Nucümaῧ’ῧ i popera i mugüpane

Ga nori arü ügü

1 - Tupana nanaü ga naãne

Nori arü ügügu Tupana nanaü ga da’ῧane rü nha’tüane. Rü nha’tüanewa rü natauma

ga tacü rü nangeãcu. Rü Tupana arü Üüne de’aetügu nae’e.
Yeguma nhanagürü ga Tupana: - nangema i omü. Ngema omü rü naba’i. Tupana nü’ῧ
nadau i omü rü name. Tupana nayayauye ga omü rü waaneῧ. Rü nhanagürü ga omüῧ: -
Cuma rü ngooneῧ taqui’ĩ. Nhanagürü nü’ῧ ga waaneῧ: - Cuma rü tchüta’ῧ taqui’ĩ. Nhaã ni’ĩ
ga nori arü ügü ga nguneῧ.
Nhanagürü ga Tupana: - petcho’ῧẽ pa caiane’ῧ i da’ῧwa. Caiane’ῧwa narüngu ga pucü
rü nhama naãneetü. Wü’iwa nanaĩẽẽ ga de’a nanango’ῧca i dautchitaãne i pora’ῧ.
Nhanagürü ga Tupana da’ῧtchicaῧ: - Cuma rü ta da’ῧãne taqui’ĩ. Nhaã ngune’ῧ rü norü tare
ni’ĩ. Yicama naãne i poraῧmaã nide’a: - Cuma rü nha’tüane taqui’ĩ. Nhanagürü guῧma i
de’a’ῧna wü’iwa nanaĩẽaῧ: - Pemagürü ta nata’ã ya ãuῧne pe’ĩgü. Tupana nü’ῧ nadau i
daῧãne rü nha’tüane, rü nata’ã ya ãuῧne rü wa’ĩmü i pa’ῧ rü namegü.
Nhanagürü ga Tupana: - wa’ĩmüwa narüügü i na gu’ῧraῧ’ῧ i nanetügü rü naĩgü. Ngema
nanetügü i yau’ῧ nayadüü i guῧma i wa’ĩmü rü nanawogü ya na’tchiregü. Tupana nü’ῧ
nadau i güῧma ngema rü name. Ngema rü norü tamaẽpü nguneῧ ni’ĩ.
Nhanagürü ga Tupana: - daῧwa nü’ῧ ngema’ῧ i omügü i ba’iῧ. Ngune’cü rü üacü ni’ĩ, rü
tchütacü rü tawemacü rü e’tagü ni’ĩ. Nhaã omügüwa nü’ῧ tacua’ na nhugu yi’ĩ i ngooneῧ rü
nhugu yi’ĩ i tchütaῧ rü ngecü yi’ĩ a tawemacü rü ngecü yi’ĩ a yü’ü. Rü ta nü’ῧ tacua’ na ngecü
yi’ĩ a taunecü. Tupana nü’ῧ nadau i gu’ῧma ngema rü name. Ngema rü norü ãgümücü i
ngune’ῧ ni’ĩ.
Nhanagürü ga Tupana: - pa tchonigü petchoῧẽgü i de’awa. Pa werigü naãneẽtügu i
peüüῧ. Bunecüwa pemaẽ pa naeῧgü: aũgü’ῧ rü iragü’ῧ. Ngemaacü nangupetü. Tupana nü’ῧ
nadau i gu’ῧma ngema rü name. Norü wüimeepü i nguneῧ ni’ĩ.
Rü nhanagürüta ya Tupana: - tanaü ya yatü tatchicünaacü naya taraῧῧ’ca’. Rü nüna
Tchanaã i naãne i guῧma i tchonigü, rü werigü rü naeῧgü rü nanetügü. Tupana naya
iĩtchiẽẽ ya yatü i natchicünaawa. Na yaiĩtchiẽẽῧ’ca ya yatü rü nge’cü. Naẽtü nawemeacü rü
nhanagürü: - nhuma rü ta peaãcü rü penayae’ẽẽ i peacügü. Tchama rü pena tchanaã i
naãne. Pema rü nü’ῧ perü yeera i tchonigü rü werigü rü naeῧgü rü nanetügü. Nüna ipedau.
I nanetügü i ngo’wa meῧ i pe’ῧ rü naeῧgüãῧ. Nünadau ya Tupana i guῧma i ngema naü’ῧ rü
name. Rü nameẽtchiama. Yema rü na’imewa arü wü’i i nguneῧ ni’ĩ.
 Na’imewa arü wü’i i nguneῧgu Tupana nanaü ya üacü rü tawemacü rü da’ῧãne rü
nhatüane rü ta’tü i guῧma i ngema maeῧ’gü. Rü na’imewa arü tare i nguneῧgu Tupana i
narüngü. Ngemaca na’imewa arü tare i nguneῧgu rü naetünaweme ga Tupana. Rü
yatügüca’ rü ngema yüü rü na üüne (Gn 1).

2 - Tupana nanaã i utüῧ i amare yatügüna

Tupana nanatoraῧẽẽ ga nüĩrauῧ i yatü, Adaῧ, rü waimü naca’ ni’ĩ rü nü’ῧ nafe i norü
maῧca. Rü nhaãcü ni’ĩ ga yatü ya ĩĩtchiῧ i nana maüῧ.
Yicama Tupana nanato wü’i putüra i natchica i tchuugu rü nanaügüẽẽ inaguῧraῧ’ῧ
naigü. Rü ni’ĩ meẽtchi rü norü ogü rü natchiitchi. Putüranecü arü ngaῧwa narü’ü ga naĩ ga
maῧ iĩῧ rü ena naĩ ga cua’ruῧ ga meῧca rü tchieῧca.
Tupana Adaῧῧ ngema namu putüranecügu ga yatü ga nüma naüacü rü nangicaaῧca rü
nüna nadau’ca ga numa. Tupana rü nhanagürü: - Cuma cunango’ i nanetügü i gu’ῧma ga
naigü ga putüranecüwa. Rü tama tchanawae i cuma nacunangoῧ i o’ i naĩarü cuaruῧ i meῧ
rü ena tchieῧ. Tchi cunangogu rü cuyu.
Tupana tama nanawae a yatü na nüĩcatama na yemaῧ. Rü yemaca Tupana nanaü ga
gu’ῧma ga naẽῧgü i gu’ῧma i werigü rü Adaῧpeewa naüpetü. Rü nüma inanaã i naẽga. I
gu’ῧma i tama ngemaῧ i bai wü’i i aicumaῧtchi Adaῧrü’ῧ i ĩῧ. Rü ngemaca, Tupana nanaü a
yatü nanapeῧ aicumaῧtchi. Rü ngemaca nanayau ya wüine ya naga rü yimama’ã ngiῧ naü ga
ngecü. Adaῧ ngiῧ nadau rü nabaiãtchi: - rü i yatchauraῧ! Rü ngina tchanaã i ngiega i ngecü,
tücüῧ ni’ĩ tchawa cuῧ na yauῧ. Yatü rü ngecü rü i nge’tchirugü. Rü tama nü’ῧ i cua’ nana
aneῧ i togueῧ (Gn 2).

3 - Rü yatügü nü’ῧ nao i natchica utü’ῧ

Rü yatücü rü ngecü putüranecüwa namaẽ’ rü Tupana nagu nayaõ. Nangema i muῧma i

ngo’ῧ. Namaẽ i ngetchaῧãcü i naẽῧgüma’ã rü nataãẽgü erü Tupana rü norü namücü ni’ĩ.
Gu’ῧma rü name. Rü wü’i ga nguneῧgu ã’tape nhanagürü ngĩ’ῧ ga ngecü: - rü aicuma ni’ĩ ya
Tupana i pena natchuãῧ napena ngõ'ῧ i nanetügü arü ogü? Ngĩma i nangaῧ: - natauma i
ngematchiga! Nüma to’ῧ nana ngo’ẽẽ i gu’ῧma i nanetü arü o’ i putüranecügu’ῧ. Ngema
wü’i tama ni’ĩ i tona natchuuῧ na tana ngo’ῧ. Ngema putüranecü arü nga’ῧwa ngemaῧ. Tchi
tanango’gu nhaã o’ rü ta tatayue. – Tama, pa ngecü! Nhanagurü ga ã’tape. Pema rü tama
ni’ĩ peyueῧ, rü pena womüẽẽ rü tchiniwãna ya peetü. Rü tchi nü’ῧ pecua’ i ta’cü i meῧ rü
ena tchieῧ rü tchi nama’ã pewüigu.
Yema ngecü nü’ῧ i dau ga o’ i tchiitchiega’ῧ nanango’ῧ. Ngemaetü, ngigürügü
tchitchana ngo’gu tchonangupetü na nü’ῧ tchacua’ῧ i gu’ῧma i muῧma guῧraῧ’ῧ. Rü i
yacawe wü’i i o’ rü i nango’. Iraῧ ta ngĩtema i ngau rü nüma rü ta nango’õῧca. Rü yeguma
niwana ga naẽtügü. Nü’ῧ nacua’ ga nana nge’tchirügü’ῧ rü nanaü ga na’tchirü nanetü
atüwa. Rü nayauaneguma nü’ῧ naĩnü na Tupana ngema neῧ’ῧ ga putüranecüwa rü i nicu.
Tupana yatüca na’ca: - nge’ta cungema i cuma? Adaῧ nanangaῧ: - nü’ῧ tchaĩnü
nangemanecuῧ’ῧ. Rü tchamu’ῧ rü tchicu erü tchange’tchirü. Tupana rü nüna naca: -
Nhunhaãcü nü’ῧ cucua’ na cunge’tchirü’ῧ? Rü nanetü arü o cungo’ i tchama tchatchuu’ῧ na
cunango’ῧ? Adaῧ ngĩnaüetü’ῧ ga ngecü: - Ngĩma i naü nanango’oῧ. Rü ngĩma i naüetü’ῧ ga
ãtape: - Ngima tchoῧ i womüẽẽ.
Yeguma nhanagürü ya Tupana ã’tapeῧ: - Tchieῧ i ngema cuü’ῧ. Cuma ta cuna’ü na
quitutchigümareῧ i guῧgutama rü ta cunango’ e’eῧ. Rü ngecü rü ta curü uwanü i yi’ĩ. Rü
ngĩnegü i ngema ngecü rü ena cunegü arü uwanü taniĩgü. Nümagü rü ta cueru’ῧ norü
cutunü’ῧ rü ngineῧ nango’metü’ῧ.
Tupana nhanagürü ngĩῧ ga ngecü: - Cuma rü ta qui o’oẽ. Na nü’ῧ cucua’ῧ ãuῧma i
nguῧ i nhugu cu’ῧ na ngemagu ya cunegü. Nhanagürü ga Tupana yatü’ῧ: - Cuma tama cuya
ngu’ẽẽ tchorü mu. Nü’ῧ cudau i naãne rü tama nau’tü. Rü ta nawa cupuracü guῧ i curü
porama’ã nhumata ta cuyu, rü yiema cuacügü na tama nataiyaeῧca. Wü’i nguneῧgu rü
cuma rü cutaẽgu i ngeta nori cu’ῧ i tchayau ῧwa.
Adaῧ yi’cama tümaüega ya nama rü Ewa i yi’ĩ rü nü’ῧ tchiu rü maῧtchiga ni’ĩ. Ngĩma rü
gu’ῧma i maẽῧ naegüta i yi’ĩ. Torü Cori ya Tupana i nanata’ütchi ga yatü i natchica i
üüneῧwa. Wü’i darü’ῧ norü dotcha i üüma’ã nüna nadau ngeta i ücuῧwa nüna taca na i
üpetü’ῧca na te’e ya ngeῧ i ngema nanetü i ma’ῧ i ĩῧ (Gn 3).

4 - Caĩ rü Abeu

Adaῧ rü Ewa nangema a tare ga nanegü: Caĩ rü Abeu. Abeu rü carnero arü darü’ῧ ni’ĩ
rü Caĩ naãne naü. Rü norü naãnewa ya Caĩ narü ügü i muῧma i nanetü. Caĩ Tupanana nanaã,
rü nama’ã nü’ῧ narü moẽ, wü’i i iraῧ ga norübu’u’ῧ. Abeu nüna nanaã wü’i norü naῧna.
Nama’ã nataãẽ ga Tupana ga Abeu arü ãmare rü tama nü’ῧ nadawenü ga Caĩ arü ãmare.
Yemaca i narü maãtchi rü nanuãẽ. Tupana nana meẽ’ẽ’ῧ: - tü’cüῧ i cuma rü cunuãẽ? Tü’cüῧ
ma’cutchiãcü i quiῧ? Rü tchi cuma i cunameẽ’ẽgu i ta’cü i me’ῧ rü nü’ῧ nadau ya naẽtügü ya
ngenerüῧne mare! Tchi i cunameẽ’ẽgu ta’cü rü tchieῧ rü ta cunaü. Numa nanawae naya
guẽẽã’ῧ rü cuma rü ta cunangenagü.
Naenemaã nü’ῧ niu ya Caĩ: - Ngi’a cãpuwa taĩ. Yeguma yema nangugü, rü Ca’ĩ rü
naeneẽ ya Abeu’ῧ i nacuaitchi i naĩmaã. Rü Ca’ĩ na naca ya Tupana: - nhanagürü ngecü ni’ĩ
ya cueneẽ ya Abeu? Rü Ca’ĩ nanangaῧ: - Tama nü’ῧ tchacua’! Rü ngema ngupetü’ῧ tchama
ni’ĩ i namaã tchacua’ῧ nhanagürü? Tupana rü nhanagürü: - Na tacü cuü? Reca cueneẽgü rü
waimüwa naeaneῧ. Cuma rü tama marü toecücui’ĩ erü i waimü rü tama marü nanawae na
ya mu’ῧ i nanetü arü o’ i cuῧ. Cupata rü i cuna ta. Nagu curü ã meatchigü i wü’i natchica i
to’ i taguma nawa curüngü’ῧ.
Ca’ĩ rü i nayaü: - i tchorü i pocu naca i tchaucüma i iraῧ. Cuma tchoῧ na’ca icutaütchiῧ
i cãpuwa rü cupeewa. Rü togu tcharüinü natchinhaῧ rü tauguma tchitcha’ãtchi. Rü
ngeῧruῧmare ta tchoῧ nima’. Rü ngemaca Tupana Ca’ĩcatüwa nayaücutchi i cua’rü’ῧ na
tauema naya maῧ’ca (Gn 4, 1-15).

5 - Noe rü Bai’ῧãneῧ

Tupana nu’ῧ nadau ga yatü rü nanayaẽ’ẽ i natchicünaãῧ nana meẽ’ẽ nana üãῧ ga tacü
wü’itchigü ga itchiegüῧ. Rü naãne rü naãcu nama’ã i tchie’ῧ. Tupana nagu narü ĩnü nana
üãῧ ga yatü. Rü nhanagürü: - Rü tchayagu’ẽ’ẽ ya yatü ya tchaya ẽ’ẽcü nama’ã i nae’ῧgü rü
gu’ῧma ngema naanewa maẽῧ.
Noe rü nü’ῧ nangema na Tupanaãῧ ya õõῧ. Yemaca Tupana nana maẽ’ẽ ga Noe guãma
ga nama rü naãcügümaã inanapo’ῧ ga yema pocuwa ga Tupana. Nhanagürü ga Tupana: -
naü ya wü’i a ngue ya mürapewa naca ya de’a etügu ngüῧne yima ngue ya ta’ῧnerü’ῧ.
Ngema tchanamu ngema naãnewa wüi’i taῧ baiῧaneῧ. Gu’ῧma i maẽ’ῧ rü ta de’agu na yi.
Cuma ica rü nhumatchi cutanü’ã ya yiema nguewa ngemaẽ rü ta maẽ.
Noe rü nanegü nü’ῧ narü ngue’e rü nanaügü nana üãῧ ga ngue rü yema Tupana nü’ῧ
muῧãcü. Nanaü ga guma ngue muῧma ga natchicagü, tücü’ῧ erü nayagagütcha’ῧ nagu i
wü’i tchigü i ãmücüῧ i naguῧraü’ῧ i naẽῧgü. Tupana wü’igu nananu. Naname’ẽ’ẽãῧ nhaãcü.
Nhugu marü namegu ga guma ngue Noe nanameẽ’ẽ ga nawemügü. Yeguma marü na
tchocuguwena ga nguewa. Nanemaã na tchocu rü nane ãcüãgü. Rü nguegu natchocu ta ga
wü’itchigü i ãmücü’ῧ ina guῧraῧ’ῧ i naẽῧ. Tupana tama nanawãta ga ĩã ga nguearü.
Rü inaügü ga pucü rü de’a rü inangu a cuarẽta ga nguneῧ rü ni baiῧãne ga wa’iῧmü. Rü
naẽῧgü rü yatügü rü ina yi. Rü werigü marü tama nü’ῧ i naya ngaugü ga nainecü ga nagu i
narü wa’gü’ῧ. Nhaãcü nayue i gu’ῧma i maẽῧgü i nü’ῧ i dau’ῧ nhama i naãnewa. Nu ĩcatama
ga Noe rü guema nawe tchocue ga nguewa rü tamaẽ nawa ga bai’ῧãne’ῧ.
Norü gu’ga yi’cama i cuarẽta ga nguneῧ i yaῧ’ῧ wena, rü inarü o’ ga nanapu’ῧ. Noe
nayange’wü’i weri rü paama nataegu ngueca. Wü’i ga yü’ü wena, Noe ngĩ’ῧ ni nge i wü’i ga
mu’tucu rüta itaegu. Rü na ngupetü ga naĩ ga yü’ü, Noe ngĩ’ῧ nge’ ga mu’tucu rü itaegu rü
ngĩpaweegu yema inange wü’i waiῧmüacü ga naiãῧ. Yi’cama wü’i i nguneῧgu, Tupana
nhanagürü Noeῧ pema rü marü name na i petcho’ῧ’ῧ ya guama ya yima maẽ’ẽ. Rü i na
tcho’ῧ ga nguewa rü yatügü rü naẽῧgü. Rü gu’ῧma i naãẽ i ngewaca ῧ’ῧ na ügü. Noe
Tupanaῧ narü moẽ rü nüna nanaã ga wü’i ga ãmare.
Tupana Noema’ã nidea: - Na ü wü’i i cuaãtchirü’ῧ rü yatügüma’ã rü guῧ i naeῧgümaã.
Nhaã cuaãtchirü’ῧ pemagürü cunegü i maeῧ. Pemaa nü’ῧ tchiu rü marü tama nataegu na
nua tchamuῧ i to bai i wü’i i baiῧãneῧ rü marü nayagu i maῧ i naãneetüwa (Gn 6 – 9).
 Rü wü’i tücumü orü ãẽgacü
6 - Abraãoca naca a Tupana

Abraão rü naῧna arü darüῧ ni’ĩ. Tupana nama’ã nidea rü nhanagürü: - Inau’ῧ i curü
naãnewa. Rü inata, i curü naãne, rü cutanü’ῧgü, inata ya cunatüpata. Ngeguma naü ngema
cuma’ã nü’ῧ tchaunetaῧ i natucumüwa. Tchidea cuma wü’i taῧ i natucumü. Tupana
naetüwemeü rü nü’ῧ narü mo’ẽ i ngema cuega. Naca i ngema cuu’ῧ, guῧma i yatügü rü ta
nü’ῧ nacua’ na’tacü tchiga yiĩῧ na Tupana naetüwemeῧ. Rü guãma ega tanawaegu i me’ῧ,
tchama rüta tchanawae. Rü guama ega tana, wegu itchieῧ. Tchama rüta tii’ῧ tchieẽ’ẽ. I
Cuma rüta naẽtü cuweme guῧ i yatügü.
Abraão nagu na ücü i nama yema Tupana nama’ã nü’ῧ i u’ῧãcü. Yema nguneῧgu nüma
nü’ῧ na yema ga 75 ya taunecü rü ya tü’ü i gata ya cuma Tchara rü cuta’a Lot. Rü ya gagü i
guῧma i cuῧnagü rü guῧma i duü’ῧgü i cü’ῧ, puracüeῧ. Abraão rü yema na’ῧ ga nge’ta yema
natucumü ga Tupana nama’ã nü’ῧ i uῧwa ga numa rü nanegü. Rü yema wü’i i natucumü rü
wa’imü i me’ῧ niĩgü rü na memare. Naega rü Canaã ni’ĩ. Yema ga Abraão rü daῧ nadawenü
nawa ga natchicana Tupanaῧ na moẽῧ (Gn 12, 1-8).

7 - Tupana rü Abraῧma’ã wü’i ga cua’rüῧῧ niu

Wüi tchütaῧ Tupana nhanagürü: - Abraῧ’ῧ taῧ cumu’ῧ. Tchama cuῧ i tchapoῧ rü nü’ῧ
tchiu i cuma rüta cudiẽruã. Abraῧ nanangaῧ: - Rüta tchanawae na tchadiẽruaῧ rü Cori tama
tchona ãῧ i rü memaẽῧ natchaãneῧ ngeῧ taarü i nü’ῧ i u ῧ i tchauega nataguma i yaguῧca.
Rü Tupana nhanagürü: - Abraῧ cuma i naῧ’ῧ nawa ya curü düenü – Da’ῧ nadawenü. Rü
yaugü ya ẽtagü rü ngegumarü’ῧ ta ni’ĩ ya cunegü rü cua’cügü nacu’ῧ na ngemagüῧ. Abraῧ
Tupanagu na yaõ rü Tupana nü’ῧ nacua’ ga Abraῧ arü õ.
Abraῧ rü i nanameẽ’ẽ ga norü düenü ãuῧne a naia rü ngaicamana rü naega i natchica
rü tocutchi arü ngoragü. Nüma yema narüto’ ga düenüca i ücu ῧ wa rü nü’ῧ nadau ga i
nagugü’ῧ ga tamaepü ga yatügü. Abraῧ i natchi rü i na nhaãtchi: -taῧ i yana nü’ῧ
petchopetü’ῧ ya tchorü düenü. Petchocu rü iperüngügü. Abraῧ nüna nanaã ga guema i
ngugüẽ ga tchi’ῧ, deti rü namatchirü rü Paῧ. Yicama tchibü wena, wü’itchigü ga nüna
naugü’ῧ rü nüna nacagüẽ: - Abraῧ ngee ti’ĩ ya cuma ya Tchara ngemacütama i düenüwa,
Abraῧ nananga’ῧ. Yema i ngugüῧ nhanagürü: - Taunecü ngema neῧcü gu na Taegu wü’i ya
ngĩne.
Tchara rü i düenüwa i ngema naweama ga Abraῧ. Nü’ῧ i ĩnü ga yema i ngugü’ῧ nagu i
deagüῧ i cuetcha nagu irü ĩnü: - Yema i ngugü’ῧ tama nü’ῧ nacua’ega ga tchorü taunecü na
nhure yiĩῧ: Abraῧ rüta rü wü’i i yatü i’yaῧ ni’ĩ. Rü ga i ngugüῧ nüna naca: - ga yema tacü na
nü’ῧ ngupetü’ῧ ga Tupanaca (Gn 15, 1-6; 18, 1-14).

8 - Abraῧ arü õ

Tupana nayanguẽ’ẽ ga norü ore. Tchara, ngecü rü marü ya’cü i yiĩ, nawa i ngu na nama
yiĩ’ü. Abraῧ rü ta marü yacü ni’ĩ rü papa ni’ĩ rü ngema wü’i ga nawa nayau’ῧ. Tchara rü
Abraῧ nane nanaã ga naega ga Tupana nama’ã nü’ῧ unetaü. Nama’ã nü’ῧ taca ga guma
bucü rü Iyaqui ni’ĩ rü nhaῧtchiga nüma rü taãẽcü. Iyaqui rü niyatchigü.
Tupana nanawaẽ Abraῧ i naü’ῧ ga norü ü. Nhanagürü: - ngemane ma’püne ya na’püwa
rü ngema ga ya cune a nügüma’ã wü’icacü a yima nü’ῧ cungetchaῧ’ῧtchicu, tchona naca’ῧ i
curü ãmare. Rü ngãῧcüü Abraῧ tü’ῧ i nayadau ga cowaru acü rü ü’ü tümaetü na nügü.
Yicama na’ca naca ga nayaẽ’ẽãcü ga nane. Namagu i niῧ tamaepü i nguneῧ norü wewa ga
wü’i ga mapüne. Yeguma yemana ngugu nacutüwa ga mapüne, Abraῧ nanamu ga guma
nayaẽ’ẽãcü nayema na ãῧca Tümama’ã ga cowaruacü: - tchama rü tatchaĩnagü Iyaquima’ã
mapünegu. Yicama yumuẽ wena rü i nanaã wü’i ãmare, rü nawoegugü.
Iyaqui nana nugü ga ü’ü. Abraῧ tü’ῧ i ninge ga cü’tchi rü wü’i na’tchi’ῧ ga ngawe ya
naicügü. – Nanatü, nhanagürü Iyaquiῧ, rü itaya na’i ü’ü. Rü tama ngema tanangegü i tchieῧ
nawa i ãmare. - Tupana nüna nadau nhanagürü, nananga’ῧ ga Abraῧ. Guma ma’püne ga
napü, Abraῧ nanaü wü’i natchica i nuta nacagü. Nananugü naẽtügu ga ü’ü. Rü yicama naya
nai’ ga nane Iyaqui rü ü’üetügu nanaü. Cütchi nituuchi. Rü nü’ῧ naĩnü ga wü’i ga naga: -
Abraῧ taῧ cuna ῧ’ῧ nama’ã ya bucü. Cuma i cunawe’ tacü nü’ῧ cu inü’ῧ rü tchagu cuya õ,
marü i cumemare i cunaã’ῧ tchona ya cune nugüma’ã wü’icacü, ya Iyaqui.
Abraῧ ngema nadawenü nataegugu rü nü’ῧ nadau wü’i caraneru ga natchatacuregü i
nü’ῧ ya wü’i nainütange nama ünagü i naẽῧ naẽtügu ga natchica rü i nana’ã i ãmare ga
Tupanana. Yicama i narü ĩ ga napüwa, nama’ã ga Iyaqui (Gn 21, 1-8; 22).

9 - Iyaqui, Eyaú rü Yacú

Iyaqui nanayau ga muῧma rü yemagü Abraῧ yaeẽẽ’ῧ. Nana yauta ga na Tupana naẽtü
wemeῧ. Guema nama ga Rebeca rü ta ngeacügü Iyaqui Tupanaca na yumue rü Tupana nü’ῧ
na inü. Rebeca rü i iraacü rü tare ya ngĩnegü. Rü wüigu na iragü. Rü yeama nori arü ügüwa
ga nguneῧ rü taue marü ta gu’tchaã ẽgu tücü’ῧ erü marü yima rü ya maecü rü naã’taa
tchacü’ῧ rü naã’taa paragü rü nanatü nüna nanaã i naega rü Eyaú ni’ĩ. Rü guma nai ga nane
ga ngomütchamücü. Nüna nanaã ga naega rü Yacú. Eyaú rü feneẽcü ni’ĩ. Yacú rü düenü arü
ngaicama ni’ĩ napuracüῧ wü’i naῧna arü dauwa rü nhumatchi natchica arü meẽ’ẽ’wa.
Iyaquiãü narü memaẽ ya Eyaú, tücü’ῧ erü name’ẽtchi aῧrima ngema guῧ nüma i na meẽ’ẽ’ῧ
yema naẽῧgü i na daiῧ. Rü Rebeca nagu i ya õ ya Yacú.
Nawegu, Yacú nü’ῧ nagu’ nana muraãῧ i nanetü i iratchiregü’ῧ, nhugu Eyaú i ngugu i
natchiῧwa. Ya Paütchiãcü. Nhanagürü: - Tcho’ῧ i iraῧ i nhaã naca tchãtaãẽ’ῧ nanetü
iratchireῧ. Yacú nanangaῧ: - tchingeguma nama’ã tcho’ῧ cutaegu curü me’ῧ i tchaueneẽ ya
rü yamaecüarü. Naetüwa ngema nü’ῧ qui u’ῧ, Eyaú nama’ã nü’ῧ natae i nhaã me’ῧ.
Ngeguma Yacú nüna Paῧ naã rü wü’i poratü i nanetü i iratchireῧgü.
Iyaqui rü naya’ rü na tauetü. Wü’i nguneῧgu, nide’a Eyaúma’ã: - feneẽwa naῧ tcho’ῧ
nameẽ’ẽ wü’i mea i guῧ. Yicama tchama rü cuna tchanaã i Tupana arü weme. Rebeca nü’ῧ
inü tacü Iyaqui nagu ide’aῧ. Ngĩma rü i nawae na Yacú na yauῧ ga yema weme. Yemaca rü
ngĩgürügü: - nuã tchonange tare wocaãcügü. Ngĩma i yagu. Yicama i ya nai’tchacü’ü
wocatchamüῧma’ã i naremüwa ga Yacú yema rü na yema na ngeaῧca ga gu’ῧ naῧtawa ga
Iyaqui.
Iyaqui nü’ῧ naĩnü na yema nena’ῧ. Nüna naca: - te’e ti’ĩ ya ngemaẽ?! - Tchama Eyaú,
nanangaῧ a Yacú. Nua nange i gu’ῧ. Nü’ira yicama tchona naã i weme, yema tchamaã nü’ῧ
quiuῧ. Iyaqui nü’ῧ ningõgü namema’ã na nü’ῧ nacuaῧ ga nane tchacü’ῧ. Nü’ῧ nicuaãtchi
nawoca tchamü’ῧ yiĩῧ rü nagu narü ĩnü ẽna Eyaú yi’ĩ. Rü naẽtü naweme a Yacú nhanagürü: -
Tupana ta cuna nanaã i gu’ῧma i ngema cunawaeῧ i nhamaãnewa. Cuῧ nü’ῧ na ngetchaῧ a
yima cuetü wemeacü.
Yema wena tama Eyaú nataegu ga feneẽwa, yema nenana nge ga gu’ῧ nana tüãῧ.
Naca i naca ga yema weme. Rü nhaῧ ga Iyaqui rü nama nü’ῧ niu na nameã Yacú nawomü
ẽ’ẽῧ. Marü na tama nameῧ na yau’ῧ ga yema norü weme. Eyaú rü nanu. Nhanagürü: -
Yicama marü na yugu ya tanatü ya Iyaqui; tchama rü ta tchayama a Yacú. Rebeca nü’ῧ i ĩnü
rü Yacúma’ã nü’ῧ Iyaú: - iῧ yea cowaru arü ĩãẽwaetchicawa rü curü oe ya Labaῧ tchiῧwa. Rü
ngema rü ãῧ rü nhumata nü’ῧ i narü ngüma i norü nu ya Eyaú rü nacanadau a Labaῧ.
naῧtawa na Puracü woca arü dauwa. Rü nüna nadauta ga norü ütchitama rü ãma rü na
ãnegü.
Yicama wĩtchi ya taunecü i ngugu wena. Yacú nataegu canaãca guama a nama rü
naãcügü. Rü namagu ga yeguma nataegugu rü tchütaü ninge tatü ga yabuqui tchipenügu.
Rü nayange ga gu’ῧma ga norü yema ῧgü to’ ga tatüwa rü nüĩcatama yema narü ãῧ. Yema
tchüta’ῧ wü’i a yatü nü’ῧ naü ga Yacú rü nhumata ya nguneῧ. Yema üwena ga yema yatü
Yacúetü naweme rü nidea: - rü nhuma, cumatama marü Yacúma’ã cuῧ tau rü ta Iraeu qui’ĩ,
rü nhaῧtchiga ni’ĩ i ngema Tupanama’ã, nügü ücü nhaῧtchiga ni’ĩ i ngema Tupanama’ã nügü
ücü nhaῧtchiga ni’ĩ. Yicama Cuma nü’ῧ cucua’ natupanaῧ cuü’ῧ rü yatügüῧta rü nü’ῧ curü
poramaẽgü.
Yacü rü naya õ nü’ῧ ga naẽne ẽga Eyaú. Namaẽ ga canaãwa, rü na yema ga naicutüwa
rü tare a nanegü: Ruben, Tchimeãῧ, Bewe, Yuda, Iyaca, Yaburῦ, Yutche, Bẽyamĩ, Dã, Neftari,
Gad rü Atche. Nhaãgü ni’ĩ i norü ãẽgacü i duῧ’ῧgü i Iraeugü (Gn 25 – 35).
10 - Eyituwa Yutche’ῧ nagagü

Yacu Yutcheῧ nangetchaῧ gucü ya nanegü arü yeera. Nüna nanaã i wü’i ãmare i
meẽtchiῧ i na’tchiru. I naene’ẽgü rü niauãtchie. Wü’i nguneῧgu Yacu ngema nanamu ga
Yutche yema naῧ ngemata yema natchica nge’ta naẽneẽ naĩ. Nana i daῧwa nüma, rü nha’ῧ
tee nü’ῧ daugüe, rü ta ya naigü Putchugu tana nhagü ya ngema ngeãcucü. Norü ügügu,
tchataãẽ natchayama’ῧ. Yicama tchanameẽ’ẽ namaã tchataeῧ nü’ῧ wü’i i ã’pü’güῧ i to’i
natchicawa neĩῧ rü wĩtchi ta tchinü i dierugü. Rü naẽneẽ ga Yutche nagu nangaugü ga
na’tchiru rü nagüma nana tchatchara ga caraneru. Yicama nanamu ga nanatü a Yacu rü
nhama wü’i ore arü ngeruῧ rü’ῧ. Yacu no’tacüma nü’ῧ nacua’ ga natchiru. Rü nagu nayaõ rü
nge’erüe yatchiecümaẽ tchi nangemagu i namatchi ngõῧ. Yacu naa’u muῧma i nguneῧgu
nana yuῧ ga nane ga nü’ῧ nangetchaῧcü.
Yutche inangu ga Eyituwa i namücügüma’ã ga yema i taegü’ῧ. Yema nüma nama’ã
natae ga guma ãẽgacü ga Farao arü daruῧ, nama tanaca i Putchifa. Yutche narü ãῧ
napuracü nü’ῧ i gu’ῧma ga yema meãma nanaü. Rü tücüῧ erü Tupana nanaῧtagu. Putchifa
rü nü’ῧ nauneta na’napata arü darü’ῧ yiĩ’ῧ. Rü nama i nawomüẽ’ẽ ga Yutche. Yutche tama
nanayau. Yeguma ga ngecü rü inaga’ ngĩtepeewa tama. Putchifa nanamu na Yutche’ῧ na
pocu’ῧ. Guma pocupataῧwa yema napocuta ga paῧ arü üruῧ rü Farao arü baeruῧ. Tauῧma
ga gutchaãẽ na nü’ῧ naunetaῧ ga wü’itchigü ga nüma nagu naãnegü’ῧ. Nü’ῧ niugü ga
nanegü ga Yutche rü nüma nagu narü inü na tacütchiga nayiĩῧ ga yema nanegü: rü baeruῧ
nü’ῧ naĩnü rü nataegu naca ga narü puracü. Rü paῧ arü üruῧ po’cu rü naüãῧ. Gu’ῧma ga
yema Yutche’ῧ ngupetüῧ rü’ῧ nana ngema’ῧ nangema cungemaῧca (Gn 37; 39-40).

