O Odio A Democracia Jacques Ranciere

DADOS DE COPYRIGHT
Sobre a obra:
A presente obra é disponibilizada pela equipe Le Livros e seus diversos parceiros,

com o objetivo de oferecer conteúdo para uso parcial em pesquisas e estudos
acadêmicos, bem como o simples teste da qualidade da obra, com o fim
exclusivo de compra futura.
É expressamente proibida e totalmente repudiável a venda, aluguel, ou quaisquer

uso comercial do presente conteúdo
Sobre nós:
O Le Livros e seus parceiros disponibilizam conteúdo de dominio publico e

propriedade intelectual de forma totalmente gratuita, por acreditar que o
conhecimento e a educação devem ser acessíveis e livres a toda e qualquer
pessoa. Você pode encontrar mais obras em nosso site: LeLivros.site ou em
qualquer um dos sites parceiros apresentados neste link.
"Quando o mundo estiver unido na busca do conhecimento, e não mais lutando

por dinheiro e poder, então nossa sociedade poderá enfim evoluir a um novo
nível."
.f!P.1 t.léDl:ITllCQUC
U' /,l(l.i.$Qndcfrcu1ce
Ct1 °'""'• .
publU•l•n< H cadn du l'r.:>¡".n"'""" J"Aldc I•rut.1;00;.,n:011
C••,I .;n...n1""".J de,....,.,....,
,i..1. W..l.>•hi"'I""'"" I•t.1 ;..;o.,Jc r,.,..:...•..:« <"' J,...,•.,¡.n
<lut.l11141h<'(r;;.•l)"•''""Mr.;, ,{!,,...,gr.,..,c:11 ..1u1,.¡..n ,..,..
r..,¡¡,-,. 1.,,1 ••......, ,.,,:;,,o1."'"'r"'ll:'•'"'.).:1o.,....:.•l,..1oloc':o1••·1llli

;,.,,),.., l),u11•""""' ,i..A•".l•••lor•I• ,.h'<t..•a•.I•¡,.i. ._,.,J,.l"••l>C<. . ... ,C• ""'I".¡,'
dot.11n01t"1Nlf11rxh11.nlkb{6nfair rioro(l.;u11>c:-
o ÓDlO A DEMOCRA(:;J A
]arques Ranciere
Tlt1vuc;:..1:0
Mmuma Edmlar
Cn¡-,1l¡;l11tld•aIOl<> 1i..,¡m11ro• 1;,1<1.,,;..1.2Ul4
Co¡•)'•i'-1" 0 l..i F b1i· oc ,'>oJi<i""' 21.HJS
Tí11ilo ..dp1-.l:/,,./MiNÑl.l.i/_.,,¡1j,
c-..,¡,,,..,r.¡•,,,¡;,,,,.;,,/ lv..,,..Ji..kOug.
/ ?.,{,'pi• Uil>Í•o.a l.<:1t1ot '"'' ""'1.a,\t;ira1ri
1P.rJ.,(,;•·Mori>n Edub<
/'n'p«,.,{Ü ·}oúo/l.1cundr., lo..lo.>Mlt!
R,,,.¡u. ;,.,, ,..¡.. C:..cui(h• Antuna
Ctl'-1\IV.SÜ_ CATALOCll.G.\0 :-.'11. l'Ulll IC.0.<;AO

SINDICATO NACIONAi. l>OS tóDlTOIH:.S 1)1; UVKOS, lJ
Jl.I Slo
¡u,,.,;Jttt,j.>o¡uc.." 1?40·
Ol.dia!l.cknt0encia I la<<eue>. R.,.n<;t<c; u•J., hñ.ar,..
f..,h.1.....1. . •ss..1•....1o:Bol' "'l""201'4.
11.>tlt>r..lo<•<.k: La Mine !"tltmocn1iot
Cl)l):)21..11
<:1>u::121.1
f.......,.1,Jaaootr•o;i..lu{in<lc:11"•'<1uc•r•11.,
,i.:... liv<., °"'"' • <:>¡.<i.n uh>1it;o·.i"'1i1or.a.
·· ".lll!Jw.k '"""'"-' ""'"'"""' """C··r.....'""..t¡,. ...k.<k ¡..,,..,,......200?.

l'Ñi{lo:•c1.cmlm1Jc2014
B01TEMOl' '.l)l'fORl.-\1,
J•nin&• liÜi<oroo A.>"°"i..>'&.'' Lrd...
R•,,.l'<•<iul.(1tot.J73
os-i.i2.oor., p ..1...s1•
'll.f( :(11> J87,.·72SO I 371 (,¡.:l'i'.)
cdi<o•l!'lN>i1c1npocJi1"1;,1..:.......1,,J.,......_J,..,;,,,.,,-.i;,.,.,hl
cm...lJ,
......,...t.q ,.,.,,l..,._.J¡ .,r1.J.,...,rtl1•rc.....,....,, 1-.facd,....,k,(Omll,.·,¡1('1111"·'
..,........fW;11otr.(01.,,/c•<füurbohPl!>o I............)"Qt1<01......co11oll1npr.c1tul>oi1.rm¡"1
suM,\ 1uo
Da democracia vitoriosa :1dcmo\.'.rnci;t crimi11os:.1 IJ
A políric:i ou o pa:o:tÓr pt•rdido 17
As r:17.0cs de um ódio 91
Solm.:o:n1tor 12:\
1NT ltOl>U<:,:AO
Un1;\ jovcm <1w:. 111;1ntém :i 1:r;111s:a em suspense con1 o rdato

de um:t :1grt·ssiu i111ain:lri;1; ad1>lcsi:cntcl' \JU..: l'C ren1s;1n1 a
tir:tr o vié' na cscoh1; o délic.il da t>rc.\·ic.Ji.:.ncb. Soci:\I:
Monu:squicn, Voh.airc e l\audd.airc dc-sb:i.m:.tnclo ll;1ci11c e
Comcilk·no...: tC'SlOS a1)rt:c111ado. nos cx;111u-.s rinaisdocnsi1ló
1nédio::11". al:1ri:1dm:<1ue
fo;.cm m;mif..:.-;1;1U1.:- pda lll:mutcns-i-> do si.1cnu de apom:1-
dori:t; um:awtJmk Ñdf1·que crh um curso CQ111 :-clo:s5u para lela: o
;"·a10<l0$ «fll1l)' s/ww.•J,do CMamnto homoswxu:il ed r...:produs-ao
• A f(r.ltok ¡(..,<'>."'1<> cs1:1l...,l1.•.:i1u.,ot•K ,¡ tni"" u ¡>criur. dt.: l!-'"'"''" pr\-:<•

1ilo. '4UC r..:,ruum u. atum>S 1.n1,-011C 1u -. :ah:unrnt.:com1>cti1i,1•s..: 11$
\ll!·•i 1".ll\ld\ 11g1:nl1nml\"Oi dile¡1'l•li1ic.i\"t"'"Qn•im{t;.i th 11', •·(N. L.)
al'lifici:iLÚi11U1ilprucul':tr nquc lH1c:icqmi::ci111c11tns dc 11a1unz:1
t·5o distint:i. Centenas de f116s•)ÍOS t..lU sociólogos. cic:111 sr:Ls políti
\:o.. ou pska11alis1as,j or1 :ilis1as 'u c...:cri1orc<.: j:í. fvnH:•
t:r;mi :1 rcs posr:1 cm liwn"e 1n:1is'livros. :inig"s e m:iis :tr\
i¡.;o..;.pr ;unit.<l.e 111ais progr:tm3.s <le 1dcviJ1;do. Scg\1m.lo des,
H'dos t-1"<.:•':.".si11l(1111as tr3.duzcm uu1 111\"..!0\0 m:.i.l;
1o<los·cssc.'1: cfeitos 1·Cm um.:t únic:i c;1usa. f:fo se chama
dcmocra<:i;1, is1o1i, o reino dos dcs•:josilími1;1. do..dos individ
qu ·::;o :::
1osda soc:,icd:1dc <le 1il:t".- 1 moclcn1:1.
1 1
dcn1ocracia.e pór u111:1 r:1:dio111ui10
;r 1: l: l · f. : :i ::a(:l; i ·
$Ín11\ICS: ;1 pró¡1da p:1l;1vra é
:i. cpr..:ssao de lllll ódio.Foi primdro um i11uho invcnt·ado 11;1
Grécia Autig;1por u1uclcs<¡\1c,·i:11n:1n•Ín:t<k tod;;i orden\
lt.:gí1i ma no ino111inivd govc:rnQda mu l1id5o. Co11111lH,1u
c.:011l1_> imi nimodt :\bcniin:is;:io p:ira t<>dos o <¡11e

acrcdit:\van1 que n pc dcr cahi:i d1:dirdlo:L•'S que a ele erat n
do.l'inado." H.lr n:iscinic111n 011 clcitos por su;1S
Cllmpc161cias. A iud i h1)jc é um:L ah.-01ni11;1- S:;¡O ¡>ara
a<¡udes que fazm da lci divi11a rcvcl:itb <1 único fon
d:uncnro lcgi<irno d:1 organiz:::iii:) d t." con1u11id:tdl'.. hu
rn:i11;1s. A vic>ICnci:i ,\1:s..¡e 1ldio:11ual.nao h;í th"1vi<b.t'>:c)
cm:mt l).n:io {; ele o C"hjc1n dcstc livro. pelo simples foto ele
<¡uc n:'k•tc.:nhn nad:1
<·111 cornum .:on> ;1quclc$ que o ¡>l'úforcnl.port<'.l.nru. ll:Íl' l·l11ho
n:ula que discutir com ele.....
Ao bdo <ksse lidio a dcmocr:id:t, :i his1óri 1 conhC('1u :is Í11t-
co1\hcccu ,lu:1s r:11,dL's f,)l'm:1s histlirics. l louvc a irle tk1s le
is\;tdúf(."S ;iristocral;\S <: dout(•S. qué qui.'iel'31l\ compor cum a
ch:moct:t..:ia.C('IUSi\lcr:i<l:t 11m Íllo incomorn:ívd. A h l:t,_ ;¡11 d:1
C.1.ms1ituiao dos 1:s1ado11 Unidos é o cxcmplo dássico dcssc tra
do.ín10_dcn1occáTico
hal ho di: co111_psiao de lor..1$ e ('.JO•lílSrio dos mec
niiimo.s: in$ li11Jdonais Útinado a tir.:ir o.mclhor qui:
$:..: 1lO_di;1_tirar dClc. "J'l.S: ao mesmo h rnpo ceon1\:-lo es1rirnmcmc
0
par:1 pcsi.:rv:1r clois hcns cvni1.ica(fo.s: :.:iu\•11i1nQs: gm·crno dQs
.. .... :·, :;·,:::s:: ;;:;·:,. .1:1:;:í;i :.

: t : :;;
.
O jon:m M:irx n:iQ te\'C ncnhuma dificuld.u.lc para k·s\ cmlar Q
reino da JHOpricd;ide ll1. fundamentó 'bco11s1i1ui ·5o
rcpuhli_c;1- n:i.Os l<!gb:\adon.,. rcpuhlica nos nUo f1zcram
ncnhun{misrério disso. Mas C"lc souhe ('$1:1bclcc._:r um p;idrao
de pcns;i,1n('nto que aii1cfa nio S4! csgot<H•: a...- lcis .:: as
instiniisilcs d.l dt"mocracia for- 1n;il s5••;1...¡;1p;1rCncfas por
tr:ís d:is <¡11;1i:l. e osintrumcntos corn o:.l¡m1is "C cxcrú,:o
l"."'ldl'.r cb. di..,:,. c hurgucs:1. A lut:i C<lntr:1c..¡s:i.....: ap:irCnci3S
tornou-sc em'lo a \'i3. pár:i u1i1:1 democracia Hc<'ar·, lima
democracia em <JUC a lihcrd:ide <'a iguald:idc nao :.eri:1n1
111;1i:i; rcpres<.:nt ad:1.s nas i nstituis.OC". da Id c do Estado,
scnsh•d.
n1:ts sc ri:un cncarn:1das 1ws própria.:> forma.o.; da \'id:i. nu
1;1ri:1I e d:1cspc
riCnci
Q 110\'0 ódiO i°I democracia <¡llC é O objelOd("SIC liWO 1150 per
ICllC:é' 1Hopri;11ncn 1c a n<:n llll lll dt.-.s,..<:s n1oddt1s, c1nl)()r:1
ckn1cllt .>S
conl hine 1<:>1n;tdvs de uns e de f'.llllrt'.ls. 5'.:us¡•('lrta·V(>Cs
h;1bi101m 10Jo:.o Oti p;aíS:; <¡uc :.oc d.;d;nam nITo apcnal>
E."il<1do:s
dcn,oc:roltico.;, 1n dcn1oc:r:1cias llml.mrl. :-.lcnhucn rei, i11d ic:1
urna dcmocrncia mais real. 1\0 contr:irio, ux Qs dizcm que d:1
j:í é real ,Jc1n:-is, Ncnhu n1.-.e qudxa d;1s ins1i111ii.·)c:-> <¡uc
dizcm cn
carn;ar O poder do pO\'O ncn1 pr(l}>c}c mcdi;,h.. p:1r;l restringir
1ssc pocicr. A·
n1L...:.i11ic::i instit uis-<:>cs que encamou os
comcmpor:i
- ·ncos le J\.:fontcsqu!cu, Mdison ou, Toc uc, illc n5o lbc.s
intcrcSl>OI. I c!O·povoe de st:uscos1u1ncs (\U<: desse q11ei
:m.1.11Jo das insti tuis:óc:sdescu pQClcr. 1'1r 1 de..:1dc1nocr;u.:ia
n:ic) é um:1fr,rin:1ele
:);Pyt:rnO.C:!'fo 1pklo -nas 11. a rJ:->c,<J:,i iiH:;.-..5<"> <10.;; ,ifitKt.;r
so>- CieddCe o Est:iJ O:1travé.s <lcla. l)ar o·":iivé1n c¡ue, :ipl'ii 1u
irá. vista, 1>odc par ecer cstraohci. Os ml-smos críticos <¡uc
o;\o se c.:i11s·;m1 de dc1u,nci:lr c.ua América dcmocd1ica da
quat \'iri;1 rodo <.'I m 1I do rcspeilo das difcn:nf:is. do din i10
das 1ninori:as e d:1 CJJ limwlin:
<1t1io11(3S:ÜO af1rn, 11iva1quc 1ni na nosso univcrsalis111ú
r<:rublic.:1110 s¡to os ¡>rimciros a aplaudir quando <:. :;.-.i mesm.:i
r\mérica trar:l de cs¡.lalh:..r su:i dc1nocr:1ci:1 pclc11numln :;uravés
da forr:.. cfas :..rnus. Na rc;1lid:ide, o t!iscurso duplo sohn.:a
tlc1no..:r1. cia n5'o é 1lt)\'O. Nús uos :1costum:unus a ouvir
que a dcmocraci:1 cm o
¡>ior dos gOven1os, coin c,.;..:cao de ro<lo 1,)s 0111ro:>.Mas o
novo s,;1ni111cnto an1idc1nocr:í1ico traz unu \'l rsio 11ui-. pc.-
turh:ido r:1 da. rórnn1la . Ú g_t)\'CfllO dc1nocr:Í1ic:o.(liz. é
1n:u,1 <¡11:1ndt) Se dcix.:i corro111pt'r pela Sl'ICicd:1Jc
dcmocdtka qué qucr que 10- dt,)S sc::j:im igu;1is e que ,·oda!> ;is
difcrcn·as sej:un respei11:.d:1s. Cm i:t>11 1pns,1ffiO, é l"°m
q11;1.11d... nl<lbiliza o...; indivÍ<lu(1s rqxítko. da s.:•cied:1th
dc111ocrÍ: lica p:il'a :icncr).!..ia 1b gucrr:1 cn1 dcfcs:1. dos
v<1l on.::> d3 (;h·ifor.;a{3o, 1qLth;:; da Juta fa (;iviliz.:1rVs. O
tH.>vo
1ST1<0l• O};;¡:, ,
bdio a <il-mocr:u;i;i ¡>od1.. ser wsumido c111:io cn1 um:L tc...;1.:
sim ple:só.::xiste unn c1.._ m...lCráci;1lm:i,a q"e (Cllrimca

c;1tástr(1fe d:1
. ci"ili:<::i)Odc1norr:'11ic;1.t\s pri1xim:1s p:ígi11:1s pron1r:u11 m:ilisar
:1 fo111:1s-3o e .._•scl:.rcccr :is implicaOcs ( css tese. N:it.1 se
1r:i1.a apcna. .de de...:crcvo.!r um;1 forma da id · lc1gi:i
contempOrinea. Jnform;1 110.o.; t·amhéni H1brc <.> c. tado d<.>
11osso mundo o que sc ·n1cmk P•'r.politic:t. Asim, pode no..;
;1jud:1r:1.compr\!1•1i<lcr
d\; mod,_. 1> >!1ivQ •,• · ;i.1ulalQ Qt!lido na ltabvra dcmocrada e
DA llt;i\IOCKACIA \' ITORIOSA
A DEMOCRACIA CIU flNOSA
A <!...n1ocraci:t crj.?_UC·S<.: Jl(l Oricnh: Médi(). Com cssc túu In.

um::i rcvist<1 que carrcg;1 .:1 Oam.Jdra ck1lihcr:dis11n.> cc(ln;1mico
i:;Q111c1norou. l1:í algum tcn•I'º·osucessod:.sclt:i)l no Ira.que

e as m:miícus- ->e de Ucirutc: conn;1:1 Siria'.O dhgi<'I <b <h
mocr:1t:ia "itl)ril•S:1 \'ció ac,)mp:1nhack• ;.ip<:11:1s de
comcnt·ários
1uc C". l" cificav;im a n:uurc 11:os liini1cs dcss::i dc1nocr:1ci:1. l b
triunfava , como cxplic:w:a 1111cs 1lc 1'1:tis na<la o artigo.:ipcs;ir
dospro1es1os daquclcs idealis1as. para <¡11cm :i.dcniixrac:i::i é
ogo vcrno do povó por ele mc:s1no".> e, 1 nr1;ml(l, n:i•.• pod..: S(
r rr:r1.i<l;1
d..: Í)<. ra pela fors-:1 cbs:u1na.'.>. Era 1riunf:wa, por
1.'.:Qtl!'Cguimc, se sQubCsst:mo." con i<lct i-la de um 1>0nlO de
vis1:a n.:;di,.ta. St.:p r:indo scus b<·ncf'iri()S pr Í1il'.OS da
utopi:I do go,·crnc1 do pov<o
por de mcsmv. /\ 1.:iS a l i)i<1 daJ:t :ios idc;tl ist<is " 's ohig;.1\';1:1
0
.ser rcalist;i:; ao cxrr<:1 0. ,\ <lc;lwcr;id;1 Í'!"'- n,1:1s.cr;i

nc ccsdriQ lcr cm mcn1c. tudo.i uc scu triun fo signific::ava:JC\•ar
.:i
0
dcmnc r;•c.u :l <u11ro p.ovo 1iiO lc\•ar ap<:1 1s or. hcncfí<:ios <lo
fa1;.1d(. C(H;:>1·if·u.,:io1!; I, }i.:if S impn.:n::;i 1.ivrc;-:.J li,: ;1r
r:ml- l_)ém. ag1n ·.:...··:..:·.· .
Aiilda oo lcmbr.:imos d.i\ dec:l,..ra)iiO do mini.s1·0 d;i
Defes.:i nonc-:uncrican.;'l sobre os·saques c¡uc ocorn:r;lnl ap.J.s
a c1ucd:1 de S:1<tcb1n Hussr.:.in . Elt.: dissc,t:JU síntc...,c,
cp11:lia\'Í:11n<1s h.:\•>1dt• ;1 liberdadc aos ir;1c1ui:anM. Or:a, a
Úlx:rtbdc é i;.unlrn a liherd:tdl
· de errar.,A, dccl.;1fa5ao nao é apen.:i.s um r;u. ejo de circunstn
ci:i.. Faz p.:ine de um:i. l6gic:1 que p0<lC' ser reconsiicuíd:i. :i.
parlir de: scus n1cmb1"os isobdos::i. clcn1ocraci:i.. lll)r nao
.er o itlílio d•) J.l,O\'crnc;. do pO\'I> po:.)r ele mcsnio. por ser a
th.:Sordcln d;is p;1i xVcs ivi1..bsde s;1tisfo5o, pode e :i.t
dc,·c ser trazid;l de for:i. pebs
:i.rn1:isde u111:i. superpo!Cnci:i., <'llh":ndcn<lo-se- por suptrpori nd:1
u5o .implcsmc1uc uni Es1ado <1ue disp0<.: ele u1n;1 for :;1
mili1;1r dcJo:proporci1)11.:il , m:1s, ele 1nodo 111;1is ger:1I,do poder
dc Contro lar ;1 ksordcm (lc.:111ocritica.
Os comcncários que :i.comp;mh;i1n a. expcdi)Ocsdedic;i.clas .
pr0p.1g.:ir :i. dc:mOCl':Wi., pelo mundo ll(IS lcmhr<im <le .:irgumen
l l.•S n101is ;1111i,.;.vs.que C'"1c;iv;1111 ;1 inc. is1ivcl exp 111s:io da
dcnl•• cr:1ci:1. mas num rnghlro muito menox triunfal. N;1
n:nfadc.
!l \ l> f. :.IUó;ll.\(;I \ \"l"l'Q ll l OS,\ ¡. l> l;MO(,;ll ,\(,;I \ 1; \.\11S'•,\
¡1:1rafr;1s:C;"i:1111asan:1.l iSC;"S aprt..:ntacf:1s lri111;1:111t1S:1lr:Ís, na Ct.>nfl ·

rCnci:1 Trihn..:r:il, p:1ra dc1no11s1rar ,.,. qu...- era d1:un:Hb cnt:io de
A dcmocr;1ci:1 crguc-sc no r.l.<>1r(\ dQ e"'ército:•s:

11ortc-:1111<.:ric:1- nos. apcsi.. r d:1c1l•cl1:s idl:1lis:t<tS ctuc
prútest;uu cm.ni'ln1c clo direi'. dos povO<\ k dispor de si
1nc.:mos.Trin1:1 ?nos :1td.s. (• rcb1óio.
:1c11.1\';1 o mcs1110 1ipo de i<lc:11i. ras:, •>s: 1·:1/m·i•rf.-,¡¡,-,/ i111d/t!
ctrwfs jin· 1dcc1uais: oricmados por valort:sJ.-1uc :;ili1ncnl'>1\';11n
111n;i n1h11r:1
:•. de o '?.si .O e dcfc1\di:u1l.t 111. ccsso tk::1!J'. llLk;,t! 1lo..:
í1k.a. faul tallto P1: ra a autoridad, a coislicy-nrir11k1I i1111:"llu.1111Js íintek-cL11a i.
oricm:tdl>S pcb polí1ic 1J. A <lcm<11'.raci:1 crguc-sc, n1:L ;:i d1:sQrd1.:m
crguc-sc com cb;os aucadorcsde IJ.;1gdá, <¡m:se prO•'cilam cb
nova líbcrd:tdc dt:nlQcd.tka par:i aumcnt:ar :.cu hc1n <'111
dcui111ento da propri<'· d:ide C:clmm .le1nbr:11n, de u:t
1nanc.:if:1 um un10 pri1niti\';1. ur_n
dosgr<.1mlcs argumentos que ha• ia trima :ino prvpunh:1m:1"c:rí·
!'>l.:" .!:1 dc1110,;r;1d:1 :t dc1110.:r;1d-.i, dizia111 \ r..:t1t•n:s.sig11ifü;:1 ,,
:tumclltO irrcsistí, d dC" dt:m:\nd:ts qu pn-ssil)11:1l'. gO\'<:rnos, 1c:ir
rt:U od;:cUnio d.l:nm..1ri<la<k·e tonl:i o.s: indi,•id• 'Sc (1;¡ j!
ru1>0s re hcldt!s;'i cliiplin;1e:ws :i; 1c;rifici\lS exigid< llCl(J
Íl1h:rc.:ssc CQn1111n.
1 Mirhd ), Ct·"I ,.,, S'-'tnt•d I'. 1h1ut ingtu11 c fuji \t a1;i.1•uki. Th.- C•iii. •1
lhu«•1.1q; 11.qwr <Y. 1M í;i'> 1n.1h;/ir)' r/ lkm"1<t"(;t¡r..rr,., T.it..IN<ll c.,.,,,,;,.,...., (N,,wa
l'()tL:, Ncw Yo1k Vni''t'rsil)' l'r s: . t975). A Comis.ú.o Tril;i.tt'r;tl. CSJlCci.: de
,¡.., tdl.:s!'ic> ÍOronJo 11<'1' hc.n1cns .le Es1.ado..-s1><...:ia\.,1:as e h<'>IU•"" Je
dlol..::
ncg•ki" tic•< l<t:ill•is Unidos.•b 1uro1':. ...-i1lc11t;1I " el,, J;1p:il'>. f,¡;,:,¡.,,1;¡ ""'
1•'7,\, Muil:U:....,.... .,t'.n\liln dt' l rd:1l,.1r;o<I" as iJd tl:1r"11111r "o•w;1·1-,km
m•m< iI" \' nrihui to .,].
U ÓUIQ ). l> » 'I C" 1:l,\<:I ,\
Assiln. osargunlcmos (jt•l:;1pvi:un :\S c;1n1p;tnh;L..¡
111ilit;1n:sdc:-- 1inad;1.,,.; ao:w:mro 111undi:d da de111ocraci:t

rc\•cb1n 1'.\ p:tr:uloxú qu(' o uso 111:iis conLu1' d..:1'...;a pJl:lvr;t
<:rw.:crr;1 h(ljc. r\ dcn1ocra ó:i. p:1n:.-.cc ter d.-.i:;: advcrs.:ír!os:De
um \:id,1. o¡XX.:•:-.e 1 um inimig1:1
d:i.r:uncntc idcutilicad.,, c.i vcrno do arbitr.;lriti, o g•>n·1·no sen
limit que d<:nvmin:imos.confom1e ·época.tir:i.m;i,ditadur,:i,ou ..
tQtallt':lriSIHO.. M:ts es :. OJlOSiS".3ú t:\•idc:nh:\·S<:Ond1.:: OUll":t.mais
Ínli•
.::::;. = 1c7
·:-:.:
· :':7i::;:;:;::;·::·I;:,'!::::,:;;:·; .(11r r.1l
1r \1111
A demon ;t r:1 5.0 c1ue se fo. ia t;m "nrt Cri$iJ <'f OtJ11MÍ1J)"
¡!\.erisc cb. dcmocraci;1J é a scguinfC; () que prO\'úC.:t;1 1risc do
gO\"\:rno d<:rnocr:Ítico 11:1d:t m:1i é que :t im<:nsidadc cl:t vid:.
ch:m.....cdtic:a.
Mas C$Sa intcnsid;iclc e a a1nc;1a sub. c<1ucn11.: se
tprcscnt:1v:1111 com urn duplo ;1¡.;pt:c.:ro. De um lado.a
"idadcmocrátic<t" idcn- 1ificava4se com v principio anárquico.q\1e
afirm:wa n p<1der o pO\'O,do <¡11al os E.-;1adoo Unidus, ;1....;sim
como0111rós Esudos 0<:i
dl:tH' 1is.conli(:ccr.:ini :1s t:l'.•nscc111Cncbs cxtrcn1as n..:•s :tll•'S
1960 e 19711: u111;\ con1..:. 1;1!o'.JQ 111ilit:inu; pc:nuancntt.:., c1ut:

intc:rvinh:t cm todoi;: os aspectos da ali,:idadc dos E...;1ados (
dcs;1f1av:1 todos os princípit.W do hom govcrno (:1 :tut"nrid:1clcs
el•'!' p<.>clcrcs ptíbli cos. o s:;1l>·(:r<los cs1w.;i:1list;1se •'1 M<"r.1ír-
f11ir.dos pr3g111:í tiC•,).'>).
O rmúf o 11ar:1 cssc cscs:so de vi1:ilidadc <'.-. :scm
dú,·icfa.co- 11l1ecido desde J'isistr,;110,Sl' acr4:d itarn1ns:cni \
risrlltcle .Consiste r..:111 odcut;1r par:l outr()S fins:is <:ner;) i 1s
íchri que e .:iti\•;11n 11:1
<"ena polít ica.dc:wi í.Ja.., para :t husca da prosperid:tde 111;1lcri:il,
,bfclkk-fade p1fr:td:1e doslap·>i; d..: socicd:.adc. lnfcfo.n\clllc.:1so

lu ·:tn h<Ja j:í l'o;\•t,:kl\•:1o f<,;\'crsf): diminuir:1s l"ncrgb.¡¡ pvlí1icas ex-
. ce<.;Si\'as. faH>rccer a busc;i da fclicillaclc indíviduoil-c d;is rel.1s-ÓC'.,
.·....,¡,;¡;1is era íwore..:r a,:it:íffifadc J..: una v1d:i pr ivad:i 1• dC
forin:is de inLCi lio.soci.al.ue :i.rnrrct:i\'lll u1 ';t multipliCa:
:i:io\lc.:1_s pir;lt'.ks e clclll:l.ndas. lt_ S.1:11', é cbro, tinham um
cÍt:i!O duplo:
1 túrll:lv:1111 o. ód:1<t"ios indiforcnrcs.""!x.:111 pl1hlk() e 111inav:un a
!j · ut rid tll d- governos _i111i1ilad,os_ ;a rcs¡ 11c
O <.-n(rcll\';1q1<:n10 da vitafül:tdc dcmlxrátka

· .sa._'espi r.11.de ·
;\ssumia::tSíli111 :t
form:1dc um,J,,11lflc. l>incllduplo vinculo) simplesde

r< suniir:.ou ",iJa dcmocr:itic:i i<ignifica\';1 unl:i ampb
p:i.rticipas-ao papula.r 11:.dicuss[odos negó<:íos púl> lkos.e
bocra ru"11,ou signillca,·a um:t fcmn:i de,.¡Ja social que
direciona''ª as cncrii:1s par:i 1s S;t tisfaO:.t:s indi\'idt1:1is. <:: isso
t:tmhi m cr:t ruim. A lX'l:1dc1nncr:u:i:i
•kn:rb scr cnt3o 1.m1:i for111a de g1)\'Crll0 e de \'id:1 :i;od 1Ic;ip;1z
dccó111n1lar oduplo exccsso d<:: :tli\'id.:aJc colc1iv3 Ol• de ret·ras:!io
indi, idll:'ll mcrc111c a \'i1l;1 democr:\lica.
Est:i é;1íorm:t conu.un c:om <1uc 1,.)S CS1'Cci;1lis1a.,c1Hmd:un
•J p:1r:nlO:>:Q dt:tnl.•Crá1i.:o: a dc111m:r aci:1, come) forn1 1 1lc
vi,\:1 po lílica e so<:fal, é (1 reino do exc\."so. Ess1:t:xcesso
.si¡.;llifi"1 a ruíua do ¡.;o,crno dcmt)Cr:iLko e.porrnn
t·o.dc,cser reprimido por de:. l .;s:1<p1;1dr:1rur;1 docírc11lc"1
csti1nulou no pa. :1do:1cngcnhl'lsida
.1..: d11s ;1nis1:1s (t1s cvni;:tiu1is-iScs. M:1s 1:sst: 1il''-'de :irte: é pouco
:iprcci:tdu he-je cm di:t. Os govtf!PIH'í;,': pa.¡.¡.::1111 l_,;1$\a11tc bcm
s.;:11\ ele. O fon> de as cl.::nlocr:1ci 1s serem ..ing<wcr11:ivcis.. pro,
a super:1ln1nda111c11lcllli:a 1u:ccssidade des.:re1nwwcrn.-.das c.p3f;t
de. . é leg.itim:1)':iosulicic1ucdo c11idadn que t<"•n1Jm just;\
l)lCIUe c:rn go,crni·las. M:i:s as virtudes de;,> e111pirismo g.
(lvern:micntal
:s::: :g.:':a -:::< :.c:or: 1l? ·:r1 :1 1

:·-
1 1
·::'. i:
pri;.,cipah)H:!IH'C: ,;a 1-r;m=i. omlc c.:lc-.. c:-01!:10·muiro pró;.:imos Jo
: : ;E:: ::::::·:. ::: :f1i:

;,;:E;:::::
do' origín:al; dt! uma pcn•crsio no pr6prio irn;igo J:1"civi\ i:,,.asii•),
elijo¡>rincípi(>s\; cmpcnh;un t'.11'1 1>c.:1 g11ir.l'ar:1 des, 1ra1-
sc de; des:u· ir occ¡ui\'OCQ do nOIUc. dC fozer de "democrncia..
115Q in:1b; o nornc coniucn de um m;i:I e tlo bt:n1 que ucurn,
ma. .-¡>en;lS (l rH.11nc cfo 111:ilque nos corro1npe.
l::1H1u:u11·0 os csérciros 11ortC'... 11ncric;ino_( rr:1b:1ll1n·:11n
p:1ra:1 cspansod..:1nocr:í1ica n.... lraqu..:, era l:111_)ado,> oa Fr:m ;,
u1u li\'ro qu1::- discuti:l a dc1nl,)crad:i no Oric1H(: Médio soh uina
nova h1'l.. hui1ul:iva-sc ksl"'-rrdmnfs r:rimmds,Je l'Eur¡J¡it,fim«ratil'jut: f
r\s lt!ndC::n· ci;is i:dmi11os;is: d:1Europ:a dcmocr;í1ic:1J ". O
:tlll(ll'. Jcm:·Cl:1ulc
Mihu•r, d..:c1w<>h•i:c, pvr un1a análi..: sutil e rig.oros:1, u1ua te..:':
t(io i.;in1plcl'l qu:uuo radical. O crimc presente da tk:mocraci:l
<:urop<'i3 cr:1 pt'dir a paz no Oriente Médio, isto é.um:\ so\11_):'io
' f;111·Cl:nuk Miln"" .J n P:" "°"" ,.¡,.;,, :($ ,r,. l"C;;t"J"' ,¡,:.,...:..,,;"'""
(1':.ri .
\'.:rdkr, ?OO,;),(N.1;)
¡Mcífic:a do (:ouífüo israclo 1u.l... uno.Or:a.\'03'¡1:a<¿ $Ó¡l(\(h:t sig
nllif'.,r unu cois:a::. destruirJo de IJuad. A( d<'nUKr:tcfa'i
curo· pd:1 rr•lpunh;un .u:i. p 11· . p:ar:i. n11oh-cr 11 pr1•hk m:i.
israc c11c. Mas :i 1 :i'l. clc111cw:r:i1ic:i t:uro1)ci:i nlco era n:a\la
1u;1is que r.:-slil-
. t:idv el•,ex1cr111inio dus judcus d:i Europ:1. A l u rop:\ u1iJ:i n:i
¡ln e '"'clemocr:ada 1orno1H:e possh·cl dcpnis clt: 191 por unia
í111ic:1r:1:}1 1(' o.1erritório c11ro1>cu,cm ''lrh1tl1.: ti•) succ;;o
do gC·
noddio n:1;',i1:., csta\•:1. Ji,•rc do 1ºinic.o 1>0W• 11uc cri:w<t oh.1&c lc>s
•(c:ali:c:aro dt:$U sonh .ou·scj:a, o jud.ll:u A l:ump;1sCn\
fro11-.' 1eirM é, na,•erdade. a dissolu5$0 da polhiu, q11c
cs13 .scntpre
;.,"'"<loh:u com 101;iifübdcs hmit:id:a.n:1 $0CH:<h<k: .:ujo l'rincipiC.
.:ao contrárlo... i111nir;i5o. /\ dcmocncn moderu:i s;ignilic:a
:a Jb'trmrso Jo limite >0lilico pcl;a h:1 de ilinm:is-Jo pró¡'lri::a cb
S()(l\"<l.:.<k mocfrrni. A ,ontoidl' rlc p>lSUr f'lnr nnude q11i. lqucr
• lill\lt(! C lOefYid a C :IQ IHC'SIH() ICn J \() C.t1\hlc1U:tfr1;ub pcb. ilWCn•
S'O nlv<.lc:r11;1 p<•r cscdC1X7i :l:;1 técnic:a. l!fo culmina hnjc com
:. \'uru;¡¡fo de: se ll'•r:tr. pd:u técnicas J.1 m:1n1¡11d:is:!io gcné1ica
\" <l.1 l nsc:min:1s-1io artificial, tlJ> pr..\pn:u: I d.: dl (IÍ·\ 1 io
s(:x11al, cl:t r. 11roclu·ao xu,1d1 e d:1 fili:is-:'io. A
dc11h1crnda europc.:i:l é o rnudl\ d<:: s.-.cic.-.cladc t¡uc c:1rrc¡.;;1
1 ssa Ví\1U 1tl1. l':1r2 chc . d;:i prcci.,;1,;:i se li,rar
, M:gunclo ·lilncr. do Pº''º cu,¡-, 1>rÓprio principio de
\"XistCnci::a é o d.& fili:islo e da 1r:msmisd.o,
<• llO' o <-tuc <'Jrr<.1. :,:1 o non1c que ignifica 11-.s.-..c principio, ou p. o
!"'"<'<111.: c::irrcg::. o n<unc de Jlllh u. 1:ói prcc1s;:in1c111c
is$t'>. d1z ck. que,... gcn•...::iJio lhc rcmku ¡>vr 111c10 (le unu
in,c11S":ÍO ho mogCoc:i cnm o principio J:.$0Ciccl adc
dcmonJit 1c:.. ;a 111\-Cl'(io
r(:cnica da -.amara de g;í:,;, 1\ flur..1pa dcn10..:r;hic;1, concluí.
11:1cc:.11 d<o gc11oddío, e:. .-.fá cnntinuídadc i1 1·;1rcfa
c1ucrc11do 1'il hn1ctcr o Est.H.lo i.ullcu ;Is cru1di(i1'c..; de su:1
p;1"1.. <1m:sa , as C•ut<liS"O:-•c. d c:.i-:cermín io dos judeus.
Há v;'iri:1s 1naneir:1:0. <k se CQn:o.i.l1:r:1r C"$S;t ;ug"u111e111:1)iO. I <>
ciemos Cóntr 1po'r :1 sl1 1radica li\ladc 1s ra7M ·do ie:nso comu11 <:.
d;1¡Hccis5•-. l ístóric::i.por C\. cmplo.1)(:rgu 111:i.ndo :;:e o n gi1 I\' na·
zista l'octe ser.rilo f:tcilmmc co_it.idérado um ugt:n c '" triuM('I
·-····,; pe ;- ·da dc1 l.Cr:Cb, s':it ·0·--1 or.--11 1:1 ': rii!11:inff:t O:i
;11.t.5,ii._ t1ú .." ' por urna tclc logia provi<lc11cial da hístóri:i.
lm·c:rs:mic:.nte, ro· . dcmo..; anlisar :t cocri:nci i 111crna dcssa
argun11:, m;1s;:5o a p;1nir
do cerne do pcm;a1111.;nto do;.nunr. ou scj:1, ltma tc:.oria dv
m>inc:.. articulad:i com ;1triplicidadt! l:1caniana d( simhC.lico. cio
i111agi oirio e do rc.':tlt. Tomarei aqui un1a tcrccira vb: <.--
onsiclcrar o nú cleod:1 a rJ¡.11111cnla)3"u11íl(1de acordo corn su.:.
cxt r:wa}:.i°lncia aos ulhos d ' 1:11so c••n1111n vu sel•
1-.cncnci111ccuo;1 rc:. lc concc:.itua l
<lopcnsa rncn10 de un 1 1utor.n1as do pont o,> <le visia 1-t::i
p.1isagc1n con1un1 qu< cs:sa ;ngu1n cntaS'.ao singular nos
pt>nnitc: rcccnsli- 111ir.d:iquil(1 que cla nos dci>:;1 .:nircver do
dc. lo.:anu;:nto <1uc a p 1bvr:1 "dc:.1n1W.: f 1cb" SQfr1,:u.cin
tlu"sd\ca<bs. 11<1 f'lpini 'i(l illtc
)('ctual domi11;11uc.
N o livro de M iln..:r. <'.'.loi 't..·deloc.Hn(·nto .se ri:sun1t:pd a
.:011-
¡1111 1("'• de duas reses. i\ prim<:iu. opt1<: de ma1u;ira r;ulic;al o
• 1<.cmcH• ;i oh1;1 mcsu·:, , k Jc:•u -Cbudo; i..-tilo1<:r. Ot "'"'""' ;...1iuinw1 (Ki )

n•.
J mdr. .Coinfi:inhi;o<k Frcu<I. 2007).
1\omc de judeu co dedemuc.r;tci.l;;.i :tcgu11da di,idc-
1 es-.;:i opo:;i:io cn1rc du;1:1 h1.m1:mid:1dt:s:u 1n;1 h11m:Ln idadc
fü:I ;10 prindpio da
1 íili:is-:tv e da transmis. 5o. e uma hu1nanid:'ldt.: que se csc111cccu

de sc principio c.p..:rseguc 1im idal <!é 3utucngendramcnto
1
(¡Úe í:r:unbCm U n k!cal <leau10,dcsrq1i55o, ludt'"lt
ed1·nrncr;ici3 _ et cm opri,iiio r:1dic.:il. Essa c.". e fnir(.,a
1 n: ;ir a,•0111 daquilo

<¡ •e, 11:1 época da Gu rra ifoS Seis: Di:u Ou do Sinai, afnda stru-
_ 1'11_rw:1:L l'crcc1i ·:i:o {lo.mi11:1n¡;d:•.dj.! tnoer3 i:t.:u1uclc tl'._n:1,1m•.
.: ::::;c 1::, ::- gu :=r ;:::s:·1: ri.:::

:ef ::·...
:i;cgur:'l\':t a libcrdadc dos indi\'ídu o's e a ¡•articipas-5o da
m;lio ri:i na "icla p 1htic a. As dccl:1ra(ks dos ireitos
humanos: re prcsen1:wam a carl:t magn:i dess:a. n:l:i.:io de
cquilíbrio t:mrc a fors::i reconhccida d.i cólcti"'id;td<; e a
litK·.rdadc asstgurad:t dos individuos. O t::on1r5rio da
dc1nocr:lci:t c.h:;un:t\':t sc c1H1o to- · rnlitarismo. A l
ing.11:1gcn1 domin:11t1c dct\Omiu;l\':I l\"lt"alitáriós os fat-.1dos
t¡uc. cm nornc d;1 for ::i d:t 1:olc1ívidadc, ncg:iv:m;
:ao mc:smo 1cmpo os dirci1os dos incli\·iduos e .as Íol'nus cons
tit udonais da c:-;pre.s-.:5o colcd\•:1: dci).ÓC.. livrc:;, libcrdadc
de cxprc:ss;i<J e de :1ss1,.1ci:13(l. O nomc de 1ot;i.lit:1rism•>
prcteudia
:-:ignifü:>1ro pr6prio pri11ci1)iú dcss;i dupla n<·s,:1s-io.O
L:s1:tdo 10- t.;1I era o Es1:ado que suprimia a dualidade do Esmdo
e <\.;1 socic daclc, 1.:stendcnd osu:i csfcr;1<le cxcrcício 21
to1:1lid:acl.: da \'iJ:a de
lllll:l c..lclivid:nk. N:1:-.isn H1e C•lllll1nism •> cr:11n \'ÍSIOS C•)ll\O ,1s
tlvi. ¡);1rntlign1as dc c IOt:lli1;1rismQ, (u11d :amen1:1do.s cm

dCtis t.Or(Cims- <¡m prc1cndi:im tr:ins:ccn<lc r 3. i:i:p!lrJ ó
cmrc 1si:1do
e socicdadc: f"S'" e cla'IC.O l:.Sud o ita'lJta era c<111sidcrado Oc
:icordo com o p<mto de ,-isra <JUC ele pH)prio b:l\•ia allrm
ulo, o do lt·:1do fumbm cnt:1do 11:1 r:1:1. O gcn<.'lcídi<'\
jmlcu t'r:i c1.1-
.1eudido._p.o.urno ;;real 'l;aS'1iQ <\:1vo111'.lde ded:ir;1da por
es.se Esta? de suprimir un):' ns- d gcnerad:t e p<•rtador.\ de·
dcge11cras-1io.
. ·'? li·Q lC o\ilnc ofcrccc:i"c:i1°:i. invrs:io ds.. a c.rn ·;i do
mimUH(;i.;il1t-JmpoS p:i.Hk•:>;:.1.gQi'i\ a vtnud\:¡i,;lsr;1..:I .,ignili-
. c'ar·o t;.ri.t r':i.río 9.'p'fi.i1ij,i0 °dcn.1Q<:;;'ii!cc;;;·,-, GOncitO <l
·.tf)r;Lli- .
tarimo dcio11 dC ter vaÚ:a. o-r ¡;, na:r.istae Su política
rcial pcrdcr:un od:1especificidad .E"is1e um3 ra,-.?io mul10
:;imples p:ir:i isso: a.s propriedades c¡uc eram a1ila1ídas ;10
totalitarismo, cn!=c::hido como u1n Est::ido que devorava
:i .socie<l:1dc, 1orn:1-
ram4sc simplcsmcntc ;s propriedades da dcmncrncia, com cbi
da c;OlTIO u111a !iOciccbde t1lle devora o 1;srado. Se Hitler. c\
1j:1 prt:úCUpas:ao princip 1J n;ic.11 e1·a .'.lep msflo cb
dcineoct:1cia. pode ser \'iSto co1nt) (' :igmc providt 11cial
dessa cpa1l:>50.\:porqut:
os;mticlcinocratás de hojc cham;un de dc1nocracb;1 mesma
<:Oisa que os pártid:irios <b -deu\OCr:tcia liberal - do p:t:i.ado
ch:am;l\'am de totali1 1rismv: :1 11hsm:1 coi:'-l fas ª''c:;s,1s. O
c1uc era dc11u11ciado :11uigamcn1c con10 principio 1.,..-s1:11al c.b
L<11alicl:i ch:íed1ad•• é denunciad o IMJ jc como princípio."iflCial da
ilinli1as-ao. O 1)ri11cípiu cha111ad<.l dcnw>i rncia torna-se o
principio abr:1nge1Hc
t.b 1nndt'ruid:1dc tom:1J:1 co1no um:i. 101alichdc hi. l{•rica e
nn111- di l\.ft q11:1l seopOc a¡ n;1s o •1on1e judcu cu1110
1•ri11dpioe.la 1radi (3o humlnJ ptl>;>;l':rvada. O pns;1dor

noneamcric:mo cb -cri!:c
d..a dn10cn.c1:i'" :iintb l<Klc 01r, a thulod\! c.h<J41ue Ja.i;
ch.di US'-. :idcmocr3ci:a ocídt:nu.I e crht:i a um lsl:t
:.inóuimo de Ori.. nrc d._.:1161il-"()' J;i o¡l\:n.SJ.dul' frJ1
>"''"l."riim.:Jcnh..:rá1i
propl•C: um:t \'l'.:r&".'itl r;ulic:a li1.:il;1 (t g11crr:i. <IJ civiliz;ipX".':'.
('('I
opt\ndo h:mo<:r 1ci:i.. cris1i:111is1no 1,1 ¡.lit l. escc );¡O ;ud:aic:1.

l'Ht:l1Uó.numa prin,d r a:tn$.1'5c.j10dcmos idcmiÍlc:i.r
o prin ri1)io do 1uwo discurso ;11nidcmoc:r:i1ict'I. O rclr31(1
11uc el<: faz d:i clcmocr:1cb r..:m tr:a\.,1s <1t1
t:rMU:ulb11i1l .-.i \t i nclll<: l)
lO.ta,lil:&r\$1\\0.,l¿l!:; pssi ::L"rllin'I J'M)t ,:nn p'roc-dSt'"dc·dof1gor;t('iiO:.

como Se.:, 1cndo $C tornJdo inútil o conccho de
1or:al11:i.ri$mo. mold:ido f11.:bS nc". 'Cc.«1<bdo d:. Gut"rrJi
1ri.scu$ tr:'S,<-:e pudcs
"' ,;cr dccompostos rccom¡>O$IOS p:i,n rcf':ii7.cr o rcuu:: o
d:ii 'luilo que'.'llu¡1unh3ll<:r Sc.:u comr:irio,:.
dcn)O('rci:1.l'odc:n10$ u omp:iioh::ar as ""l as dcsse procc-.so
de <ksgurAS-:.0 e rcc:om pOllliS".5ó.Comt'S"ou n::a virad::a d(1!f
:antis l;,iSO, com u 1ll:\ primd
f:i. 01)4.!ns-ao c¡uc 1nmha cmlJUi.:s1"io :i. o¡..,slr!it• dr. dl)is 1crmQs,
O c.-mpo cr;1 (Jd;1 rc, isiod::a hcr:aos--:1rcvQlucion:\r b cb dc1nocr;1-
ci1a. l!11fati7.<)U S(• Íu,;1;unc111 \'!papel da ohr:ii clt: fr ll\fOi liurct.
r.. /t\{; f /¡¡ Ri1·1•/111i...11 frCll'fCI¡ ·.1.rnhlic;1d1cm 1978. fa.o: p.>11('0...:: dc
prccl'!dcu tlo du1,lo m(•hil da upcnslo qm: ele cÍl\,1 w;1.
l\..:cn n du 7.lr o Ti.:rr. r p:in Q C\.'ntro da rc\•o)IUS"li<'I dcnl<\\.
r:itk:;a cm, no uh'l;I mais \'isin I, rom¡lCr :a opos1S":i:O que ;i
Oi>ini3o dom n:imc
• Slm1...-I r liun&m¡!&on.Odwofw .W..<'""Nlf¡,,,.H<-,...tf(l.t .........

