Você está na página 1de 24

21

Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ (α)
A REUNIÃO

Vocabulário:
Verbos:
ἀγορεύω: eu falo em assembleia; de forma mais geral, eu falo, eu digo;
ἀναγιγνώσκω, [γνω-] ἀναγνώσομαι, ἀνέγνων: eu leio;
βουλεύω, βουλεύσω, ἐβούλευμαι, βεβούλευκα, βεβούλευμαι, ἐβουλεύθην (ativo ou
médio): eu delibero, planejo;
θύω, θύσω, ἔθῡσα, [θυ-] τέθυκα, τέθυμαι, ἐτύθην: eu sacrifico, ofereço sacrifício;
πολεμέω: eu faço guerra, vou para a guerra;
πρόκειμαι, προκείσομαι + dativo: eu me coloco diante;
ψηφίζομαι, [ψηφιε-] ψεφιοῦμαι, [φηφι-] ἐψηφισάμην, ἐψήφισμαι: eu voto;

Nomes:
ἡ ἀρχή, τῆς ἀρχῆς: começo; governo; império;
ἡ ἐκκλησία, τῆς ἐκκλησίᾱς: assembleia;
ὁ πρέσβυς, τοῦ πρέσβεως: velho; embaixador, normalmente no plural, οἱ πρέσβεις, τῶν
πρέσβεων: embaixadores
ὁ ῥήτωρ, τοῦ ῥήτορος: orador, político;
Adjetivos:
μύριοι, -αι, -α: 10.000
μῡρίοι, -αι, -α: inumerável, incontável;
νέος, -ᾱ, -ον: jovem, novo;
Preposições:
ἕνεκα + genitivo precedente: por causa de;
Conjunções:
ἐάν + subjuntivo: se
ἵνα + subjuntivo: para que, a fim de que (expressando finalidade);
Nomes próprios:
οἱ Πελοποννήσιοι, τῶν Πελοποννησίων: Peloponésios;
ἡ Πνύξ, τῆς Πυκνός: a Pnix, (colina em Atenas, na qual aconteciam as assembleias);
οὐ πολλῷ δ’ ὕστερον ἀναστὰς ὁ Δικαιόπολις τῷ Φιλίππῳ, “ἀνάστηθι, ὦ παῖ,” ἔφη·
“καιρὸς γάρ ἐστι πορεύεσθαι. εὐθὺς οὖν σπεύδωμεν πρὸς τὴν πόλιν.” ὁρμήσαντες οὖν δι’
ὀλίγου πολλοῖς ἐνετύγχανον αὐτουργοῖς Ἀθήνᾱζε πορευομένοις. ὁ οὖν Δικαιόπολις
γέροντί τινι προσχωρήσᾱς, ὅς ἐγγὺς αὐτοῦ ἐβάδιζεν, ἤρετο τίνος ἔνεκα τοσοῦτοι Ἀθήνᾱζε
σπεύδουσιν. ὁ δέ, “τί λέγεις, ὦ ἄνθρωπε;” ἔφη· “ἆρα τοῦτο ἀγνοεῖς, ὅτι τήμερον ἐκκλησίᾱ
γενήσεται; πάντες οὖν πρὸς τὸ ἄστυ σπεύδομεν τούτου ἕνεκα, ἵνα ἐν τῇ ἐκκλησιᾳ τῶν
ῥητόρων ἀκούωμεν. πράγματα γὰρ μέγιστα τῷ δήμῳ πρόκειται περὶ ὧν χρὴ
βουλεύεσθαι.” ὁ δὲ Δικαιόπολις, “ἀλλὰ τίνα δὴ πρόκειται τῷ δήμῳ, ὦ γέρον;” ὁ δέ, “ἀλλὰ
τίς τοῦτο ἀγνοεῖ, ὅτι χρὴ βουλεύεσθαι πότερον πόλεμον ποιησώμεθα πρὸς τοὺς
Πελοποννησίους ἤ τὴν εἰρήνην σώσωμεν;”

[σπεύδωμεν: apressemo-nos/ ἀκούωμεν: ouçamos/ ποιησώμεθα: façamos]

Não muito tempo depois, tendo levantado Diceópolis disse-lhe: levanta-te rapaz, pois é
hora de seguir. Imediatamente, então, apressemo-nos para a cidade. Tendo se
lançado, então, logo aconteceu que encontraram muitos agricultores que seguiam para
Atenas. Então, Diceópolis, aproximou-se de um velho, o qual caminhava próximo a ele,
e lhe perguntou por causa de que tantos se apressavam para Atenas. E ele disse: Que dizes
ó homem? Acaso ignoras que hoje haverá reunião da assembleia. Então, por causa
disto, todos nos apressamos para a cidade, para que na assembleia ouçamos os
oradores. Pois assuntos importantíssimos apresentam-se diante do povo, acerca dos
quais é necessário deliberar. E Diceópolis disse: mas o que se apresenta diante do
povo, ó velho? E o velho: mas quem não sabe disto, se devemos fazer guerra aos
Peloponésios ou se salvemos a paz.

ὁ δὲ Δικαιόπολις, “ἀλλὰ τί νέον ἐγένετο; πάλαι γὰρ ἐχθροί εἰσιν οἱ Πελοποννήσιοι ἀλλ’
οὐκ εἰς πόλεμον κατέστημεν ἀλλὰ μένουσιν αἱ σπονδαί. τί οὖν νῦν γε δεῖ περὶ τοῦ
πολέμου διακρίνειν;” ὁ δὲ γέρων, “ἀλλὰ καὶ τοῦτο ἀγνοεῖς, ὅτι πρέσβεις νεωστὶ ἔπεμψαν
οἱ Λακεδαιμόνιοι οἵ ταῦτα εἶπον· ‘Λακεδαιμόνιοι βούλονται τὴν εἰρήνην εἶναι· εἰρήνη
δ’ἔσται, ἐὰν τοὺς Ἕλληνας αὐτονόμους ἀφῆτε’; κελεύουσιν οὖν ἡμᾶς τὴν ἀρχὴν ἀφῑέναι.
τοῦτο οὖν βουλεύεσθαι δεῖ, πότερον τὴν ἀρχὴν ἀφῶμεν ἤ πόλεμον πρὸς τοὺς
Πελοποννησίους ποιησώμεθα.” ὁ δὲ Δικαιόπολις, “ὦ Ζεῦ,” ἔφη· “τοῦτ’ ἔστιν ἐκεῖνο. Νῦν
γὰρ ἐπίσταμαι τί οἱ Κορίνθιοι εἰς ὀργὴν καταστάντες λίθους ἐφ’ ἡμᾶς ἐφίεσαν, γνόντες
ὅτι Ἀθηναῖοί ἐσμεν. ἀλλὰ σπεύδωμεν, ὦ παῖ ἵνα ἐν καιρῷ παρῶμεν.”
[διακρίνειν: decidir/ νεωστὶ: recentemente/ αὐτονόμους: independentes,
livres/ ἀφῆτε (de ἀφίημι): deixardes/ ἀφῶμεν (de ἀφίημι): deixemos,
desistamos/ παρῶμεν (de πάρειμι): estejamos presentes.]

E Diceópolis disse: Mas o que aconteceu de novo? Pois há muito tempo os


Peloponésios são inimigos, mas não nos colocamos em guerra contra eles,
preservando as tréguas. Então, por que agora é necessário decidir acerca da guerra?
E o velho: mas também ignoras isto, que os Lacedemônios recentemente enviaram
embaixadores, os quais isso disseram: << Os Lacedemônios desejam que haja a paz:
A paz haverá se vós deixardes os gregos independentes; então, ordenam a nós que
desistamos do governo>> Então é preciso que deliberemos: ou se entretaremos o
governo ou que se faremos guerra aos Peloponésios. E Diceópolis disse: Ó Zeus, então
foi por isso. Agora compreendi por que os Coríntios tornaram-se hostis, atirando-
nos pedras, sabendo que atenienses somos. Mas apressemo-nos então rapaz, para
que estejamos presentes a tempo.

