Escolar Documentos
Profissional Documentos
Cultura Documentos
FRANCISCO DE ASSIS
HARMONIA APLICADA AO
TECLADO
2023
MÉTODO DE ENSINO COLETIVO DE TECLADO
HARMONIA APLICADA AO TECLADO
RIO DE JANEIRO
2023
SOBRE A AUTORA
PROJETO EXTRACLASSE:
HARMONIA APLICADA AO TECLADO
1 O TECLADO 11
2 REFERÊNCIAS BIBLIOGRÁFICAS 12
2.1 TÍTULO DA SUB-SEÇÃO 12
2.1.1 Título de sub-seção 15
3 DESENVOLVIMENTO 17
3.1 TÍTULO DA SUB-SEÇÃO 17
3.2 TÍTULO DE SUB-SEÇÃO 17
3.2.1 Título de sub-seção 18
3.2.2 Título de sub-seção 18
4 CONCLUSÃO 20
5 REFERÊNCIAS 21
.
6
2 PARÂMETROS DO SOM
3 O TECLADO
O teclado é composto por teclas brancas e pretas e abrange as regiões: grave, média e
aguda. Note que ele está organizado grupos de duas e três teclas pretas em toda a sua
extensão:
Exercite:
a) Toque os grupos de duas teclas pretas em todo o teclado.
À medida que tocamos da esquerda para a direita no teclado, passamos pelas regiões
grave, média e aguda, respectivamente.
.
8
Entre as duas teclas pretas se encontram as notas: dó, ré e mi. Toque-as realizando o
movimento ascendente e descendente.
Entre as três teclas pretas se encontram as notas fá, sol, lá e si, Toque-as do mesmo
modo que o exercício anterior.
.
10
Dá-se o nome de enarmonia a sons que ainda que possuam nomes distintos,
representam o mesmo som. As teclas pretas são notas enarmônicas, pois têm a mesma
entoação, mas com nomes e grafias diferentes, conforme a figura:
Deve-se haver uma preocupação com a postura do músico, a fim de que não haja
lesões, dores ou prejudique a sua performance. O pianista precisa sentar num banco ajustável
à sua altura, seus braços devem formar um ângulo de noventa graus como teclado ou piano e
sua coluna deve permanecer reta. Não pode existir nenhum ponto de tensão em suas mãos,
pulsos, antebraços e ombros. Além disso, se deve tocar com as mãos de forma arredondada
(como se houvesse uma bola de pingue-pongue dentro delas), de modo a evitar levantar muito
os dedos ao tocar.
.
12
3.5. EXERCÍCIO
Toque as seguintes notas, prolongando sempre a última de cada sequência:
DÓ – RÉ – MI – FÁ – SOL
RÉ – MI – FÁ – SOL – LÁ
MI – FÁ – SOL – LÁ – SI
FÁ – SOL – LÁ – SI – DÓ
DÓ – SI – LÁ – SOL – FÁ
SI – LÁ – SOL – FÁ – MI
LÁ – SOL – FÁ – MI – RÉ
SOL – FÁ – MI – RÉ – DÓ
4 ESCALA
Dó Ré Mi Fá Sol Lá Si Dó
Todas as escalas maiores possuem essa mesma ordem de tons e semitons. Vamos
dividir a escala de dó maior em dois grupos de quatro notas que chamaremos de tetracordes.
Toque-a com o seguinte dedilhado:
13
1 2 3 4
Mão direita
DÓ RÉ MI FÁ SOL LÁ SI DÓ
4 3 2 1
Mão esquerda
5 ELEMENTOS DA MÚSICA
6 TRÍADES MAIORES
Acorde é a combinação de três ou mais sons simultâneos diferentes. A harmonia, por sua
vez, é a ciência que estuda os acordes e as relações entre eles. A tríade é um acorde de três
sons, formada por terças sobrepostas. Exemplos:
A tríade será denominada maior quando o intervalo entre a primeira e a segunda nota
contiver dois tons e o intervalo entre a segunda e a terceira contiver um tom e um semitom.