11 - Yacu rü nanegü Eyituwa na’ĩ

Tare ga taunecügu marü nayauanegu, rü Farao, Eyitu arü ãẽgacü, nagu naãnegü. Naca
nadau nana ngo’ῧca i gu’ῧma ga nü’ῧ tacua’güütchigüῧ i nü’ῧ i uῧ ga yema nanegü ga
natücumü ãῧ yemaῧ rü tauema nü’ῧ cua’ na nü’ῧ tiuῧ ga nanegü. Ngeguma rü baecü nüna
nacua’ãtchi ga Yutche. Nhanagürü Faraoῧ: - Na pocugu ya wü’i ya nge’tüücü iraeutanü’ῧ.
Yima nü’ῧ nacua’ na nü’ῧ ya u’ῧ i ngema tchaunegü i paῧ arü üruῧma’ã. Rü taãcü yi’ĩ
tchamaã nagu ya deaῧ ga aicümaῧtchima ngupetüῧ. Rü Farao nanamu na naca ya caῧ ga
Yutche na nü’ῧ yau’ῧca i nanegü: - Tatü ga Niruwa i natcho’ῧ i naimewa rü tare (07) ya
wocagü neῧ rü i ngüeῧ. Yicama i na tcho’ῧ i to i naimewa rü tare (07) i wocagü i daaweeῧgü
tchiri tchibüegü. Na ngemagü norü gu’gu tchibüegü rü nüira natchibüegü. Rü nayemagüta: -
naimewa rü tare (07) ga nanegü meẽtchigüῧ natchirema ããcugüῧ naeüü i wü’i ngematama
ni’ĩ. Ngeguma yicama norü ügü i togü naimewa rü tare (07) i natchiregü, ngeãcugü’ῧ i
pagü’ῧ, tee nangõcue i naimewa rü tare (07) i natchiregü i megüῧ i ããcu’ῧ natchiregüma’ã.
Yutche Faraoma’ã nü’ῧ niutchiga: - Tupana rü i nanawae ga tchütacü na taacü ta ngupetü.
Guma naimewa rü tare (07) ga taunecügu na yema ga woca i ngüeῧ i cãpuwa nama’ã trigo i
muῧma. Yicama nü’ῧ nadau naimewa rü tare (07) ga taunecü rü nitchiane rü tama marü
nide’a yema na ngu’ῧtchiü. Rü naῧnagü rü nayue tawama’ã. Yema nanetegü nipagü. Cuna
tchanaã wü’i ucuẽ: - tchanamu nana üãῧca a ĩpatagü. Na ya nguẽ’ẽ ga yema i yaü’ῧ ga guma
taunecüwa ga yema nanetüwa ga yema meῧ i nama’ã na nguῧ’ῧ rü mea nama’ã nacua’ erü
inangu ga taiya guma taunecüwa. Rü Farao nayaõ ga Yutcheãῧ. Nü’ῧ nauneta ga nama i
nacua’ῧca. Rü yicama nangupetü ga naimewa rü tare (07) ga taunecügü rü muῧma
nanetügü, tauῧma yema na tchuru ga de’a. Rü woca tayue i ta’wama’ã erü cãpugü nipagü.
Yeguma Yutche nawã’na ga ĩpatagü. Yaῧwaücthi nena naĩ ga duü’ῧ ga taiyaeῧ na norü trigo
yema ta ya taegüῧca ga Yutche arü ĩpatawa.
Yacu rü nanegü marü nü’ῧ natauma ga taacü ga nangõgüῧ. Yemaca’ Yacu nanegüῧ
ngema namu ga Eyituwa. Yutche rü naene’ẽgüῧ nadau rü notacüma nü’ῧ nacua’. Notürü
nümagü rü tama nü’ῧ nacua’gü. Yutche yicama naene’ẽῧ naü. Nü’ῧ tchacua’tcha’ῧ na nüma
yiĩῧ nhumarü mecü a tchauene’ẽ ni’ĩ togüegüma’ã. Ngema namu tchacugu i ui i Bẽyamĩãῧ
na yacu’ ga norü ütchitama cupu i diẽru naca. Nhugu naẽne’ẽgü i nameẽ’ẽgu naĩ na ĩãtchiῧ
nanawoeguῧ, Yutche nawe nanamu ga nama’ã i cuacü rü nüna nanaã ga ore nana üãῧ na
nü’ῧ nacua’ῧca na tü’ῧ naüe tü’ῧ: - Tü’cüῧ i pemagü meã penaütanü rü tchiriãcü? Tü’cüῧ
naca pengĩgü i cupu i diẽru naca i tchorü cori arü? Naene’ẽgü nü’ῧ i na poῧgü: - Taucama ta
ngĩegü. Rü yeguma nü’ῧ ya daugügu ga tchacu ga Bẽyamĩ rü nü’ῧ nadau ga cupu ga yema
aĩepewa.
Yeguma gu’ῧma ga nügüene’ẽ nawoegu na Yutchema’ã i narü deagüῧca. Yutche rü
nhanagürü: - Gu’ῧma i togü rü name i nawoegu. I tarüaῧ ya po’cue yiemarica tü’ῧ na
unetae na tüma’ãrü tchacuwa nangemaῧ i tchorü cupu. Yudá nü’ῧ nangaῧ: - Tanatü ãurima
nü’ῧ nangetcha’ῧ ya nane ya nawa i ya cuacü. Ngetchaῧma’ã nayu yerü taacüme nü’ῧ
nangupetü ga nüma. Nüetama i tchama natchica tcharü ãgu ya Bẽyamĩ. Yutche rü tama
marü nü’ῧ na ya ngau rü nhanagürü: - Yutche tchama tchiĩ, peene’ẽ tchiĩ. Pemagü tchama’ã
petaegü; tchieῧ tchama’ã peügü. Notürü Tupana nayanguutchiẽ’ẽ i tchieῧ rü meῧ. Nanaü
nateeῧ tchiῧῧ i Eyituwa na peῧitcha poῧῧca ngema nguneῧgu. Paama i pewoegu wü’igu
nama tanatü ngema nama netchaῧ i Eyituwa. Numa rü tauῧma tü’ῧ nangupetü. Yucu rü
nataãeῧtchi i yema naãẽ arü aipewa erü nü’ῧ nacua’ ga Yutche nanamaῧ’ῧ. Naĩgu arü
nanegüma’ã i Eyituwa gu’ῧma i natücüma’ã. Ngema naãtchiῧgü ore arü ugüruãcü ngema
natchica i yetchewa. Nhure i nguneῧ na ta’ĩ i na yapaῧ, Yutche rü naẽne’ẽgü na inadau (Gn
41-47).

Tauema i ãpataῧwa
Moiye naya muẽ’ẽ i ga duῧ’ῧgü
12 - Tupana Muiyeῧ i napoῧ

Yutche rü naeneẽgü nayuẽ. Nane rü nataagü, duῧ’ῧgü i iraerita, Eyituwa maẽ’ῧ.

Nawoegu i muῧma i duῧ’ῧgü. Mucü ya taunecü nangupetü ga Eyituwa rü ngewacaῧcü a
wü’i ya ãẽ’gacü ya Farao. Tama nü’ῧ nacua’ notacüma Yutcherü’ῧ yema i nguῧ ga Eyituwa
yema nguneῧgu rü nhure i oõẽ. Rü Farao nü’ῧ namu’ῧ ga iraeitagü rü nhanagürü: -
Nümagü rü naporaῧtchigü. Nangemagü a mucüma ya nanegü. Nhumaῧra rü ta torü yeera
tanamuῧtchi Eyiptchiowa. Rü ngema ta tcha’ῧ i tchayaca naca. Nori arü natchica, maẽnüna
naã ga Iraeitagü nana üãῧca ga puracügü ga ya’ütchi’ῧ. Yema’ãcü naüãῧca ga ĩãnegü.
Ngemaetü nhanagürü rü Farao i nanameẽ’ẽ na guãma ga na’ãcügü ngema buegü i ga
iraeitagü tchi ta yatügü rü tü’ῧ na wogü Nirogu tü’cü’ῧ yerü natauma ga nane i yatü’ῧ, rü
yema duῧ’ῧgü tchi i nayagu.
Ngĩ’ῧ tadau wü’i i mama ga ngĩne ga iracü’ῧ i poῧcü. Nori rü iyacu ga ĩpatagu. Yicama
marü tamaepü ya tawemacü, marü tauacüma i ta yacu yema. Tanaü wü’i na’tchi’ῧ i naĩ
na’ca. Tanatchau meãma wa’ĩmüma’ã tana nhã naĩ nanguῧca. Yicama ngema tü’ῧ taü ya
bue nagu rü ngema tü’ῧ tata’ rü na’tchiῧ nama’ã i ngema i to’ῧ i iranüta’ῧ nagu ya nata’a ya
nira. Miriã, naeya i nüma ya bucü, yaῧwa i yema rü nü’ῧ i dau taacü i ngupetü’ῧ nü’ῧ i
na’tchi’ῧ.
Rü naãcü ga Farao yema i ngu ga Niruwa i nawae nana aiyaῧ yema tatüwa. Nü’ῧ i
nayau i na’tchi’ῧ ga i taῧ’ ga nata’awa. Nü’ῧ i dau ga bucü ga guma iraῧtchicü. Miriã itaῧ’ῧ
ga i ticuῧwa rü itaca: - Cunawae i tchama ngĩcatchadauῧ wü’i nge a yima bucü’ῧ
ngetchaῧcü? Faraoãcü inanangaῧ: - Nüma cudau ngigürü tchaugü’ῧ. Miriã ngĩ’ῧ i iyadau ga
nae a bucü. Naãcü ga ãẽgacü ngĩna ĩ namu ga bucü na nüna nadauῧca ga nüma. Muiyegu
inaüega.
Niyatchigü ga Muiye naãtchi’ῧ ga paratchiugu. Rü ĩnüãcü ni’ĩ na wü’i eyiptchiucüã yiĩ’ῧ.
Notürü taguma nü’ῧ i norü nguma na yema duῧ’ῧtücümü yiĩ’ῧ ga ãtchiῧgüῧ ga aurima i
oõẽgü’ῧ. Wü’iepü nü’ῧ nadau wü’i eyiptchiucüã ga tchiri tümama’ã namaẽ’ẽ ga iraerita.
Muiye rü nanuῧtchi i na tü’ῧ nadaĩῧ ga eyipitchiucüã. Ngemaca niĩῧ. Yema naῧ ga yema
natücümü ga Mayiãwa napuracü wü’i ga naῧna arü darüῧ natchiῧwa ga pai ga Yetrogu
ãẽgacü (Ex 1-2).

13 - Tupana Muiye’ῧ ngema namu

Wü’i ngune’ῧ ngema nanagagü ga naῧna ngeta tauema i ãpataῧwa yema nangu ga
we’ruῧ ga ma’püῧ ga Tupana arü, Tchinai ga naega. Yema nü’ῧ nadau ga wü’i i naĩ i muarü
tuuãῧ ga i yauraῧ tama i o’ῧ. Muiye rü naca niῧtchigü rü tama namuῧ. Nü’ῧ nainü wü’i
nãga: - Muiye! Muiye! Tchama ni’ĩ i cunatü arü Tupanatchi’ĩῧ, rü Abraãῧ arü, rü Iyaqui arü,
rü ena Yacu arü Tupana. Muiye ni dü’tchametü rü namuῧ na Tupana’ῧ nadau’ῧ. Rü Tupana
rü nidea: - Tchama tü’ῧ tchadau na tchiri tümama’ã na maẽ’ῧ ya tchorü duῧ’ῧẽgü i Eyituwa.
Nü’ῧ tchaĩnü’ῧ naaitataüeῧ norü ngu’ma’ã. Nü’ῧ tchacua’ na ta’cüca yiĩῧ ti ogüãẽ’ῧ.
Ngemaca Tchama ngema cu’ῧ tchamuῧ i Faraoῧtawa. Cuma rü ngema naῧ rü iyapoῧ i
tchorü duῧ’ῧgü i Eyituwa. Muiye nananga’ῧ: - Tee tchi’ĩ i tchama eca tchanaweῧ i napeewa
i Farao marü nana tchanaã ngema mu? Nhanagürü ya Tupana: - Tchama rü ta tchacuῧtagu.
Muiye nü’ῧ niu: - Rü iraeitagü rü tama tchoῧ nayaõ nhugu tchama nü’ῧ tchiugu tee tiĩῧ
ya nanatügü arü Tupana yima nua tcho’ῧ mucü. Tchona nacagü: - Rü taacü ni’ĩ i naega?
Taacüma’ã ta tchanangaῧ’ῧ? Tupana rü nhanagürü: - Tchama tchiĩ Tchamatchire tama
tchi’ĩ. Ngema ni’ĩ tchauega i guῧgutama i iῧ. Muiye nanaüama tama nanawaẽãcü i puracü
ga Tupana nüna’ãῧ. Nidea: - Tama na’tautcha na tchideaῧ. Rü Tupana nanangaῧ: - Ngema
naῧ, Tchama cu’ῧtcha uneta na’tacüta ngema nü’ῧ quiuῧ. Muiye wena tama i naca: - Tücuῧ
tama togue ya duῧe ngema tü’ῧ cumu? Notürü Tupana nanayau ga Muiye.
Muiye nataeegu namücü’güca ga Eyituwa. Naene ga Arã nü’ῧtawa naῧ. Muiye rü Arã
papa gu’ῧma nangutaqueegü. Nü’ῧ niutchiga ga yema puracü ga Tupana Abraῧ rü Iyaqui rü
Yacu yematama niῧ ga Muiye nanaaῧ. Rü iraeitagü rü nama i nacua’gü tacü ngema Tupana
nawaeῧ na’nawa tü’ῧ i nayauῧῧ i nagüma i tchieῧ. Na’nagu yaõgüãῧ ya Tupana rü nü’ῧ ya
cua’ügüῧ (Ex 3-4).

14 - Tü’ῧ inapoῧ ya tchorü duü’ῧgü!

Muiye rü Araῧ inayadaugü ya Farao. Rü nü’ῧ na oregü: - Tü’ῧ inapoῧ ya torü

duü’ῧῧẽgü! Ngema ni’ĩ i Tupana na’waẽῧ. Farao rü tama nagu narü inü na’tüῧ inapoῧῧ ya
iraeritagü, notürü tümagü rü norü puracüta nü’ῧ tiĩgü. Rü Muiye rü Araῧ rü nhanagürügü: -
Tee tiĩ ya yiema Tupana Iraeugü arü na’ngemaãgü nü’ῧ tchaĩnüῧca? Tama nü’ῧ tchacua’
na’tee tiĩ rü tautama i yana muῧama i iraeritagü naĩtchoῧῧ. Rü nü’ῧ ta tchamuamata
naporaacü napuracüeῧ’ca na’ngemaacü tama nü’ῧ norü ngümüeü’ca na’tee tiĩ i na’ma i
cua’e i nua. Rü ngematama i nguneῧgu rü daruῧ na’mugü: - Rü poraãcüma pena puracüẽgü
iraeritagü na’ngemaacü na oreaῧ’ca.
Iraeritagü rü tarü aĩ’tanü’ῧ natüῧwa ga yema poraῧ i puracügü. Pora’ca inaca’ ya
Muiye. Rü Tupana rü nü’ῧ tarü ngüẽẽ: - Tchama rü Tupana tchiĩ rü peῧ ta tchade’ i
Eyituanewa. Rü pemagüta tchorü duῧ’ῧgü ta peĩgü rü namata pecua’gü na’tee tchi’ĩ i
Tchama. Rü yima ĩãne ya Abraῧ rü Iyaqui rü Yacu gümaã nü’ῧ tchiuunewa ta peῧtcha mugü.
Tchama rü ta pena tchanaã mare ya daa ĩãne na pena norü yoragü peĩgüῧ’ca.
Tupana rü Faraoῧ nawa nü’ῧ ya dauẽẽ i tümarü pora. Rü ta Eyituanegu nanguema ya
guῧraῧ i daweane: buanecüema arü ãῧgü, rü nanetü niae, rü de’a rü ta naeetchiü, rü woca
rü tadaweã. Rü buanecüema rü ta nadaweã rü ta guẽẽma ya duῧ’ῧegü rü ta nawa ta rü
o’onegü. Farao rü nü’ῧ nacua’ama na’angeta nenaῧῧ i ngema nhaã nagü na itchieῧ. Rü ena
tareepücüna, rü e’na tamaepücüna nagu narü inü na’tüῧ inapoῧegaῧ ya yiema iraeritagü i
poracüma i o’oẽgüe yema puracüwa. Rü ngemaãgü yagu i ngema nacuma i tchieῧ rü Farao
rü wiweama na tatchigü rü tama inana muῧtchigü (Ex 5-11).

15 - Norü ügü ga tchüta’ῧ ga Petatchiga

Tupana nhanagürü guma Muiyeῧ: - Nhaã tchutaῧgu rü Farao peῧ inawogü peῧ
nitoyegü. Nangema nanügü meẽ’ẽῧ naca i nanaῧãtchiῧ. Wü’itchigü i natanuῧgü nanaãgü i
wü’i caraneruacü. Nagüma’ã ga yema naῧna ga pemagü nü’ῧ peuῧ i wü’i i we ga
cuapatawagü. I cuaicutchi wü’i i tchapatu rü nama iῧ. Nangemaῧ i cumewa ya ca’ῧrü’ῧ.
Nango’ paama rü tauῧtama i quiüẽẽ. Nhaã tchutaῧgu rü tanayue i Eyipitchiu nanegü. Rü
ãyu i yutüna ãῧ rü pepata arü yaῧwa naüpetü yema marü yima nagüma’ã i wügüne.
Gu’ῧma ga ngupetü’ῧ ngema Tupana nü’ῧ i u’ῧ rü’ῧ. Rü Eyipitchiucüa’ nanegü yue’ῧ.
Guema ngearü tacüãgüe nanegü nayueῧ rü ta nayue Farao nane. Yema tchutaῧgu
Eyipitchiugü nanegüca’ naaue. Guma Farao nanamu na Muiye rü Aarãca nayacagü’ῧ rü ore
nüna naã: - Paama! Tüa mugü’ῧ no’tacüma! Peyana i tacü i perü iĩ’ῧ. Rü iraeritagü tawoegu
ga Eyituca.
Iraeu arü duῧ’ῧ taguma nü’ῧ i narü ngümae ga yema nü’ iῧ’ῧ i tchütaῧ ga üpetütchiga
arü. Rü papagü iraeritagü tama nü’ῧ narü ngümaegü naẽga i ira’ῧ ga ma’ῧ i Tupana nüna ãῧ
ga natanü’ῧgü. Yema yeama, narü ügüwa nana ira’ῧ ga nüiraῧcü ga nane ya yatü nanaü i
wü’i i ãmare. Wü’itchigü ga taunecügu napetaegü ga üpetütchiga arü nguneῧgu i peta ga
ü’tchiga arü nhaãcü nanegüma’ã nü’ῧ niugü: - Name ya poramema’ã, Tupana tü’ῧ inapo’ῧ
ya yiema pocuee ga Eyipitchiugü (Ex 12-13).

16 - Tupana norü duῧ’ῧgü namaẽẽ’ẽ

Rü Farao nüna nacuaãtchi tüna naãῧ i aicuna ya iraeritagü nüna nana’ã ga nanegü. Ga
norü tchuraragürü ena guma norü nueweῧgü arü nhaẽ’ẽgürü’ῧ. Yemagümaã ni’ĩ ga tümawe
na ngẽgü’ῧ ga iraeritagü nü’ῧ ngema’ῧ ga natchica wü’igu namaã ga nata’a ya caῧrü’ῧgü.
Wü’i ga daru’ῧ nü’ῧ nadau ya’ῧgutama wü’i i caianeῧ i ãe’ẽ’ῧ naca rü nhanagürü: - Yea
yenena ĩ i eyiptchiugü! Ga Iraeritagü rü tayue i muῧma’ã, erü tü’ῧ nangupetü tücü’ῧ erü
tangetchaῧgü tü’ῧ i üeῧgü. Napeegu, ga nata’a; tümawe nangẽgü i tümaarü uwanü, nanegü
ga poraῧma’ã. Yemaca Muiye nangagü: - Tücü’ῧ toῧ cude’ i Eyituwa nhumarüta tacü nuã
toῧ ngupetü? Ta tayue nuã ya guãma. Nümagü ga Muiye rü tü’ῧ nangaῧ: - Taῧ pemuῧẽ.
Nhuma i pema rü ta nü’ῧ pedau na nhuãcü Tupana tü’ῧ maẽ’ẽ’ῧ.
 Muiye naetü naweme ga nata’a, nhama Tupanarü’ῧ muῧma i to me’ῧgü. Buanecü
nü’ῧ nafe ga nge’ta de’a neiῧ’ῧ wagü rü i niẽ. Rü duῧ’ῧgü i iraeugü rü nitchoῧ ga nata’awa
tama ya waieãgü ga nacutüwagü. Wü’i ngugürü’ῧ muῧ i yatügüῧ rü ngegü’ῧ, nge’tüü gü’ῧ
rü pagü’ῧ, wocagü rü caranerugü.
Rü Eyipitchiugü rü nata’awa nangugügu taῧ namuῧẽ ãurima. Na tümaca nadaugü’ῧ
iraeritagü. Nü’ῧ ngupetüῧ ga namawa ga iraeritagü, Tupanaãῧ ya õgüãῧ, nüna nacuaãtchi
ega eyiptchiugü nama i yu. Yema de’a rü nataegu natchicaca: rü cowaru rü nuẽwe’ῧ guῧma
ga Farao arü tchuraragü rü nayue erü de’agu nayi. Nhaãgü ga iraeritagü nü’ῧ nadau nhuãcü
Tupana namaeẽ’ẽῧ.
Miriã, Muiye naeya, nü’ῧ i cua’ natutu napaῧ’ῧ. Nge’egümaã ya yü’ü’ü rü nawiyaẽ’ῧ
nagu ga wiyae gana nü’ῧ tarü yeeraῧ: - Coriῧ icua’ü’ῧ! Peãeῧtchima! Erü tücüῧ nanaü
tacümaã na tü’ῧ i nayiẽ’ẽ’ῧ ga nata’agu ga cowarugü rü nuewe’ῧ (Ex 14-15).

17 - Tupana nüna nadau i norü duῧ’ῧgü

Yema naῧ ga nata’awa ca’ῧrü’ῧgüma’ã, Muiye i naya ümücü ga duῧ’ῧgü i iraeritagü i

nge’ta tauema i ãpataῧwa. Norü gu’ga tamaepü ga nguneῧgu, nü’ῧ i nayangaugü i wü’i i
deatchica. Rü yema de’a nawa neuῧ rü naü’ü. Tama name na nawa i aẽῧ. Rü iraeritagü
wena arü Muiyema’ã nanue: - cugaguta ni’ĩ nuã tayueῧ tawama’ã i nuã tauema i ãpataῧwa!
Muiye Tupanana nacagü: - to’ῧ rü ngῧẽẽ! Rü Tupanaῧ i nanawe i naitchipee ga Muiye.
Muiye de’atchiῧgu nanacu rü i narü o’ nanaütchiü’ῧ. Gu’ῧma ga yema i tawaeῧ rü naa’egü.
Yicamaῧra ga iraeritagü wena arü nanaügü ga Muiyeῧ nangagüῧ: - tücüῧ nua toῧ
cugagü i cuma i nua tauema i ãpataῧwa? Name’ῧtchina Eyitugu tchitama tarü tcho’ῧ!
Ngema nangemagü ya nawetchigü ya namatchima’ã aãcucü rü paῧ i muῧtchiῧma. Yima
Tupana nhanagürü ga Muiye’ῧ: - Tchama ta i tchanaã i paῧ rü namatchi, na nü’ῧ
tacua’güῧca natchagu ta yaõgüῧca. Nhaῧ nangupetü aicumaῧtchi i ĩ’ῧ. Rü niyauanetchigü,
muῧma i weritucumü i nangugü nama naãnemare natchica. Ga werigü rü ta inayau’ῧ. Rü
ngãῧcüü ga wa’ĩmü nidüetü ga naãmüma’ãgü i comügü’ῧ rü maicuragü’ῧ ga nawemü
(“mana” rü naega). Rü nayade’etchi i nhuregü i nanawaeῧ. Erü tauῧma natau. Nhaῧ
nangupetü tama ngeĩca i ngune’ῧgu, rü gu’ῧ i ngune’ῧgu mare. Yeguma duῧ’ῧ i Iraeu
tauema i ãpataῧwa naĩgu (cuarẽta ga taunecügu) Tupana i nanaã ga paῧ rü namatchi.
Na ya yauyetchigü i ngema, rü nanatügü yema naüpetü rü nanayaugü ga nanegü nhu’ῧ
nha’ῧ ga Tupana tüna dau ya norü duῧ’ῧẽ rü ngemaãcü nanaüama na tüna nadau. Nü’ῧ
cua’ῧ ya duῧ’ῧẽ na nagu tayaõ’ῧ rü nü’ῧ tiuῧ nama’ã i tüma arü ngu’ẽ’ẽ (Ex 15, 22 – 16, 36).

18 - Duῧ’ῧ ga Tupana i de’etchi’ῧ

 Rü duῧ’ῧ i iraeu tauema i ãpataῧwa naĩ rü niüpatagü rü niüpatagü. Tama’epü ya
tawemücü, na ngemagü nawa ga napatagü i mapünetchipenüwa. Na ĩnagü ga Muiye nagu
ga mapüne na Tupana’ῧ na ngema Tupana’ῧ i ngau’ῧca ga guma norü puracü nüna ãcü: -
nü’ῧ peiugü pa iraeritagü: pemagü marü nü’ῧ pedaugü i tchama na tchaporaῧ norü yeera i
eyipitchiugü. Pe’ῧtchigagü yima iyü ya naãcügü’ῧ i gagücürü’ῧ. Ngeguma nü’ῧ peĩnüẽgügu i
ngema nü’ῧ tchiu’ῧ rü nü’ῧ peingetchaῧgü i ngema tcha’ü’ῧ, yeguma pemagü i duῧ’ῧ
puracüe ya ãurima tchona ngaicama’ẽ ya yiema ngẽ’ῧ rü’ῧ i to’i duῧ’ῧ i ẽẽ. Guῧ i naanewa
tchawa ngemagüe. Rü ngegumarü’ῧ i pema pe ngemagü nhama wü’i i duῧ’ῧgü i ore ῧ i uῧ, i
memareῧ rü’ῧ na tchoῧ ta puracü: wü’i i duῧ’ῧ i deetchiῧ i üüne’ῧ.
Yeguma Muiye irü ĩgu ga ma’pünewa rü nü’ῧ niu duῧ’ῧgüma’ã tacü i Tupana nagu i
dea’ῧ, guῧma rü aita nama’ã naüe: - marü itamegümare. Nü’ῧ tiugü tacü i Tupana nü’ῧ i
u’ῧ. Rü i namaẽgü ngema Tupana na’waẽẽãcü i duῧ’ῧgü namaẽῧ. Yeguma ma’pünewa
Tupana nü’ῧ niu ga mugü norü duῧ’ῧgüca. Nhaãgü mugü name i gu’ῧ i yatügüca rü gu’ῧ i
nguneῧgügu. Gu’ῧ i ngema ya õgu’ῧ Tupanaãῧ, nü’ῧ cua’gü’ῧ na yaõgüã’ῧ. Nhanagürü ya
Tupana: - Tchama ni’ĩ Cori, curü Tupana. Peῧ tchade’ i tchama ga Eyituwa ga natchica ga
nagu pe o’cueῧwa.
1 – Cuma rü cuῧ na tauma ya nai ya Tupana i tchanawaema. Tama nagu quidea bai
wü’i i Tupana tchicünaã. Tauema tanaü ya togue i tchorü yeera.
2 – Taῧ tchauegagu quidea’ῧ.
3 – Rü na’ĩmewa arü tare i ngune’ῧ wü’i i nguneῧ i üüneῧ ni’ĩ. Tauema nagu puracü’ῧ i
nguneῧ.
4 – Cuyumuẽ na’ca ya cunatü rü cue.
5 – Taῧ tü’ῧ quima’ῧ.
6 - Taῧ tü’ῧ cutchi’eeῧ ya cute rü ena Cuma.
7 – Taῧ cungitaa’ῧ.
8 – Taῧ quidorataa’ῧ.
9 – Taῧ toguema’ῧ rü toguete’ῧ cudau’ῧ.
10 – Taῧ togue arü tacü’ cu’ῧ ngutchaῧῧ.
Tare i mürapewa i nutanacawa Muiye nanaü i mugü ga Tupana nüna ã’ῧ norü
duῧ’ῧgüca. Ngema nana ü na’tchiῧ i üüneῧgu. Nhaã mürapewagü nana ngenagü ga yema
Tupana ü’ῧ naca ga duῧ’ῧ i Iraeugü (Ex 19-34).

19 - Ucuẽgü nameã namaẽ’ῧ

Duῧ’ῧ i iraeu nü’ῧ peĩnüe: - rü Cori ya perü Tupana, perü Cori rü marü ta tautama ya
togue. Ngemaca i pema rü nü’ῧ pengetcha’ῧ gu’ῧma i curü ma’ῧnema’ã, gu’ῧma i curü
cuãẽma’ã rü gu’ῧma i curü porama’ã (Dt 6, 4-5).
 Ngeguma pema wü’i ya ĩãnegu peitchocugu, taῧ i peyaguẽ’ẽῧ i nanetü i yuemama’ã.
Penangõ i norü o i nanetü rü taῧ i pena tuu’ῧ (Dt 20,19).
Pema taῧ peyamuẽ’ẽῧ i yuteῧ, bai i ta’cu’ῧ rü tauema nautawa ngemagu’ῧ. Tchipema
rü, tacü i gutcha peῧ ngupetügu rü tchauca aita peüe, rü nacüwawa ta tchangemagü (Ex 22,
21s).
Rü pema nü’ῧ pedau i ngema irü tauῧ i woca rü ena caraneru i cueneẽ arü, tama ena
naca cuoegaãẽῧ. Naca cudau’ῧ rü norü yorana cuyamu’ῧ (Dt 22, 1).
Ya wü’i ya ngearütacüã’ẽ ya puracüe taῧ tü’ῧ i cuna ngue’ẽẽ’ῧ naca i curü natanü.
Na’cu’ῧ tana ütanüῧca ngematama i nguneῧgu (Dt 24, 14-15).
Nhugu cuna buugu i curü nanetü i natanüwa rü nhugu cuna buugu i curü uwagü i curü
natanüwa, taῧ i naguẽ’ẽ’ῧtchi’ῧ. Tü’ῧ ngema tayaüẽ’ẽ ya yiema tü’ῧ nataue i ngema nanetü
rü uwagü i ngema i ü’ῧ (Dt 24, 20-21).
Taῧ nama’ã cutchieãẽ’ῧ i ngema duῧ’ῧ i tama nü’ῧ cucuaῧ i ngema curü naãnewa
ngemaῧ. Nagu rü ĩnü nangema cuῧ ngemaῧ tama rü ngema irareritagüã’ῧ ngemaü tama
nü’ῧ nangema. Nü’ῧ nangetcha’ῧ i ngema tama nü’ῧ cucuaῧ nhama cugü tama
cungetchaῧ’ῧrü’ῧ, rü taῧ i nü’ῧ perü ngümaῧ i pema rü norü duῧ’ῧgü ta peĩgü tama peῧ
cuagü’ῧ ga Eyituwa. Tchama ni’ĩ cu’ῧ tchayauῧ, tchama ni’ĩ Cori tchiĩ’ῧ, rü curü Tupana i
curü duῧ’ῧgü arü Tupana (Lv 19, 33-34).
Taῧ i nataῧ ya ngautchiẽcü ya tauῧma i napoῧcü. Taῧ i nge’etücü maῧgu quiü’ῧ erü
ngemata cutchocutü (Lv 19, 14).
Taῧ cuma ngẽrü’ῧ na curü maῧnewa cuna üẽ’ẽῧ i ngema tchieῧ na cuene’ẽtchi cuaiῧ.
Nüna nacuaãtchi ya cumücü na tama cuma cuüetü’ῧca rüta i ngema nüma naü’ῧ. Taῧ i naca
i nuῧ ega teẽ cutchi aigu nama’ã nanguῧ rü ya cauyeẽ’ẽ. Nü’ῧ nangetchaῧ i cumücü na cugü
cungetchaῧ’ῧrü’ῧ (Lv 19, 17-18).