εὐθὺς οὖν ὥρμησαν καὶ εἰς τὰς πύλᾱς ἀφικόμενοι πρὸς τὴν Πύκνα ἔτρεχον. ἐκεῖ δὲ ἤδη
συνηγείρετο ὁ δῆμος καὶ μῡρίοι παρῆσαν, τοὺς πρυτάνεις μένοντες. δι’ ὀλίγου δ’
εἰσελθόντες οἵ τε πρυτάνεις καὶ ὁ ἐπιστάτης καὶ οἱ ἄλλοι βουλευταὶ ἐκάθιζον. ἔπειτα δὲ
ἐσίγησαν μὲν οἱ παρόντες, ὁ δὲ ἱερεὺς πρὸς τὸν βωμὸν προσελθὼν τό τε ἱερεῖον ἔθῡσε
καὶ τοῖς θεοῖς ηὔξατο, ἵνα τῷ δήμῳ εὐμενεῖς ὦσιν. ἐνταῦθα δὴ ὁ μὲν ἐπιστάτης τὸν
κήρῡκα ἐκέλευσε τὸ προβούλευμα ἀναγνῶναι. ὁ δὲ κῆρυξ τὸ προβούλευμα ἀναγνοὺς τὸν
δῆμον ἤρετο πότερον δοκεῖ εὐθὺς ψηφίζεσθαι ἤ χρὴ πρότερον βουλεύεσθαι περὶ τοῦ
πράγματος. ὁ δὲ δῆμος ἐχειροτόνησε, δηλῶν ὅτι πάντες βούλονται περὶ τοῦ πράγματος
βουλεύεσθαι τοσούτου ὄντος. ἐνταῦθα δὴ ὁ κῆρυξ εἶπεν· “τίς ἀγορεύειν βούλεται;” τῶν
οὖν ῥητόρων πολλοὶ πρὸς τὸ βημα παριόντες ἠγόρευον, ἄλλοι μὲν λέγοντες ὅτι χρὴ
πολεμεῖν, ἄλλοι δὲ ὅτι οὐδὲν χρὴ ἐμπόδιον εἶναι τῆς εἰρήνης.

[τοὺς πρυτάνεις: os prítanes, os representantes das tribos dos cidadãos/ ὁ ἐπιστάτης: o


presidente, epístata/ βουλευταὶ: conselheiros/ ὦσιν (de εἰμί): sejam/ τὸ προβούλευμα:
projeto de lei/ ἐχειροτόνησε: votaram com a mão/ τὸ βῆμα: a tribuna/ ἄλλοι...ἄλλοι: uns
...outros/ ἐμπόδιον + genitivo: no caminho de]
Então, imediatamente lançaram-se, e tendo chegado às portas correram para a Pnix. E lá,
o povo já estava reunido e incontável número de pessoas fazia-se presente, aos prítanes
aguardando. Mas logo tendo entrado tanto os prítanes, o presidente e os outros
conselheiros, sentaram-se. E em seguida, por um lado os presentes silenciaram, enquanto
o sacerdote se aproximava em direção ao altar, e ofereceu o sacrifício sagrado aos deuses
orou, para que sejam benevolentes com o povo. E nisto, o presidente ordenou ao arauto
que apresentasse o projeto de lei. E o arauto o projeto de lei apresentando ao povo
perguntou ou se era preciso imediatamente votar, ou deliberar a respeito da questão. E o
povo tendo levantado as mãos, mostrou que todos desejavam deliberar sobre tamanho
assunto uns com os outros. E nisso o arauto falou: Quem a assembleia deseja falar? Então,
muitos dos oradores apresentando-se, dirigiam-se à tribuna. Enquanto outros falavam que
era preciso fazer guerra, outros, por outro lado, diziam que nada impedia a paz.

Partes Principais: radicais terminados em consoantes dentais (-δ-, -θ-):


σπεύδω, σπεύσω, ἔσπευσα, ἔσπευκα, ἔσπευσμαι: eu me apresso;
πείθω, πείσω, ἔπεισα, πέπεικα (eu persuadi) ou [ποιθ-] πέποιθα (+ dat.) eu confio,
πέπεισμαι, ἐπείσθην: eu persuado; médio, presente, imperfeito e futuro (+ dat.) eu
obedeço;
Estudo Palavras:
Explique o significado dos seguintes vocábulos em referência aos seus radicais gregos:
1. Antropologia;
2. Filantropia;
3. Antropomorfo (ἡ μορφή);
4. Antropófago (φαγ-);
5. Misantropia (μῑσέω);
6. Pitecantropo (ὁ πίθηκος);

Sabedoria Grega:
Heráclito (Frag. 83 Diels)
ἀνθρώπων ὁ σοφώτατος πρὸς θεὸν πίθηκος φανεῖται καὶ σοφίᾳ καὶ κάλλει καὶ τοῖς
ἄλλοις πᾶσιν.
O mais sábio dos homens, para Deus, mostra-se um macaco, em sabedoria, beleza e nas
outras coisas todas.
Gramática:
O modo subjuntivo:
Verbos no modo subjuntivo são usados em certos tipos de orações principal e subordinada
(veja a gramática 3). Subjuntivos são usualmente muito fáceis de reconhecer em virtude
das vogais longas ω ou η, que ocorrem em todas as formas, exceto quando obscurecidas
em algumas formas de verbos contratos. Aqui estão algumas sentenças com subjuntivos
tomados do texto da lição:
a. εὐθὺς οὖν σπεύδωμεν πρὸς τὴν πόλιν.
Corramos imediatamente para a cidade.
b. σπεύδομεν τούτου ἕνεκα, ἵνα ἐν τῇ ἐκκλησίᾳ τῶν ῥητόρων ἀκούωμεν.
Nós nos apressamos por causa disso, a fim de que escutemos os oradores na
assembleia.
c. πότερον πόλεμον ποιησώμεθα πρὸς τοὺς Πελοποννησίους ἤ εἰρήνην σώσωμεν;
Que nós façamos guerra contra os Peloponésios ou que salvemos a paz?

Formas do Subjuntivo:
Não há imperfeito ou futuro no subjuntivo.
O subjuntivo de εἰμί, eu sou, é o seguinte: ὦ, ᾖ-ς, ᾖ, ὦ-μεν, ἦ-τε, ὦ-σι (ν). Essas mesmas
letras são usadas para formar outros subjuntivos ativos, como aparece nos quadros abaixo:
Presente Ativo
Indicativo Subjuntivo
λύω λύ-ω
λύεις λύ-ῃ-ς
λύει λύ-ῃ
λύομεν λύ-ω-μεν
λύετε λύ-η-τε
λύουσι (ν) λύ-ω-σι (ν)

Presente Ativo
Indicativo Subjuntivo
φιλῶ φιλέ-ω > φιλῶ
φιλεῖς φιλέ-ῃ-ς > φιλῇς
φιλεῖ φιλέ-ῃ > φιλῇ
φιλοῦμεν φιλέ-ω-μεν > φιλῶμεν
φιλεῖτε φιλέ-η-τε > φιλῆτε
φιλοῦσι (ν) φιλέ-ω-σι (ν) > φιλῶσι (ν)

Presente Ativo
Indicativo Subjuntivo
τῑμῶ τῑμά-ω > τῑμῶ
τῑμᾷς τῑμά-ῃ-ς > τῑμᾷς
τῑμᾷ τῑμά-ῃ > τῑμᾷ
τῑμῶμεν τῑμά-ω-μεν > τῑμῶμεν
τῑμᾶτε τῑμά-η-τε > τῑμᾶτε
τῑμῶσι (ν) τῑμά-ω-σι (ν) > τῑμῶσι (ν)

Presente Ativo
Indicativo Subjuntivo
δηλῶ δηλό-ω > δηλῶ
δηλοῖς δηλό-ῃ-ς > δηλοῖς
δηλοῖ δηλό-ῃ > δηλοῖ
δηλοῦμεν δηλό-ω-μεν > δηλῶμεν
δηλοῦτε δηλό-η-τε > δηλῶτε
δηλοῦσι (ν) δηλό-ω-σι (ν) > δηλῶσι (ν)

Note que as contrações usuais estão presentes. Note que os verbos contratos em -α- têm
formas idênticas no indicativo e subjuntivo, singular e plural, e os verbos contratos em -
ο- têm formas idênticas no singular do indicativo e subjuntivo.
Presente Médio
(Formas contratas somente)
Presente Médio
Indicativo Subjuntivo Indicativo Subjuntivo
λύομαι λύωμαι φιλοῦμαι φιλῶμαι
λύει ou λύῃ λύῃ φιλεῖ ou φιλῇ φιλῇ
λύεται λύηται φιλεῖται φιλῆται
λῡόμεθα λῡώμεθα φιλούμεθα φιλώμεθα
λύεσθε λύησθε φιλεῖσθε φιλῆσθε
λύονται λύωνται φιλοῦνται φιλῶνται
Presente Médio
Indicativo Subjuntivo Indicativo Subjuntivo
τῑμῶμαι τῑμῶμαι δηλοῦμαι δηλῶμαι
τῑμᾷ τῑμᾷ δηλοῖ δηλοῖ
τῑμᾶται τῑμᾶται δηλοῦται δηλῶται
τῑμώμεθα τῑμώμεθα δηλούμεθα δηλώμεθα
τῑμᾶσθε τῑμᾶσθε δηλοῦσθε δηλῶσθε
τῑμῶνται τῑμῶνται δηλοῦνται δηλῶνται

Note que não há nenhum aumento no modo subjuntivo e que a voz média usa terminações
primárias.
Aoristo sigmático primeiro (por exemplo de λύω):
Aoristo sigmático (1), Indicativo Ativo: ἔλῡσα, ...
Aoristo sigmático (1), Subjuntivo Ativo: λύσω, λύσῃς, λύσῃ, λύσωμεν, λύσητε,
λύσωσι(ν)

Aoristo sigmático (1), Indicativo Médio: ἐλησάμην, ...


