Você está na página 1de 34

 

 
Apostila do aluno

  Autoria: Yudanshas CCRCC 
  versão novembro/2015 
 
Academia de Karatê CCRCC – Cristóvão Colombo 
Sensei Antonio Mantelatto 
 

Índice

História do Karate‐do .................................................................................................................................................................. 2 

História do Karate‐do em Piracicaba ........................................................................................................................................... 3 

Árvore Genealógica ..................................................................................................................................................................... 4 

Um Pouco da História dos Mestres ............................................................................................................................................. 4 

Shinshukan Dojo Kun ................................................................................................................................................................... 8 

Sensei Antonio Mantelatto .......................................................................................................................................................... 9 

Nomenclaturas básicas ..............................................................................................................................................................10 

Posições básicas ........................................................................................................................................................................11 

A Obi (faixa), suas cores e significados ......................................................................................................................................13 

Katas ..........................................................................................................................................................................................16 

Kihons ........................................................................................................................................................................................18 

Kihons Kata ..........................................................................................................................................................................19 

Kihon Dai Ichi .......................................................................................................................................................................20 

Kihon Sonoba .......................................................................................................................................................................21 

Kihon 3 – Ataque e defesa simples ......................................................................................................................................22 

Kihon 5 – Matéria para exame de faixa azul ........................................................................................................................23 

Kihon 6 – Matéria para exame de faixa roxa e marrom ......................................................................................................24 

Kihon 10 – Matéria para exame de faixa verde ...................................................................................................................25 

Kihon 20 – Matéria para exame de faixa marrom ...............................................................................................................26 

Ginástica completa ....................................................................................................................................................................27 

Matérias oficias para exame .....................................................................................................................................................29 

Anexo 1: Palavras mais usadas no Karate .................................................................................................................................30 

http://www.karatedocristovao.com.br/ 
Revisado em novembro de 2015  1 
 
Academia de Karatê CCRCC – Cristóvão Colombo 
Sensei Antonio Mantelatto 
 

História do Karate-do

Em todos os países do mundo existe, em maior ou menor grau, a arte marcial com a finalidade de preservar e prosperar seu 
povo e seus descendentes e, em Okinawa (Ryukyu) existia tradicionalmente o “te” como uma arte de defesa pessoal. 

Okinawa é a principal ilha do arquipélago RyuKyu, formado aproximadamente por 70 ilhas, localizado entre a ilha de Taiwan e 
o Japão. Okinawa pertence hoje ao Japão, mas antigamente Okinawa (Ryukyu) se subdividia em três: “Hoku San”, Chu San” e “Nan 
San” e cada uma formava um governo autônomo, mas em 1429 foram unificadas pelo Rei ShoShin de “Chu San” em um só Reino de 
Ryukyu e, o governo com finalidade de preservar a estabilidade do Reino por longo tempo, adotou a política de proibição da posse 
de armas, na época do Rei ShoShin. 

Esta proibição proporcionou um grande desenvolvimento do “te” e também do kobudo (usando utensílios de pesca, agricultura 
e da vida cotidiana para combate). 

Entre os séculos 14 e 15, chamada “Era dourada do Comércio”, onde Okinawa se transformou num grande centro de comércio 
entre a China e os países Sudeste Asiático. 

Em conseqüência, as relações diplomáticas, culturais e comerciais se estreitaram entre Okinawa e os países do Sudeste Asiático 
principalmente a China e graças ao fluxo de pessoas (monges, soldados, comerciantes e imigrantes) e de cultura entre Okinawa e a 
China, o Okinawa‐te foi enriquecido pela da arte marcial chinesa (chugoku kenpo) e outras artes marciais vindas do exterior, como 
a de Taiwan entre outras. Desta forma a arte de luta foi transformada e começou a ser chamada de To‐de ou To‐te . A palavra “To” 
representava primeiro a dinastia Tang, da China, e posteriormente passou a representar a própria China; To‐de significava, então, 
“mão chinesa” devido à grande influência do Kempo sobre esta arte marcial okinawense (Okinawa‐te). 

Em 1609, na invasão de Okinawa pelo Japão (clã Satsuma) foram proibidos o uso e a posse de armas e, isso causou um fator 
inevitável para o desenvolvimento de “te” (carate) como arte de defesa pessoal. Pela Conversa dos anciões, os samurais de Okinawa 
(praticantes  de  caratê)  se  escondiam  dos  olhares  de  outras  pessoas durante o  dia  e,  treinavam  à noite  secretamente,  longe de 
lugares habitados, dentro de matas de montanhas, para aumentar seus golppes de punhos tendo como parceiro de treinamento a 
natureza tais como árvores e rochas. 

Com a tradição de várias épocas, os samurais de Okinawa acrescentaram à capacidade de “te” os elementos espirituais como 
boas  maneiras  de  conduta  e  educação,  se  esforçando  para  o  estabelecimento  do  caminho  da  arte  marcial  “Budo”,  e  o 
desenvolvimento para o atual “karate‐do”. 

Havia naquela época três cidades muito importantes em Okinawa: Shuri (a capital), Naha e Tomari Gusuku (distrito de controle 
direto da dinastia), e devido ao desenvolvimento do Te em cada uma delas ser um pouco diferente, cada “estilo” adotou o nome da 
cidade onde estava sendo desenvolvido. Assim surgiram o Shuri‐te, o Naha‐te e o Tomari‐te. 

O  Shuri‐te  era  um  estilo  considerado  como  derivado  do  “Shaolin  externo”,  bastante  explosivo  e  rápido.  Um  dos  grandes 
mestres deste estilo foi Sokon "Bushi " Matsumura (1809‐1901), aluno do mestre Sakugawa. Este mestre ensinou sua arte não só 
aos habitantes de Shuri como a alguns praticantes das outras cidades. O Naha‐te era um estilo forte e que fazia ênfase na respiração 
e como tal, foi descrito como “Shaolin interno”. 

O “Shuri‐te” era chamado de escola Shorin e “Naha‐te” de escola “Shorei”. Na época de seus melhores discípulos, a escola 
“Shorin” (mata luminosa) foi denominada de escola “Shorin” (mata pequena) pelo professor Choshin Chibana (falecido) e a escola 
“Shorei” denominada “Goju” pelo professor Chojun Miyagui (falecido) e assim continua até hoje. 

Quanto a “Tomari‐te” é uma mistura de “Shuri‐te” e “Naha‐te” e quanto a sua sucessão resta uma parte como a associação 
“Gohaku”.  

Atualmente,  associaram  a  estas  3  escolas  mais  duas:  Uechi‐ryu  e  Matsubayashi‐ryu,  formando  5  principais  estilos.  Porém, 
atualmente, estas 5 principais escolas se ramificaram em várias outras escolas devido a diferença de pensamento de seus discípulos. 

http://www.karatedocristovao.com.br/ 
Revisado em novembro de 2015  2 
 
Academia de Karatê CCRCC – Cristóvão Colombo 
Sensei Antonio Mantelatto 
 

História do Karatê-Do em Piracicaba

O Karatê da cidade de Piracicaba teve início com a chegada na cidade do Professor Norio Haritani, que fixou residência e fundou 
no mesmo local a Associação Piracicabana de Karatê, estilo Shotokan, que se localizava na Rua Treze de Maio, esquina com a Rua 
Alferes José Caetano, local esse que por muitos anos funcionou a agência de Correios e Telégrafos de Piracicaba. 

O Professor Norio, morava juntamente com um jovem descendente de japoneses, que cursava Agronomia na ESALQ, isso nos 
anos de 1968 a 1971, aproximadamente. 

Daquela turma inicial de praticantes de Karatê, estava Otávio José Spigolon, então com 13 anos de idade, o único professor em 
atividade na cidade de Piracicaba que participou da primeira turma de praticantes de Karatê. 

Por motivos de dificuldades financeiras, o Prof. Norio deixou Piracicaba e fixou‐se na cidade de Londrina‐PR. 

Tempos depois, um engenheiro de origem nipônica, contratado pelas Indústrias Dedini, que era praticante de Karatê, ministrou 
aulas a um grupo de amigos por breve espaço de tempo, no Clube Regatas de Piracicaba. 

A Faculdade de Engenharia de Piracicaba, mantida pela Prefeitura Municipal, era muito procurada por alunos interessados em 
ingressar na carreira de engenharia civil e sendo referência estadual nessa carreira, justamente por esse motivo, ingressa no curso 
de engenharia o jovem SEIJUN KANASHIRO, filho do mestre YUKO KANASHIRO, 9º Dan do estilo Shorin‐Ryu, da escola Shido‐Kan. 

Sensei Seijun Kanashiro, faixa preta, 3º Dan, começa a ministrar aulas na antiga sede da Indústria Boyes a alguns alunos, e mais 
tarde funda a Associação SHIDO‐KAN de Piracicaba, que funcionava na Academia de Judô Mubarak dos irmãos Paulo e Luiz Carlos, 
na praça Central de Piracicaba, no 3º andar do Edifício que por muitos anos abrigou um dos maiores cinemas de Piracicaba, o Cine 
Politeama. 

Nessa turma inicial de praticantes, estilo Shorin‐Ryu do Prof. Seijun Kanashiro, estavam os professores Antonio Mantelatto 
(Cristovão Colombo), Julio Takashi Kawaguchi, Miguel Carmo de Carvalho (Carvalho), Otávio José Spigolon (Sport Way) e Vlamir 
Marques Silva (CAT‐Clube), sendo, portanto, os mais antigos praticantes de Karatê em atividade de Piracicaba. 

Em 1977, na Sociedade Recreativa Palmeiras de Piracicaba, o Prof. Miguel Carmo de Carvalho começa a ministrar aulas aos 
sábados à tarde e o Prof. Otávio Spigolon a convite de Vlamir Marques Silva, começa a ministrar aulas aos domingos de manhã, 
também na Sociedade Recreativa Palmeiras. 

O Prof. Antonio Mantelatto, fundou em 1980 a Associação de Karate Shorin‐Ryu São Fidelis no Seminário Seráfico São Fidelis 
em Piracicaba e, em 1983, o Departamento de Karatê no Clube Cultural e Recreativo Cristovão Colombo, estando até hoje em franca 
atividade. 

O Professor Miguel de Carvalho, deixa a Sociedade Recreativa Palmeiras para fundar a Associação Carvalho de Karatê. 

O Clube de Campo de Piracicaba iniciou o Departamento de Karatê com o Prof. Seijun Kanashiro e posteriormente o Prof. 
Otávio Spigolon assumiu as aulas na ausência do Sensei Seijun Kanashiro, tendo se afastado mais tarde, sendo que o Prof. Julio 
Kawaguchi  assumiu  o  comando  das  aulas  de  Karatê  por  muitos  anos,  tendo  o  clube  extinguido  o  Departamento  de  Karatê 
posteriormente. 

O Prof. Vlamir Marques, fundou a Associação San Konjo Kiokai que funcionou por muitos anos na antiga sede da Associação 
dos funcionários da Mausa, no antigo Estádio Roberto Gomes Pedrosa (foi demolido e atualmente abriga um grande supermercado). 
O Prof. Vlamir Marques, agora como funcionário da empresa Caterpillar, transfere seus alunos para o Clube da Empresa, CAT‐Clube. 

Pelos ensinamentos dos professores Antonio Mantelatto, Miguel Carmo de Carvalho, Otávio José Spigolon e Vlamir Marques 
Silva, muitos professores se formaram e passaram a ajudar a disseminar a prática do Karatê na cidade de Piracicaba, destacando os 
professores Lair Moretti (Academia Moretti), Moacir Forti (Forti Sport), Silvio Moacir Giatti (Associação Giatti), Marcolino Malosso 
Filho  (Selam)  que  mantém  academias  em  atividades  na  cidade  e  José  Áureo  Batista  Domingues,  que  por  muitos  anos  foi  o 
responsável pelo Departamento de Karatê no Clube Atlético Piracicabano, receberam a faixa preta das mãos do prof. Miguel Carmo 
de Carvalho, Otávio José Spigolon e Antonio Mantelatto, respectivamente. O Karatê competitivo de Piracicaba sempre teve grandes 
atletas que se destacaram no cenário nacional e internacional, mas não nos atrevemos a citar nomes e conquistas para não cometer 
injustiças ao omitir nomes importantes, certamente. 

