Osnovne geometrijske koncepte

CRNA GORA
ZAVOD ZA KOLSTVO
Predmetni program
MATEMATIKA
I, II, III, IV, V, VI, VII, VIII i IX
razred osnovne kole
Podgorica, 2011.
1
MATEMATIKA
Zavod za kolstvo
Predmetni program MATEMATIKA

I, II, III, IV, V, VI, VII, VIII i IX razred osnovne kole
Izdava:
Urednik:
Lektura:
Tehnika priprema:
tampa:
Zavod za kolstvo
Pavle Goranovi
Danijela ilas
Nevena abrilo
Pobjeda, Podgorica
Tira:
1000
Podgorica, 2011.
Savjet za opte obrazovanje je na 47 sjednici prvog saziva, odranoj 25. 06. 2008. godine utvrdio izmjene predmetnog programa MATEMATIKA za I, II i
III razred osnovne kole i na 13. sjednici drugog saziva, odranoj 16. 12. 2010. godine izmjene predmetnog programa MATEMATIKA za IV, V, VI, VII, VIII
i IX razred osnovne kole.
Zavod za kolstvo
MATEMATIKA
SADRAJ
1. Naziv nastavnog predmeta ................................................................................................................................... 7

2. Odreenje predmetnog programa ........................................................................................................................ 7
3. Opti ciljevi nastave matematike.......................................................................................................................... 8
4. Sadraji i operativni ciljevi .................................................................................................................................. 10
5. Nain provjere znanja i ocjenjivanja .................................................................................................................. 88
6. Resursi koji su potrebni za realizaciju programa ............................................................................................. 88
7. Metodika uputstva ............................................................................................................................................. 89
8. Profil i struna sprema nastavnika/ca................................................................................................................ 90
Zavod za kolstvo
MATEMATIKA
Zavod za kolstvo
MATEMATIKA
Predmetni program
MATEMATIKA
I, II, III, IV, V, VI, VII, VIII i IX
razred osnovne kole
Zavod za kolstvo
MATEMATIKA
MATEMATIKA
Zavod za kolstvo
1. NAZIV NASTAVNOG PREDMETA

MATEMATIKA
Naziv predmetnog programa
MATEMATIKA
2. ODREENJE PREDMETNOG PROGRAMA
Matematika je znaajan opteobrazovni predmet pred kojim su brojni obrazovno-informativni i vaspitni zadaci. Nastala je pod okriljem
drevnih civilizacija, velikim dijelom usljed potrebe da se rijee neki praktini zadaci. Razvoj drutva je pred ovu nauku stavljao nove i nove
zadatke, a njihovo rjeavanje trailo je sve vii stepen apstrakcije i stvaranje novih teorija. Tako je nastao specifini matematiki jezik i
matematiki formalizam, ustanovljena kolekcija matematikih pojmova i struktura i razraeni matematiki metodi. Matematika se kao nauka
razvijala dijelom samostalno, a dijelom zahvaljujui proimanju sa prirodnim naukama (na prvom mjestu fizikom). Njeni rezultati su obilno
korieni: doskoro iskljuivo za potrebe prirodnih nauka, a u posljednje vrijeme i humanitarno-drutvenih (lingvistika, ekonomija).
Matematika ima naglaeno optecivilizacijski karakter, a rezultati matematiara odavno su zajednika tekovina svih naroda i kultura.
2. a. Sedmini broj asova matematike po razredima u osnovnoj koli

Razred
Broj asova
I
4
II
4
III
4
IV
5
V
5
VI
5
VII
4,5
VIII
4
IX
3,5
Zavod za kolstvo
MATEMATIKA
3. OPTI CILJEVI NASTAVE MATEMATIKE

Nastava matematike treba da:
podstie i razvija sposobnosti posmatranja i logikog, kritikog i apstraktnog miljenja uenika/ca;
podstie i razvija incijativu i samostalno rasuivanje uenika/ca;
kod uenika/ca njeguje potrebu za sticanjem novih znanja;
osposobi uenike/ce za razumijevanje osnovnih matematikih koncepata, procedura i za rjeavanje jednostavnih matematikih
zadataka;
kod uenika/ca razvije sposobnost da prepoznaju situacije u svakodnevnom ivotu u kojima se mogu primijeniti matematika znanja;
pomogne uenicima/ama da uz pomo matematikih znanja razumiju neke pojave u ivotnom okruenju;
uenicima/ama prui matematika znanja neophodna za nastavak kolovanja.

Osim navedenih optih ciljeva, postoji i veliki broj zadataka specifinih ciljeva nastave matematike.
Specifini ciljevi zadaci nastave matematike
Specifini ciljevi zadaci nastave matematike su:
da uenik/ca stekne vjetinu itanja i pisanja brojeva, savlada osnovne raunske operacije i osposobi se da slobodno, s lakoom i
tano rauna;
da uenik/ca upozna osnovne matematike pojmove: skup, operacija, relacija, funkcija, kao i standardnu notaciju za navedene
pojmove;
da uenik/ca upozna osnovne mjerne jedinice;
da uenik/ca upozna najvanije ravanske figure, prostorne oblike i tijela, kao i njihove uzajamne odnose;
da se kod uenika/ca razvije vjetina korienja geometrijskog pribora; da se uenik/ca osposobi da precizno mjeri geometrijske
objekte; da se kod uenika/ca njeguje sposobnost da modeluju i konstruiu geometrijske figure;
da uenik/ca usvoji matematika tvrenja koja e biti navedena u programu;
da se uenik/ca osposobi da sakupi podatke iz okruenja i prikae ih numeriki, grafiki, tabelarno ili na neki drugi nain; da se
osposobi da podatke prikazane na neki od pomenutih naina i sam/a proita i protumai;
da se izborom primjera iz uenikovog/inog okruenja matematika interpretira kao ivotna disciplina koja pomae da rijeimo neke
konkretne zadatke; navoenjem primjera iz fizike, hemije, biologije, geografije razvija se svijest o prisustvu matematike u prirodnim
naukama;
da se kod uenika/ca razvija svijest o univerzalnosti matematikog jezika, kao sredstva komunikacije;
da se kod uenika/ca razvije i njeguje matematika pismenost;

8
Zavod za kolstvo
MATEMATIKA
da se uenik/ca osposobi da koristi matematiku literaturu;

da se kod uenika/ca razviju i njeguju sistematinost, upornost, konciznost, kreativnost, loginost u pismenom i usmenom tumaenju
zadatka, kao i sposobnost da apstraktno razmiljaju. Od velikog je znaaja da se uenik/ca osposobi da paljivo proita zadatak,
razumije uslove i shvati to se od njega/nje trai. Poeljno je dobrim izborom zadataka stvarati situacije u kojima uenici/e mogu da
iskau svoju kreativnost. Insistiranjem na analizi postavke i rjeenja dijete se stavlja u ulogu malog istraivaa: daje mu se mogunost
da se kritiki osvrne na rjeenje, da kae svoje miljenje o tome to e se desiti sa rezultatom ako se promijene ulazni podaci i
sloboda da samo napravi neku varijaciju na analizirani zadatak;
matematika treba da bude intelektualni izazov za uenike/ce, podruje njihovog samopotvrivanja. Zadaci za osnovnu kolu su takvi
da veinu mogu da urade svi uenici, s manje ili vie napora. Rjeenje svakog zadatka trai intelektualni napor. U trenutku kada
uenik/ca rijei zadatak, imae potvrdu svoje intelektualne samobitnosti;
matematika ima svoju estetiku, koja se moe pribliiti uenicima/ama. Njegovanje osjeaja za matematiki lijepo treba da bude stalna
briga nastavnika/ca. Naravno, razvijanjem ovog osjeaja, razvija se i ukupni osjeaj za lijepo;
u nastavi matematike treba koristiti prilike da se djeca podijele i u tako formiranim grupama rjeavaju zadatke. Ovaj oblik rada je
inspirativan za uenike/ce, dodatno ih motivie; u grupama se javlja obilje ideja kako da se zadatak rijei. Radom u grupama kod
uenika/ca se njeguje potreba i razvija osjeaj za timski rad;
da upozna uenika/cu sa istorijom matematike i njenim optecivilizacijskim karakterom. Posebnu panju treba posvetiti uticaju
matematike na razvoj prirodnih nauka.
MATEMATIKA (I ciklus) 1. razred
Zavod za kolstvo
4. SADRAJI I OPERATIVNI CILJEVI PREDMETNOG PROGRAMA

Sadraji i operativni ciljevi predmeta razvrstani su po razredima i ciklusima.
Sadraji i operativni ciljevi predmeta razvrstani su po razredima i ciklusima.
I razred
(Ukupno 136 asova, 16 asova je nerasporeeno, 120 je rasporeeno; 4 asa nedjeljno)
Oblast: GEOMETRIJA (orijentaciono 50 asova)

Tema: Snalaenje u okolini
Operativni cijevi
Aktivnosti
Uenik/ca:
- imenuje, razlikuje i razvrstava bia
i predmete;
- odreuje poloaj predmeta u
odnosu na sebe (ispred iza,
lijevo desno, gore dolje);
- uoava odnose meu predmetima
(vei manji, nii vii, deblji
tanji, jednaki);
- grupie predmete po jednoj
osobini.
Uenici/e:
- imenuju i razvrstavaju predmete i
bia; odreuju poloaj predmeta
koji ih okruuju, zadaju drugu/arici
zadatak: Stani ispred mene, iza
mene...;
- uporeuju predmete iz
neposredne okoline; uoavaju
razliku i klasifikuju ih, grupiu po
jednoj osobini (crtaju i broje).
10
Sadraj
Predmeti i bia; prostorne relacije i

smjerovi kretanja; uporeivanje
predmeta.
Korelacija i didaktika uputstva

Fiziko vaspitanje (Formiranje kolone
po visini; traenje sakrivenog predmeta;
asovi se mogu odrati u kolskom
dvoritu. Kroz igru razvijati orijentaciju u
prostoru).
Likovna kultura (Moja uionica
crtanje predmeta i njihov poloaj).
Priroda i drutvo (Upoznavanje
okoline).
Zavod za kolstvo
Tema: Formiranje pojmova oblika
Operativni cijevi
Aktivnosti
Uenik/ca:
- upoznaje predmete po obliku;
- razlikuje predmete po obliku;
- uoava predmete oblika lopte,
valjka i kocke;
- imenuje predmete oblika lopte,
valjka i kocke;
- prepoznaje ravne i krive povri na
predmetima;
- izrauje modele od kartona, kola
papira, papira (trougao, kvadrat,
krug, pravougaonik);
- grupie figure istog oblika.
Uenici/e:
- na jednostavnim primjerima iz
okoline uoavaju i raspoznaju
krive i ravne povri;
- crtaju i boje predmete istog oblika;
izrezuju od kola papira (U, ,
, ); modeluju tijela od
plastelina;
- izrauju modele tijela od
plastelina.
Sadraj
Ravanski likovi; oblici u prostoru.

Likovna kultura (Moja kua kola
od papira. Traenje zadatog lika na
slici; uoavanje sakrivenog lika na
slici; uoavanje razlike izmeu dva
"ista" lika. Moja igraka modelovanje
lopte; kocka) .
Fiziko vaspitanje (Igre loptom).
Raznovrstan materijal omoguie
razvijanje razliitih misaonih aktovnosti.
Uitelj/ica imenuje loptu,valjak, kocku.
Tema: Linije
Operativni cijevi
Uenik/ca:
- usvaja pojam prave i krive linije,
kao putanje pokretne take;
- zapaa linije u neposrednoj
okolini;
- razlikuje krivu i pravu liniju;
- crta pravu liniju uz pomo lenjira;
- crta krivu liniju slobodnom rukom.
Aktivnosti
Uenici/e:
- uoavaju predmete koji miruju i
predmete koji se kreu;
- uoavaju liniju na slici;
- crtaju, pronalaze put u lavirintu;
- koriste pribor za crtanje.
Sadraj
Linije.

Likovna kultura (Crte).
Prelazak sa perceptivnog na
apstraktniji nivo uenicima/ama treba
da pomogne da usvoje pojam prave i
krive linije, kao putanje pokretne take
(kreda, olovka).
11
Zavod za kolstvo
Oblast: SKUPOVI (orijentaciono 10 asova)

Tema: Skup kao objekat djejeg posmatranja
Operativni cijevi
Aktivnosti
Uenik/ca:
klasifikuje predmete, tijela, figure
prema jednoj osobini (boji, obliku
ili veliini);
otkriva osobinu po kojoj su
razvrstani predmeti;
prikazuje razvrstavanje predmeta
pomou crtea i upoznaje
njegove jedinke (elemente);
upoznaje i primjenjuje odnose:
vie u smislu brojnije, manje
manje brojno, jednako
jednakobrojno.
Uenici/e:
- uoavaju i zakljuuju koju
zajedniku osobinu ima vie
predmeta;
- analiziraju: uoavaju i klasifikuju
predmete po istoj osobini;
- kombinuju, smiljaju i kategoriu
predmete prema jednoj osobini
(crtaju i boje).
12
Sadraj
Skupovi.

Likovna kultura (Jesenji plodovi
crtanje ili slikanje).
Priroda i drutvo (Domae ivotinje;
Moja porodica; Odjeljenjska zajednica).
Pri formiranju skupova uenici/e mogu
koristiti logike blokove.
Preporuuje se imenovanje skupova
po njihovom prirodnom sadraju.
Grupisati predmete po jednoj osobini:
oblik, boja, veliina, debljina.
Zavod za kolstvo
Oblast: ARITMETIKA (orijentaciono 40 asova)

Tema: Prirodni brojevi do 10 i 0
Operativni cijevi
Uenik/ca:
- broji, zapisuje i ita brojeve do
10;
- upoznaje znak za sabiranje;
- uporeuje brojeve do 10;
- upoznaje znak za oduzimanje;
- sabira brojeve do 10;
- oduzima brojeve do 10;
- razumije ulogu 0 u sabiranju i
oduzimanju;
- primjenjuje raunske operacije
sabiranje i oduzimanje;
- odreuje nepoznati sabirak i
nepoznati umanjilac;
- razlikuje osnovne i redne
brojeve.
Aktivnosti
Uenici/e:
- sluaju, pamte, ponavljaju,
crtaju, broje i zapisuju izbrojano;
- prepoznaju i oblikuju niz brojeva;
rjeavaju zadatke uz pomo
nastavnika/ce;
- razlikuju redni broj;
- usmjerenom didaktikom igrom
odreuju nepoznati sabirak i
nepoznati umanjilac.
Sadraj
Prirodni brojevi do 10 i 0; ureenost

prirodnih brojeva do 10.
Fiziko vaspitanje (Kolona: ko stoji

ispred, a ko iza. Tvoje mjesto u koloni).
Vano je da zna da odredi broj koji je
ispred, odnosno iza datog broja.
Najei pristup formiranju prirodnog
broja je skupovni prikaz.
Uitelj/ica se ne smije ograniiti samo
na slikovni materijal.
Uputstva ita uitelj/ica.
Za formiranje pojma prirodnog broja
pogodni su obojeni tapii, izraeni od
plastike ili drveta.
Potrebno je razvijati misaone
sposobnosti uenika/ca za rjeavanje
najjednostavnijih matematikih
problema. Koristiti crtee i prikaze
skupova Venovim dijagramom.
Uenik/ca pogaanjem odreuje
nepoznati sabirak i umanjilac.
Uenik/ca treba da razlikuje dva/dvije
uenika/ce u grupi i drugi u redu.
Usvajanje novih sadraja treba da se
odvija u manjim koracima, s
naglaskom na utvrivanju i radu
uenika/ca.
13
Zavod za kolstvo
Tema: Prirodni brojevi do 20
Operativni cijevi
Uenik/ca:
zna da broji, zapisuje i ita
brojeve do 20;
uporeuje brojeve do 20;
odredi broj koji je ispred i broj
koji je iza nekog broja.
Aktivnosti
Uenici/e:
usvajaju brojeve druge desetice,
itaju ih, piu i uporeuju;
prepoznaju i oblikuju niz brojeva.
Sadraj
Prirodni brojevi do 20; ureenost

prirodnih brojeva do 20.
Nije neophodno da uenik/ca

upotrebljava izraz "prethodnik i
sljedbenik", vano je da zna odrediti
broj koji je ispred, odnosno iza datog
broja.
Oblast: MJERENJE (orijentaciono 6 asova)

Tema: Mjerenje
Operativni cijevi
Aktivnosti
Uenik/ca:
- procjenjuje i uporeuje veliine;
- mjeri nestandardnim mjerama:
duinu, masu i zapreminu.
Uenici/e:
- nestandardnim mjerama mjere
predmete neposredne okoline i
uporeuju ih.
14
Sadraj
Mjerenje.

Fiziko vaspitanje (tafetne igre.
Noenje predmeta).
Kroz igru uenici/e odreuju koji je
predmet laki, odnosno tei.
Duinu mjere koracima, pedljom,
stopalom.
Prelivanjem tenosti uenik/ca e
odrediti koja posuda ima veu ili manju
zapreminu. Nije obavezno da
uenik/ca koristi termin zapremina.
Zavod za kolstvo
Oblast: DRUGI SADRAJI (orijentaciono 14 asova)

Tema: Zanimljivosti i Mozgalice
Operativni cijevi
Uenik/ca:
koristi razliite vrste tabela;
razvrstava predmete, tijela,
figure i tako formira skupove;
otkriva i rijeima opisuje osobine
po kojima su razvrstani predmeti,
tijela, figure, brojevi;
nie brojeve po odreenom
pravilu;
zapisuje brojeve kao zbir i kao
razliku.
Aktivnosti
Sadraj
Uenici/e:
popunjavaju tablice;
otkrivaju osobinu po kojoj su
poreani brojevi ili oblici
razvrstani i to opisuju rijeima;
ureuju elemente po razliitim
osobinama;
otkrivaju i nastavljaju, zapisuju
brojeve na vie naina.
Popunjavanje tabele; grafiki prikaz.

Aritmetika (Zapisivanje brojeva na
vie naina. Nizati brojeve po
odreenom pravilu).
Geometrija (Bojiti istom bojom iste
oblike. Nizati nastavljajui zapoeto).
Katalog znanja za prvi razred

Minimalni zahtjevi
Uenici/e treba da:
prepoznaju bia i predmete;

odreuju poloaj predmeta u odnosu na sebe;
prepoznaju modele figura;
broje, itaju i piu brojeve do 10;
znaju da zapiu brojevni niz do 10;
razvrstavaju predmete prema zadatoj osobini.
Osnovni zahtjevi
Uenici/e treba da:
prepoznaju, razlikuju i ispravno imenuju predmete, bia, oblike predmeta, povri i linije;
na jednostavnim i konkretnim primjerima iz svoje okoline uoavaju odnose;
odreuju poloaj predmeta u odnosu na sebe;
u neposrednoj okolini prepoznaju i imenuju osnovna geometrijska tijela (lopta, valjak,
kocka);
prepoznaju i imenuju figure (trougao, kvadrat, krug, pravougaonik);
crtaju slobodnom rukom osnovne geometrijske oblike; izrauju modele tijela i figura;
znaju da broje, itaju, zapisuju i uporeuju brojeve do 20;
sabiraju i odizimaju u okviru prve desetice;
razvrstavaju predmete, tijela, figure prema jednoj osobini; klasifikuju ih u razliite tabele.
15
Zavod za kolstvo
II razred
(Ukupno 136 asova, 16 asova je nerasporeeno, 120 asova je rasporeeno; 4 asa nedjeljno)
Tema: Orijentacija u prostoru
Operativni ciljevi
Uenik/ca:
- ponavlja i utvruje ciljeve iz prvog
razreda;
- odreuje poloaj predmeta u
odnosu na druge predmete;
- kree se u prostoru slijedei
uputstva i zna da ih formulie.
16
Aktivnosti
Uenici/e:
- trae sakriveni predmet, trae put
do predmeta u lavirintu, uz
objanjenje.
Sadraj
Prostorne relacije i smjerovi kretanja.

