Escolar Documentos
Profissional Documentos
Cultura Documentos
GREGOS
RECUPERAÇÃO E EDIÇÃO
CARLOS A. MARTINS DE JESUS
carlosamjesus@gmail.com
UNIVERSIDADE DE COIMBRA, FCT
1. RECUPERAÇÃO: DIFERENTES FONTES MATERIAIS
Fr. 1
Fr. 2
(+ P. Oxy. 1321 fr. 16 = fr. 26 Voigt)
Codex Guelferbytanus A
Manuscrito uncial grego dos quatro evangelhos.
Séc. VI.
1. RECUPERAÇÃO: DIFERENTES FONTES MATERIAIS
Capitel encontrado em
Paros, cuja inscrição foi
datada de meados do séc.
IV a.C. Faria parte de um
memorial erigido ao poeta
pelos habitantes da sua
terra natal, cujo autor se
identifica no próprio texto:
Arquíloco de Paros,
filho de Telésicles,
aqui repousa; / este
memorial lho ergueu
Dócimo, filho de
Neocreonte.
Ânfora lucana de figuras
vermelhas (c. 390-360 a.C.)
Placa de bronze com uma inscrição Lâmina de ouro órfica com Placa-negativo de madeira
grega (dialeto de Elis), recordando uma inscrição poética. Séc. IV a.C. de para impressão sobre cera.
aliança de 100 anos entre os Eleios e os Thurii, Calábria. Nápoles, Museu Inscrição com texto Micénico
Hereios da Arcádia. 11.6 x 19.9 cm. C. Arqueológico. (Linear B). Museu
500 a.C. Londres, BM 1824,0499.17 Arqueológico de Micenas.
1. RECUPERAÇÃO: DIFERENTES FONTES MATERIAIS
Os paleógrafos dividem a caligrafia grega antiga em duas categorias básicas: librária (uma escrita elegante e
formal) e cursiva (uma escrita traçada de modo corrente, usada sobretudo em documentos não literários).
Escribas gregos também usaram vários tipos de letras que podem ser classificados como maiúsculas ou unciais,
cursivas e minúsculas. O uncial foi usado sobretudo do séc. IV a.C. ao VIII d.C. A partir de então, começou
a usar-se preferencialmente as minúsculas (já usadas nos ditos manuscritos vetustissimi), que continuou até ao
surgimento da impressão tipográfica na Europa, em meados do séc. XV.
MANUSCRITOS EM MINÚSCULA
Vetustissimi (até ao século IX)
Vetusti (até c. 1250)
Recentiores (até à Queda de Constantinopla, 1453)
Nouelli (mss. neogregos)
Codex Sinaiticus. UNICIAL DO SÉC. IV
Codex Vaticanus (The Vatican, Bibl. Vat., Vat.
gr. 1209). Um dos mais antigos códices da
Bíblia Grega (AT e NT), junto com o anterior.
UNCIAL DO SÉCULO IV.
Codex Oxoniensis
Clarkianus 39.
VETVSTVS DO SÉC. IX
(minúscula)
Início do Górgias de
Platão.
Codex Oxoniensis
Clarkianus 39.
VETVSTVS DO SÉC. IX
(minúscula)
Início do Górgias de
Platão.
Codex Oxoniensis
Clarkianus 39.
VETVSTVS DO SÉC. IX
(minúscula)
Início do Górgias de
Platão.
DOIS CÓDICES
DO PEPLOS
PSEUDO-
ARISTOTÉLICO
(ed. Martins de
Jesus, 2015)
Laurentianus Gr.
56.1 (fol., 19v).
VETVSTVS DO
SÉC. XIII.
Matritensis Gr.
4562 (fol. 127 v).
RECENTIOR
(POST 1466).
William H. Ingram, GRBS 7.4 (1966)
NOMINA SACRA
Σώκρατες
πολλὰ γάρ
δοκεῖ
2. EDIÇÃO [e.g. PEPLI EPITAPHIA]
<ἐπὶ Πανδάρου.>
τηλεβόλον ῥυτῆρα Λυκάονοϲ ἀγλαὸν υἱὸν
ἐκ Ζελέαϲ κατέχει Πάνδαρον ἥδε κόνιϲ. AzMMdO
Tzetz. hom. 69b (ἀνῃρέθη δὲ ὑπὸ Διοµήδουϲ καὶ ἐτάφη ἐν Τροίᾳ. ἐπιγέγραπται δὲ αὐτῷ ἐπίγραµµα τόδε·).
Tit. ἐπίγραµµα πανδάρου Hm εἰϲ πάνδαρον ἐπίγραµµα Oz [ἐπίγραµµα πανδάρῳ Om ] εἰϲ πάνδαρον Mm Mdm
τηλεβόλον MdOprob (coniec. Bgk.) τηλεβόλου AprobzM vulgo ζελέαϲ G Rose ζελείαϲ HMMd ζελίαϲ
AprobO ζελέηϲ Schn. ἥδε AHO (coniec. Tryll.) ἡ δὲ G
<On Pandarus>
The far-shooting drawer, Lycaon’s glorious son,
Pandarus from Zelea, this very dust holds.
τηλεβόλον ῥυτῆρα… Πάνδαρον Panadrus, the commander of the Zeleians in the War, was slain by Diomedes
or, according to others, Sthenelus. Cf. Il. 2.826-827, Serv. in Aen. 496, Philostr. Her. 27. The epithet is first found in
Pind. Pyth. 3.49 (χερµάδι τηλεβόλῳ).
Λυκάονοϲ ἀγλαὸν υἱὸν Exactly as in Il. 2.826.
ἥδε κόνιϲ Strabo (14.3.5) locates the hero’s cult at Pinara, in Lycia.