Aoristo sigmático (1), Subjuntivo Médio: λύσωμαι, λύσῃ, λύσηται, λύσώμεθα, λύσησθε,
λύσωνται

Aoristo assigmático primeiro de verbos em líquida (por exemplo de αἴρω):


Aoristo assigmático (1), Indicativo Ativo: ἦρα, ...
Aoristo assigmático (1), Subjuntivo Ativo: ἄρω, ἄρῃς, ἄρῃ, ἄρωμεν, ἄρητε, ἄρωσι (ν)

Aoristo assigmático (1), Indicativo Médio: ἠράμην, ...


Aoristo assigmático (1), Subjuntivo Médio: ἄρωμαι, ἄρῃ, ἄρηται, ἀρώμεθα, ἄρησθε,
ἄρωνται

Aoristo temático segundo de verbos (por exemplo de λείπω):


Aoristo temático (2), Indicativo Ativo: ἔλιπον, ...
Aoristo temático (2), Subjuntivo Ativo: λίπω, λίπῃς, λίπῃ, λίπωμεν, λίπητε, λίπωσι (ν)

Aoristo temático (2), Indicativo Médio: ἐλιπόμην, ...


Aoristo temático (2), Subjuntivo Médio: λίπωμαι, λίπῆ, λίπηται, λιπώμεθα, λίπησθε,
λίπωνται

Aoristo atemático segundo de verbos (por exemplo de βαίνω):


Aoristo atemático (2), Indicativo Ativo: ἔβην, ...
Aoristo atemático (2), Subjuntivo Ativo: βῶ, βῇς, βῇ, βῶμεν, βῆτε, βῶσι (ν)

Aoristo Passivo Subjuntivo


Verbos com aoristos passivos em -θη- (1) (por exemplo: λύω):
Aoristo Passivo Indicativo: ἐλύθην, ...
Aoristo Passivo Subjuntivo em -θη- (1): note o radical -θε- e o acento; λυ-θέ-ω > λυθῶ:
λυθῶ, λυθῇς, λυθῇ, λυθῶμεν, λυθῆτε, λυθῶσι (ν)

Verbos com aoristos passivos em -η- (2) (por exemplo: γράφω):


Aoristo Passivo Indicativo em -η- (2): ἐγράφην, ...
Aoristo Passivo Subjuntivo em -η- (2): note o radical -θε- e o acento; γραφ-έ-ω >
γραφῶ;
γραφῶ, γραφῇς, γραφῇ, γραφῶμεν, γραφῆτε, γραφῶσι (ν)
Sabedoria Grega:
Heráclito (Frag. 44 Diels)
μάχεσθαι χρὴ τὸν δῆμον ὑπὲρ τοῦ νόμου ὥσπερ τείχους.
Exercício 21 α
Preencha as formas subjuntivas de todos os quadros de verbos do livro I, exceto para os
quadros do exercício 11 θ. Mantenha esses quadros como referência.
Usos do modo subjuntivo:
O subjuntivo (usualmente a primeira pessoa do plural) é usado em exortações, como no
exemplo da gramática (pág. 75). Isso é chamado de subjuntivo exortatório e sua forma
negativa é construída com μή, por exemplo:
ἀνδρείως μαχώμεθα.
Lutemos bravamente
μὴ εὐθὺς ἴωμεν.
Partamos imediatamente.
μὴ τοιοῦτο ποιήσωμεν.
Façamos isso.
Note que a diferença entre o subjuntivo presente e o subjuntivo aoristo é o aspecto, não o
tempo, isto é, o subjuntivo presente é usado quando a ação é vista como um processo, e
o aoristo é usando quando a ação é vista como um evento. Isso se aplica também aos
outros exemplos abaixo.
O subjuntivo presente ou o aoristo (usualmente a primeira pessoa) pode ser usado em
questões deliberativas, como no exemplo da gramática (pág. 75) e no seguinte:
τί ποιῶμεν; πότερον μένωμεν ἤ οἴκαδε ἐπανίωμεν;
O que faremos? Permaneceremos [aqui] ou retornaremos para casa?
Relembre que uma questão dupla é introduzida por πότερον, se ... ou, que não é traduzido.
O aoristo subjuntivo (segunda pessoa do singular ou plural) é usada com μὴ em proibições
ou comandos negativos, por exemplo:
μὴ τοῦτο ποιήσῃς.
Não faças isso.
O subjuntivo é usado em orações subordinadas introduzidas por ἵνα, ὅπως, ou ὡς para
expressar propósito, como no exemplo da gramática (pág. 75). Uma oração negativa final
é introduzida por ἵνα μή, ὅπως μή, ὡς μή, ou simplesmente por μή. Veja os outros
exemplos abaixo:
ἀνδρείως μαχόμεθα ἵνα τὴν πατρίδα σώσωμεν.
Nós lutamos bravamente para que salvar a pátria.
σπεύδοσιν ὅπως μὴ ὀψὲ ἀφίκωνται.
Eles se apressam para que não chegar tarde.
Note que várias traduções diferentes são possíveis em português. Note também que a
prosa Ática não usa um infinitivo simples para expressar finalidade como nós comumente
fazemos em português.
O subjuntivo é usado em alguns tipos de orações condicionais, por exemplo:
εἰρήνη δ’ ἔσται, ἐὰν τοὺς Ἕλληνας αὐτονόμους ἀφῆτε.
Haverá paz, se você deixar a Grécia livre.
Note o uso de ἐάν (= εἰ + ἄν).
Exercício 21 β
Dê a forma do subjuntivo para cada uma das formas verbais:
1. λύομεν: λύωμεν
2. ἔλῡσε (ν): λύσῃ
3. τῑμᾷ: τῑμᾷ
4. δηλοῦμεν: δηλῶμεν
5. λύονται: λύωνται
6. ἐλῡσάμην: λύσωμεν
7. ἔλαβον (duas formas): λάβω, λάβωσι(ν)
8. εἶλοντο: ἔλωνται
9. ἐγένετο: γενήσηται
10. ἐφίλησας: φίλησῃς
11. μαχόμεθα:μαχώμεθα
12. ἀπέθανε (ν): ἀποθάνῃ
13. εἴδετε: ἴδητε
14. ἐβουλεύσατο: βουλεύσηται
15. ηὕξατο: εὕξηται
16. ἐλύθησαν:λυθῶσι(ν)
17. ἐγράφη: γραφῇ
18. ἐβάλομεν: βάλωμεν
19. ἐτῑμήθης: τῑμήθῃς
20. ἀφῑκόμεθα: ἀφῑκώμεθα
21. ἐφάνησαν: φανήσωσιν

