Escolar Documentos
Profissional Documentos
Cultura Documentos
Gramatica Occitana
Gramatica Occitana
1999
CONTEDOS
0. INTRODUCO 1. ELEMENTOS DE FONOLOGIA
1.1. DA ESCRITA DO OCCITANO: O ALFABETO 1.1.1. Vogais 1.1.2. Consoantes simples 1.1.3. Consoantes compostas 1.2. A TIL
4 5
5 5 5 7 7
2. MORFOLOGIA
2.1. OS ARTIGOS 2.1.1. Artigo definido 2.1.2. Artigo indefinido 2.1.3. Artigo partitivo 2.2. PRONOMES PESSOAIS 2.2.1. Formas tnicas 2.2.2. Formas tonas 2.3. OS DEMONSTRATIVOS 2.4. OS POSSESSIVOS 2.4.1. Formas tnicas 2.4.2. Formas tonas 2.5. INTERROGATIVOS 2.6. NUMERAIS 2.6.1. Cardinais 2.6.2. Ordinais 2.7. INDEFINIDOS 2.8. GNERO E NMERO DOS NOMES E ADJECTIVOS 2.8.1. Formao do feminino 2.8.2. A converso da surda em sonora 2.8.3. A formao do plural 2.9. A COMPARAO DO ADJECTIVO 2.10. ADVRBIOS 2.11. PREPOSIES 2.12. CONJUNES 2.12. O VERBO 2.12.1. Os verbos regulares 2.12.1.1. Primeiro grupo 2.12.1.2.1. Segundo grupo, con sufixo 2.12.1.2.2. Segundo grupo, sem sufixo
9
9 9 9 10 10 10 10 11 12 12 12 12 13 13 13 13 15 15 15 15 16 16 17 18 19 19 19 20 21
2.12.1.3. Terceiro grupo 2.12.2. Os verbos auxiliares 2.12.2.1. Verbo ser-estar 2.12.2.2. Verbo ter-haver 2.12.3. Verbos irregulares 2.12.3.1. Dire, deure, voler, saber, pren(dr)e, veire~vser, viure 2.12.3.2. Venir, poder, far, escriure 2.12.3.3. Creire, tner, metre, caler, respondre, morir 2.12.3.4. Vendre, beure, recebre, plure, conisser~conisser, parisser, nisser 2.12.4. Formao dos tempos compostos
22 23 23 24 25 25 28 30 33 36
0. INTRODUCO
Estas regras elementares do occitano so as prprias do languedociano, um dos dialectos histricos do occitano, que tomado como padro do occitano literrio. No se recolhem nestas pginas variantes dialectais, tantando sempre de nos acolher lngua padro. O occitano a segunda lngua mais falada em Frana aps o francs. O seu mbito lingustico estende-se pela metade meridional do pas, falando-se nem s na Frana, mas tambm no Vale de Aran, na Catalunha espanhola, onde tem categoria de co-oficial junto com o catalo e o espanhol; l conhecido com o nome de arans. Tambm penetra em Itlia, na zona alpina. Foi durante a Idade Mdia a lngua da poesia, e poetas doutras naes compunham as suas obras em occitano. A grafia da lngua clssica a que hoje se recuperou para dar ao occitano uma roupagem ortogrfica digna que permite a sua escrita, nem s do occitano padro, mas tambm dos dialectos, que so plenamente cultivados. O gasco merece meno aparte; faz parte do occitano, mas os seus traos peculiares do-lhe uma autonomia importante dentro do conjunto occitano. A sua grafia est adaptada a certas particularidades fonticas, como a conservao de /h/ que se grafa h onde o resto do occitano tem /f/, ou /S/ que se grafa (i)sh (como em madeish, 'mesmo', que igual que o catalo mateix). O occitano tem uma estreita relao com o catalo, at o ponto que muitos romanistas falarem de um grupo occitano-romnico, que inclui o catalo, o occitano e o gasco, diferente do ibero-romnico e do galo-romnico.
