Escolar Documentos
Profissional Documentos
Cultura Documentos
TEXTOS E VOCABULARIOS
4
I ; , , l I •
I ~ • • •
• 0 que esta nos parenteses indica que o autor aproveita passagem do capftulo correspond
ente do texto latino, embora
se tenha detido, na tradu~Ao. em um capftulo determinad o, no caso, o XI.
... ---- -
col. e I. .TffllLO..
Cap. TmlLO
XII De aqullone et austro ventls
XIII De accipitre quomodo plumescat apan-
dens alas suas ad austrum
III, 4 - IV, 36 , .. do Afor man,o e braoo XIV De duabus accipitrum speciebus
XV De dnmesticorum accipitrum curatione
XVI De accipitris in laeva gestatione
v, 16 - 17 Rapida refe~ncia a alc4ndara XVII De pertica, super quam stat aut sedet
accipiter
V, 1 - 14 . .. deve a poer dua, peyoo, . ..
xvm De accipitrum pedicis seu compedibu s
V, 15 - VI, 13 . . . do avenadre do (Jfor •• •
XIX De loro seu corrigia, et ligamine acci-
pitris
VI, 18 - 23 • , , do8 C08COV6U do QfOf
~
XX De turture et passere
XXI De palma, quomodo et comparatu r
justus
XXII Quomodo ei comparent ur Ecclesia et
anima fidelis
XXllI De ~do turturis, id est fidelis animae
in pnlmn, id est arbore cruds per
fidem passionis. Et quomodo palma
portetur in manu victoris.
vn, 10 - 14 (S6bre o "olar q1Je ela [ttirtor] faz . . . ) XXIV De voce turturis ad nnimam comparata ,
et de tena nostra et aliena
YJI, 5 - VIIl, 35 .. .tractado da T6rtor .• • XXV De turture Ecclesiae, et fideli animae
comparata , et de nido ejus, et de
Christo marito talis turturls
col. e 1. ..
TITULo' '
•• Cap.
TITlJLo
XXI, 1 - XXII, 16
SObre o cedro do Llbano
XXVI De Libano et cedro m~tlc\s et de pas-
XXII, 17 - XXIn, 20 seribus in ra.mis cedri nidllicantibus
Sohre o herege comparado ao passaro
XXIII, 21 - XXIV, 18 lnst:nvel xxvn Quis per passerem sit m~ tice intelli-
SObre o pas.taro que achou casa en que gendus
morasse, comparado ao convertido xxvm De domo quam passer invenlt ct de
passeris mansuefacti moribus
XXIV, 19 - XXV, 4
SObre o passaro vigilante e o homem
sabedor ( virtuoso ) XXIX De vigilia passeris monachl nuper con-
versi
XXV, 5 - XXVI, 15 SObre o passaro arteiro e sua semelhanc;a
com a ahna XXX Quomodo passer assimiletur animae vi-
tando laqueos
XXVI, 16 - XXVII, 19 SObre o passaro vendido comparado ao
XXXI De passerum duorum et quinque juxta 00
homem vencido pela tentac;ao
Evangelium pretio mystice explicando
XXVII, 20 - XXVIII, 10 Sohre os dois passaros sacrificados com- xxxn De duobus passen"bns ex lege immolan-
parados a ahna e ao corpo do homem. dis pro mundatione a lepta
XXXIII De pelicani natura
XXVIII, 11 - 25 ... tractado da Noytivoo XXXIV De nyticorace, id est noctua
XXXV De corvo
•• ••
IX, 1 - XI, 13 Sohre o galo XXXVI De galli gallinacei natura moraliter
XI, 14 - XII, 32 . .. tractado da Ema . .• XXXVII De struthione, et ejus pennis, quibus
notantur hypocritae, et accipitris ac
Herodii, quibus significantur electi
• • Observe-se que o texto portugu~s ( ordem tradicional, apresentada por PA. e SSN.) ruio oferece a mesma seqiieocia
do texto latino.
• • • • • • • • • • • • • • • ~ ••••••••••••••••••••••••••••• t
onba .ha- E portanto me trabalhey, 25 outra ave qualquer que lhi possa enpeecer . e que
25 a Po _ ffrey Ramiro, que as posesse ante que lhi enpeesca, lhi possa fogir. Ca o que
meu irmao
esta obra que eu f"lZ a t eu rogo. boo he paga-sse d'estudar pelas Escritura s Sanctas
en aqu_ ira natureza da poonba be que pera conbocer os enganos do emiigo, e conbo-
§ Al ~d: cantar geme. Ca a alma fiel oedo-os, que se sabha guardar. § A decima proprie-
en ogo
30 e sun~:
. 1 que se entende pela poonb a ge-
chanto palos pecados que fez de seu
SO dade he a natureza da poooa que cria dous
filhos per que ent~emo s [ o] amor de Deus e o amor
do proximo. Ca o que boo he estes dow amores
fe h: :a
mede de seu prazer. § A segunda proprieda -
no ha J el. Ca o que boo e fiel he no
toma amargura ne sanha ne que~m e se
deve sempre a aver consigo, ca se eles no se pode
salvar. E poJide aquele que ouver aquestes bees
35 35 a que assemelhamos as naturezas da pooba
cotra ne hilil home. § A terceira propried ade
[q~~ as paonbas ~ . be c]a se beyjii. muyto ameu-
pode tomar aas per que voe ao ~o contl!plado
Assi o rreligioso depois que senti! del que he b6 nnrque p0la t6rtor eotedemo, aquel faz
obed.iete e que tomara sempre a ssa ordi con JO va. E r · d ca per O rrolar que e 1a
5 proveyto, quando o pode procurar, quando O enviA que esi:a en P7:d:~ o pecador da polos
pera gaanhar algila cousa t~oral pera miteer entedemo, o
pecados que ez,
f e oqdoo que ende recebe no seu
arta 005 Jogares de-
seus frades, solta-lh'o vessadre ca o leixii en sa ¢ E Pol esso se ap
voontade pera ir hu quer que melhor poder cora . per que entedemo.r a claustra en que se
procurar a prol do seu moesteiro. Mais quando to 15 sertos -e :,oos~eliosos pera fugiri! sos prazeres
10 mete-lh'o vessadre que ante tragia, ca torna mar ~=o e erE! melhor ch?rar os seua pe-
a ssa voontade so maao de seu mayor assi cados [ e te eroE! sas almas m81S a.uessega- ]
como ante pera no fazer ne haa COUA de ssa das e mais firmes (no amor] de Deus. E pe(Jos
voootade sen mandado de seu mayor. 20 grios [das semente8 que ven as vega]das a [t6r-]
tor collier • • • • · • · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · ·
Aqui segue dos cascavees do a~or. ssa viver e .... . • • • • · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · ·
doutores que • • • • · • · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · ·
15 Cascavees poo aynda ao a~r pera ame-
dorentar as aves a que o Ian~, que as Vlll per que entedemo, os livros en que aquela sabe~
possa mais agiha tomar. Ca o rreligioso Jaz scrita, assi como os graos das sementes
gue dondo e obediete he a ssa or[diJ, quando jaze· esparjudos pelos ortos e pelos agros.
[ha] boa letradura e boa fama que so dow E per tal sabenra que o rreligioso acha e apren-
20 [cascavees] que [tine] e soa muy longe, ca per 5 de nos livros dos doctores recebe conforto
.......•.•..•.•.....•... [ coJnho~do de boos e e vida, ca aprende en como passe _as tn'bu-
...................... [pela saJbeo~ [que) ha e pela Ja(c)~ e as tepta¢es quando lhi veere e .
• . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . [ eges) e os ctistios en como sabha amar seu Deus e seu proxuno.
§ ~ aynda que a t6rtor faz seu niho
VII maaos tira-os e tira-os dos estados maaos JO en Jogares muy seguros e de gram prazer, ca o
en que vive e trage--os aa mesa de seu senhor, faz nas arvores dos ramos muyto espessos.
ca os fez quinhoeiros de todos aqueles bi!es que se En aqueste niho pon seus ovos de que sae: a seu
faze na Eigreja de Deus. tempo sew filhos. Pela arvor entedemos a cruz
en que prendeu morte polos pecadores o filho
5 Aqui sse segue o tractado da Wrtor. 15 de Deus. Polo nfho entedemos a ssahude e
a salva¢ das nossas almas. Pelos ovos
Natura da t6rtor he que se paga d'adar entiedemo.r a esperan~ da salva~ e da saude
per Jogares soos e apartados. E pero a- que atedemos. E pelos fill:tos que dos ovos sae
as vegadas vay aos ortos e aos Jogares entedemos o anior do nosso Deus e de nosso pro-
pera colher alguus graos de semetes onde vi-
quando o envili: SSN. quando envili, doque tamen ad hortuJos pauperwn, et agros cultonnn
5. descendlt, ut grana seminum colligat, unde vivat. Cf. PL,
7. seus: SSN. seos.
