e lati = !) co as rain<as B) ao poeta ') da ul<er W) coroas Mo,j) dir)N X) eu sou ') fe ina W) corona () 1ritare os C) te ia ") desejais A) nas estradas !d) dar.s X) nauta

ID) AN Conju1ue dono no i perfeito do indicati/o :N Conju1ue tT eo no futuro do indicati/o CN Conju1ue <I,eo no presente do indicati/o DN D2 a se1unda pessoa do sin1ular de cla o no presente% no i perfeito e no futuro EN D2 a se1unda pessoa do plural de /Tdeo no presente% no i perfeito e no futuro D) AN Di1a e *ue te po e pessoa est3o as se1uintes for as% e depois tradu&a !) /idetis () es B) /ide,as C) erat ') /ide,is ") erit W) cla atis A) est X) a ,ula,Itis !d) <a,ere :N Mude do plural para o sin1ular= !) a ,ulant () i pletis B) corona us C) optatis ') <a,etis ") su us W) erunt A) /ident X) sunt !d) Yri us) DI) Tradu&a= !) Nauta in patria poenas re1inae ti et) B) ;oeta pecunia fa a *ue non optat) ') ;ecunia poetaru <a,e us) W) ;oetisne re1ina pecunia da,itb X) Re1ina insulae cu tur,a nautaru /idere opta,a us) () 8e inae eni poetas coronis corona,unt) C) 8e inas in /iis /ide,atis% sed de for a non cla a,atis) ;oenas da,itis) ") ;oetae re1ina patriae e tur,a fe inaru optant) A) Est cura de poena poetae) !d) Taedas in /ia /idere ti e,o) !!) Taeda ne in insula /idetisb !B) Tur,a ne fe inaru in insula /ides M/ide,asNb !') Cu poeta e portis in /ia a ,ulo Ma ,ula,a N)

!W) ;oetae et poena et fa a ti ent) !X) Dias tur,a i ple,unt) !() Nautae fe inas taedis terre,ant) !C) aN Et pecunia et coronas poetis dona,is) ,N Et pecuni] et coronis poetas dona,is) Mcuidado co o sentido de dona,isUN !") Erisne Meruntne% erantne% suntneN in insula cu re1inab !A) 8e inae est for a% fa a nautaeK fe inis est for a% fa a nautis) Bd) ;oena nautaru erat cura re1inae) B!) Re1inaene corona /idere opta,asb BB) Re1inae de patria cura <a,ent) B') Nauta eni poenas dare non optat) BW) E0 a*ua a ,ula us) BX) ;atria poetae est insula) B() Insula esse patria <a,e,at) BC) Didere taedas patriae est nautis cura) DII) ;asse para o lati = !) Os poetas coroar3o u a rain<a a partir das ul<eres da il<a) B) Estare os na il<a co o poetab ') Os arin<eiros 1rita/a so,re a puni#3o das ul<eres) W) Te e os a reputa#3o do poeta) X) Da/as din<eiro I ultid3o de arin<eiros) LIO B B)!) O siste a do perfeito do indicati/o ati/o de todas as conju1a#$es Le ,re os *uais s3o os seis te pos do indicati/o ati/o= presente% i perfeito e futuroK perfeito% ais?*ue?perfeito e futuro perfeito) Os tr2s pri eiros /oc2 aprendeu a construir para a pri eira e a se1unda conju1a#3o) Tratare os a1ora dos tr2s Hlti os) ;ara a constru#3o do perfeito% do ais?*ue?perfeito e do futuro perfeito% /oc2 necessitar. de u outro te po pri iti/o) ;or e0e plo% do /er,o ea are% enunciado e lati pelos seus te pos pri iti/os% a o% a a/i% a atu % a are% de/e os to ar o se1undo deles% a a/i% e retirar os o ?i% ficando% portanto% co a a/?) Da- for a os= B)!)!) O perfeito Ao radical acrescenta os as se1uintes ter ina#$es= ?i ?isti a a/? ?i us ?istis ?Yrunt B)!)B) O a I/i a I/isti o,tendo a I/i us a I/istis a a/Yrunt eu a ei tu a aste a I/it ele a ou nFs a a os /Fs a astes eles a ara

?it

ais?*ue?perfeito ais as se1uintes ter ina#$es=

Ao radical adiciona os ?era?

? ?s a a/ [ era [ ?t ? us ?tis ?nt

a I/era a I/eras o,tendo a a/erI us a a/erItis a I/erant

eu a ara% tin<a a ado tu a aras% tin<as a ado a I/erat ele a ara% tin<a a ado nFs a .ra os% t-n<a os a ado /Fs a .reis% t-n<eis a ado eles a ara % tin<a a ado

B)!)') O futuro perfeito Ao radical adiciona os ?eri? ais as se1uintes ter ina#$es=

?o a I/ero eu terei a ado ?s a I/eris tu ter.s a ado a a/ [ eri [ ?t o,tendo a I/erit ele ter. a ado ? us a a/Yri us nFs tere os a ado ?tis a a/Yritis /Fs tereis a ado ?nt a I/erint eles ter3o a ado Note *ue na pri eira pessoa do sin1ular do futuro perfeito% *uando adiciona os ?o% te os a I/ero% e n3o a a/erio% co o seria de se esperar% ou seja% o es o fen9 eno *ue encontra os co a a,o% *ue n3o se torna a a,io) Repare *ue o perfeito ele te ter ina#$es prFprias% *ue de/e ser aprendidas isolada ente) O ais?*ue?perfeito e o futuro perfeito usa as es as ter ina#$es dos tr2s pri eiros te pos do indicati/o) Co o l.% a pri eira pessoa do sin1ular ter ina ora e ? % ora e ?o) Este siste a se aplica a todas as *uatro conju1a#$es do lati ) N3o e0iste irre1ularidades no siste a do perfeito% es o para os /er,os irre1ulares M/er,o esere% e outrosNU Do *ue disse os aci a% pode os concluir *ue as *uatro conju1a#$es latinas sF e0iste para os te pos do siste a do presente) Ou seja% as *uatro conju1a#$es sF e0iste para u a parte do siste a /er,alU ;ara os te pos do siste a do perfeito% e0iste apenas u a conju1a#3o) E cada no/a conju1a#3o *ue estudar os% preocupe?se apenas co o siste a do presenteU J uito i portante a1ora *ue /oc2 conju1ue% co o e0erc-cio% o /er,o opto% ?a/i% ?atus% ?are% edesejar% optar% escol<ere% nos seis te pos estudados) O,ser/e ,e as re1ularidades e as irre1ularidades *ue encontrar) O ais dif-cil e lati + sa,er declinar e conju1ar) ;ara isso e0iste at+ u c+le,re pro/+r,io= eConju1a e declina% e sa,er.s a l-n1ua latinae) ^^^ E0erc-cios !) Tradu&a as for as dadas= !) cela/i () cla a/i !!) <a,ui B) cela/erat C) cla a/Yrunt !B) <a,ui us ') cela/eri us ") cla a/ero !') <a,uerat W) cela/isti A) cla a/eris !W) <a,ueritis X) cela/eratis !d) cla a/era !X) <a,uerint celo% cela/i% celatus% celare ? esconder% 1uardar <a,eo% <a,ui% <I,itus% <a,Yre ? terK con<ecerK to ar por cla o% cla a/i% cla atus% cla are ? 1ritar% 1ritar por

B) Tradu&a as frases se1uintes= !) 8e ina puella /iderat) B) 8e ina puella /iderit) ') Incolisne nautis donos dederantb W) Re1ina de nautaru insidiis onuit) X) Et fe inas et puellas incolae de nautaru

() Re1ina nautas da na/it) C) De 1loria et fa a co1ita/erit) ") No0as a puellis pepulerant) A) Su, luna la,ora/istis) insidiis onuerint)

da no% ?a/i% ?atus% ?are ? condenar% sentenciar luna% ?ae ? lua 1loria% ?ae ? 1lFria% reno e no0a% ?ae ? preju-&o% danoK casti1o incola% ?ae ? <a,itante pelo% pepuli% pulsus% ?ere ? i pelir% afastar insidiae% aru MsF no pluralN ? ar adil<a% cilada puella% ?ae ? enina la,oro% ?a/i% ?atus% ?are ? tra,al<ar su, [ a,l) ? de,ai0o deK [ ac) ? para de,ai0o de oneo% onui% onitus% ?ere ? ad/ertir% e0ortar% repreender ^^^ B)B) O Su,junti/o O odo indicati/o + usado para e0pri ir fatos reais% positi/os% /erdadeiros% al+ de ser/ir para fa&er per1untas diretas) J o odo das ora#$es coordenadas e das ora#$es principais) O odo su,junti/o% por outro lado% + usado para e0pri ir fatos irreais% pro/./eis% du/idosos) J o odo das ora#$es su,ordinadas e das ora#$es optati/as% estas *ue e0pri e u desejo do locutor) E + ainda usado de outras for as% o *ue /ere os ais I frente) U outro no e para o su,junti/o + conjunti/o) A constru#3o dos *uatro te pos do su,junti/o + ais f.cil *ue a dos te pos do indicati/o) No entanto% na tradu#3o% ne se pre pode os atri,uir u a correspond2ncia si ples co os es os te pos do portu1u2s) E 1rande parte dos casos% nas ora#$es su,ordinadas% a tradu#3o de u te po do su,junti/o /ai depender do te po da ora#3o principal% e u a correla#3o precisa c<a ada de se*>2ncia dos te pos Mconsecutio te poru N) Diferente do portu1u2s% o su,junti/o n3o te o te po futuro) E seu lu1ar de/e ser usado o futuro do indicati/o) Os *uatro te pos *ue estudare os a1ora ser3o= presente e i perfeitoK perfeito e ais? *ue?perfeito) Esses te pos n3o t2 u a li1a#3o direta co os te pos correspondentes do indicati/o) B)') 8or a#3o do su,junti/o Na conju1a#3o dos *uatro te pos do su,junti/o /oc2 sF de/e se preocupar co o presente) ;ara esse te po e0iste *uatro conju1a#$es) ;ara todos os outros tr2s te pos% o i perfeito% o perfeito e o ais?*ue?perfeito% sF e0iste u a conju1a#3o% co pleta ente re1ular% at+ es o para os /er,os irre1ularesU Ta ,+ no su,junti/o% co o no indicati/o% as conju1a#$es sF /ale para u a parte dos te pos) Deja os os te pos= B)')!) O presente do su,junti/o Na pri eira conju1a#3o + uito se el<ante ao presente do indicati/o) Co o l.% to e o infiniti/o presente do /er,o ea are% a are% retire a ter ina#3o ?re e encontre o radical

a a?) Isto /oc2 j. aprendeu a fa&er) Mude no radical encontrado o ?a final por ?e% e fi*ue co a e?) Da- e diante% ,asta /oc2 acrescentar as es as ter ina#$es do presente do indicati/o para o,ter a conju1a#3o co pleta= ? ?s a a f a e?[ ?t ? us ?tis ?nt a e a es o,tendo a e us a etis a ent Meu a eN Mtu a esN a et Mele a eN MnFs a e osN M/Fs a eisN Meles a e N

Coloca os entre par2nteses o si1nificado ecrue do /er,o% *uando usado e ora#$es independentes% o *ue corresponde ao presente do su,junti/o portu1u2s) Lo1o na li#3o se1uinte /oc2 /er. *ue esse si1nificado pode /ariar) N3o de/e os pensar *ue se pre% na presen#a de u presente do su,junti/o% ele de/e ter essa tradu#3o) To e cuidado) Co o e0erc-cio% conju1ue neste te po e d2 o si1nificado ecrue dos /er,os du,ito% ?a/i% ?atus% ?are Mdu/idarK <esitarN% e uto% ?a/i% ?atus% ?are M udarK transfor arN) B)')B) O i perfeito do su,junti/o O,edece a re1ras de for a#3o id2nticas para as *uatro conju1a#$es) J o ais si ples de ser for ado= ,asta to ar o presente do infiniti/o% se fa&er *ual*uer altera#3o% e adicionar as es as ter ina#$es do presente= ? ?s a are ? us ?tis ?nt a are a ares o,tendo a arY us a arYtis a arent Meu a asseVa ariaN Mtu a assesVa ariasN a aret Mele a asseVa ariaN MnFs a .sse osVa ar-a osN M/Fs a .sseisVa ar-eisN Meles a asse Va aria N

?t

Entre par2nteses% co o aci a% dois si1nificados ecruse do /er,o= o pri eiro corresponde ao i perfeito do su,junti/o portu1u2s% e o se1undo% ao futuro do pret+rito) Conju1ue% co o e0erc-cio% o i perfeito do su,junti/o de teneo% tenui% tentus% tenYre Mse1urar% conterK possuirN% e de capio% cepi% captus% cIpere Mpe1ar% capturarN) Di1a seus si1nificados) B)')') O perfeito do su,junti/o Ta ,+ se for a re1ular ente nas *uatro conju1a#$es= to e o radical do perfeito% ou seja% a se1unda parte principal se ?i% a a/?% acrescente ?eri? e de no/o as es as ter ina#$es de antes= ? ?s a a/ [ eri [ ?t ? us ?tis ?nt a I/eri a I/eris o,tendo a a/Yri us a a/Yritis a I/erint Meu ten<a a adoN Mtu ten<as a adoN a I/erit Mele ten<a a adoN MnFs ten<a os a adoN M/Fs ten<ais a adoN Meles ten<a a adoN

O si1nificado ecrue + pret+rito perfeito co posto do portu1u2s) Conju1ue co o e0erc-cio o perfeito do su,junti/o de incTpio% incYpi% incYptu % incTpere Mco e#arN% e de /enio% /eni% /entus% ?ire M/irK a/an#ar% atacarN) D2 seus si1nificados ecruse) B)')W) O ais?*ue?perfeito

J for ado nas *uatro conju1a#$es to ando?se o radical do perfeito% a a/?% acrescentado?se ?isse? ais as es as ter ina#$es= ? a I/isse Meu ti/esseVteria a adoN ?s a I/isses Mtu ti/essesVterias a adoN a a/ [ isse [ ?t o,tendo a I/isset Mele ti/esseVteria a adoN ? us a a/issY us MnFs ti/+sse osVter-a os a adoN ?tis a a/issYtis M/Fs ti/+sseisVter-eis a adoN ?nt a I/issent Meles ti/esse Vteria a adoN Os si1nificados ecruse s3o ora o pret+rito ais?*ue?perfeito do su,junti/o portu1u2s% ora o futuro de pret+rito co posto do indicati/o) Co o e0erc-cio% conju1ue nesse te po o /er,o sentio% sensi% sensu % sentire Msentir% perce,er% pensarN% e e0pello% e0puli% e0pulsus% ?ere Me0pelir% e0pulsar% repelirN) D2 seus si1nificados) B)W) O presente do su,junti/o do /er,o su Co radical irre1ular% as co as es as ter ina#$es nH ero?pessoais% o /er,o su te a se1uinte conju1a#3o no presente do su,junti/o= si sis sit si us sitis sint Meu sejaN Mtu sejasN Mele sejaN MnFs seja osN M/Fs sejaisN Meles seja N

O i perfeito% o perfeito e o ais?*ue?perfeito do su,junti/o de su s3o for ados de acordo co as re1ras dadas e B)' aci a) De/e os le ,rar *ue as partes principais desse /er,o s3o su % fui% futurus% esse) ^^^ E0erc-cio= Dada a 1rande i portGncia *ue o /er,o su assu e no discurso% conju1ue?o por inteiro nos outros te pos do su,junti/o% co cada pessoa aco pan<ada de sua respecti/a tradu#3o ecruae) N3o se es*ue#a *ue o radical do perfeito desse /er,o% ou seja% sua se1unda parte principal se o ?i final% + fu?) ^^^ B)X) Ora#$es condicionais Co e#a os a*ui o estudo dos /.rios tipos de ora#3o su,ordinada e0istentes e lati ) U a ora#3o su,ordinada depende de u a principal para fa&er sentido) O tipo *ue estudare os a1ora pode ,e e0plicar essa depend2ncia) Luando di&e os eSe ele tra,al<a% ele + feli&e% proferi os duas senten#as% u a dependente da outra) De fato% pode os di&er si ples ente eele + feli&e *ue nosso interlocutor ter. co isso u a id+ia co pleta do *ue *uere os di&er) Mas se disser os

apenas ese ele tra,al<ae% notare os *ue al1o ais pode ser e0i1ido% e ca,e ent3o u a per1unta do tipo ese ele tra,al<a% acontece o *u2be) ;edi os co isso ais esclareci entos= a ora#3o n3o su,siste por si sF) Ela se su,ordina a outra ora#3o) O *ue c<a a os de per-odo <ipot+tico + u conjunto de ora#$es for ado por u a ora#3o principal Mta ,+ c<a ada de apFdoseN% e de outra% a su,ordinada condicional Mta ,+ c<a ada de prFtaseN) E lati as duas principais conjun#$es *ue introdu&e ora#$es su,ordinadas s3o si% esee% e nisi% esen3o% e0ceto se% a n3o ser *uee) S3o usadas co tr2s tipos de <ipFtese= B)X)!) <ipFtese real Luando <. u a <ipFtese real% ou tida co o real por *ue fica no indicati/o% e 1eral ente o da principal ta ,+ = Si la,orat% pecunia optat) Si la,ora,at% pecunia opta,at) Si la,ora/it% pecunia opta/it) fala% o /er,o da condicional

Se ele tra,al<a% ele deseja din<eiro) Se ele tra,al<a/a% ele deseja/a din<eiro) Se ele tra,al<ou% ele desejou din<eiro) o i perati/o na principal)

Esse tipo de condi#3o + ,e claro) ;ode e pre1ar ta ,+ Mas% de *ual*uer for a% sua tradu#3o + si ples e i ediata) ^^^ E0erc-cio Tradu&a= !) Si ne*ue la,oras ne*ue optas% pecunia non <a,es) B) Si fe ina non /idit% non cla at) ') Si nautae undas ti ent% in terra se per sunt) W) Si taeda nautae dedis% /ia /idit) X) Si in cella sunt% natura non /ident) () Nil opto% nisi pecunia <a,ere) cella% ?ae ? despensa% ade1aK pe*ueno *uarto cla o% ?a/i% ?atus% ?are ? 1ritar do% dedi% datus% dare ? dar natura% ?ae ? nature&a ne*ue Mou necN ? ne % e ne nil Mou ni<ilN ? nada cursoK aneira ^^^ B)X)B) <ipFtese poss-/el

se per ? se pre taeda% ?ae ? toc<a terra% ?ae ? terra ti eo% ti ui% ???% ?Yre ? te er unda% ?ae ? onda /ia% ?ae ? /ia% ca in<o% trajeto%

O nosso sentido de condi#3o% e 1eral% n3o + a1u#ado o suficiente para *ue distin1a os co clare&a u tipo de ora#3o condicional da outra) :asta?nos sa,er *ue e0iste a*ui ou ali u a dada condi#3o) Luando a <ipFtese era real% t-n<a os *uase *ue u fato se reali&ando) A*ui% deseja os e0pressar u desejo% u a conjetura so,re al1o *ue pode se reali&ar% poss-/el= Si la,oret% pecunia optet) Se ele tra,al<asse% ele desejaria din<eiro)

Esse tipo de condicional + ,astante co u % e e lati usa o presente do su,junti/o tanto na ora#3o condicional *uanto na principal) A tradu#3o + co o indica os aci a=

na condicional e portu1u2s usa os o i perfeito do su,junti/o% e na principal o futuro do pret+rito) ;ara n3o se co plicar co a no enclatura% use a frase aci a co o e0e plo para as ora#$es futuras) Ocasional ente o perfeito do su,junti/o + usado e a ,as as ora#$es% as o seu uso + raro% e n3o tratare os dele a*ui) O futuro do indicati/o pode ser usado ta ,+ se o desejo ou a conjetura do falante se projetar no futuro= Si la,ora,it% pecunia opta,it) Se ele tra,al<ar% ele desejar. din<eiro) A*ui /e os o uso do futuro do indicati/o e lati *uando usa os o futuro do su,junti/o e portu1u2s) A tradu#3o n3o oferece pro,le as) ^^^ E0erc-cio Tradu&a= !) Si in insula sis% na/i1are optes) B) Si insidias /ide,unt% cla a,unt) ') Si in patria erit% feli0 erit) W) Si de fa a nautaru co1ite % in/idia <a,ea ) X) Si de 1loria et fa a poetaru audiet% poeta esse opta,it) () ;ecunia non <a,e,o% nisi la,orare opta,o) C) Ni<il opta,o% nisi in patria ero) co1ito% ?a/i% ?atus% ?are ? pensar% ponderar% considerar% co1itar ?are ? na/e1ar feli0% ?icis ? feli&% ditoso pa-s in/idia% ?ae ? in/eja ^^^ B)X)') <ipFtese irreal na/i1o% ?a/i% ?atus% patria% ?ae ? p.tria%

A*ui o falante enuncia al1o *ue sente ser contr.rio aos fatos presentes ou passados) AN No presente= Si la,oraret% pecunia optaret) Se ele tra,al<asse M as n3o podeN% ele desejaria din<eiro) Note *ue e lati os dois /er,os est3o no i perfeito do su,junti/o) A tradu#3o e portu1u2s + a es a de *uando a <ipFtese era poss-/el) Mas a*ui o falante ol<a para as condi#$es atuais e /2 *ue a pessoa de *ue est. falando n3o pode tra,al<ar% por*ue est. doente% por*ue faleceu% por*ue a pessoa + u persona1e *ue n3o e0iste% etc) :N No passado= Si la,ora/isset% pecunia opta/isse) Se ele ti/esse tra,al<ado M as n3o tra,al<ouN% ele teria desejado din<eiro) Note *ue a ,os os /er,os est3o% e lati % no ais?*ue?perfeito do su,junti/o) O falante ol<a para o passado e fa& u a conjetura *ue + contr.ria aos fatos *ue acontecera = neste caso% a pessoa de *ue fala% no passado% n3o reali&ou nen<u tra,al<o)

E portu1u2s usa os o pret+rito ais?*ue?perfeito do su,junti/o na condicional e o futuro de pret+rito co posto do indicati/o na principal) ;ara n3o se confundir co a no enclatura% use o e0e plo aci a co o refer2ncia para ora#$es futuras) E0iste ainda outras co ,ina#$es poss-/eis de te pos para o per-odo <ipot+tico% as s3o apenas co ,ina#$es das ora#$es aci a) Doc2 pode ter ais esclareci entos consultando u a 1ra .tica de lati ) ^^^ E0erc-cio Tradu&a= !) Si a ,ularet% natura /ideret) B) Si 1loria fa a *ue opta/isse % la,ora/isse ) ') 8eli0 non fuisset% nisi pecunia non <a,uisset) W) Ad patria non na/i1a/isset% nisi pecunia i,i non fuisset) X) In insula non incoluissetis% si a*ua ti uissetis) () Si sententia utare us% ini icos superare us) C) Se per in pro/-ncia fuisse us% si tacuisse us) ad Mprep) [ acus)N ? para% e dire#3o de% at+ pro/incia% ?ae ? pro/-ncia i,i ? l. sententia% ?ae ? opini3o% senten#a% pensa entoK doutrina incolo% ?a/i% ?atus% ?are ? orar% <a,itar supero% ?a/i% ?atus% ?are ? /encer% con*uistar ini icus ? ini i1o taceo% tacui% tacitus% ?Yre ? calar?se ^^^ B)() 6eniti/o de culpa e de penalidade O 1eniti/o ta ,+ pode ser usado co A /er,os *ue indica ul<er culpa a culpa% ou condena#3o= enina de in/eja Mpela in/eja

8e ina puella in/idiae culpat delaN Nauta pecuniae da na/it) Mcondenou?o a pa1ar u a pena e

Ele condenou o din<eiroN)

arin<eiro de din<eiro

Se pre *ue a tradu#3o parecer inusual% le ,re?se de se certificar e u dicion.rio *uanto ao tipo de constru#3o *ue o /er,o e0i1e) E lati uitos /er,os t2 constru#$es diferentes das dos /er,os portu1ueses) Co e#a os a*ui a alert.?lo para al1uns deles) ^^^ Use a se1uinte ta,ela para /oc2 se le ,rar dos /er,os e ;RESENTE M!N IM;ER8EITO MBN 8UTURO M'N ;RESENTE M!sN IM;ER8EITO MBsN lati =

;ER8EITO MWN ;ER8EITO M'sN MAIS?LUE?;ER8EITO MXN MAIS?LUE?;ER8EITO MWsN 8UTURO ;ER8EITO M(N

Na es*uerda fica o indicati/oK na direita% o su,junti/o) O ,loco de ci a + o siste a do presenteK o de ,ai0o% o do perfeito) Enu era os os te pos para *ue possa os tratar deles ais co oda ente no futuro) ^^^ E0erc-cios de re/is3o I) Conju1ue cada u dos /er,os a,ai0o e todos os te pos *ue /oc2 con<ece at+ a1ora% as apenas nas pessoas indicadas= !) supero% na Ba) pessoa do sin1ularK na 'a) pessoa do plural B) du,ito% na 'a) pessoa do sin1ularK na !a) pessoa do plural ') uto% na !a) pessoa do sin1ularK na Ba) pessoa do plural) II) Tradu&a !) De lacri is puellaru co1ito) Mlacri a% ?ae ? l.1ri aN B) Mora fe inaru nautas pepulit) M ora% ?ae ? de oraN ') Si nautae sententias non uta,unt% re1ina eos insidiaru da na,it) Meos ? eles% no acus)N W) Si nautae sententias non uta/issent% re1ina eos insidiaru non da na/isset) X) Si nautae sententias non utarent% re1ina eos insidiaru non da naret) () Dita feli0 fuisset% si pecunia <a,uisset) C) Dita feli0 erit% si fa a <a,e,it) ") Nautas re1ina onuit% sed nil ti ent) A) Denire ad insula % si optare ) Sed non opto) !d) Si \anni,al ad portas pro/inciae /enisset% incolas terruisset) Mporta% ?ae ? porta% port3oN LIO ' ')!) Su,stanti/os da se1unda declina#3o 4. estuda os os su,stanti/os da pri eira declina#3o) Seria necess.rio adentrar os e u a s+rie de particularidades antes de passar os para o estudo da se1unda) Mas ire os% co o passar das li#$es% l<e alertando para u a ou outra pe*uena irre1ularidade% e al1u a poss-/el e0ce#3o) Assi co o a pri eira declina#3o + caracteri&ada pela ter ina#3o ?ae no 1eniti/o sin1ular de todos seus su,stanti/os% a se1unda declina#3o se caracteri&a por ter o 1eniti/o sin1ular ter inado e ?i% e todos seus su,stanti/os) En*uanto a aioria dos su,stanti/os da pri eira declina#3o era do 12nero fe inino% os da se1unda s3o% e sua aioria% asculinos ou neutros= do inus% do ini MMN puer% paeri MMN sa0u % sa0i MNeutroN sen<or enino roc<a% pedra ais a pala/ra /ir% /iri% 5/ar3o7) ;lural sa0u do ini paeri sa0a

As ter ina#$es /aria = ?us% ?er% ?u % Eis a declina#3o co pleta= Sin1ular No ) do inus puer