1. ELEMENTOS DE FONOLOGIA
1.1. DA ESCRITA DO OCCITANO: O ALFABETO 1.1.1. Vogais soa /a/. Na fim de palavra geralmente soa //: la vaca /la'bak/. soa // e coloca-se s na fim de palavra. soa /e/.
soa / /.
soa /i/. Quando formar ditongo, i soa ento /j/, diante e detrs de vogal: ieu /'jew/.
soa /u/.
soa //. soa /y/, como em francs. Quando formar ditongo, u soa ento /w/, diante e detrs de vogal: ieu /'jew/.
1.1.2. Consoantes simples b p d t soa /b/, entre vogais torna-se fricativa como em espanhol. soa /p/. soa /d/, entre vogais torna-se fricativa como em espanhol. soa /t/.
seguida de e e i soa /dZ/, diante de a, o, u soa /g/ o agrupada com r e l ou noutras posies, que pode ser fricativa entre vogais como em espanhol. Quando se achar em final de palabra (excepto nas palavras de origem grega) soa /tS/: mig /'mitS/~/'mjEtS/, pug /'pwEtS/. Quando se quiser escrever as sries /gwe/ /gwi/ empregar-se- a direse ou trema: ge, gi. uma grafia que s se emprega em Gascunha e soa /h/. Tem a origem na Flatina, inda conservada em todo o occitano. soa /dZ/ como tj em francs e portugus. soa /l/. soa /m/ diante vocal: maire /'majre/. Soa /n/ a final de palavra: volm /bu'lEn/. soa /n/. Na fim de palavra no soa: occitan /utsi'ta/. soa /p/. sempre vai seguido de u, dizer, qu. Quando vai a sequncia qua, quo o u s soa em palavras cultas, mas em que, qui a pronncia /ke/, /ki/. Para pronunciar o /u/ emprega-se o trema: qe, qi, como em qestion. Nas palavras patrimoniais no soa a u: quatre /'katre/, qualque /'kalke/. soa /R/ suave entre vogais, fechando slaba e em cmulos consonnticos e /r/ forte ao comeo de palavra, como nas lnguas ibricas. Entre vogais o som forte grafa-se rr. soa /z/ entre vogais. No resto dos casos soa /s/ (coincide com o portugus, catalo e francs). soa /t/. soa /b/ em boa parte do occitano. Em provenal soa /v/. soa /gz/ ou /ks/.
h j l m n p
s t v x
soa /z/.
1.1.3. Consoantes compostas ch lh ll nh soa /tS/, como o espanhol ch ou o catalo tx. soa // como o portugus lh , o italiano gli ou espanhol e catalo ll. soa duplo: /ll/, como o catalo ll. soa // como o portugus nh, catalo ny, espanhol , francs e italiano gn. uma grafia que s se emprega em Gascunha e soa /S/, como ch do francs e do portugus, (i)x do catalo, sci do italiano ou sh do ingls. seguida de e e i soa /tS/ como tch em portugus e francs. tambm grafia gascona que se emprega na fim de palabra e soa como um /t/, /tS/ o /tJ/ molhado. tj tl tz soa /tS/ como tch em portugus e francs. tambm soa duplo /ll/. intervoclico soa /dz/, mas na fim de palavra soa /ts/ ou /s/.
(i)sh
tg
th
Note-se que qualquer consoante oclusiva /p/, /t/, /k/ junto com /s/ produz sempre uma pronncia /ts/, um fenmeno parecido com o catalo das Baleares: antics /an'tits/, diccionari /di'tsiwnari/, caps /'kats/.
1.2. A TIL O acento de instensidade em occitano pode achar-se: em palavras que acabam em vogal, s ou n (s nas conjugaes): o acento cai na penltima slaba. em palavras que acabam em consoante que no seja s ou num ditongo tnico: o acento cai na ltima slaba. as excepes s regras anteriores marcam-se com uma til.
