Você está na página 1de 22

DICIONARIO DA LINGUA PORTUGU~A

TEXTOS E VOCABULARIOS
4

LIVRO DAS AVES

I ; , , l I •
I ~ • • •

INSTITUTO NACIONAL DO LIVRO


MINIST~O
. , DA EDU.CACAO
.. . E CULTURA
· : 1966 .
FRAGME NTO DO "LIVRO DAS AVES"
DE BESTIIS ET ALIIS REBUS - LIBER PRIMUS
col e 1.
''Tm1Lo''
Cap. fflULO
I. .. - 22
Prologus. Prologus alter
I De tribus columbis, quarum Scrlptum
meminit
II De columbae ad Ecclesiam collatione
I, 29 - 32 ( S8bre a alma flel) • III De columbae ad fidelem anlmam com-
paratione
IV De columbae ad praelatum comparatione
V De columbae habentis pedes rubros ad
Ecclesiam comparatione
VI De pennis de arff:ntatis columbae, ad 0)
predicatores co tis I
VII De sapphirino colore a1arum columbae
ad contemplativos collato
VIII De coloribus columbae ad mores collatis
II, 23 - 29 ( S6bre a pomba que evita ser pr&a IX De oculis croceis et cautione columbae
do a~r) ad Ecclesiae cautionem comparati.t
X De colore reliquo columbae mutabili ad
mare turbatum, et de marl ad carnem
comparato
I, 23 - ill, 3 . . . delvayradas propriedadu e nature- XI De diversis columbae proprietati bus
zas que a poonba ha

• 0 que esta nos parenteses indica que o autor aproveita passagem do capftulo correspond
ente do texto latino, embora
se tenha detido, na tradu~Ao. em um capftulo determinad o, no caso, o XI.

... ---- -

col. e I. .TffllLO..
Cap. TmlLO
XII De aqullone et austro ventls
XIII De accipitre quomodo plumescat apan-
dens alas suas ad austrum
III, 4 - IV, 36 , .. do Afor man,o e braoo XIV De duabus accipitrum speciebus
XV De dnmesticorum accipitrum curatione
XVI De accipitris in laeva gestatione
v, 16 - 17 Rapida refe~ncia a alc4ndara XVII De pertica, super quam stat aut sedet
accipiter
V, 1 - 14 . .. deve a poer dua, peyoo, . ..
xvm De accipitrum pedicis seu compedibu s
V, 15 - VI, 13 . . . do avenadre do (Jfor •• •
XIX De loro seu corrigia, et ligamine acci-
pitris
VI, 18 - 23 • , , do8 C08COV6U do QfOf
~

XX De turture et passere
XXI De palma, quomodo et comparatu r
justus
XXII Quomodo ei comparent ur Ecclesia et
anima fidelis
XXllI De ~do turturis, id est fidelis animae
in pnlmn, id est arbore cruds per
fidem passionis. Et quomodo palma
portetur in manu victoris.
vn, 10 - 14 (S6bre o "olar q1Je ela [ttirtor] faz . . . ) XXIV De voce turturis ad nnimam comparata ,
et de tena nostra et aliena
YJI, 5 - VIIl, 35 .. .tractado da T6rtor .• • XXV De turture Ecclesiae, et fideli animae
comparata , et de nido ejus, et de
Christo marito talis turturls
col. e 1. ..
TITULo' '
•• Cap.
TITlJLo
XXI, 1 - XXII, 16
SObre o cedro do Llbano
XXVI De Libano et cedro m~tlc\s et de pas-
XXII, 17 - XXIn, 20 seribus in ra.mis cedri nidllicantibus
Sohre o herege comparado ao passaro
XXIII, 21 - XXIV, 18 lnst:nvel xxvn Quis per passerem sit m~ tice intelli-
SObre o pas.taro que achou casa en que gendus
morasse, comparado ao convertido xxvm De domo quam passer invenlt ct de
passeris mansuefacti moribus
XXIV, 19 - XXV, 4
SObre o passaro vigilante e o homem
sabedor ( virtuoso ) XXIX De vigilia passeris monachl nuper con-
versi
XXV, 5 - XXVI, 15 SObre o passaro arteiro e sua semelhanc;a
com a ahna XXX Quomodo passer assimiletur animae vi-
tando laqueos
XXVI, 16 - XXVII, 19 SObre o passaro vendido comparado ao
XXXI De passerum duorum et quinque juxta 00
homem vencido pela tentac;ao
Evangelium pretio mystice explicando
XXVII, 20 - XXVIII, 10 Sohre os dois passaros sacrificados com- xxxn De duobus passen"bns ex lege immolan-
parados a ahna e ao corpo do homem. dis pro mundatione a lepta
XXXIII De pelicani natura
XXVIII, 11 - 25 ... tractado da Noytivoo XXXIV De nyticorace, id est noctua
XXXV De corvo
•• ••
IX, 1 - XI, 13 Sohre o galo XXXVI De galli gallinacei natura moraliter
XI, 14 - XII, 32 . .. tractado da Ema . .• XXXVII De struthione, et ejus pennis, quibus
notantur hypocritae, et accipitris ac
Herodii, quibus significantur electi

• • Observe-se que o texto portugu~s ( ordem tradicional, apresentada por PA. e SSN.) ruio oferece a mesma seqiieocia
do texto latino.

----- ----~ ~------------------


-

col. e 1. ''TrrtJLO•• Cap. TmJLO


xxxvm De vulture, et ejus natura Christo appU-
cata
XIII, 1. .. Sohre a grua XXXIX De gruibus ordine litterato unam praevo-
lantem sequentibus, etc.
. . . - XVI, 32 Sohre o mloto XL De natura milvi ad vitiosos applicata
XVII, 1 - XIX, 36 . . . tractado da Andoriha XLI De hirundinis natura, moraliter animae
poenitenti addicta
. . . tractado da Cegonha .. . XLII De ciconiae natura
xx XLIII De merulae natura moraliter
XLIV De bubonis natura moraliter
XLV De graculi natura moraliter
XLVI De anseris natura moraliter
XLVII De natura ardeae
co
XLVIII De caladrio ave
XLIX De phoenice
L De perdicis natura
LI De coturnice, seu qualea ave
Lil De upapae natura
LIii De otore vel cygno
( Sohre os pavOes que SalomAo mandava LIV De classe Salomonis et Josaphnt
XXIX, 6 - 9
trazer de Tarsis )
. .. tractado do Paaon LV De pavonls natura
XXIX, I - XXXII, 15 LVI De natura aquilae
XXXII, 16 - XXXVI, S6 .. . tractado da Aguya
De como Ezechiel o profeta pos aa,
XXXIV, 8 - XXXV, 23 quatro evangelistaa a coda hua so
semelha~a LVII De ibe seu ibide ave
LVIII De fullca
I I • I • I • I ••• I I I I • I • • • • I • I • I I I • I • • I • I I • • • • I I I I I •

• • • • • • • • • • • • • • • ~ ••••••••••••••••••••••••••••• t

I da cousa que quer saber quado a fegurada.


vee. En aqueste ·livro mais me trabalho eu
de prazer aos simplezes e aos rudes ca de
dar e d' acrecentar saben~a aaqueles que letra-
5 dos e ~octores son e deytar de mi aguas de
saben~a e de grandes entedimentos come de
vaso cheo, ca diz a Escritura que aquele que ensi-
n~ o ssabedor per ·sas paravoas deyta de sy
aguas come de vaso que esta cheo. • E porta-
10 to eu que este livro traslado de lati en len-
guage no curo poer e ·ele OS desvayrados
sisos e desvayrados entedimentos que os doc-
tores da Theolegia poser6 en espoendo
as outuridades da Escritura Sancta. Ca esto
15 pertMce aaqueles que quere seer leterados en Theo-
legia e pode mais fazer nojo ca prazer, mais
solamente porremos, como dicto he, as proprieda-
des que as aves e alguas outras anima-
lhas am: E assemelha-las-emos aos custu-
20 mes que os homees ~- E primeiramete
falar.emos das vertudes e das naturezas que
as poonbas ~
En desvayrados logares achey desvay-
radas propriedades e naturezas que

1-2. quado a fegurada vee: PA. quando a fegura daues; SSN.


quado a fegura d'avee.
8. paravoas: ms. para us. Embora tal sinal de abreviatura substi-
tua no texto, sistematicamente, a seqiiencia r + vogal ou
vogal + r, resolvemo-nos pela leitura paravoos, · forma cor-
rente na epoca juntamente com paravras. No texto ha a~nas
essa ocorrencia da forma -abreviada, ao lado de paravoa ( XIII,
18; XXXI, 24), paravoas ( XVI, l 1 ) .
14. Esctitura Sancta: PA. escritura santa.
17. porremos: PA. possemos.
dicto: PA. dito.
19. assemelha-las-emos: PA. assemelhalasemos; SSN. asse~elhas
la semos. ·
21. ve~qes : SSN. virtudes.
-20 - - 21-

onba .ha- E portanto me trabalhey, 25 outra ave qualquer que lhi possa enpeecer . e que
25 a Po _ ffrey Ramiro, que as posesse ante que lhi enpeesca, lhi possa fogir. Ca o que
meu irmao
esta obra que eu f"lZ a t eu rogo. boo he paga-sse d'estudar pelas Escritura s Sanctas
en aqu_ ira natureza da poonba be que pera conbocer os enganos do emiigo, e conbo-
§ Al ~d: cantar geme. Ca a alma fiel oedo-os, que se sabha guardar. § A decima proprie-
en ogo
30 e sun~:
. 1 que se entende pela poonb a ge-
chanto palos pecados que fez de seu
SO dade he a natureza da poooa que cria dous
filhos per que ent~emo s [ o] amor de Deus e o amor
do proximo. Ca o que boo he estes dow amores
fe h: :a
mede de seu prazer. § A segunda proprieda -
no ha J el. Ca o que boo e fiel he no
toma amargura ne sanha ne que~m e se
deve sempre a aver consigo, ca se eles no se pode
salvar. E poJide aquele que ouver aquestes bees
35 35 a que assemelhamos as naturezas da pooba
cotra ne hilil home. § A terceira propried ade
[q~~ as paonbas ~ . be c]a se beyjii. muyto ameu-
pode tomar aas per que voe ao ~o contl!plado

III e cuydando os b6~ que lhi Deus faze e os maos


II di. Ca aqueles que boos son sempre .sse deleytii. e
de que o guardou e a ledi~ perdurav il que lhi
Ibis praz a·aver paz. § A quarta prcpneda de que as poon-
dara, en que regnara co ele pera todo sempre jamais.
bas an be que voii muytas e en copanba._ _
ca O que boo be sempre sse paga da boa copanba
Aqui sse segue do A90r manso e bravo.
5 pera aprender sempre del~ boos custum~s E: boas
fa~as. § A quinta proprieda de he ca no vive 5 Duas son as maneyras do a~r, hnn
per prea d'outras aves come [o] a~r e o falco. Ca he manso e outro he bravo, pero en des-
0 que boo be no se pag~ de dizer mal de ~eguu vayrados tempos. ~ Aquele que primeiram ete foy
preando-lbi e tolhendo-lhi sa fama per que vive. bravo, esse meesmo he depois manso. 0 bra-
JO i A sesta propriedade he ca sempre e!~lhe os me- vo sol a tomar as aves mansas e o manso
lhores graos pera comer. Ca o que boo he quando 10 sol a tomar as aves bravas. 0 bravo co-
muytas cousas ouve sempre guarda e esco- me logo as aves que toma e o ma.so, as que
Jbe as melhores de que sse possa ajudar quando toma, leyxa-as pera seu senhor. E depois o seu
lbi for mester. § A sseptima propried ade he ca senhor abre-as e da ao a~r os cora~s delas
a comer. E as outras cousas que as aves no ve..
15 no come os corpos das animalha s mo~ 15 tre tragi! co o esterco deyta-as a loge, ca se
que chamii. caavrihas. Ca os que boos so n.6 se dentro ficasse o esterco apodrent aria as cat'lles
deleytii. nos sabores e desejos da came. § A
das aves e £aria-as feder. § Pelo a~or bra-
oytava propriedade he ca faz seu niho na pe- vo que come logo as aves que toma entede-
dra feestrada. Ca o que boo he faz sa folgii.~
mos o home maao que se no queda de destroir
21) e pon sa asperan~ nas chagas de Nosso Senhor !/JJ os boos fectos e os boos cuydos que os homes
Jbesu Christo, ca pela pedra feestrada entedem os boos. e simplezes fazlt e cuydii. .Mais polo
Jbesu Christo chagado assi como diz a Escritura . ----
31.
- Deus: SSN. Deos.
§ A nona propried ade he que se asseeta sobrelas
aguas pera veer pela soonbra o a90r ou 1. cuydando: SSN. cuytando.
Deus: SSN. Deos.
2. 1hi: PA. !he.
28. primeira: SSN. primeyra. 3.
34. toma amargura: PA. e SSN. tern a amargura. en que regnari: SSN. e que regnari.
35. 7. pera todo sempre jamais: PA. pera todo o sempre ia mats.
c6tra ni! boo homl!: SSN. . . . nehOu homi!.
36. 8. primeiraml!te: SSN. primeyramente.
[que as poonbas am he ~Ja se beyjii: PA. . . . has am ca se he depois manso: PA. ~ depols manso.
beyian; SSN. • .. se beyJa. 17.
19, 20. das : ms. mancha dificultando a leitura da forma.
3, 4. copanha: PA. e SSN. conp.a nha. ho~, homi!s. SSN. homem, homens.
9. .20.
preando: PA. e SSN. priando. 21. fectos: PA. e SSN. feitos.
20. pon sa asperan~: PA. pauca asperan~. mais: PA. mays.
- 22 -