6en) Acus) Dat) sa0is A,l) sa0is Doc) sa0a

do ini do inu do ino do ino do ine

paeri paeru

sa0i sa0u paero paero paer

sa0o sa0o sa0u

do inoru pueroru sa0oru do inos paeros sa0a do inis paeris do inis do ini paeris paeri

Repare as se1uintes caracter-sticas= aN As ter ina#$es do dati/o e do a,lati/o sin1ular s3o i1uaisK no plural s3o as es as da pri eira declina#3o= ?is ,N O /ocati/o + i1ual ao no inati/o% no sin1ular e no plural% e0ceto para su,stanti/os ter inados e ?us% *uando se torna ?eK E0iste duas re1ras i portantes para os neutros% de *ual*uer declina#3o= !N As for as do no inati/o e do acusati/o s3o se pre id2nticas% seja *uais fore K BN O no inati/o e o acusati/o plurais ter ina se pre e ?a) Al1uns su,stanti/os ter inados e ?er% perde o ?e na declina#3o% co o a1er% *ue se torna a1ri no 1eniti/o Me n3o ^a1eriN% e ant+ o radical a1r? e todos os outros casos) Casos co o esse ser3o notados no decorrer das li#$es ^^^ E0erc-cios= !) Decline no sin1ular ca pus% ?i MMN% 5plan-cie% ca po7% l-,er% li,ri% 5li/ro7 B) Decline no plural ,ellu % ?i MNN% 51uerra7% /ir% ?i% 5<o e % /ar3o7) ^^^ ')B) Adjeti/os da pri eira e da se1unda declina#$es Distas as duas pri eiras declina#$es% pode os a1ora tratar do pri eiro 1rupo de adjeti/os do lati % os adjeti/os *ue se declina ou co o os su,stanti/os da pri eira declina#3o% ou co o os da se1unda) ;ara cada adjeti/o desse 1rupo% te os tr2s ter ina#$es distintas% u a para o asculino% outra para o fe inino% e outra para o neutro= a1nus% a1na% a1nu % 51rande7) Independente das ter ina#$es do su,stanti/o co o *ual concorda e 12nero% nH ero e caso% os adjeti/os desse 1rupo to a a for a ter inada= e ?us *uando usados co su,stanti/os asculinos= a1nus poeta ? 1rande poeta e ?a *uando usados co su,stanti/os fe ininos= a1na insula ? 1rande il<a e ?u *uando usados co su,stanti/os neutros= a1nu sa0u ? 1rande roc<edo) Co o disse os% os adjeti/os concorda e nH ero e caso co os su,stanti/os a *ue se refere = a1nae insulae ? as 1randes il<as e n3o se es*ue#a *ue as ter ina#$es n3o s3o necessaria ente id2nticas= a1nOru poetAru ? dos 1randes poetas)

Eis a ta,ela co pleta da declina#3o de ,onus% ,ona% ,onu % 5,o % ,oa7 Sin1ular M) 8) No ) ,onus 6en) ,oni Acus) ,onu Dat) ,ono A,l) ,ono Doc) ,one ;lural N) ,ona ,onae ,ona ,onae ,ona ,ona M) ,onu ,oni ,onu ,ono ,ono ,onu ,oni ,onoru ,onos ,onis ,onis ,one 8) ,onae ,onaru ,onas ,onis ,onis ,onae N) ,ona ,onoru ,ona ,onis ,onis ,ona

N3o + necess.rio *ue /oc2 estude essa ta,ela) :asta apenas o,ser/ar *ue os adjeti/os asculinos se1ue a declina#3o de do inus% ?iK os fe ininos a declina#3o de puella% ? aeK e os neutros a declina#3o de sa0u % ?i) Co o aconteceu co a1er% a1ri% assi ta ,+ ocorre co al1uns adjeti/os% co o pulc<er% pulc<ra% pulc<ru % 5,elo% for oso7% *ue no 1eniti/o asculino torna?se pulc<ri) Da- a declina#3o se1ue nor al ente% fa&endo uso do radical pulc<r?) Co o e portu1u2s% os adjeti/os pode ser usados co o se fosse su,stanti/os= ,onu a at Ele a a o ,o Ma*uilo *ue + ,o N ultu <a,et Ele te uita coisa M uitoN ala ti et Ele te e coisas .s M aus aconteci entos% etc)N a1na optat Ele deseja coisas 1randes Note *ue usa os co o neutro a pala/ra 5coisa7 para tradu&ir os adjeti/os usados su,stanti/a ente) Ne se pre ela de/e aparecer e tradu#$es% e u a op#3o + procurar outra pala/ra ais con/eniente e u dicion.rio) ^^^ E0erc-cios !) Decline conjunta ente no sin1ular= aN pulc<er capillus Mcapillus% ?i% 5ca,elo7N ,N /er,u acer,u M/er,u % i% MNN% 5pala/ra7K acer,us% ?a% ?u % 5se/eroK a&edo7N B) Decline conjunta ente no plural= aN alus li,er ,N /alidus /ir M/alidus% ?a% ?u % 5forte7N ^^^ ')') A,lati/o de instru ento ou eio *ue al1o +

O a,lati/o se preposi#3o + usado para indicar o instru ento ou o eio co feito= Ro ani 1ladiis pu1na,ant) Os ro anos luta/a co espadas) Os ro anos luta/a por eio de espadas) Oculis /ide us) De os co os ol<os) De os por eio dos ol<os) ;uellas taeda terruit) Ele assustou as eninas co u a toc<a) Ele assustou as eninas por eio de u a toc<a) ')W) A,lati/o de odo

O a,lati/o pode ser usado co ou se a preposi#3o cu aneira co o as coisas s3o feitas= Der,a isera cu /enia audi/isti) Tu ou/iste pala/ras infeli&es co indul12ncia) Der,a isera a1na cu /enia audi/isti) Der,a isera a1na /enia audi/isti) Tu ou/iste pala/ras infeli&es co 1rande indul12ncia)

para indicar o

odo ou

A preposi#3o cu + e0i1ida nessa constru#3o *uando o su,stanti/o n3o + odificado por u adjeti/o) Luando o +% cu + opcional% e pode ser colocada entre o adjeti/o e o su,stanti/o) Este tipo de constru#3o + uito co u e lati % e a /ere os ainda co outras preposi#$es) ^^^ E0erc-cio Tradu&a !) Si incolae sa0is pu1na/issent% ini icos non supera/issent) B) Nisi alos sa0is 1ladiis*ue e insula pepulisse us% ser/i nunc esse us) ') Ma1na cu laetitia ,ona /er,a audio) W) Litteras cu 1audio scri,o) X) Der,a poetaru a1na cu in/idia audi/i us) () :ona a1na dili1entia peto) dili1entia% ?ae ? aplica#3o se a 1audiu % ?i ? pra&er% re1o&ijo ,ri1ar laetitia% ?ae ? ale1ria% felicidade nunc ? a1ora ')X) A se*>2ncia dos te pos U fato *ue ne se pre nos da os conta e portu1u2s + *ue% e per-odos su,ordinados% n3o pode os usar li/re ente os te pos /er,ais) ;or e0e plo% n3o pode os di&er coisas co o 5Luero *ue cantasses7% ou 5Lueria *ue cante7) O falante do portu1u2s sa,e *ue de/e di&er= 5Luero *ue cante7 e 5Lueria *ue cantasses7) Esse fato ocorre por*ue o te po do /er,o da su,ordinada depende do te po da principal) Isso + uito i portante na sinta0e da l-n1ua% essa depend2ncia% essa correla#3o% essa concordGncia entre os te pos) E lati esse fen9 eno ta ,+ ocorre% e ainda co aior precis3o) Na pri eira li#3o% fi&e os u a distin#3o entre os te pos% c<a ando?os ora de te pos pri .rios% ora de te pos secund.rios) No indicati/o% seria c<a ados de te pos pri .rios o presente e os futuros% e de secund.rios todos os passados) Da os estender essa classifica#3o ao su,junti/o= ser3o te pos pri .rios o presente e o perfeito% e secund.rios o i perfeito e o ais?*ue?perfeito) Le ,re o?nos da ta,ela *ue dei0a os no fi ;RESENTE M!N da li#3o anterior= M!sN peto% ?i/i% ?itus% ?ere ? pedirK ,uscarK diri1ir? pu1no% ?a/i% ?atus% ?are ? lutar% co ,ater% ser/us% ?i ? escra/o

;RESENTE

IM;ER8EITO 8UTURO

MBN M'N

IM;ER8EITO MBsN ;ER8EITO M'sN MAIS?LUE?;ER8EITO MWsN

;ER8EITO MWN MAIS?LUE?;ER8EITO MXN 8UTURO ;ER8EITO M(N

De u a outra for a% pode os di&er= os te pos !% '% ( e !s% 's s3o pri .riosK os te pos B% W% X e Bs% Ws s3o secund.rios) Si plificando u pouco ais% pode os di&er= os te pos *ue t2 os nH eros !% '% ( Mtanto no indicati/o *uanto no su,junti/oN s3o pri .rios% e os *ue t2 B% W% X s3o secund.rios= ;RIMgRIOS SECUNDgRIOS !'( BWX

Essa classifica#3o + funda ental e lati % pois% e per-odos su,ordinados% o ta po da ora#3o su,ordinada de/e ter es a classifica#3o do te po da principal) Te os assi u a se*>2ncia pri .ria de te pos% e u a se*>2ncia secund.ria de te pos) Duas outras distin#$es s3o i portantes e lati = !N na se*>2ncia pri .ria o presente do su,junti/o M!sN denota u a a#3o *ue ocorre ao es o te po *ue da*uela do /er,o da principal% e o perfeito do su,junti/o M'sN denota u a a#3o *ue ocorreu antes do te po da a#3o da principal= Intelli1o *uid dicas Entendo o *ue di&es MEntendo a1ora o *ue di&es a1oraN Intelli1o *uid di0eris Entendo o *ue disseste MEntendo a1ora o *ue /oc2 disse antesN ;reste aten#3o ais u a /e& nos te pos e lati = ! ?f !s% e ! ?f 's% todos te pos pri .rios% co !s denotando conte poraneidade co o te po da ora#3o principal% e o 's denotando anterioridade ao te po da ora#3o principal) BN na se*>2ncia secund.ria o i perfeito do su,junti/o MBsN denota u a a#3o *ue ocorre no es o te po *ue o da*uela do /er,o da principal% e o ais?*ue?perfeito do su,junti/o MWsN denota u a a#3o *ue ocorreu antes do te po da a#3o da principal= Intelli1e,a *uid diceres Entendia o *ue di&ias MEntendia ent3o o *ue di&ias ent3oN Intelli1e,a *uid di0isses Entendia o *ue tin<as dito MEntendia ent3o o *ue /oc2 tin<a dito antesN ;reste aten#3o ais u a /e& nos te pos e lati = B ?f Bs% e B ?f Ws% todos te pos secund.rios% co Bs denotando conte poraneidade co o te po da ora#3o principal% e o Ws denotando anterioridade ao te po da ora#3o principal) O,ser/e ta ,+ *ue% na tradu#3o% n3o usa os a tradu#3o 5crua7 dos te pos% as procura os outra *ue denotasse ou conte poraneidade ou anterioridade das a#$es das su,ordinadas) No caso% tradu&i os os te pos do su,junti/o por te pos do indicati/o MUN) Le ,re?se disso e suas tradu#$es futuras) Outras tradu#$es co outros te pos

poder3o ser poss-/eis% as a rela#3o de conte poraneidade ou de anterioridade das a#$es de/e ser antida) Dere os ais e0e plos disso no tFpico se1uinte) ')() Ora#$es finais U a ora#3o final denota o fi % o o,jeti/o da a#3o *ue o sujeito da principal al eja= 54o3o tra,al<a para ter din<eiro7) ;ode os per1untar= 5;or *ue 4o3o tra,al<ab7% e responder os co o o,jeti/o% o fi desejado por 4o3o ao tra,al<ar= 5para ter din<eiro7) E lati % usa os% na aioria dos casos% as conjun#$es ut% 5para% para *ue7% e ne% 5para n3o% para *ue n3o7 para e0pressar os nosso propFsito) Nas ora#$es a,ai0o estudare os ora#$es finais e se*>2ncias pri .rias e secund.rias) O,ser/e atenta ente a aplica#3o da se*>2ncia dos te pos nas ora#$es a,ai0o) ')()!) Ora#$es finais e La,oro ut pecunia se*>2ncia pri .ria Tra,al<o para *ue eu ten<a din<eiro) Tra,al<o para ter din<eiro) Tra,al<arei para *ue eu ten<a din<eiro) Terei tra,al<ado para *ue eu ten<a din<eiro)

<a,ea

La,ora,o ut pecunia <a,ea Tra,al<arei para ter din<eiro) La,ora/ero ut pecunia <a,ea Terei tra,al<ado para ter din<eiro) ')()B) Ora#$es finais e

se*>2ncia secund.ria

La,ora,a ut pecunia <a,ere Tra,al<a/a para *ue eu ti/esse din<eiro) Tra,al<a/a para ter din<eiro) La,ora/i ut pecunia <a,ere Tra,al<ei para *ue eu ti/esse din<eiro) Tra,al<ei para ter din<eiro) La,ora/era ut pecunia <a,ere Tin<a tra,al<ado para *ue eu ti/esse din<eiro Tin<a tra,al<ado para ter din<eiro) Note *ue e todas as ora#$es + poss-/el tradu&ir a su,ordinada por 5para ter o din<eiro7) Note ta ,+ *ue ,asica ente tradu&i os apenas o te po da principal) ^^^ E0erc-cio Tradu&a= !) Incolae pu1nant ut nautas superent) B) Incolae pu1na,unt ut nautas superent) ') Incolae li,eri pu1na/erint ut nautas superent) W) ;ecunia fe ina cela/it ne nautae /iderent) X) ;ecunia fe ina cela,at ne nauta /ideret) () ;ecunia fe ina cela/erat ne nautae ,ellu 1ererent) C) Ma1na tristitia scripsi ne ,ellu 1ereres) ,ellu 1erere ? fa&er 1uerra li,er% li,era% li,eru ? li/re ^^^ E0erc-cios de re/is3o scri,o% scripsi% scriptu % scri,ere ? escre/er tristitia% ?ae ? triste&a

I) D2% para cada u dos su,stanti/os a,ai0o% a for a de ,onus% ?a% ?u % e concordGncia de 12nero% nH ero e caso Mpara al1uns <. ais de u a alternati/aN= /itaru ,ellis /iro pueri /er,a corona re1inas poeta II) Tradu&a) Mude a ora#3o ori1inal do plural para o sin1ular e tradu&a no/a ente) !) Si /er,a ala nautaru audi/isse us% ,ellu 1essisse us) B) Dela non da us ne perea us) ') Sa0a portant ut pu1nent) W) Claros poeta a1na cu laetitia audi/istis ut laeti essetis) X) Specta us ad a1ros ut a1ricolas /idea us) a1ricola% ?ae ? la/rador% a1ricultor condu&ir clarus% ?a% ?u ? ilustre laetus% ?a% ?u ? ale1re% feli& pereo% ?i/i% ?itu % ?ire ? perecer porto% ?a/i% ?atus% ?are ? transportar% tra&er% specto% ?a/i% ?atus% ?are ? ol<ar% o,ser/ar /ela dare ? dar /elas% na/e1ar

III) Tradu&a) Mude a ora#3o ori1inal do sin1ular para o plural e tradu&a no/a ente) !) Ma1nu 1ladiu /iro ,ono do ut cu alis pu1net) B) Ser/o donu dedit ut ,ene la,oret) ') Multa pecunia /iro non dedi ne iser esset) W) Sententia uto ne tacea ) X) A re1ina petit ne /enia alo det) a% a, ? deK por Mco ,ene ? ,e a1ente da passi/a% *ue /ere os na prF0i a li#3oN) donu % ?i ? presente ultus% ?a% u ? uito% uita

ID) Tradu&a para o lati ) !) Os <a,itantes do pa-s deseja ou/ir as pala/ras do poeta para *ue seja feli&es) B) Os <o ens fortes se calara para n3o assustare as eninas) ') ;ara n3o perecer o arin<eiro d. /elas) W) Os ro anos /encera os <a,itantes da pro/-ncia para aterrori&ar os <o ens da il<a) X) :oas pala/ras ou/ira para *ue n3o fi&esse 1uerra) () Se ti/esse ou/ido a rain<a% n3o teria feito 1uerra para /encere os ro anos) LIO W W)!) O siste a do presente ati/o das *uatro conju1a#$es Apresentare os a1ora o siste a do presente de todas as *uatro conju1a#$es latinas) C<a a os sua aten#3o para ais u a distin#3o entre os /er,os latinos= o 1rupo for ado pela pri eira e pela se1unda conju1a#3o% e o 1rupo for ado pela terceira e pela *uarta conju1a#3o) Este Hlti o for a os te pos do siste a do presente% e al1uns casos% de aneira diferente dos te pos da pri eira e da se1unda conju1a#3o) J interessante *ue /oc2 fa#a u a cuidadosa co para#3o entre cada u deles para n3o confundir% por e0e plo% o presente do su,junti/o da pri eira conju1a#3o co o futuro do indicati/o da *uarta) S3o te pos uito parecidos% e pode causar confus3o)

Usare os nos e0e plos os se1uintes /er,os= !) opto% ?a/i% ?atus% ?are desejar B) i pleo% ?e/i% ?etus% ?Yre enc<er ') duco% du0i% ductus% ?ere condu&ir W) sentio% sensi% sensus% ?ire sentir% perce,er W)!)!) ;RESENTE DO INDICATIDO Dare os a conju1a#3o co pleta) Antes de passar os Is o,ser/a#$es% su1eri os *ue /oc2 es o tente desco,rir as re1ras de for a#3o da terceira e da *uarta conju1a#3o) ! opto optas optat opta us optatis optant B i i i i i i pleo ples plet ple us pletis plent ' W ter ina#$es duco sentio ?o ducis sentis ?s ducit sentit ?t duci us senti us ? us ducitis sentitis ?tis ducunt sentiunt

?nt

Repare a terceira conju1a#3o= lo1ica ente% se1uindo as es as re1ras *ue de os para a for a#3o da pri eira e da se1unda% de/er-a os esperar u ?e lo1o antes das ter ina#$es costu eiras) No entanto% esse ?e l. n3o se encontra% e e seu lu1ar te os u ?i) Al+ disso% a terceira pessoa do plural uda o ?i para ?u) Dolte I ta,ela aci a e confira essas nossas o,ser/a#$es) E0iste u 1rupo de /er,os da terceira conju1a#3o *ue se conju1a co o se fosse /er,os da *uarta= capio% cupio% facio% fu1io% iacio% rapio% rupio e seus co postos) N3o + necess.rio *ue /oc2 os decore) Na tradu#3o as coisas ficar3o claras% e u a consulta ao dicion.rio pode resol/er *ual*uer dH/ida) W)!)B) ;RESENTE DO SU:4UNTIDO O sinal do presente do su,junti/o da pri eira conju1a#3o + a /o1al ?e) ;ara a se1unda% a terceira e a *uarta conju1a#3o% ser. a /o1al ?a% e al1uns casos conjunta co outra /o1al% co o o ?i na *uarta conju1a#3o e nos /er,os da terceira *ue se conju1a co o se fosse da *uarta% listados aci a) Eis a conju1a#3o= ! opte optes optet opte us optetis optent B i i i i i i plea pleas pleat plea us pleatis pleant ' duca ducas ter ina#$es ? ?s ducat sentiat ?t duca us sentia us ? us ducatis sentiatis ?tis ducant sentiant ?nt W sentia sentias

Co pare essas for as co as do presente do indicati/o% notando suas diferen#as e peculiaridades) Essas diferen#as de/e ser ,e aprendidas para u r.pido recon<eci ento nos te0tos a sere lidos) J aconsel<./el ta ,+ *ue /oc2 se le ,re de co o se for a os es os te pos e portu1u2s% para cada conju1a#3o% o *ue pode ajudar ,astante)

W)!)') IM;ER8EITO DO INDICATIDO 4. /i os a for a#3o do i perfeito do indicati/o para a pri eira e a se1unda conju1a#3o) Na terceira e na *uarta% a s-la,a ?,a ta ,+ + acrescentada ao radical da pala/ra) ! B ' W ter ina#$es opta,a i ple,a duce,a sentie,a ? opta,as i ple,as duce,as sentie,as ?s opta,ati ple,at duce,at sentie,at ?t opta,a us i ple,a us duce,a us sentie,a us ? us opta,atis i ple,atis duce,atis sentie,atis ?tis opta,ant i ple,ant duce,ant sentie,ant ?nt W)!)W) IM;ER8EITO DO SU:4UNTIDO 4. fala os dele para as *uatro conju1a#$es na Li#3o B) N3o oferece dificuldades) W)!)X) 8UTURO DO INDICATIDO ;ode ser confundido% principal ente na terceira e na *uarta conju1a#3o% co os presentes% tanto do indicati/o *uanto do su,junti/o) J u cuidado *ue /oc2 de/e to ar) Su1eri os a1ora a co para#3o co esses te pos% para *ue seja notadas as se el<an#as) A Hnica for a de e/itar confus$es + procurar 1uardar a *ue conju1a#3o pertence cada no/o /er,o *ue /oc2 aprender% e ta ,+ suas partes principais) Note ta ,+ *ue o futuro do indicati/o da terceira e da *uarta conju1a#3o n3o te o ?, da pri eira e da se1undaU ! opta,o opta,is opta,it opta,i us opta,itis opta,unt B i i i i i i ple,o ple,is ple,it ple,i us ple,itis ple,unt ' duca duces ducet duce us ducetis ducent W sentia senties sentiet sentie us sentietis sentient ter ina#$es ? ?s ?t ? us ?tis ?nt

^^^ E0erc-cios I) Conju1ue e tradu&a os /er,os a,ai0o so ente nas pessoas indicadas% e todos os te pos do siste a do presente= !) a1o% e1i% actus% ?ere Ma1irN na Ba) e na 'a) pessoa do sin1ular) B) deleo% ?e/i% ?etus% ?ere MdestruirN na !a) pessoa do sin1ular e na Ba) do plural) ') facio% feci% factus% ?ere Mfa&erN na !a) e na 'a) pessoa do plural) II) Tradu&a !) Multa de dili1entia <onesti /iri scri,a ) B) :onane de fe ina audie,atisb ') 8ilii filiae*ue de no0is non intelli1ent) W) Caru a icu de periculo one,o ne pereat) X) Le1isne li,ru clari poetaeb

() Re1ina si in insula

ane,it re1nu

perdet)

a icus% ?i ? a i1o intelli1o% intele0i% intelectus% ?ere ? entender% discernir carus% ?a% ?u ? *uerido% caro le1o% le1i% lectus% ?ere ? ler clarus% ?a% ?u ? ilustre% distintoK e/idente aneo% ansi% ansu % ?Yre ? per anecer% ficar filia% ?ae ? fil<a perdo% perdidi% perditus% ?ere ? perderK destruir filius% ?i ? fil<o periculu % ?i ? peri1oK e0peri ento <onestus% ?i ? <onrado% <onesto re1nu % ?i ? reino W)B) O siste a do presente ;ASSIDO de todas as conju1a#$es Co e#are os a1ora o estudo da /o& passi/a) Na Li#3o ! de os u e0e plo de /o& passi/a% e contraste co a ati/a) Dare os outros= ATIDA ;ASSIDA a o sou a ado a arei serei a ado a ei fui a ado tin<a a ado tin<a sido a ado ti/esse a ado ti/esse sido a ado etc) ;ode os notar *ue na /o& passi/a te os o acr+sci o do /er,o ser% e u a de suas for as% e a transfor a#3o do /er,o principal para seu partic-pio passado% a ado ou a ada% confor e a pessoa seja do se0o asculino ou fe inino) A /o& passi/a e portu1u2s pode ser for ada ta ,+ co os /er,os estar e ficar) E0iste ainda u a outra for a de a l-n1ua portu1uesa for ar a /o& passi/a% fa&endo uso do prono e se= co prou?se u a casa MZ u a casa foi co pradaN) E certas ocasi$es /oc2 de/er. usar este tipo de /o& passi/a% c<a ada /o& passi/a sint+tica ou prono inal) E lati % nos te pos do siste a do presente% troca os as ter ina#$es da /o& ati/a por outras% caracter-sticas da passi/a= ATIDA ;ASSIDA ?o M? N ?or% ?r ?s ?ris M?reN ?t ?tur ? us ? ur ?tis ? ini ?nt ?ntur Mostrare os o uso dessas ter ina#$es e cada u dos /er,os do siste a do presente) W)B)!) ;RESENTE DO INDICATIDO !a conju1a#3o= Do& ati/a= a o eu a o a as tu a as a at ele a a a a us nFs a a os a atis /Fs a ais Do& passi/a= a or a aris a atur ele + a a a ur a I ini

eu sou a ado tu +s a ado ado nFs so os a ados /Fs sois a ados

a ant

eles a a

a antur

eles s3o a ados

Ba conju1a#3o= Do& ati/a Do& passi/a i pleo i pleor i ples i pleris i plet i pletur i ple us i ple ur i pletis i ple ini i plent i plentur

'a conju1a#3o Do& ati/a Do& passi/a duco ducor ducis duceris MducereN ducit ducitur duci us duci ur ducitis duci ini ducunt ducuntur

Antes de passar I *uarta conju1a#3o% o,ser/e a se1unda pessoa do sin1ular da terceira conju1a#3o= duceris ou ducere) Esta se1unda for a + uitas /e&es e pre1ada no lu1ar da pri eira) Note *ue% assi % ela se torna i1ual ao infiniti/o% o *ue pode causar al1u a confus3o) Isso ta ,+ ocorre na Wa conju1a#3o= Do& ati/a sentio sentis sentit senti us sentitis sentiunt Do& passi/a sentior sentiris MsentireN sentitur senti ur senti ini sentiuntur itto%

Co o e0erc-cio% conju1ue no presente do indicati/o passi/o e tradu&a o /er,o isi% issus% ?ere Men/iarN) W)B)B) IM;ER8EITO DO INDICATIDO !a conju1a#3o= Do& ati/a= a a,a eu a a/a a a,as tu a a/as a a,at ele a a/a a a,a us nFs a ./a os a a,atis /Fs a ./eis a a,ant eles a a/a Ba conju1a#3o= Do& ati/a Do& passi/a i ple,a i ple,ar i ple,as i ple,aris i ple,at i ple,atur i ple,a us i ple,a ur i ple,atis i ple,a ini i ple,ant i ple,antur Wa conju1a#3o Do& ati/a sentie,a eu Do& passi/a= a a,areu era a ado a a,aris tu eras a ado a a,atur ele era a ado a a,a ur nFs +ra os a ados a a,I ini /Fs +reis a ados a a,antur eles era a ados 'a conju1a#3o Do& ati/a Do& passi/a duce,a duce,ar duce,as duce,aris Mduce,areN duce,at duce,atur duce,a us duce,a ur duce,atis duce,a ini duce,ant duce,antur Do& passi/a sentie,ar

eu

sentie,as sentie,at sentie,a us sentie,atis sentie,ant

tu ele nFs /Fs eles

sentie,aris Msentie,areN sentie,atur sentie,a ur sentie,a ini sentie,antur

tu ele nFs /Fs eles ,ranco na

Co o e0erc-cio% co plete co Wa conju1a#3o aci a)

a tradu#3o ade*uada as for as dei0adas e

W)B)') 8UTURO DO INDICATIDO Co o e0erc-cio% /. preenc<endo os espa#os e for a ade*uada para cada pessoa) !a conju1a#3o= Do& ati/a= a a,o eu a a,is tu a a,it ele a a,i us nFs a a,itis /Fs a a,unt eles ,ranco ou co a tradu#3o ou co a