Exemplo: Tríade de dó maior.
DÓ – ré – MI MI – fá – SOL
T T T T
A grafia musical dos gregos era uma notação literal. Para denominar as diversas notas
usavam as primeiras letras do seu alfabeto, conforme a tabela abaixo:
Alfa A α
Beta B β
Gama Γ γ
Delta Δ δ
15
Esse sistema continuou na idade média, substituindo-se as letras gregas pelas latinas, o
que subsiste até hoje em países anglosaxões.
Lá – Si – Dó – Ré – Mi – Fá – Sol
A – B – C – D – E – F – G
Os gregos consideravam a nota lá como sendo a nota mais grave do seu sistema
musical, por esta razão que as notas se iniciam pela nota lá e não pelo dó. Quando a cifra for
somente a letra maiúscula, ela representará a tríade maior.
TRÍADES MAIORES
A LÁ Maior
B SI Maior
C DÓ Maior
D RÉ Maior
E MI Maior
F FÁ Maior
G SOL Maior
Com isso, entendemos que as tríades formadas nas teclas brancas possuem as
seguintes cifragens:
F
.
16
.
18
Além das tríades maiores formadas em teclas brancas, há também tríades com uma
tecla preta no meio. São elas:
.
20
21
.
22
1 2 3 4
Mão direita
LÁ SI DÓ# RÉ MI FÁ# SOL# LÁ
4 3 2 1
Mão esquerda
Mi maior (4 sustenidos):
1 2 3 4
Mão direita
MI FÁ# SOL# LÁ SI DÓ# RÉ# LÁ
4 3 2 1
Mão esquerda
Si maior (5 sustenidos):
1 2 3 4
Mão direita
SI DÓ# RÉ# MI FÁ# SOL# LÁ# SI
4 3 2 1
Mão esquerda
aluno toque os mesmos grupos das teclas pretas, desta vez, da região grave à região aguda.
Neste exercício, o aluno já passa a conhecer as regiões grave, média e aguda do teclado.
Dando continuidade ao conhecimento das teclas do instumento, apresenta-se as teclas brancas.
Partindo das duas teclas pretas (dó sustenido e ré sustenido), mostra-se ao aluno que a
primeira tecla anterior ao dó sustenido é o dó, assim como, a tecla que antecede a tecla fá
sustenido é a nota fá. Tudo isso é apresentado de forma teórica e através das figuras abaixo.
Figura 1
Figura 2
Ainda sobre a localização das notas do teclado, demonstra-se através das imagens
abaixo que à esquerda das duas teclas pretas encontra-se a nota dó, enquanto que, à esquerda
das três teclas pretas subsequentes, encontra-se a nota fá.
Figura 3
.
24
Figura 4
Figura 5
Figura 6
Figura 7
Figura 8
Figura 9
.
26
Figura 11
Uma informação relevante apresentada pelo método é que na maior parte dos
países de cultura ocidental são utilizadas as escalas maiores e menores.
A cunho de curiosidade, os autores apresentam a construção da escala maior. É
assim que os alunos vão compreender o conceito de “graus” e porque estes são enumerados
por algarismos romanos.
Figura 15
Figura 16
Entende-se que para formar a próxima escala, será necessário elevar o VII grau a
um semitom, neste caso, o fá sustenido.
Figura 17
.
28
Figura 18
Figura 19
29
Figura 20
Figura 21
Figura 22
Figura 23
Figura 24
O método reitera que essa escrita musical se perpetuou na idade média, mas
substituindo as letras gregas pelas latinas. Como no exemplo:
Figura 25
Outra informação relevante citada pelo método é de que o motivo pelo qual a letra
“A” representa a nota lá e não dó é porque, para os gregos, este era o som mais grave do seu
sistema musical. Além disso, é ressaltado que as tríades maiores são indicadas pela letra
maiúscula pura. E logo em seguida, são demonstradas mais uma vez por meio de imagens,
porém, desta vez, com as suas respectivas cifras:
Figura 26
.