mans<> entedemos o prelado boo e de os pecadores e os ·maaos que de Deus anda ·


bf; bravas e mata-as,.
alma, ca assi como[.o ~~hmiso tbo~_al
ass1 o omen oo per seu arredados e en auJ·a fazenda trava e rroe
.aves e posfa~; [ todos aqueles que os conhoce vee
IV exemplo ou per sa preega¢ ~a os segraes 35 a fazer peend[en~]a de seua pecados -e -so . . . .
era servi~ de Deus e depois mata-os, ca os faz sa_ [de Nostro· Senhor], ca son q[uinhoeyros]
~orrer aos deleytos e aos sabores da came per
muytos tormentos que da a ssa oaroe. E assi co- do mudou en melhor deve a poor duas
V
peyoos aos pees da sa alma que chama a Es•
5 mo O ssenhor do a~ abre as aves que el matou critura os desejos · que da voontade sae •
e da-lhi a ·comer os cora¢es delas, assi Nostro . .ea assi como o corpo vay pelo home bu
Senhor pooeroso que be seohor dos a~res e dos que 05
trage abre os seus vetres, ca lhes tolhe os 5 quer, assi a alma pelo cuydo e pelo desejo
vay hu 1hi semelha. E por esso deve-lhi ho-
deleytos e os sabores da came mostnmdo-lhis
men a poer duas peyoos pe; que possa reteer
10 peia Sanda Escritura quantos periigoos e quantas e reffrear, ,que ne cuyde na deseje aquelas cou-
mortes Ibis pade ende nacer se os quisere sas onde ~ pode dano na~r. § f{Oa pey-
seguir. § Di~semos aida _que o que trage o 10 oo he o temor do Juyzo que avera quando apa-
a~ maso tira os cora~ aas aves e reoere todolos seus fectos publicos e ascondu-
da-lhe-los a comer. Ca o que manso e don- dos. f .A outra peyoo he a doo.r dn tormeto
15 do e obediete a Deus he tira de ssi per confisso que Jhi dari polo.mal que fez e yolo b ~ que podera
todolos maaos cuydos en que consentio e no.- faze(. d~eotre tempo ouve e no no quis faz.er.
ca depais torna a eles. § Dissemos aida
que o que trage o a~r manso deyta as tripas · 15 Aqui segue do avessadre do a~.
das aves que toma con o esterco a loge pera
20 no apodrecer o corpo da ave se en ela fi- Ves~~dre poe ao a90r de que o lega quando
casse. Ca aquele que obediete e dondo he aa o · ~ •na alcandara. E porque este
Eigreja deve deytar de seu oora¢ os peca- .ves~~ he hua correya.que-faze de coyro
dos que fez pera se no nebtar deles per ra- da ammal.ha [morta] ent~demos ·per el o
zon d'algilil deleyto ou de prazer que e eles 20 morteficamento
[d · · · · · · · · · · · • •ymento dos
.25 queira aver, ·ca a nenebran~ do pecado con e ~ t:~eyt~-da ~-me .".-. ·[a sseer· ]egad~ . .
11quel deleyto que home hi recebe faz fe- uu boo relil710SO regra d' 1 __
pela] . .: ::. . .....-~ .. . · · · : .
der e avorrecer a alma aaquel que a no cor- . . ... . ..... .. a. .guu
.... ... . . .
po· meteu. § Dissemos aida que aquele ,
que toma as aves com o a~r. ma.so trage-as VI que be v-e aa mao envia ·pera tomar 1 -
_____ave; tolhen-lhi o vessadre· e guard/n-lho.
goa
80 aa mesa de seu· seohor, ca polo boo exem-
plo que o doodo e o obediete da de ssy,
83 . rroe: PA. e SSN. p6e.
34-36 . Formas entre co)ch~tes cf. • PA.
. 24 . [assl o homen b66]: Cf. PA. 35 .
homen: SSN. hom~. . peend[en~]a: SSN. peen~
seus: SSN. seos. ··
2. Deus: SSN. Deos. 11:
5. ssenhor: PA. e SSN. senhor. seus fectos : PA. seus feitos · SSN £
8. seus: . SSN: seos.
19. [mortal Cf. PA. e SSN. ' . S®S ectos.
10. Sancta Escritura: PA. santa escritura. ; :·. ,_ pe~ el_ o morteficamento · SSN
15, 32.
• perilgoos: PA. · perigoos; SSN. perijgos. O . at1;igo · e ·ainda visive) ~ofac'-sl:u/
1
• · · morteficamento.
atingulo apenas_ no interior do deseni:,- dams., neste ponto
Deus: SSN. Deos. 21-23 .; .
17. toma: PA. tomoua · , [do] deleyto da came [ letra.
J?issemos: ms. sinal de abreviatura da silaba final
linha, em tinta da mesma car. .
na entre-
:
. -~ oso . ... regra d'algnn·
came. ~· . seer.
pe~.~.i:ci?~t. i

da . hnll boo re-
• SN...... deleyto
-24 -

Assi o rreligioso depois que senti! del que he b6 nnrque p0la t6rtor eotedemo, aquel faz
obed.iete e que tomara sempre a ssa ordi con JO va. E r · d ca per O rrolar que e 1a
5 proveyto, quando o pode procurar, quando O enviA que esi:a en P7:d:~ o pecador da polos
pera gaanhar algila cousa t~oral pera miteer entedemo, o
pecados que ez,
f e oqdoo que ende recebe no seu
arta 005 Jogares de-
seus frades, solta-lh'o vessadre ca o leixii en sa ¢ E Pol esso se ap
voontade pera ir hu quer que melhor poder cora . per que entedemo.r a claustra en que se
procurar a prol do seu moesteiro. Mais quando to 15 sertos -e :,oos~eliosos pera fugiri! sos prazeres
10 mete-lh'o vessadre que ante tragia, ca torna mar ~=o e erE! melhor ch?rar os seua pe-
a ssa voontade so maao de seu mayor assi cados [ e te eroE! sas almas m81S a.uessega- ]
como ante pera no fazer ne haa COUA de ssa das e mais firmes (no amor] de Deus. E pe(Jos
voootade sen mandado de seu mayor. 20 grios [das semente8 que ven as vega]das a [t6r-]
tor collier • • • • · • · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · ·
Aqui segue dos cascavees do a~or. ssa viver e .... . • • • • · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · ·
doutores que • • • • · • · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · ·
15 Cascavees poo aynda ao a~r pera ame-
dorentar as aves a que o Ian~, que as Vlll per que entedemo, os livros en que aquela sabe~
possa mais agiha tomar. Ca o rreligioso Jaz scrita, assi como os graos das sementes
gue dondo e obediete he a ssa or[diJ, quando jaze· esparjudos pelos ortos e pelos agros.
[ha] boa letradura e boa fama que so dow E per tal sabenra que o rreligioso acha e apren-
20 [cascavees] que [tine] e soa muy longe, ca per 5 de nos livros dos doctores recebe conforto
.......•.•..•.•.....•... [ coJnho~do de boos e e vida, ca aprende en como passe _as tn'bu-
...................... [pela saJbeo~ [que) ha e pela Ja(c)~ e as tepta¢es quando lhi veere e .
• . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . [ eges) e os ctistios en como sabha amar seu Deus e seu proxuno.
§ ~ aynda que a t6rtor faz seu niho
VII maaos tira-os e tira-os dos estados maaos JO en Jogares muy seguros e de gram prazer, ca o
en que vive e trage--os aa mesa de seu senhor, faz nas arvores dos ramos muyto espessos.
ca os fez quinhoeiros de todos aqueles bi!es que se En aqueste niho pon seus ovos de que sae: a seu
faze na Eigreja de Deus. tempo sew filhos. Pela arvor entedemos a cruz
en que prendeu morte polos pecadores o filho
5 Aqui sse segue o tractado da Wrtor. 15 de Deus. Polo nfho entedemos a ssahude e
a salva¢ das nossas almas. Pelos ovos
Natura da t6rtor he que se paga d'adar entiedemo.r a esperan~ da salva~ e da saude
per Jogares soos e apartados. E pero a- que atedemos. E pelos fill:tos que dos ovos sae
as vegadas vay aos ortos e aos Jogares entedemos o anior do nosso Deus e de nosso pro-
pera colher alguus graos de semetes onde vi-
quando o envili: SSN. quando envili, doque tamen ad hortuJos pauperwn, et agros cultonnn
5. descendlt, ut grana seminum colligat, unde vivat. Cf. PL,
7. seus: SSN. seos.
XXV, 25, 26-28. Quanto a relacao agrw culton,m J logaru
leixi: SSN. leyxi.
mllesteiro: PA. Moesteiro. compa.re-se, adlante: assi como os grioa das sementes Jazi!
9. esparjudos pelos ortos e pelos ag,N ( vm, 3), que nlo tem
11. seu mayor: PA. ser mayor. correspondente no tmo latino.
15. poi!: PA. poe. 17. seus: SSN. seas.
18-.23. Fonnas entre colch~tes cf. PA. 18-23. Passagem omitida em SSN. Formas entre colchetes cf. PA.
s. esparjudos: SSN. espatjudas.
I. tira-os e tira-os: Nlio ha elementos seguros que e:xcluani • 7. e as t~tac6es: SSN. e Uptac&s.
hip6tese de a repeti~o ser intenclonal, expressiva, 44' 8, 15, 19, 21. Deus: SSN. Deos.
4. Eigreja de Deus: ms. Eig'ia deg deus. V. SSN., pag. 10. gram: SSN. gran.
19.
oom. lo colher de nosso prollimo: SSN. do nosso pronmo.
7-10. e pero aas vegadas vay aos ortos e aos gOf# pera uaD-
algOQs grlios de .semi!ces onde viva: no texto latino: · • · q
- - - --.--:-
4I \llt\111
~
Ur v"' ,
- 26- {.I .JL- >fECA 20403
- todos ·aqueles que ent~de sill~
20 ximo que deve a aver d filho de Deus 5 dissesse: as obras que o galo faz, por que son tii cer-
• das almas pela morte o d _ tas que niica sse erra, assi come se fossi! feytas
va~
ue na cruz recebeu . E porede _d, amigos, ema• d'alg!la creatura que enti!dimento ouvesse? Ffaz
J
emos o n 1
ibo da tbrtor e dema emos os o-
vos que see no niho e o n
ib que see na ar•
° d
a Escritura demanda [no] pera dar a ;nteder que O ga-
lo aja entedjmento, mais porque as obras que
d poer no livro da cruz to a
25 vor, c;i - eve::;_osnossa saude e da nossa salva96. 10 faz nOca as erra e ta certas so come se as
~ ~c;° de cora~ demadarmos [lograre] mos fezesse algoa creatura que entl!dimento ouve-
sse. § E certa a cousa he que todo esto ha o
os filhos que sail dos ovos ca a?'aremos Deus
e ·nossos proximos, e assi [conpnm]os todos o_s galo de Deus per cujo entedimento obra todalas
80 rece tos e todos OS mada[dos1 que son escntos - creaturas que enti!dimento am e aquelas aida
~a 1/ de Deus e •no[s seus propbeta~]. § Dissero 15 que sse no move se no per sas vertudes natura-
els]
sabed[ores que a tbrt]or depois que perd~ es que am, ca todo conhocer e todo mover no
pade seer sen Deus. § E porque as obras do ga-
[~: companheyro nunca mais pau]sa ~n ramo ve e
. .... a arvor en que . . . seu runho . ..
[ maJS lo que ditas so, semelba-sse co as obras do pree-
35 . . . semelba] .. • • · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · gador, ports.to pelo galo entedemos o pree-
....... .............. ................. ........... 20 gador. § Ca assi como o galo e en certas
horas e desvayradas da noyte da sas vo-
IX os sanctos o galo ao preegador que se move per zes desvayradas, assi como dicto be, assi o pree-
ento pelas preega9()t?S que faz. § E por gador deve a ffazer departimento antr'as
ent endim h- _ Ii diz
t diz a Sancta Escritura en uu vro que em . . . . . dos pecadores a que preega, e outra
j~b: ,que deu ao galo entedimento? Come se
todo9 aqueles que entlldi!: PA. todos aqueles entend.en. 12. . todo esto: PA. toda esto.
20. Deus: ms. sinal da abrevjatura da silaba final na entrelinha,
21. 13," ' . .. de Deus per cujo ... : PA. . .. de Deus cujo ...
em tinta da mesma d>r. . 20-X, 3. Cf. PL, XXXVI, 33, 30-39: Quasi enim hora.s noctis discer-
no UOl'o da cruz: PL. XXV, 25, 41-42: in Ilg~ cruc1S. nere est peccatorum merita dijudicare, quasi boras noctis
25. Jograremos: ms. sinal de abreviatura da silaba fmal na entre•
27. discemere est actionum tenebras apta increpationis voce corri-
Jinba. em tinta dn mesma d>r. pere. Gallo itaque intelligentia desuper tribuitur, quia doctori
27-35. Fo~as entre colcMtes cf. PA. veritatis, discretionis virtus ut noverit, qulbus, quid, quando,
28, 31. Deus: SSN. Deos. vel quomodo inferat, divinitus ministratur. Non enim una
Dissero ... semellia: SSN. Dissero ... os sabedores.. . tor
31-35. eademque cunctis exhortatio convenit, quia nee cunctos par
depois que llerde ... ramo verde. . . .. . morum qualita., astringit. Saepe enim aliis officiunt quae aliis
31. Cf..PL,,XXV, 25, 42-48, parte final do ~ turture Eccles!ae.
et fideli animae comparata, et de nido eJUS, et de Christo prosunt. . . . 44-47: .Pro qualitate igitur aui:)ientium formari
marito ta1is turturis": Notum etiam comrluri~us esse. re?r debet sermo doctorum, ut et sua singulis tribuat, et tamen a
natunun turturis esse talem, ut si seme socium ~msent, communis aedificationis arte nunquam recedat. ... 57-34, 14:
absque socio semper eat. Christus est sponsus Ecclessae, ".'el Habemus et aliud, quod de galli hujus intelligentia considerare
cujuslibet fidelis anim!le, Ascendens C~tus _ in arborem debemus, quod videlicet profun~oribus horis noctis valentiores
cruels undique nidum contraxit. Ascendam, mqmt, In palmam ac productiores edere cantus solet. Cum vero matutinum jam
(Cant. VII), id est crucem, et: Cum e:raltatus fuero ~nla tempus appropinquat, leviores ac minutiores omni modo voccs
traham ad meipsum (Joan. XII). Mortu?5 e~t Chnstus format. In quibus galli hujus intelligentia, quid nobis innuat
e:upectat eum Ecclesia, vel quaelibet fldelis amm_a, do~ec considerata praedicatorum discretio demonstrat, qui cum
relfeat, et castae socletatis interim legem servat. Red1t saep1?5 iniquis aclhuc mentibus praedicant, altis e_t magnis vocibus
ad arborem frenquentat, nidum, videt effusionem san~IS, aeterni judlcii terrores intir?ant, quia videlicet quasi in pro-
judicium videlicet mortis, dum haec attend.it, gemi~. Similit~r fundae noctis tenebris c ~ t . Cum vero jam auditorum
quaelibet anima fidelis saepius ad memoriam reduc1t mysten• suorum cordihus veritatis lucem adesse cogn06CUDt, clamoris
um crucis, attend.it pretium sanguinis, quae, dum attente co~- sui magnitudinem, in lenitatem dulcendini9 vertunt, et non tam
siderat, multip_licatis gemitibus mentem ad lamenta vocat.. illa quae sunt de paenis terribilia, quam ea quae sunt de,
IX. O confronto com o texto latino leva-nos a crer que poucas praemiis blanda proferunt.
linhas se perderam do inlcio do tractado do Galo. · 22. dicto: PA. dito.
1. sanctos: PA: santos.