Do& passi/a= a a,ar eu a a,eris Ma a,ereN a a,itur a a,i ur a a,i ini a a,untur

tu ele nFs /Fs eles

Ba conju1a#3o= Do& ati/a Do& passi/a i ple,o i ple,or i ple,is i ple,eris Mi ple,ereN^ i ple,it i ple,itur i ple,i us i ple,i ur i ple,itis i ple,i ini i ple,int i ple,intur ^Note *ue o ?i

'a conju1a#3o Do& ati/a Do& passi/a duca ducar duces ducYris MducYreN ducet ducetur duce us duce ur ducetis duce ini ducent ducentur

udou para ?e antes da ter ina#3o ?ris)

Wa conju1a#3o Do& ati/a Do& passi/a sentia sentiar senties sentieris MsentiYreN sentiet sentietur sentie us sentiY ur sentietis sentiY ini sentient sentientur

eu tu ele nFs /Fs eles

W)B)W) ;RESENTE E IM;ER8EITO DO SU:4UNTIDO Co o seria de se esperar% ta ,+ o presente e o i perfeito do su,junti/o s3o for ados ecanica ente su,stituindo?se as ter ina#$es da /o& ati/a pelas ter ina#$es da passi/a) E0ercite?se for ando e fornecendo a 5tradu#3o crua7 para cada u a das for as das *uatro conju1a#$es da /o& passi/a)

E ,ora os e0erc-cios de conju1a#3o seja cansati/os% eles ser3o feitos apenas desta /e&) Estes e0erc-cios 5secos7 s3o de efici2ncia *uestion./el% se1undo a aioria dos educadores) De fato% ,oa parte das for as n3o ser3o encontradas e te0tos reais ou% se o fore % n3o ser3o de dif-cil recon<eci ento e tradu#3o) Se1undo a nossa e0peri2ncia% por+ % senti os *ue uito te po pode ser econo i&ado se esti/er os ,e e0ercitados nos /er,os) Sen3o perdere os uito te po procurando essa ou a*uela for a e t.,uas de conju1a#3o% e isso pode ser u 1rande e pecil<o para a leitura) A ta,ela *ue ostra os ao fi da Li#3o B pode ser u ,o au0-lio na e ori&a#3o do siste a /er,al latino= ;RESE NTE ;RESENTE IM;ER8EITO IM;ER8EITO 8UTURO ;ER8EITO MAIS?LUE?;ER8EITO 8UTURO ;ER8EITO ;ER8EITO MAIS?LUE?;ER8EITO

Os /er,os da parte superior pertence ao siste a do presente% e os da parte inferior% ao siste a do perfeito) h es*uerda% o indicati/o% I direita% o su,junti/o) Essa ta,ela /ale tanto para a /o& ati/a *uanto para a passi/a) As de ais for as% infiniti/os% partic-pios% etc)% ter3o oportuna ente a sua ta,ela) W)') O siste a do perfeito ;ASSIDO das *uatro conju1a#$es Tratare os a1ora da parte e /er el<o da ta,ela aci a para a /o& passi/a) Os te pos da /o& passi/a apresenta u a caracter-stica arcante= eles n3o t2 ter ina#$es prFprias para assinalar sua passi/idade) E seu lu1ar% usa partic-pios e for as do /er,o su M5ser7N) Deja os= W)')!) ;ER8EITO ;ASSIDO DO INDICATIDO O perfeito passi/o do indicati/o + co posto da terceira parte principal do /er,o e u a for a do presente do indicati/o ATIDO do /er,o su ) Dare os a conju1a#3o e a tradu#3o do /er,o a o% a a/i% a atus% a are para e0e plificar os= a a a a a a atus su atus es atus est ati su us ati estis ati sunt eu fui a ado tu foste a ado ele foi a ado nFs fo os a ados /Fs fostes a ados eles fora a ados

A pri eira coisa *ue nos salta aos ol<os + a tradu#3o *ue de os ao /er,o 5ser7) N3o seria% por e0e plo% a atus est Z ele + a ado% fa&endo u a tradu#3o 5correta7 de estb Note= a for a e portu1u2s 5ele + a ado7 j. te sua correspondente e lati = a atur) Isso poder. confundi?lo por u te po) Repare ta ,+ *ue no lu1ar de a atus poder-a os ter a ata% caso se tratasse de u a ul<er=

a atus est ele foi a ado a ata est ela foi a ada assi co o poder-a os ter a atae se esti/+sse os no plural= a ata est ela foi a ada a atae sunt elas fora a adas) enfi % o partic-pio funciona co o u adjeti/o= a atus% a ata% a atu ) O co todos os te pos restantes)

es o se d.

A partir dos te pos se1uintes% dare os a tradu#3o e a for a de apenas al1u as pessoas) Co o e0erc-cio% for e e tradu&a cada u a das pessoas restantes% co pletando os espa#os e ,ranco) W)')B) MAIS?LUE?;ER8EITO ;ASSIDO DO INDICATIDO 8or a?se co o partic-pio a atus% ?a% u era tin<as sido a ado a atus% ?a% u erat a ati% ?ae% ?i era us t-n<eis sido a ados a ati% ?ae% ?i ais o IM;ER8EITO do /er,o su = tin<a sido a ado

W)')') 8UTURO ;ER8EITO ;ASSIDO DO INDICATIDO 8or a?se co o partic-pio a atus% ?a% u ero ter.s sido a ado sido a ado a ati% ?ae% ?i eri us a ati% ?ae% ?i tere os sido a ados ais o 8UTURO do /er,o su =

W)')W) ;ER8EITO ;ASSIDO DO SU:4UNTIDO 8or a?se co o partic-pio a atus% ?a% ?u si a atus% ?a% ?u sis a ati% ?ae% ?i ais o ;RESENTE do su,junti/o do /er,o su = ten<a sido a ado ten<as sido a ado ten<a sido a ados

W)')X) MAIS?LUE?;ER8EITO ;ASSIDO DO SU:4UNTIDO 8or a?se co o partic-pio a atus% ?a% ?u esse a atus% ?a% ?u esses a atus% ?a% ?u esset ti/+sse os sido ou/idos ti/+sseis sido ou/idos ti/esse sido ou/idos ais o IM;ER8EITO do su,junti/o do /er,o su =

Dolte I*uela ta,ela de /er,os *ue de os ais aci a) Note a1ora *ue os /er,os da parte de ,ai0o da ta,ela fora for ados co o au0-lio das for as da parte de ci a% correspondentes I /o& ATIDA do /er,o su % 5ser7) E outras pala/ras% foi co o se ti/+sse os feito u a superposi#3o da parte de ci a na /o& ati/a so,re a parte de ,ai0o co o partic-pio para for ar a /o& passi/a) Essa si etria + uito Htil no o ento de se for ar a /o& passi/a) Repare ta ,+ *ue de os apenas os paradi1 as da pri eira conju1a#3o) As tr2s restantes se for a analo1a ente% se e0ce#$es) Ter ina os a*ui u a parte i portant-ssi a no aprendi&ado do lati ) Esse 5nHcleo7 do siste a /er,al latino% os seis /er,os do indicati/o e os *uatro do su,junti/o% nas /o&es ati/a e passi/a% tal/e& seja o *ue de ais co plicado o lati oferece ao iniciante) Tire u te po para re/er e siste ati&ar esses con<eci entos) Co o su1est3o% fa#a u a sinopse co pleta de cada u dos /er,os a,ai0o nas pessoas pedidas% na passi/a= supero% ?a/i% ?atus% ?are M/encer% con*uistarN na terceira pessoa do sin1ularK dYleo% ?Y/i% ?Ytus% ?Yre MdestruirN na pri eira pessoa do pluralK duco% du0i% ductus% ?ere Mcondu&ir% le/arK considerarN na se1unda pessoa do sin1ularK audio% ?i/i% ?itus% ?ire Mou/irN na terceira pessoa do plural) W)W) A,lati/o de a1ente da passi/a O a1ente *ue reali&a a a#3o de u /er,o na /o& passi/a + re1ular ente e0presso pelo a,lati/o so&in<o ou co a preposi#3o a% a,% *uando o a1ente + u a pessoa= ;uella a re1ina terretur) A enina + a edrontada pela rain<a) ;uella fa a re1inae terretur) A enina + a edrontada pela reputa#3o da rain<a Re1ina a, incola auditur) A rain<a + ou/ida pelo <a,itante ;ueri a, a icis auditi erant) Os eninos <a/ia sido ou/idos pelos a i1os) O cuidado *ue /oc2 de/e ter + n3o confundir a preposi#3o a co o arti1o definido e portu1u2s 5a7) Mais u a /e&% essa preposi#3o se transfor a e a, se a pala/ra se1uinte co e#a por /o1al= a, incola% 5pelo <a,itante7) Co o n3o arca os a*ui a *uantidade das /o1ais% uitas /e&es% e u a tradu#3o% o a,lati/o da pri eira declina#3o pode ser confundido co o no inati/o) Nesses casos% sF u a atenta an.lise da frase pode resol/er o pro,le a) E te0tos reais n3o ocorre frases soltas co as *ue at+ a*ui encontra os% e por isso n3o ser. dif-cil deslindar cada caso) ^^^ E0erc-cios Tradu&a= !) Sa0is pu1nant% 1ladiis terrentur) B) A alis oppidu deletus est) ') A nauta pueris datus est donus) W) A deo factus)^ X) Terra tecta u ,ra)^ ^ 8oi o itido o /er,o su % co o uitas /e&es se fa& e lati % e fre*>ente ente% al1u a for a do presente do indicati/o% principal ente est e sunt) Esteja atentoU

deus% ?i ? deus% di/indade esconder oppidu % ?i ? cidadela% fortale&aK cidade&in<a ^^^

te1o% te0i% tectus% ?ere ? co,rirK u ,ra% ?ae ? so ,ra

E0erc-cios de Re/is3o I) Escol<a !d for as a,ai0o% passe?as para a passi/a e depois tradu&a= !) spectas ") capietis !X)da na,as B) corona us A) capiatis !() da na/isti ') detis !d) capitis !C) incepisset W) donent !!) cala,a us !") incepissent X) <a,ea !B) co1itaret !A) la,ora/erit MB for asN () i pleat !') co1itet Bd) onueratis C) /ide,itis !W) co1itat II) Escol<a !d for as a,ai0o% passe?as para a ati/a e depois tradu&a= !) utati su us ") pulsa esse !X) teneris B) utati si us A) pulsae su us !() auditu sit ') utati eri us !d) sentia ini !C) audia ur W) utati era us !!) senti ini !") audie,a ur X) pelleris !B) sentie ini !A) 1esta sunt () pellaris !') tene,eris Bd) 1eruntur C) pulsi sint !W) tene,aris III) Tradu&a= !) Caelus a pueris onstratur) B) Ne nautae ini icus esse donos dedi) ') Donu nautae a e datur) W) Dia a poeta a1ricolae non onstratur% sed a fe ina) X) In caelo stellas circu luna /ide us) () Ser o latinus traditur nunc) C) ;ro patria pu1natus est) ") 8acta /eroru a icoru laudantur) A) Nisi nautae ad a*ua ducantur% /ela non dent) caelu % ?i ? c+u factu % ?i ? feito ? co,rir% esconder luna% ?ae ? lua sincero laudo% ?a/i% ?atus% ?are ? lou/ar onstro% ?a/i% ?atus% ?are ? ostrar pro ? Mprep) [ a,l)N ? e fa/or de ser o% ?onis ? l-n1ua te1o% te0i% tectus% ?ere ? /erdadeiro%

/erus% ?a% ?u

ID) Tradu&a para o lati = !) 8ui condu&ido pelo a i1o) B) Sou condu&ido pelo a i1o) ') Tin<a sido condu&ido pelo a i1o) W) Cartas teria sido escritas pelo poeta% se ele ti/esse desejado) X) Cartas seria escritas pelo poeta% se ele desejasse)

LIO X X)!) ;artic-pios Aprende os *ue% e portu1u2s% for as /er,ais do tipo 5a ado7% 5/endido7% 5ca-do7 s3o c<a adas de partic-pios) S3o adjeti/os for ados a partir dos /er,os 5a ar7% 5/ender7% 5cair7) E lati /i os at+ a1ora *ue a atus + o partic-pio perfeito passi/o de a o% a are) J u partic-pio relacionado ao passado) Seria poss-/el u partic-pio relacionado ao presente ou ao futurob E portu1u2s% con<ece os adjeti/os co o in1uante MLua in1uanteN% cadente Mestrela cadenteN% se1uinte Mp.1ina se1uinteNK a1oni&ante M<o e a1oni&anteN% corrente M.1ua correnteN% contri,uinte MsFcio contri,uinteN% e uitos outros) Anti1a ente esses adjeti/os era c<a ados de partic-pios presentes) Note *ue cada u deles + e*ui/alente a u a per-frase do tipo *ue [ /er,o= cadente Z *ue caiK a1oni&ante Z *ue a1oni&aK contri,uinte Z *ue contri,ui% etc) ;ois ,e % e lati ta ,+ e0iste tal tipo de adjeti/o) Do /er,o a o% a are te os a ans Z a ante% *ue a aK de incipio% incTpere te os incipiens Z incipiente% *ue co e#aK de sentio% sentire te os sentiens Z sentiente% *ue sente) S3o os partic-pios presentes ati/os) E portu1u2s te os ta ,+ adjeti/os co o nascituro M,e,2 nascituroN% orituro M<o e orituroN% /incituro Me0+rcito /incituroN) ;ode ser su,stitu-dos por per-frases do tipo *ue est. para [ /er,o= nascituro Z *ue est. para nascerK orituro Z *ue est. para orrerK /incituro Z *ue est. para /encer) E lati tal tipo de adjeti/o + c<a ado de partic-pio futuro ati/o) Do /er,o a o% te os a aturus% a% u Z *ue est. para a arK de incipio te os incepturus% ?a% ?u Z *ue est. para co e#arK de sentio te os sensurus% ?a% ?u Z *ue est. para sentir) Todos esses tr2s tipos de partic-pio s3o ,astante usados e lati % e aneiras *ue n3o con<ece os e portu1u2s) E0iste e lati u *uarto tipo de partic-pio% o partic-pio futuro passi/o% *ue estudare os ais a,ai0o% e tra& consi1o a id+ia de o,ri1a#3o% de/er) Co ece os estudando a for a#3o de cada u deles) X)!)!) ;ARTICc;IO ;RESENTE ATIDO 8or a?se adicionando ?ns I rai& do presente de cada /er,o= optaVns Z *ue deseja i pleVns Z *ue enc<e duceVns Z *ue condu& Na *uarta conju1a#3o Me ta ,+ nos /er,os *ue se1ue a *uarta conju1a#3o= /er W)!)!N adiciona os ?ns I rai& do /er,o acrescida de e= audiVeVns Z *ue ou/e faciVeVns Z *ue fa& X)!)B) ;ARTICc;IO ;ER8EITO ;ASSIDO J o nosso con<ecido partic-pio% for ado co optatus% ?a% ?u Z desejado% desejada i pletus% ?a% ?u Z enc<ido% enc<ida ductus% ?a% ?u Z condu&ido% condu&ida auditus% ?a% ?u Z ou/ido% ou/ida a terceira parte principal do /er,o=

Co o *ual*uer adjeti/o e 12nero% nH ero e caso)

lati % concorda co

o su,stanti/o a *ue se refere e

X)!)') ;ARTICc;IO 8UTURO ATIDO J for ado ta ,+ a partir da terceira parte principal do /er,o% de onde retira os ?us e adiciona os e seu lu1ar ?arus) ?a% ?u = optatVurus% ?a% ?u Z *ue est. para desejar i pletVurus% ?a% ?u Z *ue est. para enc<er ductVurus% ?a% ?u Z *ue est. para condu&ir auditVurus% ?a% ?u Z *ue est. para ou/ir Ta ,+ concorda co o su,stanti/o a *ue se refere e 12nero% nH ero e caso) X)!)W) ;ARTICc;IO 8UTURO ;ASSIDO Esse partic-pio dei0ou pou*u-ssi as arcas e portu1u2s% e seu sentido ori1inal *uase se perdeu) J encontrado e pala/ras co o di inuendo% di/idendo e despiciendo) Note *ue n3o e*ui/ale ao 1erHndio portu1u2s% e pode ser esclarecidos fa&endo?se udo da e0press3o *ue de/e ser [ /er,o= di inuendo Z *ue de/e se di inu-doK di/idendo Z *ue de/e ser di/ididoK despiciendo Z *ue de/e ser despre&ado) Co o /oc2 pode notar% e0iste e cada for a a no#3o de de/er% o,ri1a#3o) Esse partic-pio + for ado a partir do radical do presente ais a ter ina#3o ?ndus% ?a% ?u ) Ta ,+ nos /er,os da *uarta conju1a#3o e os *ue a se1ue % interpo os u ?e= optaVndus% ?a% ?u Z *ue de/e ser desejado i pleVndus% ?a% ?u Z *ue de/e ser enc<ido duceVndus% ?a% ?u Z *ue de/e ser condu&ido audiVeVndus% ?a% ?u Z *ue de/e ser ou/ido E resu o% te os a se1uinte ta,ela de partic-pios= ;assi/o a ans Z *ue a a ???????? a aturus Z *ue est. para a ar ???????? a atus Z a ado M*ue foi a adoN a andus Z *ue de/e ser a ado deles)

Ati/o presente perfeito futuro

Estudare os a1ora al1uns dos usos de cada u X)B) Al1uns usos dos partic-pios

Aci a de os para cada partic-pio u a tradu#3o 5crua7% assi co o o fi&e os co os te pos do su,junti/o) Na /erdade% a tradu#3o do partic-pio depende do te po do /er,o da ora#3o principal% do es o odo co aconteceu co o su,junti/o) U partic-pio presente refere?se a u a a#3o conte porGnea I a#3o do /er,o principalK u partic-pio perfeito a u a a#3o anterior I a#3o do /er,o principalK e u partic-pio futuro a u a a#3o posterior I do /er,o principal) Esse siste a encontra al1uns pro,le as na pr.tica% pois o lati n3o disp$e de dois partic-pios% u presente passi/o e u perfeito ati/o) Essa defici2ncia pode ser superada na tradu#3o se aiores pro,le as Mu a outra l-n1ua *ue fa& uso de u siste a se el<ante% por+ ais preciso e si +trico% + o Esperanto% *ue possui os partic-pios *ue falta ao lati N) Estude os cada caso)

X)B)!) ;artic-pio presente ati/o O,ser/e a tradu#3o da frase se1uinte% fa&endo?se uso da id+ia de conte poraneidade= Nauta cla ans pu1na/it) O arin<eiro *ue 1rita/a lutou) O arin<eiro lutou 1ritando) 6ritando% o arin<eiro lutou) En*uanto 1rita/a% o arin<eiro lutou) Mes o 1ritando% o arin<eiro lutou) Note *ue e cada caso o partic-pio se refere a u a a#3o *ue ocorre ao es o te po *ue a a#3o principal) A tradu#3o /ai depender do conte0to e *ue esti/er a frase) 8re*>ente ente% *uando *uere os dar a id+ia de concess3o% inseri os ta en% 5no entanto7% na frase= Nauta cla ans ta en pu1na/it) 5E ,ora 1ritando o nauta no entanto lutou7) Luase se pre esse 5no entanto7 pode ser dispensado nas tradu#$es para o portu1u2s) X)B)B) ;artic-pio perfeito passi/o O,ser/e a tradu#3o da frase se1uinte% fa&endo?se uso da id+ia de anterioridade= Nauta territus cla a/it) O arin<eiro aterrori&ado 1ritou) O arin<eiro% tendo sido aterrori&ado% 1ritou) O arin<eiro *ue <a/ia sido aterrori&ado 1ritou) Co o <a/ia sido aterrori&ado% o arin<eiro 1ritou) Note *ue e cada caso o partic-pio se refere a u a a#3o *ue ocorreu antes da do /er,o principal) A tradu#3o /ai depender do conte0to e *ue esti/er a frase) Note ta ,+ a caracter-stica passi/a do partic-pio= o arin<eiro n3o aterrori&ou% as si foi aterrori&ado) Isso justifica o no e 5partic-pio perfeito passi/o7) X)B)') ;artic-pio futuro ati/o O,ser/e a tradu#3o da frase se1uinte% fa&endo?se uso da id+ia de posteridade% ou seja% o partic-pio e0pressa u a a#3o *ue se reali&ar. lo1o apFs o in-cio da a#3o do /er,o principal% o *ue senti os co o u a e0pectati/a= Nauta pu1naturus cla a/it) O arin<eiro *ue esta/a para lutar 1ritou) Estando para lutar% o arin<eiro 1ritou) O arin<eiro *ue ia lutar 1ritou) E todos esses casos% a a#3o de lutar + posterior I de 1ritar) Note *ue o 1ritou antes de ir lutar% ou ainda% /ai lutar depois de ter 1ritado) X)B)W) ;artic-pio futuro passi/o O partic-pio passi/o e0pressa u a a#3o *ue ocorrer. ou ter. *ue ocorrer depois da a#3o principal) Tra& consi1o u a no#3o de o,ri1atoriedade) \. casos e *ue esta no#3o desaparece) Estudare os ais I frente no curso) arin<eiro

O,ser/e a tradu#3o= Li,ros le1endos in ensa posuit) Ele p9s na esa os li/ros *ue de/e Ele p9s na esa os li/ros a sere lidos) ^^^ E0erc-cios= I) Tradu&a= !) aN li,er lectusK ,N li,eroru lectoru B) aN litterae issaeK ,N litteris issis ') aN re1nu perdendu K ,N re1na perdendaK cN re1no perdendo W) aN dona dandaK ,N donoru dandoru X) aN fe ina /isuraK ,N fe inaru /isuraru ser lidos)

II) Tradu&a= !) Insula a nauta capta dele,itur) B) Nauta pro/incia capiens pecunia re1ni rapit)MrapuitN) ') Nauta pro/incia capturus pecunia re1ni rapit MrapuitN) Mrapio% rapui% ratu % rapere ? rou,arN W) Insula capta deletura)) X) Re1nu capiendu est a1nu ) () Donu /iris li,ru lecturis dedisti) C) Sententia utanda est) ") Denia petenda erit) A) ;ecunia petenda est ne nautae insula deleant) !d) Si ,ellu 1erendu % pecunia optanda) Mcuidado= o /er,o su foi o itidoUN ^^^ X)') A conju1a#3o perifr.stica E0iste e lati u tipo de conju1a#3o c<a ada de conju1a#3o perifr.stica% *ue fa& uso de u partic-pio futuro% tanto o ati/o *uanto o passi/o% ais u a for a do /er,o su ) N3o representa% e /ista do *ue j. /i os aci a% u a dificuldade a ais a ser aprendida) De fato% sua tradu#3o + *uase i ediata% e a listare os a*ui apro/eitando o *ue foi dito so,re os partic-pios) N3o se preocupe e e ori&ar cada u a das for as= use esta se#3o apenas co o refer2nciaU !) Conju1a#3o perifr.stica ati/a ;ode ser tradu&ida por u a destas e0press$es= estar para% <a/er de% tencionar= INDICATIDO ;res)= a \ei de a ar Tenciono a ar I p)= a 8ut)= a ;erf)= a M)L);erf)= a 8ut) ;erf))= a aturus% ?a% ?u aturus% ?a% ?u aturus% ?a% ?u aturus% ?a% ?u aturus% ?a% ?u aturus% ?a% ?u su era erit fui fuera fuero Estou para a ar Eu esta/a para a ar% etc) Eu estarei para a ar% etc) Eu esti/e para a ar% etc) Eu tin<a estado para a ar% etc) Eu terei estado para a ar% etc)

SU:4UNTIDO ;res)= a I p)= a ;erf)= a M)L);erf)= a

aturus% ?a% ?u aturus% ?a% ?u aturus% ?a% ?u aturus% ?a% ?u

si esse fueri fuisse

Lue eu esteja para a ar% etc) Se eu esti/esse para a ar% etc) Eu ten<a estado para a ar% etc) Eu ti/esse estado para a ar% etc) uito co u

Co o pode ser notado% a tradu#3o dada para cada u a das for as n3o + e% de fato% + pouco encontrada na pr.tica) Mais i portante + a conju1a#3o passi/a= B) CON4U6AO ;ERI8RgSTICA ;ASSIDA

Co u a id+ia de o,ri1a#3o% pode ser tradu&ida por u a destas for as= de/er ser% sou di1no de% ter *ue= INDICATIDO ;res)= a andus% ?a% ?u Sou di1no de ser a ado Ten<o *ue ser a ado I p)= a andus% ?a% ?u 8ut)= a andus% ?a% ?u ;erf)= a andus% ?a% ?u M)L);erf)= a andus% ?a% ?u 8ut) ;erf))= a andus% ?a% ?u SU:4UNTIDO ;res)= a I p)= a ;erf)= a M)L);erf)= a andus% ?a% ?u andus% ?a% ?u andus% ?a% ?u andus% ?a% ?u su era ter fui fuera fuero si esse fueri fuisse Eu de/o ser a ado Eu tin<a *ue ser a ado% etc) Eu terei *ue ser a ado% etc) Eu ti/e *ue ser a ado% etc) Eu tin<a *ue ter sido a ado% etc) Eu terei *ue ter siso a ado% etc) Eu ten<a *ue ser a ado% etc) Eu ti/esse *ue ser a ado% etc) Eu ten<a estado para ser a ado% etc) Eu ti/esse estado para ser a ado% etc)

X)W) Dati/o de a1ente co

passi/o perifr.stico

Di os e W)W *ue o a1ente da passi/a + e0presso pelo a,lati/o co ou se a preposi#3o a% a,) Dolte l. e confira% e entenda ,e o *ue /e a ser u a1ente da passi/a) Co a conju1a#3o perifr.stica passi/a o a1ente n3o + e0presso pelo a,lati/o% as pelo dati/oU Na pr.tica% no o ento da an.lise de al1u a ora#3o e *ue se encontre a conju1a#3o perifr.stica passi/a% procure por u dati/o) Ele pode ser o a1ente= ;uella poetae /idenda est) O poeta te *ue /er a enina) Li,er le1endus erit fe inae A ul<er ter. *ue ler o li/ro) A enina te *ue ser /ista pelo poeta) ul<er)

O li/ro ter. *ue ser lido pela

O,ser/e a tradu#3o alternati/a na se1unda frase) Note ta ,+ *ue% por ser u adjeti/o% o futuro perifr.stico passi/o de/er. concordar co o sujeito% puella ou li,er% se1undo a frase) ^^^ E0erc-cio

