Escolar Documentos
Profissional Documentos
Cultura Documentos
PARTE I.....................................................................................................................................4
A HERANÇA............................................................................................................................4
A literatura grega pág. 45...................................................................................................4
O mundo romano pág. 93...................................................................................................4
O cristianismo e o mundo pág. 133....................................................................................5
PARTE II...................................................................................................................................6
O MUNDO CRISTÃO.............................................................................................................6
A fundação da Europa pág. 153.........................................................................................6
O universalismo cristão pág. 181........................................................................................6
A literatura dos castelos e das aldeias pág. 201.................................................................7
Oposição, burguesa e eclesiástica pág. 223.......................................................................7
PARTE III..................................................................................................................................8
A TRANSIÇÃO........................................................................................................................8
O “Trecento” pág. 241.........................................................................................................8
Realismo e misticismo pág. 271.........................................................................................8
O outono da Idade Média pág. 297.....................................................................................9
PARTE IV................................................................................................................................10
RENASCENÇA E REFORMA.............................................................................................10
O “Quattrocento” pág. 325................................................................................................10
O “Cinquecento” pág. 357.................................................................................................10
Renascença internacional pág. 397:.................................................................................11
Renascença cristã: a Reforma pág. 479:..........................................................................13
PARTE V.................................................................................................................................14
BARROCO E CLASSICISMO.............................................................................................14
O problema da literatura barroca pág. 553.......................................................................14
Poesia e teatro da Contra-Reforma pág. 587:..................................................................14
Pastorais, epopéias, epopéia herói-cômica e romance picaresco pág. 649:.....................15
O barroco protestante pág. 697:.......................................................................................16
Misticismo, moralismo e classicismo pág. 813:.................................................................17
Antibarroco pág. 903:........................................................................................................18
PARTE VI................................................................................................................................20
ILUSTRAÇÃO E REVOLUÇÃO........................................................................................20
O rococó pág. 955:...........................................................................................................20
Classicismo racionalista pág. 1043:..................................................................................21
O pré-romantismo pág. 1113:...........................................................................................22
O último classicismo pág. 1241:.......................................................................................25
PARTE VII...............................................................................................................................27
O ROMANTISMO.................................................................................................................27
Origens do romantismo pág. 1365....................................................................................27
Romantismos de evasão pág. 1425..................................................................................28
Romantismos em oposição pág. 1543:.............................................................................31
O fim do romantismo pág. 1659:.......................................................................................34
PARTE VIII.............................................................................................................................36
A ÉPOCA DA CLASSE MÉDIA..........................................................................................36
Literatura burguesa pág. 1711..........................................................................................36
Do realismo ao naturalismo pág. 1827..............................................................................38
A conversão do naturalismo pág. 1975.............................................................................41
PARTE IX................................................................................................................................44
“FIN DE SIÈCLE” E DEPOIS.............................................................................................44
O simbolismo (pág. 2097):................................................................................................44
A época do equilíbrio europeu (pág. 2249):......................................................................47
PARTE X.................................................................................................................................52
LITERATURA E REALIDADE..........................................................................................52
As revoltas modernistas (pág. 2451):...............................................................................52
Tendências contemporâneas um esboço (pág. 2639):.....................................................57
Epílogo (pág. 2833)..........................................................................................................67
NOMES RELACIONADOS:
046 HOMERO.
Ilíada;
Odisseia;
052 BATRACOMIOMAQUIA (séc. V a. C.), epopéia heróica grega;
053 HESÍODO (séc. VII a.C.), poeta grego;4
Teogonia;
Trabalhos e Dias;
_____x_____
113 LUCANO (39-65 a. C.), poeta romano;
Pharsalia.
115 SÊNECA, Lucius Annaeus (4 a.C-65 d.C.), filósofo e dramaturgo romano;
Escritos filosóficos:
Dialogorum 1. XII (De providentia, De constantia sapientis, De ira 1.III, De
beneficiis, De consolatione, De vita beata, De otio, De tranquillitate animi, De
brevitate vitae, De lementia);
Quaestiones naturales;
Epistulae morales ad Lucilium.