2. MORFOLOGIA
2.1. OS ARTIGOS 2.1.1. Artigo definido Singular Masculino Feminino lo, l los la, l las Plural
A forma l' usa-se quando a seguinte palavra comear por vogal: lidea, lanimal, lautre O artigo admite contraes com certas preposies, sempre no masculino (singular e plural), sem se realizar no feminino: lo al del pel sul jol los als /as/ dels /des/ pels /pes/ suls /sys/ jols /Zus/
Masculino Feminino
As formas un(e)s e unas so s para os nomes que indicam uma parelha ou que no tem singular: Ai d'amics en Foish (port. tenho uns amigos em Foix, cat. tinc uns amics a Foix, fr. j'ai des amis Foix). Totjorn as d'ideas bonas (port. sempre tens umas boas ideias, cat. sempre tens unes bones idees, fr. tu as toutjours des bonnes ides). Unes esclps (port. uns bifes, cat. uns esclops, fr. des sabots). Unes ulhs (port. uns olhos, cat. uns ulls, fr. des yeux). Em alguns dialectos do sul do Lengadc a unica das formas plurais un(e)s e unas. Em toda Occitnia h muita variao de solues no referente aos artigos indefinidos plurais.
2.1.3. Artigo partitivo O artigo partitivo tem duas formas: de + nome (indeterminado) e de + artigo + nome (determinado): - Vli de pan / Vli del pan blanc (port. Quero po / Quero po branco, cat. Vull pa / Vull pa blanc, fr. Je veux du pain / Je veux du pain blanc). - En Occitnia fasm de vin / Vli del vin que fasm en Occitnia (port. Na Occitnia fazemos vinho / Quero o vinho que fazemos na Occitnia, cat. A Occitnia fem vi / Vull el vi que fem a Occitnia, fr. En Occitanie on fait du vin / Je veux du vin que l'on fait en Occitanie). - Vli d'aiga / Vli de l'aiga fresca (port. Quero gua / Quero gua fresca, cat. Vull aigua / Vull aigua fresca, fr. Je veux de l'eau / Je veux de l'eau frache). A forma apostrofada d' empregase quando a seguinte palabra comear por vogal. 2.2. PRONOMES PESSOAIS 2.2.1. Formas tnicas Sujeito Masculino Feminino ieu tu el ela nosautres nosautras vosautres vosautras eles elas Objecto (com preposio) Masculino Feminino mi ti el ela nosautres nosautras vosautres vosautras eles elas
A forma de cortesia vos, conjugada sempre em plural como a segunda pessoa vosautres. 2.2.2. Formas tonas CD Singula Plural r 1P me nos 2P te vos 3P m. lo los 3P f. la las CI Singula r me te li li 10 Plural nos vos lor lor Reflexivo Singula Plural r me nos te vos se los se las
Os pronomes tonos tm tendncia proclise, como em francs, mesmo diante do infinitivo: es lora de te dir qui sm (port. so horas de te dizer quem somos). Existe tambm um pronome de terceira pessoa neutro o, empregado s em singular, igual que o catalo ho: o crsi pas (port. no o acredito, catalo: no ho crec). Quando se achar dois pronomes tonos juntos, o occitano prefire a ordem CI + CD: la me voli donar (port. queria-ma dar). Em occitano existe um pronome impersonal m, como em francs on ou em catalo hom, que rege terceira pessoa do singular e sempre vai em funo de sujeito: m ditz que... (port. diz-se que...). Pronomes adverbiais Como em francs e catalo, o occitano conhece dois pronomes adverbiais: i: I pensi pas (port. No penso nisso, cat. No hi penso, francs Je ny pense pas). Este pronome tambm o que se emprega com o verbo aver para formar o verbo i aver: i a qualque cosa a far (port. h alguma coisa para fazer, catalo: hi ha quelcom a fer) en: De pan? Si nai (port. Po? Sim tenho). Observe-se que toma a forma n'diante de vogal. 2.3. OS DEMONSTRATIVOS Singular aiceste aqueste aquel aicesta aquesta aquela ai aqu ail Plural aicestes aquestes aquels aicestas aquestas aquelas
