Você está na página 1de 425

Miguel de Cervantes

D. Quixote de La Mancha

Volume I










D. Quixole de La Mancha
VoIune I
Tiaduo de
Viscondes de CasliIho e de Azevedo

LDITORLS

da liaduo: Viscondes de CasliIho e de Azevedo
da piesenle edio: Ldiloies Reunidos, Lda., 1994 e R..A. Ldiloies, S.A.
ISN: 972-747-176-5
Depsilo IegaI: 8OO88/94
Depsilo IegaI: M. 32.16O-1995
Reviso gifica: CaiIa Ieiieiia
Ioloconposio: Maiia Ieinanda I. Lopes, Lisloa
Inpiesso e encadeinao:
Maleu Ciono Ailes Cificas, S.A., (Iinlo) Madiid
Iiinled in Spain - Inpiesso en Lspanha




!"#$%#"& !&"(%




!")*+,+

Desocupado Ieiloi: No pieciso de pieslai aqui un juianenlo paia que
cieias que con loda a ninha vonlade quiseia que esle Iivio, cono fiIho do
enlendinenlo, fosse o nais foinoso, o nais gaIhaido e discielo que se pudesse
inaginai: poien, no esleve na ninha no conliavii a oiden da Naluieza, na
quaI cada coisa geia oulia que Ihe seja seneIhanle, que podia poilanlo o neu
engenho, esleiiI e naI cuIlivado, pioduzii nesle nundo, seno a hisliia de un
fiIho nagio, seco e eniugado, capiichoso, e cheio de pensanenlos viios, e
nunca inaginados de oulia aIguna pessoa` en cono quen foi geiado nun
ciceie onde loda a inconodidade len seu assenlo, e onde lodo o liisle iudo
faz a sua halilao! O descanso, o Iugai apiazveI, a anenidade dos canpos, a
seienidade dos ceus, o nuinuiai das fonles e a lianquiIidade do espiilo
enlian senpie en giande paile, quando as nusas esleieis se noslian
fecundas, e ofeiecen ao nundo pailos, que o enchen de adniiao e de
conlenlanenlo.
Aconlece nuilas vezes lei un pai un fiIho feio e exlienanenle
desengiaado, nas o anoi paleinaI Ihe pe una peneiia nos oIhos paia que
no veja eslas enoinidades, anles as juIga cono disciies e Iindezas, e esl
senpie a conl-Ias aos seus anigos, cono agudezas e donaiies.
Ioien eu, que, ainda que paieo pai, no sou conludo seno padiaslo de
D. Quixc|c, no queio deixai-ne ii con a coiienle do uso, nen pedii-le, quase
con as Igiinas nos oIhos, cono poi a fazen nuilos, que lu, Ieiloi caissino,
ne peidoes ou descuIpes as faIlas que enconliaies e descoliiies nesle neu
fiIho, e poique no es seu paienle nen seu anigo, e lens a lua aIna no leu
coipo, e a lua Iileidade de juIgai nuilo a Iaiga e a leu goslo, e esls en lua
casa, onde es senhoi deIa cono eI-iei das suas aIcavaIas, e sales o que conun-
nenle se diz que delaixo do neu nanlo ao iei nalo (o que ludo le isenla de
lodo o iespeilo e oliigao) podes do nesno nodo dizei desla hisliia ludo
quanlo le Ienliai sen leies nedo de que le caIunien peIo naI, nen le
pieneien peIo len que deIa disseies.
O que eu sonenle nuilo desejava eia dai-la nondada e despida, sen os
oinalos de piIogo nen do inuneiveI calIogo dos coslunados sonelos,
epigianas e eIogios, que no piincpio dos Iivios poi a e uso pi-se, pois no
lenho ienedio seno dizei-le que, apesai de ne havei cuslado aIgun lialaIho a
conposio desla hisliia, foi conludo o naioi de lodos fazei esla piefao, que
vais agoia Iendo.
Muilas vezes peguei na pena paia esciev-Ia, e nuilas a loinei a Iaigai poi
no salei o que escieveiia, e, eslando nuna das dilas vezes suspenso, con o
papeI dianle de nin, a pena engaslada na oieIha, o coloveIo solie a lanca, e a
no delaixo do queixo, pensando no que diiia, enliou poi acaso un neu
anigo, honen len enlendido, e espiiiluoso, o quaI, vendo-ne lo inaginalivo,
ne peigunlou a causa, e eu, no Iha encoliindo, Ihe disse que eslava pensando
no piIogo que havia de fazei paia a hisliia do D. Quixc|c, e que ne via lo
aliapaIhado e afIilo con esle enpenho, que nen queiia fazei laI piIogo, nen
dai a Iuz as faanhas de un lo nolie cavaIeiio: Ioique cono queieis vs que
ne no encha de confuso o anligo IegisIadoi, chanado VuIgo, quando eIe vii
que, no calo de lanlos anos, cono h que duino no siIncio do esquecinenlo,
ne saio agoia, lendo j lo giande caiga de anos as coslas, con una Iegenda
seca cono as paIhas, faIla de inveno, ninguada de esliIo, polie de conceilos,
e aIheia a loda a eiudio e douliina, sen nolas as naigens, nen conenliios
no fin do Iivio, cono vejo que eslo poi a nuilos oulios Iivios (ainda que
sejan faluIosos e piofanos) lo cheios de senlenas de AiislleIes, de IIalo, e
de loda a caleiva de fiIsofos que Ievan a adniiao ao nino dos Ieiloies, e
fazen que esles juIguen os auloies dos lais Iivios cono honens Iidos, eiudilos
e eIoquenles` Iois que, quando cilan a Divina Lsciiluia, se dii que so uns
Sanlos Tonases, e oulios douloies da Igieja, guaidando nislo un decoio lo
engenhoso, que nuna Iinha pinlan un nanoiado disliado, e noulia fazen un
seinozinho lo ciislo, que e nesno un iegaIo I-Io ou ouvi-Io.
De ludo islo h-de caiecei o neu Iivio, poique nen lenho que nolai neIe a
naigen, nen que conenlai no fin, e ainda nenos sei os auloies que sigo neIe
paia p-Ios nun calIogo peIas Ielias do aIfalelo, cono se usa, coneando en
AiislleIes, e acalando en Xenofonle, en ZoiIo ou en Zuxis, ainda que foi
naIdizenle un desles e pinloi o oulio.
Tanlen h-de o neu Iivio caiecei de sonelos no piincpio, peIo nenos de
sonelos cujos auloies sejan duques, naiqueses, condes, lispos, danas, ou
poelas ceIeleiiinos, len que se eu os pedisse a dois ou lis anigos neus que
enlenden da naleiia, sei que nos daiian lais, que no os iguaIassen os
daqueIes que ln nais none na nossa Lspanha. Lnfin, neu lon e queiido
anigo, conlinuei eu, lenho assenlado conigo en que o Si. D. Quixc|c conlinue a
jazei sepuIlado nos aiquivos da Mancha ale que o Ceu Ihe depaie pessoa
conpelenle que o adoine de lodas eslas coisas que Ihe faIlan, poique eu ne
sinlo incapaz de ienedi-Ias en iazo das ninhas poucas Ielias e naluiaI
insuficincia, e, ainda denais a nais, poique sou nuilo pieguioso e cusla-ne
nuilo a andai piocuiando auloies que ne digan aquiIo que eu nuilo len ne
sei dizei sen eIes. Daqui nasce o enlaiao e suspenso en que ne achasles
sulneiso: laslanle causa ne paiece sei esla que lendes ouvido paia pioduzii
en nun os efeilos que piesenciais.
Quando o neu anigo acalou de ouvii ludo o que eu Ihe disse, deu una
giande paInada na lesla, e, en seguida, depois de una Ionga e esliondosa
gaigaIhada, ne iespondeu:
Ioi Deus, neu anigo, que ainda agoia acalo de saii de un engano en
que lenho eslado desde lodo o nuilo lenpo en que vos hei conhecido, no quaI
senpie vos juIguei honen discielo e piudenle en lodas as vossas aces,
agoia, poien, conheo o eiio en que ca e o quanlo eslais Ionge de seides o que
eu pensava, que ne paiece sei naioi a dislncia do que e do Ceu a Teiia.
Cono`! Iois e possveI que coisas, de lo insignificanle inpoilncia e lo fceis
de ienediai, possan lei foia de confundii e suspendei un engenho lo
naduio cono o vosso, e lo afeilo a ionpei e passai liiunfanlenenle poi cina
de oulias dificuIdades nuilo naioies` A fe que islo no ven de faIla de
haliIidade, nas sin de solejo de pieguia e peniia de iefIexo. Queieis
convencei-vos da veidade que vos digo` Lslai alenlo ao que vou dizei-vos, e,
nun aliii e fechai de oIhos, achaieis desfeilas e desliudas lodas as vossas
dificuIdades, e ienediadas lodas as faIlas que vos assuslan e acolaidan paia
deixaides de apiesenlai a Iuz do nundo a hisliia do vosso fanoso D. Quixc|c,
espeIho e liiIho de loda a cavaIaiia andanle.
Aqui Ihe alaIhei eu con a seguinle peigunla:
Dizei-ne: quaI e o nodo poi que pensais que hei-de enchei o vazio do
neu lenoi, e liazei a Icida cIaiidade ao escuio caos da ninha confuso`
A islo ne iepIicou eIe:
O iepaio que fazeis solie os lais sonelos, epigianas e eIogios que faIlan
paia o piincpio do vosso Iivio, e que sejan de peisonagens giaves e de TluIo,
se pode ienediai, una vez que vs nesno queiiais lei o lialaIho de os
conpoi, e depois lapliz-Ios, pondo-Ihes o none da pessoa que foi nais do
vosso agiado, podendo nesno aliilu-Ios ao Iiesles }oo das Indias, ou ao
inpeiadoi de Tiapizonda, dos quais eu poi nolcias ceilas sei que foian
fanosos poelas, nas, ainda quando islo seja palianha e no o lenhan sido, e
apaiean poivenluia aIguns pedanles paIiadoies, que vos noidan poi delis,
e nuinuien desla pela, no se vos d dez ieis de neI coado desses faIaliios,
poique, ainda quando aveiiguen a vossa veIhacaiia a iespeilo da paleinidade
dos lais veisos, nen poi isso vos ho-de coilai a no con que os escievesles.
Quanlo ao negcio de cilai nas naigens do Iivio os nones dos auloies,
dos quais vos apioveilaides paia inseiiides na vossa hisliia os seus dilos e
senlenas, no lendes nais que aiianjai-vos de naneiia que venhan a ponlo
aIgunas dessas senlenas, as quais vs sailais de neniia, ou peIo nenos que
vos d o piocui-Ias nuilo pouco lialaIho, cono sei, lialando poi exenpIo de
Iileidade e esciavido, cilai a seguinle:

Ncn ocnc prc |c|c |iocr|as tcndi|ur aurc,

e Iogo a naigen cilai Hoicio, ou quen foi que o disse. Se lialaides do
podei da noile, acudi Iogo con:

Pai|ida ncrs acquc pu|sa pcdc paupcrun |aocrnas Rcgunquc |urrcs.

Se da anizade e anoi que Deus nanda lei paia con os ininigos, enliai-
vos Iogo sen denoia peIa Lsciiluia Divina, o que podeis fazei con una pouca
de cuiiosidade, e dizei depois as paIavias peIo nenos do pipiio Deus: |gc
au|cn dicc tcois.
Di|igi|c nniccs tcs|rcs. Se lialaides de naus pensanenlos, vinde con o
LvangeIho, quando esle diz: Dc ccrdc cxcun| ccgi|a|icncs na|ac, se da
inslaliIidade dos anigos, a esl Calo que vos dai o seu dslico:

Dcncc cris fc|ix, nu||cs nuncraois aniccs,
Tcnpcra si fucrin| nuoi|a, sc|us cris.

Con esles Ialins, e con oulios que lais, vos leio sequei poi gianlico,
que j o s-Io no e pouco honioso, e as vezes lanlen pioveiloso nos lenpos
de agoia.
IeIo que loca a fazei anolaes ou conenliios no fin do Iivio, podeis
faz-Ios con seguiana da naneiia seguinle: Se noneaides no vosso Iivio
aIgun giganle, no vos esqueais de que esle seja o giganle CoIias e sonenle
con esle none, que vos cuslai nuilo pouco a escievei, lendes j un giande
conenliio a fazei, poique podeis dizei, pouco nais ou nenos, islo: O giganle
CoIias, ou CoIialh, foi un fiIisleu, a quen o pasloi David nalou con una
giande pediada que Ihe deu no vaIe de Teielinlo, segundo se conla no Livio
dos Reis, no capluIo onde achaides que esla hisliia se acha esciila. Ln
seguida a esla anolao, paia nosliai-vos honen eiudilo en Ielias hunanas e
ao nesno lenpo un lon cosngiafo, fazei de nodo que no Iivio se conenoie
o iio Tejo, e viieis Iogo con un nagnfico conenliio, dizendo: O iio Tejo foi
assin chanado en neniia de un anligo iei das Lspanhas, len o seu
nascinenlo en laI Iugai e vai noiiei no nai Oceano, leijando os nuios da
fanosa cidade de Lisloa, e e opinio de nuila genle que liaz aieias de ouio,
elc. Se lialaides de Iadies, dai-vos-ei a hisliia de Caco, a quaI eu sei de coi,
se de nuIheies nanoiadeiias, a esl o lispo de Mondonedo que vos
enpieslai Landa, Las e IIoia, cujo conenliio vos gianjeai giande ciedilo,
se de nuIheies ciueis, Ovdio poi Medeia a vossa disposio, se de feiliceiias
encanladoias, I lendes CaIipso en Honeio, e Ciice e ViigIio, se de capiles
vaIoiosos, }Iio Cesai se vos d a si pipiio nos seus Conenliios, e IIulaico
vos dai niI AIexandies, se vos neleides en negcios de anoies, con una
casca de aIhos que sailais da Ingua loscana lopaieis en Leo Helieu, que vos
enchei as nedidas: e se no queieis viajai poi leiias eslianhas, en vossa casa
achaieis Ionseca e seu Ancr dc Dcus, no quaI se cifia ludo quanlo vs e
quaIquei dos nais engenhosos esciiloies possa aceilai a dizei en laI naleiia.
Ln concIuso, nada nais h seno que vs piocuieis nelei no Iivio esles
nones, ou locai neIe eslas hisliias, que vos aponlei, depois deixai ao neu
cuidado o pi as nolas naiginais, e as anolaes e conenliios finais, e vos dou
a ninha paIavia de honia de vos aleslai as naigens de nolas, e de apensai ao
fin do Iivio una iesna de papeI loda cheia de conenliios.
Vanos agoia a cilao dos auloies que poi a coslunan liazei os oulios
Iivios, nas que faIlan no vosso. O ienedio desla nngua e nuilo fciI, poique
nada nais lendes a fazei do que pegai nun calIogo, que conlenha lodos os
auloies conhecidos poi oiden aIfalelica, cono h pouco dissesles, depois
pegaieis nesse nesno calIogo e o inseiiieis no vosso Iivio, poique, apesai de
ficai a nenliia lolaInenle caIva poi no leides necessidade de inconodai a lanla
genle, isso pouco inpoila, e poivenluia enconliaieis Ieiloies lo lons e lo
ingenuos que aciedilen na veidade do vosso calIogo, e se peisuadan de que a
vossa hisliia, lo sinpIes e lo singeIa, lodavia piecisava nuilo daqueIas
inensas cilaes: e quando no siiva islo de oulia coisa, seivii conludo poi
ceilo de dai ao vosso Iivio una giande auloiidade, aIen de que ninguen
queiei dai-se ao lialaIho de aveiiguai se lodos aqueIes auloies foian
consuIlados e seguidos poi vs, ou no o foian poique da no liia pioveilo
aIgun, e, denais a nais, se ne no iIudo, esle vosso Iivio no caiece de aIguna
dessas coisas que dizeis Ihe faIla, pois lodo eIe e una invecliva conlia os Iivios
de cavaIaiias, dos quais nunca se Ienliou AiislleIes nen vieian a ideia de
Cceio, e nesno S. asIio guaidou piofundo siIncio a iespeilo deIes. O Iivio
que escieveis h-de conlei dispaiales faluIosos, con os quais nada ln que vei
as ponluaIidades da veidade, nen as olseivaes da aslioIogia, nen Ihe
seiven de coisa aIguna as nedidas geoneliicas, nen a confulao dos
aigunenlos usados peIa ieliica, nen len necessidade de fazei seines aos
Ieiloies nisluiando o hunano con o divino, nisluia esla que no deve saii de
aIgun ciislo enlendinenlo. No vosso Iivio o que nuilo conven e una feIiz
inilao dos lons nodeIos, a quaI, quanlo nais peifeila foi, lanlo neIhoi sei o
que se escievei: e pois que a vossa esciiluia len poi nico fin desfazei a
auloiidade que poi esse nundo e enlie o vuIgo ganhaian os Iivios de
cavaIaiias, no caieceis de andai nendigando senlenas de fiIsofos, conseIhos
da Divina Lsciiluia, fluIas de poelas, oiaes de ieliicos, e niIagies de
sanlos, o de que piecisais e de piocuiai que a vossa hisliia se apiesenle en
plIico esciila en esliIo significalivo, con paIavias honeslas e len coIocadas,
sonoias e feslivas en giande alaslana, pinlando en ludo quanlo foi possveI a
vossa inleno, fazendo enlendei os vossos conceilos sen os loinai inliincados,
nen olscuios. Iiocuiai lanlen que, quando Iei o vosso Iivio, o neIancIico se
aIegie e soIle una iisada, que o iisonho quase endoidea de piazei, o sinpIes se
no enfade, o discielo se adniie da vossa inveno, o giave a no despieze,
nen o piudenle deixe de gal-Ia. IinaInenle, lende senpie posla a niia en
deiiilai a naI fundada nquina desles cavaIeiiescos Iivios aloiiecidos de
nuila genle, e Iouvados e queiidos de nuila nais. Se conseguiides fazei quanlo
vos digo, no leieis feilo pouco.
Con giande siIncio eslive eu esculando o que o neu anigo ne dizia, e
con laI foia se inpiiniian en nin as suas iazes, que sen nais discusso
aIguna as apiovei poi loas, e deIas nesnas quis conpoi esle piIogo: aqui
veis, Ieiloi suave, a disciio do neu anigo, a ninha loa venluia de enconliai
un laI conseIheiio en lenpo de lo apeilada necessidade, e a lua consoIao
en podeies Iei a hisliia lo sinceia e lo veidadeiia do fanoso D. Quixc|c dc |a
Mancna, do quaI a opinio nais geiaI dos halilanles do Canpo de MonlieI e
havei sido o nais caslo enanoiado, e o nais vaIenle cavaIeiio que desde
nuilos anos a esla paile apaieceu poi aqueIes slios. No queio encaiecei-le o
seivio que le pieslo en dai-le a conhecei lo honiado e nolveI cavaIeiio, nas
senpie queio que ne agiadeas o conhecinenlo que viis a lei do giande
Sancho Iana, seu escudeiio, no quaI, segundo o neu paiecei, le dou
enfeixadas lodas as giaas escudeiiais que peIa caleiva dos Iivios ocos de
cavaIaiias se enconlian espaIhadas e dispeisas. L con islo Deus le d sade, e
se no esquea de nin.

Va|c.




*#-"+ !"#$%#"+




.&!/(0*+ #

123 45646 76 89:7;<=9 3 3>358?8;9 79 @6A9B9 @;76CD9 EF 12;>943 73 C6
$6:8G6H


Nun Iugai da Mancha, de cujo none no queio Ienliai-ne, vivia, no h
nuilo, un fidaIgo, dos de Iana en calido, adaiga anliga, iocin fiaco, e gaIgo
coiiedoi.
Iassadio, oIha seu lanlo nais de vaca do que de caineiio, as nais das ceias
ieslos da caine picados con sua celoIa e vinagie, aos slados oulios solejos
ainda sonenos, IenliIhas as sexlas-feiias, aIgun ponlilo de ciescena aos
doningos, consunian lis quailos do seu havei. O ienanescenle, Ievavan-no
saio de oc|ar|c, caIas de veIudo paia as feslas, con seus panlufos do nesno, e
paia os dias de senana o seu oc||cri do nais fino.
Tinha en casa una ana que passava dos quaienla, una soliinha que no
chegava aos vinle, e un noo da pousada e de poila a foia, lanlo paia o lialo
do iocin, cono paia o da fazenda.
Oiava na idade o nosso fidaIgo peIos cinquenla anos. Lia iijo de
conpIeio, seco de caines, enxulo de ioslo, nadiugadoi, e anigo da caa.
Queien dizei que linha o solienone de Quijada ou Qucsada (que nislo
disciepan aIgun lanlo os auloies que lialan da naleiia), ainda que poi
conjecluias veiosneis se deixa enlendei que se chanava Quijana. Islo, poien,
pouco faz paia a nossa hisliia, lasla que, no que liveinos de conlai, no nos
desvienos da veidade nen un liI.
L pois de salei que esle fidaIgo, nos inleivaIos que linha de cio (que
eian os nais do ano), se dava a Iei Iivios de cavaIaiia, con lanla afeio e
goslo, que se esqueceu quase de lodo do exeiccio da caa, e ale da
adninisliao dos seus lens, e a lanlo chegou a sua cuiiosidade e desalino
nesle ponlo, que vendeu nuilas couieIas de seneaduia paia conpiai Iivios de
cavaIaiias que Iei, con o que junlou en casa quanlos pde apanhai daqueIe
geneio.
Denlie lodos eIes, nenhuns Ihe paiecian lo len cono os conposlos peIo
fanoso IeIiciano da SiIva, poique a cIaieza da sua piosa e aqueIas inliincadas
iazes suas Ihe paiecian de peioIas, e nais, quando chegava a Iei aqueIes
iequelios e cailas de desafio, onde en nuilas pailes achava esciilo. a razac da
scn-razac quc a ninna razac sc faz, dc |a| nancira a ninna razac cnfraquccc, quc ccn
razac nc qucixc da tcssa fcrncsura, c |anocn quandc |ia. cs a||cs ccus quc dc tcssa
ditindadc ditinancn|c ccn as cs|rc|as tcs fcr|ifican, c tcs fazcn ncrcccdcra dc
ncrccincn|c quc ncrccc a tcssa grandcza.
Con eslas iazes peidia o polie cavaIeiio o juzo, e desveIava-se poi
enlend-Ias, e desenlianhai-Ihes o senlido, que nen o pipiio AiislleIes o
Iogiaiia, ainda que s paia isso iessuscilaia. No se enlendia I nuilo len con
as feiidas que D. eIianis dava e iecelia, poi inaginai que, poi giandes
facuIlalivos que o livessen cuiado, no deixaiia de lei o ioslo e lodo o coipo
cheio de cicaliizes e cosluias. Ioien, conludo Iouvava no auloi aqueIe acalai o
seu Iivio con a pionessa daqueIa inacalveI avenluia, e nuilas vezes Ihe veio
desejo de pegai na pena e finaIizai eIe a coisa ao pe da Ielia, cono aIi se
pionele, e sen dvida aIguna o fizeia, e ale o sacaia a Iuz, se oulios naioies e
conlnuos pensanenlos Iho no esloivaian.
Teve nuilas vezes lesliIhas con o cuia do seu Iugai que eia honen
doulo, giaduado en Siguena, solie quaI linha sido neIhoi cavaIeiio, se
IaIneiiin de IngIaleiia ou Anadis de CauIa. Meslie NicoIau, laileiio do
nesno povo, dizia que nenhun chegava ao CavaIeiio do Ielo, e que, se
aIgun se Ihe podia conpaiai, eia D. CaIaoi, iino do Anadis de CauIa, o quaI
eia paia ludo, e no cavaIeiio neIindioso, nen lo choio cono seu iino e
que en ponlos de vaIenlia Ihe no ficava alis.
Ln suna, lanlo naqueIas Ieiluias se enfiascou, que as noiles se Ihe
passavan a Iei desde o soI-poslo ale a aIvoiada, e os dias, desde o ananhecei
ale ao fin da laide. L assin, do pouco doinii e do nuilo Iei, se Ihe secou o
ceielio, de naneiia que chegou a peidei o juzo.
Lncheu-se-Ihe a fanlasia de ludo que achava nos Iivios, assin de
encanlanenlos, cono pendncias, lalaIhas, desafios, feiidas, iequelios,
anoies, loinenlas, e dispaiales inpossveis, e assenlou-se-Ihe de laI nodo na
inaginao o sei veidade loda aqueIa nquina de sonhadas invenes que Iia,
que paia eIe no havia hisliia nais ceila no nundo.
Dizia eIe que Cid Rui Dias foia nuilo lon cavaIeiio, poien que no linha
que vei con o CavaIeiio da Aidenle Lspada, que de un s ieves linha pailido
peIo neio a dois feios e desconunais giganles.
MeIhoi eslava con einaido dei Cipio, poique en RoncesvaIes havia
noilo a RoIdo o encanlado, vaIendo-se da indsliia de HeicuIes quando
afogou enlie os liaos a Anleu, fiIho da Teiia.
Dizia nuilo len do giganle Moiganle poique, con sei daqueIa geiao
dos giganles, que lodos so soleilos e desconedidos, s eIe afveI e len-
ciiado.
Ioien solie lodos eslava len con ReinaIdo de MonlaIvo, especiaInenle
quando o via saii do seu casleIo, e ioulai quanlos lopava, e quando en AIIende
se apossou daqueIe doIo de Mafona, que eia de ouio nacio, segundo iefeie a
sua hisliia.
Iaia podei piegai un lon pai de ponlapes no liaidoi CaIaIo, deia eIe a
ana, e de ciescenas a soliinha.
AfinaI, ienalado j de lodo o juzo, deu no nais eslianho pensanenlo en
que nunca janais caiu Iouco aIgun do nundo, e foi: paiecei-Ihe convinhveI e
necessiio, assin paia aunenlo de sua honia pipiia, cono paia pioveilo da
ieplIica, fazei-se cavaIeiio andanle, e ii-se poi lodo o nundo, con as suas
ainas e cavaIo, a cala de avenluias, e exeicilai-se en ludo en que linha Iido se
exeicilavan os da andanle cavaIaiia, desfazendo lodo o geneio de agiavos, e
pondo-se en ocasies e peiigos, de onde, Ievando-os a calo, coliasse peipeluo
none e fana.
} o coilado se inaginava coioado peIo vaIoi do seu liao, peIo nenos
con o inpeiio de Tiapizonda, e assin, con esles pensanenlos de lanlo goslo,
Ievado do enIevo que neIes liazia, se deu piessa a pi poi olia o que desejava,
e a piineiia coisa que fez foi Iinpai unas ainas que linhan sido dos seus
lisavs, e que, desgasladas de feiiugen, jazian paia un canlo esquecidas
havia secuIos. Linpou-as e conseilou-as o neIhoi que pde, poien viu que
linhan una giande faIla, que eia no leien ceIada de encaixe, seno s
noiiio sinpIes. A islo poien ienediou a sua haliIidade: aiianjou con
papeIes una especie de neia ceIada, que encaixava con o noiiio,
iepiesenlando ceIada inleiia.
Veidade e que, paia expeiinenlai se Ihe saia foile e podeiia con una
culiIada, sacou da espada e Ihe aliiou duas. Con a piineiia paia Iogo desfez o
que Ihe linha Ievado una senana a aiianjai, no deixou de paiecei-Ihe naI a
faciIidade con que deia calo deIa. Iaia foiiai-se a oulia que laI, loinou a
coiieg-Ia, nelendo-Ihe poi denlio unas laiias de feiio, poi nodo que se deu
poi salisfeilo con a sua foilaIeza, e, sen queiei avenluiai-se a nais
expeiincias, a despachou e leve poi ceIada de encaixe das nais finas.
Ioi-se Iogo a vei o seu iocin, e dado livesse nais quar|cs que un rca|, e
nais lachas que o pipiio cavaIo de ConeIa, que |an|un pc||is c| cssa fui|,
paieceu-Ihe que nen o ucefaIo de AIexandie nen o alieca do Cid linhan
que vei con eIe.
Qualio dias Ievou a cisnai que none Ihe poiia, poique (segundo eIe a si
pipiio se dizia) no eia iazo que un cavaIo de lo fanoso cavaIeiio, e eIe
nesno de si lo lon, ficasse sen none apaialoso. aiafuslava poi Ihe dai un,
que decIaiasse o que foia anles de peilencei a cavaIeiio andanle, pois eia coisa
nuilo de iazo, que, nudando o seu senhoi de eslado, nudasse eIe lanlen de
none, e o coliasse fanoso e de esliondo, cono convinha a nova oiden e ao
exeiccio que j piofessava, e assin, depois de escievei, iiscai, e liocai nuilos
nones, ajunlou, desfez, e iefez na pipiia Ienliana oulios, ale que aceilou en
o apeIidai Rccinan|c, none (en seu conceilo) aIlo, sonoio, e significalivo do que
havia sido quando no passava de iocin, anles do que ao piesenle eia, cono
quen disseia que eia o piineiio de lodos os iocins do nundo.
Ioslo a seu cavaIo none lanlo a conlenlo, quis lanlen aiianjai oulio paia
si, nisso gaslou nais oilo dias, e ao calo depaiou en chanai-se D. Quixole, do
que (segundo dilo fica) lonaian ocasio aIguns auloies desla veidadeiia
hisliia paia assenlaien que se devia chanai Quijada e no Quesada, cono
oulios quiseian dizei.
Recoidando-se, poien, de que o vaIoioso Anadis, no conlenle en
chanai-se Anadis sen nais nada, aciescenlou o none con o do seu ieino e
pliia, paia a lonai fanosa, e se noneou Anadis de CauIa, assin quis lanlen
eIe, cono lon cavaIeiio, aciescenlai ao seu none o da sua leiia, e chanai-se D.
Quixole de La Mancha, con o que (a seu paiecei) decIaiava nuilo ao vivo sua
Iinhagen e pliia, a quen dava honia en lonai deIa o solienone.
Assin, Iinpas as suas ainas, feila do noiiio ceIada, poslo o none ao
iocin, e confiinando-se a si pipiio, juIgou-se inleiiado de que nada nais Ihe
faIlava seno luscai una dana de quen se enanoiai, que andanle cavaIeiio
sen anoies eia ivoie sen foIhas nen fiulos, e coipo sen aIna.
Dizia eIe enlie si:
- Denos que, poi naI dos neus pecados (ou poi ninha loa soile), ne
enconlio poi a con aIgun giganle cono de oidiniio aconlece aos cavaIeiios
andanles, e o deiiilo de un ieconlio, ou o pailo en dois, ou, finaInenle, o
veno e iendo, no sei len lei a quen nand-Io apiesenlai, paia que eIe
enlie, e se Iance de joeIhos aos pes da ninha pieciosa senhoia e Ihe diga con
voz huniIde e iendida: Lu, Senhoia, sou o giganle CaiacuIianlio, senhoi da
iIha MaIindinia, a quen venceu en singuIai lalaIha o janais dignanenle
Iouvado cavaIeiio D. Quixole de La Mancha, o quaI ne oidenou ne
apiesenlasse peianle Vossa Meic, paia que a vossa giandeza disponha de nin
cono foi seivida`
Cono se aIegiou o nosso lon cavaIeiio de lei engenhado esle discuiso,
especiaInenle quando alinou con quen pudesse chanai a sua dana!
Ioi o caso, confoine se ci, que, nun Iugai peilo do seu, havia ceila noa
Iaviadoia de nuilo lon paiecei, de quen eIe en lenpos andaia enanoiado,
ainda que (segundo se enlende) eIa nunca o soule, nen de laI desconfiou.
Chanava-se AIdona Louieno, a esla e que a eIe paieceu len dai o lluIo de
senhoia dos seus pensanenlos, e luscando-Ihe none que no desdissesse
nuilo do que eIa linha, e ao nesno lenpo desse seus aies de piincesa e gi-
senhoia, veio a chan-Ia Du|cincia dc| Tcocsc, poi sei Toloso a aIdeia da sua
naluiaIidade, none esle (en seu enlendei) nsico, peiegiino, e significalivo,
cono lodos os nais que a si e as suas coisas j havia poslo.




.&!/(0*+ ##

123 45646 76 I5;A3;56 B6?76 J23 73 B26 43556 @3K 9 3:D3:G9B9 EF 12;>943


ConcIudos, pois, lodos esles aiianjos, no quis ielaidai nais o pi en
efeilo o seu pensanenlo, eslinuIando-o a Ienliana da faIla que eslava j
fazendo ao nundo a sua laidana, segundo eian os agiavos que pensava
desfazei, sen-iazes que endiieilai, injuslias que iepiinii, alusos que
neIhoiai, e dvidas que salisfazei.
L assin, sen a ninguen dai paile da sua inleno e sen que ninguen o
visse, una nanh anles do dia, que eia un dos encaInados de }uIho,
apeiceleu-se de lodas as suas ainas, nonlou-se no Rocinanle, posla a sua
ceIada feila a piessa, enliaou a sua adaiga, enpunhou a Iana e peIa poila
fuilada de un plio se Ianou ao canpo con giandssino conlenlanenlo e
aIvoioo, de vei con que feIicidade dava piincpio ao seu lon desejo.
Mas, apenas se viu no canpo, quando o assaIlou un leiiveI pensanenlo,
e laI, que poi pouco o no fez desislii da coneada enpiesa: Ienliou-Ihe no
lei sido ainda ainado cavaIeiio, e que, segundo a Iei da cavaIaiia, no podia
nen devia lonai ainas con aIgun cavaIeiio, e ainda que as lonaia, havia de
Iev-Ias liancas, cono cavaIeiio donzeI, sen enpiesa no escudo enquanlo poi
seu esfoio a no ganhasse.
Lsles pensanenlos no deixaian de Ihe alaIai os piopsilos, nas,
podendo neIe nais a Ioucuia do que oulia quaIquei iazo, assenlou en que se
faiia ainai cavaIeiio poi aIgun que lopasse, a inilao de nuilos que lanlen
assin o fizeian, segundo eIe linha Iido nos Iivios do seu uso, e, quanlo a ainas
liancas, Iinpaiia as suas poi nodo, Iogo que paia isso livesse Iugai, que nen
un aininho Ihes ganhasse.
Con islo seienou, e seguiu joinada poi onde ao cavaIo apelecia poi
aciedilai que nisso consislia a neIhoi venida paia as avenluias.
Indo, pois, caninhando o nosso fIananle avenluieiio, conveisava consigo
nesno e dizia:
- Quen duvida de que I paia o fuluio, quando saii a Iuz a veidadeiia
hisliia dos neus fanosos feilos, o slio que os escievei h-de pi, quando
chegai a naiiao desla ninha piineiia avenluia lo de nadiugada, as
seguinles fiases: Apenas linha o iulicundo Apoio eslendido peIa face da
anpIa e espaosa Teiia as douiadas neIanias dos seus foinosos caleIos, e
apenas os pequenos e pinlados passaiinhos, con as suas faipadas Inguas,
linhan saudado, con doce e neIfIua hainonia, a vinda da iosada auioia, que,
deixando a lianda cana do zeIoso naiido, peIas poilas e vaiandas do
hoiizonle nanchego aos noilais se nosliava, quando o fanoso cavaIeiio D.
Quixole de La Mancha, deixando as ociosas penas, se nonlou no seu fanoso
cavaIo Rocinanle, e coneou a caninhai peIo anligo e conhecido canpo de
MonlieI (e eia veidade, que poi esse nesno canpo e que eIe ia), e conlinuou
dizendo: Di|csa idadc c sccu|c di|csc, aquc|c cn quc nac-dc sair a |uz as ninnas
fanigcradas faannas dignas dc gratar-sc cn orcnc, cscu|pir-sc cn n4rncrcs, c pin|ar-
sc cn paincis para |cnorana dc |cdas as idadcs! lu, slio encanladoi (quen
quei que sejas), a quen h-de locai seio cionisla desla hisliia, peo-le que le
no esqueas do neu lon Rocinanle, neu eleino conpanheiio en lodos os
caninhos e caiieiias.
L Iogo passava a dizei, cono se veidadeiianenle foia enanoiado:
- piincesa DuIcineia, senhoia desle calivo coiao, nuilo agiavo ne
fizesles en despedii-ne, e vedai-ne con lo ciueI iigoi que apaiecesse na
vossa piesena. Apiaza-vos, Senhoia, Ienliai-vos desle coiao lo
iendidanenle vosso, que lanlas ngoas padece poi anoi de vs.
L con esles ia lecendo oulios dispaiales, lodos peIo leoi dos que havia
apiendido nos seus Iivios, inilando, confoine podia, o pipiio faIai deIes, e
con islo caninhava lo vagaioso, e o soI caa lo iijo, que de lodo Ihe deiieleia
os nioIos, se aIguns liveia.
Caninhou quase lodo o dia sen Ihe aconlecei coisa neiecedoia de sei
conlada, con o que eIe se anofinava, pois eia lodo o seu enpenho lopai Iogo
onde piovai o vaIoi do seu foile liao.
Dizen aIguns auloies que a sua piineiia avenluia foi a do poilo Lpice,
oulios, que foi a dos noinhos de venlo. Mas o que eu pude aveiiguai, e o que
achei esciilo nos anais da Mancha, e que eIe andou lodo aqueIe dia, e, ao
anoilecei, eIe con o seu iocin se achava eslafado e noilo de fone, e que,
oIhando paia lodas as pailes, a vei se se Ihe descoliiiia aIgun casleIo, ou
aIguna laiiaca de pasloies, onde se iecoIhei, e ienediai sua nuila
necessidade, viu no Ionge do caninho una venda, que foi cono apaiecei-Ihe
una eslieIa que o encaninhava, seno ao aIccei, peIo nenos aos poilais da sua
iedeno.
Deu-se piessa en caninhai, e chegou a lenpo, que j a noile se ia
ceiiando.
Achavan-se acaso a poila duas nuIheies noas, deslas que chanan de
loa avena, as quais se ian a SeviIha con uns aiiieiios, que nessa noile
aceilaian de pousai na eslaIagen.
L cono ao nosso avenluieiio ludo quanlo pensava, via, ou inaginava, Ihe
paiecia ieaI, e confoine ao que linha Iido, Iogo que viu a Iocanda se Ihe
iepiesenlou sei un casleIo con suas qualio loiies, e coiucheus feilos de Iuzenle
piala, sen Ihe faIlai sua ponle Ievadia e cava piofunda, e nais acessiios que
en seneIhanles casleIos se deluxan.
Ioi-se chegando a pousada (ou casleIo, peIo que se Ihe iepiesenlava), e a
pequena dislncia coIheu as iedeas a Rocinanle, espeiando que aIgun ano
suigiiia enlie as aneias a dai sinaI de lionlela poi lei chegado cavaIeiio ao
casleIo.
Vendo poien que laidava, e que Rocinanle nosliava piessa de chegai a
eslielaiia, achegou-se a poila da venda e avislou as duas diveilidas noas que
aIi eslavan, que a eIe Ihe paieceian duas foinosas donzeIas, ou duas giaciosas
danas, que dianle das poilas do casleIo se espaiiecian.
Sucedeu acaso que un poiqueiio, que andava iecoIhendo de uns iesloIhos
a sua vaia de poicos (que esle, sen faIlai a coilesia, e que e o none deIes),
locou una luzina a iecoIhei. No nesno inslanle se figuiou a D. Quixole o que
desejava, a salei: que I eslava aIgun ano dando sinaI da sua vinda. L assin,
con eslianho conlenlanenlo, chegou a venda e as danas.
LIas, vendo aceicai-se un honen daqueIe feilio, e con Iana e adaiga,
cheias de suslo j se ian acoIhendo a venda, quando D. Quixole, conhecendo o
nedo que as lonaia, Ievanlando a viseiia de papeIo, e descoliindo o
senlIanle seco e enpoeiiado, con o lon nais aneno e voz nais iepousada
Ihes disse:
- No fujan Suas Meics, nen lenan desaguisado aIgun, poiquanlo a
Oiden de cavaIaiia que piofesso a ninguen peinile que ofendanos, quanlo
nais a lo aIlas donzeIas, cono se esl vendo que anlas sois.
Miiavan-no as noas, e andavan-Ihe con os oIhos piocuiando o ioslo,
que a desasliada viseiia en pai Ihe encoliia, nas, cono se ouviian chanai
donzeIas, coisa lo aIheia ao seu nodo de vida, no pudeian conlei o iiso, e foi
lanlo, que D. Quixole chegou a enveigonhai-se e dizei-Ihes:
- Conedinenlo e azuI solie o ouio da foinosuia, e denais, o iii sen
causa giave denuncia sandice. No vos digo islo paia que vos eslonagueis, que
a ninha vonlade oulia no e seno seivii-vos.
A Iinguagen que as lais fidaIgas no enlendian, e o desajeilado do nosso
cavaIeiio, ainda aciescenlavan neIas as iisadas, e eslas neIe o enjoo, e adianle
passaia, se a ponlo no sasse o vendeiio, sujeilo que poi nuilo goido eia nuilo
pacfico de genio. Lsle, vendo aqueIa despioposilada figuia, con aiianjos lo
dispaialados cono eian os apaieIhos, as ainas, Iana, adaiga e coisoIele,
esleve paia fazei coio con as donzeIas nas noslias de hiIaiidade. Mas,
iepaiando neIhoi naqueIa quanlia de peliechos, leve no en si, assenlou en
Ihe faIai conedidanenle, e disse-Ihe desla naneiia:
- Se Vossa Meic, Senhoi CavaIeiio, lusca pousada excepluando o Ieilo
(poique nesla venda nenhun h) ludo nais achai neIa de solejo.
Vendo D. Quixole a huniIdade do aIcaide da foilaIeza, iespondeu:
- Iaia nin Senhoi CasleIo, quaIquei coisa lasla poique

ninnas pcnpas sac as arnas,
ncu dcscansc c pc|cjar, c|c.

Iiguiou-se ao Iocandeiio que o none de casleIo seiia lioca de cas|c|nanc
(ainda que eIe eia andaIuz, e dos da piaia de SanIcai, que en lunanles no Ihe
fican alis, e so nais Iadies que o pipiio Caco, e luiIes cono esludanle ou
pajen), e assin Ihe iespondeu:
- Segundo isso (cono lanlen I ieza a liova),

cc|cncs |nc scrac as pcnnas,
c c dcrnir scnprc tc|ar.

L, sendo assin, pode nuilo len apeai-se, con a ceileza de achai nesla
choa ocasio e ocasies paia no doinii en lodo un ano, quanlo nais una
noile.
L, dilo islo, foi seguiai no esliilo a D. Quixole, o quaI se apeou con nuila
dificuIdade e lialaIho, cono honen que en lodo o dia nen nigaIha linha
piovado.
Disse Iogo ao hospedeiio que livesse nuilo cuidado naqueIe cavaIo,
poique eia a neIhoi pea de quanlas consunian po nesle nundo.
Repaiou neIe o vendeiio, e nen poi isso Ihe paieceu lo lon cono D.
Quixole Ihe dizia, e nen nelade. Aconodou-o na cavaIaiia, e voIlou a salei o
que o seu hspede nandava, achou-o j as loas con as donzeIas, que o eslavan
desainando. Do peilo de ainas e couiaa len o linhan eIas desquilado, nas o
que nunca pudeian foi desencaixai-Ihe a goIa, nen liiai-Ihe a conposla ceIada,
que liazia alada con unas filas veides, con lo cegos ns, que s coilando-as,
no que eIe de nodo nenhun consenliu.
L assin passou a noile con a ceIada posla, que eia a nais exliavaganle e
giaciosa figuia que se podia inaginai.
Lnquanlo o esliveian desainando, eIe, que inaginava seien danas e
senhoias, das piincipais do casleIo, aqueIas duas safadas fiinas, con nuilo
donaiie Ihes iepelia:

- Nunca fcra cata|circ
dc danas |ac ocn scrtidc,
ccnc ac tir dc sua a|dcia
D. Quixc|c c csc|arccidc.
dcnzc|as |ra|atan dc|c,
princcsas dc scu rccin,

ou Rocinanle, que esle e o none do neu cavaIo Senhoias ninhas, e D.
Quixole de La Mancha o neu. No quiseia eu descoliii-ne, ale que as
faanhas, oliadas en vosso seivio e pioI, poi si ne piocIanassen: nas a
necessidade de aconodai ao Iance piesenle esle ionance anligo de Lanaiole
ocasionou que viesseis a salei o neu none anles de lenpo. Dia poien vii en
que Vossas Senhoiias ne inlinen suas oidens, e eu Ihas cunpia, nosliando
con o vaIoi do neu liao o neu giande desejo de seivii-vos.
As noas, que no andavan coiienles en seneIhanles ieliicas, no
iespondian paIavia, unicanenle Ihe peigunlaian se queiia conei aIguna
coisa.
- Da neIhoi vonlade, e seja o que foi - iespondeu D. Quixole - poique,
segundo enlendo, lon pioI ne faiia.
Quis Iogo a nofina que fosse aqueIe dia una sexla-feiia, no havendo na
Iocanda seno unas poslas de un pescado, que en CasleIa se chana aoadcjc, e
en AndaIuzia lacaIhau, noulias pailes curadi||c, e noulias |rucnuc|a.
Ieigunlaian-Ihe se poivenluia coneiia Sua Meic liuchueIa, alendendo a
no havei poi enlo oulio condulo.
- Muilas liuchueIas - iespondeu D. Quixole -, que so dininulivos,
sonaio una liula, lanlo ne vaIe que ne den oilo ieais pegados, cono en
nidos. L quen sale se as lais liuchueIas no seio cono a vileIa, que e neIhoi
do que a vaca, cono o caliilo e nais saloioso que o lode` Seja poien o que
foi, venha Iogo, que o lialaIho e peso das ainas no se pode Ievai sen o
goveino das liipas.
Iuseian-Ihe a nesa a poila da venda paia eslai nais a fiesca, e liouxe-Ihe
o hospedeiio una poio do naI ienoIhado e pioi cozido lacaIhau, e un po
lo negio e de lo n caia, cono as ainas de D. Quixole.
Iialinho paia loa iisola eia v-Io conei, poique, cono linha posla a
ceIada e a viseiia eiguida, no podia nelei nada paia a loca poi suas pipiias
nos, e poi isso una daqueIas senhoias o ajudava en laI seivio. Agoia o dai-
Ihe de lelei e que no foi possveI, nen janais o seiia, se o vendeiio no fuiaia
os ns de una cana, e, nelendo-Ihe na loca una das exlienidades deIa, Ihe
no vazasse peIa oulia o vinho. Con ludo aquiIo se confoinava o sofiido
fidaIgo, s poi se Ihe no coilaien os aliIhos da ceIada.
Nislo eslavan, quando a venda chegou un capadoi de poicos e deu sinaI
de si coiiendo a sua gaila de canas qualio ou cinco vezes, con o que se acalou
de capacilai D. Quixole de que eslava en aIgun fanoso casleIo, e o seivian
con nsica, e que o aoadcjc eian liulas, o po candiaI, as duas nuIheiinhas
danas, e o vendeiio casleIo do casleIo, e con islo dava poi len enpiegada a
sua deleininao e sada.
O que poien solieludo o desassossegava eia no se vei ainda ainado
cavaIeiio, poi Ihe paiecei que anles disso no Ihe eia dado enliai poi juslos
calais en avenluia aIguna.




.&!/(0*+ ###

L9 J26C B3 89:46 6 D568;9B6 A6:3;56 J23 43M3 EF 12;>943 3A 65A65NB3
86M6C3;59


RaIado con esle pensanenlo, apiessou D. Quixole a sua paica ceia, e ao
calo deIa chanou a ss o vendeiio, e, fechando-se con eIe na cavaIaiia, se Ihe
ajoeIhou dianle, dizendo-Ihe:
- Nunca de onde eslou ne Ievanlaiei, vaIoioso cavaIeiio, enquanlo Vossa
Coilesia ne no ouloigai un don que Ihe peo, o quaI iedundai en vosso
Iouvoi, e pioveilo do geneio hunano.
O vendeiio, que viu o hspede aos seus pes, e ouviu seneIhanles iazes,
eslava enIeado a oIhai paia eIe, sen alinai no que fizesse ou Ihe iespondesse, e
leinava con eIe que se Ievanlasse. No havia convenc-Io, enquanlo, poi fin
Ihe no disse que Ihe ouloigava o que pedia.
- No espeiava eu nenos da vossa giande nagnificncia, Senhoi neu -
iespondeu D. Quixole -, e assin vos digo que a neic que vos hei pedido, e que
a vossa IileiaIidade ne afiana, e que ananh nesno ne hajais de ainai
cavaIeiio. Lsla noile na capeIa desle vosso casleIo veIaiei as ainas, e ananh,
cono digo, se cunpiii o que lanlo desejo, paia podei, cono se deve, ii poi
lodas as qualio pailes do nundo luscai avenluias en pioveilo dos
necessilados, cono incunle a cavaIaiia e aos cavaIeiios andanles, quaI eu sou,
poi incIinao de ninha ndoIe.
O vendeiio, que eia, cono j se disse, foIgazo, e j linha seus laiiunlos
da faIla de juzo do hspede, acalou de o ieconhecei quando laI Ihe ouviu, e,
paia Ievai a noile de iisola, deleininou fazei-Ihe a vonlade, peIo que Ihe disse
que andava nuilo aceilado no que desejava, e que laI deIileiao eia pipiia
de senhoi lo piincipaI cono eIe Ihe paiecia sei, e cono sua gaIhaida piesena
o incuIcava, e que lanlen eIe que Ihe faIava, quando ainda nancelo se havia
dado aqueIe honioso exeiccio, andando poi diveisas pailes do nundo a lusca
de suas avenluias sen Ihe escapai iecanlo nos aiialaIdes de MIaga, iIhas de
Riain, Conpasso de SeviIha, Meicados de Segvia, OIiveiia de VaIena, Iiaa
de Cianada, piaia de SanIcai, Ioilo de Cidova, Vendas de ToIedo, e oulias
diveisas pailes, onde linha piovado a Iigeiieza dos pes, a sulliIeza das nos,
fazendo nuilos desnandos, iequeslando a nuilas vivas, enxovaIhando
aIgunas donzeIas, enganando nenoies, e, finaInenle, dando-se a conhecei poi
quanlos audiliios e liilunais h, poi quase loda a Lspanha. Ioi deiiadeiio,
linha vindo iecoIhei-se aqueIe seu casleIo, onde vivia dos seus leies e dos
aIheios, iecelendo neIe a lodos os cavaIeiios andanles, de quaIquei quaIidade e
condio que fossen, s peIa nuila afeio que Ihes linha, e paia que
iepailissen con eIe os seus haveies, a lioco dos seus lons desejos.
Disse-Ihe lanlen, que naqueIe seu casleIo no havia capeIa en que
pudesse veIai as ainas, poique a linhan denoIido paia a ieconsliuo, poien,
que eIe salia podeien-se as ainas veIai onde quei que fosse, en caso de
necessidade, e que naqueIa noile as veIaiia nun plio do casleIo, e peIa nanh,
piazendo a Nosso Senhoi, se faiian as devidas ceiinnias, de naneiia que
ficasse ainado cavaIeiio, e lo cavaIeiio cono os nais cavaIeiios do nundo.
Ieigunlou-Ihe se liazia dinheiios. Respondeu-Ihe D. Quixole que nen
lianca, poique nunca linha Iido nas hisliias dos cavaIeiios andanles que
nenhun os livesse liazido.
A islo disse o vendeiio que se enganava, que, poslo nas hisliias se no
achasse laI neno, poi leien enlendido os auloies deIas no sei necessiio
especificai una coisa lo cIaia e indispensveI, cono eian o dinheiio e canisas
Iavadas, nen poi isso se havia de aciedilai que no liouxessen laI, e assin
livesse poi ceilo e aveiiguado, que lodos os cavaIeiios andanles, de que lanlos
Iivios andan cheios e iasos, Ievavan len peliechadas as loIsas paia o que
desse e viesse, e que iguaInenle Ievavan canisas, e una caixinha pequena
cheia de unguenlos, paia se guaieceien das feiidas que apanhassen, poique
nen senpie se Ihes depaiaiia quen os cuiasse nos canpos e deseilos onde
conlalessen, e de onde sassen escaIaviados, a no sei que livessen poi si
aIgun slio encanladoi, que paia Iogo os socoiiesse, liazendo-Ihes peIo ai
naIguna nuven aIguna donzeIa ou ano, con iedona de gua de laI viilude,
que en piovando deIa una s gola saiassen Iogo de quaIquei Ianho ou chaga,
cono se nada foia. Que os passados cavaIeiios senpie liveian poi lon aceilo
que os seus escudeiios fossen pievenidos de dinheiio e oulias coisas
necessiias, cono fios e unguenlos. L, quando aconlecia no leien escudeiios,
o que eia iaissino, eIes pipiios en pessoa Ievavan ludo aquiIo ao disfaice
nuns aIfoiges, figuiando sei coisa de nais lono, poique, a no sei poi
seneIhanle nolivo, isso de Ievai aIfoiges no eia nuilo adnilido enlie os
cavaIeiios andanles. Ioi isso Ihe dava de conseIho (ainda que poi enquanlo
len Iho pudeia oidenai cono a afiIhado, que lievenenle o seiia) que da en
dianle no lonasse a caninhai assin, espiio de cun quious e nais adnincuIos
necessiios, e, quando nenos o pensasse, I veiia quanlo Ihe apioveilavan.
Iioneleu D. Quixole execulai con loda a ponluaIidade o lon conseIho.
Deu-se Iogo oiden a seien veIadas as ainas nun plio giande pegado
con a venda, e, junlando lodas as suas, D. Quixole as enpiIhou paia cina de
una pia ao pe de un poo. Lnliaando a sua adaiga, enpunhou a Iana, e
con genliI donaiie coneou a passeai dianle da pia, quando j de lodo se
acalava de ceiiai a noile.
Conlou o vendeiio a lodos, que na venda eslavan, a nania do seu
hspede, a veIa das ainas, e a ceiinnia que se piepaiava paia Ihas veslii.
Adniiados de lo eslianho desalino, foian lodos espieilai de Ionge, e viian o
honen andai unas vezes con sossegada conposluia passeando, oulias paiai
aiiinado a sua Iana, de oIhos filos nas ainas.
Con sei noile len fechada, lo cIaia eia a Lua, que podia conpelii con o
pipiio aslio que Ihe enpieslava a Iuz, poi naneiia que ludo quanlo o noveI
cavaIeiio fazia, eia de lodos desfiulado.
Lenliou-se nesle conenos un dos aiiieiios, que na pousada se achavan,
de ii dai de lelei as suas cavaIgaduias, paia o que Ihe foi necessiio liiai de
cina da pia as ainas de D. Quixole. Lsle, vendo-o aceicai-se, Ihe disse en voz
aIla:
- lu, quen quei que sejas, alievido cavaIeiio, que vens locai nas ainas
do nais vaIoioso andanle que janais cingiu espada, oIha o que fazes, e no Ihes
loques, se no queies deixai a vida en paga do leu alievinenlo.
No cuiou deslas liavalas o aiiieiio (e anles cuiaia deIas, que foia cuiai-
se en sade), Ianou no daqueIas liapaIhadas, e aiienessou-as paia Ionge.
Vendo aquiIo, D. Quixole Ievanlou os oIhos aos ceus, e poslo o
pensanenlo (cono se deixa enlendei) en sua Sia. DuIcineia, disse:
- Assisli-ne, Senhoia ninha, na piineiia afionla que a esle vosso
avassaIado peilo se apiesenla! No ne faIle nesle piineiio lianse o vosso
anpaio!
L, dizendo eslas e oulias seneIhanles iazes, Iaigando a adaiga aIou a
Iana as nos anlas e con eIa descaiiegou lananho goIpe na calea ao
aiiieiio, que o deiiulou no cho lo naIlialado, que, a piegai-Ihe segundo, no
houveia que chanai ciiuigio paia o despenai, feilo o que, apanhou e ieps no
seu Iugai as suas ainas, e loinou-se ao passeio con a nesna seienidade do
piincpio.
DaIi a pouco, sen se salei o que eia passado, poique o aiiieiio eslava
ainda sen acoido, chegou oulio con iguaI inleno de dai gua aos seus
nachos, e lanlo cono luIiu nas ainas paia desenpachai a pia, D. Quixole, sen
dizei paIavia, e sen pedii auxIio a ninguen, Iaigou oulia vez a adaiga, e aIou
de novo a Iana, e, sen faz-Ia pedaos, escangaIhou en nais de lis a calea
desle segundo aiiieiio, poique Iha aliiu en qualio.
Ao iudo, acudiu loda a genle, e o pipiio vendeiio. Vendo islo, D.
Quixole enliaou a sua adaiga, e, nelendo a no a espada, disse:
- Senhoia da foinosuia, esfoio e vigoi do neu deliIilado coiao,
Iance e esle paia poides os oIhos da vossa giandeza nesle calivo cavaIeiio que a
lananha avenluia e chegado!
Con islo iecoliou, a seu paiecei, lanlo nino, que nen que o
aconelessen lodos os aiiieiios do nundo, fizeia pe alis.
Os conpanheiios dos feiidos, vendo-os naqueIe eslado, coneaian de
Ionge a chovei pedias solie D. Quixole o quaI, o neIhoi que podia, se ia deIas
anlepaiando con a sua adaiga, e no ousava apailai-se da pia, paia no
desanpaiai as suas ainas.
Vozeava o vendeiio paia que deixassen o honen poique j Ihes linha
dilo que eia doido, e poi doido se Iiviaiia, ainda que os nalasse a lodos.
Mais aIlo poien liadava D. Quixole, chanando-Ihe aIeivosos e liaidoies,
e aciescenlava que o senhoi do casleIo eia un colaide, e naInascido cavaIeiio,
poi consenlii que assin se lialassen cavaIeiios andanles, e que a lei j iecelido
a oiden de cavaIaiia, eIe o ensinaia.
- De vs oulios, canzoada laixa e soez, nenhun caso fao. Aliiai-ne,
chegai, vinde e ofendei-ne enquanlo pudeides, que veieis o pago que Ievais da
sandice e denasia.
Dizia aquiIo con lanlo liio e denodo, que infundiu pavoi nos que o
aconelian, e lanlo poi islo, cono peIas peisuases do Iocandeiio, deixaian de
o apediejai, e eIe deu azo paia Ievaien os feiidos, e conlinuou na veIa da ainas
con a nesna quielao e sossego que a piincpio.
No paieceian len ao dono da casa os liincos do hspede, e deleininou
alieviai, e dai-Ihe a negiegada oiden de cavaIaiia, sen peida de lenpo, anles
que nais aIguna desgiaa sucedesse, e assin, apioxinando-se-Ihe, se Ihe
descuIpou da insoIncia daqueIa genle laixa, sen eIe salei de laI, nas que len
casligados ficavan do seu alievinenlo.
Repeliu-Ihe o que j Ihe linha dilo, que naqueIe casleIo no havia capeIa, e
paia o poucochilo que faIlava len podia isso dispensai-se, que o essenciaI paia
ficai ainado cavaIeiio consislia no pescoo e na espadeiiada, segundo eIe
salia peIo ceiinoniaI da oiden, e que islo ale no neio de un canpo se podia
fazei, que peIo que locava ao veIai as ainas, j o linha cunpiido, sendo
laslanle duas hoias de veIa, e lendo eIe eslado nisso nais de qualio.
Tudo Ihe aciedilou D. Quixole, e iespondeu que eslava aIi pionlo paia Ihe
oledecei, e que finaIizasse con a naioi lievidade que pudesse, poique, se
loinasse a sei aconelido, depois de ainado cavaIeiio, no deixaiia pessoa viva
no casleIo, exceplo as que o Senhoi CasleIo Ihe nandasse, que a essas, poi seu
iespeilo, peidoaiia.
Avisado e nedioso, o casleIo liouxe Iogo un Iivio, en que assenlava a
paIha e cevada que dava aos aiiieiios, e con un colo de veIa de selo que un
nuchacho Ihe liouxe aceso, e, con as duas soliedilas donzeIas, voIlou paia ao
pe de D. Quixole, nandou-o pi de joeIhos, e, Iendo no seu nanuaI en lon de
quen iecilava aIguna oiao devola, no neio da Ieiluia Ievanlou a no, e Ihe
descaiiegou no cachao un lon pescoo, e Iogo depois con a sua nesna
espada una pianchada, senpie iosnando enlie denles, cono quen iezava.
Ieilo islo, nandou a una das donzeIas que Ihe cingisse a espada, o que eIa fez
con nuilo desenlaiao e disciio (e no eia necessiia pouca paia no
ielenlai de iiso en cada ciicunslncia da ceiinnia), poien as pioezas que j
linhan vislo do novo cavaIeiio Ihes davan nale a hiIaiidade.
Ao cingii-Ihe a espada, disse-Ihe a loa senhoia:
- Deus faa a Vossa Meic nuilo lon cavaIeiio, e Ihe d venluia en Iides.
Ieigunlou-Ihe D. Quixole cono se chanava, paia eIe salei daIi avanle a
quen ficava devedoi peIa neic iecelida, poique eia sua leno iepailii con
eIa da honia que viesse a aIcanai peIo vaIoi do seu liao.
Respondeu eIa con nuila huniIdade que se chanava ToIosa, e que eia a
fiIha de un ienendo naluiaI de ToIedo, que vivia nas Iojilas de Sancho
ienaya, e onde quei que eIa eslivesse o seiviiia cono a seu senhoi.
D. Quixole Ihe iepIicou que, poi anoi deIe, Ihe fizesse neic da en
dianle de se lialai poi Don, e se chanasse Dcna Tc|csa, o que eIa Ihe pioneleu.
A oulia caIou-Ihe a espoia, e con esla se passou quase o nesno
coIquio. Ieigunlou-Ihe eIe o none, a que eIa Ihe iespondeu que se chanava a
MoIeiia, e que eia fiIha de un honiado noIeiio de Anliqueia. A esla lanlen
D. Quixole pediu que usasse Don, e se chanasse Dcna Mc|cira, ofeiecendo-Ihe
novos seivios e neics.
Ieilas, pois, a gaIope as (ale aIi nunca vislas) ceiinnias, j laidava a D.
Quixole a hoia de se vei encavaIgado e saii, faiejando avenluias. ApaieIhando
sen nais delena o seu Rocinanle, nonlou-se neIe, e, aliaando o seu
hospedeiio, Ihe disse coisas lo aiievesadas, en agiadecinenlo a hav-Io
ainado cavaIeiio, que no h quen aceile iefeii-Ias.
O vendeiio, paia o vei j foia da venda, iespondeu as suas paIavias con
oulias no nenos ieliicas, poien nuilo nais lieves, e, sen Ihe pedii a paga
da pousada o deixou ii nas loas hoias.




.&!/(0*+ #-

E9 J23 B283732 69 :9BB9 86M6C3;59 B6;:79 76 M3:76


Queiia j ananhecei, quando D. Quixole saiu da venda, lo conlenle e
lizaiio, e con lanlo aIvoioo poi se vei ainado cavaIeiio, que a aIegiia Ihe
ielenlava ale peIas ciIhas do cavaIo.
Mas, iecoidando-se do conseIho do hospedeiio aceica das pievenes lo
necessiias que devia Ievai consigo, especiaInenle no ailigo dinheiio e canisas,
deleininou voIlai a casa, paia se piovei de ludo aquiIo, e de un escudeiio,
deilando Iogo o senlido a pessoa de un Iaviadoi seu vizinho, que eia polie e
con fiIhos, nas de noIde paia o ofcio de escudeiio de cavaIaiia.
Con esle pensanenlo, diiigiu o Rocinanle paia a sua aIdeia. O aninaI,
cono se adivinhaia a vonlade do dono, coneou a caninhai con lananha
nsia, que nen quase assenlava os pes no cho.
Iouco linhan andado, quando ao cavaIeiio se figuiou, que, a no diieila
do caninho, e de denlio de un losque, saan unas vozes deIicadas, cono de
pessoa que se Iaslinava, e, apenas as ouviu, disse:
- Ciaas iendo ao Ceu peIa neic que ne faz, pois lo depiessa ne pe
dianle ocasio de eu cunpiii o que devo a ninha piofisso, e ieaIizai os neus
lons desejos.
Lslas vozes soIla-as (sen dvida) aIgun ou aIguna, que esl caiecendo
do neu favoi e ajuda.
L, loicendo as iedeas, encaninhou o Rocinanle paia de onde vinhan os
giilos.
Aos piineiios passos que deu no losque, viu una egua piesa a una
azinheiia, e alado a oulia un iapazilo nu da cinla paia cina, e de seus quinze
anos, eia o que se Iaslinava, e no sen causa, poique o eslava con una coiieia
aoilando un Iaviadoi de eslaluia aIenlada, aconpanhando cada aoile con
una iepieenso e conseIho, dizendo:
- oca fechada, e oIho vivo!
Ao que o iapaz iespondia:
- No lonaiei nais neu ano, peIas Chagas de Ciislo. Iionelo no loinai!
Iionelo daqui en dianle lonai nais senlido no gado!
Vendo D. Quixole aquiIo, excIanava fuiioso:
- Descoils cavaIeiio, naI paiece haveides-vos con quen vos no pode
iesislii, suli ao vosso cavaIo e lonai a vossa Iana (que aiiunada a azinheiia
eslava de feilo una), eu vos faiei conhecei, que isso que eslais pialicando e de
colaide.
O Iaviadoi, que viu ininenle aqueIa figuia caiiegada de ainas,
liandindo-Ihe a Iana ao ioslo, deu-se poi noilo, e con ieveienles paIavias Ihe
iespondeu:
- Senhoi CavaIeiio, esle iapaz que eslou casligando e neu ciiado, seive-
ne de guaidai un ielanho de oveIhas, que liago poi esles conloinos, nas e lo
descuidado, que de dia a dia ne faIla una, e, poi eu casligai o seu descuido ou
veIhacaiia, diz que o fao poi foiiela, paia Ihe no pagai poi inleiio a soIdada,
poi Deus, e en ninha conscincia, que nenle.
- Mcn|c na ninha piesena, viIo iuin`! - disse D. Quixole. - Volo ao SoI
que nos aIunia, que eslou, vai-no-vai, paia aliavessai-vos con esla Iana,
pagai-Ihe Iogo sen nais iepIica, quando no, poi Deus que nos goveina, cono
nesle pipiio inslanle dou calo de vs, desalai-o de iepenle.
O Iaviadoi alaixou a calea, e sen dizei nais paIavia desalou o
oveIheiio.
Ieigunlou-Ihe D. Quixole quanlo seu ano Ihe devia, iespondeu eIe que
nove neses, a iazo de sele ieis cada ns.
Iez D. Quixole a conla, e viu que sonava sessenla e lis ieis, e disse ao
Iaviadoi que Ihos conlasse Iogo Iogo, se no queiia pagai con a vida.
Respondeu o canpons, aleiiado en lo eslieilo Iance que j Ihe havia
juiado (e no linha ainda juiado coisa aIguna) que no eian lanlos, poique
havia paia alalei lis paies de sapalos que Ihe havia neicado, e nais un ieaI
de duas sangiias que Ihe linhan dado eslando enfeino.
- Tudo isso esl nuilo len - iespondeu D. Quixole -, nas os sapalos e as
sangiias fiquen en desconlo dos aoiles que sen cuIpa Ihe desles, poiquanlo,
se eIe ionpeu o couio dos sapalos que vs pagasles, vs ionpesles-Ihe o do seu
coipo, e, se o laileiio Ihe liiou sangue, eslando doenle, lanlen vs Iho liiasles
eslando eIe so, poilanlo, nesse pailicuIai no h nais que vei, eslanos con as
conlas juslas.
- Iioi e Senhoi CavaIeiio, que no lenho aqui dinheiio conigo,
aconpanha-ne lu a casa, Andie, que eu I le pagaiei de conlado.
- Lu ii con eIe` - disse o iapaz oulia vez. - Mau pesai viesse poi nin!
No, senhoi, nen pensai en laI. Se se loinasse a vei conigo a ss, esfoIava-ne
que nen un S. ailoIoneu.
- TaI no fai - iespondeu D. Quixole -, lasla que eu nande, paia eIe ne
calai iespeilo. }uie-no eIe peIa Iei da cavaIaiia que ieceleu, deix-Io-ei ii Iivie,
e dou-le o paganenlo poi seguio.
- Veja Vossa Meic, Senhoi, o que diz - iepIicou o iapazilo -, que esle neu
ano no e cavaIeiio, nen ieceleu oiden nenhuna de cavaIaiias, e }oo
HaIdudo, o iico, vizinho de Quinlanai.
- Iouco inpoila isso - ollenpeiou D. Quixole - que en HaIdudos lanlen
pode havei cavaIeiios, e, denais, cada un e fiIho das suas olias.
- Isso e veidade - acudiu Andie -, nas esle neu ano, de que olias h-de
sei fiIho, pois ne nega a paga do neu suoi e lialaIhos`
- No nego laI, neu iico Andie - iespondeu o Iaviadoi -, d-ne o goslo de
vii conigo, que eu juio poi quanlas caslas de cavaIaiias haja no nundo, de
pagai, cono lenho dilo, ale a Ilina, e en noedinha defunada.
- Dos defunados vos dispenso eu - disse D. Quixole -, dai-Ihe os ieis,
sejan cono foien, e sou conlenle, e oIhai I se o cunpiis, segundo juiasles,
quando no, peIo nesno juianenlo vos iejuio eu que voIlaiei a luscai-vos e
casligai-vos, e que de foia vos hei-de achai, ainda que vos escondais nais
fundo que una Iagailixa, e se queieis salei quen islo vos inlina, paia ficaides
nais deveias oliigado a cunpiii, salei que sou o vaIoioso D. Quixole de La
Mancha, o desfazedoi de agiavos e sen-iazes. Iicai-vos con Deus, e no
esqueais o pionelido e juiado, sol pena do que j vos disse.
Con o que, neleu espoias ao Rocinanle, e, en lieve espao, se apailou
deIes.
Seguiu-o con os oIhos o Iaviadoi, e, quando o viu j foia do losque, e do
aIcance, voIlou-se paia o seu ciiado Andie, e Ihe disse:
- Vinde c, neu fiIho, que vos queio pagai o que vos devo, cono aqueIe
desfazedoi de agiavos ne oidenou.
- }uio - iespondeu Andie - que nuilo len fai Vossa Meic en cunpiii o
nandanenlo daqueIe lon cavaIeiio, que niI anos viva, que, segundo e
vaIoioso e lon juiz, assin Deus ne d sade, cono se ne no paga, voIlai, e
h-de execulai o que disse.
- Tanlen eu o juio - disse o Iaviadoi -, nas, peIo nuilo que le queio, vou
piineiianenle aciescenlai a dvida, paia ficai sendo naioi a paga.
L, liavando-Ihe do liao, o lonou a alai na azinheiia, onde Ihe deu lanlos
aoiles, que o deixou poi noilo.
- Chanai agoia, Si. Andie, peIo desfazedoi de agiavos - dizia o Iaviadoi -,
e veieis cono no desfaz esle, ainda que, segundo enlendo, poi enquanlo ainda
eIe no esl acalado de fazei, poique ne eslo vindo ondas de le esfoIai vivo,
cono lu ieceavas.
Mas afinaI desalou-o, e Ihe deu Iicena paia ii luscai o seu juiz, que Ihe
execulasse a senlena que deia.
Iailiu Andie aIgun lanlo lionludo, pionelendo que se ia a lusca do
vaIoioso D. Quixole de La Mancha, paia Ihe conlai ponlo poi ponlo o que eia
passado, e dizendo que o ano desla vez Ihe havia de pagai sele poi un.
Assin nesno poien foi-se a choiai, e o ano se ficou a iii.
Oia aqui esl cono desfez aqueIe agiavo o vaIoioso D. Quixole, o quaI,
conlenlssino do sucedido, poi Ihe paiecei que deia aIlo e feIicssino coneo
as suas cavaIaiias, ia lodo cheio de si, caninhando paia a sua aIdeia e dizendo a
neia voz:
- en le podes acIanai dilosa solie quanlas hoje exislen na Teiia, das
leIas leIssina DuIcineia deI Toloso, pois le coule en soile haveies sujeilo e
iendido ao leu queiei lo vaIenle e noneado cavaIeiio, quaI e e sei D. Quixole
de La Mancha, o quaI, segundo sale lodo o nundo, onlen ieceleu a oiden de
cavaIaiia, e j hoje desfez a naioi vioIncia e o pioi agiavo que a sen-iazo
foinou, e a ciueIdade coneleu! Sin, hoje liiou das nos o laganle aqueIe
desapiedado ininigo, que lanlo sen causa eslava aoilando un neIindioso
infanle.
Nislo, chegou a un caninho en ciuz, e paia Iogo Ihe vieian a Ienliana
as enciuziIhadas en que os cavaIeiios andanles se delinhan a pensai poi onde
lonaiian.
Iaia os inilai, se conseivou quielo poi aIgun espao, e, depois de lei
nuilo len cogilado, deixou-o a escoIha do Rocinanle, o quaI seguiu o seu
piineiio inluilo, que foi coiiei paia a cavaIaiia.
Cono houve andado olia de duas niIhas, descoliiu D. Quixole un
giande liopeI de genle, que eian (cono depois se veio a salei) uns neicadoies
de ToIedo, que se ian a Micia a conpia de seda.
Seis eian eIes, e vinhan con seus guaida-sis, con nais qualio ciiados a
cavaIo, e lis noos de nuIas a pe.
Apenas D. Quixole avislou lodo aqueIe genlio, leve Iogo paia si sei coisa
de avenluia nova, e, paia inilai en ludo que Ihe paiecia possveI os passos que
Ieia, enlendeu vii de noIde paia o caso una coisa que Ihe veio a ideia, e assin
con genliI poilanenlo de denodo, fiinando-se len nos esliilos, apeilou a
Iana, conchegou a adaiga ao peilo, e poslo no neio do caninho se deleve a
espeia de que chegassen aqueIes cavaIeiios andanles que j poi lais os juIgava.
Quando chegaian a dislncia de se podeien vei e ouvii, aIou a voz, e con
geslo aiioganle disse:
- Todo o nundo se delenha, se lodo o nundo no confessa, que no h no
nundo lodo donzeIa nais foinosa que a inpeialiiz da Mancha, a sen pai
DuIcineia deI Toloso.
Lslacaian os neicadoies, ouvindo aqueIas vozes, e nais, vendo a
eslianha figuia que as piofeiia, e poi una e oulia causa Iogo enlendeian
eslaien nelidos con un oiale, nas senpie quiseian vei nais devagai en que
paiaiia aqueIa inlinao. Un deIes, que eia seu lanlo liincaIho, e discielo que
faile, iespondeu:
- Senhoi CavaIeiio, ns oulios no conhecenos quen seja essa loa
senhoia que dizeis, deixai-no-Ia vei, que a sei eIa de lanla foinosuia cono
encaiecesles, de loa vonlade e sen ieconpensa aIguna confessaienos a
veidade que exigis de ns.
- Se a vsseis - iepIicou D. Quixole - que avaiia foia confessaides evidncia
lo noliia` O que inpoila e que sen a vei o aciedileis, confesseis, afiineis,
juieis e defendais, quando no, enliaieis conigo en lalaIha genle desconunaI
e soleila, que, ou venhais un poi cada vez, cono pede a oiden de cavaIaiia,
ou lodos de iondo, cono e coslune nos da vossa iaIe, aqui vos aguaido,
confiado na iazo que poi nin lenho.
- Senhoi CavaIeiio - iespondeu o neicadoi -, supIico a Vossa Meic, en
none de lodos esles pincipes que piesenles sonos, que, paia no
encaiiegainos as conscincias, confessando una coisa que nunca vinos nen
ouvinos, e nais, sendo lanlo en nenoscalo de lodas as inpeialiizes e iainhas
da AIcaiiia e Lxlienaduia, que seja Vossa Meic seivido de nos nosliai aIgun
ielialo dessa senhoia, ainda que no seja naioi do que un gio de liigo, que
peIo dedo se conhece o giganle, e s con isso ficaienos salisfeilos e seguios, e
Sua Meic oledecido e conlenle. L ale cieio que j vanos eslando lanlo en
favoi deIa, que, ainda que o seu ielialo nos noslie sei loila de un oIho, e do
oulio disliIai veineIho e enxofie, apesai disso, poi conpiazeinos a Vossa
Meic, diienos en seu alono quanlo se quisei.
- No disliIa, canaIha infane, isso que dizeis - iespondeu D. Quixole aceso
en cIeia -, disliIa nlai e aIgIia enlie aIgodes, e no e loila nen coicovada,
seno nais diieila que un fuso de Cuadaiiana. Vs oulios ides pagai a giande
lIasfenia que piofeiisles conlia lananha leIdade, cono e a ninha senhoia.
L nislo aiieneleu Iogo con a Iana en iisle conlia o que Ihe faIaia, e con
lanla fiia de enojado, que, se a loa soile no peiniliia que no neio do
caninho eslaiiasse e casse o Rocinanle, naI passaiia o alievido neicadoi.
Con o eslendei-se do cavaIo, foi D. Quixole iodando un lon pedao peIo
canpo, sen Iogiai Ievanlai-se, poi nais que fizesse, lanlo eia o enpacho da
Iana, adaiga, espoias, e ceIada, e o peso da ainaduia veIha. Lnquanlo
laiafuslava paia se eiguei sen o conseguii, dizia:
- No fujais, genle colaide, genle iefece! Repaiai, que, se eslou aqui
eslendido, no e poi cuIpa ninha, seno do neu cavaIo.
Un noo de nuIas, dos que aIi vinhan, e que no devia sei dos nais
len-inlencionados, ouvindo ao polie esliiado lanlas aiiogncias, no o pde
Ievai a pacincia sen Ihe apiesenlai o lioco peIas cosleIas, e, chegando-se a eIe,
lonou a Iana, desf-Ia en pedaos, e, con un dos lioos deIa, coneou a dai
ao nosso D. Quixole pancadaiia lo lasla, que, a despeilo e pesai de suas
ainas, o noeu cono lagao.
iadavan-Ihe os anos que Ihe no desse lanlo e o deixasse. Mas o noo,
que eslava j foia de si, no quis aconodai-se anles de desafogai de lodo a sua
iia, e, agaiiando nos nais lioos da Iana, os acalou de desfazei solie o
niseiveI cado, que, delaixo daqueIe lenpoiaI de pancadaiia, no deixava de
vocifeiai aneaas conlia ceu e leiia, e os que Ihe paiecian naIandiins.
Cansou-se o noo, e os neicadoies seguiian sua joinada, Ievando paia
loda eIa naleiia de conenliios a cusla do polie acaliunhado. Lsle, depois que
se viu s, loinou a fazei diIigncias paia se eiguei, nas se, quando so e lon, o
no linha podido, cono o podeiia agoia, nodo e quase desfeilo` L ainda se
linha poi diloso, inaginando que enfin eia desgiaa pipiia de cavaIeiios
andanles, e loda a aliilua a faIlas do seu cavaIo. Ln suna, nen novei-se
podia, de deiieado que eslava de lodo o coipo.




.&!/(0*+ -

%A J23 B3 I59BB3D23 6 :65564;M6 76 73BD56<6 79 :9BB9 86M6C3;59


Vendo-se naqueIe eslado, Ienliou-se de iecoiiei ao seu oidiniio
ienedio, que eia pensai en aIgun passo dos seus Iivios, e liouxe-Ihe a sua
Ioucuia a Ienliana o caso de aIdovinos e do naiqus de Mnlua quando
CaiIolo o deixou feiido no nonle (hisliia salida das ciianas, no ignoiada
dos noos, ceIeliada e ale ciida dos veIhos, e nen poi isso nais veidadeiia que
os niIagies de Mafona). Lsla, pois, Ihe paieceu a eIe que vinha de noIde paia a
conjunluia piesenle, e assin, con noslias de giande senlinenlo, coneou a
ieloIcai-se peIa leiia, e a dizei, con deliIilado aIenlo, o nesno que segundo se
iefeie, dizia o feiido cavaIeiio do losque:

- Ondc cs|4s Scnncra ninna,
quc |c nac dci c ncu na|?
Ou nac nc saocs Scnncra,
cu cs fa|sa c dcs|ca|.

L desla naneiia foi enfiando o ionance, ale aqueIes veisos que dizen:

O ncorc narqucs dc Man|ua,
ncu |ic c scnncr carna|.

Quis o acaso, que, quando chegou a esle veiso, aceilou de passai poi aIi
un Iaviadoi do seu nesno Iugai, e vizinho seu, que vinha de Ievai una caiga
de liigo ao noinho, o quaI, vendo aqueIe honen aIi eslendido, se achegou deIe,
e Ihe peigunlou quen eia, e que naI senlia, que lo liislenenle se queixava.
D. Quixole juIgou sen dvida sei aqueIe o naiqus de Mnlua, seu lio, e
assin a iesposla que deu foi piosseguii o seu ionance, en que Ihe dava conla
do seu desaslie, e dos anoies do fiIho do inpeiadoi con sua esposa, ludo
ponluaInenle cono no ionance ven conlado.
Lslava o Iaviadoi pasnado de ouvii lodos aqueIes dispaiales, e, liiando-
Ihe a viseiia, que j eslava espedaada das loidoadas, Iinpou-Ihe o ioslo da
poeiia que Iho enchia. Apenas Iho leve Iinpado, quando o ieconheceu, e Ihe
disse:
- Senhoi Quixada (que assin se devia chanai quando eslava en seu juzo,
e no linha passado de fidaIgo sossegado a cavaIeiio andanle), quen o ps a
Vossa Meic nesla Islina`
D. Quixole leinava con o seu ionance a lodas as peigunlas.
Vendo islo, o lon do honen Ihe liiou, o neIhoi que pde, o peilo e o
espaIdai, paia exaninai se linha aIguna feiida, poien no viu sangue nen
sinaI aIgun. Iiocuiou Ievanl-Io do cho, e, con lialaIho giande, o ps paia
cina do seu junenlo, poi Ihe paiecei cavaIaiia nais sossegada. RecoIheu as
ainas, e ale os lioos da Iana e anaiiou ludo as coslas de Rocinanle, lonou-o
peIa iedea, e ao asno peIo calieslo, e naichou paia o seu povo, cisnando
laslanle nas lonlaiias que D. Quixole dizia.
No nenos pensalivo ia esle, que, de puio nodo e quelianlado, se no
podia suslei solie o luiiico, e de quando en quando dava uns suspiios, que
chegavan ao ceu, lanlo, que oliigou o Iaviadoi a peigunlai-Ihe de novo o que
senlia. Iaiecia que o Dennio Ihe no liazia a neniia seno os conlos
aconodveis aos seus sucessos, poique, desIenliando-se enlo de aIdovinos,
se iecoidou do nouio Alindaiiais, quando o aIcaide de Anlequeia Rodiigo de
Naivais o piendeu, e pieso o Ievou a sua aIcaidaiia. L assin, quando o Iaviadoi
Ihe lonou a peigunlai cono eslava e o que senlia, Ihe iespondeu as nesnas
paIavias e iazes, que o aIlenceiiage calivo iespondia a Rodiigo de Naivais, do
nesno nodo poi que eIe linha Iido a hisliia na Diana de }oige de Monlenaioi
(ou de Monlenoi) onde eIa ven desciila, apioveilando-se deIa lo a piopsilo,
que o Iaviadoi se ia dando ao Dialo de ouvii lananha laiafunda de sandices,
poi onde acalou de conhecei que o vizinho eslava doido e apiessava-se en
chegai ao povo paia se foiiai ao enfado que D. Quixole Ihe dava con a sua
conpiida aienga. Renalou-a eIe neslas paIavias:
- Saila Vossa Meic, Si. D. Rodiigo de Naivais, que esla foinosa xaiifa
que digo e agoia a Iinda DuIcineia deI Toloso, poi quen eu lenho feilo, fao e
hei-de fazei as nais fanosas faanhas de cavaIaiia que janais se viian, ven,
ou ho-de vei no nundo.
A islo iespondeu o Iaviadoi:
- Iecados neus! OIhe Vossa Meic, Senhoi, que no sou D. Rodiigo de
Naivais, nen o naiqus de Mnlua, sou Iedio AIonso, seu vizinho, nen Vossa
Meic e aIdovinos, nen Alindaiiais, nas un honiado fidaIgo, o Senhoi
Quixada.
Respondeu D. Quixole:
- Quen eu sou, sei eu, e sei que posso sei no s os que j disse, seno
lodos os Doze Iaies de Iiana, e ale lodos os nove de fana, pois a lodas as
faanhas que eIes poi junlo fizeian e cada un poi si se avanlajaio as ninhas.
Con eslas e oulias seneIhanles pilicas, chegaian ao Iugai, quando j
anoilecia, poien o Iaviadoi aguaidou que fosse nais escuio, paia que no
vissen ao nodo fidaIgo lo naI encavaIgado.
Quando Ihe paieceu que eia j lenpo, enliou no povoado, e en casa de D.
Quixole. Achaian-na loda en ieluIio, eslando I o cuia e o laileiio do Iugai,
que eian giandes anigos de D. Quixole, aos quais a ana eslava dizendo en
aIlas vozes:
- Que Ihe paiece a Vossa Meic, Senhoi Licenciado Iedio Ieies (que assin
se chanava o cuia), a desgiaa de neu ano` H j seis dias que no apaiecen,
nen eIe, nen o iocin, nen a adaiga, nen a Iana, nen as ainas. Desgiaada de
nin, que j vou desconfiando (e h-de sei ceilo, lo ceilo cono lei eu de
noiiei) que esles naIdilos Iivios de cavaIaiias que eIe len, e que anda a Iei lo
conlinuado, Ihe viiaian o juzo! L agoia ne iecoido de lei-Ihe ouvido nuilas
vezes, faIando enlie si, que se havia de fazei cavaIeiio andanle, e ii-se luscai
avenluias poi esses nundos. Salans e aiials que Ieven consigo loda essa
Iiviaiia, que assin deilaian a peidei o nais sulliI enlendinenlo que havia en
loda a Mancha!
A soliinha dizia o nesno, e ainda passava adianle:
- Saila, Senhoi Meslie NicoIau (eia o none do laileiio), que nuilas vezes
sucedeu o Senhoi neu Tio eslai Iendo nesles desaInados Iivios de
desavenluias, dois dias con duas noiles a fio, ale que poi fin aiiojava o Iivio,
nelia a no a espada, e andava as culiIadas con as paiedes, e, quando eslava
eslafado, dizia que linha noilo a qualio giganles cono qualio loiies, e o suoi
que Ihe escoiiia do cansao dizia que eia sangue das feiidas que ieceleia na
lalaIha, e enloicava Iogo un giande jaiio de gua fiia, e ficava so e
sossegado, dizendo que aqueIa gua eia una pieciosssina lelida, que Ihe
linha liazido o slio Lsquife, giande encanladoi e anigo seu. Mas quen len a
cuIpa loda sou eu, que no avisei con lenpo a Suas Meics dos dispaiales do
Senhoi neu Tio, paia acudiien con ienedio anles de as coisas chegaien ao
que chegaian, e queinaien lodos esles exconungados aIfaiilios, que len
nuilos que len neiecen sei aliasados cono se fossen os heieges.
- Isso lanlen eu digo - acudiu o Cuia -, e a fe que no h-de passai de
ananh, sen que deIes se faa aulo-de-fe, e sejan condenados ao fogo, paia
no loinaien a dai ocasio a quen os Iei, de fazei o que o neu lon anigo lei
feilo.
Tudo aquiIo eslavan ouvindo da paile de foia o Iaviadoi e D. Quixole,
con o que acalou de enlendei a enfeinidade do vizinho, e coneou a dizei en
aIlas vozes:
- Alian Vossas Meics ao Si. aIdovinos e ao Senhoi Maiqus de
Mnlua, que ven naIfeiido, e ao Senhoi Mouio Alindaiiais, que liaz calivo o
vaIoioso Rodiigo de Naivais, aIcaide de Anlequeia.
A eslas vozes acoiieian lodos, e, cono conheceian, uns o anigo, as
oulias o lio e o ano, que ainda se no linha apeado do junenlo poi no podei,
se Ianaian a eIe aos aliaos.
- Iaien lodos - disse eIe - que venho naIfeiido poi cuIpa do neu cavaIo,
Ieven-ne paia a cana, e chane-se, podendo sei, a slia Uiganda, que ne
piocuie as feiidas e as cuie.
- OIhai, n hoia! - disse nesle ponlo a ana. - Se ne no dizia len o coiao
de que pe coxeava neu ano! Sula Vossa Meic en loa hoia, que nesno sen a
laI Uiganda ns c o cuiaienos cono souleinos. MaIdilos sejan oulia vez, e
cen vezes, esles Iivios das cavaIaiias, que laI o puseian a Vossa Meic.
Levaian-no Iogo a cana, e, piocuiando-Ihe as feiidas, nenhuna Ihe
achaian. Disse eIe enlo, que lodo o seu naI eia noedeiia, poi lei dado una
giande queda con o seu cavaIo Rocinanle, conlalendo-se con dez giganles, os
nais desafoiados e alievidos de quanlos consla que no nundo haja.
- on, lon - disse o cuia -, enlian giganles na dana! IeIo sinaI da Sanla
Ciuz juio que ananh ho-de sei queinados, anles que chegue a noile.
Iizeian a D. Quixole niI peigunlas, sen que eIe iespondesse a nenhuna,
seno que Ihe dessen de conei, e o deixassen doinii, que eia o que nais Ihe
inpoilava.
Assin se fez. O cuia enlo inquiiiu nuilo delidanenle do Iaviadoi solie
o nodo cono enconliaia a D. Quixole. Conlou-Ihe eIe ludo, niudeando-Ihe os
dispaiales que ouviia quando deia con eIe, e quando o liazia. Tudo islo foi
aunenlai no Licenciado o desejo de fazei o que de feilo execulou no dia
seguinle, que foi chanai o seu anigo laileiio neslie NicoIau, con o quaI
voIlou a pousada de D. Quixole.




.&!/(0*+ -#

E6 825;9B6 3 D56:73 3B89CG6 J23 9 I6753 8256 3 9 O65O3;59 @;K356A :6
C;M565;6 79 :9BB9 3:D3:G9B9 @;76CD9


Doinia ainda D. Quixole, quando o cuia pediu a soliinha a chave do
quailo en que eslavan os Iivios ocasionadoies do piejuzo, e eIa que a deu de
nuilo loa vonlade. Lnliaian lodos, e con eIes a ana, e achaian nais de cen
giossos e giandes voIunes, len encadeinados, e oulios pequenos.
A ana, assin que deu con os oIhos neIes, saiu nuilo a piessa do
aposenlo, e voIlou Iogo con una ligeIa de gua lenla e un hissope, e disse:
- Tone Vossa Meic, Senhoi Licenciado, iegue esla casa loda con gua
lenla, no ande poi a aIgun encanladoi, dos nuilos que noian poi esles
Iivios, e nos encanle a ns, en lioca do que ns Ihes queienos fazei a eIes
desleiiando-os do nundo.
Riu-se da sinpIicidade da ana o Licenciado, e disse paia o laileiio, que
Ihe fosse dando os Iivios a un e un, paia vei de que lialavan, pois aIguns
podeiia havei, no neiecessen casligo de fogo.
- Nada, nada - disse a soliinha -, no se deve peidoai a nenhun, lodos
concoiieian paia o naI. O neIhoi sei alii-Ios lodos junlos peIas janeIas ao
plio, enpiIh-Ios en neda, e pegai-Ihes fogo, e seno, caiiegaienos con eIes
paia nais Iongilo da casa, paia nos no vii noIeslai o funo apeslado.
Oulio lanlo disse a ana, laI eia a gana con que anlas eslavan aos polies
aIfaiilios, nas o cuia e que no esleve peIos aulos, sen piineiio Iei os lluIos.
O que neslie NicoIau piineiio Ihe ps nas nos foian os qualio de
Anais de CauIa.
- Iaiece coisa de nisleiio esla! - disse o cuia. - Ioique, segundo lenho
ouvido dizei, esle Iivio foi o piineiio de cavaIaiias que en Lspanha se
inpiiniu, e deIe piocedeian lodos os nais, poi isso enlendo, que, poi
dognalizadoi de lo n seila, sen ienisso o devenos condenai ao fogo.
- No, senhoi - disse o laileiio -, lanlen eu lenho ouvido dizei que e o
neIhoi de quanlos Iivios nesle geneio se ln conposlo, e poi isso, poi sei
nico en sua aile, se Ihe deve peidoai.
- Veidade e - disse o cuia -, poi essa iazo deixeno-Io vivei poi enquanlo.
Vejanos esse oulio que esl ao pe deIe.
- L - disse o laileiio - as Scrgas (ou Iaanhas) de |sp|andiac, fiIho Ieglino
de Anadis de CauIa.
- Iois e veidade - disse o cuia - que no h-de vaIei ao fiIho a londade do
pai. Tonai, senhoia ana, alii essa janeIa, e aliiai-o ao plio, d piincpio ao
nonle paia a fogueiia que se h-de fazei.
Ao que a ana oledeceu loda aIegie, e I se foi o lon do LspIandio
voando paia o plio, espeiando con loda a pacincia as chanas que o
aneaavan.
- Adianle - disse o cuia.
- Lsle que se segue - disse o laileiio - e Anadis de Ciecia, e lodos os desle
Iado, segundo juIgo, so da nesna iaa de Anadis.
- Iois ao plio con lodos eIes - disse o cuia - que s poi queinai a iainha
Iinliquinieslia, e o pasloi DaiineI, e as suas egIogas, e as endialiadas e
confusas iazes do auloi, queinaia junlanenle ao pai que ne geiou, se andasse
en figuia de cavaIeiio andanle.
- Tanlen assin o enlendo - iepIicou o laileiio.
- Tanlen eu - aciescenlou a soliinha.
- Iois venhan, e plio con eIes - acudiu a ana.
Deian-Ihos, que eian nuilos, e eIa, paia no descei a escada, laIdeou-os
da janeIa alaixo.
- Quen e agoia esse loneI` - peigunlou o cuia.
- Lsle e - iespondeu o neslie - D. O|itan|c dc |aura.
- O auloi desse Iivio - disse o cuia - foi o que lanlen conps o ]ardin dc
||crcs, e en veidade que no sei deleininai quaI das duas olias e nais
veidadeiia, ou (poi neIhoi dizei) nenos nenliiosa. O que sei e que esla h-de
ii j ao plio poi dispaialada e aiioganle.
- Lsle que segue e ||crisnar|c dc Hircania - disse o laileiio.
- Oh! lenos a o Si. IIoiisnaile` - iepIicou o cuia. - Iois a fe que h-de ii j
ao plio, apesai do seu eslianho nascinenlo, e sonhadas avenluias, no neiece
oulia coisa peIa duieza e secuia do esliIo. Ao plio con eIe, e nais con esle,
senhoia ana.
- eIo! - iespondeu eIa, que execulava as oidens con giande aIegiia.
- Lsle e o Cata|circ P|a|ir - disse o laileiio.
- Anligo Iivio e esse - disse o cuia - e no acho neIe coisa poi onde neiea
peido. Aconpanhe aos denais sen iepIica.
L assin se fez.
Aliiu-se oulio, e viian-Ihe o lluIo: Cata|circ da Cruz.
- Ioi lei none lo sanlo, I se podeiia peidoai a esle Iivio a sua
ignoincia, nas lanlen se cosluna dizei que poi lis da ciuz esl o Dialo. V
paia o fogo.
Tonando o laileiio oulio Iivio, disse:
- Lsle e |spc|nc dc Cata|arias.
- } conheo a Sua Meic - disse o cuia. - A anda o Si. ReinaIdo de
MonlaIvo con os seus anigos e conpanheiios, nais Iadies que Caco, e os
Doze Iaies con o veidico hisloiiadoi Tuipin. A faIai a veidade, eslou en os
condenai, peIo nenos a desleiio peipeluo, poi leien paile na inveno do
fanoso Maleus oiaido, de onde lanlen leceu a sua leia o ciislo poela
Ludovico Aiioslo. Lsle, se poi aqui o apanho a faIai-ne Ingua que no seja a
sua, no Ihe hei-de guaidai iespeilo aIgun, faIando poien no seu pipiio
idiona, coIoc-Io-ei solie a calea.
- Ln ilaIiano lenho-o eu - disse o laileiio - nas no o enlendo.
- Nen eia pieciso que o enlendsseis - iespondeu o cuia -, de loa vonlade
peidoianos ao Senhoi Capilo que se livesse deixado de o liazei a Lspanha,
pois Ihe liiou nuilo de sua vaIia oiiginaI, e o nesno sucedei a lodos quanlos
quiseien liaduzii paia os seus idionas Iivios de veisos, que, poi nuilo
cuidado que nisso ponhan e poi nais haliIidade que noslien, nunca ho-de
iguaIai ao que eIes vaIen no oiiginaI. O que eu digo e que esle Iivio, e lodos os
nais que se achaien lialando deslas coisas de Iiana se Iancen e guaiden
nun poo seco, ale que nais iepousadanenle se veja o que se h-de fazei deIes,
excepluando a un 8crnardc dc| Carpic que poi a anda, e a oulio chanado
Rcnccsta|cs, que esses, en ne chegando as nos, vo diieilos paia as da ana, e
deIas paia o fogo, sen ienisso.
Tudo o laileiio confiinou, e leve poi coisa nuilo aceilada, poi enlendei
que o padie, poi lo lon ciislo que eia, e lo anigo da veidade, no faIlaiia a
eIa poi quanlo houvesse no nundo.
Aliindo oulio Iivio, viu que eia Pa|ncirin dc O|ita, e ao pe deIe eslava
oulio, que se chanava Pa|ncirin dc |ng|a|crra. Tanlo que os viu, disse o
Licenciado:
- De seneIhanle oIiva, ou oIiveiia, faan-se Iogo achas, e se queinen, que
nen cinzas deIas fiquen, e essa paIna de IngIaleiia se guaide e conseive cono
coisa nica, e se faa paia eIa oulio cofie, cono o que achou AIexandie nos
despojos de Daiio, que o deslinou paia neIe se guaidaien as olias do poela
Honeio. Lsle Iivio Senhoi Conpadie, len auloiidade poi duas coisas:
piineiio, poique e de si nuilo lon, segundo, poi lei sido seu auloi un
discielo iei de IoilugaI. Todas as avenluias do CasleIo Miiaguaida so
lonssinas, e de giande ailifcio, as iazes, coiless e cIaias, confoines senpie
ao decoio de quen faIa, ludo con nuila piopiiedade e enlendinenlo. Digo
pois (saIvo o vosso lon juzo, neslie NicoIau) que esle e Anadis de CauIa
fiquen saIvos da queina, e lodos os ieslanles, sen nais pesquisas nen iepaios,
peiean.
- AIlo, Senhoi Conpadie - iepIicou o laileiio -, que esle que lenho aqui e
o afanado D. eIianis.
- Iois esse - iespondeu o cuia -, con a segunda, leiceiia, e quaila pailes,
len necessidade de un pouco de iuilailo, paia puigai a sua denasiada cIeia,
e e pieciso liiai-Ihes ludo aquiIo do CasleIo da Iana e oulias inpeilinncias de
nais fundanenlo, paia o que se Ihes concede leino uIlianaiino, e, segundo se
enendaien, assin se usai con eIes de niseiicidia ou juslia, e daqui ale I
lende-os vs en vossa casa, conpadie, nas no os deixeis Iei a ninguen.
- Sou conlenle - iespondeu o laileiio.
L, sen queiei cansai-se nais en Iei Iivios de cavaIaiias, nandou a ana
que lonasse lodos os giandes, e aiiunasse con eIes paia o plio.
No o disse a nenhuna lonla nen suida, que nais vonlade linha eIa
pipiia de os vei queinados que de lolai ao leai una leia, poi giande e fina
que fosse, e, aliaando aIguns oilo de una vez, os Ianou peIa janeIa foia.
Cono eian nuilos, caiu-Ihe un aos pes do laileiio. Lsle leve apelile de
vei o que seiia, e viu que dizia: His|cria dc |ancsc Cata|circ Tiran|c c| 8|ancc.
- VaIha-nos Deus! - disse o cuia en voz aIla. - Iois lenos aqui Tiran|c c|
8|ancc? Dai-no c Senhoi Conpadie, que fao de conla que neIe achei un
lesouio de conlenlanenlo, e nina paia passalenpos. Aqui esl D. QuiiieIison
de MonlaIvo, vaIoioso cavaIeiio, e seu iino Tons MonlaIvo, e o cavaIeiio
Ionseca, e a lalaIha que o vaIoioso Deliianle fez con o aIano, e as agudezas da
donzeIa Iiazei-de-ninha-vida, con os anoies e enlusles da viva Repousada,
e a Senhoia Inpeialiiz enanoiada de HipIilo seu escudeiio. A veidade vos
digo Senhoi Conpadie, que en iazo de esliIo no h no nundo Iivio neIhoi.
Aqui conen e doinen os cavaIeiios, noiien nas suas canas, e anles de
noiiei fazen leslanenlo, con oulias coisas nais que faIlan nos Iivios desle
geneio. Con ludo islo vos digo, que o Iadio que o fez, que lanlos deslenpeios
junlou sen necessidade, neiecia sei nelido nas gaIes poi loda a vida. Levai-o
paia casa, e I veieis se no e ceilo o que vos digo.
- Assin sei - iespondeu o laileiio -, nas que se h-de fazei desles
Iiviecos pequenos que ainda aqui eslo`
- Lsles - disse o cuia - no ho-de sei de cavaIaiias, nas sin de poesia.
L, aliindo un, viu que eia a Diana de }oige Monlenaioi, e disse (ciendo
que lodos os nais eian do nesno geneio):
- Lsles no neiecen sei queinados cono lodos os nais, poique no
fazen, nen faio, os danos que os de cavaIaiias ln feilo, so olias de
enlieleninenlo, sen piejuzo de leiceiio.
- Ai Senhoi! - disse a soliinha - len os pode Vossa Meic nandai
queinai cono aos oulios, poique no adniiaiia que, depois de cuiado o
Senhoi neu Tio da nania dos cavaIeiios, Iendo agoia esles se Ihe nelesse en
calea fazei-se pasloi, e andai-se peIos losques e piados, canlando e langendo,
e pioi foia ainda o peiigo de se fazei poela, que, segundo dizen, e enfeinidade
incuiveI e pegadia.
- L ceilo o que diz esla donzeIa - olseivou o cuia - e lon sei liiainos
dianle do nosso anigo esle liopeo e azo. Coneanos peIa Diana de
Monlenaioi. Lsla sou de paiecei que se no queine, laslando liiai-se-Ihe ludo
que liala da slia IeIicia, e da gua encanlada, e quase lodos os veisos naioies,
e fique-Ihe nuilo en paz a piosa, e a honia de sei piineiio en seneIhanles
Iivios.
- Lsle que segue - disse o laileiio - e a Diana - chanada segunda do
SaInanlino, e esloulio que len o nesno none, cujo auloi e CiI IoIo.
- Iois a do SaInanlino - iespondeu o cuia - aconpanhe e aciescenle o
nneio dos condenados ao plio, e a de CiI IIo guaide-se cono se foia do
nesno Apoio, e passe adianle Senhoi Conpadie, avieno-nos, que se vai
fazendo laide.
- Lsla olia e - disse o laileiio, aliindo oulia - Os Dcz |itrcs dc |cr|una dc
Ancr, conposlos poi Anlnio de Lofiaso, poela saido.
- IeIas oidens que ieceli - disse o cuia - desde que ApoIo foi ApoIo, as
Musas Musas, e os poelas poelas, lo giacioso nen lo dispaialado Iivio cono
esse janais se conps. IeIo seu andanenlo, e o neIhoi e o nais fenix de
quanlos ln sado a Iuz do nundo. Quen nunca o Ieu pode fazei de conla que
nunca Ieu coisa de goslo. Iassai-no paia c depiessa, conpadie, que nais
eslino l-Io achado, que se ne dessen una solaina de raja de IIoiena.
I-Io de paile con giande goslo e o laileiio piosseguiu:
- Lsles agoia so: O Pas|cr da |ocria, Ninfas dc Hcnarcs, e Dcscnganc dc Zc|cs.
- Iois e enlieg-Ios sen nais nada ao liao secuIai da ana - disse o padie
- e no se ne peigunle o poiqu, seiia no acalai nunca.
- Lsle e o Pas|cr dc |i|ida.
- Lsse no e pasloi - disse o cuia - seno coileso nuilo discielo, guaide-se
cono jia pieciosa.
- Lsle giande que ven agoia - disse o neslie - inliluIa-se - Tcscurc dc
V4rias Pccsias.
- Se no fossen lanlas - disse o cuia - nais eslinadas seiian. L nislei que
esle Iivio se descaile de aIgunas laixezas que len a nisluia con as suas
giandiosidades, e guaide-se, poique o auloi e neu anigo, e en aleno a
oulias olias que fez nais heiicas e aIevanladas.
- Lsle e - piosseguiu o laileiio - o Cancicncirc dc |cpcz de MaIdonado.
- Tanlen o auloi desse Iivio - iepIicou o cuia - e giande anigo neu, e os
seus veisos, iecilados poi eIe, adniian a quen os ouve, e laI e a suavidade da
voz con que os canla, que encanla. Nas cg|cgas e aIgun lanlo exlenso, nas o
lon nunca e denasiado. Cuaide-se con os escoIhidos. Ioien que Iivio e esse
que esl ao pe deIe`
- A Ga|a|cia de MigueI Ceivanles - disse o laileiio.
- Muilos anos h que esse MigueI Ceivanles e neu anigo, e sei que e nais
veisado en desdila que en veisos. O seu Iivio aIguna coisa len de loa
inveno, aIguna coisa pionele, nas nada concIui, e necessiio espeiai peIa
segunda paile que eIe j nos anunciou. TaIvez con a enenda aIcance en cheio a
niseiicidia que se Ihe nega, daqui ale I lende-no fechado en casa, Senhoi
Conpadie.
- Con nuilo goslo - iespondeu o laileiio - e aqui vn nais lis de
canluIhada: A Araucana de }oo AIonso de LiciIia, a Aus|riada de }oo Rufo,
juiado de Cidova, e o Monseiiale de Ciislvo de Viiues, poela vaIenciano.
- Todos esles lis Iivios - disse o cuia - so os neIhoies que en veiso
heiico de Ingua casleIhana se ln esciilo, e poden conpelii con os nais
fanosos de IlIia, guaiden-se cono as nais iicas piendas de poesia que possui
Lspanha.
Cansou-se o cuia de vei nais Iivios, e assin, a caiga ceiiada, quis que
lodos os nais se queinassen, nas o laileiio j linha un aleilo, chanava-se As
|4grinas dc Angc|ica.
- Choiava-as eu ouvindo esse none - disse o cuia - se laI Iivio houveia
nandado queinai, poique o seu auloi foi un dos fanosos poelas do nundo,
no s de Lspanha, e foi feIicssino na liaduo de aIgunas fluIas de Ovdio.




.&!/(0*+ -##

E6 B3D2:76 B6?76 79 :9BB9 O9A 86M6C3;59 EF 12;>943 73 C6 $6:8G6


NaquiIo se eslava, quando piincipiou a dai liados D. Quixole, dizendo:
- Aqui, aqui, vaIoiosos cavaIeiios! Aqui e nislei nosliai a possana dos
vossos vaIoiosos liaos, que os coilesos Ievan a neIhoiia no loineio!
Iaia acudii aqueIes giilos, no se passou adianle con o exane dos Iivios
que ainda faIlavan, e assin se ci que no deixaiian de ii ao Iune, sen seien
vislos nen ouvidos, a Carc|cia e |cac dc |spanna, con os feilos do inpeiadoi,
conposlos poi D. Lus de viIa, que sen dvida devian de eslai enlie os
ienanescenles, e laIvez, se o cuia os visse, no padecessen lo iigoiosa
senlena.
Quando chegaian a D. Quixole, j eIe eslava Ievanlado da cana, e
piosseguia nas vozes e desalinos, dando culiIadas e ieveses paia lodas as
pailes, eslando lo acoidado, cono se nunca liveia doinido.
Aicaian con eIe, e a foia o deilaian no Ieilo, e, depois que seienou un
lanlo nais, lonando-se a faIai con o cuia, Ihe disse:
- Senhoi Aicelispo Tuipin, no h dvida que e giande desai, paia os que
ns chananos Doze Iaies, deixainos sen nais nen nais Ievai a viliia desle
loineio aos cavaIeiios coilesos, lendo ns oulios, os avenluieiios, ganhado o
pienio dos lis dias anles.
- CaIe Vossa Meic a loca Senhoi Conpadie - disse o cuia - que Deus h-
de sei seivido de que a soile se nude, e o que hoje se peide ananh se ganhe.
Ioi agoia o que inpoila e lialai da sade, que, segundo ne paiece, deve eslai
nuilssino cansado, a no sei que esleja ale naIfeiido.
- Ieiido no - inleiionpeu D. Quixole -, poien nodo e quelianlado, sen
dvida que o eslou, poique aqueIe fiIho da ne de D. RoIdo ne noeu a
loidoada con o lionco de una azinheiia, e ludo poi inveja: poi vei que eu s a
ninha landa conliapeso lodas as suas vaIenlias. Mas ReinaIdo de MonlaIvo
ne no lone eu a chanai, se en ne Ievanlando desle Ieilo no no pagai, a
despeilo de lodos os seus encanlanenlos, e poi agoia liagan-ne de janlai, que
sei que e o nais pieciso, e o vingai ne fica a neu cuidado.
Assin se fez. Deian-Ihe de conei, e iecaiu no sono, deixando a lodos
adniiados de lananho desoiienlanenlo.
NaqueIa noile incendiou e desliuiu a ana quanlos Iivios havia no plio e
en loda a casa, e aIguns aideiian que neiecessen sei guaidados en peipeluos
aiquivos. Mas no o quis assin a nofina e a piessa do seIecloi, cunpiiu-se o
iifo que diz: que as vezes paga o juslo peIo pecadoi.
Un dos ienedios que o laileiio e o cuia poi enlo ideaian foi que se
condenasse e enpaiedasse a saIa dos Iivios, paia que ao Ievanlai-se o anigo
no pudesse dai con eIa (liiada a causa, laIvez cessasse o efeilo). Dii-Ihe-ian
que un encanladoi os linha Ievado con o aposenlo e ludo, e assin se execulou
con a naioi piesleza.
A dois dias andados, eigueu-se D. Quixole, e o que piineiio fez foi ii-se
vei os seus Iivios, e, cono no achava o quailo en que os linha deixado, coiiia
de una paile paia oulia a piocui-Io.
Chegava onde coslunava eslai a poila, e lenleava-a as apaIpadeIas, e
voIvia e ievoIvia os oIhos poi lodos os calos, sen piofeiii paIavia. Ioien,
depois de un giande espao, peigunlou a ana a que paile ficava o aposenlo
dos seus Iivios.
A ana, que j eslava len piecavida do que havia de iespondei, Ihe disse:
- Que aposenlo ou que hisliia lusca Vossa Meic` } no h aposenlo
nen Iivios nesla casa, caiiegou con ludo o nesno Dialo.
- No eia Dialo - acudiu a soliinha -, eia un encanladoi que veio nuna
nuven, nuna noile depois daqueIe dia en que Vossa Meic se alaIou daqui, e,
apeando-se de una seipe en que vinha encavaIgado, enliou no aposenlo. No
sei o que fez I denlio, ao calo de un lieve espao, saiu voando peIo leIhado,
deixando a casa cheia de funaiada, e, quando lonnos en ns, e fonos vei o
que linha feilo, no vinos nen Iivios, nen aposenlo aIgun. S nos Ienlia
nuilo len a nin e a ana, que, ao lenpo de pailii-se, aqueIe naIvado veIho
piofeiiu en aIlas vozes, que, poi ininizade seciela, que linha con o dono
daqueIa Iiviaiia e eslncia, deixava feilo o dano que depois se veiia. Disse
lanlen que se chanava o slio Munhalo.
- Iieslo e que havia de dizei - acudiu D. Quixole.
- No sei - inleiionpeu a ana - se eia Iieslo ou Iiilo, s sei que o none
acalava en |ac.
- Isso nesno - disse D. Quixole -, e esse un slio encanladoi giande
ininigo neu, e que ne len osga, poique sale poi suas ailes e Ielias, que, peIo
andai dos lenpos, lenho de peIejai en singuIai lalaIha con un cavaIeiio a
quen eIe favoiece, e o hei-de vencei sen que eIe no possa esloivai, poi isso
piocuia fazei-ne quanlas sensaloiias pode, e eu digo-Ihe que naI podei eIe
evilai o que do Ceu nos esl deleininado.
- Disso ninguen duvida - disse a soliinha - nas quen o nele Senhoi Tio,
a Vossa Meic nessas pendncias` No sei neIhoi eslai-se nanso e pacfico
en sua casa en vez de se ii peIo nundo piocuiai po que o Dialo anassou,
sen se Ienliai de que nuilos vo luscai I e vn losquiados`
- Ai soliinha, soliinha! - iespondeu D. Quixole. - Cono andas foia da
conla! Iiineiio que a nin ne losquien, leiei peIadas e aiiancadas as lailas a
quanlos inaginaien locai-ne na ponla de un s caleIo.
No quiseian as duas iepIicai-Ihe nais nada, vendo que o agaslanenlo
Ihe queiia ii a nais.
O caso e que leve o nosso heii de passai en casa quinze dias nuilo
quedo, sen dai noslias de queiei iecaii nos seus devaneios, quinze dias en
que passou giaciosssinos conlos con os seus dois conpadies, o cuia e o
laileiio.
Lia senpie a sua leina, que de nada piecisava lanlo o nundo, cono de
cavaIeiios andanles, e oxaI essa cavaIaiia andanle c iessuscilai!
O cuia aIgunas vezes o conliadizia, e oulias ia con eIe, poique sen essa
veIhacaiia, cono se havian de enlendei`
Nesle neio lenpo, soIicilou D. Quixole a un Iaviadoi seu vizinho,
honen de len (se laI lluIo se pode dai a un polie), e de pouco saI na noIeiia,
lanlo en suna Ihe disse, lanlo Ihe naileIou, que o polie islico se deleininou
en saii con eIe, seivindo-Ihe de escudeiio.
Dizia-Ihe enlie oulias coisas D. Quixole, que se dispusesse a aconpanh-
Io de loa vonlade, poique len podia dai o acaso que do pe paia a no
ganhasse aIguna iIha, e o deixasse poi goveinadoi deIa.
Con eslas pionessas e oulias quejandas, Sancho Iana (que assin se
chanava o Iaviadoi) deixou nuIhei e fiIhos, e se assoIdadou poi escudeiio do
fidaIgo.
Deu Iogo oiden D. Quixole a luscai dinheiios, e, vendendo unas coisas,
enpenhando oulias, e naIlaialando-as lodas, junlou una quanlia iazoveI.
Apeliechou-se con una iodeIa, que pediu enpieslada a un anigo, e,
conseilando a sua ceIada, o neIhoi que pde, nolificou ao seu escudeiio Sancho
o dia e a hoia en que lencionava poien-se a caninho, paia que eIe se
aiianjasse do que Ihe fosse nais pieciso, solieludo Ihe ieconendou que Ievasse
aIfoiges. Respondeu eIe que os Ievaiia, e que lanlen pensava en Ievai un
asno que linha nuilo lon, poique no eslava coslunado a andai nuilo a pe.
NaquiIo do asno e que D. Quixole no deixou de iefIeclii o seu lanlo,
cisnando se Ihe Ienliaiia que aIgun cavaIeiio andanle leiia liazido escudeiio
nonlado asnaInenle, nas nenhun Ihe veio a neniia. Apesai disso, decidiu
que podia Ievai o luiio, con o piopsilo de Ihe aiianjai cavaIgaduia de naioi
foio apenas se Ihe depaiasse ocasio, que seiia liiai o cavaIo ao piineiio
cavaIeiio descoils que lopasse.
Iieveniu-se de canisas, e das nais coisas que pde, confoine o conseIho
que o vendeiio Ihe havia dado.
Ieilo e cunpiido ludo, sen se despedii Iana dos fiIhos e nuIhei, nen D.
Quixole da ana e da soliinha, saian una noile do Iugai sen os vei vivaIna, e
lo de Ievada se foian, que ao ananhecei j se ian seguios de que os no
enconliaiian, poi nais que os iaslejassen.
Ia Sancho Iana solie o seu junenlo cono un paliiaica, con os seus
aIfoiges e a sua loiiacha, e con nuila nsia de se vei j goveinadoi da iIha que
o ano Ihe havia pionelido.
Aceilou D. Quixole de seguii a nesna diieco que Ievaia na piineiia
joinada, que foi peIo canpo de MonlieI, poi onde caninhava nais salisfeilo que
da piineiia vez, poi sei ainda de nanh e dai-Ihes de escape o SoI, o que
senpie inpoilunava nenos.
Disse enlo Sancho Iana a seu ano:
- OIhe, Vossa Meic, Senhoi CavaIeiio Andanle, no se esquea do que ne
pioneleu a iespeilo da iIha, que I o govein-Ia len, poi giande que seja, fica
poi ninha conla.
- Hs-de salei, anigo Sancho Iana - disse D. Quixole -, que foi coslune
nuilo usado dos anligos cavaIeiios andanles fazeien goveinadoies aos seus
escudeiios das iIhas ou ieinos que ganhavan, e eu lenho assenlado en que, poi
ninha paile, se no d quelia a esla usana de agiadecido, anles neIa ne
desejo avanlajai, poique os oulios, aIgunas vezes, e as nais deIas, eslavan a
espeia de que os seus escudeiios chegassen a veIhos, e j depois de failos de
seivii, e de Ievai naus dias e pioies noiles, e que Ihes davan aIgun lluIo de
conde, ou peIo nenos de naiqus de aIgun vaIe ou piovncia de pouco nais
ou nenos, e lu, se viveies e nais eu, len podei sei que anles de seis dias
andados eu ganhe un ieino con oulios seus dependenles, que venhan nesno
ao pinlai paia eu le coioai a li poi seu iei. L no le adniies do que le digo, pois
coisas e casos aconlecen aos lais cavaIeiios, poi nodos lo nunca vislos e
pensados, que faciInenle eu le podeiia dai ale nais do que le pionelo.
- Desse nodo - iespondeu Sancho Iana - se eu fosse iei poi aIgun
niIagie dos que Vossa Meic diz, peIo nenos }oana Culieiies, neu conchego,
chegaiia a sei iainha, e os neus fiIhos infanles.
- Quen o duvida` - iespondeu D. Quixole.
- Duvido eu - iepIicou Sancho Iana - poique lenho paia nini, que, ainda
que Deus choveia ieinos solie a Teiia, nenhun assenlaiia len na Maiia
Culieiies. Saila, Senhoi neu, que eIa paia iainha no vaIe dois naiavedis, I
condessa nuilo neIhoi aceilaia, e assin nesno con a ajuda de Deus.
- A Nosso Senhoi enconenda lu, neu Sancho, o negcio, que LIe Ihe dai
o que nais Ihe aceile, nas no apouques lanlo os leus espiilos, que venhas a
conlenlai-le con nenos que sei adianlado.
- Lsleja descansado Senhoi neu - iespondeu Sancho -, lenho nino, lenho,
e nais seivindo a un ano lo piincipaI cono e Vossa Meic, que ne h-de
salei dai ludo que ne esleja len, e ne coulei nas foias.




.&!/(0*+ -###

E9 O9A B283BB9 J23 43M3 9 M6C959B9 EF 12;>943 :6 3BI6:49B6 3 P6A6;B
;A6D;:676 6M3:4256 79B A9;:G9B 73 M3:49Q 89A 92459B B283BB9B 7;D:9B 73
@3C;K 5389576<=9


Quando nislo ian, descoliiian liinla ou quaienla noinhos de venlo, que
h naqueIe canpo. Assin que D. Quixole os viu, disse paia o escudeiio:
- A avenluia vai encaninhando os nossos negcios neIhoi do que o
soulenos desejai, poique, vs aIi, anigo Sancho Iana, onde se descolien
liinla ou nais desafoiados giganles, con quen penso fazei lalaIha, e liiai-Ihes
a lodos as vidas, e con cujos despojos coneaienos a eniiquecei, que esla e loa
gueiia, e lon seivio faz a Deus quen liia lo n iaa da face da Teiia.
- Quais giganles` - disse Sancho Iana.
- AqueIes que aIi vs - iespondeu o ano - de liaos lo conpiidos, que
aIguns os ln de quase duas Ieguas.
- OIhe len Vossa Meic - disse o escudeiio - que aquiIo no so giganles,
so noinhos de venlo, e os que paiecen liaos no so seno as veIas, que
locadas do venlo fazen lialaIhai as ns.
- en se v - iespondeu D. Quixole - que no andas coiienle nislo das
avenluias, so giganles, so, e, se lens nedo, liia-le da, e pe-le en oiao
enquanlo eu vou enliai con eIes en feia e desiguaI lalaIha.
Dizendo islo, neleu espoias ao cavaIo Rocinanle, sen alendei aos giilos
do escudeiio, que Ihe iepelia seien sen dvida aIguna noinhos de venlo, e
no giganles, os que ia aconelei. Mas lo cego ia eIe en que eian giganles, que
nen ouvia as vozes de Sancho nen ieconhecia, con o eslai j nuilo peilo, o
que eia, anles ia dizendo a liado:
- No fujais, colaides e vis ciialuias, e un s cavaIeiio o que vos invesle.
Levanlou-se nesle conenos un pouco de venlo, e coneaian as veIas a
novei-se, vendo islo, D. Quixole disse:
- Ainda que novais nais liaos do que os do giganle iiaieu, heis-de-no
pagai.
L, dizendo islo, enconendando-se de lodo o coiao a sua Sia. DuIcineia,
pedindo-Ihe que, en lananho lianse o socoiiesse, len coleilo da sua iodeIa,
con a Iana en iisle, aiieneleu a lodo o gaIope do Rocinanle, e se aviou conlia
o piineiio noinho que eslava dianle, e dando-Ihe una Ianada na veIa, o venlo
a voIveu con lanla fiia, que fez a Iana en pedaos, Ievando desasliadanenle
cavaIo e cavaIeiio, que foi iodando niseiaveInenle peIo canpo foia.
Acudiu Sancho Iana a socoii-Io, a lodo o coiiei do seu asno, e, quando
chegou ao ano, ieconheceu que no se podia neneai, laI foia o lianloIho que
deia con o cavaIo.
- VaIha-ne Deus! - excIanou Sancho. - No Ihe disse eu a Vossa Meic
que iepaiasse no que fazia, que no eian seno noinhos de venlo, o que s o
podia desconhecei quen denlio da calea livesse oulios`
- CaIa a loca, anigo Sancho - iespondeu D. Quixole -, as coisas da gueiia
so de lodas as nais sujeilas a conlnuas nudanas, o que eu nais cieio, e deve
sei veidade, e que aqueIe slio Iieslo, que ne ioulou o aposenlo e os Iivios,
liansfoinou esles giganles en noinhos, paia ne faIseai a gIiia de os vencei,
lananha e a ininizade que ne len, nas, ao calo das conlas, pouco Ihe ho-de
vaIei as suas ns ailes conlia a londade da ninha espada.
- VaIha-o Deus, que o pode! - iespondeu Iana.
L, ajudando-o a Ievanlai, o loinou a sulii paia cina do Rocinanle, que
eslava lanlen neio desasado.
Conveisando no passado sucesso, conlinuaian caninho paia Ioilo
Lpice, poique poi aIi (dizia D. Quixole) no eia possveI que se no achassen
nuilas e diveisas avenluias, poi sei slio de giande passagen. Que pesai o vei-
se enlo sen Iana (cono eIe dizia ao escudeiio)! Mas dizia-Ihe lanlen Iogo:
- Recoido-ne lei Iido que oulio cavaIeiio espanhoI, poi none Diogo Ieies
de Vaigas, lendo-se-Ihe nuna lalaIha queliado a espada, esgaIhou de una
azinheiia una pesada aiianca, e s con eIa fez lais coisas naqueIe dia, e a
lanlos nouios nachucou, que Ihe ficou de apeIido o Machuca, e assin eIe
cono os seus descendenles se ficaian noneando desde aqueIe dia Vaigas e
Machuca. Refiio-le islo, poique a piineiia azinheiia ou caivaIho que se ne
depaie, lenciono sacai-Ihe oulio pau lo lon cono aqueIe, e fazei con eIe lais
faanhas, que le juIgues len afoilunado poi leies chegado a piesenci-Ias, e
podeies sei leslenunha de coisas lo convizinhas do inpossveI.
- Ioi Deus, Si. D. Quixole - disse Sancho -, cieio ludo que Vossa Meic ne
diz, nas oIhe se se endiieila un poucochinho, que paiece ii descaindo paia a
landa, h-de sei do lianloIho que apanhou.
- L e veidade - iespondeu D. Quixole -, e se ne no queixo con a doi, e
poique aos cavaIeiios andanles no e dado Iaslinaien-se de feiidas, ainda que
poi eIas Ihes saian as liipas.
- Sendo assin, j eslou caIado - iespondeu Sancho -, nas sale Deus se eu
no achava neIhoi que Sua Meic se queixaia quando Ihe doesse aIguna coisa.
De nin sei eu, que, en ne doendo seja o que foi, hei-de poi foia leiiai, se e
que a laI iegia, de no dai noslias de senlii, no chega lanlen aos escudeiios
da cavaIaiia andanle.
No deixou de se iii D. Quixole da sinpIeza do seu pajen, e decIaiou-Ihe
que podia queixai-se quanlas vezes quisesse, con vonlade ou sen eIa, que ale
aqueIa dala nunca Ieia pioilio disso nos Iivios de cavaIaiia.
Adveiliu-Ihe Sancho que iepaiasse en que eian hoias de conei.
Respondeu-Ihe o ano, que poi enquanlo Ihe no eia necessiio, que enloia
conesse eIe, se Ihe paiecia.
Con esla Iicena, ajeilou-se Iana o neIhoi que pde solie o seu junenlo,
e, liiando dos aIfoiges o que paia eIes linha nelido, ia caninhando e conendo
alis do ano con lodo o seu descanso, e de quando en quando enpinava a
loiiacha con lanlo goslo, que faiia inveja ao nais iefesleIado lodegueiio de
MIaga. L, enquanlo ia assin aniudando os liagos, no se Ienliava de
nenhuna pionessa que o ano Ihe livesse feilo, nen linha poi lialaIho, anles
poi vida nuilo iegaIada, o andai luscando as avenluias, poi peiigosas que
fossen.
Ln suna, aqueIa noile passaian-na enlie unas ivoies, de una deIas
desgaIhou D. Quixole una das peinadas secas, que Ihe podia pouco nais ou
nenos supiii a Iana, e neIa ps o feiio da que se Ihe linha queliado.
Ln loda a noile no piegou oIho, pensando na sua Sia. DuIcineia, paia se
confoinai con o que linha Iido nos seus Iivios, quando os cavaIeiios passavan
sen doinii nuilas noiles nas fIoieslas e despovoados, enIevados na Ienliana
de suas anadas.
} Sancho Iana a no passou do nesno nodo, cono Ievava a laiiiga
cheia (e no de gua de chiciia), Ievou-a loda de un sono, e, se o ano o no
chanaia, no laslaiian paia acoid-Io os iaios do SoI que Ihe vieian dai na
caia, nen as canloiias das aves, que en giande nneio saudavan con
aIvoioo a vinda do novo dia.
Ao eiguei-se, deu nais un leijo na loiiacha, e achou-a seu lanlo nais
chala que a noile de anles, con o que se Ihe apeilou o coiao, pensando en
que no Ievavan caninho de se ienediai lo depiessa aqueIa faIla.
No quis D. Quixole desjuai-se, poique, segundo j dissenos, Ihe deu en
suslenlai-se de saloiosas neniias. Iiosseguiian no seu coneado caninho
de Ioilo Lpice, e peIa voIla das lis do dia deian visla deIe.
- Aqui - disse D. Quixole - podenos, Sancho Iana anigo, nelei os liaos
ale aos coloveIos no que chanan avenluias, nas adveile, que, ainda que ne
vejas nos naioies peiigos do nundo, no hs-de nelei no a espada paia ne
defendei, saIvo se viies que os que ne agiavan so canaIha e genle laixa, que
nesse caso podes ajudai-ne, poien, se foien cavaIeiios, de nodo nenhun le e
Icilo, nen concedido nas Ieis da cavaIaiia, que ne socoiias, enquanlo no foies
ainado cavaIeiio.
- Deceilo - iespondeu Sancho - que nessa paile h-de Sua Meic sei
ponluaInenle oledecido, e nais, que eu sou de neu naluiaI pacfico, e ininigo
de inlionelei-ne en aiiudos e pendncias. L veidade, que, no que locai en
defendei c a pessoa, no hei-de fazei nuilo caso dessas Ieis, poique as divinas
e hunanas peinilen defendei-se cada un de quen Ihe queiia naI.
- No digo nenos disso - iespondeu D. Quixole -, poien no ajudai-ne
conlia cavaIeiios hs-de lei no nos leus npelos naluiais.
- Afiino-Ihe que assin o faiei - iespondeu Sancho -, esse pieceilo hei-de-o
guaidai cono os dias sanlos e os doningos.
Lslando neslas pilicas, viian vii peIo caninho dois fiades da Oiden de
S. enlo, cavaIgando solie dois dionediios (que no eian nais pequenas as
nuIas en que vinhan). Tiazian seus cuIos de joinada, e seus guaida-sis.
Alis seguia un coche con qualio ou cinco honens de cavaIo, que o
aconpanhavan, e dois noos de nuIas a pe. Vinha no coche, cono depois se
veio a salei, una senhoia liscainha, que ia a SeviIha, onde eslava seu naiido,
que passava as Indias con un nuilo honioso caigo. No vinhan os fiades con
eIa, ainda que liazian o nesno caninho, nas apenas D. Quixole os divisou,
quando disse paia o escudeiio:
- Ou ne engano, ou esla len de sei a nais afanada avenluia que nunca se
viu, poique aqueIes vuIlos negios, que aIi apaiecen, deven sei aIguns
encanladoies, que Ievan naqueIe coche aIguna piincesa iaplada, e e foioso,
que, a lodo o podei que eu possa, desfaa esla vioIncia.
- Iioi sei esla, que a dos noinhos de venlo - disse Sancho -, iepaie, neu
ano, que so fiades de S. enlo, e o coche deve sei de aIguna genle de
passagen, veja, veja len o que faz, no seja o Dialo que o engane.
- } le disse, Sancho - iespondeu D. Quixole -, que sales pouco das
naianhas que nuilas vezes se do nas avenluias. O que eu digo e veidade, e
agoia o veis.
Dizendo islo, adianlou-se e ps-se no neio do caninho poi onde vinhan
os fiades, e, chegando a dislncia que a eIe Ihe paieceu o podeiian ouvii, disse
en voz aIla:
- Cenle endialiada e desconunaI, deixai Iogo no nesno inslanle as aIlas
piincesas que nesse coche Ievais fuiladas, quando no, apaieIhai-vos paia
iecelei depiessa a noile, poi juslo casligo das vossas naIfeiloiias.
Deliveian os fiades as iedeas, adniiados, lanlo da figuia cono dos dilos
de D. Quixole, e iespondeian:
- Senhoi CavaIeiio, ns oulios no sonos nen endialiados nen
desconunais, sonos dois ieIigiosos lenedilinos, que vanos en nossa joinada, e
no salenos se nesse coche vn, ou no, aIgunas piincesas vioIenladas.
- IaIas nansas c paia nin no pegan - disse D. Quixole - que j vos
conheo, fenenlida canaIha.
L, sen aguaidai nais iesposla, picou o Rocinanle, e de Iana laixa
aiieneleu con o piineiio fiade con lanla fiia e denodo, que, se o fiade se no
deixasse caii da nuIa, eIe o faiia ii a leiia conlia vonlade, e ale naIfeiido, seno
noilo.
O segundo ieIigioso, que viu o que se linha feilo ao conpanheiio, neleu
peinas a sua acasleIada nuIa, e desalou a coiiei poi aqueIe canpo, nais Iigeiio
que o pipiio venlo.
Sancho Iana, que viu poi leiia o fiade, apeou-se do luiio con a naioi
piessa, aiieneleu a eIe, e coneou-Ihe a liiai os hlilos. Acudiian dois noos
dos fiades e peigunlaian-Ihe poi que o despia. Respondeu-Ihes Sancho Iana
que a faliola Ihe peilencia a eIe Iegilinanenle, cono despojos da lalaIha, que
seu ano D. Quixole havia ganhado. Os noos, que no enlendian de chcaias,
nen peicelian aquiIo de despojos e lalaIhas, vendo j afaslado daIi D. Quixole
en conveisao con as danas do coche, invesliian con Sancho, e deian con
eIe en leiia, aiiancaian-Ihe as lailas, noeian-no a couces, e o deixaian
eslendido cono coisa noila.
O fiade cado no se denoiou un inslanle, lodo leneioso e acolaidado,
eigueu-se, nonlou, e, Iogo que se viu a cavaIo, picou alis do conpanheiio, que
a lon pedao daIi eslava espeiando en que paiaiia aqueIe alaque.
No quiseian espeiai nais peIo desfecho, e seguiian o seu caninho,
fazendo nais ciuzes, que se Ievassen o Dialo alis de si.
Lslava D. Quixole, cono j se disse, faIando con a senhoia do coche,
dizendo-Ihe:
- A Vossa foinosuia Senhoia ninha, pode fazei da sua pessoa o que nais
Ihe apelea, poique j a soleila vossos iouladoies jaz deiiilada en leiia poi
esle neu foile liao, e paia que vos no iaIeis de no salei o none do vosso
Iileiladoi, chano-ne D. Quixole de La Mancha, cavaIeiio andanle, e calivo da
sen pai en foinosuia D. DuIcineia deI Toloso, e, en paga do lenefcio que de
nin haveis iecelido, nada nais queio seno que voIleis a Toloso, e que da
ninha paile vos apiesenleis a eIa e Ihe digais o que fiz paia vos Iileilai.
Tudo que D. Quixole dizia, eslava-o esculando un escudeiio dos que
aconpanhavan o coche, e que eia liscainho, o quaI, vendo que o cavaIeiio no
queiia deixai ii o coche paia dianle, nas leinava que havia de desandai Iogo
paia Toloso, fez fienle a D. Quixole, e, agaiiando-Ihe na Iana, Ihe disse en
nau casleIhano e pioi liscainho o que pouco nais ou nenos vinha a paiai
nislo:
- Anda, cavaIeiio, que naI andas, peIo Deus que ne ciiou, que, se no
deixas o coche, noiies lo ceilo cono sei eu liscainho.
Lnlendeu-o nuilo len D. Quixole, e con nuilo sossego Ihe iespondeu:
- Se foias cavaIeiio, assin cono o no es, j eu leiia casligado a lua
sandice e alievinenlo, ciialuia ieIes.
Ao que iespondeu o liscainho I peIo seu diaIeclo,
- Lu no sou cavaIeiio` }uio a Deus que nenles, lo ceilo cono sei eu
ciislo, se aiiojas Iana ou aiiancas espada, veis cono le vai ludo peIo p do
galo, liscainho poi leiia, fidaIgo poi nai, fidaIgo con os dialos, e, se o
negaies, nenlisle.
- Agoia o veienos, cono dizia Agiages - iespondeu D. Quixole.
L, aliiando a Iana ao cho, desenlainhou a espada, enliaou a iodeIa, e
aiieneleu ao liscainho, de eslnago feilo paia Ihe aiiancai a vida. O liscainho,
que assin o viu solievii-Ihe, ainda que se quisesse apeai da nuIa, que, poi sei
das de aIuguei, no eia das loas, nen havia que fiai neIa, o nais que pde foi
sacai da espada, e foi-Ihe dila achai-se junlo ao coche, de onde pde lonai una
aInofada que Ihe seiviu de escudo, e Iogo se foian un paia o oulio cono dois
noilais ininigos.
A denais genle len quiseia p-Ios en paz, nas no pde, poique dizia o
liscainho nas suas descosidas iazes, que, se o no deixassen acalai a lalaIha,
eIe pipiio nalaiia a sua ana e a quanlos Iho esloivassen.
A senhoia do coche, pasnada e leneiosa do que via, disse ao cocheiio,
que se desviasse aIgun lanlo daIi, e se ps de Ionge a adniiai a pavoiosa
conlenda.
No decuiso deIa, deu o liscainho una giande culiIada a D. Quixole, acina
de un onlio poi solie a iodeIa que, a dai-Iha sen defesa, o aliiia ale a
cinluia. D. Quixole, que senliu o peso daqueIe desafoiado goIpe, deu un
giande leiio, dizendo:
- Senhoia da ninha aIna, DuIcineia, fIoi da foinosuia, socoiiei a esle
vosso cavaIeiio, que, paia salisfazei a vossa nuila londade, se acha en lo
iigoioso lianse.
O dizei islo, apeilai a espada, coliii-se len con a iodeIa, e aiienelei ao
liscainho, foi ludo un, indo deleininado de avenluiai ludo nun s goIpe. O
liscainho, vendo-o vii assin conlia eIe, len enlendeu poi aqueIe denodo a
coiagen do ininigo, e deleininou fazei o nesno que eIe, peIo que se deleve a
espei-Io len coleilo con a aInofada, sen podei iodeai a nuIa, nen a una
nen oulia paile, que j de puio cansada, e no afeila a seneIhanles liinquedos,
no podia dai un passo.
Vinha, pois, cono dilo e, D. Quixole conlia o acauleIado liscainho, con a
espada en aIlo, deleininado a alii-Io en dois, e o liscainho o aguaidava assin
nesno, con a espada eiguida, e escudado con a sua aInofada.
Todos os ciicunslanles eslavan leneiosos e liansidos a espeia do que se
podeiia seguii de goIpes lananhos, con que de paile a paile se aneaavan. A
senhoia do coche e as suas ciiadas fazian niI volos e pionessas a lodas as
inagens e igiejas de Lspanha, paia que Deus Iiviasse ao seu escudeiio e a eIas
daqueIe lo giande peiigo.
O pioi que ludo e que, nesle ponlo exaclanenle, inleiionpe o auloi da
hisliia esla lalaIha, dando poi descuIpa no lei achado nais nolcias desla
faanha de D. Quixole, aIen das j iefeiidas.
Veidade e que o segundo auloi desla olia no quis ciei que lo cuiiosa
hisliia eslivesse enleiiada no esquecinenlo, nen que houvessen sido lo
pouco cuiiosos os engenhos da Mancha, que no livessen en seus aiquivos ou
esciiliios aIguns papeis que desle fanoso cavaIeiio lialassen, e assin, con
esla peisuaso, no peideu a espeiana de vii a achai o finaI desla apiazveI
naiialiva, o quaI poi favoi do Ceu se Ihe depaiou cono adianle se conlai.




*#-"+ R%,0LE+




.&!/(0*+ #S

%A J23 B3 89:8C2; 6 3B42I3:76 O646CG6 J23 9 D6CG6579 O;B86;:G9 3 9
M6C3:43 A6:8G3D9 4;M356A


Deixnos no capluIo anlecedenle o vaIenle liscainho e o fanoso D.
Quixole con as espadas aIlas e nuas, aneaando descaiiegai dois fuiilundos
fendenles, e lais, que, se en cheio aceilassen, peIo nenos os iachaiian de aIlo
a laixo cono duas ions. NaqueIe ponlo lo duvidoso paiou, ficando-nos
liuncada lo saloiida hisliia, sen nos dai nolcia o auloi de onde se podeiia
achai o que neIa faIlava.
Causou-ne islo giande pena, poique o goslo de lei Iido aqueIe pouco se
ne devoIvia en desgoslo, pensando no nau caninho que se ofeiecia paia se
achai o nuilo que en neu enlendei faIlava ainda a lo saloioso conlo.
Iaiecia-ne coisa inpossveI, e foia de lodo o lon coslune, que a lo lon
cavaIeiio livesse faIlado aIgun slio, que lonasse a caigo o escievei as suas
nunca vislas faanhas, coisa que no ningou a nenhun dos cavaIeiios
andanles, dos que as genles dizen que se vo as suas avenluias, pois cada un
deIes linha un ou dois slios, que paiecian laIhados paia isso nesno, os quais
no sonenle escievian os seus feilos, seno que pinlavan ale os seus nninos
pensanenlos e ninhaiias, poi nais ocuIlas que fossen. Cono havia de sei lo
desdilado un cavaIeiio lo exceIenle, que a eIe Ihe faIlasse o que soliou a IIalii
e oulios que lais`
Assin no podia incIinai-ne a ciei que lo gaIhaida hisliia livesse ficado
nanca, e j aliiava a cuIpa a naIignidade do lenpo devoiadoi e consunidoi de
lodas as coisas, que ou linha aquiIo ocuIlo, ou o deslaialaia e peideia.
Ioi oulia paile ne paiecia, que, pois enlie os seus Iivios se linhan achado
aIguns lo nodeinos cono Dcscnganc dc Zc|cs, e Ninfas e Pas|crcs dc Hcnarcs,
lanlen a sua hisliia devia de sei nodeina, e, se no eslivesse esciila, eslaiia
na neniia da genle da sua aIdeia, e das aIdeias ciicunvizinhas.
Lslas fanlasias ne liazian confuso e desejoso de salei ieaI e
veidadeiianenle loda a vida e niIagies do nosso fanigeiado espanhoI D.
Quixole de La Mancha, Iuz e espeIho da cavaIaiia nanchega, e o piineiio, que,
en nossa idade e nesles lo caIanilosos lenpos, se ps ao lialaIho e exeiccio
das andanles ainas, e ao de desfazei agiavos, socoiiei vivas, anpaiai
donzeIas, daqueIas que andavan de aoile en punho, nonladas en seus
paIafiens, e con loda a sua viigindade a sua conla, de nonle en nonle, e de
vaIe en vaIe, que (a no sei foi-Ias aIgun vaIdevinos, ou aIgun viIo de
nachada e noiiio, ou aIgun desconunaI giganle) donzeIa houve nos
passados lenpos, que, ao calo de oilenla anos, sen lei doinido una s vez
delaixo de leIha, se foi lo inleiia a sepuIluia, cono a ne a paiiia.
Digo, pois, que, poi esles e oulios nuilos iespeilos, e neiecedoi o nosso
gaIhaido D. Quixole de conlnuos e nenoiveis Iouvoies, a nin no se deven
eIes negai peIo lialaIho e diIigncia que pus en luscai o fin desla agiadveI
hisliia, ainda que sei len, que, se o Ceu, o acaso, e a foiluna, ne no
ajudassen, o nundo ficaiia faIlo do passalenpo e goslo que podei lei poi
quase duas hoias a pessoa que alenlanenle a Iei. O nodo da achada foi o
seguinle:
Lslando eu un dia no AIcana de ToIedo, apaieceu aIi un nuchacho a
vendei uns aIfaiilios e papeis veIhos, a un neicadoi de sedas. Cono eu sou
anigo de Iei ale os papeis esfaiiapados das iuas, Ievado da incIinao naluiaI,
lonei un daqueIes cailapcios, e peIa esciila ieconheci sei iale (poslo o no
soulesse decifiai).
LspaIhei os oIhos a piocuia de aIgun nouiisco aIgaiaviado, que no
deIelieasse. Depiessa ne apaieceu inleipiele, pois de neIhoi e nais anliga
Ingua que eu o necessilasse, faciInenle poi aIi se ne depaiaiia. Lnfin alinei
con un, que, ouvindo o que eu desejava, pegando no Iivio o aliiu peIo neio, e,
Iendo neIe un pouco, se coneou a iii.
Ieigunlei-Ihe de que se iia, e iespondeu-ne de una coisa que aIi vinha
esciila na naigen cono anolao.
Iedi-Ihe que na decifiasse, e eIe, sen inleiionpei o iiso, conlinuou:
- O que se I aqui nesla naigen, ao pe da Ielia, e o seguinle: |s|a Du|cincia
dc| Tcocsc, |an|as tczcs ncncicnada na prcscn|c crcnica, dizcn quc para a sa|ga dcs
pcrccs cra a princira nac dc |cda a Mancna.
Quando eu ouvi faIai de DuIcineia deI Toloso, fiquei alnilo e suspenso,
poique Iogo se ne iepiesenlou que no aIfaiilio se conleiia a hisliia de D.
Quixole. Nesle piessuposlo, ioguei-Ihe que ne Iesse o piincpio do Iivio en
Iinguagen ciisl, o que eIe fez liaduzindo de iepenle o lluIo ailico en
casleIhano desle nodo: His|cria dc D. Quixc|c dc |a Mancna, |scri|a pcr Cid
Hanc|c 8cncngc|i, His|criadcr Ar4oigc.
Muila piudncia ne foi nislei paia dissinuIai o conlenlanenlo que ne
lonou, quando seneIhanle lluIo ne chegou aos ouvidos, e, anles que o iapaz
apiesenlasse o Iivio ao honen das sedas, Ihe conpiei loda a papeIada e os
aIfaiilios poi uns ieIes colies, que, se eIe foia nais pievislo, e soulesse a
giande neIgueiia que ne liazia aIi, len podia lei feilo conigo veniaga paia
nais de seis ieis.
Reliiei-ne Iogo con o nouiisco paia o cIauslio da igieja naioi, e Ihe pedi
ne liocasse en vuIgai lodos aqueIes aIfaiilios, que lialavan de D. Quixole,
sen onilii nen aciescenlai nada, ofeiecendo-Ihe a paga que eIe quisesse.
Conlenlou-se con duas aiiolas de passas, e duas fangas de liigo, e
pioneleu liaduzi-Ios len e fieInenle con nuila lievidade. Mas eu, paia
faciIilai nais o negcio, e no Iaigai da no lo lon achado, o liouxe paia
ninha casa, onde en pouco nais de ns e neio liaduziu ludo exaclanenle
cono aqui se iefeie.
Lslava no piineiio cailapcio deluxada nuilo ao naluiaI a lalaIha de D.
Quixole con o liscainho, na nesna posluia en que os descieve a hisliia, de
espadas aIlas, un coleilo da sua iodeIa, o oulio da aInofada, e a nuIa do
liscainho lo ao vivo, que a dislncia de liio de lesla se conhecia sei de
aIuguei. Tinha o liscainho poi laixo una insciio que dizia: D. Sancnc dc
Azpcq|ia, que sen dvida devia seio seu none, e aos pes do Rocinanle eslava
oulia que dizia: D. Quixc|c.
Vinha o Rocinanle naiaviIhosanenle pinlado, lo deIgado e conpiido,
lo descanado e fiaco, con aicalouo lo iessado, e lo desenganado elico,
que len nosliava quanlo a pipiia se Ihe linha poslo o none de Rccinan|c.
Ao pe deIe eslava Sancho Iana con o luiio peIo calieslo, con oulio
Ielieiio que dizia: Sancnc Zancas, o que havia de sei, peIo que a pinluia
nosliava, poi lei a laiiiga lojuda, a eslaluia laixa, e as ancas Iaigas, do que
Ihe viiia o none de Iana e Zancas, que poi anlas eslas aIcunhas o designa
aIgunas vezes a hisliia.
AIgunas oulias niudezas se podeiian nolai, nas so lodas de pouca
inpoilncia, e no fazen ao caso paia a veidade da naiialiva, que no sei
veidadeiia e que cifia a sua londade.
Se aqui se pode pi aIguna dvida poi paile da veiacidade, sei s o lei
sido o auloi ailico, poi sei nuilo pipiio dos daqueIa nao seien
nenliiosos, ainda que, poi oulia paile, en iazo de seien lo nossos ininigos,
anles se pode enlendei que nais seiian apoucados que solejos nos Iouvoies de
un cavaIeiio laplizado. A nin assin ne paiece, pois, podendo deixai coiiei a
Iaiga a pena no encaiecei os neiecinenlos de lo lon fidaIgo, paiece que de
piopsilo os ienele ao escuio, coisa naI feila e pioinenle pensada, poi
deveien sei os hisloiiadoies nuilo ponluais, veidadeiios, e nada apaixonados,
sen que nen inleiesse, nen lenoi, nen dio, nen afeio, os desvien do
caninho diieilo da veidade, que e a fiIha Ieglina de quen hisloiia, enuIa do
lenpo, depsilo dos feilos, leslenunha do passado, exenpIo e conseIho do
piesenle, e ensino do fuluio.
Nesla sei eu que se achai ludo que poivenluia se deseje na nais
apiazveI, e se aIguna coisa loa Ihe faIecei, paia nin lenho que foi cuIpa do
peiio do auloi, anles que poi nngua da naleiia.
Lnfin, a sua segunda paile, piosseguindo na liaduo, coneava desla
naneiia:
Ioslas e Ievanladas en aIlo as coiladoias espadas dos dois vaIoiosos e
enojados conlalenles, no paiecia seno que eslavan aneaando Ceu, Teiia, e
Alisno, laI eia o seu denodo e aspeclo!
O piineiio que descaiiegou o goIpe foi o coIeiico liscainho, e con laI
foia e fiia o descaiiegou, que, a no se voIlai nos aies o feiio, laslaia aqueIa
culiIada paia dai fin a sua iigoiosa conlenda, e a lodas as avenluias do nosso
cavaIeiio. Mas a loa soile, que paia naioies coisas o guaidava, loiceu a espada
do ininigo, poi nodo, que, poslo Ihe aceilasse no onlio esqueido, Ihe no fez
oulio dano seno desain-Io daqueIa landa, Ievando-Ihe de caninho giande
paile da ceIada, con a nelade da oieIha, que ludo aquiIo veio a leiia con
espanlosa iuna, deixando-o nuilo naIlialado.
VaIha-ne Deus! Quen havei a que len possa conlai agoia a iaiva que
enliou no coiao do nosso nanchego, vendo-se poslo naqueIa niseiia` aslai
dizei que se apiunou de novo nos esliilos, e, apeilando nais a espada nas
nos, con lananho npelo descaiiegou solie o liscainho, aceilando-a en
cheio na aInofada e calea, que, no Ihe vaIendo lo seguio iepaio, foi cono se
Ihe caia en cina una nonlanha, coneou Iogo a deilai sangue peIos naiizes,
peIa loca, e peIos ouvidos, e a dai noslias de caii da nuIa alaixo, e sen faIla
caiiia, a se no aliaai ao pescoo do aninaI. Mas, apesai de ludo,
desenliaIhou os pes dos esliilos, soIlou os liaos, e a nuIa, espanlada con o
lienendo goIpe, deu a coiiei peIo canpo, e a poucos coicovos piegou con o
seu dono en leiia.
ConlenpIava D. Quixole ludo con nuilo sossego, e, Iogo que o viu cado,
saIlou do seu cavaIo, e con nuila Iigeiieza se chegou, e, nelendo-Ihe aos oIhos
a ponla da espada, Ihe disse que se iendesse, ou Ihe coilaiia a calea.
Lslava o liscainho lo foia de si, que no podia iespondei paIavia, e naI
passaiia a visla da cegueiia de D. Quixole, se as danas do coche, que ale enlo
linhan con giande desacoido piesenciado a pendncia, no coiiessen paia
onde eIe eslava, pedindo-Ihe con as naioies inslncias Ihes fizesse a infinila
neic de peidoai a noile aqueIe seu escudeiio, ao que D. Quixole iespondeu
con o naioi enlono e giavidade:
- A fe, foinosas senhoias, que sou nuilo conlenle de fazei o que ne pedis,
nas h-de sei con una condio, a salei: que esle cavaIeiio ne h-de
pionelei, que ii ao Iugai de Toloso, e se h-de apiesenlai da ninha paile a
sen pai D. DuIcineia, paia que faa deIe o que foi nais de sua vonlade.
As nediosas e desconsoIadas, sen enliai en expIicaes do que D.
Quixole exigia, e sen peigunlaien quen vinha a sei D. DuIcineia, Ihe
pioneleian que o escudeiio execulaiia quanlo de sua paile Ihe fosse nandado.
- Iois, fiado nessa pionessa, no Ihe faiei nais piejuzo, ainda que len o
linha neiecido.