I) Tradu&a= !) Sententia utanda est /iro) B) Denia petenda erit a1ricolis) ') ;ecunia petenda est nautis ne insula deleant) W) Si ,ellu 1erendu est incolis% pecunia optanda) X) 8e inae li,er le1endus fuit) ^^^ X)X) Dati/o de posse Constru#3o uito co u e lati % o dati/o pode ser usado co ostrar o possuidor de al1u a coisa) O,ser/e= Corona est re1inae Li,er a ico est) o /er,o su para

A coroa + 5I rain<a7 Z A rain<a te u a coroa) O li/ro + 5ao a i1o7 Z O a i1o te u li/ro)

Co o e uitas outras constru#$es% o dati/o ser/e de refer2ncia a al1u a coisa) Essa fun#3o referencial est. *uase se pre presente no dati/o% co o /i os a*ui e na se#3o anterior) O dati/o ne se pre + o,jeto indireto) MNa /erdade% o o,jeto indireto + u tipo de refer2ncia)))N X)() O /er,o possu % 5poder7 O /er,o possu % potui% ????% posse% 5poder% ser capa& de7 + u co posto do /er,o ser% e se conju1a co o fa&endo?se a jun#3o de pos? ou pot? a u a for a do /er,o ser% no te po *ue se *uer) Durante a conju1a#3o% procure responder I se1uinte per1unta= *uando se usa pos? e *uando se usa pot?b Da os I conju1a#3o) Co plete as for as *ue falta e tradu&a= presente i perfeito futuro potero poteris poteri us potuistis perfeito potui )*)?perfeito futuro perfeito potuero

INDICATIDO possu potera potes poterat possu us poteratis possunt poterant

potuera potueras potuerit potui us potueratis

potuerint potueri potuisse potuisses

SU:4UNTIDO possi posse possis posse potuerit potueri us potuisse us possitis possint possent

potuissent

Luando se de/e usar pos? e *uando se de/e usar pot?b Lue particularidades /oc2 destacaria na conju1a#3o no odo su,junti/ob ^^^

E0erc-cio I) Tradu&a !) ;ossu ne <ic a ,ulareb M<ic ? a*uiN B) Nauta audiens /ir ,onus esse potest) ') Nautis 1ladii sunt) W) 8iliae a1ricolae pluc<ri oculi erant) Moculus% ?i ? ol<oN X) Re1inae ulta pecunia est% i<i ni<il) M i<i ? a i N () Mi<i est pecunia% ti,i est terra Mti,i ? a tiN C) Terraene a1ricolis suntb ") Ne*ue <ic ne*ue i,i pecunia est populo) Mi,i ? l.% a-K populus% ?i ? po/oN A) Sine do o /i/ere non potest) Msine [ a,l) ? se K /i/o% /i0i% /ictus% ?ere ?/i/erN !d) Ante portas pu1nans interfectus est) Mante [ acus) ? dianteK porta% ?ae ? port3o% portaK interficio% interfeci% interfectus% ?ere ? atarN ^^^ X)C) Infiniti/o co o o,jeto direto de /er,os E0ata ente co o e infiniti/o= portu1u2s% al1uns /er,os e lati pode ser se1uidos de u

A icu /idere opto) 8e ina /idere possu ) :onus esse /idetur)

Desejo /er u a i1o) ;osso /er u a ul<er) Ele parece ser ,o )

Essa constru#3o + uito co u e lati % e na *uase totalidade dos casos os dois /er,os /3o para o fi da frase) U a particularidade uito i portante do /er,o /ideo% 5/er7% + *ue% na /o& passi/a% ele ad*uire o si1nificado de 5parecer7% 5ser se el<ante a7= /ideor% 5eu pare#o7K /idetur% 5ele parece7K /ide,atur% 5ele parecia7% etc) Note *ue% es o conju1ado na passi/a% esse /er,o te u si1nificado ati/o e portu1u2s) Encontrare os outros assi nas li#$es su,se*>entes) ^^^ E0erc-cios de re/is3o I) Co plete e tradu&a cada u a das frases a,ai0o usando os partic-pios presente ati/o% perfeito passi/o e futuro ati/o dos /er,os dados entre parentes= !) 8e ina iiiiiiiiii puella /idit) Mdiscedo% ?cessi% ?cessus% ?ere ? partir% ir e ,oraN B) Nauta a icu iiiiiiiiii /ela dedit) M/oco% ?a/i% ?atus% ?are ? c<a arN ') Ma1ister pueros iiiiiii a ,ulare non potest) Mdoceo% docui% doctus% ?Yre ? ensinarN II) Tradu&a para o lati % fa&endo uso do dati/o de posse= !) Os la/radores t2 poucas terras) B) As eninas n3o t2 ,elos ol<os) ') Nada ten<o% e nada desejo) W) Ele n3o te ne casa ne esa) III) Tradu&a= !) Insula in/adenda est ini icis re1inae) Min/ado% in/asi% in/asus% ?ere ? in/adir% atacarN B) Delenda Cart<a1o) MCart<a1o ? Carta1o% anti1a cidade ini i1a de Ro aN ') Ar a canenda sunt) Mar a% ?oru ? ar asK cano% cecini% cantus% ?ere ? cantarN

W) Ar a /iru *ue cano) MIn-cio da ENEIDA% de Dir1-lioN X) Nec auru nec ar1entu optandi sunt ti,i) Mauru % ?i ? ouroK ar1entu % ?i ? prataN ID) ;asse para o lati = !) Os li/ros de/e ser lidos por poetas e arin<eiros) B) Se din<eiro eles n3o pode /i/er) ') Se os ini i1os ataca % a il<a de/e ser defendida) W) 6uerra n3o de/e ser feita pelos <a,itantes da pro/-ncia) X) Ainda *ue os arin<eiros n3o *ueira dar /elas% de/e os na/e1ar) M*ua *ua ainda *ueK de,eo% de,ui% de,itu % de,ere ? de/er% ser o,ri1ado aN () Ele p9s os no/os li/ros *ue de/e ser lidos na esa) Mno/us% ?a% ?u ? no/oN LIO ( ()!) Su,stanti/os da terceira declina#3o h terceira declina#3o pertence tanto su,stanti/os *uanto adjeti/os) Ela +% de lon1e% a declina#3o de aior nH ero de /oc.,ulos da l-n1ua latina) Estudare os a1ora os su,stanti/os% *ue pode ser asculinos% fe ininos ou neutros) Esta declina#3o se caracteri&a pelo 1eniti/o e jis para todas suas pala/ras) C<a a os j. a sua aten#3o para u a poss-/el confus3o desse 1eniti/o sin1ular co o dati/o e co o a,lati/o plurais da pri eira e da se1unda declina#3o) Al+ disso% + preciso sa,er ta ,+ *ue o no inati/o de al1u as pala/ras desta declina#3o ta ,+ ter ina e j is% o *ue pode ser confundido co o 1eniti/o da es a pala/ra) Essas e outras dificuldades ser3o ,e notadas neste curso) Da os I declina#3o de al1uns su,stanti/osK lo1o apFs fare os al1u as o,ser/a#$es) D. reparando e anotando nas ar1ens da fol<a *uais s3o as ter ina#$es para cada u dos casos= Su,stanti/o asculino= ru or% ru oris j ru or% fofoca sin1ular plural No ) ru or ru ores 6en) ru oris ru oru Ac) ru ore ru ores Mru orisN Dat) ru ori ru ori,us A,l) ru ore ru ori,us Doc) ru or ru ores Su,stanti/o fe inino= no0% noctis j noite sin1ular plural No ) no0 noctes 6en) noctis noctiu Ac) nocte noctes MnoctisN Dat) nocti nocti,us A,l) nocte nocti,us Doc) no0 noctes Su,stanti/o neutro= sidus% sideris j estrela% constela#3o sin1ular plural No ) sidus sidera

6en) Ac) Dat) A,l) Doc)

sideris sidus sideri sidere sidus

sideru sidera sideri,us sideri,us sidera

O,ser/a#$es= !N Note *ue% al+ do 1eniti/o e jis% e0iste% para os 12neros asculino e fe inino% u a for a alternati/a ta ,+ ter inada e jis para o acusati/o pluralU BN U a ,oa parte dos su,stanti/os nunca re/ela% j. no no inati/o% o seu radical% co o e no0% *ue te o radical noct?% e e sidus% de radical sider?) E0iste re1ras precisas para a deter ina#3o do radical sendo dado o no inati/o% ou o no inati/o sendo dado o radical) A pr.tica da l-n1ua% por+ % e a consulta a u dicion.rio *uase se pre dispensa essas co plica#$es% e por isso n3o as co entare os neste curso) 'N Rele ,ra os a*ui u a re1ra /.lida para todas as declina#$es= os su,stanti/os neutros t2 for as id2nticas no no inati/o e no acusati/o) WN O *ue de ais i portante pode os di&er desta declina#3o + *ue al1u as pala/ras interp$e u ?i? entre o radical e a ter ina#3o ?u do 1eniti/o plural) Note *ue isso ocorreu e noctiu Me n3o ^noctu N) Esse fen9 eno pode ocorrer co pala/ras de *ual*uer 12nero% co o e are% aris MNN j ar% *ue te o 1eniti/o plural ariu % e n3o ^ aru K e co o e ons% ontis j ontan<a% *ue fa& ontiu % e n3o ^ ontu ) Esse ?i? ta ,+ pode ocorrer no no inati/o e no acusati/o plurais) Ta ,+ e0iste re1ras para a deter ina#3o das pala/ras co essa caracter-stica) Toda/ia% ,asta por en*uanto sa,er *ue o 1eniti/o plural aca,a e ju % ter ina#3o esta *ue pode ou n3o ser antecedida de ?i?) Doc2 ser. alertado assi *ue sur1ir u a pala/ra co essa caracter-stica) XN Al1uns su,stanti/os neutros co no inati/o ter inado e jar% ?e% ?al t2 u ji no lu1ar de je no a,lati/o sin1ular% co o ani al% ani alis j ani al% *ue fa& ani ali no a,lati/o sin1ular% e n3o ^ani ale) Cuidado para n3o confundir co o dati/oU ^^^ E0erc-cios I) Concorde co a for a do adjeti/o ,onus% ?a% ?u % os su,stanti/os dados Mal1u as for as apresenta ais de u a possi,ilidade) Liste todasN= !) Co iles% ilitis j soldado= ') Co corpus% corporis ? corpo aN Me0e ploN ,oni ?f ,oni ilitis aN ,ona ?f ,N ,ono ?f ,N ,onu ?f cN ,onoru ?f cN ,onoru ?f dN ,onis ?f dN ,onis ?f eN ,onos ?f eN ,onos ?f B) Co soror% sorkris j ir 3= aN ,ona ?f ,N ,onas ?f cN ,onae ?f dN ,ona Ma,l)N ?f eN ,onis ?f WN Co ens% entis% M?iu N ? aN ,onas ?f ,N ,ona ?f cN ,onaru ?f dN ,ona ?f eN ,onae ?f ente

II) Decline junto e tradu&a= !) No sin1ular= aN ,onu e0e plar Me0e plar% e0e plaris M?iu N j

odeloN

,N sanu

ani al Msanus% ?a% ?u

j saud./elK ani al% ani alis M?iu N j ani alN

B) No plural= aN altus ons M ons% ontis M?iu N j ontan<aN ,N anti*ua ur,s Manti*uus% ?a% ?u j anti1oK ur,s% ur,is M?iu N j cidadeN ^^^ ()B) Infiniti/os O lati possui seis infiniti/os% co apenas u e co u co o portu1u2s= o infiniti/o presente ati/o) Todos os infiniti/os s3o usados de for as outras n3o e*ui/alentes ao uso do infiniti/o portu1u2s) Al+ disso% e co o na se*>2ncia dos te pos% sua tradu#3o /ai depender forte ente do te po do /er,o da ora#3o principal% o *ue e0plicare os na se#3o se1uinte) Apresentare os cinco dos seis infiniti/os latinos% os *ue de fato s3o de uso a plo e fre*>ente na literatura) ()B)!) Infiniti/o presente O infiniti/o presente se di/ide e dois= o ati/o e o passi/o) 4. te os contato co ati/o% e o passi/o n3o oferece aiores dificuldades) Deja os cada u deles= aN Ati/o= dacere etc) a are condu&ir desejar o

,N ;assi/o= a ari ser a ado i pleriser enc<ido duci ser condu&ido sentiri ser perce,ido A for a#3o do passi/o + si ples= to e a for a do ati/o% e ude o je final por u ji) Na terceira conju1a#3o% su,stitua toda a ter ina#3o jere por ji) O,ser/e no/a ente a tradu#3o 5crua7 do /er,o) ()B)B) Infiniti/o perfeito O infiniti/o perfeito ta ,+ se di/ide e ati/o e passi/o) O ati/o + de uso ais fre*>ente *ue o passi/o) Ali.s% o lati usa a pla ente todos os infiniti/os ati/os% e fa& uso oderado dos passi/os% e0ceto co os /er,os c<a ados depoentes j /er,os *ue se conju1a na /o& passi/a as *ue t2 si1nifica#3o ati/a j *ue estudare os e outra li#3o) Neste pri eiro contato% d2 u a aten#3o especial aos infiniti/os ati/os= aN Ati/o= for ado pela adi#3o de jisse ao radical do perfeito de cada /er,o% ou seja% sua se1unda parte principal= a a/isse ter a ado i ple/isse ter enc<ido du0isse ter condu&ido sensisse ter perce,ido

,N ;assi/o= for ado co do /er,o su = a atus M?a% ?u N esse i pletus esse ductus esse sensus esse

a terceira parte principal do /er,o ter sido a ado ter sido enc<ido ter sido condu&ido ter sido sentido

ais esse% *ue + o infiniti/o

E todas as for as% + poss-/el escre/er% por e0e plo% a ata esse% a atu fica na depend2ncia do 12nero do su,stanti/o a *ue o infiniti/o se refere) ()B)') Infiniti/o futuro

esse% o *ue

Tratare os a*ui do infiniti/o futuro ati/o apenas% u a /e& *ue o passi/o + u a for a uito co plicada e rara na literatura) Mes o o ati/o n3o + uito encontrado) Dale% por+ % conferir sua for a% u a /e& *ue na se#3o se1uinte e0plicare os o siste a de uso de todos os infiniti/os) aN Ati/o= for ado co o partic-pio futuro ati/o% a aturus M?a% ?u N esse ir. a ar i pleturus esse ir. enc<er ducturus esse ir. condu&ir sensurus esse ir. perce,er ais esse=

Al+ de seu uso independente% cujas tradu#$es de os aci a% os infiniti/os s3o de funda ental i portGncia no tipo de constru#3o *ue estudare os a,ai0o% onde o sujeito da ora#3o% *ue e 1eral est. no no inati/o% passa para o acusati/o% e as for as do /er,o ? *ual*uer u a delas ? se redu& a u dos infiniti/os aci a) ()') Discurso indiretoK ora#$es co sujeito acusati/o e infiniti/o

O tipo de constru#3o cujo sujeito passa para o acusati/o e te o /er,o e u a das for as do infiniti/o + u a das *ue ais fre*>ente ente encontra os na literatura latina) Dir-a os at+ *ue esta se#3o fa& parte do nHcleo das principais se#$es deste curso) Luando di&e os 5;edro passeia7% esta os fa&endo u a afir a#3o e discurso direto) Mas *uando di&e os 5Ele di& *ue ;edro passeia7% esta os fa&endo u a afir a#3o e discurso indireto= para afir ar al1o de ;edro usa os u 5inter edi.rio7% no caso o prono e 5ele7) Luando relata os al1o *ue u a pessoa di& de outra% esta os usando o discurso indireto) N3o sF *uando relata os% as *uando usa os /er,os *ue e0pri e a#$es *ue ocorre na ca,e#a% co o di&er% pensar% /er% perce,er% sa,er% e outros% pode os usar o discurso indireto) E portu1u2s usa os a conjun#3o 5*ue7 para introdu&ir o discurso indireto= 5Ele di& *ue ;edro passeia7) E lati isso n3o ocorre) Co o disse os% nesse tipo de constru#3o usa os os infiniti/os% e esses infiniti/os se relaciona co o te po do /er,o da ora#3o principal da es a for a *ue os partic-pios= o infiniti/o presente indicando u a a#3o si ultGnea I do /er,o da ora#3o principalK o perfeito u a a#3o anterior% e o futuro u a a#3o posterior I a#3o do /er,o principal) N3o + necess.rio *ue /oc2 decore por en*uanto essas correla#$es) Use?as co o refer2ncia *uando for fa&er e0erc-cios% e apro/eite para editar so,re a se el<an#a entre o uso dos infiniti/os co o uso dos partic-pios% para *ue l<e fi*ue clara esse tipo de estrutura) Deja os os e0e plo% *ue pode ser to ados co o odelos para futuras tradu#$es) Co o te po /oc2 1an<ar.

ais li,erdade% e poder. /ariar u ad/+r,ios) ()')!) Infiniti/o presente Dicit ;etru a ,ulare Di0it ;etru a ,ulare Dicet ;etru a ,ulare

pouco a tradu#3o% usando% se preciso% al1uns

Ele di& *ue ;edro passeia) Ele disse *ue ;edro esta/a passeando Mpassea/aN) Ele dir. *ue ;edro passear. Mestar. passeandoN)

Antes de passar para o estudo do infiniti/o perfeito% o,ser/e os al1u as caracter-sticas funda entais dessa constru#3o= !N E todas as frases o /er,o principal + dTcere j di&er% no presente% no perfeito ou no futuro) J dele *ue depender. a tradu#3o da ora#3o infiniti/a) BN ;edro% o sujeito da ora#3o infiniti/a% n3o est. no no inati/o% ;etrus% co o seria de se esperar% as no acusati/o% ;etru ) 'N E todas as frases a ora#3o infiniti/a + a es a) Mas note *ue a tradu#3o /ariou ,astante) Luando o /er,o esta/a no presente% dicit% a ora#3o infiniti/a te/e *ue e0pressar u a a#3o *ue ocorre junta ente co a a#3o de di&er= en*uanto ele Mo interlocutorN di&% ;edro passeia) Luando no perfeito% di0it% a ora#3o infiniti/a te/e *ue% no/a ente% e0pressar *ue no es o o ento e *ue ele disse% ;edro esta/a passeando) E no futuro% *uando ele disser% ;edro estar. passeando) Todas as alternati/as de tradu#3o t2 se pre *ue passar a id+ia de si ultaneidade% de duas a#$es *ue ocorre ao es o te po) WN O infiniti/o n3o corresponde I terceira pessoa do sin1ularU Se a ora#3o fosse 5Dicit ;etru ;aulu *ue a ,ulare7% ter-a os a tradu#3o 5Ele di& *ue ;edro e ;aulo passeia 7) E se fosse 5Dicit te a ,ulare7% ter-a os 5Ele di& *ue tu passeias7) J /oc2 *ue de/e suprir no te0to a for a corretaU ()')B) Infiniti/o perfeito Dicit ;etru a ,ula/isse Di0it ;etru a ,ula/isse Dicet ;etru a ,ula/isse Note *ue% e todas a aca,ado de passear no fala% ;edro j. passeouK ;edro ter. passeado) E ()')') Infiniti/o futuro Dicit ;etru a ,ulaturus esse Di0it ;etru a ,ulaturus esse Dicet ;etru a ,ulaturus esse Ele di& *ue ;edro passear.) Ele disse *ue ;edro passearia Mpassear.N) Ele dir. *ue ;edro ir. passear Mpassear.N) Ele di& *ue ;edro passeou) Ele disse *ue ;edro <a/ia passeado) Ele dir. *ue ;edro passeou Mter. passeadoN)

ora#$es% ti/e os *ue e0pressar o fato de *ue ;edro j. <a/ia o ento da fala do interlocutor) E outras pala/ras% *uando ele *uando ele falou% ;edro j. <a/ia passeadoK e *uando ele falar% todos os casos% a a#3o de estudar ocorreu antes da de falar)

E todas% de/e os tentar dar a id+ia *ue o passeio de ;edro ocorrer. depois da fala do interlocutor) Na aioria dos casos% u si ples futuro resol/e o pro,le a) Luando esti/er os estudando te0tos ori1inais% dentro de poucas li#$es% notare os *ue o infiniti/o% na aior parte dos casos% estar. no fi da frase) Dere os ta ,+ *ue% para

nos pre/enir os de erros% de/e os% na an.lise das ora#$es% o,ser/ar sua Hlti a pala/ra) Se for u infiniti/o% + ,e pro/./el *ue o acusati/o *ue encontra os no in-cio da ora#3o seja% na /erdade% u sujeito% e n3o u o,jeto direto) Isso por en*uanto pode parecer co plicado% as /oltare os a co entar so,re isso ais I frente) ^^^ E0erc-cios I) Reescre/a as ora#$es se1uintes e discurso indireto% usando putat j 5ele pensa *ue7% e depois tradu&a) MLe ,re?se *ue% nas frases e *ue aparece o /er,o e u a das for as da passi/a% /oc2 de/e usar os infiniti/os passi/osUN !) ;uella incolas de periculo onet ?f ;utat puella incolas de periculo onere) B) Re1inae sententias se per utant) ') Tecta in edio oppido fla is deleta sunt) Mfla a% ?ae j c<a aN W) Socii e terra discedere non potuerunt) X) A icus /ita sine culpa a1it) Ma1it j le/aN () Dita ,ona a, a ico a1itur) C) \onesti in periculo non ponendi sunt) Mpono% posui% positus% ?ere j p9rN ") Litterae ad a1istru itte,antur) M itto% isi% issus% ?ere j en/iarN A) A ico erit ulta pecHnia) !d) Sine cura re1es /i/ere non possunt Mre0% Re1is j reiN II) Reescre/a no/a ente as frases aci a usando puta/it j 5ele pensou *ue7% e tradu&a) III) O ita o /er,o no in-cio de cada ora#3o a,ai0o e as reescre/a co o discurso direto) 8a#a o es o udando o infiniti/o ori1inal por cada u dos infiniti/os entre par2nteses) !) Didi us fa a re1is esse Mfuisse% futura esseN par/a ) Mpar/us% a% u j pe*uenoN B) Co1no/eratis fratres patri ulta pecunia de,ere Mde,uisseN) Mfrater% fratris j ir 3oK pater% patris j paiN) ') Intelle1o <o ines /illa perdidisse Mperdere% perdituros esseN M<o o% no inis j <o e % ser <u anoN W) Sentiunt a1ricolas alu e terra pelere non posse MpotuisseN) X) Intelle0i do u a ini icis perdita esse MperdiN) ^^^ ()W) Dis O su,stanti/o /is j 5for#a% poder7 + irre1ular% e te caracter-sticas interessantes% presentes ta ,+ e outros su,stanti/os da terceira declina#3o= o acusati/o sin1ular e ji % e n3o e je K o a,lati/o sin1ular e ji% e n3o e jeK e o 1eniti/o plural co u ?i? entre o radical e ju ) ;or isso dare os a*ui sua declina#3o co pleta *ue% al+ do ais% + defecti/a= falta al1uns casos) sin1ular No ) /i 6en) ??? Acus) /i Dat) ??? A,l) /i Doc) /is plural /ires /iriu /ires /iri,us /iri,us /ires

Me ori&e a frase Di /i repelere j Repelir a for#a por eio da for#a) Ela ir. ajud.?lo a se le ,rar da declina#3o desse su,stanti/o t3o fre*>ente na literatura) ()X) A,lati/o de separa#3o O a,lati/o% pri iti/a ente% era o caso e *ue se e0pressa/a o afasta ento% u a separa#3o% u a pri/a#3o% enfi % al1o *ue se afasta/a de outro% fisica ente% co o u o/i ento% ou al1o *ue perd-a os% ou senti os co o perdido) E todos os casos% a id+ia de a,la#3o est. se pre presente) Muitos /er,os e lati se constroe co o a,lati/o% principal ente os *ue indica esse afasta ento de al1o do sujeito) E outros casos% o a,lati/o + usado co /er,os *ue e portu1u2s s3o transiti/os diretos% ou seja% *ue e0i1e u o,jeto direto% u acusati/o) Ali.s% + i portante *ue /oc2 se pre esteja atento para a re12ncia dos /er,os% *ue ne se pre coincide co a re12ncia do es o /er,o e portu1u2s) Isso *uer di&er *ue al1uns /er,os e lati e0i1ir3o dati/o% por e0e plo% onde o portu1u2s e0i1e acusati/o% e /ice?/ersa% e ainda e todas as outras co ,ina#$es poss-/eis) O a,lati/o de separa#3o + Is /e&es usado co as preposi#$es a Ma,N% e Me0N e de% si1nificando ais ou enos 5de% a partir de7) Mas na aioria dos casos usa?se o si ple a,lati/o= \o ines incolas insulae ser/itute li,era/erunt Os <o ens li,ertara da ser/id3o os <a,itantes da il<a) Oedipus% *uod li,er MeN cura non erat% se oculis pri/a/it) Jdipo% por*ue n3o esta/a li/re de preocupa#3o% pri/ou?se dos MseusN ol<os) Afins co essa constru#3o est3o

()X)!) A,lati/o de ori1e Esse a,lati/o% co ou se pessoa= Aeneas MaN dea natus est) preposi#3o% e0pressa a ori1e En+ias nasceu de u a deusa) ou a ascend2ncia de u a

()X)B) A,lati/o de lu1ar de onde Usado co as preposi#$es a Ma,N% e Me0N% ou de% o a,lati/o + usado para e0pressar 5lu1ar de onde7) Mas co no es de cidades e il<as pe*uenas% e as pala/ras do us% 5casa7% e rus% 5ca po7% nen<u a preposi#3o + usada= A, It.lia /enit as= Ro a /enit Ele /e Ele /e da It.lia) de Ro a) o no inati/o

Mas u a /e& alerta os *ue + uito co u confundir?se o a,lati/o co na pri eira declina#3o) N3o /. tradu&ir Ro a /enit por 5Ro a /e 7U ()() Acusati/o de lu1ar para onde

O acusati/o ta ,+ + usado para indicar 5lu1ar para onde7% e fa& uso da preposi#3o ad j para) Mas co no es de cidades e il<as pe*uenas% e as pala/ras do us ? casa% e rus ? ca po% essa preposi#3o n3o + usada= Ad Italia /enit Ad ur,e /enit as Ro a /enit Do u /enit ()C) O caso locati/o Os no es de cidades e pe*uenas il<as% e as pala/ras do us e rus re*uere u caso especial para e0pressar lu1ar onde% ou lu1ar no *ual% caso *ue co outros su,stanti/os + e0presso pelo a,lati/o co a preposi#3o in j e ) Esse caso + c<a ado de locati/o) ;ara su,stanti/os da pri eira e da se1unda declina#3o o locati/o sin1ular + id2ntico ao 1eniti/o sin1ular) No plural dessas duas declina#$es + id2ntico e for a ao a,lati/o plural) ;ara su,stanti/os da terceira declina#3o o locati/o ter ina e je ou e ji sin1ular% ou e ji,us no plural= Ro ae e At<enis do i Cart<a1ine ou Cart<a1ini ruri Ro a MRo a% ?aeN e Atenas MAt<enae% ?aru N e casa Mdo us% ?iN e Carta1o MCart<a1o% ?inisN no ca po Mrus% rurisN Ele /e Ele /e Ele /e Ele /e I It.lia) I cidade) a Ro a) para casa% ele c<e1a e casa)

