Você está na página 1de 273

O PÚBLICO E O PRIVADO

NA HISTÓRIA DA MADEIRA
Vol. I

Correspondênciaparticular do Mercador
Diogo Fernandes Branco (1649- 1652)

ALBERTO VIEIRA

SECRETARIA REGIONAL DO TURISMO E C U L T U R A


C E N T R O D E E S T U D O S D E H I S T ~ R I AD O A T L Â N T I C O
O P ~ B L I C OE O PRIVADO NA HIST~RIADA MADEIRA

Vol. I - Correspondência particular do mercador Diogo Fernandes


Branco (1649-1652)
Colecçiío Documentos. 5

EsTüw, TRANSCRIÇÃO E NOTAS


Alberto Vieira

E~rçÃo

CENTRO DE ESTUDOS DE HIST~RIADO ATLÂNTICO


SECRETARIA REGIONAL DO TURISMO E CULTURA

Rua dos Ferreiros, 165 - 9000 FUNCHAL


Telef.: (35191)229635 1Fax (35191)230341

1000 exemplares

Original da Carta de Diogo Fernandes Branco

Imprensa de Coimbra, L.da


Largo de Si Salvador, 1 a 3
3000 COIMBRA

Depósito Legal 107469 1 97


ISBN:972-648-114-7
A História faz-se quase sempre com base na documentação dita oficial,
emanada pelas diversas instituições. A tradição de guardar e compilar os
seus documentos da gestão corrente é antiga, mantendo-se por exigências da
própria administração ou reco~nendações da coroa. A exiguidade destes
testemunhos deverá ser imputada ao desleixo de alguns e às precárias
condições da sua preservação.
Esta tradição da memória não atraíu os particulares e só em casos
muito raros as famílias de linhagem mantiveram os seus arquivos. E o caso
do arquivo dos Câmaras, que se perdeu. Deste modo a documentação dos
arquivos prende-se quase sempre com os arquivos oficiais e de instituições
religiosas e caritativas. A presença de antigos arquivos familiares ou empre-
sariais é entre nós uma raridade. No Arquivo Regional da Madeira estão,
felizmente, disponíveis dois importantes arquivos familiares: Ornelas e Torre
Bela, mas ninguém sabe onde param os referentes família do capitão do
Funchal. Assim, uma infinidade de arquivos privados perdeu-se por desleixo
e incúria.
Próximo de nós é de realçar os arq~~ivos empresariais, como é o caso do
da Madeira Wine Company, criada neste século da junção de viirias ernpre-
sas de vinhos e que por isso mesmo foi detentora de um valioso arquivo,
nomeadamente da Família Cossart. Hoje parte desse arquivo dispersou-se
e a outra está reunida num museu da empresa ii Rua de S. Francisco
no F~inchall.Aí está re~inidaparte significativa da História do vinho da
Madeira.
E no domínio do comércio do vinho que encontrámos a documentação
já publicada de outro destacado mercado inglês: Williain Bolton. As suas
cartas foram reunidas em 1928 por André L. Simon2. Também merecem a
nossa atenção as cartas já publcadas de Duarte Sodré Pereira3, que nos

I Veja-se artigo que publicámos no Didrio de Noticias a 20 de Noveinbro de 1986:


"Os arquivos particulares e a História da Madeira. Cossart Gordon & Co".
The Bolton letters. Tlie Letters of a n errglish nzerchant ir% Madeira. 1695-1714,
Londres, 1928, vol. 1. 1695-1700, e republicadas cotn traduçfío em português por António
Aragão, A Madeira viuta por estrangeiros. 1455-1700, Funchal, 1981, pp. 227-393. As
demais cartas at8 17 14 foram editadas em versão policopiada por Grahain Blandy etn 1960.
"aria Jiilia de Oliveira e Silva, Fidallos-mercadores no século XVII. Duarte
Sodré Pereira, Lisboa, 1992
revelam um fidalgo-mercador com interesses semell~antesaos de Diogo
Fernandes Branco. Outros mais mercadores tiveram arquivo de correspon-
dência privada e livros de contas, que se perderam. É o caso de Mateiis
Gomes Correa, de que se refere 110 invent&riode 1680, tais livros4.
Os arquivos de correspondência particular de mercadores para o
século XVII revelam-nos dois importantes: Diogo Fernandes Branco (1649-
1652) e José de Saldanha de Albuquerq~~e de Matos Coutinho (1673-1693).
O primeiro publica-se agora, ficando para um outro volume as do segundo.

DIOGO FERNANDES BRANCO


OS DOCUMENTOS: A CORRESPONDÊNCIA PARTICULAR

A documentação inais antiga que conhecemos é a correspondêi~ciapar-


ticular de Diogo Fernandes Branco, existente num copiador de cartas no
convento de Santa Clara, preservadas por madre Doroteia Matilde dos
Santos, sua sobrinlla e afilhada, filha de Manuel Fernaiides Branco, que ein
1732 era adininistradora da capela da Encarnação que o inesrno criara.%s
cartas abarcam o período de 1649 a 1652. O copiador divide-se em dusis
partes, sendo a segunda desde o ano de 1650 referentes a Portugal. As cartas
do periodo de 24 de Fevereiro de 1651 e 16 de Outubro de 1652, são escritas
por António Gonçalves Pades. Este ficara na illia i frente da casa comercial,
enquanto o patrão se desloca a Lisboa, onde acabou por fixar morada6.
A partir daqui perde-se o rastro dele.
Na transcrição deste copiador de cartas inanteve-se a disposição origi-
nal, que nem sempre se ajusta h sequêilcia cionológica, por isso elaborimos
uin quadro croi~ológicodas mesmas. Acresce, ainda, que se procuroti manter
a grafia originiil, tendo em conta inesino os casos de deficiência usual neste
tipo de missiva, escrita apressadainente, sem respeito pelas regras da língua,
inas procurando sim coinunicar o que importa. Muitas das cartas eram

ARM, Cnpelcrs, cxn. 10, na, 249, 12 de Novembro: 3 livros de contas e 3 livros cle
copinclor d c cartas.
"f, ANTT, Corziierzto de Sant~rClnr-a,na, 19.
Q~in carta de 24 de Dczembro dc 1650 ao Coilde de Cnstelo Melhor oferece o scus
prés\iinos em Lisboa, para onde se deslocava iifiin de resolver um plcito. Ern Março de
1655 E. refereiicindo no processo da capela instituída por seu pai (ARM, JRC, cx" 46, no. 1)
como residente em Lisboa. A partir de 24 de Fevereiro de 1651 as cartas s5o assiiladiis por
Antonio Gonçalvez Pades.
escritas numa prova de contra-relógio, quando se sabia da saída de algilrn
navio do porto. A correspondência regular é um sonho coin concretização
muito tardia7.
Através do registo recolhido em algumas destas cartas é possível saber
da sua demora a chegar ao destinatário e compor o percurso de ida e volta.
Note-se que estas cartas ermn escritas no inornento de partida das embarca-
ções, sendo por norma feitas várias cópias que seguiam por diversas vias,
consoante as embarcações que aportavain ao Funclial. Deste inodo o colreio
comercial sujeitava-se a estes condicioilaIisinos, o que não impedia de manter
alguma celeridade.

!--
NOME ENVIO OBS.
Luis Jardiin ( I2 Fevereiro
/ 22 Janeiro
Roque Pereira cln Silva 22 Janeiro 5 Janeiro resposta a 10 Fevereiro
Manuel Roiz Caldeira 28 Jiinlio '22 Jaiiciro
Jaeques Logaii 6 Fevcreiro 9 Maio
Jeroniino Goines liainos / 28 Fevereiro ( 19 Abril
Antonio Alaire 1 Mnrqo 1 5 Abril
Luis clu Jardiin 15 Abril 1 20 Abril
Estcv5o de Bruis 1 10 Abril 1 20 Abril
Tenha-se em atenção que para as operações comerciais da época a
rapidez de circulação das notícias era i~nportnntee favorecia a actividade
especulativa de in~iitosdos agentes. A notícia da chegada próxima de uma
armada poderia fazer subir o preço do vinho ou da casca.
No total contabilizarain-se 195 cartas com particular incidência para os
anos de 1649 e 1650, destinadas a 61 diferentes destinatários, sendo 12 para
o próprio escritas pelo seu guarda livros. Os que receberam inaior número
destas são: Martiin Filter, Estevão de Br~iim,Estev'Zo Costa, Johão Thomas
Villa, Mriiiuel Martiin Medina, Jacq~iesLogan, Paulo de Acq~lein,Manuel
Feriiandes Brunco.
As cartas em questão têm interesse, não só pela riqueza da. ii~forrnação
que contem, colmo tainbéin, pelo facto de incidir no período sobre o qual não

Surge nsis ilhas clesdc 1662, cl'. Célin Reis, "Os corrcios nas ill~asatl8nticns. Notas
sobre a sua existência na psiiileira inelade do século X I X , i i i IsLenha, 11". 9, 1991,70-75.
existem muitas informações sobre o comércio madeirense. A partir delas é
possível reconstruir parte da rede de negócios em que se integrava este
destacado mercador madeirense. Da sua quinta de Santa Luzia ele adminis-
trava os bens fundiários da família da Ribeira Brava, mantinha o seu expe-
diente epistolar em dia e satisfazia os pedidos dos seus parceiros de negocio.
Além disso era um observador atento das oscilações do mercado e dos
produtos em troca, sempre pronto a aconselhar os parceiros da melhor
oporhinidade para satisfazer os seus pedidos. Mesmo assim estava sujeito a
uma vida atribulada e de preocupações: as dificuldades em satisfazer os
pedidos de bom vinho, os habituais problemas financeiros, a notícia de um
naufrágio ou a tardança dos navios com o açúcar para o fabrico de casca e
conservas e o cereal para saciar os famintos.

O primeiro Diogo Fernandes Branco que temos conhecimento nasceu


no Funchal em 1583, filho do mercador Pedro Luís Branco e Isabel Fernan-
des. Casou em 16 de Novembro de 1615 com Antónia Gonçalves, filha de
Pedro Gonçalves Cidrão, mercadorg. Deste enlace nasceram 9 filhos, sendo
de realçar o Dr. António de Freitas Branco (1639-?) que foi Desembargador
da Casa da Suplicação9, o Padre Lucas de Freitas Branco (1635-1662) e
Diogo Ferriandes Branco que seguiu as peugadas do pai e tios, ao dedicar-se
ao comércio transatliiiitico, n2o se conhecendo qualquer casamentolO,faleceu
em 21 de Ouhibro de 1683". É este, sem dúvida, o autor das cartas, pois
com a morte de seu pai em 1644 desfez-se a confusão dos nomes12.

Sobre a intricada genealogia dos Brancos veja-se Fernando de Menezes Vaz,


Famílias da Madeira e Porta Santo, Funcl~al,s.d., pp. 244-246.
"f. "um madeirense emissário secreto de D. Pedro II", in Arquivo Histdrico da
Madeira, I X , 1959, 82-87.
No processo da capela instituída pelo seu pai, refere-se que nlo deixou descen-
dente, ARM. Capelas, inaço 46, no. 1.
l 1 Em 1695 Arquivo Nacional da Torre do Tombo, (ANTT) Proverluria e J~riztridri
Real da Fazenda do Fundia1 (PJRFF), no,969, 1'1. 3-3vo, de 6 de Março) era administrador
dos seus bens o Doutor Ant6nio de Freitas Branco.
'I2 Nas cartas de 27 de Fevereiro e 25 de Maio de 1649 refere-o Manuel Fernandes
Branco, como seu irmão. Cf. AN'M', PJXFF, no. 965a, fls. 400v0-401v0,Note-se que Rui
Carita (Nistdria da Madeira (1600-1700).As dinastias Habsburgos e Braganços, Funchal,
1992, pp. 71, 96, 119, 178, 200,209-210, 263,266,285-286, 311, 319-320, 341,348,360,
423, 430), nlo distingue o pai do filho nas diversas referências quc faz 5i documentação
onde surge o referido nome.
Do rastro deste Diogo Femandes Branco, pouco mais perpassa para
além das suas cartas. Assim, em 1649 sabemos da promessa de uma
comenda da Ordem de Avis, todavia só temos notícia de uma carta de padrão
de vinte mil réis da terça, com o hábito de Cristo, nos bens de D. Diogo de
Teive na Ribeira Braval"elos serviços prestados a S. M. na defesa do porto
contra os piratas. Este mesmo documento informa-nos, em nota marginal, da
data da sua morte: 21 de Outubro de 1683. Em 1667 foi feito capitiio da
companhia da Ribeira de Gonçalo AiresI4. Note-se que o mesmo sucedeu ao
pai como capitão do fortim dos Louros1" Deste modo o período que decorre
de 1652 até à sua moi-te em 1653 não temos muitas mais notícias da sua
actividade comercial, pois que faltam ais cartas que espelham essa realidade.
Todavia, alguns documentos evidenciam que o mesmo manteve activa
actidade comercial, dentro dos mesmos padrões, até i sua morte. Assim, em
16761Gé parceiro de João Fernandes Vieira no comércio da Guiilé. E, em
167717 sabeinos que era administrador da J~intado Comércio Geral na ilha.
Esta ultima situação deve tê-lo ocupado parte significativa do final da sua
vida, deixando no entanto algun~asdívidas no valor de 3.227.603 réis de que
se encarregou o seu administrador, o doutor Antonio de Freitas Branco18.
Pela correspondência sabe-se que Diogo Fernandes Branco ficou como
a administrador do património da família, que incluía a Quinta de Santa
Luzia e outros mais terrenos espalhados por toda a ilha, alguns adq~~iridos
pelo próprio A quinta estava de vinhas, sendo a produção em 1650, ano mali
de 10 pipaslg, sendo em 1651 de 5 pipas20.Outra quinta existiu nos Louros
onde se constniiu em 1656 uina capela da invocação de Nossa Senl~orada
Encai.naçãoyl Aqui é de realçar o arrendamento do morgadio de Diogo de

'"NTT, PJItFF, no. 965a, 11s. 400vo-401va.


I" "~iminadeirense einissádo secreto dc D. Pedro II", in Arquivo Histórico [lu
Madeira, I X , 1959, p. 84.
'"ste fora edificado por seu pai cerca de 1640 e por ele arlillindo. A provisão
que Ilie atribui o titulo de capitb 6 de 4 de Seleinbro de 1644 (ANTT, Cl~nncelariade
D. Jolio IV, L" 2" de porlarias tio reino, 11, 245). Ein 1697 era condest8vel do dito forte
Nanuel da Costa Tanoeiro (AN'T'I', PJRFF, no 969, fls. 76-76vo). Note-se que o I'illio
procedeu a algumas inodificações no fortirn, pois eni carta de 9 de Dezeinbro de 1649 refere
Ler gasto aí inuito dinheiro e da sua pretenç8o de terininm a obra no prazo dc dois anos.
'"RM, CMF, registo geral, t. VII, fl. 30 de 3 de Julho.
l7 Arquivo Histdrico da Madeiru, vol. VII, 1949, p. 234.
IX AN'R', PJRFF, no. 969, fl, 3-3v0, 6 de Março de 1695; ARM, RGCMF, t. VII,
fls. 201vo-202v0, 24 de Março de 1695.
'"arta de 26 de Novembro.
20 Carta 25 de Setembro.
2' Livro primeiro da cfimara eclesitística, II, 20v0,23 de Dezembro de 1656.
Teive na Ribeira Brava, pertença da coroa, sabemos que esta fazenda rendia
cerca de cem pipas de vinhoz2. Este mantinha-se jrí na posse da fa1nília23.
Note-se que o senhorio fora confiscado pela coroa a Diogo de Teive coino
represrília da sua retirada junto com o ocupante castelliano de quem era
fervoroso adeptoz4.
De seu pai lierdou também alguns problemas que o incomodaram no
ano de 1650 e que o levaram a Lisboa a fim de resolver a demanda surgida,
de modo a evitar que os bens sequestrados fossem à praça. O sequestro e a
devassa surgem por dívida de seu pai em 17 contos do dízimo das Desertas e
sobre o aç6car da nau de S. Lourenço, vinda de S. Tomé, que não havia pago
direitos. Aqui. Actua pessoalmente e intercede junto dos amigos influentes
perante o Conde cle C a t a n l ~ e d e ~ .
A sua devoção religiosa está bem patente na constnição da erinida 2
Quinta dos Louros e do seu constante apoio às confrarias de Sto Aiitóiiio e
do Santíssimo Sacrametito do Convento de S. Francisco, ein que aparece a
custear as suas festasx".

Diogo Fernandes Branco segue uma tradição de família, daiido conti-


iiuidade aos negócios do pai. A sua casa coinercial, sediada na freguesia da
Sé, certamente na rua de Joáo Esmeraldo27. Nesse sentido manteve o arren-
damento de seu pai na loja de Gaspar Brito Betancor à R ~ i ado Esineraldo, a
este acrescenta outra meia loja em 166828. Contava coin dois servidores:
António Gonçalves Pades e João Fernandes Pedra. Este último era ein 1642 o
seu caixeiroz9,

?' Carla de 12 de Dezeinbro dc 165 1.


23 ANTT, PJRFF, no 965a, ri. 92v0-94, 28 cle Novembro de 1653.
'' ANTT, PJRFF, 11"966, fls. 38-3Xv0.
2"Cf. Carlas 22 de Jiiliio, 10 cle Agosto e 18 de Seteinbro de 16.50. Oiitra dívida de
teinpo do coiitrabnndo foi (ainhéin deinandacln por Cosine Camelo, tal coino relere ein carta
de 25 de M a r ~ ode 1649.
2"nrta de 12 de Dezeinbro de 165 1.
27 Foi delenlor de vários prédios no Func!ial, seiido rekreiiciada a coinpra ein 1668
de uin prédio de Joáo Vuldavesso, iia Rua cle João Esineraldo, por 27.596 réis (ANTT,
Crrbiclo e Sé c10 lo~~~nclial,
inaço 33, no. 14).
2X ANTT, Cabido cla S é do Fuiiclinl, maço 33, no. 14, 28 de Março de 1667; ibidein,
maço. 33, nu. 14, 25 de Janeiro d e 1668.
'"NIT, Se' do F~lncl~rrl, iiiaqo 6, 15 de Outubro. Conbriiic rcconhccirneilto do
escrivão André I-Ioiiiem de Gouveia.
A sua actividade incidia, preferencialmente, na exportação de vinho
para Angola, onde trocava por escravos que, depois, ia vender ao Brasil por
açúcar. O circuito de triangulação fechava-se com a chegada à ilha das naiis,
vergadas sob o peso das caixas de açúcar. A partir daqui iniciava-se outro
processo de transfoi-maçiío do produto em casca ou conservas, que durava
cerca de trinta diasm. Esta era uma tarefa caseira que ocupava muitas
mulheres na cidade e arredores. Os mercadores, como Diogo Fernandes
Branco, coordenavam todo o processo, de acordo com as encomendas que
recebiam, uma vez que o produto depois de laborado deveria ter rcípido
escoamento. Os principais portos de destino situavam-se no norte da E~iropa:
Londres, St Malo, Amburgo, Rochela, Bordéus.
Temos referência de uma viagem desse tipo organizada por sua conta,
com a colaboraçZio no risco de alguns parceiros, que não chegou a reali-
zar-se. Em 22 de Setembro manifesta interesse no fretamento de um navio
com vi11110 para Angola, onde tomaria "presas" para conduzir à Baía, para
essa missão ficou encarregado o seu moço, António Goilçiilvez Pades.
Todavia esta aventura ficou envolta em diversas peripécias: em Abril o moço
adoeçeix e h chegada da nau Se~menhoem Junho de 1650 deparou-se coin a
sua tomadia pela coroa para levar ~nantimentosao Brasil, acabando por
desistir da viagem em NovembroN. Mesrno assim carregou por diversas
vezes, conta de outrem vinhos para Angola, sendo de realçar as 100 pipas
conduzidas com o governador em 1651".
Diogo Fernandes, surge-nos neste circuito como o interlocutor directo
dos mercadores das praças de Lisboa (no caso Manuel Mastins Medina),
Londres, RochcIa OU Bordk~ls,satisfazeildo a sua solicitação de vinlio e
derivados do açúcar a troco de rnai~~ifacturas, urna vez que o dinheiro e as
letras de cambio, rarainmte encontravam destinatário na ilha. A par disso
manteve a sua rede de negócios, apoiado ern alguns mercadores de Lisboa, e
das principais cidades brasileiras.
Os portos e centros comerciais que definem a teia das operações
coinerciais de Diogo Fernandes Branco estão perfeitamente deinarcaclos, se
dermos atenção às embarcações e seus destinos (Veja-se anexo 1 e 3). Assim,
um dos eixos importantes é a Europa, doininada a norte pelos portos de
Ainesterdão, Rochela, e St. Ma10 e no continente português por Lisboa e

"' CS. Carta de 2 de Julho de 1649.


CS. Cartas de 22 de Setembro, 13 c 18 cle Outubro, 6 de Dezembro de 1649, 10 de
Abril, 17 de Junho, 22 de Jullio e 26 de Novembro de 1650.
" CCf. Carta de 5 de Agosto.
Setúbal. Do outro lado do Atlfintico a maior incidência é na Baia, Rio de
Janeiro e algumas Antilhas, como Barbados. As ilhas nio estiío fora do seu
alcance, pois é notória a sua presença na ilha Terceira e S. Miguel, com
esporádicas referências a Cabo Verde e S. Tomé. Esta situação não está
longe da realidade do movimento comercial do porto do Funchal, tal como se
poder6 verificar das exportações em 16.50".
A rota dos Açores, tal como já tivemos oportunidade de o demonstrar
noutros trabalhosM era imposta pelas autoridades em momentos de penúria
cerealífera. Para a primeira metade do século XVII temos notícia de um
Diogo Fernandes Branco, o pai ou o filho, obrigados a esse compromisso^.
O Brasil e Angola assumem nas suas operações comerciais um lugar de
relevo. Ele é um dos principais protagonistas e incentivadores destas rotas
comerciais. Nestas operações contou com um poderoso aliado, João Fernan-
des Vieira", o madeirense libertador de Pernambuco, com quem fez em
1676" sociedade para o comércio na costa da Guine. A par disso é evidente a
sua ligação à comunidade judaica, que actuava entre o Brasil e os portos do
norte da Europa. No primeiro caso podemos assinalar Esteviío Csta, Fran-
cisco Fernandes F ~ ~ n a s ~ ~
Note-se que o comércio com a costa africana e o Brasil foi alvo de pro-
fundas alterações na segunda metade do seculo XVII. Em 1649 a coroa
fundou a Companhia Geral do comércio do Brasil, ficando a Madeira com o
estanco do vinho3% a possibilidade de envio de duas embarcações com

" Cf. F. Mauro, Étu~lesécononziques sur l'exl~ationportugaise (1500-1900), Paris,


1970, pp. 25-27; Fernanclo A. Novais, Portrigal e o Brasil na crise do antigo sistema
colonicil(1777-1808), S. Paulo, 1986, p. 25.
34 Cf. "O coinércio de cereais dos Açores para a Madeira no século XVII", in Bole-
tim (10 Instituto Histórico cla Ilha Terceira, vol. XLI (1983), pp. 651-677.
" ARM, CMF, 1625, fls. 47v0-49, 4 de Julho; ihidenz, 1626,fl. 5v0, 16 de Janeiro.
" CCf. José Antonio Gonçalves de Mello, João Fernandes Vieira, 2 vols, Recife,
1967.
" AAHM, vol. VII, p. 234, 21 de Setembro.
" X, G. Salvador, Os cristiíos-novos e o comércio no atlantico meridional, S. Paulo,
1978.
'"rancisco de Vascoiirelos e Sousa, "A companhia geral do comércio do Brasil e a
ilha da Madeira", i n Islenha, no, 6, 1990, pp. 9-10; idem, "A primeira frota da companhia
geral do comércio do estado do Brasil", in Islenha, 8, 1991, pp. 55-56. A primeira frota
comandada pelo Conde Castelo Mell~oraportoii ao Funclial em Novembro de 1649. Diogo
Fernandes Branco deu crédito de 100$ rs ao próprio conde, com o compromisso de lhe
devolver ein açúcar no Brasil. Nesta frota carregou apenas marmelada, esperando na volta
açúcar por iniío do seu amigo Joiío Velho Gondim, veja-se carta de 23 de Novembro.
capacidade para 300 pipas de vinho40. O movimento destas embarcações
fazia-se, de acordo com recomendação do conselho da fazenda4', com toda a
descrição e as licenças deveriam ser entregues os mercadores da ilha, haven-
do para o efeito um livro separado na alfândega42. A partir de 1664 estes
navios passaram a pagar 50.00 réis de donativo, existindo para o efeito no
Funchal um comissário dos comboios, a quem competia proceder %i sua
arrecadção. Em 1676 era seu administrador Diogo Fernandes Brancod3,
Aliás, em 1695, o seu testamentário foi demandado pela Fazenda Real para
pagar as dívidas dessa an-ecadação que orçavam 3,227603 réis4.
Sáo flúltiplas as operações comerciais registadas nesta documenta~áo
epistolar. A primeira vista parece-nos que o mesmo se especializou em duas
actividades paralelas: o comércio de vinlio para Angola e Brasil e o de açúcar
e seus derivados para adocicar os mmijarzs dos repastos da mesa europeia.
As despesas com o envio do vinho eram elevadas, sem contar com a necessi-
dade de cobrir as quebras no embarque4" De vinho sabemos ter embarcado
3339 pipas, das quais 41% foram destinadas a Angola:
DESTINO PIPAS

Angola 1368
Barbados 21
Brasil 133
C. Verde 25
Lisboa 108
Londres 232
OLI tros 1452
TOTAL 3339
Fonte: Cartas de Diogo Fernandes Branco

4" ARM, Criinnin Milrzicil>rildo Funchnl (CMF), t. vi, fl. 100, carta régia cle 1 I de
Agosto de 1650; ibidttrl, t. VI, fl. 169v0-170, 3 dc Jullio de 1652.
41 ANTT. PJRFF, no. 960, s.n., 25 de Maio de 1677.
42 Ibiclem, no. 964, fls. 429-429vo, 16 de Agosto de 1663. Na docuinentação da alfLn-
dega do Funchal existem alguns destes livros. Veja-se ri0. 10, 57-1 12, I 13-121, 124-134,
171,210-211.
43 ANTT, PJRFF, no. 966,Z de Maio. '

44 ARM, RGCMF, t. VII, fls. 201v0-202v0, 24 de Março; ANTT, P,IRI;%: 969,


fls. 3-3v0, 6 de Março.
45 Cf.Carta de 25 de Maio de 1651.
Estas operações comerciais deveriam ser constantes e vultuosas, pois
só no período de 1649 a 1652 elas totalizararn 10.068$253 réis. E de realçar
aqui o caso de Manuel Martim Medina com quem o nosso interlocutor
manteve assíduas relações: são referidas 12 cartas e operações cornei-ciais no
valor de 2.273.655 rs.
D e acordo com o movimento de entradas do porto do Funclial rio ano
de 1650 o mesmo transaccioiiou mercadorias no valor de 69$8 18 réis, o que
o coloca em décimo lugar, com 2% do valor total46.
Outro aspectos significativo revelado nas cartas prende-se com as ope-
rações financeiras que davam cobertura às comerciais. O normal curso destas
operações é barrado pela insistente falta crónica de dinheiro, o que implica
urn recurso ao crédito, às letras de ciimbio e à troca directa (Veja-se
anexo 3). Esta é uma das frequentes preocupações que que trasnparece nas
suas cartas. Faltam-lhe os meios para pagar os arrendamentos, para cobrir as
dívidas e pagar os vinhos aos lavradores e as casca às conserveiras. Tal
como refere em 9 de Dezembro de 1649, "nio sou senhor de cabedal algum
e tenho notavees empenhos e biiracos que vou tapando com esforço".
A cobrança das dívidas é outro quebra-cabeças, pois os devedores f~irta-
vam-se por diversas formas ao seu
Esta situação das actividades cornerciais de Diogo Fernandes Branco
não é de modo algum episódica, no contexto da estrutura comercial inadei-
rense da segunda metade do século dezassete, pois comprova, como viinos,
urna das dominantes deste processo: a ilha com intermediária entre os inte-
resses da burguesia comercial do Novo e Velho Mundo. Um dos coinponen-
tes base deste puzzle é constituído pelo porto do Funchal e toda uma cliusina
de pequenos burgueses que aguardam a oportunidade de singrar em tais
negócios. Angola e Brasil são os outros dois vértices deste triiingulo. Episo-
dicainente surge-nos barba do^^^, que só singrará a partir deste inomento
com a afirmaçao Iíegemónica da burguesia coinercial britânica i10 inundo
atlântico.

4". Mauro, ob. cit., p. 27.


" 71n 10 de Abril de 1650 refere que André Fernandez fiigiu para o Porto Santo,
sendo sua inãe qiiem cobriu as dívidas.
4X Ci'. carta de I O de Abril de 1650. João Fernandez Pedra levar 40 pipas de vinho
para Barbados, inas apanliou uina teinpestadc no inar alto cliegando a iniiito custo ao
dcstino, c0111 levadas perdas.
ASPECTOS DA ECONOMIA E SOCIEDADE DA MADEIRA NOS
SÉCULOS XVI E XVII ATRAVÉS DE ALGUNS DOS SEUS
PROTAGONISTAS

"A i11ia da Madeira ... que Deus pcis no inar ocidental para escala,
refúgio, colheita c reinédio dos rinvegantes, que de Portiigal e de
outros regnos viio, e de outros portos e navegavóes vêin pari1 diver-
sas partes, além dos que para ela somente navegam, levando-llie
inercadorias esirangeiras e iiiuito diiiheiro para s e aproveitar rlo
retorno que dela levam para suas terras...". (Gaspar Frutiioso, Livro
segundo das Salidades da Terra, P. Delgada, 1979, pp. 99-100)

O texto de Gaspar Frutuoso propicia-nos sernpre ~ndltiplaspistas capa-


zes de definiriim uma orientação na pesquisa histórica. A ligação desta fonte
narrativa coin as documentais disponíveis é a via mais segura a seguir.
Todavia estanios habit~iadosa ver e ouvir perspectivas que só se apegam a
este testemunho, alheando-se do que diz a documentação, com daclos, por
vezes, contraditórios. Não é o caso do terna que nos propomos tratar, pois
Gaspar Fi~ituoso,por iiiúineras vezes, traça de Sorina çlarivideilte os vectores
que definiram o relacionamento cla ilha com o Novo e Velho Mundos, no
decurso do século dezasseis.
A total comprovai;ão desta realidade está na doc~irnentação,noinca-
dainei-ite nos registos alfaiidegliiios e protocolos notariais. Os acervos
docilmentais inadeirenses carecem de arnbos os núcleos clocuinentais, o que
obriga o historiador a enveredar por outro caininlio. A compilação de todos
os dados, ainda que desconexos, é a via inais usada, o que conduz aquilo a
que se soe designar de História cineclótica.
A tudo islo acresce o facto de por norma se esquecer que o I-3[oineiiié o
verdadeiro protagonista deste processo, pelo que é sacrificado em favor dos
ndmeros. Por isso Iioje decidiinos inverter os papeis e corneçanios pelos
homens, como meio para chegar a definiçiío dos vectores clo coinercio
inadeirense lios séculos XVI e XVII.
A historiogralia vem defendendo única e exclnsivameiite a vinculaç50
da ilha ao Velho Mtindo, realçando apenas a importâiicia desta relac;ão
uinbilical com a inãe-pátria. Neste sentido os séculos XV e XVI seriam
definidos como os inoi~ientosáureos deste relacionainento, enquanto a con-
juntura setecei-itisla seria a expressão da viragem para o Novo Mundo, ern
que o vinlio assume o papel de principal protagonista e respons8vel dcstns
trocas cotnerciais.
Os estudos por nós realizados vieram a confirmar que a situação do
relacionamento exterior da ilha não se resumia apenas a estas situações49.
A margem destas importante vias e mercados subsistem outras que activaram
também a economia madeirense, desde o séc. XV. Neste coiltexto as
conexões com os arquipélagos próximos (Açores e Canárias) ou afastados
(Cabo Verde, S. Tomé e Príncipe) foram já motivo de uma aprofundada
explanação, que propiciou a sua necessiria valorização na estrutura comer-
cial madeirense"0. Aqui ficou demonstrada a importância assumida por estes
contactos humanos e comerciais, que no primeiro caso, resultou da necessi-
dade de abastecimento de cereais e, no segundo, das possibilidades de
intervenção no trafico negreiro, mercê da sua vinculação i s ireas africanas
da Costa da Guiné, Mina e Angola.
Para além deste privilegiado relacionamento com o mundo insular, a
praça comercial madeirense foi protagonista de outros destinos no litoral
africano ou americano e rosário de ilhas da América Central. No primeiro
rumo ressalta a costa manoquina, onde os portugueses assentaram algumas
praças, defendidas, a f e i ~ oe fogo, pelas gentes da ilha.
No século XVI, com a paulatina afirmação do novo mundo americano
costeiro e insular, depara-se à ilha um novo destino e mercado, que pautar8 o
seu relacionamento externo nas cenhírias posteriores. Este novo mundo e
mercado foi para muitos umti esperança de enriq~~eciinento ou a forma de
assegurar a posse de bens fundiários.
Em qualquer das situações o estreitamento dos contactos depende, pri-
meiro, da presença de uma coinunidside madeirense que pretende manter o
contacto com a terra-mãe e depois das possibilidades de uma troca favoriivel.
Neste contexto a oferta de vinho por parte do madeirense e a sua procura
pelos agentes do trafico negreiro, para enganadoramente oferecerem aos
sobas africaiios, ou do outro lado do Atlih~ticosaciar a sede do europeu a
troco do açúcar, foi o principal motor deste relacionamento. Esta situaçiío
influenciou decisivamente a estrntura comercial da ilha, a partir da segunda
metade do século XVI. Desde então as conexões comerciais adquiriram uma

'4 "O coinércio de cercais dos Açores para a Madeira no século XVII", i11 Os A ~ o r e s
e o Atlrintico (séculos XIV-XVII), A. I-Icroisino, 1984; "O comércio dc cereais das Canárias
para a Madeira nos séculos XVI e XVII", ira VI Colóqc~iode Historia Canario Americana,
Las Pal~nas,1984; "Madeira e Lanzarote, comércio de escravos e cereais no século XVII",
in IV Jornaclas de Historia de Lanzarota e F~~ertcventura, Arrecife de Lanzarote, 1989,
" ' O comircio inter-insiilar (Madeira, Açores e Carzdrias) nos skculos XV e XVI,
Funchal, 1987.
maior complexidade, fazendo com que a Madeira, através do seu vinho, se
transformasse num ponto importante do circuito de triangulação, que passou
a dominar os coiitactos entre os portos da costa ocidental africana a aineri-
cana e as Antilhas. Neste contexto foi exemplar e decisiva a acção de dois
madeirenses-Diogo Fernandes Branco e Francisco Dias que aqui e agora
pretendemos revelar. A eles associam-se dois ingleses Bartolotne Cuello e
Williain Bolton que matizaram de forma diversa esse relacioiiamento externo
da ilhdl.
Aqui, mais do que a morosa explicitaçfío numérica desta realidade,
interessa-nos a intervenção particular de cada um, as múltiplas atribulações a
que as suas operações foram alvo, neste mundo tão complexo. Cada uin
de por si poder6 ser definido como o paradigma de cada uma das cam-
biantes que o relacionamento externo da ilha inaterializoii no decurso dos
séculos XVI e XVII, pelo que o aprofuiidamento destes casos particulares é
prescindível para articular esta problemática. Hoje deixamos lima amostra
deste esludo em curso, que proximamente apreseiitaremos ein toda a sua
exa~istão.
Insiste-se no facto de que as Caiiárias e os Açores foram os principais
protagonistas do comércio com o Novo Mundo, deslocanclo-se a Madeira
para Lima posição excêntrica. Todavia o confronto dos dados disponíveis na
documentação revelam o contrario, contribuindo para isso o facto de a
Madeira ter servido de modelo para todas as tentativas de valorização
económica do Novo Mundo. Esta ultima situação favoreceu uma pronta
emigração de madeirenses, especializados nas diversas tarefas, e propiciou a
manutenção do relacionamento, ainda que por vezes sentimentais. Além disso
esta situação saiu reforçada com a oferta madeirense de produtos demanda-
dos por estes novos mercados. E, fiiialmente, deverá juritar-se a activa parti-
cipação dos mercadores da ilha nesses circuitos comerciais, então traçados
para o fornecirneiito de mão-de-obra escrava ou escoamento do açúcar.
O mercado negreiro da costa ocidental africana foi alvo da atenção dos
madeirenses, que cedo se iiitrorneterain neste trafico com destino B ilha, ao
velho continente e, mais tarde, ao novo mundo americano. Os inadeirenses
participaram activamente no processo de recoiilieciinento das terras do Sul.

" A, A. SARMENTO, A Mcrrleirn e as 11ruçci.s de; &rica. dlaiz ccrderrzo cle nl~oritn~~zen-
/os, F~iiiclial,1932: Robeit RICARD, "Les places luso-inarocairies e1 Ics Iles porlugaises de
I'Atlanliq~ie",in Anriis (ler Accrde~nicrPortirg~resarle Historin, 11 sórie, vol. 11, 1949; Anlónio
Dias FARINI-IA, "A Madciril c o Norte de; África nos séculos XV c XVI", in Actas (10
I Coldq~iioI17ter11acioncrlde Historia (!c1 Mcrrlei~i,1986, vol. I , Funclial, 1989, pp. 360-375.
Aliás, desde 1470 o Funchal funcionou como um importante entreposto para
o comércio africano.
Este relacionamento progrediu mercê de uma conjuntura favorável aos
contactos com estas paragens: em 1483 D. Manuel recomendou as maiores
facilidades no porto do Funchal para os navios de Cabo Vercle, depois, a
partir de 1507, foi a isenção do pagamento de direitos nos produtos exporta-
dos de Cabo Verde para as ilhas e reino. Tudo isto facilitou o acesso do
madeirense ao mercado de escravos. Deste modo a ilha foi um dos primeiros
destino dos escravos resultai-ites das primevas razias na costa ocidental
africa na.
Nos entrepostos do trafico negreiro em Santiago, S. Tomé ou Angola, a
presença de madeirenses era frequente. Eles gozavam mesmo, desde 1562, de
priviIégios especiais na captura de escravos para as suas fazendas ou venda
aos seus compatrícios que as possuíam. Outros procuravam intervir 110
rendoso contrabando, alargando"os seus negócios até ao Brasil ou Antilhas.
Muitos, fascinados pela aventura destas paragens, decidiram-se por
uma intervençiío directa, fixando-se em Santiago ou na Costa da Guini.
Note-se que a situação de vizinho era condiçao obrigatória para participar
neste trafico negrei~-052.Eles psivaviim-se da família e da vida amena da
Madeira e sujeitam-se a Lima aventura de solidEio e de dificuldades, inotiva-
das peIas condições climáticas da zona.
Toda a animação comercial tem por detriís uin conjunto variado de
agentes, que de forma directa e indirecta são os pilares do sitema. Aqui
merecem a nossa atenção os mercadores pelo papel que jogam na definição
das rotas e manutenção do seli trato.
Estamos habituntlos a eshidos generalistas, incidindo sobre' grupos,
enqundrados por nacionalidade, c riiras vezes descemos ao pormenor da
vivênvia e actividade particular de cada um deles. Tudo isto porque a
documentação é traiçoeira, retirando-nos a possibilidade de conheciinento
dessa realidade. E, deste modo, q ~ ~ a n dtemos
o alguns dados que indiciem essa
recôndita realidade, todos rejubilamos. É isso que sucede com Diogo Fernan-
des Branco, um destacado madeirense que se intrometeu nas relações comer-
ciais entre os principais mercados atlânticos do século XVII.
A descoberta de parte significativa do copiador de cartas, permite-nos
avançar para o conhecimento da sua vivência, ao mesmo tempo que entreabre
as portas para uma abordagein da sociedade e economia da época.

52 Confronte-se António Carreira, Cribo Vercle, Lisboa, 1983, pp. 29-53.

18
Mas este não é um caso isolado, sendo possível apontar oiitros seus
conteinporâneos com a actividade semelhante, sendo todavia diversa a
documentção disponível. Deste modo, para além da correspondência parti-
cular, que tem eco no inglês William Boltom, outras fontes preencliem o
mesmo papel: São elas os testamentos e apostilhas, ou os processos perante o
Santo ofício, quando excessivamente pormenorizados no retrato das activida-
des da pessoa em causa. É isso que sucede com o testaineilto de Fraiicisco
Dias e o processo face a inq~~isição
de Las Palmas de Bartolome CoelIo.

FRANCISCO DIAS

Fraiicisco Dias foi um, entre muitos destes, que se lançou na aventura,
fixando morada ria Ribeira Gr~ilde.Aí foi escrivão do alinoxarifado e
inein~os~eiro mós da rendição dos cativos, coin uin activo agente do trafico
negreiro da costa afrícaiia próxiina. Mas ele, coiiio m~iitos outros, não
suportou por muito leinpo as agruras do clima, sendo acoinelido de doença
súbita que o levou B morte.
Idêntico liavia sido jrí o destino do seu sobrinho Joliain Fernandes, que
foi apanliado pela morte numa opeiaçno comercial na Costa da Guiilé. Este
não teve tempo para lavrar o testamento, o mesmo i120 sucedendo coin o s w
r o 15.59'" 0 que elos pennite reconsti-
tio que o mandou lavrar ein O u t ~ ~ b de
tuir parte substancial da sua actividade. Aí está clara uma teia de negócios
que se iniciava na Costa da Gtiiné e estendia-se até à Madeira, ou Hoiiduras
e São Doiniilgos.
Francisco Dias residia tia Ribeira Grande ein amplos aposentos,
reclieados de boas mobílias (no testamento refere:" leito e cortinas e caina e
roupa de linlio e caixas e toda Ilouça e mesas lie cadeiras"). A exemplo de
muitos mercadores portugueses mai~teve-sesolteiro, e parece querer passar
esponja sobre o seu passado, (110 testrimento diz que "não lie cnsaclo nem
nunca ho foi e que i1Fio tem pai nem mãe nem fillio nem filha nein oulro
nenhiiin herdeiro"), sendo o serviço da casa assegurado por Joana Lopes,
dois escravos negros (António e Jo5o alvad dor) e uma negra com dois
filhos.
Não é ficil reconsiituir a ge~iealogiade Francisco Dias pois a prolifera-
ção de lioinóniinos, quer ein Cabo Verde, quer na Madeira não facilita a sua

" Arquivo Regional d a Madeira, MiselAicó/-rlinc10 Fclnchnl, ii1. 684, fls. 785-79Ov0,
piiblicado por nós ein Os cscravus no nrqiril>él~gorlrr Mc~~~cílcir.~~
nos séc~ilosXV a XVII,
Funclial, 1991.

19
completa identificação e o seu miindo, para além daquilo que fica claramente
expresso no testamento. Na Madeira residiam as suas irmãs Isabel e Beatriz
Álvares, sendo a primeira casada com Álvaro Fernandes. Joham F e r n ~ i n d e s ~ ~
era filho deste casamento e estava comprometido com o trafico negreiro da
Guiné.
Ao apelido Dias associa-se uma tradição de famílias judaicas, com
ramificações na Madeira, Açores e, mesmo, Cabo Verde. Ein qualq~~er destes
três espaços aos indivíduos identificados com este apelido surge, quase
sempre, associada a origein judaica e a actividade inercantil~.
Na Madeira sfio vários os indivíduos com o apelido DIASassociados ao
sector comercial, havendo dois como o nome Francisco. Destes apenas um,
Lopo Dias, é conhecido coino judeu", O mesmo se podes6 dizer em rela-
ção aos Açores, onde encontr61nos onze, sendo três judeus". Neste grupo
poder-se-á incluir os Dias de S. Miguel, a que se encontra associado o
Dr. Gaspar Fiut~ioso,considersido filho de um Frutuoso Dias, activo rnerca-
dor da cidade de Ponta Delgada"8.
Ern Cabo Verde é também evidente a presença destes, a q ~ relaciona-
~i
dos com a admii-iistração e trafico negreiro. Assim surge-nos dois corno
alinoxarifes (Álvaro e Gaspar Dias), outro coino contador (Darnião Dias) e
dois envolvidos no trafico negreiro (Francisco e Vicente Dias). Tarnbéin aqui
esta comur-iidadejudaica era por demais evidente, o que ter8 levado António
Correa de Sousa, o capitão da cidade da Ribeira Grande, a nfirinar que a
Guiné estava "perdida, por cauza desta ilha e Guiné estar coalhada cle
christãos iiovos que levam para lá muitas mercadorias, que se deve ao

450 dever8 ser o Inesiiio que ein 1514 se encontrava cin Ctibo Verdc coin incin-
posteiro inor da rendic5o dos cativos, e dificilinerile poder8 ser idciitit'icaclo coin Liin Joliain
Fernandes, inestre de navio e capitiio, que iio período de 1513 a 15 15 lrouxc da c o s b dii
Gliiiié 56 peças de escravos (confronte-sc Historia Gernl rle CrrDo Verde, corpo ( / o c i i ~ r ~ e ~ ~ -
tcrl, vol. 11, Lisboa, 1990).
" Sobre a intervcnçiio dos cristãos-novos neste coinércio veja-se José Goiiçalves
SALVADOR, Os cristcios-novos e o comércio no Atlântico tneridiorzrrl, S . Paulo, 1978,
pp. 1-36; idem, Os riingnatns rfo tr~Ípco17cgrcir0,S . Paulo, 1981.
5"onfrontc-se nosso estlido O co~nérciointer-in.sulai: sécu1o.s XV o XVI, F~iilclial,
1987, pp. 167-168.
" Ibirle~~z,
p. 177.
5X Rodrigo RODRIGUES,"No~ícinbiogriífica do Dr. Gaspar Frut~ioso",in Livro pri-
nieiro clrrs Sourlarles clrl Term, Pontii Delgada, 1966, pp. XV-CXVII; Coiikontc-se Aiilóiiio
Ferreira de SERPA, Suuilz Qriiqire (...), Porto, 1925: e Maria Ana M.G. Borges COUTINHO,
"Crisliios-Novos nos Açores. o caso de Gaspar Dias", i11 Boletbz do hzstihrto Histdrico clrr
IM?n Terceira, vol. X L V , toino I, Aiigrado Heroísino, 1988, pp. 625-664.
corregedor que os traz tão fa~orecido"5~". Por isso não ser6 difícil enquadrar
a figura de Francisco Dias nesta comunidade de cristãos novos das illias.
Note-se que é sintoinático o facto de o mesmo iião fazer no testamento
q ~ ~ a l q ~referência
ier aos seus progenitores.
Não é conhecida a data em que Francisco Dias se fixou em Santiago,
todavia é pouco provável que seja o mesmo que em 1513 surge a declarar ao
almoxarife duas peças, avaliadas ein dez mil réis, que tro~ixeno navio
"Conceição", armado por Rui Pereira e Vicente Diasm. Caso haja coincidên-
cia, então, teremos Francisco Dias, ainda jovem a fazer comércio nestas
paragens, onde teria permanecido quarenta e seis anos.
Todo o empenho de Francisco Dias estava no trafico com a vizinha
costa da Guiné, sendo os cargos de memposteiro mór dos cativos e escrivão
do qlmoxarife um meio mais para reforçar a sua posiçãoG1.Os contactos com
a costa africana eram realizados pelo próprio, em companhia de outros, como
Lopo F e r n a n d e ~ António
~~, Goiiçalves e Manuel Aragão, por intermédio do
seu escravo Ai~tónio",ou, indirectamente, por inicíativa de mercadores,
como sucedia com Diogo Fernandes do Rio Grande.
Tudo nos indica que Francisco Dias, n exemplo dos demais vizinhos da
Ribeira Grande, estivesse integrado na rede de trato de escravos com a Costa
da Guiné, como mercador e armador. No seti caso era evidente a existência
de uma rede de ilegócios, tendo como principais eixos as ilhas (Açores, Cabo
Verde e Madeira), a Costa da Guiné e as Antilhas espanliolas. Aqui estáva-
mos perante uma empresa de tipo familiar, onde actuavam, por exeinplo,
Álvaro, Diogo, João, Jorge, e Lopo Fernandes. Este João Fernandes, que era
seu sobrinho e filho de Álvaro Fernandes, morreu, ainda jovem, quando se
encontrava em inissão comercial na Costa da Guiné, deixando os seus
ilegócios elitregues ao tio.

J. Scniia Barcellos, Sii6,sklio,s l~arcza Hiutdria tb CcrBo Verde c Gbiincí', 1" parte,
Lisboa, 1899, p. 120.
"' Histórici Gcml dc Ccrbo Vercle.cor~~o (Iocu~~zentnl,vol. 11. pp. 62, 121, 190.
" NNão era ctiso tíiiico, o rncsino siicedendo coin Alvaro Dias, cliie foi nlinoxnrife;
veja-se Iva Maria Alaide V. CABRAL, "A fazenda real, cainpo de coiitradições entre a coroa
e os moradores de Santiago: o exeiilplo dc Aivaro Dia, alinoxarife da Ribeira Grande, na
10 metade do século XVI", in M c ~ g ~ i inu.a , 5-6, Fogo, 1990, pp. 34-36.
" Organizou virias expcdições h Costa dti Guiiié, algiiinas delas de parceria com Riii
Pereira, confroiite-se Histuria Garril cle Ccibo Verrlc. Cor110 ~lociiincntnl,t. 11, pp. 57-58, 91,
93, 126-127, 163.
Era habito o LISO pelos inercadores de escravos para os auxiliarein nas operaçóes
cla costa alricaila. Esta situação resultava das Iàciliclades rio conlnclo com tis gelilcs
alricaiias, coin do coillieciineiilo da líiiguti e tia geogriiria da dica.
Do outro lado do Atlântico os contactos com os mercados negreiros das
Antilhas representavam-no Manuel Diogo Cavalheiro e Álvaro Dias. Outro
destino importante das suas operações era a Madeira, onde as dividas de
alguns madeirenses (João Gonçalves e Jerónimo Dias) poderão indiciar o
trafico negreiro. Neste traçado os produtos de troca consistiam em "iniu-
dezas" e panos da produção local ou importados da Bretanha, que se troca-
vam por escravos,
O seu testemunho final é extenso, não sendo esquecido o mais infímo
pormenor das operações comerciais. A partir dos empréstimos, dividas e
doações é possível reconstituir parte da sua fortuna, avaliada em mais de trds
milhões de réis. Ele enuncia 9 devedores, que totalizavain 105$050 réis assim
distribuídos:

DEVEDORES OBSERVAÇ~ES RÉIS

Diogo Garcia 1x200


Fernão Gomes criado de B. Estcves 2x000
Gaspar Soares 6x000
Juiz dos orfáos 23x500
Lopo Fernandes 30$000
Manuel Lopes Madeira 8$000
Martim Albernaz i O$OOO
Pero Vaz corretor 39x150
Rui Dias almoxarife 2x000
Simão de Oliveira 14$000
Salvador Alvarez 2x400
TOTAL 149$050

A isto associam-se alguns créditos recentes, resultantes de operações


comerciais em curso na Costa da G~iiné,Antilhas e Madeira, o que denota
estar o mesmo em plena actividade quando caiu doente:
- -- -
NOME LOCALIDADE VALOR
Álvaro Dias S. Domingos 686 pessoas
António Gonçalves 35$000 réis
Jerónimo Mendes 25$000
Joáo Gonçalves Madeira i00$000
Jorge Fernandes R." Grande 95 1x000
Mariscal Diogo Cavalheiro Honduras 700 pesos
Fraiicisco Dias, para aléin dos seis escravos ao seu serviço ein Sati-
tiago c iia Mactcira, clcclara outros vinte e quatro, em dividas dos seus
parceiros deste trato ilu Costa da Guiiié e Honduras.

PI~QI>I~I~~TARIO ESCRAVOS VALOR

Aiviir» ias 4 l~eçiis 680 pec;iis


Aiithiiio G ~ i i v i i l ~ c ~ 1 bixagiio
Uiisiiiio c Sitiião Vicciilc 1
Diogo Fcriitiiirlcs 2
João Giillão 2
Matiticl Dicigo C:arvalliciro 7 246.X'OoO
Mariscal Dicigu C'avalciro G pq';ns 226.000 pesst>i~s

As cliviiliis craili superiores aos cr6ditos e rcsultavain, certail~eiile,de


coriil~ro~~~issosrluc liaviti assuinido ein algumas operações de troca cle
escravos por viiiho OLI ina~iuk~cturas:

--

Alviii.0 I~ciiiiiiiilcs ciiiilii~clo 85$000


Aiiii Iirius Miitlcira I 0$000
Capiiosii dii Miitlcii.ii 22$250
Miirliin A I l ~ i i i ~ / , '~crccirii i O$OOO
Oliiii I'cdio (goiiro) 2$000

Sulviiclor Alvarcs 2$400

Siiiinci clc Olivcirii 14$000

'l'íYl'A~A~.--p 13S$G50

[)ir v~ilt~iosu Scirluiln, ricuiliularln por Fiiiiicisço Dias cin tudos os


tilios dc ;iclivitl;iclc ira Ribeira Gi.ni~tle,civnliacla cm innis clc dois contos,
2332$000 réis foram distribuídos pelos familiares mais próximos, escravos e
testamenteiro, ou em doações pias:
--
AGRACIADOS OBSERVAÇÕES VALOR

Álvaro Fernandes sobrinlia c filha de ... 80$000


André Ferreira Madeira 12$000
Antóni~Gonçalves ~estninenteiro 20$000
Beatriz Álvares irmá GO$OOO
Beatriz Álvares fillias de ... 1200$000
Isabel Álvares iriná i 60$000
Jogo Fernandes sobrinlio 20$000
Florença escrava 400$000
Misericórdia R." Grande 40$000
Ortlíos (10) 300$000
Sé da R." Grande ornatnetilos 40$000
TOTAL 2332$000

No Outono de 1559 morreu Ei~~icisco Dias, deixando urn vazio nas


suas operações comerciais, entregando t~idonas mHos do seu testamenteiro a
quem incumbia de encerrar as suas contas, pois não deixava descendente
para dar continuidade 5s suas operações. Mas outros madeirenses seguiram o
seu encalço, afirmando-se com destacados intervenientes do contrabaildo de
escravos para as colónias castelhanas. No século dezassete as cerras ociden-
tais galvanizaram todo a atenção, tornando-se no principal pólo de ailirnnção
da vida comercial do Novo Mundo. Mais uma vez a Madeira e as suas gentes
são activos protagonistas.
A Madeira sempre privilegiou os contactos com sis ilhas dos arq~~ipéla-
gos das Canárias e Açores. Para isso contribuiu a definição de uma estrutura
económica assente na complementaridade e o facto dela depender, quase ern
exclusivo do abastecimento de cereais produzidos por elas. As ilhas delini-
ram assim um teia de negócios em que intervêm os insulares e forasteiros,
nomeadamente flamengos, italianos e ingleses. Estes tíltimos apostaram forte
neste mercado assumindo-se com os principais fornecedores de manufactriras
e os consumidores preferenciais do seu pastel e vinho, A segunda metade do
século dezasseis define o inoinento de plena afirmação siinultânea desta
comunidade nos trás arquipélagos.
BARTOLOME CUELLO

Bartolomeu CuelloM foi um deles que, em finais do século dezasseis,


mantinha um activo comSrcio entre as ilhas. Ainda muito jovem, coin apenas
onze anos, abandonou Bastable, a sua terra natal, e foi servir alguns merca-
dores na illia de S . Miguel. Aí acompanhou António Jorge, Jorge Briiin e
Pedro Uchales, onde se familiarizou com a actividade coinercial. Com o
ultimo esteve oito anos ocupado no comércio de panos e outras inercadorias
de e para Inglaterra.
Em 1586 B. Coelho emancipou-se e passou a intervir como mercador
nos mesmos negócios: no período que decoi~eaté 1591 realizou vinte e sete
viagens entre o Porto de Ponta Delgada e as priiicipais cidades inglesas
(Londres, Plymoutl~,Bastable ...) com o recurso, por vezes a uma escala em
Lisboa ou St. Malo. Todos estas expedições contaram com a participaç50 de
mercadores ingleses, franceses e escoceses, todos eles interditos de coinerciar
nas ilhas.
Foi no d e c ~ ~ r de
s o uma destas viagens que a sorte o atraiçoou. Partiu de
Southampton, com rim navio fretado para conduzir a Tenerife, sardinha,
pinos, ferro e sabão, no valor de 30$000 réis, que depois trocaria por vinho
com destino aos Açores, onde receberia pastel, para a Inglaterra: eru o
circuito de triaiigulaç5ío do Atlbntico oriental. Mns a intervençiío da inqrlisi-
ção de Las Palmas impediu-o de prosseguir o périplo e conduziu à sua prisZio
em Janeiro de 159267 0 processo decoi-reu durante o ano ein causa, seiido
condenado e julgado a 21 de Dezembro de 1597 corno Iierege, apóstata, com
o sequestro de bens e relaxamento h justiça secular. Em Abril de 1598 foi
enviado h inq~iisiçiíode Sevilha, conjuntamente coin trds mercadores Slamen-
gos, ignorando-se a pnrtir de eiitiío o fim que teve.
Parte substancial da confissiio do réu é oci~padacom a descriçiío,
em pormenor, do comércio, que ficou conhecido como "disfai.çado", feito

A. MILLARES TORRES, Histór4inrfe ia inqriisitiurz erz Irrs islas Cc~rzal.ias,4 toinos,


Las Palinas, 1874; W. d e Grny BIRCI-I,Catnlogile of a collectiorz qf origiiinl 1rznnlr.scripn
forinely to tlle Iioly office of the irzqilisition ira the Cannrjl i.slai?~l.s,2 voluines, Loiirlres,
1903, 1027-1055; L. ALBERTIe A. B. Willis C H A P M AEllglislt N, rize,-chrozts arir1 tlle . s / > ~ ~ ~ i i . s l ~
Iizqiiisition in 1I1eCnnnries, Londres, 1921, pp. 127-152; Lucin WOLF,Je1v.s i11tt18 C C I I I ( ~ ~ J
i.sla1~c1.s((...),Lonclres, s,d..
" AI-chivode1 Museo Canario, Irrr/ilicsiç2orlc Lr1.v Pol~rra.~,
LXII- 329, CXVII-7, LXI-
15, LII-29, CLXVIII-40.
pelos ingleses no decurso das décadas de oitenta e noventa do século
dezasseis:
"....y demais de 10s navios que... tiene declarado que ali venido a la
dicha isla de San Miguel con nombre de escoceses con e1 mesmo engano...10s
dichos escoseses traen p?(saportes de1 Rey d'Escocia y de Flaiidres para Ias
mercadorias y las sellan con ellos...y en quanto a 10s flamengos de Olanda y
Gelanda ...10s susodichos tratari ordinariamente en Ynglaterra como vassalos
de Ia Reyna y que traen gran cantidad de ropa y de mercadorias 10 que1 todo
llevan a Espana y a estas islas y las de San Miguel fingiendo ser alemanes de
~ i n b u r c hy de Duquerque en Flandres ...".
A presença destes mercadores no comércio das ilhas maliteve-se devido
ao recurso ao disfarce, isto é, ao uso formal da nacionalidade, pavill~ãoe
nome de uin pais amigo da coroa peniilsular, como forma de iludir a vigilân-
cia das autoridades, que iio caso das Caniirius era uma atribuição da inq~iisi-
ção. O tribunal de Las Palmas tinha alçada sobre estas situações e estava
mandatado para reprimir todas as iniciativas dos ingleses, franceses e
holandeses, bem como dos residentesG%as ilhas que lhes prestavam apoios.
Deste modo no período de 1593 a 1623 encontrámos, pelo menos, 14 embar-
cações e respectiva tripulação a contas com o tribuiial.
Bartolome Cuello viu-se forçado a aportuguesar o seu nome e a utilizar
o pavillião escocês mas, mesmo assim, não conseguiu iludir a vigillincia das
autoridades inq~iisitoriai:,de Santa Ci-uz de Tenerife. Nesta estratégia de
disfarce os ingleses e flamengos contavam coin o apoio dos mercadores e
transportistas escoceses e franceses, a conivência das a~itoridadesaçorianas e
madeirenses. Neste contexto a costa norte de França, nomeadamente o porto
de St. Malo, foi o centro nevr6lgico desta política.
Este momento de final do século XVI não foi nada fhcil para as opera-
ções pacíficas de ingleses e franceses nos portos insulares. O facto de ambas
as coroas se terem colocado ao lado do partido de D. António Prior do Cralo
levou ao inevitivel conflito coin os monarcas filipinos. Acresce, ainda, que
uma das formas mais usuais de represália foi o recurso à guerra de corso nos
mares ~i~cunvizinhos das ilhas, que ganhou um especial vigor com Filipe 11.
Neste momento a guerrd de corso é utilizada por fraiiceses e ingleses, sendo
de referir as assíduas acções no período de I58 1 a 1597". Por aí passaram

" ~ i'oi movido iiiu alito contra Don Luis Fernsindo Preito d e S6, senhorio de
E I 1629
La Gomera, por conlactos comerciais que havia feito coin os ingleses e liolai~deses,vejii-se
Archivo do Musgo Canario, Iizqui,siçrio de Candrias, CXVII, n 1.7.
67 veja-se Antonio RUIVIEU de AREVIAS, Pirnterlas e ataques navaies contra ias i s h s
Ctinurim, 5 vols, Mndrid, 1945-50.
as temíveis arniadas de John Hawkins, Francis Drake, W. Raleigh. Por tudo
isto as autoridades do arquipélago, através do tribunal do Santo Ofício inove-
ram caça a estes inimigos e a todos os vizinhos das ilhas que os apoiavam.
Foi nesta conjuntura que Bartolome Cuello surgiu em Santa Cruz de Tene-
rife, não conseguindo iludir a vigilância das autoridades com a sua falsa
identidade e pavilhão de pais amigo.
Diferente era a situação nas ilhas da Madeira e Açores, aqui era possí-
vel circular sem qualquer dificuldade e concretizar as operações comerciais.
A par disso estas interdições ngo surtiram qualquer efeito, mantendo-se os
ingleses, que se liaviam avizinhado, sendo de destacar em S. Miguel, Luis
Delfos, Jilan Renquim e Pedro Uchales. Eles acolhem nos seus aposentos
qualquer visitante e aceitam transaccionar tecidos, pastel e vinho.
No caso da Madeird as proibições foram esquecidas pelos mercadores e
autoridades f~inchalenses.Os ingleses e flamengos continuaram a fazer os
seus negócios, sendo de salientar que, de acordo com os registos alfandegd-
rios de 1620, os primeiros dominavam este movimei~to.
O comércio disfarçado, isto é, o recurso a passaporte^^^ e pavilhões fal-
sos foi a resposta eficaz da comunidade mercantil britânica para enfrentar as
represalias da Casa de Áustria, permitindo a continuidade do comércio do
pastel e do vinho das ilhas a troco de tecidos. Por isso podemos afirmar que
foi a agilidade da comunidade britânica e a conivência de inadeirenses e
açorianos que fizeram com que gs operações comerciais britfinicas não se
apagassem nas ilhas neste final do século dezasseis".
A tudo isto lia que referenciar-se a redução ao catolicismo de muitos
destes protestantes, como forma de salvaguardar os seus interesses comer-
ciais nas ilhas. Assim para o período de 1611 a 1700 são conhecidas
89 reduções, de ingleses, escoceses e holandeses, na sua maioria marinheiros
e mercadores7u.
A única nódoa negra foi a pronta intervenção do tribunal da inquisiçgo
de Lns Palmas, que apertou si sua vigiliincia aos portos de La Palma, Gran

" E I 1593
~ Jacotnc Conrado, flarneiigo, incstre do navio "La Margarita", J11 preso
sob a acusação de tcr fcito seis viagens coin passaporte f'zilso; veja-se Arcliivo dcl M~isgo
Caiiario, Inq~iisiçr7orle Cancírias, VII, no. 2.
" As inedidns repressivas tlu coroa contrii a prcsciiya d c ingleses, Iiolandeses e i'ri.aii-
ceses na Macleira n5o tivera111 qunlqiier apliciição pi'iitica. Veja-se Joel Serrão,"Holandeses
e ingleses ein portos de Porttigal durante o doininio filipino", i11Dns Arles e da Historin dl.1
Matleirn, vol. I , no. 3, Funchal, 1950.
7" Francisco FAJARDO SPINOLA, Reducioizes de l~rotestnntesen C~~nlrzar.ias ~ L L I ~ L I I L ~e/L '
siglo XVII, Las Palmas, 1977, 31-40.
Canaria e Tenerife. Mesmo assim os navios ingleses e holandeses continua-
ram a aportar 5s Canárias, sei-vindo-se da bandeira de Flandres ou França7I.
Numa informação da Audiência ao capitão general é referido qLle nos portos
de Tenerife mais de trinta navios ingleses mantinha o comércio de vinhos a
troco de ro~lpas7~. Mas os efeitos desta acção repressiva do tribunal chega-
ram i Madeira e Açores, uma vez que as mercadorias e inarinheiros aprisio-
liados integravam o circuito de triangulação das actividades comerciiiis
britânicas nas ilhas.
Foi o açúcar a principal uma das principais causas desta rede de negó-
cios, que perdurou por alguns séculos. A Madeira que até à primeira metade
do século dezasseis, havia sido um dos principais mercados do açúcar do
Atlântico, cede o lugar a outros (Canárias, S.Tomé, Brasil e Antillias). Deste
modo as suas rotas divergiam para estes novos mercados, colocando a ilha
numa posição difícil: os canaviais quase que forain abandonados na totali-
dade, fazendo perigar a manutenção da importante industria de conservas e
doces; o porto funchalense perdeu a animação que o caracterizara noutras
épocas.
A solução possível para debelar esta crise foi o recurso ao açúcar brasi-
leiro, usado no consumo interno ou como animador das relações com o
mercado europeu. Por isso os coi-itactos com os portos brasileiros adquiriram
uma importilncia fundamental nas rotas comerciais inadeirenses do Atlântico
Sul. Tal como o refere José Gonçalves Snlvador7hs ilhas f~incionaram,110
período de 1609 a 1621, como o "trampolim para o Brasil e Rio da Prata".
I o mesmo quem esclarece que este relacionamento poderia ter lugar de modo
directo, ou indirecto, sendo este ultimo rumo através de Angola, S. Tomé,
Cabo Verde ou Costa da Guiné. Aqui definia-se uA circuito de triangulaçGo,
de que são exemplo as actividades coinerciais de Diogo Fernaiides Branco,
no período de 1649 a 1652. Note-se que desde finais do séciilo dezasseis
estava documentado o comércio do açúcar, servindo os portos do Fui-ichal e
Angra como entrepostos para a sua saída legal ou de contrabando para a
Europa.
Este comercio do açúcar do Brasil, por imperativos da própria coroa ou
por solicitação dos madeirenses, foi alvo de frequentes limitações. Assim em

7' Isto só até 1635, pois a 3 dc Junho uina real cédula proibia o coinéicio coin
os navios de França: Arcliivo Hislórico e Proviilcial de Las Palinas, Aurlierzcicr, 1. 1,
fls. 149~"-150.
7' Archivo Histórico e Provincial de Ltis Palinas, Alidierzcin, to1110 11, fls. 59vo.-62, 20
d c Dezeinbro de 1630,23 e 24 de Janeiro de 1631.
e o conzércio no AflSlalico rileridionrrl, S. Paulo, 1978, p. 247.
7' C~~S~CIOS-IIOV~S
159174ficou proibida a descarga do açúcar brasileiro no porto do Funchal,
~ e r pois em vereação de 17 de Outubro
medida que não produzi11 q t ~ a l q ~efeito,
de 1596 foi decidido reclamar junto da coroa a aplicaçáo plena de tal proibi-
ção. Desde 15967% evidente uma activa intervençgo das a~itoridiideslocais
na defesa do açúcar de produção local, prova evidente de que se promovia
esta cultura76.Em Janeiro deste ano os vereadores proibiram Aiitónio Mendes
de descarregar o açúcar de Baltazar Dias77. Passados três anos o mesino
surge com outra carga de açúcar da Baía, sendo obrigado a seguir o seu
porto de destino, sem proceder a qualcluer descarga7< 0 inão acatameilto das
ordens do inunicípio implicava a pena de 200 cr~izadose urn alio de degredo.
Esta situação repete-se com outros i-iavios lios anos subseq~~entes ate 161 1:
Brás Fernandes Silveira em 1 59777 António Lopes, Pedro Feiiiai-ides o
grande e Manuel Pires ein 1603, Pero Iernandes e Maiiuel Ferilandes ein
160680e Manuel Rodrigues em 16 1 1".
A constante pressão clos homens de negocio do Fuiiclial eiivolvidos
neste comercio veio a permitir uma solução de consenso para ambas as
partes. Assim em 1612" ficou estabelecido um contrato entre os inercadores
e o muiiicípio em que os primeiros se coinprometiam a vender 113 do açúcar
de terra. Note-se que desde 1603 estava proibida a coinpra e venda deste
açúcar, sendo os infractores punidos com a perda do produto e a coima de
200 cruzados"Mas a partir de Dezembro de 161 1 ficou estip~lladoque a
venda de açúcar brasileiro só seria possívet após o esgotameilto do cla terra.
Deste modo os vereadores entregaram Doiniiigos Dias rias msos do alcaide,
sob prisão, por ter vendido 50 caixas de açúcar brasileiro aos ingleses8f Eln
1620 a transacção do açúcar da terra e do Brasil era feita h razão de 1 por 2,
sendo o embarque feito por licençi~assinada por dois vereadores e uin

'"rc~~iivi\,o Regional da Madeira, C i i i n ~ / M


a ~ / ~ ~ i cr10
i / ~Fi'li~ichcil,
al registo geral, t. 111,
[I. 44v0.
7"de~n, rloc'limie/~~os Ai~r~lsos,caixa IV, no. 504.
7h ConCronlc-se ARM, CMF, t. 111, fls. 12v"13v0, rei'crc-sc as incdidas proibiiivas de
1591, 1597 e 1601.
77 Ide111,CMF, iio. 13 12, fLs. 7-Xv".
7VI)ideri~,no. 1314, fls. 40v0-41v".
7" Il1ic/e111,no. 1313, fls. 20-23.
X" Ibidern, na. 1313, fls. 6, 49vU,51, 52-5?vo, 59.
Iliidem, no. 1318, fls. 37v"-38.
X2 Ibiderii, registo geral, loino 11, fl. 44v0; t. 111, f1. 103; idcin, Dociniienta.~~lv'lil/sos,
caixa 11, 11". 250.
Idein, CMF, 11". 1315, i'l. 61 : iliiderii, no. 1316, fls. 39-399.
X4 Ibirlcn, na. 1 3 18, fls. 62-ú4v0.
juizs? Para assegurar este controlo, os escravos e barqueiros foram avisados
que, sob pena de 50 cruzados ou dois anos de degredo para África, 1150
poderiam proceder ao embarque de açúcar sem autorização da câmaras6. E~in
165787 a proporção de cada açúcar era de metade.
Após a Restauração da independência de Portugal o comércio com o
Brasil foi alvo de múltiplas regulamentações. Primeiro foi a criação do
monopólio do comércio com o Brasil, através da Companhia para o efeito
criada, depois o est;~belecinientodo sistema de comboios para maior segu-
rança da navegação. A esta sit~~ação, estabelecida em 1649, ressalva-se o
caso particular da Madeira e Açores, que a partir de 1650gXpassaram a
poder enviar, isoladamente dois navios com capacidade para 300 pipas com
os produtos da terra, que seriam depois trocados por tabaco, açúcar e
madeiras.
O movimento das duas embarcações da Madeira fazia-se com toda a
descrição, confoi-me recomendava o Consellio da Fazenda8" mediante as
licenças e a sua entrega deveria ser feita no sentido de favorecer todos os
mercadores da ilhaw. Mesmo assim nos dados compilados é bem visível a
presença neste trafico de outras embarcações n5o autorizadas, como se pode
verificar pelo movimento de entradas no porto do Funchal:
ANO NAVIOS ANO NAVIOS
1 640 1 1670 1

X"bi~le~n,no. 1322, SI. S?vu.


X"bi(leril, il0. 1322, fls. 56-56vo.
IDicie~n,llO. 1333, fls 5v0-6vo.
XX ARM, CMF, t. VI, SI. 100, cnrtn régia tlc I I de Agosto; IDirlei?i, t. VI, I'ls. I69vn-
170, 3 de Jullio de 1652.
'"NTT, PJRFF, 11".960, s.ii., 25 de Maio dc 1677.
"' Ibirlenl, no. 396, fls. 75v0-76;AIIM, CMF, r. IX, I'ls. 2%"-30vo, 10 de Juiiliu cle
1664.
Note-se que alguns destes navios, fora do número estabelecido para a
ilha, declaram sempre serem vitimas de um iiaufrrígio ou de ameaças de
corsfirios, o que não os impedem de descarregarem sempre algumas caixas de
açúcar. Será esta uma forma de iludir as proibições estatuídas? Todavia os
infractores sujeitavam-se a prisão e a pesadas penas, como sucedeu ein
1669" com o Mestre Manuel Nogueira Botelho.
Por determinação de 1664 estes navios pagavam um donativo de
50.000 réis, existindo no Funclial um comissfirio dos comboios, que procedia
ii arrecadação dos referidos direitos: no ano de 1676" era Diogo Fernandes
Branco quem os adiniríistrava.
De acordo com as recomendações do Coilsellio da Fazenda a arrecada-
ção dos direitos de entrada do açúcar do Brasil era lançada em livro pró-
priog3".oi a partir de alguns destes e de dados soltos, reunidos na documen-
tação, que procurámos avalizar a real iinportância das relações comerciais
entre a Madeira e o Brasil, assentes, predorninailtemeiite, no açúcaP4. Para o
período de 1650 a 169 1 identificamos 39 navios provenieiites da Baía, Rio de
Janeiro, Pernambuco e Maraiihsio, com mais de 10722 caixas de açúcar:
PROVENIÊNCIA AÇÚCAR NAVIOS
caixas cargas sem indicar carga total
Baía 2489 29 7 17
Rio de Janeiro 421 8 13 6 12
Pernainbuco 3343 71 9 18
Maranhão 57 31 - I
Paraíba 615 - 2 5
Para - - 1
TOTAL 1 0722 144 25 53

Afora isso surgem ainda registos com a indicação dos destinatfirios do


açúcar:
ANO N."DESTINATARIOS ARR0I)AS
1640 77 (1) 12769
1671 64 28465
1682 3O 2475
1691 98 1428
(I) Ein iriiila e tr&sclestes náo foi possível identificar o n." de arrobas de açíicar.

" IIbidcin, no. 396, fls. 52v0,75vo-76.


ANTT, P.lI?FF, no. 966, 2 de Maio.
Il~idenz,no. 965A, SI. 429-429v0, 16 de Agosto de 1673.
Na documentaçáo da Juiita da Real Fazenda do Fiinclial existem os livros refercii-
tes ao coinércio com o Brasil (na. 57 a 271), sendo iim grupo (no. 57 i1 112) rel'erentc ao
açúcar.
O açiícar brasileiro foi assim, na segunda metade do século dezassete,
um componente importante do comércio na ilha e uma destacada fonte de
receitas para o erário régio. De acordo com algumas informações avulsas é
possível reconstituir este rendimento para alguns anos:

ANO DIREITOS

Brasil quinto

3561$464 847$820

Neste circuito de escoamento e comércio do açúcar brasileiro é evidente


a intervenção dos madeirenses e açorianos. A oferta de vinho ou vinagre era
compensada coin o acesso ao rendoso comércio do açúcar, tabaco e pau-
brasil. Mas o perfeito trajecto destas rotas comerciais ampliava-se até ao
trafico negreiro, cobrindo uin circuito de triangulação. Para isso os madei-
rense criaram a sua própria rede de negócios, com compatrícios fixos em
Angola e no Brasil.

WILLIAM BOLTON

A política mercantilista definiu a hegemonia da burguesia comercial


britânica, consolidada na Madeira com os assíduos tratados luso-britânicos.
A par disso a afirmação do império colonial briliinico nas Antilhas, coin a
ociipação de Jainaica (1654) e demais ilhas, veio a valorizar a posição da
Madeira como porto de escala e fornecedor de vinho.
Com Cromwell definiu-se um mercado de monopólio para a burguesia
comercial inglesa, em que si Madeira ser6 um das pedras base do processo.
Os "Navigation act" de 1651, 1660, 1663 e 1665 estabeleceram os contornos
desta política mercantilista, ao estabelecerem que todos os produtos entrídos
110s portos das colónias britânicas deveriam fazê-lo sob pavilhão inglês. De
acordo com a ordenança de 1663 as ilhas dos arquipéiagos da Madeira e
Açores detinham o exclusivo no forneciinento de vinlio As colónias inglesas
na América, África e Asia.
Foi assiin que Barbados suplantou os portos brasileiros e angolanos no
consumo do viiiho Madeira. Os dados da exportação para o ano de 1699 s5io
esclarecedores desta mudança:

DESTINO PII'AS

Aiitilhiis 1303
Ainéricii tio Norle 206 1 /2
Ayores I c)
Caniírias 27
Friiilr;a 8
I-Iolaiida 34
Inglaterra 11 1
Portligal 9
Oulros 3180
'TOTAL 49871 I2

Aqui o protagoilista deste trafico é o coinerciante inglês, sendo William


Bolton o primeiro a definir os coiitonlos desta realidade. Note-se que, de
acordo com os registos de saída cla alfâtidega c10 Fuiichal pura os anos de
1650, 1682, 1687 e 1699, 11s embarcações inglesas cloininain de uma forina
esmagadora o iiosso coinércio.
Williarn Boltoii~,~nercador iiíglês que em 1692 se sentiu atraído pelo
odor cla preciosa rnalvasia, foi quem traçou os contornos desta viragem na
ecoiioinia inadeirerise no final do século XVII. A procura da malvasia avança
de sul para norte alastraiido As novas colóiiias iiiglesas da Ainéricsi Ccritial e
do norte.
Mais uina vez a sua corsespoildência coinercial, para o período de 1696
a 1714, permite reconstituir esta viragem, bem coino a artic~~laçiío do movi-
meiilo do porto do Funchal. Aqui 5. evidente a definiç3o de uin circuito
coinercial doininante, cleliinitado pelos portos de Inglaterra e das colónias
aineric~iias.Neste contexto o Funcl~alé o porto interinéclio enlre a Europa e
as colóilias. Mas para além disso esl6 bein patente a presença do Funchal
corno porto gerador do coinércio, 170 caso coin as colónias cle Boston e Nova
York ou Antilhas inglesas, tendo rarainente uma escala lios Açores.

"5 "As cartas cle i301(oii...", in Ali ióiiio Ait~ctAoMc~(l'ir.ci i~isílip o r E.~tr~~ngcirc..s,
lilinclial, 1981, 227-393. Ci', Esluclo tlc Jos6 M. Azcvcclo c Silva, "A iiavegação c o
coinbrcio vistos do Funchnl nos I'iiiais do sóculo XVII", in Arfas da IIl Coldgirio Il~ter-rza-
cio~trrlcle I-lisldri~itla Mc~dair~i,
Puiiclial, 1993, 325-3421.,
ENTRADA SAÍDA

Açores 27 16
A. do Norte 20 75
Angola 4 3
Antígi~a 2 2 14 29
Antilhas 8 17 25 55
Barbados 5 6 35 60
Berberia 1 5
Brasil 8 19
Cabo Verde 1 5 1
Canárias 5 G 9 3
Espanlia 7 1 5 1
França 5 3 5 3
Holanda 7 3 4 G
Inglaterra 42 53 6 12
índia 7 1
Irlanda 3 12 3 5
Jainaiça 1 2 15 66
Portugal 30 12
outros 1O 13
TOTAL 132 252 152 3 24

Nesta complexa rede comercial sobressai, ainda, a posição assumida


pelos portos açorianos (Terceira, S. Miguel e Faial) como fornecedores de
cereal ou de ligaçso com os portos da. Arnérica do Norte. Mas não devemos
esquecer que isto resulta, fundamentalmente, da necessidade imperiosa de
abastecimento da cidade do Funchal em cereais. As embarcações eram
desviadas para esse circuito sob coacção dns autoridades municipais, situa-
ção que pouco agradava à maioria dos intervenientes, como W. Bolton. No
período em causa siío referidas as seguintes entradas de cereal:
-.
ORIGEM NÚMERO DE MOIOS
.._".-..._._<-..*_.,,,",..-,..." "",",.,, . ," "."< ..-,, ~" .....---..---.-
-..~..,,..,.--.---.-.-,," *,..." .....
1695-1700 1701-14
Açores 21 19 I430
América do norte 386 453
Inglaterra 60
Irlanda 17
Lisb-i_--.--- 250
Protagoiiistas da I-Iistoria da Madeira nos séculos XVI c XVII eis o
epitelo que mais se coaduiia coin o traqado ela biografia de quatro ilustres,
quase clescoiiliecidos: Fra~iciscoDias, Barloloinc C~iello,Diogo Fernancles
Branco e Williain Boltoii. Perante iiós estão dois inadeircnses e dois iiigleses,
que iiiaterializaraiii feitos iinportaiitcs tia hist6ria econóinica da Madeira iio
período eiii qi~estiio.
Cada uin surge a seu teinpo e cviclenciou-se lias ligações coin o exteri-
or, deixando disso testemunho: dois por4cartas comerciais (Diogo Fernandes
Branco e W. Balton), uin por tcstarnento h beira da inortc (Fraiicisco Dias) e
o outro pelo cloloroso interrogatório lavrado tios ccirceres CIO santo ofício de
Las Palinas (Bnrtoloine Ciicllo). Nos dois primeiros é possível ~icoinpatihar
parte do dia h cliri da sua activiclacle mercaillil, ciiquanto nos úlliinos Sicmiio-
lios 110sum balaiiço clczs ulliiuas acções, inlcrromlíidas pela doença ou prisão.
Os quatro distaiiciain-se no lempu e iienhuin se sobrepõe aos outros,
pois a16 parece que o clcsliiio estabclcceu 3 criclci riin o iaoiriciito certo lmra
quwnão fossein coricorseiitcs. Ttunbéiii cada uin se espcçiiilizou nuina clelcr-
minacla tniolà, incrcaclo ou produtos:
1 . Praiicisco Dias declicou-se, por inteiro, ao coi-ti6rcio cle cscfiivos cia
Costa da Guiii6, fixanclo-se lia Ribeira Grandc (ilhii de Sriiiliago) oncle Lerá
siclo iim clos iriais iinportaiites deste trafico lia priincira iiietcide do s6culo
dezasseis;
2. Barloloine Cuello preleriu o cruzeiro das illias all81ilicas (S. Migucl,
Madcirí~o Teiierife), procurai~clopor lodos os ineios furtar-se ri sua vercla-
cleirii iiaçioiialiclaclc, isto ein fiii:iis clo s6c.iiIo XVI, inoineiilo de clificuldadcs
para coiiiuiiidade brillii~iciilias illias;
3, Diogo Fernaiides Urailco inrintevc a trarlição clo trafico ncgrciro, sein
sc privar das coiiioclidadcs clti sua cluiiita de Saiitli Luzia, alargado ao
coinércio elo açúcar brasileiro e elo viiiho e consurvas da ilha;
4. Williain Bollon tiportou uin dia ao Fuiicliul, atraírlo pelo aroliia c l ~ i
inalvasia, esiabclcccndo-se como uin dos rniiis destacticlos intcrmcdibrius do
coinércio cle vitrlios cuin as Antilhas iiiglesiis e Airi6rica cio Norte.
Pcraiite 116s eslHo quatro hoincns que se cvidencirirain por ncçc3cs rcle-
vantcs iia clcvir Iiislórico inacleirc:tíse e defineiri igual iiiii-ncro clc rumos para 11
ecoiiomia inaclcirciise:
I , o trafico tios escravos cla Costa cla. Guiiié ou Angola;
2. as riquexas das illias;
3. o Brasil das madeiras, tabaco e a ~ ú c a r ;
4. as Antillias e demais colónias inglesas americanas, insacici8veis no
consumo do vinho.

Por tudo isto, e em face da extrema penúria documental, nomeadamente


de registos de entrada e saída da alflitidega, o conheci~ne~~to
da vida e activi-
dade destes mercadores poder6 ser um caininho para a revelação da Historiri
econóinica da Madeira lios séculos XVI e XVII e da sua articulação coin o
Novo Mundo atlântico, de que a ilha foi uma das primeiras Breas a ser
ocupada.
ANEXOS

I. MOVIMENTO DE NAVIOS NO FUNCIIAL

Fonte: Cartaas de Diogo Fernandes Branco


2. MOVIMENTO DE LETRAS POZt UIOGO FERNANDES BRANCO

DATA MONTANTE PRAZO TOMADOR SACADOR


1649
Fev. 10 64.3 18 Sebastião jansen Matins Vns
Fev. 16 30.000 Lucas da Silva Vascoiicelos Mario Rodrigues
30.000 2 ineses Pe Maiiiiel Dias J. Tlioiiins Villn
Fev.-- 50.000 Pero Teives Barreto Muiiiiel Martiiis Mediiia
Mar.3 13.500 20 dias Pascoal Ferreira de Soiisa Sebastiaii Jniiseii
Mar.20 342.200 3 irieses Maiiuel Martiiis Mediiia Jorge Miallieiro
50.000 3 nieses JoBo de Mendonça Gaspar Macliado Bairos
20.000 30 (lias Pedro miiiuel Dias Conego Siinão Glz SidrBo
52.530 3 iiieses cnpt. Matias Lopes Aiitóiiio Mnçiel da Foiiseca
Abri1.29 215050 Gaspar Miirtins Lopes
Maio.- 240.000 3 rneses Meitin Bensoii Donno Bardett
Mnio.20 33.232 3 incscs Antonio Pedroso Pnrilo de Aguiar
63.920 Lus Ataide da Roclia Bstevm Costa
Maio.23 100.000 3 meses Maiiuel Martins Mediiia Antonio Lopes Maciel
50.000 3 meses Mrininliel Pereira da Silva Goiiçalo Goines Castro
30.000 3 meses Maiiiiel Martiiis Metlina Aiitóiiio da Silva Matleira
80.000 3 meses Petlro Teles dn Silva liicliarte Piqlieforte
9.000 3 ineses Capt. Matias Lopcs Aiitoiiio Masiel da Fonseca
20.000 3 inmes Jeroniino Caires João Garcia Salvago
10.000 10 dias Feriiiio Faviln V.7scoiicelos Fenão Fvila Vnscoiicelos
940.000 ! incs Manuel Mariins Medinn Pe Fruiicisco Meiides da
costii
50.000 3 iiieses D. Gasliar Beteiicourt Ricliarte Pirliieforte
12.000 Frniicisco Heitor de Carvallio Esievnin Costa
4 16690 3 iiiescs bispo D. Jer6iiiino Feriiaido Prioste Gil Moiiteiro
50.000 Esieviio Mnclindo
64160 Manuel Martiiis Mediiia
252.092 Diogo Feriiaiides Branco
65.500 T.'raiicisco Peiriiiiitlcs Furiin Pedra Gonçalves Beautlaii
Mnio.25 10.370 Liiis dii Coslii
2 1.306 Puulo de Aqiiiiii
50.000 Luis dti Jiirdiin Estevão Goiiies
215.580
20.000 70 tlins Cript. Iiiacio Costa Vlos
70.000 6 iiicses Siiuão Barbosa Cliacoii
50.000 3 inescs D. Jcióiiiiiio Ferriniitlo
Juiilio. l 5 75.000 Siiiião Goiiçnlves
Juiilio. 16 5760 Doiiiiiigos Ferreiri1 Souto
Juiilio.17 18750 3 iiiescs Fiaiicisco Iicrii:iiitlmv Fuiia Pedro Goii(;rilvcs Bmiidiio
Jiillio.30 56.000 20 t1i:is Feiiairii de Souto João Tlioinas Villri
60.978 3 iiieses Aiiioiiio Peroso I~iiiilode Aqui111
43.039 Joigc T"erseisa Doiniiigus Glz Ribeiro
DATA I MONTANTE I PRAZO TOMADOR SACADOR
Agosto.9 1 67 1.450 I João Hrnriqiia Torriiilia Aiitoiiio Viag.. .
Seteinbia. 18 Diogo Feriiaiides Branco EstevBo de Biiiis
3 meses Aiilóiiio de Moiidragão Maiiuel Martiiis Medina
3 iiieses Muiiiiel Martiiis Medina

Aiitoiiio Barbosa B d s Goiiçalves


Setembro.19 Doiningos Raiz Aiidi* Vellio Fseire
3 meses Gregódo Pinto Frnncisco Viana
2 ineses R4aiiiiel Maiziiis Mediiia
1650
Setembro.19 2 ineses Ciwgório Dias Pereira
3 inmes Aiitóiiio Mondragiio Manuel Martins Mediiia
70 dias Pedro Bejilton
Estevno de Biziis
Jofio Thoinas Villa
Tesoiireiro mor do reino
2 ineses Domiiigos Filipe
30 dias Antóiiio Roiz Sirg~ieiro
Joiio Moiiiz(fiaineiigo)
30 dius Aiitóiiio Correia Carvalho Estevao de Bmis
Dezembro. 10 Maii~ielMaiíiiis Vieira
Tesoiireiro nior do mino
Estevão Costa(fir?iicês) Martiii Filter

3 iiieses Maria de Palina Pedro de Carvallio


Maiiuel Fernaiides Moiiiz
3 ineses Roque Soares Luís Soares Pais
70 dias Gregoilo Dias Pereira Roqtie Ferreira
3 iiieses Aiidr6 Roclrigues Domingos Franco
3 inescs ivlntias Moiiteiro Doiniiigos Fraiico
3 ineses Migtiel Liiis Domingos Fraiico
3 iiieses klaiiiiel Mnitiiis Siiniio Glz Siclrão
1652
Seteiiibro
Seteinbro.12 I I
3 iiieses
3 meses
Mnii~iclMartiiis
Maii~iclDias França
Diogo Feriiaiides Branco
Sitnão Macliado

50 dias Fraiicisco de Naznr6


1 3 ineses I Lço de Morais Aratíjo António Lopes Mnciel
1 3 irieses I Capt. Matins Lolies Clia~itre
1 4 inescs I icsoureiro inor do reino Diogo Lopcs

Fonte: Cnrtris dc Diogo Periinnclcs Bi.arico


NO FUNCHAL. 1647-1652
3. MOVIMENTO Dil EM~~ARCAÇÕES
Fonte: Cartas de Diogo Feriiandcs Braiico
CARTAS DE DIOGO FERNANDES BRANCO
1649-1652
Senlior Belcliior (?) Vaz Funchiil 10 de Fevereiro 1649
coin Estevno Gomes

(...) ine perdere em o numero de seus captivos os temos do


(...) no paçado carreguar ein a caravela do mestre Marcos
(...) de vinho o qual coino avizei coristara dos contos e
(...) com a carta qiie a VMI e o mais senhores escrevo
(...) conta do que na dita carregaçiio se obri (...)
(...) 232$092 rs de que ine vallio nesta ocaziiio da
(...) VM da inesina contia em letru qiie ao pe
(...) conprado em que VM em sua aceitação
(...) A cidade que costuma ficando em tudo o qiic
(...) mais prompto goarde nosso senlior a VM muitos aniios

Funclial 12 de Fevereiro 1645


coin Esteviio Gomes

(...) Luis du Jardiin de 20 de Novembro (...)


(...) em pax a essa cidade que lhe (...)
(...) captivo me coria obrigação (...)
(...) que ouver seus bons suçeços (...)
(...) ouver alguma couza me fara (...)
(...) se inda estiver ein essa (...)
(...) digo em h l t a (...)/I

Senhor Paulo dc Aquirn Funclial 10 de Fevereiro 1949


por Esteváo Gomes

Ein(...) de Janeiro receby Iiiía de VM (...)


o capitiio Marcos Dias Neto e por ella rendo a VM o (...)
em Iiaver tain conliecido corno Iie o da terina (,..)
mereça a continuação deste nome recoiilieçera VM (...)
com todo o cuidado em as ocazites que ine der (...)
Marcos Dias precurey os 31 moyos de sal que (...)
os coais mandei logo descarregar em inedida (...)
mais que 18 inoios que foy todo o que (...)
mais dis elle qliebrou e como VM ine niio (...)
somente o que ine deu logo tratei de (...)
o quis por o tostão o que os oficiais de Cainara (,..)
por 3 dias tlic que ma derão licença (...)

1 Vossa Mercê.
nrribada da pescaria coin nlg% ciiiilidaclc de (...I
prepo de 100 rs 81 112 iilqiieircs cm conio o oiitra (,..)
tilmbem este plo incsino prcc;o VnyCC gastaiitlo (...)
ingrezas qiic vier30 cio coinlrLito lilltiIi'ii0 oni (.,.)
coando outrcin o bnixc o Sarey c11tiirnbeiil (...)
a contn ein seu liqiiido sc iis pcçoiis ;iqiiciii (..,)
inestre me nperlarcin pellas Iclriis de (,..)
por servir n VM coiilo clito
(...) vinlio que VM c os rniiis sciiliorcs inc ordcniir (...)
(..,) carregnc;iio por oiiclc vcra VM locur (...)
(.,.) enicoiitro dos conis inc viillic) iicsh (...)
(...) desta espcciricnrcy qiic VM (...)
(,.,) o dilo capitaiti pnrtiii cin siiiqiio (..J
(...) fes todo o pocivcl( ...)
(...) eslain inuilo scpiilados (...)
(<.,) siibir5o fiqiiii (,..)
(...) niiiios
(,,.)*

Senlinr Luis dii Jnrtliiii Piiiicliiii I O clc 17cvcrciro 1649


Coin Estcvilo 00111cs

Bin 20 de Jnnciro proxiino cscrcvi i1 VM ciii coiiipiiiiiiiii rlc iniiis sciihorcs


(.,,) don Marcos Dias Neto tiiiiitlo-lhc coiilii de sua ciicgiitlii c do qiie
(,,.) obriinrlo. Por via dn Illlie Tcrccirii ciiju copcit iiii~ndoiicstn
(...) coin os dtis IQO pipas dc viiilio qiic por ordeiir
(,,.) qiic ciistiiríio postíis ii bonlo; a)iiiri ri VM, scrii prcsciiic
(...) vny 1267$044 rs dc qiic ciibc i1 iluiiilii piirle
(,..) qucirn Deos Icvar ti tliiii ciiriivclri ciii pax qlic
(...) VM iic[iti teriliti grancic rivailqo tliirci. por ciii
(,,.) Ncsiii í'iirci respostti ri diiiis cluc tlc VM rccebi litiiiiii
(...) passado cin 19 clc Jnnciro coin o dil« Miircos Diris c oiitrti
(,,.) ines dc Jniiciro ])»r inilos clc I~raiiciscoK%ei.iiriiid~~ Bnrros
(...) ao dito G pipns tlc viiilio de scu coinieizto 11s coiiis
(...) viiilio que ello o o seu incsirc virfio. Clu~liirilopostas
(.,.) coin os 252$002 rs que 11 V M iociTo tlu c~isio
(..,) k c i n 329f 836 rs de qiic iicsl~ioccizílío
(,,.) ao pe dcsta especcl'icarcy cluc inc f'iirti incrce intiiitliir
(...) pantualidriclc cliic custiiiiiri c coin csiii viiy conlicciinciilo iissiiiíido
(,..) clo dilo Praiicisc]iii)Fcriziiiitlci. Hairos clns diiiis 6 pipiis
(.,.) de quc cstc imslrc viiy tio Rio tlc Jtiiiciro. [I c11
(.,.) o dito Rairos ciii ii cíiiilicliiclc qiic cllc iiic diqc
(,..) qucira Deus sc ciainciiclç e q ~ i cVM tciilrii

' ~ o i nsuis liiiliiis ilcgívcis,


(...) em o derradeiro de Novembro dis VM aver recebido (..)
(...) Pcdro da Silva c Jogo Feriiandes Pedra a qiie (...)
(...) coin que sempre nos lia feito inerce (...)
(...) vontade. Estiino a chegacla em (...)
(...) a ilha Terceira como me avião dito (...)
(...) da perda que coin suas ariba (...)
(...) a que com esta vay que (...)
(...) fiin ao pleito (...)
(...) genrro de Maniiel Vieira (...)
e inimigo (...) caza ein (...)
inandado fazer alilgíías notificações (...)
melhoramento clapeilação (...)
que della Lenlia (...)
molestia que podera (...)
ine Fez ein (...)
porqiie (,,,) 11
Não deixarão de o fazer e eu saberey ein todos os que me ordenarem servicos coin
todo cuidado e satisfação. De trigo não eslainos (...)
assim a direi em a minha última. Respeito deve (...)
caravela da Terceira coin maes de 200 inoyos e (...)
posto de 100 moios ensacado com qiie fica valendo (...)
i'rança voltiiin carro coino soubemos por via (...)
cidade aqui cliegou ein Janeiro corn lanceria (...)
a vinhos e para os Barbados não tein conta (...)
sc de Olanda ou Amburgo não a aciidir (..,)
Do Brazil não lia vindo navio nelium (...)
mas IIOUCOS dos quc trouxe do Rio João Rollam (...)
anno rerinoza nuvidadc e dentro (...)
se VM ouver de fazer algua casca de (...)
dinlieiro pera quoalquer einprego (...)
aqui reputados e por sem duvida tenho (...)
que se espeião ein Março e do Porto (...)
os bons 12 e 125200 rs de França lia (,..)
e outras fazendas mas sempre as cle Olaiida (...I
. .
e porque Iie coanto se ine oferece goarde Deos (...)
Somos em 16 do correiite. ofressesern de novo avese chegado (...)
Zoinaiis Lu. Roclieln coin 130 moios de trigo ein que pudere (...)
220 e cste senão vendem por mais de 240 da novas de (...I
supriinento as lelras que sobreinim saquo declarão serem por encontro
dara ascntar os 77$744 o encontro das 6 pesoas (...)
Avizei a SM coino me deixara o capilão Pedro Raudreii (...)
(...) pelo que SM dispoiiha dellas coino mais for (...)
(...) pagar a Estevão Gomez Macliaclo auzente aEstevTio de Beino (...)
(...I pagar a Baslino Jardiin a valer de iniin mesino (.,.)
(...) a 30 (?) diaz a pagar ao cappitain Matias Lopes (...)
Sebastiiio Janseri Fiinchal 10 de Fevereiro

(...) 24 de Setembro paçado escrevi a VM em (...)


(..,) chegado ein pax e espero (...)
(...) copea e como em (...)
(...) sobre que ine acha (...)
(,..) nno estaváo (...)
(...) ininha obrjgaçiio e quero desembolçar
(...) que abaixo especeficarei
(...) caregar lhe coin o mestre
(...) De VM em vertude de seti
(...) ocazião dita letra
(...I //
resto mando ein outra letra a 2/m sobre Mathias Vaz de 64$378 que ambas V M mandara
abonar cobrados que seyão aos senhores Henrique Rardeet
(...) miin. Depois que a VM escrevy chegarno 2
(...) com trigo que fica valeiido a 220 rs alqueire e de
(...) avizo de que viera huma nao coin 100 inoyos brevemente e
(...) Março compessão e bota^ os emgenhos e este anno espera
(...) asuquar. Por estarem as canas fcrinozas se Deos
(...) do Brazil sera o preço moderado os asliquares que
(...) são embarcados a mayor parte e nko ha
(...) do Brazil - os vinhos estam reputados
(...) cascados fazendas de Fiiliiça ha poucos
(...) porque he coanto se me oferece
(...) atios.

Antoiiio (,..) Fiinclial 10 de Fevereiro de 1649

(...) recebi sua carta de SM de 22 de Novembro


(...) grandes gueras pela falta que me frz (...)
(...) que fiqua pessuindo que nos0 Senor (...)
(...) que dezeja en passo com iso muito (...)
(...) serviço a quem baixo a mão (...)
pedra que (...) amparo de SM tenho por ser (...)
em 20 de Agosto passado chegou a esta ilha o mestre (...)
da carregassam 2 caixas de asuquar carregadas (...)
Fernandes Trancoso scin c~irl:;tiem conhecimento (...)
Fernandcs Trancozo pela Baliia em 4 de Setembro (..,)
em 19 de Outubro lhe escrevi d e (,..)
Fernaiides faça e lhe deve avizo (...)
de tão pontud qiie (...)
ficando com (...)
que nein (...) I/
como della pedisse 68$078 rs que suplicante nno piidesse nesta ocasião alevaiitar letra
dellas da pessoa que as coinprou contudo para escrever a VM asisto com ella nesta ocuitio
assi mando a dita letra por mim sobrc Paulo de Aquim a 3/m vista de 60$978 que os
7$100 rs que faltão (...)
que VM ordena lhe mande as quaiz tenho proparadas para (...)
ingreza que fica a carga pera essa cidade que as nio mande (...)
e nno fazerem tanto custo este genero de vinhos esta (.,.)
12$ e 12$300 rs com esperançaz de subirem (...)
nenhum e porque Iie quanto se me oferesse Noso Seiihor goarde a VM inuitos annos

Senhor Sebastino digo Esteviio de Plovis


A copea de assima mandey a VM por via de ilha (...)
pera fazer a VM sabedor como tenho comprado (...)
sua ordem a 1 1$800 e 1 1$900 rs vou metendo todaz (...)
devra caraveln ein (...) despache e sirva (...)
(...) huma carta de alguin mercqdor putiiguez desta cidade em (...)
(...) as 100 pipas de vinho pera que a mostre a Iium (...)
(...) trhtar que pague aqui algiins dereitos (...)
(...) desta carregaçam e passe VM com que (...)
(...) quc na fassa negocio por que ern Março (...)
(...) isto a tem avizo avião de vir de Rocliela (...)
(...) na vem de Inglaterra Nouva (...)
(...) as 30 pipas qlic faltavão (..,) fiz a letra
(,..) e mor parte nesta ocazião (.,.) per niio se letra
(...) em tantas letraz a pagar
(...) espesseficadas VM me faca merce mandar Ilie fazer
(...) adevertido de ine dar Iiordem de quem me
(...) que sera h r s s a saquar em a primeira carta
(...) asseitar pera essa cidade '1s generos
(...) feito o plaz rezoins que
(...) das ilhas a 220 rs alqueire
(...) 3 dias (,,.) /I
Ainda se náo abrio mas nlio sera por inaiz de 240 rs. Nas fazendas se a acaso VM a insindar
ein a caravella seiiiio empregue muito em arco nem a direitos de Iium (...) pouco e de
chapeus nem panos siio demais gasto e algum burel pouco Iie quanto se ine offeresse de
prezente adiante em navio que fica avizarey do sucedido Noso Senhor goarde o senhor
muitos anos.
(.,.) do mestre de Cainpo Pero Jacques de Magallirzins inorador ein Lisboa ou a sua
(...) mesina cidade 53$576
(...) Geraldo Riibim a valor de fiuarte Sonmans de 60$000
(...) Gnspar Malheiro a seu irmão Manuel Malheiros adeministrilclores
(...) inorador ein Lisboa ou a sua ordein a valor do tizoureiro
(...) Gonçalvez Brandiio de 234$020
347$596
40$
30$
50$
467$3(36
Funchal, 10 dc Fevereiro 1649 annos

Sua carta (...) de 28 de Novembro dito passado recebi em 22 de Janeiro (...)


estimando (...) que nos0 senhor queira aumentar (...)
perda dos(...) senhor Francisco de Andrade tratou (...)
rendas (...) cuidando lhe dessem maiz maz (...)
tornou ao (.,.) cunhado a tempo que ia noz (...)
molas plo que I,..) via miío podamos servir a (...)
dara ein (...) em que mostremos esta vontadc (...)
que s e acabou (...) pertence a nos pagar a VM 11$OOO (...)
4$332 rs que nos cabe pagar dos 6$500 rs das (...)
do que liquido fiqua que são 105$668 rs mando a VM (...)
sobre Martin Filter a 2/1n vista de 53$576 rs (...)
cobrar a seu tempo mandandonos (...)
conta paguo destes 3 anos em primeiro (...) Il

Senhor João Tlioinas Villap mais Funchal 10 de Fevereiro


emtereçados na carta o mestre com Estevão Gomes
Marcos Dias

A V. Senhorias escrevy em 26 de Janeiro pelln ilha Terceira a que ine remete esta
serve de cuberta aos conhecimentos em carregação das 100 pipas de vinho (...)
ordem para a Bahia na caravela Nossa Senhor de Nazaré e Sáo Luis (...)
Marcos Dias vizinlio de Sezimbra das coais como dos ditos (...)
a emtregar ao dito mestre e as outras 50 pipas ao (...)
e pera milhor arrumação como dis o dito mestre lhe (.,.)
em que lancei 2 pipas de vinho custarão todas (...)
como consta por meudo de carregação junta (...)
7$200 rs do frete dos 18 moyos de sal dos (...)
que he ordinario respeito da quebra deste genero (...)
de 620 rs que paguei pelo mestre Marcos Dias (...)
com 2 moyos que aquy lhe fugiram (...)
primeiro por vender ticão 6$580 rs (...)
restão VMs 126$464 rs e vem a cada (,..)
de que me vallro particularmente de cada huin (...)
em suas cartas expeciilcarei os sentas de que (..,)
pla com a pontualidade que clistuináo (...)
(...) todo o pocivel por assentar em o serviço (..,)
(...) e mais seguros vinhos que aviam (...)
(...) tanta diligencia que em seu aviamento (...)
(...) como delles constarão (...)
(...) pipas mas em como o tempo (...) levantada
(...) em 5 do corrente cm cornpanliia (.,.) angolla
(...) levar em pas pera que (...) o tivanço que
(...) neste porto náo fiqua mais (...) para ti bahia
(...) Alvaro Martinz mandado de presente (...) pipas que
(...) de 2 dias e porque Iie quanto (...)
(...) 11

Senhor Roque Ferreira da Silveira Funchal 10 de Fevereiro 649


com Estevão Gomes

Em 22 de Janeiro receby h i a carta de VM de 5 do dito em que me manifesta o


porque que foy de proveito sua viagem e que sse lhe
(...) compor dividas e obrigaçoins. Pudera VM ineter
esta tam antiga nece numero pois pera iço ha tantas rezoins
(...) estejamos esperando novamente pla viagem que VM
(...) a Angolla em que Deos queira dar lhe boin servico esta
(...) deve conliecer he oje destes erdeiros todos que
(...) o seu pouquo que a ser ininha somente niío
(...) pello que peço novamente a VM queira dar nele
(...) quando não for ein todo ein parte para que não tenha
lugar (...) queixa e o senor Manuel Martins Mediiia fez VM (...)
(...) devendo esta caza partida de dinheiro fiquo serto (...)
(...) em que sirva a senhora Anna (...)
(...) a mão e assim goarde Deuz pera amparo desta (...)

Senhor João Thomas Funclial 16 de Fevereiro 649 anos


com( ...)