XXV, 25, 26-28. Quanto a relacao agrw culton,m J logaru
leixi: SSN. leyxi.
mllesteiro: PA. Moesteiro. compa.re-se, adlante: assi como os grioa das sementes Jazi!
9. esparjudos pelos ortos e pelos ag,N ( vm, 3), que nlo tem
11. seu mayor: PA. ser mayor. correspondente no tmo latino.
15. poi!: PA. poe. 17. seus: SSN. seas.
18-.23. Fonnas entre colch~tes cf. PA. 18-23. Passagem omitida em SSN. Formas entre colchetes cf. PA.
s. esparjudos: SSN. espatjudas.
I. tira-os e tira-os: Nlio ha elementos seguros que e:xcluani • 7. e as t~tac6es: SSN. e Uptac&s.
hip6tese de a repeti~o ser intenclonal, expressiva, 44' 8, 15, 19, 21. Deus: SSN. Deos.
4. Eigreja de Deus: ms. Eig'ia deg deus. V. SSN., pag. 10. gram: SSN. gran.
19.
oom. lo colher de nosso prollimo: SSN. do nosso pronmo.
7-10. e pero aas vegadas vay aos ortos e aos gOf# pera uaD-
algOQs grlios de .semi!ces onde viva: no texto latino: · • · q
- - - --.--:-
4I \llt\111
~
Ur v"' ,
- 26- {.I .JL- >fECA 20403
- todos ·aqueles que ent~de sill~
20 ximo que deve a aver d filho de Deus 5 dissesse: as obras que o galo faz, por que son tii cer-
• das almas pela morte o d _ tas que niica sse erra, assi come se fossi! feytas
va~
ue na cruz recebeu . E porede _d, amigos, ema• d'alg!la creatura que enti!dimento ouvesse? Ffaz
J
emos o n 1
ibo da tbrtor e dema emos os o-
vos que see no niho e o n
ib que see na ar•
° d
a Escritura demanda [no] pera dar a ;nteder que O ga-
lo aja entedjmento, mais porque as obras que
d poer no livro da cruz to a
25 vor, c;i - eve::;_osnossa saude e da nossa salva96. 10 faz nOca as erra e ta certas so come se as
~ ~c;° de cora~ demadarmos [lograre] mos fezesse algoa creatura que entl!dimento ouve-
sse. § E certa a cousa he que todo esto ha o
os filhos que sail dos ovos ca a?'aremos Deus
e ·nossos proximos, e assi [conpnm]os todos o_s galo de Deus per cujo entedimento obra todalas
80 rece tos e todos OS mada[dos1 que son escntos - creaturas que enti!dimento am e aquelas aida
~a 1/ de Deus e •no[s seus propbeta~]. § Dissero 15 que sse no move se no per sas vertudes natura-
els]
sabed[ores que a tbrt]or depois que perd~ es que am, ca todo conhocer e todo mover no
pade seer sen Deus. § E porque as obras do ga-
[~: companheyro nunca mais pau]sa ~n ramo ve e
. .... a arvor en que . . . seu runho . ..
[ maJS lo que ditas so, semelba-sse co as obras do pree-
35 . . . semelba] .. • • · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · gador, ports.to pelo galo entedemos o pree-
....... .............. ................. ........... 20 gador. § Ca assi como o galo e en certas
horas e desvayradas da noyte da sas vo-
IX os sanctos o galo ao preegador que se move per zes desvayradas, assi como dicto be, assi o pree-
ento pelas preega9()t?S que faz. § E por gador deve a ffazer departimento antr'as
ent endim h- _ Ii diz
t diz a Sancta Escritura en uu vro que em . . . . . dos pecadores a que preega, e outra
j~b: ,que deu ao galo entedimento? Come se
todo9 aqueles que entlldi!: PA. todos aqueles entend.en. 12. . todo esto: PA. toda esto.
20. Deus: ms. sinal da abrevjatura da silaba final na entrelinha,
21. 13," ' . .. de Deus per cujo ... : PA. . .. de Deus cujo ...
em tinta da mesma d>r. . 20-X, 3. Cf. PL, XXXVI, 33, 30-39: Quasi enim hora.s noctis discer-
no UOl'o da cruz: PL. XXV, 25, 41-42: in Ilg~ cruc1S. nere est peccatorum merita dijudicare, quasi boras noctis
25. Jograremos: ms. sinal de abreviatura da silaba fmal na entre•
27. discemere est actionum tenebras apta increpationis voce corri-
Jinba. em tinta dn mesma d>r. pere. Gallo itaque intelligentia desuper tribuitur, quia doctori
27-35. Fo~as entre colcMtes cf. PA. veritatis, discretionis virtus ut noverit, qulbus, quid, quando,
28, 31. Deus: SSN. Deos. vel quomodo inferat, divinitus ministratur. Non enim una
Dissero ... semellia: SSN. Dissero ... os sabedores.. . tor
31-35. eademque cunctis exhortatio convenit, quia nee cunctos par
depois que llerde ... ramo verde. . . .. . morum qualita., astringit. Saepe enim aliis officiunt quae aliis
31. Cf..PL,,XXV, 25, 42-48, parte final do ~ turture Eccles!ae.
et fideli animae comparata, et de nido eJUS, et de Christo prosunt. . . . 44-47: .Pro qualitate igitur aui:)ientium formari
marito ta1is turturis": Notum etiam comrluri~us esse. re?r debet sermo doctorum, ut et sua singulis tribuat, et tamen a
natunun turturis esse talem, ut si seme socium ~msent, communis aedificationis arte nunquam recedat. ... 57-34, 14:
absque socio semper eat. Christus est sponsus Ecclessae, ".'el Habemus et aliud, quod de galli hujus intelligentia considerare
cujuslibet fidelis anim!le, Ascendens C~tus _ in arborem debemus, quod videlicet profun~oribus horis noctis valentiores
cruels undique nidum contraxit. Ascendam, mqmt, In palmam ac productiores edere cantus solet. Cum vero matutinum jam
(Cant. VII), id est crucem, et: Cum e:raltatus fuero ~nla tempus appropinquat, leviores ac minutiores omni modo voccs
traham ad meipsum (Joan. XII). Mortu?5 e~t Chnstus format. In quibus galli hujus intelligentia, quid nobis innuat
e:upectat eum Ecclesia, vel quaelibet fldelis amm_a, do~ec considerata praedicatorum discretio demonstrat, qui cum
relfeat, et castae socletatis interim legem servat. Red1t saep1?5 iniquis aclhuc mentibus praedicant, altis e_t magnis vocibus
ad arborem frenquentat, nidum, videt effusionem san~IS, aeterni judlcii terrores intir?ant, quia videlicet quasi in pro-
judicium videlicet mortis, dum haec attend.it, gemi~. Similit~r fundae noctis tenebris c ~ t . Cum vero jam auditorum
quaelibet anima fidelis saepius ad memoriam reduc1t mysten• suorum cordihus veritatis lucem adesse cogn06CUDt, clamoris
um crucis, attend.it pretium sanguinis, quae, dum attente co~- sui magnitudinem, in lenitatem dulcendini9 vertunt, et non tam
siderat, multip_licatis gemitibus mentem ad lamenta vocat.. illa quae sunt de paenis terribilia, quam ea quae sunt de,
IX. O confronto com o texto latino leva-nos a crer que poucas praemiis blanda proferunt.
linhas se perderam do inlcio do tractado do Galo. · 22. dicto: PA. dito.
1. sanctos: PA: santos.
L
-29 -
fazer ao fornigador. E outra
25 preega ~ deve a E outra aaqueles que se deleyta oo ~a do reegad or se dentro n6 for
ao . .. · .... · .. · · do. E assy segund o
co ele a gra-
1
no . • • · ·; · · · · · · · · · [des]vayrados, deve fazer .:. -~~ .. -~·~~~~~::::::::::::: -~~~ .[.~~ ct':a~ ~~:i
· .. · .... .. .. · .. " assy como o galo .. .... .. ... ... .... ....... ... ..•. [pelo galo) . ....... .