   

http://www.karatedocristovao.com.br/ 
Revisado em novembro de 2015  3 
 
Academia de Karatê CCRCC – Cristóvão Colombo 
Sensei Antonio Mantelatto 
 

Árvore Genealógica

A Academia de Karatê do Clube Cristóvão Colombo segue as orientações da escola Shinshukan (Shin = Shinzato / Shu = Yoshihide / 
Kan = Escola), do estilo Shorin‐Ryu, criada pelo Mestre Yoshihide Shinzato após sua chegada ao Brasil em 15 de janeiro de 1954, 
quando começou a ensinar Karatê aos membros da colônia japonesa no nosso país.

Árvore Genealógica da escola Shinshukan

Pechin Takahara

Sokon Matsumura

Anko Itosu

Chochin Chibana ↔ Ambun Tokuda

Katsuya Miyahira

Yoshihide Shinzato

Masahiro Shinzato

Um Pouco da História dos Mestres

Peichin Takahara (1683 – 1760)

As raízes do estilo Shorin‐ryu se confundem com as raízes do próprio Karate e remontam ao final do século XVIII, na ilha de 
Okinawa. Àquela época, a ilha era a sede do hoje extinto Reino de Ryukyu, que englobava todas as ilhas do Arquipélago de Ryukyu, 
hoje pertencentes ao Japão. De fato, um preciso estudo das origens do Karate não pode ser feito de forma dissociada do estudo da 
cultura de Ryukyu. À esta epoca, o karate era denominado apenas “Te”. 

Nascido na vila de Akata Cho, Takahara viveu a maior parte da vida na cidade de Shuri, capital do Reino de Ryukyu, e foi o maior 
Mestre de Te (mão) à sua época. O nome “Peichin” representava “sênior”, ou o “mais experiente”. 

Ele também foi um grande lutador, e sempre enfatizava os princípios éticos de “Ijo” (compaixão, humildade e modéstia), “Fo” 
(seriedade, devoção e dedicação) e “Katsu” (grande conhecimento da essência da técnica). Takahara respeitava a arte marcial como 
uma forma de vida e é considerado como o “pai do karate de Okinawa”. 

Uma curiosidade acerca de vida de Peichin Takahara é que se atribuem a ele os primeiros mapas da ilha de Okinawa. Verdade 
ou não, consta que se tratava de uma pessoa muito instruída, que alguns afirmavam se tratar de um monge budista e um astrônomo. 

Adaptado de: http://www.traditionalshotokankarate.co.uk/peichin_takahara.html 

Mestre Anko Itosu (1831 – 1915)

Aluno de Sokon Matsumura (c.1800 – c.1890), Anko Itosu (1831 – 1915) esteve presente em momentos decisivos da História 
de  Ryukyu  e  do  Japão.  Era  ele  o  General  Supremo  do  Reino  quando  de  sua  anexação  ao  Japão,  em  1879.  Com  intuito 
colaboracionista, Itosu trabalhou incansavelmente para fazer o Karate ser introduzido no Japão. Acreditava que, caso fosse bem 
sucedido, poderia vir a gozar de uma posição influente junto às Forças Armadas do Imperador Meiji. Contudo, devido à grande 
influência chinesa sobre o Karate da época (até mesmo muitos dos golpes possuíam nomes em chinês), a arte marcial não encontrou 
receptividade no Império japonês, e Itosu fracassou. 
http://www.karatedocristovao.com.br/ 
Revisado em novembro de 2015  4 
 
Academia de Karatê CCRCC – Cristóvão Colombo 
Sensei Antonio Mantelatto 
 
A despeito disto, Itosu deu grandes contribuições pessoais a ele. Uma das mudanças introduzidas pelo Mestre no Karate foi o 
treinamento com Makiwara, espécie de madeira rígida, para calejar as mãos e os pés, a fim de potencializar os golpes. Outra grande 
inovação de Itosu foi ter tornado o Karate mais acessível às crianças através da invenção dos primeiros Kihons e da divisão do imenso 
Kata Naihanchi, criado por seu Mestre, em três Katas menores: Naihanchi Shodan, Nahanchi Nidan e Nahanchi Sandan. Esses Katas 
seriam uma forma de se introduzir as crianças ao Karate e, uma vez dominados, fariam delas praticantes de nível intermediário. 

Itosu, contudo, acreditava que havia uma grande diferença nos níveis de dificuldade apresentados pelos três Naihanchi e pelos 
demais Katas, criados por Matsumura e por Sakukawa, sendo assim, como forma de ensino intermediário, ele particionou os dois 
Katas Kusanku (criados por Sakukawa) em cinco Katas menores, os quais batizou de Pinan, a dizer: Pinan Shodan, Pinan Nidan, Pinan 
Sandan, Pinan Yondan e Pinan Godan. 

Há uma grande discussão histórica sobre o papel de Itosu em relação ao Karate em geral e ao estilo Shorin‐ryu em particular. 
Quanto ao Karate, não se pode precisar se o criador da arte marcial foi Matsumura, Sakukawa ou Itosu. Os que defendem a tese de 
que Sakukawa foi seu criador consideram que ele foi o primeiro a reunir os ensinamentos do Te e do Kung Fu numa só arte. Os que 
defendem que Matsumura tenha sido seu criador argumentam que ele foi quem mais contribuições deu àquela arte nascente e que 
Sakukawa teria sido um mero praticante de duas artes marciais (como hoje existem tantos). Por fim, aqueles que argumentam que 
Itosu teria sido o criador do Karate se apegam ao termo em si, que, ao que parece, não havia sido utilizado antes de Anku Itosu. 
Contudo, aos defensores dessa tese, cabe lembrar que o termo só se popularizou após a morte de Itosu, sendo que em sua época 
(como pode ser conferido na carta que escreveu e que hoje é conhecida como “Os Dez Peceitos do Karate”), o Karate ainda era 
majoritariamente conhecido como Tang Te, ou seja, Mão Chinesa e não Mão Vazia, como hoje. 

Quanto ao estilo Shorin‐ryu, a discussão parece mais simples. Embora pareça contrasensual, visto que o Shorin‐ryu é um estilo 
de uma arte marcial (o Karate), ao que parece, sempre houve a consciência de que aquela arte havia sido trazida da China e que 
advinha do Kung Fu dos monges Shaolin, sendo assim, é muito provável que o Estilo praticado por Itosu já fosse chamado de Shorin‐
ryu mesmo em tempos anteriores a esse Mestre (como também se pode supor através da leitura de “Os Dez Preceitos do Karate”). 
De qualquer forma, como sempre ocorre com fatos históricos embasados na História Oral (uma vez que a escrita era muito pouco 
disseminada  em  Ryukyu),  há  discordâncias  sobre  esse  tema  e,  embora  alguns  debatam  sobre  se  Matsumura  ou  Itosu  seria  o 
fundador do Estilo, o único consenso que existe é que Choshin Chibana foi seu primeiro Grão‐Mestre. 

Fonte: http://pt.wikipedia.org/wiki/Shorin‐ryu#Anko_Itosu_.281831_‐_1915.29 

Mestre Choshin Chibana (1885 – 1969)

Ao contrário do Mestre Sokon Matsumura, que teve grande dificuldade para encontrar 
um discípulo à altura de suas técnicas, Mestre Anko Itosu encontrou discípulos de qualidade 
em grande abundância, talvez por ter se empenhado na disseminação do Karate por Okinawa 
através de sua implantação no ensino público regular. Dentre os nomes mais famosos estão 
Anbun Tokuda, Yuchoku Higa, Gichin Funakoshi e Choshin Chibana. 

Com a morte de Itosu, seus discípulos se desentenderam acerca da sucessão do Mestre, 
mas  coube  a  Chibana  ocupar  o  título  de  Grão‐Mestre  do  estilo.  Muitos  vêem  neste  ato  a 
criação  do  Shorin‐ryu,  enquanto  outros  apenas  vêem  a  consolidação  de  sua  existência  já 
então  muito  antiga.  Seja  como  for,  Tokuda  e  Motobu  mantiveram‐se  fiéis  ao  estilo  que 
aprenderam com seu Mestre e, embora não aceitassem plenamente a autoridade de Chibana, 
não ousaram criar dissidências. Funakoshi, contudo, tentou fazer o que seu Mestre não havia 
logrado: levar o Karate para o Japão. 

Mestre Choshin Chibana (Okinawa, 5 de julho de 1885 — Ohama, 26 de fevereiro de 
1969), destaca‐se entre os grandes mestres contemporâneos do Karatê‐do. 

Ele começou a treinar aos 13 anos com Yasutsune “Anko” Itosu em 1898, quando estava no final do curso do Okinawa Kenritsu 
Dai‐Ichi Chu‐gakko (escola secundária). 

Estudou com Mestre Itosu até este falecer com a idade de 85 anos em 26 de janeiro de 1915. Cinco anos após a morte do 
Mestre, ele começou a ensinar. Começou a lecionar em Tottori‐bori e como a sua boa reputação se espalhou ele abriu um segundo 
Dojo em Kumo‐cho, Naha. Mas em 1929 muda‐se para o Paço do Barão Nakijin na vila de Gibo (Shuri), chamando o Dojo de Tode 
Kenkyu  Sho  (Clube  de  Pesquisas  do  To‐de).  Em  1935  adota  o  nome  Shorin‐Ryu,  que  tem  os  mesmos  caracteres  chineses  para 
“Pequeno Bosque” (Shaolin), e sendo também a mesma pronuncia para a palavra Kobayashi. 
http://www.karatedocristovao.com.br/ 
Revisado em novembro de 2015  5 
 
Academia de Karatê CCRCC – Cristóvão Colombo 
Sensei Antonio Mantelatto 
 
Mestre Chibana permaneceu em Okinawa, durante a Segunda Guerra Mundial e quando Shuri foi destruída pelos americanos 
em 1945, milagrosamente escapou da morte, ficando até 1948 na Península Chinen e retornando para Giho‐cho (Shuri) para reabrir 
sua academia. 

Depois da guerra, fica até 1948 na Península Chinen e parte para reiniciar suas aulas do Shorin‐Ryu em Giho‐cho que é uma 
parte  de  Cidade  de  Shuri.  Inicia  um  itinerário  em  Naha  abrindo  academias  em  Asato,  Jiku,  Sakayamachi,  Mihara  e  depois  em 
Yamagawa em Shuri. Durante o mês de fevereiro de 1954 até dezembro de 1958, ele era também o Instrutor Chefe de Karate‐Do 
do  Departamento  de  Polícia  da  Cidade  de  Shuri.  Em  5  de  maio  de  1956,  a  Federação  Okinawa  de  Karate  foi  formada  e  ele  foi 
designado seu primeiro presidente, cargo que ocupou por dois anos. Funda e torna‐se presidente da Associação Okinawa Shorin‐
Ryu Karate‐Do. 

A reputação de Mestre Chibana como um mestre de Karatê continuou aumentando, não só em Okinawa mas também em todo 
o Japão. Em 1957 ele recebe o título de Hanshi (Grão – Mestre: 10º Dan) do Dai Nippon Butokukai (A Maior Associação de Arte 
Marcial do Japão) e em 1960, ele recebeu o Primeiro Prêmio de Distintos Serviços ao Esporte do Okinawa Taimussu Shinbum, por 
todas as suas realizações no estudo e prática do Tradicional Karatê‐Do de Okinawa. 

Também em 1960 foi homenageado pelo Jornal Okinawa Taimussu, como um exemplo a ser seguido por todos, pois, muito fez 
pelo engrandecimento do Karatê‐do. 

Em 29 de abril de 1968, Mestre Chibana trouxe uma honra adicional para o Karatê‐Do de Okinawa, sendo premiado com a 4ª 
Ordem do Tesouro. Ainda em 1968 foi condecorado pelo Imperador Hirohito com o título de comendador. 

Em 1964, foi constatado que o Mestre Chibana tinha um câncer terminal da garganta. Mas devido a sua dedicação para com a 
arte do Okinawa Shorin‐Ryu, ele continuou ensinando, embora o seu corpo começasse a debilitar com a expansão do câncer. 

Em 1966 ele foi admitido no Centro de Pesquisa de Câncer de Tóquio para tratamento com radiação em uma tentativa para 
deter a expansão da doença. Depois de alguma melhoria, Mestre Chibana retomou o ensino do Okinawa Shorin‐Ryu com o seu neto 
Akira Nakazato. 

Mestre  Chibana  teve  mais  de  5000  alunos  e  entre  eles o  Mestre Katsuya  Miyahira que  foi  seu  auxiliar  e  Mestre  Yoshihide 
Shinzato (10º Dan), este considerado o mais importante Mestre fora de Okinawa, fundador da União Shorin‐Ryu Karate‐Do do Brasil 
e da International Union Shorin‐Ryu Karate‐Do Federation, entidade que é formada pelas mais importantes federações do estilo 
Shorin‐Ryu do mundo todo. Afirmava sempre que o karatê deveria ser praticado como uma arte marcial e não como um esporte, 
uma ginástica. 