A VS (...) 20 de Janeiro por via da ilha Terceira c serve (...)


partida (...) cinco do corrente sendo que ficou (,,.)
em 30 dc janeiro (...) dello governaclor roy cauza de sua detença (...)
einpoçivel fazer bom negocio visto nno hirem inais (...)
que liurna caravella do mandado coin perto de 200 pipas (...)
corrente estimarey VMs tenham grandes avanços desta (...)
eu de por bein empregado o trabalho que ine caliza (.,.)
os contos do mestre em carregnção do custo mando em cartas (...)
Por onde vera caber lhe ao seu quinto (...)
das 2 pipas d e vinho que por conta de Gaspar (...)
e carregaçgo em 72$20 (...)
como tambein consta (...)
como avizei em (...)
de 350$043 (...) /I
creiam VM não pude tal fazer despaçar estas letras
nein acliei quem toinaçe suas fazendas de prezente agora trato
de as dar a tempo a huin inercador de logea a quein acerto
pera iço estimarei dar llie fim (...) esta parlida
e creia VM que o que me falta para estas partidas dezeinbolso para
fazer pagamento as peçoas a quem comprey os vinhos (...)
As 2 pipas que VM me ordenou carregar (...)
não foi pocivel por não aver praça na cartivella (...)
meteu hüas 6 do catnacho e o governador Pero (...)
outras pouquas e adm que dice não acliava (...I
do donativo acho; levar a caravela 122 pipas (...)
o mestre assinou e me n8o consta do prc$o do frete (...)
assinar ao piloto foram ac)$ rs (...)
do mais o dito mestre deve avizar a VM (,..)
da caravela me não com vinha pedia lhe (...)
lhe dey aquy 32$ rs a ganancia com (...)
do mais neceçario do sal descontei a (...)
(...) a muita quebra deste genero VMs o avergo (...)
(...) frete montou abatydo do custo (...)
(...) ordenou e espero que em tudo se daram (...)
(...) os vinlios teram muita rcputaçáo este anno visto (...)
(...) a caregallos pera Sam Cristovão (...)
(...) pera Inglaterra Nova; cobra (...)
(...) de asuquar da tera esperamos este (...)
(...) gueras de França cuido senão fará (...) da Rochella
(...) de trigo estamos bem que veyo da ilha Terceira e
(...) $280 alqueire de SM tiver em seu poder o tapete quanto for
(...) mandado e scu valor pera o abonar se VM quizer
(...) de sedaou tafeta dobre negro he aquy de gasto (...)
(...) de prezente em navio que fica etn direitura avizarey (...I
(...) VM muitos iinnos
(...) Manuel dafonseca Soares capelão mar das capellas de1 Rey deu
(...) do reverendo padre uma Rui Gomes da Silva de
(...) comicario auzente ao padre Frei Francisco de Santa Heria
(...) Maciel
(...) a valor de António Maciel da fonsequa
(...) Rocha a valor do dito Domingos de Pigueiredo
(...I
.
(. .) //

Senhor João Fertíandes Pedra Funchal 17 de Fevereiro


com Estevão Gomes

A V. Senhoria escrevy em 26 de Janeiro por via d a ilha Terceira que cuido nno
chegara a suas mãos primeiro do que esta que vay na caravela de Philipe Martinz a Setuval
sem obrigaçso de botar couza alguma em Lisboa
(,,.) não inando algumas coartollas que espero va em Iiuma fragata
inglesa que veio Guilherme Reyl José Freire da Tera Nova e dizem deserto (...) mandado
pregoar pera essa cidade. Etn que VM também concede a ventura ou eis quo a hua coartola
para a matalotaje de
(...) a dar a VM conta de minha vida digo em primeiro lugar
(...),cotn saude a mesma conceda Deos a VM com boas entradas
(...r como deseyo. A caravela de João Tliomas partiu ein 5
(...) cin 30 de Janeiro ficou aviada de inaior parte de senão liir
(#..)cauza O governador e o levantançe do posto com tempo, queira
'
(...) que afirino a VM me custou trabalho com este
(...) Antonio Trancozo nesta ocaziain inando a esses Senhores
(...) seiis contos e carregaçiio e ine valho de cada huin das letras quanto
(...) que náo foi pocivel acoinr,dar as fazendas de João Tomas por não haver quem as tome e
todas quererem letras e dinheiro e eu dar (...)
pipas (...) iicsta carregaçiío tive tanto que pagar que juro (..,)
(...) que ao oiividor me nno fazer espera de (...)
(...) Para outro navio ine vira com ein (...)
que com (...) compus iniiilias diviclas que niío faltavfio (...)
Iiuiniis 15 Llic (...) pipas de vinlio para Fazer os ineiis capazes pera (...)
coin VM que a ter cabedíil coinpraria alguiis vinhos (..,)
mas quein os tem quer 12$ rs dinheiro e letra logo a VM (...)
sendo inc não quero vir ein falta ein coando VM (...)
pois por pouco ter não ha outro reinedio (...)
comprando tudo e tendo eu falado a ineiillieiro (...)
com pagamento logo que a tello eu avia dar (...)
tirar brniidão em Iiuiii quc dein alguinas (,..)
dezemfado se descarta com 14s rs (,..)
me inandou Levesqiie da primeira por ininlia (...)
i ~ tcrilio
b feito, inliis de (,,,)
caravela da dita (...)
pois de os descarregar (...)
não se perdeu( ...)
gasta scniio C..,)
(...) /I
ein qtie se perdcrn muito de modo que pera mirn tiido se seguir e com esta nau de gudevos
hadc carregar vinhos e outra cliarriia que veyo de Saiiialo a Aiitónio Gonçalves de Araújo
qiic levoti mais de 150 pipas e liiia charreta que chqoii nestedia a Piqueforte dos Barbadas
e dous françeces que ha avizo virem de Rochella também ii vinhos e 3 naos que por horas se
rigonrdiiin da Terra Nova dfio tiido prevençáo o muito que este genero vallera este aniio Ize
para as tavernns ttido 30 rs 40 rs 50 rs daquy não baiclie salvo algum (...)
e sein diivida o vinho do Brazil chegara a 149 rs (.,,)
Bin coinpanliia de Soiiinans escrevy a VM (..,)
da copea viiy com esta da forina que VM pecurar (...)
pcra quc níio pagueinos 16 rs de dircilos de cada pipa de viiiho (,..)
huina ficaria com 12$ rs de prencipal donativo (,.,)
tie iinpocivcl o avanço E esta elle tiio einl'adaclo (...)
que por vezes me tem dilu, niio Iiaclc carregar nada se ha de pagar direitos pello que VM
com toda a força trate desta (,..)
irnporla tanta, e ja ein copea (ligo lrago VM (...)
prova chcga que ca niio hade acliar nada e tambern digo (...)
dc VM que coiiforine o estado da tera deve (...)
coiihccido nilo avera quem Ihc queira dar pipa ficomodado pcllo que aquella se remedeie de
modo que puder ou deve (...) ,
fretamento iio que fretetainento no que (...)
fara o que lhe parecer que aviza o que dcpois (...) de achar de o ter
(...) mostra. Respondendo a suas cartas de (...) digo que
(...) a merce que Ilie h s Martiin Filter sem embargo de que ouve
(...) me escreveu outra couza. Estive dcanceIhos que VM
(...) em rezam de meter meus vinhos por carregaçam de villa
(...) tenho avizado. Antonio Pedra (...) queixando
(...) noticia das 2 caixas de asuqure de que escrevo a rezan
(...) e lhe mando a conta e letra do liquido e as 2 coartollas
(...) hir no ingres que a nesta caravella fará ir e mais chegada
(...) toinarey se dê por bem servido. Receio aver VM
(...) que me escreve niío poder nesta ocasiiío
(...) torno avizar de a VM o que puder (...)
(...) que me escreve náo
(...) pera o ajuizar pois
(...) que VM me fas (...)
(...) pera que estime (...)
(...) acazo a levou no
(...) estas pipas que lI
emtreguey aos mordomos sobre o arrendamento do morgado me avizou Medina o que devia
fazer dê Deos alguma couza pera que se comsiga tendo esta the aqui escrita emtrou nesta
caza Duarte Soiimans com Iiuma carta que te a este dia das Barbadas de hum seu amigo
olandes que aly avia chegado de Perniiobuquo. Feita a 6 somanas em que lhe pede senão
arrisque nada pera a Bahia porcoanto temos olandezes toda a barra fixada, com muitos
navios da companhia e particulares que náo pode emtrar nem saliir nada que tomarão huma
nao ingreza de 29 peças que de Londres Iiia pera Ia e hera do general do mar de Inglaterra e
outro navio que daquy foy de 12 peças com vinhos que sem duvida hera o pobre de Luis da
Silva Nunes e estas cousas quebrantam muito os anemos e como nos tinliamos escrito em
direitura a Olanda de nos náo fazerem mais de1 toneladas 500 de seguro e visto o bom
anemo digo o bom navio em que VM vinha escrevo com esta novamente que segurem por
minha conta todas as toneladas 500 que dito somana desta despacharan de nno carregar
nada se acazo hade pagar direitos como a VM deve escrever e o senseal da carta que
escrevemos pla Terceira he o seguinte. VM deve alcançar Iiuma provizam de sua Magestade
e nno somente huma provizam pera hir ao Brazil que nno basta dizerem as I...)
que niío paguem. 0 s ingrezes ou os navios ingrezes mais do que pago (...)
os mesmos naturais os direitos carregando em navios estrangeiros como (...)
as naos do comtrato porque a isto respondem aqui que sempre pagam (...)
os naturais os direitos carregando em navios estrangeiros como (.,.)
esta em costume comforme o fora1 desta alfandega que (...)
os naturais dalfaiiclega liberdade ern navios seus proprios (...)
nos parece pera ficarmos izentos de não pagar direitos (...)
hade tratar esta clauzula; qiie Sua Magestade concede (...)
pcra carregar em a ilha da Madeira com vinhos sem pagar (...)
donativos oii qualquer empoçiçáo de que (..,)
ein seus navios fabricados em este Reino. (...)
quaisquer leis forais ou provizoins que (...)
que todas Sua Magestade ha expreçainente (...)
deste modo emtendemos nos livrar (...)
que cuido por sexto (. ..)
nos todos e VM bem (...)
esperanças de avanço (...)
Pois conheço que (...)
que em (...) I1
me hade livrar os avanços e rertornos della este tempo vence metendo de modo que temo
leve a caravella embora e cujo mestre anda emfadado por lhe niío quererem dar despacho
e iincurtniido digo que se fes a festa de Santa Apelonia ein que asesti por carta de VM.
A choroa niio quer dar diiilieiro dis não vende o azeite eu trago em juro por 2$ rs de Bieste
da jarra que por ordem de VM lhe dey. Isabel Martins tambem nrlo tem dado nada a esta
caravella se ditiver hey d e passar conta com ella do bacalhau de VM e avizarey. a Pero
Bandam avizo: Ilie entregue a VM que trouxer de Iiuma pipa de vinho que me levou. Dice
me mais algiiina couza se se cobrar dos herdeiros de Afonço de Barros Camara ou Roque
Ferreira ou Pedro a Filter me hção me trazer huin corte de bom chamalote rozado pera
Iium (...) e botoins de froquo negro. Pera elle e huin (...) com cliegiido de cabos, e achando
VM algua cousinha pera s e fazer lium vestido deveran por honesta mo traga sendo couza
que se uze novamente e leve ein h l t a nada acerca-ine (...) medearey e o que a VM pedi por
minha reçeta estiinarey me venlia chapeo hando lastimozo e se tivera la c011 que muito avia
pedir que ine fas falta hum par de pontes bons com suas caixas. Precure VM safara com
Filter e pouco ou muito que deva venlia em varas patiiios, chapeos pouquo azeite que me fas
tudo muita grande falta. Jorge de (...) moreu estimara alcançar de Gaspar Pachequo que me
quiz
(...) quem seus negocios sobre que VM. Falle a Madeira o negocio
(...) a tliome esla emdependciite do sindicante inda náo foi (.,.) da (,..)
(...) sobre o que eslainos a inira. Por cmbargarem
(...) Ia com Gaspar Pachecliia. o que restamos (...)
(...) do qiie o dito tein recebido pera que podendo
(...) qiiitação. de João Marques
(...) VM por ordem d e Filter ine mande
(...) partc qiie tellio nella e de
(...) velho me lia de carregnr
(...) 200 rs visto as (...)
(..,) me remeteu
(.,*) /I
dava ella nada. Coin estas v50 Iiuas poiicas de cartas que ca lhe esqueyararn o seu borrador
fica pera coando vier. O Medina se me queixa do pouco que Dom Joam fas por nos VM
deve buscar este fidalgo e pedirllie pois lie tanto parte nesta noça cauza e nella deva
emparar e falle Ilie VM sobre o que nos deve. e juntaincnte ao condc de Santa Crus e o da
Calleta sobrc o que ine tcm escrito Alvaro de Azevedo E eu por não ter letra Ilie niio mando
o que se lhe rcsta sequer ordenar aqui a alguem iiicer esta cobrança de Pero de Quintal e
cobrando VM de Inacio dazevcdo. Servira pera o que asiina lhe peço os vinhos com que
VM ordena lhe coinpre por sua conta não tem lugar pello qiie assima digo Traga Deos a
VM com bem Iie a qtranto o tempo ine da lugar em correndo a VM Pero da Silva o
emcaininhallo bein (...) gonrde a VM como desejo não se esqueça VM do (...)
Silva junte outra de que nos fas grande falta elle./l
We de Joam Tliomas Villa vem de FI. G

1 letra a 2/m em favor de Lucas da Silva de Vasconcelos em favor de Amaro Roiz de


inorgaclo a valor de capitam Joam domellas de Abreu de 129$
1 Carta pera Pero de Silva meu irmão 30$
1 letra a 3/m em favor do padre Manuel Dias a valor 8$
de mim menor de 30$
217$

As letras que sobe VM paço sam as assima qiie me fara mercê mandar pagar coin a
puntualidade que custuma pedindolhe que a esta ultima de 30$ pera o padre Manuel Dias
que sendo pocível VM pagar a menor tempo sera inerce e os 130$887 que falta para a
contia dos 350$045 rs abona VM em minha conta que com tantos assisto por lhe não dar
tanta opreção de letras. Fechada em 18 de Fevereiro.

Martin Filter Funchal 18 de Fevereiro

(...) escrevy em 26 de Janeiro por via da ilhaTerceira e serve esta de


(...) em 5 do corrente partiu o mestre Marcos Dias
(...) pronto de minha parte ficou aviado em 30 de Janeiro o governador
(...) 1 dia sem lhe querer dar o despacho, por
(...) carregou suas e do Tavira com quem negocea
(...) que o Pinto nem outro queira Deos levar a dita
(...) pera que VM tenha grandes avanços a sua (...)
(...) montou 252$092 rs dc que me
vista em favor de Estevain
(...)
em que dis VM tem parte de
(...)
de Manuel Gonçalvez aiizente a Henrique
(...)
do mestre de campo
(...)
(...)todas fazendas I/
contia e espero de VM as mandar honrar coin a pontualidade que custuma. Da Baliia tive
carta de João Velho Gondin de Jullio em que me aviza aver descarregado a caravella de
JoEo Marques (...) em que recebeu G pipas de vinho de minha conta e eu herdo em dita
caravella 100$ rs digo 95$ rs de parte e os fretes que avançou desta ilha a Bahia que tudo
coinforme tenha avera hade vir nella se acazo náo for cliegada a eçe Reyno VM me faça
inerce inandar fazer seguro sobre a dita caravella de 150 tlie 180 cruzados rs vistos os
muitos risquos de oje e sentar o premio a noça conta que espero VM pera toda de acordo.
Com João Fernandes Pedra remetendo-me algo se fica ein fazendas varas pannos e poucos
chapeos que a fiquarn a VM como seu captivo me fazem grande falta pera suprimento dos
cazeiros e fazer 2 pipas de vinlio e se acaso for chegada a caravella que VM espera do Para
em que avizoti Domingos de (...)
avia carregar o que noço for da dita carregaçáo me vyra (...)
em (..,) bons e fazendas e não inando ftzer seguros (...)
esta fazenda por nno saber a contidade della pello (,..)
parecendo Ilie a VM mandar fazer na contia que lhe parece (...)
risquos de oje e tambem digo que fara VM seguro (.,.)
hade vir do Para na contia que lhe parecer (...)
em que esta o mestre de campo sobre sua viagem Nosso Senlior (...)
o milhor se for pera a Bahia o estimaremos por (...)
do dito mestre de campo e de meu irmão por menor (...)
se resolver para a Bnhia me fare VM querer (...)
meu irmão Pero da Silva com hum vestido (...)
do nelle o mais que puder de gasto super (...)
pera Brazil lhe não sera neçecario (...)
o estado da terra e vinhos que muito levant (...)
merce queira alcançar ao dito João Fernandez huina (...)
que lhe avizo pera que niio page (...)
hizurbitancia e dano a todos C...)
e cuido que se pagarem (...)
pipas de carregaçiio (...)
o compare ein (...) I/
a Geraldo Ven escrevy em Iiüa naveta que daquy foy em direicura pera que me fizece bom a
1/2 do que rendeçem os 26 rollos de tabaquo qiie da ilha Terceira carregaram com o mestre
Henriques Adrian que temos noticia chegar em pas pera deste cabedal me fazer seguro de
500 t. sobre a carregação com Joam Fernandes Pedra. A Joam Velho Oondiin. Escrevy
sobre mandar os papeis que tem Angolla queira deos vejanos della alguma couza pedindo a
VM aja por bem de que vindo alguma couza ao Rio niío siga a mãos de Juze Goines pello
termo einfaine que comigo iizou eleja a outra quoalquer peqoa que VM leve gosto. Ao
senhor Tristain de França ialey sobre os 36$5G0 rs que VM me aviza respondeu me
escreveria sobre iço a VM e o deve fazer nesta ocaziam e como me niio deve delles
satisfação os niío aboney a VM. O mestre Salvador Pereira que s e perdeu no Cabo de Santo
Agostiiilio dizem salvou algum tnaçamc de que espero VM ine
(...) se nos toca algo e porque o teinpo se mete em me não dar
(...) lugar niío sou mais cargo e ein Iiuin ingres
(.,.) em direitura avizarey dos çuçesos a quem nosso senlior
(...) de muitos annos 11

Senhor Francisco de Franc;a Fui~clial18 de Fevereiro 649

Quem vive em ilhas esta sujeito a mil sobrcsalaz de prezente o ternos grande os que
temos de escrever pera esse reino ncsta caravella por que de repente se levanta o tempo e
sequer o mestre ir embora plo que brevemente hrey reposta a que d e VM recebi do ultirno
de Dezeinbro do ano passado ein 22 de janeiro do pezenle com as boas novas de sua saiida
que Iie lio que sempre dezeio aumente a Deus a VM com todoz lhe dezeiainoz He VM tão
comum eii fazerinoz inas que não entraiiliarnoz a prezelite e nos grandez favorez fcitoz a
meu irmão Pedro da Silva a quem concedera com ventura grande ein meressere o amparo de
VM e sua prassa coin o nome de seu criado Deus queira darllie talento para que a VM saiba
meresser o amparo de VM e suas (...)
com nome de seu criado digo Deus queira darllie talento para que (..,)
meresser tanto favor de mim esteja VM serto que iiunclua (...)
de mostrar agardessiinento ao muito que VM devo e aos inenoz (..+)
irmão me escreve esta de coiitiiio de VM recebenclo (...)
que debaixo de seu desse por cinn virem a dar desse grande (...)
pesso sapreinar dito meu irmiio com ho enssiiio (...)
senão desvie iiein de convercassois que Ilie possão (...)
que como nosso a t ~ ~ esta
d o arriscado (...)
esta ein mãos do sindiquante que ainda a não tem tirada (...)
faz Manuel Martinz Medina empossivel o recurso e que
o qiie noz emoz de fazer inaz tomaremos ter (...)
pera que seniío tirasse a dita devaça VM (...)
negocio o que possivel lhe fore poiz tanto nos (...)
sobre meu despacho tomara q,ie os diaz que (...)
Ilie desse algum balance Por ver se Ihes pude (...) .
quer via que for como (...)
de sua fazenda ser oz (...)
plo enteresse de (...)
despaclio qoando (...)
a seu irmão (...I 11
VM dizpora como for servido Esta caravella vay a Setuval no porto fiqua huma fragata
ingreza carregando para essa cidade por ella tenho preparado pera VM 2 coartolas de boin
vinlio quoando Ia náo achem dezpeza a quem as deve receber em seu nome o tempo não da
rnaiz lugar nem a minlia senliora mais escrever a VM em resposta de sua carta traz me
ordena Ilie rendesse as graçaz daz inerses feitaz ein Pero da Silva que ella satisfaz
emcoinendando de VM a deos que goarde largoz annoz

(...) de Bruiz Funchal 19 de Fevereiro 649


com o mestre Estevão Goumez

(...) (o)cazião escrevo a VM do nesesario E serve esta de avizarlhe


(...) foi forçado iiesta ocaziiio sacar meuz sobre VM 2 letras Iiuma
(...) em favor de Afonço Lopez nortez morador em Viana
(...) Em favor de Manuel Martinz Mediiia de Lisboa que fazem
(...) VM ine fara merce inandar pagar como costuina
(...) vinlio de conta de VM ficão jii amor parte nos almazens
(...) bem a caravella que com muita brevidade espero
(...) noso senhor goarde a VM I/

Manuel Martinz Medina Funclial 19 de Fevereiro


com EstevBo Gomes

Levantonce hurna trevoada de tempo tain repentina que temerozo eu de que a força
(?) caravella erntregarey ao mestre huma copia de Iiuina carta que a VM avia em 26 de
Janeiro por a illia Tcrceira e nelle escrevy hum breve acresentamento que com preça nno
lançey em copea juntamente mandey Iiurn mandado do donativo com quitação de Pero
Gonçalvez Binndão tizoiirejro de como avia recebido de minha may 75$600 rs da desiina de
3 annos do morgado de dom Diego de teve dos annos de 646-647-648 a reziio de 25$300 rs
cada anno que no ineyo que VM em siia carta ine escreveu não falão por coanto a dita
decima se coineçoii ein o prencipio do auno de 646 VM mandara com dita quitação
dezobrigarse e abater no pagamento deste aniio a decima delle.
Do nosso pleito ante o sendicante não tem surdido nada (...)
inda niío coineçou a tirar a devaça estamos alerta coin agravo (...)
feitos de modo que VM nos avizou em tratando de alguma couza (...)
elles e seguiremos os avizos de VM, mas se for pocivel (...)
algum rccurço mellior fora e este hoinem por cuida (...)
a cauza por meu parecer e coinforme ouvy dizer (..,)
dis que tivera novo avizo para tirar esta devaça (...)
aver avizado que a não tirava sein couza contra (...)
sem embargo lhe mandam como digo a tire (...)
pleito que tantos mais dias nos tem dado (...)
VM tratava einganar com boas palavras (...)
de tudo e pode tanto que mandava huma provizão (...)
dar aCamara desta ilha por seu precurador (...)
elles acabar de destruir esta pobre tera e os (...)
embargos em Francisco Andrde tornou a recolher (...)
quis uzar delle hade querer Deos que indo (...)
hiim castigo ezernplar (,.,)
deça cidade pera qrie nel (...)
coin que veyo (...)
do contrabando tem (...)
porfiozo (...)
tem custas (...) /I
Giiillierine Rey vive com grandes esperaiiças de cobrar outra ves os (...)
que ouvemos do dito Posiner pellos papeis que Ia corria (...)
o que erncoinendo a VM mande ter cuidado. Pois contra tanta trapaça nos meteu este
dinheiro em a bolça e pera que novo niío tornem a tirar Manuel Freire de Andrade he tam
galante que me escreve 1120he obrigado pagar o que por elle pagamos n Francisco d o canto
que coin todo o rigor nos executou e pagamos de que nos dese quitação e procuração por
cobrariuos do dito Freire o coa1 se esta acabando e vindo a tempo hade hir com esta peca
VM lios fazer inerce mandar ajuizar o dito Senhor Freire que niio he justo percamos 80 e
tantos por ainor delle coando vendeu por muito bom dinheiro o oficio de selador de seu pay
e coando a VM Ilie não comve~ihainpor algua rezam mandar fazer esta demanda lhe peço a
eincarrege a que lhe pareça e com cuidado a solecite e hindo os papeis que digo heyde
escrever novainente ao dito Manuel Freire de Andrada sobre esta materia
(...) a Bnhia tive carta dc Julho de Jogo vellio Gondim em como ficava
(...) regada a caravella de Joiío Marques Vicente em que recebera
(...) de vinho de ininlia conta uiijo liquido avia carregar ein dita caravela
(,..) Deos a livrou deve estar em esse reino sendo assim o ouvir
(...) o que de minha conta vier e assim mais toinar conta ao presente
(.,.) que tenha em dita car?vela em huma desima parte dos fretes
(...) desta ilha a Baliia e de volta e comfio trara deos tambem
(...) Lanberto do Rio de Janeiro com quem carreguey outras 6 peças
(...) remetera o que ine deu a tanto tempo sem (...)
(...) com h'iía carta. Receby o agravo contra (,..)
(.,.) em meu poder e tino quero bolir c o ~ nelle tlic
(...) com que corre por sua parte que espero sera
(...) deste em vindo trataremos de o levantar os socrestos que
(...) a nova da restauração de Angolla foi aquy mnito fes-
(...) em tanta careza que ja se vendem por mais de
(...) tem comprado grande cantidride deste genero
(...) de seu cunhado. Vejo o que
(...) de que fiquo avizado
(...) este anno 649 em
(...) em mando I1
precure pa via que poçivel por safala alguem em arrendar estas fazendas pera estar
prevenido que como a VM he bem prezente he o noço rernedio. Afirmo a VM que me serve
de alivio nas (...) os 500$ rs o dizerme não levou Manuel Vieira Cardozo delles mais de
26$ rs sendo que ca tinha tomado duzentos e tantos e de tudo se fazia senlior deste dinheiro
c pelo ouvidor o aver remetido pla ordem que veio esta muito mal com elle e não lhe
escreve bem he tenha couza que o moleste pois tanto busca com que molestar a todos. Sobre
o pleito de Manuel Fernaiides Branco tenho a.jizado VM e pareciame que VM dezestice
delle e sempre se faça sua vontade ja digo que dey a carta que VM me mandou ao
sendicante com a informai;ão dentro e outra que mandou Almeyda de hGa dezembargador do
P a ~ oqueira Deos aproveitem. Espero que meu irmijo senão avera valido dos 20$ rs visto
náo fazer jornada se a fizer VM Ihes de (...)
e se embarcar para o Brazil pera comprar algo que lhe seye (...)
coin falta Ilie não seram neceçarios. Do papel de (...)
Camello, do papel de Cosme Camello avizei a VM coando (...)
me respondeu senão achava ia estimo que parecece (...)
ter cuidado coin elle por ver se podemos ter bom
navio que fica em direitura pera (...)
doa creçido e remeterey a VM amostrados (..,I
goarde a VM muitos annos com a vida (...) /I

Manuel de Souza Mascarenhas Funchal21 de Fevereiro de 649

Pla lembrançaque V. Senhoria lia tido deste seu captivo coin suaz noviiz de iniin tão
festejadas lhe baixo a rnáo e protestando de Sua Senhoria sempre agradessido d e tantos
favores. Em 14 do corrente dia ein que chegou navio de Rochella tive carta tive carta (sic)
de Luiz Alaire com a conta do caixão de V. Sa que sera com esta liquido diz serem 16$ rs
que V. S" mandara cobrar de este costa mercador francez morador em essa cidade que de se
aver retardado esta encomenda tanto deve V. S" concederar niio serve a minha mas sempre
me ficara o sentimento de que por inas via ouvesse esta declarassão na pessoa a quem for
remetido
Manuel Martinz Medina nessa cidade trata de ineuz requerimentos não duvido que
quazo VS os queira amparar tenha bom cursso asim ho pesso a VS ficando eu com novoz
empenhos
(...) me ordenar de seu serviço a que não faltarey noso senhor
(...) como os ttuinentos que dezeja.

"exto riscado com 8 !inlias.

60
(...I Funchal21 de Fevereiro 649

(...) os muitos navios quc náo vindo dessa cidade não ey todos
(...) para dar iniiihaz a que assim que não tenlio as
(...) e servira esta de avizo em coino tive (...)
(...) a Rocliella de 23 de janeiro que recebi em 4 do corrente
(...) olandeza que desta ilha tinha a que
(...) com 150 moios de trigo em que perderemos os
(...) pla cauza com quc viem e aver aqui
(...) carnvellaz da ilha Terceira que fiquavão
(...) vendera ao inaiz por (...)
(...) Rochella dezpaclia (...)
(...) Trigo. C O Idita
~
(...I
(...I
I1
de os pagar a quem eii ordenar e assiin peço a VM os queira dar ao dito governador que foi
desta ilha Manuel de Sousa Mascareiihas a (...)
Peço a VM que adverti manda o dito Palaire dar este dinlieiro porque nno em inagine ine lia
rcmctido algun emprego delle. Tainbein me avizou o senhor Bergier em carta de 27 de
Janeiro me vallia de VM do que montar e ciisto de 2 caixas de asuqure que suaz receby a
ordetie llias carregue reinetidaz que Ilie sejiío me valerey de VM de seu gasto juntamente o
que rnonlar a sua maior parte de liCía carregaçain de vinlios que VS ordciia de fiansa cm
Iiia palaxo que cspcro por inoinentos tragao Deus com bom asuquar desa terra se
coinfessnra a lavrar nos emgenlios em prencipio de Março cuido que com as algumas de
França não se vira a buscar muita cazqiia e sera acomodado mormente vindo navio algum
do 13razil se VM tivese alguas ordens de ser servido inaz de com tempo (...) dandome em
quanto sirva ceria pessoa Noso Senlior goarde muitos aniios.

Doutor Manuel Freire de Andrada Funclial 20 (...)

Algumas de VM ey recebido aqui de prezente clas (...)


boa saude que goza e sua boa chegada a essa (...)
era VM tão bem dezpaclindo coino seliz muitos ineritos (...)
serto VM que com todos os aumentos que lhe (...)
A meu irmáo Francisco da Silva deprendo (...)
logo que soube cstar em esta cidade inaz (...)
scuz dczcuidoz e coinfiado estou Ilie Para. VM (...)
scmpre ciistliinou fazer ineii (...)
plo muito que nelle esta cm (...)
devo notaveis (.,.)
esta caza nKo (...)
c VM (...) I/
veio o que VM diz aserqua da demanda com Francisco do Cantlo e serto o csti.aiiIio da
poiitlialidade c primor de VM conliessenclo e cleveiido agarclesser o trabalho que te gora
aveinoz (...) einfadoiiho pleito e o averinos dezeinbolssado o dinheiro que não gastainoz por
seu respeito e bem deve VM conhcsser u. obrigação que lhe convem de pagar esta. divida
que meu pay e senhor que Deuz tem abonou pera ini poiz se aproveitou do dinheiro do
oficio vendido a Lucaz Pinheiro a que se ver VM fecliado contaz com-dito senhor não he
bastante nem nellas se devia meter hüa demanda que corria emserta VM deve consserbem
nFio pence da divida minha maz de todoz os erdeiros desta caza que a ser ciiso a VM como
seu capitão nno faltara inaiz nella maz tenha (...) mais manda nesta ocazião a Manuel
Martinz Medina a sentença contra noz ouve Francisco do Canto com quitassão sua de
(...) avermoz paguo sobre que noz fez mil opremssois
(...) resto de suas custas corremos ainda pleito com a dita quitasíio
(...) VM seria servido ver a dita sentença e comcederem nosa rezão
(...) peru que nos fassa este pagamento que lhe afirmo nelle
(...) Ficando novamente obrigadoz em o serviço de VM
(...) poiz nelle menqua faltarei. Goarde Deuz a VM muitos
(..,)I/

Senhor Manuel Martins Medina Funchai de Fevereiro 1649


com Esteviío Gomes

Com tempo se levantou esta caravella e com elle deu a costa hüa naveta ingreza que
estava pera hir pera esa cidade e avia levar hum pouquo de bronze de artelharia quebrada
que aquy estava pello que obriga o governador a esta caravella que va Lisboa e a leve mas
nunca pude acabar com o mestre de me levar humas coartollas pera VM trara Deos Pero
obrabo de pescaria e com elle hiram neste meio tempo se fez o papel pera a cobrança d e
mestre Preire de Andrade que sera com esta a VM e a mesma sentença e eu Ilie escrevo
dizendo que minha mai os manda a VM e por me fazer merce lhe queira hlar por ver s e
sem escuzar pleito quer fazer este pagamento em falta he força que nno percamos 80 e
tantos mil reis Pello que sendo assim necesario por justiça o Senhor mandara VM delle
cobrar perdoando este novo emfado (...)
Pasmer vindo novamente com huin libelo contra nos (...)
os 400 e tantos mil reis da sentença que VM nos mandou (...)
e como Iie ingres nos sitou perante o provedor. Francisco (...)
podemos esperar beneficio. não sei este (.,.)
detremino com este dinheiro sobre que tanto trabalho (...)
sabemos que per algumas rezoins que deu ao concelho (...)
povizam mas the o prezente nfio tem obrado nada (...)
avizey alerta pcra acudimos em suçedendo (...)
Antonio Gonçalves Brandam tinha dado hüa letra (...)
sobre Estevam de Bruis a pagar aos assentistaz (...)
a mandar dizendo lhe não estava bem assentada (...)
que tenho nesta cidade de quoalquer na verdade (...)
como fiz nesta ocaziíio passando dita letra a 3/m (...)
em favor de Gaspar Mallieiro e Manuel Malheiro (...)
h r a inerce mandare asseitare e pera pagamento vai o (...)
Estev50 de Briiis a quem escrevo a que (...)
logo este dinheiro a VM que comtlo fara que (...)
que ellez desem me fazer remeter (...)
conliesso niio sirvão mais que (...)
para Manuel de Souza (...)
fidalgo seia nccss(ario) (...)
que estou (...)
costa (...) I/
tendo esta em este estado me disse Iium Anriquo como Roque Chiolle que veio nesta
caravella fillio de Simão Chiolle defiinto Iiia com destino que entende tirarinoz estas cazaz
ein que inoramoz por bens de morgado e suporte Iie I~üabarbaridade esta o mundo tal que
tudo se pode fazer eu sim me quiz precatar de aviznr a VM disto pera que nos fassa merce
mandar ter cuidado com o passo donde isto deve ir peta que tratandosse alguma coza mande
acudir a pedir vista e impedir pera o que coin loda a pressa inandey treladar e com o inesmo
segredo que este Velhaquo tratou1 disto que for grande a escultura da venda qiie Don
Francisco Chiolle fez destas c a z a ; otorga d e seus filhos Dom Antonio que oje possuie
morgado e don Cosine que esta vivo e Iiuma ou duaz filliaz que tão bem atorgaráo a povizão
de Sua Magestade ein que ouve por bem feita esta venda a petiçzo sua e as benfei-
torias hüa certidão das notificações f e i t a ao dito Don Francisco pera aveliassao das ditas
beinfeiturias e o dia ein que se acabarem de fazer porque cuido leva o dito Roque Chiol
Iiiima certidão em como foi notificado
(...) pay nFio Iizesse beinfeituriaz a tempo que aja tudo estava feito
(...) daz dataz das ditaz sertidoins constara pera que VM de tudo
(...) pera o que necessario for pera contradizer a maldade
(...) coin quem tive ja que I-ium pleito por me querer deza (...)
(...) que tãobein aviamos comprado ao dito D.Francisco
(...) coino quem era e eii com a aguoa por prezunçzo
(...) juiz dos ortXus faz nisto muito e que da algua informação
(...) facilmente se lhe podera ainelar poiz nos (...)
(...) me fez as nossas partillias e cuido que todos os
(...) Ia quando se alcnnsou a procizão que onde estar
(...) Fagundez e em Iiuina escritura que ein 4 de Fevereiro
(...) Dom Antonio de Roxaz a VM nessa cidade nas
(...) tabaligo publico que VM mandara buscar
(...) que o dito Don Antonio Fernandez na venda destaz cazaz que
(...) pode dezmancliar e o inesmo SiinZo Cliiolle
(...) Iiuin pedasso de patio e bequo a meu pay com
(...) pio que pedimos a VM nus mande
(...) ssario mandarey 10s os titulos
(...) dcxnmoz 500 cruzados
(...) em inesterio e sendo 11
possivel saber que escrivno passou a sertidão da motificasse(m) pera senáo fazerem
bemfeituriaz me aviza pera que procurar esses autoz c VM per amem de Deuz perdoie estez
erozadoz que paresse de prepozito se arinão contra noz pera molestarinoz a VM e se acnzo
for necessario alegara VM ein coino Doili Antonio de Roxaz com este dinlieiro pertendeu
inarquezado de Lançarote de que tive per si huina sentença em Madrid ein parte e com a
aclaini~yãode Sua Magestade não tratou inaiz de seu dereito e estes papeiz cliie inanclo
iilandara VM tcer em ssy pera que a parte não tenlia iiotissia dellez pera senoz puder
demandar algum dia não esteia ja preceitado a nossa defeza obrigado pusscy inais nesta
ocazi~iohua letra de 50$ rs sobre VM em hvor de Pero de Tevez Barreto pera o q ~ i cvai
outra sobre Estevão de Bruis do porto em favor de VM da mesma conta e a carta que (...)
vay pera elle me fara VM me mandarlha com as ditas letras (...)
cunliado me fassa VM me mandar 2 chapeiis dos (...)
o pequeno doz 2 que ine mandou peca alçado de copa (...)
o que se me oferesse Noso Senhor goarde a VM largos (...)
que lhe dezejo //

Fernandez Pedra Funclial27 de Fevereiro 649

Nesta ocazião tenho escrito a VM e esta caravella andou levantada com tempo como
o mestre ficasse em terra tornou ao porto onde lia obrigão de levar hum pouco de porcaz e
por aver o ingrez que ja avizei estava pera ir pera essa cidade da costa maz contudo niío
quer o mestre levar cargua nenhuma. De novo não ha que avizava com esta duaz cartaz pera
Liiiz Alaire da Rocliella e duaz pera Pedro Borges Iiuas e outras me fassa VM encaminhare
loguo preços que me iinportik neste anno tem emvernado valentemente e a muitos dias que
chove e eu por nfio ter vestido náo vou ao campo donde trago gente ordinariamente torno a
recomendar a VM safe com Filter e me fassa vir o que me restarem fazendaz e azeitez que
Ilie juro como amiguo estou com empenhoz porque tive poucoz vinhoz e dessez estão
(...) 40 pipas pera VM levase e eu pagei e devo senteir donde me vir assim
(...) VM muito de mi que pudese se valha por minha carta
(...) poiz sabe a mezeria com que esta esta caza que VM como
(...) tem obrigaçáo de aumentar assim que VM se modere
(..,) sabe Deus estou sentindc o que ei de dever ao Medina
(...) coin que pague se Deuz nno trouxer João Marquez vintem
(.,.) com tantos enimigoz de Deuz trouxe o resto que se espera
(...) VM tRo bem vire ao recto da India sevio jn
(...) Zoinan estava em náo carregar nada avendo de
(...) porque lie fassa deligencia pera a provizáo que lhe tenho
(...) noz iinporta que poiz carrege tanto 1130he bein
(...) para emgeitando aqui 12$ rs que lic tio inor (...)
(...) ordem de provizão me rnandace escuzar em parte
(...) diguo a mandava coin espetiitiva de grandez
(...) digiici VM Ficâo ns s u a coariolas de vinho a
(...) poçam tomar cargua pera Lisboa por isso ha n-ao me
(...) de minha parte com Medina e Filter que se acazo
(...I perca algum negocio e nessa cidade Iiouvcr
(...) que me não tomar em a p r a y a iin-
(...) perque saiba que dezejo (?)
(...) me fore pera algum negocio I/
que prometa avanço se a VM Ilie paresser asertão falar a Doin Jono de Menezez sobre os
28$330 rs que deve de resto de conta fasstio a Medina. escrevo diz6 tudo pleito que trai
com ineu iriiião Manuel Fernandez e a Diogo Medina mando os papeis pera cobrar d e
Manuel Freire que VM aplicara falaiido lhe primeiro táobem s e advirta VM falar com o
senhor de Dezerta pera que ordcne ao governador fassa o comserto com Diogo Antonio de
Morais sobre que míiiz não falou nos tornareinoz dari: a esto fim
Martim Filter Funclial 27 de Fevereiro 649

Por ignorar a muita valia que VM tem com o senlior conde (...)
me não tenlio valido de seu favor pera qiie por via de (...)
noz ampare naz maldadez coin que Francisco Oliveira Cardozo (...)
vão desta caza sobre negua nau de São Thome (...)
concellio da fazenda provizoins ao sindiquante (...)
devace de mcii pay morto poiz a contra (...)
e plo dito sendiquante nisso reparar cuido (...)
donde Ilie tem vindo novaz Iiordenz (.,.)
devasse querendo coin isto Mrnuel Oliveira (..,)
faltase (?) e einduzidaz que pera isso (...)
nos fazerem mal poiz (...)
poder fazer e pois (...)
fidalgo e aiioz (...)
Ilie ~íediinozmuito (...)I/
pedindo poiz delle depende todo nosso remedio queira imformasse senlior dasem justissa
que coinnosquo se uza toda maldade de Manuel Oliveira Cardozo e Jono Pereira Betancor
c011cuio amparo coinsegue suaz inaldadez pera que ouvindo o por meio de VM alcanssemoz
algiiin recurso pera que esta devassa senão tire ajuntainente nos ampare nesta cauza de VM
coinfio para todo o possivel neste negocio; e por sua via fiqua com grande confianqn de hum
boin despaclio e a saber de VM me podia fazer esta merce antes me ouvera valido della
minlia senliora mais com grande encaressiinento pede a VM isto poiz consiste nesta cauza o
remedio de noz todoz e porque tenho escrito o necessario nesta ocazião. Noso Senhor
goarde a VM muitos annos.

Esteviío Bruis Funclial 26 de Fevereiro 649

Em tempo se levantou esta caravella e como com ella deu a costa


(...) naveta ingreza que estava pern ir pera Lixboa a deteve o governador e me
(..,) avizar a VM de como me niío qiiizerão asseitar a letra
(...) que na geral avizo passava sobre VM em favor
(...) Gaspar Mallieiro e Manuel Mallieiro e ine foi forssado passada
(...) morador ein Lixboa a quem reineto outra da mesina
(...) que inc fara inerce mandar-lhe esta conta com a breve
(...) letra a 2/1n pera que não tenlia opressão nella
(...) coin a perda. (Ia iiao que diglio piixariío por miin
(...) por conta de VM tenlio comprado para Ilie
(...) nos qiioais fui compondo coin algum mestre
(...) em Lixboa te donde chegarão per niio
(...) a inaiz 50.Y;rs
(...) Medina pera pagamento daz
(...) 6 letras einportantes
(...) diguo de mim a verdade
(...) nosso senlior goarde //
Senhor Sebastian Jansen Funclial primeiro de Março 1649
Com Estevão Gomes

Depois de ter escrito a VM a carta atrás fechada e dada o mestre chegou ontem e
como depois huin navio de Rochella mestre Noet Arnou vezinho de Olana que paça pera as
Barbadas E com elle receby huma carta do Senlior Henrique Bardette kita a 4 de Fevereiro
acompanhada de liuma letra que sobre mim saca de &O$ rs a 8 dias vista a pagar ao dito
mestre Arnou mandando ine juntamente Iiuma conta em que ine faz carga dos 27$ rs de
Breste de huina pouca de felpa e pano que me inandou do coa1 mandey a VM em 26 de
Julho do anno paçado huma letra sobre Jacques Logan de 27$080 rs declarando me em
minha carta faria por conta do dito senhor Bardett de que espero VM. lhe avera dado avizo
porque eu juntamente Ilio dou ein Iiuin pataxe que a poiicos clias aqui chegou de Bordeos
com 60 moios de trigo e pouca fazenda derigido por Izaque Maurtie e Ricliar Riqueforte e
tornara a voltar pera dito Bordeos dentro de 15 dias com 15 pouco mais caixas de assuquar
e como o dito senlior Bardette me aviza juntamente saca ern outro navio que ilcava por
partir outra letra sobre mim do resto de conta que ine inandou e d e maior contia pera que
foçe de mais a mais me valer de VM em cujos meios distem efeitos pera este negocio me
pareceu tirar duas letras que em favor de VM mandara de 164$778 rs por conta do dito
senhor Bardete. Pois elle se val desta contia aqiiy sobre mim (...)
mente por encontro do credito do senhor Miguel Levesqiie da Terceira (...)
de que mando com esta a prineira via toca sobre VM duas (...)
huina a 211n vista em favor do conde capitão ou a sua (...)
a valor de Manuel Silva Ferreira e outra a 10 dias (..,)
Francisco Roiz de Abreu a valor do dito Manuel de Silva (...)
huma e outra fazem solna de 72$ rs (...)
seitar e pagar com a puntualidade que custuma (...)
pera os 100 me valerey em a primeira ocaziiío (...)
a VM tanta opreção da dita villa da Rocliella (...)
a VM tinha avizado aviatnos daquy man(dado) (...)
trouxe 150 moios de trigo o coa1 senão (...)
260 rs alqueire e se vira perdendo (...)
o que se me oferece (...) I/

Senhor João Fcrnandes Pedra Funchal primeiro de Março 649


e com Esteviío Gomes

Nesta ocaziam Iiei escrito a VM avizandollie que se me oferecia de novo acreceu chegar
ontem hum navio da Rocliella em que tive carta de Pero Alaire e Henrique Bardette e ine
avizam Atende Amesterdain de 20 de Janeiro em como os olandezes e gelandezes aviEio
declarado de guerra contra Portugal dando 3 mezes pera cada 1ii11ns e recolher seus efeitos e
cuido he esta a mais nova que podiarnos esperar e eu com mais veras â sinto pela respeito
de VM mas como esta de acabada a abera melhor o que se paçe por seu governo e Iie serto
que esta canalha ha de inçar o inar com navios a que senão escapara nada eu avizo
novamente por Frmça me fação seguro de tudo se bem sinto o muito que me hade custar oje
mas como he VM por quem estou empenhando nao Iie bem deixa10 ein campo mas se acazo
nZo querer segir a viagem emtentada de avizo a Olanda para senno fazer o tal seguro ou se
bom derem coscus e cliasina tiido emtregar a min e perdoie VM estes emfados e pera o que
emprestar iiquo serto a quem Noso Senhor goarde muitos annos.

Capitam João Vellio Gondim Funchal 17 de Abril 1649


coin Sebastian Vas

VM escrevi com o mestre Alvaro Martinz mandado de novo se oferece avizar a VM


como neste porto fica carregando Joáo Feriiandes Pedra em huma nao ingreza de 400 pipas
36 porque fretou Fernandes Pedra e partira dentro de 20 dias nosso senhor queira levas em
pas e com elle serey mais cargo os vinhos valleinos de prezentc 12$ rs e 12$500 rs e mais
com o negro estan(...) que se fas Iio este anno teran semelhante (...) o mestre João Marques
náo he ca chegado nem demos novas deHe por Iiavizo que veyo em o Ain de Fevereiro de
Lixboa nosso senhor queira livrar C...) a VM muitos annosll

Senhor Miguel Levesque Funclial30 de Abril de caravela de


Rodrigo Nigel

Em 19 de Janeiro, 25 de Janeiro e G de Fevereiro escrevy a VM ein huina naveta


olandeza (...) com esta seram as copeas e juntamente a segunda via do conhecimento das 2
pipas de vinho que nelle carrcguei por conta de VM que comfio avera recebido e que fosem
de seu contento este genero de vinhos esta em reputação e de 12$500 rs inas sera por este
anno somente cauza do estanque que se fes em Lixboa de que VM ja deve ter nuticia nossa
lios acuida que parece se vai acabando o mundo com diferentes extremos os vinhos seriio
aqui paçado este anno baratos e se poclia fazer iiegocio pera esta ilha mas temo que Iiain de
mandarla muitos o que o tempo nos emsinara e VM me fara incrce dar avizo do que se pode
fazer. Da Rochella tive carta do Sr. Pedro Alnire de 4 de Fevereiro coin outra para VM que
sera com esta duas abertas Iieão de que peço a VM ine desculpe crendo esteve sempre ein
meu escritorio como se estivera lacrada estimarey tenha VM nella as boas novas que dezejn.
Ontem chegou huina naveta de Amsterdain com cartas de 23 de Abril não da mais nova que
tratarençe ein AMre(?) os comçertos entre Portugal e Olanda sobre as couzas do Brazil de
que the gora não ha surtido efeito queira Deos con pas tudo por nos livrar de Iiuma glicra.
Do nosso trigo esta inda muita parte em ser que se vende a 220 rs mas tlie gora ouve outro
de 200 e o de huina não que veio de França em que cativa tainbem algum se vende por
240 rs mas vaiçe acabando com que comfio cin breve de vendermos o noço de que
mandarey conta a seu tempo. Esta caravela do mestre Rodrigo Miges o moço vtly a
São Miguel com esperanças cle trazer carga de trigo se lho deixarem cargar se vier e VM
tiver ordem de mandar scgueiri em preço que poça dar provirneiito veiidendoce a 220 ou 250
o faça que senno vier outro de fora scmpre valera o que digo cauza de que com as grandes
trovoadas inda oje se semeia e viram as nuvidades muito tarde pello que não deixe VM d e
mandar caregar alguma couza. O nsuqure da tera se vai fazendo senáo ouver muitas ordens
pera fazer casca (...) sere acomodados do Brazil não fie chegado nehiiin (...) hade dar
asuqure de sustnncia (...) de Joáo Rollarn que s e vendem (..,)I/coino nessa tera haja d e
prezente tantos asiiqures cuido acuidirão muitos a navios do Norte a buscallos entrarão
muitas fazendas que estar50 acoinodadas e como aquy aja tanta falta pareceu ine aviznr ri
VM quc cerendo fazer algiima carregaçfio ernportante ein ZOO$ rs tlie 300$ rs por conta d e
ainbos com a minha parte asestirey no pagamento com letra pera Lixboa mas as fazendas
Iiainde ser baetas de 100 fios de colchestre negros e boas sarjes negras de anascote guizeas
de Flandres negras e de cores a baeta se vendem de 600 a 650 rs por sarje 360 e 400 guerea
d e 100 a 1$100 rs vara por cuios preços VM se podera gouvernar Pero termos algum avanço
e coando VM mandar algo mande sertidão de como tem pago os direitos de emtrada pera ca
os não pagar e venha ein navio portugues tudo selado. A aquy ficão de partida algumas
caravelas pera a Bahia e duas naos huma ingreza de 200 toneladas em qiie vay por mercador
Iiuin iiiancebo que a muitos aniios assiste nesta caza chamado Joiío Fernandez Pedra se
Deos o livrar fara grande negocio e por me não ofereser de prezente do que mais aviza.
Goarde Deos a VM miiitos annos

Scnlior Doiniiigos Dias Ferrcira Funchal30 de Abril de 649


com o dito

Ein 18 de janeiro escrevy a VM ein Iiuma naveta olandeza que destas ilhas partiu
pera essas e m o prencipio de Fcvereiro cuja copea niío inando por me paresser sera chegada
eiií juntain por algUaS ocupaçoins que de prezente se me oferessem nella pedia a VM me
reinetcçe o que tiveçe de iniiilia coiita em letra a Lixboa (...) Medina e coando VM the o
prezeiile (...) inaiide em boin (...) o inoço Ilque me prometeu praça pera o que VM de minha
conln carregace para que VM Ilie falara e fara todo poçivel pera remeter esse resto e em
falta dc náo aver licença ou praça VM mo mande em bom pano de leteiro em peça bem
forte ein falta de tiido o tera em suas inaos pera que ein o novo o empregue em bom trigo e
barato que ine remetera nos navios que vierem pera esta ilha e peço a VM de me mandar a
conlri. do liq~iidodos vinhos e em muito de serviço a quem Deos goarde muitos annos.

Senhor Antonio Moreira de Souza Fuiiclial 30 de Abril 649


coin o ditoz

Ein I-iuina naveta olandeza que deste porto partiu pera essas ilhas em prencipio de
Fevereiro escrevy a VM carta de 8 de Janeiro cuja copea niío mando porque com alguas
ocapaçoins s e ine iinpoçebilita (...) e cuido não fara falta nella pedia a VM me remeteçe os
2 0 s rs cobrados de Manuel Pires Paiva a Lixboa a mno de Manuel Martins Medina e
coando VM o não aja feito tlie o prezenb Ilie peço inos queira carregar em esta caravella do
nieslrc Rodrigo Migeiis o moço que me prometeu carregar o que VM pera mim lhe
eintrcgace e esperamos se lhe ilão empedira da carga ja agora visto estar tam chegada a
niividadc e coando não aja trigo nein praça VM o tenha em sy os ditos 20$ rs e mos
etnpregiie no novo ein boni trigo que me remetera em coalquer navio que pera esta ilha
venlia ficando seinpre ao serviço pronto a quem o senhor Deos goarde muitos annos 11

Scnlior capitão JoEio Velho Gondim Funclial 1 de Maio 649


Com João Fernandez Pedra

A V M escrevy com o mestre Sebastino Vas e o portador desta he Joáo Fernaiidez


Pedra que heste dia se parte queira deos leva10 com ben pera que em tudo venha a ter os
bons serviços qiie llie dezejo e como VM conlieca o quanto o dito he desta caza não tenho o
pessoa que fazcr-lhe delle recoinendação porque espero em VM o ajudara em tudo o que
poçivel Ilie for e eu ficarei a VM novaineiite obrigado por todos os favores que Ilie fizer. ao
dito emtregou minlia may e seriliora lium barril com 15 alqueires de farinha que manda a
VM dezejosa de ter muitos mimos que lhe mandar o dito Pedra leva muito boa carregliçlo e
de boa fazenda o que comfio fara grande negocio eu me emterecey com elle no que pude e
elle avizara a VM do que por esta banda se paça e dara nuticia do estanque novamente
posto com que vira a perecer esta ilha com novas mizeraveis. De Olanda chegou em 29 de
Abril huma naveta e por cartas de 23 do pasado em como na haia tratan com grandes veras
as comviniencias dese estado couza de estar a companhia tam acabada que não valem
respartidas mais de 18 por 100 mas n b dizem o modo em que de não averiguarem se
dariam cartas de reprezallia pera saliirem os olandezes a furtar em que ernpede lingue se
tinha feito ja por o coreo grandes preparaçoins nosso Senhor queira compor tudo como mais
for servido. Em 19 de Abril recebi por Lixboa 2 de VM huma de 6 e 18 de Setembro outra
de 15 e 22 de Novembro copeas das escritas com o mestre João Marques que ja tinhamos
por pedido ao depois chegou outro navio em que tivemos novas de aver chegado a Vianna
com muitos ruins tempos quc os trouxeram atropellados no mar seja Deos louvdo; que o
livrou e espero avcra Afonço Lopes Ortis tomado entregue das 4 caixas de asuqure que
emcarregou em dita caravell. por minlia conta que comforme me encarece sua bondade
sinto o nBo vire11(...) onde me dariáo grande avanço e todos a VM (...) de trabalho que teve
no cargo da dita (...) cada Iiiim /I o retorno de seus vinhos não tendo iiida recebido o
dinheiro dellos e da muita puntualidade de VM senão esperáo menos coinrespondencias e
agora que mais livre esta caza de algumas einpenlios podia hir gozando dellas se armou esta
companhia pera perdiçBo de tantos, pois agora pediam com esperanças deserto ganho hir
mandado algo pareceres Iie que não durlira muito o tal contrato deos escolha o iniliior,
Minha senhora may agradece a VM muito e lhe beija a rnáo pelo fecho de asuqure de que
lhe fes inerce que em suas oraçoins senno descuida de a encomendar a Deos e eu estimo o
favor que VM me fazia de ine remeter suas 3 caixas de asuqure que coando vier50 a ininha
mZio conheceria f i o hera menos diligente em as beneficiar do que os mais que aqui e fazem
as couzas de VM pois a mim me coria de serem obrigaqáo plos G barris de concerva Beijo a
mão a VM e se vieráo a minhas iniios fizera delles a estiinaçáo que suas couzas menejein e
o tempo mostrara não sou emgrato a tantos inales como a senhora D. Liaiior de França me
fara VM mcrce hlar pera lançarmos esta cobrança de plirle. Juntamente a dois (.,.) em que
se mostram que tem cobrado esta fazenda tam reiniças. Das couzas de Angola tenho por
vezes avizado a VM e novamente lhe peço queira ordenar sua cobrança que d e ca o mais
serto he nBo Iiir ning~iema iço e ogro se cobrar ordenara VM se remeta aliy a VM e no Rio
a André Afonço que suposto Filter dis a Jiize Goines a mim me não convem,
As novas de França e de sua guera daxii João Fernandez Pedra e das mais que por cn se
paça. Goarde Deos a V M inui!os aiinos 11

Manuel Roiz Caldeira Funchal 3 de Maio 649


com JoBo Fernandez Pedra

Em 22 de Janeiro deste anno recebi Ii~imlide VM de 20 de Junho do anno pac;ado


como outras pera a senhora may qiie logo Hie mancley nRo me descuidando de oferecer me
em seu serviço que nno falttltarey
Não holho esse estado que padece as 1einital;oins que VM ine reprezenta porque ca
tie tudo mizcria e oje sera mais com o novo estanque Deos aciiida em remedeio tudo em
plo lavedio antonio que VM me fara inerce emviarlhe e a mim em muito de eu serviço
(I?)

aquem Deos goarde muitos annos

Senhor Miguel Levesque Funcha117 de Maio


por São Miguel con o barco olandes

A VM escrevi em 30 de Abril por via da ilha de São Miguel por onde juntamente
vay esta de novo s e me ntio oferece de que avize do noço trigo miindarey a conta na primeira
caziam que levey acabando de vender fico esperando boas novas da saude de VM a quem
Deos goarde muitos annos.

Senhor Paullo de Guinrro (?) de Funchal20 de Maio


com o procurador do conego

Servira esta de cuberta a hiía letra de cambio paçada por João Fernandez Pedra sobre
VM si 21 in vista. Pera della fazer pagamento a minha ordem desta contia que predeu de
humas 3 pipas de vinho que o dito carregou em sua companhia pera a Bahia por conta de
VM como consta do dito e carregação que esta vay dentro emhiiacarta sua Por emcontro
da dita letra paçey neste dia outra sobre VM a 2lm em favor de Amaro Roiz de morgado
auzente ao licenciado Bras Ferreira Pinheiro e a valor do senhor ouvidor o licenciado
António Ferreira Pinheiro VM me fara merce mandar asseitar a dita letra e pagalla a seu
tempo com a devida piintuaIidade que de VM se espera e pera o que prestar em seu serviso
nZo faltam a quem Deos goarde muitos annos.

Senhor Jacques Logan Funchal20 de Maio de 1649


com o procurador Manuel (...)

Em 9 d e Março em companhia de João Fernandez Pedra recebi huma de VM d e 26


de Fevereiro e em 12 de Abril sua copea acressentada em 21 do dito mes de Fevereiro A
ambas farey resposta estimando em primeiro lugar a boa saude que VM pessue que Nosso
Senhor lhe aumente com as prosperidades que dezeja eu faço com ella muito pronto ao
serviço de VM Jogo Fernandez Pedra com a muita carga que lhe acudiu veio tam limitado
cle praças que aqui não pode acomodar inda algumas obrigaçoins de ciiza nem elle me
trouxe a carta de VM que de fora mandaram aberta e comonicando-lhe me reprezentou as
inpocebelidades que avia d e praça e eu de fora alcansey que alguem deça cidade que der
algumas paçadas em seu (...) encontrava que leva carregação sua de VM mas como eu me
prezo d e seu so cuidar tratei de que n5o sahicen com a minha vontade a ius (...) a tinham e
deixei descarregar as de maior conta (,..) foçeme pera o quc fis tanta instancia (...) pipas em
terra Il como a VM sera notorio mas as 20 de VM se carregarão e entre ellas 4 com 4 arcos
de fero cada huma que forão nececarios para o paráo pera mais beneficio da fazenda esta
carregaçam custoii a bordo como parece do treslado junto 284$074 rs a respeito da cauza
dos vinhos (...) d e 16 rs de direitos que paga cada pipa pera ser carregada em navio
estrangeiro. Sera o conto assinado plo mestre Beijamiin Finiman e recibo de Joiío
Fernandez Pedra queira Nosso senhor levallo em pax que partiu em 3 do corrente s o e com
muito bom tempo e os muitos temporais de emvernada que aqui ouve foram cauza de se
deter tanto tempo aqui.
Domingos Lopes marinheiro da caravella do mestre Atidre Luis me deu a carta de
VM de 21 de Fevereiro em que ordena lhe carregue na dita caravella a sua ordein tlie 10
pipas de dinheiro em pipas coartos coartollas como elle pudeçe acoinodafas em vertude da
dita carta lhe carreguei a bordo da dita caravella as diras 10 pipas de vinho ein pipas e 2 em
coartollas que custarão postas a bordo 134$003 rs de que vay carregaçam e conto asinado
pelo mestre e plo dito Domingos Lopes a quem mostrei os vinhos antes de se carregarem
que Iieram excellentes de huma partida de 84 pipas que comprei Para VM e outros amigos a
luze Malheiro a 10$600 rs os caldos de cada pipa que Iie Iiuin peço grande. inas comun que
outros de menos comdiçain activaram major e seniío fora o estanque que fazem avia de
valer huma pipa de vinlio este anno 14$000 que ouve poucos em e grande saca e comtudo ja
oje senáo hade acliar aqui vinho de sustancia por menos de 12$400 rs encascado o dito
Lopes partiu avera 10 dias em coinpanhia de 2 caravelas ine queira Deos levallo coin bem
por afilhado deça caza me ofereçy e coando me ouvera ocupado tivera feito com boa
vontade. As 2 caregaçoins feitas por conta de VM iniportam 41 8$077 rs de que me vallio
nesta ocaziam de VM das letras que ao pe desta especeficarey paçadas neste dia que me
fara merce mandar honrar como custuma mandando (...) em inriito de seu serviço em qiie
nno faltarey (...)
Nesta ilha (...) mais nehum//do Brazil nem de Ia lia aqui asuqures de comciderac;ão
aos da terra com que se lavra a casca e se vam começando a fazer e como inda não aja
saliído nehum purgado senáo sabe seu preço de fazendas do norte esta isto limitado e as não
lia de Olanda chegaram a poucos dias em liuina naveta 12 baetas que se ficou vendendo a
800 rs covodo sarje 300 rs e 400 rs de Inglaterra tambem niío lia nada azeites lia agora aqiiy
boa partida delles e val atestada um coarto 18s e 18$500 rs mas be couza aqui de grande
gasto Nosso Senlior o goarde a VM muitos annos.
As letras que sobre VM paço sáo as seguintes
1 letra de 3lm en favor de Manuel Martinz Medina a valor de Jorge Malheiro de Leme.
342$200
1 letra de 3/m em favor de JoZo de Mendonça auzente dona Liaiior e Lacerda a valor do
doutor Gaspar Machado de Barros 50$
1 letra a 30 dias em favor do padre Manuel Dias a valor do reverendo conego Simão
Gonçalvez Sidram de 201
Iiua carta aberta en favor de Fernão Favila de Vasconcelos de 5$777 rs a que VM ine fara
mandar logo satisfaçam e das mais a seu tempo 5$877
418$077

Senhor Jeroniino Gomes Ramos Funclial20 de Maio de 1649


com o dito asima

Etn 19 de Abril recebi Iiuma de VM de 28 de Fevereiro que estimei novas siias e ine
averem faltado tanto tempo festejando o paçar VM coin boa saude que seja por muitas
annos.
Dis me VM averme escrito por via do Porto em companhia de Datorininlia
Fernandez Pedra pera Ihc entregar 4 pipas d e vinho cuido que com o novo estanque niio
hera esta ordem efeito me manda caravela de André Luis facto que the gora náo he cliegado
coando cliegue coalquer dele tratarei de fazer o que VM por esta (...) me avim (...) carre-
guei na caravella Nossa Senhora do Rosario (...) vezinlio de Peniche //de muito bom vinho a
entregarem na Bahia ao Juseph Gomes Ramos irmão de VM como constava do titulo de
carregação que sera com esta por onde VM vera averem custado postas a bordo 52$530 pia
reputação que este genero tomou aquy este anno. Queira Deos levalos em pas que confio
tera VM nelas grande avanço. A dita caravela partiu em companhia de outras 2 pera a
Baliia avera 10 dias e da contia dos ditos 52$530 rs saco nesta ocaziatn sobre VM Iiuma
letra a 3/m vista em favor do capitan Mathias Lopes a valor recebidos de Antonio Maciel da
Foncequa que VM tne fart merce mandar asseitar em o seu tempo agora coin a
puntualidade que custuina mandandome ein muito de seu serviço a que não faltarei a quem
Deos goarde muitos annos.

Senhor Bastien Jansen Funchal 20 de Maio (?)


com o procurador Manuel Mourão

Em 10 de Fevereiro e primeiro de Março escrevi a VM em Iiuma caravella que


cliegou ein pas deça cidade e eu Iiey tido resposta das cartas que nele escrevy a alguns
amigos e espero VM avera recebido as que digo lhe mandei e asseitado as 2 letras que na
dita ocaziatn Ilie saquey einportantes em 72$ rs por encontro de hum credito que Ilie
mandey dos Levesque da Terceira de 100$ rs de que espero de tudo avizo em a primeira
ocaziam e da boa satide de VM que nosso Senhor lhe aumente como dezeya o que de novo
se ine oferece he que em 7 de Março cliegou a esta ilha o Senhor Martim Bonon d a
Rocliella em Iium pataxe pera paçar a San Cristoviío o quoat me prezentou huma letra a
vista dornRo Bardete de 240$ rs com Iiuma carta do dito Senhor em que me pede lhe
satisfaçiio dizendo que conforme a carta me mandava lhe ficiva sendo devedor de 78$232 rs
de que me poderia valer de VM pera quem me mandou a eincluza na dita conta (...) dito
seiilior Boii os 27$080 rs da letra que a VM tenho (...) conta como ja tendo avizado
largamente (...) pago esta contiall me fica sendo dito senhor devedor de 105$232 rs cotno
VM podera ver da conta que vai com esta contia ajuntei os 28$rs que de VM me resta dos
100s rs dos Levesque que huma e outra couza importa 133$232 rs de que nesta ocazian m e
valho de VM das letras que ao pe espeçeiicarei que espeto mandara dar a elas satisfaçiío
com a puntualidade que ciistuma fazendo carga desta contia aos senliores asima na
comformidade que tenho dito e suposto eu paguey estas contias em tam breve tempo paçey
as letras sobre VM a 3 mezes. O Senhor Bardet me aviza não estar ainda resoluto as que
fara sobre o negocio de casca nesta ilha o prezente anno; eu lhe avizey em 16 de Abril por
lium pataxe que aquy foy pera Bordeos ein como esperavainos este atino por boa nuvidade
de asuqures e que se vieçe a!gum do Brazil que the gora não Iie chegado seria menos seu
valor e esse veria a scr comforme as hordens que aquy vierem pera se fazer este genero e s e
acazo o dito senhor a VM avizar sobre esta materia alguma couza me faça merce por todas
as vias dar conta e se ortleiiar que venha alguin dinlieiro VM o mande pois cotn conhece
que sein elle não se acha asuqre que por bem se avia hir semeando; e dando aos lavradores
dinlieiro adiantado. Esta terra esta muito falta de fazendas de O1anda e san aqui de bom
gasto e coin liuma naveta que aquy fes escala indo pera Sam Miguel vierão hurnas 14 peças
de baetas negras de 100 fios que se ficam vendendo a 800 ducados e as sarjes a 380 e
400 rs senclo boa de mascote e della as mais fazendas aquy de gasto sam grizcas boas
negras I4200 rs vara e de cores ineyas de 6 fios sortidos a mor parte (...) tenho finlio e
estopinlia que coando i150 aja asuqres vindos do Brazil pera o retorno se pode mandar a VM
ahi por letra e em tiido dispora corno como foi servido e a min sempre ine achara com igoal
vontade pera o que ine mandar a quem Deos goarde muitos annos
1 letra a 31m vista em favor do tezoureiro Inor do reino valor do recebedor Diogo de Freitas
Correa de que VM ine h r a merce mandar conta em for 50$
1 dita em favor de Ainaro Roiz do morgado auzente o licenciado Braz Ferreira Pinheiro
valor recebidos do ouvidor o licenciado António Ferreira Pinheiro 54$660
113 letra a 3/m em favor de (...) valor de Antonio Maciel dafonseca de( ...)
133$2321/

Senhor Antonio Pedrozo Funchal20 de Mayo


coin o padre proctirador

Em 10 de Fevereiro escrevi a VM en caravella que foi pera Setuval cliegou em pas e


espero avera VM recebido a dita carta e com ella huma letra paçada por iniin sobre Paulo
de Aquiin a 3/m em favor de VM de 60$970 expedida de liquido das 2 caixas de asuqure
que aquy receby do inestre Antonio Pereira cuja conta mandey a VM avizando que os 7$100
rs de que hltavão pera ajustamento della aviam custado as 2 coartollas de vinlio que VM
tinha ordenado lhe compriice que de não terem hido foy cauza o dar a costa a fragata ingreza
em que as avia de embarcar. Agora váo nesta caravela Sam Nicolao mestre Alvaro Carvalho
vezinlio de Setuval de quem vay com esta conta pera lhe as inandar cobrar, estimarey
chegue o vinho tam perfeito coino o embarquei que hade ser estimado. Huma coartolla he
de cor e outra de branco. Da arroba de casca fica avizado pera seu tempo em 10 d e Abril
recebi huina d e VM com o inestre André Luis ein que me dis ser eintereçado na caravella e
ein 70 barris de sardinha que o inestre trazia pera trocar a vinhos veio em mao tempo por
aver muita sardinha ingreza de Setuval na terra e o vinlio estar muito reputado e isso se
achara a troqiio de dinheiro e letra assim que sc resolveo a levaia comsigo fazendo lium
paiol de cuidado a proa onde a ineteu por não arder com o vinlio Queira dcos levalllo ein
pas que partiu avera 10 dias com outras 2 caravelas mais pera que VM tenha em tudo inuilo
avanço ao dito inestre me ofereci a servil10 por varias vezes nunca me ocupou ao flazelio
conhecera a boa vontade que as couzas de VM tenlio ii quem agardeço a oferta do preço que
me fes etn dita caravela inda que não lancei mão por aver arriscado inuito coin João
Fernandes Pedra e ao dito inestre não faltar carga inas comtudo fico agardecido Pello conto
vera VM aver pago de averias da 2 coartollas 300 rs que fican por lembrança e eu rn~iilo
pronto. Por tudo o que VM mandar de seu serviço a quem Deos goardell

Senhor Estevan Costa Funchal23 de Maio


coin o procurador

Achome com 2 de VM de 28 de Fevereiro e primei;o de Março recebidas com Joiio


Fernandez da Pedra e o inestre Joiio Fernandez Fcrraz a ainbas farey resposta estimando a
boa saude de VM que seia por muitos annos eu paço com ella e o seu serviço muito serto.
Muito obrigado fico a VM pelos favores que a sua de 28 de Fevereiro me dis aver feito a
João Fernandez Pedra e elle mos manifestou o tempo mostrara de que nunca serey a eles
ingrato e em o dito ine pezeiitou o credito de VM de 26 de Fevereiro en cuinpriinciito rle
coa1 carreguey a bordo da mão do mestre Boriamin Teiniinan em que fez einbarcadn des
pipas de muito bons vinlios e d e seu contento e 3 delas com 4 arcos de Rrro cada tiuina que
sain as que couber50 meter com as mais primeiro e por hirem mellior acoindicionadas com
esta sera o conta assinado pelo dito inestre e recibo do dito Pedrii e assim mais a carregaçari
por venda VM vera averem custado postas a bordo 142$098 rs cauza da carestia dos vinlios
e d e I$ rs d e direitos que paga cada pipa por ser embarcada em navio estrangeiro mas
esteja VM serto que os vinhos heram estremados e bons postos. O dito Pedra partiu em 3 do
corrente (...) muito bem aviado queira nosso senlior leva10 em pas que vay a fazer grande
negocio ao dito Fernandez recomendação do negocio de VM estou serto en tudo sigira sua
ordem.
A Pero Berguer remeti as suas 2 caixas de asuqre em hum pataxo que daquy partyu
o ines paçado por Bordeos mestre Beltan Carecy as coais fizeram de custo conforme a
factura que lhe mandey 36$282 rs de que me ordenar me valece de VM como faço.
Ein 7 d e Março chegou a csta ilha o senhor Martiin (...) cunhado do dito Berguer
que lhe deu hum credito a vista por min d e 160s rs a que dey cumprimento e assim mais
outro ao seu mosso Pero Lourenço por que eu Ilie asistice com o que faltace pera o dito
emcher hurnas 4 coartolas de vinho da conta de mulher do dito Bergier em virtude delle
dey a o inoço 9$140 rs e juntamente me avizou asestice ao dito seu cunhado como que
faltace pera suprir (...) plo seu irinno Nicollão Boiiet nno bastando (...) em frascos que delle
trazia e por estas (..,I e coinfome //conta que mandey ao dito Bergier me resta por saldo
della 208$195 rs de que ine vallio nesta 0 c ~ i i í 0cle letras sobre VM que he a conta de que
fara carga em a que coin elle tem juntamente o carreguey cin o navio do dito Martin Bonou
mestre e Iie avançou por ordem do senhor Luis Alaire da Rochela; e por sua conta 5 pipas
de vinho que custarão comforme lhe avizey G5$920 rs de que juntamente me avizou sacaçe
letra sobre VM por sua carta de 23 de Fevereiro, e da dita contia me vallio tanbe~nnesta
ocaziain de VM pera que a carregue en sua conta estimo o aver VM dado satisfaçgo ao
governador Manuel de Souza Mascarenhas pello ainigo que teve do senlior Alaire pois me
dezobrigou clesle cuidado que tanto me molestava por ser deste fidalgo n carta que VM me
mandou liera copea d e outra que eu ja tinlia recebido. Do Brazil n5o ha aportado navio
nenhum coando venha terei cuidildo fazer deligencia pera que for de conta de VM e avendo
asuqures dos preços que me ordena segirei sua ordem. E a carta do primeiro de Março
ordena VM entregue ao mestre Jogo Fernandez Ferras 10 pipas de vinho de seu comtento o
que fiz e ele as mandou escollier por 2 homens entre a partida d e 84 pipas que avia
comprado a Jorge Malheiro de que avia carregado João Fernandez Pedra algumas assim
levou rica fazenda Deos o leve em pas que partia em 21 do corrente en companhia da
charrua de Migel Luis Carreiro quc foy pera a Baliia. com esta sua o dito carregaçgo e vera
VM custarem a bordo 131$443 rs que con os 142$098 rs s e caregaçam do Jono Fernandez
Pedra fazem 274$041 juntos '10s 208$195 rs de conta de Pero Bergier e aos 65$920 rs de
conta d o senhor Luis Alaire foi tudo soma de 541 8$I5ú rs de qiie me valho nesta ocazium
de VM das letras que ao pe desta expecificarey que me fara merce mandar honrar com siia
ascita<;ào e pagamerito como custuma, A desgraça de noço amigo Liiis du Jardin tenho
sentido infinito e me apanliou com 329$036 rs que me esta devendo por 2 carregaçoins que
fis por sua ordem de qtie lhe sacei na carrivella ultima 2 letras dos 265$658 rs que aseitou
(...) d e sua desgraça coin eIle quizerão (...) logo aquy de min que llies (...) dito Jardim // me
serviria carta de 15 de Abril dando me conta de tudo e que estiveçe serto de que minhas
letras nno veriam recanbeadas Deos o queira que sera rigor aver en o ssentir o dezembolçar
meti dinheiro por fazer suas carregaçoins VM me fara muito se lhe fallar acabar com elle d&
satisfaçiío a esta tam justa divida e juntamente me faça VM avizar o estado em que esta O
pleito que d e c a mandey sobre os direitos que ine queriam obrigar pagaçe do que carregey
tias fragatas que aquy s e deu sentença contra iniin e o provedor me aperta pague pois nfio
inostro melhoramen~o.VM por me fazer merce pois he Lambem nisto emtereçado queira
mandar fazer diligencia nesta cauza avizsindorne do que nella ha pera que ca me dezobrigue
e seduzo saliir contra miin deve VM e os mais enitereçados assestir com o que ella ernporcur
pois não parece rezam que eu o pague e como VM he ein tiido tan ajustado espero dispeza
estas couzas com avontado asserto com que me fas merce.
O senhor Luis Alairc me ordenou de lhe fazer Iiiima pouca de frol de laranja e hurn
pouco de limãozinho nenhuma couza dis o coanto reinetendoce ao senlior Aiitónio Alaire
seu filho do quoal recebi hiima carta de primeiro de Março e s e remeta as cle seu pay veja
VM a confiizan e quando me Iiey de governar pera huma e outra couza logo tlis o dito
senlior Alaire tem ordenado ao dito seu filho de me remeter ú00$ rs pesa hir comprando
alguin asuqre da lera e elle me iiviza que disponha desta contia em suas iriãos e com cstes
avizos se vay paçando o teinpo de fazer algum negocio porque nesta ilha se nan aclia liuin
vintem a troco de letra pera essa cidacle inda quc seia a vista porque se fizerúo iniiitns
carregaçoins e todos tem suas letras logo que Iiade comprar asuqre vay agora dnrido aos
lavradores e peiiliorando com dinheiro adiantado pera o feitio de suas cannas como fazein
todos e dc outro modo vem a ser tudo ao depois mais caro e incerto e os lavradores coando
entregam asuqre querem o seu dinheiro não letras asim que se estes senliores querem fazer
negocio mandem o dinheiro pois a VM ora coiista que este genero senão fes com outra
couza os engenhos vain moendo mas tlie gora não lia sahido assuqre nehiim purgado nem se
sabe ja preço e esse sera conforine as ordens que ouverem pera fazer casca e nesta ocaziam
ine valho somente de Iiuina (...) Alaire de 41$869 de que ciistarão 14 arrobas e 14 (...)
comprei a 2$900 rs arrobdl Pera a frol e limão. E he a coanto de prezeiitc se me oferece de
quem Deos goarcle muitos annos.

As letras que paso sarn as seguintes


1 letra a 3lm em favor de Manuel Martinz Medina a valor de Antonio Lopes Maciel de
I 00s
1 letra a 31in ein favor do reverendo Conego Manuel Pereira da Silva. auzcnle a Manuel
Martinz Medina de Foiiceca Gomes de Castro 5 O$
1 letra a 3lm ern favor de Manuel Martins Medina a valor de Antonio da Silva Madeira de
3O$
1 letra a 2Iin em favor de Pero Telles da Silva ou a siia ordcm a valor de Ricliartc
Riqueforte de 8O$
I letra a 3/in vista ein favor de António Maciel da Foncequa digo em favor CIO capilan
Mathins Lopes ii valor de Antonio Macicl tia Foncequa 96$178
1 letra a 3/m em favor de Jeronitno de Caires a valor de Jono Ciarciii Stliitiago
20s
1 letra a I0 dias ein favor de Fernão Favila de Vasconcclos a valor de iiiiiri inesino'
I O$
1 letra a hum ines em favor de Manuel Martins Medina a valor de Padre Francisco Meiides
da Costa 74s
1 carta ein favor de Antonio dalineida Luis de 2$600
1 carta em favor cle Manuel Fcrnandez Bandeira de 10$378
1 letra de 3/m em favor de dom Gaspar de Biiancor essa a vallor recebidos de Richarte
Riqueforte 50$
carta aberta em favor do senlior Francisco Eleitor cle Cnrvallio 12$
As letras e cartas que sobre VM paço sam as asiina expecificadas emportantes em
535$156 rs que VM me fara rnerce inandar honrar com seu pagamento corno custuma
perdoando enfado de tanta migalhice que não pude eu fazer menos Por acomodice algurnas
obrigaçoins pera ajustamente dos 548$156 rs de que VM hera devedor fica restando 13$ rs
os coais sendo cazo que Manuel Fernandez Bandeira se valha deles em tudo ou em parte de
lhos dar que san pesa a compra de humas meudezas que lhe emcomendo. Ao senhor
António Alaire me faço VM dizer que sendo servido me mande em primeiro navio por siia
conta tlie GO$ rs de varas azuis pardas e (...) brancas este sendo cazo coando ordene dese
(...) que he por a hir suprindo alguns feitios e he o dito (...) muitos annosll

Senhor António Alaire Funchal23 de Maio


com o procurador

Ein 15 d e Abril recebi huma carta de VM do primeiro de Março a que farey reposta
estimando a boa saude que fica pessuindo que seysi por muitos annos. Do senhor Luis
Alaire puy de VM huma carta acrescentada ein 23 de Fevereiro confirmando a ordem que
avia dado sobre o fazerce huma pouca de frol de laranja e limáozinho e que pera iço seguiçe
a ordem de VM cuidava eu que em siia carta me avizace a contia que avia de ser d e cada
couza e VM reineteçe ao dito senhor seu pay de modo que eu me nSio poço rezolver nem sey
O que devo fazer a frol ja não he tempo e a concerveira me avizou podia ter 5 arrobas
porque aquy com as grande emvernadas muito pouca o limiíozinho agora começa tambein s e
hira fazendo algum pera o que comprey hum pouco de assuqre do Brazil pera se hir fazendo
l~umae outra couza que me custou 41$869 rs de que saco sobre VM Iiuina letra a 3/m em
favor do Bispo dom Jeronirno Fernando a valor do prioste Gil Monteiro outro major que
VM sera servido mandar asseitar e pagar a seu tempo servindolhe de avizo que aquy seniio
acha dinheiro a troco de letras nem se compra asuqre sencio com dinheiro contado e ja pejo
niío ter tenho perdido algumas ocazioens de hir penhorando alguns lavradores com dinheiro
adiantado pera o feitio de seu asuqure pello que VM trate de mandar com toda a brevidade
todo o dinheiro neceçario pera o emprego que ordenar se faça pois com iço alcançaremos
melhoi e inais comodo; tlie gora senso sabe preço ao assuqre e elle sera conforme as ordens
que ouver pera lavrar casca: os eiigeiihos v50 fazendo e avera boa nuvidade; do Brazil n5o
Iie vindo neliuin e porque Iie coanto se ine oferece goarde Deos VM muitos annos//

Senhor Luis du Jardim do Funchal29 de Abril


com o procurador Pero Marco

Em 20 de Abril recebi sua carta de VM de 15 do dito e com ella a triste nova d e sua
desgraça o que lhe aflrmo a tenho sentido com todo o extremo pois lhe dezejava inuitos
acressentamentos; sain desgraças do mundo que bem creio as muitas perdas que VM lia dito
liam sido cauza de sua retirada mas confio em Deos estara VM oje em sua caza acomodado
como dezeja. Eu pera que nesta ocazian for de prestiino não faltarei como devo n boin
amigo.
Mathias Lopes a quein hin a pagar a letra de 215$250 mandou logo ca estroinento de
testetnuiihas com seu treslado pera averem por mim esta contia eii asegurei a Antonio
Maciel dafoncequa a quem pertence e lhe mostrei a carta de VM que estivece sem cuidado
que a letra se Ilie avia de pagar assiin confio VM o avera feito coino tainbein a de 50$ rs em
favor de Estevão Gomes Machado, pera que náo aja lugar de tirar protestos porque asim
tirei infinito e VM não ha de premetir. A letra de 62$168 rs não foy coino a VM avizey mas
desta contia Ilie peço queira dar satisfação Antóiiio Martins Medina em cuja ináo ine fas
falta. Pera suprimento de meu irmiio que esta no Algnrve e creia VM que dc seu boin terino
estou taii confiado que me asseguro procedera nestes pagainentos como Iic justo e rezam
Pois com tanta vontade por seguir seus creditos cin as caregaçoins que me ordenou Teiiho
deseiibolçado meu dinlieiro. O provedor da fazenda me aperta mostre mellioraineiito do
pleito sobre os direitos das fragatas ou que as pague conforine a sentença que aqui se dei1
contra mim pelo que VM em outro navio seia servido inandarine a dita sentenqa por nos ou
ordem deste pagamento; que não Iie justo tenha eu enfados por querer evitar a VMs este
custo de pagarem direitos no que espero dispora coino Iie justo maiidadoine de tudo as boas
novas que espero em (...) Deos goarde muitos annos e o de que o dezejo. /I

Senlior Richarte Ber Fuiiclial23 de Maio 1(i49


coin o procurador

João Fertiairdez Pedra ine inaiiifestoii o iniiito que VM avia feito ein inateria dc seii
aviainenlo; de qiie me corre obrigiic;ão inaiiifcstar a VM agardecido por ser o dito Pedra
tanto desta caza e creia VM que em todas as ocazioiis que me dcr dc sei1 serviço conliecer:~
a gratificação que de iniiilia parte ocorre a este beneficio que L:~riio com iniiiha conta
dezejando donde oje que VM ine conlieça por seu captivo que espero como tal saber acudir
a minhas obrigaçoins o dito Pedra partiu ein 3 do correiite muito bem despacliaclo e tne
deixou pera VM a carta que sera com esta 2 coartillios de viiilio que váo embarcadas nesta
caravella do mestre Alvaro de Carvalho VM as mandara cobrar pelo conlieciinento jurilo.
Goarde Dcos a VM muitos annos.

Senhor Paullo Deqliiin Funclial 23 de Maio 1649


coin o procurador padre Manuel mar (...)

Em ineo de Fevereiro escrevi a VM claiido lhe conta da da carregiic;iiin ao incstre


Marcos Dias por emcontro da quokil lhe saquei letras de 203$978 rs e com a ciiravela ein
que foi dita carta cliegou ein paz a deve ter VM recebido e dado compriniciito as ditas letias
de novo serve esta de cuberta a conta dos 18 moios de sal que de VM estavam ein incu
poder que reiiderão iiquidos 46$808 rs que a não acudir tanto ou l e r este mais scdo dera
mor avatrc;~e sempre eu inajinei tiveçe maior quebra pcllas grandes emvcrnatlas que acllii
ouve que (...) alagarão algüas lojeas estimarei VM se de por betn servido nesta pouqiiidade
pera que ma conheça por seu capitão e comforme a custo da 115 parte de VM na cairregaqáo
de Marcos Dias que sam 252$092 rs e as letras que saquei me hera VM devedor 451 14 de
que pode abater os 46$808 rs de liquido do sal e o resto (.,.) que sain 15306 rs ine h r a
merce eintregar a Manuel Fernandes Bandeira portador desta mandando me em direito de
seu serviço ii quein não faltarei cuja peçoa Dcos goarde muitos aiinos.l/
Senhor João Thomas Villa Em Funclial23 de Maio
com o procurador

O mês de Fevereiro foi a ultima que a VM escrevi em caravela que em pas a eça
cidade e em varios navios que aquy chegarão dela tive resposta de muitas cartas que nela
mandey e me deu cuidado faltareme as de VM assim nestas ocazions como en companhia
d e João Fernandes Pedra estimarey nno cauze a falta de saude que esta de nosso senhor a
VM ~nuitoprospera como dezejo. Ein dita carta avizava as carregaçoins que por ordem de
VM avia obrado c das letras que Itie sacava que comfio avera asseitado e a seu teinpo dara a
ellas cumprimento com a puntualidade que custiima. Tambem avizey como avia como avia
recebido de Francisco Gonçalves Barros sem cnrta hiim tapete dos que Iiavia mandado pedir
a VM huma Larnina de Nossa Senhora huma reiida negra de manto e 2 maços de corais
ineudos que tudo fica em ser esperando sua despoçição os corais he couza aqui de pouco
gasto delles meudos pareciame que VM os mandase navegar pera o sul sendo servido Joiio
Fernandez Pedra partiu desta ilha em 3 do corrente muito bem aviado; Nosso Senhor o
queira levar ein pas. Elle me inaiiifestou a intiita inerce que VM llie fizera e de como se
queria arriscar com elle que a brevidade de siia partida fora cuuza de o iiáo aver feito. Por
tudo inuilo obrigado a VM rezervsindo seus favores pera outra ocazian que de breve espero
s e m e ofereça ein que me valha delles. Do Brazil náo lia chegado navio nehuin lhe o
prezeiilc os asuqiires da terra se vão fazendo mas como não salien incla purgados nIo
sabemos seu preço. Das fazendas de VM creiaine que niío estam vendidas tanta parte delas
coanto a tenho feito a VM bem de meu cabedal os generos sarn pouqo gaslaveis a preço alto
e delles bastante bem a terra. Ja as tenho oferecidas com pagamento a teinpo contudo niío
ha quem as queira mas este veram heide fazer muito por lhe dar sahida despendendo as nos
pagamentos dos fcitios (...) que heyde mandar fazer creia (...) a dilaçan //de seu gasto mas
como não procede de minha culpa não thera VM rezam de queixa e por me faltarem cartas
siias e se me não ofereser de prezente outra couza não sou mais largo. Nosso Senhor goiirde
a VM muitos annos com muita vida. O tapete que falta me faça VM merce mandar sendo
servidi: qiie ino pedcin os inordoinos da confraria.

Seiilior Estcvão dc Briiis Futichal 23 de Maio


pera Lisboa com o procurtidor Pero Moiriio

Minhas ~iltimasque VM escrevi forão em 16 19 e 26 de Fevereiro que me consta


averem cliegadas a siias mãos conforme ine avizou o amigo Manuel Martins Medina em
carta de 10 de Abril recebida em 20 do dito e com ella me remeteu outra de VM que dis
averllie escrito sobre as letras que ein seii favor saquey por dita carta veio a empoçebilidade
que l i j de prezente tein de aver dc mandar a sua caravella quer por inoumentos estava
esperando por lançar as 100 pipas de viiiho que por ordem de VM tenho comprado que
todos Iiey iiietidos ein 2 fimozos alinazens e em sua vegia tenho grande cuidado mas sam
viiihos cuias quebras sain conhecidas e (...) a cnrta de VM 10 dias antes Pudera escuzar de
comprar 80 pipas de vinho a Jorge Mallieiro da Carnara 10$600 rs o caldo da carregar com
João Fernanclcs Pedra e ouvera feito dos de VM os coais como digo ficam todos em ser por
siin conta que com este estanque não vem navio carregar nem lia quem frete em compras
mas estou serto que por sua bondade e os poucos que lia na terra terain sahida sem perda de
VM o que Deos premita e bem dcvc VM conhecer que estes vinlios quem inos vendeu N b
espera tanto tciiipo por sei1 pngairieiilo qiie eii teiilio I'cito dc inor parte iicsta ocaziaiii o laço
do rcstc ciii Iclras cjiic tlou iicsie navio tlc cahedal qiic iciilio ciii Lixhoa qiic letras parii cssa
cidiidc iiias iiáo qiicrcin iissciiar por dizereiii não Iiaiiclc pagar coino a rliiciii Ilias cobre coino
cii Iieide pagar a Maiiiicl Martiiiz Mediiia (...) iiiais yiic tlou iiie obrigo a pagalla coaiitlo a
pagiiciii o qiic iiBo Iic reziiii assiin qiic VM tlcvc (lar ortlein i1 qiieira cin Lisboa ascilc c
piigiic iriiiilias Iclras c dos viiilios dispori\ VM coino (...) qiic qiioaiiclo iiclic ocaziaii (...) a
asscitiirci c scii valor reiiielcrci (...) poçii k c r delas vciida 11 o cstiinarey serio de cliie por
sua boiidadc coiiio (ligo coiiteiitariio i\ lodos e coando VM iiiaiidc a caravclla de rctlondo
iniiiitlc algiiiis arcos qiic lia aqiiy hlta dcllcs e pliis lazciidas qiic teiilio avizado ria
coiifoririidatlc dilti. João Pcrriiiiidcz Pcdm iiic prezeiliou o credito de VM scin daia ciii
cuinpriiiiciilo do coa1 ciircguci ciii a iiao rluc vay cinbiircado cliaiiiada o Pcreiigriiio iiiestrc
Beiiairiiii~Ariiiiiiiiin, vcziiilio tlc Londres 10 pipas de riqiio viiilio tliic dito Pctlra cscollicii
ilc qiic Viiy coiii cslii coiilii c carrcgaçaiii por oiiclc VM vera avcrciii ciislado a borclo
141$666 rs ciilrc cllas vão 2 delas coiii 4 arcos de krro catla Iiliina qiie liirain iieccciirias
incterciicc coin as iiiais rlcbaixo no poran c por innis hciicficio se lançarão tlitos iircos da
dita çoiiiia f i i ~ osobrc VM Iiiiiiiii Ictra a 21in ciii Iàvor tle Fiaiicisco Aiiii Borin iiicrcii~lor
iiigres ii viiloi~de Guillierrne Brciiicii qiic VM scrn servitlo inantlar pagar coino custiiiiia c
scnliir !)or eiiicoiilro tla tlita ciirrcgaçiiin, oiitrii saco de 65$500 rs ciii favor de Praiicisco
Fcriiaiitlcz Fiiriiia valor dc Pctlro Goiiçalvcs Bmiidain o 2Iiri qiie VM itiniidarii jiiiiliir por
ciiicoiilro rlo valor clas 100 pipiis tlc viiilio. Luis du Jardiin iiiercador Sranccs iii«i.ndor ciii
Lixboii correr arliiy coiiiigo c iivciidollie eu kito :ilgias ciirregiiçoiiis por onde iiic restava
320.X' rs ciii tíiiilos c sobm qiic Ilic SiiCIiicy 2 Iciros qtic vai1 cin Siivor tlc Matilias Lopcs dc
21.5$058 i's viilor clc Antóiiio Macicl da Foiiscqiia ein pagaiiiciiio dos viiilios qiie Ilic
coinprci piira VM por iiRo cliicrcr toinnr letra para cssa citltitlc e iiiiira de 50.Y; rs a pagiir a
Estcv5o Goincs Miicliado. Poiicos dias depois rlc as aver asciiaclo, sc retiroii a Saiii
Francisco hltiintl« tlc scii crctlito c por cscuzar a cliic rliias lelras inc vciiliain rccaiibciiclas
avizo a incu ainigo Maiiiicl Mariiiis Mcdiiia cliicira acutlir ao piigninciito das tlitas 2 Iclras
cinporliiiilcs eiii 265$058 rs pcra ciija si~tis~ição Ilic iiiiiiido Iiiiiiiii carin de credito sobrc VM
pcr;i tliic sciitla cazo qiie o dito Jnrtliiii não piiguc clittis Iclras e o dito Mediiia o hyii sc
vallii~tlc VM coiiio digo tluc iiic faia ciii tal cazo acudir coiii toda a brcvidiidc pois i\
ocnziaiii assiiii 0 ~ictlcao L ~ ~ fico
I C iiiiiíto ser10 Diogiio giicrrcíro me iiiiiiid(iii (...) [lia inaiitlar
pedir a coiitti qiic coiii cstti vily (,..) aboiiaclo a VM 65$260 rs I1 qiic coiisla rciidcrciii as
2 ciiixas de tisiiqiirc coiiiii dela sc vc aqui não lia iipoi'tatlo iinvio ~iciiliiiiiido Biazil os
asucliircs da tcrrii se váo liivriinclo iniis 1150 lia saitlo iieiiliiiiii piirgiiclo iicin lc giiorii tcin
preço e cssc vira a ser coiili)rinc os Iiorclci~srliic oiivci por I'azci.çc este aiiiio casca seca c por
scr coanto se inc olicçc rle prczciiic pi1i.a serviço tle VM ii que riosso Seiilior gonrdc iniiiios
allllos.

Seiilior Al'oiiço Lopcs Ortis liiiricliiil 23 de Maio (i49


pcra Lixboa coin o procuriidor

JoBo Marcliics Visciite iciiios acliiy novas avcr chegi~doa essa villa c i110 cscrcvc
Maiiiiel Martins Mcrliiiii coiii sria cnrnvcllii iiic ctirrcgoii João Vcllio Goiicliiil 4 caixas de
asucliirc branco I'ino coin 93 112 nrrobas de iniiilia coiiia c Iiiiin 1Cclio cciin O arrobas pesa
iniiilia iniiy ri Sciiliorii Aiiloiiia Goiiçiilvcz e (i iirrohiis de cciiiccrva tiido ti ciilrcgar ncça villii
a VM cliic espero aja ella plo coiiia do iiicslrc qiic dcvin iiiaiidar c tliic tia vciidiclo ns caixas
de ilsiiqure e remetido seu liquido a Manuel Martiiis Mediiia com o clo feclio nvizaiidollic o
LI LI^ rciideu a parte e dos G barris de conçerva peço a VM se qucita servir pera os inoços de
caza e no iiicsire inaiidarllie toiiiar conta dos Fretes da dita caravela desia ilhíi pcia a Baliia c
da volta a cçii villii cobraiido o que tocar a miiilia deciina parte qiic liela tenho cliie iiie
ciistou 959 rs reinetendo otitro siin ao tliio Mediiia c corno isto dc caravelas esteja oje tnii
abatido e o inestre iião se ordt-iiein gasto ja iniindoii qiic se inc fizeçe dc iniiilia parte vciida
tio Rio de Janeiro (...) e Feito por Iiir o iriiiito a baliia pcllo (...) ine oiivern fazer vciidii /I da
parte da dita carnvella na inaiieira que pocivel Ilie liii reinetendo outrossiin o qiie render ao
clito Medina levando em conta estes ei-iifados Antonio Iiiinentado de VM ine coinonicoii
qlicrin tratar de fazer viagem e suposto ;i idndc nrlo seia iriiiitii a vontade dc VM esta diante
iiias coin esta bolça se iinpriçcbilita a poder liir ao Brazil e deve escollierlhe ou Aiigolla ou
Maraiiliniii pla iioticia que teria rlc coa1 destas praqas sern iiiais proveitozn e da reziiIii~Eo
que VM diço toiiiar ine Sara inerce clnr avizo para qiie o escreva i\ ineus ainigos e tratei-nos
de Ilic l'azer carregaçan coin o sobriiiho de VM qiie dc iniiilin parte ein nada heyde faltar
pera seu acreseiitaineiilo em coino digo coin avim cle VM cin o iiicido coin que eu ouvei
toinado sua caregliyBo aviz,irey as pipas que dela Iiadc Icvar pera o fci tninento do navio que
scrii lkiio pera de Janeiro avarite liir corn os novos e quercra nosso Sciilior darllic ein tiido ri
suqeço que Ilie dezc.jo pera qiie veiiha a ser huin grantlc Iioineii e ser podcra qiie iieste iiicio
teinpo sc ponliiiin as coiizas do Brazil e eiii tain boiii estado que db esta holçn lein iio
quinliaiii da hzenda que cti esta iiiio falo porqiic coiilieço de VM iiZo perdera VM ocaziain
de vender c eii não fnltarey nas qiie inc dei de sco serviço A qiiein Deos goardc iiiiiitos
aniios. I/

Senlior Martiin Filtcr Friiiclial 25 de Maio dc 1649


coin o prociirador

Ein 18 dc Fevereiro 10y a inirihíi iilLinia a Vivi cin caravcla qiic chegou ciii pas e.aquy
tenlio respostas de alguiiias cartas que que ncllíis Iòrain de iiovo Iiey recebido huina de VM
de primeiro de Março eiii 9 do dito ein coiiipaiiliiiitlc João Fernaiidcs Pcdra o coiil veio iniiy
obrigado dos fàvores que VM Ilie avia kito c coino iiqiiy o~iverãotantas cinveriiarlas c o seti
iiavio aiida~eiiiiiito teiiipo leviiiiiado se não potlc iiviai. iiierios de iitlie 3 tlo coi'reiitc erri qiic
partiu queira Nosso Sciilior Icvallo ciii pas que Iòy iii~iylobeiii aviaclo c levou boa fiizeiitla
ein sua carregiiçiio Peco Soares Ilie deu cuinpriineiito ao credito de VM e ca fico obrigado da
liberalitlade coiii qiie VM se arriscou coiii dito Petlra coin o cwil ciiitley ouvcçc ajustado
nossn conta pois pera iço levava alguiiius Iciibranyas e estcvc iieqa corte teiiipo biistanlc
einfitiito sciití: o iiiio avello feito dcscolpo~içccoin as iiiuitas cicupaçoeris de V M clue eii nLo
ignoro nem inenos de qiie por siia parte se poçaesqrirever a vcrdarle iielas assim peço a VM
ina queira innndar scndo scrvido pera a por de acordo. Dis VM cliic ii coiita da 20 viagcin
delo que que esta tirada cin por eiii ciiilro leito nos devidos de alg~iinaspartidiis deve VM
inaiidainos dita coiita pcrn a acorclarinos qiie ajas de tcnipo ha tliic Iie kitn eiitreviiiios iios
veindcla teinos noticia iiein visto seu cabctlal (...) coiiio Vbl rlis rios podcin restar 120$ r's
OII (i que for rczPo (...) qiic se nos de c se nos clcviani cliir e aniios e qiic o qiic VM dis (...)
Ilie perleiice de negocio clc Vclovy 1150eiitcndo o qiic seja ciii qiic VM poçii ter 120$rs
porque iios coin os herdeiros de Vclovy niio leinos iiiais caiiza qiie a dos 400s rs eiii cliic
VM não tein iincla pois lios iiella preferiinos a turlos e Iiitida sobre (...) cíiuza correin Iiiiiis
embargos nessa corte intiilo duvidozos (...) seu aiiiigo o Padrc Antonio dalineydi~solicita
Icvíilo coin bein dcixoiimc para VM (...) iiiac;o de cartas rliic vai coin esta e liiiina cnrtolla de
vinho qiie carregiici ticsta caza do inesirc Alvaro Carvallio que VM iiiaiidnia cobrar pello
conto jiinto. Mais iiiaiido a VM Iiiiina carta abcria para Esteváo C o s ~ adc I06370 rs otitra
para Jacques Logaii 566877 c ouira feclinda para Paullo de Aqiiiii que iainbcin daia ii VM
21$306 rs e ttido iinporta 19$561 rs tle qiie pc$o i1 VM inc iiiaiicle ein a priiiicira ocaziaii
Iiuina sclla para Iiiiiiin mulia ininlia pcqüeiiii de corpo c a sella seja lambeiri toda iiegra e
coin pregadura cin Serraje negra coin sua (...) ciil.icçadas I'al~arede estavos e iiido iiiais
neccçiirio egoal drapillias coin suas espoii\s e as siiila da anca iiiande VM e serain inuito
estreitas e cuiiipridas inais 5 112 covados ile pinlioclla dii caza (...) ein Siivor dn iiiostra cliie
vay eiii 14 varas de pnllieta de prata estreiia e 6 dtiziiis de botoiiis do jeito deste ciii
5 covados de algiin seda forte para Iitiin gibain para ordinorio nias cle cor alegre c coando
falte (...) Estevno Costa asestira (...) coin o que t...) a VM a brevidade c prefeiçáo (...) I/
vay coin esta Iiuina ciiria piirn o sciilior Fraiicisco Heitor do Carvallio VM por ine hzec
iiiercc Ilie dara ein mão propria pois maiitlara por pcçoa sesta que não tcnlia della iiiiticia.
Mitiiiiel Fernaiidcs Branco ineu iriiião c perdoie VM estes cintàdos perii o cliie cii prcstnr
náo li~ltnrci.Nosso Seiilior goarde VM iiiiiitos aniios.

