TRANSFORMAES SOCIOCULTURAIS NO MUNDO ATUAL UNIDADE 1 O FIM DO SISTEMA INTERNACIONAL DA GUERRA FRIA E A PERSISTNCIA DA DICOTOMIA NORTE-SUL O FIM DO MODELO SOVITICO 1 No curto espao de tepo !ue "a# de 1$%& a 1$$1' a (#st)r#a u*d#a+ so,reu od#,#ca-es pro,u*das. a Guerra Fr#a ter#*ou de ,ora #*esperada' as deocrac#as popu+ares europe#as a/o+#ra o cou*#so' as duas A+ea*(as ,u*d#ra-se *u s) Estado e a URSS des#*te0rou-se' de#1a*do os Estados U*#dos se co*corre*te ao +u0ar de superpot2*c#a u*d#a+3 O ,# do ode+o so"#4t#co tra*s,orou a 0eo0ra,#a po+5t#ca do Leste europeu e +a*ou os a*t#0os Estados soc#a+#stas *ua tra*s#6o eco*)#ca d#,5c#+ cu7as arcas s6o' a#*da' c+arae*te percet5"e#s3 A CRISE DO MODELO SO8I9TICO :ua*do' e ,#*a#s de 1$%;' orreu <re7*e"' apesar das pro,u*das a+tera-es !ue t#*(a arcado a co*7u*tura #*ter*ac#o*a+ *o p)s-Se0u*da Guerra Mu*d#a+' o ar1#so-+e*#*#so #*terpretado por Esta+#*e *os a*os ;= a*t#*(a-se #*a+terado *os seus pr#*c5p#os e *as propostas po+5t#cas de+es decorre*tes3 Toda"#a' era u#to ,ortes os "e*tos da uda*a3 Se' *a Europa Oc#de*ta+' os "e+(os part#dos soc#a+#stas e cou*#stas coea"a a passar por pro,u*das re*o"a-es arcadas pe+o a/a*do*o das ,#+oso,#as ar1#stas e p+e*a assu*6o da "#a deocr>t#co-re,or#sta' as ta/4 *a URSS coea"a a ser #*#+ud5"e#s os s#*a#s de cr#se do ode+o so"#4t#co3 A 8IRAGEM POL?TICA E aro de 1$%&' Mikhail Go!a"#h$% & $l$i"o '$#$"(io)*$al +o PCUS @Partido Comunista da Unio SoviticaA3 O *o"o d#r#0e*te t#*(a co*sc#2*c#a das d#,#cu+dades por !ue passa"a a eco*o#a so"#4t#ca e se*t#u !ue o s#stea soc#a+#sta' apesar de *6o ter de ser su/st#tu5do' ,$#$''i"a%a +$ -.a $/o.a3 Do eso odo' e*te*deu os a*se#os de +#/erdade a*#,estados pe+a popu+a6o3 E*!ua*to o ,0%$l +$ %i+a +a 1o1-la23o !ai4a%a' o a"a'o $#o,5.i#o $ "$#,ol5*i#o' re+at#"ae*te aos Estados U*#dos da A4r#ca' cresc#a a o+(os "#stos' e s) co u#tas d#,#cu+dades o pa5s co*se0u#a suportar os pesados e*car0os decorre*tes da sua "asta #*,+u2*c#a *o Mu*do3 Neste co*te1to' Gor/atc(e" e*ceta ua 1oli"i#a +$ +i(lo*o $ a1o4i.a23o ao O#i+$,"$' propo*do aos Aer#ca*os o re#*5c#o das co*"ersa-es so/re o desarae*to3 I*capaB de #0ua+ar o arro7ado pro0raa ; de de,esa *uc+ear da ad#*#stra6o Rea0a* @co*(ec#do coo C*-$a +a' $'"$la'DA' o +5der so"#4t#co procura ass# #ia -. #li.a i,"$,a#io,al $'"(%$l 6-$ $/$i$ a #oi+a ao a.a.