L
-29 -
fazer ao fornigador. E outra
25 preega ~ deve a E outra aaqueles que se deleyta oo ~a do reegad or se dentro n6 for
ao . .. · .... · .. · · do. E assy segund o
co ele a gra-
1
no . • • · ·; · · · · · · · · · [des]vayrados, deve fazer .:. -~~ .. -~·~~~~~::::::::::::: -~~~ .[.~~ ct':a~ ~~:i
· .. · .... .. .. · .. " assy como o galo .. .... .. ... ... .... ....... ... ..•. [pelo galo) . ....... .
· ....... ..... (.. ~~d:] he ja preto de 1~ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . assi
30 ..... • ...... ] q
.. . [ameude e ma ['is .... ...... . ass1 como d1to ... ] 35 .... . .. . .... . • • • • • • • • • • • • •· ... ...... .. ... .. as que de
.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . [as aa)s pera see
d di do Ju~o come das phs do inferno
x m~ d!zia quido preegava a~~ueles Ji~e enco- des-
XI e,perta re pera fazer Mas obras ne pera fazeren'as
fez.er ao, outros, mais aml st meesmos
;~Ibis dos ~dos mortaes vtvtam. 8lS
a dizer cousas saborosas e deleytosas e deleytii-sse nos pra.zeres do mOdo. Aquestes
no demostrii as boras de noyte a sseu., sujey-
5 dos b~s e da gloria que atend6 e esto deve a fa.
zer ti ameudi quanto enteder que se mais 5 tos, assi como faz o galo aaqueles en cuja vi-
ache i aaquel que be luz verdadeyra_ que alumea la vive, ca no acwa os pecados daquele s por
todoFos bomls que no mOdo s6. E asn como cujas almas deve dar razo a No,tro Senhor, ne
0 galo quando quer citar sacude as aas e fer-se
se trabalh a de saber seu.J estados e as vi-
das que faze e se sse maMes ti e se sse comun-
10 co elas e esperta-sse mais, assi o ?36
preegad ~r
ante que preegue primeir amlte s afaz pera viver 10 gii se al no boa vez no ano assi como mii-
b6 e sanctamMe per bo6s custumes e per boas obros. da o direito. E portato peyores so que os galos,
Assi quido ele repreender os outros en sa pree- ca os galos faze seu officio co verdad e e es-
ga90 d'obras ou de custumes, no lhi possii dizer tes co infinta e con falsidade.
15 o que o apostolo Sa Paulo diz dos preegad ores ma-
aos naquef logo en que diz( e): porque ensinas en ta Aqui sse come~ o tractad o da Ema.
preega90 que no ~ i><>is tu furtar queres? 15 A ema he hQa ave que porque ha pena
E assi lbi pode dizer cada hiiii: porque preegas
aos outros que vivii ~. pois tu mal viver queres? pouca e o corpo grande no se pode per
voar al~ muyto de terra, assi como o a-
ID E assi o preegador se fer primeir amlte co sas aas
ante que preegue, ca sse esfor~ e s'aviva pera faur
sempre be e pera dar bo6 exemplo de ssy sempre 29-XI, 5. Cf. PL, XXXVI, 35, 19-26: Potat etiam de gallo did,
aaqueles a que preega. Assi que quando eles vire que o quod sunt qwdam Ecclesiae praelati, qu.ibus a Deo intelligentia
datur; nee tameD jun& intelligentiam a Deo libi datain aliquid
preegad or mete en obra o que preega, eles se esper• operantu r. Non seipsos alis exdtant, nee alios monent, ut ad
25 ti e s'avivi pera correger os seua erros e pera fa. bene operand um surgant. Seiptos amant, et sic otio et volup-
zer aquelas boas obras que lb'eles viro fazer tati vacant. Horas noctis slcut gallus non annuntia nt, qui&
culpas delinque ntium non accusant.
e depois preegar. Mais onde avera o pree- 31-36. Formu ent:re colcMtes cf. PA.
gador ti grande entedimento se Ibo Deus no der? 6. no: PA. Di.
Ca assi dize os sanctos: en vaao trabalh a a len- 14. sse com~: PA. se com~
17 ... Cf. PL, XXXVD, 38, 34-35: Bene ergo In berodlo et accipitn:
~26. E oulra ao ••. : PA. E outra .•• electoru m persona significatur, qui quandiu in hac vita IUDt,
26-!7. 1e deleytl oo . .. do: PA. se deleyt1 •• • sine quantuJo cunque culpae contagio esse non pmsunt, sed
28. desvayradoa: PA. desvayradas. cum eis parum quid inest quod deprimit , multa virtut bonae
28-31. Formu enlre colchAtes cf. PA. actionis suppetit , quae illos in supema sustollit. EcoDtra rio
12. sanctam~te: PA. santamente. hypocrit a, et si qua facit pauca quae levmt, perpetra t multa
16. dlz: pA. dlzen. quae gravent. Neque enim Dulla bona agit hypocrit a, sed
29. sancto.: PA. santos. quibus ea ipsa deprima t multa pezvena committit. Paucae
en vlio: PA. en vio. igitur pennae struthionis corpus DOD sublevan t, qula parvum
bonum hypocrit ae multitud o pravae actlonis gravat.
-30-
- . 31-
. falco que an os corpos pequenos
;~/~:af:uytas. E [par]tato o aar [aju-] ' to no hii. § Disseron ... .. .... ..... . . ...... ... ... .
leixa os ovos [que porJ ••.••••• •••••• ••• ••• ••.. ••
ro da-[os]pera [voaren muyto ..... ca ha o corpo] ..... :J() que fiql.16 frios e s[en] caentura
na .... • • • • · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · • . . . .. .. escaeceu o logo . . .. . . . . . ( ~~~~ · ;~;~ · d~ j · : : :
ca. UAprende pela] . • · · · · .. · .... · .. · · · · · · · · · · · ·:" · . . . . . .. OS . . . . . . .. . . . . . . .. . . . . . . .. . .. . .. ... . . . . ..
. ipocritas [que fazen] • • • · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · ·
0 sson ca a [entend] . • • • • · • · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · ........ .... .. ..... ...... ..... ... ....... ... ......
XII '. faze, no he verdadeyra, ca no he boa por- 35 ········· .... ·······. ·· ···· · . . · ··· · · ··· ··· · ··· ···
que no ooncorda con as boas obras que
.... .... ........... .. ... .... .............. .......
mostra. § E outrossi a ema faz senbran- XIII boos custumes. § Dissero aynda que tiit[o]
te que pode voar pela pena que trage e no po- voii alti pe,a poder melhor veer a., terras
5 de, ca a pena he pouca e o corpo he grande a que quere yr. Ca o prelado quanto faz melhor e
mais alta vida tiito melhor pode veer
e pesado e portato ta _pouca pena non
pode sosteer no aar ta grande corpo, ca a 5 e melhor correger a vlda dos sew sojeyto[s].
pena he. pouca e rara e passa-a ligeyra- § Dissero aynda que aquela grua que he cab-
mi!te o aar e por esso no a pode soffrer. del das outras quiido algoo perigoo vee b[ra]-
ada pera sse guardarem as outras daquel perig[o]-
10 . § Mais as outras aves que an a pena mu- o e quando enrouquece entra outra en seu
yta e espessa e o aar non a pode passar 10 Iogar. E per esto entendemos que o prelado ·
e an os corpos leves, soffre-as o aar en deve a sseer cabdel dos outros. sew sojeytos,
sy e voam sobr'ele. Ta be assi aqueles que boos indo ante eles per vida e per boos custumes.
son e faze obras firmes e raygadas en Deus Deve [ mostrar] e preegar a carreyra das
15 e por Deus no nas pode passar o vHo da viiii boas obras aaq"'!les que son sew sojeytos.
gloria que entedemos pelo aar. Mais ante sse 15 E assi como quando a grua per que sse as out[ras]
assenhori dele e pre~n•o pouco e meten'o 1
guyan enrouquece entra outra en seu l[o]-
so seus pees, o que no pode fazer aqueles que as sas gar, assi o prelado quando he necio e no sab[e]
obras faze pela gloria do mildo e no por amor preegar a paravoa de Deus ou _per algoa n .....
... . . ou per outro enbargo qual[quer]
ro :de• Deus, ca tato he o ssenhorio que o veto da -----
gloria viii toma sobr'eles que os mete so ssy. 28 . DisseroD: PA. diseron.
Ca .as penas que trage; per que entendemos Cf. De muthtone, et eftu pennu, qulbcu notantur ~ .
as obras que faze, son raras e mal fon- et accipitrv, ac Herodll, qulbcu 8'gnlflcantur electl: _P~
XXXVII, 37, 25-39, 47, que por excessivamente extenso dei-
dadas, e por esso no se pode sosteer no xamos de transcrever.
25 aar per que se entede o veto da gloria viia. 31. escaeceu o logo: PA. escaeceu e logo.
Mais dece a ffondo, ca taaes [obras non] 32. • •• os • •. : PA. ... .