Priroda i drutvo (Orijentacija u
prostoru).
Likovna kultura (Crtanje).
Zavod za kolstvo
Tema: Prostorni oblici i odnosi
Operativni ciljevi
Aktivnosti
Uenik/ca:
- uporeuje predmete iste vrste po:
duini, irini, debljini i visini;
- shvata znaenje odnosa (veimanji, nii-vii, deblji-tanji, duikrai, iri-ui, jednak);
- rea predmete iste vrste po veliini:
manji, srednji, vei; (najmanji i
najvei);
- prepoznaje i imenuje tijela koja su
raena u prvom razredu (loptu,
valjak i kocku) te kupu i kvadar;
- prepoznaje i imenuje jednostavne
geometrijske figure;
- prepoznaje, imenuje i crta prave i
krive; otvorene i zatvorene linije;
- uoava liniju kao granicu
spoljanosti i unutranjosti
(zatvorena kriva ili izlomljena
zatvorena);
- uoava spoljanost i unutranjost
na konkretnim primjerima;
- pravilno upotrebljava pribor za
crtanje (lenjir);
- uoava najkrae rastojanje izmeu
dvije take (du);
- crta izlomljenu liniju.
Uenici/e:
- uoavaju, razlikuju i imenuju
predmete i bia; razvrstavaju
predmete po zajednikoj osobini
(vre analizu);
- na jednostavnim primjerima iz
neposredne okoline uoavaju i
razlikuju predmete i bia po veliini i
visini (vre analizu);
- imenuju predmete oblika lopte,
kocke, kvadra i valjka i imenuju
loptu, valjak, kocku i kvadar;
- usvajaju pojam prave i krive linije,
kao putanje pokretne take;
- crtaju krivu liniju slobodnom rukom i
pravu liniju uz pomo pribora za
crtanje. Vjebaju upotrebu lenjira i
trougaonika;
- usvajaju pojam zatvorene krive ili
prave izlomljene zatvorene linije
kao granice povri. Na konkretnim
primjerima raspoznaju unutranjost
i spoljanost.
Sadraj
Razliiti predmeti u prostoru; odnosi u
prostoru; tijela, figure, linije.

Fiziko vaspitanje (Vrsta: uenici/e se
poreaju po visini. Elementarna igra:
Poplava spasavaju se unutar linije).
Logiki blokovi, plastine ploice raznih
boja i oblika, svaki oblik u tri boje.
Mogu se koristiti u okviru sadraja
razvrstavanje predmeta prema
svojstvima i skupovi.
Slojevite grafofolije mogu znaajno
doprinijeti usvajanju matematikih
pojmova gdje kao oigledno nastavno
sredstvo dominira crte. Time se
proces demonstracije vremenski
racionalizuje, a uenicima/ama se
olakava percepcija.
17
Zavod za kolstvo
Oblast: MJERENJE (6 asova)

Tema: Mjerenje
Operativni ciljevi
Uenik/ca:
- mjeri duinu nestandardnom i
standardnom jedinicom za duinu;
- poznaje razliite naine mjerenja;
- poznaje jedinice za mjerenje
duine;
- zapisuje mjerenje mjernim brojem
i jedinicom;
- sabira i oduzima iste jedinice
mjere;
- poznaje apoene novca;
- zna dane u sedmici i njihov
redosljed;
- mjeri vrijeme.
18
Aktivnosti
Uenici/e:
- usvajaju pojmove i termine
jedinica mjere; mjere, zapisuju,
uporeuju, raunaju (npr. 5m +
2m);
- upoznaju metalni i papirni novac,
njihovu vrijednost i odnose.
Sadraj
Jedinice za duinu (m, dm, cm); apoeni

novca; mjere za vrijeme (dani
sedmice).
Priroda i drutvo (Put od kue do

kole).
Fiziko vaspitanje (Ko e prije
prelaenje staze od 8-10m; tranje na
20m).
Kod uvoenja mjernih jedinica
polazimo od svakodnevnog ivota i
konkretnih primjera.
Priroda i drutvo (Dani u sedmici).
Zavod za kolstvo
Oblast: ARITMETIKA I ALGEBRA (orijentaciono 79 asova)

Tema: Prirodni brojevi do 100
Operativni ciljevi
Aktivnosti
Uenik/ca:
ponavlja i utvruje ciljeve iz I razreda;
koristi matematiki jezik (sabirci, zbir,
umanjenik, umanjilac, razlika);
sabira i oduzima u skupu prirodnih
brojeva do 20 (prelaz preko desetice);
usvaja, usavrava i primjenjuje
sabiranje i oduzimanje u skupu
prirodnih brojeva do 20;
zna da nae nepoznati sabirak i
nepoznati umanjilac;
broji, zapisuje i ita brojeve do 100;
upoznaje desetice prve stotine i
relacije 10j = 1d = 10; 10 d = 1 s =
100 j;
poznaje strukturu dvocifrenih brojeva,
npr. 83 = 8d+3j;
pravilno pie i izgovara brojeve;
rea po veliini prirodne brojeve do
100;
odreuje prethodnik i sljedbenik datog
broja;
zna mjesnu vrijednost cifre u broju;
zapisuje odnose meu brojevima (<,
> , =) u rjeavanju zadataka.
Uenici/e:
- itaju, piu i uporeuju brojeve do 20;
- utvruju sabiranje i oduzimanje do 10,
usvajaju matematiki jezik i uoavaju
vezu sabiranja i oduzimanja;
- usvajaju pojmove jednocifren i
dvocifren broj, prva i druga desetica;
uoavaju mjesnu vrijednost cifre, bez
definisanja;
- utvruju odreene relacije: je vei od i
je manji od, koriste odgovarajue
znake i primjenjuju ih na brojevima druge
desetice;
- na osnovu analogije savladavaju
sabiranje (12+4) i oduzimanje (18-5) u
drugoj desetici;
- usvajaju algoritam u sluaju sabiranja
8+5 (8+2+3) i oduzimanja 12-5 (12-2-3);
- vjebaju sabiranje i oduzimanje u okviru
prve dvije desetice, u razliitim
sluajevima;
- vjebaju brzo sabiranje i oduzimanje u
okviru prve i druge desetice;
- na konkretnim primjerima uoavaju
neutralnost nule kao sabirka i umanjioca;
- usmjerenom didaktikom igrom odreuju
nepoznati broj;
- broje, zapisuju, itaju i uporeuju brojeve
do 100;
- usvajaju desetice prve stotine i relacije:
10d = 1s = 100j;
- usvajaju pojam dvocifrenog broja i
prikazuju ga didaktikim materijalom.
Sadraj
Prirodni brojevi do 20; matematiki jezik;
sabiranje i oduzimanje u skupu prirodnih
brojeva do 20 (8+ 5; 12 5; 16 12);
zadaci tipa: 8+5+6, 3-5+6, 8+5-6, 18-5-6;
prirodni brojevi do 100 i broj 0; struktura
brojeva (jedinice, desetice, stotine);
uporeivanje brojeva (<, >, =).

Pri formiranju grupa kod grupnog rada, na
svim asovima moe se vjebati brojanje,
sabiranje i oduzimanje; pri uporeivanju
broja poena, zapisivanju u tablice
Pri obnavljanju sadraja iz prvog razreda
koristiti obojene tapie. Pogodni su za rad
u okviru prve dvije desetice. Osnovna
metoda je opaanje.
U procesu usvajanja raunskih operacija
jo uvijek je potrebno korienje didaktikih
sredstava (tapii, unifiks, kocke i etoni u
boji).
Nepoznati sabirak se trai dopunom, npr
8+ =15; 8 dopunimo sa 2 do 10, 10
dopunimo sa 5 do 15. Dakle, traeni broj je
2+5=7.
Nepoznati umanjilac se trai pogaanjem,
npr. 17- =13, od 17 treba oduzeti 4 da bi
dobili 13 ili postupnim oduzimanjem npr.
17- =9, od 17 treba oduzeti 7 da bi dobili
10, a od 10 treba oduzeti 1 da bi dobili 9.
Dakle, traeni broj je 7+1=8.
Kad god je u mogunosti, uitelj/ica treba
da ukae na uzajamnu povezanost
sabiranja i oduzimanja.
19
Zavod za kolstvo
Tema: Raunske operacije
Operativni ciljevi
Uenik/ca:
- ovladava usmenim sabiranjem
desetica u okviru prve stotine,
koristei analogije;
- sabira i oduzima u skupu prirodnih
brojeva do 100 (sluajevi precizirani
u sadraju);
- zna da nae nepoznati sabirak i
nepoznati i umanjilac;
- primjenjuje svojstvo zamjene
mjesta sabiraka;
- uvia uzajamnu povezanost
sabiranja i oduzimanja;
- razumije ulogu broja 0 u sabiranju i
oduzimanju;
- shvata da je 0 razlika dva jednaka
broja.
Aktivnosti
Uenici/e:
- koriste didaktiki materijal pri
sabiranju i oduzimanju;
- sabiraju i oduzimaju desetice;
- mijenjaju mjesta sabircima i
uoavaju opte svojstvo.
Sadraj
Sabiranje i oduzimanje u skupu

prirodnih brojeva do 100 (dvocifrenog i
jednocifrenog broja bez prelaska
preko desetice i dvaju dvocifrenih
brojeva od kojih se jedan mora
zavravati nulom (kod oduzimanja to
je umanjilac); zakon zamjene mjesta
sabiraka.
Fiziko vaspitanje (Igra "Izmeu dvije

vatre". Ekipe mijenjaju mjesta poslije
zavrene igre) .
Nepoznati sabirak trai se dopunom, a
nepoznati umanjilac pogaanjem.
Rjeavanje tekstualnih zadataka
ostaviti za kraj godine.
Oblast: TABELARNO I GRAFIKO PRIKAZIVANJE PODATAKA (orijentaciono 10 asova)
Operativni ciljevi
Uenik/ca:
- razvrstava predmete, tijela, figure,
brojeve prema dvjema osobinama;
- otkriva i objanjava rijeima dvije
osobine, karakteristike po kojima su
razvrstani predmeti, figure, tijela,
brojevi;
- prikazuje razvrstavanje predmeta;
- prikazuje jednostavne podatke
pomou dijagrama sa stupcima i
pripremljenih tabela;
- zna da proita jednostavne podatke.
20
Aktivnosti
Uenici/e:
- razvrstavaju predmete, tijela,
figure, brojeve prema jednoj
osobini;
- prikazuju jednostavne podatke;
- itaju podatke iz tablica.
Sadraj
Skupovi; tabele; itanje, ureivanje i
prikazivanje podataka.

Priroda i drutvo (Praenje i
prikazivanje vremena).
Zavod za kolstvo
Katalog znanja za drugi razred

Minimalni zahtjevi
Uenici/e treba da:
prepoznaju oblike predmeta i figura;

uoe razlike: mnogo, malo, vie, manje, nie, vie, ispred,
iza;
prebroje elemente skupa;
poznaju matematike znake i pravilno ih upotrebljavaju;
znaju da zapiu brojevni niz do 20;
sabiraju i oduzimaju do 20 (sluajevi 8+5; 12-5; 16-12);
mjere nestandardnim mjerama.
Osnovni zahtjevi
Uenici/e treba da:
prepoznaju, razlikuju i ispravno imenuju oblike predmeta, povri, linija;

prepoznaju i crtaju taku i du;
rukuju lenjirom;
uoavaju odnose izmeu predmeta prema sebi i predmeta prema predmetu;
uporede skupove po brojnosti;
znaju da broje, itaju, zapisuju i uporeuju brojeve do 100, kao i da ispravno upotrebljavaju
znake jednakosti i nejednakosti;
poznaju strukturu brojeva;
savladaju sabiranje i oduzimanje do 100 (sluajevi precizirani u sadraju); razumiju postupke
na kojima se zasnivaju ove operacije; shvate pojam 0 i uoavaju njeno svojstvo u sabiranju i
oduzimanju; poznaju terminologiju i znake sabiranja i oduzimanja;
koriste svojstvo zamjene mjesta sabiraka;
nalaze nepoznati sabirak i nepoznati umanjilac;
znaju da rjeavaju tekstualne zadatke (s jednom i dvije operacije) u okviru sabiranja i
oduzimanja do 100 pomou sastavljanja izraza, i obratno, na osnovu datog izraza umiju da
sastavljaju odgovarajue zadatke;
poznaju i koriste osnovne jedinice mjere (metar, novac);
prikazuju i itaju podatke.
21
Zavod za kolstvo
III razred
(Ukupno 136 asova, 16 asova je nerasporeeno, 120 je rasporeeno; 4 asa nedjeljno)
Tema: Crtanje dui, prave, poluprave
Operativni ciljevi
Uenik/ca:
- ponavlja i usvaja ciljeve iz drugog
razreda;
- prepoznaje, imenuje i opisuje tijela
koja su raena u drugom razredu
(loptu, valjak, kocku, kvadar i
kupu) kao i piramidu;
- usvaja pravilnu upotrebu hartije,
olovke i lenjira;
- uoava linije;
- grafiki prikazuje linije i obiljeava
ih;
- mjeri i uporeuje dui;
- shvata duinu izlomljene linije kao
zbir duina njenih elemenata.
22
Aktivnosti
Uenici/e:
- crtaju dui razliitih duina
pomou pribora za crtanje;
- procjenjuju i mjere, zapisuju
izmjereno, vjebaju tanost i
preciznost.
Sadraj
Du, prava, poluprava;
piramida(trostrana i etvorostrana).

Fiziko vaspitanje (Tranje do 20m;
tranje cikcak)
20 m
20 m
Zavod za kolstvo
Tema: Crtanje pravog ugla, pravougaonika i kvadrata
Operativni ciljevi
Aktivnosti
Uenik/ca:
- crta prav ugao, kvadrat i
pravougaonik na kvadratnoj mrei i
pomou trougaonika;
- zna da obiljei tjemena, krak,
stranicu;
- uoava svojstva pravougaonika i
kvadrata (pravi uglovi, suprotne
stranice jednake, sve stranice
jednake);
- odreuje broj jedinica mjere od kojih
je sastavljen pravougaonik, kvadrat;
- dijeli cjeline (figure) na polovine i
etvrtine.
Uenici/e:
- crtaju uglove u proizvoljnom
poloaju, lenjirom i trougaonikom
(vjebaju rukovanje trougaonikom),
obiljeavaju tjemena, krake;
- crtaju pravougaonik i kvadrat na
kvadratnoj mrei, koriste pribor za
crtanje;
- rukuju priborom za crtanje, vjebaju
preciznost, urednost i spretnost
rukovanja priborom za crtanje.
Sadraj
Prav ugao, pravougaonik, kvadrat.

Fiziko vaspitanje (Crtanje terena za
igru Izmeu dvije vatre).
Koristiti termine tjeme ugla i krak
ugla.
Crtanje na kvadratnoj mrei.
Oblast: MJERENJE (8 asova)

Tema: Mjerenje
Operativni ciljevi
Uenik/ca:
- ponavlja ciljeve iz drugog razreda;
- imenuje i zapisuje jedinice mjere
mjernim brojem;
- mjeri standardnim jedinicama mjere;
- uporeuje jedinice mjere;
- rauna pomou istih jedinica mjere,
a za duinu i pretvaranjem susjednih
jedinica.
Aktivnosti
Uenici/e:
- upoznaju i zapisuju jedinice mjere
mjernim brojem; upoznaju odnos
vee i manje mjere;
- procjenjuju i mjere razliite dui,
vjebaju preciznost i tanost;
- raunaju sa jedinicama mjere.
Sadraj
Mjere za duinu: (m, dm, cm); mjere za
vrijeme: (mjesec, as i minut).

Priroda i drutvo (Orijentacija u
vremenu).
Fiziko vaspitanje (Mjerenje brzine
tranja).
23
Zavod za kolstvo

Tema: Prirodni brojevi do 100 i 0
Operativni ciljevi
Uenik/ca:
- ponavlja i utvruje ciljeve iz drugog
razreda;
- zna da ilustruje brojeve zapisom na
brojevnoj osi;
- sabira i oduzima u skupu prirodnih
brojeva do 100;
- primjenjuje raunske zakonitosti
(zamjena mjesta i zdruivanje
sabiraka);
- primjenjuje raunske operacije
sabiranje i oduzimanje;
- odreuje broj za toliko vei/za
toliko manji od datog broja;
- odreuje sabirak i umanjilac.
24
Aktivnosti
Uenici/e:
- zapisuju brojeve na brojevnoj
polupravoj;
- vjebaju sabiranje i oduzimanje u
skupu prirodnih brojeva do 100,
koriste zakone komutacije i
asocijacije za lake raunanje, isto
pokazuju didaktikim materijalom;
- rjeavaju jednostavne tekstualne
zadatke korak po korak;
- vjebaju da brzo usmeno sabiraju i
oduzimaju;
- odreuju za toliko vei broj
(sabiranjem) i za toliko manji broj
(oduzimanjem).
Sadraj
Sabiranje i oduzimanje prirodnih
brojeva do 100; sabiranje i oduzimanje
prirodnih brojeva do 100 (sa
prelaskom); zadaci tipa: 18+15+6,
33-25+6, 48+15-36, 68-45-16;
zakon o zamjeni mjesta sabiraka i
zakon o zdruivanju sabiraka;
jednaine tipa:
+a=b
a - = b.

Grafiki prikazati raunske operacije.
Ne treba koristiti termine asocijativnost
i komutativnost.
Usmeno sabirati i oduzimati radi
razvijanja predstava o brojevima i
lakeg prelaska na pismeno raunanje
u IV razredu.
Zadaci tipa + a = b rade se
dopunjavanjem.
Zadaci tipa a oduzimanjem.
= b rade se
Zavod za kolstvo
Tema: Mnoenje i dijeljenje do 100
Operativni ciljevi
Uenik/ca:
razumije vezu zbira istih sabiraka i
proizvoda: (2+2+2=32);
savladava upotrebu i shvata
znaenje termina mnoenje,
raunske radnje i znaka;
zapisuje dvocifreni broj u obliku
zbira viestruke desetice i
jedinice;
zna da pomnoi zbir brojeva
jednocifrenim brojem;
popunjava tablicu mnoenja;
mnoi do 100 s lakoom, po
automatizmu;
usmeno mnoi dvocifreni broj sa
jednocifrenim brojem
primjenjuje zakon zamjene mjesta
i zdruivanje inilaca, radi lakeg
raunanja;
usvaja pojam dijeljenja;
poznaje ulogu 0 i 1 kod mnoenja
i dijeljenja;
zna da odredi polovine i etvrtine;
zna da podijeli zbir dva broja
jednocifrenim brojem;
koristi postupak dijeljenja kada je
kolinik vei od 10 (dijeliti
dvocifreni broj kao zbir, odnosno
razliku, djeljivih brojeva);
razumije vezu mnoenja i
dijeljenja.
Aktivnosti
Uenici/e:
prikazuju mnoenje broja
etonima i drugim didaktikim
materijalom i usvajaju tablicu
mnoenja do automatizma;
prikazuju dvocifreni broj tapiima
(desetice), etonima (jedinice);
isto zapisuju;
izvode vantablino mnoenje;
odreuju dijelove cjeline
sjeenjem i rezanjem;
vjebaju poimanje parnog i
neparnog broja;
odreuju polovinu i etvrtinu;
odreuju nepoznati dijeljenik,
djelilac i inioce.
raunaju mnoenjem toliko puta
vei i dijeljenjem toliko puta
manji broj;
pomou raunskih operacija
raunaju vrijednost brojevnog
izraza;
dovode u vezu mnoenje i
dijeljenje provjerom.
Sadraj
Mnoenje (znak, inioci, proizvod);

zakon o zamjeni mjesta i zdruivanju
inilaca; pisanje dvocifrenog broja u
obliku: n10+m; polovina i etvrtina;
dijeljenje (znak, dijeljenik, djelilac,
kolinik); tablica mnoenja i dijeljenja;
uloga 0 i 1 kod mnoenja i dijeljenja;
parni i neparni brojevi; dijeljenje
dvocifrenog broja jednocifrenim brojem
bez ostatka; jednaine tipa:
a =b
:a =b
a:
= b, a 0
tekstualni zadaci; brojevni izrazi.
Likovna kultura (Izrada aplikacija).