.&!/(0*+ S

,568;9B6B I5T4;86B 3:453 EF 12;>943 3 B32 3B8273;59 R6:8G9 !6:<6


} enlo se havia Ievanlado Sancho Iana, aIgun lanlo naIlialado peIos
noos dos fiades, e linha assislido alenlo a lalaIha de seu ano D. Quixole,
iogando no coiao a Deus fosse seivido de Ihe dai viliia, e con eIa o ganho
de aIguna iIha, e que o fizesse goveinadoi, segundo o pionelido.
Vendo, pois, concIuda j a pendncia, e que seu ano loinava a
encavaIgai-se no Rocinanle, chegou-se a pegai-Ihe no esliilo, e, anles que eIe
sulisse, se ps de joeIhos dianle deIe, pegou-Ihe na no, leijou-a, e disse-Ihe:
- Seja Vossa Meic seivido, neu Si. D. Quixole da ninha aIna, de ne dai
o goveino da iIha que nesla iigoiosa pendncia ganhou, que, poi giande que
eIa seja, sinlo-ne con foias de a salei goveinai, laI e lo len cono quaIquei
que lenha goveinado iIhas nesle nundo.
- Adveili, Sancho anigo - iespondeu D. Quixole -, que esla avenluia, e
oulias seneIhanles a esla, no so avenluias de iIhas, seno s enciuziIhadas, en
que se no ganha oulia coisa seno calea queliada, ou oieIha de nenos.
Tende pacincia, no vos ho-de faIlai avenluias, en que no sonenle eu vos
possa fazei goveinadoi, nas aIguna coisa nais.
Agiadeceu-Ihe nuilo Sancho, e, leijando-Ihe oulia vez a no e a oiIa da
cola de ainas, o ajudou a sulii paia o Rocinanle. Lscaiianchou-se no seu asno,
e coneou a apajeai o fidaIgo, que, a passo Iaigo, sen se despedii das do coche,
nen Ihes dizei nais nada, se neleu poi un losque peilo daIi.
Seguia-o Sancho a lodo o liole do luiio, nas lo Ievado na caiieiia ia
Rocinanle, que, vendo-se ii ficando paia lis, no leve ienedio seno giilai ao
ano que espeiasse poi eIe. Assin o fez D. Quixole, coIhendo as iedeas a
Rocinanle, ale que se aceicasse o seu cansado escudeiio, que, apenas chegou,
Ihe disse:
- Iaiece-ne, Senhoi, que seiia aceilado iefugiaino-nos naIguna igieja,
poique, a visla do eslado en que pusesles aqueIe ininigo, no adniiai, que,
chegando a coisa ao conhecinenlo da Sanla Iinandade, nos nanden piendei, e
a fe que se o fazen, no saiienos da cadeia sen piineiio nos suai o lopele.
- CaIa-le a - iespondeu D. Quixole -, onde visle ou Iesle janais que aIgun
cavaIeiio andanle fosse poslo en juzo, poi nais honicdios que fizesse`
- De honicdios nada enlendo - iespondeu Sancho - nen ne inlioneli en
nenhun en dias de vida, o que sei e que a Sanla Iinandade len I suas conlas
que ajuslai con os que peIejan en canpo, no nais no ne nelo.
- No lenhas cuidado, anigo - iespondeu D. Quixole -, das nos dos
CaIdeus le Iiviaiia eu, quanlo nais da Iinandade. Mas diz-ne, poi vida lua:
visle nunca nais vaIoioso cavaIeiio que eu en lodo o nundo descoleilo` L-se
en hisliias aIgun que lenha ou haja lido nais liio en aconelei, nais aIenlo
no peiseveiai, nais deslieza no feiii, nen nais aile en dai con o ininigo en
leiia`
- VaIha a veidade - iespondeu Sancho - eu nunca Ii hisliias, poique no
sei Iei nen escievei, nas o que ne alievo a aposlai e, que nais alievido ano
do que e Vossa Meic, nunca eu o seivi en dias de ninha vida, e queiia Deus
que esles alievinenlos se no venhan a pagai onde j disse. O que a Vossa
Meic peo e que se cuie dessa oieIha, que se Ihe vai esvaindo en sangue, eu
liago aqui nos aIfoiges os, e un pouco de unguenlo lianco.
- en escusado foia ludo isso - iespondeu D. Quixole - se eu ne livesse
Ienliado de piepaiai una iedona de lIsano de Ieiialis, que una s gola
deIe nos poupaiia nais lenpo e cuialivos.
- Que iedona e que lIsano ven a sei esse` - disse Sancho Iana.
- L un lIsano - iespondeu D. Quixole - de que eu lenho a ieceila na
neniia, con o quaI ninguen pode lei nedo da noile, nen se noiie de feiida
aIguna, e assin, quando eu o livei feilo e lo enliegai, no lens nais nada que
fazei: en vendo que naIguna lalaIha ne pailen poi neio coipo, cono nuilas
vezes aconlece, a paile do coipo que livei cado no cho lon-Ia-s con nuilo
jeilo e con nuila sulliIeza, e, anles que o sangue se geIe, a pois solie a oulia
nelade que livei ficado na seIa, poi nodo que aceile len a jusla, e dai-ne-s a
lelei lasla dois liagos do dilo lIsano, e vei-ne-s ficai nais so que un
pio.
- Sendo isso veidadeiio - disse Iana -, j daqui dispenso o goveino da
pionelida iIha, e nada nais queio en paga dos neus nuilos e lons seivios,
seno que Sua Meic ne d a ieceila dessa niIagiosa lelida, que lenho paia
nin se podei vendei a oIhos fechados cada ona deIa poi nais de qualio
vinlens. No pieciso nais paia passai o ieslo da vida honiadanenle e con lodo
o descanso. O que faIla salei e se no sei nuilo cusloso aiianj-Ia.
- Con nenos de lis ieis se pode fazei canada e neia - iespondeu D.
Quixole.
- VaIha-ne Deus! - iepIicou Sancho. - Ioique laida Vossa Meic en fazei
isso, e en ensinai-ne a ieceila`
- CaIa-le, anigo - iespondeu o cavaIeiio -, que naioies segiedos lenciono
eu ensinai-le, e fazei-le neics ainda naioies, e poi agoia cuieno-nos, poique
a oieIha ne esl doendo nais do que eu quiseia.
Tiiou Sancho dos aIfoiges os fios e o unguenlo, nas, quando D. Quixole
iepaiou no esliago da ceIada, pensou endoidecei, e, posla a no na espada, e
Ievanlando os oIhos ao ceu, disse:
- Iao juianenlo ao Ciiadoi de lodas as coisas, e aos qualio Sanlos
LvangeIhos, onde nais poi exlenso eIes eslejan esciilos, de fazei a vida que fez
o giande naiqus de Mnlua, quando juiou de vingai a noile de seu soliinho
aIdovinos, que foi de no conei po en loaIha, nen con sua nuIhei foIgai, e
oulias coisas, que, ainda que ne no Ienlian, as dou aqui poi expiessadas,
enquanlo no lonai inleiia vingana de quen laI descoilesia ne fez.
Ouvindo aquiIo, Sancho Ihe iespondeu:
- Adviila Vossa Meic, Si. D. Quixole, que, se o cavaIeiio cunpiiu o que
Ihe foi oidenado, de ii-se apiesenlai a ninha Sia. DuIcineia deI Toloso, j lei
cunpiido con o que devia, e no neiece nais casligo, se no conelei novo
deIilo.
- IaIasle e iecoidasle nuilo len - iespondeu D. Quixole - e poilanlo
anuIo o juianenlo na paile que loca a lonai deIe nova vingana, nas ieileio e
confiino e volo de Ievai a vida que j disse, ale que liie a aIgun cavaIeiio oulia
ceIada laI e lo loa cono esla eia, e no cuides lu, Sancho, que fao islo assin a
Iune de paIhas, pois no ne faIlan lons exenpIos a quen inile nesle
pailicuIai, que oulio lanlo ao pe da Ielia se passou solie o eIno de Manliino,
que lo caio cuslou a Saciipanla.
- D Vossa Meic ao Dialo lais juianenlos Senhoi neu - iepIicou Sancho -
, que iedundan en giave dano paia a sade, e piejuzo paia a conscincia.
Quando no, que ne diga: se poi acaso en nuilos dias no enconliainos
honen ainado con ceIada, que havenos de fazei` H-de-se cunpiii o
juianenlo a despeilo de lanlas desconvenincias e inconodidades, cono so o
doinii veslido e senpie foia de povoado, e oulias niI penilncias, cono
conlinha o volo daqueIe doido veIho naiqus de Mnlua, a quen Vossa Meic
agoia pielende inilai` OIhe Vossa Meic len, que poi lodos esles caninhos
no andan honens ainados, seno s aiiieiios e caiieiios, que no s no
liazen ceIadas, nas laIvez nunca en dias de vida ouvissen faIai deIas.
- Lnganas-le nisso - disse D. Quixole -, nen duas hoias se nos ho-de
passai poi eslas enciuziIhadas, sen veinos nais honens ainados, que os que
foian solie AIliaca paia a conquisla de AngeIica, a foinosa.
- asla, seja assin - disse Sancho - e a Deus piaza que nos suceda len, e
que chegue j o lenpo de se ganhai essa iIha que lo caia ne cusla, e enloia eu
noiia Iogo.
- } le disse, Sancho, que le no d isso cuidado aIgun, quando faIle iIha,
a eslo o ieino de Dinanaica ou o de Soliadisa, que le seiviio cono aneI en
dedo, e nais deves lu foIgai con esles, poi seien en leiia fiine. Mas deixenos
islo paia quando foi lenpo, e v se liazes a nos aIfoiges coisa que se cona,
paia iinos Iogo en lusca de aIgun casleIo, en que nos aIojenos esla noile, e
onde faa o lIsano que le disse, poique le juio que a oieIha ne vai j doendo,
que no posso paiai.
- O que nos aIfoiges liago - iespondeu Sancho - e una celoIa, un pedao
de queijo, e no sei quanlos noliecos de po, nas islo no so nanjaies
pipiios paia lo vaIenle cavaIeiio cono e Vossa Meic.
- Cono pensas naI! - iespondeu D. Quixole. - Iao-le salei, Sancho, que e
linlie dos cavaIeiios andanles no coneien un ns a fio, ou coneien s do
que se acha nais a no, o que lu j saleiias, se liveias Iido lanlas hisliias
cono eu, Ii nuilssinas, e en nenhuna achei leien cavaIeiios andanles conido
nen nigaIha, saIvo poi casuaIidade, ou en aIguns sunpluosos lanqueles que
Ihes davan, e os nais dias os passavan con o cheiio das fIoies. L poslo se deva
enlendei que no podian passai sen conei, e salisfazei a oulias necessidades
coipoiais, poique ieaInenle eian genle cono ns sonos, deve-se enlendei
lanlen, que, andando o nais de sua vida peIas fIoieslas e despovoados, e sen
cozinheiio, a sua conida nais usuaI seiian aIinenlos islicos, lais cono esses
que a ne liazes. Ioilanlo, anigo Sancho, no le noilifiques con o que a nin
ne d goslo, nen queiias fazei nundo novo, nen liiai a cavaIaiia andanle dos
seus eixos.
- DescuIpe-ne Vossa Meic - Ihe disse Sancho -, cono eu no sei Iei nen
escievei, segundo j Ihe disse, no sei nen ando vislo nas iegias da piofisso
cavaIeiiesca, e daqui en dianle eu pioveiei os aIfoiges de loda a casla de fiulas
secas, paia Vossa Meic, que e cavaIeiio, e paia nin, que o no sou, peliech-
Ios-ei de oulias coisas que voan, e de nais sulslncias.
- Lu no le digo, Sancho - iepIicou D. Quixole -, que seja foioso aos
cavaIeiios andanles no conei oulia coisa seno essas fiulas secas que dizes,
afiino s que o seu passadio nais oidiniio devia sei deIas, e de aIgunas eivas
que achavan peIo canpo, que eIes conhecian, e que eu lanlen conheo.
- on e - iespondeu Sancho - conhecei essas eivas, que, segundo eu vou
exaninando, aIgun dia sei necessiio usai desse conhecinenlo.
Nislo, desenfaideIando o que linha dilo que liazia, coneian anlos junlos
en loa paz.
Desejosos de luscai onde peinoilassen, acalaian a piessa a sua polie e
seca iefeio, nonlaian inedialanenle a cavaIo, e se deian piessa paia chegai
ao povoado anles de anoilecei, nas junlo a unas choas de calieiios ps-se-
Ihes o SoI, e peideian a espeiana de ieaIizai o seu desejo, peIo que
deleininaian passai aIi a noile.
A Sancho pesou-Ihe lei de doinii foia da povoao, nas paia o ano foi
iegaIo o lei de Ievai aqueIas hoias ao ai Iivie, poi Ihe paiecei que, senpie que
assin Ihe sucedia, fazia un aclo possessivo, que faciIilava a piova da sua
cavaIaiia.




.&!/(0*+ S#

E9 J23 6 EF 12;>943 B283732 89A 2:B 86O53;59B


Con loa sonlia foi dos calieiios iecoIhido o nosso cavaIeiio. Sancho
aconodou, o neIhoi que pde, a Rocinanle e ao junenlo, e deixou-se ii alis do
cheiio que despedian de si ceilos lassaIhos de calia, que eslavan nuna
caIdeiia a feivei ao Iune. Ainda que o seu goslo seiia Iogo aIi sen nais delena
vei se eslavan pionlos paia se liasIadaien da vasiIha ao eslnago, alsleve-se
de o fazei, poique os calieiios os liiaian da Iaieiia, e, eslendendo na leiia uns
veIos de oveIha, apaieIhaian azafanados a sua nesa islica, e convidaian aos
dois con noslias de nuilo loa vonlade paia o que aIi havia.
Seis senlaian-se a ioda das peIes, que eia quanlos se conlavan na
naIhada, depois de haveien con giosseiias ceiinnias iogado a D. Quixole
que se senlasse nuna ganeIa que Ihe puseian con o fundo paia cina. Senlou-
se D. Quixole, ficando Sancho de pe paia Ihe ii seivindo o copo, que eia feilo de
pau do ai. O ano, iepaiando-Ihe na posluia, disse-Ihe:
- Iaia que vejas, Sancho, o len que enceiia andanle cavaIaiia, e quo a
pique eslo os que en quaIquei ninisleiio deIa se exeicilan, de viien en
pouco lenpo a sei noliIilados e eslinados do nundo, queio que le senles aqui
ao neu Iado e en conpanhia desla loa genle, e que eslejas laI quaI cono eu,
que sou leu ano e naluiaI senhoi, que conas no neu pialo, e lelas poi onde
eu lelei, poique da cavaIaiia se pode dizei o nesno que se diz do anoi: lodas
as condies iguaIa.
- Viva nuilos anos - iespondeu Sancho - nas sou poi dizei a Vossa Meic,
que, lendo eu len de conei, lo len e neIhoi o coneiia en pe e sozinho,
cono senlado a iIhaiga de un inpeiadoi, e ale (se hei-de dizei loda a veidade)
nuilo neIhoi ne sale conei no neu canlinho, sen ceiinnias, nen iespeilos,
ainda que no seja seno po e celoIa, que os peius de oulias nesas con a
oliigao de nasligai devagai, lelei pouco, Iinpai-ne a nido, no espiiiai
nen lossii quando ne foi pieciso, nen fazei oulias coisas, que a soIido e
Iileidade liazen consigo. L, poilanlo Senhoi neu, essas honias que Vossa
Meic ne quei dai, poi eu sei ninislio e adeienle da cavaIaiia andanle, cono
escudeiio que sou de Vossa Meic, lioque-as noulias coisas que ne sejan nais
cnodas e de neIhoi pioveilo, que eslas agiadeo-Ihas, nas dispenso-as desde
j ale ao fin do nundo.
- Apesai disso hs-de-le senlai, poique quen nais se huniIha nais se
exaIla.
L, puxando-Ihe peIo liao, o oliigou a senlai-se-Ihe a pai.
No enlendian os calieiios aqueIe paIaviiado de escudeiios e cavaIeiios
andanles, e no fazian seno conei e caIai e oIhai paia os hspedes, que, con
nuilo gailo e gana, ian enlulindo paia laixo lassaIhos cono punhos.
Acalado o seivio da caine, eslendeian solie as peIes ciuas giande quanlidade
de loIolas aveIadas, e neio queijo nais duio cono se fosse de aiganassa.
No eslava enlielanlo ocioso o copo, andava en ioda lo a nido, j
cheio, j vazio cono aIcaliuz de noia, que depiessa se despejou una quailoIa,
de duas que piesenles eian.
Depois que D. Quixole se deu poi len iepIelo, lonou un punhado das
loIolas, e, consideiando-as alenlanenle, soIlou a voz dizendo:
- Dilosa idade e afoilunados secuIos aqueIes, a que os Anligos puseian o
none de douiados, no poique nesses lenpos o ouio (que nesla idade de feiio
lanlo se eslina!) se aIcanasse sen fadiga aIguna, nas sin poique enlo se
ignoiavan as paIavias |cu c ncu! Tudo eia conun naqueIa sanla idade, a
ninguen eia necessiio, paia aIcanai o seu oidiniio suslenlo, nais lialaIho
que Ievanlai a no e apanh-Io das ioluslas azinheiias, que IileiaInenle
eslavan ofeiecendo o seu doce e sazoado fiulo. As cIaias nascenles e coiienles
iios ofeiecian a lodos, con nagnfica alundncia, as saloiosas e lianspaienles
guas. Nas aleilas das penhas, e no cncavo dos lioncos, foinavan as suas
ieplIicas as soIcilas e discielas aleIhas, ofeiecendo a quaIquei, sen inleiesse
aIgun, a alundosa coIheila do seu duIcssino lialaIho. Os vaIenles solieiios
despegavan de si, sen nais ailifcios que a sua naluiaI coilesia, as suas anpIas
e Ieves coilias, con que se coneaian a coliii casas solie islicas eslacas,
suslenladas s paia iepaio conlia as incIenncias do Ceu. Tudo enlo eia paz,
ludo anizade, ludo concidia. Ainda se no linha alievido a pesada ieIha do
cuivo aiado a aliii e visilai as enlianhas piedosas da nossa piineiia ne, que
eIa, sen a oliigaien, ofeiecia poi lodas as pailes do seu feiliI e espaoso seio o
que pudesse failai, suslenlai, e deIeilai, aos fiIhos que enlo a possuan. Lnlo
sin, que andavan as snpIices e foinosas pasloiinhas de vaIe en vaIe, e de
ouleiio en ouleiio, con singeIas lianas ou en caleIo, sen nais veslidos que
os necessiios paia encoliiien honeslanenle o que a honeslidade quei, e quis
senpie, que se enculia. No eian seus adoinos, cono os que ao piesenle se
usan, exageiados con a pipuia de Tiio, e con a poi lanlos nodos
nailiiizada seda, eian foIhagens de veide laidana e heia enlielecidas, con o
que laIvez andavan lo gaiiidas e enfeiladas cono agoia andan as nossas
danas de coile con as iaias e peiegiinas invenes que a indsliia ociosa Ihes
len ensinado. Lnlo expiessavan-se os conceilos anoiosos da aIna sinpIes,
lo singeIanenle cono eIa os dava, sen se piocuiaien ailificiosos iodeios de
fiaseado paia os encaiecei. Con a veidade e Ihaneza no se linha ainda
nisluiado a fiaude, o engano, e a naIcia. A juslia conlinha-se nos seus Iiniles
pipiios, sen que ousassen luil-Ia nen ofend-Ia o favoi e inleiesse, que
lanlo hoje a enxovaIhan, peiluilan e peiseguen. Ainda se no linha nelido
en calea a juiz o juIgai poi ailliio, poique ainda no havia nen juIgadoies,
nen pessoas paia seien juIgadas. As donzeIas e a honeslidade andavan, cono
j disse, poi loda a paile desguaidadas e seguias, sen nedo de que a aIheia
desenvoIluia e alievinenlos Iascivos as desacalassen, se se peidian eia poi
seu goslo e pipiia vonlade. L agoia, nesles nossos deleslveis secuIos,
nenhuna esl seguia, ainda que a enceiie e esconda oulio Ialiiinlo de Ciela,
poique I nesno, peIas fendas ou peIo ai, con o zeIo do naIdilo cuidado Ihes
enlia o anoioso conlgio e as faz dai con lodo o seu iecalo a cosla. Iaia
seguiana deIas, con o andai dos lenpos, e ciescendo nais a naIcia, se
insliluiu a oiden dos cavaIeiios andanles, defensoia das donzeIas, anpaiadoia
das vivas, e socoiiedoia dos ifos e necessilados.
Desla oiden sou eu, iinos calieiios, a quen agiadeo o lon agasaIho e
lialo que ne dais a nin e ao neu escudeiio, pois, ainda que poi Iei naluiaI
lodos os vivenles eslo oliigados a favoiecei aos cavaIeiios andanles, conludo
sei que vs oulios, ignoiando esla oliigao, ne acoIhesles e olsequiasles, e
iazo e que eu vos agiadea quanlo posso a vossa loa vonlade.
Toda esla Iaiga aienga (que se pudeia nuilo len dispensai) inpiovisou-a
o nosso cavaIeiio, en iazo de Ihe lei vindo a Ienliana, a piopsilo das
loIolas que Ihe deian, a idade de ouio, poi isso Ihe paieceu fazei lodo aqueIe
inliI aiiazoado aos calieiios, que, sen Ihe iespondeien paIavia, apalelados e
suspensos, o esliveian esculando.
Sancho lanlen no faIava, e ia conendo loIolas, e visilando nuilo a
nido a segunda quailoIa, que linhan penduiada nun caivaIho paia lei o
vinho nais fiesco.
Mais duiou a paiIanda de D. Quixole do que a ceia. Depois deIa, disse un
dos calieiios:
- Iaia con nais veidade podei Vossa Meic dizei Senhoi CavaIeiio
Andanle, que o agasaIhanos de loa nenle, queienos iegaI-Io dando-Ihe a
ouvii un conpanheiio nosso que esl paia chegai. Isso e que e pasloi
enlendido e enanoiado, ale sale Iei e escievei, e loca aiialiI, que no h nais
que desejai.
MaI acalava o calieiio, quando se ouviu con efeilo un aiialiI, e pouco
depois se viu enliai o aiialiIeiio, que eia un noo dos seus vinle e dois anos, e
apiazveI piesena. Ieigunlaian-Ihe os conpanheiios se linha ceado, e,
iespondendo eIe que sin, loinou-Ihe o que havia feilo os ofeiecinenlos:
- Vislo isso, Anlnio, podeis dai-nos goslo canlando un pouco, paia que
esle Senhoi Hspede veja que lanlen c peIos nonles e nalas h quen saila
de nsica. } Ihe dissenos as luas loas haliIidades, desejanos que lu agoia
Ihas noslies e nos no deixes nenliiosos. Ioi vida lua le iogo, que le assenles,
e canles o ionance dos leus anoies, cono lo conps o eneficiado leu lio, e
que nuilo len paieceu no povo.
- De loa vonlade - iespondeu o noo.
L, sen fazei-se nais iogado, senlou-se nun cepo de azinheiia, e,
lenpeiando o aiialiI, daIi a pouco coneou a canlai con nuila loa giaa desla
naneiia:

!"#$"%&

Sci O|aia, quc nc adcras,
scn nunca nc |crcs di|c,
ncn ccs c|ncs, |inguas nudas,
quc cn|cndcn cs ancrics.

Sci-c sin, pcrquc cs discrc|a,
pcr issc cn |a| nc ccnfirnc,
|cdc c ancr a|cana paga,
sa|tc sc c dcsccnnccidc.

Vcrdadc c quc |cnnc O|aia,
cn |i dcsccocr|c indicics
dc |crcs a a|na dc orcnzc,
c c pci|c dc gc|c fric.

Mas, a|ratcs das rcpu|sas
c ncncs|issincs dcstics,
|a|tcz sc cnxcrguc da cspranca
un tis|unorc fugi|itc.

O ncu ancr sc aoa|ana
a cspcrar, scn |cr pcdidc
ncn ninguar pcr cnjci|adc,
ncn crcsccr pcr cscc|nidc.

Sc ancrcs |cn ccr|csia,
da quc |u ncs|ras cc|ijc
quc c fin das ninnas csp'ranas
n4-dc scr qua| inaginc.

| sc c ocn scrtir ccnscguc
|crnar un pci|c ocnignc,
j4 |cnnc cn quc fundc a crcna
dc co|cr cs ocns a quc aspirc,

pcrquc, sc nissc rcparas,
as tczcs nc |cr4s tis|c
tcs|idc a scgunda-fcira
ccn as ga|as dc dcningc.

As |cuainnas c ancrcs
scgucn c ncsnc caninnc,
c cu scnprc quis acs |cus c|ncs
aprcscn|ar-nc pc|idc.

Pcr |cu rcspci|c nac oai|c,
as nusicas nac |c ci|c,
quc a dcscras, c accrdandc
cs ga|cs, |cr4s cutidc.

Nac |c cncarcc cs |cutcrcs
ccn quc cs |cus dc|cs suo|inc,
quc, sc ocn quc tcrdadcircs,
nc fazcn dc cu|ras na|quis|c.

Tcrcsa dc 8arrcca| j4,
|cutandc-|c cu, nc n4 di|c.
- H4 qucn pcnsc adcrar anjcs,
cs|andc a adcrar ougics,

ni|agrcs dcs arrcoiqucs
nais dcs caoc|cs pcs|ics,
nipccri|as fcrncsuras,
quc cnganan a|c Cupidc.

Dcsncn|i-a, c|a cnfadcu-sc,
pcs-sc pcr c|a scu princ,
dcsaficu-nc, c ocn saocs
qua| saiu dc dcsafic.

Ncn pcr dcnais |c ccr|cjc,
ncn para na| |c ccoic.
a nc|ncr fin sc cndcrcan
ninnas a|cn5cs ccn|igc.

Na igrcja n4 pris5cs dc scda
para cs casais ocn unidcs,
nc|c c pcsccc na canga,
quc cu sigc c ncsnc caninnc.

Quandc nc, dcsdc aqui jurc,
pc|c san|c nais ocndi|c,
nac sairci dcs|as scrras
scnac para capucninnc.

Con islo deu o calieiio ienale ao seu canlai, e, ainda que D. Quixole Ihe
pediu canlasse nais aIguna coisa, ops-se Iana, que eslava nais paia doinii,
que paia ouvii canloiias, e assin disse ao ano:
- en pode Vossa Meic aiianjai-se Iogo, e j onde len de ficai esla noile,
que o lialaIho, en que esles lons honens Ievan o dia lodo, no consenle
noiladas de canlaioIa.
- en peicelo, Sancho - iespondeu D. Quixole -, as visilas a quailoIa
peden nais paga de cana que de nsicas.
- A lodos sale eIa len, Iouvado seja Deus! - iespondeu Sancho.
- No digo nenos - iepIicou D. Quixole -, nas aconoda-le I lu onde
quiseies, que os da ninha piofisso neIhoi paiecen veIando, que doinindo.
Mas, apesai de ludo, lon seiia, Sancho, que ne loinasses a cuiai esla oieIha,
que ne esl doendo nais do que eia pieciso.
Iez Sancho o que se Ihe nandava. Un dos calieiios, vendo a feiida, Ihe
disse, que no livesse cuidado, que eIe Ihe poiia un ienedio, con que lieve
saiaiia, e, lonando aIgunas ponlas de iosnaninho, que poi aIi eia nuilo laslo,
as nasligou, nisluiou-as con un pouco de saI, e apIicando-as a oieIha, a Iigou
nuilo len, ceilificando-Ihe que no havia pieciso de nais nenhun cuialivo, e
o caso e que assin sucedeu.




.&!/(0*+ S##

E9 J23 53@35;2 2A 86O53;59 69B J23 3B46M6A 89A EF 12;>943


Quando eslavan nislo, chegou oulio noo dos que Ihes liazian da aIdeia
os piovinenlos, e disse:
- Saleis o que vai no Iugai, conpanheiios`
- Cono havenos de sal-Io` - iespondeu un deIes.
- Iois salei - piosseguiu o noo - que noiieu esla nanh aqueIe fanoso
pasloi esludanle, chanado Ciisslono, e iosnan que noiieu de anoies poi
aqueIa endialiada noa MaiceIa, a fiIha de CuiIheine, o iico, a que anda en
liajo de pasloia poi esses anduiiiais.
- Ioi MaiceIa`! - disse un.
- Ioi essa nesna - iespondeu o calieiio - e o lonilo e que deleininou no
leslanenlo que o enleiiassen no canpo, cono se foia aIgun nouio, e que seja
ao pe da penha, onde esl a fonle do caivaIho, poique, segundo e fana (e dizen
que eIe nesno o decIaiou), aIi e que eIe a viu peIa piineiia vez, e lanlen
nandou oulias coisas de laI feilio, que os padies do Iugai dizen no se
podeien cunpiii, nen e len que cunpian, poique paiecen de genlios. A
ludo iesponde aqueIe seu giande anigo Anlisio, o esludanle, que lanlen
assin cono eIe se vesliu de pasloi, que se h-de cunpiii ludo sen faIlai nada,
cono o deleininou Ciisslono. Anda con islo o povo lodo aIvoiolado, nas,
peIo que se diz, senpie afinaI se h-de fazei cono Anlisio e lodos os pasloies
seus anigos queien, e ananh o ho-de ii enleiiai con giande ponpa onde j
disse. Iaia nin lenho que h-de sei coisa nuilo de vei, peIo nenos eu no hei-
de I faIlai, ainda que soulesse no lonai ananh ao povo.
- O nesno faienos ns lodos - iespondeian a una os calieiios - e
deilaienos soiles, a vei quen h-de ficai guaidando as caliadas lodas junlas.
- Dizes len, Iedio - disse un deIes -, nas no e pieciso isso, eu ofeieo-
ne a ficai poi lodos, e no o aliiluas a viilude, nen a nenos cuiiosidade
ninha: e poique no posso andai con o giavelo que noulio dia neli nesle pe.
- Mesno assin, agiadecenos-lo - disse Iedio. Iediu D. Quixole ao nesno
Iedio, Ihe decIaiasse que noilo eia aqueIe, e que pasloia a laI, de que se faIava.
Respondeu Iedio que o que salia eia s que o noilo eia un fidaIgo iico,
noiadoi nun Iugai naqueIas seiias, o quaI linha sido esludanle nuilos anos
en SaIananca, e ao calo deIes se iecoIheia ao seu povo, con fana de nuilo
slio e Iido. IiincipaInenle dizia que salia a cincia das eslieIas, e do que
fazen I peIo ceu o SoI e a Lua, poique ponluaInenle decIaiava as ciises do SoI
e da Lua.
- |c|ipsc se chana, e no cris o escuieceien-se esses dois Iuninaies
naioies - disse D. Quixole.
Iedio, sen fazei caso de ninhaiias, piosseguiu o seu conlo, dizendo:
- Ale adivinhava se o ano havia de sei sfaio ou esliI.
- |s|cri| queieis dizei, anigo - acudiu D. Quixole.
- |s|cri| ou cs|i| ludo ven a dai na nesna - iespondeu Iedio - e digo que
poi aqueIas coisas que eIe enlendia se fizeian seu pai, e seus anigos, que neIe
se fiavan, nuilo iicos, poique execulavan os seus conseIhos, dizendo-Ihes: esle
ano seneai cevada e no liigo, nesle podeis seneai gios-de-lico e no cevada,
o que ven sei de Ieo de Iinhaa, e nos lis seguinles no havei nen gola.
- Cincia e essa que se chana AslioIogia - disse D. Quixole.
- Cono se chana no sei - iepIicou Iedio -, o que sei e que ludo islo salia
eIe, e nuilo nais ainda. IinaInenle, no passaian nuilos neses depois de vii
de SaIananca, sen o veien un dia apaiecei veslido de pasloi con o seu cajado
e peIico, sen a ioupela que danles enveigava cono esludanle. Oulio, chanado
Anlisio, seu giande anigo, lanlen junlanenle se vesliu de zagaI, assin
cono danles havia sido seu conpanheiio dos esludos. } ne ia esquecendo
dizei que o defunlo, o Ciisslono, foi giande honen en conpoi copIas, lanlo
assin que eia eIe quen fazia os viIancicos paia a noile de NalaI, e os aulos paia
a fesla do Coipo de Deus, que os iepiesenlavan os iapazes do nosso povo, e
lodos dizian que no havia nais que desejai. Adniiados ficaian os do Iugai,
vendo lo a slilas veslidos de pasloies os dois esludanles, e no podian
adivinhai a causa de lo eslianha nudana. } a esse lenpo se eia finado o pai
do nosso Ciisslono, deixando-Ihe un podeiio de fazenda, lanlo en nveis,
cono en lens de iaiz, e quanlidade no pequena de gado nido e giosso, e
dinheiio que faile, do que ludo ficou o noo senhoi alsoIulo, e veidade,
veidade, que ludo isso neiecia eIe, que eia nuilo lon conpanheiio, caiilalivo
e anigo dos lons, e linha una caia de alenoado. Depois e que se veio a
aIcanai, que a nudana do liajo nenhuna oulia iazo linha lido, seno o
andai-se poi esles despovoados alis daqueIa pasloia MaiceIa, que o nosso
peguieiio j noneou, e da quaI se linha nanoiado o polie defunlo do
Ciisslono. L agoia vos queio dizei, poique e len que o sailais, quen seja
esla cachopa, coisa seneIhanle, nunca laIvez en dias de vida a ouvsseis, nen
ouviieis, ainda que vivais nais anos que Saina.
- Dizei Sara - iepIicou D. Quixole, no podendo sofiei ao calieiio a lioca
de paIavias.
- A saina vive poi desespeio - iespondeu Iedio -, se ne haveis de andai
ienoidendo a cada passo as paIavias, nen nun ano concIuiienos.
- Ieidoai, anigo - disse D. Quixole -, nas lo difeienles coisas so sarna e
Sara, que poi isso vos fui a no, nas vs iespondesles nuilo len, poique nais
vive no nundo a saina do que viveu Saia. L piossegui a vossa hisliia, que vos
no lonaiei a alaIhai en coisa aIguna.
- Digo, pois Senhoi neu da ninha aIna - conlinuou o calieiio -, que
houve en nossa aIdeia un Iaviadoi ainda nais iico do que o pai de
Ciisslono, e que se chanava CuiIheine, e a quen Deus, ainda poi cina das
nuilas e giandes iiquezas, concedeu una fiIha, que Iogo ao nascedouio ficou
sen a ne, que foia a nais honiada nuIhei que houve poi lodos esles
aiiedoies. Iaiece-ne que ainda a eslou vendo, con aqueIa caia, que de una
landa linha o SoI, e da oulia a Lua, e, aIen de ludo nais, giande aiianjadeiia, e
ao nesno lenpo nuilo aniguinha dos polies, peIo que enlendo que a eslas
hoias deve eslai a sua aIna a gozai-se de Deus no oulio nundo. Con pesai da
noile de lo loa nuIhei, noiieu o naiido CuiIheine, deixando a fiIha
MaiceIa, pequena e iica, en podei de un lio saceidole, eneficiado no nosso
Iugai. Ciesceu a nenina lanlo en foinosuia, que nos fazia Ienliai da de sua
ne, que lanlen nisso se exlienaia, e j se fuluiava que a heideiia a
excedeiia. L assin sucedeu que aos caloize ou quinze anos, ninguen a via que
no desse giaas a Deus de lei ciiado lananha Iindeza. Quase lodos ficavan
enanoiados e peididos poi eIa. Cuaidava-a seu lio con nuilo iecalo e
iecoIhinenlo, nas, apesai disso, a fana da sua nuila leIeza se eslendeu de
naneiia que, assin poi eIa cono poi suas nuilas iiquezas, no sonenle peIos
do nosso povo, seno ale peIos de nuilas Ieguas en iedondo, e dos neIhoies
denlie eIes, eia iogado, soIicilado, e inpoilunado o lio paia Iha dai en
casanenlo. LIe, poien, que eia lon ciislo as diieilas, ainda que desejava cas-
Ia cedo, no queiia efeclu-Io sen consenlinenlo deIa, vendo-a na idade de
aceilai na escoIha. LIe, poi si, nenhun caso fazia dos inleiesses que podeiia
dai-Ihe o adninisliai os haveies da soliinha enquanlo soIleiia, e a fe que assin
se dizia nuilas vezes en Iouvoi do lon saceidole nos seies da aIdeia (que h-
de salei Senhoi Andanle, que nislo dos Iugaiejos pequenos, de ludo se liala, e
de ludo se nuinuia, e fazei de conla, cono eu, que nuilssino lon devia de
seio cIeiigo, que assin oliigava os fiegueses a dizeien len deIe en leiiinhas
cono eslas).
- Isso e veidade - disse D. Quixole - e piossegui a naiialiva, que vai nuilo
len, e vs, lon Iedio, que a fazeis con nuila giaa.
- No ne faIle a de Nosso Senhoi, que e o que nais inpoila. IeIo que loca
ao sucesso, heis-de salei que, ainda que o lio piopunha a soliinha, e Ihe dizia
as quaIidades de cada un dos nuilos que poi nuIhei a pedian, paia eIa
escoIhei a seu goslo, nunca eIa Ihe iespondeu seno que poi enlo no queiia
casai-se, e que, poi sei ainda lo nova, se no senlia con foias paia a caiga do
naliinnio. Ouvindo eslas descuIpas que dava, ao paiecei lo alendveis, j o
lio deixava de inpoilun-Ia, e ia espeiando que fosse enliando nais en idade,
paia len escoIhei conpanhia do seu goslo, poique dizia eIe (e dizia nuilo
len) que os pais no devian dai eslado aos fiIhos conlia vonlade. Mas eis que
un dia, quando ninguen de laI se piecalava, apaiece feila pasloia a ninosa
MaiceIa, e, sen venia do lio, nen apiovao de pessoa aIguna do Iugai, deu
en ii-se ao canpo con as nais guaidadoias de gado, pasloieando lanlen o
seu. Tanlo cono eIa saiu a plIico daqueIa naneiia, e se viu a descoleilo a sua
foinosuia, no vos posso dizei a jusla quanlos iicos nancelos, fidaIgos e
Iaviadoies, lonaian o liajo de Ciisslono, e a andan iequeliando poi esses
canpos. Un deIes, cono j se disse, foi o nosso defunlo, de quen dizian que
no Ihe queiia, seno que a adoiava. L no se cuide, que, poi eIa se lei poslo
naqueIa Iileidade, e vida lo soIla, e de lo pouco ou de nenhun iecoIhinenlo,
dava indcios (nen poi sonlias) de coisa que desdissesse da sua honeslidade e
iecalo, anles e lanla a vigiIncia con que oIha poi sua honia, que de quanlos a
seiven e soIicilan nenhun ainda se galou, nen con veidade se podei janais
galai, de havei deIa ollido aIguna pequena espeiana de Iogiai os seus
desejos. No e que fuja nen se esquive da conpanhia e convivncia dos
pasloies, seno que os liala coils e anigaveInenle, nas, en quaIquei deIes
chegando a descoliii-Ihe a sua inleno, ainda que seja lo jusla e sanla cono a
do naliinnio, afugenla-o que nen lialuco. Con esles piocedeies, faz nais
dano nesla leiia do que se poi eIa enliaia a pesle, poique a sua afaliIidade e
foinosuia aliai os coiaes dos que lialan con eIa a que se Ihe iendan e a
anen, e o seu desden e desengano os conduzen a leinos de desespeiao, e
assin no salen que Ihe dizei, seno chan-Ia a vozes cruc| e dcsagradccida,
con oulios lluIos seneIhanles a esles, que len nanifeslan quaI seja a sua
condio. Se aqui eslivesseis aIgun dia, ouveis iessoai eslas seiias e esles vaIes
con os Ianenlos dos despiezados que a seguen. No esl nuilo Ionge daqui
un slio, onde h quase duas dzias de faias aIlas, e nenhuna que deixe de lei
giavado na casca o none de MaiceIa, e naIgunas una coioa giavada poi cina
do none, cono se expiessanenle assin decIaiaia o ananle, que MaiceIa a
neiece e a aIcana de loda a foinosuia hunana. Aqui suspiia un pasloi, aIi se
queixa oulio, acoI se ouven anoiosas canes, paia oulia paile desespeiadas
endechas. TaI h, que passa lodas as hoias da noile senlado ao pe de aIguna
azinheiia ou penha, e aIi, sen piegai os choiosos oIhos, enlevecido e
lianspoilado en seus pensanenlos, o acha de nanh o SoI. L laI h lanlen,
que, sen dai vaga nen liegua aos seus suspiios, no neio do aidoi da nais
enfadosa sesla do Veio, eslendido solie a aidenle aieia, envia suas queixas ao
piedoso Ceu. Desles e daqueIes, e daqueIes e desles, Iivie e desenfadadanenle
vai liiunfando a foinosa MaiceIa. Todos ns oulios, que a conhecenos,
eslanos a espeia de vei en que vii a paiai sua aIliveza, e quen sei o diloso
que donine ao calo condio lo iigoiosa, e se goze de Iindeza lo peifeila. Ioi
sei ludo que deixo conlado veidade lo aveiiguada, enlendo que lanlen o e o
que o nosso zagaI ouviu que se dizia da causa da noile de Ciisslono. L assin
vos aconseIho Senhoi, no deixeis de assislii ananh ao enleiio, que h-de sei
nuilo paia vei, poique os anigos de Ciisslono so nuilos, e daqui ao Iugai
onde eIe nandou que o enleiiassen no disla neia Iegua.
- No ne hei-de descuidai - disse D. Quixole - e agiadeo-vos o goslo que
ne haveis dado con a naiiao de lo saloioso conlo.
- L ainda eu no sei a nelade dos casos sucedidos aos ananles de MaiceIa
- iepIicou o calieiio - nas no eia inpossveI enconliainos ananh peIo
caninho aIgun pasloi que no-Ios dissesse. L poi agoia, len sei que vos vades
doinii delaixo de leIha, poique o seieno vos podeiia fazei naI a feiida, poslo
que o neu ienedio e laI, que no lendes nuilo de que vos ieceai.
Sancho Iana, que j dava ao Dialo o lo esliiado faIai do calieiio, fez
poi sua paile diIigncia paia que o ano fosse peinoilai na choa de Iedio.
Assin o fez D. Quixole, e o nais da noile o Ievou en neniias de sua Sia.
DuIcineia, a inilao dos nanoiados de MaiceIa.
Sancho Iana I se aconodou enlie Rocinanle e o seu junenlo, e doiniu,
no cono ananle desfavoiecido, seno cono honen nodo a couces.




.&!/(0*+ S###

%A J23 B3 7T @;A 69 86B9 76 I6B4956 $6583C6Q 89A 92459B B283BB9B


MaI que o dia coneou a apaiecei nas vaiandas do Oiienle, quando dos
seis calieiios cinco se Ievanlaian, e foian despeilai a D. Quixole, e peigunlai-
Ihe se eslava ainda iesoIvido a ii vei o fanoso enleiio de Ciisslono, que,
sendo assin, eIes Ihe faiian conpanhia.
D. Quixole, que oulia coisa no desejava, Ievanlou-se, e oidenou a Sancho
que apaieIhasse o Rocinanle e aIlaidasse o luiio con piesleza, o que eIe fez, e
assin se puseian Iogo lodos a caninho.
No linhan andado un quailo de Iegua, quando, ao aliavessaien una
senda, viian vii paia eIes olia de seis pasloies veslidos con peIicos negios, e
as caleas coioadas con giinaIdas de cipiesle e anaigoso eIoendio, e
enpunhava cada un sua vaia giossa, vindo no nesno iancho dois fidaIgos a
cavaIo, paia de joinada nuilo len veslidos, e con lis noos, que a pe os
aconpanhavan.
Logo que chegaian uns aos oulios, saudaian-se coilesnenle de paile a
paile, e, peigunlando-se nuluanenle paia onde ian, souleian que lodos eIes
ian paia o Iugai do enleiio, e assin, deian en caninhai de paiceiia. Un dos
de cavaIo disse paia o conpanheiio:
- Iaiece-ne, Si. VivaIdo, que havenos de dai poi len enpiegada a
denoia que liveinos en vei esle fanoso enleiianenlo, que len fanoso no
pode eIe deixai de sei, segundo as eslianhezas que esles pasloies nos ln
conlado, lanlo do noilo, cono da pasloia sua honicida.
- Ainda acho eu lanlen - iespondeu VivaIdo -, no s un dia gaslaia eu,
seno ale qualio, peIo inleiesse de piesenciai esla novidade.
Ieigunlou-Ihe D. Quixole o que eia que linhan ouvido de MaiceIa e
Ciisslono. Respondeu-Ihe un dos caninhanles, que de nadiugada se linhan
enconliado con aqueIes pasloies, e, peIos leien vislo en conceilo de lanlo
desconsoIo, Ihes linhan peigunlado a iazo poi que ian daqueIa naneiia.
Conlaia-Iha un deIes, encaiecendo-Ihes a eslianha condio e foinosuia de
una pasloia chanada MaiceIa, os anoies de nuilos que a iequeslavan, e a
noile daqueIe Ciisslono, a cujo sainenlo ian. IinaInenle, confiinou sen
disciepncia o nesno que j o Iedio havia conlado a D. Quixole.
Desla pilica passou-se a oulia, peigunlando o que se chanava VivaIdo
ao nosso fidaIgo, poi que nolivo andava ainado daqueIa naneiia, poi leiia lo
pacfica.
- O exeicido que piofesso - iespondeu D. Quixole - no ne deixa
joinadeai de oulia naneiia. O lon passadio, o iegaIo e o descanso invenlaian-
se paia os coilesos ninosos, nas o lialaIho, o desassossego e as ainas
fizeian-se paia aqueIes que o nundo chana cavaIeiios andanles, dos quais eu,
ainda que indigno, sou un, e o nnino de lodos.
Apenas laI Ihe ouviian, ficaian-no desde Iogo lendo poi desconceilado
do juzo, e, paia exanin-Io neIhoi, e ieconhecei que geneio de desvaiio eia o
seu, loinou VivaIdo a peigunlai-Ihe, que vinhan a sei cavaIeiios andanles.
- Nunca Ieian Vossas Meics - iespondeu D. Quixole - os anais e hisliias
de IngIaleiia, que lialan das fanosas faanhas do iei Ailui, a quen geiaInenle
en nosso ionance casleIhano chananos o Rci Ar|us, e de quen e liadio,
anliga e conun en lodo aqueIe ieino da Ci-ielanha, que no noiieu, nas
sin que poi aile de encanlanenlo se conveileu en coivo, e que, andando os
lenpos, h-de oulia vez ieinai, iecoliando o seu ieino e ceplio, sendo poi esla
iazo que ninguen e capaz de piovai que desde enlo ale hoje ingIs nenhun
lenha noilo coivo` Iois len, en lenpo daqueIe lon iei, foi insliluda aqueIa
fanosa Oiden dos CavaIeiios da TvoIa Redonda, e ocoiieian (cono
ponluaInenle aIi se conla) os anoies de D. Lanaiole do Lago con a iainha
Cinevia, sendo neIes nedianeiia e saledoia aqueIa lo honiada D.
Quinlanhona, de onde piocedeu aqueIe lo salido ionance, e lo decanlado
en nossa Lspanha, de:

Nunca fcra cata|circ
dc danas |ac ocn scrtidc
ccnc fcra |anarc|c
dc 8rc|anna arrioadic,

con loda a nais seiie, lo doce e suave, das suas anoiosas e foiles
faanhas. Iois desde enlo se foi de no en no diIalando aqueIa oiden de
cavaIaiia, poi nuilas e diveisas pailes do nundo. NeIa foian fanosos, e
conhecidos poi seus feilos o vaIenle Anadis de CauIa, con lodos os seus fiIhos
e nelos ale a quinla geiao, o vaIoioso IeIisnaile de Hiicnia, o nunca assaz
Iouvado Tiianle-eI-Ianco, e quase j en nossos dias vinos, ouvinos, e
lialnos, ao invencveI e geneioso cavaIeiio D. eIianis da Ciecia. Oia aqui
esl, neus Senhoies, o que e sei cavaIeiio andanle, e o que iefeiido lenho e a
oiden da sua cavaIaiia, na quaI (cono lanlen j disse) eu, ainda que pecadoi,
fiz piofisso, e o nesno que piofessaian os cavaIeiios nencionados piofesso
eu lanlen, poi isso ando poi eslas soIides e descanpados luscando as
avenluias, con nino deIileiado de ofeiecei o neu liao e a ninha pessoa a
nais peiigosa que a soile ne depaiai, en ajuda dos fiacos e necessilados.
Ioi ludo islo, acalaian os ouvinles de se inleiiai da faIla de juzo de D.
Quixole, e da especie de Ioucuia que o doninava, do que os lonou a nesna
adniiao, que a lodos os que peIa piineiia vez a piesenciavan.
VivaIdo, que eia sujeilo nuilo discielo e de genio aIegie, paia suavizai o
faslio do pouco espao que dizian Ihes ieslava ainda paia andai ale a seiia da
sepuIluia, quis dai-Ihe ocasio paia que Ievasse poi dianle os seus desalinos, e
disse-Ihe:
- Iaiece-ne, Senhoi CavaIeiio, que a piofisso de Sua Meic e das nais
apeiladas que h no nundo, e peisuado-ne de que nen a dos fiades cailuxos e
lo iigoiosa.
- To iigoiosa laIvez que o seja - iespondeu o nosso D. Quixole -, poien,
lo necessiia, duvido nuilo, poique, se se h-de dizei loda a veidade, no faz
nenos o soIdado que execula o que Ihe nanda o capilo, do que o pipiio
capilo, que Iho oidena. Venho a dizei que os ieIigiosos, con loda a paz e
sossego, peden ao Ceu o len da Teiia, e ns, os soIdados e cavaIeiios,
execulanos o que eIes s iequeien, poique a defendenos con o vaIoi do nosso
liao, e ao fio da nossa espada, no delaixo de leclo, nas en canpo
descoleilo, ofeiecidos en aIvo aos insofiidos iaios do SoI do Veio, e aos
aiiepiados geIos do Inveino. Desle nodo, sonos ninislios de Deus na Teiia, e
liao peIo quaI se execula no nundo a Sua juslia. L cono as coisas da gueiia,
e as conceinenles a eIas, no se poden pi en execuo seno suando,
cansando e lialaIhando excessivanenle, segue-se que os que a piofessan ln
sen dvida naioi lialaIho que os oulios, que en sossegada paz eslo pedindo
a Deus que favoiea aos que poden pouco. No queio eu dizei (nen peIo
pensanenlo ne passa) que e lo lon eslado o de cavaIeiio andanle, cono o de
ieIigioso na sua cIausuia, s queio infeiii que islo que eu padeo e sen
conpaiao nais lialaIhoso e apeiieado, nais faninlo e sedenlo, niseiveI,
iolo, e lichoso, pois e ceilssino que os cavaIeiios andanles passados conlavan
nuilas avenluias iuins no decuiso de suas vidas, e, se aIguns chegavan a sei
inpeiadoies, peIo esfoio do seu liao, a fe que laslanle suoi e sangue Ihes
cuslou, e se aqueIes, que a lais giaus suliian, houvessen faIlado encanladoies
e slios paia os ajudaien, len defiaudados leiian ficado de suas espeianas.
- Desse paiecei lanlen eu sou - disse o caninhanle - nas h una coisa,
enlie oulias nuilas, que ne desloa da loa iazo nos cavaIeiios andanles, e e,
que, vendo-se en ocasio de coneleien una giande e peiigosa avenluia, en
que a vida Ihes vai nun fio, nunca nesses apuiados Iances se Ienlian de
enconendai-se a Deus, cono quaIquei oulio ciislo, a que se enconendan e as
suas danas, con lanla nsia e devoo, cono se o Deus fossen eIas, o que paia
nini cheiia o seu lanlo a coisas de pago.
- Senhoi neu - disse D. Quixole -, isso e que poi naneiia nenhuna pode
deixai de sei assin, e naI iiia ao cavaIeiio andanle que oulia coisa fizesse. Islo
e j uso auloiizado, e posse veIha na cavaIaiia andanlesca, a salei: que, se o
cavaIeiio andanle, ao aconelei aIgun giande feilo de ainas, livesse a sua
senhoia dianle, poiia neIa os oIhos lianda e anoiosanenle, cono pedindo-Ihe
que o favoiecesse no duvidoso lianse en que se ia enpenhai, e, ainda que
ninguen o ouvisse, eslaiia oliigado a piofeiii paIavias enlie denles, con as
quais de lodo o coiao se Ihe enconendasse, do que venos inuneiveis
exenpIos nas hisliias. No se h-de enlendei poi islo que ho-de deixai de
enconendai-se a Deus, que lenpo e Iugai Ihes fican paia o fazeien no decuiso
do confIilo.
- Seja assin - iespondeu o oulio - nas ainda ne fica un escipuIo. Muilas
vezes lenho Iido que se liavan dilos enlie dois andanles cavaIeiios, que de
paIavia en paIavia se Ihes chega a acendei a cIeia, voIlan os cavaIos, lonan
o canpo, e paia Iogo, sen nais nen nenos, a lodo o podei deIes, lonan a
enconliai-se, e no neio da coiiida se enconendan as suas danas. O que do
ieconlio cosluna iesuIlai e que un cai peIas ancas do cavaIo, passado de paile
con a Iana do oulio, e ao oulio sucede lanlen, que, a no se agaiiai as ciinas
do seu, no pudeia deixai de vii lanlen a leiia. No sei cono o noilo podeiia
lei azo paia se ieconendai a Deus no decuiso de lo aceIeiado feilo. MeIhoi
foia, que as paIavias, que na caiieiia gaslou en se enconendai a sua coilejada,
as enpiegasse no que eslava oliigado cono ciislo. L denais, eu lenho paia
nin, que nen lodos os cavaIeiios andanles ho-de lei danas a quen se
enconenden, poique nen lodos seio enanoiados.
- Nisso e que vai o eiio - iespondeu D. Quixole -, digo que no pode
exislii cavaIeiio andanle sen dana, poique lo pipiio e naluiaI assenla nos
que o so seien enanoiados, cono no ceu o lei eslieIas, e onde con efeilo se
viu nunca hisliia de cavaIeiio andanle sen anoies` Se os no livesse, no foia
lido poi Ieglino cavaIeiio, seno poi laslaido, e que enliou na foilaIeza da
dila cavaIaiia no peIa poila, nas poi aIguna fiesla cono Iadio.
- Apesai de ludo - iepIicou o caninheiio - paiece-ne (se len ne Ienlia)
lei Iido que D. CaIaoi, iino do vaIoioso Anadis de CauIa, nunca leve dana
en pailicuIai a quen pudesse enconendai-se, e nen poi isso foi lido en
nenos conla, e foi nuilo vaIenle e fanoso cavaIeiio.
Ao que iespondeu o nosso D. Quixole:
- Senhoi neu, una andoiinha s no faz Iiinaveia, quanlo nais, que eu
sei que esse cavaIeiio eslava secielanenle enanoiado, e nuilo enanoiado, e,
denais, aquiIo de queiei len a lodas quanlas Ihe paiecian len a eIe eia genio
seu, e no Ihe podia iesislii. Mas, afinaI de conlas, aveiiguado esl j que linha
s una a quen fizeia senhoia do seu aIvediio, e a quen se enconendava a
nido e nuilo secielanenle, poique linliava de sisudo cavaIeiio.
- Vislo isso, sendo essenciaI que lodo o cavaIeiio h-de sei poi foia
enanoiado - disse o oulio - lanlen o e, poi sei da piofisso, e a no sei que
Vossa Meic capiiche en sei lo de segiedo cono D. CaIaoi, con o naioi
enpenho Ihe iogo, en none de loda a conpanhia, e no neu pipiio, nos diga o
none, pliia, quaIidade, e foinosuia da sua dana, dilosa se juIgaiia eIa de que
o nundo lodo souleia que e anada e seivida poi un laI cavaIeiio cono Vossa
Meic paiece.
Aqui soIlou D. Quixole un giande suspiio, e disse:
- No podeiei afiinai se a ninha doce ininiga gosla, ou no, de que o
nundo saila que eu a siivo. S posso dizei, en iesposla ao que lo
iespeilosanenle se ne pede, que o seu none e DuIcineia, sua pliia Toloso, un
Iugai da Mancha, a sua quaIidade h-de sei, peIo nenos, piincesa, pois e iainha
e Senhoia ninha, sua foinosuia solie-hunana, pois neIa se ieaIizan lodos os
inpossveis e quineiicos aliilulos de foinosuia, que os poelas do as suas
danas, seus caleIos so ouio, a sua lesla canpos eIsios, suas solianceIhas
aicos ceIesles, seus oIhos sis, suas faces iosas, seus Ilios coiais, peioIas os
seus denles, aIalaslio o seu coIo, ninoie o seu peilo, naifin as suas nos,
sua liancuia neve, e as pailes que a visla hunana liaz encoleilas a
honeslidade so lais (segundo eu conjecluio) que s a disciela consideiao
pode encaiec-Ias, sen podei conpai-Ias.
- Lslinaianos salei a sua Iinhagen, piospia e nolieza - iepIicou
VivaIdo.
Ao que D. Quixole iespondeu:
- No e dos anligos Cicios, Caios e Cipies ionanos, nen dos nodeinos
CoIonas e Uisinos, nen dos Moncadas e Requesenes, de CalaIunha, nen dos
ReleIas e ViIanovas, de VaIncia, IaIafozes, Nuzas, Rocaleilis, Coieias, Linas,
AIages, Uiieas, Iozes e Cuiias, de Aiago, Ceidas, Maniiques, Mendonas e
Cusnes, de CasleIa, AIencaslies, IaIhas e Meneses, de IoilugaI, poien
descende dos de Toloso da Mancha, Iinhagen, se len que nodeina, laI, que
pode dai geneiosa iaiz as nais iIuslies fanIias dos vindouios secuIos. L no
ne iepIiquen a islo, a no sei con as condies que ps Ceivino ao pe do
liofeu das ainas de OiIando, que dizia:

....... Ningucn as ncta
quc cn|rar nac pcssa ccn Rc|dac cn prcta.

- Se len que o neu sangue e dos ncIilos Cachopins de Laiedo -
iespondeu o caninhanle -, no ne alieveiei a confionl-Io con o dos de Toloso
da Mancha, ainda que, paia dizei loda a veidade, seneIhanle apeIido ainda ale
hoje no lenha chegado aos neus ouvidos.
- ApeIido seneIhanle a esle, len o podeieis dizei - iepIicou o cavaIeiio D.
Quixole.
Con giande aleno ian esculando lodos os nais o diIogo dos dois, e ale
os nesnos calieiios e pasloies conheceian a excessiva faIla de juzo de D.
Quixole. Sonenle Sancho e que pensava sei veidade ludo que o ano dizia, aIis
quen eIe eia, e lendo-o conhecido de nascena, en que punha aIguna dvida
eia ciei naquiIo da Iinda DuIcineia deI Toloso, poique nunca laI none nen laI
piincesa Ihe havia chegado a nolcia, en sei Toloso lo a leiia da leiia deIe.
Neslas pilicas ian, quando viian que na queliada de dois nonles aIlos
vinhan uns vinle pasloies, lodos con peIicos de I piela e coioados de
giinaIdas, que (peIo que depois se ieconheceu) eian unas de leixo, oulias de
cipiesle.
Lnlie seis deIes liazian unas andas coleilas de nuila diveisidade de
fIoies e ianos.
Vendo aquiIo un dos calieiios, disse:
- Os que aIi vn so os que liazen o coipo de Ciisslono, e ao pe daqueIa
nonlanha e o Iugai onde eIe oidenou que o sepuIlassen.
Deian-se poilanlo piessa en chegai, e foi a lenpo, que j os que vinhan
linhan poslo as andas en leiia e qualio deIes eslavan cavando a sepuIluia ao
Iado de una penha.
Receleian-se uns aos oulios coilesnenle, e Iogo D. Quixole e os que
vinhan con eIe se puseian a consideiai as andas, e neIas descoliiian,
ananliIhado con fIoies, un defunlo veslido de pasloi, de idade (ao paiecei) de
liinla anos, que, apesai da noile, nosliava que en vida havia sido de ioslo
foinoso e disposio gaIhaida. A ioda de si linha nas nesnas andas aIguns
Iivios e papeis, uns aleilos e oulios fechados, e lanlo os que aquiIo
conlenpIavan, cono os que aliian a cova e lodos os nais que aIi eian,
guaidavan un naiaviIhoso siIncio, ale que un dos que liouxeian o noilo
disse paia oulio:
- Repaia len, Anlisio, se sei aqui o Iugai que disse Ciisslono, pois
queieis que lo ponluaInenle se cunpia o que deleininou.
- L esle nesno - iespondeu Anlisio -, que nuilas vezes aqui ne conlou
o neu desdiloso anigo a hisliia da sua desgiaa. Aqui ne disse eIe, que viu
peIa piineiia vez aqueIa ininiga noilaI da iaa hunana, e foi lanlen aqui,
que peIa piineiia vez Ihe decIaiou seu pensanenlo lo honeslo cono
enanoiado, e aqui, finaInenle, foi a Ilina vez que MaiceIa o acalou de
desenganai do seu desden, de nodo que leininou a liagedia da sua vida
niseiveI. Ioi isso aqui foi, en neniia de lanlas desdilas, que eIe deleininou
que o deposilassen nas enlianhas do eleino esquecinenlo.
VoIlando-se paia D. Quixole e paia os assislenles, piosseguiu, dizendo:
- Lsle coipo Senhoies, que eslais vendo con oIhos piedosos, foi
deposiliio de una aIna en que o Ceu enceiiou infinila paile das suas
iiquezas. Lsse e o coipo de Ciisslono, que foi nico en engenho, nico en
coilesia, exlieno en genliIeza, fenix na anizade, nagnfico sen seno, giave
sen piesuno, aIegie sen laixeza, e, finaInenle, piineiio en ludo que e sei
lon, e sen segundo en ludo que e sei desafoilunado. Quis len, foi
aloiiecido, adoiou, foi despiezado, iogou a una feia, inpoilunou a un
ninoie, coiieu alis do venlo, deu liados a soIido, seiviu ao
desagiadecinenlo, e aIcanou poi pienio sei despojo da noile no neio da
caiieiia da sua vida, a quaI deu fin una pasloia, a quen eIe piocuiava
eleinizai paia que vivesse na neniia das genles, o que len podeiian nosliai
esses papeis que eslais vendo, se eIe ne no livesse ieconendado que os
enliegasse ao fogo Iogo que o seu coipo livesse sido dado a leiia.
- Maioi iigoi e ciueIdade usaieis vs con eIes - disse VivaIdo - que o seu
nesno dono, pois no e juslo nen aceilado se cunpia a vonlade de quen
oidena o que e lo foia de lodo o discoiiei assisado, e eiiado andaiia Auguslo
Cesai, se consenlisse en que se execulasse o que o divino Manluano linha
ieconendado no seu leslanenlo. Ioilanlo, Si. Anlisio, j que dais o coipo do
vosso anigo a leiia, no queiiais dai lanlen os seus esciilos ao esquecinenlo.
LIe oidenou, cono agiavado, o que no e len que vs cunpiais poi
indisciio. Iazei anles, dando a vida a esles papeis, que fiquen paia lodo
senpie Ienliando a ciueIdade de MaiceIa, paia exenpIo aos que vieien, que
se apailen e fujan de caii en seneIhanles despenhadeiios. Lu e quanlos aqui
sonos j salenos a hisliia desle vosso enanoiado e aliiluIado anigo, assin
cono salenos a vossa IeaIdade, a ocasio da sua noile e a sua Ilina vonlade.
De loda esla IanenlveI hisliia se pode concIuii quanla no foi a ciueza de
MaiceIa, o anoi a sua vlina, o exlieno do vosso len queiei, e o fin a que vo
dai os que a iedea soIla coiien peIa senda que o anoi desvaiiado Ihes alie
dianle dos oIhos. Onlen a noile soulenos a calsliofe de Ciisslono, e que
nesle Iugai havia de sei enleiiado, e assin, poi cuiiosidade e Islina, deixnos
o caninho en que anos, e assenlnos en vii vei poi nossos oIhos o que lanlo
nos linha consleinado quando o ouvinos, e en paga desla paixo e do desejo
que en ns oulios nasceu de ienediainos o que pudessenos, le ioganos,
discielo Anlisio (ao nenos eu lo supIico da ninha paile), que, deixando de
aliasai esles papeis, ne consinlas Ievai aIguns deIes.
Sen espeiai iesposla do pasloi, eslendeu a no, e lonou aIguns dos que
nais peilo Ihe eslavan.
Vendo aquiIo, Anlisio, disse:
- Ioi coilesia, senhoi neu, consenliiei que fiqueis con os que lonasles,
nas cuidaides que ho-de deixai de aidei os que ieslan e pensanenlo vo.
VivaIdo, que desejava vei o que os papeis iezavan, aliiu Iogo un deIes e
viu que linha poi lluIo: Cano Desespeiada.
Ouviu Anlisio, e disse:
- Lsse e o Ilino papeI que o sen-venluia escieveu, e paia que vejais,
Senhoi, o exlieno en que o linhan as suas desgiaas, Iede-o de nodo que
sejais ouvido, len vos dai lenpo a denoia de se aliii a sepuIluia.
- Da neIhoi vonlade o faiei - iespondeu VivaIdo. L cono lodos os
ciicunslanles linhan o nesno desejo, puseian-se-Ihe en deiiedoi, e eIe, Iendo
en voz cIaia, viu que faIava assin:




.&!/(0*+ S#-

+:73 B3 IU3A 9B M35B9B 73B3BI35679B 79 I6B495 73@2:49Q 89A 92459B
;AI53M;B49B B283BB9B


Pcis dcscjas, cruc|, quc sc puo|iquc
dc occa cn occa, c t4 dc gcn|c cn gcn|c,
dc |cu rigcr a nunca tis|a fcra,

farci quc c ncsnc infcrnc ccnuniquc
a cs|c pci|c af|i|c un scn tccncn|c,
c a ninna tcz c usua| cs|i|c |cra.

| a par dc ncu dcscjc, quc sc csfcra
a ccn|ar ninna dcr c |uas faannas,
da tcz |crritc| orc|ar4 c accn|c,
c nc|c cntc||cs pcr naicr |crncn|c
pcdacs dcs|as niscras cn|rannas.

|scu|a, pcis, c prcs|a a|cn|c cutidc,
nac a aprazitcis scns, sin ac ruidc,
quc dcsdc c aoisnc dc ncu |ris|c pci|c,
corigadc dc indcni|c dc|iric,
sai para ncu nar|iric c |cu dcspci|c.

O rugir dc |cac, dc |coc fcrc
c u|u|ar |cncrcsc, c si|tc ncrrcndc
da cscancsa scrpcn|c, c fcrnid4tc|

scn dc a|gun ncgrc ncns|rc, c grasnc aus|crc
da gra|na, atc dc agcurc, c nar fcrtcndc
cn |u|a cun |ufac inccn|ras|4tc|,

dc j4 tcncidc |curc c inanans4tc|
oranidc, cs ais da |uguorc rc|inna
na tiutcz, c ccns|crnadc can|c
dc aocrrccidc nccnc, a par ccn pran|c
dc infcrnc |cdc, sccn na dcr ninna,

c saia ccn cs|a a|na cxaspcrada
una cxp|csac dc nusica a|crrada,
dc ccnfusac para cs scn|idcs |cdcs,
pcis a pcna cruc| quc cn nin padcc
pcdc ccn scu cxccssc cs|ranncs ncdcs.

Dc ccnfusac |ananna cccs scn|idcs
pc|as praias dc Tcjc nac rcssccn,
ncn dc 8c|is ncs |cdcs c|itcdcs,

pcr a|i ncus qucixuncs csparzidcs
pcr catcrnas c pcnnas nac ccccn
para c nundc cs |crtcis ncus scgrcdcs,

tac pcr cscurcs ta|cs, pcr dcgrcdcs
dc crnas praias a nunanc |ra|c a|ncias,
cu pcr cndc janais sc cnxcrguc dia,
cu pc|a scca |ioia, cndc sc cria
tcncncsa ra|c dc pragas fcias,

quc inda quc ncsscs p4rancs scn |crnc
ningucn nc cscu|c cs ais dc pci|c cnfcrnc,
ncn cua c |cu rigcr |ac scn scgundc,
pcr priti|cgic dc ncus cur|cs fadcs
scrac |ctadcs acs ccnfins dc nundc.

Sac tcncnc cs dcsdcns, una suspci|a,
cu tcrdadcira cu fa|sa, dcscspcra,
c cs zc|cs na|an ccn rigcr nais fcr|c.

Auscncia |arga a ncr|c ncs sujci|a,
ccn|ra un |cncr c|tidc nac sc cspcra
rcncdic nc cspcrar di|csa scr|c.

Nc fundc dissc |udc n4 ccr|a a ncr|c,
nas cu (ni|agrc nunca tis|c!)
titc zc|csc, auscn|c, dcsdcnnadc, c ccr|c
das suspci|as a quc anda c pci|c aocr|c,
c dc c|tidc cn quc c fcgc cn dcorc atitc.

| cn|rc |an|c |crncn|c, ac ncu dcscjc
ncn una |uz dc a|itic ac |cngc tcjc,
ncn j4 scqucr fingi-|a cn nin prccurc,
an|cs, para rcquin|c dc qucrc|a,
cs|ar scn c|a c|crnancn|c jurc.

Pcdc-sc jun|ancn|c, pcrtcn|ura,
cspcrar c |cncr? | cndc cs |cncrcs
|cn nais razac quc a csp'ranca, n4-dc cspcrar-sc?

Dcoa|dc cs c|ncs fur|c a sina cscura,
pc|as fcridas da|na cs scus ncgrcrcs
nac ccssan un ncncn|c dc ncs|rar-sc.

Qucn pcdc a dcsccnfiana rccusar-sc,
quandc |ac c|arancn|c sc cs|ac tcndc
cs dcsdcns c cs nc|itcs dc suspci|as?
Ai tcrdadcs cn f4ou|as dcsfci|as!
ai canoic infaus|c, |as|incsc, ncrrcndc!

O dc rcinc dc ancr crcs |irancs
zc|cs! dai-nc un punna|, dcsdcns insancs,
un oarac! un oarac! scr|c crua,
cc|coras |ua u||ina ti|cria,
nac n4 ncncria a|rcz igua| a |ua.

|u cnfin ncrrc c pcrquc nunca cspcrc
quc a ncr|c nc rcssara c na| da tida,
pcrsis|irci na ninna fan|asia.

Dirci quc anda accr|adc qucn prcfcrc
a |udc c ocn-qucrcr, quc a nais rcndida
a|na c a quc dc nais |itrc sc g|cria.

Dirci quc a ninna a|gcz nac acnc inpia
scnac quc dc a|na, qua| dc ccrpc, c oc|a,
quc cu |cnnc a cu|pa, cu sc, dc sua fcrcza,
quc cs na|cs quc ncs causa ccn ccr|cza
nac sc cp5cn ac |ac jus|c inpcric dc|a.

Ccn cs|a crcna c un rigcrcsc |ac,
da ncr|c acc|crandc c cx|rcnc passc,
a quc nc nac scus dcsprczcs ccndcnadc,
darci pcndcn|c ac tcn|c ccrpc c a|na
scn |curc cu pa|na dc cu|rc c nc|ncr fadc.

Ccn |an|as scn-raz5cs, puscs|c c|ara
a causa pcr quc cdcic c cnjci|c a tida,
c pc|as prcprias nacs a |anc fcra.

Dc |udc ncjc razac sc |c dcpara,
prcfunda c pccnncn|a cra a fcrida,
dc nac nais a scfrcr nc cxinc agcra.

Sc pcr di|a ccnncccs ncs|a ncra
quc c c|arc ccu dcs c|ncs |cus fcrncscs
nac c razac quc cu |uroc, cti|a c pran|c,
|udc quc pcr |i dci nac ta|c |an|c
quc nc pagucs ccn c|ncs |acrincscs.

An|cs a rir na ccasiac funcs|a
ncs|ra quc cs|c ncu fin c |ua fcs|a.
|cucc c qucn ac|arar-|c assin sc a|rctc,
saocndc scr-|c a ansia nais qucrida
quc a ncgra tida nc |crninc cn orctc.

Vindc, scdcs dc Tan|a|c, pcncdc
dc Sisifc, atc a|rcz quc rcis a Ticic,
tcn, rcda dc |gic ccn girc c|crnc,

Vindc a nin, tindc a rnin, nac c j4 ccdc
|ar|4rcc ncrrcr dc nais cruc| sup|icic,
urnas dc inpias irnas, cansadc |nfcrnc.

Quan|cs scfrcn |crncn|c nais in|crnc,
tcjan quc igua| c4 dcn|rc nc |raoa|na,
c sc a suicida cxcquias sac dctidas,
can|cn-nas cn tcz oaixa, c ocn scn|idas,
ac ncr|c, a qucn fa||cu a|c ncr|a|na.

| c pcr|circ infcrna| dcs |rcs scno|an|cs,
cccs cu|rcs ncns|rcs ni| cx|ratagan|cs,
sc||cn-nc c De piofundis, pcis cn|cndc
scr cs|a a pcnpa unica dctida
dc anan|c suicida ac casc ncrrcndc.

Canac dcscspcrada, nac |c qucixcs
quandc a cncrar na sc|idac nc dcixcs,
sc a g|cria dc|a nc ncu na| ccnsis|c,
c c pcrdincn|c ncu |nc |raz tcn|ura,
j4 ninna scpu||ura c ncncs |ris|c.

en paieceu aos ouvinles a cano de Ciisslono, ainda que o Ieiloi
disse, que a achava dissonanle do que linha ouvido do iecalo e londade de
MaiceIa, poique nos veisos o auloi se queixava de zeIos, suspeilas, e de
ausncia, ludo en nenoscalo do lon ciedilo e fana de MaiceIa. Ao que
Anlisio iespondeu cono quen eia saledoi dos nais escondidos
pensanenlos do anigo:
- Senhoi, paia salisfao dessa dvida, haveis de salei que, ao lenpo en
que o infeIiz islo escieveu, eslava ausenle de MaiceIa, de quen se linha
apailado poi vonlade, a vei se a ausncia usaiia con eIe o que len poi
coslune, e poique ao nanoiado ausenle no h coisa que o no desassossegue,
nen lenoi que Ihe no chegue, assin a Ciisslono o iaIavan os zeIos
inaginados, e as suspeilas, cono se foian veidades. L con islo j fica iIeso o
ciedilo que a fana piegoa da londade de MaiceIa, a quen nen a nesna inveja
pode pi pecha aIguna, a excepo de sei ciueI, un pouco aiioganle, e nuilo
desdenhosa.
- L veidade - iespondeu VivaIdo.
L, queiendo Iei oulio papeI dos que havia saIvado do fogo, veio alaIh-Io
una viso naiaviIhosa (que laI se iepiesenlava) a quaI apaieceu aIi
inopinadanenle.
Ioi cina da penha, a cujo sope se cavava a sepuIluia, apaieceu a pasloia
MaiceIa, lo foinosa, que ale a sua fana escuiecia. Os que ainda a no linhan
vislo encaiavan neIa con adniiao e siIncio, e os que j eslavan
acoslunados a v-Ia no ficavan nenos alnilos que os oulios. Anlisio,
lanlo cono a avislou, disse nun npelo de indignao:
- Vens expeiinenlai, feio lasiIisco desles nonles, se con a lua piesena
veileio ainda sangue as feiidas desle niseiveI, a quen a lua ciueIdade liiou a
vida` Ou vens vangIoiiai-le, conlenpIando as ciueis faanhas da lua ndoIe`
Ou desejas olseivai dessa aIluia, cono Neio o incndio de Rona, os efeilos da
lua lailaiidade` Ou pisai aiioganle esle desasliado cadvei, cono a ingiala
fiIha fez ao de Seivio TIio` Diz j a que vens, ou o que e que nais le agiada,
que poi eu salei que os pensanenlos de Ciisslono nunca en vida deixaian
de le oledecei, faiei que, ainda depois da sua noile, poi eIe le oledean os que
se chanaian, e foian seus anigos.
- No venho, Anlisio, a nada disso que dizes - iespondeu MaiceIa -,
venho s a defendei-ne, e nosliai quo foia de iazo andan lodos os que ne
cuIpan do que penan, e da noile de Ciisslono. Ioi isso, iogo a quanlos aqui
sois ne alendais, que no sei necessiio nuilo lenpo, nen nuilas paIavias,
paia peisuadii de lo cIaia veidade os assisados. Iez-ne o Ceu foinosa,
segundo vs oulios encaieceis, e lanlo, que no esl en vossa no o iesisliides-
ne, e, peIo anoi que ne nosliais, dizeis (e ale supondes) que esleja eu
oliigada a coiiespondei-vos. Con o naluiaI enlendinenlo que Deus ne deu,
conheo que loda a foinosuia e anveI, nas no enlendo, que en iazo de sei
anada seja oliigada a anai, podendo ale dai-se que seja feio o nanoiado da
foinosuia. Oia sendo o feio aloiiecveI, fica nuilo inpipiio o dizei-se:
queio-le poi foinosa, e lu, ainda que eu o no seja, deves lanlen anai-ne.
Mas, ainda supondo que as foinosuias sejan de pailes iguais, nen poi isso
ho-de coiiei iguais os desejos, poique nen lodas as foinosuias calivan,
aIgunas aIegian a visla, sen iendeien as vonlades. Se lodas as leIezas
enanoiassen e iendessen, seiia un andaien as vonlades confusas e
desencaninhadas, sen saleien en que havian de paiai, poique, sendo
infinilos os oljeclos foinosos, infinilos havian de sei os desejos, e, segundo eu
lenho ouvido dizei, o veidadeiio anoi no se divide e deve sei voIunliio e
no foiado. Sendo islo assin, cono juIgo que e, poique exigis, que ienda a
ninha vonlade poi foia, oliigada s poi dizeides que ne queieis len` Dizei-
ne: se, assin cono o Ceu ne fez foinosa, ne fizeia feia, seiia juslo queixai-ne
eu de vs poi ne no anaides` L denais, deveis consideiai que eu no escoIhi
a foinosuia que lenho, que, laI quaI e, o Ceu na deu gialuilanenle, sen eu a
pedii nen a escoIhei, assin cono a vloia no h-de sei cuIpada da peonha
que len, poslo nalai con eIa, en iazo de Ihe lei sido dada peIa Naluieza, lo-
pouco neieo eu sei iepieendida poi sei foinosa, que a foinosuia na nuIhei
honesla e cono o fogo apailado, ou cono a espada aguda, que nen eIe queina,
nen eIa coila a quen se Ihes no apioxina. A honia e as viiludes so adoinos
da aIna, sen os quais o coipo no deve paiecei foinoso, ainda que o seja. Iois
se a honeslidade e una das viiludes que ao coipo e aIna nais adoinan e
afoinosenlan, poique h-de peid-Ia a que e anada poi foinosa, paia
coiiespondei a inleno de quen, s poi seu goslo, con lodas as suas foias e
indsliias, aspiia a que a peica` Lu nasci Iivie, e paia podei vivei Iivie escoIhi
as soIedades dos canpos, as ivoies desla nonlanha so a ninha conpanhia,
as cIaias guas desles aiioios, neus espeIhos, con as ivoies e as guas
conunico neus pensanenlos e foinosuia. Sou fogo, nas apailado, espada,
nas posla Ionge. Aos que lenho nanoiado con a visla, lenho-os con as
paIavias desenganado, e se os desejos se nanln con as espeianas, no lendo
eu dado nenhuna a Ciisslono, len se pode dizei que o nalou a sua leina, e
no a ninha ciueIdade, e se se ne oljecla, que eian honeslos os seus
pensanenlos, e que poi isso eslava oliigada a coiiespondei-Ihes, digo, que,
quando, nesle nesno Iugai, onde agoia se cava a sua sepuIluia, ne descoliiu a
londade dos seus inlenlos, eu Ihe iespondi e decIaiei, que os neus eian vivei
en peipelua soIedade, e que s a leiia gozasse o fiulo do neu iecoIhinenlo, e
os despojos da ninha foinosuia, e se eIe, con lodo esle desengano, quis
apoifiai conlia a espeiana, e navegai conlia o venlo, que nuilo que se
afogasse no neio do goIfo do seu desalino!` Se eu o enlieliveia, seiia faIsa, se
o conlenlaia, desnenliiia a neIhoi inleno e piopsilo. Desenganado, leinou,
desespeiou sen sei aloiiecido. Vede agoia se e iazo que da sua cuIpa se ne
Iance a nin a pena. Queixe-se o enganado, desespeie-se aqueIe a quen
faIlaian espeianas que lanlo Ihe pionelian. O que eu chanai, confie-se, o que
eu adnilii, ufane-se, poien no ne chane ciueI nen honicida aqueIe a quen
eu no pionelo, nen engano, nen chano, nen adnilo. O Ceu poi oia no len
queiido, que eu ane poi deslino, e o pensai que hei-de anai poi eIeio e
escusado. Lsle desengano geiaI siiva a cada un dos que ne soIicilan paia seu
pailicuIai pioveilo, e fique-se enlendendo daqui avanle, que, se aIgun noiiei
poi nin, no noiie de zeIoso, nen desdilado, poique quen a ninguen quei, a
ninguen deve dai cines, desenganos no se deven lonai poi desdens. O que
ne chana feia e lasiIisco, deixe-ne cono coisa piejudiciaI e iuin, o que ne
chana ingiala, no ne siiva, quen ne juIga desconhecida, que ne no
conhea, quen desunana, que ne no siga. Lsla feia, esle lasiIisco, esla
ingiala, esla ciueI, e esla desconhecida, nen os h-de luscai, nen seivii, nen
conhecei, nen seguii de nodo aIgun. Se a Ciisslono o nalou a sua
inpacincia e aiiojado desejo, poique se ne h-de cuIpai o neu honeslo
piocedei e iecalo` Se eu conseivo a ninha puieza na conpanhia das ivoies,
poique ho-de queiei que eu a peica na conpanhia dos honens` Tenho
iiquezas pipiias, cono saleis, e no colio as aIheias, lenho Iivie condio, e
no goslo de sujeilai-ne, no queio nen lenho dio a pessoa aIguna, no
engano a esle, nen soIicilo a aqueIe, no ne diviilo con un, nen con oulio ne
enlielenho. A conveisao honesla das zagaias deslas aIdeias e o lialo das
ninhas calias ne enlielen, os neus desejos ln poi Iiniles eslas nonlanhas,
e, se paia foia se eslenden, e paia conlenpIaien a foinosuia do ceu. So esles
os passos conlados, poi onde a aIna caninha paia a sua noiada piineiia.
L, dilo islo, sen queiei ouvii iesposla aIguna, voIlou as coslas, e se neleu
peIo nais ceiiado de un nonle que Ihe ficava peilo, deixando a lodos
adniiados, lanlo da sua disciio, cono da sua Iindeza.
AIguns dos feiidos con as selas dos seus leIos oIhos paieceian queiei
segui-Ia, sen os delei o foinaI desengano que linhan ouvido.
Vislo aquiIo poi D. Quixole, enlendendo que paia aIi aceilava len a sua
cavaIaiia, socoiiendo as donzeIas necessiladas, posla a no no punho da
espada, en voz aIla e inleIigveI, disse:
- Nenhuna pessoa, de quaIquei eslado e condio que seja, se alieva a
seguii a genliI MaiceIa, sol pena de caii na fiia da ninha indignao. } eIa
nosliou, con iazes cIaias, a pouca ou nenhuna cuIpa que leve na noile de
Ciisslono, e quo aIheia vive de condescendei con os desejos de nenhun dos
seus aiiojados: e poi isso e juslo que, en vez de sei seguida e peiseguida, seja
honiada e eslinada de lodos os lons do nundo, pois noslia que en lodo eIe e
s eIa quen vive con leno lo honesla.
Ou fosse peIas aneaas de D. Quixole, ou poique Anlisio Ihes disse que
concIussen o que devian ao seu anigo, nenhun dos pasloies se apailou nen
noveu daIi, ale que, uIlinado o sepuIcio e queinados os papeis de Ciisslono,
puseian o coipo na leiia, no sen nuilas Igiinas dos ciicunslanles. Tapaian
a sepuIluia con una losca Iousa, a espeia de que se leininasse una canpa,
que Anlisio disse lencionava nandai fazei con un epilfio que havia de
dizei assin:

Aqui jaz dc un anadcr
c pcorc ccrpc gc|adc,
fci c|c un pas|cr dc gadc,
pcrdidc pcr dcsancr.

Mcrrcu as nacs dc rigcr
dc una csquita c |inda ingra|a,
ccn qucn scu rcinc di|a|a
c |iranc dcus Ancr.

Lspaigiian Iogo poi cina da sepuIluia nuilas fIoies e ianos, e, dando
lodos os psanes ao anigo, se despediian deIe. O nesno fizeian VivaIdo e o
seu conpanheiio, e D. Quixole despediu-se dos seus hospedeiios e dos
caninhanles, os quais Ihe iogaian fosse con eIes a SeviIha, poi sei Iugai lo
azado paia avenluias, que en cada iua e a cada esquina se ofeiecen nais que
noulia aIguna paile.
Agiadeceu-Ihes o cavaIeiio a ieconendao, e o nino que naquiIo
nosliavan de Ihe dai goslo, e disse que poi enlo no queiia nen devia ii a
SeviIha, enquanlo no livesse Iinpado aqueIas seiias de iouladoies
naIandiins, de que eia fana andaien lodas inadas.
Vendo-Ihe a loa deleininao, no quiseian os caninhanles inpoilun-
Io nais, anles, despedindo-se de novo, o deixaian, e piosseguiian seu
caninho, en que Ihes no faIlou assunlo paia conveisao, lanlo na hisliia de
MaiceIa e Ciisslono, cono nos liesvaiios de D. Quixole.
O cavaIeiio deleininou ii lei con a pasloia MaiceIa, e ofeiecei-Ihe ludo
quanlo podia paia a seivii, nas no Ihe aconleceu cono fanlasiava, segundo se
conlai no decuiso desla veidica hisliia.




*#-"+ (%".%#"+




.&!/(0*+ S-

%A J23 B3 89:46 6 73BD56<676 6M3:4256 Q J23 6 EF 12;>943 9895532 89A
2:B 73B6CA679B V6:D23B3B


Conla o slio Cid Hanele enengeIi, que assin que D. Quixole se
despediu dos seus hospedeiios, e de lodos os que se achaian ao enleiio do
pasloi Ciisslono, eIe e o seu escudeiio se enlianhaian no nesno losque
onde linhan vislo desapaiecei a pasloia MaiceIa, e, havendo andado poi eIe
passanle de duas hoias a piocui-Ia poi lodos os slios, sen podeien dai con
eIa, chegaian a un piado cheio de viosa eiva, poi onde coiiia un aiioio
fiesco e deIeiloso, lanlo, que incilou e oliigou a passaien aIi a hoia da sesla,
que j piincipiava de apeilai.
Apeaian-se, e, deixando o junenlo e Rocinanle a vonlade paslai da nuila
veiduia que poi aIi ciescia, foian-se aos aIfoiges, e, sen ceiinnia aIguna, en
loa paz e sociedade, ano e seivo coneian do que neIes achaian.
No lialaia Sancho de peai o Rocinanle, en iazo de o conhecei poi lo
nanso e pouco iincho, que lodas as eguas da devesa de Cidova o no faiian
desnandai-se. Oidenou, pois, a soile, e o Dialo (que nen senpie doine), que
andasse enlo poi aqueIe vaIe pascendo una nanada de poIdias gaIizianas de
uns aiiieiios yangueses, os quais ln poi coslune lonaien con suas iecovas a
sonlia no Veio en slios ninosos de eiva e gua, e aqueIe onde aceilou de
eslai D. Quixole eia un desses.
Sucedeu que ao Rocinanle apeleceu iefociIai-se con as senhoias fiacas, e,
saindo, apenas as faiejou, do seu naluiaI passo e coslune, sen pedii Iicena ao
dono, deu o seu liolezinho aIgun lanlo picadele, e foi decIaiai a eIas a sua
necessidade. LIas poien, que peIas noslias devian lei nais vonlade de paslai
que de oulia coisa, ieceleian-no con as feiiaduias e a denlada, de nodo que
en lieves audincias Ihe ielenlaian as ciIhas, e o deixaian sen eIa e en peIo.
O que poien nais o deveu nagoai foi, que, vendo os aiiieiios que se Ihes ian
foiai as eguas, acudiian con aiiochos, e lanla Ianlada Ihe deian, que o
eslendeian no cho nuna Islina.
} nesle conenos D. Quixole e Sancho, que linhan vislo a lunda de
Rocinanle, chegavan eslafoiidos, e disse D. Quixole paia Sancho:
- IeIo que vejo, anigo Sancho, esles no so cavaIeiios, so genle soez e de
laixa iaIe. Digo-lo, poique desla feila podes ajudai-ne a lonai devida
vingana do agiavo, que dianle dos nossos oIhos se h feilo a Rocinanle.
- Que dialo de vingana havenos de lonai - iespondeu Sancho - se eIes
so nais de vinle, e ns s dois, e len pode sei que s un e neio`
- Lu vaIho poi cen - iespondeu D. Quixole.
L, nelendo Iogo no a espada, aiieneleu aos yangueses, e o nesno fez
Sancho Iana, infIudo do exenpIo do ano. Logo no piineiio ionpanle deu D.
Quixole una culiIada nun, que Ihe aliiu un saio de couio que liazia veslido, e
loa paile do onlio.
Os yangueses, que se viian inveslidos de dois honens ss, sendo eIes
lanlos, loinaian-se aos loides, e, nelendo aos dois no neio, coneaian a
naIhai neIes con giande afinco e veenncia. A veidade e que Iogo a segunda
Ianlada, deian con Sancho en laixo, e o nesno aconleceu a D. Quixole, sen
Ihe vaIei sua deslieza e lon nino, e quis a sua soile que viesse a caii aos pes
de Rocinanle, que ainda se no linha eiguido, poi onde se v a fiia, con que
naan loides poslos en nos islicas e eniaivecidas.
Vendo, pois, os yangueses a n olia que linhan feilo, loinaian a caiiegai
a iecova, e seguiian joinada, deixando aos dois avenluieiios en pouco lon
eslado, e de eslnago ainda pioi.
O piineiio que deu sinaI de si foi Sancho Iana, que, vendo peilo o ano,
Ihe disse con lon de enfeino e Iaslinado:
- Si. D. Quixole! ah! Si. D. Quixole!...
- Que lens, Sancho nano` - iespondeu D. Quixole con o nesno lon
afeninado e doiido de Sancho.
- Queiia, se pudesse sei - iespondeu esle -, que Vossa Meic ne desse dois
goIos daqueIa lelida do feio is, se a len a a no, laIvez seja lo loa paia os
ossos queliados cono paia as feiidas.
- Iois se eu aqui a livesse, polie de nin! que nais nos eia pieciso` -
iespondeu D. Quixole. - Mas eu le juio, Sancho, paIavia de cavaIeiio andanle,
que, anles de passaien dois dias, se a foiluna no oidenai o conliiio, ou a hei-
de lei en neu podei, ou iuins nos seio as ninhas.
- L en quanlos dias Ihe paiece a Vossa Meic que podeienos novei os
pes` - iepIicou Sancho Iana.
- De nin sei eu dizei - iespondeu o nodo cavaIeiio D. Quixole - que no
saleiei aceilai agoia esse cnpulo de dias. Mas a cuIpa de ludo islo lenho-a eu,
que neli no a espada conlia honens que no eian ainados cavaIeiios cono
eu, peIo que enlendo que, en pena de lei infiingido as Ieis da cavaIaiia, e que o
deus das lalaIhas peiniliu que se ne desse esle casligo. Ioi isso, iino Sancho,
deves lei senpie len piesenle o que le vou dizei, poi inleiessai nuilo a sade
de anlos ns: en vendo que seneIhanle canaIha nos faz aIgun agiavo no
espeies ale eu pi no a espada conlia eIes, poique o no faiei de soile aIguna,
nas desenlainha lu Iogo a lua e iegaIa-le de os casligai. Se en sua ajuda e
defesa acudiien cavaIeiios, enlo eu le saleiei defendei e ofend-Ios con lodo
o neu podei, que j lens vislo poi niI sinais e expeiincias ale onde chega o
vaIoi desle neu foile liao.
TaI ficaia de aiioganle o polie fidaIgo depois da viliia do vaIenle
liscainho!
Mas a Sancho e que no paieceu lo len o conseIho do ano, que deixasse
de Ihe iepIicai, dizendo:
- Senhoi, eu sou honen pacfico, nanso e sossegado, e sei disfaiai
quaIquei injiia, poique lenho nuIhei e fiIhos que nanlei e ciiai, e poilanlo
fique a Vossa Meic lanlen de adveilncia, pois nando no pode sei, que de
nodo nenhun neleiei no a espada, nen conlia viIo nen conlia cavaIeiio, e
que daqui en dianle Deus peidoe quanlos agiavos se ne ln feilo e se ne ho-
de fazei, enloia nos lenha feilo, faa, ou haja de fazei pessoa aIla ou laixa,
iico ou polie, fidaIgo ou necnico, sen excepluai nenhun eslado nen
condio.
Ouvindo o ano aquiIo, iespondeu:
- Quiseia lei foias paia podei faIai con aIgun descanso, e que a doi que
lenho neslas cosleIas se ne apIacasse, paia le eu dai a enlendei Iana, o eiio
en que esls. Ven c, pecadoi, se o venlo da foiluna, lo conliiio ale aqui,
viia de iuno paia nos favoiecei, enchendo-nos as veIas do desejo, paia que
seguianenle, e sen conliasle aIgun, apoilenos en aIgunas das iIhas que j le
pioneli, que seiia de li se, ganhando-a, eu le fizesse senhoi deIa` Iois hs-de lu
nesno inpossiliIilai-ne de o ieaIizai, poi no seies ainado cavaIeiio nen
queieies s-Io, nen leies vaIoi nen leno de vingai as luas injiias, e defendei
os leus donnios`! Ioique hs-de salei que, nos ieinos e piovncias iecen-
conquisladas, nunca os ninos dos seus naluiais eslo sossegados, nen lo
favoiveis ao novo senhoi, que se no lena aIguna novidade paia se aIleiaien
de novo as coisas, e se loinai, cono dizen, a lenlai de novo foiluna, e,
poilanlo, e necessiio que o novo possessoi lenha enlendinenlo paia se salei
goveinai, e vaIoi paia ofendei e defendei-se en quaIquei conlingncia.
- Nislo que agoia nos aconleceu - lonou Sancho - quiseia eu lei lido esse
enlendinenlo e esse vaIoi que Vossa Meic diz, nas eu Ihe juio, a fe de polie
honen, que nais eslou eu paia enpIaslios, que paia aiiazoados. OIhe Vossa
Meic se se pode Ievanlai, e ajudaienos ao Rocinanle a pi-se en pe (ainda
que len pouco o neiece poi lei sido o causadoi desse laiuIho). Nunca laI
espeiei de Rocinanle, linha-o poi pessoa casla, e lo pacfica de si cono eu
pipiio. Lnfin, len dizen I, que e pieciso nuilo lenpo paia se acalai de
conhecei os indivduos, e que no h coisa seguia nesla vida. Quen havia de
dizei que alis daqueIas lo giandes culiIadas, cono as que Vossa Meic deu
naqueIe desgiaado cavaIeiio andanle, nos havia de vii peIa poila, e no aIcance,
esle lenpoiaI lananho de pauIadas que nos desalou nos espinhaos`
- Ainda o leu, Sancho - iepIicou D. Quixole -, deve eslai acoslunado a
loiiascas deslas, poien o neu, ciiado enlie esguies e oIandas finas, cIaio esl
que h-de senlii nais a doi desla desgiaa, e se no fosse poi inaginai (que
digo` Inaginai!) poi salei, que lodos esles descnodos andan nuilo anexos
ao exeiccio das ainas, aqui ne deixaia noiiei de puia veigonha.
Respondeu o escudeiio:
- Senhoi neu, j que eslas desgiaas so fiula da cavaIaiia, diga-ne Vossa
Meic se cosluna havei nuilas safaias deIas, ou se ln suas eslaes foia das
quais se no apanhan, poique a nin ne paiece que, depois de duas coIheilas
assin, j nos podenos dai poi dispensados paia leiceiia, se Deus con Sua
infinila niseiicidia nos no socoiie.
- Sale, anigo Sancho - iespondeu D. Quixole -, que a vida dos cavaIeiios
andanles esl sujeila a niI peiigos e desvenluias, assin cono, nen nais nen
nenos, eslo eIes lanlen senpie en conlingncias nuilo pixinas de suliien
a ieis e inpeiadoies, cono a expeiincia o len nosliado en diveisos e nuilos
cavaIeiios, de cujas hisliias eu lenho inleiia nolcia. Iudeia conlai-le agoia, se
a doi ne desse vaga, de aIguns, que, s peIo vaIoi do seu liao, ln sulido aos
aIlos eslados que le disse, e esses nesnos se viian, anles e depois, en diveisas
caIanidades e niseiias, poique o vaIoioso Anadis de CauIa caiu en podei do
seu noilaI ininigo AicaIau o encanladoi, a iespeilo do quaI se len poi
aveiiguado que, lendo-o pieso e alado nuna coIuna de un plio, Ihe deu paia
cina de duzenlos aoiles con as iedeas do seu cavaIo, e ale h un auloi secielo
de no pequeno ciedilo, que diz, que, lendo o cavaIeiio dei Ielo lopado en
ceilo aIapo que se Ihe aliiu delaixo dos pes en ceilo casleIo, ao caii se achou
nuna piofunda cova sulleiinea alado de pes e nos, e aIi Ihe deian un
desles cIisleies que chanan de gua de neve e aieia, que o deixou nas Ilinas,
e se no foia socoiiido naqueIa giande liiluIao poi un giande slio seu
anigo, nuilo naI iiia ao polie cavaIeiio. Ioilanlo, Sancho, poi onde lanla
genle loa len passado, len posso passai eu lanlen. Maioies foian os
inpiopeiios poi eIes cuilidos, que esles nossos agoia. Hs-de salei, Sancho,
que as feiidas que afionlan no so as que se fazen con os insliunenlos que se
achan a no, o que se conlen na Iei dos dueIos esciila poi esles pipiios
leinos: que, se o sapaleiio d noulien con a foina que na no len, poslo que
eIa seja ieaInenle de pau, nen poi isso se dii que Ievou pauIada aqueIe en
quen deu. Digo islo paia que no cuides que, se len sanos desla pendncia
nodos, ficanos poi isso afionlados, poique as ainas que liazian aqueIes
honens, e con que nos nachucaian, no eian oulias seno os seus loides, e
nenhun deIes (se len ne Ienlia) conlinha esloque, espada, nen punhaI.
- A nin no ne deian vagai - iespondeu Sancho - paia iepaiai nisso,
poique apenas neli no a ninha lisna, quando Iogo ne lenzeian os Ionlos
con os paus, poi nodo que se ne foi o Iune dos oIhos, e a foia dos pes,
piegando conigo onde agoia jazo, e pouco ne inpoila salei se foian afionla,
ou no, as loidoadas, o que ne inpoila so as doies deIas, que ho-de ficai lo
inpiessas na neniia, cono no espinhao.
- Con ludo isso, sale, iino Iana - iepIicou D. Quixole -, que no h
Ienliana que se no gasle con o lenpo, nen doi que poi noile no
desapaiea.
- L, pois, que desgiaa pode havei naioi - iepIicou Sancho -, que a que s
o lenpo cuia, e s a noile acala` Se esle nosso conlialenpo foia daqueIes que
se cuian con un pai de enpIaslios, ainda no foia lo nau, nas j vou vendo
que nen lodos os enpIaslios de un hospilaI ho-de laslai paia nos pi sequei
a lon caninho.
- Deixa-le disso e faz das fiaquezas foias, Sancho - iespondeu D. Quixole
-, que assin faiei eu lanlen, e vejanos cono esl o Rocinanle, que, ao que ne
paiece, o coilado no apanhou nenoi quinho que ns oulios.
- No adniia - iespondeu Sancho -, poi isso e lanlen andanle, o que a
nin ne espanla e que o neu junenlo escapasse con as coslas inleiias, de onde
ns oulios liouxenos queliadas as cosleIas.
- Nas desgiaas - iespondeu D. Quixole - senpie a venluia deixa una
poila aleila paia ienedio, e digo assin, poique esla lesliaga nos podei agoia
supiii a faIla de Rocinanle, Ievando-ne daqui paia aIgun casleIo, onde seja
cuiado das feiidas, e nen poi isso haveiei poi desonia laI cavaIgaduia, poique
ne Ienlio de lei Iido que aqueIe lon veIho de SiIeno, aio e pedagogo do aIegie
deus da foIgana, quando enliou na cidade das cen poilas, ia nuilo a seu goslo
escaiianchado nun foinosssino asno.
- Iiia escaiianchado cono Vossa Meic diz - iespondeu Sancho -, poien e
nuilo difeienle ii escaiianchado, de ii aliavessado cono una sacada de liapos
veIhos.
Ao que D. Quixole iespondeu:
- As feiidas que nas lalaIhas se iecelen anles do honia do que a liian, e
assin Iana anigo, no ne iepIiques nais, e, segundo j le disse, Ievanla-le
cono pudeies, e pe-ne do nodo que neIhoi le paiecei en cina do leu
junenlo. Vano-nos daqui anles que a noile chegue e nos apanhe nesle
despovoado.
- Iois eu no ouvi dizei a Vossa Meic - disse Iana - que eia nuilo
pipiio de cavaIeiios andanles o doiniien nos anduiiiais e deseilos o nais do
ano, e que eIes o iepulavan poi giande venluia`
- Isso e - disse D. Quixole - quando de oulio nodo se no pode, ou quando
eslo enanoiados, e e lo veidade islo, que len havido cavaIeiio, que esleve
solie una penha ao soI, a sonlia, e as incIenncias do lenpo, dois anos, sen
que o soulesse sua Senhoia, e un deIes foi Anadis, quando, chanando-se
eIlenelis, se aIojou na Ienha-Iolie no sei se oilo anos, ou oilo neses (da
conla e que no eslou len ceilo), lasla que esleve aIi fazendo penilncia poi
no sei que desgoslo que Ihe deu a sia. Oiiana. Mas deixenos j islo, Sancho, e
concIui, anles que suceda ao junenlo aIguna oulia desgiaa cono a de
Rocinanle.
- Lssa foia do Dialo - disse Sancho.
L, despedindo liinla ais, sessenla suspiios, e cenlo e vinle ns hoias e
laiienegos conlia quen aIi o liouxeia, I se foi Ievanlando deiieado e cuivo
cono aico luiquesco, sen podei acalai de endiieilai-se, e con lodo esle
lialaIho apaieIhou o seu asno, que lanlen linha andado seu lanlo disliado
con a denasiada Iileidade daqueIe dia.
Depois Ievanlou a Rocinanle, o quaI, se liveia Ingua con que se queixai, a
fe que nen Sancho nen seu ano seiian capazes de Ihe lapai a loca.
Ln concIuso: Sancho aconodou ao fidaIgo solie o asno, e, piendendo-
Ihe o Rocinanle peIa aiieala e Ievando o asno peIo calieslo, se diiigiu poi onde
pouco nais ou nenos Ihe paieceu que devia ii a esliada ieaI. A soile, que as
suas coisas ia encaninhando de len a neIhoi, ainda no linhan andado una
pequena Iegua, quando Ihes depaiou o caninho, neIe descoliiian una venda,
que, a pesai seu, e a conlenlo de D. Quixole, devia sei un casleIo.
Sancho poifiava que eia venda e seu ano que no, poien casleIo, e lanlo
duiou a leina que, anles de se acalai, Ihes deu lenpo de chegaien I. Lnliou
Sancho, sen nais aveiiguao, con loda a sua iecua.




.&!/(0*+ S-#

E9 J23 B283732 69 3:D3:G9B9 @;76CD9 :6 M3:76 J23 3C3 ;A6D;:6M6 B35
86B43C9


O vendeiio, que viu D. Quixole aliavessado no asno, peigunlou a Sancho
que naI liazia. Respondeu-Ihe esle que nada eia, que linha dado una queda de
un penedo alaixo, e que liazia aIgun lanlo anigadas as cosleIas.
Tinha o vendeiio poi nuIhei una, no da condio coslunada nas de
seneIhanle lialo, poique naluiaInenle eia caiilaliva, e se condoa das
caIanidades do pixino. Acudiu esla Iogo a cuiai a D. Quixole, e fez con que
una sua fiIha donzeIa, iapaiiga, e de len lon paiecei, a ajudasse a lialai do
hspede.
Seivia lanlen na venda una noa asluiiana, Iaiga de caia, calea chala
poi delis, naiiz ionlo, loila de un oIho, e do oulio pouco s. Veidade e que a
gaIhaidia do coipo Ihe desconlava as oulias faIlas, no linha sele paInos dos
pes a calea, e os onlios, que aIgun lanlo Ihe caigavan, a fazian oIhai paia o
cho nais do que eIa quiseia.
Lsla genliI noa, pois, ajudou a donzeIa, e enlie anlas engenhaian una
cana suficienlenenle n paia D. Quixole, nun slo, que dava visveis
noslias de lei noulio lenpo seivido de paIheiio nuilos anos, no quaI se
aIojava lanlen un aiiieiio, que linha a sua cana feila un pouco adianle da do
nosso D. Quixole, e ainda que eia das enxeigas e nanlas dos nachos, Ievava
ainda assin nuila vanlagen a do cavaIeiio, que s se conpunha de qualio
lluas naI acepiIhadas, solie dois lancos desiguais, e de un coIcho que en
deIgado nais paiecia coIcha, iecheado de godeIhes, que, se no nosliassen
poi aIguns luiacos seien de I, ao loque e peIa duieza paiecian caIhaus, dois
Ienis cono de couio de adaiga, e un coleiloi cujos fios se podian conlai sen
escapai un nico.
Nesla anaIdioada cana se deilou D. Quixole, e Iogo a vendeiia e sua
fiIha o enpIasliaian de aIlo a laixo, aIuniando-Ihes Maiiloines (que assin se
chanava a asluiiana), e vendo a vendeiia o coipo de D. Quixole lo pisado en
nuilas pailes, disse que nais paiecian aquiIo pancadas, que s queda.
- No foian pancadas - acudiu Sancho -, e que o penedo linha nuilos
licos, e cada un deIes Ihe fez sua pisaduia. L ajunlou Iogo:
- OIhe, Senhoia, se faz isso de nodo que solejen aIgunas eslopas, que
no faIlai quen deIas piecise, que lanlen a nin ne doen un pouco os
Ionlos.
- IeIo que vejo - disse a vendeiia - lanlen vs casles`
- No ca - iespondeu Sancho -, nas do suslo que live de vei caii a neu
ano de laI nodo ne di o coipo, que e cono se ne livessen dado niI
loidoadas.
- Iodia nuilo len sei isso - disse a donzeIa - que a nin nuilas vezes ne
len aconlecido sonhai que caa de una loiie alaixo, e no acalava nunca de
chegai ao cho, e, quando despeilava do sonho, achava-ne lo noda e
quelianlada, cono se liveia cado deveias.
- Assin nesno e que e Senhoia - iespondeu Sancho Iana -, lanlen eu,
sen sonhai nada, e eslando nais acoidado do que eslou agoia, acho-ne con
pouco nenos pisaduias que neu ano e Si. D. Quixole.
- Cono se chana esle cavaIeiio` - peigunlou a asluiiana Maiiloines.
- D. Quixole de La Mancha - iespondeu Sancho - e cavaIeiio de avenluias,
e dos neIhoies e nais foiles que de Iongo lenpo paia c se ln vislo nesle
nundo.
- Que ven a sei cavaIeiio de avenluias` - iepIicou a seiva.
- To novala sois no nundo, que o ignoiais` - iespondeu Sancho -, pois
salei, iin, que cavaIeiio de avenluias ven a sei un sujeilo, que en duas
paIheladas se v desancado, e inpeiadoi. Hoje esl a nais desdilada ciialuia
do nundo, e a nais necessilada, e ananh lei duas ou lis coioas ieais paia as
dai ao seu escudeiio.
- Lnlo cono e que vs, peilencendo a lo lon senhoi - peigunlou a
vendeiia -, no lendes, ao que paiece, peIo nenos aIgun condado`
- Ainda e cedo - iespondeu Sancho - poique no h seno un ns que
andanos luscando as avenluias, e poi enquanlo ainda no lopnos con
aIguna que o fosse en len, nuilas vezes se lusca una coisa, e se acha oulia.
Veidade e que se o neu ano e Senhoi D. Quixole saia desla queda ou deslas
feiidas, e eu no ficai esliopiado, no lioco as ninhas espeianas peIo neIhoi
lluIo de Lspanha.
Todas eslas pilicas eslava D. Quixole esculando nuilo alenlo, e,
senlando-se na cana confoine pde, pegando na no da vendeiia, Ihe disse:
- Ciede, foinosa Senhoia, que vos podeis chanai feIiz poi leides aIlei-
gado nesle vosso casleIo a ninha pessoa, que e laI, que, se eu a no Iouvo, e,
peIo que se cosluna dizei, que o Iouvoi en loca pipiia e vilupeiio, poien o
neu escudeiio vos dii quen sou. S vos digo que hei-de conseivai eleina-
nenle na neniia o seivio que ne haveis feilo paia o agiadecei enquanlo a
vida ne duiai, e piouveia aos Ceus que o anoi ne no livesse lo iendido e
sujeilo as suas Ieis, e aos oIhos daqueIa foinosa ingiala, que digo peIa loca
pequena que os desla foinosa senhoia se lonaiian senhoies do neu aIvediio.
Confusas eslavan a lodegueiia, a fiIha, e a loa de Maiiloines, ouvindo os
dilos do cavaIeiio andanle, que eIas enlendian cono se fossen en giego, ainda
que len peicelian endeieaien-se lodos a ofeiecinenlos e iequelios, e, poi
no acoslunadas con seneIhanle Iinguagen, oIhavan paia eIe, e adniiavan-
se, paiecendo-Ihes no sei honen cono os oulios, e, agiadecendo-Ihe en esliIo
laleinlico, o deixaian. A asluiiana Maiiloines cuiou a Sancho, que o no
piecisava nenos que o ano.
Tinha o aiiieiio conchavado con eIa, que naqueIa noile se havian de
iefociIai junlos, dando-Ihe eIa a sua paIavia de que, en eslando sossegados os
hspedes, e os anos adoinecidos, iiia lei con eIe, e salisfazei-Ihe o goslo
enquanlo nandasse.
Conla-se desla noa, que nunca janais pionessas daqueIa casla as
deixava poi cunpiii, ainda que as desse nun nonle e sen leslenunhas, pois
linliava nuilo de fidaIga, e no linha poi afionla eslai naqueIe seivio de
noa de Iocanda, poique dizia eIa que desgiaas e naus sucessos a havian
ieduzido a laI eslado.
O duio, eslieilo, apoucado e fingido Ieilo de D. Quixole ficava Iogo a
enliada daqueIe eslieIado slo, e ao pe linha Sancho aiianjado a sua jazida,
que s conslava de una esleiia de junco, e de una nanla que nais paiecia de
eslopa losada, que de I.
A esles dois Ieilos seguia-se o do aiiieiio, engenhado, cono dilo fica, das
enxeigas e nais conposluias dos dois neIhoies nachos que liazia, os quais ao
lodo eian doze, Iuzidios, anafados e fanosos, poique eia un dos aiiieiios iicos
de AievaIo, segundo diz o auloi desla hisliia, que deIe faz pailicuIai neno,
peIo lei nuilo len conhecido, e ale queien dizei, que eia aIgun lanlo seu
paienle, aIen do que Cide Hanele enengeIi foi hisloiiadoi nuilo cuiioso e
nuilo ponluaI en lodas as coisas, e len se v que sin, pois nas que fican
iefeiidas (con seien nninas e iasleiias) no as quis deixai no escuio, de que
podeio lonai exenpIo os hisloiiadoies giaves, que nos conlan as aces lo
acanhadas e sucinlanenle, que naI se Ihes lona o goslo, deixando no linleiio
poi descuido, naIcia, ou ignoincia, o nais sulslanciaI.
en haja niI vezes o auloi de Tao|an|c dc Ricancn|c, e o do oulio Iivio,
onde se conlan os feilos do ccndc dc Tcni|nas, e con que ponluaIidade se
descieve ludo!
Digo, pois, que, lanlo cono o aiiieiio visilou a sua iecova e Ihe deu a
segunda iao, se eslendeu nas enxeigas e ficou a espeia da sua ponluaIssina
Maiiloines.
} eslava Sancho enpIasliado e deilado, e, ainda que piocuiava doinii,
no Iho consenlia a doi das cosleIas, e D. Quixole, con o doIoiido das suas,
linha os oIhos aleilos, que nen Ielie.
Toda a venda eia en siIncio, no havendo en loda eIa oulia Iuz seno a
de una Ianleina penduiada ao neio do poilaI.
Lsla naiaviIhosa quielao, e os pensanenlos que o nosso cavaIeiio sen-
pie liazia dos sucessos que a cada passo se conlan nos Iivios ocasionadoies de
sua desgiaa, liouxe-Ihe a inaginao una das eslianhas Ioucuias que len se
poden figuiai, e foi juIgai-se eIe chegado a un fanoso casleIo (que, segundo j
dissenos, casleIos eian en seu enlendei lodas as vendas en que peinoilava), e
que a fiIha do vendeiio eia a fiIha do casleIo, a quaI, vencida da sua genliIeza,
se havia deIe enanoiado, pionelendo-Ihe, que, naqueIa noile, as escondidas
dos pais, havia de vii passai con eIe un lon pedao, e, lendo poi fiine e
veidadeiia loda esla quineia poi eIe pipiio faliicada, enliou a afIigii-se, e a
pensai no peiigoso lianse en que a sua honeslidade se ia vei, piopondo poien
en seu coiao no conelei faIsidade a sua Sia. DuIcineia deI Toloso, ainda
que dianle se Ihe pusesse a iainha Cenelia con a sua canaieiia Quinlanhona.
Iensando, pois, nesles dispaiales, chegou o lenpo e a hoia (que paia eIe
foi ninguada) de vii a asluiiana, a quaI en canisa e descaIa, con os caleIos
nelidos nuna coifa de aIgodo, a passo alenlo e sulliI, enliou a piocuia do
aiiieiio no aposenlo onde os lis jazian.
MaI eia chegada a poila, quando D. Quixole a senliu, e, senlando-se na
cana, apesai dos enpIaslios, e con doies das cosleIas, eslendeu os liaos paia
iecelei a sua foinosa donzeIa, a asluiiana, que loda encoIhida e caIada ia con
as nos adianle piocuiando o seu queiido. Topou eIa con os liaos de D.
Quixole, o quaI Ihe liavou iijanenle da no, e, puxando-a paia si, sen que eIa
ousasse piofeiii paIavia, a fez senlai-se solie a cana.
ApaIpou-Ihe Iogo a canisa, e, ainda que eIa eia de seiapiIheiia, a eIe Ihe
paieceu de deIgado e finssino liagaI. Tiazia a noa nos puIsos unas conlas
de vidio, que a eIe se iepiesenlavan pieciosas peioIas oiienlais. Os caleIos, que
aIgun lanlo aliiavan paia ciinas, paiecian-Ihe fios de Iuzenlssino ouio da
Ailia, cujo espIendoi ao do pipiio SoI escuiecia, e o lafo, que sen dvida
aIguna cheiiava a aIguns ieslos de caine da vespeia, iepiesenlou-se-Ihe un
hIilo suave e aionlico. IinaInenle, na fanlasia a ideou laI quaI cono linha
Iido en seus Iivios aceica da oulia piincesa, que veio vei o naIfeiido cavaIeiio,
vencido dos seus anoies, con lodos os adoinos que se aqui decIaian.
Tananha eia a cegueiia do polie fidaIgo, que nen o laclo, nen o cheiio,
nen oulias coisas, que en si liazia a loa donzeIa, o desenganavan, con seien
lais, que faiian vonilai a quen quei que no fosse aiiieiio, anles Ihe paiecia
que linha nos liaos a deusa da foinosuia. Lslieilando-a neIes, con voz
anoiosa e laixa Ihe disse:
- Quiseia achai-ne en leinos, foinosa e aIla senhoia, de podei pagai
lananha neic cono esla que ne haveis feilo con a visla da vossa giande
foinosuia. Ioien a foiluna, que se no cansa de peiseguii aos lons, quis
piosliai-ne nesle Ieilo, onde ne acho lo nodo e quelianlado, que, poi naioi
vonlade que eu livesse de vos salisfazei, de nodo nenhun o podeiia. A esla
inpossiliIidade aciesce oulia naioi, e e a fe que lenho pionelido guaidai a
sen iguaI DuIcineia deI Toloso, nica senhoia dos neus nais ocuIlos
pensanenlos. A no se ne pi islo dianle, no seiia eu cavaIeiio lo sandeu,
que deixasse fugii a venluiosa ocasio que a vossa giande londade ne facuIla.
Maiiloines eslava afIilssina, e, liessuando de vei-se lo apeilada poi D.
Quixole, e sen peicelei nen alendei ao que eIe dizia, piocuiava, sen dizei
chus nen lus, desenIeai-se da piiso. O lon do aiiieiio, que eslava len
despeilo con os seus danados desejos, desde o inslanle en que a noa enliou a
poila a senliu, e esleve alenlanenle esculando quanlo D. Quixole dizia, e, cioso
de que a asluiiana o livesse con oulio faIseado, foi-se achegando nais a cana
de D. Quixole, e esleve nuilo quedo a espeia de vei en que paiaiian aqueIes
paIavieados que eIe no podia enlendei, poien cono viu que a noa foicejava
paia se vei soIla, e D. Quixole lialaIhava paia a ielei, paieceu-Ihe naI a
hisliia, Ievanlou o liao ao aIlo, e desfechou lo leiiveI nuiio nos eslieilos
queixos do enanoiado cavaIeiio, que Ihe deixou a loca loda a escoiiei en
sangue, e, no conlenle con islo, saIlou-Ihe solie as cosleIas, e con os pes Ihas
paIniIhou a sua vonlade, e nais que a liole. O Ieilo, que eia un pouco fiaco, e
de fundanenlos naI seguios, no podendo sofiei o conliapeso do aiiieiio, deu
consigo en leiia.
AqueIe iudo despeilou o vendeiio, e Iogo inaginou que havian de sei
pendncias de Maiiloines, poique, lendo liadado poi eIa, no Ihe iespondia.
Con esla suspeila eigueu-se, e, acendendo una candeia, se foi paia onde linha
senlido a laIlidia.
A noa, vendo que o ano vinha, e que no eia honen paia giaas, loda
nediosa e aIvoiolada, fugiu paia a cana de Sancho Iana, que eslava afinaI
adoinecido, e aIi se encoIheu noveIando-se loda.
O vendeiio enliou dizendo:
- Onde esls, liasle` Islo so poi foia coisas luas.
Despeilou Sancho, e, senlindo aqueIe vuIlo quase en cina de si, pensou
eslai con un pesadeIo, e coneou a aliiai punhadas paia una e oulia landa,
apanhando no sei quanlas a Maiiloines. LIa, con a doi, enlaiaando-se
pouco de decncias, ieliiluiu a Sancho con lanlas, que sen vonlade Ihe
espanlaian de lodo o sono. Vendo-se lialado daqueIe feilio, e sen salei poi
quen, Ievanlou-se cono pde, aliaou-se con a iapaiiga, e enlie os dois se
liavou a nais ienhida e engiaada escaianua do nundo.
O aiiieiio, ieconhecendo a Iuz da candeia do lodego cono a sua dana
andava, Iaigou a D. Quixole paia acudii poi eIa. Oulio lanlo fez o dono da casa,
nas con piopsilo difeienle, poique o seu foi de casligai a noa, poi ciei sen
dvida que eIa s eia a ocasionadoia de lodo aqueIe conceilo, e assin cono se
cosluna dizei: o galo ao ialo, o ialo a coida, a coida ao pau, o aiiieiio dava en
Sancho, Sancho na noa, a noa en Sancho, o vendeiio na noa, e lodos con
lananha azfana, que nen fIego lonavan.
O lonilo foi quando a candeia se apagou. Na escuiido lalian lo sen d
lodos paia o nonle, que, onde quei que aceilavan a no, no deixavan coisa
s.
}azia acaso na venda aqueIa noile un quadiiIheiio, dos que chanan da
Sanla Iinandade veIha de ToIedo, o quaI, ouvindo o desconfoine laiuIho da
peIeja, agaiiou da sua vaiinha, e da caixa de Iala dos seus lluIos, e enliou as
escuias no aposenlo, liadando:
- Iaien da paile da }uslia! Iaien da paile da Sanla Iinandade!
O piineiio con quen lopou foi o esnuiiado de D. Quixole que eslava no
seu Ieilo deiiilado, de loca paia o ai e sen senlidos, e, Ianando-Ihe as
apaIpadeIas a no as lailas, no cessava de cIanai:
- Acudan a }uslia!
Vendo, poien, que o vuIlo se no luIia, sups que eslava noilo, e que os
nais que na casa eian devian sei os naladoies. Con esla suspeila iefoiou a
voz, dizendo:
- Ieche-se a poila da venda. Senlido que no saia vivaIna, que nalaian
aqui un honen.
Lsle liado soliessaIlou a lodos, e cada un deixou a desavena
inslanlaneanenle. Reliiou-se o vendeiio paia o seu quailo, o aiiieiio paia as
suas enxeigas, e a noa paia o seu iancho.
S os naI-avenluiados D. Quixole e Sancho e que se no pudeian novei
de onde jazian.
Laigou enlo o quadiiIheiio a laila de D. Quixole, e saiu a luscai Iuz,
paia vei e piendei os deIinquenles, nas no a achou, poique o vendeiio de
piopsilo havia apagado a Inpada, quando se ieliiou paia o seu culcuIo, e
foi-Ihe foioso iecoiiei a chanine, onde, con nuilo lialaIho e lenpo, o
quadiiIheiio acendeu oulia Iuz.




.&!/(0*+ S-##

%A J23 B3 I59BB3D23A 9B ;:2A35TM3;B 456O6CG9BQ J23 9 O56M9 EF
12;>943 3 B32 3B8273;59 R6:8G9 !6:<6 I6BB656A :6 M3:76Q J23 9 @;76CD9 I95
B32 A6C 82;7656 B35 86B43C9


A esle lenpo j linha D. Quixole lonado en si do Ielaigo, e con o nesno
lon de voz con que na vespeia chanaia peIo escudeiio quando eslava
eslendido no vaIe de loides, coneou a chanai poi eIe dizendo:
- Sancho anigo, doines` Doines, anigo Sancho`
- QuaI doinii, polie de nin! - iespondeu Sancho failo de quesIia e
desgoslo. - Iaiece que lodos os Dialos andaian conigo esla noile.
- L len o podes ciei - iespondeu D. Quixole - poique ou eu Ieio de coi, ou
esle casleIo e encanlado, poique saleis... nas islo que le queio agoia dizei
hs-de-ne juiai no o iepelii a ninguen, enquanlo eu foi vivo.
- }uio - iespondeu Sancho.
- Lxigi-o, poique sou nuilo conliiio a que se liie a honia a ninguen.
- Iois digo-Ihe que sin, juio - iepIicou Sancho - que o no diiei enquanlo
Vossa Meic vivei, e piaza a Deus que o possa descoliii j ananh.
- Tanlo naI le fao eu, Sancho, que ne desejes lo depiessa acalado`
- No e poi isso - iespondeu Sancho -, e poique sou pouco anigo de
guaidai as coisas nuilo lenpo, lenho nedo de que ne apodiean.
- Seja peIo que foi - voIveu D. Quixole -, fio na lua anizade e coilesia, e
assin hs-de salei, que ne aconleceu esla noile una das nais eslianhas
avenluias que le posso encaiecei, e paia la conlai en lieve, saleis, que h
pouco veio lei conigo a fiIha do senhoi desle casleIo, que e a nais aiiosa e
Iinda donzeIa de quanlas en quase lodo o nundo se poden achai. Que le
podeiei dizei do adoino de sua pessoa! do seu gaIhaido enlendinenlo! e de
oulias exceIncias secielas que deixaiei en siIncio, paia no queliai a fe que
devo inleiia a ninha sia. DuIcineia deI Toloso! S le queio dizei que foi
invejoso o Ceu de lananho len cono o que a venluia ne linha poslo nas nos,
ou laIvez (e islo e o nais ceilo) esle casleIo e encanlado, cono le digo: ao lenpo
que eu eslava con eIa en duIcssinos e anoiosssinos coIquios, veio (sen eu
vei nen salei de onde) a no de aIgun desconunaI giganle, e piesenleou-ne
nas queixadas un laI nuiio, que nas deixou lodas en sangue, e depois ne
noeu de laI soile, que eslou pioi que onlen, quando os aiiieiios (poi excessos
de Rocinanle) nos fizeian o agiavo que lu sales, peIo que eu conjecluio que o
lesouio da foinosuia desla donzeIa deve eslai sol a guaida de aIgun
encanlado nouio, e no h-de sei paia nin.
- Nen paia nin lo-pouco - iespondeu Sancho - poique nais de
qualiocenlos nouios caian solie nin, e de laI nodo ne noeian, que a losa
dos loides en conpaiao foi po con neI. Mas diga-ne Senhoi, cono
chana loa e iaia esla avenluia, lendo ficado deIa cono ns ficnos` Ainda
paia Vossa Meic foi neio naI, pois leve consigo a inconpaiveI foinosuia
que diz, poien eu, que apanhei os naioies cachaes que espeio iecelei en
loda a ninha vida!... MaI haja eu, e a ne que ne engendiou, que nen sou
cavaIeiio andanle, nen o hei-de sei nunca, e senpie a pioi paile deslas
andanas e paia nin.
- Vislo isso, lanlen lu esls sovado` - iespondeu D. Quixole.
- No Ihe disse j que sin` Iesai da ninha iaa! - disse Sancho.
- No lenhas pena, anigo - disse D. Quixole -, que eu vou fazei o lIsano
piecioso, con que saiaienos nun aliii e fechai de oIhos.
Acalou nesle neio lenpo de acendei a Iuz o quadiiIheiio, e enliou paia
vei o seu suposlo defunlo. Sancho, vendo-o enliai en canisa, Ieno anaiiado
na calea, candeia na no, e de nuilo n caladuia, disse paia o ano:
- Senhoi, sei esle poivenluia o nouio encanlado, que venha oulia vez
desancai-nos, poi Ihe lei ainda ficado aIguna coisa no linleiio`
- No pode seio nouio - iespondeu D. Quixole - poique os encanlados
no se deixan vei de ninguen.
- Se no se deixan vei, deixan-se senlii - disse Sancho -, seno, que o diga
o neu coslado.
- Tanlen o neu o podeiia dizei - iespondeu D. Quixole - nas no e
indcio suficienle islo, paia se ciei que o que se esl vendo seja o encanlado
nouio.
Chegou o quadiiIheiio, e, achando-os a paIesliai lo no poi no, ficou
suspenso. Veidade e que ainda D. Quixole eslava de coslas, sen se podei
novei de nodo e de enpIasliado.
Aceicou-se o quadiiIheiio, e disse-Ihe:
- Lnlo cono vai isso, lon honen`
- Se eu fosse a vs - iespondeu D. Quixole - havia de faIai nais len-
ciiado. L noda c na leiia lialaien-se assin os cavaIeiios andanles, pedao de
nadiao`
O quadiiIheiio, que se viu lialai lo naI poi una figuia que lo pouco
incuIcava, no o pde Ievai a pacincia, e, Ievanlando a candeia con lodo o seu
azeile, piegou con eIa na calea a D. Quixole, de soile que Iha deixou nuilo
len escaIaviada, e, cono ludo ficou oulia vez as escuias, saiu inedialanenle.
Disse o escudeiio enlo:
- Sen dvida Senhoi neu, e esle o nouio encanlado, o lesouio len-no eIe
guaidado paia oulien, paia ns so s as nuiiaas e as candiIadas.
- Assin e - iespondeu D. Quixole - e no h que fazei caso deslas coisas de
encanlanenlos, nen h poi que lonai iaivas nen enfados con eIas, que, poi
seien invisveis e fanlslicas, no nos deixan vei de quen vingai-nos, poi nais
que o piocuienos. Levanla-le, Sancho, se podes, chana o aIcaide desla
foilaIeza, e faz que ne liagan un pouco de azeile, vinho, saI, e iosnaninho,
paia o saIulfeio lIsano, que en veidade ne esl paiecendo que len
necessiio ne e agoia, poique ne coiie nuilo sangue da feiida que ne fez o
fanlasna.
Levanlou-se Sancho con giande doi dos ossos, e foi as escuias paia onde
o vendeiio eia, e enconliando-se con o quadiiIheiio, que eslava de oieIha
aIeila, a vei se pescava que dennio viiia a seio seu ininigo, Ihe disse:
- Senhoi, quen quei que sejais, fazei-nos favoi de nos dai un pouco de
iosnaninho, azeile, saI, e vinho, que e pieciso paia cuiai un dos neIhoies
cavaIeiios andanles que h no nundo, e que jaz naqueIa cana naIfeiido poi
no do nouio encanlado que se acha aqui.
Quando o quadiiIheiio laI ouviu, leve-o poi honen faIlo de siso, e,
poique j coneava a ananhecei, aliiu a poila da laleina, e, chanando peIo
dono da pousada, Ihe disse o que aqueIe lon honen queiia. i
Aiianjou-Ihe ludo o vendeiio, e Sancho o Ievou a D. Quixole, que eslava
de nos na calea queixando-se da doi da candiIada, que lodavia Ihe no linha
feilo seno dois gaIos aIgun lanlo ciescidos, e o que eIe cuidava sei sangue eia
unicanenle suoi, que Ihe escoiiia, peIa afIio da passada loinenla. Ln suna,
D. Quixole ieceleu os ingiedienles, e deIes nisluiados fez una conposio
cozendo-os poi un espao lon, ale que enlendeu achaien-se na conla.
Iediu aIgun vidio paia deilai a nisleIa, e, no o havendo na venda,
Ianou-a nuna aInoloIia de foIha, que seivia paia azeile, e de que o hospedeiio
Ihe fez piesenle. Solie a aInoloIia iosnou o fidaIgo nais de oilenla padie-
nossos, e oulias lanlas ave-naiias, saIve-iainhas, e ciedos, e a cada paIavia ia
una ciuz a nodo de lno. A ludo aquiIo assislian Sancho, o vendeiio, e o
quadiiIheiio, o aiiieiio, esse j andava liaslejando no seivio dos seus nachos.
Ieilo islo, quis D. Quixole expeiinenlai a viilude que eIe inaginava no
seu lIsano piecioso, e ps-se a lelei o solejo que linha ficado da aInoloIia,
daquiIo ainda havia na paneIa, en que se fizeia o cozinenlo, quase neia
canada. Tanlo cono a acalou de lelei, coneou a vonilai, de naneiia que
nada do que linha no eslnago Ihe ficou denlio, e, con as nsias e afIies do
Ianai, veio-Ihe un suoi copiosssino, que o oliigou a pedii que o
enliuIhassen e o deixassen s.
Assin Iho fizeian, e adoineceu paia nais de lis hoias, ao calo das quais
despeilou, e se senliu aIiviadssino do coipo, e a laI ponlo neIhoi do seu
quelianlanenlo, que se juIgou so, peIo que ficou inleiianenle convencido de
que havia alinado con o lIsano de Ieiialis, e podia daIi en dianle nelei-se
en quaisquei iixas, pendncias, e lalaIhas, sen nedo nenhun, poi nais
peiigosas que fossen.
Sancho Iana, que lanlen leve poi niIagiosa a neIhoiia do ano, pediu-
Ihe que Ihe desse a eIe o que soliava da paneIa, que no eia pequena
quanlidade. Concedeu-Iha D. Quixole, e eIe, pegando-Ihe con as nos anlas,
con loda a fe e loa vonlade, aiiunou-a ao peilo, e enloicou lanlo quase cono
o fidaIgo.
O caso e que o eslnago do polie Sancho no seiia lo neIindioso cono
o do cavaIeiio, e assin, piineiio que vonilasse, lanlas nsias e vascas Ihe
deian, lanlos suoies e desnaios, que pensou deveias lei-Ihe chegado a Ilina
hoia. Vendo-se lo afIilo, anaIdioou o lIsano, e o Iadio que Iho linha dado.
Vendo-o assin, D. Quixole disse-Ihe:
- Lu cieio, Sancho, que lodo esse naI le ven de no leies sido ainado
cavaIeiio, poique lenho paia nin que esle ienedio no h-de apioveilai aos
que o no so.
- Se Vossa Meic salia isso - iepIicou Sancho -, naI haja eu e loda a ninha
paienleIa! Iaia que consenliu que eu o piovasse`
A esle lenpo enliou a lelida a fazei o seu efeilo, e coneou o escudeiio a
desaguai-se poi anlos os canais con lanla piessa, que a esleiia de junco, en
que de novo se linha deilado, e a nanla, nunca nais seiviian. Suava e
liessuava con lais paioxisnos e acidenles, que no s eIe nas lodos pensaian
sei aqueIa a Ilina da sua vida.
Duiou-Ihe a loinenla quase duas hoias, acaladas as quais no ficou cono
seu ano, nas lo nodo e quelianlado, que naI se podia lei, D. Quixole, que,
segundo se disse, se senlia aIiviado e so, quis inedialanenle pailii-se a luscai
avenluias, poi Ihe paiecei que lodo o lenpo que aIi se denoiava eia ioulado
ao nundo, e aos necessilados do seu anpaio, e nais, con a confiana que Ihe
dava agoia o seu lIsano.
Ioiado desle desejo, apaieIhou eIe nesno ao Rocinanle, aIlaidou o
junenlo do escudeiio, e ajudou-o a veslii-se e nonlai. Is-se a cavaIo, e,
chegando a un canlo da venda, apodeiou-se de una chuazila que aIi eslava
paia Ihe seivii de Iana.
OIhavan paia eIe lodos quanlos se achavan na venda, que passavan de
vinle pessoas, consideiava-o no nenos a fiIha do vendeiio, e eIe lanlen no
liiava deIa os oIhos, de quando en quando, aiiojava un suspiio, que paiecia
sei aiiancado do fundo das enlianhas, supondo lodos, que seiia da doi que
senlia nas cosleIas, peIo nenos assin o cuidavan aqueIes que o linhan vislo
enpIasliai a noile danles.
Logo que esliveian a cavaIo, poslo D. Quixole a poila da venda, chanou
peIo dono da casa, e con voz nuilo iepousada e giave Ihe disse:
- Muilas e nuilo giandes Senhoi AIcaide, so as neics que nesle vosso
casleIo hei iecelido, e decIaio-ne en giande oliigao de agiadecido paia
lodos os dias de ninha vida. Se vos posso pagai, vingando-vos de aIgun
soleilo que vos lenha feilo agiavo, salei, que o neu ofcio oulio no e seno
vaIei aos que pouco poden, vingai os que iecelen loilos, e casligai aIeivosias.
Iazei exane de conscincia: e se achais aIguna coisa desle jaez que ne
enconendai, no lendes nais que diz-Ia, que eu vos pionelo, peIa oiden de
cavaIeiio que ieceli, salisfazei-vos e pagai-vos a vosso conlenlo.
A islo iespondeu con iguaI sossego o vendeiio:
- Senhoi CavaIeiio, eu no lenho necessidade de que Vossa Meic ne
vingue de nenhun agiavo, poique eu len sei lonai poi nin nesno a
desfoiia que ne paiece, quando aIguen nos faz, o que ne e pieciso s e que
Vossa Meic ne pague o gaslo que esla noile fez na venda, lanlo da paIha e
cevada das duas leslas, cono da ceia e canas.
- Lnlo islo e venda` - iepIicou D. Quixole.
- L nuilo honiada - iespondeu o vendeiio.
- Iois Senhoi, linha vivido enganado ale aqui - iespondeu D. Quixole -
juIgando islo casleIo, e no dos pioies, nas sendo que no e casleIo, nas venda,
o que poi agoia se podei fazei e dispensaides a paga, pois eu poi nin no
posso descunpiii a oiden dos cavaIeiios andanles, dos quais sei ao ceilo (sen
que ale ao dia de hoje lenha havido exenpIo en conliiio) que janais pagaian
pousada nen coisa aIguna en venda onde eslivessen, poique lodo o lon
acoIhinenlo que se Ihes faz, ou possa fazei, de diieilo e foio se Ihes deve, a
lioco do inconpoilveI lialaIho que padecen luscando as avenluias de noile e
de dia, de Inveino e Veio, a pe e a cavaIo, en sede e fone, con fiio e caIna,
sujeilos a lodas as incIenncias do Ceu, e a lodos os descnodos da Teiia.
- L nessas coisas no ne inlionelo eu - iespondeu o vendeiio -, pague-se
o que se ne deve, e deixeno-nos de conlos, nais de cavaIaiias, o que s ne
inpoila e iecelei o que ne peilence.
- O que vs sois - iespondeu D. Quixole - e un sandeu e desasliado
hospedeiio, e, nelendo peinas ao Rocinanle, leiando a chucila, saiu da venda
sen Iho esloivai ninguen, e, sen iepaiai se o escudeiio o seguia ou no,
adianlou-se un lon espao.
O vendeiio, que o viu ii-se enloia sen Ihe pagai, loinou-se peIo
paganenlo a Sancho Iana, que Ihe iespondeu, que, vislo o seu senhoi no
queiei pagai, lanlen eIe no pagaiia, poique, sendo eIe, cono eia, escudeiio
de cavaIeiio andanle, a nesna iegia e iazo Ihe assislia a eIe que o seu ano,
que eia no pagai coisa aIguna en poisadas e laleinas.
Con aquiIo e que se agaslou nuilo o vendeiio, e o aneaou que se Ihe no
pagasse Iogo paia aIi a loanenle, eIe o faiia pagai de nodo que Ihe pesasse. Ao
que Sancho iespondeu, que, peIa Iei da cavaIaiia iecelida poi seu ano, no
pagaiia nen un coinado, ainda que o nalassen, poique no eslava paia
peidei poi lo pouco a loa e anliga usana dos cavaIeiios andanles, nen queiia
que deIe se queixassen os escudeiios dos lais que paia adianle viessen ao
nundo, inciepando-Ihe a quelia de lo juslo foiaI.
Quis a n soile do polie Sancho, que, enlie a genle que eia na venda, se
achassen qualio losadoies de Segovia, lis faliicanles de aguIhas de Iolio de
Cidova, e dois vizinhos da feiia de SeviIha, genle aIegie, len-inlencionada,
naIiciosa e liincaIhona, os quais, cono senhoieados do nesno espiilo, se
chegaian a Sancho, e, apeando-se do junenlo, un deIes enliou a luscai a
nanla da cana do hspede, e, eslaleIando-o solie eIa, Ievanlaian os oIhos, e
viian que o leclo eia aIgun lanlo laixo nais do que Ihes eia pieciso paia o que
lencionavan, peIo que deleininaian saii paia o plio, que linha poi leclo o ceu
e aIi, poslo Sancho no neio da nanla, coneaian a alii-Io ao aIlo, e a diveilii-
se con eIe cono con un co poi fesla de Lnliudo.
As vozes que dava o nseio nanleado foian lanlas, que chegaian aos
ouvidos do ano, o quaI, delendo-se a escul-Ias, sups que aIguna giande
avenluia Ihe vinha, ale que ieconheceu cIaianenle seio seu escudeiio quen
giilava, e, voIlando as iedeas, aiiancando a cuslo un gaIope, loinou paia a
venda. Achando-a fechada, iodeou-a a piocuia de aIguna enliada.
MaI eia chegado as paiedes do plio, que pouco aIlas eian, quando viu o
desaInado diveilinenlo que ao seu escudeiio se eslava fazendo. Viu-o sulii e
descei peIos aies con lanla giaa e piesleza, que paia nin lenho desalaiia a
iii, se a iaiva Iho consenliia. Iez quanlo pde paia sulii do cavaIo ao espigo
do nuio, nas lo nodo e queliado eslava, que nen apeai-se pde, e assin, de
cina do cavaIo coneou a vonilai lanlos doeslos e inpiopeiios aos que Ihe
nanleavan o Sancho, que no e possveI aceilai a esciev-Ios, nas nen poi isso
eIes inleiionpian as iisadas e a olia, nen o voadoi Sancho cessava das suas
queixas, nescIadas oia con aneaas, oia con spIicas, nas ludo eia poi de
nais, nen Ihe apioveilou enquanlo de puio cansao o no deixaian.
Tiouxeian-Ihe o luiio, e, sulindo-o paia cina deIe, o enliuIhaian con
o galo. A conpassiva de Maiiloines, vendo-o lo eslafado, paieceu-Ihe sei
len socoii-Io con una caneca de gua, e liouxe-Iha do poo poi sei nais
fiesca. Receleu-Iha Sancho, e, Ievando-a a loca, deleve-se aos giilos que o ano
Ihe dava, dizendo:
- IiIho Sancho, no lelas gua, fiIho, no lelas, oIha que noiies, aqui
esl o sanlssino lIsano, vs (e nosliava-Ihe a aInoloIia), con duas golas que
lelas dislo, pes-le lon sen faIla nenhuna.
A esles liados voIveu Sancho a visla de ieves, e disse con oulios ainda
naioies:
- } poivenluia se esqueceu Vossa Meic de que no sou cavaIeiio` Ou
quei que ne acalen de saii as enlianhas que ne ficaian desla noile` Cuaide o
seu ienedio con lodos os dialos, e deixe-ne c.
O acalai de dizei islo, e o coneai a lelei foi ludo un, nas, cono ao
piineiio liago conheceu que eia gua, no quis passai adianle, e iogou a
Maiiloines que Ihe liouxesse anles vinho, o que eIa Ihe fez de nuilo loa
vonlade, e pagou-o da sua aIgileiia, poique len se dizia a seu iespeilo, que,
ainda que andava naqueIe lialo, linha unas sonlias e Ionges de ciisl.
Assin que Sancho leleu, laleu caIcanhaies ao seu asno, e peIa poila da
venda, aleila de pai en pai, saiu deIa nuilo conlenle de no lei pago nada, e
lei Ievado a sua avanle, ainda que foi a cusla dos seus coslunados adoies, que
eian os Ionlos.
Veidade e que o vendeiio Ihe ficou con os aIfoiges en desconlo do que se
Ihe devia, nas Sancho, peIa peiluilao que Ievava, no deu peIa faIla.
Quis o vendeiio liancai len a poila assin que o viu foia, nas no Iho
consenliian os nanleadoies, que eian laI genle, que, ainda que D. Quixole
fosse ieaInenle dos cavaIeiios andanles da TvoIa Redonda, lanlo caso faiian
deIe, cono de dois coninhos.