20 - Muiye arü yutchiga

Nü’ῧ nangema ya Tupana na norü duῧ’ῧgü inapoῧ’ῧ ga pocutchicawa ga Eyituwa.

Cuarẽta ga taunecü ga tauema i ãpataῧwa rü iraeritagü nü’ῧ nacua’gü na Tupanagu ya
õgüãῧ. Nü’ῧ nacuagüta na yiema toguema’ã nangemagüῧ.
Rü ngeῧgü rü ena yatü’ῧgü rü inatcho’ῧ ga Eyituwa Muiyema’ã rü tonamana naĩ rü
yemana yaegü nayuegü ga tauema i ãpataῧwa. Muiye rü ta naya. Nü’ῧ nacua’ ga na
paatama nayuῧ. Ngeguma rü naẽtü naweme ga duῧ’ῧ rü nidea: - nhuãcü i pema petaãẽgü,
pa Iraeu! Tee ta ngeta peῧ tangu i pema na wü’i i duῧ’ῧ i Cori i poῧ’ῧ napeĩgü? Yicama
Muiye mapünegu naĩnagü Nebugu. Ngema daῧwa rü Cori rü nü’ῧ nanawe ga natücumü i
Canaãcüã, ga nama’ã nü’ῧ yau’ῧ ga norü duῧ’ῧ. Nayu ga Muiye yematama üyeanegu ngema
natucumü ga Tupana nü’ῧ i u’ῧ: - nü’ῧ tchiu teema’ã i pema nü’ῧ pedau i natucumü rü
cuetügüma’ã. Notürü i pema taῧ i nagu petchocu’ῧ. Trĩta i ngune’ῧ ta que ga iraeritagü ga
Muiye yugu (Dt 33-34).

Deya rü Ore arü ngeerü’ῧ

21 - Naãne ga nama’ã nü’ῧ naunetaῧ

Naῧpana na Muiye yu’ῧ rü yuyueῧ nauneta na norü duῧ’ῧ arü ãẽgacü yiĩῧca. Nüma rü
napeewa naü ga iraeritagü nanaüa’ῧca nanagu naücu’ῧ i Canaã arü naane, ga natucumü ga
nge’ta Abraãu rü Iyaac rü Yacu i ãtchiῧ’ῧwa. Rü ga duῧ’ῧ ga yema Canaãgu ãtchigü’ῧ rü
tama nanawaegü ga iraeritagü ngema tchocuῧ ga yema. Yuyue i gagü’ῧ, ga iraeritagü
yaogü’ῧ ga yema nü’ῧ yauῧ ga Tupana. Taῧ ta tü’ῧ i pewoῧ’ῧ. Meatchigü rü meatchigü
tanaü i natucumü. Naügü i natucumü nagutamaeῧ nataüanegü’ῧ nhama cananeugürü’ῧ.
Rü iraeritagü aurima nü’ῧ nacua’gü i tacü i naῧtawa i cananeugü; na nhuguacü name’ῧ
na i toeῧ nanhugu na buu’ῧ i uwagü; nü’ῧ nacua’gü name’ῧ i puracürü’ῧ naü’ῧ nü’ῧ
nacua’gü name’ῧ i õna itchiitchi’ῧ naügü’ῧ rü ena natchirugü. Rü wü’i ricatama i tama me’ῧ
nana ütchicünaãῧ ga cananeugü, tchicunawaegu na i curü auῧ na cuya o’ῧ i ngema Tupana
ü’ῧ; taῧ nü’ῧ quicua’ü’ῧ bai nü’ῧ curünguẽ’ẽ ya Tupana ya cananeugü arü. Ãurima nagutcha
nü’ῧ ga iraeritagü nama’ã nananguῧ’ῧ i nhaã mugü, tücü’ῧ ga cananeugü nü’ῧ nangema i
natchicagü i nacüma guῧ i natchicawa, rü ĩãnegüwa ga ma’pünegü arü tuãtchiwa rü nai ya
au’ῧne arü gauetüῧwa ngema Tupana’ῧ ticuaῧ’ῧgü, pucüca nüna tacagü name’ῧ
nanabugü’ῧ.
Yema nguneῧgu, rü iraeritagü nanaü i wü’i ngewacaῧ’ῧ i cuagü: ga nhugu nüma i
naãgu na yaõõ ga Abraῧ rü Iyaac rü Yacu, nüma inanapoῧ rü naetü nawe’me. Ngemaetü
nhure i nguneῧ mü’ῧ curü o ya Tupana, nagu cungu i taῧ i ãucümaῧ auri i õõῧ. Rü
ngemaetü ngemaãcü Tupanaca cutaegu, naca i cuca i curü gutcha’ῧ naca nüna cuca i norü
ngetchaῧ, nüma wena arü nü’ῧ nadawenü norü ngetchaῧma’ã norü duῧ’ῧgü rü naetü
naweme (Jos; Jg).

22 - Rü duῧ’ῧ ga nü’ῧ nangemaῧ a wü’i ya ãẽgacü

Rü iraeritagü na ya yauyegü ga naane nügüma’ã na nhuraῧ’ῧ ga wü’itchigü yau’ῧ ga

yema tacütüwa rü tare ga tagü’ῧ natucumügü yau’ῧ i nüna ü’ῧ ga naane. Rü yagü’ῧ ga
natucumügü naya yauyegü ga naanegü namücügüma’ã. Wü’i namücü nanayau i naane
nanhuraῧ’ῧ nanawa namaü’ῧ.
 Ga natucumügü i pegü’ῧ rü tama nagu nayaõgü ga yema nama wü’igu’ῧ na
inapo’ῧãῧca ga uwanü. Nhaã ngupetü’ῧ, Tupana nuã mu’ῧ wü’i maẽẽrü’ῧ ga inapoü’ῧ i
ãucüma’ῧ.
Rü ĩnü ga Iraeu arü ãurima nagutcha na Tupana guicatama narü ĩnü nama nanguῧ’ῧ ga
numa na nua namuaῧ i wü’i i maẽ’ẽrü’ῧ i wü’itchigü i nü’ῧ tau’ῧ. Nümagü nanawaegü
nanangema’ῧ wü’i ya daruῧ ya ngemaetchacü, wü’i ãẽgacü. Tchamue rü ena maẽ’ẽrüῧ
Tupana nua mucü yi’ĩ. Nüma duῧ’ῧ na naca: - pemagü penawaegü i aicuma i ĩ’ῧ wü’i yatü
peewa i nanawe, i puracü nanaütanüãü i ngema? Rü norü ãẽgacügü ga natucumügü rü
nhanagürügügü: - tanawaegü ngema togü i duῧ’ῧgü. Tanawaegü na wü’i ya ãẽgacü na nü’ῧ
yau na tacü yi’ĩ me’ῧ ena tacü yi’ĩ tchie’ῧ, ga yema torü daurü’ῧ ga yeguma daitchigugu.
Tchamue’ῧ nhanagürü ga Tupana: - nü’ῧ nacua’ na tacü yi’ĩ nümagü nanawaegüῧ.
Tama pema ni’ĩ ipenameẽ’ẽῧ rü tchama ni’ĩ pa tchamue, tücüῧ erü Tupana arü mu ni’ĩ na
tchau’ῧ na tchaunetaῧ na Iraeu arü ãẽgacü yi’ĩῧ. Tchauna nanaã i naã’ẽ i üüneῧ ya Tupana.
Nüma nü’ῧ na ngema i gu’ῧguma wü’i meῧ i ãẽgacü tchi ngeguma Tupanagu yaõ’õgu guῧne
ya norü maῧnema’ã. Ga tchau rü taueguma nayaõ, bai i Tupanagu. Tama nü’ῧ nacua’ na
te’egu ya õõ’ῧ. Ngetchaῧma’ã na ããcü rü inarütau. Tama marü naῧtawa nangema ga
Tupana. Ngemaca marü tama nü’ῧ na ngema i ĩnü na ãẽgacü yi’ĩ rü tama tü’ῧ inapo’ῧ ya
duῧ’ẽ ya Iraeu (1 Sm 8-15).

23 - Dawi rü naῧna arü daru’ῧ ni’ĩ ga Berewa

Dawi rü Berecüã ni’ĩ norü tare i ãẽgacü i Iraeuwa rü narü memaẽ i guῧãῧ. Tupanagu
nayaõ rü naῧtawa nangema ga Tupana. Ngemaca Tupana arü duῧ’ῧ tama nü’ῧ narü
ngümaẽ i naega. Rü Iraeuwa nü’ῧ ni’ĩ utchigagü ya Dawi.
Yetche nane ya Dawi a wiweama ücü. Naῧnagü na inadaucü nhugu Tchamue ingugu
nana tchaüneã’ῧ ga ã’ẽgacü. Dawi rü mecü ya naῧna arü daruῧ ni’ĩ. Nü’ῧ nacua’ na nü’ῧ
nangetchaῧ’ῧ i norü naünagü, tama ni’ĩ nhã muῧma’ã nhugu wü’i ya ai rü ena nai ya ai
ngema ngõgu rü nü’ῧ ni’ĩ üga. Erü nanuwae rü tama namuῧ nü’ῧ ga Tupana arü rü ena
duῧ’ῧ arü uwanügü. Nü’ῧ iga yeguma nangetüügu na naeneẽῧ inayadauῧ ga ngeta
inangemaῧwa. Rü yeguma nü’ῧ nacua’ ga wü’i taütchiῧ i poraῧ rü yigãtchi rü au’ῧ i poraῧ
ga Goria tauwama tü’ῧ nameẽ’ẽ ga iraeritagü i norü Tupana. Bai i wü’i iraerita nügü nama’ã
ü’ῧ i ngema poraῧ. Rü Dawi nhanagürü: - cuma rü ta nü’ῧ cucua’ na nhuãcü naporaῧ ya
Iraeu arü Tupana. Nayaücutchi a wü’i ya nuta norü marüῧgü, inane’ẽ guῧ i norü porama’ã
naẽrugu inabaegu rü nanamaῧ, rü meãma norü ngaῧcatüma’ã na metchinü’ῧ ga yema ta’ῧ
ga poraῧ rü nhatüanegu nayangu. Rü ngema norü uwanügü rü initchaãtchi. Rü marü tama
nanawae na Iraeuma’ã nügü naüῧ rü initchaãtchi.
Dawi nü’ῧ nacua’ nanawiyaeῧ rü nanapaü ya paetaru’ῧ. Popera i tchaumu rü popera i
wiyaeruῧ i Tupana arü ga 150 i wiyaeruῧgü nhaãcü Dawi nagu wiyae. Ngeῧrüῧ ga nguneῧgu
nüma nayu ga guma ãẽgacü ga Tchaurü’ῧ. Nhugu ãẽgacü nangetchaῧgu, Dawi nanapaü ga
paetaruῧ. Guma tchau rü wena arü nataãẽ. Nhuῧ nhaῧ ya Tupana nana Dawiῧtagu, ga
yema nguneῧgu nü’ῧ nangema ga ya maãῧ ga uwanügü. Yemaca ga ãẽgacü rü naãẽga na
tchuraragüeru nayiĩῧ. Yeguma guma Dawi rü’ῧ nata’ῧ i norü poῧ rü duῧ’ῧ rü nü’ῧ niugügü
auritchima nataẽ. Tchau rü niauãcthi. Nanawae i nanayaguẽ’ẽ’ῧ Dawima’ã. Guma
taunecügu, Dawi tanü’ῧ tucumü nangema na yacugüãῧca na tama Tchau nü’ῧ dauῧca.
Rü Firiteugü nawoegü na tü’ῧ ya daiῧca ga Iraeugü, yema norü tchuraragü ga Tchau
tama marü nü’ῧ nangu’ῧ na tü’ῧ na daiῧ. Yeubue arü naanegu nayue ya tamae’pü ya Tchau
nanegü. Tchau rü ta ãurima na oriã yemaca rü nügü nima’ norü cütchima’ã tama (1 Sm 16-
31).

24 - Dawi rü Yerutchareu arü ãẽgacü ni’ĩ

Yicama Tchau arü yu wena, Dawi nü’ῧ ni’ĩ utchiga i Iraeugü arü ãẽgacü yi’ĩ’ῧ.
Yerutchareuca nadau nanatoraῧẽ’ẽ ga guma ĩãne arü taῧne na nüma ãẽgacü yiĩ’ῧ. Yema
nanamu na Yerutchareuwa nangeã’ῧ i natchi’ῧ i üüne’ῧ i mürapewa ga mugünawa ngema’ῧ
rü mugü ga naü’ῧ nawa ngema’ῧ. Dawi nanawae ga Yerutchareu na Tupana arü ĩãne yiĩ’ῧ.
Tupanagu nayaõ rü nanawae na nama’ã nanguῧ’ῧ i ngema naü’ῧ. Wü’iepücüna nüma
nagutchinü, nügüca inaca naca i norü gutchinü Tupana naca naca’ ga norü ngetcha’ῧ. Wü’i
ngune’ῧ Dawi naca’ naca ga Natã, ga guma yatü ga Tupana nü’ῧ unetacü na norü
utchigürü’ῧ yiĩ’ῧ: rü wü’i ga ore arü uru’ῧ. Nhanagürü ga Dawi Natãῧ: - tchama tchama’ῧ
natchica i meẽtchiῧwa, yema natchi’ῧ ga üüne’ῧ rü gu’ῧguma inawãẽnü a yima ĩpata.
Tchanawae tchanaü’ῧ a wü’i ya ĩpata ya Tupanaã’ῧ.
Rü yematama ga ngune’ῧgu, Natã nataegu rü Dawiῧ i nayadau rü nhanagürü: - Tupana
tama nanawae na cunaü’ῧ ya wü’i ya ĩpata nü’ῧ. Rü natoraῧῧ: rü Nüma ta ni’ĩ cu’ῧnenaü’ῧ
wü’i ya ĩpata, wü’i ya ĩpata ya maῧne. Yicama norü yu wena, ga nane nü’i Tupana arü
duῧ’ῧgü arü ãẽgacü yiĩῧca. Nhaã oregagu, ga Tupana arü duῧ’ῧgü i yaõgü ga guma tacü ga
maẽ’ẽruῧ, ga ore arü ngeruῧ ga Tupana numa na mucü, ga yatü ga Dawitanüῧwa iracü (2
Sm 7).

25 - Wü’i wiyae Dawi arü

Cori, cuma qui’ĩ i tchorü daruῧ

rü tauῧma tcho’ῧ nata’u.
Cuma tchoῧ quiga i natchicagü i yauῧwa
rü i natchicagü i me’ῧwa i tchiãneῧwa rü de’aῧwa.
Cuma tcho’ῧ cuupe’e i nama i weguῧwa.
 Ngeguma nhugu ngema tchaῧgu waaneῧwa
na tama tchamuῧῧca,
erü cuma cutchau’ῧtagu (Salmo 23).

26 - Tcharumau wü’i ĩpata nenaü Tupanaã’ῧ

Rü ãẽgacü ga Dawi nayu rü inata’ ga Yerutchareugu. Rü nane ga Tcharumau rü Iraeu

arü ãẽgacü ni’ĩ.
Tcharumau rü wü’i ãẽgacü ya cuaãcü ni’ĩ. Nüma nü’ῧ nacua’ na tee ti’ĩ ya me’ẽ rü tee
ti’ĩ ya tama me’ẽ. Ga Yerutchareuwa nügü’ῧ tama nanaü ga wü’i natchica i Tupana arü, wü’i
ya ĩpata: ga tupauca. Nagu nama’ã na nguῧ’ῧca ga natchi’ῧ ga naü’ῧ. Rü ngune’ῧ ga nagu
naüegaῧ ga guma tupauca, nayumuẽῧ ga Tcharumau nhaãcü: - Cori ya tchorü Tupana,
Cuma tchama nü’ῧ cuuneta nanagu rü to’ῧ wü’igü ya daa tupauca. Na nü’ῧ i ĩnüẽ’ῧca i
tchorü yumuẽ! Nü’ῧ i ĩnüẽῧca i guῧ’ῧma i ngema daa ĩpata’ῧ nama’ã tcharünguẽ’ẽ’ῧ! To’ῧ
nü’ῧ ĩnü pa Cori rü nü’ῧ nangetchaῧ i torü tchie’ῧ!
Tcharumau tama nuẽgu naücu guma nanatü ga Dawirüῧ. Nanaü na tü’ῧ nameẽ’ẽ ga
guema toguetücumügü. Tü’ῧ narü ngüẽẽ ga taepataῧwa na tü’ῧ ya muῧca yema nanamu ga
muturu naya goeῧca ga tatü i taῧwa. Yeguma ãurima na diẽruã. Rü nanapuracüeẽ’ẽ i to ga
natchiῧanecüãgü, na nüma naĩ’ῧca rü Tcharumau nüna nau, na norü Tupana’ῧ
ticua’ü’ῧgüῧca. Tcharumau naca i naca’ ga Iraeu arü naane guema duῧ’ῧẽgü nadauῧ
nadaugü na nü’ῧ taoogü’ῧ ga yema norü Tupana. Tcharumau nayumuẽ toganatchiῧanecüã
arü Tupanaca rü nauãẽãcüma’ã nanayau. Nhaã nacümaãcü, nuã nangeãῧca ya yima
wüitama ya aicüma Tupana i’ĩ’cü. Naya puẽ’ẽ i natchiῧ (1 Rs 5 - 11).

27 - Tcharumau arü cua’gü

Wü’i ga nane a mecü rü nanatü rü nataã’ẽ; wü’i ga nane tama mecü rü tchie’ῧgu
nama’ῧ (10,1).
Rü auãtchiwae rü duῧ’ῧgü’ῧ nitoye; ngema ngetcha’ῧ rü duῧ’ῧgü’ῧ wü’iwa nagagü
(10,12).
Tee togueῧ rü nguẽẽ’ẽ rü tanayau i ngüẽ’ẽ; tee ya i togueῧ a’eẽ’ẽ, tagutama tayu
tawama’ã (11,25).
Tee ya nama i weῧgu i ῧ’ẽ rü ta Tupana’ῧ rü ta tatacua’; tee ya nama i wῧ’ῧgu i ῧ’ẽ rü
ta tangetcha’ῧgü (14,2).
 Tee ya tümamücü’ῧ ngetcha’ῧ’ẽ, tchieῧ üe; rü tataã’ẽ, naca itaca tacü i marü tü’ῧ
ngupetü’ῧ (14,21).
Tee ya tama nü’ῧ ĩnü’ẽ natchieῧ taü tümamücügüma’ã, i taca ngüẽ’ẽca rü tauema tü’ῧ
tacua’tcha’ῧ (21,13).

28 - Naῧna arü darü’ῧ ga Dawi ga Bereῧwa.

Nhugu Tcharume yugu nane ya Rubuã Yerutchareῧ arü ãẽgacü ni’ĩ. Duῧ’ῧgü i ĩnüãgüῧ
rü ucuẽ nüna naãgü: - Cunatü taütchi’ῧ toῧ nanaütanüẽẽ ya poracütanü’ῧ ãũritchima
nameẽtchi nü’ῧ i ta’etanüῧgü. Tchi cuma cunaügu i cunatü arü memae, gu’ῧtchima
Iraeritagü rü cu’ῧ na cua’gü naã’ẽgacü qui’ĩῧ.
Yima Rubuã tama nü’ῧ na ĩnü ga duῧ’ῧgü arü ucuẽgü yema norü ĩnü. Ngemaca ga
ta’ma’ẽpü ga natücumü ga ãtchiῧgüῧ ga natchiῧãnegu rü nhanagürü: - Tama tanawae bai
wü’i i ãẽgacü i Dawi patacüã. Ngĩ’ã torü tama netayau ya ãẽgacü. Yema Yuda tücumü naca
naca nhanagürü tücü’ῧ ngema nena’ῧ i Yudacü’ã i Yacu nane ngema ãtchiῧ’cü Yerutchareuῧ
petchinügü, i narüãũ inatchi’ῧ ga Rubuã. Ga yeguma marü natauma ga ãẽgacü rü
Yerutchareῧwa rica nüna nadau, na yemata ga to ga ãẽgacü ga Tchamariaanewa neῧ’ῧ (1 Rs
12, 1-25).

29 - Rü ma’ῧ ya Tupana

Yerubuã, rϋ nϋĩra ãẽgacϋ ni’ĩ nawa ga Yerutchareῧ anecϋã i natucumϋ, nhaãcϋ

nagunarϋ ĩnϋ: - tama name i ngema ãtchiῧgϋ’ῧ i ngema tchorϋ ãẽgacϋgϋ ngema ĩ
tupaucawa i Yerutchareῧwa inarϋ daunϋ’ῧ i yumuẽ i meῧ Tupana arϋ na i naã’ῧca i
ãmaregϋ i torϋ ãmaregϋ. Yemaca tchanamu nanaϋãῧca i tare i wocaãcϋ i uiru naca. Yema
tchana’ü wü’i ga natchicünaãgü ga natchiῧãne arü ãẽgacü nawa ga Dãwa. To i natchicüna’ã,
ga tchuwa, ga guma ĩãne ga Beteuwa.
 Yicama nü’ῧ niu ga yema norü ãẽgacü: - pemagü rü tama penawaegü na
Yerutchareῧwa peĩ’ῧ na peyaü’ῧ i wü’i peta na i penaãgüῧca i ãmaregü. Pemagü ngema
nü’ῧ peyangau a Tupana ya Dã rü ena Beteu. Yimatama Tupana penatϋgü nayaucü ga
Eyituãnewa.
Tama gu’ῧma ga Iraeritagϋ nayaõgü yema nü’ῧ ya u’ῧ ga Yerubuã tücü’ῧ nüna
pecuaãtchie ga yema nana tchu’uῧ ga Tupana nana ü’ῧ i natchicünaãgü tee tanawe na
nhuãcü na ü’ῧ ga Eyipitchiugü. Nü’ῧ cuagüῧ naya büyeẽẽgüã’ῧ ga na üῧ nama’ã na
natchicüῧãῧ ga Tupana a maῧcü ga wü’i i natchicüna’ã i yu’ῧ (1 Rs 12, 26-33; Ex 32-34).

30 - Tupana ya poracü

Nangema ga ãẽgacü ga Iraeu rü Tupana’ῧ narü ngüma nama’ã ga yema naῧ’ῧ. Tupana
nanamu ga ore arü ngeru’ῧgü, yatügü ga nagu ide’agü’ῧ i naega ga guma duῧ’ῧgü arü
ãẽgacü.
Rü ãẽgacü ga Acab nü’ῧ nicua’ῧῧ ga Tupana i Baau. Eria rü wü’i ya Tupana arü ore arü
ngeru’ῧ ni’ĩ . Rü ore arü ngeru’ῧ rü ãẽgacü ga Acabma’ã nidea rü nhanagürü: - Tchama rü
Iraeugü arü Tupana’ῧ tchapuracü. Nüma rü Tupana ya poracü ni’ĩ. Pema rü peῧ nangema i
wegü ga norü poragü rü gu’ῧma i naãnecüã rü ta ni’ĩ ogüãẽ napeewagü rü nhama i nguneῧ
rü tama narüngu yema tchuruaneῧ bai ya pucü ya da’ῧãnecüã. Ni’ĩ paane rü nhumatata
tchama nuã tchanamu i natoraῧ’ῧ.
Eria nü’ῧ nangema i muῧ ga ãẽgacü arü nu’. Ninhã rü ni’ĩ ãẽ ga üyeanewa rü
Fenitchiawa na’ῧ. Yema ga nüma rü wü’iẽ ga ngee ga ngearü tacüãẽ patagu nape, guema
yutee rü tü’ῧ nangema ga wü’i tama ya tümane ga yatücü. Rü guma tümane rü nidawe rü
nayu. Yeguma ga guema ngee rü Eriama’ã ta’acü tiugü: - Cuma rü namücü qui’ĩ ya Tupana.
Tchautchiῧgu cupe. Ngemaca Tupana tchoῧ nadawenü. Nü’ῧ nadau i tchorü tchieῧgü rü ta
tchapo’cu. Eria tumatchacü’ü nayayauãtchi tümaῧne ga yue ga bue rü catchicaῧetügu taca.
Yicama rü cuãcü i taü rü tümaẽtüwa nayumue rü nhanagürü: - Cori pa Tchorü Tupana,
nataeguẽ’ẽ i norü ma’ῧ ya daa bucü. Nü’ῧ na ĩnü ga Tupana ga yema norü yumuẽ ga guma
ore arü ngeru’ῧ. Rü bucü inarüda rü namaῧ. Eria namegu nayayauãtchi rü naena nayamu
(1Rs 17).

31 - Wü’i tama ni’ĩ ya Tupana

Yicama tare ya taunecü wena Tupana nataegu rü nuã nanamu i ore arü ngeru’ῧ Eria rü
ãẽgacü ya Acabpe’ewa. Yema ãẽgacü rü natchi naai ga yema ore arü ngeru’ῧ: - Nagagu
guῧma ga duῧ’ῧgü i Iraeugü i tauῧma nü’ῧ ngema’ῧ i nango’ῧ: yeguma Eria nanangaῧ: -
Tama tchaugagu ni’ĩ i ya paaneῧ, pegaguwai ni’ĩ rü petanü’ῧ gagu. Pemagü i penatagü ya
torü Tupana rü Baauweama perü ĩ. Rü ãẽgacü ya Acab tü’ῧ nangutaqueẽ’ẽ tama nüica i ore
arü ngeru’ῧ rü paigü ga Baau arü, na yemata ga muῧma ga Iraeiritagü.
Nidea ga Eria: - i tchanadaẽ’ẽ wü’i i nachica naẽtütchanaü wü’i tchieῧ ü’ῧ. Yicama naca
tchaca i curü Tupana. Bemana nüma nuã namuã ya üῧ ya dauῧcüã na ya nai’ῧca i ãmare i
perügü. Rü paigü rü ore arü ngeeru’ῧgü ga Baau nanaügü wü’i natchica ngematchana’ü wü’i
i tchieῧ ü’ῧ naetügu. Naca nacagü ya norü Tupana i norü ügüwa i ngoragü i pamama i
nhumata nga’ῧ i ngune’ῧ rü nhumata na yauane’ῧ na ngema ya cu’cu’ῧ: - Baau! Nü’ῧ naĩnü
rü yema i yacu’cuῧwa na’ũ. Tauῧma i tacü nangupetü.
Ga yauanecü, Eria nana’ü wü’i natchica ga Iraeugü arü Tupana ãῧ. Yema nanaü
naetügu ga natchica i ngematchie’ῧ rü de’a naetü na ba. Nhuãcü nayumuẽ: - Cori pemagü
ni’ĩ ga Abraũ arü Tupana rü Iyaqui arü Tupana rü Yacu arü Tupana. Gu’ῧma i tchawe’ na
Iraeu arü Tupana yi’ĩ i tchama na curü ore arü ngeruῧ tchi’ĩ.
Nü’ῧ naĩnü pa Cori! Yima ü’ü nada’ῧwa nenaῧ’ῧ. Ya tchie’ῧ üe rü tü’ῧ nigu notacüma.
Guãma ga ngemagüe rü tamuῧẽ rü ti cu’cu: - Rü Cori yaTupana! Natchiãwa i iraῧ i minutugü
rü nayaẽãtchiane ya daũwa. Nuügü nanapu’ῧ naetügu ga paane’ῧ (1 Rs 18).

32 - Tupana Eriaca’ naca wü’iwa nama’ã na ngema’ῧca

 Eria nama’ã inacua nhu’ῧ nhaῧ i ngema Tupana nawaeῧ na wü’iwa nanaĩ naῧtawa.
Ngema naãne i Yurudaũ arü tocütüwa. Nanawae na nüĩcatama na ngema’ῧ. Yema norü
ngueῧ i Eriyeu tama nanawae na nüĩca yi’ĩ’ῧ. Rü inayaümücü ga Eria nü’ῧ nadau ga ü’ü na
da’ῧwa nena ῧῧ nhama wü’i ga buanecürü’ῧ i ĩ’ῧ. Rü ya ĩãcüῧ’ῧ ga ü’ü nanayauãῧca’ i
tchieῧ Eria nadaunagü da’ῧgu nhama wü’i ya caru arü ü’ürü’ῧ.
Yeguma Eriyeu, nüĩca ya üegu ga Yurudaũ nana taeguῧ, rü nü’ῧ inayangau wü’i
natucumü ga tchicuẽta i ngueῧgü ga ore arü ngeru’ῧgü. Nümagü nüna nacagüe: - Ngeta
naũ’ῧ ya Eria? Ngi’ã i taya daugü! Taucüma naya ngaῧgu, Eriyeu nananga’ῧ. Tamae’pü i
ngune’ῧ naca tchadau ya Eria rü taguma nü’ῧ i taya ngaugü. Rü nawoegu rü nhanagürü: -
Tupana nayaga ore arü ngeru’ῧ yima Caru ya ü’ü nacagu. Nhaã ngune’ῧwa yema duῧ’ῧgü i
Iraeugü nayaõgü ga Tupana na norügu yi’ĩ’ῧ i nguneῧgü, nataegu na nuã na muãῧ nhama i
naanewa ga ore arü ngerü’ῧ ya Eria (2 Rs 2).

33 - Rü nataiyaütchi rü natchibü nhumata nangapütüwe

We’guῧ gu i nangu i wü’i yatü ngema nange ore arü ngeru’ῧ i Eriyeu i tacutüepü’
poῧgü i wü’i nanetü i trigu naca. Eriyeu nhanagürü nü’ῧ ga yema puracü’ῧ: - Tü’ῧ yanu’ i
nhaã ya guãma nangõ’ῧca. Yema puracü’ῧ nü’ῧ nangaῧ: - Nhuãcü yangu’ῧ nataiya yama’ῧ i
tcheĩ i duῧ’ῧãῧ! Eriyeu rü taãẽãcü nayaga: - norü ügügu nanatchibüe’ῧ i nhaã duῧ’ῧ. Nü’ῧ
nadawenü rü ta inayaü. Rü norü puracürü’ῧ i namaã nanuẽ ga yema õnagü. Guãma
tatchibüe nhumata tinga’pütüwegü rü ta i ni’ĩ üama yema cori eῧ naãwa namaã nü’ῧ i
uῧãcü ya Eriyeu (2 Rs 4, 42s).

34 - Wü’i iwe ga Tupana arü ga norü duῧ’ῧgüca

Guma taunecü ga Aca nagu ãẽgacü i ĩcü i Yerutchareῧwa, tare ga ãẽgacügü nü’ῧ
niutchiga ga dai’tchiga. Nü’ῧ i natchoeguãtchi ga ĩãne a Yerutchaareῧ nama’ã ga norü
tchuraragü. Norü maῧne ya aẽgacü rü duῧ’ῧgü arü maῧne rü niĩãcüü nhama naĩã cürüῧ
nhugu nü’ῧ nafe’gu ya buanecü ya poracü.
Rü ãẽgacü Aca nagu narü ĩnü ga nama’ῧ na ngeta nena ῧ’ῧ ga de’agü. Rü ore arü
ngeru’ῧ ga Iyaia rüta i nangu’ ga yema. Nüma ãẽgacüna nanaã i wü’i ore ga Tupanawa
neῧ’ῧ: - Nataãẽ rü taῧ cumu’ῧ. Nhaãgü i taregü i ãẽgacügü i wü’igu petchi naaie. Yema
Tupanagu yaõῧ i nüma rü Tananaü teema i cuma tama quinhã. Tupana nanawae na i na’ãῧ i
wü’i iwe’ na ngemaãcü peü na ngema’ῧ i ai’cüma i norü ngu’ẽẽ: Rü we’ pema naca i peca’ῧ.
Yima Aca tama na nawae ga ãmare: - Tama na’ca i naca iwe’ bai i Tupana arü. Daa Iyaia
nhanagürü: - Yema Tupana rüta nanaã wü’i i we’: pacü nü’ῧ i dawenü rü ta ira ya wü’i ya
bue. Ngima ina yau i omü wü’i ya ngine rü naega rü Emanueu ta ni’ĩ ngema rü nhaütchiga
ni’ĩ: Tupana rü nacu’ῧtagu (Is 7).