$,"o $ 1$.i"a 7 URSS -"ili8a o' '$-' $#-'o' 1aa a $$'"-"-a23o i,"$,a3 Dec#d#do a 0a*(ar o apo#o popu+ar para o seu arro7ado 1la,o +$ $,o%a23o $#o,5.i#a, ao 6-al #ha.o- perestroika 9$$'"-"-a23o:, Go!a"#h$% i,i#ia, e s#u+tE*eo' -.a a.1la a!$"-a 1ol0"i#a, #o,h$#i+a 1o glasnot 9"a,'1a;,#ia:< Os 0o"er*a*tes so"#4t#cos "#sa"a ass# apro1#ar a URSS dos pa5ses oc#de*ta#s' e espec#a+ dos Estados U*#dos da A4r#ca3 Era o surpree*de*te es/at#e*to do a/#e*te da Guerra Fr#a !ue t#*(a aterror#Bado o u*do dura*te os F+t#os G= a*os3 O COLAPSO DO <LOCO SO8I9TICO H P$$'"oika Co*ce#to. - Reestrutura6o pro,u*da do ode+o so"#4t#co epree*d#da por Gor/atc(e" a part#r de 1$&%3 - P+a*o de re*o"a6o eco*)#ca3 Propostas. - Desce*tra+#Ba6o da eco*o#a @0est6o aut)*oa das epresas !ue se "2 pr#"adas dos p+a*os !u#*!ue*a#s' /e coo dos a"u+tados su/s5d#os !ue suporta"a a sua ,a+ta de re*ta/#+#dade3 - Fora6o de u setor pr#"ado3 Co*se!u2*c#as. - Deteor#Ba6o da eco*o#a I ,a+2*c#as' desepre0o' desco*tro+o eco*)#co' po/reBa' #*,+a6o3 Gla',o" Co*ce#to. - 8erte*te po+5t#ca da Perestro#Ja !ue procurou co*c#+#ar o soc#a+#so e a deocrac#a3 Propostas. - Ape+a K de*u*c#a da corrup6o3 - A/o+#6o da ce*sura3 - A/ertura deocr>t#ca I e+e#-es p+ura+#stas e +#"res3 Co*se!u2*c#as. - A/a+o das estruturas do poder3 - F# das Deocrac#as Popu+ares3 - 8a0a deocrat#Badora I "arre o +este @1$%$A A #*,+e16o da po+5t#ca so"#4t#ca e as duras cr5t#cas tec#das aos tepos de <re7*e" de/#+#tara a autor#dade dos +5deres cou*#stas dos pa5ses de Leste3 L> u#to repr##da' a #o,"$'"a23o ao $*i.$ i.1o'"o 1o Mo'#o%o a+astrou e e*dureceu' coea*do a a/a+ar as estruturas do poder3 E' ao co*tr>r#o do !ue outrora aco*tecera' a +#*(a dura dos part#dos cou*#stas europeus *6o co*tou a0ora co a #*ter"e*6o #+#tar russa' para C*ora+#BarD a s#tua6o3 Co*,#a*te *o c+#a de co*c)rd#a !ue esta/e+ecera co o Oc#de*te' Gor/atc(e" passou a o+(ar as deocrac#as popu+ares coo ua Co/r#0a6oD pesada' da !ua+ a URSS s) 0a*(a"a e +#/ertar-se3 A doutr#*a da Cso/era*#a +##tadaD ,o#' ass#' posta de +ado' e os a*t#0os pa5ses-sat4+#tes da URSS pudera' ,#*a+e*te' esco+(er o seu re0#e po+5t#co3 No a,o +$ =9>9, -.a %a*a +$.o#a"i8a+oa %a$ o L$'"$. os part#dos cou*#stas perde' u ap)s outro' o seu +u0ar de Cpart#do F*#coD