Fiziko vaspitanje (Podjela u igri na
dvije ili etiri jednake grupe).
Rad u paru na asovima maternjeg
jezika i prirode i drutva.
Dijelove cjeline odreivati samo na
konkretnom i slikovitom nivou.
Zadatke tipa
a =b
:a =b
a : = b, a 0
rjeavati samo u sluajevima tablinog
mnoenja i dijeljenja.
25
Zavod za kolstvo
Operativni ciljevi
Uenik/ca:
u raunanju koristi inverznost
mnoenja i dijeljenja;
zna tablicu dijeljenja;
odreuje broj toliko puta
vei/manji od datog broja;
odreuje (upisuje) nepoznati
inilac, djelilac, dijeljenik;
izraunava vrijednost brojevnog
izraza potujui redoslijed
raunskih operacija.
Aktivnosti
Sadraj
Aktivnosti
Sadraj
Tema: Upoznavanje brojeva do 1000
Operativni ciljevi
Uenik/ca:
- broji, ita i zapisuje brojeve do 1 000;
- ureuje po veliini brojeve do 1 000;
- odreuje prethodnik i sljedbenik.
Uenici/e:
- broje, itaju i zapisuju brojeve do 1
000;
- uporeuju brojeve do 1 000.
Brojevi do 1 000; stotine i desetice prve

hiljade; ureenost prirodnih brojeva do
1000; prethodnik i sljedbenik broja
Posebno naglaavati dekadni zapis

brojeva.
Tema: Tabelarno i grafiko prikazivanje podataka (orijentaciono 12 asova)
Operativni ciljevi
Uenik/ca:
- prikazuje jednostavne podatke
pomou tabele, grafiki, pomou
stubaca;
- zna da proita jednostavnu tabelu,
grafiki prikaz i prikaz pomou
stubaca;
- zna da prikupi jednostavne podatke,
uredi ih, predstavi i proita.
26
Aktivnosti
Uenici/e:
- prikupljaju podatke;
- prikazuju podatke;
- itaju podatke.
Sadraj
Tabele; grafikoni; prikaz pomou
stubaca

Aritmetika (raunske operacije).
Maternji jezik (prikaz proitanih
tekstova).
Priroda i drutvo (Gustina saobraaja
u gradu).
Zavod za kolstvo
Katalog znanja za trei razred

Minimalni zahtjevi
Uenici/e treba da:
prepoznaju geometrijske oblike (linije, trougao, kvadrat,

pravougaonik);
znaju pisanje brojnog niza do 100;
sabiraju i oduzimaju u okviru prve stotine (sluajevi:
50+8; 37-7; 39-6; 26+40);
znaju tablicu mnoenja;
prepoznaju geometrijska tijela(lopta, valjak, kocka,
kvadar, kupa, piramida);
znaju pojam polovine.
Osnovni zahtjevi
Uenici/e treba da:
znaju da sabiraju i oduzimaju do 100;

odreuju nepoznati sabirak i nepoznati umanjilac;
shvate mnoenje kao sabiranje jednakih sabiraka, upoznaju i koriste termine i znak mnoenja;
naue do automatizma tablicu mnoenja 10 x 10;
znaju tablicu dijeljenja, koriste termine i znak dijeljenja;
koriste ili primjenjuju komutativnost, asocijativnost i distributivnost raunskih operacija;
znaju svojstva 0, kao sabirka, inioca i dijeljenika, a jedinice kao inioca i djelioca;
znaju mnoenje i dijeljenje do 100, koriste zagrade i poredak raunskih operacija;
umiju da proitaju i slovima zapiu zbir, razliku, proizvod, kolinik;
znaju da izraunaju vrijednost izraza sa dvije operacije;
umiju da rjeavaju tekstualne zadatke s jednom i dvije raunske operacije;
razumiju i usvoje pojam polovine, etvrtine i desetine;
prepoznaju i spretno crtaju dui raznih duina, izlomljene linije, pravougaonik i kvadrat na
kvadratnoj mrei (koristei se trougaonikom);
prepoznaju, imenuju i opisuju geometrijska tijela (lopta, valjak, kocka, kvadar, kupa, piramida);
uoavaju i crtaju prav ugao;
poznaju i primjenjuju mjere za duinu (m, dm, cm), vrijeme (as, minut, dan, sedmica, mjesec),
novac (euro, cent);
znaju da broje, itaju, zapisuju i uporeuju brojeve do 1 000;
prikupljaju, prikazuju i itaju podatke.
27
Zavod za kolstvo
STANDARDI ZNANJA PRVOG TROGODINJEG CIKLUSA
Uenici/e
1. Prepoznaju, imenuju i crtaju du, trougao, kvadrat, pravougaonik.
2. Prepoznaju i imenuju (otvorene, zatvorene, izlomljene, prave) linije i ugao.
3. Prepoznaju i imenuju kocku, kvadar, loptu i valjak.
4. Znaju mjerne jedinice za duinu, vrijeme i novac i koriste odgovarajue simbole.
5. Znaju da proitaju i zapiu prirodne brojeve do 100 ciframa i rijeima.
6. Uporeuju i reaju po veliini brojeve; upotrebljavaju znakove =, <, >.
7. Odreuju prethodnik i sljedbenik datog broja; prepoznaju i imenuju parne i neparne brojeve.
8. Sabiraju i oduzimaju do 100.
9. Znaju tablicu mnoenja u obimu 10 10 i kolinike koji su vezani za tablicu mnoenja.
10. Unose podatke u dijagram sa stupcima ili tabelu i znaju da proitaju podatke.
28
MATEMATIKA (I ciklus)
MATEMATIKA (II ciklus) 4. razred
Zavod za kolstvo
DRUGI TROGODINJI CIKLUS

IV razred
(Ukupno 170 asova, 20 asova je nerasporeeno, 5 asa nedjeljno)
Tema: Ponavljanje (orijentaciono 8 asova)
Operativni ciljevi
Ciljevi su isti kao u III razredu.
Aktivnosti
Uenici/e:
- aktiviraju matematika znanja i
iskustva steena u toku prvog
trogodineg ciklusa.
Sadraj
Prirodni brojevi do 1 000; pisanje,
itanje i uporeivanje brojeva; grafiko
prikazivanje prirodnih brojeva do 1000
na brojevnoj polupravoj; crtanje
geometrijskih figura u ravni; kvadratna
mrea i figure u ravni.

Nekoliko asova na poetku
namijenjeno je ponavljanju gradiva iz
prethodnog razreda (ciklusa), da bi
uenici/e uspjeno nastavili/e sa
usvajanjem novih znanja.
29
Zavod za kolstvo

Tema: Raunske operacije s prirodnim brojevima do 1 000 (orijentaciono 87 asova)
Operativni ciljevi
Aktivnosti
Uenik/ca:
- ita rimskim ciframa zapisane
brojeve do 1 000 i zna da ih napie;
- pismeno i usmeno sabira i oduzima
do 1 000 (sa prelazom);
- zna i koristi svojstva (zakone
komutativnosti, asocijativnosti i
distribuitivnosti) raunskih operacija
sabiranja i mnoenja;
- zna i koristi osobine 0 i 1 u
raunskim operacijama;
- zna kako na zbir i razliku utie
promjena komponenti;
- pravilno upotrebljava zagrade kod
operacija sabiranja i oduzimanja;
- rjeava tekstualne zadatke sa
sabiranjem i oduzimanjem;
- ocjenjuje i procjenjuje rezultat;
- usvaja usmeno mnoenje sa 10 i sa
100;
- usvaja usmeno i pismeno mnoenje
sa jednocifrenim brojem u skupu
prirodnih brojeva do 1 000;
- zna kako na proizvod utie
promjena inilaca, a na kolinik
promjena djelioca i dijeljenika;
Uenici/e:
- sluaju izlaganje i vjebaju
zapisivanje brojeva rimskim ciframa
(koriste rimske cifre za zapisivanje
datuma);
- na asovima i kod kue vjebaju
raunske operacije sa prirodnim
brojevima do 1000;
- rjeavaju zadatke uz pravilnu
upotrebu zagrada i korienje
zakona za raunske operacije;
- uproavaju brojevne izraze i
rjeavaju usmeno i pismeno
jednaine i tekstualne zadatke,
koristei zagrade i zakone raunskih
operacija (za jednostavniji put) i
vodei rauna o redoslijedu
raunskih operacija;
- provjeravaju tanost rezultata koje
su dobili uproavanjem brojevnih
izraza, rjeavanjem jednaina i
rjeavanjem tekstualnih zadataka;
- zakljuuju od pojedinanog prema
optem.
30
Sadraj
Rimske cifre i brojevi; raunske

operacije sa prirodnim brojevima;
zagrade i operacije sabiranja,
oduzimanja, mnoenja i dijeljenja
(asocijativnost i distributivnost) i red
raunskih operacija; brojevni izrazi;
jednakosti i nejednakosti, jednaine i
nejednaine u skupu brojeva do 1 000;
tekstualni zadaci sa dvije i vie
operacija.
Crnogorski jezik
Priroda i drutvo
Sabiranje i oduzimanje do 1 000
uenici/e e realizovati postupno: prvo
bez prelaza, a zatim sa prelazom. Prvo
treba realizovati sabiranje trocifrenog
broja sa jednocifrenim itd.
Akcenat treba da bude na pismenom
sabiranju i oduzimanju.
Vano je da uenici/e savladaju
raunske operacije za brojeve do 1 000
i da pri tome izvode jednostavnije
usmene i pismene raune.
Kod obrade zakona raunskih operacija
treba voditi rauna da se oni koriste
prije svega kao jednostavniji put
prilikom rjeavanja zadataka.
Posebno je bitna pravilna upotreba
zagrada i voenje rauna o redoslijedu
raunskih operacija.
Korisno je kod uenika izgraivati
naviku za procjenjivanje rjeenja
zadatka.
Zavod za kolstvo
Operativni ciljevi
Aktivnosti
Sadraj
Uenik/ca:
- usvaja pismeno mnoenje
dvocifrenim brojem u skupu
prirodnih brojeva do 1 000;
- koristi zagrade i komutativnost,
asocijativnost i distributivnost kod
zadataka sa vie raunskih
operacija;
- zna redosljed raunskih operacija
(rjeava zadatke ne upotrebljavajui
zagrade); pismeno dijeli sa
jednocifrenim brojem, ukljuujui
dijeljenje sa ostatkom i pravljenje
provjere;
- rjeava zadatke sastavljanjem
izraza;
- rjeava jednostavnije tipove
jednaina;
- prevodi tekstualne zadatke na jezik
jednaina.

Primjer. Izraunaj zbir i izvri procjenu:
81 + 342 + 548 = 971 .
Procjena a) u stotinama
1 + 3 + 6 = 10(stotina) = 1000;
b) u deseticama:
8 + 34 + 55 = 97(desetica) = 970
Primjetiemo da se procjena moe

izvriti sa razliitim stepenom
pribliavanja.
Uenik/ca napamet rjeava
jednostavne jednaine.
Vano je da uenici/e usvoje rjeavanje
jednaina oblika: a+x=b, x-a=b, a-x=b,
ax=b, a:x=b i x:a=b.
Govorimo o oznaci x, a ne o
nepoznatoj.
Tema: Razlomci (orijentaciono 8 asova)
Operativni ciljevi
Uenik/ca:
- eksperimentalno i grafiki prikazuje i
zapisuje razlomke;
- zapisuje dio cijelog pomou
razlomaka i obratno, na modelu
pokazuje dio cijelog koji odgovara
datom razlomku.
Aktivnosti
Uenici/e:
- crtaju, reu, pokazuju na modelu,
nalaze primjere u okruenju i
zapisuju dijelove cijelog pomou
razlomaka.
Sadraj
n = 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 100, 1 000.
Likovna kultura
Cjelo se dijeli na jednake dijelove, na
modelu i na slici.
Razlomci:
1
,
n
31
Zavod za kolstvo
Oblast: GEOMETRIJA I MJERENJE (orijentaciono 42 asa)

Tema: Ravan i prava (orijentaciono 8 asova)
Operativni ciljevi
Uenik/ca:
- oznaava: take, dui, prave,
poluprave i ravni;
- prepoznaje i crta prave linije
odreene dvjema takama;
- crta prave koje se sijeku, koje su
normalne i koje su paralelne.
Aktivnosti
Uenici/e:
- upoznaju se sa oznakama za taku,
pravu, ravan, polupravu i du;
- crtaju i opisuju meusobni poloaj
pravih i ravni.
Sadraj
Taka, prava, du i ravan; meusobni
poloaj pravih u ravni i poloaj prave i
ravni u prostoru.

Fiziko vaspitanje
Koristiti geometrijski pribor: lenjir i
trougaonik.
Objasniti upotrebu libele i viska.
Tema: Ugao (orijentaciono 3 asa)
Operativni ciljevi
Uenik/ca:
- zna elemente ugla;
- obiljeava ugao i zapisuje ga;
- zna vrste uglova.
32
Aktivnosti
Uenici/e:
- nabrajaju elemente ugla,
obiljeavaju i zapisuju uglove;
- uoavaju primjere za razliite uglove
(otre, prave i tupe) u okruenju.
- crtaju obiljeavaju i zapisuju uglove.
Sadraj
Ugao, vrste uglova (otar, prav i tup).

Likovna kultura
Koristimo geometrijski pribor: lenjir i
trougaonik.
Uenik/ca uoava pravi ugao na raznim
predmetima.
Zavod za kolstvo
Tema: Pravougaonik, kvadrat, trougao (orijentaciono 12 asova)
Operativni ciljevi
Aktivnosti
Uenik/ca:
- prepoznaje pravougaonik, kvadrat,
trougao i obiljeava njihova tjemena
i stranice;
- uoava odnos meu stranicama
figure prema uzajamnom poloaju i
duini;
- razvrstava trouglove prema
stranicama i uglovima;
- crta trougao, kvadrat i pravougaonik
na kvadratnoj mrei;
- izraunava obim trougla, kvadrata i
pravougaonika.
Uenici/e:
- prepoznaju u praktinom ivotu
primjere pravougaonika, kvadrata i
trougla;
- crtaju, uporeuju i izraunavaju
obim trougla, kvadrata i
pravougaonika.
Sadraj
Geometrijske figure u ravni
(pravougaonik, kvadrat i trougao);
obim geometrijske figure.

Likovna kultura
Aritmetika
Koristiti kvadratne mree pri crtanju i
uporeivanju geometrijskih figura.
Koristiti geometrijski pribor: lenjir,
trougaonik i estar.
Kod mjerenja i raunanja obima
uenici/e raunaju to direktnije.
Tema: Kruna linija i krug (orijentaciono 5 asova)
Operativni ciljevi
Aktivnosti
Uenik/ca:
- usvaja pojam krune linije, kruga,
centra kruga, poluprenika i
prenika;
- pravilno koristi estar pri crtanju
krune linije (kruga) i njenih dijelova;
- crta dui podudarne datoj dui.
Uenici/e:
- se upoznaju sa pojmom krune
linije, kruga, poluprenika i prenika
i prepoznaju predmete iz okruenja
na kojima uoavaju krunu liniju
(krug);
- crtaju krunu liniju (krug) i to
iskustvo koriste za crtanje
podudarnih dui.
Sadraj
Kruna linija i krug; podudarnost dui.

Krunu liniju i krug crtamo uz pomo
kanapa i prirunih vrstih predmeta,
kao i pomou estara.
33
Zavod za kolstvo
Tema: Mjerenje, duina, masa, zapremina i vrijeme (orijentaciono 14 asova)
Operativni ciljevi
Aktivnosti
Uenik/ca:
mjeri i zapisuje;
mjeri odabranom jedinicom
(standardne i nestandardne
jedinice);
zna da pretvara (dvije susjedne
jedinice) vieimene koliine u
istoimene i obratno;
zna da uporeuje dvije koliine i
rauna sa koliinama (jednostavni
primjeri);
imenuje standardne jedinice pri
mjerenju.
Uenici/e:
se upoznaju sa jedinicama mjere
za duinu, masu, zapreminu i
vrijeme; navode primjere iz
svakodnevnog ivota kada se
koja od pomenutih jedinica koristi;
mjere i zapisuju odabranom
jedinicom; pretvaraju (dvije
susjedne jedinice) vieimene
koliine u istoimene i obratno;
uporeuju koliine i raunaju sa
njima.
Sadraj
Jedinice mjere za duinu: mm, cm, dm,

m, dam, hm i km; jedinice mjere za
masu: g, dag, kg i t; jedinice mjere za
zapreminu: dl, l i hl; jedinice mjere za
vrijeme: sec, min, h...
Praktina mjerenja se izvode u razredu,

van kole i kod kue.
Nastava se oslanja na kolska i
vankolska iskustva djece.
Preporuuje se da pristup uenju i
izvoenju raunskih postupaka bude
to ivotniji, uz mogunost korienja
neformalnih oznaka (npr. za dec.
zapis).
Koristiti standardne jedinice pri
mjerenju.
Oblast: OBRADA I PRIKAZIVANJE PODATAKA (5 asova orijentaciono)
34
Operativni ciljevi
Aktivnosti
Ciljevi isti kao u prvom ciklusu.
Uenici/e:
razvrstavaju, organizuju i itaju
podatke, koristei jednostavne
liste, tabele i dijagrame, koji su
obino vezani za neke situacije iz
praktinog ivota.
Sadraj

Ponavlja se i utvruje znanje steeno u
prvom ciklusu.
Zavod za kolstvo
Katalog znanja za etvrti razred

Minimalni zahtjevi
Uenici/e treba da:
prepoznaju i itaju brojeve do 1000, zapisane rimskim ciframa;
znaju raunske operacije (pismeno) za brojeve do 1000 i ureuju
ih po veliini;
znaju pismeno mnoenje sa dvocifrenim brojem i redosljed
raunskih operacija;
znaju da pismeno rjeavaju jednostavne jednaine oblika a+x=b,
x-a=b, a-x=b, ax=b, a:x=b i x:a=b;
izraunavaju vrijednosti jednostavnog brojevnog izraza bez
zagrada;
pismeno dijele sa jednocifrenim brojem, ukljuujui dijeljenje sa
ostatkom i pravljenje provjere;
prepoznaju jednake dijelove cijelog na slici ili modelu i zapisuju ih
1
kao razlomke oblika ;
n
znaju da koriste geometrijski pribor za crtanje osnovnih

geometrijskih figura, kao i linije odreene dvjema takama;
znaju elemente ugla i znaju da koriste geometrijski pribor za
crtanje otrih, pravih i tupih uglova;
prepoznaju krunu liniju i crtaju je uz pomo kanapa i vrstog
predmeta (eksera), kao i pomou estara;
prepoznaju i, pomou geometrijskog pribora za crtanje, crtaju na
kvadratnoj mrei geometrijske figure: pravougaonik, kvadrat i
trougao;
znaju koje su jedinice za mjerenje duine, mase, zapremine i
vremena; znaju da izvedu odgovarajue praktino mjerenje.
Osnovni zahtjevi
Uenici/e treba da:
znaju da itaju i piu brojeve do 1000, zapisane rimskim ciframa;
znaju raunske operacije (pismeno i usmeno) za brojeve do 1000; pri rjeavanju zadataka
pravilno se oslobaaju zagrada i znaju da koriste svojstva raunskih operacija;
znaju da rjeavaju jednostavne jednaine oblika x b = c ;
izraunavaju vrijednosti jednostavnog brojevnog izraza sa zagradama i bez njih;
rjeavaju zadatke sa sastavljanjem izraza i prevode tekstualne zadatke na jezik jednaina;
zapisuju dijelove cijelog kao razlomak i obratno, pokazuju na modelu dio cijelog koji
odgovara datom razlomku, pronalazei u okruenju primjere koji se mogu opisati razlomkom
oblika
1
;
n
crtaju prave koje se sijeku, koje su normalne i koje su paralelne;

znaju elemente ugla i znaju da koriste geometrijski pribor za crtanje otrih, pravih i tupih
uglova; obiljeavaju ugao i zapisuju ga;
pravilno koriste estar pri crtanju krune linije (kruga) i njenih dijelova; crtaju podudarne dui
datoj dui;
crtaju pomou geometrijskog pribora za crtanje geometrijske figure: pravougaonik, kvadrat i
trougao, i udreuju odnos meu stranicama prema uzajamnom poloaju i duini;
pretvaraju (dvije susjedne jedinice) vieimene koliine u istoimene i obratno; uporeuju dvije
koliine i raunaju sa koliinama.
35
Zavod za kolstvo
V razred
Operativni ciljevi
Ciljevi su isti kao u IV razredu.
Aktivnosti
Uenici/e:
- aktiviraju prethodno steena
matematika znanja, da bi ih
osvjeili/e i povezali/e sa novim
sadrajima.
Sadraj
Prirodni brojevi; razlomci; ravan i prava;
pravougaonik, kvadrat, trougao;
krunica i krug; mjerenje i jedinice za
mjerenje.

prethodnog razreda, da bi uenici/e
uspjeno nastavili/e sa usvajanjem
novih znanja.
Oblast: ARITMETIKA I ALGEBRA (orijentaciono 104 asa)

Tema: Skup prirodnih brojeva
N i skup N 0 (orijentaciono 82 asa)
Operativni ciljevi
Aktivnosti
Uenik/ca:
zna da broji, ita i pie do milion;
usvaja dekadne jedinice
(razlikovanje), kao stepene broja
10;
zna mjesnu vrijednost cifre u
dekadnom brojevnom sistemu;
zapisuje broj do milion u obliku
zbira viestrukih dekadnih jedinica;
ita i pie brojeve vee od milion;
uporeuje brojeve do milion i
gafiki ih predstavlja na brojevnoj
polupravoj.
Uenici/e:
vjebaju da broje, itaju i piu
prirodne brojeve do milion i preko
miliona, na asovima i van kole, u
svakodnevnom ivotu;
usvajaju dekadne jedinice,
razumijevanje mjesne vrijednosti
cifre; zapisuju broj do milion u
obliku zbira viestrukih dekadnih
jedinica;
odreuju koji je vei od dva
prirodna broja do milion i ilustruju
to primjerima iz svakodnevnog
ivota.
36
Sadraj
Skup prirodnih brojeva N i skup N 0 ;
ureenost, postojanje najmanjeg
elementa i neogranienost; dekadni
zapis brojeva; brojevna poluprava;
prethodnik i sljedbenik; parni i neparni
brojevi; osnovne raunske operacije u
skupu N 0 ; stepenovanje;

Fizika kultura
Geografija
Kod zapisivanja parnih i neparnih
brojeva koristiti zapise 2n i 2n 1 .
Vano je istai izvodljivost mnoenja i
dijeljenja u skupu N 0 .
Proizvod jednakih inilaca pisati u
obliku: a. a = a ; a a a = a i
sl.
2
Zavod za kolstvo
Operativni ciljevi
Aktivnosti
Uenik/ca:
odreuje prethodnik i sljedbenik
datom broju;
imenuje i zapisuje parne i neparne
brojeve;
sabira i oduzima do milion
(pismeno);
rjeava jednaine i nejednaine sa
sabiranjem i oduzimanjem;
mnoi prirodne brojeve do milion;
dijeli viecifreni broj dvocifrenim;
rjeava jednaine i nejednaine sa
mnoenjem i dijeljenjem;
izraunava vrijednost stepena
prirodnih brojeva;
rjeava tekstualne zadatke;
izraunava vrijednost
jednostavnijih brojevnih izraza,
vodei rauna o zakonima
raunskih operacija u skupu
N 0 (komutativnost, asocijativnost
Uenici/e:
zapisuju prirodne brojeve i
razvrstavaju ih na parne i neparne;
izvode raunske operacije i
rjeavaju jednaine i nejednaine
sa velikim brojevima, koristei
pritom svoja ranije steena znanja;
popunjavaju tabele;
rjeavaju tekstualne zadatke i

jednaine; to ilustruju grafikim
prikazima na brojevnoj polupravoj
ili na neki drugi pogodan nain.
Sadraj
Jednakosti i nejednakosti kao i
jednaine i nejednaine u skupu N 0 .

