CAP1ULO

11
Obras com Lstrutura de Contenao
Muro de arrimo 11. 1
Outras soluoes de contenao 11. 2
189
Os mures Je arrime eu Je raiJaJe se eoras Je cectece que tm a icaliJaJe Je
restaoelecer e equil.orie Ja eccesta, atras Je seu pese prprie, supertacJe es empues
Je macie (C&no, !VV!). O atrite Je sua oase cectra e sele Jee ser suiciecte para
asseurar a estaoiliJaJe Ja eora e sua eemetria trapezeiJal Jestica-se a eitar e
temoamecte per retae em terce Ja aresta eterca Ja oase. e icJicaJes em situaes
Je selicitaes reJuziJas ] que, para atecJer a eseres eleaJes, passam a JemacJar
maier espae para a implactae Ja oase e peJem-se tercar ececemicamecte icieis,
pele alte custe Je sua eecue. Fiem pre]etes espec.ices e, em uce Ja cempleiJaJe
Je caJa situae, peJere JemacJar a eecue Je estuJes eetccices cecessries a
escel|a e ae cerrete Jetal|amecte Ja selue.
Fm oeas cecJies Je ucJae, peJem-se utilizar mures r.iJes (peJra rac|e, ceccrete
e eutres tipes). e a ucJae peJe Jeermar, recemecJel e use Je mures le.eis,
ceme aoie.
7.J.s .s n&r.s J~+~r. s~r ..ns:r&J.s
..n tos~ ~n jr.)~:. ~~.&:I+. ~ ..n o..njonon~n:. :~.nI..
MUkO Je AkkIMO eu .kAVIDADF
IA1OkF lAkA FtOIHA DO 1IlO DF MUkO
cecJies Ja ucJae
tipe Je sele Je aterre
JispecioiliJaJe Je espae e acesses
seorecara
altura Je mure
custe Jes materiais Jispec.eis
qualiicae Ja me-Je-eora
190
Actes Je se eptar pela utilizae Je sele-cimecte, Jee-se eriicar e tipe Je sele Je lecal e a ecerrccia, cas preimiJaJes, Je ]aziJas
Je material aJequaJe a essa tccica. Fm pricc.pie, qualquer sele peJe ser estaoilizaJe cem cimecte. Ne ectacte es seles que cectec|am
Je 50 a 90 Je areia preJuzem um sele-cimecte mais ececmice e Jurel. Os seles ices (arila) apresectam alucs iccececiectes,
tais ceme JiiculJaJe ca pulerizae e maier cecsume Je cimecte. Nesses cases, recemecJa-se a mistura Je sele arilese cem seles
areceses, em preperes capazes Je preJuzir uma cempesie que atecJa aes requisites Je ececemia, JuraoiliJaJe e resistccia meccica
(11D1A, ?uu!o). Os seles escures, cem matria ercica, mestram racJe retarJe cas reaes Je |iJratae Je cimecte, e que reJuz
raJualmecte a estaoiliJaJe Je sele-cimecte resultacte, ce JeecJe ser utilizaJes ca mistura.
Frreceamecte cec|eciJa ceme kip-kap (um tipe Je
ecrecamecte usaJe em oarraecs), esta uma tccica
altercatia para cectece Je eccestas que utiliza saces Je
sele estaoilizaJe cem cimecte. Fsse tipe Je mure apresecta
ceme actaecs e seu oaie custe e e ate Je ce requerer
me-Je-eora eu equipamectes especializaJes. A sua
utilizae recemecJel para alturas mimas Je 4 a 5m,
e peJe ser aplicaJe laramecte em reas arecesas su]eitas
a erese acectuaJa, prestacJe-se para recempesie Je
relee aetaJe per eerecas e eutras ermas eresias meces
seeras.
MUkO Je OIO-tIMFN1O
11. 1 Muro de Arrimo
muro d. ooIo .1n.n:o .nou.udo
191
O sele Jee ser icicialmecte suometiJe a um peceiramecte em
mal|a Je 9mm, para a retiraJa Je peJreul|es Je maier perte.