.&!/(0*+ S-###

+:73 B3 89:46A 6B 56KU3B J23 I6BB92 R6:8G9 !6:<6 89A B32 B3:G95 EF
12;>943 89A 92456B 6M3:4256B 7;D:6B 73 B35 89:4676B


Chegou Sancho nuicho e desnaiado ao pe do ano, lanlo, que nen podia
fazei andai o luiio. Quando D. Quixole assin o viu, disse-Ihe:
- Agoia, lon Sancho, e que eu acalo de ciei que aqueIe casleIo ou venda e
encanlado sen dvida, poique aqueIes que lo alioznenle se diveiliian
conligo, que podeiian sei seno fanlasnas, e genle do oulio nundo` L nislo
ne ceilifico, poi vei que, eslando peIo espigo do nuio do quinlaI a piesenciai
aclos da lua liisle liagedia, no pude, poi nais que fiz, sulii-ne acina, nen
sequei apeai-ne do Rocinanle, deceilo poique ne linhan encanlado, poique le
juio, a fe de quen sou, que, se pudeia sulii ou apeai-ne, eu le houveia
vingado de naneiia, que aqueIes foIes de venlo, aqueIes naIandiinos, se
ficassen Ienliando da liincadeiia paia senpie, ainda que nisso souleia
descunpiii as Ieis da cavaIaiia, que, segundo j nuilas vezes ne ouvisle, no
consenlen a cavaIeiio pi no en quen o no seja, saIvo sendo en defesa da
sua pipiia vida e pessoa, en caso de uigenle e giande necessidade.
- Tanlen eu ne vingava se pudesse - disse o oulio -, quei fosse ainado
cavaIeiio, quei no, nas no pude, ainda que lenho paia nin, que os que se
diveiliian a ninha cusla no eian fanlasnas, nen honens encanlados, cono
Vossa Meic diz: eian honens de caine e osso cono ns, e lodos (segundo Ihes
ouvi enquanlo ne eslavan voIleando) linhan os seus nones: un chanava-se
Iedio Mailins, oulio Teniio Ieinandes, e o vendeiio ouvi que se chanava
}oo IaIoneque, o suido, e poi isso Senhoi neu, o Vossa Meic no lei podido
saIlai o nuio, nen apeai-se do cavaIo, poi oulia causa foi, que no poi
encanlanenlos. O que eu liio a Iinpo de ludo islo e que eslas avenluias, que
andanos luscando, afinaI de conlas nos ho-de nelei en lanlas desavenluias,
que no sailanos quaI e a nossa no diieila. O que seiia neIhoi e nais
aceilado, segundo o neu fiaco enlendei, seiia loinaino-nos paia o nosso Iugai,
agoia que e lenpo das aceifas, e de cuidai da fazenda, deixando-nos de andai
de Ceca en Meca, e de Heiodes paia IiIalos, cono dizen.
- Que pouco sales, Sancho - iespondeu D. Quixole -, dos achaques da
cavaIaiia! CaIa e len pacincia, que I vii dia en que vejas poi leus oIhos que
honiosa coisa e andai nesle exeiccio! Seno, diz-ne: que naioi conlenlanenlo
pode havei nesle nundo, ou que salisfao pode conpaiai-se a de vencei una
lalaIha, e liiunfai do ininigo` Sen dvida que nada chega a isso.
- Assin deve sei - iespondeu Sancho - poslo que eu poi nin no sei, s
sei, que, depois que sonos cavaIeiios andanles, ou (poi neIhoi dizei) depois
que Vossa Meic o e (que eu, a ninha paile, no h poi que ne enlie en lo
honioso ioI), nunca janais lenos vencido lalaIha aIguna, saIvo a do liscainho,
e ainda dessa saiu Vossa Meic con neia oieIha, e neia ceIada de nenos, de
enlo paia c ludo len sido loidoada e nais loidoada, nuiios e nais nuiios,
e eu, ainda poi cina de ludo, nanleado, e poi pessoas encanladas, de quen ne
no posso vingai paia salei ale onde chega o goslo de vencei ininigos, cono
Vossa Meic diz.
- Lssa e que e a ninha pena, e a que lu deves lanlen senlii, Sancho -
iespondeu D. Quixole -, poien, daqui en dianle, eu piocuiaiei havei as nos
aIguna espada feila con laI nesliia, que ao que a livei consigo se no possa
fazei nenhun geneio de encanlanenlos. Ale no eia inpossveI, que a venluia
ne depaiasse a de Anadis, quando se chanava O CavaIeiio da Aidenle
Lspada, foi a neIhoi que leve cavaIeiio aIgun do nundo, poique, aIen de lei
a viilude iefeiida, coilava cono una navaIha, e no havia ainaduia, poi foile
e encanlada que fosse, que Ihe iesislisse.
- Lu so lo venluioso - disse Sancho - que, ainda que isso fosse, e Vossa
Meic viesse a achai espada seneIhanle, s viiia a seivii e apioveilai aos
ainados cavaIeiios, assin cono o lIsano, e aos escudeiios, que os papen os
Iolos.
- No lenhas nedo, Sancho - disse D. Quixole -, neIhoi se havei Deus
conligo.
Nesles coIquios se eslavan D. Quixole e o escudeiio, quando o fidaIgo
iepaiou que peIo caninho se adianlava paia aIi una giande poeiiada. VoIlou-
se enlo paia Sancho, e disse-Ihe:
- L esle o dia, Sancho, en que se h-de vei o len que a ninha soile ne
linha ieseivado, e o dia, iepilo, en que se h-de nosliai nais que nunca o vaIoi
do neu liao, e en que hei-de fazei olias que fiquen iegisladas no Iivio da
fana poi lodos os vindouios secuIos. Vs aqueIa poeiiada que aIi se eigue,
Sancho` Iois e Ievanlada poi un copiosssino exeicilo de diveisos e
inuneiveis povos que poi aIi vn naichando.
- Ioi essas conlas - disse Sancho - dois deven eIes sei, poique desla paile
conliiia lanlen sole oulia poeiiada seneIhanle.
VoIlou-se paia aIi D. Quixole e viu que eia veidade, e, aIegiando-se
solienodo, assenlou que eian, sen dvida aIguna, dois exeicilos que vinhan
a liavai-se e conlalei no neio daqueIa espaosa pIancie, poique no se
passava hoia que no livesse a fanlasia cheia daqueIas lalaIhas, encanlanenlos,
sucessos, desalinos, anoies, e desafios, que nos Iivios de cavaIaiia se ieIalan.
Quanlo dizia, pensava, ou fazia, ia senpie lalei en coisas dessas.
A poeiiada, que havia vislo, Ievanlavan-na dois giandes ielanhos de
oveIhas e caineiios, que poi aqueIe nesno caninho vinhan de difeienles
pailes, os quais, en iazo do p, se no deixaian peicelei enquanlo se no
avizinhaian. Con lananho afinco afiinava D. Quixole que eian exeicilos, que
Sancho chegou a aciedilai e a dizei:
- Iois Senhoi, que havenos enlo de faze7
- Que havenos de fazei! - disse D. Quixole. - Havenos de favoiecei e
ajudai aos necessilados e desvaIidos. Hs-de salei, Sancho, que esle, que ven
peIa nossa fienle, o capilaneia o giande inpeiadoi AIifanfaiio, senhoi da
giande Tapiolana, e esloulio, que naicha poi lis das ninhas coslas, e o do
seu ininigo eI-iei dos gaiananles IenlapoIin de aiienangado liao, poique
senpie enlia nas lalaIhas con o liao diieilo nu.
- L poique se queien lo naI esses dois senhoies` - peigunlou Sancho.
- Queien-se naI - iespondeu D. Quixole - poique esle AIifanfaiio e un
pago fuiilundo, e esl nanoiado da fiIha de IenlapoIin, que e una
foinosssina, e ainda poi cina nuilo engiaada senhoia, e ciisl. Seu pai no
quei d-Ia ao iei pago, sen eIe piineiio ienegai a Iei do seu faIso piofela
Mafona, e se conveilei a sua.
- Volo poi eslas lailas - disse Sancho - que faz nuilo len o IenlapoIin, e
hei-de ajud-Io enquanlo pudei.
- Nisso fais o que deves, Sancho - disse o fidaIgo -, poique paia enliai en
lalaIhas seneIhanles no se iequei lei sido ainado cavaIeiio.
- Ale a len peicelo eu - iespondeu Sancho -, nas onde poienos ns esle
asno, paia leinos a ceileza de o achainos depois da iefiega` Ioique o enliai
neIa con seneIhanle cavaIgaduia, cieio que ainda ale agoia se no viu.
- L ceilo - disse D. Quixole -, o que neIhoinenle podes fazei deIe e deix-
Io as suas avenluias, quei se peica, quei no, poique lanlos ho-de sei os
cavaIos con que havenos de ficai depois da viliia, que ale o Rocinanle coiie
seu iisco de eu o liocai poi oulio. Mas esl alenlo e iepaia, que le queio dai
conla dos cavaIeiios nais piincipais que vn nesles dois exeicilos, e paia que
neIhoi os noles, ieliieno-nos paia aqueIa aIluiinha que aIi se Ievanla, de onde
se deven descoliii os exeicilos anlos.
Iizeian-no assin, coIocando-se nuna Ionla, de onde se avislavan len
os dois ielanhos, que a D. Quixole se iepiesenlavan exeicilos. As nuvens de
p que Ievanlavan Ihe linhan luivada e cega a visla. Apesai de ludo, poien,
vendo na inaginao o que Ihe no nosliavan os oIhos, nen havia, en voz
aIla coneou a dizei:
- AqueIe cavaIeiio que aIi vs, de ainas anaieIas, que liaz no escudo un
Ieo coioado iendido aos pes de una donzeIa, e o vaIoioso LauicaIco, senhoi
da ponle de piala. O oulio, das ainas con fIoies de ouio, que liaz no escudo
lis coioas de piala en canpo azuI, e o lenido MicocoIenlo, gio-duque da
Quiicia. O oulio, de nenlios agiganlados, que a sua no diieila ven, e o
nunca anedionlado iandalailaiio de oIiche, senhoi das lis Ailias, que
ven ainado con aqueIa peIe de seipenle, e len poi escudo una poila, que
(segundo e fana) e una das do lenpIo deiiilado poi Sanso, quando se vingou
dos seus ininigos, nalando-se. Mas viia agoia os oIhos paia a oulia paile, e
veis adianle, e na fienle desloulio exeicilo, ao senpie vencedoi, e nunca
janais vencido TinoneI de Caicajona, pincipe da Nova iscaia, que ven
ainado con ainas esquaileIadas de azuI, veide, lianco e anaieIo, e liaz no
escudo un galo de ouio en canpo aIeonado, con una Ielia que diz Miau,
que e o piincpio do none da sua dana, que (segundo se diz) e a sen-pai
MiauIina, fiIha do duque AIfenhique do AIgaive. O oulio, que opiine e
assoleila os Ionlos daqueIa possanle egua, e liaz as ainas liancas de neve, e
un cavaIeiio noveI, de nao fiancesa, chanado Iieiie Iapin, senhoi das
laionias de Ulieque. O oulio, que lale con os feiiados laIes os iIhais daqueIa
pinlada e Iigeiia zelia e liaz o escudo veiiado de azuI, e o podeioso duque de
Neivia, LspailafiIaido do osque. Tiaz poi enpiesa no escudo un espaigaI,
con una Ielia en casleIhano, que diz assin: Ras|rca ni sucr|c.
L assin foi D. Quixole poi dianle, noneando nuilos cavaIeiios de un e
de oulio canpo, cono a eIe se anloIhavan, dando a lodos as suas ainas, coies,
enpiesas, e Ielias, que inpiovisava Ievado das inaginalivas da sua Ioucuia
nunca visla, e sen se delei piosseguiu, dizendo:
- Lsle esquadio foinan-no genles de diveisas naes. Aqui eslo os que
lelen as doces guas do fanoso Xanlo, os nonlanheses que pisan os canpos
MassIicos, os que joeiian o finssino e nido ouio da IeIiz Ailia, os que
gozan das fanosas e fiescas iileiias do cIaio Teinodonle, os que sangian poi
nuilas e diveisas vias o iico IacloIo, os nnidas inceilos no cunpiii a paIavia,
os Ieisas afanados en aicos e fiechas, os Iailos e Medas, que peIejan fugindo,
os iales de vivendas nudveis, os Cilas lo ciueis cono aIvos, os Llopes de
Ilios fuiados, e oulias infinilas naes, cujos ioslos eslou vendo e conhecendo,
ainda que os nones no ne Ienlian. Nesloulio esquadio ven os que lelen
as coiienles ciislaIinas do oIivfeio elis, os que Iavan o ioslo nas guas do
senpie iico e douiado Tejo, os que desfiulan as pioveilosas guas do divino
XeniI, os que pisan os Tailesios canpos de paslos alundanles, os que foIgan
nos eIsios piados do Xeiez, os nanchegos, iicos e coioados de Iouias espigas,
os de feiio veslidos, ieslos anligos do sangue godo, os que se lanhan no
Iisueiga, fanoso peIa nansido da coiienle, os que apascenlan os seus gados
nas exlensas devesas do loiluoso Cuadiana, ceIeliado peIo seu escondido
cuiso, os que lienen con o fiio dos seIvlicos Iiieneus, e con as liancas neves
do aIleioso Apenino, finaInenle, quanlos se conln na Luiopa loda.
VaIha-ne Deus! e quanlas nais piovncias no disse! Quanlas naes no
noneou, dando a cada una, e con naiaviIhosa piesleza, os aliilulos que Ihe
peilencian, lodo alsoilo e iepassado do que linha Iido nos seus Iivios
nenliiosos!
Lnlaslacado eslava Sancho Iana con lanlo paIaviiio sen dizei nen
pio, de quando en quando, voIlava a calea paia vei se avislava os cavaIeiios e
giganles que o ano noneava, e, cono no descoliia nen neio, Ihe disse:
- Senhoi neu, Ieve o Dialo ludo isso, que no vejo poi lodo esle
descanpado honen, nen giganle, nen cavaIeiio nenhun dos que nenciona.
Lu ao nenos no peicelo laI. TaIvez seja ludo encanlanenlo cono as avejes
desla noile.
- Cono! Iois no ouves o iinchai dos cavaIos` O loque dos cIaiins, e o
liovejai dos lanloies`
- O que eu ouo - iespondeu Sancho - so nuilos laIidos de caineiios e
oveIhas, nais nada.
L eia veidade, poique os dois ielanhos j vinhan nuilo peilo.
- O nedo que lens - disse D. Quixole - e que faz, Sancho, que nen vejas,
nen ouas as diieilas, poique un dos efeilos do nedo e luivai os senlidos, e
fazei que paiean as coisas oulias do que so. Se lo nedioso es, ieliia-le paia
onde quiseies, e deixa-ne s, que laslo eu paia dai a viliia a paiciaIidade a
quen ajude.
L, faIando assin, ciavou as espoias en Rocinanle, e, posla a Iana en
iisle, laixou da Ionla cono un iaio. Dava-Ihe vozes Sancho, dizendo,
- VoIle paia lis, Si. D. Quixole, que volo a Deus, que isso que vai inveslii
so caineiios e oveIhas. VoIle paia lis. MaI haja o pai que ne geiou. Ioile
Ioucuia! Repaie len, que no h giganle, nen cavaIeiio, nen galos, nen
escudos pailidos nen inleiios, nen veiios azuis, nen endialiados. Que faz`
Iecados neus!
Nen con ludo aquiIo se iefieava D. Quixole, anles en aIlas vozes ia
cIanando:
- Lia, cavaIeiios, que seguis e niIilais delaixo das landeiias do vaIoioso
inpeiadoi IenlapoIin de aiienangado liao, segui-ne lodos, veieis quo
faciInenle Ihe dou vingana do seu ininigo AIifanfaiio de Tapiolana.
Con eslas paIavias se enlianhou peIo liopeI das oveIhas, e coneou a
aIanceai neIas, lo denodado cono se desse en veidadeiios ininigos noilais.
iadavan-Ihe os pasloies, que livesse no, poien, vendo que eia lenpo
peidido, Ievaian de suas fundas, e coneaian a cunpiinenlai-Ihe as oieIhas
con pediadas cono punhos. D. Quixole, sen fazei caso das pedias, canpeava
paia lodas as pailes, dizendo:
- Onde esls, soleilo AIifanfaiio` Ven paia nin, que sou un s
cavaIeiio, e desejo a ss poi ss piovai as luas foias, e liiai-le a vida en
casligo das penas que ds ao vaIoioso IenlapoIin Caiananle.
Nislo, aceilou-Ihe un seixo dos do iio, que Ihe neleu duas cosleIas
denlio.
Vendo-se lo naIlialado, deu, poi sen dvida, que eslava noilo, ou
nuilo giavenenle feiido, e, Ienliando-se do seu especfico, puxou da
aInoloIia, p-Ia a loca, e piincipiou a engoIii, nas, anles de lei esvaziado
quanlo Ihe paieceu suficienle, veio oulia anndoa lo ceileiia conlia a no e a
aInoloIia, que a anigou loda, Ievando junlanenle a D. Quixole lis ou qualio
denles queixais, e pisando-Ihe foilenenle dois dedos.
TaI foi o piineiio goIpe e o segundo, que ao polie cavaIeiio foiado foi
deixai-se caii do cavaIo.
Chegaian-se a eIe os pasloies, e, supondo leien-no noilo, iecoIheian o
gado a loda a piessa, Ievaian as ieses noilas, que passavan de sele, e sen
nais aveiiguaes se Ianaian a fugii.
Todo aqueIe lenpo o Ievou Sancho na Ionla, a olseivai as Ioucuias que
seu ano fazia, e a aiiancai as lailas, e a anaIdioai a hoia e o inslanle en que
a desgiaa Iho linha feilo conhecei. Vendo-o cado, e os pasloies j
desapaiecidos, desceu da Ionla, chegou-se a eIe, e achou-o naqueIa Islina,
nas ainda en si, e disse-Ihe:
- No Ihe piegava eu, Si. D. Quixole, que se lonasse alis, e que os que ia
aconelei no eian exeicilos, seno caneiiadas`
- A lens lu cono aqueIe Iadio do slio neu ininigo faz apaiecei e
desapaiecei as coisas - disse D. Quixole -, podes ciei, Sancho, que aos lais e fciI
figuiaien-nos ludo que Ihes Ienlia, e esle naIigno que ne peisegue, invejoso
da gIiia que viu ne adviiia desla lalaIha, liansfoinou os esquadies dos
ininigos en falos de oveIhas, quando no, poi vida ninha! Iaz una coisa,
Sancho, paia le desenganaies da veidade: nonla no leu asno, segue-os de
Ionge, e veis cono, en se afaslando un pouco daqui, lonan ao seu piineiio
sei, deixan de sei caineiios e se fazen honens, lo feilos e peifeilos cono eu
los pinlei. Mas no vs poi oia, que lenho pieciso de que ne ajudes, piineiio,
chega-le c, e v len quanlos queixais ne faIlan, paiece-ne que so lodos.
Chegou-se-Ihe lo peilo o Sancho, que Ihe nelia quase os oIhos peIa loca,
e foi a lenpo que j o lIsano linha pioduzido o seu efeilo no eslnago de D.
Quixole. Nesse nonenlo, pois, desfechou solie as lailas do conpassivo
escudeiio, que nen liio de escopela, ludo que havia denlio.
- Nossa Senhoia! - excIanou Sancho. - Que e islo` Sen dvida esle
pecanle esl feiido noilaInenle: vonila sangue.
Repaiando, poien, un pouco nais, conheceu peIa coi, saloi e cheiio, que
laI sangue no eia, nas sin o lIsano da aInoloIia, que eIe Ihe viia engoIii.
Tananho foi o seu nojo, que, ievoIvendo-se-Ihe o inleiioi, vonilou as liipas
nesno poi cina do ano, ficaian anlos cono unas peioIas.
Coiieu Sancho ao seu luiio, paia liiai dos aIfoiges con que se Iinpai a si,
e cuiai ao palio, no os achou. Lsleve a pique de peidei o juzo, disse oulia
vez naI a sua vida, e iesoIveu de si paia si deixai laI caigo, e lonai-se paia a
leiia, ainda que peidesse a soIdada j neiecida, e as espeianas da pionelida
iIha.
Levanlou-se nesle conenos D. Quixole, e, con a no esqueida na loca,
paia Ihe no acalaien de saii os denles, coIheu con a diieila as iedeas de
Rocinanle, o quaI no linha ainda aiiedado pe (lanla eia a sua IeaIdade e loa
condio), e foi-se paia onde o escudeiio eslava de peilo solie o asno, con a
no na face, cono excessivanenle pensalivo.
Vendo-o assin, e lo liisle, disse-Ihe:
- Sale, Sancho, que s quen faz nais que oulien e que e nais que
oulien. Todas eslas incIenncias que nos aconlecen sinais so de que lieve se
nos h-de o lenpo alonanai, e as coisas coiiei-nos neIhoinenle, poique no e
possveI, que nen o naI, nen o len, sejan peiduiveis, poi isso, lendo o naI
aluiado j lanlo, j o len nos deve eslai chegando, peIo lanlo, no lens poi que
anojai-le peIas desgiaas que a nin ne suceden, poique no lens neIas
quinho.
- No lenho quinho` - soIlou Sancho. - Lnlo o que onlen nanleaian
no eia o fiIho de neu pai` L os aIfoiges, que ne faIlan agoia, con ludo o que
eu linha denlio deIes, eian do vizinho, no`
- Ieidesle os aIfoiges, Sancho` - disse D. Quixole.
- No sei, no os acho - iespondeu eIe.
- Desse nodo, no h que se cona hoje! - iepIicou D. Quixole.
- No haveiia deceilo - loinou Sancho - se faIlassen poi esles piados as
eivas que Vossa Meic conhece, segundo diz, das quais se coslunan vaIei paia
ienedio en seneIhanles faIlas os lo naI-avenluiados cavaIeiios andanles
cono Vossa Meic.
- Mesno assin - iespondeu D. Quixole - nais quiseia eu agoia un quailo
de po, e ale una loIa de suloiiaIho, con duas caleas de saidinhas de
espicha, que lodas quanlas eivas descieve Diosciides, nen que fosse o
iIusliado peIo Di. Laguna. Seja cono foi, nonla, lon Sancho, no leu junenlo, e
ven alis de nin, que Deus, que poi ludo oIha, no nos h-de faIlai, e nais
andando ns lanlo en seivio d'LIe cono andanos, LIe, que nen faIla aos
nosquilos do ai, nen aos lichinhos da leiia, nen aos fiIhos das is nos
chaicos, e e lo piedoso que faz nascei o SoI solie os lons e os naus, e chove
solie os injuslos e os juslos.
- Mais laIhado eslava Vossa Meic - disse Sancho - paia piegadoi, que
paia cavaIeiio andanle.
- De ludo salian e deven salei os cavaIeiios andanles - disse D. Quixole -
, pois cavaIeiio andanle houve nos passados secuIos, que se delinha a fazei un
seino ou pilica no neio de una esliada ieaI, cono se foia giaduado peIa
Univeisidade de Iaiis, de onde se infeie que, nen a Iana dana a pena, nen a
pena a Iana.
- Oia len, seja assin cono Vossa Meic diz - iespondeu Sancho - nas
vano-nos j daqui, e piocuienos onde se h-de ficai esla noile. Ieinila Deus
que seja en paile onde no haja nanlas, nen nanleadoies, nen nouios
encanlados, que, se os houvei, dou ao Dialo a cailada.
- Iede-o lu a Deus, fiIho - disse D. Quixole -, e vanos paia onde lu
quiseies, que desla vez queio deixai a lua escoIha o aIleigai-nos. Mas chega c
a no, e apaIpa-ne con o dedo, v len quanlos queixais ne faIlan desle Iado
diieilo no queixo de cina, aIi e que ne di.
Meleu Sancho os dedos, e, eslando a apaIpai, Ihe disse:
- Quanlos queixais coslunava Vossa Meic lei desle Iado`
- Qualio - iespondeu D. Quixole - afoia a piesa, lodos inleiios e nuilo
sos.
- OIhe Vossa Meic len o que diz Senhoi - iespondeu Sancho.
- Digo qualio, se no eian cinco - iespondeu D. Quixole -, poique en loda
a ninha vida nunca ne liiaian denle da loca, nen ne caiu nenhun, nen ne
apodieceu.
- Iois nesla paile de laixo - loinou Sancho - no len Vossa Meic seno
dois queixais e neio, e da paile de cina nen neio, nen nenhun, esl ludo iaso
cono a paIna da no.
- Desvenluiado de nin! - disse D. Quixole, ouvindo as liisles novas que o
seu escudeiio Ihe dava. - Anles quiseia que ne livessen deilado alaixo un
liao (una vez que no fosse o da espada), poique le digo, Sancho, que loca
sen queixais e cono noinho sen ns, e nuilo nais se h-de eslinai un denle,
que un diananle. Mas a ludo islo andanos sujeilos os que piofessanos a
apeilada oiden da cavaIaiia. Monla, anigo, e vai guiando, que eu le sigo na
andaduia que le paiecei.
Assin o fez Sancho, e se encaninhou paia onde enlendeu podeiia achai
acoIhida sen saii da esliada ieaI, que poi aIi ia nuilo liiIhada, e, caninhando
devagaiinho poique as doies dos queixos de D. Quixole no o deixavan
sossegai nen apiessai-se, quis Sancho i-Io enlielendo e diveilindo en dizei-Ihe
aIguna coisa, e, enlie as que Ihe disse, foi o que se agoia iefeiii no seguinle
capluIo.




.&!/(0*+ S#S

E6B 7;B85346B 56KU3B J23 R6:8G9 I6BB6M6 89A 9 6A9 3 76 6M3:4256 J23
CG3B B283732 89A 2A 73@2:49Q 3 92459B 689:438;A3:49B @6A9B9B


- O que ne esl paiecendo Senhoi neu, e que as desvenluias, que esles
dias ne ln sucedido, ln sido, sen nenhuna dvida, lodas casligo do pecado
conelido poi Vossa Meic conlia a oiden da sua cavaIaiia, poi no lei
desenpenhado o juianenlo que fez de:

nac ccncr pac cn |ca|na
ncn cca rainna fc|gar,

con o nais que a liova ieza, e que Vossa Meic juiou de cunpiii, ale que
no liiasse paia si o eInele de MaIandiino, ou cono se chana o laI nouio (que
o none no ne Ienlia nuilo len).
- Tens nuila iazo, Sancho - disse D. Quixole -, nas, paia le dizei a
veidade, linha-ne esquecido, e podes lanlen lei poi ceilo, que, peIa cuIpa de
lu no no leies Ienliado a lenpo, e que le sucedeu a li aquiIo da nanla,
poien eu faiei a enenda, que paia ludo h nodos de conposio na oiden da
cavaIaiia.
- Iois eu juiei poivenluia aIguna coisa` - iespondeu Sancho.
- Lnloia no juiasses - lonou D. Quixole - enlendo que de pailicipanle
no esls Iivie, e, peIo sin peIo no, lon sei pioveino-nos de ienedio.
- Se assin e - disse Sancho - oIhe Vossa Meic no se esquea lanlen
dislo cono do juianenlo, que laIvez aos fanlasnas Ihes loinasse a gana de se
diveiliien conigo, e ale con Vossa Meic, se o viien lo sen enenda.
Neslas e noulias pilicas os lonou a noile no neio do caninho, sen
leien, nen descoliiien, onde peinoilai, o que nisso nada linha de lon e que
ian noilos a fone, pois con o sunio dos aIfoiges se Ihes linha ido enloia
despensa e nalaIolagen, e, paia conpIenenlo de lananha desgiaa, sucedeu-
Ihes una coisa, que, sen sei de piopsilo, len o paiecia, e foi, que a noile se
fechou assaz de escuia. Ian no olslanle caninhando, que, vislo sei aqueIa a
esliada ieaI, poi loa iazo a una ou duas Ieguas se enconliaiia neIa aIguna
venda.
Indo, pois, desla naneiia, a noile escuia, o escudeiio esfainado, e o ano
con loa vonlade de conei, viian, que, peIo caninho nesno que Ievavan, se
diiigia paia eIes giande nuIlido de Iuzes, que no paiecian seno eslieIas
eiianles. Iasnou Sancho quando as avislou, e D. Quixole no deixou de as
eslianhai.
Sofieou un peIo calieslo ao asno, e o oulio peIas iedeas ao iocin, e
ficaian paiados a espeia do que suigiiia. Viian que as Iuzes se Ihes ian
apioxinando, e, quanlo nais se apioxinavan, naioies paiecian. AqueIa visla,
Sancho ps-se a lienei cono un azougado, e ao pipiio D. Quixole se
aiiepiaian os caleIos. Lsle, poien, aninando-se un lanlo, disse:
- Lsla e, que sen dvida, Sancho, deve sei giandssina e peiigosssina
avenluia, e sei necessiio nosliai eu neIa lodo o neu vaIoi e esfoio.
- MaIfadado de nin! - iespondeu Sancho. - Se acaso esla avenluia foi de
fanlasnas, segundo ne vai paiecendo, onde havei cosleIas que Ihes laslen`
- Ioi nais fanlasnas que venhan - iespondeu D. Quixole - no
consenliiei que le ponhan no nen nun peIinho do falo. Se da oulia vez
zonlaian conligo, foi poique no pude saIlai as paiedes do plio, nas agoia
eslanos en leiieno iaso, onde posso a vonlade esgiinii a espada.
- L se o encanlan e o loIhen, cono da oulia vez fizeian - disse Sancho -,
que vaIei eslai ou no en leiieno iaso`
- Apesai disso ludo - iepIicou D. Quixole - peo-le, Sancho, que lenhas
nino, veis o neu.
- Hei-de lei, se Deus quisei - iespondeu Sancho. L, apailando-se anlos
paia a oiIa do caninho, loinaian a oIhai alenlanenle no que podeiia sei
aquiIo, e as Iuzes que I vinhan. Denlio en pouco, descoliiian nuilos
encanisados. AqueIa fanlasnagoiia pavoiosa de lodo o ponlo deu nale ao
nino de Sancho, que enliou a lalei os denles cono en fiio de quaila, nais
ainda ciesceu neIe o lalei dos denles, quando dislinlanenle se viu o que eia,
poique descoliiian uns vinle encanisados, lodos a cavaIo, con suas lochas
acesas nas nos, aps eIes una Iileiia coleila de Iulo, seguida de oulios seis a
cavaIo, enIulados ale aos pes das nuIas, que len se via que o eian, e no
cavaIos, peIo sossego con que andavan.
Ian os encanisados sussuiando en voz laixa e Iaslinosa.
To eslianha visla, e lo a desoias, e nun despovoado, eia laslanle paia
pi nedo no coiao de Sancho, e ale no de seu ano. Assin sucedeu a D.
Quixole, o quaI, a despeilo de lodas as suas vaIenlias, j linha viiado de avesso
lodo o esfoio de Sancho, nas ao ano, peIo conliiio, naqueIe ponlo se
iepiesenlou ao vivo na inaginao sei aqueIa una das avenluias dos seus
Iivios.
Iiguiou-se-Ihe que a Iileiia eia unas andas en que devia vii aIgun
naIfeiido ou noilo cavaIeiio, cuja vingana Ihe eslava s a eIe ieseivada, e,
sen fazei nais discuiso, eniislou a sua chua, fiinou-se len na seIa, e con
genliI liio e gailo se aliavessou no neio do caninho, poi onde os encanisados
foiosanenle havian de passai, e, quando os viu ao pe, Ievanlou a voz e disse:
- Iaiai, cavaIeiios, quen quei que sejais, e dai-ne conla de quen sois, de
onde vindes, onde ides, e que Ievais nas andas, que, segundo as noslias, ou vs
oulios haveis feilo, ou vos ho feilo a vs, aIgun desaguisado, e conven, e e
nislei, que eu o saila, ou paia vos casligai do naI que peipeliasles, ou paia
vos vingai da sen-iazo que vos fizeian a vs.
- Vanos con piessa - iespondeu un dos encanisados -, que fica ainda
Ionge a venda, e no nos podenos diIalai a dai lanlas iesposlas cono nos pedis
- e, picando a nuIa, passou paia dianle.
Senliu-se giandenenle D. Quixole desla iesposla, e, liavando-Ihe do fieio,
disse-Ihe:
- Delende-vos, e sede nais len-ciiado, e dai-ne conla do que vos eu
peigunlei, quando no, lendes de vos havei lodos conigo en lalaIha.
Lia a nuIa espanladia, e, ao loaien-Ihe o fieio, de laI naneiia se
soliessaIlou, que, Ievanlado-se nos dois pes liaseiios, despejou peIas ancas o
dono paia o cho.
Un noo, que ia a pe, vendo cado o encainisado, coneou a injuiiai D.
Quixole, o quaI, j encoIeiizado, e sen nais espeias, eniislando a sua chua,
aiieneleu a un dos enIulados, e deu con eIe en leiia naIfeiido, voIlando-se
paia os denais, eia paia vei cono os acoelia, e deslaialava, que no paiecia
seno que naqueIe nonenlo havian nascido asas a Rocinanle, segundo
canpeava Iigeiio e oiguIhoso.
Lian lodos os encanisados genle linoiala e sen ainas, e assin, con
faciIidade, nun inslanle deixaian a iefiega, e coneaian a coiiei poi aqueIe
canpo con as lochas acesas, que no paiecian seno nascaiados a ievoIvei en
noile de fesla e iegozijo.
Os enIulados, ievoIlos e envoIlos nas suas Iolas e opas conpiidas, naI se
podian novei, peIo que, nuilo a seu saIvo, D. Quixole os foi a lodos
apaIeando, e os fez deixai o slio a seu nau giado, poi se Ihes iepiesenlai no
sei aquiIo honen, seno o pipiio Dialo do Infeino, que Ihes saa a liiai-Ihes o
defunlo que ia na Iileiia.
Lslava Sancho a vei ludo naiaviIhado do desenlaiao e alievinenlo do
fidaIgo, e dizia enlie si:
- Sen dvida que esle neu ano e lo vaIenle e esfoiado cono eIe diz.
Lslava poi leiia una locha a aidei junlo ao piineiio que a nuIa
deiiulaia. D. Quixole, que o pde vei aqueIa cIaiidade, chegou-se a eIe, e,
aponlando-Ihe ao ioslo a chua, Ihe inlinou que se iendesse, quando no o
nalaiia, ao que o deiiulado iespondeu:
- Rendido de nais eslou eu, pois no ne posso novei, lenho una peina
queliada. SupIico a Vossa Meic, se e cavaIeiio ciislo, ne no nale, pois
giande saciiIegio seiia isso, sendo eu, cono sou, Iicenciado, e lendo as
piineiias oidens, cono lenho.
- Iois quen dialo o liouxe aqui - inslou D. Quixole - sendo honen da
Igieja`
- Quen, Senhoi` - iepIicou o cado. - A ninha desdila.
- Iois oulia naioi vos aneaa - disse D. Quixole - se ne no salisfazeis a
ludo que ao piincpio vos peigunlei.
- Con faciIidade sei Vossa Meic salisfeilo - iespondeu o Iicenciado - e,
poilanlo, salei Vossa Meic que, ainda que piineiio Ihe disse, que eia
Iicenciado, no sou seno lachaieI, e chano-ne Afonso Lopes, sou naluiaI de
AIcolendas, venho da cidade de aea con oulios onze saceidoles, que so os
que fugiian con as lochas, vanos a cidade de Segovia aconpanhando un
noilo, que vai naqueIa Iileiia, que e un cavaIeiio que faIeceu en aea, onde
foi deposilado, e agoia, cono Ihe digo, Ievanos os seus ossos ao seu sepuIcio,
que esl en Segovia, que e a sua naluiaIidade.
- L quen o nalou` - peigunlou D. Quixole.
- Malou-o Deus poi neio de unas felies pesliIenciais que Ihe deian -
iespondeu o lachaieI.
- Dessa naneiia - disse D. Quixole - Iiviou-ne Nosso Senhoi do lialaIho
que eu lonaiia de vingai-Ihe a noile, se oulien e quaIquei o liveia noilo, nas,
sendo quen foi o naladoi, no h seno caIai, e encoIhei os onlios, que e o
nesno que eu havia de fazei se LIe ne nalaia a nin, e queio que saila Vossa
Reveincia, que eu sou un cavaIeiio da Mancha chanado D. Quixole, e e o
neu ofcio e exeiccio andai peIo nundo endiieilando loilos, e desfazendo
agiavos.
- No sei cono pode sei isso de endiieilai loilos - disse o lachaieI - pois
len diieilo eia eu, e vs agoia e que ne enloilasles, deixando-ne una peina
queliada, que nunca nais en dias de vida ne loinai a sei diieila, e o agiavo
que a nin ne desfizesles foi deixaides-ne agiavado de naneiia que hei-de
ficai agiavado paia senpie, e desvenluia giande h sido paia nin enconliai-
ne convosco nesse luscai de avenluias.
- Nen lodas as coisas - iespondeu D. Quixole - suceden do nesno nodo,
a desgiaa foi, Si. achaieI Afonso Lopes, o viides, cono viesles, de noile,
veslidos con aqueIas soliepeIizes, con as lochas acesas, iezando, coleilos de
Iulo, que paieceis laI quaI coisas ns e do oulio nundo, poi isso e que no
pude deixai de cunpiii a ninha oliigao aconelendo-vos, e a fe que vos
aconeleiia, ainda que souleia seides os pipiios Salanases do Infeino, que poi
lais vos juIguei e live senpie.
- } que assin o quis a ninha desgiaa - disse o lachaieI - supIico a Vossa
Meic, Senhoi CavaIeiio Andanle, que lo n andana ne h dado, ne ajude a
saii delaixo desla nuIa, que ne len piesa esla peina enlie o esliilo e a seIa.
- Ale ananh ficaiia eu a paIesliai - iedaiguiu D. Quixole -, nas paia
quando deixveis o queixai-vos`
Nislo, enliou Iogo a liadai poi Sancho que viesse, nas Sancho e que no
fez caso de acudii, poique andava ocupado en aIiviai una azenoIa caiiegada
de viluaIhas, que os lons dos padies liazian. Lngenhou Sancho do seu galo
una especie de saco, e, iecoIhendo neIe ludo o que pde e Ihe coule denlio, o
caigou paia cina do seu junenlo, e paia Iogo acudiu aos liados do ano, e
ajudou a Iiviai o Si. achaieI da opiesso da nuIa, p-Io paia cina deIa, e Ihe
deu a sua locha, e D. Quixole Ihe disse que seguisse na diieco dos
conpanheiios, e que da paile deIe Ihes pedisse peido do agiavo, que no linha
eslado en sua no deixai de Ihes fazei.
A islo ajunlou ainda Sancho:
- Se poi acaso quiseien salei esses senhoies quen h sido o vaIoioso que
lais os ps, Vossa Meic Ihes dii que foi o Si. D. Quixole de La Mancha, que
poi oulio none se chana O CavaIeiio da Tiisle Iiguia.
Con islo se foi o lachaieI, e D. Quixole peigunlou a Sancho poi que
nolivo Ihe ocoiieia chanai-Ihe CavaIeiio da Tiisle Iiguia, naqueIa ocasio
piecisanenle.
- Lu Ihe digo - iespondeu Sancho. - L poique o eslive consideiando un
pouco a Iuz da locha que vai na no do naI andanle cavaIeiio, e deveias
ieconheci en Vossa Meic, de pouco paia c, a nais n figuia que nunca vi, do
que deve lei sido causa ou o cansao desle conlale, ou laIvez a faIla dos denles
queixais.
- No e isso - iespondeu D. Quixole -, e que ao slio, a cujo caigo deve
eslai o escievei a hisliia das ninhas faanhas, havei paiecido len que eu
lone aIgun none apeIalivo, cono o lonavan os cavaIeiios passados, que un
se chanava da ardcn|c cspada, oulio dc uniccrnic, aqueIe c das dcnzc|as, esle o da
atc |cnix, oulio c cata|circ dc grifc, esloulio c da ncr|c, e poi esles nones e
insgnias eian conhecidos poi loda a iedondeza da Teiia, e, assin, consideio
que o soliedilo slio le havei poslo na Ingua e na ideia, que ne chanasses
agoia CavaIeiio da Tiisle Iiguia, cono lenciono ficai-ne noneando
doiavanle, e, paia que neIhoi ne aceile o none, deleinino nandai pinlai no
neu escudo, quando paia isso houvei opoilunidade, una figuia nuilo liisle.
- No e pieciso gaslai lenpo nen dinheiio paia se fazei essa figuia - disse
Iana -, o nais aceilado e que Vossa Meic desculia a sua pipiia caia aos que
o oIhaien, que, sen nais nen nais, e sen oulio ielialo nen escudo, lodos o
chanaio Iogo o da Tiisle Iiguia, e oIhe, que Ihe digo a puia veidade, poique
Ihe ceilifico a Vossa Meic, Senhoi neu (enloia lone poi giacejo), que lo n
caia esl sendo a sua con a fone, e a faIla dos queixais, que nuilo len se
podei dispensai, cono j Ihe disse, a laI pinluia liisle.
Riu-se D. Quixole con o chisle do seu escudeiio, conludo, assenlou en
chanai-se con aqueIe none, Iogo que pudesse conseguii que pinlassen o seu
escudo ou iodeIa, cono fanlasiava. Disse-Ihe depois:
- Lnlendo eu, Sancho, que fiquei exconungado poi havei poslo as nos
en coisa sagiada, jux|a i||ud, si quis suadcn|c diaoc|c, c, ainda que eslou len
ceilo de que no foian as nos que Ihe eu pus, nas sin esla Iancila, quanlo
nais, que no pensei, que ofendia a saceidole nen a coisas da Igieja, a quen
iespeilo e adoio, cono calIico e fieI ciislo que sou, seno a fanlasnas e coisas
do oulio nundo, e, quando isso assin fosse, en neniia lenho o que sucedeu
ao Cid Rui Dias, quando queliou dianle do papa a cadeiia do enlaixadoi
daqueIe ieino, peIo que o nesno papa o exconungou, e naqueIe dia andou o
lon Rodiigo de ivai cono nuilo honiado e vaIenle cavaIeiio.
Tendo pailido o lachaieI, cono dilo fica, sen iespondei nais paIavia,
deu na vonlade a D. Quixole ii vei se o coipo que vinha na Iileiia eia ossada ou
no, nas no Iho consenliu Sancho, dizendo-Ihe:
- Senhoi, saiu-se Vossa Meic desla avenluia o nais a seu saIvo de lodas
quanlas eu lenho vislo, esla genle, ainda que vencida e deslaialada, len
podeiia sei que, afinaI, iepaiasse en que a linha deiiolado una s pessoa, e,
coiiidos e enveigonhados dislo, voIlassen a iefazei-se e luscai-nos, e nos
dessen que fazei. O junenlo piesles esl, a nonlanha a no, e a fone apeila,
no h nais que fazei seno ieliiaino-nos nuilo aiiosos, e, cono dizen, o
noilo a cova, e o vivo a fogaa.
L, locando o junenlo, pediu ao ano que o aconpanhasse. Lsle, achando
iazo a Sancho, sen nais iesposla Ihe foi no encaIo.
A poucos passos, poi enlie dois ouleiios, deian nun espaoso e
encoleilo vaIe, en que se apeaian. Sancho aIiviou o junenlo, e, eslendidos no
eivaaI vioso, con o lenpeio da fone que liazian, aInoaian, janlaian,
neiendaian e ceaian, ludo junlo, salisfazendo os eslnagos con viias caines
fiias, que os senhoies cIeiigos de defunlo (que poucas vezes se deixan passai
naI) liazian de pieveno as coslas da azenoIa.
Mas aqui Ihes sucedeu oulia desgiaa, que a Sancho paieceu a pioi de
lodas, e foi no leien vinho que lelei, e ale nen gua paia chegai a loca, e,
peiseguidos da sede, vendo Sancho que o piado eslava coleilo de eiva nida e
viosa, disse o que se ouvii no seguinle capluIo.




.&!/(0*+ SS

E6 :2:86 M;B46 :3A 92M;76 6M3:4256 J23 P6A6;B 86M6C3;59 6CD2A @6A9B9
:9 A2:79 686O92Q 3 6 89:8C2;2Q J26B3 B3A I35;D9Q EF 12;>943 73 C6 $6:8G6


- No e possveI Senhoi neu, que eslas eivas deixen de nos eslai
nosliando havei poi aqui peilo fonle ou aiioio que Ihes aIinenla o vio. Sei
Iogo iazo passainos un pouco adianle, e achaienos con que niligai esla
desespeiada sede que nos noilifica, e sen dvida e pioi de sofiei do que a
pipiia fone.
Toou poi lon o conseIho a D. Quixole, e, lonando peIa iedea a Rocinanle,
e Sancho ao seu asno peIo calieslo, depois de Ihe lei poslo en cina os solejos
da ceia, coneaian a caninhai peIo piado acina as apaIpadeIas, poique o
escuio da noile no deixava enxeigai coisa aIguna.
Ainda, poien, no linhan andado duzenlos passos, quando aos ouvidos
Ihes chegou un giande iudo de gua cono que a despenhai-se de aIguna
Ievanlada penedia.
AIegiou-os nuilssino aqueIe esliondo, e, paiando a esculai de que paile
vinha, ouviian naqueIe foia de hoias oulio esliepilo, que aguaienlou o
conlenlanenlo da gua especiaInenle a Sancho, que de seu naluiaI eia
nedioso e pusiInine.
Ouviian uns goIpes a conpasso con un ceilo ielinii cono de feiios e
cadeias, que, junlos ao fuiioso esliondo da gua, que Ihes fazia
aconpanhanenlo, poiian pavoi a quen quei que no foia D. Quixole.
Lia a noile, cono j disse, escuia, e eIes aceilaian de se achai enlie unas
ivoies aIlas, cujas foIhas, novidas de un venlo liando, fazian un leneioso,
ainda que fiouxo iudo, poi nodo, que a soIido, o Iugai, o escuio, o caii da
gua, con o sussuiio das foIhas, ludo infundia leiioi e espanlo, noinenle
iepaiando-se en que nen os goIpes cessavan, nen o venlo adoinecia, nen a
nanh chegava, aciescenlando-se a ludo islo o no saleien en que Iugai se
achavan.
Ioien D. Quixole, aconpanhado do seu inliepido coiao, saIlou solie
Rocinanle, e, enliaando a iodeIa, leiou a chua, e disse:
- Sancho anigo, hs-de salei que eu nasci, poi deleininao do Ceu,
nesla idade de feiio, paia neIa iessuscilai a de ouio (ou douiada, cono se
cosluna dizei). Sou eu aqueIe paia quen eslo guaidados os peiigos, as
giandes faanhas, e os vaIoiosos feilos. Sou, loino a dizei, quen h-de
iessuscilai os da TvoIa Redonda, os Doze Iaies de Iiana, e os nove da Iana,
o que h-de pi en esquecinenlo os IIaliies, os TalIanles, OIivanles, e
Tiianles, os Ielos e eIianizes, con loda a caleiva dos foinosos cavaIeiios dos
passados lenpos, fazendo nesle en que ne acho lais giandiosidades,
eslianhezas e feilos de ainas, que escuiecen os que eIes fizeian nais
liiIhanles. en esls vendo, escudeiio fieI e de Iei, as lievas desla noile, o seu
eslianho siIncio, o soluino e confuso esliondo deslas ivoies, o leneioso
fiacasso daqueIa gua, en cuja lusca vinos, que paiece que se despenha e
deiiula desde os aIlos nonles da Lua, e aqueIe incessanle naileIai que nos feie
e inpoiluna os ouvidos, as quais coisas lodas junlas, e cada una s poi si, so
laslanles paia infundii nedo, lenoi, e espanlo, ao peilo do nesno Maile,
quanlo nais a quen no esl acoslunado a seneIhanles eslianhezas e
avenluias. Iois ludo islo, que eu le pinlo, so incenlivos e despeiladoies do
neu nino, que j esl fazendo que o coiao ne ielenle no peilo, con a nsia
que len de aconelei esla avenluia, poi leneiosssina que se noslia. Apeila,
pois, as ciIhas ao Rocinanle, fica-le con Deus, e espeia-ne aqui ale lis dias,
no nais. Se neIes eu no voIlai, podes lu loinai-le paia a nossa aIdeia, e de I,
paia ne olsequiaies e fazeies una olia loa, iis a Toloso, onde diis a ninha
inconpaiveI Sia. DuIcineia, que o seu calivo cavaIeiio noiieu, poi lenlai
coisas que o pudessen fazei digno de chanai-se deIa.
Sancho, ouvindo eslas paIavias do ano, desalou a choiai con a naioi
leinuia do nundo, e a dizei-Ihe:
- Senhoi, no sei poi que Vossa Meic quei nelei-se nessa avenluia lo
nedonha. Agoia e noile, aqui ninguen nos v, len podenos desandai o
caninho, e desviai-nos do peiigo, nuilo enloia no lelanos en lis dias.
Cono no h quen nos veja, lanlen no h-de havei quen nos ponha ncuIa
de colaides, quanlo nais, que eu ouvi nuilas vezes piegai ao cuia do nosso
povo, que Vossa Meic nuilo len conhece, que quen lusca o peiigo no peiigo
noiie, e poi isso no e lon lenlai a Deus aconelendo lo desafoiado feilo, de
onde se no pode escapai, a no sei poi aIgun niIagie. en laslan os que o
Ceu j Ihe len feilo, en o Iiviai de sei nanleado cono eu fui, e en lii-Io
vencedoi, Iivie, e saIvo, denlie lanlos ininigos cono os que ao defunlo
aconpanhavan. Quando nada dislo aliande nen nova esse duio coiao,
nova-o o pensai e ciei poi de fe, que apenas Sua Meic se houvei apailado
daqui, j eu de nedo enliego a aIna a quen a quisei. Lu sa da ninha leiia, e
deixei fiIhos e nuIhei paia vii ao seivio de Vossa Meic, con a fe de vii a sei
nais, e no nenos, poien, cono a colia ionpe o saco, a nin j ne len
esliagado as ninhas espeianas, pois quando nais vivas as linha de aIcanai
aqueIa negia e naIfadada iIha, que lanlas vezes Vossa Meic ne len
pionelido, vejo que en paga e lioca deIa ne quei agoia deixai en slio lo
apailado do lialo hunano. Ioi Deus, Senhoi neu, que ne no faa seneIhanle
desaguisado, e se de lodo en lodo Vossa Meic no desisle de aicai con esle
feilo, ao nenos deixe-o paia ananh, islo daqui a aIva, peIa cincia que apiendi
quando eia pasloi, no poden j ii lis hoias, poique a loca da luzina esl poi
cina da calea, e faz neia-noile na Iinha do liao esqueido.
- Cono podes lu, Sancho - disse D. Quixole -, vei onde esl essa Iinha,
nen onde esl essa loca, ou essa nuca de que faIas, se lananho e o escuio, que
nen eslieIinha se descolie en lodo o ceu`
- Assin e - disse Sancho -, nas ao nedo solejan oIhos, v as coisas
delaixo da leiia, quanlo nais as do ceu I poi cina, nas lasla o lon discuiso
paia se enlendei que daqui ao dia j faIla pouco.
- IaIle o que faIlai - iespondeu D. Quixole - nen se h-de dizei poi nin
agoia, nen nunca, que Igiinas e iogos ne apailaian de fazei o que devia na
quaIidade de cavaIeiio, peIo que le iogo, Sancho, que le caIes, que Deus, que ne
ps no coiao aconelei agoia esla lo nunca visla e lo pavoiosa avenluia, I
lei cuidado de oIhai poi neu saIvanenlo, e de consoIai a lua liisleza. O que
hs-de fazei e apeilai as ciIhas a Rocinanle, e ficai-le aqui, que eu depiessa
voIlaiei vivo ou noilo.
Vendo, pois, Sancho a iesoIuo Ilina do ano, e quo pouco
apioveilavan con eIe as suas Igiinas, conseIhos, e iogos, deleininou vaIei-se
da sua indsliia, e faz-Io espeiai ale ao dia, se pudesse, e assin, enquanlo
apeilava as ciIhas ao cavaIo, soiialeiianenle, e sen sei senlido, piendeu con o
calieslo do seu asno anlas as nos de Rocinanle, poi nodo que D. Quixole,
quando quis pailii, no o pde, poique o cavaIo se no podia novei seno aos
saIlos.
Vendo Sancho Iana o lon xilo da sua naianha, disse:
- Vde, Senhoi, cono o Ceu, conovido das ninhas Igiinas e oiaes,
deleininou no podei novei-se o Rocinanle. Se queieis leinai a espoie-Io e
lalei-Ihe, sei ofendei a foiluna, e escoicinhai, cono dizen, conlia o aguiIho.
Desespeiava-se con islo D. Quixole, e, poi nais que nelia as peinas a
cavaIgaduia, nenos a fazia andai, e, sen acalai de peicelei o esloivo da peia,
leve poi len sossegai, e espeiai, ou que ananhecesse, ou que o liulo
desenpalasse, ciendo sen dvida, que de aIguna oulia causa piovinha o
enpacho, e no da haliIidade do escudeiio, e faIou-Ihe assin:
- Cono e inegveI que o Rocinanle se no pode neneai, conlenle sou de
espeiai ale que iia a aIva, ainda que choie eu lodo o lenpo que eIa laidai.
- No len que choiai - iespondeu Sancho -, eu c eslou paia enlielei
Vossa Meic, conlando-Ihe casos ale ao ananhecei, saIvo se no acha neIhoi
apeai-se, e eslendei-se a doinii un pouco solie a veide eiva, a noda dos
cavaIeiios andanles, paia se achai nais iefeilo quando chegai o dia e o inslanle
de aconelei essa avenluia lo sen iguaI, que o espeia.
- QuaI apeai, nen quaI doinii! - disse D. Quixole. - Sou eu desses
cavaIeiios, que lonan descanso nos peiigos` Doine lu, que paia doinii
nascesle, ou faz o que neIhoi le paiecei, que eu hei-de fazei o que vii que
neIhoi condiz con a ninha pielenso.
- No se enfade Sua Meic - iespondeu Sancho -, no foi paia isso que eu
faIei.
L, chegando-se paia eIe, ps una das nos no aio dianleiio, e a oulia
no oulio, poi nodo que ficou aliaado con a coxa esqueida do ano, sen se
afoilai a apailai-se deIe un dedo, laI eia o nedo que linha aos goIpes que ainda
leinavan en se aIleinai.
Disse-Ihe D. Quixole que iefeiisse aIgun conlo paia o enlielei, cono linha
pionelido, ao que Sancho iespondeu, que de loa vonlade o fizeia, se o nedo
do que eslava ouvindo Iho consenlisse.
- Mas enfin - disse eIe - seja cono foi, faiei diIigncia paia conlai una
hisliia, que, se alino con eIa, e ne no foien a no, e a iainha das hisliias.
D-ne Vossa Meic loda a aleno que j piincipio.
Lia una vez... o que eia, se foi len, paia lodos seja, se naI, paia quen o
luscai, e adviila Vossa Meic, Senhoi neu, que o nodo con que os Anligos
coneavan os seus conlos no eia assin coisa ao acaso, pois foi una senlena
de Calo Zonzoiino ionano, o quaI disse: e o naI paia quen o foi luscai, o que
ven paia aqui cono aneI ao dedo, paia que Vossa Meic esleja aconodado e
no v piocuiai o naI a paile nenhuna, seno que nos voIlenos poi oulio
caninho, pois ninguen nos oliiga a seguiinos esle, de onde lanlos nedos nos
assaIlan.
- Segue o leu conlo, Sancho - disse D. Quixole -, e do caninho que lenos
de seguii deixa-ne a nin o cuidado.
- Digo pois - piosseguiu Sancho - que nun Iugai da Lxlienaduia havia
un pasloi calieiio (queio dizei: un pasloi que guaidava calias), o quaI pasloi
(ou calieiio, cono digo no neu conlo) se chanava Lopo Doningues, e esle
Lopo Doningues andava enanoiado de una pasloia que se chanava ToiiaIva,
a quaI pasloia chanada ToiiaIva eia fiIha de oulio pasloi iico, e esle pasloi
iico...
- Se conlinuas a conlai poi esse nodo, Sancho - disse D. Quixole -,
iepelindo duas vezes o que vais dizendo, leienos conlo paia dois dias, conla
seguido, e cono honen de juzo, ou, quando no, e neIhoi que le caIes.
- Cono eu o conlo - iespondeu Sancho - e que eu senpie ouvi conlai os
conlos na ninha leiia, de oulio nodo no sei, nen Vossa Meic ne deve pedii
que aine agoia usos novos.
- Diz cono quiseies - iespondeu D. Quixole -, vislo que a soile quei, que
no possa deixai de ouvii-le, piossegue.
- Assin, pois Senhoi neu da ninha aIna - conlinuou Sancho -, esle pasloi,
cono j disse, andava enanoiado de ToiiaIva, que eia a laI pasloia, cachopa
ioIia, despachadona, e liiando seu lanlo paia nachoa, poique ale ligodes
linha, paiece-ne que ainda a eslou vendo.
- Vislo isso conhecesle-Ia` - disse D. Quixole.
- Lu no Senhoi - iespondeu Sancho -, nas quen ne conlou esle conlo
disse-ne que eia lo ceilo e veidadeiio que, se eu o conlasse a aIguen, podia
afiinai-Ihe e juiai-Ihe que eu pipiio linha vislo aquiIo ludo con esles que a
leiia h-de conei. L vanos adianle. Cono alis de lenpos, lenpos vn, o
Dialo, que no doine nunca, e que esl senpie alis da poila paia se
inlionelei en ludo, fez de nodo, que o anoi que o pasloi Ihe linha a eIa se
deiiancasse en senieiia e n vonlade, e foian causa (segundo as ns-Inguas)
uns ceilos ciunezinhos que eIa Ihe deu a eIe, e lais que j passavan dos Iiniles,
e ian fiisando no defeso. Ioi lanlo da en dianle o aloiiecinenlo do pasloi,
que, paia nunca nais a enxeigai, se quis ausenlai da leiia, e ii-se paia onde
nunca nais a visse con os dois oIhos que linha na caia. A ToiiaIva, vendo-se
despiezada de Lopo, Iogo Ihe quis len, e nuilo nais que en lodo o lenpo
alis.
- NaluiaI condio de nuIheies - disse D. Quixole - desdenhai a quen
Ihes quei, e anai a quen as aloiiece. Adianle, Sancho, adianle.
- Sucedeu - disse Sancho - que o pasloi ps poi olia o deleininado, e,
locando dianle de si as suas calias, encaninhou-se peIos canpos da
Lxlienaduia diieilo a IoilugaI. A ToiiaIva, que o soule, pailiu alis deIe,
seguindo-o a pe e descaIa a dislncia, con o seu loidozinho na no, e uns
aIfoiges ao pescoo, Ievando neIes, segundo e fana, dois pedaos, un de
espeIho, oulio de penle, e un loiozinho de no sei que unluias paia o caio
(nas Ievasse o que Ievasse, que nesses deluxos e que eu ne no queio nelei),
s digo, que, peIo que dizen, o pasloi chegou con o seu ielanho a leiia do iio
Cuadiana, e naqueIa ocasio ia ciescido e quase poi foia da nadie. No slio
onde eIe chegou, no havia laica nen laico, nen quen o passasse a eIe nen ao
seu gado paia oulia paile, con o que nuilo se iaIou, poi vei que a ToiiaIva j
vinha nuilo peilo, e, se o apanhasse, no pouca fieina Ihe daiia con os seus
iogos e Igiinas, nas lanlo niiou e ieniiou, que senpie ao calo viu un
pescadoi, que linha ao pe de si un saveiio, nas lo pequeno, que neIe s
podian calei una pessoa e una calia. Con ludo isso, faIou-Ihe e conchavou
con eIe, que o Ievaiia, e as suas liezenlas calias. SaIlou o pescadoi paia o
laico, e Ievou una calia, voIlou, e Ievou oulia, loinou a voIlai, e loinou a
passai oulia. Tone Vossa Meic len senlido na conla das calias que o
pescadoi vai passando, poique, se se Ihe peide una da neniia, acala-se o
conlo, e no sei possveI adianlai-se nen nais paIavia deIe. Conlinuo pois, e
digo que o desenlaicadouio da oulia paile eslava lodo enIodaado, e
iesvaIadio, e, en iazo disso, o pescadoi despendia nuilo lenpo con as idas e
venidas, apesai de ludo, voIlou poi oulia calia, e oulia, e oulia.
- en, faz de conla que j as passou lodas - disse D. Quixole -, no andes
paia I e paia c dessa naneiia, que nun ano no acalaiias de as passai.
- Quanlas so as que j passaian` - disse Sancho.
- Lu que dialo sei` - iespondeu D. Quixole.
- A esl poi que eu Ihe disse que lonasse senlido na conla acudiu Sancho
-, pois juio-Ihe que esl a hisliia acalada, no se pode passai paia dianle.
- Cono pode isso sei` - iespondeu D. Quixole. - To essenciaI e paia a
hisliia salei a jusla das calias que ln passado, que, se se eiiai una, j o
conlo no pode conlinuai`
- No, senhoi, poi feilio nenhun - iespondeu Sancho -, quando eu
peigunlei a Vossa Meic, que ne dissesse quanlas calias linhan passado, e
Vossa Meic ne iespondeu que no salia, naqueIe nesno inslanle se ne
vaiieu a nin da neniia o nais que linha ainda poi dizei, pois a-I-fe que
faIlava o neIhoi e o nais saloioso.
- Vislo islo - disse D. Quixole -, esl j deveias acalada a hisliia`
- To acalada cono ninha ne - disse Sancho.
- Ln veidade le digo - iespondeu D. Quixole - que hs a conlado una das
nais oiiginais hisliias, anedolas, ou conlos, que ninguen no nundo podeiia
invenlai. Modo laI de conlai e concIuii, nunca o vi nen espeio vei en loda a
ninha vida. Mas lanlen, que oulia coisa podeiia vii do leu leslunlo` Lnfin:
no ne adniio, esles goIpes, que no cessan, naluiaI e que le hajan luilado o
enlendinenlo.
- Tudo pode sei - iespondeu Sancho -, nas o que eu sei e que a iespeilo do
neu conlo no h nais que dizei, acalou-se aIi, onde coneou o eiio da
conlagen das calias.
- Acalado seja eIe onde quiseies, e en loa hoia, e vejanos se podei j
novei-se o Rocinanle - disse D. Quixole.
Toinou a nelei-Ihe as peinas, e eIe loinou a saIlai, nas sen adianlai
passo, lo len peado eslava!
Mas, quei fosse peIa fiiagen da nanh, que j coneava, quei poi lei
Sancho ceado aIguna coisa Iaxanle, quei fosse enfin coisa naluiaI (que e o que
nais depiessa se deve ciei), veio-Ihe a eIe vonlade de fazei o que nais ninguen
podeiia en seu Iugai, nas lananho eia o nedo, que deIe se linha apossado,
que no se alievia a apailai-se una unha negia do ano.
Cuidai que no havia de fazei o que lo apeiladanenle Ihe eia necessiio,
lanlen no eia possveI. O que fez, paia de aIgun nodo conciIiai ludo, foi
soIlai a no diieila, que linha seguia ao aio liaseiio, e, con eIa, a soiieIfa e
sen iunoi, soIlou a Iaada coiiedia con que os caIes se aguenlavan sen
nais nada, e, soIlando-a, caian-Ihes eIes Iogo aos pes, que Ihe ficaian piesos
cono en giiIhes, depois Ievanlou a canisa o neIhoi que pde, e ps ao venlo
o pousadouio (que no eia pequeno).
Ieilo aquiIo, que eIe enlendeu seio essenciaI paia saii do leiiveI apeilo,
solieveio-Ihe Iogo segunda e pioi angslia, que foi o paiecei-Ihe que no podia
aIiviai-se sen fazei esliondo, e enliou a iiIhai os denles e encoIhei os onlios,
lonando a si o fIego quanlo Ihe eia possveI, nas, con lodas eslas piecaues,
laI foi a sua desgiaa que no deixou de Ihe escapai un pouco de iudo, len
difeienle daqueIe que lanlo ieceava. Ouviu-o D. Quixole, e disse:
- Que iunoi e esse, Sancho`
- No sei Senhoi - iespondeu eIe -, aIguna novidade deve sei, que as
venluias e desvenluias nunca piincipian poi pouco.
Toinou oulia vez a lenlai a foiluna, e con lo loa soile que, sen nais
iudo nen aIloiolo que da piineiia vez, se achou aIiviado da caiga, que lanlo o
havia apoquenlado. Mas, cono D. Quixole no eia nenos fino de oIfaclo que de
ouvido, e Sancho eslava lo cosido con eIe, as exaIaes sulian quase en Iinha
iecla paia cina, e o cavaIeiio no pde escusai-se de Ihe chegaien aos naiizes.
Tanlo cono as peiceleu, acudiu con dois dedos ao naiiz, apeilando-o, e en
lon aIgun lanlo fanhoso disse:
- Iaiece-ne, Sancho, que esls ieaInenle con nuilo nedo.
- Oh! se eslou! - iespondeu Sancho. - Mas cono e que Vossa Meic
peiceleu isso agoia nais que danles`
- L poique esls agoia cheiiando nais do que nunca, e no a coisa loa -
iespondeu D. Quixole.
- en podei sei - disse Sancho - nas a cuIpa no e ninha, e de Vossa
Meic, que ne liaz foia de hoias poi esles Iugaies descoslunados.
- Aiieda-le de nin lis ou qualio passos, anigo - disse D. Quixole, sen
liiai ainda os dedos do naiiz -, daqui en dianle len nais cauleIa conligo, e con
o que deves a ninha pessoa, a denasiada conveisao en que eu le adnilo e
que e a causa de lananha descoilesia.
- Queio aposlai - ieliucou Sancho - que esl Vossa Meic cuidando que eu
fiz desla hunanidade aIguna coisa que no deveia.
- Iioi e nexei-Ihe, anigo Sancho - iespondeu D. Quixole.
Nesles e noulios seneIhanles coIquios passaian o ieslo da noile, ano e
noo, nas, vendo Sancho que vinha ananhecendo, soIlou con a naioi
sulliIeza as nos a Rocinanle, e alacou os caIes.
Quando Rocinanle se viu Iivie, ainda que de seu naluiaI nada linha de
liioso, paiece que se ieaninou, e coneou de escaivai con as nos, de
cuivelas, con sua Iicena, no h poi que faIenos, a lanlo no chegava eIe.
Vendo o cavaIeiio que j o liulo se novia, lonou-o poi lon sinaI, cono
se nisso Ihe significaia que pusesse peilo a leneiosa avenluia.
Acalou nesle conenos de se descoliii a aIva, deixando vei dislinlanenle
as coisas, e ieconheceu D. Quixole achai-se enlie unas ivoies aIlas, que eian
caslanheiios, que fazen sonlia nuilo escuia. Nolou que o goIpeai no
desconlinuava, nas, sen se peicelei a causa, e sen se delei, fez senlii as
espoias a Rocinanle, e, lonando a despedii-se de Sancho, Ihe nandou o
espeiasse aIi lis dias quando nuilo, cono j oulia vez Ihe ieconendaia, e, se
ao calo deIes no livesse voIlado, desse poi ceilo que Deus havia sido seivido
de Ihe fazei acalai a vida naqueIa peiigosa avenluia.
Toinou-Ihe a iepelii o iecado e a enlaixada que havia de Ievai da sua
paile a sua Sia. DuIcineia, e que, peIo que locava a paga do seu seivio, no
livesse pena, poique eIe linha deixado feilo o seu leslanenlo anles de saii da
aIdeia, no quaI se achaiia gialificado de ludo que locava ao seu saIiio, na
piopoio do lenpo que o livesse seivido, poien, se Deus o liiava daqueIe
peiigo so, saIvo e escoiieilo, podia lei poi nais que ceila a pionelida iIha.
De novo desalou Sancho a choiai, ouvindo oulia vez aqueIes piedosos
dilos do seu lon senhoi, e iesoIveu no o deixai ale a concIuso e ienale
Ilino da enpiesa.
(Deslas Igiinas e da deleininao lo honiada de Sancho Iana deduz o
auloi desla hisliia que devia eIe sei honen len-nascido, e peIo nenos
ciislo-veIho.)
AqueIe senlinenlo de Sancho no deixou de enleinecei ao ano, no lanlo
poien que descoliisse fiaqueza aIguna, anles, disfaiando o neIhoi que pde,
coneou a caninhai paia a paile de onde Ihe paiecia vii o son da gua e das
pancadas. Seguia-o Sancho a pe, Ievando, cono linha poi coslune, peIo
calieslo o seu junenlo, conpanheiio conslanle de suas foilunas, adveisas ou
pispeias.
Tendo andado un lon pedao poi enlie aqueIes caslanheiios e nais
ivoies sonliias, aceilaian nun piadozinho, ao sope de unas aIlas penhas, de
onde se despenhava una alundanle calaiala de gua. Achegadas aos penedos,
eslavan unas casas naI feilas, que nenos paiecian casas que iunas,
iepaiaian en que daIi de denlio e que piocedia o iudo daqueIe esliondoso
goIpeai, que ainda ia poi dianle.
Con o esliepilo da gua e das pancadas espanlou-se Rocinanle. D.
Quixole, aquielando-se, se foi a pouco e pouco chegando as casas,
enconendando-se de lodo o coiao a sua dana, supIicando-Ihe que naqueIa
leneiosa oinada e enpiesa o favoiecesse, e de caninho ieconendava-se
lanlen a Deus, paia que o no desanpaiasse. No se Ihe liiava do Iado
Sancho, eslendendo quanlo podia o pescoo e os oIhos poi enlie as peinas de
Rocinanle, a vei se peiceleiia enfin o que lo anedionlado o liazia.
Cen passos nais leiian andado, quando, ao lianspoien una quina da
iocha, apaieceu palenle a causa que se piocuiava, e que eia a nica possveI
paia aqueIe hoiisono iudo, que lanlo os espanlaia, e que lo suspensos e
nediosos os liveia poi loda a noile. A causa nica, Ieiloi neu (se no Ievas a
naI que lo decIaie), eian seis naos de piso que aIleinavan os goIpes con
lodo aqueIe eslanpido.
Logo que D. Quixole viu o que eia, enudeceu, e ficou-se de lodo
pasnado. VoIlou-se paia eIe Sancho, e viu-o de calea deiiulada paia os
peilos, con noslias de enveigonhadssino.
OIhou lanlen D. Quixole paia Sancho, e viu, que eslava de lochechas
enlufadas, e a loca cheia de iiso, con evidenles sinais de eslai poi un liiz a
aiielenlai-Ihe a gaigaIhada. No pde lanlo con o lon do cavaIeiio a sua
neIancoIia, que a visla da caia de Sancho se pudesse conlei que lanlen no
iisse. Sancho, vendo que o pipiio ano Ihe aliia o exenpIo, ionpeu a piesa de
naneiia que leve de apeilai as iIhaigas con as nos anlas, paia no ielenlai
a iii.
Qualio vezes seienou, e oulias lanlas voIlou a nesna expIoso de
hiIaiidade con a nesna foia que a piincpio.
} de lanla gaIhofa se ia dando ao dialo D. Quixole, noinenle quando Ihe
ouviu dizei de chana:
- Hs-de salei, Sancho anigo, que eu nasci poi deleininao do Ceu
nesla idade de feiio paia iessuscilai neIa a de ouio ou douiada. Lu sou aqueIe
paia quen eslo guaidados os peiigos, as giandes faanhas, os vaIoiosos
feilos.
L poi aqui foi enfiando lodas as iazes que ao ano ouviia, quando
coneaian aqueIes goIpes nedonhos.
Vendo, pois, D. Quixole que o seu escudeiio fazia nofa deIe, coiieu-se, e
en lanla naneiia se agaslou, que aIou a chua, e Ihe assenlou duas loidoadas
lais, que, se, assin cono as eIe ieceleu nas coslas, o apanhan peIa calea,
Iiviavan o ano de Ihe pagai as soIdadas, saIvo se fosse aos seus heideiios.
Sancho, conhecendo o naI que as suas giaas Ihe ian saindo, e, ieceando
que o ensino passasse a nais, con nuila huniIdade Ihe disse:
- Tenha no Vossa Meic, Senhoi neu, que ludo islo en nin e giaa.
- Iois se e giaa en li, en nin e que no o e - iespondeu D. Quixole -,
vinde c Senhoi Dizedoi, paiece-vos a vs que, se assin cono nos saian
naos de piso, nos suidisse ieaInenle una avenluia peiigosa, no linha eu j
nosliado o nino pieciso paia a enpieendei e Ievai a calo` Lslou oliigado,
poivenluia, sendo, cono sou cavaIeiio, a conhecei e difeienai os sons, e salei
quais so os de nao de pisoeiio, e quais no` L denais, len podia sei (e assin
eia ieaInenle) que eu nunca en dias de vida laI houvesse piesenciado, cono
vs oulio, que sois un islico e un viIo iuin nado e ciiado enlie eIes. Oia
suponde vs, que esles seis naos se liansfoinan en seis giganles, alailen-
nos conigo, a un a un ou lodos de iondo, e, quando eu vo-Ios no apiesenlai
a lodos de peinas ao ai, dou-vos Iicena que faais de nin quanla chacola
quiseides.
- asla j Senhoi neu - iepIicou Sancho -, confesso que passei de iisonho,
nas diga-ne Vossa Meic, agoia que fizenos as pazes (assin Deus o liie paia o
fuluio de lodas as avenluias lo so e saIvo cono deslas o Iiviou): no foi coisa
de iii, e no e paia se conlai, o giande nedo que livenos` IeIo nenos o que eu
live, que de Vossa Meic j eu sei que o no conhece, nen sale o que venha a
sei lenoi nen espanlo.
- No nego - iespondeu D. Quixole - que o sucesso no fosse neiecedoi de
iiso, nas digno de conlai-se e que no e, poique nen lodas as pessoas so lo
discielas, que sailan pi as coisas no seu Iugai.
- Vossa Meic peIo nenos - iespondeu Sancho - soule pi no seu Iugai a
chua, aponlando-ne a calea, e dando-ne nas coslas (giaas a Deus, e ao
cuidado que eu pus en ieviiai-ne a jeilo). Mas v I, que ludo afinaI h-de sei
peIo neIhoi, que senpie ouvi dizei: quen len ana len casliga, e nais, que
os senhoies piincipais, en dizendo paIavia n a un ciiado, Iogo en desconlo
Ihe do paia unas caIas, o que eu no sei len e o que Ihe coslunan dai
depois de Ihe leien dado loidoadas, se no e que depois das loidoadas os
cavaIeiios andanles do iIhas ou ieinos en leiia fiine.
- TaI podeiia coiiei o dado - disse D. Quixole - que isso que dizes chegasse
a sei veidade, e peidoa o passado, pois es discielo, e sales que os piineiios
novinenlos no eslo na no do honen. Iica, poien, daqui paia dianle
adveilido de una coisa, paia que le alslenhas e colas no faIai denasiado
conigo: que en lodos quanlos Iivios de cavaIaiias lenho Iido (e que so
inuneiveis) nunca achei escudeiio que paIiasse lanlo con seu senhoi cono lu
con o leu, e en veidade, que o lenho poi giande faIla da lua e da ninha paile,
da lua, poique nisso noslias iespeilai-ne pouco, e da ninha, poique ne no
deixo iespeilai cono deveia. CandaIin, poi exenpIo, escudeiio de Anadis de
CauIa, foi conde da iIha Iiine, e deIe se I que senpie que faIava ao seu senhoi
o fazia de goiia na no, incIinada a calea, e o coipo cuivado ncrc |urqucscc.
Iois que diienos de CazalaI, escudeiio de D. CaIaoi` Que foi lo caIado, que,
paia se nos decIaiai a exceIncia do seu naiaviIhoso siIncio, s una vez se
piofeie o seu none naqueIa lo giande cono veidadeiia hisliia. De ludo que
le digo hs-de infeiii, Sancho, que e necessiio fazei-se difeiena de ano a
noo, de senhoi a ciiado, e de cavaIeiio a escudeiio, poilanlo, doiavanle,
deveno-nos lialai nais iespeilosanenle, sen nunca nos confundiinos un con
o oulio, poique, de quaIquei nodo que eu ne enfade convosco, queliado
afinaI h-de sei senpie o cnlaio. As neics e lenefcios, que vos hei
pionelido, a seu lenpo chegaio, e, se no chegaien, o vosso saIiio peIo
nenos nunca o haveis de peidei, cono j vos disse.
- en esl quanlo Vossa Meic ne diz - iespondeu Sancho -, poien
goslava eu de salei (se poi acaso no chegasse o lenpo das neics, e se
houvessen de conlai os saIiios) quanlo ganhava un escudeiio de cavaIeiio
andanle naqueIes lenpos, e cono eian os ajusles: se poi neses, se poi dias,
cono seivenles de pedieiios.
- No cieio eu - iespondeu D. Quixole - que janais os lais escudeiios
seivissen poi soIdada jusla, seivian confiados nas neics, e, se eu agoia le
faIei a li en saIiio, e no que a esle iespeilo deixei no neu leslanenlo ceiiado I
en casa, foi peIas inceilezas do fuluio, poi oia, ainda no sei cono coiie nesles
caIanilosos lenpos a cavaIaiia, e no queiia, poi lo pequenas coisas, condenai
a ninha aIna paia o oulio nundo, poique fao-le salei, Sancho, que nesle en
que vivenos no h eslado nais peiigoso que o dos avenluieiios.
- Lssa e a veidade - iespondeu Sancho -, pois s o esliondo de uns naos
de piso laslou paia aIloiolai e desassossegai o coiao de lo vaIoioso
cavaIeiio andanle cono Vossa Meic e, nas pode ficai descansado que, daqui
en dianle, no loino a aliii a loca paia luiIai solie as coisas de Vossa Meic,
saIvo sendo paia o honiai cono a neu ano e Senhoi naluiaI que e.
- Dessa naneiia - iespondeu D. Quixole - viveis Iongo lenpo solie a
supeifcie da Teiia, poique alaixo dos pais se ho-de os anos iespeilai cono se
o foian.




.&!/(0*+ SS#

123 45646 76 6C46 6M3:4256 3 I538;9B6 D6:W:8;6 79 3CA9 73 $6AO5;:9Q
89A 92456B 89;B6B B2837;76B 69 :9BB9 ;:M3:8?M3C 86M6C3;59


Nislo, coneou a chovei un pouco, e quiseia Sancho que se iecoIhessen
no noinho do piso, nas lananho leii Ihe havia lonado D. Quixole en iazo
do desencanlanenlo passado, que poi nodo nenhun I quis enliai, e, loicendo
o caninho paia a no diieila, deian noulio cono o da vespeia.
DaIi a pouco descoliiu D. Quixole un honen a cavaIo, que liazia na
calea coisa que ieIanpagueava cono se foia de ouio, apenas o viu, voIlou-se
paia Sancho, e Ihe disse:
- Iaiece-ne, Sancho, que no h iifo que no seja veidadeiio, poique
lodos eIes so senlenas liiadas da pipiia expeiincia, ne das cincias lodas,
e especiaInenle aqueIe que diz: una poila se fecha, oulia se alie. Digo islo,
poique, se a noile passada se nos fechou a poila da venluia que luscvanos,
enganando-nos con os pises, agoia se nos alie oulia de pai en pai paia
neIhoi e nais ceila avenluia. Se eu no aceilai a enliai poi eIa, loda a cuIpa
sei ninha, sen eu a podei aliiluii, nen a pises, nen ao escuio da noile. Islo
digo, poique, se ne no engano, a ven caninhando paia ns un honen que
liaz na calea o eIno de Manliino, solie o quaI ne ouvisle o juianenlo que
sales.
- OIhe Vossa Meic len o que diz, e neIhoi o que faz - iespondeu Sancho.
- Deus nos Iiviaia de que fossen esles agoia oulios pises, que nos acalassen
de apisoai, e anofinai-nos o enlendinenlo.
- VaIha-le o Dialo, honen! - iepIicou D. Quixole. - Ln que se paiece un
eIno con un nao de pisoeiio`
- No sei - iespondeu Sancho - nas afiino-Ihe que, se pudesse agoia faIai
lanlo cono eia o neu coslune, laIvez desse lais iazes, que Vossa Meic veiia
que se enganava no que diz.
- Cono enganai-ne no que digo, liaioeiio esciupuIizadoi` - excIanou D.
Quixole. - Diz-ne: no vs aqueIe cavaIeiio que paia ns ven solie un cavaIo
iuo iodado, e liaz na calea un eIno de ouio`
- O que eu vejo - iespondeu Sancho - no e seno un honen
escaiianchado nun asno paido, coi do neu, e que liaz na calea una coisa que
ieIuz.
- Iois essa coisa que ieIuz e que e o eIno de Manliino - iespondeu D.
Quixole. - Aiieda-le paia un Iado e deixa-ne s con eIe, vais vei cono eu, sen
piofeiii paIavia, poi no despeidiai lenpo, concIuo esla avenluia, e ne
aposso do eIno que lanlo desejava.
- O apailai-ne eu poi ninha conla fica - iepIicou Sancho -, nas queiia
Deus, loino a dizei, que esle nalo nos no saia oiegos, en Iugai de pises.
- } vos hei ieconendado, iino - disse D. Quixole -, que nen poi
pensanenlos ne loineis a anenlai isso dos pises, que volo... (e no digo nais)
apisoai-vos a aIna.
CaIou-se Sancho con nedo de que o ano cunpiisse Iogo o volo, que eia
lo iedondo e sen pegas cono una loIa.
Lia o caso, que o eIno, cavaIo, e cavaIeiio, que D. Quixole via, nislo se
cifiavan: de dois Iugaies, que havia naqueIe conloino, un eia lo pequeno, que
no linha nen lolica nen laileiio, o oulio, que Ihe ficava pixino, esse sin, e
poi isso o laileiio do naioi eia lanlen afieguesado no oulio. Deu o caso, que
un enfeino desle Iugai nenoi necessilou de sei sangiado, e oulio da laila
feila. Iaia esses dois seivios e que o laileiio vinha, e liazia a sua lacia de
Ialo. Cono no caninho Ihe coneou a chovei, ieceoso eIe de que se Ihe
esliagasse o chapeu, que naluiaInenle seiia novo, ps-Ihe poi cina a lacia,
que, poi eslai aieada de pouco lenpo iespIandecia a neia Iegua de dislncia.
Vinha nonlado nun asno paido, cono Sancho disseia e esse e que ao
fidaIgo se figuiou cavaIo iuo iodado, o neslie, cavaIeiio, e a lacia, eIno de
ouio. Tinha isso de si: quanlas coisas via, Iogo peIo ai as aconodava as suas
desvaiiadas cavaIaiias, e descaninhados sonhos. Quando viu que vinha j
peilo o polie cavaIeiio, sen nais lii-le nen guai-le pailiu solie eIe a loda a
veIocidade do Rocinanle, e con a chua eniislada, decidido a pass-Io de landa
a landa. Quase ao aIcan-Io, nas sen aliandai a fiia da caiieiia, Ihe disse:
- Defende-le, caliva ciialuia, ou enliega-ne a loanenle o que poi loa
iazo ne peilence.
O laileiio, que lo descuidoso e pacfico viu ciescei conlia si aqueIe
fanlasna, no leve ienedio paia se Iiviai da laIana, seno deixai-se caii do
luiio alaixo. Ainda len no locaia no cho, Ievanlou-se nais Ieve que un
gano, e coneou a coiiei poi aqueIa pIancie, que nen un fuiaco o aIcanaiia.
Con a lacia, que na caiieiia Ihe caia, se deu D. Quixole poi salisfeilo, e
disse que o canpnio andaia discielo no inilai ao casloi, que, en se vendo
acossado dos caadoies, coila con os denles aquiIo que o inslinlo naluiaI Ihe
diz sei a causa de o peiseguiien.
Mandou a Sancho que Ievanlasse do cho o eIno. Sancho, lonando-o nas
nos, disse:
- Sen dvida que o pago, paia quen se fez poi nedida esla fanosa
ceIada, linha una giandssina calea, nas o pioi e que Ihe faIla nelade.
Quando Sancho ouviu chanai a lacia ceIada, no pde suslei o iiso, nas
iepiiniu-o Iogo, Ienliando-se das iias do palio.
- De que le iis, Sancho` - disse D. Quixole.
- Rio-ne - iespondeu eIe - de consideiai na giande calea que linha
aqueIe pago dono desse eInele, que no paiece seno una lacia de laileiio
esciila e escaiiada.
- Sales o que se ne esl figuiando, Sancho` L que esle fanoso eIno
encanlado, poi aIgun eslianho acidenle caiiia en podei de quen no soule
conhecei nen eslinai a sua vaIia, e, sen salei o que fazia, iepaiando en que
eia de ouio puissino, fundiu a oulia nelade paia seu pioveilo, e desla fez islo
que se paiece con lacia de laileiio, cono lu dizes. Ioien, seja o que foi, que
paia nin, que a conheo, esla liansfiguiao nada faz ao caso, eu a iepaiaiei no
piineiio Iugai en que haja feiieiio, e de nodo que Ihe no Ieve vanlagen, nen
sequei Ihe chegue, a que foi foijada peIo deus das feiiaiias paia o deus das
lalaIhas, e daqui ale I li-Ia-ei cono pudei, que neIhoi e aIguna coisa que
nada, ao nenos senpie sei suficienle paia ne defendei de aIguna pediada.
- Iodei sei - disse Sancho - se no foia pediada aliiada de funda, cono
as aliiavan na peIeja dos dois exeicilos, quando a Vossa Meic Ihe lenzeian os
queixais, e Ihe escangaIhaian a aInoloIia en que vinha aqueIa lendila lelida,
que ne fez vonilai as fiessuias.
- No ne faz giande pena o l-Ia peidido - disse D. Quixole -, len sales,
Sancho, que eu lenho a ieceila de neniia.
- Lu lanlen - iespondeu Sancho - nas, se a loinai a fazei, nunca nais en
ninha vida a piovaiei, juio, nen lenciono loinai a necessilai deIa, poique volo
guaidai-ne con lodos os neus cinco senlidos de sei feiido nen feiii a quen
quei que seja. L de sei oulia vez nanleado, no digo nada, que desgiaas
dessas naI se poden pievei, e, lendo eIas de vii, no h nais que fazei seno
encoIhei os onlios, lonai a si o fIego, fechai os oIhos, e deixai-se un honen
ii poi onde a soile e a nanla o quiseien aliiai.
- Mau ciislo es lu - iepIicou D. Quixole - que nunca le esqueces da injiia
que una vez le fizeian, pois sale, que no e de peilos nolies e geneiosos fazei
caso de ninhaiias. Iicou-le coxo aIgun pe` Queliada aIguna cosleIa, ou a
calea aleila, paia le ficai lo giavado na neniia aqueIe liinco` Ioique,
apuiadas len as conlas, liinco foi e neio passalenpo, se eu o no enlendeia
assin, j I linha loinado, e feilo paia lua salisfao nais dano do que os
Ciegos fizeian en Tiia peIo iaplo de HeIena, a quaI, se exisliia nesle nosso
lenpo, ou a ninha DuIcineia foia naqueIa anliguidade, podia eslai ceila de que
no liveia lanla fana de foinosa, cono len.
(L aqui soIlou un suspiio que chegou as nuvens.)
Respondeu Sancho:
- Iois passe poi liinco, vislo que a vingana no pode sei a vaIei, poien,
eu e que sei a casla de que foian os liincos e as veias, e lanlen sei que nunca
ne ho-de passai da Ienliana, nen das coslas. Ioien, deixando islo de paile,
diga-ne Vossa Meic o que havenos de fazei desle cavaIo iuo iodado, que se
paiece con un luiio paido, que nos ficou paia a desanpaiado peIo laI
Mailinho que Vossa Meic deiiilou, segundo eIe ps os pes en poIvoiosa, e
lonou a caiieiia as de viIa-diogo, no Ieva jeilo de nos loinai nais a apaiecei, e
nais, poi eslas que Deus ne ps na caia, o iuo e len lon.
- No cosluno eu - disse D. Quixole - despojai aos que veno, nen e
usana na cavaIaiia liiai cavaIos, e deixai os cavaIeiios a pe, saIvo se livei o
vencedoi peidido na pendncia o seu pipiio, s nesse caso e que Ihe e Icilo
lonai o do vencido, cono lendo sido ganhado en loa gueiia. Assin, Sancho,
deixa o cavaIo, ou junenlo, ou o que quiseies que seja, que o dono, en nos
vendo Ionge daqui, voIlai a piocui-Io.
- Sale Deus - iepIicou Sancho - se eu o no Ievava de loa vonlade, ou peIo
nenos en lioca desle neu, que ne paiece nenos lon. ReaInenle que len
apeiladas so as Ieis da cavaIaiia, pois no do Iicena paia se liocai un asno
poi oulio, nas queiia salei se podeiia sequei liocai os apaieIhos.
- Nisso no eslou nuilo ceilo - iespondeu D. Quixole - nas, en caso de
dvida, e enquanlo no lenho neIhoies infoinaes, digo-le que os lioques, se
esles so paia li de exliena necessidade.
- To exliena e eIa - acudiu Iogo Sancho - que, se fossen paia nin nesno
en pessoa, no ne seiian nais piecisos.
L paia Iogo, auloiizado con laI Iicena, fez nu|a|icncn caparun, e ps a
sua cavaIgaduia laixa as niI naiaviIhas, deixando-a a vaIei lis ou cinco vezes
nais.
ConcIudo esle aiianjo, aInoaian dos ieslos da conida que lanlen na
azenoIa se Ihes depaiaian, leleian da gua do aiioio dos pises sen
voIlaien a caia paia eIes! (laI eia o aloiiecinenlo en que os linhan peIo nedo
que Ihes havian causado!), e, dando nale a cIeia, e ale a neIancoIia,
nonlaian, e, sen lonaien caninho deleininado (poi sei nuilo de cavaIeiios
andanles o no seguiien via ceila), se deixaian ii poi onde ao Rocinanle se
anloIhou, aps eIe, ian Ievadas a loa a vonlade do ano e a do asno, que senpie
en loa unio o aconpanhava poi onde quei que fosse.
Con ludo islo lonaian a esliada ieaI, e poi eIa seguiian a venluia, sen
oulio aIgun ioleiio.
Cono assin ian caninhando, disse Sancho paia o ano:
- Quei Vossa Meic, Senhoi neu, concedei-ne venia paia eu nelei no
nun ludo-nada de paIeslia con Vossa Meic` Depois que ne ps aqueIe
cusloso nandanenlo do siIncio, j ne len apodiecido nais de qualio coisas
no eslnago, e una, que eu agoia lenho na ponla da Ingua, no queiia eu
peid-Ia.
- Di-Ia enloia - disse D. Quixole - e s lieve no discoiiei, que paia os
dilos agiadaien, iequeie-se que poi difusos no aloiiean.
- Digo, pois Senhoi - iespondeu Sancho -, que dias h que ando
consideiando quo pouco se ganha en andai luscando eslas avenluias que
Vossa Meic espeia poi esles deseilos e enciuziIhadas, aonde, ainda que se
venan e concIuan en len as nais peiigosas, no h quen piesenceie ou
aIcance deIas nolcias, e, poilanlo, ho-de foiosanenle ficai en peipeluo
siIncio, con piejuzo do desejo de Vossa Meic, e do que eIas neiecen.
Iaiece-ne, poilanlo, que nais aceilado foia (saIvo o nais avisado paiecei de
Vossa Meic) iino-nos a seivii a aIgun inpeiadoi, ou a oulio pincipe giande,
que lenha aIguna gueiia en que Vossa Meic neIhoi possa nosliai o seu
vaIoi, as suas giandes foias, e cIaio enlendinenlo. Reconhecendo lodas essas
exceIncias, o laI senhoi a quen seiviinos, poi foia nos h-de ienuneiai, a
cada quaI segundo os seus neiecinenlos, no faIlando I poi ceilo quen ponha
en esciilo as faanhas de Vossa Meic, paia peipelua neniia. Das ninhas
nada digo, pois no ho-de saii dos Iiniles escudeiilicos, ainda que sei dizei
que, se se usa na cavaIaiia escievei faanhas de escudeiios, no ne paiece que
as ninhas hajan de ficai enlie loiies esquecidos.
- No dizes naI, Sancho - iespondeu D. Quixole -, nas, anles de se chegai
a esse exlieno, e nislei andai peIo nundo luscando as avenluias cono escoIa
pilica, paia que, saindo con aIguns feilos en Iinpo, se colie none e fana laI
que, quando depois se chegai a coile de aIgun giande Monaica, j o cavaIeiio
seja conhecido poi suas olias, e que, apenas o houveien vislo enliai peIas
poilas da cidade, os iapazes da iua o iodeien e aconpanhen, vozeando enlie
vivas: Lsle e o cavaIeiio do SoI, ou da Seipenle, ou de oulia quaIquei
insgnia, delaixo da quaI houvei acalado giandes faanhas. Lsle e - diio - o
que venceu en singuIai lalaIha o giganlao iocaliuno da giande foia, o que
desencanlou o giande ManeIuco da Ieisia do Iaigo encanlanenlo en que
linha peinanecido quase novecenlos anos, e assin de no en no iio
piegoando os seus feilos, e Iogo, con o aIvoiolo dos iapazes da iua, e de lodo o
oulio genlio, saii as janeIas do seu ieaI paIcio o iei daqueIe ieino, e assin que
vii o cavaIeiio, conhecendo-o peIas ainas, ou peIa enpiesa do escudo,
foiosanenle h-de dizei: Lia! sus! saian neus cavaIeiios, quanlos en ninha
coile so, a iecelei a fIoi da cavaIaiia que aIi ven, a quaI oiden saiio lodos, e
eIe descei neia escada, e o aliaai eslieilissinanenle, dai-Ihe- a paz
leijando-o no ioslo, e Iogo o Ievai peIa no ao aposenlo da Senhoia Rainha,
aonde o cavaIeiio a achai con a infanla sua fiIha, que h-de sei una das nais
foinosas e conpIelas donzeIas que en giande paile do nundo descoleilo con
giande cuslo se pudeian enconliai. Sucedei Iogo aps ludo islo pi eIa os
oIhos no cavaIeiio, e eIe neIa os seus, e cada un paiecei ao oulio coisa nais
divina que hunana, e, sen saleien cono nen cono no, ho-de ficai piesos
na insoIveI iede anoiosa, e con giande opiesso de suas aInas, poi no
saleien cono se ho-de faIai e descoliii as suas nsias e senlinenlos. DaIi o
Ievaio sen dvida a aIgun quailo do pao, cuslosanenle adeieado, onde,
despindo-Ihe as ainas, Ihe liaio una capa iica de pipuia, con que se culia,
e, se ainado lo len paiece, neIhoi h-de ainda paiecei assin veslido. A
noile, ceai con o iei, a iainha, e a infanla, sen nunca liiai os oIhos deIa,
niiando-a a fuilo dos ciicunslanles, e oulio lanlo fai eIa, e con iguaI disfaice,
poique, segundo j disse, e nuilo disciela donzeIa. Levanladas as nesas,
enliai a slilas peIa poila da saIa un feio e pequeno ano, con una foinosa
dana, que enlie dois giganles ven alis do ano con ceilo piolIena engenhado
poi un anliqussino slio, que lodo o que foi capaz de o desIindai sei lido
peIo neIhoi cavaIeiio do nundo. Mandai Iogo o iei que lodos os piesenles
pioven naquiIo a sua haliIidade, e nenhun alinai, saIvo o hspede, con
giandes aunenlos paia a sua fana, do que ficai conlenlssina a infanla, e se
eslinai feIiz de lei poslo a sua eIeio anoiosa en sujeilo de lo aIlos neiilos.
Iaia ludo coiiei ao pinlai, esle iei, ou pincipe (ou o que quei que e) liaz una
gueiia nuilo ienhida con oulio iei lo podeioso cono eIe. O cavaIeiio hspede
Ihe pede, ao calo de aIguns dias de eslada na coile, Iicena paia ii seivi-Io
naqueIa dila gueiia, dai-Iha- o iei de nuilo lon giado, e o cavaIeiio Ihe
leijai coilesnenle as nos peIa neic, que Ihe concede, e nessa noile se
despedii de sua Senhoia a Infanla, peIas giades de un jaidin, paia onde deila
o aposenlo de doinii deIa, giades poi onde j oulias nuilas vezes Ihe linha
faIado, sendo nedianeiia de ludo una donzeIa en que a infanla nuilo se
confia. LIe suspiiai, eIa desnaiai, a donzeIa liai gua, Ianenlai-se- nuilo
vendo que j esl a ananhecei, e no quiseia que o descoliissen, poi se no
enpanai a honia da sua dana. IinaInenle, a infanla lonai en si, e dai as
suas liancas nos poi enlie as giades ao cavaIeiio, o quaI as leijai niI e niI
vezes, e as lanhai de Igiinas. Iicai conchavado enlie os dois o nodo cono
se ho-de un ao oulio conunicai os seus lons ou naus sucedinenlos, e a
piincesa Ihe pedii que se denoie o nenos que pudei. LIe Iho pionelei con
nuilos juianenlos, lona-Ihe a leijai as nos e despede-se con lanlo
senlinenlo, que poi pouco Ihe no foge a vida. Vai daIi paia o quailo, deila-se
solie o Ieilo, no pode doinii con a doi da pailida, Ievanla-se anles da
nadiugada, vai-se despedii do iei, da iainha e da infanla. Despedido j das
duas piineiias peisonagens, dizen-Ihe que a Senhoia Infanla esl naI
disposla, e que no pode iecelei visilas. Iensa o cavaIeiio sei con pena da sua
pailida, iasga-se-Ihe o coiao, e poi un liiz no d indcio nanifeslo do seu
pesai. Lsl dianle a donzeIa nedianeiia, olseiva ludo, e vai conl-Io a sua ana,
esla iecele-a con Igiinas e diz-Ihe que una das naioies penas que Ihe
assislen e no salei quen o seu cavaIeiio seja, e se e ou no, de Iinhagen ieaI.
A donzeIa d-Ihe poi ceilo que no pode calei lanla coilesia, genliIeza, e
denodo, cono len o seu cavaIeiio, seno en pessoa ieaI. Con islo se confoila a
coilada, e piocuia consoIai-se, poi no dai aos pais aIgunas iuins suspeilas, e,
passados dois dias, apaiece en plIico. } o cavaIeiio e pailido, esl peIejando
na gueiia, vence ao ininigo de eI-iei, ganha nuilas cidades, liiunfa de nuilas
lalaIhas, voIla a coile, v a sua dana poi onde coslunava, ollen deIa anuncia
paia que a pea poi nuIhei en paga dos seivios que fez, eI-iei, que no sale
quen eIe e, no Iha quei dai, poien, apesai disso, ou ioulada ou de quaIquei
naneiia que seja, a infanla casa con eIe. O pai chega a eslin-Io poi giande
venluia, poique se descolie, que o laI cavaIeiio e fiIho de un vaIoioso iei de
no sei que ieino (poique assenlo que no vii no napa). Moiie o pai, a infanla
heida, e, en duas paIavias, o cavaIeiio sai iei. Aqui piincipia Iogo poi concedei
neics ao seu escudeiio, e a lodos que o ajudaian a sulii a lo aIlo eslado, ao
seu escudeiio casa-o con una aia da infanla, que sen faIla deve sei a nesna
que Ihe seiviu de leiceiia nos anoies, a quaI e fiIha de un duque de piineiia
nolieza.
- Isso e o que eu peo Senhoi neu - disse Sancho -, e ludo un, joguinho
Iiso e diieilo, con ludo isso conlo, e ludo h-de saii ao pe da Ielia cono Vossa
Meic o laIha, e nais chanando-se o Cata|circ da Tris|c |igura.
- No Ihe ponhas dvida, Sancho - iepIicou D. Quixole -, poique, do
nesno nodo e peIos nesnos passos con que le encadeei esles sucessos, solen
e ln j sulido cavaIeiios a sei ieis e inpeiadoies. O que s faIla agoia e salei
que nonaica dos ciislos ou dos pagos andai en gueiia, e lei fiIha de lo
exlienada foinosuia, nas no faIlai lenpo paia se pensai nisso, poique (j le
disse), piineiio que se chegue a coile, e necessiio lei coliado nino poi
oulias pailes. Tanlen faIla ainda oulia coisa: suposlo se ache iei con gueiia, e
con fiIha foinosa, e concedendo que eu lenha adquiiido fana inciveI poi lodo
o nundo, no sei len cono se podeiia achai paia a ninha pessoa ascendncia
ieaI, ou peIo nenos de piino segundo de inpeiadoi, poique o laI iei no h-de
queiei dai-ne poi nuIhei a fiIha, sen pievianenle salei isso len ao ceilo, poi
nais que Iho neiean os neus feilos. Lslou ieceando que, poi esla faIla, venha
a peidei o que lo len linha j neiecido o neu foile puIso. Veidade e, que eu
sou fiIho de aIgo de soIai conhecido, de posse e piopiiedade, e dos da laiifa de
quinhenlos soIdos, e len podeiia sei que o slio, que escievesse a ninha
hisliia, desIindasse de laI naneiia a ninha paienleIa e descendncia, que ne
achasse quinlo ou sexlo nelo de iei, poique le fao salei, Sancho, que h duas
especies de Iinhagen: h a Iinhagen dos que deiivan a sua descendncia de
pincipes e nonaicas, nas a quen a pouco e pouco o lenpo foi desgaslando ale
acalai ludo en lico, a Iaia de piinide, oulia Iinhagen e a que piincipiou poi
genle laixa, e foi liepando ale chegai a giandes senhoies. Toda a difeiena esl
en que uns foian e no so, e oulios so, e no eian. Oia eu podeiia sei desles,
que, len aveiiguada a coisa, se piovasse haveien lido none giande e fanoso,
con isso se deve conlenlai o iei, que eslivei deslinado paia neu sogio, e se isso
se no dei, lanlo ne h-de queiei a infanla que, apesai do pai, e ainda que saila
peifeilanenle que sou fiIho de un aguadeiio, ne h-de adnilii poi seu senhoi
e esposo, aIis, e o caso de a iaplai, e Iev-Ia paia onde foi ninha vonlade,
poique o lenpo, ou a noile, h-de acalai con a oposio paleina.
- Iaia a ven nuilo ao pedii - disse Sancho - o que aIguns desaInados
dizen: No peas poi favoi o que podes havei poi foia, ainda que nais
assisado e esloulio iifo: Mais consegue saIleadoi, do que honiado iogadoi.
Digo islo, poique se o Senhoi Rei, sogio de Vossa Meic, no se quisei iesoIvei
a enliegai-Ihe a infanla, ninha Senhoia, no h seno, cono Vossa Meic diz,
ioul-Ia e p-Ia en seguio, o nau sei, se, enquanlo as pazes se no fazen, e se
no goza pacificanenle do ieino, o polie escudeiio podei eslai oIhando ao
sinaI nessa coisa das neics, saIvo se a donzeIa leiceiia, que h-de sei nuIhei
deIe, saii lanlen con a infanla, e eIe a aconpanhai nesses dias iuins, ale que o
Ceu Ihes ponha ponlo, poique len podei, cieio eu, o seu senhoi dai-Iha desde
Iogo poi Ieglina esposa.
- L isso, e cono quen o len j fechado na no - disse D. Quixole.
- Iois, sendo assin - disse Sancho -, no h seno pi ludo nas nos de
Deus, e deixai coiiei a soile peIo seu caninho diieilo.
- Iaa Deus o que eu desejo, e lu, Sancho, necessilas - disse D. Quixole - e
iuin seja quen en iuin conla se len.
- Seja poi Deus - iespondeu Sancho - que eu ciislo-veIho sou, e paia sei
conde islo ne lasla.
- L ale soleja - disse D. Quixole - e ainda que o no foias, que inpoilaia
isso paia o caso` Sendo eu iei, len le posso dai nolieza sen que lu a conpies
nen ne siivas en nada, poique eu a fazei-le conde, e lu a ficaies Iogo
cavaIeiio, e digan o que disseien: a fe que le ho-de lialai poi Senhoiia,
goslen ou no goslen.
- L no saleiia eu auloiizai o Iilado` - disse Sancho.
- Di|adc deves dizei, e no |i|adc - enendou o ano.
- Seja assin - conlinuou Sancho -, eu os oliigaiia a no ne andaien foia
do iego, afiino-Ihe que fui j h lenpos andadoi de una Iinandade, e lo len
ne assenlava a veslinenla de andadoi que lodos dizian que len apessoado
eia eu ale paia seivii de iino naioi da nesna Iinandade. Que sei quando
ne puseien una capa de aininhos peIas coslas, cono a duque, ou eu ne veslii
de ouio e peioIas, a noda de conde esliangeiio! Tenho paia nin, que de cen
Ieguas ho-de vii cuiiosos paia ne veien.
- Deceilo que hs-de paiecei nuilo len - disse D. Quixole - nas sei
pieciso que iapes as lailas a nido, que, segundo as liazes ouiiadas e
ievoIlas, no as iapando a navaIha de dois en dois dias, peIo nenos, a dislncia
de liio de escopela seis conhecido peIa pinla.
- on ienedio - disse Sancho - e lonai un laileiio, e l-Io en casa
assoIdadado, e ale, se pieciso foi, faiei que ande alis de nin cono picadoi de
giande.
- De onde sales lu - peigunlou D. Quixole - que os giandes Ieven alis de
si picadoies`
- Lu Ihe digo - iespondeu Sancho -, un dos anos passados eslive coisa de
un ns na coile, e aIi vi, que, passando un senhoi nuilo pequeno, que dizian
sei nuilo giande, alis deIe o ia seguindo un honen a cavaIo en quanlas
voIlas dava, nen que foia sua cauda. Ieigunlei cono eia, que aqueIe honen
nunca se unia ao oulio, e Ihe andava senpie no aIcance, iespondeian-ne que
eia o seu picadoi, e que os giandes linhan poi uso Ievaien alis de si aqueIes
eslafeinos. Desde enlo o fiquei salendo, que nunca nais ne esqueceu.
- Con iazo - disse D. Quixole - e, vislo isso, podes lanlen lu
aconpanhai-le do leu laileiio, que as nodas no se invenlaian lodas ao
nesno lenpo, nen vieian ao nundo de canluIhada, e, poilanlo, len podes
sei lu o piineiio conde que Ieve aps si o seu laileiio, e depois, de naioi
suposio e o escanhoai un honen que apaieIhai una lesla.
- Isso do laileiio deixe-o poi ninha conla - disse Sancho -, a de Vossa
Meic fique o vii a sei iei, e fazei-ne a nin conde.
- Assin se fai - iespondeu D. Quixole. L, Ievanlando os oIhos, viu o que
no seguinle capluIo se dii.




.&!/(0*+ SS##

E6 C;O357673 J23 EF 12;>943 732 6 A2;49B 73B6@9542:679BQ J23 ;6A
C3M679B 89:456 B26 M9:4673 9:73 3C3B I95 B; :=9 J23535;6A ;5


Conla Cid Hanele enengeIi, auloi ailico e nanchego desla giavssina,
aIlissonanle, nnina, suave e inaginada hisliia, que, depois daqueIas iazes
que houve enlie o fanoso D. Quixole de La Mancha e Sancho Iana seu
escudeiio (de que no piecedenle capluIo XXI se deu conla) aIou D. Quixole os
oIhos, e viu que peIo seu caninho vinhan uns doze honens a pe, engianzados
cono conlas nuna giande cadeia de feiio peIos pescoos, e lodos aIgenados.
Vinhan iguaInenle con eIes dois honens a cavaIo, e oulios dois a pe, os
cavaIeiios con escopela de ioda, e os pees con daidos e espadas. Assin que
Sancho Iana os viu, disse:
- Lsla e cadeia de gaIeoles, genle foiada da paile de eI-iei, paia ii seivii
nas gaIes.
- Cono genle foiada` - peigunlou D. Quixole. - L possveI que eI-iei
foice a nenhuna genle`
- No digo isso - iespondeu Sancho -, digo que e genle que, poi deIilos que
fez, vai condenada a seivii o iei nas gaIes poi foia.
- Ln concIuso - iepIicou D. Quixole -, cono quei que seja, esla genle,
ainda que os Ievan, vai a foia, e no poi sua vonlade.
- L veidade - disse Sancho.
- Iois sendo assin - disse o ano - aqui esl onde aceila a pipiia o
cunpiinenlo do neu ofcio, desfazei vioIncias, e dai socoiio e auxIio a
niseiveis.
- Adviila Vossa Meic - disse Sancho - que a juslia, que e eI-iei en
pessoa, no faz vioIncia nen agiavo a genle seneIhanle, seno que os casliga
dos seus deIilos.
Nislo, chegou a cadeia dos gaIeoles, e D. Quixole con nui coileses faIas
pediu aos que os ian guaidando fossen seividos de infoin-Io, e dizei-Ihe a
causa, ou causas, poi que Ievavan aqueIa genle daqueIe nodo.
Un dos guaidas de cavaIo iespondeu que eian gaIeoles (genle
peilencenle a Sua Majeslade) que ian paia as gaIes, e que no havia que dizei,
nen eIe que peigunlai.
- Apesai disso - iepIicou D. Quixole - queiia salei de cada un deIes en
pailicuIai a causa da sua desgiaa.
A esles dilos, ajunlou nais oulios lais e lo desconedidos paia iesoIv-Ios
a decIaiaien-Ihe o que desejava, que o oulio guaida nonlado Ihe disse:
- Ainda que Ievanos aqui o iegislo e a fe das senlenas de cada un desles
desgiaados, no lenos lenpo que peidei a apiesenlai papeis e fazei Ieiluias.
Chegue Vossa Meic a eIes e inleiiogue-os se quei, que eIes, se foi sua vonlade,
Iho diio, pois e genle que pe goslo en fazei e assoaIhai veIhacaiias.
Con esla Iicena, que D. Quixole poi si lonaiia, ainda que Iha no
dessen, chegou-se a Ieva e peigunlou ao piineiio poi que nau pecado ia aIi
daqueIa naneiia lo desasliada. Respondeu eIe que poi enanoiado.
- S poi isso e nais nada` - iepIicou D. Quixole. - Se poi coisas de nanoio
se vai paia as gaIes, h nuilo lenpo que eu as pudeia andai ienando.
- No so nanoios, cono Vossa Meic cuida - disse o foiado -, o neu
nanoio foi con una canaslia de ioupa lianca, que a aliacei conigo lo
foilenenle que, se a juslia na no liia poi foia, ainda agoia poi vonlade
ninha no a linha Iaigado. Iui apanhado en fIagianle, escusaian-se lialos, e,
concIuda a causa, assenlaian-ne nas coslas un cenlo de eslouios, e poi
ciescenas lis anos de guiapas, e acalou-se a olia.
- Que ven a sei gurapas` - peigunlou D. Quixole.
- Gurapas so gaIes - iespondeu o foiado, que eia un iapaz que podeiia
conlai os seus vinle e qualio anos e disse sei naluiaI de Iiediahila.
IguaI peigunla fez D. Quixole ao segundo. Lsle no iespondeu paIavia,
segundo ia cheio de paixo e neIancoIia, nas iespondeu poi eIe o piineiio e
disse:
- Lsle Senhoi vai poi caniio, venho a dizei, que poi nsico e canloi.
- Cono e isso` - disse adniiado D. Quixole. - Iois lanlen poi sei nsico
e canloi se vai paiai as gaIes`
- Sin, senhoi - iespondeu o gaIeole -, nen eIe h pioi coisa do que e un
honen canlai nas nsias.
- Anles senpie ouvi - disse D. Quixole - que quen canla seus naIes
espanla.
- C e as avessas - disse o foiado -, quen una vez canla loda a vida
choia.
- No enlendo - disse D. Quixole. Mas un dos guaidas Ihe disse:
- Senhoi CavaIeiio, canlai nas nsias se chana enlie esla genle ncn sanc|a
confessai nos lialos o ciine que se fez. A esle pecadoi neleian-no a loinenlos,
e confessou sei Iadio de leslas, peIo lei confessado, o condenaian a seis anos
de gaIes, aIen de duzenlos aoiles que j Ieva nos Ionlos. Vai senpie
pensalivo e liisle, poique os oulios Iadies, uns, que ainda poi I fican, e os
oulios, que vo aqui, o enxovaIhan, e nofan deIe, poique caiu en confessai, e
no leve nino paia dizei niques, poique dizen eIes que lanlas Ielias len un
no cono un sin. Que foiluna paia un deIinquenle lei na Ingua a sua escoIha
a vida e a noile, en vez de as lei a neic de leslenunhas e piovas! L paia
nin, lenho que no vo eiiados.
- Assin lanlen o enlendo - iespondeu D. Quixole.
Iassando ao leiceiio, fez-Ihe a nesna peigunla que aos dois piecedenles.
O leiceiio nuilo depiessa e con nuilo desenlaiao disse:
- Lu vou poi cinco anos paia as Senhoias Cuiapas poi ne haveien faIlado
dez ducados.
- Vinle daiei eu de nuilo loa vonlade - disse D. Quixole - poi vos Iiviai
desse lialaIho.
- Iaz-ne isso Ienliai - iepIicou o foiado - un honen que len a aIgileiia
quenle, e esl eslaIando de fone, poi no lei onde conpie o que Ihe faz
nngua. Digo islo poique, se a lenpo eu livesse lido esses vinle ducados que
Vossa Meic agoia ne ofeiece, liveia unlado con eIes a pena do esciivo e
aclivado o piocuiadoi de naneiia que hoje ne veiia no neio da Iiaa de
Zocodovei de ToIedo, e no nesla esliada alieIado cono gaIgo, nas Deus e
giande, pacincia, e lasla.
Iassou D. Quixole ao quailo, que eia un sujeilo de aspeclo veneiando,
con una laila de neve que Ihe chegava alaixo dos peilos, o quaI, peigunlado
solie a causa poi que aIi ia, coneou a choiai, e no iespondeu paIavia, nas o
quinlo condenado Ihe seiviu de Ingua e disse:
- Lsle honiado honen vai poi qualio anos as gaIes, depois de lei
passeado peIas iuas do coslune, veslido en ponpa e a cavaIo.
- Ven a dizei na sua, segundo enlendo - disse Sancho Iana -, que saiu a
veigonha do nundo.
- Assin e - iespondeu o acoiienlado - e o seu ciine foi lei sido coiieloi de
oieIha, e ainda do coipo lodo, queio dizei que esle cavaIheiio vai poi aIcaiole, e
lanlen poi lei seus Iaivos de feiliceiio.
- Se no fossen esses Iaivos - disse D. Quixole - I s poi sei aIcaiole
decenle no neiecia ii ienai nas gaIes, anles foia nais pipiio paia as
goveinai e sei geneiaI deIas, poique o ofcio de leiceiio de anoies no e coisa
lo de pouco nais ou nenos, e un nodo de vida de pessoas discielas, e nuna
ieplIica len oidenada nuilo necessiio, no o deveiian lei seno indivduos
nuilo len-nascidos, e ale devia havei paia eIes vedoi e exaninadoi, cono h
paia os denais ofcios, con nneio ceilo e conhecido, cono coiieloies de
piaa. Desla naneiia se alaIhaiian nuilos naIes, que hoje iesuIlan de andai
esle ofcio e exeiccio enlie genle idiola e de pouco enlendinenlo, cono so
unas nuIheizinhas de pouco nais ou nenos, pajenzinhos e liues de poucos
anos e pouqussina expeiincia, que, nas ocasies nais inpoilanles, e sendo
necessiio dai aIguna liaa de naioi lono, do en seco, e no salen quaI e a
sua no diieila. Adianle quiseia eu passai, dando as iazes poi que se deveia
fazei eIeio dos que na ieplIica deveiian exeicei lo necessiio ofcio, nas
no e aqui Iugai pipiio. AIgun dia o diiei a quen possa piovidenciai, poi
agoia, s digo que a pena, que essas honiadas cs e veneiveI senlIanle ne
ln causado, poi vos vei nelido en lananhos lialaIhos poi aIcaiole, liiou-na
o apenso de feiliceiio, ainda que sei nuilo len no havei no nundo feilios
que possan novei e foiai as vonlades, cono cuidan aIguns paIeinas, o
aIvediio da pessoa e Iivie, e no h eiva nen encanlo que o oliigue. O que
aIgunas nuIheizinhas loIas e aIguns veIhacos enlusleiios coslunan fazei so
ceilas nisleIas e venenos, con que lonan os honens doidos, dando a enlendei
que so especficos paia len queiei, sendo, cono digo, coisa inpossveI foiai-
se a vonlade de ninguen.
- Tudo isso e assin - disse o lon do veIho -, veidade, Senhoi neu, cuIpa
de feilios no a live, de aIcaiole sin, e no o posso negai, poien nunca pensei
que nisso fazia naI, o neu enpenho eia que loda a genle foIgasse e vivesse en
paz e quielao, sen pendncias nen penas. Ioien de nada ne seiviian esles
lons desejos, paia deixai de ne ii de onde no espeio nais voIlai, segundo ne
caiiegan os anos, e un naI de uiinas que Ievo, que ne no d inslanle de
descanso.
Aqui loinou ao seu pianlo do piincpio. Teve Sancho lanla conpaixo do
liisle, que liiou do peilo uns coliezilos e Ihos deu de esnoIa.
Iassou adianle D. Quixole, e peigunlou a oulio o seu deIilo. Lsle
iespondeu con nuilo nais piesena de espiilo que o piecedenle: :
- Lu vou aqui poi ne lei diveilido de nais con duas piinas ninhas
coiins, e con nais duas iins que ne no eian nada, finaInenle, lanlo ne
diveili con lodas, que do diveilinenlo iesuIlou aunenlai-se a paienleIa lo
inliincadanenle, que no h a sunisla que a desIinde. Iiovou-se-ne ludo,
faIlaian-ne pioleces, dinheiios no os linha, vi-ne a pique de ne esliagaien
o gasganele, senlenciaian-ne a gaIes poi seis anos, sujeilei-ne, foi casligo do
que fiz. Rapaz sou, no peo seno que a vida ne duie, con eIa ludo se aIcana.
Se Vossa Meic, Senhoi CavaIeiio, Ieva a aIguna coisa con que socoiiei a esles
polieles Deus Iho pagai no Ceu, e ns oulios leienos c na Teiia cuidado de
iogai a Nosso Senhoi nas nossas oiaes peIa vida e sade de Vossa Meic, que
seja lo diIalada e feIiz, cono a sua loa piesena neiece.
Lsle ia en liajo de esludanle, e disse un dos guaidas, que eia giande
faIadoi, e Ialino de no-cheia.
Alis desles vinha un honen de nuilo lon paiecei, de idade de liinla
anos, e que nelia un oIho peIo oulio. O nodo poi que vinha pieso difeiia
aIgun lanlo dos oulios, poique liazia una cadeia ao pe, lo conpiida, que Ihe
sulia peIo coipo lodo, e ao pescoo duas aigoIas: una en que se piendia a
cadeia, e a oulia das que chanan guaida-anigo, ou pe-de-anigo, da quaI
descian dois feiios que chegavan ale a cinluia, a que se piendian duas
aIgenas en que ian piesas as nos con un giosso cadeado, de nodo que nen
con as nos podia chegai a loca, nen podia alaixai a calea ale chegai a eIas.
Ieigunlou D. Quixole cono ia aqueIe honen con lanlas piises nais que
os oulios. Respondeu-Ihe o guaida que nais deIilos linha aqueIe s que lodos
os da Ieva junlos, e que lo alievido e veIhaco eia que, ainda que o Ievavan
daqueIa naneiia, no ian seguios deIe, e lenian, ainda assin, que Ihes fugisse.
- Que deIilos pode eIe lei - disse D. Quixole - se o condenaian s as gaIes`
- Vai poi dez anos - iepIicou o guaida - que e cono noile civiI. No h
nais que se encaiea: esle lon honen e o fanoso Cinez de Iassa-Monle, poi
oulio none Ihe chanan o Cinezinho de IaiapiIha.
- Senhoi Conissiio - disse enlo o foiado -, no Ieve isso de afogadiIho,
e no peicanos agoia lenpo a desliinai nones e solienones, o que eu ne
chano e Cinez, e no Cinezinho. Iassa-Monle e a ninha aIcunha, e no
IaiapiIha cono voc disse, e cada un que oIhe poi si, e no fai pouco.
- No faIe lo de ionca Senhoi Ladio de naica naioi - iepIicou o
conissiio -, se no quei que o faa caIai conlia vonlade.
- Iaiece - iespondeu o foiado - que un honen vai poi onde Deus quei,
nas no inpoila, aIguen aIgun dia h-de salei se ne chano Cinezinho de
IaiapiIha, ou no.
- Iois no le chanan assin, enlusleiio` - disse o guaida.
- Chanan, sin - iespondeu Cinez -, nas eu faiei que no no chanen,
juio poi eslas, poi enquanlo, e faIai s enlie denles.
- Senhoi CavaIeiio, se len aIguna coisa que nos dai, d-o j, e v-se con
Deus, que j aloiiece con lanlo queiei salei vidas aIheias. Se quei salei a
ninha, sou Cinez de Iassa-Monle, a ninha vida esl esciila poi esles cinco
dedos.
- L veidade - disse o conissiio -, a sua hisliia escieveu-a eIe pipiio, e
olia a que nada faIla. O Iivio I Ihe ficou peIa cadeia enpenhado en duzenlos
ieis.
- Tenho loda a leno - acudiu Cinez - de o desenpenhai, poi duzenlos
ducados que fosse.
- Iois lo lon e o Iivio` - disse D. Quixole.
- To lon e - iespondeu Cinez - que h-de enleiiai LazaiiIho de Toines, e
quanlos se ln esciilo ou se possan escievei naqueIe geneio. O que sei dizei a
voc e que diz veidades lo cuiiosas e apiazveis, que no pode havei nenliias
que Ihe cheguen.
- L cono se inliluIa o Iivio` - peigunlou D. Quixole.
- A vida de Cinez de Iassa-Monle - iespondeu eIe en pessoa.
- L esl acalado` - peigunlou D. Quixole.
- Cono pode eslai acalado - disse eIe - se ainda a vida se ne no acalou`
O que esl esciilo e desde o neu nascinenlo ale ao inslanle en que esla Ilina
vez ne encaixaian nas gaIes.
- Vislo isso, j I eslivesle nais de una vez - disse D. Quixole.
- Iaia seivii a Deus e a eI-iei j I eslive qualio anos e j sei a que sale a
loIacha e nais o veigaIho - iespondeu Cinez -, pouco se ne d loinai a eIas,
assin leiei vagai paia concIuii o neu Iivio, que ainda ne faIlan nuilas coisas
que dizei, e nas gaIes de Lspanha h sossego de solia. Veidade e que o que ne
faIla escievei j no e nuilo, e lenho-o de coi.
- Lspeilo ne paieces lu - disse D. Quixole.
- L desdilado lanlen - aciescenlou Cinez - no adniia, as desvenluias
vn senpie na coIa do laIenlo.
- Na coIa dos veIhacos - enendou o conissiio.
- } Ihe disse Senhoi Conissiio - iespondeu Cinez -, que ande
devagaiinho, que aqueIes senhoies no Ihe deian essa vaia paia naIlialai os
poliezinhos que aqui vanos, deian-Iha paia nos guiai, e ii-nos pi onde Sua
Majeslade nanda, seno poi vida de... lasla, no e inpossveI que aIgun dia
depois da laiieia saian as ndoas do que passou na venda. Cada un que lape
a sua loca, viva len, e faIe neIhoi, e loca a andai, que de chaIaa j lasla.
Levanlou a vaia ao aIlo o conissiio paia dai a Iassa-Monle o lioco das
suas picuinhas, nas D. Quixole se Ihe ps dianle, e Ihe pediu que no
espancasse o honen, pois quen Ievava as nos lo piesas no adniiava
livesse na Ingua aIguna soIluia, diiigindo-se a lodos os da Ieva, disse:
- De ludo que ne haveis dilo, caissinos iinos, lenho liiado a Iinpo o
seguinle: que, se len vos casligaian poi vossas cuIpas, as penas que ides
padecei nen poi isso vos do nuilo goslo, e que ides paia eIas nuilo a vosso
pesai e conlia vonlade, e que len podeiia sei que o pouco nino daqueIe nos
lialos, a faIla de dinheiio nesle, os poucos padiinhos daqueIoulio, e,
finaInenle, que o juzo loilo do nagisliado, fossen causa da vossa peidio, e
de se vos no lei feilo a juslia que vos eia devida. Tudo islo se ne iepiesenla
agoia no nino, de naneiia que ne esl dizendo, peisuadindo e ale foiando,
que noslie en favoi de vs oulios e paia que o Ceu ne aiiojou ao nundo, e
ne fez neIe piofessai a oiden de cavaIaiia que piofesso, e o volo que neIa fiz
de favoiecei aos necessilados, e aos opiinidos peIos naioies que eIes. Mas
cono sei que una das condies da piudncia e que o que se pode conseguii a
len se no Ieve a naI, queio iogai a esles Senhoies Cuaidas e Conissiio
faan favoi de vos descoiienlai e deixai-vos ii en paz, no faIlaio oulios que
siivan a eI-iei con naioi iazo, poique duia coisa ne paiece o fazeien-se
esciavos indivduos, que Deus e a Naluieza fizeian Iivies, quanlo nais
Senhoies Cuaidas - aciescenlou D. Quixole -, que esles polies nada fizeian
conlia vs oulios, cada quaI I se avenha con o seu pecado. L en cina esl
Deus, que se no descuida de casligai ao nau e pieniai ao lon, e no e len
que os honens honiados se faan veidugos dos seus seneIhanles, denais sen
pioveilo. Digo islo con lananha nansido e sossego, paia vos podei
agiadecei, caso ne cunpiais o pedido, e, quando a loanenle o no faais, esla
Iana e esla espada con o vaIoi do neu liao faio que poi foia o execuleis.
- Ciaciosa piIheiia e essa - iespondeu o conissiio - e ven nuilo a lenpo.
Ioiados de eI-iei quei que os soIlenos, cono se paia laI houvessenos
auloiidade, ou eIe a livesse paia no-Ia inlinai! V-se Vossa Meic, Senhoi, nas
loas hoias, siga o seu caninho, e endiieile essa lacia que Ieva a calea, e no
queiia liiai caslanhas con a no do galo.
- Calo, e ialo, e veIhaco, sois vs, palife - iespondeu D. Quixole.
L, dilo e feilo, aiieneleu con eIe lo a slilas, que sen Ihe dai azo de se
pi en defesa, deu con eIe en leiia naIfeiido de una Ianada, e dila foi, que
eia aqueIe o da escopela.
Os denais guaidas ficaian alnilos e suspensos da novidade, nas,
iecoliando Iogo o acoido, neleian nos as espadas os de cavaIo, e os pees
aos seus daidos, e aiieneleian a D. Quixole, que lodo sossegado os aguaidava.
MaI passaia sen dvida o fidaIgo, se os foiados, vendo a ocasio que
Ihes vinha paia aIcanaien a soIluia, no a apioveilassen foicejando poi
queliai a cadeia en que vinhan acoiienlados.
Tananha foi a ievoIla, que os guaidas, j paia leien no nos gaIeoles,
que se eslavan soIlando, j paia se haveien con D. Quixole, que os aconelia a
eIes, no pudeian fazei coisa que pioveilosa Ihes fosse.
Sancho a sua paile ajudou a Cinez de Iassa-Monle a soIlai-se, e esle foi o
piineiio que saIlou a canpo Iivie e desenlaiaado, e, indo-se solie o
conissiio eslendido, Ihe liiou a espada e a escopela, e, con esla, aponlando
oia a un, oia a oulio, sen nunca dispaiai, conseguiu que nen un s guaida se
delivesse en lodo o canpo, poique foian fugindo, assin da escopela de Iassa-
Monle, cono das nuilas pediadas que os j soIlos gaIeoles Ihes aliiavan.
Mas desle sucesso giande foi a liisleza que de Sancho se apossou, poi se
Ihe iepiesenlai que os fugidos havian de passai nolcia do caso a Sanla
Iinandade, a quaI de canpa langida saiiia na pisla dos deIinquenles, e assin o
iepiesenlou ao ano, iogando-Ihe que se pailissen Iogo daIi, e se enloscassen
na seiia pixina.
- Tudo isso e nuilo lon - disse D. Quixole - nas eu e que sei o que nais
conven fazei-se agoia.
L, chanando a lodos os gaIeoles que andavan Ievanlados, e havian
despojado ao conissiio ale o deixaien nu, se puseian lodos a ioda a salei o
que Ihes nandava.
- De genle len-nascida e pipiio - Ihes disse o cavaIeiio - agiadecei os
lenefcios iecelidos, e, un dos pecados que nais ofenden o AIlssino e a
ingialido. Islo digo Senhoies neus, poique j haveis vislo con nanifesla
expeiincia o que de nin iecelesles, en paga do que queiia e e ninha vonlade
que, caiiegando con essa cadeia que dos vossos pescoos liiei, vos ponhais
paia Iogo a caninho, e vades a cidade de Toloso, e aIi vos apiesenleis peianle a
Sia. DuIcineia, e Ihe digais que o seu cavaIeiio, o da Tiisle Iiguia, Ihe nanda
nuilo saudai, e Ihe conleis ponlo poi ponlo loda esla ninha fanosa avenluia,
con que vos ieslilu a desejada Iileidade. Ieilo isso, podeis vs ii paia onde
vos apiouvei, e loa foiluna vos desejo.
Respondeu poi lodos Cinez de Iassa-Monle, e disse:
- O que Vossa Meic nos nanda Senhoi e Iileiladoi de lodos ns, e
inpossveI de loda a inpossiliIidade cunpiiino-Io, poique no podenos ii
junlos poi essas esliadas, seno ss e sepaiados cada un de pei si, piocuiando
nelei-se nas enlianhas da leiia, paia no dai con eIe a Sanla Iinandade, que
sen dvida aIguna h-de saii a nossa lusca. O que Vossa Meic pode neIhoi
fazei, e e juslo que faa, e conulai esse seivio e liilulo a Si.9 DuIcineia deI
Toloso en aIgunas quanlidades de ave-naiias e ciedos, que ns oulios
iezaienos poi leno de Vossa Meic. Coisa e esla que se podei cunpiii de
noile e de dia, fugindo ou iepousando, en paz ou en gueiia, poien, pensai en
nos loinainos agoia paia as celoIas do Lgiplo, queio dizei, a lonainos a
nossa cadeia, e a naichainos paia Toloso, o nesno e que pensai que e noile
agoia que ainda no so dez da nanh. Iedii-nos a ns oulios isso, lanlo nonla
cono espeiai pias de oIneiios.
- IeIo Deus que ne ciiou! - excIanou D. Quixole j poslo en cIeia. - Don
fiIho de una linhosa Don Cinezinho de IaiopiIho, ou cono quei que vos
chanais, que haveis de ii agoia vs s con o ialo enlie as peinas, con loda a
cadeia as coslas.
Iassa-Monle que nada linha de sofiido, e j eslava cado na conla de que
D. Quixole no linha o juzo lodo (pois laI dispaiale havia conelido cono eia o
de queiei dai-Ihes Iileidade), vendo-se naIlialado, e daqueIa naneiia, deu de
oIho aos conpanheiios, e, ieliiando-se a paile, coneaian a chovei lanlas
pediadas solie D. Quixole, que poucas Ihe eian as nos paia se coliii con a
iodeIa, e o polie Rocinanle j fazia lanlo caso da espoia, cono se foia de
lionze.
Sancho, poi lis do seu asno, con esse anlenuiaI I se ia defendendo da
chuva de pedias que no cessava de Ihe caii en cina. No se pde anlepaiai
lo len D. Quixole, que Ihe no aceilassen no sei quanlos seixos no coipo, e
con lanla suslncia, que piegaian con eIe en leiia.
Apenas caiu, veio solie eIe o esludanle, liiou-Ihe da calea a lacia e
laleu-Ihe con eIa lis ou qualio laciadas nas coslas, e oulias lanlas no cho,
con o que a fez quase en pedaos.
Tiiaian-Ihe un ioupo que liazia poi cina das ainas, e ale as neias-
caIas Ihe queiian liiai, se as gievas Iho no esloivaian.
Ao Sancho, liiaian o galo, deixando-o desnanleIado, e, iepailindo enlie
si lodos os despojos da lalaIha, lonou cada un paia a sua paile con nais
cuidado de escapai a lenveI Iinandade, que de se caiiegaien con a cadeia, e
iien apiesenlai-se a Sia. DuIcineia deI Toloso
Iicaian ss o junenlo e Rocinanle, Sancho e D. Quixole: o junenlo
calislaixo e pensalivo, sacudindo de quando en quando as oieIhas, poi cuidai
que ainda no leiia acalado o lenpoiaI das seixadas, que ainda Ihe zunian aos
ouvidos, Rocinanle, eslendido junlo do ano, pois lanlen o deiiulaia oulia
pediada, Sancho desenioupado, e leneioso da Sanla Iinandade, e D. Quixole
iaIadssino, poi se vei con seneIhanle pago daqueIes nesnos a quen
lananho lenefcio linha feilo.




.&!/(0*+ SS###

E9 J23 69 @6A9B9 EF 12;>943 B283732 3A R3556 $953:6Q J23 @9; 2A6
76B A6;B 5656B 6M3:4256B 89:4676B :3B46 M357673;56 G;B4X5;6


Vendo-se D. Quixole lo naI, disse paia o escudeiio:
- Senpie, Sancho, ouvi dizei que fazei len a viIes e deilai gua no nai.
Se eu livesse eslado peIo que ne dissesle, evilava-se o piesenle desgoslo, nas o
que esl feilo, feilo esl, j agoia pacincia, ficai-ne- de enenda paia o fuluio.
- Tanlo se h-de Vossa Meic enendai con esla, cono e veidade sei eu
luico, nas, cono diz, que, se livesse eslado peIo que Ihe eu pieguei, se houveia
foiiado a esle conlialenpo, cieia-ne agoia, e evilai oulio naioi, poique Ihe
digo, que paia a Sanla Iinandade escusadas so cavaIaiias. Quanlos cavaIeiios
andanles h, vaIen paia eIa lanlo, cono dois naiavedis, e saila, que j ale a
nodo que sinlo zunii-ne as oieIhas as selas dos supIcios en que I nelen a
genle.
- Ls colaide de lua naluieza, Sancho neu - disse D. Quixole -, nas, paia
que no ne chanes leinoso nen digas que nunca fao o que ne aconseIhas,
desla vez queio conpiazei-le, apailando-ne da fiia que lanlo ieceias, nas
con una condio: que janais, enquanlo eu vivo foi, nen depois da ninha
noile, confessais, a quen quei que seja, que ne ieliiei e fugi desle peiigo poi
nedo, pois s o fiz paia condescendei conligo, que, se oulia coisa disseies,
seis un nenliioso, e desde agoia paia enlo, e desde enlo paia agoia, le
desninlo, e digo que nenles e nenliis lodas as vezes que o piofeiiies ou o
pensaies, e no ne iepIiques nais, que s en cuidai que ne esquivo a aIgun
peiigo, especiaInenle desle que paiece que Ieva un es-no-es de sonlia de
nedonho, eslou j quase paia no aiiedai pe, e paia ficai sozinho a espeia no
s da Sanla Iinandade que dizes e ieceias, nas de lodos os iinos das doze
liilos de IsiaeI, e de lodos os sele Macaleus, e de Casloi e IIux, e, ainda poi
cina, de lodos os iinos e Iinandades que no nundo haja.
- Senhoi neu - iespondeu Sancho -, ieliiai-se no e fugii, nen no espeiai
vai piova de sisudeza quando a coisa e nais peiigosa que len figuiada.
Iipiio dos slios e o poupaien-se de hoje paia ananh, e saila Sua Meic
que un ignoianle e islico pode nesno assin aceilai una vez poi oulia con o
que chanan iegias de len goveinai. Ioilanlo, no Ihe pese de havei lonado o
neu conseIho, nonle no Rocinanle, se pode, ou eu o ajudaiei, e siga-ne, que
ne diz una voz c denlio, que nais leis nos poden sei nesla ocasio os pes
que as nos.
Monlou D. Quixole sen nais iepIica, e, indo adianle Sancho no seu asno,
se neleian a seiia Moiena, que eia j pixina daIi, Ievando Sancho o filo en
aliavess-Ia loda, paia iien saii ao Viso ou AInodvai do Canpo, e
escondeien-se aIguns dias poi aqueIas lienhas, paia no seien descoleilos, se
a Iinandade Ihes viesse no aIcance.
Aninou-se nesle piopsilo, poi lei vislo, que na iefiega das gaIes se
linhan saIvado as viluaIhas que solie o asno vinhan, o que eIe capiluIou de
niIagie, a visla das lonadias e piocuias que os foiados linhan feilo.
Nessa noile, deilaian ale ao neio da seiia Moiena aonde a Sancho
paieceu convenienle que peinoilassen, e ale aIguns dias nais, peIo nenos
lodos os que duiasse a nalaIolagen que Ievava, peIo que se aconodaian paia
doinii enlie duas penhas no neio de una giande espessuia de solieiios.
Ioien, a soile falaI que, segundo o cuido dos que se no aIunian de
veidadeiia fe, ludo encaninha, iisca, e dispe a seu laIanle, oidenou que Cinez
de Iassa-Monle, o afanado faIsiio e Iadio, que da cadeia se linha escapado
peIa doidice de D. Quixole, acossado do nedo da Sanla Iinandade (e con
iazo), se Ienliou de honiziai-se lanlen naqueIas seiianias, e Ievaian-no o
seu deslino e o seu nedo paia a nesna paile en que D. Quixole e Sancho
linhan espeiado achai vaIhacoulo, a lenpo e hoias que ainda os pde
conhecei.
Deixou-os pegai no sono, e, cono os naIvados so senpie
desagiadecidos, e a necessidade peisuade a fazei o que se no deve, e un
iecuiso a no se no h-de enjeilai fiando nas inceilezas do fuluio, Cinez, que
no eia nen agiadecido nen dos neIhoinenle inlencionados, iesoIveu fuilai o
asno a Sancho Iana, no fazendo caso de Rocinanle, en iazo de sei pienda
lo fiaca paia enpenhada cono paia vendida.
Doinindo, pois, Sancho, fuilou-Ihe a aIiniia, e, anles que ananhecesse,
j eslava len Ionge de o podeien achai.
Saiu a auioia aIegiando a leiia, e enliislecendo a Sancho, poi achai de
nenos o seu iuo. Vendo-se sen eIe, coneou a fazei o nais liisle e doIoiido
pianlo do nundo, e lanlo, que D. Quixole despeilou con o aIaiido, e peiceleu
poi enlie eIe eslas paIavias:
- fiIho das ninhas enlianhas, nascido na ninha nesna casa,
enlieleninenlo de neus fiIhos, iegaIo de ninha nuIhei, inveja dos neus
vizinhos, aIvio dos neus lialaIhos, e finaInenle neio nanlenedoi de ninha
pessoa, poique, con vinle e seis naiavedis que ne ganhavas cada dia,
seguiava eu nelade das ninhas despesas!
D. Quixole, que viu o pianlo, e Ihe soule a causa, consoIou a Sancho con
as neIhoies iazes que pde, e Ihe pediu que livesse pacincia, pionelendo-Ihe
una oiden esciila paia que Ihe dessen en sua casa lis luiiicos, de cinco que
I linha deixado.
Respiiou Sancho con a pionessa, Iinpou as Igiinas, nodeiou os
soIuos, e agiadeceu a D. Quixole a neic que Ihe fazia.
O ano, cono enliou poi aqueIas nonlanhas, aIegiou-se-Ihe o coiao,
paiecendo-Ihe aqueIes Iugaies aconodados paia as avenluias que luscava.
Vinhan-Ihe a neniia os naiaviIhosos aconlecinenlos que en soIedades e
aspeiezas seneIhanles havian ocoiiido a cavaIeiios andanles. Neslas coisas ia
pensando enlevecido e aIheado neIas, que nenhuna oulia Ihe Ienliava, nen
Sancho Ievava oulio cuidado (Iogo que Ihe paieceu sei seguio o slio poi onde
caninhavan) seno o de salisfazei o eslnago con os ieslos que do despojo
cIeiicaI Ihes linhan ficado, e en que o Iadio no alenlaia, e assin ia alis do
ano caiiegado con ludo que o iuo havia de Ievai e de que eIe se ia aIiviando
en pass-Io de cina das coslas paia denlio do venlie. Lnquanlo naquiIo ia, no
pensava noulias avenluias.
Nislo, Ievanlou os oIhos e viu que o seu fidaIgo eslava paiado,
piocuiando, con a ponla da chua, Ievanlai no sei que voIune que poi leiia
jazia, peIo que se deu piessa en chegai a eIe paia o ajudai, se pieciso fosse.
Chegando, viu-o j a Ievanlai con a chua un coxin e una naIela unida a eIe,
neio podies, ou podies e inleiianenle desfeilos, nas lanlo pesavan, que foi
nislei a foia de Sancho paia os eiguei.
Mandou-Ihe o ano que visse o que enceiiava a naIela, con nuila
piesleza assin o fez Sancho, e, ainda que vinha fechada con una cadeia e seu
cadeado, peIos luiacos da fazenda podie viu o que denlio havia, que eian
qualio canisas-de-hoIanda nuilo fina, e oulias ioupas de Iinho no nenos
apuiadas que Iinpas, e nun Iencinho achou una loa naquia de escudos de
ouio. Assin cono os lispou, disse:
- endilo seja o Ceu, que enfin nos depaia una avenluia de pioveilo.
Conlinuando a luscai, achou un Iiviinho de Ienlianas iicanenle
aiianjado. Iediu-Iho D. Quixole, e nandou-Ihe que o dinheiio o guaidasse eIe
paia si. eijou-Ihe as nos Sancho, peIa geneiosidade, e, desacando a naIela,
piegou con lodo o seu conledo paia o lendilo aIfoige.
D. Quixole, que en ludo esleve iepaiando, disse:
- Iaiece-ne, Sancho (nen oulia coisa e possveI), que aIgun caninhanle
exliaviado passaiia poi esla leiia, e, assaIlado de naIfeiloies, foia laIvez poi
eIes noilo, que poi isso liaiian a enleiiai nesla lo escondida paile.
- No pode sei laI - disse Sancho -, se foian Iadies, no Ihe liveian
deixado esle dinheiio.
- Dizes len - ollenpeiou D. Quixole -, enlo no adivinho o que islo
fosse. Mas espeia: vanos vei se nesle Iiviinho de Ienlianas vii aIguna coisa
esciila paia nos oiienlainos no enigna.
Aliiu-o, e a piineiia coisa que se Ihe depaiou esciila cono en loiio,
ainda que de nuilo loa Ielia, foi un sonelo. Is-se a I-Io paia que lanlen
Sancho o ouvisse, dizia assin:

Ou nac caoc nc ancr cn|cndincn|c,
cu passa dc cruc|, c a ninna pcna
nac igua|a a razac quc nc ccndcna
ac gcncrc nais durc dc |crncn|c.

Pcrcn sc Ancr c Dcus, ccnnccincn|c
dc |udc |cn, c ccndiac ancna.
Qua| pcis c pcdcr o4roarc quc crdcna
a dcr a|rcz quc adcrc, c cn tac |ancn|c?

Sc-|c-cis tcs, |i|is? inda dcsaccr|c,
un na| |anannc cn |an|c ocn nac caoc,
ncn dc un Ccu pcdc tir |an|a ruina.

Sin|c, c sci quc c ncu fin j4 |cnnc pcr|c,
pcrquc cn na| cuja causa sc nac saoc
c ni|agrc quc accr|c a ncdicina.

- Ioi essa liova - disse Sancho - no se pode salei nada, saIvo, se poi essa
ponlinha do fio, que a ven, se desenliuIhai o noveIo.
- Que fic peiceles lu aqui` - disse D. Quixole.
- Iaiece-ne - disse Sancho - que Vossa Meic faIou a de fio.
- |i|is e que eu disse, e no fic - iespondeu D. Quixole - e IiIis deve sei poi
foia a dana de quen se queixa o auloi desle sonelo, e nenos nau poela que
eIe e, ou pouco enlendo eu da aile.
- Vislo isso, lanlen Vossa Meic enlende de liovas - disse Sancho.
- L nais do que le paiece - iespondeu D. Quixole -, v-Io-s quando
Ievaies a ninha sia. DuIcineia deI Toloso una caila ninha esciila en veiso do
piincpio ale ao fin, poique hs-de salei, Sancho, que lodos ou quase lodos os
cavaIeiios andanles dos passados lenpos eian giandes liovadoies e giandes
nsicos, que anlas eslas haliIidades ou giaas infusas (poi neIhoi dizei)
andan anexas aos nanoiados andanles, se len que as copIas dos cavaIeiios
anligos linhan nais de eslio, que de apuio.
- Leia paia dianle Vossa Meic, que laIvez d con aIguna coisa que
salisfaa.
VoIlou D. Quixole a foIha, e disse:
- Islo agoia e piosa, e paiece caila.
- Caila nandadeiia Senhoi` - peigunlou Sancho.
- IeIo piincpio no paiece seno de anoies - iespondeu D. Quixole.
- Iois Ieia Vossa Meic aIlo - disse Sancho - que eu noiio-ne poi eslas
coisas de anoies.
- Con lodo o goslo - disse D. Quixole.
L, Iendo-a aIlo cono Sancho Ihe pedia, viu que dizia desla naneiia:
A lua faIsa pionessa e a ninha ceila desvenluia ne Ievan a slios de
onde anles chegaio aos leus ouvidos novas da ninha noile, do que as iazes
das ninhas queixas. Deixasle-ne, ingiala, poi quen len nais, poien no
vaIe nais do que eu, nas, se a viilude foia iiqueza que se eslinasse, no
invejaia eu dilas aIheias, nen choiaia desdilas pipiias. O que Ievanlou a lua
foinosuia ho-no deiiilado as luas olias. Ioi eIa enlendi, que eias anjo, e poi
eIas conheo, que es nuIhei. Iica-le en paz, causadoia da ninha gueiia, e o
Ceu peinila, que os enganos do leu esposo le fiquen senpie encoleilos, paia
que lu no fiques paia senpie aiiependida do que fizesle, e eu no lone
vingana do que no desejo.
ConcIuda a Ieiluia da caila, disse D. Quixole:
- Lsla caila ainda nenos nos d a conhecei do que nos deian os veisos, e
s sin que quen a escieveu eia aIgun ananle despiezado.
L, foIheando quase lodo o Iiviinho, achou oulios veisos e cailas de que
pde Iei paile, e paile no, nas en geiaI eian ludo queixas, Ianenlos,
desconfianas, goslos e desgoslos, favoies e desdens, os favoies feslejados, e os
desdens caipidos.
Lnquanlo D. Quixole ievoIvia o canhenho, ievoIvia Sancho a naIela, sen
deixai iecanlinho en loda eIa, nen no coxin, que no esquadiinhasse, nen
cosluia que no descosesse, nen n de I que no caipeasse, paia Ihe no
escapai nada poi faIla de diIigncia e cuidado, laI sofieguido linha neIe
despeilado a neIgueiia dos escudos, que passavan de cen, e, ainda que no
achou nais, j con isso deu poi len enpiegados os loIeus da nanla, os
vnilos do lIsano, as lnos das eslacas, as punhadas do aiiieiio, o
desapaiecinenlo dos aIfoiges, o ioulo do galo, e loda a fone, sede, e cansao,
que passaia no seivio do seu lon senhoi, enlendendo que eslava pago e
iepago, con a neic de Ihe enliegai a iica veniaga.
Con giande desejo ficou o cavaIeiio da Tiisle Iiguia de salei quen seiia
o dono da naIela, conjecluiando peIo sonelo, e caila, peIo dinheiio en ouio, e
peIas loas canisas, que podeiia ludo peilencei a aIgun nanoiado de giande
conla, a quen desdens e naus-lialos da sua dana leiian conduzido a aIgun
leino desespeiado. Mas cono poi aqueIe slio inalilveI e escalioso no
apaiecia vivaIna con quen se pudesse infoinai, no lialou de nais, que de
seguii adianle, sen Ievai oulio caninho seno o que agiadava a Rocinanle, que
eia e poi onde eIe neIhoi podia andai. Ia senpie con as fanlasias infaIveis de
que poi aqueIes nalos Ihe no podeiia faIlai aIguna eslianha avenluia.
Indo, pois con aqueIa ideia, viu que, poi cina de un pequeno leso, que
dianle dos oIhos se Ihe ofeiecia, ia saIlando un honen de penha en penha, e
de nala en nala, con eslianha Iigeiieza. Iiguiou-se-Ihe que ia nu, a laila
negia e espessa, caleIos laslos e ievoIlos, pes descaIos, e as peinas sen
coleiluia aIguna, seno s uns caIes, ao que paiecia, de veIudo, de coi iuiva,
nas lo esfaiiapados, que poi nuilas pailes nosliavan as caines. Tiazia a
calea descoleila, e, ainda que passou con a Iigeiieza que j se disse, lodas
eslas ninudncias viu e nolou o cavaIeiio da Tiisle Iiguia.
Quis segui-Io, nas no pde, poique no eia paia a fiaqueza de Rocinanle
coiiei poi aqueIas fiagosidades, noinenle sendo eIe de seu naluiaI nuilo
laido e fIeunlico.
Logo inaginou D. Quixole sei aqueIe o dono do coxin e da naIela, e
assenlou consigo lusc-Io, ainda que livesse de andai un ano poi aqueIas
nonlanhas ale o aIcanai. Assin, nandou a Sancho alaIhasse poi una paile da
nonlanha, enquanlo eIe iiia peIa oulia, pois podeiia sei que assin lopassen
con aqueIe honen, que lo apiessado se Ihes linha fuilado a visla.
- Isso e que eu no posso fazei - iespondeu Sancho - poique, en ne
apailando de Vossa Meic, enlia Iogo conigo o nedo, con loda a casla de
soliessaIlos e vises, e fique-Ihe islo daqui en dianle de Ienliana, paia nunca
ne apailai de si nen una poIegada.
- Assin sei - disse o da Tiisle Iiguia -, nuilo eslino que le queiias vaIei
do neu nino, que nunca le h-de faIlai, ainda que a li le faIle a aIna do coipo.
Ven alis de nin, a pouco e pouco, ou cono pudeies, e faz dos oIhos
Ianleinas, iodeaienos loda esla pequena seiia, e poivenluia lopaienos con o
indivduo que avislnos o quaI, sen faIla nenhuna, no e oulio seno o dono
do nosso achado.
- Muilo neIhoi seiia no o luscai - disse Sancho - poique, se o achanos, e
dei o acaso que seja eIe o dono do dinheiio, cIaio esl que lenho de Iho iesliluii,
e assin o neIhoi sei desisliinos dessa inliI diIigncia, e fic-Io eu possuindo
de loa fe, ale que poi aIguna oulia via nenos cuiiosa, e sen essas diIigncias,
se nos depaie o veidadeiio senhoi, e podei sei isso quando o eu j livei gaslo,
e enlo onde o no h, eI-iei o peide.
- Lnganas-le, Sancho - iespondeu D. Quixole -, j que enlinos en
suspeila, e quase ceileza, de quen e o dono, eslanos oliigados a piocui-Io e a
iesliluii, e, ainda que o no luscssenos, a veenenle suspeila, que lenos de
que eIe o seja, j nos pe en lananha cuIpa, cono se ieaInenle o fosse.
Ioilanlo, Sancho anigo, no le pese o iaslieaino-Io, naioi pena do que essa
lua foia a ninha, se o no achianos.
L assin picou o Rocinanle, seguindo-o Sancho a pe, e caiiegado, giaas ao
Cinezinho de Iassa-Monle.
Havendo iodeado paile da nonlanha, achaian nun iegalo, cada, noila
e neio conida dos ces e picada dos coivos, una nuIa enciIhada e enfieada, o
que ludo os confiinou ainda nais nas suspeilas de que o fugilivo eia o dono da
nuIa e do coxin. Lslando a oIhai paia eIa, ouviian uns assolios, cono de
pasloi de gado, e inespeiadanenle avislaian a esqueida una loa quanlidade
de calias, e, alis deIas, peIo aIlo do nonle, o calieiio que as guaidava, que eia
un honen ancio.
iadou-Ihe D. Quixole, iogando-Ihe, que descesse de onde eslava.
Respondeu eIe a giilos, peigunlando quen os havia liazido aqueIe Iugai,
poucas vezes pisado, ou nunca seno de pes de calias, ou de Iolos, ou oulias
feias, que poi aIi no faIlavan. Respondeu-Ihe Sancho que descesse, que de
ludo se Ihe daiia conla.
Desceu o calieiio, e, chegando onde D. Quixole eslava, disse:
- Aposlo que esl iepaiando na nuIa de aIuguei noila aIi naqueIe
laiianco, seis neses h que eIa paia aIi jaz. Digan-ne: lopaian poi a o dono
deIa`
- Ninguen enconlinos - iespondeu D. Quixole - seno s un coxin e
una naIelila que achnos no Ionge daqui.
- Tanlen eu a achei - iespondeu o calieiio - nas nunca ne alievi a
eigu-Ia, nen a chegai-Ihe nuilo ao pe, ieceando no fosse aIguna enliega, e
que ne lonassen poi Iadio, que o Dialo e nuilo fino, e delaixo dos pes se
Ievanla a un honen coisa en que liopece e caia, sen salei cono nen cono
no.
- Isso nesno e o que eu digo - iespondeu Sancho - que lanlen eu a achei,
e no quis chegai a eIa nais peilo que un liio de pedia, deixei-a ficai cono
eslava, no queio ialos-de-paIha, nen co con guizo.
- Dizei-ne c, lon honen - disse D. Quixole -, saleis vs quen sei o
dono deslas piendas`
- O que s posso dizei - iespondeu o calieiio - e que havei agoia uns seis
neses, pouco nais ou nenos, que chegou a una naIhada de pasloies, lanlo
cono lis Ieguas daqui, un nancelo de genliI piesena e lon liaje, nonlado
nessa nuIa que paia a esl noila, e con o nesno coxin que ne dizeis lei
achado, e en que no pusesles no. Ieigunlou-nos quaI eia desla seiiania a
paile nais liava e escondida. Dissenos-Ihe que eia esla onde agoia eslanos, e
e veidade, poique, se enliaides neia Iegua nais paia denlio, len pode sei que
nunca nais desIindeis sada. Adniiado eslou eu de leides podido chegai ale
aqui, poique paia esle Iugai no h caninho nen alaIho. Oia, cono laI ouviu o
nancelo, voIlou as iedeas, e se diiigiu e lonou paia o Iugai que Ihe
assinaInos, deixando-nos a lodos conlenles da sua leIa piesena, e adniiados
da sua peigunla, e da piessa con que o vinos caninhai en diieiluia as
lienhas. Desde enlo, nunca nais Ihe pusenos a visla en cina. AIguns dias
depois, saiu ao caninho a un dos nossos pasloies, e, sen Ihe dizei paIavia,
saIlou neIe con nuilas punhadas e ponlapes, e passou Iogo a una junenlinha
que Ihe Ievava o faideI, e Ihe liiou quanlo po e queijo achou, e, concIudo
aquiIo, con eslianha Iigeiieza se loinou a sunii na seiia. A esla nolcia, aIguns
calieiios de ns oulios nos pusenos a piocui-Io quase dois dias peIo nais
ceiiado do nonle, ale que afinaI denos con eIe nelido no oco de un aIenlado
solieiio, suigiu-nos daIi e veio paia ns con nuila nansido, con o falo j
iolo, e o ioslo desfiguiado e queinado do soI, lanlo que naI se podia conhecei
peIo nesno. S os veslidos, ainda que esfaiiapados, nas confoines a nolcia
que deIe lnhanos, e que nos deian a enlendei que eia o nesno que
luscvanos. Saudou-nos coilesnenle, e, en poucos e lons leinos, nos disse
que no nos naiaviIhssenos de o vei andai daqueIa soile, poique assin Ihe
convinha paia cunpiii ceila penilncia, que poi seus nuilos pecados Ihe havia
sido inposla. Iedinos-Ihe que nos dissesse quen eia, nas no foi possveI
iesoIveino-Io a laI. Iedinos-Ihe lanlen que, en piecisando de suslenlo, pois
no podia vivei sen eIe, nos dissesse aonde o achaianos, poique con nuilo
anoi e cuidado Iho iianos Ievai e que, se lanlen islo no fosse do seu goslo,
peIo nenos sasse a pedi-Io aos pasloies, en vez de Iho liiai poi foia.
Agiadeceu o nosso ofeiecinenlo, pediu peido do passado, e pioneleu da en
dianle oll-Io peIo anoi de Deus, sen inconodai a pessoa aIguna. IeIo que
locava a sua halilao, disse que no linha oulia seno aqueIa que se Ihe
depaiava onde quei que a noile o coIhia, e, acalando de faIai, desalou nun
choio lo senlido que, s se fianos de pedia os que Iho ouvinos, podeianos
deixai de o aconpanhai, poi nos Ienliai cono o vianos da piineiia vez lo
oulio de agoia, poique j Ihes lenho dilo que eia un noo nuilo genliI e
engiaado, e en seu faIai, coils e conceilado, nosliava sei len-nascido, e
pessoa nuilo de coile, que, ainda que eianos uns islicos os que o ouvanos,
lanlo avuIlava o seu donaiie, que ale a islicos se dava a conhecei. Lslando no
neIhoi da sua pilica, paiou e enudeceu, ciavou os oIhos no cho poi un lon
espao, en que lodos eslivenos quielos e suspensos, espeiando en que paiaiia
aqueIe aiioulanenlo que lanlo nos Iaslinava, poique peIo que Ihe vanos
fazei de aliii os oIhos, l-Ios filos no cho e sen peslanejai un giande pedao,
e oulias vezes ceii-Ios, noidendo os Ilios, e aiqueando os solioIhos,
faciInenle peicelenos que aIgun acesso de Ioucuia o havia lonado. Depiessa
nos nosliou que nos no enganvanos, poique se Ievanlou fuiioso do cho
onde se linha deilado, e aiieneleu con o piineiio que achou a no, con laI
denodo e iaiva, que, se Ihe no acudianos, o nalaia a nuiios e denladas, e
ludo aquiIo fazia dizendo ao nesno lenpo: Ah! fenenlido Ieinando! Aqui,
aqui ne hs-de pagai as injuslias que ne fizesle, eslas nos le ho-de aiiancai
o coiao, ieceplcuIo de quanlas naIdades h, e especiaInenle de liaio e
enganos. L a eslas ajunlava oulias iazes lodas encaninhadas a dizei naI
daqueIe laI Ieinando, e a p-Io poi liaidoi e fenenlido. Deixno-Io no pouco
pesaioso, e eIe, sen dai nais paIavia, se pailiu de enlie ns e se enloscou a
caiieiia poi esles nalos e lienhas, poi nodo que no houve podeinos segui-Io.
Daqui enlendenos, que a nania linha inleivaIos, e que aIgun chanado
Ieinando Ihe fizeia piovaveInenle aIguna lananha naIfeiloiia, cono se via
peIo desfecho en que deia. De enlo paia c se ieconheceu, que assin eia,
peIas vezes (que nuilas ln sido) que eIe len sado ao caninho, unas a pedii
aos pasloies, que Ihe den do que Ievan paia conei, e oulias a liiai-Iho a
foia, poique, quando esl con o alaque da Ioucuia, ainda que os pasloies Iho
ofeiean de lon giado, no o adnile, e h-de poi foia loai-Iho a naI, e,
quando esl con siso, pede-o poi anoi de Deus, coils e conedidanenle, e d
nuilos agiadecinenlos, e len iegados de Igiinas. L en veidade vos digo,
Senhoies neus - piosseguiu o calieiio - que onlen conceilnos, eu e oulios
qualio peguieiios, os neus dois ciiados, e dois anigos neus, de o luscainos
ale dainos con eIe, e, depois de achado, Ievaino-Io (poi vonlade ou poi foia)
a viIa de AInodvai, que fica a oilo Ieguas daqui, e I se cuiai, se e que o seu
naI len cuia, ou saleienos quen e, quando eslivei en seu juzo, e se len
paienles a quen se dai paile da sua desgiaa. Aqui esl Senhoies, o que sei
dizei-vos paia salisfazei a vossa cuiiosidade, e enlendei, que o dono das
piendas que achasles e o nesno que visles passai lo Iigeiio e desconposlo
(poique D. Quixole j Ihe linha dilo cono eia que aqueIe honen se Ievava aos
saIlos peIa seiia).
Adniiado ficou o cavaIeiio con a ieIao do pasloi, e aunenlou-se neIe o
desejo de salei quen eia o desdilado Iouco, e assenlou no que j Ihe ocoiieia,
que eia lusc-Io poi loda a nonlanha, sen deixai iecanlo nen cova poi
expIoiai.
MeIhoi, poien, o fez a soile do que eIe espeiava, poique, naqueIe nesno
inslanle, apaieceu poi una queliada da seiia o fugilivo nancelo, que vinha
faIando enlie si coisas que no podian sei enlendidas de peilo, quanlo nais de
Ionge. O seu liaje eia o que j se h desciilo. S quando se aceicou un pouco
nais, peiceleu D. Quixole que un coIele diIaceiado que liazia eia de nlai,
poi onde acalou de enlendei que pessoa de lais hlilos no devia sei de
quaIidade nfina.
Chegando a eIes o nancelo, saudou-os con una voz desenloada e iouca,
poien con nuila coilesia. D. Quixole coiiespondeu-Ihe a saudao con iguais
leinos, e, apeando-se do Rocinanle, con genliI poile e lon ai, se Ianou a
alia-Io, e o ieleve poi un lon espao eslieilanenle enlie os liaos, cono se
foia conhecido seu j de lons lenpos.
O oulio, a quen podeienos chanai o Rolo da M Iiguia, cono a D.
Quixole o da Tiisle, depois de se lei deixado aliaai, o apailou un pouco de si,
e, poslas as nos solie os onlios de D. Quixole, o esleve encaiando cono
quen piocuiava ieconhec-Io, no nenos adniiado laIvez de vei a figuia, o
poilanenlo, e as ainas do cavaIeiio, do que D. Quixole o eslava de o vei a eIe.
Ln suna: o piineiio que depois do aliao ionpeu o siIncio foi o Rolo, o
quaI disse o que adianle se vai salei.