Dizia: “Eu penso que nós temos que evitar tratar o Karatê como um esporte, deve sempre ser uma arte marcial”. 

Essa filosofia manteve a verdade e a pureza do Karatê de Okinawa. No final do ano de 1968 a condição do Mestre Chibana 
piorou e ele retornou ao Hospital de Ohama. Apesar dos esforços dos médicos falece às 6 horas e 40 minutos da manhã de 26 de 
fevereiro de 1969, com a idade de 83 anos. 

Fontes:  
http://pt.wikipedia.org/wiki/Choshin_Chibana 
http://www.seishinkarate‐dokyokai.com/choshin_chibana.htm 
http://www.karatedocristovao.com.br/ 
Revisado em novembro de 2015  6 
 
Academia de Karatê CCRCC – Cristóvão Colombo 
Sensei Antonio Mantelatto 
 
Mestre Yoshihide Shinzato (1927 – 2008)

Nasceu em 15/março/1927 em Okinawa, Japão; foi discípulo do Mestre Ambun Tokuda 
e  com  a  morte  deste  durante  a  2ª  Guerra  Mundial,  tornou‐se  aluno  do  Mestre  Choshin 
Chibana e depois do falecimento deste, continuou treinando com o Mestre Miyahira. Treinou 
Kobu‐Do com o Mestre Shikan Akamine, Masahiro Nakamoto e Katsuyoshi Kanei, recebendo 
a categoria de Hanshi pelo Mestre Katsuyoshi Kanei em novembro de 1993; ainda treinou 
Judô com o Prof. Itokazu durante o colegial. Treinou ainda no Brasil, Goju‐Ryu Karatê‐Do com 
o Mestre Shikan Akamine. 

Imigrou para o Brasil em 15 de janeiro de 1954 e ministrou aulas de Karatê‐Do em sua 
casa, para jovens da colônia japonesa. 

Em  25  de  janeiro  de  1954  fez  demonstração  de  Karatê‐Do  no  Parque  Ibirapuera, 
juntamente com os grupos de folclore de Okinawa e com seu irmão Yuzo, em comemoração 
aos  400  anos  de  aniversário  da  cidade  de  São  Paulo.  Em  03  de  junho  de  1962,  fundou  a 
Academia Santista de Karatê‐Do na Rua Brás Cubas em Santos‐SP e em 1970 mudou o nome 
para Associação Okinawa Shorin‐Ryu Karatê‐Do do Brasil. Em 1976 criou a União Shorin‐Ryu 
Karatê‐Do do Brasil e em 1992 fundou a International Union Shorin‐Ryu Karatê‐Do Federation. 

Seu método de aula baseia‐se na filosofia do Budô, desenvolvimento esportivo e do convívio social, tendo como objetivo, criar 
um homem útil tanto à Sociedade como para a família. Faleceu em torno das 19:00 horas do dia 13 de janeiro de 2008 na Cidade de 
Santos, Estado de São Paulo, Brasil, deixando mais de 200 academias filiadas no Brasil e Exterior. 

 
Homenagens que recebeu: 

 Cidadão Santista – Câmara Municipal de Santos; 
 Medalha Primavera – Sociedade Geográfica Brasileira – SP; 
 Gran Cruz Ordem ao Mérito Municipalista – Sociedade dos Estados Municipalistas – São Paulo; 
 Defensor de Bens Culturais – Secretaria de Recuperação dos Bens Culturais – Câmara Municipal de São Paulo; 
 Medalha de Honra ao Mérito – Brás Cubas – Câmara Municipal de Santos (16/06/2001); 
 8° Dan World Karate Federation (WKF); 
 9° Dan Kobudo Shin‐Shu‐Kan; 
 10° Dan Okinawa Shorin‐Ryu Karatê‐Do; 
 Comendador do Japão; 
 Comendador do Outono do Governo do Japão. 

Cargos que ocupou: 

 Karatê‐Do 10º Dan Hanshi; 
 Kobu‐Do Hanshi; 
 Presidente da Associação Okinawa Shorin‐Ryu Karatê‐Do Brasil; 
 Presidente da União Shorin‐Ryu Karatê‐Do Brasil; 
 Presidente da IUSKF; 
 Presidente da International Kobu‐Do Shin Shu Kan; 
 Membro da Banca Examinadora da Federação Paulista de Karatê‐Do; 
 Membro da Banca Examinadora da Confederação Brasileira de Karatê‐Do. 

http://www.karatedocristovao.com.br/ 
Revisado em novembro de 2015  7 
 
Academia de Karatê CCRCC – Cristóvão Colombo 
Sensei Antonio Mantelatto 
 
Masahiro Shinzato

O  Mestre  Masahiro  é  o  filho  mais  velho  do  mestre  Yoshihide  Shinzato,  o 


responsável por ter lhe formado no Karate e disseminado o estilo Shorin‐Ryu na América 
do Sul. 

 Adepto  das  artes  marciais  desde  os  12  anos,  sempre  esteve  ao  lado  do  pai  e 
acompanhou de perto o crescimento da modalidade no Brasil. 

 No currículo marcial constam os títulos de tricampeão de Karate ‐ categoria kata 
absoluto  adulto,  campeão  de  shiai  kumite  por  equipe,  vice‐campeão  no  8°  Torneio 
Brasileiro de Shorin‐Ryu, entre outros. 

Participou de diversos cursos e seminários de atualização com os principais nomes 
do  esporte,  como  Katsuya  Miyahira,  Masatoshi  Nakayama,  Takeshi  Oishi,  Katsuyoshi 
Kanei, Juichi Sagara, Mitijo Buyo, Koji Takamatsu e Taketo Okuda. 

 Mestre Masahiro Shinzato presidiu por três vezes (1992, 1994 e 1997) a Federação 
Paulista  de  Karate.    Desde  2008,  em  virtude  do  falecimento  do  pai,  assumiu  a 
presidência da Escola Shinshukan. 

Atualmente, a organização que preside, está entre as mais representativas da modalidade no Brasil. A Escola baseada nos 
princípios do Dojo‐Kun, do Budo se encontra em pleno desenvolvimento em âmbito nacional e internacional.  

 Com um trabalho focado na padronização técnica, na adoção de ações de inclusão social, realização de eventos e seminários 
com a presença de personalidades mundiais, o mestre divulga fortemente o estilo Shorin‐Ryu Shinshukan e também o Kobudo no 
Brasil.  

 A organização promove diversos projetos sociais e procura contribuir para uma sociedade mais justa, oferecendo além da 
saúde física, mental e espiritual, autoestima, concentração e amparo às crianças, que vivem à mercê da violência. 

Fonte: http://www.grandesmestresmarciais.com.br/?p=mestres&cat=7&id=301 

Shinshukan Dojo kun

O Dojo kun é o conjunto de regras a ser seguido pelos praticantes de karatê. É inspirado no Bushido e foi compilado para sua 
forma atual por Kanga Sakukawa. Antigamente eram mais de 20 regras, mas um sensei conseguiu resumir apenas em cinco, para os 
ocidentais também as poderem aprender. Seu objetivo é reforçar na mente dos praticantes a ideia de que a arte marcial é antes de 
tudo  um  instrumento  de  aperfeiçoamento  pessoal,  um  modelo  (de  perseverança  e  temperança)  que  se  deve  levar  para  a  vida 
cotidiana. Estes preceitos representam os ideais filosóficos do caratê. 

Em japonês, o Dojo Kun da escola Shinshukan sempre começa com a palavra Hitotsu (primeiro), pois, para o pai do caratê, 
todos os preceitos são importantes e devem ser exercidos igualmente. 

http://www.karatedocristovao.com.br/ 
Revisado em novembro de 2015  8 
 
Academia de Karatê CCRCC – Cristóvão Colombo 
Sensei Antonio Mantelatto 
 
Sensei Antonio Mantelatto

Na  década  de  70,  a  Faculdade  de  Engenharia  de  Piracicaba,  mantida  pela 
Prefeitura Municipal, era muito procurada por alunos interessados em ingressar na 
carreira de engenharia civil e sendo referência estadual nessa carreira. Justamente 
por esse motivo, ingressa no curso de engenharia o jovem Seijun Kanashiro, filho 
do mestre Yuko Kanashiro, 9º Dan do estilo Shorin‐Ryu, da escola Shido‐Kan. 

Sensei Seijun Kanashiro, faixa‐preta 3º Dan, começa a ministrar aulas a alguns 
alunos na antiga sede da Indústria Boyes, e mais tarde funda a Associação Shido‐
Kan de Piracicaba, que funcionava na Academia de Judô Mubarak dos irmãos Paulo 
e Luiz Carlos, na praça Central de Piracicaba, no 3º andar do edifício que por muitos 
anos abrigou um dos maiores cinemas de Piracicaba, o Cine Politeama. 

Nessa turma inicial de praticantes do prof. Seijun Kanashiro estavam Antonio 
Mantelatto,  Julio  Takashi  Kawaguchi,  Miguel  Carmo  de  Carvalho,  Otávio  José 
Spigolon e Vlamir Marques Silva, sendo, portanto, os mais antigos praticantes de 
Karatê em atividade de Piracicaba. Sensei Mantelatto iniciou seus treinamentos em 
1975, vindo a se graduar faixa‐preta em 15 de maio de 1981.  

Em 1980, sensei Mantelatto fundou a Associação de Karate Shorin‐Ryu São 
Fidelis, no Seminário Seráfico São Fidelis em Piracicaba. Em abril de 1983 fundou 
junto  ao  Clube  Cultural  Recreativo  Cristóvão  Colombo  (CCRCC)  a  academia  de 
karatê Okinawa Shorin‐Ryu, onde permanece em atividade. 

Ao  longo  de  sua  carreira,  sensei  Mantelatto  já  graduou  mais  de  30  alunos  em  graduação  superior  (faixa‐preta),  além  de 
centenas de atletas Dangai. 

Em  2014,  foi  agraciado  com  uma  moção  de  aplausos  na  Câmara  Municipal  de  Piracicaba,  como  um  dos  profissionais 
precursores do Karate‐do na cidade, em sessão realizada no dia 30 de outubro de 2014. 

Sempre  carregou  consigo  os  ensinamentos  adquiridos  com  seus  mestres,  pautado  sempre  pela  ética,  respeito  e 
companheirismo, mas com muita seriedade e dedicação, que faz parte dos ensinamentos do Karate‐Do. 

Graduações  Árvore Genealógica do Sensei Mantelatto
 6º Dan (28/04/2009)  Pechin Takahara
 5º Dan (30/06/2005)  ↓
 4º Dan (30/06/2001)  Sokon Matsumura
 3º Dan (15/08/1994)  ↓
 2º Dan (15/05/1985)  Anko Itosu
 1º Dan (15/05/1981) 

Registros  Chochin Chibana

 CREF: 033464‐SP  Katsuya Miyahira ↔ Yuko Kanashiro
 CBKI: 5004 / FPKI: 21.845   ↓ ↓
 CBK: 2054 / FPK: 4004  Yoshihide Shinzato Seijun Kanashiro
 LPK: 02366  
↓ ↓
Antonio Mantelatto

http://www.karatedocristovao.com.br/ 
Revisado em novembro de 2015  9 
 
Academia de Karatê CCRCC – Cristóvão Colombo 
Sensei Antonio Mantelatto 
 

Nomenclaturas básicas

http://www.karatedocristovao.com.br/ 
Revisado em novembro de 2015  10 
 
Academia de Karatê CCRCC – Cristóvão Colombo 
Sensei Antonio Mantelatto 
 
Posições (dachi) básicas 

 
 

http://www.karatedocristovao.com.br/ 
Revisado em novembro de 2015  11 
 
Academia de Karatê CCRCC – Cristóvão Colombo 
Sensei Antonio Mantelatto 
 
 

http://www.karatedocristovao.com.br/ 
Revisado em novembro de 2015  12 
 
Academia de Karatê CCRCC – Cristóvão Colombo 
Sensei Antonio Mantelatto 
 

A Obi (faixa), suas cores e seus significados

A  Obi  é  a  faixa  que  serve  para  manter  o  karate‐gui  (kimono)  fechado,  a  qual  tem  um 
significado simbólico, que são suas cores. Tradicionalmente, quando alguém começa a praticar 
Karatê,  recebe  a  faixa  branca.  Após  anos  de  treinamento,  a  faixa  tende  a  ficar  cada  vez  mais 
escura, assumindo uma coloração marrom. Se continuar praticando, ela vai se tornando preta. A 
faixa preta significa que a pessoa esteve treinando Karatê por muitos anos. Quando o karateca 
realmente se dedica ao Karatê, sua faixa, após a preta, começa a ficar branca novamente, depois 
de muitos outros anos. Assim se completa o ciclo. 