Tragédias: Hercules furens;
Troades;
Phoenissae;
Medea;
Hipolytus;
Oedipus;
Agamemnon;
Thyestes;
Hercules Oetaeus
117 QUINTILIANO (c. 35-95), orador romano;
118 FEDRO (séc. I), fabulista romano;
118 PETRÔNIO (séc. I), romancista romano;
119 ESTÁCIO, (c. 40 - c. 96), poeta romano;
119 MARCIAL (c. 40-c. 102), poeta romano;
119 PÉRSIO (34-62), poeta romano;
120 JUVENAL (c. 60-c.140), poeta romano;
120 SUETÔNIO (c. 75-c. 150), historiador romano;
De vita Caesarum (Caesar, Augustus, Tiberius, Calígula, Claudius, Nero, Galba,
Otho, Vitellius, Vespasianus, Titus, Domitianus).
121 TÁCITO (c. 55-c. 120), historiador romano;
123 PLÍNIO (c. 23-79), cientista romano;
123 PLÍNIO SEGUNDO (61-c. 113), escritor romano;
124 LUCIANO (c.115-c.200), satírico grego;
Somnium;
Ad eum qui dixerat ‘Prometheus est in verbis’;
De historia conscribenda;
Vera historia;
Demonax;
Imagines;
Deorum dialogi;
Marinorum dialogi;
Mortuorum dialogi;
Menippus (Nekyomantia);
Gallus;
Vitarum auctio;
Icaromenippus;
Zeus confutatus;
Deorum concilium;
De mercede conductis;
De morte Peregrini;
Lucius seu Asinus;
Timon;
Pescatores;
Negrinus. etc. etc.
126 APULEIO (séc. II), escritor romano;
Metamorphoseon;
Apologia.
127 MARCO AURÉLIO (121-180), imperador e filósofo romano;
128 AUSÔNIO (310-395), poeta romano;
129 CLAUDIANO († c. 404), poeta romano;
129 PERVIGILIUM VENERIS (séc. IV?), poema romano;
130 NONNOS (c. 400), poeta grego;
131 BOÉCIO (c. 480-524), filósofo romano;
Consolatio Philosophiae;
De institutione arithmeticae 1. II:
De institutione musicae 1. V:
De Trinitate;
Traduções de Euclides e Aristóteles;
Carpeaux não os cita nem como literatos nem como ocidentais, mas como importantes
autores que permitiram a passagem do paganismo p/ o cristianismo, possibilitando o
encontro do cristianismo com o mundo e criando entre as duas culturas um compromisso;
são os quatro autores da patrística grega, e um filósofo:
CLEMENTE DE ALEXANDRIA
ORIGENES (discípulo herege de clemente, do qual os outros três são discípulos)
BASÍLIO;
GREGÓRIO;
GREGÓRIO NAZIANZENO.
144 A história da liturgia romana encontra-se no Liber pontificalis, a crônica dos primeiros
papas, na correspondência papal e nos martiriológios romanos. As missas dos séculos V e
VIII subsistem em três velhas coleções:
Sacramentarium Leonianum;
Sacramentarium Gelasianum;
Sacramentarium Gregorianum.
A maior coleção dos hinos medievais foi editada por G. M. Dreves e outros:
Analecta Hymnica Medii Aevi. 55 vols. Leipzig, 1886/1922.
211 CANCIONEIROS;
Cancioneiro da Ajuda
Cancioneiro da Vaticana.
Cancioneiro Colocci-Brancuti.
Cancionero de Alonso de Baena (castelhano de 1450).
Cancioneiro geral (1516. Garcia Resende)
Ler o que for possível.
211 D. DINIS (1261-1325), rei e poeta português;
Ler o que for possível.
212 VOGELWEID, Walther von der (c.1170-c. 1228), poeta medieval alemão;
213 NEIDHART VON REUENTHAL (c.1180-c. 1250), poeta medieval alemão;
213 ULRICH VON LICHTENSTEIN (c. 1200-1276), poeta medieval alemão;
Mística:
São Boaventura. Itinerarium mentis in Deum,
Birgitta (†1373). Revelationes coelestes.