Senliora Francisca I-leiior de Carvallio Fuiiclial dc Maio


coiii o procurador

Bcni crcio avern Mantiel Feriiandes Braiico procedido táo tipaixoiiado ciii iiossn
auzencia que avcra obrigado a tcr contra iniiii algiiin cscaiidallo que sciido assiin Iic d e
ininhu parte taiii inal inerecidd qiie toinarn para a VM satis~nzcriíieinaiiil'estarllie o iii~iilo
qiic por ellc teinos fcito e os cinpeiilios ciii cltie nos pns so por ciiidariiios oviceiiios livre c
coin qiiietaçáo goztiiido a companhia de VM c seiis I'illios nias he seli nattiral tain iiottivel
que a todos nos catiza notavel inolesie pois podcntlo viver qiiieio catizii pesa si e piirii nos
dezenqtiietaçoins c pari1 VM desgostos Nosso Seiilior prcinila qiicrcrllic diir o rcinedio
iicccc;tirio pera descanço de VM c einparo tlcc;iis iiicniiias a qiieni iiic recoiiicndo de VM
agradecciidollic os t'avorcs fcitos ii Pero da Silva de que iiiiiiha senliora iiiay se coiií'eça
obrigada a VM a dita seiiliora fica dc cnina recaliida de Iiiiiiia febre tle clue estnvii tlc poiicos
Icvaiitada Dcos llic queira dar siitidc (pie para nosso eiiipiiro heiiios inisicr Coiii esiii vni
Iiuina carta para Estcvão Costa VM toinara o traballio dc inaiidiirllia c cobrar delle 12$000
Perdoaiido a perca (...) cauznda dii limiiação tlo teinpo ao diitnie caiiio cliie putlcr 1150
faltarei dc servir ti VM a quein Deus goardc coiii a vitla e bens Ilie dczc-jo 11

Scnhor Manucl Martiiis Mcdina Fuiiclial 25 de Mriio


COI11 o procilsildor

Achoinc coi~i2 de VM Iitiiiiit de 27 dc Fevereiro qiic rcccbi ciii 6 de Miir~ocoin


João Fcriiaiides Pedra e outra ein 10 tle Abril Sechatla cin 14 do dilo eili 10 de Abril a qtic
hrci rcsposiii e avizarci do crecido estiiiindo. Ein priinciro lugar o paçiir bein coin boli
stiiirle qiie seia por inuilos aiiiios e0111a vida e I ~ I I I I ~ C I ~ qiic
( O S Ilic de aiiiiiios.
O dito Joiio Feriiandes Pedra veio inuy obrigridiciino aos i'avarcs de VM os coriis
sendo por iiieti respeito ine tcin coin iiovos cinpciilios quc espero dandomc Dcos vida 1130
ser a eles ingrato c a mno liberal coin qiie VM sc arriscou cin sua coinpaiiliia qiie ine
manifestou vay muito bem aviado e partiu ern 3 do correnie deste porto qiic sua detciiça
nelle o cauzarão os ruins tciiipos cin siin coinpaiihia arrisqucy soineiite 38 pipas de vinlio
pcra não ter para mais praya se deos o levar ein pas coino coiilio cuido darão proveito e elle
iiie inaiiilèstou o extreino coin que VM zellavn as couzas desta caza e iniiihas parlieulares c
coiiio cu iiuiiica o ignorei pelas esperanças qiie cada ora vejo escuzava de q ~ i eVM neslri
parte se remetep a elle o qiic resta he dariios da vida pelo que servindo a VM ein toda ella
não Iiera bastante pagar tantos bciieficios. A qiiebra de Luis du Jardiin me toinoii coin
3296835 rs iiic dcvia d e que tinlia payaclo sobre elle 2 caixas huina de 215$058 rs a hvor
de Matliiiis Lopes oiitra de 506 rs ciii I'iivor de Estevão Goincs Macliado inas ainbas cuido
tinlia nsscitaclo ao iiiciios ti de 2156058 dc que o dito Matliias Lopes inniidou iiislroiiiento
de Lestcinuiilias para qiic Antonio Macicl s e scgiiracc dc scii dinlieiro iicliiy eu Ilie inaiiclcy
lilima carta qiie liii do dito Jardiin de 15 de Abril eiii qiie me da conta do scrviyo e qiie
esteia seguro que inesmas Ietrns seriío pagas, eu lha rcspoiido a carta quc cuin esta vai que
VM mc faça inerce rcinetcrllie e lhe pcço o cunpriniento das ditas letras c que os 446568 e
quc me bastar eiiilregiic a VM porqiic nestas couzas seinpre a prevenção foi boa e eu lico
confiado de qiic (..,) desgraça iniiiliii se cliegarein a protcslar das letras (..,) iiciidir o seu
pagaiiiciito c iilaiido coin esta lifia carta dc creclilo pera qiic VM se vallia a vista de Estevão
de Brliis 2656058 que inportão ditas letras pelo que V M seia pago de que por isto (...) ou se
acazo os credores haii I/ coin VM algiiin conccrto de espera coiii o tal dinhciro se Ilic fiira
(...) tle iiiodo qiie por iicliuin cilzo veiilin ca prolcsto dc ditas letras e s e acazo Jardiin não
tornou a scu cretlilo mando i1 VM 2 letras Iiiiina do iiicstrc Antonio Pircs dc 6 pipas dc
viiilio que no scii navio carregiici ordein de Manuel Feriiaiidcs Barros que suposto dizetii
qiic para Angolla sabcriios hir ao Rio cle Janeiro e oiilros 2 de 100 pipas cle vinlio quc
carrcguci iia caravela ele Marcos Dias cin qiie Ilizcin 20 por seu conta para qiie VM ine h y a
incrce in~inclnrcom as justillcaqoiiis iiccecarias a anbns as praças a qiic sc lancc sobre esta
Sazeiida ~ioiselella perdeii cstn divida porque a carrcgaçan griinde ciistoii 1267$044 rs de
qiic cabe a sua 115 paric 252$092 rs e a carrcgaçan das G pipas de vitilio custou 77$744 rs
cliie liiiina c oiitra vein a scr a coiitiii de que inc hc devedor c sempre eu iicstn Iàzeiirla icnlio
o priiiieiro liigiir n ineii pareser VM por inc í'nzer mcrce faça nisto a diIigencia poçivel
porque cii iiáo perca esta coniin tain iiijiistanieiitc c penloie V M cstc emhido que seinpre sc
inc ariiiiío pern Ihes dar. A caria dc Esteváo de 13ruis escrcvcu a VM reccbi e sinto a
iinpocibilidiidc de poder inaiidar sua caravcla porque tciilio os vinlios coinprados ao dias c
tenlio datio ii scus cloiios píigaincrito c ti clicgarine ii cartti oi(o dias antes CscuZiiM tle
comprar Iiiiiiias 84 pipas a Jorge Mallieiro quc a cairegiici e a fizera dcslcs: inas cuido qiic
vindo os navios cliie s c espcrão para Aiigolln iiáo perdera nclcs dinhciro porcliic Iic boa
Si~cncIíieu Ilic avim clcsponlia dcllcs coiiio qiiizer c cliie dc orclcin a qiicin iieya cidade
asscite iniiiliiis letras por csciizar dar a VM scgiiiido einl'aclo c pcllo priineiio Ilie pcço
perdaii pedindollic qiie avendoce pago quoalqiicr coinição lia cobraiiqa e pngaineiitci destas
Ictnis VM cnrrcgiic tuclo ii iniiiha coiiia coin estii .\cri) Iiiiina letra paçaclii por Dicipo
Gucrrciro de 3 1$700 cin hvor de VM qiic VM inandara cobrar c aboiiar eiii iniiilia coiilii.
João Mtirqiics Viscntc mete-as coiiSorinc o avim de João Vcllio 4 caixas de braiico
fino coin 93 112 arrobas tlc ininlia conla o que espero estcjão veiidiclas c VM cinbolçaclo
estc diiihciro coiii inais o qiic soubcr a ininlia partc nos t'i'etes e jiiiitiiiiicnle pcço ii VM iiie
inande l'azcr vciicla da dita ininlia parlc qiie náo qiicro nada dclla iicin conscnlir q ~ i csc
fizese (...) gaslo antcs I/ a quero veiiclcr coino digo pelo qiie i'or e tiido abonara VM a ininhn
coiiia qiic inc inercC inaiiclar Lendo Iiigar inais trcs Iiiiin Seixo de 6 iirrobas cluc o dito João
Vellio iiiiintlava a iiiinlia inay qiie Vh/l iiie Para iiierce aviziir Afonso Lopcs inaiide o que
renderein boin pano de linlio 4c 200 tc 120 rs ein navio cl~icvenlia c estando o diiilieiro ja
ern iiiLis de VM o qiie oiiver rciidido dito feclio iiiaiidara cinpregar ein oLiro e prata clc iio
i'iiio em l'alço ciii boiii pret;o e o inaridara para a dita beiihora iiiinlia inay c se VM teiu
algiima noticia da cariivcln de Antonio Farto ine t'aya iiierce nvizar. Dezejo Iiinyar tlc acordo
a coiiln corn Gnspar Pacliequo solire os bciis clo govcriiatlor d e Maraiiliaiii Ueiiio Macicl
Pareiite para cobrar delle litima quitayáo eiifoorina VM iiie faça inerce se puder ser alcaiiçar
delle a conta quaiito coiniiosiliio teiii nrinada para cotejar com a iiiiiilia e dar ordein ti
satisfazer o reste qiic for. A cama anie o seiidicaiiie ihe o prezcnte senáo iein obrado iiada
disiios cliie agoarda por ver se esquece a diligencia corn qiie innndão tirar esta dcvaça
inostranos boni aniino q~ieirnDeos cliie assiin seja c prciniln livrariiios ja desta cntiza
de prezelite anda as lanyas coni o coint:idor sobre as contas do coiitrabando e coin os
inaclios ( ? )sobre os inarcclezes rifio sabeiiios se cliirido coin ellcs justara coniiosco os einbnr-
gos e aggravo estn feito para o cliic iieccçaiio foi no que nos não descuidareiiios e i'iainos
qiie coaiido ca coria tiirvo Ia coiilkaiii boiii juizes icreinos reciirço iiias de ca Iicinos hizcr
inuilo por tiir inillior que poyivel foi. Vejo qiic VM ine dis sobre as eiiibarcaçoiiis coin rliie
viei;Fo os herdeiros tle Robcrto Velovy qiie Ilie receberão os que ca vicrfio por leiibran<;ii
sobre o que veyo coiri esta pera enlòrinayáo que fes o sciilior coiiiigo que hc o que se podc
tirar (...) estes papeis por inãos tle iniiitos escrivaiiis vão ~ilgiiasserlidoeiis eii1i.e ellas Iiiiina
tlc Giispiir de Aiidrade que foy clos autos e Iie huin graiicliciino liidrain iiclla sertifica como ti
iioça peiiliora foy tisiia ao (...) desiiio da terc;a e se aparecera o ciisco velho iielle avia estar a
inesrna palavra inarqada porqiie na penliorii que fes recebera cuiii o mesino escriviío
Andrade esta posto da letra do ines (...) cscriváo; fino ria terça o poria lainbeiii iin nosa (...)
peiiliora este caso (...) seiiclo que teiiios feito iiotavris// tirado a iioya custa ciirtii de
ex~iiinuiihaiii1ni1s eiii noiiie do escrivão dc que vay tainbein serlidain, ja ioinara vcr foi ai
embr~illi~idns deste plcito pln tlezcriqiiictação clue ca 110s (...) e a VM neça corte c the
Gaspar de Aiidrade hc liiiin graiitle velliaco e coiiio coiiie de ciiza tle Guilhcrine Rey Ilic
dcve ler paçiid'i alg~iinnE f i i l ~ i inos iiggravamos rlo oiividor sobrc o nos inaiidiir lortiar
hiiinas cartas iiius o aggrrivo iiúo pode liir iicsta ocaziain porqlic coiiio digo com
rcqiieriiiicnlos andarão sciriprc estes papcis de caza eiii crizii e a provizíiin cliie veio Jorgc
Pasiner viciiios coin iiinbos de. iiiilidiidc das co:iis reiiicteii Ia o ouvidor coin dila apelação
que ~y dcspacliada nesia caravcllti e leva estes papeis Aiiioiii« Mendes doriielas VM serii
servido inniitlar tcr coiii ellcs cuidiido nu qiie nus viemos coin suspciçlío I-oy iio libello qiie
novaiiicnie nos inoveu ante o pr«vcdor a que iiida não lia jiiizes pera Ilic provarinos vai
tambein huiiia scrlidain do livros de Bautisiiio. Porcliie coiisia a idtitle de Maria Villovy
porque coando se dcii a seiitençn iiáo Iicra ineiior e pcllo treslndo do auto ein que esta i1
palavra sino da t r y a que vay do inesiiio inodo vera VM não servicio pois o escrivKo u
coiiSeça Estiino aver VM rccebiclo a sertidatn por ondc teinos pago a desiiiia e ii r e z k d c scr
a coiilia de 75$600 rs e avizei jiintaineiite rccebi ii carta sitaloria sobre a cauza dc Jorge
Frcirc sobrc o coa1 iião I'is diligencia por cllc iiòo aver boilido the gora coiinosqiio; c clcve
ii2o Ilic ser viiida a sciitciiya se aciizo siiliir provido c Ilic veiilin triiliireiiios clc tiziii. dclla.
A Cosiiio Cniiicllo veio ordein pera qiic ca seriiio cobre pclla sciitciiyii q ~ i ccontra cllc V M
nos iil~ançoupor aver agravado no priineiro; espero esiii cauza inccliante dirciio c o hvor de
VM livre cle cinbarayos e a desgraçizi dc cinsto a qiicin dczcjo executar algiiinas p c p s rliie
ine tein feito. Estiino o estar VM de avim sobre a aleiição dc Roque Cliioly, e Ilic peqo
inaiicle ter inuilo cuidado coiii a rlc Niiiio da Costa qiie nos iinporta clle inostra coin q ~ i cteiii
della bons espciriiiçiis o qiie eu cspero o coiirrario plo cinportaiite qiie nos Iic csia caiiza e
einganado a ela corlc nno sei coin que rwiini pois noça teiição nuiiica Jòy iiiaiidiirllios n cllii
e vos escolliestes essa vida c por cla lizesles iilntii iiibidncia qiie ininlia inai coiiio dice
seinpre vos queria inclinar a igreja pera qiic ciii siia coiiipaiil~iapaçacis coin o que
pudcçcinos bcin prezentc (...) foy o inodo coin que paçavainos e a einpoçiblidade em qiie
estavainos pcra Ia inniidarvos diir rciidiis nein iioços bens d e voça erdade qiie Iie o cni que
devia qiiein deos Ses escrever hzcr fiindainenlo c porque vos não esrlueçiio sain os
scgiiintes. huin foro de 2$ rs na prasa 8011; rs nas cazas ein qiic inora a inullier de João
Leitan qiie paga tle aliigiiel 3$ rs e eles tarde e inat liiiinas cnzns iio piloiiriiilio que rcndeiii
5.8: rs de que pagou a ivlesericordia 4$ rs de Tom I'icão 2$ rs Iiiiin escravo por iioine Andid
que anda morcndo seiii fazer nada ein 26s rs, 10$332 qiie eu pago em cada Iiiiin aiino por
206$642 rs de tornos e couros e o reste nestas cilziis qtic iino rendein nada e sain 423$806
vcdc agora qiic isto que vcin a ser cada aiiiio 17$537 rs iiic deçein o qiic Sizeistes de giisto
acpy eiii inoço aviairiciiio eiri 7$740 que VM deli ein Lisboa Miiiio~lMartiiis Medilia, eiii
1 O$ rs qiie deu o inestre de cainlio agora farey voçn coniçidcraçam e vcdc a rezain coin que
nos csciindalizais coiiivoço iniiilia iiiay não tein c11 iiieiios assiiii que Iie neçeçario fizer
coiita que liides a incrcser e paçiir coii~oin~iilo Iionrratlos corn voço soldo c vos mniido dnr
iiiais 2011; rs por estes 6 inezes a Maiioel Martiiis Mcdina c por cada aiiiio de Janeiro nvantc
se vos diira 40$ rs 30$ por cadii 6/iii eincoiiiito estiveriiios e piiderinos coin istb trtitacs de
vcstir e coiner c fazer todo o neceyario c se qiiizercs proceder coino Iioiiraclo por vos fizrias
ein niio pare niin, e estas scrto L ~ U C(...) proccdcr coino (...) /I vos não lia de hltar; iiias coiiio
Figo farei conta do que pera VM liidcs avaiiçando c ao depois Iicidc gozarvos isso d e qire
tiveres inas iios sempre tereinos a gloria de vos vir inuy avciitejado. Nossa iiiay fica rn~iílo
tloeiilc c reliriida de Iiiiina lebre qiic Ilie (leu ja se levanta inas esla iniiito rraca, noço avo
licn clc ciiina inuito aciibadci e teiiieinos que nos d1ii.e pouco qucirii Deos diirllie inuita sii~idc
por nosso ainpam Lucas Anionio c Aiitoiiia iodos estiveram dociiics inas ficaiii inclliorcs os
iriais coin siiiidc. Ao senlior inescre dc Ciiinpo peçovos coinla das iis veias VM iizais coiii
elle e porque leiiipo ine niío dii inais Iiigar nosso Senhor VM gonrdc coiiio dwejo. Coin as
oucras carias que vos inniidei dar ein inãos de Jvaiii Toiiias Villa 8$ rs que inandarcis
cobiar. João Feriiaiidcz parti11de corente pcra a Baliiii.

Fuiiclial 25 dc Maio 1649


coino dise

Na ciiravcla paçada escrevi a VM e serve esta rlc avizarlhe coino cin poder dc
Maiiiiel Martins Mcdiiia estilo liuns papcis c inSorinação de Iiiiina cauza qiie qucrcnios por
Aiidrc Frcire de Anrlradc por 80 c taiitos iiiil reis que iios dcve e de liiiiiiii fiança que por
clle licou iiicu piiy a Francisco do Caiilo coiiio hiclo se vcra cla dilii iiiltoriniição c papcis cliie
eiiitergiiarloos a VM o dito scnlior Miiriiicl Martins Mcdina scra scrvido iiioslriillos o bciii
lelerado pcrn se vir coin libclo coiitia o dito Maiioel Frcire cin qiic VM iilaiirliira ter iiiuito
cuiclado e vcgillaiicia e sciiclo della iicçeyario algtiiu papel VM iiic avize pera o inaiicler. As
iiiais ciiiizas fica ein seu poder estan recomciiclo (...) a ~ l Catarina
c Fcrnaiitlez sczar com quc
VM iião (...) ser cazada /I pcra o cliic cu 18r de prcsiiino no scrviço dc VM iino hltarei ii
qiicin Deos goardc iniiitos iiiiiios.
Seiihor Aiitoiiio Alairc Fuiiclial 26 de Maio de I649
coin o Padre Moirão

Depois cle tcr cscrilo a VM ncsia ocaziain sucedeti serrne ler<;:ido paqarllic driiis
Ictras a saber Iiuina a 70 dias vistn cin hvor do capitão Ignacio da Costa dc Vascoiicelos d e
20$ rs c outra a 6/in vista eiii Livos de Siinno Barhoza Ciiicori dc 70s rs aiihas einporlBo ')O$
rs VM inaiidiira sentar por encontro dos 600$ rs de que tcin dado ortlem i1ie valha de Luis
Alairc e do rcstantc peyo a 'lM iiic inaiidc o dinlieiro coiiio ictilio aviziido asscitai~<ioe
pagaiitlb ditas Ictras coiii a piiiitualidadc devida c a iiliiii ine inaiide ein que o sirva a clucil,
Deos goarde intiilos niinos

Senhor doiiior Mniliiel Frcirc tlc Anrlriidc F~iiiclial26 tle Maio 649
pdo Moira

Rcceby suas cartas de VM coiii as boas iiovas tlc sua saudc que Nosso Seiilior Ilie
auineiitc por rnuitos annos coiii os aveiiturados despaclios cliic Ilie dezejo c confio de cl~icjd
aje VM esiíirzi dcspac1i;ido rnriilo a seii gosio eu paço coin graridc e iodos os d c caza esçeio
minlia may qiic lia dias esta de ciiina e per3 servi~odc VM scinpre ficainos prestes, dis VM
Ihc não corre obrigac;ao pagar o que por elle siitislazinios a Francisco do Canto coando iiieLi
pay aborioii ti VM e scu escrito e iiáo ao seiilior seli 1)ilY tle VM se nisici n8o tivcraiiios
jiistiya por coriczia c agardcciii~eiitodeve VM dariios j a satisfi~c;Loisto (...) inãos perdciaiii
por (liir ii VM (...) o rliiereii /I cobriir que VM o aja assiin perti bem dando por iyo lisensa
pois de iotlu cin iodo nos iião rlucr pagar c não scia iyo Iiastaiite pcra q ~ i cVM deixe por iiie
conliecer por seu criado c sciiipre o serei Nosso Seiilior goiirdc a VM iiiuitos aiiiios coiiio
dczcja.

Seiilior Antcinio Altiire

Nesta ocazião teiilio ja escrito a VM duas vczcs c lia riltiina neste incsii-io dia
iivizaiidollie dc duns leiras eiiiporiantes eiii 90$ rs que nele avia payaclo e dcpois dc tcr
dadas as cartas ine pcdio Iiuiii iiiniguo a qric 1150podc perder o respeito leira clc 504 rs tlLie
Ilic passei cin I'avor do Iiilustrissiii~oSerilior bispo do Ftiiichal Do111 Jeroiiiino Pernaiido o
3 iiiezcs visia qiie inc l'iira inercc inaiitlar ascitar c pagtiiii' coin as iniiis que coin esta h r ã o
c(>airo Ictrlis cinporiaiitcs cin 18 1$860 de qiic V M inadarii hzer cargiia ao seiilior Luis
Alairc por eincoiitrn dos 600$ rs quc Ilic tcin nviztitlo goiiide Dcos n VM

Seiihor capitaiii JoLo Vellio Goiitliin Fiiiiclial I7 cle Junlio 640


coin Goiiyalo V~is

A VM cscrcvi coin João Feiiiiinclcs Pcdrii yiic nosso Scnlior peririiia aver levado eiii
pas de novo senão ofcrec;c coiiza qiic avizar inais qiie avcr clicgado liiiin barco tle Set~iviil
despxhliaclo plos da iiova bolça coin iivizo a tluc aos qiic clegerúo que siiili Diogo Guerreiro
João Roiz Tavira AiitC>iiio Lopcs Maciel Miiiioel Tfioinas Maniiel Pcriiaiides Broiidiii
Aiitoiiio Pereira de Azevcdo e coiiio lia iiovas dc cstaieiii navios pcra Aiigolla c coinprii-
rençe para Iii viiilios tem cliegado n 13$ rs pipa e coin a cliegada dos navios cuido virain a
145 rs seiii duvida qtic VM n5o (...) //Ai~iiosveiideiros serain os tais preços inuito liinitados
a ncuda a tiido e poiilia rciiiedio as nececidadcs (...) eslii ilha coiii este estaiiqiie e s h
agoardando no reino s ç publica estar isto mal tornado o que não poço sertificar porqiie ii
caravella que digo veio nno trouxe mais cartas qtie para estes estrangeiros que iiiaiidão se
va esta caravela peia inandareiii lançar seus bandos.
Luis Jnrdiiii qiie deixou ein Lixboa seindoitic rle perder 3295828 rs que a saber
252$092 rs da sua parte da carrcgaqan coin Marcos Dias e 775742 rs tle outra caregação
que por suii cirdeiii Fis com o iiiestre Antonio Pires qiie asiiianclo carta I'oy para o Rio ein i1
ordein de Francisco Fernandes Barros que iùy no dilo niivio a viilor dos coais inc vali por
letras que depois de 10 dias de as aver aseitado se retirace (?)a Sain Fraiicisco da cidade
doiicle ine escreveu Iiia coinpondo sitas caiizas ein que avia dar satisfação a iniiihas letras o
que dovido e peço a VM de a inor caotella reter eiii suas inõos e pla parte da ciirregayfio do
dito Marcos Dias afim de (...) Iiinin ordein de VM como a as qtie kia orclein do dito Marcos
Dias visto núo estar pago do valor da dita carrcgaçain e ein os priineiros iiavios que forein
avizarci ii VM o qiic nisto :)liver sucedido e seiido iicçeçario inandarey coinforine ine
escreverem de Lixboa papeis para esta cobranya. De Olanda cliegariio iiavios e novos que jfi
senão tratáo de coiiicerto sobe este estado e que os aiinos o detreininarão queira deos darnos
boiii suçcço c coino Iica meu (...) de setis acliaqiies tain inal que esta ein agoiiin da iiiorte e
CLI cin esta ein sua caza iicoinpiinlianclo o não tenho Iiigar para ser miiis largo tleos Ilie
cscollin o iiiillior e a VM que oras dc hlca nus lia cle hzer sua prezença e a VM goiii.de
iii~iiiosaniios coiilo a vida que Ilie dezejo.

Joáo Feriiaiidcs Pedra Funclial 17 de Juiilio 643


coiii Gonçalo Vaz

He Deos serviclo levar para sy a ineu avo ein c~ijiicoza ficainos de prezente torlos e
ellc tiiin inal q ~ i cdurarit poucas horas seja Deos coiiitudo louvado que o fes Falta nos Iiacle
fazer siia prezença e preinita aver levado a VM ein pas ;i essa Baliia pera que em tudo tciilia
os bons suçeços que IIie dezejo dos coais espero ine inatide inuito bons novas e de sua sii~ide
a dos da cazti lic boa e a de ininlia mac com a ii~ilhoriade seus acliiiqiies recoineiidaçe iiiuito
ein VM que niiitica sc descuida de o eiicoiiieiidar a clcos o portador desta Iie Gonçalo Vas
que os da bolça inaiidaiii partir coin brevidade pcra laiiçarein seus bandos que hora cliegou
nvera X dias Iiliin barco dc Setuval com avizo e com cartas para ellc somente e siiin iiq~iy
Guerreiro Tavira Maciel, Mqniicl Toiniis Monclina e Anl«nio Ferreira de Azevcdo cliic
aridiío coinprando viiilios c pelos navios qiie se esperiío pera Aiigolla se tem posto eiii l3$ rs
e com a vinda dos navios sein duvida clicgarão a 145 rs. Para os annos qiie vem cuidaiiias
valcrain dc graqa Deos aciiida e reinedeic tudo coiii beiii. Jcroiiinio de Caiias q~icbroue Liiis
du Jarcliiii sein pngar ininlias letras das carregaçoins de Marcos Dias e Francisco Fcrnandes
Barros rcl(ir)oiicc a Silo Francisco onde ine avizou as avia compor Lhe gora não sei o quc
fara c pcyo a João Vellio leiilia cin si o qiie render o seu quinto coin o dito Marcos Dias por
assim (...) qtie lhe foi a 11lão como da que levo~io inestre the que tendo avizo de nKo ine
aver dilo Jardiii pago mande papeis correiites para aver o que Ia ouver seu de Olancln e
avizou Geraldo Veii não estar o seguro feito por não nver qticin ino cluizeçe làzer tlie aquclc
teinpo mils que sc I'ariii cliligcncia o tcinpo 1150da lugar goarclc Deos ii VM muitos aiinos,
A Gonçalo Vas aja VM por recoiiicndadoll
Senlior Joáo Tlioinas Villa Funclial 30 de J iiiilio
coiii a cart~vcliidii bolço

Eiii 27 d o corrente recebi lilima de VM de 5 do dito a que Iàrey resposta cii-i o iiiais
neçcçario porque os adiiiii-iisíradores aqui da b o l ~ ainiiiidão esla caravela coin iiotavcl
brevidade. Biii primeiro lugar cliie VM paçe coni boa siiiide o estiino inuilo nosso Seiilior
preinita auiiientar Ilic coii-i todas as prosperidades c aiiiiiciilos que dezcja eu pa<;ocoiti clla
ao servi~odc VM iiitiitu proiilo. Recebi a letra de 5Gf i's qiic piiçou a Doiiiiiig«s Ferreira do
Soiilo sobre si mesiiio a 20 dias \tistil rliic IOi asseitaela e espero a salisfiiçáo cobiatla qiie
seia aboiiarei V M a de 1S900 rs iiáo vejo ca do tneslrc Francisco Crasbeqiic prccurarei
cobrar alcatil'a qiie VM iielle eiiibarcou siiposia iiáo veio conlo espero ina eiiitregiic c scii
valor coin a qiic iile eiiltregou Fraiicisco Feriiandes Barros abonarei a VM coin o iiitercçc
que a VM parecer jiisto e rnc íiporitnr agardcc;eiido iniiito ti VM o trnbnllio qiie nisto por
ineii respeito toiiiou aqui saberei seinpre inostrariiie gratto coiilicceiido tanto a puiiliialidade
de VM iiie não podein iiiinc:i dar cuidado as lelras qiie sobre VM pac;o ciijo valor das
iiltiiiias qiie pac;ei tciiho abonado ein conta. Preiiiitn Deus trazer boas iiovas de iricstrc
Marcos Dias que qiiaildo chcgiie coino coiil'io f'i~ragrande negocio que estiiiiarei IicrLi qiic
VM restaure as perdas pagdas ein todos os aiiincntos que a VM vir estimarei coino
proprios. Ein rezain do Sciilior Luis di1 Jardiin não sei qiic dizcr a VM inais qiie sinto coin
ii-iiiilos vcras sua desgraça por ser seu ainigo agora cstiinarei qiie nos aiiiios dc seti
coinpriiiieiito faça seus piigaiiieiilos cliic a iniin inc ciista iniiilo perto cle 400$ rs cliie ii iiáo
aciiidar ineu iiiiiigo Jo5o Martitis Mccliiia inerecercni iis Ictriis iecaiibcados coma de miiii
tt~iilopara senlir c assiin estou dezciiganado de náo asseitiir coini~áoda (...) de qiic ii5o
tenlia ii-iiiito certo pelo qiie (...) \reiido de hltii Iioineiis; qiic nliiico sc iin,i,' * c~inariio

obrigaiidoos o liiclo o qucrcrcine hzer hosteiilaçoiiis dc ciibetlais quc náo pcsiicii-i. Dis VM
eiitreplic ao incstrc Pcdro Crasbecliie os 2 inaços de corais Ininiiia e vesiidiiilios dc nlgodan
clc siia conta; os vestidinlios inaiidcy (,..) náo serein de iieliuin gasto por iniiilia coiita a Cabo
Verde a lainina (...) ininliii tia e com avizo de VM I/ scinpie hrei boin seu c~ist«e cintrega-
rei ao dito os 2 iiiaços de corais e reiida negra do manto iiida qiie VM inc não Fala nclla e
farei as contas na lòrina que ii-ic ordciin e assiiii coiiio VM inaricla carregar cstiii-iaia o
i'izessc as fazendas qiie ca Lein ein ser de lam pouco gasto que cri1 todos os navios qiic vcin
dcçc rciiio vcin iiil'ciiitos e como seu capitáo de VM Ilie juro nPo vi de toda a qiie esta
dispcndidii l i i i i i ~viiitein de cointaclo inais pois V M Ilie quer dar aqui Fiin h e i lodo (I poc;ivel
por Ilic hzcr a voiiiadc tlie o prczcntc tciilio rcccbiclo de VM 3 creditos de I ú pipas clc
viiilio clue iiiiiiida eiiiisegar ris 6 ao Iiiestre Perlro Crasbcqiie 6 a Manocl I'crnaiidcz, 4 ii
Francisco de Aiidradc de Mello c Gaspiir Ferrcira de Soiito iiie dis Iras outro tlc (3 pipas qiic
coando oio aprezcnte Ilie d;irei como ilos rniiis o devido cuinpriiiieiito e a iiáo Lcr eu c111 iiieii
aliiiazcin 100 pipas d e viiilio que ine tinha ordenado Estcváo dc Briiis elo porto Ilic
coinprqe para carregar para a Raliia e a não poder fazer agora coin a bolça c ordena s e
veiidain inc rorii iniiito pcnozo o S~izerestas carregaçoiis porqiic ein ti lera 1\50 hn viiilios qtic
todos tein os tla bolça coinpriiclos e ncin coni iço iiPo eii-iclicin scii navio, c 4 pipas
dcziiiibogas que se achain e coinpriio sain por 14$ rs e 15s rs pipa a diiiheiro ou Ictm logo c
a bondacle dos qiie tenlio he grande coin que lera seti dono sein os navcgiir bastanlc aviiiiço
que cii estiino pois Iie por rniiilias iiiiios qiie clczejo díillo a Loclos rnciis niiiigos e suliosto
para qiic vcntla cstcs vinhos inc oScrccein logo clirilieiro oii letras nesta ocaziiiin iiiais csiiiiio
eu servir a VM qiic iiido ein não lhe dar ncsia ocnzinin riiolcsla de letras iii1Lcs pcllo nlivinr
iiie vallio de oiiti.o ainigo por qiie ciiido iião avcra coin tanta brevidade oiiti'a ocaziain pcrii
essa cidaclc e se iio entretanto se giislar algo de suas fazendas IIias liirei boas seguindo
iicstas carregaçoiiis etn liido siias ordens e qiiereiidollie iniindar hzciidas sciain dc Flaiidrcs
biieras iiegras tlc 100 I'ios qiic val o covado 750 e 800 rs boas sarjcs de anascole ineias clc I O
1'10stle laide L'azciiclns dcçe reino coino ja tenlio a VM (...) do BraziI // iião lia aqui cliegrido
navio ~icli~i~iidc prezeiite o asiiquic da Lera indn náo ~ciiisnliido nein s e hn vendido ticliiiin
nciu aberto preço a cllc por iço o iiõo avizo VM iino iiiande por estc aiiiio tiizer inais
carrcgaçoins de viiifios qiie os náu lia c porque o teinpo irie não da iiiais lugar clc novo nic
rccoiiiciido ciii siiii graça de VM a qiicin Deos goiirdc iiiiiitos aniios.

Sciilior João Viiiigeiiili: Fiincliiil 30 de Jiiiiho 649


coiii a caravela da bolça

Esliiiio quando devo a mcrcc cliie VM ine lia feito ein inc tllicrer iicleinitir por seii
scrviclor e qiie nesta ilha prccurc o que de sei1 iiegocio e de ainigos s e ofcrcqa espero qiie
cin iis ocazioeiis qiic o tcinpci inc der acliara ein iiiiin no beiicficio de siias cotizas n
gralificaçõo clc sciis hvores clc vida. obraiido pclla carregaçáo digo prociiiiisilin cle V M e do
sciilior Gcralclo Robiiii q ~ i crecebi: tiido o que inc ordena em o ciiiclado clos iiavios que do
Brazil atliiy ap«r~arciiiqiie ao ~irezeritenão lia chegiiclo neliliin.
O incstrc João Rolaiii a tcinpo rliie partiu daquy coni siia ciiriivcllii piira n Bahiii oiidc
saliciiios qiie corido de ciiiiiiigos tlcu n costa na lore de garcia rliivillii iiias L ~ c i i d o
diligeiicia por siibcr de suas coiizas e desta Ietia qiic VM inc rccoineiida clos 60% rs iiclici
tllos cobrado Duarte Souniaiis por liiiiii coiito qiie Ilic reiiieleii o senlior Riibiii da coa!
coiitia Ilie iciii rciiieiiclu Ictra qtie eii incsino paccy sobre Esievam dc Uruis eiii hvor do dito
Riibin data de 18 tle Fevereiro deste aiiiio qiie espero nvera ja cohradu nveiido oiitrii coiizii
do serviço de VM o I'arey coin iiiiiita voiitade a qiic Deos o gonrde. //

Sciilior Jacrliies Logiiii Fiinclial 30 de Juiilio 1649


cotn a caravela da bolçn

Por iiiãos dc Aiilóiiio Fcrrcira Porlo e Maiiiiel do Vallc cin 27 dc Junlio hiiina clc VM
de 12 cio dito coin iis boas riovas tlc sua saude qiic Noss» Sciilior lirir iiiiii~osnniios Ilic
aiiiiieiiic, Esioii taiii ciiitciratlo lia poiiliialidade de VM qiic iiuiiica iiie claiii cuidado as Iciras
qiic sobre ellc pnço porqiie coiilieço as hoiirrii coin seiis poiiliiais pngniiieiitos pcllo que Ilic
bei,io as iniios iiiil vczcs ofcrecciitloinc coin iiovn vontndc ein scii scrviqo. V M irie ortlciiii
ciiilrcgiic iios sobreditos peito c vale per siia coiiia 6 pipas de vinlio niiiilo dc scii coiiileiito
cslii csle gcncro taiii rcpliiado oje e lain falto delle a lerrn quc Iiitwin estes iinvios clc
Aiigolla coin iniiila i'nllii de carga iiiils cu espcro tle aos sobredilos ciiilrcgnlos tani riqtios
qiic I'iqiieiii iiiiiilos satisfeitos porqiic indn teiilio partida clc 100 piplis qiic a qiiercllos
veiitlcr ii 15$ rs n diiiheiro ou letras logo ciiido os náo Livcra j a ciii ciizii e parii eslcs iinvius
cinlciido se Iiiiiii clc coniprnr por iriiiis no qiie não lia duvida c não ficara niais pipa de vinlio
cin a tesa qiie sc poça crircgar salvo os rliic os cla bolçii tctn pera os iiavios que esperiiiii e
por Ilic iiáo clar a V M inolestia Ihc náo saco iiestn ocaziiim lelrn a que hrey iia priineirn coin
t i coiitii c carregnção carregados q ~ i cscjain Bcijollic a VM pela voniade coin clue iiie Iès
IIICI-ee clc reco~i~ciidarii~e a seiis aiiiigos rliie coiilicceiido os por sua via iião poclein clcixiir tlc
ser nitiiios scgiiros ao senlior Vangcnipe respondo a sua carta cin coiiio o diiiliciro clzic inc
-" -
^ V1
g
-
r , "c
32
r
-.
5
% -
=
d

"
- 2 ' E'
^
F
"
?

3
4

--I.
2
-G "8S w\ r.

-
% U P
-.
4
"
2- E c
-- F5- E-E- "
E
-
1 - 4 5
= = ó u
-s -
-
C
v.
*
W F C '
g 2
c
%
-.
z ! x -
=
- = - 5'1
S
" i "
-
S F

c.:=
5
3 3 <
-:z
i; 5

- - C'
8 C
-
-=- 5.
= - c =
i S' 3 1
3z E

-
u 5
5
d

g
-. 3
'.c
-- =. c
C D
I
I;
7
P
F
7

sz
I*i

" 2 " 5 C'

--
-L
5 s L
S 4
--c 5

-
C c C ' 4
G
C _ %
S -
- g3
-
O
x
&.&
=C'
-- c
S -
S\

" 35
r, F d
C
iS

= r 5
C
2 0 s
.E3 g
S - G f
6 <g
5 I-
-
r,
-
=: 4C-
c
+.
- - - i
milito pronto ao serviço d e VM inuito agardecido fico lia seilo que VM lia feito a miiiiias
letras ciijo pagainento nno liignoro conlieccndo sua piiiitiialidacle e neliiiina iiiolesta ine
ciliizam as ocupaçoiiis do Sciilior Bnrclctt aiites teiilir, a favor grandc inandarine ein iiiuiio d c
seu scrviço e todas as vezes que o lizer iiie achara coiii boa vontade. E coino o dito tlie gora
scniio aja rezoivido iriandar Iàzcr einprcgo dc casca o n5o (leve qliei4ereste aiino pois eia j a
tcinpo cle se Iiir lavrando asiiqurc que este aniio se fcs iniiiio tarcle e leixei indii tàzetido c
pouco sc coincça agora a purgar iietn Iie saliido iielilini neiii tein (,..) aja // vindo e esteja
uquy huiii navio d e Saiiinlo outro de Ainburgo Iiuin de Olaiida e cuido qlieiii teiii asucltire o
vcndera por griniclc prcço e por sein diividii teiilio sera este geiiero acoinodado ao Itircle
coniido caza agora cin prenccpio e creia VM mc icin caiizado pena a vinda dcste navio
DornBo Costa e inaes amigos tam sedo pern grandc deiiiora que aqiiy Iiadc ter alein de CILIC
sua instaiicea em o pcrto esta levaticaiido preço ao asuqiire poderidoce tudo cscuzar coiii
aviziirern anles e rnandarein navio a iciiipo inas por eles asiiii o querer sua voiiiade esle
priinciro de tiido avizo ao Seiilior Bardeie ria einciuza qiie VM iiie fnra inerce reineterllic.
Aqiiy lia inuiia laiicerin de Fraiiça e algiiinas Fazciidas cle Olancla inas pozicas e essas
sain as que atlliy sain clc gaslo c dnin proveito. Os Lrigas aqiiy da lerrii eslain por 320 e O cle
França por 300 tnils coin a iiuvidacle qiie cii sc vay recolhcnclo baixara. Do Brazil 1150 liii
vindo navio ncliiiin iiein dcla lia aqiiy asuqres. A quebra qiie alguns Iioineiis dessa pMçii
Rzeiiio Luis du Jardiiii sou eiiitereçado ein perio dc 400$ rs rl~icsei~lircyiiiiiito peidcr
coando por sua ordem navegiirey e l'citos clc qiic proçederno esta tal o teinpo qiic Iie
iieçeçario Iiir inuito altciilo coin os iiegocios recoinendados por coinic;oiiis e a brcvicliiclc
coin qiic os da bolça iiiaiid3o esta caravelil inc não da lugar a ser inais largo. Nosso Seiilior
poarde a VM iniiitos iiiiiios coirio este seu cnptivo Ilie dezeja. I/

Fuiichal 30 de Jiiiilio
coin ii caravela da bolça

A VM escrevi ein 24 de Setembro do aniio paçiido de qiie ntío liey tido resposla iiins
agora 26 do corrcnie recebi Iliiina cle VM de 7 de Miiio sein ine clefcrir ao que titi dita ciirla
Ilic avizava cin inatcriii cla coiila cliie avia iiiaiidado e reste que por ellii se iiie Ficavil
~lcvcnc!otinics ein clitn cariii ortleii:i que lhe carregue pera Angollii tio navio rlo meslrc Pedro
rlc Lagos 4 o ~ 5i pipas tlc virilio coinpiaclns ao capilaii AiidrB de Aitonceqiiii Goines aiizeiile
Diogo Dias c Jono d:i Majii que ine prexcnto~in clilii ciirla e eu Ilie dice nno detreiiiiiiiiva
carregar diios viiilios ~ielncarcza dclles e valercin a 15$ rs cada pipa nleiii de que sciiKo
ilchuiii ii lelra ncin diiilieiro inas coino ine diçe VM avia pagar prac;ii de vazio lhe quis l'ilzer
este piqueiio scrviço e cnrrcgarcy iin Iòrina tlc siia ordem 4 pipas de vinho dos inilliores qiie
achar a c ~ i j ocuslo asistirei coiii iiicu diiilieiro c iiic valcrey tle VM iia priincira ocaziain cle
seu çuslo eiii Icira coiiio taiiibcin do resco da conia corntinclo de que VM o pagara coin a
puntiialidiide que delle csparo e sirv:i de avizo que não liaintle levar dellc arcos de 1Crr»s
cliic os niío lia nii lera e Iie eoniito se iiie olcrece. Coarde Deos a VM.

Ftinclial 2 de J~ilho649
com a caravela da bolça
Eiii 32 de Janeiro rcccbi a dc VM coiii o incslre Pcclro Mouriii e stia copea iiii iiiio
iiigrezii inestrc Francisco Ardveje; cstiino ein priinciro lugar cliic VM piiçe coin boa saudc
qlic Ilic nuineiite iiosso Seiilior coiii as prosperidades que dezcja eu paço coin cllii iii~iito
~iroiitociii serviço ele V M . Vejo elite V M Iiii I'cilo boin cii iiiiiilia coiiiii as ~iariiclasqiic Ilic
iivizci avia dczciiibolçaclo. Por oidciii do sciilior Aldirc c I3crgiii clc qiiciii clis ii,;io icvc//
avizo csl)cro ~cjiIiiii i i ~ i i i ci a[)rOvi\clO
~ ~ ~ ~ ~ cslas pailicias pois clclliis iiic orclciiiivão o viilci iiic
tlc VM. A rluciii Iic~ioa iiifio pcllii ascilaqão das Iciriis cliic de scu Iiagaiiiciilo csloii iiliiiio
serto e lii a V M siico Iclriis a iiiciios clc 3/iii coiiio Iic cstillo Iic porcliic o sciilior 13crgicr iiic
sacoii ii vislii c k)y c~iiili~ii0 qlic Cii logo t l ~ ~ ~ i i i b ~iiiiis
l $ cpara
y o ~liaiilcI'ioo tlc iivizo [iorcliic
clczcjo agraciar a V M c lifio iiiolcsltiiio c iiiiiis lciiiio I'ciio i1 V M soiii os 6$269 rs cliic iiiiiis
clcii i\ Miiiiocl Fci.iiaiitlcz Baiiclcira Dis V M qiic por I'altarciii avizos elo sciilior Luis Alairc c
iivcr iicssa ciclatlc iilgiiiis iiiiiigos qiic coiii o Aiiloiiio Aliiirc qiiizcrão hzcr csiii carrcgiiyão
os aplicoii iiiiiis rciiicicvciii iiicrcc;~3 VM por scii cal~livolotla i\ coiill'iaiiy,~qiic ele iiiiiii I'iis
C inosLTíirii o lci~i1iolino soii a seus Iàvorcs iiiiiiicn iiiigrdlo C ii.aiiiiiilo clcsic iicgocio creia
V M iric tciii claclo ciiiilailo o vir cslc iiiivio Liiiu ccrlo l)orcliic tlic o prczciitc iião ~ciiistiliiclo
iicliiiiii iisiii1iiic qiic iiicla os eiiigciilios lazciii c clcpois iliic clicgoii cstc iiavio se viiy
Iiiii~iiiitIObili'i0 C111 i i l g l i i ~ l ipiirliciiis
~ cliie CStiiiii I'cit;is dils qiic Liiiiia ~ipniiivriicioc lia iiiisicr
30 piira se Iitirgiii c logo ii ciiscn otiiros iniilos iiias por iiào h z c r iiiiitn cliliçBo voii iiiniitlnclo
vir iisiiii ciiicoiiiilo O iiiivio sc iik~iixii(?)sc vii cortiiido iiiis agons pcrii qiic coiii todo ii
hrcvitliielc se iivia csic iiiivio cliic se roia caiixa iliic iifio clcliciillcin elo iciiilx) c iio iiiiiis oii
i~iciioslriihiilliiii' clc iiiiiihil piii.ic cci'lo Iici.ii siliisl'a~criiiiiiliii ohiigiiyão iiio dcsc,iii~,irnsciii
dar ii Liitlo fiiii Jiiiitaiiiciilc sii:'o ci\iii.Li iicsic ~~reiiqipio elo asuclrc caii/.ii clc csiiircii iio ~iorio
poiica ÇiiSCi!. agOilrr~iinc~O li1111iliivi0 iliic ric Siiiiiill(i vcio coiii Iiiii$;iiia c Iiiiiii iiiivio tlc
Airibiirpo c cslc qiic siiii agorii I'oi ele iiiiiis l~cidiiqtic piovciio c piiclciii vir clcl,ois ilc siiii
ciisca 1Cila c IIRO iifiorii I)OI'CIII IIICO lii ido iiii ICSLL~OS ( 1 ~ 1 11iirg50
~ ilfi01'ii POI. IIICLI rcs~)ci[oSCII
ilSliLliC ~Oiili~~l!iltlO qlic I'OiI,!iit~iiiil~ili~IllO Ilcy clc ~ 0 i l l ~ ) i .I'iOis. l ~ i l h 0iiiiVi0 i10 Iiorlo ilifiili o
I~
I'ciio iiBo lciii rciiicclio; prec;o coiiio (ligo Llic goni sciifio siihc iiins tiilio por scilo qiic ciii
iiics LIC S e \ e ~ i i ~c111
~ r oqtic siiliirão locios os i i ~ i i ~ serfio
l i ' ~ ~iiiiiitos iiiais clev;itl~isde ~)i.c~,!o qiic
iigoi'ii iio prciicipio// os 3$ criizntlos qiic clc coiiii~idoiiiiiiitl~riiiiirecchi c as vaiiis clii hcrii clc
tliiq~iigiicicii diziiiiii pcidciido csciiziiriiic c iivciiiic viiiclns ciii iliionlq~icriiiivio I'ortiigiil
laiiil)ciii oi'tlciião ililos SCIIIIO~~S X OLI
IIic e~irrcg~ic I0 ~ i l i i de
i ~ viiilio c011zi1iliic e11lifio I'izcra
il ~ C ~ X I I ~ C I I C
I1 I OIIlCLI ~ ~ I v c c I I ' O('!i
I11 ~ ) O l l i lCiliai,ii Lliic tilliiy icill i),ic c111 ~liilliilI)il)il 1lC IiOiil
viiilio ciisiii I(?$ i's c a hoi'ilo 17$500 rs iiiiis por ciii ~)iiricscgir suil oi.dcii lciilio iciiqão
ciiricgiii. ssoiiiciiic siiiqiio porqiic i'oiilicyo ii ~icreliih e i La csliiiiarci o ~jLiiii i i I)uii c
i i ~ ~ i ipor
VM Ilic ~io(lcasscpiirar qtic Liiclo o qiic ciii iiiiiiliil iiiFio cslivcr clc ~)i'ociii.iirllicscii iiiillioi
aiiiliciilo ii5o lalliirci iiciii iiiciios iiil griiiiI'icassoiii ele sci.vir ii V M . A 1,iiis clii Jurtliiii cscrcvo
iiestii ocaxiniir ~-iccliiitlollicsii\i~l'iic;ãoele iiiiiilia ciivitlil pois a tlcvc liorScrir iis de iii~iisc
,jiiiiliiiiicnic solisl'iiçíiii elo cliiiliciro elos rlirciios tliis I'wfinins cuio plcilo ilis V M ~iiliiiicoiilni
iiiiii e por orii agoiii'ilo iiic iiitiiiclc ~ > o cllc r iiic cxcciiliir. O provcclor cliic coiiio lic iiiciiiigo
scra Sorc;ii por csciiziir iiiolcstiiis cliirllic o diiiliciio VM iiic Siivii iiicrcc I'iizci coiii o diio
Jiii'diili iiiiiiliiis piiiics pcrii qiic cii sqjii piigo c Cliierci*ii 1)cos iliic 110s 4 aiiiios ilc seli
~OiilprOiTii~~O LIC 11 V M ~ i \ l i ~ ( ' i l ~ : fCi OilOS l l l i l i ~~ \ c ~ c ~ ~ I ) I . c s .
1:iyiio clc ;iciriJo tlc ilfio tliir ii Su~oi'iiiiilioI:crii~iii(lcspcilrn iis I0 ~iil>iis clc viiilio elo
qiic V M Ilic iiiiliii piiyatlo crcclilii sciri iiova oi'clcni siiii c porqiic OS c l i ~IIolya iiiiiiiilão coiii
locla ii Iircvicliiclc csic Iiiiincoiliic Ilics vcio clc iivixo iiiio iciilio Iiifiar tlc iiic! iilnrgiir iiiiiis c
gonrcic Nosso Sciilior ii V M iiiiiilos iuiiios.
I'iiqo Iiiiiii;i Iccriiiliii so11i.c V M i\ 15 ilias vislii ciii I'itvoi. LIO bispo ilcsiii ilha cliic iiic
hi.a ii~~ciliii' Ilc 55 I'S C liOll0~IXU' ciliCOl'li~0tlil cii~liitlc iCSil! dc IiOSSii cOiilu.//
Senhor Estev2Io de Br~iis Fiinclial 2 de Jiillio 1649
por Lixboa

Eiii 23 dc Maio foy :i ultiina cliic a VM cscrcvi eiii caravclla cliic clicgoii a Lixboii c
as cartas a Maiiiiel Martii1.s Mcdiiia rliie deveni estiir jd eiii poder dc VM. Por ellas avera
visto o que case paçava tlc novo se ine olêrcçc avizar i1 V M coino ein 26 de Junlio recebi
huina breve de VM de 0 de Abril brcve c soniciile de avizo pari1 que dcspuzeçc das I00
pipas dc vinlio a ordein do dito Mcclina fizera coiintlo delas despuzera inas saiba VM que
zello eti a l'azciidn de ineus ainigos quc a iriinlia e isto se verifica ciii avcr feito uin
dezeinbolço tain graiidc cin a coiiipia dos vinlios qric VM iiie ordeiia que logo pagitei coiiio
scra notorio a quein o quizcr prectiriir e de VM iiic foi valerido por vezes c0111 toda a
suavidiidc de letras ieiido indci iuais dc 16 cruzados dezcinboiçndos alcrn do ciiihdo de ter
vinlios cin lojes vegiandoos iodos os iiioviineiitos e coin inil quebras e eiilàdos e porque VM
tenliii iiellcs avanço por avcr Feito por ininlias iiiãos esle ernprcgo c qiieicr tciilia iiclles
proveito os voir detendo podendo coino inuiios Sizemiii se csliverain eiii ineu liigiir Lellos
vciidido pelo estado da tcrra cinbolçiircin seu cabcdal qiic Lerilio clezcinbolçado aqiiy e ein
Lixboa nas inlos do dito Mediiia de qiic tenlio algiiiiias aspcras repostas por iiic avcr valido
delle dc letras por einconiro outras cloc que sobre VM Ilie inaiidei dizciido que elle pagavti
as asseita e logo VM coino iino tevc gasto de coinscgir sua carrcgaçan papa as outrns
quoando qiier e a iniin ine lia de coiitnr coiiio de qiicin cobra Ia o dinheiro e não olhando ser
iiacla dita náo qucr dar os virilios tlc VM iiienos de 15s rs e espero dallos por inais pellos
poucos que iia na tcrra inda que por este respeito fico odiado coino os adininistradores aqiiy
da bolça que os qiieriain e eiitrc ssy tcin leito iiseiito de iiiinca me comprarem ciiilios
iieliiiins cinquaiito o tal estanqiic durar c outros ninigos inc ciitiiniio de liraiio de nada se ine
da qiic h ç o ininlia obrigação pello qiie não quero que VM plo isto (...) iirida iiiais coiito a
brevidade Il rcnieta (i diiiliciro de qiie iiic terilio valido clc VM cin I'avor cle Manoel Marlinz
Medina ao rlilo Mccli na que cu Ilic proincio inaiiclarllic lia priiiieira caravella seus viiilios
vciididos c o ciibcdiil dclcs tain aveiitejado que sciii risco vciiha a einbolçar Iiiiin nvcinicjarlo
juro d~ scu dinlieiro c porqiic estii ciiravellii tlc avim iiiaiidain os tla bolçii coin loda ti
breviddde inc iião da teiiipo lugar a qric ine aliiigiic e cin outra o hrci do ncçcçario. Nosso
Senlior goardc a VM inititos iIiiiioS.

Seiilior Antonio Alairc Fuiiclial 2 dc Julho 1649


coiri ti caravclla da bolça

Ein 22 dc Juiilio rccebi sua carta dc VM dc 16 do dito coin mestre Pedro Moriin c
cin 27 do dito sua copca coiii o iiies[re Francisco ardveguc fiirei repostn iio inais iicçeçnrio
coin a brevidade que requere a prcça coiii qiic os da nova bolçn iiiaiido estc barco
agoai-deceiido ein priineiro lugar asscitação que VM lia feito a iiiiiihas letras dc 161$869 rs
c cle siiii puntiinlidade estou inuilo seguro ein seii pagaineiilo tani rccebe cio iiiestrc niiinoli o
paclueie dc varas cujo custo cle 755285 rs icnlio taiiibein e iihoiiado a V M miis aver estti
kizcntla em Iiiiin navio portugues esctizarii cle pilgiir diziinii qiie pagiicy por VM eiii iirivio
estrangeiro,
Dis VM que por lhe faltar avizos dos sciis pais Luis Alaire s c rezolveo e liiiiis
ainigos a inandar o iiavio do dito Pero Moraii ern que iiie ordctino Ilic lação einprcgo clc
6$ cruzados cin casciialgTia Ilor c liiiiãoziiilio e ilie 10 pipas tlc bons viiilios. Isto tle viiilzos
csla iitliiy tiiiii caro qiic por incu voto não inclcra iicsla carrcgqáo iieliiiiiia pipa ponliic
seiido bons coiiio se recliicrc Iicin tlc valer I6 rs pipa o qiic posta a bortlo (...) tlc 17$500 rs
I/ iiiiiicii ciii França potlc tlar provcilo iiiiis por lodo não iiiiiilo eisctlcr a ordeiii de VM Iciiliii
tiiçáo de carcgiii soinciilc 5 pipas tliic sirva dc avizo. A prol de liiriiiija veio i\ ortleiii clireil;i
de VM c dos sciihorcs liiy lartlc c esse aiiiio oiivc pouca ~iclloqiic hiiin caixiiii cciino tciilio
iivisacio avcrii liiniíoziiilio se vai l'azciiclo e vcrey sc poço I'azcr tlic 20 iirrobas dcllc c i10 qiie
toei\ ii cascii iiiaiitliiriio VMs este nnvio tlciiiaziado seclo c sua assislciicia ein o porto cstii
causaiiclo iiiuita perda ciii Icvaiilar Iircço iio iistiqrc porqiie qtieiii o vc aly sahe Iic pera levar
ciisca e cliic agorii niío cstaiii os iisutlrcs piirgatlos c iiida I'i~zeinos eingciilios c qiic por liirçii
pcra o ilviiir Iicy de coinpiar o scu asiiqrc (...) levíiiiliiin dc prcço, qiicin qiier Ilizcr
scinclliaiitcs carcgaçoiiis aviza teinpo aiilcs tla coiitiii c qiic esteja prcparacla tiido pcra o
lcinlio qucsinalíir Iiiitlc vii' o iiiivio aiiloiicc sc 1ài, coiii coiiiotlidatlc os eingciilios boiarho
este aiiiios CI\iizii das iiivcriiatlas iiiiiilo tiirtle c tlic ojc iião lia saliiclo asiiqurc neliiiin eiri
liinpo iiias coin ii clicgada clcstc iiavio (...) Ils laiiçar barco ciii algiiinas partidas cluc tiiilia
apaliivratlii~c coiii (i barco esta o iisiiclre 30 tlias priiiiciro tliic saliia braiico c a casca lia
iiiisler oulros liiiilos oii poiico iiiciios pcra I'azcr qiic Siiii giaiitlcs dilaçoeiiis c i'orçwas tliie
sciião i~odcrciiicdcar. Pois iicpciitlc csic iicgocio clc dias rliic Iic I'orça se corraii pela
pcrlbição coiii que se I'izcr.
Agora voii iiiniidado ir sitli'a qiie se viiy liiiiçaiiclo iiíi salinoira pcra qiie saliiiitlo c
asuqrc cslcjii prestes c logo sei11 esperar Iiuin pcllo outro digo a sidra pcllo asiiqrc se va
tlaiido aviaiiicnio pcllo qiic iiti scrco iiiío poço aviziir « qiiniido partira darliiy este navio
l)orquc não siiiii coiiz:is cslas qiic dcpciiclcin dc mais »ti iiiciios Lraballio tlc iiiiiilia pcçoa q ~ i c
a ser iço não dcsaiiyara inoiiiiiciitos inas cslcijii VMs scr~ossera o priiticiro cliic Iiira coin
cslo gcncro iiiciios prcço avizaiido prcço cliic Llicra o i\ssii(lrc pcr 1150avcr coiiio digo saliido
(.,.) agoni tio prciiciliio scra alto /I por coaiilo o I'as levaiitiir Iiiiin navio dc Soiiialo qiic iiqiii
estii tivera 30 dias oiilro tle Aiiiburgo dcsic tlc VM c a esperança c!e Iiiiiii qiie se cspcra rlc
13ordcos c csics sciihorcs que Lciii iistit1i.c qiioaltliicr coiiza os altcrii c ~íclocoiiitrario cni o
incs Dczciiihro ciii que sahiraiii totlos piirgiidos lodos tciillo por scin tluvidii scrain iiiuilo
ii~oiiiotlatlo~ tlc pi'c~opelo qiic pois VMs clespiizct'iiiii tlcslc iiiodo o iicgocio prczciilc tlevciii
iicoiiiodiirciir;~coiii o tcinpo vivcirdo iiiiiilos scgiiros c coiiiriaclos qiic coiiio VMS ciii Iicçoii
Iiey de 1irccui.iir tali iiiillior iiii coiiipra do asuqrc pcri'cição dii ciisca brcvidndc tlc aviaineiilo
d o iiiivio o cliic podeiii estar clcsctiiiçatlos c tlcii~rotlc 15 tlias iiic siilicin 400 pains de asiiqrc
pcra se coiiicçar ii I'iizer casca. Do iricsirc Pcro clc Mourii recebi I$ criizados de coiitatlo c tlo
incslrc 1;i.aiicisco Ardvcgiie os 2$ criizados liitlo eiii contado iiii I'oriiia tlos contos c csias
~íariidnscstaiii iilioiinclas a VM e por iiic coiiietcr iitliii hiiiii ainigo iiic tlaraa 343$039 rs ciii
diiiliciro dciilro de Iiiiiii iiics qiic Ilic deti ncslii ocaziain Ictrn inc aprcccu acoinodatlo pcllii
tlclcculdiiclc qiic VM Cas tlc .jiic l~otlcminiiiidnr diiiheiro tlcllc pera a compm dos asiiqrcs
ser iicçcçnrio iisiin qiic Ilic pacci tliitis letras solirc VM a 31in ii saber Iiiiiiiii de 300.Y;rs cin
I'kivor dc Aiiioiiio Dii\s Alvcs iiiixciite Isabel rlc Mticcrlo valor clç Pcro Fcrrcira tlo Soiito
oiiti.a dc 43$030 i.s cin hvor de .I«rgc Pereira iiii/.ciiIc Grcgorio Dias 1)crcii.a valor ~ l c
I)oiiiiiigos Goiiçiiivcz Ribeiro VM iiie I'ara iricrcc iniidaliis usscilar c a sei1 icinpo piigili'
sciiiaiitloas por ci11coii~i.oclcslii ciircgiiváo c sciitlo poçivcl rcinatiiriiic iiiais I $ crtizaclos dc
contatlu o cstiiiiiirci yiic iiic I';iriio hltn ],os dircit~isc portos Ii, Iie quoiiiilo o tciripo tlc
prezciit ine dn lugar, Nosso Sciilior goartlc a VM iiiiiilos aiiiios. I/
Senhor Martim Filtcr Fiiticliiil 3 de Jullio 1649
coin a caravela da b o l p

Este barco de Sctuval qiic deça cidade veyo dc nvizo iios adcmnistraclores acliii
bolça toinain inandallo taiii :Ic repentc que iiáo iiie diiin lugar a qiie nesta poqa i'iizcr
resposta a sua carta de VM de 15 dc Junlio que recebi eiri 30 do dito com todas as coiilas
qiic nella dis as coais com toda a brcvidadc prczeiitai c ctiiii luinc qiie rleles piitler alciiiiqai
darei ii VM ein a priincirn ocazian rcsposta a cllas a incu avo foi Dciis servido levar pcrii
seu santo reino cin 17 dc Juiilio cuju inorte foy de nos in~iitoscntida pois iicllc tinliaiiios o
eniparo de pny e pcra dobrar cstn dar tcnlio a ininlin inay em caina iniiito inal com Iiiiiiiii
febre eaiiio de inaliiia de que csta sangrada muitas vczcs C tarn fraca que senão podc vimi
ein a caina, nosso senlior sc lenbrc dcstíi caza ~ L I tnrn
C tristes c iiflilos andaiiios qiic nem dc
nos sabemos parte clo negocio da iino Sain Lo~ireiiçoniio temos obrado nada porque i1
coaiitas pctiçoiiis de nossa parte sc inetein todas caiiisiiinc Joiio Pereira Hetaiicor por
Manticl Vicira Cardozo plo q ~ i cas ordens qiic vicrão ao sciidicaiitc perii clevaçar siiiito
contra justiça dc hiiin Iioiiietn inorto estani a ser pera se executarein o reiiiedio que aqiiy hc
e dclla nos teni apontiido se agravar do seiidicanle q~iereiidocoineqar a deva~arpcra qiic
sendo ca providos em o agravo fiqiic a clevaça iiella mas pois VM potlc taiilo coiii o coiidc
de Caiilaiiliede ein nos quer fazer este bciri. Peço Ilie cliicira dcièrir a pctiçáo cliic iiestc
negocio Ilie ineter Manoel Martiiis Mcdinii pella noticia qiie tem dclle sem o fiar dc JoRo
Percira de Bitiincor que a Iiade s~iinire f~ilçeficar,e o dilo conde pode escrever a este siiiili-
cante rccoineiidaiidollie a benevolcncin deste negocio quc scin duvitlti ftira o qiie Ilie ordciirii.
iio seiilicir~Doii João de Mcnezcs (ciilio inais Dunrte S~iiiliiiii~ cscrito. Por vczcs nosla
rnateria sein alcançarmos reposta (...) juiitainenic: e iueslre nisto seu pocler (.,,) I1 pois Iic i\
cauza. que inor iirriiina podp cauzar n csta caza ciii cpie os enciiiigos tcii laiito olho.
Chcgaiido ca alguin navio clo Para tcrey ciiidado prcctirar sc Doiniiigos clc Torres ciirrcgult
algiiina coiiza de que avizarey queira Deos não iijit piirgado o dito do ncliacliic coin q ~ i cVM
dis Licava qiic scra tornar n I'icar ein o ar esta cobraiiça os ciipitaiiis Tristail de França c
Maiiiiel Vieira da Fonceqiia iiiio asseitriraiii as letras clizeiido escrcveiil a VM ein rcposiii clc
suas ctirtiis e coino ii inin inc tino coinviiilia protestar dit~isIctrlis. Toinão Cristovõo Vtilcnlc.
Nas cauzas de Angolla iiáo sey o q ~ i ciivera obiado Joáo Velho Goiidiin c iicstcs iinvios
darey iiiiticia a alguma pcçoa que inc aviza o cstaclo delas c ao dito Goiirliiii iorniircy 11
escrever o precure com ordens de q ~ i ctoda a pec;oa que nestn cobrança ocupar Ilie rciiic(n
i~idoa sutis inãos e o que forfado foi. liir ao Rio dc Jiinciro scja iis tle Aiitonio Loiirciiyo
riuzentc Andre Ahnço e he quoanto inc da o tcinpo lugar. Os vinhos I'icaiii valendo pipa IS$
rs e se iiáo acliain. Goarde Deos VM muitos aiiiios.

Senlior Manucl Miirtiiiz Mctliiia Fiinchal 4 de J~illiod c 1649


coin a cai'avcla rla bolça

Ein 26 de Jtiiilio recebi Iiirina dc VM dc 10 do dito a qiic nrio Iàrcy refereiicia. pcllu
brevidade, coin qiie os da bolça iniiiicliio este barco e noii fic;iriiios com o nojo dn inorlc cle
incu avo qiic nosso seiilior levou cin 17 do dito iiies de Juiilio. Dc nos com inuila ciluzn li>y
soa inerte ssenricla pcllo presliino qiie nii I'alfa de piiy iicllc achavriinos iicuitliiidonos todos
iiossos cnifmlos com grniicle amor scia Dcos cointiido louvatlo pois o peririclio clic q ~ i c
esteja sua alma gozando a bein iiveiiliiraiiça de qiic nos deixou grntides sinais sua inortc tlc
crista111cliic a todos pudera cniizar einveja Por (...) /I inoles~ndo.O ter ininiia riiay e scnliorn
cin caina, dc liiiina kbre coiiio raiiio da inaliiiii sangraela iiiiiitas vezes c tain fraca qiie nein
inciicar se pode. Dcos por siia rlcviiia boiidatle clucira por os ollios iio dezeinpnro desta casa
c Ilic qiicira tlar saudc. Pois sabe lie o bcin iiniqiio e coinsoliiçáo cliie iieste iniiiido oje teinos
Beijo a iiião a VM inil vezes pello einparo que fes a ineu crcdiio lias Iciras rlile-se
prolcsti~vãoria quebra dc Luis elo Jardiiii qiie inediaia esta cornsertado coin seus ;icredores
por 4 aiiiios eii Ilic cscrcvo ciii que me dcvc pcrfcrir aos iiiais pois por iço tiinta reziirn inc
s~bi.aque ine resta a elevei. das carrcgiiçoiiis que por elle i'is pois foy tal que iieiii cssiis cliiis
dar a VM piira ineu pagainento VM iiic Para iiicrce aplicar esta cobiiinça pera que 1180fique
c11 coin esta ~icrdapcra iiiiin deinaziada grandc c siiito que Estevão dc Briiis he inostrc
rciniço nas pagiis coaiiclo eu fòy tniii solicito eiii o seivir com tanto dezeiiibol$o d a iniiiliii
p.,
~i4~iitlaeti Ilic cscrcvo a casta cliie vay coiii esta e Ilic digo o qiie ine parece sobre ii inaterin
VM inc façii incrcc rciiictcrllia logo c avizariiic de todos os gastos e coiniçoiiis cliic na
cobrança deste diiiliciro sc pagarain pcra Ilic carregar eiii coiita os seus viiilios tenlio eiii sei.
iiias cuiclo os ventlercy por 15.8 rs ou iiiais qiic inuitos ine Palain e Iios liaili iiiistcr e sain os
iiiclliorcs cliic tciii ojc n terrii iiias coino este barco esta por partir por ine iião darein as letras
dc sei1 custo iiHo concorclavão senclo ellc logo inos coiilprão e ein o priineiro rinvio reineiercy
a VM tciclas ils letras de seu valor pcra qiic ine I'aça iiierce reiiietcrcllies pcdiriclo a VM
pcrdaii tlo tlczeinbolço tão grande qiie 110s incii rcspciio lia feito ele que para oiitra ocaziain
siibcrcy dcsviariiie clc iião inolcstar ii VM. Alòiiço Lopes Ortis mc ii-iandou pedir 1iiiiii:i
scrtidain dos direitos que iiesia illiii pagain os assuqrcs elo Brazil pesa a perteriç5o dos
dc~pnclicidos qiic vícrão ciii João Marqiies Viseiitc eu liia niiinclo eiii carrii cliic scra coin
esta rliie VbI iiic I'ara incrcc cinviarllic pcra que veiidciido os assuclres reineta a iiiãos cle
VM seu liquido c tlos ICiios (...) vciidcra cliic por iicli~iiiiiiiodo I! avizo coiii João Marrliies
ter parte c coiii o ciiibolço ~lcsloinc hra incrcc iiiaiicliir iicssa conta. De Gasyiai Paclicco
c~liiiiiircyvcr o cstodo tla coiita c coino a João Fcriiiiiitlcz rccoiiieiidci a pcrdir a VM que lia
I'iilla d c Juigc de Souza ine quizeçc por sua viii adeiiiciir os iicgocios do elito Piichccliio
ciiidcy «uvccc acabado iiiço alguina coiiza eiii cliic iião duvirlo Iizecc sua diligencia iiias
cstaritiiii outros priiiiciros. Agora coiii esta bolça tcruiii pouca reputação os noços vinhos
proveito dos quc iiqiiy aclinciiistrarcni iiias iodos iioços senlior hade ajuclnr, A scrtidain qiic
VM mc pidc pesa a caliza coin os Iicrdciros clc Ruhcrto Velovy vay do qiie ca pude
clcscobsir cliic a scntciiça cliic VM dis tirarão o dito Vclovy d» processo 1150 aiida iios auctos
c clcvia iiiaiiar do acordain de qiic a sertidain Tas mençaiii a qiioal tainbcin relata o escrivain
qiic a sobscrcvcii nesta coilc pcra qiie delle se poça saber s e o dito Vclovy tirou oii 1130
scilleiiça cio processo o qiie poderti paçiir por scriiclni~ie que vern deos que coin isto
veiiliairios alivrar cleslc pleito incdiaiite o favor de VM, pcra cliic n5o toriieintis a
dczciiibol~areste cliiilicirri oii paric dcllc e se esta sciiteiiça cliie VM afirina vcjo cn deve
aiiclar eiii poelcs elos clitos crclciros cluc iiáo rlticrcni dar tlclla niiticia qiic a aiidar ciii os
iiuctos logo h r a scrtidiiiii e cspcro que estiicluc inaiida sirva ao intciiio. As sciitcnças dc
Grnciii clc Castro c Cosiiie Cainello recebc daiitlo a VM daiido a VM as graqas do sulcc;itar
cluc coiii cllas iiiancloii ler caiizti porque siirdiii taiii boiii dcspaclio, a de Cosinc Caiiiello csla
paracla pela ordcin q ~ i cca cstii c coiii a de Gracia dc Castro vanios cosendo, excc~iç5oe pera
coin o j~iiç(10s orhiis sigircinos o parecer clc VM e e ~ ~ i i ~ i ~dei qiie i i o cada
~ ora iriiiiicle I'azcr
coin iios deligciiciii Coiilicço taiito a vontade coiii qiic VM iios h s inerce rlue s e obrar (...)
coiizalt corlira tios ti elite VM não acuiela plo qiic niciios da cuidatlo o pleito de Roqtic Cliioly
irias I,CÇ() a VM inande 110s tribiiiiais e eiiicoiiieiide a seii rcqucreiite vegiliiiicia na calizn de
Niiiio da Costa qlie taiilo lios iinporca. O scnclicaiite anda de prezeiite traballiando coiii os
c iiora por cartas qlic tive do dito Mecliiia ine iivizii acuidir a liuina de 501 rs que ciri fiivor
de Estevão Goincs paçei Pclla ver andar ein n praça e qiie o incsmo queria kizer Matlii;is
Lopcs a rl~iciiijuniaii-iente tinlia fcito pagaiiieiito qiie iiuinca imaginey VM as deicliac;e
cliegar a esies leriiios estas letras coiiliccei-idoa vontade coin que o servy e que proçederain
cle 3 efeitos qiic lhe pode Dcos dar in~iiiosavanços pcllo que espero qtie VM ine Sara inerce
ílar os 329$836 rs ao tliio Seiilior Medii-ia pois por meti respeito tein dezeinbolçado este
diiiliciro e Iie justo avcr clclle pagaiiiento c i-ião ~reinilacl~ieVM que participe cu da espera
que os inais pois do boin lcrino de vontade coiri que VM me Scs inerce estou serto 1150 vira
navio sein qiic dilo Mediiia me avize ter eiiibolçarlo esta contia por não inostwr
iiicllioriiirieiiio iio pleito tlas fragatas sobre os direitos ine mandou o provedor notificar e
logo que Icvou a juizo o dinlieiro qiie etnporlava que cuido sain liuns 60 e tantos mil rs que
pago e avizaiitlo sobrc isto ilo Senlior Eslcvão Costa ine respoiidcu ine avia de frizer boa esta
partida por Ler ciii sy ciibcrlal das i'mgntas que coaiitlo dcu coiila aos acredores II-ia devia
dcscoiitiir plo cliic VM sein servitio pois o pleilo sallili coiitra nos dar que nele se montar
que Ia se vera dos aiilos ao dito seiilior Mctlina coino he rezaiii qiie na primeira omiam me
heyde valer tlellc desta. contia. Dc tudo Iico scilo e ao (...) Deos gonrde inuitos annos.11

Scnlior Ahii(;o Lopcs Ortis Fuiiclinl 3 dc Julho 1649


por Lixboa
0111 23 de Maio cscrcvy a VM por via de Maiiliel Martiiiz Mediiia qiie ine respoiideu
avcr eiiiviaclo a VM dita carta e por ella avcra visto o que ein ii caravella de Joáo Miirqucs
Visentc erdavii tle ctircgaçiio c partc de iiavio pera qiie VM ine fizese favor cobrar tutlo
veiitlciitlo o qiie iia cnrnvclla ine cabe e reineter o liclliido a Manoel Martiiiz Medina que por
iieliiiin inoclo qiicro partc cin Li11 navio qlicr se t'açii retlontln quer n5o c corno Iiora
iiovaiiiciitc aja rcccbido erri 26 dc Jiintio 2 de VM I de 26 de Março outra de 31 do dito
acrcssciitada ciii 10 tlc Abril a qiic rcsponrlcrcy es~iiniiiitlocin priinciro lugar a boa saiitle
q i i d M ficii ~icssuiiiclonossos lha auincntc coiii as prosperidiides que dczejo cu a que tiver
eiiipicgiiiey eiii serviço de VM coiiiido iiie inaiidc inostrandoine sempre grato a vontade coin
inc Siis iiicrcc c alçcliis por incii respeito ii João Marqiics ciija carga coiiilio avera VM
cobratlo c pcra seu avizo iiiaiido a scrtidriin que ine perle que iiie í'es de ciisto 249 rs qiie
tlcvcin pligiir os cintcrcqados queira Deos aproveite e dos 6 barriles de coinçerva pedy i1 VM
e iiciviiii-iciiiepeço s e queira servir pcra os inoFos dc caza. Sobre Ai-itoiiio tenlio ja iivizaclo a
VM eiii coiiio iiic parecia bciii qiic scgiçc viagcni c coiii a ciiipoçebelidade desta bolça sem
Sorçii hir a Aiigolla oii Maraiiliniti qiioal ii VM iiicllior parecer e ciri a primeira ocaziain
~)ac;iidocsca aviznrcy a F i l t r Mctlina oii uiilro airiigo Ilie Sretasc iiavio eiii Lixboa que veiilia
iicl~iyciii Mi~iporliic en1boi.a vcin e pcra c praça que se liatle fretar darey taiiibein avizn a
ineiis aiiiigos cinlrcgticin os crctlitos a pcçoa a quciii cometer o Sretaiiieiito qiie a VM
avii.ai.ajiiiiiaiiicii~cIlarii saber a carga qiic tle sua partc Iin inisler cluc qiioaiido VM queira
prccuri~rllicalgliinn (..,) ninigos I/ de Lixboa inuiio cinbora e iiiio clos desta paqa clue ine Leiii
cuslndo iiiiiilo ns rccoiiicnclac;oiiis qiie VM iicste pnrlicular Ilies tein feito purqlie conio
liinilatlos logo pocin isto iiris praças, iissiin rllie coiii lisciisn de VM icnlio tençáo de que não
Icvc daqiiy salvo do airiigo Soininaiis pipa iieli~iniae scin i<;o espero ein Deos Iiira
biist~iiitcii~ciiic t~vikidopera o rliie iino hltiiiei de iniiilia parte sobrc a qiiariíia não tciilio cliie
clizcr porqiic mi-ilicyo a voiitade coin qiic VM clezc.ja dczeiiil~ateinosisto. Assiiii qlie o cluc
iiislo e iiiais fizer scra bcin Scilo ;i brevidacle desta ocaziain iião da lugar a inais. Goarde
Nosso ScilliO~i1 VM iriiiilos iiniios
VM de avim Taiiibcin tive carta do seiihor Bioii cin qiie dis avizava n VM i~iioiiiandaçc
navio couza einposivci pois jii ca esta assiin qiie iiclle coiiio tenho avizado mandarey O
emprcgos de ó$ cruzados coinforinc ordcin de VM este iiiivio que vejo ies Icvaiitar o asuqre
cin 0 pençaineiito dos qlic o teiii pcra vcndcr e pedein coin iniiito pouca vcrgonlia 3$500 a
4$ rs arroba cousa qiic iiic tcin crritatlo tiiiito o anciiio que tein ciii iiiinlia iniiito estivera lhe
iião coinprareiii e assiin Ilie não Talla (...) iielle espero que saia per:i o ver (...) /I cliie outreiii
abrc c coiiio o seiilior Bion mc aviza estiir de piiitidn pcra essa cidade sern l'orp de iiegar
esta carrcgaçiío ao scnlior Alairc a qiie VM deve avei. por bcin c coino tiido iiadc hir a Iiiiina
iiião Iieydc fnzer iniiito por inaiidar este iiiivio cliie veio iiltiino as ilhas de baixo pera hzer
qiicbrar a fliria a estes vcllincos no qiic intla iião estou rczoluto mas sein eiri que o iiiivio de
VM se Iiutlc tlctcr algiiiis rlias por ver o cin cliic se pocin os assiiqrcs qiie tlie gora i150 san
oeliiins saliidos iilas brcvcinciite virnii algiiiiias partidas ein cliic tciiho Seito laiiçar bari-ci e
Iiuina ctiido saliira aiiiiiiiliaiii qiic lic a qiie ein iniillii~iiltiina avizey a cliie náo detreiniiio
fiizcr preço por iião l'mcr exeinplo cluc lia Iioiiiens tam enl'aines aqiiy qiie levados de sciis
inaos ainciiios inc qiieiiaiii ja iicsta parte levantar algiiiis tcstciiiuiihos de que a iniin se ine
da poiico, porq~icmeu proccclcr eiii tudo Iic coiiliccido e as i150 prcincntain as peçoas qiie
suas hzciidas inc rcinctciii preço scrto de asiiqrc 115u lia ncliuii thc gora iiias coino cligo
cstcin os qiic os tcin iiiiiito iiltcrados c ciiido qiie coaiiclo briixcrii cle 3$ arroba o qiie iiiio
afirino qiic o tciiil>oiiiostrara tudo asscgiiraiido a VM de estareili sertos cliie a prczença de
suas pcçoas iiiio I'arain I'alln pcra I>rccurnro inillior c iiiais acoiiiorlado cic siias I'azcnrlas
juntaincnte plas diliiçoiiis de íisiiqrc c casca iião poço afirinar scrto a partida clesíe navio
coiiiludo cspcro hzcr totla a diligcncia porqlic não Tiqiic aquy o iiics ele Agosto o tcinpo ine
i150 tla Itigar B SCI. inais loiigo o sciilior Esteviío Costa qiie i~jaesta pcr suil c ao scnlior Bion
sc Iòr chegado pcço iiiiiilo ;i VM iiiio avei' I'a11;ide inc iiiaiidar eiii os iiavios que iiqiiy Iiainde
vir da holça o diiihciro do resto dos ó$ criizados díi siia cairegiiçali que ine hráo iiiiiita falia
pari1 o costear c juiitiiiiiciite por coiit;i clc Liiis Alairc /I 4U0$ rs que ciiitlo serão os clc qiie sc
podcrRo I'azci ciiipi'cgo este nnno, cluc suposto o ciiibargar Ia diiihciro seia peiiozo coiiitiido
he cti ncçcçario c ciistaiii iiiiiito ciiliitlo 0 iião Ler muitas couzas qiic senáo rciiiedeino coiii
outro gciiero assiiri pcço a VM iião aves nisto fiilta a qircrii Dcos goiirtle iniiitos aiinos

Sciilior Migiicl Lcvcsqiic Fiimliiil 9 cle Agosto 1649 anos


coin o mestre Pedro tle Lat'oii

Em 14 dc Jiillio i'oi a ininhii iiltiina a VM i1.iiis coin liinta prcça qiic ricin lugar oiivc
de se laiiçar cin copca e so Iòy pcm VM inc eiiiciiiniiiliar hiiinas cartas ~-icia.Fraiiçac Lixboa
peiio i~iiciiic ~iiport~iváo e c~)iiiILodc VM; os iiVcW rcineliclo de iiovo se cil'cieceti
rczolvcriiie ;i qiie este iiiivio ziielo elo iiicstrc IJcdro de Lahn poçti dar Iiiiiiiíi eintrarla ii essii
ilha a corrcgar dc trigo pcir avaiiçiir alguinii coliza por í'rcte pelos gastos tic siia gente qtic
esta l'azciiclo E Sara tlic cliic se Ihc prepare sua carregaçãci íle cnscn sccn E coin cslc navio
scia de coiita d o Senlior Liiis Aliiirc c VM iiic Taça (...) iiiercc livc coinSia11c;a pera ociipiill~i
iicstc cini'iidaiiiciito pcdiiitlo ii VM qiieira iivci dito iiicstre plo recoincndado por rliic so
scgira as oi*dciisdc VM e coino isto seja ciilrada tlc (...I trigo iiovo c rlizcin avcr boa
iiiividadc coinhrine (,..) iiigrcs cliic clicgoii aqiiy n poiico de Santo Migiiel coino Ilic iião
hliarii ciiiga inas sendo VM iiiço paric 11s obrigaçoiiis cliic clc ca Icva pcra rcccber Iiirio
cs~iccifiçíttlnsii« pc tlcsla que lotlos iiiostriiriío cscrilos iiieus pari1 VM ou perii o incslrc
liçcto o govcriiaclor tlcstsi ilha qiic loiiioii praça de 8 iiavius qiic iicça Ihc carregara João
dlAvilla ou Dioço de Castro (...) VM moiidata e tecebrio scin duvida / I alguma por
esciiziirme ca algum dcsgosto e estes qiie ao pe vão nomeados me sáo ca obrigados a pagar O
Irctc de vazio em falta que náo carreguem as peçoas a qiieiii ordeiião do trigo dentro de 8
dias de mais carga ou praça iiiandar a VM dispor a seu serviço adevertindo senso carregiie
iiadii por conta de Antonio Gonçalvez de Araujo por não se me querer aquy obrigar como os
inais prometendoine e coando VM qiicira carrcgiir algo por conta d e nos ambos o podem
fazer ein liilta ine inancle VM carregar por minhas contas 10 iriojos de boiii trigo eiissacado4
e de seu custo podera VM sacarla a 3/in ou ao tempo que Ilie for poçivel sobre Antonio
Alaire iiiorador cin Lisboa fillio do sciihor Luis Alairc ein vertude d c ineii credito junto que
asseitara c pagara coin piiritualidade e iiiaiidiirallie fazer os cotitos ein qiie I'azein por conta
de Geraldo Veen inorador ein Ainsterdain Iiiiina cnrta piirticular em que iiie avize os carrega
por ordein que do dito ventcin c que siga eu sua. ordein por caiiza dos mestres Pechelinges
que aiidiio no mar e quando VM ine aviza carregar por conta de ati~bosscia tabein com esta
declarac;iio e a carta geral eincoirieiidar a VM o incstre aguarde bcni pera que acliaiido
quoalqiicr navio que o vezite Ilies não açlic e para VM visto ser este nanclielo so e ser
piqueno qiie venlia o frete plo mais levantnclo preço que for povivel pera que o scnlior
Alaire alcance avanço e coaiido o que niío prezuino 1150 o clueiriio aliy deixar carregar e VM
Ilie pareça o podeiiio fazer em Santo Migiiel o reinetera la e sendo em duvida antes volte
viuio o que nzo quero iicni hi teinos de /I l'azer pla deinoras e peço a VM não esicjri neste
porto 1ni1isdc 10 o11 12 cliiis pera qiie venlia tempo de voltar n Fraiiqa dos primeiros em tiido
cointio dc VM fara coino coiiza propriii porqiie cii c os seiiliores de Fraiiça ficaremos
obrigados. O assuqrc da tera esta caro e val n 3400 rs arroba nno dimdo mais que a 112 ein
duas de tres partes pera casca seca caiizticlo de iilgiiiis navios cliie aciiicliriio do norte clo
Brazil iiiio lia viiido iinvio ~ieliuin.Os vinlios csliio iiiliitos caros mas perii o aiiáo coiii ii nova
bolça avidainos se acharáo acomodados asiin que coin avizo de VM rczolvercy nlgiinia
coiiza sobre o mandar Ia algiimas pipas serii coino a nossa conta da veiicla dos 24 inoios de
trigo plsi coa1 vera VM o despciiclio que dela i'is claiido iniiita parte fiado pello niio ter
empatado reiideu liqiiido 247$390 rs de qiie cabe a de VM dc 155$840 rs que tcnho
abonado ein conta corrente de ciijo ensseraineiito podeni VM orcleniir o qiie quer t'a<;ii ou
caricgnrllios em viiili«s ou p q a r ti Lixboa por letra. O incstre cntregiira t i VM 10$ rs diguo
que quando carregue algiiina por conta de ambos rnandc inaiz Iiuin meio nu mesmo
conhessiinento que Iie peca meu cunliado eu em h l ~ amaiiclc VM inaishoin 10 inoios 11
scin mingua declaraclo no conliessiinen~oqtie lic pera meu cuiiliado o u eni Salta itiandc VM
por ca espera scli ciisto a rninlia com iniiis hiiin (.. .) dc boas lavas o incstre innndarn VM
ascstir coin Iio iieçeçario pera cstas idaz por lancliaz e inais iicccssario pera acomotlnr siiu
carga e fazendo qiie todos os que carregarem pagcin a partc q ~ i cIlies Locar meu iiinigo
Duartc Zoitians ordena a Joiio davilla Ilie carreglic 10 iiioios de trigo por sua conPu qiitindo o
fassa a VM inaiidara rio inestre as reccbii que Ihc dcvo obriga~oinspor as ciirtris que coin
esta vão pera França Olanda e Lisboa ma l'assa VM rcinctcr e111 as primeiras ociiziuns que
me iinportiio muito c 11 a mais que viio pera parliclilares todas vão a maos de VM que
parcseiidollie detelns alguiis dias o podcra fazer Llic se aviar este navio mas as do
governador e senclo geiite de a iiqiii innndo a V M diir loguo e as qiie v80 pertl o pe tio
Rabello as priinciras aqui sai1 obrigado toinar cargua por iiiciis escritos vem VM por elles e

"iscado.
s riscado.
sáo tis seguintes. A João diivila por conta de Pcro Chaves Braiidlao 6 inoios Manuel de
Oliveira de licenciado por coiita cle Toiné Tcixeira iiida que náo piissei escrito 6 inoios ao
cappitain Nuiio da Cosia a qiic dci escrito pera o inestre e iiáo estou advertido cle quein Ihes
a dc carregar outros 6 inoios. De novo torno a cncoinciidar a VM o bom aviaiiiento deste
iiavio e pcra o que eu prestar do serviço de VM fico serto. A quem Nosso Senhor goarde
iiiuitos iliios.
Na terra lia alguin trigo de França as novidades se vá recollicndo inas são limitadas
val pelas eiras a 240 rs diaiite cuido Icviiiitaráo o preço c siin pesso a VM náo aver làlta
cle iiie iiiaiidar os 10 inoios que pesos"(...) scnhoi- Coiiego Siinári Goilçalvez S i d r b nieii tio
ordciia ao all'cres Francisco Pereira Ilie carregue 5 inoios de trigo VM me fassa inerce de
cliic sein hltii se aseitcin porque deles pacey Iiuin escricto que se prezentara.

Seiilior Miiniicl Maitiiis Mediiin Funclial 9 de Agosto 1649 anos

Ein 14 de Jullio escrcvy a VM por viadas illias Iiuina breve ein liurnas carnvellas que
por aqiii 1iassar2iod e avizo e como lino continha coiza de sustaiicia iiáo miindo a copea e
serve esta que vay pla ilha Terceira de cuberiri a 3 letras iinportnntes em 671$400 rs
papdas por Joá« I-leiiriqiies Saiirinlio Gillierine Bieiii Francisco Hai-diiigc; sáo de 46 pipas
dc vinlio das clc Bsleváo rle Bruiz que vendi a 14S600 rs postaz ein a praia VM iiie i'ara
inercc iiliiiidnrllic por o acaso c dar dellas nvizo ao dito Estcvão de Bruis pera que ao teinpo
conpriilo as iiiiiiidc cobrnr e perdoie este ciit'ado da letra paçada por Joáo Henriquez
Toiiciiilio sobe Aiitoiiio Vicgas de coloiiiu pedi aboiiaçãri visto virsse o dito Toiiiinho pcra
Angollii proinctcii cio çappitiiiu tia iiau ingrcza que Iie ho que coiiiprou virilios ii que o dito
'I'oucinho avia a pagar o dinliciro dos emprcstinios iiie daese nbonaçlo n incii coiiteiito e
passiidos alguiis diiizll Ncin inc coiii a letra aboiiada plo estrangeiro que ca iiao asseitar por
algiiinas rezois dc qiic Fraiicisco de Andrade provedor fez grandez cstrontlos c aine2ic;os
clixeiiclo ho íivia pagar c a Joáo Pcrcira Bitaiicor a quciii esta carregaçain perteiicia e chegoii
a tanto que disse me avia inandar preiider respoiidi a qiicin ino disse que se elle nie avizara
n qiicin prelc~iciEoas Ictriis ein iluc elle iiic pedia asscitiisse aqiiclle abonndor qiic grande
agravo lhe cizera de iião Smer inas qiic eu que não ndviiiliava assiin ho disse tãobein ao
seiicliqiiante coiii cjiicin liii ler liuina satizl'ar;áo por me dizereiii escar disso rigravado sendo
l'iilço avizo R VM clisto porclli? seiii duvida teiilio avízara; grandes quimeras em critecar o
dito provcdor se seu sogro e Joáo Pereira porque isi de clua aineaça que isto adevise a pacar:
cslc Iioinciti vaissc por o estilo de scii sogro e delle iiáo esperamos neiiliuina passagem. Nos
priineiros navios rciiieterci iis inais letras do reste dos vinhos de Esteváo de Briiis a quein
VM dara avizo que Ilie iiáo escrevi pla brebidade sobre o nosso iiegocio ante o sendiqiiante
iiáo lia clc prezelite iiada sucedciido sera VM avizado. Sobre o niorgado de D. Gongalo de
Tcvcz cuitlo aiicláo iniiitos pcrteiidciiles VM ine i'assa inerce de ter quidado de nossa partc
coino tcnlio nvizado juiiliiincnte coin Iio pleito de Nuno da Costa. Sobre o (...) qiie teiilio
iniiiidiitlo lazer n Ohnda 1150tciilio avizo agora escrevo a Gcnildo Vein qiie iilao sc tivendo
hito de scgiiro senão hssa e qlic disso dti avizo a VM que ine fara inerce inandar SegiiNr na
d i h nau cin quc foi João firnandez Pedra de volla da Bahin pera esse reino 350 the 400s rs
e pagiic Iic lio cliie me oferessc e o teinpo da lugar Nosso Senlior goarde a VM muitos
aniios.

h
riscado.
Senhor Antonio Alairc

Sainos cIn 9 de Agosto. A copea airaz mandey por via das ilhas esta vai p l a 30
navio do incstrc Pedro de Lnfoiitc cliie vai a ganliar hiiin ITete mentres s e h z siia a carglili os
assurliieres sZo iriuito coroz a 35300 rs e 3$400 i's e não diio iiiais cliie das 3 parlcs p c m
cnbcliia iiido cauza os in~iitosconipraclores qiic iigora sacin iilcin de cliie o [ez levniitar hliin
iiavio qiie eni 24 de Jullio clicgou dc Asierdain coiii graiide particlri dc boas fazendas e Cilic
Iiade trocar a este gcnero c cascliiii molliada cu tenlio cii caLa clas coinservciras 200 arr«l->as
dc assiiqiiar jii cii ri80 tem dinlieiro niio tivera a iiietarlc porque he qiicm vai con eiic LrrZ
absiiqiiar de inodo qiic coiii toda a brevidade aiido aviaiido este iiavio de VM que dciiiora
5 tlic G diaz de Seteinbro ao inaiz porqiie clriero leve boa hzenda cle çazns scgtiras cii he
t5o cara tJobein eidc carregar algiiin inascavado da tcrrii pio inuito que de assucliiar cliie
coinpro iiie fica c aqiii iiáo avcr dellc gasto VMs o averiio assiin por bcin a cliic pcsso mc
reiiicta nos iiavios da bolça o diiilieiro do reste dcsia carcgaçarn coiiio tiiobcin os 400$ rs «ti
500 de conta do senlior seu pay porcluc a navios eiri qiie fazer o einprego de todos 400.Y; rs
LILIC iiie tein ordciiado coin o trigo do ciito Senhor seii pay nno sey quc faça qiie esiaildo a
240 rs seiião gnsta iiada neiii dos dorgartcr Alli~indo que I'icar cii ser inenatcrey de VM a
queiii sirva de avizo coino ordeno ao Seiilior Migel LiIvcsqiie ine carregiie ncstc iinvio 10
thc I I irioios de iriga c saqiie sobre VM seu valor pcril o quc lhe iiiaiicley hiiin crcclilo
I'iuciitlo VM assciie c piigiic sua 1cti.a coin a pontiialidiide qiie custiiina assciitiindo esla
contia por ciicoiitro de G00$ rs qiie a VM tein ordenado seu pny pagiic a iniiilia ordcii~e O
resto iiie riionde ein dinheiro qiic sein elle iião se faz liada cu rião qiiizera comprar ciizcluii
scqiiii porqiie estão niiiitas c u a s aqui da coiii coinscrvciras inas com alguns caixoiiis d c
assiiqiiiir do inicio de Janciro valios qiie ineslurão assiin que he iicccssario h z c r tiido coin
segiiraiiya e eiii o inellior de VM scmpre o prccurarey a qiiein Deos goarcle//

Soinos eni 9 de Agosto a copea atraz miiiidey a VM eiii as cariivcll;is quc passarrio a s
illias e csia inaiido pla Tcrccira no iiiivio de iueslrc Pcclro cle Lai'ontc que inando ii buscar
Iiuin Srctc dc Irigo inciitcs se avia sua cargiia c serve esta de avizar a V M cn coino CSlii o
assiicai dsi teria caro c valia 33000 rs c 3400 rs arroba scntlo cl~icda so duas parlcs Iicra
branca e sciii diiihciro de coiitaclo sciiáo aclia plo qiie VM seia servido intiiiclariiic « cluc
tciilio pediclo coiii todii a brebedade porque tenlia lugar de I'azer os einpregos d o senhor
Bardetc que coiiiprar casqlia feita i180 esta a conto por riverein as inais clas conservciras
inestirrndo assuqiinr clo 13razil c eii tratey cle alcniissar assuqtiar coin alglirnii cspcra ccinllaclo
cin V M a qiieiri avizarcy do qiie iicslc negocio se cohrar a que o teinpo inc Liin ctlcti-
iiiinliando. Nosso Senlior goacclc a VM.

Seiilior Aiitorlio Morcira de Soiiza Funcliiil 23 de Seteinbro 1649


coiri o incstrc Maiiiiel Vieira

Esta ciiravella elo incstrc Miiiiiicl Olivcira Irctou Igiiacici por essa ilhii c 11clla iios
liirgoii 12 iiiolos cle pi;iça tle qiic iiicii ciiiilinclo (3 scnlior Trislão clc Fraiiça niaiidarii t i V M
cscrito de obrigação de qucin os Iiaclc rcccber iielcs ine larii V M inetcr 4 iiioios por miiilia
coiiia pesa cuio custo vay coiii esta liuiiia carlii cle cretlito pera Maniiel Mariiiis Mcdiiia
sobrc qiiein VM [~otlcrasacar Ictra do clito ciisto no tciiipo iiiiiis largo qiic 10s ~~oçivel e cic
inais liirgo cliie for poc;ivcl c tlc iiiais coiitro ioiillias de iiicza ciii tudo espero iiic hzcr n
inerce tliic ciisliiinii e pcra o qiic prestar iião I'allarcy a quciii Dcos goitrcle iniiitos riiiiios//

Fiiiiclial 1 H tlc Ouiubro 1049


coiii o b:irco dti rota

Eiii 30 clc Jiiiili« foi iriiiiliii iiltiiiia u VM ciii caravella cliie cliegiioa a essii cidutlc c
conlio iiverSaVM recebido dicca ciirta e n cstii iicoiiipiiiili~io coiiliessiiiieiiio das B pipa$ tlc
viiilio carrcgailas por coiilii VM e ciii vcrliidc do seu crctlito pcix Aiigola ii orclciii dc
Maiiiicl do Viilc c Aiitoiiio Fcrrcira Porto qiic ciistarão coiiio da carrcgaçaiii I'aicssc
103$206 rs c a iiiío lciii c iicstcs viiilios tlc cixa coiiio íi VM avizcy vicrão a ciistnr intiito
iiiiiis c dcsia coiiliii tiro iicstn ocirzião sobrc VM lcira a 3/iii vista c111 Savor de Esicvão de
Briiiz; iiioraclor iia cicliidc do Porlo eiii siia orclciii VM iiiii hra inaiidar a ella ii devida
satishçaZociii cstc íiiiiio oiivc baslaiitc iiiivicliielc ele viiili«s carcgoiitlas collicitas c coiii n
iiovii bolça scriio iiiiiilo acoiiioelaclos iiqiii clc preço inoriiiciitc cluciii coiii o diiiliciro fizcssc
clc Jaiiciro iivaiitc coinpra dcllcs i\ quc sirva tlc avizo c coaiido VM cliicirii iiiaiidiii. algiiiiias
Iàzciiclas clcssc iciiio coiiio sciáo vnfiis ~iniiosgi'aiirlcs covilliaiis clinpcus c asciies terrio ii
trcc;o tlos rliios viiilios coiii iiitcressc dc 20 a 25 pcr 100 coriio VM inosira ião liberal
voiitadc ciii iiizerinc iiicrce iião clcvc ciil'iitlarse coiii Ilias pedir iciilio ciii ciua liiiiii ~iianccbo
clc Viaiiiia por iioiric Aiitoiiio Goiiçnlvcz I'oclcs qtic n oito iiiinos qiic iissisii eiii iiicu
escriturio tlcpois de ~alcssiiiiciitodc incii I>iiy c sciilior cliic Deos aya coiiio seiiiprc ctiiii
todas iiiinli~iscoiizas ciii qiic lciilio cxprcinciitiitlo suii vcrrlatle c c«iii it iiova bolça ficoii
ciiipossihitaclo clc o potlcr iniiiidur pcia o i3rírziI c clcirciniiio de qiic liissii Iiiiiiin vingciii
Angolla ciii qiic iotlos iiicus ninigos se arriscão c dc VM fico para o iiicsiiio iiáo su pcr ssy
coitio pcr SCLISco~iI~cssidos asscgiiraiitlo os da Iioa coiitii qiic Lera do qiic coiii cllc arrizciireiii
livriiiitlo Deus coiiio u i~iciiuiiiiglio Maiiiicl Marliiiz Mcdiiia ciiciiricgo LI I'r@lnrllicIa iiavio
p q o it VM tliicira coiiioiiicar iio <li[»a coiilia ciii yiic iiic kiz iiicrcc pcra rcspcito/l tla priissa
qiic liaelc toiiiiir c coiilicssciitlo n VM o 1150 ciiiciircsso iiiiiiz o1Cressciidoiiic iioviiiiiciite c111
scii scrviço a qiiciii iião hltarci ciijii vida iiosu Sciilioi goartlc iiiiiilos niiiios.

Seiilioi. E s t v á o cle l3ruis Fiiiiclial 18 rlc O~itubro1649


plo Lixlíoii coiri o barco roto

IJor viii tln illin rlc São Mipcl c ciii (I de Agost<i rciiiety ao iiiriigo Maiiiiel Miirtiir
Mediiiii 3 Iclras por coiiia de VM dc coiitia 67 1$4UO rs dc tliic Ilic iiiaiitlo coiii esiiis
scgiiiidiis vias c oiiiras tliias iiiiiis paçnclas por iiiiin c111I'avor tlc VS cla coiitiii tle 253$206 rs
tliiwiiiiiido tlo tlita Mccliiiii por Ilic iiiiiiitliir por o iiscrlo c coiii cstu scrii ii corilii clc coilipni e
vciiclit dos viiilios eiii rliic VM vcra iiver avaiiqnrlo h9$246 rs cliic eii toinarii fora iii~iiloiiiiiis
c pOi. i1 IciliilLl~8oiios giiSlOS clc ciitii coinpra c 1)OliCii qi1cl.ii.a dos ~ i i l l l ovci0
~ VM i1 cllc COill
qiic tniio suii í'iizciiclii cni ~iitlocstiiiiiircy se clc VM por síitislùç8o c bciii scrviço pclla coiiiii
corrciiic verti VM cstili.iiic clcvciitlo 114$460 rs qiic iião piitlc cobrar tlii vciicla dos tiiios
viiilios poiqiic os piigaiiiciilos ojc sain liisliiiioz(is coiii liido I(ircy clcligciicia pcra qiic va c111
ii priiiicira ocii~,iamqiic asas dc pciiii iiic Ilca Iicnr desta baiitln este resto inns ~iscgiiroa VM
que incla do dinlieiro (pie lhe mando teiilio algiiina parte por cobrir e coando desta banda aja
do serviço de VM outra coiiza inc acllase com bou vontade coin a falta de iiiivios deçe reino
esta esta ilha iiiiiito I'iiltii dos gcneros rlelle e iiiuito iiiais de arcos que niio lia liurn soiiieiiie
nciii com qiie rebiiicr Iiuina pipa iiias como os iiavios cla bolya devein vir bastaiites iniis
coiiitudo querendo VM iàzci-ine mercc tlie 700 feixes por iniiilia coiitii o estiiniirei ein firiltii
pella sua c pagarey o eintercçc custuinado qiic a VM parecer justo e coaiido VM queira
inanclar varas dri serra pardas c azuis, panos, jartlos dozenos e cliapeos poiico b~iieftudo se
veiiclela a troco de vinhos de que li ouve bastante iiiividade e boa colheita e com ii iiova
bolça aqui avcra pouca saca cuido serani aconiodndos dc preço no que V M farn o que iiiais
a conto Ilie esteya. Ncsla caia do tempo de nieu piiy e senlior qiic Deus tem ficou iiiii
mancebo sobrinlio de Antonio Lopcs Ortis de Vianna que me serve eiii meu escritorio coiii
inuita satisfaçáo e vcrdade quizera que fora começar a ganhar a vida pcra o que cncoinendo
a nosso amigo Mniioel Martinz Medina ine frete navio que ine i~iandaraaquy n carregar e
pera que esta carrcgaçno va auinentada Hc iieqeçario làzcrine VM inerce emtereçnrçe iiella
a que lhe peço coiivocando pera maior numero sciis ainigos c segiirando de boa coiita e
verdadeira que de tiiclo tcrain portliie eu fiquo e da contia qiie VM com eles juiitos ine tizer
inerce ser;\ servido inaiiclar o credito do dito Mcdina pera saber governarcc ctn a praç:i qlic
Iiade fretar percloie VM ininlia confiança iieiii ine poupaiido tainbcin lias ocazioeiis de scii
serviço. Aqiiy este aiino oiive gi'aiide saca de casca c valeii a 5$ c 5$200 e co cari-cgriey dois
navios pera a Rocliella por conta tle Iiuns iiinigos de Ia c Lixboa cliie confio ein Deus os
avcrn levado em pas. NBo csqiieçn i1 VM o inandnrinc o pnniio de liiilio que Ilie tenho
peclido. Advertindu a VM que dey ventura que por tiver vcndido os vinlios tia ocaziiiii dc
iiavios pera Aingolla pella tnrdaiiça dc iiavio da bolça aleiii de que os coinercios dclli~iiias
n5o aviar coinprar por eu Ilie n3o quer dar iam ncoinodadas coino coinpriirao os iiiais que
n5o cliegaráo as 4$ riem na ocaziaiii cla veiida dos de V M ouve ouiros por tain alto preço
coiiio Iie iiotorio e por querer abonar as priinciras letras que rn~indeycobrcy por itletiiigo o
provedor dalfandega c Iie quanto se iiie okrecc Goarde Deus a VM//

Seiilior João Thoinaz Villa Fuiiclial 18 de Oiitiibro

Ein 30 de Jullio foi a; iniiilia carta quee sci-evy a VM razeiido reposta iia sua cnria de
27 do dito coino a cainveln que trcilixe clitíi carta itjii chegado eiti 17as escuzo tniiiidar siia
copea c cuido nvera chegado a in5os de VM e scrta esla de acoiipaiiliar os conlieciineiit«s
ciirregiigoins das 22 pipas de viiilio carregadas por setis coatro pesa Angollii cujo valor oje
fis ciirgiiii ein iiosii coiita por oiide VM ine Iie devcdor 975752 i's que deixo por enconiro de
suas fazciidas que iiiiirla Ficão ciii a lojc cle hiiin Goiiçalo Roiz ein a Rua dos inerciidores
sem sc veiidcr covado que este anno acudiráo bastantes de França e Olaiidn que seliao
gastáo pla liinitaçiíu da ierra qiie ine caiiza notavel peiia e tevera grande gasto o inaricl~ilaz
VM carregar qiie ri rcp~itnçnoda casqua seqtiil náo tcvc Iiigar de as despcnclei. coino c~iidavik
c o dono clos einprestiinus de suas carrcgaçoiiis dezcinbolçey todo porquaiito Iiii tal Gaspar
Ferreira clo Soiito que não clcu satisfiiçáo a letra tle VM e cliierendoine cinbnrciir o ajiiizey
ein dar ~icnliorcsde ouro ficaiiclo scii pny cle os tirar logiio e ihc qje iião paressali AiidrC
Pereira 13raz da ilha dondc iiiio (...) espero parti log~ioo hzcr nolil'icar pcrii rciiiiviii. rlestcs
peiiliores cri Falta vciideIoz iiiaz contudo Ilie piisSo a VM coin clilii particlii VM inniidara
izeiitar ('!) d i h coiitti ein inaiiclala aveiitlo cin Africn VM foi o valor clos viiilios iiiiiitn
acoinodiido que a coiiipralos tivia dai- logo o diiilicito oii lelras dellcz e pus prcssos iniiito
inaiz altos qiieira Ievalos cin pax c que VM teiilia coin elles grandes avanços e agora dc
Janeiro avaiite porciirarey pla pouca saquil que c~iidainosaver de viiilios pla riova bolça coiii
serios quererli dar a troco de ditas fazeiidiis se VM 1130ordenar o contrario anles disso os
vestidiiihos iiiaiidcy ii Ctibo Verde donde ine escreverão nada sercin dc p s t o e ine tornarão
ri vir as letraz que, sobre VM saqtio s7io todas a 3/in qiie coin cllaz nno tenlia inolestia c ao
pe dclle vão espessificadas as fazeiidas de Olanda vã baixado dc prcssos qlie a VM avizey c
lia bastaiitcs dcsse Reiiio coin falta de riavios ha poucaz e seinpre são de inor gosto coino a
VM tenlio avjzado riesta ocaziáo 11c Iòrssa vnlerinc cle VM pera ineresser o favor// que
queira fazcrine a João Fernandcz Pcdra portliie tle prezeiitc qiiero mandar outro inanccbo
que teiilio cin caza de Viaiiiia por iioiiie Antonio Gez Pades pera Angolla pera o que pesso a
iiieu ainiguo Mniiiiel Martinz Mcdina mc qiieira fretar iiavio que iiie inaiidara aqui eiii
inarço a carregar os vinhos cont'io de VM se qiieira coin seus aiiiigos a rezciii nesta ocazião
coin o que Sor servido serto da pontualidade coiii que siia fazenda sera tratada e de que VM
ine Cizcr L'avor sera servido dar avizo ao dito Medina pcrii se saber goveriiar iin mntcria do
rsetaineiito do navio c nlcin de alguns viiilios aveiido Iiigar inandar alguinas Iàzendas seqiias
csliinarey ficando eu por tiido i1 VM inuy obrigado. do Brazil nao lia aquy cliegiido iiavio
iienli~iine o assiicnr da terra vale por alio presso e i1 cazqua que a 5$520 alguina sem
einbargo que eu carrcguci por alguns aiiiigos de França e dessa cidade inaiz acoinodiida e
suposto ii VM avizcy ilvcr pouco triguo en a terra entrarão das illias de baixo e Berbcria 400
iiioios e fica a 240 c 260 rs Iie quanto de prezente se me oferce Nosso Senlior goarde a VM
muílos aiiiios
I letra a 31in cin Favor dc Manuel Marliiiz Mediria 150$
1 Ictra n 31in eii Siivor de Aiitoiiio dc Moiidragão, tnuzeiite a Manuel Martinz Medina
140$112
I letra ein favor dos ditos a 31in dc 74$800
1 letra em hvor de Anioiiio Bíirboza, auzciitc a Braz Gaiiçalvez de 19$000
393x912.

Scnlior Bastiáo Janseii Funclial 13 tle Oulubro 1649 anos

Scrvc csta de avizan ein coino plii carestia do asucar rne rezolvy a nãiio Sazcr inaz
casclun de conta do Senlior Ilcniiquc Bardct que 120 arrobas como Iiei inaildado; hzer e
della tenlio carregado ciii o navio do incstre Pcdro de Ia Ponte 57 arrobas e em navio que
ficlua de João kriiniidcz Zun~aiicarreguei pouca perli Habra eide inandar o resto valendoine
para este efeito do enpregiio de lifia pouco rle assucar ein pão de Cabo Vcrdc fazendo tb
perSeita obra cciiiio de terra e ciistou 300 rs inenos porque toda a cazqua que carregou este
aiiiio Iòi a 55 rs e a 5$200 alguina esta por 45700 rs pcra este efeito ine valeu aqui por
grandes rogos c iniinos o ineslrc Doiningos Roiz coin 200$ rs de siirdinlia que fez de que Ilie
passey sobre VM Ictr~iti 10 dias vista que Iie rnniz a qiiciii niaz quiz asseitar de 100$ rs por
conta de dito ciiiprcglio que chegara i1 658s rs pouc« inaiz it menos qreia VM estoii
notavelinciitc apertado coiii os pagainciitos porque a 1iinitac;ão desta terra iiiio da lugar a
acliarse iiella huin soiiiciile ine qlicrein vciidece scii assricar náo cILier csperar eii iiie
dczculpo com a falta de iiavio ein qiie per sein duvida tenho VM devia inandar coino era
rezão o ano (I?)pedido o que niio faca agora inaiz que a 500$ rs inm esses coin ~ o d oscn
caressiinerito pesso iiãa aia t'altii de visein pois coinfiado ein VM c sori pontiinlidade fiz este
tlezeiilbolso e carrcgiic;ain que assaz de triiballio inc t i n custado asiin torno a pedir a VM
piirtida rlcllc ciii ~ i á oclc cliic ja se 1Cz ilqiii cazcllia serliia e cii a fiz cstc iiiiiio tlc Iiiiiiia liarlida
qiic coiiiprey agorii cin o lortlar ca fizer 150 segiiro pcr I'nlbi coirio a da lcrrii vindo a sair rlc
~ircçoiiiiiis acoiiioclatlo VM i,Xo esliiiiilic iiiiiilia coiiii'iaiiça eiii coineçar ii pcdirllic incrccz
tciido tfio poiicoz iiiiiilos Llic o prczciitc a voiiladc qiic VM inoslic de i'azcriiir~ziiic dii aiiiiiio
a C ~ L IIie
I ~ possa aprc%ciilarllicqiic lciilia eiii esla caza dcstle tciiipo clc incu pay e qiic deus
tciri hiiiii inaiiccbo qiie asisic ciii iiicu cscriloi'io Iie Iiiitlc vir aiiiio (...) iiiosso Aiiloiiio
Fcriiaiitlcz Padcs sua lidclitlaclc c tlczcjiir clc qiic coiii cssc a ganhar vidii o tlc[reiniiio
iiiaiitliir cslc iliio vincloiiro pcra Aiigolii coiii ciirrcgaçáo qiic Ilic l'assn eiii qiie toclos iiiciis
aiiiigos se cnicrcçKo c pcsso a Maiiiicl Martini. Metliiia que iiessc Ilie frete Iiuni hoiii navio
c111 liia pcra csla viagciii pcrii cuia caiiiitlaclc tlc passa qiic se Iiaclc tomar ciicoiiiciitlo
Afoiiço LolirzOrLiz Iio dilo iiiaiiccbo saiba a pessoas n cliic o rccoincntlo a caiilidailc coiii
qiic cntla Iiiiin se qiicr arriscar assiin de viiilios coiiio de hzcntlas sccaz pcra o coscrto do
clizcr elo tlito Mcdiiia ao Sciilior Aiit6iiio Alairc c .leão Tiirdy peço cliic o qiieiráo iicsia
carrcgnc;ão arriscarssc (...) pcsso n VM a scgiirarllic //da Iio~icoiita que tlc luelo tcra pcircliic
eii I'icliio c qiioaiido algiiiis airiigos pcr via de VM iiic qiicii.iio Iàzer liein pocle VM
iisscgiiriiloz do qiic cligiio pcra qiie Iàzciitloiric VM c cllçz iiicrcc digno i1 ciiiititlodc ao dito
Ai'onc;o Lopcz Ortiz qiic sobrc cslc particular iiclc cscrcvcr a VM c por liitlo ficiircy iiiiiile)
ciii llirz o Iàzcii nos cluc VM iiic dc cssc scrviço ciiin pessoa iioso Seiilior goardc iiiiiitos
allllos.