Exercício 21 
Leia em voz alta e traduza, identificando cada um dos usos do subjuntivo:
1. στῆτε, ὦ φίλοι· σκοπῶμεν τί ποιήσωμεν.
Parai amigos, para que vejamos o que faremos.
2. πότερον οἴκαδε ἐπανέλθωμεν ἤ ἐν τοῖς ὄρεσιν μένωμεν;
Devemos voltar para casa, ou devemos permanecer nas colinas?
3. ἑσπέρᾱς γιγνομένης, μὴ μένωμεν ἐν τοῖς ὄρεσιν ἀλλὰ οἴκαδε σπεύδωμεν.
Quando a tarde chegar, que não permaneçamos nas colinas, mas apressemo-nos
para casa.
4. πῶς οἴκαδε ἀφικώμεθα; τὴν γᾶρ ὁδὸν ἀγνοῦμεν.
Como chegaremos à casa, já que ignoramos o caminho.
5. ἰδού, ἔξεστιν ἐκεῖνον τὸν ποιμένα ἐρέσθαι τίνα ὁδὸν ἑλώμεθα.
Veja, é possível perguntar àquele pastor qual caminho que tomarmos.
6. μὴ ἀποφύγῃς, ὦ γέρον, ἀλλ’ εἰπὲ ἡμῖν τίς ὁδὸς πρὸς τὸ ἄστυ φέρει.
Não fujas, velho, mas dize-nos, qual caminho leva para a cidade.
7. μὴ ἐκεῖσε νῦν γε ὁρμήσητε· οὐ γὰρ ἀφίξεσθε πρὸ νυκτός.
Não partais para lá agora, pois não chegareis antes da noite.
8. τί ποιῶμεν, ὦ φίλοι; ὁ γὰρ ποιμὴν λέγει ὅτι οὐ δυνάμεθα ἀφικέσθαι πρὸ νυκτός.
O que devemos fazer amigos? Já que o pastor diz que não podemos chegar antes
da noite.
9. εἰς τὸ πεδίον καταβάντες οἰκίᾱν τινὰ ζητῶμεν ἵνα ἀναπαυώμεθα.
Descendo até a planície, buscaremos alguma casa para que descansemos.
10. ἡμέρᾱς δὲ γενομένης, εὐθὺς ὁρμήσωμεν.
Quando o dia chegar, sigamos imediatamente.

Exercício 21 δ
Traduza para o grego:
1. Os atenienses estão deliberando se eles farão guerra contra os peloponésios.
οἱ Ἀθηαῖοι βουλεύουσιν εἰ πόλεμον ποιώνται πρὸς τοὺς Πελοποννησίους.
2. Apressemo-nos para a cidade para que ouçamos os oradores.
πρὸς τὸ ἄστυ σπεύδομεν, ἵνα τῶν ῥητόρων ἀκούωμεν.
3. Nós devemos ceder aos inimigos ou salvar a cidade? (Use o aoristo subjuntivo
nessa e nas outras sentenças)
πότερον εἰξώμεθα τοῖς πολεμίοις ἤ τὸ ἄστυ σώσωμεν;
4. Não escutem os embaixadores, pois eles não dizem a verdade.
μὴ ἀκούσητε οἱ πρέσβεις· οὐ γὰρ λέγουσι τὴν ἀλήθειαν.
5. Vamos despedi-los imediatamente.
ἐπεμψώμεθα αὐτοὺς εὐθις.
A Democracia Ateniense

A democracia radical que foi vivenciada no tempo de Péricles, foi produto de


uma longa evolução, e vivenciou várias etapas ao longo de muitos anos. Sólon, em suas
reformas de 594/593 a.C. (veja o ensaio, Livro I, capítulo 8, página 118), tinha quebrado
uma velha instituição aristocrática do monopólio do poder chamada eupatrida, por tornar
a riqueza, e não o nascimento, o principal critério de privilégio político. Ele também deu
a Assembleia um papel mais proeminente na tomada de decisões; elegeu os nove
magistrados, chamados arcontes, das duas classes principais, e foi apoiado por um novo
conselho o qual era composto por 400 membros, que preparava os negócios para debate
na Assembleia, e que, também formaram um contrapeso para o velho conselho do
Aerópago, que, antes das reformas de Sólon, tinha sido o corpo governante de Atenas. A
característica mais democrática da constituição de Sólon foi a Helieia, que era uma
reunião da Assembleia no formato de um tribunal de recursos das decisões dos
magistrados.
A constituição de Sólon continuou a funcionar durante todo o período
seguinte de lutas entre as facções da nobreza e ao longo da tirania que se seguiu de
Pisístrato e de seu filho Hípias. Quando esse último foi expulso em 510 a.C., as famílias
nobres começaram a competir pelo poder mais uma vez. Heródoto (5.66) diz: “Dois
homens foram preeminentes, Clístenes o Alcmeônida e Iságoras. Estes foram envolvidos
em uma luta pelo poder e Clístenes, estando em desvantagem, levou as pessoas à
parceria.”
Em 508 Iságoras foi para o exílio, e Clístenes, pôs a frente um programa de
reformas, que estabeleceu uma democracia moderada.
Em primeiro lugar, ele provavelmente ampliou a cidadania, para que
cada homem livre, com terra ou não, tivesse o direito de votar. Em segundo lugar, para
evitar a recorrência da rivalidade dinástica, ele instituiu uma divisão da Ática em 139
demos (ver ensaio, Livro I, capítulo 3, páginas 28-29), cada um com sua própria
assembleia edemarca; ele aboliu as quatro antigas tribos atenienses (φυλαί), baseadas no
parentesco, e as substituiu por dez novas tribos, que eram unidades políticas artificiais,
de tal modo que a influência política do clã e localidade foi encerrada.
[Esta fotografia mostra a Acrópole a partir do oeste com
o Areópago (colina de Ares, deus da guerra) em primeiro plano; aqui o antigo
conselho do Areópago reunia-se.]
As dez novas tribos formavam as unidades administrativas e militares básicas
da cidade. Cada tribo (φυλή) fornecia cinquenta membros (conselheiros, βουλευταί) ao
Conselho (βουλή) de 500, que agora substituía o Conselho de Sólon de 400; cada demo
elegia um número fixo de conselheiros em proporção ao seu tamanho. O novo
Conselho teve um papel fundamental; preparava os negócios para Assembleia em sua
função proboulêutica e era também responsável por um comitê executivo da Assembleia
que fiscalizava se as decisões do povo eram realizadas. Na esfera militar, cada tribo
fornecia uma brigada, que era comandada por um dos dez generais eleitos pela
Assembleia.
A Assembleia era formada por todos os cidadãos adultos do sexo masculino,
e era soberana. Ela elegia os nove arcontes – cujas funções eram amplamente judiciais –
e os dez generais; reunia-se regularmente para debater questões apresentadas perante o
povo pelo Conselho, e continuava a funcionar como um tribunal de apelação como era a
Helieia. O antigo Conselho do Aerópago ainda tinha poderes importantes, mas vagos,
especialmente nas matérias judiciais e como guardião da Constituição.
Deve-se atribuir também a Clístenes a instuição do ostracismo. Uma vez por
ano, a Assembleia era questionada se desejava enviar um dos cidadãos para o exílio. Se
o povo votasse a favor de um ostracismo, uma reunião era prontamente realizada, na qual
cada cidadão arranhava em um fragmento de cerâmica (ὄστρακον) o nome do político
que ele gostaria de ver banido. O homem contra o qual o maior número de fragmentos
(ὄστρακα) fosse lançado, era enviado para um exílio honroso de dez anos.
Em 487 a. C., uma alteração foi introduzida segundo a qual os nove arcontes
deveriam ser selecionados por sorteio (das duas primeiras classes de propriedade) em vez
de por meio de eleição. Seguiu-se que a importância dos arcontes declinou enquanto a
dos generais, que ainda eram eleitos, aumentou. Em 462 a.C., um estadista, chamado
Efialtes, apoiado pelo jovem Péricles, colocou a frente medidas que cassaram os poderes
do Aerópago transferindo-os para a Assembléia, Conselho, ou tribunais populares, que
agora tornavam-se tribunais de primeira instância, em vez de tribunais de apelos.
Efialtes foi assassinado logo após suas reformas, e em seu lugar Péricles foi
tomado como líder do povo, tendo dominado a Assembleia até sua morte em 429 a.C.,
trinta e dois anos mais tarde. Os princípios fundamentais da democracia, que há muito
foram reconhecidos foram os do Estado de direito e da igualdade de todos os cidadãos
perante a lei (ἰσονομία). Para estes, Péricles acrescentou mais dois princípios, que os
gregos consideravam uma característica radical da democracia, ou seja, a seleção para o
cargo por sorteio e o pagamento de todos os funcionários. A sorte havia sido utilizada
para selecionar os arcontes desde 487 a.C., mas agora era estendida para a seleção
dos conselheiros.
Na mesma época o arcontado foi aberto para a terceira classe de propriedade,
os ζευγῖται, aqueles capazes de manter apenas uma parelha de bois (ζεῦγος). Agora que
qualquer cidadão, rico ou pobre, podia ser escolhido para o cargo, tornava-se essencial
que os funcionários devessem ser pagos. Logo o pagamento foi instituído não só para
os arcontes e conselheiros, mas também para os 10.000 membros do júri, que recebia
um pequeno salário para cada dia em que se sentava em um dos tribunais em que a
Helieia agora estava dividida.