Grau 1 Masculin Grau 2 o Grau 3 Grau 1 Feminino Grau 2 Grau 3 Grau 1 neutro Grau 2 Grau 3
Existe um demonstrativo neutro que se costuma empregar como artigo neutro, equivalente ao espanhol lo ou o francs ce : que vl dir el: isso que ele quer dizer (espanhol: lo que l quiere decir). Como se pode ver no quadro de cima, o occitano tem trs graus de referncia, como o portugus, o espanhol e o catalo (mas s na lngua escrita, porque na fala reduziu para dois). 11
2.4. OS POSSESSIVOS 2.4.1. Formas tnicas Um objecto possudo Masculino 1PS 2PS 3PS 1PP 2PP 3PP mieu tieu sieu nstre vstre lor Feminino mieuna, mi tieuna, ti sieuna, si nstra vstra Mais de um objecto possudo Masculino Feminino mieunas, mieus mis tieus tieunas, tis sieunas, sieus sis nstres nstras vstres vstras lors
Estes possessivos, quando fazem funo de adjectivos, no vo acompanhados por qualquer artigo, como acontesce em portugus: la mieuna sr / una sr mieuna; lo mieu ostal / l'ostal mieu; amic mieu, qu es ai? Os possessivos lor e lors no vo acompanhados por nenhum artigo: la nstra sr; la vstra sr; lor sr (francs: leur soeur; catalo: llur germana) 2.4.2. Formas tonas Masculino Singular Plural mon mos ton tos son sos Feminino Singular Plural ma mas ta tas sa sas
1P 2P 3P
Estes possessivos no vo acompanhados por qualquer artigo, como acontesce em francs e catalo: ma sr; mon ostal; mas amigas; mos paires. 2.5. INTERROGATIVOS Os principais interrogativos occitanos so: Coss: como Ont: onde Perqu: por que Qual -a -(e)s -as: que, qual (fr. lequel, cat. quin) Quant -a -es -as: quanto (fr. combien) Qu: que
12
Qui: quem Quin -a -s -as: que, qual (fr. lequel, cat. quin) 2.6. NUMERAIS 2.6.1. Cardinais 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 1999 zro un, una dos, dos tres quatre cinc siis st uch / uit nu dtz 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 onze dotze tretze catrze quinze setze dtz-e-st dtz-e-uch / uit dtz-e-nu vint vint-e-un, -una 30 40 50 60 70 80 90 100 200 1.000 1.000.00 0 trenta quaranta cinquanta seissanta setanta ochanta nonanta cent dos/dus cents/as mila un milion
2.6.2. Ordinais Apenas tm uma forma prpria os dois primeiros: 1 primir, primira 2 segond, segonda Para o resto dos nmeros segue-se o mesmo procedimento que em catalo: acrescentar en/ena: tresen, quatren, cinquen, seisen, seten, ochen, noven, etc. Outros numerais doutros tipos: mig / mija 2.7. INDEFINIDOS Os principais indefinidos variaveis so: SINGULAR PLURAL Traduco Masculino Feminino Masculino Feminino um, un un una un(e)s unas pouco de, algum 13
qualques qualques un(e)s unas alcuns alcunas tot(e)s totas mateis(ses mateissas ) crts, certans crtas, certanas
certo (fr. certain, crt, certan cat. cert) autre autra autres autras outro tanto a(i)tant, a(i)tanta, a(i)tantes, a(i)tantas, (fr. autant, aussi, cat. tant tanta tantes tantas tant) molt molta molts moltas muito paucs, pauc pauca paucas pouco pauques muito, em trp trpa trpes excesso a(i)tales, a(i)talas, tal (fr. tel) a(i)tal, tal a(i)tala, tala tales talas qualque qualques algum cadun, caduna, cada um, cadascun, cadascuna, cada qual cascun cascuna nat nada nenhum
Os principais indefinidos invariaveis so: totm quicm qualque res cap degun res, ren cada plan toda a gente, todos alguma coisa alguma coisa nenhum nenhum nada cada muito fra gaire massa pro mai plus, pus mens ges muito muito (neg., inter., condic.) demasiado bastante, suficente mais mais menos um pouco (afirm.) nada (neg.)
