Escolar Documentos
Profissional Documentos
Cultura Documentos
2021-2022
ANDRÉ SIMÕES
asimoes@campus.ul.pt
https://videoconf-colibri.zoom.us/j/9260783485
asimoes1971
https://www.facebook.com/asimoesEC
https://www.youtube.com/c/AndreSimoes71
https://sites.google.com/campus.ul.pt/andresimoes/home
1
FUNÇÕES SINTÁCTICAS BÁSICAS – SÍNTESE
O João é alto.
A Maria está preocupada.
O meu amigo ficou contente.
VOCATIVO: serve para invocar, chamar ou nomear uma pessoa ou coisa personificada.
2
Ó João, anda cá!
Maria, não fiques triste.
3
INSTRUMENTOS ELECTRÓNICOS DE TRABALHO
DICIONÁRIOS
Dicionário de Latim-Português
GRAMÁTICAS
Allen and Greenough's New Latin Grammar for Schools and Colleges (tufts.edu)
4
FICHA 1 – ALFABETO E PRONÚNCIA
B b hăbĭtārĕ V ŭ lŭpŭs
C k cĭcĕr w căuērĕ
D d dŏmĭnŭs X ks nox
F f făcĕrĕ
DITONGOS
G g rēgīnă
H h hŏmō AE ai aequŭs
ī uītă OE oi poenă
I ĭ bĭbĕrĕ AV au paupĕr
y iăm
DÍGRAFOS
K k kălendae
L l fīliŭs CH kh chordă
M m fŏrŭm PH ph phiălă
N n crīmĕn TH th aethĕr
ō pōpŭlŭs
O CONSOANTES LONGAS
ŏ pŏpŭlŭs
TT tt uittă (≠ uītă)
Etc.
5
2.1. Como sabemos?
a) Testemunhos directos.
[C]
“Considero que o K não se deve usar em quaisquer palavras, a não ser como
abreviatura. […] Alguns acham que é necessário quando se segue um A, quando já
existe a letra C, que conserva o seu valor antes de qualquer vogal”. (Quintiliano, Inst.
Or. 1.7.10)
[V]
“Os nossos professores escreveram seruum e ceruum com as letras V e O
[seruom e ceruom], porque receavam que duas vogais iguais seguidas se unissem num
só som e se confundissem. Agora, por essa razão, escrevem-se com dois V […].
Mas nenhuma das formas transcreve exactamente aquilo que ouvimos, e não foi
inutilmente que Cláudio acrescentou aquela letra eólica [Ⅎ], para estes casos.
(Quintiliano, Inst. Or. 1.7.26)
[H]
6
já não Iónicas, mas Hiónicas eram!”
(Catulo, 84)
c) Empréstimos antigos.
1. Basco: bakea < pācĕm
2. Alemão: kaiser < *kaisaraz < Caesar
d) Erros ortográficos.
1. Agato Herenni serus rogat Venere ut periat. (CIL 4.1839)
[Ăgătō Hĕrennī seruŭs rŏgăt Vĕnĕrĕm ŭt pĕreăt]
e) Jogos de palavras.
1. cauneās vs. căuē nē eās (Cícero, De diuinatione 2.84)
2. “aurēs [“orelhas”] provém de ăueō [“desejo muito”], pois com elas
sempre desejamos muito aprender.” (Varrão, De lingua latina 6.83)
f) Composição de palavras.
ăuĭs – auspĭciŭm
nāuĭs – naufrăgiŭm
7
3. Diacríticos.
4. Acento tónico.
Regra geral
Qualquer uma destas regras tem as suas excepções, que serão conhecidas com a
prática.
INFORMAÇÕES COMPLEMENTARES
1
Para sermos mais rigorosos: sílaba aberta.
2
Para sermos mais rigorosos: sílaba fechada antes de consoante, ou sílaba aberta antes de duas
consoantes.
8
FICHA 2 – O SISTEMA NOMINAL: 1.ª E 2.ª DECLINAÇÕES (M/F)
1. Textos
A.