^^^ E0erc-cios I) Tradu&a cada u a das ora#$es a,ai0o= !) Multos fa ilia <onesta natos a, oppido ad insula isi us) Moppidu % i j cidadelaN B) Multos SEracusis Tarentu isi us MSEracusae% ?aru j Siracusa% u a cidade da Sic-liaK Tarentu % ?i j Tarento% u a cidade no sul da It.liaN ') E /ia in cella a ,ula/erunt) W) Malos a1na /i de sa0o alto iacta/erant) Miacto% ?a/i% ?atus% ?are j lan#arN X) Ruinae SEracusis /ideri potuerunt% sed ne*ue Tarenti na*ue in patria) ^^^ E0erc-cios de re/is3o I) Tradu&a= !) ;oeta dicit ente sana in corpore sano optanda esse) B) Ru or est ur,e a iliti,us oppu1nata /i deleta esse) ') ;ater ater*ue audi/erunt filios ante oenia Ro ae i1ni et ferro pu1na/isse) M ater% atris j 3eK oenia% oeniu j ural<asK i1nis% i1nis% ?iu j fo1oN W) ;opulus anti*uus dice,at Io/e esse patre deoru at*ue <o inu re1e et terra esse atre <o inu ani aliu *ue) Mat*ue ou ac j eK Iuppiter% Io/is j 4Hpiter) J irre1ular na declina#3o= seu radical + Io/?N X) Dide us no/a aurora lu ine are% terra % et caelu spar1ere) Maurora% ?ae j auroraK lH enK lu inis j lu&K spar1o% sparsi% sparsus% ?ere j espal<ar% asper1irN

() Milites in edia ur,e non entis solu /i1ore sed etia corporis /iri,us ,ellu 1esserunt) Mnon solu ))) sed etia ))) j n3o sF))) as ta ,+ )))K /i1or% /i1oris j /i1or% for#aN C) Nocte ruere de onti,us o0 /idere poteri us) Mruo% rui% rutu % ?ere j precipitar? se% cairK o0 j lo1oN ") Ut ur,e ti ore li,ere us% i pera,i us iliti,us ut discedant) Mti or% ?is j te or% edoK li,ero% ?a/i% ?atus% ?are j li,ertar% sal/arN A) Ruri at*ue in ur,e incolis erant ulta pecunia) Mrus% ruris j ca poN !d) Re0 re1nu cu /i1ore et a1na /enia re1it ut no/is sit re1i,us e0e plu ) Mre1o% re0i% rectus% ?ere j reinar% re1erN !!) Do u sine ora /enient) M ora% ?ae j de oraN !B) Incolae sentiunt re1e ala e0 ur,e pellere de,ere) !') Respondisti no/a pericula /alidis <o ini,us oppidi onstrata esse) Mrespondeo% respondi% responsu % ?Yre j responderK onstro% ?a/i% ?atus% are ? ostrarN !W) No0 si terras o0 u ,ris te1at% non solu oenia ini icoru sine periculo oppu1nare possi us sed etia a icos ser/itute li,ere us) Moppu1no% ?a/i% ?atus% ?are ? assaltar% sitiarK ser/itus% ser/itutis j ser/id3o% escra/id3oN !X) Si /era sci/isse us% di0isse us incolas in ultis insulis non solu a*ua sed etia pecunia carere) Mscio% ?i/i% ?itus% ?ere j sa,erK careo% ?ui% ?itus% ?ere j ter falta de) Este /er,o se contrFi co a,lati/o) ;or e0e plo= carere /irtute j ter falta de /irtude) To e cuidado na tradu#3o da frase aci aUN Li#3o C Nesta li#3o estudare os prono es de todo tipo= de onstrati/os% pessoais% interro1ati/os% possessi/os% e outros) Todos eles t2 caracter-sticas prFprias% e n3o o,edece % e sua aioria% *ual*uer u a das declina#$es latinas) J uito pro/./el *ue /oc2 se confunda entre u tipo e outro no co e#o) ;or isso% aconsel<a os forte ente *ue /oc2 fa#a fic<as para cada u deles% para consulta r.pida e caso de dH/ida) N3o se preocupe e decorar todos de i ediato) C)!) ;rono es de onstrati/os Os prono es de onstrati/os latinos 1uarda u a rela#3o estreita co os prono es de onstrati/os portu1ueses ais *uanto ao uso do *ue *uanto I for a) Opta os por apresentar a*ui apenas os tr2s prono es de onstrati/os ais usados) Ainda nesta li#3o tratare os de outros tipos de prono es% as se nos aprofundar os por en*uanto e suas sutile&as estil-sticas) N3o se pode di&er *ue os prono es de onstrati/os pertence a esta ou I*uela declina#3o) J necess.rio *ue /oc2 aprenda a declin.?los co o se for asse u a declina#3o I parte% co caracter-sticas rou,adas ora de u a% ora de outra das cinco declina#$es latinas) Nesse sentido% aconsel<a os *ue /oc2 escre/a e u a fol<a e separado u a ta,ela co a declina#3o co pleta destes prono es% para r.pida consulta *uando necess.rio= ainda *ue consi1a reali&ar co sucesso os e0erc-cios de declina#3o dados nesta se#3o% + poss-/el *ue% co o te po% /oc2 se es*ue#a de al1u as for as% ou as confunda entre si) N3o se preocupe e do inar de i ediato tudo o *ue for apresentado) Manten<a fic<as e separado para consulta) Os prono es *ue estudare os s3o= !N <ic% <aec% <oc ? este% esta% isto

BN ille% illa% illud ? a*uele% a*uela% a*uilo 'N is% ea% id ? esta% esta% istoK esse% essa% issoK a*uele% a*uela% a*uiloK o% a Musado *uando n3o + necess.ria precis3o ou *uando n3o est. e jo1o u a oposi#3o clara co outro prono eN) Dos tr2s o Hlti o erece u a aten#3o especial) Da os I declina#3o% e depois fare os al1u as o,ser/a#$es so,re o uso de cada u ) <ic% <aec% <oc sin1ular plural M) 8) N) M) 8) N) No ) <ic <aec <oc <i <ae <aec 6en) <uius <uius <uius <oru <aru <oru Acus) <unc <anc <oc <os <as <aec Dat) <uic <uic <uic <is <is <is A,l) <oc <ac <oc <is <is <is O,ser/e a se el<an#a de for as e cada caso e 12nero% e repare ta ,+ *ue o no inati/o fe inino sin1ular te a es a for a do no inati/o e do acusati/o neutros plurais) Isso costu a confundir no princ-pio) Co o treino% decline juntos no sin1ular e no plural <ic <o o M?inisN ? este <o e K <ac insula ? esta il<aK <oc te plu ? este te plo) ille% illa% illud sin1ular plural M) 8) N) M) 8) N) No ) ille illa illud illi illae illa 6en) illius illius illius illoru illaru illoru Acus) illu illa illud illos illas illa Dat) illi illi illi illis illis illis A,l) illo illa illo illis illis illis Note *ue n3o + poss-/el se ,asear na declina#3o de <ic% <aec% <oc para for ar esta) Al1u as ter ina#$es s3o i1uais% n3o todas) Co o se pre% o no inati/o e o acusati/o no sin1ular s3o i1uais% assi co o no plural) Decline junto% no sin1ular e no plural= ille /ir ? a*uele <o e K illa puella ? a*uela eninaK illud corpus ? a*uele corpo) is% ea% id sin1ular M) 8) No ) is 6en) eius Acus) eu Dat) ei A,l) eo plural 8) ii eoru eos eisViis eisViis

N) ea eius ea ei ea

M) id eius id ei eo

N) eae earu eas eisViis eisViis

ea eoru ea eisViis eisViis

Ta ,+ a*ui n3o + poss-/el for ar esta declina#3o ,aseando?se nas antecedentes) Note *ue% e0cetuando?se o no inati/o% todos os outros casos co e#a co e?) \. ta ,+ u a for a alternati/a para o dati/o e o a,lati/o plurais% iis% nos tr2s 12neros) A1ora decline junto= is iles M?itisN ? esse soldadoK ea /irtus M?utisN ? essa /irtudeK id /itiu M?iiN ? esse defeito)

Deja co o esses prono es funciona !N \unc li,ru /idesb BN Illu li,ru /idesb 'N Eu li,ru /idesb

al1uns e0e plos)

D2s este li/rob D2s a*uele li/rob D2s esteVesseVa*ueleVo li/rob

O uso de <ic e ille co o nos e0e plos ! e B ostra *ue e 1eral ele se op$e = se fala os este pode ser *ue esteja os pressupondo outro li/ro ais afastado% a*uele) O lati 1uarda essa distin#3o co ais fre*>2ncia e precis3o do *ue o portu1u2s) O uso de is co o no e0e plo ' e suas /.rias tradu#$es ostra *ue ele + u prono e de onstrati/o n3o?enf.tico% ou seja% *uando n3o fa&e os e princ-pio nen<u a distin#3o *uanto I pro0i idade ou o afasta ento do o,jeto e *uest3o) Esse prono e pode Is /e&es ser tradu&ido co o o arti1o definido o% a do portu1u2s% ou co o o prono e de onstrati/o o% a Mcorrespondendo a ele% elaN% co o na frase 5Eu /ideo7 ? 5Eu o /ejo7) Ta ,+ + usado e correla#3o co o prono e relati/o% *ue estudare os ais I frente) Deja os ais al1uns e0e plos do uso de is) ;reste aten#3o nas tradu#$es apresentadas= Eu /ides) Cu eo a ,ulas) Didesne idb Eius li,ru /ideo) ;atre earu /ide us) C)B) ;rono es pessoais Durante todo este curso te os /isto *ue ora#$es do tipo Le1o li,ru te sido tradu&idas co o Eu leio u li/ro) Se pre introdu&i os o prono e pessoal eu% *uando ,astaria apenas Leio u li/ro) De fato% as duas tradu#$es s3o corretas% as a pri eira% usando o prono e eu% parece dar ais 2nfase na pessoa *ue l2 o li/ro% eu% do *ue a se1unda) Mas essa distin#3o% ta ,+ o nota os% + uito t2nue para ser perce,ida na con/ersa#3o co u ou e te0tos infor ais) ;recisa os escre/er al1o ais al+ de u si ples eu nessa ora#3o para ressaltar os a pessoa *ue fala) O lati % por outro lado% reser/ou o uso dos prono es pessoais no no inati/o e0clusi/a ente para dar 2nfase ou precis3o I fala) Note co o tradu&ire os as duas ora#$es a,ai0o= Cla o E1o cla o Eu 1rito Sou eu *ue 1ritaV Eu + *ue 1rito Doc2 o /2V D2s esteVa*uele <o e ) ;asseias co ele) D2s istobV D2s essa coisab Dejo o li/ro deleVdela) De os o pai delas)

N3o ,astaria tradu&ir E1o cla o por 5Eu 1rito7 apenas) ;ara isso j. e0iste Cla o) Te os% portanto% *ue suprir a forte 2nfase *ue + dada na fala latina pela inclus3o de e1o co al1o ais e portu1u2s) Nos outros casos% 1eniti/o% acusati/o% dati/o e a,lati/o% a tradu#3o + co o e portu1u2s= Li,ru i<i dat) Me /idet) Mecu a ,ulat) Ele e d. u li/ro) Ele e /2) Ele passeia co i1o)

Note na Hlti a ora#3o *ue n3o disse os 5Cu e a ,ulat7) Co a preposi#3o cu se pre fa&e os a in/ers3o aci a% para as pri eiras e se1undas pessoas% no sin1ular e no plural= ecu % tecu % no,iscu % /o,iscu ? co i1o% conti1o% conosco% con/osco) Deja os a declina#3o co pleta= !) ;ri eira pessoa sin1ular plural No ) e1o eu nos nFs 6en) ei de i nostru ^ de nFs^ nostri^ de nFs^ Acus) e e nos nos Dat) i<i eV a i no,is a nFsVnos A,l) e i V eV? i1o no,is nosV?nosco Repare= !N Nostru = ulti nostru ? uitos de nFsVdentre nFs BN Nostri= Odiu nostri est a1nu ? o Fdio de nFs Mcontra nFsN + 1rande) E ! te os u 1eniti/o partiti/o= usa os para e0pressar u a parte *ue se retira do todoK e B te os u 1eniti/o o,jeti/o= funciona co o *ue u o,jeto% co o u o,jeto direto% da pala/ra *ue depende ) No nosso caso% de odiu ) Esses dois usos ser3o tratados co ais precis3o nas li#$es se1uintes) B) Se1unda pessoa sin1ular No ) tu tu 6en) tui de /oc2Vde ti /estri^ de /Fs^ Acus) te te Dat) ti,i teV a ti A,l) te tiVteV?ti1o ^A*ui acontece o ') Terceira pessoa N3o e0iste e lati u prono e espec-fico para a terceira pessoa% ne do sin1ular% ne do plural) No entanto% encontra os is% ea% id e seu lu1ar% ou ainda ille% illa% illud) Estes Hlti os dera ori1e ao arti1o definido portu1u2s% o% a) ;ertence ainda I terceira pessoa o prono e refle0i/o= W) ;rono e refle0i/o O prono e refle0i/o Mreflecto% ?fle0i% ? flectus% ?ere ? recur/ar% refletirN refer?se ao sujeito de sua prFpria ora#3o) No pode ter% portanto% caso no inati/o) Al+ disso% possui u a sF for a para o sin1ular e o plural= sin1ular e plural No ) ??? ??? 6en) sui de si Acus) se se es o *ue co plural /os /estru ^ /os /o,is /o,is nostru % nostri)

/Fs de /Fs^ /os a /FsV/os /osV?/osco

Dat) A,l)

si,i se

a siVse siVseV?si1o Ele se /2) Eles se /2e )

Se /idet) Se /ident)

Co pare o uso nos pares de ora#$es se1uintes= Eu /idet) Ele o /2) Se /idet) Ele /2 a si prFprioVEle se /2) Eos /ident) Eles os /2e ) Se /ident) Eles /2e a si prFpriosVEles se /2e ) C)') ;rono es possessi/os Os prono es possessi/os latinos s3o declinados co o adjeti/os da pri eira e da se1unda conju1a#3o% e s3o% para a pri eira pessoa do sin1ular% eus% ?a% ?u ? eu% in<aK para a pri eira pessoa do plural% noster% nostra% nostru ? nosso% nossa) ;ara a se1unda pessoa do sin1ular% tuus% ?a% ?u ? teu% tuaK para a se1unda do plural% /ester% /estra% /estru ? /osso% /ossa) ;or*ue s3o adjeti/os% de/e concordar co o su,stanti/o a *ue se refere = Tuu fratre /ideo) Eu /ejo teu ir 3o) Nostra atre /ide us) NFs /e os a nossa 3e) Co o os prono es pessoais% os prono es possessi/os latinos s3o usados e 2nfase ou *uando a precis3o o e0i1e) ;or e0e plo= ;atre /ideo) Eu /ejo M euN pai) as ;atre eu /ideo) Eu /ejo o eu pai Me n3o o seuN) caso de

J co u na tradu#3o suprir os e portu1u2s al1uns prono es possessi/os% caso o conte0to o per ita ou o e0ija% co o e ;atre /ideo ? Eu /ejo o eu pai% ou co o A o atre ? Eu a o a in<a 3e) Ta ,+ e0iste e lati o prono e possessi/o refle0i/o suus% ?a% ?u ? seu% sua) O seu uso% por+ % + ais restrito *ue o de seu se el<ante portu1u2s% e se relaciona apenas ao sujeito da ora#3o% sendo proi,ido seu uso e outros casos) Deja= Sua /ita a at) Ele a a sua /ida) Ma prFpria /idaN 8alando a outra pessoa% de/e os se pre usar o prono e tu e lati ) N3o pode os% co o e portu1u2s% nos diri1ir ao nosso interlocutor pelo prono e seuVsua% co o e 5Di sua 3e onte 7) C)W) O prono e relati/o O prono e relati/o latino *ui MMN% *uae M8N% *uod MNN corresponde ao relati/o portu1u2s *ue V*ueVo *ual e suas /aria#$es) J usado principal ente para su,ordinar u a ora#3o adjeti/a a u antecedente) ;or e0e plo% e 5O <o e *ue /oc2 /2 + eu a i1o7 a parte e it.lico 5*ue /oc2 /27 + u a ora#3o su,ordinada adjeti/a% por*ue se refere a u su,stanti/o co o se fosse u adjeti/o= 5O <o e alto + eu a i1o7)

Esse prono e *ue e lati /aria ais do *ue e portu1u2s% e ir.% co o /ere os% tanto concordar co o antecedente *uanto assu ir o caso e0i1ido pela prFpria ora#3o su,ordinada) Antes de ais e0plica#$es% /a os I sua declina#3o= Sin1ular M) 8) No ) *ui 6en) cuius *uoru Acus) *ue Dat) cui A,l) *uo N) *uae *uod ? *ue cuius cuius ? cujoMaNVde *ue *ua cui *ua *uod ? *ue cui ? a *ue VaoMIN *ual *uo ? Mco % por% e N *ue ;lural M) 8) *ui *uoru *uos *ui,us *ui,us N) *uae *uas *ui,us *ui,us *uae *uaru *uae *ui,us *ui,us

Dolte os ao nosso e0e plo= O <o e *ue /oc2 /2 + eu a i1o Dir *ue /ides a icus eus est) Note *ue o antecedente + asculino% e por isso o prono e de/e ser asculinoK al+ disso% note *ue o prono e est. no caso acusati/o na sua prFpria frase= /oc2 /2 al1u+ ) 4untando essas duas caracter-sticas% sF pode os escol<er a for a *ue para a tradu#3o latina) Outro e0e plo= O poeta cujo a i1o era ce1o ou/ia o enino) ;oeta cuius a icus erat caecus pueru audie,at) A ora#3o su,ordinada + 5cujo a i1o era ce1o7% e funciona co o u adjeti/o de 5poeta7) E lati + *uase ine*u-/oca a tradu#3o por cuius% as <a/er. casos e *ue ser. necess.rio o plural= O poeta cujos a i1os era ce1os ou/ia o enino) ;oeta *uoru a ici erant caeci pueru audie,at) Muitas /e&es /oc2 /er. *ue a cuius e *uoru ser3o el<or tradu&idos por do *ual e dos *uais) Outro e0e plo= De os as ul<eres *ue passeia na rua) 8e inas *uae in /ia a ,ulant /ide us) A ora#3o su,ordinada + 5*ue passeia na rua7) O prono e *ue te *ue concordar e 12nero e nH ero co 5 ul<eres7% e fa& o papel de sujeito na ora#3o su,ordinada% ou seja% to a o no inati/o) 4untando essas duas caracter-sticas% te os *uae) C)W)!) O prono e relati/o no co e#o de u a ora#3o Muitas /e&es o prono e relati/o + usado no co e#o de u a ora#3o latina onde esperar-a os e portu1u2s u prono e de onstrati/o ou u pessoal= ;ater di0it ur,e in periculo esse) Luae post*ua audi/i% /ero ti e,a ) Meu pai disse *ue a cidade esta/a e peri1o) Depois *ue ou/i isso fi*uei real ente co edo) Miles e onuerat ut e0 oppido discedere ) Lue e interfecturu esse sensi) O soldado e ad/ertiu para *ue eu partisse da cidade) Notei *ue ele iria e atar)

Atente ,e para esse fato% u a /e& *ue o uso do relati/o dessa for a + uito fre*>ente e lati ) Al+ disso% n3o /e erecendo a aten#3o de/ida nas 1ra .ticas portu1uesasU C)X) ;rono e interro1ati/o adjeti/o O prono e interro1ati/o adjeti/o + id2ntico ao relati/o= Lue /iru /idesb Lual M*ueN <o e /oc2 /2b Cu *uo /iro a ,ulasb Co *ual M*ueN <o e /oc2 passeiab Luod donu /idesb Lual M*ueN presente /oc2 /2b O prono e + interro1ati/o por*ue sF + usado e interro1a#$es% e + adjeti/o por*ue /e aco pan<ando u su,stanti/o= *ue /iru % cu *uo /iro% *uod donu ) Essa distin#3o + i portante% por*ue /ere os a1ora o prono e interro1ati/o su,stanti/o% *ue te for as diferentes do adjeti/o% as apenas no sin1ular% no inati/o e acusati/o) C)() ;rono e interro1ati/o su,stanti/o O prono e interro1ati/o su,stanti/o + id2ntico ao relati/o no plural% e no sin1ular se declina da se1uinte for a= M)8) N) No ) *uis *uid 6en) cuius cuius Acus) *ue *uid Dat) cui cui A,l) *uo *uo Note *ue a diferen#a est. apenas no no inati/o e no acusati/o) Co pare e confir e) J su,stanti/o por*ue to a o lu1ar de u su,stanti/o e u a frase interro1ati/a% se e0i1ir u outro su,stanti/o co o *ual concorde= Lue /idesb Lue /2sb Luocu a ,ulasb Co *ue passeiasb Luid /ide usb O *ue /e osb Note na se1unda ora#3o a in/ers3o cu *uo ?f *uocu ) o

Co pare as frases a,ai0o% u a fa&endo uso do prono e adjeti/o e a outra co su,stanti/o= Cui fe inae donu dedistib Cui donu dedistib A *ual M*ueN ul<er deste o presenteb A *ue deste o presenteb

Luae fe ina taeda ti,i deditb Lual M*ueN ul<er te deu a toc<ab Luis taeda ti,i deditb Lue te deu a toc<ab ^^^ E0erc-cios I) Tradu&a para o lati apenas o *ue est. e it.lico= !) Este + seu li/rob Ou + deleb

B) Co *ue /oc2 esta/a andando na*uele diab Certa ente n3o era co sua 3e% as co a dele) ') O *ue /oc2 pensa so,re a roupa da*uele <o e b W) Eu 1osto dele% as n3o dela) X) ;ara *ue /oc2 deu a*uele presente *ue eu te trou0e da*uela /e&b () Este <o e sa,ia *ue eu con<ecia a*uele outro) C) Eu ter inei o tra,al<o% n3o /oc2) ") De *ue + este li/ro *ue /oc2 colocou na*uela estanteb A) A ul<er *ue nFs /i os no neste ercado era a 3e da*ueles eninos para *ue de os din<eiro) !d) E *ue te po nFs os /ere osb !!) Seus a i1os 1ostar3o da ul<er *ue ele a a) !B) NFs /i/e os e seu pa-s por uito te po% e eles n3o nos considerara ini i1os) II) Tradu&a= !) \unc li,ru le1i usK illu li,ru non le1i us) B) \oc sci usK illud non sci us) ') Nos patre nostru a a us% at*ue is nos a at) Mac% at*ue ? eN W) Matri eius placetK patri sui non placet) Mplaceo% placui% placitus% ?ere [ dati/o ? a1radarN X) Me scioK tene scisb () Eu scitK sene scitb C) Se scitK sene sciuntb ") \is no,is salute di0erunt) Msalus% salutis ? saHdeK salute dicere ? cu pri entarN A) Multi /estru orte ti ent) M ors% ortis% ?iu ? orteN !d) Auctor opus suu confecit *ua *ua id odit) Mauctor% ?oris ? autorK opus% operis ? o,ra% tra,al<oK conficio% confeci% confectus% ?ere ? co pletarK *ua *ua ? ainda *ueK odi% odisse ? odiar= defecti/o% se o siste a do presenteK as for as do perfeito t2 si1nificados no presenteN) !!) Opus suu oderunt) !B) Opus nostru odi us) !') Opusne /estru odistisb !W) Mors nos pre itK ors eos oppre it) Mpre o% pressi% pressus% ?ere ? pressionarK oppri o% ?pressi% ?pressus% ?ere ? opri irN !X) Mors no,is non placet) !() Eis ultus a or nostri est) Ma or% ?oris ? a orN !C) Mi<i opus est /oce a1na) Mopus est ? + necess.rioK /o0% /ocis ? /o&N !") ;ecunia /o,is opus est) !A) ;es atris tuae est par/usK pes eus est a1nus) Mpes% pedis ? p+N Bd) Doce earu audi/erunt) B!) Doce sua audi/eru ) BB) Opere suu perficit) Mperficio% perfeci% perfectus% ?ere ? ter inar% aca,arN B') Spero illu locu esse ,onu ) Mspero% ?a/i% ?atus% ?are ? esperar% ter esperan#aK locus% ?i ? lu1ar% re1i3oN BW) \ostes eos in/enerunt% sed non nos) M<ostis% ?is% ?iu ? ini i1oK in/enio% in/eni% in/entus% ?ire ? encontrar% ac<ar% desco,rirN) BX) Te pus /alde eos pre it) Mte pus% ?oris MNN ? te po% per-odo% esta#3oK /alde ? uitoN B() Mi<i /alde placet id 1enus) M1enus% 1eneris ? 12nero% po/oN) ^^^

C)C) A,lati/o de co pan<ia Co o te os /isto durante o curso% o a,lati/o + usado co denotar co pan<ia= Ad ur,e Ad ur,e cu a ico /enit) ecu /enit) Ele /e Ele /e a preposi#3o cu para

I cidade co MseuN a i1o) I cidade co i1o)

C)") A,lati/o de te po *uando ou dentro de O a,lati/o + usado ta ,+ para e0pressar te po *uando ou dentro de) A preposi#3o n3o + usada re1ular ente% as pode aparecer) Illo te pore iser erat) Luin*ue annis <oc opus perficiet) Na*uele te po ele era infeli&) Dentro de cinco anos ele ir. ter inar esta o,ra)

C)A) Acusati/o de dura#3o no te po e de e0tens3o no espa#o O acusati/o% 1eral ente se preposi#3o% + usado para e0pressar dura#3o no te po ou e0tens3o no espa#o) Responde I per1unta 5;or *uanto te pob7 ou 5Lue ta an<ob ;or *ue e0tens3ob7= Luin*ue annos iser erat) Luin*ue pedes ad de0tra a ,ula/it) C)!d) Su,junti/o e ora#$es su,ordinadas e ;or cinco anos ele foi infeli&) Ele andou cinco p+s para a direita) discurso indireto

Deseja os a*ui apenas c<a ar sua aten#3o para u fato si ples% ao *ual% no entanto% n3o da os a de/ida aten#3o= u a ora#3o pode se su,ordinar a outra ora#3o su,ordinada) Da os apresentar al1u as ora#$es desse tipo) Note *ue elas usa o su,junti/o% e est3o sujeitas Is re1ras da se*>2ncia dos te pos Mapro/eite para re/er a se*>2ncia dos te pos% Li#3o '% se#3o ')XN) Dare os antes u a ora#3o e discurso direto% e depois a transfor are os e indireto= !) Re0 *ue /ides pecunia a at) O rei *ue /2s a a o din<eiro)

aN Dico re1e *ue /ideas pecunia a are) Eu di1o *ue o rei *ue /2s a a o din<eiro) Mse*>2ncia pri .ria% a#3o si ultGnea co dico= presente do su,junti/oN ,N Di0i re1e *ue /ideres pecunia a at) Eu disse *ue o rei *ue /ias a a/a o din<eiro) Mse*>2ncia secund.ria% a#3o si ultGnea co di0i= i perfeito do su,junti/oN B) Re0 *ue /idisti pecunia a at) O rei *ue /iste a a o din<eiro)

aN Dico re1e *ue /ideris pecunia a are) Eu di1o *ue o rei *ue /iste a a o din<eiro) Mse*>2ncia pri .ria% a#3o anterior a dico= perfeito do su,junti/oN