14
2.8. GNERO E NMERO DOS NOMES E ADJECTIVOS 2.8.1. Formao do feminino Em geral, o feminino forma-se acrescentando a, como em portugus: bon > bona esps > espesa aimat > aimada Mas no sempre as coisas so assim. Muitos nomes acabados em a so masculinos ou no tm variao de gnero, como acontesce em outras lnguas neolatinas. Palavras como socialista, ecologista, so inverveis no seu gnero. Outras como poeta so masculinas. O occitano forma femininos em palavras onde o espanhol e o portugus se mantm invariveis: triste > trista, comun > comuna, verd > verda (casos tambm conhecidos no catalo). Os adjectivos acabados em al admitem o feminino: nacional > nacionala, como em francs. 2.8.2. A converso da surda em sonora Muitas vezes h uma mudana da consoante, onde as surdas tornam-se em sonoras, mais ou menos com as mesmas regras que regem para o catalo. Estas transformaes no s afectam a formao do feminino, mas tambm a derivao ou a conjugao dos verbos. Tambm inclumos /w/: Surda /t/: portat /k/: antic /p/: lop /w/ : actiu /tS/: mig Sonora /d/: portada /g/: antiga /b/ loba /b/ activa /dZ/: mija
Por vezes, o masculino acabado em s forma o feminino acrescentando duplo ss: mateis > mateissa (port. mesmo -a). 2.8.3. A formao do plural A regra geral acrescentar s ao singular: cap > caps pas > pases occitan > occitans casa > casas 15
2.9. A COMPARAO DO ADJECTIVO Faz-se como na maioria das lnguas neolatinas: 1) O comparativo: Comparativo de superioridade: mai ... que Comparativo de inferioridade: mens ... que Comparativo de igualdade: tan ... coma 2) O superlativo: Absluto de superioridade: lo/la mai ... de Absoluto de inferioridade: lo/la mens ... de O superlativo relativo pode-se formar com plan: aceista casa es plan velha (port. esta casa muito velha). 2.10. ADVRBIOS Os principais advrbios, classificados por tipos; alguns advrbios, quando se lhes pe a preposio de, so locues prepositivas: Modo ben lu atal cap e tot sonque marrit de contunh a pro pena d'en primir ara encara totjorn d'ora pui ir jamai sovent de cps ui deman fin finala d'arru totara despui de aprs 16 bem clere assim de todo, completamente s, somente mal de seguido, continuamente dificilmente, quase no em primeiro lugar, primeiramente agora ainda sempre cedo logo, depois ontem jamais amide com frequncia hoje amanh finalmente, enfim a continuao em seguida depois de, aps depois
Tempo
Lugar
Afirmao
a costat (de) dins davant sus darrir desss jos dejs aic aqu ail prp luenh endacm endacm mai alavetz, alara, aladonc naut c [] tanben [taB ] segur solide
ao lado (de) dentro de diante por cima de detrs, trs acima baixo abaixo aqu, c a ali, l perto longe alhures (em) alhures mais ento acima sim tambm () claro com certeza no (negao absoluta) no sim? no (usa-se aps o verbo para neg-lo) muito (galego mui) pouco bastante quase mais demasiado no muito nada qui ossal
Negao
Quantidade plan pauc pro gaireben pus trop gaire gens benlu Dvida e outros baste que
2.11. PREPOSIES a alloc de amb aprs a travrs cap a contra davant a em lugar de com trs atravs de para, face contra diante de 17
2.12. CONJUNES Por comodidade, no fazemos a tradicional classificao entre coordinadas e subordinada e no seguinte quadro aparecem todas juntas: aquel coma dementre (que) donc e endacom mai encara que levat mas ni mai pasmens perque quora que car que todavia, embora como enquanto (que) ento, pois e alm disso, alis ainda que, alis excepto mas nem porm porque to cedo como, to pronto como porque que