I. Lăbyrinthŭs. Hīc hăbĭtăt Mīnōtaurŭs. (CIL 4.2331)
II. Stronniŭs nīl scĭt. (CIL 4.2409a)
III. Longă est uītă, sī plēnă est. (Séneca)
IV. Vītă uĭgĭliă est. (Plínio)
V. Fortūnă caecă est. (Cícero)
VI. Vērae ămīcĭtiae sempĭternae sunt. (Cícero)
VII. Pūpă, quae bellă ĕs, tĭbĭ mē mīsĭt quī tuŭs est. Vălē. (CIL 4.1234)
B.
I. Marcus Spendūsăm ămăt. (CIL 4.7086)
II. Marcellŭm Fortūnātă cŭpĭt. (CIL 4.111)
III. Fortūnātŭs ămăt Ampliandăm. Ianuāriŭs ămat Vĕnĕriăm. (CIL 4.10697)
IV. Sĕrēnă Īsĭdōrŭm fastīdĭt. (CIL 4.3117)
V. Ăbyssŭs ăbyssŭm inuŏcăt. (Vulgata)
VI. Ăsĭnŭs ăsĭnŭm frĭcăt. (provérbio)
VII. Ĕtiam căpillŭs ūnŭs hăbĕt umbrăm suăm. (Publílio Siro)
VIII. Vĭrŭm expectō meŭm. (CIL 12.5193)
IX. Mūlŭs hīc muscellās dŏcuit. (CIL 4.5251)
9
2. Exercícios.
https://www.mola.org.uk/blog/i-went-rome-and-all-i-got-you-was-stylus-rare-inscribed-roman-writing-implement-discovered
10
3. Vocabulário adicional (1.ª e 2.ª declinações M/F)
SIGNIFICADO SIGNIFICADO
inimicitia, -ae poena, -ae
aqua, -ae puella, -ae
cura, -ae terra, -ae
fortuna, -ae uia, -ae
gloria, -ae uigilia, -ae
ira, -ae uita, -ae
memoria, -ae umbra, -ae
natura, -ae unda, -ae
patria, -ae
amicus, -i oculus, -i
animus, -i populus, -i
annus, -i seruus, -i
asinus, -i uentus, -i
dominus, -i ager, -gri
equus, -i magister, -tri
filius, -ii puer, -i
uir, -i
11
FICHA 3 – O SISTEMA NOMINAL: 1.ª E 2.ª DECLINAÇÕES (M/F)
1. Textos.
2. Exercícios.
I. Complete os espaços.
a) Antiŏchus __________ (Marcus, -ī) seruus.
b) __________ (Sĕrēna, -ae) insŭla sum.
c) Marcus __________ (ăquĭla, -ae [pl].) et __________ (ĕquus, -ī [pl]) mĕdĭcus
est.
d) Tĭtus __________ (seruus, -ī [pl].) et __________ (serua, -ae [pl].) dŏmĭnŭs est.
12
FICHA 4 – O SISTEMA NOMINAL: 1.ª E 2.ª DECLINAÇÕES (M/F)
1. Textos.
A.
I. Fuscus Fructō sălūtĕm. (CIL 4.1875)
II. Prīmĭgĕnius Successae sălūtĕm. Vălē, mea pistilla. (CIL 4.5094)
III. Sĕcundus Prīmae suae […] sălūtĕm. Rŏgō, dŏmĭnă, ŭt mē ămēs. (CIL 4.8364)
IV. Līuiă Alexandrō sălūtĕm. Sī uălēs, nōn multum cūrō. (CIL 4.1593)
V. Ănĭciae fēlīcĭtĕr. (CIL 4.10511)
VI. Nōlānīs fēlīcĭtĕr. (CIL 4.1512)
B.
I. Mŏdestus cŭm Albānā. (CIL 4.6818)
II. Antiŏchus hīc mansit cŭm suā Citherā. (CIL 4.8792)
III. Săbīnus cŭm Prīmĭgĕniā hāc. (CIL 4.8260)
IV. Gĕmellus cŭm Proclō hāc. (CIL 4.88)
V. Restĭtūta cŭm Sĕcundō domnō suō. (CIL 4.1665)
VI. Daphnĭcus cŭm Fēlīcŭlā suā hāc.
Bĕnĕ Fēlīcŭlae, bĕnĕ Daphnĭco. (CIL 4.4477)
VII. Ămethysthus nec sĭnĕ suā Vălentīnā. (CIL 4.4858)
VIII. Ănĭmus ĭn ŏcŭlīs hăbĭtăt. (provérbio)
IX. Ănĭma dē caelō cădĭt. (Tertuliano)
X. Ex uītā discēdō tamquam hospitiō, non tamquam ex dŏmō. (Cícero)
C
Cur non mitto meos tĭbĭ, Pontĭliānĕ, lĭbellōs?