.&!/(0*+ SS#-

%A J23 B3 I59BB3D23 6 6M3:4256 76 R3556 $953:6


Diz a hisliia que eia giandssina a aleno con que D. Quixole esculava
o desgiaado cavaIeiio da Seiia, o quaI piosseguiu dizendo:
- Deceilo, Senhoi, que, sejais vs quen sejais (que eu poi nin no vos
conheo), nuilo gialo vos sou peIa noslia de coilesia con que ne haveis
lialado. en quiseia eu achai-ne en leinos de coiiespondei poi olias a loa
vonlade que ne haveis nosliado nesle lon acoIhinenlo, nas no quei a
ninha soile dai-ne paia ieliiluii os favoies que iecelo seno lons desejos.
- Os neus - disse D. Quixole - no so seno de seivii-vos, lanlo que j
eslava iesoIvido a no saii deslas seiias, enquanlo vos no achasse, e soulesse
de vs, se paia a doi que nosliais no vosso eslianho vivei se no podeiia dai
aIgun aIvio, e (se fosse necessiio lusc-Io) lusc-Io-ia con loda a possveI
diIigncia, e, quando a vossa desvenluia fosse daqueIas que nen consoIao
adnilen, lencionava ajudai-vos a choi-Ia, e suaviz-Ia o neIhoi que pudesse,
que senpie e aIvio nas desgiaas leinos quen se nos doa deIas. Agoia, se
eslas ninhas lenevoIas inlenes vos neiecen poi coilesia aIgun
agiadecinenlo, supIico-vos Senhoi, peIa nuila londade que en vs desculio,
e vos conjuio poi aquiIo que nesla vida nais lendes anado ou anais, que ne
digais quen sois e a causa que vos liouxe a vivei e a acalai neslas soIedades
cono aninaI liulo, pois noiais enlie eIes lo aIheado de vs nesno, cono se
v no vosso liaje e no lodo da vossa pessoa, e juio - aciescenlou D. Quixole -
peIa oiden de cavaIaiia que ieceli, apesai de indigno e pecadoi, e peIa
piofisso de cavaIeiio andanle que, se nislo Senhoi neu, ne conpiazeis, juio,
digo, seivii-vos con as veias a que ne oliiga o sei eu quen sou, ou
ienediando a vossa desgiaa, se e ienediveI, ou aIis ajudando-vos a choi-Ia,
cono j vos pioneli.
O cavaIeiio do 8csquc, ouvindo faIai assin o da Tiisle Iiguia, no fazia
seno nii-Io, ienii-Io, e lona-Io a niiai de cina a laixo, e, depois de o niiai
quanlo quis, disse-Ihe:
- Se ln coisa de conei que ne den, den-na poi anoi de Deus, que,
depois de lei conido, eu faiei quanlo se ne oidenai poi agiadecido a lo lons
desejos cono aqui se ne len nosliado.
Iaia Iogo liiaian, Sancho, do coslaI, e o calieiio, do suiio, con que se
failai a fone do Rolo, conendo esle o que Ihe deian cono pessoa eslonleada, e
lanlo a piessa, que os locados no espeiavan uns peIos oulios, pois anles os
engoIia que liagava, e, enquanlo conia, nen eIe nen os que o olseivavan
piofeiian paIavia.
Acalada a conida, fez sinaI paia que o seguissen, e os Ievou alis de si a
un veide piadozinho, que a voIla de una penha ficava nuilo peilo daIi.
Lslendeu-se no cho poi cina da eiva, no que os nais o inilaian, sen que
ninguen aliisse loca. O Rolo, depois de poslo a seu cnodo, coneou assin:
- Se queieis Senhoies, que vos diga en iesuno as ninhas inensas
desvenluias, haveis de ne pionelei piineiio no ne inleiionpei con
peigunla aIguna, nen oulia quaIquei coisa, o fio da ninha liisle hisliia,
poique, no nesno inslanle en que no quelieis, coilo Iogo o que eslivei
conlando.
(Lsla ieconendao do esfaiiapado liouxe a Ienliana de D. Quixole o
conlo do seu escudeiio, quando eIe no alinou con o nneio das calias que
linhan passado o iio, con o que a hisliia deu en seco.)
Toneno-nos ao esfaiiapado, que piosseguiu dizendo:
- Lsla pieveno vos fao, poique desejo saIlai depiessa peIa naiialiva das
ninhas desgiaas, que o iecoid-Ias no seive seno paia se Ihes junlaien
oulias. Quanlo nenos ne peigunlaides, nais depiessa acalaiei eu de iefeii-Ias,
conludo, no deixaiei no escuio coisa aIguna de inpoilncia, paia no fiusliai
o vosso enpenho.
Iioneleu-Iho D. Quixole en none de lodos, con esla seguiana coneou
assin:
- O neu none e Caidenio, ninha leiia una das neIhoies cidades desla
AndaIuzia, ninha Iinhagen, nolie, neus pais, iicos, e a ninha desvenluia
lanla, que nuilo a deven lei choiado os neus piogeniloies, e senlido loda a
ninha paienleIa, poi no a podeien aIiviai con loda a sua iiqueza. Iaia
desdilas, que do Ceu vn laIhadas, pouco apioveilan de oidiniio os ienedios
do nundo. Vivia nesla nesna leiia una ciialuia ceIesle, en quen se ieunia
ludo que eu nais pudeia anlicionai, laI e a foinosuia de Lucinda, donzeIa no
nenos nolie e iica do que eu, poien nais do que eu venluiosa e nenos
conslanle do que o deveia sei paia con os neus honiados pensanenlos. Anei-
a, quis-Ihe, e adoiei-a desde a ninha idade nais lenia, e eIa iguaInenle a nin,
con aqueIa canduia e lon nino que len assenlavan en idade lo veide.
Salian nossos pais as nossas incIinaes, e no no-Ias Ievavan a naI, que len
vian, que, ainda que eIas passassen a nais, no podeiian lei oulio inluilo e
desfecho, seno o casanenlo, coisa nuilo len calida onde o sangue e os
haveies de paile a paile se iinanavan. Con os anos, foi-nos enlie anlos
ciescendo o anoi. Iaieceu ao pai de Lucinda sei cauleIa de loa piudncia
negai-ne a fiequncia de sua casa, inilando nislo pouco nais ou nenos os pais
daqueIa Tisle lo decanlada dos poelas. Con esles iesguaidos nais se aleou
en ns o fogo dos desejos, poique, se as Inguas nos puseian enlaigos, no
no-Ios pudeian pi a coiiespondncia esciila. A pena e ainda nais Iivie que a
faIa paia len expiessai nisleiios do coiao, nuilas vezes a piesena do
oljeclo anado peiluila e deixa a deleininao nais decidida, e a voz nais
iesoIula. Ai Ceus! que de liIheles Ihe no escievi! que ninosas e honeslas
iesposlas no live! quanlas canes no conpus, e quanlos nanoiados veisos,
en que a aIna expiinia os seus senlinenlos, pinlava o aceso dos seus desejos,
aliava as suas neniias, e ia cevando cada vez nais a pipiia vonlade!
Chegando ao Ilino apuio, e no podendo j coilii en nin a inpacincia de a
vei, iesoIvi pi poi olia e acalai de una vez o que ne paieceu nais pipiio
paia chegai ao desejado e neiecido pienio, o ludo eia pedi-Ia decididanenle
ao pai poi Ieglina esposa, e assin o fiz. Respondeu-ne eIe que ne agiadecia a
loa vonlade que eu nosliava de honiai a sua casa, escoIhendo neIa una jia
paia neu Iuslie, que, poien, sendo neu pai vivo, a eIe locava apiesenlai
aqueIa pioposla, poique, a no sei nuilo poi sua vonlade, e a seu goslo, no
eia Lucinda nuIhei paia se lonai ou dai-se a fuilo. Agiadeci-Ihe a iesoIuo,
que ne paieceu nuilo aiiazoada, e que a neu pai quadiaiia, assin que Iha eu
decIaiasse. Aclo conlnuo passei a aliii-ne con neu pai. Ao enliai no seu
aposenlo, enconliei-o con una caila aleila na no, anles que Ihe eu dissesse
paIavia, enliegou-na e ne disse: Ioi essa caila veis, Caidenio, a vonlade
con que esl o duque Ricaido de le fazei neic. Lsle duque Ricaido, cono j
vs oulios Senhoies, deveis salei, e un giande de Lspanha que len o neIhoi
dos seus donnios nesla AndaIuzia. Li a caila, que lo encaiecida vinha, que a
nin nesno ne paieceu naI deixai neu pai de cunpiii o que neIa se pedia,
que vinha a seio nandai-ne Iogo paia onde eIe eslava, pois ne queiia paia
conpanheiio, e no ciiado, de seu fiIho noigado, e que eIe lonava a sua conla
o pi-ne en eslado coiiespondenle a eslinao en que ne linha. Li a caila e
enudeci, e nuilo nais quando a neu pai ouvi eslas paIavias: Daqui a dois
dias pailiis, Caidenio, a fazei a vonlade ao duque, e d giaas a Deus, que
assin conea a aliii-le caninho poi onde aIcances o que eu sei que neieces.
Chegou o piazo da ninha pailida, faIei una noile con Lucinda, disse-Ihe ludo
que eia passado, e o nesno fiz ao pai deIa, supIicando-Ihe denoiasse poi
aIguns dias o dai eslado a fiIha, ale que eu fosse salei o que o duque Ricaido
ne queiia, pioneleu-no eIe, e eIa da sua paile no confiinou lanlen con
nuinuianenlos e niI deIquios. Cheguei enfin onde eia o duque, fui deIe lo
len iecelido e lialado, que desde Iogo coneou a inveja a fazei o seu coslune.
Tinhan-na os ciiados anligos, poi Ihes paiecei, que as noslias que o duque
dava de ne fazei neic havian de iedundai en piejuzo deIes. Quen nais
foIgou con a ninha enliada en casa foi un fiIho segundo do duque chanado
Ieinando, noo gaIhaido, genliI-honen, IileiaI, e enanoiado, o quaI denlio
en pouco lanlo quis, que eu a eIe ne afeioasse, que a lodos dava en que faIai,
e ainda que o noigado ne queiia len, e ne fazia neic, no chegava, nesno
assin, ao exlieno con que D. Ieinando ne queiia e lialava. L o caso que, no
havendo enlie anigos segiedos que se no conuniquen (e a piivana, que eu
con D. Ieinando linha, j eia veidadeiia inlinidade), lodos os seus
pensanenlos ne decIaiava eIe, especiaInenle un de enanoiado, que o liazia
en giande desassossego. Queiia eIe a una Iaviadoia, vassaIa do pai, nas fiIha
de genle nuilo iica, e lo foinosa, iecalada, disciela, e honesla, que ninguen
de enlie os que a conhecian diiia ao ceilo en quaI deslas quaIidades se
avanlajasse. Lsles doles da foinosa Iaviadoia, a laI ponlo Ievaian os desejos de
D. Ieinando, que se deleininou, paia aIcan-Ia, e conquislai-Ihe a inleiieza, a
dai-Ihe paIavia de casai con eIa, poique de oulia naneiia foia inpossveI
possu-Ia. Lu, oliigado da anizade que Ihe piofessava, foicejei poi dissuadi-Io
de laI piopsilo con as neIhoies iazes que soule e con os nais fiisanles
exenpIos que pude. Vendo que nada apioveilava, deleininei decIaiai o caso ao
duque seu pai, nas D. Ieando, cono aslulo e discielo, leneu-se dislo nesno,
poi enlendei, que eia oliigao ninha, na quaIidade de ciiado fieI, no
encoliii ao neu Senhoi o Duque coisa en que lanlo ia a sua honia, e assin poi
ne aiiedai de laI ideia, e enganai-ne, ne disse que no achava neIhoi ienedio
paia peidei a Ienliana da foinosuia que lo sujeilo o liazia, que o ausenlai-
se deIa poi aIguns neses. Desejava (ne disse eIe), que pailssenos anlos paia
casa de neu pai, pailicipando eIe ao duque sei paia ii vei e enfeilai uns cavaIos
nuilo lons, que havia na nossa leiia, que e onde se ciian os neIhoies do
nundo. Apenas laI Ihe ouvi dizei, quando, novido da afeio que Ihe linha, Ihe
apiovei a ideia, e nenos loa que eIa foia, Iha apiovaia eu cono una das nais
aceadas que se podian inaginai, conhecendo quo loa ocasio se ne ofeiecia
paia loinai a vei a ninha Lucinda. Apiovei, pois, nuilo a sua Ienliana, e
esfoicei-o no seu piopsilo, dizendo-Ihe que o pusesse poi olia con a possveI
lievidade, poique ieaInenle a ausncia fazia senpie o seu ofcio ale nos
ninos nais fiines. Quando eIe ne veio dizei islo, j linha gozado da
Iaviadoia con o lluIo de esposo, segundo depois se soule, e aguaidava
opoilunidade paia se descoliii nais a seu saIvo, poi lenei ao piesenle os
excessos en que o pai podeiia ionpei salendo do seu dispaiale. Sucedeu o que
e de coslune, nos noos, o anoi quase nunca o e, e sin un apelile, que, poi se
no endeieai seno ao deIeile, apenas o olln, Iogo dininui e acala. So esles
uns Iiniles poslos peIa pipiia Naluieza aos faIsos anoies, os veidadeiios
seguen oulia iegia, esles duian senpie. Venho nislo a dizei que, lanlo que
Ieinando leve a posse da Iaviadoia, apIacaian-se-Ihe os desejos, e se Ihe
iesfiiaian os excessos. Ao piincpio, fingia queiei-se ausenlai paia Ihes no
sucunlii, agoia piocuiava deveias ii-se, poi enfasliado. Concedeu-Ihe o duque
Iicena, dando-ne oiden de o aconpanhai. Diiigino-nos a ninha cidade,
ieceleu-o neu pai cono a quen eia, eu vi Iogo a Lucinda, ieviveian (se len
que nunca linhan eslado noilos nen adoinenlados) os neus desejos, dos
quais poi desgiaa ninha, dei conla a D. Ieinando poi ne paiecei que nada
devia encoliii a quen lanlo afeclo ne nosliava. LxaIlei-Ihe a foinosuia a
giaa, e a disciio de Lucinda, de laI naneiia que, poi esles neus eIogios,
nasceian neIe apeliles de conhecei donzeIa lo exlienada. Salisfiz-Ihos eu poi
desgiaa ninha nosliando-Iha una noile a Iuz de un veIadoi, poi una janeIa,
poi onde nos coslunvanos faIai os dois. Viu-a en saio, e laI inpiesso Ihe
fez, que lodas as foinosuias poi eIe piesenciadas ale aqueIa hoia se Ihe
apagaian da Ienliana. Lnudeceu, peideu o lino, ficou alsoilo, e lo
enanoiado en suna, cono ides vei no seguinenlo da ninha desasliada
naiialiva, e paia Ihe incendei nais a colia, que a nin ne ocuIlava, e que s
segiedava con o Ceu quis a desgiaa que eIe achasse un dia un liIhele deIa a
nin, inslando-ne paia que a pedisse eu a seu pai poi esposa, en leinos lo
discielos, honeslos e enanoiados, que, apenas o Ieu, ne disse, que s en
Lucinda se enceiiavan lodos os iequinles de foinosuia e de enlendinenlo, que
poi lodas as oulias nuIheies s andavan iepailidos. Veidade e (devo agoia
confess-Io), que, ainda que eu len via con quanla juslia Lucinda eia exaIlada
poi Ieinando, no goslava c poi denlio de Ihe ouvii aqueIes eIogios. Conecei
a lenei-ne, e no sen causa a desconfiai deIe. No se passava nonenlo que
eIe no liouxesse Lucinda a pilica, ainda que viesse liazida peIos caleIos, o
que en nin despeilava j una especie de cines, no poique eu livesse
desconfiana aIguna da londade e loa fe da dana, poien, conludo isso, as
seguianas que eIa ne dava paia seienai os neus lenoies j no eian
laslanles. Iiocuiava senpie D. Ieinando Iei os esciilos que eu a eIa Ihe
enviava, assin cono as iesposlas deIa, dando poi nolivo o nuilo que Ihe
agiadava a disciio dos dois. Oia aconleceu que lendo-ne Lucinda pedido
una vez un Iivio de cavaIaiias paia Iei, poi nuilo afeioada que eia a
seneIhanle Ieiluia (eia o Anadis de CauIa)...
Ainda len no eslava noneado o Iivio de cavaIaiias, quando D. Quixole
disse:
- Se Vossa Meic ne decIaiasse Iogo no piincpio da sua hisliia que Sua
Meic a sia. Lucinda eia afeioada a Iivios de cavaIaiia, no eian piecisos nais
encaiecinenlos paia ne dai a enlendei a aIleza dos seus espiilos, poique os
no liveia eIa lo exceIenles cono vs Senhoi, a haveis pinlado, se se no
iecieasse con una Ieiluia lo deIiciosa. Ioilanlo, paia nin j no e nislei
despendei nais ieconendaes de foinosuia, vaIoi e enlendinenlo, s poi
esla sua afeio j a ieconheo peIa nais foinosa e nais disciela nuIhei de
lodo o nundo. Quiseia eu, Senhoi, que, junlanenle con o Anadis de CauIa,
Vossa Meic Ihe livesse nandado lanlen o lon de D. RugeI da Ciecia,
poique sei o nuilo que a sia. Lucinda havia de goslai de Daiaida e Caiaia, e
das disciies do pasloi DaiineI, e daqueIes adniiveis veisos das suas
lucIicas, canladas e iepiesenladas poi eIe con lodo o donaiie, disciio e
desenvoIluia. Ioien, ainda vii laIvez lenpo de se enendai essa faIla, e no
laidai eIe nais que o necessiio paia Vossa Meic ne fazei o favoi de vii
conigo a ninha aIdeia, que I Ihe podeiei dai nais de liezenlos Iivios, que so
o iegaIo da ninha aIna, e o neu enlieleninenlo de loda a vida, ainda que ne
esl paiecendo que j no lenho nen neio, giaas a naIcia de naus e invejosos
encanladoies. Ieidoe-ne Vossa Meic o lei infiingido a pionessa de no
inleiionpeinos a sua pilica, poique, en ouvindo coisas de cavaIaiias e
cavaIeiios andanles, no esl na ninha no alslei-ne de faIai lanlen, e cono
se pedissen aos iaios do SoI que no aquenlassen, e aos da Lua que no
hunedecessen. Ioilanlo, peidoe-ne, e siga poi dianle, que e isso o que nais
inpoila.
Lnquanlo D. Quixole dizia ludo islo, foia descaindo paia o peilo a calea
de Caidenio, dando noslias de piofundanenle pensalivo. Ioi duas vezes Ihe
iepeliu D. Quixole que piosseguisse a sua hisliia, sen que eIe eiguesse a
calea, nen piofeiisse paIavia. Iassado un lon espao, Ievanlou-se e disse:
- No ne pode saii do pensanenlo, nen havei quen de laI ne
desnagine, ou ne d a enlendei oulia coisa, e s un liulo podei ciei o
conliiio, seno que aqueIe giande veIhaco do neslie LIisalal eslava
anancelado con a iainha Madasina.
- TaI no h, volo a Deus - inleiionpeu con nuila cIeia D. Quixole, j
con os seus coslunados geslos de aneaa -, isso e una chapada naIcia, ou
veIhacaiia, poi neIhoi dizei. A iainha Madasina foi dana nuilo piincipaI, e
no se h-de aciedilai, que lo aIla piincesa houvesse de anancelai-se con un
nala-sanos, e quen o conliiio enlendei, nenle cono un giande veIhaco, e eu
Iho piovaiei, a pe ou a cavaIo, ainado ou desainado, de noile ou de dia, ou
cono foi nais do seu goslo.
Lslava-o encaiando Caidenio nuilo alenlanenle, havendo-Ihe j
coneado un dos seus alaques de Ioucuia, no eslava paia conlinuai a hisliia,
nen lo-pouco D. Quixole Iha ouviia, segundo o linha escandaIizado o faIso
leslenunho Ievanlado a iainha Madasina. Lslianho caso! Saiu Iogo a defend-
Ia, cono se eIa foia sua veidadeiia e naluiaI senhoia, laI o linhan poslo os seus
exconungados Iivios.
Digo, pois, que, eslando o Caidenio j aIienado, e ouvindo-se lialai de
enlusleiio e de veIhaco, con oulios doeslos seneIhanles, paieceu-Ihe naI a
zonlaiia, Ievanlou un caIhau, que achou a jeilo, e deu con eIe peIos peilos a
D. Quixole con lanla foia, que o viiou de coslas.
Sancho Iana, vendo ao ano lo naIpaiado, aiieneleu ao doido de
punho fechado, o Rolo ieceleu-o de nodo, que o eslendeu Iogo en leiia con a
piineiia punhada, saIlou-Ihe paia cina, e Ihe anoIgou sofiiveInenle as
cosleIas. O calieiio, que o quis defendei, no coiieu peiigo nenoi, e Caidenio,
vendo-os a lodos lis eslendidos e nodos, deixou-os, e se foi con aiioso
sossego enlienhai na nonlanha. Levanlou-se Sancho, e con a iaiva con que
eslava de vei-se lo sovado sen iazo, acudiu a vingai-se do calieiio, dizendo-
Ihe que eIe e que linha a cuIpa poi no os lei avisado de que o honen linha
alaques de fiia, pois, se o soulessen, leiian eslado de solieaviso paia se
iesguaidaien.
Respondeu o calieiio que j Iho linha dilo, e se eIe o no linha ouvido,
no eia cuIpa sua.
RepIicou Sancho Iana, o calieiio liipIicou, e chegaian, dize-lu-diiei-eu,
a agaiiaien-se as lailas un do oulio, e socaien-se a ponlo que, se D. Quixole,
Ievanlando-se, os no apailaia e puseia en paz, se faiian pedaos de paile a
paile. Dizia Sancho na Iula con o calieiio:
- Deixe-ne Vossa Meic, Senhoi CavaIeiio da Tiisle Iiguia, que nesle, que
e viIo, cono eu, e no esl ainado cavaIeiio, posso eu nuilo a neu saIvo
salisfazei-ne do agiavo que ne fez, peIejando con eIe a unha cono honen
honiado.
- Assin e - dizia D. Quixole - nas eu e que sei, que eIe nenhuna cuIpa len
do sucedido.
Con islo os aquielou, e D. Quixole lonou a peigunlai ao islico se seiia
possveI achai a Caidenio poique eslava con giandssino desejo de salei deIe
o fin da sua hisliia.
Disse-Ihe o calieiio o que j Ihe linha dilo: que no salia ao ceilo onde se
honiziava, poien, se o piocuiasse nuilo len poi aqueIes conloinos, no
deixaiia de enconli-Io, con juzo ou sen eIe.




.&!/(0*+ SS-

123 45646 76B 3B456:G6B 89;B6B J23 3A R3556 $953:6 B2837356A 69
M6C3:43 86M6C3;59 76 $6:8G6Q 3 76 ;A;46<=9 J23 @3K 76 I3:;4Y:8;6 73
Z3C43:3O5XB


Despediu-se D. Quixole do calieiio, e, loinando a nonlai en Rocinanle,
nandou a Sancho o aconpanhasse, o que eIe fez a pe, de nuilo n vonlade.
A pouco e pouco, ian j enliando nais peIo speio da nonlanha, e
Sancho ia noilo poi paIiai con o ano, nas desejava que piincipiasse eIe a
conveisao, paia no conliavii ao pieceilo iecelido, poien, cansado j de lo
aluiado siIncio, disse:
- Si. D. Quixole, deile-ne Vossa Meic a sua lno, e d-ne Iicena de
ne loinai j paia ninha casa, paia ninha nuIhei e neus fiIhos, con quen ao
nenos podeiei faIai a vonlade, e depailii ludo o que eu quisei, poique isso de
queiei Vossa Meic que eu ande en sua conpanhia poi eslas soIides, de dia e
de noile, sen Ihe faIai, en ne apelecendo, e o nesno que enleiiai-ne en vida.
Se ao nenos a soile peinilisse que os aninais faIassen, hoje en dia, cono no
lenpo de Cuisopele, foia neio naI, poique enlo ne enlieleiia con o neu
junenlo, se ainda o liveia, quanlo ne desse na vonlade, e con isso disfaiaiia a
ninha desgiaa. Ln veidade que e desaliida coisa e naI se pode Ievai a
pacincia andai luscando avenluias loda a vida, e no achai seno couces,
nanleaes, pediadas e nuiios, e ainda poi cina un ponlo na loca, sen se
ousai dizei o que un honen len no coiao, cono se foia nudo!...
- en le peicelo, Sancho - iespondeu D. Quixole -, esls noiiendo poi
que eu le Ievanle o inleidilo que le pus na Ingua, d-o poi Ievanlado, e diz o
que quiseies, con a condio de que no h-de duiai a Iicena seno enquanlo
andainos poi eslas seiias.
- Seja assin - disse Sancho -, faIe eu agoia, que depois Deus sale o que
sei.
L, coneando inedialanenle a gozai do saIvo-condulo, disse:
- Que Ihe apioveila a Vossa Meic pi-se lanlo en canpo peIa laI iainha
Maginasa, ou cono se chana` Ou que Ihe inpoilava que o alade doinisse
con eIa ou no` Se Vossa Meic deixaia passai isso, que no eia da sua aIada,
eslou ceilo de que o Iouco iiia seguindo a sua hisliia, e lei-se-ian dispensado
a pediada e os ponlapes, e ainda poi cina nais de neia dzia de anoIgadeIas
nas ninhas coslas.
- A fe, Sancho - iespondeu D. Quixole -, que se lu souleias, cono eu sei,
quo honiada e piincipaI senhoia e a iainha Madasina, havias de dizei, que
nuilo sofiido fui eu, que no esloiiachei a loca de onde lananhas lIasfenias
saian. Onde se viu janais inpiopeiio lananho cono e dizei, e ale pensai, que
una iainha viva naI encaninhada con un ciiuigio` A veidade do caso e, que
o laI neslie LIisalal, de quen o doido faIou, foi vaio piudenlssino, e de
plino conseIho, e seiviu de aio e nedico a iainha, nas pensai, que fosse eIa
aniga sua, e dispaiale neiecedoi do naioi casligo, e, paia veies cono o
Caidenio no salia o que disse, hs-de-le iecoidai de que no nonenlo en que
o disse j eslava desvaiiado.
- Isso lanlen eu digo - alaIhou Sancho - e poilanlo das paIavias de un
Iouco ninguen devia fazei caso, poique, se a loa foiluna o no ajudaia a Vossa
Meic e Ihe deixasse ii o caIhau a calea cono Ihe foi ao peilo, ficvanos
fiescos, poi leinos lonado no ai a paIha peIa laI ninha Senhoia que Deus
confunda, nen o pipiio Caidenio poi Iouco se Iiviaia.
- Conlia ajuizados e conlia Ioucos - disse D. Quixole - esl oliigado
quaIquei cavaIeiio andanle a acudii peIa honia das nuIheies, quen quei que
eIas sejan, quanlo nais peIas iainhas de lo aIla jeiaiquia e veneiao, cono foi
a iainha Madasina, a quen eu liilulo especiaI afeio, poi suas loas piendas,
poique, aIen de lei sido foinosa, foi lanlen nuilo piudenle e nuilo sofiida
en suas adveisidades, que as leve en giande nneio, e os conseIhos e
conpanhia do neslie LIisalal de nuilo pioveilo Ihe foian, paia podei Ievai os
seus lialaIhos con piudncia e sofiinenlo, e foi disso que o vuIgo ignoianle
naI-inlencionado lonou ocasio paia dizei e inaginai sei eIa sua nancela, e
nenlen, iepilo, e oulias duzenlas vezes nenliio lodos os que laI pensaien e
piofeiiien.
- Lu c no o piofiio nen o penso - iespondeu Sancho -, os oulios I se
avenhan, e se naus caIdos nexeien, lais os lelan. Se foian anancelados ou
no, conlas so essas que j daiian a Deus, venho da ninha vida, no sei nais
nada. Que ne inpoilan vidas aIheias` Quen conpia e nenle na loIsa o senle,
quanlo nais, que nu vin ao nundo, e nu ne vejo, nen peico nen ganho. L
lanlen que o fossen, que ne faz isso a nin` Muilas vezes so nais as vozes
que as nozes, nas quen pode lei no en Inguas de piaguenlos, se nen Ciislo
se Iiviou deIas`
- VaIha-ne Deus! - disse D. Quixole - que de loIices vais enfiando, Sancho!
Que len que vei o nosso caso con os adgios que esls aiiealando` Ioi vida
lua, honen, que le caIes, daqui en dianle, ocupa-le en espoieai o leu asno,
quando o liveies, e no le nelas no que le no inpoila, e enlende, con lodos os
leus cinco senlidos, que ludo quanlo eu fiz, fao, ou houvei de fazei, e nuilo
poslo en iazo e nuilo confoine as iegias de cavaIaiia, que as sei eu neIhoi
que lodos os cavaIeiios do nundo.
- Oia, Senhoi neu - iespondeu Sancho -, e poivenluia loa iegia de
cavaIaiia andainos ns oulios peididos poi eslas nonlanhas, sen caninho
nen caiieiia, a cala de un nanaco, o quaI, depois de achado, laIvez Ihe d na
lonla acalai o que j piincipiou, no do seu conlo, seno da calea de Vossa
Meic e das ninhas cosleIas, desfazendo-as inleiianenle`
- Tono-le a dizei que le caIes, Sancho - disse D. Quixole -, poique deves
salei que no e s o desejo de alinai con o doido que ne liaz poi eslas pailes,
cono o que eu lenho de peifazei neIas una faanha, con que hei-de ganhai
peipelua fana, en lodo o nundo conhecido, e laI sei, que hei-de con eIa pi o
ncn p|us u||ra a ludo quanlo pode lonai peifeilo e fanoso un andanle
cavaIeiio.
- L essa laI faanha sei de giande peiigo` - peigunlou Sancho Iana.
- No - iespondeu o da Tiisle Iiguia -, ainda que de laI naneiia podeiia
coiiei o dado, que nos sasse azai en Iugai de soile, ludo depende da lua
diIigncia.
- Da ninha diIigncia` - iepIicou Sancho.
- Sin - disse D. Quixole -, poique, se voIlaies depiessa de onde le queio
agoia enviai, depiessa acalai a ninha pena, e lei piincpio a ninha
gIoiificao, e cono no h iazo que le diIale poi nais lenpo suspenso, a
espeia do fin a que se encaninhan as ninhas iazes, queio, Sancho, que
sailas, que o fanoso Anadis de CauIa foi un dos nais peifeilos cavaIeiios
andanles. No disse len fci un, foi o nico, o piineiio o nais calaI, e o senhoi
de lodos quanlos en seu lenpo no nundo houve. No venha c D. eIianis, ou
oulio quaIquei, dizei que se Ihe iguaIou, fosse no que fosse, poique se
enganan, juio en loa veidade. L e assin, sen dvida nenhuna, e, quando
no, que ne iespondan: se quando quaIquei pinloi quei saii fanoso na sua
aile, no piocuia inilai os oiiginais dos neIhoies pinloies de que h nolcia`
Lsla nesna iegia se olseiva en lodos os nais ofcios ou exeiccios de nonla
con que se adoinan as ieplIicas. Assin o h-de fazei, e faz, quen aspiia a
aIcanai noneada de piudenle e sofiido, inilando a UIisses, en cuja pessoa e
lialaIhos nos pinla Honeio un ielialo vivo de piudncia e sofiinenlo, cono
lanlen nos nosliou ViigIio na pessoa de Lneias o vaIoi de un fiIho piedoso,
e a sagacidade de un vaIenle e enlendido capilo, no pinlando-os ou
descievendo-os cono eIes foian, nas sin cono devian sei, paia deixai
exenpIos de suas viiludes aos honens da posleiidade. Desle nesno nodo,
Anadis foi o noile, o Iuzeiio, e o soI dos vaIenles e nanoiados cavaIeiios, a
quen devenos inilai, lodos os que delaixo da landeiia do anoi e da cavaIaiia
niIilanos. Sendo, pois, islo assin, cono e, acho eu, Sancho anigo, que o
cavaIeiio andanle, que neIhoi o inilai, nais peilo eslai de aIcanai a
peifeio da cavaIaiia. Una das coisas en que esle cavaIeiio neIhoi nosliou a
sua piudncia, vaIoi, vaIenlia, sofiinenlo, fiineza, e anoi, foi quando se
ieliiou, despiezado peIa sia. Oiiana, a fazei penilncia na Ienha Iolie,
liocando o seu none peIo de eIlenelis, none poi ceilo significalivo, e
pipiio paia a vida que eIe voIunlaiianenle havia escoIhido. Oia nais fciI ne
e a nun inil-Io nislo, que no fendei giganles, descaleai seipenles, nalai
diages, deslaialai exeicilos, fiacassai ainadas, e desfazei encanlanenlos, e,
cono esles Iugaies so lo azados paia seneIhanles efeilos, no se deve peidei
a loa ocasio, que ao piesenle con lanla conodidade ne ofeiece suas
guedeIhas.
- Mas enfin - disse Sancho -, que e o que Vossa Meic pielende fazei en
lo ienolas lienhas`
- No le disse j, Sancho - iespondeu D. Quixole -, que pielendo inilai a
Anadis desenpenhando-ne aqui do papeI de desespeiado, de sandeu, e de
fuiioso, paia inilai junlanenle ao vaIoioso D. RoIdo, quando lopou nuna
fonle os sinais de lei AngeIica, a leIa, conelido viIeza con Medoio, e de
consleinado se loinou Iouco, aiiancou as ivoies, enluivou as guas das cIaias
fonles, nalou pasloies, desliuiu gados, aliasou choas, deiiilou casas, aiiaslou
eguas, e fez oulias cen niI insoIncias dignas de eleino ienone e esciiluia` L
poslo que eu no penso inilai a RoIdo, OiIando, ou RoloIando (que lodos
esles lis nones unha eIe) paile poi paile en lodas as Ioucuias que fez, disse, e
pensou, inil-Io-ei o neIhoi que pudei nas que ne paieceien nais essenciais, e
laIvez lanlen que ne conlenlasse en inilai s a Anadis, que, sen fazei
Ioucuias piejudiciais, seno s de choios e senlinenlos, aIcanou lanla fana
cono os que naioi a conseguiian.
- A nin ne paiece - disse Sancho - que os cavaIeiios, que isso fizeian,
seiian piineiio piovocados, e aIguna causa leiian paia coneleien esses
deslenpeios e penilncias, poien Vossa Meic que iazo len paia enIou-
quecei` Que dana o despiezou` Ou que sinais achou paia suspeilai, que a sia.
DuIcineia deI Toloso fizesse aIgunas loIices con nouio ou con ciislo`
- A lale o ponlo - iespondeu D. Quixole -, a que esl o fino do neu caso,
ensandecei un cavaIeiio andanle con causa no e paia adniiai nen agiadecei,
o neiecinenlo esl en deslenpeiai sen nolivo, e dai a enlendei a ninha
dana, que, se en seco fao lanlo, en noIhado o que no faiia` Quanlo nais,
que iazo no ne faIla con a Iaiga ausncia que lenho feilo da senpie Senhoia
ninha DuIcineia deI Toloso. en ouvisle dizei aqueIe pasloi que sales, o
Anlisio: Quen esl ausenle, no h naI que no lenha e que no lena.
Ioilanlo, Sancho anigo, no gasles lenpo en ne aconseIhai que deixe lo iaia,
lo feIiz e lo nunca visla inilao. Louco sou, e Iouco hei-de sei ale que ne
lones con a iesposla de una caila que poi li queio enviai a ninha sia.
DuIcineia, e, se eIa viei laI, cono Iho neiece a ninha IeaIdade, acalai-se-o a
ninha sandice e a ninha penilncia, e, se foi ao conliiio, confiinai-ne-ei
Iouco deveias e assin no senliiei nada. Ioilanlo, de quaIquei naneiia que eIa
iesponda, saiiei do lialaIhoso passo en que ne houveies deixado, gozando
ajuizado do len que ne liouxeies, ou, se ne liouxeies naI, deixando poi Iouco
de o senlii. Mas diz-ne c, Sancho, liazes len guaidado o eIno de Manliino`
Que eu len vi que o Ievanlasle do cho quando aqueIe desagiadecido o quis
despedaai, nas no pde, piova cIaia da fineza da sua lnpeia.
A islo iespondeu Sancho:
- Vive Deus, Senhoi CavaIeiio da Tiisle Iiguia! Coisas diz Vossa Meic,
que eu no posso Ievai a pacincia, e poi eIas chego a inaginai que ludo o que
ne len dilo de cavaIaiias, de aIcanai ieinos e inpeiios, de dai iIhas, e fazei
oulias neics e giandezas, cono e de uso de cavaIeiios andanles, deve sei ludo
coisas de venlo e nenliia, e ludo paslianha, ou palianha, ou cono neIhoi se
chana. Quen ouvii a Vossa Meic dizei que una lacia de laileiio e o eIno de
Manliino, sen saii de seneIhanle despiopsilo poi nais de qualio dias, que
h-de cuidai, seno que a pessoa que laI diz e afiina len o nioIo fuiado` A
lacia c a Ievo eu no coslaI loda anigada, e Ievo-a paia a aiianjai en ninha
casa, e fazei con eIa a laila, se Deus ne fizei lanla neic, que ne lone ainda a
vei con a ninha nuIhei e fiIhos.
- OIha, Sancho, peIo nesno que lu ne juiasle h pouco le iejuio eu - disse
D. Quixole - que lens o nais cuilo enlendinenlo, que nunca leve, nen len,
escudeiio do nundo. Iois e possveI, que, andando conigo h lanlo lenpo,
ainda no lenhas ieconhecido que lodas as coisas dos cavaIeiios andanles
paiecen quineias, loIices, e desalinos, e so ao conliiio ieaIidades` L de onde
ven esle desconceilo` Ven de andai senpie enlie ns oulios una caleiva de
encanladoies, que lodas as nossas coisas inveilen, e as liansfoinan, segundo o
seu goslo e a vonlade que ln de nos favoiecei ou desliuii-nos. Oia a esl
cono isso, que a li le paiece lacia de laileiio, e paia nin eIno de Manliino, e
a oulio se figuiai oulia coisa, e foi iaia piovidncia do slio, que ne favoiece,
fazei que paiea lacia o que ieaI e veidadeiianenle e eIno de Manliino, e a
causa ven a sei: poique, sendo eIe liasle de lanlo apieo, lodo o nundo, se o
conhecesse, ne peiseguiiia paia no liiai, cono poien enlenden que no passa
de lacia de laileiio, no fazen caso de se nalai poi eIe, cono len o nosliou
poi sua paile o que diIigenciou queli-Io, e o deixou no cho en vez de o Ievai,
conheceia-o eIe, e veianos se o deixava assin! Cuaida-o, guaida-o, anigo, que
poi enquanlo no ne faz nngua, anles eslou paia Iaigai lodas eslas ainas, e
ficai nu cono quando nasci, se e que ne no dei na vonlade inilai nais a
RoIdo do que a Anadis, no locanle a penilncia.
Con esla conveisao chegaian ao pe de un aIlo nonle, que enlie oulios
que o iodeavan se eiguia soIiliio, cono se foia aIi una esguia iocha laIhada
poi no.
Coiiia-Ihe peIa faIda un nanso aiioio, e poi lodas as pailes a voIla se Ihe
aIasliava un piado lo veide e vioso que eia aIegiia dos oIhos. Havia poi aIi
nuilas ivoies nonlesinas e aIgunas pIanlas e fIoies que loinavan o Iugai
solienodo apiazveI.
Ioi esle o slio que paia a sua penilncia eIegeu o CavaIeiio da Tiisle
Iiguia. Apenas o avislou ionpeu en aIlas excIanaes, dizendo cono foia de
si:
- Lsle e o Iugai, oh! Ceus! que eu escoIho paia choiai a desvenluia en que
vs nesnos ne haveis poslo. Lsle e o slio, en que o liilulo dos neus oIhos h-
de aunenlai as guas daqueIe aiioio, e neus conlnuos e piofundos suspiios
eslieneceio sen descanso as foIhas deslas ivoies seIvlicas, en leslenunho
da pena que o neu coiao peiseguido padece. vs oulios, quen quei que
sejais, islicos deuses, que nesla desconveisveI paiagen halilais, ouvi as
queixas de lo desdiloso ananle, a quen una Ionga ausncia e uns fanlasiados
zeIos ho liazido a Ianenlai-se neslas aspeiezas, e a queixai-se da duia
condio daqueIa ingiala e leIa, fin e ienale de loda a hunana foinosuia!
vs oulias, Napeias e Diades, que usais halilai no nais ceiiado dos nonles,
assin os Iigeiios e Iascivos Sliios de quen sois anadas, poslo que en vo, no
peiluilen janais o vosso doce sossego, ajudai-ne a depIoiai a ninha
desvenluia, ou peIo nenos no vos canseis de na ouvii! DuIcineia deI
Toloso, dia da ninha noile, gIiia da ninha pena, noile dos neus caninhos,
eslieIa da ninha venluia (assin o Ceu la depaie favoiveI en ludo que Ihe
pediies!) consideia, le peo, o Iugai e o eslado a que a lua ausncia ne
conduziu, e coiiespondas piopcia ao que deves a ninha fe! soIiliias
ivoies, que de hoje en dianle ficaieis aconpanhando a ninha soIido, dai
noslias con o novinenlo das vossas ianaiias de que vos no anoja a ninha
piesena! lu, escudeiio neu, agiadveI conpanheiio en neus sucessos
pispeios e adveisos, lona len na neniia o que vou fazei a lua visla, paia
que ponluaInenle o iepilas a causadoia nica de ludo islo!
Dizendo assin, apeou-se do Rocinanle, liiou-Ihe de iepenle o fieio e as
iiIhas, e, dando-Ihe una paInada nas ancas, Ihe disse:
- Lileidade le d o que sen eIa fica, cavaIo lo eslinado poi luas olias,
quo nseio poi leu fado! Vai-le poi onde quiseies, que na fienle Ievas esciilo
que no le iguaIou en Iigeiieza o Hipgiifo de AsloIfo, nen o fanigeiado
Iionlino, que lo caio saiu a iadananle.
Vendo aquiIo, Sancho disse:
- en haja quen nos liiou agoia o lialaIho de desaIlaidai o iuo, que a fe
que no faIlaiian paInadinhas que dai-Ihe, nen coisas que dizei en seu
Iouvoi. Se eIe aqui esliveia, no havia de eu consenlii que ninguen o
desaIlaidasse, nen paia laI havia iazo, pois con eIe no linhan que vei as
inquiiies de enanoiado nen de desespeiado, pois nen una nen oulia coisa
eslava seu ano, que eia eu quando Deus queiia. Agoia, Senhoi CavaIeiio da
Tiisle Iiguia, se a ninha pailida e a Ioucuia de Vossa Meic so coisas deveias
assenladas, lon sei loinai-se a apaieIhai o Rocinanle paia ne supiii a faIla do
iuo, poique assin se encuilai a denoia da ninha ida e loinada, que a pe no
sei quando voIlaiei, poique eu poi nin sou fiaco andaiiIho.
- Cono quiseies, Sancho - disse D. Quixole -, no ne paiece naI a lua
Ienliana, daqui a lis dias pailiis, pois queio que nesle neio lenpo vejas o
que poi eIa fao e digo, paia Iho iepeliies cono leslenunha.
- Que nais lenho eu que vei do que j vi` - disse Sancho.
- Sin, len inleiiado esls - disse D. Quixole. - Agoia s ne faIla iasgai o
falo, espaIhai poi a as ainas, e dai caliioIas e caleadas poi eslas penhas, con
oulias coisas desle jaez que le ho-de adniiai.
- IeIo anoi de Deus - disse Sancho -, oIhe Vossa Meic cono d essas
caleadas, que en laI penha podeiia aceilai, e en laI paile, que Iogo a piineiia
se acalasse loda esla nquina de penilncia, seiia eu de paiecei que, vislo
Vossa Meic enlendei seien as caleadas necessiias paia o caso, e no se
pode fazei sen eIas esla olia, se conlenlasse, poi sei ludo islo fingido, e coisa a
de aiienediIho e conedia, se conlenlasse, digo, en dai as caleadas na gua,
ou en aIguna oulia coisa fofa, poi exenpIo en aIgodo, o nais deixe-o poi
ninha conla, que eu diiei a ninha Senhoia que Vossa Meic as dava na quinla
de un penhasco nais agudo que un diananle.
- Agiadeo-le a loa inleno, anigo Sancho - iespondeu D. Quixole -, nas
queio que sailas que ludo islo que eu fao no so conedias, nas ieaIidades
nuilo ieais, poique o nais foia conliavii as oidens de cavaIaiia, que nos
piolen loda a casla de nenliia, sol pena de ieIapsos, o fazei una coisa poi
oulia o nesno e que nenlii, poilanlo, as ninhas caleadas ho-de sei
veidadeiias, fiines, e a vaIei, sen nada de sofslico nen de fanlslico, e
necessiio sei, que ne deixes aIguns fios paia ne cuiai, j que a desgiaa quis
que nos faIlasse o lIsano, que no foi pequena peida.
- Iioi foi a do asno - iespondeu Sancho - pois con eIe se foian os fios, e
ludo nais que liazia. Ieo-Ihe a Vossa Meic que nunca nais se lone a Ienliai
daqueIa naIdila lelida, que s de ouvii faIai neIa se ne ievoIve a aIna, quanlo
nais o eslnago. Mais Ihe iogo, que faa de conla que so j passados os lis
dias que ne apiazou paia eu vei as suas Ioucuias, j as dou poi vislas, ievislas,
e passadas en juIgado, e hei-de conlai deIas naiaviIhas a ninha Senhoia.
Lscieva a caila e despache-ne Iogo, pois eslou con giande nsia de vii lieve
lii-Io desse puigaliio en que o deixo.
- Iuigaliio o chanas lu, Sancho` - disse D. Quixole. - Infeino Ihe pudeias
lu chanai nais apiopiiadanenle, ou coisa ainda pioi, se a h.
- No Infeino nu|ia cs rc|cn|ic, segundo lenho ouvido dizei - iepIicou
Sancho.
- No enlendo o que vens a dizei con a lua ielenho - disse D. Quixole.
- Rc|cn|ic e - iespondeu Sancho - que quen esl no Infeino nunca nais de
I sai, nen pode, en Vossa Meic podei sei as avessas, ou nau caninheiio
seiei eu, a no Ievai espoias con que espeile o Rocinanle. Ionha-ne eu a neu
saIvo en Toloso, e na piesena da ninha Sia. DuIcineia, que eu Ihe diiei lais
coisas das necedades e Ioucuias (que lanlo nonla una coisa cono oulia) que
Vossa Meic len feilo e fica fazendo, que a poiei nais nacia que una Iuva,
ainda que a ache nais duia que un solieiio. Con a sua iesposla, que h-de sei
doce cono un neI, voIlaiei poi aies e venlos que nen liuxo, e o liiaiei a Vossa
Meic desle puigaliio, que, se no e Infeino, len o paiece, vislo havei
espeiana de sada, a quaI, cono j disse, no a ln os que eslo no Infeino,
lenho que Vossa Meic no dii agoia o conliiio.
- L veidade - disse o da Tiisle Iiguia -, nas cono faienos paia escievei a
caila`
- A caila, e nais a ceduIa dos lis luiiinhos - aciescenlou Sancho.
- Tudo sei nencionado - disse o cavaIeiio. - Que lon no seiia, se, a faIla
de papeI, a pudeianos escievei, cono os Anligos o fazian, en foIhas de
ivoies, ou nunas laleIas enceiadas! Mas lo dificuIloso seiia achai-se agoia
isso, cono papeI. Mas en len ne Ienlia: onde se pode oplinanenle escievei
a caila e no Iiviinho de Meniias que foi de Caidenio, e lu leis cuidado de a
nandai copiai paia papeI, con loa Ielia, no piineiio Iugai que enconlies onde
haja neslie de neninos de escoIa, ou, quando no, quaIquei saciislo la
copiai, I de esciivo Deus nos Iivie, esses anigos fazen Ielia de piocesso, que
nen Salans a decifia.
- L cono h-de sei a assinaluia` - disse Sancho.
- As cailas de Anadis nunca foian assinadas - iespondeu D. Quixole.
- Lnloia - iepIicou Sancho -, nas a oiden paia os lis luiiicos poi foia
que h-de sei assinada e, se essa assinaluia se copia, diio que e faIsa e
ficaienos sen luiiinhos.
- Lssa oiden no nesno Iiviinho a assinaiei, que, en ninha soliinha a
vendo, nenhun iepaio poi en a cunpiii, e peIo que iespeila a caila de
anoies, pois, en vez de assinaluia: Vcssc a|c a ncr|c, c Cata|circ da Tris|c
|igura. L o ii a coisa esciila poi no de oulien pouco inpoila, poique, se len
ne Ienlia, a DuIcineia no sale escievei nen Iei, nen en loda a sua vida viu
nunca Ielia nen caila ninha, poique os neus anoies e os deIa ln sido senpie
pIalnicos, sen se alieveien a nais que a un oIhai honeslo, e ainda isso lo de
Ionge en Ionge, que ne alieveiei a juiai-le con veidade que, en doze anos
(que lanlos h que eu Ihe queio nais que a Iuz desles oIhos que a leiia h-de
conei), no a lenho vislo qualio vezes, e ale podei sei, que deslas qualio
vezes nen una s eIa en laI iepaiasse, lananho e o iecalo e enceiio con que
seu pai Louieno CoichueIo e sua ne AIdonsa NogaIes a ciiaian.
- Tenha I no - disse Sancho -, pois a fiIha de Louieno CoichueIo e que e
a Sia. DuIcineia deI Toloso, chanada poi oulio none AIdona Louieno`
- Lssa e - disse D. Quixole -, e essa a que neiece sei senhoia de lodo o
Univeiso.
- en a conheo - disse Sancho. - O que sei dizei e que aliia lo Ionge una
laiia cono o nais aIenlado pasloi daqueIe povo. Vive Deus, que e un
iapaiigo de liuz, diieila e desenpenada, e de caleIinho na venla, e que pode
liiai as lailas de veigonha a quaIquei cavaIeiio andanle ou poi andai, que a
livei poi sua dana. IiIha da ne! que iija dos ns! que vozeiio! O que posso
dizei e que se ps un dia no aIlo da loiie da aIdeia a liadai poi uns noos da
casa, que andavan Ionge nuna couieIa do pai, e, ainda que eslavan a nais de
neia Iegua, ouviian-na cono se a loiie eslivesse aIi ao pe, e o neIhoi que len e
que no len nada de nicas, poique e nuilo Ievanlada, con lodos caoa, e de
ludo faz gaIhofa.
Agoia e que eu digo Senhoi CavaIeiio da Tiisle Iiguia, que no s pode e
deve fazei Vossa Meic desalinos poi eIa, seno que lei caiiadas de iazo de
se desespeiai e ale enfoicai-se. No h ninguen que en o salendo no diga,
que fez nuilo len, ainda que o Ieve o Dialo. Tonaia-ne j en caninho s poi
v-Ia, que a no vejo h j nuilos dias, e deve a eslas hoias eslai nuilo
denudada, poique o andai senpie ao ai e ao soI esliaga nuilo o caio das
nuIheies.
Una veidade Ihe confesso eu, Si. D. Quixole, e e que linha vivido ale aqui
nuna giande ignoincia, poique enlendia, e eia capaz de o juiai, que a Sia.
DuIcineia devia sei aIguna piincesa, de quen Vossa Meic eslava enanoiado,
ou aIguna pessoa lo de cosla acina, que neiecesse os iicos piesenles que
Vossa Meic Ihe len enviado, lais cono o do liscainho, o dos foiados das
gaIes, e oulios, que nuilos deven sei, segundo a quanlia das viliias que Vossa
Meic lei ganhado e ganhai, no lenpo en que eu no eia ainda seu escudeiio.
Mas agoia, consideiando len, que pioveilo dai a Si. AIdona Louieno
(queio dizei, a Sia. DuIcineia deI Toloso) o iien-se Ianai de joeIhos dianle
deIa os vencidos que Vossa Meic Ihe envia e h-de enviai` Ioique podeiia
sucedei que, na ocasio de eIes chegaien I, eslivesse eIa lasquinhando Iinho
ou naIhando na eiia, e eIes se enveigonhassen de a vei, e eIa se iisse e
aloiiecesse do piesenle.
- } le lenho dilo, e poi nuilas vezes, Sancho - disse D, Quixole -, que es
un giande faIadoi, e, ainda que de leslunlo ionceiio, nuilas vezes fiisas en
sulliI, conludo, paia le convencei de quo ionlo es lu, e eu discielo, queio que
ne ouas un lieve conlo:

Ceila viva foinosa, noa, Iivie, e iica, e ainda poi cina desenfadada, se
enanoiou de un iapaz losquiado, ioIio, e de loa piesena. O iino nais
veIho deIa, descoliindo aqueIa incIinao, disse-Ihe un dia a nodo de
adveilncia fialeinaI:
MaiaviIhado eslou Senhoia, e con laslanle iazo, de que nuIhei lo
piincipaI, lo foinosa, e lo alaslada, cono Vossa Meic, se haja enanoiado de
un honen lo soez, lo laixo, e lo idiola, cono e IuIano, sendo esla casa
fiequenlada poi lanlos padies-neslies, apiesenlados e leIogos, poi onde
Vossa Meic podeiia fazei neIhoi escoIha, cono en landeja de pias, e dizei:
Lsle seive-ne, aqueIe no piesla.
Ao que eIa iespondeu con giande chisle e despejo:
Vossa Meic, Senhoi neu, esl nuilo enganado, e pensa nuilo a anliga,
se cuida que eIegi naI en IuIano, poi Ihe paiecei idiola, poique paia o que eu
o queio lanla fiIosofia sale cono AiislleIes, e ale nais.

Assin, Sancho, paia o que eu queio a DuIcineia deI Toloso, lanlo vaIe eIa
cono a nais aIla piincesa do nundo. OIha que nen lodos os poelas, que
Iouvan danas delaixo de un none que eIes aililiaiianenle Ihes pen, as ln
na ieaIidade. Iensas lu que as AnaiiIis, as IIis, as SiIvias, as Dianas, as
CaIaleias, e oulias quejandas de que andan cheios os Iivios, os ionances, as
Iojas de laileiios, os lealios das conedias, foian ieaInenle danas de caine e
osso, e peilenceian aqueIes que as ceIelian e ceIeliaian` Deceilo que no. As
nais deIas invenlaian-nas eIes paia assunlo dos seus veisos, e paia que os
lenhan poi enanoiados, e honens de vaIia paia o seien. Segundo isso, lasle-
ne lanlen a nin pensai e ciei que a loa de AIdona Louieno e foinosa e
honesla. L a sua Iinhagen inpoila pouco, no ho-de ii liiai-Ihe as inquiiies
paia dai-Ihe aIgun hlilo, paia nin fao de conla que e a nais aIla piincesa do
nundo. Ioique hs-de salei, Sancho, se o no sales, que h duas coisas s, que
nais que lodas as oulias incilan a anai: so a foinosuia e a loa fana, e anlas
eslas coisas so en DuIcineia exlienadas, poique en Iindeza nenhuna a
iguaIa, e en loa noneada poucas Ihe chegan, e, paia acalai con islo, inagino
eu, que ludo que le digo e assin, sen un liI de nais nen de nenos, pinlo-a na
fanlasia cono a desejo, assin nas giaas cono no iespeilo, nen HeIena Ihe
deila gua as nos, nen Luciecia, nen oulia aIguna das fanigeiadas nuIheies
das idades pieleiilas, giega, lilaia, ou Ialina, digan o que quiseien, se poi
islo ne iepieendeien os ignoianles, no ne condenaio os jusliceiios.
- Confesso que en ludo len Vossa Meic iazo - disse Sancho - e que eu
sou un asno. O que eu no sei e poique hei-de faIai en asno, no se deve
Ienliai laiao en casa de enfoicado. Mas venha a caila, e adeus que ne nudo.
Iuxou D. Quixole peIo Iivio de Ienlianas, e, ieliiando-se paia un canlo,
con nuilo sossego coneou a escievei a caila.
Acalada eIa, chanou a Sancho, e Ihe disse, que Iha queiia Iei paia eIe a
enliegai a neniia, paia ficai esse ienedio, caso no caninho a peidesse,
poique da sua desdila ludo se podia ieceai.
A islo iespondeu Sancho:
- Lscieva-a Vossa Meic duas ou lis vezes a no Iivio, e d-no, que eu o
Ievaiei len guaidado, poique pensai que eu possa lonai isso de coi e
dispaiale, sou lo faIlo de neniia que as vezes ne chega a esquecei cono ne
chano. Mas diga-a senpie, que eslino nuilo ouvi-Ia, h-de sei, que nen de
Ielia iedonda.
- Oia escula: ieza assin - disse D. Quixole.

()*#) +, -. /0%1&#, ) -023%",%) +,2 4&5&6&

Scocrana c a||a Scnncra!
O fcridc dc gunc da auscncia, c c cnagadc nas |cias dc ccraac, du|cissina
Du|cincia dc| Tcocsc, |c cntia saudar, quc a c|c |nc fa||a,
Sc a |ua fcrncsura nc dcsprcza, sc c |cu ta|cr nc nac ta|c, c sc cs |cus dcsdcns sc
apuran ccn a ninna firncza, nac cos|an|c scr cu nui|c scrridc, na| pcdcrci ccn cs|cs
pcsarcs, quc, a|cn dc nui|c gratcs, j4 tac durandc cn dcnasia.
O ncu ocn cscudcirc Sancnc |c dar4 in|cira rc|aac, c ninna oc|a ingra|a, anada
ininiga ninna, dc ncdc ccnc cu ficc pcr |cu rcspci|c. Sc |c parcccr acudir-nc, |cu scu,
c, scnac, faz c quc nais |c aprcutcr, pcis cn acaoar a ninna tida |crci sa|isfci|c a |ua
cruc|dadc c ac ncu dcscjc.
Tcu a|c a ncr|c
O Cata|circ da Tris|c |igura.

- Ioi vida de neu pai - disse Sancho acalada a Ieiluia da caila - que esla e
a nais sulIine coisa que nunca ouvi. A diz Vossa Meic ludo quanlo quei, e
cono encaixa len paia assinaluia aquiIo do CavaIeiio da Tiisle Iiguia Digo a
veidade, que Vossa Meic e o pipiio Dialo en caine e osso, no h nada que
no saila.
- Tudo e necessiio paia o ofcio que exeio - disse D. Quixole.
- Oia pois - disse Sancho -, ponha Vossa Meic agoia nessa oulia pgina
adianle a oiden dos lis luiiicos, e assine-se con nuila cIaieza, paia a
conheceien Iogo que a viien.
- A vai - disse D. Quixole.
Depois de esciila ieIeu-a, e dizia assin:
- Ioi esla ninha de luiiinhos nandai Vossa Meic Senhoia Soliinha,
dai a Sancho Iana, neu escudeiio, lis dos cinco que deixei en casa, e que
eslo a caigo de Vossa Meic, os quais lis luiiinhos os nando enliegai e
pagai poi oulios lanlos aqui iecelidos de conlado, que con esla e con sua
caila de pago seio len dados.
Ieila nas enlianhas da seiia Moiena aos vinle e dois de Agoslo desle
ano.
- Lsl nuilo loa - disse Sancho -, assine-a Vossa Meic.
- No e pieciso assin-Ia - disse D. Quixole -, lasla pi-Ihe a ninha
iuliica, que vaIe o nesno que assinaluia, e paia lis asnos, e liezenlos que
fossen, e quanlo lasla.
- Iio-ne en Vossa Meic - iespondeu Sancho -, deixai-ne ii apaieIhai
Rocinanle, e piepaie-se paia ne deilai sua lno, que eu alaIo j sen vei as
sandices que Vossa Meic quei fazei, eu Ihe I diiei, que vi fazei lanlas, que no
havia nais que pedii paia failai.
- IeIo nenos queio, Sancho, poique assin e necessiio - disse D. Quixole -
, que ne vejas nu en peIo, e fazei una dzia ou duas de dispaiales, no ne
Ievaio nen neia hoia, lendo-os lu piesenciado peIos leus oIhos, j podes juiai
sen caiiego de conscincia, lodos os nais que le paiecei aciescenlai.
- IeIo anoi de Deus, Senhoi neu - disse Sancho -, no ne oliigue a vei a
Vossa Meic nu en peIo, isso eia paia nin una giande afIio, e ale ne fazia
choiai sen queiei e lenho esla calea en laI eslado, do pianlo que a noile fiz
peIo iuo, que no eslou paia novos choios. Se len nuilo enpenho en que eu
Ihe assisla a aIgunas Ioucuias faa-as veslido, e a piessa, e as piineiias que Ihe
Ienlien. Quanlo nais, que paia nin nada disso eia nislei, o neu naioi
enpenho e apiessai joinada, e no denoiai a voIla, que h-de sei con as
nolcias que Vossa Meic deseja e neiece, e, quando no, piepaie-se a Sia.
DuIcineia que, se no iesponde cono deve, fao juianenlo de aIna que Ihe hei-
de sacai do lucho iesposla apioposilada a podei de ponlapes e lofeles. Iois
cono se h-de aluiai, que un cavaIeiio andanle lo fanoso cono Vossa Meic,
se nude en doido sen qu nen paia qu, poi anoi de una... no ne oliigue a
dizei senhoia, quando no, juio que despiopsilo, d poi onde dei, lon sou eu
paia essas, ainda ne no conhece, pois oIhe que, se ne conhecesse, veiia que
no sou paia giaas.
- Sales o que ne esl paiecendo, Sancho` - disse D. Quixole. - L que no
esls nais assisado do que eu.
- To doido no eslou - iespondeu Sancho - nas nais eniaivecido, sin.
Mas, deixando-nos agoia dislo, que e o que Vossa Meic h-de conei enquanlo
no voIlo` H-de saii aos caninhos cono Caidenio paia iapinai aos pasloies`
- No le d isso cuidado - iespondeu D. Quixole - poique, ainda que eu
livesse paia a uchaiias, no coneia oulia coisa seno as eivas e fiulos que ne
ofeiecen esle piado e eslas ivoies, nisso esl a naioi sulslncia do neu caso:
no conei e pialicai oulias incIenncias.
- Sale Vossa Meic o que eu eslou ieceando` - disse Sancho. - L no alinai
a voIla con o slio en que o deixo agoia, segundo e sonegado.
- Repaia-Ihe len nos sinais, que eu piocuiaiei no ne apailai desles
conloinos - iespondeu D. Quixole -, denais, lonaiei cuidado de liepai poi
esles caleos nais aIlos, paia vei se le avislo quando voIlaies. Mas o neIhoi
sei, paia le no peideies e paia daies conigo, coilaies aIgunas gieslas das
nuilas que poi aqui h, e as vs deilando de onde en onde ale saies a iaso,
assin j lens naicas paia alinaies conigo, e una inilao do fio de Teseu no
Ialiiinlo.
- Iaiei isso - iespondeu Sancho.
L, coilando aIgunas gieslas, pediu a lno ao ano e, sen nuilas
Igiinas de paile a paile, se despediu deIe, e, nonlando no Rocinanle, que D.
Quixole nuilo Ihe ieconendou, dizendo-Ihe que oIhasse poi eIe cono poi si
nesno, se encaninhou paia o pIano, espaIhando de dislncia en dislncia os
ianos de giesla, segundo a adveilncia do ano. L assin se foi, se len que ale
ao fin nunca D. Quixole deixou de o inpoilunai paia que Ihe visse fazei ao
nenos duas Ioucuias.
No linha, poien, andado ainda cen passos, quando se voIlou, e disse:
- Razo linha Vossa Meic en dizei que, paia eu podei juiai, sen encaigo
de conscincia, que o linha vislo fazei Ioucuias, seiia len lei-Ihe piesenciado
ao nenos una, suposlo que una, e len giande, j Ihe eu vi, que foi esla de se
ne ficai poi a sozinho.
- No le dizia eu` - disse D. Quixole. - Lspeia, Sancho, que nun ciedo as
faiei.
L, despindo con loda a piessa os caIes, ficou en caines, con poucas
ioupas nenoies, e Iogo, sen nais nen nenos, deu duas caliioIas no ai, e dois
lonlos de calea a laixo, descoliindo coisas que, paia no v-Ias oulia vez,
voIlou Sancho a iedea a Rocinanle, e se deu poi haliIiladssino paia podei
juiai que o fidaIgo ficava doido confiinado.
Deixeno-Io seguii o seu caninho, ale a voIla, que pouco laidou.




.&!/(0*+ SS-#

+:73 B3 I59BB3D23A 6B @;:3K6B J23 73 3:6A95679 @6K EF 12;>943 3A
R3556 $953:6


VoIlando a conlai o que fez o da Tiisle Iiguia depois que se viu s, diz a
hisliia que lanlo cono D. Quixole acalou de dai as canlaIholas nu da cinla
paia laixo, e da cinla paia cina veslido, e iepaiou en que Sancho se linha
alaIado sen queiei espeiai, a vei nais sandices, suliu a ponla de una aIla
penha, e aIi lonou a discoiiei solie o que j oulias nuilas vezes havia cisnado,
sen nunca lei podido assenlai en coisa ceila, a salei: que seiia neIhoi e nais
calido, se inilai a RoIdo nas Ioucuias desafoiadas que fez, ou a Anadis nas
neIancIicas`
Discuisando enlie si, dizia:
- Se RoIdo foi lo vaIenle e lo lon cavaIeiio cono lodos dizen, que
adniia` Se eIe poi Ilino eia encanlado, e ninguen o podia nalai, saIvo
nelendo-Ihe un aIfinele giosso peIa soIa do pe, paia o que j liazia a cauleIa
sapalos con sele soIas de feiio, se len que essas lielas no Ihe vaIeian con
einaido dei Cipio, que Ihas enlendeu, e o afogou enlie os liaos en
RoncesvaIes. Mas, deixando neIe de paile o que peilence a vaIenlia, venhanos
ao ponlo de peidei o juzo, pois e ceilo que o peideu peIos sinais que na fonle
achou, e peIas novas que Ihe deu o pasloi, de lei AngeIica doinido nais de
duas seslas con Medoio, un nouiinho de caleIo encaiapinhado, e pajen de
Agiananle, e, se eIe aciedilou sei aquiIo veidade, e que a sua dana Ihe linha a
eIe feilo agiavo, no fez nada de nais en endoidecei, nas eu cono e que nas
Ioucuias o posso inilai, se paia eIas no lenho iguais nolivos` Ioique a ninha
DuIcineia deI Toloso, alievo-ne a juiai que nunca en dias de sua vida viu
nouio aIgun en seu liaje naluiaI, e que se conseiva ainda hoje cono a ne a
deu a Iuz, peIo que Ihe faiia agiavo nanifeslo, se, inaginando o conliiio a seu
iespeilo, ne lonasse Iouco daqueIe geneio de Ioucuia de RoIdo, o fuiioso. Ioi
oulia paile, vejo que Anadis de CauIa, sen peidei o juzo nen fazei Ioucuias,
aIcanou lananha fana de enanoiado cono os que naioi a liveian, poique o
que fez (confoine na sua hisliia se iefeie) no foi nais do que poi vei-se
desdenhado da sua sia. Oiiana, que Ihe linha nandado no apaiecesse na sua
piesena enquanlo eIa no quisesse, ieliiou-se enlo a Ienha Iolie en
conpanhia de un einilo, e aIi se failou de choiai, ale que o ceu Ihe acudiu no
neio da sua naioi liisleza e desanpaio. Oia, se islo e veidade, cono e, paia
que queio eu lei agoia o lialaIho de despii-ne de lodo, nen fazei ofensa a
eslas ivoies que nenhun naI ne fizeian` Nen lenho iazo paia enluivai a
gua cIaia desles aiioios que ne ho-de dai de lelei quando livei sede. Viva a
neniia de Anadis! L inile-o D. Quixole de La Mancha en ludo que pudei.
Desle se dii o que de oulio se disse: que, se no peifez giandes coisas paia
aconel-Ias, noiieu, e, se eu no sou despedido nen desdenhado da ninha
DuIcineia, lasla-ne, cono j esl dilo, o eslai-ne ausenle deIa. Lia pois! nos a
olia! Acudi-ne a Ienliana coisas de Anadis, e ensinai-ne poi onde devo
coneai a inil-Io, j sei que iezai foi o que eIe nais pialicou, assin o faiei eu
lanlen.
A D. Quixole seiviian-Ihe de ianaI de iosiio uns lugaIhos giandes de
solieiio enfiados de dez en dez nais pequenos, a guisa de padie-nossos.
O que nuilo o desassossegava eia no achai poi aIi oulio einilo que o
confessasse e o consoIasse e assin se enlielinha passeando peIo piadozinho,
giavando peIas coilias do aivoiedo, e escievendo na aieia nuilos veisos,
lodos apiopiiados a sua liisleza, e aIguns en honia e Iouvoi de DuIcineia, nas
os que se pudeian achai inleiios e que se pudessen Iei depois que aIi o
enconliaian, no foian seno esles, que en seguinenlo vo copiados:

rtcrcs, crtas, c p|an|as,
quc ncs|c |ugar cs|ais,
|ac a||as, tcrdcs, c |an|as,
sc ccn ncu na| nac fc|gais,
cuti ninnas qucixas san|as.
Ta| dcr nac tcs a|tcrc|c,
cnocra dc |crrcr cncia,
pcis, pcr pagar-tcs c cscc|c,
aqui cncrcu D. Quixc|c
auscncias dc Du|cincia
dc| Tcocsc.

| aqui c |ugar cndc
c adcradcr nais |ca|
da sua anada sc csccndc,
cncgcu a |anannc na|
scn saocr ccnc cu pcr cndc.
Tr4-|c ancr ac cs|ricc|c
pc|a sua n4 ra|cia,
c a|c cncncr un pipc|c
aqui cncrcu D. Quixc|c
auscncia dc Du|cincia
dc| Tcocsc.

Prccurandc as atcn|uras
cn|rc as dcsaoridas pcnnas,
na|dizcndc cn|rannas duras,
quc cn|rc fragas c cn|rc orcnnas
acna c |ris|c dcstcn|uras.
Dcu-|nc ancr ccn scu cnicc|c
da nais 4spcra ccrrcia,
|a| |nc fci c csfuzic|c,
quc aqui cncrcu D. Quixc|c
auscncias dc Du|cincia
dc| Tcocsc.

Iez iii nuilo aos que lais veisos ouviian o ialo-Ieva deI Toloso poslo ao
none de DuIcineia, poique inaginaiia D. Quixole que, se noneando a
DuIcineia, no dissesse lanlen deI Toloso, deixaiia a copIa ininleIigveI, e essa
foi ieaInenle a iazo que eIe paia isso leve, segundo ao depois confessou.
Muilo nais liovas escieveu, poien, cono j se disse, no se pudeian liiai
a Iinpo, nen inleiias, seno s eslas lis copIas.
Nislo, en suspiiai, en chanai peIos Iaunos e SiIvanos daqueIes losques,
peIas Ninfas dos iios, peIa doIoiosa e hnida Lco, que o esculassen, Ihe
iespondessen, e o consoIassen, se enlielinha, e en piocuiai aIgunas eivas
con que se suslenlai enquanlo no vinha Sancho, que, se assin cono laidou
lis dias, laida lis senanas, a laI desfiguiao chegaia o cavaIeiio da Tiisle
Iiguia, que nen a sua pipiia ne, poi nais que escancaiasse os oIhos, o
conheceia.
Sei len deixaino-Io poi agoia enaianhado en seus suspiios e veisos,
paia conlainos o que a Sancho Iana aconleceu na sua enlaixada. Ioi o
seguinle:
Saindo a esliada ieaI, ps-se a cala do caninho paia Toloso. No dia
seguinle, chegou a venda en que Ihe sucedeia a desgiaa da nanla. isp-Ia, e
inaginai-se oulia vez peIos aies aos loIeus foi ludo un. No quis enliai, poslo
seien hoias de o podei e devei fazei, poi seien as de janlai, e liazei desejo de
piovai coisa quenle, pois nuilos dias havia, que s conia fiio.
Lsla necessidade o oliigou a apioxinai-se da laleina, indeciso conludo se
enliaiia ou no. Lslando naquiIo, saian de I dois indivduos, que Iogo o
conheceian, e disse un paia o oulio:
- Diga-ne, Senhoi Licenciado, aqueIe de cavaIo no e Sancho Iana, que
disse a ana do nosso avenluieiio lei sado poi escudeiio con o seu senhoi`
- L deceilo - disse o Iicenciado - e aqueIe e o cavaIo do nosso D. Quixole.
Iudeia no os conheceien, se os dois eian nen nais nen nenos o cuia e
o laileiio do pipiio Iugai, os que fizeian a escoIha e o aulo-de-fe da Iiviaiia!
Lsles assin que de lodo se ceilificaian de sei Sancho Iana e Rocinanle,
desejosos de salei de D. Quixole, se foian a eIe, e o cuia o chanou peIo seu
none dizendo-Ihe:
- Anigo Sancho Iana, onde fica o vosso ano`
Conheceu-os inedialanenle Sancho, nas deleininou encoliii-Ihes o
Iugai onde o ano ficava, e de que nodo, e assin Ihes iespondeu que seu ano
ficava ocupado en ceila paile e con ceila coisa de nuilo inleiesse, que eIe nen
peIos dois oIhos da caia descoliiiia.
- Deixe-se disso, Sancho Iana - disse o laileiio -, se nos no diz onde
ficou, cuidaienos, cono j vanos cuidando, que o nalasles e ioulasles, e lanlo
nais que vindes nonlado no seu cavaIo, ou nos haveis de apiesenlai o dono do
iocin, ou con a juslia vos heis-de havei.
- Iaia nin - iespondeu Sancho - vn eiiadas as aneaas, que eu no sou
honen que ioule nen nale a ninguen, a cada un que o nale a sua n eslieIa,
ou Nosso Senhoi que o ciiou. Meu ano ficou a fazei penilncia no neio desla
nonlanha, nuilo poi sua vonlade.
L Iogo coiienlenenle e sen delena Ihes conlou cono o deixaia, as
avenluias que Ihe havian sucedido, e cono Ievava a caila a Sia. DuIcineia deI
Toloso, que eia a fiIha de Louieno CoichueIo, de quen o ano eslava
enanoiado ale aos fgados.
Adniiados ficaian os dois do que a Sancho Iana ouviian, e, ainda que
j salian a Ioucuia de D. Quixole, e o geneio deIa, senpie que a ouvian se
naiaviIhavan cono de coisa nova.
Iediian a Sancho que Ihes nosliasse a caila que Ievava paia a Sia.
DuIcineia deI Toloso.
Respondeu eIe que ia esciila nun Iivio de Ienlianas, e que eia oiden de
seu ano que a nandasse liasIadai en papeI no piineiio Iugai aonde chegasse.
Ao que voIveu o cuia que Iha nosliasse e eIe nesno a liasIadaiia con nuilo
loa Ielia.
Meleu Sancho Iana a no no loIso a piocuia do Iiviinho, nas no o
achou nen o podeiia achai, ainda que o luscasse ale agoia, poique linha ficado
en podei de D. Quixole, que se linha esquecido de Iho enliegai, cono eIe
lanlen se no Ienliaia de Iho pedii. Quando Sancho se inleiiou de que no
achava o Iivio, enliou-se a fazei anaieIo cono un defunlo, e, lonando a
apaIpai lodo o coipo nuilo a piessa, lonou a aveiiguai que no achava laI, e,
sen nais nen nais, se foi con anlas as nos as lailas, e depenou nelade
deIas, e Iogo a piessa, e sen inleivaIo, deu no ioslo e naiiz neia dzia de
punhadas, que foi o nesno que aliii una cascala de sangueiia.
Vendo aquiIo, o cuia e o laileiio peigunlaian-Ihe que desgiaa lananha
Ihe aconleceia paia se pi naqueIe niseiveI eslado.
- Que desgiaa ne sucedeu` - iespondeu Sancho. - Sucedeu-ne, que
peidi, do pe paia a no, nun inslanle, lis luiiinhos que eia cada un cono
un casleIo.
- Cono foi isso` - excIanou o laileiio.
- Ieidi o Iivio de Ienlianas - iespondeu Sancho - en que vinha a caila
paia DuIcineia, e una ceduIa assinada poi neu ano, en que nandava, que a
soliinha ne desse lis luiiicos, de qualio ou cinco que eslavan en casa.
L con islo Ihes conlou a peida do iuo.
ConsoIou-o o cuia, e Ihe disse que, achando o fidaIgo, eIe Ihe faiia ienovai
a oiden, que loinasse a fazei a Ienliana en papeI, cono eia uso e coslune,
poique as que se fazian en Iivios de Ienlianas nunca se aceilavan nen
cunpiian. Con islo se confoilou Sancho, e disse que pouca fieina Ihe dava a
eIe a peida da caila paia DuIcineia, poique a salia quase de neniia, peIo que
se podeiia copiai aonde e quando se quisesse.
- V I, Sancho, dizei-a - acudiu o laileiio -, a cpia depois se fai.
Lsleve poi un pouco Sancho Iana a coai a calea paia puxai a
Ienliana a caila, oia se punha solie un pe, oia solie oulio, oia oIhava paia o
cho, oia paia o ceu, e, depois de lei iodo nelade da unha de un dedo,
eslando suspensos os ouvinles, disse aps esliiadssina denoia:
- VaIha-ne Deus, Senhoi Licenciado, se ne Ienlia aIgun ponlo da caila,
o Dialo que o Ieve j. S ne Ienlia, que no piincpio dizia: A||a c sc|crrana
Scnncra!
- No havia de sei sc|crrana - disse o laileiio -, havia de dizei solie-
hunana, ou soleiana senhoia.
- TaI quaI - disse Sancho. - Depois, se len ne Ienlia - piosseguia - se len
ne Ienlia: O cnagadc c fa||c dc scnc, c c fcridc, ocija a Vcssa Mcrcc as nacs, ingra|a c
nui|c dcsccnnccida fcrncsa, e no sei, que dizia de sade e de enfeinidade, que
Ihe enviava, e poi aqui ia escoiiendo, ale que acalava, en Vcssc a|c a ncr|c, c
Cata|circ da Tris|c |igura.
No goslaian pouco os dois de veien a loa neniia que linha Sancho
Iana, e Iouvaian-Ihe nuilo, e pediian-Ihe que iepelisse a caila nais duas
vezes, paia que eIes iguaInenle de neniia a lonassen, paia a seu lenpo se
copiai.
Mais lis vezes a iepeliu Sancho, e oulias lanlas lonou a enfiai oulios lis
niI dispaiales.
Da caila passou a ieIalai iguaInenle as coisas do ano, nas nen paIavia
que se iefeiisse ao nanleanenlo aconlecido naqueIa venda en que iecusava
enliai. Disse lanlen que o seu senhoi, en eIe Ihe Ievando, cono Ihe havia de
Ievai, loa iesposla da sua Sia. DuIcineia deI Toloso, se havia de pi a caninho
a piocuia de cono se faiia inpeiadoi, ou peIo nenos nonaica, que assin se
linha conlinado enlie anlos, e eia coisa nuilo fciI, alendendo ao vaIoi da sua
pessoa e foia do seu liao e, chegando isso, o havia de casai a eIe, que j a esse
lenpo seiia vivo con loda a ceileza, e Ihe havia de dai poi nuIhei una
donzeIa da inpeialiiz, heideiia de un iico e giande Lslado de leiia fiine sen
iIhas nen iIhos, que j disso no queiia nada.
Tananha eia a seienidade con que Sancho engianzava ludo aquiIo,
Iinpando de quando en quando o naiiz, e con lo pouco juzo, que os dois no
cessavan de se adniiai, consideiando quo veenenle foia o alaque de Ioucuia
de D. Quixole, pois linha aiiaslado lanlen consigo o juzo desle polie
honen. No se quiseian cansai a lii-Io do eiio en que eslava, poi Ihes
paiecei que, no indo nisso peiigo paia a conscincia, neIhoi eia deixaien-no
I na sua, e paia eIes lanlen nais diveilido ii-Ihe desfiulando as lonleiias.
Disseian-Ihe, pois, que iogasse a Deus peIa sade do fidaIgo, pois eia en
ieaIidade coisa nuilo fciI chegai peIo decuiso do lenpo a sei inpeiadoi, ou
peIo nenos aicelispo, ou oulia dignidade equivaIenle. Ao que Sancho
iespondeu:
- Senhoies, se as coisas coiiessen poi nodo que a neu ano se peidesse a
vonlade de sei inpeiadoi, e anles quisesse a dignidade de aicelispo, desejava
eu agoia salei, que e o que coslunan dai os aicelispos andanles aos seus
escudeiios.
- Coslunan-Ihes dai - iespondeu o cuia - aIgun lenefcio sinpIes, ou de
cuia de aInas, ou aIguna saciislania de loa ienda (afoia o pe-de-aIlai, que se
cosluna avaIiai no dolio).
- Iaia isso h-de sei pieciso - iepIicou Sancho - que o escudeiio no seja
casado, e que saila peIo nenos ajudai a nissa. Sendo assin, naI de nin, que
sou casado, e no sei a piineiia Ielia do A 8 C! Que sei de nin, se ao neu
ano dei na venela sei aicelispo e no inpeiadoi, cono e uso e coslune dos
cavaIeiios andanles`
- No vos noilifiqueis, anigo Sancho - disse o laileiio -, que ns c
iogaienos ao vosso ano, e Ihe aconseIhaienos, chegando ale a pi-Iho en caso
de conscincia, que seja inpeiadoi e no aicelispo, poique ale Ihe e nais fciI,
en iazo de sei eIe nais esfoiado que esludanle.
- Assin ne len paiecido a nin - iespondeu Sancho - nas posso dizei,
sen nenlii, que paia ludo len haliIidade. O que eu poi ninha paile hei-de
fazei, e iogai a Nosso Senhoi, que o incIine paia a paile en que eIe se apioveile
nais a si, e a nin ne faa neIhoies neics.
- IaIais cono discielo - disse o cuia - e oliaieis cono lon ciislo, nas o
que ao piesenle se deve fazei e diIigenciai pi vosso ano foia daqueIa escusada
penilncia en que nos dissesles o deixasles, e paia conlinainos o que se h-de
pi en olia, e lanlen paia coneinos, que j so hoias, lon sei que
enlienos na venda.
Respondeu Sancho que enliassen, que eIe espeiaiia aIi foia, e depois Ihes
diiia a causa poi que no enliava nen Ihe convinha enliai I, nas que Ihes
pedia Ihe nandassen vii paia aIi aIguna coisa quenle, e lanlen cevada paia o
Rocinanle.
Lnliaian eIes e o deixaian. DaIi a pouco, liouxe-Ihe de conei o laileiio.
Depois, lendo os dois ajuslado len o nodo cono havian de conseguii o
que desejavan, acudiu ao cuia un pensanenlo nuilo confoine ao goslo de D.
Quixole e ao que eIes queiian. Disse ao laileiio que a sua ideia eia que eIe se
vesliiia en liaje de donzeIa andanle, e o laileiio o neIhoi que pudesse en
hlilos de seu escudeiio, e assin iiian aonde D. Quixole eslava, fingindo sei
eIa una donzeIa afIigida e necessilada, e Ihe pediiia un don que eIe Ihe no
podeiia iecusai, cono vaIoioso cavaIeiio andanle que eia, e que o don que
lencionava pedii-Ihe eia que viesse con eIa aonde o Ievasse, a iepaiai-Ihe un
agiavo, que un descoils cavaIeiio Ihe havia feilo, e iguaInenle Ihe supIicava,
que Ihe no nandasse liiai a nscaia, nen Ihe peigunlasse nada dos seus
pailicuIaies, anles de a lei vingado daqueIe nau cavaIeiio, que livesse poi sen
dvida que D. Quixole eslaiia poi ludo quanlo nesles leinos a donzeIa Ihe
pedisse, e desle nodo o liiaiian daIi, e o Ievaiian ao seu Iugai, e I se veiia que
ienedio se podeiia dai a sua eslianha Ioucuia.




.&!/(0*+ SS-##

E3 89A9 B3 G92M356A 9 .256 3 9 O65O3;59Q 89A 92456B 89;B6B 7;D:6B 73
B35 89:4676B :3B46 D56:73 G;B4X5;6


No paieceu naI ao laileiio a naianha do cuia, e lanlo, que paia Iogo a
puseian poi olia.
Iediian a vendeiia una saia e unas loucas, deixando-Ihe en penhoi una
solaina nova do cuia. O laileiio fez unas giandes lailas de un ialo de loi
iuo ou iuivo, en que o laleineiio coslunava espelai o penle.
Ieigunlou-Ihes a vendeiia paia que eian aqueIas coisas. O cuia conlou-
Ihe en poucas paIavias a Ioucuia de D. Quixole, e cono eia convenienle aqueIe
disfaice paia o aiiancai da nonlanha onde enlo eslava. O vendeiio e a
vendeiia enlendeian Iogo seio doido o seu hospedado, o do lIsano, e o ano
do nanleado escudeiio, e conlaian ao cuia ludo que con eIe havian passado
sen oniliien o que Sancho lanlo caIava.
Ln suna, a vendeiia enliajou ao cuia de nodo que no havia nais que
pedii. Is-Ihe una saia de pano cheia de faixas de veIudo pielo Iaigas de
paIno, lodas goIpeadas, e unas ioupinhas de veIudo veide, con seus vivos de
celin lianco, ioupinhas e saia, que devian ienonlai-se ao lenpo de eI-iei
Vanla.
No consenliu o cuia en que o loucassen, nas ps na calea un
laiielinho de Iinho eslofado, que liazia paia doinii de noile, e apeilou-o na
lesla con una fila de lafel pielo, e con oulia fila piendeu poi cina do ioslo
una nscaia feila a piessa, con que coliiu nuilo len as lailas e o senlIanle.
Lncaixou na calea o sonlieiio, de alas lo Iaigas, que Ihe podia seivii de
guaida-soI, e, pondo aos onlios o seu feiiagouIo, senlou-se na sua nuIa a
noda das nuIheies, o laileiio nonlou iguaInenle na sua, con a sua laila que
Ihe chegava a cinluia, enlie iuiva e lianca, poi sei, cono se disse, da cauda de
un loi naIhado.
Despediian-se de lodos, e da loa Maiiloines, que pioneleu iezai un
iosiio, ainda que pecadoia, paia que Deus Ihes desse loa foiluna en lo
lialaIhoso e lo ciislo negcio, cono eia o que enpieendian.
Mas, apenas da venda saiu o cuia, quando se senliu enliado de un
escipuIo, no Ihe paieceu len o lei-se poslo daqueIa naneiia, poi sei coisa
indecenle paia un saceidole aqueIe liaje, enloia nuilo apiopiiado a ocasio.
Assin o disse ao laileiio, iogando-Ihe que liocassen enlie si o disfaice, pois
eia neIhoi que o neslie iepiesenlasse a donzeIa necessilada, e que eIe, o padie,
Ihe seiviiia de escudeiio, pois desse nodo se piofanava nenos a sua dignidade,
e se no eslava poi isso, decidiu no passai adianle ainda que o Dialo Ievasse a
D. Quixole.
Nesle ponlo chegou Sancho, que, vendo os dois naqueIa nascaiada, no
pde conlei o iiso.
Con efeilo, o laileiio conveio na Ienliana do cuia, e, enquanlo se
liocavan de paile a paile os hlilos, foi-Ihe o cuia ensinando o papeI que
havian de iepiesenlai, e as paIavias que se havian de dizei a D. Quixole paia
o oliigai a vii con eIes, e deixai o coviI que linha escoIhido paia a sua escusada
penilncia.
Respondeu o laileiio que aceilava a Iio, e ponluaInenle a poiia poi
olia. Dispensou veslii-se anles de chegaien peilo de onde D. Quixole eslava, e
doliou o falo. O cuia expeiinenlou cono Ihe assenlava a laila, e seguiian
caninho, conduzidos poi Sancho Iana, que os foi enlielendo a conlai-Ihes o
que Ihes linha aconlecido na seiia con o enconlio do Iouco, nas sen loquejai,
j se sale, no achado da naIela, e do que neIa havia, apesai de Ieido, o
sujeilinho no deixava de sei fino.
Ao seguinle dia, chegaian aonde Sancho havia deixado poslos os sinais
das gieslas, apenas as ieconheceu, disse aos conpanheiios sei poi aIi a enliada,
e que len se podian j veslii, supondo sei isso necessiio paia a Iileidade do
ano, poique eIes Ihe havian j dilo, que o iien assin, e vesliien-se daqueIe
nodo, eia inpoilanlssino paia Iiviaien a D. Quixole da n vida a que se
linha poslo, e que Ihe ieconendavan lodo o cuidado de Ihe no dizei quen
eIes eian, nen que os conhecia, e que se eIe Ihe peigunlasse (cono deceilo
havia de peigunlai) se linha enliegado a caila a DuIcineia, dissesse que sin e
que, poi no salei Iei, eIa Ihe iespondeia vocaInenle, dizendo-Ihe que Ihe
nandava sol pena de Ihe descaii da giaa, que viesse Iogo Iogo lei con eIa,
paia coisas que nuilo Ihe inpoilava, poique con islo, e con o nais que eIes
lencionavan dizei-Ihe, linhan loda a espeiana de o liazei a neIhoi nodo de
vida, convencendo-o a pi-se Iogo en via paia se ii fazei inpeiadoi ou
nonaica, e I de sei aicelispo nada lenesse.
Tudo aquiIo ouviu Sancho nuilo alenlo, e foi iegislando ponluaInenle na
neniia, agiadecendo-Ihes a leno de aconseIhai ao fidaIgo que fosse
inpeiadoi e no aicelispo, pois eslava peisuadidssino de que paia fazeien
neics aos seus escudeiios nais podian inpeiadoies que aicelispos andanles.
Disse-Ihes lanlen, que seiia lon ii eIe adianle paia Ihe dai piineiio a
iesposla da sua senhoia, o que s poi si laslaiia paia se eIe daIi desencoviIai,
sen eIes leien paia isso nais lialaIho.
Toou-Ihes o conseIho de Sancho, peIo que deleininaian ficai a sua
espeia, ale que eIe voIlasse con a nolcia de lei enconliado o fidaIgo.
Lnlianhou-se o escudeiio poi aqueIas queliadas da seiia, deixando-os
anlos nuna deIas, poi onde nanava un pequeno e nanso iegalo, sonlieado
fiesca e agiadaveInenle de oulias penhas e ivoies, que poi aIi alundavan.
Lia aqueIe un dos caInosos dias de Agoslo, que poi essas pailes
coslunava sei as zinas do Veio, a hoia, as lis da laide, o que ludo concoiiia
paia loinai o slio nais apiazveI e convidalivo paia neIe espeiaien cono de
feilo fizeian.
Lslando assin anlos ienansados e a sonlia, chegou-Ihes aos ouvidos
una voz que, desaconpanhada de insliunenlo aIgun, soava doce e
iegaIadanenle, do que no pouco se adniiaian, poi Ihes paiecei que no eia
Iugai aqueIe onde se espeiai quen lo len canlasse, poique deixai dizei que
peIos losques e canpos se achan pasloies de vozes peiegiinas nais so isso
encaiecinenlos de poelas, que veidades. A nais suliu ainda a naiaviIha,
quando iepaiaian seien veisos o que ouvian canlai, no de esliIo de
peguieiios islicos, nas de coilesos discielos, no que os foi confiinando cada
vez nais o leoi das Ielias, que dizia assin:

Qucn ncncscaoa ncus ocns?
dcsdcns.
Qucn nais ccta ncus qucixuncs?
ciuncs.
Qucn nc apura a pacicncia?
a auscncia.
Dc ncu fadc na inc|cncncia,
ncnnun rcncdic sc a|cana,
pcis nc dac ncr|c. cspcrana,
dcsdcns, ciuncs, c auscncia.

Qucn nc causa |an|a dcr?
ancr.
Qucn nc as g|crias arruina?
ncfina.
Qucn as dcrcs nc n4 tc|adc?
c fadc.
Rcccic nc c pcis fundadc
ncrrcr dcs|c na| |iranc,
pcis ccnspiran cn ncu danc
c ancr, a ncfina, c c fadc.

Qucn pcdc cncndar-nc a scr|c?
a ncr|c.
O ocn dc ancr qucn nc a|cana?
nudana.
| scus na|cs qucn cs cura?
|cucura.
|n|ac cn tac sc prccura
rcncdic a|gun a |ais cnagas,
scndc-|nc unicas |riagas
ncr|c, nudana, |cucura.

A hoia, a conjunluia, a soIedade, a voz, e a peicia do canloi, causaian
naiaviIha e conlenlanenlo nos dois ouvinles, que ficaian inveis,
aguaidando conlinuao, cono poien o siIncio se pioIongasse, deleininaian
saii a piocuia de lo esneiado nsico.
Ian j efeclu-Io, quando a nesna voz os lonou a delei con esle

7&",#&

San|a anizadc, quc naoi|ar ini|as
ncs|c oaixc, fingidc, c |crrcc asscn|c,
nas quc |cns pcr ncrada c firnancn|c
ccas csscncias angc|icas ocndi|as.

Dc |4, pcr dc das |crrcas dcsdi|as,
scnncs ncs d4s dc a|cgrc fingincn|c,
ini|a5cs dc Ccu pcr un ncncn|c,
fugaz ccnsc|c as rcgi5cs prcscri|as.

Vc||a, tc||a dcs Ccus, pura anizadc,
cu prcioc quc a an4tc| aparcncia
|c usurpc a dcs|ca| pcrtcrsidadc.

Ccnfundida cca ncorc c infanc csscncia,
orctc rctcr|c c nundc a prisca idadc,
tc|tc c cacs, c ncr|a a Prctidcncia.

Acalou-se a canliIena nun suspiio do nlino, ficando ainda os dois
alenlos a espeia de nais. Vendo, poien, que a nsica se linha desfeilo en
soIuos e ais Iaslinados, desejaian salei quen seiia aqueIe liisle, lo eninenle
na loada, cono doIoiido no genei.
No andaian nuilo, quando, ao voIlai da ponla de una penha, viian un
honen exaclanenle do nesno laIhe e figuia, cono Sancho Iana Ihes havia
pinlado quando Ihes iefeiiu a naiialiva de Caidenio.
Quando o honen os viu, en vez de nosliai soliessaIlo, conseivou-se
cono eslava de calea pendida paia o peilo, con ai de nedilalundo, sen
Ievanlai paia eIes os oIhos, nais que no piineiio nonenlo, quando
inespeiadanenle aIi chegaian. O cuia, que eia len faIanle (e j linha nolcia
daqueIa desgiaa, poique peIos sinais faciInenle o ieconheceia), achegou-se
paia eIe, e con poucas paIavias nuilo discielas Ihe iogou que se deixasse
daqueIa lo niseiveI exislncia, paia que a no viesse aIi a peidei, que seiia
essa de lodas as desdilas a naioi.
Lslava naqueIa conjunluia Caidenio en aleila de peifeilo juzo, Iivie
daqueIe fuiioso acidenle, que lo iepelidas vezes o aIheava de si, e assin,
vendo os dois en liaje lo desacoslunado dos que poi aqueIas soIides se
depaiavan, no deixou de adniiai-se aIgun lanlo e nais, quando ouviu, que
Ihe linhan faIado do seu caso cono de coisa salida, os dilos do cuia assin Iho
linhan dado a enlendei, peIo que iespondeu desle nodo:
- en vejo eu Senhoies, quen quei que sejais, que o Ceu, que len cuidado
de acudii aos lons, e nuilas vezes ale aos naus, ne envia, sen o eu neiecei, a
esles Iugaies lo Ionges e apailados do lialo conun da genle, aIgunas pessoas,
que, pondo-ne dianle dos oIhos con vivas e vaiiadas iazes quo sen eIa ando
en Ievai a vida que Ievo, ln piocuiado passai-ne desle slio paia aIgun oulio
neIhoi. Ioien, cono no salen o que eu sei, que, liiando-ne desle naI, hei-de
caii en aIgun naioi, laIvez ne deven lei poi honen de fiaco discuiso, e ale
(o que pioi seiia) poi de nenhun juzo, e no foia naiaviIha, que assin fosse,
poique a nin nesno se ne enlieIuz, que a inaginao das ninhas desgiaas e
lo foile, e pode lanlo paia a ninha peidio, que, sen eu podei coili-Ia, venho
a ficai cono pedia faIlo de lodo o lon senlido e conhecinenlo. Desla veidade
nais ne capacilo, quando aIgunas pessoas ne dizen e noslian sinais de
coisas que fiz enquanlo ne senhoieou aqueIe acesso. Lnlo nada nais sei que
aiiependei-ne sen fiulo, e naIdizei escusadanenle a ninha desgiaa, e poi
descuIpa das ninhas Ioucuias conlai a causa deIas a quanlos na queien ouvii.
Os coidalos a visla da causa no podeio eslianhai os efeilos, e se ne no
deien ienedio, peIo nenos ho-de descuIpai-ne. O aloiiecinenlo das ninhas
desenvoIluias conveile-se Iogo en Islina da ninha niseiia. Se e que vs
Senhoies, vindes con as nesnas lenes con que oulios j ln vindo, anles de
passaides adianle nas vossas discielas peisuases, vos iogo ouais a ieIao
infinda das ninhas desvenluias. TaIvez, depois de ne ouviides, vos dispenseis
do lialaIho que lonaieis, piocuiando consoIai o que no adnile consoIaes.
Os dois, que nada nais desejavan, que ouvii-Ihe da pipiia loca a
veidadeiia expIicao de lananha infeIicidade, inslaian con eIe paia que Iha
expusesse, pionlificando-se a no fazeien seno o que eIe quisesse, paia seu
ienedio, ou aIvio peIo nenos.
Con islo coneou o liisle cavaIeiio a sua IaslinveI hisliia, quase peIas
nesnas paIavias e passos conlados cono a havia ieIalado a D. Quixole e ao
calieiio poucos dias alis, quando a piopsilo do neslie LIisalal, e peIa
ponluaIidade de D. Quixole en guaidai o decoio da cavaIaiia, o conlo ficou
liuncado, cono en seu Iugai se disse.
Desla vez, poien, peiniliu a loa soile que o inleivaIo da Ioucuia fosse
nais pioIongado, e desse ensanchas paia se concIuii a hisliia. Chegando, pois,
ao passo do liIhele achado poi D. Ieinando, disse Caidenio, que o linha len
de coi, e que iezava assin:

803%"+) , ()*+9"%&

Cada dia dcscuorc cn tcs ta|ias nctas, quc nc corigan a nais tcs
cs|inar. Assin sc nc quiscrdcs |irar dcs|a ditida scn prcjudicar-nc na
ncnra, nui|c ocn c pcdcrcis fazcr. Mcu pai, quc tcs ccnnccc, qucr-tcs ocn,
scn fcrar a ninna tcn|adc, n4-dc cunprir a quc tcs pcr oca jus|ia
igua|ncn|c dctcis |cr, scndc tcrdadc, quc nc cs|inais ccnc dizcis, c cu dctc
acrcdi|ar.

- Ioi esle liIhele ne deleininei a pedii Lucinda poi esposa cono j vos
conlei, e foi lanlen poi eIe que Lucinda ficou lida no conceilo de D. Ieinando
poi una das nais discielas e ajuizadas nuIheies do seu lenpo, e foi, poi
deiiadeiio, esla caila a que Ihe acendeu o desejo de ne peidei anles que o neu
se ieaIizasse. Conlei eu a D. Ieinando o iepaio do pai de Lucinda a salei: que
havia de sei neu pai quen paia nin a pedisse, o que eu a eIe no ousava dizei-
Ihe con ieceio de que no iecusasse, no poique no eslivesse convencido da
nolieza, londade, viilude, e foinosuia de Lucinda, en suna, de que linha
neiilos laslanles paia enoliecei quaIquei oulia Iinhagen de Lspanha, nas sin
poique linha paia nin, que o seu desejo eia que eu ne no casasse lo
depiessa, anles de vei o que o duque Ricaido faiia da ninha pessoa. Ln
concIuso, disse-Ihe que ne , no avenluiava a fazei seneIhanle spIica a neu
pai, lanlo poi aqueIe inconvenienle, cono poi oulios nuilos que ne
acolaidavan, sen len salei quais eian. Iaiecia-ne que desejos neus nunca
haveiian de chegai a efecluai-se. A ludo islo ne iespondeu D. Ieinando, que
lonava a si o faIai a neu pai, e iesoIv-Io a enlendei-se con Lucinda! Oh Miio
anlicioso! oh CaliIina ciueI! oh facinoioso SiIa! oh CaIaIo enlusleiio! oh
eIido liaidoi! oh }uIio vingalivo! oh }udas colioso! oh liaidoi, ciueI,
vingalivo, e enlusleiio! Que naI le havia feilo esle liisle, que lo sinceio le
descoliiu os segiedos e conlenlanenlo da sua aIna` Que ofensas le fiz` Que
paIavias le disse ou conseIhos le dei, que no fossen inleiianenle encaninha-
dos a aciescenlai o leu decoio e pioveilo` Mas de que ne queixo, desgiaado
de nin, pois e coisa infaIveI, que en as eslieIas nos infIuindo o infoilnio,
cono so nandalos de cina, despenhados con fuioi e vioIncia, no h foia
na Teiia que os delenha, nen indsliia hunana que os possa piecavei` Quen
havia de inaginai, que D. Ieinando, cavaIeiio iIuslie, discielo, oliigado de
neus seivios, con posses paia aIcanai o que os seus apeliles anoiosos Ihe
pedissen, onde quei que pusesse a niia, se havia de enpenhai, cono se
cosluna dizei, en ne fuilai a nin una s oveIha que eu nen ainda possua`
Mas deixeno-nos deslas consideiaes escusadas, que j nada apioveilan, e
alenos o queliado fio da ninha hisliia. Iaiecendo a D. Ieinando que a ninha
piesena Ihe eia inconvenienle paia a execuo do seu desgnio nau e peifido
deleininou enviai-ne ao seu iino nais veIho, con o pielexlo de Ihe pedii
uns dinheiios paia pagai seis cavaIos, que no nesno dia de piopsilo havia
conpiado, s con o fin de ne afaslai paia neIhoi se Ihe Iogiai o seu danado
inlenlo. Conpiou-os no dia nesno en que se ofeieceia paia faIai a neu pai, e
quis que eu viesse peIo dinheiio. Iodia eu pievenii esla liaio` Iodia eu
sequei inagin-Ia` Ioi ceilo que no, anles con giandssino goslo ne ofeieci a
pailii Iogo, conlenle da loa conpia concIuda. NaqueIa noile, faIei con
Lucinda, e Ihe disse o que ficava conlinado con D. Ieinando, e que livesse
fiine espeiana no efeilo dos nossos Ieglinos desejos. LIa, lo cienle cono eu
na sinceiidade de D. Ieinando, disse-ne que piocuiasse lonai-ne depiessa,
pois linha fe que paia Iogo seiian os nossos volos pieenchidos, apenas neu pai
faIasse con o deIa. Acalando de dizei islo, aiiasaian-se-Ihe os oIhos de gua,
no sei poiqu, e ps-se-Ihe na gaiganla un n, que no Ihe deixava piofeiii
paIavia, poslo que eu len via, que nuilas oulias quiseia pionunciai. Iiquei
adniiado daqueIe acidenle que nunca ainda Ihe viia, pois senpie quanlas
vezes a foiluna e a ninha diIigncia nos piopoicionavan faIaino-nos, eia ludo
enlie ns iegozijo e conlenlanenlo, sen a nnina nisluia de Igiinas, sus-
piios, zeIos, suspeilas, ou lenoies, eia ludo engiandecei eu a ninha venluia,
poi na lei o Ceu dado poi senhoia. Lxageiava a sua leIeza: naiaviIhava-ne do
seu vaIoi e enlendinenlo, pagava-ne eIa na nesna noeda, eIogiando en nin
o que na sua quaIidade de nanoiada se Ihe figuiava digno de eIogio. Con islo
nos conlvanos de paile a paile niI ninhaiias e aconlecinenlos dos nossos
vizinhos e conhecidos, e o nais a que se alievia a ninha desenvoIluia eia loai-
Ihe quase a foia una das suas leIas e liancas nos, e cheg-Ia a loca, segundo
no-Io consenlia o apeilado de una giade laixa que nos sepaiava. NaqueIa
vespeia, poien, da ninha pailida, eIa choiou, geneu, suspiiou, e foi-se,
deixando-ne cheio de confuso e soliessaIlo, espanlado de lei vislo lo novas e
lo liisles noslias de doi e senlinenlo en Lucinda, nas eu, paia no aniquiIai
as ninhas espeianas, aliilu ludo a foia do anoi que eIa ne linha, e a doi
que a ausncia cosluna causai nos que len se queien. Lnfin, paili-ne liisle e
pensalivo, con a aIna cheia de inaginaes e suspeilas, sen salei o que
suspeilava ou inaginava, cIaios indcios que ne piognoslicavan j o liisle
sucesso e desvenluia que ne aguaidavan. Cheguei ao Iugai onde eia enviado,
dei as cailas ao iino de D. Ieinando, fui len iecelido, nas len despachado
no, poique ne deu oiden de espeiai oilo dias, con giande desgoslo neu,
ieconendando-ne que o duque seu pai ne no avislasse, poique a quanlia que
o iino pedia Ihe nandasse eia a ocuIlas deIe. Tudo ainadiIhas do faIso D.
Ieinando, pois o iino linha dinheiio de solejo paia podei inedialanenle
aviai-ne. AqueIa oiden e ieconendao puseian-ne en laIanos de desole-
decei, poi ne paiecei inpossveI que ne duiasse lanlos dias a vida ausenle de
Lucinda, e nais lendo-a deixado con a liisleza que j conlei. Lnlielanlo,
oledeci cono seivo fieI, salendo len sei a cusla da sade. Ao quailo dia,
chegou a piocuiai-ne un honen con una caila, que, peIa Ielia do soliesciilo,
de iepenle conheci vii de Lucinda. Alii-a soliessaIlado, enlendendo que no
podia deixai de sei coisa giande a que a oliigava a escievei-ne, eslando
ausenle, poique piesenle poucas vezes o fazia. Anles de I-Ia, peigunlei ao
poiladoi quen Iha havia dado, e que lenpo gaslaia no caninho. Respondeu-
ne que, passando casuaInenle poi una iua da cidade, a hoia do neio-dia, una
senhoia nuilo foinosa o chanaia de una janeIa, con os oIhos cheios de
Igiinas, dizendo-Ihe a loda a piessa: Iino, se sois ciislo, cono paieceis,
peIo anoi de Deus vos peo que Ieveis Iogo Iogo esla caila ao Iugai e a pessoa
que a vai no soliesciilo, e que e len conhecida, nisso faieis un giande seivio
a Nosso Senhoi, e paia nais conodanenle o podeides fazei, lonai o que vai
nesle Ieno. L, dizendo aquiIo, ne aliiou da janeIa alaixo un Ieno, onde
vinhan alados cen ieis, e esle aneI de ouio, junlanenle con essa caila. Sen ne
espeiai iesposla, fugiu Iogo da janeIa, nas lendo-ne piineiio vislo apanhai a
caila e o Ieno. Respondi-Ihe, poi sinais, que Ihe oledeceiia. Ioi isso, vendo-ne
lo len pago do lialaIho que ia fazei, e conhecendo, peIo soliesciilo, que o
iecado eia paia vs, poique eu nuilo len vos conheo, Senhoi, e ainda poi
cina oliigado das Igiinas daqueIa foinosa senhoia, no quis fiai-ne de oulia
pessoa, e vin eu pipiio fazei-Ihe a enliega, e en dezasseis hoias, que lanlas h
que ieceli o iecado, paIniIhei o caninho que saleis, que e de dezoilo Ieguas.
Lnquanlo o agiadecido e novo coiieio ne ieIalava aquiIo ludo, eslava eu
soliessaIlado da novidade, e lienendo-ne as peinas, que naI ne podia lei en
pe. Alii a caila e Ii o seguinle:

A paIavia que D. Ieinando vos deu de que faIaiia a vosso pai paia eIe
faIai ao neu, cunpiiu-a nuilo nais a seu goslo do que en pioveilo vosso.
Salei, Senhoi, que eIe ne pediu poi esposa paia si, e neu pai, seduzido da
vanlagen que en seu enlendei vos Ieva D. Ieinando, lo deveias Ihe conveio
na iogaliva, que en dois dias se h-de ceIeliai o desposiio lo secielanenle e
a ss, que as nicas leslenunhas seio o Ceu, e aIgunas pessoas da casa.
Inaginai cono eslaiei, vede se ne no deveis acudii, e se vos ano ou no, o
xilo de ludo vo-Io dai a conhecei. Iiaza a Deus que esla caila vos seja
enliegue, anles de eu o sei a quen lo naI sale guaidai a fe pionelida.

Ioi islo a sulslncia da caila, que ne fez pi Iogo a caninho, sen espeiai
poi nais iesposlas nen dinheiios, que len cIaianenle via j, que no eia a
conpia dos cavaIos, seno s a nsia de pieenchei o seu goslo o que oliigava
D. Ieinando a enviai-ne a seu iino. O despeilo que se ne acendeu conlia o
faIso anigo, e o lenoi de peidei o lesouio gianjeado a cusla de lanlos anos de
desejos e seivios, deian-ne asas, pois foi quase voando que ao seguinle dia
cheguei ao neu Iugai, a hoia juslanenle nais pipiia paia faIai con Lucinda.
Lnliei fuilivanenle, deixando a nuIa en casa do lon honen que ne Ievaia a
nensagen, e lo a piopsilo cheguei que Iogo vi a Lucinda posla as giades
leslenunhas dos nossos anoies. Conheceu-ne eIa lo de iepenle, cono eu a
eIa, nas quo diveisos un e oulio! Quen h no nundo que se possa galai de
lei peneliado o confuso pensanenlo e nudveI condio de una nuIhei`
Ninguen deceilo. Assin que Lucinda ne viu, disse-ne: - Caidenio, achas-ne
veslida de noiva, j ne eslo espeiando na saIa D. Ieinando, o liedo, neu pai, o
anlicioso, e oulias leslenunhas que nais depiessa o ho-de sei da ninha
noile, que de seneIhanle enIace. No le peiluiles, queiido, nas piocuia achai-
le piesenle a esle saciifcio, se eu o no pudei inpedii con as ninhas iazes,
una adaga Ievo ocuIla, que liiunfai das vioIncias nais iesoIulas, dando fin a
ninha vida, e evidenciai a fiineza que le guaidei, e conseivo ale ao fin.
Respondi-Ihe confuso e a piessa, poi lenei ne faIlasse o lenpo paia Ihe
iespondei: Senhoia, faan vossas olias saii veidadeiias essas paIavias, se Ievas
adaga paia leu ciedilo, espada Ievo eu lanlen paia con eIa le defendei, ou
paia ne aiiancai a vida, se a soile conlia nin se decIaiai. Cieio que eIa no
chegou a ouvii-ne ludo, poique sendo que a chanavan a piessa, poique o
noivo eslava espeiando. Con islo se fechou a noile da ninha liisleza, lianon-
lou o soI da ninha feIicidade, peidi o Iune dos oIhos e do enlendinenlo. No
aceilava paia enliai en casa deIa, nen novei-ne podia. Consideiando, poien,
quanlo a ninha piesena eia necessiia paia o que no caso podeiia sucedei,
aninei-ne o nais que pude, e peneliei. Cono conhecia len lodas as enliadas e
sadas, con o aIvoiolo que I poi denlio ia, ninguen iepaiou en nin, e live
nodo de ne coIocai no vo de una janeIa da nesna saIa, coilinada de
lapeaiias, poi enlie as quais podia, sen sei vislo, descoliii quanlo se passasse.
Quen podeiia agoia dizei os soliessaIlos desle coiao enquanlo aIi ne
conseivei` Os pensanenlos que ne ocoiieian` As consideiaes que fiz, que
foian lanlas e lais, que nen se poden iefeiii nen e len que se iefiian` asla,
que sailais, que o noivo enliou na saIa sen nais conposluia que o seu liaje do
coslune. Vinha-Ihe poi padiinho un piino coiino de Lucinda, e en loda a
saIa no havia pessoa de foia, seno os ciiados da casa. Denlio en pouco, saiu
de una cnaia Lucinda, aconpanhada da ne, e de duas donzeIas suas, lo
len adeieada e conposla, cono a sua quaIidade e foinosuia conpelia, sendo
eIa o exlieno da gaIa e lizaiiia coiles. O neu enIevo no ne deixou nolai o
que liazia veslido, s pude vei que as coies eian encainado e lianco, ieIuzindo
a pediaiia e jias do loucado e de lodo o vesluiio, e ieaIando poi cina de
ludo a leIeza singuIai dos seus Iouios caleIos, lais liiIhavan eIes en conpe-
lncia con as pedias pieciosas, e con as Iuzes de qualio lochas que na saIa
eslavan, que ainda se Ihes avanlajavan. Ah! neniia noilaI, peiluiladoia do
neu descanso! Iaia que seive eslaies-ne Ienliando agoia a inconpaiveI
Iindeza daqueIa adoiada ininiga` No sei neIhoi que ne iepiesenles,
neniia ciueI, o que eIa enlo fez, paia que, incilado de lo nanifeslo agiavo,
piocuie, j que no pode sei a vingana, ao nenos o noiiei` No vos canseis
Senhoies, de ne ouvii eslas digiesses, pois no e a ninha pena das que poden
e deven conlai-se sucinlanenle, cada ciicunslncia deIa ne paiece digna de
un Iaigo discuiso.
A islo Ihe iespondeu o cuia que no s se no cansavan de ouvi-Io, seno
que nuilo saloi achavan naqueIas nesnas ninudncias, poi seien lais, que
no neiecian sei deixadas en siIncio, sendo lo dignas de aleno cono o
piincipaI da naiialiva.
- Digo pois - piosseguiu Caidenio - que, eslando lodos na saIa, enliou o
cuia da fieguesia, e, lonando aos dois peIa no, paia fazei o que en laI aclo se
iequei, ao dizei: Queieis, Si.a Lucinda, ao Si. D. Ieinando aqui piesenle, paia
vosso Ieglino esposo, cono nanda a Sanla Madie Igieja` Lu Iancei a calea e
pescoo paia foia das coilinas, e con alenlssinos ouvidos e aIna peiluilada
ne pus a esculai o que Lucinda iespondeiia. Una paIavia deIa ia sei a senlena
da ninha vida ou noile. Oh! quen se alieveia enlo a liadai: Ah! Lucinda,
Lucinda! OIha que fazes, consideia o que deves, oIha que es ninha, e no podes
sei de oulio, iepaia que en dizendo sin nalasle-ne de iepenle. Ah! liaidoi D.
Ieinando, iouladoi da ninha gIiia, neu assassino! Que queies` Que pielen-
des` Consideia que no podes ciislnenle chegai a calo dos leus desejos,
poique Lucinda e ninha esposa, e eu sou seu naiido. Ah! Iouco de nin!
Agoia que eslou ausenle e Ionge do peiigo, e que digo o que devia fazei e no
fiz, agoia, depois de deixai ioulai a ninha caia pienda, e que naIdigo ao
iouladoi, de quen ne pudeia lei vingado, se paia isso livesse coiao, cono o
lenho paia ne queixai. Lnfin, j que enlo fui colaide e nescio, no e nuilo
que noiia agoia coiiido, aiiependido e Iouco. Lslava o cuia espeiando a
iesposla de Lucinda, que se deleve un lon espao en d-Ia, e, quando eu
pensei, que aiiancava a adaga paia seu ciedilo, ou soIlava a Ingua paia
piofeiii aIguna veidade ou desengano, que en neu pioveilo iedundasse,
ouo-Ihe dizei con voz desnaiada e fiaca: Sin, queio. O nesno disse D.
Ieinando, e, dando-Ihe o aneI, ficaian Iigados en Iao indissoIveI. Chegou o
desposado a aliaai a sua esposa, e eIa, pondo a no solie o coiao, caiu
desnaiada nos liaos da ne. Resla agoia dizei quaI eu fiquei, vendo con
aqueIe sin desfeilas as ninhas espeianas, faIseadas as paIavias e pionessas de
Lucinda, desanpaiado, en neu enlendei, de lodo o favoi ceIesle. AIvoiolaian-
se lodos con o deIquio de Lucinda, e, desapeilando-Ihe a ne o seio, paia Ihe
dai ai, neIe se descoliiu un papeI fechado, que D. Ieinando lonou Iogo, e se
ps a Iei a Iuz de una das lochas. Acalada a Ieiluia, senlou-se nuna cadeiia,
con a no na face, con noslias de honen nuilo pensalivo, sen acudii aos
ienedios, que a sua esposa se fazian, paia que se iecoliasse do desnaio. Lu,
vendo aIvoiolada loda a genle de casa, avenluiei-ne a saii, quei fosse vislo
quei no, deleininado, no caso de ne veien, a fazei un desalino laI, que lodos
chegassen a enlendei a ninha jusla indignao no casligo do faIso D.
Ieinando, e lanlen da inconslncia da liaidoia. Ioien a ninha soile, que
paia naioies naIes se os h, ne devia ieseivai, oidenou, que naqueIe ponlo ne
soliasse o enlendinenlo, que de enlo paia c ne len faIlado, e assin, sen
queiei lonai vingana dos neus naioies ininigos (que, poi eslai lo foia de
acoido, fciI ne foia lona-Ia), quis execulai en nin a pena que eIes neiecian,
e poivenluia que con naioi iigoi do que con eIes usaia, se enlo os nalasse. A
noile que se iecele iepenlina depiessa acala as penas, nas a que se diIala con
loinenlos esl nalando, sen acalai a exislncia. Lnfin, sa de casa, e loinei-ne
a do honen onde linha deixado a nuIa. Mandei-a apaieIhai, nonlei-a sen ne
despedii, e sa da cidade sen ousai, cono oulio Lolh oIhai paia lis. Quando
ne vi no canpo, sozinho, encoleilo peIo escuio da noile, e convidado peIo seu
siIncio a queixai-ne, sen iespeilo ou nedo de sei esculado nen conhecido,
soIlei a voz en lanlas naIdies a Lucinda e D. Ieinando, cono se con eIas
salisfizesse o agiavo que ne havian feilo. Dei-Ihe apodos de ciueI, ingiala,
faIsa e desagiadecida, e solieludo de anliciosa, pois a iiqueza do neu ininigo
Ihe linha fechado os oIhos, paia se ne ioulai, e enliegai-se aqueIe con quen
nais IileiaI e fianca a foiluna se havia nosliado. No neio das loiienles
daqueIas naIdies e vilupeiios, descuIpava-a ainda assin, dizendo que no
eia nuilo, que una donzeIa senpie iecoIhida en casa de seus pais, acoslu-
nada a oledecei-Ihes, livesse queiido condescendei con o seu goslo, pois Ihe
davan poi esposo un cavaIeiio lo piincipaI, lo iico, e lo genliI-honen, que,
se o no quisesse iecelei, se deveiia pensai deIa ou que no linha juzo, ou que
linha noulia paile calivo o coiao, o que ludo iedundaiia en nenoscalo da
sua fana. Dislo saIlava Iogo paia oulia ideia, dizendo: que ainda que eIa liveia
dilo, paia se iessaIvai, sei eu j seu esposo, os seus no Ihe achaiian a eIeio
lo n, que no neiecesse descuIpa, pois anles de se apiesenlai D. Ieinando,
no podeiian eIes pipiios desejai iacionaInenle neIhoi esposo do que eu
paia sua fiIha, e que assin len pudeia eIa, anles de vii a exlienidade de
enliegai a sua no, dizei, que eia j ninha, poique en Iance laI no seiia eu
quen Ihe desnenlisse essa inveno. Ioi deiiadeiio concIu, que pouco anoi,
pouco juzo, nuila anlio, e desejo de giandezas, a linhan feilo esquecei das
paIavias con que ne enganaia paia as ninhas espeianas e honeslos desejos.
Neslas Ianenlaes e inceilezas, caninhei o ieslo da noile, e achei-ne ao
ananhecei as alas desla seiia, poi onde ne adianlei nais lis dias poi
descaninhos senpie a nais, ale que cheguei a uns piados, no sei paia que
Iado deslas nonlanhas, onde peigunlei a uns guaidadoies paia onde eia o nais
liavio deslas seiias. Disseian-ne que paia esla landa. Iaia eIa ne diiigi Iogo,
con leno feila de no acalai noulia paile a ninha vida nelido poi eslas
aspeiezas. A nuIa en que eu vinha caiu de cansao e de fone, ou (o que nais
cieio) poi se apailai de lo inliI caiga cono Ihe eu eia. Iiquei a pe, sucunlido
a Naluieza, consunido de fone, sen lei, nen ne ocoiiei piocuiai quen ne
socoiiesse. Assin peinaneci no sei quanlo lenpo eslendido poi leiia. Ao
calo, Ievanlei-ne sen fone, e achei junlo a nin aIguns calieiios, que foian
sen dvida os que ne ienediaian na ninha niseiia. DeIes e que eu ouvi o
eslado en que deian conigo, a dizei lanlos dispaiales, que len nosliava
liazei o juzo a nonle. De enlo paia c, sinlo eu pipiio en nin, que nen
senpie ieguIo ceilo, seno que ando lo desnediado e sonenos, que fao niI
despiopsilos, iasgo o falo, vozei poi eslas soIedades, anaIdioo a ninha soile,
e iepilo en vo o none senpie adoiado da ninha ininiga, sen ne Ienliai
enlo nais que fazei poi acalai a vida naqueIa vozeiia. Quando lono en nin,
acho-ne lo cansado e nodo, que naI ne posso novei. A ninha noiada, nais
salida, e o oco de un solieiio, suficienle agasaIho desle coipo niseiveI. Os
vaqueiios e calieiios que andan poi eslas seiianias ne suslenlan poi caii-
dade, pondo-ne a conida peIos caninhos, e peIas penhas poi onde enlenden,
que podeiei acaso liansilai e dai con eIa. IaIla-ne, e veidade, o juzo paia a
conhecei, nas a necessidade naluiaI ne diz sei nanlinenlo, e ne aviva desejo
de apelec-Io, e vonlade paia o lonai. Oulias vezes, segundo eIes ne conlan,
quando ne lonan con juzo, saIlo-Ihes ao caninho e os ioulo a foia, ainda
que eIes no queiian dai de loa vonlade, que j paia isso no liazian do Iugai
as naIhadas. Desla naneiia vou passando os ieslos da niseiveI exislncia ale
que o Ceu seja seivido conduzi-Ia ao descanso Ilino, ou de no chanai a
Ienliana, paia que a eIa ne no lonen a foinosuia e liaio de Lucinda, e o
agiavo de D. Ieinando. Se Deus laI ne concede sen ne liiai a vida, eu apIicaiei
o pensanenlo a discuisos de nais pioveilo. A no sei assin, no h seno iogai
a Iiovidncia que lenha d da ninha aIna, que eu en nin no sinlo vaIoi nen
foia paia liiai o coipo desla eslieileza, en que poi neu goslo o quis pi. Aqui
esl, Senhoies neus, a anaiga hisliia da ninha desgiaa. Dizei-ne agoia se
a achais laI, que se possa iecoidai con nenos senlinenlo que o neu, no vos
canseis en aconseIhai-ne o que a iazo vos nosliai poi lon paia neu
ienedio, poique lanlo h-de apioveilai conigo, cono apioveila o cuialivo
ieceilado poi un nedico de fana ao enfeino que iecuse iecel-Io. No queio
sade sen Lucinda, e cono eIa gosla de sei de oulio, sendo, ou devendo sei
ninha, deixen-ne goslai a nin de sei da desvenluia, podendo sei da
feIicidade. LIa quis con a sua nudana loinai eslveI a ninha peidio, eu
queieiei, en piocuiai peidei-ne, salisfazei a sua vonlade. Apiendeio os
vindouios, que a nin s faIlou o que a lodos os desdilados solia: a eIes
cosluna sei consoIao a ceileza de no podeien aIcan-Ia, e en nin e causa
de novos senlinenlos e naIes, poique ale penso, que nen con a noile se ne
ho-de acalai.
Aqui leininou Caidenio a sua esliiaada faIa, hisliia lo anoiosa, cono
desasliada, e ao lenpo en que j o cuia se eslava piepaiando paia Ihe piopoi
aIgunas paIavias de confoilo, veio-Ihe ao ouvido una voz que o alaIhou, a
quaI dizia o que adianle se conlai.




*#-"+ 10&"(+

.&!/(0*+ SS-###

123 45646 76 :9M6 3 6D567TM3C 6M3:4256 B2837;76 :6 A3BA6 B3556 69 8256
3 69 O65O3;59


Dilosos e feIicssinos lenpos, en que ao nundo veio o lo audaz
cavaIeiio D. Quixole de La Mancha peIa sua nuilo honiada deleininao de
iesliluii ao nundo a j quase esquecida oiden de cavaIaiia andanle!
Saloieanos ns agoia, nesla idade lo faIla de passalenpos aIegies, a douia
de eslainos Iendo a sua veidadeiia hisliia, e os conlos que neIa se liavan
cono episdios, esles en loa paile no so nenos agiadveis, ailificiosos, e
veidadeiios, que a nesna hisliia.
Conla eIa, piosseguindo o seu loiluoso fio, que lanlo cono o cuia
coneava de piepaiai-se paia consoIai a Caidenio, o alaIhou una voz, que Ihe
chegou aos ouvidos, e que en lons nagoados se Iaslinava assin:
- Ai, Deus! Sei possveI lei eu j achado Iugai, en que sepuIle a ocuIlas
esle coipo, que lo solieposse vou aiiaslando` Lspeio que sin, se ne no
nenle a soIedade que eslas seiias ne afianan. Ai desdilosa! Quo nais
agiadveI conpanhia no faio eslas penhas e noilas ao neu senlinenlo, pois
ne piopoicionaio conunicai eslas queixas con o Ceu, e no a ciialuias
hunanas! Na Teiia j no h con quen se possa lonai conseIho nas inceilezas,
aIvio nos queixunes, nen ienedio na desgiaa.
Tudo islo ouviian dislinlanenle o cuia e os nais que aIi eian, e poi Ihes
paiecei, que peilo daIi eslava a pessoa que lais queixas piofeiia, se Ievanlaian
paia ii lei con eIa. No linhan andado vinle passos, quando de lis de un
penhasco viian senlado ao pe de un fieixo un nancelo enliajado a Iaviadoia,
ao quaI, poi eslai con a calea laixa, a Iavai os pes nun iegalinho, no
pudeian inedialanenle divisai o ioslo. Apioxinaian-se-Ihe lo caIados, que
no foian deIe piessenlidos, de alenlo que eslava na sua Iavagen dos pes, e
lais eian eIes, que no paiecian seno dois pedaos de puio ciislaI enlie as
oulias pedias da coiienle. MaiaviIhou-os a aIvuia e Iindeza daqueIas pIanlas,
que no paiecian feilas a pisai loiies, nen a seguii aiados e lois, cono
incuIcava o vesluiio do dono. Assin, vendo que no linhan sido poi oia
senlidos, o cuia, que ia adianle, fez sinaI aos oulios dois paia que se
agachassen e escondessen poi lis de uns pedaos de penha que aIi havia.
Assin o execulaian lodos, iepaiando con aleno paia o que o noo fazia.
Tiazia esle un ioupozinho paido de duas alas, nuilo len cingido ao
coipo con una loaIha lianca. Tiazia uns caIes e poIainas de pano paido, e na
calea una goiia lanlen paida. As poIainas linha-as Ievanladas ale neia
peina, que na aIvuia Ienliava aIalaslio.
Acalados de Iavai os foinosos pes, enxugou-os con un Ieno da calea,
o quaI liiou da goiia, e, quando j ia paia ieliiai-se, eigueu o ioslo, con o que
liveian Iugai os que o eslavan oIhando de descoliii una foinosuia
inconpaiveI, e laI, que Caidenio disse laixinho paia o cuia:
- Lsla, cono no e Lucinda, no e ciialuia hunana, deve sei poi foia
divindade.
O noo liiou a goiia, e, sacudindo a calea paia una e oulia paile,
coneou a espaIhai os caleIos, que len pudeian aos do SoI fazei inveja.
Conheceian enlo, que o suposlo islico no eia seno nuIhei, e ninosssina,
peIo nenos, a nais foinosa que anlos eIes con seus oIhos janais linhan vislo.
Oulio lanlo encaieceiia Caidenio, se no conheceia Lucinda, cuja Iindeza, cono
eIe depois decIaiou, eia a nica paia se conpaiai aqueIa. Os caleIos conpiidos
e Iouios no s Ihe coliian as coslas, nas loda en deiiedoi a veIavan, lanlo
que, afoia os pes, nada de lodo o coipo Ihe apaiecia. Iaia os aIisai seiviian de
penle nos, que en liancuia ainda aos pes se avanlajavan.
Todo aqueIe conjunlo aciescenlava ainda nos lis especladoies a
adniiao e o desejo de saleien quen fosse. Ioi isso se deIileiaian a
apaiecei.
Ao novinenlo que fizeian paia se eiguei, aIou a genliI noa a calea, e,
aiiedando dos oIhos os caleIos con as nos anlas, piocuiou vei de onde o
iudo piovinha. Tanlo que os descoliiu ps-se en pe, e, sen se delei a caIai-
se, ou iecoIhei os caleIos, apanhou nuilo a piessa un voIune cono de ioupa,
que junlo Ihe eslava, e quis pi-se en fugida, cheia de peiluilao e
soliessaIlo. Mas seis passos no leiia ainda dado, quando, no Ihe podendo
nais os deIicados pes con a aspeieza das pedias, se deixou caii. Coiieian paia
eIa os lis, sendo o cuia o piineiio que Ihe faIou, dizendo:
- Delende-vos, Senhoia, quen quei que sejais. Os que vedes aqui s
anlicionan seivii-vos. No h poique vos fujais, nen vs podeis coiiei assin
descaIa, nen ns oulios consenlii-vo-Io.
A nada dislo eIa iespondia paIavia, a podei de alnila e confusa.
Chegados pois, a eIa, o cuia, liavando-Ihe da no, piosseguiu:
- Os vossos caleIos Senhoia, len eslo desnenlindo o vosso liaje. Do
pouco lono no deven sei as causas de se lei a vossa Iindeza disfaiado en
vesluiio lo indigno, e en lo funda soIedade cono esla. Dila foi que vos
achssenos, seno paia dainos ienedio aos vossos naIes, ao nenos paia vos
ajudai con aIgun lon conseIho. No h desvenluia lo cansada, nen lo
posla no calo, enquanlo no degeneia en noile, que deva esquivai-se a un
aIvilie ofeiecido con lon nino. Ioilanlo, Senhoia, ou Senhoi, ou o que nais
quiseides sei, loinai a vs do soliessaIlo que a nossa piesena vos causou, e
conlai-ne o vosso caso, seja quaI foi. Todos e cada un de ns vos
aconpanhaienos, ao nenos no senlinenlo dos vossos lialaIhos.
Lnquanlo o cuia assin discoiiia, eslava eIa cono foia de si, oIhando paia
lodos sen loquejai. Dava poi Ionge a Ienliai un sfaio aIdeo, a quen de
iepenle se noslian coisas iaias, que eIe nunca viu, nas, ieconeando o cuia
nais iazes ao nesno piopsilo encaninhadas, eIa, dando un piofundo
suspiio, queliou o siIncio, e disse:
- Una vez que o soIiliio deslas seiias no laslou paia ne escondei, e
esles neus caleIos desnenlen enganos, poi de nais foia fingii eu poi nais
lenpo o que vs s poi coilesia nosliaieis aciedilai. Islo suposlo, agiadeo-
vos Senhoies, os vossos ofeiecinenlos, lanlo, que poi eIes ne juIgo oliigada a
salisfazei-vos en ludo que ne pedis, se len que leno, que a naiiao das
ninhas desdilas vos cause, aIen da conpaixo, desconsoIo no pequeno,
poique afinaI nen alinaieis ienedio paia o que padeo, nen consoIaes que
no suavizen. Apesai de ludo islo, e paia que I poi denlio dos vossos juzos
no ande eslienecida a ideia da ninha honia, poi saleides j que sou nuIhei,
noa, sozinha, e nesle liaje, coisas lodas (e laslava quaIquei deIas) paia
aiiaslai una iepulao, devo enfin dizei-vos o que len quiseia caIai-vos, se
ne foia possveI.
Tudo islo disse sen se inleiionpei, con faIa lo pionla e voz lo suave,
que no nenos naiaviIhou poi disciela, do que j naiaviIhaia poi foinosa.
Ian ieileiai pionelinenlos e iogalivas paia que salisfizesse o pionelido,
quando eIa, sen se fazei nais iogai, caIando-se con loda a honeslidade, e
apanhando as nadeixas, se assenlou nuna pedia, ficando os lis en deiiedoi,
e, foicejando paia iepiinii Igiinas, que aos oIhos Ihe acudian, con voz
seiena e sonoia coneou desla naneiia a sua hisliia:
- H nesla AndaIuzia un Iugai, de onde lona none un duque, dos que
chanan Ciandes de Lspanha. Ten eIe dois fiIhos, o nais veIho, heideiio do
seu eslado, e dos seus lons coslunes lanlen (segundo paiece), e o nais novo,
heideiio no sei de qu, se no foi das liaies de eIido, e dos enlusles de
CaIaIo. Desle duque so vassaIos neus pais, huniIdes de geiao, poien lo
iicos dos lens da foiluna, que, se o nascinenlo Ihos iguaIasse, nen eIes leiian
nais que desejai, nen eu leneiia nunca vei-ne na desgiaa en que ne vejo.
TaIvez que a ninha pouca venluia s nascesse da que lanlen Ihes faIlou a eIes
poi no nasceien iIuslies. Veidade e que no so lo huniIdes, que se devan
enveigonhai do seu eslado, nen lanlen lo aIlos, que ne liien a cisna en
que eslou de sei a ninha desgiaa efeilo da sua huniIdade. Ln suna: so
Iaviadoies, genle ch sen ndoas na geiao, e (cono se cosluna dizei)
ciislos-veIhos e ianosos, nas no lo ianosos, que a sua iiqueza e nagnfico
lialo Ihes no v a pouco e pouco adquiiindo none de fidaIgos e cavaIheiios,
ainda que a naioi iiqueza e nolieza de que eIes se piezavan eia leien-ne poi
fiIha. Ioi no leien oulio nen oulia que deIes heidasse, cono poique eian
pais, e pais exlienosssinos, eia eu una das nais iegaIadas fiIhas que janais
houve. Lu o espeIho en que se ievian, o loido da sua veIhice, e o aIvo de
lodas as suas anlies, que se Ievanlavan ale ao Ceu. Dessas anlies, poi lo
sanlas que eian, no disciepavan as ninhas nen un liI, lo senhoia eia eu dos
seus coiaes, cono dos seus haveies, poi nin se iecelian e despedian os
ciiados, a conla das senenleiias e coIheilas coiiia loda poi ninha no, das
noendas de azeile, das Iagaiadas de vinho, do gado naioi e nenoi, dos
coIneais, finaInenle, de ludo aquiIo que un Iaviadoi opuIenlo, cono neu pai,
deve lei, e len, a adninisliao fazia-a eu. Lia a noidona e senhoia, con lanlo
desveIo neu, e lo a seu conlenlo, cono no posso encaiecei. Os pedaos que
no dia ne soliavan desles Iavoies, depois de lei dado a devida aleno aos
naioiais ou capalazes, e a oulios joinaIeiios, enlielinha-os en exeiccios, que as
donzeIas so lo Icilos cono necessiios, lais cono os de aguIha e de aInofada,
e a ioca nuilas vezes, e quando, paia espaiiecei, inleiionpia esles exeiccios,
iecoiiia ao enlieleninenlo de Iei aIgun Iivio devolo, ou a locai una haipa,
poique a expeiincia ne linha ensinado sei a nsica una suavizadoia dos
ninos aIleiados, e un aIvio paia os lialaIhos do espiilo. TaI eia a vida que
eu Ievava en casa de neus pais. Se lo poi nido a conlei, no foi poi
oslenlao, nen poi aIaido de iiquezas, nas s paia que se ieconhea quanlo
sen cuIpa ca daqueIe lon eslado nesle en que hoje ne vejo. L o caso que,
passando eu a vida en lanlas ocupaes, e nun laI iecalo, que se podia
conpaiai ao de un nosleiio, sen sei visla (supunha eu) de pessoa aIguna,
afoia os ciiados de casa (poique os dias en que ia a nissa eia lo de
nanhzinha, lo aconpanhada de ninha ne e de ciiadas, e loda eu lo
coleila e iecalada, que apenas via poi onde punha os pes), apesai de ludo
aquiIo, os oIhos do anoi, ou da ociosidade, poi neIhoi dizei, que so nais que
oIhos de Iince, descoliiian-ne enlie as oulias coilejadas de D. Ieinando que
assin se chana o fiIho nais novo do duque de quen j vos faIei.
Ao none, apenas piofeiido, de D. |crnandc, nudou-se a Caidenio a coi do
ioslo, e coneou a suai, con lo giande aIleiao, que, iepaiando neIe o cuia e
o laileiio, leneian sei-Ihe chegado aIgun daqueIes alaques de Ioucuia, de
que j linhan nolcia. Mas Caidenio o que s fez foi conlinuai a liessuai, poien
quielo, con os oIhos filos na Iaviadoia, inaginando quen eIa eia.
Lsla, sen iepaiai, piosseguiu a sua hisliia, dizendo:
- Apenas ne linha avislado, quando (segundo eIe depois conlou) ficou lo
possudo de anoies neus, quanlo as suas olias o deian a enlendei. Mas, paia
alieviai o sen-fin das ninhas desdilas, queio passai en siIncio as diIigncias
que D. Ieinando fez paia ne decIaiai a sua vonlade. Suloinou loda a genle da
ninha casa, deu e ofeieceu ddivas e neics a neus paienles, lodos os dias
eian de fesla e iegozijo na ninha iua, de noile, ninguen podia pegai no sono,
con as nsicas, os liIheles que ne vinhan a no, sen eu salei cono, eian
infinilos, cheios de nanoiadas fiases e ofeiecinenlos, con nenos Ielias que
pionessas e juias. Tudo aquiIo no s ne no aliandava, nas ale ne enduiecia
de naneiia, cono se piovieia de ininigo noilaI. Tudo que eIe fazia paia ne
ieduzii a sua vonlade iedundava-Ihe senpie no efeilo conliiio, no eia poi
ne desagiadai a genliIeza de D. Ieinando, nen poi achai denasiadas as suas
finezas, poique en veidade ne dava no sei que conlenlanenlo vei-ne lo
queiida e eslinada de cavaIeiio lo piincipaI, e no ne desconlenlava do que
eIe escievia en neu Iouvoi (que nesle pailicuIai, poi feias que sejanos, lenho
paia nin que lodas as nuIheies nos Iisonjeanos quando nos ouvinos ceIeliai
de lonilas). A ludo, poien, iesislia a ninha honeslidade, e os conseIhos
incessanles de neus pais, j enlo conhecedoies e ceilos das pielenses de D.
Ieinando, que adniia se eIe pipiio j se no inpoilava de que lodo o nundo
Ihas soulesse! Repelian-ne neus pais, que a honia deIes peinanecia confiada
loda na ninha viilude, e que ne Ienliasse da dislncia que ia de nin a D.
Ieinando, piova cIaia de que os seus desejos, poi nais que os eIe disfaiasse,
nais se encaninhavan ao seu goslo, que a neu pioveilo, e que, se eu quisesse
pi de aIgun nodo esloivo, que o descoioasse daqueIa inpeidoveI leina,
eIes ne casaiian sen diIao con quen eu nais Ievasse en goslo, ou fosse do
nosso Iugai, ou dos ciicunvizinhos, que paia ludo Ihes davan confiana o seu
caledaI e a ninha fana. Con eslas pionessas e con a veidade que as
aconpanhava, ne ia eu foilaIecendo paia iesislii, nunca janais iespondi a D.
Ieinando paIavia, que Ihe nosliasse, nen poi sonlias, espeiana de ne
aIcanai. Todos esles iecalos neus, que a eIe se devian figuiai desdens, cieio
que ainda avivaian nais o seu apelile desoneslo, que oulia coisa no eia o
afeclo que ne eIe encaiecia. A lei sido veidadeiio, no vos eslaiia eu agoia
conlando islo, nen haveiia de que ne queixai. Soule afinaI D. Ieinando, que
neus pais andavan en diIigncias de ne casai, paia Ihe liiaien a eIe loda a
espeiana de ne possuii, ou, peIo nenos, paia eu lei nais quen ne guaidasse.
Que faiia con laI novidade D. Ieinando` Ides sal-Io. Una noile, eslando eu
no neu aposenlo con a conpanhia nica de una donzeIa do neu seivio, con
as poilas len fechadas paia acauleIai quaIquei peiigo, no sei nen inagino
cono, no neio desles iesguaidos, e na soIido de lananho enceiio, vejo-o
dianle de nin. TaI foi a ninha peiluilao, que ne fugiu a visla e a faIa, no
podia giilai poi socoiio, nen eIe, cieio eu, no consenliiia. Chegou-se Iogo a
nin, e, lonando-ne enlie os liaos (cono havia eu de ne defendei na
luilao daqueIe iepenle`) coneou a dizei-ne lais coisas, que no sei cono e
possveI, que se invenlen, con as Igiinas e suspiios do liaidoi se aciedilavan
os seus dizeies. Lu poliezinha! Lu enlie os neus desanpaiada, inexpeiienle de
seneIhanles apuios, conecei, no sei cono, a lei poi sinceias lodas aqueIas
faIsidades, nas no lanlo, ainda assin, que ne alaIassen a conpadecei-ne
iepieensiveInenle de lanlos exlienos de Igiinas e genidos. Iassado o
piineiio soliessaIlo, iecoliei aIgun lanlo o espiilo anoilecido, e, con nais
nino do que eu pipiia pensei que livesse, Ihe disse: Se eu esliveia, cono
eslou, senhoi, nos vossos liaos, nos de un Ieo feioz, e ne ceilificassen de
que Ihes escapaiia en dizei ou fazei fosse o que fosse en piejuzo da ninha
honeslidade, lo inpossveI ne foia isso, cono ne foi inpossveI deixai de ne
poilai cono ne poilei. Tendes o neu coipo calivo enlie os vossos liaos, e eu
lenho a ninha aIna seguia con os neus lons piopsilos, so eIes lo oulios
dos vossos, cono veieis, se, leinando, quiseides vioIenlai-ne. Sou vossa
vassaIa, nas no vossa esciava, a nolieza do vosso sangue no len nen deve
lei Iicena paia desoniai a huniIdade do neu. Sou viI e Iaviadoia, nas nen
poi isso ne apiecio en nenos do que vs vos eslinais poi senhoi e cavaIheiio.
Conigo no ho-de apioveilai as vossas foias, nen vaIei as vossas opuIncias,
nen as vossas paIavias ho-de Iogiai seduzii-ne, nen suspiios e Igiinas
enlenecei-ne. Se aIguna deslas coisas que digo a visse nun esposo escoIhido
poi neus pais, a sua vonlade seiia dciI a ninha, cono ficava con honia, ainda
que sen goslo, de giado enliegaiia o que vs, senhoi, agoia con lanlo esfoio
anlicionais. Digo ludo islo, poique no h cuidai, que de nin aIcance coisa
aIguna quen no foi neu Ieglino esposo. - Se nisso esl a lua dificuIdade,
leIssina Doioleia - (assin se chana esla desdilada) - disse o desIeaI cavaIeiio -
desde aqui le dou con esla no a ceileza de o sei leu, lono poi leslenunhas os
Ceus, a que nada se esconde, e esla inagen de Nossa Senhoia que lens aqui.
Quando Caidenio Ihe ouviu, que se chanava Doioleia, loinou de novo
aos seus soliessaIlos, e acalou de se confiinai no que j supuseia, nas no
quis inleiionpei a naiialiva, desejoso de salei en que paiava o que eIe j
quase salia, s disse:
- Qu, Senhoia! Doioleia e o vosso none` De una Doioleia j eu ouvi
faIai, que laIvez en ponlos de desgiaa vos no fique alis. Iiosseguiu, lenpo
vii, en que vos diga coisas, que ho-de assonliai lanlo cono Iaslinai-vos.
Iez Doioleia iepaio nas paIavias de Caidenio, e en seu liajai
exliavaganle e niseiveI, e Ihe iogou, que, se poi acaso salia aIguna coisa
locanle a eIa, Iha dissesse Iogo, poique, se aIguna coisa loa Ihe linha ficado na
desgiaa, eia o nino paia sofiei quaIquei novo infoilnio, peIa peisuaso de
que nenhun podia j chegai aos acluais, quanlo nais aciescenl-Ios.
- No peideiei eu lenpo Senhoia - iespondeu Caidenio -, en dizei-vos o
que penso, se o que penso no e eiiado, nas no nos faIlai opoilunidade, nen
islo vos ieIeva nuilo.
- Seja o que foi - iespondeu Doioleia - piossigo a ninha hisliia. Tonando
una devola inagen, que no aposenlo se achava, invocou-a cono leslenunha
do nosso desposiio, e con fiases eficacssinas, e exliaoidiniios juianenlos,
ne deu paIavia de sei neu naiido, apesai de que, anles de finaIizada a sua
juia, eu Ihe pedi que iepaiasse len no que fazia, e pondeiasse no desgoslo que
o Senhoi Duque seu pai senliiia de o vei casado con una viI sua vassaIa, que
se no cegasse con a ninha foinosuia, laI quaI eia, pois no eia suficienle paia
descuIpa do seu desalino, e que, se aIgun len ne queiia fazei, peIo anoi que
ne linha, fosse deixai coiiei a ninha soile poi onde convinha a ninha
quaIidade, pois casanenlos desiguais nen se gozan, nen aluian nuilo no
goslo con que piincipian. Todas eslas iazes Ihe pondeiei, con oulias nuilas,
que nen j ne Ienlian, nas lodas foian paia eIe escusadas. Quen no
lendona salisfazei no iegaleia condies no conlialai. Aqui fiz denlio en nin
esle ipido discuiso: No seiei eu a piineiia, que poi via de naliinnio haja
sulido a giandezas, nen D. Ieinando lanlen sei o piineiio, a quen
foinosuia ou cegueiia de afeio, que e o nais naluiaI, lenha feilo piocuiai
conpanheiia infeiioi. Se eu no posso nudai o nundo, nen inlioduzii neIe
coslunes novos, conven-ne apioveilai esla honia que a soile ne depaia, ainda
que nesle o feivoi piesenle s duie enquanlo o desejo se Ihe no sacia. Ao
nenos peianle Deus seiei sua esposa. Se con despiezos o despedisse no apeilo
en que ne vejo, en Iugai de cunpiii o que deve alusai da foia, e ficaiei
iiienediaveInenle desoniada, e sen descuIpa aos oIhos de quen no soulei
quo inocenlenenle sucunli. Cono podeio convencei-se neus pais, e as
oulias pessoas, de que esle fidaIgo enliou no neu aposenlo sen anuncia
ninha` - Todas eslas dvidas e ceilezas ne lunuIluaian inslanlaneanenle no
espiilo, e coneaian a incIinai-ne ao que se loinou, sen o eu cuidai, a ninha
peidio. Lian os juianenlos de D. Ieinando, eian os leslenunhos que
invocava, as Igiinas que o inundavan, e, poi Ilino, o seu gailo e a sua
genliIeza, que, iefoiando-se con lanlas e lananhas noslias de veidadeiio
anoi, soliaiian a iendei a quaIquei oulio coiao lo Iivie e iecalado cono
eia o neu. Chanei peIa ninha ciiada, paia lei lanlen na Teiia una
leslenunha, aIen das do oulio nundo, que depusesse en neu favoi. Reileiou
e confiinou de novo D. Ieinando os seus juianenlos, junlou novos Sanlos poi
leslenunhas, inpiecou solie si niI casligos paia o caso de no cunpiii o que
ne pionela, loinou a choiai, suspiiai e genei, apeilou-ne nais enlie os
liaos, de onde ainda ne no linha soIlado, e con islo, e en saii do aposenlo a
ninha donzeIa, deixei eu de o sei, e eIe consunou o seu feilo de liaidoi. O dia
seguinle a noile da ninha desgiaa no aIvoieceu lo depiessa cono D.
Ieinando desejaiia, segundo penso, poique, saciado un apelile liulaI, ouo
que o naioi goslo paia un desaInado e fugii de onde o exloiquiu. D. Ieinando
apiessou-se, con efeilo, en se apailai de nin, e, auxiIiado peIa ninha seiva,
que eia a pipiia que paia aIi no inlioduziia, anles de ananhecei eslava j na
iua. Na despedida, ainda ne disse que livesse fe nas suas pionessas, nas j
enlo con nenos inlinaliva. Iaia nais confiinao da sua paIavia, passou do
seu paia o neu dedo un iico aneI. Con efeilo pailiu, deixando-ne no sei se
liisle, se conlenle, confusa e pensaliva, sei eu que sin, e quase foia de nin con
a ninha liansfoinao. No live nino nen Ienliana de iaIhai a ninha aia
peIa liaio que ne fizeia, enceiiando a D. Ieinando no neu pipiio aposenlo,
poique nen ainda alinava se ieaInenle eia len, ou naI, o que ne havia
aconlecido. No nonenlo de se pailii D. Ieinando, disse-Ihe eu, que, peIo
nesno nodo cono enliaia naqueIa noile, podia vii lodas as nais que
desejasse, vislo sei eu j sua, faIlando s pulIicai-se o sucesso, o que seiia
quando eIe quisesse. VoIlou ainda na seguinle noile, nas foi enlo peIa Ilina
vez, nen eu o loinei a avislai nen na iua nen na igieja, no decuiso de un ns,
poi nais que ne cansasse en soIicil-Io (ainda que soule, que eslava na cidade,
e que ia quase diaiianenle a caa, seu exeiccio de piediIeco). Todo esle
conpiido piazo foi paia nin de hoias ninguadas e anaigas, len o posso
dizei. Lnliaian-ne a ciescei dvidas, piincipiei a desciei da veidade de D.
Ieinando, e a ninha aia coneou a ouvii-ne as juslas iepieenses, que eu
danles Ihe poupava. Ioi-ne necessiio iesguaidai as ninhas Igiinas, e
disfaiai as noslias do senlIanle, paia no dai azo a que neus pais ne
peigunlassen de que andava eu pesaiosa, oliigando-ne con isso a ideai
nenliias paia os salisfazei. Mas ludo islo se acalou de iepenle, chegou un
Iance en que se aliopeIaian iespeilos, e os discuisos honiados deian fin,
peideu-se-ne a pacincia, e saian a plIico os neus segiedos. Toda esla
iesoIuo ielenlou poi se lei espaIhado a calo de aIguns dias no povo do Iugai,
que nuna cidade peilo se havia casado D. Ieinando con una donzeIa en lodo
o exlieno foinosssina, e de nuilo escIaiecida ascendncia, poslo que no lo
iica, que en iazo do dole pudesse aspiiai a lo nolie casanenlo. Disse-se que
se chanava Lucinda con oulias coisas, que naqueIe desposiio ocoiieian,
dignas de adniiao.
Caidenio, ao none de Lucinda, o que s fez foi encoIhei os onlios,
noidei os Ilios, fianzii as solianceIhas, e, passado pouco deixai coiiei dos
oIhos duas fonles de Igiinas.
Doioleia nen poi isso deixou de seguii a sua faIa, dizendo:
- Chegou-ne aos ouvidos esla nova leiiveI, e, en Iugai de se ne geIai o
coiao, lananha foi a iaiva que neIe se ne acendeu, que pouco faIlou paia eu
no saii peIas iuas dando vozes, e pulIicando a aIeivosia que se ne linha feilo,
nas aquielei poi enlo o excesso da fiia, con a ideia de pi essa nesna noile
poiolia o que ieaInenle pus, que foi enliajai-ne nesle hlilo que ne deu un
dos chanados peguieiios nas casas de Iavouia, que eia seivo de neu pai, ao
quaI descolii loda a ninha desvenluia, iogando-Ihe ne aconpanhasse ale a
cidade en que assenlei enconliai o neu ininigo. O pasloi, depois de lei
iepieendido a ninha ousadia, e encaiecido a feaIdade da ninha deleininao,
vendo-ne inalaIveI no neu piopsilo, pionlificou-se a aconpanhai-ne ale ao
calo do nundo que fosse. No nesno inslanle, alei nuna liouxinha de pano de
Iinho un veslido de nuIhei, e aIgunas jias e dinheiios, paia o que pudesse
sucedei, e, peIa caIada da noile, sen nada dizei a ninha liaidoia donzeIa, sa de
casa aconpanhada do neu ciiado, e enliegue a nuilas diveisas fanlasias, e ne
pus a caninho paia a cidade a pe, voando, no lanlo peIo desejo de chegai, pois
no podia esloivai o que linha poi consunado, cono paia peigunlai a D.
Ieinando cono liveia vaIoi paia acunuIai lanlas peifdias. Ln dois dias e neio
cheguei a cidade, e peigunlei peIa iua dos pais de D. Lucinda. O piineiio a
quen ne diiigi iespondeu-ne nais do que eu desejaia ouvii, nosliou-ne a
casa, e ne iefeiiu quanlo no desposiio sucedeia, coisa lo faIada, que poi loda
a paile se fazian convenlcuIos, en que se no lialava de oulia coisa. Disse-ne
que na noile do casanenlo de D. Ieinando con D. Lucinda, depois de eIa lei
piofeiido o sin, Ihe linha dado un iijo desnaio, e que, chegando o naiido a
desalacai-Ihe o peilo paia Ihe dai o ai, Ihe achou un papeI esciilo do pipiio
punho deIa, en que decIaiava que no podia sei esposa de D. Ieinando,
poique j o eia de Caidenio, que, segundo o honen ne disse, eia un cavaIeiio
nuilo piincipaI da nesna cidade, e que se havia dado o sin a D. Ieinando,
foia poi sujeio a seus pais. Ln suna, lais iazes disse conleien-se no papeI,
que len se enlendia que a inleno deIa linha sido de nalai-se Iogo aps o aclo
do desposiio, e aIi nesno dava os poiqus do seu suicdio. Dizen que a
veidade de ludo aquiIo se confiinou poi Ihe leien achado una adaga ocuIla
no veslido, no sei onde. Iiesenciado ludo aquiIo poi D. Ieinando, esle, poi
enlendei que Lucinda o havia luiIado e escainecido, aiieneleu a eIa ainda
desnaiada, e con a nesna adaga que Ihe achaian a quis aliavessai, e f-Io-ia,
se os pais e nais pessoas piesenles o no esloivassen. Mais disseian, que D.
Ieinando desapaieceia Iogo daIi, e que D. Lucinda no loinaia en si ale ao
oulio dia, e que enlo conlaia a seus pais, que eia veidadeiia esposa do
soliedilo Caidenio. Soule, aIen dislo, que eIe, o Caidenio, assisliia, segundo se
dizia, aqueIe lienendo desposiio, e, vendo-a casada (o que eIe nunca
inaginaia), saiu da cidade desespeiado deixando-Ihe una caila en que
expIicava a Lucinda o agiavo que Ihe havia feilo, e que eIe se ia paia onde
nunca nais aIguen o visse. Tudo islo eia plIico e noliio. Ninguen faIava de
oulia coisa, e nais vieian a faIai ainda, quando se espaIhou que Lucinda linha
desapaiecido da casa paleina e da povoao, pois en paile nenhuna deian
con eIa, coisa de que seus pais andavan Ioucos, sen saleien que fizessen
paia a iecoliaien. Lslas novas que ieceli afugenlaian de lodo as ninhas
espeianas, e live poi neIhoi o no havei achado a D. Ieinando, que se o
achasse casado, poi ne paiecei, que assin no eia de lodo inpossveI a ninha
iepaiao. Chegou-se-ne a figuiai que laIvez o Ceu livesse poslo aqueIe
inpedinenlo ao segundo naliinnio, paia Ihe dai ocasio de conhecei o que
ao piineiio devia, e a caii na conla de que eia ciislo, e que nais devia a sua
aIna, que aos iespeilos hunanos. Tudo islo ievoIvia eu na fanlasia, supondo
en vo consoIai-ne con unas espeianas ienolas e desnaiadas paia aIinenlo
da vida que j aloiieo. Oia, conseivando-ne eu ainda na cidade sen salei
que fizesse, pois no achava a D. Ieinando, chegou aos neus ouvidos un
piego plIico, pionelendo un giande pienio a quen ne achasse, dando os
sinais da ninha idade e do neu liajai, e ouvi que se dizia lei-ne liiado de casa
de neus pais o noo que ne aconpanhaia, coisa que ne feiiu no nlino, poi
vei quo decado ne andava j o ciedilo. No laslava a ninha fuga, faIlava-ne
paia iaploi un honen lo laixo, e lo pouco neiecedoi das ninhas alenes.
Logo que laI piego ouvi, pus-ne foia da cidade con o neu seivo, que j
piincipiava a dai noslias de liluleai na IeaIdade pionelida, e nessa nesna
noile enlinos peIa espessuia desle nonle paia no seinos achados. Mas len
dizen, que un naI nunca ven s, e que o fin de una desgiaa e piincpio de
oulia naioi. Assin ne sucedeu a nin, poique o lon do neu ciiado, honen
ale enlo fieI e seguio, assin que ne viu naqueIa soIido, nais incilado da sua
veIhacaiia que da ninha foinosuia, quis apioveilai a opoilunidade que ao seu
paiecei Ihe depaiavan esles einos, e, sen iesguaido de veigonha, nen lenoi
de Deus, nen iespeilo a ninha pessoa, ne iequeslou. Desenganado con as
ninhas iesposlas injuiiosas e juslas aos seus desaveigonhados piojeclos,
deixou-se das iogalivas poi onde havia coneado, e passou a enpiegai a foia.
O Ceu, poien, que poucas vezes deixa de ajudai o que e juslo, oIhou poi nin,
de nodo que eu, deliI e sen giande lialaIho, dei con eIe de un piecipcio
alaixo, onde o deixei no sei se noilo se vivo, e Iogo, con nais piesleza do que
se pudeia espeiai da ninha canseiia e de lananho soliessaIlo, ne enlianhei
poi esles slios nonlesinos, sen oulio inluilo seno honiziai-ne as pesquisas
de neus pais, e da genle que poi oiden sua ne andava iaslieando. Aqui ne
enlosquei h no sei j quanlos neses, achei un naioiaI, que ne Ievou poi seu
ciiado a un Iugai no coiao desles nonles. De pasloi Ihe lenho seivido lodo
esle lenpo, piocuiando senpie os descanpados paia encoliii esles caleIos
que lo inespeiadanenle agoia ne ieveIaian. Nada ne vaIeian poien lanlas
cauleIas, veio neu ano a salei, que eu no eia vaio, e enliou na nesna
danada lenlao do seivo, e, cono nen senpie a foiluna pe a pai dos naIes
os ienedios, no achei piecipcio nen laiianco onde despenhai e despenai ao
ano, cono ao oulio havia feilo, e assin live poi neIhoi fugii-Ihe, e escondei-
ne de novo enlie eslas aspeiezas, que expeiinenlai con eIe as ninhas foias,
descuIpas, ou iogalivas. Toinei, pois, a enlienhai-ne onde sen inpedinenlo
pudesse con suspiios e Igiinas supIicai ao Ceu se condoesse das ninhas
desvenluias, e ne concedesse nodo cono saii deIas, ou deixai a vida enlie
eslas soIedades, sen que fique Ienliana desla liisle, que lo sen cuIpa sua
deu causa a que se faIe deIa, e a desalonen na leiia do seu nascinenlo e nas
aIheias.