18
2.12. O VERBO As principais conjugaes do verbo occitano languedociano so dadas de seguido. 2.12.1. Os verbos regulares 2.12.1.1. Primeiro grupo Infinitivo parlar (port. falar) Presente parli parlas parla parlam parlatz parlan Pres. conj. parle parles parle parlem parletz parlen Imperfeito parlavi parlaves parlava parlvem parlvetz parlavan Imperf. conj. parlsse parlsses parlsse parlssem parlssetz parlsson, parlssen parla parle parlem parlatz parlen Gerndio parlant Pretrito parlri parlres parlt parlrem parlretz parlron Imperativo Particpio parlat Futuro parlarai parlars parlar parlarem parlaretz parlarn Condicional parlari(i) parlaris parlari parlariam parlaritz parlarin
19
2.12.1.2.1. Segundo grupo, con sufixo Inifinitivo dormir (port. durmir) Presente dormissi dormisses dorms dormissm dormisstz dormisson Pres. conj. dormisca dormiscas dormisca dormiscam dormiscatz dormiscan Gerndio dormit Pretrito dormiguri dormigures dormigut dormigurem dormiguretz dormiguron Imperativo Particpio dormint Futuro dormirai dormirs dormir dormirem dormiretz dormirn Condicional dormiri(i) dorms dormisca dormiscam dormisstz dormiscan dormiris dormiri dormiriam dormiriatz dormirin
Imperfeito dormissi(i) dormissis dormissi dormissiam dormissiatz dormissin Imperf. conj. dormigusse dormigusses dormigusse dormigussem dormigussetz dormigusson, dormigussen
20
2.12.1.2.2. Segundo grupo, sem sufixo Inifinitivo sentir Presente senti sentes sent sentm senttz senton Pres. conj. senta sentas senta sentam sentatz sentan Gerndio sentit Particpio sentent Pretrito sentiguri sentigures sentigut sentigurem sentiguretz sentiguron Imperativo Futuro sentirai sentirs sentir sentirem sentiretz sentirn Condicional sentirii sent senta sentam senttz sentan sentiris sentiri sentiriam sentiriatz sentirin
Imperfeito senti(i) sentis senti sentiam sentiatz sentin Imperf. conj. sentigusse sentigusses sentigusse sentigussem sentigussetz sentigusson, sentigussen
21
2.12.1.3. Terceiro grupo Inifinitivo batre Pres. ind. bati bates bat batm battz baton Pres. conj. bata batas bata batam batatz batan Imperf. bati(i) batis bati batiam batiatz batin Imperf. conj. batsse batsses batsse batssem batssez batsson, batssen bat bata batam battz batan Gerndio batut Perfeito batri batres batt batrem batretz batron Imperativo batrai batrs batr batrem batretz batrn Condicional batri(i) batris batri batriam batriatz batrin Particpio batent Futuro
22
2.12.2. Os verbos auxiliares 2.12.2.1. Verbo ser-estar Inifinitivo sser, stre Presente soi, som s es sm stz son Pres. conj. si sis si sim sitz sin ri ras ra rem retz ran Imp. conj. fogusse fogusses fogusse fogussem fogussetz fogusson si si sim sitz sin Imperfeito Gerndio essent Pretrito foguri fogures fogut fogurem foguretz foguron Imperativo serai sers ser serem seretz sern Condicional seri(i) seris seri seriam seriatz serin Particpio estat Futuro
23
2.12.2.2. Verbo ter-haver Inifinitivo aver Presente ai as a avm avtz an Pres. conj. aja ajas aja ajam ajatz ajan Imperfeito avi(i) avis avi aviam aviatz avin Imp. conj. agusse agusses agusse agussem agussetz agusson, agussen aja aja ajam ajatz ajan Gerndio avent Pretrito aguri agures agut agurem aguretz aguron Imperativo aurai aurs aur aurem auretz aurn Condicional auri(i) auris auri auriam auriatz aurin Particpio agut Futuro
24
2.12.3. Verbos irregulares 2.12.3.1. Dire, deure, voler, saber, pren(dr)e, veire~vser, viure
deure devent
voler volent