Fm seuiJa, e cimecte espal|aJe e misturaJe, Je meJe a permitir
uma celerae |emecea Je material, cuma prepere cimecte-sele
Ja erJem Je 1.10 a 1.15 (em elume), aJiciecacJe-se ua em
quactiJaJe 1 acima Ja cerrespecJecte a umiJaJe tima Je
cempactae Je precter cermal. Aps a |emeeceizae, a mistura
celecaJa em saces Je pelister eu similares, cem preecc|imecte
at cerca Je Jeis teres Je elume util Je sace. lreceJe-se, ecte,
ae ec|amecte meJiacte cestura macual. O ecsacamecte Je
material acilita e tracsperte para e lecal Ja eora e terca Jispecsel
a utilizae Je rmas para a eecue Je mure.
Ne lecal Je cecstrue, es saces Je sele-cimecte se arrumaJes
em camaJas pesiciecaJas |erizectalmecte e, a seuir, caJa camaJa
Je material cempactaJa Je meJe a reJuzir e elume Je azies.
A cempactae , em eral, realizaJa macualmecte cem sequetes.
As camaJas icam cem cerca Je 10cm Je altura, e que cerrespecJe
a espessura Jes saces preecc|iJes cem a mistura. A seuir, uma
cea camaJa Je saces pesiciecaJa e cempactaJa seore a camaJa
acterier, prepesitaJamecte JeseccectraJa, Je meJe a aractir
um maier ictertraamecte ectre eles.
MUkO Je OIO-tIMFN1O em lA1AMAkF
192
tem e tempe, es saces Jesicteram-se
tetalmecte, preseracJe ca mistura a
erma eriical melJaJa per eles. Fstas
aces etercas Je mure peJem receoer uma
pretee supericial Je aramassa Je
ceccrete mare, para preecir cectra a
ae eresia Je ectes e ua supericiais,
eu peJem ser JeiaJas ae catural para e
Jesecelimecte Je leJes e eutres eetais
meceres, que serire Je oase para a
ermae Je uma ceoertura eetal mais
oem JeseceliJa.
A mistura Je sele-cimecte Jee ser cempactaJa e utilizaJa e mais rpiJe pess.el, em meces Je uma |era.
QuacJe e sele Ja eccesta er muite arilese, recemecJel icserir oaroacs eu a suostituie Je
alucs saces Je mure per eettil.
O mure Jeer ter a ace eterca icclicaJa cectra e taluJe, ce m.cime em 10
e
cem relae a ertical.
A utilizae Je ceoertura eetal peJe ser aJetaJa seore e sele-ci mecte, mel|eracJe i sualmecte e
resultaJe e preteecJe e material Ja ae Jireta Je sel.
R~..n~nJoJ~s
FQUFMA Je I1FMA tON1kU1IVO Je MUkO Je OIO-tIMFN1O FNAtADO
.aataao ae |DM, 2001a
193
F e tipe mais simples Je arrime, ermaJe pele arrac]e
macual Je peJras rac|e, cu]a resistccia resulta
ucicamecte Je imoricamecte Jessas peJras (C&no, !VV!)
e uccieca ceme cara Je cempecsae ce p Je taluJe.
Os oleces Jeem ter Jimecses reulares para sua
estaoiliJaJe, e que resulta cum mecer atrite ectre as
peJras. O mure Jee ter espessura m.cima Je 0,6m e
ce Jee ser usaJe em taluJes cem mais Je 1,5m
Je altura.
F Je cil cecstrue e Je oaie custe, per ce eiir
me-Je-eora especializaJa e, particularmecte, se
|euer ]aziJas primas ae lecal. Dispecsa a Jrecaem
icterca (oaroacs) pela sua capaciJaJe auteJrecacte, que
eita a ecerrccia Je presses Ja ua cectra e mure.
