Você está na página 1de 1

Banhira koalia kultura Timor Leste, ninia baziku maka Uma Lisan, ka Uma Lulik, ka Uma Adat Kultura

katak
Dalan husi klalaok no hanoin  nebe ema moris iha grupu so-cial ida aprende, kria no fahe ba malu. Ho kultura
ita bele hare diferensia entre grupu humanu ida ho seluk. Kultura mos haketak ita ema ho animal. Kultura
ema nian ida inklui sira nia fiar, sira nia regulamentu ba hahalok, lian, ritual, arte,  hatais, religiaun, no sistema
ekonomia ho politika. Nune’e mos, grupu ema sira nebe iha  kultura nebe hanesan, partikulamente, iha
regulamentu kona ba moris nebe hanesan no iha organizasaun sosial basiku nebe hanesan sei forma
sosiadade. Kultura hanesan aspeitu importante ida iha istudu importante.Kultura iha karakteristik nebe oin-
oin, hanesan:
1. Kultura hanesan simbol – dalan abstrak hodi refere ba buatruma no hodi komprende ideias, objetu,
sentimentu ,o u h a h a l o k – a b l i d a d e h o d i h a l o k o m u n k a s a u n b a s y m b o l m a k l i n g u a ;
2. Kultura hanesan buat ida ita fahe ba malu – ema nebe moris iha sosiadade hanesan fahe hahalok no hanoin
nebe hanesan kulturalmente;
3. Kultura hanesan buat ida ita aprende – ema ida-idak tengk iaprende sira nia kultura;
4. Kultura hanesan adaptivu – ema uza kultura flexibelmente hodi adapta an ba mudansa natureza iha sira nia
sorsorin.
Tuir mai hau sei koalia kona ba kultura Timor nebe sei forte to’oagora. Primeru hau hakarak hare kona ba ita
nia Uma Lulik . Tambas a m a k U m a L u l k ? T a m b a t u i r h a u n a i h a r e ’ e , U m a L u l k m a
k h a n e s a n s i m b o l a a s l i u b a K u l t u r a T i m o r n a n . U m a L u l i k h a n e s a n   sentru kultura
ba ta Tmor oan.
saida mak Uma Lulik ?Uma Lulik ka Uma Lisan, hanesan uma ida nebe konsidera sagradua Timor oan hotu-
hotu. Uma Lulik ne’e ita hetan tutan husi visi avosira iha tempu uluk liu ba. Uma Lulik mos hanesan fatin ida
nebe itahalo ceremona ka rtual sagradu sra ha laran. Sasan sira nebe ta k o n s d e r a l u l k s e
r a h a U m a L u l i k n i a l a r a n . N u n e ’ e U m a L u l i k ida-idak iha valor nebe aas tebes ba
Timor oan sira nia moris. HoUma Lulik , relasaun entre ema individual, familia, ka knua sira seihametin. Iha
Uma Lulik nia laran, ita sei fiar malu, respeitu malu,hanai malu no kuinhese malu diak liu tan.
Wainhira ita la iha Uma Lulik , nudar Timor oan, ita sei namlele. Ita la iha abut ida nebe metin. Ita la fiar malu no la respeita malu.
Nune’e  w a n i h i r a l a i h a U m a L u l k , T i m o r O a n i s r a s e m o r i s h a n e s a n a n i m a l   fuik ida,
sei la iha respeitu ba malu, la  fiar malu, no kon fltu se mosu bebeik, ita moris la hakmatek, hafuu malu
hanesan busa ho laho.
Ho Uma Lulik , ita sei kuinhese Bandu, lei no ordem nebe ita niavisi avo sira rai hela ba ita. Sosiadade ida-idak
nebe moris hamutukiha Uma Lulik bo’ot ida nia okos, sei iha sira nia Bandu rasik. Hoandu ida ne’e, sira sei
respeita malu, hanai malu, iha relasaun diaka malu no iha unidade ba malu nebe metin

Você também pode gostar