saber sabent
Presente de indicativo disi devi dises deves ditz deu dism devm distz devtz dison devon
prenguri vegri prengures vegres prengut vegt prengurem vegrem prenguretz vegretz prenguron vegron
25
Condicional diri(i) deuri(i) diris deuris diri deuri diriam deuriam diriatz deuriatz dirin deurin Imperativo diga diga digam digatz digan deu dega degam devtz degan
sapi, sacha spia, sacha sapiam, sacham sapiatz, sachatz spian, sachan
Presente de conjuntivo diga digas diga digam digatz digan dega degas dega degam degatz degan vlga vlgas vlga volgam volgatz vlgan spia, sacha spias, sachas spia, sacha sapiam, sacham sapiatz, sachatz spian, sachan prenga prengas prenga prengam prengatz prengan veja vejas veja vejam vejatz vejan visca viscas visca viscam viscatz viscan
26
Imperfeito de conjuntivo digusse degusse volgusse digusses degusses volgusses digusse degusse volgusse digussem degussem volgussem digussetz degussetz volgussetz digusson degusson volgusson
prengusse veg(u)sse visqusse prengusses veg(u)sses visqusses prengusse veg(u)sse visqusse prengussem veg(u)ssem visqussem prengussetz veg(u)ssetz visqussetz prengusson veg(u)sson visqusson
27
2.12.3.2. Venir, poder, far, escriure Infinitivo venir Gerndio venint, venent Particpio vengut -uda
Presente de indicativo veni pdi venes p(de)s ven pt venm podm ventz podtz venon pdon Pretrito venguri vengures vengut vengurem venguretz vinguron Futuro vendrai vendrs vendr vendrem vendretz vendrn Imperfeito veni(i) venis veni veniam veniatz venin
28
Condicional vendri(i) vendris vendri vendriam vendriatz vendrin Imperativo vni venga vengam ventz vengan
Presente conjuntivo venga psca vengas pscas venga psca vengam poscam vengatz poscatz vengan pscan Imperfeito conjuntivo vengusse pogusse vengusses vengusse vengussem vengussetz vengussen pogusses pogusse pogussem pogussetz pogussen
faga, faa fagas, faas faga, faa fagam, faam fagatz, faatz fagan, faan
fagusse, fsse fagusses, fsses fagusse, fsse fagussem, fssem fagussetz, fssetz fagussen, fssen
29
2.12.3.3. Creire, tner, metre, caler, respondre, morir Infinitivo creire, crser Gerndio cresent Particpio cregut tengut -uda mes -a, metut -uda calgut respst mrt -a
metre
caler
respondre
morir
metent
calent
responent
morent
Presente de indicativo cresi teni creses tenes crei, cretz ten cresm tenm crestz tentz cre(is)son tenon
cal
calgut
respondri moriguri respondres morigures respondt morigut respondrem morigurem respondretz moriguretz respondron moriguron
cal(d)r
30
cali
cal(d)ri
Imperativo crei, crega crega cregam crestz, cregatz cregan ten tenga tengam tentz tengan met meta metam mettz metan respond responda respondam respondetz respondan mr mr(i)a moram, moriam mortz mr(i)an
Presente conjuntivo crega tenga cregas tengas crega tenga cregam tengam cregatz tengatz cregan tengan
calga
31
Imperfeito de conjuntivo cregusse tengusse cregusses tengusses cregusse tengusse cregussem tengussem cregussetz tengussetz cregussen tengussen
calgusse
responssetz morigusetz
respondssen
morigussen
32
2.12.3.4. Vendre, beure, recebre, plure, conisser~conisser, parisser, nisser Infinitivo vendre Gerndio venent Particpios vendut begut -uda recebut plogut -uda conegut, conogut paregut uda nascut -uda, nat -ada bevent recebent plovent coneissent, pareissent conoissent naissent beure recebre plure conisser, conisser parisser nisser