Nē mĭhĭ tū mittas, Pontĭliānĕ, tuōs. (Marcial, VII.3)
13
CIL 4.1293
2. Exercícios.
ăgĕr, -grī
ăsĭnus, -ī
dŏmĭna, -ae
ĕquus, -ī
mĭnistĕr, -trī
terra, -ae
unda, -ae
14
Singular Plural
Nom. ăquĭla
Voc.
Ac.
Gen.
Dat.
Abl.
Singular Plural
Nom. uentus
Voc.
Ac.
Gen.
Dat.
Abl.
Singular Plural
Nom. puĕr
Voc.
Ac.
Gen.
Dat.
Abl.
15
FICHA 5 – O SISTEMA NOMINAL: 2.ª DECLINAÇÃO (N)
1. Textos.
A.
I. Hospĭtium Gāii Hygīniī Firmī. (CIL 4.3779)
II. Marthae hoc trīchĭlīnium est. Nam in trīchĭlīniō căcăt. (CIL 4.5244)
III. Suspīrium puellārum Cĕlădus traex. (CIL 4.4345)
IV. Nulla terra est exsĭlium, sĕd altĕra patria. (Séneca)
V. Incertus ănĭmus dīmĭdium est săpientiae. (Publílio Siro)
VI. Ănĭmus aequus optĭmum est aerumnae condīmentum. (Plauto)
VII. Maxĭmum rĕmĕdium īrae mŏra est. (Séneca)
VIII. Sĭlentium est signum săpientiae. (Petrus Alphonsi)
IX. Verbă uŏlant, scriptă mănent.
X. Ĭnīquă numquam regnă perpĕtuō mănent. (Séneca)
XI. Instrūmentă bŏnum făciunt bŏnă saepĕ măgistrum. (medieval)
2. Exercícios.
I. Complete os espaços:
a. __________ (gaudium, -iī) uŏlant, __________ (templum, -ī) mănent.
b. __________ (fātum, -ī) mănent.
16
Singular Plural
Nom. bellum et impĕrium
Voc.
Ac.
Gen.
Dat.
Abl.
SIGNIFICADO
auxilium, -ii
bellum, -i
consilium, -ii
exemplum, -i
gaudium, -ii
officium, -ii
oppidum, -i
proelium, -ii
regnum, -i
telum, -i
uitium, -ii
INFORMAÇÕES COMPLEMENTARES
17
FICHA 6 – O SISTEMA NOMINAL: ADJECTIVOS DE 1.ª CLASSE
1. Textos.
2. Exercícios.
Singular Plural
Nom. nauta strēnuus
Voc.
Ac.
Gen.
Dat.
Abl.
18
Singular Plural
Nom. pĭrus magna
Voc.
Ac.
Gen.
Dat.
Abl.
Singular Plural
Nom. bellum trĕmendum
Voc.
Ac.
Gen.
Dat.
Abl.
3. Vocabulário adicional
SIGNIFICADO
alienus, -a, -um
beatus, -a, -um
certus, -a, -um
dignus, -a, -um
gratus, -a, -um
laetus, -a, -um
longus, -a, -um
malus, -a, -um
miser, -a, -um
nouus, -a, -um
paruus, -a, -um
pulcher, -chra, -chrum
saeuus, -a, -um
tutus, -a, -um
uerus, -a, -um
19
FICHA 7 – O SISTEMA VERBAL: INFECTVM, PRESENTE DO INDICATIVO ACTIVO
1. Enunciado de um verbo.
1.ª pessoa do
2.ª pessoa do pretérito
presente do perfeito do
indicativo indicativo
2. Textos.
I. Rĕpĕtīta iŭuant.
II. Teucrus ămat. (CIL 4.8359)
III. Expĕrientia dŏcĕt. (Tácito)
IV. Marcellum Fortūnāta cŭpĭt. (CIL 4.1111)
V. Bĭs uincit quī sē uincĭt in uictōria. (Publílio Siro)
VI. Certa āmittĭmŭs, dum incerta pĕtĭmŭs. (Plauto)
VII. In tĕnĕbris lūgēs āmissum, Galla, mărītum:
nam plōrāre pŭdet tē, pŭto, Galla, uĭrum. (Marcial 4.58)
3. Exercícios.
I. Complete os espaços.
a. Teucrus __________ (cănō, -ĭs, -ĕrĕ).