Slovna oznaka u izrazu predstavlja
broj. Slovne oznake ne tretiramo kao
promjenljive.
Vaan je razvoj sposobnosti
razumijevanja i analiziranja tekstualnih
matematikih zadataka, kao i
oblikovanje otvorenih pitanja iz teksta.
Paziti na jasno izraavanje, jasan
matematiki jezik, razumijevanje
proitanog teksta.
Da bi efikasno raunali pismeno i
napamet, uenike/ce je neophodno uiti
da: koriste zagrade i pravilan redosljed
operacija; znaju zakone komutativnosti,
asocijativnosti I distributivnosti.
Vana je usmena komunikacija. U
tekstualnim zadacima traimo sadraje
iz svakodnevnog ivota i iz matematike.
i distributivnost) i o redosljedu
raunskih operacija;
prema zadatom tekstu postavlja
odgovarajui brojevni izraz i
izraunava njegovu vrijednost;
jednostavnog izraza, sa slovnom
oznakom za datu vrijednost
oznake popunjavajui tabelu.
37
Zavod za kolstvo
Tema: Razlomci (orijentaciono 10 asova)
Operativni ciljevi
Aktivnosti
Uenik/ca:
zna da pie i ita razlomak;
grafiki i pomou modela prikazuje
razlomke;
zapisuje kao razlomak dio cijelog,
predstavljen datom slikom ili
modelom;
izraunava dio cijelog;
izraunava aritmetiku sredinu za
dva, tri i vie brojeva;
rjeava zadatke pomou
aritmetike sredine.
Uenici/e:
usvajaju pojam razlomka, zapisuju
ga, prikazuju ga grafiki, pomou
modela, ilustruju ga primjerima iz
okruenja;
rjeavaju zadatke u kojima treba
odrediti dio cijelog (ili cjeline),
izraunavaju aritmetiku sredinu
brojeva i povezuju to sa primjerima
iz praktinog ivota.
Sadraj
Razlomci:
a
1
, a, b {1,2,3,4,5,6,7,8,9}i , n N
b
n

Likovna kultura
Uenicima/ama treba da budu na
raspolaganju raznovrsni modeli koji
predstavljaju dijelove cijelog.
Tema: Skupovi (orijentaciono 5 asova)
Operativni ciljevi
Aktivnosti
Uenik/ca:
razumije skup kao cjelinu i zna da
imenuje skup po prirodnom
sadraju;
koristi pojmove skup, elemenat
skupa, podskup, unija, presjek,
prazan skup (matematiki jezik) i
zapisuje ih odgovarajuim
simbolima;
grafiki prikazuje skupove i
odnose meu njima pomou
Venovih dijagrama.
Uenici/e:
prepoznaju, imenuju, zapisuju i
grafiki predstavljaju skupove,
podskupove, uniju i presjek
skupova. Takoe, nalaze
konkretne primjere iz ivota koji se
mogu opisati pomou skupova.
38
Sadraj
Skup, elemenat skupa, podskup, unija,
presjek, prazan skup; Veneovi
dijagrami.

Likovna kultura i Priroda
Pojmove ne treba obraivati strogo
matematikim jezikom.
Primjeri skupova po prirodnom
sadraju: cvijee, lie, uenici, jato,
roj, sedmica itd.
Ne radi se o formalnim operacijama sa
skupovima.
Zavod za kolstvo
Oblast: GEOMETRIJA I MJERENJE (28 asova)

Tema: Jedinice mjere za povrinu (orijentaciono 8 asova)
Operativni ciljevi
Uenik/ca:
povrinu figure izraava
nestandardnim i standardnim
jedinicama;
ocjenjuje povrinu figure (spretno
ocjenjivanje, prosti primjeri);
pretvara vieimene mjere u
istoimenu.
Aktivnosti
Uenici/e:
upoznaju se sa jedinicom za
mjerenje povrine i navode
primjere iz svakodnevnog ivota
kada se ta jedinica koristi.
Sadraj
Jedinice mjere za povrinu:
mm , cm , dm , m , km , a, ha.
2
Fizika kultura
Poznavanje prirode
Uenici/e proiruju znanje o mjerenju
povrine i upoznaju neke nove jedinice.
Tema: Povrina pravougaonika i kvadrata (orijentaciono 12 asova)
Operativni ciljevi
Uenik/ca:
uoava zavisnost povrine
pravougaonika (kvadrata) od
duine njegovih stranica;
mjeri i rauna povrinu
pravougaonika kojem su zadate
duine stranica;
mjeri i izraunava povrinu
kvadrata kojem je zadata duina
stranice.
Aktivnosti
Uenici/e:
mjere povrinu pravougaonika
(kvadrata) tako to broje
kvadratie na mrei (jedinica za
mjerenje povrine) i uoavaju
zavisnost odgovarajue povrine
od duine stranice (definiu
formulu); u rjeavanju zadataka
primjenjuju znanja steena u
svakodnevnom ivotu.
Sadraj
Povrina pravougaonika; povrina
kvadrata

Aritmetika
Obrazloiti znaenje i upotrebu formula:
P = a 2 , P = a b.
Ograniiti se samo na primjere u kojima
je duina stranica (e) prirodan broj.
Koristiti uzajamnu povezanost
mnoenja i dijeljenja prilikom
izraunavanja povrine i duine
stranice.
39
Zavod za kolstvo
Tema: Povrina kvadra i kocke (orijentaciono 8 asova)
Operativni ciljevi
Uenik/ca:
uoava predmete i njihove povri
iz svoje neposredne okoline na
modelima i slici;
prepoznaje osnovna rogljasta
tijela;
pokazuje i razlikuje pojmove:
granina povrina, ivica, ugao;
opisuje kocku i kvadar;
crta i isijeca mree kvadra i kocke i
sastavlja njihove modele;
mjeri ivice kocke (kvadra) i
izraunava njene (njegove)
povrine.
Aktivnosti
Sadraj
Uenici/e:
primjenjuju (proiruju) u okviru
prethodne teme steena znanja,
tako to povrinu kvadra (kocke)
izraunavaju kao povrinu
sastavljenu od pravougaonika,
odnosno kvadrata;
mjere ivice kvadra (kocke) i
izraunavaju njihove povrine.
Rogljasta tijela; (kvadar i kocka).

Uenici/e prave modele geometrijskih
tijela isijecanjem mree kocke (kvadra).
Podstiemo ih da povezuju
geometrijska tijela sa oblicima iz
svakidanjeg ivota.
Oblast: OBRADA I PRIKAZIVANJE PODATAKA (orijentaciono 8 asova)
Operativni ciljevi
Uenik/ca:
zna da odredi kriterijum
klasifikacije;
koristi jednostavne i pouzdane
tehnike brojanja;
upisuje podatke u tabelu;
zna da pronae podatke u
jednostavnoj tabeli (bez
interpretacije);
ita podatak iz dijagrama.
40
Aktivnosti
Uenici/e:
itaju podatke iz tabela;
obrauju i prerauju sirove
podatke u korisne informacije, koje
predstavljaju odgovor na
postavljeni zadatak;
tumae, razmatraju podatke i daju
odgovore na bitna pitanja.
Sadraj
Biljeenje brojanja; itanje iz tabela i
dijagrama.

Poznavanje prirode
Poznavanje drutva
Fizika kultura
Primjer: Brojanje u saobraaju
(prethodno odreivanje kategorija, npr.
biciklisti, motoristi....; biljeenje u tabelu
pomou krstia i sl.).
Primjer: itanje ocjena iz dnevnika.
Upotreba tabela u svakodnevnom
ivotu (raspored asova, vozni red i sl.).
Jednostavne matematike tabele.
Zavod za kolstvo
Katalog znanja za peti razred

Minimalni zahtjevi
Uenici/e treba da:
navode elemente i znaju osnovna svojstva skupa N 0 ;
razlikuju parne i neparne brojeve; itaju i piu prirodne brojeve preko 1000;
znaju da sabiraju i oduzimaju prirodne brojeve do milion, poznaju svojstva
sabiranja (komutativnost i asocijativost);
uporeuju prirodne brojeve i znaju da odrede prethodnik i sljedbenik datom
broju;
rjeavaju jednostavnije jednaine i nejednaine sa sabiranjem i oduzimanjem;
znaju mnoenje (preko 1000) i dijeljenje (dijele viecifreni broj dvocifrenim),
kao i svojstva mnoenja (komutativnost i asocijativnost);
znaju da zapiu u obliku stepena proizvod jednakih inilaca i obratno; znaju
da izraunaju vrijednost stepena prirodnih brojeva;
rjeavaju jednostavnije jednaine sa mnoenjem i dijeljenjem;
upotrebljavaju simbole <,>,=, u skupu N 0 ;
znaju da popune zadatu tabelu i da izraunaju brojevnu vrijednost

jednostavnog izraza sa slovnom oznakom za datu vrijednost oznake;
znaju da itaju i piu razlomke; znaju da ih prikau grafiki i pomou modela;
izraunavaju aritmetiku sredinu za dva i tri broja;
koriste pojmove skup, podskup, unija, presjek, prazan skup i zapisuju ih
odgovarajuim simbolima;
mjere povrine date figure standardnim jedinicama i ocjenjuju povrinu za
proste primjere;
uoavaju zavisnost povrine pravougaonika (kvadrata) od duine njegovih
stranica.
Osnovni zahtjevi
Uenici/e treba da:
navode elemente i znaju osnovna svojstva skupa N 0 ; nalaze primjere iz
okruenja u kojima se koriste prirodni brojevi;

nalaze primjere iz svakodnevnog ivota koje je mogue rijeiti raunanjem sa
prirodnim brojevima i pri tome vode rauna o redoslijedu raunskih operacija;
rjeavaju jednostavnije jednaine i nejednaine sa sabiranjem i oduzimanjem i
rade provjeru;
rjeavaju jednostavnije jednaine sa mnoenjem i dijeljenjem i rade provjeru;
koriste simbole <, >, =, na skupu N 0 ; na brojevnoj polupravoj znaju da
prikau prirodne brojeve takama;

znaju da opiu neke karakteristine primjere podskupova skupa N 0 i da to
ilustruju primjerima iz drugih nauka i svakodnevnog ivota;

rjeavaju tekstualne zadatke; prema datom tekstu postavljaju odgovarajui
brojevni izraz i izraunavaju njegovu vrijednost;
zapisuju u obliku razlomka dio cijelog predstavljen datom slikom ili modelom;
izraunavaju dio cijelog;
izraunavaju aritmetiku sredinu za dva, tri i vie brojeva i rjeavaju zadatke
pomou aritmetike sredine;
grafiki prikazuju skupove i odnose meu njima pomou odgovarajuih
dijagrama (Venovi dijagrami); za zapisivanje uspjeno koriste predviene
simbole;
pretvaraju vieimene mjere u istoimenu;
nalaze primjere iz drugih predmeta i iz okruenja, ije se rjeenje svodi na
rjeavanje povrine pravougaonika ili kvadrata;
41
Zavod za kolstvo
Minimalni zahtjevi
Osnovni zahtjevi
Uenici/e treba da:
Uenici/e treba da:
izraunavaju povrinu pravougaonika (kvadrata) ako su zadate duine

njegovih stranica(e);
mjere duinu stranica(e) pravougaonika (kvadrata) i izraunavaju njegovu
povrinu;
prepoznaju osnovna rogljasta tijela i razlikuju pojmove: granina povrina,
ivica, tjeme, ugao;
prepoznaju osnovna rogljasta tijela i opisuju kocku i kvadar;
mjere ivice(u) kvadra (kocke) i izraunavaju njegovu (njenu) povrinu;
znaju jednostavne i pouzdane tehnike brojanja (po kategorijama);
itaju podatke iz tabela (bez interpretacija) i upisuju podatke u jednostavnije
tabele.
opisuju osnovna rogljasta tijela i pojmove: granina povrina, ivica, tjeme, ugao;
opisuju, crtaju i isijecaju mree kvadra i kocke.
VI razred
42
Operativni ciljevi
Aktivnosti
Sadraj
Ciljevi su isti kao u V razredu.
Uenici/e:
ponavljaju i mobiliu prethodno
steena matematika znanja, da bi
ih osvjeili/e i nastavili/e sa
usvajanjem novih znanja.
Prirodni brojevi; razlomci; skupovi;

jedinice za mjerenje povrina i mjerenje
(izraunavanje) povrina.

prethodnog razreda, da bi uenici/e
uspjeno nastavili/e sa usvajanjem
novih znanja.
Zavod za kolstvo

Tema: Djeljivost brojeva (orijentaciono 12 asova)
Operativni ciljevi
Aktivnosti
Uenik/ca:
usvaja i upotrebljava pojmove: je
djeljivo, je sadralac, je djelilac, je
prost broj;
zna da napamet odredi nekoliko
sadralaca prostog broja i da ih
zapie;
odreuje djelioce datog broja i
zapisuje ih;
dijeli prirodne brojeve sa ostatkom;
odreuje odnos veliina broja i
njegovog sadraoca (djelioca);
dijeli na skupu prirodnih brojeva sa
ostatkom;
primjenjuje pravila za djeljivost sa
n
2, sa 3, sa 5, 9 i sa 10 ,
nN ;
utvruje da li je broj prost ili
sloen;
utvruje da li su dva data broja
uzajamno prosta;
rastavlja dati broj na proste
inioce;
pismeno i napamet odreuje
najvei zajedniki djelilac,
odnosno najmanji zajedniki
sadralac brojeva;
rjeava jednostavnije tekstualne
zadatke.
Uenici/e:
sluaju, biljee i usvajaju pojmove:
je djeljivo, je sadralac, je djelilac;
odreuju napamet sadraoce i
djelioce datog broja i daju
pojedinane primjere;
usvajaju i primjenjuju pravila
djeljivosti, pa u zavisnosti od
djelioca uoavaju "klase" brojeva
djeljivih sa datim brojem. Takoe
dijele skup N na proste i sloene
brojeve i za dva data broja
utvruju da li su uzajamno prosti;
vjebaju rastavljanje na proste
inioce, da bi uoptavanjem doli
do odreivanja NZD i NZS;
sintetiu ovu temu rjeavajui
tekstualne zadatke i zadatke koji
svoju primjenu nalaze u
praktinom ivotu.
Sadraj
Djeljivost u skupu N 0 .

Osnovi tehnike
Informatika
Obratiti panju na rjeivost jednaine
ax = b, a 0 .
Koristiti zapis a = bq + r .
Pravila za djeljivost sa brojevima 4, 8,
25 i sl. Ovo moemo obraivati s
provjerom, u okviru matematikih
aktivnosti, ili kao problemske situacije.
43
Zavod za kolstvo
Tema: Razlomci (orijentaciono 62 asa)
Operativni ciljevi
Aktivnosti
Uenik/ca:
usvaja pojam razlomka;
upotrebljava izraze: brojilac,
imenilac, razlomaka crta;
a
od c (kada je b
b
izraunava
djelilac broja c);

dijeli cijelo na jednake dijelove, na
modelu i na slici;
a
prikazuje dati razlomak oblika
b
na brojevnoj polupravoj i kao dio

figure;
odreuje koji je razlomak
predstavljen grafikim prikazom;
zapisuje nepravi razlomak u obliku
mjeovitog broja i obrnuto;
zapisuje razlomak oblika
obliku decimalnog broja;
a
u
b
a
prevodi decimalni broj u oblik .
b
Uenici/e:
upoznaju uopteno pojam
razlomka; razlikuju i nabrajaju
njegove elemente;
navode konkretne primjere
razlomaka, kao i njihove razliite
interpretacije u matematici, drugim
naukama i u svakodnevnom
ivotu;
pretvaraju razlomak u decimalni
broj i obratno; istrauju primjere iz
kojih se lako zakljuuje kada
jednom obliku racionalnog broja
treba dati prednost u odnosu na
drugi;
usvajaju pojam razmjere i
otkrivaju njene primjene, meu
kojima posebno procente i njihovu
primjenljivost u razliitim oblastima
ljudske djelatnosti;
Sadraj
Razlomci:
a
, a, b N .
b
Pribline vrijednosti broja i greka

(zaokruivanje brojeva); razmjera i
njene primjene; procenat i primjena
procenta.