,N Di0i re1e *ue /idisses pecunia a are) Eu disse *ue o rei *ue <a/ias /isto a a o din<eiro) Mse*>2ncia secund.ria% a#3o anterior a di0i= ais?*ue?perfeito do su,junti/oN ^^^ E0erc-cios de re/is3o I) Tradu&a= !) Ad *ue isisti li,ros *uos noster clarus auctor illo te pore scripsit ut populo tuo placeretb B) \unc li,ru cuius auctos scitur a /estris ci/i,us a a us% sed illu li,ru *ui est in ensa odi us) ') Dicit fe inas *uas /ideri us in illo loco esse atres eoru pueroru *ui Ro a e0 Asia /enerunt ut si,i laetas /itas petant) W) \i a, illa insula *uae est in nostro ari /enerunt% sed illi in <oc loco se per /i0erunt) X) E1o <unc li,ru le1i% tune illu le1istib () Cui dedisti li,ru *ue a1ister di0it i<i le1endu esseb C) Lui li,er ti,i le1endu estb ") Luid a1isb E1o litteras scri,o) E1o litteras eis scri,o) A) In *ui,us terris ser/itus /ideri potestb !d) Lui,uscu a ,ula/isti e /illa in /ia *uae populo i pleta estb Cu *ui,us fe inisb Cu *ui,us /irisb Cu tuisb !!) 8ilius ei a ici /idit /os% sed nos ne*ue te ne*ue tuos socios /idi us) !B) Odi us eos *ui,us patria non placet% sed no,is est a or <onestoru pioru *ue) !') Dici us nos odisse eos *ui,us patria non placeat) !W) Li,ri *uos ad nos isisti a, <o ini,us *ui a ant suu opus scripti sunt) !X) Scri,isne in tuo li,ro de 1eneri,us ani aliu *uae scisb !() Isne est /ir *ue tua ater /iditb !C) Di0erunt dona *uae petituri esse us pulc<ra futura esse) !") \ic a at *uod ille odit) !A) Cui fe inae dona dedit *uae opta/era usb Bd) Luis est <aecb Luis nostraru fuitb B!) Lue *uin*ue <oris /ide,ob Te et tuos)M*uin*ue ? cincoK <ora% ?ae ? <oraN BB) Lui locus estb Ad *ue locu /eni et *uocu b B') Dica ser/itute *uae oppri at <os *uos /ideritis ala esse) BW) Te pore careo ut perficia opus *uod scri,o) BX) Luod opus ante te pus perfecistib Luod opus eo te pore perfecistib B() Ille /ir% cui patria salus est cara% pius <a,etur a populo *ui eu scit% sed non se a at) BC) Ci/es illaru ur,iu *uae <a,uerunt re1es da na,atis) B") Sensit ci/es illaru ur,iu *uae re1es <a,erent da nandos esse) BA) Re0 cuius soror Ro ae /i/it ,ene se 1essit) 'd) Sci us re1e cuius soror Ro ae /i/at dene se 1essisse) '!) Sci us re1e cuius soror Ro ae diu /i0erit ,ene se 1erere) 'B) Cuius li,er *uin*ue annos petitus estb '') Mater filio di0it ulta salute *ue ultos annos non /iderat) 'W) Dicit illud opus ti,i confectu a populo lectu esse) 'X) Ut laeti nos si us% no,is a ore opus est) '() Sentis /oces eoru *ui cla ent ei <o ini non placere) 'C) Luin*ue pedes ad de0tra nos o/i us ut /er,a a1istri audire us) '") De <oc satis) Msatis ? ,astanteN

II) Reescre/a as frases !!% !W e BW e Tradu&a as frases resultantes) Li#3o " ")!) Adjeti/os da terceira declina#3o

discurso indireto usando dicit e depois dice,at)

Os adjeti/os latinos se di/ide e dois 1rupos= u 1rupo dos *ue se1ue a declina#3o dos su,stanti/os da pri eira e se1unda declina#$es% j. estudados% e outro dos *ue se1ue a declina#3o dos su,stanti/os da terceira declina#3o% *ue estudare os a1ora) Os adjeti/os da a terceira declina#3o se di/ide e trifor es% ,ifor es e unifor es% ou seja% e adjeti/os *ue t2 u no inati/o diferente para cada caso% asculino% fe inino e neutro Mtrifor esN% os *ue t2 u no inati/o co u para o asculino e o fe inino e outro para o neutro M,ifor esN% e os *ue t2 u sF no inati/o para os tr2s 12neros) Deja os os adjeti/os trifor es= Sin1ular M) No ) acer 6en) acris Acus) acre Dat) acri A,l) acri 8) acris acris acre acri acri N) acre acris acre acri acri ;lural M) 8) acres acriu acres M?isN acri,us acri,us N acres acriu acres M?isN acri,us acri,us

acria acriu acria acri,us acri,us

Note os as se1uintes caracter-sticas= !N todos t2 a,lati/o sin1ular e ?iK BN todos t2 1eniti/o plural e ?iu K 'N o acusati/o plural + tanto ?es *uanto ?is para o WN no inati/o e acusati/o e ?ia para o neutro)

asculino e o fe ininoK

Os adjeti/os ,ifor es aparece nos dicion.rios co sua for a para o asculino e o fe inino e pri eiro lu1ar% depois a for a do neutro) ;or e0e plo% o nis% o ne% 5todo% cada u 7) Note *ue a Hnica coisa *ue /aria/a no asculino e no fe inino dos trifor es era o no inati/o sin1ular) A*ui ele + o es o para os dois 12neros) Mas n3o se es*ue#a da re1ra 1eral para os neutros de todas as declina#$es= o no inati/o e o acusati/o s3o se pre i1uais% tanto no sin1ular *uanto no plural) Os adjeti/os unifor es t2 u a sF for a para o no inati/o sin1ular dos tr2s 12neros) ;or e0e plo% in1ens% ?entis% 5enor e7% *ue aparece nos dicion.rios co o no inati/o dos tr2s 12neros se1uido do 1eniti/o% co o se fosse u su,stanti/o da terceira declina#3o) Co o n3o pode os nos es*uecer da re1ra 1eral para os neutros% in1ens te acusati/o sin1ular asculino e fe inino e in1ente % as no neutro e in1ens Mi1ual ao no inati/oN) No plural te os% no no inati/o asculino e fe inino% in1entes% as no neutro in1entia% *ue se repete no acusati/o) Os partic-pios presentes co o a ans pertence I terceira declina#3o% e s3o declinados co o adjeti/os unifor es= Sin1ular ;lural No ) a ans a antes% a antia MNN

6en) a antis a antiu Acus) a ate % a ans MNN a antes M?isN% a antia MNN Dat) a anti a anti,us A,l) a anti M?eN a anti,us Note *ue no a,lati/o sin1ular apareceu u a ter ina#3o alternati/a% ?e) Ela sF + usada *uando o adjeti/o + usado co o su,stanti/o) ;or e0e plo% e /e& de a, <o ini a anti ? 5pelo <o e a ante7% escre/e os si ples ente a, a ante ? 5pelo a ante7) ")B) A *uarta declina#3o O 1eniti/o *ue caracteri&a todos os no es da *uarta declina#3o + ?us) O 12nero da aioria dos su,stanti/os + asculino% uns poucos s3o fe ininos e rara ente encontra os al1u neutro) Da os I declina#3o de sensus% ?us MMN ? 5sentido7= Sin1ular ;lural No ) sensus sensus 6en) sensus sensuu Acus) sensu sensus Dat) sensui sensi,us A,l) sensu sensi,us Doc) sensus sensus U su,stanti/o neutro co o 1enu% ?us ? 5joel<o7% difere de sensus no= !N no inati/o e acusati/o sin1ular% *ue ter ina e ?uK BN dati/o sin1ular e ?uK 'N no inati/o e acusati/o plural e ?ua) Decline% ent3o% 1enu% ?us) ")') A *uinta declina#3o J a ais si ples e a enor de todas as declina#$es= co preende apenas no es fe ininos Ma aioriaN e asculinos ter inados e ?es no no inati/o sin1ular% e co 1eniti/o e ?ei) Decline os res% rei M8N ? 5coisa7= Sin1ular ;lural No ) res res 6en) rei reru Acus) re res Dat) rei re,us A,l) re re,us Doc) res res Ter ina os a*ui o nosso estudo das declina#$es) Aconsel<a os *ue /oc2 consulte u a 1ra .tica para se inteirar das inH eras e0ce#$es *ue todas as declina#$es apresenta % e *ue o iti os a*ui por ,re/idade e si plicidade) E0ceto se for de seu interesse escre/er e lati % n3o aconsel<a os *ue /oc2 as decore todas) ;refira criar ta,elas para consulta e caso de necessidade) N3o dei0e de to ar con<eci ento das e0ce#$es% pois e al1uns casos elas pode criar pro,le as e confus3o) ^^^ E0erc-cios I) Conju1ue conjunta ente=

aN fortis anus Mfortis% ?e ? forteK anus% ?us M8N? ,N in1ens etus M etus% ?us MMN ? edoN

3oK tropaN

II) ;ara cada for a a,ai0o% d2 a for a correspondente do adjeti/o o nis% ?e ? todo% cada) ;ode <a/er% e al1uns casos% ais de u a possi,ilidade) aN car ini,us Mcar en% ?inis MNN ? poe aN ,N car ine cN anui dN anuu eN oti,us M otus% ?us MMN ? o/i entoN fN otu 1N no ini Mno en% ?inis MNN ? no eN <N no ines iN dies Mdies% ?ei MMN ? diaN jN dieru ON die ^^^ ")W) A,lati/o de li ita#3o ou de especifica#3o Assi c<a a os o a,lati/o *ue al1u a coisa= \aec fe ina specie pulc<ra est) Mea sententia ni<il perficient) Major natu) \o ines sunt no ine% non re) Mente captus) O ni,us nu eris a,solutus) ostra e respeito% e rela#3o a *ue afir a os

Esta ul<er + ,onita na apar2ncia) E in<a opini3o% eles n3o conse1uir3o nada) Maior de idade) S3o <o ens de no e% n3o de fato) ;ri/ado de entendi ento) ;erfeit-ssi o so, *ual*uer aspecto) uito co uns) Note ta ,+ na *uarta co o a

O,s)=A terceira e a se0ta e0press3o s3o pala/ra res foi tradu&ida) ")X) O /er,o eo% ii Mou i/iN% itus% ire ? 5ir7

Esse /er,o uito i portante + irre1ular no siste a do presente) Al+ disso% co o /oc2 notar.% possui for as *ue pode ser facil ente confundidas co prono es% o *ue causa certa dificuldade e seu recon<eci ento) ;or isso dare os a*ui a conju1a#3o do siste a do presente% atentando ta ,+ *ue esse /er,o + re1ular no siste a do perfeito% e0ceto pela se1unda pessoa do sin1ular do perfeito% *ue + isti Me n3o ^iistiN% e no infiniti/o perfeito ati/o% *ue + isse Me n3o ^iisseN) Co o e0erc-cio% d2 a tradu#3o dos te pos *ue falta % e conju1ue o restante do /er,o no siste a do perfeito) ;resente do Indicati/o= eo ? /ou i us ? /a os is ? /ais itis ? /ais it ? /ai eunt ? /3o I perfeito do Indicati/o= ;resente do Su,junti/o= ea ea us eas eatis eat eant 8uturo do Indicati/o=

i,a i,as i,at

i,a us i,atis i,ant

i,o -,is i,it

i,i us i,itis i,unt

;artic-pio ;resente= iens% euntis Mcuidado a*uiUN Ten<a uito cuidado co este /er,o% pois e0iste u a profus3o de /er,os co postos de eo% co o adeo ? ir ter co % apro0i arK a,eo ? ir e ,ora% partirK ineo ? entrarK e0eo ? sairK e uitos outros) ")() O i perati/o presente O i perati/o% *ue indica orde % ando% se di/ide e ati/o e passi/o% no sin1ular e no plural) N3o + dif-cil de ser aprendido% e se conju1a da se1uinte for a= ATIDO= sin1ular a aU /ideU incipeU audiU ;ASSIDO= sin1ular a areU /idereU incipereU audireU plural a ateU /ideteU incipeteU auditeU plural a a iniU /ide iniU incipi iniU audi iniU

a aU /2U co e#aU ou/eU

a aiU /edeU co e#aiU ou/iU

s2 a adoU s2 /istoU s2 co e#adoU s2 ou/idoU

sede a adosU sede /istosU sede co e#adosU sede ou/idosU

De os as for as para cada u a das conju1a#$es) Note co o pode ser confundidas as for as do i perati/o passi/o= no sin1ular co o infiniti/o% e no plural co o presente da /o& passi/a) Mas rara ente o conte0to da frase dei0ar. dH/idas *uanto a isso) Se desej.sse os for ar o i perati/o ne1ati/o% recorrer-a os a outro e0pediente% atra/+s de for as do /er,o nolo ? 5n3o *uerer7= Ati/o= Noli a areU N3o a aU ;assi/o= Noli a ariU N3o seja a adoU Se fosse no plural% ter-a os= Ati/o= Nolite a areU N3o a aisU ;assi/o= Nolite a ariU N3o sejais a adosU ;oder-a os ta ,+ for ar o i perati/o ne1ati/o co ne e for as do su,junti/o= \oc ne feceris Mperfeito do su,junti/oNU N3o fa#as istoU \oc ne facia us Mpresente do su,junti/oNU N3o fa#a os istoU Essas for as% contudo% s3o raras) E0iste ainda% na fa -lia dos i perati/os% u i perati/o futuro% e0tre a ente raro% *ue n3o tratare os a*ui) Aconsel<a os *ue /oc2 consulte u a 1ra .tica% caso seja de seu interesse) Mas n3o se preocupe co ele)

C) O /ocati/o O /ocati/o% 1eral ente i1ual ao no inati/o% te outra for a para os su,stanti/os ter inados e ?us ou ?ius) Os ter inados e ?us t2 o /ocati/o e ?e% co o pude os /er na se1unda declina#3o% e os ter inados e ?ius t2 o /ocati/o e ?i= Marcus /enit) Marcos /e ) Marce% /eniU Marcos%/en<aU Dir1ilius car en scripsit) Dir1ili% scri,e car enU O adjeti/o eus% ?a% ?u Mi fili% /eniU te Dir1-lio escre/e u poe a) Dir1-lio% escre/e u poe aU o /ocati/o asculino e De % eu fil<oU i=

Le ,re os *ue todos os /ocati/os plurais s3o id2nticos ao no inati/o) ")") O duplo dati/o= dati/o de interesse [ dati/o de fi O duplo dati/o + u a constru#3o e *ue aparece dois dati/os na ora#3o% u deles c<a ado dati/o de interesse% e outro c<a ado de dati/o de fi ) Deja os e e0e plos% onde dare os u a tradu#3o literal% e depois u a tradu#3o ais ade*uada para essa constru#3o= \oc erit ti,i dolori) Isto te ser. oti/o de dor) O ni,us odio crudelitas est) ;ara todos a crueldade + oti/o de Fdio) Todos odeia a crueldade) Isto ser. para ti para dor ;ara todos para Fdio + a crueldade)

Nos dois casos aci a% e lati % apresenta os u dati/o de interesse% ostrando do interesse de *ue + o *ue /ai ser afir ado% e depois u dati/o de fi % ostrando para *ue ser/e o *ue ser. afir ado) Mais al1uns e0e plos= \oc i<i a1nae curae est) Isto para i e0iste para 1rande preocupa#3o) Isto e preocupa uito) Opinio ali periculo erat ci/itati) A opini3o do au era para peri1o para a cidade) A opini3o do au era u peri1o para a cidade) Ad ur,e saluti i<i /enit) Deio I cidade para sal/a#3o para i ) Deio I cidade para e sal/ar) ^^^ E0erc-cios I) Tradu&a apenas as pala/ras e ne1rito= !) \ic <o o ente est /alidus) B) \aec fe ina pulc<ra est for a) ') Ille ci/is sanus est corpore) W) Illi infelices sunt salute) X) Superati ilites /ita et /i1ore sunt iseri)

() Si Ro a eat% a icis non careat) C) Nisi ilites ur,i saluti i,unt% a1nus erit ti or) ") Si ad insula isset MiretN% feli0 fuisse Messe N) A) Ro a itK At<enas euntK Eis i pero ut At<enas eantK Ad ur,e i,ant) !d) \o o ad pro/incia iens erat intelle1ens) !!) Luae est filia <o inis ad pro/incia euntisb !B) Dico <o ini ad pro/incia eunti esse filia specie pulc<ra ) !') Discede e pro/incia) !W) Oppu1nate ur,e cu /i1oreU !X) Noli discedere e pro/inciaU Ne discesseris MdiscedasN e pro/inciaU !() Nolite oppu1nare ur,e U Ne oppu1na/eritis Moppu1netisN ur,e U !C) Noli% a ice% spectare onte K specta ca pu U !") Mi fili% noli ti ore oppri iU Ne ti ore oppressus sis) !A) Morsne erit ,ono fini /itae nostraeb Bd) Milites ti ori ci/i,us issi sunt) ^^^ E0erc-cios de re/is3o I) Tradu&a= !) \aec ci/itas infeli0 etu 1ra/i deletur) Mci/itas% ?atis ? cidadeK feli&% felicis ? feli&K infeli0% infelicis ? infeli&K 1ra/is% ?e ? pesado% se/ero% i portanteN B) Sensus o nis de li,ertate uta/i us) Mli,ertas% li,ertatis ? li,erdadeN ') Lua o, re infelices do u ire iussi suntb Mo, ? por causa deK *ua o, re ? por *u2% por *ue ra&3oK do us% ?us ou ?i ? casaK iu,eo% iussi% iussus% ?ere ? andar% ordenarN W) No,is est etus nu inu o niu ) Mnu en% nu inis ? MNN ? di/indadeN X) Mi<i *uaerenti opus est ente acri ut <aec intelle1a ) M*uaero% *uaesi/i% *uaesitus% ?ere ? procurarK per1untarK pedirN) () Ille est <o o sine re% sine fide% sine spe) Msine ? se K res% rei M8N ? coisa% ,ensK fides% ?ei M8N? f+K spes% ?ei M8N ? esperan#aN C) Li,ertas ci/iu erat re1i curae) Cui dice,as te au0iliu futuru )Mau0iliu % ? i ? ajudaN ") Deo scri,e dulcia car inaU Mdulcis% ?e ? doce% sua/eN II) Tradu&a e lati % sa,endo *ue e al1uns casos /oc2 encontrar. a,lati/os de especifica#3o e o duplo dati/o= !) A*uele <o e de . apar2ncia ca in<a pela praia) Mapar2ncia ? species% ?eiK praia ? litus% litoris MNN B) ;edro% isso te ser. oti/o de edo) M;edro ? ;etrus% ?iN ') Meu fil<o% nada pode ser para ti oti/o de dor) W) Ao a an<ecer% foi I cidade) Mao a an<ecer ? pri a luceN X) Indo I cidade% ele /iu u a lu& enor e) Mlu& ? lu0% lucisN Li#3o A A)!) O co parati/o e o superlati/o dos adjeti/os Todo adjeti/o e lati % assi co o e portu1u2s% possui tr2s 1raus= o nor al ou positi/o% o co parati/o e o superlati/o) Apresentare os o odo co o se for a e se

declina % e co o s3o usados) Co o e0e plo% to are os altus% ?a% ?u ?e ? 5forte7) !) COM;ARATIDO

? 5alto7 e fortis%

O 1rau co parati/o se for a encontrando?se a rai& do adjeti/o na for a positi/a e adicionando% para o asculino e o fe inino% a ter ina#3o ?ior% e para o neutro a ter ina#3o ?ius= altus% ?a% ?u altius MNN fortis% ?e fortius MNN altVi ?f fortVis ?f altior MM) e 8)N fortior MM) e 8)N si1nificando 5 ais alto7) si1nificando 5 ais forte7) duas pessoas ou duas coisas%

Sa,endo disso pode os for ar frases *ue co para co o= Marcos + ais alto do *ue ;edro) O ir 3o dele + ais forte do *ue o pai)

Marcus est altior *ua ;etrus) 8rater eius est fortior *ua pater)

Note *ue para co parar usa os a pala/ra *ua % *ue si1nifica 5do *ue7) MCuidado para n3o confundi co o acusati/o de *uaeUN U a outra for a de co parar se fa&er o uso de *ua e uito ais usada e lati + usando o a,lati/o= Marcus est altior ;etro) 8rater eius est fortior patre) As duas for as t2 es o caso= Dicit Marcu o es o sentido) Al+ *ua ;etru ) disso% o *ue est. e co para#3o de/e ter o

esse altiore

Doc2 notou na ora#3o anterior *ue altior se declinou co o u adjeti/o da terceira declina#3o) De fato% todos os co parati/os s3o adjeti/os da terceira declina#3o% as% no plural% co 1eniti/o e ?u e no neutro co no inati/o e acusati/o e ?a) B) SU;ERLATIDO A aioria dos adjeti/os for a o superlati/o co adi#3o de ?issi us% ?a% ?u I rai&) E% co o se nota% s3o declinados co o adjeti/os de pri eira e se1unda declina#3o) altus% ?a% ?u altVi ?f altissi us% si1nificando 5 uito alto% o ais alto7) fortis% ?e fortVis ?f fortissi us% si1nificando 5 uito forte% o ais forte7) Marcus est fortissi us) Marcos + uito forte) Marcos + o ais forte) Marcos + fort-ssi o) Marcus est fortissi us <o inu ) Marcos + o ais forte dos <o ens)

Note as for as *ue te os para tradu&ir u superlati/o e lati ) Se o adjeti/o ter inar e ?er% co o e acer% acris% acre ? 5a1udo% a&edo7% adiciona os ?ri us% ?a% ?u direta ente ao no inati/o asculino sin1ular= acerri us) Se o adjeti/o ter inar e ?lis% adiciona os ?li us% ?a% u I rai&= si ilis% ?e ? 5se el<ante7% fica si illi us% ?a% ?u ? 5o ais se el<ante7) Todos esse casos pode ser 1uardados facil ente= ,asta se le ,rar de co o s3o for ados e portu1u2sU Na pr.tica eles s3o inconfund-/eis) O superlati/o pode ser usado co *ua % *ue /ai si1nificar 5o ais poss-/el7=

Marcus est *ua fortissi us) Marcos + forte o ais poss-/el) Marcos + t3o forte *uanto + poss-/el ser) ^^^ E0erc-cio I) D2 a for a correspondente do co parati/o e do superlati/o de cada u dos adjeti/os iser% isera% iseru ? 5 iser./el% infeli&7% sae/us% ?a% ?u ? 5cruel7 e <u ilis% ?e ? 5<u ilde7 para cada u a das for as a,ai0o Mpode <a/er ais de u a interpreta#3oN= !) irae () do i B) opinione C) car en ') litori,us ") ci/itati W) re A) anui X) spes !d) corpora ^^^ A)B) Co parati/os irre1ulares Co o e portu1u2s% o lati possui /.rios adjeti/os cujas for as no co parati/o e no superlati/o s3o irre1ulares) Ei?las= ,onus% ?a% u ,o % ,oa alus% ?a% u au% . a1nus% ?a% ?u 1rande par/us% ?a% ?u pe*ueno ultus% ?a% ?u uito ais elior% elius opti us% ?a% u el<or Fti oK uito ,o % o el<or peior% peius pessi us% ?a% ?u pior p+ssi oK uito au% o pior aior% aius a0i us% ?a% ?u aior .0i oK uito 1rande% o aior inor% inus ini us% ?a% ?u enor -ni oK uito pe*ueno% o enor plus MsF neutroN pluri us% ?a% ?u plures% plura Mpl)N uit-ssi oK uito nu eroso

U a nota= *uando o plural de aior% ou seja% aiores% + usado% pode si1nificar ta ,+ 5ancestrais7) ^^^ E0erc-cio I) Tradu&a= !) \oc car en elius est illo) B) \oc car en elius est *ua illud) ') \ae fe inae pulc<riores sunt illis) W) \ae fe inae ulto pulc<riores sunt *ua illae) X) Dici is <as fe inae ulto pulc<riores esse *ua illas)

() \i ilites fortiores plus pecuniae optant) C) Studiu no,is dulcius ,ello) ") ;a0 opti a% ,ellu pessi u ) A) Re0 no/us peior *ua pater est) !d) \ic frater aior illo est) !!) Sed ille a0i us) !B) U,i a0i u % i,i ini u ) Mu,i ? ondeK i,i ? l.N !') Dicunt a0i u non eliore esse) ^^^ A)') A,lati/o para e0pressar o *u3o diferente J poss-/el *ue e co para#$es /oc2 encontre essa constru#3o% *ue indica apro0i ada ente e *ue 1rau ou e *ue edida al1u a coisa supera a outra= 8rater eius est pede altior *ua pater O ir 3o dele + ais alto *ue o pai por u p+) O ir 3o dele + u p+ ais alto *ue o pai) Nunc ulto felicior est) A1ora ele + uito ais feli&) A1ora ele + ais feli& por uito) adjunto

Se esse a,lati/o for co preendido co o todos os outros% ou seja% co o u ad/er,ial% n3o /ai oferecer dificuldades de tradu#3o) A)W) Ad/+r,ios e seus 1raus A aioria dos ad/+r,ios + for ada a partir de adjeti/os) Os *ue se deri/a da pri eira e se1unda declina#3o rece,e u ?e na rai& do adjeti/o= iser% isera% iser./el iseru ?f isere isera/el ente na

de adjeti/os

Os for ados a partir de adjeti/os de terceira declina#3o rece,e ter ina#3o ?iter= fortis% ?e forte fortiter forte ente

aioria das /e&es a

Muitos ad/+r,ios n3o se deri/a de adjeti/os% as s3o si ples ente for as cristali&adas de a,lati/os% co o cito ? 5depressa% facil ente7) Esses de/e ser aprendidos co o pala/ras co uns) O 1rau co parati/o de u adjeti/o= fortiter forte ente facile facil ente fortius ais forte ente facilius ais facil ente ad/+r,io + for ado pela adi#3o de ?ius ao radical do

isere isera/el ente

iserius ais isera/el ente o

O superlati/o + for ado co a adi#3o de ?issi e Mou ?ri e% ?li e% deacordo co radical% co o /i os aci aN ao radical do adjeti/o= fortissi e facili e iserri e *ua iserri e o o o o ais forte ente ais facil ente ais isera/el ente ais isera/el ente poss-/el