Juliana de Norwich. Revelations of Divine Love (c. 1373).
Heinrich Seuse (†1366).
Johannes Tauler (†1361).
Meister Eckhart (c. 1260-1327).
281 RUUSBROEC, Jan van (1293-1381), místico holandês;
De chierheit der gheesteliker brulocht (c. 1350);
Vingherlinc of het blickende steentje;
Spieghel der ewiger salichheit;
Tractaet van den rike der ghelieven;
Boec der hoechster waerheit;
Boec van seven trappen in den graet der gheesteliker minnen;
Boec van den gheesteliken tabernacule, etc.
282 IMMITATIO CRISTI (séc. XV), livro de devoção;
# Os artistas plásticos:
Giotto
Brunelleschi
Miquelângelo
Donatello
Fra Angélico de Fiesole
Pisanello
Luca dela Robia
Masaccio
Fra Fillipo Lippi
Benozzo Gozzoli
Giovani Bellini
Andrea Mantegna (exceção)
Verocchio
Melozzo da Forli
Botticeli
Signorelli
Leonardo da Vinci
# os estudos clássicos:
Luigi Marsili († 1394) – criou, no convento de Santo Spirito, o primeiro
centro de estudos clássicos;
Coluccio Salutati († 1406) – introduziu o estilo de Sêneca nos documentos
oficiais;
Leonardo Bruni, chamado Aretino († 1444) – é nomeado historiógrafo
oficial;
Gianfrancesco Poggio Bracciolini († 1459) – tem a sorte de descobrir em
conventos alemães e franceses nada menos do que dezenove discursos de
Cícero até então desconhecidos, e o poema de Lucrécio;
Marsilio Ficino († 1499) – traduz os diálogos de Platão para o latim e funda
a Academia platônica, em Florença;
Giovanni Pontano († 1503) – cria em Nápoles outra academia; ele mesmo,
erudito e poeta de gênio, é uma academia em pessoa;
Flavio Biondo († 1463) – o fundador da arqueologia;
Lorenzo Valla († 1457) – revela a falsificação da chamada Doação
Constantina;
Pio II († 1464) – antes Enea Silvio Piccolomini, um humanista eruditíssimo
sobe ao trono papal;
Pomponio Laeto – funda a Academia romana.
332 GIUSTINIANI, Lionardo (1388-1446), poeta italiano;
333 MEDICI, Lorenzo, il Magnífico (1448-1492), poeta italiano;
Selve d’amore;
Corinto;
Ambra;
Caccia col falcone;
Beoni;
Altercazione;
Nencia da Barberino;
Canzoniere;
Trionfi;
Canzoni a ballo;
Laudi Sacre;
Rappresentazione di S. Giovanni e Paolo.
Os próximos autores deve-se ler tudo quanto possível, focando nos sonetos:
369 CARO, Annibale (1507-1566), poeta italiano –
369 DELLA CASA, Giovanni (1502-1556), poeta italiano –
369 GUIDICCIONI, Giovanni (1500-1541), poeta italiano –
369 MOLZA, Francesco Maria (1489-1544), poeta italiano –
370 ROTA, Bernardino (1509-1575), poeta italiano –
370 STAMPA, Gaspara (1523-1554), poetisa italiana;
Rime;
370 TARSIA, Galeazzo di (1520-1553?), poeta italiano;
Os imitadores de Plauto:
372 CECCHI, Giammaria (1518-1587), dramaturgo italiano –
372 DOVIZI, Bernardo (1470-1520), dramaturgo italiano –
373 BANDELLO, Matteo (c. 1480-c. 1561), novelista italiano –
373 GRAZZINI, Antonio Francesco (1503-1583), dramaturgo e novelista italiano –
374 MEDICI, Lorenzino de (1513-1548), prosador e dramaturgo italiano –
PARTE V
BARROCO E CLASSICISMO
0816 JUAN DE LA CRUZ, nome religioso de Juran de Yepes y Álvarez (1542-1591), poeta
espanhol.