Sciilior Joáo Tarirlc Fuiicliiil 1 9 Outubro l (i49

l'liis ciirliis d o Sciilior Aiiioiiio Alaii4c soiibc coiiio VM era ciiilcrcc;aclo coiii a
c:iricgiiçaiii cliic ctiiii o iiieslrc Pcclro Mariiii i'iz pcra aRocIiclla c coiiiSio ciii iioso sciilior
ii\fcia clicgi\tl» ciu pux coin rliic iiic parcsscti dara VM os agrarlcssiiiiciilos ela iiici4ccqiic iiic
Ilii kilo C111 ilic ~Oiliic~scr IiOr scii cilptivo e111 ostil OciMiáO O~crcccilc~o
iiic IiCSil Lo~lil"as lllic
ao diiiiilc a VM se oi'crcçii c qiic a iotlaz inc iicliiisn coiii iiiiiilo boa voiilaclc c rlo obindo ciii
c l i ~ i iciiricgi\c;iiiii tcra VM avizo largiio plo escrito iio clilo Sciilior Alairc a qiiciii ~iessosc
qiicira ariscar coin liiiiii iiiniiccbo cltic ii iiiiiios iiic scrvc c cliicro iriniicliir cslc iiniio l>CTii
Aiigolii ascgiiraiitlosc VM ele sua i'cclclidadc c qiiciciicloiiic hzer iiicrcc clc carregar coiii cllc
algt~iiiaaiiizii iissiiii de virilios coiiio hzeiitlas o esliiiiarcy tlc ciiia coiilti iiic Saia iiicicc
avizar Ali)iiso Lopcz Diaz clc Viiiiiiia qiic sobrc ii iiiiiteiia atlc cscrcvcr ii VM ~icriicl'cilo dc
o lazcr a Maiiiicl Míirliiii, Mcdiiiii qiic iicssa cidatlc Iiiidc I'rciai (i iiavio c ~orloo hvor qiic
de VM iicslc iicgocio rcccbcr iigiii.tIc~crcyciii totloz os cliic rlc seu sentloiiic ciiciirrcgar,
Goarclc Deus i1 VM iiiiiitos íiiiiios.//

Seiilios Esleváo CZosca ~iiiiclial~

NRo yiiiz I'cissc csiii carlii iiclla sciii prcciirar iiovas clc siiiidc cle VM cliic sciitlo cointi
clczqjo: o cstiiiinrcy ciiSciiilo e iioso sciilior ;i qiicira auiiicii~iirlliiicoiii az ~iiospcricliidczqiic
tlczcia eu liasso coiii cllii iiiiiy pioiip~opciii bciii qiie VM iiic iiiaiidar rlc seu scrviço
A CtizL1Liii este i\iiiio iciii iiqiii griiiitlc saqiiii pera Fraiiçn e Oloiitla sciii a riiiiiclatlc tios

NKo t i i i eliiiii.
assucarez se chegiioa a comprar algiirna por 5$200 e otra por 5$ rs inaz cii en carrcgaçain do
senhor Antoiiio Aliiire a iiiío carregei por inais qiie por lugar iiii coiita apurado que foi 45$7
rs fi caiidoine iniiito mazcn(va)doz eni cazii ein qiie tenlio iiotavel qiiebra e lhe iiiío posso dar
saida thc o prczcntc e creia VM inc foi de notavel dc e mista náo ine inandar Aiitonio Alaire
o diiilieiro pelos einpenlios coiii que estava fiado cin qiie acuclcrin inaz coino iiáo viesse foi
forssa eoinpriir o iiiellior qiie foi possivcl e com inuito trabalho, assiin que niío deve
cstraiiliiir a pasarllie Ictraz a brebe tcinpo; porque isto de negocio dc cazqua seindo csta
coiizn triste alfiin que era noso senlior levar dita carregaçam ein pax e tenliiío sobre ella
inuito avanço dandosse os eiitereçadoz por bem servidos tnobeni por conta do senlior Liiiz
Alaire carregei eiii o navios que ine reineteu do tnestre Fraiicisco d e Lafontc 114 arrobns e
23 de cazqiia tendo cin scu todoz os efeitos qiic s e inanclou pera ella coino seja trigo qiic
senúo giista nada por ser iniiito roiii e iiverem entrado d e Berbcria e illinz de baixo 400
moios qiic se fica veiidendo por 220 e 240 rs e 260 alqiieirc no prcc;o que coiiforine a ordein
do dito iiic valho tiio bem daz Ictras qiie necessaiiaz ti inissão sobrcdito seiilior Antoiiio
Alairc por do Brail iiáo Iiavcndo iiavio iicnlitiin o anno vindoiiro a intiito inilhor nuvidaclc
de assuqtiar da terin de Cabo Verde cuido avera algum que sera de inuito prestiiiio por
cauza que Snz tendo por feita cazqua coiiio da tcrra os 1$831 rs d e restc de nossa contiiilin
me h s s a VM inaiidar a Miiiitiel Ferníiiitlez Bandcira pera aver d c iiie inandar sesta iniidern
dc João Fcrnaiidez Pcdra csperaiiioz por (...) ordciis novnz deus iiolas pagara boiis pois V M
eii siia carregaçnin ine lia feito tanta iiierce espero qiie lia prezeiite iiáo sera menos Iie Iic
que determino inaiidar coino fiivor dc avizo ein Março pesa Aiigolla n outro mancebo que
tcnhç, eni caza cliainado Antoiiio Gonçnlvez Pades qiie ja de Lcmpo dc iiicii pay que Deus
aja assiztia ein scu cscritorio c depoiz dc sua inorte seinpre assistio coiiiigiio hc muito
poiiciial verdadeiro e// fio dara dc tuclo inuito boa coiita assim pesso a ineu ainigo Maiiiiel
Martinz Mccliiia ine qiieira pera este intenlo Srctar Iitiin iiavio boin fiado em que todoz ineus
iiiiiigo~se arrizcaiáo; e pera sabcr a coiitia de cada huin avim ASonso Lopez Ortiz d e
Vianiia tyo do clito iniindo o inaiide sabcr daz pessoas qtic Ilie iioincio rio de VM ine f i m a
iiierce qiic cuztiiina ticiindo eu por tiido muito obrigaclo e aveiido maiz algiiin amigiio que sc
qiieira arriscar o estimarey. De viiilios ouve baztanlc iiuvidade c boas collieitsiz e com a
nova bolsii sarlo muito acoinodadoz de preço he quanto se ine olèresse Nosso Scnhor
goai-de a VM.

Seiihor Anloiiio Alaire Funclial 19 de Oiitubio


com o barco Rota

Copea assima inaiidcy digo a VM escrcvy eiii 12 d e Scteinbro coin Antoiiio


Fraiicisco Moroii qiie coinfio avella Icvado cin pas c que +ião fcilo qiic tcnliain graiides
avanços VM e coin esta sera a carregação de seti custo de do mestrc ('?) VM a miindarn
vczitar juntainente a nossa conta corrente cliie tnobein vay e nesta ociiziain paço pcra
ajustainento della letras emportaiites em $ rsX como ao pe exprevi Iicarey VM serii
servido inaiiclalas procurar como custuma adevertindome que todo o assuqre perii sua
carregaçiío comprey coin dinlieiro que l'oy aquy inuito sequestado e Ficliiey com graiides
empenlios porque tlie pesa os caixoens dey logo o dinheiro e coino oiive poiico de sidrii

' Assini no original.


fazer o pagiimcnto dela ein favor de Gregorio Fíirto a 21in c coino lio caravella cin direitiira
qiie partira dentro de oito dias iiáo diiviclo ine apcrten iiiais por alguiiias cousas que paqarey
the a menor coiitia que ine Sor poçivcl fazendo porqiic se vendáo estes gencrosll

We de Jaques Logan vein de folhas


se teveçe esta caravellii e se rezolveo ineli c~iiiliadoao cappitain Tristam de França a que
inandririnos a que niandaçemos Iiiiin inaiicebo qtic Icin cm cnza por noine Martiin daiites a
fazer huina Viagcin a maraiiliiiin pera o que Ilic lic nccecareo navio e ine pareceu iiingiietn
poderia ncsta ocaziain fazerine merce pell'i coinfiaiiçti que por iço ine tcn dado do que VM
a qiiein pcr;o qucirii tomar o traballio tle inc innndur fretar Iiuina caravella ou pataxe de
porte de 120 pipas potico iiiais ou tnenos que essas iiie obrigo a nieterllic ncstu ilha pera
scjir dita viagein sem innis deinora aqiiy qiie 28 dicis inas o mestre se Iiii de obrigar a nno
toinar inais pipa iieliuina de fora iiein Icvar as siias porque coino aqiieln praça he liinitadn
1130 pode avei gasto pera innis e sem perdiçiio Icvai das qiie assiina digo trntiiiido Vin de
comodidade de ein o frete de viiilios que tiiclo se Ilie Iiii de pagar cin dito inaranliain c sendo
poçivel se obrigara a tornar aquy de volta e toinar a carga quc o dito Martiin dantes lhe der
e a inais praça dispora elle inestre como quizer, sobretudo coinsiste o proveito deste iiegocio
em ser o proprio pello que sera VM servido obrigar dito mestre que veiilia aquy ao inais
tarda por todo o ines de Fevereiro sein falta trnzetido boin praliqiio pera os beixos daqitela
conta que sain assas arriscados e coando VM queira arriscarçe ein alguinii couza se podera
rneter suas pipas neste numero fico serto Sara VM de tudo o que de siia boa vontade espero
obrigandoine com esles novos einpeiilios de que protesto inostrarine ag~ardccido/l

Senhor Martiin Filter Funchtil I8 de Seteinbro


coin o barco rola

Ein caravella que sc fica aviando ein direitiira pera essti cidadc escrcvercy a VM do
ne~eç:~iio e serve sso esta dc avizar Ilie cin coino ao coiitaclor Liiis Fcriiaiidez de Olivcirii
toinoii o sendicante conta das couzas de contrahaiido e a Cosine Caincllo depositario delle
tcn fcito carga de inuitas couzas que ein sua nino se depositarain de que o dito Cosine
Caiiiclo não tein descarga alguina iiiais que dizer lhe mandiira dito coiitador despender dns
ditas t'azeridns como o não inostre por escrito inas o scndicanlc todos os bens do dito
Camelo einpregain e por iicliar qiie o piiy d ~ Francisco
: Gonçalvez UnndZo o fiou perii
depositario eiii 46 cruzacios lhos tetn iiiaiidado einbargar ein inácis dos coiniçarios da bolqa a
quein clito Brlindáo tem vendido seus vinlios e Iiora locs o dito Cosiiie Caiiiello petiçáo iio
sendicaiiie de G escritos clc meu pay c scnlior que Deus iija cujos treslados viio a VM d a de
16 cruzados acho ein os livros iivelos os ditos nieli seiilior pay pagos ti Siináo Nuiies
Macliiido; por ordein de dito Caiiiello inas aos inais não nclio iieliuina avciido resolvido
coantos papeis lia nesta caza e livros delln o coiitaclor disvici.80 estas Ssizeiidas cin Iiiiin
iiavio quc veio de abra de graça cliainndo a hrineza ineslrc Jaqucs Gaston ein qiie vicrno
37 peças de nrcçclanias e oiitro iiavio chainado Nossli Seiiliora de 10s Aiigeles dc tiido dis
dito coiitador ouveinos sentcnça da junta as coais nno paieçein e soineiite os [crinos qiie
ditsis Sazendas se t'izeráo nein Inocencio Pontes da delas nuticia inais que aver eintregue tio
seiidicante todos os papcis que aclioii dc Siiinças c teriiios e as seiiteiiçíis e dezobiigaçoins
sumidas. O sendicaiite iiianda pagarinos a contia destes escritos tcinos pedido vista pern tias
defenderinos inas cii iiáo sey verd~deii~a//ineiitc o coin qiie lieinos de hzer assiin qiie VM
clcve tcr clisto nuticia pois Iie de seu teinpo e os escritos de sua letra 4 assiiii lhe pcdimos
nos qucirli Iàzcr (lar disto iiiiticia e inandi~rnosalguinas sciitenças sertidoiiis oii provizoiiis
qiic sobre isto dc contrabando tenlia por coaiito tein ein seli poder o scndicante iniiitas
fianças porqiic ineu pny ficou de iniiitos iiavios de fazendas as de qiie eu tenlio ii~iticiasan
ein 18 dc Fevereiro 63 rlepozihrio incii priy e taviia de 19 pastas de cobre coin 26 arrobas
viiida cii o iiavio hanccs iiicstrc Lourcnço Bertoii priiiieiro dc dezenibro 1633 10 caixas tie
Irascos coiii o incsirc João darles de Ainbiirgo 2325320 rs de varias fazendas qiie ssc
clcpozitaraiii I>aiiiio dc I630 c dii iiiio Snn Julifio inestrc Fiiincisco Jiiiisen c a nao esperança
quc sc vcnclcii isto Iic que tcnlio alcaiiçado fora outras iniiitas que estiiii eii poder tlo
sendicaiitc de Sirzeiidas e naos cu acliey hiiiii inaço de varias seiitenças luas todas sarn dadas
aqiiy sobrc (...) viiidiis inais aclicy Iiuina repartição qiie VM e seiihor Soninaiis fes cle
535$505 rs qiic se dera111a junta por conccrto de Fazcndas que se despacliarão a senlior incu
pay por 5 partidas 2974$ rs e mais acliey sua clliitação de João Severy Seita iieça cidade a
26 dc Abril de 638 anos ciii qiic dis aves reccbido eslc diiilieiro pcla coinpocição cin Madrid
inas a scrtidaiii oii quitaçain da junla iiver rccetiido este diiilieiro ou de cliic inanuu iiein
parcçe neiii se sabc e vcn a ser tudo coinfuztío coin qiic querein pagueinos o que orii
devciiios lias coiitas coin Cosinc Cainello; iião esta iicliuina destas partidas inais que as dos
400$ rs c hiiinas 1$800 rs de eslopiiilia qiie scinatoii Manuel Soares de cluc tainbeiii dilo
Cainello Lein cscrito clc irieu pay, por ouiros da iiao cliiiinada o Recliinol que dis Luis
Fcriiandes dc Olivcirn oiivc sobrc clla cin a junia sentença qlic tainbein não parece as
coiitas coin Luis Fcriiaiidcs dc Olivcira inas I/ iiao tratam nada dc co~itrabaiido c iiie
inaravilho coiiio ineii pay que Deiis tein não iciilia coiii a clareza iieccçaria qiie agora nos í'as
mister inos estou coin grandc confiança cin VM de que iiiaiidara iniiito eixestcnça e por
todiis as vias c toda a brevidadc, aiitcs cliie einjustaineiite nossos bens a praça a que estão
bciii arriscados c dc todas as pcitas ou cscrilos que eu tiver de dito coiiitador ine iivize c
inandc qiic iino lic bain ieiidoçe este hoincin Liiiito aproveitado dos bens dc todos os qiicira
Ligora acabar de dcstruir pclo que torno a encoiiiendar a VM tutlo ein a brevidade e potlciido
VM coiri o senlior conde dc Cantanliede visto ser isto coiiza de fazeiida alcaiiçar alguina
couza pcra iios não avcxarcin oii darein tempo pera lios inandarein biiscar sertidoiiis das
finiigas qiic sc acliarcin oii publica via qiic os leteraclos inellior Ia coinoiiicarein sera inerce
goiirtlc todo servigo qiic VM iicsta iios I.'izer tein sobrc a outra couza da iiao Siiin Francisco
sciino tcin 1Cito naela por coaiito aiida o seindicaritc coin cstas couzas de contrabando e dos
inaltos Nosso Scnlior prciniia livrarnos clc iiieinigos que mitos eiilatlos rios aiidão cavando e
tlcçc piilo de Manucl Vieira Ciirdozo arguidoz dc Ludo qiiizera iiiaiidar estc aiiiio pci-a
airigolla hiiin inoço que aqiiy tenho cliainado Antoiiio Gonçalvcs Padcs e sobriiilio dc
Ahiiso Lopcs Ortis tle Viaiinn iião poclc Icvnr carregação ciilòriiie sein VM o ajudar assiiii
cstiiiiarcy se qiicirii VM coin clle arriscar no cliie for scrvido estaiido scrio de qiie rlnra
inuito boa çoiita qiic Iic iniiito verdadeiro c coaiiclu VM inc I'aça esta inerce scra servido
avizar tio clito Afoiiso Lopcs Ortis a coiitia eiii que inc hti de hzer merce pera efeito dc sabcr
a praça qlic lia /I dc frctar e cointaiito iiosso seiihor goardc a VM inuitos iinnos.

Sciilior Simão Balaiiqucart Funclial 30 de Outubro 1641 anos

A iriliitos ~einj~osinc I'altáo iiovas de VM qiic cstiinnrcy iino ser cauzado de poiica
sauclc cliic essa Ilie aiiiiiciitc nosso scnor inuilo largos aiiiios coin as prospcridatlcs cliic
desc,ja c11paço coin ella ao scrvigo de Vivi iiiuilo proiito.
A conl'iança cliic VM por seli captivo me lia dado aniina iiieu atrcviinerito pera Ilic
pedir iiieiccs; a prczciile he qiic tciilio eiii caza Iium mancebo de Vinnna a 8 aiiiios sobriiilio
de Afhiiso Lopes Ortis c assiste coinigo ciii ineu escritorio, c coin n iiova bolqa veio i\
eiiip«çcbilicl;idcde potlclo iilsfitlarao Brazil pelo qlie estou detrerninndo inaiidalo a Angolla
cslc iiics tlc iiiarço qlie cinbora vcii licra o cliie Ilie iiiaiido fretar navio a essa cidade e peço ti
todos ineiis aiiiigos sc qiieirúo coin ellc arriscar c fio de VM ti h r a c assiin Ilio peço por
iiicrce c juiilariiciilc avcr VM dos sciiliorcs I-lciiriqiie Uoincliiiaii e Guillicriiie Bolnrt.
qiicirno fazer qiic ii min Iáltn coiii'iaiiçn parii Ilics Srizci. esta pctiçani e í'io VMs Lodos tres
p'ii'io
-7 huiiia vciilcjadii cnriegiiçáo tle viiilios oii fàzeiidas secas coa1 inais a coiito Ilic eslcja e
do qiic VM nisto iezolverein: ine làra dar avim ao dilo Afonso Lopes Orlis que sobre este
piiriiciilar ha VM tle cscrever pcra ei'cito de saber a prapi que s e Ilie liade fretar. Item iodas
iis vcntajeiis e iiicrces qiic VM rile fizer recoriticccrey e sabercy ser :i todas graiío
asçegui.iiiido a VM qlic de tiido o qiic se Ilic entregar clarii iiileira coiita c satisfac;Zo porque
eii Fico. Goarclc Nosso Sciilior ti VM iiiiiilos atiiiosll

Eiii 30 de Junlio escrcvy a VM sobre Ii~iiuiiIcira qiic iio tal tempo paçey de 605980
cin hvor de Aiiloiiio Pcdrozo por rcstc tle iiossa coiila rliic coin lia piiiilualidadc de VM os
Lcrin daclo assiiii i\ esta ccirno as iiiiiis iiitcira siitisfiiçiiin de qiie ine facain dar avizo tle
prezciitc se iiic ofercsse ocupar (...) pedindo inc qiicira liizer inercc ein esta oçazino c se
~11icir11 arriscar coiii Iiuin inanccbo desta cixa que ii 8 niiiios iiic serve o dctrciniiio Iàssa eiii
o nicz de Março qiie enitiora. vciii de G50 huiila vitigeiii a Aiigola pera que mando liclarllic
iiiivio L: esta. ciclarlc por via de iiicii ainiguo Maniicl Marliiis Mcdiiiii de sua pointunlidiide c
vcrdade do iiiniicebo asscgiiro a VM c da boii conta qiie tcra dc tiidii o q ~ i cse lhe eiitregar
pl:i qiie (...) VM ine fassa cstc hvor pecliiido tnobeiii no scnlior Matiaz Vaz pcrii cliie iuc
hssa ein coiiií'iança atl~ioiiiitloVMs ine Cassa Manuel Affoiisso Ortiz dc Viailiia iilanclarn
salicr de VM a coiita pcra o ci'eilo tlo Sreiaineiito da prassa dos vinlios e por (...) de VM
ficarey iiiiiito obrigaclo peca ii ocazizo ein qiic iiie Dctis de saucle çiijn pesoa goarde inuilos
aiiiios//

Sciilior Mnriiicl Marliiiz Mccliiia Fuiiclial 22 clc Setcii~bro1649


coiii a barca dii rola

VM escrcvy por via ~ l eilha Tcrceira ciii L) ele Agoslo eiii coiiipanliia das leti'iis a
coiila de Estcvão clc Luis ~ i i i ~ i ~ i . t i iciii
i l t 671$400
~~ rs de que coin esta scrâo segunclas viiis
assiiri iiiais duas lctias paçiidiis por iniiii huina sobre Joâo Tlioiiias Villa de 150$ rs e oulrn
de 103$206 rs a Abreli Jiitlucs Logai antias por coiita do dilo OstevBo de Briiis a clucni VM
iiic Iàra incrcc dar nvizo c reriietcrllic a cnrtn qtic vny coin cstti em que Ilie inaiicln stiiis
c«iit;is. A iiossa caiizii dn iiiio Sãti Lour~iiçoinda sciião tcin falado mas alcançriiuos qiic idiis
estas ciiravclas coiiscivarii o sciidicaiitc :i devaça o cliie espcrenios pern pi'atirinos de nosso
agrarlo c111 rliie dcos iios clc boiri serviço c nos livre ja deste plcilo. Agora pcm iiiiiis
tliec~ir~iiicíii~llo
110s sobi.evcio o coiilrabtiiitlo qiie coin as coi~tiisqiie delle iindii toinaclo o
scndicaiile \i.as atroliclado Luis Pcriiaiidcs dc Oliveira c a Cosinc Caiiiello coiiio depoziliii'io
ciijos bens irazcin cin ~ircglaoporcliic cciiiio cstcs Iioineiis herâo sciiliorcs aussulotos das
couzas ciii tciiipci tlc C:ii~iclIii corriáo coin iiiiila Iiirgcza 1130 tciii coliza iiciii papel ii
prcpi)siio iiiclo sc firiiioii seili íipili'ecci.ciii scnlciiçiis iiciii scrticloiiis iiiais do cliic os aiitos
obrigiilorios coiiio scião I'iiiiic;as tcririos de tlcpozilo rccil-io clc hzeiiclils c escritos cliic chlcs
Iioiiiciis I>iIgiiCCIiI 1151)I i ~ i iiiiiilo i pois o viiiliáo ciiibolçiiclo inas coino cle loclos os rilios
vciiliiiiii~~ i i ~ iis iccclicr clniio cslc iiollo I'iis clciiiaiiiido poieliic CJosilio Cainello e111 clescnrg;i
do giic Ilic pc~lciiiOIC~CCCLI I ~ I I I ~ cscrilos
S de IIICLI 11ay cuia copcil sci-;i a VM colii cslii iis
[ii~~iidas iicllil dccliiratlas clis o cciiilatlor vici.aiii ciii Iiiiiii iiilvio clc iilirc tlc gi.ac;a iiicsirc
Jiiqiics Gasioii c oiilro cliaiiiiido Nossa Seiiliora tlc los/ Aiijclcs ciijo coiitiielor olivc Iiic
l ~ d i r ã ocoin crciio ~ i o iios r cin ii Jiiii(ii elo iiliiiiiaiitasgo qiic iiiio (ciilio ali aclticla cii iichiiiiiii
piii'ic porcluc Iiiossciisio Porlcs (...) dc coiiiriibaiiclo clis iião sabe tlcliis e Ilic (...) l i ~ i i i i i i
i i i ~ i i i i ~ ] de pcra rlezciiqiiiclar ao (...) n5o cluviclo cliic por via dc VM se triitcii csies
~ i i I'iaiic;ii~
iicgocios cri1 iiiiiiicirii (?) qlic ::Ctciii clcllcs iilgiiiiia iiiiticia inc I'aça iiicrcc avi~nroii se ncazo
ciii potlcr ele VM oiivcr iilgliiii papel scrticlniii ou sciitcnçii cliic iios pcrtciiça sobrc coiizas tlo
coii~i~iilíu~itlo Ilic pcc;o inc inaiide Liiclo peru iios scivircin pcrn clescarga por coiiiiio iios
tliicrciii ohi.i.giii'ii cluc pagiiciiios clilos cscriios c oiitros cliic dis teiii iiida Cosiiic Cairicllo tlc
Iiuiiia niiti cliainiitlii o IZccliiiio ( ? ) c Iàiciirlas viiicla iiclits ciii qiic taiiibcin cliio (...)
t ~ ~ ~ ~ i c ~ SCiiLCiiçil ~ i i i O ! t]lic
i liiio IíiircCc iiciii scy por serviço se IiiI kiio cieiiih cliic coiinio
papcis Iiii iicsia caza tciilio rcvolvitlo sciii iicliai. iicliiiiii cliic iiic sirva c qiic iiicii Iiay o s clcvio
dar pcrti sc clcsobrigiir c 11or tlcsciiitlo elcsaparcccraiii ioclos os cscriios por iillcs qiic iig0i.a
111~CailXiiiii eslc tliiiiiio arrisciielos ii pcgiiriiiollos assiin qiic hiclo o qiic VM tiver sobrc csla
iiiaicriii clc papcis c iiiiliciii iiic I'açii iiicrcc iiii~iiclarcoiii totla a brcviclacle piiiii L ~ I Cnos
aprovcliic c ç«uiido isto veiiliii a iiiaior clorio ciniareriios tlc o aciiiclir ;i iiossa jiisliyii c
socoiciiios ii V M Dc Miiiiiicl Fciiiiiiiclçz I'cclrii csperairios iioviis por irioiiiiieiiios Dis cstqin
boiis tlc Oliiiidii livc nvizo iiilo sc avcr í'ciio scgiiro LILICortlciicy sobrc O carrcgiido ciii a riá«
tlc clito João Pcriiiiiidcs c siiposto ciii copca avizo qiic iciilio VM rccaclo clc Oliiiida clc ii3o
estar Icilo elito scgiiro o tnaiiclc I'azcr ricssa cidiirlc tlc volia digo agora qiic iião Piçii Vbl ~ i i l
scgiiro porcliic coiiio tlitii riao l~iidcvir ciii coiiipiiiiliiii ele iitilrii~//
Sciilior Maiiocl Gibiii (I!) r I'iqar p q o ao suillior lia
cliicro c11 correr o riseliio ~ o "50
I'roia de Rio Iiii dcslc Jiilião Labcrio cotii iilgo ele iiiiiiliii coiiia (...) Aiiclr6 Al'foiiçii se
clelrciiiiiic i\ iiiniicliir o cllic iios tlcvc e jiiiiiiiiiiciiic tlcvc Soáo Villio Goiitliii cnrcgufii o cllic
oiivcr rcccbiclo ele iiiiiihii coiiia qiic (...) livre iodas coiiio ciii ;i curavclla elo Lioiiu ('!) roia qiie
vqjo ele Sctiival (,..) iião l'tiçii coiicii rlc VM iiiio scy se Iiii cohriido algiiiiia coiiza de Luis clu
Jarcliiii qiic coiiio iiic scrviiio liii ioiiiiido a 1)iiiiica c csl>ero qiic pcr1Cii.a iiicos pngniiicnios
aos iiiiiis iãohcin deve VM j a iiver cnbniclo o tliiiliciro deve iissiiii dc itisticlliiir coiiio tlasiiciir
pai'lc tlos rrciei c cnrnvcllii qiic coiiliiriiiç orclciis se clcviii veiidcr rliie sciitlo VM iibtiiiiiiii ciii
iiossii COiiiii uoiii as tlui~z(.,.) cliic tliis illiiis Ilic r e ~ n e t eDoiniiigos ~~ Diiiz Fcrrciia c Aiiioiiio
Mi1ii.c Soiizii de 65$250 rs c nvciitlo lugar de se cobiaiir Ruiz Jurzc (,..) O proveclor i i i ~
iilici.iOti aqiii l>ii&iic(...) tlc iisiitliiiir c11 iciilio perdido tciiipo tlic vinclii rla priiiicira cariivcll;i
oii iiavio tlcssc liciiio plo cliic se iicirLo VM Leiri iiiaiiclacl« laia iicllc nlgiiina coiiza c hi.
~ O S S ~ Vlios C ~ iiiiiiicic ccrlicião tlc coiiio corre 011 íivixc coiiio isso piissii iij~iiii:iiii~iile iiOS I'dssii
V M iric iriaiiclar liiiiiiii scriidão clii Rwuliição cliic Soii M.jcstadc coiiio ciii siin LClix
iiclainnçiio solirc iii, coiii,ns clc coiiiriibiiilclo pcin qiic iios volcriiioz elcllii iia incsiiiii oc~izião
vai João cloincliii, cl~ibrciiciipil;io dc Ii~iiriocoinpiiriliin dos viziiilios tic I2oiii'o~tliic Iciii IIoi'
iiisiiiiiciii iiqiiclle por~oc ;i eliic iiicii pay pediu ciii seu clcsp;iclio rlc licciiça elo gOvci.iiiiílOi. In
coalro iiicics por qiiiiis vui prctciiclcr cliiqiwi L';ilcsiiiiciiioclc seu poy I'izcasc iiiivio rsiii iiic
scrviii iiruiio pcia chiio tic iniiilia perkiiçilo iniiz hc cslc govcriiiiclor [no iiotavcl cliic c~iiclo
iião hrii iiiielii elo rliic Sua Mtijcsladc p10 qiic iiic vallio tlc I'iivcir tlc VM Iicrn (liic iicsla
ocazião pcra qiie VM asulerite com seu podcr a cluc veiilia eu alcaiissar esta inerce e pera
csto iiiand~irincalgiiinas cartaz de fíivor e ti de algiins Iioinetis qiie qiieiii dito goveriiiitlor
i'assii algiiii~acoiizn coino scja Ruy de Roina Teles e Aiitoiiio ele Souza seu c~inliacloe as
maiz // pessoas aqtiein VM Ilie parcsse Ilie pedcrão coiii elèito isto driclarando ein ditaz
carlaz coino eii teiilio ali aquella fazeiicla e prcncipio dc fortaleza sobre qiie iragiio iniiilisz
pertenças por itiiin qiie por Castela se avia I'cito a meris pais aqiii Dom J o b de Mciiezes
queria hzcr ciippitaiii de dita coinpanhia oii outra qiie elle não quiz apartar e a iniin inc
queria Manocl dc Soiiza Cazer tãobcin cnppiiain e iiaqiielle Icinpo ine 1150 estava Sicoii assiiii
que quercnclo VM i'azer nisto o qiic inuilo poder sera cin graiicle iiiío seiido disto o dito João
doriielas sabedor nein oiiira pessoa.
Nesta cnza esta a 8 aiiiios hum maiicebo de Vianna chainado Aritoiiio Gonyiilvez
Pades sobrinlio de AChnso Lopez Ortiz seu tio e eu dezcjaiiios dc o mandar a ganliar a vida
coino a einpossibilitlade de ir iio Brazii iiic rezolvi aqtii fosse Angola pera o qtic Ilie Iic
neccssnrio navio eiii que coiisigua esta viagem eu iiiío lenlio neça ciclaclc quem ein I'assa
incrce inniz do rluc VM a cliiein pesso torne o traballio de ine querer í'setar huin navio de
forssa de 150 loiielatlaz poiico inaiz a menos porqiianto eu aqui e de amigiio Iieinos inetcr
100 pipas e a outroz ncça cidade escrevo jior via do dito Al'i'oiisso Lopez clue toinarii n seti
cargiio cle nviznr a VM a contia qiic Ia tein por ininha via e sua pera aserto sein VM sabcclor
e prassa que liiide fretar tmtanrlo dc tocla a cotnodidde ein o Srctamento e coino esta ierrn
esteja tão limitada de dinheiro pesso a VM hssa miiilo ein rnerce pesa que o dinheiro qiic
Iie custiiine darsellie de cinprcsíiino o asseitc oii cin viiilios ou ein letra pera essa cidacle
cncoiiiciidando a VM o fazer ein tiido o qiie inilhor e iiiaiz n coiiio esteja procurando da
boiidndc do iiavio o qiie vinlia aqui por todo o inez de Novembro sem falta com a cteinora
neccssaria peru se Ilie ~riizcra lal carregaçain a carrcgarsellie aqui e eiii Angola sciido
obrigação tomar as Iicsas que o dito fieíatlor Iie meter e siga com e11az viiigein a Baliiti oii
Rio de Jíinciro daoiidc oiiver noviis (...) inais avai-es e ciii tiido fasa VM como coiizs
prospcra avendo iiavio que iiic fassn VM inerce de iiic inancltir doiis clinpeos que (.,.) pera
itiiin biiixoz tlc copa e do (...) e pcrdoic VM taiiioz etihrlos qiie conliesso não sirvo inaiz cliic
pcra darlhez c como fica caravela pcra ir ein tlireitura tiella inandarcy a VM ainostrii clos
dozcz estc aiirio c iivizarey tlo inaiz iieccssario a qiiein iicisso Sciilior goarde in~iilosaiiiios
por iios lazcr incrce //

Seiilior Afoiiso Lopez Orliz Fuiiclial 22 cle Outubro I649

Com a I'rota dos navios cla bolça lios Salta a ieinpos cartas clessc Reiiio e de VM que
por a iniiilos esperamos dcuz iiz tragiia boas e cspero saber ja de VM dn vcncln elos
assuciircs viiidos coiii João Suares vindos coin que iiiiin qiierein Visscnte e da parte dii
cnrrivclla qtic coin ii cobranqa dos frctez clcvc liido estar ein poder ele noso amigo Manuel
Miirtiiiz Mcdiiia e qiioando cliegiie ora ele essa braiiqiia qiiiiitti se vender VM iião poiica
iiida que sciii de seu podcr.
Sobe o segir Aiitoiiio viagcin c ii eiipossibilidacle dc liir ao Brazil iiic paressia Sossc ii
Aiigolla c pera cl'cito dc siiii carrcgaçain cscrcvo algiiiis amigos a Lixboii so dc loclos s c
arrisciiráo c pcra o sabcr VM adc toiiinr o traballio de cscrcverllic e cncoinendiir silguinn
pessoa ciii Lixbon Ilie dc ditaz cartaz perii saber tlclez a sezulução e coiilia ein qiic sc
arrizcão pesa efeito dc se sabcr a priissa qiic hadc irelar o qiie VM ade avizar ao serto tio
ainigiio Mecliiin a qiicin eiicarregiio csie Srctaitieiito I'azendo VM Ia canta sobrc sein pessoas
de ca que cti e outro aiiiigiia Ilic einos iiieter aqui qlic coin o que por ia s e j~iiitarcuido
1eviii.a de 300 pipas pcra siiiia sera beiii que vão eni Mnrço oii Abril priineiro do qiie oiitroz
sein avizo ao dito Mcdiiia c VM coino digiio Ilic h r a do qiie por Ia estez Iioinenz a quein
escrevo c VM por SLiil parte sc carregarce qiie pedilaz nesta prilsse n hiiin outro nie iiiiu esta
beiii aleiri cle ser tiido inigalliisse qiic seiião dcvc dar eiu tudo boin sucesso ao dito Antoiiio
que veiilia a ser o que todoz dezciainos e pla brcbidadc dcsta caravella serey cin ao que
fiqua inaiz larjas inuilos (...) lioineiis a qiicin as creia sobre Aiitoiiio e a stia carregaçain os
seguiiites Estcvão rlc Uruis ein Porto. Eni Lixbon Maiiocl Filter, Jaques Lagan, Estevão
Costa, Batista Janscii Ailtoili3 Alaire, João Tandiin, Luis Posiinar, Siinão Blanquearlc,
Paiilo dc Aquciu, João Toiiias Vila, Antoiiio Pcdrozo, Jeroiiiino Goines Rainosll

Scnlior Mariocl Rodrigiicz Culdcira Fiinelial 23 de Novembro 649


coin o conde

Eiii 1 1 do corrciilc recebi por via de Lixlioa siia carta de VM de 10 de seteinbro do


aniio piiçarlo qiic totlo cstc tcinpo tlcvia deterçe ein a iiiiio da peçoa a que111 foy reinetida a
Lixboa a cluc vcio (...) iilais Il~einantlcy logo ciija resposta sera com esta ein os navios de
bolça cliie arlliy vicrão de Lixboa que forão inais de 40 não tive carh de Doiiiitigos João
IZangcl nein inciios iiie inaiidou o azeite qiie VM ine aviza pera se eiitrcgar (...) inais coando
o faça siibcrcy procurar vciida logo pera qiic a ditti senora se valha de seii rendiinento
E pera que tudo o que inais clo scrviço de VM Iòr não I'altarey ciijii peçua nosso senlior
goardc inuitos aiiiios.

Sciilior Aiitoiiio Martiiiz clc Azevedo Funclial23 dc Noveinbro 1649


coin o conde de Castel inellior

Pera q ~ i cVM nic coi~keçapor scii cnptivo estiiiio a omziiio prczente e dclla dou o
agarclcciiiiciilo ao scnor Joáo Tlioinas Villii pois inc lia dado ein me aver ordcnaclo de h e i .
pcra Angolla algiiiuiis carrcgaçoiiis por siia conta e do VS de que ine pede Ilie de iioticin por
Iclra qiie scia innis clara iiiaiiclo a VM coin esta os coiitos dos mestres ein cujos iiavios foião
carrcgiicltis por oiiclc veia avcr custado postas a bordo coino das carregiiçoins jiintcis consia
323$523 rs dc que inc (eiilio recebido por letras sobre o dito senlior Villa que teiii dado
salislnção a ciiiestia cslc aiiiio clos vinhos foi iniiiia e estes cle V M Sorão os inais
acoinoclados de preço c estreinados ein bondade nosso seiilior preinita ave-10s levado ern pas
c qiic VMs alcaiiccin sobre elcs iniiito aviinço c coando de oje cin diaiife preste iiesta ilha
licr'íi servir ii VM inelcrcy por inuito venturoso pedindo a VM ine clc taiitas cnzioiis ein que
poya exccutar csla voiiti~rlc.Nosso Sciilior goarde a VM muitos aniios.ll

Sciilior capitlío Joiío Velho Goiidiin Fiiiiclial23 de Noveinbro de 1649


coin o coiidc

Eiii coinpaiiliiii cle João Feriiaiidcz Pedra que deste porto partiu eiii 3 de Maia
escrcvy a VM c cmiaiiiine cntizil cuidado o iiào Lerinos novas d c sua chegada per Ii~iina
ciiravclla qiie clicgou iio porto c tio teinpo que pariiii dessa 13aliia tiillin o diio Pedrii 62 dias
tlc viagc iiius tanibciii sabcinoz coino eiri 27 dc Agos~oo aviii Deos do rccifc pelo
tlllc c»i~~~iliilOs CStdi'a iicssii Baliia gozando I'avorcs VM C fazelido Iiiiln graiidlozo
ii~gOci0qiie cllo preinita C inandarnos de breve estas boas novas dc liovo náo 11cy recebido
cartii de VM a que deva responder por scrvir a esle de avizo ein coino 0 Colide de Castello
Mclhor geiicr;ll desta artnad'i da nova holça pcllo coiilicciinciito qiic tlc iiicu ciiiiiiiirlo
Trjstáo de 17i:inça lciii sc vnlcii arliiy rle iniii pcra algiiiis gastos riessessairos de 100$ rs rltic
Ilic dcy e ilic paçOii 2 e~critosric obrigaçáo de pagar tanto que cliegclra essa Bahia a VM de
qiie v:iy coni csla Iiiiiiia via pcra qiic VM inc faça itiercc inandar cobrar cstii contiii cin qiic
L C I Soninans
~ 50Qrs qiie Ihc largliey c VM sigira deles siia orderi os outros 50$ rs são ineus
inais carscgiicy ein iiiio cliiiiuadii i\ viajein clc prassa capitain Jaqiies Hovel Fraiices 2 barris
rlc pregos de cabeça de pipa cl~iciiie aciinrnci screin Ia gastnvcis eIn alguiniis obras peznráo «
clc 11I 2 16 arrobas peso iiclo ii 1 3 17 acrobas iielo e cada iiiillieiro pcza 4 112 e irie ciisttirão
ii 200 rs inilhcir«. Vh/l nic I'ai?i incccr iiianílalos receber e beiieficiar juiitainente c caixoiis
tlc inaririclacln I.iraiica o cla inarca B leva 2 ariobns hc iambcin ineli qlie vciidido çoiii o iiiais
asiiiia dito c rlci qiic ouver I'icaclo dos viiihos carrcg:idos coin Joáo Marrllies e o cobrado dc
Marcos Dias Nctlo i?ic Para VM carrcgiir en1 n frota cin boi: asuqure branco a iiiúos tle
Maniicl Miirtinz Mcclinii cluc inc f a s h l t n cuiiici abaixo direy e outro çaixno qiie Icva per
inarca P leva ião Iicni 2 arrobas de inariiiclada fas por conta de inirilin sob~iiihriiilly incsino
com o inais .ia VM sabern coino Liiis du Jardiin quebrou cin Lixbua e mc i'icoii cleveiido
329683(i r's qiie proccdctio // da pnrk cln catr.egac;lo coiii Marcos Diiis qiie foy ;i iiiiios dc
V M c clc 6 pipas cle viiilio ciirrcgadns perri Aiigolla coin Manucl Fernandez 13arrcto cle nacla
iiic da satisfaçáo pcllo qiic tomara Ilizcrine pago do qiie rciideriio ditos vinhos a siia qiiola
parte ciii inãos clc VS e do dito Marco Dias rllic iuinbrin a VM se iniiiida entregar pelo que
aveiiclo liigar VM por iniiilia parte rctciilia dita coiiliii pesa iiieri pagainciito pois Iie tain
jiisio c coiii avim niaiiclarcy papeis sciido iicssessiirinz tainbeni peço ii VM qiie ~ivciido
lugar de se cobrar algiiinii coiiza n ctiniil tlo c~ucclevc ivliiniicl Fcriiaiidcz Barros o esliinarcy
iiiiiiio. A Joáo IZoiz Tavira Icvou Dcos pcrn sy tivcrxi 4 ori 5 diiis morte algirin tariio iiprcc;ndn
iutis coiihriiic oiivy licariío siins couzas postiis ein Iiordein c clnrus e espero que ncsta
ocaziãu VM iiic laça iiicrcc graiigcar algiiiis atnigos dos cliie coiii clle corriáu dessa baliin Iic
por rccoiiieiiclados dc Vrn iiáo deixarzo de fazerinc iiicrcc ocupar nas ociizions qiic desta
biiiidii sc Ihcs ol'rcçiio no que peyo a VM fagn a diligeiicia poçivel. A irdeina coin qiic cslcs
iiiivios carregarno Iòy grni~clcc iiáo duvido que as pipas vEo coii iniiito inill tralaiiieiilo oril
náo liiy podroxo dc alcaiiçiir iilgiiniiis coartolliis dc agoardeiitc cl~ictodas tinha travcçatlo dc
inuito tciiipo ein ol->rigac;oiiisDiugo Giicrrciro inas pera a priinciríi ocaziáci nie snberey
prcvciiii o inorgadio rlc ilan Diogo dc Tcvcs cliie a iiiiiiios aiinos diireinos arreiidnclus por
Iiiiin scrto inorlo Iic o coiii cliic sc sustenta csia cirza porque dellii tiraiiios muito proveito cin
Dczciiibrci rlc I651 s e iios acaba o arrenclamcnto e lia inuitos lioiizeiros a tiranolu iissiln
acluy coiiio iiíi rciiio; porqiic nos iiãu saliicc de in3o qiiizerc oSerccer a Sua Majestade 46
ci.uzndi)s coiilido ine qiicira pcrloiigar 1)s annos do ariendaineiito pcra este cl'cito iie 1i)rça
viijci.iiie rlc algiiiil iliriigo c pnrccciiine qiic so a V M pedia coiil'ianc;a c scgiiraiic;ii ncslii
ocfizjão octipar iissiiii 1 1 1 ~pcyo iiie í'iic;a iucrcc // cIc rliiercr prestarine I6 cr~izados
in~iiidaiiclointisdar cin Lixboa a Maiiocl Mnrtiiiz Mediiia oii carregarnios por iniiitia coiita
iiesla Ilotii ciu assiirliires a ii~áoscio dito Meclina e dcntro rlc liiiin aniio os toriiarcy a pngar a
VM cai,, seus iiilctesscs ou rciiiclciicIoIl.ios cin agoaillciitc ii essa baliin oii pagandoos por
Iclrfi Lixboa a qiicn VM ordenar c fi~eiiclomcVM este hvor Iiade ser coiiic) digo alin todix
;i brcvitlildc c "50 cstranl~cVM iiiiiihn conl'ianc;a qiie liera ~ ~ i n e l l i a i i~caLioi1~
te~ il t~ilh0 eu
iniiiio gmiide cin VM pla boa voiitiidc cliic seinprc nos lia rnastrado c coando c~11io i ~ i i i l ~ ~ i
aja ocasião acham VM em inin a devida gratificassam porque o teinpo ine não da inais
lugar. Goarde Deos VM inuitos annos.

Seiilior Joáo Pernandez Pedra Fuiiclial 23 de Noveinbro 1649


cciin o conde

Clicgarão os navios da fioia e con boas de bolça de Lixboa e precurando novw da


cliegadn dc V. InerceZ a essa Baliia as não achcy mais que dizerein de huina caravela que
cliego~li10 por10 e paitili dessa cidade ein teinpo que VM tidia 62 de viage e que nilo hera
chegado. Ao depois veio outro navio ein que se aviza tein carta de Ricliarte Ben dc Lixboa c
disse coino VM avia eintrado iicssa Bnliia nova coin que toda estn caza teve ilotiivel
cOlltentaineilto não talito pello iiitereçc proprio coino pcllo particular de VM de que espero
coin brevidade /! Cartas pera saber de sua boa saude e como se da deça banda que tudo
espero scra ti medida de meu clczcyo esta caza depois que VM se foy lia sido huiil espital e
Livemos a ininha inay ein o iiitiino da vida sacrriineiitada dc huina febre malilia liosso
scnhor rccoiihessendo nosso rlezeinparo nos k s inerce prestarllie a vida e fica com sniide a
ellc sciiio dadas as Liicas c Atonio e Atonia ticão de caina com muita becliiga e
iiiiiito atroincnlaclos e todos os inais piqiienos de caza Iic o inesiuo iiieu avo ein 17 de Jiinlio
Icvoli liosso senhor pera ssy cuios nojos cstainos seiitiiido nos vejo nestes navios o da morte
do inestre dc Caiiipo Frai~ciscode França e dezcinpnro com cliie ilca meu irmão Pedro
bendito seja o sco que assiiii O preinito tentarmos a paciencia. Agora detreriiino mandar
biiscar dito Pedro pera qtic va a servir a esse estado que sera com inais coinodidatle.
O scnlior coiiego Lriitoii de dar estado n Scnliora Maria quanto coino lia feito e ainenhii
24 do correnlc se recebe con Pernno Tavares de Vasconcelos fillio dc João Escorçio que
inoravn eiii Saiilii Cruz hc iiioço mas boiii sujeito Deos o deixe lograr taiiibein aver 5 ou O
dias morreu João Roiz Tnvira morte algum tanto apreçada mas como o filho Iiera o que
coria ja coiii OS iiegocios Fica coin grande clareza de tudo. Agora peço iio ainigo Gondim que
podcntlonie alcançar algiins dos niiiigos qiie com cllcs corriáo ii estiinarey e VM faça nisto
tainbciii nlguina couzt\ Ao iiiorgado de Dom Diogo aiidão algiiiis ou iniiitos toureiros VM
betn sabe cliie lie conze o reinedio desta c t m quizcra ofercsser a Sua Majestade 3 oii
4.Y;cruzacl«s atlicntiidos perii qiie iiie pcrloiipaçe o arreiidainciito// e coino o cabedal não seia
inuilo nc$o a João Vcllio Goiidiin ine queira prestnre I $ cruzados por huin anno que Ilios
pagarcy coiii seus iiitcresses cuido mos não [legara pois pode c Sazeiido VM veja se os quer
dar ein assuclres pera quc vciilião por iniiilia conta na Srota porque com isto e de outros
amigos quero ver se 11ode i'iciir ein cnza estii fiizeiida, ein olniida não quizeAo seglirar nada
do caregado coin viiilios de minhii conta ncin do ainigo pello que iço que nosso senhor der
dcsscs inciis viiilios o ciirregiio tiido eiii esta I'rotta repartido ein os navios que a VM Ille
pareça que vno a Lixboa peca que tiido va a mãos de Medina e vindo navio pera esta illia
VM carregue alguinas caixas couza boa pera casca seca porque tudo o mais me fas falta
pcrii o el'eito qlie assiina digo. O ineu dcspaclio sahir ein Lixboa e me Ses Sua Majestade do
abito de avis coii 20$ rs e a capitania de fortaleza cin 2 vidas inns que priineiro Iiey de
iicabar dita iòrtalezii e ii rcpliq~ioque ine dein o de (...) se ino dcrein acahlaey coino puder
ein lalin não teiiçiio de por inao iiclla. Com Goiiçalo Vas caiTegucy 4 pipas de vinlio confio
cin Deos avcr3o cllcgado VM o aplicl~ice mande tambeiii O proçedido. O ~eiimldesta
arinacla qtic vay governar essa praça Iie o Conde de Castel Mellior que pelo (...I grande cllie
ele ineu ciinliado res ;quy inuitas honras e lhe recomeiidainos a VM e a João Vcllio;
proineteii grandes couzas qti-ira Deos faça algo e eu o estiinarey, eu lhe prestey aquy
1Q0$ rs ein que Duarte Soninaiis Iierda 30$ rs pera que Ia os pague a Joáo Vellio a qtiein
mando t5o bein 2 barris de pregos de cabeça que aqiiy coinprcy a liiiin flamei~goe ine
diseráo s e gastarião Ia iuellior. Bastien Jansen e Menriq~ieBardet são inortos e eu fis iicliiy
este anno 2 caixtes de casca mas coiiza pequena com estes navios da bolça he esta terra
I.iuma/l confuzáo e os senhores deputados e seveinos e dezejão cozo Ihes custa a coiniçiío o
cointrabando torna ao juis delle conta o sendicante e sem feito carga de muilns fazciidas de
que náo parecem clareza a Cosine Camello que quer livrarçe com algiiiis cscritos qiie tem
de ineu pay sobre que coreinos pleito e avcndo tempo mandarey o treslado delles e avizarey
mais que de prezente iião o poço ininlia inay o recomenda ein VM e toclos os de caza
eii faço o inesino cuja peçoa nosso senlior goarde coin as posperidades que dcztiya.

Senlior Domingos Niines Henriques Funclial 2 de Novembro 1649

Recebi Iiiiiua carta de VM com a conta da venda das 2 pipas de vinho cuio liquido
clis VM silo 30$200 rs que me náo remeteu por não aver os geiicros que pedia foy clesgraqa
minha náo o achar VM coando delles vejo a caravella carregatia pcllo qiic estiintircy VM
me remeta dita contia eni bom iissriqure branco e sinos de paiiis pequenos ein c~iioalq~ier
navio que pera esta ilha venha e cn [alta de o aver aqui não espero seia em couraina oii
cliassina ou dinheiro inas sohrettido assuqiire. E n5o preinita VM tornc la de ficar esta
poiiquedade e a trouxc a trouxa de vestidinhos em golhillias e mais meudezas inandarn VM
entregar coando iiáo seião vcndidas i10 capitão Antoiiio dc Barros Bezerra ou quein seus
negocios tizeçe para que ino reineta como lhe avizo e sendo vendidas VM as inande sein
proveito corno assiina digo e coatido eu preste pera servir a VM não faltarcy a queiii Deos
goarde muitos annosll

Senhor capitiío Antoiiio dc Bnrros Bezerra Funclial primeiro Dezcinbro 649


ou ante a qiiein seus negocios fazer ein nils
Barbadas ao senhor JoZo P Aiiiis auzente o
senlior Richartc Espillierte

Dezeio de fazer em essa ilha nlguin negocio me manei'estou meu amigo Dunrle
Soninans aver dado pontualidade do (...) e por me valer de seus favores eu e o dito ainigo
detreininainos inandar alguns viiihos inaos primeiro por outros pera que alcnncciii a boa
venda assim nos confortamos coin o ineslre deste palaclio ingres chamado Villingeiiven de
quem sera a VM com esta Iitim coillieciinento de 19 pipas de vinho qiic con elle carreguey
todas com a marca de fora e coiitrainarcadas abaixo da barra as que levão por contra iniirca
W que fazem por ininlia conta qiie sáo 12 as da coiitra innrca + qiie stim 4 fazeiii por conta
de ineu cuiiliado e o capitno Tristrio de FraiiHa e as 3 da contra inarcii C / fazem por conta
de reverendo conego Simáo Gonçalvez Sidráo ineu Lio todos sain muito riquos vinlios e vay
pago seu frete VM ine fara mcrce a inandalos receber e vender logo porcuanto ficar
acabando de carregar e partir dentro de oito dias a caravella clo inestrc Manuel Vicira e
atras della liira outro navio com mas vinhos e vira a baixar muito do valor pello qiie vai coin
brevidade poçivel trate de sua venda e c011 todas as vaiitajeiis vão as 12 pipas coin toda
abone e foy concelho por millior coiiservação dos vinhos e juntamente sirva de avizo si VM
de logo lançar iniío c cinprcgar o cliie elles rcndercin ein boiii assuqiire branco c fino forinas
piqueiias que Iie pcra casca seca qiie coino neste riavio não vão mais cartas qiic pcra V M
izein se sabcra do que cslii pcra Iiirll

Senhor liceiiciado Manuel Henriquei Fuiiclinl20 Noveinbro 1649

I-liiina carta de VM receby acoiiipaiihada ein a coriia daz 2 pipiis tle vinlio qiie
miiiliaz rescbeu c tliz averein wiidiclo liquido 30$240 que ine iião reineteii por senão
acliarcin os geiicros qiic pedia que por desgraça Iiasaz Iiia sentido ii molesta quc a Vin isso
devia cauzas c scrvirlhe soinente essa iiinherin de entado de que Ilie peço perdão e que seia
servido toinar o traballio cinprcgar os ditos 30$210 rs ein boin iissuqure branco Sino de
Sorinas peqiieiiíis hcin falia eiii boa coiiraiiia ou cliacinas ou clierein ou ciizcuz e hein pera de
nada dczto tivcrciii dinheiro dc coiitacio c iiie queira carcguar corii iilgiirn destes geiieros
perSeriiiclo o de azuqure eiii coalq~iereiiibarcii~ãoque vciilia pera csla illiil a coilzigiiar a
iniiii ou a iiiiiiliii Iiordeii c ssciido ciizo qiic as iiieudezas da trouxa qiie VM rcccbeu sejão
vcnditlas vera scu procediclo lia coiiSorinidade cluc assiin ii diguo Iiestiiiiclo coiisertciii as
inanclara cntrcgiiar i10 cnpilno Antonio de Barros Bezerra aiizciile qiieiii scos iiegocios f'azer
porqiie scgera o cluc Ilie Iiordciii Iàção clc ditas iiieiidezas pcdir coando parte se preseiitar a
VM eu seiii iicsta ilha de nlgiiin prestiino inc podc iiiaiitiar que ine acliara coin liirgiia
vontade ein seu scrviço ciijii peçoa nosso senlior Dcos goarcle inuilos annos.

Sciilior Capitão Antonio Baros Bczcra Fuiichal3 de Dezeinbro 1649


auzcnte a quein seus iicgocios Cizcr

Dezejoso dc goziir I'avores cie VM c slin piiiilualicladc tralcy coin o íiinigo Duarle
Soninnns dc inanclartiios alguns viiilios ii essa illiii c a suas inãos priineiro de que outros
pcra O qiic coinsscrtiiinos coii o incstrc dcslc patacho iiigres qiic paçavii pera as Barbadas
chainiido Tlioiniis Beainan nos qiiizeçc lançar aliy 70 pipas de vinlio qiic detrciniiiaiiios
iiictcr iicssas 111i1s por Iorça acoinoclar aniigos assiiri que ssoiiieiite carrcgtiey por iniiilia
coiita 14 pipas de virilia duiis dc viiiíigrc coiii ii inarca e contras iiiarciis cie Sorii c inacs 4
pipas clc vinlio coiii csia DS c contra inarca ie Ires pipas inais dc viiilio// coin a dita iiiarca
c cslíi contra C/ us 4 fazciii conl liiiina innis de viiiagrc coin a dita inarca e contra inarca dos
viiilios Siizcin por conta dc mcu cuiihado o cal~ilaoTristão de França e as tres por coiita dc
ineu tio o Reverendo Coiicgo Siiniío Goiiçalvcz Sidrnin qiie VM ine fara inerce inaiidar
rcccbcr todas 21 pipas dc viiilio c 3 de vinagre c veiidelas com o inaior avanço que ser poça
adcvertiiido qiie logo logo se dcslaça dclla porque fica ciirreganda Iiiiinri caravellii aqiiy qiic
partirii dciilro dc 8 tliiis pwa es~í~illliac outro iiiivio iiiaes e virão a dar os viiilios eiil baixa
pelo clue coino dejo VM os vciida logo os vinlios levão toda a borra por inellior coiiçcllio c
sua coiiscrvaçiío o qiic Dcos der ine Siira incrcc inandar empregar cin boin assuqurc briiiico
fino de pains piqiiciios c laiiibcin serii ncssessariu i'azer clelle logo coiiprii aiites dii cliegarla
da cariivcllíi que digo clue cuido trara. inuilo c Icvii ordcin pera se compiar c sabciidoçc Iie
b r ç a que levante c coino este iiavio sso pcra VM Icvii cartas podcre hzer dilas coinpras cin
iniiito graiiclc coinoclidadc tle I>reço e bondade que Iic o qiic se ciicoinenda inuilo e dito
asuqurc carregara VM rios primeiros iiavios cliic viercin pcrii estn illia marciiiido o de iniiilia
conlii com esla D e o qiie renderem 8 pipas vira conta de cada Iiiiin a parte coin dita inarca o
dias ti vista ciii Iàvor do incstrc Doiniiigos Roiz qiie coiifio da piiiiLoalidadc clc VMs avcriio
iiiandaclo honrar coiii a devida piiiitiialidadc e a V. Mcrces agarclcço inuito a coiii qiic iria
reinetcráo os 2$ cruzatlos cliie recebi tlos capiiaiis Eliiccl c Gariiicr ein incieda de ouro dc
3$500 rs qiic telas cii csla terra Iic o inesirio qiic nada pella liinitaçiio della qiie nem o
aliiioxaril'titlo iiias qiicr toiiiúr ciii pagaiiiciito dc tlircitos iialfaiidcga e iiieiios as oiitras
peçoas particiilarcs c creiaiii inc V. Merccs qiic o inesino Iicra ter este diiiliciro qiie n,?o ter
iiacla coiniiido iiic rciiicrlicy coino pude e coino por a conta que a V. Merces inaiido Ilic resto
2XO$033 rs fis iiotavcis diligeiicias pcra reiiicter iis V . Mcrces tlcsta contia Ictri~sdaiidollic
eu que V. Mcrccs iiic iniiiitliiriio o qiic iiic Lcin tlatlo iiotavcl iiiolcsiia cointiido voii l'azeiitlo
iiiiiilias cliligciicins c acliancloalgGiis Ictras aiiitla qiic scj,?o iiiiiilias avizarey ao pc a coiitiii
tlc cliic saiii qiic iniiilia voniadc Iicra de Iiiiina vcs sahr esta coiiia nias coiiio (ligo i\
liiniltiçiio cla Icria /I caiiza tiitlo isto inns tlc iiiiiilia partc i150 hltnra a diligeiicia. Tninbein
averiio V. Mcrccs visio coiiio iivizava no dito Uaslicii Jaiisen coiiio tiiilia eni caza Iiiiiii
iniiiiccbo cliic tlctrciiiiiiava iniiiitlar cstc tiiino a Aiigulla pi1i.a o qiie Ilic iiiaiitlaria frciar iiesbii
cidade iiiivio por inãos dc iiieu ainigo Maiiuel Martiiiz Mcdiiia c pcclinrlo Ilic se rliiizct;e
arriscar coiii cllc ciii algo lios sua coiila c tlc ainigos c estava eu muito coril'iaclo tlc qiic o
I'ariii coiiio ciis~uiiiaviicoiii liberal iiião c se iiiiiiliii pouca soric cliiis cluc ellc iiic I'altaçe de
V. Mcrccs qiic seu Iiigar ocupáo coiil'io não diividiirno Sazcrcin inc os iiiesiiios fiivores que o
dito sciilior dcfuiito csiiintlo serios de qiic a totlos iiic inostrarey seiiiprc agiirdeciclo c o
prczciile scra graiidc ciii cliiercreiii Iioiirar esta carregiiçáo coin o q ~ i cforeiri servidos
asscgiiriiiidoçc tlii boi1 conta c puiilualidadc coin rluc de L~idoo que ciiiircgarciii scrniii
coiiirespontliclos e coaiiclo i i ~ claçfio este Siivor cuiiio ctiiil'io iiie Siiçiio miiioiiicar oo dito
Miiiiiicl Miirtiii~Mcrliiia pcra se govcriinr iiil coiitia dii priiçii giie liii clc Srctar ricaiido c11~ior
iiido iiiiiiio obrig~itloii V. Mcrccs c eu scii serviço niiiilo Iiroiito ;i ciijas pcçoas iiosso Sciilior
iiiiiiios iiiiiios g»artlc.

1 letra ii 2/1ii visiti piipda pelo Rcvcrciido Coiicgo Siiiiiio Goiiçalvcz Cirlráo iiicu tio sobre
Maiiiicl Martiiiz Mcdiiin ciii Snvor tlc V. Merccs de SO$ rs
1 Ictrii íl 30 dias paçaclil por Mniiiiel Tlioiiias sobre Fcriiaiitlo Martiiiz tle 17$81>1
I leirii a 60 dias por cii~la4 Aiitoiiio Lopcz Miissicl sobre Maiiiicl Mariinz
Mcdiiia dc 25$
01$861//

Seiilior Piiiilo dc Aqiiiii

Rcccbi Iiiiiiia carta de VM rlc 13 tlc Noveiiibro csliiiiaiido siia bon ~ ~ i n i . i . ~ ~ p o i i d ~ i i ~ i i


C ~(i~.t~% i i iiiiiiiicti 111einostiarey
C/IIC iiigsaio iiiis ocir~ioiisqiic VM I«r servido dariiic eiii qiic
iniiiliti voiiluclc sciti piilciiic. Dii piii~iiiiilidíitlede VM iiiio tlividcy iiiiinca dcii siitisl'a~ãoa
~illiiiialetra cle 1>0$970ciii I'íivor de Aiitoiiio Pcdrozo c coiiio iiii carrcgiiçáo cio q ~ i cproccdcii
oiivct;~iiiiio siiçcço o sciito iiiiiito iiiiis Marcos Diiis niio Scs stiii obrigação coiiio iiic
iivizaraiii tltiercrii iiosso sciilioi' q ~ i cessc pouco q ~ i ccscapoii restaure a pcrtla cin parte. Para
cliic inacs obrigado a VM cstcjii inc coiiioiiiclua seu griii~tlioi.oaiiiino c111cllicrcr l'oinciiiiir c
acrcsccntíir a ciii.rcgiiçiiii cl~icdctriiiiiio I'azer coin csie iiicu inoço pari1 Aiigolla rliic siiposi~
liii iiovas de pouco viiloi. de viiilios qiicrcra Deus qiie nescc inc,jo teiiilio se abriiiii iis coii-
qiiistiih c cluc iiclie clla ja as couztis ciii estatlo Siivoravcl iiins cin hir priinciro coiiscstiii
iiiiiilo liarte tlo boiii servir;o iissiin avizo n incii iiiiiigci Mliiiiicl Marlinz Mcdiiia irale dc coin
toda i$ brevidade fretar navio para que venlia aquy ein Janeiro ou Fevereiro antes qiie
oiitrein c coino o taiiianho do navio fica ii eleiçiio do dito Medina que cuido serra de 300
pipas pouco inais a inenos niio lanço de oferta do de VM iniio a quein pec;o que do que iuc
tizer mercê arriscarçe de o credito ao dito Medina para ino mandar com inais o de alguin
amigo que por respeito de VM queira tainbein entrerçarçe e vindo navio por Setiiviil antes
me dem avizo para Iiir coinprando alguns vinlios com mais coinodidade e não duvido que
coin a clicgada da frota Matliias Vas ine queira fazer inercê mormente. Fomentado de VM
fazendas dcçe Portugal sain aquy de gasto como Varas pardas c azuis paiios pardos dozenos
e de trevira reoclienes chapeos e sempre em seinelliantes reseitas se nclia 30 e inenos rs por
100 de avanço a troqiio de viiilios ou letras para cssa cidade o azeite tarnbeni vay subindo e
se vende cacla coarto atestado a 20s rs tlie 21$ rs confoi-tne as apareiicias subira e porqiie Iie
coaiito se oferece guarde Nosso Senlior a VM inuitos unnos com os aiiirieiitos e
prosperidades que deseja.

Senlior João Tliornes Villa Funclial 6 de Dczembro 1649


coin fancqiia

Recebi suas cartas de VM de IG de Outubro por 20 e 3 de Novembro a que hrey


reposta cstiinaiido em primeiro lugar sua boa saude Nosso Senlior preinita conserviirllie coin
lodos os aumentos de bens e prosperidades que deseja eii pace com ella inuito pronto cm o
serviço do dito senhor nunca falti~rey.Receby a letra de 119!$280 que VM me reineteu
paçiida por Aiidre Feriiaiidcz sobre clle inesnio que fica com e asscito iiias a cobrança nclioa
deficultoza porque este Iioinein lhe niio sinto bein. Sein embargo que ellc clis pagara queira
Deos o faça e nas deligencias de sua cobriinça iiáo hl~areyporem sirva de iivizo a saber a
quem da scii dinliciro e cobraiidocc a porci ein conta de VM a qiicin agardeço inuito a
despoçeçiio que de suas fazendas fis as coais inely em Iiuin caixa11e eiitreguey no incstre
João Mciides Figeira a bordo do seu navio chainado Nossa Senora dii Coiiseiçiio fazendo
que elle inandace coino mandou li~iinhoinein assesiir a medida dos pedaços e creiaiiie VM
(...) das fazendas veiididas 1120embolçey. Soinmdo 10 cruzados qual tudo despendy foi com
lavradores fiado que pagão daliy a hiiin anno e talves fica para 20 ficaiido ine indn tiiiiibein
alguns retalhos que por não scr couza de corte qiie serviçe o nzo inaiidey advcrliiido a VM
que as inilhores peças Foriio e que as inais soincnas foy gastando inorinente as boii-ibaziiias
que estavão inuito manchadas suas boas comrespoiidericias clc VM tiido me ineresseiii e
estein serto qiie tive grande moleste de não poder aqiiy dar saliicla as ditas /I fazendas cauza
das muitas qiie seinpre sobrevier20 desse reino e Inglaicrra de qiic isto esta oje abastado e
coando VM tenha gasto de mandar aquy algiiinas fazendas dessc Porlugal seiao varas
pardas e azuis covillians paiios clozeiios pardos e jardas chapeos que seinpre sc vende tudo
com 30 por 100 a troquo de viiilios ou casca coin alguina cspera para essa cidiidc tainbein
azeites sani aqiiy gaslaveis e val Ii~iinconto de menção aquy atestiido 20 e 21 rs e hii
esperanças de que Iiao vinho inuito subira a inaior preço. A Antonio Martinz dazevedo
Baliiii escrevy ein os navios dariniitla e innndei as carregaçons e coiilieciineiitos do
carregado por conta de VM e siia coino me ordena e estimo que VM aja rccebido ein minha
carta outra via de ditos contos e com esta sera o do mestre Joiio Mendes Figiieira das
fazendas carregadas factura delas e conta das vendidas ein que t"icain liquidos 123$753 rs
que tenho abonado a VM cin sua coiitn a qiioal inandarey n seu teinpo VM coino L'or servido
dispora do reste das ditas fazencl:is c do dinlieiro da casca cobrada que seiii de quc avizarey
ein caravella que fica. A chegada de Marcos Dias estiiney mas qoc tiveçc iiaofragio coiiiido
Ia se podia dizcr estava livre delle; sinlo o estc iiicstrc Iicra inuito falador e coiiforine ouço
por sua ciilpa deu ii caravella a costa queira que ein as pipas que se salvarno se reineclie
parte da pcrdii que eu coiiio digo sinto tanto pelo eiiitorçe de VM coanto por ser coiiza
carregada por inim iiiiiica as letras cliie sobre VM saco inc dão ciiidado porque conlieço sua
puntualidade assiin Ilie agardcço aseitação qiie fès as ininlias 4 letras cujo pagainciito (sic) 11
seu teinpo iião igiioro ncin falttirey a notificaçno de tantos Savores pelo cla sainina lhe beijo
as inãos aveiido Ilic lèito por ellas bons 11 8$ rs coino ine aviza. A Gaspar Henriques inc
olcresy ein o serveria ein t~icloo qiic Ilic fo'oçc iiesscsario e coino vieçe cin teiiipo de Iiiiiii
nojo que cslavainos sciitindo não putle logo Iiir buscar e o fis sahindo fora oleresendo Ilie
esta caza que não quis asseilar neiii ociiparme ein coiiza algiiina por coiiza dc VM dezejjava
fazerllic inuilos serviços a coarlolla de vinho coinprey logo do vellio muito extremada e
custoii 4$100 rs qiic fican ein conta nosso sciilior qiicira lcvallos ein pas c dar Ilic inuicos
bons suçeços que hc inuito honrada peçoa.
Liiis dii Jardiin ine dizeiii anda levando inuito boa vida nessa cidatle seli iiie querer
pagar meu cliiilieiro que por servillo dezeinbolcey e me escrevem que se o n8o ajuizar não
terey iiada eu não qiiizerii liizello c tomara que ine fizera inerce tle acabar com elle ine
queira pagar ininha clivida senno puder agora ein todo seia ein parte que inc Iie ncssrisario
parti coinpor iiiiiilias coiizas c escpro da diligeiicia dc VM ter ininha pertcnçáo bcin efeito e
qiie iiic h ç a inercc aconsselliar o qiic nesta cobraiiça deve fazer.
Ein iniiilia iiltiina carla avizava a VM ein cliie detcrininava de mniidar este aniio Iiuin
iniinccbo de iiiiiilia caza a Angolla para o que inantlava a incu iiinigo Maiiiiel Martinz
Medina ine Si'elaçc Iiiiina iiao de porte de 300 pipas pouco mais a inenos e como VM ine
laça inercB coinfio se arriscain coin o dito meu inoço porqiie coin algiiiis amigos que ja
posto lia poiico valor dc viiilios ein Aiigolla pcllas novas iiltiinas iieste iiicio avin prcinctido
Deos cstciain as coiiquistas abertas e que val ciri iniire que h ç a bom negocio e nobre preço
conscslc (...) inuita parte cln boa sorte assiin avizo ao dito Mcdiiia qiie me iniiiide navio coin
a brcvidadc poçivcl c priiiieiro que outrcin pello quc hzeiido me VM mercê estc favor dira
a conta ao dito meclina para seli governo na praça /I qiie liade fretar e por algiins ainigos de
VM pois tein tantos ine laça qiierer granjear iilgiiinas pipas ou cmcoinciiclns de fazciidas
sccas pcra o dito incu inoço asscgiirando a todos dc boa coiita qiic de tudo dara porqiie cu
fiqiio c n toda i1 incrçc quc VM iiic I'izcr teiilia por serto Iiey de scr iniiito agradeçido Nosso
Seiilior goarde a VM inuitos aiiiios ctc.

Senhor Estcvan Costa Funclial 6 de Dezcinbro I649 aiiiios

Duas cartas clc VM de I 6 e 17 de Seteiiibro recebi com os ainigos Liiis Hcns e Jo80
Viiltrin qiie VM inc rccoinciida aos quoais scrvy coino pude e siias cartas quc coiii cstii v50
sertcficiirão iniiilia vcrclade o incsino I'iirei a lodas as couzas cliic VM me recoincnde a João
Vallriii assesty COITI l0$ rs cuino VM vera dc siia carta de que ao pé desta disporey. Luis
I-leiis dczcjou clc lançar tiquy Iiuinas estaiiienlias que levava cii lhe prccurey coinprador c Sis
Ihc dcçcii 300 rs por cada covado posto a bordo dizcndo herão de fcsto coino lieraii e o
coinprador qiic Iie liiiiii flainengo cle grancle vcrdatlc chainado Duarce Soiiniaiis cuidou
serei11 largos no dcpois ein a alhndega Iiicios os navios IOy despacliolns e se inaravilhoii dc
couza 180 cstrcita que naiii tcin iiiais Iiirgiirii que dc csta incnlia qiie se incdc as varas
einveia (?) a tcr tlito coinpraclor pcrtla eiii os preços iilcin dc gastalos inuilo de vagar
prometo não ser ingrato scus favores. De João Fernandez Pedra teve aquy carta Jo5o Roiz
Tavira e Iiuin Iioinein dessa praça em como Iiera cliegado a salvamento a Baliia nosso
Senlior o premita assim que a tardeiiça de suas novas ine davão grande cuidado na primeira
ocazian espero tellas mais por exteiiço. Sou este aiiiio inordoino de Santo Antonio no
convento dos Frades de Sain Francisco e quizera hzerllie lium frontal VM por amor do
Santo e de iniii lia de tornar o trabalho de maiidalo Rncr coin toda i1 prefeiçáo e com estas
vão as medidas hade ser de tella veriiiellia com ramos de ouro de 4 campos as Iansas (7) e
frontaleiras de brocado branco para isto se valera VM de Esteváo d a Costa d c 20$ rs que
Ilie avizo de VM e de (...) poderozo pella carta junta de 5$490 rs com que hira precipiando
dito Frontal sivizando me o coanto custara acabando para dar ordem aos maes mordoinos
mande assestir com suas partes iniiis dara VM dilo Estevão Costa 1$831 rs d e restc d e
huina continha de que lhe avizey na caravella paçada dellas me mandara VM Iiuma gollillia
negra com 2 voltas talagaie e seus punhos para ineu uzo do pescoso he a barbante que com
dita vay VM ina hra merce mandalos na primeira ocaziam e sciain pequenos d e roda por
cauza dos cabelos perdotlndomc tanto einlàdo que do que for de serviço náo falttirey a quen
Dcos goardc iii~iitosaiiiios etc. //

Senlior Antonio Alaire & Gedion Bion Fuiiclial6 de Dezembro de 1649 anos

Com alguiiias cartas de VM mc aclio de 16 de Oiit~ibro vinda nos navios da


companliia gcral estimando que VMs paçein çoin boti s w d e e a chegada do senhor Gedion
Bion ii essa ciclade onde nosso Senlior Ilie de os bons suceços que sua peçoa inerece e ser
cazo eu prestar para cin algo os solicitar a VM náo faltarcy coin inuito boa vontade a quem
paço seiam servidos de continuiirem ine escrevendo ein portugues por escuzar de buscar
iiitrepete que me traduza suas cartas mormente coando delas rezultar segredo que de fazelo
patente talves rezultn dano.
Dizem VMs liiiliáo embarcado nas iiaos dos capitaiiis françeses 450$ rs que che-
gando minha carta em que inaiiclava nessa conta ajustada e as letras do restc tirar50 dito
diiilieiro no que fizcráo grandc asserto e eu estiino e de que minha carta cliegaçe ainda ein
táoboin teinpo mas creiiio VMs quc para converter os pagamentos deste dinlieiro que devia
em letras ine custoii inuito e pode ser me prestasem o dinlieiro para as inaes a peçoa a qiiem
deei a letra ~illiinade 350$495 rs com que ficou ajustada a coiita desta carregaçáo coin o
mestrc Pedro Moron que estiino aver cliegado em pas e espero terão VMs com elle bon
avanço pois foy tanto teinpo dianlado e levou iniiito rica fazenda e VMs me Farão mercê dar
avizo do que sobrc iço tiverem por dita iniiilia carta que recebera11 lhe sera prezente
carregapn que fis por coiita Dornáo Alaire dii Rocliella de contia de 6495479 e que he a
ordem que sua tinlia e nas cartas que Iiorli VM inc inandaram ordenava fazerlhe emprego de
2$500 cruzados que jií niio cliegou a teinpo, o trigo do dito senhor esta em em ser e sua
ruindade Iie notavel que inda os Invradorcs fiado ine niío quercin tomar para o pagarem
paçado Iiuin aiino a troquo de seus viiihos em mosto que por esta via cuidey darllie saliida
que não foy poçivcl iiein a dinliciro ri terra lnin sedo porque na terra lia bastantes nas ilhas
de baixo que val a 220 rs // e de Berbcria 240 rs e criam ine VMs me cauza notavel pena O
estar dilo trigo e hzendas sem Ilic pocler tlar Fiin por scrar esta conta c comri deste
emprego lenha dezeinbolçaclo meu dinhciro e do seiilior Antoiiio Alaire elle ine tinlia valicio
por iniiihas letras de 2045200 rs e do credito de Miguel Levcsque 104$571 rs foy %rc;ado
valerine mais nesta caravella sobredito senlior de outra letra de contia cle 80$ rs a 3/m a
vista cm favor d e Domingos Jo'io Rangel valor dc Jorge Freire que me fara merce pagar
com a plintualidade qtie cusluma e sentalla a conta do dito senlior Luis Alaire a quern avizo
o mesmo em navio que partira dentro de poucos dias para Avre de Graça manifestando em
como pello servir tenho ineu dinheiro dezeinbolçado.
Vejo como VMs se escuzam de fazereme merçe arriscareriçe com o moço qiie
detremino mandar esta anno por dizerem não negoçean ein aqiiella banda deferente reposta
agoardo do senhor Estevão Costa Jogo Tardis e Luis Potevein dc quern confio me fariio
mercê levando diço gasto que contra vontade não Iie rezam queira eu obrigar peçoa alguina
a nuvidade de asuqures aquy este anno hade ser grande e a Cabo Verde vão 2 ou 3 navios
que ande trazer delle boa partida se VMs detreininno fazerem emprego de casca avizen com
tempo e mandem dinheiro para que se vão lançando os lavradores para ter asuqres sertos do
Brazil n5o he vindo navio nehum nem aquy lia caixa de asuqure e porqiie Iie coanto d e
prezente s e me oferece fiquo ao serviço de VMs muito pronto cujas peçoas nosso senhor
goarde, I/

Senlior Antonio Pedrozo Fuiiclial 6 de Dezeiiibro 1649

Dias ha me faltam cartas de VM estimarey não seia por falta de saude que elln d ê
NOSSOSenhor a VM por muitos annos eu paço coin ella ao serviço de VM inuito pronto.
Sera com esta carta do mestre Manuel Gomes Fanequa de hum caixamzinlio que na
sua caravella carreguey por conta de VM com huma arroba de casca seca que estirnlirey va n
seu gosto o vinlio fiira em a primeira ocaziain qtie agora Iie ainda muito sedo por s e dever
d e tirar d a may o custo do caixon sam 5$490 rs que VM me fara mercê mandar eintregar a
Manoel Fernandez Bandeira e avendo outra de serviço de VM t'icluo pronto detreinino
mandar este anno para angolla Iiurn mancebo que a annos me serve para o que peço a ineu
amigo Manuel Martinz Medina me frete Iiuma nao de 300 pipas pouco mais a menos VM
seia servido querer nesta carregaçEio arriscarçe em algo por me fazer merce assegurando o
que d e tiido acliara muito boa conta que coin toda a verdade dito mançebo se chama
Antonio Gonçalves Pades dara porque eu fiquo e da contia ein que VM se quizer arriscar
me Sara inercc dar ao dito Medina a credito para que me mande ein dito navio que espero
seia primeiro que outro algum vendo que nisso consiste grande parte do bom negocio e a
todo a favor que VM me fizer serey grato a cuja peçoa Nosso Senhor goarde felises annos.
1 arroba de casca seca feita de asiiqure da ferra comprada a Pelonia Fernandez
d e Tavira 5Y;OOO
item o caixiio em que vay c~istou
item direitos nalfaiidega
item gastos tlie bordo

Senlior Jaques Logan Fiinclial 6 de Dezembro 1649 annos

Duas cartas de VM recebi Iiuina de 3 de Novembro outra de I3 do dito estimando


sua bon saiide que Nosso Senlior lhe aumente como dezejo eu paço com eHu a serviço d e
VM. Pronto estimo que VM aja recebido a carregaçgo das 6 pipas de vinlio por sua conta
para Angolla cuia letra tinha aseito da puntualidade de VM tenho muita satisfaçIo e neliuin
cuidado me dam as letras que sobre elle paço.
O incstre Pcro Martins Pereira me mandou por hum homern do iiavio sua carta de VM
estalido eii anojado ein caza pela inorte de hum parente e mandando lhe eu oferesser tudo o
que lhe foçe iiessessario o não vy mais nein ine fes merce quando me ocupar me achara em
boa vontade quc lenho de servir as couzas de VM e sobre as 5 coartolas de agoardente que
VM ordenava Ilie cntregaçe não ouve efeito pella niio aver na terra e estar com avizo dos
primeiros 4 navios que chegarão dias antcs tudo comprado o que senty por não poder dar a
execoçiío sua orclerii de VM que querera Deos sc goarde para melhor ocaziam A chegada da
Lrota do Rio esliino pelo iniiito que de sua vinda dependia esse reino o particular de VM a
qoein agardeço muito o avizo que ine da das novas que tein dc Angolla. Mas como so
iiegocios claquellc rcino dependem da comonicassem do sertain querea Deos esteiam ja
abertas C O I ~cuias esperanças me rezolvo mandar o mancebo de minlia caza como a VM
teiilio avizado, cliainado Antonio Gonçalvez Pades para quen tenho pedido a meu amigo
Manuel Marliiiz Medina ine fretc navio e Ilio torno agora a emcomendar mo mafnde com
toda a brevidade priineiro do que outro quoalquer de que A consiga o estanque que me
disein se Sas iiessa cidadc para aquelle reino; para em ioneis ficarão os (...) 11 para tudo
fechados c qiierendo inc VM liizer merce com a boa vontade que ine manifesta arriscarse en
esta carregaçgo pcr sy e seus ainigos me fara VM dar da coiitia avizo ao dito Medina pcw
eleito tlii coi-ilia dc que liade Cazer o frctainento tio que espero VM exercitara a boa vontade
que ine comonica asscgurandoçe que semprc de ininha parte hade achar o devido agradeçi-
ineilto e emçoailto ao iiavio que a VM pedia ine inandou fretar para maranham de praça de
100 tlie 120 pipas pcço ii VM de o nno por por obra e escuzar dc fazer dito fretamento por
coaiito ine tenlio rezoluto e meu cunhado de não mandar o mancebo que intentavamos por
aver adoecido e estar assas achacado com que ficara para o anno vendouro queiru 'Deos seia
tudo para inellior tendo seinpre por grande merce a vontade e zelo com que VM por nos
inostrava averçe com dito freiainento de que eu e meu cunhado estamos a VM muito
agardecidos e o dilo incu cunhado de sua parte sc ofereçe com grande vontade a nao ingresa
que VM dis Iiade tocar ncsh ilha vinda da costa da Berberia de passage para esta cidade
niío he vinda tlie gora iiella tircy cuidado de mandar as 2 coartolas de malvazia que VM me
pede ou ein seu liigar vinho bom em falta que nno venha Iiiran ditas coartollas em Iiuina
caravclii qtie fica para liir depois desta em que terey ciiidado fazer minlia obrigação.
O azeite cstc ojc aquy cin boin preço c val cada coarto 20 e 21 rs se VM paresser de mandar
alguin teiilio jarras ein que tello tlie sua venda porque Iie couza sempre aquy de gasto VM
inc faça merce que ine dizein tem para iço grande coinodidade de mandarme em o navio
qiie o ainigo Medina fretar 4 ou 5 milheiros de telha que deve vir sen frete ao custo darey
satislação coino VM ordenar que me sain ncssessarios 11 para o reparo de minhas cazas
pello que cncoineiido seia boa e qucreiido VM mandar 500 ou 600 arcos de ferro valem
aquy a 100 e n 120 rs cada huin e os gastarei na carregaçiío para Angolla que assima digo
para onde Iie nessessario os leven as pipas por beneficio proprio. Perdoando tanto einfado e
inandaiidoine em o seu captivo e cuja peçoa Nosso Senhor goarde muitos annos.

Scnlior Luis clii Jardiii Fuiichal6 de Dezembro 1649 annos

Esperava eu uin galardão de boa vontade com que servy a VM foce a muito teinpo
pago dos empregas qiic por sua conta fis com o dispendio de minha fazenda que niío he
justo perca nein VM assiin o devc preinitir e deve nesta ocaziain de huin einpenho grande
que tcnho iieça cidade ein miíos de Manuel Martinz Medina acodirine ao inenos com 500$
nesla ocaziain a Marlin Filter queira dar a VM 30$ rs que com a primeira venda de vinlios
Ilie inandarey letra delles para scu pagamento e e criaine VM que se tiversi oii pudera inais
lho inanclarn mas niiiii ine desciiidarey dando me o teinpo lugar no que VM pode estar serto
c ein caza que fica Iiiriio os paineis que nesta não foy poçivcl I / sobre meli clespaclio estiino
avello dezciicalliado mas coiri ellc 1150eslou satisfeito que he huina cooza replioza a Meditia
he força conservar qiic Ilie (leve a esta cciza muito e suposto por sua mão Iiiidc corsere isto
coaiido senhor Marlin Filtcr coiii o que pode ine queira fazer inerce fazer despachar bein a
replica coiihecerey que a elle o devo e que por sua via o alcanssey e o que agora digo a
Mediiia repliqiie Iie que CLI tenho gasto no reduto inuito dinheiro e Iiey de gastas mais de
2$ cruzaclos que sua iiiajesladc ine faça inerce querer ine dar o abito de Xpo com os 30$ rs
festivos c coin a capitania do dito rcduto e gcnte daquelle destrito para goarda dclle c que o
abito s e inc laiice logo com obrigac;iío de que eu dentro de 2 aniios acabarey o dito reclu~o
ntío o fazendo serey obrigado aja pellas justiças lhe efectivamente o acabar coando s e ine
coinçeda isto inda cliie seja sern os 30$ rs e farey em falta não qiiero por nelle mão porque
sera barbericlade gastar eu meu cliiiheiro por Iiuin abito de Avis e que esse se ine laiiçe
depois clc o hzcr VM inc faça nisto por fazerine merce alguma coiiza e einpenlie no negocio
Filter cl~iccu o saberey dczenipenhar dc tudo coni o favor devião. Pcllo Conde de Castel
Millior soiibeiiios da inorlc do ineslre clc cíiinpo Francisco de Fraiiqa inas iiào o coino
rnorerii ilein o estlido de suas CoiiZiIs nem VM nos avizii niirla; creianos VM o sentimos
inuilo clcvcras porque alein de ser grande prol a Pedro a scu irinão e sobriiilias tinha
dinheiro a sua soinbra oiivera dclle fazcr iniiito coino de Pedro inc avizou de que o faria seu
alferes lie dcsgrassa iiessa cliie n3o ine recebem a Deos este ben o irinão esta Iiurn doçedo
nosso senhor seia cointudo louvado e coino o coiide de Caslel Melhor inc prometeu fazer
aquy graiiclcs coiizas iiiantlo biiscar de Pcdro para o inaiidni para a Baliia que inellior Iiade
Ia passar c con inenos gasto clo que iiessa fronteirti a coin 11 este vay o instriiinento de
testemunhas sobre o tal cuido viiy em forina VM se clezobriçue ininha iniiy fica inda
acllacada não cscrevc a VM e Saloliki na caravella que fica VM me faça merce recomendar a
senhor Frnncisco e iiieninos e a Lodos VM gonrtle nosso Senhor e lhe de o reinedio que Ilie
dezcya. Avizeinc VM seqiicr Ilic mande os papeis para cobrar do conde dc Viiniozo e do
conde capitHo sobrc a cauza da iino Siiin Tlioine niio Caça VM petiçãci que por via de Filtcr
cliie se apaclrinlic o iiegocio com as pcçoas que nisso podem para que cmparein os requeri-
ineiitos de Medina.

Senlior Martin Filter Fiinclial L) de Dezembro 1649 annos

Recebi sua carta de VM dc 16 de Outubro e outra breve sem data de avizo coiiio avia
reccbiclo iniiilias ultiinas que iiiandcy na caravella e que VM paçe ein boa saude o estiino
infenito nosso Senhor Ilia auineiite coin os acressentamentos de bens que dezeja eu paço
coiu ella iiida que iião inuito prefeiia inas de lodo o inodo ao serviço dc VM ininha senhora
inny rica coin mcllioria e se recoincnda ein VM agardecendolhe o cuidado que della lein os
mais d c cnza ficain a inor parte corn becliigas de que alguns cstiveriío muito mal mas ja
Cicam com incllioria grassas a Nosso Senhor. A VM agardcço iuuito \i estiinasain que i'as de
inciis acrcsentiiincnlos e ii vontacle que linha de replicar lia escassa mercc que inc les sua
inajestnde de que ine avizou Medina coino clella inuito siilizScito eu lhe avizti mc queira
h z e r merc;e replicar cliindo iiovaineiiie a sua inajestade ein coino naquelle reduto liey de
gastar inais de 2$ cruzados alem de 1$580 que nellc esta11gastos e que estam Sora da cidade
e em parte // arriscada que siia majestade ine faça merce do abito de Xpo coin os 30$ rs
effectivos nesta alfandegn onde ficaram vagos nesta alfandega por morte e de Joiío Bautista
Achiolly para ajuda dos gastos do dito reduto e com a capitania delle a coinpanhia de jente
que naquelia estancia custuma vegiar e assestir que Iie a de João dornellas sobre que tenho
avizado a VM pera a defenção della e que o abito de Clirisio se me lançe logo com
obrigassam de que dentro ein dois annos darey dito reduto acabado e ininlia tenssam he
acaballo dandome dito Sua Majestade como digo o abito de Xpo lançado logo em falta náo
quero gastar meu dinheiro por hum abito de avis e elle f'uendo o reduto; Primeiro em que
hirey moendo o dinlieiro e depois vira hum que diga que nno esta em forma e serain dois
gastos hum obras outro para peitas. Medina tein começado isto e 115.0 ser8 justo
escaiidalizalo por cuia cauza lhe digo meta elle a repliqua mas a VM peço inuito cle inerces
queira por sua via com o official inor e com Gaspar de Faria Severiin e com os inuitos
amigos que tem fazer com que Siia Majestade me conçeda o qiie peço pois Lie tain jiisto e
coando o alcançe incla que por via do dito medina coiilieçerey ser tudo pelas valias cle V M e
por elle apadrinhado a quein preciirarey dever toda esta honrra e coando para ella VM o
falça para este efeito algum mimo o saberey delle dezempenhar ficaiido coma cligo a VM
muito obrigado no que espero que fazendo me a inin tanta. rnerce mostrtirsea inuilo poder.
Sobre a cauza da nao de Siio Thomé não sey que responcler a VM mais CIO que estarinos
ofereçidos ao rigor dos menistros e sobre a petiçKo me respondeu Medina niío avia dar
lhes (?) a nenhuma que agravaçe eu ca do senclicante tirar Iiuin devaça tanto conta direito e
com o aggravo se nos deferira com justiça the gora o sendicaiite não tein coineçndo tirar a
devaça mas em saindo esta caravella a comesera e nos aggravareinos delle ein toiieis com o
aggravo I / que hey de mandar a Medina avizarey a VM qlic por siia via o emparnr coin o
conde de Cantanhede e outros senhores do concellio da fazenda que nos façam justiça pois
semelhantes terinos senão viram nuinca que tudo cauza esse Manuel Vieira que Iie liuin
mao homen e o mesmo que a VM Linha prometido a Medina a quem quebrou n prilavrii e
pela calada fas sempre ao comtario do que proiiiete ajudado de João Pereira e hora cuido
que trata de nos tirara fazendas de dom Diogo cuio rendimento se acaba ein dezeinbro d e
1651 anos e Pero Jaques com pointo seu pede destas fazendas a administriiçain a creia VM
que se iiolas tiran einpoçebelitan inuito estii caza que delas em parte se sustenta agora peqo
a Medina peça a Sua Majestade nos perlonge dito arrendamento dando Ilie algiins aniius
diantados inda que sera força ocupar por emprestimos para esta oferta pelln inuita
nessesidade que desta fazencla temos.
Os tempos senhor Martim Filter vão tão calainitozos como coriliese e em terras
mizeraveis como esta inuito mais e com esta nova bolsa se me tirarão algüas coinisois qiie
tinha e ora dizem se estanqua tiio bem Angola eu não tive Ia quem l'alase por iniin para ser
aqui dos administradores dela os negosios do norle não são nenliüs de Fransa soincnle essas
carregasois de casca que vem coando vem e esta caza ainda vivendo coin inizcria tein inuito
gasto e eu coin O que gaiiho a vou aj~~dtindo a sustentar sein ter couza iniiiha propria pelo
que senllor VM sem perder do seu pode a min e a ela fazer miiitos bens coiivocando scus
amigos do norte pois os tem queirrio aqui fazer negocio ou para malvazias ou casca e o
mesmo d e Inglaterra e Fransa e dese Reino donde podem mãodar seiis azeites e ffizendas
que aqui s e poderão vender e remeterllies letras e do norte Olanda e Fransa rnzerem
carregasoins de vinhos para SZo Cristovão oii Darbados e ora com a morte de Jono Roiz
Tavira pudera VM coinvocar alguns de seus amigos so com a aboiiaçfio de VM qiie coando
queira fazer a esta caza esta táo grande rnerce vivera coin largeza fora de ocaziois ou a VM
einfadar inas so ser visto e de VM comfio para todo o que llie peso meu irmno Manoel
I;criiaiiclc~ UlancO ilic cscrcveo e estou cu tão inizeravei que iiiio tive 10s rs qiie
~liiiocliiscllicIie Sorsa c i i i h d i l ~VM a qiiciii peso ine clucira fazer inerce dar ao dito Manuel
Fernaric~ezJ3i.iiiic0 por iiiiiihil mnlti 30$ rs cliic con a prirneira venda de vinhos remeterei
deles a VM dc (...)/I
Ein iniiilias iilliinas avizcy a VM coino tlctrciriiiiava inaiiclar csCe moFo que tciiho ein
çaza 1,iira Aiigolla pari\ o que rogucy a incdiiia Ilie frctiisse navio e espero ine iiiaiide em
Jiiiiciro oii Fcvcreiro seiii fiilta priinciro que outrein alguin c coino a VM pedy se arriscaçe
coiii clla a toriio ii I'azer agora I>"'" que sua carregassaii va luzida daiiclo do favor clue disto
iiic fizer avizo a AfSoiiço Liipcs Orlis seu tio para iivizar tio dito Metlincz E saber o corno s e
lia dc govcriiar iiii contia da praçil qiic Iiii~lctorilar c coando VM por alg~insan~igospuder
ajudar pcsso o hçii ~iorquche iii~i;oque dc tudo Iiadc dar boa conta e coando a VM pareça
1111cc11podcra ciii Aiigolla Pazcr algiiina coiiza sobrc a cobraiiqa do que la csta iivizareinos ri
Joiio Vcllio Cioiicliiii Ilic rciiictii os piipcis porcliic iiicio cllc coin cartas de recoinciidaçoins
~iiirno govcrnacloi4poclcra I ' i ~ fllgiiiiiii
r coiiza cin I'alla o qiie VM nisto orclcnar ser bein feito
jiiiitaiirloçc tiirlo cni iiiiios dc VM liara que tlclla sc faça rcpartisain pois de tiido tein tanta
ii~iticiac do iliic VM iiislo reiícilver inc rara inercc nvizar porque detreiniiio se va dito inoço
coiii torlii a brcvidacle cliicira iiosso sciilior iiiío aja Doiniiigos derI'orcs carrcgaclo nadti ein os
navios pcrtliclos c qiic o hqii iiii viga qiic VM inaiicloii quc deos trago coiii bcin i'azeiido VM
servir sohrc clln o scgiiro qiic tiiilia leito e não ovc sobrc o tal iiiivio carregassain nesta
caravelln rliicriii iiiiiiirlar Iiiiiila ainosti'a dos vinlios clcstc aiiiio inas ntio quis por comcelho
tiralo iain scdo tla iiiay cin caravellii qiie fica Iiura. O coiidc de Castcl Melhor que paçoli
Iíiiríi ti Biiliia nos clcii acluy ii tristc nova cla inorlc clo incstrc da cainpo Francisco cle França
13arhor.a clc 110s laii sciitida coniito a justn pcrtla e rerliicria e coino a iiieu irmão Pero cla
Silva faltaçc tibrigo tiiin gi.aiitlc Ilic ortlciio se rccollia logo a esta ilha para passar a servir tio
Braxil aonde iiic proiiieteii o coiitlc de Ilie liizcr graiicles Iiotiras c111rciiiiinerasaiii de alguns
serviços rliie aqiiy Ilic I'is VM I1 iiic I'aça iiicrcc orclciiiir tio dito iiicu iriiiiíci levcndo o logo e
qiic i~cssacoric I'iiça rriiiito 1)oiicii iissislciicia e coiiio ii brevicliidc tlo teinpo c ininha
iiidislioçiciiiii iiic não clc lugar a iiincs peço iiesla e cin outra carnvella avizarey clo acressido
Pctliiiclo a Nosso Sciilicir goarclc a VM inuiios aiinos.