b. Tĭtus ĕt Lūcius __________ (currō, -ĭs, -ĕrĕ).
c. Spendūsa __________ (clāmō, -ās, -ārĕ).
d. Puĕr __________ (crescō, -ĭs, -ĕrĕ).
e. Aulus et Marcus __________ (păueō, -ēs, -ērĕ).
f. Seruī dŏmĭnam __________ (fastīdiō, -īs, -īrĕ) et __________ (tĭmeō, -ēs, -ērĕ).
g. Sĕrēna ĕt Spendūsa hīc _________ (măneō, -ēs, -ērĕ).
20
II. Identifique o tema e conjugação dos seguintes verbos:
ămō, -ās, -ārĕ discō, -ĭs, -ĕrĕ horreō, -ēs, -ērĕ
audiō, -īs, -īrĕ dŏceō, -ēs, -ērĕ mittō, -ĭs, -ĕrĕ
bĭbō, -ĭs, -ĕrĕ dūcō, -ĭs, -ĕrĕ rŏgō, -ās, -ārĕ
cădō, -ĭs, -ĕrĕ făciō, -ĭs, -ĕrĕ stătuō, -ĭs, -ĕrĕ
cŭpiō, -ĭs, -ĕrĕ fastīdiō, -īs, -īrĕ uĕniō, -īs, -īrĕ
currō, -ĭs, -ĕrĕ hăbeō, -ēs, -ērĕ uŏcō, -ās, -ārĕ
dīcō, -ĭs, -ĕrĕ hăbĭtō, -ās, -ārĕ
* Pronomes meramente exemplificativos. Havendo necessidade de um pronome, o Latim pode recorrer a qualquer um dos pronomes
demonstrativos de que dispõe.
4. Vocabulário adicional
SIGNIFICADO
cogito, -as, -are, -aui, -atum
fero, fers, ferre, tuli, latum
gero, -is, -ere, gessi, gestum
iaceo, -es, -ere, iacui
interficio, -is, -ere, -feci, -fectum
inuenio, -is, -ire, -ueni, -uentum
iubeo, -es, -ere, iussi, iussum
laudo, -as, -are, -aui, -atum
promitto, -is, -ere, misi, missum
paro, -as, -are, -aui, -atum
peto, -is, -ĕre, -iui, -itum
pono, -is, -ere, posui, positum
rapio, -is, -ere, rapui, raptum
scio, scis, scire, sciui, scitum
scribo, -is, -ere, scripsi, scriptum
sentio, -is, -ire, sensi, sensum
seruo, -as, -are, -aui, -atum
soluo, -is, -ere, solui, solutum
sumo, -is, -ere, sumpsi, sumptum
tollo, -is, -ere, sustuli, sublatum
trado, -is, -ere, -didi, -ditum
traho, -is, -ere, traxi, tractum
INFORMAÇÕES COMPLEMENTARES
21
FICHA 8 – O SISTEMA VERBAL: INFECTVM, PRETÉRITO IMPERFEITO DO INDICATIVO
ACTIVO
1. Textos.
I. Vībius Restĭtūtus hīc sōlus dormīuĭt ĕt Vrbānam suam dēsīdĕrābăt. (CIL 4.2146)
2. Exercícios.
INFORMAÇÕES COMPLEMENTARES
22
FICHA 9 – O SISTEMA NOMINAL: 3.ª DECLINAÇÃO, TEMAS EM CONSOANTE (M/F)
1. Textos.
2. Exercícios
23
II. Complete os quadros seguintes.
A Singular Plural
Nom. diūturna quiēs
Voc.
Ac.
Gen.
Dat.
Abl.
B Singular Plural
Nom. bellus hŏmō
Voc.
Ac.
Gen.
Dat.
Abl.