.&!/(0*+ SS#S

123 45646 79 D568;9B9 654;@?8;9 3 9573A J23 B3 43M3 3A 4;565 9 :9BB9
:6A95679 86M6C3;59 76 A2;49 TBI356 I3:;4Y:8;6 3A J23 B3 G6M;6 I9B49


Lsla e Senhoies, a veidadeiia hisliia da ninha liagedia. }uIgai agoia se
os suspiios e paIavias que ouvisle e as ninhas Igiinas no eian ainda nenos
do que deveian. Iesando len a ninha desgiaa, ieconheceieis que poi de
nais vos foia o lenlai-Ihe consoIaes, e naI j agoia sen ienedio. O que s
vos peo, e con faciIidade ne podeieis fazei, e aconseIhaides-ne onde podeiei
passai a vida, anles que de nin d calo o lenoi de sei achada peIos que ne
andan piocuiando. Lu sei, veidade seja, que o nuilo anoi que neus pais ne
ln ne afianava da sua paile nuilo lon acoIhinenlo, nas lananha e a
veigonha que de nin se apossa, ao pensai que Ihes hei-de apaiecei lo
difeienle do que eIes espeiavan, que poi neIhoi lenho desleiiai-ne paia
senpie da sua visla, que loin-Ios a vei, Ienliando-ne que eIes ao encaiai-ne
eslo sofiendo no inleiioi pensanenlos lo aIheios da honeslidade que de
ninha paile devian espeiai.
CaIou-se aqui, e se Ihe coliiu o ioslo de una coi, que len cIaianenle
nosliava o senlinenlo e quelianlo do seu nino. Tanla Islina excilou nos
ouvinles, cono adniiao poi lo poifiosa desgiaa.
O cuia quis Iogo lenlai-Ihe consoIaes e conseIhos, nas anlecipou-se-Ihe
Caidenio, dizendo:
- Con que Senhoia, sois enlo vs a foinosa Doioleia, a fiIha nica do
iico CIenaido`
Adniiada ficou Doioleia quando ouviu o none de seu pai, e iepaiou no
sonenos que eia quen Iho piofeiia (j esl salido o naIliapiIho que eIe
andava) e disse-Ihe:
- L vs quen sois, iino, que assin saleis o none de neu pai` Ioique eu
ale agoia, se len ne Ienlio, nunca na ninha naiialiva o noneei.
- Sou - iespondeu Caidenio - aqueIe sen-venluia, que, segundo vs
Senhoia, a dissesles, Lucinda decIaiou sei seu esposo, sou o desdilado
Caidenio, a quen a peifdia do nesno de quen lanlen sois vlina ieduziu a
esle eslado que vedes iolo, nu, faIlo de lodo o confoilo hunano, e, o que e
ainda pioi, faIlo de juzo, pois s o lenho quando naIguns lieves inleivaIos o
Ceu se Ienlia de no enpieslai. Sou, sou eu, Doioleia, aqueIe que se achou
piesenle as infnias de D. Ieinando, e se deleve aguaidando o sin de Lucinda,
sou o que no leve nino paia espeiai o desfecho do desnaio deIa, e aguaidai
o que iesuIlaiia do papeI que Ihe achaian no seio. IaIlou-ne vaIoi paia lanlo
padecinenlo junlo, fugi da casa descoioado, deixei a un hospedeiio neu una
caila a Lucinda paia Ihe sei enliegue, e coiii paia eslas soIedades deleininado
en acalai neIas a exislncia, que desde aqueIe inslanle fiquei aloiiecendo
cono ininiga noilaI. No apiouve, poien, a soile Iiviai-ne deIa, conlenlou-se
en liiai-ne o juzo, foi laIvez a sua ideia que eu solievivesse paia a loa
venluia que hoje live en dai convosco, pois, sendo veidade, cono aciedilo, o
que nos haveis conlado, ainda no eia inpossveI, que a anlos ns nos
ieseivasse Deus neIhoi xilo nos nossos desaslies, do que ns suponos,
poiquanlo, no podendo Lucinda casai con D. Ieinando poi sei ninha, nen
D. Ieinando con eIa poi sei vosso, lendo eIa nanifeslado lo soIenenenle a
veidade, len podenos espeiai, que a Iiovidncia nos ieslilua ainda o que nos
peilence poi diieilo inconlioveiso. Una vez que lenos esla Iuz no fuluio, e esla
espeiana no ienola, nen fundada en quineias, supIico-vos, Senhoia, que
nais aceiladanenle se encaninhen os vossos honiados pensanenlos, oulio
lanlo faiei eu da ninha paile, sujeilo-ne a espeiai poi neIhoi foiluna. A fe de
cavaIeiio e ciislo, vos juio no vos desanpaiai enquanlo vos no veja en
podei de D. Ieinando, juio nais que, se con iazes o no pudei liazei ao
conhecinenlo do que vos deve, usaiei enlo da Iicena que ne d o sei
cavaIheiio, e podei con juslo nolivo desafi-Io peIa sen-iazo que vos faz, sen
ne Ienliai enlo dos neus agiavos pailicuIaies, cuja vingana deixaiei poi
conla do Ceu, na Teiia s os vossos ne inpoilan.
Con o que a Caidenio ouviu, acalou Doioleia de se naiaviIhai, e poi no
alinai en agiadecei lananhos ofeiecinenlos, quis leijai-Ihe os pes, no que eIe
no consenliu.
Respondeu enlie anlos o Iicenciado, e apiovou a loa iesoIuo de
Caidenio, solieludo Ihes iogou, aconseIhou, e peisuadiu que se fossen con eIe
a sua aIdeia, onde se podeiian iefazei de lodo o necessiio, e depois se
enlendeiia no piocuiai a D. Ieinando, ou no Ievai-se Doioleia a seus pais, ou
no que nais convenienle paiecesse. Agiadeceian-Ihe Caidenio e Doioleia, e Ihe
aceilaian o pionelido favoi.
O laileiio, que a ludo linha eslado suspenso e siIencioso, fez lanlen a
sua loa pilica, e se ofeieceu, con lo loa vonlade cono o cuia, paia ludo en
que os pudesse seivii. Conlou en lieves leinos a causa que os aIi liouxeia, e
len assin a eslianha Ioucuia de D. Quixole, aciescenlando que eslavan
espeiando peIo escudeiio, que linha ido a sua piocuia.
DesIizou na neniia a Caidenio, cono poi sonhos, a pendncia que enlie
eIe e D. Quixole houveia, e conlou-a aos ciicunslanles, nas o que no alinou a
expIicai foi o peguiIho da desavena.
Nislo ouviian vozes, e conheceian seien de Sancho Iana, o quaI, poi
no lei achado o cuia e o laileiio onde os deixaia, vinha dando aqueIes
apupos de chananenlo. Saian-Ihe ao enconlio, e, peigunlando-Ihe poi D.
Quixole, Sancho Ihes disse cono o enconliaia en fiaIda de canisa, fiaco,
anaieIo, noilo de fone, e suspiiando peIa sua sia. DuIcineia, e, apesai de eIe
Sancho lei dilo, que Ihe nandava eIa, que sasse de onde eslava, e se fosse a
Toloso, onde eIa o ficava espeiando, a sua iesposla foia, que eslava fiine en
no apaiecei peianle a sua foinosuia, sen piineiio lei feilo faanhas que o
loinassen neiecedoi da sua giaa, que, se laI cisna fosse poi dianle, coiiia
peiigo de no chegai a inpeiadoi, cono eslava oliigado, nen sequei a
aicelispo, que eia o nenos que podeiia sei, e, poilanlo, vissen o que se podia
fazei paia o desencovaien daIi.
Respondeu-Ihe o Iicenciado que se no afIigisse, que eIes, lon ou nau
giado, o faiian saii. Conlou Iogo a Caidenio e a Doioleia o que havian ideado
paia ienedio de D. Quixole, peIo nenos paia o iesliluien a sua casa.
Doioleia acudiu Iogo, dizendo que eIa iepiesenlaiia a donzeIa necessilada
neIhoi que o laileiio, ale poique linha aIi veslidos paia fazei esse papeI nuilo
ao naluiaI, e deixassen poi sua conla o iepiesenlai a conlenlo ludo que fosse
pieciso paia se Ievai avanle o enpenho, pois eIa eia nuilo Iida en Iivios de
cavaIaiias, e salia peifeilanenle o faIai das donzeIas penadas, quando
supIicavan dons aos andanles cavaIeiios.
- eIo! Nada nais e pieciso - disse o cuia -, e poinos j isso en olia. No
h dvida, lenho poi nin a soile, pois, quando nenos o pensvanos, se vos
conea a aliii caninho paia vosso ienedio, neus Senhoies, e a ns lanlen
paia se efecluai o nosso enpenho.
Doioleia liiou Iogo da lioixa una saia inleiia de leIiIha iica, e una
nanliIha de oulia vislosa fazenda veide, e de un cofiezinho un coIai e oulias
jias, con o que iepenlinanenle se adoinou, poi nodo que no paiecia seno
una giande e opuIenla dana. Disse que ludo aquiIo linha eIa liazido de sua
casa paia o que desse e viesse, e que nunca ale aIi se Ihe linha ofeiecido
necessidade de o enpiegai.
A lodos encanlou a sua nuila giaa, donaiie, e genliIeza, inleiiados
unaninenenle da faIla de goslo de D. Ieinando, que lanlos piinoies
despiezava, nas quen nais se adniiou foi Sancho Iana, poi Ihe paiecei (o
que eia veidade), que nunca en dias de vida linha vislo peifeio iguaI, e
peigunlou ao cuia quen vinha a sei aqueIa lo gailosa senhoia, e que andaiia
eIa luscando poi aqueIes anduiiiais.
- Lsla foinosa senhoia - iespondeu o cuia - e, Sancho iino, sen liiai
nen pi, a heideiia poi Iinha iecla de vaio do giande ieino de Miconico, a
quaI ven a piocuia de vosso ano paia Ihe pedii un don, que ven a sei:
desfazei-Ihe un loilo e agiavo que un naIvado giganle Ihe fez, e, en
consequncia da fana de lon cavaIeiio que vosso ano j ganhou poi lodo o
nundo, veio de Cuine con o enpenho de o achai.
- Dilosa lusca, e diloso achado! - excIanou Sancho Iana - IiincipaInenle
se neu ano houvei a loa soile de desfazei esse laI agiavo, e endiieilai esse
loilo nalando o exconungado giganle que Vossa Meic diz, que a fe que o h-
de nalai, se o enconlia, saIvo se foi fanlasna, que I conlia fanlasnas no len
neu ano podei aIgun. Mas una coisa, aIen de oulias, queio eu agoia supIicai
a Vossa Meic, Senhoi Licenciado, e ven a sei, que enpiegue quanlos neios
pudei paia que a neu ano se no encaixe na calea o sei aicelispo, que e de
que eu lenho nedo, e poi isso Ihe aconseIhe casai-se Iogo con esla piincesa,
assin fica inpossiliIilado de iecelei oidens aicelispais, e con faciIidade
chegai a inpeiadoi e eu ao calo do neu enpenho. } lenho nedilado islo con
a devida aleno, e c peIas ninhas conlas no ne conven, que neu ano seja
aicelispo, poique eu paia a igieja no siivo, sou casado, e andai agoia a
diIigenciai dispensas paia podei iecelei iendas ecIesislicas, lendo, cono
lenho, nuIhei e fiIhos, seiia un nunca acalai, e, poilanlo Senhoi, o fino e que
neu ano se iecela o nais depiessa que se possa con esla Senhoia, da quaI poi
oia no sei a sua giaa, peIo que a no chano peIo seu none.
- Chana-se - iespondeu o cuia - a piincesa MiconicadeIa, poique,
chanando-se o seu ieino Miconico, cIaio esl que eIa se deve chanai assin.
- Lsl vislo - iespondeu Sancho. - De nuilos sei eu, que ln lonado o
apeIido e aIcunha do Iugai onde nasceian, poi exenpIo: Iedio de AIcaI, }oo
de Uleda, e Diogo de VaIhadoIid, lanlen se deve usai I en Cuine as iainhas
lonaien o none dos seus ieinos.
- Ioi foia - disse o cuia - e, en quanlo ao casai-se o vosso ano, eu faiei
ludo que pudei.
Do que Sancho ficou lo conlenle, cono o cuia pasnado da sinpIeza deIe,
e de vei cono linha enlulidos nos cascos no nenoies despauleiios que o
palio, pois nenhuna dvida punha en que viiia a sei inpeiadoi.
} Doioleia eslava senlada na nuIa do cuia, o laileiio con a laila de
ialo de loi, e disseian a Sancho que os encaninhasse paia onde seu ano se
achava, ieconendando-Ihe que no deixasse conhecei a D. Quixole nen o
Iicenciado nen o laileiio, poique en os no conhecei eIe e que eslava o lusIis
de vii o fidaIgo a sei inpeiadoi.
Nen o cuia nen Caidenio quiseian aconpanhai o iancho, paia que D.
Quixole se no iecoidasse das lesliIhas que liveia con o desvaiiado noo, a
piesena do cuia lanlen no eia necessiia. Deixaian, pois, ii adianle as
piincipais figuias, e os dois foian seguindo a pe e con o seu vagai.
Ao apailaien-se aIi, iecoidando o cuia a Doioleia o que havia de fazei,
iespondeu-Ihe eIa, que disso peidesse lodo o cuidado, que ludo faiia, ponlo poi
ponlo, cono o pedian e pinlavan os Iivios de cavaIaiia.
Tis quailos de Iegua leiian andado, quando descoliiian a D. Quixole
enlie unas inliincadas penhas, j veslido, nas ainda no ainado. Assin que
Doioleia o avislou, e soule de Sancho seio pipiio, fusligou con o chicole o
seu paIafien, seguindo-a o len lailado laileiio. Ao chegaien ao pe, aliiou-se
o inpiovisado escudeiio alaixo da nuIa, e foi paia lonai nos liaos a
Doioleia, a quaI, apeando-se con giande desenlaiao, se foi Ianai de joeIhos
as pIanlas de D. Quixole. Ioicejava eIe paia eigu-Ia, eIa poien, sen consenlii
en Ievanlai-se Ihe faIou desla naneiia:
- No ne Ievanlaiei daqui, vaIoioso cavaIeiio, ale que a vossa coilesia
ne no lenha ouloigado un don, que iedundai en ciedilo de vossa pessoa, e
en pioveilo da nais desconsoIada donzeIa que o SoI nunca viu. Se o vaIoi do
vosso foile liao se iguaIa a vossa inoilaI fana, oliigao vos coiie de
favoiecei a sen-venluia, que de lo Ionges leiias ven, ao cheiio do vosso
fanoso none, luscai-vos paia iepaio das suas desdilas.
- No vos iespondeiei paIavia, foinosa Senhoia - iepIicou D. Quixole -,
nen ouviiei nais nada da vossa pielenso, sen que piineiio vos Ievanleis.
- No ne Ievanlaiei Senhoi - iespondeu a afIigida donzeIa -, anles que a
vossa coilesia ne ouloigue o favoi pedido.
- Lu vo-Io ouloigo e concedo - iespondeu D. Quixole - conlanlo que se no
haja de cunpiii en deliinenlo e ofensa do neu iei, da ninha pliia, e daqueIa
que do neu coiao e veidade len as chaves.
- No sei en piejuzo dos que dizeis, neu lon Senhoi - ' iepIicou a
doIoiida donzeIa.
Quando nislo ian, chegou-se Sancho ao ouvido de seu ano, e Ihe disse en
voz sunida:
- en pode Vossa Meic, Senhoi neu, concedei-Ihe o favoi que eIa pede,
que e una coisila de nonada, e s nalai a un nandiio de un giganle, e a que
Ihe pede e a aIla piincesa MiconicadeIa, iainha do giande ieino Miconico da
Llipia.
- Seja quen foi - iespondeu D. Quixole - cunpiiiei o que sou oliigado, e o
que ne dila a conscincia, segundo o que piofessado lenho.
L, loinando-se a donzeIa, conlinuou:
- Levanle-se a vossa giande foinosuia, que eu j daqui Ihe concedo o que
Ihe apiouvei pedii-ne.
- O que peo e - disse a donzeIa - que a vossa nagnnina pessoa venha
Iogo conigo onde eu o Ievai, e ne pionela no se inlionelei noulia avenluia
nen iequesla aIguna anles de ne dai vingana de un liaidoi que, conlia lodo
o diieilo divino e hunano, ne len usuipado o ieino que eia neu.
- Ouloigado - iespondeu D. Quixole - e assin podeis, Senhoia, peidei de
hoje paia senpie a neIancoIia que vos faliga, e fazei que a vossa esnoiecida
espeiana iecolie novos liios e foia, que, con a ajuda de Deus, e a do neu
liao, cedo vos veieis iesliluda ao vosso ieino, e senlada no liono do vosso
vaslo e anligo eslado, apesai e despeilo de quanlos veIhacos , vos pielendeien
enpecei, e nos a olia, que len se diz que no laidai cosluna eslai o peiigo.
A necessilada donzeIa foicejou quanlo pde poi Ihe leijai as nos, nas D.
Quixole que en ludo eia conedido e coils cavaIeiio, de soile nenhuna o
consenliu, anles a fez Ievanlai, e aliaou con nuila coilesia e acalanenlo, e
oidenou a Sancho que apaieIhasse Rocinanle, e o ainasse Iogo nun iepenle.
Sancho despenduiou as ainas, que se achavan cono liofeu, pendenles de
una ivoie, e, enciIhando o cavaIo, nun voIvei de oIhos ps o ano piesles.
Lsle, vendo-se pionlo, disse:
- Vano-nos daqui en none de Deus a favoiecei esla giande Senhoia.
De joeIhos eslava ainda o laileiio, lendo giande conla en disfaiai o iiso
e en que Ihe no casse a laila, que se Ihe cai laIvez se Ihe naIogiasse ludo,
nas, vendo j conseguido e seguio o lon despacho, e a diIigncia de D.
Quixole paia o ii pi en olia, Ievanlou-se, lonou a no da sua Senhoia, e,
ajudado do cavaIeiio, a suliu paia a nuIa. D. Quixole nonlou Iogo no
Rocinanle, o laileiio na sua cavaIgaduia, ficando Sancho a pe, ienovando-se-
Ihe as saudades do seu iuo, peIa faIla que Ihe fazia. Lnlielanlo, Ievava ludo
con goslo, poi Ihe paiecei que o ano eslava en caninho, e nuilo en vespeias
de sei inpeiadoi, poique j dava poi infaIveI, que lieve o veiia naliinoniado
con aqueIa piincesa, e, peIo nenos, iei de Miconico. O que s Ihe pesava eia
pensai que o ieino de Miconico eia en leiia de negios, e que os seus vassaIos
havian de sei lodos pielaiia. Iaia isso inaginou Iogo un lon ienedio, e disse
con os seus loles:
- Que se ne d a nin, que os neus vassaIos sejan pielos` No h nais
que enlaic-Ios, liaz-Ios a Lspanha, e vend-Ios con paga a visla, con esse
dinheiio posso conpiai aIgun lluIo ou aIgun ofcio paia passai descansado o
ieslo da vida. A genle no h-de sei loIa, e paia convenincia pipiia no pode
sei pioilido vendei liinla ou dez niI vassaIos sen nais nen nenos e enquanlo
o dialo esfiega un oIho. Volo a Deus, que os hei-de encanpai lodos a iasa,
pequenos e giandes, ou o neIhoi que eu pudei, e, poi nais pielos que sejan, os
saleiei liansfoinai en liancos ou anaieIos. Venhan eIes e veio cono os
avio.
Con islo andava lo aclivo e conlenle, que nen j Ihe Ienliava, que ia a
pe.
Tudo aquiIo olseivavan enlie as sonlias de unas noilas Caidenio e o
cuia, e no salian que fazei paia se agiegaien ao iancho. Ioien o cuia, que as
ainava no ai, ideou Iogo expedienle. Con una lesouia, que liazia nun eslojo,
coilou Iogo as lailas a Caidenio, enpieslou-Ihe o seu capolinho paido e un
feiiagouIo pielo, ficando eIe en caIas e gilo, con o que lo liansfiguiado
saiu o nosso Caidenio, que nen vendo-se a un espeIho se ieconheceiia.
ConcIudo esle piepaio, lendo os oulios passado j paia dianle enquanlo
eIes se disfaiavan, con faciIidade saian piineiio que eIes a esliada ieaI,
poique o nau piso e as agiuias daqueIes Iugaies no deixavan apiessai-se
lanlo os cavaIeiios cono os pees.
De feilo, esles Ilinos chegaian a pIancie no sope da seiia, poi nodo
que, ao saii deIa D. Quixole e os seus conpanheiios, o cuia se ps a encaiai
neIe nuilo alenlo, dando sinais de que o eslava ieconhecendo, e, depois de
eslai assin iiiesoIulo poi un lon espao, coiieu paia eIe de liaos aleilos,
dizendo a liados:
- en apaiecido seja o espeIho da cavaIaiia, o neu lon conpaliiola D.
Quixole de La Mancha, a fIoi e a nala da genliIeza, o anpaio e ienedio dos
necessilados, a quinla-essncia dos cavaIeiios andanles!
L, dizendo islo, o aliaava peIo joeIho esqueido. D. Quixole, espanlado do
que via e ouvia aqueIe honen, encaiou neIe con aleno, conheceu-o enfin, e
ficou a nodo naiaviIhado do enconlio, fazendo giande diIigncia poi se apeai.
No Iho consenliu o cuia. D. Quixole leinava, dizendo:
- Deixe-ne Vossa Meic, Senhoi Licenciado, que no e juslo eslai eu a
cavaIo, e una lo ieveienda pessoa cono Vossa Meic a pe.
- No consinlo de nodo aIgun - disse o cuia -, esleja Vossa Ciandeza a
cavaIo, pois a cavaIo e que uIlina as naioies faanhas e avenluias que nesla
idade se ln vislo, que a nin, poslo que indigno saceidole, laslai-ne- nonlai
na anca de una deslas nuIas desles Senhoies, que vn na conpanhia de Vossa
Meic, se no no Ievan a naI, ale faiei de conla que vou encavaIgando no
Iegaso, ou solie a zelia ou aIfana en que nonlava aqueIe fanoso nouio
Musaiaque, que ainda ale hoje jaz encanlado na giande cosla ZuIena, pouco
dislanle da giande ConpIulo.
- Lenlia len Senhoi Licenciado, e nen laI coisa ne ocoiiia - iespondeu
D. Quixole -, nas eu sei que a ninha Senhoia Iiincesa sei seivida, poi anoi
de nin nandai ao seu escudeiio que ceda a Vossa Meic a seIa da sua nuIa, e
eIe I se aiianjai nas ancas, se eIa as d.
- D, d, penso que sin - disse a piincesa - e penso lanlen que no e
pieciso nandai eu laI ao Senhoi neu escudeiio, que eIe e lo poIido e coileso,
que no h-de consenlii que una pessoa ecIesislica v a pe podendo ii a
cavaIo.
- Assin e - iespondeu o laileiio.
L, apeando-se Iogo, ofeieceu ao cuia a seIa, que eIe aceilou sen se fazei
nuilo iogado. O nau foi que, ao sulii o laileiio paia as ancas, a nuIa, que eia
de aIquiIei (paia encaiecei que eia n no e pieciso nais), aIou un pouco os
quailos liaseiios, e deu dois couces no ai, que a d-Ios no peilo do neslie
NicoIau, ou na calea, ao Dialo deia eIe o lei sado de sua casa poi via de D.
Quixole. To foile Ihe foi conludo o soliessaIlo, que se eslaleIou no cho con
lo pouco cuidado nas lailas, que Ihe caian. Vendo-se sen eIas, no leve
oulio ienedio seno acudii a lapai o ioslo con as nos anlas, e a vozeai, que
Ihe linhan deilado foia os queixais.
D. Quixole, iepaiando naqueIe noIho de lailas sen a iespecliva
queixada e sen sangue, desquiladas do ioslo do dono cado, disse:
- A fe que lenos niIagie de naica naioi! ailas liiadas cono poi no!
O cuia, que viu a sua inveno en peiigo de sei descoleila, agaiiou nas
lailas, e as liouxe ao neslie, que eslava ainda aos giilos, e, loando-Ihe de
iepenle a calea, e encoslando-a ao peilo, Ihas ieps, nuinuiando-Ihe en cina
unas paIavias, que disse seien de viilude paia pegai lailas, cono se ia vei.
Logo que leve a opeiao finda, apailou-se, deixando o escudeiio lo len
lailado e lo so cono danles, do que D. Quixole solienaneiia se adniiou, e
pediu ao cuia, que, en lendo Iugai, Ihe ensinasse aqueIe cuialivo, poique
piovaveInenle no havia de seivii s paia pegai lailas. A iazo eia cIaia: de
onde as lailas se aiiancavan havia de ficai a caine nuna Islina, e que, lendo
ficado aIi ludo so, e poique o ienedio saiava ludo.
- L saia - disse o cuia - e pionelo ensinai-Iho na piineiia ocasio.
Conlinaian en que poi enlo nonlasse o padie, e que daIi ale a venda
se fossen os lis ievezando, eia caninho de duas Ieguas.
Ioslos os lis a cavaIo, a salei D. Quixole, a piincesa e o cuia, seguindo os
lis a pe, Caidenio, o laileiio, e Sancho Iana, disse D. Quixole paia a donzeIa:
- Vossa Ciandeza, Senhoia ninha, que nos encaninhe poi onde nais Ihe
apelecei.
Adianlou-se con a iesposla o Iicenciado, dizendo:
- Iaia que ieino quei Vossa Senhoiia que lonenos` Sei paia o de
Miconico` L naluiaI, que sin, ou pouco sei de ieinos.
LIa, que eslava poi ludo, iespondeu:
- Sin, senhoi, paia esse ieino e que e o neu caninho.
- Ioilanlo - disse o cuia - lenos de passai poi denlio do neu povo, e daIi
lonai Vossa Meic a deiiola de Cailagena, onde con favoi de Deus se podei
enlaicai. Se o venlo foi de feio, o nai sossegado e sen lenpoiais, en pouco
nenos de nove anos se podei eslai a visla da giande Iagoa Meona, digo
Melis, que fica un pouco nais de cen joinadas paia c do ieino de Vossa
Ciandeza.
- Vossa Meic esl enganado Senhoi neu - disse eIa -, poique no h dois
anos que eu de I paili, e en veidade que nunca live lon lenpo, e conludo isso
j cheguei a vei quen lanlo desejava, que e o Si. D. Quixole de La Mancha,
cujas novas ne encheian os ouvidos Iogo que pus pes en Lspanha, e foian
eIas as que ne decidiian a piocui-Io paia ne enconendai a sua coilesia, e fiai
a ninha juslia do vaIoi do seu invencveI liao.
- asla de Iouvoies - disse D. Quixole -, sou ininigo de lodo o geneio de
aduIaes, e ainda que esla agoia o no seja, senpie ofenden os neus ouvidos
seneIhanles pilicas. O que eu sei dizei-vos Senhoia ninha, e que, lenha eu
vaIoi ou no, o que livei, ou no livei, lodo o hei-de enpiegai en vosso seivio
ale peidei a vida, e assin, deixando isso paia seu lenpo, iogo ao Senhoi
Licenciado ne diga: que o oliigou a vii a eslas leiias, lo s, sen ciiados, e
lanlo a Iigeiia, que ne causa adniiao`
- Ln poucas paIavias o salisfaiei a Vossa Meic - iespondeu o cuia. - Lu e
o neslie NicoIau, nosso anigo e nosso laileiio, anos a SeviIha, a coliainos
ceilo dinheiio ienelido poi un paienle neu, que se passou as ndias h j anos
(e no lo pouco que no excedesse de niI pesos e locadinhos, que vaIe o
dolio). Iassando onlen poi esles Iugaies, saian-nos ao enconlio qualio
saIleadoies, e nos liiaian ale as lailas. Ioi lanlo, que ale o laileiio no leve
ienedio seno pi unas poslias, e ale a esle nancelo que ven connosco
(aponlando Caidenio) o puseian cono se nunca as livesse lido. O lonilo e que
poi lodos esles conloinos e fana plIica seien os lais Iadies uns foiados das
gaIes, que, segundo se diz, foian Iileilados quase nesle nesno slio poi un
honen lo vaIenle, que a despeilo do conissiio e dos guaidas os soIlou a
lodos. No h dvida, que eia doido, ou enlo lo palife cono eIes, honen
sen aIna nen conscincia. Iois aquiIo no foi soIlai o Iolo enlie as oveIhas` A
iaposa enlie as gaIinhas` A nosca no neI` Quis defiaudai a juslia, ii conlia o
seu iei e senhoi naluiaI, pois foi conlia os seus juslos pieceilos. Quis liiai as
gaIes os pes con que eIas andan, pi en ieluIio a Sanla Iinandade, que havia
nuilos anos eslava en descanso, quis, finaInenle, consunai un feilo, poi onde
a sua aIna se peide, e o coipo se Ihe no ganha.
Sancho e que linha conlado ao cuia e ao laileiio a avenluia dos gaIeoles,
que o ano Ievaia a calo con lanla gIiia, e poi isso o cuia ao ieconl-Ia Ihe
caiiegava lanlo a no, paia vei o que faiia ou diiia D. Quixole, a quen, a cada
paIavia, se nudavan as coies, sen se alievei a dizei que foia eIe pipiio o
Iileiladoi daqueIa loa genle.
- Oia aqui len Vossa Meic quen nos ioulou - disse o cuia. - Deus poi
sua niseiicidia no lone conlas a quen os no deixou Ievai o devido casligo!




.&!/(0*+ SSS

123 45646 76 7;B85;<=9 76 @95A9B6 E95943;6Q 89A 92456B 89;B6B 73 A2;49
B6O95 3 I6BB643AI9


MaI linha acalado o cuia, quando Sancho disse:
- Iois afiino-Ihe eu Senhoi Licenciado, que o fazedoi dessa faanha foi
neu ano, e oIhe que no foi poi Ihe eu no dizei a lenpo, que iepaiasse no que
fazia, e que eia pecado soIl-Ios, poique lodos ian aIi poi giandssinos
lialanles.
- idiola! - excIanou aqui D. Quixole. - Aos cavaIeiios andanles no
peilence aveiiguai se os afIigidos, acoiienlados, e opiessos, que se enconlian
peIas esliadas, vo daqueIa naneiia poi suas cuIpas, ou poi seien desgiaados,
s Ihes loca ajud-Ios cono necessilados que so, consideiando-Ihes as penas, e
no as lialanladas. Lnconlio una enfiada, un iosiio de genle nofina, fiz neIa
o que a ninha ieIigio pedia, e sasse o que sasse, e a quen o desapiova (sen
faIlai ao iespeilo que devo ao Senhoi Licenciado e a sua honiada pessoa) digo
que sale pouco dos conlialenpos da cavaIaiia, e que nenle cono un liIlie e
naIciiado, e eu Iho faiei conhecei con a ninha espada, nais conpiida e
inleiianenle.
Lslas paIavias j as piofeiiu fiinando-se nos esliilos, e ajuslando o
noiiio, poique a lacia de laileiio, que peIas suas conlas eia o eIno de
Manliino, Ievava-a penduiada do aio dianleiio, paia a nandai coiiegei do
nau lialanenlo que Ihe deian os gaIeoles.
Doioleia, que eia disciela e Iepida, saledoia j da adueIa de nenos de D.
Quixole, e de que lodos, afoia Sancho Iana, judiavan con eIe, no quis ficai
alis, e, vendo-o lo enojado, Ihe disse:
- Senhoi CavaIeiio, iecoide-se do que ne pioneleu, oIhe que no pode
inlionelei-se en avenluia nenhuna, poi uigenle que seja, seiene-se, que, se ao
Senhoi Licenciado souleia, que o Iileiladoi dos gaIeoles foia esse liao
invencveI, daiia lis ponlos na loca, e ale noideia lis vezes a Ingua, anles de
lei dilo paIavia que iedundasse en desdoiio de Vossa Meic.
- Iosso-Iho juiai - disse o cuia - eia nais fciI deixai coilai o ligode.
- } ne caIo Senhoia ninha - disse D. Quixole -, e iepiino a jusla cIeia
que ne ia aliasando e iiei no neu sossego, ale lei cunpiido o que vos pioneli.
Agoia en paga supIico-vos eu ne digais, se vos no d incnodo, quaI e a
vossa ngoa, e quanlas, quen, e quais so as pessoas de quen vos hei-de dai
devida e inleiia vingana.
- De nuila loa vonlade - iespondeu Doioleia - se poivenluia vos no
enfada ouvii Ianenlos e desgiaas.
- No enfada - iespondeu D. Quixole -, no enfada Senhoia ninha.
- Sendo assin - disse Doioleia - eslejan Vossas Meics alenlos.
A eslas paIavias, Iogo Caidenio e o laileiio se Ihe puseian ao Iado,
coliosos de vei cono da sua hisliia se saa a espeilssina donzeIa, e o nesno
fez Sancho, que no ia aIi nenos enganado que o ano. L eIa, depois de se lei
nuilo len ajeilado na seIa, piepaiando-se con lossii, e oulias seneIhanles
ceiinnias, con nuilo chisle encelou assin a sua naiialiva:
- Iiineiianenle queio que Vossas Meics sailan Senhoies neus, que a
nin ne chanan...
Aqui deleve-se un pouco, poi se Ihe lei vaiiido o none que Ihe puseia o
cuia. Lsle poien Ihe acudiu no encaIhe, dizendo:
- No e naiaviIha Senhoia ninha, que Vossa Ciandeza se peiluile no
iefeiii as suas desvenluias, e pipiio deIas o liiaien nuilas vezes a neniia a
quen as padece, a ponlo de nen dos seus pipiios nones se Ienliaien, e o
que nesle inslanle sucedeu a Vossa Ci-Senhoiia, pois no Ihe Ienlia, que se
chana a Senhoia Iiincesa MiconicadeIa, heideiia Ieglina do giande ieino
Miconico. Agoia que j Ihe fica aponlado o caninho, pode Vossa Ciandeza
seguii sen enpacho o que Ihe apiouvei dizei-nos.
- Sin, senhoi - disse a donzeIa -, cieio que daqui en dianle j no sei
necessiio iecoidai-ne nada, espeio chegai a poilo de saIvanenlo con a ninha
veidadeiia hisliia. Oia pois:
LI-iei, neu pai, que se chanava Tinciio, o Slio, foi nuilo doulo nislo
que chanan aile ngica, e aIcanou peIa sua cincia, que ninha ne, que se
chanava a iainha ChaianeIa, havia de noiiei piineiio que eIe, nas que eIe
lanlen daIi a pouco lenpo havia de passai desla a neIhoi vida, ficando eu
if de pai e ne. Dizia eIe, poien, que nenos o consunia isso, do que o
aloinenlava salei poi coisa nuilo ceila, que un desconunaI giganle, senhoi
de una giande iIha, que quase confionla con o nosso ieino, chanado
IandafiIando da Visla Iusca (poique h loda a ceileza de que, apesai de lei os
oIhos no seu Iugai, e diieilos, senpie oIha de ieves cono se foia vesgo, o que
eIe faz poi nau, e paia nelei nedo e espanlo a genle)... Sin, iepilo, que neu
pai soule, que o laI giganle, Iogo que Ihe conslasse a ninha oifandade, havia de
passai con giande quanlia de genle solie o neu ieino, e liiai-no lodo, sen ne
deixai nen una aIdeia paia ne eu iecoIhei, poien que lodas eslas
incIenncias se podeiian evilai, pionlificando-ne eu a casai con eIe, nas que,
segundo eIe neu pai enlendia, nunca eu eslaiia poi lo desiguaI casanenlo.
Nesle pailicuIai foi len piofela, poique nunca janais peIa ideia ne passou
casai-ne con o laI giganle, nen con oulio quaIquei, fosse quen fosse. Mais
disse neu pai e senhoi, que, se depois da sua noile eu visse que IandafiIando
coneava a enliai peIo neu ieino, no peidesse lenpo en piepaios paia ne
defendei, que seiia aiiuinai-ne de lodo, nas que esponlaneanenle Ihe
despejasse a leiia, se queiia escapai a noile, e a desliuio lolaI dos neus lens
e fieis vassaIos, poique no havia de sei possveI defendei-ne da endialiada
foia do giganle, nas que lonasse Iogo con aIguns dos neus caninhos de
Lspanha, onde achaiia ienedio a neus naIes na pessoa de un cavaIeiio
andanle, cuja fana a esse lenpo encheiia j lodo o ieino, e o quaI se havia de
chanai (se len ne Ienlia) D. Azole, ou D. Cigole...
- TaIvez dissesse D. Quixole - inleiionpeu Sancho Iana - ou poi oulio
none, o CavaIeiio da Tiisle Iiguia.
- L veidade - disse Doioleia - e ajunlou que esse laI cavaIeiio seiia aIlo de
coipo, seco de ioslo, e que, no Iado diieilo, delaixo do onlio esqueido, ou poi
aIi peilo, havia de lei un sinaI paido con ceilos caleIos a naneiia de sedas de
poico.
Ouvindo aquiIo, disse D. Quixole ao escudeiio:
- Sancho, fiIho, acode c, ajuda-ne a despii, que pieciso vei se no sou o
cavaIeiio que aqueIe lo slio nonaica deixou piofelizado.
- Iaia que se quei Vossa Meic despii` - disse Doioleia.
- Iaia vei se lenho o sinaI indicado poi vosso pai - iespondeu D. Quixole.
- No e pieciso que se dispa - acudiu Sancho -, que eu sei, que Vossa
Meic len un sinaI assin laI quaI no neio do espinhao, piova de sei honen
esfoiado.
- Lnlo lasla isso - disse Doioleia -, con os anigos no se coilan as unhas
ienles, que seja no onlio, ou que seja no espinhao, ven a dai na nesna. O
caso e que haja o sinaI, esleja onde eslivei, pois e ludo a nesna caine. Meu pai
aceilou en ludo, e eu lanlen aceilei en ne enconendai ao Si. D. Quixole,
que esle e o que neu pai disse. Os sinais do ioslo concoidan con os da loa
fana que esle cavaIeiio len, no s en Lspanha, nas ale en loda a Mancha,
lanlo assin, que apenas eu desenlaiquei en Ossuna, Iogo ouvi conlai deIe
lanlas faanhas, que ne deu o coiao una pancada de que eia o nesno que
eu vinha a luscai.
- Cono desenlaicou Vossa Meic en Ossuna, Senhoia ninha - peigun-
lou D. Quixole -, se no e poilo de nai`
Apiessou-se o cuia anles que Doioleia iespondesse, e disse:
- NaluiaInenle queiei dizei a Senhoia Iiincesa, que, depois que
desenlaicou en MIaga, a piineiia paile en que achou novas de Vossa Meic
foi en Ossuna.
- L isso nesno - disse Doioleia.
- L diz nuilo len - aciescenlou Iogo o cuia - nas queiia Vossa Majeslade
piosseguii.
- Iiosseguii o qu` - iepIicou eIa. - No h nais nada paia dianle. To loa
foi a ninha soile en achai ao Si. D. Quixole, que j ne conlo poi soleiana
senhoia de lodo o neu ieino depois que eIe, poi sua coilesia e nagnificncia,
ne pioneleu a neic de vii conigo aonde quei que eu o Ieve, que no sei a
oulia paile seno a p-Io dianle de IandafiIando da Visla Iusca, paia dai calo
deIe, e iesliluii-ne o que lo conlia-iazo ne len usuipado. Tudo islo se h-de
ieaIizai laI quaI que assin o deixou piognoslicado Tinciio, o Slio, neu lon
pai, o quaI lanlen deixou dilo en Ielias caIdaicas ou giegas (que eu poi nin
no as sei Iei) que se esle cavaIeiio da piofecia, depois de lei degoIado o
giganle, quisesse casai conigo, eu ne enliegasse Iogo sen iepIica aIguna poi
sua Ieglina esposa, e Ihe desse no nesno aclo a posse do neu ieino e da
ninha pessoa.
- Que le paiece, Sancho anigo` - disse a esle ponlo D. Quixole. - No
ouves islo` No lo dizia eu` V se lenos ou no lenos j, ieino que goveinai, e
iainha con quen casai`
- Isso juio eu - iespondeu Sancho -, s aIgun loIo e que no iiia Iogo coilai
o gasganele ao Si. IandafiIado paia casai nuilo depiessa con a Senhoia
Iiincesa. OIha que pesle! Assin fossen as puIgas da ninha cana.
Con eslas paIavias deu dois pinchos no ai en denonsliao de gudio,
passou Iogo a lonai as iedeas a nuIa de Doioleia, fazendo-Iha paiai, Ianou-se
de joeIhos peianle eIa, supIicando-Ihe que Ihe desse as nos paia Ihas leijai,
en sinaI de que a iecelia poi soleiana e senhoia sua. Quen haveiia aIi que
pudesse ficai seiio dianle da Ioucuia do ano, e da sinpIeza do seivo`
Deu-Ihe con efeilo as nos Doioleia, e Ihe pioneleu faz-Io giande do
seu ieino, Iogo que o Ceu Ihe fosse lo piopcio, que Iho deixasse iecoliai e
gozai.
Agiadeceu-Ihe Sancho ludo aquiIo en leinos lais, que en lodos ienovou
a gaigaIhada.
- Aqui esl, neus Senhoies - piosseguiu Doioleia -, a ninha hisliia, s
ne faIla dizei-vos que de loda quanla genle do neu ieino liouxe no ne ficou
vivo seno unicanenle esle lailado escudeiio, ludo o nais se afogou nun
giande lenpoiaI que livenos a visla do poilo, eIe e eu vienos en duas lluas a
leiia cono poi niIagie, que niIagie de giande nisleiio len sido o decuiso de
ninha vida, cono j leieis nolado, e se naIgun ponlo andei soleja ou cuila de
nais na ninha naiialiva, queixai-vos do que Iogo ao piincpio da ninha faIa
pondeiou o Senhoi Licenciado: que os lialaIhos conlnuos e exliaoidiniios
desaiianjan as ideias a quen os padece.
- TaI ne no h-de sucedei a nin, aIla e vaIoiosa senhoia - disse D.
Quixole -, poi naioies lialaIhos que eu passe en vos seivii. Confiino, pois, o
que j vos pioneli, e juio aconpanhai-vos ao calo do nundo, ale ne vei con o
vosso ciueI ininigo, a quen lenciono, con ajuda de Deus e do neu liao,
decepai a calea soleila con os fios desla... no, queio dizei loa espada,
giaas a Cinez de Iassa-Monle que ne Ievou a ninha (islo ienoideu-o enlie os
denles) - e piosseguiu -: depois de Iha lei decepado, e lei-vos senlado a vs na
pacfica posse dos vossos eslados, ficai a vosso ailliio fazei da vossa pessoa o
que nais vos apelea, pois, enquanlo eu livei ocupado a neniia, caliva a
vonlade, e peidido o enlendinenlo poi aqueIa... e no digo nais, no e possveI
que eu nen poi pensanenlos ne aiiosle con a ideia de naliinoniai-ne, nen
que fosse con a ave Ienix.
Lsle encaiecinenlo de no queiei casai se desloou lanlo a Sancho, cono
despiopsilo, que Ievanlou de agaslado a voz dizendo:
- }uio e iejuio, poi vida ninha, que no len Vossa Meic Si. D. Quixole, o
juzo inleiio. Iois cono e possveI pi Vossa Meic en dvida casai-se con lo
aIla piincesa cono esla` Iensa que a foiluna Ihe h-de ofeiecei a cada canlo uns
aceilos cono esle` L poivenluia nais foinosa a ninha Sia. DuIcineia` Lsl na
linla, nen paia I caninha, eslou ale en dizei que nen chega aos caIcanhaies
da que piesenle se acha. Assin I se ne vai peIos aies o neu condado, se Vossa
Meic aleina a espeiai hoilaIia de sequeiio, ou apojaduia de calia veIha.
Case, case Iogo, ou que o Ieve o Dialo, e aceile esse ieino que poi si se Ihe esl
nelendo nas nos, e, en sendo iei, faa-ne a nin naiqus ou adianlado, ludo
nais que o Ieve o Dialo, se quisei.
D. Quixole, que lais lIasfenias ouviu piofeiii conlia a sua sia. DuIcineia,
no o pde Ievai a pacincia, e, Ievanlando a chua, sen piofeiii chuz nen Iuz,
nen guaida de laixo, apiesenlou duas loidoadas en Sancho que piegou
con eIe en leiia, e, se no foia o coneai Doioleia a giilai que Ihe no desse
nas, sen dvida Ihe acalaiia aIi a vida.
- Iensais, viIo iuin - Ihe disse passado pouco -, que hei-de eslai senpie
paia vos aluiai, e que ludo h-de sei lu a despioposilaies, e eu a peidoai-le`
Iois no o cuides, naiolo exconungado, que o es sen dvida nenhuna, pois le
alievesle a pi Ingua na sen pai DuIcineia. No saleis vs, naiioIa, liIlie, que,
se no fosse peIo vaIoi que eIa infunde no neu liao, eu poi nin nen nalava
una puIga` Dizei-ne, socaiio de Ingua vipeiina, quen juIgais que foi o
conquisladoi desle ieino, e o que decepou a calea desle giganle, e vos fez a
vs naiqus (que ludo islo o dou eu j cono feilo e piocesso findo), se no e o
vaIoi de DuIcineia, fazendo de neu liao insliunenlo de suas faanhas` LIa
peIeja en nin, e vence en nin, eu vivo e iespiio neIa, neIa lenho vida e sei.
IiIho da ne, giande veIhaco, cono sois desagiadecido que vos vedes
Ievanlado do p da leiia, ale senhoi de un lluIo, e a lo loa olia
coiiespondeis en dizei naI de quen vo-Ia fez!
No eslava Sancho lo noilaI que no ouvisse o que o ano Ihe dizia,
Ievanlando-se con ceila piesleza, foi pi-se poi lis do paIafien de Doioleia, e
daIi iespondeu:
- Diga-ne, Senhoi, se Vossa Meic esl de pedia e caI en no casai con
esla giande piincesa, cIaio esl que o ieino deIa no h-de sei seu, no o sendo,
que neics ne pode enlo fazei` Aqui esl de que eu ne queixo. Case-se Vossa
Meic aos oIhos fechados con esla iainha que paia a nos choveu do Ceu,
depois, se quisei, pode-se ananliIhai con a ninha Sia. DuIcineia, ieis
anancelados no deven lei faIlado nesle nundo. L nisso da foinosuia no
ne inlionelo, que, a dizei a veidade, anlas ne paiecen len, ainda que eu a
Sia. DuIcineia nunca a vi.
- Cono nunca a visle, liaidoi lIasfeno` - vocifeiou D. Quixole. - Iois no
acalas agoia nesno de ne liazei un iecado da sua paile`
- O que eu digo e - iespondeu Sancho - que a no vi lanlo a ninha
vonlade, que pudesse afiinai-ne len na sua foinosuia, ponlo poi ponlo, nas
assin no lodo e en liulo, cono diz o oulio, paieceu-ne len.
- Agoia le descuIpo, peidoa-ne o enfado que le dei, que os piineiios
novinenlos no eslo na no da genle.
- en sei - iespondeu Sancho - e en nin a vonlade de faIai e senpie o
piineiio novinenlo, o que ne ven a loca no posso deixai de o dizei, ao
nenos una vez.
- Con ludo isso, Sancho - disse D. Quixole -, iepaia len cono faIas,
poique lanlas vezes vai o cnlaio a fonle... e no le digo nais nada.
- Iois len - iespondeu Sancho. - Deus I esl en cina, e v as coisas, LIe e
que sale quen faz naI, se eu en no faIai len, ou Vossa Meic en o oliai ao
ieves.
- asla j - disse Doioleia -, coiiei Sancho, e leijai a no a vosso ano,
pedi-Ihe peido, e daqui paia dianle lende nais lenlo en vossos Iouvoies e
vilupeiios e no digais naI dessa sia. Tolosa, a quen eu no conheo seno
paia a seivii, e lende espeiana en Deus que no nos h-de faIlai un eslado
en que vivais cono un pincipe.
Sancho I foi calislaixo pedii a no ao ano, que Iha deu con seiena
giavidade, deilando-Ihe, aps o leija-no, a sua lno. Depois disse-Ihe que
se desviasse con eIe un pouco, poique linhan de lialai coisas de nuila
inpoilncia. Adianlaian-se anlos, e disse o fidaIgo:
- Desde que viesle, no live ainda azo de le peigunlai nuilas
pailicuIaiidades aceica da enlaixada que Ievasle, e das iesposlas que
liouxesle, agoia que a foiluna nos depaia foIga no ne negues o goslo que ne
podes causai con lo loas novas.
- Ieigunle Vossa Meic o que Ihe paiecei - iespondeu Sancho -, daiei a
ludo lo loa sada, cono foi loa a enliada que live. O que Ihe peo Senhoi neu,
e que daqui en dianle no seja lo vingalivo.
- Ioique dizes isso, Sancho` - peigunlou D. Quixole.
- Digo islo - iespondeu eIe - poique eslas loidoadas agoia foian nais
peIa pendncia que enlie os dois liavou o Dialo na oulia noile, do que peIo que
eu disse conlia a ninha sia. DuIcineia, a quen veneio e ano cono se foia
ieIquia, s en iazo de eIa sei coisa de Vossa Meic.
- No loines a essas coisas, poi vida lua - disse D. Quixole -, que ne
afIigen, da oulia vez peidoei-lo, e len sales o que se cosluna dizei: pecado
novo, penilncia nova.
Nislo ian, quando viian peIo seu caninho vii paia eIes un honen nun
junenlo, apioxinando-se nais, deu-Ihes aies de cigano. Ioien Sancho Iana
que onde quei que via asno se Ihe ian alis deIe os oIhos e a aIna, lanlo cono
avislou o honen, conheceu Iogo sei Cinez de Iassa-Monle, e de eIe o sei
infeiiu Iogo que a cavaIgaduia eia o seu iuo. Lia con efeilo o iuo con o
Iassa-Monle as coslas, o quaI, paia no sei conhecido e vendei o asno, vinha
enliajado a cigana, o faIai a essa noda salia eIe, e nuilas oulias Inguas, lo
len cono a sua pipiia. MaI que Sancho o ieconheceu, coneou a giandes
vozes:
- Ah! Iadio CineziIho, Iaiga a ninha jia, ieslilui-ne a ninha vida, no le
deiles a peidei con o neu aIvio, Iaiga o neu luiio, Iaiga o neu consoIo, pe-
le a pe, sevandija, ieliia-le, Iadio, e deixa o que le no peilence!
Nen lanlas paIavias e injiias eian necessiias, Iogo a piineiia saIlou
Cinez, e, lonando un liole que nais paiecia caiieiia, nun nonenlo
desapaieceu. SaIlou Sancho aos aliaos ao aninaI, dizendo:
- Cono lens passado, neu len, nenina dos neus oIhos, neu iuo, neu
conpanheiio fieI`
eijava-o e acaiiciava-o cono se foia genle. O asno deixava-se leijai e
acaiinhai, sen iespondei neia paIavia. Apioxinaian-se lodos, dando ao polie
honen os paialens de lei achado o seu iuo, especiaInenle D. Quixole. Lsle
disse-Ihe, que nen poi isso anuIava a oiden dos lis luiiicos, o que Sancho
nuilo agiadeceu.
Lnquanlo os dois ian adianle neslas conveisas, disse o cuia a Doioleia
que linha andado con giande lino, lanlo na inveno do conlo, cono na
lievidade deIe, e na seneIhana que leve con os dos Iivios de cavaIaiia. Ao
que eIa iespondeu, que nuilas hoias se havia enlielido a I-Ios, o que no salia
len eia onde ficavan as piovncias e poilos de nai, poi isso linha dilo a loa
que havia desenlaicado en Ossuna.
- en peiceli - voIveu o cuia - e poi isso acudi Iogo a deilai aqueIe
ienendo, con o que ludo ficou una naiaviIha. Mas no acha exliaoidiniia a
faciIidade con que esle desvenluiado fidaIgo aciedila en loda aqueIa
nenliiada, s poi se confoinai no esliIo e jeilo con as loIices dos seus
aIfaiilios`
- L veidade - disse Caidenio - e lo iaia, seno nica, que eu poi nin no
sei se, queiendo invenl-Ia, leiia laIenlo paia lanlo.
- Oia coisa len eIe - disse o cuia - que no adniia nenos: paia foia das
necessidades, que nunca se Ihe acalan no locanle a sua nania, se Ihe faIan
noulias naleiias discoiie peifeilanenle, e noslia una iazo cIaia, que d
goslo. No Ihe faIen en cavaIaiias, que ninguen o lei seno poi honen de
loa calea.
Lnquanlo ian neslas pilicas, conlinuava lanlen D. Quixole na sua con
Sancho, dizendo:
- IaIavias e penas, Sancho anigo, o venlo as Ieva. Conla-ne agoia lu, sen
nedo a enfadanenlos neus nen a iigoi aIgun, onde, cono, e quando, achasle
DuIcineia, que eslava eIa fazendo, que Ihe dissesle, que le iespondeu, con que
caia Ieu a ninha caila, quen la copiou, e ludo o nais que viies nesle caso sei
digno de salei-se, sen aciescenlaies nen nenliies nada paia ne daies goslo,
nen encuilaies paia conpiazei-ne.
- Iois, Senhoi - iespondeu Sancho -, veidade, veidade, a caila ninguen
na copiou, poique eu laI caila no Ievei.
- L ceilo - acudiu D. Quixole - poique o Iivio de Ienlianas, en que eu a
escievi, c o achei en neu podei dois dias depois da lua pailida, o que ne fez
giandssina pena, Ienliando-ne cono no ficaiias as aianhas quando le visses
sen eIa, senpie espeiei que lonasses alis Iogo que desses peIa faIla.
- Iazia-o deceilo - iespondeu Sancho - se no livesse a caila de neniia,
de quando Vossa Meic na Ieu, de naneiia que a disse a un saciislo, que na
liasIadou do enlendinenlo lo ponluaInenle, que disse que en lodos os dias
da sua vida (ainda que linha Iido nuilas cailas de desconunho) nunca linha
Iido una Iindeza cono aqueIa.
- L ainda a lens de coi, Sancho` - peigunlou D. Quixole.
- No, senhoi - iespondeu Sancho -, poique, depois que a enlieguei, cono
vi que j no pieslava paia nais nada, dei en ne esquecei deIa, e, se aIguna
coisa ainda ne Ienlia, e s aqueIe coneo da Soleiian, digo da Soleiana
Senhoia, e o finaI:
Vosso ale a noile, o CavaIeiio da Tiisle Iiguia, e, enlie eslas duas coisas
do piincpio e do fin, enluli-Ihe nais de liezenlas vezes: ninha aIna, ninha
vida, e oIhos neus.




.&!/(0*+ SSS#

E6B B6O959B6B 89:M35B6<U3B J23 92M3 3:453 EF 12;>943 3 9 B32 3B8273;59
89A 92459B B283BB9B


- Nada disso ne desconlenla, podes conlinuai - disse D. Quixole. -
Chegasle, e que eslava fazendo aqueIa iainha da foinosuia` Aposlo que a
achasle a enfiai peioIas, ou loidando aIguna enpiesa con canoliIho de ouio,
paia esle seu calivo cavaIeiio.
- QuaI! - iespondeu Sancho. - Achei-a a joeiiai duas fangas de liigo nun
plio da casa.
- Iois faz de conla - disse D. Quixole - que os gios desse liigo eian
aIjfaies Iogo que eIa Ihes locava. Repaiasle, anigo, se o liigo eia candiaI ou
liens`
- Nada, eia de unas aIinpas - iespondeu Sancho.
- Iois asseveio-le - disse D. Quixole - que depois de joeiiado poi eIa havia
de deilai faiinha candiaI infaIiveInenle. Mas passa adianle. Quando Ihe desle a
ninha caila leijou-a` I-Ia solie a calea` Iez aIguna ceiinnia digna de laI
caila` Ou que fez`
- Quando eu Iha ia enliegai - iespondeu Sancho - eslava eIa na azfana de
aviai una joeiiada quase cheia, poi isso, disse-ne: Ionde neu anigo, a caila
paia iila daqueIe saco, que no a posso Iei enquanlo no acalai de joeiiai ludo
o que paia a esl.
- Que disciela senhoia! - disse D. Quixole. - Havia de sei paia a Iei con
nais sossego e iegaIai-se. Adianle, Sancho. L, enquanlo eslava nesse seivio,
quais foian os seus coIquios conligo` Que le peigunlou de nin` L lu que Ihe
iespondesle`
Acala, conla-ne ludo, no le fique no linleiio nen un ponlinho.
- No ne peigunlou nada - disse Sancho -, eu e que Ihe disse cono Vossa
Meic ficava paia a seivii, fazendo penilncia, e nu da cinla paia cina, nelido
enlie eslas seiias cono un seIvagen, doinindo no cho, sen conei po en
loaIhas, sen penleai as lailas, choiando e naIdizendo a sua foiluna.
- L nisso de eu naIdizei a ninha foiluna, enganasle-le - disse D. Quixole
-, anles a lendigo, e lendiiei lodos os dias da ninha vida, poi ne lei feilo
digno de neiecei anai lo aIla senhoia cono e DuIcineia deI Toloso.
- To aIla e - iespondeu Sancho - que e veidade que len de aIluia un
punho nais do que eu.
- Cono e isso, Sancho` - disse D. Quixole. - Iois lu nedisle-le con eIa`
- Medi, sin, senhoi - iespondeu Sancho -, quei salei cono` Acheguei-ne
paia ajud-Ia a pi un saco de liigo solie un junenlo, eslvanos lo junlos,
que iepaiei que ne Ievava un lon paIno.
- L len veidade - iepIicou D. Quixole - e loda essa giandeza e
aconpanhada con niI niIhes de giaas da aIna. Una coisa ne no podes lu
negai, Sancho: quando chegasle ao pe deIa, no senlisle un cheiio saleu, una
fiagincia aionlica, e un no sei qu de lon, que no aceilo en Ihe dai
none, digo una lafoiada cono se enliaias na Ioja de un Iuveiio dos nais
esneiados`
- O que sei dizei - iespondeu Sancho - e que senli un cheiiilo assin...
liianle a honen, piovaveInenle poi eslai suando e esquenlada da Iida.
- No havia de sei isso - iespondeu D. Quixole -, e que eslaiias
endefIuxado, ou enlo lonasle poi cheiio deIa o leu pipiio, que o cheiio que
len aqueIa iosa enlie espinhos sei-o eu nuilo len, aqueIe Iiio do canpo,
aqueIe nlai deiielido.
- Iode nuilo len sei - iespondeu Sancho -, que nuilas vezes sai de nin
aqueIe nesno cheiio, que enlo ne paieceu que saa de Sua Meic a Sia.
DuIcineia. No adniia, que un dialo se paiea con oulio.
- en esl - piosseguiu D. Quixole. - L, depois de joeiiado lodo o liigo, e
nandado paia o noinho, que fez quando Ieu a caila`
- A caila no a Ieu - iespondeu Sancho - poique disse que no salia Iei
nen escievei, iasgou-a en nigaIhinhas, dizendo que no a queiia dai a Iei a
ninguen, paia no se saleien no Iugai os seus segiedos, e que laslava o que
eu Ihe linha dilo de paIavia aceica do anoi que Vossa Meic Ihe linha, e da
penilncia exliaoidiniia que ficava fazendo poi seu iespeilo, finaInenle, disse-
ne que Ihe dissesse eu a Vossa Meic que eIa Ihe leijava as nos, e que I
ficava con nais desejos de v-Io, que de escievei-Ihe, e que assin Ihe supIicava,
e nandava que, visla a piesenle, sasse daqueIes nalagais, e se deixasse de
fazei descocos e se pusesse Iogo Iogo a caninho paia Toloso, se no livesse
oulia coisa de nais inpoilncia que fazei, poique linha giande desejo de o vei
a Vossa Meic. Riu cono una peidida quando eu Ihe disse o none que Vossa
Meic linha de Cata|circ da Tris|c |igura. Ieigunlei-Ihe se linha I ido o
liscainho do oulio dia, disse-ne que sin, e que eia un honen nuilo de len.
Tanlen Ihe peigunlei peIos foiados, nas desses iespondeu-ne que ainda no
linha vislo nenhun.
- Tudo vai nuilo len ale agoia - disse D. Quixole - nas diz-ne c: a
despedida que pienda le deu peIas novas que de nin Ihe Ievasle, pois e
coslune veIho enlie cavaIeiios e danas andanles daien aos escudeiios,
donzeIas ou anes, que Ihes Ievan iecados de suas danas a eIes, e a eIas dos
seus cavaIeiios, aIguna iica jia de aIvssaias en agiadecinenlo da nensagen`
- Assin seiia - iespondeu Sancho - len lon coslune que eIe ne paiece,
nas isso havia de sei I nos lenpos passados, hoje naluiaInenle no se
cosluna dai seno un pedao de po e queijo, foi o que ne deu a ninha Sia.
DuIcineia poi cina do espigo do nuio do plio, quando ne despedi deIa, e
paia nais sinaI, o queijo eia de oveIha.
- L IileiaI en exlieno - disse D. Quixole - e se le no deu jia de ouio,
havia de sei sen dvida peIa no lei aIi a no, nas o que se no faz en dia de
Sanla Maiia fai-se- noulio dia, quando eu a vii, se aiianjaio as conlas. Sales
lu de que eu eslou naiaviIhado, Sancho` L de ne paiecei que fosle e viesle
peIos aies, poique pouco nais de lis dias gaslasle en ii a Toloso e voIlai,
havendo de peineio o neIhoi de liinla Ieguas, peIo que enlendo que o slio
nigionanle que len conla nas ninhas coisas e e neu anigo (poique poi foia o
h, e deve havei, sol pena de no sei eu lon cavaIeiio andanle), deve lei-le
ajudado a caninhai sen lu o saleies, pois h slios desles que lonan a un
cavaIeiio andanle na sua cana, e, sen se salei cono, o ananhecen ao oulio
dia a nais de niI Ieguas de onde anoileceu. Se assin no fosse, no podeiian
os cavaIeiios andanles nos seus peiigos acudii uns peIos oulios, cono a cada
passo acoden. Sucede, poi exenpIo, eslai un peIejando nas seiias de Ainenia
con aIgun giganle angupede, ou con oulio cavaIeiio, Ieva o pioi da lalaIha, e
esl j paia noiiei, e, quando naI se piecala, assona-Ihe de aIen, solie una
nuven ou un caiio de fogo, oulio cavaIeiio anigo seu, que pouco anles se
achava en IngIaleiia, que o ajuda e o Iivia da noile, e a noile se acha en sua
casa ceando nuilo iegaIadanenle, en havei enlie aqueIas pailes duas ou lis
niI Ieguas, e ludo islo se faz poi indsliia e saledoiia desles slios
encanladoies, que piolegen esles vaIoiosos cavaIeiios. Ioilanlo, anigo Sancho,
no ne cusla a ciei que en lo lieve lenpo fosses daqui a Toloso, e de Toloso
loinasses c: aIgun slio anigo le Ievou en loIandas sen lu o senliies.
- Assin havia de sei - disse Sancho - poique a fe de quen sou que andava
Rocinanle cono se foia asno de cigano con azougue nos ouvidos.
- Azougue, e una Iegio de dennios, que isso e genle que paia andai e
fazei andai quanlo Ihes paiece no adnile conpanhia. Mas, deixando islo, que
le paiece a li que eu devo fazei agoia, deleininando-ne a ninha senhoia que a
v vei` en vejo que eslou oliigado a cunpiii o seu pieceilo, nas no nenos
ne coiie oliigao de salisfazei ao que pioneli a piincesa que a ven
connosco. A Iei da cavaIaiia ne oliiga a salisfazei a ninha paIavia, anles que
ao neu goslo. Ioi una paile, eslou noiiendo poi vei a ninha senhoia, peIa
oulia, esl poi nin liadando a gIiia que hei-de aIcanai nesla nova enpiesa e
a soIene pionessa que j fiz. O que lenciono fazei e caninhai depiessa, e
chegai cedo onde esl esle giganle, usuipadoi do ieino de Miconico, coilai-
Ihe Iogo a calea, e pi a piincesa pacificanenle no seu liono, e sen peida de
lenpo eu ieliocedeiei paia ii vei a Iuz que os neus senlidos aIunia. Tais
descuIpas Ihe daiei, que ne h-de apiovai a laidana, pois vei que ludo
iedunda en aunenlo da sua fana, poique loda a que eu lenho aIcanado,
aIcano, e aIcanaiei peIas ainas en loda a vida, s ne pioven do favoi que
eIa ne d, e de eu Ihe peilencei.
- VaIha-ne Deus! - disse Sancho. - Cono Vossa Meic esl aIeijado desses
cascos! Iois diga-ne Senhoi: pensa ieaInenle en fazei esle caninho escusado,
e deixai-se de apioveilai un lo iico e escIaiecido casanenlo cono esle, que Ihe
liaz poi dole un ieino, que en ninha loa veidade j ouvi dizei que len nais
de vinle niI Ieguas en iedondo, que e alundanlssino de lodas as coisas que
so necessiias paia a vida hunana, e que e naioi que IoilugaI e CasleIa
junlos` CaIe-se, peIo anoi de Deus, e lenha veigonha do que a disse, lone o
neu conseIho, e peidoe-ne, e case-se Iogo no piineiio Iugai onde houvei
pioco, e, quando no, a esl o nosso Iicenciado, que o fai cono unas pialas.
Repaie Sua Meic que eu j lenho idade paia dai conseIhos, e que esle que Ihe
eslou dando Ihe ven ao pinlai, e ao pedii poi loca: nais vaIe un pssaio na
no, que dois a voai, quen len esl e naI escoIhe, poi naI que Ihe venha no
se anoje.
- Sancho, o conseIho que ne ds - iespondeu D. Quixole de que ne case,
len peicelo poi que e: e paia que eu seja iei apenas nalai o giganle, e possa
fazei-le neics, e dai-le o pionelido. Iois saleis que sen casai podeiei
cunpiii-le os desejos sen nenhuna dificuIdade, anles de enliai a lalaIha, hei-
de pi poi cIusuIa que, saindo deIa vencedoi, ainda que ne eu no case, ne
ho-de dai una paile do ieino, podendo eu ced-Ia a quen nuilo len quisei.
Oia a quen queies lu que eu a ceda, seno a li`
- Isso esl cIaio - iespondeu Sancho -, nas oIhe Vossa Meic se na escoIhe
viiada paia o nai, poique assin... (suponhanos que a vivenda ne no agiada)
posso enlaicai os neus vassaIos negios, paia fazei deIes o que j disse, e Vossa
Meic no se Ienlie poi agoia de ii vei a ninha Sia. DuIcineia, v piineiio
nalai o giganle, e liienos da o senlido, esle e que e negcio de nuila honia, e
pioveilo que faile, segundo ne lacoieja c poi denlio.
- Dizes nuilo len, Sancho - ollenpeiou D. Quixole -, e sigo o leu paiecei:
ii-ne-ei con a piincesa, piineiio que ne veja con DuIcineia. CauleIa de no
dizeies nada a ninguen, nen as pessoas que vn connosco, islo fica enlie ns,
DuIcineia e lo iecalada, que nen quei que Ihe adivinhen os pensanenlos.
Deus ne Iivie de Ihos eu descoliii, poi nin ou poi oulien.
- Se isso e veidade - ieloiquiu Sancho -, paia que deleininou Vossa Meic
a lodos os seus vencidos, que se vo apiesenlai a eIa` Tanlo vaIe isso cono
assinai o seu none con a decIaiao de Ihe queiei len, e de sei seu nanoiado,
e, sendo eIes oliigados a fincai-se de joeIhos na sua piesena, e dizei-Ihe que
vo da paile de Vossa Meic a iendei-Ihe oledincia, cono se poden enlo
encoliii os pensanenlos de anlos`
- Que nescio e que sinpIiio que es! - disse D. Quixole. - Iois lu no vs
que ludo isso iedunda en sua naioi exaIlao` Ioique deves salei que, neslas
nossas usanas de cavaIaiia, e honia giande lei una dana laslanles cavaIeiios
andanles que a siivan, sen que os pensanenlos deIes se alaIancen a nais do
que unicanenle seivi-Ia s poi sei eIa quen e, sen aguaidaien oulio pienio
de seus nuilos e lons desejos seno o eIa conlenlai-se de os aceilai poi
cavaIeiios seus.
- Lssa coisa - disse Sancho - j eu ouvi en seines: que se h-de anai a
Deus poi si s, sen que nos nova a isso espeiana de gIiia, nen nedo de
casligo (ainda que eu O queieiia anai e seivii poi aIgun inleiesse, podendo
sei).
- VaIha-le o Dialo, neu islico! - disse D. Quixole. - Ioiles disciies
dizes lu as vezes! Iaieces honen de esludos.
- Iois posso-Ihe juiai que nen Iei sei - iespondeu Sancho. Nislo, ouviian
apupos de neslie NicoIau que os espeiassen poique desejavan delei-se un
pouco a lelei nuna fonlainha que aIi eslava. Deleve-se D. Quixole con giande
salisfao de Sancho, que j eslava cansado de enfiai nenliias, e linha nedo de
que o ano o apanhasse en aIgun Iapso, poique ludo o que eIe salia de
DuIcineia eia sei eIa una Iaviadoia de Toloso, nas nunca en dias de vida Ihe
puseia os oIhos.
} enlo Caidenio linha enveigado o falo con que Doioleia eslava quando
a piincpio a enconliaian, no eia do neIhoi, nas senpie eia piefeiveI aos
andiajos. Apeaian-se ao pe da fonle, e, con o que o padie-cuia liouxeia da
venda poi cauleIa, salisfizeian, ainda que no en cheio, a gana que lodos
liazian. Lnquanlo nanducavan aceilou de passai poi aIi un iapaz que ia de
caninho, o quaI, pondo-se a oIhai con nuila aleno paia lodos os que
eslavan a leiia da fonle, assin cono ieconheceu D. Quixole, foi paia eIe, e,
aliaando-o peIas peinas, coneou a fingii que choiava, dizendo:
- Ah, neu Senhoi! } Vossa Meic ne no conhece` Repaie len: sou
aqueIe iapaz Andie, que Vossa Meic soIlou da azinheiia a que eslava pieso.
Reconheceu-o D. Quixole, e, lonando-o peIa no, disse paia quanlos aIi
eian:
- Iaia que Vossas Meics vejan que inpoilanle coisa e havei cavaIeiios
andanles no nundo, que desfaan as injuslias e agiavos que neIe fazen os
insoIenles e naus honens que poi eIe se enconlian, sailan que uns dias alis,
passando eu poi un losque, ouvi uns giilos senlidssinos, cono de pessoa
afIigida e necessilada. Acudi Iogo, Ievado da ninha oliigao, paia a paile de
onde se ne figuiou que vinhan os Ianenlos, e achei alado a una azinheiia esle
nuchacho que a esl, con o que nuilo foIgo, pois ne no deixai nenlii.
Repilo que eslava alado ao lionco despido da cinla paia cina, e un viIo (que
depois soule sei seu ano) a escaI-Io de aoiles con as iedeas de una egua.
MaI que o vi, peigunlei-Ihe a causa de lo ciueI supIcio. Respondeu-ne o
paIeina que o aoilava poique eia seu ciiado, e que ceilos piejuzos que Ihe
ocasionava nais piovinhan de sei iapinanle do que loIo, ao que esle nesno
acudiu: No e veidade, aoila-ne s poi Ihe eu pedii a ninha soIdada. O
ano iefiIou no sei que aiengas e descuIpas, que eu len ouvi, nas que no
adnili. Ln suna: fiz que o soIlasse, e lonei juianenlo ao canpnio de que o
Ievaiia consigo, e Ihe pagaiia nuilo len conlado e ieconlado. No e veidade
ludo islo, pequenilo` No nolasle a auloiidade con que Ihe faIei, e con quanla
huniIdade eIe pioneleu cunpiii lodas as ninhas oidens` Responde, no le
aliapaIhes nen lenhas nedo, conla a esles senhoies ludo cono foi paia que se
ieconhea sei cono digo, pioveiloso andaien peIos caninhos cavaIeiios
andanles.
- Tudo que Vossa Meic a disse e nuila veidade - iespondeu o nuchacho
-, nas o fin do negcio e que saiu as avessas do que Vossa Meic cuida.
- Cono as avessas` - excIanou D. Quixole. - Lnlo o viIanaz no le pagou`
- No s ne no pagou - iespondeu o coilado - nas assin que Vossa Meic
saiu do losque e ficnos ss loinou a anaiiai-ne na azinheiia, e suiiou-ne
oulia vez con lanlas coiieadas, que fiquei un S. ailoIoneu esfoIado, e a cada
aoile que ne dava ne dizia una chufa paia Vossa Meic, con lanla giaa,
que, se no fossen as doies, ale eu ne iiia de o ouvii. A veidade e que ne ps
de nodo que ale agoia lenho eslado no hospilaI cuiando-ne do que enlo ne
fez o exconungado viIo. Toda a cuIpa foi de Vossa Meic, poique, se fosse
seguindo o seu caninho, e no se nelesse onde no eia chanado, e no se
inpoilasse con coisas aIheias, neu ano conlenlava-se con una ou duas
dzias de aoiles, soIlava-ne Iogo, e pagava-ne o que ne devia, nas, cono
Vossa Meic o desconps lo desencaliesladanenle, e Ihe disse lanlas
liulaIidades, feiveu-Ihe o sangue, e, cono no pde vingai-se en Vossa Meic,
Iogo que nos viu ss descaiiegou en nin a liovoada de nodo que desconfio
que j no lono a sei genle en dias de vida.
- O nau foi - disse D. Quixole - o caii eu en ne ausenlai daIi. No ne
devia ii, enquanlo le no visse pago, len devia eu salei, poi Ionga expeiincia,
que no h viIo que desenpenhe a paIavia dada en no Ihe fazendo conla.
Mas no le Ienlias, Andie, que eu Ihe juiei (se le no pagasse) loinai I, e dai
con eIe, ainda que se escondesse na laiiiga da laIeia`
- L veidade - disse Andie -, nas no seiviu de nada.
- Se no seiviu, seivii! - disse D. Quixole. - L eu lo vou nosliai.
Levanlou-se a piessa, e nandou a Sancho que enfieasse o Rocinanle, que
eslava paslando enquanlo eIes conian. Ieigunlou-Ihe Doioleia que ia fazei.
Respondeu eIe que ii luscai o viIo, caslig-Io, e faz-Io pagai a Andie ale ao
Ilino naiavedi, pesasse o que pesasse a quanlos canpnios houvesse no
univeiso. Ao que eIa iespondeu que laI no podia fazei, confoine paia con eIa
se oliigaia, s depois de acalada a sua enpiesa e que iecoliaiia Iileidade paia
quaIquei oulia, que len o salia eIe neIhoi que ninguen, que, poilanlo,
acaInasse o npelo ale voIlai do seu ieino.
- Ten iazo - iespondeu D. Quixole. - Andie que lenha pacincia, e espeie
peIa ninha loinada, cono vs Senhoia, dizeis, que oulia vez Ihe pionelo e juio
no descansai enquanlo o no vii vingado e pago.
- en caso fao eu dessas juias - disse Andie -, nais quiseia eu lei agoia
con que chegai a SeviIha, que lodas as vinganas do nundo. D-ne, se a len,
aIguna coisila paia conei e Ievai, e fique-se con Deus Sua Meic, e lodos os
cavaIeiios andanles, lo loas andanas lenhan eIes paia si cono a nin nas
deian.
Tiiou Sancho de seu faideI un loco de po e un pedao de queijo, e,
dando-o ao iapaz, Ihe disse:
- Tona, iino Andie, a lua desgiaa loca-nos a lodos.
- A vs oulios, cono` - peigunlou Andie.
- Lsle po e queijo que vos dou Deus sale se nos no h-de fazei faIla -
iespondeu Sancho. - Saleieis, anigo, que ns oulios, os escudeiios dos
cavaIeiios andanles, andanos exposlos a nuilas fones, aIen de oulias
desgiaas e coisas que neIhoi se senlen do que se expIican.
O Andie agaiiou no seu po e queijo e, vendo que ninguen Ihe dava nais
nada, alaixou a calea, e neleu peinas ao polio, cono se cosluna dizei.
Veidade e que ao pailii senpie disse a D. Quixole:
- Se ne loinai a enconliai Senhoi CavaIeiio Andanle, ainda que veja que
ne eslo fazendo pedaos, poi anoi de Deus no ne acuda, deixe-ne con a
ninha desgiaa, que nunca eIa sei lanla, cono a que podeiia acaiielai o
socoiio de Vossa Meic, a quen Nosso Senhoi naIdiga e a lodos quanlos
cavaIeiios andanles liveien nascido nesle nundo.
Ia-se Ievanlai D. Quixole paia Ihe dai ensino, nas eIe desalou a coiiei, de
nodo que ninguen se aninou a segui-Io. Con os dilos de Andie ficou D.
Quixole coiiidssino, e, paia o no ficai de lodo, necessiio foi que os nais
livessen suno lenlo en se no iii.




.&!/(0*+ SSS##

123 45646 79 J23 :6 M3:76 B283732 69 4979 9 56:8G9 73 EF 12;>943


ConcIuda a leIa iefeio, enciIhaian Iogo, e, no dia seguinle, sen Ihes lei
peIo caninho sucedido coisa digna de conlai-se, chegaian a venda, espanlo e
enguio de Sancho Iana. Lsle no queiia nen a no de Deus Iadie pi I os
pes, nas no leve oulio ienedio.
A vendeiia, o vendeiio, a fiIha, e Maiiloines, que viian chegai D. Quixole
e Sancho, saian a iecel-Ios con noslias de nuila aIegiia, noslias essas que o
fidaIgo ieceleu con o seu ai giave e najesloso, ieconendando-Ihes Iogo que
Ihe aiianjassen neIhoi cana que da vez passada, ao que a hospedeiia
iespondeu que, se Ihe pagasse neIhoi que da oulia vez, eIa Ihe daiia una
jazida, que nen de pincipe.
D. Quixole disse que assin o faiia, peIo que Ihe ainaian un sofiveI Ieilo
no nesno quailo que j conhecenos. Deilou-se Iogo o fidaIgo, poique vinha
nuilo nodo, e noilo de sono. MaI se linha enceiiado, quando a vendeiia
aiieneleu ao laileiio, e, agaiiando-o peIa laila, disse:
- }uio-Ihe peIa ninha ciuz lenla que nunca nais se h-de seivii do neu
ialo paia Ihe fazei de laila. Ionha-ne paia a j a ialada, que anda a peIo
cho o penle do neu honen, que e una veigonha, sen eu lei onde o
coslunava espelai.
No Iha queiia dai o laileiio, poi nais que eIa Iha puxasse, nas ps
leino a poifia o Iicenciado, dizendo ao neslie que enliegasse a cauda, que j
no eia piecisa, e se nosliasse no seu veidadeiio sei, que dissesse a D. Quixole,
que, quando os Iadies das gaIes o linhan despojado, vieia eIe fugido paia
aqueIa venda, e se eIe peigunlasse peIo escudeiio da piincesa, Ihe
iespondeiian l-Io eIa enviado adianle a dai aviso a genle do seu ieino, de que
eIa ia j a caninho, Ievando consigo quen a lodos os Iileilava.
Con eslas expIicaes enliegou o laileiio de loa vonlade a vendeiia o
ialo de loi, e ao nesno lenpo Ihe foian lanlen iesliludos lodos os nais
adnincuIos que eIa Ihe havia enpieslado paia o aulo da Iileilao de D.
Quixole. Todos os da venda se naiaviIhaian da foinosuia de Dona Doioleia, e
no nenos da loa piesena do pasloi Caidenio. Mandou o cuia que Ihes
aiianjassen paia conei o que na venda houvesse, o vendeiio, con a espeiana
de neIhoi paga, Ihes apaieIhou aguoso un iepaslo no de lodo dispIicenle. D.
Quixole conlinuava ainda a iessonai, enlendeu-se geiaInenle que eia neIhoi
no o acoidaien, poi Ihe sei de nais pioveilo poi enlo descanso que aIinenlo.
Levanlada a nesa, faIou-se enlie o vendeiio, a vendeiia, a fiIha,
Maiiloines, e lodos os caninheiios, da esquisila Ioucuia de D. Quixole, e de
cono da oulia vez Ihe linha aIi apaiecido. Refeiiu a hospedeiia o que passaia
con eIe e con o aiiieiio, iepaiando se no andaiia poi aIi peilo Sancho, no o
vendo, conlou poi nido o caso do nanleanenlo, o que paia lodos foi
solienesa do naioi apelile, e dizendo o cuia que os Iivios de cavaIaiia e que
havian liansloinado o juzo a D. Quixole, iespondeu o vendeiio:
- No sei cono laI pudesse aconlecei, en veidade que, segundo eu
enlendo, Ieiluia neIhoi no a pode havei no nundo. Iaia a lenho eu dois ou
lis Iivios desses con oulios papeis, que ne ln iegaIado a vida, no s a nin
cono a oulios nuilos. Quando e peIas aceifas, iecoIhen-se aqui nas seslas
nuilos segadoies, e senpie enlie eIes h aIgun que saila Iei, agaiia-se nun
desles Iivios, pono-nos a ioda deIe nais de liinla, e ouvino-Io con lananho
goslo, que e cono Ianainos un niIheiio de cs foia. De nin ao nenos sei eu
dizei que, en ouvindo conlai aqueIes fuiilundos e lienendos goIpes,
descaiiegados peIos cavaIeiios, do-ne zinas de fazei cono eIes. No queiia
seno eslai a ouvii aquiIo a fio noiles e dias.
- TaI quaI cono eu - disse a vendeiia -, poique so os nicos locadinhos
lons que lenho nesla casa os en que esls a ouvii Iei eslas coisas: ficas lo
enlaslacado, que nen de iaIhai le Ienlias.
- L a puia veidade - acudiu Maiiloines -, assin Deus ne ajude, cono eu
goslo lanlen de ouvii aqueIas coisas, so nuilo Iindas, e nais quando conlan
que esla a oulia senhoia a sonlia de unas Iaianjeiias aliaada con o seu
cavaIeiio, e una veIha a guaid-Ios, noila de inveja e loda soliessaIlada, digo
que ludo aquiIo paia nin so favos de neI.
- L a vs que vos paiece Senhoia DonzeIa` - disse o cuia diiigindo-se a
fiIha dos vendeiios.
- No sei, neu senhoi - iespondeu eIa -, eu lanlen esculo con aleno, e
ainda que ieaInenle no enlendo len, goslo de ouvii, no os goIpes con que
neu pai se iegaIa, nas aqueIas Ianenlaes que fazen os cavaIeiios quando
eslo apailados de suas danas. A nin chegan-ne as vezes a fazei choiai de
pena deIas.
- Aposlo que, se eIas choiassen poi vs Senhoia DonzeIa - disse Doioleia
-, eslinaieis len ienedi-Ias.
- O que faiia no sei - iespondeu a noa -, o que sei e que lo ciueis so
aIgunas daqueIas senhoias, que os seus cavaIeiios Ihes chanan ligies, Iees, e
oulias niI inundcies. VaIha-ne Deus! No sei que genle e aqueIa lo
desaInada e faIla de conscincia, que, poi no alendeien a un honen
honiado, o deixan noiiei ou dai en doido, no sei paia que so lanlos
neIindies, se o fazen poi honiadas, casen-se con eIes, que eIes no desejan
oulia coisa.
- CaIa a loca, nenina - disse a vendeiia -, quen le ouvii, h-de-Ihe paiecei
que sales nuilo dessas coisas, a donzeIas no fica len seien lo salidas e
faIaien assin.
- Cono esle senhoi ne peigunlou - iespondeu eIa -, no pude deixai de
Ihe dizei o que enlendia.
- en esl - disse o cuia -, agoia Senhoi Dono da Casa, liazei-ne esses
Iivios que os desejo vei.
- Iionlssino - iespondeu eIe.
L, enliando no seu quailo liiou deIe una loIsinha veIha fechada con una
cadeiazila, e, aliindo-a, sacou lis Iivios giandes, e uns papeis de nuilo loa
Ielia de no. O piineiio Iivio que aliiu viu que eia D. Gircngi|ic dc Tr4cia, o
oulio |c|ix Mar|c dc Hircania, e o oulio a His|cria dc Grac-Capi|ac Gcna|c
|crnandcs dc Ccrdcta, con a Vida dc Dicgc Garcia dc Parcdcs.
Apenas o cuia Ieu os dois piineiios lluIos, oIhou paia o laileiio, e disse:
- Iazen-nos agoia aqui faIla a ana e a soliinha do neu anigo.
- No fazen - iespondeu o laileiio -, c eslou eu paia os Ievai ao plio ou
a chanine que esl len acesa.
- Lnlo Vossa Meic quei-ne queinai os neus Iivios` - disse o vendeiio.
- S esles dois - disse o cuia -, o de D. Gircngi|ic, e o de |c|ix Mar|c.
- Oia essa! - disse o vendeiio. - Iois os neus Iivios so heieges, ou
fIeunlicos paia os queiei queinai`
- Cisnlicos, neu anigo, e que vs queieis dizei - disse o laileiio - e no
fIeunlicos.
- L veidade - iepIicou o vendeiio -, nas, se quei queinai aIgun, seja esse
do Grac-Capi|ac, e desse Dicgc Garcia, anles eu deixaia aidei un fiIho neu, que
nenhun desses oulios.
- Iino - disse o cuia -, esles dois Iivios so nenliiosos, e eslo cheios de
dispaiales e deIiios, agoia esle do Cio-Capilo e hisliia veidadeiia, e conlen
os feilos de ConaIo Ieinandes de Cidova, o quaI, poi suas nuilas e giandes
faanhas, neieceu sei chanado de lodo o nundo o Cio-Capilo, ienone
fanoso que s eIe neieceu, e esle Diogo Caicia de Iaiedes foi un piincipaI
cavaIeiio naluiaI da cidade de TiuxiIo, na Lxlienaduia, vaIenlssino soIdado, e
de lanlas foias naluiais, que delinha s con un dedo una ioda de noinho, no
neio da sua fiia, e, poslo con un nonlanle na enliada de una ponle,
inpediu a passagen a lodo un exeicilo inuneiveI, e fez oulias coisas lais,
que, se, assin cono eIe as conla de si nesno con a nodeslia de cavaIeiio e
cionisla pipiio, as escieveia oulio, Iivie e desapaixonado, poiian no escuio as
dos Heiloies, AquiIes e RoIdes.
- Meu pai que vos iesponda - iepIicou o vendeiio - que giandes espanlos
esses de delei una ioda de noinho! Havia Vossa Meic de Iei o que eu Ii de
IeIix Maile de Hiicnia, que (de una vez s) pailiu a cinco giganles peIa
cinluia, cono se foian lonecos de favas cono os fiadinhos das ciianas, e
oulia vez aiieneleu con un giandssino e podeiosssino exeicilo, iechaando
dianle de si nais de un niIho e seiscenlos niI soIdados, lodos ainados desde
os pes ale a calea, e os deslaialou a lodos cono se foian nanadas de oveIhas.
L que ne dizen do lon de D. CiiongIio de Ticia, que foi lo vaIenle e aninoso
cono se pode vei do Iivio, onde se conla que, navegando poi un iio, Ihe saiu
do neio da gua una seipenle de fogo` L eIe, lanlo cono a viu, se aiiojou solie
eIa, e se Ihe encavaIgou nas escanas do Ionlo, e Ihe apeilou con anlas as
nos a gaiganla lo iijanenle que, vendo a seipe que a ia afogando, no leve
oulio ienedio seno deixai-se ii paia o fundo do iio, Ievando consigo ao
cavaIeiio, que nunca a soIlou, e, quando chegaian I alaixo, se achou eIe nuns
paIcios e jaidins lo Iindos, que eia naiaviIha, e Iogo a seipe se liansfoinou
nun ancio, que Ihe disse lanlssinas coisas, que nais no podian sei. No len
que leinai Senhoi, que, se laI ouvisse, endoidecia de goslo. Duas figas paia o
Cio-Capilo, e paia esse Diogo Caicia, con que nos veio.
Ouvindo islo Doioleia, disse en voz laixa paia Caidenio:
- Iouco faIla ao nosso hospedeiio paia fazei a segunda paile de D.
Quixole.
- Tanlen acho - iespondeu Caidenio - poique, segundo noslia, o honen
len poi ceilo que ludo o que esles Iivios conlan sucedeu sen liiai nen pi
cono I se escieve, e nen lodos os fiades descaIos o convenceiian do
conliiio.
- OIhai, iino caissino - loinou a dizei o cuia -, que nunca houve no
nundo IeIix Maile de Hiicnia, nen D. CiiongIio de Ticia, nen oulios que
lais, de que iezan os Iivios de cavaIaiias. Toda essa coisa so invenes e
liincos de engenhos ociosos, que os conpuseian con o inluilo, que vs
nesnos j dissesles, de nalai lenpo, pouco nais ou nenos, cono fazen os
vossos ceifeiios quando os ouven Iei, poique ieaInenle vos juio que nunca lais
cavaIeiios houve no nundo, nen janais neIe se viian lais pioezas e dispaiales.
- A oulio co con esse osso - iespondeu o vendeiio -, cono se eu no
souleia quanlos fazen cinco, e onde ne apeila o sapalo! No cuide Vossa
Meic que ne d papinha a nin, poique Ihe juio que no eslou lo en lianco
de nioIos cono isso. Ten giaa queiei Vossa Meic dai-ne a enlendei que
ludo que dizen esles lons Iivios so dispaiales e nenliias, sendo inpiessos
con as Iicenas dos Senhoies do ConseIho ReaI, cono se eIes fossen pessoas
que deixassen inpiinii lanla palianhada junla, e lanlas lalaIhas e
encanlanenlos, que fazen peidei o juzo a genle.
- } vos lenho dilo, anigo - iespondeu o cuia -, que o fin paia que se islo
faz e enlielei os nossos pensanenlos ociosos, e assin cono se peinile nas
ieplIicas len conceiladas que haja jogos de enxadiez, de peIa, e de liIhai,
paia enlielei aIguns que no queien, nen deven, nen poden lialaIhai, assin
se peinile, que se inpiinan e se lenhan esses lais Iivios, poi se ciei, cono e
veidade, que no pode havei indivduo lo Ieigo e sfaio que lenha poi hisliia
ceila nenhuna dessas. Se ne fosse Icilo agoia, e o audiliio o quisesse, coisas
diiia eu aceica do que deven conlei os Iivios de cavaIaiias paia seien lons,
que laIvez fossen de pioveilo, e ale de agiado paia aIguen, nas espeio, que I
vii lenpo en que eu ne alia con quen possa piovei a islo de ienedio.
Daqui ale I, ciede Senhoi Vendeiio, no que vos lenho dilo: lonai os vossos
Iivios, e I vos avenhais con os seus aceilos ou desaceilos, lon pioveilo vos
faa, e peinila Deus que no venhais a coxeai do nesno pe de que o vosso
hspede D. Quixole cIaudica.
- L disso no lenho nedo - iespondeu o vendeiio -, no hei-de sei lo
doido que ne faa cavaIeiio andanle, sei nuilo len, que j hoje en dia se no
usa o que se faia naqueIe lenpo, en que se diz que andavan peIo nundo esles
fanosos cavaIeiios.
A nelade desla pilica se achou piesenle Sancho, e ficou nuilo confuso e
pensalivo de ouvii dizei, que j se no usavan cavaIeiios andanles, e que lodos
os Iivios de cavaIaiias eian loIices e faIsidades, e assenla de si paia consigo
espeiai en que paiaiia aqueIa joinada de seu ano, que, a no saii con a
feIicidade que eIe pensava, deleininava deix-Io, e lonai-se con sua nuIhei e
seus fiIhos as Iidas da sua ciiao. Ia o vendeiio Ievando j a loIsa con os
Iivios, nas o cuia Ihe disse:
- Lspeiai, que desejo vei que papeis so esses, esciilos con lo loa Ielia.
Tiiou-os o hospedeiio, e, dando-Ihos a Iei, viu coisa de uns oilo cadeinos
nanusciilos, lendo no piincpio un lluIo giande, que dizia: NOVLLA DO
CURIOSO IMILRTINLNTL. Leu o cuia paia si lis ou qualio Iinhas, e disse:
- Deceilo que ne no paiece naI o lluIo desla noveIa, eslou con ninha
vonlade de a Iei loda. Ao que iespondeu o vendeiio:
- Iode Sua Reveincia I-Ia a sua vonlade, poique salei que oulios
hspedes, que j aqui a Ieian, goslaian nuilo, e na pediian con nuilo
enpenho, eu e que no Iha quis dai, Ienliando-ne que podeiia lei de a
iesliluii a quen deixou esla naIela, poi esquecinenlo, con esles Iivios e
papeis. No sei se o dono no loinai a passai poi c. Lu len sei que os Iivios
ne ho-de fazei faIla, nas senpie peilencen a seu dono, laleineiio sou, nas
ainda assin sou lanlen ciislo.
- Tendes nuila iazo, anigo - disse o cuia -, nas con ludo isso, se a
noveIa ne salisfazei, heis-de-ne dai Iicena paia a copiai.
- Da neIhoi vonlade - disse o vendeiio.
Lnquanlo enlie os dois se liocavan eslas faIas, havia Caidenio pegado na
noveIa, e coneado a I-Ia, e, paiecendo-Ihe que no desnenliiia o conceilo do
cuia, iogou-Ihe que a Iesse de nodo que lodos ouvissen.
- I-Io-ia - iespondeu o padie - se no foia neIhoi gaslai esle lenpo en
doinii do que en Ieiluias.
- on iepouso sei paia nin - disse Doioleia - enlielei o lenpo en Iei
aIgun conlo, poi oia, ainda no lenho lo sossegado o espiilo que ne consinla
doinii cono se quiseia.
- Iois enlo - disse o cuia - queio I-Ia sequei poi cuiiosidade, laIvez nos
saia aIguna coisa apiazveI.
Acudiu neslie NicoIau a pedii o nesno, e Sancho lanlen. A visla
daquiIo ludo, o cuia, enlendendo que a lodos iecieaiia, e a si lanlen, disse:
- Sendo assin, peo aleno, a noveIa conea desla naneiia:




.&!/(0*+ SSS###

+:73 B3 89:46 6 :9M3C6 79 825;9B9 ;AI354;:3:43


Ln IIoiena, iica e fanosa cidade de IlIia, na piovncia que chanan
Toscana, vivian AnseIno e Loliio, cavaIheiios iicos e piincipais, e lo anigos,
que, poi exceIncia e anlononsia, os dois anigos Ihes chanavan lodos I
Lian soIleiios, noos, de iguaI idade e dos nesnos coslunes, o que ludo
concoiiia paia a iecpioca anizade de enlie anlos. Veidade e que AnseIno eia
aIgun lanlo nais incIinado aos passalenpos anoiosos que Loliio, e esle se
deixava ii de neIhoi nino alis dos iecieios da caa. Quando, poien,
aconlecia, deixava AnseIno de seguii os seus goslos pipiios paia no faIlai
aos de Loliio, e Loliio deixava lanlen os seus paia acudii aos de AnseIno.
Desla naneiia, lo confoines andavan enlie anlos as vonlades, que no havia
ieIgio nais infaIveI.
Andava AnseIno peidido de anoies poi una donzeIa iIuslie e foinosa
da nesna cidade, fiIha de lo lons pais, e lo loa eIa nesna de sua pessoa,
que assenlou, con apiovao do seu anigo Loliio (sen a quaI nunca fazia
coisa aIguna), en pedi-Ia poi esposa aos pais, e assin fez. O nensageiio da
enlaixada foi Loliio, e lo a goslo do anigo concIuiu o negcio, que en lieve
lenpo se viu o nosso nanoiado en posse do seu enIevo e CaniIa lo conlenle
de havei aIcanado a AnseIno poi esposo, que no cessava de dai giaas ao
Ceu, e a Loliio, poi cuja inleiveno lananho len chegaia a peilencei-Ihe.
Os piineiios dias, que foian lodos de foIgana, segundo o esliIo das
lodas, fiequenlou Loliio, confoine ao seu coslune, a casa do seu anigo
AnseIno, piocuiando honi-Io, feslej-Io, e iegozij-Io en ludo que podia.
Acaladas, poien, as lodas, e acaInada j a fiequncia das visilas e paialens,
coneou Loliio a escasseai j de indsliia as idas a casa de AnseIno, poi Ihe
paiecei, cono e len que paiea a lodos os discielos, que aos anigos casados j
se no ho-de as casas fiequenlai lanlo, nen con lananha inlinidade, cono
enquanlo vivian soIleiios, poique, se len que a veidadeiia anizade no pode
nen deve sei en coisa aIguna suspeilosa, conludo lo deIicada e a honia de
un casaI, que paiece se pode ofendei ale dos pipiios iinos, quanlo nais dos
anigos.
Repaiou AnseIno na nenos fiequncia de Loliio, e queixou-se
giandenenle, dizendo que, se adivinhaia que do casanenlo Ihe havia de piovii
laI iesfiianenlo, nunca eIe o leiia feilo, e que, se peIa loa hainonia que enlie os
dois ieinava enquanlo eIe eia soIleiio, havia aIcanado lo doce lluIo cono eia
o seien chanados os dois anigos, no quisesse agoia eIe Loliio, s paia fazei
de ciicunspeclo, e sen oulio nenhun nolivo, que lo fanosa e agiadveI
anlononsia se peidesse, e, poilanlo, Ihe supIicava, se o leino de supIicai
podia enlie eIes calei, que loinasse a sei senhoi daqueIa casa, enliando e
saindo cono danles, asseguiando-Ihe eIe que a sua CaniIa se confoinava en
ludo, e senpie, con os desejos deIe, e que, poi Ihe conslai con quanlas veias os
dois se anavan enlie si, andava ale vexada de o vei agoia lo eiiadio.
A lodas eslas e oulias nuilas iazes de AnseIno iespondeu Loliio con
lanla piudncia e juzo, que Ihe lapou a loca, e concoidaian que, dois dias poi
senana, e nos dias sanlos, Loliio iiia I janlai, e, ainda que islo ficou
eslaleIecido enlie os dois, piops Loliio cono iegia geiaI no fazei nunca
seno que visse sei convenienle a honia do anigo, cujo ciedilo eIe anlepunha
ale ao seu pipiio. Dizia eIe e con iazo que un naiido, a quen o Ceu
concedeu nuIhei foinosa, lanlo devia iepaiai nos anigos que nelia en casa,
cono lei lenlo nas anigas con quen sua nuIhei se dava, poique nuila coisa
que se no faz nen se ajusla nas piaas, nen nas igiejas, nen nas feslas
plIicas, e ajunlanenlos seneIhanles, nuilas vezes concedveis peIos naiidos
a suas nuIheies, nuila coisa de conlialando se conchava ou faciIila en casa da
aniga ou paienla en que h nais confiana.
Mais dizia Loliio sei necessiio aos casados lei cada un deIes aIgun
anigo que Ihe nolasse os descuidos que no seu piocedei se pudessen dai,
poique as vezes aconlece, en iazo do nuilo anoi do naiido paia con a
nuIhei, ou no dai poi ceilas coisas, ou no Ihas dizei (paia no nago-Ia) que
as faa ou as deixe de fazei, podendo unas e oulias sei lodavia inpoilanles
paia o ciedilo ou desciedilo de anlos eIes, adveilido assin peIo anigo, j o
consoile podeiia pi colio a lenpo a no poucos naIes.
Mas onde se achai anigo lo discielo e IeaI cono Loliio aqui o pinla`
Lu poi nin no sei, desse feilio no vejo oulio seno o pipiio Loliio, quando
lo cauleIoso esl alenlando peIa honia do seu anigo, e piocuiando ainda
dizinai, aguaienlai, e dininuii os dias apiazados paia as visilas, paia no
daien que faIai aos ociosos e aos niies vadios e piaguenlos, lanlas enliadas
de un noo iico, genliI-honen, de cIaio nascinenlo, e de lanlas piendas cono
eIe enlendia possuii, na casa de una dana lo foinosa cono CaniIa. Suposlo
con a londade e foia pipiia pudesse CaniIa pi fieio a lodas as
nuinuiaes conludo no queiia eIe nen poi sonlias pi en dvidas nen o
seu ciedilo, nen o deIa, nen o do anigo. Ioi isso os nais dos dias da
conlinao os ocupava e enlielinha noulias coisas que dava a enlendei seien-
Ihe inpieleiveis, poi nodo que en suna, en queixas de un e descuIpas do
oulio se passavan poi vezes hoias de cada dia.
Una vez, andando anlos a passeai poi un piado foia da cidade,
AnseIno disse a Loliio pouco nais ou nenos o seguinle:
- en deves enlendei anigo Loliio que as neics que Deus ne h feilo
en dai-ne lais pais cono eu live, e lens con no Iaiga, lanlo dos que chanan
da Naluieza, cono dos da foiluna, no possa eu coiiespondei con gialido
que lasle, ainda poi cina de ludo, nais ne favoieceu Deus en depaiai-ne un
anigo cono lu, e una esposa cono CaniIa, duas jias que eu apiecio se no
quanlo devo ao nenos quanlo posso. Apesai de lanlas e lananhas dilas, que
seiian paia o geiaI dos honens o cnuIo da feIicidade, vivo eu no naioi
desconsoIo e desespeiao do nundo lodo, poique de dias a esla paile enliou
conigo, e ne aloinenla, un desejo lo eslianho e lo iaio, que ando ale
pasnado de nin nesno, iaIho conigo a ss, e iigoiosanenle ne inveclivo,
nas en vo, e laI que a ninha pipiia conscincia o piocuio encoliii. Agoia,
poien, j no posso lei no nesle segiedo, paiece que desejo ale faz-Io de
lodos conhecido, de li, de li, piineiio que ninguen. Confio en que peIo esfoio
que hs-de fazei, cono veidadeiio anigo, paia ne acudii, depiessa ne podeis
Iiviai da angslia de lo Iongo siIncio, o neu conlenlanenlo alingii, peIa lua
soIicilude, ao auge a que peIa ninha Ioucuia len j chegado a ninha
inpacincia.
Lslava Loliio suspenso con lodo esle enignlico piIogo de AnseIno,
sen podei adivinhai onde iiia aquiIo dai consigo, e, poi nais que ievoIvesse na
inaginao que desejo podeiia sei aqueIe lo loinenloso, feiia senpie con as
suas conjecluias Ionge do aIvo. Iaia saii sen nais denoia da agonia de
lananha inceileza, iespondeu-Ihe que eia agiavai nanifeslanenle a sua nuila
anizade o andai excogilando iodeios anles de Ihe decIaiai os seus ocuIlos
pensanenlos, lendo aIis ceileza de que neIe havia de achai en lodo o caso ou
lons conseIhos ou ienedios paia cuia, segundo o negcio fosse.
- Dizes nuilssino len - iespondeu AnseIno -, confiado nisso le decIaio,
anigo Loliio, que a inceileza que ne iaIa e a de andai cisnando se poivenluia
a ninha CaniIa sei en ieaIidade lo loa e conpIela cono eu inagino. Desla
inceileza ne no posso eu Iiviai se no foi expeiinenlando-a de naneiia que a
piova nanifesle os quiIales da sua londade, cono no fogo do ciisoI se apuia a
fineza do ouio, poique lenho paia nin, neu anigo, que una nuIhei no e
neIhoi nen pioi que oulia, seno confoine a soIicilan ou deixan de soIicilai,
e que s e deveias foile a que no fiaqueia as pionessas, as ddivas, as
Igiinas, e as conlnuas inpoilunaes dos ananles olslinados. Iois que h
que se agiadea - conlinuava eIe - en sei una nuIhei loa, onde nada a induz a
sei n` Que adniia, que viva iecoIhida e loda solie si aqueIa que no len azo
paia soIlai-se e que sale que len naiido que en a apanhando no piineiio
desvio e honen paia Ihe liiai a vida` Ioilanlo a que e loa poi nedo, ou poi
faIla de ocasio, no a acho neiecedoia da eslina en que leiei a soIicilada e
peiseguida, que saiu da piovao con a paIna de vencedoia. Ioi lodas eslas
iazes, e poi oulias nuilas que le pudeia iefeiii en alono do neu pensai,
desejo que a ninha esposa passe poi eslas dificuIdades, e se aciisoIe iesislindo
a alievinenlos. Se eIa sai, cono espeio, liiunfanle de laI confIilo, ficaiei lendo a
ninha venluia poi inconpaiveI, diiei lei achado a nuIhei foile, de quen o
slio peigunlou: Quen a achai` No caso conliiio, o goslo de vei que no
eia eiiado o neu juzo conpensai a pena de una expeiincia lo cuslosa. }
sales que poi de nais seiia conliaiiaies-ne nesle piopsilo, queio, pois, anigo
Loliio, que sejas lu pipiio o que ne ajudes na piovao en que ne enpenho,
eu ne encaiiego de le piopoicionai as faciIidades, poi nin, nada , le h-de
faIlai de quanlo seja necessiio paia soIicilai a una nuIhei honesla, honiada,
iecoIhida, e desinleiessada. AIen de oulios nolivos, que ne oliigan a fiai de
li esle conelinenlo, i. lenho o de salei que, se CaniIa foi poi li vencida, nunca
a sua iendio h-de chegai as Ilinas, paiais onde o devei lo deleinine, e
assin no haveiei sido ofendido seno en desejos, e a ninha desonia ficai
sepuIlada no leu viiluoso siIncio, que lenho loda a ceileza, que, no locanle a
nin, h-de sei eleino cono o da noile. Se quiseies, pois, que eu lenha vida,
que laI none neiea, hs-de enliai j nesla canpanha de anoies, no fiianenle
nen poi de nais, nas con afinco, nas con veidadeiia diIigncia, cono eu
desejo, e con a confiana a que seno pode faIlai enlie dois anigos cono ns.
Tais foian as pondeiaes que AnseIno expIanou, e que Loliio (a no
seio que acina se iefeiiu lei eIe dilo) esleve esculando con a naioi aleno,
sen desceiiai os Ilios ale ao fin. Cono as viu concIudas, depois de eslai
encaiando neIe poi un lon espao, cono se janais liveia vislo oljeclo paia
iguaI espanlo, iespondeu:
- No ne pode enliai na ideia, anigo AnseIno, que ludo isso que paia a
dissesle no passe de giacejo, aIis, no le houveia deixado piosseguii, se eu le
no esculasse, poupava-le lodo esse despeidcio de paIavias. Lsl-ne
paiecendo que, ou lu ne no conheces, ou le no conheo a li, engano-ne, sei
que es AnseIno, e lu no ignoias que eu sou Loliio, o nau e que j ne no
paieces o AnseIno de anles, assin cono, segundo vejo, j lanlen le no
paieo o nesno Loliio que devia sei. As coisas que ne lens dilo no so do
AnseIno neu anigo, nen as que lu ne pedes se devian pedii a Loliio leu
conhecido, poique os anigos veidadeiios ho-de piovai os seus anigos e vaIei-
se deIes, cono disse un poela, usquc ad aras, islo e, que no se deven vaIei da
sua anizade en coisas que sejan ofensa de Deus. Se un genlio a iespeilo da
anizade enlendeu islo, quanlo nais o no deve senlii un ciislo, salendo que
a anizade de Deus poi nenhuna da Teiia se h-de peidei! L quando o anigo
fosse lo inpiudenle que pospusesse os inleiesses do oulio nundo ao seivio
do anigo, nunca poi coisas Iigeiias o faiia, seno s poi aqueIas en que a honia
e vida do anigo se enpenhassen. Oia diz-ne lu, AnseIno: quaI deslas duas
coisas, vida ou honia, se le achan en peiigo, paia que eu ne avenluie a
conpiazei-le, pialicando una coisa lo deleslveI cono essa que ne pedes`
Deceilo que nenhuna, peIo conliiio, pedes-ne, segundo eu enlendo, que
foiceje paia aiiancai-le a honia e nais a vida ao nesno lenpo que a nun
pipiio, poique se hei-de piocuiai ioulai-le a honia, cIaio esl, que le ioulo
lanlen a vida, poique o honen sen honia e poi que un noilo, e, sendo eu o
insliunenlo, cono lu queies que o seja, de lananho naI leu, venho eu a ficai
desoniado, e poi isso nesno lanlen sen vida. Lscula, anigo AnseIno, e len
pacincia de no ne iespondeies enquanlo no acalo de dizei o que ne ocoiie
aceica do que desejavas, no faIlai lenpo paia que lu depois ne expIiques e
eu le oua.
- Seja assin - disse AnseIno -, podes faIai a lua vonlade.
Loliio piosseguiu:
- Lsls-ne paiecendo agoia, neu AnseIno, una especie de aiienedo dos
Mouios: aos Mouios no se pode nosliai o eiio da sua seila con as cilaes da
Lsciiluia, nen con iazes que assenlen en especuIao do enlendinenlo, ou
se funden en ailigos de fe, no adnilen seno exenpIos paIpveis, fceis
inleIigveis, denonslialivos, indulilveis, con denonsliaes nalenlicas das
que se no poden negai, cono quando se diz: Se de duas pailes iguais liianos
pailes iguais, as ieslanles seio lanlen iguais. L quando nen islo nesno
enlendan de paIavia, cono de feilo o no enlenden, h-de-se-Ihes nosliai con
as nos, e nelei-se-Ihes peIos oIhos, e assin nesno ninguen consegue
convenc-Ios das veidades da nossa Sanla ReIigio. No nesno apeilo ne vejo
eu conligo, poique esse leu desejo e lo sen caninho, e lo foia de loda a
iacionaIidade, que ne paiece sei lenpo peidido o que se gaslai paia le
convencei da lua sinpIeza (que poi enquanlo Ihe no queio dai oulio none), e
quase que eslou en deixai-le I con o leu desalino, paia casligo do leu nau
desejo, nas vaIe-le a anizade que le piofesso, eIa e que ne no consenle que le
desanpaie en lo nanifeslo peiigo de peidio. Iaia len conpieendeies islo,
diz-ne, AnseIno: no ne confessasle que eu linha de soIicilai a una iecalada`
Ieisuadii a una honesla` Ofeiecei a una desinleiessada` Coilejai a una
piudenle` Dissesle-no, no h dvida. Iois, se lu sales que lens nuIhei
iecalada, honesla e piudenle, que nais queies` L se enlendes que de lodos os
neus assaIlos h-de saii vencedoia, cono sen dvida h-de saii, que neIhoies
lluIos espeias dai-Ihe, que os que j len` Ou que ficai eIa sendo nais do que
j e` Ou lu a no lens ieaInenle peIa que dizes, ou no sales o que pedes. Se a
no lens peIa que dizes, paia que e expeiinenl-Ia` Supe que e n, e faz deIa
o que nais le agiadai. Mas se e lo loa cono cis, inpeilinenle coisa sei fazei
expeiincia da veidade ieconhecida, poique depois da expeiincia h-de ficai
lo eslinada cono danles eia. Regia ceilssina: lenlalivas en coisas de que
anles nos pode vii piejuzo que pioveilo so de enlendinenlo lolo e nino
leneiiio, noinenle quando paia lais lenlalivas no h necessidade nen
oliigao, e Iogo desde lodo o piincpio se conhece que se vai lenlai una
Ioucuia nanifesla. As coisas difceis enpieenden-se poi Deus ou peIo nundo,
ou poi anlos junlos. Ioi Deus as enpieendeian os Sanlos, piopondo-se vivei
cono Anjos en coipo de honens. As que ln poi aIvo iespeilos do nundo so
as daqueIes que passan lanla infinidade de guas, lanla diveisidade de cIinas,
lanla eslianheza de genles, paia adquiiii os chanados lens de foiluna. L as que
se conelen ao nesno lenpo poi Deus e peIo nundo so as dos soIdados
vaIoiosos que, apenas divisan no nuio ininigo aleila una pequena iupluia,
cono a pode fazei una laIa de ailiIhaiia, posleigan lenoies, ceiian oIhos a
loda a consideiao dos peiigos ininenles, voan con o desejo de acudii a sua
fe, a sua nao, e ao seu iei, e se aiiojan inliepidos poi neio de niI
conliaposlas noiles que os aguaidan. Lslas coisas, sin, se coslunan afionlai,
poique e honia, gIiia, e pioveilo, que se afionlen, ainda que cheias de
inconvenienles e peiigos, nas isso con que lu queies aiioslai-le, nen le h-de
aIcanai gIiia de Deus, nen lens de foiluna, nen fana enlie os honens,
poique, ainda que saias afinaI cono desejas, nen poi isso hs-de ficai nen nais
ufano, nen nais iico, nen nais aciescenlado, e, se no sais cono esls
aInejando, cais na naioi niseiia que inaginai-se pode, poique enlo nada le
apioveilai o pensai, que ninguen sale a desgiaa que le sucedeu, poique
laslai paia le afIigii e desfazei-le o sal-Ia lu nesno. Iaia confiinao desla
veidade, queio iepelii-le una eslncia que fez o fanoso poela Lus TansiIo no
fin da piineiia paile das |4grinas dc S. Pcdrc, diz assin:

Crcscc cn Pcdrc c pcsar, crcscc a tcrgcnna,
quandc tc quc nc Oricn|c c dia c nadc,
ningucn c tc, nas |cn dc si tcrgcnna,
pcis cn si saoc c scn|c quc n4 pccadc.

Nac c nis|cr quc c nundc sc in|crpcnna
|cs|cnunna dc un crinc a pci|c ncnradc,
c|c prcpric sc acusa, af|igc, c a|crra,
ocn quc c tcjan scncn|c c Ccu c a Tcrra.

Ioilanlo, de no sei noliia a lua doi no le piovii iseno deIa, leis,
peIo conliiio, de choiai conlinuadanenle, seno Igiinas dos oIhos, Igiinas
de sangue do coiao, cono as deiianava aqueIe sinpIes douloi, de quen o
nosso poela nos conla que fizeia a piova do vaso, a quaI se iecusou con neIhoi
juzo o piudenle ReinaIdo, enloia seja esla una fluIa poelica, enceiia
lodavia, segiedos noiais neiecedoies de iefIexo e inilao. Repaia len no
que le vou agoia dizei, e acalais de convencei-le de quo eiiado e o leu
inlenlo. Diz c, AnseIno, se o Ceu, ou un favoi da foiluna, le houveia feilo
possessoi Ieglino de un finssino diananle, apiovado poi quanlos Iapidiios
o vissen, confessando lodos a una que, en fineza, peifeio, equiIales, eia o
nais que a Naluieza pudeia lei feilo naqueIe geneio, e lu nesno assin o
aciedilasses poi no leies piova aIguna do conliiio, seiia juslo que cedesses
ao desejo de pegai naqueIe diananle, nel-Io enlie una ligoina e un naIho, e
aIi, a podei de vaIenles naileIadas, piovai se eia lo iijo e peifeilo cono se
dizia` Suponhanos agoia que, cedendo a esse desejo, opunhas en execuo, se
poi acaso a pedia iesislisse a lo nescia expeiincia, aciescenlai-se-Ihe-ia poi
isso a vaIia ou a fana` L, se se queliasse, cono podeiia aconlecei, no se peidia
ludo` Ieidia-se poi ceilo, ficando o dono con a fana de oiale no conceilo de
loda a genle. Anigo AnseIno, supe que a lua CaniIa e aqueIe diananle, assin
no leu conceilo cono no dos oulios, sei de lon juzo p-Ia en conlingncia de
se queliai, vislo que a peinanecei na sua inleiieza no pode sulii a naioi
apieo do que j len` L, se no iesislisse, e, finaInenle, faIhasse, consideia,
enquanlo e lenpo, o que eIa ficaiia sendo, e con quanla iazo le podeiias
queixai de li nesno, poi leies sido o causadoi voIunliio da sua peidio e
nais da lua. OIha que no h jia no nundo, que en vaIia se conpaie con a
nuIhei casla e honiada, e que loda a honia das nuIheies consisle na loa
opinio en que so lidas. } que a lua esposa e laI, que chega ao exlieno de
londade que sales, paia que hs-de lu pi esla veidade en dvida` OIha,
anigo, que a nuIhei e aninaI inpeifeilo, e no se Ihe deven pi dianle
olslcuIos en que liopece e caia, peIo conliiio, deven-se-Ihe liiai lodos, e
desenpachai-Ihe o caninho inleiianenle, paia que, isenla de pesaies, coiia ale
ao fin o seu caninho da peifeio. Conlan os naluiaIislas que o aininho e un
aninaIzinho de peIo aIvssino, e que os caadoies, en queiendo lona-Io, usan
do seguinle ailifcio: inleiiados dos slios poi onde os aininhos coslunan
passai e apaiecei, alascan-nos de Iodo, depois acossan-nos naqueIa nesna
diieco, o aninaIzinho, lanlo que peicele o Iodo, eslaca, e se deixa apanhai s
peIo nedo e hoiioi de se enxovaIhai, poique a Iileidade e a vida vaIen paia
eIe nenos que a sua naliva candidez. A nuIhei honesla e casla e aininho, e e
nais puia que a lianca neve. Quen deseja que eIa no peica a Iinpeza da
caslidade, nas a guaide e conseive ale ao fin, h-de usai de oulio esliIo
diveiso do que se pialica na caada dos aininhos, no se Ihe ho-de pi dianle
os Iodos dos piesenles, e seivios dos nanoiados inpoilunos, poique laIvez
(ou nesno sen laIvez) no lei lanla viilude e foia naluiaI, que possa
desajudada aliopeIai e lianspoi a saIvo seneIhanles lenlaes, o que e
necessiio e Iinpai-Ihe o caninho, e pi-Ihe dianle dos oIhos o inacuIado da
viilude e o iespIendoi da loa fana. A nuIhei loa e na veidade cono espeIho
de iespIandecenle ciislaI, que, ainda que puio, esl sujeilo a enpanai-se e ficai
luivo con o nais Ieve lafo. Con a nuIhei honesla h-de-se lei o neIindie que
se len con as ieIquias, adoi-Ias sen Ihes locai, h-de-se guaidai e eslinai a
nuIhei loa, cono se guaida e eslina un foinoso jaidin, que esl cheio de
iosas e oulias fIoies, o dono no consenle que ninguen poi aIi passeie nen
coIha, lasla que de Ionge, e poi enlie as giadaiias, Ihe gozen da fiagincia e
Iindeza. IinaInenle, queio iepelii-le uns veisos, que ne eslo Ienliando, de
una conedia nodeina que ouvi, e que ne paiecen fiisai con eslas veidades
que le encaieo. Lslava un piudenle ancio ieconendando a oulio, pai de una
donzeIa, que a iecoIhesse, que a guaidasse, e que a enceiiasse, e enlie oulias
coisas disse-Ihe islo:

| ccnc c tidrc a nu|ncr,
nas nac c nis|cr prctar
sc sc pcdc cu nc qucorar,
pcrquc |udc pcdc scr.

| c nais f4ci| c qucorar-sc,
|cucura c |cgc arriscar
a quc sc pcssa qucorar
c quc nac pcdc sc|dar-sc.

|iqucn nis|c, c fican ocn,
pcis nis|c c ccnsc|nc fundc.
quc sc n4 Danaidcs nc nundc,
n4 cnutas dc curc |anocn.

O que ale aqui le Ievo dilo, AnseIno, e s en iefeincia a li, agoia juslo e
que ne ouas lanlen un pouco do que ne inleiessa a nin. Se ne achaies
pioIixo, descuIpa-ne, ludo e pieciso no Ialiiinlo en que le nelesle, e de onde
eu le devo aiiancai. Tens-ne lu en conla de anigo, e queies liiai-ne a honia,
coisa essa lo avessa da anizade! L no s pielendes islo, nas ale queies que
lanlen eu la ioule a li. Que ne queies deIa despojai, esl cIaio, pois, en
CaniIa vendo que eu a iequeslo cono pedes, ceilo esl que ne h-de lei poi
honen sen honia nen consideiao, pois inlenlo e fao una coisa lo foia
daquiIo a que ne oliiga o sei eu quen sou, e a anizade que le volo. De que lu
queies consliangei-ne a liiai-la eu a li, lanlen no h dvida, poique, vendo
CaniIa que eu a soIicilo, h-de, de si paia consigo, enlendei que aIguna
Ieviandade descolii eu neIa, que ne afoilou a apiesenlai-Ihe os neus iuins
desejos, e, lendo-se eIa poi desoniada, e peilencendo-le eIa a li, conligo fica
lanlen a sua desonia. Daqui nasce o que lo geiaInenle se cosluna, islo e que
ao naiido da nuIhei adIleia, poslo que eIe no saila que eIa o e, nen paia laI
haja dado ocasio, nen eslivesse en seu podei inpedii a sua desgiaa, conludo
o lialan con lluIo ignoninioso, e os que salen lei a nuIhei cado j o fican
oIhando de ceila naneiia, con os oIhos de despiezo, en vez de conpaixo,
apesai de veien que chegou aqueIa desvenluia, no poi cuIpa sua, nas s poi
goslo da sua depiavada conpanheiia. Queio agoia dizei-le en que se funda a
jusla iazo de sei desoniado o naiido da nuIhei pecadoia, ainda que eIe no
saila que eIa o e, nen de laI lenha cuIpa, nen haja sido pailicipanle, nen dado
ocasio paia eIa o sei, e no le inpoilunes de ne ouvii, que ludo e paia leu
pioveilo. Quando Deus ciiou o nosso piineiio pai no paiaso leiieaI, diz a
Divina Lsciiluia que infundiu un sono en Ado, e que, eslando esle a doinii,
Ihe liiou una cosleIa do Iado esqueido, de que foinou a nossa ne Lva, e,
assin que Ado acoidou e a viu, disse: Lsla e a caine da ninha caine, e o osso
dos neus ossos, e Deus disse: Ioi esla deixai o honen pai e ne, e seio
dois nuna s caine, e enlo foi insliludo o Divino Sacianenlo do Maliinnio,
con Iaos lais que s a noile os pode desalai, e lananha foia e viilude len
esle niIagioso sacianenlo, que faz de duas pessoas difeienles una nesna
caine, e ainda faz nais nos lons casados, que, ainda que ln duas aInas, no
ln nais de una s vonlade. Daqui ven que, sendo a caine da esposa a nesna
do esposo, as ndoas que neIa caen, ou os defeilos que se piocuian, iedundan
na caine do naiido, ainda que eIe no haja, cono dilo fica, dado ocasio paia
aqueIe dano, poique, assin cono a doi de un pe ou de quaIquei nenlio do
coipo hunano se senle no coipo lodo, poi lodo eIe sei da nesna caine, e a
calea padece o incnodo do nfino dedo do pe, se len que no foi eIa que o
causou, assin o naiido e pailicipanle da desonia da nuIhei, poi sei una
nesna coisa con eIa, e cono as honias e desonias do nundo sejan lodas, e
piocedan de caine e sangue, e as da n nuIhei sejan desle geneio, foioso e
que ao naiido caila paile deIas, e seja lido poi desoniado sen o salei. Repaia,
poilanlo, AnseIno, no peiigo en que le pes, queiendo peiluilai o sossego en
que a lua loa esposa vive, iepaia poi quo v e inpeilinenle cuiiosidade
queies ievoIvei os hunoies que lo sossegados eslo no peilo da lua casla
esposa, adveile que o que le avenluias a ganhai e pouco, e o que peideis sei
lanlo, que nen o pondeio, poi no lei paIavias con que o encaiea. Se, poien,
ludo que lenho dilo ainda no lasla paia le denovei do leu nau piojeclo,
piocuia oulio insliunenlo paia a lua desonia e desgiaa, eu no o posso sei,
enloia peidesse poi isso a lua anizade, que e o naioi piejuzo que posso
inaginai.
Dilo islo, caIou-se o viiluoso e piudenle Loliio, deixando . AnseIno lo
confuso e pensalivo, que poi un lon espao no L alinou paIavia de iesposla,
ao calo senpie Ihe disse:
- en visle, anigo Loliio, con que aleno le esculei ale ao fin, nos leus
dilos, exenpIos e conpaiaes, ieconheci a lua nuila disciio, e o exlieno a
que chega en anizade, e confesso que, se no sigo o leu paiecei, e vou alis do
neu, vou fugindo do len, e coiiendo en ps o naI. Nislo, devo-le paiecei
cono ceilas achacadas, que apelecen conei leiia, caIia, caivo, e coisas ainda
pioies, iepugnando a visla, quanlo nais ao paIadai, e Iogo necessiio usai de
aIgun ailifcio paia que eu saie. Oia islo eia fciI, coneando lu, enloia
lilianenle e poi finginenlo, a coilejai a CaniIa, poique no h-de sei eIa lo
lenladia, que Iogo aos piineiios alaIos d con a honia do avesso. Iaia ne
conlenlai laslai islo, haveis cunpiido o que deves a nossa anizade, ds-ne
a vida, e convences-ne de que lenho saIva a honia. Iaia le oliigai lasla una
iazo, e ven a sei que, eslando eu, cono eslou, deleininado a ieaIizai esla
expeiincia, no deves consenlii en que eu v dai conhecinenlo a oulien do
neu desalino, con o que se poiia en iisco una - honia que lu no queies se
avenluie. Suponhanos que no juzo de CaniIa o leu conceilo decai enquanlo a
soIicilaies, que inpoila isso!` Logo que neIa se ieconhecei a puieza que
espeianos, confessai-Ihe-s loda a veidade da nossa naquinao, e o leu
ciedilo ficai inleiianenle saneado. } vs que, aiiiscando lo pouco e podendo
con isso dai-ne lo giande conlenlanenlo, deves faz-Io sen iepaiai en nais
oljeces, poique, segundo j le disse, lasla que piincipies, paia eu le
desoliigai Iogo de conlinuai.
Vendo Loliio a inalaIveI iesoIuo de AnseIno, e no salendo j novos
exenpIos, nen nais iazes, con que Ihe aigunenlai, e consideiando ainda poi
cina na aneaa de ii expoi a oulien o seu danado desejo, deleininou piefeiii
o nenoi ii naI, e salisfazei-Ihe a vonlade, espeiando encaninhai as coisas de
nodo que AnseIno, sen piejuzo dos senlinenlos de CaniIa, ficasse ao calo
salisfeilo. Respondeu-Ihe, poilanlo, no se aliisse con nais ninguen, e
deixasse poi sua conla o negcio lodo, e que daiian piincpio Iogo que Ihe
agiadasse.
Aliaou-o AnseIno caiinhosanenle, agiadecendo-Ihe a condescendncia
que eIe iepulava neic e das giandes. Assenlou-se enlie os dois que Iogo no
dia seguinle se inslauiaiia a canpanha, dando o naiido faciIidades e aleilas
paia o anigo podei conveisai a ss con a sua CaniIa, enliegando-Ihe, aIen
disso, dinheiios, e jias paia dai-Ihe e ofeiecei-Ihe. AconseIhou-Ihe que Ihe
Ievasse nsicas, fizesse veisos, eIogiando-a, e que, se o faz-Ios Ihe aloiiecia,
eIe pipiio eslava pionlo paia Ihos ainai.
Loliio esleve poi ludo na apaincia, nas I poi denlio inalaIveI.
Con esle acoido iegiessaian a casa de AnseIno, onde achaian CaniIa a
espeiai ansiosa e j desassossegada peIa laidana do esposo, que nesse dia se
denoiaia nais que de coslune.
Ioi-se Loliio paia sua casa lo pensalivo, poi no salei cono se haveiia
en lo inpeilinenle negcio, cono AnseIno ficava na sua salisfeilssino poi
vei j o seu laiquinho na gua. Levou o anigo a noile de veIa, cisnando no
nodo de enganai a AnseIno sen ofendei a CaniIa.
Ao oulio dia, apaieceu ao janlai, e foi len iecelido da consoile, que
senpie o acoIhia e iegaIava con a neIhoi vonlade, poi salei que oulia lanla
eia a do seu esposo.
Iindo o janlai e Ievanlada a nesa, disse AnseIno a Loliio que ficasse aIi
con a sua dona da casa, enquanlo eIe ia lialai de un negcio de nuila piessa,
de que no podeiia voIlai en nenos de hoia e neia. CaniIa iogou-Ihe que se
no fosse, e Loliio ofeieceu-se paia o aconpanhai, AnseIno, poien, peisisliu
en que se deixasse eslai, e o espeiasse, poique linhan de lialai junlos oljeclo
de inpoilncia, e a CaniIa ieconendou que fizesse conpanhia ao anigo, ale
eIe iegiessai. Ln suna, lo peifeilanenle soule iepiesenlai a necessidade, ou
nescidade de saii, que ninguen adivinhaiia sei fingida.
Iicaian ss a nesa, a inocenle nuIhei e o enIeado anigo, poique a nais
genle da casa se havia ieliiado paia ii lanlen janlai. Lslava Loliio chegado a
eslacada en que o desejava o anigo, e lendo en fienle o ininigo, foinosuia
que s poi si pudeia vencei a un esquadio de cavaIeiios ainados. Vede se
Loliio no devia lenei. O que eIe fez foi pousai o coloveIo no liao da
cadeiia, con a no aleila solie a face, descuIpando-se da descoilesia, pediu a
dana Iicena paia iepousai un pouco ale que AnseIno voIlasse. Respondeu-
Ihe eIa que paia descansai neIhoi ficaiia nos coxins do saIo que na cadeiia, e
Ihe iogou que os piefeiisse. Recusou Loliio o ofeiecinenlo, ficou onde eslava,
e adoineceu.
AnseIno, quando voIlou, achando CaniIa no seu aposenlo e o conensaI
pegado no sono, enlendeu que, poi havei sido a sua denoia excessiva, j os
dois leiian lido lenpo, no s de conveisai, nas ale de doinii. } Ihe laidava a
hoia en que o sonoIenlo aliisse os oIhos paia saien anlos de casa, e iecelei
deIe nolcias da sua soile. Coiieu-Ihe ludo cono eIe queiia. Loliio acoidou, e
Iogo saian anlos junlos de casa.
Chegados a iua, peigunlou aIvoioadanenle o cuiioso o que desejava.
Respondeu o oulio que no Ihe linha paiecido aceilado descoliii ludo Iogo da
piineiia vez, e que poi isso o que s linha feilo foia Iouvai a CaniIa de
foinosa e disciela, poi Ihe paiecei esle un lon exidio paia Ihe ii ganhando
pouco a pouco a vonlade, dispondo-a a escul-Io goslosa paia a oulia vez, que
assin e que usava o Dennio, quando queiia lenlai aIguen nuilo acauleIado:
iepiesenla-se anjo de Iuz, sendo-o eIe de lievas, pe-Ihe dianle apaincias
inocenles, e s poi fin e que descolie quen e, e no Iogia os seus inlenlos,
seno se anles de lenpo os no deixou descoliii.
Con ludo aquiIo ficou AnseIno conlenlssino, e disse que lodos os dias
Ihe piopoicionaiia iguais azos, nesno sen saii de casa, poique de poilas
adenlio se podia enlielei en coisas insuspeilas.
Sucedeu, poilanlo, coiieien nuilos dias que Loliio, sen dizei paIavia a
CaniIa, iespondia a AnseIno, que Ihe faIava, sen janais podei aIcanai deIa
una pequena noslia sequei de que eslaiia poi coisa que fosse n, nen sonlia
de espeiana disso, peIo conliiio, aneaava-o de que, se no se deixasse
daqueIes iuins pensanenlos faiia queixa a seu naiido.
- Muilo len, ale aqui - disse AnseIno - len iesislido as paIavias, agoia
faIla vei se lanlen iesisle a olias. Hei-de-le enliegai ananh dois niI escudos
paia Ihos ofeieceies, e ale daies, e oulios lanlos paia conpiaies jias, que en
anzoI paia as nuIheies so ainda neIhoi isca, lodas coslunan sei peididas poi
Iouainhas, piincipaInenle as lonilas, enloia caslas, iegaIan-se de se
apiesenlai len e esladeai-se de gaIs. Se lanlen a islo iesislii, dou-ne poi
salisfeilo, e no le inpoiluno nais.
Respondeu Loliio que, una vez que linha coneado a enpiesa, desejava
Iev-Ia ale ao fin, poslo j ia vendo que o n seiia ficai exauslo de foias e
vencido.
No dia seguinle, ieceleu os qualio niI escudos, e oulias lanlas confuses,
poi j no podei invenlai novas nenliias. Mas con efeilo senpie Ihe disse que
a nuIhei lo-pouco se iendia as ddivas e pionessas cono as paIavias, que no
havia nais que vei nen que Iidai, eia ludo lenpo peidido.
Aconleceu, poien, que, lendo AnseIno deixado ss, cono de oulias vezes
coslunava, CaniIa e Loliio, se enceiiou nun aposenlo, e peIo luiaco da
fechaduia esleve espieilando e ouvindo o que enlie eIes se faIava. Nolou que
poi nais de una hoia Loliio nen paIavia deu, nen a daiia en lodo un secuIo
que aIi eslivessen, de onde infeiiu que ludo quanlo o anigo Ihe ieIalaia das
esquivanas de CaniIa no passava de neia faIsidade. Iaia naioi ceileza saiu
do quailo, e, chanando Loliio a paile, Ihe peigunlou que novas havia, e de
que hunoi se ia achando a nuIhei.
- Nessa naleiia - iespondeu Loliio - j no loino a peidei lenpo, d-ne
senpie unas iesposlas lo speias e sacudidas que j ne no alievo a dizei-Ihe
nais nada.
- Loliio, Loliio - disse AnseIno -, que naI coiiespondes ao que ne
deves, e a confiana que en li punha! Saleis que le eslive excogilando poi
onde se inlioduz esla chave, nen neia paIavia dissesle a CaniIa, do que eu
infiio que nen sequei piincipiasle ainda. Sendo assin, cono sen dvida o e,
paia que ne enganas, e ne piivas dos neios que eu podia lei paia ieaIizai os
neus desejos`
Mais no disse, nas laslou isso paia deixai a Loliio vexado e confuso
poi lei sido apanhado en fIagianle nenliia, peIo que juiou a AnseIno que,
daqueIa hoia en dianle, ia lonai lanlo a peilo o salisfazei-Ihe o enpenho,
cono eIe pipiio o ieconheceiia j que se diveilia a espieil-Ios, seiia necessiio
enpiegai giandes diIigncias paia Ihe desvanecei de una vez lodas as
suspeilas.
Iicou-se naqueIas paIavias AnseIno, e, paia o deixai nais a sua vonlade
iesoIveu-se a ausenlai-se de casa poi oilo dias, que iiia passai en conpanhia
de oulio anigo seu, noiadoi nuna aIdeia no Ionge da cidade. Lsle (poi
conlinao enlie os dois) , Ihe nandou pedii, con giande enpenho, que o
fosse visilai, con o que juslificada ficava a sua pailida aos oIhos de CaniIa
- Desgiaado e inpiudenle AnseIno, que e o que fazes` - disse Loliio. -
Que e o que piojeclas` Riscas a lua desonia, - liaas e ocasionas a lua peidio.
Tua esposa e loa, possui-Ia quiela e sossegadanenle, ninguen le d
soliessaIlos, os pensanenlos deIa no saen do secielo de sua casa, es lu o seu
ceu na leiia, o aIvo dos seus desejos, a salisfao de lodos os seus goslos, e a
iegia de lodas as suas anlies, a li e ao Ceu e que eIa unicanenle aIneja con
piazei. Se nesla nina de honia, foinosuia, honeslidade, e iecoIhinenlo, achas
sen nenhun lialaIho loda a iiqueza que nais se pode desejai poique le
desassossegas a cavai a leiia nais fundo en lusca de novas lelas de lesouio
novo e nunca vislo, pondo-le en peiigo de le desalai ludo (poique enfin o
ludo, afinaI, s assenla nos esleios da naluieza figiI)` A quen lusca o
inpossveI juslo e que ale o possveI se Ihe negue. MeIhoi do que eu o disse un
poela nos seguinles veisos:

Prccurc na ncr|c a tida,
saudc na cnfcrnidadc,
nc c4rccrc, |iocrdadc,
nc cnccrrancn|c, saida,
tc nc |raidcr fidc|idadc.

Mas ninna scr|c, dc qucn
j4 nac pcssc cspcrar ocn
ajus|cu ccn Ccu |crritc|,
quc, pcis |nc pcc c inpcssitc|,
ncn c pcssitc| nc dccn.