Sciilior I)oiii Jooiil clc Mciiczcs Fuiiclial 9 cle Dczcinbro de 1649 aniios

I'oi vai'iiis vczcs ~ciilioescrito R Vossa Senliorin por ineresscr suas novas que com
StiiiS iriiiiliis oculiiiçoiiis nic liao iiii hito inerçc cainoiiicnliis coin iiiinha obrigiissiiin niio falto
eiii piwciiriil~isclc fora osliiniiiido toclas as qlic botis ouço pcdinclo a Dcos rliicira coinscrvar ri
VM i\ vida coiii torlos os auiriciitos qiie incrcssc qiic cin lotlos terii csla caza iiiuita piirtc pois
sciiiprc rlc Vossa Sciilioriii liii sirlo ltiiir iniinoza pela iiiitiga ainislaclc qiie ciiitre Vossii
Scnlioria c ii~ciipiiy rliic Dcoç aja avia c coii~ii Iciiibriiiiçii tlo inuito hvor qiic a Vossa
Sciiiioria iicvciiios toirro o iilrcviinciik) parli lhe pedir iiovainenlc clliciia eiilparnr este ilosso
iicgocio rla n;io SEo 'I'lioinc ciii qiic tonta itijiisliça nos Sazcn iiiíiiidaiicloçe liora novainctite
por Iiiiin iiiiiiidi~il~i elo co~iicclhocla hzciitla I'iriniiclo pelo sciilior coiide dc Ctinianhede ein
qiic se clcviiça os proccdiiiiciuos c dczciicainiiiliailos dc incu pay c sciilior clel'iiiito coiiio por
iiiti.cço o V. Sciilioriii cciii rclii[atlo o ainigo Diiartc Soiiiniiiis Vossa Senhoria ciiitepoiiha
CLiilIiil'iil' C S ~ Osein rcziiin coiii seus Iàvorcs iiiiiiiiScstaiiclo ao Sciilior Conde c innis ineiiislros
ti iniiiiii jtisticii rl~ictoiiiris e coiiiiclo Vossa Sciilioriii qiicirci ioiiirir o Lraballio tle ainparar este
iicgocio Ilic proiiictercinos buiii fiiii,
serviço de VM inuito proiilo que coino iião increço ocuparine ein seu serviço teiilio peio clc
«Ièresscrmc iicllc.
Nesta cariivella clo niestrc Maiiiiel Goiiics Suiiiaqua carrcgiiey Iiuin caixon coino
constli do conheciiiicnto junto qiic VM ine hra inercc inaiiciar cobrar asscitantlo n boa
vontade coin cliic Ilic ol'crcço e pcrcloaiiclo iiic~i ati.cviiuciit« clezcjos tinlin dc iiiaiidar
taiiibciii nlgiiiniis coarlollas rlc viiilio iiias diçcriioinc Iicra inuito ssedo perii tirarçc da iriay a
iniiiliii ctiiila rica dc 0 seu lciiipo siilislàzcr coin ininlin ol~rigassiiincinciircsscu coin palavras
o iiiiiiio cliie ii VM deve pello cuidaclo, trlibiillio e solcçitão coiii cliic preciiroii (lar e deu fin
ii meu clcspiiclio.
Esso inc parcçc hço cin piirt iiiinlia obiigaçain coiiiiclo piibliqiio (levo a VM todos
os aiiiios suçeços ~ I L I CI ~ I CVCIII e as Iioiiras cliie espero por vir coando a todos Iie isto Lain
piibiitc nadii h ç o eiii clizcr o cliic se sahe viva inc VM iiicu seiilior Maiiucl Martiiiz Metliiia
iniiitos iiiiiios para qiic a sua soiiibra veiilia cu a pessuir iiiiiilas Iioiiras que espero c pois
VM lia coincc;iido tiiiito Iiciii clciiie lisciiça para qiic Ilic coiiioiiiquc iiieu iiitciito c gosto
i'iaclo de qiie o dnra a cxccução pcdiiid« iioviiiiiciitc a VM qiicira I'iv~crIiuina replicliia cliic
coi~ioisto Iiiiiiiii vcs se dc~eiiciillioiiclizeis qiic coii inais hçcliclaclc se alciiiiça ein iis
rcpl iciis o qiic se pcilciiclc piira iicnbiir eslo toclo Iiey iiiistcr coiti artelharia 2$ cruzaelos este
govcsiiador iiiio Iic lioiiiciii dc qiiciii se poçii cspcrai bcii algiiiii gastar taiito diiiliciro
iirriscntlo c iio I'iiii ter' 1iii111 ciiibasiiço dc iiiii iiil'oriiiiição pai'ccc couzii dura c logo por Iiuin
abito de Avis Pelo cliic coiiiii cligo VM Iiaclc toiiiar iiosso iriibiillio porqiie seindc o abito ele
Cliristo c cssc se iiic laiiçc logo coiii iibrigiiçlio tlc q!ic cii ciii 2 aiiiios acaharey o rcrluto ou
iio tciiipo qiicVM piidcr aleaiiçar clc iiiiiis Iiirgo por (...) obrigaiido pcra iço// algiiiiia couza
sc Sor iicsscsario c Juiittitnciitc logo ii poçc cla coiiipiinliia porcliie coiii a gente (?) virey da
roraia iniiito cliiiliciro cle Ler qiicin inc lriilíiillic cin as olrras c por sc a c u o pegar paclir para
i.jutlii tlos g i ~ t o elo
s clilo reclrito os 30$ rs cScilivcis c111cstii all'iiiidcga ooiidc cslnrii vagos por
iiião dc Jcião Haiitista Chioly c sobrctiido sciilior o iibito de Cliristn e logo Iie iiieii iiitciito
porqiic sciii iço iifio csloii dc parcsscr gaslnr larilo clinlicim pello qtie VM por coinllniiai a
iiiiiita inerce cliie 111e ICs iiiostre iicstc iicgocio seu pocler e coin iço cspero delle c coiii
lircvirlade Sclis clcspiiclio. O coiicgo Ainaclor Siiiioiiis ciirrcgam a VM botoiris de otiro que
pcziiii I O ('I) oiiçns c sai1 parti iric vir o valor elcllcs cin qiial lomaiiclo VM seu paresser (lu
onclc iiic vira inais iic~iiiOdiitliidc Iircço se tlo iiioiiclcg« iivciiclo Ia iiavio se clcça ciclaclc ciri
~iipiisiio iiavio q ~ i cI'rciiii pcrii o iiicii iiioço que u clcve trazer sciii I'rcic iio eliic VM hira o
cpc iiicllior Ilic 1,iircGii qiic Iiç pcrii conr ii iiicrcc Iiii. coiiitiiiiiaiido a olíw do reduto coin nsta
sera I~iiiiracarta parli 1,iiis dii Jarcliii eiii qiic Ilic itiaiiikslo ter cin inaos dc VM Iiiiin
einpciilio coinçitlcravcl pririi o cliic Ilic peço inc aciiiclii aos iiicios coiii SUO criii.atlos qiie
~icll«iiiiiis Ilic cspcmrcy o tciiipo cliic quizcr e ti outros ainigos peço Ilic mniiil'cs\ciii coando
iiiio iiciiida coiii algiiitiii coiii.a o Iicy clc inaiirliir ajuizar laiiibciii vay outra paw doiii Joáo clc
ineiicxcs coin coiila por onde iios clcve 284$3 I0 o peço Ilic Jiiiilaiiiciiic cciiii ciicai~cssiirieiito
os iiiaildc ii VM qiic sai1 pcra Iiiiii einpciilio cotnssidcravcl e a Iiiiin c oiiti40inc raça iiiercc
iniiiiclaliis c cobriir ii rcsposca ~iiaiiil'cstaiidollica coiiiila hlln de diiilieiro tciilio. Por ver se
acodciil coiii rilgliina ciiiizii.
Bspcro qiic ciii ii liota elo liio dc laiiciro avcra rcinclitlo Aiidcc AI'hiiço o rcstc cliic
clcvia solirc q ~ i cliiiiias vwcs Ilic rciilio escrito c qiie Jiilião Laiiberto qiic I'oy clcsla caza avia
ii VM ciitrcgiil: (icliic o~ivcrlri~zidoclc B pipas clc viiilio cliic iiqiiy Ilie rlcy de iiiiiilia conta e
Alloiiço 1,opcs iivcia iiiaiidaclo o rcstc das iiiiiilias ciiixiis tlc asiicliiic ciii suas iiilios C
qiio a iiiiiiliti ~?iirlwco~ilicr elo gatil~rid ; ~cafiivclla cjiic rla viiiela qiic (,..) de iiiiiilia parte ouvcr
i'cito Ilic peço inc iiiiiiidc ciii hoes (..,)I/pois Ia siiii inais baratas inas scnclo cslc tlitiliciro
todo ein ináos de VM nessesario disporilia delte e eu escuzarey as varas por horas. O navio
que a VM tenlio pedido peço novamente coin eincaressimento que conforme cuido deve ser
d e 300 pipas pouco iiiaes oii menos de que no serto ariscara Afonço Lopes rnns toinarii eu
m e viera aqiiy teinpo antes qiie neliiiin dos outros porque levaiido Ilie vaiitaje no tempo e
livrando o dcos a tiveye ein o negocio que espero ein dito senhor estararn ja as conquistas
com li ais comoniquassan pcllo que torno a dizer n VM e a encaresser lhe a brevidade de
inandar vir dito navio primeiro dando delle nuticia a Jaqiies logan que cuido me mandara
htima pouca de tellia nelle e perdoie VM esta molestia que como nos dizen ca s e trata de
estaricar tatnbein Angolla nno quizera ficara dito moço aquy islaclo e coando ii V M Ilie
pareça arriscarçe ein alguma couza sera para min muito grande. A cauza da nossa devaça
esta parada the o prezente iiias dizem me que tein o sendicante todos os papeis preparados e
que incloçe esta caravella coinesara logo com ella e nos o estamos tambem com nosso
aggravo em que teinos graiides esperanças pellas que VM as tein dado nosso Senhor
premita livramos j á tle pleitos com El Rey que tanto cuidado nos dão. Niino ria Costa nos
inandoii estar novziinenie para inniidar novos papeis com clauzuln por dizer se aviain Ia
perdidos os priineiros c os deve inandar nesta caravclla balha grandemente cm que Iiade
pcsiiir esla (azenda de que eu apcllo parn o poder de VM quc nossa Iiade defender de que
cii apcllo coin todo o encnressimcnto que poçivel me he porque corno avizado tenlio Iie a
inellior Iazenda que pessuiintis e onde tomou seu pay sua terça que ine pertence o Conde de
Castel Millior nos dcii aquy a nova triste da mortc do mestre de campo Francisco de França
que Ilie alirina a VM foy de nos com extrenio sentida pello amparo que ja nelle linlia esse
incu irmão que em sua coinpanliia assestia a qucin ordeno nas cartas que seram com estas,
E VM ine fara incrce// reineterllie se venlia logo recolher a esta ilha fazendo nessa cidade
pouca deinora para aquy esperar a armada da bolça e com clla hir para a Bahia, ao dito
Coricle cle Castel Melhor que em reinunercssan de algiiiii serviço que aquy lhe Eis e
ninistade grande que tem coin meii cunliado; nos pediu llie maiidaçemos dito meu irmão que
tios prometia fazerllie graiides honrras e deixailo inuito acressentado alem de que daquelln
baiicla paçara mais seguros e com inenos gastos dos 406 rs qiie ordenava se Ilie degern cada
anno deve aver ficado com qiie suprir hiima matalotaje para o que VM lhe mandara assestir
c conperçain bastante piirii o ieinpo que a aliy estiver que vestidos caos fara c coiindo muito
iiic inaiidara VM para elic dous cortes de giboins Iiiiiii de bom chamalote outro de boa tella
que o rnaes cii Pari1 aperlaiido Ihc ti mão ein todos os gastos por fazerine merce e aplicaiidoo
s e venlia com toda a brevicladc que poçivel Ilie for porque o nLo dou aliy por seguro
perdoando VM este eiifadaiiieiiío.
Pcro Jaqiies ine apertou aquy pellos 109$ rs que Sua Majestnde Ihc tem dado na
fazenda de D. Diogo de Teive eu Ilie afirino náo tive com que fazer Ilie por náo ter indri.
veiidiclu vinlios e foy força valerme de VM qiie como fonte limpa a todas as preças a cidade
assirn Ilie dey Iiurnii leCw a 70 dias eii favor de dona Luiza sua mullier que VM me fara
inercc inandar lionrar como custuma e coando por seu p-ainento nno baste o vindo do Rio
o11 os das cartas náo dein couza alguma nem o dinlieiro de Vianiia chegue VM se valhii do
diiilieiro do reverendo conego meti tio que ein seu poder tiver que elle o avera assin por
bcin e creia VM qlic a ter oiitrcis efeitos o não avia emfadar os chiipeos que miindey pedir a
VM inc não Iàzein ja falta ein (...) logo me mande hurn par de meias pretas e 2 ou
3 nlclueires de graos pari a Coresina. A baeta emprençada recebe de pano verinellio que
riiiindey a Jorge Miallieiro a sentença iivicla contra Cosine Cainello (...) que fica goiirdada
parn seli tempo coiiio Ilie tem socrestado os bens 1150 he ben executalla nein assanhallo
respeito destas couzns do cotitrabando.
A seu tcinpo se tratara della as couzas de dito contrabando comnosquo estain paradas
por ora tornaiidocc a bulir coin ellns triittirey cle segir em nossa defeza a coincellio cle VM
da cliegada dc João Fcrnandcz inc deu aquy novas o fillio dc João Roiz Tavira qiie as tivera
no ultiino ingrcs qiic veio dessa cidade de hiiin Iioinein que com elle hia emtercçado qiieira
Deos assiin scia qiie lenho coin cllc boa partida dito Tavira Iie faleçido da vida prezente
coin seus negocios carrcssen (?) Liido e sse a cazo algiiina das pessoas clue c0111 ellc corriam
qiiizercin rnudar coinrrcspondciiçia como inuitas vezes suçede sera iiiuito graiide coin os
tais dariiie VM a coiiliesscr coii ciles e abonarine porque sein poder de seu ine podc
grangear negocio coin cliie vn einlcrtcndoine estando serto niio hltara de ininlia parte a tudo
o dcvido agradccimcrito assas Iicy senticlo a inolcstia. que VM ha piiçado coin as couzas de
Aingolla d e Estcváci de Rruis que proteste ficar avizaclo para 118ocahir inais ein seinelhantc
Iierro c diirsscin. caiiza a VM cinlàtlos dão gfaiides ein couzas que nada lhe perteiiciain
Peço a VM novainciile qiie iio rrctainciito que VM fizer rio navio para Aiigolla se i'or
poçivel senão obsiguc a clar iiqtiy o clinliciro clas avarias e einprestiino quc Iie opressain e
jiiiiiainciile qiic senclo iicsscssario Lodo O dinheiro q ~ i cesta. eiii iiiiio de Afonço Lopcs Ortiz
do reste das caixas ganha ein parle da caravella VM lhe avizc o reineta logo que crn tal cazo
niio quero inc inanclc varas e coaiirlo VM náo lenliii ineu coin que siiprir o que digo a ineu
irinão 1110 diga piirii cliic se vallia dc Martiii Filter que podc scr ~ciihiialgo o qiie cu niio
qiicro clc VM qiic o l'nzernos Laiita inerce P a ç ~por nos dezeiiibolços iiias de novo torno a
ciicoinendar a VM o iicgocio cliie ein iniiilia carta particular Ilie avizo piira que coin erieito
logo biisquc c ii-iaiitlc dinheiro a suas iniios quc trazentlo Deos o que esta iio brazil a inHos
de VM como iiellc tuclo se hatlc pagar e licar sobras,
Sobrc a caiiza dos licrdciros de Ruberio Velovy inaiidcy a VM sertidaiii do qiie acliey
qiie ca sciiáo pode dcscubrirll sentença que cllc tiraçc do processo nciii lume clclla cliie se a
lia cllcs n leili eiii sy e In pcllo casco vcllio coin inais cliireza devia coiisttir isto qucrcra
nosso scnhor darnos iicsta cauzn tainùein boin siiçeço que lie de coinssideração e coin o
aiiiparo d e VM Ilio cspcrainos. O jiiis dos ori'fans não se quer qiiiciar com nosrluo não sey
que diabo pcrtciide nos agora aceskmos o aggravo qiic VM tios itiniidoii e do quc oiivcr
aviziirey a VM. 13cin esta o que VM disposto sobre o pleito coin Maniiel Frcire de Andrncle
cujas papcis torncy a rcçcbcr c ca coin scu irinão tratcy clc averiguar isto. Afierhirie o
ouvidor pcllo conlicçiincii~ocm Iòriiiíi tlo dinlieiro que a VM rciiicty por 1ctr;i 11arii
piigamciilo tlal$utla clc Ainbrw.io de Scrqiieira VM ino inaridc para inc deztibrigar ein os
aiiçios oiirlc esla Iiiiiiia via cla dita tcrm tornando Luis dii Jartiiii (ligo seiilior que não scy
rczolvcriiic VM coiu « cliic cllc a esta. ininlia iilliina carla responder I'npn o cliie nicllior Ilie
piircsser qiic scrii bcin rcilo. Guillicriiie 13ruii paçaclor cla letra sobrc Priiiicisco Laiibiiry por
coiiki clc Eslcv50 dc Briiis iiic inostroii carta coino I'icavu já asscilo o cliie espero seia serlo c
qiic VVM tciilia j a col.irticlo os 20S rs qiic reineleu Aiitonio Moreira Souza qiie clis não avia I/

Copiador de Piirlugal dc 1650

Sciilior capilão Aiitoiiio dc Fuiiclial 21 clc Fevereiro de 1650


13arros k3czcrra. iiiizcntc ao cappitiiii coni gerl lanbert
Joáo Goincs 1-Iciiiiqiics

A VM cscrcvy coin o incstrc Tlioinas Braitian ingrcs coin qiicin carrcgiiey 21 pipasdde
viiiho c 3 de viiiiigi.~de ininha coiili~a inaior parte e de parreiitcs coino cin diia carlii
Senhor licenciado Manuel I-lenriques Fiinclial 21 tle Fevereiro 1650
com Gert Lnnbert
A VM cscrcvy ein lium navio i~igresqiie de pasagiic Iòy por esta ilha espero cliie VM
avera recebido csla iriinlia carta ein falta sc avizii esta copea que confiriiio de novo peço a
VM queira reineterine os 30$210 rs que ein seu poder estão de iniiilia coiita ein qiioalcliier
iiavio qiie pcra csta ilha venlia e cintregar o pacotiiilio das iiiiiidczlis que VM tcin rccebirlo.
Ao capilain Anloiiio de Barros Bezerra coino tivizado Leiilio inc Sicaiido a VM por tiido inuy
obrigado nas ocazioiiis qiie VM ine dcr dc seu serviço ein que iiiío I'altarey ciija peçoa nosso
Scnlior goarde inuitos annos. //

Antonio Moreira de Souza Fiinclial 12 de Mnrço 1650


coin o inestre ingrcs
Ein navio que a poucos dias cliegou de Setuval tive carta de André Affoiiso do Rio de
Janeiro coin carta do senlior Gonçalo Piriz de Carvallio ein cuin caravclla carregaram por
conta desta caza hiiina caixa dassuqure branco com 19 arrobas e Iiiiin feclio de inascavado
coin 6 arrobsis a cntrcgar nessas illias a cliiein Sizec;e os iiegocios desta cwa. Desta caravella
sabcinos ser chegaclii cin pas a essa ilha de S. Migiicl oiidc he 1 0 r p aja VM reçebido dita
casca c k c h o pois Iic VM aliy qiicin inc làz inercc aiiparar iiiiiilias colizas e que VM avcra
[lido vendido ein boin p r c p vista a hltu de assuqurcs iiessii ilha e a Falta de pKo nesta
obrigarão a inandar cste navio alguiis inoradores em que vliy Silveslre Alvarez criidri que
como mestre o quoal assinou aqiiy Iiiiiii apolice ein qiie se obrigarão algumas peçoiis d e
inaiidar carregar algiiin trigo e que vindo de vazio se pagaria as 314 partes de frete pareçe
tirania inas o leinpo o Sas eii ine assiney por 7 inoios pari1 VM Ilios carrcgiii a qiiein peço
sciii servido por inc Fazer incrce carregar ein dito navio todo o proçedido qiie liquido render
a caixa e ieclio d e assiiqurc que a trorliio dellc dê o trigo e suçedciido iiKo aver de huin 011
outro inodo lugar VM carregara somente os ditos 7 inoios de trigo valeiidose por seu custo
dos 20s rs que cobroii de Maniiel Pires Paiva que inc avizou reiiictera ii Lisboa e Ia the oje
iiáo são pagos como iiie avizii Maiiiiel Martinz Mediiia e tlo iiiais que Saltar sacara sobre
min VM l c ~ r ai\o teinpo inais largo que for poçivel qiie a pagiirey coin todii a piintualidatle
porcliic ii5o vcnhii ii pagar tanto Irele de vazio c seiiclo cazo cuirio espero cliie se trocliiein os
iisstirliires VM ciirrcgara coiiio digo Lotlr) o proçcdido delc c os 20.4; rs ine reiiletcrn
oiitrossiin ein Iiriina caravela que fica pera Iiir a essa illia carregar c coaiido cii iiavio iiigws
se náo poçn nlcaiiçar inais prliça que 1)crli os 7 inoios de trigo a VM ine inaiiclarii I/ o que
mais ficar do rencliiiieiito do assuqiire ein sacos de liteiro declarando cin os conhcciinentns
i'azer turlo por ininlia coiita e eiii tudo espero ine fiira VM a inerce qiie ciislunia ficando eii
inuito obrigado lias ociizioiis qiic o ine der de seu serviqo qiic iiosso senhor goarde muitos
antios sendo cazo qiie a caixa e I'eclio de assuqure que assiina digo o aja para oiilra
qiioiilqiier pec;oii VM o coùrarii ein sy e sigirii a ordcin que dito tenho.

Sciilior Jarlucs Loguc Funclial 10 de Abril de 1650 niiiios

Ein G dc Dczcinbro escrevi a VM cm cnravella qiie cliegou ein pax a cya siclade
espero VM avera rcccbido esia ininlia c;iiatanclla avizava a VM iiie fizesse iiiío coiiisegir o
I'rctainciilo na praçii de 120 pipas de viiilio por MaraiiliKo porquiiiilo o inaiicebo que avia de
segir cslil viagem adoecera c niío estava viigris de consigila e s ~ aiiiio
e o que coinlio ein Deiis
fara pcra o anno. Tanto ine espero de VM me fara merce que custuma tãobem avizava em
dita carta como pedião a ineii amiglio Manuel Martins Medina iue ketase nao pera Angolla
para hum mancebo de ininlia casa que asestia em iiieu escritorio cliamado Gonçalvez Pades
e ora ine avisa dito Medina em sua carta de 16 de Março tinha fretada a nao do cappitão
João Sarmenho e nella praça de 300 pipas a qlioal se estava comsertando pera dar muito
bem aviada e petrechada de muito bom navio e valente cappitam espero de VM nesta cazilio
fazerme com que custume em querer precurnr alguns amigos que nesta carregaçam queir50
ariscarse que como tem grada por VM espois era muito autorizada e fazendo ine VM como
confio se pesso ine inande em os primeiros navios os creditos d e que por sua via se ande
carregar pera saliirein compradaz e aviadaz a quem muito pesso a VM ine mande em a
primeira ocaziLo os 400 arcos de ferro. Por seu conlieciinento pia minlia como levar gosto
pera ter com ellez as pipas comsertadas// que com a viagem Iie comprida (...) grande pera
inor beneficio da fazenda neçeçarios e como a nau deve trazer pouco demora o fizera ter
tem tiido preparado tgo bcin me fassa VM ine mandar (...) sarminho ate lhe que lhe ten hey
pedido que a tudo darey a devida satisfaçáo ficando a VM muito obrigado por tantos
favores me este mais (...) chegou aqui huma fragata ingreza de B a r b d a s (...) não estar Ia
arribado Joiio Fernandez Pedra ein os ~iltimosde Dezembro adonde andado em inar perto de
S/m e arribado (...I e niio estava perdido sobre hum baixo comsertou eincaboiando donde
chamado a que nem sigir sua viagem com a força da agua aberta dar a Barbadas onde ficava
o dito João Feriiandez Pedra muito doente Iie avia estado a morte Iiia alcanssando milhoria
isto sube tiido de Iiuin passageiro natural daqui que veio em dita fragata e se avia desta
segunda ves embarcado com elle em Cabo Verde que eu nHo tive cartaz e devia sumelaz o
mestre ingres porque as não truxe pera pessoa alguma e diz Ihaz levara o mar mas as
qiiebraz nos viiilios diz ergo inuito grandes inaz que os que ficassem restaorariáo parte da
perda porque se avia vender cada pipa por 1000$ rs de assuqure ou 22000 livras de
tabaquo qiie he preço alto eu avia com elle embarcado 40 pipas por minlia e coinhido creia
VM não hey sentido tanto esta desgraça por ineu respeito quanto pla perda que VM e os
mais senliores ainigos com elle enteressados terão queira Deos restaumla por outra parte e
com avizo que brevemente espero do dito Joiío Feriiandez saberemos de raiz do obrado em
seus negocios e de toda a notisia que en elle tiver farey a V M sabedor, Nesta caravelln
chamada Santo Antonio mestre e fretador Dioguo da Silva vizinlio desta illia embarcey por
conta de VM duas cartolas de muito bom vinlio o mestre disse que me paresscu melhor que
nenliuina da inalvazia que ouve este anno que for50 inuito verdcs custarão postas a bordo
como ao pee desta VM vera 8$610 rs levliiido Deus dita caravella em prix VM a mandara
cobrar plo conliecimento junto que estimary sejáo muito de seu gosto e coando VM a tenha
d e que pcra o aniio vendouro Ilie inande alguma malvazia pera sua meza me avize pern
mandar enicoineiidar a que sc fizese com perfeiçiío e pera tudo o maiz que ouver ao serviço
de VM nesta illia me achara com boa verlude ciiia pesoa Nosso Senlioc goarde muitos
annos.
por diias coartolas de vinlio o caldo custou a 465 rs
por duns coartolas a 700 rs
por donativo
por levar a praia 60 rs e a bordo 40 rs tudo
por avarias ao mestre a 100 rs por coartola

fechada ein 17 de Abri1 //


dando a Iiira e por que Iie coanto se ofereye de prezente Nosso senllor goarde a VM iniiitos
aniios.

Senhor Esteviío Costa Funchal 10 de Abril de 1650


coin o Riqa Pena

Ein 6 de Dezcinbro foi a ininlia iilliina a VM ein resposta das que suas avia recebido
e em caravela que cliegou em pas a essa cidtidc e dita iiiiiilia carta a mãos d e VM pelo que
náo mando coin esta sua copea so servira de avizar ein coino em o ines de Fevereiro payado
chegou a esta illia hiimn fragata ingreza vinda das Barbadas de iios serteficoli aver Ia
chegxlo Joáo Fernandez Pedra em os iiltiinos de Dezcinbro coiii grande agoa que a iiao
abrira avendo andado ein o inar perto de 8 inczcs scin poder toinar a bahia por averein
Ficado sulaventeados e querendo arribar a Costa de Guine para invernarein c tornarem a
seguir viagem deráo aly ein huin baixo ein que estiveráo perdidos inas quis Deos que
livrassem e vicrão a Cabo verde conssertariío e tornando a segir sua viagein se Ilie abrio a
agoa que os fes arribar a ditos Barbados disto não tive cartas de Jogo Fernandez Pedra nem
de seli iriniio que devia o ingres suinilas mas huin portuguez cliicliiy natiiral qtie se embarcou
coin ellc em Cabo Verde inc deu estiis iiovas e de conio o dito Joáo Fcrnandez estivera
inuito mal eiri a inortc mais que ja pessuhia inellioria e se levantava da caina. ele viiilios
dizem lia Ia muita falta delcs e valia hiiina pipa 40s rs e inais mas que avia neles inuitiis
quebras o que não se pode duvidar ein viage tiío perlongada qiieira Deus dar vida no dito /I
Jo5o Feriiaiidez Pedra que eu tenho boas esperanqas de quc coando i150 aja avanço 1150
avcrb perda com o valor dos vinhos, eu avia embarcado por ininlia conta 10 pipas a que Iiia
correiitlo risqo e crciaVM niio serity esta desgraça tanto por meu particular. coaiiclo por VM
e os inais amigos que por meu respeito coin elle se eiitereçaráo e pello dito Joáo Feriiaiidez
que Iiera boin fillio e coinesava na viclii inas pois Deos assim o prcinetio Iie Força ter
paciencia elle qiieira por oiitra parte restuiirar nos n perda por outra parte e coino aquy
inuitas vezes soçedc aver navios para as Barbadas pareçioine bein rne reinelerce carga parti
o dito João Fcriiandez Pedra ou pera quem ficaçe correndo suas couzas ein que novamente
lhe avizace a que de siia fazenda eu (...) della devia Frzcr boa coanto a lançcriii pela inuito
pedida e couza de graiicle gasto c os vinlios se vendi50 por 18$ rs de tlssuqure ou 2X200 rs
do tabaco iiiantlenos Dcos dc brcvc cartas do dito Joáo Feriiandez que cciin cllas acabareinos
tlc tudo largaincillc Nesta catavella cliainada Santo Antonio mestre Diogo Silvii vezinlio
desta illia embarquei duas coartollas de vinlio por conlii de VM iiiiiito docc e bom queira
Deos lhe iiáo hçáo velhacarisi q ~ i cs c chegar ein pas espero VM delle s e coiitente e dando
nos Dcos vida eu lhe prometo de qlie para o aniio iniaiide eiii iiiiiilias fazendas a parte
para VM tiío bcin vinlio que mais que tudo Ilie satisfaça e o custo Iie --$ rs (sic) que Rcn em
coiita.
Por via de Setiival recebi ein 3 de Março carta ílo seiihor Aiitonio Allaire de 12 de
Fevereiro em que ine da novas aver Faleçido a Luis Alaire que dc vezes afirmo a VM o
senty queira Deos terlhe sua alina em gloria e a respondo com esta ao dito senlior e Ilie
avizo sobre qlie tle coiita do dito serilior teiiliii em meli poder que o seus toiniira poderlhe
inandar as conms inas estiío algumas couzas por vender c do trigo a nno tenho iiicla lei10
coin o vendedor tlelle por lti1t.i dc ine querer descontar 7 alq~ieircsdc quebra ein cacla iiioio
por sua iniiita ruindadc cointi tlc outro cleu Aiilonio Goiiçalves cle aiaiijo agora I.ireveincntc
tratarey por iço de acordo e farey por rlar sahidas as Irizciidas que estiío eiii que seinpre pera
me reineterem parecem buscar as fazendas que estáo ein que seinpre pera me reinetcrein
parecein buscar as fazendas incnos gastavcis inas nnçi cln ininlia clesgra<;aern o castigo do
dezejo de beneficiar e precurar ein as couzas de iiicus ainigos mais avanços quc nos
proprios Manuel Martinz inc aviza cin carta de 16 de Março aver frctado pera o inancebo
que a VM tenho avizado quero inaiidar a Angolla a nao do cappitão Seramiiilio// ficlua
dizendo o a VM lhe responder teria cuidado rle a seu tempo fazer siia encomenda c do
grande animo ein que nie tàs inerce nuinca esperey inenos agora Ilie peço que da contia que
VM por sy e seus ainigos qiiizer inandar carregar de vinhos me faça incrce inandar os
creditos na primeira ocaziain paia que estejzo coinpradns e preparados para escuzar
deinoras a iiao etn vindo e esteja VM serto que a toda n incrce que ine fizer lhe sabcrey ser
agardeçido. do Brazil não Iie vindo navio nehuin os engeiilios coineçarão a inoer de 13 de
Março em diante cle novo se nilo oferece couza de que inais clevize. Goarde Deos a Vossa
inerce inuitos aniios.
por 2 coartolas de viiilio o caldo a 4$750 rs 4$750
por 2 coartoliis novas a 700 rs 1$400
por levar a praia a 10 rs e a bordo a 4 rs tiido $100
por donativo $200
por avarias ao inestre aviado por coartola $200
6$680
i'ecliada em 17 de Abril /I

Senlior Joáo Thoinas Villa Furiclial 10 de Abril 1650


a Riqa Pena

Ein G de Dezembro do aniio paçado lòi a ultinin que escrevy a VM escrevi a VM eiii
caravela q~icclicgou a essa cidade e VM devia aver recebido dita minha caria de que tlie o
prezente náo Iicy tido rcsposta ncin por via de Setiival cin caravelas que de Ia vicráo e ncin
ein o navio CIO mcstrc Francisco Lopcs 'i'orrão que ein direitura chegou aquy dcçti ciclarlc
inas se inc reprezeiilaráo aqiiy os adiniiiistradorcs da bolçri hiiina letra paçada por VM sobre
inin a vista c en hvor do dito adinitiistradores da bolçn de 133$ e tantos rs a inin inc
inaravilliou e me deli cuidado por não ter carta cotntudo acliasc sinas pera força inniiifèsrar
lhe a VM a mizeria desta ilha onde seiião cust~iii~iio paçar letras pella inizcria da terra e
falta de dinlieiro nella inas no breve tempo de liiim rnes coando avendo nessa cidade tanta
largeza tis paçainos tendo ja feitos os empregos a 2/in e a 3/in inas VM devia conçiderar
tinlia eu einbolçado a lctrii que ine rcineteu coin André Fernaiidez cliie avia « sscgurarçe
diço cnin avizo meu inormeiite avcndo lhe eu escrito a dificuldade que acl~avtiein cobrala e
assim suçedeu que coinprilos o tempo e prccurando o pagamento ine i'is cnguiiaiitlo sc tlii~
ein dia the que hiiina inaiihã inaiidaiidoine dizer viiiliid/ Salar comigo se einbarcou ein lium
barco fogido para a ilha do Porto Saiilo logo aqucla iioute inniiclei Iiliin Iioiiiein de iniiiha
caza coin hiiin precatorio do juis cle fora pera o prenderein cin a vila cle rriacliiquo daqui
6 legoas onde o dito Andrc Feriitiiidez estava preparanclo liuina barca parn seliir ao PorLo
Santo e tendo nutiçea ser Ia clieçado o hoincin se veio lùgindo em liuin barco pcrzi esta
cidade onde esteve e se escoiicle~i,liieteii sua inai mil rogadores pera que lhe espcracc c o
não prendeçe pcdilhc pcnliores deu ine a isso 30$ rs e vim pcra este carregaineiito i1 qiiebrar
coin inuitos ainigos e adinrine com o provedor da inzeiida coin quein tiver recebido recados
e respostos e juro a VM (...) que a ser a divicla iniiilia a perdera antes do que os einhclos
que tive o dividor se acolheu e esta no Porto Santo sua inay que he Iiuina pobre
eingotnadeira ficou de ine pagar aos poucos como pudeçe que foi força asseitalo assiin por
n3o ter bens ein que pagarme mais que a peça da divida (...) auzeiite tudo consta dos papeis
que vão com esta pois que VM ao diante veia a quem deo o seu dinheiro, eu reineiy a VM ii
nossa conta que espero avera nceitado e por ella me hera VM devedor de 92$752 rs qrie pus
em conta nova lionde acressedo 4$400 rs do custo da coiirtolla de vinho dada a Gaspar
Henriclues disto (?) a VM bom era a dita conta 123$753 rs do liqiiido de suas fazendas e
8$ rs do custo da lainina coin que acho restar a VM 29$601 rs sacuo heinos a seu teinpo
pagarey a letra de 133$ e tantos rs e cobrando quc ja da may de Andre Fernaiidez reineterey
logo a VM a quem agnrdcçer muito o valerçe de min e ineu cabedal pello dezejo que tenho
de servil10 meu senhor por eincontro dc Iiuma letra tfio pouco seguiu que me reineteo Iie
força inanifestarll~eo que sobre ella ha suçedido.
Manuel Martinz Medina me nviza ein como tem fretado com o capit5o Sorinenho
para Aingolla pera hir nela o mançebo de ininha caza que a VM hey nvizado agora espero
VM ine faça incrce qiicrer arriscarçe ein sua cnrregaçaii e lionrala e algiins amigos que por
via de VM o queirno juntamente fazer que coando assim suçeda me faça VM inercc clilr
ordem no primeiro navio das pipas que per sy e ditos// amigos Iiade carregar perri que
estejáo conpradas c perparadas. Ficando eu por tudo ii VM inuilo obrigado ciiia peçotl nosso
senhor goarde m~iitosannos.

Pero da Silva Branco Funclial (sic) de Abril 1650


com o Riqa Pena

A VM quer a fortuna ein que maior gosto solecito e bem o lia mostrado neste VOGO
sliçeGo e devoçe a isso ein qliz tanto ine encoiltro coin a morte do inestre de campo e para
mor peiia estares vos em sua coinpanl~iac iicares com suas coiizas sein ein nehuin navio das
que tem vindo dessa cidade escreverias Iiiiina carta dando rezáo devido e tlo que vos I'icou
encarregado coando iiao por voiitade por obriga<;áoe bom terino em que tanto nveis faltado
e com tal descuido que neliiiina desculpa pode ter pois devein os hoinens tratar por todk~stis
vias dar conta do que Ilie esta encari.egado isto vos avizey na ultima caravela que daquy
partiu en Dezeinbro e juntaineiite que vos viereis para paçares a obra e aonde vos avia
honrar o Conde de Castel Milhor e donde podeis paçar inelhor e com inais abundanciii o
sobra de João Velho Gondin e coin ineiios gastos tudo me aviza Manuel Martinz Medinn
vos propuzera e que lhe Ilie respondcstes que inais tornar do Aigarve ou servir Ia nilo tendes
nehuma resZo no fundamento e deveis cornsiderar náo estamos com abtindançia dela VOS
sustentamos porque jií tendes feito de gasto isso nas miios de Mediiia 80 e tantos inil reis
nos temos inuitos perdas. Luis du Jardin Levou ine e 320 e tantos mil rs agora pago inais d e
huina fiança que fiquei das fragatas 90 e tantos mil rs João Fernandez com quem carreguey
40 pipas de vinho foy a cabo de syiiezes di~ras Barbadas onde tudo se perdera e horii iios
anda apertando o scndicaiite por 2$ cruzados da Iiançn da iiao de São Thoinell conndo de
Dunquerque e a toinaráo por contrabando pello que nos tras a quiniii de Santa Luzia ern
pregão com os viiilios que la estaviío e nos tlieinos aggravado e mandamos nesta caravively os
(...) que ollieis que o que vos procuramos de voço inelhor segio vendovos nos preinoiros
navios a esta ilha pera paqares ao Brazil pera o que peço a Manoel Martinz Mediriti
resposta lhe devo 200 e tantoi mil rs vos assista para vossa inetalotage e iiiiin vestido qye en
farnesserey (...) e em falta de nSio quereres vir cu inc dezobrigo de tiido (...) feito mais d~
que hera obrigado e escuzei de pcdir dinlieiro a peçoa alguma que não teiilio em qiie piigallo
os piipeiz e couzas qiie tivercs do ines1i.e de campo entregai a Sebastião Nuiies de se cobrar
delle recibo porque rncu cunliado se einbarqua na primeira ocazião a apreciirar estes
scrviços pera o qiie espcr:i o testaineiito oii Iiuiii treslado delle antentiqiio qiie dcveis
inandor nossi1 mai scja de saude e o inaiz de casa da incsina a vos de nosso seiilior a VM
goarde.

Senhores (...) Solinar Guillierinc Rouzel Funclial 16 de Setembro de 1650 aniios


Izaque Heravet

Ein 7 de Dczeinbro do aniio passado foi a ultima qiie a VM (...) em coinpaiiliia de


trcs letraz cmportanlcz 92$861 rs qiie Iic qiie pude alcanssiir c como aja chegado i1 caravela
que levou clita carlla cm pax espero a avercin V. Senhorias recebido e cobrado de trcs letras
e de dezeio dc Diinrle Zoinans pcra Ilie dar saliitla e delle me devera tle dar baixa com (pie
acabasse de seinetcre a VM o rcsto desta conta c iijuslallo iiias procuraridoa riest'i ocnziáo
não foi possível darinii e que o Gizia na primeira he pessoa iniiito sertta e de grande verdade
iião faz duvida// que na primeira ocaziáo este que coino cu lho teiilio dado e csta safoiisse
Ilie estou inniz scgiiro tlc inaiidar com brebidadc este pagainenlo a VM que dessc delatar
1150 hc culpa rninlia poiz VM de inc mandar Iiuina espccia de dinheiro aqui tão irigastiivel
nem qiie pera avcr cle satizhzer iniiilinx obrigaçois foiine iieceçario liilaz trocando que nem
a alinoxarife nalhntlcga inaz quiz toiner inaz coino diguo estou serto de que na primeira
ocaziiio inc mandara dito Sonrnans Ictraz que a VM rcineia e fiqueinos saSoz nestii contla
ineii amigo Manocl Martinz Medina me aviza cin (,.,) iiinncebo que de VS avizey sc
pensava inaiidar angolla (...) tcnlio fretado a nau do cappitain João Sarincnlio pelo que (...)
ine i'ariio inercc iicsta carsegiiçain quererem arríscarsse tio que forem scrvidos ficaiido eu
por t~iclomuito obrigado ciii a dita ocaziiio que VM de scu serviço manclarern cujaz pessoas
nosso Senhor goartle.

Senlior iriniio Maiiiiel Ferniiiidez Branco Funclial 10 dc Abril 1650 aiinos

Ca pois teveram diiaz caravclaz dc Setiibiil scin carta de VM e palaxo a essil siclade
cin que tive Iiuin (...) c diz VM Ilic paresse vem az mais que inclcu (...) iiein ocaziáo iiias
não cliegariio e a inin não teir: dado cliie entenclcr virido cartaz a todos VM csqiicceçe tanto
ncin falo ein Marliin Pilter que tcin suaz ocupaçoitis rnaz Pcro da Silva quc deve andar bem
osiozo não dar conta de si ncin da inorle deste mestre tlc campo a estado das couzas quc Ilie
Iiciiriío eiicarrcgadas ieiiha sentido nuito poiz por falta do saber dcllaz seniio einlíarqua ineu
cunhado nesta ocaziiio acentar suas coiizas mas sc tal scin Salta em priineira e devera VM a
aplicar ii dito Pcro cla Silva sc cnibarcar loguo por esta illin vein quoalqiier cinbnrcassão
pera segir a desciiido thc iisenlado de liir cobrar c csciizaiii o laltarenllic com o clinlieiro eu
o iião teiilio Iii e Mcdiiia inc iiiantlou ii nossa contta c iicllc 80 e tantos mil rs qiie Ilie Leiii
(lado c Ilic estou dcvcrido dc prezerite 200 e tiintos inil rs plo que VM npliqiic o dito Pcro dii
Silva sc viiilin avcla; sc Ilic não Iiacle dar por iniiilia coiitii clinlieiro iiciiliuin não que 11 reiido
vir dzeincaininliadoine coin isto de rninlia obrigação eni qiic assisto mais do qiic possa
porque ns pcdras siio rniiitas e getilios nciiliii~isJoão Feriiiindez Pedra para quem carreguei
40 pipas dc vinho chegou ein os iiltiinos clc Dczeinbro ii Barbadas destriiiclo c perdido c
iiiuito innl que Ia teve coinsiiininne tudo em inateria de ineu despaclio agradcsso a VM
coando com que o procura mas com niaiz Ilic agardecera avcrme dcinanclado tis ciirtaz dc
perii o goverixidor perli ine aver d c dar a compaiiliia dos couros pois por falia dellc a
Fernáo Favilla que toinarese .c-us carguos (...) se antes viercin as cartas veremos s e s c pode
tcrein (...) ein tal estado que niío sei quoando (...) dado dc dom Diogiio de Teves cliic Iie
(...)nellc senso VM dando notissia do tcinpo ein que (...) niío o pucle crer mas agora siia
mesina carta de VM iiie dizeiii (...) c VM a ser o nosso opozitor iião sei que dizerllie poz
VM averçe valido de Filter de 50S rs (...) ine dc coin qiie pagarlhez iiiiiito estiinara que
maiidarllie a VM que Assim me Deus salvc qiie o lizcrn rnaz tenho grandes apertos e pouco
d e que remidialoz o deus ajuda que qiioaiido eu teiilia náo faltnrey a isso e Ihc pesso scnno
valha demaiz dinfieiro e que iiáo posso pagallo e toii.iiira a VM e Ilie pessu pera ver o que
qua vai alem dc sendicante vos pede 825 rs do ciepozito da nao São Lourenço qiiomclo veio
de Duiiqiierque e s e tomou pcr cointrabaiido Iicouine por fiador fez socresto na quinta dc
siliita Luzia trala na prnssa eiii pregrio tiiiito nosos paiz e irinans como procurador do dito
Henriques (...) nesta ciiravella qiicira Dcus tenliairioz rccursso (...) a Filter nos apadriiilic
esta ciiuza coin o conde de Cantaiiliede poiz todas as ordens vein por elle passadas c o
pedisello de Manuel Vieira Cardozo qiic tevesse in5o em esta fazendo dcbaixo cla proinessa
feita ao dito Filter a qiiein escrevo ein esta ocaziáo ein pornic de parte tiido que táo
emjuskiinciitc nos fazetu quereiido por laclrões leveinos nosso dinheiro a. cauza d a naii
sentencearáo a b r a e se tirara 51 devassa e coin liuina e outra couza cuido me scra forçoso por
os pees desa banda pera coin a tijuda dos amigos verinos se Iiiima vez podcmoz verinos
livres de tantos sustos escuzar dcstc s c avendo recomendo o teinpo ca senain o qiic deve
fazer por maiz ine ntorinentar que iiein meus pecados são pera sair de cara ai iieiil possa
fazer os rcqiieriineiitos Iiiiina cauza que indo a noite para 8 Iioras coin o Padre Francisco
Mcndcs e a meii iiiomo ser pera a 56 no que da torre aiidaviiil algiinz rlipazcs as pedradas e
por (...) ine derain com Iiiiina casqua juiito a Iiuin olho ine fizeráo huin pequeno golpe que
csciizou ponto cureiine ein 4 diaz sarci iniis Iogiio na incsina fciida me naqeii Iiiiina csponliii
carnal que ina toriiou abrir criando possonlia c einblainaiido qiie ao cabo de 40 c Lantoz diaz
iirrebeiitou licandome toda sem iiqiiilla parece que tlie o pé por inaiz inezinlias que Ilic
ponlio náo qiicr pcrcler aver inohidáo cloncle ii iioite quc iiie sucedeu eiii Loures pcr cscozar
vezitaz por esta retirado bastante para que os iiiiinigos qiic iiiío são poucoz cluc essti beiiçáo
nos ficoti de (...)I/levantasse e tenlio tantoz (...) avizada seiido qiie mas posso a qiie outros
aly e de taiitoz nioqos e por taiitaz boqiias lalláo ellez inesino se confundein e alguns qiie
ouvemos por ináo per (.,.) estaváo (...) o qiie cllc deziáo e queriáo de seiiz ditoz ine í'icou
pouco innz avizo VM por que sei niío deixei de escrever a VM saiba o que hei cmcomeiido
a VM as cartullas parsi o goveriiador (.,.) da coinpanliia que antle c que vendo sequer o
governador a (,..) concellio ein outra e serein escritaz per pessoas e com iiiodo qiie (...)
negar o pedido (...) poiilio mais e lodos poclc cin opere (...) e ditas Ilie mande a VM (...)
recados (...) venlia cartas pcdco pera que os eu ine (...) coincerto (...) Fnincisco Hcilor e
Medinnz (...) cliic Ilic dezejo.

Martin Filter Funclial 20 de Abril de 1650 aiiiios

Eiii as cariivellnz qiie vieráo de Setubal e navios dessa cidiide 1150 tive cartaz d e VM
seiido que esperava coin ns boas novas d e seu (...) e jiiiitamentc as cartas dc favor pera o
governador ein inateria da coii~paiiliiaque ficou de JoIo dornellas que ele quer dar ii Feriiáo
navio frettado me hade acodir (...) nic queira iividar esta camegaçam coin a que lhe for
possivel per sy e seuz amigos algiimas da verdade CIO dito mosso e do que ouver dc se
carregar d e todos ca ine inaiide os creditos no primeiro navio que a falta que lia de casca
avizar tiido preparado c seti (...) quando cuido coino me avizar. Nesta Carlivella Santo
Antonio fretada aquelle Saramenlio (...) regia e va einbargiido (...) que espera de passeiir a
tirar de Nossa desta (...) prencipio porque tirou Iioni (...) Gaspar Rais nosso iniiiiigo por
parte de Antonio Maciel (...) e coino tal dizen agora vamos com nomes dc coiilradilas venclo
que não podemos reinedear Deos premite livrar-nos ja destas etnbrulliadas que tain
emquientas iios fazein. Manuel Fernandez Bandeira tenho emcomendado hiiin frontal para a
Confraria clc Santo Antonio em o Convento dos frades terilio mandado provimeiilo pera seu
custo que dis seram 469; rs faltnrlhc IiZo 14 oir I5$ rs VM me faça inerce inandarllie assesiir
coin elles que pagarey com mais penloniido miiiha coinfiiiiip Nosso Senhor goarde íi VM e
lhe d e as alegres piiscuas de que dezejo (...) me Taça inercc querer alcan~aralgumas cartas
d c favor para Angolla. Francisco Salvador servia por outros que lii governem para averem
de favorcsser este mcu moc;o que setnpre estas cartas aproveitáo.

Senhor Mariiiel Ferniindes Braiico Funclial20 de Maio 650


coin a riqa pena

Com o mestre Francisco Lopes Torrno recebe liiiina de VM de 8 cle Março coin as
boas novas dc siia saude que cstiiney della Deos a VM por inuitos aiinos eii paço coin ella
milito proiito ao serviço de VM a queiri me reconheço ~niiitoobrigado por iniiitos favorcs
que me fns e ciiidado em que precura miiilias couzas a todo prcteslo inos~rarinell
Agardecido nas ocazions que por esta banda se Ilie ofercssão a volta e golliillia niío rubi o
prezente (...) qiie depois dc poiicos dias de iiver cliegado coiii (...) se fes a vella e Ilie
premete teiitar niio (...) pio frontal de Santo Antonio (...) a sua custa vay nos não hltay
como por Matliias Lopcs deve (...) VM assista coin mais 14 ou 17s rs (...) inandarinc VM
Iiuina (...) de quintal de como que fazem ordinnrins nesa. cidiide ele diias fecliaduras e
juntaineiite ine faça merce inaiidar 9 caixas de (...) a mais extremado que VM achar que
hade ser ela amostra que vay para Iiiirn abilo de Iiuina tia iniiilia freira e junlainenle dois
covados de palio da inesina cor para a roda do abito do custo se valha VM de Maiiucl
Martiiiz Mcdina a quem aviza ineu tio o conego Simiío Goiiçalves Cidrão iissistii a VM com
o que por isto lhe pedir perdoando VM tantos eiif~dose que bem conhcço iião sirvo mais
que de darlhos. João Ferriandez Pedra foy ter as Barbadas em os ultiiiios de Dczeinbro antes
avia ja arribado a Cabo Verde aveiido estado encalhado ein Guinó iòy muito doeiite inas
dizein hia alcançando mellioria deos lha de pera que hido senão perca siia desgraça ii)y
desta caza coin iri~iilarezW seritida não por nossa perda que foy graiide inas pelln sua eu lhe
hey avizado se recolha a esta ilha daonde toiriíira rezolução sobre seii inoclo dc viela e
porque o tcinpo me não deo inais lugar goarde Dcos R VM.11

Senhor Manoel Lopez Ortiz (...I

Ein (3 tle Dezembro do armo pnçado escrevi (...)


(...) carta deve em tal eni inais (...)
por ella avera VM visto o qire tratava sobre a (...)
tantos assesorioz de perdaz he enfadoz que detriminou mnadar (...)
para o ano vindouro mas como niío (...) em que avizar (...)
ao Antonio Medina elle fretou não como me avizara em sua por quem
16 de merce aver fretado a nau cle Jolo Lainen lia en essa
prassa de (...) que huina com efeito ntio tem remedio assim que
nestc acazo (...) temo a escrevesse numa de que (...)
processo a creditoz sem que nesta ella ntio lia (...)
e as roins novas que la deve (.,.) em dite (,..)
sertoz hão faltado coin a nova do (...)
que com 7 inezes de viagem foi ter az barbadas e tomado
(...) eu hia com elle entereçado ein 100 pipas de
vinlio com (...) empossibildade inas cointudo ao
(...) que pera todo (...) sobre couzas antigas (...)
daz 100 pipas poderey que fazer 50 pipas por Antonio a carregaçain (...)
meus amigoz não Iiade faltar com o que (...)
VM cuido seja todo (...I e sem (...) fazer e ser nosso (...)
que dezeiamoz e ade a (...) a VM me paressia (...)
quem avia de carregara na primeira e foi (...)
preparadoz e os (...) demaiz nem Bartolomeu (...)
Manoel Martinz Medina me avizou averllie assistido
maiz por ininha conta 52$700 rs de que conta (...)
VM novamente a fazer conta coin este velhaquos (...)
vender a caravella e sendo cazo que VM (...)
ouver cobrado em vinlios coino tenlio pedido ine fiis (...)
a Manuel Martinz Medina inandandorne somente (...)
na primeira ocazião que cu com esta nova (...)
nos fazem a quem iiiaiz falta e pera o que, (...)
fiquo scrto a quem nosso Senhor goarde muitos annosll

Hivin d e Bruis Funchal 10 (?) de Abril

(...) foi a ultima que VM escreveu etn como( ...) do corrente que tudo espero averein
chegado as mãos por ella estava a dever a VM 114$460 rs que não tem coin o maiz por
lanço a me cobrando ncm the aprezente o tinha (.,.I que por efeito do cartaz de (...I e quem
deve esta (...) a obrigam querendo obrigar por notisia para me dar que nova conforine a
obrigaçzo que tiiilia me prezentara de que (...) a carregaç"a porque ficou Iliim ainiguo (...)
ocazião sem [alta sera VM (...) porque não avcndo duvida.
Em dita minha carta reprezentava a VM como de (...) mandar Iium mancebo que me
servia ein meu escritorio sobrinlio de Afonsso Lopez Ortiz de Vianna perti Angola pera o
que pede (.,.) ainigiio Manuel Martinz Medina me fretasse navio lie elle me (...I ein carta d e
16 de Noveinbro tem fretado a nau do cappitam Saramenho (...) com navio e d e inuita
forssa pelo que estimarey VM queira per si e seus amigos entereçarse coin O que pocivellhe
for nesta carregaçain segurandose da boa contta que de tudo averiio e fazendo ine VM favor
coino coinfio sera servido mandar os cartaz de creditos com brebidade a Lisboa para que s e
remete a esta ilha (...) preparado antez que esta nau venlia. A casa que (...) ho pedido das
(...) quoando as mande senão poderiío tirar vinlios coin o avanço possivel que guozara mas
porque lino tornado por alguma reputação so q u e r e m por ellez dinheiro ou letriiz maz 0s (...I
coin brebidade se poderão vender a l e t r a p o r pexo levantado que oje (...) leíxe
ordiiiariainente 300 rs (...) os vinhos se a p r e s t e c o m s30 225 pia entrega dc letra com alguina
esperii o que so de avizo e jurdamente m a s mandarme o pano de linho que por (...) the tem
liempedido poquanto vern avizado d e fora p o r q u e d e (...) que me mandou hum arniguo de
(...) porque he qlianto se me (...I Nosso S e n h o r g o x d e muitos annos. Dcvertirme de avizar
VM coino tiveinoz novas aver João F e r n a n d e z Pedra arribado as Barbadas com 7fM de
viagem por huma agoa que abriu de q u e c o m s e r t o u em Cabo Verde na fazenda que levava
avia iniiita perda (...) rluc milhor livrarião s i r i s o a s que carregarão vinhos que valião (...I ou
2$500 lavraz de tabaqiio ou caixas d e a s s u q u a r m;iz me hei tado carta de João Feriiandez na
posso avizar de inaz (...I não entrar na B a h i a maz poiz (...) paciencin.//

Senhor Manoel Martiiiz Mcdina Funchtil c.. )


Em 3 e 26 de Março recebi dilaz d e VM h u i n a de 13 Fevereiro por Setubal e outra tem
direihira dc 16 de Março boa saude q u e V M n e l l ~ zme diz fique passando Nosso Senhor
lhe aumente ili~itosanos con Os acressentainentos que ine diz eu (...) com ella no seus
generoz muito Prompto ao serviço d e VM (...) poiz que (...) fretando me para este meu
mosso hir Angola suceder30 tantos (...) t i n h a t i r a d o Agosto de manda110 este armo mas poiz
VM ter fretado (...) coino me avizu e m s u a u l t i m a carta Iie para (...) o primeiro (...) devendo
a VM inuito (...) teiiha ultima carta em q u e dezia puderia aprornptar 100 pipaz ruins novas
d e Angolla me hão falta a inor partes e s o m e n t e persistindoine eu (...) que delle (...) a maiz
praça cheia que v20 livra-lo (...) ein a l g u m a c o u z a entre Afonso Lopez animo que deve ter
avizo (...) pipas que lem alcatisado pello q u e como Sennenho he hum (,..) deferença alguma
c iissim pesso muito a VM torne la trabalho de (...) comforme as pipas que se sertaz tiver
fazer o fretamenlo que a VM (...) j u n t a m e n t e de q u e trate vinháo os creditos e que se Iiade
carregar no (...I tudo preparado e com r e z ã o das (...) muita merce me faz VM em que (...)
pera ein cidade rnaz nisto cla cargua poco a VM vender dele a lastima (...) como diguo
somente porque sera maiz.
Ein huina fragata que aqui clicçou d e Sarbadaz tevemoz n o v a aver arribado João
Fernandez Pedra ein os ultinioz de d e z e m b r o a v e n d o arribado entrar agoa em hum baixo e a
bein grande aguada de que consertou etn C a b o Verde descarregou parte da carglia e
tornando aquella seguir sua viagem foi (...) n e l l e em barbadaz Iionde dito João Fernandez
ficava muito inal e de caina sua parte (...) o q u e avia muitos avizos de que grandes danos
mas (...) 40 pipas bein dito que paresse se g o a r d s o a perdtis para esta caza que com elle
Iieriio 6OO$ rs de risquo em 100 pipas d e v i n h o e outraz coizinliaz mas se nosso Senlior
Deus tudo fazer perder alguma c o m a s e e s c a p a r a eu não tive cartaz suaz porque o mestre
diz lhas levara o mar todaz as que trazia q u e i r a Deus mandarnos sabemoz o sucedido e creia
V M senti muito esta desgraça o maiz p l a p e r d a dos amiguos entereçadoz coin elle que pla
iiiinlia particular a VM qiie era (...) por o u t r a (...) sobre a particular de Luiz do Jardim não
sei que V~issiio que for servido que paresse h e Detis servido alcanse p e r d a por toda az (...)
a VM e não nver daclo cartta dc João d e M e n e z e s pelas boas rezois (...) grande favor tenho
qlioaiido VM rcgala e faz a seu parecer n o v a z couzaz que esse fiddgo padece sinto enfinito
porque Iicm verdade Iie meressedor d e g r a n d e z posez que maravilhame como por merce do
Araujo do Rio de Janeiro (...I sem querer p a g a r o que me deve padre Fernão filho de (. ..)
carvallio qiie foi tcr San Miguel huma c a i x a e hum fecho de asuquar (...) canta ein navio
que foy pera aqucllii ilha escrevi (...) avera a VM remetido Afonso Lopez maiz (..,) e qiie o
velhaco de João Marques não avia (...) deve de o aver feito e juntaineiite averce vendido
(...) pera que liiiina e outra couza va a mãos de VM (...) lia de coinprar Ii~i~ins
poucos de
arcos que (...)/I

Antonio Maria de Ortiz Funclial 17 de Juiilio 650


com o mestre Ambiirgues

Com Antonio Roiz recebi litima carta cle VM de 22 de Março estimando a inerce que
ine fas de ocuparmc em couza d c seii serviço em a coa1 coin muito bona vontade me
ernpregarce na ocaziois que a VM desta banda s e Ilic pessno ao dito Antonio Roiz ordenou
VM entregue 5 pipas de vinho per siia conta para Cabo Verde taiito que não (...) o visto e
pastos cle cada pipa de 10$ rs posta a bordo preço leinitado para o que valiiío e valcin que
sno I I$ rs em terra e 10$500 rs teiido d e gastos ate borda de 500 rs coino os eu não achassc
pelo pi3esso por VM Icinitado couza de tneu contento duvidey a daia ao dito credito
satisfação mns o dito Antonio Roiz buscou ditos vinhos por dito presso serido que seiiáo
espeseficou com i\ pessoa que 1110s vendeo que depois de embarcados dezia avino ser 10$ rs
postos em sua caza e não a bordo por escuzar duvida os coinpuz em que s e pagari' ‘10 os
gastos de entre ainbos que vem a scr cada pipa a 10$250 rs que como couza tão lemitada
espero o aja VM nsim por bem ein falta Ia pagarey o que de inais s e se deli o que eu fis por
acomodar o dito Antonio Roiz que começo na vida. Os vinlios lierão bons e de contento do
dito qiie lie o que VM hordcnoii em dito credito pelo que v30 carregadas na caravela nossa
Seiiliora do Rozario e aliniis inesire Manuel Pereira vizinho de Sctuval ditas 5 pipas a
ordem do diio Antonio Roiz auzerite a Friituozo tle Abreii como constara do coiiheciinento
junto que vay com esta e da carregiiçiim por Iionde vcra VM averem ciistado 52$787 rs dos
qiioais nesta ocaziIo saquei sobre VM huina letra de 3Iin vista ein favor d e Francisco
Fernandez Forna, vallor oferçido de Pero Gonçalvez Brandão de conlia de 48$750 rs que
VM sera servido mandar honrrdr coino custuma o reste que s5o 4I037 rs ine h r u VM inerce
maridar dar a Maiiuel Fernandcz Bandeira escrivão do tezouro da junta dos três estados com
que ficara esia partida safa. Dita caravella partio em 12 do corrente queira nosso seiilior
levalla em paz
Este anno determino mandar para Angola hum inaiicebo de iniiilia caza cliainado
Antonio Gonçalvez Padez moço d e satisfaç50 para o qiie se Ilie tem fretado nessa cidade a
nno do cnppitain Joáo Serinenho coin elle ine fez inerce arrjscarce o seiilior Esteviio Costa
JoZo Thoiiias Villa e inais amigos coin grandes ventagens coando VM o qiieira fazer o terei
por favor grande o que saberey ser gralto c coando assim suceda nie fara VM avizar sua
resolussão, a ineu ainiguo Maiiuel Martinz Mediiia por cuja via s c fas este I'retainento c nas
ocazioins que do servisso de VM se ol'tèrescm fico pronpto a quein nosso senlior goardc.
F~inclial17 de Junho 1650 anos. Coando VM me faça inerçe caregar algumas pipas com
este ineu inaiiscbo como coni'io entregara o credito para se carregarem ao seiilior Manuel
Feriiandes Bandeira 2 vias.//

Senlior Esteváo Costa , Fuiichal


17 Junho 650
com o mestre Burgos

Aclioine com cartas de VM de 15 de Fevereiro 21 de Março e 4 de Abril e 8 d e Maio


que recebi ein os navios que vier& ein companhia para os portos e Angola a todos Iàrey ao
fiz a carregaçain de casca deste ines (...) em 9 do corrente averine (..,) Feriiandez Pedrd cin
navio que foi ein direitura para as barbadas (...) a carta de VM avizando a tratasse de dar
saida a sua fazenda com o inillior como posivel e que se o retorno trouxesse em sua
companhia essa cidade ou a esta com asuqiire algod3o tabaco e a inil enfados para
Amburg~ioespero que eiil tudo tratava nosso maior proveito queira Dcos darlhe vida que
com ella coiníio nfío teremos perda como the o prezerite niío aja tido carta sua niío sei que
tem obrado. Beijo a VM as mZíos pela merce que me í i s de querer ariscnr com o inancebo
de minha caza para Angola a 16 pipas de vinlioz que carregarey trazendo Deos a nao que
espero breveinente ter seu aviaineiito encomendo farcy o que dever a VM segitiiido erii tiido
sua ordem. O Capittain Bordas tein entregue de suas cartas e das de Luis Henrique
remetera que os asuqres d a terra se v30 fazendo inda nos emgenlios purgados n5o lia saliido
couza comsederavel nem tem ynda // presso tendo VM alguin nvizo de Frniiçn rne fara
inerce com brevidade pera o depois escuzar opreçoins.
Nesta ilha trago huinas fazendas arrendadas por 300$ rs a Sua Majestade de que
collio vjiihos acabace o rendainento o anno que vem de 65 1 peço ao amiguo Manoel Martiiiz
Medina ino queira arrendar por mais annos para o que he neccessario offresser partida bona
de dinlieiro adiantado por aver toureiros e ser fazenda bonn e sendo ocazião tão forsosa he
forssa vallerme dos amiguos VM lie o ern que tenho mor coinfiança assim Il~epesso rne
fassa merce nesta ocaziiío de querer fazerme einprestimo de lOO$ rs diiiidoos ao dito
Manuel Martinz Mediiia a quem avizo s e vallia de V M e desta coiitia em cnzo que s~irdaa
efeito o tal arreridainento que vai ein duvida e VM por ine fazcr mercê nvistandosse ein a
pressa coin o dito Mediria lhe offrecera esta conlia porque eu lhe avizo VM ine fas della
inerce e coando se aja dc o vallerse della darey della a VM satisfaçáo com o imteresse que
levar gosto na conforinidadc que ine hordenar ou se desconiara ria carregaçam para Angola
ficando eu sempre inui obrigado cm o serviço de VM a quem pesso me perdoe este infado e
ofrecendoçe semelhantes ocazioiiis ine achara com boa vontade Nosso Senhor goarde a VM
inuitos aniios e a carta para Luis Estevain me fassa VM rnaiidar dar estniido a diia iiessa
cidade em falta remeterma outra vez,//

Paullo de Aquiin Funchal 17 d e Junho 1650


com o mcstre Amblirges

Dias lia rne í'altão novas de VM que eu dezejava ter de continuar por saber de sua
boa saiide que nosso senhor lhe auinente coin as felecidades que dezeja eu paço coin ella
milito promplo ao serviço de VM em cliie terey por aIviter o mandarine.
O amigo Manoel Martinz Medina ine aviza estar ja aviada a niio do Serinenlio que
por ineii avizo fretou para Angola para nela hir o inancebo de minha c u a que a VM te11110
avizado e que partisse desse Rio the meado de Jiilho comliado estou ein que VM ine f i m
merce coino ine tem proinelido de I~onrarlhesua carregac;ain e ariscarse coin elles por sy e
amigos para que va muito aventejada e tainbein coinfio ao senhor Matliias Vaz ine fara
merce nsegurandosse de piintualidade do encomendeiro porque eu fico pio que espero VM
ine fassa merce dar os creditos ao dito Manuel Martins Medina para que n ma dita nau os
reineta ficando eu por tudo muito obrigado ein o serviço de VM a quein nosso Senhor
goarde cornd ein 19 do corrente por cartas que tive de Viiina soube coino ine avi'io hltado
para a carregaçan que assima digo algumas pipas de vinho que ine estaváo prometidas e ine
obriga pedir a VM com mais vezes queira per sy e seus e entersseder coii seus amigos
auinente esta carregaçain pera se eiiclier a prassn fretada que com a faltti das naos ingrezas
licarão aqiiy. Os vinhos muy ucoinodiidos de preço e do que VM e por sua via ine ouver de
carregar ine fara merce dar os creditos a uma peçoa que Iios a de fazer ao senlior Manuel
Feriiandez Baiideirn portador deste porqiic com os riiais que s e lhe avcr dc entregar iniis
reinela crn dita nao do capitain Serainenlio e como 150 serlo lias inerccs de VM o não
ofresso inais a quem Deos goarde.

Fuiiclial 17 Juiilio 650


com o inestrc ambr~igiics

' Faltão ine cartas de VM ein resposta das que Ilie Iiei cscrito igiioro a caiiza que
queira nosso Senhor 1150 ser hlta de saiidc qiie essa estiinarey giiosc VM muito perScita
coiiio clczeja. Ein coinpanliiii do mestre Morini o aiiiio passado ine avizou VM dezcjava
trazer aqui todos os annos algiiin de casca seca pois liera pessoa que o podia coinsegtiir c
como o dito mestre aja cliegado ein paz e Seito logo dc siia carregaçain venda n5o duvido
queira VM comseguir seii priineiro inlento, coando asini suceda sirva a VM de avizo que os
emgenlios este anno hão coinessado a lavrar o asuqre tarde e Iiiiida dc prezciite s e vili
fazendo e farn the prcncipio de Agosto purgado niío ha saido iiida couza rle coiiisiderassão
nciii qiic deva abrir 1ircc;o cliic he inscrto e o farão as Iiorclciis que ouver clc carregaçoiiis e
trascordo clcos os navios que se esperão ele Cabo Vcrdc hrão acoiiioclar o p r c p do aslitlre
d a terra por coanto dcllíi Iiadc vir boa I/ partida delles de modo qiic a qiiasqiia se fira esle
anno nlgiiiiia couza inilis tarde cluc o passado e inaiidaiiclo VM coino diglio í'ilzcr alguina Lhe
peco de avizar diaotados para se coinseguir o cmprego coin inais coinodidade clc preço c
rnelhoria tio genero e cin tiido Sara VM coino aiiiis a coiilo Ilic csteia que a inini iiic iicliara
scinprc com bonria vontade a seu scrvisso a qucin nosso seiilior goarde.
Soinoz em 13 d e Jiillio. A de asiiia hn copia de ininlia iiltiina ein liuin dcrradciro
navio ainbuigues que em Salta de avci cliegado scrvira a prezcnte oleressessa de novo avcr
aqui cliegaclo huin barco de Rocliella reinetido por Jaques Nicolan a Ricliartc Piqiieí'ort e
ciijo mcstrc s e cliama Pedro clc LaSont trouxe huma parlicla de fazendas inas náo rle muita
comsiderassão vcin a buscar casca que jii se coincssa a hir hzcnclo coiii o potico assuqrc qiie
vay sainclo inas ainda s e 1150lia iibcrta a elle prcsso iicm nisso s c lalla scnão viercin inais
navios sera inuito acoinoclado porquc na terra coiiiforinc tciilio alquaiisadr> a pouquiis orcleiis
para coinpras de ditos asuqres o qiic sirva dc nvizo. Nosso Sciilior goarde a VM.

Seiilior Jacqucs Logan Fiimlial 17 de Jiiiiho cle l (i50


coin o incstrc anburg~ics

Faltão ine cartas de VM iiesta corripiiiiliia de navios clessa citlatlc inas pareceiiinc
verião ein as iiaos iiigrezas qiic tlie agora niío hão chegado trngnas dcus pera qiic alcaiissc
em as boas novas da salide de VM que iiosso Senlior Ilic auincnte por iii~iilosaiiiios coino
lhe dezejo cu passo coin elle iniiito proinpto ao serviço de VM.
Pedro Fcrrcira d e caza o seiilior coiicgo incu tio ine iniiiiiSestou ii larga vontaclc coiii
qiie VM o Iionrrara e ciicliera dc lavoics setis por couza ininlia de qiic ine sinto niiiito

I' iniirgcm: scguncla I'cira coin a caravela clc trcs vellas.

156
obrigado dezejando se offrcssa desta banda a VM ocazião ein que eii inoslre seu agradesido
a seus favores.
O ainiguo Manoel Martinz medina me aviza ein como ficava para partir breveincnte
a nau de Serincnho c que VM Iiordeiiava se carregassem nella 30 pipas de vinlio nunca
duvidey do gencrozo aiiiino de VM me fizesse iuerce Iionrrar esta carregaçain coin iiiiio táo
liberal queira Dcus dar nella bom sucesso, ein 9 do corrente escrevi a João Feriiaridez Peclia
em navio que foi para as Barbadas e lhe eincarreguei inuito tivesse grandc ciiidado de quc
ouvesse de coiita de VM e que igoiilineiite a tratasse coin a iniiilia fazenda levantlo t~ido
coinsigo alioiidc quer que s e einbarclisse delhe Deos vida que coin ella espero 1-60vereinos
a ter perde ein nossa eincomenda. eincoineiido milito a VM ine inaiide os arquos de ferro
que tenho pedido que senão acha iiesta terra Iiiiin e sein elles náo se pode fazer il
carregaçain para Angola.
De prezente se ine offiesse nessa cidade Iiuin negocio por mercê do ainiguo Maniiel
Martinz Medina e Iie a tratar de arrendar a Siia Majestade Iiiiriias fazendas que estão iiesta
ilha de Iiuin Diogo castellinno que ii inuitos annos tras esta cma de arreiidainento // que sc
se acaba este anno e a esta fazciida andiío iniiitos toureiros qiie a querer e peçoas de
coinçideraçáo plo que dis o dito ainigiio Medina que tcin tomado isso a sua coiita Iic
nessesario I'azer deunte inão hliina ofcrta coinsideravel a Sua inajestiidc para ine tornar esta
Fazenda e como para ocazions prczentcs sirváo os ainiguos e VM como para ocazioiiis
prezcntes sirviío os ainiglios e VM coino tal ine tinha dado tanta coinfiança ine valho nesla
ocazião de seus favores e asiin lhe pesso ine faca inerce querer fazer einprestiino de 200s rs
ciiio pagamento coin os interesses que VM levar gosto farey na forina que ine ordenar ou
ficara por eincontro da carregaçain pera Angola, ou reineterey a essa cidade no priiiiciro
navio que en falta dc nao aver te o prezeiite vendido os inciis vinlios scra ciiiiza de iiáo tcr
dinheiro nessa cidade plo que fazendome VM como coinlio me faça inerce avizallo ao dito
Manuel Martinz Mediiia para qiic saiba tcm esta contia coando iiessessario sern pera o
efeito do arrendiiiiiento que digtio e quoaiido a VM se llic oflt.cssáo seinclliantes ocazioiiis
inc acliara com bonnii vontade a qliein Deos goarde /I soiiios ein 20 do dilo dernoinc agora
Iiunia carta de Viaiia ein quc ine tiviza avcr ralliiclo alguma carga para acliar deste meu
mansebo sendo que estava proinetida; e coino a praça esteia fretada e seja i ò r p ciicliela por
nno pagar fretes de varios peço a VM de inerce que toda a carga que puder me alciiiicc por
seus amigos para se reinediar esta falta que eu assas sinto e ao senhor Manuel Ferniiiidez
Bandeira aprezentador desta peyo por inerce iiie requeira dos aiiiigos que iicsta ocaziáo inc
faze111cobrar os crcditos e todos juntos reineterilios ein dita nao do Seraincnlio assin pcço a
VM que os quc por onrarmc tilciiiiçar Ilics einlregue ficando eu con novas otirigaçoiiis a essa
peqoa a quem Nosso Senlior goarde muitos annos.
Os vinlios ein a falta das iiaos ingrezas Iiande cleiiienuir de preço.

Senhor Joiío Tlioinns Villa Fiiiiclial 17 de Junlio 16.50


coin o ineslre anburgues

Eiii 10 de Maio receby sua carta de VM dc 31 dc Marc;o e ein sua coiiilianliia huin
credito pera dar a Anioiiio Roiz 20 pipas de vinho para Cabo Vcrde nii ckiravella do inestre
Maiiuel Pereira os coais làrião pellas coiitas das pessoas que VM avizava por siia carta.
geral para en conseguir em tiido coiiio inais larguainente consta do treslado dc tlilii carta tle
credito que (...) Iòr passada por VM ein 16 de Março prezentouine o dito An~oiiioRuiz e
vnllia de VM d e 100$ rs para o que lhe inando huin credito confiado na rnuita mercc que
VM me fas a quem peço que suçedendo ser esta contia nessessaria ma faça querer rissestir
com ella para cujo pagamento darey satisfação a VM ou na carregaçain qiie ordeniir pari1
Angolla ou ein letras com seu avizo para essa cidade serto con <avanço
i que VM levar gasto
e ao diante pera seinelliantes ocazioins me ade (...) VM com boa vontade a seu serviço cuja
peçoa nosso Senlior goarde inuitos annos.
Estarnos em 20 do corrente tive carta agoru de Vianna eiii que lhe Filtaráo alg~iiniib
pipas para a carregavam deste meu manssebo assim peço a VM de merce queira o remediar
esta falta se vallia de seus amigos pedindollies queiram enteressarse a esta carregnçiim qiie
com a falta dos ingrezes terão os vinhos aquy menor reputação e de tudo o em qiie VM me
fizer merce enteressarse e seus amigos que devein ser vinlios para emcher a prnssa lhe peqo
de os creditos logo ao senhor Manuel Fernandez Bandeira prezentandor desta a quem pego
por inerce os cobre de todos os amigos para mo remeter na dita nao que como esta a pique
nno quero venha sem eles Iicando com novas caregaçoins. Nosso Senhor Deos goardc.11

Senhor irmão Manuel Fernandez Branco Funchal 19 de Jiinlio de 1650 annos


com o anburges

Ofereceuse esta charrua ambruguesa não esperada e não quis perder a ocazirio rle
responder a sua carta de VM de 10 de Março que recebi em I0 de Maio por Setuviil
estimando a boa saude de VM nosso Senlior lia aumente com as prosperidades que Ilie
dezejo para amparo da caza os desta todos ficamos com ella ao serviço de VM ein a
compaiihia d e navios que de prezente vierão dessa cidade para os portos e AngoIla não Iici
tido carta d e VM sendo que com grandes verão a separava deve vir em os navios que fiiitii
com Manoel Martinz Medina me aviza estar para nosso agravo arrezoado c que ;i
brevemente se despacliaria queira Deus seia bem pera nesta parte nos livrarmos deste
homem que com todas as veras he mao e demaziadainente nos molesta aguora me ezecuta
por 150 e tantos mil reis dos direitos das fragatas de Luis de Jardini porque fique tlador e
venho a pagar isso mais sobre 32$ rs com que o dito Jardim me qiiebrou a devaça ynda não
1i tem fixado, os agravos que della temos tirado que são todos tres dous sobre a dita devassa
e Iiiim de 120s rs que nos levou para a alçada desta ezecução ficandosse comsertandc~e por
nos fazerem evitar nelles manda este homem apiintarlhe huma maquina de papeis todos os
ainalliados que avia feito Anbrozio de Sequeira de que tão bem agravarnos não quis fosem
nesta ocazião os agravos mas hirão com apelação do feito da nau e de S. Thome que diz
liade sentensenrse brevemente e pellas notisias que temos seru contra nos. São estes papeis
de tanta coincederassação qiie o dezejo de vellos formão pla quietaçUo desta caza ine
obrigara a paçar o inar e hir a essa cidade quisera em os prencipios de outubro queira Nosso
Senlior seia para bem e pera esta materia e de nossas apresois me nfio alarguo mais quc
como muitos requerem tempo demaziado e sse me falta a que VM mande sobre as couzris
da dezerta aguora mais que nunca. Comessão os pleitos com D. Antonia de Morais eu tenho
ii escrelura com bom concellio verey o por honde milhor ficaremos pera seu pagamento de
cuja resoluçáo VM sera avizado o que VM tfio larguamente me aponta sobre nosso irnilo
Pero da Silva hei muito considerado mas tambem tomara VM o fizera a nossos a apertos
que são demnziados as perdas são grandes os avanços e negocios nenhuns as novidades
leinitadas e gasto da caza honde com tanto lemite se paça grande que juro fe de honrrado
que a iião ser o meter agullias por alfinetes que nno sei o que fora mormente este anno ern
que huns sobre outros vem os einpenlios e se o einprestimo de alguns ainiguos não fora ine
oiivera coiihesido com apertos de que não estoii fora inda e baste esto queirão Deos ine
livrariios de (...) das coiizas de1 Rey quc eu não faltarey a nosso iriniío e na priineira ocnzião
virei s e posso inadarllie alguina couza e VM me (...)I/ o coanto por nos Ilic sercin
nessessaria nos teinos sentido iniiito o iião dever mas tudo Deos fes por inillior elle queira
I'azcllo tão hoiirrado como dezeiainos c inandarnos novas suas que ao prezeiite não heiiios
tido carta alguma.
Sobre as fazendas de D. Diogo de Teyve pudera dezer iniiito inas atS a que VM a
tenlia alcançado e tomara fora couza de muito inor porte eu tratava desta fazenda por
einpedir a muitos viloioris que a querem ver logre este prencipio de incrces d e Sua
Majestade por inuitos annos o seia principio de outras maiores Agiiora diguo a siiposto eii
tratava coino digo estc arrendamento náo prcinita Dciis seia e ao que a VM eincontre pois
tomara poder alquaiisarlhe grandes aumentos e seiido cauzo que VM náo qiieira vir morar a
esta ilha espero m e arende estas fazendas plo que justo for e pellos aiinos que levar guosto e
sendo nesessario algiim dinlieiro deantado biiscarey quein ine empreste tlie 500$ dos que
com avizo de VM Ihc remeterey na priineira ocazilio e creia que hão de ser prestados. assiin
que VM seia servido querer fasamos este conserlo e ele se pode fazer com Manuel Martiiiz
Medina a quein iiiando procurassão para este efeito e o qiic VM com clle acordar sera bein
feito e pesso a VM coin elle se acomode alquansaiido Ilie não pezarão e eu ser scu rendeiro
e ein priineiro espero rezolução e VM deve aver a provizão de Sua Majestade da inerce que
lhe fas de ademcnislrassão destas fazendas por todo tcinpo que não ouver a ellas legitimo
siisesor.
Oje chegou huin barco de avizo ao goveriiador iiellc tive carta d c Medina dc I O de
Junho ein como as naos yngrezas estavão retidas plos perlameiitarios couza que Iie de
perjuizo i\ todos e o sera grande em o Brasil a nao caravela ein que tinha Roqiie Icliiol atc
agora não aparesse (...) c inais Iiiiin navio ein 13 do corrente Iium dia antes (...) boa prc-
zunsão Deos guarde avellos livrado de boa mão sucesso tainbein dito Mcdina me aviza da
inorle do senlior Dom Joõo de Meiiezes que Ilie afirmo a VM foi coin grandes veras sentido
Deos queira averllie dado a gloria e assas pouco afortlinado foi no inundo este fidalgiio ine
liera devedor de 184$250 rs coino VM da conia junta vera e pesso a VM qiieira fallar coin ii
senhora veuva para que ayainos pagaineiito e desta divida iniiito bona notisia Martiii Filter c
eu fnssa nisto deligeiicia que Ilie iinportara inais a siia parte os papeis tocliiiiiiles a coiila do
Conde de Viiniozo herão na primeira ou a yinfòrinaçãoll e outros do conde e cappihni. Já
teiilio avizado a VM coino pedi a Mcdina mc fretiisse a iiao CIO Sermeiilio quanto que nclla
fes fretamento de 300 pipas de vinho fiando ine eii ein que seu tio coino qlicin tanto diiiiiíe
blazonava Ilie inaiidnssc seus ainigos devida de 100 pipas de vinlio, aqui ciitre coalro
ainigos podiamos fazer outras 100 e meus ainigos dessa cidade outras 100 tudo susede ao
reves por eii coin perdas e empenhos estou einposebelitado plos inuitos risqiios que os
amigos de qua todos fogein o corpo os dessa cidade não duvido cheguem fiiiiido me tainbein
em o senhor filter a darein 80 ou 90 pipas mas Afonso Lopez Ortiz s e descarta coin couza
iienliuina e eu inc veyo em este Iaberiiito e coiifuzáo para remedcalo he forsa inelcrsse VM
nisto fazendo coin Filter convoqiie alguiis ainigos ou por VM para que maiidcn carregar
nesta iiaii do Scraineiilio a ordem do dito inosso alguns vinhos segurando os a todos qiie iião
fiiçiío duvida d e sua verdade e puntualidade por ver se podeinos cinclier esta pwssa
proiiieteiido a VM cliie coando fizer outra setnelliante iiõo sera ofensa dc oulrcin para
cmclicr iiie achar com cstc eiii'ado. E coando VM tija de fazer nisto algiiina couza tenlia
sentido iiiío venlia o dito Seraincnlio sein suas cartas e crcditos coando aja de ctirregarçe
alguina couza faça VM nesto por ainor de inim toda a deligciicia que for poçivcl c porqiie o
teinpo iiiio da lugar a mais. Nossa inay c irmiíos se recoiiiendáo cin VM e iio senhor
Francisco Heitor c sobrinlios a totlos goarde Dcos nosso Seiilior coiiio clcseyo. Estiiiiara sc
poçivcl fora VM coinoaiciira coin Medina e piizcsscni o paçado a p i l e poiqiic vcrin o
serine de graiiclc comodidade c proveito e com innis vonladc putlcra indo a cssri cidade
gozar ein cssa caza de VM setis hvores e do scnlior Fraiicisco I-Icitur ii qtiein toino iiislo por
medianeiro c dcpois de ter escrito esta ine cllcgau Iiiiiiia carta dc Alòilso Lopcs Ortis cm
que n5o acliava pessoas coino digo creia VM ine tem cusliido isto iniiito por ser couza dc
conssidcraçiio e vir a serine clc graiirle dano pagar fretes de vazia alein da rcp~ilassáopl»
que inuito deveras pesso a VM queira. fazcr tnuila cliligencia por sciis ainigos par
alcaiissartiic alguiiias pipas e pcssa ao senlior Míirlim Filler fassn o inesino c logo s»bc VM
os creditos do quc achar para as pcçoas que aqiiy liaiii de tlar o cliic VM almiissnr c OS
inande a Mediiia. Para meu /I govcrrio c olhe VM quc Ilic peço isto sobre todas as co~izíis
pnssarmc coin cuidado e brevidndc que o riavio csta parn parlir e Siaclo ein VM iláo mandaln
o dito inosso que rric vy táo upiiracio cliic o tcvc einbarcatlo i~cslcaiiburgues Iie cis ci*cdil«s
qiie VM alcaiissar dara n Manuel Fciiiiii-idcz Baiiclcira c cuin inuilas vmcs Ilie ciicoinciiclo
is1o.

Seiihor Maiiocl Martinz Merliiia Piiiiclial 20 de Juntio dc 1GSO tititios


coin o aiiburglies

Ein 10 clc Maio recebi por Scluviil Iitiinn brcve ele VM clc 2 rle Abril e eiii 5 de Junho
crn carnpnnliin dos ~raticezesdos portos e n;ivios tlc Aiiguola outra tlc 20 dc iniiyo tão bciii
breve ngriorn iiovamciiie ein Iiuin barco dc avim que clicgoii oiilcin dcssa cicladc live outras
duas brcves de VM Iiuma de 27 de Maio oulra de 10 do corrente rielltis dc VM mc tivia
escrito liirgo ein as naos yngrezas que toinarão os do parlaincnlo verdadeiraincnlc que a cssc
reino so Fnltaviio escs estoreias qtie tanto dnniio lia kito a tudos geralinciilc riii retcnçiio tle
suas kcnclas e ao cstaclo do Brazil iio socorro qtic csperavii dc viiilios c bastiincriros qiicirn
Deos lanssalos jn dal-ii por cscuzarnos os clanos viiido 110sqtic sua asistciicea ~~oclcin caiizar
os inleressaclos csperão cobrar o que nos ditos itigrczes LriixiZo ciirrcgado por dizercm 1110
1150einpecliilo ao scnlior coriigo ineu tio clisse coino a sua c;irregaçain viiilia na carnvela do
tueslre JoZo Pinto qric Ficava ein Cascais c a Fcriiáo 'hvarcs que sua cmcomciicla eslava iiii
nati iiigrcza esta coin boin aiiiino pio tivizo dc VM de a 1180perder,
Dc grande alivio iios lia scrvido as boas novas q ~ i cVM tios cla do iiosso agravo o coa1
ficava coin juizos beiii perparado e apadrinliado da boiiiia voiitaclc e aiiiino clc VM sc 1180
podein esperar metios efciios de brevidiicle coanclo as couzas no comcllio da I'lizenda stio láo
eternas, o 1180 inctcr VM a petiçiío por boin c»iicclho esta bem poqtie nos apoiitnm»s os
reinedios coino sequiozos delles parn rciiiiir anexaçois some~eiicloiiosscniprc ao qiie VM
obrar coiiliesendo Iie taiiio tio serto qricira dcos agora brcvcinciile dnrtios tiesle agravo o
boin despaclio cliie//Dczeiainos c por nieio dc VM espcrainos para ncsla parlc ncliainos csta
fiizendn cin quc tcin o sciitlicaii~eI'eilo apreiição, por esta piiihora soiiienle nos inaiitloti
cizecuiar pla alçada por 120$ rs que foi hrssti pagtiriiios, iigravaiido clcllc qrie o sciititi
inuilo c coineçou lagrio a fazcr gtaildcs cstorçoiiis de palavras e obriis inaiidaiido sc
reinalasse ii hzenda e se inetcsse ein os prolirios avciido ti Iium kilo dos clitos rlas I'riigntas
clesse iiegro Luis de Jardiin a ciijos direitos eu Siquci por Siatlor a min exccrrloti logo por 150
c tantos inil reis que cmportnváo o~itrascinbrulliarlns vellius foi busciintlo coin que todos os
dias nos molesta sendo nos barreira de siia colera tlie iios mandou pedir 120s rs que se
estão devendo a Ambrozio de Sequcira e Manuel Vieira Cardozo do teinpo de sua. alsada
pera o que alcançarão provizno para que elle aqui os cobrasse dos culpados e mais bem
parado acliamos anos paresendollie poco 500$ rs que ja pagamos, alfirn scr contar coiizas
semelhaiites e o que nos huem por eixitinco he inolestallo a VM por serem deinaziiidas dc
muitas e tornando ao iiosso agravo dos 120$ rs dalçatla foi iiosso senhor hir eii ver fiillar
com elte e dizerlhe 1150 queria uzar delle por não molestar a sua merce qiie fosse servi<;o
não nos rematar a fazenda permite0 inas as que acolhe gente muita parle e por reinalar
nossa avexação dainos Iiuin escrito de Duarte Zoiiinain ein que se obriguava a dar letra d c
800$ rs para essa cidade procedidos dcsta nossa ezecussain aseitou o coin inuitos rogos
ineteo na arca d e 3 chaves mas não quis desobrigar a fazenda que so com aquelle escrilo a
nno remataria asim estamos nesta parte quietos queira Deos Ilie dure este prepozito tlie nos
vir o agravo que afirmo a VM não sou de mkindar Ia buscar Iiuin barril de vinho que diz
Iieide dar a elle fiança e me rezolvo a nem ele por lhe plie e foi clesgraça lallarnos a carta dc
favor que vinlia no ingres sem embarguo que iielle fazcin pouca mora plo cl~ietcinos
emchergado nas muitas que tem vindo e pouco que Iião obrado a devaça que tcin tirado dc
ineu pai esta ainda fcxada. mas em tirada inais de 3 testeinuiihas; iielln não ha ciilpn sobre
dezeincaininhados nenliuiis so falar50 cin liuiiias fazendas de Cninara tle Lobos inas isso não
se provou e a mor iiistancia que dito seiidicaiite fazia Iiera preg~iiitiirdos asuclres de Santo
Tliome quem os rcsebeu e sc Iiera João LeitCio credor ein a de meu pay nisso sc varia mas
plo agravo que coin ordein de VM teinos tirado dese devassar de Iiiiin hoinein inorto
esperamos anunala por Iium ponto que ine diserno em segredo vinha nas ordens do comissa-
rio ciiio treslado vai em segredo no dito agravo /I por nossa parte que iiuinca dellas nos
quezerão dar vista e a seu teinpo o avizarei a VM o dito agravo com o outro de querer o
sindícante abrir a coincluzão ao feito da nau I...) perpiissado e lia este Iiomein por siia parte
mandado acoslar a eiles huina maquina de papeis escuzados e todas as devaças que tiroti
Anbrozio de Sequeira estando nellas so por não fazer dezembolço e pagar a estas de que na
replica dos agravos tornamos a agravar protestalito aver t~itloo q ~ i cpagarinos porqiiein
direito for os papeis se ficão tresladaiido e as nossas fces c sertidoins inaiiclii as passem iiiite
elle por serein a seu modo o que os ditos seus escrivains obedccein negaiidoinc os papeis
iiessesnrios que corno estko cin seu poder não podein os escrivaiiis do ditto judicial passar
dittas fees; e não podendo neste navio anburg~icshir ditos agravos pctli ao cscrivão nic
desse li~imiicertidZío em como eu os pedira e por se estarem os papcis tresladaiido s c rnc
náo derão iiiio quizcrão passarina iniis dão ma ein como por ser este navio estrangeiro nfio
quis o sendicante darllie nenhuns papeis de1 rei o dito dis hade inandar estes agravos por
sua via agora esperainos coando nos pede dinlieiro da alçada pla devaça tiradas o feito da
nali de Siinto Tliorne ine disse a inin mesmo o avia senterisear denlro de outo clias por
termos perzunção que contra nos, conforme seu animo e qiie nos inandnra fazer socresto iios
bens faleilhe se vira Iium apenço cujo treslado eu tinha que andava nos autos por honde
constava aver o provedor Manuel Roiz Pedreira Iiordcin do dezeinbargador mandado
entregar os assuqres ao mestre João LeitZo porfio11 que não estavEio tais papeis Ia virfio os
autos inostreillios nKo ine deu resposta. virou e foise pera Iiuma roda dos seiis paiiigoados
que aly estavão e deçe maneo terno que os bens de Maiiiiel Roiz Pedreira arçáo, Veja V M R
que tenção tem o julgador por ein cauza de tanta sustancia riáo sabc neiii tein visto os papeis
que fazein a bein da caiiza para a parte e sso ve os pos onde a Iiadc conclcnar por liiiina
enforinassão inuy larga que tein da letra de Ambrozio de Sequeira por onde Iircglintoti a
devassa valendosse por avizo quc delle teve parli Andre Gonçalvez de Antlradc lhe (lar rol
das testemunhas como deii com a apelação desta couza dagravos tirados sobre ella que tudo
deve levar o sendicante em Setembro entrada de Outiibro que Iie teinpo ein que detreminn
hirçe daquy cuido coino teiihl avizado a. VM herey a essa cidade assejir suasllordens ein
sulicitarllie seu bom despacho visto sercin os papeis riiiiitos e enfadoiilios e em tiitlo segirey
a ordein de VM que espera.
Pello que VM ine avizou en sua carta de 2 de abril sobre as fazendas de don Diogo
tenho escrito a Jaqucs Logan, Estcvão Costa, Joáo Tlionias Villa assestissem a VM com os
I $ cruzados pedidos e de maes lium credito Duarte Sonmms para Abranlian Duis de 200s
rs coando nessessario foren oferecerensse inaes visto qiie se punha a preg5o que deve ser
para paçado o nosso arrendamento qiie se acaba ciri Dezembro de 1651 rio depois iiesta sua
ultima de I0 do corrente dis VM entende dar el Rey n adininistriição deste inorgado a meu
irinão Maniiel Fernandez Branco se isso Ilio não estrovar. Náo preniita Deos lhe tiremos o
bem que elle Ilie quer dar que assas lia mister por reinedio de tantos filhos pelo que s e a
elle se da VM lho deixe inns a outrem VM meta o reste porque o não leve e seia nosso e
valliaçe dos 600$ rs qiie não Iiain de [altar, e coando como digo no dito meu irmão s e Ilie de
he variavel faça VM logo com ellc consserto ein que me trespaçe ein mim somente
adeiniiiistração desta fazenda pelo preço qiie VM coni elle puder averigoar ciiios
rendimentos lhe pagareinos na forma que o faziamos a Siia Majestade oii por coarteis e com
a novidade do anno vindouro lhe darey diantado o em que VM conisertar para o que w y
procurassiio minha e coino VM me diz etn sua carta trata jn coin dito ineu irmão ine largue
esla fazenda espero o aja comseguido. elle me escreveo procurava esta fazenda e que
coando a alcançar para iniin avia de ser agiiora Ilie avizo rogue a VM para que averegue
este reiidaineiito comigo qiie tudo deixo ein siias maos qiie comfio o Sara o inais coinodo que
posivel for mas avreguando seinpre porque não de oiitrein nelle e coando queira ligue alguin
dinheiro lhe escrevo que coin seii avizo Ilie inandarey 200$ rs que buscarey prestndos e
coando de todo em todo se ofressa darllie alguma couza seião os ditos 200$ rs de qiie VM sc
vallera de Abraliain Diiiz aiitra que de algum dos outros creclitos que s e cairá0 somente para
a nessesidade de reineter a el Rey mas coando VM puder se esciize dar este dinheiro dc /!
200$rs que tera quanto nisso perda o conseguiusse esto e querendo VM receber esta iniiilia
se Sua Majestade não ouver yiida dado a inerce a nieu iriniío VM Ilie inande advertir que s e
ine Iiade fazer o trespaço qiie VM não falara nestas Sz~zendassegurandoçe seinpre coin elle
de modo porque ein ináos de VM ponho tudo esperando qiie por rienli~iinacointesimento
deixe esta fazenda de fiearine cujo bom requado espero coin a segurança de tirdo antes que
venha aqui a nuticia de quem tem tenssáo procure Ia ein 8 do corrente foi navio para as
Barbadas e innntley a carta de VM a João Fcrnandez Pedra tlie agora não Iiei tido carta ncin
avizo seu algiiin queira deus darllie vida para reinedio de nâo aver unta perda.
A morte de Dom Joáo de Menezes foi iiesta caza com eixtremo sentida iiosso seiilior
permita gose sua alina da bem aventurança que asas pouco premiado for50 seus serviços eln
o inundo e elle nos estava devendo coinfoi-me a quantia que a VM inandei e Iiora inaiido
outra 284$350 rs que VM me faça inerce avizar o como se podera cobrar esta partida ou se
ein seti testamento deixou dela alguma declarnssâo porque lie grande pera s c perder.
Desgrassa Soi coin Luis de Jardim estando ris coiizas tão eiubrulliadas inellior sera
não eiitrar no coiipreiniço qiie podera ser alguin diii píigar it Jono Velho Gondiili hcy
avizado retinha o dinheiro qiie tiver que serão pouco inais de 100$ rs ein sy e ja tcnlio
paçado plo seiidicaiite precatorio para lia Bahia se fazer peiihora iieste cliiilieiro e entregarse
a minha ordem para pagaiiieiito dos direitos reaes e não viiido navio breveineiite para a
bahia o mandara por via do Rio de Janeiro no entretanto vou Iiora tirando senteiisa quc ine
dey contra dito Jardim para que a todo o tempo nos sirva sobre o fretamento do Sermenho
afirmo a VM he cauza que me da iiotavel pena o estar VM dc permeio eu senhor coando o
emtentey náo foi no ar porque fazia conta de Afonso Lopez Ortiz que foi o que obrigou este
moço a querer Iiir se e lhe deu para isso avizos querendo ja no anno passado inandadlie
navio sem de mim querer mais que a lisensu para se sair de caza a quein tanto blazonava
não fazia muito em buscar 100 pipas de comisáo a seu sobrinlio náo fogir tanto com o corpo
e dizer que qua // seus artigos daráo milhares de vinlios por suas cartas. Venlio eu a ficar
com a carga e com a pena acresentandome Iiuina carta que agora reccbi do dito Affonço
Lopez Ortiz de 18 de Mayo em que me relata a pena de VM se aver metido nisto e que
porinete iiáo meterme em outro muita rezáo tem VM mas a falta foi sua mereceu que eu as
100 pipas que fazia ein essa cidade náo faltáo e as darci aqui as 50 que a não serein tantas
as perdas que tive niío tivera a pena de ver as couzas neste estado porque tivera mais por
gloria o arriscar e perder muito de minha fazenda antes que dara VM huinti miniina
moleste. Mais em couza tão pezadas alfin esta esta armada mas Sis VM de mim que ao
diante me não sucede fiarine ein ninguein e so tratar do qiie eu tiver seguro. Remediar o
prezente a que náo venha a tlaiião nein a discreclito e o que ymporta asim peço a Manuel
Fernandez Bandeira que nessa cidade me fas inuita merce e deve ser desocupado, percure
os creditos das peçoas que Ilie avizo e os de a VM que cspero serao mais de 100 pipas aqui
hade aver como diguo 50 the 60 pipas, e pois Affonço Lopez se botta dc fora VM fnçaine
nesta ocazião a merce que costuma fazendo reduzir este fretamento a 200 pipas podendo ser
inda que seia paguar alguina couza, das 40 pipas que fsiltão náo dovido Ia se achem e se
VM quizer tomar a pena de falar nisto sobe cara carga sem ein einbargiio que cuido abraii-
geráo a ellas os creditos que a VM s e daráo a qucin pesso iniiilo de merce remediar isto
como couza deste seu cappitão conlieçendo não naser semelhante dezordein de culpa nern
faltaminha, em tão apurado me tem isto que ozei inandar e tive boas embarcado este inosso
neste navio para que com a prezensa percurasse ncssa cidade eiiclier siia prassa pois
coalquer bilhardeira que Ia tras carregaçois de concidcrassão mas coino suscder iiior
desordem em algum susesso do mar e vir navio que teria inor dai1110 alfin senhor os tempos
lemitados tudo trazem coinsigo, VM por quein he perder este einfado e coiii posivel Ilic for
trate remedealo comcederando como que diguo ns pipas e com R falta das naus yngrezas os
vinhos he forsa baxein e podera ser que no tempo que venha o dito Serineiiho se ache mais
carga mas sempre tomara viera demenuta de praça que sobejara a carga e n5o ordena e todo
he coanto o tempo ine da lugar nosso senhor aumente a VM a vida.//

Senlior Isaac Heracett e Godefor Funchal20 de Jiinho 1650


com mestre anburgucs

Por huma carta de VM de 9 de Maio que recebi em 14 de Jiiiiho vejo coino o sciilior
Biband e a veuva do dehnto o senhor Bardete aviáo mandado a iniin procuraçáo que
comtinuarem seus negocios de que VMs ine Saziáo sabedor por serviso desta baiicla se
offrecesse alguma couza pertencente aos ditos senhorcs lhe dar a VMs avizo clo quc fico
advertido estimando a eleissão que lia feito táo ajustada nas pessoas de VM a quem ine
offreço com bonna vontade para tudo o que desta banda prestar ein seu serviço goarde iiosso
senhor a VM muitos aniios.
Soinos em 23 de Julho. A desiina he copia da ultima que a VM escrevi em Iiuin
navio anburgues que partio para Setuval ao depois Iiei recebido em 13 de Juiilio Iiei
recebido huma carta dc Senliora Atina Gasen veiiva do senhor Henrrique Bardcte feita em o
primeiro de Junho vinda em o pataxo do mestre Pedro de Lafontt qric na Rochella fretou
Jaces Nicolas e mandou aqui a buscar casca nella mandou Iiuina pouçc? d e Iàzeiida mas não
muy cornsideravel este geiiero de casca Iiagora se coinessa a fazer senno veio intiis navio
que o que digo, cuido sera acoinodada de preço; porque conforine a o qiie tenlio alcançado
ha em a terra muito pouquas ordens pla se mandar fazer a dita casca.
A dita senhora vcuva me ordena que quando a VM não aja reinetidos o reste aos
dous mil cruzados eslevão em casca seca em os navios que tiver prassn o que farey estando
ella em preço que de avanço o que o tempo mostrara a VM e serao a seu teinpo avizados,
mais me pede lhe mande 12 duzias de duzias de cubos de perada e buseta de inarmelrida
para miinos o que farcy cobrando para huma e outra couza as letras d a s mãos das pessoas a
quem dcy o ouro, as coais tlie guora ine não lia dado e com este novo avizo aperlei mas a
seu teinpo não faltara. gaorde Deus a VM.

Senhor Guilherme Roiize Fiinclial 20 de Junlio 650


Isuac hiracett e com o mestre aiiburgues
Adriaiio de Selman

Ol'reseiise este navio anbiirgues não esperado para essa cidade e porque 1150 quis
perder a ocazino de avizar a VMs ein como recebi suas cartas de 25 d e Abril e 9 de Maio
ein reposta de iniiilias que avia escrito.
Que VM ayão recebido as 3 letras que Ilie reineti einportantes ein 92$861 rs estiiiio,
mas pezaine não Iiir nesta ocazião o reste por lansar de parte esta conta e pedindo o a
Duarte Soninan dis não Ilie ser posivel dallas por não estar pervenido para este navio como
me haya feito inerce toinar o ouro não tenho lugar de apertallo inorinente seiido elle tão
pontual como nessa cidade bem s e conhece plo que coin a brevidade posivel me porineteo
dar ditas letras o que eu a aplicarey por ine tirar desta obrigação c para que for de s e r v i ~ o
de VMs fica serto a que Deos goardell

Senlior Martin Filter Funclial 20 de Junlio I650

Em esta ocazião de navios não tive mais cartas de VM que breve que ine inniiclou
Francisco de Lima de que ine tenlio oferessido coin muita vontade e coando em alguina
couza lhe seia de prcstimo conliesera o coanto sou capitão de lhe e l l e he riquy saquc ano e
tem muitos amigos na terra. outra de credito me prezenta Manuel d a Costa Jardim data de
7 de Maio em que eii ordem Ilie carregue no navio do mestre Manuel Macliado ein que vay
enbarcado para Angolla assentando seu custo lia conta qiie na Guiné avia a q ~ o i i l1150
cliegou devia de vir lias naos ingrezas cotntudo derey o dito credito n sua devia exzecussam
e sinto não me vir dita carta gueral porque a milito rne faltão as dc VM por cuia saiide
sempre precoro os desta cma paçainos coin ella ao serviço de V M ein cuio servi90 nos
oi'eresseinos e as nossas cauzas ente o sendicaiite andão pioradas temo o aniino coin que o
dito as tras o frete da nao d e São Toine esperamos sentenceado c a d a dia contra nos saia
comforme as aparencias mas confio em Deos nos hade livrar e mostrar a verdade confiainos
viveinos em que VM cm tudo nos emparara com que tão pedorozo e que tanto pode coin
quem esta cauza Iiade sentençear. Manuel Martinz Medina m e avim ter posto nosso
aggravo ein via e que eslava bein apadrinliado ora não dovido iielle aja feito o que Ihc tenho
pedido pera que brevemente nos vejamos livres desta para podermos assetir as mais qiie ese
homem cada dia nos vay armando o que seria molestar a VM demaziadamente relatarlhe
tudo e foy desgrasa e faltariios Doii João Meiiezes nesta ocaziain seja Deos louvado e tenlia
sua alina en gloria qiie siia morte foy de nos com extreitio sentida.
De irmão Pcdro da Silva não tive carta mas deume o conego Simoins partido para o
(...) quelldevia toinar mellior consell-io que o nosso em levar para o sul queira nosso Senhor
darlhe bon suçeço e fazelo tain onrado como dezeiamos. ininlia senliora inay beije a vossa
mEo e esta tlie coin todos nos meus agardecidos plos favores feitos ao dito ineu irmno de
que nos serteficara sua carta .;ue esperariios Affonço Lopes Ortis deviaine a cauza. de huin
para dois annos queria mandar navio para Iiir este seu sobrinho Antonio que acliey ein caza
coando vim de Flandres e assiste coinigo o qiic a mim me não esteve bem, este aniio coin
seu voto e beiieplaçito pedi a Mediiia q1iizcc;e frctar navio para o dito Iiir Angolla e cluc
esperava que seu tio Ilie averia sen pipas de comisão e que cu nesta cidade faria oiitias 100
e confiava de meus amigos que nessa cidade tenho darião outras 100 e que a rezuliissão
avizaria a Antonio Lopes que o devia fazer assiin que Mediiia fretou ii nao do seraineiilio e
neIla 300 pipas d e prassa ao depois veio a nova de João Fernandez eiii que tive tão grande
perda em oiiiras partes meudo o sendicante coinessou a dar, ein nos os empenhos creserão
os amigos faltarão com o proinctido com que vim a ficar eu sein poder fazer aquy mais qiie
50 ou 60 pipas mas nessa cidade iiie fas inerce laques Logíin de 30 pipas c Esteváo Costa
de 16 Paulo de Aquim João Tliomas Villa e outros amigos que I.ramde fmer 80 ou 90 pipas
ao que eu cuido mas Afonso Lopes descartaçe em que não ache nada sendo a cauza cle ine
nver eu inetido neste lavariiito que afiriiio a VM pari1 min da pcna grande por muitas
rezoins qiie VM alcanssara e pera que se reinedeie he forsa assestir e iiieter VM seu brasso
em podcr pera que o que ine não venlia a pagar fretes de vazio e liclar com Sernineiilio
hoinein notavel assiin peço a VM muilo de incrce queira acuidir a isto coin seu amparo;
pois pode coinvoçaiido/l todos os ainigos a que queirão com VM maiidiir carrcgar acliiy
algtimas pipas de viiilio a ordem do dito mestre chamado Antonio Gonc;alvcz Pcdra por c ~ i j a
boa conta cornrespoiidencia verdade eu fiquo e me obrigo VM pois teiil tantos aniigos
acuida nesta ocaziiiin coiiio o dito Sewincnlio esta de partida pera ca peço a VM que do quc
ine alc,inssar que espero sera muito pedira logo os crcditos para a pessoa quc hadc cii
ciiregar os vinlios e os dê a ineu irmão pera que os de a Manuel Fernandez Bandeira priiiio
de João Fernandez Pcdra q ~ i cos litide ajuntar con os mais e dalos ao dito Sernineiilio com
copea pesa inin para os trazer que não vcnlião ein outra ociiziain ou fiqiieiii Ia e creia VM
lhe nno serey ingrato aos favores que ine fizer e eu lhe prometo que inc não suseda oulra
semelliante fiado em iiingein e porque este aiiburgues se parte com brevidade não sou mais
largo ficando somcntc agoardando boas novas de VM a quem Deos goarde muitos aiinos.