Osnovi tehnike
Informatika
Geografija
Poeljno je navikavati uenike/ce na
stalno uvjebavanje procjene izmeu
kojih prirodnih brojeva se nalazi neki
razlomak.
Treba naglasiti da je pojam decimalni
broj didaktiko uproavanje, koje
inae upotrebljavamo u svakodnevnom
ivotu.
Uenici/ce treba da uvide da su
decimalni brojevi u sutini realni brojevi.
Uenicima/ama treba skrenuti panju
da se umjesto decimalnog zareza esto
koristi decimalna taka.
Pojam decimalnog broja dovodimo u
vezu sa mjerenjem i razlomcima sa
n
osnovom 10 .
Primjer: Uenicima/ama treba pomoi
da razumiju da "procenat" znai "broj
dijelova od stotinu" i da ih koriste za
uporeivanje proporcija.
44
Zavod za kolstvo
Operativni ciljevi
Uenik/ca:
zna da objasni znaenje
decimalnog zareza;
zna da zaokrui decimalni broj na
zadati broj decimala;
zna da porea po veliini nekoliko
racionalnih brojeva;
odreuje priblini cijeli broj
decimalnog broja;
usvaja pojam razmjere i njene
primjene;
zna da izrauna procenat ma
kojeg broja, kao i jednu od
procentnih veliina kada su druge
dvije date;
usvaja osnovne raunske
operacije sa razlomcima (u oba
zapisa);
decimalne brojeve mnoi i dijeli sa
stepenom broja 10;
dijeli dva prirodna broja (rezultat
moe biti decimalni broj) i pravi
provjeru;
dijeli dva decimalna broja i pravi
provjeru;
rjeava tekstualne zadatke.
Aktivnosti
Uenici/e:
kombinuju rjeavanje tekstualnih
zadataka, izraza sa slovnim
oznakama, jednaina i
nejednaina; pri tome otkrivaju
uzrono - posljedine veze,
uzimajui primjere vezane za
praktini ivot; sloenije zadatke
rjeavaju tako to ih rastave na
jednostavnije.
Sadraj
Korelacija I didaktika uputstva

Neke operacije sa decimalnim
brojevima preko mjerenja (sabiranje i
oduzimanje, mnoenje sa prirodnim
brojevima), za druge neposredno
uimo algoritme (mnoenje i dijeljenje).
Operacije sa decimalnim brojevima
izvodimo samo u razumnom obimu
decimala.
Nastava se uglavnom izvodi bez
upotrebe raunara i digitrona; izuzetak
su oni sluajevi kod kojih je to u
ciljevima naglaeno.
Nakon usvajanja ostalih ciljeva,
raunamo pomou kalkulatora u okviru
predvienih asova.
Jednostavne jednaine i nejednaine
uenici/e rjeavaju napamet, pomou
dijagrama, tabele...
45
Zavod za kolstvo
Operativni ciljevi
Uenik/ca:
jednostavnog izraza koji sadri
slovne oznake za date vrijednosti
promjenljive;
tano izraunava vrijednost izraza
pomou kalkulatora (posebno
izrazi sa viestrukim operacijama);
rjeava jednaine i nejednaine u
zadatom osnovnom skupu
pomou tabele i odreuje skup
rjeenja;
rjeava jednainu u kojoj se
nepoznata javlja jedanput
napamet ili pomou dijagrama;
razumije i analizira matematike
tekstove;
oblikuje pitanja iz teksta;
razvija plan za rjeavanje
zadataka i zapisuje rjeavanja.
46
Aktivnosti
Sadraj
Zavod za kolstvo
Oblast: GEOMETRIJA I MJERENJE (orijentaciono 54 asa)

Tema: Mjerenje zapremine (orijentaciono 12 asova)
Operativni ciljevi
Uenik/ca:
zna da opie pojam zapremine i
da uporedi zapremine dva tijela;
mjeri zapreminu standardnim
(jedininom zapreminom) i
nestandardnim jedinicama i
ocjenjuje je;
razlikuje zapreminu od povrine
(posebno na jednostavnim
tijelima);
povezuje zapremine vrstih tijela,
rastresitih tijela i gasova;
pismeno i napamet izraunava
zapremine kocke i kvadra.
Aktivnosti
Uenici/e:
upoznaju se sa jedinicom za
mjerenje zapremine i navode
primjere iz svakodnevnog ivota
kada se ta jedinica koristi;
mjere zapreminu kocke brojanjem
kockica (jedinica mjere za
mjerenje zapremine); uoavaju
zavisnost zapremine od duine
stranice; rjeavaju zadatke koji
svoju postavku nalaze u
primjerima iz okruenja.
Sadraj
Pojam zapremine i mjerenje zapremine;
jedinice za mjerenje zapremine:
m 3 , dm 3 , cm 3 , mm 3 , ml i l

Geografija
Priroda
Osnovi tehnike
Informatika
Vano je izvoditi odgovarajue
aktivnosti (npr. sastavljanje tijela od
kocaka).
Potrebno je insistirati na procjenjivanju
zapremine prije mjerenja
(izraunavanja).
47
Zavod za kolstvo
Tema: Skupovi taaka (orijentaciono 15 asova)
Operativni ciljevi
Aktivnosti
Uenik/ca:
usvaja, kao osnovne, geometrijske
pojmove taka, prava i ravan;
razumije pojmove poluprava,
du..., kao skupove taaka;
zna da nacrta du zadate duine;
grafiki sabira i oduzima dui;
prepoznaje i crta otvorene i
zatvorene (mnogouglove)
izlomljene linije;
razlikuje mnogougaonu liniju od
mnogougla;
usvaja pojmove kruna linija, krug,
poluprenik i prenik;
zna da pokae i nacrta kruni luk i
tetivu krune linije;
zna da nacrta podudarne krune
linije (krugove);
uporeuje krune lukove i njima
odgovarajue tetive;
sabira i oduzima krune lukove.
Uenici/e:
proiruju i uopteno definiu
osnovne geometrijske pojmove; u
okruenju nalaze primjere njima
odgovarajuih modela;
u koli i u okruenju pronalaze
modele za pojedine geometrijske
figure, crtaju ih i opisuju u svojim
sveskama i na tabli;
samostalno rjeavaju zadatke
(crtanjem u svojim sveskama ili na
drugi nain), upotrebljavajui
potreban pribor; u zapisivanju
ispravno koriste matematike
simbole.
48
Sadraj
Skupovi taaka u ravni.

U okviru konstruktivnih zadataka
uenici/e razvijaju vjetinu korienja
geometrijskog pribora.
Zavod za kolstvo
Tema: Ugao i mjerenja ugla (orijentaciono 15 asova)
Operativni ciljevi
Aktivnosti
Uenik/ca:
usvaja pojam ugla (usvaja
pojmove i simboliku: tjeme ugla,
krak ugla, ugaona linija i ugaona
oblast);
zna da pokae, nacrta i obiljei
centralni ugao;
uporeuje centralne uglove i njima
odgovarajue tetive;
uporeuje proizvoljne uglove po
veliini (odoka, uz pomo
providnog papira, uz pomo
estara);
zapisuje simbolima odnos veliina
dva ugla
( = , , );
usvaja mjerne jedinice za ugao;
zna da nacrta i potpuno precizno
izmjeri ugao (uglomjerom), kao i
da opie veliinu pojedinih vrsta
uglova;
pretvara sloene ugaone jedinice
u istoimene i obrnuto; rauna sa
njima.
Uenici/e:
ponavljaju prethodna znanja o
uglovima i uopteno definiu
pojam ugla, koristei odgovarajuu
matematiku simboliku precizno i
tano;
uporeuju, mjere proizvoljne
uglove, prvo preko providnog
papira, a zatim grafiki i po
mjerama; izvode zakljuke o
konkretnim situacijama;
navode razliite primjere uglova i
svrstavaju ih u kategorije:
(ne)konveksni, pun ugao, nula
ugao, oprueni ugao, otar ugao,
tupi ugao; u svom okruenju
pronalaze modele za odreenu
vrstu uglova;
sabiraju i oduzimaju uglove sa
uglovima, prvo uz pomo
nastavnika/ce pa zatim
samostalno, grafiki i raunski.
Sadraj
Ugao (nastanak, elementi,
obiljeavanje); mjerenje uglova 1, 1' i
1"; sabiranje uglova.

Geografija
Priroda
Osnovi tehnike
Informatika
Likovna kultura
Uglove oznaavamo grkim slovima
, , ,... ili oznakama AOB , ili
ugaoAOB ili aOb .
Uenici/e crtaju zbir i razliku uglova
estarom, uglomjerom, ili je odreuju
polaganjem modela uglova.
49
Zavod za kolstvo
Operativni ciljevi
Uenik/ca:
razlikuje vrste uglova:
(ne)konveksni, pun ugao, nula
ugao, oprueni ugao, otar ugao,
tupi ugao;
zna da grafiki i raunski odredi
zbir i razliku uglova;
usvaja komplementne,
suplementne uglove;
prepoznaje i zapisuje susjedne,
uporedne i unakrsne uglove;
prepoznaje uglove sa parovima
paralelnih i normalnih krakova i
zapisuje odnos meu njihovim
veliinama.
50
Aktivnosti
Uenici/e:
prepoznaju, uporeuju i zapisuju
ispravnim matematikim jezikom
susjedne, uporedne i unakrsne
uglove, kao i uglove sa parovima
paralelnih i normalnih krakova.
Sadraj
Zavod za kolstvo
Tema: Osna i centralna simetrija (orijentaciono 12 asova)
Operativni ciljevi
Aktivnosti
Uenik/ca:
zna da nacrta (preslika) taku,
pravu, du, ugao, figuru simetrino
u odnosu na pravu, odnosno na
taku;
usvaja simboliki zapis
preslikavanja i zna da opie
osobine transformacije;
usvaja pojam simetrale, dui i
ugla, konstruie ih i rjeava
jednostavne konstruktivne
zadatke;
prepoznaje i crta osnosimetrine
(centralnosimetrine) skupove
taaka i zna da odredi njihove
simetrale (sredita simetrije);
razlikuje meusobne poloaje dva
kruga;
konstruie uglove od:
Uenici/e:
shvataju sutinu osne i centralne
simetrije i crtaju njihove osnovne
primjere; usvajaju njihov simboliki
zapis; nalaze i prepoznaju primjere
osnosimetrinih i
centralnosimetrinih skupova
taaka na crteima i u okruenju;
sistematizuju ovu temu tako to
veina njih samostalno,
konstruktivnim putem rjeava
zadatke koji su u osnovi dati u
okviru prethodno navedenih
ciljeva.
90 ,60 ,45 ,30 ,75 ;

-
konstruie normalu na pravu;

odreuje rastojanje od take do
prave;
razlikuje meusobne poloaje
prave i kruga;
konstruie tangentu u datoj taki
na krunoj liniji.
Sadraj
Osna i centralna simetrija u ravni
preslikavanje u odnosu na pravu,
odnosno taku; osnosimetrine i
centralno-simetrine geometrijske
figure u ravni; tangenta; elementarne
konstrukcije.

Geografija
Priroda
Osnovi tehnike
Informatika
Likovna kultura
Upotrebljavamo geometrijski pribor.
Osnu i centralnu simetriju prvo
obraujemo pomou modela, bez
konstruisanja, i to tako da se moe
uoiti podudarnost i sl.
Samo preslikavanje obraujemo
temeljno, kao to se nalae u okviru
ciljeva, dakle zakljuno sa
geometrijskom konstrukcijom
preslikane figure.
Simboliki zapis preslikavanja take A,
odnosno prave a preko prave o:
S o : A A , S o : a a .
Simboliki zapis preslikavanja take A,
odnosno prave a preko take O:
S O : A A , S O : a a .
Kod konstrukcije uglova sa estarom
naglasak je na razumijevanju.
51
Zavod za kolstvo
Tema: Obrada i prikazivanje podataka (orijentaciono 12 asova)
Operativni ciljevi
Aktivnosti
Uenik/ca:
zna da na sistematian nain
zapisuje mjerenja u tabelu;
rasporeuje rezultate mjerenja u
smislene grupe;
ureuje po veliini podatke u tabeli
(na jednostavan, a sistematian
nain);
uvaava ureenje unosa u tabelu
(npr. prilikom traenja);
zna prednosti (linearno) ureenih
podataka u radu sa podacima;
rasporeuje numerike podatke u
smislene grupe (s obzirom na
veliinu);
spoznaje da su kriterijumi
odreivanja grupa ponekad
proizvoljni, a ponekad dogovoreni,
i da grupe po kojima klasifikujemo
mogu biti manje ili vie znaajne ili
smislene;
klasifikuje podatke po jednom ili
dva kriterijuma.
Uenici/e:
formuliu pitanja (zadatke), biraju
potrebne podatke (primjere
veliina i podaci o obliku) i
potrebne statistike analize;
sakupljaju podatke iz vie izvora,
ukljuujui eksperimente i ankete;
obrauju i prezentiraju podatke
tako da daju pogled na sutinu
zadatka;
tumae i razmatraju podatke
(odgovaraju na bitna pitanja
izvlaei zakljuke iz podataka).
52
Sadraj
Biljeenje rezultata mjerenja; slaganje
podataka po veliini; razvrstavanje
podataka po grupama; klasifikacija
podataka po jednom ili dva kriterija;
tabelarni prikaz podataka; cjelobrojni
dijagrami sa stupcima.

Geografija
Istorija
Priroda
Osnovi tehnike
Informatika
Fiziko vaspitanje
Posljednja tri cilja su povezana sa
raunarskim tabelama, samo se
preporuuju a izvode se tamo gdje
postoje uslovi.
Nastava u vezi sa raunarskim
tabelama odvija se u raunarskoj
uionici.
Primjeri:
Koliko su visoki/e uenici/e u
odjeljenju/koli? Aktivnost
obuhvata biljeenje visine i
brojanje po grupama, 100 110,
110 120,
Rasporeivanje uenika/ca po
udaljenosti njihovog mjesta
stanovanja od kole.
Klasifikacija trouglova prema
uglovima ili stranicama.
Klasifikacija brojeva s obzirom na
djeljivost.
Zavod za kolstvo
Operativni ciljevi
Uenik/ca:
zna da smisleno unosi podatke u
tabelu;
zna da oita podatke iz dijagrama
sa stupcima;
upoznaje osnove raunarskih
tabela;
koristi raunarske tabele
(najosnovnija znanja);
koristi raunarske tabele za
ureivanje podataka po veliini.
Aktivnosti
Sadraj

Kod izrade klasifikacija treba imati na
umu da one u sutini nijesu neto novo,
ali je bitno da uenici/e shvate njihovu
opravdanost. Klasifikaciju odreuje
autor ili je stvar dogovora, no treba
istai da ona esto pretpostavlja vana
znanja.
53
Zavod za kolstvo
Katalog znanja za esti razred

Minimalni zahtjevi
Osnovni zahtjevi
Uenici/e treba da:

znaju da obrazloe pojmove: je djeljivo, je sadralac, je djelilac;
napamet odreuju i znaju da zapiu sadraoce i djelioce prostog broja;
razlikuju proste i sloene brojeve i znaju pravila djeljivosti sa 2, sa 3, sa 5, sa
Uenici/e treba da:

znaju da upotrebljavaju pojmove: je djeljivo, je sadralac, je djelilac;
napamet odreuju i znaju da zapiu sadraoce i djelioce prostog broja;
takoe znaju da odrede odnos datog broja i njegovog sadraoca (djelioca);
nalaze primjere iz okruenja u kojima se javlja potreba za raunanjem sa
sadraocima (djeliocima);
razlikuju proste, sloene i uzajamno proste brojeve; znaju da primijene pravila
9 i sa 10 , n N . ;
rastavljaju dati broj na proste inioce i znaju da odrede NZD, odnosno NZS
datih brojeva;
rjeavaju jednostavne tekstualne zadatke;
razumiju pojam razlomka i upotrebljavaju izraze: brojilac, imenilac,
razlomaka crta;
cijelo dijele na jednake dijelove i dijelove zapisuju pomou razlomka;
izraunavaju
znaju da napiu nepravi razlomak u obliku mjeovitog broja i obratno, kao i da
a
od c (kada je c djelilac broja b);
b
a
razlomak oblika
zapiu u obliku decimalnog broja i obratno;
b
54
uporeuju i reaju po veliini racionalne brojeve; znaju pojam razmjere i umiju

da izraunaju procenat ma kojeg broja;
raunaju sa razlomcima (u oba zapisa), mnoe i dijele sa stepenom broja 10;
dijele dva prirodna broja;
rjeavaju jednostavne tekstualne zadatke sa razlomcima i zakljuuju od
pojedinanog prema optem;
izraunavaju vrijednost jednostavnog izraza koji sadri slovne oznake za date
vrijednosti promjenljive;
rjeavaju jednostavne jednaine, pomou tabela i dijagrama;
znaju tano da izraunaju vrijednost izraza pomou kalkulatora.
djeljivosti sa 2, sa 3, sa 5, sa 9 i sa 10 , n N . ;
rastavljaju dati broj na proste inioce i znaju napamet da odrede NZD,
odnosno NZS datih brojeva;
rjeavaju jednostavne tekstualne zadatke i znaju da provjere tanost rjeenja;
vladaju pojmom razlomka, upotrebljavaju izraze: brojilac, imenilac,
razlomaka crta; u svom okruenju nalaze primjere koji se mogu opisati
razlomcima;
razlomku pridruuju dio figure i predstavljaju ga na brojevnoj polupravoj i
obrnuto;
znaju pojam razmjere i njene primjene; znaju da izraunaju procenat ma
kojeg broja, kao i jednu od procentnih veliina kada su date druge dvije;
koriste razmjere i proporcije za rjeavanje zadataka iz svakodnevnog ivota.
raunaju sa razlomcima (u oba zapisa), provjeravaju rezultat, mnoe i dijele
sa stepenom broja 10; dijele dva prirodna broja, kao i dva decimalna broja;
znaju da izvre provjeru;
jednaine i nejednaine rjeavaju pomou tabela i dijagrama i pomou
standardnih procedura.
n
Zavod za kolstvo
Minimalni zahtjevi
Osnovni zahtjevi
Uenici/e treba da:

ocjenjuju, mjere, uporeuju dvije zapremine; mjere zapreminu standardnim i
nestandardnim jedinicama zapremine; zapisuju decimalnim zapisom;
pretvaraju dvije susjedne jedinice jednu u drugu; izraunavaju zapreminu
kocke i kvadra;
prepoznaju, opisuju i znaju da nacrtaju meusobni poloaj take i prave i dviju
pravih; u zapisivanju odnosa meu geometrijskim elementima djelimino
koriste simboliku.
Uenici/e treba da:

razumiju, analiziraju matematike tekstove i oblikuju pitanja iz tekstova;
razvijaju plan za rjeavanje zadataka i zapisuju postupak rjeavanja;
ocjenjuju, mjere, uporeuju dvije zapremine; razlikuju zapreminu od povrine;
povezuju zapremine vrstih tijela, rastresitih tijela i gasova; izraunavaju
napamet zapreminu kocke i kvadra;
u zapisivanju odnosa meu geometrijskim elementima uspjeno koriste
simboliku;
grafiki sabiraju i oduzimaju dui i razlikuju mnogougaonu liniju od mnogougla;
znaju da uporeuju krune lukove i njima odgovarajue tetive; sabiraju i
oduzimaju krune lukove.
55
MATEMATIKA (II ciklus)
Zavod za kolstvo
Standard znanja drugog trogodinjeg ciklusa

Uenici/e:
1.
Imaju osnovna matematika znanja o skupovima N 0 i N .
2.
3.
4.
5.
Znaju da zapiu, proitaju uporede i grafiki predstave prirodne brojeve na brojevnoj pravoj.
Znaju da izvode osnovne raunske operacije.
Poznaju zakone komutativnosti, asocijativnosti i distributivnosti.
U skupu N 0 znaju da rjeavaju jednostavne linearne jednaine, nejednaine i jednostavne problemske zadatke.
6.
7.
8.
Umiju da izvre procijenu rezultata (jednostavnijeg brojevnog izraza sa prirodnim brojevima) prije tanog raunanja.
Znaju da razlikuju proste i sloene brojeve i zapiu sloeni broj kao proizvod prostih inilaca.
Umiju da odreuju NZD i NZS datih brojeva.
9.
10.
11.
12.
Znaju relaciju djeljivosti prirodnih brojeva i primjenjuju pravila djeljivosti sa 2, sa 3, sa 5, sa 9 i sa 10 n N .

Znaju da zapisuju i grafiki prikazuju skupove i njihove podskupove odgovarajuim simbolima.
Na jednostavnim primjerima znaju da nau uniju i presjek skupova.
Razumiju pojam racionalnog broja, i zapisuju ga na razne naine (kao razlomak, decimalan broj ili mjeoviti broj) i pretvaraju iz
jednog oblika u drugi.
Umiju da raunaju sa razlomcima i decimalnim brojevima.
Znaju da uporeuju razlomke, da ih proitaju i predstave grafiki i na brojevnoj polupravoj.
Prepoznaju matematike sadraje u tekstualnim zadacima i znaju ih izraziti matematikim zapisom.
Razumiju pojam razmjere i umiju da je koriste pri crtanju i itanju raznih planova.
Imaju osnovna znanja o skupovima taaka u ravni (taka, prava, poluprava, du, ugao, trougao, etvorougao, kruna linija, krug).
Znaju osnovne pojmove o uglovima, pravilno ih obiljeavaju i zapisuju, konstruiu jednake, uporeuju i mjere uglomjerom, sabiraju i
oduzimaju raunski i grafiki i umiju da crtaju paralelne i normalne prave.
Prepoznaju osnu i centralnu simetriju i znaju da odrede osu i centar simetrije.
Prepoznaju, pomou geometrijskog pribora crtaju (konstruiu) i znaju da obiljee geometrijske figure: taka, prava, poluprava, du,
ugao, trougao, etvorougao, kruna linija, krug.
Prepoznaju i imenuju mjerne jedinice za duinu, ugao, povrinu, zapreminu, masu, vrijeme.
Znaju da rjeavaju zadatke u kojima se koriste jedinice mjere.
Umiju da procijene red veliine u odgovarajuim mjernim jedinicama.
Znaju da formiraju jednostavne tabele i da protumae podatke iz ve pripremljenih tabela.
13.
14.
15.
16.
17.
18.
19.
20.
21.
22.
23.
24.
Napomena: Znanja predviena standardima prvog trogodinjeg ciklusa su sastavni dio Standarda znanja drugog trogodinjeg ciklusa.
56
MATEMATIKA (III ciklus) 8. razred
Zavod za kolstvo
TREI TROGODINJI CIKLUS

VII razred
(Ukupno 153 asa, 18 asova je nerasporeeno, 135 je rasporeeno; 4,5 asova nedjeljno)
Tema: Cijeli brojevi (orijentaciono 22 asa)
Operativni ciljevi
Aktivnosti
Uenik/ca:
usvaja pojmove pozitivnih i
negativnih cijelih brojeva;
prikazuje cijele brojeve na
brojevnoj pravoj;
usvaja pojam suprotnog broja;
usvaja pojam apsolutne vrijednosti
cijelog broja i zna da je izrauna;
uporeuje cijele brojeve;
usvaja uobiajenu oznaku Z za
skup cijelih brojeva;
usvaja relaciju N Z . ;
rjeava nejednaine
a x,x b,a x b,a,bZ, na
skupu Z;
Uenici/e:
nalaze primjere iz okruenja i
svakodnevnog ivota u kojima se
pojavljuju negativni cijeli brojevi;
na osnovu tih primjera prave
paralelu izmeu pozitivnih i
negativnih cijelih brojeva; nalaze i
konkretne primjere u kojima se
pojavljuju raunske operacije sa
cijelim brojevima; inicijalne
primjere navodi nastavnik/ca;
na asu i kod kue vjebaju
raunske operacije sa cijelim
brojevima: cilj je sticanje to bolje
tehnike raunanja.
Sadraj
Cijeli brojevi; raunske operacije u
skupu cijelih brojeva; suprotni brojevi;
apsolutna vrijednost.