(Ko.•·kl.Mk.\1<...°"t.1.1j>.·.1.l"7).
• f""'f'.."l'u•.r,_.A"""'°JWl'-'ro.o(k'°'kl;auclrv.h>Lc·r.:-1no. l'JIS'I).
{N.IC)
o 41011"> \ u 1:.'lv•.11..• <C1 /o
h:wia cstrmundo. 'IQ1a\i1;1ris1uo e d( 111ocraci3, 1.:nsiu:1v;;i. Furct.

n1io :i>;'io duas·1.:nbdc". 0(><;1sta.O reino d(• l'err•r St;diniSl;l fo¡
;1111'ecip:ado no reino clL> t<.-rrúr rc,•0! 11..:ion:írio. Or:1. () terror
rc volucionárío nao fo¡um;i cscurr.cgZ1dda (i;l rc''••lus:3:•>, era
on subsranci:il a seo projcto. u1n:i IH'. cssidach: int!rí'.ntc :'1
pr(1pri:i C:isCnc.ia d:J rcvolus5o democrática.
Ocduir o terror s1:ili11ist:i d(I tcrror revnlttdonário fr:trn::C
no era em si uma'nisJ mwa.. E-,;:13 ;,\ 1ális1,; p¡;, i1m.:grar ;,
PoSi_iiio dássic;1'cii'irc·;:teifftit'i'!fcl:r"j 1l:•m.cnt· -r e=
lib..\;;il;r,;nd:17.· mentada na rt:Stri>ªº do E',lt:tdoe-na dcfosa
d;1S libcrdads- ío(livi- ·
duais, e dcmocrncí:i radical e igu;ilit:i.ri;i.C¡uc sacrilic;1 os dirciios
dos indivíd\1os a rdigiio do colcli\'O e iifúri;;1 ccga '"b.s multidO<: .
A nova dc1 únci:t <la <..k1n()C1':1ci:'l tcrrvl'ist:1 llar.xia C<•lllltzir a
r<.
fundas-io de um;;1 dcmocraci:i lilx:ral e pr'1gm;hica. lin;llmenrc
livrc cfo.s fanras1n.:i.s rc\ olucion:irios do coq><> colc1ivo.
M:1$ c:CS.:t lcit ura simph:.; c-..:<¡ttc..:c (> dupl'-'m6hi\ cb
.._.,pcra5\',. A crítica ch) Tenor lcm um íu11do duplo. A
d1;11nad:1criti..::1 li lx:r:il, <1uc apcl:t dos rigort:s tot'11ilirios tfa
ig.u;1ld;1<I\ di;111H'. da sS.bta n:p(1b\ica das \iberdadcs
indi\'lduús e cb rcprcsenla)aQ parla1ncntar, c.". l l\'a
sulx.rdi11ad:1cl,:-..:dc o¡> ri1\CÍpi o ;1wn.i c:rí1ic:1 muito difc-r,
lllc. p;1r;1 ;t c¡ual o pecado d:i rcvolus;'i 1 n!iu .:. seu
c:oktivis1110.m;;is••1<1 coutririo.scu individualismo. Ncss:1
peu pcc1h•a, 1\ Rc,olus:;i(1Fr:mcc;, fo¡ terrorista 1do por tcr
ignor:ido osdirci1os do!> indivídu(l..1n:.1s,;ioc;o11t drio,por ti:-
los,·cu\sag.r:t d,l. l11id;id;1 pelos t..:bricos <.fa o.1n1r;1rr.v,-.lus
:i(' h:os.Q dcpQi <1,.,. Rt:volu·ao Francc:;a, lcvada di;mu
p<:lo:. s<i<:J;ilist.,,:s ut6piG1. 1> oa
primcfr;i 111ct;u.lc do ;<;;éculo XIX,('...)ns.i¡.;r;id;l ru) fin1 d"
n1c...:n10 éculo pela j'wem ciinci:i sociológk:i. cssa lcitura
prcdonlin:tn te...:;; enuncia da gu int c nMncir:i:a rc\'t)IU S'.iu
l:a cons._'< uC::ncia do pcn:-:a1nc1110 d;t...; l.U'lA.=' e de sel• princi
>io 1-rimciro. a Joutri n:1 -pr.o'h. t:m1e", que .;:h.:\'a
julg1mento<ios;mh"1CHiosisobdos: . t:m vi.:-..: <fas<=-l'r.utUras
deren)a.. ColctiVs. Dcsfa?'.1.!n<lo 3S,;élhas. s..-. .lidaricd:u;l\:'s que
mon;1rqui:1.·iJohrcz;t.e lgrci? h:wiam h; iJo..:i ·
rc\•olu¡;fü} pr..:ih.-.S!nic llissoh'e\1 o fo.Q soci;il e ato11Ji:wu i.'\S
it1di.-
. :: ::;:;:;= ::; :: ::::<;1 ·.%°1

;, ;>
. (!\te t1¡)C11u: : a....; ::;oli<l:1ric:".. '"'clc;:."1111urt1is<: l1i::>t{1r ic1pQ<lc111 1,_'C.cr.
O lh'ro ele 1:urc1 rc11<;. css:i douuin01 no lug ir de honra.
11c m<•stuv;1que o\err...n n.:volm:ionirio cr:1 cunuhst:mcia\;.
própri:i rcvolus-5o, xm1uc toda a dr:un:uurgia revoludoniri:i
hMC.1\"3 na 1gnor:'ind;1 d.'.l.<;: rcaliclaclc): históricas profund::i.s
(¡uc a tünu.vam 1)(1ssívd. 11:t ig.nor:wa <1uc a vcrda\lcira rcw
lusao, a da...; intit 1i
)Í...:$ e dos cosHmics.já h:n:i:1.sido rcali:r..;id 1 na." prvíundc-
1.a". da socicd;idc <: 11:>.<..;: t:ngrcn;igcns d:i máquin a
monárquic;i. Consc qm:nh.•lll\:lllC. a t(:\ oluS'.50 só p<>clia ser
:i ilus:io dl:conK-s:ar do n:1da. un rcgb1ro,fa vo
11.adcco11sd<:nt(:, uin:i rcvolui'fiO j:'t fciu.. S( pudi:I ser um:1rti(kio dv
Ti::rn)r, <-.sforJ;amlQ-St;ll.:.lra d:ir um .:or m im1g.in:írio.a
umasocied:i.dc,\csfoi1a. 1\ :i11:ílise de 1:urcrse v;ilc,fas 1esc... de
Cl01udc Lefort Sc'•lm:::t dcmoc::n.cia como pOLlt:r dcsincor
ll<Jr.;ido". .\hs l>:1...d;1-sc m:.is ;iiucla 11 1 obra que lhc forncccu
o
fund;i,1111.:nhJ dt.: scu raciodni\°l.Ou s *1·a h-scde Augu ain Ccx:hin
sohrc o papel d:is -:-.odcdadcs de: pcns.:i.n1cm·o" que ckrnm orlg.cm
:l. Rcvolu !io Fr;mccs;l1.1\ugl1stin C1•1cl1in. C1•mo suhli1ilwu
Fur..:t , 1\:Í i::r:i .:i.1x:1i:t'\ u111 non:1rquis1a par1id:lrio.da t\(!iO
h:tnc1".S:l, mas, tanihém, um ..-spírito cuc:.<10 na c1cnc1a
soc1olOi;ica durkhcíli\ia ·
·, .;.. lira. n"a.'vcrJadc..o .u lc:g;1: 11irio:ds;i criticó\ da rC\ oluS:ao
-i.ndi\:idu31ista"..1ra1\smitida' pela c<•ntrarrcvolus:;io :i.9
pcns:i..men tu ..libé;il- C ásociOlogia rcpublic:ma,
·· ·t:,;;.:'. ;;;,;:;:::;:
queOÍundamcn10 rc:.ll cla".
:::: U:: ;ls;; :; .

Je h 1sc Jupla. 1•or.1r;:i-.: da rcvcrén<:i:1 3!> l11zc. e!\ 1r;idis:'io.;rnglo
-amcricana d.:i.,h,:m ocrada lih..:r;il eclos <lircitO:s de•
individuo, rc C(H\heccmo .:i. t.lcnl1nci:1 ;1hsolut;m1c.ntc
fr:.'lnccs;a da re,olu):i(·: individua lista 1·on,petHlo.>o corpo
soci;il.
O duplo nióhil cb rcvol11s_JQ permite.: C:•Jmprccndcr a form:t
:iodo antidc1n<>craliSn\o <:t'lnlC111por:lnco. l'cnnite: c..:ampn'"<:n
d<:r ;i i1wc.:rsl0 do db·curso i:.._ hrc·' dctit<>cr.:ici:i c..:ans.::curi\';1 u..,
,l..-s1nor·o1,amcmo do i!llpério :.oovié1ko. l)c u1n bd(l, a qucd.:i.
des$c imrériQ fo¡s:i.ud;1ll:i, por u1i1 1'>l:ríodo hast<.tntc brc\·c.
con10 "vitbrirl d:1d.::mocr:icia sobreo IC'l1.l!ir:1rismo• .:i.
vil6ria <las lihcr d:1dcs imlivldu:1is sohrc :1 oprcss:io do Es.-

ado, :;imbolizada por ac udcs dircitos hu1n:1nos rcivindic 1düS
pelos dissidt:11tc.s s<'.lvii:. tkos ou pelos oper:írios
poltm1'.S<::s.E.....e dircito.\ "formais.. foram
• Aug11slin Cochin. 1.nJ<'(iil.h.d.r.pr,.w't "r l<1'1.!Nt1>Cr/Jfi" '"""°' IW!(l';•ri<. Cupt:mk.

197XJ
o pr11n c-1'"" :1h·u da criti :1 m:u,.-lsrn."t: o J....a:i noron;:unc.1110
dos l't'gimc$ .:um•uuíd0$ sobre ;i. J)l'ctenslo de promover l11n:t -
dc lll0Cr.M:1.1 rcalM p:11h:C1a r ;1r\'\':tnchc. t.ilas, 1x>r 1ri'.I cfa
s;i,ud:.s-o
vhrí:111lria "º"
v111..•t10SOS lirc1h.i,o l1um:mosc .idcrnocr.ac.i:t ri..".Cu- ·
p.r:Mb. o qm:aconlll'Ci;t, era ol1wcrso. Uma,....J.' quc oconct. rod"·
101.1lin.n)1110 nlo tinha m:i.is U$0, 2 Ol'JOio de unu. boa dll!mo-
. crui:. dos J1rcilos hum:.nos e d:.11 lihcrdado indh·iduais .i m:i
.lcmN.:r:te i:1 ig,ualidri:i e colctwi.;;12 1amhém 1omou obsolct .
·lo. crika dos dirc110< h111n;a1'!r«upcrou in"-'.f.liu:_"!!
l.·.1.19.<I<>:< Os scu's d1 cito).l'oJ1;i. cnun(i;1.r .\ nnncir;i. de
H<1n 112h /\ rer: os d1rc11oshum:t uos do uin:t ilusio.¡)('lorquc
d.C) os dircitus dl'.l homcm nu. <1cs1>ro\•1do ele dird1os.
S5oosdirci10-s. ill•Sóriosdo:c honn:11S'<¡111."for:im ex¡Htl'S' de
su:.,...Ca".J..de 11u:1 tcrr:1e dc..¡ual
<¡11cr cid:td;i.ni<1 pur tt"giuu.:111 urinicos. Conh«t-mos a. siru¡>,JU;t
qui! c. ":i ;i.n:ilise 1c111 :.ng:ui.idocm 1cmp01r: n:.-:cnles. De um
lado.
<l:í un :\poiC'l 4IJ'OftU1\0 !I c.:unp:\"h;ti; hmnalliliri::i:( c li\1'.:rl:ido
ra ti.:Estadtl."'\l\lc.Cll\ 111..•nu: d:1dcmocr:ida1nili 1amc e
mili1·;11, dcfomlcm os dircilo< d11!11s1:. sst·m-dir<:ÍH\S, l)e Qui
ro, in pirou ;1 amilis de Ciorgio A g:unhc;n, que tr:msform:i o

"eso.do decxcc s:l\o" no cunh.:úd rc:il i..: no. "
ckmocr adaª. Ma!! c;ss:1 crí1ic:1 1:11nhém ¡ ic l.C cl\\11\
<:hn·iin:mdr:i ll:ic¡udi: tnóltxismo 11uc.:1 tl11c,l:1 do
im¡>érlo so,·1é1lco e O l:l fr;i<{UCCÍmcnh)dos mo\•imcn·
tosde cmand1l.1S'!lb no O.c:idc111c dispónibili-zavJ.m de no\'O
pua
• \'1:r Clor•4',:.l111li.:11. ,,_ )Mt,. •iuL • .......,, .....",...,,, •..., J (2......i • lkln
l l<ui1.•"•l1:.UllMC.lultl)cJX•IU''lo tlJotM'i<:rc, "\\'hois 1lwS.. r1,./rhc tli:¡;hu
u(M•11'",,..._....h"r&.t'""<(,!wolt,jJ,V IOl,. 11 l l.lU11i
O> Ó l>I V .. ll[ M t.•(;K "C I \
c¡ualqucr uso: 1)s dircih•S Jo h<i1;H!m sfü_• o.i. dirt'ih•.i. dos in\liví
duosegoístas da socicdadt hurgue.sa.
1\ <¡uc!>\io ::oo;ahcr quc1n :-;io es<.;:1,.. indivíduns 1:oíst.1s.
IVb.rx Cntcm.Jia l1ue cr:un os dch.:nlt,r..:s d<1s 1m.:ios de prod
1s:;io. ou,..,éj:a. a b.i;". c domin:mtc, da qual o Es1;1do dos
dircitos lnima.nos cra in,qn1mcnto. A sabcdoria contem por
nea vC as coisas dé ou
t ro rnodo. \.tic fa10,h.1.i.ta uma sérié (le ínfonos d1;.-
sloc:amc1nos p:ua dar ;1(Js i n(iivíduos cg.oísl'!IS um:t Ít:iS:flO
complcramcntc di-
.-:: : :-;l!:;;,· ::1l ¡: ::::;::, 1
1:i::=t:;:', :::·:::::
. ldcntifi<¡uctrn.s t:ss COtl.Umid<1rt:s ividos a uma cspécic s1>da\ .
histórica, o º'homcm dcmoc:r;'it·ic<>''. tcmbrcmos >Qr Ílln 11ut.: :1
1:o rcgime d:i. igualdadc e podemos concluir:os in
cfomo<:r:ici:i
divíduo ·cgoístass¡¡o os lio1nens dcmocr;Íticos. Eagcncr:1liz:1s-¡¡o
_dasrdas-Oc): 1nercan1is.cujo einblcm:i slioosdireit -..,s t.lo
homc111, n3o é n;td:1 mai!> <\llC;1rt.:.,liza :5(1 d:1exi ocia
febril de igu:lld<1tlc que :11 r1nt.:11t:1 os individuos dcm•.1.;r:\
1ko:is e;1rruína:1 h\ 1SC:t do
bem c:omum cnc;iruacb no i!...,1ado.
f:..;cutcmos. por cxcmplo,'' mú:o>ica dcS•lS frases qu.::
desc re vc111 o 1riste cst nlo t.:m qut.: 110.s coloc:i. o rd rio
d:tquilo (j\IC :t
<lUIOra chania (le tltm(l(wci11 pr,1 i<l.;nci11I:
AsrdarOcscntrcon\édico opadcn1c.0:1.d 1,·ogadoco..:licnté,O p:1drc

eocrt:11tc.o prof('S:(Ot <:o :.luno,otrallJlhac:t or co2.<. t\is1icto :1.mokb.n1-
-li<: cad:i Vc7.1luis:io 111oddod:1.. n.:l:i ·t>es,-,-.i11r.11uaísoe111 í11div(\luos
i uais.:io mnd<:lod;is rdar1lc. (111)l.l:1111..:111a l111c1m; ig10:1li1:iri:1s <111c se-

o.:s1al:w.:lc.:c::m '"'Olrc mn 1Hol:O<lor lle:>er,ivs e u clic111e.O hOnu:m
dl·mo..:r;i1ku.>(·. unp u:icmadi:u 1tl·de<111ak 1t<.r co1n¡x:1Cncia, indusi,·e
:1do111(..¡\ko (IU du ad\Ot:."d".c¡u._. 1"1' ccm <¡ui.:.:t;'io
su:1¡m.Jpri:s .s<)I.:· r:.ni:1.As; rcl:i.(L'<-. s t¡o;: de 111 1111.;m eom os
rn1m.'lS pcr<lctn scu huri· zcm1e 1 1íti n.nu 1111,:tafüico.'l :l$ :is
pd1ic:is prof1 'Sionais tcmjcm a
.,e:: lxuali1..:i.r.[...).O 111(..,li;.ó 10..>rna-,..,; pou.:••:i. xiouco u111a.ssi\br1aJoda
:::::.. ::;::: r; ::n::lit ;':::i:br: 1 1
¡ :,·.
d:s \'i<l:i c·d:i. mor Le. dos \:' •k>rcs l11u11 mis11;' 011.políl!c..i..i; -SJ.:. e.11frn·
•¡m:o:u .: s l'í\)(1:..s.<¡ucl11s1i1ul u 1uma'ton11.'\. nwsmoqw1:i11di la
.·!:tt'. nlc:.:t:1... ·v:.1lcid-<'Ól:\ii,·os:sio.afétad:i ¡
IC.·t-
Sguiamcñ.t<.> <1:1 transcc-nJCncia olc11\·:i,scj::i rdigio . tj;•
política.'
l!..;);a !Qng.:1 lcplor:ts:5o pnxura.lc.so..:rcvcr o dtado tic

uosso mundo tal como o moldou o horucm dcmo<r51ic-o cm
sua diversas flS,ur:1s; consumidor iiulifercrH<" <lt:
n1cdicamen10S ou su:r:1mci-uos: sindi1;:1fiSl:1 que tenia 1ir:1r
c;ida \"C"- 111ais do l s l:Hlo-prt'Wi d nc.i:a: n:pn:i:c1H:111tc de
1ninori:I étnic:1 <1uc e.xige o H"CQnhcdmclllo de S\13
icle1nid:idc: fominiSl':l <1u<. milila a fovür d:1s co1;1:;;
;1lu110qn•:co11. id1 r:1:1 c col:t 11111 s11prnlc.::rc:tdo onde o
cliente é qucm 1n:111da. j\.•fos se:gur:amc1H1::1 músic:1de!<"S:lll
fr.:i.
scs que dirn1:1n1 dcscrc,cr nossv 1nuntlo..l co1idi:11u11n111t:t er;1dl·
lup..rmcr..:;1do. c.: r1•,1(1/)' sfo,..-s v.:1n de 111;1is lon c. Es.-:a
"dcscrirrto" do nosso cotidinno j;i foi íe:iu.tal c q11:1I,há
150anos, nas 1).\ginas du A11tnifosro \.Dimmiuo:
• IX1t11ini•¡<11! SChu a]ll"''· ,,, Ji......r m1i" T"'"i.l<Jiri.11 (lM' i$. Cllinur I,
2002).
¡•.lM-70.
[a burg 1e;;;ia) at0¿:.f'lu ():-; í.:rvor ·:o: s.:.gr:1tlos d:i. c...::1h:1 áo
rcligi•JS:t , it <..> cn1usiu1no .::w.;i.lhciresco. do M:tuimcn1:1lis1nQ
l''"luc11t)-hurguCs n:.s:íg.u:1s gd:ul:..: do c;:ik:uln c,goísra. l t.7.<la
lignid:i.de 1x-ss.11I um s1mpl>.!S "'alor de H0<'3;sul>Slituiu:-...:
nuiucrt.s:.s lilll.:rd:i.dcx, co11(1\1i-
1.;id;is dura.1\\..:1uc .por unu única lili.:abdc cn1 cscrúpulox::1 do
0
coi 1érdo. (El:iJ dcspojou de :o:u;i aurob t ()d-I" :is:ni\'id:tICs'7iié n

\¡¡o rcp111adai c;on10 digna$ e c11car:ldi..: cbm picdoso r. ,.peito. Fez
db 1i1,-:dico.d(> i11ris1.<lo 1>"acerdn1e.cloy">OC1:t, tlo ;il>iQ .i•s.scr:•idn
. resa.sal;;iri:idos. .
Alccris5.o do:z..fcrrc),.; i¿; ;;.;1.'..s1t1;1.0<juC as Ci10g:1 có'

11- : ·
ren,por:inca QÍerccc. de no" o n:io s1io Í-.itris, 1n:1s unu
int erprt:t:1- ·
¡o, O conjunro o;k.;cs (;11...,:-: rcin p: r;1 d;1 um:t (111ic:1 c:11r a. a
impacii:ncia Jo homcm democr ático,'uc trata qu;lqm:r rcla 5o
por un' só e 111c:sn'o tnodc:lo: :a". rcl:isOes J1mdnmr,mafmemc iBrmli
uiritu que se: csuhc:Jc:c.::1n entre u1n prcsr:uior d..: scn•is-os e
sel• cliente"••.O texto origín:il dizia que a burgucsia '"subsrituiu
:i.s 1\11llcros:1s lil>crd:1t.ks, conquis aclas dura 1nc111c, por uma
1ittic(I libcrd;ich: scrn cscnípulos: .:i do cumén:io ;;1 1ín i<:<1
igu.ahfadc qut· da conh.ec(·¿ 3 iguald:tdc merc::mril, c¡uc
rcpousa sobre ;i
c,,.plor;1s-5o cínica e hrul:tl. sobre :t dcsigu:old:t<lc fund:rnw

nl';1l d;. rcl.-.s- io entre o ..pres1.ador" dQ s:crvi)O t r:1balho e o
''diente'• (1ue compra. sua íors-a de uahalho.O texto
moditlca<lo substi neiu "bu rgucsi.:i"' por ourro sujeito, '"o
honrnm dcmocr:it'iú)''.
• i..::i rl Mas f: Fti•-<lrich Engcls. M1'1U/t110 c....,,...;.,,. (o J'n1lo. l

n.11cm1><>.
19-J:-1). p.12.(N.I.)
'"' J)..>111inii.4UC hlll'l'"'r, f,4Jbrw,.•..,« f'"nJnm.-/ft.CiL, fl. lefJ-70.(;rifo l\lO:I!.
/\¡larir d;ti, é poívd t ra11sft-..ru1;uo e) reino tb cxplvra:h"> cm
reino <b.i¡.!.uakhdc e ick·ntific;1r stm 1\cnhnma c.: rimlmia :t igual
cbdc dcmocr:hica co1n a -u·oc;1 igual da fH(;Sta}if
mcn:1111il. 0 1cxro rcvistü e c:orrigidc• de 'larx <liz,cm rcSumo: a
ig"a\JaJc dos dircitos launan(•S tradu7.a. "'igu 1ld:ulc-·d:t rda ·5ode
cxpl•"lr=:t
&o qut-éó ideal t"onsrnn:adodo.'( sonhosdo hOmc:n?dcrncx;r:ít ico.
i\ e<1u:is5n dcmocrac:i:i = ilimi1.1·5o =:-ociedadc cju,.!>Ustcn-
1:10 a. denlmda.d-os -crimt::s- da \k1nocracia pn:. up3e. p<•n:tmv.
..;·::::::';: : :;::,:::; :;;;': :;:; :'.:

:';, ·¡:··:'.:..
forma d.;: socicd3dc com o reino do individuo igu:ilidrio. suhsu
nltndo n(-.s:;..: conccito 1000 rip\"'1 de propricd 1d(;.'(
di:uim:L'(. cksck
o j)rnnd..: cc>11sun10 alé as rcivindic:aS'iX:S dos dircilO. d:\S 1ni1ló·
ri:is. p:us:mdo pdas uta.'( indi<;.ais; e, cm 1crcdro lugar.;u rihuir
5. ".socicd:.dc i11<li\•idu;1l ista de
111;\sSa"', ;1.ssim idcn1if1cada com i'I
clcmocr:1cia. a busca de um crcscime1110 indcfmido, incrcntc

!ilógirn d:icconomi:1 ..:::.pi1alisw.
O rcbü'.\"amcnro do poli1ko, clo sociológico e do .._-cc,.mómico :t
11111 ÚlliCO¡bUO rCÍCfé•Se Jo,: hOH\ graJO ii m:Ílisc..: tOC<

UC\'iJlc:Ul:l d:a dc111(i<:r:1c.i:tco1no ig11:.ldadcde condiS"iX". .M:c..;; ('SS:t
reícrC11ci:1s111'<'\c uma reim1.:rprcia}l<• muito simplist:t ele t\
rf1•m«rcJ:ia 11e1 1\mirir.i' . T:ic:q11C\•illc cnt... ndi • por igu;altbdc
de condiS'Qc:.'t- o fim d3$ in tig".l..'t soc.ic..:d :iJc.;; dividid:c.ot 1m
c.>rJ•:n.e n5o o reino de um i11diví du<> ;í,kl< por consu111i rcatb
ve 111;1.is. E qucst5<l d:i dc1noc:r:i.c:b
2.L l..S.i•• l'ml.-.. Mr 1in hM1lt-S. 2005, (N.I:.)

0 {1f>1> .. Ul:MO(;• '-<;I.\
era para ele,<:m pri1ndro lug:tr".a ( ;as for1113s irnaitucionais adc

quad3s par.i regubr c3 1\0\'a COl1figur;aS"ito. Para tr.ansfor111ar
Tocqucvillc no) proíc1:1 dv dc.-.1•'-'.1is11h·, d1.:tnocr:í1ico e no
pc11s:1- dor da :»vdcd:l<ll! de co1)Sutn•). é ncc.cs:o::Úio rcduzir
sa:us dois c:ilhamas:os a dob ou tres padgrafos le.uin \m ico
capitu.lo <lo segundo, em que ele tr;11a do risco dc'um novo
dspotis1no. E 3in<la se tem de csqm·ú:r que"IOc<¡uc1·illt:
tcmi;1o p•"ldcr :i.hso- luto de um scnlu•r l¡uc •lispusc.:s:»c de·m
1:.1a<lo <:1:11u;di:ido
s' c-1.m:t n:iassa.<, Cspoliti..ada, • nan es:;;i 1-ir;ini:1 da=op!niii$) l.'.ic:-·
mocr;Ítica •0111 <1-it m: rtcl;un .nossos uvie.Jos. A t"Cdt1S'li deSt;a , .
.. an:ílísc d;a dc.:mocr;1ci:1 a crí1ica da socicd:i.dc doconsumo
p:1.5so11
por algumu <;1:i.p:is inl( rprc.:taliv.:i.s pri,·ilcgi:ad:is11• !\.<bs é rcsuh;a.
(lú, sol>rctudo, dt:todo u111 proc:csso dl·di mi11:t):iod;t figur3
polhica d:i clc1nocr:.ci;a, que ::e l"c:dizol• nh;di ullc lllll
ai::ctlo cnt re
<lcscrilo socio ógic e julg.'.lrrn:n10 íilos6f1<:<).
i\s et3p:1s dcssc processo podcrn ser disccrnida:>'com
h;1stan tc cl:irc;::t. l)c un\ bdl), n<; rnvs 19SO :l"."- i..;;ti1·.am ao
d<.:". t:1wo\vi mento de cen·.:a lil·cratur:i so<iológic.a n:i Fraus-3.
<:scrit:i em gcr:i\ por filósofos. que s;aud:iv.'.I :1 ali:111 1 scl:.da
ent re:1 socicxbdc (l,.; nio,:rfitiC':a e seu i:;.$tado pcbs 11ov:is
for1n:1s <h:cons111\'0 e co1n por1:imc1Ho individuak Os lh•ros
1..' Mti(1s ;;le Gil lc." Uplwctsky
" Sobre :a. vi;)S ""'"! ;,._ic :U •-.::io.:s to1111o s qm; k•·;u;i1n :ionc:ot e>c,; uc•·illis
'"º Cf'nlotmp<!>dnf'o c. cm par1ín11.lr. .-.1.ro: ;i rcc:<.>m'\'(JQ 11;. i11l<:t']lr.;1:.ro
1'.;ilólic:.1r.ulickm31 1:. d<:"l'IX"l"l"•ilk1m S<>ek\l•--.gi:i -.ós-1111xlctn da -
S(W;"k-..1:.· de <k <'.•)11 u111.,1"", •-.:r :-.0.:l"l·Au,\M:r, T""'l',. fl' "'"'"'"'·I"..,¡..,. ,.,
'"f' r'"' ,fu 1,...,r.i1-.:<1.,
'•"i"""illi "f' "'ífli> (1'.ori . \'rin, lOtH).
rc,..;un 1\'"1 h;ist;J1ntc bcn1 :i;cu contet1do. f.u :ii éroc:11 Cnl que:
comc:h un :t ser divulg:itbs n:i Fran ;i :u :inilis pc,;simisus
\ind:1s c lt- ;1Mm·mar: ;as dvii :,it1tnrc.:11 \IV n:l:it••rio ,fa Comissio
Tril;ih:r:1Iº'1 le sn;.:.iók-.g<•S n1mo Christ<>¡> hcr l,".1$("h e l).:uucl .
'lkll.llllt úl.iri10 1xs c-m <1u<: t:it 1 o <li\'<'11cio <.11i1c.,,
c.<fcrns da cco"omi:a, ch pplític··cb cul.nfr:i. C<11'11 o
dt;cnvol\· mcmo ·· do coui;:um<l d..: 111:1ssa, ta 1him:\
0
crn,domli\d:a por um \:' 1Jor

0
llupr\:1111);1 ro.::1li;,,:1511 p.<:Sso:tl 11..sc lu."<k'lllis1111\ om¡ i;i_-eom

".
ji fr(_ljÍ() p 1rit ;in? <1uc \.!Stclll'?lf C'11tjl_llll:&1HClll(."_ O :V. llS'.o. fa

.- _- 11Hht$tri;a C.:ípit list3 e J;:a i);!.u:ald.ldt-polilic:a.Os :apc.tirs
irrC.S.: rr11os c¡uc n.1sci:'lm cf.es. culrur:ii cnir;a,•.:am cm cOnOito
dirc·
tn co;n ao.e cx1gnci:i.o.e do ClfotS'Q.¡uu<lutiW'. CCll\l()
osS3Crifkios rc.:qucridos pcln intcre5$c co1llum J;a 11:.,Jo
demordtic.:au. A,:
.:a11áliSd de Lip<>\'.Ctskyc :ilguns outr0$ prcfcnJi;,a1n
contndiztr c...-otc l"-= shni!Cm<,1. Segundodc:!i, n!i:o h:avl.l 1-or
que temer um di vórcio entre as form.:u: do consumo de ma.u.
b:lad:is n:l hus- c:i clo pro. .cr pcssoal.t·:u ins1i111i)i'\ci:,la
dcmocr:iida .fond:1d:1s 11;1 ri·bra comum. Mui10 1x:lo cmudrio. o
pró1)1'iQ t"rt:,'(dtnc'nt<'I do 11:1rdi<i. 1no t:Ol)SU111idor punli;io
a .:Hisfa)!iU pcsn;d e a rcgra <:o lc1iv.i cm¡"l\:rÍci1:t h;ir111onia. i:;lc:
1wudui i;1 rn11:1:1d io 111;1is .;tri- 11,11111 1:adc.'(50 c)l;ist1:nci;1l
dos i11..:.lividu a um:i dcn,ocr:'lcia \'i\'i-
da n o mai,:a11enas como 11ma c1ucs1áo de íorm:iis inJ:ti1ucion:1is
" l);ouid lkll. 1k Cdlwvf c-•.JW•-ef c.,,.1.11....(-i,.,...k, l\uic l\ool•.c..

l'J7'o) I roo."<"°'' nt'>t:tr •l'tc ;10 d:og.!loCQ J.: vm rcU'lfl'O :io;: \";t,lnf\-.<1 rurit:.no;;
auMb cu ;af!ót"ubJ:a .:.iu l):mid 1\dl ..1111l'l'O.'«-"t"SS.• .k 1-"'P ul que
J. I"'"'"•""1uqo1ek 'f•C r..:1orn:u:un'"" l"'ot.IC'111S1M":o n.a F.o<1nsól.
corc.:iliv:i.s, n1:1s co1no Mu111a segunda natu rc%.a, um;u
nbi:1Hc. um 1neio amhic1He",Scundo l.ipovctsky;
Á·1111dula t¡uc o n:arci:i:ismo:1r..,$Cc, a lcgilimid;i k dc•n xr;íli.:<1

\'c11 :e, ainda •1uc n<•.nltxlo cvJ. inn"-';i1ic.com *''
pluralismo<:kd :a"de
··. ··.:;:E·:::?:::·;;; . =.•

1'K:uon:)l¡'l'"id:i · cln Y:._1/ Yo:mc:•• tlO.t(':OI<.: e cla
lil1':rdadc" <:oinhin:itóri:1.'l·•·J i\"<¡ud..,s'
/\h..: rcabifi1:1r No in<fü•idu:ilism0Jc111ncr. ¡co··con1ra a.-:crí1ic;lS

\•imbscb Américaera rcalií' ir.11;1vcrd:1dc,l11na opcurJodupla. l'or
llm l:ido. cnterra,- \lma crítica anterior d:i QCicdadc <le
c,;pusumo.a.
qut! prcdomina,•a nos: anos 1960-1970, <¡u:mdo a.s an:UiM:S
pessimis·
t:1s l,ll .::rítkas d;1"'otr 1(!;1 opulénci:1" fci1:is por Frnnk
Calhrai1h ou D:t"id IO m;m cr;11n r:tdic:'lli7.acl•L< por Jcan U\\ld
rilbrd num 1nvdo mar:-.:ist 1. lbudrilfard dcnu"ci:tv:t a..: ilus3cs
de uma "1i.cr sonali7.;lS:Jo" i1ncir:unentcsub1netida is
c:.:igt:ncias mereanti<. e,.¡a n:1s promcs< doconmno a faba
iiualdadc<¡oc m:i1'<::u;wa '":- dc
n1ocraá:t ll11sc111i: e:1 j_g.ualdadc inc11cúntr(1vd'"11. r\ nu\'a
S<1ci(1logi;1
" Gi k( Up<wo.;tSk)". l.'itt J., 1ik tl,.,¡-J 1w l"•; ;/.:J/1u1W" c.,,.,...,..,,., ., ('l;ui ,
G:iUim;inl, 19.'t3). p. H5 6.\fa . lit. .:A tr.1 d.> •Wi,..: Mklit)S ,,.,,,., d
,,.,1iriJ.mfiJlfw
" J.::111 l u<.lnl1;1n.I.,..., 5"<'Ñ'r.!&r.<,...1o•11•!fJI...,.; •"J'·t.S..·"' J.l'""'-

(l'"ris,S,C.l'.1' , "¡..
1•J71l).p.ss. 1i<1.pMI.: .r,.J,;okto'•l<1-.., 2..,:.J.• li\ho:t, l:dii; •S70, 2010.I
do consu1nidur narcisist:. suprimi;t a opo:-::i iv cntr<: a igualdad<:
repre)j.Cn tada e:1 igu3l<lade au.-.cnlt:.Afirm:l\·:t a positividadc
(c.\'Sc "rr<xc..:o d•: f"·rsvnali,. t ;h",··<1\1c fü1u(lril lard
analis-..,1l• COllH' uu1
0
cngit.do. Tr,,n:ifurinando o Ct)n u111idor ;1lien;1do dc a,\tiganie1Hc.:

- 10 narr.iso (jt_'C hrinc1 li\•rcm<:nh: <:om ns ohj,:1os e os sign(IS
do urii\•crs? 11lerc.an1il, id<-:ntifrcava Je 111ancira. positi"a
democracia
e cnsui110: Com is.so. foreci:t c..:1mplaccntcnwmc dcmo
csQ.
. :1Ci:1 r;1hilirnd:1·a um:1'crític:i. m;1is rndical. Rc(uu1r :s discor
-d:i.nci:1'1.:1.1t·e i11di"Klualism(!di:; 1n,-;:E1 e governo dcn.10,.
.i'";"=P..\:ª dc11fo1isfr;¡·: uil\ 111al i1lü1tQ tn;1is profnd.i·. Ei-i'
st3iielccer p(>sili v;unente que :'! de1n()(;racia n5o cr:l. n:\(fa
mais do que o reino do Clln.umidor n:1rcisisr:i, q11e ";irfa sua.'"
cscot ha elcit 'rais: 1;il <111:11 v;iri;i si.:us pra;:t:n;,.;; íntimos. /\ os
;il..-gn-s :>oci{1logos x}s-1no<ldno..;;
rcspondi;irn os;1usn:ro:;: filósofos a moda amiga. l..cmbr:ivam ue
a polí1ica, omo t dctiniam º·'":mtig_(l:;:. era anc de vivi.:r
.1
junto ea buc.1clo lx:n) c1num, qu..: o prüprio principiod

1husca c dcssa
;inc era a dls1i11f; o cl;ir;i cntr a ..::>Ícr.1 dos negócios
comulls e o reino cgois1a e mc.."M¡uinhoda "ida privada e
tlos inten:s.\"('.S do1m'.:. ticos. O rct·r uo "sodológico"
d:1;ilcgr<" democraci1pb$modcrna a..ssinabv:\ :i ruina da p
i.lí1ica. suhjugact:. cbli cm di mtc ;1 um:i for-
111a do.: socicdade govcrn;1cfa 1><:!;1 t.11ic;1 Id d:1indtvidu:didadc
co11- su 111ido1'a.l'or muro bdo. conrra isso. cr;1 1>rc.-. ciso
recupera r, com Arist óteles, Ma11n ah Arcndr e J.eo Str-auss,o
sentido pur<;> de uma polilic:1d(.. itnpcdida da.'" cx1x-.ctati •:1,,.
do COllSlm\iJor clcmocr;Íli co. Na pr;11ica. •> indiví\h10 <:onsu
1nidor cuc:ontrou n1uito n:11t1- ralu1cmc su:1idcntitlc;1s.5.o na
ligurn do ;1s..al:iri:i.do 'luc dcf ndcde
O 6t>IO A l• l! M<• C. ..,\ <: I.\
mancir:l <"goísta privilg.i1JS:m::akM. :)i. 1 1 (lúvid:i. ;1incl:i 1cmos

11:1 rncm6ri:i. ;i. orld;1lilcr:íria c ue rchcntou no mom<"JHO cbs
g.rc\'("S e m:111ifcstas-Qcs do outono d..-: IC)J( 5 par:1 rcandar J
._._.es prhileia· do." 3 c01lsciém:i:1do viv..-:r j unl<.l e a g.lúria d:i

vida pi'1hlic:..."¡uc de. dcsol\a,::1m com SCllS il11crll"S!''I!. cgnistas.
Comudo. mais do quc
ses u circunst;mciais, n que ('(mta a iclcntif<".
1s;.5.o solid:unt:n- · te cs1abdccida cnlrc o homcm democ:ritkn
e o in<li, ícluo ('Oll· somidor.O con11i10 dos sociblogos pf,s-
1:: ;1 :- :;;1:::: : 1 :
m0<lcmns e dos lilósoío.
...j;. :\ :.·: ; 1
nol\ duc,to hcnl rcgrado por uina n:vi:.;ta

ironie:uncnt.::in1irubd;1 U:Di/x1,"fQ dc:b.. cJ. as du:1. f:tcc. da
1nc:\1n:i mo..:tb. 1 nu..sm;1cq•1:t· s:iio lid;1cmdoissc1llidos
O\)Q::l'•)S".
1\ssin1 !l'C rcalizou, num primeirC'I momCnf1,.l, a rcdu);('c)
da d<:mqcracia lum l!.. la<lo Je socicdade. Resta comprccndcr
(J scg.u11d(t n101ncn10 dv proc.c:ss:n, o qu..: fo:t.
d:i dt:m()cr:1d1 :is. i1n dcf111ida niio m:1i. 11X'"n:1.. u m cst·ado
.ocial '°luc invadiu imlc\'i· d;11nc1nc ;1 t:sfcr;a pt.1lí1ic.a . m;is u
111a cat;í.suoíc ;mtropológ.ic;: 1. un1:1 autodc.strui)5o da
humanid:1dc. Es.se ><lSSll a nuis pas. ou por tHllrO:1ccnt) cutre
f1losolia e SOCitllogi:t, niC•lOS p;u.:ílico ..:in
:;;..:u <.lc.sc11rol;1r. 111:1.. qul.: comhiziu :io mc:;mo rcsuhado. O
palco íoi a disc11ss;io sol)rc a cst:ola.Ocontextoi11ici;1I
<l:1discusslo dizi;1 rcspciro ;i <¡ucs13o do ír:tcasso (''l;C"olar , isto
é, o fracassQ da ins· 1i1uis-:il) escolar cm d:ir ch:'lnccs iguais s
cri:t.n):1s: oriu11cfas das d:1ss ·:-< 1n;1is 11H•dcs1:1o,;. Tr;n;w;1-s..:
de s;1hcr. pon atHO. con10 se
<levia cmc11dcr :tigu;ild:idc UJ. c'.iCOl:i ou pda escola. A cha1n:ida
\ese !i\>Ctüli..:a apuia,4-:U: 111tnl"3\hos,k lkmrd)C11e1'.uscron, .
l110é, 113 i:vidcnci:is-f10 d:is dl-sigu1l<bdd '«'C111S ncuh;a...,¡ nas for
mas a1J.1r1;nh:mcntc ncucr;i...¡cb 1ra11smbtdl)cnl:1r díl:cabcr. !;b
rrnpunh;i lOrnar a CSú>la lll.3Ís igual. tir;m1,_IO-:a d;l ÍOrt\cza m
'llll.' h:w1:i e rc ui;1dQ:p:ir:t l""-ucg.(·r tl:l súc1cdadc; 1\rnd:tn- -
dn a.s IOmrns d? s.icd:idc c.si:olar e ;ul:ip1;1nclo.o c.ome.úd o.do .
c.:o5il)1J ofC.r1:ciclo;u):; alunos m;us C:lrc.:nti:s de h<"r:inr:1 c11l1ur.11.
A·ch:imad:t t·c...:c rt,'1luhlk;u;:i dc(cndi:1t"l uj\\.ISIO:
:ipro\.:iniar a cs c-'?l:t. 1a·st"\Cicd;al era h'•r.\á-.1ln?
i;:.h!)h"$Cnc:i 0:1u a 1.lcs-igu:,.l-
J:t.dt": JOCii. l; A -l OI ra lnlh\•;i l<11 igu<11ht:u\c n;a "trit:a 111cdid;;i :
CUJ tfUC, ahrigada pelos mur03> que ::ll l>\:p.1r w:un da socit-.:J;i,dc.
po cl12 se dedicar 1:iircf:t ttt•c lhc r;i f'rjlrri3:1l1i.1rihmr
1guJilnu;ruc a tOd0$. M;:lll con:sidcr_:u oriscm ou d1.'.S'tin:.s-5n
$Ocl:tl," unh·crgl d01ubctt.":'f. U(iliz.11\<lo l);lt:I cS fim de
lttu;.ilda<k :t. forma da r(' Jas.iv ncCC"-":lrrn.1 1cme dC$1gual
t:lllrc oqm:.: s:tb.e coque :tprcnde. Hnrr\:Ci:co rc.::tfir111:1r c. a
YOC:i¡;5.v. histork:tmcnTc cnc;1rn:1<l:1n:t 1..•$COla rcpuhlic:ma de:
Julc:;ferry.
O lh:liah.: ¡)ar..:ia rc.. forir se. ponauto, i'i...: formas d;1
tl<"sigual d01Jc e :t.o mcios d:i iguald;1de:. Ccmtudo.v:s
1crmo t'r.11n c:o.: trc11111ncn11..· :unhígu(1'1. Q.u.¡_• .._, pon:1-
IX111ll,•ir ,ka lcndC11cia tcnh:t ..:idu 1liwt:• Ir;.-,.1,. 1)a
t:.Sú•bJ, cl1; Jc:tn·Claudc Miln1.:r. mostr:l '-"»ª a1nbiguld;u,k". O
lh•ro de Milncr thzb. cois:a muho
Jifc-rcnlc dn que ,;e qui:ri:i. lcr nelc n;a. é1tj,..-::i. l!lc - .trt'.OCUJ):tiv:a
muito povco cm llÜr o univcrul :i si::rv1ío d.11 1$!\•:&ldadi;:. :SU\"Ol
• J.,.ui Chiw.kMll11c:r. Od"iuW(l".1rO•.Xoil,19 U) (" t:...)

U Ó l>I<> h l¡).IV (.'. l..•t;I...
mui1·0 mais pre(>cup:1clo 1om a rcl:i·tiv cm rc saheres. lihcrdad\.<;S

e eUtes. t.:, muito m:iisdo1uc c::m ¡ules Ferry,impit\'l\':1-SC l:lll lknan
<.:m su!\ \'is:\od:1scli1csi::ul1:1s rs¡wnsá\'cis 1x·l:ts
lihcrd:1dl'.'s nutn 1>:iis um.:<1 1.(10p'do
dcsp•.HiSm(l.incrcmc:10c:11<Jlicis1n1_..1>. A op(l
0
si_ io da d?'-!
tri1l;l n public;1na a.dc:nit ri11::1··s.,)do.l<.l&icaº'.cra-;-n";1:
\"CHiadc, ª·op i5o e um:i sociologi a _o,utr.i. ·f"- ·o·conccíto
<le ..clicistuo rcpublic:1110'" 1)cnnirc <,culrr o "(111\ o.co.O
ri_úclco duro da tese foi cncobeno pd:l :-;implt:s difcrCna
cnt'rc o t• 1!i-
. . C- Í!t? rl : :; :r;:t _i :1 : :'.:%- :º ::.