3. Vocabulário adicional.
SIGNIFICADO
coniux, -ugis
dux, ducis
lex, legis
lux, lucis
pax, pacis
rex, regis
INFORMAÇÕES COMPLEMENTARES
honos, -ris
mos, moris
frater, -tris
mater, -tris
pater, -tris
sanguis, -inis
homo, -inis
legio, -nis
oratio, -nis
sermo, -nis
aetas, aetatis
eques, -itis
miles, -itis
uirtus, -tutis INFORMAÇÕES COMPLEMENTARES
uoluntas, -tatis
lapis, -idis
pes, pedis
imperator, -is
soror, -is
24
FICHA 10 – O SISTEMA NOMINAL: 3.ª DECLINAÇÃO, TEMAS EM CONSOANTE (N)
1. Textos.
I. Balnea, uīna, Vĕnus corrumpunt corpŏra nostra, sĕt uītam făciunt balnea, uīna,
Vĕnus. (CIL 6.15258)
II. Auctŏr ŏpus laudat. (Ovídio)
III. Fīnĭs cŏrōnat ŏpus. (provérbio)
IV. Pignus ămōrĭs hăbēs. (CIL 13.10024.147)
V. Vīnum laetĭfĭcat cŏr hŏmĭnĭs. (Sal. 103:15)
VI. Vna hĭrundō nōn effĭcit uēr. (medieval)
VII. Hīc mĭsĕr Anthērus pŏsuit duŏ corpŏra fratrum. (CLE 416)
25
B Singular Plural
Nom.
Voc.
Ac.
Gen.
Dat.
Abl. hărundĭnĕ ăcūtā
C
Presente do indicativo Pretérito imperfeito do
indicativo
corrumpunt
făciunt
hăbēs
laudat
3. Vocabulário adicional.
SIGNIFICADO
agmen, -inis
carmen, -inis
crimen, -inis
flumen, -inis
fulmen, -inis
nomen, -inis
corpus, -oris
genus, -eris
ius, iuris
latus, -eris
litus, -oris
munus, -eris
opus, -eris
scelus, -eris
tempus, -oris
uulnus, -eris
caput, -itis
iter, itineris
os, oris
INFORMAÇÕES COMPLEMENTARES
26
FICHA 11 – O SISTEMA NOMINAL: 3.ª DECLINAÇÃO, TEMA EM I (M/F/N)
1. Textos
A
I. Sēdĭtiō cīuium hostium est occāsiō. (Publílio Siro)
II. Prŏba merx făcĭlĕ emptōrem rĕpĕrit. (Plauto)
B
I. Eccĕ tū pulchĕr ĕs, dīlectĕ mī, ĕt dĕcōrus. Lectŭlus nostĕr flōrĭdus, tigna
dŏmōrum nostrārum cedrĭna, laqueāria nostra cypressĭna. Ĕgŏ flōs campī, ĕt
līlium conuallium. (Cântico dos Cânticos, 1:16-2:1)
2. Exercícios.
27
B
Presente do indicativo Pret. Imperfeito do indicativo
est
hăbet
rĕpĕrit
SIGNIFICADO
ars, artis
auris, -is
caedes, -is
ciuis, -is
finis, -is
gens, -tis
hostis, -is
ignis, -is
imber, -bris
mors, -tis
nauis, -is
nox, noctis
nubes, -is
orbis, -is
uenter, -tris
urbs, urbis
animal, -is
iubar, -is
mare, -is
INFORMAÇÕES COMPLEMENTARES
28
FICHA 12 – O SISTEMA NOMINAL: ADJECTIVOS DE 2.ª CLASSE (TEMA EM I)
1. Textos
A
I. Marcus Lucrētius Frontō, uĭr fortis et hŏnestus. (CIL 4.6796)
II. Crescens, hăuē, ănĭma dulcis et suāuis. (CIL 4.4783)
III. Cestilia, rēgīna Pompeiānōrum, ănĭma dulcis, uălē! (CIL.4.1435)
IV. Grăuis īra rēgum est semper. (Séneca)
V. Omnis ars nātūrae ĭmĭtātiō est. (Séneca)
VI. Fēlix est Iānuārius Fūfĭcius, quī hīc hăbĭtat. (CIL.4.2413h)
VII. Omnia mūnĕra uīcistī. (CIL 4.1111)
VIII. Verbum dulcĕ multĭplĭcat ămīcōs ĕt mītĭgat ĭnĭmīcōs. (Eclesiastes)
IX. Sōl omnĭbus lūcet. (Petrónio)
B
I. Diffĭcĭlis făcĭlis, iūcundus ăcerbus ĕs īdem:
Nec tēcum possum uīuĕrĕ, nec sĭnĕ tē. (Marcial 12.46)
2. Exercícios
29
Presente do indicativo Pret. Imperfeito do indicativo
est
lūcet
mītĭgat
prōmittis
Tema em i
SIGNIFICADO
audax, -cis
celer, -is, -e
facilis, -e
felix, -icis
ferox, -cis
fortis, -e
grauis, -e
leuis, -e
omnis, -e
saluber, -bris, -bre
similis, -e
tristis, -e
turpis, -e
Tema em consoante
SIGNIFICADO
caelebs, -ibis
compos, -tis
diues, -itis
impos, -tis
pauper, -eris
superstes, -itis
uetus, -eris
30
FICHA 13 – O SISTEMA VERBAL: INFECTVM, FUTURO IMPERFEITO ACTIVO
1. Textos
A
ŭt māla cydōnēa diū seruentur
1 Ēlĭgis māla sĭnĕ uĭtiō cum rāmŭlīs et fŏliīs et condēs ĭn uās, et suffundēs mĕl et
2 dēfrītum, et diū seruābĭs.