Na classificação de faixas coloridas, Kyu significa classe, sendo que essa classificação é em 
ordem decrescente (do 7º kyu – faixa branca, até o 1º kyu – faixa marrom). 

Na classificação de faixas preta, Dan significa grau, sendo a primeira faixa preta a de 1º Dan, 
e assim por diante em ordem crescente até o 6º Dan. A partir do 7º Dan a faixa se torna Coral 
(branca e vermelha), passando a ser toda vermelha no 9º e 10º Dan. 

As cores e seus significados

Faixa Branca (Shiro Obi) ‐ 7º Kyu 

Essa é a cor do desprendimento. O branco reflete todas as cores. A própria cor dessa faixa indica que o seu portador ainda 
possui a ingenuidade e deve procurar manter a mente limpa. Entretanto, ele tem em potencial, todas as cores das demais faixas 
posteriores e assim como o fogo está na pedra, cabe a ele, faze‐lo brotar através da fricção do treino árduo. 

A busca nesse grau é pela purificação e transformação, diante do infinito conhecimento que tem diante de si.Essa faixa nos diz 
que o iniciante deve buscar a humildade e a imaginação criativa, através da limpeza e da claridade dos pensamentos. É a cor síntese 
do arco‐íris e a mais associada ao sagrado, pois simboliza paz, pureza, perfeição e especialmente o absoluto. 

Ela nos diz que devemos buscar a pureza, sinceridade e a verdade; repelindo os pensamentos negativos, procurando elevá‐los, 
para que encontremos o equilíbrio interior, segurança e desenvolvamos o instinto e a memória. O branco simboliza uma espécie de 
coringa, para todos os propósitos, é o substituto para qualquer cor, assim como uma tela em branco esperando para ser pintada. 

Faixa Amarela (Kiiro Obi) ‐ 6º Kyu 

Assim como um sol que desponta todos os dias, ela significa que é um iniciante ou um recém‐nascido no Karatê, que com o 
tempo  irá  crescendo  e  fortalecendo‐se,  até  chegar  à  maturidade  que  corresponde  à  faixa  preta.  Assim  como  o  sol  nascente  o 
conhecimento começa a aflorar para o iniciante. Agora ele pode vislumbrar um pouco da iluminação da descoberta e da realidade 
do que é o Karatê. Entretanto, assim como o amarelo é uma cor primária, isto é, não pode ser formado pela mistura de outras cores, 
ele também deve manter‐se puro dentro da escola de Karatê que escolheu ainda evitando misturar outras coisas aos conhecimentos 
que está recebendo para não se confundir dentro da senda do verdadeiro karatê. 

Assim  como  essa  cor,  essa  graduação  lhe  traz  a  alegria,  a  vida,  o  calor,  a  força,  a  glória,  o  poder  mental  e  representa  o 
descobrimento. Ela lhe desperta novas esperanças no caminho, dando‐lhe vivacidade, alegria, desprendimento e leveza. Agora ele 
deve  procurar  desinibir‐se  para  desenvolver  seu  brilho,  mas  também  diminuir  a  ansiedade  e  as  preocupações,  construindo  sua 
confiança, energia e inteligência na solução dos problemas que surgirão. A cor dessa graduação mostra que o praticante deve reter 
conhecimentos e desenvolver a luz da sabedoria e da criatividade, e assim como o sol, ela deve trazer a luz para as situações difíceis. 
O Amarelo simboliza: criatividade, as idéias, o conhecimento, alegria, juventude e nobreza. Apesar do amarelo estar relacionado ao 
elemento terra, também é uma cor Yang e representa o descobrimento e a abertura para o conhecimento do Karatê. 

http://www.karatedocristovao.com.br/ 
Revisado em novembro de 2015  13 
 
Academia de Karatê CCRCC – Cristóvão Colombo 
Sensei Antonio Mantelatto 
 
Faixa Laranja (Daidaiiro obi) ‐ 5º Kyu 

Esta é uma cor que é a mistura do vermelho com o amarelo, representado que o conhecimento dos graus anteriores deve estar 
contido nesta graduação e trazendo as qualidades dessas duas cores. Nos diz que devemos procurar o sucesso no treino diário, 
agilidade, adaptabilidade, estimulação, atração e plenitude. 

Essa cor também simboliza aquilo que o praticante deve buscar: o encorajamento, estimulação, robustez, atração, gentileza, 
cordialidade e tolerância. 

Esta é a cor da comunicação, do calor afetivo, do equilíbrio, da segurança e da confiança. Quem chega nessa faixa deve acreditar 
que agora tudo é possível, pois essa cor estimula o otimismo, generosidade, entusiasmo e o encorajamento. 

A cor laranja mostra ao praticante que ele deve fortalecer as energias e a sua vontade de vencer.A cor laranja está situada 
entre o elemento fogo e o elemento terra, portanto, carrega um pouco das características dos dois elementos. 

Faixa Azul (Aoi obi) ‐ 4º Kyu 

O Mestre sempre se sentirá feliz em saber que o seu discípulo está superando tecnicamente a si próprio. A planta chamada 
“AI”, fornece a matéria prima para fabricar a tinta azul, mais azul que “AI”. 

Isso significa que o praticante está se desenvolvendo tecnicamente e está progredindo e evoluindo na arte. Se ele se esforçar 
e entender a essência da arte um dia poderá dar frutos igual ao seu mestre deu. 

A  cor  azul  simboliza  tranqüilidade,  ternura,  afetuosidade,  paz  de espírito,  segurança,  fé,  aspiração,  sinceridade,  lealdade  e 
confiança. 

Faixa Verde (Midori Obi) ‐ 3º Kyu 

O verde é uma cor que representa Esperança e a Fé. É a cor mais harmoniosa e calmante de todas. Ela simboliza harmonia e 
equilíbrio. Essa cor, que nos chega depois das cores quentes iniciais, nos dá a impressão de que chegamos a um oásis, depois de 
atravessar um árduo deserto, mas devemos saber que ainda há mais deserto a vencer. 

Ela também representa as energias da natureza, esperança, perseverança, segurança e satisfação; fertilidade. O portador deve 
procurar desenvolver a sua sensibilidade para se comunicar com a natureza interna e externa a si mesmo. 

Significa  também  a  harmonia  em  que  devemos  estar  com  ela,  junto  com  o  ar,  a  água  e  o  fogo,  elementos  da  vida  que 
proporcionam bem‐estar ao ser humano. 

Essa cor simboliza uma vida nova, a energia, a fertilidade, o crescimento e a saúde. Por outro lado, quando em mau aspecto, 
mostra um orgulho excessivo, superioridade e arrogância. 

Faixa Roxa (Murasaki Obi) ‐ 2º Kyu 

O roxo é uma mistura das cores azul e vermelho.Essa é a representa bondade e humildade. Ela gera sentimentos como respeito 
próprio,  dignidade  e  auto‐estima.  Esta  é  uma  cor  metafísica.  A  cor  violeta  é  excelente  para  purificação  e  cura  dos  níveis  físico, 
emocional e mental. 

Simboliza: dignidade, devoção, piedade, sinceridade, espiritualidade, purificação e transformação. Quando em mau aspecto 
determina manias e fanatismo. 

Representa o mistério, expressa sensação de individualidade, influenciando emoções e humores, mas também simboliza a 
dignidade, a inspiração e justiça. Gera tensão, poder, tristeza, piedade, sentimentalidade. 

Tendo isso tudo em mente, a cor desta graduação nos indica que devemos encontrar novos caminhos e a elevar nossa intuição. 

 
http://www.karatedocristovao.com.br/ 
Revisado em novembro de 2015  14 
 
Academia de Karatê CCRCC – Cristóvão Colombo 
Sensei Antonio Mantelatto 
 
Faixa Marrom (Chairo Obi) ‐ 1º Kyu 

A faixa marrom indica que o praticante já se tornou competente, mas sua mente ainda é fértil. Nesta faixa muitos desistem e 
param o treinamento, julgando‐se aptos o suficiente e caem na mediocridade, demonstrando a fraqueza que ainda possuem. É a 
cor da solidificação. Representa a constância, a disciplina, a uniformidade adquirida e a observação das regras mantidas até aqui. 
Representa a conexão do praticante com o patrono do estilo que lhe foi passado, representado por seus mestres. 

Para criar essa cor, você precisa misturar o vermelho com o preto e, portanto, ela tem alguns dos seus atributos. Também 
representa  a  autocrítica  e  a  dependência  dos  mestres  para  chegar  até  aqui.  Significa  que  se  está  completando  o  processo  de 
amadurecimento, tanto nos conhecimentos técnicos quanto no aspecto mental. Essa faixa, pela sua cor, emana a impressão de algo 
maciço  denso,  compacto.  Sugere  segurança  e  isolamento.  Representa  também  uma  poluição  que  deve  sempre  ser  limpa.  Uma 
pessoa que gosta de vestir‐se com marrom por certo é extremamente dedicada e comprometida com seu trabalho, sua família e 
seus  amigos.  A  cor  marrom  gera  organização  e  constância,  especialmente  nas  responsabilidades  do  cotidiano.  As  pessoas  que 
gostam de usar essa cor são capazes de ir “à raiz das coisas” e lidar com questões complicadas de forma simples e direta. São pessoas 
“sensatas”. 

Faixa Preta (Kuro Obi) ‐ 1º Dan 

É a junção de todas as cores. Enfim o corpo e a mente chegaram ao final de uma jornada e ao início de outra mais elevada.A 
faixa  na  cor  preta,  representa  humildade,  autocontrole,  maturidade,  serenidade,  disciplina  responsabilidade,  dignidade  e 
conhecimento. É a cor do poder, induz a sensação de elegância e sobriedade. Onde o que está fora não entra e o que está dentro 
não sai. 

Observe‐se  que  na  maioria  das  sociedades  ocidentais,  o  preto  quase  sempre  é  a  cor  da  morte,  do  luto  e  da  penitência, 
mostrando assim, o estado mental, para o mundo, de quem atingiu essa graduação. 

Em geral, essa cor é usada por pessoas que rejeitam as regras convencionais ou são regidos por outras normas sociais, como é 
o caso dos padres ou dos guerreiros que seguem ao Budô. Essa cor também nos dá uma noção de tradição e responsabilidade.É a 
ausência de vibração da “não cor” que dá a sensação de proteção ou afastamento. Por outro lado, absorve, transmuta e devolve as 
energias negativas, transformadas em positivas. 

A meditação nessa cor permite a introspecção, favorece a auto‐análise e permite um aprofundamento do indivíduo no seu 
processo existencial. Remove obstáculos, vícios e emoções não desejadas. O excesso traz melancolia, depressão, tristeza, confusão, 
perdas e medo. A cor preta relaciona‐se ao elemento água que adapta‐se a todas as formas e contorna todos os obstáculos. 

Karatecas de 1º e 2º dan são chamados de Sensei (embora esse título possa ser usado para designar qualquer karateca de 1º 
Dan em diante, ele é mais comumente empregado para designar o mais graduado de um dado lugar), os de 3º e 4º Dan são chamados 
de Shihan, os de 5º e 6º Dan são chamados Renshi, os de 7º e 8º Dan são chamados Kyoshi e os de 9º e 10º Dan são chamados 
Hanshi. Karatecas acima do 7º Dan podem ser designados como responsáveis por grandes extensões territoriais, sendo os mestres 
de  todos  os  karatecas  de  graduações  inferiores  naquela  área.  Um  indivíduo  nessas  condições  receberá  o  título  honorífico  de 
Kodansha. 

http://www.karatedocristovao.com.br/ 
Revisado em novembro de 2015  15 
 
Academia de Karatê CCRCC – Cristóvão Colombo 
Sensei Antonio Mantelatto 
 

Katas

Kata é, por definição, uma luta imaginária onde o karateca com movimentos resumidos e organizados, enfrenta de quatro a 
oito adversários, esquivando‐se, defendendo‐se e contra‐atacando. O kata exige perfeição técnica como forma e aplicação real dos 
movimentos  simbolizados,  devendo  estar  bem  concentrado,  fixarem  os  olhos  no  adversário  imaginário,  para  poder  executar 
movimentos e posturas com perfeição. Para todo kata existe o bunkai (aplicação real). 