Senlior Estevão de Bruis Funclial 20 de Juiiho 1650


com o aiiburgues

Ot'freseusse esta charrua aiiburgueza não csperadn pcra Sct~ivalc suposlo sc vai com
muita brevidade niio quis deixar de avizar a VM como eiii 19 de Maio recebi Iiuina carta cle
VM de 22 de abril coin o cappitain Giliz Bordas o quosil cliegou roubado de duas fragatas
de inedclburg~ioque avia cincontrado e Ilie vezitarão o scii navio levando dclle íi inor partc
das fazendas que trazia (...) os arcos ao dito capilain inetendo oi'ficio e no que 111e ocupa o
sirva coin boniia vontade como Iiei I'eito na de retirar alguns papeis para segurança sua o
que tein feito como deve avizar eu hey sentido inuico sua clesgrassa por ser scu amigo e elle
os ande VM mas são sucessos do inar. os 54 feiclies de arcos que VM carregori cle sirii
coiita. Recebi e que me obrigáo os do contrato a paguarlhe o frete 200 rs por feixe e
cuidando eu vinhão na prassn do cappitarn inedesse paguasse o frete que na sua prassa
vierão os arcos dos ditos arquos tenlio vendido 30 feixes a I $ rs para no primeiro navio o
mais que são 19 I'eixes por se averen dado 5 cle diziiiia por vircm ein navio estrangeiro
procurarey vender para que coin brevidade va a VM seu retorno com o resto de nossa conta
que espero VM aya ja rendido para dias as inandey a moleste que VM tein na cobrança das
letras nisto muito e creia VM que a niío nsertar aquclla ocnziáo de venda ouvera inuita
perda o paçador da letra foi para Angolla inas o abonador he pessoa de satisfação ein carta
que a VM escrevi ein 10 de abril clue espero Ilic aja chegado avizei como João Fernandez
Pedra liera Iiido a Barbadas arribado de hoiide não tive rnais novas suas deos as de boas
iãobern avizei a VM como inandava Iiuin inaiisebo meu para Angolla na mio do cappitain
João Serinenlio espero de VM me Eara iiierce coin elle arriscarsse e alguns ainigiios que Iie
pessoa de verdade e da contia das pipas que VM me rizer merce mandar carregar Ilie pesso
inande no primeiro correo dei-ccto a Lisboa a Maiioel Fernandes Bandeira para ino reineter
em dita nau qiie esla de partida e de toda i1 merce qiie VM me f'lzer saberey ser agradecido
ein outras semelliantes ocazioins para bein seja a caravela que VM inandoii fazer que
espero por todo o mes de Jallio ~nandeVM meterlhe ein luguar de tal cal que dara 2$500 rs
Iiuin moio e não tem a quebra do sal nzeite tão bem tem conta e val hiirna canada 160 rs
arcos coin n vinda c ou coin a falta dos navios da bolça tambein ao diante suberlo de preço
mas deve o inestre da dita caravela trazer Iiorde de Iiir as ilhas debiiixo coando Ia tenlia
algum frete qiie sein que as caravellas de Setuval tem o ganho mete Ilie VM boa amarração
que Iie ii preiicipal e quando Deus ri tragua saberei tratar tudo como coriza de VM o tenipo
niio da lugar a inais goarde Deos a VM. Iiuinas cartas quc o senlior João de Bruiz rne
reineteo para as illias a inandey Ia em navio que parlio a poucos dias.//

Seiilior Luiz tleiis

Por via dc Lixboa soiibeinos a chegada de VM a baliia e hora confio en noso senlior
estara VM neses portos coin boa sairdc e os bons suçeços que Ilie dezcjo qiie com loclos os
que de VM oiivir me alegrarei coino seli captivo qrie coaiido corno tal o inereça a VM a
darine muitas ocazioins do seu serviço o terei por favor quando por que VM conlicça sou
agardecido a seus favores e obrigado as na inuita cortezia e com novos einpenlios pla boa
conlieceiiça do seiilior Francisco dc Caiiiara e Julião Artur, de quem tive carta de 30 cle
janeiro e inc gratefica, os dezejos de servir a VM que obras não hei feito nada ditos quein
Iiordenão cle fazer lhe retorna dc suas sargtiez e creia que VM aqui deixou mando em casca
seca ezte verão ciija hordetii seguirei; cin ditns sarjes se acliou engano ein inatcria cla
lucença(?) da viagem, que iião he inais que 71314 por sento por o que fizemos espcrienciii
ein 4 ou 5 peças e toclas viergo assim pouco inais a iileiios coiii que tlzeinos esta coiita Alein
de que o comprador se acliou arrependida por serein a deinaziadas estreitas e as não pode
vender por inais de 360 rs e isso t&o devagar e a inor parte esta em o ser, co~niiiclonão
clcixara de fazer sua obrigiiaçiío no pagainento, o senlior Estcvão Costa em sua carla cle 24
de Abril ine hordeiia lhe reineva a VM Iiuin bnrril de 6 altnudes de vinlio por sita coiita ein
esta riau do capitain Gilvi Bordas asim o Iiei feito e leva a inarca de fora, inas o vinho nlo O
achara VM tão liisento como eu quizera porque tenlio para o mandar buscar a ininha (...I
qiionta muito extremado hoje (...) se quizerão os ter navios fazer aveia coin toda presa V M
e obrigado a ficar na cidade e do vinho Iiavia em caza inandar encher dito barril coando ririo
seya a contento por inoto a VM de em a primeira ocazião o inandar qiic seia de inor guosto
e confio se ajustase coin o de VM; as novas desta banda são poucas e esta nau d o cappitarn
Bordas pertence ao senlior de Samalo qiie me recoinendariio dito capitão rio que poder o
servir que devia dar lhe bom suçcço llie leva cartas para VM que lhe reineteo o senlior
Costa que o tempo me não da mais lugar novas a VM como pode e ao seiilior João Valerio
ma faça VM dar muitas recomendaçoins, e por o senhor Costa liordenava de Ilie inandar a
VM 3 ou 4 pipas de agoardente mas dito avizo não pode ter efeito pla não aver e estar toda
conprada, alem d e que val huma por 33$ rs como lhe aviso//

Diogo de Seixas auzeiite Funchal24 de Junlio 650 coin

O senlior Manoel Pinto Cardozo meu ainiguo Iiirináo de VM ine reineteo ncstii ilau
do capitão Giliz Bordas huin coarto vazio por cliie o inandou eiicher de viiilio Iie reinctec;c i1
VM, e tendo qa em inerce guanho escolliido vinlio estremado quizera hoje dia dc Sniita JoZ«
ir ter navios partirc coin que me inpocebilitara o maiidalo biiscar e foi forsa para q u e ~ > S C
inandalo encher da (...) em caza que suspeito Iie muito bom niío lie dose VM n ~ a n d i i r n
receber por junto e dele seguira a Iiordem do dito senlior Maniiel Pinto c coando cti s c i a eiii
algun de prestar em o serviço de VM me tem serto a que iiosso senlior goarde.11

Senlior Jaques Logaii Funclial 13 de Jullio 1650 annos

A VM escrevi em 17 de Junlio em hum navio iinbiirglies que piirlio para Scliivai


outra copia sera com esta de novo senão offresse couza coinsidcravcl de que possa avizar,
inais do que aver recebido em Iiuina caravelinlia qiie ultiiiiaineiite veio com avizo d e s s a
cidade novas d e como siia Majestade avia para a perparassão dos iav vi os qiie dizcin vinlião
desde Castclla tomado os cpie cstavão ein esse Rio cintre os qiioais foi a nau d o cappitiiiil
Jogo Serinenho com que deve ficar o fretamento que coin elle avia feito ainigo Manocl
Martiiiz Medina quebrado, o que VM Ia deve bem saber sucedendo assim o estiinarcy pias
emcalamidades cle teinpo prezente e querera nosso senhor goarcltir para inclhor ocriiiBo a
viagem para a quoal rezervo a mcreser a quc VM de prezente ine fazia como tai11bci-i-i i\
dos 500 cruzados que por einprestiino a VM pedia por hum negocio de iinpcsr~niiciii
eincomendava ao dito ainigo que rião devem ja ser nessessarios coini'orine a nolissia cliie
tenlio e comtudo sempre a VM fico inuy obrigaclo clczejando se oi'fressão inuitas ocaziojiis
de seu serviço em que inostrarine agradecido ao inuito que devo a essa pessoa a q u e ~ niiosso
senhor goarde muitos annos./l

Senhor Antonio Maria de Conti Funclial23 de Julho I650 aniios


A VM escrevi em 17 de Jiinho ein Iium navio anburgues que parlio para Scluval c
via copia sera coin estas escrevo somente esta de aco~iipanliar a scguncla v i a dc
conliesimento e carregaçain para Cabo Verde coin o ineslre Manoel Pereira qiie i l o s s ~
senhor prernita aver levado em paz e a VM goarcle iniiitos annos,
Senhor Martin Filter Funclial 13 de Julho 1650 alinos

A VM escrevi ern 17 de J~inliocin hum navio anbrugues que partiu para Setuvai clija
copia sera coin esta. E servira esta de acompanhar a conta e carregaçEio das G pipas de viillio
carregadas para Angolia com o mestre Manoel Machado a hordein de Manoel da Costa
Jardim qiie 0s escolheu entre 80 pipas que avia comprado e neste terino inuito a seu
coritento ~a~regarãosse a 5 OU 6 dias e vno de todo sem a pipa o que as andei detendo the
agora por mais coinedidade custara a bordo 71$680 rs qiieira iiosso senhor levallas em paz
qlie eu cuido que este navio se vay meter no Rio de Jatieiro e partira the 17 do corrente, seu
custo tenho sentado ein conta com inais 10s rs de huma letra que VM paçoli sobre niinlia
inay em favor de Maizoei Fernandez Cainaclio no que a todos nos inaravilhou e por serião
aver tlle o prezcnte sobre a dita senliora sacado outra fica coino pagiiii. em 6 do corrente
recebi Iiuina de VM inuilo bernfeitdl, Ein 27 de Junho em coinpniihia do senhor Mailocl
Fernandcz Branco meu irmão he por si em esta carta amica que a muito tempo de VM Iiei
recebido Ludo que não vai navio em quc lhe n5o escreva e nestas iiltiinas coin todo
eincaresiinento me valia de seu favor no ainparo desla caza as emjiistissiis que inenislros
delrey iinforinados d e enei1:igos nos fazem, de que autualiuente estnrnos paclesendo
encalatnidades que por não inolestar a VM ngo relato nosso senhor premita acudir a tudo c
do senhor Manuel Fernandez Branco não tem posto seu negocio tlie o prezente einvia
porquc se anda esperando entre liuin escrivzo que coin o segredo que se requere o Para sobre
o que clle deve avizar logo. Avendo em que nesta caza sc sirva. A VM ficamos prestes a
quem nosso seiilior goarde muitos annos.
B passa a hl. 35

Senhor João Tlzomas Villa Funchal 15 de Jullio 1650 aniios

A VM escrevi ein 17 de Junho ein hum nwio anburgues que partio para Lixboa cuja
copia sera com csta e servira esta e de avizar eIn coino Manoel da Costa Jardiin em Iiuina
partida dc vinhos que fes na villa da Calleta ineteu tambem as 5 pipas do credito de VM
por preço de 10$ rs a bordo ein que diz dezernbolsava de sua Gaza alguina couza rnas por
einclier a sua prassa o fazia asiin os carregou de que vay conhesiinento e carregaçiiiil dos
50$ rs de seii parte custo pasei escrito por dar letra espero rna não possão em esta ocaziiío o
qiie estiinnrey por alevinr a VM queira Deos Icvar dito navio com paz que prezumiinos se
vay ineter cin o Rio d e Janeiro honde para grande negocio na de Anclre Fernandez n5o tenlio
inda cobraclo a letra de conta de VM rnas promete pagar este verão sua inay SiinKo
Goiiçalvez da Silva fiqua nesta ylha faleillie.
Sobrc os 7300 rs dis pagaria mas não Ilie sitito por honde Làrei minlias deliçeiicias.
A incrce qiie a VM pedia dos 100$ rs o negocio não tein el'feito por onde senti0 devia valler
clelles Mai~oelMartiiiz Medina coin tudo fica obrigado a VM e comfiado ern suas inerces e
avendo ein que eii possa servir a VM desta banda não hltarey a que nosso Senlior goarcle. I/

Sc1111orEsteviio Cosla Funclial 13 de Jullio 1650 aiinos

A VM escrevi ern 17 de Junlio em huin navio anburg~iesque partiu para Setuval ciija
copia sera com esta servira esta de novo senão se offeresse couzn de qiie avizar so cliegoti o
mestre Peso tle Lafontt coiii sei1 iiavio de Rocliella o coa1 fretou Ia Jaques Nicolas e inaiidoii
aq~iicoin I'azendas deregido a Ricliarto Pecefortte para Ilie inandar casca scqua veio inuito
sedo porque yndn agora coinessno a Iiir saindo os asiiqres e os eingcnlios yiicla mocni caiias
c rnoeráo todo este ines os qiic vão saindo são bons mas ynda não tein presso alçiiin que
todos os que veiidem e coinprão Iie coino valler ao diante, e seiião viereiri navios inais a
buscala sera a casca e assuqres acomodados de preqo em dito navio me escreveo si veiiva do
dito Luis Alaire carta do primeiro de Junlio em que ine aviza lhe fassa retorno do reste de
siia conta em casca seca nos iiavios ein que acliar prassa e o pertendo fazer sciido que os
dorjetes esta a inor parte ein ser das fitas os doiis terssos ii sarje ininiina e inalv~itodas o
trigo se vendeo, de que vai a coiita a VM c juro a VM por minha vida que delle esta ein
mão do liceiiciado Aiitoiiio Feriiaiidez Pinheiro 1809 rs que delle tornou pari1 tliir letra a
coa1 iiáo acaba d e (lar nein o podem fazer sem vender os seus vinlios que estão coino os dos
inais empatados com a Snlla elos iiavios que os aviáo carregar que avella cobraclo o mais
facil ine fora o reriielclla a VM que einpregala pio inuito que me custara a troco della e das
fi~zcndasalcançar casca mas creia VM ine tem custado taiito o empato destas fazeridiis a
huin anno tlue por coalqiier via que for I-tinda qiie coin perda iniillia lhe Iiey de dar fim c
inaiidar aos erdeiros a coiita coin o que seli for que quem com tanta vontade e liberalidacle
por fazer sua carregaçain dezeinbolçoii seu dinheiro coino eu fiz nno reparey por findar
couza tno pouca eiii perder algo a ARciinon Biar tenho asestido com 4$ rs que atlie 0
prezente s e ha valido dos que para liuns papeis que lhe eincoinendou Iium ainigo Ilie
inaiidnsse valciidosse de innis asestirey coiii a coiita que VM ine teiri ordenado e inaiiclarey
recibo a seli teInpo. O cappitão Bortlas partio ein 24 de Junho por h~iinavizo que tivcrão
dessa cidadc de seiis frctailores com clle meti a coartola de viiiho do senhor Luis Hans por
ciijo custo tciiho posto ein coiita 29950 rs qiie Scs recibo do cappitain queira Deos darllic ein
t~idobom siicesso// o negocio para o que iiie valia cle VM dos 100s rs cuiclo não tive afeito
asiiii qiie rião devia valerçc cielles o ainigo Medina cointudo conliesso a boa vontade coin
clrie VM sempre ine t'as incrce ele que cstou iniiito iigradccido, e avciido em que cu sirva a
VM iicsta ilha fico com boa vontade a qliem Nosso Seiihor goarde inuittos annos os viiihos
estão de prezente ein cala mas a iiovidade de novos Iie inuito leiiiitatla. As fazendas que
vierão eiii Pedra de LaSoiitt são bicoiilezes paiios baixos pouqua groccria algiiin Serro
po~iqiiostafctas e cstainenhas.

Senhor JoZo Tomas Villa Fiinclial 16 de Jullio 1650 annos


Dcpois dc ter escrilo a VM e Iècliado ininlia cartn se ine pediu agora por parte tle
Maniiel da Costa Jardiin a letra de 509 rs que foi iòrssa passar Ilie pla ineniita que ine
inaiidoii coiiio i'iz a 3 inezes vista ein hvar clc Gregorio Dias Pereira n valor recebidos dc
Mnrtiin tle Frcitas Paclieco que VM iiic Sara iiiercc inandar aseitar e a seu tciiipo pagar coin
a p~inlualid:idcdevida inaiidando aseiitar por eincoiitro das 5 pipas de viiiho carregadas para
Angola coiii o inestrc Manuel Macliado a ordem do dito Manoel da Costa Jardiin e porque
no geral teiilio avizado a nessairo goarde iiosso seiihor a VM.

Hc de Mnrtiii Filtcr vcin dc fl. 33 Fiinchal 22 de Julho 1650 aniios


Detcvesse esta cnravela e teve meu irmão Iiigar aviar seu iiegocio em o coa1 no que
posivel lios foi ajudarmos vaice coin elle periiiita Deos seia preiicipio este de dar Ilie iniiito
remedio que se vay ein deteriniriaclo de sua vinda ou ficcido de que o tempo mostrara o que
deve fazer e seinpre scra sugeitandoce ao que VM Ihc ordenar coino quein tanto
vontade depende pois a VM devc cstc bein c o ainparo 1150 so seu inas de sria caza coino o
ordinario obrigiio de que publica graiidez obrigaçoins e nos o faremos de Iioje ein diante
agnrdeceiido a VM todos estes favores c»inO tanto proprios, porque ininlia senhora inay l]ie
beja a VM n rn8o ao dito ineu irinão ine reineto que do que por aca sucede dara larga
inforrnuçIi0.

Senllor Manuel Martinz Mccliiici Funchiil 22 dc Jiillio 1650 annos

A VM ein cscreve ein 20 dc Jiiiiiio em huin navio anburgues que \iartio para Sctuvill
ciija copia sera coni csla qiic ein Calta de nver chcgado servira n prezente a que ine reporto e
so aves do acreciclo e coiiio cin o priinciro CIO corrente recebi duas de VM liuina de 6 e 12 de
Maio copia das qiic viriiiáo ein os ingicies c oitlrii tie 17 dc Junho coin a seiitença do agravo
dos 8205 rs que por meio dc VM e CQinseu cinparo aicansarlios cünliii eneinigos que tarito
nos perseguein bein coiilieseinos seiitc VM as avexaçoiiis porcliie se i'azcin a csta caza coino
proprias e bcin s e dcixa ver pois como taes ns reinecleiir parn Ilic dar a VM agardeciincntos
de tantos e tBo grandes iiiercrs coino de VM conilinuaincnte recebeinos, Iie einposivel aver
palavras çoiii qiie eincarcsello c asiiii coino digiio qiie o tempo tomo por testeinunha que
ellc mostram scrrnos jainais ciigratos aver graiidcs bencí'icios adiante apezentey dita
sentcnça liasinoli o (..,)I/ de sua viiida einfaclaclo Ilic pos o cuinprasse coiii o conl rcqiieri me
mandasse levantar os socrestos da fazenda e vinhos dclla c entregar o escrito de Diiarte
Zonmaiis que avia oí'rcsido pari\ letras inaiidou dar visto ao procurador da fazencla e coin
sua resposta seiileiiceoucc qiic o cscrilo se eiitregiiçe iniis qiie o socreslo Ceito ricasse ein s c i ~
vigor, dcstc dcsl-iacho i'ui eii ii-iesiiio agravar pcdiiido Ilie priinciro trinta lisensas e logo
proleslei por todos as pcrdas c daiios asiin das razeiiclas coino das iioviclades saliidas e
vendotiras, csla iniiguucc tanto clisto qiic logo iiic dessc clcstc coiitiis da tczouraria cle ineu
pai do tcinpo de scu reccbiinciito disse Ilic que incu pai as avia cm sua vida e por sua inortc
ininha inay d e que tii~hnoq1iilac;oinsdos provedores que Ilias toinarão inas q ~ i ch r i a petição
quc claiidomc vista d a hordcin que tiiilin para ine pcdic das contas as daria loguo sein iiiais
rezoins ine inaiidou mctcr ein a cnclea c ein minhas conlas a CBZR fizer socresto cin tiiclo plo
que deviiío dos ditos assiiqiircs c por iino cluererciii dar coiitn sein aver persedirlo
noti1icat;Zo algliina nem deligeiicia para se darei11 clitiis coiitas e querendo eu por seu teiiipo
aver lilima ceriidão dos setis escrivãcs quc s8o as quc iiislo achar30 do siiccdido ine não
querein diir inas eu Ilia hei dc fazer inais dcligcncias para que algun dia conte das
emjustic;as e tirniiiiis destc Iioincin cliic quer aincdriiittir a que não requeiriío as partes log~io
aquellc dia me inaiidou soltar para que Sossc dar ditas contiis c parar como os socrestos, e
ine 1150 lenlia pcnsaineiito Iici iniiis a sua cazii inns iiicii iiu iiseslir a cllas qiie deve qiierer
por esta via iiiolcsliirnos mais do qlic cada Iiora h z e que plo incuclo o rclatara ii VM he
Ii~iinposscso orcliiiario o agravo Ilic csta ciii visia por vcrão de qiia ine dein 11% certidão
para por ella s c rcqiicrcr li^ o Icvaii~ninei~to do socrcsto que s e estão perdeiiclo os meus
vinhos vclhos sein a dcrcin o qiic dovido Iicra cin Palia tereinos pliciciicia iiias nesla ocaziáo
não entregue ao inestre clcsta caravela cliainncloi2 i~pclasáodos ditos autos de 820$ rs ria
forinn do proviincnto do iigravo ein avia bom dcspnçlio para VM a inercc cliic costtiina
hzainos 150 nritiga de iiilòrinnssão iiclla servirii a qiic cscrcvc ein iniiilia carta dc 10 de

l2 Espaço ein branco.


deve aver dado do que achou em a devaçíi deva agoardar o que se Ihc hordcna porque
comforme Lemos alcnnsado achasse coinfuzo nesta cauza e quer ilgradar 0 s rnenistroç,
Sobre o fretamento da nau do Serinenlio tenho avizado em copia liirga e a est;i ditii
nau agora nesta ilha carregara com grande azafema como fas coalquer navio e canivelln ylic
se poem a carga porque vão para a Bahia e Rio e portos por Iiumti provifio de stia
magestade que tein O governador para obnguar os navios e moradores a que mandem binti-
mentos aquellas praças. Diserno estava a dita nau tomada por e1 Rey, s e asiin lie ho
fretamento fica quebrado VM não trate de outro mas (...) a dita nau em seu vigor e vindo a
dita nau// seia com prassa de athe 200 pipas o mais fazerido rne VM merce inandar por hum
nosso cobrar os creditos das pessoas que por meri respeito qucreni coni esta carregnyqiriii
intereqar, que espero hera em tempo que cauze proveito por coaiito o pataxe do inestre
Manuel Machado que veio aqui carregar para aquelle Reino e para o Rio de Janeiro.
Com a de VM de 4 de Julho recebi a segunda de senteiiça do agravo, e por ella fiz rio
senhor coniguo a advertencia para mandar a nbelitação coino fas Joio Velho Goridim erri
sua carta de 29 d e Abril me aviza remette VM humn letra e por nossa carta a 6/1-11vista de
400$ rs sobre Jorge Goines do Aleinoque espero VM avera recebido e inandandolhe por o
aseito para seu tempo se cobrar, ao dito Joào Velho Gondim mando em ~riravelliique fica
pera partir per a bahia hum percatorio do sendicante pera em sua in5o se embarguar i 5 0 e
tantos mil rs que eu aqui paguo de direitos das fragatas de Luis de Jardim e avendo VM
tirado a sentença contra ele lhe mandara para mais seguranqa sua e reineterme 180$775 rs
que do ditto Jardim tem em sua mão da carregaçani que eu fiz na caravela de mestre
Mucos Dias Netto por náo vir a ser tão comsideravel a perda o dito Jardim esta empiiros
alionde lhe tenho escrito por vezes mais cuido Iic de Valdez tanto que Jo5o Tornas Villn seia
tão mao jogador das letras que sobre elle tirey mas deve ser o cabedal tal que a isso obriguu
tomara VM se fizera delle paguo porque não viesse (...) sobre min. A Martin Filter pcsso
queira nesta ocazião prestarme 200$ rs e que mos mande em fazendas para provimento dos
lavradores e que delles Ihes pagarey juro ou interesse 25 por cento vindo a seu rísco fazendo
lhe pagamento e m o mes de Março ou Abril letras nessa cidade, devido o fura porque nunca
acliey nelle graça alguma e peço a Manuel Fernandez Barreto meu irmão que n8o 0 fazendo
de avizo a VM a que pesso seia servido m a n d m e 100$ rs de ditas fazendas a saber huma
covilhã, 1 peça d e jardo e 2 cliapeos (...) varas jarda e pouquas azuis o pagamento teran em
a conformidade que Filter cometia ou trazendo Deos a frota da bahia espero traru com que
isto se pegue no que espero VM me fassa merce renietendo dita fazenda em o primeiro
navio para provimento dos ditos cazeiros antes que a tomem a outrem, meu irrnZo (...)/I
Manuel Fernandez Branco veio a esta ilha apor empreguo as fazendas do morgado Pera que
não avendo maior lunso se lhe reinaiassem leva tudo negoseado muito e ficamos aqui
advindos que elle pessa cidade faria a VM huma escretura ern que me rirrenda esta fazenda
plo inesino presso que tlie aqui as trouxemos para que eu benefisie e o que renderem paguii
a renda e gastos, o que se dara credito por minha conta o avaiiqo que ficar partirenios entre
ambos qlie asim nos pareseu justo e pera aver ele por seus papeis correntes me pedia Ilie
mandasse asestir com 100$ rs de que VM me fara merce valersse de ~brahainDeniz pello
credito d e Duarte Zonmans que se a letra dos 1$ cruzados estivera caida della se d e r k alem
de que delles nno querera de si por nada mas para esta ocazião he forsmu e tendo elle suas
provizois correntes mandara VM com elle fazer dita escritura que me manda3 com ordem
para m e apossar antes que aja algum einbarasso e em rnaos de VM deixe tudo e que
amarrara as couzas de modo que niio venlia a aver duvida, e fico eu da mexe llile Vh4
senlior Manuel Martinz Medina me fas tanto que ouzo a perdilhe que erarelevdndo twlos Os
ot'feresse. O negocio do inorgado esta em bom estacio por coanto Sua majestade I'as nierce
da administrassno della a ineu irinão Maiiuel Fernandez Branco plo oficio da tczouraria qiie
ineu pai qiie deus Lein Ilie avia deixado e o dito senlior lhe tirou agora, veio o dito ineii
irinão a esta illia a fazer huiiia dcligencia nessessaria e dentro de poucos dias eiii caravella
qiie fica para partir voltara aviado e levando Dcos em paz espero saira logiio clespacliado
coin o dito morguado e da sua in5o o avera coiii mais comoditlade esta caza para que nos
servira a einprestiino de VM que novailiente esta caza para o rliie iios servira o einprestiino
de VM qiie iiovainenle agardeceinos, principalinen~eeu e a senhora ininha iiiay que protesta
saber sempre Ler a VM inuito grata eincomendacloo a iiossn Seiilior Ilic coiiseda grandes
auinenlos, agorii cstc seiidicanle diguo agiiora avizo a Mediiia qiie avendci recebido aletrii
que VM Ilie inandou trate a seu tempo sua cobraiissa este sendicante moslra iiotavelinenle
niolestado com alguinas coiizas atrazadas asiin do contrabando coino da nau Siinto Loureiiço
cujo feito tein a dous aiinos concuzos sem qiierer acabar dc sciileiicear antes agora Iiern
tirado nova dcvaça sobre quem levou o asuqre dela e juntaineiite dos proccdiinentos do dito
rneii pai sc avia dezcincaininliado fazendas aos direitos couza que jainais s e vio destas e
outras sein justissas tcinos agraviado e s50 tlie agora os agravos que deste Iiomcin tcinos
tirado 8 de que estilo alguns ein o reino e outros v50, coaiido Ilie de a sentença da nau seiido
contra nós o que niío dovidarnos por seu inao aiiiino deteriiiino Iiir coin a apelacção//a
Lixboa por ser coiiza que tiinto nos importa e ver se de Iiuina ves nos podeinos livrar de
secreslos e pleitos conio el Rei que taiito einfadáo. Com~orinea qiie VM der esta inerce
rcrnite de Iionrar eiii querer pagarinos coma einjusla coando tcin erclado tanln fazenda plo
que espero q ~ i ccom as aplicaçoiiis de VM c Grcgoric de Mattos s e rezolva a dar aiguina
couza, e bein pudera a dita seiiliora Icinhrarsse da scnliorri Margarida Marlinz qiie parlesse
grandes nessesiclades de pobreza servindo Ilie so ein seu sustento o pouco quc n seiiliorii
Donna Aiina sua fillia Ilie pode inandar, porque tiíobem rino passa inuiLo abastada, corn os
iiavios tlo palrainento que estão na barra nHo saein alguns iiavios que estiíoja dri coii~panhia
110 Rio aleiii de que Siia Majestade coinrortne alguns avizos tein perparado o reino
esperando Iiuinli arinada qiie se perpara eiii Castillia mas por Olanda tivcinos aqui nova ser
partida para a toscana, e aves sercado proiibino (?) e outia prassa dos fniiicezes, Deu5
queira livrarnos de tantos hencinigos e a VM goarde iniiitos annos coino dczejo.

Senhor Martiin Filler Funclinl 9 dc Agosto de 1650 aniios

Depois de ter escrito a VM ein coinpriinento de meu irinno se detcve esta caravella
plas cauzas qiie elle a VM dira e coino se chegue o teinpo rla veiidirna c clle passado scia
forssa suprir os cazciros cia Ribcira Brava, e eine ache falta de hzeiida desse Portiigal tcndo
bastantes do norte ine piireseu ocupar a VM coiilieseiido ine Sara a inuitli inercc qiie
costuma sein pcrda sua, asiin lhe pesso ma Ssissa de qucrcr prcstarine 200$ rs esses
einprcgados nas fazeiidas que ao pe dcsta apartarei carregando inas coin 2 navios por iriiiilia
coiita e Iie de ser na primeiros que vierein (o pagamento Siirei ein o ines de maio lelras) ein
essa cidade oii aqui ein viiilios a contento pagaiido I/ emteresses coiní'(~rinei1 VM paresseo
justo, e coando VM os não queira darine fara inerce iibonarine coin queiii inos qiieira dar a
juro por Iium anno tendo VM ser10 que de li~iinou outro inorlo sera einfalivcl a sritisiaçáo
ou coaiitlo VM qiieira inandar esta fazenda por sua conta pagarcy aqui vinte e siiico por
ceiito do risco e sersi o pagaineiito coino digo em inano ou ein letra ou cin viiihos ficando cii
obrigado a VM a qiicin noso Senhor goarde in~iilosannos. Funclinl 9 de Agoslo 1650.
Senhor Estevão Costa ein Funchal9 de Agosto 1650 annos

Serve de acompanliar a quitução de 8$ rs que dei a Rumon Biartt de novo s e


offresse aver chegado Iiuin barco de Bordeos deregido a Picfort1.i com muita groseiia e outras
fazendas, outro navio veio de Olanda tnobem coin muita fazenda, alem de que liuina nau de
girerra t'ranceza cujo nome he inonsior de vila de que vendeu aqui grande cantidade de
fazendas de prezas que avia tomado ein Amburguo e outras com que esta isto de fazendas
abundante a casca tlie agora se vay lavrando pouco vale já a 3$ rs arroba inas subira com
tanto goarde Deos a VM.11

Senlior Martiin Filter Funclial9 de Agosto 1650 annos

Depois de ter escrito a VM recebi sua carta de 29 de Julho por Set~ivalein que dis
averine escrito em os ingrezes que coino nno chegarno não recebi dita carta, vi os capit~illos
d a carta de Domingos Torres queira deos obre o que diz para que alcansemos o que Ia esta
plo contrario a fas Miguel de Aragão que não manda nada e diz niío cobrar levc Deus ein
paz Antonio Alvarez Couiinlio o Para e o traglia com bein porque VM tenlia grandes
avanços a carta para o dito reineterey coin Iiuin pataxe de Vianna que vai para Ia ern o
mestre Simão dos Santos não cliegou a esta ilha por querer tresler e deixar a companliia d e
Iiiirn francês e ouiros navios com que vinha dizendo não vinhão bem navegados q ~ i cera
Deos tello cm boin posio para que VM iiáo Iiaja tão grande perda asas detirinento dão os
ingrezes desse reino e a esta ilha plo einpato dos vinhos coin que todos sem se poderein
valer do seu pouco Deus por qiiein Iií acuda.
Meu irinão Pero da Silva se rezolveo a I~irao algarve apadrinhado de VM coin o
mestre de campo queira Nosso Senhor escollierllie inillior e darlhe as Iionrras que Ilie
dezejainos e a VM pague as que lhe lia feito e fas ein cujo agardecimento nunca faltareinos
pcra seu sustento, nos pareccu asestirllie coin 36$ rs cada iinno que he mais do qiie
podemos estiinarey VM queira mandar asestirlhe com elles a mezes oii coarteis sein inais
couza alguma e pagarei coin puntualidade tudo e a VM eincomendo, este irinão a cujo
amparo somente o deixo serto; que coin elle tera grandes aumentos coiiccda os Dcus a VM
como dezejo.11

Senhor Estevão de Bruiz 3 1 de Agosto 650 iinnos


por São Miguel

Serve soineiite este avizo como Deos h i servido trazer ein paz o mestre Sebastiiío
Gonçalvez ein 22 do correntc coin elle recebi a dc VM que em todo tratarcy comprir eiii sua
carregapin quc Iioje fica coin 80 pipas dentro daiido Ia dos para ainanlia carregão e partir
com o Cavos dcvião ate 5 de Setenbro que tudo o inor aviamento que darse poder clo dito
mestre recebi os 317 feixes de arcos que í'icão ein ser prociirarey sua venda coin ii inor
ventajem de VM i-nas com tiido niio Iierão por inenos de 1$ rs feixes e espero que por inais.
A novidade d e viiilios novos he muito demenuia e não avera a metade do aiino passado
couza serta plo que qiiein tein viiilios vellios esta amarrado coin elles e peclein 1 1$ e 12$ rs
por pipa os qiie vão ncsta carregaçain são muito bons e de postos inuito seguros coinforine
alcaiisso plos pressos que vou co~npranclocustarno huiis por outros a bordo forros de gastos
a I I$ rs por pipa e em iiavio que ciiido de breve avera em direit~iraavizarey de tiido largo
que esta inando por avizo por via da ilha de S. Miguel o sal fica valendo a 60 rs alqaeire ele
iião liai. Deos goarde a VM e de Baiona niío lia vindo iiavio nem eu a quizera que por ter j i
tarde o asuqre da lerra val d e comtado 3$300 rs arroba dando 213 de branco e Iiiiin de
rnascavado o que sirva de avizo e como me paresse que mais ao tarde hindosse os navios
que estão a carga de França e Olanda baixara porque se fes asuqre inuito tarde e senso
podera lavrar todo. Funclial 3 1 de Agosto 1650 annosll

Senhor Martiin ~ilterl" Funclial3 1 de Agosto 1650 annos


por Sáo Miguel

Serve somente de pedirlhe a VM as nlvisaras da chegada ein paz a esta ilha do


mestrc Siiniío dos Santos que Nosso Senhor Lrouxe a elle em 28 do corrente coin o seu navio
da ilha do Cabo Verde de honde diz avia partido a muitos dias, de Ia trouxe pouqua ou
nenhuma cargiia inais que os marinliciros hum pouco couro Fica descarregando as fazendas
dessa cidade por tornar sua carga d e vinlios queira Deos darlhe ein tudo o boin sucesso que
VM dezeja eu me tenho oferesido a. servilo e o farey como couza de VM ein tiido o que Ilie
for nessessario. A carla de VM fica entregue e como de breve espero avera navio ein
dereilura e o teinpo ine não da lugar me não alargo nesta, A meu irináo que comlio ern Deos
avelo levado ein paz ine fara VM merce darllie minhas rencomendtic;ois goarde NOSSO
Senlior a VM in~iitosannos. Fiinchal 31 de Agosto 1650 annos,

Senhor Antonio Moreira de Souza em Funchai 3 1 de Agosto 6.50 aiirios

A rniiitos tempos inc falta0 cartas de VM e somente ein Iium barco com que veio
Silvestre Alvez soube que fizera o ingres ein que eu perdera 4 inoios de trigo que VM
carregara. supplicante não teve avizo seu cin que não Iie mais que ter pucieiicia e peço a VM
que restando algo de caixa e fecho de asuqre ino inande carregar em coalqiier caravella o ~ i
navio que venha para esta ilh:) que ine I'as falta para cnza e estando o trigo barato me fassa
VM inaride comprar 4 inoios e carregarmos sacando do seu valor letra sobre Manoel
Martinz Medina que pagara coin pontualidade com esta serno duas cartas para Lisboa
einportão me muito sobre sertos avizos VM 11 me fiissa merce de cmcainiiiliar [nas cin
coalquer iiavio que aja dcssas illias ficando eir ao serviço de VM a quem nosso senhor
goardc.

Senlior Martiin ~ i l t e r l ~ ein Funciial 4 de Setembro 1650 aririos

A VM escrevi em 31 de Agosto de 1650 em cuja copia sera com esta em huinii


caravela por via da illia de Siío Miguel.
Somos em 6 de Setenbro. Aventura say esta ein esta caravela que o governador
iiianda correr a costa e tios prezuinimos vay a essa cidade serve dc avizar caino o seiidicnnte

13
Margem: crn direitiira ri Terceira coin os soldados.
'%argem: segunda via coin os soldados.
tem sentenseado o feito da nau Sanlo Lourensso conclenandoos bens do dito João de
Menezes que paguem os asuqlires e que pagueinos nosos fretes delles teinos apelado o
treslado da sentessa inaiido a Manocl Martinz Medina sendo VM serviclo nelle incu irinão
Manoel Fernandez Branco podera pedir queira nosso Senlior mostriirnos j 6 deste pleito livre
e dos agravos que Ia estáo einvio bom despacho espcro iião fi~ltarao favor de VM Siináo
dos Santos fica descarregado brevemente toinou a carga e a aviara os emteressados com elle
fazein emtre sy Iium coinserlo para Ilie tlarein algiiin dinlieiro para ajuda dos muitos gastos
que tive nesta arribada. O tempo iiáo Ilie da luguar a niais goartle Deos a VM.11

Senhor irrniío Maniiel Fernandez Branco Funclial4 dc Seteinbro 1650 aoi-ios


ein direitlira

Manda o governador agora a este mestre va correr a ill-ia e parte esta iioute por s e
acazo arribar como costuinão a essa costa quis fazer estas regras por avizar a VM coino deu
o sendicaiite a nossa sentenssa Iionterii sabado cujo treslado iniindo com esta a Mecliiia de
cuja mão espero VM a veja iiella nos resolvese dc pagarmos os asuqurcs mais que
pagaremos os Iietes de 14$ arroba de asuqrc sendo como elle diz os não recebeiiios teinos
apelado e coinfiainos ein Deos Iic inester della senteiissa boa e livrainento de t~idoo pedido
este prencipio de boin despzclio 110s tein coinsolado muito plo aiiiino danado coiii que
ciiimigos os agraváo esperando e do ciiitlado dc VM cspcrainos proviineiito nos agravos que
forão ein sua companhia que Dcus nos mande com boas iiovas de sua cliegada Ia ein paz que
nos tem coin cuidado a muita briza que sempre a ventado e lestes que tudo háo destruir10 da
pouca novidade que avia de viiilios que he lastima dc vello. VM senão dcscuidc dc seu
negocio e dc darllie fiin pois importa tanto antes que se publique, Simão dos Santos cliebnu
aqui a 28 do corrente de Cabo Verde Iionde arribou este riavio einfeiiito plos yinteressc
Dominguo Filter. Mandeine VM boas iiovas tle Pedro, todos os de caza ficamos com saiitlc.
Nossa may e irináos s e recomendão ein VM c na senhora Francisca Heitor e ineniiios o
tempo não da lugar a mais o scndicaiite tem fretado caravela inas dovido iiida acocle que
Deos a VM como dezejo. Funclial4 de Seteinbro 16.50 aniios.11

Senlior Esteváo de Bruis Fuiichal4 de Setembro 1650 annos

A copea asiina mandey a VM por via de Santo Miguel e estn visy aveiitiira ein hiiin
barqo que o governador manda a correr a ilha por se acazo desgarrar te essa costii cliiero
saiba VM coino o seu navio de mestre Sebastião Gonçalvez fiqiia carregado com despaclio
tirado aviandosse de ineudezlis para siia matalotaje em que llie sem asestiiido e parlira ale
7 de Seteinbro sem duvida, que estas meudczas fazcm deter q~iciraNosso Sciilior darllic
boa viagein e sucesso ein tudo que tenlia VM grandes avanços e coino de breve avera navio
serto para Lisboa nelle einviarey conliecimeiitos e carregaçois de tudo sacaiido letras do
reste da nossa conta que tomara de VM dera ein Lixboa ordcin a seu pagaineiito porcoaiilo
ninguem inas quer n que aseitar para essa cidade. inandando VM a caravcla dc Avciro
estimarei me mande VM por minha conta 100$ rs de varas pardas boas que darey salislà~;no
em o que VM ordenar fazer de carregaçnm da dita caravela e se seli eiiitento de VM he
inandala a Cabo Verde pesso iniide dc iintcnto porcoanto por navio que ein 28 clc Agosio
cliegou a esta ilha do dito Cabo Verde soube como Ia avia0 Iiido 3 iicios dc Cnnarius c
Sevilla com gram cantidade de vinhos e pipas e peroleiras qiie vendi20 a 600 rs peroleirli c
oiitros muitos generos e patacas com que estava a terra inuito farta mas os gcileros della
asim escravo como legumes milito caros o que sirva de avizo pera governo, e porque a
brevidade do tempo iiiío de lugar a inais Detis goarde a VM inuitos annos.11

Senlior Sanclies Charoso Fiiiichal 8 de Setembro 1650 annos

Ein 8 de Junlio dcste aniia recebi a carta de VM de 14 de Setembro qiie com sumo
gosto Iiei estimado plo dezejo que tinha de oiivir iiovas suas e d e serem tão boas inc alegro
mormente por ver a VIVI a seu gosto ca dado se bein sinto o seu em tão ma inateria deixe
nos senlior lograr a VM inuitos ilniios em coinpanliia dessa iiliiiliii dona Vitória da Gaiiia a
quem me orresso por seu capptivo pois o sou de VM dezejozo de com seit servisso me
empregar com todas as vezes e coando a VM mereça darinos ocazioiiis ein que mostre esta
voniade e o terey a gram favor.
Beijo ii VM a mão plo inarfil que lia feito iiierce reineter a Olanda se bein nunca lia
chepudo a niinlias mãos nem de Geraldo Veintive avizo avello remelido devião
aproveitarse os eincoinendeiros delle.
Não ine espanto do estado mizeravel ein qiic esta a fazenda que ficou de meu tio
Manuel Gonçalvcs Cidráo pois foi ao juizo dos auzentes por via de Martin Filter e João
Vellio Gondiin se tein mandado papeis náo sey a quem todo o favor que VM nesta cobrança
me fazer o estiinarey inuiio avizando ine do que nisso for fazendo.
O Portador deste seu mestre Sebastião Gonçalvez einteresado com Iiiiin amiglio meu
do Porto com quem carreguei cento e tantas pipas dc vinlio valendosse de VM em alguo de
favor estiinarey o ache qiie o agardescrey com o proprio e para o que eu preslar desta banda
em o serviço de VM não I'liltarey a qiiein Deos gonrde.ll

Senlior Balthazar Vanclnnnin Fuiiclial 8 de Seteinbro 1650


coin o mestre Sebastib Gonçalvez

Recebi sua carta cle VM,.,.(sic)

Senlior Cappitain João Velho Gondiin Fuiiclial priineiro de Outiibro 1650 annos
coin inestre SiinHo dos Santos

A VM escrevi ein 10 de agosto em a caravella do inestre Antonio Franco Garçáo de


que s e d coin esta a copia de novo senão oferessc que avizar mais que avera aqui arribado
Iiiiin navio do mestre Lourenço Dominglies que partio coin a frota do Rio de Janeiro do
inestre Lourenço Doiningues que partio com a frota do Rio de Janeiro coinsestindo tocla de
23 iiavios a inor parte dis qiie pequetios e chegando em 22 de Seteinbro a avistar a Moca de
Lisboa os einveslirão os navios do parlamento que nella estão o que visto plo grande mestre
se veio fogindo e tomoti esta Yllia oiide por ora estainos esperando navio do reiiio para de
serto sabermos a roina desta frota qiie coinforine o dito de arinada iião escaparia della nada
desgraça notavel para este reiiio se bem delle cavado por seu inao governo qucira nosso
senlior lucrar agora a dessa Baya que por momentos a esperamos.
e o menor foi a 5$ rs arroba. Tambein arribou aqui Iiiim navio do Rio de Janeiro mestre
Lourenço Doiningties com 380 caixas de asuqre brancos inriscavados e panellas todos fica0
ein ii terra e alguns vendidos a 3$rs e 25900 rs arroba mas coino vejo so se vier navio a
comprallos subir50 de preço e porque Iie coanto se ine oferesse nosso senlior goarde a VM
inuilos iIiiiios.

Senl~orEstevain Costa Funchal26 de Novembro 16.50 annos


com os soldados

A inuitos tempos 110s faltão navios desse reino e cartas de VM queira Deos
mandarinas de breve tão bons coino dezejo. Aqui s e pus a carga para a abra d e graça Iiurri
iiavio olandes clian~adoo Rey Dnvid Tliomas, vezinlio de Sendain c foi o unico que por este
Rnno ouve para aquella cidade, nelle dei satisfação ao reste dos ainigos de Franqa e
carregiiei por coiila do senhor Francisco de Lainare e Juliiío Artiir por conta dos estamiril-ias
que inc deixou o senhor Luis Enes 18 caixoins de casca sera como 74 arrobas G quartos e 2
de limão com I0 arrobas qtie Iiutna e outra coiizn ciistou posta a bordo 455$918 rs de que
vay a VM coin esta Iiuina copia da carrcgapatn e Iiuin conliecimeiilo que visto ine fara
ii1erce meter huiiia e outra couza coin a carta que para os clitos fretes vay com esta e 11ia
reinetera ein a primeira ocazião que aja, e suposto as estaininhas lenas einportio 478$015 rs
o reste que são 22$097 rs Ilie Iieide remeter ein lium caixiío de liinão de casca do iiavio do
mestre erve santure cliie em dirciturn liade llir daqui dentro de poucos dias para Sainallo que
servira aos ditos senliores por mostra coando lhe chegue com que ficara safa esta conta e
nosso senlior queira levar em paz o inesire David Tliomas que parliu ern 8 de corrente para
qiie eiri esta carregaçam teiih8o inliito avanço que creo VM Ilern toda a casca e liinão muito
estreinada e a mor parte feita em caza da Senhora Doiina Aiiria de França.
Tãobein carreguei em dito navio por conta dos senliores Iierdeiros do senlior Luis
Alaire 7 caixons de casca seca corn 37 arrobas 19 quartos qtie custarno abordo 209$315 rs
aviziiiido scnliora venva ine abone esta partida com mais o liquido de dous caixoins de casca
que por niinlia conta lhe reineli o anno paçado com o niestre Pedro Moran de cliie seinpre
reinetcii o percedido e coin isto não ficareinos muito longe na differença/l do serramento de
nossa conta a coa1 iiie não foi posivel tnandar ajustada per rezão de 1130 aver ncliado a
propria cariegaçain que seinpre reineteii coin as fazendas, coiiza de que coino aqui esteja
huin sendicante, que com rigor trata os liomes de negocio e coineçasse a puxar por couzas
do contrabanclo aiitiguo do tempo de Castella, e toinoce alguns papeis e livros das casas foi
força por executar coalquer desgosto por iiossos Iòra de ceza em cuja enbrolhadii s e devia
perder a dita carregaçarn couza que notnvelmente tenho sentido porque suposto estejão os
dorjetes em sertinha eu giiosto de que a vista de ficar coin elles lançar de parte esla canta e
asim tenho pedido a dita seiiliora veuva partidas as vias ine remela o outro treslado de diki
carregaçam pera que logiio dita. conta s e ajuste e o qiie seu restar inande com toda
ponlualidade a siia Iiordein.
A casca ievaiitou o preço tão alto por couzn dos inuitos navios qiie vier50 a
carregualla qiie agora ultimamente partiu com o navio olaiicies que atras diguo Iiiiin pataxe
de bordeos que veio coin inuita fazenda e boa e levou malvazias e inuito pouca casca
veiideiiclo suas fazendas a 8/m e huin aniio a troco de letras e deixando inuita ein mãos de
Recharte Piqueí'ort eiii scr, e suposto lia inda alguma casca ein a terra Iie para liuni navio
olandes que se espera de Bcrkeria.
Aqui chegou arribado da frota do Rio dc Janeiro liiini navio de inestre Loiirenço
Doiningues Duriio coin 380 caixas de asuqre brancos inascavados c panellas que aqui
descarregou e ficáo em a terra, nenhuma couza acliey nellc de conta de VM alguns asuqres
que o mestre trouxe a sua Iiordein vendeu a 2$800 rs branco inascavadoz e paiicllas a
respeitos mais oulras caixas se venderão a 3$ rs arrobn e se ncudirein ~niiitasordens a
comprar levantara preço e esta esla ilha com falta de triguo e sem esperansas de vir das
debaixo pello averem hido a buscar pera essa cidade como me avizoii Migiiel Levesque, e
ora chegou a nao olandeza de berberia táo bem de vazio por não achar triguo, plo que avizo
aos amigos de França que paresendolhe mandem este gonverno aqui lansar algiiin qiie sem
duvida se vendera a 300 rs alqueire e mais se não acudir muito.
Tenho ja carregado em navio de inestre. Erve senture Iiuin caixão para o senlior de
Lamare e as (...I com 2 arrobas 20 quartos de casca e 2 arrobas 12 quartos de liiiião que
custou a bordo 23$995 rs o que me ficáo restando 1$898 rs de que vay a VM coiiheciiiiciito.
Ein nova conta tenlio abonado a VM 10$ rs que avia dado a Manuel Fernandez
Bandeira e feito carga dos 8$ rs dados a Reimoii Biart e dos 6$650 das 2 coartolas de vinho
que a VM mandey e dc 2$ rs da coartola a Ltiis Enes coin que acho VM restarine 7$600 rs
que me faram dar ao dito Manuel Fernandez Bandeira para Iiiiinas meudezas qiie Ilie mando
pedir.
A falta de navios dessa cidade tem feito levantar de preqo totlos os generos que cle Ia
vem premcipalmcnte o azeitc que de prezente se fica vendendo a 60$ rs a pipa sendo que
ordinariamente val 44$rs he couza em que sempre ha ganancia e se fas dinheiro coando a
VM esteja a acento remeta algum e porque lie coanto the o prezente se ine okresse Deos
goarde a VM intiitos annos.11

Senhor Jaques Logan Ftinclial (...) de Novembro 165 annos


com os soldados
Em 13 de Jlillio foi a iiltiina que escrevi a VM em navio que chegou a esta cidade e
como ao depois disserão aya recebido carta sua não teiilio o sobre qiie fossa alargariiie s e
bem coiiitudo 1150 quis fose esta caravela setil fazer minliu obriguação e porciirar novas da
saude de VM que Nosso Senhor lhe auinenle por longos annos e passo corn ela muito
penato ao serviço de VM coamdo me mande.
A falta d e navios desse reino nos tem aqui com falta de tudo o que a iielle
prencipalinente azeite que o que aqui lia em a terra se esta vcndendo de prezeiite a 30$ rs
cada coarto valendo ordinariamente 22$ rs e 23$ rs Iie este aqui Rum geiiero de muito gasto
e o que mais avaria da dos que dessa cidade vem. Tão bem ha h l t a de sal que per iienliuin
presso se acha o ultinio s e vendeu a 8$ rs alqiieire o seu preço ordinario Iic por 5O$ 60 rs
alqueire.
Aqui arribou da frota do Rio de Janeiro do mestre Lourenço Doiningues Durão com
380 caixas que aqui descarregou e o navio vai nesta coiiprido levar soldados a esse reino
nelle procurei alguma couza de conta de VM e se1150 achou carta algiimii para VM dos ditos
asuqures alguuinas caixas que se venclerão foi a 2$900 e a 3$ rs arroba miis foi coiiza pouca.
Os vinlios aqui est5o em cala mas a novidade deste aiino í'oi iiiizeravel e não chegou
em toda a ilha a aver 112 da do antio paçado; que a não estarem tantos vinlios velhos eiii a
terra valcráo ja oje muito dinheiro, e mandando Deos navios que os venháo carregar
valerão. Agoardente não lia em a terrii nenhuma e porque Iie coanto s e me ofcrcssc Dcos
goarde a VM miiitos annos.
Senlior J o b Tlioinas Villa Fuiiclial 26 de Noveinbro de 1650
coin os soldados

E111 15 e 16 cle Jullio Sui a ultima qiic a YM escrevi com a conta e carregaçain das
5 pipas clc vinho qiie carreguci por sua hordem coin Manuel da Costtt lardirn que Deos
queira aves levado ein paz e por encontro de seu custo saquei sobre VM letra de 5 0 s rs em
favor de proprio Dias Pereira e espero de VM a avera inaiidado honrrar coino costuina, e
coiiio a caravella em que dita iniiiha carta foi chego a essa cidade não dovido scra dada ein
iniios d e VM por cuja rezáo não mando de tudo segunda via de iiovo seniio ofrese couza de
que avizar nem eii teiilio c~iriasde VM a quc deva fazer reposta qiie tlie da comonicaçáo nos
prováo csscs in~ildilosparlamentarios cujos efeitos de dnrio sentc esta// ilha caresetido de
tudo O desse reino gcralinente chegando a valer como de prezente o azeite 30$ rs o coarto
cm que s e t'as muito rliiilieiro e todos os mais çeneros dessc reino estáo careciinos náo c o
que inais sentimos I?e falta de triguo que Iie donde nos costuinamos esperar liir das illins de
baxo dalicinde avcinos tido novas coino não vira nenhum porcoanto o tião ido a buscar pera
cssa cidade e Ia se Iiáo Lixado com as liseiisas, juiicainente Iiavendo de Berberia Iiiinia nao
olanclcza qiie avia Ia Iiido a biiscallo de vazio plo não achar em aquclla costa e fica o triguo
da terra valendo a 300 e 320 rs alqueire e o scnteio a 220 e 240 rs deos queria acudir
porque não venhanios a sentir nesecidade tiio grande. Da frota do Rio de Janeiro veio aqui
arribado liiirn nrivio de 340 caixas inestre Lolirenço Domingues Diirão, percurei alguina
caria para V M e niio acliei nenliuina os asuqres são a inor parte vellios e não tlnos alguns
vcndeo o inestre a 2$800 rs e 2$900 rs arroba de branco inas coando se comprem a coalqlier
ineicnclores senáo acharão menos de 3$ rs arroba e inais.
Andrc Fernandez Iiinda asiste ein a illia do Porto Santo sua inay vay pagando muito
devagar e a tesa feito dos 213 he Sorsa por não perder tudo Iio desemulando; pois por rigor
não tem coliza ein que s e possa fazer penhora para pagaineiito que da casa, proiuete c0111 a
brevidade que puder acabar d e pagar c comtlo ser asiin cobrado que seia ludo mandarei a
conta. Simão Gonçalvez de Silva iino tein pago iiein tem por ande coubre quem VM hade
tcr paciencia que c11 de minha partc não faltarei coni os advertiridos nessesiirios Ilie qiie
cobre delle csta coiitia da letra de Gaspar Ferreira de Souto espero novo avizo de VM com
hordein tio que sobre ella se lia cle cobrarir.A novidade de vinlios novos foi muito leinitiida
este anno e n5o cliegou a aves inctade da do anno paçado inns com a falta das carregaçoins
esta tiido em ciiln queira Deus livrarnos de tantos yneinigos coantos perceguein esse reino e
abrir caininho por bein ao negocio e goardando a VM muitos armas.//

Funclial26 de Novembro 1650 nnnos


coin os soldados

O senlior Larnas de Boriin me ordenoli por sua carta cle 7 de Agosto desle aiiiio
prezeiite carregue cin o navio de inestre Sebastião Goiic;alvez parti o reino de Angola siilco
pipas de vinho por coiita de VM e a ordein dc huin seu criado chainudo Goiiçalo Aiidré e
que de seu custo me viileçe de VM, em virtude dn dita carta de credito cni~egiieicoin o dito
navio chainndo Nossa Seiilio:a de Nazaret Santo Antonio e almas as ditas sinco pipas de
inuilo boils vinhos e deposto rnuito seguro que eu inesmo cscolhi metendoos ein cascos
rnuito esteregos c novos fizeráo de custo postas a bordo 576165 rs de que me villho em esta
ocazião de letra sobre VM a 40 clias vista em favor de Manuel Martiiiz Medina ou sua
Medina e Martiin Filtcr moradores em Lixboa sobre quem paço varias letras por mas 1130
quererem aseitar pera essa cidade pello qiie pesso a VM coin a punlualidade quc espero
rnande satisfazer ditas letras pera que dito filter e inedina se me iiKo queixetn e hyáo
dezeinbolço de seu cabedal porque inda que deste einbolço c dezeinbolço lhe pago sua
comiçKo Ilie fiquo devendo iniiita (...) ein trabalho que por iniin tomão. Taiiibein scra a
conta dos arcos vindos com o cappitam Gil Rondas que renderio liqiiidos 34$956 rs
vendendosse a I$ rs fciclie sendo que tudo no que vierao em dito navio se vender50 900 rs
eu plo inesino os coinprei ao dito cappitarn os 317 feixes vindos com Sebastião Goiigalvez
renderão liquidos 316$078 rs vendendcos a inor parte por eincontros per nlcansnr inores
preços e creia VM Ilie afirino náo vendi todos estes Iiuin so tostão a dinheiro contado e liiiris
poucos de feiclies que ein dito seu navio de VM trouxe Iilirn pasaçeiro os vendeu a troco de
vinlio a 900 rs feiclie e por ultimo ficariio Iiuiis 81 feixes q ~ i cprecurey vender sein acliar
qiiein ine offeresseqe mais de 900 rs feixe isto a troco de letras e com espcras plo que por
fexar siia conta os toinei em inin a 950 rs feixe seiii Lhe agora aver vendido mais Iiuin so
feixe cauzado tudo da mizeravel novidade que ouve ein a terra// que náo clicgoii a iiiitnde da
do anno paçado c a falta e einyediinento de crirregaçiio respeito dos iinlórrnes parl;iiiicii-
tareos qiie o einpedem e em t~idoestimarey VM sc dc por satisfeito pois nie clizeis lic
asertar ein seu serviço com grandes avanqos e i'azeiido agora resposta ii carta d ç VM qiic
recebe ein dito seu iiavio o digo ein pririieiro lugar qiie estiino ii inerce que VM ine lia feito
dos 6 prezentes que vier50 a muito bon teinpo. Ocazião espera dar a Deos ao ditiiile eiil qiie
a VM seja agardecido que a aver navio desta ilha para essa cidade solibera diirllie a V M
mostra dos regallos della.
Ein a carta de G dc Agosto particularinentc dada a Manuel Cardozo dafoiiseçn usdein
a VM de Ilie dar 10 pipas de vinho ein ciijos contos scguira n ordcin da carta geral
ajustando me coin ella fes os contos na Sorina que VM vei-u plu qiie ~iiandoe hinclo
afirmallos e nno quis fíizer o dito hnceqiia dizendo não avia obrigarce a toinar eiii dico
navio por coaiito tililia hum escrito firinado por VM que ine inostroii rcconliecitlo por Iium
tabaiirio publico ein que VM s e obrigava darlhe eslas 10 pipas d e vinho de coinissiio scin
obrigaçtío alguma insiis do que se acazo fiq~insseem Angolla einbarcare preçedido ein clito
navio alegando muitas c muitas couzas que eu coiii rezoins prezentemente Llics desl'~ dLli1
- ' e
por iiltimo rezolvendose a niio firmallns os eintreg~ieino mestre adverliiido a que ein
conlquer parte a quc cliegaçe iriandace logo por justissa notificar dito Ponseqlia toinaçc
emtrega das ditas 10 pipas de vinlio pera que nunca tivesse elle lugar de aviar coiitril VM
piira Ilie pedir nada, elle pareçe que o soube rezolversse asiiiar os contos corno I'cs e eii
estiiney por escuzar coin VM coalqucr duvida inas cointudo niio deixai+cyde ine queixar
deste hoinein que coin seus pes de Iam ine tem geito de ser de roiin caria e inais novo do
que vellio. Ele ine crnganou c0111 Iiiiiis poucoz dc bureis e outras ninharias vendendo inas ii
troco de vinlios quc Ilies dei per prestos inuito comodos e elles por efles escolliidos
emcaforniisen tanto que Iiuina vcs ine ineti coin elle e sento me arrependi inas ficar ine lia
de emsino o coiiliegello e outros scinelliiiiites pem outra ves eu Ilie dey 3 pipas clc viiilio por
ordem de Francisco del3airros que serão dos inilliores que vFio ein o navio sc elle coin cllas
quizer tratar verdade e nIo i'azcr como oulros.
As duas peças de artilliaria que VM ine eincomeiidava comprasse para o iiavio, iio
tempo que elle veio os avia o governador nieliclas ern 11s fortalezas plas novas qiie avia de
qiie veria o navio de Castella c Iiiiin iucstrc Avillas o náo quizeráo coinscntir nem lhas
darião e a iniii ine parescu náo serein inuito nessessarios iieiii VM fazer mais este
dezeinbolço por scr o navio. Deos o goarde inuy liildo deveolla coiii as iniiis seguras coando
alguns ainigos de baioiia e de França dein avizos cm tempo e iriandem pervizoiils de
dinheiro e lclrns com tcinpo para qiie vindo o navio quc poderii ser para 1500 arrobas onde
se (,..) aclic tuelo preparado e não fassii aqui deinora e ein dito navio ou outro podein
inaiitlar se destas bainas algumas Sueiidas correntes que eii como não tenlio avizo das qiie
lii ha não passo pedir os generos cxpeciiicados e por se acuzo a VM ior nessessario o avizo
prezeiite Ihc dou; c Iie que esta terra esta coin falta de triguo sem esperanças de vir das
illias debaixo aoiidc costuiiiavainos maiidallo buscar e Ia de prezente o não querem deixar
carregar porque se teiii Iiido a buscar iniiito para Lixboa, alein do que foi Iiuina naii daqui
olandeza a Berbcria n buscnllo c toriiou ele vazio pio não achar nem coinseiltc tem o
carregallo com que estamos asas destorçoados c val o trigo da terra de prezente a 320 rs
alqueire c o sentcio a 240 rs coalqiier trigo quc venha de fora alcansara ao inenos 300 rs e
se for sentei0 deste reino 200 e 220 alqlieirc do nortc 160 e 180 rs coando a VM paressa
inandar a França fcizer para aqui Iiuina ciirga de trigo e que se lanse aqui tlie o ines de
Fevereiro e março dara avanço no que VM farii o que millior Ihes teja.
Da Srotii do Rio de Janeiro veio aqui arribado hiim navio de porte de 380 caixas de
tisuqre inestrc Lourciiço Doiniiigucs Duriio precurey se vinhão algumas cartas para VM e as
nno aclicy o mestre veiideo tiqui nlgiiinas caixas qiie recebeu por auzencias a 2$900 rs
arroba tlc branco inascavado e panellas a respcito rnas da iniío de coalquer inercatior seiiiio
acharam por incnos ele 3$ e 3200 rs queira Dcos tmzer a frota da Baliia ein paz coin melhor
serviço para nuiiieiito desse reino.
VM inc cincoinenda ein sua carta carregue em o seu pataxe boa fazendas de viiihos
cascos bein acoindesioiiados eu ine prezey sempre de o fazer assiin tratando assim mais
seinprc da reputação qiic do interessc grassas a Nosso Senhor me não t'as falta e coando o
fizera prezoine tanto de puntual em verdadeiro que me niio obrigara esse jamais i1 que
conlra minha iincliiiaç5o Sizerti coiiza alguma e asiin coiiiido teiilio vinhos maus antes que os
carrcguc por conta dc coalquer pcssoa não ine fiando ein outra os mando provar por pcyoas
ou peçoas que siin cinteiiclão cscolliciidoos riiiiilo capazes e suficientes alein de qlie os
viiilios qiic tenlio são de minhas qiiiiitas aqui nesta cidade ein postos tão bons como os mais
exselciites c outros são do lugar dti Ribeira Braba 3 legoas desta cidade que fora ciella iiiío
lia outro melhor posto qiic a inor parle dos vinlios bons desta ilha saiem daquelle Iiigar
coino Iic notorio asiin quc os vinhos que carreguei coin o tnestre Sebastião Gonçalvez forão
24 pipas dc 30 que coinprei ao oiividor qiic sZo os viiihos da fama dcsta terra a 10$700 rs
pipa scndo que dali a 4 dias Ilie forno offcreser plos que Ilie ficarão 11$500 e os não quis
dar incnos de 12$ rs c asiin vciideo algurnas pipas, Forão 20 pipiis (...) da quiiita de Santa
Luzia serião milliores igoacs ¢m//bondatlc tlos do ouviclor e os pus a 10$600 rs dezaseis
pipas da Ribeira Braba a 10$500 rs c 20 pipas que coinprei em o Estreito da Caleta muito
exselentcs a 10$400 rs que Iie a qiie me custario e isto pagaiido a inor parte a dinheiro
contado de modo senlior que todos os viiilios que carreguei lierão inuito esteinados e com
(...) os preços inuito acoinodados, porque para serviço a meus airiigos não reparo em perdas
de inii~iiapartc c ti cascariti cin qiie 1Uriio toda nova c inuito estanque e bem acomdesionada
leve Dcos dito iitivio cin paz qiic aqui as leva ti scii (,..) ordeiii quizer como Iic rezão faloii
verdade acllarii torlos os viiihos iniiito cstreinados e coin bruscas cliicbras c esteja VM scrto
que coinprados pei. oiilrcin e coin dinlieiro de contado iiein avino ser inilliores nem iiiais
baratos cliic no incsino navio os carregou Manuel Carclozo coinprados a Roqlie Percira a
[1$50O rs e não rcparc VM o alagariiie Lanto iiestc partecular qiic me obrigo11 serta sospeita
com que soube velliacainente e contra a verclade dcsta falara; e por rezolução digo não hcy
de dar jainnis ventaje a peçoa algiiinii no bencliciar e tratar com verdtide e como propria a
fazenda alhezi e por rne cscuzar dos eiiifados que ella cauza sso aseito o negocio de alguiis
:iiiiigos.
Ao iiiestre servi em liido o qiie ine ociipou coin inais ciiiclarlo do que ellc suas ine
mercseria cle lima pipa para arruinaçso do navio lierão ncssesarias algumas coartolas de que
meti 5 pipas e ellc carregou outros vinlios mais das pipas que eii carregiiei de que clara
conta e porque ine não da o tempo lugar a iiiais goarde nosso senlior a VM iniiitos annos.
Devirtiaçeine avizar a VM em como ao carregar arroinbarão a bordo Iiliina pipa nova culpa
dos inarinlieiros e eu inandey logo outra pipa com 3 aliniides d e vinlio coin que sc tornou a
testar a pipa e este riáo carreguei ein conta não pcrtencciitlorne pagalos.//

Senhor Manuel Feriiandez Bandeira Funclial26 tle Noveinbro 1650


com os soldados

A estada dos pnrlainetitarios eni esta barra nos privão da coii~oiiicaçiíoqiic serto nos
tcin maríivilliado iiiío vir Iium navio de esse rciiio Deos no lo traga coiii boas novas e da
saiide dc VM cliie esliinarey agora e coiii os bens que dezejo amparo coin ellc inuilo
pronipto ao seiviço dc VM qtie coaiido me inaiide ine acliara coin boa vontade iielle
agnrdecido aos trabalhos que por meu respeito toinn o que saberey agardescr dandonos deos
vicla.
Huina freira iniiilia tia ine emportunou Ilie inaiidaçe buscar Iiiiirins csleiras piira
huina capella suii para o que ine inaiidoii Iiuina receita cujo treslaclo aqui vay ilo pe desta
VM mc Taça inerce toiníir o trabalho de mandala kzer e remctcrina ein a priiiicira ocazião e
para seu custo se v'ilera. VM do ainiguo Estevso Costa de 7$600 c coaiido custcin inais VM
se vallia do dito senl-ior Costa que não duvidara a dallo.
T5o bcin espero cin o prirneiro navio o nosso frontal qiie pello deixaririos ciii a
coini'raria tornninos a servir outro anno e esperamos venlia coiii a peri'eição que totlas suas
coiizas estaiii a VM, a que peço perdáo de tanto einfatlo oi'crcsciidoinc clc novo eiii seu
s e r v i p a qiie nosho senlior goarde iiiuitos annos. Fiinchnl 26 clc Noveinbra 1650 iiiinos.
Coatro esteira de clous juncos finos e in~iiiotapadas pretas c bríiiicas e inilhor lavor
que se costumar; bein tecirlns coin toda a pcrSeiç5o seia catla Iiiiino de 7 vnms de
coinprimenlo e dtias d e largura tenhão giiariiiçáo a rotla inuito perfeita. Mais Iiuina esteira
de seis paiios tres varas d e compriineiito do inesino feitio esta tragiia o pret;o apartaclo clas
outras.

Senlior irináo Maii~ielFcrnandez Branco Funchal 26 de Noveinbro I650 aniios


coin os soldados

A VM escrevi eni Iium fragatinlia frariceía tlovido a cliegar n iiião de VM ao tlcpois


s e oferesco aver reccbido sua caria eiii 5 de Sctcinbro por Setiival feita cm 28 de Agosto
qtic serto caiizoii iriiiiia alcgria a todos por sabermos da clicgiitla de VM a sua caza coiii
saudade q ~ i cdarnos a deos muitas graças pois o livrou de essa einfaine caiiallia (10s parla-
incntarios qtic tanto inal nos estão fazendo: privaiidoiios da comoiiicaçlo asas nos lias
inolestndos e nno vira tantos teinpos Iiuin navio dessa costa riem saberinos o que por Ia vay,
e por Iiiiin navio qiie aqui arribou dos da frola do Rio de Jíiiieiro, soiibeiiios de sua pcitliç5o
iiiío ao scrto como Iiaçido, Deos 110siilevie coin novas boas ~ l tiido
e brcveinciite e cle VM e
esse cazo a quein//dou o pezame d a morte da filha mas nosso senhor escollicrli para sy
porque deveinos dar lhe muitas graças todos os de cazn ficamos com saude e seja louvado, a
ininha jornada d a caleta trouxe cotntigo poiico gosto pela falta d e novidade que foi tudo
Iiuina lastiilla e d e vinhos não Iiouve ein toda a illia a inetade d a do anno pnçado e nos na
Ribeira Braba O ilispremeiitainos e nas fazendas desta cidade avendo ein toda Santa Luzia 9
ou 10 pipas tudo este anno foi inizeria asim estamos asestindo huma i'nlta grande de trigiio
se Dcos não acode com alguin de rara,
Estimo boas novas que VM ine da de seu negocio queira deos darllie o bom
despaclio que dezeja que afirino a VM me tein coin cuidado plos contrarios sereiii
poderozos c nvizari~ieMedina morrera a VM o pay que isto lhe iiegoceava plo qiie lhe pesso
que tanto que o tiver fiiido como queremos ine iiiaiide loguo as hordens e provizoiiis pera 21
posse sein delação aiguina ao juis de fora medina ine aviza falara ao Brahão Duis para os
100$ rs que a VM s c avino de dar e qiie o achara frio mas que elle rernedear ca tudo asiiri
espero os avcra dado a VM para com elles por em mais brevidade seu negocio findo e
cspcro estara VM ja oje com o dito inedina inuito comenta que asini tanto nos coinvein ein
negocios de tanto pezo para o que peço a VM corte por sua parte sofrendo o quc posivel for
ao dito medina que paçados os primeiros dias tinl~aporserto virão VMs a ter muito grandes
amigos, ventura foi o alcansar VM o papel que me mandou que ca não seria pocivel avelo,
por ele veio as l'alcidades das testemunhas que jiirarlo que a seu tempo terão seu castigue, e
a ruilidade do julgador querendo coin a sentença que aqui deu fazernos descuidar d e suas
inaldades, vendcndonos inuito favores que nesta sentença nos avia i'cito, e o de fora diçe
que i10 coincellio da fazenda se avia jiimtara a devaça a apelação e que entonce o senta-
riainos alem de que na sentença que dera coinclenava Dom João d e Meiiezes porqiie o dito
tinha huin escrito d c nosso pai em que o avia tinir a paz e salvo e que mostrandoo d e hiiin
iiiodo ou outro rios avia vir esto o cais as costas inas comfio em Dcos Iiade sair rnrii tinozo.
O feito da iiao csta tresladado pera hir por apelaçáo e evocou detendo que não va nestes
navios porqiic tenlio por inin Iiircy ein o primeiro coin os ditos papcis, mas por se acazo sc
l a fiilar tia clcvnssn mando a Medina alguiis papeis para a aver deseinbargar dito Medina nos
inaiidoii sentença d e proviineiito no agravo do socresto de Santa Liiziii em qiie se nos devia
receber a apeliição e inandey os efeitos como VM viu de não querer coinprir da scntçiiça
reagravainos e vai o agora o reagravo nestes navios VM ine fara inerce mandar vcllo.
E cricoinendnllo a o dito Medina para que nestes anos de posse de nossa f i ~ e n d aque para
averinos d e nos valer dos vinhos foi iiesse serto dannos nova fiança e suposto inedina digua
nHo ser iiesse scrviço nada VM não deixe per sua parte de fnzer toda a deligencia e eilparar
estes papeis nos iinportão a quietaçáo e fazenda.
TEobein nos por Nuiio d a Costa deinanda sobre a fazenda de Santa Luzia que nosso
pay compro ti seu pay Jogo de Bitancor com provizáo de siia Majestade declinousse para O
juizo dessa corte aliora denianclei os papeis para Mediria que se perderão os primeiros
mandey segundo c requerente /I descuidousse desta cauza e coin a nossa reveria vindo aqui
a Nuno d a Costa carta de einqucressiío para tirar suas testeinuiilias tratainos de eiiibargir a
dita carta de eiíqiierição por vista que s e nos inandou mandar della e ultimamente remeteu o
juis que a inquirição se acabace de tirar e que se junta coin os embargos remetia Ia tudo
asim o avizo a Mcdiiia a quem pesso fassa deligencia pera que nos admitáo a contrariar per
~*estitiiiçáo tlos ineiiores ein que for sein duvida seremos admetidos e Ilie mando juiitaineiite
enforinaçáo para a contrariedade, e esta fazenda bem sabe VM Iie a millior qiie teinos: e
donde estão Seitas as cazns e as mais beinfeitorias e agora nola qiicrein levar e mnos
lzivadns, VM s e aclia quem Iie jiiis desta cama c por algiirn arnig~ioIlie inande a falar para
no que puder peço ampare esic ncgocio perquc Iie iiosso parenle este hoinein do dinliciro
para o guasto avizarey ao pe desta não se dcviria VM proverno as fazendas da pena qiie cstc
anrio se acaba o arrcndainento. Francisco Loiirenc;~emcoinenda por via de Iiiim sobriniio o
sei1 negocio a João Scrrão doinador cncornendo a VM fazer apadrinhar o nosso agravo sobre
o se aniilar a dcvaqn qtie nisso cornsiste muita parte de bom serviço qrie esperainos e poiqiie
teinemos levantarsse o tempo fcclio esta ein G de Dezembro nosso senhor goarde a VM cin
comprimento da senlioca Francisca Heitor e ii.ieniiios.//

Martin Filter Fuiichal, 26 de Novembro 1650 annus


coin os soldados

A VM cscrevi ein 31 de Agosto por via da illia de S. Migiiel e depois o fis cin
clereitura ein 6 de Setembro que servirão estas em falia de averein chegado agora nesta
ocazião farei resposta a sua carla que recebi com o inestre Fcriião dos Santos que partiu
deste porto ein 2 de Outubro oiibrigado de ruim tenipo e dos einfortiinios que della antes
avia recebido com biistaiites perdas cle liurna acliara c cabo e alguinas pipas de vinlio srias
que se Ilie arrombarno eu seiiti suas pcrdtis coino prolírias porque he boin Iioine, a que iiic
avia deixar huin iiistroinenlo de testeiiiuiilias que tirou da perda qlic digiio c outras
sertidoins de vestorias que se fizerno por süil partc para cu reineter a VM mas coiri a preqa
não tive liigar de iiie levar tudo consigo porque igiioro a quein iiqui pudessc deixallos; seu
poiitainento coinroriiie alcaiicey he hir a Bahia ou Rio de Jiinciro Iioiide s e Dcos o livrar
coin bcin sera recebido com bericplacido de todos e fara bom iiegocio que sera para
restaurar a perda Dcos qucira em tudo darllie muito boin sriccsso.
O qiic VM ine appoiii,: sobre as coiizas do conirabnndo tenlio vis10 e plos livros de
casa 1150 posso aclinr clareza iienliuina nem ineiios pelos copiadorcs porque os escritos clos
(...) e roiiis não dcclarão os navios iiein ein os livros cstn de nada clareza, o contador pera
tento e a não da Cosino Cainello inerios porque so trata que pagueinos nos para a aliviarinos
hireinos coin elle correndo o pleito cntretnnto buscando alguina clareza que Deos rios
descubra clue não pagucinos a que verdadeiramente não deveiiios os ditos conlador ti Cosiiio
Cainello ancião dei'ereiites c ciitrc sy coiri demandas descobriiidosse suas vertiidcs Ii~iiisaos
outros, avendo ocnzião do iiavio não deixnrey de escrever a Juze Guines por ver se ine da
noticia dc nlgiiinas couzas das pccotilhns acliey sentcnça da junta que prezentey ein juizo e
cobrir o escrito qiic VM dellas tinlia dado; tainbein aclicy a sentença tla niui Rocliinol inas
por essa ine não piix5o the o prezente em o fazendo valcririe ei da dita seiilençii.
Bejo a mão a VM iiiil vezes plo favor qiie ine olercsse com os iiienislros prencipal-
inente coin o condc dc Cantanliede que tanto nas pode fazcr bein c iiadn rcpaio cin não dar
cartas clc hvor plas rezoiiis qric VM aponta iiein este sendicante lie lioinern qiie por ellas
obre aly couza que so trata de quem lhe de diiilieiro c inais diiilieiro e o niais dinheiro isso
he o seu inor ainigrio por escollia náo inandey a carta do ainig~ioAgosliiilio d e Cenbra pois
nelle avião de fazer tanta mossa coino thc agora as inuitas que nos dezia inandaseinos
buscar Lopes nos enganar e entrcter, a caita de VM Ilie inandei per cluc a sua caza não sobe
donde o dia que ine inandoii prendcr e pois VM coino ineo (...) conlicqoitic qcier com nino
tao liberal fazer incrce ein a patrocinar as couzas desta caza e atiparada coiitrli as
inspirar;oins de eneinigos q i i ~tanto seia dcstroição procerião, não seia bastante hireiii os
papeis a m5os de iiiedina porqiie coino coinfio meu irmão Maiioel Fernaiidez Branco s e
comonicara oje coin elle pudera aclvertir a VM coando dito Mcdina meta os papcis para qiie
ultiinninente coin João Ludemaii que daqui inandoii Duarte Zoinans pera toriiar por aqui lhe
avizey se embarcasse nesse com a fazeiida que tivece oii fretace iiavio para essa cidade hou
esta ilha ahonde todos os gemios daqiiella parte tinhão mais conta qiie em o norte queira
Deos fassa o que sc Ilie lem liordenado para que de sua carregaçain vejainos algo que asas
iiitereça dahi a esta caza com ella; e pello que siiceder podia levou tainbern João L~ideinan
procuraçoins pera ein cazo de elle ser morto o guarde Deos náo permita. Vi o escrito que
VM escreve0 a João de Siiberi e sua reposta VM faca inerce advcrtillo por ver se acha
algum papel que nos iinporte e enviiirine pera 110s aleviarinos do que nos pede Cosine
Cainello.
E estas cnuzas ante o seiidicniite de tanta coincideraçiio me teiii posto ein o
pensamento o Iiir a essa ciclaclc a tratar dellas e remedear e acodir ao aniino danado coin
quem as almas teiilão nossa dcstruisslo que por rccoineiidadas são as couzas muitas e
dinportancia de caminho tratarey de ineu despacho, pera entrasse rezervo o poder e favores
de VM. Se bem agora deinoro para o que nessessario for e meu irinão a VM pedir coin os
inenistros da fazenda.
Com a falta de navios desse reino val aqui o azeite a 200 rs canada e de sal nenliurn
dinheiro se aclia Iiuin só alqueire, tambein tememos a hlta de trigo que das ylhas nos náo
vem nenlium sentlo que se tem mandaclo buscar nem querem deixallo carregar porquc os
dessa cidade hido muitos navios a biiscallo, nem de Berberia vira porque ha nao olaiideza
que Ia foi a buscallo tornoii de vazio fica valeiido o trigo da terra 320 rs o seiiteio 240 rs de
viiilios novos ouve muito pouca novidade e niio chegou aa initade do anno paçado, da frota
do Rio de Janeiro arribou aqui I I L I I ~navio de 380 caixas de asiiqre inestre Lourenr;~
doiiiingues Gorjío ficão todos os asiiqres cin a terra alguns que o mestre vendeu foráo a
2800 e 2900 rs arroba de branco e paiiellas a respeito iioso senlior goarde VM.
Na alfiindega Iiora deve dar a Sua Majestade de hiiin partc do dinlieiro ao sendicaiite
dos 100$ rs que mando pedir por a alçada; destes me passou Zomans sua letra sobre
Abralião Luis que a iino quis aseitar//minl.ia, inas dos dereitos da alhndega a aseitou iniis
n h pare o porto senão para sucedido Iioncle eu não tenho cabedal nenhum e no porto tinha
de huina pipa de vinlio que carregiici por c o n h dcstevEo de brriis Ia inundar para Angolla e
como dito Bruis scnão corre coin Manuel Martinz Medina foi ine forssado valerme do bom
alimo de VM e ocupa10 nestri ocnzião forçoza asiin saqiiei 2 letras liiiina em 150$ rs outra
de 121$047 rs ainbas a pagar ao tezoureiro mor do reino declarando iielles se ade a VM dar
conto ein forma que ine lia de fazer merce inanclar para iniiilia descarga outra letra pacey dc
10$ rs em favor do inestre Manuel Vieira auzeiite de Gregorio Par10 Bito por dinheiro que
ine deu o dito Manuel Vieira para pagamento ein a alfandega de 150 e talitos mil reis que
ine obrigão pagar como fiador das fregatas que iiianda por aqui para Angolla Luis de Jnrdiin
que me levou perto de 500$ rs perda assas gmnde para qucin coinessa ein tais teinpos, todas
ditas letras yinportio 371$047 rs e vno a 3/in vista quc VM ine Sara inerce inariclar
honrrallas coin a aseitação e pagamento ao teinpo comprido pera cujo efeito scra com esta
liiima letra passada por mim n 2/in vista cin favor de VM sobre Esteviio de Briiis morador
ein a cidade do Porto da mesma contia de 371 $047 rs que VM ine fara inerce inaiidar cobrar
e pera as dilaçoins cle coiiros vay d e letra a letra liiiin ines de tempo, c ao pague que ouvcr
de Íàzer esta cobrança e pagainetito mandara VM tire suii coiniç50 para liuinas luvas que
VM n:c liora manda darllie e sentar o que Iòr a nossa conta. E cle a VM dar estenftido Ilie
pesso perdão conheseiido não sirvo mais que de inolestallo mas as forr;ozas ocazioins o
cauzão./l
Manuel Martinz Medina Funchal26 de Novembro 1650 annos
com os soldados

Por via de Setuval recebi 3 cartas de VM de 4 de Julho e 14, 26 de Agosto a que farey
resposta sendo que ja por via das ilhas em Iiuma fragatinha franceza que de aqui partiu
avizei avizey (sic) a VM das emcalamidades, que por ora pasavamos as coais levarei nesta
mais branco que pascoal me fes por conhecer muito de suas ocupaçois e o coanto ine
imfadão nossas percegiçoins mas Deos qiie as premite queira dar a VM muitos aiinos de
vida pera que nellas nos empare c em a defeiiçlo das ruinas que eminigos nos precuriio
saida granjearnas os alivios que se por mão de VM acharmos.
O governador desta ilha tem feito a companhia com 200 homens para mandar a essa
cidade e para isso tomado duas embarcaçoins huma caravela que veio de Cabo Verde e
outro navio que aqui arribou da frota do Rio de Janeiro mestre Lourenço Doiningues Garção
e pla falta de navios desse reino a tamtos tempos que coin assas cuidado e descomfiança nos
mostras a todos, os não tem mandado mor comta do aviado espera que venha navio ou que
algum tempo oubrigue a que repentinamente faça hir ditos navios por rezão do que a
cautella fiz emtregar a Francisco Gorjão mestre qiie vay em o navio que aqui arribou de
Lourenço Domingues esse agravo que tirmnos deste sendicante nos não querer mandar
levantar o socresto da quinta de Santa Luzia em os fundamentos por sua parte nsio desfeitos
com as nossas sertidoins que a VM vão com esta a saber Iiuina de como temos dado contas
ante elle da tezoiiraria de que cobramos quitação sua como d e dita certidão consta, outra de
como autiialmente estamos pagando em a alhndega os diziinos da ilha Dezerta de tudo o
que dela vein; outra da verba do tistamento do legado dos 200$ rs que meu pai deixou a sua
majestade declarando as cobraçe de André de Bitancor que ll~esdevia e em dita sertidão vai
emcorporda outra dos 120$ rs que plo socresto feito nesta fazenda o paguamos por a
alçada, mais des nas rezoliições que em dito agravo da ein que nos somos devedores de Iium
anno as fazendas de D. Dioguo de Teves Ia me fara VM lnerce mandar tirar certidiio ein
como temos poquo the o prezente, tambein mandoce ajuntar a nova devaça que tirou e
comforme uzou com as irmans do licenciado Barros ein lhe niio goardar seu reagravo deu
por reziio que a sua imtrução, ou nossa destruiçiio, Ilie d a ordem qiie todos os autos ou
agravos que delle s e tirarem ein as deligencias que fiz serão despacliados com o coincellio
da fazenda alias ntio teriio vigor em sua goardo o que sirva de avizo a VM a quem tno
queira mandar com este papel ter bom cuidado que costuma para que iielle brevemente
tenhamos o bom despacho que esperamos pera livrarmos nossa fazenda tendo a mais segura
com a boa sentença que em VM esperamos nos alcansara ein a apelação que Ia corre pois
temos tanta justissa, nesta dita nau Santo Lourenço vierão huinas fazendas que tainbem se
depuzitariio em mãos de Cosmo Camello depuzitario, e este sendicante em as contas lhe
tomou lhos fes pagar de que pediu vista duas de Zomans como procurador de Jacqiies Jans
vindo com alguns requerimentos se lhe não deferi0 ein fonna coin que foi forssa agravar e
ficão sse preparando os papeis que so estes navios tiverem deteiiça nelle. A VM inandey jfi
o treslado que o sendicante digo da sentença que o seiilldicante deti em a cauza da nau de S.
Thome d e que vay com esta outra cópia coin toda a presteza mandado ao escrivno
trasladasse a apelação para ir em esta ocazião como fe e ficá0 para fecharnas por via de
hum amiguo fiz que do sendicante parace com esta deligencia e que ein a primeira ocaziiío
livrar a dita apelação como hera merce o me o fazer esta detençlo a muitos papeis quc este
omen nos tem feito mandar a VM e de tanto emfado e comcideraçZo que serto siío bastantes
a enfadar a qiiem nRo tenha outra couza que fazer coanto mais a VM a que tantos negocios e
ocupaçoes conheço mas a boa vontade coin que nos fas merce lhe da paciencia e a 110s
comfiança de tanto o molestarmos e por s e acazo com os treslados das devaças que Ia são
mandados quizerem em o concelho obrar algiiina couza mando a VM com esta pera aver d e
se hirem ernbargando coalquer liordem qiie contra nos se pasar por sertidão e treslado d e
huns escritos da letra e sinal de Jogo Lcitlo ciirador por Iionde despendein em mãos de
Martiin Filter todos os asuqres da carregaçain da nao de S. Thome a outro sim o treslado de
hum escrito de D. João de Menezes por onde consta aver tomado fianças desta nau e
asuqres que levou ein seli poder e nsim mais o treslado de hriin conto de eintrega porque
mando o licenciado Manoel Roiz Pedrcira aos cscrivaens e alcaide do mar enitreguar todos
os asuqres ao inestrc João Leitão o curador por precatoria que para isso paçou Ainbrozio d e
Sequeira e o dito mestre os recebeu de que fes termo asinada com os ofiiciais como d a dita
certidão e papeis consta mais largueinente e isto sonieiite bastava para que nos ficaseinos
livres de pagarmos couza alguma nem s e nos pedir, inas os ineinigos forçadamente quercin
sejamos nos autores ou reos para milliir dizer para pagiirinos o que não devemos, mas coino
a despeza a maiiica desta devaça concista em voltar della plos embargos que a VM
mandamos em as (...) no agravo peditnos a VM novamente muito de inerce queira em o
boin despacho do dito agravo mandar fazer apertada dcligencia temendo seu poder e
recomendando-o per seus amigiios ao jiiis qiie a oiiver de sentenciar qiie clevaçar tio
concelho da fazenda, comforme o que atras diguo; que servira como VM em a sua me dis
para coando qucirno Ia procccler em a dita devaça que teiilio para mim a mandariio este mês
ao concelho pera se juntar u esta apelação por praçii cinlòmc tem dito e aver por ellc
sentencear contra nós e da Iiodio e em a voiitade com qiie cste homem procede pudera dizer
asim muito inas por palavras senão obra nada a que puder Iiey de Icvar por sertidoins sem
embarguo que seus escrivoins mas não querem paçar mas como elle esteja deferente coino
seu escrivão Iieíde ver s e a troco de algum dinlieiro posso alcanssar delle algum coando s e
queirno embarcar que suposto a muito publica c quer hzerte disso perdia vontadc
esperando se Ilie vem alguina ordem para que se detenha mais tempo a que Deos 1150
permita; e per minha opiniiio s e aqui seniio conceguir o agravo dos 120$ rs e agora o outros
dos 100$ rs que lhe pagamos pla dcvaça que tirou de (...) cobrança destes 100$ rs que
nunca aqui semtença (...) //tirilia em seu poder da tezouraria sem lhos darmos porque s e
acazo agravaremos movermos conlquer divida ern ditas contas e pedirnos outro tanto
dinheiro quc de suas inaldades e violencias e pouca cristnndade tudo s e espera c logiio que
lhe damos os 100$ rs sentenccou ditas contas por boas e 110s de11 quitaçiío mas ao diante
espero coin provizão de sua Majestade agravar dcstc e scguir o agravo clos 120$ rs e suposto
so temos a VM nessa cidade coin cujo amparo não podcmos ter temor d e cauza alg~iiniisão
tantos os biquos e coiizas em que nós pode enperar e molestar e o remedeo t5o longe e
vaporozo do despacho no concelho da fazenda que por mais quietação nos pareccn calarnos
tlie este hoine s e hir de aqui e per s e acazo a VM parecer alcaiisareinos outra ves estcvc c
quizer sigamos este agravo; vay tão bem o treslado da quitação dos 150$ rs para que coin a
dos 120$ rs emcorperda n , sertidão que atraz diguo lios acançe VM provizão para
agracearmos e em os muitos papeis que tem mandado a juntar em os agravos paçados lera
VM visto coino so tracta de fazermos gastar nosso dinheiro e esso tomara s e reparara em o
concelho no que por parte d e Anbrozio de Siqueira nos pedia niío foi avante, e bem estimo
eu ser VM tiío ainiguo d e João Meilclonssa coin quem este Iioinc aleivozamente cneinistoza
sobre htim pouco d e tabaco que aqui veio da gram para que como se c a estaria larga
detendosse os navios em carta partecular relatarey a VM para que me faça favor com ella de
fazer o ainredo que meter este hoinein que por inao tlie com o governador tem em pecado e
Iium ao oiitro se viío bastante muito contando as vidas, caminlio por onde espero que este
tenha algtim emfado porque niio tem piqueno rabo ein que o pizeiri.
SeAo com esta os papeis sobre a cíiuza de Liiis do Jardim a senhor o treslado dos
creditos por onde ordenar fazer as carregaçois de que manou a divida que Ilie pesso, os
coiilieciinentos dos inestres que as levarão e per certidão os treslados de seu custo que o
cscrivzo tirou dos livros qiie he o qiie VM ine mandou pedir avcndo a sentença iuaiidíira
VM logo Iiuina via a Joáo Velho Goiidiin ii Bahia para cin sua inão a einbargar de qiie tlo
dito Jardim tiver e pla sentença iiein entregar e quando VM sinta com algco pera inais
couza ~Iguinado dito Jardim inandar laiisar inão deiia por coanto paguei novan~etile150$ e
tantos inil reis na alfaiidega de Iiuina fiança porque avia ficado aos ditos dos vinlios c
agoardentes carregados nas fragatus que por esta ilha inandoii para Angola de que ouve
sentença contra si e eu coino fiador fui cizcciitado cla cauza que com Nuiio da Costa
trazeinos sobre a fazenda de Santa Luzia veio aqui pera sua parte huinsi ciirta de emqueriçiío
avidn a nossa reciiria (...) de gosto e com iiumn fazenda que Iie a inillior quc tcinos (...) e
bemfeitorias nella feitas, mas a doenssii de nosso//requereiite devia dar ouzadia a hiiin
clerigo chamado Belcliior de Souza que Iie quem Ia conta nos fes esta deinaiida o que
caladaineiite tiraçe dita carta de emqueriçáo de que pede vista qiie se não inaiidou dar por
restetiiição da minores de que acesty. cerlicláo mandasse iile clar VM coin embargos ein
urgencias despachou o juis actimainente s e acabasse de tirar a enqueriçáo c que coin os
einbargos reinetia Ia tudo de cujo dcspaclio agnivei coin o tlicor dos autos c~ijoagravo vay
coin estas e per sua parte a sua enqliirição tiradas VM ine faça iiiercc inandar coin toda a
diligensia acudir a isto porque sejamos admetidos a iiossa coiilrariedadc pois com ineiiores
a qliein sc deve restiluiçiío náo podemos ser eixcluidos dele qiie suposlo teiiliainos feito
partilhas e toinadoce nela terça coando se nos tire força he entrem todos iiovaineiile a pagar
a sua parte e sendo coino espero admetidos ii contrariedatlc vay para se rorinar hutiia
inenuta coin esta para que, VM Ia mande acrescntnr o que mais ncsscsario for e estc serraclo
coando meu pay que Deos tetn a comprou Iiera terra devoluto que de annos a niinos sc
sameava de trigo e niío todos o rico por ser hiiina pedra inolle e se saineada l-ioje praiitndn
de vinha aiiiurado e com crz'is fcitas parece algiina coiiza coin este diiilieiro se coinproii
oiitro serrado, no Porto Novo; Nuiio da Costa foi erdeiro d e scii pay que deixou bens e liar
evitar eiihdos lhe coineli fizescinos Iiuin coinserto o qiie não queria consentir fazer (...)
senhor de deiiiaiida allin por inorle apertado inaiitlo que a fazerida fosse avaliada ein dous
dias de agoa que tem de levadas do pizão foriio furão avaliacla pcr suii parte o liccncindo
Roque Fernaiidcz Telles para Rodrigo Esmeralda e veiido a tcrra pos o inais em scis
alqueires de lamçadeira e qiie Iiera muita pedra inolc quc a piiro benelicio e o inesino
sustentava coatro fracas parreiras e que ao inais valeria e a da i~lqueircde terra ein 15$ rs
em dous dias de agoa cin 40$ rs pla deiiieiiuição em que anda a levada e s5o os inais altos
preços de Iiuina e oiitrn couza que se perdc; mas he tão dezarrczoado o dito inir'itida costii
que n5o vindo ein nada de isto pedio lhe decemos 200$ rs dczcsteria tle deinaiida eu Ilie
inandei ofrecer 80$ rs se qiiizeçe niío vcin ein nada nein veio procurador tcin esta
propriedade scrta eu cmpeço ii VM iniiito de favor e inerce queira mandar com loclns ns
curas ainparar esta cauza, iiida que seja dar os ditos 8Q$ rs a qliein ein nosso favor alcnnçc
sentenFa pois a duvida não Iie inuita qiic a averce dita cm a escritura q ~ i cseu pai vciidia
como tulor de seu filho por nos dizem estava eiitouce todo o direito e sendo cazo o que 1150
espero q ~ i ccontrti nos lciiliamos scntença clizein sc pode hzcr pctiçiío a El Rey ctn como
este sciiado esta no millior de liuina quinta iiossa c que nelle tcinos feito nossas cnzas e
adegas que inaiide avaliallo e se iios vendeu o11delle paguciiios o foro q ~ i justificar;
c e ein
tudo peSS0 a VM hç2l totín a dcligencia porque se nos não levem a fazenda. Meli irinão
Maiioel Fernaiidez Brniico inaiidou Iiiiina (...)I/ dos juraineiitos das testeinuiilias na devaça
de ineii piiy que Deos tein por clle VM a dczcmganarme do aniino daiiado coin qLie
falçaineiite jiirão os inais desta ilha dczejando a alliea destruiçso por se a c u o iiessesario
parecer a VM por Ihes contraditas não Iiiiiis apontamentos das cauzas que por isso Iieinos
pera lhe fazer o qiic Ilic parecer incrce
Os apcrtos coni que esta ilha piidesão grandes e esses navios que tirarão essa barca
os fazciii inaiores coin a I'alia de coinoriicação de navios e por elles dc tudo o dela 110s
vein tciido cada liiiin cinpatado siia iiuvidadc de vinlios sein se poder valer, a miin rne
inandoii EslcvGo de Bruis do porto Iiurn iiavio coin liuns poucos arcos que lhe vendi e
ciirrcgiiei cm clito navio Iiiiiis poucos de vinlios coin cujos pagainentos de letras satisfis
ininlias oubrigaçoins e como nlguinas foi força acomodar nessa cidadc peço a Martiln Filter
asista n ellas por não dar a VM tarilos einfados inas de todo o niio puder escuzar em Ii~imas
Ictras a. saber Iiiiina dc 4$ rs ein favor de doiniiigos Felipc a 2/m vista outra em Favor de
Antonio Raiz Sirgeiro a 30 dias e outra ein favor de VM vallor de Lucas Pinheiro de 409 rs
qlic tio todo liizein 100$ rs pagainciito dos cais vay ein 3 letras a saber huma d e 40 dias
sobrc João Monis incrcador i'laineiigo dc 57$165 rs outra a trinta dias sobre Francisco de
Bairros dc 34$608 rs aiibos :,ão inoradores cin a cidade de Porto que espero coin toda a
p~iiitualiclatlcinanclarão dar satisfi~çãopera qiic VM nno teiilia detrimento oiitia letra sobre
Eslcvão dc Bruis dc 24$334 rs que todas sotnão 116$100 rs qiie abatidos os 100$ rs das
3 Ictras o inais inandara VM sentar ein nossa conta coin inais todos os despendeus
lia cobrança deste dinheiro pcrdoandoine a rnolestc que lhe dou coiitinuadiimente.
Mais vay oiilra lelra sobrc o dicto Estevão de Bruis a 211n em i'avor de Antonio
Corrca de Carvalho diguo dc VM, caino procurador do alinirantc Pedro Jacques de
Magalliaiiis aqucin sua inajestade os deu dc tciiça ein o inorgado de D. Dioguo de Teves o
são deste aiino que s c acaboti ein aguosto mandou a m50s de VM para que me faça inercc
aver cstc diiilleira a suas iniios e dello ao dito Antonio Corria cobrando delle segurança e
quitação cin Sorina justificaiido scr vivo dito aliniraiite em o mes de agtiosto para aver de
vcncer este pagainciilo c qiic ein Salta Loinara dito dinlieiro porque só durante a cuidalo dito
alinirniitc Ilic Soi coiniitada cstn inerce e por iiiais segurança fiz a lelrti ein favor cle VM e a
Aiitonio Corrciíi tivizo nesta conlòrinidade. VM iiie h ç a inerce advertir a iiosso requereiite
tenlia ciiirlaclo lia cauza de Guillicrine Rey quc corno elle Ia esteja ein pec;oa dcve aplicala
juiitaineiitc iiiio perlenda In o juis dos orlaos alguina couza contra nos qiie coinrorine ine
deverno iiida Live cspetativas quc nos Iiadc inolesiiir ein parlillias do qiie meau Rio pla
coinSiança coiii qiic VM sobrc islo riie escrevein. Coando Marlin Filter ine niío mande as
fazciidas VM ncin por isso o f~issiipor coanto eu ine voii reinedcaiido e me nKo conivein
dcincniiir alguinii coiiza qiic ein inão de VM aja, A letra quc João Vellio Gondiin iniiiidou
espero Lera VM cobrado, e se 9cos trouxer a Srota ein paz alguina couza nos Iiade coineler o
clilo//Condiin nela alein de que VM mtindara cobrar de Gonçallo Vtiz de ilegro qrie em dica
frota hade vir o proccdido clc 4 pipas de vinlio que lhe dcy tiq~ii:Tão bein espero avera
André Ahnço reinctido o reste do que nos deve que jli ein Francisco d e Araujo iino l'iillo
proque se Ievanioo a mayores como qiie nos deve. De JoTio Fcrnandez Pedra niio tcinas
noviis algiiinas Deos iio Ias inaiide botis. E espero ein Deos ouvcra incu irmno Maiioel
Feriiaiidez Branco coi!ccgitlo o negocio de inorgaclo pois de ca o levoii bem emcainiiiliado
inas foi desgraça o iiiurrcr Ilic a peçoa cluc cstc Ilic nlcaiiçava rniis I'icando ein tão boa altura
coiiio digiio espcro Ilic tciilia dado piinantcs quc veiilin Pedro Jncrlues cle Magalhais que
coin vcras pcrteridc eçki lazciida para Pedro Goiiçalvez Brandão cllie he eiiemigo poderozo
plo que sendo cauzo que meu irmão não comcigua seu intento VM m e faça merce ter
cuidado se acazo esta fazenda for a pregiío não comsentir outrem a huma fazendo nisto
como per tantas vezes lhe tenho recomendado que he isto couza que d a muito proveito, e
coando seja nessesario dar dinheiro diantado sendo posivel VM m e faça merce asestir com
elle tomando0 na praça que com avizo de VM loguo o dezempenharemos. E coando meu
irmão tenha negoccado mandara VM fazer a escretura com elle n a forma que avizado lhe
'tenho e ao dito meu irmão espero avera VM dado os 100$ rs inda que com elles niío haja
acudido Abrahão Duis huin Fretuozo Correa medidor, ine pediu muito lhe mandasse dar
huns 5$ rs nessa cidade para huma despenca com o de huma pobre parenta sua, VM me
faça merce mandarllios dar
Semos em 4 de Dezembro. Por falta dos navios não partirem rezáo do tempo tive te o
prezente esta minha carta aberta e chegarão navios dessa cidade assaz festejados em esta
com elles recebi as de VM de 8 de outubro 16 d e Novembro com as boas novas de sua
saude que nosso senhor lhe augmente com alegres festas e emtradas d e novo anno como
-seus servidores lhe dezejamos. Esta caravela vay a Machico a comsertar huma agoa que fas
e cuido que com coalquer tempo d e hira pera essa cidade plo que a aventura dei minhas
cartas ao mestre e com esta mando somente os papeis sobre a cauza de Nuno d a Costa e os
de Luis du Jardim coando aproveitem inda para VM mandar acertar a sentença e remeter os
percatorios a João Velho Gondim a quem tenho ja dado aqui mandado delles duas vias e
nestes genovezes mando outra mas com os dessa cidade medidas da sentença fica o dito
mais dezoubrigiiado. O reagravo não vay nem os papeis a ele pertencentes porcoanto com o
comselho de VM determino embarcanne nas naos yngrezas socrestadas que ficão para partir
até 15 de janeiro e nellas vay por cabo meli cunliado Tristão de França tudo heide levar para
seguir as ordens de VM nosso senhor queira darnos boa viagem Recebi as fazendas que VM
me mandou na nao do Sermenho cujo custo fica abonado e muito novamente recomendo a
VM o agravo que hei perdida devassa que nelle consiste muita parte do bom sucesso. Este
sendicante dis s e embarca comosco per carta que tive de meu irmiío vi o danado emtento.
ManuellNieira em lhe empedir o arrendamento do morgado tendo ja'feito lanso so comfio
de VM avera acodido a compor isto quc o modo que lhe parecer para que nos fique esta
fazenda asim o torno a pedir novamente que nola não levem que nos he de proveito as
cartas por parte tive Ia e me faça inerce remeter e no intertanto nosso senhor goarde a VM
como dezejo.

Senhor Manuel Pinto Cardozo Funchal 6 de Dezembro 650


para Lixboa com os soldados

Por falta de ocaziain não hey respondido a sua carta de VM que com inuito aplauzo
recebe por saber suas novas d a boa saude que gozava que sco lhe a~irnenteplos annos de
seu dezejo eu paço com ella muito ponto ao serviso de VM a quem beijo a mTio plos dois
prezentes que inda escaparam do naufragio chegando a muito bom tempo ocaziain avera eu
que aver esta favores agardesa. O coarto que VM me mandou dai o fis encher d e vinho e
carreguey com o mestre Manuel Dias Branco na forma da ordem de VM custou posto a
bordo para maioria do quarto 5$ que VM farn merce mandar dar ao senhor Estevsio de Bruis
em cuja conta os tenha carregado, o vinho liera inuilo bom mas nem tain dose como Iieu
queria cauza a pressa com que os navios dia de San João Bautista se fizeram a vella por
avizo que Ilies chegou d e Lisboa mas coando digo leve ein pas espero que não descontente
para que eu ao diante d e prestimo me achar VM ein boa vontade a quem nosso senhor
goarde muitos annos.

Irmão Pero da Silva Funchal G de Dezembro 1650 annos


coin os soldados

Serto nos tem dado muito em que emtendo que falta novas e cartas vosa depois
avendo estado em essa cidade e hia pare o Algarve nno nos oubestes escrever nossa
rezolução descuido grande e que a nos nos custa muito e que vos pudereis escuzar para day
mandarmos brevemente navio com as boas novas que voças esperamos para alivio d e todos
nos que de prezente ficamos com sa~idelidando com nossos enfados e perceguiçoins de
demandas com este sendicante que tanto nos tein apertado levandonos muito dinheiro por
vezes pare (...) e outras custas que em tempos tiío calamitozos nos tem muito atrazados de
nao de Santo Thome por ver se de huma ves nos podemos ver livres de tantos (...) se açim
suceder avizarey para que em aquella cidade nos (...) sendo Deos servido mas peço vos em
todas as ocazites nos (...)/Icomo vos vny se o mestre de campo comprio a que proineteo a
Filter de vos clare a lida bandeira ou as esperamos em que andais jB que vos pareceu mais
asertado ficar desta banda. A Martiin Filter paguei a vinta e tantos mil reis que vos deu e
hora de novo llie tenho pedido e peço vos aseita com alguma couza nossa letra por humas
paçando ajudado de vosso soldo pare a mente tão bem foi do dito Filter vos procuro todos os
acresentamentos que puder que quem lho recomendo. De novo nao lia por esta banda que
avisar nossa may fica com saude e todos os mais e porque o tempo me falte Deos vos goarde
como dezejo.

Senhor João de Mcndonça Funchal 14 de Dezembro 1650


coin os soldados

Em Junho de 646 veio a esta ilha arribado de gram Para o pataxe do mestre
Domingos Marques em que carregou Jorge Vara Manrrique hum pouco de tabaco e ssuqre
per conla do cappitam João Pedro de Caceres desta nao pareseu carta nem conta mas por
avizo do mestre e de seu livro de carga soube vinha deregido nesta ilha rio meu pai Dioguo
Fernandez Branco que Deus tem cauza por onde quis aver dita fazenda a min, antes que
plos auzentes fosse tudo consuinido loguo ein 26 de agosto do dito anno escrevi em ao dito
mestre Domingos Marques que tornou aqui a carregar a Para a Jorge Vara Manrrique de
seu recibo e que despuzesse como fosse servido do procedido desta fazenda sendo vendida;
e coando por parte d e VM ine fara Manuel Mendes Duro lhe entregava tudo que elle não
quis receber plo dezembolço de fretes e gastos que eu tinha paguo, e loguo que de VM tive
avizo por suas cartas de 21 de janeiro e 12 de Abril de 647 lhe respondi ein 9 de Junlio do
dito anno dando conta de tudo o que sucediclo avia continuando a fazello ao diante ein todas
as ocazioins que se ofereserão the que VM ordenou se entregaçe ao doutor Gaspar Machado
de Barros como fiz mandando a VM a conta de todos os quartos e venda Ia corretite por
honde se nos resta v50 122$795 rs de que o dito doutor me mandou dar satishção ein as
mnos do alinoxarife que entousse serviam de 120$ rs e pedindo lhe eu por vezes a
procuraçEo que VM avin inandado para aver de ine dezoubriguar no juizo dos auzentes
cobrar o escrito dos 100$ rs que nelle tenho dado de que inda me pedein satisfaç5.0, por
emportunado me quis ler hum dia dita procuração dizendo que coando se fosse ma deixaria
e nella descuidadamente leo hiima escrita que contra inin e toda a rezão e verdade a VM
avia escrito coando iniiito ao contrario Iie mercia a benevolencia com que o tratarão// e delle
hera tratado, a pontualidade e inteireza de meu procediinento, mas como hoje eincoinendo
não seja so esta bastante quando enemipos em auzencias ou naquela força he trate de
mostrar a VM ineia verdade coin as copias das cartas a VM tantas vczes escritas e das
contas que de tudo mando. E anna vares que o dito doutor nos tem tão publicainente
mostrada, maltratandonos com tanto rigor que parece sein moderação Iio inuito conivernos
destruido, a qiie Deos não premita pois inocentemente padecemos iniiis por eixsteii~o
pardera o senhor Manuel Martinz Mediiia d e faltar a VM tudo pois h~iniapeçoa que
negociarão em laiitos e tão fortes embates nos enpara livrandos d e tudo com seu muito
poder e por tno amiguo dever tera lugar de o fazer quando a mim para isso ine deu
comfiança e para escrever novamente sobre esta materia em que peço a VM coincederc que
coando tomey esta fazenda em min foi soineiite com o zcllo d e seu dono a não perder desse
mesino vio a dezembolçar tanto dinlieiro de fretes e gastos c ngo a pouque dinlieiro de
11$ rs de comiçiio não bastiio ter a pagar os interesses do dinlieiro, dezeinbolçados
mormente quando graças a nosso senlior nem iis fazi8o mingoa para me aver de por
apleiticar ein o juizo dos auzeiites com a moleste e a vexação de s e preiiderein inais criador
que coando a isso ine obrigara emteresse proprio reinatara para iniii esta fazenda como
outro e o queira fazer e paguara os 100s rs de que dei escrito pois o inais cnviadido e não a
dera a hordem de irem nem Ilie avizare despuzece della pois eu n8o queria aver lucro alguin
mais que fazer o que me parecia ser obrigação ininfia pla aver tomado a ~iiinliaconta e
coando o doutor Gaspar Machado ine pediu duas pipas de vinho foi dizendo q ~ i cse iiie
estava bem de esperar emcontro do tabaco tantas pipas de vinho que mas tomaria e eu lhe
respondi n5o queria nada do tabaco mas que se siia merce queria os viillios os daria coin
inuito gosto e que vendiclo o tabaco inas que sua mulher se ine pagaria diceine que não, e
qiie o carregar o deixar descarregar não importava nada com que não vim eu a deineiiiiir
couza algiirna em miiilia oubrigaçiio nem em o serviço de VM ii qiiein peço creia que o
relatado hia qiie na verdade se pace enformandoce nessa parte de minha verclnde e procedi-
mento que coinfio adiara coiii inenos paixiio enforinassão mais serta e deiereiite da qiie deu
o doutor Gaspar Machado e ine faça VM mandar Iiiiin treslado autentico dn procuraçiio que
a elle lhe mandou para que eii me dezoubrigase sobrc meus escritos pois pcra eu Liei-de
pedir ao clito doutor a que (...) nem elle mandara pois não quis fazer Lhe o prezeiite e coando
eu para servir a VM tinha prestiino ine achara com voiitade a quein Deos gonrcle.lll

Senhor Estevain Costa Funclzal 13 de Dezembro 1650


na caravela de Manuel Vieira

Depois de aver escrito a VM a carta asiina e dadas ao inestrc chcgarain em 16 do


corrente 5 navios dessa cidade a carreguar
A hrssn aver ditas cartas a minha mão por razcr reposla da que recebi entre ellas foy
Iiuina de VM de 16 de outubro que infenito estiiney por silbcr as boas iiovils tle suii saucle
que disso Ilie alimente coin as prosperidades que Ilie dezejo.
Senti muito o ruim suceço CIO capilan Bordas e seus cornpanlieiros iia entrada dos
portos sain desgrassas que ebtain giiardadas aos hoinens queira Deos resliiurar aos amigos
por outra parte a perda e que com elle liverain em minha inãiio não ficaraili pilpeis iieliiins
todos os amigos e me faltar50 somente as de VM que senti emfenito nosso senhor queira
mandarmas como dezejo, oferece avizar a VM como a letra de 37 1$047 rs que avizado tinha
para sobre VM em favor de Martin Filter, a tenho para sobre VM em favor de Martin
Filter, a tenlio mudado e vay ein favor de estevam Costa mercador frances morador e m a
cidade de Lixboa sobre quem saco 3 letras de igoal contia a pagar 2 ao tczoureiro inor do
reino e outra a outra peçoa que inas não qiiizerão iiseitar para essa cidade com que for força
ocupa110 e asiin inande acudir com toda a brevidade com esta contia ao dito Estevan Costa
para que não vcnha a Ler detremento algum nem dezembolço proprio que bastante he o
emfado de o emcarregar desto. A caravela de VM nZo lia portado the agora em esta ilha
Deos a traga com bein que em tudo o qiie tiver fara proveito porque tal nno lia Iium alqueire
em a terra azeilc algiiin veio de Lixboa e fica valendo a IGO rs e a nada, e coino eu
determino chegar brevemente a Lixboa a a scrto negocio que ine importa de Iium pleito
sirva a VM cle avizo para todo o que desta banda se Ilie ofereser de negocio, por ern as
cartas e conhecimentos a iniii aiizeiite queira fazer ineus negocios porque determino deixar
nesta caza preço a quc a tudo asista coino eu proprio, e porqiic he quanto se ine oferessc
Deos golirde a VM.