0816 JUAN DE LOS ANGELES, Fray (1536-1609), místico espanhol.
0819 LEDESMA BUITRAGO, Alonso de (1562-1623), poeta espanhol.
0820 ÁVILA, Teresa de, nome religioso de Teresa de Cepeda y Ahumada (1515- 1582),
poetisa espanhola.
0823 CHAIDE, Pedro Malón de (c. 1530-1589), místico espanhol.
0824 NIEREMBERG, José Eusebio (c. 1595-1658), místico espanhol.
0826 FRANÇOIS DE SALES (1567-1622), escritor religioso francês.
0829 CAMUS, Pierre (1582-1653), místico francês.
0829 LA CÉPÈDE, Jean de (c. 1550-1622), poeta francês.
0830 SARRAZIN, Jean-François (1603-1654), poeta francês.
0830 SPONDE, Jean de (1557-1595), poeta francês.
0831 BRÉBEUF, Guillaume de (1618-1661),poeta francês.
0831 BRIVES, P. Martial de († c. 1653), poeta inglês.
0831 GODEAU, Antoine (1605-1672), poeta francês.
0832 BALZAC, Jean-Louis Guez de (1594- 1654), escritor francês.
0833 CABRERA, Alonso de (c. 1549-1598), sermonista espanhol.
0833 PARAVICINO Y ARTEAGA, Hortensio Félix (1580-1633), sermonista espanhol.
0834 SANTA CLARA, Abraham a (Ulrich Mergele) (1644-1709), sermonista alemão.
0835 FLECHIER, Esprit (1632-1710), sermonista francês.
0835 SEGNERI, Paolo (1624-1694), sermonista italiano.
0837 BOSSUET, Jacques-Bénigne (1627-1704), sermonista francês.
0842 BOURDALOUE, Louis (1632-1704), sermonista francês.
0843 MASSILLON, Jean-Baptiste (1663-1742), sermonista francês.
0848 DESCARTES, René (1596-1650), filósofo francês.
0850, 0943 SAINT-SORLIN, Jean Desmarets de (1595-1666), poeta francês.
0851 PASCAL, Blaise (1623-1662), escritor francês.
0865 HARDY, Alexandre (c.1570-1632), dramaturgo francês.
0866 MAIRET, Jean de (1604-1686), dramaturgo francês.
0867 SCUDÉRY, Georges de (1601-1667), dramaturgo francês.
0868 CORNEILLE, Pierre (1606-1684), dramaturgo francês.
0875 ROTROU, Jean (1609-1650), dramaturgo francês.
0876 CORNEILLE, Thomas (1625-1709), dramaturgo francês.
0877 RETZ, Cardeal de (Paul de Gondi) (1614-1679), memorialista francês.
0878 LA ROCHEFOUCAULD, François duc de (1613-1680), escritor francês.
0880 SÉVIGNÉ, marquise de (Marie de Rabutin-Chantal)(1626-1696), epistológrafa
francesa.
0881 MAINTENON, Madame de (Françoise d’Aubigné) (1635-1719), epistológrafa
francesa.
0882 ALCOFORADO, Mariana (1640-1723), epistológrafa portuguesa.
0882 ULFELDT, Leonora Christina Grevinde (1621-1698), memorialista dinamarquesa.
0883 LA FAYETTE, madame de (Marie-Madeleine Pioche de la Vergne) (1634-1693)
romancista francesa.
0886 AUBIGNAC, abbé François d’ (François Hédelin) (1604-1676), crítico de teatro.
0886 BOUHOURS, Dominique (1628-1702), crítico francês.
0887 BOILEAU-DESPRÉAUX, Nicolas (1636-1711), poeta francês.
0891 L’HERMITE, Tristan (1601-1655), dramaturgo francês.
0891 RACINE, Jean (1639-1699), dramaturgo francês.
0899 CAMPISTRON, Jean Galbert de (1656-1723), dramaturgo francês.
0899 QUINAULT, Philippe (1635-1688), dramaturgo francês.
1583 GARRETT, João Batista Leitão de Almeida (1799-1854), poeta e romancista português.
1586 ÁLVARES DE AZEVEDO, Antônio (1831-1852), poeta brasileiro.