¡:.
fozer p:tr.:\ rc:mcdiar por s_cus próprios mcios;u dcigu:tldadcs
so dais. Muiw rapicbn1c111c. porém. a pcrspcc1jva sc.corrigiu
e a p:iisagcm sealter(lu. No dccorrer das dcnún<ias do aumemo
ine
:.:or-á-..•d da fal1:i. e.le cuhttra, figadCl iiexplosio d:i. cuhura de
supc:r mcrc::\dO, a r.;i.i)';d(I m:.l foi
idcntilicad;1:cr:.,écl:aro,oindividu:lli.-.mo democr-:ítiC().<=!_
inimigo que a escola rcpuhlicana crifrcntava níl'-' cr m;1is ;
¡sockxl;ulc dcsi;;_u;1I.d:1qual cl;1dnha d\: afas1:·1r o:dunc).
mas, si1n. o próprio aluno. (¡uc ha-..·i:i se ton'a(fr1 o rc:pn
.scntantc por excdi:ncia du homem dcmocrá1ico, o ser
imantro.o jo\c111
'-' "h: " ti.: /{<:n;u1 ..; n'S1u11id¡1 <:Ul (#11w•$ «>•••rlit•C: "' ri/d'"'' inrrllt(lN rl
"'"'"t.:(l'llri. . Calm:um-1.C•')'.s.d.), 1.L, I'-.\U-. I).N.<::contratlilório que
cm lh·n:rn osa t(7$C •tnh:i :ico1nf,.',\llh:td.1de 1mu pl11·01c n ulgl:I Jo
po•o e· 1r.IO.-o mcd iot\'JI, c¡uc colocav:a S<:U u;•Wl lio e suJ íé ;ii c<cn iro
da grande c>hr c\:u c:1. .t1."Jr:iis:.A c:fü:sdc•cm ·r 1uote¡¡t 1111cs.iito \
indiviJu:il i t•·l:"d:.
n:ci<las. e o po•o tlc•"C,., c •l•Lk••.i):\u .c<>1l\¡:..:::1.._..: m:.i.is c.-cmc (I<:> ( uc
.:"ltn; .!.: Cul _..1 :. ·n,;"" .-.1 H. ·11:10, '-"'""-' .:: .-.•.:rnc .I<> 1>1.:11s:.mco10 d:•s diles
doseculo XIX.
onsumidor cmlmagadodcigu:1ldadc, cuja c:11t.11n<'gn:1cr un
0$ direuo humanos. t\ cscol:ii.como scdhfa cm hre,-<:,softi.::i
d<: um (mlC-0 mal,:1lgu:aldade, t'nc.'.arnaJa na<¡udc mt. mo
<¡uccb l"inh:1 de c11si11ar. l.: o que era .:alcanpdu pcl<'
n11orid:1dc do profor n5o era .,,;,is·u univcrsar<fo saber,
m:u :t prúpria dcsigualdade. 1omida c:Orno 1nanifesta :ao de
u .:1;,t.r:in$(C11cléncia..:
N:iu Ji uaili lug.ir par".J ucnlmm ripo de 1r.:ms.::cndt:nda.i: úi1-.cfüi-
,.·:. !u;;: i .lht;;;lu[: ;.Sll :' ,:t:O :·:i:t

..
hum· ed.idem()(r···iF.1$,p0r131"0.ror que ::ii ;au1orid:M'.kdo
rrofo:wr <:::n 41..-rUin>tb:j>Ot <S'S::I prÑ:lrh> :io cb uallf;a¡:S..:. ck
nio é: n do que uni ual»lhador comum. que Je c1W-
01Undl3n1c de wu.S.rlcw e é b· So 3 dis<ulir de oI JM.f.I
SJuil com o :.!uno. que aabo. por J:ic insu.l.u «wuo
1uitk:scu nuc.•
O lllOilrc rcpuhlic-ano.:.qudc<¡ue tr:1n¡::n

1itc:is:1lma$ virg.c11so io::1licr u11i"cooal'l11c 1orn:t igual,
tr;,nfon11a •SC$i1111\lcMnc:ntc no rc- 1>n· t"nt mtc de um:i.
hum:uücfa.dc:.<luha t:m via de r,. s1in):iocm pro
v1:i1oclo reínoge1ic:raliz::i.<loda ima1uridadc.:, :a i1' l1ima 1cs:1c11111nh;i
cfo civiliza):"ij>. opundo c.:m "ªº ;t." "".co1Ucu,.··e¡1$
..cumplexid;1dcio:" dl:
.ctu pcnsamcn10 3 Mnluralh:1" dl!um 1nundv Í:1d:idu au
n:ino mOl\!tru n Ja olcs.cCnc.1;1..Ele 3iC iorna o n111-..c1:idM
dc:;;íludtdo d:ii gr.ande u1á.stroíc chilizadom l.c:ujus
)loinóohnos do consumo. ii;1i;akbdc. dr:mocr.1c1:::1 ou
im:11t1rfd:11dc. l'.>.:inlc cklc. o "'coteg,ial
imberbe <¡uc c:..:igc c<mlra l').;1130 vu K;1111 o ditcito .'.t - u>1 própria
•">pini::io'" é o r<:prcscn1amc da espiral íncxor:ívcl cfa democracia
i::1nhri 1g:1<la ele con:r;;u1noc o ICStt•nnu)ho do fin da culrt1r:t.
a n:io ser que is'.io s..:j:t C'I 1)' rn:ir-sc cultura Je qu:1!(1u"cr
Ctlia. e.lo "hipcr n1<:rc:idod,.,s estilosdt.: "id;1.(fa "duL-
111cdi1c_rra nea 5odo n1u11-
do"'e cfa "entrada de toda a exi.. réncia na c...,fcra do cqnswl10M
11.
11i11l11il ClllJ':tr 110Stkralht':'l cfa im$Ot:·d litcr:1turn c¡u:nos
adver
h.:, j:íh:í "lgun) \!,:mpv. :.c;;m;mi\ ;1 ,1( ¡n;uw, '''l".' "w;t..;
m:i.11!(1"-
. r&s (lo"<!\nl' )'.lkid:i dcmocrd:i"'·... u .dr·•v1)"Cn0;ia
1
íra1i::midad.e" · pérola.._ de- al unos, lt'Stcmunhando OS cfd1·os
dcv;t..:t ador...-. s da igua\
(!;'ldc dos usu:'irio¡¡, 0\1 m:miícsl:t altcrmu11di:tli 1as de jtWcns
ilc1radú. "c111hri:tgad•)S di.: ¡;cncrusid:idc prim:wcril-"'.
r1•ofi1y.<J11"" !
:ipres\mt;u\do o 1._-s1c1nu11h (1;i.s.. ul:idor di.: un' l"l:>l':1li1 1ris1rn,1
<Juc Hi1ler nl;;;i podcrb in1agin:u:.1 ou a fohulas-iio de um;1
j(Jvcm
' lcfcr·nci:t :t Club -1..:..li1c1r.uul.c.m:tisc-onhccO.b " •n••Clol• -

1,:J.cur1•nr.1,
. 5o•lc orim fr.oic,.,.;,(jU\: ..11 ht•1C • e ,._...,,·,.:;p.lh:11I•>:< ,,,,.1,,1numl...(N.
H.)
" l no.1111 <k>t:•woh'im..11tC> tldSd tclll;lS. n ki1or curin 1i.xkr.i e r
nu·· 1cr.h nlu:&s comp dg<l e Al:iin¡¡ni..;dkuul, cm cs¡,.....-;i:iol
t:ir11;u1J1" J,. r•¡ I (l':in. C:1lllm:ar.I, 2:002). ou. m:1is
cu>1mnm.1mc11t . ;'t o.:11Hc•i 1a tlo:> 111\i.,mo
:1mor C"nm M:tr.;;d Ga\ICho.:1. -bbisc,1.n l:t 11.:mQ("r:.tio.:: •.;c.-.lt_ .l;,o ruliom:,
l"imli\'i.fu:1tin1<. ./.;: Vi/wr. 11. :'ir. M:l.-t'>11C. IY.'<:-1. l'.ir 11111:• • :'i.:• 111:.i,
,1..,..,.;,,.
l:id:i. n••C:)ltl(> 1•c(>(' uó\i..:o,..,.., <'et ::i._.:<1br.:1o$ .-..,111pl<:ta,;dc huri.::c Dantcc.
·'' Al:1i11 l'in'-i<'lkr:1u\, l"•"'f'Jf'air d"I'";"'"'· el•.. !'·161.
•• ll>klcm,p.200..
• Jo.::.on-Jacqu..:.. l)i;:.\((.,1r. l.e>ft Swry; lfll' <"ml\.'hi11c l•JUli1alr.:w. l.L Al<>,.,k. 19
11\:iÍ<> '211111,$.-.\>rcn l»C.111<'1 h:Ulit -l' llú ll>t'..l'lll•> l•'lll -,V<.:f l)::..Ui<1n l,O:
Cu")'•
l.'rmpi1.- r.. 1(li.riuliri; "'' ,....r ..u,..;1« lt: 1r"'l>J <k ur.-
.111l11mwi11ohs¡•.miN4:'" (l'ari. l'fC .'l'd (\e l;i ll.\:m1l µ11.-;o.:, °200).
t¡u,·invc1111uma :\grcss:io racis.ta,c111r;izEio dt: um culto ths
ví1i. mas "inscp 1rávcl <lo dj,«:nvolvimt:mo do individu lism(•
clemQ· cr;i1ico"::1, A¡.¡dcnt'mci;1 incc..;:00::11ncs
do<k".i;:n10r<>u:m11:ntll d..:mocd·
i.i :u de. h•dll pcns;un(:n lo e tQ1b ;.:u lturn n:io té1n :i -.c,:nas a
.'·a.mag.cm de pro,::1r ji""ulrmio a in sti1_11:h·c:i ait1tudc d.pc:nS:\·
..memo e :1 i11so1id:ívd prQfµndid<tdl=! 'da ·c11hur:1. da(¡. eh:s ql.!c
as f:n.cm uma clc:mnns1r:fiiO.<l\l ;is: 'CZCS tetn dificuldadc de
se. rc:1lizar por vi;l dirc..-la. l'crmitt.:1;, 1i1:1isprnfundan;cnresiu :i.r
todo
.· . ::-: c:;::1u i_:c,. ; :- l·:· ::i i:::¡": 1
:j' ::·_. _
ti:¡;, de 1:<1das: :i.. coisas é, ein prim1 it0 l11g:1r.o produttt de um
mO:todo <1111..·conhcct.: aptm:L um;1 l'tnica cxplic1s-tio ¡1ara todo c
c111:1lquc:r fenómeno 1110\'imentQ s1.1cial. o.;<11flitc) rcliSiosv ou r:1·
ci:1I, ('ÍC:i10 de 111oda, c:imp:rnha publicit.iria ou outro. As.'.iim, ti
-
:idolcsc{:IHC que se r<:cus;1 a 1i rar o véu cm nom.:: da rcligiüo dos
p:1is, o aluno que op{•c:1s r:1z 1cs dv Cor3o ii. d:i. cic!nci:i <1u :iquclc
l(llt.: :i.glidc fisk:uucntc .._. p1ül; "SSor e os cok-gas j11dcus vcrtio su •
:11ill•dl!s• rcolocad!\ 11a co111adoi11di, íduo dl 11locritico, dcsfiliado
e si::p:tra{lo de 10<.l:i 1r:111scendenci;'.l, E ;'.l figura el•> consumidor
dcmoo.;r;i1icot.:111hri:tgad<"> di.: ig111ldadc pod..:r;íse i{lcntilicar.cQn·
Íl•r111c v lnunor e;1s nc..:cssid:idc. da causa, cum o ;1ss:ll:uiado
" l.u<ic:11 K.:orpik . i:uc,-f..:1imc.c'd1 chcrd1cr un rc(K'nal>lc". o;11Hc\·is1a :1

CC.;il, l'rkur. ( ,\l;1A1,.. 22·2.l:on.2ll01.:):oh1:1u<1$d:i impor liolC'.13' c uo; :adcm'm
<i;< <b 11r:mi.:. .¡,,m,..:r:<1;.:,. l'rui;,:,.,b 11<;"!;1•.,. ,¡.,,:JS'"''" ""••1•iuii..,,lumiu:um,:.
S.•l•H' {.,;,.._. 1c111;1, •·.:r o.:m "'l'H:Ci \ Cill.,,, Willi:hll (;,...ld,1 ¡:.d. 1.<-1 _,"J'"'"tliS;
d,;¡fr a ril(l•molk f'i1l1=.· i 1i111r11,,írr (1".iris. !"Ion, l• 11),
rch•indicativo, com o dc.'l>Cmpre< ado \IU(' ocupa os 1-.SCri1órios
da Agi:ci:t N1cion;1I p:1r.'.I ú Emprego ou com o imigrn111 He-
gal con finado n;1s zona. de ('.l>pcr:i (!() acroporu,s. Nin é de
1clinir;1r t¡uc
.o rcprc.-scnt:i1 1.cs da paixiio eonumidora ljUC cxdla1 1 o maior
furor cm iossl'ts id<.ólog. dóS
r;., on.:cid ci;-; (o pffi1fj."'$t.¡múcm S....11lprc lllilil')c il<1,\. <.-lilSr\:li1iada.
.(h:i1(t_i"íc ?S·<te11,ais.gc1 t¿. 1<.:m:a i$ éh-!n<lic" ndo.9¡.;rivi_l4gi9·
a.
·individu:tlidade). O ,jiscur int<:lenual domfo:in?C. ': ,; -¿
Ssir:;
.-o X:•l:C:>.n'lcnto d:is ditcs censir:írias e cu Iras dosi:culo XIX:a indi
"viduali<.fad.,; é u111;1 coi:• boa p:u:t a. di1cs; 1orna-s:c um
(lcs.:i..-.1-rc p:ira a civiliz.:1s-fio e a da todos tém accs...;o.
É assim que wda a polític:i e cre<litada "a uma :mtropologia
que conhci;;e :tpc:n:1s un\;1 única Qposis:io: emr<: um:l hununi
cl:ulc adulta, fiel 1 1ratlic;:5o <JUC. a init1il"ui c:om(') 1al, e un1:1 put:·
ril, c11jo Sl)nlu.) ele sc c11gc:.ndr:sr i.:omo nova COlHluz •"i autNlcs
trui ·:to. 1!(:SSC dcloc;.imt:nto que. 1•.-.$ /1wd111111$ cri111i111.!IJ;/
l'J;wro¡ic
rlim"crn1iq1i.: regis1r;1con 1nais cl :g;incia conc6tual. O
1eo1:t da "socic<bdc ili1ni1:1daM rc."lll1l<.: c1n pnuca:i: pabvr:is
;i ab\111cl:m1c literatura ql•C j unt:a na hgu r:1 do
"'ho1ncn1dcnh)Crático·o con sumidor dt' hi¡>crm<'"n.::1do. a
:1dolcsccn1c quese recusa a tirar o
,..:u e o c::1s:1I homos:«:c:xual que <1ucrlér fi\hos. Reitum.sohré
t·ud<.J, :1 dupl:i n1cta1noríosc que:'. atribuiu :io ln<:smo tcll\1)0 a
..lc.:1nocr:1da:1Í(lr1n:1 d<: l101nogcncid adc S(1t:i:tl :i.ntc.\' i1npu1:1d:1
;10 lot;ilit ;1ris110 \;o nu:ivinu:mo ilimi1adl) de crc. cim mQ Je si
mcs1no próprío ;i lóg.ic;1doc;1pi1a1:1.Man ;:i oi.s. i1u o
arrcmah'.!da rclcilllr:t frnnccsa do 11"11/ol bimJ demo.::r:itico. l\
teori:i. d,> d1mliJi! b11ul úpu11l1a \'l bom gc"'lvcrn\'l dcmocr:itico
ao duplo cxcesso d:1 vid:i polí1ica dc1 \ocr.il i.::1 e do illdi\
•idu:ilismo de m:issa. t\ rc: lcit:;;;fr ncesa st!primc a 1cnsíio
dos contrários. t\ vida dcmo crá ica mrna-sc" yida :'lpolitica
do consumidor indiÍcren1e <le mt!rc:i.dori:is. dir ci1os d:is
minori '\s, indúslri:i cu l t11r:1I e hchi:s p í(,ltlmd ,fo:; c;m la)\
0
Or>1!(lri(,>. !il;i. e; i\l<;111if¡("a pl1r;1 e .impl -

..·.1lc1,t<:·.e -,. ." Q.c.i(:.d:1de.•m dr 1:1".,
qú.eLa'.uansforma ..30 m1'.".-snlo lcmfK cffi miia \Onfigura).:i.O
;mlrOpolúgi<:a homogl:11ca. Vale no1;1r que odc11unci:u11c
mais radie] do cri111e denu>erá tic,-. era.,·intc anos:arás, o
pona-bandcira <.la cscola n::publica- 1u e laica. Na
rcalldade. fo¡ em torno da qucs1ao da educalio
<¡ue o senl'ido dt! algumas p;1bvus - rt-pí1blic;t, democ-
raci;i. igualdadc, socicdadc- niudou. No p;tss:nlo,tr:st:i\·;-.-sc<b
igu:i.1- d:itlc prúpri:1;i cscol::i rcpuf.lk:ma c ti.:: su:s rd:ls-5o
cnm a dc.-.:i gu:lldadc social." liojc, 1r:Ha-se apenas do
proccsso tic transmis S¡¡O • t•Cdcvc ser s:1lvod:1 t•cncli':11..:ia
,;iufcxlc l'rui)iiOcontida na sockdadc dcmocr<ítica. Trata.va-se
no pass.ido etc transmitir o universal ll<J s;1her e scu pQdcr
de ig.,1aldadc.O 11uc se tr:u:1 tic transm it ir hojc, e que: o
nomc judcll resumc cm Milncr. é
u I'.>..· pomod..vi.sil. okitor 1ir.ir:!i >rO\'ei10 .-i:.léi1111.:1 de t.ir t<)/;litf'lh

l"JJ<o1I; tJ. 1Jo/ori J"rl•U«. l Jc:m-Cbuc!c Mih1a ;malisa. nos!crino;; m:in:ist:uo d,"> 1!..
lnor:> lnícli7.1k unu.
-uurgu<.-..i:r. :r.s:il:.ri..,tJ:'ll- ')"'-"""''lúrn!>\<1t il u r:o 1:<11 .,o.-.ipitotliil:a. •">i J>r<'l·
ccss..itihuid·is t¡LJia•ldc,. cm·ol\·imcnto flt:1l 1b 1hmit:i; o il1 111ocd1ica.
" ón 10 :.. 1111M O <:;;ll \ O: I A
:oimpl<::>mcntt·o prit\('ipio do n:1.i;cimcnto, o pri11cipio da

di,i s5(') sexual e d:t lili.:tf lÍ\>.
O pai d(; ,f;uníli.a (¡uc s11h111ctc <1:;: filh\'.i:;:;l•'.> -csuu!o f;1ds:i.i·
·pod1.: cm;io a::..q1111ir o lug:i.r 110 p1·,_1fcssor
rcpuhlic;.1110.(¡uc subtrai;. crian;1da rnprodus-.5.Q familiar de
Ccrt:i ordcm .s(lcial. E o bom g;.o, erilo.<Ju<:se opi"ic corrup
;io democr;ttic;.i.no
¡>ré:d.sa. nuis numcr. p(H c<1u ívoco, (') nome de
dcmocr<1c i:1. () pa :ido (;ham;n·;i-.'ic rcp\lllic;i. t-. ;1:\
n.:púhlicil nao \: origi-

....:·:'_nal rnerüc'.o' 11et1H: ·do·go,•ÚÚQ da ·i 1:-do·povo
u.d_l!i:°cus fe·····
prcscntantc . lh:plil>!ica é, dc le f'l:u :io, o nomc
d<.1govcnio que gar:mte a reprodus:ao do rcb:anho lw
m::lno.proregcndo
-v conrrn (1 in.:l\;1 1,.1 de :;:cu:-;:1pt:ti1cs por bcns individuaís
ou poder c:olctivQ. Ú por isso que () IJóm gw1.. erno pode
:id<> tar outro nomc, que 11ra,•e:s.. a de 1nancini íu rtivo1, nl::ls
<l1.:cisi\•¡¡,
::l dcmo11sti'a:'io do c.rilrn <lcmoHático: ele recupera ho}c o
nQ1nc ll\lt,; 1i11l1a :111r.:s llll.'. o nonll.: ;,lt,;m<,)C r:ici:t
c:r11?,:1$c S(."\I caminho.Ele se ch 1111:. g.O\'cr no >:l.:l-
l'oral. O crimc dcm(ICráti co t'.ncon1n i:ua orig<'tn.en11io,
num:t cena prirnillva. o csque dme:nro do p:istor s.
10¡üque explicito"¡i1111CO ;1111cs lllH livrv i111it 11ktdv lc Jm Jlllre
tlu p 151c:ttr (O :i -s:i:-;in:.tn do ll:tS\(•rl:'.b,-1:.1Qhr.:1 rcn1 um nu.:ritt..
" )..,;m •Cbudc Milu.,.,, l.t'o r"''""""" (,;,,,,.,./J ,¡,l'.<m'r"' ,/,,;,,,¡.,,"'<f"« cit ..
).31.
/\ r;a,I<):<) ;o l.::an-Cl:au:k 1\lil11 r :is'""'l'"1;1s :l. e>ltoi.:l\'3),-0C fJU..: lhc dirigí
H l..._.u 11r lo". ')'·t.•,.,..,,,1.... ,¡,. f\l•lo•:niri:.¡"" J.,. '" "iii.m p,Jui11• du ..,....,¡..
(l':ori:<,
Cr:1i..1-\lnlicr.100Z).
incQmest:tvel: iluHrando a lógica das untd3clcsc da.s tot"alidadcs
desc11·,olvid:1 ¡id.., nll'Qr delc$ i.: 1rlimrH oimfor:ls ;fr l'biropr.1f(
:111n t.w1i1rii.:. fo1'1h;Ct: 111na ligu 1·:1 C•.">ncre1:1 ;1'"\
1•:1n:o:cc11cli:11da .., 150
0
1s11;¡11h1. 11\ellrt: rcivin licad'.i pelos 1ul\ OS <!<:íenson•s \la ,:s, (1-
1:, rcpubl 1c:m e laica. 1\ ;itlis-:io dos ii1divídu<1s
<lcmocr:íticos 1 di;r,, é a dos homcns c1uC pt"dt:r;tm a mc'ditb
pcl;,.qu;1I ó LJ.,n·
pode s <·onci lfar c1-..111 "! 1út'tltiplo e o:-: uns .1•odem Sl; u!1ir cm
tun tml,1:.. b:s::1 mt:dida nJ.o.podc se funi.fa1m:lll:.t l!lll 1\c1lhi.1m:t
·:. ·.c:; :º·::i l::?: :;:;sa: 1:11: : .1; ¡:<

:·,:¡,,:: : :;: -.-
i=.uc :-:e 1n:11\ifesh.•u por um.i fo1s:t <¡lle folta r;Í :-:empre ;i p 1l :iv1·
<h:tH••cr í1k:1. . 11;.i noite de
fugh, fo¡ :-;<:ntido por todo:-: os h ebn::us, <:11q11;mto era d;1do
:10 pastor hl11nano.Moisé:-:. o cuid;i<lo csdush·o de úu\•ir e
c:.:plki1:1rs1.rns
palav r:isu nrg:ini...:ar seu Pº''º scundv o en:o:in:a1ncnH> 1r;:ins1ni
t idt1 porebs.
/\ p:1r1ir dai. 1udo podl! ser csplic:tdú <le ni;1111.:ir:1 simplo:s.
p<·los m:1h.próprios:10 "lu.,>mcm dcmocr;Íl'ico'·e poda dh•isi'io
c<:i111p l1:..i <:1llrc uma hum:rnid:idc ticl •.1u mlíd fi h:i d.i
fília).ii(l.
/l. •)Í<o:nsa:l. lcis da lili:1:ío é.t•n1 pri111dr..lu¡.: 1r, um:1c)Íél\:<o:a ;.1..1
\'Írn.:u lo da úvdha c:o111:>cu pai l' p;1stcirdivino>.No lu).!.;1r cb
Vm . diz lknny l.fv)'·o:-: mod..:rnos coloc:i r:uu o homcm-d1:11.
c)U o Pº''l'1-rd, cssc ho1ncn1 indctcrniin:1do dos dirci •OS
hu1n:1nos c¡uc <• 1ct1ricv d:1 dc111oc1·:1cb Cl;n1dc 1.cíurr \
r:111i<Í11rn1üu 1:1n oc,1¡.1an1c de um h1wir \:' 1zi11, N<•
lllJ;.:..- d:1 voz-p ..-;1-Moi ·s" ('S:l:í um ··h1Jnit.:111-dcu-
1nor10" qu1.: nos guvrn:1. E t!'tc Ml
pode go\'cr1l:ic fo:1..ndo-sc ti:.i.dor dos "pc<¡ucnos pracrcs" que
p.igam noitsa gr:mde- :itlis-Ao e órf1ios condl.:nados a \ ag.ar
pdn iinpCriu dn v:1'l.i<>, v ¡u..: ,-.i¡,pi(i,;1 indifon:m..:mcn1e o
r..:ino d:i dcmocr:1da,do i11divíd.u(I oU do <:01isu,mo».
D lbilk-m.11.l\.\.
. l'OLÍTICA OU O fhSTOR Pl:ltl)IDO
l)cvcmo..;; Cl".>mpr<-...:nd<:r <111c ('I mal vcm de m;•is lonn.c. O

crimc dcmocr:ili<.o (.'(mua a ónlcm d;¡ filia\;"i('l -hum:ma é.
cm primd to lugar, o crimc polí1icu, isto é, simpl<'sruente a
01g:.ni"T.a:io de unu comunidadc hun1:rna se1u \'inculo .:om
'"' Dcus¡lai. O1101ncdc11\0Cracia iinplica c,.i partir dele,
sctlcnum:i;1a1_1r(111ri3 polí1k:i. Or:1, c..;;ra 1150 ":L.;;ccu <fa
dcren)a 111od.:tn;1.A1Hl'S dn.s
111odcr11os (IU''cort".tm a c;il>e.:ía Jos rci.s para poder cncher
.seus carrínhos ii. vo1n:ade nos supcrn\crcad<'IS, h:i os ;uuigos ..:.-,
sobn:-
1udc.>. \lS ,;rcgos, <.¡ 1c r1)mpcr:11u •l \'Ín.::ulo coru o p:1s1or divino e
n. i Ir:ar:m). com ,., duplo n<nm.: de filosoli;1 e polític;1, o a.uló de
infras:Jo d<' .S..: ::idcus. O "ass,1!>. in;110 cto pa nor". di7. lknnr l.t vy.
lé· c dar;.menic nt>S 1ei.:1·>s dc l'l:i.tílo: 110 l'<>lili(I'', que
(.>v,ic:i ,. cra l..'lll que o rasl•lr di\•h1u g.ovcn 1;iv;.
dirc1an1cnt..: Q rd1'.lnh o hunu.m): •hl l}l•;1rtn li\'ro d:i
l.c1«·,c111 ..¡uc é t:\·o;;ad(t 1nais un1:1
\•c;o: o rdno (di:r. de,•deus Cronos. qu«:sabi:i qu.:: nr.:nhum
homcm il?.°(;cn1 i1(br osl,,;tToSsc111se..cnl1cr
dedesmedid c injustip
<' reS'pOndc·l1 ao pilihlcma (.hndo co1•o<hcfcs .:is uihos lu11n:m;1S
¡l)(111bÍ(1 ,b ria Sup1.:ri\H dllS ,/11i1m•m:J .l\o\a. l'bt;il!· l.'.<llUCIHJ lU

!tillf(,;1.:01unsos1:1>,dcsscs h01m:11s<1u r.::1f1tma,•11n'luc o pod1.:r
.·: :l.:1d::i· ,:¡ c:;::li:·

1
- ::::·:·:;:
·i::a:; ,:d.7.
1/oJ;
1
tCria rc.fcrcndado o a<h m. rdq,;_and1.1 o rdnu ele Crono

e o p:LHlr di,i1Hl cr:i das í:íbub .li11d:1que11.:nba tido de
cfüíars:;1r sua ausCnci com outrn (:iLula, a <le uma
rcpúblil:;1 fundada na '"bcla. mentira" de tltH:o deos. para
g:1.ran 1ir:t ho:1orJcm da COlllunidadc. teria ]>QSt<1oun' 11:1;1lma
{los govcrn:11uc..,., prat:t na dos gucrrt:i rOS•: Í<:rro 1\a dos

1rt.::S:i<1S.
l)cvc1uosco11cedcr:10 rcprcs nt:1nt..:(lc J)c1.1s: \'1.:' l'\
ladc<tm. a polf tica sedl.'.tl11c na $t":par 1(ik1<lo modelo do pa.stor
.:tli11h:nta11do
. u rchanho.T:1mbém t,·crd:1dc que podclllQS rccus:1r css:1
se· paraf:'i(I, .sigl r par:1 o p:iSt.lr di\'i!Ul e p:u'.1•)ll: past w'-...:
hunMIH.·"
<1uc intr.:rprel':un sua 'ºO'L ll g.ovcl'n.:1 de scu po\'O. J\
cssc¡> rc ·o. a di..:1nocra.cia é ªIX''"1s H'-' im1lério do
11ad1. H. a fisura úhim:1da
• l:m /)i'tif,":f'J Oft.1'"'1""'1,.. 1;u,...s,.¡.,i... 1;•/i1ir.,(2.•;d..;"l';1ul.../\hnl
C11lnotal. l .iS.\..Clc!>v Os l'.:n11loA."$).(N. 1.)
·• l'bt.io,1\tln,: (l ..,((., ;:'i.<'l l' 1ul >. í;d1pm, 1:llltl} (N. E)
rn1.ÍT 1 •·' 011 9 r.\ T"
sepa<a)ll.O política, d:un:indu v retorno.do fund<• da alli ;il),¡,ar:l

•l p:asror c."<.tuccído.l"css..:;;1s<,, p0<lc1nos d:ir lim
r:ipid;imcnh.:;'t dicuss:h.>. IVbs ta1nln1 pl.M.lc •nos C••nsidcr:1r as
cois:as tu.,'..,.cn1ido C:01\lífil"ic:'. pC:ri;u11r;1r¡h"or CftlC (l l"C(t..>(110
r:1r.:1 () pa_..ttir p<:rJidt..')• . ac;ha por se impor como
1"0Juc<¡0Cm:i:-1 (1h_in,1a e..ccna a1l:Ubc
d::i den10<:r:a ci:1 Cl)lllO s9ci1.:<.bd dns indiví_duo1.:.1..msu1nid11rt-:s. ,
Nc..sst.•. c;1se>.pron1rar..:n1os n¡¡o o <¡11c a ,,olílit:;l r.'.<".h 1·;1,
11us. au con1r írio, ? <¡uc (b pvllt!.;a Í(:.;h:i ¡:ido 1la :u1álisc
CJU<.• toma ;1
·. ..Jcmo<:r::tc i.a :cs1;ad tcxio·j1.bl611ico 'm;;.u-·
d um
0
lo diforc1\h. .pon-:11110: 115"0 o :.idcus;10 p.a.s1or. pn·•n1111ia(

O 11or l'lat5o 11n l'oliiirct, 111as. :10 conn:\rio. s\11: pr<'sr,·a
5<• 11ost:íl¡.!ic:1, sua pn: S<.'ll(:t obstinad:i no :'.imag.:1 d:t
R<'p1a1ti<a, n:t q11:i.l ele scr''c,; de rcfcrt:nd :i ao '-'Sl"IOO d:t
oposif.i(1 emrc o·hom g<wc<no c o g<wcrno cknlf.>..:r;irk;o.
1'1::11:.:v fo"I. d 11as • ri1ic;1sa <k:1nocrncia <1uc, :i uitncirn vila. •a
rc(.clTl sc l-.por, 1na arlicul;1.111-sc t•strit:11ncntc u111;i;1ou1ra.
l)c um b<.l o. :"I clt:nlUC l' u ia l o rcim) d:i l iabtroit-:.1, opQsta :i
solid- 111dc do m\:dic:;o oo d,1p;1s1or. t\ vircudc do p:iswr·
'-'''do médi.:ú c.-.;pr..:.ssa-sc d..: duas 1n;u 1cirns: .:i c::iCncfa dl·
.:an1h1.,1s n¡X•c-M.:, l lll
¡1ri1ncir"lu¡.;.ar.av :i1"M.:ti\t.: <k• ür:1110. 1><•is s..: C);cr..::c p:11":1 o

úni..:o provl:itv d:1<1ud<.-s que di..-s cuidam; 1n;u; oplk-se
1u11bé111 :is lt'is d;i dd;tdc dcmocr:t' tica. porquc:-1.: ub¡n:t
01ü:ts1.;1pr<:::t:1ir:ido por c:1cb ovdha 011 c:1da p:1cicntc. t\s
lcis d:1Jcmt.. ..:raó:i,:1v 1(u 1trá ri•J. prc11 n(k1n v:1t..:r 11:1r:1
10<10.s os cisvs. sao ,:onw• n l.'.eita.'lul
u111 médic1.. que cst;i prsti; 1vi;1j ar li;j;.::1 d 1111;1 v ..-; pc>r todas,
scja qu;,I íor allO'-= "S':1 que sedc,•a tratar. Ma:.t:'SU
t1nivers:alidadc da d é um_a ;ipan:nda cnganos:1. 3
inrntabili bdc da d, n:io
C. o 111iv('rs:1I da idci:1 c¡nl.: 1• homc1n dcmocrá1ico honra , 111:1s o
instru.mcnfu de scú ld·pr:1'1.Cr. Em lingu igcm moder na,
d.ir<:· mos <.¡uc, S»b to C:id:1d<• uni,•crsal da.t:on.stitUi ao
dt:mocrau<::a , dvcmOs rcconht.!ccr ó homC1.11rc:1I, isf i!'.o
individuo Cgoís.ta da.
):._.;;se e! O JK..,ntO c>..;;c1.,da]. 1'l;'1ta<1.fc'i <1 prin,ciro ;¡ ill\'C1,n1r ...

·m do.de' tdfur:i,sc;i<J ll'.,R,i :1·110 ;rócbmam .pi1\¡>i. l:i
cra.· moctCra, a in1erpr<-t.a9aO que perscguc por baix<:> d:ís
a¡)aruC:i:C;· d:i d('mQcracia política um:1rea li<l:11.h: invcrs:i:a
rc.:ilidadc de um c:itado'\IC socicd:1d:1 cn1 (111c é o
homcm·pdvado. <:goi.;;t':t. c1uc gu· vcrna. Parn de, a I d
dcmocrátit;a é ap1:ii:ts o lx:l·pra'l.cr do¡lQV O,
cxprcssdo cb lihcrd:ide.dcindi\'íduos que tCm como únicaIdas
• ,·O\rió'lf;OCS de su humor e:de c\1 prazcr. indiferenre:.: a <¡ua
lqucr l-.rd..:m. col1.:liv;1.Scndn. a..sim, a p;1bvr:1dcn1C'>cr;1ei:1 n:io
si.g_nilica
..;;in1plc. n1.:n1c u1n:a t'c:>nu;i rui1n de go,•1.:r110 e ele \'ida polhica,
ma..;;. pro1lri:11ncnrc. \1m estilo de \-\d;i <¡uc se op(k a
<¡u:1k¡ucr go\'crno ordenado d;1 Cl.lmU1lid:u.lc. A
democracia, diz l'lat:io nc> livrn VIII d;1 Rp1i/1/iw. 11111
rcginH:po\í1ico <¡rn:n5o é rc¡.;.in1e pol iticn.Ni'io pO". '->ui unu.
co11t itui !io.pl'lrquc tcm todas.( mna fcir:1dt:co11s1i1ui Oc:s,
uma fanta5ia dearle<1ui111 t:il <.JUal a¡)rcciam ns horncm: cu¡o
i;r:mdc negúcio é o conumo dos pra;r..crcs e dos dircitos. M.s
cl:i n;il'l -- (\ o ninndC\" indi\•ídu.-.st.¡uí:Í:n c11111110:1
sculicl pr:•í".cr. 1'dc1nvcr:ld:1 pr.:1pri;u11c.:111c a invcr;.;3o<le 1oda...
a:¡ rcb:Ocs c.1uccstrutur:un a s..x:i..:dadc hu1n;111a: osgo\'Ct11:u11cs
,\ '"' ¡1·1•:.\ <"•U " r.• :1> 'ro• r11 a1111•"
p;;ireccm go,'crn;i.dosem ¡.;overnado. .gO\t•rn:\nl\'s; ;1S

rnulhcn•s: sanigu:ih 3()): hcimcns; o p;i.ise habiu:i" tr:u ;ir o
lilho cit.: igu:tl p:'lra iu:.ih <J nh:ti.:C'<>eostr11.11g1:iro 1t"lrn:.11\, scig\
1üs: :ioddadS.o; o profoss..:•r lt.:lllc l"hajula alunosque. dC"
su;1p:trt<.·.zoml>:11n dele: os jo, cns se igul:un .aos.,·cl!11."1s e
os 'elhos irnitaru os jovt:ns; os 'prÓf)rios ,'1nim::iissi'ic) li\'les C: OS
C'1\'."llOS lo: CIS burro.", COl!Scit.:ll1CS d1: s:ua li rcJ:.id1:
eJignid:id..:. uro¡.,,:lam :i.qt1elc.. l¡ue n5o lhcsllio
· ·..Com,Q sc.\·t:. ·t,3?.fdlta nad;i .a .recetisS.ó do. lu:i1Cs a que o ·....·

triunfo.d:i. iS;u:.ild:id d<:"nwr:Íf ic:\ equi,:1lc n;i, .:n1rnr:i Jo 1crcdro
milenio:reino do ll!1z.ar e de su:is mcrcadori:is bar.J. hadas.
igual·
.dade nirc profcssor e :ihmo.dt mi:io d:i :1111orid:tde.cult o
d:t ji'iventude, p:iridade entre honu:ns t: nrnlhcrt> ,dire.itos
<h" mi nori:is, das crians::ise dos anim:iis.A longa h::plor:.1 :i0
<lc..li mak: íici()sdo indi\•iduáli:m1o·dt.: m:ts, a na era dos
hipcnncn;;1close d:1 tdcfoni:1 m 6vd :lJlc11:1s ;1Cf(:SCcn1;1
:1Cc>:.ório.li nu dt:rnos:º1f:ihul:t pl:it611ic;1 do iml1.1111;ivd:1:>110
clcmQcr:i1ko.
Podemos rir, m;1s podemos S\)brctudo no c!lp;1mar
dh.so. Nao so1nos con1inuan1cmc tcni!•r:i.<los Je \1uc
vh•cn1os na era d:i 1c;.cnit:a. do:-: Eq. ·adt>s 1110<.lérnos.da.
cid:tdvs 1cnt:1cul:trcs e tlo increado m11ndial.<¡u,:11ao 1im
m:1is 11ad:i :.i n r co1n osvil:in jos
grcgQS que foram o local d:i. i1wcn5lo d.,·democraciaí A couclu
s:if• a qu:il Ch<:g;uno.s ;'lSSi111 que :l dc111ocr:t1. i 1 é Ul\HI
fonn.1
' 1110:111, W l<Ji"'l>li'l""·VIII, 2<1·. ltl.¡i:,t. hr:. /\ ¡¡,,,,;1,1;.,,, !"; ol'a11lo.l\ r.li·
\lCCtin,100(1.1
, ..''' .."'·,.,.. .. ... '..
: :
poli\ic;1 dco111r;1era que n"áo podcc.:onvir ;'\ m)1"'.i:,,s;1h·o;i, ust:l ck

érias111ud:i.11!\°:t1' c.cm \l:1r1icl1l:ir,de u•n rcb:.1ix:11nc1110 "-fa ulopia
<lo pod<.:r 10 >O\'('..M:1s se 1dcm('ICl".:1.:ia C$.:1 ..:oi. •• do
pas;1dt•. com ?..f2mpn:cmfcr <1uc a dcscris5...., oda aldd:i.
dcmCJcd1ic 1.d:i. rnda h:í 2.500 anos por um mimigo d:i democr
tci:1, p0Ss:1,·;1\ el' p:i.r:a o retr>ih) f1d de> llon\cll1 tlC•llOCd.tico
o:i eta do conJ;u1no d 1il;l:;.sa ·c da rede pb111:1;lri:1 1\
d<.:inocrada i;,r1,:g;1.:;.e;¡.umln nos 'd1z1.:m. t rl :tp1üprtlda ,1
umJ. fo1nu de oc1t:d,ulc que nao tc.:m
·lui!t; , d 3 ver" Om."·no.ssa.·Mills 'i:;;so-e ¡;¡-:.._ .i10s 1nc1srrar
·1_og(r·
c1n scguid:i <¡uc:1S(lcicd:idc qual cb era apropri:\<13 tc1n ex-
a u mente os 1ncSIH<""S 1r:iS'. que :i noss:i. Co1no
comprccndcr cs:-:a
·rcl:1s3o 11aradoxal d uma diícrc11;i radical e u111:1 pcrfeit
:«: mclh:rna!'ara cxpli<';l-1:., aprcscmo a scg.uin1c hipót'esc:
o rr tr;no :;empre apropri;1<lo do homr.m <l<:1110('r;hico i
prO'lu10 de luna opcr:1!j'ri.O, aó mesmo lt_ mp() in;;¡ugural e
indcf1ni<himcnt c n.:n1.wacla, tiuc ·i,;:1 C<11 jHr:1r u m;1
im11ro¡>ril-"<ladc <1uc di7. res• pci10;u.> pr6prh1 pl'i11cípio d:1
políri(:a. ¡\ ociológi:1 divertida .!t.:
um Po"º <le ("Ql)Su1niclorl."s displic(:ntc-<;, de ru:1s :1tr.;i,'an-c:i<hs c
P"lis ocüis 1nvcr1ido...: con¡u ra o prcs....:cnti1ncmo d..: um 1na l
m:1is pro(undv: que:1 intm1in:ívd tk1no.c:r:1d;1 scj:1 n5o:l Í<•r
1n:1 de sodt:cl:iclc rcfrat:íri;i:10 hom g•>vt.:rnv ead:lpt>'ci;i :io
1nau. mas o próprio princípio da política. Q princíplo C\lh::
insrnura a palíti c:1, fund:1rnc111 111cl<• o ht_•ni"!tovcrnC\ c1n
su:. pr/.pri:1at1S.: 11ci:1 dcfund:1111cnt...
l:1r:1c.:0111prcc11dcr ii.so. rc1.<nnc111os a li1:1 tfas rcvir,1vol ra. qm:
mJnifost:un des:1m:dit!J dcmocr:itkJ: os govl!rn:.ntcs.dv t:(1mo
O.'i g<:>\'Cfnaclüs, u jo,·cn;>. c;on1ó os ,•clhos. (>S c:scra\'o..¡ CPlllC> os
11.1.'SU"...s. os ;1lu11()s COlllO l'S IH\1ll. t"•íC..'S•.os anim:ds c "lllO
scus d(•n<:>s.E...;1!rudo de calx:s:• p:1r'.l h:1i;\'oJ, sc111 c1t1··,icb.
fas cssa d· ordl·m 1ran 1uili"1:1.::i:c loda.( a,;; u.=°ia<3t:S sin
i1w,:rlil.as •tQ me:sm() tcmp.:i.parea: c111e 1od:is sao da h1CS1 1a
u-.tu rCz;i .que 1·0<l:ts s.sa... invcrsij(:s u:1duzc111 uni.1nu,:s1ntt
rcvir.1v1,. l ta d.1 ordcn1 1u1ur.;il,
portanhl c..... :i <>rdem c:o:is1c e a rt:l:i :ao 11vlitic;1 t:untX:m p :rtcn·.
.'ce :a c !l n:illirt"1. 1. q
rl"r:ito di\'cr1ido d.:1 dcortl..·n d 1.omc
cd:i.
·de_ e.a(. ho1úcm«l 111o(r\:l.ic:O... (; um mancir$ le'pq·,·.:;;
coisa:.··
11ovan1cntc en1°ordcnt. a dc1nocr:1ci:1 i1wcr1c .:J rcl:;):io c111re
gO\'Cl"n:unc eJJ,<ivcrn:t<I,..,, assi111 co1n(1 i1wcr1t; Hidas .;.1s Oulr.l.
n.:· l:i.()es, g:1ra1fü.: u ronl t!ui11c¡u1; ('SS:1rcla.{;I<•

st·j;1homogC11ca con';i_;; O\ltra...¡e 'xi1;i cutre o govt.'rn:1ntc e o
gl)\'Crn:u.lo unl pri1,cípio
dt· di:o;lin_{.5ot !io C('rlo <u:11110:, rcb.;io entre ac1udc ql1c.:ng.l:n
clr:l \' a<1uclc (\llC i:. c11gc1,dr:..:.I,..,, .'.lqudc t(UC ''ct\t ;1ntcs e:1qudc
qu,:\'( m dcpois: lllll prindpio que·1r<lllh. a n111inuid;idc cut re
:1ordc111tb O<:i<:<l:-i<le l':1 ortf en1dn g_Q\'t:rn(l, porque.1pr;i1uc
so. hrNudo ;t continuidade 1m1re:1 ordcni d;1 C• •n,cn:;a.:.
hmna11a e
:itb n.1lllf1...z.1.
Cli:m\\·1110:- c.-i. c pri11cipi•l de <11Mi. Comolcmhrvu

Mannah Arcndt , •.._., , palavr:i significa.'-'lll grc O. 1rnro Cl(
ll(\.'u llU;tnto comando. El;i. C"ondui logic:in,cnrc que. par:i

<):o; grcgt)$, signií1. ca:1tJ nid:tdc tic;m1l"M. 1s. /\ 1111/ri é o
CQnt:tnd., do'I"';OHncs:i.dn tlllC vc111 J'l'i111drn. Ú :1
:1111t:dp:1s-;¡•I d•> cli rdto de C\'.•111:ind:ir no ato do c.:.1hqv
e:1·crif1c:ts-:iu Jt.i p<>dcr de cvmc ar no cxcrddo do
l'.om:indo.A"-'iirn ;e define o idt:;il dt um governo que
scj:t :1
rcali:>.a)º Jo pri1tdpi"' pdo qual o podc:r de go\'ctn;.ir t:om
.:a. de um J;t"IVl°íll<• l¡t1c .cj:t :i C)iibi Q <'In alO da lcgi1imid:n'lc
d(: sc.;u prin.:ipiv .S:io:1propriao:>s par:1 go,..:rn:ir :tqudl.'S
(1Uc ti:m dbpOSi!j'.Ocs lJUC os 1orn:1111 3.prúpÍi:1dos <t \:
pap..:I. C s5o :1pr,o pr iad0s l)M.:\ screm govcrn:ulos 1<11•el s
<¡uc 1Cm as d spo:>i)Ocs cOmplcmentarcs: da.,..·pri;-neias.
É :iqui que a dcmocraó cr.i:t c.onfu :io, ú\J mdhor, é;1qui <¡u'-=
.cb :t rci.•tl:t ..1"'.: o que mo!.Ma, no 1C11.:dro lívro di..; l.df ·u
1u::i." list::i. (1 e
raic.Co·a lisia ds rC1.:a s
1ú1i.Jfaisp<:·ri:1ri.1 $_quca esC:i11a;
na Rp1íbli.-u, o rctrnto do hom":m dcmocr;it ico. C:"t:mdo
:idmitid<l que cm 1oda c:id:idc h:l govcrn:mtcs e go\•Crna<k s".
homcns que cxcrcem a. 11rkh¿ e homcn:<: que: ohcd1:cem a s<::u
poder, o:ncnic,;1\S\! dedica-sea rc-..c;c1uc•1r os títulos p;,1ra ocupar
uma posis-5:oou Outra tamo na.-: dd 1dcs <1ua.1uo nas ca. <;. E.
stítuk1s s:io Sl tc. Qu:uro so;: ::aprcscnt;im COmQ i:lifi.!rcn
asque di"t.cnl rcsp..:ito :t1.) n:1scinlc11- to: narur:1ln1cntc c<'>.
1nanlla1n :u:pade. qm.: 11asccr:m1 :1ntc:;: (1u 1nelhor. 1:.<. s1:é
<• pock:r dos pais sohr<: os iilhos.dos\'Clhos :cobre os jo\·en<t,

dós n1c..tre."sohr•·osc,;s<'.r:wo:c ou das pcS<.;lias IH;':1n-nas
cida..-.: sohrc <:>!> M:m -nad.1.Scgl1Cm-:-:cdois
•llllros princíplos<¡ucsc
\ :1\;;nlb narurc:1..:1.sc n::iod<:> 11:1._ cimcnt•l.Em
primcirolug.ar,:1 ..Id d:111;1turcz.;1 ccld•rad;1 pt•r l'i1)d:1ro, o
1x1dc1·<los: m:iis Í1)rh".'\ sobre os mc1\0S forh "·Dccerto¡
tín1lose presrn a comro\'ér:;:ias:como dclinir C.) m:tiS ÍOl'l!;? c
ja,' , 1uc 1ll01'(r:I lOcfo:1 i1tdctcrminas-1io do
l•km. l.< /."• 111.(,1)0:.o.6'ilk.IE•I.hr 'b". 1\1J,.;,, cic.J