pode muyto durar . ..... .... ... .. . .... ... .. .... . . . xm. As cols. XIII e XIV oiio constam do fac-slmile publicado por
SSN. 0 f6lio apreseota-se cortado ao meio DO sentido vertical,
dele restaodo apeoas a 1.a e a 4.a coluoas.
19-20. [porJtiito a aar [ajuJda-[osJ: PA . ... o aar aiuda os. 1-2. que tat[o] ... voi: PA. que ... voi.
20-21. (voaren muyto . . . ca ha o corpoJ • • . ruu PA. voaren muyto 2. alti: PA. alto.
. .. ca ho o co .. . 4. veer: PA. veeer.
20-24. Formas entre colcMtes cf. PA • 8. pera sse guardarem: PA. pera se guardaren.
13. Deve- [mostrar): Cf. PA.
9. 1offrer: PA. so&er. 16-17. l[o]gar: PA. lugar.
18. pees: PA. peees. 18 . .• Cf. PL, XXXIX, 41, 8-42: Quae autem alias antecedit, si rauca
23-24. foodadiu : PA. fundadas. fa~ fuerit, tune alia succedit, quia praelatus si verbum Dei
.26-31 . Formas entre colcMtes cf. PA. subjectis DOD praedicet, vel praedicare nesciat, cum raucus
-32-
- SS-
outro entrar en seu logar
20 .' que el[e non conpria Jes que son moles e fracos cotra as ~ta~-
· ·:: :: .' .' .· .' .': ·[o) a-
: : .. . . . ... aynda que grandes noytes aquela] ssi como de suso dissemos• trabalhan·Se'¥""d,"'
I!·

c~ -p~a·1· d~~~- ~~~- ·c~~i.:::: :::::::::: ::: 5 ganar os simplizes e os bavecas pe,a
[tr]aze-los daqucles maaos custumes que eles
[a]m. E assi como o mioto n6 sse coyta
25 [a noite] per velas e da ... . • • . • • • • . • • • .... . muyto en voar, mais voa pouco e pou-
.. . [no]yte en que vele ........ ........ ... . . co a sseu sabor, assi aquestes luxunosos
..... . [que] ha <le velar p ..... .. .. . .... .. . .
. . . ... .. . .. ~do de terra ...... ... ... . .... . 10 q~ sse entendl! pelo mioto trabalhan-se
. . . . . se pocler ..... . ... ... • • • • •. • • • • • • • • .. . d enganar per paravoas doces e mansas
os que aclia simplezes e bavecas e per sew
SO q_uado caer .. . .. . . . .. ... · .... · . · .. · .. .. . [l]ousinhares toman'os de ti maa~s
.' .' .' . [se] vee alguu [peri] ..... ..... .. ... .. . custumes como eles son. E porque O mio-
15 to sempre sse deleyta en comer as caavri-
XIV ....... ··· · · · · · ·· · · ·· · ·· · · · · · · · · · · · · · · · • · •• has das _animalhas que acha, porende
O!I luxuno!o s que sse per eles entede sempre
}CV ... . .... ... . . . . . . .. ...•.... . . ... ..•...•• .• •
sse deleyta nos prazeres e nos sabores
XVI nas casas crlam e no sO ousados c6tra n~ da came. Dize aynda que o mioto ... . .. . .
gila outra ave que mansa no seja. Ca aque- 20 [ m z alti ameudi derredo[ r das
co · as e] dos a~ugues pera prear alga ...
fult, nec:esse est ut alius succedat. Si autem nox accesseri~ . . . . . rua sea Ian~e· f[or]a ou sea
f11a, quae praecedit, cum aliis ad terram descendens, locum ... . . . [mal parada . .... emos]
qu!etis petit; tune mnul omnes ad custodlam sui viJtillas ... •.• ... .. os goosos que no ... . . .
ordinant, ut rellquae sttmius somni quietem sumant. l'os-
lRllDW autem per vigiles lntelligere quoslibet discretos fratres,
2S sew vetres e de taes diz o a .. . .
qui oommuniter frabibus temp<>ralia provident, et de singulis ilo que o seu ventre he seu de
rpecialiter curam habent. Ad obsequia &abum pro posse suo e cousa que tito [hoJ••• •••••••
vi~nt, ut ab eu incursus daemonum, et a<:ce$SUS saeculariw n
~ n t prudenter. Grues vero, quae ad hoc elinguntur , ut
pro aliis vigilent, ln pede a terra suspenso lapillum tenent, .2-.'.32. Fonna., entre colch~tes cf. PA.
timente!I ne si qua earum dormiat, Japsus a pede lapillus 12. simplezes: PA. simplfzes.
cadat. Si autem cadat, evigilans clamat. Lapis, est Chrlstus; 13. [l]ousinhar es: PA.... ousinbares.
pes, mentls affectus. Slcut enim alfquls pedibus incedit, sic
mens suls affectibus quasi pedibus aci optata tendit. Si qui.,
19-32. Cf. PL, ~. ~1, 48-42, 10: Est lgitur milvw mollis vfribus,
igitm ad custodiam sui vel fratrum vi2ilat, lapillum in pede, :1°squ~ Slgnificat. quos mollities voluptatls tentat. Cadavert-
id est Christum in mente portet. Dfud autem swnmope re us milvus vesatur, quia camalibus desideriis volu osi
caveat, ne si In peccato dormierit, lapillus e pede deddat, Id delectantur. Milvus enim carnes rapien, est, d 1:C:
vol~ptuo,a quaerens. Circa coquinas et macella • ~
est Christus a mente recedat. Si autem ceciderit, per confes-
slonem clamet, ut dormientes excitet, id est fratres tam pro se vollta~ ut si quid crudae camis ab els projidatur foras
velociter rapiat. Per hoc autem milvus eos nobis lnnui~
auam pro eorum excessibus ad vigilantiam circwmpec:tionls quos cura ventris sollicitos reddit. Qui igitur hujusmodi
invitet. Aetatem ln illi, color prodit. Nam In senectute nigres- s~t, volul?tuosa quaerunt, macella &equentant, et c»-
cunt. Hie enim color in senectute seni competit, cum pro quinis ~ t . Milvus timidus est in magnis, audax in
peccatis plangendo gemit. Cum enim quae male gesslt, senex
minimls; silvestres volucres rapere non auilet, domesticis
commemorat, in senectute oolorem mutat. Mutat enim amorem autem Ins!~ solet, lnsidiatur pullis ut eos rapiat, et
priltinae delectationis in dolorem contritionis. Ecce qualiter incautos repent velodus necat. Sic moll.es et valuptuosi ~
per naturam volucrum doceri potest via religiosorum. pullos rapiunt, quia simplidore:s et providos Silis modbus
19-31. Formu enbe colch~es cf. PA. aptant, et ad perversos usus protraliunt . Super eos Iente
.20. outro entrar en seu: PA. outro en seu. volando incautos deciplunt, dum eos blandis sennonibu , adu-
.25. per velas: PA. per velar. lan~ sedu~t. Ecce quomodo volucres, quae ratione carent.
XVI. 0 oon&onto com o texto latino leva-oot a crer que poucas perttos homines, et ratione utentes per uempla pervasu
operatfonis sibl cavere docent. '
Unlw se perderam do lnicio do "tractado" do mloto. .2.5.
1-2 . negoa: PA. nenhna. dJz o a ... : PA. diz o •••
- . 34 - - 35 -

E v6s ue estas- proprieda [des] ...... .. .. ....... .. .. .... ...... ..... ...........
pc~edes e[ntender] • · · · · · · · · · · · ...... .. .... .. .... ... ..... ... .......... .. .... ..
· .es - h razo fensina] os homees ... . . ... .... ......... .. ... .... .... ... ... ... ... .
30 (iue no a tedimento[nl> se guardaren] .. ...
r]azom e en .. [ e reflecer ] • • • • • • • XVIII conprir toclas aquelas cousas que lhis maodii 05
...... feytos Vus ..... .
s~ p:eJalsdos _assi gdrandes come pequenas come me-
tractado da Andoriha yaus. ., 0 sero ayo a que ha gram cuycla-
XVII Aqui sse segue o do e conhocimento pera fazer seu niho e pera •
Df iz] [sancto Isidro] que o 5 seus filhos. Pelo niho que faz tii firme e con cnar
.... · .. · ::::::: .... [nov]o toma ta gram cuydndo en~demo.r a esperan~ firme
·· ·· ········ ·· na terra mais voiido e bl! fundada que ha o que faz verdadeyra ede
on fe da payxon e da morte de Nosso S e ~ ~
5 --.-::::::: : ::::::~ parque o braad~ da andorihn se Jbeau Chruto. E pela gram fem/!99 que ha en criar sew fi.
·: ... .. .... . [braJado de queyxume d algu~ que vive
: ..... . . .. .... ..... fporende peln] ancforiha eot~emo.t 10 lhos entl!demo.t que o que esta en verdadeyra pee-
............ . . ........... .......... . ..... . . como a d/!~ deve sempre dar co gram femen~a ta} ex-
emplo de ssy per que os outros que o virl! Iouve
..... . ............ .... . .. • • • • • · · · · · · · · · · · • • • • na terra Deus e fa~ taes obras quaes el faz. § Dissero
10 . .. ..... . ... . ...... peede~
ayndn da andoriha que ha conhocimento na-
: : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : .... .... .. • • • • • • • • • . [e] leJ'os ter .
............ ....... .. . .. . .... .... al~asse pera os 15 tural pera fazer se~ niho en Iogares firmes
............ . . ....... . ..... ..... cuyda, e eles deseja [assi] .. .... .... as casas e no en logares que
.• • •••.•••• . • ••• • •.. • • § Dissero ayoda que a ao- ligeyramete posse caer, ol! en Jogar muyto
afto en que lhi o veto ligeyramete poderia enpee-
lS fdoriha) . .... .. . .. ........... braada ~uyto~ ca o que cer. E per esto entedemo.t que os que faze verdadey-
... .. .... ... .. .. .... .. .. . [peeo]den~ faz, deleyta-sse
20 ra peend~ no se deleyta nos b!es daqueste
............ [en queJsse queyxa a Nostro Senhor
...... fque lbi] ... .... . ou por que lhi per mado que se passii ligeyramlte, mais nos Mes
. ..... ... .... . . ... ... . fez.era ou po[r] . .. . . : . ... da gloria do parayso que sempre durii, e os que 05 an
D_?_ nos pode _perder per sobervha ne per veto de
20 ........ .. . .. ..... .. ..... ... e d.o p~rgatorio vaa gloria, asn como perde• os nihos as aves
. . . . .... . . .. .. ..... . .. .. ... . .. dissero . . ..... .. .
25 q,~ o~ poe ~uyto al~ pelos vetos que os der-
·· ··· · ·· ··· ···· ···.·····ou vo[a] ........... .... . riba ligeyramete. § DISsero aynda da an-
[dorinha] ... . . . he ... . ...... ca [nen]hua oul:J'a
28. proprieda[des] : PA. proprias. ave .. .. ... .. .......... .. . . ..... .. ....... esto
29. ... es podedes entender: PA. . . . podedes. entender. • • ■ • • • ••••
• •• •• • •••• • •••• •••• •• •••• •••• •• ••••

1. sse segue: PA. se ssegue.