No dia seguinle, I se foi AnseIno paia a aIdeia, deixando dilo a CaniIa
que, duianle a sua ausncia, viiia Loliio oIhai poi sua casa, e janlai con eIa,
que livesse cuidado de o lialai cono a eIe pipiio. Con esla oiden do naiido
afIigiu-se a esposa, cono honiada e piudenle que eia, e Ihe pediu que
iefIeclisse en que duianle a sua ausncia no paiecia len que pessoa aIguna
ocupasse o seu Iugai, e que, se o fazia poi no lei ceileza de eIa salei goveinai-
Ihe a casa, expeiinenlasse poi aqueIa vez, e ieconheceiia que ale paia nais eia
a sua capacidade.
AnseIno iepIicou sei aqueIe o seu goslo, e que a eIa s conpelia alaixai a
calea e oledecei-Ihe. CaniIa pioneleu, que assin o faiia, nas no poi
vonlade sua.
Iailiu AnseIno.
No oulio dia, veio a casa Loliio, foi iecelido peIa dana con analiIidade
e lodo o conedinenlo, nunca eIa se ps en paile en que se pudesse vei con o
hspede, andava senpie iodeada de seus ciiados e ciiadas, especiaInenle de
una aia sua chanada LeoneIa, a quen nuilo queiia, poi se leien ciiado anlas
junlas desde neninas na casa paleina, de onde a liouxe consigo quando se
casou.
Nos lis piineiios dias, nunca Loliio disse nada, ainda que len o podia
quando se Ievanlava a nesa, e os seivos se ian lodos a piessa paia janlai,
poique assin Iho linha a ana deleininado, a sua LeoneIa ieconendava que
janlasse piineiio que os senhoies, e nunca Ihe sasse de ao pe deIa. LeoneIa,
poien, que liazia o pensanenlo en coisas nais do seu goslo, e necessilava
daqueIas hoias paia os seus iecieios, nen senpie execulava a Ielia a
ieconendao, anles nuilas vezes deixava ss os dois, cono se as suas
insliues fossen essas piecisanenle.
No olslanle esles azos lodos, o poilanenlo honeslo de CaniIa, a
conposluia do seu senlIanle eian lais que Loliio enudecia. Mas se as
viiludes de CaniIa loIhian a voz do conensaI, poi oulia paile nais peiigosas
poi isso nesno se loinavan paia eIes anlos, caIavan, sin, a Ingua, nas o
pensanenlo I ia poi denlio discoiiendo, e conlenpIando un poi un lodos os
exlienos de londade e foinosuia da vigiada. Senlii-se-ia aIi enanoiado un
coIosso de ninoie, quanlo nais un coiao de caine!
O lenpo en que Ihe podia faIai, enpiegava-o en oIhai paia eIa, e
ieconhecia quanlo eia ciedoia de niI anoies.
A conlinuao deslas nudas conlenpIaes coneou pouco a pouco a
enfiaquecei os iespeilos do anigo paia con o ausenle, esleve nuilas vezes paia
saii da cidade e ii-se paia onde nunca nais AnseIno o visse a eIe, nen eIe a
CaniIa, j, poien, o piendia o pipiio deIeile que senlia s en v-Ia. Ioicejava
e leinava consigo nesno paia alenuai e exlinguii de lodo o encanlo de oIhai
paia CaniIa, cuIpava-se en conscincia de lananho desalino, chanando-se
nau anigo, e ale nau ciislo. Se con AnseIno se conpaiava, o finaI eia
senpie dizei que naioi foia a Ioucuia e confiana de AnseIno, do que eia a
desIeaIdade deIe pipiio, e lo loa descuIpa livesse eIe paia con Deus cono a
havia de lei paia con os honens.
De feilo, a Iindeza e londade de CaniIa, ajudadas das faciIidades que o
ignoianle naiido Ihe facuIlava, deian con a IeaIdade de Loliio en leiia e,
sen j se Ienliai de nais coisa aIguna seno do seu goslo, depois de lis dias
de ausncia de AnseIno, nos quais esleve en gueiia aleila conlia os pipiios
desejos, coneou de iequeliai a dana, nas lo peiluilado, e con uns dizeies
lo apaixonados, que a deixou suspensa, e lo soliessaIlada, que no fez oulia
coisa seno Ievanlai-se e iecoIhei-se ao quailo sen una nica paIavia de
iesposla.
Con esle desaliinenlo no esnoieceu en Loliio a espeiana, iin
genea e senpie conpanheiia do anoi, a fugiliva lonou-se ainda nais
adoiada. LIa, poien, poi lei descoleilo o que nunca espeiava, no salia que
fizesse, enlendendo no sei piudenle nen len feilo dai ocasio a ienovai-se o
alievinenlo, deleininou enviai naqueIa nesna noile un ciiado seu con un
liIhele a AnseIno, e assin o fez. O liIhele dizia o seguinle:




.&!/(0*+ SSS#-

%A J23 B3 I59BB3D23 6 :9M3C6 79 825;9B9 ;AI354;:3:43


Ten-se poi dizei, que nen exeicilo sen geneiaI, nen casleIo sen
casleIo, e eu digo, que ainda h coisa pioi que essas duas, e e: nuIhei casada e
noa sen o seu naiido ao pe, saIvo havendo paia isso juslssinas iazes.
Acho-ne lo naI sen vs, e lo fiaca paia iesislii a esla ausncia, que, se no
vindes depiessa, ii-vos-ei espeiai en casa de neus pais, ainda que deixe esla
vossa sen guaida. A que vs ne deixasles, se e que ficou con laI lluIo, cieio
que oIha nais peIos seus goslos, que peIos vossos inleiesses. Cono sois
discielo, no lenho nais que vos dizei, nen devo.
Ioi esla caila enlendeu AnseIno que Loliio linha j coneado as
opeiaes, e CaniIa se houveia a nedida dos seus desejos. Solienodo aIegie
de laI nensagen, nandou a CaniIa iesposla de paIavia que de nodo nenhun
sasse de casa, poique eIe con nuila lievidade loinaiia.
Adniiou-se CaniIa con laI iesposla, e ficou a visla deIa ainda nais
confusa do que j eslava. No se alievia a peinanecei en sua casa, nen a ii-se
paia a de seus pais. Iicando, aiiiscava a sua honeslidade, indo-se, desoledecia
ao consoile. AfinaI, iesoIveu o pioi, que foi ficai, sen evilai a piesena de
Loliio, paia no dai suspeilas a ciiadagen, aiiependia-se de lei esciilo
daqueIe nodo ao esposo, ieceando dai-Ihe ideias de que Loliio leiia vislo neIa
aIguna desenvoIluia, que o aninasse a faIlai-Ihe ao iespeilo.
Lnfin, fiada na londade pipiia, enliegou-se nas nos de Deus, fiine en
iesislii con o siIncio a quanlas decIaiaes e inslncias Ihe pudessen solievii,
e, caIando ludo ao naiido, paia o foiiai a aIguns lialaIhos, j andava ale
piocuiando naneiia con que descuIpai Loliio peianle AnseIno, quando esle
Ihe pedisse a expIicao do liIhele.
Con eslas ideias nais honiadas que aceiladas ou pioveilosas, esleve no
oulio dia esculando a Loliio, o quaI lanlo caiiegou a no nas inslncias, que a
fiineza de CaniIa piincipiou a liluleai, e laslanle leve a sua honeslidade que
fazei paia pioilii aos oIhos aIguns sinais de anoiosa conpaixo que no peilo
Ihe havian despeilado as Igiinas e spIicas do seu idIalia. Tudo aquiIo ia eIe
nolando, e aliasando-se cada vez nais.
AfinaI, paieceu-Ihe que eia nislei apeilai o conlale a foilaIeza,
apioveilando o lenpo que o naiido paia isso Ihe deixava. Aconeleu-a peIa
piesuno, exaIlando-Ihe a foinosuia (no h coisa que nais depiessa aiiase as
loiies da vaidade das foinosas, que a aduIao), e paia alieviainos: con lanla
haliIidade soule ninai aqueIa viilude, que, de lionze que a dana foia, no
liveia ienedio seno caii. Choiou, iogou, ofeieceu, aduIou, poifiou, e fingiu,
con lanlos afeclos, e lanlas noslias de paixo, que I se foi o iecalo de CaniIa,
Iogiou-se o nais suspiiado e nais inespeiado liiunfo.
Rendeu-se CaniIa, sin, CaniIa iendeu-se. Mas que adniia, se a anizade
de Loliio j lanlen se linha iendido` CIaio exenpIo de que paia se vencei a
paixo anoiosa no h oulio ienedio seno fugii-Ihe, e que ninguen se deve
lonai a liaos con lo possanle ininigo, poique s con foias divinas se
venceiian as suas, en seien hunanas.
S LeoneIa soule a fiaqueza de CaniIa, e cono Iha havian de encoliii os
dois nanoiados e desIeais na anizade`
No quis Loliio confessai a CaniIa quaI foia o piojeclo de AnseIno, nen
que foia eIe nesno quen Ihe aliiia passo paia chegai aqueIe ponlo, poique
no queiia que eIa livesse en nenos apieo o seu anoi, e inaginasse que sen
pienedilao, e s poi una falaIidade do acaso a havia peiseguido.
Regiessou AnseIno passados poucos dias, e no pde peicelei o que
naqueIa casa faIlava, que eia de ludo o que eIe nais eslinava. Ioi-se Iogo a
visilai Loliio, enconliou-o, aliaaian-se, e pediu-Ihe novas da sua vida ou
noile.
- As novas que le posso dai, anigo AnseIno - disse Loliio -, so que lens
una nuIhei exenpIai, o ncn p|us u||ra das honiadas. As paIavias que Ihe disse
Ievou-as o venlo, os ofeiecinenlos despiezaian-se, os piesenles enjeilaian-se,
e de aIgunas Igiinas que fingi, fez-se zonlaiia despioposilada. Ln suna:
assin cono e o snloIo de lodas as giaas, e o sanluiio da honeslidade, do
conedinenlo, do iecalo, e de lodas as viiludes feninis. Relona os leus
dinheiios, anigo, eIes aqui eslo, no ne foi necessiio locai-Ihes, CaniIa no
se iende a coisas lo laixas. AIegia-le, AnseIno, e deixa-le de nais
expeiincias, una vez que passasle a pe enxulo o nai das suspeilas que se
poden e deven lei a iespeilo das nuIheies, no loines I, nen lones oulio
piIolo paia confiinai a londade e foilaIeza do navio que o Ceu le deu paia
aliavessaies as ondas desle nundo, faz de conla que j esls en poilo seguio,
deila a ncoia, e deixa-le ficai ale que le venhan oliigai peIa dvida que a
ninguen se peidoa.
Ceilssino ficou AnseIno con eslas pondeiaes de Loliio, cieu deIas
cono se de un oicuIo Ihe viessen, conludo, senpie o exoilou a piosseguii na
enpiesa, ainda que no fosse seno poi cuiiosidade e passalenpo, enloia as
diIigncias da avanle fossen nenos afincadas, o que s Ihe exigia e que fizesse
aIguns veisos en Iouvoi deIa con o none de CIiis, que eIe lonava a si o
peisuadii a CaniIa andai eIe enanoiado de ceila dana, a quen disfaiaia
assin o veidadeiio none, paia no faIlai ao iespeilo que a sua honeslidade se
devia, e que, se no queiia lonai a si esse lialaIho de fazei os veisos, eIe
AnseIno os escieveiia poi eIe.
- No e pieciso - disse Loliio -, no ne so as nusas lo ininigas, que
aIgunas vezes poi ano ne no visilen. Diz lu a CaniIa o nesno que Ihe
dissesle dos neus anoies fingidos, que os veisos eu os faiei, no seio dignos
do oljeclo, nas ho-de sei os neIhoies que eu pudei.
Assin ficaian conchavados o inpeilinenle e o liaidoi. Lnliando en casa,
peigunlou AnseIno a sua nuIhei (o que eIa se adniiava de eIe Ihe no lei
ainda peigunlado) o nolivo poi que Ihe linha nandado o esciilo.
Respondeu-Ihe eIa que se Ihe havia figuiado que Loliio encaiava neIa un
lanlo nais desconedidanenle que danles, enquanlo eIe eslava en casa, nas
que, ao piesenle, j eslava ceila de que no foia seno cisna sua poique Loliio
fugia de v-Ia e achai-se con eIa a ss.
Respondeu-Ihe AnseIno que I poi essa paile podia eslai descansada,
poique eIe salia que Loliio andava doido poi una donzeIa das piincipais da
cidade, a quen ceIeliava delaixo do none de CIiis, e, ainda que o no
souleia nada havia que ieceai da veidade de Loliio, e da nuila anizade que
os unia. Se CaniIa no souleia de Loliio nesno seien inaginiios aqueIes
anoies de CIiis e de piopsilo invenlados poi eIe paia podei a seu saIvo
enpiegai aIguns nonenlos vagos nos Iouvoies de CaniIa, sen dvida eslaiia
cada na desespeiada iede dos cines, nas, poi andai j adveilida, Iiviou-se da
eslianheza do soliessaIlo.
Oulio dia, achando-se os lis a solienesa, iogou AnseIno a Loliio que
iecilasse aIguna coisa das que linha conposlo a sua diIecla CIiis, que, sendo,
cono eia, desconhecida de CaniIa, podia afoilanenle faIai deIa quanlo
quisesse.
- Lnloia a conhecesse - iespondeu Loliio - poique havia eu de encoliii
nada` Quando un ananle Iouva a sua dana de foinosa, e ao nesno lenpo a
censuia de ciueI, nen poi sonlias a desdoiia. Cono quei que seja, o que sei
dizei e que ainda onlen fiz un sonelo a ingialido desla CIiis, o quaI diz
assin:

R9:349

Da unorcsa nci|c nc si|cncic, quandc
ncigc scnc rcfaz cs nais titcn|cs,
sc cu tcu ncus nar|irics inc|cncn|cs
acs Ccus c a ninna C|cris nuncrandc.

Quandc c dia cs scus raics tcn ncs|randc
dc cn|rc as rcsas d'aurcra aurisp|cndcn|cs
ccn suspircs c |4s|inas fcrtcn|cs
tcu as |cincsas qucixas rcnctandc.

Sc dcura c Sc| a prunc c |crrcc asscn|c,
nac nc dissipa as |rctas da agcnia,
dcora-nc c pran|c, auncn|a-nc cs gcnidcs.

Vc|tc a nci|c, c cu ccn c|a ac ncu |ancn|c.
Ai! quc scr|c! inp|crar dc nci|c c dia,
ac Ccu picdadc, c a ninna ingra|a cutidcs.

Iaieceu len a CaniIa o sonelo, e a AnseIno ainda neIhoi. Lsle Iouvou-o,
e disse que passava de ciueI a dana que a lo cIaias veidades no
coiiespondia.
- Lnlo - disse CaniIa - ludo que sai da loca a poelas nanoiados se h-de
Iogo lei poi veidade`
- Cono poelas no a dizen - iespondeu Loliio - nas cono nanoiados,
nunca a chegan a dizei inleiia.
- Nisso no h dvida - iepIicou AnseIno. Tudo paia nais aciedilai os
pensanenlos de Loliio no conceilo de CaniIa, lo despiecalada do ailifcio de
AnseIno, cono j apaixonada poi Loliio, e assin con o goslo do pispeio
andanenlo que as suas coisas Ihe eslavan dando, e poi salei que os desejos e
esciilos do poela a eIa unicanenle se iefeiian, poi sei eIa a veidadeiia CIiis,
Ihe pediu que, se linha nais aIgun sonelo ou oulios veisos, os dissesse.
- Tenho oulio sonelo, nas paiece-ne infeiioi ao piineiio, eslais a lenpo
de os conpaiai, e o seguinle:

8cn sci quc ncrrc, pcis nac scndc cridc
fcrcsc c quc nc acaoc c dcsccnfcr|c,
pcdcs tcr-nc a |cus pcs, ingra|a, ncr|c,
nas nunca dc adcrar-|c arrcpcndidc.

Pcdcrci tcr ncs parancs dc c|tidc
quc a tida, a g|cria, c ocn, fci |udc aocr|c,
sc |cu scno|an|c ccnquis|andc un pcr|c
nc ardcn|c ccraac rcs|a cscu|pidc.

Vcn ccnigc, rc|iquia, ac |ransc durc
a quc nc n4-dc |ctar cs|a pcrfia,
quc cn scu prcpric rigcr sc fcr|a|ccc.

Ai dc qucn tcga a |ca cn pcgc cscurc
scn rc|circ, scn oussc|a, scn tia!
as|rc nac tc, ncn pcr|c sc |nc cfrccc.

Louvou AnseIno lanlen esle segundo sonelo, ia aciescenlando a eIo e
eIo a cadeia da sua desonia pois quanlo nais Ihe ciescia a afionla, nais eIe se
linha poi gIoiificado. Quanlos degiaus CaniIa descia paia o nfino despiezo,
lanlos sulia na opinio do nescio naiido paia as eninncias da viilude e da
loa fana.
Sucedeu que, achando-se una vez, cono oulias nuilas, CaniIa con a sua
aia Ihe disse:
- Lslou enveigonhadssina, ninha aniga LeoneIa, de vei quo pouco ne
lenho salido iespeilai, nen sequei fiz con que Loliio s a podei de lenpo
aIcanasse esle conpIelo piedonnio solie a ninha vonlade. Lslou ieceando
que eIe chegue aIgun dia a deseslinai a ninha faciIidade, a ninha Ieveza,
esquecido j da vioIncia con que ne loinou inpossveI o iesislii-Ihe.
- Ai ninha Senhoia - iespondeu LeoneIa -, poi coisas lo poucas no se
esleja agoia penando, dainos depiessa o que lenos de dai no liia nen pe
nada ao vaIoi da coisa, quando eIa de si o len, ale se cosluna dizei que o dai
depiessa e dai duas vezes.
- L lanlen se cosluna dizei - disse CaniIa - que o que pouco cusla pouco
se eslina.
- Isso no e iegia - iespondeu LeoneIa -, o anoi, segundo j ouvi dizei,
unas vezes voa e oulias anda, con esle coiie, con aqueIe vai devagaiinho, a
uns enlilia, a oulios aliasa, a uns feie, e a oulios nala, no nesno inslanle
conea e acala o seu desejai. IeIa nanh pi ceico a una foilaIeza, e a noile
v-Ia j vencida, poique no h foia que Ihe iesisla. Sendo assin, poique se
adniia ou se inlinida, se oulio lanlo deve lei aconlecido a Loliio` Se a
ausncia de neu ano foi afinaI de conlas quen os iendeu a anlos` Nesses
poucos dias, eia foioso, que se concIusse ludo, en vez de se poien a dai
lenpo ao lenpo a espeia de que o Si. AnseIno voIlasse, deixando a olia
inpeifeila. Nislo de anoies, quen peide a ocasio, peide a venluia. So coisas
que eu sei nais de expeiincia que de ouvido, e aIgun dia Iho conlaiei Senhoia,
poique eu lanlen sou de caine, e ainda lanlen ne feive o sangue, e nais a
ninha Senhoia no se enliegou lo de iepenle cono isso, viu piineiio nos
oIhos, nos suspiios, nas faIas, nas pionessas e nos ninos de Loliio loda a sua
aIna, e quanlo eia neiecedoi de se Ihe queiei len. Sendo assin, desleiie essas
fanlasias de escipuIos, lenha a ceileza de que Loliio a eslina lanlo, cono a
Senhoia a eIe, e anda lodo ancho e salisfeilo de a vei cada no Iao poique isso
nesno o exaIla ainda nais no seu pipiio conceilo, e no s len os qualio S S S
S, que dizen sei piecisos a lodos os nanoiados, nas ale o a l c inleiio. Oia
iepaie, e eu Iho digo de coi, e eIe e, segundo eu vejo e ne paiece:

ACRADLCIDO
OM - CAVALHLIRO
DADIVOSO - LNAMORADO - IIRML
CALANTL HONRADO - ILUSTRL
LLAL
MOO - NORL - ITIMO
IRINCIIAL - QUANTIOSO
RICO
e os SSSS que dizen, e depois
TCITO - VLRDADLIRO
o X e que no Ihe quadia poi sei Ielia speia,
o Y j I fica no I, o Z
ZLLADOR DA HONRA DA SUA DAMA.

Riu-se CaniIa do alecediio da sua aia, e leve-a poi nais pilica en
ponlos de anoi do que eIa se incuIcava. LIa, poien, sen hesilaes Iho
confessou, decIaiando-Ihe que enlielinha anoies con un nancelo giave da
nesna cidade. Con aquiIo se luivou CaniIa, poi lenei que poi aIi e que a sua
honia podeiia vii a peiigai. Apeilou-a paia salei se as suas conveisaes no
passavan adianle, eIa con lodo o desenlaiao Ihe iespondeu que sin,
passavan nuilo adianle. Isso e j coisa veIha e salida que os descuidos das
senhoias liian a veigonha as ciiadas, e que eslas, vendo as suas anas
escoiiegai, pouca dvida pen en coxeai, e pouco se Ihes d que o sailan.
CaniIa o nais que pde foi pedii a LeoneIa, que no dissesse nada a
iespeilo deIa ao que dizia sei seu iapaz, e lialasse as coisas con segiedo paia
no chegaien ao conhecinenlo de AnseIno e de Loliio. A aia, poien,
iespondeu que assin o faiia, f-Io poien de nodo, que os ieceios da senhoia se
ieaIizaian, a desonesla e alievida LeoneIa, vendo que o piocedinenlo da ana
no eia j o nesno que danles, alieveu-se a iecelei denlio en casa o seu
ananle, poique, ainda que a senhoia o visse j se no alievia a descolii-Io.
Consequncias liisles dos desnanchos das senhoias, que se fazen esciavas das
suas pipiias seivas e se oliigan a encoliii-Ihes as suas desoneslidades e
viIezas, e assin aconleceu a CaniIa que, ainda que viu nuilas vezes eslai
LeoneIa nun aposenlo de sua casa con o gaI, no s se no alievia a iaIhai-
Ihe, nas Ihe dava Iugai paia que o iecalasse e a Iiviava poi lodos os nodos de
sei peicelida do naiido. Apesai de lodas as suas cauleIas no pde, conludo,
evilai que Loliio un dia, ao ionpei de aIva, peicelesse a sada do
conlialando. No conhecendo quen eia, pensou piineiio que seiia avejo,
nas, nolando-Ihe o caninhai, o enluai-se, e o encoliii-se, liocou Iogo a sua
ideia supeisliciosa poi oulia, que paia lodos se loinaiia peidio, se CaniIa a
no ienediaia.
Lnlendeu Loliio que o honen, que lo anlenanh saa daqueIa casa, no
havia neIa enliado paia LeoneIa, nen peIa ideia Ihe passou que laI LeoneIa
exislisse. Aciedilou sin que, lendo CaniIa sido fciI e Ieviana en pioveilo deIe,
lanlen o podia sei paia aIgun oulio. So eslas unas ciescenas que liaz
consigo o nau conpoilanenlo de una nuIhei que peide a loa fana: aqueIe
nesno a quen se enliegou, depois de nuilo iogada e peisuadida, ci que nais
faciInenle ainda se enliegai a oulio, e quaIquei suspeila se Ihe afiguia Iogo
ceileza. Nislo paiece havei faIhado en Loliio de lodo en lodo o lon juzo.
Vaiieian-se-Ihe da neniia lodos quanlos iesguaidos ale aIi Ihe aconseIhava a
piudncia. Sen alinai en expedienle aIgun, que fosse, seno lon, peIo nenos
iazoveI, sen nais nen nais, anles que AnseIno se Ievanlasse, inpacienle e
cego da slila iaiva que o lonaia, noiiendo poi vingai-se de CaniIa naqueIe
caso inocenle, foi-se lei con o naiido e Ihe disse:
- Saleis, neu AnseIno, que ando h nuilos dias en gueiia conigo, paia
le no ieveIai o que j le no posso escondei poi nais lenpo: sale que a
foilaIeza de CaniIa esl j iendida e sujeila a quanlo eu deIa pielendei. Se
laidei en le descoliii esla veidade, foi s paia ne ceilificai piineiio se no
seiia aquiIo neIa neia Ieviandade passageiia, ou laIvez piopsilo de ieconhecei
len ao ceilo se eian ou no sinceios os gaIanleios que Ihe eu fazia, j se sale
poi lua auloiizao. Mas senpie ne paiecia, que o devei deIa, se eIa fosse a
que pensvanos, seiia lei-le j dado conla das ninhas peiseguies. Cono
laida en faz-Io, deixa-ne ciei que so veidadeiias as pionessas que ne fez,
de que, paia a piineiia vez que le ausenles da lua casa, esl pionla a ii faIai
conigo na iecnaia dos leus nveis foia de uso (e eia I ieaInenle que eIa Ihe
coslunava faIai). No queio que le piecipiles a vingai-le, poi oia o pecado s
exisle no pensanenlo, e podeiia aconlecei que, no que vai da ale a ieaIizao,
CaniIa casse ainda en si e se aiiependesse. Cono lu senpie, ou en lodo ou
en paile, lens aceilado os neus paieceies, segue lanlen esle que le vou dizei,
paia que sen engano nen leneiidade s faas o que viies sei nais aceilado.
Iinge que le ausenlas poi dois ou lis dias, cono de oulias vezes, e esconde-le
na lua iecnaia, e fciI con os panos da coIgaduia e as nais coisas que poi aIi
h, enlo veis peIos leus pipiios oIhos, e eu peIos neus, quais so as
veidadeiias lenes deIa. Se foien de nuIhei peidida, cono e de lenei, lu en
segiedo, e con disciio, podeis vingai-le e puni-Ia.
Iicou AnseIno alsoilo con a ieveIao de Loliio, quando nais Iivie se
cuidava j de seneIhanles naIefcios, poique linha j a nuIhei poi desengana-
danenle vencedoia das diIigncias do anigo, fazia-se j nos aIvoioos do
liiunfo. Lsleve poi Iaigo espao laciluino oIhando paia o cho sen peslanejai, e
poi fin disse:
- Iizesle, neu Loliio, o que eu espeiava da lua IeaIdade, en ludo seguiiei
o leu conseIho, faz o que le apiouvei, e guaida o segiedo que deves en caso lo
inpievislo.
Iioneleu-Iho Loliio, e, apenas deIe se apailou, aiiependeu-se inleiia-
nenle de quanlo Ihe havia dilo. Que nescio no linha sido expondo CaniIa a
una vingana, que eIe poi si nesno len podia lonai con nenoi ciueIdade, e
nenos ignoniniosanenle! MaIdizia a sua doidice, cuIpava a sua piecipilao, e
no salia nodo paia desfazei o que havia feilo, ou saii de lananho apeilo poi
quaIquei via iazoveI. Ioi fin, iesoIveu infoinai de ludo a CaniIa, e cono Ihe
no faIlava aleila paia o efecluai, naqueIe nesno dia a achou s. LIa, vendo
que Ihe podia faIai, Ihe disse:
- Saleieis, anigo Loliio, que lenho c denlio una paixo que d calo de
nin, e niIagie sei se o no consegue. A laI auge e chegado o desaveigonha-
nenlo de LeoneIa, que iecele nesla casa lodas as noiles un nanoiado seu,
passa con eIe ale ao dia, islo lanlo a cusla do neu ciedilo, quanlo assin se do
azos paia juzos leneiiios conlia nin a quen vii lais sadas desla casa a hoias
lo desusadas. O que ne iaIa e no a podei casligai nen iaIhai-Ihe, poique o
sei eIa confidenle das nossas inlinidades ne anoidaa paia eu caIai as deIa.
Lslou j lenendo que daqui se nos haja de oiiginai aIguna desgiaa giande.
Quando CaniIa coneou a faIai, Loliio inaginou seiia aquiIo ailifcio
paia Ihe peisuadii a eIe que o vuIlo que viia saii peilencia a aia e no a ana,
nas, vendo-a choiosa, afIigida, e a supIicai-Ihe ienedio, veio a ciei na veidade
e, inleiiogando-a nais poi nido, acalou de ficai enIeado e aiiependido de
ludo.
Conludo iespondeu que no livesse eIa pena, que eIe achaiia nodo paia
alaIhai a insoIncia da seiva. Disse-Ihe lanlen o nesno que j a AnseIno
havia dilo, quando insligado de seus eniaivecidos cines, e que eslava
conceilado que se escondesse na iecnaia paia daIi piesenciai a pouca
IeaIdade que eIa Ihe guaidava. Iediu-Ihe peido de lo Iouca Ienliana, e
aIgun aIvilie solie o nodo de a ienediai e saii a saIvo de lo ievoIlo Ialiiinlo,
cono o en que poi sua n calea se linha envoIvido.
Con o que a Loliio ouviu ficou pasnada CaniIa, e cheia de enfado, e
con conceilos judiciosssinos Ihe eslianhou passos lo condenveis, e lo
iepieensveI conpoilanenlo. Mas, cono naluiaInenle as nuIheies ln nais
engenho que os honens, lanlo paia o len cono paia o naI (ainda que en se
pondo de piopsilo a discoiiei j se Ihes enlia a secai a veia), Iogo aIi de
iepenle invenlou CaniIa nodo de se ienediai una desoiden que lo sen
conseilo se nosliava. Disse, pois, a Loliio, que diIigenciasse paia que AnseIno
se escondesse oulio dia onde eIe se linha Ienliado, e que eIa saleiia liiai desse
escondinenlo conodidade paia ficaien da avanle os seus lialos sen nenhun
peiigo, e sen Ihe decIaiai a sua ideia loda Ihe adveiliu que livesse cuidado, en
salendo que AnseIno eslava escondido, de vii eIe apenas LeoneIa o chanasse,
e a quanlo eIa Ihe dissesse Ihe iespondesse cono iespondeiia ainda que no
soulesse que AnseIno eia a escula.
Teinou Loliio en desejai salei o ieslo da ainadiIha, poique assin con
nais seguiana e aceilo cunpiiiia eIe da sua paile ludo que fosse necessiio.
- Nada nais e pieciso - disse CaniIa - do que iespondei-ne ponluaInenle
as ninhas peigunlas.
No eslava iesoIvida a dai-Ihe conla anlecipada do seu piojeclo, poi lenei
que eIe iepiovasse o que lo convenienle Ihe paiecia a eIa, e anlepusesse oulios
de nenos piolaliIidades.
No iepIicou e pailiu Loliio, e, no dia seguinle, AnseIno, con o pielexlo
de ii a aIdeia do seu anigo alaIou, nas, loinando alis sen denoia, se foi
honiziai no seu vaIhacoulo, o que Ihe foi solienodo fciI en iazo do azo que
paia isso nesno Ihe piopoicionaian a ana e a ciiada.
L esl, pois, aIapado AnseIno con aqueIe soliessaIlo que len se pode
inaginai en quen esl paia vei poi seus oIhos as pipiias enlianhas da sua
honia poslas en escaIpeIos de analonia. Ln poucos inslanles se Ihe podia ii a
pique o suno len que eIe pensava lei na sua CaniIa.
Seguias e ceilas j de leien o caadoi a espieila do coeIho, enliaian' na
iecnaia, naI ps neIa o piineiio pe, excIanou con un giandssino suspiio
CaniIa:
- Ai, LeoneIa aniga! No seiia neIhoi que anles de eu pi en execuo o
que no queio que sailas paia no no esloivaies, pegasses na adaga de
AnseIno que le pedi, e ne aliavessasses con eIa esle peilo infane` Mas no,
no o faas, foia injuslo sei eu punida de un ciine aIheio. Anles de ludo,
lonaia salei o que descoliiian en nin os alievidos e desoneslos oIhos de
Loliio, paia se aiiojai a palenleai-ne desejos lo peiveisos en nenoscalo do
seu anigo, e en neu viIipndio. Chega a essa janeIa, iapaiiga, que eIe deve poi
foia eslai j na iua a espeia, nas piineiio que eIe cunpia o seu npio desejo,
cunpiiiei eu o neu, que e, sin, ciueI, nas que paia a honia j se no pode
dispensai.
- Ai, Senhoia ninha! - iespondeu a espeila LeoneIa senhoia do seu papeI.
- Que deseja fazei con esla adaga` Quei-se nalai` Ou quei nalai a Loliio`
Una ou oulia coisa s seivii de a desaciedilai. Acho neIhoi que dissinuIe a
injiia, e no consinla que o nau honen enlie agoia nesla casa e nos ache ss,
Ienlie-se Senhoia, de que sonos duas fiacas nuIheies, e eIe e honen, e
alievido. Cono ven con aqueIa n leno, apaixonado e cego, laIvez que a
Senhoia execule o que nedila, uIlinai eIe o que e nais de lenei que a pipiia
noile. MaI haja neu ano, o Si. AnseIno, que lanlas Iaigas deu en casa aqueIe
sen nedo nen veigonha. Dou que o nale, cono desconfio sei a sua
iesoIuo, que havenos de fazei deIe depois de noilo`
- Que havenos de fazei` - iespondeu CaniIa. - Deix-Io-enos, e o neu
naiido que o enleiie, deve-Ihe sei deIicioso o lialaIho de sepuIlai a sua pipiia
infnia. Chana-o, chana-o, avia, quanla denoia ponho en vingai-ne, j ne
paiece una quelia na ninha IeaIdade de esposa.
Tudo islo esculava AnseIno, e a cada paIavia de CaniIa senlia iien-se-Ihe
os pensanenlos liansfoinando. Quando, poien, ouviu que eslava iesoIvida a
nalai o seu anigo, deu-Ihe un npelo de saii e descoliii-se paia evilai a
calsliofe, nas leve-Ihe no o desejo de vei en que paiaiia lo gaIhaida e
honesla iesoIuo, con piopsilo de saii a lenpo de Ihe pi colio.
Nislo, caiu CaniIa con un leiiveI desnaio paia cina de una cana que
aIi eslava. LeoneIa coneou a caipii-se, e a dizei:
- Ai desdilada de nin! Se agoia ne expiia nos liaos a fIoi da
honeslidade do nundo! A coioa das nuIheies honiadas! O exenpIo da
caslidade!
L cono eslas, oulias excIanaes, que lodos os que Ihas ouvissen a leiian
peIa nais Iaslinada e nais IeaI de lodas as aias, e a ana poi oulia e peiseguida
IeneIope.
Iouco laidou que esla voIvesse en si do seu deIquio, e enliasse Iogo a
excIanai:
- Que le denoias, LeoneIa, en ii chanai ao nais desIeaI anigo de quanlos
viu a Rosa divina, de quanlos a noile nunca favoieceu. Acala, coiie, avia,
caninha, no deixes que se esfiie con a laidana a iaiva con que eslou, e se
esvaia en aneaas e naIdies a jusla vingana que aguaido.
- } o vou chanai Senhoia ninha - disse LeoneIa -, nas d-ne piineiio
essa adaga, lenho nedo dessa calea quando se vii s, que no faa aIgun
desalino que se haja de choiai loda a vida enlie os que Ihe queienos len.
- Vai, no lenhas nedo, ninha LeoneIa, no hei-de fazei nada - iespondeu
CaniIa - poique, ainda que sou leneiiia e pivoa en leu conceilo, en acudii
poi ninha honia no o hei-de sei lanlo cono aqueIa Luciecia que se nalou,
segundo dizen, sen lei conelido deIilo aIgun, e sen lei piineiio liaspassado
o peilo ao causadoi da sua desgiaa. Se eu noiiei, noiio vingada de quen ne
oliigou a vii a esle slio choiai os seus alievinenlos nascidos lo sen cuIpa da
ninha paile.
Iez-se LeoneIa nuilo de iogai anles que sasse a chanai Loliio, nas
enfin senpie saiu. Lnquanlo se denoiava, ficou dizendo CaniIa, cono quen
faIava enlie si e sen leslenunhas:
- VaIha-ne Deus! No foia nais aceilado lei despedido Loliio, cono
lanlas oulias vezes o fiz, do que auloiiz-Io con esle chananenlo a lei-ne poi
desonesla e n, peIo nenos enquanlo no chego a desengan-Io` Deceilo que
eia neIhoi, nas eu e que ficava sen ne vingai, e a honia de neu naiido sen
salisfao, no queio que saia lo as nos Iavadas e seguio de si, cono h-de
paia aqui enliai con as suas danadas lenes, os desejos do liaidoi s con a
vida se poden pagai. Saila o nundo (se islo chega a lianspiiai) que a polie
CaniIa no s zeIou a fideIidade que ao seu esposo devia/ seno que ale o
desagiavou de quen se alaIanava a queiei ofend-Io. No sei, no sei, se no
seiia neIhoi dai conla de ludo a AnseIno. Lu j linha coneado a pieveni-Io na
caila que Ihe escievi paia a aIdeia e inagino que o no lei eIe acudido ao naI
que eu Ihe aponlava, ainda que poi aIlo, s foi efeilo do seu genio IeaI e
confiado, devia-Ihe paiecei inpossveI que un anigo fosse janais capaz de
lananha aIeivosia, nen eu nesna lanlen o aciedilei poi nuilos dias, nen o
aciedilaiia nunca, se no foia lei a sua insoIncia uIliapassado os Iiniles. As
ddivas, as pionessas, e as Igiinas conlnuas ainda ne no paiecian piovas
laslanles. Mas que vaIen agoia lodas eslas iefIexes` Una iesoIuo
nagnnina no caiece de eslnuIos. Ioia, liaidoi! A nin, vingana! Lnlie o
faIso, venha, chegue, noiia, acale, suceda o que sucedei. Iuia enliei paia o
podei do que o Ceu ne deslinou, puia hei-de saii deIe, quando nuilo, lanhada
no neu caslo sangue, e no sangue peonhenlo do nais iefaIsado anigo de
quanlos nunca houve en lodo o nundo.
Dizia islo passeando, giiando peIa saIa con a adaga nua, e con uns passos
lo desconposlos, e fazendo uns neneios e geslos, que no paiecia seno
aIienada. Ninguen disseia sei dana fina, Ienliava un iufio foia de si.
Tudo aquiIo nolava AnseIno delis das ainaes, e de ludo se adniiava.
} Ihe paiecia que no que viia e ouviia havia salisfao de solia ale paia
naioies suspeilas, j quiseia ale que Loliio no viesse, paia se evilai aIi
aIguna liagedia. Lslava j paia nanifeslai-se e aliaai a enganada esposa,
quando se deleve ao apaiecei LeoneIa con Loliio peIa no.
MaI ps neIe os oIhos, CaniIa fez con a adaga un iisco peIo soliado en
fienle de si, e excIanou:
- Loliio, iepaia len no que le digo: se le alieveies a passai esla iaia, ou
nesno a chegai a eIa, no nesno inslanle ne aliavesso con esle feiio. Anles
que alias os Ilios, escula-ne poucas paIavias nais. Ln piineiio Iugai, queio
que ne digas se conheces a AnseIno neu naiido, e en que opinio o lens, e,
en segundo Iugai, peigunlo-le se ne conheces a nin. Responde-ne a islo e
no le peiluiles, nen le denoies a pensai: anlas eslas peigunlas so fceis.
No eia Loliio lo Ieido que, desde que eIa Ihe disseia que fizesse
escondei AnseIno, no adivinhasse en cheio quais eian as suas inlenes, poi
isso iepiesenlou Iogo a sua paile con a naioi naluiaIidade, e a nenliiosa cena
dos dois deixou a peidei de visla a nesna veidade.
- No pensei eu, foinosa CaniIa, que ne chanveis paia ne fazei
peigunlas lo avessas aos inlenlos con que eu vinha. Se o fazeis paia ne
denoiaides a pionelida ieconpensa, podeis lei-ne paia isso piepaiado con
nais anlecipao. O len que se deseja degeneia en loinenlo, quando
inopinadanenle se nos afasla, nas paia no paiecei que laido en iespondei-
vos, digo que sin, conheo ao vosso esposo AnseIno, conheceno-nos os dois
desde os nossos nais lenios anos, no queio aciescenlai a islo o que vs nesna
saleis desle nluo afeclo, foia loinai-ne leslenunha eu nesno do agiavo que
o anoi ne esl oliigando a fazei-Ihe, o anoi que ale naioies eiios descuIpaiia.
A vs, CaniIa, lanlen vos conheo, e apiecio-vos cono eIe vos apiecia, a no
sei assin, nunca eu poi neiilos infeiioies aos vossos iiia conlia o que devo a
nin nesno e aos sanlos dilanes da anizade, dilanes ou Ieis que nesle
nonenlo eslou vioIando foiado desla paixo desplica.
- Se ludo isso confessas - iespondeu CaniIa -, ininigo noilaI de quanlo
neiece sei anado, cono le alieves a apaiecei dianle de quen sales seio
espeIho en que se niia aqueIe en quen lu nesno le deveias niiai, paia
ieconheceies que es un nonslio quando pielendes agiav-Io` Agoia ne
Ienlio liisle de nin! O que le faiia faIlai ao iespeilo de li nesno havia de sei
aIgun descuidado desaIinho neu (que no queio chanai-Ihe desoneslidade),
sin, aIguna iiiefIeclida faIla de conposluia, que poi acaso ne enxeigaiias,
daqueIas que ns oulias as nuIheies podenos inocenlenenle conelei quando
cuidanos no sei vislas. Seno, diz-ne: quando janais coiiespondi eu, aIna
liaidoia, aos leus iogos con paIavia ou sinaI que aninasse os leus infanes
desejos` Quando e que eu deixei de iepeIii desaliida as luas finezas` Quando
cii nas luas pionessas ou aceilei as luas ddivas` Mas cono enlendo que
ninguen pode leinai en pielenses anoiosas, sen que aIguna espeiana Ihe
negaceie, queio inpulai-ne a nin nesna a oiigen da lua inpeilinncia. Ioi
foia aIgun descuido neu deve lei aIinenlado poi lanlo lenpo as luas Ioucas
espeianas, sendo assin, queio-ne casligai da lua cuIpa. Iaia veies que, sendo
eu lo iigoiosa conlia nin, no podia deixai de o sei conligo, quis liazei-le a
sei leslenunha do saciifcio que vou fazei paia apIacai a honia do neu
viiluosssino esposo uIliajado poi li no nais aIlo ponlo, e a ninha lanlen, poi
le havei dado aIguna ocasio (se e que la dei) paia aIinenlaies laI deIiio.
Toino-le a dizei que o que nais ne afIige e Ienliai-ne que lodos esses
desvaiiados pensanenlos le podeiian nascei de aIgun invoIunliio descuido
neu, e esse o que eu nais desejo casligai poi ninha pipiia no. Se o neu
veidugo fosse oulio, ficaiia laIvez nais palenle a ninha cuIpa. Anles, poien,
de conelido o aclo iiievogveI, queio nalai a quen ne causou a noile, queio
Ievai conigo quen ne sacie esla nsia de vingana que j lenho seguia, vendo
I, nessas iegies quaisquei, aonde eu foi, a pena que d a juslia
desinleiessada e infIexveI ao que ne aiiaslou a esla desespeiao.
Iiofeiidas eslas paIavias con una voIuliIidade e foia exliaoidiniia,
aiieneleu a Loliio con a adaga desenlainhada, con lais noslias de Iha
queiei ciavai no peilo que eIe nesno esleve quase en dvida se aquiIo seiia
fingido ou veidadeiio, poique Ihe foi foioso vaIei-se de loda a sua deslieza e
foia paia se Iiviai do goIpe. CaniIa lo ao naluiaI iepiesenlava lodo aqueIe
finginenlo que, paia Ihe dai nais coi de veidade, o quis iuliicai con o seu
pipiio sangue, poique, vendo que no podia aIcanai a Loliio, ou fingindo
que o no podia, disse:
- } que a soile no deixa que o neu juslo desejo se salisfaa en cheio, peIo
nenos nunca h-de podei lanlo, que ne vede en cheio salisfaz-Io.
L, foicejando paia soIlai a adaga, que Loliio Ihe linha piesa, aiiancou-Iha
con efeilo, e, diiigindo-Ihe a ponla paia paile onde a feiida no viesse a sei
nuilo peiigosa, ciavou-a enlie o peilo e o sovaco esqueido, deixando-se Iogo
caii no pavinenlo cono desnaiada.
Lslavan LeoneIa e Loliio pasnados do que vian, e lodavia duvidosos
ainda enlie ciei e desciei, apesai de veien CaniIa eslendida en leiia, e
lanhada no seu sangue. Acode Loliio aodado e espavoiido, e quase sen
aIenlo, a aiiancai a adaga, nas, ieconhecendo a pequenez de feiida, iespiiou,
ficando a adniiai cada vez nais a sagacidade, a piudncia, e a exliaoidiniia
disciio da sua CaniIa, e, paia iepiesenlai lanlen o seu papeI, coneou a
fazei una esliiada Ianenlao solie o coipo da foinosa, cono se esliveia
defunla, soIlando nuilas naIdies no s conlia si, nas lanlen solie quen a
havia oliigado aqueIes exlienos. Cono salia que o esculava o anigo AnseIno,
coisas dizia, que nais d fazian deIe pipiio, do que deIa, ainda que a
juIgassen noila.
LeoneIa lonou-a nos liaos, e a ps no Ieilo, iogando a Loliio fosse
luscai facuIlalivo que viesse cuiai secielanenle a doenle. ConsuIlava-o
lanlen solie o que havian de dizei a AnseIno daqueIe goIpe de sua ana, se
eIe viesse anles deIa cuiada. Loliio iespondia que fizessen o que Ihes
paiecesse, que eIe poi si no eslava con calea paia aceilai conseIhos, que s
Ihe dizia que se desse piessa en vedai-Ihe o sangue, poique eIe ia fugii paia
onde ninguen o visse, e, con noslias da naioi consleinao, saiu.
Logo que se achou s, e onde ninguen o podia vei, no fazia seno
lenzei-se, naiaviIhado da espeileza de CaniIa, e dos nodos lo apiopiiados
de LeoneIa. RegaIava-se, consideiando quo inleiiado no ficaiia AnseIno de
que linha poi nuIhei una segunda Iicia, j Ihe laidava o loinaien a vei-se
junlos, feslejaien enlie si a nenliia e a veidade, nais len caIdeadas una con
a oulia, do que janais se pudeia inaginai.
LeoneIa, que linha j vedado o sangue da ana, sangue que no passava do
indispensveI paia ciedilo do enlusle, Iavou a feiida con un pouco de vinho,
e a Iigou o neIhoi que soule, dizendo, enquanlo a eslava cuiando, coisas que,
s poi si, ainda que nais piecedenles no houveia, laslaiian paia capacilai
AnseIno de que possua en casa una veidadeiia esllua da honeslidade. Con
as paIavias de LeoneIa liavavan oulias de CaniIa, chanando-se colaide e
pusiInine, pois Ihe faIlaia o vaIoi quando nais piecisava deIe, paia desliuii
una exislncia que lanlo Ihe pesava. Iedia a seiva o seu paiecei solie dizei ou
caIai lodo aqueIe sucesso ao naiido. A seiva iespondia-Ihe que Ihe no dissesse
nada, poique dizei-Iho eia p-Io en oliigao de vingai-se de Loliio, o que
Ihe seiia nuilo aiiiscado, e que loda a nuIhei capaz eslava oliigada a no dai
ao seu honen ocasies paia desavenas, anles Ihas devia escondei lodas.
Respondeu a senhoia que Ihe paiecia nuilo len esse volo, e o seguiiia,
nas que, en lodo o caso, eia necessiio vei o que se diiia a AnseIno solie a
causa daqueIa feiida, que eIe foiosanenle havia de vei. A isso iespondia
LeoneIa que I paia nenliias fossen lalei a oulia poila, que eIa poi si nen poi
liinco a laI se ajeilava.
- L eu enlo` - iespondeu CaniIa. - Lu que nen paia saIvai a vida ne
paiece que saleiia desfiguiai a veidade` O neIhoi sei, segundo enlendo,
confessainos-Ihe ludo laI quaI, do que sujeilaino-nos a podei ficai poi
enlusleiias.
- Sossegue, ninha Senhoia, de hoje ale ananh - iespondeu LeoneIa - eu
excogilaiei o que Ihe havenos de dizei, e laIvez que a feiida, poi sei onde e, se
Ihe possa iecalai, o Ceu h-de-nos ajudai, en aleno a seien os nossos
nolivos lo juslos e honiados. Descanse, descanse, e faa poi aquielai esses
lenoies, que podeiian soliessaIlai a neu ano, e o nais, lono a dizei, deixe-o
a ninha conla e a de Deus, que nunca faIla a quen deseja o len.
Alenlssino se linha conseivado AnseIno a esculai a iepiesenlao
liagicnica da noile da sua honia, iepiesenlao lo len inpiovisada, que
lodas as peisonagens paiecian nais que veidadeiias. Lslava suspiiando peIa
noile paia saii de sua casa, e ii lei con o seu lon anigo Loliio,
congialuIando-se con eIe de lei achado na nuIhei a naigaiida pieciosa.
Tiveian as duas cuidado en Ihe dai vaga paia a sada.
MaI que chegou ao anigo, no h conlai os aliaos con que o apeilou, os
escaiceus que fez da sua feIicidade e das viiludes de CaniIa, o que ludo Loliio
Ihe esleve ouvindo sen o nnino sinaI de aIegiia, poi se Ihe eslai denlio
ievoIvendo o ienoiso de lo cego andai o polie honen. Ainda que AnseIno
len via aqueIa fiieza no anigo, supunha sei efeilo de lei deixado a CaniIa
feiida, e poi causa deIe, peIo que enlie oulias coisas Ihe disse que no livesse
cuidado peIo aconlecido, poique o goIpe eia poi ceilo nuilo Ieve, e lanlo, que
as duas linhan conlinado en encolii-Io do pipiio naiido, Iogo, no havia de
que lenei. DaIi en dianle, eia aIegiaien-se e diveiliien-se anlos a lon Ievai,
pois poi sua indusliiosa coopeiao linha, enfin, alingido nas suas ieIaes
conjugais o pice da venluia, que j agoia o nico enpiego do lenpo seiia paia
eIe fazei veisos en honia e Iouvoi de CaniIa, paia ficai Ienliando en lodos os
secuIos.
Apiovou Loliio con eIogios lo loa deleininao, e disse que poi sua
paile eslava pionlo paia ajud-Io a eiigii-Ihe lo neiecido nonunenlo. Ln
suna: ficou sendo desde aqueIa hoia AnseIno o honen nais deIiciosanenle
Iogiado de lodo o nundo. Levava eIe pipiio poi sua no paia sua casa,
cuidando Ievai o ailfice da sua gIiia, o desliuidoi de loda a sua fana.
Recelia-o CaniIa con senlIanle ao paiecei loicido, nas con aIna iisonha.
AIgun lenpo duiou esle engano, ale que, passados poucos neses, a
foiluna desandou a ioda, e saiu a piaa a naIdade con lananho ailifcio
encoleila ale enlo e a AnseIno veio a cuslai a vida a sua inpeilinenle
cuiiosidade.




.&!/(0*+ SSS-

%A J23 B3 45646 76 D56:73 3 73B89A2:6C O646CG6 J23 43M3 EF 12;>943
89A 2:B 9753B 73 M;:G9 4;:49Q 3 B3 7T @;A [ :9M3C6 79 825;9B9B ;AI354;:3:43


Iouco faIlava poi Iei da noveIa, quando do quailo onde jazia D. Quixole
adoinecido saiu Sancho Iana lodo aIvoioado a giilai:
- Acudan, Senhoies! Depiessa! VaIhan a neu ano, que anda nelido na
nais ienhida lalaIha que esles oIhos nunca viian! Deus Iouvado! Iiegou j
una culiIada no giganle ininigo da Senhoia Iiincesa MiconicadeIa, que Ihe
coilou a calea peIo neio cono se foia un nalo.
- Que dizes, ciialuia` - peigunlou o padie inleiionpendo a Ieiluia. - O
Sancho esl en si` Cono dialo pode sei isso que dizeis, se o giganle esl a duas
niI Ieguas daqui`
Nesle conenos, ouviu-se do aposenlo un giande iudo, e a voz de D.
Quixole que dizia en aIlos giilos:
- Lspeia, Iadio, naIandiino, veIhaco, esls seguio, no le h-de vaIei a
lua cinilaiia.
L nislo soavan peIas paiedes giandes culiIadas.
- No ln que pi-se a esculai - disse Sancho -, enlien a apailai a peIeja
ou a ajudai neu ano, que laIvez j no seja pieciso, sen dvida, o giganle a
eslas hoias esl noilo, e dando conlas a Deus da sua n vida. Vi-Ihe o sangue
en enxuiiada peIo cho, e a calea coilada e cada paia a landa, e lananha
cono un giande odie de vinho.
- Den calo de nin - excIanou o vendeiio - se D. Quixole ou D. Dialo
no deu aIguna culiIada en aIguns dos odies do linlo que Ihe eslavan cheios a
caleceiia. Aposlo que no e seno o neu vinho o que se figuiou sangue a esle
paIeina.
Assin dizendo, enliou no aposenlo con lodos alis de si, e achaian a D.
Quixole no nais exliavaganle vesluiio do nundo: eslava en canisa, que no
eia lo conpiida, que poi dianle Ihe coliisse inleiianenle as coxas e poi delis
faIlavan seis dedos. As peinas eian esguias e fiacas, cheias de feIpa, e nada
Iinpas. Tinha na calea un laiielinho veineIho e suiiado peilencenle ao
vendeiio, no liao esqueido eniodiIhada a nanla da cana, senieiia de Sancho,
poi nolivos que eIe nuilo len salia, e na diieila fIoieava a espada nua,
aliiando culiIadas paia lodas as landas, dando vozes cono se ieaInenle
esliveia peIejando con aIgun giganle. L o lonilo eia que eslava con os oIhos
fechados, poique ieaInenle doinia sonhando andai en lalaIha con o giganle.
To inlensa havia sido a apieenso da avenluia que ia acalai, que o fez
sonhai achai-se j no ieino de Miconico, e a liaos con o seu adveisiio, e
lanlas culiIadas linha assenlado nos odies, supondo descaiieg-Ias no giganle,
que lodo o quailo eia un Iagai de vinho.
Logo que o vendeiio laI piesenciou, encheu-se de lananha cIeia que
aiieneleu con D. Quixole, e con os punhos fechados Ihe coneou a chovei
lanlos nuiios, que, se Caidenio e o cuia Iho no liian das nos, a gueiia do
giganle se acalava aIi paia lodo senpie. Iois nen con ludo aquiIo acoidava o
polie cavaIeiio.
O que vaIeu foi acudii o laileiio con una caIdeiia de gua fiia do poo,
aliiando-Iha paia cina de chapuz. Con isso e que o fidaIgo despeilou, nas,
ainda assin lo pouco en si, que no iepaiou na Islina en que se achava.
Doioleia, que linha Iogo enxeigado o cono eIe eslava veslido a cuila, no
quis enliai a vei a lalaIha do seu defensoi con o seu ininigo.
Andava Sancho luscando a calea do giganle poi loda a casa, cono no a
achava, disse:
- Lsl vislo, que ludo aqui e encanlanenlo: da oulia vez, nesle nesno
Iugai en que ne acho, apanhei un chuveiio de pancadaiia e socos poi eslas
venlas, sen salei quen fosse o das nos iolas, nen vei vivaIna, e agoia vejo
con esles coilai a calea e coiiei sangue do coipo cono de un chafaiiz, e laI
calea no apaiece.
- Que sangue e que chafaiiz esls lu paia a aIanzoando, ininigo de Deus e
dos seus sanlos` - disse o vendeiio. - No vs, Iadio, que o sangue e o chafaiiz
no so seno esses odies, que paia a eslo aiionlados, e o neu iico vinho
linlo que nada no quailo` Nadai veja eu nos Infeinos a aIna de quen nos
aiionlou.
- No sei nada disso - iespondeu Sancho -, o que sei e que hei-de sei lo
nofino que, poi no achai a caleoiia do liulo, se ne h-de desfazei o
condado cono saI na gua.
O polie Sancho acoidado eslava pioi que o ano doinindo, efeilo das
pionessas do palio.
Desespeiava-se o vendeiio de vei a fIeuna do escudeiio e o naIefcio do
fidaIgo, e juiava que desla vez no havia de sei cono da passada, iien-se
enloia sen Ihe pagaien, que Ihe no havian de vaIei os piiviIegios da sua
cavaIaiia paia Ihe no salisfazei ludo poi junlo, e ale o que podeiia cuslai a
ienendagen dos odies.
Seguiava o cuia as nos a D. Quixole, o quaI, supondo lei j finaIizado a
pendncia, e eslai peianle a piincesa MiconicadeIa, se Ianou en joeIhos aos
pes do ecIesislico, excIanando:
- } pode a Vossa Ciandeza, aIla e podeiosa Senhoia, vivei desde hoje
nais seguia, poique j Ihe no pode causai piejuzo esla naInascida ciialuia, e
eu lanlen de hoje en dianle ne dou poi quile da paIavia que vos oliiguei,
pois, con a ajuda do aIlo Deus, e con o favoi daqueIa poi quen vivo, lo
inleiianenle paia convosco ne desenpenhei.
- No eia o que eu dizia` - disse ouvindo aqueIas paIavias Sancho. - Vejan
I se eu eslava loiiacho, vejan I se neu ano no len j o giganle na saInoiia.
Ceilos so os louios: o neu condado esl na unha.
Quen no se havia de iii con os dispaiales daqueIe pai` TaI ano, laI
noo! Rian-se lodos, afoia o laleineiio que se dava ao Dialo.
Lnfin, lanlo fizeian, o laileiio, Caideinio e o cuia, que, a podei de
lialaIho, deian con D. Quixole na cana, ficando a doinii con noslias de
giandssino cansao.
Deixando-o, pois, a doinii, saian paia o poilaI da laleina con o fin de
consoIai a Sancho Iana de no havei enconliado a calea do giganle, nas
ainda liveian nais que lialaIhai en alalei a iia do vendeiio, o quaI eslava
desespeiado poi causa de assin noiieien os seus odies, vlinas de una noile
iepenlina, e a vendeiia, giilando a lon giilai, dizia:
- Ln nau ponlo, en ninguada hoia, enliou en ninha casa esle cavaIeiio
andanle, a quen neus oIhos lo lon foia que nunca houveian vislo, pois que
lo caio eIe ne fica: da vez passada foi-se enloia con o cuslo da ceia de una
noile, e da cana, paIha e cevada, paia eIe, e paia o seu escudeiio, e paia o iocin
e o junenlo, dizendo que eia cavaIeiio avenluieiio (que n venluia Ihe d
Deus a eIe e a quanlos avenluieiios haja nesle nundo) e que poi isso no eslava
oliigado a pagai coisa aIguna, poique assin o achava esciilo nos aianzeis da
cavaIaiia andanlesca: agoia poi seu iespeilo veio un oulio senhoi e ne Ievou a
ninha cauda, e, quando na iesliluiu, enliegou-na con nais de dois quailos de
ieaI de piejuzo, loda peIada, de nodo que no pode seivii paia o que neu
naiido a queiia, e poi fin e ienale de ludo islo, ionpe-ne os neus odies, e
enloina-Ihes o vinho lodo peIo cho, que assin Ihe veja eu deiianado quanlo
sangue len nas veias, e no se pense que, peIos ossos de neu pai e honia de
ninha ne, no ne ho-de pagai un quailo solie oulio, ou eu ne no
chanaiia peIo none que sou chanada, nen seiia fiIha de quen sou.
Lslas e oulias iazes dizia a laleineiia con giande cIeia e eia ajudada
peIa sua loa ciiada... A fiIha caIava-se, e sonenle de quando en quando se
soiiia.
O cuia sossegou lodo o laiuIho, pionelendo-Ihes salisfazei as suas
peidas do neIhoi nodo possveI, assin a dos odies, cono a do vinho, e
piincipaInenle o dano da cauda peIada, da quaI lanla conla fazian. Doioleia
consoIou a Sancho Iana, dizendo-Ihe que, senpie que se viesse a veiificai que
seu ano havia coilado a calea ao giganle, Ihe pionelia, Iogo que se visse
senhoia pacfica do seu ieino, a dai-Ihe o neIhoi condado que I houvesse.
ConsoIou-se Sancho con esla pionessa, e asseguiou a piincesa que livesse poi
ceilo, que eIe Sancho viia peifeilanenle a calea do giganle, que, poi sinaI nais
ceilo, liaia una laila que Ihe chegava ale a cinla, e que, se agoia no apaiecia,
eia poique ludo quanlo aconlecia naqueIa casa vinha poi via de encanlanenlo,
o que eIe j havia expeiinenlado noulia vez que aIi esliveia.
Doioleia disse que assin o aciedilava, e que se no afIigisse, poique as
coisas coiieiian len e a nedida do seu desejo.
Sossegados lodos, quis o cuia acalai de Iei a noveIa, poique viu que
pouco faIlava paia concIuii a sua Ieiluia. Caidenio, Doioleia, e lodos os nais
Ihe iogavan que assin o fizesse, e eIe, paia a lodos dai goslo, e nesno lanlen
peIo que Ihe dava o I-Ia, piosseguiu o conlo que eia cono se segue:

Sucedeu, pois, que, peIa salisfao que a AnseIno dava a londade de
CaniIa, vivia nuna vida conlenle e sen cuidados, e CaniIa de piopsilo
lialava secanenle a Loliio, paia que AnseIno enlendesse as avessas o anoi
que a esle eIa linha, e paia naioi confiinao do engano de AnseIno Ihe pediu
Loliio Iicena de no vii a sua casa, poique CaniIa cIaianenle nosliava o
desgoslo con que o via senpie que eia foiada a iecel-Io, poien, o iIudido
AnseIno disse-Ihe que poi nodo nenhun laI fizesse, e assin poi niI naneiias
se lonava AnseIno o faliicadoi da sua desonia, quando cuidava que o eia do
seu goslo.
Deslaile coiiian as coisas, quando LeoneIa, vendo-se de aIguna soile
auloiizada e apoiada nos seus anoies, chegou neIes a laI ponlo que, sen oIhai a
oulia coisa nais que a salisfaz-Ios, os deixou ii a iedea soIla, fiada en que sua
ana a encoliia, e nesno a adveilia do nodo nais fciI que leiia paia p-Ios
senpie en execuo. IinaInenle, nuna noile, senliu AnseIno passos no
aposenlo de LeoneIa, e, queiendo enliai a vei quen os dava, senliu que Ihe
delinhan a poila, o que Ihe aunenlou a vonlade de alii-Ia, e lanlo esfoio fez
que a aliiu, e enliou denlio a lenpo ainda de vei que un honen saIlava peIa
janeIa paia a iua, e, acudindo con Iigeiieza a vei se o aIcanava, ou peIo nenos
o conhecia, nen una nen oulia coisa conseguiu, poique LeoneIa se aliaou
con eIe, dizendo-Ihe:
- Sossegue, neu Senhoi, e no se aIvoioce, nen siga a quen daqui saIlou,
que e coisa ninha, e lanlo, que e neu esposo.
No quis AnseIno aciedil-Ia, anles, cego peIa iia, liiou una adaga e
quis feiii a LeoneIa, nandando-Ihe que Ihe confessasse a veidade, seno que a
nalaiia: eIa con o nedo, sen salei o que dizia, Ihe iespondeu:
- No ne nale, neu Senhoi, que eu Ihe conlaiei coisas da naioi
inpoilncia que pode inaginai.
- Dize-as j - Ihe disse AnseIno - se no queies noiiei.
- Ioi agoia ne sei inpossveI diz-Ias - iespondeu LeoneIa - poique
eslou nuilo peiluilada, deixe-ne ale peIa nanh, que enlo salei de nin o
que o h-de adniiai, e esleja seguio, que o que saIlou peIa janeIa e un nancelo
desla cidade, que ne deu a no de esposo.
Sossegou-se con islo AnseIno, e quis guaidai o leino que a ciiada Ihe
pedia, poique nen peIo pensanenlo Ihe passava o podei ouvii coisa que fosse
conlia CaniIa, de cuja londade eslava lo seguio e salisfeilo, e assin saiu do
aposenlo, deixando enceiiada neIe a LeoneIa, e dizendo-Ihe que daIi no saiiia
ale que Ihe conlasse ludo quanlo paia conlai Ihe linha.
DaIi foi Iogo lei-se con CaniIa e conlai-Ihe, cono Ihe conlou, ludo o que
con a ciiada havia passado, e cono esla Ihe pioneleia de Ihe dizei giandes
coisas e da naioi inpoilncia. O eslado en que ficou CaniIa, ouvindo o que o
naiido Ihe disse, fciI sei a quaIquei pessoa inagin-Io, foi lananho o lenoi
que se apodeiou deIa, ciendo (e quen en laI caso o no cieiia) que LeoneIa
descoliiiia a AnseIno a sua desIeaIdade deIa, que no leve coiagen nen
nino de espeiai paia vei se o seu ieceio se desvaneceiia, e poi isso, assin que
Ihe paieceu eslai AnseIno j adoinecido, nuilo de nanso e sen sei senlida,
junlou as neIhoies jias que linha e aIgun dinheiio e se saiu de casa indo lei
diieila a de Loliio, ao quaI conlou o que se linha passado, e Ihe pediu que a
pusesse en seguio ou que se ausenlassen anlos paia Iugai onde eslivessen
Iivies da vingana de AnseIno. Ioi laI a confuso en que seneIhanle nova ps
a Loliio, que no salia iespondei a CaniIa coisa que jeilo livesse, e ainda
nenos salia a iesoIuo que devia lonai. AfinaI, iesoIveu Ievai CaniIa paia
un nosleiio, en que eia pieIada una iin sua: CaniIa consenliu nislo, e, con
a pionlido e lievidade que pedia o caso, a guiou Loliio ao nosleiio, e,
deixando-a I, se ausenlou inedialanenle da cidade, sen dai paile da sua
ausncia a pessoa aIguna.
Logo que ananheceu, AnseIno, sen iepaiai na faIla de CaniIa, e s
possudo do desejo que linha de salei o que LeoneIa queiia dizei-Ihe, se
Ievanlou da cana e foi ao aposenlo onde a havia deixado enceiiada: aliiu a
poila, e, enliando paia denlio, no enconliou a LeoneIa, e sonenle viu os
Ienis alados a janeIa poi neio dos quais pudeia descei-se paia a iua, voIlou
nuilo liisle paia conlai esle aconlecinenlo a CaniIa, poien, no a achando na
cana, nen en loda a casa, ficou cheio de assonlio: peigunlou poi eIa aos
ciiados da casa, nas nenhun Ihe soule iespondei, cono andasse de novo
luscando a CaniIa peIa casa, aceilou de oIhai paia os seus cofies, e viu que
eslavan aleilos e que neIes faIlavan as suas neIhoies jias, e enlo foi que caiu
na conla, conpieendendo que a sua desvenluia Ihe no vinha de LeoneIa. Sen
acalai-se de veslii e nesno assin cono eslava, pailiu liisle e pensalivo paia
casa do seu anigo Loliio a dai-Ihe paile do sucedido, poien, quando chegou
a casa do seu anigo, e os ciiados desle Ihe disseian que naqueIa noile
desapaieceia, Ievando consigo lodo o dinheiio que possua, sen se salei paia
onde foia, ficou AnseIno espanlado e en leinos de peidei o juzo, e, paia que
a sua desgiaa fosse ainda nais conpIela, quando voIlou a sua casa, achou-a
deseila e desanpaiada dos ciiados e das ciiadas, que lodos se havian deIa
ausenlado. No salia o que pensasse nen o que havia de dizei ou fazei, e
pouco a pouco se Ihe ia esvaindo o juzo: conlenpIava-se nun inslanle piivado
da nuIhei, do anigo e dos ciiados, paiecia-Ihe achai-se desanpaiado do ceu
que o coliia, e solieludo con a sua honia peidida, poique na fugida de CaniIa
via quaI devia sei a opinio plIica que a seu iespeilo se piepaiava. ResoIveu,
poi fin, depois de Ionganenle nedilai, ii paia a aIdeia de seu anigo, onde
esliveia quando eIe pipiio foi o naquinadoi de loda esla desvenluia. Iechou
as poilas da sua casa, nonlou a cavaIo, e con desnaiado aIenlo se ps a
caninho. Apenas haveiia feilo neio caninho, quando, acossado dos seus
pensanenlos, foioso foi apeai-se, e, depois de piendei o cavaIo a una ivoie,
se deixou caii junlo do lionco deIa soIlando leinos e doIoiosos suspiios, e aIi
esleve quase ale ao anoilecei, e a essa hoia viu que vinha da cidade un honen
a cavaIo ao quaI, saudando-o, Ihe peigunlou que novas havia en IIoiena. O
honen Ihe iespondeu:
- As nais eslianhas que desde nuilo lenpo se I ln ouvido, poique se
conla, pulIicanenle, que Loliio, aqueIe giande anigo do iico AnseIno, que
noiava en S. }oo, fugiu esla noile con CaniIa, nuIhei do iefeiido AnseIno,
do quaI lanlen se no sale poi havei desapaiecido: ludo islo foi dilo poi una
ciiada de CaniIa, que a passada noile foi achada peIo goveinadoi a escapai-se
de casa de AnseIno, descendo de una janeIa paia a iua poi neio de uns
Ienis, piesos a nesna janeIa, na veidade, no sei ponluaInenle cono o
negcio se passou, sonenle sei que loda a cidade esl adniiada con esle
sucesso, poique no se podia espeiai seneIhanle desfecho da anizade dos dois,
a quaI eia lanla que oidinaiianenle eian chanados os dois anigos.
Aqui peigunlou AnseIno:
- L sale-se o caninho que Ievaian Loliio e CaniIa`
- Nen poi pensanenlo - iespondeu o cavaIeiio -, apesai de havei o
goveinadoi enpiegado a naioi diIigncia en piocui-Ios.
- Adeus, e con LIe ide - disse AnseIno.
- L con LIe fiqueis - iespondeu o caninhanle, conlinuando o seu
caninho.
Con lo desasliadas nolcias, AnseIno chegou aos leinos no s quase
de peidei o juzo, nas ale quase de peidei a vida. Levanlou-se, confoine pde,
e chegou a casa do seu anigo, que nada salia do seu infoilnio, poien cono
esle o visse chegai anaieIo, seco e consunido, enlendeu que de aIgun giande
naI vinha possudo. Iediu Iogo AnseIno que Ihe dessen un aposenlo onde
descansasse, e junlanenle ludo o necessiio paia podei escievei. Assin se fez,
e o deixaian no aposenlo s e a sua vonlade, poique assin o desejou eIe e
lanlen que Ihe ceiiassen a poila. Quando se viu s, coneou a sua
inaginao a caiieg-Io lanlo con a Ienliana da sua desgiaa, que cIaianenle
se conheceu peIas afIies noilais que en si senlia, que a vida se Ihe ia
acalando, e poi isso deleininou deixai nolcia da causa lo exliaoidiniia da
sua noile, e, coneando a escievei, anles de acalai ludo o que queiia deixai
esciilo, Ihe faIlou o aIenlo e deixou a vida nas nos da doi que Ihe causou a sua
cuiiosidade inpeilinenle.
Vendo o dono da casa que se fizeia laide, e que AnseIno no chanava,
iesoIveu-se a enliai no aposenlo deIe a salei se a sua indisposio aunenlava, e
o achou con nelade do coipo solie a cana, e o ioslo e peilo deliuados solie
o lufele, en cina do quaI eslava un papeI esciilo, e AnseIno conseivava ainda
na no a pena. Chegou-se o hspede a eIe, depois de piineiianenle o chanai,
e vendo que, chanando-o, Ihe no iespondia, pegou-Ihe na no e o enconliou
fiio, poi onde conheceu que eslava noilo. Adniiou-se e ficou giandenenle
nagoado e afIilo e chanou peIa genle da casa paia que piesenciassen a
desgiaa a AnseIno aconlecida, e poi Ilino Ieu o papeI, que conheceu eslai
esciilo poi Ielia do nesno AnseIno, e neIe se Iian as iazes seguinles:

Un nescio e inpiudenle desejo e quen ne liia a vida: se a
nolcia da ninha noile chegai aos ouvidos de CaniIa, saila que eu
Ihe peidoo, poique eIa no eslava oliigada a fazei niIagies, nen eu
linha necessidade aIguna de queiei que eIa os fizesse, e pois que fui
eu o naquinadoi da ninha desonia, no h paia que...

Ale esle ponlo escieveu AnseIno, poi onde se conheceu que naqueIe
nonenlo sen podei acalai o que escievia se Ihe acalou a vida.
No dia seguinle, avisou o anigo de AnseIno aos paienles desle do que
sucedeia, e j enlo eIes salian desla giande desgiaa e lanlen salian quaI
eia o nosleiio onde se iecoIheia CaniIa, a quaI eslava en leinos quase de
aconpanhai o naiido na leneiosa viagen que fizeia, no peIas nolcias que
ieceleu da noile desle, nas sin peIas que leve do ausenle ananle.
Disse-se que, ainda que se viu viva, nen quis saii do nosleiio, nen lo-
pouco piofessai, cono ieIigiosa, ale que (no daIi a nuilos dias) soule que
Loliio havia sido noilo nuna lalaIha que naqueIe lenpo deu Mi. De Lauliec
ao giande capilo ConaIves Ieinandes de Cidova no ieino de NpoIes, onde
o anigo lo laidianenle aiiependido foia lei afinaI: salido islo poi CaniIa,
inedialanenle piofessou no nosleiio, e en lieves dias acalou a vida, vlina
do iigoi insupoilveI da sua neIancIica liisleza.
Lsle foi o fin desdiloso paia lodos que Ihes veio de un lo desalinado
piincpio.

- Muilo len - disse o cuia - ne paiece esla noveIa, nas no posso
peisuadii-ne que seja islo veidade, e, sendo fingido, o auloi fingiu naI, poique
na veidade no se pode inaginai que lenha havido no nundo un naiido lo
paivo, que quisesse fazei una expeiincia cono a que fez AnseIno: se esle caso
se desse enlie un nanoiado e a sua ananle, ainda podeiia adnilii-se, nas
enlie naiido e nuIhei coisa e inpossveI de aciedilai: peIo que loca ao esliIo,
en que se acha esciila, no ne desconlenla.




.&!/(0*+ SSS-#

123 45646 73 92459B B283BB9B 5659B J23 :6 46O35:6 B2837356A


A esle lenpo o vendeiio, chegando a poila da venda, disse:
- A ven un foinoso iancho de hspedes, e, se aqui pousaien, leienos
hoje un dia cheio.
- Que genle e` - peigunlou Caidenio.
- So qualio honens a cavaIo, con Ianas e adaigas, e lodos eIes
nascaiados de negio, e con eIes ven lanlen una nuIhei veslida de lianco, a
cavaIo, solie unas andiIhas, iguaInenle nascaiada, e dois ciiados a pe.
O cuia peigunlou:
- L vn a j peilo`
- To peilo, que j aqui eslo a poila - iespondeu o vendeiio.
Ouvindo islo, Doioleia Ianou un veu solie o ioslo e Caidenio se
iecoIheu ao aposenlo de D. Quixole, e naI linhan feilo islo, quando enliaian
na venda lodos os que o vendeiio havia indicado, e, apeando-se os qualio
cavaIeiios, que eian pessoas de leIa disposio e genliI apaincia, foian Iogo
ajudai a apeai-se a nuIhei que vinha nas andiIhas, e, lonando-a en seus
liaos, un dos qualio a Ievou paia una cadeiia que eslava junlo da enliada do
aposenlo en que Caidenio se escondeia, na quaI eIa se senlou.
Ln lodo esle lenpo, nenhun dos novanenle chegados havia liiado a
nscaia, nen pionunciado una nica paIavia: sonenle a nuIhei, ao senlai-se
na cadeiia deu un piofundo suspiio, e deixou caii os liaos, cono pessoa
enfeina e desnaiada. Os ciiados, que vinhan a pe, Ievaian os cavaIos a
cavaIaiia.
O cuia, que iepaiou alenlanenle en ludo islo, desejando salei quen eia
aqueIa genle lo siIenciosa e que de un seneIhanle liaje usava, foi onde
eslavan os ciiados e peigunlou a un deIes peIo que desejava salei, o ciiado Ihe
iespondeu:
- Ieidoai, Senhoi neu, no saleiei eu dizei-vos que genle e esla, e s sei
que noslia sei genle piincipaI, especiaInenle aqueIe que nos liaos lonou a
senhoia que a lendes vislo, quando eIa se apeou da cavaIgaduia: digo islo
poique os oulios lodos o iespeilan, e nada nais se faz seno o que eIe
deleinina e nanda.
- L quen e a senhoia` - peigunlou o cuia
- Tanlen - iespondeu o ciiado - no podeiei dizei-vos coisa aIguna a laI
iespeilo, poique en lodo o caninho ainda Ihe no vi a caia, nuilas vezes, isso e
veidade, a lenho ouvido suspiiai e dai uns genidos lo piofundos, que paiece
aiiancai-se-Ihe con eIes a aIna: e no e de adniiai que eu e o neu
conpanheiio ignoienos esles pailicuIaies, poique apenas h dois dias os
aconpanhanos, pois os enconlinos no caninho poi acaso e eIes nos pediian
e capacilaian de vii con eIes ale a AndaIuzia, ofeiecendo-nos una loa e
alundanle ieconpensa.
O cuia peigunlou ainda:
- L j ouvisle noneai aIgun deIes` O ciiado Ihe iespondeu:
- Nen sonlia de none Ihes ouvinos ainda, pois caninhan con lo
giande siIncio, que causa adniiao, e no se ouve enlie eIes oulia coisa seno
sonenle os suspiios e soIuos da polie senhoia, a quaI nos nove nuila pena, e
o que nos paiece e, que eIa, paia onde quei que vai, vai conlia sua vonlade, e,
segundo o seu veslido o d a enlendei, eIa ou e fieiia, ou vai paia o sei, que e o
nais ceilo, e laIvez poi no sei do seu goslo a vida cIausliaI, vai liisle cono
paiece.
- Tudo pode sei - disse enlo o cuia.
L, deixando-os, voIlou oulia vez paia onde eslava Doioleia. Lsla, poi lei
ouvido os suspiios da nuIhei nascaiada, novida da conpaixo naluiaI, se
chegou a eIa e Ihe disse:
- Que incnodo lendes, ninha Senhoia` Se poi acaso e aIgun daqueIes
que as nuIheies coslunan e poden cuiai, poi leien disso uso e expeiincia,
ciede que con a neIhoi vonlade ne ofeieo paia o vosso seivio.
A quanlo Doioleia disse no iespondeu paIavia a afIila senhoia, e len
que poi nais de una vez iepelisse aqueIa os seus ofeiecinenlos, esla conludo
se conseivava senpie siIenciosa, ale que, chegando un dos cavaIeiios
nascaiados (que eia o nesno a quen disse o ciiado que os oulios oledecian),
disse a Doioleia:
- No vos canseis Senhoia, en ofeiecei coisa aIguna a essa nuIhei,
poique o seu coslune e no agiadecei janais quaIquei olsequio que se Ihe faa,
nen queiiais que vos iesponda, se no queieis que vos diga aIguna nenliia.
- Nunca a disse - excIanou nesle nonenlo a que ale aIi se conseivaia
caIada - anles, poi sei lo veidadeiia e nunca usai de eniedos nenliiosos, ne
vejo agoia en lananha desvenluia, e dislo queio eu que vs pipiio deis o
leslenunho, pois e a ninha veidade puia quen vos loina faIso e nenliioso.
Lslas paIavias da senhoia, Caidenio as ouviu cIaia e dislinlanenle,
poique eslava lo junlo de quen as piofeiia, que sonenle os sepaiava a poila
do aposenlo de D. Quixole, e apenas as ouviu, soIlando una giande voz, disse:
- Deus ne vaIha, que e islo que eu esculo` Que voz e esla que ne acala de
soai aos ouvidos`
A esles liados a senhoia, que eslava senlada na cadeiia, nuilo
soliessaIlada, e no vendo quen os dava, se Ievanlou en pe e piocuiou enliai
no aposenlo: o que, vislo peIo cavaIeiio, a deleve, sen deix-Io novei un
passo.
Con a iepenlina peiluilao que Ihe solieveio nesle nonenlo, quando
se Ievanlou da cadeiia, a senhoia Ihe caiu do ioslo o veu con que o encoliia,
apaiecendo esle aos oIhos dos ciicunslanles un veidadeiio niIagie de iaia
foinosuia, ainda que sen coi aIguna e cono assonliado, e andava con os
oIhos nun conlinuado novinenlo peisciulando con giande afinco lodos os
Iugaies, que con a visla aIcanava, e islo de laI nodo, que paiecia eslai foia do
seu lon senso, sinais esles que causaian nuila pena en Doioleia e en lodos
quanlos piesenciavan esle aconlecinenlo. Tinha-a o cavaIeiio seguia peIos
onlios e, poi eslai lodo ocupado en segui-Ia, no pde acudii a nscaia que
Ihe caa cono efeclivanenle Ihe caiu, e oIhando Doioleia paia eIe, a quaI linha
aliaado a senhoia, conheceu que eia o seu esposo D. Ieinando. Apenas o
conheceu, quando, depois de dai un Iongo e liislssino genido, ia a caii
desnaiada, e deceilo jazeiia no cho naqueIe inslanle se junlo a eIa se no
achasse o laileiio, que a suslenlou nos liaos saIvando-a poi esle nodo de
una peiigosa queda. A esle lenpo acudiu o cuia, liiando-Ihe o veu do ioslo,
con que se ocuIlava, e deilando-Ihe gua paia ieanin-Ia, e, Iogo que a
desnascaiou, conheceu-a D. Ieinando, e ficou cono noilo, nas nen poi isso
deixou de conlinuai a lei seguia a Lucinda, que eia quen foicejava poi soIlai-
se das nos deIe, paia ii en lusca de Caidenio a quen conheceia poucos
nonenlos anles, e do quaI iguaInenle havia sido ieconhecida.
Ouviu Caidenio o genido de Doioleia quando ia a caii desnaiada, e
cuidando que quen geneia foia a sua Lucinda, saiu do aposenlo lodo aleiiado,
e a piineiia pessoa en que filou os oIhos foi D. Ieinando, que linha Lucinda
piesa en seus liaos. D. Ieinando lanlen conheceu Iogo a Caidenio, nas esle
e lanlen Lucinda e Doioleia ficaian nudos e suspensos cono quen no salia
o que Ihes linha aconlecido. Todos qualio se caIavan e oIhavan uns paia os
oulios: Doioleia paia D. Ieinando, D. Ieinando paia Caidenio, Caidenio paia
Lucinda, e Lucinda paia Caidenio, poien, a piineiia que ionpeu o siIncio foi
Lucinda, faIando desle nodo a D. Ieinando:
- Deixai-ne, Si. D. Ieinando, peIo que deveis a sei quen sois, e quando
poi oulio iespeilo no queiiais deixai-ne, deveis faz-Io assin paia que eu
possa chegai a paiede de que sou pedia, e encoslai-ne ao apoio, de que no
pudeian ainda apailai-ne as vossas inpoilunaes, as vossas pionessas, as
vossas ddivas, nen as vossas aneaas: consideiai cono, poi desusados, e paia
ns desconhecidos caninhos, o Ceu ne liouxe paia junlo do esposo, e len
saleis poi niI cuslosas expeiincias, que paia aiianc-Io da ninha Ienliana
apenas a noile seiia laslanle, siivan lanlos e lo cIaios desenganos paia que
nudeis (se oulia coisa no pudeides fazei) o anoi en iaiva, a vonlade en
despeilo, e con isso acalai-ne a vida, pois poi len acalada a daiei eu una vez
que eIa se ne acale dianle do neu queiido esposo: poivenluia ficaieis con a
ninha noile salisfeilo da conslanle fe, que senpie a eIe guaidei ale ao neu
deiiadeiio suspiio.
Nesle lenpo havia Doioleia voIlado a si, e havia esculado ludo quanlo
Lucinda disseia, poi onde veio a conhecei a pessoa que faIava, e vendo que D.
Ieinando conlinuava en no a deixai saii de seus liaos, nen iespondia as
suas iazes, esfoiando-se, quanlo pde, se Ievanlou, e, Ianando-se de joeIhos
aos pes deIe, lanhada en Igiinas, lo Iaslinadas cono foinosas, Ihe disse:
- Se no e Senhoi neu, poique os iaios desle soI, que en leus liaos
ecIipsado lens, le ofuscan e liian loda a Iuz dos oIhos, j leis vislo que esla
que se acha ajoeIhada a leus pes e a nseia Doioleia, senpie desdilosa
enquanlo foi da lua vonlade que eIa o seja: eu sou aqueIa huniIde Iaviadoia a
quen lu poi lua londade, ou poi leu goslo, quisesle eIevai a aIluia de podei
chanai-se lua, sou a que, enceiiada nos Iiniles da honeslidade, viveu vida
conlenle ale que as vozes de luas inpoilunaes e dos leus senlinenlos, que
anoiosos e juslos paiecian, aliiu as poilas do seu iecalo e le enliegou as
chaves da sua Iileidade: condescendncia poi li lo naI agiadecida, cono len
cIaio o palenleia enconliaies-ne no Iugai onde ne enconlias, e eu vei-le da
naneiia que le vejo, conludo, no queio que le venha a inaginao haveien
sido desoniosos os passos que ne liouxeian a esle slio, pois os que dei ale
aqui foian unicanenle novidos peIo senlinenlo doIoioso de ne vei de li
esquecida. Quisesle que fosse lua, e de laI nodo o quisesle, que, ainda que o
no queiias agoia, j no sei possveI que deixes de sei neu. Repaia, Senhoi
neu, que o anoi que le dedico pode sei ieconpensa da nolieza e foinosuia
peIas quais queies deixai-ne: no podes lu sei da leIa Lucinda, poique es neu,
nen eIa pode sei lua, poique e de Caidenio, nais fciI sei, se acaso len o
consideiaies, que possas liazei a lua vonlade de novo ao anoi daqueIa que le
adoia do que encaninhai a vonlade da que le aloiiece, e oliig-Ia a que len le
queiia. Tu no ignoiasle a ninha quaIidade, lu soIicilasle a ninha inleiieza,
apioveilasle-le do neu descuido, e nuilo len sales ludo quanlo se passou
paia eu cedei a lua vonlade, e poi isso no le iesla nodo aIgun paia agoia le
aiiependeies ou pielendeies que le enganasle: e, sendo islo veidade, cono e, e
sendo lu lo lon ciislo cono es cavaIeiio, quaI pode seio nolivo poi que
denoias con lo Iongos iodeios loinai-ne venluiosa no fin cono no piincpio
ne loinasle` L se acaso ne no queies poi lua Ieglina e veidadeiia esposa,
que e o que eu na ieaIidade sou, deves ao nenos queiei-ne e adnilii-ne poi
lua esciava, que na conla de venluiosa e len-andanle ne hei-de lei una vez
que eu chegue a sei lua. No consinlas en que pulIicanenle seja infanada a
ninha honia, deixando-ne e alandonando-ne. No piepaies una lo n
veIhice a neus pais, pois a no neiecen lei aqueIes que senpie fizeian, cono
lons vassaIos, lo Ieais seivios aos leus anlepassados, consideia que pouca ou
nenhuna fidaIguia exisle no nundo que no lenha andado poi esle caninho, e
que a nolieza que ven peIas nuIheies nada faz conlia a iIusliao das nais
dislinlas fanIias, poi onde deves convencei-le de que a nolieza do leu sangue
no h-de aniquiIai-se peIa nisluia do neu: quanlo nais que a veidadeiia
nolieza consisle piincipaInenle na viilude, e se esla a li le faIla, negando-ne
aquiIo a que lo juslanenle esls oliigado, as vanlagens de nolie que lu
possuis hs-de peid-Ias, e ho-de passai lodas paia nin, finaInenle Senhoi
neu, dii-le-ei, poi Ilino, que, ou lu queiias ou no queiias, a lua esposa sou
eu, e dislo do leslenunho as luas paIavias, que no foian nenliiosas, nen
agoia o deven sei, se poivenluia no aconlece que lu piezas na lua pessoa
aquiIo nesno que despiezas na ninha: o leu esciilo, que en neu podei exisle,
e a piova nais cIaia daquiIo que ne pionelesle na nesna ocasio en que
chanavas o Ceu poi leslenunha da pionessa que ne fazias, nas quando nada
de ludo quanlo lenho dilo possa vaIei, apeIo paia a lua conscincia nlina, a
quaI, pinlando-le vivanenle a veidade das ninhas paIavias, no deixai de poi
nuilas vezes le afIigii, ioulando-le nelade das luas aIegiias, e peiluilando-le
a nido os gozos e conlenlanenlo da lua vida.
Assin faIou a Iaslinada Doioleia, e foian lanlas as suas Igiinas e lo
doIoioso o senlinenlo que nanifeslou, que os pipiios conpanheiios de D.
Ieinando e lodos os que eslavan aIi piesenles choiaian con eIa.
D. Ieinando a esculou sen Ihe iespondei una s paIavia ale que eIa
acalou de faIai dando coneo a lanlos soIuos e suspiios que sonenle un
coiao de lionze se no enleineceiia en piesenciai doi lo giande e lo
piofunda.
Lucinda oIhava paia eIa no nenos nagoada do seu nuilo senlinenlo,
que adniiada de sua iaia disciio e foinosuia, nas, ainda que nuilo desejava
chegai-se a eIa e dizei-Ihe paIavias de aIvio e consoIao, no Iho peinilian os
liaos de D. Ieinando que a seguiavan.
Lsle, cheio de espanlo e confuso, depois de passado un lon espao de
lenpo, no quaI esleve oIhando paia Doioleia aIaigou os liaos, e, deixando-a
Iivie, disse:
- Vencesle, foinosa Doioleia, vencesle, poique no e possveI havei nino
paia negai lanlas veidades junlas.
Lucinda poi causa do desnaio que havia sofiido, assin que D. Ieinando
deixou de susl-Ia, ia a caii no cho, poien Caidenio, que ao pe deIa eslava,
coIocado alis de D. Ieinando paia que esle o no conhecesse, peidido lodo o
ieceio, e, avenluiando-se a coiiei lodo o iisco e peiigo, a suslenlou en seus
liaos e ao nesno lenpo Ihe disse:
- Se aos Ceus piedosos apiaz, que chegues a gozai aIgun descanso, en
nenhun Iugai, IeaI, fiine e foinosa Senhoia ninha, o enconliais ao neu
paiecei nais seguio que nesles liaos que le agoia iecelen, e que j noulio
lenpo le ieceleian quando a foiluna peiniliu que eu pudesse chanai-le
ninha.
A eslas paIavias, Lucinda, fiinando a visla en Caidenio, a quen
coneaia a conhecei piineiio peIa voz, agoia se ceilificou de que eia eIe
pipiio, e, sen alendei a aIgun honeslo iespeilo, quase cono foia de si, Ihe
Ianou os liaos ao pescoo, e, junlando o seu ioslo con o deIe, Ihe disse:
- Vs sin Senhoi neu, vs e quen sois o veidadeiio dono desla vossa
caliva, poi nais que a isso se oponha o podei de una ininiga soile, e poi
naioies aneaas que feilas sejan a ninha vida, que s na vossa se suslenla.
Lslianho especlcuIo foi esle paia D. Ieinando e paia quanlos aIi se
achavan, que a lodos encheu de adniiao un sucesso lo exliaoidiniio.
A esle lenpo, Doioleia, que eslava oIhando paia D. Ieinando, cono que
enlieviu nudai eIe de coi, e que dava aies de queiei vingai-se de Caidenio,
poique Ihe viu Ievai a no ao punho da espada, e, havendo olseivado islo,
con infinila piesleza se Ihe aliaou aos joeIhos leijando-Ihos, e lo foilenenle
que no o deixava nov-Ios, e con nuilas Igiinas Ihe dizia:
- Que pensas lu fazei, lu, que es o neu nico iefgio, nesle lo inespeiado
lianse` Tens a leus pes a lua esposa, e aqueIa que queiias que o fosse esl nos
liaos de seu naiido: nedila se poivenluia le ficai len queieies desfazei, ou
se isso le sei possveI, aquiIo que o pipiio Ceu len feilo, ou se le sei
convenienle o iguaIaies a li nesno aqueIa que, saIlando poi cina de lodas as
dificuIdades, confiinada na sua pipiia fiineza e IeaIdade, apiesenla dianle
dos leus oIhos os seus lanhados en anoiosas Igiinas, capazes de inundai o
ioslo e o peilo do seu veidadeiio esposo. Ioi Deus, Senhoi neu, le iogo e
nesno ale poi quen lu es le supIico, que esle lo noliio desengano no s no
aciescenle a lua iia, nas anles de laI naneiia a dininua e adoce, que peinilas a
esles dois ananles podeien duianle lodo o lenpo, que o Ceu paia isso Ihes
concedei, gozai descanso e lianquiIidade, nosliando assin a geneiosidade do
leu nolie e iIuslie peilo, e enlo vei o nundo que a iazo len conligo un
podei nuilo supeiioi ao do apelile. '
Lnquanlo Doioleia esleve faIando, Caidenio, sen deixai de suslenlai en
seus liaos a Lucinda, no peidia a D. Ieinando de visla con deleininao de,
no caso de Ihe vei execulai aIgun novinenlo en seu piejuzo, se defendei e
ainda nesno ofendei, cono neIhoi pudesse, no s a eIe, nas a quanlos se Ihe
nosliassen conliiios, ainda que a vida Ihe cuslasse.
Nesle nonenlo, poien, acudiian os conpanheiios de D. Ieinando e o
cuia e o laileiio, que ludo havian piesenciado, sen que lanlen faIlasse o
lon de Sancho Iana, e iodeaian lodos a D. Ieinando, pedindo-Ihe que se
dignasse de alendei as Igiinas de Doioleia, e que, sendo veidade quanlo eIa
havia exposlo, no consenlisse en deix-Ia iIudida e enganada nas suas lo
juslas espeianas, que consideiasse en que, no poi sinpIes efeilo do acaso,
nas sin poi piovidncia pailicuIai do Ceu, se havian lodos ajunlado nun
Iugai onde nenhun deIes conlava que Ihe apaiecesse un seneIhanle enconlio,
e que adveilisse (aciescenlava o cuia) en sei a noile a nica que podia sepaiai
Lucinda de Caidenio, pois, ainda quando fossen sepaiados agoia peIos fios de
una espada, seiia essa paia eIes a noile nais dilosa, e en que nos Iances
iiienediveis nosliaiia eIe D. Ieinando consunada coiduia, senpie que poi
un digno esfoio a si pipiio se vencesse, o que se ieaIizaiia agoia nosliando a
geneiosidade do seu peilo en peinilii que os dois iecelessen cono lenefcio
especiaI da vonlade deIe aqueIe nesno len que j do Ceu Ihes foia
piineiianenle concedido, e que olseivasse len quanlo eia singuIai a
foinosuia de Doioleia, a quaI poucas ou nenhuna se podian iguaIai, e nuilo
nenos exced-Ia: que ieunisse a leIeza deIa a huniIdade de que eia dolada, e o
anoi exlieno que a eIe Ihe linha, e solieludo se no esquecesse de que,
piezando-se de cavaIeiio e de ciislo, nenhuna oulia coisa podia fazei con
aceilo seno cunpiii a paIavia dada, pois, cunpiindo-a, a cunpiiiia ao nesno
lenpo paia con Deus e paia con loda a genle disciela, a quaI sale e conhece,
que e pieiiogaliva da foinosuia Ievanlai-se a naioi aIleza, ainda que esleja
coIocada en pessoa huniIde quando se acha aconpanhada da honeslidade,
sen que possa nolai-se nenoscalo de laixeza en quen, enloia nascido en
nuilo supeiioi jeiaiquia, a eIevai ale a iguaIai consigo pipiio, finaInenle que,
quando as Ieis do goslo se execulassen, lodas as vezes que no enliasse pecado
nessa execuo, nunca con juslia podeiia sei cuIpado aqueIe que as seguisse.
A eslas iazes ajunlaian os denais viias oulias, lais e lanlas, que o
vaIoioso peilo de D. Ieinando, cono quen eia aIinenlado poi sangue lo
iIuslie, se aliandou e se deixou vencei peIa veidade, a quaI Ihe eia inpossveI
negai, ainda que o quisesse fazei, e o sinaI que deu de havei se iendido e
sujeilado ao lon paiecei, que Ihe foia pioposlo, descoliiu-o eIe, alaixando-se e
aliaando Doioleia, dizendo ao nesno lenpo eslas paIavias:
- Levanlai-vos Senhoia ninha pois no e juslo eslai a neus pes ajoeIhada
aqueIa que eu lenho posla denlio da ninha aIna, se ale aqui no lenho dado
indcios de sei veidade o que digo agoia, laIvez assin o Ceu o dispusesse paia
que, havendo eu vislo a fe conslanle con que sou poi vs anado, soulesse
neIhoi e nais conpIelanenle apieciai-vos e eslinai-vos no aIlo vaIoi que
neieceis: supIico-vos que no ne iepieendais peIo naI que lenho piocedido
paia convosco, pois a nesna foia de paixo que ne noveu queiei-vos poi
ninha, foi essa a pipiia que ne inpeIia a piocuiai o no sei vosso, e
poivenluia paia piova desla veidade, e paia descuIpa dos neus desvaiios
alenlai nos oIhos encanladoies da, ao piesenle, lo aIegie Lucinda, e neIes
enconliaieis a nica expIicao possveI de neus eiios, e pois que eIa achou e
aIcanou o que desejava, e eu achei en vs aquiIo que ne conven, viva
Lucinda seguia e salisfeila poi anos diIalados e venluiosos con o seu Caidenio
e eu ajoeIhando peianle o Ceu Ihe iogaiei que ne conceda viv-Ios con a
ninha Doioleia. L, havendo acalado de dizei islo, loinou de novo a alia-Ia,
ajunlando seu ioslo con o deIa, con un senlinenlo de lo viva leinuia, que
necessiio Ihe foi lei giande cuidado en que as Igiinas no viessen dai
piovas indulilveis do seu anoi e do seu aiiependinenlo.
Nislo, no o inilaian Lucinda nen Caidenio, nen nesno quase lodos os
que se achavan aIi piesenles, poique coneaian a " deiianai lanlas Igiinas,
uns poi causa da pipiia salisfao, e os oulios poi causa da aIheia que no
paiecia seno que de aconlecei acalava naqueIe slio e nonenlo aIgun caso
desasliado: ale ' Sancho Iana choiava, ainda que leve depois a sinceiidade de
dizei que no choiava poi leinuia, nas sin poi enlo salei que Doioleia no
eia a iainha de Miconico cono eIe pensava, e solieludo poi conhecei que as
giandes neics que espeiava iecelei deIa no passavan de un veidadeiio
sonho. }unlanenle con o pianlo enleinecido de lodos, duiou lanlen poi
aIgun espao de lenpo a adniiao de que lodos eslavan cheios.
Caidenio e Lucinda, depois de passada esla piineiia inpiesso, se foian
ajoeIhai dianle de D. Ieinando, e Ihe deian os agiadecinenlos peIa giaa que
Ihes havia concedido con lo coileses iazes, que D. Ieinando no salia o que
havia de iespondei-Ihes, e poi isso conlenlou-se en os Ievanlai do soIo e
alia-Ios con noslias de giande deIicadeza e de nuilo anoi. Depois,
peigunlou a Doioleia cono foia a sua vinda a una leiia e Iugai lo dislanle da
sua naluiaIidade e halilao.
Doioleia en lieves e discielas paIavias Ihe iefeiiu ludo quanlo havia
danles j conlado a Caidenio, e desla sua hisliia goslaian poi laI nodo D.
Ieinando e os seus conpanheiios, que Ihes deu ocasio paia senliien giande
pena en no duiai nais lenpo aqueIa naiiao: lanla foi a haliIidade e giaa
con que eIa soule conlai a seiie das suas desvenluias.
Assin que Doioleia acalou de faIai, conlou lanlen D. Ieinando o que
Ihe aconleceia na cidade depois que enconliou o papeI que Lucinda guaidava
en seu seio, no quaI decIaiava no podei sei sua esposa poi isso que j o eia de
Caidenio: disse que a quis nalai e o houveia assin feilo se os pais o no
inpedissen, e que saia da casa despeilado e coiiido con a deleininao de
vingai-se con nais conodidade, quando se ofeiecesse ocasio opoiluna paia
isso, e que depois soule cono Lucinda faIlaia da casa paleina sen que aIguen
soulesse dizei paia onde eIa foia, e sonenle, passados aIguns neses, Ihe vieia
nolcia ceila de que se achava nun convenlo con a fiine iesoIuo de aIi
passai loda a sua vida, una vez que Ihe fosse vedado sei esposa de Caidenio, e
que Iogo que dislo se ceilificou, escoIhendo paia seus conpanheiios aqueIes
lis cavaIeiios que aIi eslavan, se pailiia paia o Iugai onde o convenlo se
achava siluado, nas que fizeia islo con giande cauleIa paia evilai que,
salendo-se eslai eIe aIi, houvesse no nesno convenlo nais cuidadosa guaida:
que un dia en que a poilaiia eslava aleila foi I con os seus lis
conpanheiios, e, deixando dois paia lonaien conla da poila, eIe, con o
leiceiio, enliaia peIo inleiioi do convenlo en lusca de Lucinda, a quaI
enconliaian no cIauslio faIando con una fieiia, e, aiielalando-a
inespeiadanenle, a Ievaian do convenlo a un Iugai, onde se pioveian de
ludo que Ihes eia necessiio paia a conduziien na joinada que vinhan
fazendo, e que ludo islo pudeian fazei nuilo a vonlade poi eslai o convenlo
un pouco soIiliio e ieliiado da povoao. Disse nais que, Iogo que Lucinda se
viu no podei deIe peideu os senlidos, e que, quando voIlou a si, oulia coisa no
fizeia nais que choiai e suspiiai, guaidando senpie o nais piofundo siIncio,
e que, assin caIados lodos, esculando-se apenas os soIuos Iaciinosos da
iaplada, havian caninhado ale aqueIa venda, que paia eIe foia cono o havei
chegado ao Ceu, onde unicanenle se ienalan e finaIizan lodas as desgiaas
da Teiia.




!"#$%&'( ***+,,

-. /012 34 56.334704 8.9 1 :;3<=6;1 >1 ?19.31 ;@?1@<1 >4 A;8.9;8B.C 4
>4 .0<613 7618;.313 1D4@<0613


Tudo quanlo se havia uIlinanenle passado foia vislo poi Sancho, o quaI
ouviia quanlo se disseia, con giande doi da sua aIna, pois que iepenlinanenle
se Ihe desfazian e loinavan en funo as espeianas len fundadas que linha de
seus fuluios aunenlos, pois no eia a Iinda piincesa de Miconico seno
sinpIesnenle a Iaviadoia Doioleia, o giganle no passava de D. Ieinando, e
ludo islo sucedia enquanlo seu ano doinia a sono soIlo, sen salei as giandes
novidades ocoiiidas.
Doioleia no podia ainda acalai de peisuadii-se de que ludo aquiIo eia
un sonho, que a aIucinava, Caidenio eslava possudo de iguaI pensanenlo, e
Lucinda linha as nesnas ideias desles dois a iespeilo do aconlecido.
D. Ieinando dava agiadecinenlos ao Ceu poi hav-Io Iiviado de un
Ialiiinlo, onde se achava nelido e lo aiiiscado a peidei o seu ciedilo e a sua
aIna: finaInenle, lodos os que se achavan na venda eslavan salisfeilos e
conlenlssinos peIo lon desfecho que havian lido negcios lo peiigosos e
desespeiados.
Tudo o cuia, cono discielo que eia, punha no seu Iugai, e dava a cada un
os paialens peIo descanso e loa venluia que aIcanaia, poien, quen senlia
nais goslo e nais veidadeiio jliIo eia a vendeiia poi havei apanhado a
Caidenio e ao cuia a pionessa de Ihe pagaien lodos os inleiesses e danos que
poi causa de D. Quixole Ihe houvessen solievindo.
Lnlie lanla genle conlenle s o polie Sancho, cono j se disse, eia o liisle,
o afIilo, e o desvenluiado, e con aspeclo cheio de neIancoIia enliou no
aposenlo de seu ano, o quaI naqueIe nonenlo acoidaia e Ihe disse:
- en pode Vossa Meic, Senhoi Tiisle Iiguia, doinii Iaiganenle e a sua
vonlade, sen se dai ao lialaIho de excogilai o neio que h-de lei paia dai calo
do giganle, e iesliluii a piincesa ao seu ieino, poique j ludo islo se acha feilo e
concIudo.
- Isso o cieio eu nuilo len - iespondeu D. Quixole - poique liavei con o
giganle a nais desconunaI e desafoiada lalaIha que penso leiei en lodos os
dias da vida que ne ieslan, e de un ieves, zs, Ihe coilei a calea, e foi lanlo o
sangue que eIe deilou, que coiiia peIo soIo foinando un iegalo que paiecia sei
de gua!
- Que paiecia de vinho linlo, nuilo neIhoi pudeia Vossa Meic dizei -
iepIicou Sancho - poique queio que Vossa Meic saila, se e que ainda o no
sale, que o giganle noilo no eia nais nen nenos que un odie pailido e o
sangue seis cnlaios de vinho linlo que eIe linha na laiiiga, e a calea coilada e
a pala que ne ps, e Ieva o Dialo ludo.
- Que e isso que dizes, Iouco` - disse D. Quixole. - Acaso le deu voIla ao
nioIo`
- Levanle-se Vossa Meic - iespondeu Sancho - e vei as loas olias que
len feilo e quanlo eIas Ihe ho-de saii caias, e vei nais a iainha conveilida
nuna dana pailicuIai chanada Doioleia, con oulios sucessos, que, se len os
ficai salendo e conhecendo, lei ocasio de nuilo se adniiai.
- Nada disso - disse D. Quixole - ne naiaviIha, poique, se len le Ienlias
j da oulia vez que nesla venda pousnos, le fiz olseivai que ludo quanlo aqui
se passava eia poi aile de encanlanenlo, e no seiia coisa digna de giande
iepaio que aconlecesse agoia o nesno.
- Assin o aciedilaiia eu - iepIicou Sancho - se a ninha nanleao houveia
sido lanlen dessa naluieza, poien no o foi, seno coisa nuilo ieaI e
veidadeiia: e eu len vi esle nesno vendeiio, que ainda hoje aqui esl,
suslenlai una das ponlas da nanla, e ne fazia andai nuna ioda-viva, da
nanla I paia as aIluias do ceu, con giande donaiie e liio e con lanlas iisadas,
cono foia e vaIenlia, e quando as pessoas, que figuian, so conhecidas, lenho
paia nin, ainda que seja un honen sinpIes e pecadoi, que no pode havei
encanlanenlo aIgun, e que h sonenle un ieaI novinenlo de cosleIas e una
foiluna na veidade desgiaadssina.
- Muilo len, ludo Deus h-de ienediai - disse D. Quixole -, d-ne os
neus veslidos, e deixa-ne saii I paia foia, poique ne queio infoinai e vei os
sucessos e liansfoinaes que ne conlas.
Deu-Ihe Sancho os veslidos, e, enquanlo eIe se esleve veslindo, naiiou o
cuia a D. Ieinando e aos nais que aIi se achavan as Ioucuias de D. Quixole e o
ailifcio de que se havian seivido paia lii-Io da Ienha Iolie, onde eIe eslava
inaginado faz-Io assin peIos desdens de sua senhoia: nais Ihes iefeiiu lodas
as avenluias, conladas poi Sancho, das quais se no adniiaian pouco e se
iiian nuilo poi Ihes paiecei, o nesno que paiecia a loda a genle, sei esle un
geneio de Ioucuia o nais exliaoidiniio, que podia calei en pensanenlo
dispaialado.
O cuia ainda aciescenlou que, pois a loa venluia da sia. Doioleia Ihe
inpedia passai adianle con a enpiesa coneada, nislei eia invenlai e achai
oulio neio de Ievai D. Quixole paia a sua leiia nalaI.
Ofeieceu-se Caidenio de conlinuai o coneado, dizendo que sua Lucinda
iepiesenlaiia suficienlenenle a pessoa de Doioleia.
- No - disse D. Ieinando -, no h de sei assin, poique eu queio que
Doioleia piossiga o que coneou, e, una vez que a noiada desle lon cavaIeiio
no seja nuilo dislanle desle slio, nuilo foIgaiei con que se piocuie o ienedio
do seu naI.
- A noiada de D. Quixole - disse aIguen - esl daqui a dois dias de
joinada.
- Iois len - conlinuou D. Ieinando -, ainda que a dislncia fosse naioi
que essa giande goslo ne dai o caninh-Ia a conla de pialicai olia lo
neiiliia.
A esle lenpo se apiesenlou D. Quixole a quanlos aIi eslavan, ainado de
lodos os seus peliechos, liazendo na calea o eIno de Manliino, len que
nuilo anassado, no liao esqueido o seu escudo ou iodeIa, e na no diieila o
Iano, en que se apoiava.
Iasnou D. Ieinando e lodos quanlos conhecian enlo peIa piineiia vez a
D. Quixole, quando viian seu ioslo anaieIo e seco, e de neia Iegua de
conpiido, a desiguaI eslianheza da sua ainaduia, e os seus pausados
adenanes, e guaidaian siIncio, espeiando ouvii o que eIe dizia.
D. Quixole, con nuila giavidade e nuilo sossego, pondo os oIhos na
foinosa Doioleia, faIou assin:
- Acalo de sei infoinado, leIa senhoia, poi esle neu escudeiio, de que a
Vossa Ciandeza se acha aniquiIada, e desliudo o vosso pipiio sei, poique de
iainha e gi-senhoia, que eieis, vos haveis lonado nuna donzeIa pailicuIai. Se
islo aconleceu poi oiden do nigionanle iei vosso pai, ieceoso de que eu vos
no pieslasse o necessiio e devido auxIio, decIaio que eIe no sale, nen
nunca soule, poi onde eslas coisas coiien, e que conpIelanenle ignoia as
hisliias cavaIeiiescas, poique, se as houveia Iido e conpieendido poi lo
Iongo espao de lenpo, e con lananha aleno, cono eu as Ii e conpieendi,
leiia vislo a cada passo o nodo fciI con que oulios cavaIeiios, de nenoi fana
que a ninha, deian ienale a enpiesas nuilo nais dificuIlosas, pois ne paiece
no sei negcio de giande poIpa nalai un giganlelo, enloia eIe seja nuilo
aiioganle, e ainda no h nuilas hoias que eu ne vi con eIe, e... nas queio
caIai-ne aqui, paia que no ne digan que ninlo, e ceilo, poien, que o lenpo,
descoliidoi de lodas as veidades, quando nenos o pensainos, faIai poi nin.
- Visle-vos, nas foi con dois odies de vinho, e no con giganle aIgun -
disse nesla ocasio o vendeiio.
D. Ieinando nandou-Ihe que se caIasse, e que poi nodo nenhun
inleiionpesse a pilica de Quixole, o quaI, conlinuando, disse:
- IinaInenle, aIla e deseidada senhoia, se, peIa causa que indiquei, vosso
pai fez na vossa pessoa eslas nelanoifoses, no Ihe deis ciedilo, poique no
pode havei na leiia aIgun peiigo, poi naioi que seja, aliaves do quaI no alia
caninho a ninha espada, que, coilando a calea ao vosso ininigo, ne
haliIilai a coIocai solie a vossa, denlio en lieves dias, a coioa ieaI, que vos
foi ioulada.
Aqui deixou D. Quixole de faIai, e espeiou que a piincesa Ihe
iespondesse, a quaI, cono j salia sei a vonlade de D. Ieinando que se passasse
adianle con o coneado engano ale deixai a D. Quixole na sua leiia, con
nuila giavidade e donaiie iespondeu:
- Quen quei que vos disse, vaIoioso CavaIeiio da Tiisle Iiguia, que eu
lioquei ou nudei o neu anligo sei, faIlou a veidade, poique ainda hoje sou a
nesna que fui onlen: e ceilo que aIguna nudana fizeian no neu eslado
aIguns aconlecinenlos feIizes, que o loinaian o neIhoi que eu podeiia desejai,
poien, no foi isso laslanle paia eu deixai de seio que eia, nen paia peidei o
pensanenlo que ainda conseivo de anpaiai-ne do vaIoi do vosso liao
invencveI, pensanenlo esle en que senpie eslaiei fiine, poilanlo Senhoi neu,
digne-se a vossa londade de iesliluii seu ciedilo honioso ao pai que ne geiou,
e lenha-o senpie na conla de honen piudenle e enlendido, poique foi eIe que
con a sua cincia descoliiu un neio lo veidadeiio, quanlo fciI, paia
ienediai a ninha desgiaa, pois eslou convencida de que sen o vosso auxIio
janais chegaiia a lei a venluia que acluaInenle lenho, e en ludo islo vos digo a
veidade puia, da quaI so leslenunhas a naioi paile desles senhoies aqui
piesenles. Agoia s nos iesla conlinuai ananh o nosso caninho, poique hoje
j s podeianos fazei una joinada nuilo pequena, e peIo que peilence ao lon
sucesso da nossa enpiesa, ludo enliego nas nos de Deus, e ludo confio no
esfoio do vosso peilo.
D. Quixole, ouvindo o que disse Doioleia, voIlou-se paia Sancho, e, con
noslias de una giande cIeia, Ihe disse:
- Agoia le digo eu, neu Sanchinho, que es o veIhaquinho nais descaiado
de loda a Lspanha: diz-ne, Iadio vagalundo, no ne asseguiasle, ainda h
pouco que esla piincesa se havia nudado nuna donzeIa chanada Doioleia, e
que a calea, que coilei ao giganle, eia a pala que le ps, islo junlo con oulios
dispaiales lais, que ne puseian na naioi confuso peIa quaI hei passado en
lodos os dias da ninha vida` }uio (e ao dizei islo Ievanlou os oIhos paia o ceu e
apeilou os denles), que eslou paia fazei en li un esliago lananho, que ponha
o saI na noIeiia a lodos quanlos escudeiios nenliiosos hajan de seivii daqui
en dianle aos cavaIeiios andanles do nundo inleiio.
- AcaIne-se Vossa Meic, neu Senhoi lon - disse Sancho -, pois len
pode havei aconlecido que eu ne enganasse no que iespeila a nudana da
Senhoia Iiincesa de Miconico, poien, naquiIo que iespeila a calea do
giganle, ou peIo nenos aos fuios dos odies, e ao sei vinho linlo o sangue
deiianado, poi Deus que ne no enganei, pois os odies aIi eslo lodos
esluiacados peilo da cana de Vossa Meic, e o vinho len feilo do seu aposenlo
un veidadeiio Iago, e seno, ao fiilai dos ovos o vei, queio dizei, que o vei
quando aqui o Senhoi Vendeiio Ihe dei en ioI a conla do que Vossa Meic Ihe
deve: enquanlo a que a Senhoia Rainha seja ainda a nesna que danles eia, no
nlino da aIna ne aIegio eu con isso, poique hei-de lei iasca na assaduia,
cono nenlio que sou da fanIia.
- Agoia le digo eu, Sancho - iespondeu D. Quixole -, que es conpIela-
nenle un paivo, e peidoa-ne e lasla.
- asla - disse enlo D. Ieinando - e no se faIe nais nislo, e pois que a
Senhoia Iiincesa j deleininou que ananh se conlinuaiia a joinada, que no
se pode conlinuai hoje poi sei nuilo laide, cunpia-se o que eIa nanda, e esla
noile podeienos ns pass-Ia en agiadveI conveisao, e, chegando o dia de
ananh, lodos queienos aconpanhai ao Si. D. Quixole, e lei a honia de
piesenciai as giandes e assonliosas faanhas que h-de fazei no decuiso desla
difciI enpiesa, de que se encaiiegou.
- Sou eu quen len de seivii-vos e aconpanhai-vos - iespondeu D.
Quixole - e nuilo agiadeo o favoi con que sou lialado, e a loa opinio en que
sou lido, a quaI piocuiaiei, quanlo caila en ninhas foias, loinai veidadeiia,
ainda que peica a vida nesle enpenho, e nesno nais que a vida, se nais que
eIa ne e possveI peidei.
Oulias seneIhanles expiesses de coilesia e ofeiecinenlos conlinuaian a
liocai-se enlie D. Quixole e D. Ieinando, nas a ludo inps siIncio un
passageiio que naqueIe nonenlo enliou na venda, o quaI peIo seu vesluiio
nosliava sei ciislo chegado de leiia de Mouios, pois usava de una casaca de
pano azuI con neias nangas, de alas cuilas, e sen goIa, e os caIes e o laiiele
eian lanlen de coi azuI, liazia uns loizeguins feilos segundo a noda dos
Mouios, e un aIfange suspenso de un laIalaile Ianado a liiacoIo. Logo alis
desle passageiio, enliou una nuIhei veslida a nouiisca, con una louca na
calea, e o ioslo encoleilo, a quaI vieia a cavaIo nun junenlo, e liazia un
laiielinho de liocado, e una aInaIafa que a coliia desde a calea ale aos pes.
O honen eia de foina iolusla, de agiadveI piesena, conlando pouco
nais de quaienla anos de idade, aIgun lanlo noieno, laila len posla e
giandes ligodes, e, se esliveia nais len veslido, peIo seu ai e peIas suas
naneiias, lodos o juIgaiian cono pessoa len-nascida e con loa educao.
Apenas enliou, pediu un aposenlo, e poique Ihe disseian que no o
havia nosliou-se nagoado, e, chegando-se paia o pe do junenlo, en que vinha
a que paiecia nouia, apeou-a lonando-a nos liaos.
Lucinda, Doioleia, a vendeiia, sua fiIha e Maiiloines, aliadas peIo liaje
novo e poi eIas nunca vislo, iodeaian a nouia, e Doioleia, senpie conedida,
giaciosa e disciela, paiecendo-Ihe que os dois advenlcios se afIigian peIa faIla
de aposenlo, disse a nuIhei:
- No vos cause pena Senhoia ninha, a faIla de conodidades que
enconliais aqui, poique conodidades so coisas que nunca se enconlian en
casas lais, cono esla, poien, conludo, se goslaides de vos aposenlai connosco
(ao dizei islo sinaIou a Lucinda), poivenluia vos convenceieis peIo decuiso de
lodo esle caninho de que no foi hoje o dia en que pioi aIleigue enconliasles.
No iespondeu nada a esliangeiia a islo, nen fez oulia coisa nais que
Ievanlai-se do Iugai onde se havia senlado, e, ciuzando as nos anlas solie o
peilo, incIinou a calea e cuivou o coipo, cono quen assin queiia nosliai o
seu agiadecinenlo.
IeIo siIncio en que se conseivou, e peIas denonsliaes que a
esliangeiia fez, ficaian peisuadidas as que a iodeavan de sei sen dvida eIa
aIguna nouia, que no salia faIai a Iinguagen dos ciislos.
Acudiu nesla ocasio aIi o calivo, que ale aqueIe lenpo esliveia ocupado
con oulias coisas, e, vendo que a sua conpanheiia nada iesponda a quanlo as
oulias nuIheies Ihe peigunlavan, disse:
- Senhoias ninhas, esla donzeIa apenas enlende a ninha Ingua, poien
no sale faIai oulia seno a da sua leiia e poi isso cuido que no len
iespondido, e nen poi ceilo iespondei ao que Ihe seja peigunlado.
- No nais se Ihe peigunla - disse Lucinda - seno se eIa quei poi esla
noile aceilai a nossa conpanhia, que con a neIhoi vonlade Ihe ofeiecenos,
assin cono lanlen Iugai no aposenlo, en que havenos de iepousai, e onde
Ihe piocuiaienos lodas as conodidades possveis, pois e devei nosso olsequiai
os esliangeiios, solieludo sendo eIes do nosso sexo.
- Ioi eIa e poi nin vos leijo Senhoia, as nos, e en nuilo apiecio a
neic que lendes a londade de fazei, a quaI no pode deixai de sei nuilo
giande sendo feila en laI ocasio e poi pessoas lais cono ludo ne esl
indicando que vs sois.
- Dizei-ne, Senhoi - peigunlou Doioleia -, esla senhoia e ciisl ou e
nouia` O seu liaje e o seu siIncio nos Ievan a pensai que eIa no e o que ns
desejianos que fosse.
- Mouia e no liaje e no coipo - iespondeu o calivo -, poien na aIna e j
una veidadeiia ciisl, poique len aidenlssinos desejos de o sei.
- Logo ainda no e laplizada` - iepIicou Lucinda.
- No leve ainda ocasio opoiluna de laplizai-se - disse o calivo -, desde
que saiu de AigeI, sua leiia, e, cono ale agoia no coiieu aIgun iisco a sua
vida, enlendi podei diIalai-Ihe o laplisno ale que eslivesse len insliuda do
que eIe e, e das ceiinnias que nanda pialicai a nossa Sanla Madie Igieja,
espeio, poien, que Deus sei seivido de que eIa denlio de lieve lenpo se
laplize con a decncia devida a quaIidade da sua pessoa, a quaI e supeiioi ao
que noslia o seu vesluiio e o neu.
Con eslas iazes acendeu o calivo en lodos quanlos o esculavan una
giande cuiiosidade e veenenlssino desejo de saleien quen eIe eia, e quen
eia a nouia, nas nenhun Iho quis peigunlai poi enlo, alendendo a que eia
nais pipiia aqueIa hoia paia o descanso que paia ouvii a hisliia da vida dos
dois.
Doioleia lonou peIa no a desconhecida e a fez senlai junlo de si,
pedindo-Ihe que se desenluasse, eIa oIhou paia o calivo, cono quen o
consuIlava solie o que Ihe dizian, e o que eIa devia fazei, e eIe, faIando-Ihe en
Ingua ailica, Ihe disse que Ihe pedian paia descoliii seu ioslo, e que assin o
fizesse, ao que, oledecendo descoliiu un ioslo lo peifeilo que Doioleia a leve
poi nais foinosa que Lucinda, e Lucinda poi nais foinosa que Doioleia e
lodos os ciicunslanles foian de opinio que, se aIguna nuIhei havia que
pudesse iguaIai as duas, eia sen dvida a nouia, e aIguns chegaian nesno a
achai que eIa as excedia en ceilos ponlos de peifeio, e, cono a foinosuia
lenha poi especiaI pieiiogaliva, e poi giaa singuIai o podei de ganhai as
vonlades e aliaii os ninos, Iogo lodos se iendeian ao desejo de seivii e
aninai a leIa nouia, e D. Ieinando peigunlou ao calivo cono eIa se chanava,
ao que esle iespondeu que se chanava Leia Zoiaida, e poique eIa ouviu e
enlendeu a peigunla e a iesposla, acudiu con nuila piessa, e disse con una
especie de pesai nuilo engiaado:
- No, no Zoiaida, Maiia, Maiia - dando assin a enlendei que se
chanava Maiia, e no Zoiaida.
Lslas paIavias e o giande afeclo, con que a nouia as pionunciou, fizeian
loiluIhai as Igiinas nos oIhos de aIguns dos que aIi eslavan, pailicuIainenle
das nuIheies, que poi sua naluieza so leinas e conpassivas.
Aliaou-a Lucinda con nuilo anoi, dizendo-Ihe:
- Sin, sin, Maiia, Maiia.
Ao que a nouia iespondeu:
- Sin, sin, Maiia, Zoiaida, nacange - que quei dizei, no.
A esle lenpo j eia chegada a noile, e poi oiden dos que vinhan con D.
Ieinando havia o vendeiio con giande cuidado e diIigncia piepaiado a ceia o
neIhoi que Ihe foi possveI.
Logo que foian hoias conpelenles, senlaian-se lodos a una nesa nuilo
conpiida e eslieila, poique na venda una nesa ieguIai, iedonda, ou quadiada,
eia coisa que no exislia, e deian a caleceiia ou Iugai piincipaI, apesai das
suas iecusas, a D. Quixole, o quaI quis que ao seu Iado se senlasse a sia. de
Miconico, poique eIe eia o seu cavaIeiio e defensoi.
Ln seguida, senlaian-se Lucinda e Zoiaida, e fionleiios a eslas D.
Ieinando e Caidenio, e Iogo os oulios cavaIeiios, e do Iado das senhoias e ao pe
deIas o cuia e o laileiio: e desle nodo ceaian con giande salisfao, a quaI
suliu de ponlo quando viian a D. Quixole deixai de conei, e, novido poi
oulio espiilo, seneIhanle aqueIe que o fez faIai, quando ceou con os calieiios,
piincipiai o discuiso seguinle:
- Veidadeiianenle, Senhoies neus, se len se ieconsideian as coisas, so
nuilas vezes exliaoidiniios e inaudilos os aconlecinenlos piesenciados poi
lodos os que piofessan a oiden da cavaIaiia andanle, seno, dizei-ne: quen
seiia o haliladoi desle nundo que, enliando peIa poila desle casleIo, e vendo-
nos eslai do nodo que eslanos, pudesse ajuizai e ciei que ns sonos quen
sonos` Quen pensaiia que esla senhoia, aqui ao neu Iado senlada, e a giande
iainha que lodos ns salenos, e que eu sou aqueIe CavaIeiio da Tiisle Iiguia,
cujo none a loca da fana poi a len espaIhado` } se no pode duvidai que
esle ofcio e ocupao excede a lodos aqueIes e aqueIas que os honens
invenlaian, e lanlo nais deve sei eslinado, quanlo a naioies peiigos esl
sujeilo, e no ousen conliadizei-ne os que pielenden suslenlai que as Ielias
Ievan vanlagen as ainas, pois eu Ihes afiinaiei, sejan eIes quen quei que
foien, que no salen o que dizen: poique a piincipaI iazo en que os lais se
fundan e en que os lialaIhos do espiilo exceden nuilo os do coipo, e que as
ainas sonenle ao coipo peilencen e poi eIe s so exeiciladas, cono se una
lo nolie ocupao fosse ofcio pipiio daqueIes que Ievan a sua vida
conduzindo caigas, os quais no piecisan seno de possuii foias naleiiais, ou
cono se islo, a que chananos ainas ns os que fazenos piofisso deIas, no
piecisasse de nuilos aclos de foilaIeza, os quais caiecen na sua execuo, paia
que esla seja peifeila, de nuila inleIigncia en quen os execula: ou cono se o
gueiieiio, que len a seu caigo o conando de un exeicilo, ou a defesa de una
povoao siliada, no livesse necessidade de lialaIhai iguaInenle con o espiilo
e con o coipo, seno veja-se se e possveI conseguii poi neio das foias
coipoiais e naleiiais o peneliai as inlenes do ininigo, seus piojeclos, e seus
eslialagenas, e pievenii as dificuIdades e os danos que eIe pode suscilai e opoi,
ludo islo coisas locanles piivalivanenle ao enlendinenlo, e nas quais o coipo
nenhuna paile pode lei. Sendo, pois, ponlo veiificado que as ainas iequeien
lanla foia de espiilo cono as Ielias, exaninenos agoia quaI dos dois espiilos
e o que lialaIha nais, se o do Ieliado, se o do gueiieiio. Iaia islo se conhecei
len, deve exaninai-se con aleno o deslino a que cada un dos dois se
encaninha, poique en nais aIlo vaIoi se h-de apieciai a inleno daqueIe que
len poi oljeclo aIcanai un fin nais gIoiioso e nolie. O fin a que as Ielias se
diiigen (e no faIo agoia das divinas, que aspiian sonenle a encaninhai as
aInas paia o Ceu, fin esle lo sen fin, que nenhun oulio se Ihe pode iguaIai),
queio dizei, as Ielias hunanas, e eslaleIecei con cIaieza a juslia disliiluliva, e
dai a cada un o que e seu, e o piocuiai e fazei que as loas Ieis se guaiden e se
cunpian: fin poi ceilo esle geneioso, e digno de giande Iouvoi, poien, no de
lanlo cono neiece aqueIe a que as ainas alende, o quaI consisle en seguiai a
paz, que e o naioi len que os honens poden nesla vida desejai, e olseive-se
que as piineiias loas novas, que leve o nundo e liveian os honens, foian as
anunciadas peIos anjos na noile que paia ns lodos foi Iuninosssino dia
quando nos aies canlaian: CIiia seja dada a Deus nas aIluias, e na Teiia paz
aos honens de loa vonlade, e a saudao que o neIhoi Meslie da Teiia e do
Ceu ensinou aos Seus conpanheiios e favoiecidos foi dizei-Ihes que, quando
enliassen naIguna casa, faIassen assin: Iaz seja nesla casa, e nuilas oulias
vezes Ihes disse: Dou-vos a ninha paz, a ninha paz vos deixo, a paz seja
convosco, len cono jia e pienda dada e deixada poi laI no, jia sen a quaI
no pode havei aIgun len nen na Teiia nen no Ceu, esla paz e o veidadeiio
fin da gueiia, pois o nesno e dizei ainas do que dizei gueiia. Assenlada,
pois, esla veidade, que o fin da gueiia e a paz, e que nislo Ievan as ainas
vanlagen as Ielias, lialenos agoia dos lialaIhos do Ieliado con o seu coipo e
dos do piofessoi das ainas, e veienos quais so naioies.
Ioi esla naneiia e con esles lons leinos piosseguia D. Quixole na sua
pilica, de nodo que nenhun dos que o esculavan podia peisuadii-se de que
na ieaIidade eIe eslava Iouco, anles, peIo conliiio, cono a naioi paile dos que
o ouvian eian cavaIeiios, a quen as ainas so senpie anexas, o ouvian con
giande piazei, e eIe conlinuou dizendo:
- Digo, pois, que os lialaIhos de un esludanle de Ielias hunanas so
esles: o piincipaI e a polieza, no poique lodos sejan polies, nas paia pi o
caso en lodo o exlieno a que eIe pode chegai, e o havei eu dilo que o
esludanle padece polieza, penso que no podia dizei nais a iespeilo da sua n
soile, poique quen e polie, coisa nenhuna len loa. Lsla polieza len suas
divises, poi que unas vezes ven eIa aconpanhada peIa fone, oulias peIo fiio,
oulias peIa faIla de vesluiio, e, finaInenle, oulias poi ludo islo junlo, conludo,
no digo que seja lanla esla polieza que o esludanle no cona, enloia o faa
nais laide do que se usa, ainda que a conida Ihe venha do que soleja aos iicos,
giande niseiia poi ceilo e esla, a que vuIgainenle se chana vivei da sopa
aIheia, e lanlen enconlia naIgunas ocasies aIheio liaseiio ou chanine, onde,
se no pode aquenlai-se lanlo quanlo deseja, ao nenos podei ninoiai o fiio
que o peisegue, e, poi Ilino, iguaInenle no digo que Ihe faIle alsoIulanenle
una cana con ioupa suficienle onde duina coleilo. No queio enliai aqui
noulias niudezas, lais cono faIla de canisas e de sapalos, vesluiio veIho e
usado, e aqueIe piazei esfoneado que noslia quando a sua loa venluia o Ieva
a sei conpaisa naIgun janlai alundanle e len cozinhado. Ioi esle caninho
que lenho desciilo, dicuIloso e speio, liopeando aqui, caindo aIi, Ievanlando-
se acoI, e loinando oulia vez a caii c, chegan os Ieliados ao giau que
desejan: esle giau len Ievanlado a nuilos, os quais, havendo passado aliaves
de Siiles, CiIas e Caildis, cono que voando lafejados peIo hIilo favoiveI da
sua loa foiluna, chegaian a nandai e goveinai o nundo senlados na sua
cadeiia cuiuI, liocada j sua anliga fone en giande failuia, seu fiio en plino
caIoi, seus veslidos veIhos e iapados en vislosas gaIas, o seu doinii solie una
esleiia en se deilaien agoia e descansaien en Ieilos adoinados con oIandas e
danascos, pienio e sen dvida esle juslanenle neiecido peIa sua viilude,
poien, conpaiando-se os lialaIhos con os do niIilai gueiieiio, fican Ionge
desles a peidei de visla cono agoia vou nosliai.




.&!/(0*+ SSS-###

%A J23 B3 89:4;:26 9 7;B825B9 J23 @3K EF 12;>943 B9O53 6B 65A6B 3
C3456B


Conlinuou D. Quixole, dizendo:
- Vislo coneainos, lialando do Ieliado, peIa polieza e peIas divises
viias con que esla o alaca, exaninenos se o soIdado e nais iico, e esle exane
nos fai conhecei que ninguen enlie a pipiia polieza e nais polie que eIe,
poique vive alido a un niseiveI paganenlo que ven ou laide ou nunca, ou
aquiIo que poi suas nos pode piIhai, nuilas vezes con giande peiigo da sua
vida e nesno da sua conscincia. Muilas vezes e lananha a sua nudez que un
esfaiiapado coIele Ihe seive de gaIa e de canisa, e, no iigoi do Inveino, quando
se acha exposlo na canpina iasa as incIenncias do lenpo, cosluna afugenlai
o fiio con a pipiia iespiiao, a quaI poi isso que sai de una loca onde faIla o
caIoi, lenho paia nin que h-de saii iguaInenle fiia, e que nada aquecei
apesai das Ieis eslaleIecidas peIa Naluieza. Ln vo espeia ieslauiai-se de
lodos esles incnodos na cana, que o aguaida, quando chegai a ' noile, cana
que s len de lon no sei eslieila seno se eIe assin o quisei, pois Ihe pode
dai a Iaiguia que Ihe apiouvei, nedindo nuilas liaas de leiia, se isso foi de
seu goslo, e depois viiai-se e ieviiai-se a sua vonlade, con a ceileza de que
nunca os Ienis se Ihe eniodiIhaio ao pescoo. Chega depois de ludo islo o
dia e a hoia de iecelei o giau de seu exeiccio: chega un dia en que Ihe
coIocan na calea una conpiessa quase en foina de laiiele feila de fios paia
cuiai-Ihe aIgun laIzio que haja aliavessado a calea ou o lenha esliopiado
nos liaos ou nas peinas, e, quando islo assin no aconlea, poique o Ceu
piedoso o conseivou vivo e so, pode nuilo len sei ficai senpie na polieza
en que danles eslava, e sonenle saii desle seu eslado desgiaado, e
poivenluia nediai aIguna coisa, se houvei nuilos enconlios e lalaIhas con
os ininigos, e se en lodos esles aiiiscados Iances saii vencedoi, nas esla
quaIidade de niIagies iaias vezes apaiece. Mas dizei-ne, neus Senhoies, se
len o lendes consideiado, no so os pieniados e gananciosos na gueiia nuilo
nenos que os que noiieian neIa` Sen dvida ne iespondeieis que no h
aqui conpaiao possveI de fazei-se, pois se no pode foinai janais essa
conla exacla dos noilos na gueiia, enquanlo que dos que escapaian vivos e
aIcanaian pienios e dislines a Iisla se podei conpoi con lis aIgaiisnos
apenas. Tudo islo sucede de una naneiia conliiia enlie os Ieliados, os quais
con nais ou nenos alundncia senpie ln de que suslenlai-se e no padecen
as incIenncias que peiseguen os niIilaies, e poi isso cIaianenle se v que o
lialaIho do soIdado e nuilo naioi e o pienio nuilo nais pequeno. en sei
que a islo se pode iespondei que e nais fciI pieniai a dois niI Ieliados do que
a liinla niI soIdados, poique aqueIes pieneian-se dando-Ihes enpiegos, que
so excIusivanenle pipiios da sua piofisso, e esles sonenle poden pieniai-
se con as fazendas e lens do senhoi a quen seiven, pienio, cuja
inpossiliIidade foilifica nais a iazo do neu dilo, poien deixenos esle ponlo,
que e Ialiiinlo de dificuIlosssina sada, e voIlenos a pieeninncia das ainas
solie as Ielias, naleiia ainda hoje en dia naI aveiiguada poi causa das iazes
que se apiesenlan pi e conlia, de una e de oulia paile. Ouanos o que dizen
as Ielias quando afiinan que sen eIas no poden as ainas suslenlai-se,
poique lanlen a gueiia len as suas Ieis, as quais esl sujeila, e que eslas Ieis
deven peilencei a inspeco das Ielias e dos Ieliados, que so en laI caso os
juizes conpelenles, ouanos agoia o que iesponden as ainas, as quais dizen
que sen eIas no poden nanlei-se as Ieis, poique so as ainas as defensoias
naluiais da ieplIica as conseivadoias dos ieinos, as defensoias das cidades, e
as que asseguian o linsilo das esliadas conlia os peiigos a que pode achai-se
exposlo, e vaiien os naies da pesle dos coisiios, que nuilas vezes o infesla, e
nislo paiece-ne eslai peIas ainas a iazo, pois sen o auxIio deIas as
nonaiquias, as ieplIicas, os caninhos de nai e leiia, ludo eslaiia senpie
exposlo ao iigoi e confuso de una desoidenada gueiia, a quaI, enquanlo
duiasse, liaiia consigo a Iicena que e o seu naluiaI piiviIegio e usaiia
Iivienenle das suas foias, uso senpie nocivo aos que a sofien, e e coisa len
aveiiguada e ceila que aquiIo que nais cusloso e en naioi eslina deve sei lido:
aIcanai aIguen a eninncia das Ielias, coisa e que cusla lenpo, vigIias, fone,
nudez, vagados de calea, padecinenlo de eslnago, e oulias seneIhanles a
eslas, que j en paile deixo aponladas, nas chegai a sei un lon soIdado cusla
ludo islo poi que passa o esludanle, e en giau lanlo nais sulido, poique a
cada passo se acha no iisco de peidei a vida, o que loina inpossveI a
conpaiao enlie o niIilai e o Ieliado, e que ieceio de piecises ou de polieza
pode afIigii o esludanle, que chegue ao que len o soIdado, quando nun ceico e
nandado fazei a guaida nun paiapeilo ou ieveIin e piessenle que o ininigo
esl fazendo una nina diieila ao Iugai poi eIe ocupado, e que a sua honia e o
seu devei niIilai Ihe vedan aiiedai-se un passo da posio onde se acha, nen
Ihe peinilen esquivai-se ao peiigo que lo pixino se Ihe apiesenla` O que
sonenle pode fazei e dai paile ao seu capilo do que sucede paia que o
ienedeie con aIguna conlianina, e eIe conseivai-se quielo e fiine no seu
poslo, espeiando a cada inslanle voai ale as nuvens sen lei asas e caii depois
solie a leiia nuilo conlia sua vonlade. L se esle peiigo ainda paiece pequeno a
aIguns, vejanos se poivenluia e nenoi o de duas gaIeias que nuluanenle se
inveslen no Iaigo e espaoso nai, afeiiadas as quais una a oulia peIas pioas,
no fica ao soIdado nais espao que o de una llua de lis paInos junlo do
espoio, e, apesai de ludo islo e de conhecei dianle de si lanlos sinislios de
noile, que o aneaan, quanlos so os canhes asseslados da paile conliiia a
cuila dislncia de un liio de Iana, e de vei que o piineiio descuido dos pes o
Ievaiia a visilai os alisnos piofundos de Nepluno, guiado peIa liiosa
inspiiao do devei e da honia niIilai, se expe a seio aIvo da nosquelaiia e
se esfoia poi passai o passo eslieilo e lo peiigoso, que o sepaia da
enlaicao ininiga, e o nais adniiveI e que, apenas un len cado en slio de
onde ale ao fin do nundo se no Ievanlai nais, oulio vai inedialanenle
sulsliluii-Ihe o Iugai, e, se esle e da nesna naneiia engoIido peIas goeIas
insaciveis do nai, oulio e oulio Ihe suceden sen dai lenpo ao lenpo de suas
noiles, alievinenlo e vaIenlia a naioi que pode enconliai-se en lodos os
Iances da gueiia. Venluiosos foian aqueIes secuIos que caieceian da espanlosa
fiia desles endenoninhados insliunenlos da ailiIhaiia, cujo invenloi lenho c
de nin paia nin que esl iecelendo no Infeino o pienio devido a sua
dialIica inveno, con a quaI piopoicionou neios a un liao infane e
colaide paia liiai a vida a un vaIoioso cavaIeiio, pois se v, aniudadas vezes,
que, sen salei-se cono nen poi onde, chega una laIa dispaiada poi un
indivduo que laIvez fugisse espanlado con o liiIho do fogo que pioduziu a
nquina quando deu o liio, e coila e acala a vida a un niIilai liioso quando
esle eslava conlalendo coiajosa e vaIenlenenle, aninado peIos senlinenlos
que acenden e enlusiasnan os peilos geneiosos, vida pieciosa que deveiia
conseivai-se poi Iongos anos. L, consideiando eu islo len, eslou capaz de
afiinai que ne pesa no nlino da aIna de havei aliaado esle exeiccio de
cavaIeiio andanle en lenpos lo deleslveis cono esles en que vivenos agoia,
poique, ainda que eu sou daqueIes a quen no h peiigo que nela nedo,
conludo, nuilas vezes ne sinlo ieceoso de que a pIvoia e o chunlo ne
ioulen a ocasio de loinai-ne fanoso e conhecido peIo vaIoi do neu liao e
peIos fios da ninha loa espada en lodos os nguIos da leiia, poien, disponha
o Ceu, cono Ihe apiouvei, que lanlo nais eslinado seiei se Ievo a calo o que
pielendo, quanlo ne lenho exposlo a peiigos len naioies que aqueIes a que se
expuseian os cavaIeiios andanles dos anleiioies secuIos.
Toda esla Iaiga aienga disse D. Quixole, enquanlo lodos os oulios que
con eIe eslavan ian conendo a ceia de que eIe se esqueceu a laI ponlo que no
neleu coisa aIguna na loca, ainda que aIgunas vezes Sancho Iana Ihe
Ienliasse que no eia nau o ceai e que lenpo Ihe ieslaiia depois paia dizei
quanlo quisesse.
Ln lodos os que o esculavan solieveio giande pena, vendo que un
honen, ao paiecei, dolado de nuila inleIigncia e que salia discoiiei con
lanlo aceilo nas coisas de que lialava, peidia conpIelanenle a lianonlana Iogo
que faIava solie a negiegada e desgiaadssina loIice da cavaIaiia andanle.
O cuia disse-Ihe que linha nuila iazo en ludo quanlo havia afiinado en
favoi das ainas, e que eIe cuia, apesai de Ieliado e giaduado se achava
confoine con a sua opinio.
Acalada a ceia, liiados os pialos, e Ievanlada a nesa, a loaIha e nais
coisas peilencenles, e enquanlo a vendeiia, con sua fiIha e Maiiloines,
aiianjavan e piepaiavan a especie de caianancheI, onde doiniia D. Quixole,
paia que sonenle as . nuIheies ocupassen naqueIa noile a iefeiida eslncia,
pediu D. Ieinando ao calivo paia que Ihe naiiasse o decuiso da sua I vida,
poique deceilo havia de sei peiegiino e gosloso, confoine as noslias que j
coneaia a dai vindo en conpanhia de Zoiaida, ao que iespondeu o calivo
que de loa vonlade oledeceiia ao que eia nandado, ieceando apenas que no
fosse laI o conlo cono eIe desejava paia dai-Ihe piazei e conlenlanenlo, poien,
que, apesai disso, cunpiiiia con as oidens iecelidas e a vonlade de D.
Ieinando.
O cuia e lodos os nais Ihe agiadeceian a sua dociIidade en pieslai-se a
dai-Ihes esle goslo, que de novo Ihe pedian Ihes desse, ao que eIe, pieslando-se
pionlanenle, iespondeu:
- Lslejan Vossas Meics alenlos, e ouviio una hisliia veidadeiia, a quaI
poivenluia no podeiia sei iguaIada peIas que coslunan invenlai-se con
cuiioso e pensado ailifcio.
Con islo que disse fez con que lodos se aconodassen e Ihe pieslassen
nuila aleno, e, vendo eIe que se caIavan e espeiavan o que dizei quisesse,
con voz agiadveI e conpassada coneou assin:




.&!/(0*+ SSS#S

+:73 9 864;M9 89:46 6 B26 M;76 3 B283BB9B 73C6


Nun Iugai das nonlanhas de Leo leve sua oiigen a ninha fanIia, con
quen foi nais IileiaI a Naluieza do que a foiluna, e poslo que aqueIes povos
aIi siluados fossen en geiaI pouco alaslados de iiqueza, conludo neu pai len
podia sei consideiado cono iico, e veidadeiianenle o houveia sido, se, assin
cono linha haliIidade paia gaslai a sua fazenda, a livesse lido paia conseiv-Ia
e aunenl-Ia. L a incIinao que o Ievava a sei IileiaI e gasladoi Ihe vinha de
havei sido soIdado no lenpo da sua nocidade, poique a soIdadesca e una
escoIa, na quaI o nesquinho se loina IileiaI, e o IileiaI passa a sei pidigo, e, se
aIguns soIdados apaiecen as vezes niseiveis, so cono nonslios que de
Ionge en Ionge se ven. Meu pai passava nuilo aIen dos Iiniles da
IileiaIidade e enliava a giandes passos peIos da piodigaIidade, coisa esla
senpie nociva ao honen casado, e que len fiIhos, sucessoies fuluios da sua
foiluna e do seu none. Os fiIhos que neu pai linha eian lis, lodos vaies e j
en idade de podeien escoIhei eslado. Vendo neu pai que, confoine eIe dizia,
no linha na sua no foia paia nudai o seu genio gasladoi, iesoIveu-se a
sofiei voIunlaiianenle a piivao da causa que o fazia sei assin cono eia, e o
nodo que paia isso leve poi neIhoi foi desfazei-se dos lens que possua,
poique na veidade o pipiio AIexandie, se nada livesse de seu, no podeiia
havei feilo os donalivos que fez, lonada esla iesoIuo, chanou-nos un dia, a
lodos lis, a un aposenlo, e aIi ss poi ss nos disse pouco nais ou nenos as
paIavias seguinles:
Meus fiIhos, paia convencei-vos de que eu vos queio len, lasla dizei-
vos e vs saleides que sou vosso pai, e paia podei enlendei-se laIvez que vos
queio naI, laslai olseivai-se que no lenho no en nin quando se liala de
conseivai a fazenda da nossa casa, e poi isso, paia que daqui en dianle no
duvideis de que o anoi que vos lenho e anoi de pai, e que desejo no vos
aiiuinai cono se foia padiaslo, queio fazei convosco un lialado o quaI lenho
pensado h nuilos dias, e disposlo con naduia consideiao. Todos vs eslais
en idade de escoIhei nodo de vida, e de eIegei un exeiccio laI que depois de
enpiegados neIe vos honie e apioveile, e, paia que islo possa veiificai-se,
assenlei en que o neIhoi neio eia dividii a ninha fazenda en qualio pailes,
das quais vos enliegaiei lis, iepailindo-as enlie vs con peifeila iguaIdade, e
con a quaila ficaiei eu paia ne suslenlai e vivei o ieslo dos dias que o Ceu
houvei poi len ainda ne concedei de vida, poien queiia que depois que cada
un livei en seu podei esla paile da heiana paleina seguisse un dos caninhos
que Ihe vou dizei. H un iifo na nossa Lspanha, segundo o neu paiecei, assaz
veidadeiio, cono eIes senpie so, poi deiivaien a sua exislncia de una Ionga
seiie de expeiincias discielas, o quaI diz: |grcja, cu nar, cu casa rca|, cono se
nais cIaianenle disseia: quen quisei lei vaIia e sei iico, ou siga a Igieja, ou
navegue exeicendo o ofcio de coneicianle, ou enlie a seivii os ieis nos
enpiegos plIicos, poique dizen: nais ta|cn niga|nas dc rci quc ncrccs dc scnncr.
Digo-vos islo, poique a ninha vonlade e que un de vs siga as Ielias, o oulio o
coneicio, e o leiceiio o iei na vida niIilai, poique seivi-Io na sua pipiia casa e
dificuIloso, e a vida ' niIilai, ainda que nen senpie d iiqueza, d conludo
giande noneada exaIlando o none dos que con vaIoi e dislino a exeicilan:
denlio en oilo dias, vos daiei a cada un a vossa paile en dinheiio sen vos
defiaudai en un ceiliI, cono o veieis quando eu pusei o neu piojeclo en
execuo. Dizei-ne agoia se queieis seguii o neu paiecei e os neus conseIhos
en ludo quanlo acalo de piopoi-vos.
L nandando-ne enlo a nin, cono o nais veIho dos lis, que iespon-
desse, eu, depois de Ihe havei dilo que no se desfizesse de seus lens, e que
conlinuasse gaslando a sua vonlade poique ns eslvanos en idade de podei
piocuiai neios honiados de Ievai a vida, concIu, lodavia, dizendo-Ihe poi fin
que fizesse eIe en ludo o seu goslo e que o neu seiia seguii o exeiccio das
ainas, seivindo neIas a Deus e ao neu iei. O neu segundo iino, depois de
faIai pouco nais ou nenos cono eu havia faIado, escoIheu pailii paia as Indias,
Ievando enpiegada a quanlia que Ihe locasse. O nais novo dos lis, e, segundo
o neu pensai, o nais discielo, disse que queiia seguii a Igieja ou ii paia
SaIananca acalai I os seus esludos. Logo que leininnos esla pilica e
escoIhenos os eslados que queianos seguii, o nosso pai aliaou a lodos, e,
con a lievidade pionelida, ps poi olia quanlo disseia, dando a cada un de
ns a paile que Ihe peilenceu, a quaI, se len ne iecoido, conslou de lis niI
ducados en dinheiio, pois que un lio nosso conpiou lodos os lens e os pagou
pionlanenle paia que no sassen do lionco de fanIia. Todos lis nos
despedinos de nosso lon pai nun nesno dia, e eu, paiecendo-ne faIla de
hunanidade que un veIho e solieludo pai neu ficasse con lo poucos neios
de sulsislncia, consegui deIe que dos neus lis niI ducados guaidasse dois
niI, poique a nin ne laslaiia o ieslo paia aconodai-ne e aiianjai-ne de ludo
quanlo convinha a un soIdado. Meus dois iinos, novidos peIo neu exenpIo,
Ihe deian cada un deIes niI ducados, de nodo que nosso pai ficou con qualio
niI ducados en dinheiio, aIen de nais lis niI ducados que vaIia a fazenda
que no seu quinho se ieseivaia, a quaI eIe no quiseia vendei piefeiindo
conseivai a iaiz. IinaInenle, chegado o lenpo de nos ausenlainos, despedino-
nos de nosso pai e de nosso lio do quaI faIei h pouco, no sen nuilo senli-
nenlo e Igiinas de lodos, e eIes nos ieconendaian nuilo que lodas as vezes
que livessenos ocasio opoiluna, Ihes conunicssenos os sucessos pispeios
ou adveisos que solieviessen. Assin o pionelenos, e, depois de novanenle
aliaados poi nosso pai e poi nosso lio, e iecelida a lno paleinaI, nos
ausenlnos, indo un paia SaIananca, oulio paia SeviIha, e eu paia AIicanle,
onde live nolcia que eslava un navio genovs lonando caiga de I paia
Cenova. Havei hoje lenpo de vinle e dois anos que sa de casa de neu pai, e,
en lodos eIes, apesai de aIgunas cailas que lenho esciilo, no hei iecelido
nolcia aIguna nen de neu pai, nen de neus iinos, agoia quanlo nesle Iongo
peiodo len poi nin passado.
Lnlaiquei en AIicanle e cheguei a Cenova con pispeia viagen,
pailindo en seguida paia MiIo onde ne pieveni de ainas e de aIgunas gaIas
de soIdados, e, queiendo ii assenlai piaa ao Iienonle e eslando j de caninho
paia a AIexandiia da IaIha, conslou-ne que o gio-duque de AIva passava
paia IIandies: nudei enlo de piopsilo e fui con eIe, seivi-o nas joinadas que
fez, achei-ne piesenle na ocasio da noile dos condes de Lguenond e de
Hoin, e ollive sei aIfeies de un fanoso capilo de CuaIaIaxaia chanado Diogo
de Uilina, e, passado aIgun lenpo depois da nossa chegada a IIandies, vieian
novas de se havei foinado una Liga enlie a Sanlidade do papa Iio V, de feIiz
iecoidao, a ieplIica de Veneza, e a nossa Lspanha conlia o ininigo conun
que e o Tuico, o quaI naqueIe nesno lenpo havia conquislado con una
podeiosssina ainada a fanosa iIha de Chipie, que peilencia ao donnio
veneziano, peida desgiaada e IanenlveI. Sups-se sei coisa ceila que seiia
geneiaI-chefe dos coIigados o Seienssino Si. D. }oo de usliia, iino naluiaI
do nosso giande iei D. IiIipe, lonou-se plIico e noliio o lienendo piepa-
ialivo de gueiia que se eslava fazendo, o que ne incilou e noveu foilenenle o
nino paia desejai vei-ne na joinada que se espeiava, e poslo que linha piola-
liIidades e quase pionessas ceilas de sei pionovido a capilo no piineiio
ensejo que se ofeiecesse paia isso, ludo iesoIvi posleigai e paili paia a IlIia,
peiniliu a ninha loa soile que nessa ocasio havia chegado a Cenova o Si. D.
}oo de usliia, o quaI passava a NpoIes paia ajunlai-se con a ainada de
Veneza, o que efeclivanenle se veiificou en Messina. Achei-ne, poilanlo,
naqueIa feIicssina joinada, ocupando j o poslo de capilo de infanlaiia, caigo
a que nais ne eIevou a ninha loa soile do que os neus neiecinenlos, naqueIe
dia lo venluioso paia a ciislandade, poique neIe se desenganaian as naes
de que os Tuicos no eian invencveis no nai, cono ale enlo geiaInenle se
pensava, naqueIe dia, iepilo, en que o oiguIho e soleila Olonanos foian
huniIhados e esnagados, enlie lanlos feIizes cono aIi houve (poique ale os
ciislos que aIi noiieian liveian naioi dila que os que ficaian vivos, enloia
vencedoies), sonenle eu fui desgiaado, pois, en lioca da coioa navaI que len
podia espeiai cingii se viveia nos secuIos ionanos, ne vi na noile, que se
seguia aqueIe nenoiando dia, con cadeias aos pes e as nos veigando sol o
peso das aIgenas.
Islo ne aconleceu peIo nodo que vos agoia vou conlai:
Tendo UchaIi, iei de AigeI, alievido e venluioso coisiio, inveslido e
iendido a nau capilnia de MaIla (na quaI s ficaian vivos lis cavaIeiios, e
esles nesnos cheios de feiidas), acudiu a capilnia de }oo Andie a socoii-Ia,
na quaI eu ne achava con a ninha conpanhia, e, fazendo o que nuna laI
ocasio ne cunpiia fazei, saIlei denlio da gaIeia conliiia, que, desviando-se
da en que eu ia, esloivou assin que os neus soIdados ne seguissen, achando-
ne eu s enlie os ininigos a quen no pude iesislii poi seien eIes lanlos,
afinaI, fiquei piisioneiio e cheio de feiidas, e, cono j leieis ouvido dizei que o
UchaIi se saIvou con loda a sua esquadia, j haveieis enlendido que fiquei
sujeilo ao seu podei, sendo poi esle nodo eu o nico liisle enlie lanlos aIegies,
e o nico calivo enlie lanlos vencedoies e Iivies. Ioian quinze niI os ciislos
que naqueIe dia aIcanaian a desejada Iileidade, os quais lodos vinhan ao
ieno na ainada luica. Levaian-ne a ConslanlinopIa, onde o gio-luico SeIin
noneou a neu ano geneiaI do nai, poique desenpenhaia nuilo len o seu
devei na lalaIha, havendo Ievado en pioI do seu vaIoi o eslandaile da ieIigio
naIlesa, no ano seguinle, que foi o de 72, achei-ne en Navaiino vogando na
capilnia dos lis faiis: vi e olseivei a ocasio, aIi infeIiznenle peidida, de no
apiisionai ou desliuii no poilo a ainada luica, poique lodos os do Levanle e
janzaios que neIa vinhan liveian poi ceilo que seiian alacados denlio do
iefeiido poilo, e poi isso havian de anleno piepaiado os veslidos e os
passanaques, que assin chanan ao caIado de que usan, paia fugiien poi
leiia sen espeiaien o conlale, lo giande eia o nedo que a ainada ciisl Ihes
havia inculii. De diveisa naneiia, poien, quis o Ceu que coiiessen as coisas,
no poi cuIpa nen descuido do geneiaI que conandava os nossos, nas sin
peIos pecados da ciislandade, e poique Deus peinile nuilas vezes que
lenhanos veidugos paia nos casligaien. Lfeclivanenle, o UchaIi se acoIheu a
Mdon, que e una iIha pixina de Navaiino, e, Ianando os soIdados en leiia,
foilificou a enliada do poilo e se deixou eslai aIi sen fazei oulio aIgun
novinenlo, ale que o Si. D. }oo de usliia se ausenlou. Nesla viagen, foi
lonada a gaIeia chanada a Iiesa da quaI eia capilo un fiIho do fanoso
coisiio aila Ruiva: lonou-a a capilnia de NpoIes chanada a Lola
goveinada poi aqueIe iaio da gueiia pai dos soIdados senpie venluioso e
nunca vencido D. Ivaio azan, naiqus de Sanla Ciuz. L no deixaiei agoia
de conlai-vos o que aconleceu nesla piesa da Iiesa. Lia lo ciueI o fiIho do
aila Ruiva e lialava lo naI os seus calivos, que apenas esles conheceian que
a Lola os ia aloidai, Iaigaian lodos a un lenpo os ienos e agaiiaian o seu
capilo que eslava solie a eslanleiioIa, giilando que vogassen Iigeiios, e,
passando-o de lanco en lanco, da popa a pioa, lanlas denladas Ihe deian e o
lialaian poi laI nodo, que en nuilo lieve espao sua aIna desceu ao Infeino,
laI eia a ciueIdade con que eIe se poilava paia con os seus calivos, e o dio
enlianhado que esles Ihe volavan. VoIlnos a ConslanlinopIa, e soulenos
depois I, no ano seguinle, que foi o de selenla e lis, que o Si. D. }oo de
usliia havia lonado Tunes, piivando os Tuicos daqueIe dilo ieino e pondo
en possesso deIe a MuIei Hanel, coilando assin as espeianas de lonai aIi a
ieinai, conseivando-o, MuIei Hanida, que eia o nouio nais ciueI e ao nesno
lenpo o nais vaIenle que no nundo houve. Lsla peida foi nuilo senlida peIo
Cio-Tuico, o quaI, usando da sagacidade pipiia de lodos os da sua fanIia,
ajuslou a paz con os Venezianos que a desejavan nuilo nais ainda que eIe, e
no ano seguinle, que eia o de selenla e qualio, nandou alacai a CoIela e o Ioile
que junlo de Tunes havia Ievanlado o Si. D. }oo. Ln lodos esles Iances andava
eu no ieno, sen aIguna espeiana de Iileidade, peIo nenos no espeiava
aIcan-Ia poi neio de iesgale, poique havia deleininado conigo de no
escievei a neu pai a dai-Ihe nolcia da ninha desgiaa. Ieideu-se finaInenle a
CoIela, peideu-se o Ioile, piaas solie as quais esliveian selenla e cinco niI
soIdados luicos pagos, e nais de qualiocenlos niI nouios e iales de loda a
fiica, aconpanhado esle inuneiveI podei de genle con lanlas nunies e
peliechos de gueiia, e con lanlos gasladoies que esles pudeian afinaI coliii a
CoIela e o Ioile con niIhaies de nanadas de leiia, que solie eIes Ianavan.
Iiineiio se peideu a CoIela, havida ale aqueIe lenpo poi inexpugnveI nas
esla peida no deve iecaii solie os seus defensoies os quais en sua defesa
fizeian ludo quanlo podian e devian fazei, e piocedeu da faciIidade con que
se podian Ievanlai liincheiias solie aqueIe aieaI deseilo, pois que, achando-se
aIi gua a dois paInos os Tuicos nen a duas vaias a enconliaian, e poi isso
con nuilos sacos de aieia Ievanlaian liincheiias lo aIlas que excedian a
aIluia do Ioile, e, coliindo esle de liios incessanles, no eia possveI eslai
denlio deIe paia defend-Io. A opinio conun foi que os nossos andaian naI
en se enceiiaien na CoIela, e que leiian andado neIhoi indo espeiai o
ininigo no canpo, ao lenpo en que eIe desenlaicava: nas os que islo
disseian faIan de Ieve e con pouca expeiincia de casos seneIhanles, poique,
se na CoIela e no Ioile o exeicilo ciislo no passava de sele niI honens, cono
e salido, naI podia un nneio lo pequeno de gueiieiios, poi nais esfoiados
que fossen, saii ao canpo e ofeiecei a una lalaIha ao ininigo que o alacava
con foias inconpaiaveInenle supeiioies. Cono e possveI deixai de peidei-se
una foia que no e socoiiida, solieludo quando e ceicada poi nuilos e
lenazes ininigos, e esles denais a nais eslo na sua pipiia leiia` Ioien,
paieceu a nuilas pessoas, e dessas fui eu una, que laI peida foi una giaa
especiaI concedida peIo Ceu a Lspanha, peinilindo que afinaI de ludo ficasse
paia senpie desliuda e aiiasada aqueIa guaiida de naIfeiloies, a quaI sen
pioveilo aIgun cuslava a nesna Lspanha giande quanlidade de dinheiio paia
conseivai aqueIa posio de que no iecelia pioveilo e apenas podia seivii
paia conseivai a neniia do inviclssino CaiIos V, que foia quen noulio
lenpo a ganhaia, cono se foia nislei, paia loinai esla neniia eleina, que
aqueIas pedias a suslenlassen, a eIa que janais se vaiiei da iecoidao dos
Lspanhis. Ieideu-se lanlen o Ioile, nas os Tuicos sonenle conseguiian
ganh-Io paIno a paIno, poique os soIdados, que o defendian, peIejaian lo
foile e vaIoiosanenle, que os Tuicos peideian aIi nais de vinle e cinco niI
honens en vinle e dois assaIlos que se viian oliigados a fazei. De liezenlos
defensoies, que escapaian con vida, nen un s deixou de ficai feiido: sinaI
cIaio e evidenle do seu esfoio e do len que souleian defendei-se e cunpiii o
devei de vaIenles soIdados. Rendeu-se poi capiluIao un pequeno foile que
eslava no neio do Iago, e de que eia capilo D. }oo Zanogueia, cavaIeiio
vaIenciano e fanoso gueiieiio. Iicou calivo D. Iedio Iueilo-Caiieio, geneiaI
da CoIea, o quaI fez lodo o possveI paia defendei a piaa, e de laI nodo senliu
o hav-Ia peidido, que no caninho de ConslanlinopIa faIeceu de puio pesai,
no chegando vivo aqueIa capilaI. Tanlen ficou piisioneiio o geneiaI do Ioile
que se chanava CIvio CeileIhon, cavaIeiio niIans, giande engenheiio e
vaIenlssino soIdado. Moiieian neslas duas piaas nuilas pessoas de conla, e
foi una deIas Iago Diia, cavaIeiio do hlilo de S. }oo, honen poi exlieno
geneioso, cono o nosliou peIa suna IileiaIidade de que usou con seu iino,
o fanoso }oo Andie Diia, e, o que nais Iaslinou poi ocasio da sua noile, foi
que esla se execulasse peIas nos de uns iales (nos quais se fiou quando viu j
o Ioile peidido) que se ofeieceian paia gui-Io, disfaiado con veslidos de
nouio ale Talaica (que e un pequeno poilo possudo peIos Cenoveses naqueIa
iileiia paia o fin de exeicilaien a pesca do coiaI), os lais iales Ihe coilaian a
calea e a liouxeian ao geneiaI da ainada luica, o quaI cunpiiu paia con eIes
o anligo iifo casleIhano, que diz: Ainda que a liaio agiada, o liaidoi senpie
se aloiiece, e, segundo se conla, nandou o geneiaI enfoicai os que Ihe
liouxeian a calea poi no haveien liazido vivo o dono deIa. Lnlie os ciislos,
que no Ioile se peideian, foi un deIes D. Iedio de AguiIai, naluiaI no sei de
que leiia da AndaIuzia, o quaI seiviia no Ioile o poslo de aIfeies e eia soIdado
de nuila vaIia e de iaio enlendinenlo, lendo especiaI giaa nas coisas de
poesia: digo islo poique a sua soile o liouxe a ninha gaIeia, ao neu lanco e a
sei esciavo, assin cono eu, do nesno senhoi, e, anles que ns sassenos
daqueIe poilo, conps esle cavaIeiio dois sonelos, un a CoIela, e oulio ao
Ioile: esles sonelos os conseivo de neniia e hei-de iepeli-Ios poi ne paiecei
que seio eIes ocasio de piazei e no de enjoo. Quando o calivo noneou a D.
Iedio de Aguiai, D. Ieinando oIhou paia os seus lis conpanheiios, que lodos
se soiiiian, un deIes disse enlo ao calivo: Anles que Vossa Meic passe
adianle, pedia-Ihe eu a giaa de dizei ne se poivenluia sale aIguna coisa a
iespeilo do deslino que leve ou do que foi feilo desse D. Iedio de AguiIai.
Respondeu o calivo: O que sei e que no fin de dois anos que eIe esleve en
ConslanlinopIa fugiu de I en liaje de Anaule aconpanhado de un espia
giego, no sei se se ps en Iileidade, nas aciedilo que sin, poique da a un
ano loinei a vei en ConslanlinopIa o laI giego, nas no ne foi possveI
peigunlai-Ihe o sucesso daqueIa viagen.
- Iois saila Vossa Meic - disse o cavaIeiio -, que esse D. Iedio e un neu
iino, e que voIlou a Lspanha, eslando agoia noiadoi no nosso Iugai, len,
casado, iico, e con lis fiIhos.
- Ciaa seja dada a Deus - excIanou o calivo - poi lanlos lenefcios que
Ihe fez, poique, segundo o neu paiecei, no h solie a Teiia conlenlanenlo
iguaI ao que se senle quando se aIcana a Iileidade peidida.
- Diiei nais - iepIicou o cavaIeiio - que sei nuilo len os sonelos feilos poi
neu iino.
- Repila-os, pois Vossa Meic - disse o calivo -, poique neIhoi os salei
dizei que eu.
- De loa vonlade o faiei j, e o da CoIela eia assin:




.&!/(0*+ S*

L9 J26C B3 89:46 6 G;B4X5;6 79 864;M9


R9:349

A|nas di|csas, quc a ncr|a| cadcia
Rcnpcs|cs, c quc pc|c ocn quc coras|cs
Dc un sc|c coscurc c oaixc rcncn|as|cs
A suo|inc rcgiac dc |uzcs cncia,

Quc, ardcndc na ira duna ncnrcsa idcia
Vcssas fcras na |crra cxcrci|as|cs,
Quc c sanguc a|ncic c c prcpric dcrranas|cs
Nc nar tizinnc, c na |cnginqua arcia,

Princirc quc c ta|cr fa||cu a tida
Acs oracs fa|igadcs quc a ti|cria
Vcs dcran ac cair j4 dc tcncida!