· ....... ..... (.. ~~d:] he ja preto de 1~ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . assi
30 ..... • ...... ] q
.. . [ameude e ma ['is .... ...... . ass1 como d1to ... ] 35 .... . .. . .... . • • • • • • • • • • • • •· ... ...... .. ... .. as que de
.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . [as aa)s pera see
d di do Ju~o come das phs do inferno
x m~ d!zia quido preegava a~~ueles Ji~e enco- des-
XI e,perta re pera fazer Mas obras ne pera fazeren'as
fez.er ao, outros, mais aml st meesmos
;~Ibis dos ~dos mortaes vtvtam. 8lS
a dizer cousas saborosas e deleytosas e deleytii-sse nos pra.zeres do mOdo. Aquestes
no demostrii as boras de noyte a sseu., sujey-
5 dos b~s e da gloria que atend6 e esto deve a fa.
zer ti ameudi quanto enteder que se mais 5 tos, assi como faz o galo aaqueles en cuja vi-
ache i aaquel que be luz verdadeyra_ que alumea la vive, ca no acwa os pecados daquele s por
todoFos bomls que no mOdo s6. E asn como cujas almas deve dar razo a No,tro Senhor, ne
0 galo quando quer citar sacude as aas e fer-se
se trabalh a de saber seu.J estados e as vi-
das que faze e se sse maMes ti e se sse comun-
10 co elas e esperta-sse mais, assi o ?36
preegad ~r
ante que preegue primeir amlte s afaz pera viver 10 gii se al no boa vez no ano assi como mii-
b6 e sanctamMe per bo6s custumes e per boas obros. da o direito. E portato peyores so que os galos,
Assi quido ele repreender os outros en sa pree- ca os galos faze seu officio co verdad e e es-
ga90 d'obras ou de custumes, no lhi possii dizer tes co infinta e con falsidade.
15 o que o apostolo Sa Paulo diz dos preegad ores ma-
aos naquef logo en que diz( e): porque ensinas en ta Aqui sse come~ o tractad o da Ema.
preega90 que no ~ i><>is tu furtar queres? 15 A ema he hQa ave que porque ha pena
E assi lbi pode dizer cada hiiii: porque preegas
aos outros que vivii ~. pois tu mal viver queres? pouca e o corpo grande no se pode per
voar al~ muyto de terra, assi como o a-
ID E assi o preegador se fer primeir amlte co sas aas
ante que preegue, ca sse esfor~ e s'aviva pera faur
sempre be e pera dar bo6 exemplo de ssy sempre 29-XI, 5. Cf. PL, XXXVI, 35, 19-26: Potat etiam de gallo did,
aaqueles a que preega. Assi que quando eles vire que o quod sunt qwdam Ecclesiae praelati, qu.ibus a Deo intelligentia
datur; nee tameD jun& intelligentiam a Deo libi datain aliquid
preegad or mete en obra o que preega, eles se esper• operantu r. Non seipsos alis exdtant, nee alios monent, ut ad
25 ti e s'avivi pera correger os seua erros e pera fa. bene operand um surgant. Seiptos amant, et sic otio et volup-
zer aquelas boas obras que lb'eles viro fazer tati vacant. Horas noctis slcut gallus non annuntia nt, qui&
culpas delinque ntium non accusant.
e depois preegar. Mais onde avera o pree- 31-36. Formu ent:re colcMtes cf. PA.
gador ti grande entedimento se Ibo Deus no der? 6. no: PA. Di.
Ca assi dize os sanctos: en vaao trabalh a a len- 14. sse com~: PA. se com~
17 ... Cf. PL, XXXVD, 38, 34-35: Bene ergo In berodlo et accipitn:
~26. E oulra ao ••. : PA. E outra .•• electoru m persona significatur, qui quandiu in hac vita IUDt,
26-!7. 1e deleytl oo . .. do: PA. se deleyt1 •• • sine quantuJo cunque culpae contagio esse non pmsunt, sed
28. desvayradoa: PA. desvayradas. cum eis parum quid inest quod deprimit , multa virtut bonae
28-31. Formu enlre colchAtes cf. PA. actionis suppetit , quae illos in supema sustollit. EcoDtra rio
12. sanctam~te: PA. santamente. hypocrit a, et si qua facit pauca quae levmt, perpetra t multa
16. dlz: pA. dlzen. quae gravent. Neque enim Dulla bona agit hypocrit a, sed
29. sancto.: PA. santos. quibus ea ipsa deprima t multa pezvena committit. Paucae
en vlio: PA. en vio. igitur pennae struthionis corpus DOD sublevan t, qula parvum
bonum hypocrit ae multitud o pravae actlonis gravat.
-30-
- . 31-
. falco que an os corpos pequenos
;~/~:af:uytas. E [par]tato o aar [aju-] ' to no hii. § Disseron ... .. .... ..... . . ...... ... ... .
leixa os ovos [que porJ ••.••••• •••••• ••• ••• ••.. ••
ro da-[os]pera [voaren muyto ..... ca ha o corpo] ..... :J() que fiql.16 frios e s[en] caentura
na .... • • • • · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · • . . . .. .. escaeceu o logo . . .. . . . . . ( ~~~~ · ;~;~ · d~ j · : : :
ca. UAprende pela] . • · · · · .. · .... · .. · · · · · · · · · · · ·:" · . . . . . .. OS . . . . . . .. . . . . . . .. . . . . . . .. . .. . .. ... . . . . ..
. ipocritas [que fazen] • • • · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · ·
0 sson ca a [entend] . • • • • · • · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · ........ .... .. ..... ...... ..... ... ....... ... ......
XII '. faze, no he verdadeyra, ca no he boa por- 35 ········· .... ·······. ·· ···· · . . · ··· · · ··· ··· · ··· ···
que no ooncorda con as boas obras que
.... .... ........... .. ... .... .............. .......
mostra. § E outrossi a ema faz senbran- XIII boos custumes. § Dissero aynda que tiit[o]
te que pode voar pela pena que trage e no po- voii alti pe,a poder melhor veer a., terras
5 de, ca a pena he pouca e o corpo he grande a que quere yr. Ca o prelado quanto faz melhor e
mais alta vida tiito melhor pode veer
e pesado e portato ta _pouca pena non
pode sosteer no aar ta grande corpo, ca a 5 e melhor correger a vlda dos sew sojeyto[s].
pena he. pouca e rara e passa-a ligeyra- § Dissero aynda que aquela grua que he cab-
mi!te o aar e por esso no a pode soffrer. del das outras quiido algoo perigoo vee b[ra]-
ada pera sse guardarem as outras daquel perig[o]-
10 . § Mais as outras aves que an a pena mu- o e quando enrouquece entra outra en seu
yta e espessa e o aar non a pode passar 10 Iogar. E per esto entendemos que o prelado ·
e an os corpos leves, soffre-as o aar en deve a sseer cabdel dos outros. sew sojeytos,
sy e voam sobr'ele. Ta be assi aqueles que boos indo ante eles per vida e per boos custumes.
son e faze obras firmes e raygadas en Deus Deve [ mostrar] e preegar a carreyra das
15 e por Deus no nas pode passar o vHo da viiii boas obras aaq"'!les que son sew sojeytos.
gloria que entedemos pelo aar. Mais ante sse 15 E assi como quando a grua per que sse as out[ras]
assenhori dele e pre~n•o pouco e meten'o 1
guyan enrouquece entra outra en seu l[o]-
so seus pees, o que no pode fazer aqueles que as sas gar, assi o prelado quando he necio e no sab[e]
obras faze pela gloria do mildo e no por amor preegar a paravoa de Deus ou _per algoa n .....
... . . ou per outro enbargo qual[quer]
ro :de• Deus, ca tato he o ssenhorio que o veto da -----
gloria viii toma sobr'eles que os mete so ssy. 28 . DisseroD: PA. diseron.
Ca .as penas que trage; per que entendemos Cf. De muthtone, et eftu pennu, qulbcu notantur ~ .
as obras que faze, son raras e mal fon- et accipitrv, ac Herodll, qulbcu 8'gnlflcantur electl: _P~
XXXVII, 37, 25-39, 47, que por excessivamente extenso dei-
dadas, e por esso no se pode sosteer no xamos de transcrever.
25 aar per que se entede o veto da gloria viia. 31. escaeceu o logo: PA. escaeceu e logo.
Mais dece a ffondo, ca taaes [obras non] 32. • •• os • •. : PA. ... .
pode muyto durar . ..... .... ... .. . .... ... .. .... . . . xm. As cols. XIII e XIV oiio constam do fac-slmile publicado por
SSN. 0 f6lio apreseota-se cortado ao meio DO sentido vertical,
dele restaodo apeoas a 1.a e a 4.a coluoas.