32
Figura 27
Figura 28
Figura 29
Figura 30
Amplia-se o repertório com mais músicas de tradição oral, em que o aluno deve
executar os acordes presentes nas canções.
Figura 31
Figura 32
Figura 33
Figura 34
Figura 35
.
36
Figura 36
Figura 38
.
38
evitar o intervalo mencionado inicialmente. Tal dado leva a crer que a escala menor melódica
possui alterações no VI e VII grau nos movimentos ascendente e descendente. Porém,
sabemos que ela é alterada apenas no movimento crescente das notas.
Figura 39
É trazida uma curiosidade, em que a tríade aumentada surge somente nas escalas
menores harmônica e melódica.
Finalmente, o método pede ao aluno para exercitar as tríades nas escalas
aprendidas nesta unidade.
Um novo tema é abordado na unidade onze: Inversões das Tríades.
A unidade se inicia demonstrando a posição de uma tríade de dó maior, que
contém as notas dó, mi e sol, respectivamente. Salienta-se que quando a nota mais grave,
denominada como baixo, é também a nota que nomeia o acorde, ou seja, a nota fundamental,
este se encontra no estado fundamental.
Figura 41
O método reitera que quando a nota mi, que é a terça, passa a ser o baixo da tríade
de dó maior, esta se encontra na primeira inversão. O acorde, então, passa a ser cifrado da
seguinte forma: C/E
39
Figura 42
De igual modo, é informado que quando a nota sol, que é a quinta, passa a ser o
baixo da tríade, temos a segunda inversão e é cifrado assim: C/G.
Figura 43
Por último, é solicitado que o estudante toque as inversões das tríades maiores e
menores formadas em teclas brancas e das tríades maiores e menores formadas em teclas
pretas.
.
40
Figura 46
Por último, são exemplificadas mais uma vez as tríades de ré maior e sol maior,
ambos invertidos:
Figura 47
Como exercício, o método pede ao aluno para tocar três peças musicais: “Frère
Jacques”, “Hino à Alegria”, de Beethoven e uma de livre escolha de acordo com o repertório
estudado anteriormente, utilizando os encadeamentos.
Figura 48
A unidade quinze finaliza o primeiro volume com mais exercícios e tem como
título: Harmonização de Melodias com I – IV e V.
O método pede ao aluno para harmonizar três músicas de tradição oral, utilizando
os graus: I, IV e V. Primeiramente, tocando todos no estado fundamental e depois de haver
decidido os acordes que melhor se adequam à melodia, se deve utilizar o encadeamento.
.
42
Lorem ipsum dolor sit amet, consectetur adipiscing elit. Praesent eget mauris sed
urna faucibus consectetur nec vel dui. Integer maximus at quam sit amet laoreet. Nulla ac
nulla vulputate, mollis orci in, sodales neque. Morbi eget elit ac dolor efficitur consectetur a
vel augue. Sed suscipit, dolor eu posuere semper, augue tortor aliquet tortor, sit amet
vulputate turpis turpis vel risus. Nam elementum, felis id sodales suscipit, urna ex malesuada
erat, eu egestas magna quam at nibh. Nullam sed nunc in tellus varius pulvinar at vel dolor. In
eu quam ut nisi placerat pretium. Fusce pulvinar ut sapien a pharetra. Morbi eu rutrum lectus.
Curabitur a risus ullamcorper, lobortis est sed, interdum ex. Curabitur rutrum erat venenatis
risus finibus, id volutpat lacus commodo.