Fizika (Temperatura, naelektrisanje,
sila).
Geografija (Nadmorska visina,
kriptodepresija, dubina mora).
Negativni brojevi se uvode pomou
oiglednih primjera: temperatura, dug,
nadmorska visina, vodostaj rijeke
Inicijalne primjere za sabiranje i
oduzimanje cijelih brojeva poeljno je
uraditi na brojevnoj pravoj.
Raditi jednostavne tekstualne zadatke u
kojima se pojavljuju jednaine
navedene u ciljevima.
57
Zavod za kolstvo
Operativni ciljevi
Uenik/ca:
sabira cijele brojeve i usvaja
svojstva sabiranja cijelih brojeva;
oduzima cijele brojeve;
oslobaa se zagrade;
rjeava jednaine
a + x = b, a, b Z . ;
rjeava
nejednaine
a + x b, {<, >, , } i a,
58
mnoi cijele brojeve i usvaja

svojstva mnoenja cijelih brojeva;
dijeli cijele brojeve u sluajevima
kada je rezultat cio broj;
rjeava jednaine
ax=b,x: a =b,a,bZ,a 0.
Aktivnosti
Sadraj
Zavod za kolstvo
Tema: Racionalni brojevi (orijentaciono 32 asa)
Operativni ciljevi
Aktivnosti
Uenik/ca:
usvaja pojmove pozitivnog i
negativnog racionalnog broja;
prikazuje racionalne brojeve na
brojevnoj pravoj;
usvaja pojam suprotnog broja;
usvaja pojam apsolutne vrijednosti
broja;
uporeuje racionalne brojeve;
usvaja oznaku Q za skup
racionalnih brojeva;
usvaja relaciju Z Q. ;
sabira i oduzima racionalne
brojeve;
usvaja svojstva sabiranja i
oduzimanja racionalnih brojeva;
mnoi i dijeli racionalne brojeve;
usvaja pojam dvojnog razlomka;
zna da izrauna dvojni razlomak;
prevodi sa zapisa u obliku
razlomka na zapis u obliku
decimalnog broja i obratno;
rjeava jednaine
Uenici/e:
na asovima i kod kue uenici/e
aktivno usvajaju tehniku raunanja
sa racionalnim brojevima; dobro
ovladavanje ovom tehnikom je,
zbog znaaja racionalnih brojeva,
od velike vanosti.
a+x =b,ax=b, x: a =b,a,bQ.
rjeava nejednaine
a x, x b, a x b, a,bQ na
skupu Q.
Sadraj
Racionalni brojevi; raunske operacije u
skupu racionalnih brojeva; reciproni
brojevi; dvojni razlomci; decimalni
brojevi.

Fizika
Geografija
Preporuljivo je uvoditi negativne
razlomke kroz primjere iz
svakodnevnog ivota, npr. dio duga,
finije mjerenje negativne temperature
itd.
Raditi jednostavne tekstualne zadatke u
kojima se pojavljuju jednaine
navedene u ciljevima.
Poeljno je raditi primjere tipa: nai

rjeenje nejednaine
2
3 na skupu cijelih
,
3
< x <
3
brojeva, ili nai sve razlomke iji je
1
3
imenilac 4 i koji su vei od 1 , a
1
5
manji od 1 . Motiv za izradu ovih

zadataka nije formalno rjeavanje
nejednaina, ve upoznavanje sa
racionalnim brojevima.
59
Zavod za kolstvo
Tema: Elementarni kombinatorni zadaci (orijentaciono 8 asova)
Operativni ciljevi
Aktivnosti
Uenik/ca:
na jednostavnim primjerima
usvaja pravilo proizvoda;
prepoznaje situacije u kojima se
prebrojavanje moe obaviti
primjenom pravila proizvoda;
radi jednostavne kombinatorne
zadatke u kojima se koristi pravilo
proizvoda.
Uenici/e:
rjeavaju elementarne zadatke u
kojima se koristi pravilo proizvoda;
sami/e nalaze primjere u kojima
se moe primijeniti pravilo
proizvoda.
60
Sadraj
Pravilo proizvoda.

Biologija
Fizika
Poeljno je pravilo proizvoda ilustrovati
kombinatornim drvetom, ime se
dobija lijep geometrijski prikaz.
Pri obradi ove teme, na poetku treba
birati jednostavne primjere u kojima se
pjeke (na prste) mogu izbrojati
mogunosti. Uenik/ca postupno
usvaja problem prebrojavanja,
uoavajui tako pravilo proizvoda i
razumijevajui njegovu univerzalnost.
Zavod za kolstvo
Oblast: GEOMETRIJA (orijentaciono 73 asa)

Tema: Trougao (orijentaciono 35 asova)
Operativni ciljevi
Aktivnosti
Uenik/ca:
usvaja pojam trougla i razlikuje
vrste trouglova;
upoznaje i koristi standardnu
notaciju za oznaavanje tjemena,
stranica i uglova trougla;
usvaja pojmove unutranjeg,
unakrsnog, spoljanjeg
(suplementnog) ugla trougla;
usvaja teoremu o zbiru unutranjih
uglova u trouglu;
usvaja teoremu o zbiru spoljanjih
uglova u trouglu;
usvaja teoremu o jednakosti
spoljanjeg ugla trougla i zbira
dva nesusjedna unutranja ugla;
koristi ove teoreme za raunanje
uglova trougla;
usvaja relaciju trougla;
Uenici/e:
u neposrednom okruenju nalaze
primjere trouglova;
u neposrednom okruenju nalaze
primjere otrouglih, pravouglih i
tupouglih trouglova;
na modelu razlomljene slamke
uenici/e usvajaju relaciju trougla;
na osnovu instrukcija dobijenih na
asu i uz pomo nastavnika/ce
ue elementarne konstrukcije;
rade konstrukcije i kod kue;
vjebaju to vie, jer je poeljno
da spretno barataju priborom i da
razumiju pojam konstrukcije i
steknu sposobnost rjeavanja
elementarnih konstruktivnih
zadataka.
usvaja teoreme o odnosu uglova i

stranica u trouglu;
usvaja pojam podudarnosti
trouglova;
usvaja stavove podudarnosti;
usvaja elementarne ijednostavne
konstrukcije trougla;
Sadraj
Trougao, vrste trouglova, svojstva,

elementarne konstrukcije; podudarnost
trouglova; visine trougla, ortocentar;
teine linije, teite; srednja linija
trougla; upisana kruna linija; opisana
kruna linija.
Fizika
Razumijevanje nekih fizikih modela trai
poznavanje svojstava trougla. Takoe,
rjeavanje nekih zadataka iz fizike
zahtijeva poznavanje geometrije trougla.
Rjeavanje konstruktivnih zadataka
razvija geometrijske predstave i idealno
je za trening matematikog naina
razmiljanja.
Poto prvi susret sa konstrukcijama
moe biti neugodan (novi pojam,
poseban rezon, utisak da su
konstrukcije teke), nastavnik/ca treba
da uloi mnogo strpljenja i ispolji
pedagoko umijee da bi uenike/ce
uveo/la u ovu oblast.
Stavovi o podudarnosti trouglova se izlau

bez dokaza.
Tvrenja o presjeku simetrala stranica
(uglova) u trouglu dokazuju se manje
formalno.
61
Zavod za kolstvo
Operativni ciljevi
Uenik/ca:
usvaja pojam obima trougla i
postupak za njegovo raunanje;
usvaja formule za raunanje
obima jednakostraninog i
jednakokrakog trougla;
upoznaje pojam krunice opisane
oko trougla; zna kako se ta
krunica konstruie, kao i gdje se
nalazi centar krunice opisane
oko otrouglog, pravouglog i
tupouglog trougla;
upoznaje pojam krunice upisane
u trougao i zna kako se ta
krunica konstruie;
upoznaje pojam visine u trouglu;
usvaja teoremu o ortocentru; zna
gdje se nalazi ortocentar kod
otrouglog, pravouglog i
tupouglog trougla;
usvaja konstrukciju visine u
trouglu;
upoznaje pojam teine linije u
trouglu;
usvaja teoremu o teitu trougla;
usvaja konstrukciju teine linije u
trouglu;
usvaja pojam srednje linije trougla
i upoznaje njena svojstva.
62
Aktivnosti
Sadraj
Zavod za kolstvo
Tema: etvorougao (orijentaciono 25 asova)
Operativni ciljevi
Aktivnosti
Uenik/ca:
- usvaja pojam etvorougla;
- upoznaje i koristi standardnu
notaciju za oznaavanje tjemena,
stranica i uglova etvorougla;
- upoznaje pojmove: unutranji ugao,
spoljanji ugao i visina kod
etvorougla;
- upoznaje vrste etvorouglova;
- usvaja teoremu o zbiru unutranjih i
spoljanjih uglova kod etvorougla;
- usvaja pojam obima etvorougla i
postupak za njegovo raunanje;
- usvaja pojam paralelograma i
upoznaje vrste paralelograma;
- usvaja osnovna svojstva deltoida;
Uenici/e:
- uenici/e u neposrednom okruenju
nalaze primjere etvorouglova;
- u neposrednom okruenju nalaze
primjere kvadrata, pravougaonika,
paralelograma, romba, trapeza,
deltoida.
Sadraj
etvorougao, vrste etvorouglova
(trapezi, paralelogrami i deltoidi) i
svojstva; elementarne konstrukcije;
srednja linija trapeza.

Fizika
Geografija
Svojstva etvorouglova koja su
nabrojana u ciljevima mogu se
dokazati. Preporuujemo da se daju
skice dokaza. Meutim, akcenat treba
da bude na usvajanju svojstava i
razvijanju sposobnosti da se ta
svojstva primijene.
Tteoremu o zbiru unutranjih i
spoljanjih uglova kod etvorougla
koristiti u rjeavanju zadataka u kojima
se trae nepoznati uglovi.
- usvaja formulu za raunanje obima

paralelograma i njenu varijantu za
raunanje obima romba;
- usvaja svojstva paralelograma;
- zna elementarne konstrukcije
paralelograma;
- usvaja pojam trapeza i upoznaje
vrste trapeza;
- usvaja pojam srednje linije trapeza i
upoznaje njena svojstva;
- zna elementarne konstrukcije
trapeza.
63
Zavod za kolstvo
Tema: Povrina trougla i etvorougla (orijentaciono 13 asova)
Operativni ciljevi
Aktivnosti
Uenik/ca:
- upoznaje pojam povrine
geometrijske figure;
- usvaja formule za raunanje
povrine pravougaonika i kvadrata;
- upoznaje postupak za raunanje
povrine paralelograma i usvaja
odgovarajuu formulu;
povrine trougla i usvaja
povrine trapeza i usvaja
povrine etvorougla sa uzajamno
normalnim dijagonalama i usvaja
odgovarajuu formulu.
Uenici/e:
- navode primjere iz okruenja u
kojima se pojavljuje potreba za
mjerenjem povrine;
- navode primjere iz okruenja u
kojima se mogu uoiti geometrijske
figure razliitog oblika i jednake
povrine;
- koristei papir i makaze, uenici/e
prave model iz kojeg se vidi kako se
rauna povrina paralelograma;
- koristei karirani papir i makaze,
uenici/e prave model iz kojeg se
vidi kako se rauna povrina
trapeza.
64
Sadraj
Pojam povrine etvorougla i postupci
njenog izraunavanja; pojam povrine
trougla i postupci njenog
izraunavanja.

Fizika
Geografija
Poeljno je navesti konkretne primjere
iz prakse koji jasno predoavaju
potrebu raunanja povrine trougla i
etvorougla.
Formule za raunanje povrina lako se
dokazuju, pa dokazi treba da budu
manje formalni. Akcenat treba da bude
na usvajanju i primjeni tih formula.
Zavod za kolstvo
Katalog znanja za sedmi razred

Minimalni zahtjevi
Uenik/ca treba da:
prikazuje cijele brojeve na brojevnoj pravoj;

uporeuje cijele brojeve;
zna raunske operacije sa cijelim brojevima;
zna da se oslobodi zagrade;
predstavlja racionalne brojeve na brojevnoj pravoj;
uporeuje racionalne brojeve;
rauna sa racionalnim brojevima;
rauna dvojni razlomak;
prelazi sa decimalnog zapisa na zapis u obliku
razlomka i obratno;
raspoznaje elemente trougla i koristi uobiajene
oznake;
zna teoreme o sumi unutranjih i spoljanjih
uglova trougla i zna da ih primijeni;
zna vezu izmeu spoljanjeg i dva nesusjedna
unutranja ugla i zna da je primijeni;
zna za relaciju trougla i umije da provjeri da li
odreene tri dui obrazuju trougao;
Osnovni zahtjevi
Uenik/ca treba da:
nalazi primjere iz okruenja i prirodnih nauka u

kojima se pojavljuju cijeli brojevi;
nalazi primjere iz okruenja u kojima se pojavljuje
potreba za raunanjem sa cijelim brojevima;
rjeava jednaine i nejednaine u skupu Z;
nalazi primjere iz okruenja i prirodnih nauka u
kojima se pojavljuju racionalni brojevi;
nalazi primjere iz okruenja u kojima se pojavljuje
potreba za raunanjem sa racionalnim brojevima;
rjeava jednaine i nejednaine u skupu Q;
radi jednostavne tekstualne zadatke u kojima se
pojavljuju gore pomenute jednaine;
rjeava zadatke u kojima se koristi pravilo
proizvoda;
sam/a navodi primjere iz okruenja u kojima se
koristi pravilo proizvoda;
radi konstrukciju trougla, sljedee teine:
a, c, , a > c. ;
Napredni zahtjevi
Uenik/ca treba da:
nalazi racionalne brojeve sa zadatim imeniocem ili

imeniocima koji pripadaju nekom skupu brojeva;
zna da rjeava zadatke u kojima se koristi
dokazivanje;
radi sloenije konstrukcije trougla tipa:
a + c , b, . ;
je razumio i usvojio dokaze za svostva
paralelograma i jednakokrakog trapeza;
radi tee konstrukcije etvorougla, recimo:
konstruisati kvadrat ako je data razlika dijagonale i
stranice;
je razumio i usvojio dokaz tvrenja o svojstvima
srednje linije trapeza;
je razumio i usvojio tvrenja o povrini
paralelograma, trougla, trapeza, etvorougla sa
uzajamno normalnim dijagonalama;
65
Zavod za kolstvo
Minimalni zahtjevi
Osnovni zahtjevi
Uenik/ca treba da:
Uenik/ca treba da:
zna da konstruie simetralu dui;

zna da konstruie simatralu ugla;
66
zna da konstruie uglove od 60 , 30 , 90 ;

zna da konstruie trougao kada su dati: s-s-s, s-us, u-s-u;
zna za pojmove: centar upisane krunice, centar
opisane krunice, teite i ortocentar;
raspoznaje elemente etvorougla i koristi
uobiajene oznake;
zna teoreme o sumi unutranjih i spoljanjih
uglova etvorougla i zna da ih primijeni;
poznaje vrste etvorouglova;
zna elementarne konstrukcije paralelograma;
zna i primjenjuje formule za obim i povrinu
trougla, kvadrata, pravougaonika, paralelograma,
romba, trapeza.
konstruie karakteristine take u trouglu;

zna svojstva srednje linije trougla;
poznaje svojstva paralelograma;
poznaje svojstva jednakokrakog trapeza;
poznaje svojstva srednje linije trapeza;
zna elementarne konstrukcije paralelograma,
romba, trapeza i jednakokrakog trapeza.
Napredni zahtjevi
Uenik/ca treba da:
rjeava sloenije zadatke tipa: Ako je kod

jednakokrakog trapeza P= h , tada su njegove
dijagonale meusobno normalne. Dokazati!
2
Zavod za kolstvo
VIII razred
(Ukupno 136 asa, 16 asa je nerasporeeno, 120 je rasporeeno; 4 asa nedjeljno)
Tema: Proporcija i procentni raun (orijentaciono 16 asova)
Operativni ciljevi
Aktivnosti
Uenik/ca:
usvaja pojam odnosa dva broja;
usvaja pojam odnosa dvije veliine
iste prirode;
usvaja pojam odnosa dvije veliine
razliite prirode;
usvaja pojam razmjere;
dijeli broj u datom odnosu;
usvaja pojam proporcije;
rjeava proporciju;
usvaja pojmove direktne i obrnute
proporcionalnosti;
rjeava zadatke koji se svode na
proporciju;
usvaja pojam procenta;
odnos dva broja izraava u
procentima;
izraunava p% od a;
zna da nae broj a iji je p%
jednako b.
Uenici/e:
navode primjere iz fizike u kojima
se pojavljuje potreba za traenjem
odnosa dvije veliine iste prirode;
navode primjere iz fizike u kojima
se pojavljuje potreba za traenjem
odnosa dvije veliine razliite
prirode;
sami/e navode primjere u kojima
se pojavljuje direktna, odnosno
obrnuta proporcionalnost.
Sadraj
Odnos brojeva i veliina; razmjera;
proporcija; procenat.

Fizika
Hemija
Geografija
Primjerima iz svakodnevnog ivota
ilustrovati traenje odnosa dvije
veliine iste prirode. Recimo,
5km 2h
, .
3km 6h
Primjerima iz svakodnevnog ivota
ilustrovati traenje odnosa dvije
veliine razliite prirode i formiranje
nove veliine. Recimo,
15km
3h
=5
km
h
Preporuuje se da se tehnika rada sa

proporcijama usvaja kroz izradu
zadataka povezanih sa svakodnevnim
ivotom.
67
Zavod za kolstvo
Tema: Kvadriranje, korjenovanje i stepenovanje (orijentaciono 20 asova)
Operativni ciljevi
Aktivnosti
Uenik/ca:
- usvaja pojam kvadrata broja;
- usvaja i primjenjuje jednakost
kvadrata proizvoda i proizvoda
kvadrata;
- usvaja i primjenjuje jednakost
kvadrata kolinika i kolinika kvadrata;
- usvaja pojam stepena, osnove i
izloioca;
- usvaja i primjenjuje formule za
mnoenje i dijeljenje stepena istih
osnova;
- usvaja i primjenjuje formulu za
mnoenje i dijeljenje stepena istih
izloilaca;
- usvaja pojam polinoma;
- prepoznaje sline monome, sabira,
oduzima i mnoi monome i binome;
- usvaja i primjenjuje formulu za kvadrat
zbira i razlike;
- usvaja i primjenjuje formulu za razliku
kvadrata;
- usvaja pojam kvadratnog korijena
broja;
- razumije i usvaja jednakost:
Uenici/e:
- neposredno raunaju kvadrate brojeva
od 11 do 20, a zatim pamte rezultate;
- na asu i kod kue usvajaju tehniku
raunanja i pamte formule i svojstva
navedena u ciljevima.
a 2 =| a | . ;
-
68
usvaja i primjenjuje jednakost korijena

proizvoda i proizvoda korijena;
usvaja i primjenjuje jednakost korijena
kolinika i kolinika korijena.
Sadraj
Kvadriranje, korjenovanje, stepenovanje,
monom, binom, polinom.

Fizika
Hemija
Izrada zadataka iz fizike i hemije trai
poznavanje tehnike raunanja kojom
uenici/e treba da ovladaju u okviru ove
teme.
Poeljno je da nastavnik/ca naglasi
vanost ove teme i da se maksimalno
zaloi pomaui uenicima/ama da
savladaju tehniku raunanja.
Do automatizma uvjebati kvadriranje

prirodnih brojeva do 20. Kada se
uenici po prvi put susretnu s
kvadriranjem, najee ga mijeaju s
mnoenjem sa 2, pa je potrebno uraditi
niz laganih zadataka kako bi se
otklonila ova poetnika zabuna.
Podsticati kvadriranje napamet gdje
god je to mogue. Takoe treba
podsticati procjenu kod kvadriranja.
U zadacima vezanim za korjenovanje
potrebno je stalno naglaavati vezu
izmeu kvadriranja i korjenovanja.
Zavod za kolstvo
Tema: Realni brojevi. Koordinantni sistem u ravni i funkcija direktne proporcionalnosti (orijentaciono 14 asova)
Operativni ciljevi
Uenik/ca:
- prihvata i usvaja postojanje
iracionalnih brojeva;
- usvaja pojam skupa realnih brojeva
kao unije skupova racionalnih i
iracionalnih brojeva;
- usvaja oznaku R za skup realnih
brojeva;
- usvaja relacije
N Z Q R. ;
- usvaja pojam brojevne prave kao
geometrijskog modela skupa realnih
brojeva;
- usvaja injenicu da se svojstva
sabiranja i mnoenja koja su vaila
na skupu racionalnih brojeva
prenose i u skup realnih brojeva;
- upoznaje se sa radom na depnom
raunaru;
- usvaja pojmove koordinatnog
sistema u ravni, koordinatnih osa,
koordinata take;
- u koordinatnom sistemu nalazi taku
sa zadatim koordinatama;
- zadatoj taki u koordinatnoj ravni
pridruuje koordinate;
- usvaja pojam funkcije;
- usvaja pojam funkcije y = kx i
popunjava njoj pridruenu tabelu;
- usvaja postupak crtanja grafika
funkcije y=kx.
Aktivnosti
Sadraj
Realni brojevi; koordinatna ravan;
funkcija direktne proporcionalnosti.