e' pouco depo#s' rea+#Bara-se as pr#e#ras e+e#-es +#"res do p)s-0uerra' !ue proo"e a e+a/ora6o de *o"os te1tos co*st#tuc#o*a#s3 Neste processo' a Ccort#*a-de-,erroD' !ue' (> !uatro d4cadas' separa"a a Europa' +e"a*ta-se ,#*a+e*te. as ,ro*te#ras co o Oc#de*te s6o a/ertas e' pera*te u u*do estarrec#do' ca# o Muro de <er+#3 Depo#s de ua ro*da de *e0oc#a-es e*tre os do#s Estados a+e6es e os !uatro pa5ses !ue a#*da det#*(a d#re#tos de ocupa6o' a A+ea*(a reu*#,#ca-se I Tratado 2+43 E *o"e/ro de 1$$= 4 a*u*c#ado' se surpresa' o ,# do Pacto de 8ars)"#a e' pouco depo#s' a d#sso+u6o do COMECON3 Nesta a+tura' a d#*E#ca po+5t#ca dese*cadeada pe+a perestroika tor*ara-se 7> #*co*tro+>"e+' co*duB#*do' ta/4' ao /i. +a 151ia URSS3 O $4"$,'o "$i"5io +a' R$1-!li#a' So%i&"i#a' +$'.$.!a)'$' sacud#do por ua e1p+os6o de re#"#*d#ca-es *ac#o*a+#stas e co*,ro*tos 4t*#cos3 O 1o#$''o #o.$2a ,a' R$1?!li#a' @(l"i#a'' a*e1adas por Esta+#*e dura*te a Se0u*da Guerra Mu*d#a+3 E 1$%%' a Est)*#a assue-se coo Estado so/era*o *o #*ter#or da URSS' co d#re#to a e#t#r passaportes pr)pr#os e a "etar as +e#s apro"adas pe+o par+ae*to so"#4t#co3 E 1$$=' a L#tuE*#a "a# a#s +o*0e e a,#ra o seu d#re#to de de#1ar a U*#6o3 O eso aco*tece co a Let)*#a3 Co*,ro*tado co estas d#ss#d2*c#as' Gor/atc(e"' te*ta parar o processo pe+a ,ora' #*ter"#*do #+#tare*te *os Estados <>+t#cos @#*#c#o de 1$$1A3 Esta atua6o ret#ra o +5der so"#4t#co da "a*0uarda re,or#sta' e o apo#o dos a#s ousados passa para u e1-co+a/orador de Gor/atc(e"' <or#s Ie+ts#*3 E+e#to coo pres#de*te da Repu/+#ca da RFss#a' Ie+ts#* re,ora o seu prest50#o ao e*ca/ear a res#st2*c#a a u 0o+pe de Estado dos saudos#stas do Part#do' !ue prete*d#a retoar o poder e parar as re,oras e curso3 Pouco depo#s' *o resca+do do 0o+pe' o *o"o pres#de*te "o.a a .$+i+a $4"$.a +$ 1oi!i a' a"i%i+a+$' +o 1a"i+o #o.-,i'"aA No outo*o de 1$$1' a a#or#a das repF/+#cas da U*#6o dec+ara a sua #*depe*d2*c#a3 E deBe/ro' *asce o,#c#a+e*te a CEI @Comunidade de Estados IndependentesA' K !ua+ adere 1; das 1& repF/+#cas !ue #*te0ra"a a U*#6o So"#4t#ca3 D#as depo#s' "e*c#do *o seu prop)s#to de a*ter o pa5s u*#dos' Go!a"#h$% a!a,+o,a a 1$'i+;,#ia de ua URSS !ue' e,et#"ae*te' 7> desaparecera3 G OS PRO<LEMAS DA TRANSIMNO PARA A ECONOMIA DE MERCADO A perestroika t#*(a' proet#do aos So"#4t#cos ua e+(or#a ace*tuada e r>p#da do *5"e+ da "#da. e+(ores su/s5d#os' a#s /e*s de co*suo' e+(or ass#st2*c#a soc#a+3 Mas' ao co*tr>r#o do pre"#sto' a reco*"ers6o eco*)#ca ,o# u ,racasso e a $#o,o.ia +$"$ioo-)'$ a1i+a.