Lorem ipsum dolor sit amet, consectetur adipiscing elit. Praesent eget mauris sed
urna faucibus consectetur nec vel dui. Integer maximus at quam sit amet laoreet. Nulla ac
nulla vulputate, mollis orci in, sodales neque. Morbi eget elit ac dolor efficitur consectetur a
vel augue. Sed suscipit, dolor eu posuere semper, augue tortor aliquet tortor, sit amet
vulputate turpis turpis vel risus. Nam elementum, felis id sodales suscipit, urna ex malesuada
erat, eu egestas magna quam at nibh. Nullam sed nunc in tellus varius pulvinar at vel dolor. In
eu quam ut nisi placerat pretium. Fusce pulvinar ut sapien a pharetra. Morbi eu rutrum lectus.
Curabitur a risus ullamcorper, lobortis est sed, interdum ex. Curabitur rutrum erat venenatis
risus finibus, id volutpat lacus commodo.
Lorem ipsum dolor sit amet, consectetur adipiscing elit. Praesent eget mauris sed
urna faucibus consectetur nec vel dui. Integer maximus at quam sit amet laoreet. Nulla ac
nulla vulputate, mollis orci in, sodales neque. Morbi eget elit ac dolor efficitur consectetur a
vel augue. Sed suscipit, dolor eu posuere semper, augue tortor aliquet tortor, sit amet
vulputate turpis turpis vel risus. Nam elementum, felis id sodales suscipit, urna ex malesuada
erat, eu egestas magna quam at nibh. Nullam sed nunc in tellus varius pulvinar at vel dolor. In
eu quam ut nisi placerat pretium. Fusce pulvinar ut sapien a pharetra. Morbi eu rutrum lectus.
Curabitur a risus ullamcorper, lobortis est sed, interdum ex. Curabitur rutrum erat venenatis
risus finibus, id volutpat lacus commodo.
43
Figura 1: legenda da Figura 1. Se houver indicação de Fonte, no caso de documentos, indicar logo depois do
autor, no final da legenda, entre parênteses (Fonte: Diretrizes do PPGM-UFRJ).
Lorem ipsum dolor sit amet, consectetur adipiscing elit. Praesent eget mauris sed
urna faucibus consectetur nec vel dui. Integer maximus at quam sit amet laoreet. Nulla ac
nulla vulputate, mollis orci in, sodales neque. Morbi eget elit ac dolor efficitur consectetur a
vel augue. Sed suscipit, dolor eu posuere semper, augue tortor aliquet tortor, sit amet
vulputate turpis turpis vel risus. Nam elementum, felis id sodales suscipit, urna ex malesuada
erat, eu egestas magna quam at nibh. Nullam sed nunc in tellus varius pulvinar at vel dolor. In
eu quam ut nisi placerat pretium. Fusce pulvinar ut sapien a pharetra. Morbi eu rutrum lectus.
Curabitur a risus ullamcorper, lobortis est sed, interdum ex. Curabitur rutrum erat venenatis
risus finibus, id volutpat lacus commodo.
Lorem ipsum dolor sit amet, consectetur adipiscing elit. Praesent eget mauris sed
urna faucibus consectetur nec vel dui. Integer maximus at quam sit amet laoreet. Nulla ac
nulla vulputate, mollis orci in, sodales neque. Morbi eget elit ac dolor efficitur consectetur a
vel augue. Sed suscipit, dolor eu posuere semper, augue tortor aliquet tortor, sit amet
vulputate turpis turpis vel risus. Nam elementum, felis id sodales suscipit, urna ex malesuada
erat, eu egestas magna quam at nibh. Nullam sed nunc in tellus varius pulvinar at vel dolor. In
eu quam ut nisi placerat pretium. Fusce pulvinar ut sapien a pharetra. Morbi eu rutrum lectus.
.
44
Curabitur a risus ullamcorper, lobortis est sed, interdum ex. Curabitur rutrum erat venenatis
risus finibus, id volutpat lacus commodo.