19-20. [porJtiito a aar [ajuJda-[osJ: PA . ... o aar aiuda os. 1-2. que tat[o] ... voi: PA. que ... voi.
20-21. (voaren muyto . . . ca ha o corpoJ • • . ruu PA. voaren muyto 2. alti: PA. alto.
. .. ca ho o co .. . 4. veer: PA. veeer.
20-24. Formas entre colcMtes cf. PA • 8. pera sse guardarem: PA. pera se guardaren.
13. Deve- [mostrar): Cf. PA.
9. 1offrer: PA. so&er. 16-17. l[o]gar: PA. lugar.
18. pees: PA. peees. 18 . .• Cf. PL, XXXIX, 41, 8-42: Quae autem alias antecedit, si rauca
23-24. foodadiu : PA. fundadas. fa~ fuerit, tune alia succedit, quia praelatus si verbum Dei
.26-31 . Formas entre colcMtes cf. PA. subjectis DOD praedicet, vel praedicare nesciat, cum raucus
-32-
- SS-
outro entrar en seu logar
20 .' que el[e non conpria Jes que son moles e fracos cotra as ~ta~-
· ·:: :: .' .' .· .' .': ·[o) a-
: : .. . . . ... aynda que grandes noytes aquela] ssi como de suso dissemos• trabalhan·Se'¥""d,"'
I!·
c~ -p~a·1· d~~~- ~~~- ·c~~i.:::: :::::::::: ::: 5 ganar os simplizes e os bavecas pe,a
[tr]aze-los daqucles maaos custumes que eles
[a]m. E assi como o mioto n6 sse coyta
25 [a noite] per velas e da ... . • • . • • • • . • • • .... . muyto en voar, mais voa pouco e pou-
.. . [no]yte en que vele ........ ........ ... . . co a sseu sabor, assi aquestes luxunosos
..... . [que] ha <le velar p ..... .. .. . .... .. . .
. . . ... .. . .. ~do de terra ...... ... ... . .... . 10 q~ sse entendl! pelo mioto trabalhan-se
. . . . . se pocler ..... . ... ... • • • • •. • • • • • • • • .. . d enganar per paravoas doces e mansas
os que aclia simplezes e bavecas e per sew
SO q_uado caer .. . .. . . . .. ... · .... · . · .. · .. .. . [l]ousinhares toman'os de ti maa~s
.' .' .' . [se] vee alguu [peri] ..... ..... .. ... .. . custumes como eles son. E porque O mio-
15 to sempre sse deleyta en comer as caavri-
XIV ....... ··· · · · · · ·· · · ·· · ·· · · · · · · · · · · · · · · · • · •• has das _animalhas que acha, porende
O!I luxuno!o s que sse per eles entede sempre
}CV ... . .... ... . . . . . . .. ...•.... . . ... ..•...•• .• •
sse deleyta nos prazeres e nos sabores
XVI nas casas crlam e no sO ousados c6tra n~ da came. Dize aynda que o mioto ... . .. . .
gila outra ave que mansa no seja. Ca aque- 20 [ m z alti ameudi derredo[ r das
co · as e] dos a~ugues pera prear alga ...
fult, nec:esse est ut alius succedat. Si autem nox accesseri~ . . . . . rua sea Ian~e· f[or]a ou sea
f11a, quae praecedit, cum aliis ad terram descendens, locum ... . . . [mal parada . .... emos]
qu!etis petit; tune mnul omnes ad custodlam sui viJtillas ... •.• ... .. os goosos que no ... . . .
ordinant, ut rellquae sttmius somni quietem sumant. l'os-
lRllDW autem per vigiles lntelligere quoslibet discretos fratres,
2S sew vetres e de taes diz o a .. . .
qui oommuniter frabibus temp<>ralia provident, et de singulis ilo que o seu ventre he seu de
rpecialiter curam habent. Ad obsequia &abum pro posse suo e cousa que tito [hoJ••• •••••••
vi~nt, ut ab eu incursus daemonum, et a<:ce$SUS saeculariw n
~ n t prudenter. Grues vero, quae ad hoc elinguntur , ut
pro aliis vigilent, ln pede a terra suspenso lapillum tenent, .2-.'.32. Fonna., entre colch~tes cf. PA.
timente!I ne si qua earum dormiat, Japsus a pede lapillus 12. simplezes: PA. simplfzes.
cadat. Si autem cadat, evigilans clamat. Lapis, est Chrlstus; 13. [l]ousinhar es: PA.... ousinbares.
pes, mentls affectus. Slcut enim alfquls pedibus incedit, sic
mens suls affectibus quasi pedibus aci optata tendit. Si qui.,
19-32. Cf. PL, ~. ~1, 48-42, 10: Est lgitur milvw mollis vfribus,
igitm ad custodiam sui vel fratrum vi2ilat, lapillum in pede, :1°squ~ Slgnificat. quos mollities voluptatls tentat. Cadavert-
id est Christum in mente portet. Dfud autem swnmope re us milvus vesatur, quia camalibus desideriis volu osi
caveat, ne si In peccato dormierit, lapillus e pede deddat, Id delectantur. Milvus enim carnes rapien, est, d 1:C:
vol~ptuo,a quaerens. Circa coquinas et macella • ~
est Christus a mente recedat. Si autem ceciderit, per confes-
slonem clamet, ut dormientes excitet, id est fratres tam pro se vollta~ ut si quid crudae camis ab els projidatur foras
velociter rapiat. Per hoc autem milvus eos nobis lnnui~
auam pro eorum excessibus ad vigilantiam circwmpec:tionls quos cura ventris sollicitos reddit. Qui igitur hujusmodi
invitet. Aetatem ln illi, color prodit. Nam In senectute nigres- s~t, volul?tuosa quaerunt, macella &equentant, et c»-
cunt. Hie enim color in senectute seni competit, cum pro quinis ~ t . Milvus timidus est in magnis, audax in
peccatis plangendo gemit. Cum enim quae male gesslt, senex
minimls; silvestres volucres rapere non auilet, domesticis
commemorat, in senectute oolorem mutat. Mutat enim amorem autem Ins!~ solet, lnsidiatur pullis ut eos rapiat, et
priltinae delectationis in dolorem contritionis. Ecce qualiter incautos repent velodus necat. Sic moll.es et valuptuosi ~
per naturam volucrum doceri potest via religiosorum. pullos rapiunt, quia simplidore:s et providos Silis modbus
19-31. Formu enbe colch~es cf. PA. aptant, et ad perversos usus protraliunt . Super eos Iente
.20. outro entrar en seu: PA. outro en seu. volando incautos deciplunt, dum eos blandis sennonibu , adu-
.25. per velas: PA. per velar. lan~ sedu~t. Ecce quomodo volucres, quae ratione carent.
XVI. 0 oon&onto com o texto latino leva-oot a crer que poucas perttos homines, et ratione utentes per uempla pervasu
operatfonis sibl cavere docent. '
Unlw se perderam do lnicio do "tractado" do mloto. .2.5.
1-2 . negoa: PA. nenhna. dJz o a ... : PA. diz o •••
- . 34 - - 35 -
E v6s ue estas- proprieda [des] ...... .. .. ....... .. .. .... ...... ..... ...........
pc~edes e[ntender] • · · · · · · · · · · · ...... .. .... .. .... ... ..... ... .......... .. .... ..
· .es - h razo fensina] os homees ... . . ... .... ......... .. ... .... .... ... ... ... ... .
30 (iue no a tedimento[nl> se guardaren] .. ...
r]azom e en .. [ e reflecer ] • • • • • • • XVIII conprir toclas aquelas cousas que lhis maodii 05
...... feytos Vus ..... .
s~ p:eJalsdos _assi gdrandes come pequenas come me-
tractado da Andoriha yaus. ., 0 sero ayo a que ha gram cuycla-
XVII Aqui sse segue o do e conhocimento pera fazer seu niho e pera •
Df iz] [sancto Isidro] que o 5 seus filhos. Pelo niho que faz tii firme e con cnar
.... · .. · ::::::: .... [nov]o toma ta gram cuydndo en~demo.r a esperan~ firme
·· ·· ········ ·· na terra mais voiido e bl! fundada que ha o que faz verdadeyra ede
on fe da payxon e da morte de Nosso S e ~ ~
5 --.-::::::: : ::::::~ parque o braad~ da andorihn se Jbeau Chruto. E pela gram fem/!99 que ha en criar sew fi.