A oase Je mure Jee estar apeiaJa em terrece irme e situar-se aoaie Je c.el Ja oase Je taluJe a ser preteiJe,
eitacJe que e mure ec|a a ser arrastaJe pela meimectae Jesse espae e sua cecstrue Jee estar asseciaJa
a eecue Ja micreJrecaem (cacaletas Je oerJa e Je p).
FQUFMA Je I1FMA tON1kU1IVO Je MUkO Je lFDkA FtA
.aataao ae Cvvba, 1
muro d. j.dru o..u ,.ev re;vvte,
194
Fstes mures pessuem uma estrutura r.iJa, cem oaia capaciJaJe Je Jeermae, e que eie oem terrece Je ucJae, Jrecaem
eiciecte e preece cectra tecJccia ae Jeslizamecte. e estruturas ececemicamecte ieis para alturas Je at 3m e em situaes
em que | JispecioiliJaJe Je peJras e me-Je-eora cem m.cima qualiicae. A alecaria Jee ser eecutaJa cem peJras rac.ticas,
ce ictemperizaJas, mal|aJas e isectas Je impurezas eu Jetrites, cem Jimetre mJie superier a 0,30m (11D1A, ?uu!o).
O assectamecte Jee ser eecutaJe cem aramassa Je cimecte e areia ce trae 1.4, e teJes es espaes icterces Ja estrutura
Jeem icar preecc|iJes cem essa massa. A escel|a Jas peJras Jee ser eita Je tal erma que pessioilite um mel|er acaoamecte
para a ace eterca Je mure. A super.cie Je tepe Je mure Jeer ser reestiJa cem uma camaJa Je aramassa, cem espessura
m.cima Je 2cm.
MUkO Je AIVFNAkIA Je lFDkA
muro d. uI+.nur1u d. j.dru ,cov re;vvte,
195
Deem ser preistes Jispesities Je Jrecaem cecstitu.Jes per
Jreces Je areia e oaroacs Je acerJe cem e pre]ete espec.ice,
para al.ie Ja presse Ja ua ca estrutura Je cectece. O
reaterre Jee ser eecutaJe em camaJas cem espessuras Je 0,20m
cempactaJas macualmecte cem cepes eu atras Je equipamecte
meccice lee, Je erma a eitar Jaces ca estrutura.
Os elemectes Ja micreJrecaem Jeere ser cecsiJeraJes ca
eora, para eitar Jescalamectes e remee lateral Je seles,
reJuzicJe a sua iJa util.
Deem ser aJetaJes em taluJes cem at 3 metres Je altura.
F icJispecsel a eecue Je Jrece Je areia ressa e
oaroacs para reJuzir a presse Ja ua seore e mure,
aumectacJe a seuraca Ja eora.
FQUFMA Je I1FMA tON1kU1IVO Je MUkO Je AIVFNAkIA Je lFDkA
.aataao ae |DM, 2001a
196
Os mures Je ceccrete armaJe peJem ser Je ries tipes
e tm ceme priccipal actaem Jimicuir e elume Ja
estrutura Je arri me, emoera tec|am ceme ater
limitacte e seu custe, oem mais eleaJe que as Jemais
meJaliJaJes Je mures Je raiJaJe. A sua estaoiliJaJe
aractiJa pele pese Je retreaterre, que ae seore a la]e Ja
oase azecJe cem que e cec]ucte mure-aterre ucciece
ceme uma estrutura Je raiJaJe.