35 - Ore arü ngeru’ῧ nü’ῧ ngetcha’ῧ i tchieῧ

Rü nhanagürü ya Cori: - Ngema tamãe’pü i maeta’ῧ iyauῧü rü Yudagugu ni’ĩ ngema

ãgümücü tama nana ngenagü tchorü inü rü tchorü ore tama nama’ã nangu’ῧ i tchorü mugü.
Ngerüma na nawe’ tü’ῧ curugagü’ῧ inatchicüna’ãgü aicumaῧtchi nhuãcü ya cunatü i ya
nguẽ’ẽãῧ. Yema nuã nanamuãῧ ga ü’ü Yudawa na tü’ῧ nadaĩ’ῧ rü yema natchica ga
Yerutchareῧwa ngema’ῧ rüta ü’ῧma’ã ni’ĩ a’.
Rü nhanagürü ga Cori: - Ngema tamae’pü i maẽtagü’ῧ iyau’ῧῧ ngema Iraeugü rü
ngema ãgümücü tama nana ngenagü i tchorü ĩnü: tümama’ã nataẽ ga guema ngeãẽ’ẽ norü
dĩẽruca’, ina iraãtchiῧ. Ngema taueãῧma ngema’ῧ tama nü’ῧ niu i torü aicüma nanatura’ῧ.
Ngemaca, i nha’tü rü nidu’ru i petüῧwa nhama wü’i i nugütaẽẽru’ῧ i ya’ῧ nagu i
üeῧrü’ῧ ni’ĩ ya duru. Bai i ngema poraãcü i nhaῧ na inapoῧãῧ, nhumata i ngema rü
poramae’ῧ rü ni yuãtchi i, ngema tchiecuma’ῧ rü namuῧ (Am 2).

36 - Yeremia tü’ῧ inapoῧ erü ta inangu i Tupana arü pocu

 Rü duῧ’ῧ i ãtchiῧgü i ngema Tupana’ῧ nawe’ῧ rü tama namu’ῧ. Curü tchuraragü tama i
tanaãgü i ngema to i natchi’ῧãnecüãgü i poraeῧgü ngema Atchiriugürü’ῧ na ngema’ῧ ga
naüãcu’ῧ ga yema natucumü ga tü’ῧ i gagü’ῧ ga muẽma ga duῧ’ῧẽ ga tamae’pü i
natucumügü ga natchiῧãnecüã, nana yaugütchaῧ tüna i tümaarü natucumü nato’ i
natucumüwa tü’ῧ nagagü’ῧca. Tee ya tü’ῧ na ngema’ẽ i õ ẽcünuã taῧ nawa i nhaã
ngupetügüῧ i pocu i Tupana arü yicama ga ore arü ngeru’ῧ marü nü’ῧ niu.
Nuã Yerutchareῧwa, Yeremia nanaü na nü’ῧ yau’ῧ i ngema aicumaῧtchi i igü’ῧ: marü
tchoῧ nangema ya tacutüepü arü tamae’pü ya taunecü na Tupana arü ore arü ngeru’ῧ
tchiĩῧ. Pema’ã nü’ῧ tchiu i gu’ῧma i Tupana arü ore. I pemagü rü tama nü’ῧ peĩnüẽgü.
Nhatcharügü i petcho’ῧ nawa i nama i tchieῧwagü. I penange i na penaü’ῧ i tchieῧ. Tchi
pemagü nü’ῧ pecua’gügu, rüta i narü aῧ norü natucumügu ga Tupana penatüna ãῧ i pe’ü
iĩ’ῧ gu’ῧguma.
I pemagü tama nü’ῧ pe’ĩnüẽῧ. Ngema nhaãcü nide’a ya Cori: Nuã nanagagü i duῧ’ῧgü i
to’ i natchiῧãnecüã rü nama’ã nide’a ga Nabucodonotchor, ãẽgacü ya Babeu arü me’ã
tchorü tchaunerü’ῧ na nama’ã nagu tchapogü’ῧca. Nama’ã tchidea na teema’ã peetü nayi’ῧ
i ngema natucumü i na’petchinüwa ngemagüῧ. Nüma nayagu’ẽ’ẽ i natucumügü. Pemagü rü
ãẽgacü ya Babeu arü ngüẽẽru’ῧ peĩgü.
Nha’ῧ nangupetü: Nabucodonotchor nü’ῧ i natchoeguãtchi ga ĩãne ya Yerutchareῧ
nama’ã ga norü tchuraragü. Rü nu’cüῧratchigü rü tauacüma marü tacüca tatae bai tüma arü
paῧacüwa taῧ’ῧ rü natautchi i taiya. Guma Babironia nayawãnagü ga namatchate’egü ga
na’tapüwa ga Yerutchareῧ. Nanaguã cuẽ’ẽgü ga guma ĩãne nawa nana ngĩitchigü ga
tupauca rü ãẽgacüpata ga ã’ῧne rü guma ĩpata rü me’ῧne ni’ĩgü. Nayawagüẽ’ẽ ga norü
natapügü. Nayangegü nhama naca i ngĩ’ῧrü’ῧ ga yema ngemagü’ῧ i tupaucawa. Ga duῧ’ῧgü
i megüῧ rüta norü nawetchigü rü natchiῧãne nana nã. Guema iyaügüe ga tüma tucumüwa
ga duῧ’ῧgü guema tauῧma tü’ῧ ngemaẽ, ga puracütanüῧgü ga wiῧwa puracüegüe (Yr 25;
52).

37 - Tupana nü’ῧ nangetcha’ῧ ga norü duῧ’ῧ

 Tupana norü duῧ’ῧma’ã nide’a nawa ga ore arü ngeru’ῧ ga Eyequieu: - Nhuãcü i
pemagü nü’ῧ pena gauẽ’ẽῧ i nacüma i me’ῧ i ngemaca ena tama nü’ῧ na ĩnüẽῧ i nhaã
tchorü ore bai nama’ã na nguῧ’ῧ i tchorü mugü. Tchama nuã tchanamu i tchieẽ’ẽ’ẽ’ῧ i
ngema curü naanegü. Nhumarüta i pemagü i petcho’ῧ. Ngema Babironiagü i nanaügü: nhaã
ni’ĩ i Tupana arü duῧ’ῧgü? Tücü’ῧ nü’ῧ naaeῧ i norü naanegü i tauwama pime i pemagü rü
tchama rü ta nü’ῧ tchacua’ na Cori arü tchi’ĩῧ: rü ta nama’ã tchangutaqueegü arü wena rü
tchide’a tee ya taegue tüma arü naaneca. Tchidea i pema’ã pa duῧ’ῧgü i ngewacaῧgü’ῧ:
duῧ’ῧgü i puracütanü’ῧgü. Rü ta tchanayau i peremüwa ya yima nuta naca ya maῧne rü
pena tchanaã ya wü’i i duῧ’ῧ arü maῧne. Tchama pena tchanaã i tchauãẽ na nü’ῧ
pengetcha’ῧgüῧca i tchorü mugü rü yanguẽ’ẽ. Pemagü rü ta nawa pemaẽ i ngema naãne ga
penatünatchaã’ῧ. Pa tchorü duῧ’ῧgü rü tchama i perü Tupana tchiĩῧ (Ez 36, 20-28).

38 - Babironiaca nawoegu

Rü ngema tü’ῧ nagagü ga Yudacüã rü Yerutchareῧcüã tchi Babeugu tarü tcho’ῧ i

cuarẽta (40) ya taunecügu. Yema Tchiru ãẽgacü ga Pertcha arü nü’ῧ na ngu’ῧ ga Babironia.
Rü gu’ῧwama nü’ῧ niutchiga ga norü napane ga yema na ãẽgacü yiĩ’ῧ: - Rü Cori ya Tupana
ya dau’ῧcüã, tchona naãcü i pora nawa i gu’ῧma i ngema tchorü ãẽgacü i nhama i naanewa.
Nüma ngema tcho’ῧ naga natchana meẽ’ẽ’ῧca ya napata i Yerutchareῧwa. Gu’ῧma i ngema
nüma naü’ῧ ya Tupana arü duῧ’ῧ nawoegu Yerutchareῧca. Yema muῧma nanaügü ga
tupauca.
Na ügü nama’ã i gu’ῧma i ngema nü’ῧ cucuaῧ ya cucutchi i Tupanaaẽ i üünẽῧ. Yima
cuene’ẽ rü naporaẽ’ẽ nama’ã i norü uiru rü prata rü woca rü toomatchigü i ãmaregü. Rü
ãẽgacü ya Tchiru arü mu natana woeguẽ’ẽgü’ῧ ga yema ngemagüῧ i üüneῧ ga
Nabucodonotchor naca ngĩ’ῧ ga Tupaucawa rü Babeuna nanaã (Esd 1).

39 - Wiyae ga natawoeguῧ tüma arü naaneca

 Nhugu ya Cori inaügüã’ῧ i norügu ga torü pocu i na ü’ῧ tü’ῧ ni’ũ na natawoeguῧca ga
Yerutchareῧca, nagu i wü’i nanegü. Torü taa rü cuetchama’ã naãcu i nanaãgü nanataãẽgü’ῧ
nama’ã aita naügü.
Nhanagürü yema togü i duῧ’ῧgü:
Rü Cori nanaü nü’ῧgü i ngema tacü i meẽtchigü’ῧ!
Ngῧ, pa Cori to’ῧ naü tacügü i meẽtchigü’ῧ!
Ãuriitchima i taãẽgü’ῧ! (Sl 126).

Maẽ’ẽrü’ῧ’ῧ i naya ngu’ẽ’ẽgü

40 - Yudeu arü duῧ’ῧ

Rü natanü’ῧgü ga woegu’ῧ i togü i natchiῧãnecüãgü ga Babironiawa ügü’ῧ i natucumü

ga Yudáwa yema Yerutchareῧcüãgü ga natchicawa ngemagü’ῧ. Nana üãῧ i norü ngaῧ ga
yudeu arü duῧ’ῧ. Nanawae nanamaeῧ ga yema nanatügü maẽῧãcü. Marü tama nori nagu
namaeῧgu namae’ῧ. Rü Babironiagü nama na nuẽgü ga norü naanegü i Yerutchareῧwa rü
nü’ῧ nadaugü yema nü’ῧ i tchoegu’ῧ i to’ i natchiῧãnecüãgü ga nawenarüĩ’ῧ nama’ã ga
norütama i nacümagü na nü’ῧ ya cua’ü’ῧgü’ῧca ya norü Tupanagü.
Ga napügü ga naῧpa i na po’ῧ’ῧ ga Yerutchareῧ nü’ῧ yema’ῧ na nagu na pogüe’ῧ. Rü
tupauca ga Tcharumaũ ü’üne rü wü’i ga mapüne ya ruinagü. Rü yudeugü ü’üne ga napatagü
rü Yerutchareῧ arü napügü. Norü tare ya taunecügu yicaama nawoegugü ga norü naaneca,
nayaücutchi’ῧ a norü ügü ya nuta a norü tare ga tupaucawa.
Rü Yudeugü nü’ῧ nangema na nagu na ĩnüẽῧ na norü naanewatama na maẽ’ῧ rü
natucumügü ga nawa ügüῧ rü namuῧtchi ga yema tü’ῧ mugü’ῧ i ãẽgacügü i to’ i
natchiῧãnecüã. Yema ãẽgacügü rü Yerutchareῧwa nanamugü ga norü tchuraragü, norü
diẽru arü degüru’ῧ rü ãẽgacügü. Nü’ῧ na ĩnüẽ ga nucüma tee ga to’ i natchiῧ ãnecüãgü i
ĩgüe rü nanawaegü na ti ĩgatchiῧ ga Yudeuanewa ga Abraũ arü õma’ã. Nü’ῧ nainü i wü’i
ãẽgagü i to’ i natchiῧãnecüã ngema tü’ῧ mu’ῧ ga gu’ῧwama na nagu ta maẽ’ῧca i norü
mugü rü nagu ta ma’e’ῧ’ca na ta ya õgü’ῧca ga yema nüma nagu namaῧ’ῧ na ta ya õgü’ῧ na
nü’ῧ ticua’ῧῧgü’ῧca ga yema norü Tupana ga nüma nü’ῧ ya cuaüῧ’ῧ.
Norü gugu ya daa taunecü rü paigü ga Yerutchareῧcüã nana ügü nanawügüã’ῧ ga
üüne’ῧ i nacümagü. Yema ga ngune’ῧgu ga duῧ’ῧgü nü’ῧ narü oe rü nü’ῧ nadawenügü ga
mugü rü nana nguẽẽ ga Tupana. Na nü’ῧ nacua’gü’ῧca wena na tee yi’ĩ ya Tupana ga yema
nama’ã na ü’ῧ. Rü nama’ã na ngu’ῧgü ga ãẽgacügü ya poῧru’ῧ nü’ῧ i uῧ i gü’ῧ i ngune’ῧgu
ya Tupana rü norü duῧ’ῧ. Naca nadaugü rü nayaõõẽẽgü. Nüma rü ngematama norü yuarü
ngoragu tama nana me’ẽ’ẽ ga norü õ nanamaῧ’ῧ ya Tupana na tü’ῧ i napoῧ’ῧ nawa ga norü
yu na naca i naca’ῧ ga gu’ῧma (Esd, Ne, Mac).

41 - Yo Tupanana naca naca wü’i ngaῧ

Yo rü wü’i yatü i ta’ῧ i ngetcha’ῧ nü’ῧ ngema’ῧ ni’ĩ. Tupanagu ya õ’ῧ ni’ĩ rü tama
ngoogu nayaõ. Yo rü ãũri diẽruãcü ni’ĩ. Na yema ga tcheti ga nanegü rü tama’ẽpü i naãcügü,
na muarü caraneruã’ῧ, camerugü, wocagü rü cowaru ya iragüe. Nü’ῧ ga Yo rü tama na
gutcha na nacüwawa nangema’ῧ ya daa Tupana rü tacü nüna naãῧ i gu’ῧma i ngema.
Tupana Yo’ü naü. Wü’i tucumü i ngĩtaagü’ῧ norü naῧna tanüwa nangugü. Rü nanadai
ga norü daruῧgü rü wocaca’ na ngĩẽῧ. Yo tama nügüãẽῧ narü ngüma yematchaecü erü
nüma rü Tupanagu naya õ. Yicamaῧra inangu i to’ i tchieῧ. Nhugu nane rü naãcügü wü’i
petawa nangemagügu ga Desmoronou patawa rü mecüre tatü’ῧ nana tagü, nhugu Yo nü’ῧ
cuagu ga tchieῧ nangupetü’ῧ, rü nhanagürü: - Ni’ĩ ῧ i naane notacüma baitucuῧ. Baitucuῧ
rü nayu. Rü Cori tchona nanaã. Rü Cori tcho’ῧ nayau. Tupana nü’ῧ naweme.
Yo etü nangu i to’ i oõẽ i yeeraῧ. Rü narü tchaῧne. Yo rü nü’ῧ yema ga na diẽruãẽῧ
nhuma rü i narüto’ nawa i to’ῧ i ãteegüῧ. Norü oriwa nadü’ῧ nama’ã wü’i teya tchitü i
iraῧma’ã. Rü nama ga Yo rü naca i ya’ῧ rü nhanagürü: -Ãuri itchima name na Tupanagu
cuyaõῧ, ngema tchieῧ i Tupana nama’ã ü’ῧ rü nayu! Yima Yo rü nana ngaῧ: - Cuma quidea
yiema tama Tupanaῧ cuaerü’ῧ. Pena yaugügu ya Tupana na tacü yi’ĩ’ῧ i me’ῧ tücü’ῧ ta
penayau ta i ngema tchieῧ?
 Yo nü’ῧ nangema i tama’ẽpü i namücügü. Nhugu nüma nü’ῧ nacua’gu i curü tchieῧ
ngema naĩrü i nayadau. Nanawaegü i oõẽ. Yeguma nhugu nü’ῧ nada’gu rü nangetcha’ῧ,
nanaügü nana a’u’ῧ. Ngema nacüwawa narütogü, gatcheti i ngune’ῧ rü tcheti i tchütaῧ.
Nümagü bai i wü’i i orema’ã i de’aü ngema i ῧ’ῧ, tücü’ῧ erü nü’ῧ nadaugü ga Yo na ta’ῧ i
ngu’ῧ ya ngeῧ. Yeguma Yo inana ügü na Tupanama’ã ya de’aῧ rü nama’ã narü utaga. Nü’ῧ
ni’ĩ utchiga ga yema norü oõẽgü rü Tupana nana tchiẽẽ ga na nuã namuãῧ i nhure i
tchieῧgü rü me’ῧ nü’ῧ, tee tana üetü’ῧ.
Rü namücügü ya Yo rü na baiãtchigü. Nanawaegü na Tupana’ῧ i na poῧgü’ῧ rü
nhanagürügü: - Nhuῧ nhapegü’ῧ i pema na nü’ῧ peiuῧ na Tupana natchieẽẽῧ? Guama i
toma rü nü’ῧ tacua’gü na tee yiĩῧ ya Tupana a mecü. Tupana i nanaã i pocu i tchieῧ. Nüma
tautchima ngema nanamu i ngema oõẽgü tchingeguma cu’ῧ na taugu i curü tchieῧ rü
tautchima cunayau i nhaã pocu. Guῧma Yo rü marü nügü i napo’ῧ ga yema nü’ῧ ya uῧmaã.
Nüma naca inaca’ rü Tupana nü’ῧ niu nanayauãῧ i na nhuraῧ’ῧ i oõẽgü tchina marü nü’ῧ na
ngetcha’ῧütchi.
Rü namücügü nideagü rü nideagü naya ngeãῧca i õ ga Yo rü yema nawomüẽ’ẽ’ῧ tee ti’ĩ
ga naüe ngema tchieῧ tücü’ῧ Tupana tama nanaü i ngema tama meῧ. Guma Yo tama nanaã
i ngema marü ngupetü’ῧ. Tupana Yoma’ã nidea ga wü’i ga buanecü arü ngãῧwa. Nüna naca:
- Tee qui’ĩ i Cuma natchona naca cucaῧ i curü ngetanü? Tücü’ῧ i Cuma nagu quide’a i ngema
tama nü’ῧ cucua’ῧ? Ngeta ni’ĩ cungema’ῧ i Cuma nhugu tchama tchanaügu i naane arü
ügü? Rü ena Cuma cuya guẽẽ i ngune’ῧ rü tchütaῧ? Rü Cuma ni’ĩ cunaüwemüῧ i naẽῧgü?
Yo nü’ῧ na ĩnü i ngemacagü. Tama nü’ῧ nacua’ na tacüma’ã nangaῧãῧ. Yema nü’ῧ nacua’ na
tee yiĩ’ῧ ya Tupana rü tama nü’ῧ tchacuacü na tacü yi’ĩ’ῧ. Müῧ i duῧ’ῧ nagu nayaõgü i
ngema tama nü’ῧ nacuacü i norü nacümagü.
Yo nanangaῧ a Cori: - Nhuma rü marü nü’ῧ tchacua’ na nüicatama yi’ĩ’ῧ ya Cori
ngemaãcü i gu’ῧma. Nama’ã i na tama nü’ῧ tchacua’ῧ, naca i tchaca’ῧ i ngema ngetanü.
Norü nacümagü i meẽtchiῧ. Tchama rü tama nü’ῧ tchacua’ῧ. Nhuma i tchama rü nü’ῧ
tchacua’ a Cori rü natchiga tchaĩnü mare na nagu ya de’agü’ῧ: - Nhuma ya tchau’etügü rü
nü’ῧ nadau. Ngemaca nana yaugü i gu’ῧma i ngema tacü i nü’ῧ yau’ῧ rü tchagu naya õ ya
Cori (Yo).
42 - Yona rü Tupana’ῧ nacua’

Tupana rü ore arü uruῧ ga Yonama’ã nide’a: - rü namagu niῧ. Niniwewa naῧ, ta’ῧne ya
ĩãne ya ãẽgacü ga Atchiria arü nü’ῧ niu guama ga yema ãtchiῧgüe rü taẽtü nangu i ngema
tchorü pocu. Guma Yona rü tama Niniwewa naῧ. Niῧ wü’i ga wapurugu ga yaῧ’ῧ ga
natchicawa nhaῧne. Nanawae nayaῧ’ῧ rü ya’ῧ’ῧ rü Tupana arü yaῧwa naῧ’ῧ.
Guma Cori rü nayange’ ga wü’i ga buanecü ga nata’aetügu ngucü. Rü yuãpegü ga
wapuru i ĩãcüῧẽẽ’ῧ rü na naraῧ’ῧ rü nangu..... Gu’ῧma ãurima na baiãtchiegü. Wü’itchigü
nayumuẽ norü Tupanagu. Yona rü nape mẽãῧtchima ga natchiãwa ga wapuru. Rü ãẽgacü rü
yana’ῧ naca: - Nhuãcü i Cuma i cupe’ῧ? Irüda rü nayumuẽ naca ya curü Tupana! Tama nü’ῧ
tacua’ i nüma na cu’ῧ namaẽẽῧ! Rü puracütanüῧgü nü’ῧ niu toguegüma’ã: - Ngi’ã tanayau i
pora. Ngemaãcü nü’ῧ tadaugü i na tee ta üetü’ῧ’ῧ nhaã tchieῧwa. I pora rü Yonaetü nangu.
Nüma rü nhanagürü: tcho’ῧ i petae i nata’awa rü ta tchama’ῧ. Rü ena tchorü üetüῧ yi’ĩ ya
daa buanecü nangu. Peetügu. Rü puracütanüῧgü niãgü i gu’ῧma i norü porama’ã. Tama
nanaã na buanecüῧ naüῧ. Rü nayumuẽgü nhaãcü: - Cori, tama tchayange i tchieῧ rü tacüta
tchaü. Taü nagu rü ĩnüῧ i cuῧ’ῧ wü’i i maetaῧ nügü nadai wü’i rü tama nauetüü. Yeguma
naya yaugü ga Yona rü nata’agu nananhãgü rü yeguma tama ga dea rü initchaã tchigü.
Guma Cori rü yema nanamu i wü’i i tcho’ni arü ãuῧ rü Yonaῧ i naga. Nüma na yema i
tama’epü i ngune’ῧ rü tama’epü i tchutaῧ naanüwa na yema ga yema tcho’ni. Yema
ai’epewa na yumuẽ rü Cori ga norü Tupana. Rü tcho’ni niwẽ’ẽ nhumata nata’awa Yonaῧ i
nayao’otchi. Ga norü tare, Yonama’ã nü’ῧ niu ga Tupana: - Niniwewa naῧ ĩãne ya taῧnewa.
Ngema nü’ῧ i rü’ῧ guῧma tacü ngema nü’ῧ tchiu’ῧ. Yona rü Niniwewa naῧ. Inana me’ẽẽ i
ngema ai’tama’ã ü’ῧ: - Nangupetü i cuarẽta ga nguneῧ rü Niniwe rü ta inangu’utchi!
Rü Niniwegu ãtchi ῧgüῧ rü Yonaῧ i naĩnüẽ. Rü Tupana ã’ῧ naya õgü. I nana ügüẽ nana
aure’ῧ....... rü nicucutchigü i natchirugü i memaregüῧ tama taiῧ... Gu’ῧma nana ügü nhaãcü,
rü aῧgü’ῧ rü iragü’ῧ rü diẽruãgü’ῧ rü ngearü diẽruãgü’ῧ gu’ῧma i duῧ’ῧgü arü mu. Tupana
nü’ῧ nadau yema ãucümaῧgü. Guma Yona rü nügüca inaca auriitchima ga yema rü nanu.
Nhaãcü na yumuẽ: - Pa Cori rü tama nü’ῧ tchadautchaῧ ya Niniwe. Tchama rü meãma nü’ῧ
tchacua’ ya Cori rü nü’ῧ ngetcha’ῧ i yatügü’ῧ rü nü’ῧ nü’ῧ nangetcha’ῧ. Rü narü memae
nayue ga nü’ῧ tchadau rü yema nü’ῧ tchadauῧ.
Yona inaῧ’ῧ ga ĩãnewa rü yema naῧ lestewa. Rü yema narüto’ rü inaya nguẽ’ẽ na nü’ῧ
nadauca na tacü i ngupetü’ῧ. Gu’ῧma Tupana nanaü na yema naüῧ ga wü’ine i nanetü na
Yona na naãῧca i natchipeta. Yona rü auri itchima na taãẽ na nü’ῧ nadaῧ ga yema nanetü.
Yema tchütaῧgu wü’i naweane nanaweῧ tchumaã rü niĩpa. Yema nguneῧ rü nibaiãtchi a
wü’i ya üacü naya aẽẽ. Yona tama nanangenagü ga yema nana aiya ῧ. Nhanagürü: -
Tchanawae na tchayuῧ. Guma Tupana nüna naca ga Yona: - Cuma naca cuoega’ẽ i wü’i
nanetü i rü ü’ῧ i wü’i i tchütaῧgu tama nipa i tchama tama tcho’ῧ nangema i ngetcha’ῧ a
wü’i ya ĩãne a ta’ῧne ya guma niniwerü’ῧ ngeta i ta muῧwa ya buegü rü naῧnagü? (Yon).

43 - Rü ãẽgacü ya Tupana

Rü ore arü ngeru’ῧ ya Danieu nana wü i ngema nü’ῧ nadauῧ ga Tupana nü’ῧ weῧ: - Na
ngema wü’i natchica i wü’i a yacü nawa rü to’ῧ i wü’i i norügü. Norü natchiru rü na comü
nhama gau’ῧrü’ῧ rü naya’ẽgü i naeruwa natchiru i meῧ. Norü totchica rü naega rü ü’ü ni’ĩ rü
natchicugü nhama conü ya tacü a ü’ügu aegacü ni’ĩ. Wü’i pora’ῧ ta’tü i ü’ü
napeewarü’ῧgü’ῧ. Miũ miriarigü norü ngüẽẽru’ῧ. Gumeẽpü miriãũ i ngema tchigü’ῧ
napeegu.
Tchama nü’ῧ tchadau i ngema caianeῧwa neũ’ῧ ga daῧwa i natchicünaã ga yatü nane.
Naca ni’ũ ga yacü rü nügü i nawe napeewa. Rü yacü rü pora nunanaã na yumuẽ rü aicuma
nanamu. Gu’ῧma ga duῧ’ῧgü, duῧ’ῧgü ga gucü ga conüwa i i de’agü’ῧ i na guῧraῧ’ῧ rü
ngue’ẽruῧgü. Curü ãẽgacü i wü’i ãẽgacü i ngearü guῧãῧ i tama güῧ. Curü ãẽgacü rü tama
tü’ῧ naya guẽ’ẽ (Dn 7, 9-14).

44 - Tupana arü nguẽẽru’ῧ arü wiyae

 Rü ore arü ngeruῧ ya Iyaia nagu nawiyae i wiyaegü ga ya nguẽ’ẽ’ῧ puracü ga gu’ῧma i
Tupana arü ngutcha’ῧ. Norü ngaῧwa nangema ga ya õ’ῧ norü ĩnü ya Tupana ngema norü
maẽ’ẽ nhama naanewa nangu.
Nü’ῧ nadaugü i nhaã tchorü puracütanü’ῧ, na te’eῧ na maẽ’ẽ’ãῧ. I ngema tchama
tchayau’ῧ rü te’e nü’ῧ tangetcha’ῧ. Naẽtü tchanaü i tchorü ü’üne. Nüma nü’ῧ i narü ugu’ῧ i
natchiῧãnecüãgüma’ã. Aῧrima aitacuῧ’ῧ, aῧrima quideaῧ tagaãcü, taῧ quideaῧ i cuga i
wena tama na ngemaü quiu’ῧ i namawa. Taῧ cuya buyeῧ i ngema nanetü i ãtchitaῧ’ῧ baina
ya oῧ ya wera i ngema nai’ῧ iraῧwa. Norü õ nü’ῧ nacua’ i norü tama i nacüma na tacü yi’ĩ’ῧ i
wegüῧ. Tama ni’ĩ pa, tama nayu na wera i na to’ῧ nhama ãne i ngema tchorü meῧ. Ngema
Capa’ῧgü ãῧrima yagugü’ῧ nama na ngu’ῧgü i ngema norügü i ngueẽ’ẽtaegü (Is 42, 1-4).

45 - Rü naane ngewacaῧ’ῧ i Tupanaarü

Nhaãcü nide’a ya Cori: - Naü i ngewacaῧ’gü’ῧ i gu’ῧma i tacügü: wü’i ngewacaῧ’ῧ i

da’ῧãne i wü’i ngewacaῧ’ῧ i nhatüane. Tacü ni’ĩ i nüiraügü’ῧ rü ena nü’ῧ tarü ngümae.
Pemagü rü tchipetaãẽütchi namaã ga yema tchayaeẽ’ẽ’ῧ. Tauetama marü taa’u rü
tagutama marü ta ngetchaῧãẽ. Tama marü taira ya bue na paaãtchitama’ῧ. Tauetama tayu i
ngãῧ mare i tüma arü maῧwa. Nangema’ῧ i ma’ῧ nanama’ῧ wu’i i nairü’ῧ.
Tauetama tanayau i norü õ curü puracü. Ngematama nüira naca tchona cuca’ῧ ga tacü,
tchama rü marü i tchanaã i wü’i i nga’ῧ. Nhumarüta ẽna i pide’agü tchama marü nü’ῧ
tchaĩnü. Nhaã ai rü cananeruacüma’ã wü’igu natchopetügü. Rü Leãῧ tünango rü tapuãtchi
nhama wocarü’ῧ. Tauema tide’a nagu i tchie’ῧ, taueuma nangupetü ngema ta tchiegü’ῧ (Is
65, 17-25).

Popera i ngewa’caῧ arü mugü

 Tupana naya nguẽẽ i norü Ore:
Ngetchutchu rü Maẽẽrü’ῧ ni’ĩ

46 - Ngetchutchu rü Guaẽ’tüwa ngemacü Nane ni’ĩ

Tupana nua nanamu ga ãyu ga Gabrieu na nü’ῧ ya utchigaῧca.

Na Nayarewa nauῧca, pacüῧtawa ga Mariaacü ngiῧ ta ucü,na ngimaa nü’ῧ ya uῧca na
Yutchema’ã na ãtetchaῧ ga ãẽcacü ya Davi tanüῧ. Maria ngeta i ngemaῧwa nagu ga Gabrieu
rü nhanagürü ngiῧ: - nataãẽ pa Maria! Rü Tupana ta cu’ῧtawa nangema. Nüma rü cu’ῧ
nauneta. Maria rü tauma i üega rü nagu irü inü na tacüca ngema ngima’ã yauῧ ga Oregü.
Notürü Gabrieu rü nhanagürü: - taῧ i muῧ, pa Maria, erü Tupana arü ãmare
cuwatanangema. Nüma cu’ῧ nangetchaῧ. Cu’ῧ tana ngema wüi ya cune. Rü tanabu wüi ya
õtchana ya Ngetchutchugu ãẽgacüta ni’ĩ. Nüma rü tacü ya Gua’ẽtüwa ngemacü Nane ni’ĩ.
Maria rü ica’: - nhuã’cü tana ngupetüῧ i ngema, erü tchama rü taucüma ya yatüma’ã
tchamaῧ?
Gabrieu ngiῧ na ngaῧ rü nhanagürü: - Naaẽ i Üüneῧ, rü Gua’ẽtüwa ücü arü pora, rü ta
cuwa tanangu. Tupanaῧ rü tauma nagutcha. Maria rü ngigürü: - tchama rü Cori arü puracü
tanüῧ mare’ tchi’ĩ. Tcho’ῧ naü i Tupana arü ngutchaῧ (Lc 1, 26-38).

47 - Ngetchutchu rü Emanueu ni’ĩ naega: Tupana taῧtawa nangema.

Yutche rü wüi ya yatü ya mecü rü ngetchaῧ’wae’cü ni’ĩ. Nüma rü marü nü’ῧ nacua’
nama i Maria na wüi ya ngĩneῧ iyanguẽῧ. Nhuãcü aurima ngi’ῧ nangetcha’ῧ rü tama i
nawae itchie’ῧ, nü’ĩcatama nü’ῧ i cua’ na taacügu ina inüῧ, tauemaã nü’ῧ niu. Rü ngeguma
ngema tchütaῧgu, rü ngema naῧ ga Tupana arü Ore arü uruῧ, ga wüi ga ãyu rü nüῧ ni’u rü
nhanagürü: - pa Yutche, Dawi nane, taῧ i cumu’ῧ. Rü cutchiῧwa ngi’ῧ naga i Maria. Ngima
rü iyangu’ẽ’ẽ rü nua tanaũ i buῧ Tupana arü Üüneῧma’ã. Ngima ngi’ῧ na ngema i wü’i ya
ngĩne rü cuma rüta nüna cunaã inaega i Ngetchutchu, erü nüma rüta Tupanaῧtawa
nanagagü i du’ῧgü.
 Nhaãcü ningu i gu’ῧma i taacü ga Itchaia nü’ῧ i uῧ: - Düca: i pacü rü inaãcü. Rü wüi ya
ngine tana ira. Rü nüna cunaã i naega i Emanueu nhaῧ rü nhaῧtchiga ni’ĩ: Tupana taῧtawa
nangema (Mt 1).