S5.6 11' 1u\,1.l'eu()<.:c1i,· .2'lc- ser cntmlido de mancir:i.
••dcu;i,da se for idc1nific ado com a virtud1: dos '1'1C sahcm.
1; i:. c l m.:..:i.:um,:n tc o scst'Q títu lo rcxcnsc:1do: o poder <1uc
cumprl' aIdtl;1n:tt u n.z.i, é cl;iro, a.n11oridadc dOi.sábiQS :;ol>rc
('los
l ll?r:lntCS.lOS ees 0
tÍ1t1\os pr&':.CllChe_m as.duas: COlldi)&S

re qucrjd;:is; priml:iro, dcfincm ufn:-1.hk:rarqu i1de p is-Oco. ;;
.segun do, dcti11c1\i-n;i cnl'cOnt"i.iui<la<lc co'm a 11aturt!1' .a -
¡wr intcr'mC-.
·l!io.dJs"rt.:l;1S'.O_es ai.lil_iarse .s lci_:1i 1 0c:iso'< os prir lciros, dire1a
. i10 (O: os· Qii últimos: Os primirO:s;Jundamcnt;JIJI .a ordc m
·
.·._ti·cidd a l i·<!a fili a.Ós'. cgu m.lns.c igCm jiar:i ·cs.
:i. or- . dcm um¡>rincípiosuperior: govcrna nao ;i.quclc que 11;1..
ccu .;unes ou mclhor, 1n:is simplesmcnh;a<1uelc <¡uc \:
nu.:lhol", r aqui, com cíci10. que a J>?lítica comCp. qu:rndo
o princípio do go,crno separa d:1 ftliar:io. masapc-b ao mesmo
tt:1npo n;•turc-1.;1,quando h1voca urna naturcza <1uc n:;io se
confunde cnm a :sfn1plcs rcla).ao r.01n(l pai da 1r bo1JuC) 1>
1i divino.
A(1ui comes-a a política. Mas C: aqui l'amliém qw.: eb cnc:o11t1";1,
no caminho <¡m: procurn eparar a exc:cl<-ncia própria do.> dirci
ló de na.-icinlC::•H c">, urn ohj<:t<."I e..t r m ho, 11111 1i1no
1frulo p.ir:i ocu¡ ar o:s lugarc dcs\1p,rior e de inferior, um
1itulo < uc u:iu é tit"u h). e <1ue. no cnlmlto.como diz
o;ncnícusc. con:;itle1"'1m 1s o maisjuSl'o: o título de :1u1oriJade
Mamado dos Jeu,.;es.a. cscolha do Jeu :t<:as0,ú sorreiú,<¡u< é
o pr(ic..:d in1c111n dc1no<d1ico ¡ido qu;1I u 111 pnvO' d.:: ig.11ais
<k<:idc:1distrilH1i 'iiL• dos l11g<.1r..:s.
Ocsc11•tblo rr.:"si<lc 11isso: u11\ c.:scii1\cfa lop:1ra a_.;; pcssoas de hc111.
que naol.lO<km admirir que scu nascimc:nw, sua ot ncianidadc ou
sua dl:ncio. tt:nha d<: i11din:1r <liante d;,i leí d;1 sone:um cs.::;i.n·
dalo tamtx:1n p:ua QS h1..>mens dt: l)cus, <1uc ace1tam <¡uc scjanu'>.s
dc1nocr:i.t;1s, clt-.-sdc q11c rccu11hcs-:i.rno:;c1u'-·t·h'c::nlt)S d'·1narnr
u1n
_¡ i?lt úm pa 1or para isso c. port;.it\to,son;l)S. inllni1amc111c
cul
pados, cn_t dívi.da int'xpiávdt e pa1..Or;1. o·'sétimo titu
lo" niosna qtl':n o h;i ñecssid:tdc de·,qifícios 011 s:icriléJ;iOS
p:-r:1 romper co1l1_o pOder da fili;1.aO. H:is1:1 um b.neoi.: de
<!:ido-...
Ó t.:iC d:i.19 ;>in1p!...s1nmc u _¡;u.intc: 1;1urc os ti1ul.•s par.;1
··.·go -.f!.l1ar:6:itc ui1.q, 1u<•h;'a _:. r,rt;tc.'' ".c¡u .rt'f 11;1
a i. 111mo. O .si:1tm0.1í1u10 e a :-.lisenda de iíwl6. Essa é
a cunfusao
. mais profunda es¡i.rcss;1¡1<:l;1 p:il;wr:1dcn1ocr.'lci:1. N:io
tral:1 de fora rugindo.as1tú orgulhoso c:1u individuo guiado por
se\•- ca prichos, 1'.stá claro que css:1simag.ens sao m:incir:L-.: de
csconder v fun3odo prohlema . A dcmocr:icia naoé"c;tpricho
das .:ria11 <1s, do. cscravos ou do.-.: anim;,is. I o hcl-pra'l.cr
do dc.ius, o dcus d•...-.
:1caso, de 111n;i 11atun:;r.;1 que ;1rrui11:1 a si 1111.:s1n:t t.'\11\h•
principio de lcgitimidade. /\ d1:smafüf ;1 <lemocrática n:io h tu
nad:i. a vc1·
.;:0111 t1nu loucur:1conun1is1:iqualquer. (:si1111llt-sn1<:ntt: a perd:t
da medida com a qt1;1I a t\:i.tur<:'7.-1regia o:1nificio crimu
ni1á rieo atravé:s das rda().cs de;n1tnricl.-de <1ue c 1n1turam o
CC>rp•' so cial. Oi,:sc;'.intbloé o de 11m IÍlulo par.a g1.>vcrnar
complt-.1 11m::111c distinto dequalqurr :1ualogia con1aquclcs
que orden;un as rd;i
!'Oe-..: sociais, de <1ualqucr analogia entré:1 co1wcns"1<1 huin;ma e
;1 ordc1n &1 n1ture<L:1.I} o de unu su1.,.:rill1·i<ladc c¡uc
n:ios•:fu11- d:uucn1:1 c111 ncnhun1 uutr..> priu.:í lin 1lé1n cb
p1.)pri1.1usl:ud:1 de supcdorid;id1.:.
lft:mocr.:..cia qu<:r lli7..l-'r. cm primóro 1113.r. Q Sl'guime: um
-gon:rno":n\;irquicn, íund:uncn t adc• c111 nad;-¡ 1n tiS do <¡ue na
:111suci;1 de:: qu:1lqm.:r títu lo •:tr:1g.ovc.:rn:ir. M:..._ Id \':\ria. m;mcir:i_..
<le H:uar es p;1r;1dC-:xo. \'oclt•n\oo ¡¡implc¡¡in,:nte cx.:h.1ir O
lftuh.'o· d.::m0<r:i1icQ, j:í 4uc,; se tr;11a d:1 ("úlllr'a<li :io de
ql1k111c lí1ulo p;iragovcr11;1r.T:'\11il111 podcrm.,>s neg:ir (jUC
C:•:icaso.seja,o princi pio da cl<:n1ncr:1..:i:1.sepnr:1r
J.::n,ocraci;1e sond<" 1\ssin\ (wc1u n nu:idcn1•)s, 1-.spccia
list:1$; <:<uno vi1nos, c111 jo :1r :iltcr11:1d:111u,:ntu
.com·i. difcrcn{3. 011 c!?in .:i·m-¿lba.nia .do¡¡:
ie1.n_pys.O so.ncil),.SC ;.. gundoel s.co1winl:t 1os l"C1111JOs
antigoS e aos."il:icjos cérmo1oi
c;1111cntc pou\O dcsc1w1.,h.•id<•S. Como•nús.-.:-i sodcdadcs
modcr n:is, ÍCi1 L'I llc 1:11n:t.-. c11gn.::n:i.¡.;cns dclic:ul:1nic11t'C
c1u.:: 1i.\":td ;1:>. poder i;un ser gcwC"nnda.; por htm1c11s colhidüs
pur sorldo. ig norando a dC11ci:1 d ses fr:ígcis t:<¡uilib110:;:
1:ncomramos par:1a
<l1:111vcr:1<.'i.. uindpios e inek's m::i.is :ipr(lpl'i:ado'>::1 n:prcscn1;1;'i(l
<lo p<wo :-;,-1hcr:1110por cusddtru, ;t si1nbio..\Sc entre:1clih:
dosdci tos do povo e adi e 1..bc¡udcs 1.. uc lltJS:>'1'.I cscobs
for111;ir;11n no
<:oi1hc<i11\en10 do f1111cion 1111cn10 ll:is O("icdad<"s.
Mas :idif1:ren ·a dos 1cmpo c<f¡"t_ t:sc:1l:.i 11:ic. é1l (11nd1)
dn¡1m blo.::n1 r\ $.:: p:iJa 11os :t'.> Mdo.::rnocr:1ci;-isM o sortcio p:irccc
.;.;>iu r:"1rio
J A k-11\(>0I•.u ;to fo¡J:id;i. \lll<o1',IO, 5"1!> •.in Jy,, ;;.ov,.1 l\l.IS "'.w:i:i.lis1:.,._ .sufgiu
Mci;i <le so1\<:'H n mc·mhros•b< .:omi_< uui\"i.'.rlii t"rl:.s c::nurrng::itb<:

il
do<: prnc<"_($0 de1kos.Nnhvm :1rum1:n10['rhi.::<'IM:<'>¡mnha ;o

..:S:".). 11u"llkb.l''I..·
(;uo,::i '<'lj•ttb};';O .;r;oimi1ad::i •·•'.•>llll'f\'Ul""f,kfm is-J<.HI..: ndidtluM •le i uI
..::.raci.b.1..- ckmiti.::•.Uo1:1 i'111k;o,.,>11i¡k.:1.:1...:i:a (,,
¡•1u.:s1io1•:.<la:1,.,.,.,l""'"".:i:a " "ii..iu,;iU1:ir0;1.a h:abili<.l:o1lt;110.::
nH1111>l>r.u :a r•"i!,'.O <l••s g111pos ,1.: m:,:.;,-!lo. liln 01111 l';tbw:• .;a \111
u¡,- n1•.• f1•i lvn¡c.
:L qu:..iqucr princ.:ípio sirio de sdcs:ao '-lolt go,crnantes, \: porque
csquc.". Cmos o que dem•)cr;id;:i (l 1cri;i. tli·¿cr e qltL; 1ipo Je
"'natun;-
,..a.. ••sortdo q\1er ;1c:ontr;1ri:1r.Se. at'.I contr:írin, ;1qut·s1-au d:1
pall: que lhc cabe <;01ltinulll• vh•a na rcflcxao sobre:1sinstirui!
io·Qcs r<:¡>u blic:ma.s e dcm<?Cr írica.-: da ,;po.::i. de J•);uio '
de Mom ..;quicu, se república"aristÓcráticas.e pcns;idor('$
pouco prc.('W:upaJos com :i
igua\d;ide o admitir:itn. é porque osondocr:i o rcmi:d 10 pa.r:i um
m::al bcrn maissi:ri C :IV "1<:rno l'fmpo lx:m 111;1is pr<wávcl
dQ<}ll'-"
·¡oj gó\'.rno·elOs·incOnij ti.:; 11.-.-s: .o·goveo:.1l: c,lc.c. r1a Cm1
e1 :11cia,..· o Jos homens c<1.p:1·¿es Je 1omoar o" pode;
j h intrig.:i·. A partir d:ú, o soncio foi <"lbjéto ele um
ÍOrmid:ixcl trnb-. ilho th.: C:o><1ucc5- tnen10•.Opo1nos con1
1n11it;1 ua1uraliclaclc :i justis.:i. tia rc¡.>rl."S<:n
l<lS'¡¡O e a contpcti::ncia dos govcrn:m1<:S a sua ;irbi1r;ui<:dad..., e
ac•s riscos mottais da incompct\:ncia. M:lS o sor1t:io 1nín.:::.
í:"'orcccu ma.is os inconipctenl"d do que os con1pctc111\:S. Se
ele se torn'- º imp<;nit;wel para o l.s.é 1 r,111.:: .._-st;unos
h:1bi1u:1dos :t C'-.">nsidcr:1r ah.-:olut uncnte 111tur;1I un1:t id..:.ia 1u<-
co1n cctte7...:i. 11!0 era 11 uu·
ni plt3 rlariio C lllUilO 11\Cn QS para OS Ctll\SlÍ 1t1imes Ír:1ncc
OU nortt ·amcrkano de doii: i:éculns atrás: que<.> prinwiro título
que s.:.:h.:doue ac1udcs<¡uc s3o dignos de ocup:ir o po<for s.::ja o
fow de
l'l:utios:i.be queasorte n1il')$C dcia dcscar 1:1r foc.il1nc111c.1::clt1r(I

que ele insc1'<: web. a imnfa dcscjávcl na cvocaao <lt!SSC principio.
• $Qhrc Oi:Cl" l'k'IHO. '""' u.,rn ;1r1I M:.nio. r1111á1'<!1 J.. ,..... ........,,,, "'"fHÓ<"•tl<ttif
(l'arls, l'la1 mH:irilm, 19%).
<¡uc e111 Aten.. ¡T.l oonsidcr:Kfo uu:1Jo Jos dclUci: e sum:m"lCnte
jusio. ·'•t.Sm;rntém na li:.ta c<1o'Sl! título que n3oé 1ítu1o. Nao(;
so.,
¡ r.111cé v111 •tcnicns..:
que faor1.-.ce1\.:11ncmocn:io1'MXk:e:..cluir da pcsui.s::a o
1lfin.:ípio <1u!.! rcgub ., org:mb::is5o de su:a cidadr.:. M
d1a.< r:u:(x.·sm ua is:sn.A¡1Ji11wir:a é<¡uc o
prorr- diincntock1nc,cráticoJ9sortci01á de :tCordocptn
oprincipiodo 1)0(/i.:rtinss:lbk-....<:ni mt 1nt<'.I o;.. nci:il:o bc'im 11-
0vcrno é og('n:cr no lbcj11d1..'S <1uc l):iO 1.kj m govc:n1:ir.Se hi
uma C.:1t1-..gori;1 que
. C)'c $1,'r.c,,,;d 1ída a list-a cl) quc·IQ ptqi .go\;cr1•;1r, é ;1 05 uc·
;ntrigm p.:I Ocr o ilc'r. A"li;i_ , s31X:n\OS' 1>c.:lo ¡fois qu
:tOS
0
: olllOS d:tqucl<S. o fílÓ$0ÍO t!.!rn cxa1unentc ns \ic:i()jl; qm:ele

apo1lla nosdcn)OCr.ll;l. lcncuna., im-erdo de 1od<1S asrcl;tS&-3:
i:iaturais di.:au1oriddc io vdhoquc b.11lC2 a crians2censina
aosjo\""Cns
:t dprur p."is e cducadord, o homc n que rompe com codas O\S
tr:w:liS:(\a: qvc ;i,.o;: pe"SOU b.:m•n:\.<teidtb. ckfad.C ror \s.w

c.h:u11::11- d:1-.c :1dirigi·la, 1rnnsmitcm de geras-o c111
gcr:l)lo. O Í1IÓ!;(lfo.rt.:i tr.:m t\I 111enos utn pon10e1n
co1nun1com o llO'"O·rei: é m:ces.-drio
<l\U o:tnl«. t divino ofan:i,i;cm (j\IC de o 1cnh:. dC$t•jado.
N:ioexbtc gcwcrno justo sl.!m 1>:ir11dp:1S"50 lloac:is(' i
toC,scm p:1r1ici1>3S-30 d:iquilo quecnntradi:r."Klent
1fic:iilodoc1'crdcit1do g•;,wcrno com o c.x"'rcício de mn
poder dc j:ulo e conquisudo. We i: o princípio ¡undoxal que
*' coloc:i ondl.• o prindpio do go\'rrnose Je5l1g:1
d:tqudcd:u:d1fcrcop.<c n;11ur:.I e i:ais.tsto é, ondehi l'IOlitic::11.
E c..:1c o! od\...,;:..fin dai d1,ccuss30¡1l;nOmca hr..: o
..i:.0\'<"rno tlu rn:ti-.C Íortc... COlllO pcnqr :1 polhia k el:. nao
><Klc r ncm a con1i11u:1so d:tS difore1\ías. i.¡10 é, d:t-.c
Jcsigu;ildadcs
n:ttur:1is e soci:i.is, m:m o lugar tnm:1dn pdos prufü."")iOni:\i; d;1
in triga M:1s<¡u:i.1ldo o filósofo S(: Í;1zl:s.-.>-' 1'lt r1;u1ua. p:o.r;\ ..
uc :i. fos-;1. lh::cess:'trio<1uc :idc1nocraci:i -s'-111 tcr dc l1):11:1r
111'.:nllUlll rci ne1u 1h.:1hu n1 pas1or- j:ilcn\1a pro¡><ish• a 1n:1is
lógic:1e:111l:tis imolc r:ívcl <l:i.s rc: sta. : :i. <m li · o para <tU\!
um gon:rno :-cja p<". >lltko
é quesc;a íu11dam.cmoi,do :i=• ;iusCncia de tírult• p.:ua govcrnar.
b$:i i:a sc.gu11da rn;i::1opor que l' u:id ':'ªºpode eliminar osor-
0lciO<!C:: :1u;1 lista. O irtulo que n:io 1írnlo.. pr(1duz um cíci10 re·
··z: :;::, l;:,,r ;, :

·::5¡¡:, ::i:;:'::.;:·· 0
vrnar.jáq ueddi 11cm um;1hicr:1r<¡ub n:11ural cnlrc J;O\'C::rn:intcs

.e gtwrn:ulru:. lks1a s:1bcr que g'wcrno :I(• ccrto des- fund;um:
n tm. l'odclll•> :1dinitir <¡11..:os lx:m-n;isc:idos se
diforc:nci:un c\os 1nal-n:i.cidos c chao1ar scu go,·crno \l..:
-.rist1)cr:1ó;i. Mas l'l:itio S3bc nlllitO hetn O <!lié ¡\rist\1tdC.-S
l:lll11lci 1J:i n.1 f'"Jitica': :t<1. uclcs
(!UC SáO .:ham:ulos de "m.,;lhnrcs.. ll:tS cici;1dc:> S:il)
Simpfcsmt:ntc osm:1is ricos,e ;i u·ii1. .'tl('.r,1..:i;1 nunc é

n1;1isdo lj\IC mna olig.arquia,
u 1 \ govcrno da ríqrn.1::1. N:i verdad.., a polí1ica l'.Omes-.a onde.:
se nu.:>:c <:(llll o nascinn:nto.onde :1 forS':l. deo. \x;m-11;1scidos
-yue se \•aliJ. dt: um <lcus íunda(ku d..: HilXI - é d..:d;ir:ida
por :u¡t1ilo que é: :i íorS';'dos prQprie1iri<1s. E foi o <.1uc
tmuxc:i tona a rcfor- 111:1. de Clí.stcm:s, qm: ini;tituiu:1
clc.:111ocracia <.lh:nknse.ClísknC,\ rccompós as tribo de
A1c1us, 3grup:111dl') de in:rncira :irtifid:il, peir ,m1 proectli
mcnro nlir. n:11ural. d.:.:nws - is10 é. di\·is3c.
' 2...-d. re\•.,Sol'rn l<'l. l;d;I''°• 2009.(N.E.)
tcrrit 1•riai-g.evgtalicam(.:11\c scp:ir;ido.Com i.so.eh.:dc. truiu o
¡lO\lcr imli. ti111v d;•ristcx:r 11: ¡1r01wid:irk)s-l1crddrosdt
,dcm:d(l lug:ir. I (· :tt:mlclllc 1.... "ª \lis.: 11:i:1s-iio tiuc.: :1
1l<1l:1,•t1dcnhJO:r;1Ci;1:<ig n.H\ca.úcrí1it'.O da. ,cndCncí.is
critnino ;1s.. d dcmoc,raci" tcm
·rnz1'i.o cm um pvnt:a democracia Signilir;t uma r.up1ur.:a· n:i (lr·
dcm d:. l'ii ias-:.o.Ele si> c. qucce<1t1c é¡' u:;ia_rncru-c cs rupt1!
r:1<JUC rc<11i7 ;\, da m;1;\cira mais li1cral. o.<tt1c ele p .-dc:
uma hctcrolüpi:• t.-. stn1Hral d<• princípio (f(• go,crno e do
p1·incipio da s •dcd:ult;).
. ·:: :·!:: : ;;:·) :::· :":::::::

!';'.:f1::'..;i ::..:
dCS$a ll.ctcro1opia .;1.limit.1;io ¡>ri111cir:t do ¡10<lcr d:1$ íorn:is de
;1utórid:1dc <1uc rcgcm o corp1.1social.
l'oi:<:. suponJv-S\: <¡uc os títoh">S p:1r:1govcr n"r 1150 scj:11n
de (:ir(,J C<;1n1cst:í.vci.oprolilcm:t ,:sal.x:r c¡ual go\·erno da
c.:om11nid:t dc se pode dcdu:eir ddcs. O pod1.:r dos m:iis \'clhos
sQl>r,:os m:1is jovcns rt:\Ll:l n:\S fa111ílias, e po,lc11H s irn;1gitl:tr
um g..wcrno d;i d· d:idcsc¡.;u11.:f,, S(:t11l'l<.tddt1.JlcCdc\
·j,\:1mcn1cqualifit;;1do< u:i11du
..:h;i1nadode gef\•11tc>,raci;1. O poder doss:ihiossobl'Cos ignor.:in
t·cs r.::iu;i c.01n todo Qo dirci10 n:i.s cscobs. e pod1:-1nos i1\s1h11ir,
:i sua i1u-.gcm. mn p<idcr clunudo l<:<.'.nocr.icia
Qll,·pistc1nocr:u::i:1. 1;s1;1l>el..:cc-s(·;1.ssi111 t1111;1 lisia dos gon rnos
íu11d:11nem;1dos crn um titulo para gó\'crn::ar. Um lmico
g()vo;rn<.> fok1rá :i lista. prc cis:11ncmc o go,erno polírich.
Se ..,lfrlrj) t¡\1cr di'l.cr :ilgum:1 c.:ois;i. qu<:r dicr .:ilg111h:1 c.:oi:;
1t¡uc .<: •crcscm:t ;o 1odl)s t.•S ov(".rnos
d.- patcruid;1dc,d.- id.,,dc, cb. riqrn. ;.-.. ,da for 1 vu da ciCnck <)U<..'.
prcvale<"crn n:1:0: familias, nas rrihos, na of1cin::ii: ou n:is es.:obs
e prop"km ,"cus m.:idc\o:.:; p:m1 ;i cdilica·!i(l <h:fon11::i..: m;iis
am pla$ e comph:x;as de comuni(!a<lés hum:rn;i$.I 1,c<c :í.rio
algo a m::iis, un1 poder <1uc vcnh...cl c.::u; dii. l'b.tiio. M .s" du c<:u
"'Cm· fH"C.viCr.am :ipcn;;aS dois 1i1H?S (le; govi::rno: o go\'crno (lf)S
te.npus
1niticos. o n.:ino dir•:to dv p:11aor divine) :apasccnundUt'.>i11c111l1bid()"' p<H Cro1iosdc.di

·ii r
as trrbOs: c.óiovyp1\1 I(! ac::is,•dvino.[). Pr!.;:io d s g"':cm:mt
..._ · Oll scja, a demOc.nda:o"filósofo qucr supd1 lir"d d't.:Sorllém
o : h1ocr(11ica p:1r:i fun 0lí1ii::a. m;l..: s<1
po<lc fa%C-lo
com b:1se nc.ss1 própria dc,...ordl:01, <¡uc cortou o ''Ítu ulo
tn11·c os chc:fcs da.s trihos d<l cidadc: e os 1foin1m s que sctviam
a Cn.>n(lS. E...:i;:c é o fun...lo (lo prol>li:ma. H:í unu
Ql"(lc11111;'11ural d:iscoi.s:1.s segundo aqu:tl os hon1c11s
a.grupadossl\o l?º'CO\ados por aquc-lcS
<¡oc: possucm ostÍl\J los P"'ª govern;.í-los. 1\ história cot,hcce11
dois
¡;r:mdcs 1ín1los par:i J. ovcrn:1r M homc1\s:rn11 '-i\IC se dc\'t::1'
fili;1- ao h11ni H1a (•u divina, ou seja. a supcriorid::1d..: 110
na¡.;cin1cino:e QUtro C)t!C setlt:\'C ;l'-ug:iniz.1:;:3Q Ja._<;:a tividadc·.
produ tora...: e rcpr\l• dutora.-. da socicd;ld..:, ou !\Cj:1, o l'Odcr d;1
rilJLlC7.<t. t\i. ocil:d;uk-s s!io hahi1ual m..:1ue govcr 11a<l:1.s por
llm;i co111bi111rr;-;"k1dL':"s:1.,., duas
potCnci;\S, i<; qu.-is forpe dCuda,eni pn)1){)r ·O.'.!I divns;L..,,diiu n
ÍO!íº· J\1a.s se os: mais vdhos dcvcm go\'crnar n5o .O os¡o...cns,
n1a.-. 1an1\x:n1óssbioscos ignor.1iucs, e os"':füios dc\·c1n govcrnar
113.u sú os ignl)rllHL'"S, 111:1-..: os ric<1se o pohrcs. se \lcw.:m Sé
fa'Ll:r
Q\)('(kci:r pelos q\1e d1ém a forsa comprct:ndi(los pdvs c1ue s5o
ignor:.rntt•.;, é prcci t) algo n1ai..;, u 1n 1in1lt•su¡)lenie1u:ir, u1n
títuli' c<•nuun aooquc po;i;;i;,1cn1io<losesc.'S
,;.ulo.m1., 1:1inl>l:m ,1(wque t"li' pc.lSSm:n1 e H) que 11:\0 º·"
possuc1n.Orn, o únic1> tilu\Q que
rt..-Sla f; o 1írulo an.Íf'$\lliCo. e) tíwlo \lf6prio dl.ls c¡ue n:io·1C111 11cm
.,ítuiovi rn:ir ncn1 pra ser govcrimtos.
!': is.,;o.- obretmlo.:c¡ue .den1cxrnci;1 qt1t!r diicr. A dcml);Craci:1
1150.,; llll lipode onstitUi)50)H m 111\\;t forma_de:S(t(i("((a¡lc. Ú
>O· tfor d pm·o 1,150 é o <la pp 1l:1s5.Q reunida, de.rna
m:.iiorb <.)ll da..
·. l ;;:: \ ; 7 - , :j - 1
1
1
E n;:t•)podcmo nos livr r <'les.se >tX. kl' dcnund:11\l'.I"a tir;111i 1

!;.. : - ;::'.
d:1i: rn:>.itlri1 .a r,". $tupidc" dos anim;1ls ou_ ;i frivolid:idc dns
indivfrl110$ conumiJorCli. Porque e111io.S<:ria ncccs:>i..do nos
livrnrmos da própria política. f;sta só c..xis1c se hoo, er un1
1f1ulo S\1pl eme111ar
;10.<;<1ue funci('lnam habitu.1l111e11tc n:as tcbs:íK-.
ssociais.9c...c;"in<la loda dcmo<:r;acia.o.: do s<,tt..:io que. conslill1i
s11a c.s.si:ncfa,é rcvd:1r c¡uc csst: título i>O p0<.k ser a ausCncia de
1í1ul.;., o 1;•1\•e::rno di-. so d..".<hdc.-.: s6 pod1: rcpous ,r .t::1n
úhima Íl\:\t;1nc.:.i:i, c111 sua pcÓ)Hia c()n1ingO::od:i.. 1-l:i
JX"S.•);L<; c¡nc governnm p<.Hquco :is m.1is «·lh;\..
;i.s m:1is lx m-nascidas. a. 111<.ü. ricas ou :•s mais s:íbia-... Há
1noc.ldos d...- g.<w1.:r no e prá1ica.-. de autoridadc b;1'.!C;1c.lo.-. em
1al ou t;•I dis1ri bui(.JO de lug:ins e compcténdas. Es. sa é a
0
lógica ({UC propus pcn· s:ir sob o 1amo de polícfat.. f\•fa...; Sl' o
1>0<lcr dos m:tis ,·clhos dcvc
• Vo;r J:tC•I"'"" B;u ..,;i.'.!rc. O ,f.L...-:,.,,,,.J,._,.,,.! rvli•• ,.j t.•s-ftu (S:.:•• 1'u 1lo. Et.lilolr:i
J-l. l9%) i:/\11.\ NrJ1diw f"'lifi<ju (\';u;s. l'f'>I;,,<":llin\:trd. 20CH).
u (.1'11(1 \ 1' .'l"Cll. ,<!t.\
ser 1nais do (¡llC lim:i. gt:romtncr;1f"ia e o pod..:r d,)S rin1:; n1,1"i.

d1• CJu<: un\:\ pk•tocraci;t, s..: os i uorantes (lc,·em cumprccuder
qul'. t:lc."dcvem ol>cdt.:c:cr iis oro.k11sdoss5.hios,S<.;U Jl<lcr dc,·c
r('(K>us:ir
.sobte llm titulo su¡>leinc1\1;1t, o poder dos<im: n:io 1im 111.:nhun1:i
-¡;rojlr o.:i.i:ide que Vs.pr "(lisponl1:i imns·.:i govern;1r do que:1M'r
go·
vcrnados. El ·dcvc e wri1;1r llln poder po\í1ico.·E ll ll poder poli
.cicosij!_nific:i.;en Ultima instfmci;1."O poder do¡¡ Cjllc 115:0 lt'.m r:..-zfit 1
.11'a1ul'al parn go,•c.:r11ar sCll1rc os que¡,;¡.., 1\:111 ra%lo n;11\1r;1l JMl':l
t
sr
·;, ; i:;: ,P?.>O ¡ d :. C
Es.se é o paado:-;o1o. uc l'la1aocmon1r:i l10govern(• o.lo ac;1soe

que, no c111am·o,:n1su:t r..-. c.usa furios:i <.>u divcr1id:1 d:t
dc.:1ní•.:r:i. cia, dc,•e Jc, ar t:;n con.t:\.í.iz.c1ull' dtig<wern;uu(': um
homcm s('1n ropricd:i.de. cluc apcn;lS mn fefü:ac:LSQ ch:unou a
c:ssc h1 ar.É o que 1lohlx:s.lt011SSc::ilt1 e wtlosos 1)(;1\S 1dot<:s
to<knH•S do con·
trato cd:i sohc:rania c.:ncomr;un nr:in . d:ts <1m:¡.;1.:.,....,.
d1·1C('nscllli·
mi;nt') c .:1. k-gilimid:id<.-. /\ it.1:i.ld:1d\: 1150.) é um:i íi.:!,'. - /\(1
.:on Hário. todo su¡lC"rior:1 scntt:como a m:ii b:in"I d:i.s
n•:•lid:uks. N5:o existe rncst"re t¡ue n:iocochilc e n5ose arrisque
assi111a dcb.11 oc,..cr woc-sc:t¡>:1r; 11Jücsi:<ac ho11,c1n
11t11.:n:iosc:ja cap""-' de 111.'.H:tr ()utro homem; nii('l cxistt:: for;t
c¡t•c se imponh:• 111 ter de s..: l.: gitimar, scin ter de rcconhecer
uma igu:11cbde irrcdt11ívd, p:ir:i que a dcsigu;1lcb<le poss;t
fuudonar. fá <1uc: 3 ohc<.liéncia dc\'c p;is s:ir por u1n principio
dc lciti111idadc, já que \cvc l1:1vt1·lds <¡t i: :-c im1xmh.i111
cm1ua1110 Id..;; e i11ti111i.(ücs qm::cn.:1rnc1n o t:Qnnuu tb c(J1ll\
mid:1dc, <> co1n:ill(IO dcvc supor um:i iguakbdc ..:111rc Q
que;: co1n:1nda e o llu(: t"; co1n:rnd;1du. Os lJILC" se ;1cham
c._-:>1K"rts c rc:alisu...;: s<:mpre podcm <lizcr <1uc:t i:.;u:tld:1dc i:
apcna:o; odoce so- 11!10a1lgdic:il ( , .;: i111llCCisc cbs almasscnsivcis.
l11fcfi;-,mcntc ll;:ir:1 eles, cb .:_ \nna rc:ilida_l-tc·:u:st:ub
i1ltcss:intl 1nc1Hc e pvr tc:i<la ':• p:1rt c. N5o existe Sétvio.<1uc se
cxccule. 11:io c:-:i:.tc s:1hcr.(l •c e:
1r:ins11li1:i.11;10c»istc :iurOricfadt:qoc s(' cstahclc:i .cm <pn:.o
nws- 1r<: lt.:nha de blar, por menos que scj:i,·do..: igual p:u;l
igual"cc._'>m al(Ueh.: t¡uc de Cl Oland 1 ou i11:.trui. A SrKkddc
11:..1iguali1ári:1sl'l Jl? .fundon.:1r.graf <l .1 ª mu.búale_

dÍd"SÜ s.iiu;i.lit;.iris.
Ü CSsé i;uric,. mmo de jg.u:1\d1. d C<•m dc:siguld:i<le;: q·;u·<l <:sc:in
dalode1nocr:i:tico 1n:111ifcsta p.:1r;1fozcr ddo..:o prt\prio fl111<lamo..:n1u
do poder connun. Nao é só. con1Q .e diz de ht)lll gra<ln, <1uc _.
iguald:1dc d3 lci existe par.:i corrigir ou ;111:::1H1;1r <t
l.lo..:siguald.idc <le n<tti.1rc7.;\. Íqi.1e a pr6prl:i ·naturcz:,- m
d..-.sdubrn, a dcsi u:l\d;\dc de n:ttu l'CZ'.t se excrcc apCn:'ls
pr;:ssup<111d(1 um:i igu:1ldado..: le; n;1- turcza que :i:1uxilic
ecoiuradiJ;.:t: in1possívd,:1 11:ioser <111c 1>s 1lu- 11os
Compn.-.cnd:i1n os prolt:ssorc · c QS igno1·a111r..-s olK,lcsa1n .ll..,
o,·erno dQ. s:ábi<1s. l'ode11\0S di:ecr qu(: há s(')\tfad c•s e
pol1d:iis p;1rn is.so. M:1$ aimfa C 11ccs.,ri() que cstcs
compre..::ll(bm .:1s or
\lcns do:;s:'ihi<),.;: e o i11lcr.:.•ssc de ol..... clc.::c1·:i etes,:;1ssi1n p•Jr
di 1111c. Ú iNO t¡uc ;t poli1ica n.-... ucr e a <lc:moa3cia ]he dá.
l'1r:t'luc h;ij.:L poli1ka.(: 11CCS/i.Írio Ull l IÍtulo de CXCC{50.
UIU IÍtulo qut: Se
.:icrt scenre .tqudc..;: f'Ck s quli.S as socicd:tdcs¡:w:qucnas e gr:t11dcs:
i.5o 11(1rn1:1lmcni. " regi,bse tJU•:, 1.:n1úhi1na :i":\li:oie. re\
hW.<!ll'h ao 11:1sci1nen1c e 1 ;l rillut:z:.. A ri<1ui::¡...:1vis;1¡¡cu crc.
.::i111e1uo indcfi ni(i.Q,ina5 1151> tcm ._,po<kr k ..::-.c..dt:r ".si mt

'im:1.O na.i;c:i111..:11to
'' {101f• .\ IJ!i ••••C •.••:1.1
;t.'j11ir."\ :t c:>.:c<:der-sc, 11us si" pode fo-¡,C.-lo pul;mdo da tlli;1s:lu

lw· 111ana para :i fili:1)i(' divin;•.1:te fom.b.m<:ma ogovernQ
dospasw r:o;. c1uc rcs"h•e o pn)hlc1na, 111;1s;in1s\a
<hsu1>n.:ssJ1) d;1púlíti..:.-1. llc 1a :icxcc)iiO o li1l:iri:1, o¡>0der
do pcwu, que n3e> l:v cl:1 jX'l¡m las-io ou de sua mai ,ria,
mas o poder .de <1ualc ocr u1n:;1in HÍ'· re1 a d;U;
c<1paeil.lad6 p.ar :t OC,\l¡>:tr:u.: pc:•siOcs de gov<;ma p1c e l.lc
govcrnado. O g<wcrno¡>6lífiCo tcm a..:. im um íundarncoll
. Mas cssc fund;tnlCntfl o 1r:11,.sforn1:1 iualmCnh.: c1n \11n:1
conrradis-5o:
a polít'ica··o·fon:11n.c;,to·dy 1)1--.dcr.dc.go,vCrn'.'r.c111 su:t
:111sn;:.·..
d:i. de fund unenro. 9 gcwcr 110 dos Estados é li:iítí;lO:•¡?Cnas
n:1 medida cm <¡uc é polí1ico. 11 J>Olíl ico:1pcn;is 11;1 mc<l id:1
l:IH que
repous;1sobre sua pr6¡1rb:n1sCnd:i d..: fundamcnh•. I is...,.,·1
que ;1 dc1nocr:tda o.;i.::1ta111cn11.: cntcndi.t:1t:t't110 "lcida :-;11r1c 1uer
dl:.. cr. As quei!'l:asusuai. sobrea dcmocr:1cia ingO\"Crn:ivd
c<toh·:-.h.:m. m
última instánd a. :t isto: a d(:n1ocracia n5o é ncm um 1"., teicdade:1
g.ovcn1;1r ncn1 '1111govcrnú da ocic:(l:tde.1nas{:\ll"Oj'l"bn,e1u
c1;-.;.;: in1W<.:"tll\ d sohr..: u q11al co<:lu J;.ú'"c1·110 dc,'\.".cm
1..'iltima au.'ilis,.. descohrir-t.: fund:imcn1;1.do.
OEMOCRACIA, 1u.:: rú n1.1CA,
llEl'R l!Sl NTA ;\O
O c..;;;i:; ndalo di::mocd1ico C01\sis1<.:simplc:smcnh,•cm rc\"<.lar Q

sc uin1c:1150 h l\'C:r:Í. j:unaí.", com 1. m(,:1U ;) d:i..,;
c:onnmid;1dcs lrnm:i.n:\S. llou <;é;n1 tcm r:i;-:ao:10 dcm111ci 1r n
dr;;:11lo 'kioso di.: l-lohl'(.:s (llh 1>rclcndc pr\>\':lr
:iin.l">Ciahilillad1:m1tumf doshome:nsakgan do irnrigi..: di.: corte
e m dcdicCnci;.i. de sal&s. Ccinwdo.descrc
vcmlo a nat11r<:7..1 ;1partir da socicdadc.Hobllt:stamhém mosrr a
que(: inútil prOC\1rar :t origcm <fa c-om\m\<l:tdc x11í1ica CU•
uma virludc in 11:. desuci 1liifübdc. Sé a husc;• d:1ú rigc111
111ilur;1 se;:m ncnluun:-. diíi..:u ld:-.dc o m1cse o
dcpois.épor<¡ue da \"Cllt !>l. mprc
dcpois. A lilnsofi:1 <(UC 1uocur:i o rrincí¡>io Jo lx)lll gon::rno nu
as ,.,z0c.,. JlCl:i. CJllab1os ho1n<!llS funcfam o,•eriosvcm dcpois dj
dcmocrada. quepor su:t "c"I. vcm dc1lois. im·crr•llllllí:mh):.l\
1gic;1 1r:1;liional scg1mdl)., <1u:1:1s ccununidadcs s:io
J;_úvcrnacl:.s pt)r a<1uc:k".'luc h'.:m 11tulo p:i.ra cxcr.:cr:111:1
;1utoric,:ufcsohrc:u¡1
:1s. im,
. ,$cncl1 · ;1ral:.vr:.t dcm(x;rnd:t nlio
0
pr01Hi:U:11c;n-.
lesig11;1 IC i1cm um:1 fornu d1:
SQC¡iClbde llcm Úm:1.f1).. fln°:'l de _g.ovc1'11(1.
:.s-:::!'. d;u:1:;::;: :1. i\:; ·í;

?:· t1:r· ::
::;.·
sciecladt:s. 1amo "" presente c1u;m10 no pMSado..áo
org:aniza das p<:lo jogt) cbs olig:nq11i 1s.1:na<l 1...xisle on:ri o
dc11lOcr:i1_icC> propriamcnlc dito. OS govcrnos se excrccm
scmpr'e da minori:t sohrc a 1n:üoria.PorUtHO. o ..poder-do
povo" é nc.:c<:ssari:unentc herero16pico á socicdadc 1io igu:tlil
íri:i. a..;sim como ao gc>Vcr1lO nligirc¡ui<:t), Ele é o ¡uc de:-v.
i;111 g•weriw dele mcsnlo, dc·i:mdo :i soc.it,".<bdo.: (lcb. 1n1..-
snl:1.. l'ott:i.1110, é ig11.1ltncnt1.. o qu .si.::par;i ocxl'.l' cíclodo
ovcl'n<1 da rcprcs-c111:1.s.lo da :o.ocicd;1dc.
De modo er:il. sim1>liÍIC"a-sé a quc:nSo.rccluindo-a ;i
opoi s:o e111n:dc1nocrad:1. diri.;1·a l:dcmcx:rncia rcpr!.!
scnt:.iiv:t. Ent;'iu, pode-se recorrer simplcsmcme;i difcn:J\):1 dos
dcmocra('j:
1crupos e 3 oposi Sioc111rc rc:1.lid:1dce uropia.A direta, diz-
se.cr:i :adc qu:1d:t par:1 'l. cicladcsgregl.S 3n1igasou osca111?ies
su;s.oscfa ld:1dc Média. onde toda a popul;15o de h.,1u<:n
fi,•rc'l c;il•ia cm u111<\ l1nica pr:1a. 1\ 11os. ;1s v:1s1:is nas-
:i O
Ocs e soci1.". <iadcs n1od1:rn;is s11- 1,1cn1c de1uocraci:1
rcpTCS\:lllati\'>1 convém. argun1cnto 1150é
lao convinc.cnrc <1u:m10 gosl:ari:a.No ink10 do s.1.;..;.u lo X IX,
os: rc prlllJllh.":'O fr:.ncC'S\.-s n o vi;im \lií1culd:1\l..:: cm
rcunír 1u .R-dc
d11 c;int5(1 :t totali<l:ldc dvs dcitorcs, l :t. t:1\;;i <101,,: tJ nl1mcrv de
ddtoreii fo,.\·p1.·{1ucno, cois.,\IU'-= se oll1ir\h:1 C"om.foeilidadc,
r'c• M:rv.111\lo o Jiréito de clcge1·os rcprcscm;1111cs u> 1 1t:ll1orcs
da 11:1,!lo, 1sto é, aos que podi:im p:tg:H uni c:cnso clt·
lrt:I'A.'IHO.S:Íra11- co11. "/\ c!cisltt• dir1:r:1.dizi:i lknj:unln
Consi:uu, ·c·ms1irui o
ímk.., \•crdadciro govcrno rcpn-sen1:itiv1,"1• li, cm 1%:\, H:rnnah_
• Arc1!cl1 aín<! 1vi:a a:iJ?!",rcvolu iou5.rl;1dO-'i cunsc.:lh<_>¡'i o\'
rda; . dciro pnder do lle.>''º·n:. qu;;il se c:onstnula a llmcditc
política íc1i,•a.acli1c:autc>:CSCk"<"ionada notcrrh Vrio cbql•cks(
uc scn
ccm ícli"l.i:S cm $Cprcocu¡ r corll :a coís:. rí1blio'.
Em C'lutus pabvras. a rcprcscnl:&S':it> m.nW".1 íoi um si tcm:i
invc!l1aclo p:ua a1ncni;r.;1r ohnp:.acro d(\ crunculod:is: popul:l·
re ..:. N.i.:. é uma íorma de itdap1 1s-ao d:1dcmocr:ic1:i :i.os 1cm¡Xti
nu...lc!'nos e u-.s vas1os c...:pa)US. 1t de pleno clircito. um:i
íonna oligár\Juk:i., \t U:l r..;pn;scnla) io d:t...: mi1\Utfa) c1u(' t Cm
tit11lt> p.lr 1 se Oi'.u¡1:1r dos ncg.6ciC'ls comuns. N:1 h\stl'\rla Ja

r<'presc111:1rio.
s;¡o sc111prc us c.cado. . as ordc11s l.! :is¡>OSS'CS....:Ocs que s5o rcpre·
:ccnrnclos cm 1Hi1m:,iro lug.ar, scj:i p<u<¡m:se considcr:1 scu
1i1ulo p;1ra c(."rccr o poder, Sl'j;'I port1uc um¡>uelcr sOlll'r:\l\O
ll1csd;i\•01: c-ons111th·:1. 1Z :1 clciS"ao nao é cn1 si u1t1;i forma
dcmocriuc:i pela
' Cha.do• 1:m l'te..r..- K•>w01•..t1 ...1_,1'# ,...,,.,•• .,_,..•-J" .-...,:ftf_