Presente indicativo vendi vendes vend vendm vendtz vendon Pretrito vendri vendres vendt vendrem vendretz vendron beguri begures begut begurem beguretz beguron recebri recebres recebt recebrem recebretz recebron plogut coneguri, pareguri conoguri conegures, paregures conogures conegut, paregut conogut nasquri, naissri nasqures, naissres nasqut, naisst nasqurem, conegurem paregurem conogurem naissrem coneguretz nasquretz, pareguretz conoguretz naissretz coneguron nasquron, pareguron conoguron naissron bevi beves beu bevm bevtz bevon recebi recebes recep recebm recebtz recebon plu coneissi, conoissi coneisses, conoisses coneis, conois coneissm, conoissm coneisstz, conoisstz coneisson, conoisson pareissi pareisses pareis pareissm pareisstz pareisson naissi naisses nais naissm naisstz naisson
33
Imperfeito vendi(i) vendis vendi vendiam vendiatz vendin Futuro venderai venders vender venderem venderetz vendern beurai beurs beur beurem beuretz beurn recebrai recebrs recebr recebrem recebretz recebrn plur coneisserai, pareisserai naisserai conoisserai coneissers pareissers naissers conoissers coneisser, pareisser naisser conoisser
coneisserem, pareisserem naisserem conoisserem coneisseretz, pareisseretz naisseretz coneisseretz
coneissi(i), conoissi(i) coneissis, conoissis coneissi, conoissi coneissiam, coneissiam coneissiatz, coneissiatz coneissin, coneissin
Condicional venderia(i) venderis venderi venderiam venderiatz venderin beuri(i) beuris beuri beuriam beuriatz beverin recebri(i) recebris recebri recebriam recebriatz recebrin pluri
coneisseri(i) pareisseri(i) naisseri(i) conoisseri(i) coneisseris, pareisseris naisseris conoisseris
34
Imperativo vend venda vendam vendtz vendan beu, bevi bega begam bevtz began recep recpia, receba recepiam, recebam recebtz recpian, receban coneis, conois conesca, conesca conescam, conescam coneisstz, conoisstz conescan, conescan pareis paresca parescam pareisstz parescan nais nasca nascam naisstz nascan
Presente de conjuntivo venda vendas venda vendam vendatz vendan bega begas bega begam begatz began recpia, receba recpias, recebas recpia, receba recepiam, recebam recepiatz, recebatz recpian, receban conesca, conesca conescas, conescas conesca, conesca conescam, conescam conescatz, conescatz conescan, conescan paresca parescas paresca parescam parescatz parescan nacsa nascas nasca nascam nascatz nascan
plga
Imperfeito de conjuntivo vendsse begusse recebsse conegusse nasqusse, paregusse conogusse naisssse conegusses paregusse nasqusses conogusses s , naisssses conegusse nasqusse, paregusse conogusse naisssse
nasqussem, conegussem paregussem conogussem naissssem nasqussetz, conegussetz, paregussetz conogussetz naissssetz conegussen nasqussen, paregussen conogussen naissssen
35
2.12.4. Formao dos tempos compostos A formao dos tempos compostos com aver mais o particpio. Apenas damos como exemplo a primeira pessoa do singular, a conjugar unicamente o verbo cantar: Pretrito perfeito indicativo ai cantat Mais-que-perfeito Passado anterior Futuro anterior Passado sobrecomposto Futuro anterior sobrecomposto Mais-que-perfeito sobrecomposto Condicional passado Pretrito perfeito conjuntivo Mais-que-perf. conjuntivo Imperf. Conj. sobrecomposto avi(i) cantat aguri cantat aurai cantat ai agut cantat aurai agut cantat avi(i) agut cantat auri(i) agut cantat aja cantat agusse cantat agusse agut cantat
Tambm o verbo sser o stre se emprega para a formao dos tempos compostos nas mesmas condies que o francs ou o italiano, dizer, como verbos de movimento ou verbos reflexivos.
36