2. EDIÇÃO [e.g. PEPLI EPITAPHIA]
x fons codicum ABC(O) y fons codicum (F)(G)H(T) k fons codicum BCO b fons codicum BC h fons codicum
(F)(G)H z fons codicum (G)H α fons codicis La β fons Diodori Siculi ζ ‘Aristotelis’ Peplum ζ’ fons ‘Aristotelis’
ρ fons codicum MMd l(iber)ac liber ante correctionem lpc liber post correctionem lm liber in margine lsl liber
supra lineam lt liber in textu lprob liber ut videtur [ ] secludenda videntur < > addenda videntur †...† textus
periit codd. lectio communis codicum prob. ut videtur, conieci
Bgk. (Bergk, 1882) Burg. (Burgess, 1798) Cant.1 (Canter, 1566) Cant.2 (Canter, 1571) CEG (Hansen, 1983-1989)
CIG (Corpus Inscriptionum Graecarum, 1828-1877) Cougny (Cougny, 1890) Cumanudes (Cumanudes, 1871)
Diehl (Diehl, 1925, 31949) FGE (Page, 1981) Green (Green, 1999) GV (Peek, 1955) HE (Gow-Page, 1965)
Hecker (Hecker, 1843) Heitz (Heitz, 1869) Herm. (Hermann, 1877) IG (Inscriptiones Graecae. Berlin, 1902-) Ir.
(Iriarte, 1769) Jac.1 (Jacobs, 1793) Jac.2 (Jacobs, 1794-1814) Kaibel (Kaibel, 1878) Leo. (Leone, 1995) Mor.
(Morus, notes in Schir.) PMG (Page, 1962) Rose1 (Rose, 1863) Rose2 (Rose, 31886, repr. 1967) Samb. (Sambuco,
1566) Schir. (Schirach, 1770) Schn. (Schneidwin, 1846) SH (Lloyd-Jones-Parsons, 1983) Sloth. (Slothouwer, 1792)
St.1 (Estienne, 1566) St.2 (Estienne, 1573) Tryll. (G. F. Tryllitzch. Comm. in Cod. Dresd. Gr. Da 28 [XVIII cent.])
Tzetz. Tzetzes’ Scholia (ed. Leo.)
CONCORDANCES
A This edition B Samb. C St.1 D St.2 E Cant.1 F Cant.2 G Burg. H Schn. I Heitz J Bgk. K Rose2
L Cougny M Diehl
A B C D E F G H I J K L M
1 1 1 10 9 10 10 1 1 1 1 10 1
2 2 2 11 10 11 11 2 2 2 2 11 2
3 3 3 12 11 12 12 3 3 3 3 12 3
4 4 4 28 22 28 28 4 4 5 4 28 4
5 5 5 29 23 29 29 5 5 4 5 29 5
6 6 6 30 24 30 30 6 6 6 6 30 6
7 - 7 6 6 6 6 7 7 7 7 6 7
8 7 8 7 7 7 7 8 8 8 8 7 8
9 8 9 13 12 13 13 9 9 9 9 13 9
10 9 10 14 13 14 14 10 10 10 10 14 10
(1) [antehom. 247 = 49] τόνδ’ HM τὸν δ’ G
ἐξετέλεϲϲαν H Leo ἐξετέλεϲαν GM (2) [antehom.
278a = 86] ἱερᾶϲ GMd ἱέραϲ Μ ἱερῆϲ FH (3) [hom.
38 = 33] κατέϲχεθε HM κατέϲχε FG (4) [hom. 42b
(1) = 31] διώρηϲ OzM διώρειϲ F (5) [hom. 42b (2) =
51] πείρωϲ HtM πείροοϲ GHmO ἕδραν OhM
ἔδραν H (6) [hom. 59a = 25] δουλίχιοι GHmMMdpc
δουλιχίοιο O Another fingerprinth codices, without
sharing Leone'ts earlier (Leone9, pp. 293 sqq.).ollating
them in his edition, since, in h(7) [hom. 85b = 54]
πυλαιµενέοϲ OMpcMd πυλαιµένεοϲ zMac (8) [hom.
91a = 18] ἡρακλείδην OMMd ἡρακλείδη z
τληπόλεµον z πόλεµον O εἰϲ πόλεµον MMd (9)
[hom. 113b = 14] παντῶν... ἐπιχθονίων M πάντεϲϲι...
ἐπιχθονίων Md πάντεϲϲι... ἐπιχθονίοιϲ H (10) [hom.
220 = 59] τὸν λύκιον om. M λύκιον om. Ht add.
Hm (11) [hom. 489 = 46] ϲῆµ’ OMMd ϲῆµα H (12)
[posthom. 207 = 61] πενθεϲίλεια MMd πενθεϲίλειαϲ
OH (13) [posthom. 334 = 62] argum. ὁ µέµνων
ἀνῃρηµένοϲ ἀποκοµιϲθεὶϲ οἴκαδε ἐτάφη παρὰ τὸν
(τὸν add. H om. OMd) βήλαιον (βηλαῖον H)
ποταµὸν ϲυρίαϲ ΟΗMd περὶ ποταµοῦ OMMd
παρὰ π. HVprob (14) [posthom. 347 = 90] ὅδ’ OMMdsl
ὧδ’ H κεῖµαι OMMd κεῖται H (15) [posthom. 385b
= 91] τρώϊλον HMd τρώιλον O
2. EDIÇÃO [e.g. PEPLI EPITAPHIA]
JOCASTA: De porte grande, já com fios grisalhos, [negro, as brancas na cabeça já se viam,
os traços dele aos teus se assemelhavam. [de forma pouco longe da que tens tu.