·: ... .. .... . [braJado de queyxume d algu~ que vive
: ..... . . .. .... ..... fporende peln] ancforiha eot~emo.t 10 lhos entl!demo.t que o que esta en verdadeyra pee-
............ . . ........... .......... . ..... . . como a d/!~ deve sempre dar co gram femen~a ta} ex-
emplo de ssy per que os outros que o virl! Iouve
..... . ............ .... . .. • • • • • · · · · · · · · · · · • • • • na terra Deus e fa~ taes obras quaes el faz. § Dissero
10 . .. ..... . ... . ...... peede~
ayndn da andoriha que ha conhocimento na-
: : : : : : : : : : : : : : : : : : : : : .... .... .. • • • • • • • • • . [e] leJ'os ter .
............ ....... .. . .. . .... .... al~asse pera os 15 tural pera fazer se~ niho en Iogares firmes
............ . . ....... . ..... ..... cuyda, e eles deseja [assi] .. .... .... as casas e no en logares que
.• • •••.•••• . • ••• • •.. • • § Dissero ayoda que a ao- ligeyramete posse caer, ol! en Jogar muyto
afto en que lhi o veto ligeyramete poderia enpee-
lS fdoriha) . .... .. . .. ........... braada ~uyto~ ca o que cer. E per esto entedemo.t que os que faze verdadey-
... .. .... ... .. .. .... .. .. . [peeo]den~ faz, deleyta-sse
20 ra peend~ no se deleyta nos b!es daqueste
............ [en queJsse queyxa a Nostro Senhor
...... fque lbi] ... .... . ou por que lhi per mado que se passii ligeyramlte, mais nos Mes
. ..... ... .... . . ... ... . fez.era ou po[r] . .. . . : . ... da gloria do parayso que sempre durii, e os que 05 an
D_?_ nos pode _perder per sobervha ne per veto de
20 ........ .. . .. ..... .. ..... ... e d.o p~rgatorio vaa gloria, asn como perde• os nihos as aves
. . . . .... . . .. .. ..... . .. .. ... . .. dissero . . ..... .. .
25 q,~ o~ poe ~uyto al~ pelos vetos que os der-
·· ··· · ·· ··· ···· ···.·····ou vo[a] ........... .... . riba ligeyramete. § DISsero aynda da an-
[dorinha] ... . . . he ... . ...... ca [nen]hua oul:J'a
28. proprieda[des] : PA. proprias. ave .. .. ... .. .......... .. . . ..... .. ....... esto
29. ... es podedes entender: PA. . . . podedes. entender. • • ■ • • • ••••
• •• •• • •••• • •••• •••• •• •••• •••• •• ••••
25
quan_ 0 gr ficara e nnca dara fr-
to no for seflhe yr~ muyto fruyto fa- 20 E sson menbros pow-es e trabalha pera tirar
uyto. E sse or m med~ Poys entom 05 boos fiees pera ssl dizendo que eles ti!E! o camiho
ra. Esto diz el '!i'o syuando )besu Christo foy morto. de Jhesu Christo e no os outros. E pori! o propheta ensina
he o cedro talhafilh deqDetU a muytos deu gram os fices de Dew como respoda aos ereges e dlz
A morte do O assy: Confio en Deus que he mote af~do sobre
d aos infernos. E ao tercer dia 25 todolo~ outros motes. Pois como dlzedes v6s
SO proveyto. El eceu orte a vida sobio aos
resuscitou•se de m aa mha alma e me conselhades que me tome
n~a a' todolos que , • • •
ceos. En esto deu Te':ee r todos resuscitados aa vossa seyta? Se o eu feur seerey tal come
. . . . . gosta qu_d aj° § Que [pres]taria aos ho- 0 passaro que he cousa leve e no he estavil.
Pelo nome deste po.ssaro que he en si cousa
[de morte a vi • e[ste mundo] (he) soffrere
35 [mens) sanctos · · · · · 8 ro }eve e no estavil entedem o, [a lin]haldade
. .... ....... ....... .. [hQQ) home. P[era v]os ......
• eran- de resurgir? E que pres- • • • , , • ••••••• ••• •••• •••• • ••• • • ••• OS [motes]
XXII se no ouvesse esp r- · certo no fosse per sober-
taria ao homen de resur~ir :ortal e viver sen [vha] ... ... ..... .. ...... . [ent]ed em[os a] alteza da
ue avia de seer nQca 18 . .. ... .. ....... . . . ...... .. ....... ....... os nono
~yta ne baa par imperpetun? Ben assy 35 . .. . ... . . .. .. .. .. .... . ... . .... •. en que v6s no
lh- cedro que Deus chantou
5 segndo seme a~ 0 d
na sa fe quando o o m Qdo tira leva-o .
pera os XXIII creedes que el me fez e me criou e mi deu
bu tooos an gram proveyto. E diz o ou- logar bu folgue. E pare diz o outor, assy
ceos cedro que Deus no chantou for talha- falando destes ereges, que ento voa e passa
tor que se O
do seera de gram proveyto per que entedemo s o N'!L'!A• r--
o erege ao mote quando o que estava en homil-
• fazia ne bQQ boo fruyto no mndo. 5 dade se levita cotra Dew per sobervha. Er pode-
10 dor que no
Qtumdo Deus brita e talha per alg Qa coyta, . soffre mos dizer en outra guysa que per este passaro en-
de is muy be O carrego da peenae ;a na E~gre- tedemos cada hilil erege e infiel. Pelo mo-
·a PJe Deus. E esto se faz quando Deus bnta o ~- te que he alto entedemos a alteza do enten-
!Jro, o sobervhoso, pelo seu poderio. Este Deus brita dimento do erege sobervhoso. E diz que se algu-
10 um enpe~ en este mote brita a nave, que
proveytoso: m,. profeytoso. Co~lo na entrelinh a ern tinta
tato quer dizer que ento voa o p:usaro acima
21. deste mote quancfo o erege nega a omildosa
da mesDUl car. PA. proufeytoso.
.24. grio: PA. graao.
todolos que •. . gosti: PA. todolos • • • gostan. 17-18. In domino ... sicut passer: Cf. PL, XXVII, 27, ~27: In
32-83 . . Domino confido, quomodo dlciti.t anlmae meae, Trannnlgra
-32-XXII, 1. Cf PL XXVI 27 7-11: Descend ens enim ad inferos cai:-
~ abduxlt ::aptivitatem; surgens a mortuis, et d
ad coelos, spem resurgen_di m?Jienti bus dedit. Qui enim
ens 27.
30-33.
fn montem ftCllt paaer? (P,ol. X)
se o eu fe-zer: PA. se o eu faur.
prodesset misere vivere., mbulatio nibus concuti, ad enremum Formas entre c:olcb~es d. PA.
30 ... Cf. PL, XXVIl, 27, 27-33: Sub puseris oomine daignat ur
mori, nisi sequeret ur spes resurgen di?
resuscitados [de mom a vida]: PA. resuscita dos . • • • te instabilit as mentis in quoh'bet homine. Est enim puaer avil
inconsta ns et instabilis, et ideo designat mobilita tem mentis.
a vida. Porro per montem intelligim us elationis altitudinem. Quasi
Formas entre oolch6tes cf. PA.
passer enim in montem tnnsmig rat, qui de vaDe hnmilita tis
sanctos: PA. santos. mentem in superbia m levat.
aoffrer6: PA. he aoffreten. 32~. per sober[vh a] . .. • [ent]Adem[os a]: PA. per sober .. .
7, fl. gram: PA. gran. tendemo s a.
-42- - 43 -
filho de Deus e nega que Jheru Christo ffeo da carne nossa quando encarnou na
enoorna~m doh - E portito o propbeta respon-
Virga Marla e assy o nibo he posto en alto lo-
no he Deus e ome. cotra a He de Christo e diz que
15 de a?s ere~es dt~ sf: ca el en Deus confia, ca
10 gar quiido o filho de Deus enquanto bomen
pos o seu corpo sobre todolos sanctos e angos
se no ~ fia seu pooerio ne toma ne hoa Onde todo aquel que pon todo seu oora~ ·
diz ~ue no c°:67Jlse~uas, pero que sejii muytas, e sa asperan~ nas chagas e na payxo do
glona na! r~ e aazo de pecado de sobervha filho de Dew, este faz o seu niho nos fu-
parque so ca1on
ue muyto avorrece ~ Dew. 15 racos da pedra, ca esta pedra he Jhe.ru Christo
20
6· 1Z
O propheta David
. chou casa en que morasse.
Este Jbuu Christo he chamado o alto cedro do ·
Libano, semelh_avil ao ysope en que 05 pas-
que o passaro a ritualmente demostra a rrazo saros, os sew f1ees, faze 01 seu.r n ihos.