1586 SOARES DE PASSOS, Antônio Augusto (1826-1860), poeta português.
1587 CASTILHO, Antônio Feliciano de (1800-1875), poeta português.
1626 BRAGA, Teófilo (1843-1924), erudito português.
1627 GUERRA JUNQUEIRO, Abílio (1850- 1923), poeta português.
1630 CASTRO ALVES, Antônio de (1847- 1871), poeta brasileiro.
1630 SOUSÂNDRADE (Joaquim de Sousa Andrade) (1833-1902), poeta brasileiro.
1635 CASTELO BRANCO, Camilo (1825- 1890), romancista português.
1648 DINIS, Júlio (1838-1871), romancista português.
1768 MONT, Pol de, pseud. de Karel Polydoor de Mont (1857-1931), poeta flamengo.
1815 GEZELLE, Guido (1830-1899) poeta flamengo
PARTE IX
“FIN DE SIÈCLE” E DEPOIS
2503. FORD, Ford Madox, pseud. de Ford Hermann Hueffer (1873-1939), romancista e
poeta inglês .
2504. DOOLITTLE, Hilda (1886-1961), poetisa americana .
2505. POUND, Ezra (1885-1972), poeta e crítico norte-americano .
2506. LOWELL, Amy (1874-1925), poetisa norte-americana .
2507. MASTERS, Edgar Lee (1869-1950), poeta norte-americano .
2508. SANDBURG, Carl (1878-1967), poeta norte-americano .
2532. ROSENBERG, Isaac (1890-1918), escritor inglês .
2532. SASSOON, Siegfried (1886-1967), poeta inglês .
2533. OWEN, Wiltred (1893-1918), poeta inglês .
2567. STEIN, Gertrude (1874-1946), escritora norte-americana .
2569. ANDERSON, Sherwood (1876-1941), romancista e contista norte-americano.
2569. WYLIE, Elinor Hoyt (1885-1928), poetisa norte-americana.
2572. LAWRENCE, David Herbert (1885-1930) romancista novelista, poeta e crítico inglês .
2577. JOYCE, James (1882-1941), romancista inglês .
2587. RICHARDSON, Dorothy (1873-1957), romancista inglesa .
2587. SINCLAIR, May (1879-1946), romancista inglesa .
2588. WOOLF, Virginia (1882-1941), romancista inglesa.
2589. SITWELL, Edith (1887-1964), poetisa inglesa .
2589. STRACHEY, Lytton (1880-1932), escritor inglês .
2590. HUXLEY, Aldous (1894-1963), romancista inglês .
2591. GREEN, Henry (1905-1998), romancista inglês .
2591. MENCKEN, Henry Louis (1880-1956), crítico norte-americano .
2592. LEWISOHN, Ludwig (1883-1955), romancista americano .
2593. FITZGERALD, Francis Scott (1896- 1940), romancista e contista norte-americano.
2593. HERGESHEIMER, Joseph (1880.1954), romancista norte-americano .
2594. O’NEILL, Eugene (1888-1953), dramaturgo norte-americano .
2596. LEWIS, Sinclair (1885-1951) romancista norte-americano .
2597. O’HARA, John (1905-1970), romancista e contista norte-americano .
2598. JEFFERS, Robinson (1887-1962), poeta norte-americano .
2598. STEVENS, Wallace (1879-1955), poeta norte-americano .
2599. CARNEVALI, Emanuele (1861-1915), poeta italiano de língua inglesa .
2599. WALSH, Ernest (1895-1926), poeta norte- americano.
2600. CUMMINGS, Edward Estlin (1894-1962), poeta norte-americano .
2601. HEMINGWAY, Ernest (1898-1961), romancista e contista norte-americano .
2607. BABBIT, Irving (1865-1933), crítico norte-americano .
2608. MORE, Paul Elmer (1864-1937), crítico norte-americano .
2608. SHERMAN, Stuart Pratt (1881-1926), crítico norte-americano .
2609. ELIOT, Thomas Stearns (1888-1965), poeta e crítico inglês .
2612. MOORE, Marianne (1887-1972), poetisa norte-americana .
2613. 2841. RICHARDS, Ivor Armstrong (1893- 1979), crítico inglês .