(Apício, 1.12.2)
farcīmĭna
4 Ōua et cĕrebella tĕrēs, nucleōs pineōs, pĭper, lĭquāmĕn, lāser mŏdĭcum, et hīs
5 intestīnum implēbĭs. Ēlixās, posteā assās et infĕrēs.
(Apício 2.5.1)
B
1 Dĕcĭmī Lucrēti[ī] Satri[ī] Vălentis, flāmĭnis Nĕrōnis, Caesăris Augustī fīli[ī],
2 perpĕtuī, glădiătōrum pāria XX; et Dĕcĭmī Lucrēti[ī] Vălentis fīli[ī] glădiătōrum
3 pāria X pugnābunt Pompeīs VI V IV III prīdiē Īdūs Aprīlēs*. Vēnātiō lēgĭtĭma et
4 uēla ĕrunt. Scripsit Cĕler. Scripsit Aemĭlius Cĕler singŭlus ad lūna[m].
(CIL 4.7992)
5 Prō sălūtĕ Nĕrōnis Claudiī Caesăris Augustī Germānĭci, Pompeiīs Tĭbĕriī Claudiī
6 Vērī uēnātiō. Āthlētae et sparsiōnēs ĕrunt V IIII Kălendās Martiās**.
(CIL 4.7989)
7 Aulī Suetti[ī] Certī aedīlis fămĭlia glădiătōria pugnābĭt Pompeīs prīdiē Kălendās
8 Iūniās***. Vēnātiō et uēla ĕrunt.
(CIL 4.1189)
* 8, 9, 10, 11, 12 de Abril.
** 25 e 26 de Fevereiro.
*** 31 de Maio.
31
C
Causea
1 In Pompēiānō tēcum spectābo theatrō:
2 nam flātus pŏpŭlō uēla nĕgāre sŏlet. (Marcial 14:29)
Vēnābŭla
3 Excĭpient aprōs expectābuntquĕ leōnēs,
4 Intrābunt ursōs, sit mŏdŏ* firma mănus. (Marcial 14.30)
* sit modo: “desde que seja”