F,_,(l',ui,,C;.tlom:iirJ, IY'J?).¡..l.51.
' ll;mu:.h Arr.n.J1, i;....,-C. W(t'.rn..C:iill1111:ar,I.IW. C._,Tcl).
p.111. t;;.1, l..:¡i¡< :s-t-"• "MllffM (t r;11.1Jv, C91np.u1hi,1.d.1.!i Lc1ru.l0t l.j
<tua l Q J>O\'O faz uu"ir su:i. voz. Ei:I. é: orig1n:i.hncnte a c,.;prcss;io
de u1n co1tSto:ntimcmo <¡ue u111 p(M:lcr superior pt."1.I<: e 1uc s6 é de
:11"0 C1)nsc1uinwtnc) na medi<la cm <¡11 é un:\nimcJ. A
cvid(:nri t que a.--<. ilnil:t -. democracia for111.;t dt:i *)"cn1c)
rcpr1.":-'Cn;.ui, o. n.:suh antc d;1dd:.10. rc<:ntc n:t
história. A rc¡lrcscnt3fiO C.
m stia rigcm, o cxato oposto d"' de1nnCr.:1da. Ningu m·igno .
r;wa b-. so 11t:•S 1t:n1po. d;1s rcvQll•).Ocs n u·tc-;11.1'cric:111a e
fr:uKcs;..
.:,::;;'.:,1::•;:;;·:·:.;é; •;;:,;'.::;',:c
· povo.o
c:::'.;·;, :.·:::. ;:., · :;
poder 11ur.:. da lÍ oLrigád;'I rCC<i lll1ccer :\ 1lc, 111;1sdl: 11;\
o
'. s:iheri c:.:i:rccr scn'1 :iu 1in:1r o prr.¡)l'Í•.• prind1,i<1 d11
govcrno. Os di. cípulus <f<: lQuscat1, \le s1:1
p:ir1<:,:mnw111c a adnü1c111 rc pudiancf o (1<¡uc:1 p;il:wra
significa, Oll scj:i..:& rcprsc11t;1:io dos intcresscs particulars. /\
vom;.idc i:r;1I n:'io se.:: divi(le e os depu tado.<: represc1H:tm
apen:l:t 1 n 11ki en1 l ral. Hojc, "<ICmtJcracia rcprcscn1·1l'i\
•a" P, c.p:1fcccr un plC.l'l1\asn10. n1:ios ((,¡ prin\dro
lsso tl;io qucr dizer que seja ncc1.:srio opor :1s 'l.'irtmlcs
tia dcmocr:icia dirc1;1 is mcdi:t)&--:.·e :io:> d1 via da
represeo1"ao. ni ap<:lar das ap:uérKia. nu:ntir· ..:a. da
dc111ocrnci;1 forn,:11 di:1111l·
3 /\ o: •.,pcil<'>, ,·cr ricrn1 RoJrwllun, l.<' .wo"' J., "'-' "·cit.,"

lkrn:uJ 1'hnio, p,;,,.¡J11,o,v•""',..""'"'rrptii.t.,l<JJij,c i1.
• ;.. tlcn1ocr:..;; .•!:r. l,..ho /\d 111), n5osi,_:,ni lic:i u.icfa 111;1. 1c.I..(¡m: -;i
m>S:i<"
,l..: 1111• )"""'" •111..: n!le> 1·111 "'-.:rnu n..:uluuu- . Ch:a1I ·• l'"' ll.,rdi1HI..:
l:.111id. l.:'""'-,..cy-ti"'"'hi.µ,>Í'""1 1.,1• fJ,.ipJ,. JJ.'ill.l
J$56(;o;.,,.r._1i1:1H1\', \'r\:..:...:..:,:
d..: l'Unhccshi- d<' Saint·Í;1icnn..-. . l'J'J."i).11.M.
Ja cfcti\·id;iclt: de mna dcmocr;1ci:1. rca 1.·'1¡t!io falso
idc1HiÍlc.ar tknllCtacb. e rc:prt'scm:i.:'.io q11 mtú fa:t.o:r de um;\
.'l rcíu1.-t 5:0 da (Hllr:l.i l)cnt<.". lcr;1ci:1 <111CI' cli·,,t" r prcci.
;11lH!111<.: t) s1:g11i1Hc: ;;s
forma.<: jurídi co-políticas <bs i11ns1itui\.Ocs l' tbs l1is de
E...:1ido l1ao rcpous;un¡;int;"lis Svb,c unl;1 úi1ic>l e mt:Silf;1-
l6gic:;;i. O q11 chm;11liqs de .d.11nocraci::i ·rcprb.<:<:nt:iti\:' 1
(e seri;:i.mab•.<:x;.••o .
··cha!n:tr d..: i...tém:i 1arl:.1m..:111·;1r <i11. com(l fo-, R<')'!llt>nd 1\ron,
·rcgi1n•1 .:onsti1ucion:1I pltir;1list:1"') é um:t fonta n1ist:1:
u111:1
0
forni 1 Je- fu1t ion 1111C.JtO to"Est.-ido:funda1.1;c-111;11Ú.·i1íiCil 1m:1t

;e no 'pri ·iifi¡Ó"(j :sc'lit · n;1t- -s.".<.: dcsvi;;),·as ¡ ;.o de' 1a
f1111 ?ie> pd:is lt11:1s dcn1ocrátic;1s. A his1óri:t sangr...:nta d;1s
h11:1.s pd:i reforma cld1or;1\ 11;1Grti-Urcr;11h:1é,:-cm Júvid:t ,o
mclhM e.xcmplQ..Co11,pbccnLcment c..:lipsado pelo idilio de
uma tr;i di iio ingles.-. d;;i de111on;1á'I "lil-.c::r:1I"'. O 1mfrágio
uni\'Crs.11 nio é cm ah.<:011110 uma C' º·'-'<ll1Cnd:1 11:11ur:1I
da dcmvcroici:1.A.<lt. m..,cr:1ci;1ido tc;nl eonc(¡u é11cia
n:it ur:'l 11rcó.s:tnll n1c P' n1u1:é adids.lo<I" "":il\1rc7..... odo
rompi,\v cnirc prop1'i<..."tl:'llk-S- n.:itu r:1ise form:\S degovcrno.
O ,):ufr:igiQ univcrs:i.1é \111'3 form;1 mi.s· ta, nasci,b i:b
olig:i.rqoia. dc.svi:id.i pdo comb:ttc dcnwcr:ítico e
pcrp( lu:mtcntc rccon<¡u istad.-t pd:i ,·1lig;1u111ia.1111c suh1nc1c
SCl1. c rndicl n('os e i"ls vc:t.cs su;1s: dccisi'\cs 1 cscolha do
corpo clciH:irat. m nunca poder excluir o risco de: que o corp(I
clcitoral se co1n
portc t.Omo uma popuhl),:io de s.<)rtdo.
t\ dcmoc1':1ci;1 mmc:i se idcntific 1 eom u!U :t for111:1 juri iico
·politic;1. l:;so n;tn r¡ucr di:t.cr 11uc lhc scja ímlifcrc1uc. l.sso r11H.r
d11.t r (lH: o poder do povo cs1;í M:inprc a<1m m 1.: ;dón clcs:i;is
íornus.Ac¡uém. porqu · das niio podem funcionar s<:m :i<.: n:Íí:ri
r. em ühim:t i11,.;t;'inci;1.:i c.. p<•dcr dos i11c"'n'Jl4:t<::1nc::s que
íund:1- m1.:1u(lcr do." C<)1l\ J>ct·cnt1.:s, 3 it.'l'.
igual(hdc \JUc ,; ári:1;10 pr6pr io.funcion:11 1c11t(1 tl l

m:íqui1\;1 nao itiuali1:1-
ri3. Além porquc:L,.; pn)pri;s forma qué i-;;;¿:;cvem ssc pod1.:r
. .• .
s:lo const.1ntemcntc rc:tdeq11:id:..s 1 pdr." próprio jogo cb 1 1;íq1ii-
n:ij;<wcrna!1H.:11dl.·1 lógic.;1 ;11n1ral" d<•S títulos para govcrn:ir,
iJUC 11\M h'lgiC'. da iJHli·ilinlo do p )li o :.do piy;id_u, ma
·
':: ;::: 1·:·;:,::,? :\::: n<:
é 1 úl
·,:::::, :,· :l1 ::,

·11uinid:ul1.:, scp:ir:1das d:1 lóiic.1(mica d:1s rc.:hs·-•<:S de
;1u1(1ri<fa clc inimcnlCS a rcprO<Íll)''do Cc)rpV social, CSiSH:
um:i csfcr:1
.p(1hlica que é um:i c. fcra de cmontro e conflito entre as
duas lógic;1s'opostas d¡1'"polici:. (: d;1 polílic3, do govcrno
natural da. compcti nci:is :mci;i.is e d<\ )!.l'w. crn<1de<¡11:ilc¡1u.
r '1111. 1\ 1roí1ic:i cs pc1. 111·5.nc:1de1otk1gL"l\'1,:r11(1
lcndc¡1cs1r<:it:1rc.s:a csÍ1.:r:1 púhlic:a,:. trnnsíonná l 1 cnl assunto
priv:t\10st:u e, para Í$.Q. a rcpdir par:a
:1 vid:1 prh•:ada as: intcr\'cnOcs e 1lS lug;1r<:S de intcrvcnS":Í<"I do
:norci: n:il) cs1':11·1is. 1\ssinl, a dcmocr:ici:\. longc <lc ser ,1forrn:i
<lc \•ida \los indivkh1os cn\¡'l<:nhalos c111 Sll.'.I ídicíd:1dt;
priv:1(b, C:: o 1>rnccs!>Q de: lula co1ura css:a priv:ttiz;1s-io, (1 ]'f
CIC1..;S. (l d..: am pli:&.au dcssa csfcr;1.Ampli:a r ;1esfera públka t1:iu.
i¡!nifica. co1110 afir111:1ocha1n:1dodiscur:<io libcr::il,csigir ;i.
iiuervc11{io cn:·sc<:n1c dv l ..:1:1d(1 11;1socicd:tdc. Si nifica luur \
01Wr:a.1divis1'<.l<lo pi'1hli Cv e do pri\':1do que g:ira111·c a
du1•la 1k111iin:15v1.l:i.uli,g.arqu ir.i 11(• E"taclo t na sock•d:td<:.
l•ll •1 l>C • \ 1:1". 1t li r Í 11! 1. IC . 1< >: I" a 1::-1:-.;T.\S":\••
Essa mpli<i):i<.\ signilicou hi:;,1oric:nncntc tlu:as cúi.S L..;:

cons<' guir t)U ' fo rcconh<"c id:1 a <¡u;ilid:ul.: de igu;1is ,_.d..:
:<:uícitos po lí1ic-os ii.qudt.. ·<¡uc .1 leido Es1:ido rt:pdia 1•:.1r.i a
dd.i privada do." seres inf...:riorc.:constguir {iuc fossc.:
r..:conhccido oc.irá1cr lúhli
codc 1iposde cspas-o e de rda)(-:-i-Cs que: cr:m1 dcb::i<los:. a 111crcCdo
poder da riq,•C7.;L lsso significou, cm primt iro._lug:ir, l111a:oo p:tr:1
inch1ir cmn.: t""IS clei1orcs e QS clcgí\"cis todos:1'1111.:lc". 'l"c :i.
1ó>;iCa polici:ll cduí:i 11111r.:iltncnt..:: wdi"os :.q 1clcs'l"e nao

po:;.>;ucm
·· : :::;n':-:i:: ;·::· ·::¡.al:·::i::q.; ::

;:,.,11 :;::: e;: :.:·
scu trab:ilho pcrtcrn.:e a un1 scnl<•r vu f1 un1 esposo.
(1r:1b:1lh:1- clorcs:1...;s:d:1riados :.imilados dc longa (bt:t :1os
clomCst icos,<ttic depe.•\dcm de scus scnhort>s e sao incap:11· .c
·de \'on1:1dc própri:.i, mulhc::res submeti<la...; :'i vontadede seus
cspos<iseinctunbid:ts da família e:<la ,•ida
do111és1ic:1).Signilicou 1;11nln1 lutas comr:i ;1 l6gic:1 natur:tl
d<1...;istt:n1:1elcitor:il.'JUC 1rmsfot11ia :i rc11r( "c111:1- S"·:io c:111
disrosith·o
r"cprcs...:n1:is:ao dos imcrcss domin:mh:S e :i. <:li.:ir5o cm d'-
s1inado ;m \i"on.cntimc11ro: candidat,1r1s 0(1ci::iis,
(mudes clci 1or;1is:,1no1mpóliosde faro das can<lid:1t11r:is. ,\fa ·c:e...;;1
:1mpli;1:5,,Cü1npr.::-cnde 1amb<:m 1·11d:is:1$ lt1\:L.¡p
1r;1:1f"ir111:1r oc.1- r:ít crl"1hlko de r<:las-s.i11:-:titt1iS'.1ks
ec:-:pa)OS .:onsidcr:lllos pri Yados. l;s.-;:i l1ltima h1t:i Íoi dc..¡crit:i
cm gcr:tl como 1rn..ivir11entü soci. 1, 1 m ra7.!IQ de scus!ug;1rcs e
de scus objetos: discussOcs so hrt:s:1l:írios e con<lis:i}cs de
1rnb:1llh.>, l1a1:1lh:1ssol1rcos8is1cn1ast[c siúd·t c:1pt1Sctll 1dor·i:i.
No i:::m nH'•l,c,.¡s:t tlcsign:1!1•5o :1111higua. De íatv.pn s:>u1X>e
cor1m d:1da 11ma disrril1uís::io d<• politico e do
soci:1I. do púhlkU e dl' pri\'3do, que é, 11:1 rt::tlid;1d:1. uma
:<1pos1a pr•lilic;l de igu;dclad1.: ou dcsiguak\;1d(•.i\ disCt1$s5o
sobn:os s:il:i rios f' i pri1ncir.., .un a discuss:io l':ll":t tf,:spri,
atiz;ir a n·b):.a -. ,,:;1. la ri;1I, allrni ir (1uc esta n:io ra m::.m
111ua rdas::iv de un1 sc11hor · con-1 lllll scr,•o nClll u1 1
sinlpks ccmtr;1to linn:nk• c:1stl ;1 c.l..;Q entre d9iS indivíd1.10
0
pri,ados, .mas u11a qucstiio p1"1bfü::a;<ju

tliz ro ·spdro unw c:nlcti\'id:1de e, I''''
conscuiurc, depende 1bs
(orm:u tfa 1):iQ l'o."'llc1iv;i, tb disi:uss3o pl1hlic.c da núr111a lcgis-
:';:,;;·'. ,:: ·; :::::,:.·::::dl;;:

¡l,'l;r;. :•1.¿i ::::'.·
te: n3:o :t dcn1:1nd.:i. <le :1ssistC1ici:\.<lc u1n E....1atll1-
pro,·iclCnd:i..:t qual se quis: ;i,s....;imilá-lo. m:1.s. sohH:1udo.:t
c,·mst ituis:5v do tr:th:1- lho cuino lrl1tu r;1 d t ,•ida ..:olcliva
arr;rncad;i d(I reino l1níco do dirt:il"() do..; int.:n:sses: pri,;idos e
i1npond , ll1nil('S 10 procc;..,.:.o n:11u ral111cn1c ilimil-1do <l<> cr<-
sc:imcn10 da riquc1'a.
Pois. um.:l \'C;o. qu1.: s:ai d.:t i 1ldis:tins-5:0 primili\'a. 1
tlnmin:1s:io S\. cxcrcc mcclia1)re uma h\gic:1 d:i dist rih1lif;'iO
d:L-. (,.:.;fcris q111:l: da própria de <h1pl:1 <:om1x:1·Cncia. De
um lado. pretende scp:1rnr o don1ínio cb coi:o:a plihlka d(ls
intcrc\.-SCS privados da svcic:bd. Ncs .;c1,1ido.dcclal':1que.
nlc111ot-.ndr.:é r.::..:(Hll1..:cid:1, a ig.ualda dc do$ hvmcnsu..::
u
d(ls··cicl:id:ios"cvncrne:1pcu:1s rda ·;¡o d\:S H:s co111 a

csfor:1 juríd i<:o-pvl fric;i C:(U1Stiu1lda e ql1e, lll< sn10 (lndc
o I'º''º é !.ubcrano, sOnH::ntc o é na a.o"io de !'CUS rcprcscnt.1nto:-
c.
de st-us j,?.OVcrn:uucs. tb fo7. a distin .Ji\•do público <¡uc pcncncc
;i. lodos e d<> priv;1do cn1 c.1uc n in:1 ;1 lihcr<\;1dc de ..::td:1 tm1.
Mas c:ssa lil.x:rd;u:t (le c;1d:i um é ;1 lihcnbd..: - isto é. a
d1.1min:is:5o -
l•lr MOf.'f< .I C ll<. lllr o·ú 11 1,1<.-,1. • t;I• • 1:$oi ,..r -.- ,..;,.\1.1
dvs •1uc dc11n os poderes ilí1anen1ors socí..-.dade. É o impériod:1

tci de C:: rc..cimcnro d::i riq 1e7,:l. Qu:mro a esfcr:l Jl(1hlica a. iin prc
lcm;;1111c11ti.: pu.-ilk:11:fa d._1sintcn,..Sl.::<O pri1•:uh,1s,da é i-:.11nhCm um:l
. c."fora públic;l limira<l;i,, priv;1frr.ad 1. rcscn';1da ;10 jogC: das
imtilui t)cs e >iC'I 1nonó1óliC> do 1u-·as frwru
C.-..'lCianar..l:SS:1sdua:i eo.;;;(e ns s!io scp.aradas cm'-¡lrincípio
:1pcna." p.ira ser m:iis bcm uOkfas
Sl">l 1 lci .figáf<tuic;1.·Os 1';1is 1 uncl:id;JrC:i: note-;imcric:mo·yu ¿
panidi'iril">s íran 1sc.. do 1ciim1.: -cns!tári0: 11IT0 .viral\\
1u:nhu111:1 1_11:ilki:1 cin idi:mjficar co111 1 rigur;1 o
iropr ilri.o nlo·homcm
·:.p11blic:o cap "des rg_u.ú·· ci111 ·-d S"i111ere'. -11 Sq ir_1ll?s d:."i
vid:s c..:vnúmi<.: a ._; soci;1\, O movimctnú dcmO<dlico é a.« m
u1i1 duplo m;1wimc:ntQ.h:: lt;1ns¡;.rc SQ lvs limite.". um
11\0\'iment<>
1..-.ir;¡ esicndcr .a igu;ikl;uk:do 1i._-,nu:m p(1hlico a outrns domínios
da,-¡da comum e, cm p:..nic11lar.;:i todoH¡uc s¡iu o,crnad os pela
ili111i1.:i ·IT0 capit:i.list:1 cla riqm.:;r, 1. um mcwitnCtuil t.:imbém r.:ir;,
rc:.f1tm:1r o pcrtcnC'iml'.:nto dc.->sa csforn plihlic:1 inC\':O:
mtcmcmr.: pri\:11b a<h1 ;1t0<losc qu;1lqu..:r 11m.
1:0¡ ;1ssim'"<: a du:1l1dadc l='o co111em·a<la J1> honu:1n edo ci
lbdao¡)ixlt:r.:ntr;1r nv jo¡.;.o. E«sa dualicbdc Íui dcnu11ci:1d:1
pe· lv.-. ..:rí1·ict1s, de Uurk...: ;.1r\i;_aml:n. pass:mdo 11or !\•brx
e Ha1111.:ih 1\rcndl. c1n 11omc de u111;1 l.)'gica simples: S1! a
polhi<"a precisa de dois princípio:;, e nao um só,i":p<>r caus:i
d<: um ,icio 011 c•n hustc. Uin dos clóisdt:·c :o:cr ilusório, se
n;!o os dois.Os dircitos dl"lS homcns ..;ro \•azios ou
1;n110\6icvs. di%clll Uurl:c e H:tnn.,h 1\rr.:ndt .Ou ..:nt':io
doº" dirdtns 1.lo hon1cm nu. Mas v h(1111c1n nu, e> ho1nc1n
sc1n¡w.;r 1t•ncinu::n10 ;1 11111. con1unid,1dc 11:icio11:i.\
¡j'¡ • (> (thlO ;'. l>>" M U<::...,f;t.\
..:omaituid:i. n[io 1cm nenhum din:ito.Os dircitos lnitn.-i no.-:

sao cnr:\o OS dircilOS \'3"1.iQS lfos que 11:10 te1n llClllHJm dircito.
011 cnt5os;-10 osdi n..:Íh.1S d\lS l1u1né11sque pc.:rt'i:11ccn1 :i 11111a
co1nuni dade nacional. Elc.:s sao <:maosim¡>l<:smentc o
dirdtos Jo-.. cid;1- d:'ios desl';i .nas;ao. osdm:tmnfoS"t)lre-
tCTwdirt>i tos, por a.nw pu r:.i. r,11tolo.$ia. '1<1r .ao contrário:vC
nOs:_dlreiios <fo·cid:.i..do:icon tit.uiffto d um:t sfern illca! Cuja
c;1\id:id.c Cl'•nsist .nos dir<::iros do homCin.<1ue n:il'..: q
liomc1n -11u. in;.s o lil1111c111 P'!'J'r'kr:irill
:·.:::: ,: ;,:: · : '.''.er<:cs:3 l_i_ l- _- q\. ::º. 1 4sCa:'.

.
E<!S::"t. d1as posis;ñc.-: coinciden; cm um ¡onl'O cs.t·J1Ci"ll.: a.'"'Oll

t;1de, herdcir:1 de l'lat;io, de n:du:r.ir a dfade ho1 1em e dcbd5o
:10 p:ir ilusao e rcali<ladc.a prcocupa)50 de llll<: o polí1ic0 1enha
un"l. \"mico e só principio. O <l\IC :1111b:is rcc .s:1m c¡ue o
um d:1 política c.:xist:i ;1pcn:1.s pelo suplcmc11to anirquico
cxpn.."º x:b p:il ivra dcmocr:icia. C:1>1l\.'.C11·da••.sc <lc bom
grad(l com l·l:11111:1h r\n.mdt·<111c o homcll) nu 115<'tc:m
dircit(I <¡u i; lhi.: pi.:r lCtl_{:l, 9u1,; 11ao é um suje ito 1>•.JIÍlico.
Mas o cicladliti dos 1extosconstituciu· 11;1is 1130 é niai..s
sujciu,1pol ltico Jt.1que ele. Os s:11jci1os políticos 11iosi.;
idcn1ilica111 11c1n co111k h<•mt:ns ou :.i.grup:1m.,;nH1S de p(1-
pul:1 f1es ncm com idcntitladc. s dclinicl:ts por textosconstituci\
I· nai.,., Elc.s se c!clincm s1,;mpre por um int.;rv;1lo entre
identitbdcs, scj un ess:as idt".ntidadcs dctt:rminadas pelas rclas;Oe..
¡ sociais ou pd.-is c:i1cg<•rias ju ridicas. O -cid:idao dos
dubcs rc\•olueion;i rios é aquc.k que nZio rcccmhccc :i ópOsi:io
co11stitucio11:1I d•>S
dcbdlios ;iti·os (i t·o t c:ip:i:r.c.-: ch:p:ig.ar o cc110) e dos
cidactk's
1> 1;,.,<o <::11 .•<: •". 1t 1t r U 110.1c.• . tt•:r.. l:J>U:«, ,,o;::\''
pasivos. O 01>cdri¿ ou l·• lr;1hafl1ador como rnjcito politkn é

o tiucs.;: separa lb atrihuis-:io ao mundo privadri.n:io
polfrko.que cssc.-s h.:rnu)s implicam. 1xis1·cm Slljci tos
polílic,,s 111-. intcn:al•l c:mrcdiícrunc:s nomcs
desujeitos.M(lmcm e cid;1 lao 5•) al¡,iu11s tl:sscs norm:
.nomes do comum.cujas C'X• ns;ioe r:omPr ns:5n 's-5o_
igualmente litigiosas e, por cssc motivo. prestam-sc :i um=i:
Suplcnh.:n1:·1l<\ política.:1 u 1n cxcrcír.io <p•1:n:rific:a
1<1uaissújci- 1t>.'i: csscs nnme.;;.sc apl ic1m e:• forS':1<¡oc
cvntCm.
Foi:1imquli a lu;tl_ild1.:do honwm .c.! . i. ·-
Y.PY<lt-. a\•ir
c.0;1st·•• .5 dC sujCi\o.l líticc S(·j c·j,c,cm cm·ccn.1e Cm Cau
s:• a dupla lcigica da domina :io, a (¡ue sep;'1:1 o homctH j,óhlico.
c.1 1 iudivíduo 1\riv:tdo p:ira mclhor :icgurar. n:i...¡ du:ts·sfcras.
1 111csm;1domina);u>;l';u <JU\: .;tdxe de se idcmifü::M com a
oposi s-5:0 da 1c:ilidadc e da ilusio, cssa dualidadc dc\·c ser dh-
idida uo v;1nH:ntc. Á l,)gica policial de i1cp:iraiod .¡csfcras.a
a&i ) política
'optoc cm5o outro uso clo mesmo tcx1·0 jurídico. outr;tcnccnaS'.itO
d:1 du:1li&1clc c•Hrc 1) hvmcm pl1blicQ e o 1Hi\'ado. t;b suhn.:rl\::1
·,_hi-r rilmi)lodo rcrmos 1·do. lug trcs, jogando o homcm comr:t
ocidadio e o dtfad:to conrra o home111. Con.o numc pnlitico,()
cidada.-.. oprx.: 1 rcg.ra cb iguald:.dclxa(l:\ pd;1 lci e por sN1
prin
cípio as d..:siguald:1dc..;; <¡tic c:1ractcriz:un os -homcns··.isro l:.os
jmli\'ícluos pri, :idos. i<.ubmctidos ;ios podc;rcsd.:t n:1sdmcn10e
d;1 riqu·'l..a, .ao c:onuúio, a rcícrl:ncia ao homcm.. opOc a igual
cap:u:idadc de iodos:• 1Qd:1.-;: ;is priv uiz.. s <b cidad:mi:I: as
c1uc
e.-:chu.:111 da ci<bcbni:ital ou tal 1)arH:d;1 l'H'lpul:!55oou •Is
<¡uc cx chu:1n 1:11 011 t:il cl(lmínio da vida colcth·;a do reino <fa
ij¡.lt::ildadc
CidadJ.CJd:I UOl des.se..,: lcrmo_" Cltt\lprc clll5.ú,
polcm icament•·, o p.;ipcl do univt:rsal <1uc M: opüc¡(l

parlicular. E ;1 oposir3o da "visira o fomosn silogiml(Iimr ">clu:t.id•) por Olym¡><.:
de Gougcs no Anigo 10,i..: ua l)..::d;i ras-5<• dos {lirc11c\s da mu
lhcr e da cid::i.di'': -:.. mulhcr tcm o Jircito dc subir 3o cadafalso;
mas cl a dc \'C igualmc1ue ICr \'" <iircilo d..:: sohir ;\ triblm"" fa>sl!.
r;1ciod11io é 1,,¡,. rr uncnlC in 1·idv no mcio d(I emrnciad1
cln di-
· : t , 7, s11\; \ s;· · ; :1· ::

c(; ..
de princi1>iC>; ¡...j con1anto c¡11c mas nianiícs1::is;c'\cs n;'io ¡JCrtur
bem;1 ordcm públic.;i cs1:-.hclccida pcb lci..)•. Ma..'i cssa mc.'im;t
bi:t.arrit:c marca ;1 tt">rS'.1io,Ja rd:1);5.d cmrc vMa c ddad;1ni:1 que
fu11da111cm·1 a rt:i,·1ndic;i 5.o de u n1 pcnendmcnro das
m11l hcl'es
a c:sforn cfo opi11iiopolític3. 1 1.:isíoram exduídas do lx:nc:fk io dos
dircitQ_<; docíd;1d:io cm llOnlC da di,is:iu c1\1rc a csícr:1 l"\1hlic:1e
1 esfera priv:1d:i. l'crtcnccmlu;;úd:1dn1m'.:st iCO', port:uHO :i.o
1nun d(• d:1 p;1rliculaddadc. das sao t-s1..-:mh:1s ao unh·ers 1l da
csfcra cidada. Olympe d Gougt· i1wcrte ' :irtumcn10,
:ipoiandc·-,. na tes<: c1u1; 1r:msfor1n:1 a puni);'io no "direiv,..
(k1 culp:1<10: se as mulhcrcs tC:m ..o lirdw d1.: subir ao
cadafolsv", sc um pod1.:r n:\ olucion:írio pod e cond.-ná-
las:1de.é p<m¡u c;1 prVpri:i. ,id:•
Olp111-c de Couss. "l)c.:l:ior::o,:'iQ tlOJI •lirci1w ,b nrnlhcr e d;a

,·i1bcl.i-. lmmni1.1n•I. 1,iut• )•>.C ¡\ ,.1 1111, 1'!.d11<•'1"".>li..\'.'4, '"
J , j:l n.-im•,?0{17. r. \.(N.q
nu;\ ddas é p()lili;,;1. 1\ iguald;tde da sentcna d<' mOn..
;m11l;1 a C\'id.:•nci:1 .,¡"- listin)ao 1.:mrc vida do1n.J1aic:1 e,·id;i \
l<"llítka. l'or
t 111tc.) : · 1nulhcn."S ¡>1>dc1n rd\'indicar ,\"LIS !i1, ilrn;i.lc llH1lhCfC1".
1.: ci..lad:is, rnn lircito idC1Hico ljllC, nu c11ta11to. somcnh: se afü·

m;1i1:1 li..1 1lla de:.u¡Jemc11to.
l 1. 7.iido isso.das rcíut;nn :tdcmo.ns1r:t3:od'e lsorc 011 l-
l;1nnah Arc.1li1. $..:g\lnd 1) i;l1,;s, ou os l\i r¿us h 11n:1;1Qs silo os
di rci.Lus do. cídadriL•. isto é. us .:lirl'.iH.•!= d:u 1ue_k.s qm:im di
rcih>S, n llU-é
. . 1n_1a 11,u1ol'."gia:_.o '. o s c!ird!o.s do_Cid liQ_s o()!'!. dirc.hos
lrnn:l· rio. .M,is. um.'l w:z(j11c·O h'cin\Clll nu nio tCm
din,ito...sao 1-u'l ao· · 11s dirdtos dos <1llL" n!k• tC.11'1 11enhu
1n dirci10, o que é um :tbsui- do. O.-a, cnt r-.::1s·.su¡n)sl:LS piu ·:1s
d-.:ss.:i r o:i:. lógi,a. Ol)'llll de Goug..-.s e S<'US C(•tnp;rnhdros
insrcm uma 1erccira possibili<fo de: os -dircitos d:i. mulht.:r e
<la cidad5"' do os dirdtos daqrn; b.s qu<.·nao ri:m ostlin.:i1(1S t¡u<:
d:is t·l'.:tn e que li:m ""< lirci1<1s que d:1n:io
1C1n.!':las...an:1rhi1r:1ri:11ncnt-.: 1ri\':tda dvs tli1·drvs lltlL":1
dccl:1ra_\fü·,al ril,t1i Sl..:m distiniio aos 1ncn1hre> da 11:1 ;5e>
(r:11\ces:i c d:1e:.pécic hu01m:1. M;1s 1l:is ccrc.::111 t:unhém.
por su:. :is-:io.o direito do{a}.- CÍ<bd:to(ii.)s que a Id lhcs
rccus;1. Elasde¡nonsu:un
d-.:<. ;St! m1><lo c111-.: ti:111. sirn. cS:"i<:S di1·ci1os <1uc lhcs ,.,;¡,.., negado....
"""kr'" e "'n;io •cr" sio 1vr11H1s <¡ue s <lr.::sdohr:un. E;1
polític.1é:1 opcr:t:io des.se dcsdobrnn1e1110. A mda ner::t que,
num db. de dc-..:cmh ro de 19.'l.5 -.:in M•mtgomery. no
Al:1h;11n:•.dt:cidiu per ni::tn cccr no l11g;1r Clll qu1.: ést:1V:1
ll<) únihus -lugar <JUC n:i(> cr:1
,,dd:c -.tkddi 1 •X•lll c:-:se IHl.:$1\lO gc:-:w <1uc tinha
comvd1.fad:i dos l <;t 1dc,s Unido.,,, <lirL"itQ <1uc cb 1150 1inh3
<:omo mor.idor:t
Je u;n E..;;l:i..h' que proihi;1:111udc lug.:ir .iqu:ik¡11c-r indivíduv qllc
1ivcsse mais Jo c1ue l f \6 de s;mguc Mn o cauc:•si:1no"', 1;os
oc· gr. sde Monrg(1tncr)'c 11<·.di:1ntcdcssc contli10 entre
11n1a pes. so:• privad:1 ,:u 1noi cn1pn.sa I;;1rn11sp..,rtcs,
dccidir:11n hoi¡;ot:ir. a·c litic:11111.:n1c.p ndp cm
.:::e11u1)la rcla•
.s-.50 de exdu5oe ii1 1us:o ins"aita!'d_ualidadé do ser hum:rno
·e do cida d;io
. . . '
Ú_ i -c;lu': implica ? prcc5.;.;o l(!'n ocr:ítico: :.i ;;1 ·:io ..ic sujeitos
<'¡m , lrabalhamlo 110 jmei:v.ato das·idcn1idat_l<:s. reconí1gur.ani a.-..
lis -ribui!jÓcS d(l ptt <j: <i··¡ób119.dO.üni· fsal e do p1r.ti µ
-
lu. /\ democracia nao pode ja• 1 .¡·sc i 111iíic;1r cQm a

simples doininasJo do uni\"Crs:1I .sohrc o particul.-.r. l'ois,
segundo ;1 ló gic:1da polkia, o universal é
cominu:iinc111e.1Hiv.ati'l..;1Jo.comi nuanh:nlc rédul.ido a tut<t
divis5.o do poder entre nasc:in1Cnt\), ric¡ue..:i e "com1)e1Cnci;\ '"
que :atu:i. Wnt O no Esl":ulo qu:mt o na sociccl;,dc. Í::ss:1
prh•;uiz:1(i" se efe\ u:i cnnH1ntcn1c cm nnn11.:1Ía purc;.::1 d:1
\'iJ;1 plihlic:i. qut: i: op<>s1:1 .is parric:uh1rid:ult: " da vida
privad 1 l'lu do nwodo t:oci3l. M:ts e."-"ª 11rc1cnsa purc.z;.1 do )'Ol i
tko,::apen:i.s a ele uma dbtrihuis-tio dos term<1s, de um <bd,-.
es tado d:l.S r<:b Ocs ent ri:: as (c-.rn\;\s !l<Xi.'l.iS d1-. p<l(lcr d:1
riquc:\1:; 1 t: L.,; fvrh\:IS dt:prh•M¡,.._.,$";¡0 estatal do p.xicr de rodos.
O aruin.:nlt•
• Sohr(" as lc¡.;osl:a.óc:"f r.1.;iai dos E.1:11c-los sulinw. rcmct() :.a 1'.1uli M\•rnr
(o(g.). :l:1111u l.oi"'l l'tl !(...:- <'.H. {I <Ál<>r (.-'-thcn.lh\1 ·c:oity <,( C:cori;<:. I'.-...,_-..,
l'N7). At• q••l·"'lo:"'""::. l":.l<1ucr prnp&<ito""s -. 111:.1!1<\tl<> ".:coe1111ni1:u
isll\ll-.oCS"-1
1,:01uu 1'1(loclc,:r.> tbr .,,,,,., llO!"-:\<\ um l'flll<"n m:il\¡•r<CC:i!r-'' dOCJll•" \"'><&.;
inih ·:1.ra 1•rOl<-):;¡O<le uma i<kn1ldad.. comu11l1 ri:i,t's• riian•..-nh:..-
111..:ndi<.b
J•"4••t:K.lf..I,\ , 11 11: r1i 11l 1 t; \. K •:r1<1l Sl' T ... lo
·¡;l•nf1rrn:1 ape1ias o t¡u1_·pn-ssup3c : a scpar:i.50 t.."ntre os <1uc

sI1ú
ou 110 sao "dt:<..;rin;Hlns ·a ocupar coma ,.i<ta t'úhlic:1c. t:om a
distril>lli)5tl do pt'1hlicoede. pri,•:1d ··l'on:nu••. •>pr
t-.ssodc111<1-
..:riti..::o ..1c,·ccuost:1n1cmél\tc tr;\'l.cr de '9h:\ "º jQgo o \mi\'crs:'il
l:'nl uma forma polmka. O ¡>ro<"t'sso'd1:mocr;íliC"o é o
1m.1C(·sso dc:ssc perpélUO pór cm jogo. dt:ss:a in\'en3o de
formas de suhjc- 1ivar lo e <le c 1so. de ve1·ihc.af:i1l (¡uc
Cl•nl rnrim:1 pcpC1u:1 >ri v:1li'l:1:;at;ll:1,. (!;i púhlirn.1\
dc1uocrnci:t signif!..::1, 11cs. Sl:ntid•l,
a im1) 1r<..z:1 da púlítica. a cjéiS"º lb prctcn·sao dos g<wcrf1os de
t·; --d<:¡d·;··p ·1i•ii .l (:.co
0
c11c;,. 1 'r·,r l¡)ri1Kipl( rl1 .iss------ · ir

11; .--- .
crcv...r ;1cn1n pret:ns:io e:1 exr"'nsiio JcSsa vida v<1hlic:i. Se cis1c
um.i ..ilimil., ;io" pr(;p 1'i:I a d1:1IH\Ct.lÓ.1, ni.'1'.>(• q\1c cl:t
l'\."Sidc:
11:\0 n:i 111u\tiplic:a5o cxponcncial i.fas ncccssklad1;:.s ou dos dese·
josc¡uc t:m:-.nam dos indivícf l10s, m:1s no m<')\'i111c11t(.I qued1.:sloc:.
co1ni1u1;i111e1itc: o. limilcs do público :do privad(). d" p..-!ít'ico e
É csk dcslocamclHQ incrcnn.: própri:. polí1il'.a c1

1e;1d1;1m:1- d:i idcologi;1 rc:public.an;1 recusa . c;..,1:i exige a
e-strirn dt"li111itas:i: o tbs \.'SÍCras do político e do .social e
idi.:nritica :1 n.:púhlil"a com o rdn ' d.i. lci.indifer...mc':itocb.'(;l'>
p.:1rticubricladc. 1:0¡••"·- in1 que d;1argu1nc11tou t•a di:>el•S!
ioS(•hn.: a rcforn1:1 csc<•lar nos anos l!.ISO. l'r'- Pagou :t simpl
sdouttlna de um:. e.scob n::¡)uhlic:tna c bic 1, <¡u(• diHribui a
iodos o mesmo s:iher sen1 considerar difc rCn)>tS .soó:1is.
Est:thdccc11conltldo111:1 n::puhlicano a scp;1r:1sflo
c1nrc:1 inslrl 1)50, i.sto lo!. 1 1r:u1st11iss1io dos:-::tl.1'.!rcs, <1uc..:: :i tmto
público, e a ..:du..:::al'i(). que é priv;ido. J;.ntin atribuiu comoc.,u ;1

da Mcrisc ..b (..:cc,la :a i1w:1s;i(1d:1 instituis-;i•1 es.:o.>l;1r 1>el:1
s•.1eicda\lc e acusou os soc.i1jlog.<is de tere111 .se rran$Íormado
nús instr11- 111cn1os d.. ss:i i1h':.:05'ú, prOJllºUHlv n:fornus qm:
cc.m.."lgr:w.,01 a co11fus5o cotre :i 1.-..duc:.s-5tl ca insti'utit'.•. A
rr.:púhlic:i :1ssim en+
0
tendida pareceu seClllocar.pc•r t:i11to, c :•m(1 ''rdn•) la iu:1ld:1dt·

én<"ari11do na 1cut rlkbdc da iniaitui:ito CSl.t;1I. i1tdifor<:mc as
diícrens-as sodais. l'ode caus:u· t'spanw que o prindp:i l
l<:l,.ric11 dcss:. escu\:\ htic:• e rc11uhlic:ma :1pr,;;.,.:cn!..: hnjr.:.
c:omo,rnico ni· 1
.: :1:;:: ;.!:1 c: ;:: ;:··li>:t 1
_ }ltll! l:• :; :c :·
'.o:-:::::
de um:1religi5o. /\ tas Q aparcnt¡;ar:'ldQxo rnoMra ju.st:um.:nrc
o cquh-oc:o <¡ue c:it:l.\•:. cscúndidClo 11;1 rcfcrénci:1 simpl.::s
;1uma tr:i· diS:º republicana da :<:Cp:lr:t5o entre l2s1adQ
e$Ockd;1dc.
A p:il:wr.1 rtpúhlica n;'io Jl<X.. lc signifü, al' simpk-s111cnrc o
1•('i110 d:i lei igualpara todus. lkpúhlico\ C um to.:rmo;imhítuo.
pc:rscgu ido pcb 1c11s:io implicada pda \'OtU:i<fo ele induir 11:1s
ft,1·n1:L..: i11sri1"Ui
<b."do¡K>li1k11ocxct:sso rlH 1 •/ilim. l11<:':luir c.'!s. c. cxc<:. l'O qm::r
di:.-.er du L" n">isa... co111r;1ditórb-.: 1'e<()11btcé-lo. t:s:t:thdeccncf
:•s do co.-,:tumc$de
o-('I nos 1ex1<0. e ll:\S fonn:l. da insti1ucs:ao comunif:íria, 1n:i...
t:1inliém s11¡"in1i-lo, idcn1ií1camlo lcis [_.¡tado comos
uuM S:lCicdadc.
1)(:m11 l:idü, a r<:púhl ic:1modt:rna idcniit ic,· com ..-. r\!int) de u
111:. lci que cm:ina d um:1 V\'ntadc pl)pular c¡uc- inclui O
cS\'cSso do 1li1110,.M:t<.de outro, " indus::io de exce -so exige
um pri11cí1 io rcguladnl': • rcpúhlic;i pr...-cis;1 n:'iv so111cn1..; J;t.'iId
. m Lo: umhém d<\S costuoics l'cpuhlic:mQs. A rc¡ii."1hllc;1 é t1m
reg.i1m: de hv1,1ogc-
11ciddcc111rt:<.is inti1t1i)&'S do E_,.r;1d l e oscostumC"s Ja sndcd::id..:.
11 0.: l l''" k.\CI '· 1t1:roJ11 1.1t:A. ll l" •: l\.'\ITA<;iu
:\1rndi\:io rc1mhlican". nt.. scntidO. n5:o rcmonta nem a

R.ou:iseau ncm :1 Mac¡ui:wd .Remonta propri:1mcnt· ;1pit/1Jcia
pbtOnka.Or:1. C.(l:'I u:í:.> .¿. t'> 1·ci110 d:t ii.;11.1kbck:pcb l.,;i, d.l
iu:1ld.:icl1;,;1rit111Úica
cmr'i unid:idc:s c.-.<1uiv;1l<.!nh:s. f:: •) rdnü da igu:ildadc gcúo 1ric:1.
que col'•)C:l o. que \';le_ni 1nais.;1dm.. 1tt ·Mttn·menos. S<::u
pnndpi9.115.0 é a}ci escrita C Smclha111c par:i. tod-.s.mas" educ.1-.•
!ii:< qut:dot;i cad:111<:. 0:1 c;1da cla.<.<ch \:ir;u dc.rr6pri1a scu Jugar
. .•·: ;:: :::i;Q ; ;,: : ::i:·:;: ;::

:?::i;:;::
c1uc 01>0..: S<'lt¡uint:ípio \ir:.I i11tcn10 "1:ibstr;15o da lci. Rcpl1hlic;\ ,_. ·
·s1xiologi;1:i5•).nc:iSI.! :ic11k!o.•)sdois no111 cJc um 1m-s1110 projcto:
f'l:'Staurnr par;t al\:m du &"''lr:urn.:nio dcmocr:'itko Utl13 orde1n
políti.ca .:¡ucscj:i homogeu (a com o modode vt<fade unii!.
sll<Jc:<l:i.
dc. í;: 1x,: 11 unc111..: o ¡ui.; l'l:it:io propÑ. i-.;10 é. um:i co1nunid:1dc
cuj:1.s lds n;iQ :>cj un IVnnubs 1mir1as, ma. lpr1ípri 1 rcs. pira5o
lb so\ it:lbtlt::•)S Co.\11 1110:-; dados pelos .;'ihios é 1'> 111ovim<.!1110.
i1ucrio- 1·i1;1do d..:sd..: o 11:i.-.;cimen10 pdos corpos dos cid:1d3os.
1,:xprt"sso pf"- 1;,:o: corosdans 1nrl!.;;d:t cidade.loi
oq11eIH'Opó:1c:iC11(iasocio.•IO¡.;ic:i 111odcr11:1 :-ipO:o: :i ltc\ olus-5(1
Fr;nu::c...::1: 1·cn1cdi:1r o e.g:ir un<:nt•-.
·1>1-.\11.::o:t:intt:", itHli\•idu:ilisl;t. \IO 11.:1::ido S1)1;ial u1ti¡;.n. org,:i.ni:1.:nln
¡ido poder dó n<L;;dmcnro: opor;i dis¡x:r:.:lo clemoc:rhica ;i n:c
ons titui)30 do: u111C\)rpo :!iOci:il lx-m di:otribuído cm su:t. funOéli
e hi: rarc1-.1i;1..,; 11:1111r:1is e u 11id•• 1x1r crc1'f:•sC•>nn111s.
l'ort;1111<1, 1 idci:i n: H1hlica11:1. 11:tc1 p••dci.:er cldinida c111110
f1111i- 1;i.!.i'; o d;, sock'.<bdc pdol .,;rn«lr•. Implica s« n1pr..: o
tf;lbalhock- um:•
" Óli l Q :.. l• l1M0<::•.\ 1;1"
c.x. lucasao que hanrn.m. ize ou re:1nnoni·1e:L lcis e os

costumes. o sish.:1111d.1:-; fon11as instituóonai." i:: " di,'J'l<'\ •s:io
do corpo soóal. M tlu:1s ma 1\cir:1s d1.: pc:."sar 1.:ss:1 cduc:1;\
<•. : lguns j;í ;1 \'Cl!ln 1.:m
·is5o no coq'I() social. clv <1ual é prcci. oa¡>ena:> l:xlraí-
la.:"lógica de) nsdmc111<1 e "fa ri(¡\1cz;1. HOOlifc'1b:--
cap:i.ci<! ;1dcs" l\J(,;
tcm tcni¡ 'e:.: 1m.:io de $C csd'arcccr !!;;npO a modcr:i1io Cpu.
hlican:1 ii. :111 1rqu,ia <l<:111ocr.átit.:ot. 1.<;¡x.:.11me11lO don1in:l HC dos
·.·..·:; :·:::z. ·;;: ::;:· ::iE

i'.,f ;fo : :.E·.
a Clllf>;ei1:1cb edun1ti\:1 11:1 Tcrccir;1 llcjn'ihlic:i. fr.;111Ct:s;-i. 1\:\..-c· ·
cr11prcit:1d;1 1111ne:1 Se.: rt.:duziu :10 simph:s 11\01.ldo prtijet:ido pelos
"1c:pul>lic:mos" do n()SSo lclupo.Ele fo¡ t1111
comh:u·e c111du:1s íre1l-· tes.Quis ;1rr;mc;:1r asclil<:sco IXl\'O do
J>Q<kr d:t lgrtj:t C:u 61ic1cd:1 1non:trqui:1 a <1uc aqm::b sc.:rvia.