48 - Bereῧgu naira ga Ngetchutchu

Yeguma arü naãnegu rü Aguto ni’ĩ ga aẽcagü ga Romawa rü nagu nügü nawüega ga
mugü: - gu’ῧma i duü’ῧgü i tchorü naãnewa maẽῧ tchanawae na tchorü poperawa
naaegaῧ. I wü’itchigü nangetacüã yi’ĩῧ. Yemaca’, ga Yutche rü Maria rü Natcharetüwa naĩ
nhumata Bereῧwa nangugü, erü yima ni’ĩ ga ĩ’ãne ga Davitanü nagu irane.
Rü yemani’ĩ na iraῧ ga Maria ngĩ’ne ga nügüma’ã wüicacü. Yeguma marü na iragu ga
guma bucü rü napaneema’ã tananuque rü wü’i napa’ῧgu tanacaẽ’ẽ, erü na tauma i natchica
pegütchicawa.
Rü Bereῧ arü ngaicamana na yemagü ga woca arü dauruῧgü. Rü wü’iga Tupana arü
Ore arü uruῧ nüna nangaicama. Rü norü omü rüta nü’ῧ nabai. Yemaca ga woca arü
daruü’ῧgü aũri nabai’ãtchiãẽgü. Notürü ga ãyu rü nhanagürü nü’ῧgü: - taῧ pemueῧ.
Tchamata nuã peca tchanaga rü nhumatchi naca i gu’ῧma i duü’ῧgü na aũrima
nataãẽgüῧca. Nhuma rü Dawi arü iãnegu naira ya Mae’ẽruῧ; Nüma rüta torü Cori ni’ĩ.
Pemagü rüta nü’ῧ pecua’gü: nüma yayima bucü rü napane’ema’ã tana nuquepüῧ rü
wocaarü tchibü’tchicagu tana cae’ẽ.
Ngürüã’tchi yemana ngoῧgugü ga muῧma ga ãyugü nawa ya yima wocatchitaῧ. Rü
Tupanaῧ nicua’ü’ῧgü rü aita naüe: - rü dauguῧ i naãnewa rüta Tupanaῧ nicua’üῧgü rü
nawiyaegü rüta na taaẽgü, nhama i naãnewa i yatügü rüta meῧwa na ngemagü erü Tupana
nü’ῧ nangetchaῧ. Yemawena ga ãyugü rü yema narü taue’ rü woca arü dauru’ῧricatama
i’niüãtchitanü. Yeguma rü nhanagürü nügü: - ngi’ã Bereῧwa itayadagü rü taa’cü nangupetü i
ngema. Rü paama yema naĩ ga Bereῧwa rü Maria rü Yutche rü bucü ya wüi ga napaῧgu
cacüma’ã nayarüĩ. Meãma narü daunü na marü Tupana arü oretchire nü’ῧ iutchigaῧ ya
yima bucü. Guǖma ga yema natchigaῧ inüeῧ rü nabaiã’tchiegü. Maria nama’ã inguῧ i
gu’ῧma ingemaῧgü rü nhumatchi’ ngirü maῧnewa rü nagu irü ĩnü.
Yemawena rü wüigu meã nawoegu ga woca arü dauru’ῧgü norü wocagüca.
Rü nawiyaegü nagu ga wiyae ga Cori arü cua’üῧgü rü Tupanaῧ nayaugü naca ga yema
ga gu’ῧma nü’ῧ daugüῧ rü nü’ῧ na ĩnüeῧ. Yeguma marü naime’wa arü tamaẽpü i nguneῧ
nü’ῧ i ngugu ya yima bucü, rü nüna tanaã i naega ga ãyu ga Gabrieu nü’ῧ i uῧ; ga
Ngetchutchu, ga nhaῧtchiga: Tupana tü’ῧ namaẽ’ẽ (Lc 2, 1- 21).

49 - Yudeugü arü ãẽgacü ni’ĩ ya Ngetchutchu

 Ngetchutchu rü Yudeuãnewa yema ne ga ĩãne ga Bereĩῧgu nabu ga yeguma
Erudiãẽgacü i’ĩgu ga yema natchiῧãnewa. Rü yeguma ni’ĩ ga ĩãne ga Yerareĩwa nanguῧ ga
nhure ga yatügü ga nü’ῧ cauῧ tchigüῧ ga woramacuriwa ngueῧ ga yaῧwa neĩῧ ga üacü ne
ũῧwa. Rü duῧ’ῧgüna nacagüe, rü nhanarügü: - Ngeta ni’ĩ nagnemaῧ ya yima Yudeugü arü
ãẽgacü ga ngewaca bucü? Toma rü totchiῧãnewa nü’ῧ tadau ya norü woramacuri rü
ngemaca numa taĩ na nü’ῧ taya rü cuaü’ῧca – nhanarügü.
Rü yeguma yema tchigaῧ nacua’gu ga ãẽgacü ya Erudirü poraãcü naoe ga ãẽ. Rü
gu’ῧma ga duῧ’ῧgü ga Yeruyarĩcüãgü rü tana oegaãẽgü. Rü yeguma ga ãẽgacü ga Erudi rü
naca nangema ga gu’ῧma ga paigü arü ãẽgacügü rü ngueẽẽru’ῧ gü ga ore ga mugüwa nguẽẽ
taegü’ῧ. Rü nüna naca, rü nhanarü: - Ngeta ni’ĩ na bu’ῧ ga Cristu? - nhanarügü. Rü nümagü
nanangaῧgü rü nhararügü: - Nuã Yudeanewa ngema ne ya ĩ’ãne ya Bereĩgu ta ni’ĩ nabu’ῧ.
Yerü nucüma ῧcü ya Tupana arü ore arü ῧrü natchiga nanaümatü, nhanarügü ga yema ore:
“Rü Bereĩ ya ĩãne ya Yudeãnewa ngemane, rü yima rü tama wüi ya ngenerü’ῧ ne ya ĩãne
mare ni’ĩ, erü nagu tanabu i ngema ãẽgacü i taῧ i Cristu. Rü numa tanü nanadau i gu’ῧma i
Tupana arü duῧ’ῧgü i Yudeugü”.
Rü yeguma ga ãẽgacü ga Erudi rü bema naca’ naca ga yema yatügü ga nü’ῧ cua’ῧ
tchigüῧ ga yaῧwa neĩῧ. Rü nüna naca ga tacü rü nguneῧ nanangoῧ ga nori ga guma
woramacuri. Rü nhuma tchiga Erudi rü Bereĩῧwa nanamugü ga yema yatügü. Rü nhanarügü
nü’ῧ: - Rü ngema peĩ rü meã naca peyadau i ngema õtchana. Rü ngeguma nü’ῧ peyangaugu
rü tchama nü’ῧ peiu na tchama rü tangema tchaũ’ῧca, nü’ῧ tchaya rü cuaüῧ’ῧca i ngema
õtchana! - Nhanarügü. Rü yeguma yema ore ῧ na ĩnüẽgu wena, rü inaĩãtchi ga yema yatügü.
Rü ga guma woramacuri ga nori nünadaugü cürü napeegu niũtchigü rü nhumata yema
õtchana ga Ngetchutchu ĩ yemaῧ ẽtüwa nangu. Rü yema na yatchaãtchi. Rü yeguma guma
woramacuriῧ nadaugügu ga yema yatügü, rü poraãcü nataãẽgü. Rü nitchocu ga ĩ ga nawa
na yemanewa ga õtchana ga Ngetchutchu. Rü õtchanaῧ nadaugü, rü naẽ ga Mariaῧ rü
nadaugü. Rü õtchana ga Ngetchutchupeegu nacaãpῧgü, rü nü’ῧ nicua’üῧgü. Rü nhuma
tchinayawanaga norü baύacügü, rü õtchana nana naã mare güga uru ga pumaragü ga paa
caῧtchiῧ. Rü yema wena, ga yeguma napee ya ne ga yema yatügü, rü nanegüwa Tupana
nayau cuẽgü na tama Erudica’ nawoegu’ῧca. Rü yemaca notacümato ga namagu naĩãcü
manatchiῧãneca nawoegu (Mt 2, 1-12).

50 - Namagu niũ ga Ngetchutchu

Wü’i ga tchütaῧgu, nanegüwa yutcheῧ namu ga Tupana rü nhanagürü: - Inatchi, rü

nayau ya bucü rü naẽ Eyituanewa namaã nanhã, rü ngema nangema nhumatata tchama
cumaã nü’ῧ tchiu na nhugu cutaegu’ῧ. Erü nhuma rü Eruyi naca nadau ya yima bucü naya
maãῧca. Ngaῧcü’ῧ, inatchi ga Yutche wü’igu ngimaa i Maria rü nhumatchi bucü ga
Ngetchutchu, rü Eyituanewa nabumü. Eruyi rü nü’ῧ nacua’ama na nguü’ῧ cua’gü’ῧ na tama
marü Yerutchareῧ nawoegu’ῧ. Yeguma ga nüma ga Eruyi rü nanuῧtchi naya maãῧca ya
yima bucü, yemaca ni’ĩ norü tchuraragü’ῧ namuῧ na Bereῧ arü tagu iya tchoegu’ῧ na tü’ῧ
nadaiῧca ya buãtagü ya guanema yiema i yatügüe rü nhumatchi marü tare ya taunecü arü
nhatüüra tü’ῧ ngemagüe. Yeguma marü nayuguwena ga Eruyi, wü’i ga Tupana arü ãyu rü
Yutcheῧ nhanagürü ga nanegüwa: - Inatchi pa Yutche nayau ya bucü rü naẽ rü nataegu arü
naca i Iraeu arü naãne. Yutche rü natchi. Ngimaã i Maria rü nhumatchi bucü ga
Ngetchutchu, rü Iraeu arü naaneca nawoegu rü Nazaregu naya pegü (Mt 2, 13-23).

51 - Ngetchutchu rü Tupana arü ni’ĩ

Ngetchutchu nanatügü rü gucü ya taunecügu. Jerusalemwa nguῧtchiga arü petawa na

i’ĩῧ. Yeguma marü tacutüwa arü tare ya taunecü nü’ῧ i ngugu ga Ngetchutchu rü itayaga. Rü
yeguma marü yagugu rü tawoegu ya nanatügü. Notürü nüma ga Ngetchutchu rü
Jerusalémgutama narü aῧ. Nanatügü rü tama nü’ῧ tacua’gü ga yema. Yeguma marü
nayauanegu natchica tadaugü nanatauῧ, yeguma natanüῧgutanügu rü namücügütanügu
naca tadaugü. Rü taucümaῧ tayangau rü Jerusalémca tawoegu arü ya nanatügü nhamata
ngema tangugü rü naca tadaugü ngema iãnegu rü taucümaῧ tayangau. Notürü norü
tamaẽpü ga nguneῧguama namaã tarü ĩ ga Tupaucawa. Ga nguetaeruῧgü i Tupana arü Ore
arü üruῧgü arü ngaῧtanüwa rü tocü ga Ngetchutchu. Rü inarü ĩnü rü inaca’. Nguῧma ga
yema naüῧ namaã nabaiãtchiegü ga na nhuãcü inacaῧ rü nangaῧãῧ ga yeguma nüna
nacagügu. Yeguma yemaῧ tadaugügu, ya nanatügü rü tarü maãtchitanü. Naẽ rü nhatarügü
nüῧ: - pa tchaune, tacüca’ ni’ĩ i Cuma ngema tomaã cuüῧ? Cunatü rü tchama rü cuca’
tadaugüῧ, toῧ aῧrima cungetchaῧeῧ. Ngetchutchu tü’ῧ nangaῧ rü nhanagürü: - Tacüca’
tchauca pedaugü? Tamaẽna nü’ῧ pecua’ na Tchaunatüpata na tchautchica yü’ῧ? Yemawena
ga Ngetchutchu rü tümawe nataegu rü Nazaretüaneca tawoegu namaã erü nüma rü
tümaga na inü (Lc 2, 41-52).

52 - Norü õῧ niu ga Batista

Yuaῧ, rü Tupana arü Ore arü uruῧ ga Yacaria nane ni’ĩ, nama ga Iyabeu, ngeta tauema i
ãtchiῧῧwa ni’ĩ ga namaeῧ. Tupana naca naca’ na norü Ore arü ngeruῧ yi’ĩca. Yemaca ga
Yuaῧ rü namaã inacua’ ga yema natchiῧane wüigu namaã ga tatü i Yordaῧ rü nanaügü na
duῧ’ῧgüῧ nhaῧ: - peyaõgü aicumaãcü. Pena toraῧẽẽ i perü maῧ. Penaü na piüegagüῧ
nawa i tatü i Yordaῧ, na Tupana peῧ nü’ῧ ngechaῧῧca i perü tchieῧgü. Erü marü nangupetü
ga yema Tupana arü Ore arü uruῧ ga Iyaia arü poperawa ümatüῧ ga nhaῧ: wüi naga ga
tauema i ãtchiῧῧwa aitaüῧ ga nhaῧ: - Corica ya wana i wüi nama, Tupanaca’ inameeẽẽ i
nama. Nguῧma i ngema rüta narüme erü yima napügü ya i ãῧne rü irane rü narümẽẽ rüta
narü weãtchiane. Tacü i ngema tama nü’ῧ cuaῧ rüta tama narü weã’tchi rüta i ni’ĩ taü,
ngeta ina amaῧwa rüta na ãmaetcha rü guῧguma nana ngegumaraῧetchata. Guῧma i
ngema maeῧ rüta nayaõgü na Tupana nüna naaῧ i maῧ ngetanüãcü (Is 40, 3-5).
Muῧma ga duü’ῧgü rü Yordaῧwa naĩ na Yuaῧ arü Oreῧ na inüeῧca. Rü nüna naugü
naya üegagüãῧca rü nüna nacagü rü nhanagürü: - Tacüta taüῧ? Yuaῧ nanangaῧ rü
nhanagürü: - Tee ya tü’ῧ nangemaẽ i tare i natchiru, wüi tüna peã ya yiema tü’ῧ nataue. Tee
tü’ῧ nangemae i õnagü rü tümamaã pengau i perü õna ya yiema taiyae. Ngegurüῧta
natchiga nidea i ngema ngemaῧgüca rü ena diẽruca tüna i catchigüῧ. Tama nameῧ
nangema arü yeeraca inacaῧ. I tchuraragü: - Taῧ na ngitaaῧ, taῧ na mawaegüῧ rü nataãẽgü
namaã i norü puracütanügü.
Muῧma ga duü’ῧgü nagu narüinüe Yuaῧ rü Tupana arü Ore arü uruῧ yi’ĩῧ rü tü’ῧ
maẽẽcü yi’ĩῧ, notürü Yuaῧ nü’ῧ niu rü nhanagürü: - Tchama rü deamaa mare peῧta
tchiüega. Notürü i nangüta ya yima tchorü poracü. Tchama rü tama mecütchiĩ baita norü
tchadariacunü arü wegüwa tchameῧ nhanagürü. Nüma rüta peῧ niüega namaã i naãẽ i
üüneῧ rüta na üüemaraῧῧ tapewa nangu nhanagürü ga Yuaῧ (Lc 3, 1-18).

53 - Tchaunatü arü cuaruῧ

Yeguma Ngetchuchu marü 30 ya taunecü nü’ῧ ngemagu rü Yordaῧwa naῧ, ngeta Yuaῧ
i ngemaῧwa. Rü Yuaῧ nanaüega, guema toguegü ya marü tü’ῧ ya üegarüῧ. Yeguma
nagumuẽ ga Yuaῧ rü niwana da daῧguῧ i naãne naãẽ i üüneῧ rü inarünga’ nhama wü’i
mutucu i ngoeῧ rü irüngaῧrü’ῧ inarünga’ ga naãẽ ga üüneῧ rü Ngetchutchuwa nangu. Nü’ῧ
naĩnü wü’i ga naga ga daῧwa nauῧ ga nhaῧ: - Daã ni’ĩ ya Tchaune ya nü’ῧ
tchangetchaῧütchicü. Ya tchoῧ ngetchaῧtumücü (Lc 3, 21-23).

Ngetchutchu tü’ῧ nanguẽẽ rü tü’ῧ narümẽẽ:

natonaüῧ i maῧ!
54 - Ümatüῧ ga Ngetchutchu arü

Ngetchutchu Galileiaanewa naῧ. Rü yema Tupana arü Oreῧ narü u rü nhanagürü: -

nawa nangu i uneta i nguneῧ. Nhumata rüta inaügü na Tupana pemaã icuaῧ. Nü’ῧ naã rü ya
õ i Ngewacaῧῧ i Meῧ nuã pecatchangeῧ nhanagürü ga Ngetchutchu (Mc 1, 14-15).
Yeguma Ngetchutchu Nayaretüwa naῧgu, ga ngeta inayaῧwa, rü yumuẽpatagu na
ücu, ga tchawuru arü nguneῧgu. Rü yema nawa na ugütae ga Tupana arü Ore arü uruῧ ga
Iyaia ümatüῧ ga nhaῧ: - Coriãẽ rü tchawa nangema, erü numa ni’ĩ ga tchoῧ nayauῧ. Nüma
ni’ĩ nuã tchoῧ namuῧ na nü’ῧ tchiuῧca i Ngewacaῧῧ i Meῧ namaã i ngema ngearü
ngemaüãgüῧ, rü inanguῧ’ῧca i ngema pocueῧ, rü yadautchietügüῧca i ngema i ngetüῧ,
nataãẽgüῧca rü inanguῧῧca i ngema i iãtchiãẽgüῧ, nhaã nguneῧgu rü nü’ῧ tchiutchiga erü
Tupana peῧ nangetchaῧ.
Ngtchutchu nü’ῧ niu ga guῧ ga yema yumuẽpatagu nü’ῧ ya ngaῧ: - Dea i ngema nü’ῧ
peinüeῧ, nhumarüta nangupetü nhanagürü ga Ngetchutchu. Norü ügügu nguῧma ga
duῧ’ῧgü rü nabaiãtchie, rü nanuẽ yemawena nü’ῧ narü daunuã’tchi rü nhanagürügü: - Daa
rü tama Yutche nane ni’ĩ? Ngetchutchu rü nhanagürü: - Aicumaῧtchi ni’ĩ i ngema nü’ῧ
tchiuῧ: - Rü na tauma i Tupana arü Ore arü uruῧ i meã tayauῧ i natchiῧanewa. Yeguma
yema yumuẽpatawa ngemagüῧ rü nü’ῧ na inüẽ ga yema Ngetchutchu nü’ῧ i uῧ, rü nanuẽ.
Rü Ngetchutchu na nayugü, rü i na nataütchigü ga ĩãnewa, rü nü’ῧ nitanetaetanü rü na
nawaegü na mapüῧwa nataegüaῧ. Notürü taucürüwa namaã nanaügü ga yema erü
tauῧmatchire naü (Lc 14-30).

55 - Pawaecügü rü Ngetchutchuwe narü ĩ

Ngetchutchu rü nata’a ya Galileiatchipenüwa nangu. Rü yema nü’ῧ nadau ga Tchimaῧ

ga Peduruãcü rü nhumatchi naeneẽ ga Ãdere. Ga norü pütcha itaegücü. Erü powaecügü ni’ĩ
ga nümagü. Ngetchutchu rü nhanagürü nü’ῧ: - Tchawe perüĩ, tchama rüta pemaã tchidea
pa yatügü arü powaecügü. Rü yegumatama ge yema tare rü norü pütchagü inangegü rü
nawe narüĩ.
Yemawena Ngetchutchu nü’ῧ nadau ga Tchiagu ga Yebedeu nane’ rü nhumatchi
naeneẽ ga Yuaῧ. Ga nanatümaã nguewa ngemagücü ga norü pütchagü i meẽgücü. Rü
Ngetchutchu naca naca’. Yegumatama ga nümagü rü yema nanata ga norü ngue rü yema
tü’ῧ natagü ga nanatü rü Ngetchutchuwe narü ĩ (Mt 4, 18-22).

56 - Wü’i taῧ ga curü cuaruῧ

Cana ga Galileianewa nanaügü ga wü’i ga ngitchiga arü peta. Ru ngema i ngema i Maria
ga Ngetchutchu Naẽ. Ngetchutchu rü nhumatchi norü ngueῧgü yema nangemagüta erü
nüna taugü. Nawa ga wü’i ngigütae arü peta ga metchigaῧtchiῧ, ngeta nguῧma metcha i
meῧwa inatchibüeãῧwa nangemagü. Yeguma marü yagugu ga wiῧ rü yema i ngigüῧ rü
yema nüna taugüῧ rü nangetchaῧe. Maria rü nü’ῧ idau ga yema rü ngigürügü
Ngetchutchuῧ: - Cuma rü ẽna tama tü’ῧ curü nguẽẽ?! Netchutchu ngiῧ nangaῧ rü
nhamagürü: - Nhuma rü tama norü nguneῧ ni’ĩ natchanaweῧ na te’etchiĩῧ.
 Yeguma ga Maria rü ngigürügü ga norü puracütanüῧ: - Penaü i guῧ i ngema tacü i
Nüma tamaã nu’ῧ yauῧ. Rü ngema i ngema ga naimewa arü wü’i tü’ῧ ga nutangica rü
Nhetchutchu rü nhanagürü ga norü puracütanüῧ: - dea’maa ngiῧ piüãcugü i tüῧ’gü. Yeguma
ga nümagü rü ngiῧ niüãcu nhumata meã ya aãcu. Yemawena ga Ngetchutchu rü nhanagürü:
- ira piyau i nhuma rü ngigütae arü yoraῧtawa penange. Rü yeguma ngigütae arü yoraῧtawa
tanange rü nü’ῧ naü ga yema dea’ na marü wü’i wiῧ ga mmetchicüῧ yanguutchiῧ. Ngigütae
arü yora rü tama nü’ῧ nacua’ nangeta nenauῧ ya yima wiῧ. Notürü puracütanüῧgü ga yema
tü’ῧ dea’maa tü’ῧ ngiῧ i üãcuguῧ rü nü’ῧ nacua’gü. Ngigütae arü yora rü nama’ca naca rü
nhanagürü ngiῧ: - Ngeῧruῧ wü’i i peta cumeẽgu, rü nüira i cunameẽ ya yima wiῧ ya
aῧtanücü tümaca ya curü gunegügü rü yicama ya yima itanücü. Cuma rü too’cü cunaü, rü
namaã cunguῧ ya wiῧ ya aῧtanücü rü norü guwa cunaüẽẽ.
Ru yemaãcü ni’ĩ ga Ngetchutchu naüãῧ ga nüiraüῧ taῧ norü cua’ruῧ ga Tupana nü’ῧ
umῧ yema rü Cana ga Galeleiaanewa ni’ĩ ga na ngupetüῧ rü norü nguneῧgü rü nü’ῧ
nayaõgü (Yu 2, 1-11).

57 - Wü’i ya tama i ῧcü rü nanaügü nayauῧ

Cafanaῧca nataegu ga Ngetchuchu. Guῧma ga ianecüã rü yegumatama nü’ῧ nacua’gü

na nüma na marü napatawa nangemaῧ. Muῧma rü naüãtchi rü yema nangugü rü
naapatawa wü’iwa nangemagü. Ngetchuchu rü nhanagürü guanema rü Tupana tü’ῧ
nangetchaῧ.
Rü yema nangugüta ga ãgümücü ga yatügü ga wü’i yatü ya tama i ῧcü ngema ngegüῧ.
Rü nanawaegü na Ngetchuchuῧtawa nagagüãῧ ga ga namücü, notürü duῧ’ῧgü rü tama
nayawana ga nama erü namuῧtchi. Rü yemaca tauacüma natchopetü ga nümagü. Rü
yemaca yema ãgümücü ga yatügü rü düwa ipatacawegu naĩgu. Ga ngeta Ngetchuchu
aicumaacü i ngemaῧetüwa nayawana wü’i ga namaῧ. Yeguma na naügü ga na nawaietaῧaῧ
ga guma tama i ῧcü nagu ga norü catchicaῧ. Ngetchuchu nü’ῧ nacua’ ga guma yatü nanagu
yaaõῧ. Rü nhanagürü pa tama i ῧcü curü gutchaῧ rü marü cuῧ nü’ῧ tchangetchaῧ.
Nümaῧ ga mugüpanearü duturugü rü nü’ῧ na inüẽ na tacügu iya deaῧ ga Ngetchutchu,
rü nagu marü inüẽ: - Na nhunhaῧca yi’ĩῧ i nüma ya yemaacü ya deaῧ! Ngema rü wü’i
tchieῧmare ni’ĩ. Rü bai wü’i ya yatü ya mecü na tchieῧgüῧ nangetchaῧῧ. Rü Tupanaricatama
ni’ĩ ya mecü nangema naüῧ. Notürü ga Ngetchutchu rü nü’ῧ nacua’ama na tacügu ina
inüeῧ. Rü nhanagürü nüῧgü: - Tacü ni’ĩ i pema ngema bema nagu ipideagüῧ? Tacü ni’ĩ i aῧri
tautchaῧ na nü’ῧ i uῧ: curü tchieῧgü rü marü peῧ nü’ῧ tchangetchaῧ rü ena: Pa tama i ῧcu,
inatchi, rü nayau i curü catchicaῧ rü iῧ? Pemagü rü ta nü’ῧ pedaugü nhama tchamarü’ῧ,
namaã i Tchaunatü arü pora, na nü’ῧ nangetchaῧῧ i nhama i naãne arü tchieῧ. Ru
Ngetchutchu rü nhanagürü nü’ῧ ga guma tama i ῧcu: - Inatchi, rü nayau i curü catchicaῧ rü
cupatawa naῧ. Rü yegumatama inatchi ga guma yatü, rü nanayau ga norü catchicaῧ rü na
naügü nayauῧ. Guῧma i ngema nü’ῧ pidauῧ rü Tupana arü cua’üῧ ni’ĩ rü toguemaã nü’ῧ
piuetanü: - Ngemaῧgü i tauguma nü’ῧ i dauῧ rü na wü’igumare (Mc 2, 1-12) .

58 - Ngetchutchu wü’i ga tchieῧãcüca naca’

Tama name’ ga natchiga ga yema yatügü ga ngüeeruῧ i diẽruca i caetanüῧ. Erü

nümagü rü nagu naĩ ga yema mugü ga nümatama na ügüῧ ga mugü arü yeera. Ngema arü
yeera, rü nangema i puracütanüῧgü ga Romacüãῧ pora puracücü ga Iraeuwa ngemagüῧ.
Yemaca’ ga paritcheugü rü na tauῧwae ga naῧtawagü.
Wü’i ga nguneῧgu Ngetchutchu rü nataatchinügu niῧ yeguma nü’ῧ nadaugu wü’i da
dieru ngiῧ i deetanüῧ, ga Lewi, ga norü totchicaῧwa rü tocü ga diẽru ngiῧ i deῧ.
Ngetchutchu rü nü’ῧ nadawene rü nhanagürü: - Nuã naῧ rü tchawe rü ῧ. Lewi rü inatchi rü
Ngetchutchuwe narüῧ. Ngetchucthu naῧ na napatawa natchibüῧca. Rü ngema metchawa
nangemagü ga muῧma ga nguẽẽruῧ diẽruca i caetanüῧwa puracüeῧ rü muῧmata ga i
tchieῧãgüῧ, ga Ngetchutchucüwawa tchibüeῧ rü nhumatchi norü ngueῧgü. Paritcheugü rü
mugü arü duturugü rü nü’ῧ nadaugü ga yema rü nhanagürü norü ngueῧgüῧ. Nhuãcü ya
perü Ngueeruῧ namaã wü’iwa natchibüῧ i ngema i tchieῧãῧ? Ngetchucthu nü’ῧ na ĩnü rü
yemaca inaca’ rü nanangaῧ rü nhanagürü: - tama duῧ’ῧgü i megüῧ ti’ĩgü rü tanawaegü ya
duturu, erü tidaweegü. Tchama rü tama naca nuã tchaῧ i ngema i megüῧ notürü naca ni’ĩ i
ngema i tchieῧaῧ (Mc 2, 13-17).

59 - Ngetchutchu naya deetchi ga tacutüwa arü tare ga norü ngueῧgü

Ngetchutchu wü’i ga mapüῧgu na inagü. Rü norü ngueῧgüca naca’ ga yema ya

deetchiῧ rü nümagü rü Ngetchutchῧtawa naĩ ga yema tacütüwa arü tare ga yatügü. Rü
guῧguma nacüwawa nangemaguetcha: na nü’ῧ nadaugüῧca na tacü naüῧ ga nüma rü na
nü’ῧ na inüeẽῧca na tacüῧ ya uῧ. Ga yema tacutüwa arü tare, rü Ngetchutchu naya mugü
ga norü ngueῧgü na nü’ῧ ya ugüῧca i ngewacaῧῧ i Meῧ rü na tü’ῧ nameẽῧca ya yiema i
dawee, namaã i norü pora. Rü nhaãgü ni’ĩ ga yema tacutüwa arü tare ga norü ngueῧgü:
Tchimaῧ ga yicama Ngetchutchu Pedurugu üegaῧ, Tchiagu rü naeneẽ ga Yuaῧ, Ãdere, Piripi,
Baturumeu, Mateu, Tume, Tchiagu a Aufeu nane, Tadeu, Tchimau rü Yuda Icariotchi ga
yicamaῧra Ngetchutchuῧ i uaῧῧ (Mc 3, 13-19).
60 - Ngetchutchu naya deetchi wü’i ga duῧ’ῧgü

Ngetchutchu rü Galileiaanewa naῧ. Rü yumuẽpatagüwa nangueẽtae rü Tupana arü

Oreῧ ngema niu rü nhanagürü. Tümacata ni’ĩ taane ya guanema ya yiema i dawee rü i
oguãẽe. Guῧ ga natchiῧanecüãgü rü nü’ῧ nangetchaῧ ga yema nü’ῧ ya uῧ. Rü inangugü ga
duῧ’ῧgü ga guῧ natchicawa neiῧ na nü’ῧ nainüeῧca. Ngetchutchu nü’ῧ nadau ga muῧma ga
duῧ’ῧgü, rü yemaca wü’i ga mapüῧ ga natchaneῧgu na inagü. Rü yema narüto rü norü
ngueῧgü rü naῧtawa naĩ rü norü ngaicamana nangemagü. Rü yeguma ga Ngetchutchu rü
nanaügü na nangueetaeῧ:
- Guanema ga yiema tügücuae na tingearü ngemaῧaῧ i Tupanapeewa, rüta taãẽgü erü
tümaca ni’ĩ i daῧguῧ i naãne. Guanema ya yiema ngutchaãẽgüe, rüta taãẽgü; erü Tupanata
tü’ῧ naporaeẽ rüta tü’ῧ nataãẽẽ.
Guanema ya yiema tama naüe natanuwaeῧ rüta taãẽgü; erü Tupana nü’ῧ niu na
naãnearü yoragü ti’ĩgüῧta.
Guanema ya yiema ya ngueẽ i norü ngutchaῧ ya Tupana; rü name nata taãẽgüῧ, erü
Tupana rü tümamaã namaῧ i norü ngutchaῧ.
Guanema ya yiema ngetchaῧwagüe; rüta taãẽgü; erü Tupanaca ni’ĩ ta ngetchaῧgüῧ.
Guanema ya yiema maῧne nügürica tü’ῧ ngemaẽ, rüta taãẽgü; erü Tupanaῧta
tadaugü.
Guenama ya yiema meῧca puracüee, rü name nata taaãẽgüῧ; erü Tupanata tü’ῧ nayau
naneãcü.
Guanema ya yiema nawe rü iẽ rü ya ngueẽ i norü ngutchaῧ ya Tupana; rüta taãẽgü;
erü tümaarü ni’ĩ i dauguῧ i naãne (Mt 4, 23-25; 5, 1-10).

61 - Norü mugü rü nacüma ga Ngetchutchu

Nü’ῧ pecua’ῧ i pemagü i mugü nü’ῧ i uῧ ga nhaῧ: - Taῧ i maetaῧ. Tee ya wü’i duῧ’ῧ i
maẽ rüta tribunaupeewa tange. Notürü i nhuma i tchama rü pemaã nü’ῧ tchiu: tee ya
tümaeneemaã nuẽ rüta tribunaupeewa tange (Mc 5, 21-22).
Ngeguma cuma ngema cü’ῧgu rü ngema cumangegu i wü’i curü amare i Tupanaca i iῧ
rü nüna nacuaa’tchi ya cueneẽ ga nangemagu ya cutchiaicü, rü metcha i üüneῧpeegu naü i
curü amare, rü nataegu rü namaã i dea rü nü’ῧ nangetchaῧ ya yima cueneẽ. Ngemawena
nuã naῧ rü naã i curü amare (Mt 5, 23-24).
Nü’ῧ pecua’ῧ i pemagü i mugü nü’ῧ i uῧ ga nhaῧ: - Ngeguma cuamagu rü tü’ῧ
nangetchaῧ ya togue ẽcü namemare. Notürü i nhuma i tchama rü pemaã nü’ῧ tchiu: yiema
naĩ i nge tü’ῧ ngutchaῧe rü ẽna naĩ ya yatü tü’ῧ ngutchaῧe, i tümaarü maῧne arü aipewa, rü
marü tana tauẽẽ i tümaarü maῧ (Mt 5, 27-28).
 Pemagü nü’ῧ pecua’ῧ i ngema nhaῧ: - Nü’ῧ nangetchaῧ ga cumücü rü natchi na ai i
curü uwanü. Notürü i nhuma i tchama rü pemaã nü’ῧ tchiu: nü’ῧ nangetchaῧ i curü
uwanügü rü meῧ tümamaã naü ngeguma tee tchieῧ cumaã ügu. Rü nhaãcü naü, pemagü rü
Penatü ya daῧwa ngemacü nanegüta piĩgü. Erü nüma ni’ĩ naüaῧ rü nangoeaῧ ya üacü naca i
meῧgü rü tchieῧgü. Nüma ni’ĩ napueãῧ i meãcü rü tchieãcü (Mt 5, 43-45).
Nayau i curü üwanügü, rü nü’ῧ rü nguẽẽ ga ngeguma tacü nü’ῧ taugu, ngemaacütama
na nü’ῧ cucua’ῧ na tama cuῧ nataegueaῧ i nümagü. Notürü ya Tupana rüta cuna nanaã.
Pemagü rüta nanegü piĩgü, Tupana rü tümamaã namecüma ya yiema tama nayae i meῧ rü
yiema i tchieῧãgüe. Aicumaãcü tangetchaῧgü nhama nüma na tü’ῧ nangetchaῧῧrüῧ (Lc 6,
35-36).
Taῧ togueῧ pipocueῧ, na tama Tupana peῧ pocueῧca. Taῧ i pocuwaeῧ rü Tupana rü
tama napocu. Toguegüaῧ nü’ῧ nangetchaῧ i tümaarü gutchinügü rü Tupanata tapeῧ nü’ῧ
nangetchaῧ i perü gutchinügü. Na’ã curü ngutchaῧmaã rü Tupana rüta ta nanaã i norü
ngutchaῧ (Lc 6, 37-38).