2. Exercícios
INFORMAÇÕES COMPLEMENTARES
32
uēla
33
FICHA 14 – O SISTEMA VERBAL: INFECTVM, IMPERATIVO PRESENTE ACTIVO
1. Textos
A
I. Bŏnam uītam [tĭbĭ optō]. Ămō tē. Ămā mē. Seruā uītam. (CIL 12.5693)
II. Ōtiōsīs lŏcus hīc non est. Discēdĕ, mŏrātor. (CIL 4.813)
III. Discĭtĕ: dum uīuō mors ĭnĭmīca uĕnit. (CIL 4.5112)
IV. Da frī[gĭ]dam pŭsillum. (CIL 4.1291)
V. Thȳăs, nōli ămāre Fortūnātum. (CIL 4.4498)
VI. Respĭcĕ et crēdĕ. Hōc est, sīc est, ăliŭd fiĕrī non lĭcet.
(CLE 244)
2. Exercícios
34
FICHA 15 – O SISTEMA VERBAL: INFECTVM, VOZ PASSIVA
1. Textos
A
I. Marcellus Praenestīnam ămat et non cūrātŭr (CIL 4.7679)
II. Hospĭtium. Hīc lŏcātŭr trīclīnium cum trĭbus lectīs. (CIL 4.807)
III. Numquam pĕrīclum sĭne pĕriclō uincĭtŭr. (Publílio Siro)
IV. In magnō magnī căpiuntŭr flūmĭnĕ piscēs. (medieval)
V. Ămīcus diū quaerĭtŭr, uix inuĕnītŭr, diffĭcĭlĕ seruātŭr. (S. Jerónimo)
VI. Non pŏtest ămŏr cum tĭmōrĕ miscērī. (Séneca)
VII. Vrŏr amōrĕ tuō. (ILS 8623a)
VIII. Cornēlia Hĕlĕna ămātŭr ăb Rūfō. (CIL 4.4637)
IX. Ā cănĕ non magnō saepe tĕnētŭr ăper. (Ovídio)
B
I. Semper pauper ĕris, sī pauper ĕs, Aemĭliāne.
Dantŭr ŏpēs nullīs nunc, nĭsĭ dīuĭtĭbus. (Marcial, 5.81)
II.
Nĭhĭl est mĭsĕrius nĕquĕ gŭlōsius Santrā.
Rectam uŏcātus cum cŭcurrit ad cēnam,
quam tot diēbus noctĭbusquĕ captāuit,
ter poscit aprī glandŭlas, quăter lumbum,
5 et utramquĕ coxam lĕpŏris et duōs armōs,
nĕc ērŭbescit pĕiĕrāre dē turdō
et ostreōrum răpĕre līuĭdos cirrōs.
Buccis plăcentae sordĭdam lĭnit mappam;
illīc et ūuae conlŏcantŭr ollārēs,
10 et pūnĭcōrum pauca grāna mālōrum,
et excăuātae pellĭs indĕcens uoluae,
et lippa fīcus dēbĭlisquĕ bōlētus.
Sed mappa cum iam millĕ rumpĭtur furtīs,
rōsos tĕpenti spondylos sĭnū condit
35
15 et dēuŏrātō căpĭtĕ turtŭrem truncum.
Collĭgĕre longā turpĕ nec pŭtat dextrā
ănălecta quidquĕd et cănēs rĕlīquērunt.
Nĕc escŭlenta suffĭcit gŭlae praeda:
mixtō lăgōnam rĕplet ad pĕdēs uīnō.
20 Haec per dŭcentas cum dŏmum tŭlit scālas
sēque obsĕratā clūsit anxius cellā,
gŭlōsus illĕ, postĕrō diē uendit. (Marcial 7.20)
III. […]
Aetātēs currunt,
uĭtium rĕmănet,
peccāta crescunt,
tyrannī stătuuntŭr.
[…]
5 Insons plectitŭr,
pūpillus artātŭr,
hŭmĭlis tĕrĭtŭr,
uĭduāta prĕmĭtŭr,
pŭsillus spŏliātŭr.
[…]
10 Blandīmenta suādent,
mĭnae adduntŭr,
răbiēs saeuit,
ūsūra tractātŭr,
răpīnae ăguntŭr. (Carmina Burana 5)
2. Exercícios.
36
d) Ăquĭla non captat muscās.
e) Fūr cognoscit fūrem.
f) Auctor ŏpus laudat.
g) Vīnum laetĭfĭcat cŏr hŏmĭnĭs.
h) Pignus ămōrĭs hăbēs.
37
FICHA 17 – O SISTEMA VERBAL: PERFECTVM ACTIVO
1. Textos
Tema do perfectum
cado, -is, -ere, cecidi, casum
dico, -is, -ere, dixi, dictum
do, das, dare, dedi, datum
fero, fers, ferre, tuli, latum
habeo, -es, -ere, habui, habitum
laudo, -as, -are, laudaui, laudatum
maneo, -es, -ere, mansi, mansum
sto, stas, stare, steti, statum
uenio, -is, -ire, ueni, uentum
uideo, -es, -ere, uidi, uisum
uinco, -is, -ere, uici, uictum
INFORMAÇÕES COMPLEMENTARES
39