Seiil~orManiieI Fernandez Bandeira Funcha124 de Dezembro 1650

Estes navios por falta de teinpo detivergo e cliegarão os dessa cidade em que ao
cabo de dous dias recebi as cartas de VM que o torto deixou a bordo coando por elltis estava
eu rebentando plo que dc fora ouvia alfim as recebi e ao mais nessessario responderey
dellas, ein esta ocazião ein que esta caravela vay a Macliico comsertar e ine disse o mesirc
que se lhe desse teinpo se avia de Iiir a inor cautela quis mandar esta, as naos iiigrezas ficiío
aprestando coinfonne a ordem que de Ia veio e por cabo elegio o governador TristHo de
Franqa ein cuja coinpaiitiia me embarco ein n nau grande e o sendicaiitc dizein vay iiellas
que asas sinto queria Deos dariios boa viagem que partiremos avendo teinpo atc quinze dc
Janeiro, e respondendo a carta de VM estimo passe com saude inas sinto a doenssu das
inellninas queira Dcos avellas inelliorado qlie os 100$ rs nHo levasein n5o Iie culpa initiha
que coin boa vontade os inundei dar se coin a mesma os paguo e me espanto ler VM ainda a
credores porque nem inagitiava coino Ia dizem livre de ciilpa e pena, estimarei eu estar tiio
livre que pudera acudir a VM mas as ncsecidades são grandes que serto me sera Lòrça parti
pasar ein essa cidade vender alguma couza a quen esta caza ha de ouro ou prata, seja Deos
coint~idoIoiivticlo. Coin justa causa ~iacleciacu siistos sobre as fazendas tle Ribeira Braba
porque conliecia os cnimigos que tinliainos e niio me fiava tanto coino VM ncllcs e agora
conliecera Filtcr e VM quem lia Maiiiiel Vieira para me 1150 escreverem porinelc ellc plos
benelicios que lhe liiio feito ser procurador nos aumentos clesta caza, de Joiio Pereira s e
pocle bein colegir o que VM ine aviza e cstirno Ifie aja posto a sospeição e milito i n d s
estiinarey lhe Iiajja provado pois tanto a todos nos yinporta VM pois tein isto iicste estado
liiça o que inillioc Ilie esteja nias pois Lem amigos e Filter tiío puderozo, iiiio deve aveii-
tejalo, Ea Bicliano de Manoel Vieirn coin seu de a boliço animo pera VM deve empatar por
via que iiiillior Ilie parecer, e ~ornforineos laiiços esta posto em 270s rs por as peiiçois nos
esliinos por 240$ rs c com ~iidocoanclo sc de por isso ou por os 300$ rs se pode toinar, c
sobretudo diguo que VM faça o que for servido pois sabe bem o que da e rcnde cliic eii
seiilirey muito Ievallo esse inas Iiome com qiiem deve aver moslraclo o teinpo o inodo com
que s e cleve nver negociado sc Deos antes que eii vn trouxer navio espero sejci coiii as
previzois por VM para se tomar posse que vira reinetidos em initiha auzencia ao senlior
conigo e pla facelidde com que VM me pinta este negocio fico descançado e com mais
alento porque na voz do comun esta arruinado que ate o escrivão de ca padece amiaços VM
s e queixa de Guilelmo Rey e elle de VM que deu ponto para o prenderem defendi esto e
que ein VM não caberia tal, eles o afirinão eu o estranho e não creio a sertidão farey por
alcançar do inilhor modo que puder para levar comiguo e tambem toinarey algum trigo do
d e caza que he bem pouco; hira escrito proprio de D. João e algumas cartas a que se aplicou
que Filter estava quebrado couza que ine cauza muita pena e tenho disso dezemmaginado a
muita (...) Deus Ilze de milhor sucesso e porque comfio. Verme com VM (...) me não
alarguo mais Deos goarde a VM como dezejo.11

Senhor Jaques Logan Funclial 23 de Dezembro 1650 anrios

Tendo ja escrito a VM a carta asima e dado a ao mestre cliegarrio 5 navios dessa


cidade com que foi forssa recollier outra ves ditas cartas para aver de responder as que coin
elles receby entre ellas Eorão duas de VM huma dc 5 de Setembro que dis ine avia escrito
por via de Setuval e liora me cliegou outra de 5 do corrente estimo a boa saude que VM
nellas me dis fica gozando se bem sinto suas perdas opreçoins e molestas tudo couza dos
rebeIdes parlamentarios que nosso senhor premita castigar como merecem dando a VM por
outra parte restauração de tantas e tão comcederaveis perdas coino ine manifesta e a
desgraça minha atribuo o n5o aver cheguado o senhor irmão de VM a esta ylha para que em
esta caza e meu animo conhecece sabia eu ser de VM amiguo e agzirdecido a seus favores
mas espero ine dara Deos ocazião em que tudo mostre dando a VM muita vida para que
com muita brevidade s e vir livre do socresto e cobrar suas dividas niío inmaginey avia lido
perdedoro com as naos engrezas mas pla de VM de 5 de Setembro veio aver carrcgado por
minha conta 504 arcos de ferro cujo visto ignorava por os obter seu livre, delles a todo o
tempo com avizo de VM darey satisfaçiío tendo esperanças de o cobrar pois com a inais
fazenda se depozitarão em Londres Iionde VM tem mandado procuração e me fes merce
lembrarce destes arcos e por se acazo os derein livres peço a VM avize a seu Afonso
Thomas Gualter que avendo navio para esta ilha mos remeta e coando se percão leremos
como os mais paciencia. Não teve efeito o negocio para que a VM pedia os 500 cruzados e
bem conheço a liberalidade com que me fas inerce com a mesma ine achara em toda a
ocazião que me ove por, la vim nesta ocazião que a VM tem tomado boa fazenda ofrego O
que pouco para que se sirva e disponha della coino propria. A min rne sera forssa chegar a
essa cidade com Iium pleito que maos ineiiis~roseniinigos folminara ein vida de meu pay a
estas cazas e farey a jornada tlie 15 de janeiro ern humas naos ingrezas qlic aqui s e
socrestarão plo que ofresen doje nesta ilha algua cauza. servia de VM o pode remeter a inin
auzente em fazer meus negocios que sera pesoa de toda a satisfa$ão e porque coinfio me
fara nosso senhor merce vir a VM com brevedade me n5o alargtio mais o ceo como dezejo.11

o Senhor Antonio Maria de Contiva

Recebi suas cartas de VM do primeiro de Setembro acresentada em 19 de Outubro e


13 de Novembro e outra de 6 de Dezembro acresentada em 9 de Dezembro (?) por todas me
recomenda VM tenha cuidado em os navios que aqui vierem do Brazil se trazem ftlzendas
de siia conta de qiie iicáo adverlidos c conio the o prezente não aja cliegado mais que o de
Lourenço Domingues tratei procoríir as 40 pipas que por conta de VM carregou em sua
coinpanliia Manoel de Mota as coais estavão em poder de Matlieus da Gama filho de João
Roiz Tavira que Deos tem porque venliiío em esta ilha ao dito Tavira falei Ilie que VM as
mandava carregar desse as daria pilgaiido lia sua coinição sendo qiic sobre ellas náo avia
lèito dezcmbolço algum mas esta casta de gente he meu dano Eu Ilie respondi o que me
pareceu, e detcrrnino tirar as caixas que por o empatamento da loje aoiide estam e coin a
carga destes navios da companhia 1150se puderam safar tlie o prezelite e acliey de carregar
para amsterdain em hiiln navio que esta de carga olandes mestre Zeger Tibrançe queira
Deos Icvalas com bcm que o seu tempo mandarey conta c cunliesiiiiento e juntaineiite a dito
do mestre Ignasio dc Soares que fica em meu poclcr pera o reconlieser e estar en as notas a
cnrta pera VM estes feitos eslavan em poder do governador que tinlia socrestado siias caixas
cuidando Iiera iiigres agora Iicy de por testeinuiilias justificar aqui o nfio he para se livrar
mas esto se fica fazendo e eu os carreguei coino digo mais caixas nno quis comprar porque
os mascavados valein 2$ rs e mais e os brancos 2900 rs e 3$ rs ari40biie não sno inuito bons
e se ouvera compraclor logiio os de VM as vendera inas para estareili empatadas m;Us val
navigareinçe ao seu aiiiiguo de VM João Baiitista de Miguel foi vizitar a seu bordo por estar
doente ein a cama de gota artetica e lhe inandey a mostra dos regallos da terra coando eu
ouvera prestado para servilo I:, estimarei por recomciidado de VM ao inais de siias ccirlas
não respondo de prezeiite pla brevidade do tempo, ein navios que ticão o kirey ou cuido
serei o inesino o portador por ser iiesassario cliegar coin Iiuin pleito a essa cidade, deixaiido
nesta caza qiiein aciiitla aos negocios de Ia e dos amigos coando a VM se offeressa algum
coiiio se sirva por eiii as cartas a inin auzentc quein fizer ineus iiegocios e coiiitanto Deos
goarde a VM.
O navio ein que viio as caixas se cliaina a dozella inestre Lcgente (...) tem 12 pcyas
de artilharia 20 Iiomens coni os inarcos sirva de avizo VM queira segiirar.//

Senlior João Villa Gondiin Funclial25 de Dezembro 1650 aniios


com o inestre João Bautista de Migiiel

Ein outo agosto e quatro de outubro escrevi a VM e mandei Iiiiinc? precatoria passada
aqui plo sendicante coino superintendente de fnzeiida Real para se ine aver dc pagar 150 e
tantos mil reis que aqui paguei de direitos de Iiuina fiaiiça por que eu fiqucy de Luis dii
Jardiin de qiie com esta vay outro tresIado alem de que Maiioel Martiiiz Mediiia coinlòrine
inc teiii avizado deve muiidar ii VM outro precatorio coinlòrine a sentençii que contra o dito
Jardim tcin tirado para que coni segurança VM ine faça pagamentos dos 188$ c tantos rs
qiie ein sei1 poder tcra ficando eu obrigado por me cliierer dar este dinheiro ficando scin
pagamento proprio Iansse que somente sem VM se acharia e eu me ficarey com esta contia
soinente pois ca não piicle alcansai niais couza alguiiin.
Receby eiii 18 do corrciite Iiuiiia de VM de 20 tle Jullio e 2 de Setembro por via d e
Lixboa estimaiido as bons novas que dc siia saude me clii que Ilie ziiigineiite iiosso senhor táo
proprio conio dezejo todos os de caza pnsainos coni esta ao serviço de VM inuito proinptos.
Diz VM não avcr o conde de Castol Milhor daclo coinprimenlo dos IOO$ rs cle siia
obrigação qiic casos ine espanta porque dc suil p~iiitualidadeespera avalaiices defereiitcs
inas espero que ja ojc lera p:igo e VM nie fara inerce pem esto não faltar com advertencia
nessessaria e aos pregos trate VM laiisnr de sy antes qiic a ferriije os desineiiua cleina-
ziatlaineiite.
pataxo (...) Ygnacio mestre Francisco Lopez Torriio que levandose destc (...) arribado a essa
Bahia me avia carregado Manuel Martinz Medina Iium saco com huiis poucos de gr'aos e
feijoins com a minha (...) e Iiurn Manuel Fernandez Bandeira huma bozeta com Iiuma
golilha (...) dita largueza com o letreiro para mim s e Ia (...) /I Na d e outra couza VM a
inande recolher em dito pataxe carregou mais dito medina 3 coartos d e azeite per conta d e
hum particular ainiguo meu chamado Francisco Mendes da Costa que nesta ocaziiio escreve
a VM de lhe mandar sua precuração para que lhe faça merce procurar o procedido do dito
azeite e tirarllie da iniio dos auzenles que he que a elles aya Iiido toda a inerce que VM
nesta cobransa fizer ao dito meu amiguo a terey por propria

Senhor Antonio de Barros Bezerra Funclial26 de Dezembro 1650

Com o mestre Manuel Vieira que nosso senlior trouxe em paz a esta yllia em o ines
de Setembro recebi sua carta de VM de 18 de Março 25 de Agosto estimando que pace com
boa saucle que seja por muitos annos.
Diz VM a ruindade dos vinhos de Tliomas Beamont, os que calhe carregarei os bons
erão inas dito mestre foi velhaco em trocallos logo os castelhanos os abaterão mais inas
espro VM avera dado a todos fiin que sendo asin sera servirlo fazermos o retorno e coanclo
ao tempo que lhe receber esta nao aja navio para esta ilha e o Iiaja por Lixboa remeterei o
que meu tever em suas in%ospara aquelle (...) cm boa sera e coiiraina a entregar a Maniiel
Marinz Medina auzente quem fizer seus negocios com contos de ~niilliaconta ein carta d e
fora e coando aja navio para esta yllia vira ein bom asuqre de modo que para coalquer das
partes asima que aja navio me rara VM inerce mandar a que tiver d e iniiilia conta que hindo
de aquelo navio para o anno, inandarey alguma couza
Com o dito mestre Manuel Vieira recebi as 26 arrobas de asuqre que ficiio abonadas
diguo em lembrança em as 42 arrobns carregadas com Gente lamberte com que tlie prezente
não aportou prasa nem sabemos novas suas Deos nos cas manda boas e como VM me 1150
aja rnaiidado conta dos gestos desta carregaçam não sey seu valor e com a cointa espero as
de tudo o mais
Com esta minha a VM precuraçiío para que rne Taça inelhor aver o que nos deve
Manuel Roiz Moreno que são 57$021 rs e como em seu testamento ficasse declarado I'acil
sera a cobrança feica que seja na conformidade do asiina me remetere VM nas contas n
parle 11 ein que declare fazer por conta dos erdeiros do senhor Dioguo Branco que Deos Icrn
e para o que eu por aprestar iign faltarey ein o serviço de VM a que nosso seiilior goarde
Com Thoinas Beainoiite fororIo com a contramarcada Martim 4 pipas cle viniio e Iiiiina
de vinagre que Fazem por conta do senhor cappitain Tristão d e França que VM mandara seu
procedido ein a primeira ocaziiio de navio que aja para esta cidade ou Lixboa ein boa
courama ou asuqre em falta letra a entregar a Sebastiiío Nunes de Lixboa auzenle a quem
fizer seus negocios em outra parte a seus procuradores.

Senhor Conde de Castel Millior Fuiichal 24 de Dezembro


com o mestre João Rautista d e Miguel

A boa chegada de V. Senhoria a esse estado liey estimado com as vcras que por
capptivo de V. Scnlioria "me corria de obrigasão faze110 iiosso Senlior proinita goze
V. Senlioria nelle as felicidades que lhe dezejo coin prospera saiide, eu a que pesiio
empregarey em o serviço de V. Senhoria ein toda a caza do que ine ordcnar tanto em esta
yllia como em Lixboa para orde estou de prezente d e partida a solicitar bom despacho em
huns pieitos que este sendicante que nesta ilha asiste movido de seu tnao zello nos tein
hlminado mas com o favor devino espero em breve tempo mostrara a verdade a Sua
Majestade que Deos goarde e seus menistros para o que nessecito do favor de V. Senhoria a
quein peço mo conceda recomendandome ein a primeira ocasião de navio que desta cidadc
vier pera a corte a seus amigos de V. senlioriii nela asisteiites para que coin seu amparo me
fique Ihena qualquer defeculdade coando me movão.
De João Velho Gondim não tenho cartas a dias esperoas em a frota coin o emprego
dos 100$ rs que espero Vossa Senlioria lhe avera mandado emtregar nosso senhor goarde a
pessoa de V. Senlioria muitos annos.11

Capitno Joiío Vell~oGondim Funcl1al20 de Dezembro


com o procurador João Velho Gondim

Serve esta ciiberta ao presente asinado pelo capitno Jiilio Marinte que o he da nau
Nossa Senhora do einprovizo em qiie vão carregndos por inirilia conta dois negros huin por
nome Luis outro por nome Pedro que levando os nosso senhor em paz sera VM servido
tnandalos cobrar pello dito conto e vendelos coin o avanço posivel e elles meresen por
nossos ladinos e oficiaes de alfaiate e sapateiro que sam e seu redimento inandara VM
empregar em bom asiiqre branco 8110estando em preço coinodo em falia da10 a rrisqiio com
o einteresse posivel a pessoas seguras e aboiiados pera que liuma e outra coiiza venlia ein os
primeiros navios que ouver para esta digiio Lixboa a entregar a Manuel Martinz Medina ou
quem fizer seus negocios no porto a Bernardo Pereira Camello em Vianna Affonço Lopcz
Ortiz ilha Terceira ao alferes Francisco Pereira e Sain Miguel e mais ilhas ao ineslre
Moreira de Souza e nesta da Madeira a min fazendo declarar nos contos que o carregado fas
Iiiiina coarta parte por conta da Comfraria do Santissiino Sacraineiito dn Cé desta cidade por
esmola que lhe peço e quando se carreguem asuqres sera com a marca de fora
As pessoas declaradas em conta que receber estes pretos segiiira a ordcrn asiina n
qiiein nosso senhor goarde.//

Seiilior André Afonso Funchal28 de Dezembro 1G50


com o Sermenho

Ein esta ocnziáo de navio ine pareceu escrever a VM avizando o ein corno as ilhas de
baxo foi ter o pataxe do mestre Gonçalo Pereira de Carvallio com quein VM avia ciirrcgado
Iiuma caixa de branco de 19 arrobas e Iiuin fexo de inascavado coin G arrobas que reccbeu
por minha Iiordem Antonio Pereira de Soiiza e como ine náo viesse carregara de seu cuslo
não sey o coanto ha sido para na abonar a VM que ine fara inerce avizar e mandar o reste de
sua conta em os navios que se oll'ereserein pois he ja tcmpo de VM o fazer, que tnmbcrn
teinos novos empenhos para que o aver mister e para o que eii for dc prestar coin o scrviço
estou serto a que Deos goarde.l/
Senlior Antonio Moreira de Sousa Funchal 17 de Fevereiro 1651
coin Lourenço Sousa

A falta que lia de trigo nesta illia obriga a que nos valliamos dessa pera o que se
resolvcdo a mandarein estes senliores este iiavio cliainiido Nossa Seiiliorn das Merccs c
Sam Matheus mestre Lourenço João e nele (...) ja de prasa coin os coais me obriguey
mtindalos carregar nessa illia por mno de VM a que ine peço me faça inerce iiiandalos carre-
gar sendo servido peta seii valor do reste qiie ein suas inande averem ein a caixa e fecho de
asuqre que do Rio de Janeiro recebido por conta desta caza e do que falta se valera VM de
letra a Lisboa sobre Manuel Martinz Medina que sera paga com toda a brevidade e
puntualidade pelo que pesso a VM não aja falta em se mandar carregar estes coatro inoios
d e trign porque alem de aver Lm caza delles nessessidade niío quizera pagar passa de vazio
e ticarey a VM muy obrigado não faltando na renuinerasain em qiialquer ocaziain que ine
der de seu servisso.
A acudir a algumas sem justissas que huin sciidicaiite tem feito a esta cazii nie
embarco a Lixboa coin pensamento de fazer Ia breve deinora e sendo Deos servido assim
qtic qualquer letra que VM saque por conta do que asiina digo Ilie I'arey dar a divida
satisfasaii e em toda a parte rue tera muito a seu serviço a quem nosso senhor goarclc//

Para o seiihor Diogo Fernaiidez Branco Fiinchal 24 de Fevereiro 1651


pla illiu Terceira

Comfio em nosso senhor que com o boin teinpo que athe o prezeiite tein paçado nesta
ilha; nos fara inerce aver recvlliido a VM ein pax nesse reino com grande inelhoria de seus
achaques e prefeita saiide coanto infenito estimarey saber que VM a pesue que so lhe queira
aumente a VM a inesina senhora com largos annos de vida e Felipe subscsor coais a VM
Ilics clezejar passo. Todos os senhores e mais longe dc crisa preiicipalmeiite i1 senhora
Antonia Gonçalvez (...) coin boa saude; deos louvado (...) acoinpaiiliadas de iiii'initas
saudades qiic me paresse iião terão fiiii que vcjainos aver nelle elle preinita seia coin a
brevidade quc todos dezejainos. Nesta ilha não lia couza cle novo de qiic a VM possa aviziir
inais que aver chegado ein :8 do corrente huin pataxo Slainengo de Sainalo deregido a
Antonio Gonçalvez dc Araiijo com alguns gciieros de làzeiidas que aquy liam dc ter gaslo e
azcite bacalliao cuido seiii effeitos pesa fazer casca nela recebi Iiuina breve dc Francisco de
Cainara de 30 de Dezembro do aiino piiçado ein qiie aviza da chegada do mestre David
Tlioinas a abra de grassa mas que querendo cmtrar cin dita abra cleu eiii seqiio o dito navio
e a beira milita agoa por onde se avião inolhado rniii~de 200 caixoiis de casca e que couzn
de 70 avião escapado bem acoindisiotiaclas e que das 15 que VM Ilias carregara por sua
conta avião recebido 12 bein acondisioiiados e que as 3 fazendose deligencia as achado
com algum dano; inas que scria pouca a perdida e que daqui cscapou se vendia a 40 soldos
arrobn e na bondade da dita casca nilo ilverão nada inais qiic o que asiina digo. Tainbem lhe
dão a VM agardcsiineiito dos 12 barris dc sories qiie VM Ilies mandou com Herve Santoris
que cliegou ciii pax e cstiinarão, e ein reiiumerussain deles iiiaiidrirão ein dito navio n V M
Ires barris n saber 11111deles coii 55 arrateis cie manteiga e os 2 o cuido qiie de ostras intis
peranles por Ilie iião quererem dar priissti eiii dito iiavio pera Iiumas poucas de I'azeiidas que
queri80 caregar nein ainda pera Iiuina pesa de (...) que queriào a VM reincter. Cointtido não
diío esperansas de mandar navio mais que dizcrem CizerHo grandes deligeiicias e que Ilics
não quizerão dar prassa. Ao segundo dia que vay partirão correu nova nesta cidade como o
pirata que andava a vista deste porto; VMs o avião tomado e assim o avizou o sargento mor
de Machico ao governador dizendolhe tainbem como se atirarão pesas de artilliaria de parte
a parte; e que daly a espaçio d e pouco ternpo forão todos e juntos com a caravella fazendo
ao carninlio muitos senhores i'acelitarão a couza dizendo que /I não hera muito avereão
tomado porque bastava Iiir ein navios o senhor capitão Tristiio de Fransa. Mas não faltar50
outras que bem o eincomtrarião dizendo qiie hera impossivel e que por neliiim modo tal avia
acorntesido e pera que estas fícasem por huma barca que veio da ilha do Porto Santo s e
soube do felix subssesso da tomada do dito pirata; que bem dezemganados ficarão porque
nos sertificou ser serto alcm de que por cartas que teve governador e o vigario da dita ilha o
escreveu e que a sesta feira os virão da dita illia Iiii todos juntos fazendo liuma mesma
derrota e que ao sabado pella menhn ja n5o forão vistos da dita ilha mas que se não sabe do
dito navio ser turco se pechelingues queira nosso senhor mandarnos boas novas da chegada
d e VM em pas que Iie o que mais emporta e trazemos no sentido entatn com elas Sestejare-
mos a tomada do dito navio.
A agoardente que se hade carregar por conta de João Thomas Villa se vay fazendo,
rnas os navios dizen s e vão com brevidadc e doivido inuito se acabe de fazer pera o tempo
comtudo as diligensias fizensse excesiaveinente e muito mais se kam de fazer pera que se
carregue. Dc prezente ca fica esta caza com grande sentimento pela morte da senhora Simoa
Duarte que nosso senhor foy servido levar pera sy eni 21 do corrente ele premita terllie sua
alma na bem aventurailsa, o que nelle comfiamos pella morte que teve dita senliora falesseu
em todos os sacramentos falando com todos porque dandollie o senhor preguntouilie o cura
s e queria comungar disse que sym e clepois de aver coinungado daly a espacio de inuy poiico
tempo que Ilie afirmo a VM poderia ser Iium coarto de hora deu alina a Deos. Levou hum
Sermozo acompanliamento cabido e mais beneficiados desta cidade. Com a melhor gente
que avia na rua etiiserouse em o comvento de S. Francisco mas não en o capilolo. que esta
vossas cartas dos scriliores Antonia Gonçalves e Diogo Felisia que não quizerão perder a
ocaziam; deve a dita senhora de avizar a VM como ficno caza as senhoras Margarida
Mnrtinz e Annn Ferilandez por Iium desgosto que tiverão com Jogo Monis a cauza deve dita
senhora de avizar a VM (...) tlie o prezente se ine offerece que avizar nosso senlior ine
goarde a VM felises anilos (...) afelisidades que bons suçecos que lhe peço
A carta senhor Antoiiio Gonçalvez Pades//

Para o senlior Diogo Fernandez Branco Funclial26 de Fevereiro 1651


por ilha Terceira

Detevesse esta nao por falta de tempo inais alguns dias e suçedeu que neste meio
tempo chegaçe huina caravela de Setuval com 11 dias de viaje por trazer seinpre veiilos
oestes e os noroestes nova que infinito estimamos pelo bom (einpo que VMs devião levar de
que j i devem estar nesse reino muy descançados em a dita caravella recebi Iiuma carta para
V M de Antonio Maria de contia sem a dita mas cuido Iie em resposta da qire VM Ilie
escreveu coin (...) estimo que VM llie ajão carregadas as suas caixas de asuqure pera o
norte e que fizera VM bem niio carregar as 6 que inais avia ordenado, riovamente orclena
que seos assuqres mascavados valerem aquy a 16000 arroba ou mais a menos s e lhe
compren 10 caixas e lhas carreguen as pessoas que tem auloado e que Y M ou quem ficase
correndo com os seus negocios saquase do custo letras sobre ellas que s e não limitara
conta de VM em o navio do mestre Zequer Sibranse como a VM s e avia avizado cujo conto
e carregaçan levou ditos em sua companhia que comfio em deos estara eni pas nesse reino
de quem eu espero os avera VM recebido. De novo ordena VM que se os ditos assuqres
mascavados estiverem nesta ilha em preço de 1$500 rs arroba lhe comprem 10 caixas e se
carreguar pera o norte for /I conta de VM as pessoas que VM aviza digo senhor que con
grande vontade se dera dita ordem a execussão s e os assuqres não estiverão en tanta
repartissgo como de prezente estão porque os brancos do Rio quc são aqui IIie for50 valendo
a 2$800 e em 2$900 rs arroba e os mascavados e panellas a raspas a coanclo VM seja
servido que se comprem plo estado da terra por seu avizo tliera dita ordem erfeito que
coando VM teve gosto porfiado do dito senhor Diogo Fernaiidez Branco meter VM nesta
sua caza muy serto pera o servir. No particular das fazendas da india que VM avera as que
tem aquy mais gasto suposto que niio he coin iniiita brevidade sno escassas e alguns
canequins que de ordinario val a vara sendo fina e boa 380 e 400 rs canequiris 220 e 240 rs
olandilhas sendo boas e largas 130 e 140 o covado o mais qiio Ilie avizo não tein aquy
nelluma conta e conado VM aviza não tem aquy nehuma conta e coando VM queira mandar
algumas couzas das que assima digo o pode fazer que sempre terão gasto. A pipa d e vinho
que VM pede para caza na primeira ocazião que ouver a inandarey e farey deligenssia pera
que seia sem geço em falta sera d e outro muy excelente e pera o que mais for do ter visto de
VM m e tem muito serto a quem nosso scnlior goarde felises annos
Por Antonio Gonçalvez Pades.

Senhor capitão Antonio de Barros Bezerra Funchnl30 de Abril 1651


com Manuel de Passos

Como o senhor Diogo Fernandez Branco se embarcara pera Lixboa e me deixasse


nesta sua falta como pessoa dela percendo com seus negocios me paresseu dar a VM avizo
da partida do dito senhor pera dita sidade e juntamente pedir a VM queira avendo navio
pera esta ilha carregar o prossedido dos vinhos que forão coin Thomas Beamonte e o inais
que VM tem recebido de conta do dito senhor em os generos que a VM s e avizou; em falta
de aver navio pera aquy e o ouver pera Lixboa o fara VM sua cornformidade que o senhor
Diogo Fernandez Branco avizou a VM coino tambein o que11 tever em seu poder de conta do
capitão Tristão de França que juntamente se embarcou em companhia da dita Senhora a dita
sidade. Tarnbern em outro navio de Thomas Beamont for50 3 pipas de vinho d e conta do
Reverendo conego o licenciado Simão Gonçalvez Cidrão (...) de VM mandarey a persedido
deles para esta ilha em fmtos dessa terra como sejiío assuqure cliassinas sera com sua conta
é parte do rendimento delas.
Neste navio do mestre Manuel Gaspar carreguey huin pacotinho d e cardos por conta
do senhor Diogo Fernandez Branco leva duas duzias e meia delas como consta do conto
junto que VM mandara doar e vender com o mayor avaiiqo pocivel adivertindo a VM que
Iiuma duzia delas que levão nesta como são dobrados e custarão mais deferentemente das
outras VM como digo as mandara receber seu procedido carregando (...) pera o que mais for
d e serviço desta não faltarey (...) a caravela que o vay com essa dobros forão e estava para
hir e m hurna caravela que foy pera essa ilha que com pressa levantou e vay que pode servir
pera seu governo de VM.
Por Antonio Gonçalves Pades
Senhor João Thomas Villa Funclial25 de Maio 165 1 annos

Coando O senlior Diogo Fernandez Branco se embarcou pera essa sidade qiie ordenou
carreguasse ein o navio do mestre Francisco Pires Correa: e a ordem de Maiioel Luiz Koiz
seis coartolas d e agoardente a que fis ein dito navio muito exselente e a contento do dito
Manoel Leme custarno postas a bordo 50$981 rs como consta da carregaçam e coiitos junto
que vay com esta, os ditos 50$981 rs mandarem lhe emtregar o dito coin a brevidade
poçivel ao dito senlior Diogo Fcrnaiidez Branco porcoaiito a pessoa que deu dita agoardciite
se val nesta ocazian da dita contia em Iiuina letra que paça (...) // Dias sobre o dito senlior.
Como tambem $310 rs que paguey alguin escrivão do judisial pelo protesto que tirou d a
letra de Gaspar Francisco do Souto que sera coin esta e pera o qiie for de serviço de VM me
tein nesta caza inuito a sei1 serviço a cuja pessoa nosso senlior goarde felises aniios
Antonio Gonçalvez Pades

Senlior Jaques Logan Funchal 1 de Maio 1651 nnnos

Com o cappitam Francisco Lopes que a esta ilha cliegoii em 1 do passado recebi sua
carta de VM (...) ao senlior Diogo Fernandez Branco que como e embarasso pera esta
cidade inc deixou nesta sua caza pera a cuidar a algumas couzas delas a que farey reposta e
digo que fazendo deligeiicias por ver se podia por alguns amigos ajuntar algumas que ria
prnsa qiie vinlia comsinada a que dito Diogo Fernandez Branco, o não acliey iieliuinas
porque coino os vinhos estão em repartissão e dão aquy 11 n 12$ rs coino de prezeiite
valern: os não querem arriscar; alem do diiilieiro que dezembolço pera os einprestiinos o
que me pezou infcnilo, erão trio somente isto senKo ainda huiii mercador que veio ein dila
nao com 120 pipas de prassa fiados que as acharia na illia; náo achoii nehuina pera carregar
d e que o dito cappilam tein lido seus protestos e deve avizar coino tainbem como anda para
fazer Iium fretamento e da dita prassa a Iium Iiomem desta prassa por noinc Antonio Pereira
d e Azevedo para hir liuin mancebo nela e senão tem abriguado; plo pouco que lhe dn d e
frete a cada tonelada inas creio se virão a coinsertíu; que se tome defeito ein por a dita nao
Iiire carregada o dito capitam inantiga os 4 cascos que Ilie torney a entregar cheios de vinlio
levão 2 alinudes mais de medida desta illia e custarão postos a bordo 16$356 rs coino consta
d a cnrregaçan c coiitos que vay com esta entregueillos inuy excelentes e ao dito capitáo ine
offerecy para tiido o que Ilie fosse nessessario; em nada ine tem este ocupado coando e fassa
expriinentara o deze,jo que tenho de servir i\ cauzas de VM a quem iiosso senlior goarde
muitos aiinos.

Senhor Antonio Maria dc Conlivn Funchal25 de Mayo 1651 annos

Em 27 de Fevereiro paçado escrevy a VM por via da illia Terceira ein respostn d a


que avia rccebido por via tle Setiival; e em M t a de quc náo aja chcgado a inrios de VM
servira a copia que vay coin esta; pera que VM veja o que avia avizado em reposla asserca
d o s aa:;iirqes que VM orcleiiava se coinprassc vindo de fora com os mesmos preços e o inais
que nella avizo a que me reporto
Nesta caravela por nome São Jozc mestre Pedro Raiz Velho carreguey a pipa de
vinlio ein conrtolas que VM ine pccliii 1150 batem geço porque por inais deligeiicias que fis a
não acliey suficiente pera o fazer; e estiinarey seja a gosto de VM custou posta a bordo d a
dita caravela como ao pé da sua vay expeceficado 13$863 rs que lhe mandara emtregar ao
senlior Diogo Fernandez Branco, v50 com a marca de fora; e com esta vay o dito do mestre
por onde me as pode mandar cobrar e a inin em muitas couzas de seu serviço a cuja peçoa
nosso senhor goarde felises annos.
por Antonio Gonçalvcz Pades

item o caldo da pipa de vinlio comprado a Manuel Lemoz de Santo Antonio 10$500
item 4 coartolas compradas a Baltazar Roiz armerio a 600 coartola 2$400
item donativo i s ditas coartollas $400
item pregos folhos batoques c,irreto a priisse barco a 400 rs coartolla SIGO
Item $403
13$863

Senhor Estevaii Costa Funchal25 de Maio 1651 anhos

Em 8 do paçado chegou a esta ilha a nao do capitão Francisco Lopes nella receby a
sua carta de VM de 2 do dito escrita ao senhor Diogo Fernandez Branco que como s e
embarcasse pesa Lisboa emdoixassc a sua caza quando com suas couzas me corre obrigaç50
fazer resposta a ella senlior Diogo Fernandez Branco escrevo incsmn caravela sobre o que
VM lhe avizava ein dita carta, suposto que ja oje seca sabedor de tudo, pelo que VM lhe
devia coinoniqar, sobre sy letras e Estevão de Bruis de que já Iòy devertido pera o que ao
diante se puder offereser e sinto infenito o trabalho que VM tem em a cobransa da que
passou o dito senhor em favor de VM sobre o dito que preinitt Deos a tenha VM ja
embolsado como o dito s e embaraçou pera esse reino foy em sua companliia mancebo que
havia de hir na nao do capitan Francisco Lopes Serrão asim que não ouve lugar desse
ocupar a dita prassa premite nosso senhor levala em pas a Angola pera que VM lenha
grande avanço do muito que vay nelle emteressado. Sobre a casca seca pera comdo for
tempo s e dar6 cuinprirnento ;i ordein de VM suposlo que devendo aver navio mais algtiin
salvo algum framengo que quanto franses que venha buscar e for genero nno queren dar
prassa nem pera Iiuin Ilie que avendo navios para as partes que VM aviza s e fma alguma
deligcnsia pera que se carregue e se farão os contos do modo que VM ordenarnos e do que
sussede darey avizo a VM. Aserca de fazenda que VM manda carregar pera quaisquere
navios que vão em direitura pera a Bahia ou Rio: avendo os se precurarão ditas Sazcndas se
carregtiriío em ditos navios a emtregar as pessoas que VM ordena e pera o que mais for do
serviço dc VM metem inuy pronto a seu serviço a cuja pessoa nosso senhor goarde.

Pera o senhor Diogo Fernandez Branco FuiichaI 25 de Maio 1651 aiinos

Por VM d a ilha Terceira em o navio de Duarle Zonmans escrevy a VM que espero


averão cliegado, ein falta servir50 ditas copeas, e de o manefesto a VM que coando com
mais alvoroço estaria esta caza esperando cada ora as novas da boa chegada de VMs a esse
reino; então premitiu Deos que fosse tanto plo contrario coanto nos disse huina caravela que
chegou a esse porto quinta feira de endoenssas, partindo de Setiival iloiningo d e Ramos que
VMs não herão chegados, nem mais que prezumirem nesse reino per onde vam a arribar a
esta ilha; que novas pera esta caza tão triste e de sentimento quoanto VM pode expreinentar
o senteria minha senhora Antonia Gonçalvez tambein avia nela outro sentido mais que
lamentar com choro a favor da coluna desta caza scrn aver rezão que a ademitisse pera que a
tivesse algum refregerio e se façe de derramar Iagrimas no mais que continiiadainente
bradando ao seo que o castigara. Pelo inesmo inodo a senliora dona Felisia; e eu con muita
rezão neste tranze o devia sentir pois perdia o bem o amparo de pay. a honrra que pessuhia;
os mais fazião siia obrigação e creia VM que se nossos senhores senão lembrara d e nos com
nos mandar vcspora da pascoa as alegrcs novas da cliegada de VMs pera nos aliviar destas
penas tudo a tempo. Que nos faliase as pudeseriainos coin as cartas que recebemos em a na0
de Francisco Lopez Serrno de VM nos servirão não de aliviarnos; coanto com extremo forão
festejados, suposto que delas collieinos e das que recebemos em companhia do filho d e
Baltasar Varela ser com pouca saude e que com cauza da indisposissão com que se
embarcou a molestia que teve no encontro das fragatas e enfados de tão perlongada viage;
tudo passou com VM chegar com a vida que tanto lhe dezejo que essa premeta nosso senhor
aumentar a VM sempre coin largos annos de vida e felises susessos pera que lia primeira
ocazião que seja prezente que VM a pessue táo prefeita que todos dezejainos.
Nesta farey reposta a carta de VM de 7 de Abril que rccebi com o oi'ficio d c Baltazar
Varela mas primeiro avizarey de algumas couzas que se lian afressido depois que escrevy a
VM plsis illias e de tudo o su~edidoe Iie que paçados vinte e tantos dias depois cla partida
de VM andou a vista deste porto Iiuin navio pirata (...) que os inais das somanas e clias nos
fazem inerce assistir (...) I1 este andou por espaço de alguns dias; e tanto que com hiiin
pouco de vento oeste garrou Iiuma cliarriia fliimenga que estava no porto e andou algiins
dias a vella e falando com elle nos dise lhe dissera dito navio que hera dunqiierques e o
inesmo que eincontrara com os navios ingrezes no porto e caravella que avino saliindo deste
porto e que alguns dias couza de 8 o11 9 os fora sempre seguindo alhe os por e m iilliira e
dahy se vollare cnininlio das illias por náo poder fazer clelozo ao ditos navios e corno a
caravella s e apartara Iiuma noite deles por onde vimos a coregir que VMs não averião
tomado o navio pirata seja avizo em copea; pelos sinais e rezoins que esta charrua deu Ilie
dera o dito navio; e pelo que disse a Duarte Soninnns a quem veio derejida de Ainsterdam
coin grande cantidade de fazendas de Inglaterra, importante carregaçuin em 10$ c Lailtos
cruzados primeiro dinliciro veyo carregar de vinhos disseine Sonmans que pera Londres
pera onde fretou e levou inais de 200 pipas nliy niio fiz inerce acoinodar o nossos vinhos
brancos; e Ilias vendy 32 pipas em que entrarão todos os de Loures e I pipa d e 112 que
acomodey a senliora D. Fellisia por preço de 10s rs o caldo de cadii pipa de vellios em o
m6s de Março pagamento ine dese que avia de ser alguina fazenda e coin preços cornotlos e
plo tempo adiante avia de dar alguina letra pera Lixboa senliora Antonia Goiiçalvez e o
seiilior conego o oiiveráo assim por bem e aprovarno esta venda; não lhe quis tomar
fazendas tiie o prezente por dessemular que me dem letra; e juntamente pera sercin muito
..
boas e per não aver gasto em rua porque como o trigo vai por 500 e senteyo 400 não gasta
ninguern dinheiro senão ein comprar pão assim que nem ello me tem falado pera qiie as
r e ~ e b anem eu hey de pedirllias que mas dê; por vir o pouco gasto que o.je lia d e tudo em a
Rua. J a avizey olhe em o cazo coin as G coartolas de agoardente d e conta de João Tlioinas
Villa ficavão carregadas e nesta ocazi5o Ilie escrevo e mando coiito e carregaçain como
tambein o protesto de letra de Gaspar Francisco tle Souto, que fcs d e gasto 31$ rs que
juntos com os 50$ rs polns coartollas os entregue a ordem cle VM e Ilie digo que a pessoa
que deu dita agoardente se val de VM nesta ocnziáo ein Iiiiina letra que sobre VM passou
pera que de o dito dinlieiro com mais brevidade e ao duarte Sonmans aboi~ey45$ ias do
caldo de a dita agoardente a rczáo de 30$ rs pipa que no tempo por muito que s e precurava
foy barata. Por via de Lixboa recebi cartas d e veuva de Luis Alaire de 2 de Fevereiro com a
conta da venda dos nossos X caixons de c a s c a seca renderão liquido 63$632 rs e que deles
tinha / I feito a VM credito em na sua c o n t a por emcontro das suas fazendas em cuja
companhia recebi tambem a carregaçan De Lisboa vier20 coni o loiirenço de Liihn e pede
lhe queira inandar VM o reste (...) com a coiita dcilos e que avia recebido as cartas quc VM
lhe avia escrito e com a c o i i t ~da~ venda e efcilo digo ern a qual n'io achou nehuma divida
mas que de nenhuma perda e que não duvidava que VM o beiiefesearia como coiizti sua
agardessc a VM ocarregarllie a VM em o ilavio de David Thomas 20 caixas de casca pera
Ruão porque se veiiderião beiil (...) e e s s a venda que seria cauza de inuitas pesoas
mandarem este anno fazer algumas e q u e e l l a veria se podia dezeinpenliar Iium navio seu
(...) 3 mezes llie tomariío e que o remeteu a VM com alguns (...) oii de papel mas não dis
(...) muita quc mandara coando venha e o s inais daquelas partes nno sera nessessario em o
aviamento deles assistencia de alguma pessoa e farey como que VM estivera prezente
tambem receby carta de Luis de Jardim; d i s miiy rezulutamente que VM fasa nessa cidade
suas deligencias e pera que VM o v e j a mando ditas cartas. Ein pataxe de Aiitonio
Gonçalvez de Araujo escrevy a Francisco d e Lainar em reposta de sua carta e Ilie avizey os
preços porque valião as fazendas e o mais d a terc;a que coando se qiiezessein servir desta
caza em o que se Ihes oferese me tinhfio n e l a intiito a seti serviço; E llies avizey ficará a VM
sabedor dos mimos que inanclarão; que coando aja nessc reino ocazião VM lhos podera
agardesser porcoanto de Francisco Lopes Serrão rcceby cartas de Estcv'io Costa (.,.) de 2 de
Abril em resposta de que VM lhe escreveu com Manuel Vieira e estimou que VM ouvesse
remetido o prcsso desta fazenda a Luis H a n s ao mais altura de Luis Alnire que tem aseitado
as letras que VM Ilie paçou em favor o tesoureiro inor do reino e paga a de 100$ ao dito
Manuel Vieira, e o mesmo fara as outras i n d o se Ilie pedir o dinlieiro porque ineiiistrou de1
Rey não esperiío que se acabe o tempo aposto que inda a que VM Ihc! avia paçado sobre
Estevão de Bruis da dita contin a não tinha inda cobrado nem sabia coando a cobraria e qiie
o dito estava naquela sidade e pedindo l h e o dinlieiro Ihc dissera que o não tinha senão ho
posto e adverte a VM que seniío empenhe VM coin elle: ordena que coando for // tempo de
casca Ilie carregue ein o navio que ouver p a r a Runo dclln e o inesino no primeiro navio que
for para a Rocliela avizo respondo a dita carta a que vai com esta junlamente ordena que
avendo navios pera a Bsiliia ou Rio de Janeiro ein direitirra Ilic carregue em Iiiiin 80 ou 100$
(...) empregadas em boas bertanhas que vein de Ambiirgo Riiiío e oiitras varias ein as que
vcm de Sainalo e alguma de barbante as pessoas a qiiein avjza valendosse dcllc do cuslo
peralugar (...) e sendo cazo que VM s e a j a embarcado para (...) coino Iie avia avizado a
pessoa que fore I...) inãodar cumprimento n dita carregação não diivido them efi'cito o
carregarçe pera o Brazil o que ordenarinos pcra Fransa se niío for em algurn navio frti~nengo
que franses que vinha a casca não hade querer tlnr prassa pera que s e carregue Lambem em
dita nno recebi carta de Jaques Logan e recomenda a VM coino mestre dela e que quem
VM quizeçe mandar nela a pessoa que llie avia avizado coin 100 pipas dela siiposlainente
seria obrigado dalas a VM elle nno s e arriscava tle perinelir qiie vejo nela emteressado e
que coando VM não mandasse nela nem quizesse ocupar dita prasn o inaiidaçe dizer ao dito
mestre pera que elc a ocupasse. Logo eii l h e disse e tle coino a pessoa que avia de liir nela
s e avia embarcado pera esse reino mas qirc faria deligencia por silgumas pipas por nZo Iiir a
prassa de vazio como fis e não achey Iiuina s o que Lodos estes sciiliores esperiío que lhe dese
por cada pipa de vinho 15$000 nesta ocazião se carregarão por 121$rs lera gastos e niío tão
somente, não bastou hir com esta prassa de vazio seniio ainda hum mercador que trouxe de
Lisboa por nome Darnião dabreu em 120 pipas de prassa não lhe carregar nehuma por não
achar quem lhas dese não trazendo credito nehuin dese reino fiado que qua as acharia, não
aparesse na rua o mestre tem feito seus protestos mas cuido anda pera se comcliavar com
Antonio Fereire de Azevedo em 130 pipas pera mandar o sobrinho mas dalhe tan pouco por
tonelada que ciiido senão comchavarão; eu me ofresy ao dito mestre o que lhe fosse
nessessario // lhe aprezente em nada me ocupou coando se fala não deixarei de o servir por
recomendado de Jaques Logan e mandar remeter a contsi de que importariío 503 (?) arcos de
ferro que avia carregado por conta delle que custarno 60$404 rs como tainbem os 12$ que
dara a Pedro Ferreira ao mandiirllie a VM 6$68O das coartolas de vinho que lhe avia VM
remetido; e que llie fizessem inerce mandar dar ao dito mestre 4 pipas de vinho que fis ein
cascos que mandou e levarno 12 alinudes mais e lhe remeta em esta ocazião contas e
carregaçw de seu custo escrevendolhe alguma vai com esta. Tambein remete Antonio
Maria de Contivas 4 coartolas de vinlio que me avia pedido e Ihes pesso que o custo qiie
sno 16$862 rs o mande entregar a VM não na acliey sem geço como elle a pedia, mas vay
todo wuito bastante ao que avia comprado VM a Antonio Roiz do neguocio dc Santo
Antonio que llie remeto seu conhesimeiito cstimey infenito VM nno aver escrito en paiaxe
dos padres porque a vista deste porto o tomarão diias fragatas de piclielingues botando-os na
costa desta ilha sem abitos e sem tunicas com huns trapos velhos. O mesmo fizeram a liiima
caravelinlia na ponta de São Lourenço que vinha de Sesinbra coin sal e sardinha. Em Iium
navio que fica pera Cabo Verde c partira dentro de pouco dias escrevy a Antonio de Barros
Bezerra quizesse remeter o que tinha de conta de VM para esta ilha em os generos que se
lhe avíno avizado; em falta a Lixboa lhe mandey a copia da ulliina carta que VM Ilie
escreveu; ao dito remety em hum fardinlio duas duzias e meia de fardas que avia ein caza
como lia VM me ordenou o fizese avendo navio fique devertido avendo ocazião de vender
alguns vinhos ele o não perder mas pezame infenito de não me dar Duarte Soninans nesta
caravela nehuma letra das que Ilie vendy desculpandose coanto que perdera na tomada de
sua sumaca e que VM muy bem sabia o que hia emteressado nela e que depois nTio fora que
dera toda a que Ilie fose possivel, e que a VM o avia de avizar beni me paresseir que a
tardanssa d a caravela de avizo se devia de gozar e mudar de viage. e estou de acordo que
coando o dono della oje João Tomas mande carregar alguiiia couza o não o fazer
desculpandome com o que se ofl'ereser e estimarey VM me avjze os que posso asseilar das
pessoas desse reino coando suceda virem alguns pera que ao detras // não suceda como Luis
de Gondim E coando o senhor Manuel Fernandes Branco escreva ao senhor carregaria na
caravela de Filter lhe pedia Iiuma seitidam de tudo quoanto se vendia o morgado para que
s e llie arrematasse pla primeira arreinatação hey com eslu do modo que se pode alcanssar
como tambern a sentensa propria que VM mandou pedir ao senhor conego que deu o
provedor sobre as fragatas ficando otras cm poder do cscrivão, se prezerite não lia nesa caza
cazo que d e molesiia o mais que alguns pagamentos que alguns acredores pedem como
serão os vinhos que se comprou que ja se não deve dar mais que 10 ou 12$ rs porque os
mais s e foy pagiindo com os que me hião caIiiiido suposto que oje na rua pouco ou tiada
recebo para não nver (?) venda e nada e por me suportar hei delas com o pagamelito foy
nessessario pedir ao senhor conego 10 ou 13$ que prestou he ser dala foy hun jebeleu o
mais como digo e outros gastos se forão compondo como assima digo não deispaçado d e
ficar coin alguns remoques a que me sogestava plo senão que tinham Diogo de Freitns
tambem a escrito pIo reste que se lhe ficou devendo porque como se embarca nesta caraveln
fas pagamento do que deve com os devedores andase leiiçando de prezente pera s e l h e dar
os mais d e Gil Monteiro Iie posto que tainbem pede dinheiro e Jorge Freire fazensse com
suavidade e os escritos que pação sobre mim Ilies vou dando cumprimento o melhor que
poço. Sinaes de caza não Iiacle s e fazer VM com molestarce ein mo emcomendar pague a
minha conta fica fazer minha obrigassão como de ca a senhora Antonio Gonçalvez o senlior
conego nas que escreveu nesta companhia d e quem recebo milhares de merces. Alberto
Cordeiro aliy anda a algumas vezes vem a esta caza suposto que não a meudo algumas
couzas que se lhe emcomendiio falas e o que toca nelas me remetco ao conego disell~ea
lembrança que VM teve dele em minha carta deve d e fazer sua obrigasão em o gardesser de
João Fernandez Pedra tive cartas de 28 de Outubro paçado aviza que não lia d e iiovo
inelhoramento a nada nem em cobranssas nem em contas como ladrão d o mestre de
caminho estava para hir pera a plantassáo que comprou o dito pera ver se por ben s e pode
acomodar com elle em falta tratar de pleitos que s e Ihes der por sabio he serto esa terça
mais de 2 annos. Scr poiico /I essa fazenda que escapou pera os seguir, com Ludeinan lhe
escrevy largamente e mandey as coartolas e caixon suposto que o dito navio tainbein ao
saliir deste porto correu de risquo 100 por Iium porque lhe deu cassa hum navio pirata que
premetili nosso senlior ser pechelongue pera que me não fouce dano, Na ilha não lia coiiza
de novo nem novas que a VM possa avizar vão cartas do inestrc Diogo Francisco (?) deve
d e o hzer a aparato com que se lenbroii seu sobrinho na Rua aonde maseu que ca o escuzo
fazer porque me paresseu melhor não falar nelle nein tainbein no Pe. Francisco Mendes por
scu agora me diserão que não digo por serto que elle s e embarcava nesta caravela e u o não
pude crer porque coando me diserão que elle nesa cidadc inda me lia de paresser esta se c111
sua caza so lhe direy lhe dar a VM que Ilia apresente onde bem emfadado com seii (...) c
novamente sangrado e purgado alem de ter ja aberto Iiuina fonte e onde s e tem achado corn
muito me tem os ditos que deva ao mestre hera0 galantes as maginasoins corn que andava
cada ou muito mais que pera as seneficar a VM me Iiera ncsc parco muito cantidade de dias
pera o fazer. Deilhe a carta d e VM mas digo que s e senão embarcar he por pouca vontade
que tenha de fazer que ja a doensa lhe da lugar a isso porque oje passa coin inelliorada
saude assim que se a n3o fazer deve responder a ella e de tudo dar larga narraç5o s e for
muito melhor e assim que a ele me remeto. Ein algiiinas cartas qiie alguns senliores
escrever50 que forão embarcados nas naos não falão inais que em vala que VM teve na
ocazião d e seu eincontro de que o capitão e tem mostrado em suas cartas muy obrigado ein
(...) mesmo posso dar parabem plo que nisso son emleressado dando emfenitas grasiis a
nosso senhor plas merces que nos fes de que VM escapase e o scnhor capitão pois herão os
inais arriscados no perigo e enberessados na ocazião prezetite coin vida e livres das (...)
ocazioins e aquele ein contra qiie essa premita nosso senhor aumentar a VM felises annos
com melhorada saude que a todos dezejamos.
A Manuel Palestrelo; tcnho escrito a ilha Dezerta sobre as chassinas que VM pede e
canareos e na primeira ocazião que ouver farey por mandar o que possivel ine for coin a
sevada. E nesla caavella leva a Lisboa duas /I coartoliis de vinho e hum barril d e sapos
(I?)

de melado com a marca da caza nEo maiidey inais vinho por VM o não pedir nein sacarmos
s e sera ~iessessarioque coando seja VM avizara pera que va ria ocaziam que se olercsser
ficar a senhora Aiitonia Gonçalvez alg~imsentimento por nHo ser d e prezente coiiza que
pudesse encomendar nessa caravela de que o deve beneficar ein dita sua caza. Bem
comhery sempre a muita merce que VM ine fes e bem premente me Iie o trabalho que VM
toma a sua conta de me amparar com ine pcrcurur navio coando for a tempo inerces siío
estas que emtrar a vidas saude de pagar alem de ine considerar fazer de mcressimento (...)
coando VM poiilia isso por obra seja pera a parle diferente ein onde for seu mais gaslo pelo
Amsterdão de novo carregado por o vender que mesmo lhe liademitidos Diogo Guerreiro a
quem vejo comsinado e trouxe 60 moios de trigo pois bem nessessita esta ilha delle e foy
festejado com repiques de 12 melheiros de madeira 700 que por 10 barris de inanteiga
cantidade de peixe pera 60 barris de liarenques de salmon e muito poucas fazendas suas que
de prezente vai descarregando coin o muito vagar por falta de barcos e ja the gora não ten
vindo nada dos nossos fardos nem seja pera s e aver coino vieren tratarey de seu despacho
. com o avanço que puder em dito navio não receby cartas de Manuel ou Jono Viegas sobre
nosso coarto dc malavazia que VM lhe remete0 a 2 annos com Martin Gervanseo iicn
Geralto beeii avera que lhe tem rendido o posto dele nem menos Francisco Gomes da Costa
com tudo não Liey de deixar d e Ilies escrever e pedirlhes queirão dar cumprimento a sua
obrigassam. Nele recebi juntamente huina carta de hum Geraldo Soinenans morador em
Vargen (...) cujo treslado vay tambein escrita do modo que Ia receby primeiro custiiine
estranhei mandoulhe a VM dois valententes queijos e 112 e de semente de repollio cle
mesmo creio que a senhora Antonia Gonçalves manda a VM hum deles inay de Aiitoiiio
Vieira sobrinhos do capitão Manuel Vieira da Fonsequa que a poucos tempos chegou a esta
ilha e torna neste barco se nessa sidade ouver navio pera la VM pode responder a dita carla
que eu no dito navio Iiey de fazer o mesmo das mais que nele recebi e preguntanclo a Duartc
Sonmans se sabia onde liera bergen o prover ine disse que Iiera Iiumn cidade junto a
Anberes e que ben conhessia este homem e aonde VM lhe pode escrever e disser110 me que
esta caravela s e qucria partir com brevidade por orden a faça mais largo nem ter coin
sucedido de que avera de s e s e oferesser farey conta plo (,,.) Antonio Conc;alvez passa coin
boa saude a mesma de nosso senlior a VM por felises annos com os aumentos e bons Iie
breves que lhe dczejo e devertiaseme a dizer a VM coino avera 3 dias cliegou a esta ilhti cle
Setuval Iiuma setia Franceza com sal e sardinha e azeite nela escreveu Antonio Masiel da
Fonsequa a sua mulher e nos não tivemos cartas de VM que não deixou de nos dar cuiclado,
con estas vão tambern algumas cartas de varias pessoas pera VM que não quizerão perder
esta ocazião nosso senhor leve em pax e a VM de o que lhe pesso e dezejo.11

Senlior Diogo Fernandez Branco Funclial 10 Junlio 1651 nnnos


coin a nao iianceza

Em Iiuma caravela que em 28 do mes paçado partiu para essa cidade escrevi (...) a
que se avia sentido que nosso senhor premita avela levado em pas e que VM receba as ditas
carlas gozando Ia senlior que esse lhe queira nosso senhor aumentar sempre por largos
annos de vida (...) pern (...) gloria fassa felicidade e a bons subsessos que lhe dezejo.
Não quis pcrder esta ocaziarn desta nao francesa de escrever a VM suposto qiic
duvido muito logo a inande VM porque coino Iie navio pirala e levantado prezumiinos iião
hia a esse reino os nossos Iir~~nens da sua não quizerão arriscar nela neliuina holènça e hc
qiie este não hera frances c estava em hum porto da costa Berberia ao rclgtiço n muito
cliegdo outra franceza de que hera capitam o Pé de Pao e a falssirneiite ordenou iilein dc
não ter coinisssio para a h z e r e como a tivesse rendida com inuita fazeiidti iiiiida meteu nela
O dito pé de pao hum seu irmão e a inandou pera esta ilha que esperasse aqui por elle e coiiz
alguns 5 ou 6 franceses inda da dita nao que annos einviou pera o norte e coino na Soinaca
do dito vierão novas por o dito capitao Pé dc pao fora eiii Cadis por a sua gente sc tiver
levantado com elle e hiain la ter se recollieu o cappitan desta que estava neste porto a
pagala pera essa sidade; e coino digo partira ojc dcse amenham e niio rliiis dcixar dc
escrever a VM que coando chegue o cstiinarey para que me fique por bem empregado o
traballio e tempo que gasrey e m fazer estas sirva a VM de avizo como no pataxo frances que
veyo dessa cidade recebi iis letras de Antonio de Albuquerque. A do sendicante sobre
Jlisepli Barboza ja fica, asseita em correr o tempo pera o pagamento ao dito cappitam da
fortaleza Ilie fale tambem disseme que elle se avia comigo de vagar, e tomendo a buscar ine
disscrão s e avia Iiido ao campo e que avia de tornar dentro de Il de breve tempo náo (,..)
pagara sem algumas (.,) sera nesessario fazer a goarde assiin que espero chegue logo dever
com ellc pera saber de ser s e deu sain o tem bom sobre a prenda (...) d o dito ao provedor
para quc (.,,) na illiii de Porto Santo (.,.) que oje iica feito (...) dito conego o cuido queira
bein aproveilai' cle hir estar d e cnininho pera o fazer (...) porquanto fato as couzas (...) ao
dito Albuqucrque. Francisco Luis que veio (...) com outros muitos soldados hgidos anda
auzentc porque coino (...) a Macliico priineiro que a esta cidade Ia derlo ao pé cauza por
onde o governador rnandoii prericler (...) o mestre e o levou nii fortaleza mais de 6 dias e (...)
coin o piloto Sicar prezo coando for tempo s e tornara de soltar o que deve coino tainbem os
innis deveclorcs.
, Alberto Cordeiro fica n a Ribeira Brava aonde Soy tornar do morgado pela conta de

nrretnelaslío que seiilior conego recebeu (...) de que foy não (...) asiin que não sabemos o
p i e ten dado porque h y ti30 (...) asim (...) que não sabemos e que tein feito todas as
meudezas e coino (,..) que vinhiio no pataxe do inestre Domingos dias rcceby e ficiio em
cazn para se rcpartirein coin n senliora dona Felisia coino VM avizoii. Atlie ao prezente
asistirão n csla cazii os seiiliores cotiego Mniiuel Vieirn e Ferniio Tomas e como sahiráo aos
oMcios qiie sc fizctZo cin SBo Francisco e cuido se forlo logo pera as suas. como ditos
scriliores dcveiii nvizar fizertiose coin grande aparato e em lugar dalcatifus para onde o
sciihor conego maiiclou. lcvar 1.iiiina presa peca se fazer deya por os conegos inaiidar o modo
coin qiic Sicou iilein de se fazer eni pedaços não Iie nesesario manifeslalo i\ VM asiin que
cliieira Dcos se veridn por nlgiiina couza o quc dovido muito nos ditos ofticios fis minlin
obrigiiç5o coiiio a VM Iiadc ser prezente se Sizerlo ein ambas as igrejas com muita
solciiiclade.
O senhor conigo e a seriliora Aiilonia Gonçalves cuido escreven nesta ocaziain coino
de fciio o I;?zcii fica clilii scnl-iora acornpaiihada a senliora clonn Felisia suposlo que náo livre
de algiins achaques cluc e!;La iiova Ilie cauzou iião ine parese ouvcra alegria nesta caza sem
q ~ i ciiiios a VM nclla o quc a dita senhora pederia a VM Sasa coin brevidade a nesta ilha náo
Iititlc inor ctiuza cle qiic a. VM possa avizar inas que fara mandando para pera a Ribeira
Brava cliic dcos senlior aja diivicla pera que se page e que (...) naquel lugar aonde fazendas
iião cstaviio iiiiiiko prospcra o scnlior (1) ltco coin reputassani iiosso senhor me goarde rl VM
kliscs aiinos coino clezcjo.
por Aiitoiiio Goiiçalvcs Pndcs

Para scnlior Dii~goFcriiandez Branco Funclial 23 d e Julho 1651 annos


com Manuel Goilçalvez

NBo scy coirio possa dizer a VM o inodo qiie ja tein nesta illia d e partirem os navios
(lclti coiti tanto segredo e pern partes cliie Iioinem não sabe senão depois de partidos. Digo
isto porrliie o inBs ,~)asndopartirão duas eiiibarca$oins deste porto sen s c saber coando; nein
perti oiidc, c Iierii Iiiiina delas Iiuina selia Sranccza qiie aquy avia cliegrido de Setuval, e foy
pera essa cidade fretada por :a50 Macliado; que iiellc 51: einbarcou, e llie custou o passaje
dessa corte 200s rs que deu ein dinheiro nesta illia e me paresse levou huma carta minha
que a VM escrevy em 6 do paçado porque fazendo eu pera a mandar em liuma nao franceza
pirata que aquy veyo da costa de Berberia e se tinlia apregoado pera esta costa e precurando
a quem desse não a da mais quiser prasa de Ricliarte Pichefort pela coinonicassão que tinha
com o inestre d a dita nao assiin que a elle dei dita carta não querendo arriscar nelas pla
inserteza que tinliamos de chegar a sua carta as copeas da que mandey nn caravela em que
foy Baltezar Varela assim que partiu dita nao ao segundo dia sete de Junho e a mesma niío
s e partiri dita setia, com tão bom tempo que me paresse não poria na viage mais que 5 dias
// e ao outro dia preguntando eu ao dito Piqueforte s e me tinha feito rnerce de emviar a dita
carta me dise que a mandaria na dita setia que tambein tinha partido pera essa sidade que
descanse que s e nosso senhor a livrar Ia em mãos de VM s e avia de dar; outra foy hum
navio que aqiiy Diogo Guerreiro caregou de vinhos para Olanda con vinhos que hia para as
Barbadas; mas cointudo n5o deixou de levar cartas minhas pera as pessoas de quem recebe
cartas siias nauzencia d e VM nessa cidade; e agora esta caravela levou o sendicante que vay
contanlo segredo que me paresse muy poucas cartas levara de particulares alem de que o
inestre esta j a a bordo e parte depois d a atiiennan 5 dias o mestre que a fretou com
conssentiinento do governador o prencipe Ruberto que tantos pecados cliegou a esta ilha em
dia d e São João como a diante direy a VM deulhe 224$ por Iiir a esse reino o fim que senão
sabe e corno hum amigo meu me disse que hia em segredo foy a bordo da dita caravela
assertificarme do inestre que estava junto atracada a huma nao das do dito principe
reçebenclo o pagamento alguin frete em trigo de sua preza que tomou a 200 rs alqueire inda
ine quis negar como não Iiia co~nludoapertey com elle que me dissesse; não me quis negar;
e logo lhe pedy prassa pera 1 caixon com 6 paeiis de assuqre pera VM e huma gaiola com
2 0 canarios diseine que por ser pera VM a levaria mas que ningiiem o avia de saber e os
avia d e einbarcw ainenha a noiite, assin que me ira pcra caza dar orde a eles e esperar esta
que proveita nosso senhor chegue a mão delle e que goze prefeita saude nosso senhor
aumente a VM sempre com as felessidades e bons susseços que a VM dezejo todos as
senlioras desta caza ficão com saude deos louvado e a senhora Antonia Goiiçalvez sahio de
achaqucs c011 melhorada salide da que allie o prevato (?) teve passando alguns dias de cama
e com alguinas sangrias mas oje como deve a VM avizar; e jri. alguns dias que fica de (...)
que premita nosso senhor seya plos annos que todos VMs lhe dezejam. Foy logo falar com
Duarte Sonmans pera que me desse alguma letra para mandar a VM disseme logo
mandaria// pedir a quem Ilie devia e que fosse outra vista saber da resposta detremino Iiir
amenha e do que susseder avizarey a VM. Juntamente tambem me disse o dito que o anno
passado no mes dc Junho pagara Iium credito sobre Abraham Dus em favor de Manuel
Martinz Medinn de ZOO$ pera arremataçáo do morgado e que agora na ultima caravela que
veio desse reino Ilie avizara o dito Abrliham Diies e Ilie fes dereito em o canto corrente que
juntanicntc Ilic mandou de 100 arrobas que o dito Medina Ihe pediu por conta do dito
credito e que estimara ser da'dito seu plo nno tomar a emteresse pera se pagar ganansia e
quer que fiquem poucos contra das 32 pipas de viiiho avellie vendy como tarnbem viere
avizar a VM nesta mcsma ocazizo em Iium pataxe que em 29 do passado chegou a esta ilha
dn d a Terceira receby os dois moios de trigo ein 22 sacos que carregou Miguel Levesque
não deixo11 devir por alto preço por sua pouca bondade, tainbem correu seu risquo a vista
desta ilha Qcorreil Iiiim navio e o fes meter em tras delle aonde esteve alguns dias para que
cllegace a esta cidade; paresseme tive por notissia viera nele huma peça de laçem que VM
deixara eincoineiidada em caza do alferes Frmcisco Pereira e Iiuns belotas d e lenços e vejo
tiido a poder do cappitam Maizuel Vieira aonde deve estar em depozito, llie VM despora
como fora seu gosto. Neste porto tjcão 2 pataxos de a Rochella que vem a fazer casca; hum
deles Iie Iium frances sobrinho mas mo servie que estava em citza de Piqiieforte outros be
hum fulano frances que o anno passado lhe vejo mesmo remetido trouxerão ccatidade de
fazendas que por estarem inda muita parte delas nalfandega estão e empatadas a não avizo
suas faltalhe o melhor que o não acli5o quen queira com elas a troquo de casca, o assuquar
anda Lhe gora não tem preço por n l o aver nehum sahido mas cuido passara de 3$ pera sima
quer fzzer diligencia por ver se averia lugar de carregar as 100 arrobas de casca que me
avizou Estevan Costa Ilie einviasse para aRochela a Francisco Berjer não me paresse thera
efeito pera dita cidade que vem os mestres tão obrigados que o levan huma carta escrita de
seu mercador perderan a metade do seu frete// neles não recebi carta nehiima pera VM
percurando as como devia nelas determino a mandar a que devia de Luis Alairc a conta de
suas fazendas e se antes disso s e oferesser ocaziam tambem farey. Em huma sumaca que
vejo de berberia em que vejo hum Jean Santin e fora em caza de Duarte Soninans e logo
mandou dita sumaca pera Olanda e em outro navio escrevy a Gonçalo Veen Jacob
Venderdosse; e Jeraldo Mormans em reposta de suas cartas que recebi navio em que vicrão
as baetas e tambem o fis a Andre Jaques e João Viegas que quesessem pagar o que a VM
devia queira Deos o €assa e que Jacob Branderdasse caregou em huin navio que espera
Manuel Tomas O mestre Aguer Sobrance o reste da nossa conserva nos generos que VM lhe
pediu. As baetas que recebi estno inda em ser sen aver gasto nelium a elas nem na rua se
vender Iium so covado a estopinha a inandey que por (...) escreve mais de 2 sornanas sem se
gastar huma so por manteiga abaixara a 80 rs vaisse gastando muito devagar. As sortes que
VM me pediu farey a Barboza de Faria pera mas fazer disseme que sim por falta de aver
contia de asuqure senão tem comessado mas brevemente se dara prencipio a elas a dita fica
de cama indisposta disse me recebera cartas de VM premita Deos darlhe a saiide que dezejo
para amparo de sua caza Tenho mandados este anno para a Ribeira Brava 100 cascos queira
nosso senhor com os que Ia ficarão o anno passado (,..) dos toneis aja vinho pera que se
enchão plo pouco que lia no dito morgado. O não mandar as cascas dos que a VM tenho
escrito he cauza a brevidade con que se parte esta caravela e tambem o suseder emtrar oje
de goarda sen minguem saliir outra ves para fora senão com a companhia que depois que
este principe chegou a esta ilha então cada dia 2 companhias de goarda 1 na prassa outra
em Santiago opreção ben grande pera a jente da terra, Aquy chegou huina caravela do porto
mestre João Rolão não esteve mais que 24 oras disse que Iiia de avizo para Amgolla e que
os navios pera // aquele reino que avião de levar o governador partirilo em muy breves dias.
em toda ora se estavão esperando e eu por Martin Dantes pera saber novas d e VM q& a
tantos tempos caressemos dellas. Com esta vay huma sertidam de huin escrivão de Santa
Crus que o senhor conego,me mandou emviasse a VM de como Nuno da Costa foy herdeiro
de seu pay e oje estão de posse de seus bens espera que Iie nessessario deve o dito senhor
de avizar a VM. O principe Ruberto chegou a esta ilha como atras digo em dia d e São João
com 15 navios de guerra em que entra a siin capitania almirante e com mais 3 prezas huma
nao Ilamenga nova de 30 e tantas pessas que tomou no estreito carregada de trigo e centeio
com mais de 100 moios de riquo arros gergelins e outras couzas que sem duvida devia ser
navio que Iiia pera a esse reino outra he huma nao capitliana carregada d e asuqures e
courama que hia de Santo Domingos pera Sevilha outra he huma sumaca que Iiia carregada
de moleques do Algarve por conta dos homens do norte pera as indias todos os generos
trouxe em siia companhia o trigo e sentei0 e aros como ninguem lho quis tomar em partida
por cuidarem ser dos liomens do norte o esta vendendo abordo da dita preza o trigo a 200 rs
alqueire a quem lho vay coivprar e esta caravela leva cantidade dele em pagamento de seu
fassa com muito cuidado plo que lhe meresse o senhor Manuel Fernandez Branco e nao me
quis levar huma pipa d e sevada nen chasinas plo segundo com que Iiia que a levarme a
caixon e passar os hera pera ser para VM assim que na primeira ocazian hire a sevada
cliasinas e o mais que pedir mandar. A carta de Antonio de Albuquerque que passou o
sendicante sobre Juzeph Barboza a tinlia cobrado e nunca achey que n5o ma passasse nesta
ocazino sem falta hira na primeira que s e oferesser. Diogo Barboza dis que mande Antonio
de Albuquerque a propria letra entao que pagarão e que o dito lhe he devedor de mais de
200 patacas Por estar de goarda tomou o conego a sua conta falar coin Duarte Sonmans peca
lhe dar as letras que me avia prometido e cuido lhe deu duas d e 30$ que o mesmo manda no
seu maço de que deve largar muito avizar a VM e agora me mandou dizer o capitan Manuel
Vieira que a caravela partia esta noute que levasse as cartas a bordo plas duvidas que lhe
ven movendo os mesterios // por levar mantimentos fora da terra a que acudiu o princepe
Ruberto nosso.

Senhor Antonio Pedrozo Funclial24 de Setembro 1652 annos

Em carta que a esta sidade chegou a esta ilha em o mês d e Julho passado recebi sua
carta de VM d e lhe as dado sendo por boa fortuna quizer a V M ocupar em couzas de seu
servisso a que senpre me achara pronto dandome oc~azionsem que o fassa Nesta não lia
agoardente e vinagre lhe manda s e lhe compre nesta ilha me peza infenito niío poder dar a
exzecução a ordem d e VM pla limitação desta terra porque eu fazendo eii grandes
deligencias pela agoardente por todos os aguardenteiros que ha nella não pude achar hiima
so coartola dela porcoanto toda a que se fes este anno foy por conta dos adinenistradores d a
companhia que os seus vinhos a mandará0 fazer e a ten em sy para a carrega~ãoem seus
tiavios que ham de vir dessa sidade e como não oiivesse vinhos danados de que se fizesse
não aver copea delles como os annos passados plo que s e aslie a venda dos ditos navios eu
achar alguma esteja VM serto heyde fazer todas as deligencias pla carregar em fala sentirey
infinito nno poder dar cunpriinento a meu dezejo por ser a primeira couza em que VM
ocupou en seu captivo tambem ha muita falta delle por nehum preso se pode achar teiilio jii
que Iium amigo me larga parte do que VM ordene s e carregue plo reste tenho mandado
fazer diligencia por algoas vilas para que VM conhessa que ser criado do senhor Diogo
Fernandez Branco tenho dezejos de servir a VM que o farey em todas as ocazioins como
tambein ainda algum navio do Brazil plo que trouxer de conta de VM como ordeiiado.
A carta para Manuel Lopes d e Camara de Lobos Ilie remety parte VM favor de me ocupar
na reposta dela que os vay com esta e no mais que VM ordena de seu serviço me tem VM
aquy sentida a parte muy prestes a que Deos goarde muitos annos por Antonio Gonçalvez
Pades.

Para o senhor Diogo Fernandez Branco Funchal25 de Setembro 1651


com Pero Feras

A VM escrevi ein 8 de Agosto por via das ilhas ein Iiuma caravela que aquy se paçou
por Inacio Fernandez Pinto que onten chegou ci esta ilha coin algum trigiio e nos disse corno
ditas cartas s e avião remetido para a cidade novamente recebi a de VM de 4 do passado que
nalma estirney per saber que VM passava por gozando boa saiide que he o que sempre
procurava e Ilie aumente nosso senhor a VM por muitos aniios coin os descaiiços e bons
subessos con que esta passada a VM dezeja todas inerces desta caza principalmente por
ordem plo enviey gente dela a que sejão Deos louvado com boa saude e coin os vinlios v50
cartas da dita (...) a que escrevy por viti das illias daj reposta a que VM me escreveu de 7
de Jiilho nela me desculparia do que avia sussedido ein rezão das queixas que a VM s e
tizerão e porque o perdão do Iierro ein que (...) coino agora novamente o tas e por não
lembrar couzas tain passaclas não quis mandar a copea dclla inais que pedir a VM me
ademita a sua grassa que Iie o que inais dczejo e toda i1 vida o precurarei pera quando ine
aja chamarme VM como de antes. Ja avizey a VM coino receberei a conta das consservas
que mandou Jacob Vanderdeje e por reste da parte de VM caregara 3 barris destopiiilia coiii
785$ mestre Soinanos que a mais de ines e rnejo que esta a vender a 80$ rs não da para
gastar nem a parte vayse vendendo com esta dilação pera que ha muito que veio ein sua
companliia e depois disse e111 alguina a 70$ rs e agora o toma muito com David Sornas
receby carta de Gaspar de Val ein que dis como João Feriiandez Peclra Ilie remeteria para as
Barbadas 42$ rs de asuqre e que avia cobrado de Guert Lnnbertcsen que jli a tinlia vendido
e no primeiro navio mandara11do rctorno dclles com a conta da venda preinita Deos levalo
com pas e livrar10 delo alguns piratas. c Fustoii (?) não quis toinar vinlios plo muito preço
em que estiio apartou lhe desse alguin assuqre e coiiio o não oiivesse lhe levey 100$ rs ern
dinl~eiroque dei senhora Aiitonia Gonçalvez dinlieiro que se fas no trigo e sevada de
Antonio de Albuq~ierquede que o senhor conego deve sobre ella iivizar deu ine recibo deles
e fica em meu podcr pcra o entregar; lambem Maiiuel Thonias brevellineiite apartou plo
Diogo de Favella portanto que (,..) escreveu huin escrito ein que dezia que Fernão Favella
lhe escrevera Iiuma carta e ein hum capitolo que dcvia por inais palavras veio corn Ii~ima
venda que devia achala na sua (...) dizenclo que o quanto Feriião Favella disesse que por
inandado que lhe remeta cabras (?) coin Antonio Gonçalves o diiilieiro da sua tensa cin falta
que seus parentes tinhão por sua que Ihcs dessc ordem para (...) c outras couzas que bein
por carta que lhe escrevi ao senhor conego sobre elle achalo em mentiras mas a elles Ihes
respondeu o senlior conego bastanteinente
Vejo como VM não recebe11 mais dos 20 caiiadas que inaiidey com Maria Gonplvez
que Cosino Camelo 1150 fez incrce por cauza que a VMs não encoineiidasse muito bem são
inariiilieiros em que não lia que fiar Pedro Ferreira que vay nesta caravella leva em huina
gaiola 24 canarios queira Deos lenha boin cuidado deles ou que ti30 cumpra (...) algiima
obrigação. Maii~iel Martinz Medina não inandoii tlie gora carregar algumas sardinhas
devendo o fazer em I~iimacaravella que por ficava que se espera por ella cada ora ein vinda
farey o que Ilie ordenar ein iiiaiidar Iiuina a seu irinão. Coando o priiicepe Roberto esteve
nesta illia tratou de vender iilguin papel de algiimas poucas balas que liavia. Pedia por cada
resma 1$800 rs oje o menos 3 cruzados iiiiigeii 1110 quis comprar e o tornou a levar nrio
deixando em terra iielium por isto senão da coiiiprimento a ordem dc Eslevain Costa em que
ordena se Ilie coinprein nem eu tive carta sua mais que o que VM inc avizi~o dito principe
foy a ilha Terceira coino disse a caravella quc veio ontein vinda de Lisboa pera SIio Miguel
tomou 2 naos das Iiidias de Castela de rejisto e foy coin ella pcra a dita ilha aonde vendeu
miiita caiitidade de sellos e seda do ni~vviode Gciion por pouco inais de nada
Sobre o qiie VM ordena saiba do irmiío da (...) seria do tabaco VM coinonique e
depois Ilie foi hum escrito a que ine respondcii nclle o que VM vera e dis Iie toda a clareza
que tem dos 28$ rs que VM Ilie deu ein dinlieiro A festa de Santo Antonio na igreja d e
SZo Francisco se ies no ines de Jullio, Antonio Carvallio no (lia de festa assestiti Ia e fes
Iiuma obrigação coin mandar soinenle 3 pendiralinlios as// innis pcdy prestniidos a alguns
do dito senhor Lucas aquem mandey preg~intarao serto coantas pipas s e recolherão pera
avizar a VM inda n5o tive reposta coando o fass?io o avizarey aqui destas couzas deu foras 5
pipas Santa Luzia assim a làzenda de Gonçalo Gonçalvez /I Roque Gomes coino Francisco
Fernandez dar50 130 pipas inda estive muito arezoada a minlia dizem que s e conprou a
8$ rs a bica e assim valera este anno. Como saib5o os treslados das contas de Martin Filter
ja mandey outras per via das ilhas a Zonmans trouxe a esta caza pera ver o livro (...) em que
achou duvidas (...) as ditas contas que Filter tem manda por huns apontamentos que Iie
sobre huma conta corrente com o senhor defunto de que mando a VM o treslado delas e
aquillo de que fas mençiio lhe nessessario que VM o veja no livro do dito Filter ja que João
Fernandez Pedra nesa sidade o nBo fas porque ninguem o devia Filter com mais certeza do
que elle plo muito lume que tinha destas couzas e não foy fadiga tratou só de seu negocio e
dar a V M este enfadamento Zoninans niío achou nos seus livros couza que o avizasse
porque achou as partidas ao justo de que disso fis menção com o dito Zonmans assim que as
dividas que o dito Sonmans acha Iie somente na conta particular do senhor defunto de
alguinas partidas que o dito acha maes carregadas e fas mensão em os seus apontamentos.
Tambein fas outra sobre Iiumas advertensias que o dito Jogo Fernandez Pedra fes ao
dito Filter nessa sidade o que elle respondeu a rnarge de que lambem vay o treslado que
VM vera e sobre (...) As contas da Dezerta tinha já comessadas a tiralas e como me dizera
que o governador avia oje a caravella não v50 contudo se Iiouver mais dois dias a mandarey
com falta hiriío na barca rota que oje das ilhas e tainbem hade vir para esse reino.
Nesta caravella vão as 2 coartolas de vinlio siío de nossos e todos coaize estão por
lium theor quem não der por eles 15$ rs ou 14$500 e niío os Iiade levar salvo se o senhor
conego os der por menos vão ina.is 2 caixons huin que manda o senhor conego outra a
senliora Ygiiacia de seus com hum letreiro pera VM vay mais hum einvoltorio como
cliassinas tudo ein hum conto não me quis o mcstre assinar por menos de 3$100 rs e de
frete VM veja se se pode la abater alguma couza o dito vay com carta de fora parte// porque
se este barco for a Setuval pera elle precurar tudo pela dita conta. Vay outro caixon da
scnliora dona Francisca d e que lhes fiz conta parte que lhe mandey porque me fes rnerçe
ocupar nisso e dcvc de o mandar dentro na sua carta que vai com esta. Dis a senliora
Antonio Gonaçalvez que suposto o senhor Manuel Vieira da afoiiseca (...) que VM venda o
mulato Jaques e a cadeia que a servidos permitáo que ella pede a VM nno fassa. Por scr O
dito mulato Colaço do senhor Pero da Silva e criado com elle que o traga VM e que coando
fassa alguma couza mal feita então que se fore dele o que se meresser e tambem porque (...)
de acompanliar a VM tainbem pede a dita porque VM nessa sidade dara para sua conta 3 ou
4$ a Pero Ferreira pello tempo que veio a esta caza a emsinar a senliora Antoninlia por nno
ter de prezente couza que lhe pudesse dar e cuido lhe disse que assiin o escrevia a VM. Mas
(...) Gaspar que lhe passou por alto avizar a VM coando não pudesse alcansar lisensa pera a
senhora Anloninha que lhe pedise hum breve oferla o primeiro lugar me pagase que assim
fes o bolicario e a poucos dias meteu huma filha em Iium lugar que bagou. as sortes estão
feitas e coino a senhora Antonia Gonçalves quer mandarsellie 2 arrobas d e casca huiis
poucos d e cubos as não m a n d ~ v ã oficão por esperarein pelo mais a hirem na caravella de
barca rota ein 1 caixon que tatnbein deve partir com brevidade. O mestre não queria levar
neliuns passaros inas coino v ~ ypor (...) ser s e Iiãode fazer as deligencias porque deixe
Iiilhos como digo os leva por (...) em huma gaiola nova mais 2 que fazem 26 que s5o de
Martim Dantes que lhe inanda por 1110s dever de anno pasado VM lhos mandara dar. Os
200$ de casca de Esteviío Costa tenho ja pera carregnr em o navio de Davide Tlioinas que
pela não ter a bordo muito tempo não Iiey carregado por esperar dito navio pellas malvazias
que sejão capazes de s e caregarem, não hey de// escrever ao dito Esteviío Costa se a
caravela s e detiver por oje todo o dia que ine dizen vay depois de jantar e dizerlhe tudo iso
pera que de a VM os 100$ rs en falta que seniio detenha (...) o preço com a carregação na
caravella que aquy digo com muitas grandes diligcncias tem feito a senhora Ana Felisia por
mandar a VM algumas letras e pera ocupou ao senhor Manuel Vieira pera falar Antonio
Pereira de Azevedo se se queria dar e com o me paressse lhe prometeu cstava a dita senhora
descansada me foje ella pera a Tabua nesta ocazião de caravela dela se lhe mandou pedir s e
vier a teinpo Iiira em falta a deve mandar na primeira ocazian fica inda em liiim canto o não
ine paresse se tirar a delle sem que não venha dessa sidade que preinita Deos seia a
brevidade que todos dezejamos não se me oferese de que inais avize goarde nosso senlior a
VM muitos aniios com as felesidades que lhe dezejo
por Antonio Gonçalvez Pales

Senhor Estevrin Costa Fdnchal6 de Novembro 165 aniios


com a barca Rota

Ein os navios da bolssa que chegarão a esta ilha desa sidade ein do pasiido rcceby
cartas do senhor Diogo Fernandez Branco, em que me avizou com Iiuin pataxe i'ranses que
desta dita ilha avia partido para a Rochella, con alguuns caixons d e casca avia aribado a esc
reino e dera por novas como aquy ficaviío os navios carregando pera abra de grassa e que
VM ordenava carregasse em cada hum deles por conta de VM pera dita abra 150 allie
200 nrrobas de casca seca; fizerao de muito boa vontade em ditos navios, se os oiivera inties
iso cste anno que huin framengo se pos a carga pera aquelle sidade nelle determinava carre-
gar atlie 100$ rs por conta de VM como VM avia ordenado e pera isso me tinlia peiiçado
com quem me vem ao depois cliegarão muitos os ditos navios dela hirem neles recebi, o
avizo que Ilie ordenava 150 atlie 200 rs; trtitey de segir a ordem dc VM e por inaes
deligencias que como avizo por extenço ao dito senlior Diogo Fernandez Branco não li~ypor
cobrar// perii achar quem ine vendese o reste da casca que ine faltava pera a dita coiitia plos
muitos navios que este cinno virão buscalla e inda ficão neste porto esperando perii (...) que
foriío mais de 6 e 3 de Fransa 2 da Rochela e hum de bordeos e os inais de (...) asy que
somente carreguey em o navio de mestre David Thoinas vezinho de Serdan 4 caixons de
casca coin 23 arrobas por conta de VM que custar50 coin o frete paresse de que inaiido a
VM com esta e o conto do dito mcstre 130$853 rs fis (...) ao senlior Pero Blandel que farião
por conta do mestre Paulo e Pedro (..,) de ainsterdain pela que dissesse com os ditos plos
riscos do mar e pelo que pode suseder, e com esta PG por ine avizare dito senlior que lhe
assim o ordenava premita nosso senlior levar dito navio em pas, e que a casca chegue coin a.
perfeiyiio com que a carreguey e que não dovido; por ser de caza de conserveiras vclhas
desta ilha. E a dita contia saquei sobre VM letra a Iiuin mes em favor de Diogo Filter que
VM me fara merce mandala horirrar e pagar coin mais ]$O96 rs que fizcrão custo os
treslados dos papeis que aquy deixou o capitan Gil Bordas quando passou para
Perniiobuquo que com esta remete0 a VM; e pera que inais for de serviço de VM ine tein
VM muy serto que por criado do dito senlior Diogo Fernandez Branco aquy e ein tocla a
parte servirey a VM a quem Nosso Senhor goarde muitos annos.
Senhor Paulo de Aqiiiii Funcliiil 6 de Novembro
com o barco rota

Ein 15 clo paçado nos iiavios de bolsa que cliegarão a esta sidade recebi sua carta de
VM de 29 de Setcinbro que estimey Por VM ine querer ocupar em coiiza d e seu serviço que
cin totitis as que inc mandar ir,,: acliara sempre muito pronto peca o s e r v i r ' b u h t o a r ein seu
serviço estimando infeiiito que VM passe coin boa saude, que ella Hie auinente nosso
seiihor a VM seinprc com as prosperidades que a VM dezejo. Pelo auto que VM me
reineteo receby do inestre Maniiel Pais as 9 pipas de 24 coartos de cal que VM nela
carregar da qual tratiirey de sua venda com a brevidade que puder, suposto que não sera
com a que eu dezcjo por cauza de não ter q u y de inuilo gasto por não aver quen i'asa obras
ein que a gaste mas coin t~idono beiiefisio de sudlnão hey de faltar fazendo como couza
propria o tendo veiitlido inandarey a VM a conta com o liquido que dela ficar na maneira
que VM ordena a arroba dc cascinha qlic VM podc avendo navio em direitura a inandarey a
VM qiie 11 não o fazcr nesta Iic porque vay a Setuval e mestre João não querer levar nada
coin oubrigaçáo de que hira n esta sidade porque na primeira que s e ofereser a remeterey a
VM e o mais que VM ine manda. a qucin Deos goarde muitos nnnos como dezejo.

Senhor Antonio Pcdrozo Funclial 12 de Novembro 1651 annos


com o governador

Ein coinpanliia dos iiavios da bolsa recebi Iiuina carta de VM de 2 d e outubro em que
me Ilic carrcgiie pera Baliia ein qualquer navio qiie ine pareser a agoardente e vinagre que
inc tivia ordciiado Ilie coinprase Diz o senhor que não dey dita ordem a expressão porque
não acliey em lodii a terra np~ardeiileneliuina que comprar e o pude fazer porque coando
cliegar'io csles navios da coinpiinliin algumas teiihão os agoardenteiros os a venderão por
mcudo a mais de 200 cada estão (?) em quc vinha a einportiir a pipas mais d e 70$ rs como
eii não acliase a dilii iigoardentc n5o ine pareseu asertaclo caregar a pipa d e vinagre somente
e iisim qiie agora claquy por diante vão as agoardentes coinesando a fazer e como VM teve
gosto qiic eii a compre por conta de VM com seti avizo o farey logo que sempre lia de ser
agora com milita coinodidacle e a terey preparada pcra se carregar com o vinagre no navio
qiic VM ordenar. Como as mais clc Angolln não cliegarão nesta ilha não vinlia a canastra
com as meiidezas para o senhor Manuel Lopes que ouvierein cliegado logo lhe remeterei
asas s e perda derão os ditos navios a esta ilha çoin niío cliegarein se avião d e (...) e hirem
em direitura a onde Deos prcinila recollielos ein pas com esta vai carta de dito senhor
Manuel Lopes qiie reineteo por VM cn companliia de outros que aquy receby de huma
caravela que veio arribada da baliiti que despois de descarregada muitos tempos então
cnlregou o ineslre tis cartas iia dita cnravcla fis delijensia per ver se vinha aquy couza de
conta rlc VM e ~clieynão corriti VM risqiio nella por inão da carga que o mestre mem obrou
coando siiseda vir algiiina c o u z ~i'arey ininlla oubrigayão para o mais que s e oièreser (...I
muito pronto para servir ii qucin Deos goarde iniiilos annos I/

1s riscado.
Senlior Diogo Fernandez Branco Funclial 12 de Dezembro 165 1
com o governador

Todas as cartas que recebi d e VM ein os navios da companhia respondi ein a


caravella de barca rota que ein 6 do prezeiite partiu pera esse reino a quem nosso senhor tòy
servido cliegase em pas e agora novamente em caravella quem deste chegou a esta ilha d e
Setuval recebi de liuma de VM d e 21 dc Outubro em primeiro lugar estimo nalma que VM
pase nesa siclacle com perfeita saude que Iie o que mais dezejava saber que essa lhe aumente
Deos a VM sempre por muitos annos com muy boas emtradas de alegres festas e bons
susesos como a VM dezejo. E respondendo a dita carta dijo senlior que numca recebi carta
de VM ein que ine ordenase inandase a dita caregasan da agoardente que avia carregado por
conta de Joiio Toinas nem inenos conta do governador Bento Maciel e outras couzas que
VM aviza o qiie avella recebido tivera reinetido tudo em os navios que tem partido pera
esse reino pois ine náo custava mais por trabalho d e as tresladar devia dita carta que em os
navios de Angolla que tlie o prezente niio chegar50 a esta ilha asim que com esta reineto a
carta e conhecimento de ditos nella e a conta do governador Bento Maciel do rnodo que
esteja (?)lansada 1150 de Iierão dos defunto e pasada ao livro iião a quis servir porque acliey
ser esta caza ainda devedor ao governador de hum reste novo della consta (...) quando seia
ncsesario O pode VM mandar fazer as mais couzas que VM avim não v50 porqiie niio sey o
que VM ordenava eii viaje vay junta (...) coin esta a conta da Dezerta c seia d e Francisco
Gonçalvez Camara que fis com o senlior Conego e ele inesmo a reinete a VM vay fechada
como VM vera espero que cle dito carnarll niio phe duvida nella e coando suseda hzelo bay
a dita conta em que se inscreve a ultiina que deu o senhor Pedro Gonçalvez Sidrão, e depois
a do Leiiipo que VM comesou a coiner coin a terra de todo o anno de 1650 por dizer dito
senlior coiiego que tlie ahy bastava e nno vay servida porque a niio pude fazer pellos
recebelos que VM vera ein branco a que ine não atrevi a fazer com ellos força e (...) peca o
h z e r de inodo que vay assaz infenito alem do traballio que for50 muitos dias plas duvidas
que cada ou se ine reprezentando e coando siisecla do carnara por duvida a conta que reinete
o dito senlior d a sua por este se pode VM governar para a fazer com elIe e sobre ellas o dito
senhor conego cuido aviza Iargaineiite sobre ellas o escuzo fazer pois o dito senlior o ths
corn mais clareza
A Treston se der50 os 100$ rs que a VM avizey e agora novamente mais duas pipas
de malvazia por 27$ rs incla com isso cuido seniio//contente e pede alguns vinhos brancos.
Disse q ~ i cos avia devir ver eii Ilies Iieyde mostrar e fazer milito porque senão lide e coando
siiseda levar alguns Iiande ser bem vendidos e este anno ouve muitos poucos vinlios e na
Ribeira Brava s e lizerlío somente as 91 (?) pipas ein que entrarão 10 pipas en barris de
dividas as inais o morgado que vier50 para esta caza ein 80 cascos e niio foy bastante aver
poucos este anno seniio ainda sicliarcin s e muitos daliados, Deos seja loiivado (.,.) tlie o
prezente cslan bons alguns h l t a de cor e sso 5 oii 6 pipas eslLo (...) mas niio tem perdido O
gasto dito por liurnas porque os vejo ver preinita elle que niio vão a inenor pois (...) Po~icos
este anno, Ajudou de Manuel Thomas notavel inuito perto vem com escritos a beii do que
tiiilia ordem d e Favela para rcccber o clinheiro a que lhe responderão que se lhe faria
pagainento inas niio logo se avia de buscar o dinheiro tomou com outros escritos que dito
Favella Ilie ordenava que coando liiio pagasen s e dese os ditos papeis a seus procuradores
para o cobrarein, respondilhe que dese papeis correntes para cobrar aste dinheiro que logo
s e lhe daria cuinprimcnlo c elle alhe gora os niio mandou deve d e os inãodar ou Ilie averião
de vir nos navios de Angolla, esso por o molestar devia fazer aquelles escritos o que não
digo deserto mas lembro a VM que he bondade ficando ine o sentimento de me não se
vingar que a vontade não lie pequena. Sobre os empregos que VM ordena s e p a s b por
conta de Estevão Costa tenho avizado largamente a VM em caravela do barca rota asim que
me não fica lugar d e o fazer nesta e coando o dito ordene outros semelhantes vriy muito a
dizer dar os avizos antes para as pessoas sa hirein preparando e não no tempo em que não
ha lugar coino susedeu nos que ordenou se carregase de casca este anno que numca pude
dar ein tudo a prevesão sua ordein e sobre isto largamente tenlio avizado a VM ein dita
caravela coino ja nsiina digo e c0tincl0 suseda fazer outros por conta do dito senhor me
averey de tnodo que VM aviza.
Vejo como por fazenda dos canarios que levou não recebeu VM mais que 11 grande
quebra h y pera o muito que levou e sinto serem o mais deles. temos eu senlior deixey ficar
2 pares deles c tenlio ein meu poder para coando nosso senhor trouxer a VM a esta caza são
estreinados de bons coaindo VM quiser que os remeta por estarem inais a inão hir5o
suposto que Ilie a rcsebe o lambe11 alguiii subseso do inar que coanto aos quererem da
dmerta vir50 em tenipo que ja Ilie estara desta banda e nHo sera nesesario mandalos e sinto
de que o dito Pedro Ferreira iiáo emtregase o inais que os 11 coino VM aviza eu náo sey se
morrerão os mais sey qiie algumas pesoas que ficam// na dita caravela embarcar50 algumas
gaiolas vazias quc eu vy Ia Ia ordenav5o levar clieias jB h50 tem remedio inas pode ser o
dito Pedro Ferreira em ser mais curiozo do que mostra cm couzas que ca avizou e escuzava
de avizar que VM pedira vestidos de pano fino aja nella por a jornada de Evora (...) de
felpa e qiie so (...) pnsurão de 30$ rs e outras ineiiclezas que mais aviou bein plo meuclo eu
senlior levci a VM (...) niío he para que VM imagine que sou sospeito senão porque deve
sentir coino criado cle VM de (...).
Estimo que VM recebeu o cscrilo de Jeroiiimo de Silva e o papel pertensente a
coinpanliia de Aiigolla e que tivesem effeito para o que Iierão nesesarios e folgo que VM
reinela a lelra dos 13$680 rs ein que erdava Aiilonio Albuquerque 30$ e tantos rs com que
ficou satisfeito os 475560 que avia recebido por sua conta do estanqueiro da coinpanhia do
scndicante e a coiila do trigo e sevada da sua corneiida devia o dito senhor coiiego dar a VM
ein a caravela ulliina c111 coinpai~liiados 100$ rs da letra que por essa conta reineteo, pera
isso de caininlio direy a VM coino a sevada s e vendeu alguma della por 140 e 160 e outra
por 200 alqiieire c o trigo Iiuns 8 inoios que vieram do Porto Santo por esta conta se
venderam n 300 rs alqueire que o inais para a conta pegou Cristovão Moniz em dinlieiro
mas niio sey o preso porque lho largou o senhor conego de que devia avizar.
A veuva de Luis Alaire tciiho remetido por 2 vias a conta de suas fazendas coin a
vinda de carrcgaçan coino VM deixou ordenado e por pagamento licargo 215$809 rs de que
a VM vay outro trcslado. Na confraria de Sanko Antonio ein a igreja de São Francisco se
assiste ao que lhe ncsesario preiuita elle trazer lhe inuilos seiido a esta ilha como dezejamos
para qiic a sua k s t a inais aveiitajada quc a tlo nnrio pasado. Ja avizey sobre o que Antonio
Pedrozo ordenoii Ihc caregaseii e coino não ouve efeito eu lhe hey de escrever agora em
coinpanliia dc liuinas cartas que Itic rcineto vindas na caravella da Baliia. Folgo que VM
recebcse liiclo o q ~ i ereincly na caravcla de Peclro Ferreira mas sinto muito que VM partira
coin o frete e gastos e me peza infeiiilo quc VM piissc coin falta de cabedal. tudo cauzado
lia seniío veiidercii os viiihos que avcren se feito não Iiera nesesario VM (...) o remetese e
coando aja veiidn neles logo VM pasara coin inais largeza que bem sey os grandes gastos
desa sidade e espero que c011as Ictrns qiie h r ã o no barco rota ficara VM mais aleviado bem
vy o ein que s e gastara os 70$ rs que avia reinetido he genero que não a quieta ern liuina
parte assim as que com a primeira venda de vinhos remeterey o que piider qiie anles náo
sera posivel plo não aver. Espero que com a chegada de VM de Evora quc folgarey fose coin
saude recebese VMl/ as inquiriçoins que foran na barca rota c que por elas se aja obrado
alguma couza o que Deos premita pera que vejamos a VM seclo desta banda coino
dezejamos sobre o qiie VM aviza aserca dos papeis de Lopo Roiz de Lixboa fis diso ein os
livros e acliey a conta neles de que vay treslado a VM para se governar e por ele coiisia
restarlhe a dever esta caza Iiuin resto que he o que elle deve.
Aquy chegou neste mes atras hum navio da Terra Nova com 100 ou poucos tnais
quintaes de bacalhao remetido ao Araujo não diseroii mais quercndo admitir atlie o meio dia
e se repartiu com huma vara de jatefa(?) e o mesmo A r a ~ ~ japenas
o pera alcansnr ineia
arroba para caza o dito mestre partiu nas ilhas a vinha carregado (...) priiicipe Lhe tornou
(...) e Ilie deu o pagamento em asuqures ein navio (...) por novas como o inanda dito
principe com huma tormenta se fora a pique e que Manuel Lagroza mestre se salvara ein
hum batel com 11 pessoas que a mais gente toda morreu. Ja avizey a VM sobre Albcrto
Cordeiro largamente o serviço que fas não he nesesario inailefeslalo a VM eii por sua
natureza me não atrevo com elle porque imagina que o que pede sc lhe deve de Soro ou
obrigaçiio o que eu não poso saber pella arogancia coin que o pede. Este anno mandey para
a Ribeira Brava 100 pipas novas e com 15 que Ia ficarao o anno passado fazen 115 clclles
vierão 52 cascos com vinho ficarão no dito lugar 64 e como eu veja as cleferensas coin que
VM esta com o senhor Manuel Gonçalvez pareseu me asertado avizar isso a VM pera o qiic
pode suseder. Sambem tenho provido alguns cazeiros do dito morgado e o Iiey de fazer
ainda alguns pera que senão prover a outra parte. Ncsta caravela do govcriiador vão
3 caixoiis 2 de perada Iium de doses quis o senhor que fosein por via de D. Margarida ela os
leva a sua conta c tambem por senão pagarem fretes nem direitos nese reino Ievgo a marca
de fora VM mandara precurar coino a dita caravela descaregar e a seiiliora Aiitonia
Gonçalves deve acordar com quem se ham de repartir ditos doses. Vão inaes ein dila
caravela que mesmo Antonio Vieira embarcou barelinlios Iium com tousinlio outro coin
chouriso que a dita senliora tambem manda a VM levão a segunda marca que tainbein VM
mandara precurar com os 3 caixons asiina se dona Margarida os nno mandar a VM. Sobre
as cartas do conde capitão fis diligencia ein o escritorio e achey soincnte os papcis quc
tambein vão com esta pertensentes ao dito conde com huma carta sua que so achey os mais
são huns papeis de Pero dc Quintal que tambein devein servir. A carta de VM pcra o padre
Francisco Mendes Ilic dey com a que vinlia para o ouvidor atlie o prezentc Ilie iiao vay dey
nada porque elle não quer senão junto. Para pasar outra ves // por letra dese reino eu nEo
sey se Ilie poderey remedear todo porque alguma couza que vay acliando se jiiiite para os
100$ rs do provcdor quc ja tem a conta G4$ e agorh Sas diligencia pello resto para inadar
assim qiie s e VM o sabe agarde Ilie mande algum azeite o hacle estimar mais elle de iii d e
rcsponder na carta de VM e dizer a cauza porque seniio embarcou com dito que tudo he por
puro medo que a indesposisão lie boa Deos louvaclo. Diogo de Freitas coino me iiiostrou
huma conta que tinha tomado coin VM cmportante ein 15$ e me mostrou mais Iiuin escrito
de VM de suprir que levara para VM ein conta em risestiren os direitos que despaclioii fie
feito no anno 1647 inas o dito escrito esta oinetido ein dita conta e ein ella nno ter lhe feito
a VM credito de nada e perguntando lhe eu porque tinha feito a VM os 21$790 sem que
VM nem o sendicaiite Gaspar Macliado lhe pagara por VM do tabaco que VM fes m e
respondeu que o dito sendicante Ihos não pagara nem Ihos levara ein conta e que inostrasse
VM que são huma parte se ouvese por pago deles deillie ininlias rezoins que puderti tlizcr
isso antes que o dito se fose me respondia que muitas vezes o lenbrtira a VM pera que s e
aclarase isto VM lhe disern o faria asiin seiihor onde Iie nesesario inaiidar pedir i10 dito
sendicante clareza disto. Pera ca se dar a este homen pois tem em seu poder Iiuni escrito tle
VM corrente de 90$ como assim o digo o dito tambein apertou briilamente plos 15$ e tantos
reis são partidas e ficarao por lembransa cobrador de ineza( ...) dos dias de asiiqures do
Brazil de que VM esta lenbrado sempre o andarnos detcnclo athe que afora pediu Iitiina
carta para VM dar nese reino 30$ rs a seu cunhado e propondo que o senhor conego Ilie deu
o dito dise que não queria o dinheiro nein juiíto senão que aos poucos e no que VM qtiizese
asim que se llie o puder remedear com alguma couza tantos inciios se devera ao dito Diogo
de Freitas e tambein para que ele não fasa algiiinas partes para pagarnenlo. NEo tleixarcy de
dizer a VM a qiianto amigo he o governador novo do ouvitlor porque coando Deos o inantle
chamar e não fas não nen despacha huma s o petição sem seu coiisellio e por ele s e governa
devia ser encomendado do conde capitão e por Làlesiinento do inatos o Ses logo auditor da
guerra o dito governador suposto que ouvidor não quer la aseitnr mas fica servindo o dito
ofissio e o dito governador o manda verem com seus ininos e porque vejo a deste inodo este
coin elle. Ein a caravclla d e barca rota rcmety a VM a ineinoria dos presos porque vinham
as fazendas nesta ilha e as que Iieram mais d e gasto c como a dita caravela clicgase a esse
reino não mando outro treslado. Por não ser nesesario lembro a VM que esta o escretorio
muito falto de papel lacre em obreas pera que s e nehuin inandellie o pouco que na ilha //
não he nada e Iíuma migalha de couza tamarilia coii huin dedo n5o o dnn inenos d e hun
vintem plo que fasso a VM esta adivirtensia não se ine oferesse de qiie mais avizc a VM
cuija pesoa nosso senlior ine goarde por felises anos coino dezejo.

Senhor Miguel Levesque Funclial21 de Março 1652


coin o dito do ingres

De VM de 15 de Novembro do anno paçado recebi em 8 de Fevereiro dcsle presente


em hum navio frances trigo que veio desta sidade e vejo que por criado do senhor Diogo
Fernandez Branco rne quer VM conheser por seu captivo ocupando me ein couzas de seu
serviço que sempre ine achara pronto e terey por boa fortuna VM o ocuparmc ein o que Ilie
for de prestimo. Vejo como VM me fes merce escrever ein companliia dos navios de
Amgolla que não cliegarão a csta illia, e coino VM ine ordenava dese a Francisco Visente
algumas pipas de viiilio em cortollas o que fizera com grande voniade se os ditos navios
aportasem a este porto peta que VM exprementase a vontade com quc dezejo scrvillo; c
daqliy por diante farey ao mais que VM ordenar
O mestre Antonio Leite Pereira athe o prezente não tcin cliegnclo a csta ilha deve
estar nese reino ou nas ilhas d e baixo; e coando venha ri ella arrecadey della procurasno de
VM a cemana e augora antes VM ine a v i m Ilie levo11 sein sua ordein suposto que douvido
como não fes conto por algum daqui mas que iniènito lie trazelo nosso seiihor ein pas e para
que sempre VM tera o seu dinheiro coando suceda vir n esta illia hrey ininlia obrigação e
do que suseder avízarey a VM a quem nosso senlior goarcle iniiitos aniios.ll
Senhor Paul10 de Aqin Funchal20 de ~brill"652
com o dito ingres

FIuma carta de VM de 16 de Novembro do anno paçaclo recebi em 8 de Fevereiro


deste prezente em huin navio framengo que veio dessa sidade c vejo como VM me ordeiia
que aportando a esta illia a nao sara que vinha do Rio de Janciro cobre as 2 caixas d e
asuqure que nella clirregoii Francisco Lopez Soeiro por letra a eintregar nesa sidade a Pcro
Roiz Fragas atlie o prezente não tem aquy chegado mais que Iiiima caravella da Bahia coin
300 ceixas o mestre Doiningos Gonçalvez d e Peniclie c nella nfio acliey couza de conta d e
VM por diligcncia que Iis pella conto do carguo que a conta não ouve pera VM e coando
suseda aportar aquy farey minha obrigação e do que obrar darey avizo suposto que ha novas
nesta ilha dc como os einteresados na dita forio não ter30 della tnuito proveito.
Aquel que o recebi de carta de VM do mestre Manuel Pais tenho dado saida a parte
delle suposto que nfio muita. determino da que esta em ser inandalla ein Iiuma lojea aos
alqueires pera que mais se venda tenha saliida que bem dezejo dar lha pera remeter a VM a
conta c o liquido della a quem Deos goarde.