2. D[iz] ... : PA. D ...
Cf. PL, XLI, 42, 17-26: Unde Isldorus: "Hirundo, inquit, 2. pequenas: ms. pequen~. ConecAo na entrelinha em tinta de
2 ... ~r diferente. PA.· pequeno,.
dicta est quod cibos non swnat residens, sed in aere haerendo
capiat escas, et edat; garniJa est avis, et per tortuosos orbes 16. [assi]: Cf. PA.
et flexuosos circuitus pervolans, et in nidis construendis edu- .. . as casas: PA. . . . casas.
candisque fetib11.1 solertissfma, habens etiarn quiddam praes- 25. muyto alti: PA. muy alti.
dum, quod delapsura sint deserat, nee appetat culm.iria; ab 2.6 ••• CE. PL, XLI, 43, 6-9: Hirundo ab aliis avibus non impetitur
aliis quoque avibus non fmpetitur, nee unquam praeda est, nee unquam praeda est; rapaces enim aves nunquam hlrundi~
maria transvolat, iblque hieme commoratur" . nem rapiunt, quia contriti corde nunquam daemonibus praeda
2--22. Formas entre colehetes cf. PA. fiunt.
6.• [bra]ado: PA.... ado.
ent~demos: ms. sinal de abrevfatura da silaba final na entre- 26-27. ms. na entrelinha em tinta de d,r diferente a f. ave. Dehamol
7.
liaha. em tinta da mesma ~r. de considera-la em vista da auseticia de contexto.
12. ~ : OU alca-sse? 27. Formas entre ool~es cf. PA.
14-15. an{dortha]: PA. an ... 28. . . . esto: PA... .
18. por que lhi per. , . ; PA. por qu_e lhi
- S8 -
- 37 -
.......................
so ::::::::::::::: :: ....... ...... .......... .. . . . 20 que sse vay pern a [glorfa do] parayso pera [que]foy fecto
.. ..... .... ... ........ ....... ... ...... ..... .. h{ 0 non ha frfo nl! fn]verno, malt veriio
... .. ...... .. .... ..... ......... ... ....... .... {que sempre dura non hay] torva 0 ~ do-
...... .... .... ......... .. ....... ............ . or ne {gimido] ~ . ...... [nen] enveja
[nen] . •, • , • • • • • •, • .. .. .. . . .. .. . . amor
35 ......... . . .. .... ....... . .... . ...• . •.. .. .. •.. 25 e prazer que sempre ... . e con(prim]ento de todo
.................. ... ...... ... ... ............ . .... ca todos aqueles que by . . . . . dese
. . ... .... .. . . ... . . ... ... . ... . . . E . . . . .. .. .
XIX terras onde sse p~o parque so ja caentes. ... .. ........ ..... ................. ...... ...
E esto he O que diz o prophets Isayas en pessoa de .... ....... ......... ...... ....... ..... ... ..
Nostro Senhor, queyxando-sse do seu poboo ae Isra-
el bu diz: a t~rtor e a andor iha e a cegoo- 30 ... .... ............. ....... .......... ......
......... .... ......... ... .. ............ ....
S nha oonhoceron o tl!po da ssa "'.Hoda, e o p<>- ....... ....... ........ .... .... ..... .........
boo de Israel no oonhoceu mt. E per esto en- ....... ........ ..... ..... ..................
t{demos que o que esbi en verdadeyra peendl!~ ............ ... ............................
que sse entede pela andoriha que passa o mar,
ca deseja a ssayr e a ffogir aa.s amarguras 35
10 e aas torvas daqueste mundo e vay deman-
dar Jogares en que viva en amor de Deus e de XX Aqui sse come~ o tractado da Cegonha
seu proximo dementre dura o [ffrio e a] ........ .
na clas t~estades e das .•. .. ................•• • D . . ... ... ..... ... ... .. . ... ....... ores que
E quando quedar aque ...... .. ...... . .. . .. . .. . . ...... .. . . . . ................ . .co ... .. .b . . .
JS per que sse entl!dA as tl!pta~s e as . ... ...... . . . .. ... . .. ....... .. ...... ... . .. .. . J E .. .. . .
na~: pelos homl!s do mundo ... ... .. . .. . .... [sa]
consciencia. folgada e assessegada [en que] 20. loy fecto: PA. foy felto.
vive co amor de Deus e crece cada dia de ver- xx. Cf. "De clcooiae natura", PL, XLII, 43, 2.8-44, 8: CkoDiae
tude en vertude pelas boas obras que· faz ata v~tae sunt a sono quo crepltant dconlae, quern sonum o.ris
potius esse comtat quam vocis, quia eum quatlente rostro
faciunt. Hae verls nuntlae, ~ t i s comJtes, serpentlum bastes,
onde sse partio: PA. onde se partio. maria transvolant, in A.9Jam collecto agroine pergunt. Cornicel
I. duces eas praecedunt, et lpsae quasi exerdtu.t prosequuntur.
1. esta: PA. estaa.
Cl. PL, XLI, 43, 12-26: Cum enim hiems ingruit et &igus Eximia illi.s circa filios J>lew. Nam usque adeo nldos impeme
12 ... fovent, ut a.ulduo lncubltu pluma., exuant. Quantum autem
accedit, tune Justus ad calorem charitatis transit, lblque pa-
tienter exspectat, donec frlgus tentationi.s a mente recedat. !~PUS impen~ede~t in fetlbus educand.is, tantum et ipsae
Novlt pla av:!, annuntiare adveotus sui testimonio veris mVIcem a pulli., sws aluotur. Clconiae sonum orl.t pro voce
initlum. Revertitur hirundo post &igus hiemis, ut annuntiet quatiente rostro faclunt. Illos autem praetendunt qui cum fletu
lnltlum veris. Similiter justus post Irigus nimiae tentationis
et stridore dentium quod male gesserunt ore promunt. Hae
revertitur ad temperantiam mooeratae meotis, ut qui frigus sunt ountiae veris, qula caeteris demonstrant temperantlam
conversae mentis. Societatis sunt comltes, quia libenter habi-
tentatlonis evaserat, ad aestatem, id est dilectionis calorem
~~t .inter fratres. Dlcitur etiam de clcoola quod sit serpeotlbus
moderate per ascensus boni operis accedat. Haec est igitur
llllllltca. Serpe.ntes. runt perv~ cogitatioues, sive perversi
natura hlrimdinis, Id est animae J)Ot!nitentis, quae semper fratres, quos acorua rostro percutit, dum justus pravas cogita-
quaerlt veris initium, quia in omnibus tenet discretionis et tiones restringit, vel perveno, fratres pungent! invectiolle re-
tem~tiae modum. Ecce qualiter simplex avls eos mstruil, prehendit. Maria transvolantes, in Asiam collecto agmlne per-
quos ab initio dlvina providentia dlscretos fadt. gunt. Asia interpretatur elevata. Maria igitur tramvolant, et in
ll-.1!5. Formas entre colch~tes cf. PA. Asiam pergunt qui spretis mundi tumultibus ad altiora ten-
14. quedar a que .•• : PA. quedar a .. • dunt. Exiinla illis circa filios pletas, ut aniduo incubitu roper
18. vive: PA. vlven. eos plumas eruant. Assiduo inrubitu super pu11os ciconiae plu-
19. peJas boas obras: PA. pelas obras. mas exuunt, quia dmn praelati subjectos uutriunt, superfluitatis
19-~. JJIJ, mancha de tinta correspondente, sem duvida, a ilwninura et levitatis a se plumas evellunL Quantum autem tempos
do folio segwnte, de que nio se tem conhecimento. impenderint in fetibus educandis, tantum et ipsae iDw:em
-38 - -S9- ·,
. . .. . . ... . .... .. .. ...... . faz brita[r] estes cedros do Libano, ca brita
5 este en • • · · · · · · · · · . .... . ... . os ricos deste mundo deles per poderio deles
zerr · · ~· ·c~t~ . i.::::::::::::::··········
ii~ 5 per vendita, brita-los-ha per poderio quando os
mas 1
do inferno · · · · · · · · · · · · · · ···•[·do
" ·invemo]
· · ·· ·· · ...
··· Iara ta hom.ildosos come o bezerro do Liba-
a tremer . .. · .. " " "· · · · ·" · no. E no monte do Libano criam os bezerros
pera os sacrificlos. E portato esto quer dizer que
10 f O.::::::::::::::::::::::::::::::::::::::
a . .. . .
Dew per seu poderio britara algllus rricos, ca
10 tito 1hJs dara da vertude d'omildade pera mor-
. . . do . . ... · · ·· · · · · ·· · · · · · .. .. ... ..... . . . . tivigar e britar sa came qu, se fossem mester
ca aquestes que ... . .. .. . .... .... .... ... . . . morreria por Jhe,u Chruto como el morreu por eles
15 reg a vida ma ... . .. .. .. . ... . . . .. . . ..... . . na cruz. Er britara OS outros co vinga~
e ensina aos outros .... . . .... . . . . ... . ...... . quando dara sent~~ de morte sobreles per que
aqmueesurlesaqu[eoss]e ... .. .. .. .... . . .. ...... ... . . 15 vaan ao fogo do inferno. ~ Diz o outor
ld . ...... . . .. . . . . .. .. .. .. .. . . . . que o cedro quando o talha que proveyta pera muy-
e
O verao · • • • · • • · • · • •" ' ' ..... • . . • •. • . •. tas cousas. Bl! assi o ffilho de Deus, que he nosso
ro :~~~ ~· ···· ·· ···
............ ·· ··~......
....... ·········
... ..... ·····.....
·····.. ··...· cedro, quando foy corto per testemoihos falsos
e per a~utes e pelos clavos con que foy pre-
.. .. . ... . .. .. . . .. . . .. . . .. .. . . . . . .. . . . .. .. . .
. .. .. .. . . . .. . . . . . .. . . . . . . . . . . . . .. . .. . . ... . . Arbores illlw procerltate, specie et robore aliaJ arbores
... ......... .... .... .. ......... .... ..... ... praeceDunt, dum quaelibet fldeles anlmae proceritate deslderil,
25 .... ...... ..... .. ... ...... ..... ....... ..... specie cast:ltatiJ, robore peneverantlae o.lias antecedunt. Per
cedrum lntelliglmus ChriJtum. Haec est cedrus alta Libaru.
XXI oderio dos maaos princepes como possa enpe- confonnato hyssopo, qui, cum esset sublimis, factus est
humlli,. De his dictum est per Prophetam: Saturabuntur
~cer aos poboos. Mais Deus todo poderoso que llgna campl, et cedrl Ubanl q1J1U plantaolt, l1Uc paaeru nldlfl,.
ciibunt ( P.al. cm). Pas,eres sunt praedicatores. Pulll sunt
uilis al tur Quandiu pulli earum indigent, tandiu ciconlae IJ qui verbo praedicat:IODis sunt procreatl; nidus, quletae
~
di
D U ~debent, quia, quandiu erudiri Indigent
bo doctrinae debent eos alere praelatl. S ter
&:;;s;iu• mentis locus. In hoc ergo cedro nidificant, qui tranquille
vivendo, de aetema beatitudine non desperant. Sunt cedrl
~-~ verraelatos suis Jaboribus fovere debent, ut eis mi- Libani quas plantavit Domlnus. Cedri libani ,unt divites
::SJent iiecessaria quibus indigent. Turtur. igitur, et clconia, hujus mundL Passeres runt coenoblorum rectores; pulli, dis-
t hirundo illos reprebendunt qui Christum In carnem cfpuli; nidus, officfnarum locus. In his cedris passeres nidifi-
:dvenisse DOD credunt. et judicium Domini futurum non cant quia rectores animarum In possessiom"bus divitum
pemmescunt. coenobia locant, ibl passeres clamare DOD cessant. ut sibi a
PA.: D . .. . .. ores que .. . . entende . .. ... mu e tanto Deo escam quaerant. A Deo sibi escam quaerunt, qui verbis
1-.25. h do Inferno . .. . . a tremer . . . .. do lnuerno divini eloquii quasi cibo satiari volunt. Die ac nocte clami-
C: ···~
~~
· que regen a uida . . . . . e ensinan aos tant, quia pro suis benefactoribus toto nisu mentis Demn
aque es que • e . . . . . e m esurados . . • . . o uerAo rogant. In Dido tranquillae mentis pennas contemplationis
nutriunt. quibus ad praedictam cednmi, quanto citius possint.
~ ·fo~u entre colch~tes, cf. PA. advolare contendant. Circa ligna Li"bani volitant, quia vitam
seu mores vivorurn sublimlum scire desiderant. Ex his lignis
Cf '"De Libano et cedro Mysticfs. Et de passeribus in ramls
XXJ. cedri nidificantlbus", PL, XXVI, 26, 1-49, provavel corres- Libani Salomon fercuJum feclsse legitur (Cant. ill), quia
Ecclesia de viris sublimlbus et lnfatigabib"bus aedificatur.
pondente ao inicio do "tractado" sObre o Llbano ~~~aro Sunt cedri quas non plantavit Dominus. Non plantavit in
ue hoje falta no texto portugu&: In bona sl5~•ca one
Dbanus et oec1rus quandoque ponuntur, si~t•• ~
canticorum pe! Salomonem dicltur: Speclu ~,- •
'ta,::,s propria vohmtate, non dilatavit cupiditllje. Omnu autem
plantatio, quam non plantaoU Pater mew coelatu, eradlca-
bltur (Matth. XV). Hae cedri Libani sunt divites SUJ>etbi.
electua ut cedri ( Cant. V). Libanus est mons Phoeniclae In his nidi.Eicant herodii et accipltres ( P,al. CilI), Id est
teaninus Judaeae contra septentrlonem. Arbores lllius Jfuro; raptores. Nidos comporiunt. quia in possessionibus divitum
ceritate specie et robore caeterarum silvarum ligna praece un · raptores munitiones construunt. Pulli sunt complices raptOTUID
Per m~ntem Libani aane intelligere poasumus eminentlam seu ministri.
virtutum. Terminus est Judaeae contra septentrlonem, ne 1-2.
diabolus mentes vere confitentium intret per tentationem. enpeecer aos poboos: PA. enpeecer os poboos.
- 41-
la lan~da do seu Iado, 15 este cedro, o pecador, vingando-sse del. Enton-
ro gado na cruz e pe roveytoso ca remlio cc o queyma no fogo perduravil do inferno.
muyto nos foy :uy Pmorte e pelo seu san-
o m do t?<1o ~ cliz In Domino confido quomodo dicitis anime mee transmigra
el assi no evagelho:
guy re~osoio do triigo semei na terra se mor-
j mote slcut passer. Aq~i fala o prophet~ David
bereges que alzi! que so menbros cfa E1greja.
dos