A)X) Co parati/os irre1ulares de ad/+r,ios Co o era de se esperar% te os ta ,+ u a s+rie de ad/+r,ios cujos 1raus co parati/o e superlati/o s3o irre1ulares% as for ado I se el<an#a dos adjeti/os= ,ene elius opti e ,e el<or oti a ente ale peius pessi e al pior pessi a ente a1nopere a1is a0i e 1rande ente ais uitissi a enteK principal ente paru inus ini e pouco enos ini a ente ultu plus pluri u uito ais e 1rande *uantidade diu diutius diutissi e por u lon1o te po por ais te po por uit-ssi o te po saepe saepius saepissi e fre*>ente ente ais fre*>ente ente uit-ssi o fre*>ente ??? prius pri u anterior% antes pri eiro prope propius pro0i e perto ais perto uito perto% pert-ssi o ^^^ E0erc-cio I) Tradu&a !) \ic ulto facilius *ua ille le1it) B) Re0 no/us peior *ua pater re1it) ') \oneste et feliciter /i/a us) W) Milites *ua acerri e et fortissi e pu1nant) X) Misere /i/ere non opta us) () 6racile a ,ulat% et <u ile) M1racilis% ?e ? si plesK a1roN) C) Diutius anet *ua ille) ") Mane propiusU A) \ic du0 crudelius illo ,ella 1essit) Mdu0% ducis ? 1eneralK crudelis% ?e ? cruelN) !d) Tutior est /elas dare *ua anere) Mtutus% ?a% ?u ? se1uroN) !!) Dicit eos sereniores a1ere non posse) Mserenus% ?a% ?u ? cal o% serenoN) ^^^ A)() 6eniti/o partiti/o

O 1eniti/o pode ser usado para e0pressar o todo do *ual tira os u a parte) Da- seu no e% partiti/o= 8ortissi us o niu ilitu est) Multi <o inu sapientia laudant) Co Ele + o ais forte de todos os soldados) Muitos dos <o ens lou/a a sa,edoria) ser usadas= pra casa)

nu erais cardinais as preposi#$es e Me0N ou de pode iliti,us do u /enerunt)

Luin*ue e0

Cinco dos soldados /iera

Al1u as pala/ras e0i1e

o 1eniti/o partiti/o= Ele te Ele te de din<eiro o suficiente) ais de din<eiro do *ue /oc2)

Satis pecuniae <a,et) Ele te din<eiro o suficiente) ;lus pecuniae <a,et *ua tu) Ele te ais din<eiro do *ue /oc2)

Note *ue neste caso pode os Me at+ de/e osN o itir a preposi#3o 5de7 para *ue a frase 1an<e ais do esp-rito da l-n1ua portu1uesa) E todos os casos% tradu&a os 1eniti/os co a preposi#3o 5de7) Depois% e u a posterior ela,ora#3o da frase% /oc2 de/e analisar se ela de/e ou n3o ser antida) Este consel<o /ale para todos os outros casos) ^^^ E0erc-cios de re/is3o I) Tradu&a= !) ;uer fratri est si illi us% na est ta sapiens *ua frater) Msi ilis% ?e ? se el<anteK na ? poisK sapiens% ?entis ? s.,ioK ta ? t3oN) B) ;uer est sororis dissi ilis) ') \ic <ospes ulto serenior est illo) M<ospes% <ospitis ? <FspedeN) W) Auctor clarior erat fratre claro) Mclarus% ?a% ?u ? fa osoN) X) Dona cariora dari filio sapientissi o iussit) () Ni<il est ,ello ta si ile *ua ruina) C) Illa ci/itas ulto pluris *ua nostra casus ortis <a,et)Mcasus% ?us ? acidentesN) ") \ic est *uin*ue ani,us lon1ior *ua ille) A) Multae ur,es anti*uae pulc<erri ae*ue casu crudelissi o deletae sunt) !d) Sapientes aiunt a icitia esse su u ,onu ) Maio Mdefecti/oN ? di1o= aiunt ? di&e K a icitia% ?ae ? a i&adeK su us% ?a% ?u ? su o% o aior de todosN !!) Multo facilius est laudare a icu *ua ini icu ) Mlaudo% ?a/i% atus% ?are ? lou/ar% elo1iarN) !B) Luid infelici ser/o dulcius curis solutisb Msol/o% sol/i% solutus% ?ere ? li,ertar% li,erar deN) !') Lua *ua <oc te plu ta anti*uus est *ua illud% ta en deterior est) Mte plu % ?i ? te ploK deterior% ?ius ? piorN !W) Incipit res elius ire *ua spera/era us) !X) ;lures ti,i do% *ui non a ico% sed a icitia caruerunt) Mn3o se es*ue#a de *ue careo se constrFi co a,lati/oUN !() 8acilius 1enus /itae <o ini,us *uaerendu est)

!C) Ait plus donoru pessi is ser/is non optandu esse *ua opti is) Mait ? di&% do /er,o aioN) !") Aie,at se facilli e le1isse li,ros *uos isisse) !A) Mors ani a carissi a corpore sol/it) Bd) A ico ,ono ni<il teneri elius potest) Mteneo% tenui% tentu % ?ere ? reterN B!) Consiliis opti is /ita a1ere de,e,i us% si *ua felicissi e /i/ere opta,i us) Mconsiliu % ?ii ? consel<oN) BB) Ro ae satis odii% laudis paru erat) Modiu % ?ii ? FdioK laus% laudis M8N ? lou/orK paru ? poucoN) B') Re1e sae/iore ci/es prius Ro a% post et e0 Italia pepulerunt) Mprius ? antesN II) Tradu&a e lati = !) Estes soldados s3o el<ores do *ue a*ueles e for#a) B) O ais alto de todos n3o pode ser o el<or) ') Ele disse *ue + pior ficar do *ue ir) W) Se ficasse seria el<orb X) Di&e *ue a*uele <o e + enor do *ue este% as na /erdade n3o +) () Muito fre*>ente ente passeio% ais fre*>ente ente do *ue /oc2) C) Cinco dos soldados ficara pert-ssi o% ais perto do *ue *uer-a os) Li#3o !d !d)!) O a,lati/o a,soluto Constru#3o fre*>ente e lati % o a,lati/o a,soluto funciona% e u sentido a plo% co o u ad/+r,io *ue ostra as circunstGncias nas *uais a a#3o do /er,o principal se reali&a) 8or ando u a ora#3o I parte% o a,lati/o a,soluto se constitui% e 1eral% de u partic-pio e de u sujeito% postos a ,os no a,lati/o= Re1e /eniente% re1ina discedet) Luando o rei /ier% a rain<a partir.) Assi *ue o rei /ier% a rain<a partir.) Dindo o rei% a rain<a partir.)

Note *ue o sujeito do a,lati/o a,soluto% re0% n3o + o es o do da ora#3o principal% re1ina) Essa + u a caracter-stica do a,lati/o a,soluto= o seu sujeito n3o pode ser o es o do da ora#3o principal) Essa re1ra + rara ente *ue,rada pelos autores latinos) O a,lati/o a,soluto% se usado co u partic-pio presente% co o na ora#3o aci a% denota u a a#3o *ue ocorre ao es o te po co a ora#3o principal) Esse tipo de correla#3o j. + de seu con<eci ento) Se usado co u partic-pio perfeito% denotar. u a a#3o *ue aconteceu antes da a#3o do /er,o principal= Re1e /iso% re1ina discessit) Depois de ter /isto o rei% a rain<a partiu) Disto o rei% a rain<a partiu)

No/a ente% note *ue os sujeitos s3o independentes% e *ue o esfor#o de tradu#3o% se o a,lati/o a,soluto ti/er u partic-pio perfeito% de/e ostrar anterioridade da a#3o) E0iste u tipo de a,lati/o a,soluto *ue n3o fa& uso de partic-pios=

Illa fe ina re1ina% incolae felices erant) <a,itantes era feli&es) En*uanto a*uela ul<er era rain<a% os <a,itantes era feli&es)

Luando a*uela

ul<er era rain<a% os

Isso acontece por*ue% na /erdade% o /er,o su n3o possui partic-pio presente% *ue de/eria fa&er parte da constru#3o) ;or isso% encontrare os uitos a,lati/os a,solutos se partic-pios e /.rias e0press$es= Natura duce Matre i1nara% puer discessit) In/itis iliti,us% du0 ,ella 1essit) fa& 1uerra) Tendo a nature&a por 1uia) Se a 3e sa,er% o enino partiu) Contra a /ontade dos soldados% o 1eneral ant+ sua fun#3o /er,al% ou

O partic-pio + u adjeti/o /er,al% e conse*>ente ente seja% pode re1er u o,jeto% co o na frase a,ai0o= Custode ilites /ocante% nautae fu1erunt) os arin<eiros fu1ira ) Luando o 1uardi3o c<a ou os soldados% os arin<eiros fu1ira ) Co

o 1uardi3o c<a ando os soldados%

Note *ue ilites + o,jeto direto de /ocante% u partic-pio) ^^^ E0erc-cios I) Reescre/a as ora#$es su,ordinadas na for a de a,lati/o a,soluto= !) Si Marcus erit du0% supera,i us) B) ;ost*ua oppidu deletu est% ilites discesserunt) Mpost*ua ? depois *ueN ') Lua *ua no0 terras u ,ris te1it% socii ta en /idere possunt) W) Si pater sanus esset% orte non ti ere us) X) Incolae ti e,ant *uod ur,s a sociis tradita erat) M*uod ? por*ueK trado% tradidi% traditus% tradere ? neste conte0to= a,andonarN II) Tradu&a= !) Illo do ino% non ti e us) B) \osti,us pulsis% iles feli0 erat) ') :ello confecto% diutius pu1natisb W) ;ericulo re oto% incolae non ti ent) X) Ur,e a <osti,us in/asa et sociis interfectis% incolae fu1iunt) Mfu1io% fu1i% fu1itus% ?ere ? fu1irN ^^^ !d)B) Adjeti/os indefinidos co 1eniti/o sin1ular e ?ius e dati/o e ?i E0iste u a s+rie de adjeti/os indefinidos *ue t2 o 1eniti/o e ?ius e dati/o e ?i% no sin1ular) Nos outros casos do sin1ular e e todos os casos do plural a declina#3o + a es a de a1nus% ?a% ?u ) O radical pode ser encontrado retirando o ?a *ue se encontra ou no fi ou no eio do adjeti/o no no inati/o fe inino sin1ular) Nen<u deles te /ocati/o% e0ceto unus% solus e totus) Eles s3o=

alius% alia% aliud ? outro) M1eniti/o= aliusK dati/o= aliiN alter% altera% alteru ? o outro% o se1undo M1eniti/o= alteriusK dati/o= alteriN uter% utra% utru ? *ual dos doisb uter*ue% utra*ue% utru *ue ? u e outro) alteruter% alterutra% alterutru ? u ou outro) neuter% neutra% neutru ? nen<u ne outro% nen<u dos dois) uter/is% utra/is% utru /is ? *ual*uer u dos dois) uterli,et% utrali,et% utru li,et ? *ual*uer u dos dois *ue /oc2 *ueira) utercu *ue% utracu *ue% utru cu *ue ? *ual*uer *ue seja) unus% u a% unu ? u ) ullus% ulla% ullu ? al1u ) nullus% nulla% nullu ? nen<u ) solus% sola% solu ? sF) totus% tota% totu ? todo) ;rocure o,ser/ar co cuidado a parte in/ari./el de al1uns desses indefinidos apresentados) Ela aparecer. ais tarde e al1uns prono es) N3o se preocupe e e ori&ar tudo por en*uanto) Mais u a /e&% aconsel<a os *ue /oc2 fa#a fic<as co cada u deles e sua respecti/a tradu#3o) Co o refer2ncia% decline alius% alia% aliud no sin1ular e no plural) Esses indefinidos ti/era trata ento especial n3o sF pela sua for a de declinar% as ta ,+ por*ue uito fre*>ente ente ca- os na ar adil<a de pensar *ue alii + o 1eniti/o de alius% e assi co os outros% por influ2ncia do 1eniti/o da se1unda declina#3o *ue te essa for a) CuidadoU ^^^ E0erc-cio I) Tradu&a= !) Li,ro alio scripto% auctor aliu scri,ere coepit) M???% coepi% coeptus% coepisse ? co e#ar) Este /er,o sF + usado no siste a do perfeitoN B) Nullus <o o *ui apud nos /i/it tanta 1audia *uantos etus tulit) Mapud ? entre% do lado deK 1audiu % ?i ? ale1riaK tantus% ?a% ?u ? tantoK *uantus% ?a% ?u ? *uantoN ') Itinere incerto et nullo si1no a a1istro dato% in neutra /ia sine ti ore periculi ruere ia possu us) Miter% itineris ? rota% ca in<oK certus% ?a% ?u ? certoK incetus% ?a% ?u ? incertoK si1nu % ?i ? sinalK ruo% rui% rutu % ruere ? neste conte0to= a/an#ar paraK ia ? j.K ent3oN W) Aud.cia custodis solius au0iliu 1enti toti tulit) MAud.cia% ?ae ? cora1e % aud.ciaK custos% custodis ? 1uardi3oK au0iliu % ?i ? ajudaK 1ens% 1entis% 1entiu ? ra#a% po/oN) X) Sole au0ilio% /iis incertis fu1i us ut nos sociis *ua pri u iun1ere us) Miun1o% iun0i% iunctus% iun1ere ? juntar?se% unir?seN) ^^^ !d)') O a,lati/o de causa A tradu#3o do adjunto ad/er,ial de causa portu1u2s% co o e causa da ale1riaN7% + tradu&ido pelo a,lati/o se preposi#3o= Cla are 1audio coepit) 8or a lauda,antur) 5Ele 1rita de ale1ria Mpor

Ele co e#ou a 1ritar por causa da ale1ria) Eles era elo1iados por causa da ,ele&a MdelesN)

hs /e&es a causa + e0pressa pelas preposi#$es o, ou propter se1uidas de acusati/o=

O, ira % nauta interfecit) ;ropter etu % fu1iunt)

Ele atou o arin<eiro por causa da rai/a) Eles fo1e por causa do edo)

!d)W) A,lati/o e 1eniti/o de *ualidade Luando di&e os 5\o e de 1rande sa,edoria7% o adjunto 5de 1rande sa,edoria7 indica u a *ualidade do <o e ) Essa *ualidade pode ser e0pressa e lati pelo 1eniti/o se essa *ualidade + per anente% essencial= Dir a1nae sapientiae) aterial% corporal=

e pelo a,lati/o se + u a *ualidade te por.ria ou Dir a1na sapientia)

Dir <u ili statura ? \o e de ,ai0a estatura) Tristi ani o est ? Ele est. triste) !d)X) O /er,o fero e seus co postos Este /er,o% fero% tuli% latus% ferre% *ue entre outros si1nificados e*ui/ale a 5le/ar% tra&erK sofrer% suportar7% te al1u as particularidades no presente do indicati/o% no infiniti/o presente e no i perati/o presente = ;resente do Indicati/o Ati/o= fero fers fert feri us fertis ferunt I perati/o presente= sin1ular= ferU plural= ferteU Al+ disso% e0iste /.rios /er,os co postos de fero% para os *uais de/e os dar al1u a aten#3o= ad [ fero Z affero% attuli% allatus% afferre ? le/arK produ&irK a/an#ar a, [ fero Z aufero% a,stuli% a,latus% auferre ? tirar% rou,arK le/ar co [ fero Z confero% contuli% collatus% conferre ? a ontoarK conferirK aplicar de [ fero Z defero% detuli% delatus% deferre ? derru,arK denunciarK /ender dis [ fero Z differo% distuli% dillatus% differre ? dispersar% espal<arK difa ar e0 [ fero Z effero% e0tuli% elatus% efferre ? le/ar pra foraK e0portarK anifestar in [ fero Z infero% intuli% illatus% inferre ? inferirK concluirK causar o, [ fero Z offero% o,tuli% o,latus% offerre ? oferecerK apresentarK opor re [ fero Z refero% rettuli% relatus% referre ? referirK retirarK tornar a le/ar su, [ fero Z suffero% sustuli% su,latus% sufferre ? suportarK sofrerK a1>entar ;resente do indicati/o ;assi/o= feror ferris MferreN fertur feri ur feri ini feruntur

O,ser/e co o as proposi#$es uda *uando prefi0adas ao /er,o) Esse es o fen9 eno acontece e co postos de outros /er,os% e pelo estudo desses e0e plos + poss-/el *ue /oc2 encontre a eti olo1ia para uitas pala/ras da l-n1ua portu1uesa) Note ta ,+ *ue ne se pre o si1nificado do co posto ant+ li1a#$es diretas co suas partes) E /erdade% o si1nificado ori1inal foi sofrendo transfor a#$es ao lon1o dos te pos% e ne es o na +poca cl.ssica da literatura ro ana eles era usados se1undo seus si1nificados ori1inais) O 1rande pro,le a da tradu#3o latina + justa ente o fato de *ue os Ro anos% es o na +poca de ouro de sua literatura% tin<a u /oca,ul.rio po,re% cerca de u ter#o da *uantidade de pala/ras das *uais se ser/ia os 6re1os% e por isso precisara dar /.rios si1nificados Is es as pala/ras) O ideal seria *ue con<ec2sse os pelo enos tr2s dos principais si1nificados de cada pala/ra) Doc2 /er. isso e seus tra,al<os futuros) ^^^ E0erc-cio I) Tradu&a !) ;uer fert li,ros) B) ;uer fere,at li,ros) ') Is est puer *ui fere,at li,ros) W) ;uer fertur esse ,9nus) Mfertur ? + dito) Este + u uso de fertur de si1nificado co pleta ente diferente do esperado% e uito usado)N X) ;uer fertur li,ros ferre) () ;uer fertur li,ros tulisse) C) Li,ros non fera ) ") Li,ri a puero feruntur) A) Li,ri a e non lati sunt) !d) Dico pueru *ui li,ros ferat ,onu esse) !!) Dice,a pueru *ui li,ros ferret ,onu esse) !B) Di0i pueru *ui li,ros tulisset ,onu esse) !') Intelle1it li,ros fructui esse <o ini,us sapienti,us) !W) Li,ri ad nos ferentur ut sapientiores si us) ^^^ E0erc-cios de re/is3o I) Tradu&a !) Luot <o ines% tot sententias) M*uot))) tot))) ? *uantos))) tantos)))N B) Illo discedente% res a1i coepta est) ') ;ueros scri,entes /idi) W) \o ines in ,ello superati discesserunt) X) Miles erat pu1naturus) () Opere confecto% /iri do u issi sunt) C) \is re,us 1estis% o nes discesserunt) ") A icitia e0 se et propter se petenda est) A) Unus cla at% alter audit) !d) ;atria li,era% e ad orte non offera ) !!) A icus certus in re incerta cernitur) Mcerno% cre/i% cretu % ?ere ? discernir% identificarN !B) ;ars 1entis do u cu sapientia fu1itK pars propter audacia ,ellu 1essit) Li#3o !!

!!)!) Der,os depoentes Os /er,os latinos se caracteri&a por tere duas /o&es% u a ati/a e outra passi/a% cada u a co seu conjunto especial de ter ina#$es) E0iste /er,os% no entanto% *ue t2 apenas as for as da /o& passi/a *ue% e *ue% al+ disso% t2 si1nificado ati/o) Esses /er,os s3o c<a ados de depoentes% do /er,o depono ? 5dei0ar de lado7% ou seja% eles dei0a de lado suas for as ati/as% ficando co as passi/as) Essa classe de /er,os costu a confundir a*uele *ue se inicia no estudo do lati ) J de se esperar *ue /oc2% ao /er u a for a da /o& passi/a% *ueira tradu&i?la por u a correspondente passi/a do portu1u2s) Mas co esses /er,os /oc2 de/e ter cuidado) J aconsel<./el *ue /oc2 /. se pre ao dicion.rio ao /er u /er,o na /o& passi/a= ele pode ser u /er,o depoente% e ent3o /oc2 de/er. tradu&i?lo por u a for a da /o& ati/a% e n3o por u a da passi/a) Da os a u a sinopse de utor% usus su % uti ? 5usar% ser/ir?se de7 nas duas pri eiras pessoas do sin1ular) Esse /er,o se fle0iona co o u /er,o na terceira conju1a#3o na /o& passi/a= INDICATIDO= ;resente= Utor Uteris ? usas ))) I perfeito= Ute,ar Ute,aris ? usa/as ))) 8ut) i perfeito= Utar Uteris ? usar.s ))) ;erfeito= Usus su Usus es ? usaste ))) M) *) perfeito= Usus era Usus eras ? tin<as usado ))) 8ut) perfeito= Usus ero Usus eris ? ter.s usado ))) IM;ERATIDO= UtereU ? usaU Uti iniU ? usaiU SU:4UNTIDO= ;resente= Utar Utaris ? uses ))) I perfeito= Uterer Utereris ? usasses% usarias ))) ;erfeito= Usus si Usus sis ? ten<as usado ? use ? usasse% usaria ? ten<a usado ? uso ? usa/a ? usarei ? usei ? eu tin<a usado ? terei usado

))) M) *) perfeito= Usus esse Usus esses ? ti/esses usado ))) IN8INITIDOS= ;resente ati/o= ;erfeito ati/o= 8uturo ati/o=

? ti/esse usado

Uti ? usar Usu esse ? ter usado Usuru esse ? <a/er de usar

;ARTICc;IOS= ;resente ati/o= Utens ? usando% *ue usa ;erfeito ati/o= Usus ? tendo usado% *ue usou 8uturo ati/o= Usurus ? <a/endo de usar% *ue usar. passi/o= Utendus ? *ue de/e ser usado Note o se1uinte= !N O partic-pio presente + ati/o na for a e no si1nificadoK BN Os /er,os depoentes t2 partic-pio perfeito ati/oK os outros /er,os sF t2 partic-pio perfeito passi/oK 'N Os partic-pios futuros s3o ati/os na for a e no si1nificado)

J interessante sa,er *ue este /er,o% junta ente co al1uns outros depoentes% co o fruor% fructus% frui ? 51o&ar de7% fun1or% functus su % fun1i ? 5cu prir% dese pen<ar7% potior% potitus su % potiri ? 5apoderar?se% possuir7 e /escor% ???% /esci ? 5ali entar?se7 re1e o a,lati/o% e n3o o acusati/o= Uti speculo Me n3o Uti speculu N Ser/ir?se de u espel<o No/is e0e plis uti 8a&er uso de no/os e0e plos) 8rui o ni,us co odis 6o&ar de todas as /anta1ens) 8un1i /oto Cu prir u /oto) Desci lacte Ali entar?se co leite) O *ue + i portante /oc2 le ,rar= depoentes t2 for as da passi/a% as si1nificados da ati/a) ^^^ E0erc-cios I) D2 a sinopse dos se1uintes /er,os depoentes% co a tradu#3o= !) conor% conatus su % conari ? tentarK na pri eira pessoa do plural B) in1redior% in1ressus su % in1redi ? entrar% a/an#arK na terceira pessoa do sin1ular ') lo*uor% locutus su % lo*ui ? falarK na se1unda pessoa do sin1ular II) Tradu&a= !) Ar,itror consule ori) Ar,itror consule ortuu esse) Ar,itror consule orituru esse) Mar,itror% ar,itratus su % ar,itrari ? pensae% jul1arK consul% consulis ? c9nsulK orior% ortuus su % ori ? orrerN) B) Duces na/i,us non usi erant) Mna/i% ?is% ?iu M8N ? na/ioN ') Noli ar,itrari nostra scelera esse peiora tuis) Mscelus% sceleris MNN? cri eN W) I perator ilites <orta,atur ut pro1rederentur) Mi perator% ?oris ? i peradorK <ortor% <ortatus su ? e0ortar% insti1arK pro1redior% pro1ressus su % pro1redi ? a/an#arN

X) Oratore ne lo*ui patie inib Morato% oris ? oradorK patior% passus su % pati ? suportar% tolerarN) ^^^ !!)B) Der,os se i?depoentes Co o se n3o ,astasse os depoentes% o lati ta ,+ possui u a classe de /er,os c<a ada de se i?depoentes= s3o os *ue t2 for a e si1nificado ati/os no siste a do presente% as for a passi/a e si1nificado ati/o no siste a do perfeito) ;or isso s3o c<a ados de se i?depoentes= apenas etade do siste a /er,al + depoente% e justa ente o siste a do perfeito) Esses /er,os s3o de nH ero redu&ido e lati % e apresentare os apenas a pri eira pessoa do sin1ular de cada te po do indicati/o de audeo% ausus su % ???% audere ? 5ousar% atre/er?se7= audeo aude,a aude,o ausus su ausus era ausus ero ouso ousa/a ousarei ousei tin<a ousado terei ousado

Note ,e o uso de for as da passi/a co si1nificados ati/os no siste a do perfeito) Tendo e 3os os /er,os depoentes e se i?depoentes% precisa os ter e ente *ue ao a/istar u /er,o na for a passi/a *ue n3o con<ece os% de/e os ir ao dicion.rio para sa,er se se trata de u /er,o depoente ou se i?depoente) Caso isso n3o seja /erificado% e confiar os apenas 5no ou/ido7 ou na se el<an#a co o portu1u2s% podere os cair no erro 1ra/e de tradu&ir co si1nificado passi/o u /er,o depoente) ^^^ E0erc-cios I) D2 a sinopse dos se1uintes /er,os se i?depoentes% co a tradu#3o= !) 1audeo% 1a/isus su % 1audere ? ale1rar?seK na pri eira pessoa do sin1ular) B) soleo% solitus su % silere ? costu ar% soerK na terceira pessoa do sin1ular) ^^^ !!)') 6eniti/o su,jeti/o e 1eniti/o o,jeti/o E0iste e 1eral u a id+ia /er,al su,entendida e su,stanti/os e adjeti/os de senti entos e a#$es) O su,stanti/o *ue + o o,jeto dessa id+ia + c<a ado de 1eniti/o o,jeti/o% e *uando + o sujeito% to a do no e de 1eniti/o su,jeti/o= O:4ETIDO= a or patriae a or da p.tria Mp.tria + o o,jeto direto da a#3o de a arN etus ,elli edo da 1uerra M1uerra + o o,jeto direto da a#3o de te erN cupidus pecuniae desejoso de din<eiro Mdin<eiro + o o,jeto direto de desejarN SU:4ETIDO= fe inae a or patriae o a or da ul<er pela sua p.tria Ma ul<er + *ue a a a p.tria= + o sujeito do /er,o a arN

Co o e todos 1eniti/os% ,asta *ue /oc2 tradu&a fa&endo uso da preposi#3o de para desco,rir o sentido da frase) J necess.rio apenas *ue /oc2 sai,a *ue esse + ais u uso do 1eniti/o% nada ais) !!)W) 6eniti/o de caracter-stica Luando di&e os 5J prFprio do s.,io ler li/ros7 ou% ais resu ida ente% 5J do s.,io ler li/ros7% esta os caracteri&ando o s.,io% dando?l<e u sinal distinti/o% u a arca) Tradu&i os essa id+ia co o 1eniti/o= Sapientis est li,ros le1ere) E ainda= :oni est Deu laudare) J Mcaracter-sticaN do ,o <o e lou/ar a Deus)

J ais u uso do 1eniti/o) ^^^ E0erc-cio I) Tradu&a= !) 6entis crudelis est ,ellu 1enti a icae inferre) B) Diri pessi i se per fuit patria tradere) Mtrado% tradidi% traditu % tradere ? trairN) ') Natos a ore /irtutis doce,ant) Mnatus% ?i ? fil<oK doceo% docui% doctus% ?ere ? ensinarN) W) Est fortis /iri ne1le1ere pericula *uae inantur) Mne1le1o% ne1le0i% ne1lectus% ?ere ? despre&arK inor% inatus su % inari ? a ea#arN) X) A or patriae est ,oni ci/is) () ;arentu aiore est iu/enes ne1le1ere) Mparens% parentis ? paisK iu/enis% ?is ? jo/e N) ^^^ !!)X) Os /er,os /olo% nolo% alo /olo% /olui% ???% /elle ? *uerer% desejar nolo% nolui% ???% nolle ? n3o *uerer% n3o desejar alo% alui% ???% alle ? preferir M+ co posto de a1is [ /oloN ;ertencentes I terceira conju1a#3o% esses /er,os i portant-ssi os t2 al1u as irre1ularidades no presente% al+ de possu-re infiniti/os n3o usuais) Dare os a conju1a#3o de cada u deles apenas no presente do indicati/o% no presente do su,junti/o e no partic-pio presente= indicati/o su,junti/o partic-pio presente /olo /olo /eli /olens /is /elis /ult /elit /olu us /eli us /ultis /elitis /olunt /elint nolo nolo MZnon /oloN noli nolens

non /is non /ult nolu us non /ultis nolunt alo alo a/is a/ult alu us a/ultis alunt

nolis nolit noli us nolitis nolint ali alis alit ali us alitis alint ???