21
Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ (β)
A REUNIÃO

Vocabulário:

Verbos:

ἄρχω, ἄρξω, ἦρξα, ἦργμαι, ἤρχθην + genitivo, (ativo ou médio): eu começo; + genitivo,
(ativo): eu governo;
ἐπιβουλεύω, (dat.): eu conspiro;
νομίζω, [νομιε-] νομιῶ, [νομι-] ἐνόμισα, νενόμικα, νενόμισμαι, ἐνομίσθην: eu penso,
considero;
πληρόω: eu encho;
προάγω: eu conduzo adiante;

Nomes:

ἡ ἀνάγκη, τῆς ἀνάγκης: necessidade;


ἡ δίκη, τῆς δίκης: justiça, direito, ação judicial, penalidade;
ἡ δύναμις, τῆς δυνάμεως: poder, força;
ὁ ἰδιώτης, τοῦ ἰδιώτου: indivíduo;
ἡ στρατιά, τῆς στρατιᾶς: exército;
ἡ τιμή, τῆς τῑμῆς: a honra;
ὁ τρόπος, τοῦ τρόπου: maneira, meio;
ἡ χώρα, τῆς χώρᾱς: terra;

Adjetivos:

ἀδύνατος, -ον: impossível, incapaz;


δυνατός, -ή, -όν: possível, capaz;
ἑκάτερος, -ᾱ, -ον: cada um (de dois);
ὅμοιος, -ᾱ, -ον (+ dat.): semelhante, igual;
τελευταῖος, -ᾱ, -ον: último;
τοιόσδε, τοιάδε (note o acento), τοιόνδε: tal (como o que segue);
τοιοῦτος, τοιαύτη, τοιοῦτο: tal;
χρόνιος, -ᾱ, -ον: longo;

Preposição:

κατά + acusativo: abaixo; (distributivo): cada; por; em; de acordo com; de tempo, em;

Advérbios:

ἰδίᾳ: individualmente;
πέζῇ: a pé;

Expressão:

ἀνάγκη ἐστί(ν): é necessário;

Ortografia

O texto que se segue, bem como a leitura de compreensão, que está no final desse capítulo,
foram adaptadas a partir da obra História da Guerra do Peloponeso, do historiador
Tucídides. Ele usou a grafia -σσ-jônica em palavras que no dialético ático têm -ττ-, por
exemplo, πρᾶσσειν ao invés de πρᾶττειν; ele usou a forma homérica e ática antiga ξυν
(ξυν-) para συν (συν-); e ele usou ἐς (εἰς-) e αἰεί em vez de ἀεί. Nós preservamos estas
grafias nas passagens de Tucídides. No capítulo 22, quando a narrativa retorna a
Diceópolis e sua família, nós usamos as formas áticas.
O capítulo 23, baseado emTucídides, novamente usa suas grafias. O capítulo 24, sobre a
educação de Felipe, que inclui uma passagem adaptada de Platão, usa as formas áticas.
Nos capítulos 25 e 26 as leituras são baseadas em Heródoto, e alguns recursos de seu
grego jônico são preservados, por exemplo ἐς para εἰς e πράσσω para πράττω. Mais
recursos de seu grego jônico são preservados nas leituras, nos capítulos 27 e 28.

τέλος δὲ παρελθὼν Περικλῆς ὁ Ξανθίππου, [ἀνὴρ] κατ’ ἐκεῖνον τὸν χρόνον [πρῶτος]
Ἀθηναίων, λέγειν τε καὶ πράσσειν [δυνατώτατος], παρῄνει τοιάδε· “τῆς μὲν γνώμης, ὦ
Ἀθηναῖοι, αἰεὶ τῆς αὐτῆς ἔχομαι, μὴ εἴκειν Πελοποννησίοις. δῆλον γὰρ ἐστιν ὅτι οἱ
Λακεδαιμόνιοι καὶ πρότερον καὶ νῦν ἡμῖν ἐπιβουλεύουσιν. ἐν μὲν γὰρ ταῖς ξυνθήκαις
εἴρητο ὅτι χρὴ δίκᾱς μὲν τῶν διαφορῶν ἀλλήλλοις διδόναι καὶ δέχεσθαι, ἔχειν δὲ
ἑκατέρους ἅ ἔχομεν· νῦν δὲ οὔτε δίκᾱς αὐτοὶ ᾔτησαν οὔτε ἡμῶν διδόντων δέχονται, ἀλλὰ
βούλονται πολέμῳ μᾶλλον ἤ λόγοις τὰ ἐγκλήματα διαλύεσθαι. πολλά τε γὰρ ἄλλα ἡμῖν
ἐπιτάσσουσιν, καὶ οἱ τελευταῖοι οἴδε ἥκοντες ἡμᾶς κελεύουσι τοὺς Ἕλληνας αὐτονόμους
ἀφῑέναι. ἐγὼ οὖν ὑμῖν παραινῶ μηδὲν εἴκειν ἀλλὰ τὴν ἀρχὴν σῴζειν καὶ πολεμεῖν
παρασκευάζεσθαι.

[ἔχομαι (+ genitivo): eu me apego/ ξυνθήκαις: o tratado/ εἵρητο (de εἵρω, ver página
195): era afirmado (lit., mais que perfeito, tinha sido afirmado)/
δίκας...τῶν διαφορῶν...διδόναι καὶ δέχεσθαι: dar e aceitar um ao outro arbitragem das
(nossas) diferenças/ τὰ ἐγκλήματα διαλύεσθαι: resolver suas reclamações/
ἐπιτάσσουσιν: impõem, ditam].

E finalmente, tendo se aproximado Péricles, filho de Xântipo, o primeiro homem dentre


os atenienses daquele tempo, o mais poderoso no falar e agir, exortava [παραινέω] tais
coisas: Atenienses, eu me apego, a resolução sempre a ela, não ceder aos
Lacedemônios, pois é claro que eles conspiram tanto antes como agora contra nós.
Era firmado, pois, nos tratados que é necessário dar e receber arbitragem das
diferenças entre um e outro lado, e cada um ter o que temos, mas agora, eles nem
pediram arbitragem, nem receber da que damos. Mas desejam por guerra mais do
que por palavras resolver suas reclamações. E muitas outras coisas nos impõem, e
os últimos, os que chegando, ordenam-nos deixar os gregos independentes. Assim,
eu vos exorto não ceder mas salvar o governo e se preparar a guerra.

“ἑὰν δὲ ἐς πόλεμον καταστῶμεν, τὰ τοῦ πολέμου οὐκ ἀσθενέστερα ἕξομεν· γνῶτε γὰρ
ἀκούοντες· αὐτουργοὶ γάρ εἰσιν οἱ Πελοποννήσιοι καὶ οὔτε ἰδίᾳ οὔτ’ ἐν κοινῷ χρήματά
ἐστιν αὐτοῖς. καὶ οἱ τοιοῦτοι οὔτε ναῦς πληροῦν οὔτε πεζὰς στρατιὰς πολλάκις ἐκπέμπειν
δύνανται· οὐ γὰρ ἐθέλουσιν ἀπὸ τῶν κλῆρων πολὺν χρόνον ἀπεῖναι, καὶ τὰ χρήματα δεῖ
ἀπὸ τῶν ἑαυτῶν ἐσφέρειν. μάχῃ οὖν μιᾷ πρὸς ἅπαντας Ἕλληνας δυνατοί εἰσιν οἱ
Πελοποννήσιοι καὶ οἱ ξύμμαχοι ἀντέχειν, πόλεμον δὲ χρόνιον ποιεῖσθαι πρὸς ἡμᾶς
ἀδύνατοι.

[ἀσθενέστερα: mais fraco/ ἐν κοινῷ: em comum, no tesouro/ τῶν κλήρων: as terras,


fazendas/ ἀπὸ τῶν ἑαυτῶν: deles próprios (propriedade privada)]

Ora, se declararmos guerra, não teremos de sua arte as fraquezas, pois saibais
escutando: os Peloponésios são agricultores e nem dispõem, individualmente, nem
em comum de mais recursos [do que nós]. E esses nem são capazes de encher navios,
nem enviar infantarias muitas vezes é podem se lançar, pois eles não desejam deixar
suas terras por muito tempo, pois é preciso que eles mesmos delas tirem as coisas de
que necessitam. Então em uma única batalha contra todos os gregos os
Lacedemônios e seus aliados podem repelir, mas não podem fazer uma longa guerra
contra nós.