O praticante deve usar simultaneamente a técnica, a mente e a força física, procurando unificar todas as potencialidades na 
execução dos movimentos para render o máximo. Ao realizar o kata, é necessário observar os cinco elementos básicos: seqüência, 
respiração, combinação e tempo, forma e olhar.  

SEQÜÊNCIA: Quando dizemos seqüência, nos referimos à memorização dos movimentos do kata, ou o seu “embussen”.  

RESPIRAÇÃO: Respiração correta é extremamente importante. Sem ela, o aluno ficará cansado e seus movimentos serão mais 
lentos e com menos força.  

TEMPO: O tempo separa as diferentes combinações do “embussen”, com pausas e diferentes velocidades.  

FORMA: Significa aplicar posições perfeitas em todo o kata: posição correta das mãos, execução perfeita das defesas, chutes e 
socos, altura correta da base.  

OLHAR:  Deve‐se  olhar  para  seu  objetivo  para  só  depois  se  mover,  pois,  se  isso  não  é  feito  o  movimento  é  executado 
mecanicamente. O praticante deve ter um olhar forte com grande concentração que pode afetar psicologicamente o oponente.  

Os katas por faixas

Faixa Kata da Faixa


Faixa Amarela Fukyu Gata Dai Ichi e Naihanchi Shodan
Faixa Laranja Os anteriores mais Naihanchi Nidan
Faixa Azul Os anteriores mais Naihanchi Sandan, Fukyu Gata Dai Ni e Pinan Shodan
Faixa Verde Os anteriores mais Pinan Nidan e Pinan Sandan
Faixa Roxa Os anteriores mais Pinan Yondan e Pinan Godan
Faixa Marrom Os anteriores mais Itossu no Passai e Kussanku Sho
Faixa Preta 1º Dan Os anteriores mais Matsumura no Passai Dai e Kussanku Dai
Faixa Preta 2º Dan Os anteriores mais Chinto e Jion
Faixa Preta 3º Dan Os anteriores mais Gojushiho e Teesho
Faixa Preta 4º Dan Os anteriores mais Koryu Passai e Unshu
Faixa Preta 5º Dan
Os anteriores mais Ryu Ko
e superior

O significado dos nomes dos katas e suas origens

Naihanchi: “Passo para dentro”. Criado por Sokon Matsumura e modificado/continuado por Anko Itosu. 

Fukyu Gata: “Kata Fundamental” ou “Kata de Apresentação”. Criados pelos Sensei Shoshin Nagamine e Sensei Chojun Miyagi.  
O  objetivo  desses  dois  mestres  eram  criar  katas  básicos  para  facilitar  o  aprendizado  dos  principiantes  e  que  todos  os  estilos 
pudessem utiliza‐los em apresentações inter‐estilos. 

Pinan: “Tranquilidade”. Esses katas foram criados em 1907 pelo Grão‐Mestre Anko Itosu a partir do Kata Kusanku Dai, que ele 
considerava muito difícil para os principiantes.  O nome Pinan também significa “mente em paz”.  

Passai: “Romper (invadir) a fortaleza”. O Koryu Passai (literalmente Passai de “Estilo Antigo”) foi criado por Gusukuma Shinpan.  
Suas outras variantes são o Itossu no Passai (estabelecido segundo a interpretação do Mestre Anko Itosu) e o Matsumura no Passai 
(estabelecido segundo a interpretação do Mestre Sokon Matsumura, professor de Itosu).  

http://www.karatedocristovao.com.br/ 
Revisado em novembro de 2015  16 
 
Academia de Karatê CCRCC – Cristóvão Colombo 
Sensei Antonio Mantelatto 
 
Kusanku: Nome de um mestre. Este kata foi introduzido em Okinawa por um adido cultural chinês proveniente do mosteiro 
Shao Lin que prestou serviço para o governo chinês do imperador Ming na ilha de Okinawa e que se chamava Ku Shan Ku.  Existem 
várias versões para esse kata, mas a principal delas é a que foi adotada por Anko Itosu.  

Chinto: “Garça sobre a Pedra”. Foi criada por Mestre Chinto, sendo modificado/continuado por Sokon Matsumura e também 
modificado/continuado por Anko Itosu. 

Jion: Nome de um Monge Chinês. Modificado/continuado por praticantes da região de Tomari. 

Gojushiho:  “54  Passos”.  Criado  por  Mestre  Chinto  e  modificado/continuado  por  Mestre  Sokon  Matsumura  e  depois 
modificado/continuado por Anko Itosu. 

Teesho: “Palma da Mão de Ferro”. Criado por Katsuya Miyahira. 

Unshu: “Manejo das Nuvens”. Criado na província de Fuchou. 

Ryuko: “Tigre na Terra e Dragão no Céu”. Criado pelo mestre Yoshihide Shinzato. 

   

http://www.karatedocristovao.com.br/ 
Revisado em novembro de 2015  17 
 
Academia de Karatê CCRCC – Cristóvão Colombo 
Sensei Antonio Mantelatto 
 

Kihon

“Kihon” significa base. Eles são a base do karatê‐do e seu treinamento é muito incentivado pelos mestres. Cada escola de 
karatê  cria  os  seus  Kihons  conforme  percebe  a  necessidade  dos  alunos.  Na  escola  Shinshukan  existem  26  kihons,  com  diversas 
combinações de defesas, ataques e contra‐ataques.  

01 ‐ Ataque e defesa simples 
02 ‐ Posição do pé com movimento 
03 ‐ Ataque e defesa simples  
04 ‐ Técnica de Shiai‐Kumite 
05 ‐ Ataque e defesa, conjuntos resumidos 
06 ‐ Ataque e defesa com contra golpe (Kihon de Ippon Yakussoku‐Kumite) 
07 ‐ Ataque duplo e defesa dupla 
08 ‐ Ataque triplo e defesa com contra golpes 
09 ‐ Taissabaki (esquiva) 
10 ‐ Sanbon‐kumite 
11 ‐ Ataque completo 
12 ‐ Shiko‐Kogueki (ataque quatro lados) e Shiho‐Uke (defesa quatro lados com contra golpe) 
13 ‐ Tobi‐Gueri e defesa com adversário 
14 ‐ Técnica de ataque com adversário 
15 ‐ Treinamento de firmeza, fortalecimento da asa e calejamento de antebraços e abdome 
16 ‐ Ukemi e Chugaeri (cambalhota) 
17 ‐ Aiuchi (arrancada, velocidade, Kime e controle) 
18 ‐ Yobiashi e Hikiashi em Nekoashi dachi e Shiko dachi 
19 – Kihon do mestre Chibana 
20 – Kihon usado em exames da União Shorin‐Ryu Karate‐Do Brasil 
21 ‐ Arranque para kumite 
22 ‐ Base resumida em conjunto 
23 ‐ Técnica de aproximação 
24 ‐ Base mista 
25 ‐ Várias defesas duplas 
26 ‐ Defesa Pessoal e Técnicas de saída de Agarramento 
  

Visando facilitar o aprendizado dos iniciantes, a Academia de Karatê do Cristóvão Colombo adotou alguns kihons específicos 
para treinamento dos faixas brancas e amarelas. Eles se chamam “Kihon Kata” (cinco kihons em forma de Kata, de criação do sensei 
Seijun Kanashiro), “Kihon Dai Ichi” (formas de preparação de bases), e o “Kihon Sonoba”. Eles são detalhados a seguir. 

   

http://www.karatedocristovao.com.br/ 
Revisado em novembro de 2015  18 
 
Academia de Karatê CCRCC – Cristóvão Colombo 
Sensei Antonio Mantelatto 
 
 
Kihon Kata  
(Matéria de exame para faixas vermelha, amarela e laranja) 
 

Os Kihons Kata são, como o próprio nome diz, Kihons em movimentos que lembram um Kata. Foram criados pelo sensei Seijun 
Kanashiro para que os alunos iniciantes pudessem aprender o caminhar básico do karatê. Todos têm a mesma movimentação (em 
forma de um I), na base Zenkutsu‐dachi, com defesas e ataques simples. Em treinamentos mais avançados, a base pode variar para 
Fudo‐dachi e Nekoashi‐dachi. 

 
Caminhar dos Kihons Kata 

A seguir estão descritas as defesas e ataques feitos em cada um dos Kihons Kata. 

Kihon Kata  Defesa  Ataque


Kihon Shodan  Ken Chudan Soto Uke  Ken Chudan Oi Zuki 
Kihon Nidan  Ken Chudan Soto Uke, Ken Jyodan Age Uke Ken Chudan Oi Zuki 
Kihon Sandan  Ken Chudan Soto Uke, Ken Gedan Barai Ken Chudan Oi Zuki 
Kihon Yondan   Ken Chudan Soto Uke  Mae Chudan Gueri, Ken Chudan Oi Zuki
Kihon Godan  Ken Chudan Soto Uke, Ken Jyodan Age Uke, Ken Gedan Barai Mae Chudan Gueri, Ken Chudan Oi Zuki
 

   

http://www.karatedocristovao.com.br/ 
Revisado em novembro de 2015  19 
 
Academia de Karatê CCRCC – Cristóvão Colombo 
Sensei Antonio Mantelatto 
 
Kihon Dai Ichi  
(Matéria de exame para faixas vermelha, amarela e laranja) 
 

O Kihon Dai Ichi é feito para se memorizar as posições e algumas defesas do Karatê. Deve ser feito sem levantar o pé, ou seja, 
sempre apoiando sua movimentação na ponta dos dedos ou no calcanhar, de forma a não perder a posição inicial da base. Com esta 
movimentação, o aluno consegue visualizar o tamanho da base que necessita para um bom equilíbrio. A sequência do Kihon Dai Ichi 
é a seguir: 

  Base  Mão/Defesa 
1  Heisoku‐dachi  Mão espalmada a frente do tronco (igual Naihanchi/Fukyu)
2  Musubi‐dachi  Mão espalmada ao lado do tronco (igual ao cumprimento)
3  Heiko‐dachi  Mão espalmada a frente do tronco (igual Naihanchi/Fukyu)
4  Hachizi‐dachi  Mão fechada a frente do tronco (preparação)
5  Kiba‐dachi  Ryu Ken Chudan Soto Uke Guedan Barai (defesa igual do Naihanchi, direita/esquerda)
6  Shiko‐dachi  Ken Chudan Soto Uke (direita/esquerda)
7  Fudo‐dachi  Ken Chudan Ute Uke (direita)
8  Fudo‐dachi  Ken Chudan Ute Uke (esquerda)
9  Shiko‐dachi  Ken Chudan Soto Uke (direita/esquerda)
10  Zenkutsu‐dachi  Ken Guedan Barai (direita)
11  Kokutsu‐dachi  Ryu Ken Jyodan Soto Uke Guedan Barai (direita)
12  Zenkutsu‐dachi  Ken Guedan Barai (direita)
13  Zenkutsu‐dachi  Ken Guedan Barai (esquerda)
14  Kokutsu‐dachi  Ryu Ken Jyodan Soto Uke Guedan Barai (esquerda)
15  Zenkutsu‐dachi  Ken Guedan Barai (esquerda)
16  Shiko‐dachi  Ken Chudan Soto Uke (direita/esquerda)
17  Kiba‐dachi  Ryu Ken Chudan Soto Uke Guedan Barai (defesa igual do Naihanchi, direita/esquerda)
18  Nekoashi‐dachi  Shuto Chudan Morote Uke (direita)
19  Nekoashi‐dachi  Shuto Chudan Morote Uke (esquerda)
20  Kiba‐dachi  Ryu Ken Chudan Soto Uke Guedan Barai (defesa igual do Naihanchi, direita/esquerda)
21  Hachizi‐dachi  Mão fechada a frente do tronco (preparação)
22  Heiko‐dachi  Mão espalmada a frente do tronco (igual Naihanchi /Fukyu)
23  Musubi‐dachi  Mão espalmada ao lado do tronco (igual ao cumprimento)
24  Heisoku‐dachi  Mão espalmada a frente do tronco (igual Naihanchi /Fukyu)
 

Com isso termina da mesma forma que começou. 