Os mures utilizam ucJae Jireta, perm em cases
especiais peJere ter ucJaes preucJas cecstitu.Jas per
es tacas eu tuoul es , as quai s Jeem atecJer as
especiicaes Je pre]ete. Deem ser preistes Jispesities
Je Jrecaem cecstitu.Jes per Jreces Je areia eu eetteis
e oaroacs, Je acerJe cem e pre]ete espec.ice, para al.ie
Ja presse Ja ua ca estrutura Je cectece. Deem ser
preistas ]uctas estruturais, cem espaamecte mime
Je 20m. O ec|amecte Jas aoerturas Jee ser eite cem
]uctas Je ceeprece eu material similar. O reaterre Jee ser
eecutaJe em camaJas cem espessuras Je 0,20m,
cempactaJas macualmecte cem cepes eu atras Je
equipamecte meccice lee, Je erma a eitar Jaces ca
estrutura (11D1A, ?uu!o).
1IlO DF MUkO DF tONtkF1O AkMADO
mure em 1 icertiJe eu em I
s n&r.s ~n 7 In+~r:IJ. .& ~n 1 s. ..ns:I:&J.s
j.r &no Io)~~tos~ ~n:~rroJo n. :~rr~n. ~ &no /o.~
+~r:I .oI . s &o ~~.&. ~ noI s s I njI ~s ~ ~
r~..n~nJoJo joro oI:&ros o.Ino J~ ,uun.
s ..n:ro/.r:~s J~+~n s~r In.IInoJ.s J~ o..rJ. ..n
jr.)~:. ~sj~. /I .., &~ I ~+o ~n ..nsI J~ro. .s
~s/.r.s o:&on:~s ~ /o. +orIor :ont~n o ~sj~ss&ro
J.s ..n:ro/.r:~s ~ J. joron~n:. /r.n:oI.
mure cem cectraertes
muro d. .on.r.:o urnudo
19
FQUFMA Je I1FMA tON1kU1IVO
Je MUkO Je tONtkF1O AkMADO cem tON1kAIOk1F
.aataao ae |DM, 2001a
Fstes mures peJem ser aJetaJes para quaisquer tipes Je selicitaes,
JesJe que e terrece Je ucJae se]a cempat.el cem as tecses atuactes.
MUkO cem AF em 1 INVFk1IDO
.aataao ae |DM, 2001a
198
muro d. .on.r.:o .1.Ij1.o
Deem ser preistes Jispesities
Je Jrecaem cecstitu.Jes per
Jreces Je areia eu oaroacs, Je
acerJe cem e pre]ete espec.ice,
para al.ie Ja presse Ja ua ca
estrutura. O reaterre Jee ser
eecutaJe em camaJas cem
espessuras Je 0,20m, cempactaJas
macual mecte cem cepes eu
atras Je equipamecte meccice
lee, Je erma a eitar Jaces ca
estrutura.
Fstes mures se recemecJeis para
cectece Je taluJes cem altura
mima ectre 4 e 5m. A me-Je-
eora para sua eecue eie aluma
qualiicae JeiJe a utilizae Je
rmas. O ceccrete ciclpice utilizaJe
ca estrutura Jee ser cecstitu.Je
per 0 Je ceccrete estrutural e
30 Je peJra rac|e rac.tica, ce
ictemperizaJa. O ceccrete, seus
cempecectes e as rmas Jeem
atecJer as especiicaes Je pre]ete.
A peJra rac|e Jee ser limpa e isecta
Je impurezas, para ce pre]uJicar a
sua aJerccia ae ceccrete (11D1A, ?uu!o).
FQUFMA Je I1FMA tON1kU1IVO Je MUkO Je AIVFNAkIA Je lFDkA
.aataao ae |DM, 2001a
Fm taluJes mais altes, acecsel|el e use Je cectraertes ca estrutura Je mure, aumectacJe sua resistccia, sem
JemacJar maieres elumes Je ceccrete.
F icJispecsel a Jrecaem cem oaroacs e Jreces para a reJue Ja presse Ja ua ce mure.
A micreJrecaem supericial tamom imprescicJ.el para aractir a JuraoiliJaJe e eetiiJaJe Ja eora (C&no, !VV!).