$,"$3 - O ,# da eco*o#a p+a*#,#cada s#0*#,#cou' o ,# dos su/s5d#os estata#s Ks epresas' !ue se "#ra *a *ecess#dade de se tor*are +ucrat#"as ou e*,re*tare a ,a+2*c#a3 Ass#' .-i"a' -,i+a+$' +$'a1a$#$a. $ o-"a' $4"i,*-ia. ,-.$o'o' 1o'"o' +$ "a!alhoA - O desco*tro+o eco*)#co e a +#/era+#Ba6o dos preos @os /e*s de pr#e#ra *ecess#dade de#1ara ta/4 de ser su/s#d#ados pe+o EstadoA dese*cadeara ua i,/la23o *alo1a,"$ !ue a su/#da de sa+>r#os *6o acopa*(ou3 - O desepre0o' o atraso *os pa0ae*tos das pe*s-es e dos sa+>r#os dos ,u*c#o*>r#os pF/+#cos' /e coo a r>p#da perda de "a+or do ru/+o s#0*#,#cara o ,# das poupa*as de u#tas ,a5+#as so"#4t#cas' !ue rap#dae*te se "#ra se e#os de su/s#st2*c#a3 No e*ta*to' a +#/era+#Ba6o eco*)#ca e*r#!ueceu u 1$6-$,o *-1o !ue' e pouco tepo' a#-.-lo- /o"-,a' /a!-lo'a'3 De ua ,ora 0era+' a r#!ueBa passou para as 6os de a*t#0os a+tos ,u*c#o*>r#os !ue sou/era apro"e#tar a pos#6o-c(a"e e !ue se e*co*tra"a3 E eados dos a*os $=' G&O do re*d#e*to *ac#o*a+ e*co*tra"a-se *as 6os de e*os de &O da popu+a6o3 Os 1a0'$' +$ L$'"$ "#"era ta/4' de ,ora do+orosa' a tra*s#6o pe+a eco*o#a de ercado3 Pr#"ados dos su/s5d#os da U*#6o So"#4t#ca' a /raos co ua s#0*#,#cat#"a redu6o das trocas *a >rea do a*t#0o COMECON e co ua produ6o a+#cerada e #*dFstr#as e e!u#pae*tos o/so+etos' os a*t#0os sat4+#tes da URSS so,rera ua /rusca re0ress6o eco*)#ca3 Ta+ coo *a RFss#a' o caos eco*)#co #*sta+ou-se e as des#0ua+dades a0ra"ara-se3 De acordo co o <a*co Mu*d#a+' *os pa5ses de tra*s#6o para a eco*o#a de ercado' a pobreza espalou!se e cresceu a um ritmo mais acelerado do "ue em "ual"uer lu#ar do $undo' ass# coo a 1$#$,"a*$. +$ 1o!$' $l$%o-)'$3 Este !uadro 0e*4r#co esco*de' por4' 0a,+$' +i'1ai+a+$' $*io,ai' $ ,a#io,ai'3 Pa5ses coo a RepF/+#ca C(eca' a Lu*0r#a ou a Po+)*#a !ue /e*e,#c#ara de ua re+at#"a esta/#+#dade po+5t#ca' co*se0u#ra captar #porta*tes #*"est#e*tos estra*0e#ros e 0ra*des ,+u1os tur5st#cos co*se0u#*do ass# ua e"o+u6o eco*)#ca pos#t#"a' de"e*do-se a#*da' e parte' ao ,orte est#u+o !ue co*st#tu# a sua rece*te ades6o K U*#6o Europe#a3 & P