Coluna 1 Coluna 2
Dados de texto
● Dados de texto ou numéricos
ou numéricos
Segunda linha
● Segunda linha
Terceira linha
● Terceira linha
Quarta linha
● Quarta linha
Lorem ipsum dolor sit amet, consectetur adipiscing elit. Praesent eget mauris sed
urna faucibus consectetur nec vel dui. Integer maximus at quam sit amet laoreet. Nulla ac
nulla vulputate, mollis orci in, sodales neque. Morbi eget elit ac dolor efficitur consectetur a
vel augue. Sed suscipit, dolor eu posuere semper, augue tortor aliquet tortor, sit amet
vulputate turpis turpis vel risus. Nam elementum, felis id sodales suscipit, urna ex malesuada
erat, eu egestas magna quam at nibh. Nullam sed nunc in tellus varius pulvinar at vel dolor. In
eu quam ut nisi placerat pretium. Fusce pulvinar ut sapien a pharetra. Morbi eu rutrum lectus.
Curabitur a risus ullamcorper, lobortis est sed, interdum ex. Curabitur rutrum erat venenatis
risus finibus, id volutpat lacus commodo.
Lorem ipsum dolor sit amet, consectetur adipiscing elit. Praesent eget mauris sed
urna faucibus consectetur nec vel dui. Integer maximus at quam sit amet laoreet. Nulla ac
nulla vulputate, mollis orci in, sodales neque. Morbi eget elit ac dolor efficitur consectetur a
vel augue. Sed suscipit, dolor eu posuere semper, augue tortor aliquet tortor, sit amet
vulputate turpis turpis vel risus. Nam elementum, felis id sodales suscipit, urna ex malesuada
erat, eu egestas magna quam at nibh. Nullam sed nunc in tellus varius pulvinar at vel dolor. In
eu quam ut nisi placerat pretium. Fusce pulvinar ut sapien a pharetra. Morbi eu rutrum lectus.
Curabitur a risus ullamcorper, lobortis est sed, interdum ex. Curabitur rutrum erat venenatis
risus finibus, id volutpat lacus commodo.
Lorem ipsum dolor sit amet, consectetur adipiscing elit. Praesent eget mauris sed
urna faucibus consectetur nec vel dui. Integer maximus at quam sit amet laoreet. Nulla ac
45
nulla vulputate, mollis orci in, sodales neque. Morbi eget elit ac dolor efficitur consectetur a
vel augue. Sed suscipit, dolor eu posuere semper, augue tortor aliquet tortor, sit amet
vulputate turpis turpis vel risus. Nam elementum, felis id sodales suscipit, urna ex malesuada
erat, eu egestas magna quam at nibh. Nullam sed nunc in tellus varius pulvinar at vel dolor. In
eu quam ut nisi placerat pretium. Fusce pulvinar ut sapien a pharetra. Morbi eu rutrum lectus.
Curabitur a risus ullamcorper, lobortis est sed, interdum ex. Curabitur rutrum erat venenatis
risus finibus, id volutpat lacus commodo.
Lorem ipsum dolor sit amet, consectetur adipiscing elit. Praesent eget mauris sed
urna faucibus consectetur nec vel dui. Integer maximus at quam sit amet laoreet.