Contudo, \.SSC ¡lrogranu n5o tt:m nada a ver Ct.'1n o projc.:10 de
um:t scp:1r:1'.50 c.:mr.c J;..¡1;1\I(\..: socic
d:i<k, ins1rus-3:C1 mluc:ts-5:u. ;1v1,:rd:1dc, a répi."1blica n:1.«;Cnl'ésuh..¡
c:r\:Ycu o progr:u11;1 Sl)Ciológko: refo7.<:r um tecido roci:il
h<llllO• gCnco ciuc n1ccd::1, p:1r:1 ;i:lr'.111 do r_.¡g;i:r:i111c1110
rcvolucion:írio e dcmocrátic:1,.,ao ;-in1igo tccido d:1 nmn:trc¡ui.:i e et.
rcHgi5ó.l <1r js,.¡u n cnt·rdas-:11m.:nto d;1 inslrus:5o c.: da cduc;1!\
5ll r5o Ílil\d:unemal. r\s fr:i.ss tiuc imroduzcn1 os;1lu1los da
csc1.'ll;i: pri111:íria 110 mund<) da lcitura eda 1,,>¡;erita dc,cm ser
imliss:o<:i:í,ds d:1s virl udcs morais que fix:un s1.:u uso.E. n;1
,1utr;.1i ura da cadcia.c<. :pcr;t- c¡uc os cscmpll'S da\los por u
1n:1 likr:11ura l:ttim1 li\•rc <fas vis sutilc-L.as lllolóic l.; p:is cm
sua..; \•irtudéS ;'t elite dirigente.
1 por is50 1;11nbém {¡u ;1.:scob rc¡;uhlicana si: di\'idc d1
imt diat() cm duas "'isiw...,; opQsta.i;:. Q prorarna cli.:Julc..,;
ferry rc1 us;1 S<"l.hrc um:1cqu;t;;¡o"'I pt.'\"lubda cmrc a unid:itlc d:i
c::iCncia e 3 tl:r
'"'n1adc po H1l!tr. Identificando rcp11l1lic.:i i: dc111ocracia como- ·
uma orlem soci:1I e política imlivisívd, Ferry rcivindi c:r , e.ni
húmc de _Comtorci::t e <h n.volu!j30. un'e1,si1'_ º <1ui: seja
htuno-· g\11wo d(' 1iiais aho no niais L-.". 'iso grau.Sua vontade
dt' suprimir as b::un:ir:is cnnc prin.l:\ rio.sen1nci:iriQ esup<;rior e
sua dcf,.;.:i de
11ina· col:1 al-w.:na p;ir_a O.t:st!r, na q11al a ii S!X. !S".49.!.). -ia..r<··
·· ·pbi.,;Sobr ;die-s 'cia.<.i :. i :o$"d"as.é. 0ii:3 ·< e ri:iosohic :i.
ausi1.
ri"dadc das regr:is da gr:unática.ede um e11si1H'I moderno que
di: 1s 1ut. m::is •)p•>rt unidadcs c1uc o cnsino clÍ!>'Sko so:iriam
111ui to rn;1\ ;ms '°''"'id•'.S de 11Hlil0$ de 11oss<1s
"republicanos -.1:111 r odo
Ca.!>O .susit:un ;ié¡'Oc:i a hoo:tilic.lade dosque vccm ni so a
inva..;ao d;1 n:pllhl1c 1 1 la democr1ci3.. Esi-c.s militam por um

cusinu q ue S1.:para cl:1ramcn1c as du:1s íun(ÜC'.!da cscofo
ptihlica: 1ransmi1ir
• V.:r f>m-.'IUJ rr"f't>i1'm'1kJ"1lwry.•diudos por l'lul N.obi<1u"'t (1'uts, /l.rm:u1J

c .,1;11. lSY'..\ ::-•JS)..:uj<>s: lc•mos lll e 1\1>!iodcdi.:.aclo:t l1·1s'1la1.:.. l rdin11J
Bu ou. ""'"'"' i111cn·cnJ<o n;a Ch¡uwnir J.·/;1 Sc1"'"'"'"' m l'la"."'nnt' dt.Jkf r rry
(J"Ji:.. ,,.i,, J'JfJ6) (l'uis. V.:u\•c l)r"'""' c• 1:11s. 1907). o:llfali7.:t " r:.dk;iliJ:i._t.:
p1. d:>io;!'"gic:i ,In m 1wlcr:ul..-. l't:Hf, .:it:inJ..cm 1.s ....,ci:tl u ;1 J.:d:.n.s-ii•J "'-'Cvl1·
&rt"."!IS<• p1."\b<-.¡.: 1c<• de l':.1 de ,_hril dt• l/'l.."il; !t\>jt c."IU 1.li;..111.:, cmr,_•
o r.:1it10 sccuod::hio,.•J t;u.i110 l1rirn rio. nll) hi m:1is .abismo in11:m
p<'.H1inl. ncm '111;i.1110 ·P'°-""'Q; lnem 1.1ul•lto .aoi:: mé-100e>s-. lS'SO M:d
kmlot:odo tlur:mtc :.o
<":.mp.ar:hJ ¡1,,... "r.. ,.1l>lic:.on..-.s ,¡,,.. :.oo.;ic. l'l.\0,qu"1lelltlll(Ú• :.01u :a p¡,:nc:1n ·$,.
dos¡uoí._._,...,,1•1i11,:i1ins .;n1no "1•n•Íe.::s.•n s d.- .:onsi11"¡.;"r:.ol- n<v.. i.;.i1•:Í i·-..s
41...:pl..-.t •.un. M:m -:cbr .1('1 tr;.i.llht•tl..: t•s;i.min:.or :a rc.ihdJc; mau:rbl tk ii•°'l.
<"um¡w1i'1M:i;a.<. ;i. 1•timui:.-.:1s-o·tlo en<¡,,..,$t.,.u11d:irin.
;10 p<wc)''¡uc ll•c..; Úlil e for1\1;1r ••111:1 elite·;a¡,:14,lese de\':1r 1ci
rna do utilitarismo :ic uec....l:iQ fodados os homenic;d(\ po.. o' l
ar;l eles. :i dislrihui ¡¡o,·1.::un1 s:1l>1-.:.r llc\'e s<:r S<!n1f>fc,:10
1ncs1lH> te1n•
·po. :t Í1\1prcgn:1):l.O de um indo c de um corpo .:¡ue os
lórn..:
;ipropriad11sa:i.u:-i dc.:."lin;1S'iin so.1. ci;1L (> 1n;1I ao\t1io
..'::1Co11fusJ(1 os mcios.Ora, a r.1iz dt.'ssa con(u.s:io estáent lln
víc.io qu'e ten

dc,i.s l\01no..'S c<1i\'alcntl'S: 1 q1utlr1nrii111t' º" i1ulfrid1111fif.l""·A ..foIsa dc
n1ocraci;1 . 1 dc1nocr:1(:b. "i11divid\1:1lbaa", condtt'l. a c:ivíliza55o,
.sgt,1nl'?._ ! · ·um ,·l 1chc de males <1i..•!;;.b.!fi:-4.Fo.uiJle

des-.
cievc cm 1910, ;"1 qu;il o litor dos j r1iais doS primciros ·nos ·.
do sécu lo XXI rcconhc:ccl':i sean m::nhun\a dif1culd :1de O: Ícito:-
¡ cata".>trólicos de Maio de 19(1-S.da lilk:r 11fo e:.::u:al e do rd1H>
<In co11su1n o de 1n;i$.:i:
Oi11di,íd\1alismo absohu<>. <;uj osprincipios os próprie:t sQ("ia!L..t:is

uk•· 1:1n1..:om fr.:11\1lu(h.g,O'o'11ri:1 qncosfillws[... nio ÍOltoletn 1
e1n :.bs:ohnu solit.l:lri·<"' cum sua..¡f unília,.., (!\IC fo.¡..;c111 c:1lb
um .:omo um il\t.\i,-í,k1v
X, [...]·aklo d,,cé\1, ca1>:1"" f:L7.llr <[1t:ilq11er .:o:.1im. nan 1c11dC1
o\11r:i ro..-gtas:11.;111,tv :o.: sde SC\lSgt):S m.Tudo c¡uc p<>dc unir
.,s honw11s c11tn:ck:·. 1'.na-.c \1ma corro.. 11tcS'ér•·il dt-1noc1ada
i1'Klivi<:lu"lli.,.1a.
Eb. .:l•mcs:. a se ro..voll:1r 11 Cl•ntr>1:t difcrcn ;1 do.'>l' ,:cxo."..: ;1s

ubri·
}iª:\Ül.'S'l"c o..-S..'l:i,Hft:rcns-a ;i,:arn·t;t: X•r .:iuc O..'(\rn.:ar ;.o; mulhcr d,·
' \lr 11.lír. ,
IX'JS).l':i.r;1o ;iv:.! :1r;i 1ru¡•Or1i: nd;1,l:o li \lr•tl1·l'o"llll-<:
n:...:1..-.c:a.dc•"Cm••sktu
l>rar (IUC Mt:a C I"»"i;a\•tor;t 1l,.¡,..•l- ,./lu d;1(itcr;iton:> pc<lJl.;'1, i.:;i. rq•uhlic"u,
J,r1,...r,lr f,,,,., ,.tk dr""'"Í'"'1(1;1rn:. \'o'11•-c liug.:::u.., J\din,•1 Fih. IS". i).
m;indr.11,\iforcnlc,1, hQml11s,e p3rll'.u f)"r.l p1oíis d1Íere11-
1 \l:.11h•S' jum,í-k-s 110 1HcS"ll\O rcginw c no IOC$mO.:.:iikl oci-
l:ntiíu·o, hL..t•lri.:o ,.g1". 0)l;r;lli,o. nos 111cs1110:< C)>crciáos !
t1,".<u111rico •:u m'\S
;1bl'ir ;i 10..!o.c a 1n.. ...igu:1lmc1 1cwcbs :i.,¡ carrcir:.s.¡... O indi\íduo
:in>i n mQ,in')t'.U:1l,s.én 1aoo <--s lr;iif.li<!I H tr:ulis-5..., , :n\
nwio.s.:111 vin cul.., de 11enl,n1;11:t cspécíc: ds - CQmo·r;Uuc
prc•·iu -oJiOmclll d.i fal;i d mot'Pcia.aquelc 1111 ,.Ota e r.uj.l\i
1cf>!ll3 cvn ' ""'·q11r .:e ch:imc Thicr". G:unl1e.:1rn.T:iil1c. 1':.s-
tc11r, qucr se chame Vadu:r·. Oi11di,•íd110 ;1C;1l.:1rá
S01.inh..,c1)m :<e11 cu.no.lu.jpr d1·10,lo'" -c,.¡pí-
· : ::.: '.'.E:re:.:i '. :l'.l'.

::'E. ::,:;i::::.::··
isw••la fo.- ·;•. 11,.., 111ín1noc 1la ;t..¡tl1.:í;1.•
Como a ato1niz:\ii.odoindhíduf1s :i.c:ib:i. sinificmdoti

triu11- fo do númÚQ e d:a forp.11odcser:ligo ohscurl>
parn o leit(.')r.i\fas l! SC i: prc<iis;.uncnlC u gl':mdc: .uhll
rÍÚ)!.i o .:¡uc n rccursQ :.o con ccíto de "indivillualbm n" inl'f<-\
duz.. O f:110 de v i1 di••id11:1lillln cncontr:1r tal dcsfwor
(•m pc.. oas quc.1>or ouro bdo. clccfar;i.in sua profu1td;a
rcpuh ;• pele• colc1i\·ismo <:pelo toulitarismoé um cnim:a
f:kil d...·r"-s•\lvcr.N5i.)é
;¡ colcrh·id:idc cu gcrnl que o crí
t icodo "í11dhidu:1lismo <kmoa:í1icv··dcfl ndc C'(•m 1a111:1

pais3.v. É cerr:.colcti\'ilbd!!. :\ C'-'h:1h.-id:1dc hcm hicrar..¡ui'la
da do:;corpo.. .
' °''
lk I... . i" nwnc.'"',;,•hn 1w1lle»'•k·<l,is \.")'t ;o' ti 1,•..: 11.•il "'" 11111\•.¡ fr:i.11.
rcs...,S,S<).:toid1>:>1"'r lm1d.:u ri ,: ·m1l<.>1'1tl:.r .(N.E.)
• Alf,......1 f..u ill.:c. l..i Ji"""'":i'j"-'fll 'I"'"'.,.,h:ll< f" fw•<<' (l'us.
h"lix Alnn. 1\110).p.l.ll.2
<los mdvs e das wat 1nos(er:1s'" c1uc :1d:1pt:un Os s:1lx;res.i...;
hlcir:1 soh a sábia dircs-;iode: um:1elite. E nio é,,individua lismo
que de rcjcit:t, 1nas" pos....ihilid:1<lt:d,,;t.¡ualqrn:r um partilh:ir dc..-
su:1s prcr rogath•:i...;. ·A oi1íc:1 .ao -¡1Hli\"idu;1l.i-;inn t.kmú..:rlttkl,-
é .simplcs mc1t o ..X!"iQ igu:1ldadc Jlo <1u;1I nnu
11_1tdlf,q•111si11t:kttnfttttfltt'
con.firm: c¡ut:é.ª ditc qu;1lilíc;id:l p; r dir.igir ci:,o rc.lxinho.·
Scri;i injusto O.:t): nfondir a rcpühlic;i le Ju.les Ft:rry .;nm de
Alírcd i=ouilléc". IZnl (' lm1x.:nsa5::i11, \;. jlisw .rccvnhcccr' <1ue 'i'l:l·
:·n:p.ubli;im1s""- _d{ls _1)1..1 ,s.H::p1pos cst. c 1u.:ii",pr.-'.>sim_os·do
- :
·g,;;,dü _do qu<= do pri11,"i:.1r1):_ 1k1i1 mais·d.º_.q 1c das luz<·s '.<!
._
grandescnhodec1luc:t!j5.0..:rudi1a cigu;i.lid.ria dopt>vQ,s5o her-·
diros d;i. gr:;md..:oi1 cs-.:!i.1d.a dcsfili:i l'io".da. -dcs,•incul · ·!
io".e da n1istur:i. fot·a/ (bS <:<nulis•üc:;et.los Sc:>.:<l.f)HKhJ:ddospcb
ruin;.¡
d ordcns e dos ("•)rpos tr:1didonais. O q\1\ import;1 é, S<lbre
tud<"?, comprecndc1· a tensio <¡uc habit:a a idci:t de rcpliblic;1, de
um sisu:. m;i de i1\st·i1uisOcs. lcis l" Ct).SI um..:s<1uc suprime
oc:.:cc..; so dcmocr:ítico homo..:nci:.-.:md,1 Estad'e sodcbdc.
A cscola, pd:i éJual o Est>tdo dis1ribui :ió nu::su\o l(>lllptl os
d<:mcnrns da Ít.\nna!j[i:C:1do." horncns e dos cid;1d;ios.ofcrccc-
sc 11:i.111r:dmc111c co1no a L11s1 ír11if5o adl'.<¡u 1<l:i p;i.r:•
rc;ilizar t"ssa idd:1. Mas l\5ó c:dst<::in r:1%1 c part iculan s¡ara
c1ul!;1di.1ribui):iO dnss:1hacs- 11i:11cmá1ica ou l;uim .ci\!
11das n;uurais o\1 lilo.l>Olia -forme m:tis t:id:uB<>s para :1.
rcp1'1. hlic;i. dl\ c¡uc consclhciros para os príncipes nu clérigos

pau o scn·io de l)cus. A dist ribui).51'.> dos S;'lhcrcs H:rn
cí1c;íci:i snci;il Son1cn10.: n:1mcll1d 1 ...-m qui.: l: t 11nl 1n tuna
(rc)distribui:to das p<iJooi) S. l';ir;i. 1rn:dir ;1 relaao cmrc :L"
d.u:.is
distribui{&-s. é m:<css.iria un\a c1\:nc1:a :a mah.l'X><k l"l;111io.
<:s.;:a cRnc1:i n.::1J 1·c111 nome: cha.na·sc d\:od:a ¡,..·1lí1ica,
Tal c('mn foi lm:1ginad:1.de l'l:at5.o a Jul.1'" lcr)'. \!c\•cri 1
11nific:::11·N sahc-rc:S e ch.'írnir, a r:ariir \h;:;,:¡:a u nidJd<:, l1m
\'Vnt:adc e uma dm·..s-1: 0 co ml111s lo Esrado

eoicdac.M;u: sc111prc fol 11)u a cs.sa dl:nda n 111lic, ois.
'ne<;c.<¡_.;.\ri;1 p:1r.,regular n cscc.;.;n C1)n.;titutivc> (l.;t polí1ir.a;
1 dctcrmin:1 h> lb jusf:i ptupo..- ·lv \.'lltrc ig11:.ld:adc e
ckSiitu;ilJ:idc,l"ii>h .C d:iro. IOd\'Ilipo de
l.lmlllj{Ii1mituci01t:tl
·quc.pcttn\tC •os !ta.dos e ao:i iovcrnos a¡>rt-sentar aos'iiligarias ..
· :a -c dc1;1oc:;ata,.. o 1'0$to que cada 111n \lJcp ""''·Aris1ó1clcs
:t¡trd'-'nl;ii, oo (1uar1..:a li"ro d;a ,..,fi1' tc11. ;a H.".Ori> ainda n:io 1mpc:u
<.b dd$:t :Hl\.'. Coutudo. n3o c,.;i:otlc cM:nc1:t tia ju,.1a medida
cn- 1rc igu:ikladc e dc.-sigu:ildadc. 1;menos 1,1111da quandv
)'tour:i o conlluo entre a ilimit:;is::;io c:;api1,lista d1' ric1ue:-1 e
a ilimit3lict dt:mocrfitica d:t polílic:i. A rc1úhlic:i '-t:oi:t de M.!r
o ,.;ovcrn() cfa lgu:ild::idc dcm<>cr:Ític.:i 1>-.:!a ci11.;i.11.b ju 1:1
¡>r(l¡ urs-5.o. M:u: u:111Ju o dt"u folta ;i jusi. d{s1rlhu1s;o lh-.
vuro, cb pr:at:t e do (erro cmrc as alm:1s.css:i cii:nda 1ambém
(alta, n o v, crno d;1 ciéncla C.:- co11dc11ado a ser n .govcrnn
d:1s "cl i11.:s na111r:1i.". no 1.¡11al o p1>d'-'r soci:d d:1s "\
m¡:>c11'.:rn. i:is científicas se combina C(lom os: podrcs soci:iis Jo
n:i.:ocimcn10 e d;i r1c1rn::n. :;irrisc.:md()-se a suscitar m:ais
un1:ivc7.:a lk·sordt:in democr:i1u a c uc dcsloc;ii ;a
frontciu do polí1ico.
1-:,,... dimlna r C:S'.C3 tcnsiu incrcntc ;tu l" 'j1.:111
rcpublk.31)0 tk homohoencidadccntre E-<tadoc 3'0Ck.. J..Jc. a
id<.'QIC'l);i:. 1u orrcpubli c:m3:elimina a próprU polític.3. St.11

dt..fc lb irUtrtl{lO públic 11 e
da fHJrcza polítk:i ct¡ui\':ilc a $i1Uar :t pQll1ic;t \
1Uic:1rncnu:11:1t:sfcra cst:ual. cnm o tisco ck·pedir :1os g.eSh.lrCs
dQ E.stado c111c sig:1111 os consclhQs cb ditc csc:.l:t
r1.:cKl;i.As.gr.111d.:. prü<.l:11nas:&:s rcpublic;•• 11:1s 1lo retorno ;i
polí1ica nos ano¡; 1990s.:r\•ir:un. cm c. sCnci:t.r:ir:t
:tpoiar :tsdecistics dC>s wen1os. no 111c.sn_10 1no1nc1110 cn1que :is
sinaram a cxtin3o do 1l01írico di:t11tc Ja..¡ igC11ci:1 da
ili111i1:ts-:io mundi:il-do ;;api1 1I , t! p;1r;1 t:.'\tign1:1ti:t.:ir C.:C)1ncj
:itr:1:.:<"1··1 lp11\ist·:i
<1u3l9ucr comb:ttc político comra c..¡sa csrin5o. Rcs1w;1cv .:.C:1r :t
0
ilimiú56 d:i riquc:.t:i, c;onl ·ingcnuid 1de-oµ.t:ini mú, 1\a.c;ónt 1

d9 .
3ptitC dt!vorador dos indh·kh•os democráticos (; \'ransform;ir' l.!
ssa democrnci:1 dc·,•c1r:J.dc;1u 1u gr:rndc c:tr:i);;trofo pcb qu 1I a
h u1nanicbdc dcstrói;1si n1c...¡11M.
1\gc.lr;i podcmt)S''oh;ir :1os h::rmns el<> \U,)ss..,l 1lrohlo.:m:1
i9'ici::tl: vh•cmo'\..; cn1 S(')Ó1-,...:l:Hlt". e Esl'"l<los <\He.: se
dcnu1ni1l:1tn -(lt;1n()( ra da..;" \ , ¡>0r csse u:nno. dis1i11guc1n-
sc das sod1....:brlc..; gO\'crna da$ p(1r f:s:1;1d(>:; S(;lll lci (IU 1 \;¡
lci rt ligios:;L. C,llllO Ce>mprCClldCr
<1uc, nointcrfor dcss:1º'd<:n-1ocr:i.ci:1s-·, um:i 111lt"lli,!{'mlsic1do1n ill;lll-
1c, c11j:1 si1uas:i<..• n5 ·t'.- dcscspcrad :i l.' qu..: p(luco .'.l.. pir:i a \'ivcr
sob outr·a..; lci:s, acuse día:1pós Ji:i., ..:ntrc todas as desgr:i.s-as
hum:mas, um único mI.c-h:unado dcmocraci:i
Cvnl!'id..:rcm n :is cvisas cm ord.;:m, O (\lle qmremos dizcr
ci.:;11a 11h:llh: <¡u:1nd•• dizc.:n1os <1\1c \'iv..:n\Os em
dc111ocrad:1..; Estri1:11111. 11H· cn1c1,(·hd:i.a dt:1nocracia
n5.o é un1.i (orina de
11 <i li• v ;;_ l• f. lol <.) o: k¡\f; I ...
Es1:ulo. (:;);1csd .scmllf C' ;l(J\ll ni e ali::m dess:•s Íorn1as. Al(llC111.

.como Íundamcnto igu:i.lit írio nccds.:írio e ncccss:triantc11tl:
cs 1uccido(lo Estado oli¡;_;írqu
Além , .: omn ati,,id:i<I\
pli
blica q\iC.cc•nt r;ari:l ;1 t\!lli!nd:t de 1oclo E:Ha(\O ele.: monopo·
li-..-.ar e dc-s¡>oliti,.;,ir- a i.:...;fc.:ra 1,;n1Ún1. iodo l;.. taclo e
O teórico da op<?Si.tie>
C>ligi«tl•ice>. cn1.lc'dcmocrada
c:101.alit{'ri mo
c¿Í). orda :icm nt·nhuma Jiíicuhf:tde: ..Na_u se pode
concchcr r<.-
gimc 9uc. cm algum sC111ido, nao scja olig.i(j\lico"1. Mas a
..·. : ;;\;,::. ;;t:' ,1,::::c::i ::·:: :

11['¡'.J .:: ·;1:: ;...
i¡:.oni:titu6\lll:tis e as prii.lic;1s dos goverl\os oligárquicos
po, de1n ser dcnominad;1s n1ai:-: ou mell•l:>: dcrnocr;hicas.
Ton•:•·
·SC usualmente ;, e:..:isti::m;i:i. de u1n sistC.:ni:t rcprescntath·o
como critério pcrrincnlc de <lcmo'cr:1ci3. M:is csS"c sistema
é ele pr6prio um cc.:imprQmisso inst:ívcl. u ma rsuh:t1\le
de Í•)r ;is C01ll'ril ri:\s. Ele H.:ndc p:11'a a demo<:raci:1 tl;l ml!
11uc
dida cm se ;1proxima do poder d..: tlu"h1ucr um. OcS'S't ponto
d..: vis1:1, 1)odc.:1n(>. c.:nunt t"r;.ir as rc.:gras que dc!Íinc.:1n o
n1íni1nn nc.:ccssário p3rJ um sü:rcma representativo se dedar:ir
dt:lllo
cr:ílico: 1nan1lat\'.lloi clci1orais curros, n!io acun1utí.vcix, n!io
rcnt'.n·ávcis; n1011c•púl io dos rcprc.:scnt:1ntcs <lo ¡l\)\'o
sobr e a clabor:i):io J;1s h:is:proibi:io dc 4ue fu ncio1•;Írí(1s
do Esu.do rc:prescntt::nt o pnvo rt::dus;:iio ao 1ninim o lk
c1n1p311has e
' l{;oymon<l At.>11, o;-..-,..r;,. rl l<"t.rlir,.,i (l'ui .C::ollim:1rJ , 191'>!1, C"l'°)S<>

l<l<'<':i),¡>. 1.\4.
;1:-;tos corn ;1m p3nha e co11lrOlt! da ingcrCnci:i das
pot.:m:ias cconOmicas no.., pr1)C(>SSt\S clcitorais. Es.-.a.o:
rerasn au tCm
n;1d:1 de c,,.1r;1v;11n1c \.'. ll•.> p:tss:ido, nnlitr.s pc1n:;1dorcs
t)U.
lcgisl:1dl)r1;s, j)O Uco) indin:idi\s ao :inHtr irrcíl_,.1idü ¡x:I.., pr;
o, nin:1rnnl n 1.s a\'cn\ :tmcrHé" C(1mo nlcios para g:tr:nuir o
cquilílrit) do. pQd r<·s.dissociar a rcpr•:s<·nta 5•> d:t
vonrade
,gcr;1l da rcprést·.111a!>:io dos i.nl'crcssc. p:1ni..:1daro.:s e c:vit ar
o
<¡u t.: c :o n sid1:r:1r;1n1 o pinr dos govo.:rilt'ls:
:·.: : : s :a 1
:,:,- a;r: ¿ i. ··,:
0
" g•)\'t rlh) dos tl'1c
;;;s;r:,;; · , , J ·
r:r/.:io, pois o q11c d1;1m;uno de cknhlcr:1ci:1 é um funciona·
mento est:11-a\ <: govcrn:11ncn1:1\ quo.: é (1cx:uo c<mtr;írio:clci
rosctcrnt•S, (jll<: :tcumul:1m ou altcrnam íuns.;Oc 1nu11i<:ipais,
c. st:1d u::i is, kl;tisbriv:as ou minisrcriís, e \'Ccm a pop,1bs-;
¡o cu rno o do ípn<l uncm•il d:t rc..:1lrc$t.:1ua ao dos
inrercsscs In· cais: go,•c:r1H\S C \ c focm eles nu s1nns ;1s lcis:
rcprescntan Lc. tlo pO\<C1 nMcif:imcnt c t'c.u-1n:ado¡¡ cu\
ccrr;t e·cob de:ulm i11is· 1ra\io:ministros ou asscss(HCS do.:
ministros rcalocados em cm¡H..:S:i:> p(lhli<.as 011scmip\
lhli(';1s: pan1dos fin rnci:i.d os por (mudes nos C<Jlltr:-il os
público.; cniprcsirios invcs1i1Hl<1 \1111;1 c¡u:rnti<b<lc Golosi;al
d1:din hciro cm busca de \11\l mandat o:
dono$ de impérios m idiáticos pri\ a<los apoder:ando·sc do

império das mídias públic:i. por
meio de suas
íu ns-aics p lilili·
c:ts. [m rc. un10::qiropri •í3u d:1 Co.li s:i¡n'1bl ica p1lr \llll:t s6lid.
:1li :tn):t en\ rt.::1•llig.o•r•¡uh1c.s1-;ital c :a .::conúinic:;i, I ..-
01npro.:cn· sivcl t.¡uc t•s dcprcd:i.dors do "indh•idu:il i:m10
dcmo(;r;hi<:o
•.o ••1•1v ;. f• l!>• v.-: 11.• C I •
n:io tcnh¡un o 111c cc:nsur•u- a csc s1sre 1na ck pn:da:Jo cb

C<1ísa e do hcrn púhlic1. s.Oc fo'º·cssas íonn.:.s de hipcrconsu
na'\ dos cinprcgc'.s p<1hlh:os n5o di:1.e1n 1·cpeil'\
l:ide11H.1cr:1d;1.
Qg m3ks di.: (¡w.: S\ifrem nOssas licmocrncias" <.-st;l.(1 lii;:1d?S ·.
en pr_imci ro l11g.:1r l() a petite ins:t<'iá, cl clos oliga rcas.
Náq viv<:1nos rm dt::mocraci:is. '!anlpouco ,·ivc1nos crn
cam- . 1>0s. co1110 ga.r;u\\ eln .cenos ;u1t\1rcs que nos vct'm
suhmelidos
ii!ei de t:::'CC!i5l, do g.overno bio1wlítico. Viv1:mos 1;111 Es1·;1dos
el,,_. ,
. Úrci10.(ltig.5r< \\jr¡:,,:'! .i,;i:to ¿... 1n:Ji:\1;1cki.s c1.l.q'uy.o p1\clcr·da
olig:i.r-.·..
qiil i:limitado pdocl u;110 rc1..onhcdn1c1uodas¡,lx:r3nia
rc:>pul ar e d.:i.s lilx:rdado.:." i11dividl1ais.Conhcccmos l>cn1:1s
v:uu:1g.1:11s<kSSt: ripo de J:o.;1:1do.:1ssim \"(11110scus lin1i11.:s.
1\sclcis-3c sao li\·n s.Em c.sCncia. asscg11r:1111 a rc:produ:io,
con1 lcgt.•11da. inh:rcamhi:ívcis. do ITIC':Sll\0 JX"SSO!il don1i 1131\tc,
1113..<; ilS \lrll:IS n:i:o .s:i:o frauda.d.:is
•:qualquer u111 pode e cenificO'lr disso scm :trrisc:u O'\ vida. /\

;l(l- 1nini1-r:1i;:iiv n:'i\•,:cQrr<J mpid:i. cxcc\ o 11:1 ljll(-.:-:r5o do.
co1nr;n<>: pl1hlk:os. c1n d;i se ..:onfum!c c.:>111 os inlcn.:
ljt•i.:
c.s ll\1s p1rtid w do1nin 11ncs.1\s lil>Cn.ladcs dos im11\•íduos

sác• rcspcit:id:1s.;. cust;1 d nottivei•.; cxce¡;.l'.k. em tu<lo
qtu;diga r<-spcito prote:i, .o <las fron\ Cir 1.; e i .S1'.gur:ma <lo
lcnitório. 1' impr..:ns:1 é li, r.;:: <¡m.:m
<1uiscr ftincbr u rn jorn;.il ou u 1na c111issora dl·1d1:vis5o
con1 c:• p:tcidadc pa ra:1tingir o conju 1110 d:l¡mpulafáu. sc111:1
:ljud.:i das potCnci:is í1nanceius. rerii :;érias difü:uld.:i.des, mas
115:0 sc.:ri pre.- so. Os dircho d<: ;issocia5o. rcuni5o
(:m:mifcna5o 1 rmilem
:1 l'rg:111i:1.:1(fiO lle u1111,,ida dc111oc-rá1ica, isro C, u111:1vid t
p'1li1ic;1 ind1:pcndc1u1: (b esfera cs1:Hal. l'1:rini1ir
(:1:vidcn1cn1cnc. u nrn
\ :-: R ,\., .:'•I! S l•I: U " Ó l•IO
p;1l: ra ambigua. E >:1s lil\Crdack:s n:il• s:iv d:hliv:1s dos

oligarcas. Í'.>. r:un COll(IUL'l'l:id:ii.; pd:I :1s5v dc111QC·1 ;\1io,:;1 C
Sua dctiv1d;tdC SO• m..:nh: é m:111tilb l"'f 111d1,• lll:s... 1 a
·,io.Os "'dit'dtos d•) homcm c do cid:1dao··s;\<• os \lir'di.-.s
d:11Jl1d1·.s qu1.: os H>l'll;u u n::iis.
Os :;pírit·os c_n¡111is1á"s: ll!,lt1zcm llis. que o E...1:1.do 1lig:ínp.ii·
códé dir'cno r<·liz.;i cs.<:.c cc1uilíhrio bcnHmCcdi cl?'dos cotiários
p••f •mdc. scgutl<IO r\ris:1ól'i;lcs, os maus ¡.tO\'Nll<>S st:
aprt;xim:11n (lo i111po.'>...:inJ bo111'g.(l\'Crl;i.•. llnu
dcmocr;11,:i;1n scíi:1. '"m rc.'i:\ I •
i )O, t 11: ?lig.:1rqui:1 111c.Pá.:\.<i!n\)traci·c::s:p:1so s.uñci<;.11 <;.· p:i_r:1
:iliri•cnrar s:· •.Paixlo. o c...píriw:; 1iu 1'!' 01kos i1wcr1em º argu:

nll':l11ó.O g.ovcrno p:u:ílic(l d:1 •lii?,arqui:.i 'kwia ;1s 1...:1i:\w\ .:s d1.mo
..:r:í1ic:1sll"r"ns pra;r.cr..:spri\•a,lo. <: as 1vrna inscnsi\•cis :lf'> hcm
co- 1nun1. Rast:i vero q\1<: vcn1 acontccclldo ua
Fr:ms-:1.dizc1n.·11nos um::a co11sti1U i)iO :idmir;n 1:l111é11tc foit:i
para <¡u1.: 11\'):..l1 p:•is scj:i l1oCm go\'cru;tclo :6'1uc ídi1: <:m s\:-
lt):11l'.h<'1111ado sist'cm:1m:tjori- 1;íriodi111in:1 os IKtrlidos cxrn:mos
cd:í a11s ..p: rti<k>:i de govco10·· ('> llldúdc !;(l\'t!l'O;tíClll ;1ltér
1ti11CÍ :I:1lc..:C 1110do, pcrmi1c:) 1n:1io·
ri:1-isw é. minori:i m •isfortc-gQvt•rnar St'tn vposi;.Jodur<\nh::
cinco:m1.,s e tonur,¡>:ira :1 g.:tr:\11t i:1 d:1 <':tt:ihi licl:1dc. 1od:c.; as
ene· did;1s C\U<:.p:tr:1 o l>l:m comllln. o imprc\'is10 bs circ\
ms1fmci:1:< e
a prcvis5o de lo11gn pra;,o c-xigcm. l)c \llll lado. cs:;.;1 a\
tc:rn5rn;i:1 S;llisfaz o gos10 d('111ocr;í1ico ¡icl:t mud::i11)3. De (l\
ltro, como <>:; mcmhros d..: s p:inidQs <le g.o,·cruo
C$1ucl:u:1m a msm:i cois;i rus 1ncsm:is c. cobs lle ·ncl1: s:w1n
1:in1hé1n <1s c:pcd:il is1:1s t;:1n gcs1-a<> d:1 cciis:1 conH11n .
11ncl'-"1n ;1 :tdot;if 1i.; 111csm;ls sC'lht(C>c,
< m: fazcn\ a C'if1u;;b 1\1">s •:spct:iali&t t>.t. p1im:1r sobre a& l>". ixclcs 1b
11H1hid5.o. Cri:l•lio..: ain1 um:1 cuhu1·a do cons<·11.so llll..:
rcpudi;i c1sconfliw.amigo. .h;il L ua a Qhje1ivar Sl'IH (lai :i() os
problcnus de: curto c long<1 pr:11.o llllt:1.s
.s.;1cicdach:scnconlr:uu,:1 pedir .so lu Ocs aos c.spcci:ili.stas
e discuti•liis l'.On\ os rcpr<:Sc111:11ncs. <¡u:Lli lic:1dos
<los.granlc in1ert.•ss...S soci;is.Infelizmente. o l·t hoas
cois.as 1i:111.s.eu.anl'trso: ;1 mul1idiio dc.olir_igada da prCOcupas:iio
de govcrnar fi.:::t 1,.nln.:gu..: :1 su:is1 :1iÜlS privada c.cgoís1fl.s.Ou
<•S indh·íduos c¡uc 1 úlllpócm Sl: d si111crc.1n el<• bcm pl.'1bJiGO
- ·c.S.at<."i1n'dl:vot r·1aS.(;.le,i '."ftcs,. <>•- - alx:ird,ilm unic.-nn ·I.?
do" po'n o-IC 'ista <lei.e:us i111t:;(. S. apl'ictlos de c
ms_umidorcs. Em nonH:de S<.:Ulio intt.:rc-:;-..:1.·s :"r1lor:11·ivis1a.
imt:tliatos. Op(>cm grc..e.s
c n1:1nifc t:1 &.-s:h medi<fas que vis;111\ g:1r:111tir o
Íuh1ro dos si,.;1c· 1na.'.(<.lc ;iposc1\1ad\1ri;1; cm ll<.11ne de lli'
c:11Hkhindividu;iis.Cl' colhem nas cl<:i!i'Qcs v c3ndicbro que
111:1is lhes :igrad3.d:1 1fü:ma 1n:mcira c11u:,-scolhcm cmrc
os inluneros 1ipo de plo <1uc aspa dari:1sdcscnblbS 1fo,...._-
cc1n.O r. sulc:idn é (lll•: ns '";,:;11Klicl:1t·os de prot<:to"g:inl11n1 1n
lis.''(.•tos ti•• •111e.,s·c 1ndiJat·o.<dc,g.(•"1.'Cr11<>".
l'oderfomos objc1ar mui1''1.S 1.;()b:1s:1 ('Si'c rncic.)cinio. O lnc\'i·
;i\"cl argu111c1H() do""indi\•idu:-ilisnlt,. dcmocr:ítico e t;(1ntt:st;1do
:u111i, c(111111 c1n qu:1l,1m:r p;11·11.:. pel <J..; fat(•S. N¡¡o n.:nt1dc ,¡uc
;1"is1i11h">S 1 un1 ;J\';111i,o inch11:í\"d d:t :1h11 n}Zio. t\o cc11ln írio.
<lc,•cri:m1.:•s,cr "sin;ll de 11m:1 co11t[111.:ia cívica uhnir:ívc:.I
no número dcv:.do de eldtorcs qut" conrinu;im ;1 .se mohi
liz;1r p3ra cs..:olhcr n1rc rcprese 111·anlc. \;quiv:1k11tt."S de
unu 1,11i;1r 'lui:I de Es1ad•1 que dt;u 1mt:1s
pruv:1sd\:nK..;liocri(L1dc, qu:iod•) u¡jo \il: CQl't'Up}a1 .E
11li.i¡o;:ío dcn1 r:í\i;;:1C.:l\1 inHlm Q\la 1;mtQ Q;;:

éandid;1tos de g.o\·erno" 115:0 é 11111capri<:ho dvs consu
lnidofcs, ésimph:smcnic o clcscjo <IE" que a 1>oli1ica
signifü¡m:m:iisdoque um;1 c.<1.:0Jh;1 c1un:<ilig:trc:is
s11h....:1i1ui\·, is. /\·b. é 1ndhor cc>n· sid"'.rar o ;1rg 11nc1110 :1
p:irtir de sc.:u ponto Í<•rtc. O (l•C de noí' di"l é.n;i rc;1lid:1d<..'.
nwii1t 1pks e c ato: o <1dmir:ín·I sistema que <lá ;¡, 1:1l!nc;>
ri. lll<liS f('rtt () ro<.lt:r 'd gO\'Crnoir Srl''ll distúr li.ios ecriar u1
1
1:1 rn;iiQri:1e um;t O\l()i!i.o(¡uc cst1iQ de acvrdo c:.._1111
1>ortiiC:u1a ser pr:11ic:1d:1!¡ 11.:1\tk:i1 pa r.1lisi:1 d:1 pr.'lpria
m:íqui-
a.<1
ei ;;:1:i:, e;; :1 : ,io ::;$

1
·· ; ;,'.:: i·
: '. : a::·-dirci10
olig.:írc¡u'ic«js.d rcfori.:m·sc·a um¡>ri11dpio de
sobcrania popubr. Es..<1:1nos-5:0.' é claró,é ambígu:1 unw cm sc.: 1
principio qu:un·o crn su1: i1plicas-.ao. t\S(•\.M.:rani;1
p.._)pular é um:i m<1nin
<e incluir o cxc<:.so dcmoc.rátko. tr:msfornur cm t1rHii o
pr in cipio:m:í.rq uic:o <h singubridadc poliica -1) so·,crno
dos que nJo tm título p;.r;1gcn·c.:rn;tr. Et:[ 1<:nconll':• su:1
1pli...: 1)ri<1 nosis 1cn1;1C()nn:1di1óri\• ntr;ldis-:;.o nunc:1 n1;1rou :•quil•) <¡uc:tcrn :i t<:ns;:lo dos
c..::i111dri(>s ..:01110 o próprio principio <le sua 1.:xis1{•1u;ia. lkm
ou m:il. ;16c:\o du -, \'>\'o sobc r:1no" scr\'iu co1n1> tra ·o de
uui:iv eiurc.::1 l 1gic;i cwcn1a1nc11- 1;d e ;•s pr:ític:is poli1ic;1s
<1111.: s;io scmprc pr:ític:1s de di\ is5o do p<..wo, de consti1ui
·5o de 11m povo .11plc11u.:otar c:m rela)1i<'l ;t\) c¡u.::. cs1:i \1\SC.r
i10 n:l CCH1stirui.:lo, rc.:prl:.. ntado por p;irhme 11·
1;1r..:-:o; ou c11c;1r11ado:i no E<11:1d\1. 1\ pró11ri:1 vi1:1fid:l\lc de 11()Ssvs
p ubmcntos foi 1limcnta1fa e sustcnr:1la neo p:111o.<1:1d(1pelos
p:irti clo.<1 \lJ)l!r' "íri1)S que dnund:ivam:1 m1Hir:1 ll:i r'i::prt:
$1;uta)3Q.
O Ó l llO 111 1t1Clll \l'; I .\
1:1..li11limen1:ttb csus1c1nac.la pd:i a.\io 1wlí1i. <1

t•x1rap":1rbmc111:1r · ou an1i¡url;1mcntar que íazi3. <l3.
1>olí1ic:a um domíni< de Op)C'H:S cnntradité>rias. rcmcte11<lo
niiQ .ó a 1-.pinít:"°H.'. . nl:t'.I: a 11nmdos oposros. (: r.:ssc
cquilíhrio .;ónllituvs(1 que <.:st:'i cm t¡ucst::io boji:.
A lüng;1.1k:i.;i.:11crcncb e o hru 1al dcs111oron:1rucn1u do sis1c-
1n3 cvitico, :iim tomo v enfra<i 111dmcnt o Jas lut<c. soci3is e
dos m wimcntos de ca11<'li1cip:1s:5"ú. pcrmitir;tn1 q\1e se
::¡:;:ay - . ::=. :; :;:

inst;tl:t:-;;.,:c a Vi:io consensual c.on°tid:i n:1 lógicil do
sistcm:1Oligárc¡uico. Se-
:: 1 ds:.'1; c : -:
s i ¿j
1 11
'.
tada. que sáo sc1nrrc. ;is mcm1 1$. <¡u;ti$<¡uer c¡ue s1·¡:im
110$s1s pini3cs e :1spir;1i;-3cs.Ei."S:1 t(.•1, li<bd<:s1:ch1. 1n:1
ccono111i:1: cm ou1rns j>ala"r. 1s, a ilmit.ifló do poder d:i
ric¡ucz:.i. Vi1 1os 3 dií1- culdadc com que essa ilimit:ir.io
fornc..:c o principio do govcr no. Contudo. por menos c¡uc se
.;onsign di\'idiro problema em
<lois, ele po•k ser n.$Olvido C c;Sa SOl11 '.:iO pode <lar
;10&<WCtno cil g;ír<¡uico:1ciénd:1rc;il co1n.<1ul!dc sonh._iu cm
v5.(• até cm;":i<•. Se. de fo10, a ilirnita.!io do 1m>vimcri10 d:a
riuo.:z:1i: post+ C l1110 a realidadt" ncontorná\'d de no$...:.o
mundo edcseu f11turo,cabe
:u)sgovcrnos preocupado.( CQm um:1 gcst3o
re:11ist:1do1>rescn1c e un1:1 pro:vis5o :1rrojad:1do Í11111n.•
di1ni11:1r o fn:in<111c:1 in\:rcia cxistcnll: 11Q intt"rior dos E...;1
1cl1.lS nacionnis comr:ipi:k 3scu livrc
<lcsc:nvol\'imt>1110. lnw,:ramc111e. pon n,, co1nl'.' es cicsenvolvi
mcnro é scm lirnilt-S, n:i<')se prcocup:• cc•rn o destino parlicul:tr
dcsta ou d:1<111da 1><>p1d:i a1., 1)11 frai¡;¡o <h: popld:1 ·5o no
1crritt1' - rio dcsl\: ('ll• cl:1c1uclc í:.stad1.1. Cabi.: a•.1:; g.o, 1.:nH)$
di;....;::;cs E..;t:1d ·s
limit:í-lo, suhmctcr a for¡;;ii incomrol:í\•d e uhíc1u:i. da ri<¡uc7..a
;1osint<:rcsscs dcs.(as po¡rnbsfles.
Suprim!r f>S li1ni10:. nacion:1is JX'b ..:.-.:p;111s5<:"> iliniit;u(a do
c:1- pit:1I. subinctcr a cxp:ms::iu ili1nitab <lo ..:;; pi1:ÍI :• -..-. limite.-:
d:i.i . nahcs: 11:1 \:011ju1i 5o do.:.ss"s duas t ircfa <!cf111i.:.-s<: a figura
final
mente d scohcrt.i d:i. dt:m;ia n:ill. A ind • .st.:ni.impOs. í"d t.""nco1l- ·
rr;ir :t m(did:i. 'ccrt;1 l;i igu:i.ld;1d;,: <:da d<:sig,u;il<l;1dc e, por css:i.
b:isc, C\'it:ir :1.'Suplc111cma :a;_, lcmQqoiü:1., ou scj:i.,:1 di\'ÍS5(l
ltJ
··....·povo:·p111· ¿1n1.kt1 "¡tflo0.,.g'O·crn.mJ<;s e (.S' pcci:liis1;1s ;ih;\m_ pos-.·.
sivd cak11:lr o bom cc¡uilíbrio e1lte-o iimitc e o ilimit:i.dv..{0
c1uc se di:11t1min:t Jn()dr.:rnizar5o. E...1:1. n:io e u111:1 si1nplcs lar..:fa
de aclaptarao do.-: gvvernt)S 5s du r:is realid:1<lcs do mu11dc1. Eb
(:: rambém o ca'.la1m:nw do princípio d:i. riqueZ-3 com o
pri11d¡1ioda cic!nc.ia c¡ue fun<.la1rn.:nta a nov;.i legitimid:ade
(lligirquica. 7'ossoi; govt:rn:tnles cs1abelecc:1n 1ara si 1n1.:smo.:>
CC'llll<.• t;ir.:.:fo Ím1d;1" 1ncnt:il -a(> 111<:11os ll(l curt (l l:1ps.:> ele
lctnpo que:1 ba1;1lh:1 p:1r;1 t:•:'l1H uist:i.r e t:on:-X:1'\'.l1' o poder l
ht:.s d:í - gcrir os di.:it.)s l•x:1is da ncc..:s.sidack mundial sobre
a populas-3o . lsso ignilica <1ue a popul:as 5o :a que diz
respeito cssa gc:>l'5(1 eleve cons1iruir u1n:1 t•h 1:1.lid:id.:.: tul:\ e
ohjcliv:\vcl,;u,, C:QIHt:Írio do p1n·u das div1sOc.s e cbs mernmor
fos1.:s. O princípiCl <I;• cscolha popular w111:1•)'t: en· t lo
1>roblem5.tico..'5i;;m chhida, impon.i. muito f)(")UCO.n:i. lcl ;ic:i
comcnsu;sl. qtc :i. escolh:i popular designe um olig.irc:a
dcdirei1:1
ou de esqucrd:1. 1'. as cxis1c '-' risr.o •le que as
soluf.t•cs •Jth:dcpcn· dcm cxch1si\':11ncmc d:1 ci'7:11cia dos
..::splci:liSl':iS scj:nll subinc 4
!idas a C'.'isa C'SCOJha. A ;ulloridadc de. llUSSOS gon:rn;rnh:S ¿ j)C'b,"

,, ..,•• , :.. 1•1!)1<l • i< .. .;: , ••
cnt5.o cnlr(· foi. si. cem<is de rn"li.>cs opo. r:1'.>:cla é

lcgi1im;1d;1. de lllll 1::1do. pela \'irtucle d:1 cscu!ha popular e,
de <•utrú, pda ca p:icid:lllt: dos l wcrn:mtc.. de cscol he.- ,..,..
S(•lu ·ücs ccn:.s p:ir:a os prol>h:mas d:1s
Socicd;1d<::.<.Ora.:1.s.S<•h•)ÜCs cc.rtas sao rconhcci das pd<.">
fato de <¡11c 115.u pn. cis:un sr cScoll11das. poi dcorn.•m
do onhcd111E:hto do estado.objt.::tin'':d:1s coi..:as. ue i: a.;;umo
par:1os:1b1r1!Spc..:i:t!is1a. e 1):i_<1 p:.rn a cscol h:q'_Opub.
l;i IMSS••U útem¡i(io. pvr.wnto".1:1n 9uc a di,is5od<;i po ·o·1 r:nn1-
1i:::;;;¡;::· s::..,tl :::,,