“ἡμεῖς γὰρ τῆς θαλάσσης κρατοῦμεν. καὶ ἑὰν ἐπὶ τὴν χώρᾱν ἡμῶν πεζῇ ἴωσιν, ἡμεῖς ἐπὶ
τὴν ἐκείνων πλευσόμεθα. μέγα γὰρ ἐστι τὸ τῆς θαλάσσης κράτος. πόλιν γὰρ οἰκοῦμεν
νήσῳ ὁμοίᾱν ἥν οὐδεὶς πολέμιος δύναται λαβεῖν. χρὴ οὖν τὴν μὲν γῆν καὶ τὰς οίκίᾱς
ἀφεῖναι, τὴν δὲ θάλασσαν καὶ τὴν πόλιν φυλάσσειν.

Pois nós dominamos o mar. E se vierem contra nossa terra por via terrestre, nós
navegaremos contra eles, pois grande é nossa força marítima. De fato, habitamos
uma cidade como uma ilha, que nenhum inimigo é capaz de tomar. Então, enquanto
é necessário que deixemos nossa terra e nossas casas, vamos guardar a cidade por
mar.

“νῦν δὲ τούτοις ἀποκρῑνάμενοι ἀποπέμπωμεν ὅτι τὰς πόλεις αὐτονόμους ἀφέσομεν ἐὰν
καὶ ἐκεῑνοι ἀφῶσι τὰς πόλεις ἅς ὑπηκόους ἔχουσιν, δίκᾱς τε ὅτι ἐθέλομεν δοῦναι κατὰ
τὰς ξυνθήκᾱς, πολέμου δὲ οὐκ ἄρξομεν, εἰ δὲ ἄρξουσιν ἐκεῖνοι, ἀμυνούμεθα.

[ὑπηκόους: submetidas, subjugadas/ δίκας ... δοῦναι: submeter à arbitragem/ τὰς


ξυνθήκας: o tratado].

E agora para eles, que os despeçamos, respondendo-lhes que deixaremos as cidades


independentes se eles [aqueles] deixarem as cidades sobre as quais detém domínio,
e que desejamos nos submeter à arbitragem conforme o tratado, e não daremos
início à guerra, mas se aqueles a iniciarem, nós nos defenderemos.

“ταῦτα δὲ ἐπίστασθαι χρή, ὅτι ἀνάγκη ἐστὶ πολεμεῖν, καὶ ὅτι ἐκ τῶν μεγίστων κινδύνων
καὶ πόλει καὶ ἰδιώτῃ μέγισται τῑμαὶ περιγίγνονται. οἱ μὲν πατέρες ὑμῶν τούς τε
βαρβάρους ἀπεώσαντο καὶ ἐς τὴν νῦν δύναμιν προήγαγον τὴν πόλιν, ὑμᾶς δὲ οὐ χρὴ
αὐτῶν κακίονας γίγνεσθαι, ἀλλὰ τούς τε ἐχθροὺς παντὶ τρόπῳ ἀμύνεσθαι καὶ τοῖς
ἐπιγιγνομένοις τὴν πόλιν μὴ ἐλάσσονα παραδοῦναι.”

[περιγίγνονται: resultam/ ἀπεώσαντο (de ἀποθέω): reter, repelir/ τοῖς ἐπιγιγνομένοις:


seus descendentes]

É necessário conhecer essas coisas, que há necessidade de fazer guerra e que dos
grandes perigos tanto para a cidade como para o indivíduo resultam grandíssimas
honras. Enquanto os vossos pais repeliram os Bárbaros e conduziram a cidade
diante de seu poder atual, vós, por vossa vez, não vos tornareis piores que eles, mas
repelireis os inimigos de toda forma, e não dareis aos descendentes uma cidade
inferior.

ὁ μὲν οὖν Περικλῆς τοιαῦτα εἶπεν, οἱ δὲ Ἀθηναῖοι νομίσαντες αὐτὸν ἄριστα παραινεῖν,
ἐφηφίσαντο ἅ ἐκέλευε, καὶ τοῖς Λακεδαιμονίοις ἀπεκρίναντο κατὰ πάντα ὡς ἔφρασεν. οἱ
δὲ πρέσβεις ἀπεχώρησαν ἐπ’ οἴκου καὶ οὐκέτι ὕστερον ἐπρεσβεύοντο.

[κατὰ πάντα: segundo tudo/ ἐπρεσβεύοντο: enviavam embaixadores]

Então, Péricles disse essas coisas, e os atenienses tendo considerado [as palavras]
apresentadas [por ele] as melhores, votaram o que ordenava. E aos Lacedemônios
responderam segundo tudo que foi proposto. E os embaixadores partiram de sua casa e
não mais reenviavam embaixada posteriormente.