E ste [!J5:i~ed~ento
O
do home que be fundado
O
e vertud es de fe e d'a1aerii~ e de caridade. Es- Vigilavl et foetus s!l sicut passer solitariu.t
25 en _
te ent-edimento tal dema a_ casaf enfqytaue more - ro en tecto. Diz aqui a glosa sobr'este
ch aquela casa que nuca oy e per mao vesso que o passaro arteyro voa de ra-
d'~m: 0 parayso. E porlS diz o
filho de Deus no mo a ramo en alto, por tal que no caya no
la~o. Be assy o home sabedor voa per alte-
evangelho assy: Na casa do meu padre muy-
za de vertudes que no possa caer nos la~s
30 tas moradas ha. A passara que soya voar de
ramo en ramo ag[ora voa ca das] matas 25 do dyaboo. E chamii-lhi solitario o hiiii per
~ a [casa]. Por que en ... .. •• • • •· ·· · .. · razo da vertude da caridade que ha, que faz de
andavi [en]voltos .. • • • · · · · · · · · · · · · · · · · · · · muytas cousas baa. Vigiey e [soo ta]f fecto
do mildo [agora] • · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · come o passaro senlheyro na casa. Entom
acba o passaro logar pera ficar na casa de
85 alma ea ...... ........ .. .. .... . .... . . . .
:xJ Deus e da sa ffe, quando aquel que primeyramete era
que bomen do ... • • • • · · · · · · · · · · · · · · · · · · · · [movedi90] e no [estavi]l na fe de Deu.r no queda
XXIV ro que era ante coberto de penas leves, per que de vigia[r como ou como] no [caae o a~r]
entedemos o home que era metudo nos tiito [quer dizer e demostrar] que cada h[uQ] . ... .
cuydados do mado, bora anda ja conprido e a vigiar . .. . ................ ....... ... .. ..... .. . .
coberto de penas de vertudes e dos preceptos 85 .. . . .. ......... . .. .. .... .... . .... . ...... . . . .. .. . .
5 de Deus. Pois este sobe aos ceeos e po hy
8. ffeo da came: Cf. PL, XXVIII, 27, 55: feno camis.
0 seu niho. Deus da materia de que sse fa~a 11. sanctos: PA. santos.
0 niho. 0 filho de Deus Padre vestio-sse do 14-15. furacos: ms. turacos. Cf SERAPIM DA SILVA Nrro Fontu do
Latlm Vulgar, edi~. cit., pag. 111. •
~cos. da pedra: PA. turaoos de pedra.
28. esperitualmente: PA. espiritualmente. 19-20. V1gilavt •.. tecto: Cf. PL, XXIX, 28, 5-6: Vlgllaoi, et factu,
so. passara: Idem XXV, 9. As fonnas pORara, pas80ro ( cols. ,um neut pa.uer 1olltari1U in tecto. ( P,al. CL)
XXII ... XXVIII), pardal (XXVI, 17, 18, 19, XXVIl, 6, 7) 21. vesso: ms. vesse. Corre~~ na entrelinha em linta da mesma
correspondem sempre ao lat. pORer. Veja-se a prop6sito J. clir. •
CoROMINAS, DCELC, s.v. pafaro e SERAFW DA SILVA NETO, 24. vertudes: PA. virtudes.
Fontu do Latlm Vulgar, Acaclemica, Rio, 1956, pigs. 155-161. 21. Vigiey e (soo ta]l fecto: PA. Vigiey e see tal feito.
Fonnu entre colchetes cf. PA. 28 .• . Cf. PL, XXIX, 28, 6-9: Locum manendi in domo fidei passer
31-34.
31 .. . Cf. PL, XXVIII, 27, 47-58: Passer qui de ramo ~ ramW? ~venit, et qui prius ~bilis fuerat, ne ab accipitre iatur,
volare noverat, nunc de silvis ad domum volat. Ste mu!~, vtgilare non cessat. Ste a quolibet fideli agitur, ne a,:bolo
qui saecull diversis actibus inhaerebant, nunc mentem in raptw t~eatur. Vigilat stoi pe:r custodiam, vigilat proximo
domum manufactam quae in coelis est, levant. Passer, qui per doctrinam.
31. fe de Deus: ms. de na entrelinha em linta da mesma c6r.
vestiebatur Jevibus plumis, id est saecularibus curis, DUDC 31-33.
incedit pennatus virtulibus et praeceptis. Formas entre colch~ es cf. PA.
32. (como ou como]?
34. • • . do m11do (agora] ... : PA. . •. do rondo ... gora . • •
-45-
dos e vigiade, ca o dyaboo 30 cae o passa[ro no] la90 quaodo o diaboo ha po-
XXV gos seede tempera vos como o leon cer- derio sobrela alma do homl!, ou quaDdo os ho-
vosso eomiigo cerca- e comha se podera comer mOOs an prazer no [pra]zer [e no sa]bor [desta
ca a mata pera cat~tfortes ciitra e1 per fe. vfda] que he carnal [ou] ..... . .. o erege en a
as vossu a1mas, 5e
.. ..... ... .. [algaa] ............... . ento he
5 Animll o05tra t la ueo venii-
sicut passer erepta 1;5tu
. Jaqueus contnc s
1n et 005 liberati sumus.
35 . .... .. • • •• • · · · •· · · · · · •· • • •• •• •,• . . . ... alma
.... .......... ... ... ......... .. ... ........ .
tium: d 1' 0 que he a a1ma nossa
Diz o outor este ivr do nns obras :XXVI
Iha il aa passara quan 08 pern Deus. Onde esto no se faz pelo nosso po-
seme v d' eyxemplo d'o.rteyrice. derio mais pela gra~ de Deus. E portato diz
10 que ela obra ~er~: si e vee-sse muy- 0 propheta que toda a oossa ajuda he DO nome de
Quiido a nossa . s . . e de tal cosiira~ co-
to ameudi de ta~
me esta, o cora\'v
To homen previsto faze-sse
se guarae do la90 que 5
Dew. Diza glosa sobr'este vesso - Anima noma et coetera .
diz que a alma DOSSa bora he ta1 come o pas-
bedor e arteyro que saro, ca segado como o passaro esquiva o la90
sa • eyra Oode diz o ou- quanto pode, bi! ass! a nossa alma e os sanctos fuge
15 lhi pM e arma na lcarrs o' primeiro la90 dos ca~- ao prazer do miido que he tal come o la90.
tor que . SOD trete ar t~mpta~o engaoosa do E portiito diz que o la90 era ti duro come o ffer-
dores diz que d laQO he O engano sotil dos
10 ro britado he, no diz roto he como a estopa
diaboo, 00 ~~yrooola90 he o prazer e o sabor
ereges. - [que]quebra. Aqui sse mostra a fforteleza do boo e da
ue os bomi!s am e toma ~ vi'da car-
ro ::to
d
Eites la90s, deles soD postos nos se~e-
deles nas carreyru, deles nos capos.
boa. E portiito diz: e D6s livres somos, ca toda
a nossa ajuda he no nome de Deus que nlgiiii
DO pode veneer, que fez o ceo e a terra e
p:~~emedeyros entMemoJ a vida ~dyto 15 todalas cousas que [e:] eles son.
estreyta. Pela carreyra entMemos a Vl a .
25 mi!os estreyta. Pelo ciik en~demos a vida
•
Diz no evagelho o ffilho
de Deu.t que dous pardaes que os dii por
do mudo muy solta. Pe vida .m.uyto es- hua mealha e (por) cinque pardaes dam por hilii
tre andii] os boos e os religiosos. Pela
[mt: estreita]andii os casados. Pela muy d~scar- dipondio. Per estes pardaes eDtendo os ho-
~eyrada ao[dii os] fomigadores. E pori! ento 2JJ mes que Do son estavis e andii vaguejando
polo miido. 0 dipoDdio tiito val come duas
,__ - • Con-in na entrelinha em tinta da mealhas e cada huQ deles he de pequeno peso.
2.. COIDO o aeun: ms. ""~· 1eo ....-
~ • c&. PA._ c;i;,e ~ n.28, 21-23: Anima nostra sicut
115 praesentis {>lacet, seu dum baereticus blanditii, deceptum
5-7. : : ; : -~ ; : ; ~ d: laqueo venantium. Laqueus contritw
fovet. Sed Jaqueus rumpitur, et passer liberatur, si, abjectis
est, et nos llberati sumus (P,al. CXXID),
camalibus desiderils, anima ad Deum converutur; hoc autem
'2(). os bomE• am: PA. os boml!s an. u- oon fit per nostram potentiam, sed per gratiam.