1 :•:1::;i :í::.Jj ..·.
a alian;a olig:í.rqnica da riqueza e d:a ciCncia c xig<:: ttxlü o
poder e n5.o admite <1u1:o p<wo 1imb po. ..::1 se dividir e Sé
multiplicar. M<.L"i :\ divis:io <JllC é cxpulsa dos prindpio:.
rc1orn.. pQr todos o l;1dos.Eb r<:tor11;1 110cr('.sCi1111nro
dos par 1ido$ decxrrcma dird1a, dos movimcnws idcnt-it:\rios e
dos fund:lmcn 1alismos religiosos,
<¡uc apcl:\111, conH:1 o con!!cnso olig.='n¡uicQ, :1Cl vdho princi
pio do nasc.i1ncnt•.> e <h íiliafflü. a 111n;1co111u11icladc enr:1iz
1d:1 n:l 1crra, no san)!uc e na rcligi5o do. an1epas. ;1d()s, Ela
rcwr11>1 1;11nhé111 na 11nd1iplkicbdc dos cc;nnhah,:S <1uc
rcjcit:un :t neccs sid:1dc cconl->1nica tn1111dial d.1<¡u;1I si:
vale;1l.irdenl consensual p:ira <1u...-i:tioual' m:1is t• rll:\ \'t'"l. o.s
sis1c1n:1sde s::túdce de aposcn tadoria ou o <lirci10 do
1r:1balhü. Ekl rét'OtlHt cnfim nv pr6prio (11ncionamc1110 do
sistema clciwra), qu;indo :1s solus;OC 1ínicas qu..: se in1pl!len 1
t:11uo ;1os gQvcrn:1ntes qu:1n\n ao.s i.;:nvcrnados s5o suh111cti\
l:1s il..scolh;1 i111pre\'i:.í,cl dc.st'eS í1l1in1vs.O recc11rc
rcÍ<.:n::r1do c:uro1. 1u fvrm;'"c l ;1 pr<n· 1, l'.:ir:1 o:; 41tu;
sulm1e11:r;nn
.1 <tUOl:to:ao referendo, o"º'° dcvcri:a ser cnh:nd1do kgundo o
:ccntldo pmni1ivo de c.:1eií!o·no Qcldc111c. um;a :t.1u\
W011S"3od..<1:i pdo l'"wo reunido :io,: <¡u i>l\•' c1u;ililiodos
p:tr:i. gui;i-lj). E ele dc\'1:ri:i. fa;.:cr is....:o. sobro.:t udo. pon¡uc a cli11:
du 1:sri:t:bli)la.5 d'" Usudo""'iii71 av;un u 1;mimcn1c11tc que ;1
(1u1:s1lo n:io tinha ca
bimcnlO, hastava·scguir •.a lógic:1 tos :tCt•nlos¡.;1:xis1cntcs e cm
con(orm.id:id1: c"m os inH:rcsscs de JOdOll:. t\ f'rind¡,al
surprc:i do rcfort:ndo foi ;1sc¡.;ui111c: u 1n:i 111:i.iri3de
'-'Ota111<:sconsitlcrou ,
;mcong.iriol qu :t quc..t.Jo t;fa pcrtincn1c. <lh:i:a r"ts¡>C1to 'nao i·
·;KfO Ja P,...ol?S"30.1l1;1$ ;i :ioohcr:ani:i llO 1xwo t.· ce,
pon:an 1n, llMl1:t rcspooc.lcr tanto -;i¡¡m·'fU;tlllll n:io·.&abc:-mos
o que ac.onn"."Cell ckpois. S:abcmos 1ambém que u_...
vligarca$, us: c"..'ll· pc.-.c1:aliu1AS t' $CUS kk"61(1gos
cncon1rar.:1.1n a C"-l>lk:as:!io u fiSC lnfonl1mo. 21 in como
P3'2 t 0$ problemas Jo cnnnro: k a cil:nci;a náo COl\
ll\:' i1t11H'r Su:\ h·gi11mkl.1dc. é por c:rns:. d:1 lnc11·i11ci:1. Se
o llrnl n:'QIO n:'io lrí1g.r1clc. é ¡'IUr caus:i. dn!i re• t:tt1l:11idos.
Um:1 1;al:avra . infinitamcmc rc1•cti<l:t llOr iodos os
lmclc<'l U;ii. .rt'Sumc('SSa c:.:pliC••sr10: "1x, Hil1sm(l".Com t ter·
mo. tcnt;a i.cdass:iflc:ir tod:is !l!l forma.(de Sl'CC:tocm rdas-rio ao
C01tlCC 1lSO dt>min:antc. 111cr l><.: 1·dir:11n ) :11inu:tS"'º
clcmvcr:ític:i. c111cr ao$ fonatismo!i racbi!i ou rcligiOS•)s f;
h:nl;a·Sl' d:1r ao .::on junto !\S..;im C(lllStituitlo uro único pr\
ncí¡Ho:a 1gnor,.nci:l dos 21tr:ts;¡dN, o apc)..:_o ;m 1 s...ado. ja
ele o tl:i:;: \'3nt2gcn sociais, clvs idc:tis n.·, uludoniriw> ou
d:. n·.hgi:io lk"' ani. d1>S.Po pulii.md é u non\,.·cbmodo
Ct•n1 qu 1'C d1ssi111\1la ;i Cf"n1udir.3o i;:ntrclcgitimiJ;i.Jl:
pul;ar ecicmfftca. a d1f1culd<11dc do go\•cm
da dCnda p;1ra ;ic-t:itar a.:;: m:miíes1;1\i1..'1> da dc111oc,r;1Cia e mt::-i{w
:t forn1:1 111ist:a dosisc\!111:1 n.:¡11·cse11t:ttiv(I. E..¡e 110111c n1:tsc:ira e ;'IQ
mc..;mo tempo rcvd:1:1 grrndc ;a.;pirnli<"> d;1oli,¡.;irq11i;i:g1>\'crn;;ir
- ' pm:('. isto é. scm dh!iso d'' ptwQ; go\'crnar sem pol
ílic:1. E permite aú.govcrno c:icntíf1cl'.I xorcizar l,·clh;1
a¡1ori:1: con10 ;;a cii:' ncipode- gov-crn;J.r;u,1\1Cles<¡1u::n.lo
acnH:n<lcm? f;s-.:. ¡"M.:rg11n-
1a de o1:n1prc nc;o11t ra oulra mais contmpodnc:t: como se
dc rrmi.n. ,CXt:u.m:lllé c;t nic.-.ditla.d:1 qu:il o
gon:rno opc..:ialist:t
-· declara ¡;o'nhccc r oscgredo•.Cn1n: o &e.m'rh11>0reion;i lo·jJ<"l:t ,ili-
···
.mit:t)30 d riq 1cz.1e o lxm proporCionado por:rna lil\lit;•)iio?
Ern outra".' p:1l:1vr:1s.C:1..•mt'l cxa1·onc1nc se opera 11:1 ciénda
rc:tl a combina)50 entre du: ,-omadc:i: de
liquid.iaod:1¡>ol[tic:., l ltUc se dcvc ii.:o;exigf:nci:c;; d:1 ili1nit3f5o
c:ipitalistada riqu<'7.a e a c¡uc s<:
<lc, c 3 ges1t10 olig;\rquica dos Es1;idos-11a5:io!'
l'ois, 1u divcrsidado: ch: su:a mo1iva5(1C". c n:t inccrtcz:t. de
s 1:ts fonnula)t:ics.a crí1íca cl:t -!!lob:llizariio".a rc..¡istCncia
;id:1pt:ts;l'io de noossistemas tic 1•n"t<:j;5t.1e iirc,•idt:nciasoci3is a
sua imp<l siS'fi<!S ou :t rcjei):iO d:is institui\é>es soprac:<>tanis
1ocam o mes
nHl po1nos:cnsÍ\ el :<1u.i t t: cxal:tmcnt·c a neces...idadc en1 110mc d.1
qu;JI se rc;.i li11n\ t:s...,.;t..; tr msfonna :tks Qut.: o crcscimcl\IO
do c:1• piial e t'IS íiucrc.o;scs dos in,·cstidor1.-.s 11: 1,h:im leis
qui; dcpcndcm de um:t m:11cm:ilica ac:tdCmica é perfeitamcnrc
admissívcl. Que c.o;SaS lci cntrem em contradi\30 C'om os
limite".' impo.o;tos: pelo. sistcm;ii< n;1ciouais de lcgisla:to i;()(i;1I
!'.: i.gu:1lmcmc daro. M;1. que scj:un lcis histbril:::i..; inchu:ivcis.
as q11:1b scj;t im"uil se upor.
e que prometarn p:1r;1 J.C: gt!TJ)ÍX'S futuras uml prO:<pcridldt! qm•. .
... 11 ... ., .- ,• l• I\ ..)1 '"''... • ••,
\.ale Q (n' !K'.io (k"SS\."";S sistema) d protc{!lo. l)SO n5o é

m:us uma ( 111-stlio ck cnd:i. m;1:s de fé.(k 1-.i.r1kh\r1<>S mai$
lntr:msigcn- 1.:.... d,,(.1ús.r-J1ilc i1ut..:gra l 1>e11:111' :ilg11n1.1:- \\.'
.cio: 1 1ra Jt..:1non:nrar 11111.: :. prc:.scn·:1s:ao do.. recursos n:11!
1r:iis .ors:.:uuz::u:í harmo·
11i(1s.11n<'nlc tJoC IO iogo da livrc <'<•1'k:urri:1H:l:i.l::. é1nhora SC'j:t
po_s·· si\'d csrahelcccr por coinj,ara·\ics 1:sr:11i::1ic:1s <111e
ccr1:1s.farnu.··. ti..: fic,..ibifo-:aal) do diriw do irah:ilhu
.:ri;un 1w nu'.:di'o pr:1.:o malio 1:mprCJ;OS do 11m:clin\in:in1. é
m<ii. ll1fü:il dc1m)nscr:1i<¡uc
.:i.Jivr cir 1.1l_;:i :io <!e ca1itai:s u cxlg_c•!'.r'?11;1h1lid;<k c;uJ:"l \'
qli couduir:í a ln1lnmi:L\¡lc
0
!ll3ÍS ripid:t·S\ ¡a' .:, l<:i j1ro\•i<lc1iaI

''"'íutU f<!_ mcllK>r-.l c,.-isc f ,/!. -ignurinc._.- que s..: crilil:.:t
no I'º"º é sirnpksl'ncnh.: sua f:ilt:.Je (é. l)c (:1110. a (é
lustórtc:i inu- . dou de cam¡>0.Hoje. parece ap;i.11igio J01:
g.ow rn:iin1c;: e deku$
d "Ci;11ist:t.<. 1$SO porque :ipoi:a su:i compuldo maisprofunda. a
compuls5o ll:tlural !logo,•crno oligárquico: a conlf,t1l:1,, a
:>ei· vur do Pº"" t.·d:a ¡>•)lili.a. 1).:cl:ir:m(lí•·Sc. simph:1'
gcstórc.:.s ll.._.s im1\;1ctos l1..,c;1is d:.i 1\cCt'SSid"ck·l
1i.stc'•rlt::1 111unclial. nos<. >o ,;ovcr· nos se '-'m x nh:un cm
rt:ch:1s-ar o suplcmc:1110 dC'm<>cr ítico. In·
\'Cnt:rndo ins11n1i!r<it-.< :(1,.1¡1r:u !'l1:.1 1is c1uc 11;'1" s;ir,
1::.1:idn.s, •c.1c nio prcsia m C'Onl:IS a ncnhum p<wo. clc< rc;1ll
.:1111 "fiin im:11h!1U._. 1 i111:.i prtlpri:1 pdtic:i:dcspoliti1..1r
ti:.:1ssu111<)$ 11(1l1\1c11s, si1u;1-los cm lug:1rd •1ue S-C'j.a m nio
luud, e nio 1fo11'.:am patl para a iO\'CO) O dcnuXt:ÍIÍC.:t de

lugares roli-11UCO$• .r\<..dm, 0:0 f..s1:1dos C us c.. ,¡ óalist:a.s
pndc1n se c11u:1ulcr t r:t1\quil:1111cn1c cmr<:- si.
.r\ ..:.,M'l:.lltui)Socurt>1)1.:i:i- sul>u1kfa;u.>S infilrt(11•í..io.1111(;ji conlu.:
cctu(\O;; ifU>tr.:t mui10 l>cinc", $.U lógica.. Un1&partl4.'\$f:a, orscisa.
st1;1 3do :J1.):1cn:Jit.-•11 q11e tinl1 t·n.:onir:tdo o
:;t.'ilw1 pcrfcito; R O liherlismn n:i: prt":<:i ;, dt" < o•lSlilui!o:ao··.
lnfcfrr.1111:. :mc p;1ra d<:, cr;.i \'Crd adt::•.) "liht.:r;i\ism v·.·u u
mclhor. para dum:1r iS C1\isas pelo ncnc. v capi 1.ilis1110 n o
i::xrg.c ,lanto:.1'1. r1. funcionar, u:io precisa \JllC 1 .;,1rd<.'.IH .:on.
lil"uci¡_)ll;d SI,.'. <kd:trt.: Í indanu,:111:1<{ 1113 ttuncorrénci;1 des'reg\1!
arn1:ntada", i. - é, n.1 cirubs:io li\·i- <: . ilimitatfo dos cajliH1i
1
. lk1s1;1 c1uc· t.:b n:nha lilx:r¡f;;dc llM;1 .•pcr:lf . O c.:a. a1ne11t1.1
mis1ic•) do c:1piral,-on v bcm 0111n 1m ..; inli1il
.' ':·::1 -;,: ::· :·::·:.

·}:,:·:.:·1\?:;:,: :í'.;·:::::;: :
livres d:i S!,.'.n•idlo d:-i lcgi imidad<::: n:1d1)f'l I e popubr.
A ncce:>.. id:tdt.: histúrk;t i 1wlu1<h·d nada mais i;_
na·vt;:rd::tdl,.'.. ((\IC a conjtiníJO de duas nc\'.:1:-si<bdi.; : 11m;1
pr<'ipria :10 crt'.SCiR mt>nto ilimit:ido cfa ri<¡ue-r.;1 t.: outra própri;1
;10 crcsci1rn.:11to do
poder ofig:ír<fuico.'J ois o SllJl-OSh • c:nfr:1quccimcmo (los Es1ados
·11:1 5o n(•c.:sp: !)l curopcu <'>U 11u1mlial é uma pc1·;;1><:l"tiv:1 e11
1- 1,;:,s;1.A no\•a p;1r1ilh::i. <los IXl<krt.-S cntrcc:1pit 1li.mc•
í111crn;ici.-•11;1J e,; E.s1:1dos n;1don;1is rende l1o:m m:1i::: p:ir:1
líon:tlcd1nc111n dos
l A pl. n m...:nl i.:mo·pn:u:.o -khojc0> 1...._1..., 1ipodrrnnfudt>.1\ csqut:tJ'I

:t p:.l:1\'1;11:1hu .::1¡>i1:tlismo•. 1\(lin:i1•
¡,u,.J "-·i o :1 u1í1i7.:t p.1r:i "'·i1:ir
cttr••¡>eiJo
:t tnnstt•r1n0> .-rn um:1..;. :¡"1k·111umlco,m <1u•·o liwc 1ncn ;1d•' e a
dcuu'OCU •
.:1.-:uuluh>m J., ruos tf:.<f:.s. A 1lircit:1 c•:.n di>l.l 11one.:1mc11c:1uJ1,
pJ1.1. .i ""'o lrbu<1! .¡. 1nu ("'(1ucnlisu dc.sLtuitior d.:i rdi&iio,1bf:uníli:i
ed:1S(>(.ic<bd.:, l..11lhr:1•""Jl<'>llUll'llll.,:101c(1uc t-.S:il. du:•S"•oJi .111' o
111ui10,;lifon·mcs.O l"-'"SO t¡11..:
anhOl! no mcr.-:ulo (t a lt\'r..: C•u tt:on\c,., 1:1..: '"'fin:.11.:ia111c11''b ,,,1 nor·
10.:.;onl<oric;rn:i <1111 1Chiu:1 RC<.•11111nisi:1- •1110.: (•unl>tu;i C•Hn \'.1l\l s; ·1n :...,.,,.
1:1¡;..:n J:o. lih• nb1I..:..: .:1:1;ov..:.:-nd:i do:: fih. r<l:.<k n• • trn ;, ,,•k outr:t
mJ nl'ir.l.
·' •.•;r.<!i 1" 1>1; v · .;.., , , . '"'
r 1;1dos do <¡u<: para SC:u cníra<1ucdnlC:ll!(lj.·Os 1rn:.s1no!" l

.;t:idos 1uc alklic:un de scus pri\"ilégk•:c di:m1c da ·si \:ná1 1:1
Hvrt: CÍl'Cl1· b)So dos capit;1b; im..:diat:muo n1c 05 reClll>er:1!1l
l'ar;i fod1;1r :cu:is Írt>niciras ?i lh re ciro;ul:i\50 dvl,res dv
pl:a111 ta cm busca de trabalho.[ .gu'-'' 'ciedarda ao
""l:siado-provtdéncia"' rC:\'cl:. :i
1ncsma ;11nbivali:"11Cia. lla é ªl"lrCS<:1H;1da C'.()lllQ<h;11c111c <.:<HH<'> o

.rim t:IC unu' sin1:1s:aó dc:1fs1Cnci:L e ;1 voh:t d:1 J'( spo11..:ihilidat1c.:
(-los i'ndivib.1os.c dJs inidativ:.a. tb s.ocied;idt' qdL Hngc-se corn:i•
.<! , CfíCi?:i; a.1msl..- s,1<- 1.11 -Esrndo pa1C.r_1lal "1:t:1e tentac11f:;r ·
i11 1i1uisUcsdc ru·exid\:11ó:1esolid;1ricdadc.n:1...cidas dos
con1h;11<::11: 011cn1rio:1 ..: den{ocr:'ilicos e gcl'idas ou Cócricl;u:
por rc1m.::s.c11· t:uu.;;s do:i cvnlribuintc:i. fr. lu1indo c:omr:1 cssc
(s1ado mitico. at.'.lcani-:o;c prccis:1nH:ntc in:ait·uis-Oes de
solid,1ried:1<lc nao es· t:u:iis ql1c cr:am t;1mhém o.o; lug:ircs
etc formas:5o e cercício de outr:ts com1:w.:1Cnci:ls, Outrns
capaddadt:!' p;1ra cuid;1r do ..:vn1u1n e do futuro ..:nm11m que
n;'io :1s da.-. clit<:. gtw(:rn:1nwmais. O rc sulradC> éo
for1;dedmen101ic um b:1:1dv que se fú;dirN.;1mc11tf'
rc.pons:ívcl pela s:uídc e pc l.'.1 vid:1dos indi\'íduns. O rncsmo
E.... taclo (I"'- comb:uc Lo; i11s1l1t1i)O<:s do wdjllft. S101<!
mohili:-.:1-l'c par:1 qu<: O tuho de al rnt:rt ''.1).fio de rnna unilhcr
cm:• st;1d,_1\"ccta1h o 11rnlong:1do 11:cja 1••t lig:1dü. A li<1uidas-2l.
(l d1) preten.o Estadc>-pro
\'i<lCnci.- nJo é o rectiodo E.s1:ido.f.: :1 n-<li:>.tribuis:S.o, <·mrc ;i lbJ;i
c. C:tpit:11is1a dó seguro e a ,c st5o cs1:1tal dirt.:1:1, d1.: insti111ii.t'°ll.s e
' Ver.iuJ:. \Vciu.Tl1t Myh t1f 1ht f 'ttl"'Sru•<'-· e .,.,.,; rl fr,,.,,,,,. j,. ;1 1";f,+.;¡/
hii(lclm:...ror:1y PN$i, 199$).
fu11cion:i 111cntos c¡11c s irncrpuuh;.uu cutre"·" <lu;u, A OJlO$i);
(o implist:1ent re:1sisl¿.nci:t C'.it:ttal e inid:1tiv:.i indiviclu:d
S(:n·c p:.ir :1 nusc1tar ;1s du;t:.: i111plic1).i"-c. p• 1litics d-0
prot.:c:.:s.:1e os conllitos
<¡.uecl<:.susci J.: a t:.\:is1C\k fon11as de(lrgani:.r..:1sJo.Ja vida m;i
ter!<il da'socicd:.iclc_<¡uc c..;.:apam da lógicJ. do l\lcro; e
•11xistCnci:i d.;.luga, ._. d ·di.cussio t.los intcr cs co'lctiv1)S
que c,:s¡ :tl}!llll do monOp<>lic. do govcrnu ciCntílk•>.S:1h.. mos
<¡uriv prt.:scmc.< i:s1i· ver!'lm c.--.:1im¡lliC.:1)&.!!-: n:i.s g.rt,:vc!{ dei
0111rn1.,<I\! 191):'i n:i 1:r.:11i:1.
...::1;;_; ..;1é1\ tl ; j11;erC.sd_par"1kula r ·da·corpor:i.!V.:-•cs'
<'n)·gr(.'.¿:e · · dos c.11.culos·Or).:tmcm;'írios d(1 gov.:rno, o
nlO\'ÍlllCIUO "soci:il"' mo frrOl; ser rnn 111(1\•i1nt:11tú
dcnu1cr;'itkil, pllrc¡uc colo(;1v:i. cm sen cc1uro ":1 _qudt;in
política fu11tl.11nc:nral: :t compc1i:nd:i dos "incompcl'cmes", da
capaddadc dt qu.i l<1ucr um de julg:ir rcl:t
)·Ocs entre i11Jividuo;1; e c:oleti\'idadc, presente e fuiuro.
Foi por isso que a c:1mp;mh;1<¡11c c-.punha o inrcrt. t CQmurn
:to egoímo rc1rl1tr:1d1.1 de corp,,r:isOc:-o: privilcg.i:id:i.s falh<.>
1.:i.s s:im conl(I a lad:tinh."I "rcpublic::in:i-st:>hn: :t distius:5o dü
p1)1ítico e <ki social. U111 mo,•itncuto polírico scmpn.:u1u
n1ovimcnto
<JUC confunde a distribuis:ir, dada do individual .;.: do colctivo
e a íront<:ira admitid;1 do p(Jlítico e do S\''IC:i;1l. A olig:tr<¡u i;i e
:'cus c-spcci:11ist:is c:ausam de \'!'. -lo ,:m s11:1 inici:uiva
1):1r:i h:u a dis trihui5o dos lugar<:.. e d:1s co111pcti
nda..<:. r..hs o que cs1ur,·a a olig:trqlJia tJ.mbCm dificulta o
co111h:1tl!:dcmocr:i1ico.Oizcr qm:
Ulll lllQ\•iincnlO J>('IJítiCO C S<:mprc- \l!ll n1ovi1nt:lllc) <¡lit:
d,l'IO Ca as fronH:iras.<1m: cx1r;1i u componente
propri;1111Cnh.: polit i co, 11nh·<.:1· 11ista, de um conllito
partic:ular de inlcrcssem t:il
011 lal p<mto da soci.:bdc, 1 dizcr que scmprc CQrh.: o rÍ.'i:CO ch.:
111.:r1n:inccr confin:id o no con ílitn, ;i le\•a r u 11ic;11nc 111e :\
deÍ<:· s:t dos in1cr<:ssi.:s d1.: gn1pos p:1rti..:.ubn,; lan o'm1h:1h:S
:i&1,·c'l. nnis singu l:ircs."E.o¡se dncl(I p<:rm:11H•.11te .p111ha
p..:so <"¡u:mdo a
olig:irquia c¡ u l\'lll a inicialiva t!cis confront('s, <ju 111d..'o fa'l. issv
· com Su.l dupl:\ focc tic Est; do sohcr;mo fatd ·'....:m
poder"
e qu.lndo iraz 1:)1ra scu bdo a nccc...;;sidad <1:1 histc'.•ri:1 qui: 1w
p:iss:ido d;w;i um horb:.u.. nc de ..:s1>crans-:1 co1nu111 ao...;;
comb:m.:....-
. ---- .ipc;:rsQ>.·.l'. t -:1rg1i_nhn: .'1;."' l..:s;\ 11.1i<.bk: dcsll'..ou <t ·q
1_clc;. · C'Qm\):. 1c, ma h:i scmprc:1 dHiculdadc de"lig.;ir c:-:S:l
legi1imi<b·
d..: a de ou1ros c:omh:art:s.de con lruir o t:sp:io dcmocr;í1i<;o .<le
con\'crgCncia de scu sentido e :l):ríO. Os <(uc lut:1m prira
deft:n. dcr tnn scn·iso pUblico, um slstcnu <l<: lc.:gisl:.u;5c dn
lr;1b:1lho, um regi mc de indeniz:is:ao por dcscmprego Ol1 nm
sish:ro:.. de
::iposcn1adori:1 scmprc serlo acus;""tdos. J11csmo 9u<: su;i h11a
es· tcj;i 1l<:rn de Scus inlt.'rc<.s );1r1icul:i.r...s. de 1r:w:i.r nn
coml>:1tc que se r...-s 1ringc :to':spas-.o n:ici,)n:1I e ÍQrt:1lccc
1:..:".'1:1;"l:1<k1 1u1: des -xigc1n <1111.' si:: 111a11tc:nh:1 fechado.
lnversan1en tc, os •1uc aíir111:1111 que o 11ioviinc1Hí• dc-
mocritico excede cs.". 'c < unclro e opOcm a csses cvn1harcs
dcfcnsh•(1s a afirnu:;:iio t r:11lsn:1ci,...111:tl d:is m11h id,j.cs númaclc.s
;u.:;i.ham 1nilitando pda constiLuis-5r• das instituÍ).Ocs
i11t cn:st:1t;iis. <lcs3<:S lug,ares cxt r:1tc1·ritorinil> cm <¡uc :a
alianp entre:1s oligarc¡ui:1s csta1:1is e as oligart¡tii:ts fi..
n:1occir:1s..; :is<:>:,11r;1d:1.
Os r..-sl'orvos'fa <•lig:1n¡t1i:1 c as difü;uld:1<ls d:1 1kmóCr;,cia
11·111i t<·m conipn:.;nd er ;is n1:inifo..:ta5Vc.s intdcctuais do furor
a11tide11H.a:r;Í1ic,). l!,..;;si..: furor
11.irtkularn1e11tc i1ltens-o na
h;111 a. onde c:-:iste um p:utido iutcllct,ul decbr;1d.--. corno t:1l,
¡-ujl'\ h1g:1r
_11:1 mídia l 1e d5 um p<x.kr d<.:s-. onht:citlocm 11111 '-'· p:1sít.:...; na
imcr·
pre1a)au·cotidia11:1 dl.)S í..:uúme11._-..... contempor:'l1\evsc n.a form:i)50
. .
d:t üpi11io d(•lllinantc. 1l'lc.:mos com,11;.so. ;e l?O(l ·r:¡.;¡•:1firi111lu aph;;
)9{)8, qu;u 1dO OS l\CiQS ChrigCI UC$(l:t OlliniO.a!J:ilados ror UIU
Jll(>·
vin1cn10 cuja "compn:cnl'dci;::tli:wa l'\S instrunu ntóS

i11tel..:c.tu:1is dc<Jll<' d_ispt\i1h:1m,inid:1rant um:1 ll\1S('.:1ícbril
1·r i1l1érpr..:tc..,. do
·::::.'.;'.i:'.::::.:;,'.'::::1 :1::·;ci :::;"

,;: :. L?:.
;.o poder cm t9SI al11n..:1thlt• 111:1is :iimb o x=so de " inérpn.
ll'S na forma)5ocb. <1piniio.s..:m qu\·o 11111"..:ro de
lug:1rcsdis1>t1níveis foss..: suficiente par:i s:..tisfa:t:<:r as amhi)O<..•s
d..:. uns,scm que
ou1ros vlsscm se 1rnduzir cm
medida."co1l<.'.n.:taso intt'.rC. c¡ue os go,•cr-
11nr<:.s m;tnifcslavam por su:i tc-,.c:s. lsd.c <::ntlo, e:csc l'-1rtido
Se in.):1:1lóu m:ss:i posis-;'io, i111..:.-...;,t.1do <'i g..sra.: da 01)ini:t:o
d(J1t1inan1<.: e oniprcscnr..: 1usmfdi:is, m:1sS4.'m inlluCncbsohr
;i,.o; <l..:d...., do. v:wcrn:Ulll'S. <.:dchraJQ por su
C<mtril..uis:C:X.:s , lu1milh:tdu em su;l.S .:unhi üc......scjam d:is nohrcs
ou OOix;1_.¡_
1\lgun:c se .:'IC(•mt:\dam a <::1 íun)5t. suplcriv 1. Rcgul:tr111,
1ut: cha111ados :icxplic.:ar ;iopi 11i5opl1hlka o <1uc c. d:u:o111"i..:C<
11doe·
< ue sedevc pcns:1r a rc.-spcito,desoforccc1noapoiodc:sua cit:ncfa
' S.>h..:o urimcnl<> <k·,; .1 ligut;io e su::a ,..,..;,l:;id..: .:m r.:b:k1 fi11r.1 1...- ..
cli..:io11] el•) i111ck.:'111:1I ioe'U•\º07. 1t. u11in:r1I e d"s ••¡•rimidos. •r l) onidlc
,.):u;:,ucs R :111<"il:n·.-1... f l;cn.t.ks ;,.,,..11.,.;uods-.cm l;i.;,:,ut.'°' R:.11.-.t<:r..,, /.;';:
Jro lllC' 1fw ¡.vupl<(11.o •ll•jo\•'-'11•111"e>.. c. l l••rli..,1.200;\)
.i íorina$"5o do con.sen.so inrdcctual <lQmin.in1t:.E o t':1z\;rn .s:t:m
ncnhum:a tlifit"uld1dc. por<1m.: 1150 1Cm 11;1d:1<1uc rcn•.g;1r lll!
.s11 1 dlmda ou lk .S\1:1s co::•1wiq:f-c.s 1•r••g.n::is11s. l:k foto. :i
idd;1.f,,,. :1 do C(UISt:llS<) C <¡u cO Jl\Ovin1e11lo1.:c;onúniiCO llHI

11dial :itesta Ulll:t
;)cCe.s!id.11:k·li11'l611d.ii CjuL: dC\ cmos nO adaptar e <¡1iCS0111cn
c 'os rcprcsc11t:l.mcs·de ifncrcscs TC:aico"s e idcolog.i;is

obsolCtas podi:;m.ncg.ar. Or:i. cssa é tamhém :i i_deia que
fundamc.01-;1 su:•
:u1h1ics;:io t.: $tia c Cn<:ia·:Ac..rcdi1:11n·no ,p1·9gn.-:.:so.Ti11h;11n fé no
..1 10vinu;1to·d:1.hs f ia 9. ,Y. r:. i..,:''.1.li r -ó ?. \l soc. :il s-..." .

1a mundia l. Comim.1iñ\.<1 ttr fe nclc .;,\gor;:1 q\1c lc.v:-i :10 1riunío
. mundi;il do nu.:rc:uio. Nrio C culpa lck se a histúri:t se 1:1\ga
n<•u. Assim. 1>odcnl rc:1plic;1r i-r:mc1uila111c•1ll: ,i; C(!n<li .:>cs.
:111•;1is
:is li)C.CS que :.prcndcr.'.1111 no pl:!>':'ado. l'rovur '-luc o
1no,•i1ncnto das cois;•sé·r:tcional. o progrcs:so é progrcssista e só os
arr:t.O\dos se (•¡Xicrn :t ele. e 111os1r;ir c1n outr;i pcrs1x:cti,•:.
<1uc:1 1narcha para fre111c dl• pn..gro.:ssú repcl1:t:o1ui1\
ua1n<:m1:¡)ara .-, pass;1do
\"\S. re1:1rd:i.tá rios q"c:1n.1s:11n 1 111:1rcha para fr<.•nu:. ..,. .....
prind jliOs b;ísicos da explicar;io histórica marxista .aplie" un
sc i.s mil mar wilh:1:.;is .:lificuldadcs da ·modcrnizas-.:io.El s
lciir i m;,r:i.111 l• 1poio de u1n:1:unpb fr1:·io tb opi11iin
intclcc:tu:.J a\-. govcflh"'I JuppC duramc as. gre"· do <1u 1ono
de- 199.\ e, dcs<l<..' entao, 1111n ca dcix;1r:11n de- ajucl :ir na
<.lc11ú11da do pri' ilégi<>s :r.rc:iicos que atra!>an1 a in<:vit,h•d
modcrni7.:1s;:to<111c nao 1;1r.-. de ,)rodrn<:ir 1\ó
''ºS;m.;aísnm.s. O pr6pri1 con<.:cito-rci l¡uc;minia cssa dcnl°111ci:1.
.._, p<>p1dis1no. íoi emprestado d<.1 arsc11:1l lcniuiio;t a. Ele
pcrnlitc intcq>r<.:lar (¡11:1lqucr n1<.w i1ncnto cfo lu[:I c0n1r:i i
despoliliz.isiio
V Ó J1J · \ uL \l "C 11 ,, o:1,,
rcali:F,.a(fa t:n1 11on1c d:1 m.:cc,;ssidade h1tóric. cOmQ

1n.'lniÍcstas-5o de un1a fra5Q atr"-<:;ufo d:i¡">opul :>.ffiO O\I de
uma iJcologfa ultra pass;iida. )vl:ts cn< u;iin1t"> houvcr oras;iid os.
h:wcr:í a 1u, ccssid;1<lc
de 3.'l.".;111s;;o.para cs1ilil.:;1r scu ;1tr;1so. Oi.: progrcs."istas sentcm css:1
s11.. lid; :idc, c scu_ 11Hidcmocr:itis1no é mocl1:rado poi' cla.
0,utrosSC u on1o?am l>c111mc1ios ;ti C'.i'.>:l posi O. l'ara
eles, a IC progrc._sis1a édemasiado ins,Cnu:1 e.º
conxn.o.dc111;.1siado s<'orri dciuc.T:unbCm hchcr;1n1n:1 Íomc
do 1narsis1no. J\.•1;,sscu marxis-
.·::;.-: " :- ';:::;.;'.;' ·;;,;«; ; ':::. ',

::·?'. ::;·;?:
d:iscoisas- a ,,c;rdadc J;1cs1rt1tur:1soha supcrlicic da idcologia
ou a da cxplor:1 5o soh a ap;1ri:11c11 <.h''I direito e da <kn\
llCraci:1. Na pdtica. cr:i. o das d:1s.csl)\I dos nuncf os que se
opOcm e <fa rup lur.:i que divitl<: ('lH dois a l1isrória.
l'orta1uo, 1olcr:.1.1n lm rncnos quco n1arxis1no 1·c11ha
frustradú su\S e.'l'.pcCt.;Uiv;1s, quc a hist ória, a m:\. a qu..: n5<• sc
in1cn1.•. mpc.imponh;i seu rci1\\l . Em rd:•:'io a el:\, cm n:b
ii·•,'l·Cl.s 1.111..):-::1111.._-sc dc..:poi."clc 196S, que foram a (1hi ni:.
grande crups:'io do tnarsis1no no Ocidcntc.scu c_,n1usi:is1no se
tra11. íorn1ou cni rcsscnlin1c11to. Mas 11cn1 por iss.-i rcnuncia
r;un ;1 1ripl:1 inspir:t), l'l da l..:1111r:1 dos signos, d:1 dc1.. úncia e
da
ru1>1ura. Apcn;-is <kl'lo ;1ra1n o .;1\\-0 da dcn\inci:l c
mml:1r;1m e.l e rHp111ra 1en1por:il. l!1n c<. rro sen1iclo,co1ni11un1
a cri1icar •t n1cs-
1na coisa: o que ¿:o rci1\0 do consu1110, scn5o o rd 11( da mcrc:t
doria? O prind1>io d:1 ilimit;itlo n:io é o do capil:tlbmo?
Cl)11111- do, •) rc:-.'Sl'1Hin1cntü ía'I. :1 1n;íquin:i g.irar :1C\
CQnlr hio. invcrlc :i
!6¡;ic:i. das <:•ws:1s e,; d<1s cícitus. Anriga 1ncntc, cra urn sisten1;1
global de domina5r"ifo que cxpltcava os compon3mcmos i1\di
·i dt1;1is. 1\s ho:1s dnus hstim;t'\':.1111 o pfolc1 rio •111•: s..:
ticix;1va lcvu
!"-la$ scdus-W.sdo l'MU ' e dosdcrvd... 1n\:s1icw• cv no
vicim:1 ih1- dicb dosi.srcma <¡11c ;;i•:xplor;1 ·;1.:10 ncsn'w
t.:.1np que ;1liincnra . va scusson]H)S. Mas unu vc-1.quea
r uptura 1narxist;1 115.0 cvnsc
guiu cump1ir ü que a dc.•. n1í1;ci:i. <s.• lgla, cl.1 :-<; it\\'Cfl,1: <•:<
ft\di\'Ídu(l.o;; 115():do vítim:1o.;; dt ,111) si.;;1cm:1 ;;1(l.h1I de domim1 :i1"l
. 1\1:"1.1: o...:.rdl"\\tt!'lV(!l f\C:.r c:-:e iskin:1: S; (1 ele.< •ltic fo•:1\ t'l'.!i1\ :ti''a
..,¡f;1n'ia<..ló::1n°oí::d.tiC;t!.do-C.:011Su11;0. Ai iCi:;'"ll<;'Úcbin1;t9 do <:i7'.
pi1;1I. o tipo de,;rod us-¡¡o drcula)?io de 1111.:rc:1d·ri:1s
1¡;,....d:1.s co nl:ind:1m.ror1lar;1m-s1.: sin1¡)ll'.o;;
Ct)nscquCncia clos '\'idos 1bq 1dc.. que :is om,<omcm c. cm
p;1rticular, daqu<:lc t¡u<: tém menos
meiosdeconsniuir,A lcido lucroc:\
pi1:1.lis1;1rdn:1sohrc.onurnd() pOt(fllc o l1omcm ckinocr:í1icO
¿ u ni ser dc: d·111t..did,. , d1.",. \•0ra dor i11s:icií;vd dc m
·rc:i<lori.;1.. . tli1·ci t os hum:m•'.JS e cs¡X:rácu!os tdcViSi\'OS./\
Vcrd;1dcéCJllC \OS 110\'0S proft:l:IS nao('<¡tt\!ÍS":lt\l dt:S:•
se rd11n .Ek-s 11;¡.,, s..:: l¡ucix:1111 n1.:m dasolig:.\r<]11iai;: lin:mcciras n.-
111
cbs cs1;1tais. Eles se q1ieixa111. c1n pri1ndr<• h1g.ar. dos <JllC a.
d(' n unci:uu. : coisa é fkil de Ci'"mprccndcr: dc11u11.::i:1r um
sisn.m:i
económico 011 C•.a:ual i:cxig.ir·q11cdes :c-: j:m1
u:m.f<>n nad.:•s.M;1s quem ¡>('ldl'.! exigir que des St,;j:uu
1r:111sfonnados, !'cn3('1 c.. "es ho mens dcmocr:ítkos que
n·cl:un:mi que ·s,;es nic...,mo..<; SL te1n:t."
• O l ri o· lutou·I llrl1i11 (1'\.IU).; 111u:t ..:m1u .,;.;o <I'"'pro)1t10\ .:..:

.,rcuci:J a WJ!. I• ..:111•;t\•;ol<»:. fk-c 2Qlij, ·st ·ndcu so1;1s;ni ·id:id.:1 .;or.1
Ío¡,'.•U CSp<><ti '"""C l1'kp1cr.(N.T.)
1\io .:o::nisfoz.em )'Nt apetite É pr,:<is:o le,·ar a lógica ª''"' extremo.
:'\!5.o s6 c..•svÍ<:Í,)S do.:o:is1cma ,:o::i" 1 º" vici ,:o: d imlivi"-ll1(lscuj l
vitfa t! regida l"Vr de. c<nn<1 us mion: cul¡>ados. os n.
1rese111:111tes e>.:empbrcs do vícit't. sao os: <¡11 <1l1crem muila'. t:
sitcni:1. C)S _ que propag;1m a ilusao dc)ua ¡"IQssivd
tu1isforn1;1·:il'J.para ir ai11-
da Tnais longc ncssc "ício.Ó c:t'tÍ1suinidor dc.:_Oi:r'.itico'inS;1d:i.vd .·.
p1.11'e)t."Cdnci;1é oque se op1-K.: m rcit.;Od:1s ol ig.•rctl1iu f1n:mcdi:;1..,;
t: l:ti:.t ..:. <.:Ctm!wc..:nh.).i''. tí u r:m< c :irgumcmo d:t rdn1crprc1:.i·
.·s:o úl?·h íi:IC 6.':i•. nH11ilan1co1.::·rept"1i(lo.fto_r: .his()ridorcs·.so
·
0
ciólogos e ilustr:•do pelos roma11cista."de .rn:c. so:'o f1"10v

rncnto dc 196S roí:1pc11 1slllll 11n,wi1ncn10 d:t ju,•entud
cscdcn1.1 de lil)Coo r:1f.!iO sexual c.: novas m:t nciras
de''iv.::r.Como. por ddinis-5o. a · juvent udc e o dcjQ (le lilx..-
d:tdc nao s.1hém 11(:111 (') que <1m:n.:m llém o que fa:l.m, dt
s¡Jrúd\12:irnm o cou1r;hio do <¡Ui!<lcclarn vam. nu....,; a
vcr<bdc doque p<::rsciui;on:;1 rcnov;is:;'io doc;1pit:i.lis lllO e 1
dc1itr11is::io de tQ<bs:1..,¡¡ cs1rutur:1s, Íuniliaro.:s, cscobrc.'\ ou 1)ulr

1s,<¡m M: 0punh:11n ;10 1\:inoilimi1a(k' do mcrcado.11'\:m:tr;m
docada \'eZ mais fümio n;i<:S1>inh:1en<• c-1'tras-3.odos indi\•í1luO!;.
l <1uc.:cida 1od:1 polític:i.. a p:-.bvra 1km1Kr11cin l<.irn:i-sc
cn1:io o
cuícmis:mo tJUC dcliip.11;1 \llll ·istcni;• tic dn1ni11a:w <1uc n5o sc
<¡\1cr 1nais cha111:.r pdo no111c e .:to n1csn1n tcO\pu o 11vn1c do
suj.:ito diabólico <1uc toma o lugar dcssc 11ome obliterado:um
:;ujd10 co.nnpó ;ito. c1n 1¡\1(' o individu o qu< sQÍ.-c csse
si,:tcma d<.: domina'.:i<> e:1quélc l\UC o dc1n1ncia se inilitu r:un.
Ú t.01\I f . traros comhin:i.dos d1: um e de ouno \!lle a
pol1":mka 1lcc11ha o rcrr:uo f:i.l:alo d(1 hntlH in dc1norr:ír
co: jovcm consumidor
imhedl de piprn:a. l'l!lllity !lrCM•, safe ux (sexo seg.uro}, pn \·idl:nd.:i
...-ocial. dircito ;\ difcre11;1 t: ih1s1l1:,( anti.:::1rit.:ilis1;1s nu
;il1<:ron11l· di:ilisl lS. C1,.>m eles,<lS dcUU llÓJ llfCS cCm
aquilo1.Jc<lllC prccis.:int: o t:ulpadu af)Sl°llulo dt.: um m:il
irrTmcdih·d.N5o um ¡x·( ucno
cu_lf'ªº·mas un_s: rt1.;1c ulpado, qt'1s.:i nao só.oimpi:rio <to
:increado ao qua! sdc1°n111d;mtt.:; i;,:acomo<bm, n1;1:-: a ruín;1 da
!n5tl;.i.:;:..: cn1:io.!=> .reino do:;:.pÍi1gu1.:j 1{!01 e_S RllC mis1uram :1:>

·. .Pº''.:is.for. 1.1.;.,¡ d:i.r.1il,ll!dd_i1de d;..mercailoh:i c;;$.m.:inifc1:1y•jc;.;
.·do q1.1C's·C:pñen;a s11s l..:::is: :i. tibicZ:i do "n:spcil l
d:1diícnt11:1 ea.-: nova...; forn1as.. do 6dit r:td:tl. o fa11:11 s11111
n.:ligios._1 ;1 x:rd:1do s:g.r 1do.Qualq11er coisa e !i<!ll c.-imrário
hrn:un-i;c a m:i.niÍc$t:t!;fiO
·rnal dc.s<: indi\'íduo democ.rálico qut: condui'. t lium:inid:ide 3
uma J>Ctcl:i que os pr:ig.,u j:ldo rcs l.JmCnt:11n.ma."
l:i.mc:n1;iri:un mais :iind:i nao cr dc bmcnl:tr. Dcssé
individuo·m:i.léfico dc u1.,mst·r:1- ·t.::w uu:.:.ulu Lcmp-0 que cit.:
1.:uto.:rra a ch·ili'ln"1 ;¡o da.. Luci> c u.:rmi11;1sua ohr de
monc, é comunilárfo e scn1 comu
nid:i.de , p<:rdc:u o S!'nti<lo dos v:i.lorc.... f:11nili::ire. c o de
sua tr:ms Srcssio.o se-mido J.,-. s:1gr:1dci e o do s:1crili-t ¡,,
Q¡; vclhos kn\:1$
cdilil:inic." s5o r('pi111:1dos con1 as corc.'> sulíur..s3s d..
i11fcr110:1 e d:1 hla.sll:mia -o hom<:1)) ,,;¡..,
podt prt:Scindir do.:
Í)l 11s, lilx rti:td<:
11So é pcn11iss5"0.:1 p;1'l. moh..-ce o c;u:itc·r.o dcu:jo <le ¡..1s1ir;1con
duz ao l'c1·ror. Uns rcd:1n1t1H o rcroruo dos ,·11Qrcs cri1ai\
os o.:n1
l\<'tn\c <lc$;1th:; "'º'
10:" un1:1n Nil:L:t_-:ch..:.l.é'>n l\ln)' eCu)'
Odx.•rJ par:i dcftndt.:r de: 1 1ml<J pw 1k ;'IS J>(1:-;is:ücs d'-'S C'\
ingdist;u; llOtte
.;uucric;tnOS o.s :idorndou :> de Célíne porntm-sé na primcira fib
d:i r-:if;1;1os;1n1i 1.1nit;1S. <¡w: eles -e11tendc1n sin1plcs111cnh.: ¡;on10
("loS 'JUC n:\o rcns:un C01nO des.
Co.:nos pr:1gu1.:j;.1dorcl' co1ucn 1 1n1•so.: C•.'º' a rc¡ll11a ;¡.._1 de
..llli;,jo.lez:unarg.,:i e so\id5o inc2!:! t;ívd <111c s.:= g:wha <1u.1mlo so.:
·rc-pc1c c1n_.c:Qr0; ú rt>friío do "cf'i1nc i.:oridian u ncntc ctlllh:tido
·cont r:. opcnsr"nen1·o lo ho1111•nzi11ho ou pela
mulhcrzi11h:r.
. ;lv_idos o.le.peque n.os 1Hzc( 1'.·J :1ra i')U1ros. iSS•.I :>:io
l'ccadilhos qúc se cle\·enl a dcmocr:t cia. El pc i.:11 1:u
rihuir-lhi.: \'Crtb· "dfrO. -riliie¡; Oti. ;1i'ellOr: um Ónko
<" riin. o.crimea hs:otbto...,...
:Preis ni. 1:11n.,¿11 dt 11m:1 ,:cr bdcira q11 ur:1 dn nirso da is
.lÓl'i:i. is10 é; 1n:iis u n1 :>cntido <1:1história. u 1n tlcstin<•
d;1111<'ldo.:r• n¡d:idc qt•c sc re:tliz. 1u·ruptlff;i.J!oi a im
que. no nwnicn10 do dcsmOron un<:nt·o do si:>lCma
soviCtin'>. o txtcrminio.:i dos j\;-dc¡;s da Europa wmo11 o l\
1gar da rcvolus-io social como o cve.1110 <JUC di \•idit1 cm dois a
histórí;;i.. M;is·p.l.ra quedo.: oo;;upas sc csst lugar.era llt:.:css:ir
iocxi1nir <:><.; vcrd:ulcirQs :tllt•">n sde sua
respc"'l11sabilid;1de.•11i.11;1 \'cr<Ltdc,csd e p;H;1d,lxo:1>:ira l!l!Clll
c¡ucr tr:n s onnar o c:•acrinínio dos jl1d..:us d_a Eu ropa no
cven· to central da histfil"i:i. mod<!rn:i.a idcologia nazista n5o
é uma
::1usa;ulcq11;1d<1, porqu<: é unq ideol""g,i 1 u:;uiva ,quese op{ls 10
<j\1t:¡">arecia c,:: 1ractcri-1..arcntaó •) 1nnvi111( nt(11nodcrno d:1
l1is1ñ ria - racio11alis1nodas l.117.CS, di:ihlS hu1nztnos.
de1no.:.rai.:i;1 (H• s.:icialismo. A rc:-c ele l rich Nohc. <i'''-"
1r;uisforma o g.cu(,cídio
' M:m1i l·1);1111c-(. 1... 11o/.;i1 Jn ,,,,.r,,.,,,,.,; !'''"""'' ..,;1.:rJ•p;911(" rl ,,.-