Nulla ac nulla vulputate, mollis orci in, sodales neque. Morbi eget elit ac dolor
efficitur consectetur a vel augue. Sed suscipit, dolor eu posuere semper, augue tortor
aliquet tortor, sit amet vulputate turpis turpis vel risus. Nam elementum, felis id
sodales suscipit, urna ex malesuada erat, eu egestas magna quam at nibh. Nullam sed
nunc in tellus varius pulvinar at vel dolor. In eu quam ut nisi placerat pretium. Fusce
pulvinar ut sapien a pharetra. Morbi eu rutrum lectus. Curabitur a risus ullamcorper,
lobortis est sed, interdum ex. Curabitur rutrum erat venenatis risus finibus, id
volutpat lacus commodo. (AUTOR, ANO, p. 123-456)
Lorem ipsum dolor sit amet, consectetur adipiscing elit. Praesent eget mauris sed
urna faucibus consectetur nec vel dui. Integer maximus at quam sit amet laoreet. Nulla ac
nulla vulputate, mollis orci in, sodales neque. Morbi eget elit ac dolor efficitur consectetur a
vel augue. Sed suscipit, dolor eu posuere semper, augue tortor aliquet tortor, sit amet
vulputate turpis turpis vel risus. Nam elementum, felis id sodales suscipit, urna ex malesuada
erat, eu egestas magna quam at nibh. Nullam sed nunc in tellus varius pulvinar at vel dolor. In
eu quam ut nisi placerat pretium. Fusce pulvinar ut sapien a pharetra. Morbi eu rutrum lectus.
Curabitur a risus ullamcorper, lobortis est sed, interdum ex. Curabitur rutrum erat venenatis
risus finibus, id volutpat lacus commodo.
Lorem ipsum dolor sit amet, consectetur adipiscing elit. Praesent eget mauris sed
urna faucibus consectetur nec vel dui. Integer maximus at quam sit amet laoreet. Nulla ac
nulla vulputate, mollis orci in, sodales neque. Morbi eget elit ac dolor efficitur consectetur a
vel augue. Sed suscipit, dolor eu posuere semper, augue tortor aliquet tortor, sit amet
vulputate turpis turpis vel risus. Nam elementum, felis id sodales suscipit, urna ex malesuada
erat, eu egestas magna quam at nibh. Nullam sed nunc in tellus varius pulvinar at vel dolor. In
eu quam ut nisi placerat pretium. Fusce pulvinar ut sapien a pharetra. Morbi eu rutrum lectus.
Curabitur a risus ullamcorper, lobortis est sed, interdum ex. Curabitur rutrum erat venenatis
risus finibus, id volutpat lacus commodo.
.
46
Exemplo 1: legenda de Exemplo musical. Use sempre as figuras no meio da página, para evitar espaços em
branco nas bordas (o texto corrido se adapta melhor). Também não esqueça de “ancorar” (ou seja, referenciar no
texto) todas as Figuras, Tabelas, Quadros e Exemplos.
Lorem ipsum dolor sit amet, consectetur adipiscing elit. Praesent eget mauris sed
urna faucibus consectetur nec vel dui. Integer maximus at quam sit amet laoreet. Nulla ac
nulla vulputate, mollis orci in, sodales neque. Morbi eget elit ac dolor efficitur consectetur a
vel augue. Sed suscipit, dolor eu posuere semper, augue tortor aliquet tortor, sit amet
vulputate turpis turpis vel risus. Nam elementum, felis id sodales suscipit, urna ex malesuada
erat, eu egestas magna quam at nibh. Nullam sed nunc in tellus varius pulvinar at vel dolor. In
eu quam ut nisi placerat pretium. Fusce pulvinar ut sapien a pharetra. Morbi eu rutrum lectus.
Curabitur a risus ullamcorper, lobortis est sed, interdum ex. Curabitur rutrum erat venenatis
risus finibus, id volutpat lacus commodo.
47
Lorem ipsum dolor sit amet, consectetur adipiscing elit. Praesent eget mauris sed
urna faucibus consectetur nec vel dui. Integer maximus at quam sit amet laoreet. Nulla ac
nulla vulputate, mollis orci in, sodales neque. Morbi eget elit ac dolor efficitur consectetur a
vel augue. Sed suscipit, dolor eu posuere semper, augue tortor aliquet tortor, sit amet
vulputate turpis turpis vel risus. Nam elementum, felis id sodales suscipit, urna ex malesuada
erat, eu egestas magna quam at nibh. Nullam sed nunc in tellus varius pulvinar at vel dolor. In
eu quam ut nisi placerat pretium. Fusce pulvinar ut sapien a pharetra. Morbi eu rutrum lectus.