 
 
 
 

 
   
http://www.karatedocristovao.com.br/ 
Revisado em novembro de 2015  20 
 
Academia de Karatê CCRCC – Cristóvão Colombo 
Sensei Antonio Mantelatto 
 
 
Kihon Sonoba  
(Matéria de exame para faixas vermelha, amarela e laranja) 
 
Posição  Sequência de Ataque
Seiken Jyodan Zuki 
Seiken Chudan Zuki 
Kiba dachi 
Uraken Jyodan Uchi 
(Ken) 
Urazuki Jyodan (ou Gyaken Jyodan Zuki)
Tateken Chudan Zuki 
Shuto Shomen Jyodan Uchi
Shiko dachi  Shuto Naname Jyodan Uchi
(Shuto)  Shuto Kossa Naname Jyodan Uchi
  Haito Jyodan Uchi 
Haito Kossa Jyodan Uchi
Ague Empi Jyodan Ate
Shiko dachi  Ushiro Empi Chudan Ate
(Empi)  Yoko Empi Chudan Ate
Otoshi Empi Chudan Ate
Mae Gueri Chudan 
Zenkutsu dachi  
Sokuto Gueri Chudan
(Gueri) 
Mawashi Gueri Chudan
 Posição  Sequência de Defesa 
Kiba dachi   Ken Jyodan Ague Uke
(Jyodan Uke)  Shuto Jyodan Ague Uke
Ken Chudan Soto Uke
Shiko dachi  
Ken Chudan Uchi Uke
(Chudan Uke) 
Shuto Chudan Yoko Uke
Kiba dachi   Ken Guedan Barai Uke
(Guedan Uke)  Shuto Guedan Barai Uke
 
 
 
   

http://www.karatedocristovao.com.br/ 
Revisado em novembro de 2015  21 
 
Academia de Karatê CCRCC – Cristóvão Colombo 
Sensei Antonio Mantelatto 
 
 
Kihon 3 
(Ataque e defesa simples) 
 
Posição  Ataque  
Ken Jyodan Sanbon Oi Zuki
Zenkutsu dachi 
Ken Jyodan Sanbon Gyaku Zuki
Ken Chudan Sanbon Oi Zuki
Fudo dachi 
Ken Chudan Sanbon Gyaku Zuki
Uraken Jyodan Sanbon Uchi
Gyaken Jyodan Sanbon Ura Zuki
Ken Chudan Sanbon Ushiro Mawari Gyaku Zuki
Shuto Jyodan Sanbon Shomen Uchi
Zenkutsu dachi 
Shuto Jyodan Sanbon Gyaku Uchi
 
Shuto Jyodan Sanbon Kossa Uchi
Haito Jyodan Sanbon Uchi
Haito Jyodan Sanbon Kossa Uchi
Enpi Sanbon Ague Ate / Enpi Sanbon Ushiro Ate
Fudo dachi  Enpi Sanbon Yoko Ate / Enpi Sanbon Otoshi Ate
Sanbon Mae Gueri 
Zenkutsu dachi 
Sanbon Yoko Gueri 
Shiko dachi  Sanbon Kossa Yoko Gueri
Zenkutsu dachi  Sanbon Mawashi Gueri
Nekoashi dachi  Sanbon Ushiro Gueri 
 Posição  Defesa / Contra ataque
Ken Jyodan Sanbon Ague Uke / Ken Chudan Gyaku Zuki
Shuto Jyodan Sanbon Ague Uke / Chudan Yonbon Nukite
Zenkutsu dachi  
Shotei Sanbon Naname Otoshi Uke / Shuto Jyodan Uchi
Shotei Sanbon Naname Ague Uke / Ken Chudan Gyaku Zuki
Ken Chudan Sanbon Soto Uke / Jyodan Ura Zuki, Ken Chudan Gyaku Zuki 
Ken Chudan Sanbon Uchi Uke / Uraken Jyodan Uchi, Ken Chudan Gyaku Zuki 
Fudo dachi   Shotei Chudan Sanbon Ossae Uke / Jyodan Barate Uchi
Ken Sanbon Guedan Barai / Ken Jyodan Zuki, Chudan Gyaku Zuki 
Shuto Sanbon Guedan Barai / Jyodan Yonbon Nukite
Shotei Sanbon Gyaku Yoko Barai / Ken Chudan Oi Zuki
Nekoashi dachi  Shuto Sanbon Yoko Uke / Kizame Mae Gueri
(Taissabaki)  Ken Sanbon Guedan Barai / Kizame Yoko Gueri
Sanbon Sepa Uke (Ryote Yoko Barai) / Jyodan Yonbon Nukite, Mawashi Gueri 
Zenkutsu dachi  Sanbon Ryo Shuto Jyodan Guedan Kakiwaki Barai / Shuto Shomen Uchi, Mae Gueri Keage
 

   

http://www.karatedocristovao.com.br/ 
Revisado em novembro de 2015  22 
 
Academia de Karatê CCRCC – Cristóvão Colombo 
Sensei Antonio Mantelatto 
 
 

Kihon 5 
(Matéria de exame para faixa azul) 
 
Posição  Ken Godan (Tsuki Godan) – Prepara Recuando
Seiken Jyodan Oi Zuki 
Tateken Chudan Sonoba Zuki
Zenkutsu dachi  Uraken Jyodan Sonoba Uchi
Urazuki Jyodan Sonoba (Gyaken Jyodan Sonoba Zuki)
Ipponken Jyodan Sonoba Furi Uchi
  Shuto Godan – Prepara Recuando
Shuto Naname Jyodan Oi Uchi
Haito Kossa Jyodan Sonoba Uchi 
Zenkutsu dachi 
Haito Jyodan Sonoba Uchi
(prepara recuando) 
Shotei Jyodan Sonoba Zuki
Shuto Shomen Jyodan Sonoba Uchi
  Nukite Godan – Prepara Recuando
Nihon Nukite Jyodan Oi Zuki
Yonbon Nukite Chudan Sonoba Zuki
Zenkutsu dachi 
Tessabaki Jyodan Uchi 
(prepara recuando) 
Tebassami Jyodan Uchi
Barate Jyodan Uchi 
  Empi Godan – Prepara Recuando
Zenkutsu dachi  Ague Empi Jyodan Oi Ate
Fudo Dachi  Ushiro Empi Chudan Ate
Empi Kote Uchi 
Shiko Dachi  Yoko Empi Ate 
Otoshi Empi Ate 
  Gueri Nanadan – Prepara Recuando
Zenkutsu dachi  Hiza Gueri 
Mae Kakato Fumikomi 
Kossa Yoko Fumikiri 
Sokuto Fumikiri 
Hachiji dachi 
Mae Gueri Chudan 
Mawashi Gueri Chudan (gira para trás após o segundo chute)
Ushiro Gueri Chudan (gira para frente após o segundo chute)
  Uke Godan – Prepara Avançando
Zenkutsu dachi   Ken Jyodan Morote Ague Uke
Ken Guedan Sonoba Morote Barai Uke
Fudo dachi  Ken Chudan Sonoba Morote Soto Uke
Ken Chudan Sonoba Morote Uchi Uke
Nekoashi dachi  Shuto Chudan Sonoba Yoko Morote Uke
Zenkutsu dachi   Shuto Naname Jyodan Sonoba Gyaku Uchi, Sonoba Sokuto Gueri Keague 
  Uke Yodan – Prepara Avançando Fudo dachi
Ken Guedan Sonoba Morote Barai (Migui)
Ken Chudan Sonoba Morote Soto Uke (Migui)
Kata Hiza Dachi 
Ken Chudan Sonoba Morote Soto Uke (Hidari)
Ken Guedan Sonoba Barai (Hidari)
Zenkutsu‐dachi  Seiken Jyodan Sonoba Gyaku Zuki, Sonoba Mae Gueri Keague
 

   

http://www.karatedocristovao.com.br/ 
Revisado em novembro de 2015  23 
 
Academia de Karatê CCRCC – Cristóvão Colombo 
Sensei Antonio Mantelatto 
 
 
Kihon 6 – Yakussoku Kumite 
(Matéria de exame para faixas roxa e marrom) 
 
Atacante (prepara recuando)  Defensor (prepara avançando) 
Ken Jyodan Ague Oi Uke, 
Zenkutsu dachi  Seiken Jyodan Oi Zuki  
contra‐golpe Seiken Chudan Sonoba Gyaku Zuki 
Shuto Jyodan Ague Oi Uke, 
Zenkutsu dachi  Shuto Naname Jyodan Oi Uchi 
contra‐golpe Yonbon Nukite Chudan Sonoba Gyaku Zuki 
Ken Chudan Soto Oi Uke, 
Fudo dachi  Seiken Chudan Oi Zuki  
contra‐golpe Seiken Chudan Sonoba Gyaku Zuki 
Ken Chudan Uchi Oi Uke, 
Fudo dachi  Seiken Chudan Oi Zuki  
contra‐golpe em Zenkutsu Dachi Seiken Chudan Sonoba Gyaku Zuki 
Shuto Chudan Morote Yoko Oi Uke, 
Fudo dachi  Yonbon Nukite Chudan Oi Zuki 
contra‐golpe em Zenkutsu Dachi Shuto Chudan Morote Yoko Uke 
Ken Guedan Barai Oi Uke, 
Fudo dachi  Seiken Guedan Oi Zuki  
contra‐golpe em Zenkutsu Dachi Seiken Jyodan Sonoba Gyaku Zuki 
Shuto Guedan Barai Oi Uke, 
Fudo dachi   Yonbon Nukite Chudan Oi Zuki 
contra‐golpe em Zenkutsu Dachi Yonbon Nukite Jyodan Gyaku Zuki 
Ken Guedan Morote Barai Oi Uke, 
Nekoashi dachi  Mae Oi Gueri Chudan 
contra‐golpe Sonoba Kizami Mae Gueri Chudan 
Ken Chudan Oi Morote Soto Uke, 
Nekoashi dachi  Sokuto Oi Gueri Chudan 
contra‐golpe Sonoba Kizami Sokuto Gueri Chudan 
Ken Chudan Oi Uchi Uke, 
Nekoashi dachi  Mawashi Oi Gueri Chudan 
contra‐golpe Sonoba Kizami Mawashi Gueri Chudan 
 

   

http://www.karatedocristovao.com.br/ 
Revisado em novembro de 2015  24 
 
Academia de Karatê CCRCC – Cristóvão Colombo 
Sensei Antonio Mantelatto 
 
 
Kihon 10 – Sanbon Kumite 
(Matéria de exame para faixa verde) 
 
Atacante (prepara recuando)  Defensor (prepara avançando) 
Zenkutsu dachi  Seiken Jyodan Oi Zuki   Zenkutsu dachi Ken Jyodan Ague Uke 
Seiken Guedan Oi Zuki  Fudo dachi Ken Guedan Barai Uke 
Fudo dachi 
Seiken Chudan Oi Zuki  Fudo dachi Ken Chudan Soto Uke 
Seiken Chudan Sonoba Gyaku Zuki, 
Zenkutsu dachi 
    Seiken Jyodan Sonoba Zuki,  
(contra‐ataque) 
Sonoba Kizame Mawashi Gueri Chudan 
Atacante (prepara recuando)  Defensor (prepara avançando) 
Fudo dachi  Seiken Chudan Oi Zuki  Fudo dachi Ken Chudan Uchi Uke 
Zenkutsu dachi  Uraken Jyodan Sonoba Uchi  Zenkutsu dachi Ken Jyodan Sonoba Ague Uke 
Fudo dachi  Seiken Chudan Oi Zuki  Fudo dachi Ken Chudan Uchi Uke 
Zenkutsu dachi  Seiken Jyodan Oi Zuki  Zenkutsu dachi Ken Jyodan Ague Uke 
Seiken Chudan Sonoba Gyaku Zuki, 
Zenkutsu dachi 
    Seiken Jyodan Sonoba Oi Zuki,  
(contra‐ataque) 
Sonoba Kizame Mae Gueri Chudan 
Atacante (prepara recuando)  Defensor (prepara avançando a perna direita)
Fudo Dachi   Seiken Guedan Oi Zuki  Fudo Dachi  Ken Guedan Barai Uke 
Zenkutsu dachi  Seiken Jyodan Oi Zuki  Zenkutsu dachi Ken Jyodan Ague Uke 
Fudo Dachi  Seiken Chudan Oi Zuki  Fudo Dachi Ken Chudan Uchi Uke 
Seiken Chudan Sonoba Gyaku Zuki
Zenkutsu dachi 
    Seiken Jyodan Sonoba Zuki 
(contra‐ataque) 
Sonoba Kizame Sokuto Gueri Chudan 
Atacante (prepara recuando)  Defensor (prepara avançando) 
Zenkutsu dachi  Shuto Kossa Naname Jyodan Oi Uchi Zenkutsu dachi Shuto Jyodan Ague Uke 
Fudo dachi  Shuto Kossa Naname Guedan Oi Uchi Fudo dachi Shuto Guedan Barai Uke 
Zenkutsu dachi  Shuto Naname Jyodan Oi Uchi  Zenkutsu dachi Ura Shuto Jyodan Ague Uke (mão direita)
Shuto Naname Jyodan Sonoba Uchi
Zenkutsu dachi  Shuto Naname Chudan Sonoba Gyaku Uchi 
   