2.6-2.8. Pela vida muyto es[treyta andl] os bMs e 05 re - ·
Pela [mf<>S estreita a]ndl os casados. PA. Pe~ ui~~_,~__uyto 4. anima nostra et coetera: PA. anima nostra etc.
bOOs rellcriosos Pela may, estreita ~ • os 6. como o passaro: PA. come o passaro.
estreyta .. ,OS xxx"' 28 . 31-35· HI Jaquel ponuntur In 7. sanctos: PA. sa.otos.
casados. Cf. PL! , •s-• · t arctior vita· via est
semita, In vi.a, ID campo. ,::uuta es '9-10. Heno: PA. ferro.
• llglosl.
lata vita· campw, spatiosa. Per arctaro et arduaxn rdeviam 13 . nossa ajuda: PA. DOSSa uida.
per Jat.:U et rectam conjugati, per spatlosaro et 14. que fez o ceo: ms. fez o o oeo. Primeiro o riscado.
voluptuosl gradluntur. da 17. que os di por boa mealba: PA. que os an por bna mealba.
Pela muy descarreyrada: UlJ, rnuy na entrellnba em tlnta 18. cinque pardaes: PA. por cinque pardaes.
28.
mesma c6r. PA. Pela descarreyrada. 21, 2.2. dipondio, mealha.s: Cf. PL, XXXI, 28, 47-49: l>lpondfl,m
D-34. Formas entre colcb~es cf. PA. retinet, ex duobus a.ulbw constat, utrumque tamen parvi pondms
29 .. . Cf. PL, XXX, 28, 35-41: Laqueus passerem captum tae est.
dum diabohu mentein possidet, vel dum ifulcedo vi
-46-
- 47 -
d dos os ~ssaros palo
Onde ento sola Iha
ven quando os pecadores da gaffidade que offerecesse dow passaros. E
clipondio e Po _mea ~o cliaboo ~ seerem bQQ deles avia de sacrifico.r o sacerdote en
25 se vede e se so1ufgam do inferno perduravil por bOO vaso de barro sobreJas aguas vivas.
entados no ogo
a tonn te es que sse passii e que sse 25 O outro passaro avia-o de tiger do sanguy
~tas cousas u~n de pequeno valor. E pero diz do passaro sacrificado e deyta-lo a voar livre-
i:
va ag~a q e bQQ destes passaros no escaes-
no avage o qu erdadeyramete a misericordia daquel
m~te. Estes dous passaros son o corpo e a
alma do bomB. 0 vaso do barro que quebra
SO ce a Deus, ca "ovsempre est.a.i.
aparelba d a pera re- toste he a nossa cxzme cativa que cedo ha de
q~ nos re=dores pera peenden9ll, E portato diz SO morrer. & aguas vivas demostrii a scien-
~. _r_ -~s. -~ . . .... avagelho. Mais sodes vos e cia da Escritura de Deus Sancta. Ca tal agua come
· ] estes rlAssaros. Esto disse
[non aque1e · · · · · r- . . esta nos da beverag~ esperitual o nos la-
35 [seus disciplos] ca os 1ustos mais va dos pecados. Ento offerece[mos n6s a Deus]
: : : : : : : ...... [os pecadores onde] quando dous passaros quando lhi damos [e consagramos]
os ·ustos dii e leixii as sas voontades ~ quan- 35 os nossos corpos e [as nossas almas. Aque-]
XXVII to !o modo an polo amor de Deus, e~to pos- lo que diz q[ue hoo passaro] . ..... ... ... . . ... .
suyrii no parayso as cousas perduravis que
al6 so, porque leixaron as cousas ~o mundo . XXVIII e torcian-lhi a cabe~a cotra as penas e vertiam
5 que sse muda e que se passii. MIUS algtias due que per· o sanguy, pero que a cabe~ no era partida do
estes dous pardaes ented~ o corpo e alma. pes~o, demostra-nos que assi devemos n6s
E pelos v pardaes ente~de: os V sisos do cor- britar cxzme nossa per peenden~ e per astee-
que son o veer, o ouvir, o gostar, o chey- 5 ~. que todavia no lhi tolhamoa a vida. Aque-
ra:,, 0
tanger. It~ diz Jhesu Christo: Dous passaros no lo que diz que o outro passaro leyxii ir livre-
10 nos dii por hiia mealha? E bOO d_eles n? ~e- m~te demostra que depois que n6s vecermos
ra sobrela terra se meu padre? DIZ -aqtn Sa as cobii~s maas carnaes ento a alma
Jheronimo: Se animalhas que son de pequeno nossa voara aos ceos co peruu de boa co-
valor no vel! a terra que o Deus no sabha, 10 templa~m.
v6s que sodes pcrduravis no ~evedes temer .
15 ne dovidar que ajades de viver sen a provison e Aqui sse segue o tractado da Noytivoo.
sen a mercee de Deus. E portiito diz o filho de peus
no avigelho: Non queyrades temer os que mata Noytivoo be hua ave que se paga
0 corpc> ca non pade matar as almas dos das teevras e da escuridade da noy-
homes. te. Aquesta mora nos paredeeyros e nas ca-
20 Mandou Moyses
no Testamento que se algiiii fosse limpho
-32---XXVll--
, -5-. Cf. PL, XXXI, 28, 54-59: Vo, autem, inquit, ~_!,tu pauet~ 83-86. Formas entre colch~tes cf. PA.
pluru utu (Matth. X). Hoc de discipulis UUJt, 5un~ 1-:- 33-XXVIII, 5 Ento offerecemos ... . .. [as nossas almas. Aque]lo que dlz .. •
majoris pretii. Dum enim justi se et 5U:1 p_ro Dommo ~ a vida: PA. Enton offerecemos .. . as nossas almas daquele
praesenti saeculo tribuunt, in futura beatitudine pro tram1• que diz •. . a uida. Cf. PL, XXXII, 29, 20-26: Dnos piweres
torils et commutabilibus aetema possidebunt. offerimus, cum corpus et animam Deo consecramus. Quod
34. [non aquele]: PA. nan aquele. vero unus passer immolabatur, retorto ad pennnlas capite
34-38 . Formu entre colch~tes cf. PA. ita ut sanguis effunderetur, nee tamen caput a collo abrum:
2-3. POSIUyri: PA. posuyrl. peretur, designat quod ita caro nost:ra affilgenda est per
5. e que se passi: ms. qus na entrelinha em tlnta da mesm&< abstinentiam, ut non poenitus exstinguatur a vita.
c6r. 7. v~cermos: ms. sinal de abreviatura da sllaba final na entre•
10 . por boa meaTha: PA. por hon mealha. linha, em tinta da mesma d>r.
- 48 -
§ Aquesta ave no se
I -@ -
5 l'ee ador que se pelo palio entende, v~da prestumeyra da gloria do parayso en que
1 0
I? g d 'cto be deve mostrar en todas
ass1 como 1
vivera pera todo sempre. § Devedes aida a e-
' - ·d
sas obras omildade. § Dissero a1 a 15 tender, v6s que ouvides a natureza do paiio
que o paao
_ ha cabe~ de sel'p&te, ca o pree-
ti'd
dol' deve guardal' todo1os sen os
que o paiio qua~do olouvii al~a a coa e
esso dize os memhos ao paiio: faz a rroda
por
p
20 ue Deu.t pos en seu corpo e .o ent~·unen to foz a rroda. E el ento al~ e estede toda 'sa
q oontade pera niica consenm nem coa e anda derredor demostrando-sse da
e a v . -tra Deus
fazer ne hua cousa que seJa co 20 baa parte e da outra, ca conhoce per sa v ertu-
e corra sa alma ne en dano de negon, de natural que a coa bera a parte do seu cor-
e ento guardara sempre o sseu estado a- po que mais fremosa he. E por esto o prela-
25 ssi como a serpete gu8J'da semrre a ssa ao, que de seu officio he tehudo de preegar a
cabe~. § Dissero aida que ~ paao ha paravoa de Deus, quando o louvli en sa pe-
algiia[s] das penas das aas 1a quanta ver- 25 ssoa alg(lus alousinhadores al~ii as sas
melbas. Ca O preegadol', quando sse al~a pe- metes e os seu8 cora~oes per viiii gloria e rre-
las aas do seu enti!dimento pera cuydal' e dondii as sas penas e poo-nas per orde que
30 c6teprar en como o ffilho de Deus quis seer hOa sobrepoja outra, ca cuydii pela viili
. home pera salvar os pecadores pela mor- g]oria a que sse al9aron pelo Iousinbo( s) que lhi
te que por eles soffreu. todo sse banha e 30 disseron que, quanto dissero e fezeron, todo foy
deleyta en aquel sanguy que do . seu corpo dicto e feyto muyto ordiadam ete. § E por-
sayo [e] quis leyxar verter. E nss1 per sa y- que quando o paiio al~ a coa pelo Jouvor
35 magina~ fica todo tito daquel sanguy que que lhi dize aparece a parte prestumeyra do
do seu corpo sayo per que salvou o mundo. sen corpo desnuada e descoberta, muy Jay-
85 da e muy torpe e muyto escarnida, assi
XXXI § Dissero aida que o paiio ha coa longa o preegador quiido sse al~ per viiii gloria
e en cada biia pena da coa ha muytos olhos.