Partes Principais: radicais terminados em -ζ- e -ιζ-


θαυμάζω, θαυμάσομαι, ἐθαύμασα, τεθαύμακα, τεθαύμασμαι, ἐθαυμάσθην
(intransitivo): eu estou maravilhado; (transitivo): eu admiro alguém;
φράζω, φράσω, ἔφρασα, πέφρακα, πέφρασμαι, ἐφράσθην: eu mostro; eu conto; eu
explico; (aoristo médio e passivo no sentido médio) eu penso sobre, eu considero;
κομίζω, [κομιε-] κομιῶ, [κομι-] ἐκόμισα, κεκόμικα, κεκόμισμαι, ἐκομίσθην: eu trago,
eu tomo;
ὀργίζομαι, [ὀργιε-] ὀργιοῦμαι ou [ὀργισ-] ὀργισθήσομαι, ὤργισμαι, ὠργίσθην: eu me
encolerizo, eu me zango; (+ dat., eu me encolerizo com);
Construindo Palavras:
Deduza ou encontre o significado das palavras dos seguintes conjuntos:
1. ἡ δίκη; δίκαιος, -ᾱ, -ον; ἡ δικαιοσύνη; ἄδικος, -ον; ἀδικέω; τὸ ἀδίκημα;
2. ἡ βουλή; βουλέυω; ὁ βουλευτής; τὸ βούλευμα; προβουλεύω; τὸ προβούλευμα;
Gramática:
O Subjuntivo dos verbos em -μι:
εἰμί: eu sou
Presente ativo: ὦ, ᾖς, ᾖ, ὦμεν, ἦτε, ὦσι (ν)
εἶμι: eu irei
Presente ativo: ἴω, ἴῃς, ἴῃ, ἴωμεν, ἴητε, ἴωσι (ν)
δίδωμι
Presente ativo: διδῶ, διδῷς, διδῷ, διδῶμεν, διδῶτε, διδῶσι (ν)
Presente Médio/ Passivo: διδῶμαι, διδῷ, διδῶτα, διδώμεθα, διδῶσθε, διδῶνται
Aoristo Ativo: δῶ, δῷς, δῷ, δῶμεν, δῶτε, δῶσι (ν)
Aoristo Médio: δῶμαι, δῷ, δῶται, δώμεθα, δῶσθε, δῶνται
Aoristo Passivo: δοθῶ, δοθῇς, δοθῇ, δοθῶμεν, δοθῆτε, δοθῶσι (ν)
τίθημι
Presente ativo: τιθῶ, τιθῇς, τιθῇ, τιθῶμεν, τιθῆτε, τιθῶσι (ν)
Presente Médio/ Passivo: τιθῶμαι, τιθῇ, τιθῆται, τιθώμεθα, τιθῆσθε, τιθῶνται
Aoristo ativo: θῶ, θῇς, θῇ, θῶμεν, θῆτε, θῶσι (ν)
Aoristo Médio: θῶμαι, θῇ, θῆται, θώμεθα, θῆσθε, θῶνται
Aoristo Passivo: τεθῶ, τεθῇς, τεθῇ, τεθῶμεν, τεθῆτε, τεθῶσι (ν)
ἵστημι
Presente ativo: ἱστῶ, ἱστῇς, ἱστῇ, ἱστῶμεν, ἱστῆτε, ἱστῶσι (ν)
Presente Médio/ Passivo: ἱστῶμαι, ἱστῇ, ἱστῆται, ἱστώμεθα, ἱστῆσθε, ἱστῶνται
Aoristo Ativo: στῶ, στῇς, στῇ, στῶμεν, στῆτε, στῶσι (ν)
Aoristo Médio: στῶμαι, στῇ, στῆται, στώμεθα, στῆσθε, στῶνται
Aoristo Passivo: σταθῶ, σταθῇς, σταθῇ, σταθῶμεν, σταθῆτε, σταθῶσι (ν)
δείκνῡμι
Presente ativo: δεικνύω, δεικνύῃς, δικνύῃ, δεικνύωμεν, δεικνύητε, δεικνύωσι (ν)
Presente Médio/ Passivo: δεικνύωμαι, δεικνύῃ, δεικνύηται, δεικνυώμεθα, δεικνύησθε,
δεικνύωνται
Aoristo ativo: δείξω, δείξῃς, δείξῃ, δείξωμεν, δείξητε, δείξωσι (ν)
Aoristo Médio: δείξωμαι, δείξῃ, δείξηται, δειξώμεθα, δείξηστε, δείξωνται
Aoristo Passivo: διχθῶ, δειχθῇς, δειχθῇ, δειχθῶμεν, δειχθῆτε, δειχθῶσι (ν)
ἵημι
Presente ativo: ἱῶ, ἱῇς, ἱῇ, ἱῶμεν, ἱῆτε, ἱῶσι (ν)
Presente Médio/ Passivo: ἱῶμαι, ἱῇ, ἱῇται, ἱῶμεθα, ἱῆσθε, ἱῶνται
Aoristo ativo: ὧ, ᾗς, ᾗ, ὧμεν, ἧτε, ὧσι (ν)
Aoristo Médio: ὧμαι, ᾗ, ἧται, ὥμεθα, ἧσθε, ὧνται
Aoristo Passivo: ἑθῶ, ἑθῇς, ἑθῇ, ἑθῶμεν, ἑθῆτε, ἑθῶσι (ν)
Note que muitos verbos são compostos com prefixos preposicionais encontrados com
acentos recessivos no subjuntivo e, às vezes, com o acento mantido na forma não
composta, como: πάρωμεν ou παρῶμεν. Nós seguimos a última acentuação nesse livro.
Exercício 21 ε:
Preencha as formas do subjuntivo de todos os quadros de verbos completos encontrados
no livro II, e os quadros do exercício 11 θ. Mantenha esses quadros para referência.
Exercício 21 ζ:
Identifique o tempo, a voz, pessoa e número dessas formas do subjuntivo:
1. δοθῶμεν: (voz passiva) primeira pessoa do plural do aoristo
2. διδῶτε: (voz ativa) segunda pessoa do plural do presente
3. δῷς: (voz ativa) segunda pessoa do singular do aoristo
4. τιθῇ: (voz médio/passiva) segunda pessoa do singular do presente
5. θώμεθα: (voz médio/passiva) primeira pessoa do plural do aoristo
6. τιθῆσθε: (voz médio/passiva) segunda pessoa do plural do presente
7. ἱστῶσι(ν): (voz ativa) terceira pessoa do plural do presente
8. σταθῇς: (voz passiva) segunda pessoa do singular do aoristo
9. στῶ: (voz ativa) primeira pessoa do singular do aoristo
10. δείξης: (voz ativa) segunda pessoa do singular do aoristo
11. δειξώμεθα: (voz médio/passiva) primeira pessoa do plural do aoristo
12. δεικνύῃ: (voz ativa) terceira pessoa do singular do presente
13. ῇ: (voz ativa) terceira pessoa do singular do presente
14. ἱῶσι(ν): (voz ativa) terceira pessoa do plural do presente
15. ἐθῇ: (voz passiva) terceira pessoa do singular do aoristo
Exercício 21 η
Leia em voz alta e traduza, identificando cada uso do subjuntivo:
1. μὴ οἴκοι μένωμεν ἀλλὰ πρὸς τὸ ἄστυ ἱώμεθα ὅπως τῇ ἐκκλησίᾳ παρῶμεν.
Não esperemos em casa, mas partamos para a cidade a fim de que estejamos
presentes à assembleia.
2. εἰς τὴν Πύκνα ἵωμεν ἵνα τῶν ῥητόρων ἀκούωμεν βουλευομένων τί ποιήσωμεν.
Sigamos para a Pnix a fim de que escutemos os oradores deliberando sobre o que
faremos.
3. οἱ γὰρ Πελοποννήσιοι πρέσβεις πεπόμφασι λέξοντας ὅτι πόλεμος ἔσται ἐὰν μὴ
τὴν ἀρχὴν ἀφῶμεν.
Pois, os Lacedemônios, enviaram embaixadores, que disseram que haverá guerra,
se não deixarmos o governo.
4. ὁ Περικλῆς “μὴ ἀφῆτε τὴν ἀρχὴν,” φησίν.
Péricles diz: Não deixeis o governo.
5. τί οὖν ποιήσωμεν; πότερον τὴν ἀρχὴν ἀφῶμεν ἤ ἐς πόλεμον καταστῶμεν;
Então o que faremos? Deixaremos o governo ou declaramos guerra?
6. τὰς ὑδρίᾱς καταθῶμεν καὶ τὸν ἀγρὸν σπεύδωμεν ἵνα τὸν κύνα ζητῶμεν.
Larguemos os cântaros, e apressemo-nos para o campo, a fim de que procuremos
o cão.
7. καλὸν δῶρον τῇ παιδὶ δῶμεν τῇ τὸν κύνα εὑρούσῃ.
Demos um belo presente à jovem que encontrou o cão.
8. μὴ δείξῃς τὴν ὁδὸν τῷ ξένῳ· ψευδῆ γὰρ λέγει.
Não mostres o caminho para o estrangeiro, pois ele diz uma mentira.
9. ἄκουσον, ὦ παῖ, ἵνα συνῑῇς τί λέγει ὁ διδάσκαλος.
Escuta rapaz, para que entendas o que diz o professor.
10. μὴ ἀνοιξῆτε τὰς πύλᾱς, ὦ φύλακες· οἱ γὰρ πολέμιοι προσχωροῦσιν.
Não abrais as portas guardas, pois os inimigos se aproximam.

Exercício 21 θ
Traduza para o grego:
1. Se (ἐὰν + subjuntivo) vós nos désseis dinheiro, amigos, nós iremos ajudá-los.

ἐὰν διδῶτε τὸν ἀργύριον ἡμᾶς, ὦ φίλοι, ἱῶμεν βοηθεῖν αυτοῖς.

2. Deixe-nos parar e olhar o templo.

ἀφῇ ἡμᾶς τὸν ἱερὸν μένειν καὶ βλέπειν.

3. Deixe nos ir para o templo (a fim de) para colocar uma oferenda (use τὸ ἄγαλμα)
para o Deus.

ἀφῇ ἡμᾶς εἶναι πρὸς τὸν ἱερὸν ἵνα τὸ ἄγαλμα τιθέναι πρὸς τὸν θεόν.

4. Devemos mostrar ao sacerdote a oferenda que pretendemos dar?

δεῖ ἡμᾶς δεικνύωμεν τῷ ἱερῷ τὸ ἄγαλμα, ὅ ἐθέλομεν δοῦναι

5. Vamos nos revoltar contra os persas e navegar imediatamente (a fim de) para
ajudar os gregos.

ἀπὸ τῶν Πέρσων ἀποστῶμεν καὶ εὐθὺς πλέωμεν ἵνα τοῖς Ἕλλησι βοηθεῖν.

Texto Complementar:
ΟΙ ΑΥΤΟΥΡΓΟΙ ΑΝΙΣΤΑΝΤΑΙ
A Retirada dos Camponeses.
οἱ δὲ Ἀθηναῖοι ἐπείθοντό τε τῷ Περικλεῖ καὶ ἐσεκομίζοντο ἐκ τῶν ἀγρῶν παῖδας καὶ
γυναῖκας καὶ τὴν ἄλλην κατασκευὴν ᾖ κατ’ οἶκον ἐχρῶντο· πρόβατα δὲ καὶ ὑποζύγια ἐς
τὴν Εὔβοιαν ἔπεμψαν καὶ τὰς νήσους τὰς ἐπικειμένᾱς χαλεπὴ δὲ αὐτοῖς ἐγίγνετο ἡ
ἀνάστασις, διότι αἰεὶ εἰώθεσαν οἱ πολλοὶ ἐν τοῖς ἀγροῖς οἰκεῖν. ἐβαρύνοντό τε οἰκίᾱς τε
καταλείποντες καὶ ἱερά, δίαιτάν τε μέλλοντες μεταβάλλειν. ἐπειδὴ δὲ ἀφίκοντο ἐς τὸ
ἄστυ, όλίγοις μέν τισιν ὑπῆρχον οἰκήσεις· οἱ δὲ πολλοὶ τά τε ἐρῆμα τῆς πόλεως ᾤκησαν
καὶ τὰ ἱερά. καὶ κατεσκευάσαντο καὶ ἐν τοῖς πύργοις τῶν τειχῶν πολλοὶ καὶ ὡς ἕκαστός
που ἐδύνατο. οὐ γὰρ ἐχώρησε ξυνελθόντας αὐτοὺς ἡ πόλις, ἀλλ’ ὕστερον δὴ τά τε μακρὰ
τείχη ᾤκησαν καὶ τοῦ Πειραιῶς τὰ πολλά.