25
quan_ 0 gr ficara e nnca dara fr-
to no for seflhe yr~ muyto fruyto fa- 20 E sson menbros pow-es e trabalha pera tirar
uyto. E sse or m med~ Poys entom 05 boos fiees pera ssl dizendo que eles ti!E! o camiho
ra. Esto diz el '!i'o syuando )besu Christo foy morto. de Jhesu Christo e no os outros. E pori! o propheta ensina
he o cedro talhafilh deqDetU a muytos deu gram os fices de Dew como respoda aos ereges e dlz
A morte do O assy: Confio en Deus que he mote af~do sobre
d aos infernos. E ao tercer dia 25 todolo~ outros motes. Pois como dlzedes v6s
SO proveyto. El eceu orte a vida sobio aos
resuscitou•se de m aa mha alma e me conselhades que me tome
n~a a' todolos que , • • •
ceos. En esto deu Te':ee r todos resuscitados aa vossa seyta? Se o eu feur seerey tal come
. . . . . gosta qu_d aj° § Que [pres]taria aos ho- 0 passaro que he cousa leve e no he estavil.
Pelo nome deste po.ssaro que he en si cousa
[de morte a vi • e[ste mundo] (he) soffrere
35 [mens) sanctos · · · · · 8 ro }eve e no estavil entedem o, [a lin]haldade
. .... ....... ....... .. [hQQ) home. P[era v]os ......
• eran- de resurgir? E que pres- • • • , , • ••••••• ••• •••• •••• • ••• • • ••• OS [motes]
XXII se no ouvesse esp r- · certo no fosse per sober-
taria ao homen de resur~ir :ortal e viver sen [vha] ... ... ..... .. ...... . [ent]ed em[os a] alteza da
ue avia de seer nQca 18 . .. ... .. ....... . . . ...... .. ....... ....... os nono
~yta ne baa par imperpetun? Ben assy 35 . .. . ... . . .. .. .. .. .... . ... . .... •. en que v6s no
lh- cedro que Deus chantou
5 segndo seme a~ 0 d
na sa fe quando o o m Qdo tira leva-o .
pera os XXIII creedes que el me fez e me criou e mi deu
bu tooos an gram proveyto. E diz o ou- logar bu folgue. E pare diz o outor, assy
ceos cedro que Deus no chantou for talha- falando destes ereges, que ento voa e passa
tor que se O
do seera de gram proveyto per que entedemo s o N'!L'!A• r--
o erege ao mote quando o que estava en homil-
• fazia ne bQQ boo fruyto no mndo. 5 dade se levita cotra Dew per sobervha. Er pode-
10 dor que no
Qtumdo Deus brita e talha per alg Qa coyta, . soffre mos dizer en outra guysa que per este passaro en-
de is muy be O carrego da peenae ;a na E~gre- tedemos cada hilil erege e infiel. Pelo mo-
·a PJe Deus. E esto se faz quando Deus bnta o ~- te que he alto entedemos a alteza do enten-
!Jro, o sobervhoso, pelo seu poderio. Este Deus brita dimento do erege sobervhoso. E diz que se algu-
10 um enpe~ en este mote brita a nave, que
proveytoso: m,. profeytoso. Co~lo na entrelinh a ern tinta
tato quer dizer que ento voa o p:usaro acima
21. deste mote quancfo o erege nega a omildosa
da mesDUl car. PA. proufeytoso.
.24. grio: PA. graao.
todolos que •. . gosti: PA. todolos • • • gostan. 17-18. In domino ... sicut passer: Cf. PL, XXVII, 27, ~27: In
32-83 . . Domino confido, quomodo dlciti.t anlmae meae, Trannnlgra
-32-XXII, 1. Cf PL XXVI 27 7-11: Descend ens enim ad inferos cai:-
~ abduxlt ::aptivitatem; surgens a mortuis, et d
ad coelos, spem resurgen_di m?Jienti bus dedit. Qui enim
ens 27.
30-33.
fn montem ftCllt paaer? (P,ol. X)
se o eu fe-zer: PA. se o eu faur.
prodesset misere vivere., mbulatio nibus concuti, ad enremum Formas entre c:olcb~es d. PA.
30 ... Cf. PL, XXVIl, 27, 27-33: Sub puseris oomine daignat ur
mori, nisi sequeret ur spes resurgen di?
resuscitados [de mom a vida]: PA. resuscita dos . • • • te instabilit as mentis in quoh'bet homine. Est enim puaer avil
inconsta ns et instabilis, et ideo designat mobilita tem mentis.
a vida. Porro per montem intelligim us elationis altitudinem. Quasi
Formas entre oolch6tes cf. PA.
passer enim in montem tnnsmig rat, qui de vaDe hnmilita tis
sanctos: PA. santos. mentem in superbia m levat.
aoffrer6: PA. he aoffreten. 32~. per sober[vh a] . .. • [ent]Adem[os a]: PA. per sober .. .
7, fl. gram: PA. gran. tendemo s a.
-42- - 43 -
filho de Deus e nega que Jheru Christo ffeo da carne nossa quando encarnou na
enoorna~m doh - E portito o propbeta respon-
Virga Marla e assy o nibo he posto en alto lo-
no he Deus e ome. cotra a He de Christo e diz que
15 de a?s ere~es dt~ sf: ca el en Deus confia, ca
10 gar quiido o filho de Deus enquanto bomen
pos o seu corpo sobre todolos sanctos e angos
se no ~ fia seu pooerio ne toma ne hoa Onde todo aquel que pon todo seu oora~ ·
diz ~ue no c°:67Jlse~uas, pero que sejii muytas, e sa asperan~ nas chagas e na payxo do
glona na! r~ e aazo de pecado de sobervha filho de Dew, este faz o seu niho nos fu-
parque so ca1on
ue muyto avorrece ~ Dew. 15 racos da pedra, ca esta pedra he Jhe.ru Christo
20
6· 1Z
O propheta David
. chou casa en que morasse.
Este Jbuu Christo he chamado o alto cedro do ·
Libano, semelh_avil ao ysope en que 05 pas-
que o passaro a ritualmente demostra a rrazo saros, os sew f1ees, faze 01 seu.r n ihos.
E ste [!J5:i~ed~ento
O
do home que be fundado
O
e vertud es de fe e d'a1aerii~ e de caridade. Es- Vigilavl et foetus s!l sicut passer solitariu.t
25 en _
te ent-edimento tal dema a_ casaf enfqytaue more - ro en tecto. Diz aqui a glosa sobr'este
ch aquela casa que nuca oy e per mao vesso que o passaro arteyro voa de ra-
d'~m: 0 parayso. E porlS diz o
filho de Deus no mo a ramo en alto, por tal que no caya no
la~o. Be assy o home sabedor voa per alte-
evangelho assy: Na casa do meu padre muy-
za de vertudes que no possa caer nos la~s
30 tas moradas ha. A passara que soya voar de
ramo en ramo ag[ora voa ca das] matas 25 do dyaboo. E chamii-lhi solitario o hiiii per
~ a [casa]. Por que en ... .. •• • • •· ·· · .. · razo da vertude da caridade que ha, que faz de
andavi [en]voltos .. • • • · · · · · · · · · · · · · · · · · · · muytas cousas baa. Vigiey e [soo ta]f fecto
do mildo [agora] • · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · come o passaro senlheyro na casa. Entom
acba o passaro logar pera ficar na casa de
85 alma ea ...... ........ .. .. .... . .... . . . .
:xJ Deus e da sa ffe, quando aquel que primeyramete era
que bomen do ... • • • • · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · [movedi90] e no [estavi]l na fe de Deu.r no queda
XXIV ro que era ante coberto de penas leves, per que de vigia[r como ou como] no [caae o a~r]
entedemos o home que era metudo nos tiito [quer dizer e demostrar] que cada h[uQ] . ... .
cuydados do mado, bora anda ja conprido e a vigiar . .. . ................ ....... ... .. ..... .. . .
coberto de penas de vertudes e dos preceptos 85 .. . . .. ......... . .. .. .... .... . .... . ...... . . . .. .. . .
5 de Deus. Pois este sobe aos ceeos e po hy
8. ffeo da came: Cf. PL, XXVIII, 27, 55: feno camis.
0 seu niho. Deus da materia de que sse fa~a 11. sanctos: PA. santos.
0 niho. 0 filho de Deus Padre vestio-sse do 14-15. furacos: ms. turacos. Cf SERAPIM DA SILVA Nrro Fontu do
Latlm Vulgar, edi~. cit., pag. 111. •
~cos. da pedra: PA. turaoos de pedra.
28. esperitualmente: PA. espiritualmente. 19-20. V1gilavt •.. tecto: Cf. PL, XXIX, 28, 5-6: Vlgllaoi, et factu,
so. passara: Idem XXV, 9. As fonnas pORara, pas80ro ( cols. ,um neut pa.uer 1olltari1U in tecto. ( P,al. CL)
XXII ... XXVIII), pardal (XXVI, 17, 18, 19, XXVIl, 6, 7) 21. vesso: ms. vesse. Corre~~ na entrelinha em linta da mesma
correspondem sempre ao lat. pORer. Veja-se a prop6sito J. clir. •
CoROMINAS, DCELC, s.v. pafaro e SERAFW DA SILVA NETO, 24. vertudes: PA. virtudes.
Fontu do Latlm Vulgar, Acaclemica, Rio, 1956, pigs. 155-161. 21. Vigiey e (soo ta]l fecto: PA. Vigiey e see tal feito.
Fonnu entre colchetes cf. PA. 28 .• . Cf. PL, XXIX, 28, 6-9: Locum manendi in domo fidei passer
31-34.
31 .. . Cf. PL, XXVIII, 27, 47-58: Passer qui de ramo ~ ramW? ~venit, et qui prius ~bilis fuerat, ne ab accipitre iatur,
volare noverat, nunc de silvis ad domum volat. Ste mu!~, vtgilare non cessat. Ste a quolibet fideli agitur, ne a,:bolo
qui saecull diversis actibus inhaerebant, nunc mentem in raptw t~eatur. Vigilat stoi pe:r custodiam, vigilat proximo
domum manufactam quae in coelis est, levant. Passer, qui per doctrinam.
31. fe de Deus: ms. de na entrelinha em linta da mesma c6r.
vestiebatur Jevibus plumis, id est saecularibus curis, DUDC 31-33.
incedit pennatus virtulibus et praeceptis. Formas entre colch~ es cf. PA.
32. (como ou como]?
34. • • . do m11do (agora] ... : PA. . •. do rondo ... gora . • •
-45-

dos e vigiade, ca o dyaboo 30 cae o passa[ro no] la90 quaodo o diaboo ha po-
XXV gos seede tempera vos como o leon cer- derio sobrela alma do homl!, ou quaDdo os ho-
vosso eomiigo cerca- e comha se podera comer mOOs an prazer no [pra]zer [e no sa]bor [desta
ca a mata pera cat~tfortes ciitra e1 per fe. vfda] que he carnal [ou] ..... . .. o erege en a
as vossu a1mas, 5e
.. ..... ... .. [algaa] ............... . ento he
5 Animll o05tra t la ueo venii-
sicut passer erepta 1;5tu
. Jaqueus contnc s
1n et 005 liberati sumus.
35 . .... .. • • •• • · · · •· · · · · · •· • • •• •• •,• . . . ... alma
.... .......... ... ... ......... .. ... ........ .
tium: d 1' 0 que he a a1ma nossa
Diz o outor este ivr do nns obras :XXVI
Iha il aa passara quan 08 pern Deus. Onde esto no se faz pelo nosso po-
seme v d' eyxemplo d'o.rteyrice. derio mais pela gra~ de Deus. E portato diz
10 que ela obra ~er~: si e vee-sse muy- 0 propheta que toda a oossa ajuda he DO nome de
Quiido a nossa . s . . e de tal cosiira~ co-
to ameudi de ta~
me esta, o cora\'v
To homen previsto faze-sse
se guarae do la90 que 5
Dew. Diza glosa sobr'este vesso - Anima noma et coetera .
diz que a alma DOSSa bora he ta1 come o pas-
bedor e arteyro que saro, ca segado como o passaro esquiva o la90
sa • eyra Oode diz o ou- quanto pode, bi! ass! a nossa alma e os sanctos fuge
15 lhi pM e arma na lcarrs o' primeiro la90 dos ca~- ao prazer do miido que he tal come o la90.
tor que . SOD trete ar t~mpta~o engaoosa do E portiito diz que o la90 era ti duro come o ffer-
dores diz que d laQO he O engano sotil dos
10 ro britado he, no diz roto he como a estopa
diaboo, 00 ~~yrooola90 he o prazer e o sabor
ereges. - [que]quebra. Aqui sse mostra a fforteleza do boo e da
ue os bomi!s am e toma ~ vi'da car-
ro ::to
d
Eites la90s, deles soD postos nos se~e-
deles nas carreyru, deles nos capos.
boa. E portiito diz: e D6s livres somos, ca toda
a nossa ajuda he no nome de Deus que nlgiiii
DO pode veneer, que fez o ceo e a terra e
p:~~emedeyros entMemoJ a vida ~dyto 15 todalas cousas que [e:] eles son.
estreyta. Pela carreyra entMemos a Vl a .
25 mi!os estreyta. Pelo ciik en~demos a vida