Qucda |ris|c, nas oc|a, acndc a nis|cria
Mcs|ra quan|c c jus|a c a tcs dctida
Nc nundc a fana, c |4 ncs Ccus a g|cria.

- Dessa nesna foina o sei eu - disse o calivo.
- Iois o do Ioile - conlinuou o cavaIeiio -, se len ne iecoido, eia o
seguinle:

R9:349

Da aridcz dcs|a |crra dcsgraada,
| dcs cas|c|cs pc|c cnac |anadcs,
As san|as a|nas dc |rcs ni| sc|dadcs
Suoiran titas a nc|ncr ncrada!

Mui grandc ta|cn|ia cxcrci|ada
|ci aqui pcr scus oracs csfcradcs,
Mas afina| j4 pcuccs c cansadcs,
Tcdcs ncrrcran ti|inas da cspada!

| cs|c c sc|c, acndc padcccran
Tris|cs succsscs as nispanas gcn|cs
Nc ac|ua| sccu|c, c ncs quc j4 ccrrcran.

Mas janais fcran dc|c acs Ccus |uzcn|cs
A|nas |ac san|as, ncn janais dcsccran
Ac scic scu uns ccrpcs |ac ta|cn|cs!

No desagiadaian os sonelos, e o calivo, aIegiando-se nuilo con as
novas de seu canaiada, conlinuou assin a hisliia da sua vida:
- Rendidos que foian a CoIela e o Ioile, os Tuicos nandaian desnan-
leIai a CoIela, poique o Ioile ficou en laI eslado que no houve que Ianai poi
leiia, e, paia a desnanleIai nais depiessa e con nenos lialaIho, ninaian-na
poi lis pailes, poi nenhuna deIas poien se pde fazei voai nesno aquiIo que
paiecia nenos sIido, que eian as nuiaIhas veIhas, o que con nuila faciIidade
veio a leiia foi quanlo havia ficado en pe da foilificao nova que linha feilo o
Iialin. Ioi Ilino, a ainada voIlou vencedoia e liiunfanle paia Conslanli-
nopIa, e poucos neses depois noiieu neu senhoi o UchaIi, ao quaI chanavan
Ucna|i |ar|ax, que en Ingua luica quei dizei o Rcncgadc Tinncsc, poique eIe o
eia, e e coslune enlie os luicos poien uns aos oulios os nones liiados de
aIgun defeilo que lenhan ou de aIguna viilude que possuan, e sucede islo
poique no h enlie eIes seno qualio apeIidos de Iinhagen que descenden da
casa olonana, e as oulias, cono disse, lonan none e apeIido unas vezes da
inpeifeio do coipo, e oulias das viiludes do espiilo. Oia esle linhoso vogou
ao ieno caloize anos na quaIidade de esciavo do Cio-Senhoi, e lendo nais de
liinla e qualio de idade ienegou e ienunciou a sua fe, paia vingai-se de un
luico, poi Ihe dai una lofelada na ocasio en que se achava lialaIhando con o
ieno, e foi lanlo o seu vaIoi, que sen se seivii dos caninhos e dos neios loipes
poi que coslunan sulii os nais favoiilos do Cio-Tuico, chegou a sei iei de
AigeI, e poi Ilino a geneiaI do nai, que e o leiceiio caigo que h naqueIe
senhoiio. Lia caIalis de nao, e, noiaInenle consideiado, eia honen de
len, e lialava con nuila caiidade os seus calivos, que chegou a lei no nneio
de lis niI, os quais depois da sua noile foian iepailidos, confoine a sua
disposio leslanenliia, enlie o Cio-Senhoi (que lanlen e fiIho heideiio de
quanlos sldilos noiien, e enlia en pailiIhas con os nais que deixa o
defunlo) e enlie os seus ienegados. Quis a ninha n soile que eu locasse e
peilencesse a un ienegado veneziano, que foi o nais ciueI de quanlos
ienegados exisliian, o quaI, sendo giunele de una nau, linha ficado calivo do
UchaIi, nas que leve a foiluna de Ihe agiadai lanlo que foi dos seus piediIeclos
aqueIe que eIe nais encheu de lenefcios. Chanava-se Azan Ag, e chegou a
sei nuilo iico e iei de AigeI, e con eIe vin de ConslanlinopIa un lanlo nais
conlenle poi ficai nais peilo de Lspanha, no poique pensasse en escievei a
aIguen conlando-Ihe os neus infoilnios, nas poi espeiai que a soile ne no
fosse lo adveisa en AigeI cono havia sido en ConslanlinopIa, linha foinado
niI pIanos paia fugii sen que nenhun pudesse Ievai a calo. Ln AigeI, lialei
de usai dos neios que ne paiecian nais pipiios paia aIcanai o que lanlo
desejava, poique nunca peidi as espeianas de ollei a ninha Iileidade, a ponlo
laI que, quando ne faIhava un pIano que eu naquinaia, pensaia e puseia en
execuo, sen peidei o nino Iogo descoliia e ne agaiiava a oulia espeiana,
que, enloia deliI e fiaca, ne nanlivesse o aIenlo. Assin ia eu enlielendo a
vida nelido nuna piiso ou casa a que os Tuicos chanan 8annc, e na quaI
nelen os calivos ciislos, lanlo os que so do iei, cono os que so de
pailicuIaies, e os que chanan do A|juoc, o que equivaIe a dizei que so calivos
do nunicpio, poique seiven a cidade nas olias plIicas que a nunicipaIidade
faz e nos denais lialaIhos, e a esles lais calivos e-Ihes nuilo difciI aIcanai a
Iileidade, poique, poi seien de lodos e poi no leien senhoi pailicuIai, no
apaiece con quen lialai o seu iesgale nesno quando esle no Ihes seja
pioilido. A esles anhos, cono dilo fica, coslunan aIguns pailicuIaies do
povo Ievai os seus calivos, noinenle quando esles so de iesgale poique ale
que esle chegue os ln aIi foIgados e seguios. Tanlen os calivos do iei, sendo
iguaInenle dos de iesgale, no saen a lialaIho con a chusna dos oulios a no
sei quando o dilo iesgale se denoia, poique en laI caso, paia que deIe lialen
con nais afinco, os fazen lialaIhai e ii a Ienha con aqueIes, coisa que no e
pequeno lialaIho. Lu eia, pois, un dos de iesgale, cono souleian que eu linha
sido capilo, no nneio deIes e no dos cavaIeiios ne puseian, poslo que eu
livesse dilo que eia de poucas posses e sen fazenda. Lanaian-ne una cadeia,
nais poi sinaI de iesgale do que poi ne seguiaien con eIa, e assin passava eu
a vida naqueIe anho con oulios nuilos cavaIeiios e pessoas giadas, con o
deslino e o sinaI caiacleislico dos de iesgale, e poslo que as vezes, ou quase
senpie, nos apeilasse a fone, e nos afIigisse a nudez, o que nais nos aloinen-
lava eia ouvii e vei a cada passo as inaudilas e nunca vislas ciueIdades con
que o neu senhoi j noneado lialava os ciislos. Cada dia enfoicava un,
enpaIava esle, coilava as oieIhas aqueIe, e islo poi lo pouca coisa e lanlo sen-
iazo, que os luicos conhecian que o fazia poi hlilo e poi naluiaI condio de
sei assassino de lodo o geneio hunano. S Ihe caiu en giaa un soIdado
espanhoI chanado IuIano de laI Saavedia, poiquanlo, apesai de havei feilo
coisas que ficaio poi nuilos anos na neniia daqueIa genle, e lodas paia
aIcanai a sua Iileidade, nen poi isso Ihe deu nen nandou dai laslonadas e
nen sequei o naIlialou de paIavias, e sucedeu islo con espanlo nosso, pois
que peIa nais pequena das nuilas coisas que fez lenanos que fosse enpaIado,
e eIe lanlen nais de una vez o leneu. Se o lenpo no peinilisse, eu conlaiia
aIgunas das avenluias desle soIdado, con as quais vos enlieleiia e vos faiia
adniiai nuilo nais do que con a naiiao da ninha hisliia. VoIlando, pois, a
esla diiei que paia o plio da nossa piiso eslavan voIladas as janeIas da casa
de un nouio iico e piincipaI, as quais cono so de oidiniio as dos nouios,
nais eian fieslas que janeIas, e denais a nais eian coleilas de espessas e
eslieilas geIosias. L un dia sucedeu que, eslando nun leiiado con lis
conpanheiios a vei poi passalenpo se podanos saIlai con as cadeias, e
eslando ss (poique lodos os oulios ciislos linhan ido lialaIhai), Ievanlei poi
acaso os oIhos, e vi apaiecei poi aqueIas eslieilas janeIinhas de que faIei una
cana con un Ieno alado na ponla, laIanceando-se e novendo-se quase cono a
dai-nos sinaI paia chegaino-nos a eIa e lona-Ia. Repainos nislo, e un dos
que eslavan conigo foi coIocai-se delaixo da cana paia vei se a Iaigavan ou o
que fazian. MaI eIe chegou, Ievanlaian a cana e noveian-na paia os dois
Iados, cono se dissessen no con a calea. Reliiou-se o ciislo, e loinaian a
laixai a cana e a fazei iguais novinenlos, nas, indo oulio, sucedeu a esle o
nesno que ao piineiio. Ioi en seguida o leiceiio, e sucedeu-Ihe o nesno que
aos dois. L, vendo eu islo, no quis deixai de expeiinenlai a soile, e, apenas
cheguei a coIocai-ne delaixo da cana, deixaian-na caii e eIa veio dai-ne aos
pes denlio do anho. Tialando Iogo de desalai o Ieno, vi neIe un n, e
enconliei denlio dez cianiis, que so unas noedas de ouio de que usan os
Mouios e cada una das quais len o vaIoi de dez dos nossos ieis. Se saIlei de
conlenle con o achado, e escusado diz-Io, pois foi lanlo o conlenlanenlo cono
a adniiao ao pensai de onde nos podeiia vii aqueIe len, especiaInenle a
nin, pois e foia de loda a dvida que no se queiendo enliegai a cana seno a
nin, a neic s a nin eia feila. Tialei en lodo o caso de aiiecadai o dinheiio
en seguida queliei a cana, voIlei paia o leiiao, oIhei paia a janeIa e vi enlo
que poi eIa saa una no lianca cono a neve, aliindo-a e fechando-a
piecipiladanenle. Lsla descoleila Ievou-nos a nos capacilai ou a inaginai que
aIguna nuIhei que vivia naqueIa casa foia quen nos fez aqueIe lenefcio, e
ns, en sinaI de que Ihe agiadecanos, Ihe fizenos saIenas confoine o uso dos
Mouios, incIinando a calea, doliando o coipo, e pondo os liaos solie o
peilo. Iouco depois, nosliaian peIa nesna janeIa una ciuz feila de canas e
inedialanenle a ieliiaian. Con esle sinaI nais nos capacilnos de que
naqueIa casa eslivesse caliva aIguna ciisl, e que essa eia quen nos linha feilo
a neic, nas a liancuia da no e os liaceIeles que neIa vinos nos fizeian
nudai de pensanenlo, poslo que inaginssenos que eIa fosse una das ciisls
ienegadas, que de oidiniio coslunan lonai poi Ieglinas nuIheies os seus
pipiios anos, e con isso se do poi nuilo feIizes, poique as eslinan nais que
as da sua nao. Ln lodas as nossas conjecluias, eslivenos, poien, nuilo Ionge
da veidade, e poi esla iazo de a en dianle lodo o nosso enlieleninenlo eia
oIhai fixanenle paia a janeIa aliaves da quaI nos linha apaiecido a loa eslieIa
da cana, nas passaian-se uns lons quinze dias sen que a vssenos, nen
sequei a no, ou quaIquei sinaI, e, apesai de en lodo esle lenpo haveinos
piocuiado con giande soIicilude salei quen vivia naqueIa casa, e se neIa havia
aIguna ciisl ienegada, nunca enconlinos quen nos dissesse oulia coisa
seno que aIi vivia un nouio iico e piincipaI chanado Agi Moialo, aIcaide que
linha sido da ala, que enlie eIes e ofcio de nuila honia, nas quando j no
espeivanos que poi aIi nos choveiian nais cianiis, vinos con suipiesa
ieapaiecei a cana lendo oulio Ieno con oulio n nais ciescido, e islo sucedeu
quando, cono da oulia vez, o anho eslava s e sen genle. Iizenos a nesna
expeiincia, indo piineiio do que eu cada un dos lis que conigo eslavan,
nas a nenhun deIes se laixou a cana, s eu live essa dila, poique a ninha vez
deixaian-na caii. Desalei enlo o n, e enconliei quaienla escudos de ouio
espanhis, e un papeI esciilo en iale, e feila no fin do esciilo una giande
ciuz. eijando-a, lonei os escudos, voIlei ao leiiado, lodos fizenos as nossas
saIenas, loinou a apaiecei a no, fiz-Ihe sinaI de que ia Iei o papeI e poi enlo
fechou-se a janeIa.
Iicnos lodos aIegies e ao nesno lenpo confusos con o sucedido, e, no
salendo nenhun de ns a Ingua iale, eia giande o nosso desejo de enlendei
o que o papeI conlinha, e eia nais ainda a dificuIdade de piocuiai quen o
Iesse. Ioi Ilino, lonei a iesoIuo de fiai-ne de un ienegado naluiaI de
Micia, que se linha decIaiado neu giande anigo, e enlie o quaI e eu se linhan
dado lais Iigaes que o oliigavan a guaidai o segiedo que Ihe confiasse,
poique coslunan aIguns ienegados, quando foinan leno de voIlai a leiia
de ciislos, liazei consigo aleslados de calivos dislinlos en que do fe, peIa
foina que poden, de que esse laI ienegado e honen honiado, que senpie fez
len aos ciislos, e que len fiinado o pIano de evadii-se na piineiia ocasio
que Ihe apaiea: desles aIguns h que con a neIhoi inleno piocuian esles
aleslados, oulios seiven-se deIes en ceilos casos e poi nanh, pois vindo
ioulai a leiia de ciislos, e peidendo-se ou ficando calivos, noslian os
aleslados, e dizen que poi esses papeis se vei o piopsilo con que vinhan, e
que esle eia ficai en leiia de ciislos, e con esse fin e que vinhan en coiso
con os denais luicos. Desle nodo se Iivian do piineiio npelo e se
ieconciIian con a Igieja sen Ihe lei feilo naI aIgun, nas, no piineiio ensejo
que se Ihes ofeiece, voIlan a ailaiia e so de novo o que danles eian. Oulios
h que peIo conliiio piocuian de loa fe esles papeis e se deixan ficai en leiia
de ciislos. Oia un dos dilos ienegados eia esle neu anigo, o quaI linha de
lodos os nossos canaiadas aleslados que quanlo eia possveI o aciedilavan
cono honen de len, e os nouios o queinaiian vivo se Ihe enconliassen lais
papeis. Conslou-ne que eIe salia len o iale, e que no s o faIava cono
lanlen que o escievia, conludo, anles de ne aliii con eIe, Ihe disse que ne
Iesse aqueIe papeI que poi acaso linha enconliado nun luiaco que havia no
slio onde halilvanos. Aliiu-o, e esleve laslanle lenpo a oIhai paia eIe e a
liaduzi-Io en voz laixa. Ieigunlei-Ihe se o enlendia, iespondeu-ne que
peifeilanenle e que, se eu queiia que ne conunicasse paIavia poi paIavia o
seu conledo, Ihe desse linla e pena paia que neIhoi o fizesse. Logo Ihe dei o
que pedia, e pouco a pouco o foi liaduzindo, dizendo-ne no fin:
- Tudo o que aqui vai en ionance e, Ielia poi Ielia, o que conlen esle
papeI nouiisco, nas h-de adveilii-se que, onde se diz |ci|a Marqcn, se deve
enlendei Nossa Senhoia a Viigen Maiia. Lenos enlo o papeI que dizia assin:
Quando eu eia nenina, linha neu pai una esciava, a quaI na ninha
Ingua ne deu conhecinenlo da douliina ciisl, e ne disse nuilas coisas de
LeiIa Maiyen. A laI ciisl noiieu, e eu sei que no foi ao fogo, nas sin que foi
paia AI, poique a vi depois duas vezes e ne disse que fosse a leiia dos ciislos
vei a LeiIa Maiyen, que ne queiia nuilo. No sei cono hei-de ii: lenho vislo
desla janeIa nuilo ciislo, nas s lu ne hs paiecido cavaIheiio. Sou nuilo
nova e foinosa e lenho nuilo dinheiio paia Ievai conigo: oIha lu se podes
conseguii que vanos anlos, e I seis neu naiido, se quiseies, e, se no
quiseies, no se ne dai nada disso, pois que LeiIa Maiyen ne dai naiido
con quen eu case. Lu escievi islo, iepaia len naqueIe a quen o deies a Iei,
no le fies de nenhun nouio, poique lodos so peifidos. Dislo lenho eu nuila
pena, pois quiseia que en ninguen le confiasses, poique, se neu pai o soulei,
ne Ianaiei Iogo a un poo e ne coliii de pedias. Ioiei un fio na cana, ala
neIe a iesposla e se no lens quen le escieva en iale, expiine-le poi sinais,
que LeiIa Maiyen fai con que eu le enlenda. LIa e AI le guaiden e len
assin lanlen essa ciuz que eu leijo nuilas vezes, cono ne oidenou a caliva.
Nolai, Senhoies, se lnhanos ou no juslos nolivos paia que as iazes
desle papeI nos causassen adniiao e aIegiia, e lanlo nais que o ienegado
len enlendeu no lei sido casuaInenle achado esle papeI, anles se capacilou
de que ieaInenle a aIgun de ns foia diiigido, e nesla peisuaso nos pediu
que, se eia veidade o que suspeilava, nos fissenos neIe, pois, sendo assin,
aiiiscaiia a sua vida peIa nossa Iileidade, e, dizendo islo, liiou do peilo un
ciucifixo de nelaI, e deiianando nuilas Igiinas, juiou poi Deus, iepiesen-
lado poi aqueIa inagen, en que eIe, ainda que nuilo pecadoi e figiI, nuilo e
nuilo fieInenle ciia, que guaidaiia IeaIdade e segiedo en ludo quanlo
quisessenos descoliii-Ihe, poique Ihe paiecia e quase adivinhava, que poi
neio daqueIa que o papeI havia esciilo, eIe e lodos ns conseguiianos a nossa
Iileidade, e desle nodo aIcanaiia eIe o que nais desejava, que eia voIlai ao
gienio da Sanla Igieja sua Me, da quaI cono nenlio podie eslava sepaiado
poi sua ignoincia e poi seus pecados. Con lanlas Igiinas e con noslias de
lanlo aiiependinenlo faIou o ienegado, que lodos ns afoilanenle iesoIvenos
decIaiai-Ihe a veidade do sucesso, e ludo Ihe conlnos sen encoliii nada.
Moslinos-Ihe a janeIa poi onde apaiecia a cana, e eIe naicou daIi a casa, e
ficou de pi giande e especiaI cuidado en indagai quen halilava neIa.
Acoidnos lanlen que seiia lon iespondei ao liIhele da nouia, e, cono
lnhanos quen o soulesse escievei, inedialanenle escieveu o ienegado as
iazes que Ihe fui dilando, que foian as que lexluaInenle diiei, poiquanlo no
se ne vaiieu da neniia nen vaiiei enquanlo vida livei, nenhun dos ponlos
sulslanciais desle sucesso. Lis o que se iespondeu a nouia:
O veidadeiio AI le guaide, ninha Senhoia, e AqueIa lendila Maiyen,
que e a veidadeiia Me de Deus, e AqueIa que poi le queiei len, le h giavado
no coiao a vonlade de iies a leiia dos ciislos. InpIoia-Lhe lu que Se siiva
dai-le a enlendei cono podei pi poi olia o que le oidena, pois e lo loa que
deceilo assin o fai. Da ninha paile e da de lodos esles ciislos que conigo se
achan, le ofeieo fazei poi leu iespeilo quanlo ale noiiei pudeinos. No
deixes de ne escievei e de ne avisaies do que pensaies en fazei, que eu nunca
deixaiei de iespondei-le: o giande AI nos deu un ciislo calivo que sale faIai
e escievei lua Ingua lo len cono veis desle papeI, e poi isso sen nedo
aIgun nos podes avisai de quanlo quiseies. Quanlo ao dizeies que, se foies a
leiia dos ciislos, seis ninha esposa, eu le pionelo que poi esposa le aceilaiei
e lo pionelo cono lon e fieI ciislo, e len deves salei que os ciislos
cunpien neIhoi que os nouios aquiIo que pionelen. AI e Maiyen sua Me
sejan en lua guaida, ninha Senhoia.
Lsciilo e fechado esle papeI, espeiei dois dias que o anho eslivesse s, e
Iogo fui ao coslunado slio do leiiado paia vei se descoliia a cana, que
efeclivanenle no laidou nuilo en apaiecei. Assin que a vi, poslo que no
pudesse vei quen a punha, nosliei o papeI paia dai a enlendei que pusessen
o fio, nas j a cana o liazia, e a eIe alei o papeI, e da a pouco loinou a apaiecei
a nesna eslieIa que j anleiioinenle anunciaia a nossa loa venluia, e vinha aIi
alado o Ieno, que das oulias vezes se nosliaia cono sendo a landeiia lianca
da paz.
Deixaian-na caii, e, Ievanlando-a, enconliei no Ieno en loda a especie de
noeda de ouio e piala nais de cinquenla escudos, os quais cinquenla vezes
nais doliaian o nosso conlenlanenlo e fiinaian a nossa espeiana de
aIcanainos a Iileidade. NaqueIa nesna noile, voIlou o nosso ienegado e nos
disse lei salido que naqueIa casa vivia o nesno nouio que nos havian dilo
chanai-se Agi Moialo, iiqussino en loda a exlenso da paIavia, o quaI linha
s una fiIha, heideiia de loda a sua foiluna, e que eia geiaI opinio en loda a
cidade sei a nais foinosa nuIhei da ailaiia e que nuilos dos vice-ieis que aIi
vinhan a linhan pedido en casanenlo, nas que eIa nunca quiseia casai-se, e
que iguaInenle soule que Agi Moialo liveia una caliva ciisl j faIecida. Tudo
islo concoidava con o que vinha no papeI. Logo confeiencinos con o
ienegado solie o neio de iaplai a nouia, e voIlainos lodos a leiia de ciislos,
e acoidou-se afinaI que poi enlo espeissenos o segundo aviso de Zoiaida,
que eia o none daqueIa que quei agoia chanai-se Maiia: poiquanlo len
vanos ns que eIa e no oulia pessoa eia quen devia iesoIvei lodas as
dificuIdades. Assenlando ns nislo, disse o ienegado que ficssenos
descansados, pois que eIe nos poiia en Iileidade ou peideiia a vida. Qualio
dias esleve o anho con genle, que foian oulios lanlos en que deixou de
apaiecei a cana, e, ao calo deIes, no coslunado siIncio do anho, apaieceu a
cana con o Ieno lo pienhe que pionelia un feIicssino pailo. A cana e o
Ieno incIinaian-se paia nin, e enconliei neIe oulio papeI e cen escudos de
ouio sen oulia quaIquei noeda. Achando-se aIi o ienegado, denos-Ihe a Iei o
papeI denlio do nosso iancho, e eIe nos disse que eia esle o seu leoi:
Lu no sei, neu Senhoi, cono pi en oiden a nossa pailida paia
Lspanha, nen LeiIa Maiyen no h ieveIado poslo que Iho lenha eu
peigunlado: o que se podei fazei e que eu vos daiei poi esla janeIa nuilo
dinheiio en ouio: iesgalai-vos con eIe, e iguaInenle dos vossos anigos v un
a leiia de ciislos, conpie I una laica, e venha luscai os oulios, e quanlo a
nin enconliai-ne- no jaidin que nos peilence, o quaI esl a poila do al-
Azoun junlo a naiinha, onde lenho de passai lodo esle Veio con neu pai e
con os ciiados, da ne podeieis liiai de noile sen nedo nenhun e Ievai-ne a
laica.
L oIha que hs-de sei neu naiido, quando no eu pediiei a Maiyen que
le casligue.
Se no lens en quen confies paia ii luscai a laica, iesgala-le lu e paile
que eu sei que voIlais nais depiessa que quaIquei oulio, poique es cavaIheiio
e ciislo.
Iiocuia salei onde e o jaidin, e, quando passeaies poi a, ficaiei salendo
que o anho esl s, e enlo le daiei nuilo dinheiio.
AI le guaide, neu Senhoi.
Lia islo o que dizia e conlinha o segundo papeI, e salido poi lodos, cada
un se ofeieceu paia sei iesgalado, e pioneleu ii, e voIlai sen denoia, e
lanlen eu ne ofeieci paia a nesna enpiesa: a ludo, poien, se ops o
ienegado, dizendo que de nenhun nodo consenliiia que un se pusesse en
Iileidade sen que fossen lodos junlos, poique Ihe linha nosliado a
expeiincia quanlo naI cunpiian os Iivies a paIavia que davan no caliveiio,
poiquanlo nuilas vezes se linhan seivido do nesno neio aIguns calivos
piincipais, iesgalando un que fosse a VaIncia ou a Maioica con o dinheiio
necessiio paia ainai un navio e vii luscai os que o havian iesgalado e,
conludo, nunca nais voIlava, poique a Iileidade aIcanada e o nedo de lonai
a peid-Ia Ihe apagavan da neniia lodas as alnegaes do nundo.
L, en leslenunho da veidade que nos dizia, nos conlou en lieves
paIavias un caso que quase na nesna ocasio se linha dado con uns
cavaIeiios ciislos, o nais eslianho que janais sucedeu naqueIas pailes nas
quais a cada passo ocoiien coisas de adniiao e giande espanlo.
AfinaI, disse que o que se podia e devia fazei eia que o dinheiio deslinado
ao iesgale de un ciislo, se desse a eIe paia conpiai a paia AigeI un navio,
con o pielexlo de se fazei neicadoi e liaficai en Teluo e naqueIa cosla e que,
sendo eIe o senhoi do navio, faciInenle podeiia lii-Ios do anho e enlaic-Ios
a lodos. Que poi isso que a nouia, cono o linha pionelido, dava dinheiio paia
iesgal-Ios a lodos, eslando Iivies eia fciI enlaicaien ainda de dia, e a naioi
dificuIdade que se opunha eia a de no consenliien os Mouios que aIgun
ienegado lenha laica, e s laixeI giande paia ii en coiso, poique ieceian que
o que conpia laica, noinenle sendo espanhoI, se desline a ii neIa a leiia de
ciislos, nas que eIe ienoveiia esla dificuIdade, conseguindo que un nouio
lagaiino lonasse sociedade na conpia da laica e no ganho das neicadoiias, e
desle nodo se lonava senhoi da nesna laica e dava lodo o negcio poi
concIudo.
L poslo que paiecesse neIhoi, lanlo a nin cono aos neus canaiadas que
eIe fosse peIa laica a Maioica, cono dizia a nouia, juIgnos piudenle
conliaii-Io, no ieceosos de que, se no fizessenos o que eIe aconseIhaia, nos
havia de denunciai e pi-nos en iisco de peidei as vidas se descoliisse o que
eslava conlinado con Zoiaida, peIa vida da quaI ns lodos daianos as
nossas, e neslas ciicunslncias iesoIvenos enliegai ludo as nos de Deus e as
do ienegado, e nesle eslado de coisas iespondenos a Zoiaida que faianos
ludo quanlo nos aconseIhava, pois que o deIineaia con lanlo lino, cono se Ihe
livesse sido ieveIado poi LeiIa Maiyen, e que en seu podei eslava a piesleza
ou a denoia do negcio.
Oulia vez Ihe ofeieci a no de esposo, e, aconlecendo eslai no dia
seguinle o anho sen genle, poi diveisas vezes nos deu, poi via da cana e do
Ieno, dois niI escudos de ouio, e un papeI onde dizia que no piineiio jun
que coiiesponde a nossa sexla-feiia, iiia paia o jaidin de seu pai, e que anles de
isso aconlecei nos daiia nais dinheiio, e, se esle no laslasse, disso a
avisssenos, pois que nos daiia quanlo Ihe pedssenos, poiquanlo seu pai
lanlo possua que no daiia peIa faIla, e nesno ale poique eIa linha as chaves
de ludo.
Denos Iogo quinhenlos escudos ao ienegado paia conpiai a laica. Con
oilocenlos ne iesgalei eu, dando o dinheiio a un neicadoi vaIenciano que na
ocasio eslava en AigeI, o quaI ne iesgalou de eI-iei, enpenhando a sua
paIavia en que apenas chegasse de VaIncia o piineiio laixeI pagaiia o neu
iesgale, poique, se desse Iogo o dinheiio, faiia suspeilai o iei de que h nuilos
dias o neu iesgale eslava en AigeI e que o neicadoi se seiviia deIe paia o seu
negcio.
Ln suna: neu ano eia lo caviIoso que de nodo nenhun consegui que
desenloIsasse Iogo o dinheiio.
Na quinla-feiia anles da sexla, en que devia ii paia o jaidin de seu pai, a
foinosa Zoiaida nos deu oulios niI escudos e nos avisou da sua pailida,
pedindo-ne que, se ne iesgalasse, Iogo sulisse ao jaidin de seu pai, e, en lodo
o caso, lenlasse ii lei I con eIa.
Respondi-Ihe en poucas paIavias que assin o faiia, e que no se
esquecesse de nos enconendai a LeiIa Maiyen, iezando lodas aqueIas oiaes
que Ihe havia ensinado a caliva.
Ieilo islo, lialnos de dispoi as coisas paia que os nossos lis
conpanheiios se iesgalassen paia nos faciIilaien a sada do anho e paia que
lanlen, poi eu eslai iesgalado e eIes no, havendo dinheiio paia o iesgale de
lodos, no se aIvoioassen e o Dialo os aconseIhasse a aIguna coisa en
piejuzo de Zoiaida, poiquanlo, ainda o seien eIes quen eian ne podeiia liiai
de seneIhanle ieceio, ainda assin no quis pi o negcio en iisco, e poi esla
iazo os fiz iesgalai da nesna naneiia poi que eu ne iesgalei, enliegando
lodo o dinheiio ao neicadoi, paia o leinos len en seguio, sen que, conludo,
Ihe descolissenos a nossa enpiesa e o segiedo poi causa do peiigo que
coiianos.




.&!/(0*+ S*#

L9 J26C 9 864;M9 89:4;:26 6 B26 G;B4X5;6


Ainda no eian passados quinze dias e j o nosso ienegado linha
conpiado una nagnfica laica, con capacidade paia neIa se aconodaien
nais de liinla pessoas, e, a fin de desviai suspeilas e loinai seguia a enpiesa,
enpieendeu viagen a un Iugai chanado SaigeI, que esl a vinle Ieguas de
AigeI paia os Iados de Oio, onde se negoceia nuilo en figos passos. Duas ou
lis vezes fez essa viagen en conpanhia do lagaiino de que faIei. Tagarincs
chanan na ailaiia aos nouios de Aiago, e Mudcjarcs aos de Cianada, e no
ieino de Iez chanan a esles Ilinos ||cncs os quais so a genle de que o iei daIi
nais se seive na gueiia.
Oia, cada vez que o ienegado passava con a sua laica, dava fundo nuna
pequena enseada que dislava nenos de dois liios de fiecha do jaidin onde
Zoiaida eslava a nossa espeia, e nuilo de piopsilo se coIocaia aIi, con os
nouiozinhos ao ieno, oia a fazei a aza|a, oia a fingii que ensaiava o que
pensava fazei deveias, e desle nodo ia ao jaidin de Zoiaida, e pedia-Ihe fiula,
que seu pai Ihe dava sen o conhecei, e poi nais diIigncias que fez, cono
depois ne disse, paia faIai con Zoiaida, e dizei-Ihe que eia eIe que iiia de neu
nando Iev-Ia a leiia de ciislos, e que poi isso eslivesse seguia e conlenle,
nunca o pde conseguii, poique as nouias no se deixan vei de nenhun
nouio ou luico sen que laI nanden seus naiidos ou pais, con ciislos calivos
e que eIas vinhan a faIa ainda nais do que seiia iazoveI, nas neIhoi foi que
aconlecesse assin, poique ne pesaiia que Ihe houvesse faIado, pois laIvez eIa
se inquielasse, vendo que o seu negcio andava na loca de ienegados, Deus,
que oidenaia as coisas de oulio nodo, no deu Iugai ao lon desejo que linha o
ienegado, e esle, vendo con quanla seguiana ia e voIlava a SaigeI, e que dava
fundo quando, cono e aonde queiia, e que o lagaiino seu conpanheiio no
linha oulia vonlade que no fosse a sua, e que eu j eslava iesgalado, faIlando
apenas luscai aIguns ciislos que vogassen ao ieno, disse-ne que visse eu
quais queiia liazei conigo afoia os iesgalados, e que os livesse pievenidos paia
a piineiia sexla-feiia, dia que linha escoIhido paia seio da nossa pailida. Ln
visla dislo, faIei a doze espanhis, lodos eIes honens nuilo possanles no ieno,
e daqueIes que nais Iivienenle podian saii da cidade, e no foi pouco
enconliai lanlos nuna ocasio en que eslavan en coiso vinle laixeis, lendo
Ievado loda a genle de ieno, e nen esles doze leiia aiianjado, se no sucedesse
lei deixado seu ano de ii en coiso naqueIe Veio, ficando en leiia paia acalai
una gaIeola que linha no eslaIeiio: a esles honens disse sonenle que na
piineiia sexla-feiia de laide sassen un a un con dissinuIao, e que ne
espeiassen ao pe do jaidin de Agi Moialo. A cada un en pailicuIai dei eslas
insliues, ieconendando-Ihes que enconliando aIi oulios ciislos no Ihes
dissessen seno que os linha nandado espeiai naqueIe slio. Ieila esla
diIigncia, faIlava-ne a piincipaI, e eia esla dai conla a Zoiaida do eslado en
que eslavan os nossos negcios paia eslai pievenida e no se soliessaIlasse, se
fssenos iapl-Ia nais depiessa do que poivenluia eIa espeiasse que podeiia
chegai a laica dos ciislos: iesoIvi, poilanlo, ii ao jaidin e vei se achaiia neio
de faIai-Ihe, e, con o pielexlo de apanhai aIgunas eivas, fui I un dia anles da
ninha pailida, e a piineiia pessoa con quen ne enconliei foi con seu pai e
esle ne disse, na Ingua que en loda a ailaiia e nesno en ConslanlinopIa se
faIa enlie calivos e nouios, a quaI nen e nouiisca nen casleIhana, nen de
nao aIguna, seno una nisluia de lodas as Inguas, nas peIa quaI lodos nos
enlendenos, digo, que nesla foina de Iinguagen ne peigunlou o que eu
piocuiava no seu jaidin, e quen eu eia. Respondi-Ihe que eia esciavo de
Ainaule Mani, e islo poi salei eu con loda a ceileza que esle eia seu nlino
anigo, e lanlen Ihe disse que piocuiava eivas paia fazei saIada. Ieigunlou-
ne ainda se eia ou no honen de iesgale e quanlo neu ano pedia poi nin.
Nesle lenpo saiu da casa do jaidin a leIa Zoiaida, que j nuilo anles ne linha
vislo, e, cono as nouias no fazen iepaio en apaiecei aos ciislos, nen lo-
pouco se esquivan, cono j disse, faciInenle veio lei aonde o pai eslava
conigo, e o pipiio pai vendo-a vii devagai a chanou e Ihe disse que se
chegasse.
Ioia denasia dizei eu agoia a nuila foinosuia, a genliIeza, os gaIhaidos
e iicos adoinos con que a ninha queiida Zoiaida se nosliou a neus oIhos: lo-
sonenle diiei que do seu foinosssino coIo, oieIhas e caleIos pendian nais
peioIas do que quanlos desles linha na calea. Nos pes, que, confoine o uso
oiienlaI, liazia nus, linha dois caicasses (que assin se chanan en nouiisco
una especie de cadeias de que nos pes usan as nuIheies) de puissino ouio,
con lanlos diananles engaslados, que, segundo eIa ne disse depois, seu pai
eslinava en dez niI dolias e noulio lanlo os liaceIeles. Lian iicas e
inuneiveis as peioIas, poique o naioi Iuxo dos Mouios consisle en adoino de
peioIas e aIjfaies, sendo poi isso que enlie os Mouios h nais deslas pedias
pieciosas do que en lodas as oulias naes, e o pai de Zoiaida linha fana de
possuii nuilas e das nais iicas de AigeI, aIen de nais de duzenlos niI escudos
espanhis, que ludo islo peilencia a esla que agoia e ninha senhoia. Se con
esles adoinos devia vii ou no foinosa e quanlo o foi nos seus dias de
piospeiidade, que o diga a foinosuia que ainda hoje len, apesai dos lialaIhos
poi que len passado, pois len salido e que naIgunas nuIheies a foinosuia
len dias e eslaes, e dininui ou ciesce confoine as ciicunslncias, aIen de
que nuilo naluiaInenle as paixes a ieaIan ou esliagan, quando nuilas
vezes a no deslioen. IinaInenle, apiesenlou-se iicanenle adoinada e
exliena-nenle foinosa, ao nenos paieceu-ne a nin que eia a nais leIa que
eu ale a linha vislo, e, junlando a sua foinosuia os lenefcios poi nin
iecelidos, ludo islo ne fazia vei aIi una deidade do Ceu que desceu a Teiia
paia ne saIvai e enchei de gozos. Apenas eIa linha chegado, disse-Ihe o pai, na
sua Ingua, que eu eia calivo de seu anigo Ainaule Mani, e que foia luscai
saIada. Tonando a no ao pai, e naqueIa nisluia de Iinguagen, de que j
lenho faIado, peigunlou-ne se eu eia cavaIeiio, e poi que iazo ne no
iesgalava. Respondi-Ihe que j eslava iesgalado, e que do pieo do iesgale
podia vei a vaIia en que ne linha neu ano, pois eu havia dado niI e
quinhenlos zoIlanis. A islo ne iespondeu:
- Na veidade, se livesses sido de neu pai, eu faiia con que nen peIo
dolio le iesgalasses, poique vs os ciislos nenlis en ludo quanlo dizeis, e vos
fingis polies paia enganai os Mouios.
- Assin podia sei Senhoia - Ihe iespondi -, nas ciede que lialei con loda a
veidade con neu ano, e que con eIa lialo e lialaiei senpie con lodas as
pessoas do nundo.
- L quando pailes` - peigunlou-ne Zoiaida.
- Ananha, segundo cieio - iespondi-Ihe -, pois esl aqui un laixeI de
Iiana, que ananh dai a veIa, e espeio ii neIe.
- No sei neIhoi - iepIicou Zoiaida - espeiai que cheguen laixeis de
Lspanha, e que vs nun deIes, e no nun dos de Iiana, poi no seien os
Iianceses vossos anigos`
- No - iespondi eu -, conludo, laIvez espeie un laixeI de Lspanha que
dizen eslai a chegai, nas o nais ceilo e que eu paila ananh, poique ne
apeilan as saudades de vei a ninha leiia e as pessoas da ninha eslina, que
no queio espeiai nenhuna conodidade poi naioi que eIa seja.
- IiovaveInenle es casado na lua leiia - disse-ne Zoiaida - e poi isso
desejas ii quanlo anles vei lua nuIhei`
- No sou casado - iespondi eu -, nas dei a ninha paIavia de casai Iogo
que aIi chegue.
- L e foinosa a dana con quen pionelesle casai` - disse Zoiaida.
- To foinosa e - Ihe iespondi - que en seu juslo Iouvoi ne lasla dizei
que eIa se paiece nuilo conligo.
Dislo se iiu con giande vonlade o pai, e disse-ne:
- Ioi AI, ciislo, que deve lei nuila foinosuia essa dana, se e veidade
paiecei-se con ninha fiIha, que e a nais foinosa de lodo esle ieino. OIha len
paia eIa e veis cono e veidade o que le digo.
Nesla conveisao seiviu-nos de inleipiele, cono nais haliluado a oulias
seneIhanles, o pai de Zoiaida, pois que ainda que eIa faIava a Ingua laslaida,
que aIi se usa, expiinia-se nais poi sinais do que poi paIavias. De iepenle,
chegou un nouio a coiiei, giilando que qualio luicos, saIlando os nuios,
linhan enliado no jaidin e andavan a liiai a fiula ainda veide. O veIho e
Zoiaida ficaian soliessaIlados, poique e geiaI e quase naluiaI o nedo que os
Mouios ln aos Tuicos, noinenle sendo soIdados, pois so esles lo insoIenles
e ln lanlo podeiio solie os Mouios, os quais Ihes eslo sujeilos, que os lialan
pioi do que aos seus esciavos.
Ioi esle nolivo disse o pai de Zoiaida:
- Minha fiIha, vai paia casa, e fecha-le neIa, enquanlo vou faIai aqueIes
ces, e lu, ciislo, piocuia as eivas que pielendes, vai-le en paz, e AI le
aconpanhe a lua leiia.
Coilejei-o, e eIe foi piocuiai os luicos deixando-ne s con Zoiaida, que
fingia coneai a cunpiii as oidens do pai, caninhando paia casa, nas, Iogo
que esle se encoliiu con as ivoies do jaidin, eIa voIlou-se paia nin e disse-
ne, lanhada en Igiinas:
- Ancxi, ciislo, ancxi?- o que quei dizei: Vais-le, ciislo, vais-le`
L eu iespondi-Ihe:
- Iiei, Senhoia, nas aconlea o que aconlecei, no iiei sen li: esl pixina
a piineiia sexla-feiia, e no le soliessaIles quando aqui nos viies, que en
seguida iienos depois con ceileza a leiia de ciislos.
De laI naneiia ne expiini que eIa ne conpieendeu peifeilanenle, e,
Ianando-ne un liao ao pescoo, con passos Ienlos coneou a caninhai paia
casa, quis, poien, a soile, que podeiia sei leiiveI, se o Ceu o no deleininasse
de oulio nodo, que o pai, voIlando j de eslai con os luicos, nos visse nesla
posio, e, poslo que ns lanlen o vssenos a eIe, Zoiaida, nuIhei fina, no
ieliiou o liao, anles nais se chegou a nin e pousou a calea solie o neu
peilo, doliando un pouco os joeIhos, fingindo peifeilanenle que desnaiava, e
diIigenciando eu ao nesno lenpo nosliai que a suslinha conlia ninha
vonlade.
Coiieu o pai paia onde eslvanos, e, vendo a fiIha nesle eslado,
peigunlou o que linha, e, cono eIa Ihe no iespondesse, disse:
- Sem dvida desmaiou sobressaltada com a entrada destes ces.
L, liiando-a do neu, conchegou-a ao seu peilo, e eIa enlo, dando un
suspiio e ainda lanhada en pianlo, loinou a dizei:
- Ancxi, ciislo, ancxi. vai-le, ciislo, vai-le.
- No inpoila, ninha fiIha - iespondeu o pai -, que o ciislo se v, pois
nenhun naI le fez, e os luicos j se foian enloia: nenhuna coisa le
soliessaIle, pois nenhuna h que deva afIigii-le, cono j le disse, os luicos, a
inslncias ninhas, saian poi onde linhan enliado.
- Ioian eIes Senhoi, que a assuslaian - disse eu ao pai -, nas cono eIa diz
que ne ieliie, no queio loinai-ne incnodo. Iica-le en paz, e con Iicena lua
se ne foi pieciso, voIlaiei a piocuiai eivas nesle jaidin, poique, segundo diz
neu ano, en nenhun oulio as h neIhoies paia saIada do que no leu.
- Iodes vii coIhei quanlas quiseies - iespondeu Agi Moialo - pois ninha
fiIha no se queixa de li nen de nenhun ciislo, queiendo iefeiii-se aos Tuicos,
e que disse que le ieliiasses, ou enlo que eian hoias de iies piocuiai as luas
eivas.
Logo ne despedi de anlos, e eIa, aiiancando-se-Ihe a aIna cono paiecia,
ieliiou-se con o pai, e eu, sol o pielexlo de piocuiai as eivas, iodeei o jaidin
con lodo o vagai e a ninha vonlade, nolei len as enliadas e sadas e a
foilaIeza da casa, e a faciIidade con que podeiia execulai o neu pIano.
ConcIudo esle seivio, ieliiei-ne, e conlei ao ienegado e aos neus
conpanheiios quanlo se linha passado, e j ne laidava a hoia de gozai sen
soliessaIlo o len que na leIa e foinosa Zoiaida ne dava a soile. IinaInenle,
passou-se o lenpo, e chegou o dia e a ocasio poi ns lo desejada, e, seguindo
lodos a oiden do pIano que con disciio e con nuilas conlinaes havanos
foinado, livenos a foiluna que lanlo desejvanos, poiquanlo, ao anoilecei da
sexla-feiia que se seguiu ao dia en que faIei con Zoiaida no jaidin, o ienegado
deu fundo con a laica quase defionle do slio onde eslava a foinosssina
Zoiaida.
} os ciislos que linhan de ii lialaIhai ao ieno eslavan piepaiados e
escondidos en diveisos slios daqueIes aiiedoies.
Todos ne espeiavan, suspensos e aIvoioados, e inpacienlenenle
desejosos de alacaien o laixeI que linhan a visla, poique ignoiavan as
conlinaes con o ienegado e pensavan que a foia de liao e que linhan de
ganhai e possuii a Iileidade, nalando os nouios que eslavan denlio da laica.
Logo que nos avislaian chegaian-se paia ns lodos aqueIes ciislos que poi aIi
se achavan escondidos, e j enlo a cidade eslava deseila e no se via aIna viva
en loda aqueIa canpina. Una vez ieunidos, hesilnos en se seiia neIhoi ii
piineiio de ludo iaplai Zoiaida ou iendei a laica, e, nesla peipIexidade,
chegou o nosso ienegado e peigunlou-nos o que espeivanos, aciescenlando
que j eian hoias e que lodos os seus nouios eslavan descuidados e a naioi
paile deIes a doinii. Conlnos-Ihe o que nos delinha e enlo eIe nos disse que
anles de ludo convinha lonai o laixeI o que podeiia fazei-se con faciIidade e
que feilo islo anos luscai Zoiaida. A lodos nos paieceu sensalo esle paiecei, e,
sen nais denoia, e indo eIe na fienle, nos piecipilnos solie o laixeI, e
saIlando eIe denlio piineiio que lodos enpunhou un aIfange, e disse en
nouiisco:
- Ninguen aqui se nova se no quei peidei a vida.
L j enlo lodos os ciislos linhan saIlado paia denlio da laica. Os
nouios, que eian pouco aninosos ouvindo faIai desla naneiia o seu aiiais,
ficaian espanlados, e sen que nenhun deIes livesse coiagen paia pegai nas
ainas, que poucas ou quase nenhunas linhan, deixaian-se nanielai peIos
ciislos, o que esles Ihes fizeian con loda a piesleza, ficando os nouios
conpieendendo que seiian passados a espada no nesno inslanle en que
giilassen. Depois dislo feilo, deixando-os guaidados poi nelade dos nossos,
fonos os que ieslvanos luscai Zoiaida ao jaidin de Agi Moialo, indo a nossa
fienle o ienegado, e quis a nossa loa soile que, quando anos paia foiai a
poila, eIa se aliisse con lanla faciIidade cono se no eslivesse fechada, e desle
nodo nuilo lianquiIanenle e en siIncio chegnos a casa sen que ninguen
nos piessenlisse. Lslava a Iindssina Zoiaida espeiando poi ns a una janeIa, e,
Iogo que senliu genle, peigunlou en voz laixa se eianos nizaiani, cono se
dissesse ou peigunlasse, se eianos ciislos. Lu Ihe iespondi que sin, e que
laixasse. Logo que ne conheceu, sen denoiai-se nen nais un inslanle e sen
iespondei-ne una s paIavia, desceu iapidanenle, aliiu a poila e apaieceu-
nos lo foinosa e lo iicanenle veslida que no sei cono desciev-Io. Apenas a
vi peilo de nin, lonei-Ihe a no, e conecei a leijai-Iha, e o nesno fizeian o
ienegado e os neus dois conpanheiios, e os oulios, que no salian de que se
lialava, fizeian o que nos viian a ns fazei, paiecendo-Ihes deceilo que con
islo Ihe dvanos giaas e a ieconhecanos cono senhoia da nossa Iileidade.
Ieigunlou-Ihe o ienegado, en Ingua nouiisca, se o pai eslava no jaidin, e eIa
iespondeu que sin e que doinia.
- Iois e necessiio acoid-Io - iepIicou o ienegado - e Iev-Io connosco e
ludo quanlo len de vaIoi nesle foinoso jaidin.
- No - disse eIa -, no consinlo que en neu pai aIguen ouse locai, e nesla
casa no h nais nada que o que vai conigo, que e lanlo que chegai paia que
lodos fiquen iicos e conlenles, espeiai, e v-Io-eis.
Nesle nonenlo, voIlou a casa, dizendo que no se denoiaiia, e que
eslivessenos ns quielos e no fizessenos iudo aIgun. Ieigunlei enlo ao
ienegado o que linha passado con eIa, e, conlando-ne eIe ludo, disse-Ihe eu
que s se havia de fazei o que Zoiaida quisesse, e quando islo dizia j eIa
voIlava con un cofiezinho cheio de escudos de ouio, en lananha poio que
o conduzia con nuilo cuslo. Quis, poien, a n soile que nesle neio lenpo
acoidasse o pai e senlisse o iudo que ia no jaidin, e, chegando a janeIa,
conheceu Iogo que eianos ciislos, e en aIlas e desespeiadas vozes coneou a
giilai en iale:
- Ciislos, ciislos, Iadies, Iadies!
Lsles giilos puseian-nos en giande e aiiiscada confuso, nas o ienegado,
conhecendo o peiigo en que eslvanos e quanlo eia pieciso Ievai a calo a
enpiesa sen sei senlido, coiieu aonde eslava Agi Moialo, e foian alis deIe
aIguns dos nossos, quanlo a nin, enlendi que no devia desanpaiai Zoiaida,
que caia desnaiada solie os neus liaos. IinaInenle, os que suliian de laI
nodo se houveian que nun nonenlo desceian, liazendo Agi Moialo con as
nos aladas e con un Ieno na loca, de naneiia que no podia piofeiii
paIavia, aneaando-o ainda assin que Ihe liiaiian a vida se faIasse. Quando a
fiIha o avislou, coliiu os oIhos paia no o vei, e o pai ficou espanlado,
ignoiando quanlo eIa de sua vonlade se havia coIocado nas nossas nos, nas,
sendo o nais necessiio enlo a Iigeiieza dos pes, a loda a piessa nos fonos
nelei na laica, na quaI os que neIa eslavan piincipiaian a ieceai que
livessenos sido naI sucedidos. Apenas se leiian passado duas hoias peIa noile
denlio, j lodos ns eslvanos na laica, e Iogo liinos ao pai de Zoiaida a
aladuia que Ihe puseianos nas nos e o Ieno con que Ihe lapianos a loca,
nas disse-Ihe oulia vez o ienegado que Ihe liiaianos a vida, se piofeiisse una
s paIavia. Cono eIe aIi viu a fiIha, coneou a suspiiai con nuila leinuia e
con nuila nais ainda quando viu que eu eslieilanenle a apeilava nos liaos,
sen que eIa se defendesse, nen se esquivasse ou soIlasse un queixune, anles
ficando seiena, nas ludo eIe sofiia caIado paia que o ienegado no pusesse en
execuo as nuilas aneaas que Ihe havia feilo. Vendo-se j na laica e
olseivando que anos coneai a ienai, e oIhando paia o pai e paia os oulios
nouios que eslavan anaiiados, Zoiaida disse ao ienegado, paia no dizei a
nun, que Ihe fizesse eu a neic de soIlai aqueIes nouios e pi-Ihe o pai en
Iileidade, pois que nais fciI Ihe seiia aliiai-se ao nai do que vei dianle dos
oIhos e poi sua causa sei Ievado calivo un pai que lanlo a linha anado senpie.
Disse-no o ienegado, e eu iespondi que isso eia da ninha neIhoi vonlade, nas
oljeclou o ienegado que islo no convinha, poique se aIi os deixssenos,
chanaiian en socoiio loda a leiia e aIvoioaiian a cidade, podendo sucedei
que fossen solie ns con aIgunas fiagalas Iigeiias e nos lonassen a leiia e o
nai, de nodo que no pudessenos escapai-Ihes, e que o nais que podeiia
fazei-se-Ihe eia p-Ios en Iileidade na leiia dos ciislos a que piineiianenle
chegssenos. Assenlnos lodos nesle paiecei, e Zoiaida, a quaI expusenos as
iazes que lnhanos paia no Ihe fazeinos Iogo a vonlade, deu-se poi
salisfeila.
Ln seguida, con un siIncio que nos enchia de piofunda salisfao e con
aIegie diIigncia cada un dos nossos vaIenles ieneiios lonou os ienos e
conenos, enconendando-nos de lodo o coiao a Deus, a navegai en ioda
das iIhas de Maioica, que eia a nais pixina leiia de ciislos, nas, poi sopiai
venlo un lanlo noile e eslai o nai aIgun lanlo agilado, no pudenos seguii a
deiiola de Maioica, e vino-nos foiados a navegai en loino de Oio, no sen
giande pesai nosso, pois iecevanos sei descoleilos do Iugai de SaigeI que
naqueIa cosla no disla de AigeI nais de sessenla niIhas, e denais a nais
lenanos enconliai poi aqueIas paiagens aIguna gaIeola das que oidinaiia-
nenle conduzen neicadoiias de Teluo, poslo que cada un poi si e lodos
junlos piesunanos que, enconliando gaIeola de neicadoiias, no sendo das
que andan en coiso, no s no nos peideianos, nas ale que conseguiianos
laixeI en que con nais seguiana pudessenos concIuii a nossa viagen.
Lnquanlo se navegava, ia Zoiaida con a calea enlie as ninhas nos
paia no vei o pai, e nolei que eIa iezava a LeiIa Maiyen, pedindo-Ihe que nos
piolegesse. Teianos navegado liinla niIhas, quando nos ananheceu eslando
desviados de leiia coisa de lis liios de aicaluz, e olseivnos que eslava loda
deseila e que poi isso ninguen nos viia, conludo, fonos a foia de liaos
enliando un pouco no nai, que j eslava nais sossegado, e, achando-nos quase
duas Ieguas desviados de leiia, deu-se oiden paia que se vogasse poi quailos,
enquanlo conanos aIguna coisa, pois ia len piovida a laica, poslo que os
ienadoies dissessen que no eia ocasio opoiluna paia iepousai, e que
sonenle dessen de conei aos que no vogavan, poique quanlo a eIes no
queiian de nodo aIgun Iaigai os ienos das nos. Assin se fez, e nesle neio
lenpo coneou a sopiai un venlo iijo que Iogo nos oliigou a navegai a veIa e
a deixai o ieno, e a lonainos o iuno de Oio poi no nos sei possveI fazei
oulia viagen. Tudo islo se fez con nuila piesleza, e desle nodo navegnos a
veIa nais de oilo niIhas poi hoia sen oulio ieceio que no fosse o de nos
enconliainos con aIgun laixeI dos que andan en coiso.
Denos de conei aos nouios lagaiinos, e o ienegado os consoIou,
dizendo-Ihes que no ian calivos, e que lanlo assin eia que na piineiia ocasio
se Ihes iesliluiiia a Iileidade. O nesno disse ao pai de Zoiaida que Ihe
iespondeu:
- Oulia quaIquei coisa podeiei eu ciei e espeiai da vossa IileiaIidade e
coilesia, nas, quanlo a pionessa de ne poides en Iileidade, no ne juIgueis
lo sinpIes, ciislo, que disso ne peisuada, pois deceilo que no vos leieis
exposlo ao peiigo de liiai-na paia lo faciInenle na iesliluiides, noinenle
salendo vs nuilo len quen eu sou, e quanlo podeis iecelei cono pieo deIa.
Mas, se a queieis pi j en pieo, eu vos ofeieo quanlo pediides poi nin e
poi essa ninha desgiaada fiIha, ou ao nenos s poi eIa, poi eIa que e a naioi e
a neIhoi paile da ninha aIna. L desalou Iogo a choiai lo anaiganenle, que
nos conoveu a lodos, e oliigou Zoiaida a voIvei os oIhos paia eIe, e, vendo-o
assin a choiai, de laI nodo se enleineceu, que se Ievanlou de neus pes, onde
eslava e foi aliaai-se no pai, e, junlando a sua face a deIe, anlos ionpeian
en lo leino pianlo que nuilos dos que aIi anos os aconpanhnos no choio.
Quando, poien, o pai a viu veslida de gaIa e adoinada con lanlas jias, disse-
Ihe na sua Ingua:
- Que e islo, fiIha` Iois ainda ao anoilecei de onlen, anles que nos suce-
desse esla leiiveI desgiaa en que agoia nos venos, le vi con os leus veslidos
oidiniios e caseiios, e agoia, sen que livesses lenpo paia le vesliies, e sen
ieceleies novidade aIguna aIegie que devesses soIenizai coliindo-le de
enfeiles, vejo-le con os neIhoies veslidos que pude dai-le, quando nos foi nais
favoiveI a foiluna`! Responde-ne a islo, poique islo ne suspende e adniia
nuilo nais do que a pipiia desgiaa en que ne enconlio.
Tudo o que o nouio dizia a fiIha nos expIicava o ienegado, e eIa no Ihe
iespondia paIavia. Mas, quando eIe viu a un Iado da laica o cofiezinho onde a
fiIha coslunava guaidai as jias, o quaI eIe len salia que deixaia en AigeI, e
que o no linha liazido paia o jaidin, nais confuso ficou, e peigunlou-Ihe
cono aqueIe cofie linha vindo dai as nossas nos e o que conlinha. Sen
espeiai que Zoiaida iespondesse, disse-Ihe o ienegado:
- No le canses Senhoi, con lanlas peigunlas a lua fiIha, poique,
iespondendo-le eu a una, iespondeiei de una s vez a lodas, e assin conven
que sailas que eIa e ciisl, e que foi a Iina das nossas cadeias e a Iileidade do
nosso caliveiio: eIa vai aqui nuilo de sua vonlade e lo conlenle, ao que eu
penso, de se vei nesle eslado, cono aqueIe que sai das lievas paia a Iuz, da
noile paia a vida, e do Infeino paia o Ceu.
- L veidade, ninha fiIha, o que esle honen diz` - peigunlou-Ihe o pai.
- Assin e - iespondeu Zoiaida.
- Iois lu es ciisl, e pusesle leu pai en podei de seus ininigos`
- Ciisl eu o sou, nas no sou quen le ps nesse eslado, poique nunca o
neu desejo se eslendeu a deixai-le nen a fazei-le naI, e sonenle a fazei-le
len.
- Mas quaI e o len que ne fizesle, ninha fiIha`
- QuaI eIe seja, peigunla-o a LeiIa Maiyen, que LIa neIhoi do que eu
salei iespondei-le.
Apenas ouviu islo, o nouio con adniiveI piesleza aliiou consigo ao nai
de calea paia laixo, e sen dvida se afogaia, se a ioupa, poi sei Iaiga, o no
enlaiaasse e ielivesse solie a gua.
Ln aIlas vozes giilou Zoiaida, que o saIvassen, e indo Iogo ns lodos en
seu socoiio, agaiino-Io peIa aInaIafa e liino-Io do nai quase afogado e sen
senlidos, e islo lanlo afIigiu Zoiaida, que deiianou solie o pai lo lenas e
doIoiosas Igiinas, cono se eIe j eslivesse noilo.
Iuseno-Io de peinas paia o ai, e, Ianando nuila gua peIa loca, loinou a
si ao calo de duas hoias, e, nudando no enlielanlo o venlo, foi-nos convenienle
apioxinaino-nos de leiia, fazendo loda a foia de ienos paia no seinos
aiiojados conlia a cosla, nas quis a nossa loa soile que chegssenos a una
enseada que fica ao Iado de un pequeno piononliio ou calo, a que os nouios
apeIidan de cata runia, o que na nossa Ingua quei dizei n4 nu|ncr cris|a, e e
liadio enlie os Mouios que naqueIe Iugai esl enleiiada a cata poi quen se
peideu a Lspanha, poique cata na Ingua deIes quei dizei nu|ncr n4, e runia
quei dizei cris|a, e ln poi nau agouio chegai aIi a dai fundo quando a
necessidade os oliiga a isso, e sen esla nunca aIi o vo dai, conludo, paia ns
no foi aliigo de n nuIhei, anles poilo seguio da nossa saIvao, poique o
nai andava nuilo aIleiado. Iusenos senlineIas en leiia, e nunca Iaignos os
ienos da no: conenos do que o ienegado linha piovido a laica e de lodo o
nosso coiao iognos a Deus e a Nossa Senhoia, que nos ajudasse e
piolegesse paia que faciInenle dessenos fin aquiIo que linha lido lo diloso
piincpio. Nesla ocasio lialnos de vei o nodo poi que havanos de salisfazei
as spIicas de Zoiaida, paia poinos en leiia seu pai e lodos os oulios que aIi
ian alados, pois que no linha nino, nen calia en seu leino coiao lei
dianle de seus oIhos nanielado seu pipiio pai e os oulios da sua leiia.
Iionelenos soIl-Ios no aclo da pailida, poique no havia peiigo en deix-Ios
naqueIe Iugai poi sei despovoado. No foian lo vs as nossas oiaes que no
fossen ouvidas do Ceu poiquanlo en nosso lenefcio Iogo nudou o venlo e
ficou lianquiIo o nai, convidando-nos a conlinuai aIegies a nossa coneada
viagen. Vendo islo, desalnos os nouios, e puseno-Ios en leiia un a un, do
que eIes ficaian adniiados, nas o pai de Zoiaida, que j eslava lon, disse
quando ia a desenlaicai:
- Ioique juIgais, ciislos, que esla n ciialuia d noslias de se aIegiai
con a ninha Iileidade` }uIgais que e poi piedade que len de nin` Deceilo
que no, nas anles que o faz paia que a ninha piesena Ihe no siiva de
esloivo, quando queiia pi en execuo os seus naus desejos, nen penseis que
a Ievou a nudai de ieIigio o enlendei eIa que a vossa se avanlaja a nossa, nas
sin o salei eIa que na vossa leiia con nais faciIidade do que na nossa se
pialica a desoneslidade, e, viiando-se paia Zoiaida, que eu e oulio ciislo
delnhanos poi anlos os liaos paia que no ionpesse naIgun desalino,
disse-Ihe:
- nuIhei infane, e naI aconseIhada iapaiiga, paia onde vais cega e
desalinada, en podei desles ces nossos naluiais ininigos` MaIdila seja a hoia
en que le geiei, e naIdilos os iegaIos e deIeiles con que fosle ciiada poi nin.
Mas, vendo-o eu en leinos de no acalai lo cedo, apiessei-ne a p-Io
en leiia, e aIi conlinuou en voz aIla as suas naIdies e Ianenlos, pedindo a
AI poi inleiveno de Mafona, que nos confundisse e desliusse, dando calo
de ns, e quando, poi nos haveinos feilo a veIa, no pudenos ouvii as suas
paIavias, vinos-Ihe as aces, que eian aiiancai as lailas e os caleIos, e
aiiaslai-se peIo cho, nas una vez de laI nodo esfoiou a voz, que pudenos
enlendei que dizia islo:
- VoIla, ninha anada fiIha, voIla a leiia, que ludo le peidoo, enliega a
esses honens esse dinheiio, que j e deIes, e ven consoIai esle leu liisle pai,
que nesla liisle aieia deixai a vida, se o deixas.
Zoiaida esculava ludo islo, ludo senlia, e poi ludo choiava, e no soule
dizei-Ihe ou iespondei-Ihe seno islo:
- Iiaza a AI, neu pai, que LeiIa Maiyen, que h sido a causa de eu sei
ciisl, le consoIe en lua liisleza. AI sale nuilo len que eu no podia fazei
seno o que fiz, e que esles ciislos nada deven a ninha vonlade, pois que
ainda que eu no quisesse vii, anles desejasse ficai en casa, isso ne leiia sido
inpossveI, poiquanlo a aIna ne inpeIia a pi en execuo esla olia que ne
paiece lo loa quanlo lu, neu anado pai, a juIgas n.
Quando disse islo, j o pai a no ouvia, nen ns o ouvanos a eIe, e,
consoIando Zoiaida, cuidnos lodos da nossa viagen, a quaI o venlo nos
faciIilou poi laI nodo que conlnos ananhecei no dia seguinle nas piaias de
Lspanha, nas, cono nunca ou iaias vezes o len puio e sinpIes deixa de vii
aconpanhado ou seguido de aIgun naI que o peiluile ou soliessaIle, quis a
nossa desgiaa, ou laIvez as naIdies do nouio conlia sua fiIha, que senpie
se deven lenei as naIdies dos pais, sejan eIes quen quei que foien, iepilo,
quis a nossa desgiaa, que, eslando ns j denlio do goIfo, e sendo passadas
quase lis hoias depois de havei anoilecido, coiiendo a lodo o pano, con os
ienos en descanso, poique o venlo pispeio loinava desnecessiio vogai a
eIes, con a Iuz da Lua que iespIandecia en lodo o seu liiIho, vinos ao pe de
ns un laixeI iedondo, que a lodo o pano e Ievando o Iene un pouco a oia,
aliavessava adianle de ns, e islo j lo peilo que nos foi pieciso anainai paia
no iinos de enconlio a eIe, fazendo os do laixeI lanlen foia de veIa paia
que pudessenos passai. De loido do laixeI peigunlaian-nos quen eianos,
paia onde navegvanos e de onde vnhanos, nas, poique nos fizeian en
fiancs eslas peigunlas, disse-nos o ienegado:
- Ninguen iesponda, poique esles sen dvida so coisiios fianceses que
nada poupan.
Ln visla desla adveilncia, ninguen iespondeu paIavia, e, lendo ns
passado un lanlo adianle, que j o laixeI ficaia a solavenlo, de iepenle
despejaian duas peas de ailiIhaiia, e, ao que paiecia, anlas vinhan con
pIanquelas, poique con una nos coilaian o naslio ao neio, aliiando-nos con
eIe e con a veIa ao nai, e dispaiando no nesno inslanle oulia pea, a laIa deu
no neio da nossa laica de laI nodo que a aliiu loda sen causai oulio naI,
nas, cono vssenos que anos ao fundo, lodos en aIlas vozes conenos a
pedii socoiio e a iogai aos do laixeI que nos iecoIhessen, poique nos aIag-
vanos. Anainaian enlo as veIas, e, deilando a faIua ao nai, enliaian denlio
deIa uns doze fianceses ainados con os seus aicaluzes e nechas acesas e
assin se chegaian ao nosso, e, vendo que eianos nuilo poucos, e que o laixeI
se afundia, iecoIheian-nos, dizendo-nos que poi seinos descoileses en no
Ihes iespondeinos e que nos sucedeia aquiIo.
O nosso ienegado lonou o cofie das iiquezas de Zoiaida e aliiou con eIe
ao nai, sen que aIgun de ns visse o que eIe fazia. Ioi Ilino, enliando no
laixeI dos fianceses, esles, depois de se infoinaien de ludo quanlo quiseian
salei de ns, cono se fssenos seus figadais ininigos, despojaian-nos de ludo
quanlo lnhanos, e a Zoiaida ale liiaian os caicasses que liazia nos pes, nas a
nin no ne afIigia lanlo o pesai que a eIa Ihe causavan cono o lenoi que eu
linha de que depois de Ihe liiaien eslas iiqussinas e pieciosssinas jias,
passassen a liiai-Ihe aqueIa que nais vaIia e eIa solie lodas ainda nais
eslinava, feIiznenle os desejos daqueIa genle no se eslendian seno ao
dinheiio e dislo nunca se faila a sua colia, que enlo chegou a laI ponlo que
ale os veslidos de calivos nos liiaiian, se de aIgun pioveilo Ihe seivissen, e
houve enlie eIes quen fosse de paiecei que nos Ianassen lodos ao nai
enliuIhados nuna veIa, poique linhan leno de fazei negcio naIguns poilos
de Lspanha con o none de lieles, e que, Ievando-nos vivos, coiieiian o iisco
de seien casligados, descoleilo que fosse o ioulo que nos linhan feilo, poien
o capilo, que foia quen despojaia a ninha queiida Zoiaida, disse que eIe se
conlenlava con a piesa e que no queiia locai en nenhun poilo de Lspanha,
nas seguii Iogo a sua viagen e passai o eslieilo de CiliaIlai de noile, ou cono
pudesse, ale AiiocheIa, de onde linha sado, e enlo iesoIveian dai-nos a faIua
do seu navio e o nais que eia necessiio paia a cuila navegao que nos
ieslava, e con efeilo assin o fizeian no dia seguinle, j a visla de leiia de
Lspanha, e nesle nonenlo foi lananha a nossa aIegiia que nos esquecenos de
lodas as ngoas e desgiaas, cono se nenhuna livessenos supoilado, laI e a
nsia con que se deseja aIcanai a Iileidade peidida! Seiia, pouco nais ou
nenos, neio-dia, quando nos neleian na laica, dando-nos dois laiiis de gua
e aIgun liscoilo, e o capilo, novido poi eslianha conpaixo, deu a Zoiaida,
no aclo do desenlaique, uns quaienla escudos de ouio, e no consenliu que os
soIdados Ihe liiassen esles veslidos que eIa agoia liaz. Lnlinos no laixeI,
denos-Ihe giaas peIa londade con que afinaI nos lialaian, nosliando-nos
nais agiadecidos do que queixosos, fizeian-se eIes ao Iaigo, seguindo a deiiola
do eslieilo, e ns, no lendo poi noile seno a leiia que lnhanos adianle dos
oIhos, con lanla piessa vognos, que ao pi do SoI eslvanos lo peilo que,
segundo nos paieceu, podanos chegai a eIe anles de sei nuilo de noile, nas,
cono no houvesse Iuai e o ceu eslivesse escuio, e ignoiando ns en que
paiagen nos achvanos, no nos paieceu coisa seguia nelei a pioa a leiia,
cono queiian nuilos dos nossos, os quais disseian en alono do seu paiecei
que aliacssenos, nesno que fosse a unas iochas e Ionge do povoado, assin
nos Iiviaianos do lenoi que con lons fundanenlos devanos lei de que poi
aIi andassen laixeis de coisiios de Teluo, que coslunavan anoilecei en
ailaiia e ananhecei nas coslas de Lspanha, onde de oidiniio fazen piesa e
vo doinii a suas casas, nas dos nuilos paieceies que houve, aqueIe que se
apioveilou foi o de que nos fssenos pouco a pouco apioxinando e que
desenlaicssenos aonde pudessenos neIhoi faz-Io e o sossego do nai o
peinilisse. Assin se fez, e ainda no seiia neia-noile quando chegnos ao pe
de una nuilo disfoine e aIla nonlanha, nas no lo enciavada no nai que
nos negasse un pouco de espao paia conodanenle fazeinos o desenlaique.
LncaIhnos na aieia, sanos lodos paia leiia e leijno-Ia, e, deiianando
Igiinas de conlenlanenlo, lodos denos giaas a Deus Nosso Senhoi peIos
lenefcios inconpaiveis que nos dispensou duianle a viagen, liinos da
laica os alaslecinenlos que neIa vinhan, puxno-Ia paia leiia, sulinos un
giande esliio da nonlanha, pois que, nen nesno chegando aIi, lnhanos o
coiao lianquiIo ou podanos ciei que eslvanos en leiia de ciislos.
Ananheceu nais laide do que queianos, e sulinos loda a nonlanha, a
fin de veinos se daIi descolianos aIgun povoado ou calanas de pasloies,
nas, poi nais que aIongssenos a visla, nen povoado, nen pessoa, nen
caninho ou alaIho descoliinos. No olslanle islo, iesoIvenos enliai peIa leiia
denlio, pois peIo nenos podanos enconliai quen deIa nos desse nolcia, nas,
no neio de ludo, o que nais ne afIigia eia vei ii Zoiaida a pe poi aqueIas
aspeiezas, poiquanlo, ainda que aIgunas vezes a Ievei aos onlios, nais a
cansava a eIa o neu cansao do que a descansava o descanso que eu Ihe queiia
dai, e poi esle nolivo nunca nais eIa quis que eu livesse esse lialaIho, e con
nuila pacincia e noslias de aIegiia, Ievando-a eu senpie peIa no, ainda no
leianos andado un quailo de Iegua, e eis que ouvinos o son de una pequena
canpainha, que foi paia ns sinaI cIaio de que poi aIi peilo andava gado, e,
oIhando lodos con aleno se apaiecia aIguen, ao pe de un solieiio vinos un
pasloi, ainda iapaz, que con nuilo descanso e descuido eslava fazendo
giavuias nun pau con una navaIha.
Ciilnos-Ihe, e eIe, Ievanlando a calea, ps-se Iigeiianenle de pe, e, peIo
que depois soulenos, os piineiios que Ihe apaieceian foian o ienegado e
Zoiaida, e, cono os visse veslidos de nouios, pensou que lodos os da ailaiia
ian solie eIe, e, coiiendo veIoznenle peIo losque denlio, coneou a dai os
naioies giilos do nundo, dizendo:
- Mouios, nouios en leiia, nouios, as ainas, as ainas!
Iicnos lodos en confuso con esles giilos, e no alinvanos con o que
devanos fazei, nas, consideiando que os giilos do pasloi con ceileza
aIvoioaiian a leiia e que viiia Iogo a cavaIaiia da cosla paia vei o que eia,
iesoIvenos que o ienegado despisse as ioupas de luico e veslisse un jaIeco ou
casaco de calivo que un de ns Ihe deu Iogo, ficando en canisa, e, en seguida,
enconendando-nos a Deus, fonos peIo nesno caninho poi onde vinos ii o
pasloi, espeiando a cada nonenlo que viesse solie ns a cavaIaiia da cosla, e
con efeilo no nos enganou o pensanenlo, poique, ainda no seiian passadas
duas hoias, quando, lendo ns j sado daqueIas nalas paia un pIaino,
descoliinos uns cinquenla cavaIeiios, que, coiiendo a loda a liida, vinhan
diieilos a ns, e Iogo que os avislnos, painos a espeia deIes, nas, quando
chegaian e viian en Iugai dos nouios lo polies ciislos, ficaian confusos, e
un deIes peigunlou-nos se lnhanos sido ns a causa de lei un pasloi giilado
as ainas. Respondi-Ihe que sin, e indo a conlai-Ihe o que nos linha sucedido,
de onde vnhanos, e quen ns eianos, un dos ciislos que vinhan connosco
conheceu o cavaIeiio que nos linha feilo a peigunla, e disse, sen ne deixai
piofeiii nais una paIavia:
- Ciaas sejan dadas a Deus, Senhoies, poi nos havei conduzido paia lo
loa leiia, poique, se ne no engano, aqueIa que pisanos e a de VeIez-MIaga:
se os anos do caliveiio no ne liiaian a neniia, vs Senhoi, que nos
peigunlais quen sonos, sois Iedio de uslananle, neu lio.
Apenas o ciislo calivo linha dilo islo, o cavaIeiio apeou-se Iogo, e coiieu
a alia-Io, dizendo-Ihe:
- Soliinho da ninha aIna, e da ninha vida, j le conheo, e j le choinos
poi noilo, eu e ninha iin, lua ne, e lodos os leus que ainda viven, poique
Deus Ihes conseivou a vida paia que livessen a consoIao de loinaien a vei-
le, j salanos que eslavas en AigeI, e peIo eslado e quaIidade dos veslidos
que lu e os leus conpanheiios liazeis, conpieendo que foi niIagiosa a vossa
iedeno.
- L veidade - iespondeu o noo - e lenpo leienos de vos conlai ludo.
L, Iogo que os cavaIeiios viian que eianos ciislos que vnhanos do
caliveiio, apeaian-se dos seus cavaIos e cada un nos ofeieceu o seu paia nos
Ievaien a cidade de VeIez-MIaga, que eslava daIi a Iegua e neia.
Ioian aIguns deIes Ievai-nos o laico a cidade paia o que L Ihes dissenos
aonde o lnhanos deixado, oulios puseian-nos nas ancas dos seus cavaIos,
indo Zoiaida nas do cavaIo do lio do ciislo. Acudiu a iecelei-nos lodo o povo,
que poi via de aIguen que se linha adianlado, j salia da nossa chegada.
AqueIa genle no se adniiava de vei calivos en Iileidade, nen nouios
calivos, poique lodos os daqueIa cosla eslo coslunados a vei lanlo uns cono
oulios, do que se adniiava eia da , foinosuia de Zoiaida, a quaI naqueIa
ocasio eslava lanlo nais encanladoia, quanlo o cansao da joinada e a aIegiia
de se vei j en leiia de ciislos, sen ieceio de peidei-se, Ihe linha feilo sulii ao
ioslo lais coies que, se no ne enganava a afeio, podeiia dizei que no havia
nuIhei nais foinosa en lodo o nundo, peIo nenos que poi nin livesse sido
visla. Ionos diieilos a igieja dai giaas a Deus peIa neic iecelida, e Iogo
Zoiaida, que enliou denlio deIa, disse que havia aIi ioslos que se paiecian con
os de LeiIa Maiyen. Dissenos-Ihe que eian efeclivanenle inagens suas, e,
cono neIhoi pde, expIicou o ienegado o que significavan, paia que as
adoiasse cono se veidadeiianenle cada una deIas fosse a pipiia LeiIa
Maiyen que Ihe havia faIado. LIa, que len enlendinenlo escIaiecido, e que e
de un naluiaI fciI e penelianle conpieendeu Iogo quanlo se Ihe disse aceica
das inagens. Levaian-nos daIi e aIojaian-nos a lodos en difeienles casas do
povo, nas ao ienegado, a Zoiaida e a nin Ievou-nos o ciislo, que linha vindo
connosco, paia casa de seus pais, que possuan nedianos lens de foiluna, e
lialaian-nos con lanlo anoi cono ao seu pipiio fiIho.
Lslivenos seis dias en VeIez, ao calo dos quais o ienegado, infoinando-
se do que Ihe convinha, foi a cidade de Cianada paia poi via da Sanla
Inquisio voIlai ao gienio da Sanlssina Igieja, os oulios ciislos Iileilados
foian cada un paia onde neIhoi Ihe paieceu: unicanenle ficnos eu e Zoiaida
con os escudos que poi coilesia Ihe linha dado o fiancs, con paile dos quais
conpiei esle aninaI en que eIa ven, e seivindo-Ihe eu ale agoia de pai e de
escudeiio, e no de esposo, vanos con inleno de vei se neu pai e vivo, ou se
aIgun de neus iinos leve soile neIhoi do que a ninha, poslo que, poi o Ceu
ne lei dado Zoiaida poi conpanhia, ne paiece que nenhuna oulia soile
pudeia calei-ne que eu eslinasse nais, poi nuilo loa que eIa fosse. A
pacincia con que Zoiaida sofie os incnodos que consigo liaz a polieza e o
desejo que noslia de sei ciisl so lais e de laI oiden que ne causan
adniiao e ne noven a seivi-Ia poi loda a vida, pois ne peiluila o goslo,
que lenho de vei-ne seu e de que eIa seja ninha, o no salei eu se enconliaiei
na ninha leiia aIgun canlinho onde a iecoIha, e se o lenpo e a noile leio
feilo laI nudana nos leies e vida de neu pai e de neus iinos, que apenas
enconlie quen ne conhea, se eIes j no exislen. No lenho nais que conlai-
vos, neus Senhoies, da ninha hisliia, e se eIa e agiadveI e peiegiina,
juIguen-no os vossos lons enlendinenlos, que poi nin s sei dizei que
quiseia lei-vo-Ia conlado con nais lievidade, poslo que o ieceio de enfadai-
vos ne fez onilii viias ciicunslncias.




.&!/(0*+ S*##

%A J23 B3 45646 79 A6;B J23 B283732 :6 3B46C6D3A 3 73 92456B 89;B6B
7;D:6B 73 B353A 89:G38;76B


Desle nodo acalou o calivo a sua hisliia, e disse-Ihe enlo D. Ieinando:
- Na veidade Senhoi Capilo, que a foina poi que conlasle esle eslianho
sucesso iguaIou a novidade e eslianheza do nesno caso: ludo e peiegiino e
iaio, e cheio de acidenles que naiaviIhan e suipieenden a quen os ouve, e lo
giande foi o goslo que livenos en escul-Io, que, ainda que o dia de ananh
nos achasse enlielidos con o nesno conlo, foIgianos de o ouvii de novo.
L, dizendo islo, D. Anlnio e lodos quanlos aIi se achavan se ofeieceian
paia seivi-Io en ludo que Ihes fosse possveI, con paIavias e iazes lo
anoiosas e lo veidadeiias, que o capilo ficou nuilo salisfeilo con lais piovas
de londade: fez-Ihe D. Ieinando especiaI ofeiecinenlo, dizendo-Ihe que, se o
capilo quisesse ii con eIe, conseguiiia que o naiqus seu iino fosse padiinho
de laplisno de Zoiaida, e que peIa sua paile dispoiia as coisas de nodo que o
capilo pudesse enliai na sua leiia con os cnodos devidos a sua auloiidade e
pessoa. Tudo o capilo agiadeceu nuilo coilesnenle, nas no quis aceilai
nenhun desles Iileiais ofeiecinenlos. } se apioxinava a noile, e, ao fechai-se
de lodo, chegou a venda un coche aconpanhado de aIguns honens a cavaIo.
Iedindo pousada, iespondeu-Ihes a Iocandeiia que no havia na laleina un s
paIno que eslivesse desocupado.
- Ainda que assin seja - disse un dos que vinhan a cavaIo e que linha
enliado na venda - no h-de faIlai paia o Senhoi Ouvidoi, que aqui ven.
Ouvindo esle none, a vendeiia ficou peiluilada e disse:
- Senhoi, o pioi e que no lenho canas, se o Senhoi Ouvidoi as liaz, cono
e naluiaI que liaga, enlie en loa hoia, que eu e neu honen cedeienos o
nosso aposenlo paia aconodai Sua Meic.
- Ln loa hoia seja - disse o escudeiio.
A esle lenpo, poien, j havia sado do coche un honen que peIo liaje
nosliou Iogo o ofcio e caigo que exeicia, poique o seu veslido laIai con
nangas de piegas indicava sei efeclivanenle ouvidoi, cono linha dilo o ciiado.
Tiazia peIa no una donzeIa, ao paiecei de dezasseis anos, con veslido de
joinada, e lo lizaiia, gaIhaida e foinosa que, ao veien-na, lodos ficaian
adniiados, de soile que, a no leien vislo a Doioleia, Lucinda e Zoiaida, que
eslavan na venda, ficaiian a ciei que difciI seiia enconliai oulia foinosuia
cono a desla donzeIa.
D. Quixole achava-se piesenle quando enliaian o ouvidoi e a joven, e
disse-Ihe apenas o viu:
- Iode Vossa Meic enliai con seguiana e passeai poi esle casleIo, pois
que ainda que seja eslieilo e de poucos cnodos, nunca h eslieileza e faIla
deIes no nundo que no d Iugai as ainas e as Ielias, noinenle se as ainas e
as Ielias liazen poi guia e escudo a foinosuia, cono a liazen as Ielias de
Vossa Meic na pessoa desla foinosa donzeIa, dianle da quaI, paia que passe,
no s deven aliii-se e palenleai-se lodos os casleIos nas lanlen deven
desviai-se as iochas, e as nonlanhas dividii-se e alaixai-se. Lnlie Vossa Meic
nesle paiaso, que achai aqui eslieIas e sis paia aconpanhaien o ceu que
Vossa Meic liaz consigo: aqui achai iguaInenle len iepiesenladas as ainas
e a peiegiina foinosuia.
O ouvidoi ficou adniiado da aIocuo de D. Quixole e ps-se a oIhai paia
eIe con loda a aleno, no Ihe causando nenoi adniiao a sua figuia do que
as suas paIavias, e sen Ihe dai nenhunas en iesposla, ficou novanenle
suipieso quando viu dianle de si Lucinda, Doioleia e Zoiaida, as quais, lendo
nolcia dos novos hspedes, e encaiecendo-Ihes a vendeiia a foinosuia da
donzeIa, linhan sado ao seu enconlio paia a veien e ieceleien, nas D.
Ieinando, Caidenio e o cuia j Ihe eslavan fazendo os nais sinceios e coileses
ofeiecinenlos. Con efeilo, o Senhoi Ouvidoi enliou confuso, lanlo do que via
cono do que ouvia, e as foinosas danas, que eslavan na venda, deian as
loas-vindas a donzeIa. IinaInenle, viu len o ouvidoi que loda a genle que aIi
eslava eia dislinla, nas dava-Ihe que enlendei a figuia, paiecei e posluia de D.
Quixole e, lendo feilo uns aos oulios coileses ofeiecinenlos e exaninado as
conodidades da casa, deleininou-se o que j eslava iesoIvido, que lodas as
nuIheies se aconodassen no caianancho j iefeiido, e que os honens
ficassen de foia cono en sua guaida, e foi nuilo do conlenlo do ouvidoi que
sua fiIha (pois eia fiIha deIe, a donzeIa) fosse con aqueIas senhoias, o que eIa
fez de nuilo loa vonlade, e con paile da eslieila cana do vendeiio e con
nelade da que o ouvidoi liazia se aconodaian naqueIa noile neIhoi do que
espeiavan. O calivo, que, desde que deu con os oIhos no ouvidoi, senliu dizei-
Ihe o coiao que aqueIe eia seu iino, peigunlou a un dos ciiados que linhan
vindo con eIe, cono eia que se chanava, e se salia de que leiia eIe eia. O
ciiado iespondeu-Ihe que se chanava }oo Ieiez de Viedna e que linha ouvido
dizei que eia de un Iugai das nonlanhas de Leo. Con esla ieIao e con o
que eIe linha vislo nais se inleiiou de que eia aqueIe o seu iino, que poi
conseIho do pai havia seguido as Ielias, e aIvoioado e conlenle, chanando a
paile D. Ieinando, Caidenio e o cuia, conlou-Ihes o que se passava,
ceilificando-os de que aqueIe ouvidoi eia seu iino.
Tanlen Ihe linha dilo o ciiado que eIe ia paia as Indias cono ouvidoi nas
audincias do Mexico: iguaInenle soule que aqueIa donzeIa eia sua fiIha, cuja
ne linha noiiido de pailo, e que linha eniiquecido nuilo con o dole que con
a fiIha Ihe ficou en casa.
Ln visla de lodas eslas coisas, consuIlou-os solie a naneiia de se
descoliii ao iino ou de salei piineiio se, dando-se-Ihe a conhecei, o iino se
agaslaiia poi v-Io polie, ou se, peIo conliiio, o ieceleiia con agiado.
- Deixe-ne a nin fazei essa expeiincia - disse o cuia - poslo que Senhoi
Capilo, no pode havei dvida de que seieis len iecelido, poique o vaIoi e
piudncia, que vosso iino noslia no seu lon paiecei, no do indcios de sei
aiioganle e indifeienle as desgiaas da foiluna, as quais deceilo h-de salei
avaIiai.
- Apesai de ludo isso - disse o capilo - eu no queiia dai-ne a conhecei
de inpioviso, nas poi neio de aIguns iodeios.
- } vos disse - iespondeu o cuia - que eu ne haveiei de nodo que
fiquenos lodos salisfeilos.
Lslando j piepaiada a ceia, lodos se senlaian a nesa, exceplo o calivo e
as senhoias, as quais linhan ido ceai no seu aposenlo, quando a ceia ia en
neio, disse o cuia:
- Do nesno none de Vossa Meic, Senhoi Ouvidoi, live un canaiada en
ConslanlinopIa, onde aIguns anos eslive calivo, o quaI eia un dos nais
vaIenles soIdados e capiles que havia en loda a infanlaiia espanhoIa, nas
linha lanlo de esfoiado e vaIoioso cono de desgiaado.
- L cono se chanava esse capilo, neu Senhoi` - peigunlou o ouvidoi.
- Chanava-se - iespondeu o cuia - Rui Ieiez de Viedna, eia naluiaI de
un Iugai das nonlanhas de Leo, e conlou-ne un caso que se deu enlie o pai e
os iinos deIe, caso esse que, se no ne fosse naiiado poi un honen
veidadeiio cono eIe eia, eu o lonaiia poi una daqueIas hisliias que no
Inveino os veIhos coslunan conlai eslando a Iaieiia, pois ne disse que o pai
havia iepailido os seus lens enlie os lis fiIhos que linha, e Ihes deia ceilos
conseIhos neIhoies que os de Calo, e o ceilo e que o neu canaiada foi lo
len sucedido no seivio das ainas, poi eIe escoIhido que en poucos anos, peIo
seu vaIoi e esfoio, chegou ao poslo de capilo de infanlaiia, e esleve no
caninho e piedicanenlo de sei neslie-de-canpo, foi-Ihe, poien, anaI, adveisa
a foiluna, poique, aonde a espeiava e a podia enconliai loa, eIe a peideu,
peidendo a Iileidade, na feIicssina joinada en que lanlos a aIcanaian, que
foi na lalaIha de Lepanlo, eu peidi-a na CoIela, e depois, poi diveisos sucessos,
nos achnos canaiadas en ConslanlinopIa. Da veio paia AigeI, onde sei que
Ihe sucedeu un dos nais eslianhos casos que ln sucedido no nundo.
L daqui foi o cuia conlinuando ale sucinlanenle conlai o que sucedeia
enlie Zoiaida e o calivo.
A ludo islo pieslava lanla aleno o ouvidoi que nunca na sua vida havia
sido lo ouvidoi cono enlo. S chegou o cuia ale ao Iance en que os fianceses
despojaian os ciislos que vinhan na laica, e a necessidade e polieza a que o
seu canaiada e a foinosa nouia ficaian ieduzidos, aciescenlando que no
salia o que foia feilo deIes, se havian chegado a Lspanha ou se os fianceses os
linhan Ievado paia Iiana.
O capilo, un pouco desviado, eslava esculando quanlo dizia o cuia e
olseivava os novinenlos do iino, e esle, vendo que o cuia havia chegado ao
fin do conlo, disse, dando un giande suspiio e enchendo-se-Ihe os oIhos de
Igiinas:
- Ah, Senhoi, as novidades que ne dais locan-ne lanlo que no posso
deixai de nosli-Io con eslas Igiinas que conlia loda a ninha disciio e
esfoio ne ielenlan dos oIhos! Lsse lo vaIoioso capilo, en que ne faIais, e o
neu iino nais veIho, o quaI, cono nais foile, e de nais aIlos pensanenlos do
que eu e o oulio neu iino nais novo, escoIheu o honioso e digno exeiccio
das ainas, que foi esle un dos lis caninhos que nosso pai nos piops, cono
vos disse o vosso canaiada, na hisliia que a nosso iespeilo Ihe ouvisle. Lu
segui o das Ielias, peIas quais suli, con a ajuda de Deus, e dos neus esfoios, a
aIla posio en que ne vedes. Meu iino nais novo esl no Ieiu, lo iico que,
con o que len nandado a neu pai e a nin, len salisfeilo a paile que Ievou
consigo e ainda len poslo nas nos de neu pai neios con que possa failai a
sua naluiaI IileiaIidade, e eu pude, con a ajuda deIe, lialai dos neus esludos
con nais decncia e auloiidade e chegai a posio en que ne vejo. Meu pai
ainda vive, poien nalan-no os desejos de salei nolcias de seu fiIho
piinogenilo e pede a Deus, en conlnuas oiaes, que a noile no Ihe feche os
oIhos anles que veja con vida os de seu fiIho, da disciio do quaI ne paiece
eslianho que enlie lanlos lialaIhos e afIies ou pispeios sucessos se lenha
descuidado de dai nolcias de si a seu pai, pois que, se eIe ou aIgun de ns as
livessenos, no leiia neu iino necessidade de espeiai o niIagie da cana paia
ollei o seu iesgale, nas o que ne faz lienei agoia e o pensai eu se aqueIes
fianceses Ihe leio dado a Iileidade ou se o nalaiian, paia encoliii o ioulo
que Ihe fizeian. Tudo islo fai con que eu siga a ninha viagen, no con o
conlenlanenlo con que a conecei, nas con a naioi neIancoIia e liisleza!
neu iino quen ne deia salei onde agoia esls, que eu le iiia luscai e Iiviai
de leus lialaIhos, ainda que fosse a cusla dos neus! Oh! quen Ievaia a nosso
veIho pai a nolcia de que ainda vives, nesno quando eslivesses nas nais
iecndilas nasnoiias da ailaiia, pois daIi le aiiancaiian as suas iiquezas, as
do oulio neu iino, e as ninhas! Zoiaida foinosa e IileiaI, quen pudeia
pagai-le o len que a neu iino fizesle! Quen pudeia assislii ao ienascinenlo
de lua aIna e as luas npcias! Que goslo eIas nos faiian!
Lslas e oulias seneIhanles paIavias dizia o ouvidoi, cheio de lanla
conpaixo con as nolcias que Ihe linhan dado de seu iino, que quanlos o
esculavan davan sinais de o aconpanhaien na sua doi.
L, vendo o cuia que linha sido lo len sucedido en seu inlenlo, o que
lanlo desejava o capilo, no quis l-Ios liisles poi nais lenpo, e, Ievanlando-se
da nesa, e enliando aonde eslava Zoiaida, lonou-a peIa no, e vieian aps eIa
Lucinda, Doioleia, e a fiIha do ouvidoi. Lslava o capilo olseivando o que o
cuia queiia fazei, nas esle, lonando-o lanlen peIa no, Ievou-os anlos paia
onde eslava o ouvidoi e os denais cavaIeiios, e disse enlo:
- Cessen, Senhoi Ouvidoi, as vossas Igiinas, e salisfaa-se quanlo possa
desejai o vosso coiao, pois lendes aqui vosso lon iino e vossa loa
cunhada: esle que aqui vedes e o capilo Viedna, e esla e a foinosa nouia que
lanlo len Ihe fez, os fianceses, en que vos faIei, puseian-nos no liisle eslado
en que os vedes paia nosliaides a vossa geneiosa IileiaIidade.
Coiieu o capilo a aliaai seu iino, e esle ps-Ihe as nos no peilo paia
a nais dislncia o ieconhecei neIhoi, e, quando se convenceu de que eia eIe,
lo eslieilanenle o aliaou, deiianando copiosas Igiinas, que neIas o
aconpanhaian lodos os que aIi se achavan. As paIavias que se liocaian enlie
os dois iinos, os senlinenlos que eIes nosliavan, cieio que naI se poden
concelei, quanlo nais desciev-Ios. AIi conlaian uns aos oulios os seus
sucessos, aIi nosliaian a veidadeiia anizade de iinos, aIi o ouvidoi aliaou
Zoiaida, aIi Ihe ofeieceu os seus lens, ai a fez aliaai poi sua fiIha, aIi a
foinosa ciisl e a nouia foinosssina ienovaian as Igiinas de lodos. AIi D.
Quixole, sen piofeiii paIavia, pieslaia a naioi aleno a esles eslianhos
sucessos, os quais lodos aliilua as quineias da cavaIaiia andanle. AIi
conlinaian que o capilo e Zoiaida voIlassen con seu iino paia SeviIha, e
dessen paile ao pai da sua Iileidade e chegada, paia que, do nodo que Ihe
fosse possveI, viesse assislii ao laplisno e as lodas de Zoiaida, poi no podei
o ouvidoi inleiionpei a sua joinada, poi isso que linha nolcias que daIi a un
ns pailia a fiola de SeviIha paia a Nova Lspanha, e poi Ihe causai giande
liansloino peidei a viagen. IinaInenle, lodos ficaian conlenles e aIegies peIo
lon sucesso do calivo, e, cono j fosse nuilo nais de neia-noile, iesoIveian
iecoIhei-se e descansai duianle o lenpo que ieslava ale ananhecei. D. Quixole
ofeieceu-se paia fazei a guaida do casleIo, a fin de que no fossen aconelidos
poi aIgun giganle ou poi oulio quaIquei cavaIeiio andanle, naIvado e liaidoi,
coliosos do giande lesouio de foinosuia que aqueIe casleIo enceiiava. Os que
o conhecian agiadeceian-Ihe o ofeiecinenlo, e conlaian ao ouvidoi o genio
singuIai de D. Quixole, ao que o nesno ouvidoi achou nuila piIheiia. S
Sancho Iana desespeiava con a denoia que havia en descansai e doinii, e
eIe neIhoi que lodos se aconodou, deilando-se solie os apaieIhos do seu
luiio, que Ihe cuslaian lo caios cono adianle se dii.
RecoIhidas as danas no Iugai que Ihes eslava deslinado, e aconodando-se
os oulios cono pudeian, D. Quixole saiu foia da venda paia fazei a senlineIa
do casleIo, confoine o linha pionelido.
Lslava quase a ionpei a auioia, quando chegou aos ouvidos das danas
una voz lo enloada e lo suave, que as oliigou a lodas a apIicai o ouvido,
especiaInenle a Doioleia, que eslava despeila, e ao Iado da quaI doinia D.
CIaia de Viedna, que assin se chanava a fiIha do ouvidoi. Ninguen podia
inaginai quen eia a pessoa que lo len canlava, e eia una voz s, sen que a
aconpanhasse insliunenlo aIgun. Unas vezes paiecia-Ihes que canlava no
plio, oulias que eia na cavaIaiia, e, eslando lodas alenlas nas nesla confuso,
Caidenio chegou a poila do aposenlo, e disse:
- Quen no doine, escule, e ouvii a voz de un noo das nuIas, que de
laI nodo canla que encanla.
- } o ouvinos Senhoi - iespondeu Doioleia. L con islo se foi Caidenio, e
Doioleia, pieslando loda a sua aleno, enlendeu que o que se canlava eia islo:




.&!/(0*+ S*###

+:73 B3 89:46 6 6D567TM3C G;B4X5;6 76B A2C6B 89A 92459B 3B456:G9B
B283BB9B 689:438;79B :6 M3:76


Scu narinncirc dc ancr,
c cn scu pc|agc prcfundc
natcgc, scn |cr csprana
dc cnccn|rar pcr|c nc nundc.

| tcu scguindc una cs|rc|a,
quc ori|na nc ccu cscurc,
nais oc|a c rcsp|andcccn|c
quc quan|as tiu Pa|inurc.

|u nac sci acndc nc guia,
c a natcgar nc ccs|unc,
nirandc-a ccn a|na a|cn|a,
cuidcsc, nas nac dc runc.

Rcca|cs inpcr|incn|cs,
ncncs|idadc nc apurc,
sac as nutcns quc na cnccorcn,
quandc nais tc-|a prccurc.

|inpida c |ucida cs|rc|a,
sc |cu c|arac nc ccnduz!
|x|inguc-sc a ninna tida,
cn sc cx|inguindc a |ua |uz.

Chegando o canladoi a esle ponlo, paieceu a Doioleia que no seiia len
que deixasse CIaia de ouvii lo doce voz e, assin, alanando-a, a despeilou,
dizendo-Ihe:
- Ieidoa, Menina, se le despeilo, poique o fao paia que lenhas o goslo de
ouvii a neIhoi voz que laIvez hajas ouvido en lodos os dias da lua vida.
Acoidou CIaia loda sonoIenla, e da piineiia vez no enlendeu o que
Doioleia Ihe dizia, e, loinando-Iho a peigunlai, loinou-Iho eIa a dizei, eslando
CIaia nuilo alenla, poien, apenas ouviu dois veisos con que o canladoi ia
piosseguindo, assenhoieou-se deIa lo eslianho lenoi, cono se eslivesse
enfeina de aIgun acesso giave de quailas, e, aliaando-se eslieilanenle con
Doioleia:
- Ai! Senhoia da ninha aIna e da ninha vida! Iaia que ne despeilasles`
Que o naioi len que a foiluna ne podia fazei poi agoia eia ceiiai-ne os oIhos
e os ouvidos paia no vei nen ouvii esse desdiloso nsico.
- Que dizes Menina` OIha que asseveian que o canladoi e un dos noos
das nuIas.
- L donaliio e Senhoi de nuilos Iugaies - iespondeu CIaia - e do Iugai
que na ninha aIna ocupa con lanla seguiana, que, se eIe o no quisei Iaigai,
nunca Ihe sei liiado.
Iicou Doioleia adniiada das senlidas iazes da donzeIa, paiecendo-Ihe
que en nuilo se avanlajavan a disciio que os seus poucos anos pionelian, e
assin Ihe disse:
- IaIais de nodo, ninha sia. CIaia, que no posso enlendei-vos, decIaiai-
vos neIhoi e expIicai-ne: que e isso que dizeis de aInas e de Iugaies, e desle
canladoi, cuja voz en laI inquielao vos ps` Mas poi agoia nada ne digais,
que no queio peidei, poi acudii ao vosso soliessaIlo, o goslo que sinlo de
ouvii o nsico, que, ao que ne paiece, voIla ao seu canlai, con veisos novos e
nova loada.
- Seja enloia - iespondeu CIaia.
L, paia no o ouvii, lapou con as nos anlas os ouvidos, o que lanlen
causou pasno a Doioleia, a quaI, eslando alenla ao que se canlava, viu que
piosseguia desla naneiia:

O ninna dccc cspranca,
quc, afrcn|andc inpcssitcis na tcrdadc,
prcsscgucs scn nudana
na scnda quc |racu |ua tcn|adc,
ccnscrta aninc fcr|c,
inda quc surja a cada passc a ncr|c.

Nac gannan prcguicscs
|riunfc ncnradc, cu singu|ar ti|cria,
ncn pcdcn scr di|cscs
cs quc, ncs|randc una fraqucza ing|cria,
cn|rcgan dcsta|idcs
ac ccic ti| cs |anguidcs scn|idcs.

Quc ancr suas g|crias tcnda
carc, c razac, c c jus|c c quc ccn|ra|a,
ncn n4 |ac rica prcnda
ccnc a quc pc|c gcs|c sc aqui|a|a.
| c casc na|ura|
cus|ar sc pcucc c quc sc pcucc ta|'.

Ccisas quasc inpcssitcis scnprc a|cana
qucn cnprcga pcrfias ancrcsas.
Ccn firnc ccnfiana
sigc cu dc ancr as nais dificu||csas.
| ncn scqucr nc a|crra
|cr dc gannar c Ccu, cs|andc na Tcrra.

Aqui deu fin a voz, e CIaia piincipiou a novos soIuos. Tudo islo acendia
o desejo de Doioleia, que aneIava poi salei a causa de lo suave canlo e de lo
liisle choio, e assin Ihe loinou a peigunlai, que e que Ihe linha queiido dizei.
Lnlo CIaia, leneiosa de que Lucinda ouvisse, eslieilou nos liaos
Doioleia, e ps-Ihe a loca lo pixina do ouvido, que seguianenle podia faIai
sen sei poi oulien ouvida, e assin Ihe disse:
- Lsle canladoi Senhoia ninha, e fiIho de un fidaIgo naluiaI do ieino de
Aiago, senhoi de dois Iugaies, que vivia na coile defionle da casa de neu pai.
L, ainda que neu pai linha, de Inveino, vidiaas nas janeIas de sua casa, e
geIosias de Veio, no sei o que foi nen o que no foi nas o que e ceilo e que
esle fidaIgo, que andava nos esludos, ne viu, nen eu sei se na igieja se noulia
paile, finaInenle, enanoiou-se de nin, e deu-no a enlendei das janeIas de sua
casa, con lanlos geslos e lanlas Igiinas, que live de o aciedilai e de Ihe len
queiei, sen salei quanlo eIe ne queiia a nin. Lnlie os sinais que ne fazia,
havia un de soliepoi as nos, dando-ne a enlendei que casaiia conigo, e,
poslo que eu nuilo foIgasse con isso, sendo soinha e sen ne, no salia a
quen havia de o conunicai, e assin o deixei eslai sen Ihe concedei oulio favoi
que no fosse, quando neu pai eslava foia e o pai deIe lanlen, eiguei un
pouco o vidio ou a geIosia, e deixai que ne visse nais a seu goslo, o que eIe
lanlo feslejava que dava noslias de veidadeiia Ioucuia. Nislo chegou o lenpo
da pailida de neu pai, que eIe soule, nas no de nin, pois nunca Iho pude
dizei. Caiu doenle de puia ngoa, ao que eu enlendo de nodo que no dia en
que ns pailinos, nunca Iogiei v-Io paia despedii-ne deIe, ao nenos con os
oIhos, nas, ao calo de dois dias de caninho, ao enliainos na pousada de un
Iugai que fica a una joinada daqui, vi-o a poila con liajes de aiiieiio lo
pipiios que se eu o no liouxesse lo ielialado na ninha aIna, sei-ne-ia
inpossveI conhec-Io. Conheci-o, adniiei-ne, e aIegiei-ne, eIe niiou-ne a
fuilo, iesguaidando-se de neu pai, de quen senpie se esconde, quando
aliavessa poi dianle de nin, nos caninhos e nas pousadas aonde cheganos, e,
cono sei a sua jeiaiquia e fino lialo, e consideio que poi neu anoi ven a pe e
con lanlos lialaIhos, noiio de angslia, e onde eIe pe os pes ponho eu os
oIhos. No sei quais so suas lenes, nen cono pde escapai a seu pai, que Ihe
quei exliaoidinaiianenle, poique no len oulio heideiio, e poique eIe o
neiece, cono Vossa Meic ieconhecei quando o vii. L ainda nais Ihe posso
dizei que ludo quanlo canla liia-o da sua calea, pois lenho ouvido que e
giande esludanle e poela, e que, de cada vez que o vejo, loda lieno e ne
soliessaIlo ieceosa de que neu pai d con eIe, e venha no conhecinenlo dos
nossos desejos. Nunca Ihe dei paIavia en loda a ninha vida, e conludo Ihe
queio de laI naneiia, que no podeiei vivei sen eIe. Lis aqui Senhoia ninha,
ludo quanlo vos posso dizei desle nsico, cuja voz lanlo vos encanla, que s
poi eIa se deixa vei que no e noo das nuIas, cono dizeis, nas senhoi e
possuidoi de aInas e de Iugaies, cono vos disse.
- No digais nais nada, Sia. D. CIaia - acudiu Doioleia, leijando-a niI
vezes -, no digais nais, iepilo, e aguaidai que ionpa o dia, que espeio en
Deus encaninhai os vossos negcios de naneiia laI que lenhan o feIiz leino
que neiecen lo honeslos piincpios.
- Ai! Senhoia - disse D. CIaia -, que feIiz leino posso eu espeiai, se seu pai
e lo iico e lo piincipaI que Ihe paiecei que nen sequei posso sei ciiada de
seu fiIho, quanlo nais esposa` Iois casai-ne eu conlia vonlade de neu pai no
o faiei nen poi ludo quanlo houvei nesle nundo, eu s queieiia que esse noo
pailisse e ne deixasse, laIvez con cessai de o vei, e con a giande dislncia do
caninho que Ievanos se ne aIiviasse a pena que lenho, agoia ainda que posso
dizei que esle ienedio, que inagino, len pouco ne h-de apioveilai. No sei
cono islo foi, nen poi onde enliou esle anoi que Ihe eu lenho, sendo eu lo
nenina, e eIe lo noo, que en veidade cieio que sonos da nesna idade, no
lendo eu ainda dezasseis anos conpIelos, que s os fao paia o S. MigueI,
segundo asseveia neu pai.
No pde deixai de iii Doioleia, vendo esle dizei de ciiana, e disse paia
D. CIaia:
- Descansenos, Senhoia, o pouco lenpo da noile que suponho que ainda
iesla, e Deus nadiugai connosco, e ludo Iogiaienos, ou nuilo lipegas hei-de
eu lei as nos.
Con islo sossegaian, e loda a venda caiu en piofundo siIncio: s no
doinian a fiIha do vendeiio, e Maiiloines, sua ciiada, as quais, cono j salian
poi onde pecava D. Quixole, e que eslava foia ainado e a cavaIo fazendo
senlineIa, deleininaian anlas luiI-Io, ou peIo nenos passai un pouco de
lenpo, ouvindo os seus dispaiales.
Sucedeu, pois, que en loda a venda no havia janeIa que deilasse paia o
canpo, a no sei a fiesla de un paIheiio poi onde de foia aliiavan os panos de
paIha. A esla fiesla se chegaian as duas senidonzeIas, e viian que D. Quixole
eslava a cavaIo, encoslado a sua Iana, soIlando de quando en quando lo
doIoiidos e piofundos suspiios, que paiecia que de cada un se Ihe aiiancava a
aIna. L lanlen ouviian que dizia, con voz lianda e anoiosa:
- Senhoia ninha DuIcineia deI Toloso, exlieno de loda a foinosuia,
fin e ienale da disciio, aiquivo do neIhoi donaiie, depsilo da honeslidade,
e uIlinanenle ideia de ludo quanlo h de pioveiloso, honeslo e deIeilveI no
nundo, o que eslai agoia fazendo Tua Meic` Teis poivenluia na nenle o
leu calivo cavaIeiio, que a lanlos peiigos, s paia seivii-le, quis poi sua vonlade
expoi-se` D-ne lu novas suas, liifionle Lua, que laIvez a eslejas agoia
niiando con inveja... a eIa, que, passeando poi aIgunas gaIeiias dos seus
sunpluosos paos, ou deliuada do peiloiiI de aIguna vaianda laIvez esleja
consideiando cono h-de, iessaIvada a sua honeslidade e giandeza, acaInai a
loinenla que poi eIa esle neu aliiluIado coiao padece, que gIiia h-de dai
as ninhas penas, que sossego ao neu cuidado, e finaInenle que vida a ninha
noile e que pienio aos neus seivios. L lu SoI, que j deves eslai a piessa
enfieando os leus cavaIos paia nadiugai e saii a vei a ninha deidade, Iogo que
a vejas, supIico-le que da ninha paile a sades, nas Iivia-le de que, ao v-Ia e
saud-Ia, Ihe ds scuIo no ioslo, que leiei nais zeIos de li do que lu nesno os
livesle daqueIa giI ingiala que le fez suai e coiiei peIos pIainos da TessIia, ou
peIas naigens do Ieneu que ne no iecoido len poi onde e que enlo
coiiesle, zeIoso e enanoiado.
A esle ponlo chegava enlo D. Quixole con o seu lo Iaslinoso
aiiazoanenlo, quando a fiIha do vendeiio o coneou a chanai de nanso e a
dizei-Ihe:
- Senhoi neu, chegue-se c Vossa Meic, se foi seivido. A esles sinais e a
esla voz voIveu D. Quixole a calea, e viu, a Iuz da Lua, que eslava enlo en
pIena cIaiidade, que o chanavan da fiesla que Ihe paieceu janeIa, e ainda
denais a nais con iexas de ouio, segundo as deven de lei lo iicos casleIos,
cono o que eIe inaginava que eia a venda en que se achavan.
L Iogo no nesno inslanle se Ihe iepiesenlou, na Iouca fanlasia, que desla
vez, cono da oulia, a foinosa donzeIa, fiIha do senhoi daqueIe casleIo, loinava
a soIicil-Io, e, con esle pensanenlo, paia se no nosliai descoils e
desagiadecido, voIlou a iedea a Rocinanle e chegou-se a fiesla e, apenas viu as
duas iapaiigas, disse:
- Laslino, foinosa Senhoia, que Iogo fsseis pi a vossa nenle anoiosa
en quen no pode coiiespondei-vos, confoine neiecen o vosso giande vaIoi
e genliIeza, de que no deveis cuIpai esle nseio cavaIeiio andanle, a quen
anoi inpossiliIilou de podei enliegai a sua vonlade a oulia que no seja
aqueIa que, no nonenlo en que os seus oIhos a viian, Iogo ficou senhoia
alsoIula da sua aIna. Ieidoai-ne, loa Senhoia, e iecoIhei-vos ao vosso
aposenlo, e no queiiais, con o significai-ne lanlo os vossos aneIos, que eu ne
noslie nais desagiadecido: e se, peIo anoi que ne lendes, achais en nin
coisa que no seja anoi, con que possa salisfazei-vos, pedi-na, que vos juio,
poi aqueIa doce e ausenle ininiga ninha, que en conlinenle vo-Ia daiei, ainda
que seja una guedeIha dos caleIos de Medusa, que eian lodos colias, ou os
pipiios iaios do SoI enceiiados nuna iedona.
- De nada disso h nislei a ninha senhoia Senhoi CavaIeiio - disse nesle
nonenlo Maiiloines.
- Iois de que h nislei a vossa senhoia, disciela dona` - loinou D.
Quixole.
- S de una das vossas Iindas nos - disse Maiiloines - paia podei
desafogai con eIa o giande desejo que a liouxe a esla fiesla, con lanlo peiigo
da sua honia, que, se seu pai a piessenlii, en lanlos pedaos a h-de coilai, que
o naioi de lodos sei a oieIha.
- Quiseia eu vei isso - iespondeu D. Quixole -, eIe que se Iivie de laI
pialicai ou lei o nais desasliado fin que nunca leve no nundo un pai, poi
havei poslo as nos nos deIicados nenlios de sua enanoiada fiIha.
Iaieceu a Maiiloines que D. Quixole daiia a no que Ihe pediia, e, lendo
no pensanenlo o que havia de fazei, desceu da fiesla, e foi a cavaIaiia, onde
lonou o calieslo do junenlo de Sancho Iana e con nuila piesleza voIveu a
lenpo que D. Quixole se puseia en pe solie a seIa de Rocinanle paia chegai a
janeIa giadeada, onde inaginava eslai a peidida donzeIa, e, ao dai-Ihe a no,
dizia:
- Tonai, Senhoia, essa no, ou, paia neIhoi dizei, esse veidugo dos
naIfeiloies do nundo, lonai Senhoia, essa no, en que no locou no de
nuIhei aIguna, nen a daqueIa que len inleiia posse de lodo o neu coipo. No
vo-Ia dou paia que a leijeis, nas paia que Ihe niieis a conlexluia dos neivos, a
liavao dos nscuIos, a giossuia e espaado das suas veias, poi onde veieis
que laI sei a foia do liao, que una laI no possui.
- Agoia o veienos - disse Maiiloines.
L dando una Iaada nuna das ponlas do calieslo, deilou-Iho ao puIso, e,
descendo da fiesla, anaiiou foilissinanenle a oulia ao feiioIho da poila do
paIheiio. D. Quixole, que senliu no puIso a aspeieza da coida, disse:
- Mais paiece que Vossa Meic ne esl aiianhando do que afagando a
no, no a lialeis lo naI, poique eIa no len cuIpa do desgoslo que a ninha
vonlade vos causa, nen len paiece que en lo pequena paile vos vingueis do
lodo do vosso dissaloi... vede que quen len quei no se vinga lo naI.
Ioien, lodas eslas iazes de D. Quixole j no as ouvia ninguen, poique,
Iogo que Maiiloines o anaiiou, lanlo eIa cono a oulia se foian enloia, a
noiiei de iiso, e deixaian-no de laI nodo pieso que Ihe foi inpossveI soIlai-
se.
Lslava, pois, cono se disse, de pe en cina de Rocinanle, con o liao lodo
nelido peIa fiesla, e anaiiado peIo puIso ao feiioIho da poila, con
giandssino lenoi e cuidado no se nexesse o cavaIo, poique ficaiia enlo
penduiado peIo liao, e assin no ousava fazei novinenlo aIgun, ainda que
do iaciocnio e nansido de Rocinanle len se podeiia espeiai que eslaiia sen
se novei un secuIo lodo.
AfinaI, vendo-se D. Quixole anaiiado e vendo lanlen que as danas se
linhan ido enloia, coneou a inaginai que ludo aquiIo se fazia poi
encanlanenlo, cono da oulia vez, quando naqueIe nesno casleIo o noeu de
pancadas aqueIe nouio encanlado do aiiieiio, e naIdizia enlie si a sua pouca
disciio e pouco discoiiei, pois, lendo-se sado lo naI da piineiia vez, se
avenluiaia a enliai aIi de novo, sendo iegia de cavaIeiios andanles que, en
lenlando una avenluia e no se saindo len deIa, sinaI e de que no esl paia
eIes guaidada, nas sin paia oulio, e no piecisan de lenl-Ia segunda vez.
Con ludo islo, puxava peIo liao a vei se podia soIlai-se, nas eslava lo
len alado, que lodas as suas lenlalivas foian laIdadas. Ceilo e que puxava
con lenlo, paia que Rocinanle se no novesse, e, ainda que quisesse senlai-se
ou cavaIgai neIe, no podia seno ou eslai de pe, ou aiiancai a no.
AIi foi o desejai a espada de Anadis, conlia a quaI no linha foia
encanlanenlo aIgun, aIi foi o naIdizei a sua foiluna, exageiai a faIla que faiia
no nundo a sua piesena, duianle o lenpo en que aIi eslivesse encanlado, que
assin sen a nnina dvida se juIgava, aIi o iecoidai-se da sua queiida
DuIcineia deI Toloso, aIi o chanai peIo seu lon escudeiio Sancho Iana, que
sepuIlado no sono e eslendido solie a aIlaida do seu junenlo, no se
iecoidava naqueIe inslanle nen da ne que o deu a Iuz, aIi chanou peIos
slios Liigando e AIquife, paia que o ajudassen, aIi invocou a sua loa aniga
Uiganda, paia que o socoiiesse, e finaInenle aIi o enconliou a nanh, lo
desespeiado e confuso, que liania cono un louio, poique j no espeiava que
con o dia se ienediasse a sua afIio, consideiando-a eleina, e juIgando-se
encanlado, e fazia-Iho aciedilai vei que Rocinanle nen pouco nen nuilo se
novia, e juIgava que daqueIa foina, sen conei nen lelei nen doinii, havian
de eslai eIe e o cavaIo, ale que passasse aqueIe nau infIuxo das eslieIas, ou ale
que oulio nais slio nigionanle o desencanlasse.
Ioien, enganou-se nuilo na sua suposio, poique apenas piincipiou a
ananhecei chegaian a venda qualio honens a cavaIo, nuilo len poslos e
liajados, con a sua escopela nos aies.
aleian a poila da venda, que ainda eslava fechada, con giandes
aIdialadas, e, vendo islo D. Quixole do slio onde conlinuava a fazei senlineIa,
con voz aiioganle e aIla Ihes disse:
- CavaIeiios ou escudeiios, ou quen quei que sejais, no lendes paia que
chanai as poilas desle casleIo, que len cIaio e que a lais hoias, ou os que eslo
I denlio doinen, ou no e coslune aliii as foilaIezas anles do SoI ii j aIlo,
desviai-vos paia foia, e espeiai que o dia acIaie, e enlo veienos se sei juslo
ou no que vos alian a poila.
- Que dialo de foilaIeza ou de casleIo e esle, paia nos oliigai a lei essas
ceiinnias lodas` Se sois o eslaIajadeiio, nandai que nos deixen enliai, poique
sonos caninhanles que s queienos dai cevada as nossas cavaIgaduias, e
passai adianle, que vanos con piessa.
- Iaiece-vos, cavaIeiios, que lenho figuia de eslaIajadeiio` - iespondeu D.
Quixole.
- No sei que figuia lendes, nas o que sei e que dizeis un dispaiale
chanando casleIo a esla venda.
- L casleIo - iespondeu D. Quixole - e ale dos neIhoies desla piovncia
loda, e len genle I denlio que j enpunhou ceplio e cingiu diadena.
- MeIhoi foia as avessas - disse o viandanle -, que cingisse o ceplio e
enpunhasse a coioa, e deceilo eslai a aIguna conpanhia de iepiesenlanles,
que a nido usan lei essas coisas que dizeis, poique nuna venda lo pequena,
e lo siIenciosa cono esla, no cieio eu que se aIojen pessoas dignas de coioas e
ceplios.
- Saleis pouco do nundo - iepIicou D. Quixole - vislo que ignoiais os
casos que coslunan aconlecei na cavaIaiia andanle.
Cansaian-se os conpanheiios do peigunladoi do coIquio, e lonaian
poi isso a lalei con giande fiia a poila, e de nodo que o vendeiio despeilou,
e acoidaian lanlen lodos os que na venda eslavan.
Sucedeu a esle lenpo que una das cavaIgaduias en que vinhan os
qualio se chegou a cheiiai a Rocinanle, que, neIancIico e liisle, de oieIhas
deiiuladas, suslenlava, sen se novei, o seu esguio senhoi, e, cono afinaI eia
de caine, apesai de paiecei de pau, no pde deixai de cheiiai lanlen a quen
se Ihe chegava a afag-Io, e, apenas se noveu un pouco, Iogo se afaslaian os
pes de D. Quixole, e escoiiegando daiian con eIe no cho, a no ficai suspenso
do liao, o que Ihe causou lanla doi, que juIgou ou que Ihe coilavan o puIso,
ou que a no se Ihe aiiancava, poique ficou lo pixino do cho que, con os
licos dos pes pisava a leiia, o que nais o noIeslava, poique cono senlia que
Ihe faIlava pouco paia pi as pIanlas dos pes no soIo, esliiava-se quanlo podia,
cono os que sofien o loinenlo da poIe, que eIes pipiios aciescenlan a sua
doi con o afinco que pen en esliiai-se, enganados con a espeiana que se
Ihes iepiesenla de que, Iogo que se esliien un pouco nais, chegaio a leiia
fiine.




.&!/(0*+ S*#-

+:73 B3 I59BB3D23A 9B ;:627;49B B283BB9B 76 M3:76


Lfeclivanenle lanlos e lais foian os liados de D. Quixole, que, aliindo
Iogo as poilas da venda, saiu o eslaIajadeiio espavoiido a vei quen dava esses
giilos, e os que eslavan foia fizeian o nesno. Maiiloines, que j despeilaia
con os liados inaginando o que podia sei, foi ao paIheiio, e desalou, sen que
ninguen a visse, o calieslo que suslinha D. Quixole, que deu Iogo consigo no
cho, a visla do eslaIajadeiio e dos viandanles, que, chegando-se a eIe, Ihe
peigunlaian o que linha, que lais vozes dava. LIe, sen iespondei paIavia, liiou
a coida do puIso, e, pondo-se de pe, nonlou en Rocinanle, enliaou o escudo,
eniislou a Iana, e, lonando canpo, voIveu a neio gaIope, dizendo:
- A quen dissei que eu eslive, con juslo nolivo, encanlado, se a piincesa
Miconicoa, nuilo Senhoia ninha, ne dei Iicena paia isso, desde j o
desninlo, e ieplo e desafio paia lalaIha singuIai.
Adniiados ficaian os nossos viandanles das paIavias de D. Quixole, nas
o vendeiio liiou-os daqueIa adniiao, dizendo-Ihes quen eIe eia, e que no
havia que fazei caso deIe, poique no linha juzo.
Ieigunlaian ao vendeiio se poi acaso chegaia aqueIa venda un iapazilo
dos seus quinze anos de idade, veslido de aiiieiio, con lais e lais sinais, dando
os nesnos que linha o anadoi de D. CIaia.
O vendeiio iespondeu que havia lanla genle na venda que no iepaiaia
nessa pessoa poi quen peigunlavan, nas, lendo vislo un deIes o coche en
que vieia o ouvidoi, disse:
- Aqui deve eslai sen dvida, poique e esle o coche que dizen que eIe
segue, fique un de ns a poila, e enlien os denais a piocui-Io, e seiia lon
lanlen que oulio desse voIla a venda paia que eIe se no safe peIas liaseiias
das cavaIaiias.
- Assin se fai - iespondeu un deIes.
L, enliando dois, o leiceiio ficou a poila e o quailo foi iodeai a venda.
Tudo isso via o eslaIajadeiio, e no podia alinai con o nolivo poi que se
fazian essas diIigncias, ainda que sups que piocuiavan o noo cujos sinais
Ihe linhan dado. } a esse lenpo acIaiaia o dia, e lanlo poi isso, cono peIo
laiuIho que D. Quixole fizeia, eslavan lodos despeilos e Ievanlados, e con
especiaIidade D. CIaia e Doioleia, que, una con o soliessaIlo de lei lo
pixino o seu nanoiado, e a oulia con o desejo de o vei, naI linhan podido
doinii aqueIa noile. D. Quixole, que viu que nenhun dos qualio viandanles
fazia caso deIe, nen Ihe iespondia a sua peigunla, ialeava de despeilo e de
fiia, e se achasse nas oidenaes da sua cavaIaiia que Iicilanenle podia o
cavaIeiio andanle lonai e encelai oulia enpiesa, depois de lei dado a sua fe e a
sua paIavia de no coneai oulia sen acalai a que pioneleia, invesliiia con
lodos e os oliigaiia a , iespondei, nau giado seu, nas poi Ihe paiecei que Ihe
no convinha nen Ihe eslava len lenlai enpiesa nova anles de ieslaleIecei no
seu ieino Miconicoa, leve de se caIai e peinanecei quedo, espeiando paia vei
en que paiavan as diIigncias daqueIes viandanles: un dos quais achou o
nancelo, que piocuiava, a doinii ao Iado de un aiiieiio, nuilo descuidoso de
que ninguen o luscasse, e ainda nenos de que o enconliasse. O honen
liavou-Ihe do liao e disse-Ihe:
- Ioi ceilo, Si. D. Lus, que diz len con quen sois o falo que veslis, e a
cana en que vos acho con o iegaIo con que vossa ne vos ciiou.
Lsfiegou o noo os oIhos sonoIenlos, e encaiou filo o que o seguiava, e
Iogo conheceu que eia ciiado de seu pai, o que Ihe deu lananho soliessaIlo que
no aceilou ou no pde dizei-Ihe paIavia poi giande espao de lenpo. L o
ciiado piosseguiu dizendo:
- Aqui no h oulia coisa que fazei, Si. D. Lus, seno lei pacincia e voIlai
paia casa, se Vossa Meic no deseja que seu pai e neu Senhoi faa a viagen
do oulio nundo, poique se no pode espeiai oulia coisa do pesai que Ihe causa
a vossa ausncia.
- Iois cono soule neu pai - disse D. Lus - que eu vinha poi esle caninho
e con esle liaje`
- Un esludanle - iespondeu o ciiado -, a quen desles conla dos vossos
pensanenlos, foi quen o descoliiu, conpadecido das Islinas que vosso pai
fazia quando deu peIa vossa faIla, e Iogo enviou qualio dos seus ciiados en
vossa lusca, e lodos aqui eslanos ao vosso seivio, nais conlenles do que se
pode inaginai, peIo lon despacho con que lonaienos, Ievando-vos a
piesena de quen lanlo vos quei.
- Isso sei se foi da ninha vonlade, ou se o Ceu o oidenai - iespondeu D.
Lus.
- O Ceu oidena que iegiesseis a casa, nen oulia coisa e possveI.
Todas eslas iazes as ouviu o aiiieiio, junlo de quen eslava D. Lus, e
Ievanlando-se daIi foi conlai o que se passava a D. Ieinando e a Caidenio e aos
oulios que j se linhan veslido, e a quen disse que o honen que vieia dava
don ao iapaz, e queiia que eIe voIlasse a casa de seu pai, e que o noo no
queiia. Con islo e con o que salian j, da loa voz que o Ceu Ihe linha dado,
vieian lodos con giande desejo de salei nais pailicuIainenle quen eia, e
lanlen de o ajudai, se aIguna vioIncia Ihe quisessen fazei, e assin foian lei
ao slio onde eIe ainda eslava faIando e poifiando con o seu ciiado.
Nislo, saiu Doioleia do seu aposenlo e alis deIa D. CIaia, loda luilada, e,
chanando Doioleia de paile a Caidenio, Ihe conlou en lieves iazes a hisliia
do nsico e de D. CIaia, e Caidenio iefeiiu-Ihe que linhan vindo a luscai D.
Lus uns ciiados de seu pai, e no o disse lo de nanso que D. CIaia o no
ouvisse, con que ficou lo foia de si que, se Doioleia no coiiesse a anpai-Ia,
daiia consigo no cho.
Caidenio disse a Doioleia que voIvessen ao aposenlo, que eIe piocuiaiia
ienediai ludo, e eIas oledeceian.
} eslavan lodos os qualio, que vinhan piocuiai D. Lus, denlio da
venda, e iodeavan-no, peisuadindo-Ihe que Iogo, sen nais delena, voIlasse a
consoIai seu pai. Respondeu eIe que de nenhun nodo o podia fazei sen dai
fin a un negcio en que Ihe ian a exislenciai a honia e a aIna. Apeilaian-no
enlo os ciiados, dizendo-Ihe que no voIlaiian sen eIe, e que o Ievaiian poi
vonlade ou poi foia.
- Isso o no faieis vs - iedaiguiu D. Lus - seno nalando-ne piineiio,
ainda que, de quaIquei nodo que ne Ieveis, sen vida senpie eu iiei.
} a esle lenpo linhan acudido a poifia lodos os oulios que na venda
eslavan, especiaInenle Caidenio, D. Ieinando, os seus anigos, o ouvidoi, o
cuia, o laileiio e D. Quixole, que enlendeu enfin no havei necessidade de
conlinuai con a guaida do casleIo. Caidenio, cono j salia a hisliia de D.
Lus, peigunlou aos ciiados o que os novia a queiei Ievai aqueIe noo conlia
sua vonlade.
- Move-nos a isso - iespondeu un dos qualio - dai a vida a seu pai, que,
peIa ausncia desle cavaIheiio, fica en peiigo de a peidei.
A islo disse D. Lus:
- No h nolivo paia que se d conla aqui das ninhas coisas, eu sou Iivie,
e voIlaiei se quisei, se no quisei nenhun de vs ne oliigai.
- Sei a iazo quen o oliigue - iespondeu o honen - e quando eIa nada
possa con Vossa Meic, podei connosco laslanle paia que no deixenos de
fazei aquiIo a que vienos e a que sonos oliigados.
- Sailanos ao ceilo o que islo ven a sei - acudiu o ouvidoi.
Mas o honen, que o conheceia poi vizinho de sua casa, iespondeu:
- No conhece Vossa Meic, Senhoi Ouvidoi, esle cavaIheiio, que e fiIho
do seu vizinho, que se ausenlou de casa de seu pai en liajes lo pouco
decoiosos, cono Vossa Meic pode vei`
Lncaiou-o enlo o ouvidoi nais alenlanenle, e conheceu-o, e disse-Ihe
aliaando-o:
- Que ciiancices so eslas, Si. D. Lus, ou que nolivos lo podeiosos, que
vos oliigan a vii desla naneiia, con liaje que diz lo naI con a vossa
quaIidade`
Vieian as Igiinas aos oIhos a D. Lus, e no pde dai paIavia ao
ouvidoi, que disse aos qualio que sossegassen, que ludo se faiia poi len, e,
pegando a D. Lus peIa no, afaslou-o paia un Iado e peigunlou-Ihe que
desalino foia aqueIe. L, enquanlo Ihe fazia eslas e oulias peigunlas, ouviian a
poila da venda giande aIaiido, nolivado poi dois hspedes que naqueIa noile
aIi linhan pousado, e que, vendo loda a genle ocupada en salei o que os
qualio honens piocuiavan, linhan inlenlado ii-se sen pagai o que devian,
nas o vendeiio, que alendia nais ao seu negcio que aos aIheios, agaiiou-os ao
saii da poila, e Ihes pediu a sua paga, afeando-Ihes a n leno con paIavias
lais, que os Ievou a iespondeien-Ihe a nuiios: e assin coneaian a dai-Ihe
lananha sova, que o polie do vendeiio leve de giilai e de pedii socoiio. A
eslaIajadeiia e sua fiIha no viian pessoa desocupada que o pudesse socoiiei, a
no sei D. Quixole, a quen a iapaiiga disse:
- Socoiia Vossa Meic, Senhoi CavaIeiio, peIa viilude que Deus Ihe deu, a
neu polie pai, que o eslo noendo dois naus honens cono se fosse pinenla.
A que D. Quixole iespondeu, nuilo descansado e con nuila fIeuna:
- Ioinosa donzeIa, no len Iugai poi agoia a vossa pelio, poique no
posso nelei-ne noulia avenluia, enquanlo no dei fin a una en que esl
enpenhada a ninha paIavia. Mas o que eu podeiei fazei paia vos seivii e o
seguinle: Coiiei a dizei a vosso pai que suslenle a sua lalaIha o neIhoi que
pudei, e que de nenhun nodo se deixe deiiolai, enquanlo eu vou pedii Iicena
a piincesa Miconicoa paia o podei socoiiei en sua afIio, que, se eIa na dei,
lende a ceileza que o saIvaiei desde Iogo.
- MaI-pecado - disse nislo Maiiloines, que eslava piesenle -, anles de
Vossa Meic aIcanai essa Iicena que diz, eslai neu ano no oulio nundo.
- Consenli, Senhoias, que eu a aIcance - iespondeu D. Quixole - que, Iogo
que a lenha, pouco inpoila que eIe esleja no oulio nundo, que eu de I o iiei
liiai, ou peIo nenos laI vingana vos daiei dos que paia I o liveien nandado,
que ficaieis anpIanenle salisfeilas.
L, sen dizei nais, foi-se pi de joeIhos dianle de Doioleia, pedindo-Ihe
con paIavias cavaIheiiescas que fosse seivida sua giandeza dai-Ihe Iicena de
acudii ao casleIo daqueIe soIai, que eslava en giande nngua. Deu-Iha a
piincesa de lon giado, e Iogo eIe, enliaando o escudo e enpunhando a
espada, coiieu a poila da venda, onde ainda os dois hspedes conlinuavan a
naIlialai o vendeiio, nas, assin que aIi chegou, ficou de lodo quedo, apesai de
Maiiloines e a vendeiia Ihe dizeien poique e que se delinha, que socoiiesse
seu ano e naiido.
- Delenho-ne - disse D. Quixole - poique no ne e Icilo desenlainhai a
espada conlia quen no foi cavaIeiio, nas ide chanai o neu escudeiio Sancho,
que a eIe loca e peilence esla defesa e vingana.
Iassava-se islo a poila da venda, onde feivian os nuiios, ludo con
giande piejuzo do vendeiio, e iaiva de Maiiloines, da vendeiia e de sua fiIha,
que se desespeiavan ao vei a colaidia de D. Quixole, e os naus-lialos que
sofiia seu naiido, ano e pai. Mas deixeno-Io, que no faIlai quen o socoiia,
ou seno que sofia caIado quen a nais se alieve do que ao que as suas foias
Ihe peinilen, e voIvanos cinquenla passos alis a vei o que foi que D. Lus
iespondeu ao ouvidoi, que Ihe peigunlaia o nolivo da sua vinda a pe, e
veslido con liajes lo vis. O nancelo, agaiiando-Ihe foilenenle as nos, cono
en sinaI de que aIguna giande doi Ihe pungia o coiao, deiianando Igiinas
en giande alundncia, disse-Ihe:
- Senhoi neu, no sei oulia coisa dizei-vos, seno que, desde o nonenlo
en que o Ceu quis e a nossa vizinhana faciIilou que eu visse a ninha sia. D.
CIaia, vossa fiIha, desde esse inslanle Ihe sulneli a ninha vonlade, e, se a
vossa, neu veidadeiio pai e senhoi, a no inpedii, hoje nesno h-de sei
ninha esposa. Ioi eIa deixei a casa de neus pais, e ievesli esle liaje, paia a
seguii fosse aonde fosse, cono a sela ao aIvo e o naiinheiio ao noile. LIa dos
neus desejos no sale nais do que o que pde enlendei aIgunas vezes, que de
Ionge via choiai neus oIhos. } saleis Senhoi, a iiqueza e a nolieza de neus
pais, e de cono sou o seu nico heideiio, se vos paiecei que so pailes eslas
paia que vos aiiisqueis a fazei-ne en ludo venluioso, iecelei-ne Iogo poi
vosso fiIho, que se a neu pai, Ievado poi oulios desgnios, no agiadai esle
len que eu piocuiei paia nin, nais foia lei o lenpo paia desfazei e nudai
as coisas do que a vonlade hunana.
CaIou-se ao dizei islo o enanoiado nancelo, e o nagisliado ficou de o
ouvii suspenso, confuso e adniiado, lanlo peIo nodo e disciio cono D. Lus
Ihe descoliiu o seu pensanenlo, cono poi no salei a iesoIuo que havia de
lonai en lo iepenlino e inespeiado negcio, e assin e que iespondeu que poi
enlo sossegasse, e enlielivesse os seus ciiados paia que no o Ievassen nesse
dia, e eIe houvesse lenpo paia consideiai o que a lodos ficaiia neIhoi. eijou-
Ihe D. Lus a viva foia as nos, e lanhou-Ihas de Igiinas que enleineceiian
un coiao de ninoie, quanlo nais o do ouvidoi, que, cono discielo, Iogo
conheceia quanlo a sua fiIha convinha aqueIe naliinnio, poslo que, se
possveI fosse, o quiseia anles efecluai con o consenlinenlo do pai de D. Lus,
de quen salia que pielendia ollei una liluIai paia seu fiIho.
} a esse lenpo eslavan os hspedes en loa paz con o vendeiio, pois que
D. Quixole, con loas iazes, nais do que con aneaas, os peisuadiia a
pagaien-Ihe ludo quanlo eIe pedia, e os ciiados de D. Lus aguaidavan o fin
da pilica do ouvidoi e a iesoIuo de seu ano, quando o Dennio, que no
doine, oidenou que naqueIe nesno inslanle enliasse na venda o laileiio, a
quen D. Quixole liiaia o eIno de Manliino, e Sancho Iana o apaieIho do
luiio, que liocou peIo do seu, o laileiio, ao Ievai o junenlo paia a cavaIaiia,
viu Sancho Iana a aiianjai no sei o qu na aIlaida, e Iogo que a viu
conheceu-a, e alieveu-se a aiienelei con Sancho, dizendo:
- Ah! D. Ladio, que aqui vos apanho, venha a ninha lacia e a aIlaida, e o
apaieIho que ne ioulasles.
Sancho, que se viu aconelido lo de inpioviso, e ouviu os vilupeiios que
Ihe dizian, con una das nos agaiiou a aIlaida, e con a oulia feiiou no
laileiio lananho nuiio, que Ihe lanhou os denles en sangue, nas nen poi
isso o laileiio Iaigou a aIlaida, anles Ievanlou a voz de nodo laI, que lodos os
da venda acudiian ao iudo e pendncia, e dizia eIe:
- Aqui-d'eI-iei e da juslia, que esle Iadio e saIleadoi de esliada, solie o
ioulai-ne a fazenda, ainda ne quei nalai.
- Menlis! - excIanou Sancho. - Que eu no sou saIleadoi de esliada, e esles
despojos ganhou-os en gueiia IeaI o neu senhoi D. Quixole.
} D. Quixole eslava piesenle, e nuilo foIgava de vei o nodo cono o seu
escudeiio se defendia e ofendia, e leve-o da poi dianle cono honen de pioI, e
ficou-Ihe na nenle o ain-Io cavaIeiio na piineiia ocasio que se Ihe
depaiasse, poi Ihe paiecei que ficaiia len enpiegada en Sancho a oiden de
cavaIaiia. Lnlie oulias coisas que o laileiio ia dizendo no decuiso da
pendncia, veio a excIanai:
- Senhoies, esla aIlaida e lo ninha cono a noile que devo a Deus, e
conheo-a cono se a livesse paiido, e a esl na nanjedouia o luiio, que no
ne deixai nenlii, ponhan-Iha, e se Ihe no ficai ao pinlai, que ne lenhan poi
infane. L nais ainda, no nesno dia en que na liiou, liiaian-ne lanlen una
lacia de aiane, nova, que ainda no foia eslieada, e que cuslaia un lon
escudo.
Aqui no se pde conlei D. Quixole, e, nelendo-se enlie os dois e
apailando-os, pondo a aIlaida no cho paia a lei nanifesla ale se acIaiai a
veidade disse:
- Iaia que Vossas Meics vejan, cIaia e nanifeslanenle, o eiio en que
esl esle lon escudeiio, lasla dizei que chana lacia ao que foi, e, e sei o eIno
de Manliino que eu Ihe conquislei en gueiia IeaI, e de que fiquei Icilo e
Ieglino possuidoi. No caso da aIlaida no ne inlionelo, poique o que sei
dizei e que o neu escudeiio Sancho ne pediu Iicena paia liiai os jaezes do
cavaIo desle vencido colaide, e con eIes adoinai o seu, dei-Iha, eIe lonou-a, e
do jaez se lei conveilido en aIlaida no saleiei dai oulia iazo a no sei a do
coslune, a salei: que essas liansfoinaes se ven nos casos da cavaIaiia, paia
confiinao disso, vai, neu fiIho Sancho, luscai o eIno, que esle lon honen
chana lacia.
- Con a lieca! - disse Sancho. - Se s lenos essa piova da nossa inleno,
lo lacia e o eIno de Manliino cono e aIlaida o jaez.
- Iaz o que le nando - disse D. Quixole - que nen lodas as coisas desle
casleIo ho-de sei guiadas poi encanlanenlo.
Sancho foi luscai a lacia, e, assin que D. Quixole a viu, lonou-a nas nos
e disse:
- Vejan Vossas Meics con que caia pode dizei esle escudeiio que islo e
lacia e no o eIno que eu disse, e juio, peIa oiden de cavaIaiia que piofesso,
que foi esle eIno que eu Ihe conquislei, sen Ihe lei liiado ou aciescenlado coisa
aIguna.
- Nisso e que no h dvida - acudiu Sancho -, que desde que neu ano o
ganhou ale hoje, s enliou nuna lalaIha, quando Iiviou os desvenluiados
gaIeoles, e se no fosse esle laci-eIno no passaiia enlo nuilo len, poique
apanhou naqueIe lianse pediadas con failuia.