2627. AIKEN, Conrad (1889-1973), poeta norte-americano.
2627. BARNES, Djuna (1892-1982), poeta americano.
2628. READ, Hebert Edward (1893-1968), poeta e crítico inglês
2515. PERETZ, Jitzchok Leibusch (1852- 1915), contista e dramaturgo de expressão ídiche.
2683. RÉGIO, José, pseud. de José Maria dos Reis Pereira (1901-1969), poeta português .
2684. ANDRADE, Carlos Drummond de (1902-1987), poeta brasileiro.
2684. LIMA, Jorge de (1895-1953), poeta brasileiro.
2684. MENDES, Murilo (1901-1975), poeta brasileiro .
2691. MEIRELES, Cecília (1901-1965), poetisa brasileira .
2721. CABRAL DE MELO NETO, João (1920- 1999), poeta brasileiro .
2722. CARDOSO PIRES, José Augusto (1925-1998), romancista português .
2734. TORGA, Miguel (1907-1995), contista português.
2749. AGOSTINHO NETO (1922-1978), escritor e estadista angolano de expressão
portuguesa.
2749. CASTRO SOROMENHO, Fernando Monteiro de (1910-1968), escritor africano de
expressão portuguesa .
2755. ALMEIDA, José Américo de (1887-1981), romancista brasileiro.
2756. AMADO, Jorge (1912-2001), romancista brasileiro.
2756. LINS DO REGO, José (1901-1957), romancista brasileiro .
2756. QUEIRÓS, Raquel de (1910-2003), romancista brasileira .
2756. RAMOS, Graciliano (1892-1953), romancista brasileiro .
2757. ALVES REDOL (1911-1969), romancista português.
2757. NAMORA, Fernando (1919-1989), escritor português .
2764. FERREIRA DE CASTRO, José Maria (1898-1974), romancista português.
2815. GUIMARÃES ROSA, João (1908- 1967), romancista e contista brasileiro
2733. 2844 TYNIANOV, Juri Nikolaievitch (1894- 1943), crítico e romancista russo.
2733. FORSCH, Olga (1875-1966), romancista russa .
2733. TCHAPYGIN, Alexei Pavlovitch (1870- 1937), romancista russo.
2767. CHOLOKHOV, Mikhail Alexandrovitch (1905-1984), romancista russo.
2768. FADEIEV, Alexander Alexandrovitch (1901-1956), romancista russo.
2768. KATAIEV, Valentin Petrovitch (1897- 1986), romancista russo.
2768. OSTROVSKI, Nikolai Alexeievitch (1904- 1936), dramaturgo russo.
2770. AKHMATOVA, Anna, pseud. de Anna Adrejevna Gorlenko (1888-1966), poetisa
russa.
2770. MANDELSTAM, Ossip Emilievitch (1892-1942), poeta acmeísta russo.
2771. BAGRIZKI, Eduard, pseud. de Eduard Dzyubin (1897-1934), poeta russo.
2771. PANOVA, Vera (1905-1973), romancista russa.
2771. PAUSTOVSKY, Konstantin (1892- 1968), escritor russo.
2771. SIMONOV, Konstantin Mikhailovitch (1915-1979), poeta e romancista russo.
2772. KASAKOV, Juri (1927-1982), contista russo.
2825. EVTUCHENKO, Eugeni (1933), poeta russo.
2826. SOLJENITZIN, Alexander Isaevitch (1918), romancista russo.
2696. MAC DIARMID, Hugh, pseud. de Chistopher Murray Grieve (1892-1978), poeta
escocês.
2734. SILLANPÄÄ, Frans Emil (1888-1964), romancista filandês.