Ca O preegador deve preegar que a vida pres- XXXII pelos lousinhos que lhi dissero aqueles que o vee
tumeyra que devemo.s a ave, no outro mu- ou ouve que sse deleytii en ta) gloria qual rece-
5 do he muy longa, ca be se tennho ne huii beu pelo louvor viiiio que os homes del
e ha muytos olhos, ca pais que e ele formo~. disseron, tM-no por louco e por viiiio e
podemo.s veer e enteder quantos son os pen-
goos en que os homes cae demetre e este 22-31. Quer-nos parecer, pelo contexto e pelo con&onto com a
mudo vive se for voontade de Deus. E pe- versiio latina - nesse caso acompanhada muito de perto -
que o copista se deixou influenciar pela distbcia a que ficou
10 las coores muytas que na coa do paiio a- de alguns verbos o sujeito o prelado e pela presen~ de
parece, entedemo.s muytas e desvayradas alJ!ufll alcullnhadcru como sujeito de outros. Cremos que
assim deveria estar: E por esto o prelado, que de seu officio
vertudes que os preegadores averii naquela he tehudo de preegar a paravoa de Deus, quando o louvll
en sa pessoa algOns alousinhadores ~ o 10 tnlu e o ,eu
cllcto he: PA. dito he. cor~6 per vai gloria e rredonJa as sa.s penas e pO-nas per
16. ord~ que hna sobrepoja outra, ca CUIJda pela vii gloria a
11. alda: PA. aynda. que sse a~ou pelo lousinho que lhi disseron que quanto
18-19. preegador: PA. pegador.
dissero e fezeron, todo fov dicto e feyto muyto ordladamente.
.23. sa: P.A. sua. Cf. PL, LV, 53, 31-35: Nota etiam quod pavo, dum laudatur,
muytos olhos: ms. mancha dificultando a leitura das 1et:ru caudam erigit, quando praelatus quillbet adulantium laudibw
2.
-o, o- d C per vanam gloriam mentem levat. Pennas in orcllne ponit
~11
que a vida: ms. que he ui a. orre..,..o entrelinba em quia quidqui~ doctor agit, se ordinate fecwe credit.
s. n~d d da -fi•
tinta da mesma ~r. Mantivemos a unifonm a e l>"- 31. dicto: PA. dito.
do artigo sem h no texto; PA. que he vida. a
formo,: ms. , na entrelinha, em tinta da mesma c r.
2. que sse deleytli: Cf. XXXI, 22-31, nota.
6.
- 52 - -53-
5 riin e escamed dele come d'omen de ma- 00 pode tiiger. E portiito o prapheta Ezechi-
ao recado e de maao entedimMo. § E por- el, querendo dar a entender que estado t~ na
ende faz mester ao paiio que traga a coa a-
merguda pera cobrir con ela a prestumeyra par- 5 glorla de Deus os quatro evangelistas, pos
te de seu corpo que he ta layda e tii. torpe. semelhan~a a cada hon segundo aquelas
10 Ca o preegador que he doctor dos poboos a que cousas que vio de que aviam de falar.
preega e de que deve tomar todolos outros
exemplo, deve a cobrir todalas sas obras De como Ezechiel o profeta pos aas
que fezer e que disser da bomildade, ca quatro evangelistas a cada htia sa
sen bomildade no ha cousa que be possa re- 10 semelhan~a:
15 ceber.
Aqui sse segue o tractado da Aguya. XXXV Ca a San Mathetis pos seme-
lhan~ d'omen, porque antr'os
Da aguya disseron os sabedores que outros falou mais aberta-
ha a vista muy clara e andando mete da encama~ do fi-
voando muyto alti sobrelo mar ou sobre 5 Ibo de Deus e escreveu o Ii-
20 outra agua qoolquer dece a tomar os peyxes age daqueles homes de que avia de nacer.
que vee andar so a agua. E pero mostrii aida § A Ssii Marcos pos semelhan~ de Jeon,
os sabedores que a a vista muyto aguda. Di- porque entedeu polo Spiritu Sancto que avia de
ssero que flea os olbos nos rayos do sol e no falar da resurrey~ per que el appareceu e da
nos toma ende ta forte e ta .agudo be 10 terra, assi como el disse depois que resurgio, dado
25 o lume de ssa vista. § E dissero ainda que a e outorgado me o poder nos ceos e na terra.
Ca assi dize do leo que he rey e senhor das outras
XXXIII aguya para os olbos dos seus filhos cotra os animalhas porque he mais esfor~do e ma-
rayos do sol e, se sse envergonhii deles e no nos is valete ca ne hna das outras.
pode soffrer, avorrece-os e deyta-os de ssy, ca
os no te por seus filhos. Mais se flea be os o(l)- 15 § A Saa Lucha pos sem-elbii~a de boy por-
5 lhos nos rayos do sol e no nos torna deles,
que antr'os outros eviigelistas falou mais
ama-os e cria-os e te-nos por seus filhos. E porede abertamente en como o filho de Deus fez sacrifi~
os sanctos pela aguya, que clara vista ha e de ta de ssy na cruz a Deus Padre por salvar os horn~.
logo espa~ do aar per que anda voando dece E esto he o que deve fazer o sacerdote, ca no tepo an-
aa terra pera tomar prea en que sse mii.tenba, 20 tigo fnzia sacrifi~ dos boys e das outras anima-
10 entede os homes de grande entedimento que fala- lhas polos pecados do poboo. E dep6s a morte
ron das cousas celestiaes, que so muyto arre- do fllbo de Deus faze sacrifi~ do seu corpo mee-
dados das vistas dos homes, e que falaro en co- smo, outrossi por salvamento dos homes.
§ A San Johane evagelista pos semelba-
XXXIV moo filho de Deus prendeu came da Virge Sancta Maria,
que he cousa a que o entedimento natural do homen 8-10 . De como ... semelhan~: ms. escrito a vermelho, letra de
talhe maior como nos titulos dos "tractados".
9. torpe: ms. fort'. PA. forte. XXXV.
.ll. exemplo: PA. exemplos• 0 texto latino alude as semelhan~ que Ezechiel associou
13. que fezer e que disser: PA. que fezer que disser. aos Evangelistas. Apenas interpreta e desenvolve a rela~o
19. alti: PA. alta. entre Jolio e a aguia.
l. Ca a: PA. En a.
2. nO nos: ms. , na entrelinha, em tinta da mesma c6r. 8, 25. Spiritu Sancto: PA. spiritu santo.
11-U'.. arredados: PA. arredadas. 9. resurrey~: PA. ~ -
1. Sancta: PA. santa. 10. assi como: ms. auf na entrelinha em tinta da mesma c&-.
bc
- 54 - - 55 -
25 91 d'aguya, ca entedeu polo Spiritu Sancto qu como dicto he. E pela pedra entedemo s
evagelho de Jhe.ru Christo en que avia de falar ~ no 30
tres pessoas e d'iia substa~ e de como a pes- e Tbesu Christo, ca assi como a casa que se funda so-
brelo gram penedo he mais firme ca ou-
soa do filho avia de receber came e fazer-se ho- tra, assi todalas cousas que se fundii so-
me e aparecer antt'os homes e mostrar
brelos dictos e sobrelos fectos de Nosso Senhor Jhesu
80 pelas obras que f~zia_ que era Deus verdadeyr o. 35 Christo so mais finnes e mais certas ca nem
E estas cousas era_ ta altas que entedimen to d'o- bQas outras. § E porede ento o homen . .. ..... .
men no poderia enteder se no fosse alume-
ado pela gra91 de Deus. Ca a aguya a que O seme-
lhou Ezechiel o propheta voa mais alti e vee
35 de mais loge ca as outras aves. § E assy
como a aguya dece do aar en que anda vo-