Note *ue + de nolo *ue /2

os i perati/os noliU e noliteU

Esses tr2s /er,os erece u a aten#3o especial pelas irre1ularidades *ue apresenta) Todos os outros te pos se for a se1undo as re1ras usuais para for a#3o de u /er,o da terceira conju1a#3o) ^^^ E0erc-cios de re/is3o I) Tradu&a= !) Scelusne confiteri ausus esb Mconfiteor% confessis su % confiteri ? confessarN) B) A ore coniu1is a ore fe inae alterius aluerunt) Mconiu0% coniu1is ? esposoMaN% c9nju1eN) ') 8actu ne crudele ne1are /isb W) Diri infelicis est /elle plus *ua satis) X) Custos te pli fu1ere nolet) () Si iu/enes no,is no0a inentur% eos non /erea ur) Mno0a% ae ? casti1oK /ereor% /eritus su % /ereri ? te erN C) 8lu en secuti% ad oppidu a 0i u /eni us) Mflu en% flu inis% rioK se*uor% secutus su % se*ui ? se1uirN) ") ;auperes <ortati su us ne e pro/incia e1redi conarentur) Mpauper% pauperis ? po,reK e1redior% e1ressi su % e1redi ? sair% afastar?seN) A) I perator se*uentes <ortatus est ne odiu iu/enu /ererentur) !d) Du0 fassus est si,i esse atu consulu ) Mdu0% ducis ? 1eneral% co andanteN !!) Est consulis /elle ori pro patria) !B) :onu est /elle pro a atis pati) !') Sapientes credere ausi sunt <o ine cupidu di/itiaru saepe errare) Mcupidus% ? i ? desejosoK di/itiae% ?aru ? ri*ue&asK erro% erra/i% erratus% ?are ? /a1arK errarN) !W) 8ate,a ur nos profisci conatos esse ut iun1ere us anu <ostiu ) Mfateor% fassus su % fateri ? confessar% recon<ecerN) !X) 8assus est se natu esse pauperi,us parenti,us *ui,us a or sui esset a0i us) !() Dulce est scire a icos ala non pati) !C) Non est pati eu ) !") Aude 1radi cu /irtute et audacia% o ni,us curis ne1lectis) !A) Alii di/itiis ,ene uti /olunt% alii o, ores nolunt) Malii)))alii))) ? uns)))outros)))K os% ores ? costu eK car.terN Bd) Sa0a in1entia e flu ine inantia periculo fuerunt na/i,us) B!) Luod /ult <a,et *ui /elle *uod satis est potest)

BB) Luid ti,i pecunia opus est% si uti non potesb B') Lui superari se patitur pro te pore superat) BW) Tot ala su passus *uot in caelo sidera sunt) BX) Lua o, re scelera illius 1eneris ferre sole,asb B() Nos in <ac fa ilia ne*ue tanta ala ferre soliti su us ne*ue fere us) BC) Si uta ur na/i,us socioru % *ua pri u fu1ere possi us) Li#3o !B !B)!) Usos independentes do su,junti/o Co o na l-n1ua portu1uesa% o su,junti/o latino pode aparecer n3o sF e ora#$es su,ordinadas% as ta ,+ e ora#$es independentes) Luase se pre sua tradu#3o + direta% se uita co plica#3o) Ainda *ue cada uso do su,junti/o rece,a u no e especial% co o su,junti/o potencial% deli,erati/o% optati/o% e outros% n3o nos concentrare os a*ui nessa classifica#3o% as si na tradu#3o *ue cada u de/e ou pode ter e portu1u2s) Sa,endo ,e *ual + a tradu#3o 5crua7 de cada te po do su,junti/o% + poss-/el tradu&ir *uase todas as ora#$es independentes de su,junti/o= DeniatU Ne <oc faciatU Luid facia b Luid facere b Utina Utina Utina /eniatU /eniretU /enissetU Lue ele /en<aU Lue ele n3o fa#a issoU O *ue eu fa#a= O *ue eu de/o fa&erb O *ue eu faria= O *ue eu de/eria ter feitob To ara *ue ele /en<aU MEu 1ostariaN *ue ele /iesseU MEu 1ostariaN *ue ele ti/esse /indoU

Se I pri eira tradu#3o 5crua7 a frase n3o fi&er sentido% procure e0pressar a es a id+ia co u a per-frase) 6eral ente o conte0to i p$e u a ou outra tradu#3o% j. *ue essas frases n3o aparece isoladas% co o costu a os /2?las nos e0erc-cios) Repare a1ora o uso do su,junti/o potencial= Dicas eu <o ine ,onu esse) Diceres eu <o ine ,onu esse) Doc2 diria *ue ele + u ,o <o e ) Doc2 teria dito *ue ele + u ,o <o e ) odelos)

;ara e/itar co plica#$es% use as frases aci a co o ^^^ E0erc-cio I) Tradu&a= !) Respondea usU B) Utina do ini respondeantU ') Ad *ue locu acceda usb W) Sine ora ille auctor li,ru conficiatU X) Utina scelus ne confitererisU () ;ericulu eo te pore ne1le1a us) C) Do u <oc te pore in1redianturb

") Ne do i anea us) A) ;arentu iu/enis occulte iserearb Mocculte ? secreta enteK isereor% iseritus su % isereri ? ter co pai03o) Este /er,o + usado co o 1eniti/oN !d) Utina ne <oc audasK a1nopere patiaris) Mpatior% passus su % pati ? sofrerN ^^^ !B)B) ;er1untas ;er1untas e lati fre*>ente ente co e#a co pala/ras interro1ati/as= *uisb *ue bK *uodb o *u2bK *uandob *uandobK *uob *uo odob co obK curb *ua o, re b por *u2bK undeb de ondebK e outras) Luando nen<u a pala/ra interro1ati/a + usada% costu a?se por a part-cula ?ne no fi da pri eira pala/ra da ora#3o% co o j. esta os acostu ados= Denisne ecu b si Doc2 /e co i1ob

Luando + esperado u Nonne /enis ecu b

da parte do falante% a pala/ra nonne + usada= Doc2 n3o /e co i1ob Mespera?se u si N

Luando + esperado u Nu /enis ecu b

n3o% usa?se nu = ;or acaso /oc2 /e co i1ob Mespera?se u n3oN

Luando a per1unta + dupla% usa?se utru )))an)))% ou ?ne)))an)))% ou si ples ente an= Utru ecu /enis an cu eo anesb Doc2 /e co i1o ou fica co eleb Denisne ecu an cu eo anesb Doc2 /e co i1o ou fica co eleb Denis ecu an nonb Doc2 /e co i1o ou n3ob ^^^ E0erc-cio I) Tradu&a= !) Utru iu,e,is eu forte esse an e1o iu,e,ob Miu,eo% iussi% iussu % iussere ? andarN B) Oppri arne a, <osti,us na in fu1a e confera b ') Nonne ti,i <oc opus placetb Mplaceo% placui% placere ? a1radar) Usado co dati/oN W) Nu illud opus clarissi u ti,i placetb X) Scisne Marcu b Nu cu eo /enisb () Nonne ci,u fersb C) Utru nostra patria ser/are cona,eris an nonb ^^^ !B)') Interro1ati/as indiretas As ora#$es interro1ati/as indiretas t2 o /er,o no su,junti/o% e se1ue a se*>2ncia dos te pos M+ ,o *ue /oc2 a1ora rele ,re todo o ite ')XN) U a interro1ati/a direta + a *ue esta os acostu ados a fa&er= 5O *ue /oc2 far. a1orab7) 4. nu a interro1ati/a indireta per1unta os co o se a resposta n3o fosse o,ri1atFria= 5Eu per1unto o *ue /oc2 far. a1ora7) E lati ter-a os= DIRETA= Luid a1isb O *ue /oc2 est. fa&endob

Luid e1istib Luid a1esb INDIRETA= Se*>2ncia pri .ria= Ro1o *uid a1as) Ro1o *uid e1eris) Ro1o *uid acturus sis) Se*>2ncia secund.ria= Ro1a/i *uid a1eres) Ro1a/i *uid e1isses) Ro1a/i *uid acturus esses)

O *ue /oc2 fe&b

Eu per1unto o *ue /oc2 est. fa&endo) Eu per1unto o *ue /oc2 fe&) Eu per1unto o *ue /oc2 far.) Eu per1untei o *ue /oc2 est. Mesta/aN fa&endo) Eu per1untei o *ue /oc2 fe& M<a/ia feitoN) Eu per1untei o *ue /oc2 far.)

O,ser/e a udan#a do /er,o e lati % se1uindo a se*>2ncia dos te pos) Note ta ,+ *ue introdu&i os a1ora a for a futura da se*>2ncia dos te pos) Doc2 pode usar as ora#$es aci a co o odelo) ^^^ E0erc-cio I) Tradu&a= !) Non sentio eu scire *uid a1at) B) 8rater a no,is *uaesi/it *uanta sidera in caelo essentb ') Sciunt *ua o, re <ic orator cupidissi u sit di/itiaru ) W) Luaeri us utru nostra patria ser/are conatura sis necne) Mnecne ? ou n3o) Mais usado do *ue an non e interro1ati/as indiretasN X) O nes intelle1ere /oluerunt *uid <o ines illius te poris tanta ala passi essent) () Nu ne1as te <aec nesci/isseb Mnescio% nesci/i% nescitus% nescire ? n3o sa,erN) ^^^ !B)W) ide % eade % ide ? 5o es o7 As for as s3o ,asica ente as de is% ea% id co o acr+sci o do sufi0o ?de ) Ocorre co essa sufi0a#3o al1u as pe*uenas altera#$es% co o a aus2ncia de ?s no no inati/o asculino sin1ular e a de ?d no neutro% e a udan#a de ? para ?n no acusati/o sin1ular) Deja os a declina#3o co pleta= Sin1ular= M) ide eiusde eunde eide eode 8) eade eiusde eande eide eade N) ide eiusde ide eide eode ;lural= M) 8) eide Mide N eaede eorunde earu de eosde easde eisde eisde eisde eisde N) eade eoru de eade eisde eisde

A orde apresentada dos casos + a *ue esta os acostu ados= no inati/o% 1eniti/o% acusati/o% dati/o% a,lati/o) E0iste u a for a alternati/a para o dati/o e o a,lati/o plurais= isde % para todos os se0os) !B)X) *uida % *uaeda % *uidda ? 5u certo7

Este prono e adjeti/o + u co posto do prono e relati/o adjeti/o *ui% *uae% *uod co o acr+sci o do sufi0o ?da no final) Essa sufi0a#3o pro/oca pe*uenas altera#$es% co o a transfor a#3o do ? do acusati/o e ?n) Sin1ular= ;lural= M) 8) N) M) *uida *uaeda *uodda *uida *uaeda cuiusda cuiusda cuiusda *uoru da *uenda *uanda *uodda *uosda cuida cuida cuida *ui,usda *uoda *uada *uoda *ui,usda 8) *uaru da *uasda *ui,usda *ui,usda N) *uaeda *uoru da *uaeda *ui,usda *ui,usda

Este prono e ta ,+ pode ser usado su,stanti/a ente% e ad*uire a for a *uidda no neutro sin1ular no inati/o e acusati/o% co o acontece co o prono e relati/o) Rele ,re os *ue fala os so,re o prono e interro1ati/o su,stanti/o e C)( para co preender el<or essa diferen#a) !B)() ipse% ipsa% ipsu ? 5ele es o% ele prFprio7

Esse prono e adjeti/o M*ue pode ser usado ta ,+ co o su,stanti/oN se declina co o ille% illa% illud e0ceto no neutro sin1ular% onde te ?u no lu1ar de ?ud= Sin1ular= M) ipse ipsius ipsu ipsi ipso 8) ipsa ipsius ipsa ipsi ipsa N) ipsu ipsius ipsu ipsi ipso ;lural= M) ipsi ipsoru ipsos ipsis ipsis 8) ipsae ipsaru ipsas ipsis ipsis N) ipsa ipsoru ipsa ipsis ipsis

Ipse + usado para intensificar a pala/ra *ue odifica% se for usado adjeti/a ente% ou a pala/ra *ue su,stitui% se for usado su,stanti/a ente= Ipse /enia Diru ipsu /idit) E0pona *uid ipse sentia ) Eu es o /ireiVEu prFprio /irei) Ele /2 o prFprio <o e ) E0plicarei o *ue eu es o penso)

Na pri eira e terceira ora#$es ipse foi usado su,stanti/a ente su,stituindo u prono e pessoal% e na se1unda adjeti/a ente% intensificando /iru ) !B)C) iste% ista% istud ? 5esse seu7 Declinado co o ille% este prono e adjeti/o si1nifica 5esse seu7% e + *uase se pre usado pejorati/a ente= Iste a icus /enire non potest) Esse seu a i1o n3o pode /ir) Esse seu des1ra#ado a i1o n3o pode /ir) Luae tua est ista /itab Lue /ida infa e + essa *ue le/asb ^^^

E0erc-cio I) Tradu&a= !) Iste a icu e odit) B) Ide aicus e odit) ') A icus ipse e odit) W) Istu fratre /idi) X) Eunde fratre /idi) () 8ratre ipsu /idi) C) 8ratre ipse /idi) ^^^ E0erc-cios de re/is3o I) Tradu&a= !) Ro1a/i us *uaeda ne ci,u an pecunia an au0iliu posceret) Mposco% poposci% ??% poscere ? pedir% e0i1irN) B) Di i ortales salute % opes et i periu ci/i,us co iti,us*ue dentU Mops% opis ? for#a) No plural si1nifica 5ri*ue&a7K co es% co itis ? co pan<eiroN) ') Luare iste tande ei isereaturb M*uare ? por *ueK tande ? afinalN) W) Utru elius est <aec deli1ere an illab Mdeli1o% dele1i% delectus% ?ere ? escol<erN) X) Ne iu/eni cupido di/itiaru credant) () O nia superat a or= et nos ceda us a ori) C) Utina ilites <ostiles ne /eniant ut oppidu deleant) M<ostilis% ?e ? <ostilN) ") Nesci/erunt utru anus ilitu supera/isset na superata esset) A) \is tantis in re,us est tuu /idere *uid a1atur) !d) A /o,is *uaero utru pecunia acceperitis necne) Maccipio% accepi% acceptus% ?ere ? rece,er% aceitarK ou/irN) !!) Luid dica de ser/itute *uae oppri it <os *uos /ide usb !B) ;aucoru est intelle1ere *uid donet Deus) Mpauci% ?a% ?u ? poucoN) !') Sapiens scit *uid sorte si,i datu sit% *uid non) Msors% sortis% ?iu ? destino% sorteN) !W) Nonne intelle1is *uanto in periculo sisb !X) Nescio *uo odo iste a ci/i,us du0 delectus sit) M*uo odo ? co oN) !() Ro1atis ut opi,us ,ene uta urK ro1a us nu ipsi opi,us ,ene uta ini) !C) Unde *uodda donu de *uo diu audi/i us recipie usb Scisne na nonb Munde ? de ondeN) !") U,i estisb Luando /enia ut /os /idea b Mu,i ? ondeK *uando ? *uandoN) !A) Nisi do i eritis% *uo odo scia *uid i<i faciendu sitb Bd) 5Morie ur sine culpa sed oria us7% ait) B!) Eide parentes iu/enes ipsos audentes lo*ui cu audacia oderint) BB) Ad te *uid scri,a nescio) B') O ni,us odis iser su ) M odus% i ? odo% aneiraN) Li#3o !' !')!) Os prono es indefinidos ali*uis% *uis*ua % *uis*ue Estuda os na li#3o passada o prono e indefinido *uida ) Nesta continuare os nosso estudo dos prono es indefinidos% co ais os tr2s se1uintes= !')!)!) ali*uis ? al1u+ % al1o% al1u

Declinado co o *uis co a adi#3o do prefi0o ali?= ali*uis% ali*ua% ali*uod% co diferen#a *ue no fe inino ele fa& ali*ua% e n3o ^ali*uae= Ali*uis ad e <eri /enit) Didistine ali*ue b Non sine ali*uo etu /elas da us) Luando si% nisi% nu ou ne /2 Al1u+ /eio I in<a casa onte ) Distes al1u+ b N3o se al1u edo /eleja os)

a Hnica

antes de ali*uis% ele se torna *uis= Se al1u+ /iesse% seria feli&) E0ceto se /ires al1u+ % n3o ser.s feli&) Doc2 /2 al1u+ % n3ob

Si *uis /eniat% feli0 si ) Nisi *ue /ideas% feli0 non sis) Nu *ue /idesb !')!)B) *uis*ua ? al1u+ % al1u % *ual*uer

Declinado co o *uis co

a adi#3o do sufi0o ?*ua ) Muito usado e

ora#$es ne1ati/as=

Di0 *uis*ua <oc ne1are potest) 8ortior fuit iles *ua *uis*ua MoutroN dos soldados) !')!)') *uis*ue ? cada u % todo Declinado co o *uis

Dificil ente al1u+ pode ne1ar isso) ilitu ) O soldado foi ais forte do *ue *ual*uer

ais o sufi0o ?*ue=

\aec *uis*ue sentit) Cada u MtodosN perce,eM N essas coisas) Lui*ue /ir <anc puella a at) Todo <o e a a esta enina) Cui*ue <o ini <ic ulta pecunia est) Todo <o e a*ui te uito din<eiro) ^^^ E0erc-cio I) Tradu&a= !) Cur ali*ui adulescens per foru <eri currere constituitb Mcur ? por *ueK foru % i ? pra#a pH,licaK <eri ? onte K curro% cucurri% cursus% ?ere ? correrK constituo% constitui% constitutus% ?ere ? decidir% resol/erN) B) \oc difficilius est *uid*ua ) ') Ali*ui a icus i<i donu ali*uod isit) W) Ali*uisne te ti etb X) Illud flu en erat lon1ius *ua ullu in 6raecia) () Marcus se esse sapientiore *ua *ue *ua a icoru ar,itratus est) C) Nesci/i nu *uis per foru currere constitueret) ") Di0 *uis*ua /irtute illic onstrare /oluit) M/i0 ? dificil enteK illic ? l.N) A) ;le,i *uod*ue ius non datu est) Mius% iuris ? direito% leiK ple,s% ple,is ? ple,eN) !d) Utina *uis*ue patria a etU !!) Di0itne ali*uidb Non di0it *uic*ua ) ^^^ !')B) Dati/o co certos /er,os intransiti/os Assi co o e portu1u2s e0iste /er,os *ue e0i1e o,jetos indiretos% o lati possui /er,os *ue re1e o dati/o) A aioria desses /er,os *ue re1e o dati/o e lati e0i1e

o,jeto indireto e portu1u2s% e por isso n3o oferece dificuldade de tradu#3o) Os i portantes s3o Mapenas para al1uns dare os e0e plos de usoN= fa/eo% fa/i% fautus% fa/Yre i1nosco% i1no/i% i1notus% i1noscere noceo% nocui% nocitus% nocYre parco% peperci% parsus% parcere pareo% parui% paritus% parYre placeo% placui% placitus% placYre persuadeo% persuasi% persuasus% persuadYre studeo% studui% ???% studYre !')') ;assi/a i pessoal fa/orecer a= No,is fa/ent ? Nos fa/orece perdoar a= I1nosce i<iU ? Me perdoeU ser prejudicial a econo i&ar o,edecer a= a1radar a= ;lacet i<i ? Me a1rada persuadir a= ;ersuadeo ti,i ? Te persuado desejarK estudar

ais

Der,os intransiti/os n3o pode ser usados na /o& passi/a) E lati isso se tradu& assi = /er,os *ue n3o e0i1e o,jeto direto n3o pode for ar a /o& passi/a) ;or e0e plo% todos os /er,os da se#3o anterior n3o pode ser usados na /o& passi/a% pois e0i1e dati/o% e n3o acusati/o) Mas *uando u a id+ia de passi/idade + desejada% de/e os usar u a constru#3o i pessoal% co o /er,o na terceira pessoa do sin1ular e se sujeito) Usa os o prono e se na aioria das /e&es= Ti,i parco Econo i&o para /oc2) M/o& ati/aN) Ti,i parcitur) Econo i&a?se para /oc2) Mpassi/a i pessoalN Al1o + econo i&ado para /oc2) No,is parsu est) Econo i&ou?se para nFs) Ti,i a no,is parcendu est) De/e?se econo i&ar para /oc2 por nFs) NFs de/e os econo i&ar para /oc2) Co o no Hlti o e0e plo% + poss-/el transfor ar a passi/a i pessoal e /o& ati/a% se pro,le as estil-sticos si1nificantes) A passi/a i pessoal + ta ,+ uito usada *uando se *uer dar especial aten#3o I a#3o /er,al% e detri ento do sujeito) E outras pala/ras% *uando se *uer real#ar a a#3o e n3o + i portante sa,er *ue a reali&a) Ela pode ser usada co /er,os *ue re1e outros casos% e n3o apenas co os *ue re1e o dati/o= Do i pu1natur) :ri1a?se e casa) \. ,ri1a e casa) Acriter pu1natu est) Lutou?se forte ente) \ou/e u a forte luta) Ad /illa curritur) Corre?se para a casa de ca po) \. pessoas correndo para a casa de ca po) ^^^ E0erc-cio I) Tradu&a= !) In foro cla atur) B) \ic /i/iturK illic ne ini /ita placet) ') Mi<i a *ua*ue fe ina in ur,e fa/etur) W) Si1no dato% Ro a celeriter curritur)Mceleriter ? rapida enteN) X) ;ar/a a1nis conferantur) () In ,ello a1nopere ti etur)

^^^ !')W) Dati/o co

/er,os co postos a re1er o caso dati/o%

Muitos /er,os co postos co os prefi0os a,ai0o passa dei0ando de lado sua anti1a re12ncia= ad? ante? circu ? U e0e plo= co ? in? inter? o,? post? prae? pro? su,? super?

Militi,us praesu Co ando os soldados) Mnote *ue e soldados est. no acusati/o% e e lati iliti,us% dati/oN)

portu1u2s os

Outros e0e plos ser3o /istos nos e0erc-cios) ^^^ E0erc-cio I) Tradu&a as frases se1uintes% sa,endo *ue e al1u as o dati/o + e0i1ido pelo /er,o% e e outras n3o= !) A ore ne iussis praeponisb Miussu % ?i MNN ? orde K praepono ? colocar diante% preferirN) B) Do,is i pera/i us ne iussa a ori postponatis) Mpostpono ? por e se1undo planoN) ') Cui*ue persuaserunt ut *ua <onestissi us esset) W) Ci/es duci alo non fa/erunt) X) ;ecunia a icitiae non praeferenda est) Mpreafero ? preferirN) () \ic i<i a1no usui erit le1atus% iste par/o) Musus% ?us ? /anta1e % utilidadeK le1atus% ?i ? le1ado% en/iadoN) C) I peratori *ui oppido praeerat parendu erat) Mpraesu ? estar no co andoN) ") Cui ,ono fuitb Ne ini ,ono fuit) A) Ro1at nu cui a1nopere placuerit) !d) Di0i i peratori *ui oppido praeerat parendu erat) ^^^ !')X) O /er,o fio ? ser feito% acontecer% tornar?se 8io% factus su % fieri ? este /er,o% cujo si1nificado principal + 5tornar?se7% + usado co o se fosse a /o& passi/a de facio% feci% factus% facere ? 5fa&er7) No siste a do perfeito ele usa as for as de facio% e no siste a do presente se conju1a co o se fosse u /er,o da terceira conju1a#3o% sF *ue suas for as ati/as t2 si1nificado passi/o% e0ata ente o contr.rio de u depoenteU ;ara ajudar a e Fria% le ,re?se de 8iat lu0U Et lu0 facta est)? 8a#a?se lu&U E a lu& foi feita) Al1u as e0press$es i portantes= 8ieri potest))) + poss-/el *ue))) Ut fieri solet ? Co o costu a acontecer) !')() duo% duae% duo ? dois O adjeti/o nu eral duo% duae% duo te M) 8) N) seu conjunto prFprio de ter ina#$es=

No ) 6en) Acus) Dat) A,l)

duo duoru duos M?oN duo,us duo,us

duae duaru duas dua,us dua,us

duo duoru duo duo,us duo,us

As es as ter ina#$es s3o usadas por a ,o% a ,ae% a ,o ? 5a ,os7) ^^^ E0erc-cios de re/is3o I) Tradu&a !) Duci placet oenia oppido circu ponere) Mcircu pono ? p9r I /oltaK oenia% ?oru ? ural<asN) B) Ira fit ruina nostroru ,onoru ) Mira% ?ae ? ira% rai/aN) ') Creda us i peratori a re1enti,us <onestis delecto) W) Luis*ue pessi us poenas detU X) Duo,us i perati/ ne cui aiori *ua eis credant) () ;er /ias oppidi erratu est) C) Ti,i a, o ni,us audienti,us creditu est) ") Luo *uis*ue est sollertior% <oc docet facilies) M*uo))) <oc))) ? *uanto ais))) tanto ais)))K sollers% sollertis ? espertoN) A) Luo aius ani al% eo a1is ti endu est) M*uo))) eo))) ? *uanto ais))) tanto ais)))N) !d) Si *uis*ua est iratus% is e1o su ) Miratus% ?a% ?u ? iradoN) !!) Di0 ulli credit% nec *uis*ua e0 o ni,us 1nti,us ad eu accedere audet) Maccedo ? apro0i ar?seN) !B) Ro1a us *uid fiat) !') Lui a a,ant <unc% illi fa/e,unt) !W) Si *ua i<i /irtus esse% in ,ellu sine etu ruere ) !X) Credo e1o /os irari *uo ferat natura sua *ue *ue) M iror% iratus su % irari ? ad irar% espantar?seN) !() Mi<i non a, istis noceri potest

Você também pode gostar