Diz no evagelho o ffilho
de Deu.t que dous pardaes que os dii por
do mudo muy solta. Pe vida .m.uyto es- hua mealha e (por) cinque pardaes dam por hilii
tre andii] os boos e os religiosos. Pela
[mt: estreita]andii os casados. Pela muy d~scar- dipondio. Per estes pardaes eDtendo os ho-
~eyrada ao[dii os] fomigadores. E pori! ento 2JJ mes que Do son estavis e andii vaguejando
polo miido. 0 dipoDdio tiito val come duas
,__ - • Con-in na entrelinha em tinta da mealhas e cada huQ deles he de pequeno peso.
2.. COIDO o aeun: ms. ""~· 1eo ....-
~ • c&. PA._ c;i;,e ~ n.28, 21-23: Anima nostra sicut
115 praesentis {>lacet, seu dum baereticus blanditii, deceptum
5-7. : : ; : -~ ; : ; ~ d: laqueo venantium. Laqueus contritw
fovet. Sed Jaqueus rumpitur, et passer liberatur, si, abjectis
est, et nos llberati sumus (P,al. CXXID),
camalibus desiderils, anima ad Deum converutur; hoc autem
'2(). os bomE• am: PA. os boml!s an. u- oon fit per nostram potentiam, sed per gratiam.
2.6-2.8. Pela vida muyto es[treyta andl] os bMs e 05 re - ·
Pela [mf<>S estreita a]ndl os casados. PA. Pe~ ui~~_,~__uyto 4. anima nostra et coetera: PA. anima nostra etc.
bOOs rellcriosos Pela may, estreita ~ • os 6. como o passaro: PA. come o passaro.
estreyta .. ,OS xxx"' 28 . 31-35· HI Jaquel ponuntur In 7. sanctos: PA. sa.otos.
casados. Cf. PL! , •s-• · t arctior vita· via est
semita, In vi.a, ID campo. ,::uuta es '9-10. Heno: PA. ferro.
• llglosl.
lata vita· campw, spatiosa. Per arctaro et arduaxn rdeviam 13 . nossa ajuda: PA. DOSSa uida.
per Jat.:U et rectam conjugati, per spatlosaro et 14. que fez o ceo: ms. fez o o oeo. Primeiro o riscado.
voluptuosl gradluntur. da 17. que os di por boa mealba: PA. que os an por bna mealba.
Pela muy descarreyrada: UlJ, rnuy na entrellnba em tlnta 18. cinque pardaes: PA. por cinque pardaes.
28.
mesma c6r. PA. Pela descarreyrada. 21, 2.2. dipondio, mealha.s: Cf. PL, XXXI, 28, 47-49: l>lpondfl,m
D-34. Formas entre colcb~es cf. PA. retinet, ex duobus a.ulbw constat, utrumque tamen parvi pondms
29 .. . Cf. PL, XXX, 28, 35-41: Laqueus passerem captum tae est.
dum diabohu mentein possidet, vel dum ifulcedo vi
-46-
- 47 -
d dos os ~ssaros palo
Onde ento sola Iha
ven quando os pecadores da gaffidade que offerecesse dow passaros. E
clipondio e Po _mea ~o cliaboo ~ seerem bQQ deles avia de sacrifico.r o sacerdote en
25 se vede e se so1ufgam do inferno perduravil por bOO vaso de barro sobreJas aguas vivas.
entados no ogo
a tonn te es que sse passii e que sse 25 O outro passaro avia-o de tiger do sanguy
~tas cousas u~n de pequeno valor. E pero diz do passaro sacrificado e deyta-lo a voar livre-
i:
va ag~a q e bQQ destes passaros no escaes-
no avage o qu erdadeyramete a misericordia daquel
m~te. Estes dous passaros son o corpo e a
alma do bomB. 0 vaso do barro que quebra
SO ce a Deus, ca "ovsempre est.a.i.
aparelba d a pera re- toste he a nossa cxzme cativa que cedo ha de
q~ nos re=dores pera peenden9ll, E portato diz SO morrer. & aguas vivas demostrii a scien-
~. _r_ -~s. -~ . . .... avagelho. Mais sodes vos e cia da Escritura de Deus Sancta. Ca tal agua come
· ] estes rlAssaros. Esto disse
[non aque1e · · · · · r- . . esta nos da beverag~ esperitual o nos la-
35 [seus disciplos] ca os 1ustos mais va dos pecados. Ento offerece[mos n6s a Deus]
: : : : : : : ...... [os pecadores onde] quando dous passaros quando lhi damos [e consagramos]
os ·ustos dii e leixii as sas voontades ~ quan- 35 os nossos corpos e [as nossas almas. Aque-]
XXVII to !o modo an polo amor de Deus, e~to pos- lo que diz q[ue hoo passaro] . ..... ... ... . . ... .
suyrii no parayso as cousas perduravis que
al6 so, porque leixaron as cousas ~o mundo . XXVIII e torcian-lhi a cabe~a cotra as penas e vertiam
5 que sse muda e que se passii. MIUS algtias due que per· o sanguy, pero que a cabe~ no era partida do
estes dous pardaes ented~ o corpo e alma. pes~o, demostra-nos que assi devemos n6s
E pelos v pardaes ente~de: os V sisos do cor- britar cxzme nossa per peenden~ e per astee-
que son o veer, o ouvir, o gostar, o chey- 5 ~. que todavia no lhi tolhamoa a vida. Aque-
ra:,, 0
tanger. It~ diz Jhesu Christo: Dous passaros no lo que diz que o outro passaro leyxii ir livre-
10 nos dii por hiia mealha? E bOO d_eles n? ~e- m~te demostra que depois que n6s vecermos
ra sobrela terra se meu padre? DIZ -aqtn Sa as cobii~s maas carnaes ento a alma
Jheronimo: Se animalhas que son de pequeno nossa voara aos ceos co peruu de boa co-
valor no vel! a terra que o Deus no sabha, 10 templa~m.
v6s que sodes pcrduravis no ~evedes temer .
15 ne dovidar que ajades de viver sen a provison e Aqui sse segue o tractado da Noytivoo.
sen a mercee de Deus. E portiito diz o filho de peus
no avigelho: Non queyrades temer os que mata Noytivoo be hua ave que se paga
0 corpc> ca non pade matar as almas dos das teevras e da escuridade da noy-
homes. te. Aquesta mora nos paredeeyros e nas ca-
20 Mandou Moyses
no Testamento que se algiiii fosse limpho
-32---XXVll--
, -5-. Cf. PL, XXXI, 28, 54-59: Vo, autem, inquit, ~_!,tu pauet~ 83-86. Formas entre colch~tes cf. PA.
pluru utu (Matth. X). Hoc de discipulis UUJt, 5un~ 1-:- 33-XXVIII, 5 Ento offerecemos ... . .. [as nossas almas. Aque]lo que dlz .. •
majoris pretii. Dum enim justi se et 5U:1 p_ro Dommo ~ a vida: PA. Enton offerecemos .. . as nossas almas daquele
praesenti saeculo tribuunt, in futura beatitudine pro tram1• que diz •. . a uida. Cf. PL, XXXII, 29, 20-26: Dnos piweres
torils et commutabilibus aetema possidebunt. offerimus, cum corpus et animam Deo consecramus. Quod
34. [non aquele]: PA. nan aquele. vero unus passer immolabatur, retorto ad pennnlas capite
34-38 . Formu entre colch~tes cf. PA. ita ut sanguis effunderetur, nee tamen caput a collo abrum:
2-3. POSIUyri: PA. posuyrl. peretur, designat quod ita caro nost:ra affilgenda est per
5. e que se passi: ms. qus na entrelinha em tlnta da mesm&< abstinentiam, ut non poenitus exstinguatur a vita.
c6r. 7. v~cermos: ms. sinal de abreviatura da sllaba final na entre•
10 . por boa meaTha: PA. por hon mealha. linha, em tinta da mesma d>r.
- 48 -
§ Aquesta ave no se
I -@ -

nome do soo da voz espantosa que da.


sas que no son cubertasd noy[te] . . ... . ... que Ca palio Jhi dizi! porqu e faz pavor e espan-
to pa]ga -sse budos
15 paga da luz e voando ~enh or J[hes u Chris S to aaqueles que o ouve quao do no esta perce
comb.a, E parque N°::°sse
eote[ ode as]
ores
teevra
fez
s.
e previstos dele. § Dos palios diz a Escri -
dos pecad ores per/j salvar os pecad tura Sancta que os mand ava trage r rey Salo-
Ca Oeus Padre P [or ue a]ynd a Nosso Senhor mon da cidad e de Tarsis pera a cidade
morre r, E Pa [oqt] r'os i·ustos que enti(i [emo s] de Jherusall!. E porqu e per Tarsis se enti!d
e
=
nn seu filho
Jhesu
Ch..,"'o morou
n,n
....
1 cubertura ca . . ..... 10 aqueles que dema nds os gouvh os e 05
pra-
pelas paredes [sen .cubertura ..... .. . . .. . zeres do mOdo. E per Jherusall'! aqueles que de-
ni! receberi! . . . . . . . . . . ... .. .. ..... . .. . .
· · mandii paz das almas e dos corpos. Po-
mi!to e . . • • · · · · · ·· · · ·
.. ..... .... rende pelos paiios que tragiii de Tarsis a Jhe-
25 nhor [Jhesu] ..... ..... ..... .. ..
rusall! ent&lemos os preegadores do av-
0 tractado do
Paaon. homes
XXIX Aqui sse come~a 15 angelho de Jhesu Christo que preegii aos
diz Sancto Isidro, leva o como sse partii dos gouvh os e dos praze res
.
0 paio, ass1 como -
do mado pera poclere vur aa gloria do paray
comha: PA. de noyte . .. combo. so en que averii paz e Jedi~ e praze r pera to-
de noy[te] · · · Jtclt~t es cf. PA.
16-17.
16-25. Fonnas entre PA 8 ntre os lustos. do sempre e sobre todo temp o si! fin e sen
21. a[nt]r'os ~V 30 SO-SI, 5: Habita t nyticorax In rulnls 20 termbo. Dos paiios disseron os sabe-
2.2 ••• Cf. PL, Chrbtus nasci voluit de populo Jud11eorum.
luw nill ad ove, qua11 perletunt domw dores que an as ea.mes ti duras que no po-
parietum, quia .
Non ,um, inquit, m S d Christus opprim ltur a ruinls, quia de apodrecer tli agiha come as came s das
Inael (Matt h./Y_) . L:cem refugit qula vanam gloriam de- outras animalhas que as an moles e adur
occidltur •
testahrr et
Ji~ 8
ctm enlm Iepro s~ curare t, ut nobis exem-
t._ dare dixlt leproso: Vlde, nemln l, duem as pode cozer fogo ni! caentura d'estamago
tur ab lmpll.r
plum hhumiU~)tis D h~c luce dicitur : Aufere
(J\fatl . VIl
XXXVIU) id est praesentis vitae gaudla . Ipse
'b'lls qu'ae IUumlnat omnem homln em XXX de ne hua anim alha por grand e que seja.
lu,: .fU4 (Jo .
tgltur refugi t Ca as mete s e as voontades dos boos pre-
autem est ~ux ;:~ ~~m (Joan I). Lux
Olllllent'?1JiJ':tn veritas refugit munda nae gloriae vanlta tem. In egadores que a verda de da fe obram e pree-
lucem, escas quaerit, quia peccat ores in corpus ga, no nas pode quey mar fogo de cobii ~
nocte . vo I r:dica ndo convertit. Moral iter autem nyttconu:
Eccles1 ae P . . ult nobis• sed eum qui • inter ho- 5 ne caentura de luxuria. § Dissero aida
00 n quemlibet JUStum mn ca
d ab intuitu hominum se, in qu~tu .m potest , que o paiio ha o braad o muyto espatoso,
mines egens, fu 't uia human ae laudls gloria m non muyto sse espat a os pecad o[re) s quan do o pree-
:~:~~,'\3;~:"1.:: ~icli:!r: Nonne !uJ: lmpil tutlng uetu~ ,
Lu~m ~cit
nee ,pkndtbll flamma lgnl.t ejw? (Job XVIII~: eutin gw;r,
gador os amea ~ co as peas do ilerno
praesentis vitae prosperitat~m. Sed I~ lmpu na~.
e do purgatorio ou con a justi ~ de Deus
ec oufl'o
ula futura e vitae prospe ntas cum ips~ tennlralium ~e- 10 que verra sobr'eles en este mudo ou no
q lendebit flamma ignis ejus. Ignem diCJt tempo exten~ r, pelas maldades en que vive e de que sse no que-
potest as
j'deriorum fervorem. Flamm a est decor, vel ro aynd a que o paiio
uae de intemo ejus ardore proced iL Sed non splend~b~t, re partir. § Disse
as penb1 t.
qula In die erltus ornnis exterio r decor, et potest aoda simplezmete, ca no mostra nem
i oct vlgilat dum peccat orum
~~ evitat. Habita t in ruinis pariet
tenebr as attend ens,
um, dum. mun~
eo~
hiia lou~ ylha en seu andar. Porende
Esd m noctlis
defectwn conslderat, et exspectat ~ - e exemp
I
quaerit, quia peccantium vitam recogi tans, VII, cols. 459-46 9 (De Aoibw ): ~PAVO,
nomen de sono
justorum mentem, et vitam pascit. putret udinem va
vocis habet, cujus caro tam dura est, ut
28. cubertura: PA. cuberta. sentia t, nee facile coqua tur".
24 . . .. m~to e: PA. ..• mento. 6. dele: PA. destes.
2. loglarom
SANTO IsmoRo, EtymoXII 7. Sancta : PA. santa.
Sancto: PA. santo. como: PA. come.
como diz Sancto Isidro: cf• • cap. 16.
Llbri XX, in MIGNE, vol 82, Paris, 1850, livro
-50- - 51 -