Curabitur a risus ullamcorper, lobortis est sed, interdum ex. Curabitur rutrum erat venenatis
risus finibus, id volutpat lacus commodo.
Lorem ipsum dolor sit amet, consectetur adipiscing elit. Praesent eget mauris sed
urna faucibus consectetur nec vel dui. Integer maximus at quam sit amet laoreet. Nulla ac
nulla vulputate, mollis orci in, sodales neque. Morbi eget elit ac dolor efficitur consectetur a
vel augue. Sed suscipit, dolor eu posuere semper, augue tortor aliquet tortor, sit amet
vulputate turpis turpis vel risus. Nam elementum, felis id sodales suscipit, urna ex malesuada
erat, eu egestas magna quam at nibh. Nullam sed nunc in tellus varius pulvinar at vel dolor. In
eu quam ut nisi placerat pretium. Fusce pulvinar ut sapien a pharetra. Morbi eu rutrum lectus.
Curabitur a risus ullamcorper, lobortis est sed, interdum ex. Curabitur rutrum erat venenatis
risus finibus, id volutpat lacus commodo.
Lorem ipsum dolor sit amet, consectetur adipiscing elit. Praesent eget mauris sed
urna faucibus consectetur nec vel dui. Integer maximus at quam sit amet laoreet. Nulla ac
nulla vulputate, mollis orci in, sodales neque. Morbi eget elit ac dolor efficitur consectetur a
vel augue. Sed suscipit, dolor eu posuere semper, augue tortor aliquet tortor, sit amet
vulputate turpis turpis vel risus. Nam elementum, felis id sodales suscipit, urna ex malesuada
erat, eu egestas magna quam at nibh. Nullam sed nunc in tellus varius pulvinar at vel dolor. In
eu quam ut nisi placerat pretium. Fusce pulvinar ut sapien a pharetra. Morbi eu rutrum lectus.
Curabitur a risus ullamcorper, lobortis est sed, interdum ex. Curabitur rutrum erat venenatis
risus finibus, id volutpat lacus commodo.A escolha da proposta analítica de Meyer se deu a
.
48
Lorem ipsum dolor sit amet, consectetur adipiscing elit. Praesent eget mauris sed
urna faucibus consectetur nec vel dui. Integer maximus at quam sit amet laoreet. Nulla ac
nulla vulputate, mollis orci in, sodales neque. Morbi eget elit ac dolor efficitur consectetur a
vel augue. Sed suscipit, dolor eu posuere semper, augue tortor aliquet tortor, sit amet
vulputate turpis turpis vel risus. Nam elementum, felis id sodales suscipit, urna ex malesuada
erat, eu egestas magna quam at nibh. Nullam sed nunc in tellus varius pulvinar at vel dolor. In
eu quam ut nisi placerat pretium. Fusce pulvinar ut sapien a pharetra. Morbi eu rutrum lectus.
Curabitur a risus ullamcorper, lobortis est sed, interdum ex. Curabitur rutrum erat venenatis
risus finibus, id volutpat lacus commodo.
Lorem ipsum dolor sit amet, consectetur adipiscing elit. Praesent eget mauris sed
urna faucibus consectetur nec vel dui. Integer maximus at quam sit amet laoreet. Nulla ac
nulla vulputate, mollis orci in, sodales neque. Morbi eget elit ac dolor efficitur consectetur a
vel augue. Sed suscipit, dolor eu posuere semper, augue tortor aliquet tortor, sit amet
vulputate turpis turpis vel risus. Nam elementum, felis id sodales suscipit, urna ex malesuada
erat, eu egestas magna quam at nibh. Nullam sed nunc in tellus varius pulvinar at vel dolor. In
eu quam ut nisi placerat pretium. Fusce pulvinar ut sapien a pharetra. Morbi eu rutrum lectus.