(contra‐ataque)  Shuto Shomen Jyodan Sonoba Uchi 
Sonoba Kizame Mae Gueri Chudan 
Atacante (prepara recuando)  Defensor (prepara avançando Zenkutsu dachi)
Mae Oi Gueri / Kizame Zuki  Fudo dachi Ryute Yoko Barai (Sepai Uke) 
Zenkutsu dachi  Sokuto Oi Gueri Fudo dachi Ken Chudan Soto Uke 
Mawashi Oi Gueri  Fudo dachi Ken Chudan Uchi Uke 
Uraken Jyodan Oi Uchi 
Zenkutsu dachi  Seiken Chudan Sonoba Gyaku Zuki 
   
(contra‐ataque)  Seiken Jyodan Sonoba Zuki 
Sonoba Jyodan Mawashi Gueri 
 

   

http://www.karatedocristovao.com.br/ 
Revisado em novembro de 2015  25 
 
Academia de Karatê CCRCC – Cristóvão Colombo 
Sensei Antonio Mantelatto 
 
 

Kihon 20 
(Matéria de exame para faixa marrom) 
 
Posição  Ataque 
Kiba dachi  Seiken Chudan Jippon Sonoba Zuki
Ken Jyodan Sanbon Oi Zuki
Ken Chudan Sanbon Gyaku Zuki
Zenkutsu dachi 
Ken Jyodan Chudan Chudan Renzuki Sankai
Shuto Jyodan Chudan Kirikaeshi Sankai
Posição  Defesa / Contra‐ataque 
Zenkutsu dachi  Ken Jyodan Ague Uke / Ken Chudan Gyaku‐Zuki
Ken Chudan Soto Uke / Jyodan Ura Zuki, Ken Chudan Gyaku Zuki
Fudo dachi 
Ken Chudan Uchi Uke / Jyodan Uraken Uchi, Ken Chudan Gyaku Zuki
Nekoashi dachi  Shuto Chudan Uke / Chudan Yonbon Nukite
Posição  Chutes 
Sanbon Mae Gueri 
Zenkutsu dachi  Sanbon Mawashi Gueri 
Sanbon Sokuto Yoko Keague
Shiko dachi  Sanbon Sokuto Yoko Kekomi Kaeten
Sanbon Ura Mawashi Gueri
Nekoashi dachi 
Kizami Gueri, Oi Gueri Sankai
Mae Yoko Nidan Gueri Sankai
Mae Mawashi Niju Gueri Sankai
Mae Yoko Mawashi Ushiro Yondan Gueri Sankai
Zenkutsu dachi 
Mae Sokuto Sonoba Niju Gueri Sankai
Sokuto Mae Sonoba Niju Gueri Sankai
Mae Yoko Ushiro Sanju Sonoba Gueri Sankai
  Lenzoku Waza: Se inicia sempre com uma defesa sendo os demais golpes livres. 
 

   

http://www.karatedocristovao.com.br/ 
Revisado em novembro de 2015  26 
 
Academia de Karatê CCRCC – Cristóvão Colombo 
Sensei Antonio Mantelatto 
 

Ginástica Completa 
"YOBI-TAISSO" (anunciar início de aquecimento) - Preparação para início: Heissoku dachi, Mussubi dachi, Heiko dachi

Heiko dachi Levantar Dedos Dedão, 4 dedos, calcanhar, ponta do pé


Hachi ji dachi Girar o Pé para fora e para dentro
Hachi ji dachi Levantar o Quadril direito e esquerdo, mão na cintura
Mussubi dachi Flexão do Joelho quatro tempos
Heissoku dachi Girar os Joelhos direita e esquerda
Dai hachi ji dachi Estender Tendão sola do pé levantada
Dai hachi ji dachi Estender Tendão calcanhar plantado e ponta de pé para cima
Dai hachi ji dachi Estender Tendão pé em diagonal, plantado
Shiko dachi Baixar o Tronco com respiração
Shiko dachi Flexão dos Ombros para frente, com duplo movimento, alternados
Dai hachi ji dachi Flexão da Coluna para frente e para trás
Dai hachi ji dachi Flexão da Coluna idem para direita e esquerda
Dai hachi ji dachi Flexão lateral um braço estendido, alternando
Daí hachi ji dachi Torcer o Tronco mão direita pé esquerdo e vice-versa
Hachi ji dachi Girar o Tronco duplo, olhando o calcanhar
Mussubi dachi Flexão da Coluna 1 movimento em cima e 2 em baixo (limpando o tatame)
Heissoku dachi Calejamento de Ken duplo no chão, com kiai
Hachi ji dachi Pressão com Dedos para baixo, abrindo, torcendo, tensho e flexão de dedos
Hachi ji dachi Relaxar as Mãos vertical e horizontal
Hachi ji dachi Girar os Braços para frente e para trás
Dai hachi ji dachi Tekubi No Kaiten defende, puxa, e bate com shotei, kiai
Dai hachi ji dachi Tomoe Uke muda para zenkutsu-dachi, defende, puxa, bate, kiai
Dai hachi ji dachi Shuto Guedan Gyaku Kiri Komi muda para zenkutsu-dachi, kiai
Hachi ji dachi Uraken Chudan, Uraken Jyodan simples e duplo
Dai hachiji dachi Ryo Shuto Jyodan Guedan Kakiwaki Uke Barai lento e com respiração forçada (começa guedan em shiko dachi),
depois com velocidade e kiai
Hachi ji dachi Pescoço para frente e trás, para o lado, deitando e girando.
Hachi ji dachi Joelho no Peito alternados
Dai heno ji dachi Esticar Tendão para frente, para o lado (yoko) e para trás (ushiro)
Hachi ji dachi Ashi no Kaiten girar a perna para fora e para dentro

ASHI-WAZA (técnicas de pernas)


Hachi ji dachi Hiza Gueri
Hachi ji dachi Kagato Ushiro Guedan Gueri
Hachi ji dachi Mae Kagato Fumikomi
Hachi ji dachi Yoko Fumikiri
Hachi ji dachi Kossa Yoko Fumikiri
Mussubi dachi Shuto Chudan Uke, Yoko Kekomi
Zenkutsu dachi Shuto Gyaku Uchi, Yoko Keague
Shiko dachi Mae Kekomi
Zenkutsu dachi Ken Jyodan Gyaku Zuki, Mae Keague
Neko ashi dachi Chudan Mawashi Gueri Kizami
Zenkutsu dachi Shuto Jyodan Gyaku Uchi, Jyodan Mawashi Gueri
Hachi ji dachi Ushiro Gueri
Shiko dachi Guedan Nami Gaeshi
Hachi ji dachi Jyodan Nami Gaeshi
Fudo dachi Ken Chudan Gamae, Zenkutsu Dachi Chudan Gyaku Zuki
Hachi ji dachi Pular com Respiração

http://www.karatedocristovao.com.br/ 
Revisado em novembro de 2015  27 
 
Academia de Karatê CCRCC – Cristóvão Colombo 
Sensei Antonio Mantelatto 
 
GINÁSTICA DE SOLO
Seiza Flexão de Braços Kensuy, ponta de dedos / Ryu Ken, mão fechada
Sentado Curva a Coluna para Frente e para Trás bate a mão no pé e gira para trás mãos no tatame
Plantar Bananeira pernas para frente e trás / cruzando / Jyodan Kakato / Ryu Jyodan Kakato
Deitado Respiração ao Contrário pernas juntas esticadas p/ cima e p/ baixo / bicicleta ao contrário /
para cima e para baixo / cruzando
Deitado Shuto no Abdomen calejamento
Em pé Esticar tendão em Pé esparcate, abrindo as pernas de frente e laterais
Em dupla Costa com Costa relaxar a coluna
Em dupla Abdominal de frente / olhando o teto
Em dupla Empurrando a Coluna do Parceiro frente perna fechada / frente perna aberta / direita / esquerda
Sentado Mata Borrão abraçando o joelho
Deitado Yoko Gueri Chudan / Jyodan
Sentado Torcer o Tronco Frente perna fechada / Direita / Esquerda / Atrás

CHOSSEI-UNDO (Relaxamento)
Sentado Flexão de Quadril Cruzar o pé sobre a coxa, direita e esquerda.
Lótus Flexão de Quadril Cruzar o pé sobre o calcanhar, perna direita e esquerda.
Sentado Massagem nos Membros braço, coxa, panturrilha e planta do pé
Seiza Massagem na Coluna Haito na coluna, subindo e descendo
Seiza Massagem no Pescoço Shuto no pescoço, subindo e descendo
Seiza Relaxar Pulsos vertical, horizontal e com as mãos cruzadas
Seiza Respiração girando os braços com respiração, abrindo e fechando
Seiza Pular em Fudo-Dachi, Tetsui Ken Uke
Ken Jyodan Zuki, Ken Chudan Gyaku Zuki, Ken Jyodan Zuki, Mae Gueri Keage

http://www.karatedocristovao.com.br/ 
Revisado em novembro de 2015  28 
 
Academia de Karatê CCRCC – Cristóvão Colombo 
Sensei Antonio Mantelatto 
 
Matéria Oficial para Exame 
 
Graduação Tempo de treino efetivo Katas Bunkai (aplicação) Kihon Kumite Outros
Execução individual ou em conjunto: Não será exigido, - Kihon Shodan
6º Kyu
3 meses - Naihanchi Shodan salvo o aluno tenha - Kihon Sonoba
(Amarela/Vermelha)
- Fukyu Gata Dai Ichi condições - Kihon Kata
Execução individual ou em conjunto:
Não será exigido, Execução individual ou em conjunto:
- Todos os anteriores
5º Kyu (Laranja) 3 meses salvo o aluno tenha - Todos os anteriores
- Naihanchi Nidan
condições - Kihon Godan
- Fukyu Gata Dai Ni
Execução individual: Execução individual:
Aplicação básica do - Yakusoko básico, uma repetição de cada
4º Kyu (Azul) 6 meses - Todos os anteriores - Todos os anteriores
kata da faixa posição (3 ken, 3 keri)
- Naihanchi Sandan - Kihon 5
Execução individual: Execução individual:
Aplicação básica do - Yakusoko básico, efetivo (vigoroso), uma
3º Kyu (Verde) 6 meses - Todos os anteriores - Todos os anteriores
kata da faixa repetição de cada posição (3 ken, 3 keri)
- Pinan Shodan - Kihon 10 (Sanbon Kumite)
Execução individual:
Execução individual: - Yakusoko básico, efetivo (vigoroso), duas
Aplicação básica e - Todos os anteriores
- Todos os anteriores repetições de cada posição (3 ken, 3 keri, - Aquecimento
2º Kyu (Roxa) 9 meses vigorosa (efetiva) do - Kihon 10 em dupla
- Pinan Nidan esquerda/direita) - Noções de Arbitragem
kata da faixa - Kihon 6 (Yakusoku Kumite)
- Pinan Sandan - Jyu Ippon Kumite
- Kihon Kata com variações de posições
Execução individual: - Yakusoko básico, efetivo (vigoroso), duas
Aplicação básica e Execução individual: - Aquecimento
- Todos os anteriores repetições de cada posição (3 ken, 4 keri,
1º Kyu (Marrom) 12 meses vigorosa (efetiva) do - Todos os anteriores - Noções de Arbitragem
- Pinan Yondan esquerda/direita)
kata da faixa - Kihon a critério da banca - Perguntas teóricas
- Pinan Godan - Shiai Kumite
Execução individual: Execução individual:
Aplicação básica e - Ginástica Completa
- Todos os anteriores - Todos os anteriores
1º Dan (Preta) Convite vigorosa (efetiva) do - Shiai Kumite ou Jyu Ippon Kumite - Noções de Arbitragem
- Itossu no Passai - Kihon 5 com Bunkai
kata da faixa - Perguntas teóricas
- Kussanku Sho - Kihon 20
Execução individual:
Aplicação básica e
- Todos os anteriores Execução individual:
2º Dan (Preta) Convite vigorosa (efetiva) do - Shiai Kumite ou Jyu Ippon Kumite - Todos os anteriores
- Matsumura no Passai - Todos os anteriores
kata da faixa
- Kussanku Dai
Execução individual:
Aplicação básica e
- Todos os anteriores Execução individual:
3º Dan (Preta) Convite vigorosa (efetiva) do - Shiai Kumite ou Jyu Ippon Kumite - Todos os anteriores
- Chinto - Todos os anteriores
kata da faixa
- Jyon
Execução individual:
Aplicação básica e
- Todos os anteriores Execução individual:
4º Dan (Preta) Convite vigorosa (efetiva) do - Shiai Kumite ou Jyu Ippon Kumite - Todos os anteriores
- Gojushiro - Todos os anteriores
kata da faixa
- Teesho
Execução individual:
Aplicação básica e
- Todos os anteriores Execução individual:
5º Dan (Preta) Convite vigorosa (efetiva) do - Shiai Kumite ou Jyu Ippon Kumite - Todos os anteriores
- Kuryu Passai - Todos os anteriores
kata da faixa
- Unshu
 

http://www.karatedocristovao.com.br/ 
Revisado em novembro de 2015  29 
 
Academia de Karatê CCRCC – Cristóvão Colombo 
Sensei Antonio Mantelatto 
 
 
Anexo 1: Dicionário de palavras utilizadas nas aulas 
(em constante atualização) 
 