62 - Ngetchutchu arü ngueῧgü arü yumuẽ

Ngetchutchu rü nhanarügü ga norü ngueῧgüῧ: - Pemagü rü nhaãcü ta ni’ĩ

piyumuẽgüῧ: pa Tanatü ya daῧgucü. Rü na Üüne i Cuega. Rü toῧtawa naῧ pa curü aẽgacü.
Na tanaüῧca i curü ngutchaῧ i nhama i naãnewa rü daῧguῧ i naãnewa. Ru tona naã i torü
paῧ i wü’itchigü i nguneῧgu. Rü taῧ nü’ῧ nangetchaῧ i torü tchieῧgü nhama toma tü’ῧ nü’ῧ
tangetchaῧῧrüῧ ya yiema tchieῧ tomaã üe rü taῧ tchieῧpeewa cuwogüῧ rü toῧ inanguῧẽẽ
nawa i tchieῧ (Mt 6, 9-13).

63 - Ngetchutchu nanataeguẽẽ wüi yucü arü maῧ

Ngetchutchu rü norü ngueῧgüma’ã naĩ arü ya iãnewa nagu. Muῧma ga duῧ’ῧgü rü

nü’ῧ naãgü. Rü yeguma iãne arü iã arü ngaicamana nangugügu rü nape’egüwa nama’ã
tatchopetü ga meῧga yuetatchiῧ. Rü ngema tayange wüi ya ngetüücü ya yucü ya norü tawa
taĩcü. Rü wüi yutecü ngine ya nügüma’ã wüicacü ni’ĩ, nhuma rüta tchaica nuã tchata
ngigürügüga naẽ ga guma ngetüῧcü. Rü ngirü ngaicamagu pegüῧ rü ngimücügü rü ngiῧ i ni’ĩ
ümücügü ga yema ngecü ga ngearü ngemaῧãcü nhumata nawa nagugü ya yema tatchica.
Ngetchutchu rü nadawenü ga yema ngecü rü nü’ῧ i ngetchaῧtümüῧ. Rü nhanagürü
ngiῧ: - Taῧ i auῧ. Yema nhaguwena, rü naca niῧ ga yema yuetatchiῧ rü nü’ῧ ningogü. Rü
yiema ga ngegüe rü ititchaãtchitanügü. Ngetchutchu rü nhanagürü nü’ῧ ga guma ngetüῧcü:
- Tchama cu’ῧ tchamu, rü inatchi i yeguma ga guma yucü rü wena arü nama’ῧ rü nanaügü
na ya deaῧ. Ngetchutchu rü naẽna nanamu.
Rü gu’ῧma ga yema ngemagüῧ rü namuῧe. Rü Tupanaῧ nicua’üῧgü rü nhanagürü rü: -
wüi ya taütchicü ga Tupana arü Ore arü urüῧ tatanüwa nangoῧ. Tupana tama ni’ĩ ya nü’ῧ
iῧcü na norü duῧ’ῧgü nangüẽῧca. Guῧ ga natchica rü nü’ῧ tiu ga Ngetchutchu na tacü naüῧ
ga duῧ’ῧgüca (Lc 7, 11-17).

64 - Tacüca nangema’ῧ i um’ῧ?

Wüi ga nguneῧgu, ga nayauanetchaῧgu, Ngetchutchu rü nhanarügü ga norü

ngueüῧgüῧ: - Ngi’ã nataa arü tocutüwa taĩ. Rü yeguma nguegu nitchaῧ rü naya wĩgu ga
norü ngaῧῧgü rü naiãtchi. Rü ngürüãtchi nataagu nangu wüi ya buanecü ya poracü rü
nitatchigü. Ga yuapegü rü na aũtchiama ga ngue rü deama’ã na aãcutchaῧ. Notürü ga
Ngetchutchu rü nguetchinüwa nape. Yemaca ga norü ngueῧgü rü nü’ῧ nacagü rü cüta naüe
rü nhanarügügü: - Tama ena nü’ῧ cudauῧ na nuã i baῧgüῧ?
Yeguma ga Ngetchutchu rü inatchi. Rü buanecüna natchogü rü nataaῧ nhanarügü: - Rü
tchiane! Rü itchaãtchi! Yeguma ga buanecü rü iniĩtchaãtchi rü nangupetü na meane mare.
Yeguma ga Ngetchutchu rü nhanarügü ga norü ngueῧgüῧ: - Tacüca pemuῧe? Tacüca natau i
perü õ? Yeguma yema nhagu ga norü ngueῧgü rü namuῧe rü nabaiãtchie: rü nügüma na
nicagüetanü rü nhanarügü nügü: - Nüma rü ena wüi ya yatü ya memarecü ena ni’ĩ ?
Ngemaca rü deagü rü naga na inüeῧ (Mc 4, 35-41).

65 - Taiyaiῧ ga duῧ’ῧgü rü natchibüe

Ngetchutchu rü nanawae nanüica naaũῧ nama’ã i norü ngueῧgü, notürü ga duῧ’ῧgü rü

nawe narüĩama. Yemaca ga Ngetchutchu rü duῧ’ῧgüma’ã maῧtchiga nidea na Tupana tüna
naaῧ i ngetanüῧ. Ngetchutchu rü nanameẽẽ ga gu’ῧma ga yema nawaegüῧ ga norü ngüẽẽ.
Rü yeguma marü nayauanetchaῧgu rü naῧtawa nangugü ga yema tacutüwa arü tare ga
norü ngueῧgü rü nhanarügü nü’ῧ: - Ngi’ã itayamugü i nhaã duῧ’ῧgü i nuã aũtaqueeῧ na to i
duῧ’ῧgü tanügu nü’ῧ ya ngauῧca i norü pegütchica rü nangema natchibüeῧca. Erü nüã rü
natauma i tacü erü tauema nuã taãtchiῧ. Yeguma Ngetchutchu nanangaῧ rü nhanarügü: -
Pemagütama nüna tapeã’ nanatchibüeῧca. Nümagü nü’ῧ niugü rü nhanarügü: - Nangema i
wüimeẽpü i paũgü rü tareecü i tchonigü. Tanawaegü na naca i taegüῧ i õna nhaã güῧ i
duῧ’ῧgü. Rü 5 mil ni’ĩ i norü mu ga yema yatügü na tama ngeegüma’ã rü buãtagüma’ã ya
ugüῧ.
Yeguma ga Ngetchutchu rü nanamu rü nhanarügü: - Nama nü’ῧ piugü rü inatogü rü 50
tchigüta i norü mu i wüitucumüwatchigü. Rü yeguma ga norü ngueῧgü rü nanaü ga yema
Ngetchutchu nü’ῧ muῧ. Rü yeguma ga Ngetchutchu rü namema’ã nanayau ga yema
wüimeẽpü ga paũgü rü nhumatchi yema tare ga tchonigü. Rü daῧgü nadawenü rü nama’ã
nayumuẽ ga paũgü rü tchonigü. Yema wena rü nama’ã nanuẽ ga yema paũ rü norü
ngueῧgüna tanaã na nama’ã nanuẽgüῧcata. Gu’ῧma i duῧ’ῧgü ga yema taiyaeῧ rü meãma
natchibüe. Rü inaüütchi ga muῧma. Rü yema paũgü ga i üütchiῧma’ã nayaüacugü ga
tacutüwa arü tare ga wotüra (Lc 9, 10-17).

66 - Paῧ i maῧ

Yiemagü rü marü paῧgü tangogü rü toguegüma’ã nü’ῧ tiu rü nhatarügü: - Rü natauma i

gutchagü i ngemaῧ, erü Ngetchutchu rü ore arü uruũ ga Tupana nhama i naãnewa namücü
ni’ĩ, Ngetchutchu nü’ῧ nacua’ rü nanawae na aegacüῧ ngucutchiῧ. Yemaca ga numa rü
inauῧ ga tüma arü ngaῧtanüwa.
To ga nguneῧgu, Cafanaũgu naca tadaugü. Rü nama’ã tarü ĩ ga Ngetchutchu nüna
tacagü rü nhatarügü: - Nhuguama ni’ĩ i nuã cungemaῧ? Ngetchutchu rü tü’ῧ nangaῧ rü
nhanagürü: - Meãma taãcü nü’ῧ tchacua’ natchaucarica pedaugüῧ erü marü meãma paũ
tapengogü. Taũ nama’ã pegutchaãẽῧ i to i paũ: i ngema maῧ i taguma i guῧ tüna aῧ.
Rü wena arü nüna tacagü rü nhatarügü: - Tacü ni’ĩ i Tupana toῧ nawaeῧ? Ngetchutchu
rü nhanagürü: - Tupana rü nanawae i wüitama i ngemaῧ. Na nü’ῧ peyaõῧ ya yima nüma
nuã namuãcü. Tchama tchi’ĩ i paũ i maῧ tüna tchaaῧ. Tee ya tchawe rü ũe, rü marü
tauguma tataiya. Yiemagü tcho’ῧ ya õẽ, rü marü tauguma ti tawa (Yu 6).

67 - Norü õῧ niugü ga Ngetchutchu arü ngueῧgü

Ngetchutchu arü wüi ga natchicawa nüicatama nayumuẽ. Notürü ga norü ngueῧgü rü

naῧtawa nangemagü. Yeguma rü norü ngueῧgüna naca rü nhanarügü: - Tacügu tchama’ã na
inüeῧ i duῧ’ῧgü? Nümagü nanangaῧgü rü nhanarügü: Nümaῧ nagu narü inüẽ cuma rü Yuãũ
ga baiẽẽruῧ mare qui’ĩ. Togü nü’ῧ i ugüῧ: Rü Eria mare qui’ĩ rü ena to i ore arü uruũ i taegüῧ
mare qui’ĩ nhagüῧ. Ngetchutchu inaca’: - Pemagü i? Tacügu tchama’ã perü inüeῧ? Yeguma
ga Peduru nanangoeẽ rü nü’ῧ niu rü nhanarügü: - Tomagü rü tayaõgü na Cuma rü Tupana
arü Ore arü uruũ, ya maeẽruῧ ya Tupana üῧ unetacü qui’ĩῧ.
Yeguma ga Ngtchutchu rü norü ngueῧgü nananatchuu ga yema natoguema’ã nü’ῧ ya
ugüῧ. Rü nhanarügü: - Yatü nane nawaeῧ na aũri nangenagüãῧ. I duῧ’ῧgü arü u, yiemagü
na ore arü ngerüῧ i ĩgüῧ rü nü’ῧ tacua’gü na Üüneῧ i Ümatüῧ arü aiepewa rü nü’ῧ niu
natauῧma naüãcü rü ta ya magüãῧ. Notürü tamaepü i nguneῧgu wena rü ta wena arü
namaῧ. Ngetchutchu rü yemaῧ niu notürü nügütchiga tama ni’ĩ ya uῧ (Lc 9, 18-22).
68 - Tchaunatü arü cua’ruῧ

Ngetchutchu inayagagü ga Peduru, Tchiagu rü Yuãũ rü wüi ga mapüũgü naĩgü. Rü

nanawae na yeama matchaneῧwa nayumuẽῧ. Yeguma nayumuẽgu ga natchametü rü
nanatoraῧ rü natchiru rü niyauracüü nama’ã ga comüῧ. Rü ngürüãtchi nacüwawa nangogü
ga tare ga yatügü, Muiye rü Eria, rü Ngetchutchuma’ã nideagü, rü daũane arü ngooneῧ rü
natanügu nabai’ rü gu’ῧma ngooneῧwa nangemagü. Rü yema tare rü Ngetchutchuma’ã
nideagü natchiga i ngetchaῧ na tacüta nü’ῧ ngupetüῧ i Yeruyareĩwa erü marü ningaica i
ngema Tupana arü ümatüῧwa nü’ῧ ya uῧ.
Peduru rü togü ga yema tare ga norü ngueῧgü rü nipeã’tchitanü. Yeguma nayuegu rü
Ngetchutchuῧ nadaugü ga ngooneῧwa ngemacü. Rü nü’ῧ nadaugüta ga tare ga yatügü ga
Ngetchutchucüwawa ngemagüῧ. Rü yeguma nhugu marü nawoegugu ga yema yatügü,
Peduru rü nidea rü nhanarügü: - Pa Cori, taῧ i Ngetchaῧma’ã nuã tangemagü. Ngi’ã tanaü
ya tamaẽpü ya düenügü: wüi ya cuca’, naĩ ya Muiyeca’ rü naĩ ya Eriaca’. Peduru rü tama
nü’ῧ nacua’ na tacüῧ i yauῧ. Yeguma nüma ya de’agu, rü wüi ya caianeῧ rü ga wamaῧ rü
yacüema’ῧma’ã na tüetü ga guma napü. Norü ngueῧgü rü nabaiãtchie. Rü yema caianeῧwa
inauῧ ga wüi ga naga nü’ῧ i uῧ ga nhaῧ: - Daa ni’ĩ ya Tchaune, ya tchama nü’ῧ tchaune tacü.
Rü narü inüẽ. Yeguma marü natchianegu ga yema naga, rü tauῧma nadaugü. Rü
Ngetchutchuῧricatama nadaugü. Norü ngueῧgü rü tauema’ã nü’ῧ niugü ga yema inütchiga
ga mapüῧwa nü’ῧ nadaugüῧ (Lc 9, 28-36).

Ngetchutchu namaã nangueẽtaẽ na

nü’ῧ cungetchaüῧ ya Tupana, rü curü maῧ rü yatügü

69 - Tee ya Tupana tüna naãẽ i maῧ i tauguma i guῧ?

Wüi ga yatü rü meãma nü’ῧ nacua’ ga Muiye arü mugü rü Ngetchutchuῧ naü. Rü nüna
naca’ rü nhanagürü: - Tacü i ngemaῧ i uῧ na nayauῧca i maῧ i tauguma i guῧ? Ngetchutchu
nüna nacaamata rü nhanarügü: - Tacü i ngematchigaῧ i uῧ rü Üüneῧ i Ümatüῧ ni’ĩ? Mugü
arü duturu nanangaῧ rü nhanarügü: - Nü’ῧ nangetchaῧ ya curü Tupana guῧne ya curü
maῧnema’ã rü guῧ i curü maῧma’ã rü guῧ curü poragüma’ã. Rü nü’ῧ nangetchaῧ ya
cumücü nhama cugütama cungetchaüῧrüῧ. Cuma rü weguãcü cunangaῧ nhanarügü ga
Ngetchutchu. Ngema gu’ῧma i cuma nü’ῧ quiuῧ quingueẽgu, rü ngegumaricata nawa
cunguῧ i maῧ i tauguma i guῧ. Mugü arü duturu rü tama aicuma nataãẽ rü nhanarügü: -
Name, notürü tee ti’ĩ ya tchamücü?
 Ngetchutchu rü wüi gangupetüῧtchiga nama’ã niu rü nhanarügü: - wüi ya yatü ya
Yeruyareῧwa i uãtchicü na Yericowa nauῧtchiga rü nhanarügü: - Namagu mawaetanü’ῧgü
nayayaugü. Rü naca nü’ῧ nangigü ga norü gu’ῧma ga nü’ῧ ngemaῧ, rü nanacua’igü rü yema
nanatagü. Rü ni’ĩ yuãtchi rü namagu nangu. Rü ngematama ga namawa naüpetü ga wüi ga
Tupana arü ore arü uruũ. Rü yema nü’ῧ nadau mare ga guma tauwama mecü rü yawa nü’ῧ
naüpetü. Rü ngema naüpetüta ga Lewi arü puracütanüῧ, rü nü’ῧ nadau, notürü tama naca’ i
niĩtchaãtchi.
Norü gu ngema naüpetü ga wüi yatü ga Tchamariacüã. Ga tonamana neũcü. Rü nü’ῧ
nadau ga nayapiῧ rü nama’ã niaũãtchi, rü naῧtawa naῧ, rü nayayaugü ga norü pi rü nü’ῧ
naya ῧῧgü. Rü yema wena norü cowarugu nama’ã nanguῧ rü wüi ga pegütchicawa nanaga.
Rü ngema nangugü, rü aũrima nama’ã nagutchaãẽ rü nüna nadau. Rü ngematama ga
eῧwagu, naῧpa nanauãtchiῧ, rü pegütchica arü daruῧna diẽru tü’ῧ naã rü nhanarügü nü’ῧ: -
Nüna nadau i norü pi. Ngeguma tama tanaãgu ya dae diẽru, nhugu tchataegugu rü togue
cuna tü’ῧ tchaã.
Ngetchutchu rü mugü arü duturuna naca’: - Rü nhanarügü: - Ngegumaĩ ? Ngeῧrüῧ i
ngema tamaepütanüwa, ya yima yatü ya i picü na ngaicamaῧ? Mugü arü duturu nanangaῧ
rü nhanarügü: - Yima nü’ῧ nangetchaῧtümüῧcü. Ngetchutchu rü nhagürü nü’ῧ: - Ngemaca i
nhuma, rü ngema naũ rü ngemaãcü naü (Lc 10, 25-37).

70 - Teeῧta nayauῧ ya Tupana ngeta aegacü ia iῧwa?

Rü yeguma weguãcü nhanarügü duῧ’ῧgüῧ ga Ngetchutchu: - Ngeguma nhugu wena

arü nuã naũgu ya yatü, rü ta wüiwa na nana’ i gu’ῧma i duῧ’ῧgü. Rü ta duῧ’ῧgü na
nicatchigü rü ta nayatoye, dama carnerugü arü daruῧ ya caranerugü rü bodigü nügüna i
toyecürüῧ. Na norü tügünecüwagu naüãῧ rü togü rü ta norü towecüwagu nananu
nhanarügü.
Yiema norü tügünecüwawa nhemaẽ rü ta tü’ῧ nhanarügü ta: - Nuã peĩ. Tchaunatü rü
ta peῧ nataãegüẽẽ. Pemagü rü ta petchicawa pemaẽ, woetama nori naãne arü ügügu peca i
memareῧwa. Erü yeguma tchataiyagu pemagü rü tcho’ῧ petchibüẽẽ. Yeguma tchitawagu rü
tcho’ῧ piãẽẽ. Yeguma tchangetapagu pemagü rü tcho’ῧ peyaugü. Yeguma tchangetchirugu
rü tcho’ῧ peütchiru. Yeguma tchidawegu rü tcho’ῧ i peyadaugü. Yeguma tchapocugu rü
tchaũtawa peĩ, tcho’ῧ ipeyadaugü. Ngemaca ya guanema ya yiema norü tügünewa
ngemagüe rü nüna tacagü rü nhatarügügü: - Pa Cori nhuguta ni’ĩ naügüῧ i ngema? Nüma
tü’ῧ nangaῧ: Pemagü rü aicümaãcü peῧta, nangema, gu’ῧma i ngema, tchauenẽẽ ya rü
bumaecüma’ã ngema üe rü tchama’ã ni’ĩ i ngema taüῧ.
Yiema norü towecüwawa ngemagüe rü ta nhanarügü tü’ῧ: - yiema tama ngema
tchaueneẽ ya rü bumaecüma’ã ngema üe rü tama tchama’ã ngema ta üta (Mc 25, 31-45).
71 - Guῧãcü rü trigunecüãcü arü gutchinü

Ngetchutchu rü nama’ã nü’ῧ niu ga gu’ῧma ga naῧtawa ngemaῧ: - Meãma na uãẽ na

tama cu’ῧ tarü tauῧca ya curü diẽru, erü natauma i apüῧ i nügütama maeῧ. Rü nama’ã nü’ῧ
niu gangupetüῧtchiga rü nhanarügü: - Rü wüi ga ãpüῧtchiῧ arü cãpuwa rü namuῧtchiama
ga yaeῧ ga trigu. Yemaca ga yema yatü rü nagu narü ĩnü rü nhanarügü: - Tacüta nama’ã
tchaüῧ i nhaã guῧ i tchorü ngemaῧgü? Tama nü’ῧ tchacua’ nangeta nama’ã tchaguῧῧ ya
mῧne ya trigu. Norü gugu nü’ῧ nangema wüi ga inü rü nhanarügü: - Nagu tchapogüta ya
tchorü trigugü arü nguῧruῧpata rü tchanaü ya naĩgü ya aũgüne. Nangema nama’ã
tchaguῧῧca ga tchorü trigugü rü toomatchigü i cãpuwa ngemaῧ. Ngemaca i nhuma rü
aicüma’ãcü nangema erü tchamatama nü’ῧ tchiu. Nhuma i pema rü ta meã guῧwama
penaüãcü. Rü ta mucü ya taunecügüta tü’ῧ natai. Rü marü tama ta nawaegü na i puracüeῧ.
Nhuma rü ta tchibüemare, rü ta aegümare rü maῧma’ã i tacua’gü mare. Notürü ga Tupana
rü nhanarügü nü’ῧ ga guma yatü: - cuma rü wüi i ngeãẽmareῧqui’ĩ. Nhaãtama i tchütaῧgu i
cuma rü ta cuyu. Na i yaüῧca i ngema gu’ῧma i cuma nama’ã cunguῧῧ? Ngetchutchu rü
nidea rü nhanarügü: - Ngema’ãcü ta ni’ĩ nama’ã nangupetüῧ i gu’ῧma i duῧ’ῧgü i ngema
norü ngemaῧgü i muῧma’ã nügüῧ nguῧgüῧ, notürü tama na guῧãgü i Tupanapeewa (Lc 12,
15-21).

72 - Inayarütau ga caraneru

Muῧma ga ngueẽrüῧca icaetanü’ῧwa puracüeῧ rü itchieῧãgüῧ rü Ngetchutchuca

nadaugü na nü’ῧ naĩnüẽüca ga norü ore. Rü yemaca ga Paritcheugü rü mugü arü duturugü
rü nanuẽ rü nhanarügügü: - Nüma rü meã nü’ῧ narü ngüeẽ i ngema itchieῧãῧ rü nhumatchi
naῧtawa natchibüe.
Yeguma ga Ngetchutchu rü ngupetüῧtchigaῧ niu rü nhanarügü: - wüi ya yatü nü’ῧ
nangema i 100 norü caranerugü rü gu’ῧguma nayaugü. Ngeguma wüi nü’ῧ i yarütaugu ga
norü caraneru, nüma rü tama wocatchitaῧwa nanawogü ga yema 99 rü naca na yadaugü ga
yema caraneru ga iyarütauῧ nhumata nama’ã narü ĩ? Rü yeguma marü nama’ã narü ĩgu rü
nataãẽgü ga gu’ῧma. Rü nügüãtügu nayangegü rü nama’ã nawoegu. Yeguma ĩpatawa
nangugu, rü nhanarügü namücü’ῧ rü norü ngaicamagu pegüeῧ: - Tchama’ã pitaãẽgü! Erü
tchorü caraneru ga iyarütauῧ rü marü nü’ῧ tchayangau. Ngetchutchu rü nhanarügü: -
Nhaãcü ta ni’ĩ nama’ã nangupetü’ῧ ya Tupana ya daũwa ngemacü. Nüma rü ta wüitchigü ya
tchieῧãẽma’ã nata’ãẽ erü tüma arü maῧ rü marü nayatoraῧ (Lc 15, 1-7).
73 - Mecü ya caranerugü arü daru’ῧ

Ngetchutchu rü nhanarügü: - Tchama tchi’ĩ mecü ya caranerugü arü darü’ῧ. Ya mecü

yi’ĩῧ caranerugü arü daru’ῧ rü marü inamemare na nayuῧta naca i norü caranerugü.
Nangema ga caranerugü arü daru’ῧ ya diẽru tü’ῧ nayauῧcamare puracücü. Rü i ũcῧ rü i
nhacü ga ngeguma cu’ῧ nadagu na ngema nanguῧ. Rü ngeguma yoni ya ai rü caranerugü
tü’ῧ inayauῧ rü tü’ῧ nina’ rü ta tü’ῧ nawoone mare ya caranerugü. Ngeguma nü’ῧ
nangetanügu ya caranerugü arü daru’ῧ rü ninha’ erü nü’ῧ meῧ rü natanü ni’ĩ. Rü tauwama
nü’ῧ tame’ ya caranerugü. Tchama tchi’ĩ ya mecü ya caranerugü arü daru’ῧ. Tchama nü’ῧ
tchacua’ i tchorü caranerugü rü nümagü rü tcho’ῧ nacua’gü. Tchama rü itchamemare
natchayuῧta naca i tchorü caranerugü.
Yudeugü rü nü’ῧ nainüẽ ga yema ore, rü nügüma’ã nü’ῧ niugüetanü. Togü rü
nanangoẽ’ẽ rü nhanarügügü: - wüi i naã’ẽ tchieῧ ni’ĩ i naãwa i deaῧ ya gua yatü. Rü tama
nü’ῧ nacua’ na tacü’ῧ ya uῧ. Togü nagu narü inüẽ: - Rü wüi duῧ’ῧ i ngoo’ nawa ngemaῧ ni’ĩ
ngemaca tama nüma ya deaῧãcü nidea. Ngema wüi naãẽ i tchieῧma’ã ni’ĩ ga na nameẽãῧ
ga i daweeῧ? (Yu 10, 11-15.19-21).

74 - Nanatü rü nanegü

Ngetchutchu nü’ῧ niu: - wüi ya yatü ya tare nanegü nü’ῧ ngemacü. Yima norü gu ga
nane rü nhanarügü: - Pa bai, tchona tanaã i curü ngemaῧgü i tchagu meῧ. Nanatü rü nüna
ta taã ga nagu meῧ. Yeguma ga guma nane ga rü bumaẽcü rü wüigu nananu ga yema norü i
iῧ rü yawa nama’ã naῧ. Rü nanawae na meã naüpetüῧ rü nayanguẽẽ ga yema norü meῧgü
rü tama nügüpeegu narü ĩnü. Yeguma marü nü’ῧ nagugu ga norü gu’ῧma ga ngemaῧgü rü
naügü ga taῧma ga taiya ga yema natchiῧanewa. Rü yemaca wocatchitaῧgu ãtchiῧgüῧna
puracü tainaca’. Rü wüi ga natchicawa nanamugü na cutchigüna ngema ya dauῧca. Ga
guma ngetüücü rü nataiya rü yemaca ga õna ga marü i üütchiῧ ga cutchigüῧ ta nhagüῧ
tanangõ. Rü nhanarügü: - Tauguma nangegumaraῧῧ tee tchona taã. Rü nügügutama meã
narü ĩnü: - Tchaunatü rü nü’ῧ nangema i taῧ i norü ngemaῧgü. Rü tchanayauῧ ga õna rü
inaüütchiῧ. Nhuma rü ta nuã taiyama’ã tchayuῧ, nhuma rü ta nü’ῧ tchiu na
tchaunatüpataca tchataeguῧ. Rü nhatcharügüta. Pa bai marü Tupanama’ã tcharü uwanü rü
nhumatchi cuma’ãta. Guῧ i nguneῧgu mare puracütanü’ῧãcü ngema cupatawa tcho’ῧ
nangemaẽẽ rü yeguma nataegu.
Rü yagu tama nü’ῧ tadau ya nanatü ga yeguma inangugu. Rü nü’ῧ nangu rü aῧrima
nü’ῧ na aũãtchitümüῧ ga guma nane, rü naca ninha rü nüna narü paa’tchi. Ga guma nane rü
nanaügü naya deaῧ rü nhanarügü: - Pa bai marü Tupanama’ã tcharü uwanü rü nhumatchi
cuma’ã’ta. Marü tautama cuneãcü ta tcho’ῧ cuyau. Notürü ga nanatü rü aita naü rü
nhanarügü: - Ngi’ã wüi peta naca taü na nataã’ẽῧca. Erü tchaune rü marütchire nayu
nhuma rü wena arü nama’ῧ. Rü marütchire inayarütau nhuma rü ĩpataca nataegu.
Guma nane ga rü yamaẽcü rü naãnewa nangema. Yeguma nataegugu rü nü’ῧ naĩnü ga
naga ga na iya yüeῧ. Rü wüi ga nanatü arü puracütanü’ῧna naca rü nhanarügü: - Tacü
nangupetü arü? Yeguma numa nanangaῧ rü nhanarügü: - Cuenee rü marü ĩpataca nataegu.
Cunatü rü taῧ i peta naü norü taãẽmaa erü nane rü marü nataegu arü ga iyarütautchirecü.
Yeguma ga guma nane ga yacü rü aũrima nanu. Rü tama niücu ga ĩpatawa. Nanatü rü tüma
arü aũtchicawa nama’ã taũ, ngeta tama aicüma’ãcü inaῧwa. Rü tanawae naguῧῧ nama’ã
tiuῧ. Notürü ga tümane ga yacü rü tü’ῧ nangaiῧama rü nhanarügü amatüῧ: - Gu’ῧguma
tchire cu’ῧ tchapuracü tchorü maῧma’a. Rü baita i nhugu wüi wocaãcü tchona cu’aῧ na
nüna tchauῧca i tchamücügü rü na nama’ã tchatchibüῧca. Nanatü rü nanangaῧ rü
nhanarügü: - Cuma pa tchaune. Rü guῧguma tchauῧtawa cungemaetcha. Guῧ i ngematacü i
tcho’ῧ ngemaῧ rü cürü ni’ĩ. Notürü i nhuma rü nangema na itaãẽgüῧ rü na üῧ i wüi i peta.
Erü cuenee ya marütchire yucü i nhuma rü wena arü nama’ῧ. Rü marütchire iyarütaucü
nhuma rü ĩpataca nataegu (Lc 15, 11-32).

75 - Wüi ga guῧãcü rü wüi ga tauῧãcü

Wüi ga nguneῧgu wüi ya yatü ga guῧãcü. Rü meẽtchiῧ ga natchirugu nicu. Rü guῧ nü’ῧ
ngemaῧ ga nüma nanawaeῧ. Rü naapatawa narüto rü wüi ga tauῧãcü ga Lazaruãcü
tanaucü, ga tauῧma nü’ῧ ngemacü rü aũrima tchiemarecü. Rü guῧwama rü oo’necü. Rü
taiya nü’ῧ ngucü rü nü’ῧ nangutchaῧcü nanangooῧ ga yema õna ga üῧtchiῧ ga guῧãcüarü
arü metchatatüῧgu yi’ĩῧ. Rü ngema nagupaema rü airugü ga nawama maeῧ rü nanadee ga
norü origü.
Yeguma na yugu ga Lazaru, rü wüi ga Ãyu naῧtawa naῧ rü daῧwa nanaga rü Abraῧma’ã
wüiwa nangemagü. Rü nayu ta ga guῧãῧtchicü rü tana tagü. Ga yueῧgütchigagu, rü aũrima
niõõẽ ga napocuῧ. Rü nidautchi rü Abrauῧ nadau. Rü nü’ῧ nadau ta ga Lazaru ga
Abraῧcüwawa rü tocü. Rü ngeguma rü aita naü rü nhanarügü: - Pa bai pa Abraῧ, tcho’ῧ
cungetcha’ῧgu. Rü nuã tchaũtawa namu ya Lazaru. Nama’ã nü’ῧ iu nametchanepee
deama’ã ya waieẽ rü tchorü conü ya waieẽ erü aũrima nuã üügu tchioõẽ. Abraῧ nanangaῧ
rü nhanarügü: - Nüna nacua’atchi. I guῧ i curü maῧ ga yeguma meã nama’ã cutaãẽgu ga
curü ngemaῧgu ga cunawaeῧ. Rü Lazaruca rü nanatoraῧ. Ngemaca i nhuma nayauãῧ i taãẽ.
To’ῧtawa rü peῧtawa rü nangema i wüi i pocutchica i waẽnü’ῧ. Rü ta tauma ya tee ya
peῧtawa ũẽ rü ngegumarü’ῧta i pemagü rü ta tauma ya tee ya nuã ngue’.
Ngeguma ga guma guῧãῧtchicü rü paama naca inaca rü nhanarügü: - Tchama naca
itchaca’, pa bai pa Abraῧ, Lazaruῧ tchaunatüpatawa namu. Rü tchauneegüma’ã narü u na
tama nhaãpocutchicagu na yueῧ. Abraũ wena arü nü’ῧ niu rü nhanarügü: - Nümagü rü
marü nü’ῧ nangema i Muiye arü mugüpanegü rü nhumatchi Tupana arü ore arü uruũgü arü.
Rü ngemawe narü ĩ. Guma guῧãῧtchicü rü wena arü inaca rü nhanarügü: - Notürü
nangemata i yueῧgü i nama’ã i deagüῧ, rü nanatoraῧ i maῧ. Wena arü Abraῧ nanangaῧ rü
nhanarügü : - Nümagü rü tama Muiye ga na inüẽgu rü tama Tupana arü ore arü uruũgüga
na inüẽgu. Rü tama yaõgüagu rü tamata arü wena inarüdagü i ngema yueῧgü (Lc 16, 19-31).