Iracionalnost broja 2 ne treba
dokazivati. Akcenat treba staviti na
postojanje brojeva koji nijesu racionalni.
69
Zavod za kolstvo
Tema: Linearne jednaine i nejednaine sa jednom nepoznatom (orijentaciono 20 asa)
Operativni ciljevi
Aktivnosti
Uenik/ca:
- usvaja pojam linearne jednaine;
- usvaja pojam rjeenja linearne
jednaine;
- usvaja pojam ekvivalentne linearne
jednaine;
- usvaja injenicu da se prilikom
rjeavanja linearne jednaine
najee koriste sljedea svojstva
realnih brojeva:
- iz a=b slijedi a+c=b+c,
- Iz a=b slijedi ac=bc,
- ab+ac= (b+c);
- usvaja i primjenjuje pravilo o
mijenjanju predznaka prilikom
prelaska lana na drugu stranu
jednaine;
mnoenju obje strane jednaine sa
brojem razliitim od nule;
jednaine;
mnoenju obje strane jednaine sa
brojem razliitim od nule.
Uenici/e:
- rjeavajui linearne jednaine i
nejednaine na asovima i kod
kue, usvajaju tehniku raunanja;
- rjeavajui "tekstualne" zadatke,
shvataju mogunosti metoda
linearnih jednaina; takoe, stiu
sposobnost da prepoznaju situacije
u kojima ovaj metod daje rezultat.
70
Sadraj
Linearne jednaine; linearne
nejednaine.

Fizika
Hemija
Biologija
Prilikom pripreme zadataka koji se
svode na rjeavanje linearne jednaine,
preporuujemo da se prostor nae i za
zadatke sa sadrajem iz gorepomenutih
nauka.
Iako su neke oblike linearnih jednaina
uenici/e rjeavali/e u niim razredima,
na ovom mjestu znanje treba
sistematizovati, a tehniku rjeavanja
usavriti.
Zavod za kolstvo
Operativni ciljevi
Aktivnosti
Sadraj
Uenik/ca:
- usvaja i primjenjuje postupak za
rjeavanje linearne jednaine u kojoj
se pojavljuje razlomak;
- usvaja i primjenjuje postupak za
rjeavanje linearne jednaine u kojoj
se pojavljuju zagrade;
- usvaja postupak za rjeavanje
zadataka pomou linearne
jednaine sa jednom nepoznatom
zna da izabere nepoznatu, postavi
jednainu, rijei jednainu i provjeri
rjeenje;
- usvaja pojam linearne nejednaine;

nejednaine;
mnoenju strana nejednaine
pozitivnim brojem;
mnoenju strana nejednaine
negativnim brojem;
- rjeava linearne nejednaine sa
jednom nepoznatom.
71
Zavod za kolstvo

Tema: Pitagorina teorema (orijentaciono 22 asa)
Operativni ciljevi
Aktivnosti
Uenik/ca:
usvaja formulaciju Pitagorine
teoreme;
razumije dokaz Pitagorine teoreme;
usvaja postupak traenja tree
stranice pravouglog trougla kada su
date dvije stranice;
usvaja postupak konstrukcije
kvadrata ija je povrina jednaka
zbiru/razlici povrina dva zadata
kvadrata;
usvaja konstrukciju dui veliine
Uenici/e:
trae Pitagorine brojeve;
na geometrijskim figurama
prepoznaju pravougle trouglove i na
njima primjenjuju Pitagorinu
teoremu.
2 , 3, 5
-
72
6 , 7 itd.;
usvaja postupak kojim se na

brojevnoj pravoj konstruiu take
koje su pridruene brojevima
2 , 3 , 5 itd.;
primjenjuje Pitagorinu teoremu na
pravougaonik i kvadrat;
jednakokraki i jednakostranini
trougao;
usvaja i primjenjuje formulu za
raunanje povrine
jednakostraninog trougla;
romb;
jednakokraki i pravougli trapez.
Sadraj
Pitagorina teorema; primjene Pitagorine
teoreme.

Fizika
Poeljno je upoznati uenike/ce sa
znaajem Pitagorine teoreme.
Poeljno je upoznati uenike/ce sa
Pitagorinom biografijom.
Poeljno je pomenuti obrnutu Pitagorinu
teoremu.
Preporuljivo je se da se dobro ponovi
osnovno o pravouglom trouglu, s
posebnim naglaskom na prepoznavanje
kateta i hipotenuze u pravouglom trouglu.
Treba navoditi i primjere u kojima katete i
hipotenuza nijesu obavezno oznaene sa
a, b i c.
Zavod za kolstvo
Tema: Mnogougao (orijentaciono 12 asova)
Operativni ciljevi
Uenik/ca:
usvaja pojam mnogougla;
usvaja pojmove: tjeme, stranica,
ugao, dijagonala, konveksan i
konkavan mnogougao;
usvaja standardne oznake za
elemente mnogougla;
usvaja postupak za raunanje
broja dijagonala u mnogouglu;
zapamtio/la je i primjenjuje
izvedenu formulu;
usvaja postupak za raunanje zbira
uglova u mnogouglu; zapamtio/la
je i primjenjuje izvedenu formulu;
usvaja konstrukciju pravilnog
estougla;
rauna obim i povrinu pravilnog
estougla;
usvaja konstrukciju pravilnog
osmougla.
Aktivnosti
Uenici/e:
koristei lenjir, crtaju razne tipove
mnogouglova;
iz papira izrezuju mnogouglove.
Sadraj
Mnogougao.

Fizika
Geografija
73
Zavod za kolstvo
Tema: Krug i krunica (orijentaciono 16 asova)
Operativni ciljevi
Uenik/ca:
usvaja pojmove centralnog i
periferijskog ugla kruga;
odnosa centralnog i periferijskog
ugla kruga i primjenjuje formulu
koja povezuje ove uglove;
usvaja konstrukciju tangente na
krunicu iz take koja se nalazi
van kruga;
raunanje obima kruga;
upoznaje osobine broja ;
raunanje duine krunog luka;
raunanje povrine kruga;
raunanje povrine krunog
isjeka i krunog prstena.
74
Aktivnosti
Uenici/e:
radei elementarne raunske
zadatke, uenici/e usvajaju
formule koje se navode u okviru
ove teme;
izvode ogled na osnovu kojeg
zakljuuju da je odnos krune
linije (obima kruga) i duine
prenika kruga konstantan broj i
da se oznaava sa , odakle
lako dolaze do obrasca za obim
kruga.
Sadraj
Krug i krunica; obim i povrina kruga.

Fizika
Geografija
Uenike/ce upoznati sa brojem priom
o njegovom istorijatu, i skrenuti im
panju na tane i priblino tane
rezultate prilikom raunanja obima i
povrine kruga.
Poeljno je pomenuti postojanje
matematikog aparata uz pomo kog se
izvode formule za obim i povrinu kruga.
Zavod za kolstvo
Katalog znanja za osmi razred

Minimalni zahtjevi
Uenik/ca treba da:
zna da izrauna p% od a;
zna da nae broj a iji je p% jednako b;
zna da podijeli broj u datom odnosu;
zna da rijei proporciju;
razumije pojam kvadrata i rauna kvadrat broja;
rauna kvadrat proizvoda i kolinika;
razumije pojam korijena i rauna korijen broja;
rauna korijen proizvoda i kolinika;
razumije pojam stepena i rauna stepen broja;
prepoznaje sline monome, sabira, oduzima i
mnoi monomer i binome;
zna da koristi depni raunar;
zna da nacrta koordinatni sistem, oznai
koordinatne ose i poetak;
zna da u koordinatni sistem unese taku sa
zadatim koordinatama i proita njene koordinate;
rjeava elementarne linearne jednaine; rjeava i
najjednostavnije zadatke u kojima se pojavljuju
zagrade i razlomci;
rjeava jednostavne zadatke koji se svode na
linearnu jednainu;
je usvojio formulaciju Pitagorine teoreme;
zna da izrauna treu stranicu pravouglog
trougla kada su date druge dvije.
Osnovni zahtjevi
Uenik/ca treba da:
Napredni zahtjevi
Uenik/ca treba da:
razumije pojmove direktne i obrnute

proporcionalnosti;
rjeava zadatke koji se svode na proporciju;
usvaja i primjenjuje formule za razliku kvadrata i
kvadrat zbira i razlike;
koristi formulu a =| a | . ;
usvaja i primjenjuje formule za mnoenje i
dijeljenje stepena istih osnova i stepena istih
izloilaca;
usvaja pojam brojevne prave kao geometrijskog
modela skupa realnih brojeva;
usvaja injenicu da se svojstva raunskih
operacija koja su vaila na skupu racionalnih
brojeva prenose na skup realnih brojeva;
zna da sabira, oduzima i mnoi monome i binome;
rjeava linearne jednaine;
rjeava standardne zadatke koji se svode na
linearnu jednainu;
rjeava linearnu nejednainu;
zna da primijeni Pitagorinu teoremu na
pravougaonik, kvadrat, jednakostranini i
jednakokraki trougao i romb.
2
razumije i usvaja izvoenja dokaza iz teme

kvadriranje, korjenovanje i stepenovanje;
razumije i usvaja jednakost a =| a | . ;
rjeava tee zadatke koji se svode na linearnu
jednainu;
razumije i usvaja dokaze tvrenja o zbiru
unutranjih uglova i broju dijagonala u
mnogouglu;
razumije i usvaja dokaz tvrenja o odnosu
centralnog i periferijskog ugla;
zna da konstruie tangentu na krunicu iz take
van krunice.
2
75
Zavod za kolstvo
Minimalni zahtjevi
Uenik/ca treba da:
76
pamti i primjenjuje formulu za raunanje visine

pamti i primjenjuje formulu za raunanje
dijagonale kvadrata;
pamti i primjenjuje formulu za raunanje povrine
razumije pojam mnogougla, prepoznaje njegove
elemente i koristi standardne oznake;
pamti i primjenjuje formule za zbir unutranjih
uglova i dijagonala u mnogouglu;
zna da konstruie pravilni estougao;
prepoznaje centralni i periferijski ugao i zna vezu
meu njima;
zna priblinu vrijednost broja ;
zna formule za raunanje obima i povrine kruga
i primjenjuje te formule;
zna da izrauna povrinu polukruga, etvrtine i
estine kruga, kao i duinu polukrunice,
etvrtine i estine krunice.
Osnovni zahtjevi
Uenik/ca treba da:
zna da nacrta dui veliine
2 , 3, 5
6 , 7 itd.;
prepoznaje konveksne i konkavne

mnogouglove;
zna da konstruie pravilni osmougao;
primjenjuje formulu za raunanje duine krunog
luka;
primjenjuje formule za raunanje povrine
krunog isjeka i krunog prstena.
Napredni zahtjevi
Zavod za kolstvo
IX razred
(Ukupno 108,5 asova, 14 asova je nerasporeeno, 94,5 je rasporeeno; 3,5 asova nedjeljno)
Tema: Prikazivanje podataka (orijentaciono 8 asova)
Operativni ciljevi
Uenik/ca:
- prikazuje podatke: tabelarno,
dijagramima sa figurama
(piktogram), takastim dijagramima,
dijagramom sa stubiima, tortnim
dijagramom;
- grafiki prikazuje meusobno
zavisne veliine.
Aktivnosti
Uenici/e:
- prikupljaju podatke iz neposrednog
okruenja i unose ih u koordinatni
sistem ili tabele.
Sadraj
Prikazivanje podataka; prikazivanje
meusobno zavisnih veliina.

Fizika
Hemija
Biologija
Geografija
Rade se jednostavni primjeri zavisnih
veliina koje se predstavljaju
preglednim i efektnim tabelama i
dijagramima. Postepeno se usvaja
pojam zavisnosti i time se stvaraju
uslovi za uvoenje pojma funkcije.
Podaci se mogu sakupljati iz
neposredne okoline: ocjene uenika/ca,
sportske aktivnosti. Mogu biti numeriki
ocjene, visina, ali i nenumeriki boja
oiju, omiljeni sport, sportski i muziki
idoli, omiljena knjiga, film itd.
Poeljno je istai istorijski znaaj
uvoenja pojma koordinatnog sistema.
77
Zavod za kolstvo
Tema: Linearna funkcija (orijentaciono 16 asova)
Operativni ciljevi
Uenik/ca:
- usvaja pojam funkcije y = kx +n i popunjava
njoj pridruenu tabelu;
- usvaja pojam i postupak traenja nule funkcije
y = kx +n;
- usvaja postupak crtanja grafika funkcije y=kx+n;
- usvaja i razumije postupak kojim se provjerava
da li taka sa datim koordinatama lei na pravoj
zadatoj linearnom funkcijom;
- na primjeru linearne funkcije usvaja pojam
rastue i opadajue funkcije;
- razumije znaenje parametara k i n;
- crta grafike funkcija x=a i y=b;
- usvaja postupak za prelazak sa implicitnog oblika
ax+by+c=0,ab 0, na eksplicitni oblik
y = kx +n;
- usvaja postupak crtanja grafika funkcije y=|x|.
78
Aktivnosti
Uenici/e:
- nakon to su upoznali/e pojam
funkcije, sami/e navode primjere iz
matematike, fizike, hemije u kojima
postoji funkcionalna veza meu
promjenljivima;
- na asovima i kod kue usvajaju
tehniku crtanja linearne funkcije.
Sadraj
Lnearna funkcija.

Fizika
Hemija
Biologija
Linearna funkcija se moe primijeniti
na razliite svakodnevne raune na
primjer za vodu, telefon i slino.
Zavod za kolstvo
Tema: Sistem od dvije linearne jednaine sa dvije nepoznate (orijentaciono 20 asova)
Operativni ciljevi
Uenik/ca:
usvaja pojam sistema od dvije
linearne jednaine sa dvije
nepoznate;
usvaja pojam rjeenja sistema;
usvaja postupak rjeavanja
sistema metodom zamjene;
sistema metodom suprotnih
koeficijenata;
sistema u kojem se pojavljuju
razlomci i usvaja pojam
ekvivalentnog sistema;
usvaja postupak grafikog
rjeavanja sistema;
zadataka koji se svode na
rjeavanje sistema od dvije
linearne jednaine sa dvije
nepoznate; usvaja pojmove
nemogueg i neodreenog
sistema.
Aktivnosti
Uenici/e:
kroz aktivan rad na asu i izradu
domaih zadataka ovladavaju
tehnikom rjeavanja sistema
jednaina;
sami/e navode primjere iz prakse
u kojima se pojavljuju nemogui i
neodreeni sistemi.
Sadraj
Sistem od dvije linearne jednaine sa
dvije nepoznate.

Fizika
Hemija
Prilikom izbora zadataka koji se svode
na rjeavanje sistema, preporuujemo
da se koriste i zadaci iz fizike i hemije.
Radei ove zadatke, uenik/ca se
upoznaje sa mogunostima primjene
sistema. Takoe, uenik/ca postaje
svjestan/na primjenjivosti matematike u
drugim disciplinama.
Preporuujemo da se posebna panja
posveti geometrijskoj interpretaciji
nemogueg i neodreenog sistema.
79
Zavod za kolstvo
Oblast: GEOMETRIJA (orijentaciono 50,5 asova)

Tema: Taka, prava i ravan (orijentaciono 12 asova)
Operativni ciljevi
Aktivnosti
Uenik/ca:
- usvaja pojam prave u prostoru; razumije
da pravu u prostoru jednoznano
odreuju dvije razliite take;
- usvaja pojam ravni; razumije da ravan
jednoznano odreuju tri take koje ne
pripadaju istoj pravoj (tri nekolinearne
take);
- upoznaje mogue meusobne odnose
prave i ravni;
dvije ravni;
dvije prave u prostoru;
- usvaja pojam normalnosti prave u
odnosu na ravan i pojam uzajamne
normalnosti dvije ravni;
- usvaja pojam ortogonalne projekcije
take na ravan;
usvaja pojam rastojanja take od ravni;
usvaja pojam ortogonalne projekcije
dui na ravan i razumije da projekcija
moe biti ili du ili taka;
usvaja pojam ortogonalne projekcije
prave na ravan i razumije da projekcija
moe biti ili prava ili taka;
usvaja pojam ugla izmeu prave i ravni;
usvaja pojam ugla izmeu dvije ravni.
Uenici/e:
na tijelima iz neposrednog okruenja
prepoznaju pojmove navedene u
ciljevima.
80
Sadraj
Elementarni pojmovi stereometrije.

Fizika
Hemija
Biologija
Geografija
Usvajanje osnovnih prostornih pojmova i
odnosa od uenika/ce trai intelektualni
napor. Obrada ove teme, zbog njene
spacifinosti, vanosti i teine, zahtijeva
od nastavnika/ce mnogo strpljenja,
upornosti i pedagoke vjetine.
Zavod za kolstvo
Tema: Prizma i piramida (orijentaciono 22,5 asova)
Operativni ciljevi
Aktivnosti
Uenik/ca:
- usvaja pojam prave prizme;
- usvaja pojam pravilne prizme;
- usvaja pojmove: osnove, osnovne
ivice, bone ivice, visine, bone
strane, omotaa i dijagonale prizme;
- usvaja pojam mree prave prizme;
- usvaja postupak za raunanje
dijagonale kvadra i kocke;
povrine kvadra i kocke;
povrine prave prizme;
zapremine kvadra i kocke;
zapremine prave prizme;
- usvaja pojam pravilne piramide;
- usvaja pojmove: osnove, osnovne
ivice, bone ivice, bone strane,
omotaa i visine pravilne piramide;
- usvaja pojam mree pravilne
piramide;
- usvaja postupke za raunanje
nepoznatih elemenata piramide
(osnovna ivica, bona ivica, visina)
u nekim elementarnim sluajevima;
raunanje povrine piramide;
raunanje zapremine piramide.
Uenici/e:
u neposrednoj okolini prepoznaju
prizme i piramide i na njima
uoavaju pojmove navedene u
ciljevima;
od kartona prave makete prizme i
piramide i "rasklapajui" ih
upoznaju njihovu mreu;
ukoliko su pripremljene
odgovarajue posude oblika
prizme i piramide, njihovim
punjenjem provjeravaju formulu za
raunanje zapremine piramide.
Sadraj
Prizma; piramida.

Fizika
Hemija
Biologija
Geografija
Poeljno je da kola posjeduje
pripremljene makete raznih prizmi i
piramida.
81
Zavod za kolstvo
Tema: Valjak, kupa i lopta (orijentaciono 16 asova)
Operativni ciljevi
Aktivnosti
Uenik/ca:
usvaja pojam valjka;
usvaja pojmove osnove, omotaa
i visine valjka;
usvaja pojam mree valjka;
usvaja predstavu o valjku kao
tijelu koje nastaje rotacijom
pravougaonika oko jedne njegove
stranice;
usvaja i primjenjuje postupak za
raunanje povrine valjka;
raunanje zapremine valjka;
usvaja pojam kupe;
usvaja pojmove osnove, omotaa,
izvodnice i visine kupe;
usvaja pojam mree kupe;
usvaja predstavu o kupi kao tijelu
koje nastaje rotacijom pravouglog
trougla oko jedne njegove katete.
Uenici/e:
u svojoj neposrednoj okolini
prepoznaju valjak, kupu, loptu i na
njima uoavaju pojmove
navedene u ciljevima;
od kartona prave makete valjka i
kupe i "rasklapajui" ih upoznaju
njihovu mreu;
ukoliko su pripremljene
odgovarajue posude oblika valjka
i kupe, njihovim punjenjem
provjeravaju formulu za raunanje
zapremine kupe.
82
Sadraj
Valjak; kupa; lopta i sfera.