A   Go: cinco 
 Ague: para cima, erguer, levantar   Goju: pesado e leve 
 Ai‐Uchi: troca de golpes   Goju‐ryu: estilo, escola goju 
 Arigato gosaimasta: muito obrigado   Gojyu: cinquenta 
 Ashi: pé, perna   Gokuro‐san: treinaram com garra 
 Ashibarai: varrer, rasteira   Gokyo: quinto 
 Ate: golpe   Gue: baixo 
 Atemi: golpe sobre o corpo, golpe em ponto   Guedan: altura baixa (do umbigo para baixo)  
doloroso   Gueri: golpe com o pé, chute 
 Awase: harmonização   Gyaku: contrário 
   
B  H 
 Banzai: viva   Hachi: oito 
 Barai: expulsar, varrer, limpar   Hachijyu: oitenta  
 Barate‐uchi: ataque com as pontas dos dedos   Hai: sim 
espalhados   Haiaku: depressa, rápido 
 Bo: bastão ~ 2,50m    Haito: sabre de mão (esconde‐se o dedão) 
 Bokem: espada de madeira    Hajime: começar 
 Bu: guerreiro, combate   Hanshi: fundador de estilo 
 Buno‐kamisamani‐rei: cumprimento ao senhor   Hanssoku: Infração 
do templo (aos mestres do passado)   Hanssoku‐chui: advertência (golpe proibido) 
   Hantei: decisão 
C   Hara: ventre 
 Cambowa: boa noite   Hara‐kiri: cortar o ventre 
 Campai: saúde   Heiko: paralelo 
 Chu: médio   Heiko‐dachi: em pé, com os pés em direção do 
 Chudan: altura média (do umbigo até o  ombro 
pescoço); meio (intermediário)    Hidari: esquerdo 
 Chui: advertir   Hie: não 
 Conhentuwa: boa tarde   Hikiwake: empate, nulo, anulado, iguais 
   Hiza: joelho 
D   Hiza‐gueri: chute com o joelho 
 Dachi: posição   Hom: fundamental 
 Dai: maior   Hyaku: cem 
 Dan: grau, graduação dado aos faixas pretas   
 Dangai: aluno faixa colorida  I 
 Dewamata: até a próxima vez   Ikyo: o primeiro princípio 
 Do: caminho   Ippon: um ponto 
 Dojo: local de treino, academia   Ippon‐kumite: luta por um ponto 
   Itchi: um 
E   
 Empi: cotovelo  J 
 Eri: gola   Jikan: tempo 
   Jitsu: técnica 
F   Ju: flexibilidade 
 Fumi‐komi: picar com o calcanhar   Judo: arte suave, caminho da suave 
   Juji uke: defesa em cruz 
G   Jyodan: altura superior (do pescoço para cima) 
 Gambarimasho: vamos treinar com garra (dito   Jyogai: saída da área de luta (koto)  
pelo sensei no inicio da aula)  
 Jyu: dez 
http://www.karatedocristovao.com.br/ 
Revisado em novembro de 2015  30 
 
Academia de Karatê CCRCC – Cristóvão Colombo 
Sensei Antonio Mantelatto 
 
 Jyu‐ippon‐kumite: luta combinada (defesa e   Maki: enrolar 
contra‐golpe simples)    Makiwara ‐ mourão para calejamento de ken, 
 Jyu‐kumite: luta livre, vale tudo  literalmente significa palha enrolada. 
   Mate: esperar, aguardar 
K   Mawashi: circular, virado 
 Kakato: calcanhar   Me: olhos 
 Kake: execução   Men: cabeça 
 Kama: foíce   Mi: corpo 
 Kamae: em guarda   Migi: direita, direito 
 Kamaete: preparar   Mikazuki: crescente 
 Kanidana: templo   Mikazuki‐gueri: chute em meia lua 
 Kara: vazio   Mizu: água 
 Karate‐do: caminho das mãos vazias   Mokusso: concentração  
 Karate‐gui: roupa apropriada para o   Morote: junto, as duas mãos juntas 
treinamento de karatê   Motono‐Ichi: posição inicial  
 Kashin: briga de verdade, luta real   Mussubi: união 
 Kata: forma   Mussubi‐dachi: joelhos estendidos, calcanhares 
 Katame: imobilização no solo  juntos com os pés com abertura de 60º graus 
 Katana: espada   
 Keague: ascendente  N 
 Keiko: treinamento, aprendizado   Nage: o que aplica o kata, o que lança 
 Kekomi: penetrante   Naihanchi‐dachi: a posição do Naihanchi, kiba‐
 Ken: mão fechada  dachi 
 Kentsui: martelo de mão fechada   Nakae: voltar para dentro 
 Ki ‐ espírito, energia vital   Nami‐gaeshi‐uke: defesa com a planta do pé 
 Kiba‐dachi: dois joelhos flexionados com os pés   Naore: retornar à posição 
paralelos   Neko‐ashi‐dachi: posição de pé de gato 
 Kihon: treino de base fundamental   Ni: dois  
 Kime: força de impacto   Nidan‐gueri: chute duplo usando os dois pés 
 Kinshi‐Waza: golpe proibido   Nihon‐nukite: ataque com dois dedos nos olhos 
 Kiri: cortante   Niju‐gueri: chute duplo usando o mesmo pé 
 Kirikomi: serrando   Nijyu: vinte 
 Kumitê: luta   Nikyo: segundo 
 Kobudo: caminho do guerreiro armado   Nuketa: resvalou, raspou 
 Kohai: novato   Nukite: ponta de dedo, pique de mão 
 Kokutsu‐dachi: joelho da frente flexionado e o   Nunchaku: dois pedaços de madeiras ligado por 
de trás estendido   cordas ou correntes (usado antigamente para 
 Koshi: quadril, onde se situa o centro de  bater arroz) 
gravidade, cerca de 4 dedos abaixo do umbigo   
 Kossa: cruzado  O 
 Kossa‐dachi: posição cruzada   Obi: faixa, cinta 
 Kotai: trocar de lado   Ohaio‐gosaimassu: bom dia 
 Kote: punho   Omote: pela frente de Uke 
 Kubi: pescoço   Onegai‐shimassu: por favor (pedir), com licença 
 Kubijim: chave no pescoço   Onegai‐ tai‐shimassu: sim, vamos treinar 
 Kutsu: postura   Otagaini‐rei: Cumprimento mútuo 
 Kyu: grau, graduação dado aos alunos até a faixa   Otoshi‐uke: defesa para baixo 
preta   Otoshi: para baixo 
 Kyu: nove   
 Kyujyu: noventa  R 
   Randaken: metade da mão fechado (os quatro 
M  dedos flexionados) 
 Mae: frente, para a frente   Rei: saudação 
 Maegake: trançar a perna para derrubar   Reisoku: tornozelo 

http://www.karatedocristovao.com.br/ 
Revisado em novembro de 2015  31 
 
Academia de Karatê CCRCC – Cristóvão Colombo 
Sensei Antonio Mantelatto 
 
 Reissoku‐dachi: em pé, pés juntos   
 Ren: muitos  T 
 Renoji‐dachi: posição em pé, um pé a frente   Taissabaki: esquivar, fugir, fintar 
 Renzoku‐waza: técnica de sombra   Takataba: maço de bambu 
 Riki‐ashi: puxada de pé rápido   Tatame: grande retângulo de lona forrado com 
 Riki‐te: puxada de mão rápida  palha no interior, sobre o qual se desenvolve os 
 Roko: seis   treinamentos. 
 Rokojyu: sessenta   Tate: em pé, vertical 
 Ryote: ambas as mãos   Tateken: soco com a mão virada, em pé 
 Ryotedori: segurar ambos os pulsos do   Te: mão 
oponente   Teisho: palma da mão 
 Ryu: duplo, escola   Teishoku: planta do pé 
   Tekubi: pulso 
S   Tekubi‐no‐kaiten: girar pulso 
 Sai: punhal em forma de tridente   Tem: céu 
 Saionara: adeus, tchau   Tenchi: ligação céu (ten) ‐ terra (chi) 
 Sama: senhor (importante)    Tiski: atenção 
 Samurai: guerreiro   Tobi: pular 
 San: três   Tobi‐mae‐gueri: chute frontal pulando para a 
 Sanbon: três passos  frente 
 Sanchin‐dachi: pés virados para dentro, com os   Tobi‐yoko‐gueri: chute lateral pulando para a 
joelhos flexionados  frente 
 Sebi‐taiso: relaxamento   Tomoe‐uke: defesa circular 
 Seito: aluno   Tori‐massen: sem validade 
 Seiza: sentado a moda japonesa (sobre os   Tsui: martelo 
joelhos)   Tsuki: ataque direto  
 Sem: mil   Tsuridawara: saco de areia 
 Sempai: aluno adiantado (veterano)   Tsuzuketa: continua 
 Sensei: professor (faixa preta até 4º dan)    Tsuzuketa‐hajime: recomeçar 
 Sensei‐ni: cumprimento para o sensei    Tunfa: pedaço de madeira com cabo (em forma 
 Shi: quatro  de L), cassetete 
 Shiai‐kumite: luta de competição   
 Shihan: mestre (faixa preta acima 5º dan acima)  U 
 Shiho: na direção dos quatro pontos cardeais   Uchi: interior, semi‐círculo, indireto 
principais   Ude: antebraço 
 Shikko: o andar do samurai   Ude uke: defesa com antebraço 
 Shiko‐dachi: dois joelhos flexionados e os pés   Uke: defesa 
para fora 45º graus   Ukemi: queda, na verdade, se defender caindo 
 Shinban‐ni‐rei: cumprimento para juízes   Ura: oposto, por trás, ao contrário 
 Shinobi: ástucia, malícia   Ura zuki: golpe de mão fechada no queixo, 
 Shiti: sete  oposto direto 
 Shitijyu: setenta   Ushiro: para trás 
 Shobu‐ippon‐hajime: Disputa de um ponto ‐   Uti: golpe 
começar   
 Shomen: alto da cabeça  W 
 Shomen‐ni‐rei: Cumprimento para frente   Wara: palha 
 Shorin‐ryu: estilo, literalmente “escola Shorin   Waza: técnica 
(shaolin)”   Waza‐fujubun: Golpe Fraco 
 Shuto: mão aberta   
 Sizentai: posição natural  Y 
 Sode: manga   Yakussoku‐Kumite: Luta combinada 
 Sokuto: faca do pé (puxando dedão para cima)   Yama: montanha 
 Soremade: terminou   Yame: parar, pare 
 Soto: exterior, para fora   Yobi‐taiso: aquecimento 

http://www.karatedocristovao.com.br/ 
Revisado em novembro de 2015  32 
 
Academia de Karatê CCRCC – Cristóvão Colombo 
Sensei Antonio Mantelatto 
 
 Yoi: preparar   
 Yoko: lateral, para o lado  Z 
 Yokomen: lado da cabeça   Zenkutsu‐dachi: perna da frente com joelho 
 Yondansha: graduado de alto nível  flexionado e a perna de trás com joelhos 
 Yonjyu: quarenta  estendidos 
 Yonkyo: quarto   Zuki: direto, ataque direto com a mão fechada 
 Yukuri: devagar   Zuzuki: cabeçada 
 

http://www.karatedocristovao.com.br/ 
Revisado em novembro de 2015  33 
 

Você também pode gostar