76 - Yatü ya nüma nü’ῧ nacua’gu rü mecütchiga

rü nhumatchi wüi ya ngüẽẽruῧca icatchigücütchiga

Wüiepücüna ga Ngetchutchu rü Paritcheuῧ naya ngau nügü ya ugu rü mecü. Rü ya õcü

rü naücü i Tupana arü mugü rü ngemagagu tauema’ã ya ugücü rü toomatchigü ücü.
Ngetchutchu rü wüi ga ngupetüῧtchigaῧ niu rü nhanarügü:
- Tare ga yatügü rü tupaucawa yumuẽwa naĩ. Wüi rü Paritcheu ni’ĩ. To rü ngüeẽruῧca
icatchigücü ni’ĩ. Paritcheu rü yema duῧ’ῧgü ga yema tchigüῧ ga ãtchimaῧgüῧpeewa nüira
naü rü nhaãcü nayumüẽ: - Pa tchorü Tupana tchama rü ngetanü’ῧta cunatchaã erü tchama
rü guῧῧ rü togüῧ tcharü memaẽ. Tama tchangitaa, taueῧma tchiri tchayau, tchama rü
tchamama’ã tchamemare, tchama rü tama daanguẽẽruῧca icatchigücürüῧ yeama norü
guwa tchaü. Tchama rü tareepücüna tchaaure ga wüi yüügu rü Tupaucana tchanaã i
gumeẽpütchipee iguῧ i ngema tchayauῧ.
Ngüeeruῧca icutchigücü rü yeama norü guwa naü, rü narü maãtchi, rü nügüremügü
niyauãtchi rü nhaãcü nayumuẽ: - Pa tchorü Tupana, tchama i tchieῧãe. Cu’ῧ
tchangetcha’ῧtümüῧ. Ngetchutchu rü nhanarügü: - Cuma rü marü tama aũcümaῧwa
cungema, yeguma ngüeeruῧca icatchigücü rü napataca nataegu, erü Tupana nü’ῧ nü’ῧ
nangetcha’ῧ. Yima nai na tama (Lc 18, 9-14).

77 - Wüi ya ngeetücü nü’ῧ nangema i õ

Ngetchutchu rü Yerico arü iãne arü ngaicamana nangu. Rü wüi ya tauῧãcü rü ngeetücü
rü namatchipenüwa narü to. Rü nü’ῧ nacua’ama ga muῧma duῧ’ῧgü ngema tchopetüῧ rü
nüna nacagü rü nhanarügü: - Tacü nangupetü? Yeguma nama’ã nü’ῧ tiu na Ngetchutchu ya
Nayaretücüã na marü ngema nanguῧ. Yeguma ga guma ngeetücü rü aita naü rü nhanarügü:
- Ngetchutchu! Pa Dawi nane! Cü’ῧ tchangetcha’ῧtümücü! Rü yeguma ga yema
Ngetchutchupeegu iῧ rü nü’ῧ naüagüama rü nhanarügü: - Rü ngea! Taῧ i ngema i üῧ!
Notürü ga nüma rü poraãcü aita niütchigüama: - Pa Dawi nane! Cu’ῧ tchangetcha’ῧtümüῧ!
Yeguma yemaῧ na ĩnügu ga Ngetchutchu rü inayatcha’ãtchi rü duῧ’ῧgüῧ namu na
naῧtawa nagagüãῧ ga guma ngeetücü. Yeguma naῧtawa nangugu ga nüma, rü Ngetchutchu
nüna naca’ rü nhanarügü: - Cutacüwae? Rü tacüta cuca tchaῧ? Rü tauetücü nanangaῧ rü
nhanarügü: - Pa Cori tchama tchanawae na cu’ῧ tchadaῧ. Rü yeguma Ngetchutchu
nanangaῧ rü nhanarügü: - Marü tcho’ῧ cudau. Rü curü õgagu rü ta cuma’ῧ. Rü yegumatama
ga guma tauetücü rü nidautchi. Rü Ngetchutchuwe narüῧ rü Tupanaῧ nicua’ῧῧ. Gu’ῧma ga
ngemagüῧ ga duῧ’ῧgü rü nü’ῧ nadaugü ga yema ngupetüῧ rü ta Tupanaῧ nicua’ῧῧgüta (Lc
18, 35-43).

78 - Nayatoraῧ i Yaqueu arü maῧ

Ngetchutchu rü Yerico arü iãnewa naῧ. Ngema ni’ĩ ga naãtchiῧῧ ga Yaqueu, gaguῧ ga
ngüẽẽruῧca icaetanü’ῧgüeru. Ga aῧrima diẽruãcü. Rü nü’ῧ nangutchaῧcü na Ngetchutchuῧ
nadauῧ, notürü ga duῧ’ῧgü muũtchiῧgagu rü tama Ngetchutchuῧ nadau erü nüma rü
nanutchaneῧtchi ya Yaqueu. Yemaca, inanhaãtchi rü nawa nanha ga natchica ngeta
Ngetchutchu ta iüpetüῧwa. Rü wüi ga nanetütanügu naĩnagü na me’ã nü’ῧ nadauῧca.
Yeguma ga Ngetchutchu rü yema naüpetü, rü initchaãtchi, rü daῧgu nadawenü rü
nhanarügü: - Pa Yaqueu ngema irü ĩ. Nhuma rü ta cupatagu tchayape.
Yagutama ga Yaqueu rü inarüĩ ga naitanüwa. Rü aũrima nataãẽe rü Ngetchutchu
nanawae na nüna nauῧ. Notürü ga togü rü nü’ῧ nadau ga yema, rü aũrima nanuẽ: erü
Ngetchutchu rü wüi ga tchieüῧãcüpatagu nayapeta! Yaqueu rü Ngetchutchuῧ nhanarügü: -
Pa Cori, guῧ i tchorü ngemaῧgü rü tangaῧ tüna tchaã ya yiema i ngearü ngemaῧãgüe. Rü ta
ngemagu ya tü’ῧ tchangiẽ rü ãgümücüepü arü yeera ta tümaca tchataeguẽẽ. Ngetchutchu
rü nhanarügü nü’ῧ: - Nhuma ni’ĩ i cuma i nü’ῧ cucua’ῧ na aicumaãcü Tupana tü’ῧ maẽẽῧ.
Rü na nuã tchauῧ rü tümaca tchadau rü tü’ῧ itchapoῧ ya yiema marü iyarütauee (Lc 19, 1-
10).

Yucü – Itacü – Wena arü maῧcü

79 - Yeruyareĩwa naῧ ga Ngetchutchu na Nguῧtchiga

arü peta ngema yaüῧ

Noretama ga nguneῧ taugu naῧpa ga ngütchiga arü peta, Ngetchutchu rü nhanarügü

nü’ῧ ga norü ngueῧgü ga tacutüwa arü tare: - Ngi’ã Yeruyareĩwa taĩ. Ngema ta ni’ĩ i
tchaugütchaãῧ nameguta i ngema i tagüῧ i ore arü uruῧgü rü mugü arü duturugü. Rü ta
tcho’ῧ napocu rü ta tchayu rü Romacüãgünata tcho’ῧ namugü. Nümagü rü ta tchama’ã
nanuẽ rü ta tchieῧ tchama’ã niugüe, rü ta tchoῧ nanacua’igü, rü ta cua’iruῧma’ã tcho’ῧ
nacua’igü rü ta tcho’ῧ nimagü. Notürü tamaepῧ i ngueneῧgu wena, rü wenata arü tchama’ῧ
(Mc 10, 32-34).
Yeuguma marü iãnewa arü ngaicamana nangugügu, Ngetchutchu rü nügüpeegu naya
mugü ga tare ga norü ngueῧgü: - Rü duῧ’ῧgütanüwa arü ngaicamana peĩ nhanarügü nü’ῧ: -
Rü ngemata nü’ῧ peyangaugü i wüi cowaru i ngewacaῧῧ rü tauguma te’e nagu i ῧῧ. Rü
peyaweῧ nuã penanga. Ngeguma tee penacagu: - Tacüta piü nhatagügu tapeῧ? Rü
tümama’ã nü’ῧ piu rü nhapegüῧta: - Torü Cori nanawae i nhaã cowaru. Yicama i nüma rü ta
nanataegüẽẽ. Yema tare ga norü ngueῧgü rü duῧ’ῧgütanügu natchocu. Rü nama’ã narü ĩ ga
yema guῧ ga Ngetchutchu nama’ã nü’ῧ i uῧ, rü nayaweῧgü ga yema cowaru rü
Ngetchutchuῧtawa nanagagü.
Ngetchutchu rü cowaruwa nayangacutchiga norü totchicaῧ rü nawa narüto rü
Yeruyareĩwa naῧ. Muῧma ga duῧ’ῧgü rü Ngetchutchuwe narü ĩ rü guῧ i norü ngueῧgü rü
natchiru i maῧma’ã nayatchama, nhama tapetchi i aiῧrüῧ, yema ni’ĩ ga Ngetchutchu nagu i
ῧῧ. Rü tanadaῧ ga naiẽtaacü rü nama nama’ã nangaãẽgü. Umῧma ga duῧ’ῧgü rü
Ngetchutchuwe narü ĩ rü guῧ i norü poragüma’ã aita naüe rü nhanarügü: - Cua’ῧῧma’ã!
Cu’ῧ ticua’ῧῧ! Nüma na nuã’ῧ i naῧῧ rü Tupana ni’ĩ ya nua namucü! Nü’ῧ tchicua’ῧῧ ya
tanatü ya Dawi ya aegacü! Nhuma i nüma rü aicumaῧtchi nataegu! Rü cua’üῧ rü na
taütchiama (Mc 11, 1-10).

80 - Norü ngueῧ ga Yuda rü Coriῧ inauaῧ

Tare ga nguneῧ taugu ga naῧpa na nawa nanguῧ ga nguῧtchiga arü peta rü Tupana arü
ore arü uruũgü rü mugü arü dutururü wüiwa naĩ. Rü naca nadaugü na nhuãcüta ngurüãtchi
Ngetchutchuῧ ya yaugüῧ rü yamagüãῧ. Yeguma yema togü rü nügüma’ã nü’ῧ niugü rü
nhanarügügü: - Tautama tanaü i ngema nha’ãpetawa, erü duῧ’ῧgü rü tchi tamaã nanuẽ.
Wüi ga tacutüwa arü tare ga norü ngueῧgütanüwa rü Yuda Icariotchi ni’ĩ ga norü ore
arü uruũgüma’ã bema cu’ãcü i nauãῧ rü nha’cü: - Tchama rü marü itchame mare na
Ngetchutchu pena tchamuῧ. Yeguma ga nümagü rü nataãẽgü rü nü’ῧ niugü wüi ga meῧ ga
norü natanü. Ga 30 tatchinü ga muẽda ga prata naca. Yegumacürüwa ni’ĩ ga Yuda naca
nadauῧ i wüi i meῧ na nhuacü ta Ngetchutchuῧ i naãῧ (Mt 14, 1-2.10-11).

81 - Norü gu ga tchibü

Nguneῧ ga yudeugü nagu norü caraneruãcügü i gugüῧ naca i nguῧtchiga arü peta,
Ngetchutchu rü nhanarügü Peduruῧ rü Yuaũ: - Yeama ĩãnewa peĩ. Rü nagu petchocu rü
ngemata nü’ῧ peyangau ga wüi ya yatü ya ngema wüi nawetchigu dea i ngecü. Rü nawe
perüĩ nhumata ta napatagu naücu. Rü tchauegagu ĩnatü na peca rü nhapegüῧta: - Ngeta
nangemaῧ i natchica nameῧ na nguῧtchiga arü peta tchorü ngueῧgüma’ã tchaüῧ? Nüma rü
ta wüi ucapu i aũῧῧta pema’ã nauneta nhanarügü Ngetchutchu. Rü yeguma ga yema tare
ga norü ngueῧgü rü ngema naĩ rü nü’ῧ nayangau ga guῧma ga yema Ngetchutchu nama’ã
nü’ῧ i uῧãcü rü i nayameẽgü ga tchibü naca i nguῧtchiga arü peta.
Yeguma marü nayauaneῧtchigu, Ngetchutchu rü norü ngueῧgüma’ã metchawa narü
to. Rü nhanarügü: - Tcho’ῧ nangutchaῧacü rü tchangetcha’ῧacü pema’ã tchanaü i nhaã
tchibü i nguῧtchiga arü petagu, naῧpa i tchorü ngetchaῧ. Aicumaãcü tama marü nataegu na
wena arü naüῧ nhumata ta nangema i norü ügü ngeta Tupana aegacü i iῧwa. Rü yeguma
yadeagu wena rü namema’ã nanayau ga paũ, rü nataãẽ rü nayanuũtchi rü norü ngueῧgüῧ
nayanu rü nhanarügü: - Penayau rü penango’ i ngema paũ, erü ngema rü tchaune ni’ĩ rü ta
peca i tchanaã. Ngema tchaüῧ rü tchorü ĩnü ni’ĩ.
Rü yemaacütama, nayagu ga tchibü, rü yema wena nanayau ga wiũ rü nataãẽãcü wena
arü norü ngueῧgüῧ nayanu, rü nhanarügü: - Penayau rü peyaaü i nguῧma, erü yima wiũ rü
tchaugü ni’ĩ, nagü ya ngewacaῧcü rü tauguma nayagu i ngema marü i nguῧ, rü ta peca inaba
na gu’ῧma i yatügü arü tchieῧ tchangetchaῧ’ῧca. Ngema tchaüῧ rü tchauãẽwa ni’ĩ (Lc 22,
7-20).

82 - Nacüma ga Ngetchutchu arü ngueῧgü arü cua’ruῧ

Nayaguῧ ga tchibü, Ngetchutchu rü norü ngueῧgüῧ nanawe na nhuãcü tü’ῧ

nangetchaü’ῧ rü na nhuãcü i nüma nü’ῧ nangemaῧ na togueῧ nangetcha’ῧῧ. Ngetchutchu
rü inatchi ga metchawa rü wüi ga tuayama’ã nügü nigoye. Rü ngema wena rü wüi ga batchia
deama’ã naüãcu rü nanaügü na norü ngueῧgüῧ ya yacutügüῧ. Tchimaũ ga Peduru rü tama
nanawae na Ngetchutchu ngema’ãcü naüῧ rü nidea rü nhanarügü: - Pa Cori cunawae ena
na tcho’ῧ cuyacutüῧ? Ngetchutchu nanangaῧ rü nhanarügü: - Nhumaῧrata i cuma i nü’ῧ
cucua’ῧ na tacü i tchama i tchaüῧ i nhuma. Peduru rü tama norü me ni’ĩ rü nhanarügüama:
- Tauguma tcho’ῧ cuyacutü. Notürü ga Ngetchutchu rü nhanarügüama: - ngegumatchi
tchama tama tchanaügu, cuma rü tchi tama tchorü qui’ĩ. Peduru rü nhanarügü: - Ngemaãcü
ẽna ni’ĩ, Pa Cori, taῧ i tchacutüwa rica tcho’ῧ i yacutüῧ notürü tchanawaeta i tchamewa rü
tchaueruwa.
Ngema wena ga Ngetchutchu rü wena arü metchawa narüto, nhanarügü: - Marü nü’ῧ
pecua’ῧ i tchama na tacü pema’ã tchaüῧ? Pemagü rü nguetaruῧãcü rü Coriãcü tcho’ῧ peca,
rü weguãcü tchidea, erü tchama tchi’ĩ. Marü name, na tchama peῧ tchayacutügüῧ, pemagü
rü ta togueaῧ pime na peĩ na toguegüῧ peyacutüῧ. Tchama marü pena tchanaã i perü
cua’ruῧ, na nhuãcü tchama peῧ tchangetcha’ῧῧ, rü ngema’ãcü ni’ĩ i togueῧ i ngetcha’ῧῧ. Rü
nhaã ni’ĩ i perü cua’ruῧ i pecümagüta. Nangemagu na toguegüῧ pingetchaῧῧ, rü guanetama
nü’ῧ tadau na tchorü ngueῧgü peĩgüῧ. Tauema tü’ῧ nangema i taῧ i ngetchaῧ ga yeguma
nüna cunaãgu i curü maῧ ya yima cumücügü. Pemagü rü tchamücügü piĩgü. Penaü i tacü i
peῧ tchamuῧ.
Ngetchutchu rü nhanarügü: - Marü tautama muῧ i nguneῧ peῧtawa tchangema: Taũ
pemuῧeῧ. Rü Tupanagu peyaõgü rü nhumatchi tchagu. Tchama rü ta tchaunatüῧtawa
tchaῧ. Ngegumata nacüwawa tchangemagu rü pecata i tchanameẽ i wüi i natchica. Ngema
wena rü ta tchataegu rü nuã tchaῧ na peῧ tchayagagüῧ rü pemagü rü ta gu’ῧgutama
tchaũtawa pingemagü. Tchaunatüna naca peca na nuã peca namuãῧ i wüi i poraῧ i
ngüeẽruῧ, i Naãẽ i Üüneῧ. Nüma rü Naãẽ i aicümaῧ ni’ĩ rü peya õ i guῧ i tacü i ngema
tchama nü’ῧ tchiuῧ (Yu 13-15).

83 - Ngetchutchu nayumuẽ napü ga oriwerawa

Nawena ga tchibü, Ngetchutchu rü wüi gaputüranecüwa naῧ ga napü ga oriwerawa i

ngemaῧwa. Norü ngueῧgü rü nawe narü ĩ. Yeguma yema nangugügu, Ngetchutchu rü
nhanarügü: - Peyumuẽgü napeporaeῧca natchawa i ü. Yema nhagu wena ga Ngetchutchu rü
nüicatama putüranecügu naücu. Rü ngema nacaãpüü rü nhaãcü nayumuẽ: - Pa Tchaunatü
tchanawae, tchona cuya ũgatchieῧ i õõẽ rü nhumatchi yu. Rü tama tchorü ngutchama’ã ni’ĩ
tchanaüῧ notürü curü ngutchaügagu ni’ĩ.
Ngetchutchu rü na ngetcha’ῧ naῧpa i norü yu, rü nayumuẽ i taῧ i norü meῧma’ã rü
naaiya rü nagüma’ã nitchuruῧne rü naῧnewa narü yaῧgü rü nhatuwa nayagü. Norü gu,
inatchi rü nataegu rü ngeta norü ngueῧgü i ngemagüῧwa naῧ. Nümagü rü napee erü
namuῧe rü gutchaãẽgü rü meã inatchaemare. Ngetchutchu rü nhanarügü: - Nhuacü i
pemagü pipeeῧ? Rü nü’ῧ nicagü rü nayumuẽgü na nügü inapoῧẽῧca erü inanguta i ü.
Ngetchutchu norü ngueῧgüma’ã i ya deagutama inanangugü ga yatügü rü
putüranecügu natchocu. Ga Yuda Icariotchi nama’ã ngemaũῧ. Nüma rü Ngetchutchuῧtawa
naῧ rü nü’ῧ narü moẽ rü nü’ῧ nü’ῧ nawaĩ. Ngetchutchu rü nüna naca rü nhanarügü: - Pa
Yuda, cuma rü ena wüi i waĩma’ã tcho’ῧ icu’ã? Yeguma ga norü ngueῧgü nü’ῧ cuagügu ga
yema yatügü ga yema ĩῧ na Ngetchutchu arü yaugüwa rü norü gagüwa na ĩῧ, rü nüna
nacagü rü nhanarügü: - Pa Cori nameῧ na cu’ῧ itapoῧῧ? Rü yeguma rü wüi arü dotcha
nituutchi rü wüiwa nayapieẽ rü inanadae ga norü tügünetchinü ga yema ore arü
uruũguῧtaῧ. Notürü ga Ngetchutchu rü tama norü meni’ĩ ga ngema na ügüῧ rü nhanarügü:
- Itchaãtchi rü marü tama! Rü yegumatama arü nayaücutchi ga napatchinü rü narüme rü
niẽ. Rü ngema wena rü nhanarügü nü’ῧ ga yema duῧ’ῧgü ga i anegüῧ: - Pemagü rü
dotchama’ã rü naĩma’ã nuã peĩ na tcho’ῧ piyaugüῧca. Tchama rü tauguma guῧ i nguneῧgu
perü ngaῧtanüwa tchangema i tupaucawa? Notürü yeguma ngẽma rü tauma ga perü pora
rü tauῧma tchama’ã peü. Nhuma rü marü inangu i perü ngora. Nhuma rü ta inagu i ẽãneῧ i
norü poragüma’ã (Lc 22, 39-53).
84 - Peduru tama norü Coriῧ niu

Yema tchuraragü ga Ngetchutchuῧ i yaugüü rü ore arü uruũgüpatawa na nagagü. Rü

yeguma ga Peduru rü inayangueẽ rü ngema wena rü nawe narü ῧ rü yagu nü’ῧ niũtchigü.
Rü iãtüwa nangema rü ngema nangema ya wüi ya ü’ü ya marü inaĩῧne yeguma ga Peduru rü
ü’üῧtawa narüto rü ngema nügü na naiῧ. Rü wüi ga ore arü uruῧgüῧtaῧ rü Peduruῧ
nacua’ama rü nhanarügü ga Peduruῧ: - cuma rü ena tama wüi Ngetchutchuῧtawa ngemae
qui’ĩ ? Peduru rü tama nü’ῧ niu rü nhanarügü: - Tama nü’ῧ tchacua’. Rü yicamaῧra, rü to ga
duῧ’ῧ rü nü’ῧ nacua’ama rü nhanarügü nü’ῧ: - cuma rü wüi Ngetchutchu arü ngueῧ qui’ĩ.
Peduru rü wena arü tama nü’ῧ nacua’ama rü nhanarügü: - Tama pa yatü. Tama tchama
tchi’ĩ.
Yicamaῧratchigü marü wüi ga ngora ngupetügu, rü to ga duῧ’ῧ rü wena arü nüna naca’
rü nhanarügü: - cuma rü natücumüwa ngemaẽ qui’ĩ. Tomagü rü marü nü’ῧ tacua’gü erü
cutchiga nideagü ga garireiawa. Rü yeguma ga Peduru rü nügü inapoῧama ga norü
porama’ã rü nhanarügüama: - Tama nü’ῧ tchacua’ i ngema pema nagu pideagüῧ: - Rü yema
ngupetügüwe, rü nica’ ga wüi ga ota. Peduru rü nüma nacua’ãtchi ga yeguma Ngetchutchu
wüiepücüna nama’ã nü’ῧ i uῧ ga yeguma nü’ῧ nhagu: - Naῧpa na ota na i caῧ i ngunetüῧ,
cuma pa Peduru rü tamaẽpücüna tautama tcho’ῧ quiu. Rü yeguma ga Peduru rü inatchi, rü
inaũῧ ga yema nanaügü ga naauῧ na norü ngetcha’ῧma’ã (Lc 22, 54-62).

85 - Ngetchutchu rü Aegacügüpeewa nangema

Eῧwagu rü yaguãgü, rü ore arü uruũgü mugü arü duturugü rü wüiwa naĩ. Rü
Ngetchutchuῧ napeewa nagagü na nüna naca’güῧca rü nangaaüãῧca i nüma rü
nhanarügügü nü’ῧ: - Ngeguma cuma ya Tupana cu’ῧ unetacü quiĩgu na cunamaeẽῧca i curü
duῧ’ῧgü, rü toma’ã nü’ῧ i u rü toca nangoẽẽ. Yeguma ga Ngetchutchu rü nanangaῧ rü
nhanarügü: - Ngemaãcütchi pema’ã nü’ῧ tchiugu i tchama, pemagü rü tautchima tcho’ῧ
peyaõgü. Ngegumatchi tchama pena tchacagu, pemagü rü tautchima tcho’ῧ pengaῧgü.
Nhumawaita ni’ĩ ya yatü nane, inangemaῧta i Tupana arü tügünecüwawa narü toῧ. Yeguma
rü nüna nacagü rü nhanarügü: - Rü ẽna cuma rü Tupana Nane qui’ĩ? Ngetchutchu rü meã
nü’ῧ niu rü nhanarügü: - Pemagü tama marü nü’ῧ piu: na tchama rü Tupana Nane tchi’ĩῧ.
Rü yeguma ga duῧ’ῧgü rü aita naüe ga gu’ῧma rü nhanarügügü: - rü tama tanawaegü na
nü’ῧ quiuῧ erü natauma i tacü i cuwa. Rü gu’ῧma ga yema ngemagüῧ rü nü’ῧ nainüẽ na
tacüῧ yauῧ ga nüma (Lc 22, 66-71).

86 - Cawa nangema ga Piratupeewa

 Duῧ’ῧgüeru rü aegacü ga Romacüã, ga Põtchiu Piratuῧtawa Ngetchutchuῧ nagagü. Rü
inanauaῧgü rü nhanarügügü: - Nhaã yatü duῧ’ῧgüῧ nanueẽẽ. Nüma rü nü’ῧ niuama na
maeẽruῧ yi’ĩῧ, rü Deya yi’ĩῧ. Piratu rü Ngetchutchuca’ naca’ rü nhanarügü: - Cuma ni’ĩ ya
Deya? Ngetchutchu nanangaῧ rü nhanarügü: - Tchautchica rü tama nhama i naãnewa ni’ĩ.
Ngegumatchi ngemaãcü yi’ĩgu, rü tchorü puracütanü’ῧgü rü tchi nanuẽ na tcho’ῧ
inapoῧgü’ῧca. Tchama tchi’ĩ i Deya i nhama i naãnewa tchauῧ na nü’ῧ tcharü uῧ i ngema
aicuma i ĩῧ. Guanema ya yima tü’ῧ nameẽ na nü’ῧ tainü’ῧ i ngema aicüma i ĩ’ῧ i tchama
nü’ῧ tchiuῧ rü tü’ῧ name. Rü yeguma ga Piratu rü wena arü nüna naca’ rü nhanarügü: -
Aicumaῧtchi? Tacü ni’ĩ i ngema aicümaῧtchi i ĩῧ?
Piratu rü nhanarügü pemarü i penauãῧ ga Ngetchutchu: - Tchama rü tauῧma nawa
tchadau i ngemaῧ naü’ῧ na ngemacatchi tchanapocuῧ. Gucü ya taunecügu, ga nguῧtchiga
arü petagu rü tchanaü na wüi i pocuῧῧ itchananguutchieῧ. Nhuma rü ta itchananguutchiẽẽ
ya daa yudeugü arü Deya? Rü yeguma ga duῧ’ῧgü rü aita naügüãcü nanangaῧgü rü
nhanarügügü: - Tama, tama ya Ngetchutchu! Rü Barabaῧ wai inanguutchiẽẽ! Baraba rü wüi
ga nawaeῧ ni’ĩ. Rü yeguma ga Piratu rü Barabaῧ inanguutchiẽẽ rü norü tchuraragüῧ namu
na Ngetchutchuῧ nacua’igüῧ. Rü tchuraragü rü nama’ã nanuẽ, rü nü’ῧ nacugüe, rü tacü
nama’ã niugüe rü wüi ga napatee ga tuunaca nena ügü rü nuãcü naeruwa naya
ngacutchigü. Ngema wena rü naatüwa nayangacutchigü ga wüi ga natchiru ga maῧ ga
dautcharaῧ, rü naya magü rü nanacua’igü rü nhanarügügü: - Tomagü rü nü’ῧ tarü moẽgü ya
Yudeugü arü deya! Rü nanapechametügü rü nanadaimegü.
Piratu rü yema i uãüwaeagüῧ nanawe ga Ngetchutchu rü nhanarügü nü’ῧ: - Nü’ῧ perü
daunü! Nü’ῧ perüdaunü ya daa yatü! Notürü ga nümagü rü aũgaacü nhanarügügü: -
Curutchawa ya pota! Piratu rü nhanarügü: - Pemagü tama ngema penaga rü curutchawa
peyapota! Erü Tchama rü tauῧma nawa i tchayangau na tacüca na tchanapocüῧ. Notürü
nümagü rü wena arü nanangaῧgü: - Tomagü rü toῧ nangema i wüi i mugü i nü’ῧ i uῧ rü
nawaeῧ nanayuῧ i nüma. Yeguma ga nüma rü nhanarügü, nügügutama iyadeaῧ, erü Tupana
Nane ni’ĩ. Rü Piratuma’ã nanuẽ nhumata namuῧ rü Ngetchutchuῧ napocuῧca rü nayuῧca
(Yu 18, 28 - 19,16).

87 - Curutchagu nayu ya Ngetchutchu

Ngetchutchu rü norü curutcha tü’ῧ ninge nhumata iãne arü düetüwa nangu, rü
nhumata nawa nangu ga wüi ga mapüῧ ga Golgutaãcü ta ugüῧ. Rü yema ni’ĩ ga curutchawa
ya nipotaῧ. Wüigu nama’ã ga yema tare ga maetagüῧ. Rü norü curutchagü ga yema
maetagüῧ rü Ngetchutchu arü curutcha arü towecüwawa rü tügünecüwawa ni’ĩ tangemaῧ.
Piratu rü norü tchuraragüῧ namu na wüi ga mürapewa ga aegatatchinü’ῧ norü
curutchatapeewa ya ücutchigüῧ. Ga nhaῧ nagu ümatüῧ: - Ngetchutchu ya Natcharetücüã,
ga Yudeugü arü Deya. Rü yema ore arü uruῧgü rü aũrima nanuẽ rü nhanarügügü ga Piratuῧ:
- Natoraῧẽẽ i ngẽma ngema ümatüῧ. Rü nhaãcü na ümatü: - Nügü ya ugu rü nüma ni’ĩ ga
Yudeugü arü deya. Notürü ga Piratu rü tama nayaõ na toõcü naümatüῧ rü nhanarügü: -
Tacü i tchama marü tchaümatüῧ, rü marü naümatü.
Rü curutchapünewa i ngemagü i ãgümücü i ngecügü: ga Ngetchutchu Naẽ, rü Naẽ
naeya, rü Cleopa nama rü Maria Madarena. Rü norü ngueῧgü ga yema Ngetchutchu nü’ῧ
ngetchaü’ῧ rü naẽcüwawa nangemagü. Rü Ngetchutchu, rü nü’ῧ nadau, rü Naẽῧ
nhanarügü: - Nhuma rü wipeewaamatchigü, rü nhaã ta ni’ĩ i cune. Rü nhanarügü ta ga norü
ngueῧ: - Nhuma rü ta ngema i yi’ĩ i cue. Rü yegumagumatama ga norü ngueῧ rü Mariaῧ
nayau rü ngipatawa ngiῧ naga rü ngina nadau.
Ngetchutchu rü nü’ῧ nacua’ na marü yanguẽ’ẽ’ã’ῧ ga gu’ῧma ga yema naüῧ rü
nhanarügü: - Gu’ῧma rü marü tchanaü! Rü yeguma yema nhagu wena rü narü maãtchieru
rü nayu (Yu 19, 17-30).

88 - Ngetchutchu tana tagü

Yutche ga Arimateiyacüã nüma rü wüi ga duῧῧ ga aũrima nguanema ya duãtagüma’ã

taãẽcü ni’ĩ. Nüma rü yudeugü arü aegacü arü puracütanüῧ ni’ĩ, notürü inayanguẽẽ na
inanguῧta ngeta Tupana ãẽgacü i ĩῧwa. Yeguma marü nayauaneῧtchigu, rü Piratuῧtawa naῧ
rü nhanarügü nü’ῧ: - Cuna tchacaῧ, rü tchana yauta i naῧne ya Ngetchutchu i curutchawa rü
na tchanataῧca. Rü yeguma ga Piratu rü ngü nhanarügü nanataῧca i Ngetchutchuῧne.
Yeguma ga Yutche rü nanatu’ῧ ga norü itapua rü nanayau ga naῧne ga curutchawa, rü
napanee ga naca nataeῧgu nanaügü rü nutatanüwa i camaῧῧgu nayaücutchigü rü ngema
nanatagü. Ngema wena rü wüi ga nuta arü aũcüma’ã nanangutaῧ ga ücutchicawa ga yema
inataῧwa. Rü tare i ngecügü, Maria Madarena rü Maria, ga Yuche naẽ, rü nü’ῧ i daugü ga
gu’ῧma rü nü’ῧ i daugüta na ngeta Ngetchutchuῧne ya ücutchigüῧ (Mc 15, 42-47).