[ἐσεκομίζοντο: traziam, transportavam/ κατασκευὴν: equipamento, mobiliário


doméstico/ ὑποζύγια: bestas de carga, juntas de boi/ ἐπικειμένας: que estavam próximas/
ἡ ἀνάστασις: a remoção/ εἰώθεσαν (de ἔθω): mais que perfeito com sentido de perfeito,
estavam acostumados/ οἱ πολλοὶ: a maioria/ ἐβαρύνοντό: estavam pesarosos,
angustiados/ δίαιτάν: modo de vida/ μεταβάλλειν: mudar/ ἐπειδὴ: quando/ ὑπῆρχον:
estava (prontas)/ οἰκήσεις: habitações, casas/ κατεσκευάσαντο: construíram casas/ καὶ:
mesmo, até/ τοῖς πύργοις: torres/ ἕκαστος: cada/ που: em qualquer lugar/ ἐχώρησε:
acomodou/ τὰ πολλά: a maior parte]

Ora, os atenienses obedeciam a Péricles e retiravam suas mulheres e crianças de seus


campos, como também outros pertences de que faziam uso. Enviaram seus rebanhos e
animais de carga para a Eubeia e para as ilhas que estavam mais próximas. A remoção
acontecia com dificuldade para eles, porque a maioria dos homens sempre foi acostumada
a habitar nos campos. Angustiavam-se deixando suas casas e templos, e por estar prestes
a mudar seu estilo de vida. E depois que chegaram à cidade, enquanto havia casas prontas
para poucos, a maioria deles habitaram as partes ermas da cidade e os templos. E muitos
se organizaram nas torres das muralhas e em cada lugar que podiam, pois, tendo vindo
juntos, a cidade não os acomodou. E, posteriormente, eles habitaram junto às grandes
muralhas e no Pireus.

Questões de Compreensão:

1. O que os atenienses trouxeram com eles do campo?


Suas mulheres e crianças de seus campos, como também todos os pertences de
que faziam uso em suas casas

2. Por que a remoção do campo foi difícil e angustiante?

Porque a maioria dos homens sempre foi acostumada a habitar nos campos e por
estar prestes a mudar seu estilo de vida.

3. Que problema eles enfrentaram ao chegar à cidade?

Havia casas para poucos.

4. Onde a maioria deles se estabeleceu?

A maioria deles habitaram as partes ermas da cidade e os templos.

5. Em que outros lugares alguns deles construíram suas casas?

Posteriormente, eles habitaram junto às grandes muralhas e no Pireus.

Exercício 21 ι

Traduza para o grego:

1. Quando o inimigo avançava para a Ática, obedecendo Péricles, fomos todos para
a cidade.

ἐπεὶ δὲ ὁ πολέμιος προσέχωρουν εἰς τὴν Ἀττικήν, πειθόμενοι τῷ Περικλεῖ,


ἦλθομεν πρὸς τὸ ἄστυ.

2. Nós ficamos muito angustiados (use βαρύνομαι) ao deixar nossas casas para trás.

ἐβαρυνόμεθα τὰς οἰκίᾱς καταλείποντες ὄπισθεν.

3. Quando (ἐπεί) nós chegamos à cidade, não havia nenhuma casa pronta (use
ὑπάρχω) para nós.

ἐπεὶ δὲ ἀφίκοντο εἰς τὸ ἄστυ, οὐδεμίας οἰκήσεις ὑπῆρχον ἡμῖν.

4. E então, no início, vivemos numa torre (use πύργος), mas depois, nós preparamos
uma casa (use κατασκευάζομαι) próxima das muralhas.
ἐν ἀρχῇ, ἐν τοῖς πύργοις ᾠκήσομεν, ἀλλ’ ὕστερον τὴν οἰκίαν κατεσκευασόμεθα
ἐγγὺς πρὸς τά μακρὰ τείχη.

5. Mas quando (ἐπεί) o inimigo se retirou, nós retornamos para nossas casas.

ἐπεὶ δὲ ὁ πολέμιος ἀνεστρέψεν, ἐπανήλθομεν οἴκαδε.

Grego Clássico:

Sólon (poema)

Sólon, além de ser o legislador que salvou Atenas da revolução por suas reformas (ver
página 80), foi um poeta, que usou sua poesia como propaganda para advertir e informar
seus concidadãos. Nas linhas seguintes (fragmento 9), ele os adverte dos perigos da
tirania. Sua advertência foi presciente; trinta anos mais tarde Pisístrato tornou-se tirano
de Atenas.

[νεφέλης: nuvem/ πέλεται: vem / χιόνος μένος ἠδὲ χαλάζης: o poder da neve do
granizo/ βροντὴ: trovão/ ἀστεροπῆς: relâmpago/ ὅλλυται:
perece/ ἐς...μονάρχου...δουλοςύνην: sob a escravidão de um monarca/ ἀϊδρίῃ: pela sua
loucura, ignorância/ ἕπεσεν: aoristo gnômico; traduzir como
presente/ λίην...ἐξάραντ(α): tendo elevado tanto (um homem)/ κατασχεῖν:
conter/ τινα: alguém/ νοεῖν: pensar sobre]

ἐκ νεφέλης πέλεται χιόνος μένος ἠδὲ χαλάζης


βροντὴ δ’ ἐκ λαμπρῆς γίγνεται ἀστεροπῆς·
ἀνδρῶν δ’ ἐκ μεγάλων πόλις ὄλλυται ἐς δὲ μονάρχου
δῆμος ἀιδρίῃ δουλοσύνην ἔπεσεν.
λίην δ’ ἐξάραντ’ οὐ ῥᾴδιόν ἐστι κατασχεῖν
ὕστερον, ἀλλ’ ἤδη χρή τινα πάντα νοεῖν.

Assim como da nuvem, desce o poder da neve e do granizo,


E do trovão surge o brilho do relâmpago,
Assim também perece a grandeza dos homens, na cidade que os
Submete sob a escravidão de um monarca
É loucura elevar tanto um homem, e não fácil contê-lo
Depois, mas alguém passe a pensar já agora sobre tudo isso.

Grego do Novo Testamento

Nocodemos visita Jesus (conclusão)

λέγει πρὸς αὐτὸν Νικόδημος, “πῶς δύναται ἄνθρωπος γεννηθῆναι γέρων ὤν; μὴ δύναται
εἰς τὴν κοιλίᾱν τῆς μητρὸς αὐτοῦ δεύτερον εἰσελθεῖν καὶ γεννηθῆναι;” ἀπεκρίθη Ἰησοῦς,
“ἀμὴν ἀμὴν λέγω σοι, ἐὰν μή τις γεννηθῇ ἐξ ὕδατος καὶ πνεύματος. οὐ δύναται εἰσελθεῖν
εἰς τὴν βασιλείᾱν τοῦ θεοῦ. τὸ γεγεννημένον ἐκ τῆς σαρκὸς σάρξ ἐστιν, καὶ τὸ
γεγεννημένον ἐκ τοῦ πνεύματος πνεῦμά ἐστιν. μὴ θαυμάςῃς ὅτι εἶπόν σοι, ‘δεῖ ὑμᾱς
γεννηθῆναι ἄνωθεν.’ ”

[γεννηθῆναι, (de γεννάω, gerar; passivo, ser gerado): nascer/ μὴ: introduzindo aqui uma
pergunta que espera a resposta “não”/ τὴν κοιλίαν: útero/ ἀμὴν:
verdadeiramente/ ἐὰν μὴ: se não/ πνεύματος: espírito/ τὴν βασιλείαν: o
reino/ τὸ γεγεννημένον: o que tem nascido, o que nasce/ τῆς σαρκὸς: a carne/ ἄνωθεν:
de cima, de novo]

Nicodemos lhe dirige a palavra: Como é possível um homem ser gerado já sendo
velho? Pois não é possível para o útero da mãe dele uma segunda vez entrar e ser
gerado? Respondeu-lhe então Jesus: Em verdade, em verdade eu digo a ti, se alguém
não nascer da água e do espírito não poderá entrar no Reino de Deus. Todo aquele
que nascer da carne, carne é, do mesmo modo todo aquele que nascer do espírito,
espírito é. É preciso que nasçais novamente.

Você também pode gostar