1;1;'1"'" 211(>().
2001. IAr<1l<"itt; J,.,..,.,}i n>pJ... fj¡,.;,.,¡, (l'aris.1:.,110 Gallin>:irJ, 200.l),1•.19!1-.
n;izi..¡1·:1 <.:111 u1n{l rc1s-iio tfo dtÍcsa cont r:i (1 gé1uxidio t'lo R"'"S·
el<: próprio hcrdcir<.1 d.- l::.t:\..¡uofe dcmC1cr;Ífic:i. uti"'
rcsoh-e ,., prohlcin:i. Os 1ir:1(t.l•Cj:1dQr1.:s q11.:rc111. n;,i
Yl.:rtl;1d1..:. lig;ir dirc1a mc11tc t.n• lu.!ll ro rennOs: 11:1'l.ismo.
dcmocra(i:t. 1no<lcrnid:1dc e gc11oddio. ·bs tr:;nsform:1r o 11:-
tzism c111 re.1li7..;1)30 ;lin ta (fo,
dc.mocraci:I é un\:l dC.11\011slr)lo.delk:i.d:i. n\c'.\mo 1 do ·i..: do
vdho ;1rgumcnto co1nr:1rn.:\'úh1.:i1111:'írio (lllc,.,:; o "i11di·idu:1l is
mo 1>ro1t:s1:uuch conic.1;1c:n1:;:a da dcmo(;r;ici;i. fo.'f do tcrrori•n<.1
tot.o•!..i t.á_r,i9., ..!.rnn;<:fr)nn.r :isc.lnÚ' "'"el gs_11:1 cnc;1_rnJo di:-s¡¡a
0
csCnci:1 da·t&!nk CSi.r,11;id;i.por Hddc.:gg_er co;IH'() Jcstino

Ía lal d:t modcr 111d:1<tc é uf1(icn11;: 11:-ir:1 \ nioc;ir Heidcg. cr de.
bd<1
..ceno·.ma 1150 11:.r;i r<.-solvcr o problema: p<Xlemos cmprcg:1r
mdos 111oclcn1os e r.;u ion::iis que sirv:11n .l f3n;i1in1os
.lrc:i.ic"os. Par:1 que o r0tciodnio funcione-, é preclo chcg.ar
3 uma solt1!r50 radic1I:supr mir o termo <¡\•e imrcdc o
cnc<1ixc dasJ>CP·"·1)\1
scj:•.simpli:smcntc, o n 1%iJ>mO.1,...1c J>c 1nrn;1, 11(1lim d\) procés
:;o, 1mlio inviívd <¡ne tr:1h:1lh;- pelo uiuofod.l
hum:mi<l:id<: de· mocr:Í1ica, liw:111do-a de scu inimigo ínt imo.
o 1'°"' > fiel ;l. lci d;1 filia5o. 11:.ra permitir que c1;i rcalizc-"CU
:-:c•nl10: :-t procr ia:iu :ir
tifió"al a SCr'\'i{O de u1n:lhuman id.1dc dcsscxu;1li1.:i.<la.D:•
pt.'S<IUi· a ;nu:1l ohrc o \:mbri;\1\. dc,h1'l.-".C T(:1rO:.:pi.:cli,•:i.mt:-
nh: :t l":-t'l.50 do lXl l'rmínio dos juJcus:.Dcss<: t.x1cnui11io. dc-
clu:t·st:que tut.I , que:: está li$!,;1d1'> ao non1c de do.:m<.1cr:ici;1 é :-
tpcn:1s a ct'mtinua.S'.50 iní111i1:1 de \1111ünkoe 1111.;....:mQ ;::rimc.
í: 'crJa\lc que l'S:1dc::nlmci \1:1..:ll.:mocr:1ci 1conw crimc in·
lind:i\'d .:ontra :t hum:mid:tdc n.io ic111 grandes C<•nscc¡u.;nc;-ia..¡.
t> Ó lllll I OCIC.\f; 1.\
Üs Cflic sonh:un co1n u1n govcrno n. st:ua tdo d:1. cli1es soh a
protes-:io de u1u a 1r:tn cntlC1\ci 1 recuper:1d:1 ;1con\<•d a1\t•se:10
tó<lt> d1estado ele c<.1i :is 1 ;.;b1cntc n;1s -dcmocr<tia...:··. E C• 11i1<1
ckgcn1 Cc.)1111 :ilvo principal....s ..hc1nh.:nzi11hns..'!uc i,::01\ti.
st:·un t:ssc cs1ado de ohms, su:1s i1npn. c:1.<;.C•<.s ci:.1n t 1•:1:1d
(;:1di:iKia ac••· bam se ju111and ¡¡s acim0<:s.1as:Ots dos
progrcs...:isias._p:ir :i.poi:1r os olig:trcas gesrorc.1< <¡uc tC111
d(·se ha, cr co111 os hu nh)rc. ·re· c:ikit r;11•tcs
dcc..hun1..:11,..i11l1C> <¡11..: 1•bst r 11c111 Cl c 1ini11lu.• \lo
··prog"'-SSQ1 c 1nn1.C.s hu.rrl_úi J.: ,?Y. .é:w_ao l\ lruí:un, as.r:u l.
J'ª·.
dd:,.de- de-1nocr:itica d l'l uii.o. l'nr" mai:. rii.di I <111t < ucir:i se.r
scu disscnso. por mars apoc:1liptico <1uc scj:1 seu di!'t:u nm. os
pr:1- gucj:idor<.:s olw::dcc1.:m ;i l.Sgic:i da C>rdcm C(111s.:11su:1l: 1
c¡u..: fal'
d1. significante de1nocr;1da u111:1 ll•)S5C> iudistinta. <1ue 'Ll •
ll
um único 1odo 1n11tipo de ordm cst.nal e uma fonna de

vida S(ICi31. llln conjunt o de m:ineiras de M.:r e um s_istc:ma de
valo re .:irrisc:uul<,.s1.: a l<:var 10 pon\•") cxt-rc1nj) ;i
:unhiv:iU:11ci:1 que 11111rc o discurs•:> ofici d. :11)ui:ir. cnl

non1c tb dvili:t. 1s:iio dc1nu·
<.:ráti..:oi , as C;1. 1np;1nhas milit:i.rc...: da plutocraci:t c\ ang.dista 1.:.
ao mesmo tempo. denunciar com c/;,1 ;,1 C(lrn1ps;!"10 dc1no<::r:i1ic:i.
da civi\iz:is: ü). s_> discurso:1midcmocr:ítk<> d1).<; iludcct u:1is d<:
hoj1:
.arrt:1n:11·:1 o cs<¡ucci1ncn1n C•'>llnsu:d ,f;¡ d1 rnr.cr:1ci:1
pd('<¡11:11 ir:1b::a lh:u 11 :iolig;.:ir•1uia1.:st:tl":l.I e a cconúrni<:a.
E111ceriosentido. porra nto. o 11cwo ódio dcm<>cra ci:t C
ape·
nas um:• cfao; form:•l' <ia <onl\1, 5:<1 que ;iÍCla o 1cn11(1.i;lc<h1plica a
CQ11fus:i1:.conscnu:1l.fazcndo da p:1twr.1-dc111('1cr:u i;i- 11111
ope r;1dQr id1,:lógic1• t¡uc clespoliliz:i lS <.[UC IO<. s da vida
¡níblic;1p;ir;1
tr:u1sformi-las (:m ..f("niuncnos de socicdacl<:". <W 111cn'o tempo
<1ue- m:ga .lS form;i,,. de CilHnin:1Jo qut C::slntluram :1 socit'dadc.
!:le ll):lsl·;ir:1 a d<>rnin:i5v d;L'\ 1lig:irqui:a."> r.::s1a1;1is idc111irica 1\d1,
:1 dcniocr;u;i;¡ Ct11U un1;¡ íornrn de socictfadt· e;¡ da" o!igarqui:1s
cconO.mic.l. assmulando su império :1.0$ :a¡ 1i1 dos "ind¡;
¡:-
..' duos de;.¡, cr;\tiC ··.i'l.ss.i1 l. p<:;1trilmii circunpec1<11m:nh:
os
fcn?1nt11os ti.::1grav:1mcrtt) <t:1 dcsiguald:ulc :io 1riunfo
ÍlllH.Ho e lrrc:VCl'SÍVt:l tb ''igu:1kkulc.l\C Cl)ndiS'Qc.'S-
l'ofen:cer i:l cnpn.:.ita-
:;':. :,;.:" ·:, :::;1 ,t :

::O:::::::;:''·''
1as :. conft1s;'io n:io \: apc:n:1s uin uso ilcj.;ilinw de palavras
que b;tst;i c.orrigir.Se:1s•p;¡l :ivras scn·cm p:na cQ1 Íumlir :is
coi sa.s. é porque:1batalhaircspeito d:J.$ p.llavra. é indi- sod:i\' I
d;t bacalh:i 3 rc:tpdr<.> d:is CQisa_ . 1\ pal;aTr;t demQCr:acb nao
fo¡ in
\'CIH;ad a por um ;icad..'.:micoprcocu¡1;ido cm distinguir¡){)r
mdo d1:nilério. objt:tivos :1s Ínrm:a!I- de govcrnos e os tipos
tic .<odc; lb,ks. Av c111ur:'1rio. fo; ilw<:1\t;n\:i. como termo de
imlis1in.5.o. par:\ afirmar que 1) podt:r (lt; \ lllil .'.ls. :mlilcfa
de homcti:t igu;iis s6 )'l()(li.:i ser :l C('ll!Íus.'io d,:mn.1 turh:a
informe.; e h;arulhc.;n1;1,
qu..: cc¡uiv:ili:t <lcn1n11la onk:m soci;1l:10 (¡tu.: é"c;;ios cien\ ro
d:i vrdcm b natureza. E11tendcr o 9uc dcmocra.cia sigt1ilica é
c11- u:ndcr batalha
:i <¡ue se tr;¡\·;¡ ncssa palana: n:i<)
simplcsmcnrc
•> 1om de r;1iva ou dcsprezo que ¡)('ldl.afl:15.-b. m:is. m:tis pr1,_).
fund;11nentc, O:" d1.:....:lc•c:111i<:nt't..se:1s itwcr:<>iii.: de i.:eur ido <¡uc da
:n11·oriz:1011 <¡uc pv1knios no. :iutori<'..:ir ;1 sc.;t1 r\.:-pdro. Quan
do nos.sos imdec:tuais, di:rntc tl:1s m:inifesus:O<"S d<t crcsccntc
O (;1110.\ 1•1:>1QC ll.,<: 11.
dc.sigu:ild:tdc. indig1um-:1c contra os est rago> da i¡.;u:tlll:ad...,

rc CQ rrem a \llH truque <1uc 115.0 i: 1nwo. 1:1 no stculo XIX.
soh a 1nonarqui:1c1.:nsi1:iri:i Qll o itnpéri·:u1tori1:'iri l'.>,:1s
ditcsde um:1 F.rans.a l<:gal, rcduzid a 200 mil homcn,: ou
submetid;1 a leis e
.dcc:r tOs que rcs1nng1:tm lodas .is lihcrd.adC:ii inclividu:ri!'i"t" pú
0
blicas, a...:suSl:t\'.un:se scria111entc cu.:n :t ".f<:irrentc dc1nocr:ícic:."

c1w.: :arr;st:l\':t.ª socid:adc. l'rnibida a dmvcr:1cia na \•id:t p\1hli•
c;1, cl;i ¡¡ viam trirnfr nos h ..:ülo·h:1r HOS. 11:1s t::1rrl1;1,;Cns, n:t
·1.'.a110agcn.1 n:1 pjntur:i ªC?.t lisr1.-no. no ·os m 1<l9s'da rho)as'
· ou us novos torc.dOS·dS:;Ci.tÓrS'..J<
. . .'i.:t o·e1 :;,;.
ÍM1;1 · ml\h:in(wador1-.s. O p:n da <lcmocrncia co.m<1 forma de
l>J.º''CrllO ·
rígido e como form:.i ele s(lcicdadc l:txiS"1:11:o nwcl origi nal !'O•
bn: oqu 1Ioódio;. clcmocr:i.cia se r;1Ciuu.:i.li7.ou c(nn l'b15o.
fasa racionali:f.a ao, como M.: viu, n3o é a sin1ples exprcsst'io
de Unl ht11n0r aristocrático. Serve 1)ar:. conjurar um:i :inarqui:i.
0\1 uma indistin 3o m:1is t<:1nívc1 que'-' das ruas i1n-.1did;1s J)Or
crian as insoleuh:s Qu hurros rcc:ilciir:mll.'s; ;1 indistindo

pri· 111dra do gov(:rn 111u.: e do ,gov;.:rn:.do, <¡tic se rc,•eb
qu:indo a cvidéncia do¡>odér natur:i.!dos inélhon:s ou (los
maisbc111-n:1s ddos é dc.S"pida de seu pn:sríi.;io; a
:ius-.Cnd.1de rít"ulo p 1r1icul:11· p:irn. o J.J.óvcrno 1:H">lít-ic1
d!..)S honlcus rCtll\id<>S.se r1ao pr"'·cis:t- 1ncntca ausCnci:1de
título. A democracia é.cm primc.iro lugar,
• r.u:i urn hom 11orilégi'}<k'"Sw>' •cm:i,.-, vo:r Mi 1p<>1yh: Tai1•c. 1'irft ,,.;,,,., J
FrhJbk 1l>.m"' C'"""'"' (l...,d..l ;irl.H:idn:llo:<:I C••··11'167).SN•r·• :r. -,1...
11,x:r.h
d::i to:i litcrauor:.,\'Cr :icriti(;i ;i11'1""-""t l:.0•'1•) por Aru1 n1l ,lc'""1111:it1i11.c<11
N11.....ll,1u"k'ritJ. ,¡,, Mi-J; (1":!.ris. r.fo:lu:l l.é,y :,;.,.,.titGO).
Sl'.t c.._mdi)50 p;1rado'.l:al da polí1ica, csc pomo cm \¡uc 1oda
kgi1imid:1dc S\:' confr<1111a crnn sua ;msénóa de kgitimid;1dc
lilrima. com a contingt:ncia igm11il"(iria que .sustcm:1:1
pró¡1ri:1 C(mti11g.l 1tei:111;io igt1;i[i1átia.
E por io que a dcrnoa:1cia n5o 1.ndc dds:u J: suir:ir o
(i.dio. lil"'-)r isso taml'll:m qt1c cssc údi¡) se aprcScnt;1:;;cmprc
com urn disl lfcc: o humor 1ro..::is1;i contrn os hurros e.os
c:;w:do nos
tempo de )J lat;'io, º" a1:.1c¡ucs Íurios<is comá. ;is ca!11p 1t1l1as h
···lkt!l ton. a cn1i -sl('> de 14¡·5;;;;y:·.; ·; np d:i Q,;;;11a
1l.._.,:iú: .·
blica combalida.Por trfis <l1 .!':1s m:ísc:tras rí
¡>id:1so.l1engr:ipd;1s.. eo ódio n:in um ohj1:1n nuis s{:ri<,>. l!lc
"isa ;1 iruolcr;;vd condi ao igu;ili1;íri:11b pr6pri;11/csigu:1ldade.
P'3rtanto, podemos ir:rnqui. Jiz:u OSSOC'iÓlogos de f>tOfisslo Otl
<le huruor (IUC diSScrt.111) SObrc a imiuictantt.: situaslo rlc 111n:i
dcmocncia a\)ra privad:• ele inl migo:-;1. A dcmf1i;r;1da n;io
est·;i pert o de enfrentar a mgútia de
1-al confun·o. O -govcrno de (1ualc¡ucr um" e. 1:í fall:ulo:10
Xlf o intlndivcl Je iodo aqudes que tl:m de aprc.1mtar tilutos
par:1 o govcr11Q d(\.$ lm1111•ns:n;isci1nento, riquc;,:;"t ou
cil:ncia.Hüje.l:'Sl:i 1H:liS r;ldi..:;1lint:11tc fadack1 a biso do
<1uc nunc:1.¡'!Qrc¡11c 11 poder soci:il cb ri«1ucz:1 nao tolcl':1
111;1is 1m·r;in:s "scu (:n!...cimcnt ' ili mitatlo e p<•n1uc scus
inVbcis <.tao C'ada di;1 maL cstrcit;imcmc
· v..,.""'º fr.:111<\':.:<;a "''f;( /¡r,"lhu.r(¡1/,11,J,....·c1n.lo u:i J-l.,l:md:1•:m

19Y'J.A pri· mcir:11.:011••>r,1:i (r,; 3r. r1k)f11lc:1h1il :r. 5,¡.., ju lho 11.:?
í)lll.(:-J. T.)
' \'cr l ;lrirh lkd•. IJ.-•'"'"'"'J "''''""t 1:,...,., o-1(C:on1hri..l¡.:\':. l'uli1y lºr._:.,..-. Jf)<jS)."
1'3,j.;<11 1 llruckn\;,.r...011i/;1IO(f11;1,f..'ftl01(t<1 li'1"'c; (.(lfllmt.n.m1 ,:rl j ,,,......,;i.1 (l'aris.St:uil.
J9'H).
:1nicu hdus aos <.b :1S'.5.o estatal. 1\ pscudoc.1 11stitui ·3.o
curopc1a o C<Hnpr0\'3 11 (!1tJIUlrll'. 115\;1 CSUlllO<; 1n:tis OC•S ICIH!\
flS tl:L;; s::ihias c.:onstrt1!- t1cs ju rídiG1sdcs1inad:1s:1.in,;ch:\'l:r
ti irrcdt 1ívd -p ">tlcr do po,·o nas con:>ti111is-Oc:1"
c•lig;lr(111ic:1::;:, f s:>:• i;t1°r ;1¡,, p<•litirt• e
:i;,:;;:l7::1i::::i:c1;::•\::: ::::· :1:·

1 :11:::::( º·:: :::;1r :;:
c;;pcci:iliz:u:b <los llu:-:<•S efe dinhdrfl (! p(lpul:1pks. Eles
.c·crn- .
0
·pt:nh;11) jt1ntns.para. n duzir ó fspa '.oS.é!".1'olíÍid.M rt:di.1%. I'

:irag r.
0
·C$S ·c p:1cjs. oi.ntOtc·;á.,,..,:i

d i ís1:icnSá:cJ.furi
.1ncn1J·.
do ¡ litico no go,·en\O de <1u:tl(1ucr u1n'".é 1l1rit ou1ro ..::1mpo
de.barnlha. ver·resi;urgir s )h uma (1•.ura m1v:, e r;1clic:iliz;1d;. os
¡)<)den:.:> do n:iscinicn10 e d:1 fili:l\ 5o.Nao m:1is o poder d:1s
1no nar<1uia.<.;. e das arislocr:1ci<1s •m igas, mas o dos povos de
l)eus. E.sse p0<k r pod:se afirm;1r nu.no terror pr;llicado
pelo isl:11nis- 1no r::idical co111ra u1n:i (k111óctacia idl.:n1if1c
ltb. C<•m os l'.;.;1ados oligár<1uicos <k:df rdco. l'odc :1¡wi;ir 1
l .sr :td<• olig;Ír<¡uico cm guerra C )n1ra cssc tcrrot, ('fll no111c

de u1n:1 d1,:n1ocraci 1 assin1i lad;'I p<:lós C\';mgCliSl:\S HOrh·-
1111<.:dcanos ?t fihcrdade do. p.1ÍS de fomHi:i <¡uc
ohe"leccm ;1os 1nan<l:11n(ll\OS l;i Híhll;i. t: se ar111:11n par;i.
dcfcndcr sua propriccbdc. l\1,fo.sc:ilirinar cnrrc nús 1.C•..11no
s:1l"aguard;i, cont ra:1¡x:n•o::rs5:0 dcm•.cdtica.dc u1n
prit1cípi\"I <le f11i:1).30, que alguns ddsa111 c111sua gc1H
ralid:1dc i11dctcrmi 11ada. lll:t.S que <nllró.s idcmifican1 sem
ne11hun1a ccrimó11i:1 com a lci do po\'üinsrruído por Moiss
na p:d:wr:1 de 0.:us.
Dcs1·ruis-5o ''ª dc1noc:r;u:::i•1 cn1 1101nc dCl C<of':iO. esp;ins5n
bdico.:1 cla dern<.l.crncia idcn1lli. ;ad;i com ;i prátka (lo D.:cálog.o.
Ódio ;i tlcm()<'.r:tci:t :L\Simibd:t ao a..;s:a'.lsin:Uo do p:i.stQr
divino, Todas ·ss;1¡; f1g.ur:ts ..:onh:m¡)or:'inc:1s tCm ;10 menos
11m mér i to. Arra,és dn ódio que: m:tnifostam C•mna a
democracia, Ctu cm scu 001nc. c.: alri•''C:s das aruilgam;t." ús
c¡l•:tis suhmo.!lem sua
-no-; g:tm-nos a n-.cupcr::ir a fors-a stfrb'1"11a r que lhc..é pró
pri:1. 1\"de1i1ocr:1\ia 110 é 1.11:m :t forma de go\·erl(I
m:.1.><:rmi1c
;\ ?.ligarc¡ 1i:t rci1pr em nmc llo.povet ncm :i forma de S\•..:Ío.:lh-
. de reg1.1l:id.i "ilo p0<ll.!r d; n!crc:adMia. l!la é a 3:1,c_) 4uc ;irr:tnca
::; ? ::-;:º;:·
- 1lil.'. .· . ;;·;:· ºt;.: ::-;·:;.';:í:··:
111e.\u)jc 1n:aisdQ que nt_ine .dc\'e lut;1r(.'(Hlt r:a a co1if us3o
dcl'. C. podefcs cm uma {mit:<1 e mesma I d _da domi11:1s:ao.
Rccu¡11. r:ir a singl•laridadc da dcmocraci3.é t.tmbéni tonur
consciér.cia ele
. ua soliclio. A exi¡;i:ncia dc111(')cr;ltic:t foi Su:\'.tcnt:i.d:t ou cliss:imu
hld;1 durante muit<> lempo pela i<lda de um:t sc1o it:cb lc
nova, cuj i.s dcmcmus scri:un fornuc!os no pr6prio scio d:t
l'Oc:ic<ladc
:11u:1!. Foi o oe.¡uc "s<1ci:tlis1110.. .significou:mn:1''isio d:1
história segundo a 9ual as forrnas capi1;1list:ts d:i produí':i.O e da
iroc:i já form:iv:un :is co1Hlis:r1cs 1narerh1is de um;1
sor.icd:tdc ig11:1!itá ri:1 e <.le .'óll!I c:i.:p:m:o:;io mundial. I C)>.a
\'i.;1..:• que sus1cma ai nd:t hojc a e. pcransa de um comunism
o ou de unu dcmocraci:1
d:i mulriclOes: as formas cada''C7. mais inutt-ri:iis J;, produ)IO
capi1::1list 1,su:i c<;mccnrr;i)30 nf• universoda co•l1unic:t)50 fnr
mari:un d(:sdc j;i uin;1p<1pub)5•:> ll•"nn;ulc de produ1(1rcsn de
u111 tip<> novo; t:las for111Mi3111 uma intdi¡.1.Cnda i:oleti\·:i.
1Hua 1•otC1;cia coktiv;¡ ele pens.amcntos. :1fctns c.-
mo,•imc1uos dos
corpt""lS, c.ip;izdc cxplodír ''""lx1rrcir;i...; \lo im¡ rit} .
Cumprccntlcr o que democraci:l signifu.::1 é remmd:1r "essa Íé.
1\ ir11clignd:t c-oleti\'a produ:.r.ida por un1 sistcrna do:: tlnmin:"l).
ao nu1Ki1 é 1n:1is du.<¡uc:1imcligl:n<:i:t dcs.-:c Si:Hcnl:t .t\
socicd;1dcdc,.igu;1I n:lo lClll
llaneo 1,cnhrn,a !':odcdadc igual. /\ sockd:ulc igu:il l:so·

·ncml'. o conju1iw d3.,"'rel;is-Oc."igl•<'tliiárias (¡ut;" se 1r;am ••<¡ui
e
:t(l_r:1 po)r rn in de :ttt>s sil\gul:1.res cprcc:::íri os. r dt:i"1,ocr:icia t-
s1:i ""?·cm 1'll:t rda:'io ccn_n ._, p..xl1:r da ri<1uc7.:1. :t:i;:si111
con1(1 co1n ,, p<aler.d.1fi!1as:aO guc:J1.o¡e \'can au)l.'.1lt.l-loou
desah.1.-lo [\a 115'0 se fund:lmema "cm n nhum.t n.mirc;o:a d;s
Coís 1S t: nao égu.mmfa por nc11hu1na forana lnsti1ucin11:il.
H
N:io C 1r:tZid:1 por ncnhurna

.ncccssid:1d c histúric;a e n;"i() tr;:i'l;- 11cnln1111a . E.-:1;Í cntrt:guc:1pc!las
· 5 cons1.lnci;1 de scus pr6prio..,; ;,ros. A coisa h::m por <1u
susci i:ir nil do c.. pnrtan1(1, 6dio, c111n:os que c:nao
<1\.:0stun"l:1do:s: :t c:i.:crcer o 1tt:1gistiErio d<"I 1cnsa1ncnt o.
Mas, entre os c¡uc s;1hc1n p:ar1i l har com qu;1k1m:r um o poder
igual d:a in1 :liJ;té11ci:1, pdc
.<;u,<;:cit:ir. ao con1r:írio. 0.:1,.""lrag.c1n c. pon;u1tn, fcllcid:u..lc.
' Vcr Mi. h:ad Hnh ,.A11tn11in i-:...'¡.!ri. f•"l '•i«('J......l. !{¡,..,,¡., ):indro. lt..-.
,,r,I. 210)c M11/1iJ,J.,: 1<("trll'IÑ,,.,.au.W tHlt,.,,J.•ifflp/11,.(Kíf.> 1lcJ;mdrn.ltcc.nnl.
200,).
SOBRE O AUTOR
N:aS(:ido cm /\rgd crn 1910, Jan1u1.:s Karn:i.::r1.: .:; u111 dos in:ti$
i1Uponm- 1i:s lilús:ofos d:a Jlualid.idc.i:ormado nos dcoso!C. :rnos
1960 Cf\\ l'llris, cst ud.-.u /i[o,.oí1a u:a Jkolc Noruulc Su¡¡bk11 rt.r:m
1%9.¡>:asrou a l<.:
cion:i.r noCcnu Unl\•cni. u;ro,: J:....:périmt·•U:al de Vi11ú:nlllºS.(1ttc So.: 1ur
n:1rÍJ. cm 1971. :a Unh...:n:W:a,L.,: tic l'aril' Vtu. 01"kk 1x:nn:mcn:u :au:se
ªJ">.Sc•U:ar, lºlll 2{)()(1. Cl)1n o litulodc proÍc;;".loiOr c.-m.:;ri to.""'l:i<lo
,1.., IX'O· s:adorc.i. cuino Al:tin (bdi<>u, Eti11mc U.alil>a r l'Vicrr

M:od1cri.:y.RJ11Li\-rc fo¡um dosdi&1:ip11los <k: dl•s1 1quc do lilfüof...,.
11\Jrxi.ua l.1>11is Altliuucr, fan J')(i. . U>f!M;lll Si.:
muo<fü•hncm<:<:,lnhcddo ')11ndn r.oltX•r<•u C"Onl"

,olumeso;:noiu :al J.;,.:·1.... Ct1pi1;1/". <•rg:u1iz¡ul<• tl•lr Altlm -s.:r.:-.•fo
projc10. qu·;:s::a,;1 C$1 1...:llccr 110\'J) h:ascs para um m:uxi mo
c;icntíhco.
K:meil:rl' U'Sinou :i l"in <'ir:i sc ·io.sobre o cc>nc-t•itod crítil.1é :1.erí1ic:i
o (> 111<> :. ltl! t<.J•:•.\ <: 1..
d:a co1\on1i<• políli<;.- do jO\'c1u f\clar,x dvs M"''"St"fll" rnm.m' rk,,

Jrfo¡,J,jkc>J
.:IO Marx mad11rv d'O (/lf'tol.
Com o,1-1,; nr<>lar ,J(o;: 1.,v:mu:s ,le maio k 19( '\c1n l'iris. no •
(.lllalll•'. (:h: sr.: 1lti1;mck•u ,t.,...,;biváonciuc .¡.,,, mcrlh•r. J::u1 "Sur
la thCork: .le: 1'i lénl1>gic: polilit¡uL:d'Ah hu:<M:rM fSlll)(c a.tcur'ia tb
id....,J,..gi 1:P"lí1k;1 Je Al1lmrl.arii&-1.1di:lJ. RaodCrcimi.,:1i:t c¡u
.t¡u:mdo a 1u1id cl;t (.S
cxPIOOlu aberurncntc n;u 11. 11_i,·crsKl;1tÍi. ,. .o qu .: \'Ü1 c1mH.> 1h11:t
in:t,..; i•';t fC\'Oll;i idool6J.!k.1cxpunlw cbr oncnh: 1"" limilc.s
do:lhln1.....;cri:mi...;111n - 01jo m'.idcu,;, rnrl;i ..:111 :H•:. fi11cc1 f!ll
1.I\: i\k'1l1)gi;a, l'aroi .,;!¡,:, 1\l1husscr ddim:
·fmisl'io·1bi<,liologi;1dnminm:·<:'!f\\:du; <·c i1kologia :¡ r • ·
penit Ulna Íllt"S'JQ gcn,J d:t idc logi:t, (X':>m,.1(:1 don\il:ií.:r t/.t. llftlll
klco)o•
gia cón\o do11iin;o)!lO da id .-.0101!\,de n1otlo q11c ;i tu 1l)50 gcral ;,l:I
«.lt. •·
logi.:i sc l:nlc1....k:rii c:omo <':>:crdd:i l:ln ho,;ncl"><:io da <l•'>lnina):IO lk d:l.."'-ic: 1
íun,rr.:oubvch·;;o scr:í 0;11f1:id:i :iooutr.., lb i<.lt.. lo,g.ia.:i cK;n.::ía .
Essa rup1ura é 1cm;1de l.w l..:f°" d't\/11'11.x• {A liS'lo de t\hhu.) cr].
pri• mciro ]i,roau tora de lancil'c,puhllca.doc.·ru 19i-t.Trapn<k•
um:i.:in;ili· sehi.slÓrK:ida e. t.Jcrda fr:auc:<.'sa d:a,l..:cadall- l'X..Ocscu
rc:.Mu 11<'.'IS anos 1970. 1Ji, ro cri1íc::i :t ccn:>ura fcit!\por Ahlm¡;:r:•os
lcv:mH s..:su1;,la nti.de 1n:1io;,lc 196$r¡J;:i<k• ;10l'artidn Co.•tnur1i:.1;o
1,·:ioct.".;;.1\ l1tu1AA:r r\:jd 1av;1.\S imipirn)O< 1n:iois1;as qu..:ím¡>ul.
ion:wam es.. <:S (;\'eOll'\JI' e rd(llÍ \'il' •"a SL'lt
<jll'(Stio11:1111en1<:>d:i.s hicr:trqui:i ctb1> c;S1r•1111r:i.s..k >o<kr no í1>1erior
da:.
1.mi•·cn.id:idc. l m scu li\'rv. ltaneK:r.:rel:ic:ion:1t:.'i,, ;1 l'Olura ;10 rcll
1.1\.'.•
Ao ditismo in1clc<:lu:1l do:ulli);O 111..:s\rc, Ra11cil:r\· ..:0111r:11•n

nh;1 a autono111i:1 ct.:i. rc\•oh:.os 110pubr;,'): 'luc h:wi.:111111on1:ido :ts
t•l.l.S. l'ua de. os tr;1h lh:ictorcs S('ti;un pctfoi 1a1•wntc..::i1 :1'7.cs
de<"ompr. f'mfor sua pr.i'•. ·
l'ri;I V1)r(.:.'(S;\O c d· cn1.:11ncip;1r S< Hl lcrcm de •.;cr c<>nd u;.;i los
por "'''" ins\Ílnci:I í11tclc10t1•al °''l'Orlid:íri:i supcrtQr. U 111;1 d..s1 ri1Ki1'
1is kld;1s po
li1k1sdeRanciCrci , j•1:slamcn1c, at.ic(jllC 11m:111'C'>litka dcnu....:dtic.:a snrgc.·
,!;, pr uposif;"iO d.l igu.1ld;idc. l';1r";\ de.a i}!_uahl;.Ut·lCm <:fo::\ier pomo de
¡-.1ni,fa. Hio r-•nlu de ch..::.,::•ila 0\1 ohi..:m:<-. da políliCl.O.-.quivoco orii
n:il. tk :i.:.•r,fu,0111 .i:tutor.<x;,,rr..: <1u;a1"KI<) (•11,iin· n lir:td\• d:1s
mas,.Q.
l'artc..:onsiderán;ld1pmd :3 · · 1 1).K;andhcé•oha1la:i:ot. 1udo

e a r.-..:!-lpcl 3(lo his1órict. da cxpcrii?nci da.. das. lral\l.lhatlor:.is fr:i.n.co.:·
;. ¡ ;11;.,. t- 1c :: - ,:1; 1¡. ==s,i

to)'jl. p'11bl_te1loi.:1 1 1976.t: <k rn:i tcSc.de douOrado. [afo.ot1•li1!111k.1f(ltltT. .
.• := · :: M::(:;,,:: ::::::: ?:::i :

.·.
R:1ndr..: I!1 mi1 \'...-1.c:> .;;onhe id,1por posirf\<;$ rc11101:..s no ir11cri<'.f
•k•l"'11u11c1110 ..:onu:m¡>0r:01110 fram Cs; atua.hm::mc, sua (Hod1l
;;;o u,6. ric.t abr;mgc gr;i11de \"ari..<la<le de ssumos, como pcd.!
lzogi:i, historio· gr,. ii:i. iilosoí1.:i, t1ncnu, cstéiic;i e
anccomt:1n¡>o;'tnc.:1, e; 11:io édiíicil en· C(>111ri-lo simado <.:nl floOntn:>
di(.tinut< cou11_1 Ítll>$t•Ío. i::t íth:t.• litcrário. lcf>ri.:c- da ath: <.:

111ard:i>11.Atkm.,i:i.. a r:tt li;;::rlidadc ,b for111a pela qua!
lt;u...:k n:...,. mprt.'-"01.lc. ig1ukfadc no nmr1<l<)J:1'.i itld1. se rdktc na
liboer d:1t.IC' cum a t[UJ.I ju up&:ohr;is tk·autOl'l!S" como l'l:uao,
Aris161..::k-·.;: Cillcs l'.>eku ..: c.01n :t'.i de C'>\Hros rc\:11i\·:i.mt.111c
1.IL•«:onlicd1.lo. .collln
/<• ph J:icou:uy.;·C:ahrid Caun)'.
Sua ,i,, ,.
m.:1l( JlºCCIU\.: di. 111c ;.s inll:rfo,·._'\'< t•. nt'n: rstélka e poll1jc;a
pr0<.11randorcp..:n:1r.t•.111n:0111r;1scoio.s. O.i pJr:ink:UCI. d;i,rítica
;irlÍ':ili ca 11ara :o.lém .fe sua ICl'l<léncil <l•·M1\is1ilic:1do,..,,t¡uc tcria o
e911i-oco de situ:tr o uí1i.. o c111 um:• pusis::i{'I d.· :it.uoridJdc cm
rd:ts-:i{'I ;i :;cu Qhjc1n. 1111 AiuJ,..U1,,S,;"'' cl11n1!iHl!• <':<ffo.:1;.
¡...:&¡.,,,,ti.:2011,l{:in..:k:rc hu.:. .a rt.-illla·
¡.; n.r ;i ,t :.:pc.:ri nci:o .-.si.":1k.:1 omu) um ¡mX\ºJ>"'.i"(> ím1d mc111 lmc1\
IC Je.
moer:ili<"o. •c 'S.Í\"'I a l(...,los.
OV1'ROS 'fÍTULOS OJ\ 601TEMPO EDITORIAL
W COl.Ec;AOMARX·l'.NCf.1$
Crlticudafi <>so/f:! tfqdiráu) de 1-1''{t:I
Ko.a1,M.<i'"·.
Os«íilfiJ11ioj,¡ddiro
Fl\IOUUl;ll"xa1.s ltv..1.K.+.Llo".Y
O.J á; /mrmflrio rlc L"í;Úf!11dpnr t:

:KAaú.LvU: .
Al.AIS DAUIOU
O reino etttl6rü1: um«gnualqgltt uoligktt

da.ecrmumüt edogowrno (Homo Saca, 11. 2/
Cl()...-:•o Ac.... 01rN
Estndq de t:XUftÍO /Nomq Sncer. JI, IJ

G•Oll(;•O Ac,..Me•x
O1"t:n:1tt1 d11 JiladuYll: lf oueráo bnuilára

10n:o;o....,'1·l.LS l':Vl.Alm<oOIL l'INlll:IMOSM.\TU-:
Ditndurn; n que rcstt1 da tr11111i(áb

Mn.TOS l 1l>!UT.LRO (QR(;.)
O nOl)(J umpodo m1md1>, e""'"'t:illldos. 11>bn a t'rtl da emergi11cia

f>..u10A....._.,,·
cou:.<;AoMUNDO l)QTIV\IV1l.l O
0
Nowr dr1uc mldü1?: o 1nrbnlhf1 11r1 brt.ll! ch1pirñmide 1udnl l1rn.Jift.in1
A ,,,,,,,,,,. ,¡fM q1u·dcvcmos cm111uiltr1r.- rr-foxiiN rturat do btndu.

h;rv.ü1 M:fJAOS
• e
(j'"c)·ll'ROSTf·1·u1.os
trmulo efarm11po/ítfrt1
Ál.lOl'o' l.t,..NOJIO M...'.iC.AllO
Mrtrxi1mb edirdtb.' um estudv sob" f'lteh11l:n11is

M..\11;C1()n1.11v.1t1N110N¡.\n
f:Jl«do epbliriat nn Mnrx
/.)e Rtmsscau rl Grrimsci: t'l11t1io1de 1t:tJrir1po/!1it:t1
O t/00 ¿,,. Mi11aw1: n co1111r11rtio d11 polirir11, t!u ig1mlilnri111111

r dn drmocrnrin 110 oddcnrc 101tigo
Dt'lnofr11cin ro111rt1 t"llpi11tli11110; tt 1-e1101111rño do m11tt:rl11/iJ1110 hi11Jriro
l>rul(umdrt curi111ilm11: 11 u1opüt cmjogo

H1c;.o.1<r.c• G()7,;1J t:Sóc....,,1, UM 11.o.,,.,,
(COJ.q:Ao l'Alll.ICElll)

O Odio A Democracia Jacques Ranciere

Enviado por

Dados do documento

Título original

Direitos autorais

Formatos disponíveis

Compartilhar este documento

Compartilhar ou incorporar documento

Opções de compartilhamento

Você considera este documento útil?

Este conteúdo é inapropriado?

Direitos autorais:

Formatos disponíveis

O Odio A Democracia Jacques Ranciere

Enviado por

Direitos autorais:

Formatos disponíveis

DADOS DE COPYRIGHT

A presente obra é disponibilizada pela equipe Le Livros e seus diversos parceiros,

É expressamente proibida e totalmente repudiável a venda, aluguel, ou quaisquer

O Le Livros e seus parceiros disponibilizam conteúdo de dominio publico e

"Quando o mundo estiver unido na busca do conhecimento, e não mais lutando

r..,¡¡,-,. 1.,,1 ••......, ,.,,:;,,o1."'"'r"'ll:'•'"'.).:1o.,....:.•l,..1oloc':o1••·1llli

Ctl'-1\IV.SÜ_ CATALOCll.G.\0 :-.'11. l'Ulll IC.0.<;AO

·· ".lll!Jw.k '"""'"-' ""'"'"""' """C··r.....'""..t¡,. ...k.<k ¡..,,..,,......200?.

Da democracia vitoriosa :1dcmo\.'.rnci;t crimi11os:.1 IJ

A políric:i ou o pa:o:tÓr pt•rdido 17

Un1;\ jovcm <1w:. 111;1ntém :i 1:r;111s:a em suspense con1 o rdato

• A f(r.ltok ¡(..,<'>."'1<> cs1:1l...,l1.•.:i1u.,ot•K ,¡ tni"" u ¡>criur. dt.: l!-'"'"''" pr\-:<•

c.:011l1_> imi nimodt :\bcniin:is;:io p:ira t<>dos o <¡11e

par:1 pcsi.:rv:1r clois hcns cvni1.ica(fo.s: :.:iu\•11i1nQs: gm·crno dQs

.. .... :·, :;·,:::s:: ;;:;·:,. .1:1:;:í;i :.

bdio a <il-mocr:u;i;i ¡>od1.. ser wsumido c111:io cn1 um:L tc...;1.:

sim ple:só.::xiste unn c1.._ m...lCráci;1lm:i,a q"e (Cllrimca

A <!...n1ocraci:t crj.?_UC·S<.: Jl(l Oricnh: Médi(). Com cssc túu In.

i:;Q111c1norou. l1:í algum tcn•I'º·osucessod:.sclt:i)l no Ira.que

.ser rcalist;i:; ao cxrr<:1 0. ,\ <lc;lwcr;id;1 Í'!"'- n,1:1s.cr;i

¡1:1rafr;1s:C;"i:1111asan:1.l iSC;"S aprt..:ntacf:1s lri111;1:111t1S:1lr:Ís, na Ct.>nfl ·

A dcmocr;1ci:1 crguc-sc no r.l.<>1r(\ dQ e"'ército:•s:

Assiln. osargunlcmos (jt•l:;1pvi:un :\S c;1n1p;tnh;L..¡

111ilit;1n:sdc:-- 1inad;1.,,.; ao:w:mro 111undi:d da de111ocraci:t

· :':7i::;:;:;::;·::·I;:,'!::::,:;;:·; .(11r r.1l

1960 e 19711: u111;\ con1..:. 1;1!o'.JQ 111ilit:inu; pc:nuancntt.:., c1ut:

,bfclkk-fade p1fr:td:1e doslap·>i; d..: socicd:.adc. lnfcfo.n\clllc.:1so

1 túrll:lv:1111 o. ód:1<t"ios indiforcnrcs.""!x.:111 pl1hlk() e 111inav:un a

!j · ut rid tll d- governos _i111i1ilad,os_ ;a rcs¡ 11c

O <.-n(rcll\';1q1<:n10 da vitafül:tdc dcmlxrátka

form:1dc um,J,,11lflc. l>incllduplo vinculo) simplesde

:s::: :g.:':a -:::< :.c:or: 1l? ·:r1 :1 1

: : ;E:: ::::::·:. ::: :f1i:

• 1<.cmcH• ;i oh1;1 mcsu·:, , k Jc:•u -Cbudo; i..-tilo1<:r. Ot "'"'""' ;...1iuinw1 (Ki )

1 íili:is-:tv e da transmis. 5o. e uma hu1nanid:'ldt.: que se csc111cccu

1 n: ;ir a,•0111 daquilo

.: ::::;c 1::, ::- gu :=r ;:::s:·1: ri.:::

tlvi. ¡);1rntlign1as dc c IOt:lli1;1rismQ, (u11d :amen1:1do.s cm

1•ri11dpioe.la 1radi (3o humlnJ ptl>;>;l':rvada. O pns;1dor

opt\ndo h:mo<:r 1ci:i.. cris1i:111is1no 1,1 ¡.lit l. escc );¡O ;ud:aic:1.

lO.ta,lil:&r\$1\\0.,l¿l!:; pssi ::L"rllin'I J'M)t ,:nn p'roc-dSt'"dc·dof1gor;t('iiO:.

• Slm1...-I r liun&m¡!&on.Odwofw .W..<'""Nlf¡,,,.H<-,...tf(l.t .........

h:wia cstrmundo. 'IQ1a\i1;1ris1uo e d( 111ocraci3, 1.:nsiu:1v;;i. Furct.

. :: ::;:;:;= ::; :: ::::<;1 ·.%°1

:::: U:: ;ls;; :; .

vil6ria <las lihcr d:1dcs imlivldu:1is sohrc :1 oprcss:io do Es.-

• Aug11slin Cochin. 1.nJ<'(iil.h.d.r.pr,.w't "r l<1'1.!Nt1>Cr/Jfi" '"""°' IW!(l';•ri<. Cupt:mk.

ro, in pirou ;1 amilis de Ciorgio A g:unhc;n, que tr:msform:i o

.-:: : :-;l!:;;,· ::1l ¡: ::::;::, 1

<lUIOra chania (le tltm(l(wci11 pr,1 i<l.;nci11I:

AsrdarOcscntrcon\édico opadcn1c.0:1.d 1,·ogadoco..:licnté,O p:1drc

i uais.:io mnd<:lod;is rdar1lc. (111)l.l:1111..:111a l111c1m; ig10:1li1:iri:1s <111c se-

:::::.. ::;::: r; ::n::lit ;':::i:br: 1 1

l!..;);a !Qng.:1 lcplor:ts:5o pnxura.lc.so..:rcvcr o dtado tic

150anos, nas 1).\ginas du A11tnifosro \.Dimmiuo:

coi 1érdo. (El:iJ dcspojou de :o:u;i aurob t ()d-I" :is:ni\'id:tICs'7iié n

Alccris5.o do:z..fcrrc),.; i¿; ;;.;1.'..s1t1;1.0<juC as Ci10g:1 có'

c,,.plor;1s-5o cínica e hrul:tl. sobre :t dcsigu:old:t<lc fund:rnw

• i..::i rl Mas f: Fti•-<lrich Engcls. M1'1U/t110 c....,,...;.,,. (o J'n1lo. l

..;·::::::';: : :;::,:::; :;;;': :;:; :'.:

clcmocr:1cia. a busca de um crcscime1110 indcfmido, incrcntc

11111 ÚlliCO¡bUO rCÍCfé•Se Jo,: hOH\ graJO ii m:Ílisc..: tOC<

2.L l..S.i•• l'ml.-.. Mr 1in hM1lt-S. 2005, (N.I:.)