89 - Ãyu nü’ῧ narü u

Tchawurugu, ga tchütacü, Maria Madarena, rü Maria, ga Tchiagu rü Tcharume naẽ rü

pumaragü arü taewa i ĩ. Rü i nawaegü na Ngetchutchu i taῧwa naĩῧ na Ngetchutchuῧne
pumarama’ã natchagüῧca. Rü yeguma nori ya ngoonegu, rü nori üacü yeama neῧgu, rü
Ngetchutchu i taῧwa i ĩ. Rü namawa rü ngiguma ica’gü rü ngigürügügü: - Tee ta taca
inacugatchiῧ ya yima nuta ngema inataῧwa arü ücutchicawa?
Yeguma yema nangugügu ga inataῧwa, rü nü’ῧ i daugü ga nuta na marü inaügatchiῧ.
Rü namaῧgu i tchocu rü nü’ῧ i daugüῧ ga wüi ga ngetüüῧ ga comü tchiruῧ ga natchica arü
tügünecüwawa rü toῧ. Rü aũrima i baiãtchie. Notürü ga yema ãyu rü nhanarügü ngiῧ ga
yema ngecügü: - Taũ pebaiãtchieῧ! Naca pedaugü ya Ngetchutchu ya Nayaretücü’ã, ya
curutchagu yucü? Rü marü natauma i nuã. Rü marü wena arü inarüda. Rü düca natchica
pedaugü ngeta naῧne i ngemaῧwa. Pewoegu rü norü ngueῧgüma’ã nü’ῧ perü ugü,
aicümaãcüῧtchi ga Peduru, rü ta peῧ nayangau i Garireiagu i nüma. Rü ta nü’ῧ nacua’ i
ngema nüma marü nama’ã nü’ῧ yauῧ. Rü yeguma yema ngecügü rü namaῧwa inatchoῧãcü
i üãtchi. Erü i baiãtchie rü tauemaã nü’ῧ yaugü erü aũrima i umῧe (Mc 16, 1-8).

90 - Tare ga ngueῧgü rü nü’ῧ nayangaugü na wena arü na namaῧῧ

Yematama ga nguneῧgu, tare ga ngueῧgü rü namagu naĩ. Ga Yeruyareĩwa iῧ rü woe

Emaũwa iẽtanüῧ. Rü namagu nideatanü natchiga i gu’ῧma ga marü nü’ῧ naügüῧ ga
Yeruyareĩwa. Notürü ga Ngetchutchu rü marü nüna nangaicama rü nanaügü nayauῧ na
wüigu nama’ã naiῧ. Notürü ga yema tare rü tama nü’ῧ nacua’gü. Rü Ngetchutchu rü düwa
nüna naca’ rü nhanarügü: - Teegu ni’ĩ i pideagüῧ i pemagü? Rü yeguma ga yema tare rü
iniĩtchaãtchitanü, ga ngetchaῧ tchametüãcü. Wüi rü Cleupaãcü tanau, rü nüna naca’: -
Notürü rü nhuãcü ni’ĩ? Cuma rü tama i curüãũ na tauemücü qui’ĩῧ ga yema Yeruyareĩwa
ngupetüῧwa? Rü guma nacüwa i ũcü rü inaca’ rü nhanarügü:- Tacü nangupetü?
Rü yeguma ga yema tare ga ngueῧgü rü nü’ῧ niugü rü nhanarügü: - Ngetchutchu ya
Natcharetücüãgu ni’ĩ tideagüῧ. Erü ore arü uruũ ni’ĩ. Rü yeguma yadeagu rü norü porama’ã
Tupanapeegu ininhaãtchiῧ rü yatügüpeeguta. Rü pocucü rü yucü rü ya magüãcü. Rü
itayangueẽgücü erü nüma ni’ĩ i tü’ῧ namaeῧ. Nhuma rü marü nangupetü i tamaẽpü i
nguneῧgü. Nawena i gu’ῧma i ngema. Nhaã ngunetüῧgu, rü nangemagüta i ngeῧgü i
ngueῧgütücumüwa ngemagüῧ i namaῧwa iῧ. Notürü tama nü’ῧ nayangau i naῧne. Rü nü’ῧ
niugü na wüi ga ãyuῧ ngema nadaugüῧ rü ngema ore arü ngerüῧ rü na üüne ngemaca ni’ĩ
nü’ῧ yauῧ na namaüῧ ga Ngetchutchu. Rü yegumata ga yema tare ga norü ngueῧgü rü
namaῧwa na’ĩ. Rü nü’ῧ nayangaugü ga gu’ῧma ga ngeῧgü nü’ῧ i ugüῧãcü. Rü taucümaῧ
nayangaugü i nüma.
Yeguma ga tonamana neῧcü rü nhanarügü nü’ῧ ga yema tare ga ngueῧgü: - Notürü i
pemagü rü tama nü’ῧ pecua’ na tacü ngupetüῧ? Tama peyaõgü i ngema Tupana arü ore arü
uruῧ nü’ῧ i uῧ? Tupana arü ore arü ngeruῧ rü marü nagu nioõẽ i gu’ῧma i ngema.
Ngemagagu, ga Tupana rü nanaã ga norü meῧ, rü pora rü maῧ. Rü nü’ῧ niutchiga na tacü
ümatüῧ i nawa i Üüneῧ ga ümatüῧ na nü’ῧ i cua’neῧ ya curü Tupana arü ore arü ngeruῧ.
Norü gugu, ga yema tamaẽpü ga iῧ rü iãne ga Emaũwa nangugü. Ngetchutchu rü nüna
niũgatchi rü yeerawa naῧ. Notürü ga yema tare ga ngueῧgü rü meãcü nüna ugü rü
nhanarügügü nü’ῧ: - Toῧtagutama rü aũ. Ga marü nayauaneῧtchigu. Rü marüma na
nawaanegu.
Ngetchutchu rü ĩpatagu naücu rü naῧtawagü nangema. Yicamaῧra rü metchawa
narüto, Ngetchutchu rü namema’ã nanayau ga paũ. Rü nanaügü nacua’ῧῧgu yadeaῧ, rü
nayabüye ga paũ rü nüna nanaã. Rü naetügü ga yema tare rü nidautchigü rü Coriῧ
nacua’gü. Notürü yema wena rü marü tama nü’ῧ nadaugü. Rü nügüma’ã nü’ῧ niugü: - Torü
maῧne rü tama niiãcüῧ ga yeguma nüma Tupana arü oreῧ iyaugu?
Yegumatama ga tchütaῧgu ga yema tare rü Yeruyareĩca nawoegu. Ga yema tacutüwa
arü wüi ga Ngetchutchu arü ngueῧgü rü wüiwa nangemagü nama’ã ga muῧma ga togü ga
ore arü uruῧgü. Nümagü rü nhanarügügü ga yema tare ga nhuãẽ’ãcü ngema nguguῧ rü
nhanarügü: - Cori rü wena arü namaῧ aicumaãcüῧtchi rü yeguma ga Peduru rü inaca’!
Ngeguma ga yema taregü rü nü’ῧ niugü ga norü ĩnü ga yeguma wüigu Emaũwa naĩgu rü na
nhuãcü Ngetchutchuῧ nacua’güῧ ga yeguma nüma paũ narütchotegu (Lc 24, 13-35).

91 - Nangutaquee ga Yeruyareĩwa

Norü ngueῧgü rü wüiwa na ngemagü ga Yeruyareĩwa. Ga na muῧeãcü, rü nanawatagü

ga iã ga ngeta natchicawa inangemagüῧwa. Rü ngürüãtchi, ga Ngetchutchu rü nango’ ga
norü ngaῧtanüwa rü nhanarügü nü’ῧgü: - Meῧ rü peῧtawa nangema! Ngema wena rü nü’ῧ
nanawe ga norü itapuatchica namewagü. Rü norü ngueῧgü, rü Coriῧ nadaugü, rü aũrima
nataãẽgü. Ngetchutchu rü wena arü nhanarügü nü’ῧgü: - Meῧ napetanüwa nangema!
Nhama Tchaunatü na nuã tcho’ῧ muῧrüῧ, rü ngegumarüῧ ta ni’ĩ i tchama na peῧta
tchimugüῧ. Rü nhanarügü: - Rü penayau i Naãẽ i Üüneῧ. Yiemagü pemagüta tü’ῧ nü’ῧ
pingetchaῧgüe i tüma arü tchieῧgü, rü tüma arü, tchieῧgü rü tama rü tü’ῧ nü’ῧ
tchangetcha’ῧ. Yiemagü pemagüta tama tü’ῧ nü’ῧ pingetcha’ῧgüe i tüma arü tchieῧgü, rü
tüma arü tchieῧgü rü tama tü’ῧ nü’ῧ tangetcha’ῧ (Yu 20, 19-23).

92 - Cori rü gu’ῧma ga natchiῧanegüwa

nanamugü ga norü ore arü ngeruῧgü

Ga yema tacutüwa arü wüi ga norü ngueῧgü rü Garireĩawa naĩ, nawa ga mapüῧ ga Cori
nama’ã nü’ῧ unetaῧ. Rü yema nü’ῧ nadaugü ga Ngetchutchu ga napeegu tchüücü. Rü
yeguma rü nangemata ga tama nü’ῧ cua’ῧ. Rü yeguma ga Ngetchutchu rü natanüwa naῧ rü
nhanarügü nü’ῧgü: - Tchaunatü rü tchona nanaã i meῧ i mugü rü pora naca’ i daũane rü
nhatüane. Rü nhuma i tchama rü ta peῧ tchimugῧ, nama’ã i ngematama i mugü rü pora: Rü
gu’ῧma i natchiῧanewa peĩ tüma’ã penaü i gu’ῧma pa tchorü ngueῧgü. Na tü’ῧ piüegagüῧ i
Nanatüegagu rü Naneegagu rü Naãẽ i Üüneῧgagu. Rü tü’ῧ pengueẽ ya guanema rü
tümama’ã nü’ῧ piu natanaüῧca rü nagu tamaeῧca na nhuãcü na tü’ῧ pingueẽῧ. Tchama rü
ta peῧtawa tchangema, i guῧ i nguneῧgu, nhumatata naãne arü guwa nagu (Mt 28, 16-20).
 Ngetchutchu rü taῧtawa nangema

93 - Ngetchutchu rü niῧ ga norü ngueῧgüna

Nangupetü ga 40 ga nguneῧ na wena ga nguῧtchiga arü peta. Yema nguneῧgüwa, rü

nangema ga Cori arü ngutaquee namaã ga norü ngueῧgü. Rü nhanarügü nü’ῧgü: -
Yeruyareĩwatama pingemagü rü ipeyanguẽẽ i Tchaünatü peca nuã umῧta. Rü Yuaũ rü
deamaamare tü’ῧ niüega ga tatü ga Yordaũwa. Pemagü rü ta Naãe i Üüneῧma’ã ta tü’ῧ
piüegagü. Rü nhaã ni’ĩ i tchorü dea, nuã Yeruyareĩwa rü guῧ i natchiῧanewa, rü nhumatata
norü gu i natchicagüwa.
Na wena nayadeaῧ nagu ga gu’ῧma ga yema ga norü ngueῧgüma’ã, Ngetchutchu rü
daῧ naῧ. Rü inangu ga wüi ga caianeῧ ga yacuῧ. Norü ngueῧgü, rü nabaiã’tchie, rü daῧgu
naca narü daunü. Rü yeguma inangugü ga tare ga yatügü ga i comütchirugüῧ rü nhanarügü
nü’ῧgü: - Tacü nuã tapeü reca ipitchaãtchitanüῧ, rü daῧgu perü daunüῧ? Ngetchucthu rü
wena ta arü naya taegu na nuã nauῧ. Pemagü rü nü’ῧ pecua’gü i ngema (At 1, 1-11).

94 - Ngewacaῧῧ i Tupana arü duῧ’ῧgü:

Tupauca rü Ngetchutchu ya Cristu ni’ĩ

Nguneῧ ga nagu Naãẽ ga Üüneῧ irü ngaῧ, gu’ῧma ga Ngetchutchu arü ngeῧgü, rü
muῧma ga yatügü rü ngeῧgü, rü yimatama ĩpatawa wüiwa nangemagü. Rü inayanguẽẽgü ga
yema Ngetchuchu nama’ã i unetaῧ. Rü yeguma rü ngürüãtchi, na ãga ga daῧwa dama ga
buanecürü’ῧ, rü niaũgatchigü ga ĩpatawa ga ngetaguῧ nümagü inangemagüῧwa rü ngürü
nangoügu ga na üüemaraῧῧ rü wüiwa ningutchigü ga yema ngemagüῧ. Gu’ῧma rü niaãcu
nama’ã ga Naãẽ ga Üüneῧ. Rü Tupanaῧ nicua’ῧῧgürü poraãcü Nane ya Ngetchutchu ya
Cristuῧ nicua’ῧῧgü.
Muῧma ga duῧ’ῧgü rü nangemagü ga Yeruyareĩwa neĩῧ, rü yema peta ya ügüῧ.
Duῧ’ῧgü rü wüiwa naĩ ga ĩpata arü wipeewaama ga ngeta Ngetchutchu arü ngueῧgü i
ngemagüῧwa. Rü gu’ῧma rü nabaiatchie, erü wüitchigü rü nagaῧ taĩnüe ga Ngetchutchu arü
ngueῧgü na norü conüwatchigütama ya deagüῧ. Rü na aũãẽgü rü iniyüãtchitanü’ῧ, rü
yeguma yema duῧ’ῧ rü nügüma’ã nü’ῧ niugüetanü rü nhanarügügü: - Tacüῧtchi niu i
ngema? Rü yeguma ga Peduru rü nanaügü nayadeaῧ. Rü naaῧga rü nhanarügü: - Tcho’ῧ
perü ĩnüe. Nhuma rü ta pema’ã nü’ῧ tchiu i guῧ. Nhaã natchicawa rü nhaã nguneῧwa rü
marü ningu ga yema ore arü uruῧ ga Yoeu nü’ῧ i uῧ ga Tupanaegagu. Norü gugu i
nguneῧgü, Tupana rü ta gu’ῧma i yatügüna nanaã i naãẽ. Rü nüna pecua’atchiῧ i pemagü ga
Ngetchutchu ya Natcharetücüã? Ga Tupana arü ngetchaῧma’ã nuã ῧcü rü naücü ga Tupana
arü puracügü. Pemagü rü marü nü’ῧ pedaugü i ngema. Ga naneῧ i naãῧ ga Tupana: Ga
pemagütama ipenauãῧcü rü penaüῧ na romacüagü napocuüca. Rü curutchagu yucü. Rü
Tupana wena arü yuwa irüdaeẽcü. Guemagü i yiemagü rü norü uruῧ ti’ĩgü. Erü Tupana rü
naãῧtchiama. Nüma rü Tupana arü ore arü uruῧ ya poracü ni’ĩ nhanarügü ga Peduru.
Peduru arü dea rü muῧma ga duῧ’ῧgü arü maῧnewa nagu. Rü nüna tacagü rü
nhatarügü: - Tacü i üῧ, pa tchauneẽgü? Peduru tü’ῧ nangau rü nhanarügü: -yatoraüẽẽ i curü
maῧ. Rü naü nacuüegaῧ naegagu ga Ngetchutchu ga Cristu, na cu’ῧ nü’ῧ nangetcha’ῧῧca i
curü tchieῧ. Na Tupana cuna naãῧca i Naãẽ i Üüneῧ. Muῧma rü Peduruga naĩnüe rü naca’
inacagü naya üegagüῧ. Yema nguneῧguricatama natchopetü ga 3.000 ga duῧ’ῧgü ga marü
naügüῧ na Ngetchutchu ga Cristu arü duῧ’ῧgü a igüῧ (At 2).

95 - Ngetchutchuca’ namaῧ. Rü Naca nayu

Rü yeguma ga Ngetchutchu arü ngeῧgü rü Yeruyareĩwatama nagemagü rü ngema

napuracüe. Rü daweegüeῧ rü Ngetchucthutchiga nideagü rü nhumatchi norü yutchigaguta.
Rü norü numeru ga yema ya õgüῧ rü nimuẽtananü. Rü yeguma ga yema ore arü uruῧgü rü
ngueẽtaeruῧgü ga Iraeügü arü rü nanawegü na Ngetchutchuῧ narü ngümaeῧ ga duῧ’ῧgü.
Rü yemaca ni’ĩ, inayauãῧ ga Ngetchutchu arü ngueῧgü, rü aegacüpeewa nagagüãῧ rü nüna
nacagüῧ, rü nüna natchugüãῧ na Ngetchutchuegama’ã nangueẽtaegüῧ. Notürü ga
Ngetchutchu arü ngueῧgü rü tama naga nainüẽ ga yema. Rü yeguma rü nhaῧgu narü inüẽ,
Estewaũ, ya paigü arü puracütanüῧ ga nüirama nutama’ã muũtchigu yucü. Naῧpa nanayuῧ
ga muũtchicü ya nutatanügu ga nü’ῧ tawooῧcügu, rü aitanaü: - Rü nü’ῧ tchadau ga daῧguῧ
ga naãne nayawanaῧ. Rü nü’ῧ tchadau ya yatü Nane, ga Tupana arü tügünecüwawa
ngemacü. Ya Cori ya Ngetchutchu, rü tcho’ῧ cuyau!
Rü Yeruyareĩwa inaĩãtchi rü nawa naĩ ga yima iãne ga Ngetchutchuaῧ iyaõgüaüwa.
Gu’ῧma ga yema norü poraῧ rü norü õῧ niugüῧ rü inayawoῧgü ga yema iãnewa. Notürü
ngeta ina iῧwa, i nümagü rü nü’ῧ niutchiga na tee yi’ĩῧ ya Tupana, rü Ngetchutchu ga Cristu
rü norü ngaῧtanüwa nangema, rü nü’ῧ narü ngüeẽ ga yema yatügü. Rü guῧ ga natchicawa
rü nanaügü ga ngewacaῧgüne ya iãnegü (At 2-8).

96 - Pauru, rü gu’ῧma ga duῧ’ῧgü arü Tupana arü Ore arü uruῧ ni’ĩ

Pauru wüi ga Yudeu ga ngetchaῧwaecü ni’ĩ. Rü aũrima nü’ῧ cua’cü ga Üüneῧ Ümatüῧ
ga Ngetchutchu rü tama aicumaãcῧ tü’ῧ maẽẽcü yi’ĩῧ. Notürü ga nüma rü wüi ga duῧ’ῧgüca
cacü yi’iῧ. Rü yemaca, ga Pauru rü iãnewa naῧ rü iãnegu niῧgütchigü naya ῧgatchiῧca ga
yema õ rü pora rü tü’ῧ napocueῧ ya yiema Ngetchutchuaῧ ya’õgüe. Rü wüi nguneῧgu, rü
nama ga Damascuwa daῧgu niῧ ga norü cowaruma’ã. Nangema tümaca nadauῧ ya yiema
Ngetchutchuaῧ yaõgüe rü Yeruyareĩwa tü’ῧ nanaῧ ya yiema pocugüe, rü nü’ῧ nangema i
inü na nhuãcü ya toraῧῧ i gu’ῧma i norü maῧ. Rü yeguma namagu yaῧgu rü ngürüã’tchi
inapoeῧ namaã ga wüi ga ngooneῧ ga daῧwa neũῧ. Pauru rü inangu norü cowaruwa rü nü’ῧ
naĩnü ga wüi ga naga ga nhaῧ nü’ῧ: - Tacüca i cuma i tchawe quingetchigüῧ?
Pauru rü tama nü’ῧ nacua’ na tacü nama’ã ngupetüῧ. Rü inaca’ rü nhanarügü: - Tee ti’ĩ
ya Cori? Rü yeguma nü’ῧ naĩnü ga norü ngaῧ ga nhaῧ:- Tchama tchi’ĩ i Ngetchutchu, ga
cuma nawe curü ῧcü. Inatchi i nhuma, rü iãnewa naῧ. Rü ngema nü’ῧ rü u na tacüca cuüῧ i
cuma. Pauru rü Damascuwa naῧ. Rü ngema nü’ῧ nayangau ga Anania, ga Ngetchutchu arü
ngueῧ i ĩcü. Anania rü tama Pauruaῧ nayaõ erü nüma rü ngürü Coriῧtawa ngoῧgumarecü
ni’ĩ rü nhuma nüma rü norü ngueῧta yi’ĩῧ. Notürü rü ga Cori rü nhanarügü: - Tchama ni’ĩ i
nü’ῧ tchaunetaῧ ya Pauru. Rü nüma ta ni’ĩ namaã ya ῧῧ rü naüaãῧ nama’ã i gu’ῧma i
duῧ’ῧgü na nü’ῧ nacua’güῧca i tchauega. Yeguma ga Anania rü Pauruῧ nayau ga Cori arü
duῧ’ῧgü arü iãnewa.
Yegumacürüwa, ga Pauru rü marü tana Cori arü duῧ’ῧgü inanhaῧῧ, rü marü Cristu arü
Ore arü uruῧta ni’ĩ. RÜ Danmascuwa rü naĩgü ya iãnegüwa rü nü’ῧ nayarü u ga Ngetchutchu
ya Cristu na tü’ῧ maeẽcü yi’ĩῧ. Rü yeguma yema togü ga duῧ’ῧgü rü yemaῧ naĩnüẽgu rü
marü nanatoraῧ ga norü maῧgü rü Yudeugü arü yumuẽpatawa ni’ĩ ga yadeaῧ. Rü nanaü ga
iãnegü ya Cori arü duῧ’ῧgü arü ĩῧne. Rü Yudeugütanüwa napuracü, rü Gregugütanüwa rü
guῧ i natchiῧãnecüãgü i yatügü rü nü’ῧ nacua’gü, rü gu’ῧma wüigu, rü nangewacaῧ i
Tupana arü duῧ’ῧgü.
Pauru rü namagu niῧ, rü nanawae na iãnewa naũῧ, rü naĩwatchigüta naũῧ, nhumata
ngemagu Gretchiawa nagu. Rü yeguma nanawü ga ümatüῧ naca ya yima iãne ya nüma
naü’üne. Rü ngema ümatüῧwa rü nü’ῧ niu i ucuẽ naca ya iãnegü rü naporaeῧca i norü
õgüwa. Rü nü’ῧ niutchiga na tacütchiga yi’ĩ’ῧ i õ i Ngetchutchu ya Cristu arü i ĩ’ῧ rü tacüῧ ya
uῧ na Corica cumaῧῧ. Rü nawena ga muῧma ga nguneῧ nanapuracüῧ na Ngetchutchu
nataeguῧta na nü’ῧ nacua’ῧ, rü Pauru rü Yeruyareĩgu niyau rü pocupataῧwa namu ga
Romawa. Rü ngema ni’ĩ napocuῧ rü ya magüaῧ. Rü Ngetchutchu ya Cristuca ni’ĩ nayuῧ (At
9-28).

97 - Pauru nanawü ga iãnegüca

Ngetchutchu rü nayu, rü wena arü inarüda totchicaῧwa narüto ga Tupana arü

tugümecüwawa. Ngetchutchu rü toca nayumue rü tü’ῧ narü ngüeẽ. Tacü nawa
Ngetchutchuna i ĩgatchitanügu rü norü ngetcha’ῧ ni’ĩ: nuwagü rü ena õõẽgü, rü taiyagü rü
ena gauaneῧgü, rü duῧ’ῧ tamaa nueῧ rü ena yu? Gu’ῧma i ngema yiemagü rü marü nawa
tatchopetü erü nüma rü tü’ῧ nangetcha’ῧ. Aicumaãcü marünawaitagüῧ i aũcümaῧ rü marü
nawa itanguῧ i aῧcümaῧ rü marü norü ti’ĩgü: - Rü marü tauema nüna tiῧgatchi i nhama i
naãnewa (Rm 8, 34-39).
Pemagü rü Ngetchutchu ya Cristuaῧ peyaõgü, rü ngemaca ni’ĩ i naacügü rü nanegü
pi’ĩgüῧ ya Tupana. Yiema i baiegüe rü i üegagüe rü Ngetchutchu ya Cristu arü iãnewa
tangemagü. Rü yima iãne arü aiepewa rü marü natauma na yigüma icaῧ na tee ti’ĩῧ ga
yudeu rü ena gregu, rü puracüe rü ena tauῧma üe, rü yatü erü ena ngee. Erü ngema gu’ῧma
i ngugüῧ rü Cristuca rü wüitama ni’ĩ i ngemaῧgü (Gl 3, 26-28).
Rü ta gu’ῧguma nataãẽgü. Rü gu’ῧguma nayumuẽgü. Rü guãῧ nayaugü. Ngema ni’ĩ i
Tupana i ngueẽῧ nacunaüῧ namaã i curü õ namaãta ya Ngetchutchu ya Cristu. Nüetama
nawãẽnügu i gu’ῧma i tacü i naãẽ nü’ῧ i uῧ. Rü nü’ῧ nadau i gu’ῧma rü nama’ã nanguῧ i
tacü i meῧ. Rü cugüna nadau rü nüna i ῧgatchi i gu’ῧma i tacü i tchieῧ (1 Tss 5, 16-22).
Cristu arü ngetcha’ῧ rü nawa nangema rü marü nanaü. Erü i nhuma rü marü nü’ῧ
tacua’gü: wüitama nayuῧ rü marü guanecama ni’ĩ, teeca ni’ĩ i cumaῧῧ, taῧ i cugücatama i
maῧῧ ẽcü naca namaῧ ya yima yucü rü naca irüda (2 Cor 5, 14-15).
Pa tchauneegü! Pitaãẽgü, rü toguema’ã pitaãẽta, taῧ toguema’ã pegü pidaĩῧ rü
ngetchaῧgu pimaẽ. Erü Tupana arü ni’ĩ ngetcha’ῧ meῧ rü ngetcha’ῧ rü peῧtawagü
tanangema. Rü penayau i Ngetchutchu ya Cristu arü amare, pa Cori, Tupana arü ngetcha’ῧ,
rü cumunhaũ rü Naãẽ i Üüneῧ rü peῧtata narüaῧ ga guanema i pemagü (2 Cor 13, 11-13).

98 - Taῧ nagu pemaeῧ nhama duῧ’ῧgü i ngearü ngueegüaῧrüῧ

Tupana ni’ĩ ya tüna naãcü rü tüna naamarecü i maῧ. Gu’ῧma i ngema maeῧ rü nayagu
ni ĩ na ngetchaῧãcü namaeῧ. Ngemaãcütama ga tangemagu ya 70 ya taunecü maῧẽ rü ena
tarü poramaegu rü ta 80wa nangu na tamaῧῧ rü tümaarü pora rü düwata nipa rü ta niῧ, erü
nümagü rü paamata natchopetü rü ta inarütaue (Sl 90, 10).
Gu’ῧma i yatügü rü ta ngeῧrüῧ i nguneῧgümare tanayue. Nümagü rü ta inacagü rü
nhanagürügü: - Yu rü ena Tupana arü yeera ni’ĩ? Notürü tee ya tü’ῧ nangema i õ rü pora rü
tümatchica rü marü inamemare. Marü aũri meãma nü’ῧ pecua’gü i Tupana arü maῧ nayuῧ
narü poramaeῧ. Rü Üüneῧ i ngetcha’ῧ rü tauguma tü’ῧ inawogü. Tupana arü Ore i
Ümatüῧwa rü nangema i wüi i yumuẽ i meãma nü’ῧ i uῧ na tacüῧ aũrima i ngueẽgüῧ: -
Cuma rü tama tcho’ῧ i cu’ã i yuca: Rü tama gu’ῧguma yuetamaῧwa tcho’ῧ cungemaẽẽtcha
rü tee ya cugu yaõẽ. Rü cu’ῧ rü tcho’ῧ tacua’ rü nü’ῧ tacua’ta i nama i maῧ arü i iῧ. Rü na
totanüwa nacungemaῧ rü taãẽma’ã tchaããcu. Curü tügünemeẽ rü gu’ῧgutama tcho’ῧ
nataẽẽ rü tcho’ῧ narü ngüẽẽ (Sl 16, 10-11).
Pauru nanawü ga nhaῧ: - Pa tchaueneegü peca tchanawümatü na nü’ῧ
pengetcha’ῧῧca i perü yugü, na tama pingetcha’ῧgüῧca i pemagü nhama ngearü
ngueẽãgüῧrüῧ. Erü Ngetchutchu rü nayu rü wena arü namaῧ, rü ngema ni’ĩ i
aicumaãcüῧtchi i õgüῧ i yiemagü, na Tupana Ngetchutchuῧtawa tü’ῧ nagagüῧca ga yiema
naca yuee’ ( 1 Tss 4, 13-14).
Ore arü uruῧgü ga Iraeu arü rü nagu nideagü ga “Cori arü nguneῧ” rü nagu nideagü
nangeῧ i nguneῧgu yi’ĩ narütauῧ ya yima gu’ῧwama poraãcü ga nhama i naãnewa, rü na
nuã nauῧ rü natanüwa ya Cori rü na wuiwa nanaãῧca duῧ’ῧgü rü natanüwa aegacüaĩῧca.
Rü “Cori arü nguneῧ” rü nhumatchi “norü gu i nguneῧ” i nhaã torü naãne nayaguῧ. Ngema
nguneῧguta ya Tupana rü nana iῧẽẽ i gu’ῧma i ngema nayaẽẽῧ. Rü gutchaῧgü rü tchieῧgü
rü oõẽgü rü ta inanawoῧgü rü inayarüogü.
Yema nguneῧgu, ga daῧane rü napuãtchiane rü niaane namaã ga wüi ga üüema ga aũῧ
rü ngemaῧgü rü üüwa nadee. Notürü ga tomagü, na Tupana toma’ã i unetaῧ, rü itayangueẽ
wüi i ngewacaῧῧ i daũane rü wüi ngewacaῧῧ i nhatü nangema naãtchiῧgüῧca i ngema i
megüῧ (2 Pe 3, 12-13).
Ngetchutchu arü ngueῧgü rü niiãtchiãẽgü erü duῧ’ῧgü rü nü’ῧ nacaaῧgüetcha rü
nhanarügügü: - Nhuguta ni’ĩ na ügüῧ i Tupana aegacü i iῧwa? Ngetchutchu nü’ῧ nangaῧ rü
nhanarügü: - Tauema nü’ῧ tacua’ i nguneῧ rü baita i ngora, woo daῧcüã’ i ãyugü rü tama
nü’ῧ nacua’gü ta. Ngegumarüῧ ta ya nane rü tama nü’ῧ nacua’, rü Nanatüricatama ni’ĩ ya
nü’ῧ cua’cü (Mt 24, 36; Mc 13, 32). Notürü i pemagü rü nawae napenaῧῧ i wῧ’i i ngemaῧ ga
nhaῧ. Taῧ nü’ῧ rü ngümaῧ. Rü peuãegü i gu’ῧguma. Erü tauema nü’ῧ tacua’ na ngeῧ i
nguneῧguta nuã naũῧ ya torü Cori (Mt 24, 42).
Nhugu Cori ya tü’ῧ yaeẽẽcü i gugu na norü napatee ya ngacutchiῧ, rü ta tüna
nicatchigü ya yiema maẽẽ rü yuee. Ngema ca’wa i yatügü rü nü’ῧ nacua’gü nanatauῧma ya
wüitama i ĩcü ya Cori rü natauma i wüitama i iῧ i ngetcha’ῧ. Rü nü’ῧ nacua’güῧta
nanangema i wüitama i aicumaῧtchi i ĩῧ i tchiemareῧ: Yiema ngemaῧ daugüe rü Tupana arü
cumunhaũ itawoῧ. Rü nü’ῧ cucua’ῧ nanangemaῧ i wüitama i taãẽ: Yiema ngemaãcü maῧe
rü Tupana cumunhaũ tangema.
Pauru rü nanaümatü ga nhaῧ: - Tupana rü tama tü’ῧ napocu ga ngeguma nawe curü
ῧgu, notürü tü’ῧ namaẽ’ẽ nagagu ya Ngetchutchu ya Cristu, ya torü Cori. Nüma rü taca ni’ĩ
nayuῧ na na wüigu i maeῧca i naῧtawa ( 1 Tss 5, 9-10).
Ngetchutchu rü nagu nidea ga wüi ya bai ya aũrima aucü erü tayu ya naãcü rü
nhanarügü: Taῧ i ngetcha’ῧῧ rü taῧ i cugü i oõẽῧ! Nawae nangemaῧ i curü õ rü pora! (Mc 5,
36).

99 - Nhewacaῧῧ i Tupana arü naãne

Yuaũ rü marü nü’ῧ nadau ga ngewacaῧῧ i Tupana arü naãne rü ngemaca ni’ĩ ga nhuãcü
na ümatüãῧ: - Nü’ῧ tchadau i wüi i ngewacaῧῧ i daῧane rü wüi i ngewacaῧῧ i nhatüane. Rü
marü natauma i nüiraῧῧ i daῧane, rü nucumaῧῧ i nhatüane rü baita i tatü i aῧῧ. Rü nü’ῧ
tchadau ya ngewacaῧne ya Yeruyareĩ ya daῧguῧ i naane irü ngaῧne rü Tupanaῧtawa
neũῧne. Rü nü’ῧ tcha’inü ga wüi ga naga i poraῧ ga nhaῧ: - Nhumawai ta ni’ĩ ya Tupana i
yatügüma’ã naüãcuãῧ rü ngema naãtchiῧgüta. Nümagü rü ta norü duῧ’ῧgü ni’ĩgü. Nüma rü
ta gu’ῧguma tümatanüwa nangema. Rü ta nipagü i naῧtchiῧetügü. Rü marü natautama i yu,
rü baitata i a’ugü, rü baitata i nügü rü baitata i nguῧgü. Gu’ῧma i ngema rü naῧpa ni’ĩ,
nhuma rü marü nangupetü. Rü yima norü totchicaῧwa rü tocü rü nhanarügü: - Rü düca,
tchanaü i gu’ῧma i ngewacaῧgüῧ i ngemaῧ i ngemaῧgü.
Ngemaãcü! Ta nuã naũῧ, ya Cori ya Ngetchutchu! (At 21, 1-5).