5 l'ee ador que se pelo palio entende, v~da prestumeyra da gloria do parayso en que
1 0
I? g d 'cto be deve mostrar en todas
ass1 como 1
vivera pera todo sempre. § Devedes aida a e-
' - ·d
sas obras omildade. § Dissero a1 a 15 tender, v6s que ouvides a natureza do paiio
que o paao
_ ha cabe~ de sel'p&te, ca o pree-
ti'd
dol' deve guardal' todo1os sen os
que o paiio qua~do olouvii al~a a coa e
esso dize os memhos ao paiio: faz a rroda
por
p
20 ue Deu.t pos en seu corpo e .o ent~·unen to foz a rroda. E el ento al~ e estede toda 'sa
q oontade pera niica consenm nem coa e anda derredor demostrando-sse da
e a v . -tra Deus
fazer ne hua cousa que seJa co 20 baa parte e da outra, ca conhoce per sa v ertu-
e corra sa alma ne en dano de negon, de natural que a coa bera a parte do seu cor-
e ento guardara sempre o sseu estado a- po que mais fremosa he. E por esto o prela-
25 ssi como a serpete gu8J'da semrre a ssa ao, que de seu officio he tehudo de preegar a
cabe~. § Dissero aida que ~ paao ha paravoa de Deus, quando o louvli en sa pe-
algiia[s] das penas das aas 1a quanta ver- 25 ssoa alg(lus alousinhadores al~ii as sas
melbas. Ca O preegadol', quando sse al~a pe- metes e os seu8 cora~oes per viiii gloria e rre-
las aas do seu enti!dimento pera cuydal' e dondii as sas penas e poo-nas per orde que
30 c6teprar en como o ffilho de Deus quis seer hOa sobrepoja outra, ca cuydii pela viili
. home pera salvar os pecadores pela mor- g]oria a que sse al9aron pelo Iousinbo( s) que lhi
te que por eles soffreu. todo sse banha e 30 disseron que, quanto dissero e fezeron, todo foy
deleyta en aquel sanguy que do . seu corpo dicto e feyto muyto ordiadam ete. § E por-
sayo [e] quis leyxar verter. E nss1 per sa y- que quando o paiio al~ a coa pelo Jouvor
35 magina~ fica todo tito daquel sanguy que que lhi dize aparece a parte prestumeyra do
do seu corpo sayo per que salvou o mundo. sen corpo desnuada e descoberta, muy Jay-
85 da e muy torpe e muyto escarnida, assi
XXXI § Dissero aida que o paiio ha coa longa o preegador quiido sse al~ per viiii gloria
e en cada biia pena da coa ha muytos olhos.
Ca O preegador deve preegar que a vida pres- XXXII pelos lousinhos que lhi dissero aqueles que o vee
tumeyra que devemo.s a ave, no outro mu- ou ouve que sse deleytii en ta) gloria qual rece-
5 do he muy longa, ca be se tennho ne huii beu pelo louvor viiiio que os homes del
e ha muytos olhos, ca pais que e ele formo~. disseron, tM-no por louco e por viiiio e
podemo.s veer e enteder quantos son os pen-
goos en que os homes cae demetre e este 22-31. Quer-nos parecer, pelo contexto e pelo con&onto com a
mudo vive se for voontade de Deus. E pe- versiio latina - nesse caso acompanhada muito de perto -
que o copista se deixou influenciar pela distbcia a que ficou
10 las coores muytas que na coa do paiio a- de alguns verbos o sujeito o prelado e pela presen~ de
parece, entedemo.s muytas e desvayradas alJ!ufll alcullnhadcru como sujeito de outros. Cremos que
assim deveria estar: E por esto o prelado, que de seu officio
vertudes que os preegadores averii naquela he tehudo de preegar a paravoa de Deus, quando o louvll
en sa pessoa algOns alousinhadores ~ o 10 tnlu e o ,eu
cllcto he: PA. dito he. cor~6 per vai gloria e rredonJa as sa.s penas e pO-nas per
16. ord~ que hna sobrepoja outra, ca CUIJda pela vii gloria a
11. alda: PA. aynda. que sse a~ou pelo lousinho que lhi disseron que quanto
18-19. preegador: PA. pegador.
dissero e fezeron, todo fov dicto e feyto muyto ordladamente.
.23. sa: P.A. sua. Cf. PL, LV, 53, 31-35: Nota etiam quod pavo, dum laudatur,
muytos olhos: ms. mancha dificultando a leitura das 1et:ru caudam erigit, quando praelatus quillbet adulantium laudibw
2.
-o, o- d C per vanam gloriam mentem levat. Pennas in orcllne ponit
~11
que a vida: ms. que he ui a. orre..,..o entrelinba em quia quidqui~ doctor agit, se ordinate fecwe credit.
s. n~d d da -fi•
tinta da mesma ~r. Mantivemos a unifonm a e l>"- 31. dicto: PA. dito.
do artigo sem h no texto; PA. que he vida. a
formo,: ms. , na entrelinha, em tinta da mesma c r.
2. que sse deleytli: Cf. XXXI, 22-31, nota.
6.
- 52 - -53-
5 riin e escamed dele come d'omen de ma- 00 pode tiiger. E portiito o prapheta Ezechi-
ao recado e de maao entedimMo. § E por- el, querendo dar a entender que estado t~ na
ende faz mester ao paiio que traga a coa a-
merguda pera cobrir con ela a prestumeyra par- 5 glorla de Deus os quatro evangelistas, pos
te de seu corpo que he ta layda e tii. torpe. semelhan~a a cada hon segundo aquelas
10 Ca o preegador que he doctor dos poboos a que cousas que vio de que aviam de falar.
preega e de que deve tomar todolos outros
exemplo, deve a cobrir todalas sas obras De como Ezechiel o profeta pos aas
que fezer e que disser da bomildade, ca quatro evangelistas a cada htia sa
sen bomildade no ha cousa que be possa re- 10 semelhan~a:
15 ceber.
Aqui sse segue o tractado da Aguya. XXXV Ca a San Mathetis pos seme-
lhan~ d'omen, porque antr'os
Da aguya disseron os sabedores que outros falou mais aberta-
ha a vista muy clara e andando mete da encama~ do fi-
voando muyto alti sobrelo mar ou sobre 5 Ibo de Deus e escreveu o Ii-
20 outra agua qoolquer dece a tomar os peyxes age daqueles homes de que avia de nacer.
que vee andar so a agua. E pero mostrii aida § A Ssii Marcos pos semelhan~ de Jeon,
os sabedores que a a vista muyto aguda. Di- porque entedeu polo Spiritu Sancto que avia de
ssero que flea os olbos nos rayos do sol e no falar da resurrey~ per que el appareceu e da
nos toma ende ta forte e ta .agudo be 10 terra, assi como el disse depois que resurgio, dado
25 o lume de ssa vista. § E dissero ainda que a e outorgado me o poder nos ceos e na terra.
Ca assi dize do leo que he rey e senhor das outras
XXXIII aguya para os olbos dos seus filhos cotra os animalhas porque he mais esfor~do e ma-
rayos do sol e, se sse envergonhii deles e no nos is valete ca ne hna das outras.
pode soffrer, avorrece-os e deyta-os de ssy, ca
os no te por seus filhos. Mais se flea be os o(l)- 15 § A Saa Lucha pos sem-elbii~a de boy por-
5 lhos nos rayos do sol e no nos torna deles,
que antr'os outros eviigelistas falou mais
ama-os e cria-os e te-nos por seus filhos. E porede abertamente en como o filho de Deus fez sacrifi~
os sanctos pela aguya, que clara vista ha e de ta de ssy na cruz a Deus Padre por salvar os horn~.
logo espa~ do aar per que anda voando dece E esto he o que deve fazer o sacerdote, ca no tepo an-
aa terra pera tomar prea en que sse mii.tenba, 20 tigo fnzia sacrifi~ dos boys e das outras anima-
10 entede os homes de grande entedimento que fala- lhas polos pecados do poboo. E dep6s a morte
ron das cousas celestiaes, que so muyto arre- do fllbo de Deus faze sacrifi~ do seu corpo mee-
dados das vistas dos homes, e que falaro en co- smo, outrossi por salvamento dos homes.
§ A San Johane evagelista pos semelba-
XXXIV moo filho de Deus prendeu came da Virge Sancta Maria,
que he cousa a que o entedimento natural do homen 8-10 . De como ... semelhan~: ms. escrito a vermelho, letra de
talhe maior como nos titulos dos "tractados".
9. torpe: ms. fort'. PA. forte. XXXV.
.ll. exemplo: PA. exemplos• 0 texto latino alude as semelhan~ que Ezechiel associou
13. que fezer e que disser: PA. que fezer que disser. aos Evangelistas. Apenas interpreta e desenvolve a rela~o
19. alti: PA. alta. entre Jolio e a aguia.
l. Ca a: PA. En a.
2. nO nos: ms. , na entrelinha, em tinta da mesma c6r. 8, 25. Spiritu Sancto: PA. spiritu santo.
11-U'.. arredados: PA. arredadas. 9. resurrey~: PA. ~ -
1. Sancta: PA. santa. 10. assi como: ms. auf na entrelinha em tinta da mesma c&-.

bc
- 54 - - 55 -

25 91 d'aguya, ca entedeu polo Spiritu Sancto qu como dicto he. E pela pedra entedemo s
evagelho de Jhe.ru Christo en que avia de falar ~ no 30
tres pessoas e d'iia substa~ e de como a pes- e Tbesu Christo, ca assi como a casa que se funda so-
brelo gram penedo he mais firme ca ou-
soa do filho avia de receber came e fazer-se ho- tra, assi todalas cousas que se fundii so-
me e aparecer antt'os homes e mostrar
brelos dictos e sobrelos fectos de Nosso Senhor Jhesu
80 pelas obras que f~zia_ que era Deus verdadeyr o. 35 Christo so mais finnes e mais certas ca nem
E estas cousas era_ ta altas que entedimen to d'o- bQas outras. § E porede ento o homen . .. ..... .
men no poderia enteder se no fosse alume-
ado pela gra91 de Deus. Ca a aguya a que O seme-
lhou Ezechiel o propheta voa mais alti e vee
35 de mais loge ca as outras aves. § E assy
como a aguya dece do aar en que anda vo-

XXXVI ando muyto alti e ve aa terra per razo


da prea en que sse mate, assi aqueles que son
de muyto alto entedimet o leixii a cuy-
dar nas cousas muyto altas en que sse pri-
5 meyramete deleytavii, pela megua na-
tural do corpo que an, v~~ a cuydar en estas
cousas teporaes se que no pode viver. § Ou
podemos aida dizer que aqueles que primeyra-
mete cuydaro na pessoa do filho de Deus
10 ante que came recebesse, o entedimen to -
- que ento andava muyto alti, porque cuy-
dava cousas que erii sobre sa vertude e sobre
seu poder - veero-no abayxar e amerger
do cuydo muyto alto en que cuydava que o
15 filho de Deus era ygual a sseu padre en po-
der e en saber e en querer, fezero-Do cuy-
dar en como quis seer creatura o que criara
todalas cousas, e en como tomou came
en que podesse morrer o que segudo deviida-
20 de no podia morrer. § Dissero aida
da aguya que depois que envelhece encur-
va-xi-lhi o bico porque lhi creceu muyto
e DO no pode abrir porque o de cima jun-
ta-sse COD o de ffondo e enbarga-a en
25 comer e por esso fica fraca e magra e
seendo en este estado demada algua . 30.
dicto: PA. dito.
34.
pedra a que a_gi.ice seu bico e assi cobra sobrelos di t b
feitos. cos e so relos fectos: PA. sobrelos ditos e sobrelos
o que perdeo. § Pe~ aguya entedemo s
o home boo e de grande_en tedimento , assy
~-
36. ~em hnas: PA. nenhQas
da que provavelmente se ;e e
6. estas: ms. , na entrelinha em tinta da mesma car. 6-9 aguia deve ser acrescim~ d:°:aedxto portugu& a respeito
: tennmo do "De utor. Cf. PL LVI 55
15. sseu padre: PA. seu padre. a~uila quilibet justus ~~a/quil ae": Petra est Cbristus'
..23 . n6 no pode: PA. novo pode. se,psum Christo per ho~ a pe~ rostrum acuit, d~
operationem conformem reddit.

Você também pode gostar