Fizika
Hemija
Biologija
Geografija
Poeljno je da kola posjeduje makete
valjka i kupe.
Zavod za kolstvo
Operativni ciljevi
Aktivnosti
Sadraj
Uenik/ca:
nepoznatog elementa
(poluprenik osnove, izvodnica ili
visina) kupe;
raunanje povrine kupe;
raunanje zapremine kupe;
usvaja pojmove sfere i lopte;
usvaja pojmove centra i
poluprenika lopte;
usvaja predstavu o lopti kao tijelu
koje nastaje rotacijom kruga oko
nekog njegovog prenika;
usvaja formule za raunanje
povrine sfere i zapremine lopte.
83
Zavod za kolstvo
Katalog znanja za deveti razred

Minimalni zahtjevi
Uenik/ca treba da:
zna da napravi jednostavnu tabelu i protumai

ve pripremljenu tabelu;
zna da nacrta grafik funkcije y=kx+n;
zna da provjeri da li taka sa datim koordinatama
pripada grafiku linearne funkcije;
zna da nacrta grafike funkcija x=a i y=b;
razumije pojam rjeenja sistema od dvije
linearne jednaine sa dvije nepoznate;
zna da rijei sistem metodom zamjene i
metodom suprotnih koeficijenata;
zna da rijei najjednostavnije zadatke koji se
svode na rjeavanje sistema;
razumije da je prava u prostoru odreena sa
dvije razliite take;
razumije da je ravan odreena sa tri
nekolinearne take;
razumije meusobne odnose dvije prave u
prostoru.
Osnovni zahtjevi
Uenik/ca treba da:
84
zna da prikupi i prikae podatak na neki od naina

navedenih u ciljevima;
razumije vezu izmeu grafika funkcije y=kx i
grafika funkcije y=kx+n;
razumije znaenje parametara k i n;
usvoji postupak prelaska sa implicitnog oblika
ax+by+c=0,ab 0, na eksplicitni oblik
y = kx +n;
razumije grafiki metod rjeavanja sistema;
rjeava standardne zadatke koji se svode na
rjeavanje sistema;
razumije pojmove nemogueg i neodreenog
sistema;
razumije meusobne odnose dvije prave u
prostoru;
razumije meusobne odnose prave i ravni;
razumije pojam ortogonalne projekcije take, dui
i prave;
razumije da ortogonalna projekcija dui (prave)
moe biti taka.
Napredni zahtjevi
Uenik/ca treba da:
razumije pojam rastue i opadajue funkcije, kao

i znaenje parametra k;
zna da nacrta grafik funkcije y=|x|;
rjeava tee zadatke koji se svode na rjeavanje
sistema;
sam/a navodi primjere nemogueg i neodreenog
sistema;
razumije grafiku interpretaciju nemogueg i
neodreenog sistema;
razumije pojam ugla izmeu prave i ravni;
razumije pojam ugla izmeu dvije ravni;
zna da izrauna visinu tetraedra.
Zavod za kolstvo
Minimalni zahtjevi
Uenik/ca treba da:
razumije meusobne odnose dvije ravni;

usvoji pojam prizme i prepoznaje prizmu u
okruenju;
usvoji elemente prizme;
zna da izrauna dijagonalu kvadra;
zna kako se raunaju povrina i zapremina
prizme;
usvaja pojam piramide i prepoznaje piramidu u
okruenju;
usvoji elemente piramide;
piramide;
usvoji pojam valjka i prepoznaje valjak u
okruenju;
usvoji elemente valjka;
valjka;
usvoji pojam kupe i prepoznaje kupu u
okruenju;
usvoji elemente kupe;
zna kako se raunaju povrina i zapremina kupe;
zna formule za raunanje povrine sfere i
zapremine lopte.
Osnovni zahtjevi
Napredni zahtjevi
Uenik/ca treba da:
zna da nacrta mreu prizme i piramide;

zna da izrauna nepoznate elemente prizme i
piramide (osnovna ivica, bona ivica, visina) u
nekim elementarnim sluajevima;
zna da nae nepoznate elemente (element)
prizme ili piramide u sluajevima kada su dati
povrina ili zapremina i jo neki elementi
(element);
razumije da je valjak nastao rotacijom
pravougaonika oko jedne njegove stranice;
zna da je kupa nastala rotacijom pravouglog
trougla oko jedne njegove katete;
zna da nacrta mreu valjka i kupe;
zna da nae nepoznati element valjka ili kupe u
sluajevima kada su dati povrina ili zapremina i
jo neki element;
zna da je lopta nastala rotacijom kruga oko
nekog njegovog prenika;
zna da nae poluprenik lopte ako je data
povrina odgovarajue sfere ili zapremina lopte.
85
Zavod za kolstvo
MATEMATIKA (III ciklus)
Standard znanja treeg trogodinjeg ciklusa

Uenici/e:
1. Poznaju strukturu cijelih brojeva: uporeuju ih; prikazuju na brojevnoj pravoj; odreuju apsolutnu vrijednost, razlikuju suprotne
brojeve.
2. Znaju osnovne raunske operacije u skupovima Z i Q i izvode ih uz korienje njihovih svojstava.
3. Znaju da za raunanje sa realnim brojevima vae svi osnovni zakoni raunanja sa racionalnim brojevima, kao i da se svakom
realnom broju (racionalnom i iracionalnom) moe pridruiti taka brojevne prave i obrnuto.
4. Znaju pojam kvadrata i kvadratnog korijena. Raunaju kvadratni korijen nenegativnog racionalnog broja (korijen proizvoda, korijen
kolinika).
5. Razumiju procentni nain izraavanja i umiju da raunaju sa procentima.
6. Primjenjuju direktnu i obrnutu proporcionalnost u razliitim kontekstima.
7. Znaju pojam stepena i znaju operacije sa stepenima (mnoenje i dijeljenje stepena istih osnova i mnoenje i dijeljenje stepena istih
izloilaca).
8. Umiju da izvode osnovne raunske operacije sa monomima i binomima, kao i druge identine transformacije (kadrat zbira, kvadrat
razlike, razlika kvadrata) ovih izraza.
9. Razumiju razloge uvoenja koordinantnog sistema i znaju da prikazuju take u koordinantnom sistemu i itaju koordinate zadate
take.
10. Imaju znanja o linearnoj funkciji i njenim svojstvima, tako da mogu uspjeno da crtaju i itaju razne grafike u vezi sa tom funkcijom.
11. Umiju da rjeavaju linearne jednaine (nejednaine) s jednom nepoznatom i sisteme linearnih jednaina s dvije nepoznate, kao i da
rjeenja tumae grafiki.
12. Znaju da izraze matematikim jezikom i rijee (obino pomou jednaina) odgovarajue tekstualne (problemske) zadatke.
86
Zavod za kolstvo
MATEMATIKA (III ciklus)
13. Poznaju elemente trougla i znaju odnose meu njegovim stranicama i uglovima. Razumiju pravila podudarnosti i umiju da ih koriste
pri izvoenju jednostavnih konstrukcija trougla.
14. Znaju definiciju etvorougla, njegove vrste i svojstva i izvode elementarne konstrukcije.
15. Poznaju najvanija svojstva mnogouglova i znaju zavisnost zbira uglova i broja dijagonala ma kojeg mnogougla od broja njegovih
stranica.
16. Primjenjuju pravila za izraunavanje povrine i obima geometrijskih figura (trougao, kvadrat, pravougaonik, paralelogram, romb,
trapez, pravilan estougao).
17. Znaju Pitagorinu teoremu i umiju da je primijene kod svih izuavanih geometrijskuh figura u kojima se moe uoiti pravougli trougao.
18. Imaju osnovna znanja o krunoj liniji i krugu, poznaju pojam centralnog i periferijskog ugla i odnos meu njima i znaju da izraunavaju
obim i povrinu kruga.
19. Poznaju geometrijska tijela (prizmu, piramidu, valjak, kupu i loptu), njihove elemente i svojstva; umiju da crtaju mree i da
izraunavaju povrine i zapremine tijela.
20. Umiju da sastavljaju i koriste (itaju i tumae) razne tabele, prikaze podataka dijagramom sa stupcima, linijskim dijagramom, krunim
dijagramom i takastim dijagramom.
21. Znaju da rjeavaju elementarne kombinatorne zadatke.
Napomena: Znanja predviena standardima drugog trogodinjeg ciklusa su sastavni dio Standarda znanja treeg trogodinjeg ciklusa.
87
Zavod za kolstvo
MATEMATIKA
5. NAIN PROVJERE ZNANJA I OCJENJIVANJA

U prvom trogodinjem ciklusu znanje se provjerava u okviru direktnih razgovora, kratkih testova (u treem razredu) i kratkih domaih
zadataka. Testove i domae zadatke treba pripremiti tako da nakon njihove izrade uenici/e nemaju osjeaj neuspjeha. U ovom ciklusu
ocjenjivanje je opisno, ime se prua mogunost da ocjene budu veoma izdiferencirane. Stoga, nije neophodno, ali jeste poeljno, da se
kod svakog/svake uenika/ce jasno razlikuje standard znanja.
U drugom i treem trogodinjem ciklusu znanje se provjerava kroz usmeno ispitivanje, domae zadatke, kratke testove i pismene zadatke.
Pismeni zadaci se rade od petog razreda i to u svakom polugou po dva jednoasovna pismena zadatka. Nakon pismenog zadatka, radi
se ispravka, kojoj je posveen jedan as. Izbor zadataka treba da bude takav da meu njima bude veoma lakih, ija je sadrina odreena
u okviru minimalnih zahtjeva, standardnih (zadataka srednje teine), ija je sadrina odreena u rubrici osnovni zahtjevi, kao i jedan tei
zadatak, iji je nivo u treem ciklusu odreen naprednim zahtjevima.
Uenici/e koji/e ovladaju znanjima koja su u katalogu navedena u rubrici minimalni zahtjevi treba da budu pozitivno ocijenjeni. Veina
uenika/ca morala bi da tei sticanju znanja koja su navedena u okviru osnovnih zahtjeva, pa i nastava treba da bude koncipirana tako da
se ovaj cilj ostvari. U treem ciklusu, uenik/ca e zasluiti najveu ocjenu ukoliko usvoji znanja koja nalau napredni zahtjevi.
Nastavni program iz matematike treba da prate odgovarajui udbenici, zbirke zadataka i metodska uputstva za njihovo korienje.
Udbenici i zbirke zadataka morali bi biti pregledni, u jezikom i matematikom smislu korektni, savremeni, itljivi, zanimljivi i grafiki dobro
uraeni. Matematika literatura je od velike pomoi ueniku/ci i slui kao orijentacija nastavniku/ci (u daljem tekstu nastavniku/ci). Udbenik
treba da bude napisan tako da nastavniku/ci zadaje redosljed lekcija, ukazuje na motivaciju za uvoenje novog pojma, nudi inicijalne
primjere. U udbenicima i zbirkama se mora nai mjesto i za zahtjevnije teme, koje e obdareni uenici/e obraivati u sklopu sekcije, ili
samostalno, kod kue. Ove dijelove treba posebno naznaiti u literaturi.
6. RESURSI POTREBNI ZA REALIZACIJU PREDMETNOG PROGRAMA

U uionici u kojoj se izvodi nastava matematike morao bi da bude prisutan raunar povezan sa projektorom kako bi nastavnik/ca na
savremen, pregledan i relativno brz nain mogao/la da realizuje predvieno gradivo. Poeljno je da budu uraeni odgovarajui softerski
paketi za pojedine teme i cjeline koji bi nastavniku/ci omoguavali da na vizuelno ubedljiv nain uenicima/ama objasni matematike
pojmove i algoritme. Osim toga u uionici treba da se nalaze logiki blokovi, unifiks kocke, obojeni tapii, geoplan, grafoskop, kola papir,
plastelin, modeli geometrijskih tijela, kolski trougaonik, lenjir, uglomjer, estar.
88
Zavod za kolstvo
MATEMATIKA
kolska biblioteka bi trebalo da posjeduje udbenike i zbirke za svaki razred, kao i zbirke i knjige namijenjene popularizaciji matematike i
pripremi uenika/ca za takmienje.
7. METODIKA UPUTSTVA
Kada je u pitanju nain realizacije programa matematike potrebno je u svim razredima to vie koristiti interaktivne metode. Takoe je
potrebno as osvjeavati raznolikim oblicima rada i aktivnostima. Jasno je da se ne moe u potpunosti izbjei frontalni oblik rada ali ga
treba koristiti uvezanog sa radom u parovima i grupnim radom. Kod rada na novom gradivu trebalo bi vie koristiti metod rjeavanja
problema a manje deduktivni metod. To znai, treba poi od problema i uz pomo aktivnosti uenika/ca doi do rjeenja koje uoptavanjem
dovodi do sticanja novog znanja. Tamo gdje su obezbijeena savremena nastavna sredstva potrebno ih je racionalno koristiti, imati na
umu da ona pomau i uenicima/ama i nastavnicima/ama, ali da ne mogu biti apsolutna zamjena za ivu rije nastavnika/ce.
Jedan od zadataka nastave matematike je i da uenici/e postepeno ue matematiki jezik. Nastavnik/ca treba paljivo ali stalno da radi na
njegovom usvajanju od strane uenika/ca tako to e uenici/e zahtjeve saoptene govornim jezikom prevoditi na matematiki i obrnuto,
zapise sa matematikog jezika prevoditi na govorni jezik.
Kad su u pitanju pojedine oblasti i tematske cjeline koje se razvijaju iz razreda u razred neke od preporuka bi bile:
Raunske operacije sa brojevima (kako prirodnim tako i racionalnim) treba uraditi tako da uenici/e razumiju zato se one obavljaju
ba na taj nain ali ne treba insistirati na zamornom raunu. Danas rijetko ko uzima papir i olovku i obavlja raun. Uglavnom se
koriste digitron ili se vri procjena rezultata obavljajui raun napamet. Zato i u nastavi treba uvoditi ove postupke kao sredstva koja
uenicima/ama olakavaju zamoran raun ali ih ne oslobaaju odgovornosti da odrede ili procijene rezultat. U Geometriji treba koristi
to vie oiglednih nastavnih sredstava bilo da se radi o stuktuiranom materijalu bilo da nastavnik/ca sam/a ili uz pomo uenika/ca
od papira uradi potrebne materijale. Predlaemo da se uz svaku temu od kvadra sve do valjka i kupe za domai zadatak treba
napraviti mrea aktuelnog geometrijskog tijela. Putem papira nastavnik/ca moe da prikae i dokaze mnogih teorema. Kod
geometrijskih konstukcija treba naglasak staviti na jednostavnije konstrukcije figura i diskusiju kada e zadatak imati rjeenje i kada
e imati vie rjeenja. Naroito je vano da uenici/e ovladaju elementarnim pomonim konstrukcijama.
Jednaine u svojoj osnovi bi trebale da slue da se tekstualni zadaci prevode na matematiki jezik. Jednaine treba postepeno
uvoditi i ne insistirati na zamrenim njihovim oblicima ve na odreenim klasama zadataka koji se prevode na tipian nain u formu
jednaina i onda se ove rjeavaju. To su obino zadaci iz svakodnevnog ivota: raun kupovine, procentni raun, raun puta, brzine i
vremena i slino.
Tabelarno i grafiko prikazivanje podataka (statistika) treba da poslui da uenici/e uoe znaaj matematike za predvianje narednih
dogaaja. Zato primjeri treba da budu to vie birani iz svakodnevnog ivota: razne tabele koje prikazuju rezultate i uspjenost
sportskih klubova, podaci o poslovanju odreenih grana privrede ali i uspjeh uenika/ca na tromesejima i slino. Znaaj ove oblasti
89
Zavod za kolstvo
MATEMATIKA
uenici/e e shvatiti tek ako na osnovu statistikih pokazatelja budu u prilici da donose odluke, tj. ako budu odgovarali na pitanja ta
treba oekivati u narednom perodu, kako bi ti postupio znajui ove podatke i slino.
8. PROFIL I STRUNA SPREMA NASTAVNIKA/CA

Nastavu matematike u prvih pet razreda obavlja nastavnik/ca razredne nastave, odnosno uitelj/ica koji/a je zavrio/la viu kolu ili fakultet
za obrazovanje nastavnika/ca. Nastavu matematike u ostalim razredima obavlja predmetni nastavnik/ca, koji/a moe biti profesor
matematike, profesor matematike i informatike, diplomirani matematiar ili osoba koja je na fakultetu za obrazovanje nastavnika/ca zavrila
dvopredmetnu grupu u okviru koje je jedan od predmeta matematika.
Izmjene predmetnog programa Matematika za I, II i III razred osnovne kole uradila je Komisija u sljedeem sastavu:
dr Sinia Stamatovi, predsjednik
Miodrag Vuelji, lan
Budimirka Perunii, lanica
Miodrag Lali, lan
Tatjana Vujoevi, lanica
Izmjene predmetnog programa Matematika za IV, V, VI, VII, VIII i IX razred osnovne kole uradila je Komisija u sljedeem sastavu:
Miodrag Lali, predsjednik
Ana Vojinovi, lanica
Budimirka Perunii, lanica
Miodrag Vuelji, lan
CIP -
,
ISBN 978-9940-24-027-1
COBISS.CG-ID 18426896
90

Osnovne geometrijske koncepte

Enviado por

Dados do documento

Título original

Direitos autorais

Formatos disponíveis

Compartilhar este documento

Compartilhar ou incorporar documento

Opções de compartilhamento

Você considera este documento útil?

Este conteúdo é inapropriado?

Direitos autorais:

Formatos disponíveis

Osnovne geometrijske koncepte

Enviado por

Direitos autorais:

Formatos disponíveis

CRNA GORA

Predmetni program MATEMATIKA

1. Naziv nastavnog predmeta ................................................................................................................................... 7

1. NAZIV NASTAVNOG PREDMETA

2. a. Sedmini broj asova matematike po razredima u osnovnoj koli

3. OPTI CILJEVI NASTAVE MATEMATIKE

podstie i razvija sposobnosti posmatranja i logikog, kritikog i apstraktnog miljenja uenika/ca;

podstie i razvija incijativu i samostalno rasuivanje uenika/ca;

kod uenika/ca njeguje potrebu za sticanjem novih znanja;

uenicima/ama prui matematika znanja neophodna za nastavak kolovanja.

da uenik/ca upozna osnovne mjerne jedinice;

da uenik/ca usvoji matematika tvrenja koja e biti navedena u programu;

da se kod uenika/ca razvije i njeguje matematika pismenost;

da se uenik/ca osposobi da koristi matematiku literaturu;

MATEMATIKA (I ciklus) 1. razred

4. SADRAJI I OPERATIVNI CILJEVI PREDMETNOG PROGRAMA

Oblast: GEOMETRIJA (orijentaciono 50 asova)

Predmeti i bia; prostorne relacije i

Korelacija i didaktika uputstva

MATEMATIKA (I ciklus) 1. razred

Korelacija i didaktika uputstva

Korelacija i didaktika uputstva

MATEMATIKA (I ciklus) 1. razred

Oblast: SKUPOVI (orijentaciono 10 asova)

Korelacija i didaktika uputstva

MATEMATIKA (I ciklus) 1. razred

Oblast: ARITMETIKA (orijentaciono 40 asova)

Korelacija i didaktika uputstva

Prirodni brojevi do 10 i 0; ureenost

Fiziko vaspitanje (Kolona: ko stoji

MATEMATIKA (I ciklus) 1. razred

Korelacija i didaktika uputstva

Prirodni brojevi do 20; ureenost

Nije neophodno da uenik/ca

Oblast: MJERENJE (orijentaciono 6 asova)

Korelacija i didaktika uputstva

MATEMATIKA (I ciklus) 1. razred

Oblast: DRUGI SADRAJI (orijentaciono 14 asova)

Popunjavanje tabele; grafiki prikaz.

Korelacija i didaktika uputstva

Katalog znanja za prvi razred

prepoznaju bia i predmete;

MATEMATIKA (I ciklus) 2. razred

Korelacija i didaktika uputstva

MATEMATIKA (I ciklus) 2. razred

Korelacija i didaktika uputstva

MATEMATIKA (I ciklus) 2. razred

Oblast: MJERENJE (6 asova)

Jedinice za duinu (m, dm, cm); apoeni

Korelacija i didaktika uputstva

Priroda i drutvo (Put od kue do

MATEMATIKA (I ciklus) 2. razred

Oblast: ARITMETIKA I ALGEBRA (orijentaciono 79 asova)

Korelacija i didaktika uputstva

MATEMATIKA (I ciklus) 2. razred

Korelacija i didaktika uputstva

Sabiranje i oduzimanje u skupu

Fiziko vaspitanje (Igra "Izmeu dvije

Oblast: TABELARNO I GRAFIKO PRIKAZIVANJE PODATAKA (orijentaciono 10 asova)

Korelacija i didaktika uputstva

MATEMATIKA (I ciklus) 2. razred

Katalog znanja za drugi razred

prepoznaju oblike predmeta i figura;