Curabitur a risus ullamcorper, lobortis est sed, interdum ex. Curabitur rutrum erat venenatis
risus finibus, id volutpat lacus commodo.
Lorem ipsum dolor sit amet, consectetur adipiscing elit. Praesent eget mauris sed
urna faucibus consectetur nec vel dui. Integer maximus at quam sit amet laoreet. Nulla ac
nulla vulputate, mollis orci in, sodales neque. Morbi eget elit ac dolor efficitur consectetur a
vel augue. Sed suscipit, dolor eu posuere semper, augue tortor aliquet tortor, sit amet
vulputate turpis turpis vel risus. Nam elementum, felis id sodales suscipit, urna ex malesuada
49
erat, eu egestas magna quam at nibh. Nullam sed nunc in tellus varius pulvinar at vel dolor. In
eu quam ut nisi placerat pretium. Fusce pulvinar ut sapien a pharetra. Morbi eu rutrum lectus.
Curabitur a risus ullamcorper, lobortis est sed, interdum ex. Curabitur rutrum erat venenatis
risus finibus, id volutpat lacus commodo.
Lorem ipsum dolor sit amet, consectetur adipiscing elit. Praesent eget mauris sed
urna faucibus consectetur nec vel dui. Integer maximus at quam sit amet laoreet. Nulla ac
nulla vulputate, mollis orci in, sodales neque. Morbi eget elit ac dolor efficitur consectetur a
vel augue. Sed suscipit, dolor eu posuere semper, augue tortor aliquet tortor, sit amet
vulputate turpis turpis vel risus. Nam elementum, felis id sodales suscipit, urna ex malesuada
erat, eu egestas magna quam at nibh. Nullam sed nunc in tellus varius pulvinar at vel dolor. In
eu quam ut nisi placerat pretium. Fusce pulvinar ut sapien a pharetra. Morbi eu rutrum lectus.
Curabitur a risus ullamcorper, lobortis est sed, interdum ex. Curabitur rutrum erat venenatis
risus finibus, id volutpat lacus commodo.
.
50
8 CONCLUSÃO
9 REFERÊNCIAS
BOULEZ, Pierre. A música hoje. Tradução de Reginaldo de Carvalho and Barros, Mary
Amazonas Leite de. São Paulo: Perspectiva, 1963
DURAN, Dolores. A noite do meu bem. Intérprete: Milton Nascimento. In: NASCIMENTO,
Milton. Personalidades. São Paulo: Philips, 1987. 1 disco sonoro. Lado 2, faixa 1 (3 min
49s).
OLIVA, Marcos; MOCOTÓ, Tiago. Fervilhar: frevo. [19–?]. 1 partitura. Piano. Disponível
em http://openlink.br.inter.net/picolino/partitur.htm. acesso em 5 jan. 2002.
OLIVEIRA, Sérgio (2006). Doze Bagatelas - IV. em Sérgio OLIVEIRA: Sem espera. CD.
Rio De Janeiro: A Casa, faixa 13, 1min 19s.
PLAMONDON, James. Thumtronics - the new shape of music. Sítio da Internet. Thummer.
2008. Acesso em 11 de fevereiro de 2008, de http://www.thummer.com/story.asp
PORTAL EDUCAÇÃO. Excel – para que serve e como usar? Sítio da Internet. Disponível
em: http://www.portaleducacao.com.br/informatica/artigos/47980/excel-para-que-serve-e-
como-usar>. Acesso em 3 de julho de 2013.
PUCKETTE, Miller e ZICARELLI, David. MAX MSP. CYCLING '74. 2003. Disponível
emhttp://www.cycling74.com/
WEBERN, Anton. Seis bagatelas para quarteto de cordas. Quarteto de cordas (2 violinos,
viola, violoncelo). Viena: Universal, 1913.
.
52
.
54