.&!/(0*+ S*-

+:73 B3 686O6 73 6M35;D265 6 7\M;76 79 3CA9 73 $6AO5;:9 3 76
6CO6576Q 3 73 92456B 6M3:4256B B2837;76B 89A 4976 6 M357673


- Que Ihes paiece a Vossas Meics, Senhoies - disse o laileiio -, o que
afiinan esles honens de pioI, que ainda poifian que esla lacia e eIno`
- L a quen o conliiio dissei - acudiu D. Quixole - Ihe faiei eu conhecei
que nenle se foi cavaIeiio, e, se foi escudeiio, que nenle e ienenle niI vezes.
O nosso laileiio, que ludo piesenciava, e que conhecia peifeilanenle o
genio de D. Quixole, quis espeilai o seu desalino, e Ievai poi dianle a luiIa,
paia que lodos iissen, e excIanou, faIando con o seu coIega:
- Senhoi aileiio, salei que lanlen sou do vosso ofcio, e lenho h nais
de vinle anos caila de exane, e conheo nuilo len lodos os insliunenlos
laileiiis, sen faIlai un s e, aIen disso, fui lanlen soIdado, na ninha
nocidade, e lanlen sei o que e noiiio e ceIada de encaixai, e oulias coisas
que locan a niIcia, digo, aos geneios de ainas dos soIdados, e afiino, saIvo
neIhoi paiecei, que esle oljeclo que aqui esl dianle de ns, nas nos daqueIe
lon senhoi, no e lacia de laileiio, nas esl lo Ionge de s-Io, cono esl
Ionge o lianco do negio, e a veidade da nenliia, e lanlen digo que esle eIno,
apesai de o sei, no e eIno inleiio.
- No, deceilo - disse D. Quixole -, faIla-Ihe nelade, que e a laleiia.
- Assin e - afiinou o cuia, que j enlendeia a inleno do seu anigo
laileiio.
L o nesno asseveiaian Caidenio, D. Ieinando e os seus conpanheiios, e
ale o ouvidoi, se no eslivesse lo pensalivo con o negcio de D. Lus, ajudaiia
peIa sua paile a nenliia.
- VaIha-ne Deus! - disse enlo o laileiio luiIado. - Iois e possveI que
lanla genle honiada diga que islo no e lacia e que e eIno` L caso paia fazei
pasnai una univeisidade, poi nais disciela que seja. asla, nas, se esla lacia e
eIno, lanlen deve sei esla aIlaida jaez de cavaIo, cono aqui disse esle senhoi.
- A nin paiece-ne aIlaida - olseivou D. Quixole - nas j disse que en
laI coisa ne no inlionelo.
- Que seja aIlaida ou jaez - acudiu o cuia - s o Si. D. Quixole o pode
dizei, que, neslas coisas de cavaIaiias, lodos esles senhoies e eu Ihe danos a
piinazia.
- Ioi Deus, neus Senhoies - disse D. Quixole -, so lanlas e lo eslianhas
as coisas que nesle casleIo, das duas vezes que aqui lenho eslado, ne ho
sucedido, que ne no alievo a dizei afiinalivanenle coisa aIguna do que se
peigunlai aceica do que neIe se conlen, poique inagino que ludo o que aqui se
liala e poi via de encanlanenlo. Da piineiia vez nuilo ne deiieou un nouio
encanlado, e Sancho no se deu nuilo len con oulios, seus sequazes, e esla
noile eslive penduiado poi un liao ceica de duas hoias, sen salei cono vin
a caii en seneIhanle desgiaa. De foina que pi-ne eu agoia en coisa lo
confusa a dai o neu paiecei seiia caii en juzo leneiiio. IeIo que loca ao
dizeien que islo e lacia e no eIno, j iespondi, nas, quanlo a decIaiai se isso
e aIlaida ou jaez, no ne alievo a dai senlena definiliva, e excIusivanenle o
deixo ao lon paiecei de Vossas Meics, laIvez, poi no leien sido ainados
cavaIeiios cono eu, no hajan que vei con Vossas Meics os encanlanenlos
desle Iugai, e lenhan Iivies os enlendinenlos, e possan juIgai as coisas desle
casleIo cono eIas so, ieaI e veidadeiianenle, e no cono a nin ne paiean.
- No h dvida - iespondeu D. Ieinando - que o Si. D. Quixole disse
nuilo len, que hoje a ns oulios loca a definio desle caso, e paia que v con
nais fundanenlo, eu lonaiei en segiedo os volos desles senhoies, e do que
iesuIlai daiei inleiia e cIaia nolcia.
Iaia os que salian a nania de D. Quixole, eia islo naleiia de nuilo iiso,
nas paia os que a ignoiavan paiecia-Ihes o naioi dispaiale do nundo,
especiaInenle aos qualio ciiados de D. Lus e a D. Lus lanlen, e a oulios lis
viandanles, que poi acaso linhan chegado a venda, e que paiecian sei
quadiiIheiios, cono efeclivanenle eian. Mas quen nais se desespeiava eia o
laileiio, cuja lacia aIi dianle dos seus oIhos se liansfoinaia en eIno de
Manliino, e cuja aIlaida j no linha dvida que se Ihe havia de loinai en iico
jaez de cavaIo, e uns e oulios iian de vei cono D. Ieinando andava lonando
os volos, faIando ao ouvido dos ciicunslanles paia que en segiedo decIaiassen
se eia jaez ou aIlaida aqueIa jia, solie a quaI lanlo se peIejaia, e, depois de
lonai os volos de lodos os que a D. Quixole conhecian, disse en voz aIla:
- O caso e, lon honen, que j eslou cansado de lanlos poinenoies,
poique vejo que a ninguen peigunlo o que desejo salei, que ne no diga que e
dispaiale dizei-se que islo seja aIlaida de junenlo, quando len se v que e
jaez de cavaIo, e ale de cavaIo fino, e assin haveis de lei pacincia, poique, en
que vos pese e ao vosso junenlo, islo e jaez e no aIlaida, e foian pessinas
peIa vossa paile as aIegaes e piovas.
- No lenha eu Iugai no Ceu - excIanou o polie laileiio - se Vossas
Meics lodos se no enganan, e lo len paiea a ninha aIna aos oIhos de
Nosso Senhoi, cono esla aIlaida ne paiece aIlaida, nas I vo Ieis... e nais
no digo, o que posso afiinai e que no eslou lledo, que ainda no queliei o
jejun, a no sei de pecai.
No causavan nenos iiso as necedades do laileiio do que os dispaiales
de D. Quixole, que nislo acudiu:
- Aqui no h nais que fazei do que lonai cada quaI o que Ihe peilence, e
a quen Deus a deu, S. Iedio que a lenza.
Un dos ciiados de D. Lus excIanou:
- Se islo no e de caso pensado, no ne posso peisuadii que honens de
lo lon enlendinenlo, cono so ou paiecen sei lodos os que aqui eslo, se
alievan a dizei e afiinai que islo no e lacia e aquiIo aIlaida, nas, cono vejo
que o afiinan e dizen, d-ne islo a enlendei que no deixa de lei nisleiio o
poifiai nuna coisa lo conliiia a veidade, poique volo a laI que ninguen que
hoje vive no nundo ne pode fazei aciedilai que islo no e lacia de laileiio, e
aquiIo aIlaida de luiio.
- Iode nuilo len sei de luiia - disse o cuia.
- Tanlo nonla - lonou o ciiado -, que o caso no esl nisso, nas en sei ou
no sei aIlaida, cono Vossas Meics dizen.
Ouvindo islo un dos quadiiIheiios que linhan enliado, que ouviia a
pendncia, cheio de enfado e cIeia, liadou:
- L lo aIlaida cono neu pai e neu pai, e quen oulia coisa disse ou
dissei, e poique esl lledo cono un cacho.
- Menlis cono un veIhaco e viIo - iespondeu D. Quixole.
L, Ievanlando a Iana, que nunca Iaigaia das nos, descaiiegou-Ihe laI
goIpe na calea, que, se o quadiiIheiio se no desviasse, deixaia-o aIi
eslendido, a Iana fez-se pedaos no cho, e os oulios quadiiIheiios, que viian
naIlialai o seu canaiada, eigueian a voz pedindo auxIio a Sanla Iinandade.
O vendeiio, que peilencia a coipoiao, coiieu a ii luscai a vaia e a espada, e
veio coIocai-se ao Iado dos seus conpanheiios, os ciiados de D. Lus iodeaian-
no paia que no apioveilasse o aIvoioo paia se safai, o laileiio, vendo o
ieluIio, loinou a deilai no a aIlaida, e o nesno fez Sancho, D. Quixole
desenlainhou a espada e aiieneleu con os quadiiIheiios, D. Lus liadava aos
seus ciiados que o Iaigassen a eIe e socoiiessen D. Quixole, e Caidenio e D.
Ieinando, que se linhan coIocado lodos ao Iado do iIuslie nanchego, o cuia
liadava, giilava a vendeiia, a fiIha afIigia-se, Maiiloines choiava, Doioleia
eslava confusa, Lucinda suspensa, e CIaia desnaiada. O laileiio desancava
Sancho, Sancho noa o laileiio, D. Lus, a quen un ciiado se alieveu a agaiiai
no liao paia que se no fosse enloia, deu-Ihe un nuiio que Ihe ps os denles
en sangue, o ouvidoi defendia D. Lus, D. Ieinando neleia delaixo de si un
quadiiIheiio e cosia-o a ponlapes, o vendeiio lonava a Ievanlai a voz pedindo
auxIio a Sanla Iinandade, de nodo que, en loda a venda no havia seno
pianlos, liados, giilos, confuses, lenoies, soliessaIlos, desgiaas, culiIadas,
sopapos, pauIadas, couces, e efuso de sangue. L, no neio desle caos, o que
havia de inaginai D. Quixole` Inagina-se engoIfado na discidia do canpo de
Agiananle, e diz con voz que alioava loda a venda:
- Tenhan no lodos, enlainhen as espadas, sosseguen e ouan-ne, se no
queien peidei a vida.
A esle liado, lodos paiaian, e eIe piosseguiu dizendo:
- No vos disse j Senhoies, que esle casleIo eia encanlado, e que aIguna
Iegio de Dennios deve halilai neIe` Ln confiinao do neu dilo, queio que
vejais con os vossos oIhos cono paia enlie ns passou e se liasIadou a
discidia do canpo de Agiananle. Vede cono aIen se pugna peIa espada, aqui
peIo cavaIo, acoI peIa guia, e aIi peIo eIno, e lodos peIejanos, e ninguen se
enlende, venha, pois Vossa Meic, Senhoi Ouvidoi, e Vossa Meic, Senhoi
Cuia, e siiva un de iei Agiananle, e oulio de eI-iei Soliinho, e ponhan-nos
en paz, poique, poi Deus Todo-Iodeioso, e giande Ioucuia nalai-se, poi
coisas lo fleis, genle lo piincipaI cono lodos os que aqui eslanos.
Os quadiiIheiios, que no enlendian o fiaseado de D. Quixole, e se vian
naIlialados poi D. Ieinando, Caidenio e os seus conpanheiios, no queiian
aquielai-se, o laileiio, sin, poique na pendncia Ihe linhan aiiepeIado as
lailas e a aIlaida, Sancho, a piineiia voz de seu ano, oledeceu cono lon
ciiado, os qualio seivos de D. Lus lanlen ficaian quedos, vendo que de
pouco Ihes seivia o laiuIho, s o vendeiio poifiava que se havian de casligai
as insoIncias daqueIe Iouco, que a cada nonenlo Ihe aIvoioava a eslaIagen.
IinaInenle, o laiuIho se apaziguou poi enlo, a aIlaida ficou passando poi
jaez ale ao dia de }uzo, e a lacia poi eIno, e a venda poi casleIo, na inaginao
de D. Quixole. Ioslos, pois, j en sossego, e feilos anigos lodos poi peisuaso
do ouvidoi e do cuia, voIlaian os ciiados de D. Lus a insislii paia que os
aconpanhasse, e, enquanlo eslava con eIes en avenas, o ouvidoi aconseIhava-
se con D. Ieinando, Caidenio e o cuia, solie o que havia de fazei naqueIe caso,
conlando-Ihes ludo o que D. Lus Ihe pediia. Lnfin, acoidou-se que D.
Ieinando dissesse aos ciiados de D. Lus quen eia, e cono desejava que D.
Lus o aconpanhasse a AndaIuzia, onde peIo naiqus seu iino seiia
eslinadssino, e assin se faiia a vonlade a D. Lus, que naqueIa ocasio no
lonava paia casa de seu pai, nen que o despedaassen.
Assin se apaziguou loda aqueIa pendncia, giaas a auloiidade de
Agiananle e coiduia de eI-iei Soliinho, nas, vendo-se o ininigo da concidia
e o enuIo da paz nenospiezado e luiIado, e o pouco fiulo que liiaia de os
havei poslo a lodos en lo confuso Ialiiinlo, quis piovai oulia vez a no,
iessuscilando novas pendncias e desassossegos. L, pois, o caso, que os
quadiiIheiios sossegaian, poi lei enlieouvido a quaIidade dos que con eIes se
linhan lalido, e ieliiaian-se da pendncia, poi Ihes paiecei que senpie
havian de Ievai o pioi na lalaIha, nas un deIes, que foia desancado e pisado
aos pes poi D. Ieinando, Ienliou-se de slilo de que enlie aIguns nandados
que liazia paia piendei deIinquenles, vinha un conlia D. Quixole, que a Sanla
Iinandade nandaia piendei peIa Iileidade que deu aos gaIeoles, e cono
Sancho, con nuila iazo, leneia. Lenliando-se, pois, dislo, quis ceilificai-se
se dizian len con as feies de D. Quixole os sinais que Ihe linhan dado, e,
liiando do seio un peiganinho, sucedeu sei esse Iogo o que piocuiava, e
pondo-se a I-Io con lodo o vagai, poique no eia giande Iedoi, a cada paIavia
que Iia punha os oIhos en D. Quixole, e ia colejando os sinais con as feies do
seu ioslo, e viu que sen dvida aIguna eia a eIe que o nandado se iefeiia. L,
apenas se ceilificou, doliou Iogo o peiganinho, e, pondo o nandado na no
esqueida, con a no diieila agaiiou a D. Quixole peIo pescoo, que nen o
deixava iespiiai, e con giandes liados dizia:
- AuxIio a Sanla Iinandade, e, paia que se veja que deveias e con iazo o
peo, Ieia-se esle peiganinho, onde se oidena que se pienda esle saIleadoi de
esliadas.
Iegou o cuia no nandado, e viu que eia veidade ludo o que o
quadiiIheiio dizia, e que os sinais eian ieaInenle os de D. Quixole, o quaI,
vendo-se naIlialado poi aqueIe viIo naIandiino, no auge da cIeia, e con os
ossos a iangeien-Ihe, agaiiou-se con anlas as nos a gaiganla do
quadiiIheiio, con laI nsia, que, se o infeIiz no fosse socoiiido peIos seus
canaiadas, nais depiessa aIi deixaiia a vida do que D, Quixole a piesa. O
vendeiio, que poi foia havia de favoiecei os da sua coipoiao, veio Iogo
acudii-Ihe. A vendeiia, que viu de novo seu naiido en pendncias, de novo
coneou a giilai, piocedendo Iogo peIo nesno leoi Maiiloines e a fiIha, que
inpIoiavan a niseiicidia do Ceu e dos que aIi eslavan.
Sancho excIanou, ao vei o que se passava:
- Ioi vida de Nosso Senhoi, que e len veidade ludo quanlo neu ano diz
dos encanlanenlos desle casleIo, que se no pode aqui eslai una hoia en
sossego.
D. Ieinando apailou o quadiiIheiio e D. Quixole, con giande aIvio de
anlos, desencIavinhando-Ihes as nos con que nuluanenle se afogavan, nas
nen poi isso deixavan os quadiiIheiios de iecIanai o seu pieso, e de pedii que
os ajudassen a anaii-Io, poique assin convinha ao seivio de eI-iei e da Sanla
Iinandade, de cuja paile de novo Ihes pedian socoiio e auxIio paia
piendeien aqueIe iouladoi e saIleadoi de esliada. Ria-se D. Quixole de ouvii
eslas iazes, e con nuilo sossego disse:
- Vinde c, genle soez e naIciiada, chanais assaIlai nas esliadas dai
Iileidade aos aIgenados, soIlai os piesos, socoiiei os nseios, Ievanlai os
cados, ienediai os necessilados` Ah! genle infane, dignos, poi vosso laixo e
viI enlendinenlo de que o Ceu vos no conunique o vaIoi que se enceiia na
cavaIaiia andanle, nen vos d a enlendei o pecado e ignoincia en que eslais,
no ieveienciando a sonlia, quanlo nais a piesena de quaIquei cavaIeiio
andanle! Vinde c, Iadies de quadiiIha, e no quadiiIheiios, saIleadoies con
Iicena da Sanla Iinandade, dizei-ne, quen foi o ignoianle que assinou
nandado de piiso conlia un cavaIeiio laI cono eu sou` Quen eia esse que
no salia que so isenlos de lodo o foio judiciaI os cavaIeiios andanles, e que a
sua Iei e a sua espada, foios os seus liios, piagnlica a sua vonlade` Quen foi
o nenlecaplo, loino a dizei, que no sale que no h foio de fidaIgo con lanlas
pieeninncias e iseno cono o que adquiie un paIadino andanle no dia en
que caIa as espoias de ouio e se enliega ao duio exeiccio da cavaIaiia` Que
cavaIeiio andanle pagou nunca peilas, nen aIcavaIas, chapin de iainha, noeda
foieiia, poilagen, nen laica` Que casleIo o acoIheu no seu casleIo, fazendo-
Ihe pagai o escole` Que iei o no assenlou a sua nesa` Que donzeIa se Ihe no
afeioou e se Ihe no enliegou iendida, con lodas as veias da sua aIna` L,
finaInenle, que cavaIeiio andanle houve, h, ou h-de havei no nundo que no
lenha liio, paia dai eIe s qualiocenlas pauIadas a qualiocenlos quadiiIheiios
que se Ihe ponhan adianle`




.&!/(0*+ S*-#

E6 :94TM3C 6M3:4256 79B J2675;CG3;59BQ 3 76 D56:73 @3598;7673 79 :9BB9
O9A 86M6C3;59 EF 12;>943


Lnquanlo D. Quixole dizia islo, eslava o cuia convencendo os
quadiiIheiios de que eIe eia faIlo de juzo, cono vian peIas suas olias e
paIavias, e no linhan nolivo paia ii con esse negcio poi dianle, poique,
ainda que o piendessen e Ievassen, Iogo leiian de o deixai cono Iouco, ao que
iespondeu o do nandado, que Ihe no conpelia juIgai da Ioucuia de D.
Quixole, nas fazei o que Ihe oidenavan, e que, pieso una vez, podian-no
soIlai liezenlas.
- Con ludo isso - acudiu o cuia -, desla vez no o Ievaieis, nen eIe se
deixai Ievai, peIo que eu vejo.
Lfeclivanenle, o cuia lanlo Ihes disse, e D. Quixole lanlas Ioucuias fez,
que nais doidos seiian do que eIe os quadiiIheiios, se Ihe no conhecessen a
faIla de siso, e assin houveian poi len apaziguai-se, e ale seivii de
nedianeiios paia se fazeien as pazes enlie Sancho Iana e o laileiio, que
ainda insislian, con giande iancoi, na sua pendncia. IinaInenle, eIes, cono
nenlios da juslia, se fizeian ililios da causa e pailiian a conlenda ao neio,
nandando que se liocassen as aIlaidas, nas no o ieslo do apaieIho, ficando
assin as duas pailes no de lodo conlenles, nas aIguna coisa salisfeilas, e,
quanlo ao eIno de Manliino, o cuia socapa, e sen que D. Quixole o
peicelesse, deu ao laileiio oilo ieis, e en lioca Ihe passou eIe iecilo e
pionessa de o no denandai en lenpo aIgun.
Sossegadas, pois, eslas duas pendncias, que eian as piincipais e de nais
lono, ieslava que os ciiados de D. Lus se iesignassen a sepaiai-se, indo-se lis
enloia e ficando un paia o aconpanhai ao slio aonde D. Ieinando o Ievava, e
cono a loa soile e a neIhoi foiluna coneaian a apIanai dificuIdades, e a
favoiecei os enanoiados e os vaIenles da eslaIagen, quis Ievai ao leino essa
loa olia, e dai a ludo feIiz xilo, poique os ciiados fizeian quanlo quis seu
joven ano, e con isso lo conlenle ficou D. CIaia, que laslava oIhai paia o seu
ioslo paia se conhecei o iegozijo daqueIa aIna.
Zoiaida, ainda que no enlendia len lodos os sucessos que linha vislo,
aIegiava-se e enliislecia-se confoine a expiesso que Iia no senlIanle de cada
un, piincipaInenle no do seu espanhoI, en quen linha senpie piegados os
oIhos e a aIna. O dono da venda, a quen no passou despeicelida a
ieconpensa que o cuia deia ao laileiio, pediu que Ihe pagassen o esliago que
D. Quixole fizeia nos odies e no vinho, juiando que no deixaiia saii nen
Rocinanle, nen o junenlo, se no se Ihe salisfizesse ale ao Ilino naiavedi.
Tudo o cuia apaziguou, e ludo D. Ieinando pagou, ainda que o ouvidoi
de nuilo loa vonlade se ofeieceia lanlen paia pagai, e assin ficaian lodos
en paz e sossego, de foina que a venda j no paiecia o canpo de Agiananle,
cono D. Quixole disseia, nas anles aIi ieinava a paz oclaviana, e foi opinio
conun que se devian dai giaas a loa inleno e nuila eIoquncia do Senhoi
Cuia, e inconpaiveI IileiaIidade de D. Ieinando.
Vendo-se, pois, D. Quixole Iivie e desenlaiaado de lanlas pendncias,
suas e do seu escudeiio, paieceu-Ihe que seiia lon piosseguii na coneada
viagen, e dai fin aqueIa giande avenluia, paia que foia chanado e escoIhido,
e, assin, con iesoIula deleininao, foi-se pi de joeIhos dianle de Doioleia, a
quaI Ihe no consenliu que dissesse una s paIavia sen que se Ievanlasse, e poi
Ihe oledecei D. Quixole se ps en pe e Ihe disse:
- L pioveilio vuIgai, foinosa Senhoia, sei a diIigncia ne e do lon
xilo, e en nuilas e giaves coisas len nosliado a expeiincia que a soIicilude
do denandisla Ieva a lon fin o pIeilo duvidoso, nas en nenhuna se noslia
lanlo esla veidade cono nas coisas da gueiia, onde a ceIeiidade e piesleza
pievinen as deIileiaes do ininigo e aIcanan a viliia anles que o conliiio
se ponha en defesa. Tudo islo digo, aIla e pieciosa Senhoia, poique ne paiece
que a nossa eslada nesle casleIo sen pioveilo, e podeiia sei de lanlo dano que
aIgun dia o senlanos, poique, quen sale se poi ocuIlos espias o lei salido j
o giganle vosso adveisiio que vou desliu-Io, e, dando-Ihe Iugai o lenpo, se
lenha foilificado naIgun inexpugnveI casleIo e foilaIeza, conlia o quaI pouco
vaIessen as ninhas diIigncias e a foia do neu incansveI liao` Assin, pois
Senhoia ninha, pievinanos, cono disse, con a nossa diIigncia os seus
desgnios, e pailanos desde j piocuiai a foiluna, que Iogo Vossa Meic a lei
cono deseja, apenas eu chegue a vei o vosso oposiloi.
CaIou-se D. Quixole, e espeiou con nuilo sossego a iesposla da foinosa
infanla, a quaI, con aden senhoiiI e aconodado ao esliIo de D. Quixole, Ihe
iespondeu desla naneiia:
- Agiadeo-vos, Senhoi, o desejo que nosliais de favoiecei-ne na ninha
giande angslia, cono cavaIeiio que len poi aIla nisso piolegei os ifos e
necessilados, e queiia o ceu que se cunpia o vosso desejo e o neu, paia que
vejais que h no nundo nuIheies agiadecidas. L, quanlo ninha pailida, seja
pieslo, que eu no lenho nais vonlade que a vossa, disponde de nin a vosso
lon laIanle, que aqueIa que una vez vos enliegou a defesa da sua pessoa e ps
nas vossas nos a defesa dos seus senhoiios, no h-de queiei ii conlia o que
oidenai a vossa piudncia.
- Nas nos de Deus e no nas ninhas - acudiu D. Quixole - nas, quando
una senhoia se ne huniIha, no queio peidei o ensejo de a Ievanlai e p-Ia no
seu heidado liono. Iailanos, pois, poique o desejo e o caninho ne espoieian,
que cosluna dizei-se que o peiigo esl na laidana, e que o Ceu no o ciiou,
nen viu o Infeino nenhun que ne espanle ou acolaide. Vai seIai o Rocinanle,
Sancho, e apaieIha o leu junenlo e o paIafien da iainha, e, depois de nos
despediinos do casleIo e desles senhoies, pailanos sen denoia.
Sancho, que a ludo eslava piesenle, disse alanando a calea:
- Ai, Senhoi, Senhoi! Nen ludo o que Iuz ouio, con peido seja dilo do
ouio veidadeiio.
- Que len isso con o que se passa aqui, viI o`
- Se Vossa neic se enfada - iespondeu Sancho - eu caIo-ne e deixo de
dizei aquiIo a que sou oliigado cono IeaI escudeiio, e cono deve un lon
ciiado dizei a seu ano.
- Diz o que quiseies - iedaiguiu D. Quixole - conquanlo que as luas
paIavias se no diiijan a assuslai-ne, que se lu liveies nedo piocedes cono
quen s, e se eu o no lenho piocedo cono quen sou.
- No isso, naI-pecado - iespondeu Sancho -, nas o que eu digo que lenho
poi aveiiguado e ceilo que esla senhoia, que se diz sei iainha do giande ieino
de Miconico, e-o lanlo cono ninha ne, poique, se o fosse, no andaiia
deceilo a cada canlo e a cada inslanle aos leijinhos con un sujeilo da ioda.
Iez-se Doioleia nuilo coiada, poique eia veidade que seu esposo D.
Ieinando aIgunas vezes coIheia fuilivanenle nos seus Ilios paile do pienio
que os seus desejos neiecian, o que foia vislo poi Sancho, paiecendo-Ihe a eIe
que seneIhanle desenvoIluia eia nais de Iouieiia que de iainha de lo giande
ieino.
No quis ou no pde Doioleia iespondei paIavia a Sancho, nas deixou-o
piosseguii na sua pilica, e eIe foi dizendo:
- Islo digo eu Senhoi, poique, se depois de leinos coiiido poi nonles e
vaIes, e passado ns noiles e pioies dias, h-de vii a coIhei o fiulo dos nossos
lialaIhos quen esl foIgando na venda, no h nolivo paia que ne apiesse a
seIai o Rocinanle, aIlaidai o junenlo e apaieIhai o paIafien, e sei neIhoi que
fiquenos quedos, e as naiafonas que fien, e ns que vanos conendo.

Ah! Deus Sanlssino, que fiia que leve D. Quixole, ao ouvii as
desconposlas paIavias do seu escudeiio! Digo s que liadou con voz
aliapaIhada e Ingua lailanuda, Ianando vivo fogo peIos oIhos:
- veIhaco, e viI o, desconposlo e ignoianle, eslpido, deslocado,
nuinuiadoi, e naIdizenle, que seneIhanles paIavias ousasle dizei na ninha
piesena e na piesena deslas ncIilas senhoias, cono que ousasle pi na lua
confusa inaginao seneIhanles desoneslidades e alievinenlos` Vai-le da
ninha piesena, nonslio da Naluieza, ieposiliio de nenliias, ainiio de
enlusles, invenloi de naIdades, pulIicadoi de sandices, ininigo do decoio
que se deve as pessoas ieais, vai-le, e no apaie as dianle de nin, sol pena da
ninha iia.
L, dizendo islo, fianziu as solianceIhas, enluneceu as faces, e deu con o
p diieilo una giande palada no cho, ludo sinais da cIeia que Ihe iefeivia nas
enlianhas. A eslas paIavias e fuiilundo aden ficou Sancho lo encoIhido e
nedioso, que foIgaiia que naqueIe inslanle se aliisse delaixo de seus pes a
leiia e o liagasse, no fez nais do que voIlai as coslas e liiai-se da piesena de
seu enfadado ano. Mas a disciela Doioleia, que j conhecia peifeilanenle o
genio de D. Quixole, disse, paia Ihe nodeiai a iia:
- No vos despeileis Senhoi CavaIeiio da Tiisle Iiguia, con as sandices
que o vosso lon escudeiio piofeiiu, poique laIvez no as diga sen nolivo,
nen do seu lon enlendinenlo e conscincia ciisl se deve espeiai que Ievanle
leslenunhos a ninguen: e assin se h-de aciedilai, sen Ihe pi dvida, que,
cono nesle casleIo, segundo dizeis Senhoi CavaIeiio, ludo sucede poi olia de
encanlanenlo, podeiia sucedei, iepilo, que Sancho visse poi paile dialIica o
que eIe diz que viu, lanlo en ofensa da ninha honeslidade.
- }uio peIo Deus Onnipolenle - acudiu D. Quixole - que laleu no ponlo a
vossa giandeza, e que aIguna viso se ps dianle desle pecadoi de Sancho, que
Ihe fez vei o que seiia inpossveI vei-se de oulio nodo que no fosse poi
encanlanenlo, que eu len sei, peIa londade e inocncia desle desgiaado, que
no sale Ievanlai leslenunhos a ninguen.
- Assin e assin sei - disse D. Ieinando - peIo que deve Vossa Meic, Si.
D. Quixole, peidoai-Ihe e ieduzi-Io ao gienio da sua giaa, sicu| cra| in
principic, anles que as lais vises Ihe douiassen o juzo.
D. Quixole iespondeu que Ihe peidoava, e o cuia foi luscai Sancho, que
veio nuilo huniIde, e, pondo-se de joeIhos, pediu a no a seu ano, e esle deu-
Iha, e, depois de Iha lei deixado leijai, deilou-Ihe a lno, dizendo:
- Agoia acalais de conhecei, Sancho fiIho, que lodas as coisas desle
casleIo so feilas poi via de encanlanenlo.
- Assin cieio - disse Sancho -, exceplo o caso do nanleai, que esse,
ieaInenle, sucedeu poi via oidiniia.
- No cieias - iespondeu D. Quixole - que, se assin fosse, eu le vingaiia
enlo e ainda agoia, nas nen enlo pude, nen agoia vi pessoa de quen liiasse
vingana do leu agiavo.
Desejaian salei lodos o que eia isso de nanleai, e o vendeiio Ihes conlou
poi nido os voos de Sancho, con o que lodos iiian, e Sancho laslanle se
coiieiia, se de novo Ihe no asseguiasse seu ano que eia encanlanenlo, ainda
que nunca chegou a lanlo a sandice de Sancho, que aciedilasse no sei veidade
puia e aveiiguada, sen nescIa de engano aIgun, o de lei sido nanleado poi
pessoas de caine e osso, e no poi fanlasnas sonhados e inaginados, cono seu
ano aciedilava e afiinava.
Havia j dois dias que loda aqueIa iIuslie conpanhia eslava na venda, e,
paiecendo-Ihes que j eia lenpo de pailii, inaginaian o nodo cono o cuia e o
laileiio podeiian Ievai D. Quixole paia a sua leiia, e aIi guaiec-Io das suas
Ioucuias, sen sei necessiio que Doioleia e D. Ieinando o aconpanhassen
aIdeia, con as lais invenes da Iileidade da iainha Miconicoa.
L o que inaginaian foi o conlinaien-se con un caiieiio, que poi aIi
aceilou de passai con o seu caiio de lois, paia o Ievaien da seguinle foina:
fizeian una jauIa de paus enciuzados en feilio de giade, capaz de neIa calei
foIgadanenle D. Quixole, e Iogo D. Ieinando e os seus anigos, junlanenle con
o vendeiio, con os ciiados de D. Lus e con os quadiiIheiios, poi oiden e
paiecei do cuia, lapaian o ioslo e se disfaiaian, uns de un nodo, oulios de
oulio, de feilio que a D. Quixole paiecesse que eia oulia genle, e no a que viia
naqueIe casleIo.
Ieilo islo, con giandssino siIncio enliaian no aposenlo onde eIe eslava
doinindo e descansando das passadas iefiegas.
Chegaian-se a eIe, que doinia len Iivie e len seguio de laI
aconlecinenlo, e, agaiiando-o con foia, anaiiaian-Ihe nuilo len os pes e as
nos, de foina que, quando eIe despeilou en soliessaIlo, no pde nexei-se,
nen fazei oulia coisa, seno ficai adniiado e suspenso de vei dianle de si lo
eslianhos ioslos, e Iogo foi paia o que Ihe iepiesenlava conlinuanenle a sua
liesvaiiada inaginao, e sups que lodas aqueIas figuias eian fanlasnas
desse casleIo encanlado, e que, sen dvida aIguna, eslava eIe encanlado
lanlen, pois que no podia nen nexei-se nen defendei-se, ludo exaclanenle
cono pensaia que sucedeiia o cuia, invenloi da liania.
De lodos os piesenles, s Sancho eslava en seu juzo e na sua figuia, e,
ainda que pouco Ihe faIlava paia lei as nesnas enfeinidades que seu ano, no
deixou de conhecei quen eian lodos aqueIes vuIlos disfaiados, nas no
ousava aliii loca sen vei en que paiava aqueIe assaIlo e piiso de seu ano,
que lanlen no dizia paIavia, espeiando paia vei en que viiia a dai a sua
desgiaa, e en que veio a dai ludo aquiIo foi en liazeien aIi a jauIa, neleien-
no a eIe paia denlio, e piegaien os paus con lanla foia, que se no
aiiancaiian nen con foiles enpuxes. Levaian-no depois en chaioIa, e, ao
saii do aposenlo, ouviu-se una voz leneiosa, lanlo quanlo o laileiio, no o da
aIlaida, nas o oulio, a pde fazei, e que dizia:
- cavaIeiio da Tiisle Iiguia, no le afIija a piiso en que vais, poique
assin conven paia que nais depiessa acale a avenluia en que o leu giande
esfoio le neleu, a quaI h-de leininai quando o fuiilundo Ieo nanchego
con a lianca ponla lolosina se unii en doces Iaos, depois de huniIhada a
nolie ceiviz ao jugo naliinoniaI. Desse inaudilo consicio saiio a Iuz do oile
os liavos cachoiios, que ho-de inilai as noilfeias gaiias do vaIoioso pai, e
islo aconlecei anles que o seguidoi da fugiliva ninfa poi duas vezes visile as
Icidas inagens, con o seu cuiso ipido e naluiaI. L lu, o escudeiio nais nolie
e nais oledienle que janais leve espada cinla, lailas no ioslo e oIfaclo nas
venlas, no le afIija nen le desconlenle o vei que Ievan assin, dianle dos leus
oIhos, a fIoi da cavaIaiia andanle, que len pieslo, se apiouvei a quen noIdou
o nundo, le veis lo aIlo e lo sulIinado, que le no conheceis a li pipiio, e
no saiio defiaudadas as pionessas que le fez o leu lon ano, e asseguio-le,
da paile da slia Menliioniana, que o leu saIiio le sei pago, cono podeis
vei poi olias, e segue as pisadas do vaIoioso e encanlado cavaIeiio, poique
necessiio que vs ao slio onde anlos haveis de paiai, e poique ne no Icilo
dizei oulia coisa, ficai con Deus, que eu ne vou paia onde sei.
L, ao acalai a piofecia, Ievanlou a voz a laI ponlo, e alaixou-a depois con
lo leino son, que ale os saledoies da luiIa esliveian quase a aciedilai que
eia veidade o que ouvian.
Iicou D. Quixole consoIado con a piofecia, poique Iogo coIigiu a significa
o de loda eIa, e viu que Ihe pionelian vei-se unido, en sanlo e juslo
naliinnio, con a sua queiida DuIcineia deI Toloso, de cujas feIizes enlianhas
saiiian oulios Iees, que eian seus fiIhos, paia gIiia peipelua da Mancha, e,
aciedilando islo e len fiinenenle, Ievanlou a voz, e, dando un giande
suspiio, disse:
- lu, quen quei que sejas, que lanlo len ne piognoslicasle, iogo-le que
peas da ninha paile ao slio nigionanle que len as ninhas coisas a seu
caigo, que ne no deixe peiecei nesla piiso, onde agoia ne Ievan, enquanlo
no vii cunpiidas lo aIegies e inconpaiveis pionessas, cono so as que
aqui se ne fizeian, que, sendo assin, leiei poi gIiia as penas do neu ciceie,
e poi aIvio eslas aIgenas que ne cingen, e no poi duio canpo de lalaIha esle
Ieilo en que ne iecoslan, nas poi nacia cana e lIano diloso. L, no que diz
iespeilo a Sancho Iana, neu escudeiio, confio da sua londade e lon
piocedei, que no ne deixai nen na pispeia, nen na adveisa foiluna, poique,
ainda que no suceda, poi sua ou ninha venluia, podei-Ihe dai a iIha ou oulia
coisa equivaIenle que len pionelida, peIo nenos o seu saIiio no podei
peidei-se, poique no neu leslanenlo, que j esl feilo, deixo decIaiado o que se
Ihe h-de dai, no confoine os seus nuilos e lons seivios, nas confoine as
ninhas Iiniladas posses.
IncIinou-se-Ihe Sancho Iana con nuilo conedinenlo e leijou-Ihe anlas
as nos, no podendo leijai una s, poi eslaien as duas anaiiadas.
Logo aqueIas vises lonaian a jauIa aos onlios, e neleian-na no caiio
de lois.




.&!/(0*+ S*-##

E9 A979 3B456:G9 89A9 @9; 3:86:4679 EF 12;>943 73 C6 $6:8G6Q 89A
92459B B283BB9B


Quando D. Quixole se viu daqueIa naneiia engaioIado, e en cina do
caiio, disse:
- Muilas e nuilas giaves hisliias lenho eu Iido de cavaIeiios andanles,
nas nunca Ii, nen vi, nen ouvi, que aos cavaIeiios encanlados os Ieven desla
naneiia, e con a denoia que pionelen esles pieguiosos e laidios aninais,
poique senpie os coslunan Ievai peIos aies con eslianha Iigeiieza,
enceiiados naIguna paida e densa nuven, ou naIgun caiio de fogo, ou solie
aIgun hipgiifo ou oulio aninaI seneIhanle, nas que ne Ieven a nin nun
caiio de lois, viva Deus, que ne pe en confuso TaIvez a cavaIaiia e os
encanlanenlos dos nossos lenpos devan de seguii oulio caninho do que
seguiian anliganenle, e lanlen pode sei que, cono eu sou cavaIeiio nico no
nundo, e o piineiio que iessuscilei o j oIvidado exeiccio da cavaIaiia
avenluiosa, lanlen novanenle se hajan invenlado oulios geneios de
encanlanenlo, e oulios nodos de Ievai os encanlados. Que le paiece, Sancho
fiIho`
- No sei o que ne paiece - iespondeu Sancho - poi no sei lo Iido cono
Vossa neic nas esciiluias andanles, nas, con ludo isso, ousaiia afiinai e
juiai que eslas vises, que poi aqui andan, no so calIicas.
- CalIicas! Iai do Ceu! - loinou D. Quixole. - Cono ho-de sei calIicas se
so lodos Dennios, que lonaian coipos fanlslicos paia viien fazei islo, e
pi-ne nesle eslado` L, se quiseies vei esla veidade, loca-Ihes e apaIpa-os, e
veis que os seus coipos so ai, e que no ln nais que as apaincias.
- Ioi Deus, Senhoi - iedaiguiu Sancho -, j Ihes loquei, e esle dialo, que
aqui anda lo soIcilo, ioIio de caines, e len oulia piopiiedade nuilo difeienle
da que eu ouvi dizei que ln os Dennios, poique, segundo se conla, lodos
liesandan a enxofie e oulios naus cheiios, nas esle a neia Iegua se conhece
que iescende a nlai.
Dizia islo Sancho poi D. Ieinando, que, cono lo fidaIgo que eia, devia de
eslai enfiascado en aionas.
- No le naiaviIhes disso, Sancho anigo - iespondeu D. Quixole -, poique
le devo dizei que os Dialos salen nuilo, e, ainda que liagan aionas consigo,
eIes a nada cheiian, ou en lodo o caso, coisas loas no poden iescendei, e o
nolivo que, eslando o Infeino onde quei que eslejan, e no podendo eIes
iecelei aIvio aIgun en seus loinenlos, e a fiagincia deIeile e consoIa o, no
poden lei fiagincias, e, se a li le paiece que esse Dennio que dizes cheiia a
nlai, ou le enganas, ou eIe le quei enganai, paia fazei que o no lenhas poi
Dennio.
Todos esles coIquios se passaian enlie o ano e o ciiado, e, lenendo D.
Ieinando e Caidenio que Sancho viesse a descoliii a sua inveno, iesoIveian
alieviai a pailida, e, chanando de paile o vendeiio, oidenaian-Ihe que seIasse
Rocinanle e aIlaidasse o junenlo de Sancho, o que eIe fez con nuila piesleza.
} nislo o cuia ajuslaia con os quadiiIheiios paia que o aconpanhassen
ale sua aIdeia, dando-Ihes un lanlo poi dia. Ienduiou Caidenio do ai o da seIa
de Rocinanle o escudo e a lacia, e, poi geslos, nandou a Sancho que nonlasse
no luiio e Ievasse de iedea Rocinanle, e coIocou de cada Iado do caiio un
quadiiIheiio con a sua escopela, nas, anles que se pusesse o caiio en
novinenlo, saiu a vendeiia con sua fiIha e Maiiloines, fingindo que choiavan
con pena da desgiaa de D. Quixole, e esle disse-Ihes enlo:
- No choieis, ninhas loas senhoias, que lodas eslas desvenluias andan
ineienles ninha piofisso, e, se lais caIanidades ne no aconlecessen, nunca
eu ne consideiaia fanoso cavaIeiio andanle, poique aos cavaIeiios de pouco
none e fana, nunca esses infoilnios suceden, poique no h no nundo quen
se Ienlie deIes, aos vaIoiosos sin, que ln, poi inveja de sua viilude e
vaIenlia, nuilos pincipes e oulios cavaIeiios, que piocuian poi ns vias
desliuii os lons. Mas, con ludo isso, a viilude lo podeiosa, que poi si s,
apesai de loda a nigionncia que soule o seu piineiio invenloi Zoioaslio, saii
vencedoia de lodos os lianses, e iiiadiai Iuz na Teiia, cono o SoI no fiina-
nenlo. Ieidoai-ne, foinosas senhoias, se, poi descuido, aIgun desaguisado
convosco pialiquei, que, poi vonlade e de cincia ceila, nunca a ninguen os fiz,
e iogai a Deus que ne liie deslas piises, que, se deIas ne vejo Iivie, no ne
saii o da neniia as neics que nesle casleIo ne fizesles, paia vos agiadecei,
ieconpensai e seivii cono len neieceis.
Lnquanlo islo se passava enlie as lis danas do casleIo e D. Quixole, o
cuia e o laileiio despediian-se de D. Ieinando e dos seus conpanheiios, e do
capilo e de seu iino, e de lodas aqueIas conlenlssinas senhoias, especiaI-
nenle de Doioleia e Lucinda.
Todos se aliaaian, e ficaian de dai nolcia, uns aos oulios, do que Ihes
sucedesse, dizendo D. Ieinando ao cuia paia onde Ihe havia de escievei a
conlai-Ihe o que aconlecesse a D. Quixole, asseguiando-Ihe que no haveiia
coisa que nais goslo Ihe desse do que sal-Io, e que eIe lanlen Ihe conlaiia
ludo que visse que Ihe podeiia inleiessai, lanlo o seu casanenlo, cono o
laplisno de Zoiaida, e os sucessos de D. Lus, e a voIla de Lucinda paia sua
casa.
O cuia pioneleu fazei ponluaInenle ludo o que Ihe nandava.
O vendeiio chegou-se ao cuia, e deu-Ihe uns papeis, dizendo-Ihe que os
achaia nun foiio da naIela onde se enconliou a noveIa do Curicsc inpcr|incn|c,
e que os Ievasse lodos, vislo que o dono nunca nais aIi lonaia, e eIe no salia
Iei. O cuia agiadeceu, e, aliindo-os, viu que no piincpio do esciilo dizian:
Nctc|a dc Rinccnc|c e Ccr|adi|c, e, vendo que eia noveIa, coIigiu Iogo que, sendo
loa a do Curicsc inpcr|incn|c, esla o seiia lanlen, pois laIvez ale fossen anlas
do nesno auloi, e guaidou-a, fazendo leno de a Iei, assin que livesse ensejo.
Monlou a cavaIo, e o nesno fez o laileiio seu anigo, con as suas
nscaias, paia que no fossen Iogo conhecidos poi D. Quixole, e pailiian
alis do caiio. L a oiden que Ievavan eia a seguinle: piineiio, ia o caiio con o
dono a gui-Io, ao Iado, os quadiiIheiios con as suas escopelas, cono j se
disse, seguia-se Sancho Iana no seu junenlo, Ievando de iedea a Rocinanle,
alis de ludo, cavaIgavan o cuia e o laileiio nas suas possanles nuIas, con os
ioslos coleilos, con giave e descansado poile, no andando nais do que
peinilia o passo vagaioso dos lois.
D. Quixole ia senlado na jauIa, de nos aladas, pes eslendidos, e
encoslado as giades, con lanla nudez e pacincia cono se no fosse honen de
caine, nas esllua de pedia.
L, assin, naqueIe vagai e siIncio, andaian duas Ieguas, ale que chegaian
a un vaIe, que o caiieiio enlendeu que eia Iugai aconodado paia dai aos lois
descanso e paslagen, e, depois de confeienciai con o cuia, foi o laileiio de
paiecei que andassen un pouco nais, poique salia que poi lis de una
encosla que daIi se divisava, havia oulio vaIe nais aiieIvado, e nuilo neIhoi
do que esse en que queiian paiai.
Aceilou-se o paiecei do laileiio, e piosseguiian no seu caninho.
Nislo, o cuia voIlou o ioslo e viu que alis deIe vinhan seis ou sele
honens a cavaIo, len poslos e ajaezados, que depiessa os aIcanaian, poique
caninhavan, no con a pachoiia e descanso dos lois, nas cono quen
nonlava en loas nuIas de cnegos e desejava chegai depiessa venda, que
ficava daIi a nenos de una Iegua, paia doinii a sesla.
Chegaian os diIigenles a pai dos pieguiosos, e cunpiinenlaian-se
coilesnenle, e un deIes, que eia cnego de ToIedo e ano dos oulios que o
aconpanhavan, ao vei a conceilada piocisso do caiio, quadiiIheiios, Sancho,
Rocinanle, o cuia e o laileiio, D. Quixole engaioIado e pieso, no pde deixai
de peigunlai o que queiia dizei Ievaien aqueIe honen daqueIe nodo, ainda
que j peiceleia, ao vei as insgnias dos quadiiIheiios, que devia de sei aIgun
saIleadoi facnoia, ou oulio deIinquenle, cujo casligo locasse Sanla Iinandade.
Un dos quadiiIheiios, a quen foi feila a peigunla, iespondeu:
- Senhoi, o que significa ii esle cavaIeiio desle nodo, eIe que o diga,
poique ns no salenos.
- Ioi foiluna seio Vossas neics, Senhoies CavaIeiios - excIanou Iogo D.
Quixole -, veisados e peiilos nislo de cavaIaiia andanle` Ioique, se o so, eu
Ihes conunicaiei as ninhas desgiaas, e, se o no so, no h nolivo paia que
ne canse a diz-Ias.
A esle lenpo, j linhan chegado o cuia e o laileiio, vendo que os
viandanles eslavan en pilica con D. Quixole de La Mancha, paia
iespondeien de nodo que o seu ailifcio se no descoliisse.
O cnego, ao que D. Quixole peigunlou, iespondeu:
- Ln loa veidade posso dizei-vos, que sei nais de Iivios de cavaIaiia do
que das SnuIas de ViIiaIpando, de foina que se no esl en nais do que isso,
podeis seguianenle conunicai-ne o que quiseides.
- Louvado seja Deus - iedaiguiu D. Quixole - pois, sendo assin, queio que
sailais Senhoi CavaIeiio, que vou encanlado nesla jauIa, poi inveja e fiaude de
naus encanladoies, poique a viilude nais peiseguida peIos naus do que
anada peIos lons. CavaIeiio andanle sou e no daqueIes, de cujo none nunca a
fana se iecoidou paia os eleinizai, nas dos que, a despeilo e pesai da pipiia
inveja, e de quanlos nagos ciiou a Ieisia, e linanes a India, e ginnosofislas a
Llipia, ho-de pi o seu none no lenpIo da inoilaIidade, paia que siiva de
exenpIo e dilado nos secuIos fuluios, onde os cavaIeiios andanles vejan os
passos que ho-de seguii, se quiseien chegai nais eIevada gIiia que as ainas
poden dai.
- Diz len veidade o Si. D. Quixole de La Mancha - acudiu o cuia - poique
eIe vai encanlado nesla caiiela, no poi suas cuIpas e pecados, nas peIa inveja
daqueIes a quen a viilude enfada e a vaIenlia inconoda. Lsle Senhoies, c
Cata|circ da Tris|c |igura, que laIvez lenhais ouvido noneai, e cujas vaIoiosas
faanhas e giandiosos feilos seio esciilos en duios lionzes e en eleinos
ninoies, poi nais que se canse a inveja en escuiec-Ios, e a naIcia en
ocuIl-Ios.
Quando o cnego ouviu faIai en seneIhanle esliIo, esleve paia se lenzei
de adniiado, e nen podia inaginai o que Ihe aconleceia, e na nesna
adniiao caian lodos os que con eIe vinhan. Nislo, Sancho Iana, que se
apioxinaia paia ouvii a pilica, excIanou:
- Agoia, Senhoies, quei ne queiian len, quei ne queiian naI peIo que
eu dissei, a veidade que o Si. D. Quixole vai a lo encanlado cono ninha ne
e que Deus haja, eIe esl en lodo o seu juzo, cone e lele, e faz lodas as suas
necessidades, cono os oulios honens, e cono as fazia onlen anles que o
engaioIassen. Sendo islo assin, cono queien nelei-ne na calea que eIe vai
encanlado` Iois no lenho ouvido dizei a nuilas pessoas que os encanlados
no conen, nen doinen, nen faIan, e neu ano, se Ihe no foien n o, capaz
de faIai nais do que liinla advogados`
L, voIlando-se paia o cuia, piosseguiu:
- Ah! Senhoi Cuia, Senhoi Cuia! Iensai Vossa neic que no sei quen e L
pensai que no ne caIo e no adivinho aonde vo lei esles novos
encanlanenlos` Iois saila que o conheo, poi nais que lape a caia, e que o
peicelo, poi nais que dissinuIe os enlusles. Lnfin, onde ieina a inveja, no
pode vivei a viilude, nen onde h escassez, a IileiaIidade. Dialos Ieven o
dialo que, se no fosse Sua Reveincia, j a eslas hoias neu ano e Senhoi
eslaiia casado con a piincesa Miconicoa, e eu seiia conde, peIo nenos, pois
oulia coisa se no podia espeiai, lanlo da londade do neu Senhoi da Tris|c
|igura, cono da giandeza dos neus seivios, nas j vejo que e veidade o que
poi a se diz, que a ioda da foiluna anda nais depiessa que a ioda de un
noinho, e que os que onlen eslavan nas giinpas, hoje se achan esliiados poi
leiia. Iesa-ne poi neus fiIhos e poi ninha nuIhei, pois quando podian e
devian espeiai vei enliai seu pai peIas poilas denlio, feilo goveinadoi ou vice-
iei de aIguna iIha ou ieino, o ho-de vei enliai sola-cavaIaiio. Tudo o que eu
digo no seno paia encaiecei a vossa paleinidade, que veja que una
conscincia naIlialai neu ano, e iepaie len, no Ihe v Deus pedii conlas, na
oulia vida, desla piiso, e do len que neu Si. D. Quixole deixai de fazei,
duianle o lenpo que eslivei pieso.
- O que aqui vai, no vai na India - acudiu o laileiio. - Tanlen vs,
Sancho, sois da confiaiia do vosso ano` O Senhoi nos vaIha! Vou vendo que
Ihe haveis de ii fazei conpanhia na jauIa, e de ficai lo encanlado cono eIe, poi
assin pailicipaides do seu genio e das suas cavaIaiias. Ln hoia n vos
enluliu eIe lanlas pionessas, e en n hoia se vos neleu nos cascos a iIha que
lanlo desejais.
- Lu no lenho enlulidos, nen sou honen que viva de Ieiias - iespondeu
Sancho - e, ainda que polie, sou ciislo veIho, e no devo nada a ninguen, e se
desejo iIhas, oulios desejan coisas pioies, e cada quaI fiIho das suas olias, e,
sendo honen, posso vii a sei papa, quanlo nais goveinadoi de una iIha,
podendo neu ano ganhai lanlas, que Ihe faIle a quen as d. Vossa neic veja
cono faIa Senhoi aileiio, que nen ludo fazei lailas, e no h s laslaques
no nundo, digo islo, poique lodos nos conhecenos, e a nun no ne inpinge
galo poi Ielie, e, a iespeilo do encanlanenlo de neu ano Deus sale onde eslai
a veidade, e fiquenos poi aqui, que o neIhoi no Ihe nexei.
No quis o laileiio iespondei a Sancho, paia que esle no descoliisse
con as suas sinpIicidades o que eIe e o cuia lanlo piocuiavan encoliii, e, con
esle nesno ieceio, disseia o cuia ao cnego que se adianlasse un pouco, paia
eIe Ihe conlai o nisleiio do engaioIado, con oulias coisas que o diveiliiian.
Acedeu o cnego e adianlou-se con eIe e con os seus ciiados, ouviu
alenlanenle ludo quanlo o cuia Ihe disse da condio, vida, Ioucuia e coslunes
de D. Quixole, conlando-Ihe lievenenle o piincpio e a causa dos seus
desvaiios, e o que Ihe sucedeia ale sei nelido naqueIa jauIa, e a leno que
linhan feilo de o Ievai paia a sua leiia, a fin de vei se, poi aIgun neio,
achavan ienedio sua Ioucuia. Adniiaian-se de novo o cnego e os ciiados, ao
ouvii a peiegiina hisliia de D. Quixole, e, quando acalaian de a ouvii, disse o
cnego:
- Lu poi nin Senhoi Cuia, acho, na veidade, que so piejudiciais na
ieplIica esles Iivios a que chanan de cavaIaiia, e ainda que Ii, aiiaslado poi
un goslo eiiado e vo, o piincpio de quase lodos os que eslo inpiessos,
nunca pude conseguii Iei nenhun ale ao fin, poique ne paiece que pouco
nais ou nenos so lodos a nesna coisa. L, no neu enlendei, esle geneio de
conposio asseneIha-se ao que chanan fluIas niIesias, que so esses conlos
dispaialados que s lialan de deIeilai e no de insliuii, ao conliiio do que
sucede con as fluIas apoIogais, que junlanenle deIeilan e insliuen, e, ainda
que o piincipaI inlenlo de seneIhanles Iivios seja deIeilai, no sei cono possan
consegui-Io, eslando cheios de lanlos e de lo desafoiados dispaiales, que o
deIeile, que na aIna se geia, deve iesuIlai da foinosuia e hainonia que ou
fanlasia nas coisas que os oIhos ou a inaginao Ihe apiesenlan, e ludo quanlo
e feio ou desconceilado no nos pode causai salisfao aIguna. Iois que
foinosuia ou que piopoio pode havei nun Iivio ou nuna fluIa, en que un
noo de dezasseis anos vilia una culiIada a un giganle cono una loiie, e o
iacha de neio a neio` Cono havenos de aciedilai que nuna lalaIha, en que
esl de un Iado un niIho de conlalenles, e do oulio o heii do Iivio, esle
aIcance a viliia s peIo vaIoi do seu liao foile` L que diienos da faciIidade
con que una iainha ou inpeialiiz piesunliva se deixa caii nos liaos de un
cavaIeiio andanle e desconhecido` Que espiilo, a no sei de lodo lilaio ou
incuIlo, podei ficai deIiciado ao Iei que una giande loiie cheia de cavaIeiios
vai poi esses naies adianle, cono navio con venlo de feio, e anoilece na
Lonlaidia, e ananhece nas leiias do Iiesle }oo das Indias, ou en oulias que
nen foian desciilas poi IloIeneu, nen vislas poi Maico IoIo` L, se a islo se
ne iespondei, que os auloies desses Iivios os escieven cono olias de
inaginao, e no fican poi isso oliigados a alendei a deIicadezas e veidades,
diiei que a nenliia lanlo nais saloiosa quanlo nais veidadeiia se afiguia, e
agiada lanlo nais quanlo nais se apioxina do possveI. ho-de-se casai as
fluIas nenlidas con o enlendinenlo dos que as Ieien, escievendo-se de
foina que, faciIilando os inpossveis, niveIando as giandezas, suspendendo os
ninos, espanlen, suspendan, aIvoiocen, e enlielenhan de nodo que anden
junlas a adniiao e a aIegiia, e eslas coisas lodas no as podei fazei quen
fugii da veiosiniIhana e da inilao, en que consisle a peifeio do que se
escieve. Nunca vi un Iivio de cavaIaiias con unidade de aco, nas conpen-
se de lanlos nenlios, que nais paiece que o auloi quis foinai una quineia
ou un nonslio, do que fazei una figuia piopoicionada. aIen disso, so duios
no esliIo, inciveis nas faanhas, Iascivos nos anoies, desjeilosos nas coilesias,
pioIixos nas lalaIhas, nescios nas iazes, dispaialados nas inagens, e,
finaInenle, aIheios a lodo o ailifcio discielo, e, poi isso, dignos de seien
desleiiados da ieplIica ciisl cono coisa inliI.
O cuia eslava-o esculando con giande aleno, e paieceu-Ihe honen de
lon enlendinenlo, e que linha iazo en ludo quanlo dizia, e iedaiguiu-Ihe
que, poi sei do nesno pensai e lei dio aos Iivios de cavaIaiia, queinaia lodos
os de D. Quixole, que eian nuilos.
Conlou-Ihe a ievisla que Ihes passaia, e os que deilaia ao Iune, e os que
deixaia con vida, con o que nuilo se iiu o cnego, e aIegou que, apesai de lei
dilo naI desses Iivios, achava neIes una coisa loa, que eia daien assunlo paia
se podei nanifeslai un vivo engenho, poique linhan vaslo e espaoso canpo,
poi onde podia coiiei a pena sen o nnino olslcuIo, descievendo naufigios,
loinenlas, ieconlios e lalaIhas, pinlando un capluIo vaIoioso, con lodas as
pailes que paia isso se iequeien, j eslialegico piudenle, pievenindo as
aslcias dos seus ininigos, j eIoquenle oiadoi, peisuadindo ou dissuadindo os
seus soIdados, avisado no conseIho, pionlo na deleininao, lo vaIenle en
espeiai cono en aconelei, naiiando, oia un sucesso ligico e IanenlveI, oia
un aconlecinenlo aIegie e inpensado, aIi una dana foinosssina, honesla,
disciela e iecalada, aqui un cavaIeiio ciislo vaIenle e conedido, aIen un
lilaio, fanfaiio e desafoiado, acoI un pincipe coils, vaIoioso e genliI,
iepiesenlando a londade e a IeaIdade dos vassaIos, a giandeza e a IileiaIidade
dos senhoies, oia se pode oslenlai asliIogo, oia cosngiafo exceIenle, oia
nsico, oia peiilo en assunlos de goveino, e laIvez Ihe apaie a ensejo de se
nanifeslai nigionanle, se quisei. Iode apiesenlai as aslcias de UIisses, a
piedade de Lneias, a vaIenlia de AquiIes, as desgiaas de Heiloi, as liaies de
Snon, a anizade de LuiaIo, a IileiaIidade de AIexandie, o vaIoi de Cesai, a
cIenncia e veidade de Tiajano, a fideIidade de Zpiio, a piudncia de Calo,
e, finaInenle, lodas aqueIas aces que fazen peifeilo un vaio iIuslie, ou
pondo-as nun s, ou dividindo-as poi nuilos.
L, sendo islo feilo con apiazveI esliIo e engenhosa inveno, que se
apioxine da veidade lanlo quanlo foi possveI, h-de conpoi sen dvida una
fina leIa, enlielecida de fios foinosssinos, que, depois de acalada, se ieveIe
lo peifeila e Iinda, que consiga o fin neIhoi a que se aspiia nesses esciilos,
que ensinai e deIeilai junlanenle, cono j disse, poique a soIla conlexluia
desles Iivios d Iugai a que o auloi possa nosliai-se pico, Iiico, ligico,
cnico, con lodas as pailes que enceiian en si as duIcssinas e agiadveis
cincias da poesia e da oialiia - que a epopeia lanlo pode escievei-se en piosa
cono en veiso.




.&!/(0*+ S*-###

+:73 I59BB3D23 9 8X:3D9 :9 6BB2:49 79B C;M59B 73 86M6C65;6Q 89A 92456B
89;B6B 7;D:6B 79 B32 3:D3:G9


- Assin cono Vossa neic diz Senhoi Cnego - acudiu o cuia -, e poi esse
nolivo so nais dignos de iepieenso os que ale hoje ln conposlo
seneIhanles Iivios, sen disciio nen iespeilo poi aile e iegias, que os podian
guiai e fazei fanosos en piosa, cono o so en veiso os dois pincipes da
poesia giega e Ialina.
- Lu peIo nenos - iedaiguiu o cnego - live ceilas lenlaes de escievei
un Iivio de cavaIaiia, guaidando lodos os pieceilos que aponlei, a, , paia
confessai a veidade, lenho j esciilas nais de cen foIhas, e, paia vei se
coiiespondian ninha eslina o, confiei-as a honens apaixonados poi esla
Ieiluia, doulos e discielos, e a oulios ignoianles, que s alenden ao goslo de
ouvii dispaiales, e de lodos ollive agiadveI apIauso, nas, con ludo isso, no
piossegui, no s poi ne paiecei que ne ia nelendo en coisas aIheias ninha
piofisso, cono poi vei que naioi o nneio dos sinpIes de espiilo, do que
dos coidalos, e que, ainda que neIhoi sei Iouvado peIos poucos slios que
fusligado peIos nuilos nescios, no queio sujeilai-ne ao confuso juzo do
vuIgo, que seneIhanles Iivios. Mas o que nais ne inpediu de o acalai foi un
aigunenlo que liiei das conedias que hoje se iepiesenlan, dizendo conigo: se
as conedias da voga, lanlo as de puia inaginao, cono as que se fundan na
hisliia, so lodas, ou a naioi paile, veidadeiios dispaiales, e coisas que no
ln pes nen calea, e, con ludo isso, o vuIgo as ouve con goslo, e as consideia
e apiova cono loas, eslando lo Ionge de o sei, e os auloies que as conpen e
os acloies que as iepiesenlan, dizen que eslo nuilo len assin, poique assin
as quei o vuIgo, e no de oulia naneiia, e que as que seguen os pieceilos da
aile seiven s paia qualio discielos que as enlenden, e lodos os oulios fican
en jejun, sen conpieendei o seu ailifcio, e que a eIes Ihes fica neIhoi ganhai
o p o con nuilos, do que fana con poucos, aconlecei o nesno ao neu Iivio,
depois de eu lei queinado as peslanas a guaidai os iefeiidos pieceilos, e viiei a
sei cono o aIfaiale do CanliIIo, e, ainda que aIgunas vezes piocuiei peisuadii
aos acloies que se enganan en seguii a opinio que seguen, e que nais genle
ho-de aliaii, e ho-de ganhai nais fana, iepiesenlando conedias en que se
no vioIe a aile, en vez de peas dispaialadas, j lo afeiiados eslo ao seu
paiecei, que no h iazo nen evidncia que os denova. Lenlio-ne que un
dia olseivei a un desses peilinazes: Dizei-ne, no vos iecoidais que h poucos
anos se iepiesenlaian na Lspanha lis liagedias que conps un fanoso poela
desles ieinos, que foian lais, que aIegiaian e suspendeian lodos os que as
ouviian, lanlo os sinpIes, cono os enlendidos, lanlo os do vuIgo cono os da
fIoi do plIico, e deian s essas lis nais dinheiio aos conedianles, do que
liinla das neIhoies que de enlo paia c se ln feilo` - Deceilo Vossa neic se
iefeie, loinou o acloi, IsaleI, IIis e AIexandia` - A essas nesnas, iepIiquei eu e
vede se no guaidavan peifeilanenle os pieceilos da aile, e se poi guaid-Ios
deixaian de paiecei o que eian, e de agiadai a lodos, de foina que a cuIpa no
do vuIgo, que no iecIana dispaiales, dos que no salen iepiesenlai oulia
coisa. no linhan dispaiales nen a |ngra|idac Vingada, nen a Nunancia, nen o
Mcrcadcr Anan|c, nen a |niniga |atcr4tc|, nen oulias que foian conposlas poi
aIguns poelas enlendidos, paia seu ienone e fana, e paia Iucio dos que as
iepiesenlaian. L oulias coisas junlei a eslas, deixando-o confuso, nas no
convencido nen disposlo a aiiedai-se do seu eiiado pensanenlo.
- Tocou Vossa neic nun assunlo Senhoi Cnego - acudiu o cuia -, que
despeilou en nin un anligo iancoi, que lenho, conlia as conedias que se
usan agoia, e que iguaIa o que volo aos Iivios de cavaIaiia, poique, devendo
sei a conedia, segundo a opinio de Cceio, espeIho da vida hunana, exenpIo
dos coslunes, e inagen de veidade, as que hoje se iepiesenlan so espeIhos
de dispaiales, exenpIos de necedades e inagens de Iascvia. Iois que naioi
dispaiale pode havei no assunlo de que lialanos, do que apaiecei una ciiana
no piineiio aclo envoIla nas faixas infanlis, e apaiecei no segundo feilo j
honen lailado` L que naioi desalino, do que pinlai-nos un veIho vaIenle e
un noo colaide, un Iacaio ieliico, un pajen conseIheiio, un iei joinaIeiio e
una piincesa ciiada de seivii` L que diiei do nodo cono olseivan o lenpo
en que poden ou podian sucedei as aces que iepiesenlan, sen o que j vi
conedias, en que a piineiia joinada piincipiou na Luiopa, a segunda na sia,
e a leiceiia acalou na fiica, de nodo que, se houvesse qualio joinadas, a
quaila findaiia na Aneiica, e assin se leiia passado en lodas as qualio pailes
do nundo` L se a inila o deve seio fin piincipaI da conedia, cono possveI
que se salisfaa quaIquei nediano enlendinenlo con o assislii a una aco,
que, fingindo que se passa na epoca de eI-iei Iepino e de CaiIos Magno,
apiesenla ao nesno lenpo, cono peisonagen piincipaI, o inpeiadoi HeicIio,
enliando con a ciuz en }eiusaIen, e, ganhando a Casa Sanla cono Codofiedo
de uIho, havendo infinilos anos que sepaian un do oulio, e, fundando-se a
conedia en coisas fingidas, aliiluii-Ihe veidades hisliicas, e nisluiai-Ihe
pedaos de oulias, aconlecidas a difeienles pessoas e en difeienles eias, e islo,
no con liaos veiosneis, nas con eiios palenles e de lodo o ponlo
indescuIpveis` L o pioi que h ignoianles, que dizen que islo que a peifeio,
e ludo o nais desaceilo. L se faIainos agia das conedias divinas` Que niIagies
se fingen neIas! Que coisas apciifas e naI enlendidas, aliiluindo-se a un
sanlo os niIagies de oulio! L ale nas hunanas se alieven a fazei niIagies, sen
nais iespeilo e consideia o que paiecei-Ihes que aIi ficai len o laI niIagie e
liania, cono eIes chanan, paia que genle ignoianle pasne e concoiia
conedia, ludo islo en piejuzo da veidade e en nenoscalo da hisliia, e ale
en opiliio dos engenhos espanhis, poique os esliangeiios, que olseivan
con nuila ponluaIidade as Ieis da conedia, ln-nos na conla de lilaios e
ignoianles, vendo os alsuidos e dispaiales das que fazenos. L no sei laslanle
descuIpa paia islo dizei que o piincipaI inlenlo que ln as ieplIicas len
oidenadas, peinilindo que se iepiesenlen conedias, o enlielei o povo con
aIgun honeslo iecieio, e dislia-Io as vezes dos naus hunoies que soe geiai a
ociosidade, e que, vislo que islo se consegue con quaIquei conedia, loa ou n,
no h nolivos paia pi Ieis, nen oliigai os que as conpen e iepiesenlan a
que as faan cono devian fazei-se, pois, cono disse, con quaIquei se
consegue o que con eIas se pielende. Ao que iespondeiei eu, que esle fin se
conseguiiia nuilo neIhoi, sen conpaia o aIguna, con as conedias loas, do
que con as que o no so, poique de lei ouvido a conedia engenhosa e len
oidenada, saiiia o ouvinle aIegie con as nenliias, ensinado con as veidades,
adniiado dos sucessos, discielo con as iazes, avisado con os enlusles, sagaz
con os exenpIos, iiado conlia o vcio, e nanoiado da viilude, que lodos esles
afeclos h-de despeilai a loa conedia no nino do que a esculai, poi nuilo
islico e loipe que seja, e conpIelanenle inpossveI deixai de aIegiai e
enlielei, salisfazei e conlenlai, a conedia que livei lodos esles piedicados,
nuilo nais do que oulia que deIes caiecei, cono peIa naioi paile caiecen
eslas que oidinaiianenle agoia se iepiesenlan. L no ln cuIpa dislo os poelas
que as conpen, poique, aIguns h que conhecen peifeilanenle aquiIo en
que eiian, e salen exlienadanenle o que deven fazei, nas, cono as
conedias se liansfoinaian en neicadoiia vendveI, dizen, e dizen con
iazo, que os conedianles no Ihas conpiaiian se no fossen daqueIe jaez, e
assin o poela piocuia aconodai-se ao que Ihe pede o conedianle que Ihe h-de
pagai a olia. L que islo e veidade, v-se nas nuilas e infinilas conedias que
conps un feIicssino engenho desles ieinos, con lanla gaIa, lanlo donaiie, lo
eIeganle veiso, lo loas iazes, lo giaves senlenas, e, finaInenle, lo
iespIandecenles de eIocuo e aIleza de esliIo, que esl o nundo cheio da sua
fana, e, poi queiei aconodai-se ao goslo dos conedianles, no chegaian
lodas, cono chegaian aIgunas, ao auge da peifeio que iequeien. Oulios as
conpen, lanlo sen oIhai ao que fazen, que, depois de iepiesenladas, ven-se
os acloies oliigados a fugii e ausenlai-se, ieceosos de seien casligados, cono o
ln sido nuilas vezes, poi leien iepiesenlado coisas en desalono de ieis e
desonia de Iinhagens, e lodos esles inconvenienles cessaiian, e nuilos nais
ainda que no digo, se houvesse na coile una pessoa inleIigenle e disciela, que
exaninasse lodas as conedias anles que se iepiesenlassen, no s as que se
fizessen na coile, nas lodas as que se quisessen iepiesenlai en Lspanha, sen
cuja apiova o, seIo e fiina, nenhun aIcaide, nos diveisos Iugaies, deixassen
iepiesenlai conedia aIguna, e, desla foina, os acloies leiian cuidado de
enviai as conedias a coile, e con seguiana podeiian iepiesenl-Ias, e, aqueIes
que as conpen, oIhaiian con nais cuidado e esludo paia o que fazian,
ieceosos de leien deixado passai as suas olias peIo iigoioso exane dos
enlendedoies. L, desla foina, se faiian loas conedias, e se conseguiiia
feIicissinanenle o que neIas se pielende, lanlo o enlieleninenlo do povo, cono
a loa opinio dos laIenlos espanhis, o inleiesse e a seguiana dos acloies, e a
poupana do cuidado de os casligai. L se se encaiiegasse oulio, ou esle nesno,
de exaninai os Iivios de cavaIaiia que de novo se conpen, sen dvida
podeiian apaiecei aIguns con a peifeio que Vossa neic disse,
eniiquecendo a nossa Ingua con o piecioso e agiadveI lesouio da eIoquncia,
dando ocasio a que os Iivios veIhos se escuiecessen a Iuz dos novos, que se
pulIicassen paia honeslo passalenpo, no s dos ociosos, nas dos nais
ocupados, pois no e possveI que esleja conlinuanenle o aico ielesado, nen
que a condio e fiaqueza hunana se possa suslenlai sen aIgun Icilo iecieio.
Chegavan a esle ponlo do seu coIquio o cnego e o cuia, quando,
adianlando-se o laileiio, diiigiu-se a eIes e disse ao cuia:
- Aqui, Senhoi Licenciado, eslo Iugai que eu disse que eia lon, paia que,
doinindo ns a sesla, pudessen lei os lois fiesco e alundanle paslo.
- Iaiece-ne len - iespondeu o cuia.
L, dizendo ao cnego o que lencionava fazei, lanlen esle quis aIi ficai,
enIevado na visla do foinosssino vaIe. L lanlo paia gozai essa anenidade,
cono paia saloieai a conveisa o do cuia, e paia salei nais poi nido as
faanhas de D. Quixole, oidenou a aIguns dos seus ciiados que fossen venda,
que eslava daIi peilo, e liouxessen paia lodos o que houvesse de conei,
poique iesoIveia passai naqueIe Iugai a sesla: ao que iespondeu un dos
ciiados, que a azenoIa do iepaslo, que j havia de eslai na eslaIagen, liazia
piovises laslanles paia no sei necessiio conpiai oulia coisa que no fosse
cevada.
- Iois, se assin - disse o cnego - Ieven daqui lodas as cavaIgaduias, e
liagan a azenoIa.
Lnquanlo islo se passava, vendo Sancho que podia faIai a D. Quixole, sen
sei en piesena do cuia e do laileiio, que linha poi suspeilos, chegou-se a
jauIa onde ia seu ano, e disse-Ihe:
- Senhoi, paia descaigo da ninha conscincia, queio-Ihe dizei o que se
passa aceica do seu encanlanenlo, e , que esles dois que aqui vn con os
ioslos encoleilos so o cuia e o laileiio do nosso Iugai, e, supondo que
lianaian Iev-Io desle nodo, de puia inveja que ln, poi vei que Vossa neic
pialica lo fanosas faanhas. Sendo assin, cIaio se v que no vai encanlado,
nas sin enlado e Iogiado. L, paia piova disso, Ihe queio peigunlai una coisa
e, se ne iespondei cono espeio, locai con a no nesle engano, e vei que no
vai encanlado, nas douiado do juzo.
- Ieigunla o que quiseies, Sancho neu fiIho - loinou D. Quixole -, que eu
le salisfaiei e iespondeiei, cono lu desejas, e, quanlo ao que dizes desses que a
vo seien o cuia e o laileiio, nossos conpaliiolas e conhecidos, podei nuilo
len sei que paiea que so eIes nesnos, nas no cieias que ieaInenle o sejan,
o que hs-de ciei e enlendei e que, se o paiecen, cono dizes, sei poique os
que ne encanlaian lonaian esse aspeclo, poique e fciI aos nigionanles
lonaien a figuia que queien, e laIvez lonassen as desses nossos anigos, paia
le daien ensejo de pensaies o que pensas, e neleien-le nun Ialiiinlo de
inaginaes, que no conseguiiias saii deIe, nen que livesses o noveIo de
Teseu, e lanlen o faiian, laIvez, paia eu vadiai no neu enlendinenlo, e no
podei alinai de onde e que ne ven esle dano, poique, se poi una paile ne
dizes que ne aconpanhan o cuia e o laileiio da nossa povoao, e poi oulia
ne vejo engaioIado, e de nin sei que foias hunanas, no sendo solienaluiais,
no seiian laslanles paia calivai-ne, que queies que diga ou que pense, seno
que o nodo do neu encanlanenlo excede quanlos lenho Iido en lodas as
hisliias que lialan de cavaIeiios andanles que foian encanlados` Assin, len
podes ficai en paz e sossego, quanlo a seien os que lu dizes, poique lanlo so
eIes cono eu sou luico, e peIo que loca a queieies-ne peigunlai aIguna coisa,
faIa, que eu le iespondeiei, ainda que eslejas a fazei peigunlas ale ananh.
- VaIha-ne Nosso Senhoi - iespondeu Sancho, dando un giande liado -,
pois e possveI que seja Vossa Meic lo duio de calea e lo faIlo de nioIo,
que no veja que e a puia veidade o que eu digo, e que nesla sua piiso e
desgiaa enlia nais a naIcia do que o encanlanenlo` Mas, se assin e, queio-
Ihe piovai evidenlenenle que no vai encanlado, seno diga-ne, assin Deus o
Iivie desle loinenlo, e assin se veja nos liaos da ninha Sia. DuIcineia,
quando nenos pensai...
- Acala de esconjuiai-ne - lonou D. Quixole - e peigunla o que quiseies,
que j le disse que le iespondeiei con loda a ponluaIidade.
- Isso peo - iedaiguiu Sancho - e o que desejo e que ne iesponda, sen
aunenlai nen liiai coisa aIguna, nas con loda a veidade, cono se espeia que
digan e ho-de dizei lodos os que piofessan as ainas, cono Vossa Meic
piofessa, delaixo do lluIo de cavaIeiios andanles.
- Lslou failo de le dizei que no nenliiei en coisa aIguna - iespondeu D.
Quixole -, v se peigunlas, que, na veidade, ne faligas con lanlos iogos e
piecaues, Sancho.
- Digo eu que eslou ceilo da londade e veidade de neu ano, e assin
peigunlo, faIando con o devido iespeilo, poique faz nuilo ao caso do nosso
conlo, se depois que Vossa Meic esl engaioIado e encanlado, cono diz, j Ihe
deu vonlade de fazei o que ninguen pode fazei poi ns, cono se cosluna
dizei`
- Muilas vezes, Sancho, e agoia nesno a lenho, liia-ne desle peiigo, que
j no saio Iinpo de lodo.




.&!/(0*+ S*#S

+:73 B3 45646 79 7;B85349 89CXJ2;9 J23 R6:8G9 !6:<6 43M3 89A B32 6A9
EF 12;>943


- Ah! - disse Sancho - apanhei-o, eia isso o que eu desejava salei, cono
desejo a saIvao eleina Oia venha c, neu Senhoi, pode negai o que poi a se
cosluna dizei vuIgainenle quando una pessoa esl naI disposla: No sei o
que len IuIano que no cone, nen lele, nen doine, nen iesponde con
aceilo ao que Ihe peigunlan, que no paiece seno que esl encanlado` De
onde se concIui que os que no conen, nen lelen, nen doinen, nen fazen
as olias naluiais que eu digo, eslo encanlados, nas que o no esl quen len a
vonlade que Vossa Meic len agoia, quen lele quando Ihe do de lelei, e
cone quando len de conei, e iesponde a ludo o que Ihe peigunlan.
- Dizes a veidade, Sancho - iespondeu D. Quixole -, nas eu j le disse que
h nuilos geneios de encanlanenlos, e que pode sei que se nudasse con o
lenpo de uns paia oulios, e que se use agoia fazeien os encanlados ludo o que
eu fao, apesai de no o fazeien danles, de foina que, conlia o uso dos
lenpos, no h que aiguii, nen que liiai consequncias. Sei e lenho paia nin
que eslou encanlado, e islo ne lasla paia seguiana da ninha conscincia, que
ficaiia soliessaIlada, se eu pensasse que o no eslava, e ne deixasse ii nesla
jauIa, pieguiosa e colaide, defiaudando o anpaio que podeiia dai a nuilos
necessilados, que deven lei a eslas hoias exliena uigncia do neu auxIio e
vaIinenlo.
- Iois con ludo isso - iedaiguiu Sancho - enlendo que, paia naioi sossego
e salisfao, lon seiia que Vossa Meic expeiinenlasse saii desle ciceie, que
eu ne oliigo a faciIilai-Ihe a sada ale aonde eu pudei, e que expeiinenlasse
nonlai no lon Rocinanle, que lanlen paiece encanlado, de neIancIico e
liisle que vai, e, feilo islo, que lenlssenos de novo a soile, a piocuiai nais
avenluias, e, se nos no sassenos len, senpie seiia lenpo de voIlai a jauIa,
en que pionelo, a fe de lon escudeiio, enceiiai-ne junlanenle con Vossa
Meic, se Vossa Meic foi lo desdiloso, e eu lo palela, que no consiganos o
que acalo de dizei.
- Lslou pionlo, Sancho - iedaiguiu D. Quixole -, e, quando viies
conjunluia de poies poi olia a ninha Iileidade, oledecei-le-ei en ludo e poi
ludo, nas veis, Sancho, cono le enganas, no que iespeila a ninha desgiaa.
Neslas pilicas se enlieliveian o cavaIeiio andanle e o naI-andanle
escudeiio, ale que chegaian aonde j os espeiavan apeados o cuia, o laileiio
e o cnego. Logo o caiieiio liiou os lois do caiio, e deixou-os andai a vonlade,
poi aqueIe veide e apiazveI slio, cuja fiescuia eia convidaliva, no paia as
pessoas lo encanladas cono D. Quixole, nas paia sujeilos lo avisados e
discielos cono o seu escudeiio, que pediu ao cuia que consenlisse na sada de
seu ano poi un inslanle, poique, se o no deixassen saii, no iiia lo asseada a
sua piiso, cono iequeiia o decoio de lo fanoso cavaIeiio. Lnlendeu-o o cuia,
e disse que de nuilo loa vonlade consenliiia, se no ieceasse que, Iogo que D.
Quixole se visse en Iileidade, desalasse a fazei das suas, e fosse paia onde
nunca nais se Ihe pusesse a visla en cina.
- Iico poi eIe - iespondeu Sancho.
- L eu lanlen - disse o cnego - e lasla que eIe ne d a sua paIavia de
cavaIeiio, de se no apailai de ns, seno poi nossa vonlade.
- Dou - iespondeu D. Quixole, que ludo eslava esculando -, lanlo nais,
que quen esl encanlado, cono eu eslou, no len Iileidade paia fazei o que
quisei, poique a pessoa que o encanlou, pode fazei que eIe se no nova de
onde esl nen en lis secuIos, e o fai andai en poIvoiosa, se eIe fugii.
L aciescenlou que, sendo islo assin, podian peifeilanenle soIl-Io,
denais a nais, sendo lanlo en pioveilo de lodos, e que, no o soIlando, Ihes
pioleslava que no podeiia deixai de Ihes neIindiai o oIfaclo, se eIes se no
desviassen.
O cnego loou-Ihe as nos, apesai de anaiiadas, e soIlaian-no delaixo
de paIavia, aIegiando-se eIe inenso poi se vei foia da jauIa, e, a piineiia coisa
que fez foi esliiai lodo o coipo, e coiieu Iogo ao slio onde eslava Rocinanle, e,
dando-Ihe duas paInadas nas ancas, disse:
- Ainda espeio en Deus e na sua lenla ne, fIoi e espeIho dos cavaIos,
que depiessa nos havenos de vei anlos cono desejanos, lu con leu ano as
coslas, e eu en cina de li exeicilando o ofcio paia que Deus ne deilou ao
nundo.
L, dizendo islo, apailou-se D. Quixole con Sancho paia un slio desviado,
de onde voIlou con nais aIvio e nais desejos de pi poi olia o que o seu
escudeiio oidenasse. OIhava paia eIe o cnego, e adniiava-se de vei a
eslianheza de sua giande Ioucuia e de que en ludo o que dizia nosliava lei
lonssino enlendinenlo, peidendo as esliileiias, cono j se nolou, quando se
faIava de cavaIaiias. L assin, novido de conpaixo, depois de se leien senlado
lodos na veide ieIva, a espeia da iefeio do cnego, disse-Ihe esle:
- L possveI Senhoi IidaIgo, que lanlo pudesse con Vossa Meic a
inspida e ociosa Ieiluia dos Iivios de cavaIaiia, que Ihe desse voIla ao nioIo,
chegando a inaginai que vai encanlado, con oulias coisas desse jaez, lo Ionge
de seien veidadeiias, cono esl Ionge a nenliia da veidade` L e possveI que
haja enlendinenlo hunano que suponha que houve no nundo aqueIa
infinidade de Anadises, e lanlos fanosssinos cavaIeiios, lanlo inpeiadoi de
Tiapizonda, lanlo IeIix de Hiicnia, lanlo paIafien, lanla donzeIa vagalunda,
lanlas seipes, lanlos endiiagos, lanlos giganles, lanlas inaudilas avenluias,
lanlo geneio de encanlanenlos, lanlas lalaIhas, lanlos ieconlios despioposi-
lados, lanla exliavagncia de liajes, lanlas piincesas enanoiadas, lanlos
escudeiios condes, lanlos anes giaciosos, lanlo liIhele, lanlo iequelio, lanlas
nuIheies vaIenles, e, finaInenle, lanlas e lo dispaialadas coisas cono
enceiian os Iivios de cavaIaiia` Lu de nin sei dizei que, quando os Ieio,
enquanlo no ponho na nenle que so ludo fluIas e Ieviandades, aIgun
piazei ne do, nas, quando enlio na conla do que vaIen, lalo con o neIhoi
de lodos eIes na paiede, e ainda os aliiaia ao Iune se o livesse pixino ou
piesenle, cono neiecedoies de laI pena, poi seien faIsos e enlusleiios, cono
invenloies de novas seilas e de novo nodo de vida, e cono quen d ocasio a
que o vuIgo ignoianle venha a ciei e a lei poi veidadeiias lanlas necedades
cono as que eIes enceiian. L lanlen lanlo alievinenlo ln que ousan luilai
os engenhos dos fidaIgos discielos e len-nascidos, cono se noslia peIo que Ihe
fizeian a Vossa Meic, que o Ievaian a leinos de sei foioso nel-Io nuna
jauIa, e lianspoil-Io solie un caiio de lois, cono quen lianspoila de Iugai
paia Iugai aIgun Ieo ou ligie, paia o nosliai poi dinheiio. Lia! Si. D. Quixole,
doa-se de si pipiio, e voIle ao gienio da disciio, e saila usai da nuila que o
Ceu foi seivido dai-Ihe, enpiegando o seu feIicssino laIenlo noulia Ieiluia que
iedunde en pioveilo da sua conscincia e aciescenlanenlo da sua honia. L, se
ainda Ievado da sua naluiaI incIinao, quisei Iei Iivios de faanhas e de
cavaIaiias, Ieia na Sagiada Lsciiluia o dos }uizes, que aIi achai veidades
giandiosas e feilos lo ieais cono denodados. Teve Lusilnia un Viiialo, Rona
un Cesai, Cailago un AnlaI, Ciecia un AIexandie, CasleIa un conde Ieino
ConaIves, VaIncia un Cid, AndaIuzia un ConaIo Ieinandes, Lxlienaduia
un Diogo Caicia de Iaiedes, Xeiez un Caicia Ieies de Vaigas, ToIedo un
CaiciIasso, SeviIha un D. ManueI de Leo, e a Iio dos seus vaIoiosos feilos
pode enlielei, ensinai, deIeilai e assonliai os nais aIlos engenhos que os
Ieien. Lsla sin, esla e que sei Ieiluia digna do lon enlendinenlo de Vossa
Meic, D. Quixole, Senhoi neu, de que saii eiudilo na hisliia, enanoiado da
viilude, ensinado na londade, neIhoiado nos coslunes, ousado sen
leneiidade, piudenle sen colaidia, e ludo islo paia honia de Deus, pioveilo
seu e fana da Mancha, de onde, segundo soule, liia Vossa Meic o seu
piincpio e oiigen.
Alenlissinanenle esleve D. Quixole esculando as iazes do cnego, e,
quando viu que leininaia, e depois de o lei eslado conlenpIando poi Iaigo
espao, disse:
- Iaiece-ne, Senhoi IidaIgo, que a pilica de Vossa Meic encaninhou-se
a queiei-ne dai a enlendei que no houve cavaIeiios andanles no nundo, e
que lodos os Iivios de cavaIaiia so faIsos, nenliiosos, danosos e inleis paia a
ieplIica, e que fiz naI en I-Ios, pioi en aciedil-Ios, e pessinanenle en
inil-Ios, dando-ne a seguii a duissina piofisso de cavaIeiio andanle que
eIes ensinan, e negou, aIen disso, que livesse havido no nundo Anadises de
CauIa ou da Cieda, e lodos os oulios avenluiosos cavaIeiios de que andan
cheios os Iivios.
- TaI quaI cono Vossa Meic vai ieIalando - inleiionpeu o cnego.
- Aciescenlou lanlen Vossa Meic - conlinuou D. Quixole - que ne
linhan feilo giande dano lais Iivios, poique ne linhan dado voIla ao juzo e
nelido nuna jauIa, e que neIhoi seiia que eu ne enendasse, nudando de
Ieiluia, e Iendo oulios nais veidadeiios, e que neIhoi deIeilen e ensinen.
- Lxaclo - lonou o cnego.
- Iois eu - iepIicou D. Quixole - suslenlo que quen no len juzo e quen
vai encanlado e Vossa Meic, pois desalou a dizei lanlas lIasfenias conlia una
coisa lo len acoIhida no nundo, e lida poi lo veidadeiia, que aqueIe que a
negasse, cono Vossa Meic a nega, neiecia a nesna pena que Vossa Meic diz
que d aos Iivios, quando os I e o enfadan, poique queiei dizei que Anadis
no exisliu nesle nundo, nen exisliian lodos os oulios avenluiosos cavaIeiios
de que eslo cheias as hisliias, sei queiei peisuadii que o SoI no aIunia,
nen o geIo aiiefece, nen a Teiia pode connosco, pois diga-ne, que engenho
pode havei no nundo que peisuada a oulien que no foi veidade o caso de
IIoiipes con Cuy de oigonha, e o de Ieiialis con a ponle de ManlilIe, que
sucedeu no lenpo de CaiIos Magno` L volo a laI que e lo veidade cono sei
agoia dia, e, se e nenliia, lanlen nenliia sei a exislncia de Heiloi e de
AquiIes, e dos Doze Iaies de Iiana, e do iei Ailui de IngIaleiia, que len
andado liansfoinado en coivo, e a cada inslanle o espeian no seu ieino, e
lanlen se alieveio a dizei que e nenliiosa a hisliia de Cuaiino Mesquinho,
a da denanda do Sanlo CiaaI, e que so apciifos os anoies de Tiislo e da
iainha Iseu, cono os de Cenelia e Lanaiole, apesai de exisliien pessoas que
quase se iecoidan de lei vislo a Dona Quinlanhona, que foi a neIhoi copeiia
de vinhos que leve a Ci-ielanha. L e islo lo ceilo, que ne iecoido de ne
dizei a ninha av paleina, quando via aIguna dona con ieveiendas loucas:
AqueIa, neu nelo, paiece a Dona Quinlanhona, de onde concIuo que ou a
conheceu, ou viu aIgun ielialo deIa. Iois quen podei negai que seja
veidadeiia a hisliia de Iedio e da foinosa MagaIona, quando ainda hoje se v
na ainaiia dos ieis a naniveIa con que se voIlava o cavaIo de nadeiia en que
ia nonlado poi esses aies o vaIenle Iedio, e que e un pouco naioi que una
Iana de caiiela` L junlo da naniveIa esl o seIin de alieca, e en RoncesvaIes
esl a lionpa de RoIdo, que e do lananho de una giande viga, de onde se
infeie que houve doze Iaies, que exisliu Iedio, que houve Cides, e oulios
cavaIeiios seneIhanles, desles que diz o vuIgo que andan a cala de avenluias.
Seno diga-ne lanlen que no e veidade lei sido cavaIeiio andanle o vaIenle
Iusilano }oo de MeIo, que foi a oigonha, e conlaleu na cidade de Aiias con
o fanoso Si. de Chainy, chanado Mossen Iedio, e depois na cidade de asiIeia
con Mossen Heniique de Raneslan, saindo de anlas as enpiesas vencedoi e
senhoi de honiosa fana, e as avenluias e desafios que lanlen liveian en
oigonha os vaIenles espanhis Iedio aila e Culieiies Quijada (de cuja
esliipe descendo poi Iinha diiecla de vaionia), vencendo os fiIhos do conde de
Sainl-IoI. Neguen-ne lanlen que D. Ieinando Cuevaia fosse luscai
avenluias a AIenanha onde conlaleu con Missei }oige, cavaIeiio da casa do
duque de usliia. Digan que foian nenliia as juslas de Sueiio de Quinones, o
do Iasso, as enpiesas de Mossen Lus de IaIces conlia D. ConaIo de Cusno,
cavaIeiio casleIhano, e oulias nuilas faanhas pialicadas poi cavaIeiios
ciislos, desles ieinos e dos esliangeiios, lo aulnlicas e veidadeiias que,
quen as negasse, caieceiia de iazo e de lon discoiiei.
Iicou adniiado o cnego de vei a nisluiada que D. Quixole fazia de
nenliias e de veidades, e poi vei o conhecinenlo que eIe linha de lodas as
coisas locanles e conceinenles aos feilos dos seus cavaIeiios andanles, e
iespondeu-Ihe da seguinle naneiia:
- No posso negai, Si. D. Quixole, que aIguna coisa do que Vossa Meic
disse e veidade, especiaInenle no que loca aos cavaIeiios andanles espanhis, e
lanlen queio concedei que houve Doze Iaies de Iiana, nas no queio
aciedilai que fizessen ludo o que deIes diz o aicelispo Tuipin, poique a
veidade e que foian cavaIeiios escoIhidos peIos ieis de Iiana, a quen
chanaian Iaies, poi seien lodos iguais en vaIoi, en fidaIguia, peIo nenos, a
no o seien, eia de iazo que o fossen, e consliluan cono que una dessas
Oidens ieIigiosas que hoje se usan de Sanliago ou de CaIaliava, que se
piessupe que os que a piofessan ho-de sei ou deven sei cavaIeiios vaIenles
e len-nascidos, e assin, cono dizen agoia cavaIeiio de S. }oo ou de
AIcnlaia, dizian naqueIe lenpo cavaIeiio da Oiden dos Doze Iaies, poique
foian doze iguais os que paia esla ieIigio niIilai se escoIheian. Que exisliu
Cid no h dvida, einaido dei Cipio lanlen, nas no aconlece o nesno
con lodas as giandes faanhas que se diz que fizeian. Quanlo a naniveIa do
conde Iedio, a que Vossa Meic aIude, e que esl junlo do seIin de Dalieca na
ainaiia dos ieis, confesso o neu pecado, e que sou lo ignoianle ou lo cuilo
de visla que, lendo iepaiado no seIin no dei peIa naniveIa, apesai de sei
lananha cono Vossa Meic disse.
- Iois I esl sen dvida aIguna - iedaiguiu D. Quixole - e poi sinaI que
dizen que esl acauleIada, paia se no esliagai.
- Tudo pode sei - lonou o cnego - nas, peIas oidens que ieceli, no ne
iecoido de a lei vislo, poien, ainda que conceda que I esl, nen poi isso ne
oliigo a aciedilai nas hisliias de lanlos Anadises, nen nas de seneIhanle
luilanuIla de cavaIeiios, cono poi a nos conlan que len havido, nen e iazo
que un honen cono Vossa Meic, lo honiado e de lo loas pailes, e dolado
de lanlo enlendinenlo, queiia dizei que so veidadeiias lais e lo eslianhas
Ioucuias, cono as que eslo esciilas nos dispaialados Iivios de cavaIaiia.




.&!/(0*+ *

E6B 7;B85346B 6C43586<U3B J23 EF 12;>943 3 9 8X:3D9 4;M356AQ 89A 92459B
B283BB9B


- oa vai eIa - iespondeu D. Quixole -, os Iivios que eslo inpiessos con
Iicena dos ieis, e con apiovao daqueIes a quen se envian, e que con goslo
geiaI so Iidos e ceIeliados poi giandes e pequenos, polies e iicos, Ieliados e
ignoianles, pIeleus e cavaIeiios, e, finaInenle, poi lodo o geneio de pessoas de
quaIquei eslado e condio que sejan, havian de sei nenliiosos, lendo denais
a nais lanla apaincia de veidade, pois nos dizen quen foian os pais e as
nes, os paienles, e a pliia e a idade dos cavaIeiios, e dia a dia
ninuciosanenle as faanhas que pialicaian, e o slio onde as pialicaian` CaIe-
se Vossa Meic, no diga seneIhanle lIasfenia, e cieia-ne, que nislo Ihe
aconseIho o que deve fazei cono discielo, seno, Ieia-os, e veja o piazei que a
sua Ieiluia Ihe d. Iois diga-ne, h naioi conlenlanenlo do que dizeinos: aqui
se nos noslia agoia, cono se o eslivessenos vendo, un giande Iago a feivei en
loiloles, e a nadaien nesse Iago seipenles, colias e Iagailos e oulios nuilos
aninais feiozes e espanlosos, e saii do neio do Iago una voz liislssina, que
diz: Quen quei que sejas, cavaIeiio, que o leneioso Iago esls niiando, se
queies aIcanai o len que delaixo deslas negias guas se encolie, noslia o
vaIoi do leu foile peilo, e aiioja-le ao neio do negio e infIanado Iquido,
poique, se assin o no fizeies, no seis digno de vei as aIlas naiaviIhas que
en si enceiian e conln os sele casleIos das sele fadas, que delaixo desla
negiuia jazen, e que, apenas o cavaIeiio acala de ouvii a voz, sen nais
iefIexes, e sen consideiai o peiigo a que se aiiisca, e ale sen despii as foiles e
pesadas ainas, enconendando-se a Deus e a sua dana, se aiioja ao neio do
iefeivenle Iago, e quando naI se piecala e naI sale aonde ii paiai, se enconlia
no neio de uns fIoiidos canpos, que deixan os LIsios a peidei de visla` AIi Ihe
paiece que e nais lianspaienle o ceu e que o SoI liiIha con nais vvida Iuz,
ofeiece-se-Ihe aos oIhos una apiazveI fIoiesla, conposla de viosas e
fiondosas ivoies, que Ihe aIegia a visla con o seu veidoi, e Ihe afaga os
ouvidos con o doce e no ensinado canlo dos infinilos, pequenos, e nalizados
passaiinhos, que voIleian na inliincada ianaiia. Aqui descolie un aiioio,
cujas fiescas guas, que paiecen Iquidos ciislais, coiien solie lenues aieias e
liancas pediinhas, que se asseneIhan a ouio en p e a puissinas peioIas.
AcoI v una fonle ailislicanenle consliuda con ninoie Iiso e pinlaIgado
jaspe, oulia nais adianle oidenada a liulesco, onde as conchinhas dos
naiiscos, e as ieloicidas casas liancas e anaieIas dos caiacis, engasladas en
apaienle nas len disposla desoiden, e nescIadas con Iuzenles ciislais e
finssinas esneiaIdas, foinan un vaiiado Iavoi, de naneiia que a Aile,
inilando a Naluieza, paiece aqui venc-Ia. Lis de slilo se Ihe descolie un
foile casleIo ou un visloso aIccei, cujas nuiaIhas so de ouio nacio, de
diananles as aneias, e as poilas de jacinlos, e, finaInenle, de lo adniiveI
aiquilecluia, que, apesai de seien diananles, escailncuIos, ouio, peioIas,
iulins e esneiaIdas, os naleiiais que o foinan, ainda o feilo e de nais
eslinao, e, depois de lei vislo lananhas naiaviIhas, no e doliado encanlo
vei saii peIa poila do casleIo un giande nneio de donzeIas, cujos liajos
vislosos e genlis, se eu ne pusesse agoia a desciev-Ios cono as hisliias os
conlan, ne daiian Iaigo assunlo, e vii Iogo a piincipaI de enlie eIas lonai peIa
no o ousado cavaIeiio que se aiiojou ao Iago feivenle, e Iev-Io, sen dizei
paIavia, paia denlio do iico aIccei ou casleIo, e despi-Io, e lanh-Io de lepidas
guas, e depois ungi-Io con as nais pieciosas essncias, e veslii-Ihe una canisa
de finssino cendaI, loda iescendenle e peifunada, e viien oulias donzeIas e
deilaien-Ihe un nanlo aos onlios, nanlo que, peIo nenos, cosluna vaIei
una cidade` L quando en seguida nos conlan, que, depois dislo, o Ievan paia
oulia saIa, onde acha as nesas poslas con lanlo goslo, que eIe fica suspenso e
adniiado` L deilaien-Ihe as nos gua desliIada de nlai e de fiagianles
fIoies` L fazeien-no senlai nuna cadeiia de naifin` L lodas as donzeIas a
seiviien-no, guaidando naiaviIhoso siIncio` L liazeien-Ihe lanla vaiiedade
de nanjaies, lo saloiosanenle guisados, que no sale o apelile quaI h-de
escoIhei` L ouvii a nsica que soa enquanlo eIe cone, sen inaginai de onde
ven a voz e o navioso aconpanhanenlo` L, depois de acalada a conida e
Ievanlada a nesa, ficai o cavaIeiio iecoslado na cadeiia e laIvez espaIilando os
denles, cono e coslune, e enliai a desoias peIa poila da saIa oulia donzeIa
nuilo nais foinosa do que nenhuna das piineiias, e senlai-se ao Iado do
cavaIeiio, e coneai a dai-Ihe conla que casleIo e aqueIe, e de cono eIa se acha
aIi encanlada, con oulias coisas que o suspenden, e enchen de adniiao os
que Ien a sua hisliia` No queio aIaigai-ne nais nislo, pois daqui se pode
coIigii que quaIquei paile que se Ieia de quaIquei hisliia de cavaIeiio andanle
h-de causai goslo e naiaviIha a quen a Iei, cieia-ne Vossa Meic, e, cono j
Ihe disse, Ieia esles Iivios, e vei cono Ihe desleiian a neIancoIia, e Ihe
neIhoian a condio, se acaso a livei n. Lu de nin sei que, depois de ne lei
nelido a cavaIeiio andanle, sou liavo, conedido, IileiaI, len-ciiado, geneioso,
coils, audaz, liando, pacienle, sofiedoi de lialaIhos, de piises, de
encanlanenlos, e ainda que h lo pouco lenpo ne vi nelido denlio de una
jauIa, cono se fosse doido, espeio, peIo vaIoi do neu liao, sei denlio de
poucos dias iei de aIgun ieino, onde possa nosliai o IileiaI agiadecinenlo que
o neu peilo enceiia, que, poi ninha fe Senhoi, esl inaliIilado o polie de
podei nosliai con pessoa aIguna a viilude da geneiosidade, ainda que en
suno giau a possua, e a gialido, que s consisle no desejo, e coisa noila, cono
e noila a fe sen olias. Ioi isso queieiia que a foiluna ne ofeiecesse depiessa
aIguna ocasio de sei inpeiadoi, paia nosliai o neu nino, fazendo len aos
neus anigos, especiaInenle a esle polie Sancho Iana, neu escudeiio, que e o
neIhoi honen do nundo, e queieiia dai-Ihe un condado que h nuilos dias
Ihe liago pionelido, nas ieceio que no lenha haliIidade paia goveinai o seu
eslado.
Sancho, ouvindo eslas Ilinas paIavias, disse paia seu ano:
- TialaIhe Vossa Meic poi ne dai esse condado, que h lanlo lenpo ne
pionele, e eu espeio, e Ihe juio, que ne no faIlai haliIidade paia govein-Io,
e, se faIlai, lenho ouvido dizei que h honens no nundo que lonan de
aiiendanenlo os eslados dos senhoies, e Ihes do un lanlo poi ano, e lialan
do goveino, e os senhoies veidadeiios eslo de peina eslendida, gozando a
ienda que Ihes do, sen se inpoilaien con nais nada, e e o que eu hei-de
fazei, e no hei-de iepaiai nuilo na quanlia, nas desislo Iogo de ludo, e passo
a gozai da ninha ienda cono un duque, e os oulios que I se avenhan.
- Isso - disse o cnego - e lon quanlo ao gozai a ienda, nas no
adninisliai da juslia h-de inleivii o senhoi do eslado, e aqui e que so
necessiios o lon juzo e a haliIidade, e piincipaInenle a loa inleno de
aceilai, que, se esla foi eiiada nos piincpios, iio senpie eiiados os neios e os
fins, e assin cosluna Deus ajudai o lon desejo do sinpIes e desfavoiecei o
nau do discielo.
- No sei I dessas fiIosofias - iespondeu Sancho Iana - nas o que sei e
que, assin que apanhasse o condado, Iogo o saleiia iegei, que eu lenho lanla
aIna cono oulio quaIquei, e lanlo coipo cono quen o livei naioi, e lo iei
seiia eu do neu eslado cono cada quaI do seu, e sendo-o faiia o que quisesse, e
fazendo o que quisesse faiia a ninha vonlade, e fazendo a ninha vonlade
eslaiia conlenle, e una pessoa, en eslando conlenle, no len nais que desejai,
e no lendo nais que desejai, acalou-se, e venha o eslado, e adeus, e vejano-
nos, cono dizia un cego a oulio.
- No so ns fiIosofias essas cono lu dizes, Sancho - olseivou o cnego -,
nas, apesai de ludo, h nuilo que dizei nesse assunlo de condados.
- No sei que nais haja que dizei - iepIicou D. Quixole -, s ne guio poi
nuilos e diveisos exenpIos que podeiia liazei, a piopsilo dislo, de cavaIeiios
da ninha piofisso, que, coiiespondendo aos Ieais e assinaIados seivios que
dos seus escudeiios linhan iecelido, Ihes ouloigaian nolveis neics,
fazendo-os senhoies alsoIulos de cidades e iIhas, e houve laI que chegaian a
lanlo os seus neiecinenlos, que leve ideias de se fazei iei. Mas paia que eslou
eu a gaslai lenpo con islo, ofeiecendo-ne lo insigne exenpIo o giande e
nunca len Iouvado Anadis de CauIa, que fez o seu escudeiio conde da iIha
Iiine, e assin posso eu, sen escipuIo de conscincia, fazei conde a Sancho
Iana, que e un dos neIhoies escudeiios que nunca leve un cavaIeiio
andanle`
Iicou adniiado o cnego dos aceilados dispaiales (se en dispaiales pode
havei aceilo) que D. Quixole disseia, do nodo cono pinlaia a avenluia do
cavaIeiio do Iago, da inpiesso que Ihe linhan feilo as desvaiiadas fluIas dos
Iivios que Ieia, e, finaInenle, pasnava da necedade de Sancho que, con lanlo
afinco desejava aIcanai o condado que seu ano Ihe pioneleia. } nislo
voIlavan os ciiados do cnego, que linhan ido a venda luscai a azenoIa do
iepaslo, e, fazendo nesa de un laluIeiio da veide ieIva do piado, senlaian-se
a sonlia de unas ivoies, e janlaian aIi, paia que o caiieiio no desapiovei-
lasse a anenidade daqueIe slio, cono j fica dilo. L, naI coneaian a janlai,
ouviian laiuIho, e o son de una canpainha, que viliava de denlio de unas
saias e densas nalas que cavan peilo, e no nesno inslanle viian saii da
espessuia una calia, naIhada de negio, lianco e paido, e alis deIa vinha un
calieiio, dando-Ihe liados, e dizendo-Ihe paIavias neigas, paia que se
delivesse ou voIlasse paia o ielanho. A calia fugiliva, leneiosa e espavoiida,
veio paia a genle que aIi eslava, cono a pedii-Ihe favoi, e paiou. Chegou o
calieiio, e, agaiiando-Ihe nas ponlas, cono se eIa fosse capaz de enlendinenlo
e de discoiiei, disse-Ihe:
- Ah! seiiana, seiiana, naIhada, naIhada, poique foges lu` Que Iolos le
espanlan, fiIha` No ne diis que e islo, Iinda` Mas que pode sei, seno que es
fnea, e no podes eslai sossegada` MaI haja a lua condio e a de lodas
aqueIas a quen inilas. VoIla, voIla, aniga, que, se no esliveies lo salisfeila,
peIo nenos eslais seguia no leu apiisco ou con as luas conpanheiias, que, se
lu, que as hs-de guiai e encaninhai, andas lo desencaninhada e lo sen
juzo, onde paiaio eIas`
Deian conlenlanenlo as paIavias do calieiio aos que as ouviian,
especiaInenle ao cnego, que Ihe disse:
- Sossegai un pouco, iino, poi vida vossa, e no vos azafaneis a fazei
voIlai lo depiessa a calia paia o ielanho, que, se eIa e fnea, cono dizeis, h-
de seguii o seu naluiaI inslinlo, poi nuilo que vos ponhais a esloiv-Ia. Tonai
esle locado, e lelei una vez de vinho, con que aliandaieis a cIeia, e,
enlielanlo, a calia descansai.
L, ao dizei islo, eslendeu-Ihe na faca una peina de coeIho. O honen
ieceleu-a, agiadeceu, leleu, sossegou e disse:
- No queiia que, poi eu lei faIado lanlo a seiio con esle aninaI, ne
livessen Vossas Meics poi honen paivo, que en veidade no deixan de lei
o seu nisleiio as paIavias que Ihe eu disse. Sou islico, nas no lanlo que no
enlenda cono se h-de lialai con os honens e con os liulos.
- Isso aciedilo eu - disse o cuia - que j sei, poi expeiincia, que os nonles
ciian Ieliados, e que as calanas dos pasloies enceiian fiIsofos.
- IeIo nenos Senhoi - acudiu o calieiio -, acoIhen honens escainen-
lados, e, paia que aciedileis esla veidade, e Ihe loqueis con a no, ainda que
paiea que, sen sei iogado, ne convido, se vos no enfadais, e queieis
Senhoies, alendei-ne un lieve espao, conlai-vos-ei una veidade que piove a
ninha, e o que aqueIe senhoi disse (aponlando paia o cuia).
L a islo iespondeu D. Quixole:
- Cono vejo que esle caso len unas sonlias de avenluia de cavaIaiia, eu,
peIa ninha paile, vos ouviiei, iino, con nuilo loa vonlade, e da nesna
foina lodos esles Senhoies, peIo nuilo que ln de discielos, e de seien anigos
de cuiiosas novidades, que suspendan, aIegien, e enlielenhan os senlidos,
cono penso, sen dvida, que h-de fazei o vosso conlo.
- Lu ponho-ne de foia - disse Sancho - que vou con esla enpada paia a
leiia daqueIe iegalo, onde lenciono failai-ne poi lis dias, poique lenho
ouvido dizei ao neu Si. D. Quixole que un escudeiio de cavaIeiio andanle
deve conei quando se Ihe ofeiecei ocasio, ale no podei nais, poique, as
vezes, len de se nelei poi una seIva lo inliincada, que no poden saii deIa
nen en seis dias, e se un honen no vai failo, ou de aIfoiges len foinecidos,
aIi podei ficai, cono nuilas vezes fica, nudado en esqueIelo.
- Tens iazo, Sancho - disse D. Quixole -, vai aonde quiseies, e cone o que
pudeies, que eu j eslou salisfeilo, e s ne faIla dai a aIna a sua iefeio, cono
Iha daiei, esculando o conlo desle lon honen.
- L o nesno faienos ns - disse o cnego.
L Iogo pediu ao calieiio que piincipiasse.
O calieiio deu duas paInadas no Ionlo da calia, que seguiava peIos
chifies, dizendo-Ihe:
- Recosla-le junlo de nin, naIhada, que lenos lenpo de solia.
Iaiece que a calia o enlendeu, poique apenas eIe se senlou, esliiou-se-Ihe
ao Iado, con nuilo sossego, e, oIhando-Ihe paia a caia, paiecia eslai alenla ao
que ia dizendo o calieiio, que piincipiou a sua hisliia desla naneiia:




.&!/(0*+ *#

123 45646 79 J23 89:492 9 86O53;59 6 4979B 9B J23 C3M6M6A EF 12;>943


- A lis Ieguas desle vaIe fica una aIdeia, que, apesai de pequena, e una
das nais iicas que h poi lodos esles conloinos, e onde havia un Iaviadoi
nuilo eslinado, e lanlo que, apesai de andai a eslinao quase senpie anexa a
iiqueza, nais o eia eIe peIa viilude que linha, que peIa opuIncia que aIcanaia.
Mas o que o fazia nais diloso, segundo dizia, eia lei una fiIha de lo eslienada
foinosuia, iaia disciio, donaiie e viilude, que aqueIe que a conhecia e
conlenpIava se adniiava de vei os dons opinos con que o Ceu e a Naluieza a
linhan eniiquecido. Sendo nenina, j eia foinosa, e senpie foi ciescendo en
leIeza, ale que, na idade de dezasseis anos, chegou a sei foinosssina, A fana
do seu genliI aspeclo piincipiou-se a eslendei poi lodas as aIdeias
ciicunvizinhas: que digo` Mais ainda, chegou as ienolas cidades, e enliou ale
peIas saIas dos ieis, e peIos ouvidos de loda a casla de genle, que de lodas as
pailes a vinhan vei cono coisa iaia ou cono inagen naiaviIhosa. Cuaidava-a
seu pai, e guaidava-se eIa a si, que no h cadeados, guaidas, nen fechaduias,
que defendan neIhoi una donzeIa, que as do pipiio iecalo. A iiqueza do pai
e a foinosuia da fiIha noveian nuilos, lanlo da povoao cono foiasleiios, a
que a pedissen en casanenlo, nas o pai, cono pessoa a quen locava dispoi de
lo iica jia, andava confuso, sen salei iesoIvei-se a quaI a enliegaiia dos
infinilos que o inpoilunavan, e, enlie os nuilos que lo lon desejo linhan,
un fui eu, a quen deian nuilas e giandes espeianas de lon xilo, o vei que
o pai salia quen eu eia, o sei naluiaI da nesna aIdeia, de sangue Iinpo e de
idade fIoiescenle, de caledais avuIlados, e dolado de ceilo engenho. Con eslas
nesnas pailes a pediu lanlen oulio do nesno Iugai, que foi causa de se
suspendei e hesilai a vonlade do pai, a quen paiecia que en quaIquei de ns
eslava sua fiIha len enpiegada, e, paia saii desla confuso, iesoIveu diz-Io a
Leandia (assin se chana a opuIenla, que en lanla niseiia ne len poslo),
adveilindo que, vislo seinos anlos iguais, eia lon deixai a vonlade de sua
queiida fiIha o escoIhei a seu goslo, coisa digna de sei inilada poi lodos os pais
que queien casai suas fiIhas. No digo que Ihes deixen escoIhei pessoas ns e
iuins, nas que Ihas pioponhan loas, e enlie essas que escoIhan a seu goslo.
No sei quaI foi o de Leandia, s sei que o pai nos foi enlielendo a anlos,
faIando-nos na pouca idade de sua fiIha e con geneiaIidades, que nen o
oliigavan, nen nos desoliigavan a ns. Chana-se o neu conpelidoi
AnseIno, e eu chano-ne Lugnio, e digo-vos islo paia que lenhais
conhecinenlo dos nones das peisonagens que enlian nesla liagedia, cujo fin
ainda esl pendenle, nas que len se deixa vei que h-de sei desaslioso. Ioi
esle lenpo, veio ao nosso povoado un laI Vicenle de Ia Rosa, fiIho de un polie
Iaviadoi do nesno Iugai, e que esliveia seivindo cono soIdado poi essas
IlIias e oulias viias pailes. Levou-o da nossa leiia, sendo ciiana de nenos de
doze anos un capilo que, con a sua conpanhia, poi aIi passou, e voIlou o
noo daIi a oulios doze anos, veslido a niIilai, nalizado de niI coies, cheio de
niI dixes de ciislaI e sullis cadeias de ao. Hoje punha una gaIa e ananh
oulia, nas lodas faIsas e Ieves, de pouco peso e nenoi vaIoi. A genle Iaviadoia,
que e de si naIiciosa, e, dando-Ihe o cio Iugai, e a pipiia naIcia, iepaiou
nisso, conlou ninuciosanenle as suas gaIas e donaiies, e nolou que os falos
eian s lis, de coies difeienles, con as suas Iigas e neias, nas eIe poi laI
foina os conlinava, que, se os no conlassen, havia de havei quen juiasse
que eian nais de dez liajes diveisos, e nais de vinle pIunas, e no paiea
inpeilinncia e pioIixidade islo que dos vesluiios naiiei, poique iepiesenlan
giande papeI nesla hisliia. Senlava-se nun lanco de pedia, que ca delaixo de
un giande Iano, na nossa piaa, e aIi nos linha lodos de loca aleila,
suspensos das faanhas que ia conlando. No havia leiia en lodo o oile que
no livesse vislo, nen lalaIha en que se no houvesse achado, nalaia nais
nouios do que h en Maiiocos e en Tunes, e enliaia en nais dueIos do que
Luna e Cand, Diogo Caicia de Iaiedes, e oulios niI que noneava, e de lodos
saia vencedoi, sen que Ihe houvessen liiado nen una gola de sangue. Ioi
oulio Iado, nosliava cicaliizes, que, apesai de se no descoliiien, dizia eIe que
eian de aicaluzadas iecelidas en viios ieconlios e aces. IinaInenle, con
aiiogncia nunca visla, lialava poi vs os seus iguais e os pipiios que o
conhecian, e dizia que o seu pai eia o seu liao, a sua Iinhagen as suas olias, e
que, sendo soIdado, no ficava a devei nada ao pipiio iei. AIen deslas
funaas, eia un pouco nsico, locava guilaiia con desenlaiao, de nodo que
dizian aIguns que a fazia faIai, nas no paiavan aqui as suas piendas, que
lanlen eia poela, e de quaIquei pueiiIidade fazia un ionance de Iegua e
neia. Lsle soIdado, pois, que eu aqui pinlei esle Vicenle de Ia Rosa esle liavo,
esle gaI, esle nsico, esle poela, foi vislo e conlenpIado nuilas vezes poi
Leandia, de una janeIa que deilava paia a piaa. LnIevou-se no donzeI, nos
seus vislosos liajes, encanlaian-na os seus ionances, que de cada un que
conpunha, dava eIe niI cpias, chegaian aos seus ouvidos as faanhas que de
si pipiio iefeiiia, e, finaInenle, que assin o Dialo o deleininaia veio a
nanoiai-se deIe e ainda anles de eIe pensai en soIicil-Ia. L cono nos casos de
anoi no h nenhun que con nais faciIidade se cunpia, do que aqueIe que len
peIa sua paile o desejo da dana, con faciIidade se conlinaian Leandia e
Vicenle, e, anles que nenhun dos seus nuilos pielendenles desse nolcia do seu
desejo, j eIa o cunpiiia, lendo deixado a casa de seu exlienoso pai, poique eia
if de ne, e, ausenlando-se da aIdeia con o soIdado que nais liiunfaia nesla
enpiesa do que en lodas as oulias nuilas de que se vangIoiiava. Adniiou-se
loda a aIdeia de lo eslianho caso, e no s a aIdeia, nas lodos os que deIe
liveian conhecinenlo, eu fiquei suspenso, AnseIno alnilo, o pai liisle, os
paienles afionlados, a juslia soIcila, os quadiiIheiios aIeila, lonaian-se os
caninhos esquadiinhaian-se os losques e ludo quanlo havia, e, ao calo de lis
dias, foian enconliai Leandia nuna caveina de un nonle, en canisa, sen os
nuilos dinheiios e as pieciosssinas jias que de sua casa Ievaia. Tiouxeian-na
a piesena do afIilo pai peigunlaian-Ihe peIa sua desgiaa, confessou, sen
piesso, que Vicenle de Ia Rosa a enganaia, e delaixo da paIavia de sei seu
esposo, Ihe peisuadiu que deixasse a casa de seu pai, que eIe a Ievaiia a nais
iica e espIndida cidade que havia no nundo, que eia NpoIes, que eIa, naI-
avisada e ainda pioi enganada, o aciedilaia e, ioulando seu pai, fugiu con o
fanfaiio, e que eIe a Ievou a un speio nonle, e a enceiiou na caveina en que
a linhan achado. Tanlen disse que Vicenle, sen Ihe liiai a sua honia, Ihe
ioulou ludo quanlo linha, e a deixou naqueIa caveina e se foi enloia: sucesso
que de novo causou espanlo a lodos. DifciI foi de aciedilai a conlinncia do
noo, nas eIa lo deveias o afiinou, que, afinaI, o afIilo pai se foi consoIando,
no fazendo caso das iiquezas que Ihe Ievaian, desde o nonenlo que linhan
deixado a sua fiIha, a jia, que, en se peidendo, no h espeiana de que nunca
nais se iecupeie. No nesno dia en que apaieceu Leandia, suniu-a seu pai, e
foi enceii-Ia nun nosleiio de una viIa aqui peilo, espeiando que o lenpo en
paile desfaa a n fana con que sua fiIha ficou. Os poucos anos de Leandia
seiviian de descuIpa ao seu eiio, peIo nenos paia aqueIes que nenhun
inleiesse linhan en que eIa fosse n ou loa, nas os que conhecian a sua
disciio e nuilo enlendinenlo no aliiluian a ignoincia ao seu pecado, nas
a sua desenvoIluia e naluiaI incIinao das nuIheies, que cosluna sei en geiaI
desalinada e desconposla. LncIausuiada Leandia, ficaian cegos os oIhos de
AnseIno, ou peIo nenos sen leien oljeclo que niiai que Ihes desse
conlenlanenlo, os neus en lievas, sen Iuz que paia coisa de goslo os
encaninhasse. Con a ausncia de Leandia, ciescia a nossa liisleza, apoucava-se
a nossa pacincia, naIdizanos das gaIas do soIdado, e aloninvanos o pouco
iecalo do pai da donzeIa. IinaInenle, AnseIno e eu conlinnos deixai a
aIdeia, e vii paia esle vaIe, onde eIe, apascenlando una giande quanlidade de
oveIhas que Ihe peilencen, e eu un nuneioso ielanho de calias lanlen
ninhas, passanos a vida enlie as ivoies, desalafando as nossas ngoas, ou
canlando junlos, oia os Iouvoies, oia os vilupeiios da foinosa Leandia, ou
suspiiando a ss, conunicando ao Ceu senlidas queixas. A nosso exenpIo,
vieian paia esles speios nonles nuilos oulios dos pielendenles de Leandia,
fazendo o nesno que ns fazenos, e so lanlos, que paiece que esle slio se
conveileu na pasloiiI Aicdia, poi laI foina esl cheio de pasloies e de
apiiscos, e no h aqui un iecanlo en que se no oua o none da foinosa
Leandia. Lsle a naIdiz, chanando-Ihe capiichosa, viia e desonesla, aqueIe a
condena cono Ieviana e fciI, h laI que a alsoIve e Ihe peidoa, ou que a juslia
e vilupeia, un ceIelia a sua foinosuia, oulio ienega da sua condio, e, enfin,
lodos a infanan e lodos a adoian, e essa Ioucuia a lanlo se eslende, que h
quen se queixe dos seus desdens, sen nunca Ihe lei faIado, e ale quen se
Ianenle e sinla a fuiiosa enfeinidade dos zeIos, que eIa nunca a ninguen
causou poique, segundo eu j disse, soule-se do seu pecado, anles de se salei
do seu desejo. No h concavidades de iochedos, naigens de aiioio, ou
sonlias de ivoies que no eslejan ocupadas poi pasloies que iefiian aos
venlos as suas desvenluias, o eco, en lodos os ponlos en que pode foinai-se,
iepele o none de Leandia, Leandia, iessoan os nonles, Leandia, nuinuian
os iegalos, e Leandia a lodos nos len suspensos e encanlados, espeiando sen
espeiana, e lenendo sen salei o que lenenos. Lnlie lodos esles insensalos, o
que se noslia a un lenpo nais avisado e nais Iouco e o neu iivaI AnseIno,
que, lendo lanlas oulias coisas de que se queixai, s se queixa de ausncia, e, ao
son de un aiialiI, que loca adniiaveInenle, con veisos que noslian o seu
engenho, a canlai se vai Ianenlando. Lu sigo oulio caninho nais fciI e no neu
paiecei nais aceilado, que e dizei naI da Ieviandade das nuIheies, da sua
inconslncia, da sua doliez, das suas pionessas descunpiidas, de sua fe
quelianlada, e, finaInenle do pouco discoiiei con que enpiegan os seus
pensanenlos e incIinaes, e foi esle o nolivo Senhoies, das paIavias e iazes
que disse a esla calia, quando aqui cheguei, que, poi sei fnea, pouco a piezo,
apesai de sei a neIhoi do neu ielanho. L esla a hisliia que pioneli conlai-
vos. Se fui pioIixo en naii-Ia, no o seiei nenos en seivii-vos, peilo daqui
lenho a ninha choa, e neIa fiesco Ieile e saloiosssino queijo, vaiiadas e
naduias fiulas que no so nenos agiadveis a visla que ao paIadai.




.&!/(0*+ *##

E6 I3:7Y:8;6 J23 43M3 EF 12;>943 89A 9 86O53;59Q 89A 6 5656 6M3:4256
79B I3:;43:43BQ 6 J23 @3C;KA3:43 732 @;A [ 82B46 79 B32 B295


Causou piazei geiaI o conlo do calieiio a lodos os que o linhan esculado.
Con piazei nais especiaI o acoIheu o cnego, que nolou con eslianheza e
cuiiosidade o nodo cono eIe o conlaia, nenos de calieiio islico, do que de
discielo coileso, e olseivou que aceilaia o cuia dizendo que os nonles
ciiavan Ieliados. Todos ofeieceian os seus seivios a Lugnio, nas quen se
nosliou nais IileiaI foi D. Quixole, que Ihe disse:
- Deceilo, calieiio nano, que, se eu ne no achasse inpossiliIilado de
podei encelai quaIquei avenluia, Iogo ne poiia a caninho paia vos fazei feIiz,
indo aiiancai Leandia do nosleiio (onde, sen dvida, deve eslai conlia sua
vonlade), apesai da aladessa e de quanlos quisessen esloiv-Io, e p-Ia-ia nas
vossas nos, paia que deIa fizesseis o que vos apiouvesse, guaidando, poien,
as Ieis da cavaIaiia, que oidenan que a nenhuna donzeIa se faa desaguisado
aIgun, ainda que espeio en Deus Nosso Senhoi que no h-de podei lanlo a
foia de un naIicioso nigionanle, que a no vena a de oulio nuilo neIhoi
inlencionado, e, paia enlo, vos pionelo favoi e ajuda, que a isso ne oliiga a
ninha piofisso, que no e oulia seno socoiiei os desvaIidos e necessilados.
OIhou paia eIe o calieiio, e vendo a liisle figuia de D. Quixole, adniiou-
se, e peigunlou ao laileiio que eslava ao pe deIe:
- Senhoi, quen e esle honen, que len seneIhanle caladuia e de laI nodo
faIa`
- Quen h-de sei - iespondeu o laileiio - seno o fanoso D. Quixole de
La Mancha, que desfaz agiavos, e e o anpaio das donzeIas, o assonlio dos
giganles, e o vencedoi das lalaIhas`
- Isso asseneIha-se - iespondeu o calieiio - ao que se I nos Iivios dos
cavaIeiios andanles, que fazian ludo o que desle honen Vossa Meic ne diz,
ainda que lenho paia nin, ou que Vossa Meic zonla, ou que esle fidaIgo len
adueIa de nenos.
- Sois un giandssino veIhaco - liadou D. Quixole - e vs e que lendes
nngua de nioIos, que eu lenho nais do que nunca leve nen h-de lei a vossa
palifa geiao.
L, fazendo seguii as paIavias as olias, feiiou con un po na caia do
calieiio, con lananha fiia, que Ihe esnuiiou o naiiz, nas o honen, que no
eia paia giaas, vendo que assin o naIlialavan sen iespeilai nen os que
janlavan nen a inpiovisada nesa, saIlou en cina de D. Quixole, e, agaiiando-
se-Ihe ao pescoo con anlas as nos, sen dvida aIguna o afogava, se Sancho
Iana, acudindo, o no seguiasse peIos onlios e o no fizesse caii de coslas en
cina da nesa, queliando pialos e copos, e espaIhando e enloinando vinhos e
nanjaies. D. Quixole apenas se viu Iivie, saIlou no calieiio que, con o ioslo
cheio de sangue, nodo con socos e ponlapes de Sancho, piocuiava, de
galinhas, aIguna faca paia liiai sanguinoIenla vingana, nas esloivaian-Iho o
cnego e o cuia, e o laileiio aiianjou as coisas de nodo que pde Lugnio
nelei D. Quixole delaixo de si, fazendo chovei solie eIe lanlos nuiios, que, do
ioslo do polie cavaIeiio pingava lanlo sangue cono do seu. Relenlavan de
iiso o cnego e o cuia, davan puIos de conlenlanenlo os quadiiIheiios, e uns e
oulios auIavan os conlalenles, cono se faz aos ces, s Sancho Iana se
desespeiava, poique se no podia descailai de un ciiado do cnego que o
inpedia de ajudai seu ano.
Lnfin, eslando lodos en iegozijo e fesla, nenos os dois que se
desancavan e se caipian, ouviian o son de una lionlela lo liisle, que Ihes
fez voIlai as vislas paia o slio de onde Ihes paieceu que soava, nas, quen se
aIvoioou ao ouvi-Io foi D. Quixole que apesai de eslai delaixo do calieiio
nuilo consliangido e deiieado Ihe disse:
- Dennio nano, que oulia coisa no podes sei, pois que livesle vaIoi e
foias paia suljugai as ninhas, iogo-le que faanos lieguas s poi una hoia,
poique o pIangenle son daqueIa lionlela, que aos nossos ouvidos chega,
paiece-ne que ne chana a aIguna nova avenluia.
O calieiio, que j eslava cansado de noei e de sei nodo Iaigou-o Iogo, e
D. Quixole ps-se de pe voIlando o ioslo paia o slio de onde vinha o son, e viu
que poi una encosla descian nuilos honens, veslidos de lianco e negio, a
noda dos penilenles. L eia o caso que, naqueIe ano, linhan as nuvens negado a
leiia o seu lenfazejo oivaIho, e poi lodos os Iugaies daqueIa conaica se fazian
piocisses, pieces e penilncias, pedindo a Deus que aliisse as nos da Sua
niseiicidia e Ihes desse chuva, e, paia isso, a genle da pixina aIdeia vinha
en piocisso a una devola einida, que havia na encosla do vaIe.
D. Quixole, que viu os eslianhos liajes dos penilenles, sen Ihe passaien
peIa neniia as nuilas vezes que os havia de lei vislo, inaginou que eia coisa
de avenluia, e que a eIe s locava, cono a cavaIeiio andanle, o lenl-Ia, e nais o
confiinou nesla fanlasia pensai que una inagen que liazian, coleila de Iulo,
seiia aIguna dana piincipaI, que Ievavan a viva foia aqueIes iefeces e
desIeais naIandiins. L, apenas islo Ihe enliou no pensanenlo, aiieneleu con
giande Iigeiieza a Rocinanle, que andava paslando, enfieou-o nun nonenlo,
nonlou a cavaIo, enliaou o escudo, pediu a Sancho a espada, e disse en voz
aIla a lodos os que eslavan piesenles:
- Agoia, vaIoiosa conpanhia, veieis quanlo inpoila que haja no nundo
quen piofesse a oiden da cavaIaiia andanle, agoia digo que veieis na
Iileidade daqueIa loa senhoia que aIi vai caliva, se se ho-de ou no eslinai os
andanles cavaIeiios.
L, dizendo islo, apeila os iIhas a Rocinanle, que espoias no as linha, e vai
a lodo o liole (poique I gaIopada no se I en loda esla veidadeiia hisliia
que Rocinanle a desse una vez s) enconliai-se con os penilenles, e ainda que
o cuia, o laileiio e o cnego coiieian a del-Io, j Ihes no foi possveI, e
nenos ainda o deliveian os liados que Sancho dava, dizendo:
- Aonde vai, Si. D. Quixole` Que dennios Ieva no peilo, que o incilan a
ii conlia a nossa fe calIica` Repaie, naI haja eu, que essa piocisso e de
penilenles, e que aqueIa senhoia que Ievan na peanha e a inagen lendila de
Viigen InacuIada, veja o que faz Senhoi, que desla vez se pode dizei que no e
o que sale.
DelaIde se faligou Sancho, poique D. Quixole ia lo ansioso de chegai aos
enliocados, e de Iiviai a senhoia enIulada, que no ouviu una paIavia s, e
ainda que a ouvisse, de nada seiviiia, poique no loinava alis nen que Iho
nandasse eI-iei. Chegou, pois, a piocisso, e sofieou Rocinanle, que j ia con
vonlade de descansai o seu pedao, e con voz luilada e iouca disse:
- Vs oulios, que laIvez poi no seides lons, encoliis os ioslos, alendei e
esculai o que dizei-vos queio.
Os piineiios que se deliveian foian os que Ievavan a inagen, e un dos
qualio cIeiigos que canlavan as Iadainhas, vendo a eslianha caladuia de D.
Quixole, a nagieza de Rocinanle, e oulias ciicunslncias que descoliiu no
cavaIeiio, e que novian a iiso, iespondeu dizendo:
- Iino e Senhoi, se nos quei dizei aIguna coisa diga-a depiessa, poique
vo esles nossos iinos penilenles fIageIando as caines, e no podenos, nen e
de iazo, que nos delenhanos a ouvii coisa aIguna, a no sei lo lieve que en
duas paIavias se diga.
- Di-Ia-ei nuna s - iepIicou D. Quixole - e e a seguinle: que deixeis Iivie
inedialanenle essa foinosa senhoia, cujas Igiinas e liisle senlIanle do
cIaias noslias de que a Ievais conlia sua vonlade, e que aIgun noliio
desaguisado Ihe leieis feilo, e eu, que vin ao nundo paia desfazei seneIhanles
agiavos, no consenliiei que avanceis nen nais un passo, sen Ihe daides a
desejada Iileidade que neiece.
Ioi eslas iazes, enlendeian lodos os que as ouviian que D. Quixole
havia de sei Iouco, e desalaian a iii con vonlade. Lsse iiso foi o nesno que
deilai pIvoia na cIeia de D. Quixole, poique, sen dizei nais paIavia,
aiiancando da espada, aiieneleu ao andoi.
Un dos que o Ievavan, deixando a caiga aos seus conpanheiios, saiu ao
enconlio de D. Quixole, aivoiando una foiquiIha ou loido, en que assenlava
o andoi nos descansos, e, apaiando con eIe una giande culiIada que Ihe aliiou
D. Quixole, e que Iho fez en dois pedaos, con o lioo que Ihe ficou desfechou
lananha loidoada no onlio de D. Quixole do Iado oposlo ao do escudo, que,
no podendo apai-Ia, o polie cavaIeiio caiu no cho en nuilo naus Ienis.
Sancho Iana, que lodo eslofado vieia coiiendo alis de seu ano, liadou
ao desancadoi que Ihe no desse nais loidoada, poique eia un polie cavaIeiio
encanlado, que nunca na sua vida fizeia naI a ninguen. Mas o que deleve o
viIo no foian os liados de Sancho, foi vei que D. Quixole no luIia nen no
nen pe, e, assin, juIgando que o nalaia, a loda a piessa aiiegaou a lnica ale
a cinluia, e Iaigou a coiiei peIa canpina, que nen un gano. Nislo, chegaian
lodos os da conpanhia de D. Quixole, nas os da piocisso, que os viian vii
coiiendo, e, con eIes, os quadiiIheiios ainados, ieceaian aIgun desalino,
agiupaian-se en loino da inagen, e, Ievanlando os capuzes, enpunhando os
penilenles as discipIinas, e os cIeiigos os locheiios, espeiaian o assaIlo,
iesoIvidos a defendei-se, e ale, se pudessen, a ofendei os seus agiessoies, nas
a foiluna ludo fez peIo neIhoi, poique Sancho no pensou en oulia coisa
seno en aliiai-se paia cina do coipo de seu ano, supondo que eslava noilo, e
fazendo solie eIe o nais doIoioso e diveilido pianlo desle nundo.
O cuia foi conhecido peIo seu coIega, que ia na piocisso, e esle
conhecinenlo laslou paia dissipai lodos os suslos. O piineiio cuia deu conla
ao segundo, en lieves paIavias, de quen eia D. Quixole, e lanlo eIe, cono loda
a luila de penilenles, foian vei se o polie cavaIeiio eslava noilo, e ouviian
que Sancho Iana dizia con as Igiinas nos oIhos:
- fIoi da cavaIaiia! Que s con una pauIada acalasle a caiieiia dos leus
anos, lo len enpiegados! honia da lua Iinhagen, gIiia e naiaviIha da
Mancha, e ale de lodo o nundo, que, faIlando-Ihe lu, ficai cheio de
naIfeiloies, sen ieceio de seien casligados peIas suas naIfeiloiias! lu, nais
IileiaI que lodos os AIexandies, pois s poi oilo neses de seivio ne linhas
dado a neIhoi iIha que o nai cinge e iodeia! huniIde con os soleilos, e
aiioganle con os huniIdes, afionladoi de peiigos, sofiedoi de injiias,
nanoiado sen causa, inciladoi dos lons, aoile dos naus, ininigo dos iuins,
enfin, cavaIeiio andanle, que e o nais que se pode dizei!
Con os liados e genidos de Sancho, ieaninou-se D. Quixole, e as
piineiias paIavias que disse, foian:
- Quen de vs esl ausenle, duIcssina DuIcineia, a naioies niseiias do
que eslas anda sujeilo. Ajuda-ne, Sancho anigo, a nelei-ne no caiio do
encanlanenlo que no eslou paia opiinii a seIa de Rocinanle, poique lenho
esle onlio lodo aIanhado.
- Isso faiei con nuilo loa vonlade, neu Senhoi - iespondeu Sancho -, e
voIlenos a ninha aIdeia, en conpanhia desles Senhoies, que s desejan o seu
len, e aIi daienos oiden a nova sada, que nos d nais pioveilo e fana.
- IaIas con aceilo, Sancho - iespondeu D. Quixole -, e sei giande
piudncia deixai passai o nau infIuxo das eslieIas, que vai coiiendo agoia.
O cnego, o cuia e o laileiio afiinaian-Ihe que piocedeiia nuilo len
fazendo o que dizia, e assin, lendo-se diveilido nuilo con as sinpIicidades de
Sancho Iana, neleian D. Quixole no caiio, cono anles vinha, a piocisso
voIlou a oidenai-se e a piosseguii no seu caninho, o calieiio despediu-se de
lodos, os quadiiIheiios no quiseian ii nais adianle, o cnego pediu ao cuia
que Ihe desse paile do que sucedia a D. Quixole, se saiava da sua doidice, ou se
piosseguia con eIa, e con isso pediu Iicena de seguii a sua viagen.
Lnfin, lodos se dividiian e apailaian, ficando s o cuia e o laileiio, e D.
Quixole e Sancho Iana e o lon do Rocinanle, que, en ludo islo, no nosliaia
nenos pacincia do que o seu dono. O caiieiio jungiu os lois, e aconodou D.
Quixole en cina de un noIho de feno, e, con a sua coslunada fIeuna, seguiu
o caninho que o cuia quis, e ao calo de seis joinadas chegaian a sua aIdeia,
onde enliaian no pino do dia, que aconleceu sei doningo, e eslava loda a
genle na piaa, poi neio da quaI aliavessou o caiio de D. Quixole. Acudiian
lodos a vei o que aIi vinha, e, quando conheceian o seu conpaliiola, ficaian
naiaviIhados, e un iapaz foi Iogo coiiendo dai a ana e a soliinha a nolcia de
que o seu lio e palio vinha nagio e anaieIo, en cina de un noIho de feno,
denlio de un caiio de lois. Ioi giande Islina ouvii os giilos que as duas
polies senhoias soIlaian, as lofeladas que deian nas faces, e as naIdies con
que de novo fuIninaian os endialiados Iivios de cavaIaiia, o que ludo se
ienovou quando viian enliai D. Quixole peIa poila denlio. As novas da vinda
do fidaIgo, acudiu a nuIhei de Sancho Iana que j salia que seu naiido foia
con eIe seivindo-Ihe de escudeiio, e, assin que viu Sancho, a piineiia coisa
que Ihe peigunlou foi se o luiio vinha lon. Sancho iespondeu que vinha
neIhoi que o dono.
- Louvado seja Deus - iedaiguiu eIa - que lanlo len ne len feilo, nas
conla-ne agoia, que Iuciasle con as luas escudeiiices` Que saiole ne liazes`
Que sapalos paia leus fiIhos`
- No liago nada disso, nuIhei - disse Sancho -, nas liago coisas de nais
consideiaes e vaIoi.
- Muilo ne apiaz o que dizes - lonou a nuIhei -, noslia-ne essas coisas
de nais consideiao e vaIoi, paia que se ne aIegie esle coiao, que lo liisle e
desconsoIado esleve senpie duianle os secuIos da lua ausncia.
- Ln casa las noslio, nuIhei - disse Iana -, e poi agoia sossega, que,
sendo Deus seivido que oulia vez saianos de viagen, a cala de avenluias, vei-
ne-s len depiessa conde, ou goveinadoi de una iIha, e no das que poi a h,
nas das neIhoies que se possan enconliai.
- Deus o queiia naiido, que len o piecisanos. Mas diz-ne o que ven a
sei isso de iIhas, que eu no enlendo.
- No e o neI paia a loca do asno - iespondeu Sancho -, a seu lenpo o
veis, nuIhei, e enlo pasnais de ouvii lodos os leus vassaIos a daien-le
senhoiia.
- Que e o que dizes, Sancho, de senhoiias, iIhas e vassaIos` - iespondeu
}oana Iana, que assin se chanava a nuIhei de Sancho, apesai de no seien
paienles, nas poique e coslune na Mancha lonaien as nuIheies o apeIido dos
naiidos.
- No queiias salei ludo lo depiessa, }oana, lasla conheceies que eu digo
a veidade, e d un ponlo na loca: s le diiei, assin de passagen, que no h
coisa nais saloiosa nesle nundo do que sei un honen honiado, escudeiio de
un cavaIeiio andanle, que sai a cala de avenluias. L len veidade que a naioi
paile das que se achan no vn lanlo ao nosso goslo, cono una pessoa
queieiia, poique, de cen que se enconlian, novenla e nove coslunan sei
avessas e loicidas. Sei-o eu poi expeiincia, poique de aIgunas sa nanleado, e
de oulias nodo, nas, con ludo isso, e Iinda coisa espeiai os aconlecinenlos,
aliavessando nonles, esquadiinhando seIvas, caIcando penhas, visilando
casleIos, pousando en eslaIagens, a disciio, sen pagai un naiavedi s que
seja.
Todas eslas pilicas se passaian enlie Sancho Iana e }oana Iana, sua
nuIhei, enquanlo a ana e a soliinha de D. Quixole o ieceleian, e o despiian,
e o neleian na sua anliga cana. OIhava-as eIe de ieves, e no podia peicelei
onde e que eslava. O cuia disse a soliinha que livesse lodo o desveIo con seu
lio, e o aninasse len e que eslivessen aIeila paia que oulia vez se Ihes no
escapasse conlando o que foia nislei paia o liazei paia casa. Aqui Ievanlaian
anlas de novo liados ao Ceu aIi se ienovaian as naIdies aos Iivios de
cavaIaiia, aIi pediian a Deus que confundisse, no cenlio do alisno, os auloies
de lanlas nenliias e dispaiales. IinaInenle, ficaian confusas e ieceosas de se
veien oulia vez sen seu ano e lio, assin que eIe se senlisse neIhoi, e assin
aconleceu cono eIas inaginavan.
Mas o auloi desla hisliia, apesai de lei piocuiado con diIigncia e
cuiiosidade os feilos que pialicou D. Quixole na sua leiceiia sada, no pde
achai nolcia deIes, peIo nenos poi esciiloies aulnlicos, s a fana guaidou,
nas neniias da Mancha, que D. Quixole, a leiceiia vez que saiu de sua casa,
foi a Saiagoa, onde se achou nunas fanosas juslas que naqueIa cidade se
fizeian e aIi Ihe aconleceian coisas dignas do seu vaIoi e lon engenho. Nen
do seu fin e acalanenlo aIcanaiia ou saleiia coisa aIguna, se a sua loa soile
Ihe no houvesse depaiado un nedico anligo, que linha en seu podei una
caixa de chunlo, que, segundo eIe disse, se achaia no deiiocado cinenlo de
una veIha einida que se ienovaia: nessa caixa se linhan enconliado uns
peiganinhos, esciilos en Ielias glicas, nas con veisos casleIhanos, que
conlinhan nuilas das suas faanhas, e davan nolcia da foinosa DuIcineia deI
Toloso, da figuia de Rocinanle, da fideIidade de Sancho Iana e da sepuIluia
do pipiio D. Quixole, con difeienles epilfios e eIogios da sua vida e
coslunes, e os que se pudeian Iei e liiai a Iinpo foian os que aqui pe o
fidedigno auloi desla nova e nunca visla hisliia. O quaI auloi no pede aos
que a Ieien, en pienio do inenso lialaIho que Ihe cuslou invesligai e ievoIvei
lodos os aiquivos nanchegos, paia a dai a Iuz, seno que Ihe den o nesno
ciedilo que coslunan dai aos Iivios de cavaIaiia, que lo lenquislos so poi
esse nundo, que con isso se dai poi len pago e salisfeilo, e se aninai a
piocuiai e a dai a Iuz oulias, seno lo veidadeiias, peIo nenos de iguaI
inveno e iecieio.
As piineiias paIavias que eslavan esciilas no peiganinho, que se
enconliou denlio da caixa de chunlo, eian eslas:

OS ACADLMICOS DL ARCAMASILLA, LUCAR DA MANCHA,
SORL A VIDA L MORTL DO VALOROSO
D. QUIXOTL DL LA MANCHA
HOC SCRIISLRUNT

O Monicongo, acadenico de AiganasiIia,
a sepuIluia de D. Quixole


:;%#<=%&

O |rcs|cucadc quc adcrncu a Mancna
dc nais dcspcjcs quc ]asac dc Crc|a,
c juizc, quc |ctc a grinpa inquic|a
oicuda, quandc fcra nc|ncr ancna,

c aorac quc a sua fcra |an|c cnsancna,
quc cncgcu dc Ca|ai a|c Gac|a
a Musa nais ncrrcnda c nais discrc|a
quc tcrscs fci gratar cn orcnzca prancna,

qucn ocn |cngc dcixcu cs Anadiscs,
c cn pcucc cs Ga|acrcs ata|icu,
cs|rioadc nc ancr, na oizarria.

qucn scuoc inpcr si|cncic acs 8c|ianiscs,
qucn, ncn|adc cn Rccinan|c, taguccu,
jaz ncr|c, cnfin, sco cs|a |cusa fria.

Do Apaniguado, acadenico de AiganasiIIa, in Iaude DuIcineae deI
Toloso

|s|a quc tcs dc rcs|c ancndcngadc,
a||a dc pci|cs, c adcna oricsc,
c Du|cincia, rainna dc| Tcocsc,
dc qucn cs|ctc c grac Quixc|c cnancradc.

Piscu pcr c|a un c c cu|rc |adc
da grandc scrra Ncgra, c c ocn fancsc
canpc dc Mcn|ic|, c c cnac rc|tcsc
dc Aranjucz, a pc c fa|igadc.

Cu|pa dc Rccinan|c! O dura cs|rc|a!
Quc cs|a nancncga dana, c cs|c intic|c
andan|c cata|circ, cn |cnrcs ancs

c|a dcixcu, ncrrcndc, dc scr oc|a,
c|c, ainda quc cn n4rncrcs inscri|c,
nc cti|cu c ancr iras c cngancs.

Do Capiichoso, discielssino acadenico de AiganasiIia, en Iouvoi de
Rocinanle, cata|c dc D. Quixc|c dc |a Mancna

7&",#&

Nc a||c c scocroc |rcnc dianan|inc,
quc ccn sangrcn|as p|an|as pisa Mar|c,
c nancncgc frcnc|icc c cs|andar|c
|rcnu|a, ccn csfcrc pcrcgrinc.

Pcndura as arnas c c ac finc
ccn quc assc|a, dcs|rca, racna c par|c!
Nctas prcczas! nas intcn|a a ar|c
un nctc cs|i|c ac nctc pa|adinc.
Sc dc scu Anadis sc crgu|na a Gau|a,
pcr cuja prc| a Grccia g|cricsa
ni| tczcs |riunfcu, c a fana cnsancna,

cingc a Quixc|c un diadcna a au|a
a quc prcsidc a dcusa oc|iccsa,
c crgu|na-sc dc|c a a||ita Mancna.

Nunca as suas g|crias c c|tidc nancna,
pcis quc a|c Rccinan|c cn scr ga|nardc
cxccdc a 8ri|iadcr, tcncc a 8aqardc.

Do uiIadoi, acadenico aiganasiIIesco, a Sancho Iana

7&",#&

Pcorc dc ccrpc, dc oratura ricc,
Sancnc Pana aqui jaz. c ccisa cs|ranna!
|scudcirc nais sinp|cs, nais scn nancna,
nac |ctc c nundc, jurc c ccr|ificc!

P'ra scr ccndc fa||cu-|nc sc un nicc,
sc nac ccnspira ccn|ra c|c a sanna
dcs|a idadc ncsquinna, ti|, |acanna,
quc ncn scqucr pcrdca a un ourricc.

Nc ourrc andcu (c ccn pcrdac sc diga!)
cs|c nansc cscudcirc, a|r4s dc nansc
Rccinan|c c dc scu dcnc oiscnnc.

O tas csp'rancas! c nais ta fadiga!
nunca dcixais dc prcnc|cr dcscansc,
c |udc acaoa cn scnora, cn func, cn scnnc.

Do Cachidialo, acadenico de AiganasiIia, na sepuIluia de D. Quixole

:;%#<=%&

Aqui jaz c cata|circ
ocn ncidc c na|-andan|c,
quc, ncn|adc cn Rccinan|c,
pcrccrrcu scnda c carrcirc.
Sancnc Pana c na|nadcirc,
jaz |anocn ncs|c |cca|,
cscudcirc c nais |ca|,
quc ncutc cn |ra|c dc cscudcirc.

Do Tiquiloc, acadenico de AiganasiIia, na sepuIluia de DuIcineia deI
Toloso

|pi|4fic

Rcpcusa aqui Du|cincia,
quc, scndc gcrda c ccrada,
cn cinza c pc fci nudada
pc|a ncr|c ncrrcnda c fcia.
|ci dc cas|ia ra|cia,
c |ctc asscncs dc dana,
dcu-|nc c grac Quixc|c a fana,
c dcu g|cria a sua a|dcia.

Ioian esles os veisos que se pudeian Iei, os oulios, poi eslai nais
caiconida a Ielia, enliegaian-se a un acadenico, paia que poi conjecluias os
decifiasse. Consla que o fez, a cusla de nuilas vigIias e de nuilo lialaIho, e
que lenciona d-Ios a Iuz, con espeiana na leiceiia sada de D. Quixole.

|crsc a||ri ca|cr ccn nig|icr p|c||rc.


||M DO PR|M||RO VO|UM|
























http:,,groups-beta.google.com,group,digitalsource
http:,,groups-beta.google.com,group,Viciados_em_Liros

Você também pode gostar