Senhor Antonio Pedrozo Funchal8 d e Abril 1652


com o dito do iilgres

Recebi sua cartas dc VM de 21 de Janeiro e 8 d e Fevereiro ein Iiuin navio frainengo


que dessa sidade chegou a esta ilha e vejo corno VM avia recebido a minha carta em
companliia das que lhe mandei vindas da Bahia agora e como s e oferesse (...) essa sidade
que a esta ilha vier50 buscar o dito porque vier50 coin tanta brevidade niío quis deixar d e
conprir com minha obrigação estimando ein primeiro lugar a dizerme VM qiie passa com
boa saude que estimo inuito que preinita deos seja seinpre a que VM dczeje com as ditas
cartas; recebi as que vinhiio pera Manuel Lopcs de Camera de Lobos que logo eintrcguey
ern m5o propria e para que i: VM constasse lhe pedy a reposta diseme que ina mandaria
atlie agora o não lia feito: e se vier a tempo11 a emviarey coin esta tambem Ilie tem e fiqua o
quanto vejo o 1150chegar a esla ilha sua emcomenda (...) veria coino VM Ihc avia carregado
d e que (...) o premita Deos que naquele reino de Angolla( ...) d e avanço pera que não lieriío
d o tempo recuperado.
Estimo o nfio IIie aver carregado agiiardeiite e vinagre que rne avia orcleniido nelle
(..) e avendo navio pera a Bahia Antonio João Barros (...) se dava pera (...) como VM ine
avia fis (...) pla quitasfio (...) não dey cuinpriinento as ordens suas em 18 de Fevcrciro
chegou a esta illia a caravela da Bahia com 20 caixas (...) Francisco Reis de Sequeira (...)
nfío acliey que VM viese (...) cartas que remete a VM pera mim que d o serviço de VM não
Iieyde Faltar e no que se oí'ereser a parte me lia VM de ter sempre serto a seu serviço.
Em a caravela do mestre Ainaro Farinlia vezinho de Sesimbra carregiiey as
2 coartolas de viiilio que VM pede pera seu bem rnelhor que que pude achar em pé deste
direy seu custo que ine fora iiierce inandar einlregar a ordem do senhor Diogo Fernandez
Branco; e rifio mando a caixa de casca porque não Iie tempo della e como se coincsar a fazer
levarey a VM fazer mais qtic me inandar a quem noso senhor goarde inuitos anos

16
Março em siina.
Iiuma partida de 117 caixas a 3% rs arroba alto e inalo, em 21 de Março em pagainenlos
letra crn 2 navios pera esse reino assim quc plo que cornoniquei com Duarte Sonmans niio
tem conta fazer neliiiina casca de asuqure do Brrzil. Alem de que este anno dizem hain de
ver alguns navios asiin de França corno de Olanda a buscar este genero mas inda athe gora
não fuy que se prepare neliuma pesoa pera o fazer ja nno tem as ordens encubertas.
O dito senlior me dise que VF.4 lhe avizara avia de entrar nella coiii 300$ rs por sua contii
dis dit6 seiihor que não quer eintrar coin nada porque he mister o dinheiro pera outras
couzas coino a VM dis qiie hade avizar foy ver Duarte Sonmans se queria emlrar coiu os
ditos 300$ rs diseine que não estava ein estado de o fazer e o inesino respondeu ao dito
padre arcedicigo. asim que visto elle nem Soinans quererem entrar coin os ditos 300$ rs sera
nescsario lhe buscar algiiina pesoa nese reino qiie o queira fazer; ou mesino Pedro Costa em
falta me avizara VM por vias pera governarme e juntamente coin que cffeitos pcra os 2005
rs de Estevão Costa que jb pera a parte de VM seram de embacar nos feitios ein mais hllios
das fazendas que ha ca coando seja forçado VM correr o risquo a toda a 40 plo asim que a
dita carregaçaii s e vay prencipiando na forma que a VM avizo a quem pesso ine de VM
avizo pera governarme. E juntamente s e o navio que vicr buscar dita casca partir dese reino
VM me mande nelle huin pouco de papel negro pera eincaixar que nesta illia não lia nelium
porque ein falta se liade fazer com papel branco E avendo navio em direitura avizarey logo
sobre o que iiiais obrar o serve desta carregaçam e sobretudo sigirei o aviso que VMs ine
derem sobre o que VM ine aviza a se dizerem a VM que na caravela do beringuel Iiia huina
carta pera VM nno duvide que fizese alguma de alguiiia pesoaíf desta illia inas não ininlia
nein desta caza; dc qiic VM pode passar sen cuidado e daquy por diante ein as reiiieler
segirei o que VM ordena. Vejo como chegou a essa sidade o navio ilances que Iiin para
Aveiro em que Iiia as cartas que nele não recebera VM carta da caza mal podia VM
recebellas se hellas hian debaixo dc cuberta; porque coino o navio Iiia pera Aveiro as qiie se
escrever50 remety a ineu tio quc comfio em Deus estarão ja ein poder de VM e esla foi a
cauza por onde VM não recebeu carta no dito niivio. Muito azeite veio ein os ditos navios e
inda me ficou coin algum o dito Medina em caza das fanqueiras e val j b por nove viiitens a
canada eii tenho tençáo de o niío inaiidar baixar e farey inuito porque na primeira ocazian
lhe va seu retorno com a conta delle e aggravo qiie tirei como a VM avizey. Estimo que
Antonio Roiz eintregace com puntiiíilidade as cartas e inelnos que Ilie eintreguei eu soubera
avia de inaiidar coin ellc os meus canarios a VM mas s e for portador serto e de comliança o
Iieyde Fazer.
O padre Francisco Mendes vay pera esse reino na primeira ocasião sen falta elle
tiiaiida a VM nesta coinpnriliia Iiiins (...) pera hum beneficio d e Antonio Niines que vagou
etn Nossa Senhora do Calhao pera que VM Ilie Passa inerce ein quanto esta niío vay
precurarllio peta que o alcance porque cuido avera muitos toureiros a elle. Nuinca o seiilior
Manuel Fernanclez Branco rne avizou nada sobre suas couzas nem ainda sobre einpregado
disso delle o deve riulicia a senliora Antonia Gonçalves e nesta ocazião lhe inando huina
preciiragTio sobre elle; que a dita senhora dis Ilie hade tornar mandar aveiido navio; e a
coartola de viiilio que Ilie foi nas caravellas lha inandou a dita senhora mas o que sey que
não hera como as cic VM. Juliiío Lanberto que hia dese reino para a Bahia na cliarrua de
(sic) receberno 9 navios dc olandeses aos dia depois de saliir desa sidade e saltar50 na dita
iiao dalas coin a sua jcnte fica nesta illia e elle veio ferido esteve sacramentado inas
inclliorado a senliora Aiitoiiia Gonçalves Ilie inandou ol'l'ereser casa não aseilou porque
tiiilia sciis cainaradas mas coino Ilie vai kita della e fica na qiiiiitn de Sanla Luzia
coinva~esemclopara sc embarcar para esse reino// A Antonio Lopes Maciel escreveu o
senlior arcediago asercn dos vinlios de pas de aver chegado a carnvella alguns coatro dias
respontlu jn coino qiien estava farto: inaiidaran rias ver por Maiiuel Fernandin Moiidin c
aceito por Peclro Azevedo tratariio o preqo. Pedi o iiltiino por elles 14$ rs diserão hilo dar
coiita aos parseiros daliy a dois dias os ditos asiinn escreveriío a senliora Aiitonia Goiiçalves
qiic a ordein que tinlia clos deputaclus Iicra que avião de toriinr erntrcgiia cios viiilios coai-iclo
vicsen os navios c carregallos e qiie o pagamento não avian de pagar letras seiiiio clepois rle
descarregarlos c que se iicsla conforinidade estava beii vendellas qiie s e acoinodaçe a dita
seiiliorn no prc<;o.Logo ao iiicsino dia que Lòy ein 30 dc Maio lhe respondy que os vinlios se
Ilie servi50 seiião aviiio de dar por menos de 14$ rs pois por suii muito bondade seriio
ineresedores d e inuito dinlieiro de mais que no pagaineiito avião de dar logo 250$ rs
cin dinheiro e o inais eni lerras ein 2 iinvios que o qiie Ilics h i n o de serviço Iiera dcixalo
estar nas logcas tlic o einbarcarerii sem pagarein al~igelqiie deste iiiodo podilo inaiiclar
recebellas. athe gora 118.0 inaiidariio reposta e pediiiclollia cu algiiiiiiis vczes iiie diserão que
por scnno ajuiitarein o niio tiiilian feito nias que rle brcbe o l'nriiío iiesta a coiiza estão as
contas tocantes aos nossos vinhos e cii douvitlo inuito qiie conchaveinos coin estes senliores:
que cuido bcii teiiiã« enconlrareii as ordeiis qiic sc lhe tlerlio pera os coinprareii. Depois qiie
clicgou navio dcsa sidadc eni que reccbi as de VM que atras digo iião se falou ncsta inais
que VM caçar ncsc reino coii a ciitradii de Iiiiina í'azcnda tão serto coino que iiãa avia qiie
duvidar e q ~ i eIlie derão a VM 18$ cruzados eu riKo poqo crer q ~ i cVM Loiiiara estado dcsn
banda por honde ser n pouca voiitnde q ~ i cVM tinha de o fazer nesta illia cii algumas
ocazions que s e ol'erescrão soiibra a senhora Antonia Gonçalves vcio ter co~iiigodisem cluc
poçivel que incu Tillio Foy n Lixbon par Ia sc cazar rcspondillie qiie bein sabia sua mcrce o
quiiiiro Ilie hera obediente pari1 qiie Fizeçe couza iicliliina sein priinciro Ilie dar coiita e que
tal iiRo iivia, mas o cliie a iniii me (as ser scrlo lie qiie ine parecia qiie o padre Francisco
Meiidcs o disc ao senlior arccdiago e clelle respoiideo coino quein lcviirii gosto de qiie se
fizese e que dellii podia se podia fazer iiiuito a este caza e aos senhores dclla isto he o qiie
se tlisc e seiido cazo cliic iija navio pera esta illia VM escreva o dito sciilior para qiic se veja
livrc de ciiidaclos que iiiio $30 poucos os qiie Lcin depois incu isto se dise. Goarcle Deos ti
VM por felizes anilos iiniios coiii bons Ilises qac a VM dezcjo./l

Maii~iclMartiiis Mcdiiia Fiiiiclial 12 de Jiiiilio 1652 plas illias

Suas cartas de VM de 24 dc Abril rcccbi ein 21 de Mtiio nos navios que vieriío dcssa
cidade ein rcliosta dii quc a VM cscrcvy de coino avia recebido do iileslre Aitiaro Fariiilia os
10 coartos dc íizciLc qiic Vossa Mcrce inc fes iiiío coiisiiiar qiic s e ficão acabando de vendcr
por 200 rs cnncicla c coii ii vinda dos navios que vierão dessa sidiitlc sciiiio gasta coin inuilil
brevidade por inuilo qiie troiixcraiii c logo alguiiias pcsoas o inanclarão baixar ii 180 rs. » clc
VM se vay gastaiido ~ l o sditos 200 rs porque coino teiilio po~icoscoartos cin caza das
I'iinqiieiras o iiRu cliiis iiiaiidar abaixar e lia priiiieir;i cicaziiio qiie oiiver ciii dircitiira pcm
esse reino Iicy clc lazcr iniiito por inandar a VM n conla tlo dito azeite coii seu liqiiitlo iia
I'orina qtie ine ieiii orclciinclo juritainciilc Iiiiin aggravo q ~ i caqui tirci clos alinotaseis clcsla
siclntlc por ine iin[)etlircin qiic se 1130 vciidcçc o rlitci azeitc coino cu cliieria iiiío sciido
jurdiçiio soa qiic me Iiatle hzcr tnercc iriiiiitlar correr coin clle pcrti cliie vciihii l~rovicloe l'asa
Iiiiinii pessti a qliein inc fcs tniitas e ine cinpctliii qiic VM iião tivcyc inais avanço i10 scii
azeitc e pari1 o cliie inais 1Dr do serviço tle VM não I'altarcy coino tenho ol->rigaçãoa cliie
Dcos gomle,
Senhor Bento de Rocha Gondim Funchal3 de Agosto 1652
Antonio João de Rocha Gondín com João Franco

Serve esta de acompanhar uin conhecimento do mestre Joiío Franco d e Iitiin fardo
que iio seu navio carregei por conta e risquo do senhor Estevan morador em Lisboa com
12 pesas de bertanlias 17 112 varas e assim mais 132 112 varas de branco devella e de fora
parte 3 boins de asafrão que tudo t5is por conta do dito qiie VMs serão servidos mandar
cobrar para conhecimento que vay com esta e de Iiuina e outra caza seguia a orden que o
dito deve dar em huma carta que con estas remeto. Gaorde Deos a VM muitos annos.11

Senhor Antonio Pedrozo

Suas cartas de VM do mes de Maio sem data que recebi hem 21 do dito e duas de
6 de Junlio em companhia de Manuel Lojes U n o recebi em 19 do dito a que farei reposta
estimando ein primeiro lugar que VM pase com inui boa saude que s e novatnente nesesario
a um por ciirgasamos com dezeia. Ate o prezente não tenlio escrito a Baia a João Batitista
sobre aguadrentre quem me ordenava lhe caregase por não aver nesta ilha o que farei
avendo encontro diso por via do Rio de Janeiro em o navio que pera la ade ir de que darei a
VM avizo estimei muito que as cuartolas de vinho chegasem coin a perfeis80 com que as
mandei corno VM me aviza estimara muito que VM ine ocupara em couza de mor parte
pera que esperimentase o coanto dezzejo so servi10 e farei sempre coando m e niadar que o
pode fazer como seu cativo. As contas de VM pera o amigo Manuel Lopez lhe entregei e
ultemainente a qtie veio com Domingos Cosrema (sic) com todas as meudezas que VM lhe
mandou de que ficou muito agradecido elle deve de o fazer a VM como mestre vai carta do
amigo que me remeteu em reposta das de VM a quem deve avizar de como fica entrege das
ditas ineudezas. Sinto não poder mandar a YM nesta caravela aroba de casca e sortes que
VM pede por rezão dc não avendo tenpo de se fazerem sortes a casca pudera mandar em
dita caravela mas como VM me avizou (...) pera ofereser a Iium conde a não quis inaiidarse
mas ditas sortes o que mandarei a VM na primeira ocnziiío que sera em breve corn inuita
perfeisa eejuntamente genero qtic se ade estimar nese reino e ine peza muito não ser tempo
delas para as inanclar nesta embercasiío para a VM esperimenta (..,) VM que como dis Il
pode fazer coin muita confiança cuija pesoa noso senhor digo e pelos favores que VM me
ius fico muito agradecido Nosso Senhor goarde a VM. muitos annos.

Senhor Jaque Logan

Suas cartas de VM de 24 de Abril 14, 24 e 28 de.Maio recebi em hurn navio eingres


que em 18 do dito cliegou a esta ilha e ein de I9 de unho nao do capitiío Domingos
Coresina as ultiincls no dito ines de Maio a que farei reposta estimado em primeiro lugar de
que VM pase com boa saude que noso senhor lha aume~itepor largos annos coin flisidade
que lhe dezejo e por algumas deligencias que fis por ver se podia mandar os papeis tocantes
ao cappitam Pereira não pode ser irem nele papeis de que o escrivão esteve 3 mezes auzeiite
da cidade e se não coreu corn elles aguora que hc vilido ce ade corer com elles coin cuidado
pera sa remeterem a VM na primeira ocazião de que de minha parte não eide faltar corn as
deligcncias neseqarias e ao deseinbolço que neles se fizeram asestirei e ao mais que VM
ordenar. A João Alves doliveira e a Baltezar Alves Gallino cmireguei pelos creditos de um
doze pipas de ricos viiilios coino avisara a VM Joiio Alves de oliveira e Maiioel Pereira que
os vierão carregar soincnas Baltazar Alves o não quis fazer por me dizer inas deixava ria
ininha ileiçáo e fis VM de menos que Ilios dei miii eiselentes leve os no senlior em pas pera
que VM teillia delles grandes avanços. As seis pipas que dei a João Alves levarão uns
24 arcos de fero que o dito ine entregou tambein quis qiie as outras o levasem mais a misera
com que esta a tera de fero não deu lugar a iso em seu lugar Eoráo inui bem acomdisionadns
as 12 pipas d e vinlio custarão postas a bordo que VM vera pelas// caregasoins que coiii o
mestre reineto a VM junta com os conlieciinentos de cuja comtia paso cobre Iiuma letra a
3 meses ein favor do senhor Dioguo Fernanclez Branco que VM ine rara inerce inandar
aseitar e ao tempo onrala como custuina, A VM beijo mil veses a inão pellas merces que i-rie
fas e iiovamenle a que me ha feito no conhecimento que ter de iniii ao senhor Antonio
Viegulis de coloiiia abonandomc coin o dito senlior para ine ocupar em scii serviso incrccs
com estas pera se trascr no sentido o agoardesimento dellas o que proteste fazer dandome
VM ocaziois ein que cxpriinente esa boa vontade qtic sempre estara pronta ao que VM
ordenar o dito senlior Viegiias me ordenou careguase na nao de Doiniiiguos Coresina e a sua
orde 5 pipas de vinho o que fis com inuita perda de seu custo e paso letra VM do dito
senlior Diogo Fernanclez Branco quc eslou serto a mandar onrar ao dito senhor remete o
conhecimento e caregasão de seu custo permite no senlior que tenlia delas o avanços que
deseja. A poucos tempos cliegou aqui huin navio das Barbadas em que resebi contas de Jogo
Fcriiandez Pedra e enitre clla huma pera VM qiiereme Iio estimarei emfeiiito seja de gosto a
cuja pesoa no senlior goarde.

Senhor Antonio Viegas de Colonia

Militas obrigasois sHo as qiie devo ao senlior Jaques Logan no descenço de inuilo
tempo que me fes merce terme no iiuinero dos seus cativos não hc novo pera miii o dito
senlior hzeriuas pois sempre pesoi esse bein de que inc coinfesso inuito obrigado c
novamente nabonasas e coiilieciinento que fes de mim :I VM p:irti que ineresece por seu
meio o VM (...) e onrar como ocuparem sen serviso e desde oje ine comcidero inlii
veintliroso ein me ocupar coino hrei semprc dandomc VM inuitas ocazioiiis em que
expremente o milito que dczejo servir a VM. Ao capitain Domingos Coresma eintreguei as
5 pipas de vinlio que VM ine ordenou 3 eiii pipas e 2 ein 8 coartollas pello dito mas niio
querer toiimar de outro inodo dizeiidoine quezera asi o ordenava VM iliso por conhecer
tainbern que era mais aumento dellas como juntainente a venda ein Angola aoiiide cleus
preniita levalas em pas pera que VM tenha grandes avanços que não ha duvida de sua inuita
bondade mas senti emfenito// o dito capitam não querer vellas por muitas veses que 0
chamei para iso dizendo me que as deixava na ininha illeisão asim o fis as einbarq~ieiiiiuilo
einseleiites custarão postas o bordo como piirese o conliesimento e caregasain que coni csta
vai 89S.550 rs e de cusio peso cobre VM Iiuma letra a tres meses vista em Favor do senlior
diogo Feriiandez Branco que asisie nesii sidade que VM irie fara inerce e inaiidar aseitnla e
a seu teinpo onrala coino costliina. Vcjo que VM me avim sobre o inandar para esta ilha
Iiiiina caravella caregar 100 pipas de vinho para Angolla o que cstiinarei n"a seja iicsle ano
porque Iiain de aver muito poucos vinlios pellos averein tomado os udeincnisiradores dii
companhia todos os que avia na cera de janeiro avainte o pode VM faser cliie eintáo sc ain
aclia com muita coinorledidade asi no preso coino bondade e coando VM detreiniiie asi e me
quer faser merse ocuparme no aviamento dellas me pode dar aviso ante pera as ir sencando
com mais proveito dc VM a cuja pesoa nosso senhor goarde flises annos.

Senhor Estevam Costa

Acliome de presente com 2 cartas de VM huina de 2 de Maio que resebi em 2 i do


dito a outra do primeiro de Junlio que recebi em de 19 do dito a que não hei feito reposta
por falta de navio e o farei agora nesta caravella estimando em primeiro lugar que VM pase
com niui boa saude que no senhor premita aumentarlha com grandes fellecidades como eu
lhe dezejo Avendo navio Riiam oii a Rochella e aclialo tabaco que VM tem avisado
caregarei nelle os 150$ rs que VM ordena o não pasando de 12$ livra e em sua falta as duas
cachas de asucar a emtregar as pesoas que VM ine tem avisado o que farei avendo ocazião
d e navios e de que se obrar darei a VM aviso. não duvido que o senliores de Somallo
rnudasem de pareser em nno mandarem navios devia de ser por causa das guerras que lia
naquelle reino eu nunca resebe cartas suas em os navios que dela vier50 ein reposta da que
lhe escrevo ha muitos tempos que faltam aqui navios de aquella prasa sendo que se esperão
cada ora queira deus traselos em pas porque pellos avisos que teve Antonio Gonçalvez de
Araujo jri vão tardando muito a carvela do mestre Domingos Franco qiie aqui veio aribada
da Bahia se fes a redonda o fretere peca o Rio de Janeiro pella coinpanliia lhe// vai nela e
ein seu lugar manda por mestre seu irmão João Franco e fica pera partir demtro em tres ou
4 dias nela não pude caregiiar mais que 40$610 rs por conta de VM como cornta da
caregasão qiie com esta mando junto com o conhecimento em 12 pesas de bertaiihas Sinas e
em 132 varas de pano de vella por não haxar mais pello dito preso qiie VM ordenou e
juntamente por não querer tambem passar o preso que VM tinha avizado que bein mc pcza
não dar em tudo comprimento a suas ordens inas a limitasão desta ilha Iie cauza de Iioiiiem
não fiizer o que dizeia e da dita comtia sima paso sobre VM iiuma letra a 3 mezes que ao pe
desta darei sobre quem vai e asentala por emcontro na dita caregasão com o mestre João
Franco com quem mandei a carta de VM que premita deus levalo ein pas pera que VM
tenha grandes avanços juntamente mandei em companhia da dita caregasão tres boliois de
asafrão que desa cidade tne reineteu o senlior Diogo Fernandez Branco como costara do
conhecimento não faltou nesta illia quem o quizese comprar por 9$500 rs inas como VM
ordenava o caregase no dito navio nno quis exceder suas ordens eu inaiidei abrir huin boain
pera ver se era neseçario consertallo acheio muito perfeito não lia duvida que levando o i10
senhor em pas dara proveito
Em 21 de Maio resebi outra carta de VM de 16 do dito as ina da juntaineiito pello
senhor Diogo Fernandez Branco e vejo ordenarme VMs fose comprando açucares da tera
pera se fazer huma caregasain de casca seca de cointia de seis mil cruzados que por via das
ilhas dei Iloguo reposta a dita carta em huma ininha de 12 de Junlio como tainbein pellas
mesmas ilhas a copia della por duas vias que não dovido alguma chegase a mãos de VMs
nellas avisava como no prensipio do mes de Julho avia dar prencipio a dita caregasão como
dei e avizei viese navio com brevidade ao depois em 19 de Julho em inão do Coresma
resebi outra carta de letras copia della e acresemtada em 7 do dito ines de Julho ein que
ordenão novainente que avendo nesta illia ordens de França pera se fazerem nesta ilha
algumas caregasois tle casca seniio de a execução a ordem de VM e que supondo senlior
avizando o modo ein quc fica a dita caregasão como ache oje. Cn a esta não ha ordes
nenhiimas pera fazer casca nehuina nein nenhum navio chegou ate gora de nenhuma parte a
SoinZo as letras asima que paço sobre VM por emcontro da carregaçan de casca que
VM ordenou fizese 916$800 rs qiie VM mandara sentar por eincontro da dita carregayiio e
asin mais a letra dc 40$210 rs que sobre VM pacey eii favor de Niino de Soiisa Fereira a
valor de Antonio Gonçalves Ararijo por encontro da carrepaçain pera o Rio de Janeiro coin o
mestre Jo3o Franco coino a VM aviso goarde Deos a VM.

Senhor João Jardim

Como o senlior Dioguo de Fernandez Branco embarcou pera eses reinos ine fes
inerce deixou pera sua caza pera acudir aos negocios della neste meio tempo ein 21 de Maio
pasado resebi a carta de VM de 8 de Fevereiro escrita ao dito senlior Diogo Fernandez
Branco estimando ein primeiro luguar que VM passe com boa saude que nosso senlior Ilic
aumente pello que dezeja ein companliia da dita carta resebi liuma letra pasada por Antonio
de Freitas em favor de VM sobre cual deveis com ellos que logo Ilies preseiitey iiias atc
gora me não tein dados VM primeiro o aclia por me pedir lhe quizese esperar huin par dc
ineses pello pagamento della o que fis peru virem buscar o seu diiilieiro vain acabando de
breve dctreinino agora tornarllie a pedir o diiihciro IIie mandarei a VM no prirneiro iiavio o
pertes 10 della pera que Ias cobre ein Falta de abonador e advirto a VM que per nenliuin
modo de VM dinlieiro a pesoa desta illia (...i delles pasarein a VM letras porque o lia VM
de perder que desta banda niío fascm inuita comta de os pagarein coando VM coin alguns
amigos qiieira maiidar este anno fazer alguma caregasan de cascinha ine vein vi11 muito
servein pera fazer o que me ordenar que a tudo darei compriincnto de siias ordens este aniio
ade ser este geiiero nesta ilha muito acomodado por resiío d e nfio vir ter oje neiiliiirn iiavio
do norte a buscar casca e o açúcar da terra por 3$ e 3$100 rs arroba c mais alto que se
coinprou foi a 3$200 rs mas com espera de alguns meses tenlio comprado alguinas partidas
delle pera huina caregaslo que fico fazcndo por cointa tlo seiihor Estevam Costa que espero
mande navio pera caregar asiin que coando VM inaiidar çaregiir alguin pode inaiidar o navio
com escrito dc dinlieiro e terras pera se percurar cotn inaior aviintajes de VM que iicle ine
empregarei com a inesma vontade coin que o fas o dito seiihor Fcrnandez Branco nii ocasiiio
que me inandou em a coinpanliia do seiihor Luis do Jardim e Luis Poleviin a quein tio
senlior goarde muitos annos coino dezejo,ll

Senhor Antonio Maria da Cointiva Funclial.5 de Agosto 1650 annos

Em 23 de Junlio(sic)
Ein 23 de Junlio paçado resebi sua carta de (...) de 10 do dito que estimei por lia
inuito teinpo ine nverein faltado e Ilie agrades0 a VM inuito averse qiiein {as e quererine o
lugar cm seu serviso e quedando VM o (...) preinetera a vontade coin que a dezejo i'azer,
A que descuido cobre a qliein me aviza acerca das peçoas quc partirzno do Brazil
caregtiein a VM asucares pera que vindo a estas a alguns navios e neles caregarein alguns
aqucares de cointa de VM as qiic farei e preciirarei coando çiiceda vir alguns das ditas
partes arribados a esta ilha o que ate gora náo tciii chegado nenliuin nem a incrios a iirio dc
mestre Manoei Ciintes da Cunha que coando venlia aportar aqui precurnrii saber as ciiixas
que trouver de cointa de VM e delas queira siia ordcin caregar dous pera avanço Ler coinli
ordena e o mais que viin mandar descusar nisso a qucin nosso seiilior goarde.
Senhor Paulo de Aguiin Funclial 5 de Agosto 1650

VM em outo de abril eiii coinpanliia do capitain Jeroniino Camallio de que ate gora
náo tive reposta cstiinarei não seia por falta de saude que essa lhe alimenta nosso Senhor
seinpre coino dezeja. A calqiiercs pidc cornta de V M teiilio inda ao mais maior parte em scr
como avizei cin coinpanliia do dito capitaiii vai a VM a conta de seu ein letra pera cidade
como VM tem avizado. Juntainentc lia priincira embarcas50 que ouver pera ese reino que
de breve se cspera iivella mandarei a VM aroba a aroba a casca iniiito perfeita qiic a iiáo
mando neste barco porque nno esta ainda feita que iiida agora s e vai prencipiando a fazerce
e como digo a mandarei lia primeira ocaziam que ouver e o mais qiie VM ordena a queiii
Deos goardc iniiilos aiinos.//

Senhor Diogo Fernandez Branco Funclial5 de Agosto 1650

Em 12 de Jiinlio passado escrevi a VM por via de Sain Migel e mandei as copitis


pela. caravela Santa Maria que náo dovido algiiinas cliegasein a inão de V M pclo que inc
aviza a Antonio Maria de Souza as avia reineter nele hiiin avizo ja Lim a um como em 19 dc
Junho (...) Domingos Coresina sua copia acrescntada o mes de Junlio por ellas veio quatro
paca coin inui boa saude que essa permolanose sento aiimentarllie a VM sempre por largos
annos de vida coin os giistos de bons sucesos que a VM dezejar peso todos os desta caza
priiicipalinente as senhoras Antonia Gonçnlvez e Dona Felisia ficão com a mesina siiposto
que de prezente senliiido a inorte de senliorn Izabcl Dias que Deus foi servido chainar a seu
santo reino ein o ines de Jrinlio queira noso senlior dar llie a bem aventuraiiça pois asiin foi
servida a este cazainento paciencia peca poder soportar hums grandes golpes e que no
descurso de tain breve teinpü vem esporeinentaiicio nos noticante a carcgaçam clíi casqua
que VM e o seiilior Estevno Costain itie ordena 1150 fizece avizei por via das ilhas corno
asima digo a esta dczcin quc ficava de como ouve de presiiipiar no principio e o ines p a s d o
coino a fis coin asucre do senlior arccdiago e oiitros piquetes que comprei desse depois ine
ordenarão VMs que sendo cazo nesta illia os oiivese os de pera fazer casqiia e o asuqiire
estivesc com a rcputiisão dos annos pasados seriáo de se mãocliise (...) sua priineira a orcletn
este avizo recebi na ináo do Coresinii ein dezaiiove de Junho no qiie seg~iiaser ncstn illin
ouvese orde de se fazer casqiiinha inas a ha oje alguinas que ha se náo tein dado a eizecosão
por dizerem as pesoas que lia seiiào tein dado a eizecosão por dizerc as pesoas que a lerra
qiie não Iiáo de fazer cargua sein permeiro vir ein os navios que athe gora náo tem cliegado
nenliutn nein mos tein coinpi-tido asuqiire de coniciclcrasiío iisiin que pus per obra principiar
as que VM ine ordeiiar50 e estando VM liqua Iie que tenlio comprada // algiiinas partidas de
asuqure pera a dita caregasZío 2$800 e 3$000 rs e 3$150 rs e a troqiio de letras para cse
reino com que tenlio comesado a dita caregasão ojc esta em poder das conserveiras mais de
a inetade e qiiizer terças dela que vão lavando as conserveiras as váo fmeiido com inuitii
perlèisiío a inais que falta ser tainbein d c ir fazendo enquanto niio sega o iiavio qlic pesa a
VM fasa como seiiliora Costa o inandc coin a brevidade qiie puder pera que ate 10 de
setembro piisada que ja disso navio primeiro que outro iieiiliuin de todo seu suprir Siira d:i
terrti sem entrar hiima so casqiin do Brazil n iniii iiie tetn ofaracido alguiiias pesoas
cantidade dcças quc por ein eiigeitei e estáo coin medo de que pozeráo ficar coin ella seriào
vierem navio asiin de Fransa roino cle Olaiida ein que lhe deein saida, Vejo me persegido de
conserveiras pera Ilie dar asuqure a fazer mas escuzoiiie coin as ordens cpie me der50
dante espero cada ora conforme scu avizo elle ine avizou hia para a baia Deos lhe de bom
suseso ja que náo consegio lantas viajes e antcs entento ver varios fretamentos não me da
pera o ir diante de inim por que estou serto que coin a vinda de VM he do iiavio em que o
fasa tainbem e seniío perder VM consegilo pera Angola irei ao Brazil coin os generos que
leváo os demais e eii tudo (...) este gasto ao que VM levar gasto e ordenar o azeite de
Manucl Martins Medina tenho inda obra de tres cartolas e cauza de couza d e contos (?) ein
poder de Maria Gonçalvez e ana Roiz que de pouquo (...) abaxei de tal modo que fiquei
ainda por (...) 260 rs canadrill que me tuniou ainda con o que asima digo en cadas ditas
mandei o abaxar por 180 náo se me gasta nada Iie cauza de não poder mandar a conta
porque poso ver se o poso embasar com as conserveiras que amigos são algum e entain no
primeiro navio que for para esa sidade que sera em VM brevemente lhe eide inandar sua
conta iiesla caravela náo pode ser pelas rezois que digo e lhe mando somente iiesta 200s
que he o tenlio recebido dele espaço mais Iiuin Iiuma letra sobre o senlior o Estevão Costa e
no primeiro que digo e mandarei a conta como que não tarde Ia fico d e acordo de niio
mandar a VM nada pera nenliuma pesoa metido no conliessimento de VM pelos gastos que
se fazein nesta caravela que via o senlior arccdiago o mandardes caixois a VM pari1 Medina
eu lhe dise niío fizese e Ilie fis coiiheciinento da parte o asiin que nesta dita caravela mando
a VM somente huin conliesiinento de Iiuin e lia camdea de asuqure que inaiidava senliora
Antonia Gonçalvez que deve de avizar o que Icva que com esta vario conliecimento. O náo
mande a VM as canas foi porque as caravelas se for50 antes que se cuidava e coando
aindavão ja a vela e lonje do porto outain cliegarfío das pernoais onde s e tinliain mandado
buscar por orde do senhor arcediago e ali ficario estimei muito que Antonio Roiz eiitregase
e com ciiitlado o que llies trages para VM asim cartas como me pras e estiinarey VM Ilio
agradesese e s e sobern pelo dito avizo mandara a VM os mais caiiarios e por falta de
alpistola me levou a forsa inais um deles por náo Iiir que Ilie dar de comer iiem aver na terra
rezão porque este ano Ilie não mandarei a VM nenliuiis porque humas poquas que este ano
avi tomaclo Manuel Perestrelo na dezerta todas lhe moreráo por falta cle não aver Ia
alpistola. A Juliáo Lanberto qiie lhe este iiavio falci para aviar a VM ospitalos disciilpose
com dizer que não tinha aondc de mais que Ilie as beijou (...) dizeiidoine que no ines do
Coresina hia I/ Iiuiii e ina degradado para Angola por lhe axarein hiima senteiisa a que nHo
queria Ilins apanhasemos Na iiao do Coresina esperava qiie Simáo Costa me inaiidase as
varas que mc avia avizaclo plas feichos e como para iiáo vir enpacliada náo vierão não
deixarão de me fazer falta e se VM mas puder mandar o estimarei que Iie o gencro que mais
gasto e tambem alguns chapeos finos do dito Coresma recebi as duas cartolas de azeile e
sardinhas que entreges a senhora Antonia Gonçalvez de que logo mantloii a d e azeite a
senhora Clara inartins a outro ficou en caza tainbem recebi do padre Antonio de Souza
Rabelo o emvoltorio da madre Ynacia de Jasus e so lho mandei a outra em que vinlia a
toalhe de Maria preta e contas da senhora Dona Felisia e tudo se entregou como VM
ordenou juntamente os 2 boois de asafráo que caregei por conta de Esteviio Costa com O que
trazia Manuel Pereira de quem recebi juintainente a sarje que trazia, que o Rio do Janeiro
como consta do conl~esiincntoo s~iiolpara o padre Frei Ynacio lhe enlregei e dele percurei e
inaes nesta te gora sempre tive para miin que o piidre Francisco Mendes se enbarcase para
ese reino inais veio que nno fas por sc náo potlcr iL portas do adeo da s e priiicipalinente
mosteiro para se cleryberel (?) ao fazelo que creio de iniin o que VM dis que arinei ter niuilo
para ina degeiiganar porque [e gora tive para iniin o niio fazia en respeito de sua desposisno
agora vejo qiie Iie por niío mandarem coino fico asiste iniiito ein caza do ouvidor asiin de dia
coino noite niso pasa o tenpo a carta da madre Doiina Franciscn lha dei estrahoti o modo ein
VM que cliidarein e Iiem este navio huma letra que Ilie devo dito Masiel// por encontro
deles e a carta do dito senhor ine reineto. Jaques Logaii ine ordenou por seus creditos
caregase na nao de Doiiiingos Coresina 13 pipas de vinlio e que de seu valor pasase letra
sobre ele a pagar a VM o ajordenase o que fis e carengei na dita nao as ditas 12 pipas de
vinlio as pessoas qiie ordenou que custarão posta a bordo coino parese das caregaçois que
Ilie inandn 212$060 rs coin as avarias de einprestiino e inais gasto de cuija coiitia paso
sobre o dito Jaques Logaii liuma letras a 2 inezes a paguar a VM que niio dovido nseite e a
seu tempo page coiiio costumoii juntamente por ineio do dito Jaques Logan me escrevc a
liiim Antonio Viegiis de colonia Azoureiro dos alinazeis Ilie caregase na dita iiao do
Coresina e a ordein dito 5 pipas de vinlio a que de seu valor pasnse letra sobre ela o que fis
e lha caregei a ditas 5 pipas de vinlio na dita tiao por ine avizar o dito Jaques Logan fizese
custar2io postas a bordo 89$352 rs coin ns uvarias e da dita conta paso Ictra sobrc o dito
Antonio Vicgas a 2 inezcs vista a pagar a VM que coin esta reineto junto coin a qiie pase
sobre Jaques Logaii e tarnbein ii5o dovido aseite o dito Antonio Viegas de Colonia ine
avizou a sua ciirta que ficava nviando Iiiiina caravcln para Angola coin escala para cstu ilha
pera lhe caregar nela 100 pipas de viiilio suas e do governador que foi para Angola eu Ilie
avizo sobre iso e o estado eiii que esta a tera VM se veja com o dito Jaques Logan e por sua
via coiiheso e se ouve e saber dele sc se Ihc podc aseitar seus creditos.

Senlior Manuel Martinz Medinii Fiinclial 6 de Agosto 1651

Suas cartas de VM de 24 de Abril Iiuina copia de outra recebi ein 23 de Maio e por
elas vejo que VM recebeu aquele escritas nas 3 caravelas que a esta Ilic vierão por ordein
de suii iniijestade a ditas cart:,s de VM dei reposta por via das ilhas ein 12 de Junlio qiie
espero aja chegado as inãos de VM; nella avizava como o reste do azeite de VM fica j a se
vendendo por 20 rs caiiade e que no priineiro navio que ouvese avia de fazer inuito por Ilie
~nandarii VM a coiita coin o seu liqiiido o que irie não foi posivel fazer por reziio de que ein
de 13 de outubro chegava a esta ilha a nao do Coresina que trouxe tanta cailtidnde que logo
sc abaixou por 150 c 160 rs canada coino oje ainda ficava valcndo porque me não Iie posivel
inandara coiita a. VM iiese navio inns do dinliero qiie tenlio dele einbolsado que são 200s ou
pouco inais Ilie remeto a VM hiima letra da dita contia paçnda por iniin a 31111 sobrc Estcvão
Costa que VM lhe inaiidarn perg~iiitare cobrar a seu teinpo qiie não dovido e a conpriclo de
logo sastiF~çãoa vontade hera grande delc inandar a VM nesta oc~iziiíosiia conta coino
liquido dela inas a cauza IIie sera a VM prezente e no priineiro quc ouver que sera iniiito
breveinen~ea P'irei c inaiiclnrci o qiie inais restar coino tanbein fazer o qiie ine inaiidar a
qiiein nosso seiilior goardc felises annos.11

Para os senliores Diogo Fcrnandcz Branco Fiiiiclial 24 de Setembro 165 1

Em 7 de agosto paçado coiii o padrc Pero Francisco rccebi SuiIs cartas de VM de 25


dc Julho e iiovainciite ein Iiuina Iragata fraiiceza qiie desse reiiio vejo a estii ilha ein 12 clo
corrente receby outra de VM dc 3 1 de agosto a que darey reposta VM toinando em primeiro
lugar que VM paçe coin muy'bona saudc que Nosso Seiihor preinita seja seinpre por inuitos
annos coiii os bons subcsessos que a VM dezejo. Todos os destii cian prençipalrneiite a
senhora Antoiiiii Gonplves e inais senlioras paçiío coin ella e t i i seinpre inuito pronto ao
que estão esperando e tanto sc vicr o Maciel enfadado que no prencipio deste mes vendeu a
Duarte Sonmaiis Iiuinas 70 ou pouco mais por preço de 4$600 rs a troco d e taboado de
pinho pipas abatidas e outras couzas que Ihc vierão de.Ainb~irgoein Iiliin navio que aquy
fica e vny pera abra dc grassa assim que plo que vejo na terra nno sey s e acliarey queii
coinpre a dita casca; eu senlior farey todas as deligencias pella vender avendo ocazião oii
quen a coinpre ein falta ine pezarain inuito não lhe dar saliicla. Mas isto Iie o estado eiu que
estão as couzas pera que VMs se rczolváo o que ham d e fazer. O navio frances que atras
digo vejo de Rochella deu por novas que ja as pazes de França. Iiuiis coin outros cstavão
coinsertdos e feitos coin coiidição que que botarão o cardeal Mazirino I'ora d e F r a n ~ ae que
Bordeos e aRocliella estava ja desempedida; com as pazes que fizer50 os princepes coin el
Rey isso tambern teve por cartas Piqueforte, Os inolliados que puder juntar carragarey para
Olanda avendo ocazião e VM ine avize a pessoa a quein os hey de remeter porque ein falta
os emviarey a hum ainigo dc Duarte Sonmans e sobre tudo mellior sem VM avizar.
O scnhor Manuel Fernaiidez Branco atlie gora não veio a esta ilha coando venlia a ela farey
o que VM ordena quanto mais ein sua vinda ouvera casca e que avia do fazer11 a baoseta
dos pivetcs s e rcccbcii do prezentc par fora mas todos em migallias que pera nada servirão
sem se consertarem. Sinto inuito que ris cartas que mandey plas ilhas de baixo da cuberta de
Medina 1150cliegaçeii a inaos de VMs; o que nellas avisava de mais coinsideraçáo Iiera
como prencipiava n dita carregaçan de casca pera que viesse o navio coin brevidade e se
esta caravela iiiío partir com a incsma mandarcy as copeas em falta não serno nessessarias.
J a avizey a VM estiveçe livre de cuidado que coando não acliaçc pessoa sesta n quem
eintregar as cartas desta cnza que as avia de inandar no inaço da coinpanliia remetidas a
Medinn coino VM dis e assii~ise liacle fazer vejo o que VM aviza sobre Antonio Viegis de
colonia eu estiiney que asseitaçe a letra dos vinhos que lhe carreguey para Aingolla mas
pezame que VM arrebateçe por 4$ rs tambein folguey que VM reineteçe o caixan que
ctirregiicy crn dita ciiravella e a letra que saquey sobre Jaques Logan suposto que coin ella
se aliviou VM pouco queira Dcos quc com a chegada da frota qiie Deos recollia ein pas pnçe
VM cotn mais largeza Joáo Velho avizoii ein carta de abril qiie nella avia d e carregar tuclo
que tiveçe d e coiita de VM coin inais o liquido de Iiliinas 4 peças que dc Aiigolla Ilie
rcineteo Migiicl Rodart queiril Nosso Seiilior o fassa como avizou. Não inaiido nesta
caravela a peça de estaminha que VM pecle de conta de Luis Aler porque iiáo lia nenliiiina
iiiteira mais que pedaços se servirem assin coino avizo d e VM inandarey o que VM ordenar
vinagre náo vay porcllie iiiio lia nenliuin de prezelite por inais diligencias que Iiey feito por
elle ein o ncliaiido o inandarey. o escrito de Manuel da Costa pera seu pay Ilie dey cornta
delle e por iiltiino ine respondeu quc não tivern castas iienhuinas/l de seu Silho que coino as
t i v c ~ everia o que avia de fazer pareccuscine avize que ao senlior n%o desse nenliuin
dinheiro a pessoa iicnhuina desta ilha porque não serve mais que d e molestias espero que
nos navios dessa cidade receba cartas delle pera ver o que deve (?) de que inodo me hey de
aver com elle. As contas que VM tevc com Sebastião Jaiisen hircy pcscadniido e emviarey a
VM coino tarnbein as dc Migiiel Levesque que desta caravella Iieyde inaiidar a coiita cio
azeite a Medina iiias iiáo o reste clella porque lhe juro a VM que inais de 80.â rs tenho inda
delle por veiider arrecadar cin,iiiáos das faliqueiras o vcnderão parte e dinlieiro que dey p e ~ i
darein.a Gonçalo Denis; e mais iiiiiita parte que despeiidy con algiiinas coinserveirns e pera
a Ribeira Brava peca as alanpio do senlior coiiza porque Ilie não iniiiido o reste. VM ine
Sassa merce desculparine com elle para que iião digii alg~iinacouza não lhe quero inaiidar O
aggravo que liirey dos alino~asseisnein o que nelle gastcy pois VM não Iie servido. coin esta
vay Iiuin conto do mestre Manuel Dias Caldeira vezinho de Sesiinbra e 2 caixons huiii que
manda o senhor capitiío Manuel Cainara e o outro coin inais a coartolla de viiilio que VM
me pediu e 4 cl-iaciiias ein Iiuin eiivoltorio a senhora Antonia Gonçalves náo pude tirar o
frete inais barato tcnlio inantliido fazer o goiniiiho coin Iiiiin pouco de pepino c alvariqiio
que pera mandar a VM no primeiro coin inaes os meus canarios se otiver pessoa serta qiie
inos leve porque da Dezerta náo vierão este anno ncnliuns assiin por Ia os iino aver como
por não aver que lhe dar a coiner. Este aniio ouve inuito ruins novidades de vinlios ineiios
que o aiino paçado inas etri algiins lugares coin alçuina ventaje ein Santa Luzia oiivc
rezoadamente ein Loures 4 pipas soinente e no morgado 2 ou 3 pipas inenos qiie o aniio
pac;ado inas nesta falta do vinho ouve ein toda a ilha inuitii conta dc pao // que a inuitos
annos senão viu val o da terra 200 e 220 e das ilhas que nno falta 180 e outro inais soiiieiios
se apregoou por (...) náo se gasta nada e cada ora se esperão mais navios das illias.
A Manuel Francisco ine ociipoii Ifie paçasse Iiuiiin letra de 20$ rs pcra seu tio Siinão
Madiado não Ilia piide negar entra nas 3 qiie paqo sobre o dito costa vay a 10 dias se lhe
puder Fazer coin elle a pase a menos tempo o estiinarey. As outras 2 letras hc Iiuiiia cle 20 rs
que dey ao senl~orarcediago por ser assin forçado conlra de 125$100 rs que dey ao chaiiti-e
de assuqar que Ilic conprcy por me apertar brabaincntc por ella. A 2 dias cliegarão aqiiy
2 navios de Ainsterdain Iiuin deles reinelido a Gonçalo Dcnis e Toinas Fcrnaiidez boticario
este torna pera Olarida inas disser50 seus inaiores qiie trazia ordens pera não levar liuiiiii só
aroba de casca seca de peçoa neli~iinamais que a que eles ineterein quis ver se podia veiitlei
a alg~iindeles a minlia niío pude ser porque o dito boticario tein leito iniiita cin sua caza
para este incsino iiavio e tambein Gonçalo Denis ein caza de seu filho e não ouve Iiigar tlc
nada e outro he Iiuin navio de Manuel Tlionias inestre Scguer Sibrance ein que lòy o Costa
para Olanda e nele toriiou com iniiita fi~ze~ida para assentar caza; conta tanta viiriedadc de
novas que não sey se podem dar a loclas credilo sein eii as senefiqiio porqiic dizein qiic ein
sua conipaiiliiii partirão alg~iiisnavios pera cssc reino este iiavio hade Iiir a Berberia e tle Ia
pçra aRocliella ou estreito. Estevaii Costa ine reineteo 4 boins cle assalião para Ilic ventler
tratarcy da sua veiitla elle me ordenou Ilie compraçe Iiuns 100 quintais de ferro pera Ilic
carregar ein os navios (li\ bolça de fora se iiie disse per;oa serta que ii incsiria ordciii dcra a
ellas Iiiiii fraiices iiqiiy assisle eu Ilic rcspoiiclo a ditii siia carta suposto qiic o dilo vay pera
Bordetis.//

Senlioi Jaqiies Logaii Fiinclial26 de Setcinbro 1652

Siin carta dc VM de 31 de Agosto recebe ein 12 do corrente que esliincy por VM


ncllii iiic de deos pas coin boa saiide eu ii tenho nczii e que VM ine iniiiirlar de seu scrvir;o.
Vejo coiiio iivin recebido as contos c caixons c carrcgaçoins das 12 pipas de vinho qiie por
orclein de VM carrcgiicy coin o capitão Doiniiigo Coresina e ii iiicrce qiie VM iiic Lcs dar
cuinpriincnto ii minhas letras de que seiiprc ricarey ii VM inuy cibrigiitlo os ptipeis Lociiiiles
do capitan Francisco Lopes Torrão não vão nesse iiiivio porqlic coii-io eiiti.arão nas Ièiias
ficnrão parados e seiião acabou de corrcr coin ellcs assin qiie cllas acabadas logo tratarcy tle
Ilie dar fiin c einviarcy ao senhor Diogo Fcriiaiitlez Braiico com a brcvidarlc qiie piidcr c
farey o qiie mais VM ine ordenar a qiiein Deos goartlc.
Senhor Antonio de Albuquerque Funclial22 de Secenibro 1650 aniios

A carta de VM dc 22 de Jiillio recebi cm 7 de agosto por in5o do inaiiccbo de VM


por ella vejo que VM ordena que sendo cnzo que a letra do capitão Diogo Barboza estcja
por cobrar a entregue ao dito inançebo o que fis logo tanto que recebi a dita carta de VM de
que deve avizar e juntamente o que tem paçado com o dito capitáo Diogo Barboza sobre a
cobrança della pera o que lhe foi nessessario o favor do governador que inda coin isso niío
basta de que me remeto ao dito inancebo que deve de avizar por incudo o qiie tem paçado
goarde Deos a VM.11

Seiihor Antoiiio Pedrozo Funchal24 de Setembro L652

Ein 5 de agosto ein Iiiiina caravcla que desta cidade partiu para essc reino escrcvy i1
VM de que não inaiido a copen della por saber rpie a dita caravella clicgou a salvainento c
estiinarey que ache i1 VM gozando inuy perfeita saude que esta Ihc auineiile iiosso senhor a
VM senpre coino dezejo eli a elle graças a pcssuo e de todo o modo seii-ipre iniiy pronto.
Pera servir a VM no que ine inandar com esta sera a VM Iium conto do inestre Manuel Dias
Caldeira vezinho de Scsiinbra de Iiuin caixáozinho que na sua caravela por noinc as cliiigiis
de Crislo carreguey com 1 arroba de cilsca seca e outra arroba de sortes secns as inelhures
que pude acliar que ao pe desta direy o custo que esse ficara por cmcoiitro das nieiidezas
que a VM pedi na caravcla paçada e se Iicar dcvcndo algo o ein que quer se einpregiie que
farey o que VM ine ordenar estiinarey que ns ditas sortes cliegcn con a pcrfèi~ãocoin cl~ic
aquy as einbarquey que náo duvido serviriío pesa VM okresser a pessoa quc rne avizou dc
que ine fara rnerce avizar a bondade delliis. Juntainente torno n pcdir ine fassa VM iiicrcc
inandariiie as ditas ineudezas nos priineiros navios que vierein pera esla ilha dc rliic pelo
trabalho Ilic torno a VM pedir perdáo e tainbein qiic ine iiiaiidc VM inuitas couzas dc scii
serviço qiic seinpre ine acliara pronto a quem dcos goardc iniiitos aniiris.

Senhor Manuel Martins Metlina Funclial24 de Setembro 1652

A VM cscrevy ein 5 de Agosto ein Iiiiina caravcla qiie desta cidatle parliu pcra essc
reino c coiiio em navio que em 12 do corrente cliegou a esta ilha soubcinos avcr cliegado ein
pax niío inaiido a casca e serve esta somente de acoinpanhar a conta dos I O coartos tlc
azeitlie que de conta de VM recebi coin o mestre Amaro Farinlin de que o i-este que fico de
venda ine não foy poçivcl inandar nesla ocmiáo por cauza de qiic tis vei-idcdeiras que o
venderão ine n%o tein emtregado todo o dinlieiro que Ilie afirino a VM senlior iiicla por
einbolçar mais de 30$ rs por ciltiza de avereiii tainbein vcndido alguiii riacln assim cliic coiii
a brevidade que puder o farzy estiinaram poder Ilie dar a VM inayorcs avai-iqos a calisa
aliinentação da terra niío dabrigar e pera o que inilis for do serviço de VM iiie ticlinrii muito
pronlo a quein Deos goarde muitos aiinos.
Senhor Estevan Costa Funclial 24 de Setembro 1652

A de VM d e 21 d e agosto recebi ein 11 do corrente con o inestre Elias Siinoiis por


ela vejo com0 VM avia recebido o que lhe reinety a VM 5 do pasado com0 c0nlleSimeill0 e
caregasiiin do que caregei no mestre J O ~ FranquoO a dita carta de VM farei resposta
estimando enfeiiita o dizerme eu pus0 com boa saude permita nosso Senhor seja sempre
por muitos annos e eu com que pesuir estarei sempre prestes para fazer O qiie VM ine
ordenar. Do mestre Elias Simans recebia 14 boois de asafrno que VM nele porque tratarei
de sua velida coin o maior avanço posivel// suposto que da roxela em huin pataxo que aqui
xegou vazio algiitn cauza porque náo venderei o de VM com a brevidade ~ L I dezejo C O dito
inestre cuido vendeu o seu por meno de que mil reis a que não digo a VM serto porque
coinmo diseriio a vendera a troco de wsqua sequa que vejo que VM me avim cobre a
caregasão de easqtia que fis por ordem de VM e que trate de a vender coin o maior avanço
que puder que por cauza das perfis avia VM rezolvido e com o senlior Diogo Feriinntlez
Branco deu mandarem vender como que digo liesta ilha náo lia quem a coinprc nem ao
diainte acharei queiii o fasa por falta de ngo virem navios de França a buscar este gcnero
que fui contin~iando coin a dita caregasão e a tinha já serneada e dado a fazer as
conserveiras esperando com a chegada da ininha carta de 5 de agosto mandasse VM iilim
navio a caregala e agora vejo que VM ordena se venda o que fizer21 se ncliara qiic a quizesse
comprar como farei aveiido ocaziao em que lhe posa dar saida se bem qiic sentirei enfinilo
por sua inuita boiidadc e perfeisgo com que Iie íèita o estado ein que esta a dita caregasain
he estar toda pronta e ja quaize 50 quaxois encaixados asiin senlior que mais asertado sera
inatidea VM navegar para Bordeus Aroxela e Lyão do que veiidese pela perda que ade aver
nela porque nesta illia ha muita casca feita que se fes ein que averiiío navios de lodo norte a
carregala conio o aiino paçado e agora por nieas paçaclos iiilo tcin chcgado nenliuiis com que
estilo os inercadorcs desta prat;a ateinorizados pla inuita perda que hade aver, c coando lhe
não ache navios que possa fretar me dem ordein pera que eu a carregue porqlic iiuiica
faltara Iiiiiii navio e m que a fmsa para qualquer parte das que iissiina digo mas o inaes serto
Iie avelo pera Ruão e cuido ser Iiuiii navio que aquy cliegou de Anburgo a poucos dias ein
h l t a sempre farcy inerce the ine ordenar Ilie silitirei inelerçe 11 o iiiveriio sein dar sahiclii
que coaiilo d e vencla Ia duvido iniiito a vender plas reztcs qiie a VM digo as q ~ i ctninbciii
avizo iio senhor Diogo Fernandes Branco (...) que Ilie visto isto tornem a rczolver o que se
ter de h z e r porque ao depois sintirey muito qualqiier perda que VMs nella teiilia porque
isto de casca Iie genero que seinpie vay a menos em qualqucr aniio Ilie h s diino VM scinpre
hade dar mais provciio inandar VM navio a carregala do qiie (...) inandar a Lenha pera
esperar ocazião de venda que sem virem navios niiinca Iiatle ser saliida arriscada sem se
vender e scm se carregar que como os navios não tein clicgado atlie gora estão j B os Iioinciis
(..,) dcscorçoados tle qiie lium deles por iioine Matheus da Gama qiic tem inniidaclo fazer
contia perto d e 1$ arobas de casca pera Iiiim navio que a muito teinpo esla esperanclo de
Ainsterdain que por Ilie tardar tanto fretou a poucos dias Iiiiin navio que asirn~idigo veio cle
Ainburgo que se o seu que esperava não cliegou atlie 10 do mês que ven Ilie pagaria o l'rete
porem cliega mas que niío avia de levar huinrz so casca de pessoa algiiina niais que a sua
nem ainda couza nenli~iinade fora posto mais que o que elle meter iiisto se coinsserlarão e
nestsi cornfororiiiidade fizer50 fretamento julgue VM q~iiilesta a terra e o ncgocio tie ojc tiido
cauzado de niio virei11 navios e turno a dizer a VM e avizar o modo em que estilo as couzas
pera que VMs fação a qiie mais a coiito Ilie esteja que cu nilo hcy de I'azcr irinis tluc o cltic
VM mc orclei-iar Ihc advirto a VM que senáo scii avizar (?) ha VM cle ter inuita perda iiclla
aqiiy chegoii hiim navio de Arrochella com 40 pipas de agoardente e outras fazendas pera
trocar a casca rcmetido a huin ingres por nome Piquefort que logo dentro de 10 dias o avioii
e partiu coin 4 ou 5 deu nos por iiüviis como as pazes de França entre os principcs coin El
Rey estav5o já feitas e os portos de mar que estavam sercados jii desempedidos com partido
de botarem fora ao cardeal Mazarin. Preinita Deos que esta nova seja scrtii pera que ilja
inais larjeza no iiegocio. Vejo a inerce que VM ine fes na asseitação das letras que sobrc
VM paçei emportantes em 916$800 rs por eiiicoiitro da dita carregnçáo de que VM Ilie
bejdlinil vezes a iniio eu senhor foiine forçado iiesta ocaziáo por ine vcr brabainente
perseguido dos acredores possar iiesta ocaziáo por emcontro della que as emportantes ein
33$500 rs que ao pe desla biriio cxpeceficadns afirmando a VM que a ~ i á oaverme táo
inolestado O iião ouvera dc hzer a quein peço me fassa VM inerçe mandar onrralas estaiido
serro qiie coando não navigue a dita casca e aveiido logo IIie reineterey a VM seu ditilieiro
com inuita puntualidade que como digo a nlo averine apertado o não ouvera de fazer
I dellas vay a 4lin a pagar ao tizoureiro inor do reino della VM ine liadc fazer onde ao
tempo do pagamento cobrar todo em forma e maiidiirmo pera ininlia descarga e que serto
que VM na asseitaç50 delas fora o que custuma. Sobre os assuqrires de Brazil aqui ha
alguns inas não muito finos porqiie elles se mandar50 fazer eiii casca e os que se venderlo
foy I~uinapartida que o vcndeii o iiiestre de caravela que aquy arribou de 1 17 caixas a 3$ rs
alto e malo mascavado a 2$ rs e o tabaco a 140s rs plo que soii cle paresser que VM n5o
inande navio a buscalo que pelo que VM dis valer iiesse reino e abaixarcin com niaes
coinoclo se Iian de acliar Ia do que aqiiy os brancos Iiiios se veiiderão algiiinas caixas q ~ i cse
niandai.50 desinancliar por 3$200 rs arroba inas pera espcras. Nesta ilha não avia iino de
nenhuina sorte iiein coin que s e fazer qualqiier obra e se vendei1 o ullimo por 35200 rs o
quintal este de Aleinanlia que de biscaiii a milito que aquy não vein e na navio qiie atras
digo vcjo de Ainburgo vierno Iiiiinas 200 barras qiie logo nalhiidegii se vcnderXo iL Iitiin
Iioinein da praça pera carregar pera o Rio por 2$350 quintal com pagamento ii inctade ein
dinlieiro e a 112 ein rnalvazia ao tempo ao depois avera coatro dias cliegou aqui huma
charrua de Tanarife ainburgueza era de Iiuin Iioinen da praça por nome Dtiarte Soiiinans e
trouxe 100 e poucos iilais quintaes delle de ferro de Biscaia falei Ilie mo qiiizcsse largar e
mo largou por 25300 o quintal coin a condição de Ilie dar nesse navio Iiuma Ictra pera essa
cidade o que fis a 4lm h vista por contia de 239$ rs a pagar ao tizoureiro mor do reino coin
a outra de 70$ rs que VM me fara inerce de inaiidar asseitar e a seu teinpo Iionrrar como
costuma. Assiinll que lhe podc ordcnar os navios ein que o hey de carregar que 1130 lia sua
iniiitn bondatle o reqiierein e tambein o preço serem ncoinodado sua inuita boiidade requere
alargaino por 325300 rs a foy por se aver apertacio de bem aciiidar pera Ilic dar a letra qiie
sobre VM paço. Porque dc náo averein cliegado as cartas qiie mandei pellas illiiis pois a
11essoa a quein as remeti iiie avizou as tinlia enviado ein Iiuma caravela que partiu pera cslc
reino lie que aceitava nelas não Iiera inais que ficar prencepinndo a carrcgaçaii-i que VMs
me ordenar50 pera que pudessen segiiainente maiidar o navio agora torno a pedir a VM qiic
VM s e rezolvn com o senhor Diogo Fernandes Branco o que ordenáo se fassa desta
carregassan que eu coino ja atras digo avendo ocazions farey todas as diligencias por Ilie dar
saliida de que por ininlia hlta scniío Iiade perder mas que devo sentir Iie o náo avcr quein a
coinpre e ficar todo o inverno pla perda que Iiade caiizar a VMs porque eii avizo o estado
das couzas e o que pode vir a susscder pera qiie VM com tempo o rernedeieli. Aquy
cliegarão 2 navios cIc Amsterdain com can[idacle de iàzendas liuin torna oiiti-o que o dizem
seus maiores que trazia ordens pera 1150 levar casca de pessoa nenliuina, o outro liadc Iiir a
Berberia e delle a Rachella o11ao estreito o que seiiáo sabe de serlo mais iiiais que dizello a
pessoa aquein vejo remetido não se ineteçe couza de que mais avize a qiiein Deos goarde
inuitos unnos.

1 letra a 5 0 dias vista a pagar 1' 0 senhor Simão Macliado a valor da minha
dona Francisqiia de Nazaretli de 20s
1 letra a 3/m vista a pagar a Lourenço de Morais de AraiGo a valor d e
Antonio Lopes Maciel sindoquc do convento de S. Fraiicisco 20$
1 letra a 3/m a pagiir ao capitan Mathias Lopes a valor do cliantre o licenciiido
Pero Gonçalves de Fontes 225$300
1 letra a 4lm a pagar ao tizoureiro mor do reino a valor de Diogo Lopes dc
Andrade 70$
335$300//

Senlior Diogo Fernandes Branco Funclial 21 de Setembro 1651

Agora veio Iiuina carta pera Duarte Sonms e ine veiideu 100 qiiinliies de krro de
Biscaia que lhe vicrão ein Iiuina cliarrua sua de Tanerife coin condiçiío de lhe dar letra logo
nesse navio em dia por 2$300 rs paceillie a dita letra coin mais outra de 80$ rs a pagar ao
tizoureiro mor do reino que espero inandiira o ditos senhor Costa asseitiir o krro Iic
requereine e enviado o Deos em pas Ilie dara grande avanço juntainciite iiie pedia que por
amor delle lhe avia de paçar as letras a pagar ao dito tizoureiro inor eii o iião qiicriti ftizcr
inns tanto me apertou que ine foy forçado fazelos vno a 4 inezcs vista iigora pcço a VM
mande adevertir ao dito seiilior Estevnn Costa que coaiitlo pagar as ditas letras cobre conto
em forma para ca me descarregar que deos sabe a vontade coin que as pacey quc ii iiic iiao
dar o ferro tão acomodado o n2io ouvera de fazer por não aver netilitiin na terrii n VM qlic se
atras digo paço trcs letras sobre a carregaçaii einportaiites ein I65$300 rs digo que são
cuatro coin htima que inais acressen de 70$ rs qiie a niío avcrine tão apertado iião avia cle
fazer de inais que me disse o provedor que tinlia cscrilo ao coinsselho qiic nciililiin Iioincii
desta praça queria paçar letras para el Rey porcoalito as cobrariáo logo c qlic Ilie
responderão que jã senão cobravão sei120 a tempo que vinliáo
Os Homens da Ribeira Brava estão iiidn cleveiiclo a csta caza qlic por cauza das
novidades não pagar50 e a 1180lia coin qiie toriialos a suprir para que se Deos clcr iiiividatle
o anil0 que vem s e cobrem o que deveii. Pareçiainc que VM inaiidaçe 100 rs ein hzeiiclas
peta os tornarcin a suprir por não Sazerein duvida ein oulra parte e isto se VM nslia tlc
inaiidar hade ser corn brevidade porque se veii chegando o Lcinpo que se VM iiBo Liver
cnbcdal seu proprio soii de paresser que VM o toinaçe o11pedisse ii algiiin amigo Ilic Cizcsse
esse enprestiino pera se fazereiii coiitro pipas de viiilio não hsidc que inais averc a VM a
cuja pessoa nosso senhor goarde como dezejo.//

Senhor Estevan Cosia Fuiiclial5 de Oulubio 1652 aiiiios

Nesta inesina caravela tenlio escrito a VM logo e como no cabo dc 9 dias dc viagein
tornaçe arribar por cauza das muitas 8 letras sussedeu neste incio tempo cliegiirein tis dc
ilha ein 28 do paçado os navios da coinpanhia (...) Francisco Gonvicn recebi sun carta de
de VM em companhia de Martin Daritas que por ine dizer ser pessoa recomendada de VM o
estimei muito ao dito senhor fis meu ofereçirnento cin o que Ilie fosse de prestimo coando
que serviçe de min me acliara sempre com a mesma vontade.
Meu amigo Martin Danfas me confessoii vir muy obrigado a VM e suposto por scu
sogeito merece alguma couza Iie merce que VM a todos nos fas no qiie espero não ser
menos favoreçido de VM coando o senhor Diogo Fernandez Branco intente inandarine desta
caza e por estas e outras merces tanto ao dito dantas feitas como a min recebidas e
esperadas serey sempre a ellas inuy ngardeçido pera em toda a parte me confesar sempre a
VM muy obrigado. Com estas vão cartas dos padres Pedro Gavain e Maiiiiel Ferreira que
nSo quizcrão perder esta ocazib. Jtí avizey a VM que me não foy poçivel deixar de passar
as letras que paço sobre VM por respeito de ine vcr inuy apertado de alguns acredores estou
serto que VM me fara merce ao tempo inandalas honrrar como custuma estando serto que
coando niío carregue a dita casca e achar comprador a ella logo Ilie reineterey /I a VM seu
dinheiro com muita puntualidade goarde Deos a VM muitos aniios.

Para o senhor Diogo Fernandez Branco Ftinchal05 de Outubro 1652

Esta caravella partiu deste porto pera essa cidade avera 10 dias e por cauza das
muitas brizas tornou arribar a esta Mucliiquo neste meio tempo cliegarão a esta ilha ein
28 CIO paçado os navios da companhia nelcs o senlior Manuel Fcrnandez Branco e Martin
dantas com que receby a de VM sem data que infenito estimei c muito mais saber do dito
seiilior que lhe ficava gozando perfeilu saude quc Iie o que inais dezejava premitii nosso
senhor que seia sempre por muitos aniios coin as i'elisidades e boiis sucessos qiie a VM
devo dczejar. Todos os desta caza prençipalinente a senliora Antonia Goiiçiilvcz paç'io coiii
a mesma e inuy alegres coin a vinda de senhor Manuel Fernandez Branco se ben que com
sentimento de VM não ver em sua companhia inas aliviados com as esperansas de nos
dizeren que seria a de VM de breve qiicira Deos assin seja e preinita a trazer a VM cin pas
como todos dezejamos.
Nesta caravclla nos disser50 se tornava a partirlas iião quis deixar de escrever a VM
e diga como em caravela que fica qiie partira dentro de 7 oii 8 dias responderey a carta de
VM que recebi em coinpanliia do dito senlior Manuel Fcrnandez Branco e nesta o k e y a
mais nessessario pois o tempo não da lugar a iiiais.
Pezaine inuito o cuidado que a VM tem dado esta carregaçaii de casca se sabe o
coanto ine tem custado cu torno a vizar ao senlior Estevão Costa corno nesta ilha náo aclio
qiiein a compre coino muito bem viu o seu inançebo/l Pero Gauvain c juntamente a clita
casca Ihes tornão a que trate de as vender ja avizey que aveiido ocazião a não perderes: qiic
assas deligencias Iiei feito por isso e o que mais sinto he pla parte de VM inas coaiido não
aja quem a compre pareçia justo que VMs avizassen a carregasse pera o norte por não ficar
com ella este inverno en ciiza se ben que ja estainos em outiibro pois aqiiy Fica Iiuin navio
ainburges de Soninans e outros flaineiigos que pera Ia Iiaiii de ir tainbein eiii qtiein a poderei
carregar pois Iie o ultimo reinedio que pode aver assiii que Ilie rezolvão o que se Iiade Iàzcr
que eu sobre isto me remeto a carta qiie a VM escrevo nesta mesina caravella e ao seiilior
Estevão Costa ao dito mançebo foy mostrar a dila casca a caza das coinscrveiras e bein avia
assim a eincaixada como a que estava fora dos caixons que VM pedy avizasse ao senlior
Costa o estado em que estava clle Ilie escreve mas niío o que sabe sobre ella e coaiido VM a
mandc cairegar paresseine que a mandarão segurar que nesse reino não faltara qtiein o hssa
pois senhor h e (..) remedio que pode aver que ningen estimara dar VM sahida mais do que
eu vendendo a aquy na terra pois hera o inesino que carregalla nosso senlior lhe abra
camiiilio pera que meus a livre delle que afirmo a VM me não tem cauzado pequena
molestia verme sem lhe dar sdiida ein teinpo de inverno e coando VM a mande carregar me
avize e por vias pera que o fassa porque ao depois iião susseda aver mais avizo em tempo
que não aja navios qiie seja inais pior eu ja avizey a VM que por minha parte não lian de
faltar as diligencias e seguir o que VMs ine ordenarem o mançebo do senhor Estevão Costa.
nurnca aja m e quis ver pera esta caza por muitas vezes que lhe offerecy e pedy d e inerçe o
fizesse eu o avizo i10 Costiill e Ilie fasso disso qucixa VM se mostre tão ben agravado
porque VM conste que VM tinha gosto de assestir nella que eu assim lho avizo.

Senlior Estevan Costa Funclial 10 de Outubro 1652

Avera sinco dias que desta ilha partio para esse reino liurna caravella em que escrevi
a VM larguo aguora se ofereseu esta pera Setuval coin fama de que hia pera as illias
debaixo e com tanta brevidade que niío sei como me sera posivel tirar as copias pera
mandar a VM pellas ocupasois que de presente se me oferesereseião tambem pella
brevidade coin que se paga a dita caravella ein falta e que a dita caravella nZo aja chegiilido
as mandarei ein Iiuina que dizem que ca pera ir essa cidade.
Na dita caravella avizei a VM cin como os 100 quintaes de fero que tinha caregado
digo coinprado por coinla de VM os avia dela reguar ein n nao do cappitain Estevào Coronel
o que fis avera cousa dc 3 dias por conta e risco de VM coino consta do conto e careguasão
que com esta vai e suposto VM me tinha ordenado que coinprase 100 quiiitaes delIe senno
101 quintais e 1 arroba que tantos enpcrtou a partida que comprei a Diiarte Sonmas que
como diguo careguei na dita nao de Estevão coronel como VM ordenou em 138 baras coino
e nestes da conto vão comsinadas as pessoas que VM ordenou e o senhor Pero Gouvain e eu
n b pudernos fazer com o dito coronel de que o frete fase ineiios 160 por quintal como a
VM avizamos porque nurnqua se quis de ser das ditas 160 inas vai com frete e avarias
prernita nosso senhor levar o dito navio em pas pera que tenha delle grande avanso e O dito
navio partira desta ilha em companhia das iriais com que veio ate doze do // corente por
ficarein j a aviados Deus os leve em pas e as livre de enemiguos pelo muito que vai nelles
einteressado esse reino jti aqui avizei a VM o estado em que esta e assrifrão que resebi do
mestre Elias Lemaine e pello muito que tinha vindo de varias partes o baixo preso a que tlie
guora eu tenho ainda todo ade VM em ser espersiiido ocaziáo de venda que por minhas
deligensias lhe iiiío Iiade faltar elle veiidido llie mandarei a VM a conta ein o que ficar
liquido desta frota tainbem ficou muito em terra e fíca pello mesmo preso que a VM tetiho
avizado.
Sobre a careguasiío de casca não tenho que avizar a VM porque depois que partio a
caravella não lia socedido couza nenliuina de novo nem comprador a ella nem vindo nenhum
de nenhuma parte a buscar este geneio não lhe sei dizer a VM o modo com que estão os
Iiomens desta prasa que tem feito casca sem terem ocazib em que lhe dar saida de que eu
tainbem niío tico de fora desta cointa por não haver compradores que a queirno tomar nem a
larguas esperansas de paguamentos nem ainda a roguo d e calquer genero de fazendas que
podem por se verem livres dela cuido ja avizei a VM que me n2o cauzava pouca moleste a
de VM e aguora sera muito mais per ine ver em Outubro sein ter nem achar qiiein ma
compre nem ordem pera que a carregue toda vendorne empatado sem lhe poder dar v ~ ã o
pello que peso a VM visto as rezois que tenlio avizado e juntamente constar ao senlior Pero
Gouvaen me d e ordem perto das as vias pera que não avendo ocazião de venda a navegue
pera coalquer parte do norte visto ser o ultimo remedeo pera que me nno fique em meu
poder este inverno que cauzara desgosto11 e perda a VM e tambem lembro a VM que
coando se resolva a mandalla naveguar me de avizo por todas as vias pera que me chegue a
tempo que aja navio em que a fassa. Sobre este partecullar não einfsido a VM inais porque
sei sempre VM resolvera o que inais alemto esteja. O seiilior pero gouvain não ine parese
k s o empregue que VM lhe ordenou coino deve avizar porque tornou a resolverse de náo
querer levar agoardente avera couza de dous dias que não vem a terra ellc me disse avia de
escrever a VM mas ate o presente me não deu as cartas afirmo lhe a VM coino seu cativo
que muito s e sentio nesta caza o não querer o dito senlior asestir nella o teinpo que a que
estivesem os navios mas algumas vezes que o einpertuneiine fes merse estimara per ser
couza de VM servil10 como merecia delle nosso senlior muito bom suceso qiie por sua boa
em abonasão merese muito. O verme tão apertado de alguns paguamentos de asucares que
comprei que creiame VM não são poucas as vezes me obreguo a fazer alguns eixesos de
passar algumas letras sobre VM e cuido paçarei nesta caravelii atlie contia de 30$ rs ou
poucos mais mil e por me ser assim forçado VM me fara mercê mandalas asseitar coando as
pace que ainda ao serto o não digo a VM e ao teinpo horrar mas coino custuina perdoando
ine que afirmo a VM o paçalas não pude fazer itienos goarde Deos a VM.

Senhor Diogo Fernandez Branco Funchal 10 de Outubro 1652

Ein Iiuma caravella que em sinco do corrente partiu pera esse reino depois de vir
arribada a Macliico escrevi a VM larguo aguora novamente se ofereseu este barco que
dizem vai para ese reino com capa de que vai para as ilhas não quis deixar de escrever iielle
e responder a carta d e VM que recebi em companhia do senlior Maiioel Fcrnandez Branco
em os navios da boIsa no que o tempo ine der lugar pella brevidade com qiie dizein se vai
este barco estimarei que esta atlie a VM gozando saude que nosso senhor preinita seja
sempre a que a VM dezejo. Sobre a careguasain de casca que VM e o senhor Eslevão Costa
mandar80 fazer ja tenlio avizado largiio sobre ella o inodo ein que ficava e juiilamente iiáo
haver comprador a ella coino bem o inoslrou a Pero Gouvaiin inansebo do seiilior Estevain
Costa nem ate guora o lia nem me parese avera coino avizo ao dito senlior casca inuita pena
m e tem dado esta careguasáo que sobre ella tenlio avizado a VM per extenço e se o barco se
detiver lhe mandarei a VM liuina copia per onde me escuza de o fazer nesta e tiiinbeiii siiilo
o cuidado que a VM azedara por náo Iiaver comprador a ella eu avizo ao seiilior Estevão
Costa que sua merse ordene em falta de não avcr quem a compre a careglie pois Iic o ultimo
remedio que pude aver per niío ficar este emveriio sem saida asi a espero saia ou ficar niivio
que venha buscalla e pera a parte d e VM visto as pazes que hade novamente ein França não
lia duvida que não faltara quem lha segure VM o11 qucm qucira toinar a 112 do que a VM
palar visto o senhor arsediago dizer a qiicin no cabo que náo quer tomar a inctade cle
114 perda deven coando comsentio no teinpo ein que VM o avizoii a que nlío diguo nada por
nIo ter lugar des dizer. Os inolliados que ouver ajuntarçe e avendo ocasiáo I1 caregiiarei
pera amsterdain a Jacome Vanderduse c os conlicsiinentos farei na forma que VM orcleiiar.
A cal d e Paullo d e Aqtiiin fica ainda corno a VM avizei e com inui pouco gasto
porque nesta ilha achão mais barato o maiidasein na hzer no forno da cal do que coinpralla
e ninguein dezeja dallie saida mais do que eu estando veiidicla loguo Ilic remeterei seu
liquido qiie anles disso senão pode fazer a letrado capppitam da fortaleza emtreguei ao
criado d e Antonio de Albuquerque pella ordcm de VM pera a cobrar lhe tem custado muito
e ainda não einbolsou de que se valleu pera isso do governador. Ja remeti a Medina a cointa
da venda dos seus 10 coartos de azeile mas o reste mas o reste (sic) que lhe fiquei devendo
Ihc não poso remetcr sem vender a carcguar a casca como averei a VM assim que VM nela
de fazer rnerse desculparme pera que elle aja assim por bem pezame muito não haver
vinagre nesta ilha pera mandar a copia que VM pede que ave110 ja o ouvera remetido
achando o inandarci loguo avendo portador serto Ilie eide inandar a VM 2 pares de ricos
canarios que são dos que ir30 este anno porque da Dezerta não veio nenhum por rezzo que
jli avizei a VM que aver comer ainda se toinariio alguris do dantes precurei a que VM Ilic
deu com o inillio diseine que a não trazia nem que VM as não dera e coino diguo se viera
scnao deixara de tomar algum o pallistrcllo ja não vai a Deserta a cauza desas (?) a VM o
senhor arsedeaguo a quem em seu luguar pos hum filho de Antonio Afonseca iiesta caza se
sentio mui milito de Julião Lainberto 1150 emtreguar as cartas logo que chegou pois lho
encomendou a senliora Antonia Gonçrilvez com tantas veras são couza que vascullio sinto
pello que s e lhe fes nesta caza aspistolas avcndo pesoa serta as mimdarei em falta de que
não aja as não ei de ariscar pello que VM/I me aviza por bem e que avizei a VM que
falesera a freira que estava doente e o nome della pera que VM alcamsale licemsa para a
senhora Antonia mas visto não tcra alugar [assa VM per alcançar Iiuma licemça peta o
primeiro luguar que vaguar que vaguar (sic) que como lhe he melhor pera o senhor Lucas
Serrão e VM se tem porque des resulutainente querino quer ser frade peresiame mellior
mandallo VM a Coiinbra a estudar pois a sua vontade he ser cleriguo. Tudo o que VM
mandou com Martim Dantes sc resebeu sup.osto que os pucaras muitas quebradas de que a
senliora Antonia Gonçalvez deve avyzar a VM a boseta de dona Ana de Caceres tratrei dc
vendela resebia as obreas I.,.) pera o escritorio mas nHo papei que he o de que ca
nessesitam tiver algum d e sobre o me h s s a merse mandar hum pouco que o que ha nesta
ilha Iie o mesmo que o não aver. Militas vezes quis mandarvos a eguoa da dezerta que por
emformasois de quem navio deve ser hain bizano bicho nem que o senhor arsediago
dizendoine não hera neseçario e que desculpado ficava com dizer que elle a impedira Iie
scnhor em que senZo pode por anos a 18 VM lhe esvrcva que a deiciie inandar vir a cazallo
queira deixem a Manucl dc Vasconsellos não esta do modo que a VM disserão outras
einformíisoins tenho dello mais abatida e esta já VEVI temo que nno servi na pera VM o
ocupar muitas vezes. Vejo como Antonio Maria persuadido de Manoel Pereira pasou o
credito a Manuel Fernandez Mondiin e fes em bem não Ilie falar niso asim como se mudou
nesta ocaziLío ha duvida o fara ein oiitras que se Ilie oferesso estimo que VM fallase com
João Jardim sobre o que avizei a VM e folgiio que VM le de e conlieser com elle pera qiie
tio deante se me Ilie ofereser algumas ocazioes nesta ilha saiba Ler iiella a VM irmão// tive
carta sua reposta de minha que Ilie escrevi.
Esteja VM serto que o Antonio Lopes Masiel comprar as pipas de vinho nno foi por
fazer a esta caza servisso mais que por sua coinodidade porque asim clle como as mais scus
parseiros o nãa avião de fazcr coando os achasem outra parte e se elle avizou a Medina que
fizera disso servisso mais ou que ficava escrever a VM que a senhora Antonia Gonçalvez
fizera ein nenumeras80 das muitas que a elle se lhe fizerao e elle resebeu da mão do senhor
Dioguo Fernandez Branco que Deus aja já avizei a VM como o mansebo de EstevLío Costa
nunca quis vir a esta cazn por muitas vezes que Ilia oferesi e apertei com elle oferesse suas
algumas vezes veio jantar comigiio a senhora Antonia Goiiçalves Ilie mandou pera a viajem
meia duzia de gualirihíis e huin valente sesto de lois e outro pera sua meza he uin pouco de
pam e outras mimas o moso da Medina que VM avizou vinha n a almiranta n5o veio coando
viera s e fizera o que VM ordena ao senhora Antonia Gonçalvez quis careguar as (...) qiie
toinou com estes senliores eu dei as somas que VM ordenava o careguase não houve efeito
pera que fizesse o cargamento que VM lhe pedia einteresousc como dantes em 160$ rs a
metade per sua conta e a metade pella de VM mas apertado as fazendas coino deve avizar a
VM e juntamente o dito Martiin dantes a quem emtreg~ieitambein a espada doiirada Pomte
Lira e sinto queira deus ache nabajo coinprador a ella as bacliarescas estavão jrí gastas
muita parte deles por isso os nno emtregue a Martim Daiitas te onde stivessein em ser
fiseriío que VM ordenara. Pera Cabo Verde não caregei nada por não aves ein casa couza
que dese (...) venha mandar pera Ia alem de que os navios não vFio a Cabo Verde coino
disse o Seramenho falta empenho mas a cautella se escreveraí1 a Antonio d e Barros Pereira
pera que (...) Martiin Dantas com as 30$ pera a tempo do negro que VM Ilie ordena os
goardasem antes sem (?) emtreguerão a Pero Ferreira se bem e juntamente a reposta dc
huma carta que remeti a VM bem deve contar a VM que pesoa he pois o vinho ja avizado
muito sentio a madre donna Francisca VM nno llie escrever nesta ocazião eu não sei se ella
o fas por via do padre Francisco Mendes per onde o cristiiinou fazer sempre sobreseu vive
mas diguo a VM nada porque me remeto ao que elle me avizar que coino 1150 saie caclti ora
daquelle convento por respeito da madre Ynasia de Jezus a quem solesita com muitas veras
deve saber muito por meudo ouvir da dita senliora D. Branca asim que me náo fica luguar
pera o avizar a VM pello náo saber. E resolutainente náo espere. VM pello padre Francisco
Mendes (...) porque s e avizei a VM seiião podia apartar clcsta ilha agliora daqui pcr diantc
inande por em que senão perde dezapeguar dora da d e Santa Clara comfesando não estar
mais ein sua m b isto do grande einsendio em sendo meio dia ja Ia esta copiar he que esta
muito a meudo por via de suas irinaiis pera que o serviso dos scnliores que eu poder
alcançar huma ordem fale de sua inagestade pera que se embarque pera esse reino que de
outro modo não Iiade Ia ir. A VM beijo mil vezes as mãos pello dinlieiro que VM deu a
Martiin Dantas pera o meu adereso se bem coando são daqui110 tinha jn pngiio as meudezas
que mandei vir dese reino corno VM des Ilie inostrou virem inuitasll Não erão tantas (...)
VMs dizem porque as que forão como Maria Dantes as trouxe e não descuido aves6 VM e o
mandallas eu buscar não foy mais que por liuin que se me pediu qiie pari obrigação ou o
ofreciinento d e mimo não tenlio nesta ilha carta desempenho em que o possa fazer e de ine
escusar dellas o tempo que puder esteja VM serto o Iieyde fazer plo que VM pode estar fora
d e inaginaçáo de que os náo tenlio porque me coiilicço incapas destas sogeic;oiiis alein de
que niío Iiade ser ininha assistencia nesta ilha e coino assim seja não ine ociipo ein
semelhantes couzas. O aviznr a VM o que o padre Francisco Mendes da Costa
rezulutamente nZo se avia de embarcar pera esse reino iey mais que para que Ilie coiistaçe
como VM s e dezenganaria d e esperar Ia por elle tein dito de senhor arcediago coino se avia
d e eiibarcar para este reino de dczoito avante pera vir então ein Março que a não hir agora
dise liera por razão da nao Iiir assistir nessa corte tanto teinpa plos gastos que iiella Iiade
fazer como sobre ley dizen a VM a coino me veio briibainente npcrtado de alguiis seus
credores e tiío bem não pouco do senlior arcediago que as vezes me veio d e tal sorte que ine
toinarn nno sey aonde encoinendo por não aves saliida a casca e me aperta d e tal iiioclo que
me obrigão a peçar ditas letras sobre as conta a que eu inc escuso quanto porque em esa (:::)
não pode ser inenos Iie força o fassa e cuido paçarey neste navio sobre o dito senlior a que
não digo deserto 2 letras einportantes em 30$ rs pouco mais mil reis que VM me h r a inerce
dizerlhe que não pudc escuzarinc cle o niio h z e r coiin~loein todo as pace o avizarey ao dita//
senhor Costa pera que ele fasn inerce iniiodar aseitiir coino custuinti Marliin Dantns sein
duvida partira em coinpaiihia dos mais navios atlie 12 do corrente vay inuito bem aviado de
tudo o nesscsario ainda alcançoti nesta ilha inais de 200$ rs (?) disseine vinha milito
obrigado a VM a Estevão Costa que por respeito de VM lhe fizera inuitii merce Premita
nosso senhor darllie boa viajen coin os avanqos que Ilie dezejo.

Senlior Manuel Martinz Medina Funchal 10 de Outubro 1652

Em os navios da companliia que ein 28 do paçado chegou a esta ilha recebi sua carta
de VM de 14 de Sctembro sesi resposta da que a VM escrevy ein 13 de Agosto (?) por bem
desta como VM ine fes inerce escrever cin o navio frances que dessa cidride veio pera csta
ilha de que athe o prezente não Iiey recebido dita carta inais que a aquy digo em os navios
da coinpanhia por onde vejo com a letra dos 200$ rs que pacey sobre Estevaii Costa ein
favor de VM por emcontro dos 10 coartos de azeite ficava asscita, nao duvido que
acabandosse o tempo se dara cumprimento nella o reste que a V M fico devcndo que são
36$ como constara pera conta que tenlio remetido da venda dcllc n5o pude remeter a VM
nesta ocaziiio porque Ilie afirmo LI VM tenho inda muita letra para cobrar inas faloey con a
brevidade que poçivel ine for goarde Deos a VM muitos aniios.

Senlior Paullo dc Aquiin

Em os navios da companliia que ein 28 do pa<;aclocliegarão n esta ilhii recebi suti


carta de VM de 22 de Setembro qiic estimo que a tnuito teinpo 1150 ler rccebido carta de
VM E muito mais de que lhe pace coin saude que premita Deos seia sempre a que n VM
dezejo csse seu captivo. A cal que recebi de conta de VM se a tivera vendida S j i Ilie ouveri\
de ter iiiaiidado a VM seti liquido inas afirme VM aver coino seu captivo que tenho iniiita
mais de a mitade // ein ser sem Ilie poder dar sahida plo pouco gasto que aquy lia dclla nlcii
de que n"a ser em pedra qiie Iic a que inaes oje se gasta que coiiio nlo sirvii inais qiie para
obras nciiliuinn pessoa n quer coinprnr por alto preço ningiiein dezeja mnes seiilior plo
iniiilo que vem dc Ilic dar sahida do que c11 e VM prezuine que a tenlio vcriclida as
deligenciiis por Ilie dar saliida não I'altão nem falcserão assiti que ellti vcndida por Ihc
reineterey a VM seu liquido. Ncsta caza lhe qtieria innndar n VM a arroba cnscinhti que VM
ine pede iiias coino este inestre despncl-iou coin capa de qiie hia pcra iis ilhas a não inando c
tainbein a que não leva nada de pessoa nenhuma desta ilha lia priincirii que oiiver estcjti
VM serto Ilia heyde mandar com o inestre qtie ordenar a quem Deos Goiirde.

Senhor Estevan Costa Fiiiiclial 13 de Outubro 1652

Serve csta de avizar a VM em como as letra que a VM avizo avia d c paçar de Iiiiina
importante em 32$ rs qiie aqiiy dcy ao ouvidor desta cidade n5o n piicle passar a menos de
2 inezes viiy a pagar a Greporio Dias Pereira estou serto cliie VM ine liirn inerce mnndallti
asseitar e no teinpo Iionrar coino ciistiiina. oje partiu pera Bnliia o inestrc Pcro Gauvaiii c
Marlin Dantas ciii compaiil-iia dos navios deixoume estas cartas para VM rluc remeto a
qiicin deoz goartle.//
Senhor Diogo Fernaiides Branco Funclial 16 de Outubro 1652 por Cascaes

Com esta sera copea d e que a VM escrevi ein 10 de out~ibrocoin o mestre Anionio
Gomes rota de Setuval que avera 2 dias partira para esse reino agora veio a esta caza diser o
senhor Maiiuel Vieira que este (...) queria fazer nella pera casca e não tenlio lugar mais que
demandar da c o p a tinha tenyão tanibéiii de mandar nelle as copeas da q ~ i ca VM inaiidey
com Manuel Dias Caldeira ficão coinessdas e as ri80 acabarey pera inaiidar esta caravella
que nuinca se maginou se fossem com tanta brevidade mas o tempo apertam ein falta de que
não váo. Premita Deos levallas todas em pas a esse reino pera que n8o hsão falta que pelo
tempo que levarão estara Ia em pas todos os desta caza pação con saude e elle graças a
mesma que VM sempre como todos a VM dezejamos niio lia sussedido couza nenhuma de
novo quc a VM possa aviar mais que cin todo reincterine as ditas copeas atlie gora iiáo tcm
cliegado a esta ilha navio iienlium a buscar casca os Iioinens que a lein pasinão c a inin ine
cauza grande pena verme coin ade VM ein ser O senhor arcecliago niio Iie dis que ine apertão
pouco por seu pagamento que inda lhe hei de dever naos de 300 arrobas de seu assiiqar
Deos queira abrir caininho a esta caza para que Ilie desse remedio. O navio do Porto não
veio nen vira como VM avim nen de Bordeos os Iioinens que ten casca por lhe não darcin
sahida mais que nas esperanças de terein algiiin navio por a sua conta pois iião lia oulro
reinedio. Em navio da coinpanliia partirão para a Bahia ein 1 I do corrente preinita Deos Ia
valer qm pas. Para aumento desse reino neste barco queria. inaiidar a VM caixas coin Ii~iiiias
6 barris de goiniiilio fluinas poucas de sortes secas inas pela brevidacle não ouve lugar
Iiierein ein outro barco que cada ora se espera de VMs c Iiacle liir para esse reino nele 21s
mandarei.
Violante Nunes irmão do padre Francisco Mendes ine disse como seu irmão inaiidara
pedir a VM liuns 3 covados d e pano roxo para huina saia pcra ella s e Ia iiiaiida pedir a VM
lhe fassa inerce maridar 31 covados que esle alhe I $ rs o covado que Iie para caza c qiie VM
estimaria llio//'"

'% mmaniiscrito termina aqui, hltando as deinais folhas cliie se perclerain.

262
LISTAGEM DAS CARTAS POR ORDEM CRONOLÓGICA

A Belchior Vaz. levada por Estevão Goines ...................... ...


....................
.
. .
Paulo Aquiin. Icvada por Estevão Goines .................... .........................
..
Luis du Jardim. levada por EstevLo Gomes .................... .........................
Sebastião Jansen ...................
........ .........................................................
( ...) ..............................................................................................................
João Tlioinas Villa e outros, levada por Estevão Gomes ................... ...........
Roque Ferreira da Silveira, levada por Estevão Goines ........................ .....
JoLo Thoinas ...................... .....................
.....................................................
João Feriiíindes Pedra. levada por Estevgo Gomes ................... ......... ......
Miirtin Filter ......................
.... ...............................................................
18 .
Fsaiicisco de França ......................................................................................
19 .
(. ..) de Bruiz, levada pelo mestre EstcvLo Goines ................... .
...
............
Manuel Martinz Medina. levada pelo mestre Estevão Gomes ..................... ..
21 .
Manticl de Souza Maccarenlias .....................................................................
(...) ..............................................................................................................
..
-Manuel Freire de Andriidii .................... ................................V..............
Manucl Martiiis Mediiia. levada pelo inestre Estevão Goines ........................
26 .
EstevLo Bruis ...............................................................................................
27 .
...................................................
Fernanclez Pedra ......................................
..
M~irtiinFilter ................... ........................................................................

Scbslian Jansen. Icviida pelo inestre Estevão Goines .....................................


João Feriiaiidcs Pedra. levada pelo rnestre Estevão Goines ............................
3.
Sebastião Jansen ..........................................................................................
..
João Ferniindes Pedra .........o.....a... .........................................................
9 .
Maiioel Henriq~ies........................................................................................
JoiíoVelho Gondim. portaclor Sebastian Vas .............................. ............. .
.
29 .
Luis du Jardiin. portador o procurador Pero Marco .....................................
30 .
Miguel Levesqiic, porrador Rodrigo Nigel ................................................
Domingos Dias Ferreira. portador Rodrigo Nigel ...................................
Antoilio Morcira de Souza. portador Rodrigo Nigel ...................................

Capitáo Joáo Vclho Gondiin. portador Jo5o Fernandes Pedra ........................


3.
Maniicl Roiz Caldeira. portador Joáo Feriiandes Pedra .................................
Jacoine Cocllio .......................... ..
............................................................
7.
Juze Goines Ramos. portador Aiidre Luis ......................................................
17.
Aiidre Affoiiiço, porlt-iclor Toiné Fernandez .................................................
Rodrigo Fernandez TranqtiUo. portador Toiné Fernaiidez ............................
Migiicl Levesque .................
...................................................................#.....

20 .
Paul10 de Guinrro. portador o proc~iradordo cónego .....................................
Jncqlies Logai~.portador o procurador Manuel Mourão ............................. ....
Jeronimo'~oinesRosa. portador o procurador Manuel Mourlío ....................
Bastieii Jansen. portador o procurador Maniiel Mour5o ......................... ....
Antoi-iio Pedrozo, portador o padre procur~idor..............................................
23 .
Estevan Costa, porlador o procurador ................... .
...
.............................
António Alaire, coii-i o procrirador ................................................................
Richarle Ucr. portador o procurador .................................................. .......
Paiillo Deqiiiin. portador o procurador padre Manuel (...) .............................
.
..
Jogo Thoinns Villa, puriador o procurador .................... ........................
Estevão de 13ruis. portador o prociirador Pero Mouráo .............................v...+
Afonço Lopes Ortis. portador o procurador ...................................................
25 .
.
.
Martiin Filler. portador o procurador ................... ..............................
Manuel Pernandcs Bandeira. portador o procuriidor ......................................
Frailciscti I-Icitor dc Carvalho. portaclor o procurnclor ....................................
Manuel Martiiis Medina. portador o procuraclor ................ ... .....................
Pedro cla Silva Branco, portador o proclirador o Paclre Moirarn ....................
Ft-iullo da Cunlia. portador o procuraclor ................... .
............................
26 .
Antonio Alaire. portador o procurador o Padre Moiram .............................
Doutor Manuel Freire de Andrade. prociirador o Moirii ................................
29 .
Luis du Jardim. coin o procurador Pedro Marco ........................................

Jogo Vellio Gondim. portador Gonçalo Vas ..................................... ......... ..


Jogo Fcrnandes Pedra. portador Gonçalo Vas ...........................................
30 .
JoHo Thoinas Villa. portador a caravela da Baía ...........................................
JoHo Vangenife. portador caravela da bolça .................................................
Jacques Logan, portador caravela da bolça ....................... .
..
...................
..
.
António Pedrozo. portador caravela da bolça .......................... ............
Paulo de Aquiin, portador caravela da bolça ..............................................
Sebastitio Janssen. portador caravela da b o l p ..............................................
.
.
Ignacio de Azevedo, portador caravela da bolça ................... ...........*......

Estevcio Costa. portador caravela da bolça ................................................


.
..
EstevBo de Briiis ........................ ..........................................................
Antonio Alaire. portador caravela da bolçii ....................... ......,
..................
3 .
.
.
Martiin Filter. portador caravela da bol<;n ................... .......... ...............
Luis du Jardin ...........................................................................................
Afonso Lopes Ortis ..................... .
... .....,..................................................
4.
Manuel Martiiis Mcdiiia. portador caravela da bolça ....................... ........ .
.
14 .
Sebastiaii Jansen ................................
, . ...................................................
António Alaire ............................................................................................

Miguel Levesque. portador o mestre Pedro de Ltifon ........................


.
......
Maniiel Martins Medina ............................................................................
Antonio Alaire ...
.
..
.................
Sebastian Jansen ...................

.
Martiin Filter. portador barco da rota ........................ ......................o.......+
22 .
Manuel Marlins Medina, portador barco da roia ................... . ..........
23.
. Antonio Moreira de Souza, portador o inestre Miiniiel Vieirii ........................
.
Outubro 13
Bastiáo Janseii ............................................................................................
18.
Jacq~iesHoan. portador barco da rota ........................................................
.
..
Esteviío de Bniis ................... ..............................................................
Jo3o Tomaz Villa .......................................................................................
Luiz Potevin ................................................................................................
..
Pa~ilode Aquiii-i ..................... ....... .........
.....................................................
19 .
JoKo Taride ..................... ......................................................................
Estevão Costa
..
António Alaire. potador barco da rota .................... .................................
22 .
Afonso Lopez Ortiz ..................... .. ........................................................
30.
..... ..........................................................
Siinão Balaiiqueart ...................

Domingos Nunes Henriqiies ...................


. . . . ............................................
20 .
Licenciado Manuel Henriqucz .......................................................................
23 .
Manuel Rodrig~iezCaldeira, portador o Conde .........................................q....
Antonio Maitinz de Azevedo. portador o Conde .......................... . . . .........
Capitão João Vellio Goiidiin, portador o Conde .............................................
Joiío Fcrilandez Pcdra. portaclor o Conde ....................................................

CapitBo Antonio Baros Bezera .................... ...... ...................................


6 .
Paulo de Aqiiiii .............................................................................................
João Tliornes Villa .
..................... ...........................................................
Estevaii Costa ........................................................................................
Manuel Fernandez Bandeira ....
................................. .................................
Aiitoiiio Alairc & Gcdion Bioii .....................................................................
Antonio Pedrozo .........................................................................................
Jacl~iesLogan .................... . . ....................................................................
Luis du Jardin ............................ ... ........................................................
7.
Adriaiio Dossclinan ...................
...... .....................................................
Guillierine Roure ......................
..,..............................................................
...........
Isaac Herandob ................... .....................................................
9.
Manoel Fernandez Branco ................................
. . . .
... .
. Martin . . .....................................
. Filter . . . . . . .
.
. .
.
D Joam de Menezes ..................... ........................................................
Afonço Lopes Ortis ...................................................................................
10.
Manuel Mnrtinz Mediiia .................... ....,
.... ........................................

Capitão AiitOnio de Barros Bezerra. portador Gert Lanbert ........................


Liceiiciado Maiiiiel Heiiriqucs ...................................................................

Antonio Morcira clc Soiiza. portador o inestre iiigres .....................................

Jaques Logiic ................................................................................................


Antonio Allaire. portador Riqo Pena ......................... .
.. ............................
Estevão Costa. portador Riqo Pena .......................... .
... ...........................
João Tlioinas Villil. portador Riqo Pena ........................... .. ...................
Pero da Silva Branco. portador Riqo Pena .................................................
Maiiuel Fcriiiiiidez Branco ........................................................................
Hiviii cIc Bruis ..............................................................................................
Manoel Martiiiz Medina ................... .
... ...................................................
20 .
Martili P;illcr ..............................................................................................

Maiiuel Fcrnalldes Branco. portador a riqa pena ...........................................


Maiiocl Lopcz Ortiz ......................................................................................

Antoliio Maria de Ortiz. portador o ineslre amburgues ......o..................+........


Estevão Costa. portatlor o mestre ainburgues ................................................
Paullo dc Aclliiin. portador o incstrc arnbiirgues ............................................
Luis Potcvioil. portador o iiiestrc ainburgues .................................................
Jacqiies Logan, portnclor o inestrc aii-iburgues ................................................
João Tholnas Villa. portatlor o inestre ainburgiios .......................O.................
19 .
Maiillcl Feriiandez Bralico. portador o mestre aiiiburgiies...S..........................
20 .
Manocl Martinz Medina. portador o inestre amburgues .............................
Isnac Heracett e Godefor. portador o inestre ainbiigues ...................... ....
Guillerine Roiize. Isaac Hiracelt e Adriano de Selinan, portador o mestre
amburgiies ..................................................... .o.................+........
. . . .. . . .
Martim Filter ................... .
. ...
Esteváo de Bruis. portador o mestre amburgues ........................... ............ .
.
Luiz Hens ......................... . , ....................................................................
24 .
.
.
Diogo de Seixas ................... ...............................................................

Jaccliies Lognn ...............................q........................... ...........................


Antonio Mari de Conti ...................... .
.. ...............................................
Martin Filter ...............................................................................................
João Tlioinas Villa ................... . ... .
. .................................................
Estevão Costa .........................................................................................
16 .
Joáo Tliomas . Villa ............................
. . .
...
. .... .
22 .
....Martin
...........Filter
..........
Manuel Marliiiz Mcdiiia ....................
........ . . .
.......... .

Martiin Filtcr .................................. ...


..,,.............*.. .........................
Esteváo Costa .........................................................................................
Martin Filtcr ..................................................3... .......................................
10 .
.
..
João Velho Gondiin .................... .......................................................
31 .
. .
Esleviio de Bruis ...................................... .
Antonio Moreira de Soiiza ............................ .
. ........................................

Marliin Fi lier ....................... .


..
.............................................................
Miiiiiiel Feriinndez Branco ............................................................................
EstevHo dc Bruis ...................., .
. .............................................................
8.
Saiiclies Charoso ......................... ............................................................
Baltliazar Vaiidanaiii ................................................................................
(... Solmklr. Guiller~noRouzel e Izaque Heravet ......................................... 147

João Vellio Gondiin ....................... .


. ...................................................
14 .
Gregorio Diaz Pcreira ................... .
.........................................................

Izaclue Meraiilt e Gotleliy ............................................................................


Estevain Costa .................................... . . .........................................
.
.
Jaques Lognn ................... ....................................................................
..
Jogo Tlioinas Villn ................... ............................................................
João Mons ...............................................................................................
Francisco de Bairros ..................................................................................
Estevão de Briiis .................................... ...................................................
Manuel Fernandez Bandeira ......................................................................
Manuel Fernandez Branco .........................................................................
.
.
Martin Filter ............................ ............................................................
Manuel Martiiiz Medina ...........................................................................

Manuel Pinto Cardozo ........................ ...............


...........................................
Pero da Silva ...................... .
......................................................................
13 .
.
.
Estevam Costa ................. .........................................................................
14 .
João de Mendonça ........................................................................................
20 .
Joáo Vellio Goiidim, portaodr o procurador João Velho Gondiin ...................
23 .
Estevão de Bruis ...................................................................... ..................
Jaçques Logan ..............................................................................................
24 .
Manuel Feriiandez Ba,ideira .........................................................................
.
.
Antonio Maria de Contiva .................... ...................................................
Conde de Castel Melhor, portador mestre Bautista de Miguel ...............
25 .
João Villn Gondim. portador mestre João Bautista de Miguel .......................
26 .
Aiitonio de Barros Bezerra .........................................................................
28 .
André Afonso. portador Sermenho ............................ . ..............................

Antonio Moreira de Sousa. portador Lourenço Sousa ................... ............ ..


24.
Diogo Fernandez Branco .................... ..... . ...........................................
26 .
Diogo Fernandez Branco ...................
. ......... . . . ...... . .........
27 .
Antonio Maria de Contiiia ...........................................................................

Antonio de Barros Bezerra. portador Manuel de Passos .............................

Jaques Logan ....


25
João Tliomas Villa ................... ...... .. ..
......................................................
.. ..
Ailtoiiio Maria de Contiva ....................... .............
Estevan Costa ...................................... .
.
Diogo Feriiandes Branco ...................................... ...............................

Diogo Fernaiides Branco .......


...................... ..........
..........

Diogo Fernandes Branco. portador Manuel Gonçalves ....................


...

Antonio Pedrozo ............................................4....q ..............


25 .
Diogo Fernandez Branco ................ . ......................................................

Estevain Costa. portador barco da rota ......................................................


Paulo de Aquin .....................
..........
.... .
. ..........................................
12 .
Antonio Pedrozo. portador governador .........................................................

Diogo Feriiandez Braiico. portador governritlor


Paullo Aqin .............................................................................................
21 .
Abril.8
António Pedrozo ..................................................................................

Diogo Fernandez Branco ............................. .


....................................
. . . . . . .
. ................................
Man~ielMartins Meditia ...

Bento da Roclia Gondim .........................................................................


Antonio Pedrozo ..........................
......... .......................................
Jaque Logan .................................................................................................
António Viegas de Colonia ..............................................................
.
.
Estevam Costa ............................... ....., .
. ...... .
Jogo. Jardiin ...................... .......,.
5 .
...........
Antonio Maria da Corntiva ............................. ...
.
....................Paulo
.......de
....Aguiin
.........
Diogo Feriinndez Branco .............................. .
...
...................................
Agosto.6
..................................................
Manuel Martinz Medina ..............................

Diogo Feriinndes Branco .................... .


.. .............................................
22 .
Antonio de Albuqiierque .............................................................................
24 .
Diogo Fernandez Brliiico ........................................................................
.
.
Antonio Pedrozo ........................... .........................................................
Manuel Martiiis Medina .......................... . . . ..........................................
Estevan Costa ..............................
......... ..........................................
26 .
Jaques Logaii .............................................................................................

Estevan Costa ........................ .


.
............................................................
Diogo Fcrnandez Branco .............................................................................
10 .
Estevan Costa ............................ ............
....................................................... 257
Diogo Fernandez Branco ...................... .
.
................................................. 258
Manuel Martinz Medina .................................................................... 261
. , ...............................
Paullo de Aq~iiin . . . . . . .
. .. 261
13 .
Estevan Costa ............................ .
. .....,,................................................. 261
16 .
Diogo Feriiandes Briinco ..................................................................... 262
ÍNDICE GERAL

INTRODUÇÃO ....................
............................................................................. 5

DIOGO FERNANDES BRANCO ................... .


................................................ 6

ASPECTOS DA ECONOMIA E SOCIEDADE DA MADEIRA NOS SÉCULOS


XVI E XVII ATRAVÉS DE ALGUNS DOS SEUS PROTAGONISTAS ....... 15

ANEXOS .......................... .
............................................................................ 37

CARTAS DE DIOGO FERNANDES BRANCO 1649-2652 .............................. 43

LISTAGEM DAS CARTAS POR ORDEM CRONOLOGICA .......................... 263

Você também pode gostar