199
muro d. guo1o-.u1xu
Os aoies-caias se aoertes ca eora para a armae Jas peas uma a uma. O ecc|imecte Jas caias Jee ser macual para
reJuzir, para cerca Je 30 a 35, e .cJice Je azies ectre as peJras, ] que arrac]es muite reues peJem cempremeter a estaoiliJaJe
Je mure. As cesturas Jas caias se eitas, Je meJe cect.cue, em teJas as arestas Je cectate ectre es paicis, oem ceme ca ucie
Jas caias laterais, cas superieres/icerieres e ces Jiaramas.
alta permeaoiliJaJe e racJe leioiliJaJe, permiticJe cecstruir estruturas mecel.ticas
altamecte Jrecactes e capazes Je aceitar Jeslecamectes e Jeermaes sem se remperem,
rapiJez Je cecstrue, aciliJaJe Je me-Je-eora e utilizae Jireta Je material catural,
icterae cem a eetae lecal.
.aoies se aielas ermaJas per reJes Je ae ziccaJe preecc|iJas cem peJras Je me, cem peses ucitries Je at 15K, cem
tamac|es ectre 10cm e 20cm, ce ictemperizaJas. Fsse tipe Je mure uccieca ceme mure Je raiJaJe e Jee ser eecutaJe a
partir Je um pre]ete eecutie espec.ice, JeseceliJe para caJa tipe Je situae, secJe recemecJel para alturas Je at 5m.
1on:o~ns J.s n&r.s ..n otI.~.oIo.
200
As caias Jeere ser oem alic|aJas,
para Jar mel|er estaoiliJaJe Je cec]ucte.
Nas caias cem 2m Je cemprimecte em
Jiacte se icseriJes, Juracte e precesse
Je aoricae, Jiaramas Je metre em
metre para Jar maier reoustez as peas,
aci l i tar e ecc|i mecte e mel |erar e
alic|amecte Ja estrutura ca |era Ja sua
eecue t11D1A, ?uu!o).
FQUFMA Je I1FMA tON1kU1IVO Je MUkO Je .AIO-tAIXA
.aataao ae |DM, 2001a
201
O terrece Jee ser preiamecte limpe e cielaJe, actes Ja celecae Ja primeira camaJa Je aoies- caias.
A tela metlica Jee ser preteiJa cectra cerrese e JepreJaes.
F recemecJel e use Je eettil eu areia, ca tracsie ectre es aoies e e material Je certe eu aterre tC&no, !VV!).
R~..n~nJoJ~s
202
muro d. oIo.o d. .on.r.:o ur:1.uIudo ,revoaaao evcaiaao .ev re;vvte,
Os azies rectais Ja camaJa icterca
Jes oleces sere preecc|iJes cem terra
Je oea qual i JaJe e aJuoaJa para
pesterier plactie Je eetae. Dee
ser mel|aJa aoucJactemecte, azecJe
cem que a terra celecaJa Jectre Je
olece se cempacte. A escel|a Je tipe
Je eetae Jee lear em cecta
ateres climtices e a JispecioiliJaJe
Je ua par a r ear, eos er acJe
sempre plactas resistectes que se]am
oem aJaptaJas ae lecal. Fm peuce
t empe e mur e Je c ect ec e s e
tracserma em um ]arJim.
O sistema Je cectece Je eccestas cem oleces Je ceccrete articulaJes utiliza e pricc.pie osice Je eccaie lateral sem e use Je
aramassa para a mectaem Je mure, ermacJe um reestimecte ecelice, iJeal para use em mures cem altura e cule ariaJe,
peJecJe se aceplar escaJaria, icteraJa ae mure Je arrime. Fsse precesse cecstrutie permite eecutar cectece em eccestas
cem icclicaes oaias Je 35 at a ertical. Fm eccestas cem cule superier a 0, pessioilita e plactie Je eetae, tracsermacJe
e mure Je arrime em um ]arJim icclicaJe. F recemecJaJe para taluJes que apresectam preolemas Je iciltrae Je ua.
ete ceJiJa pela empresa IOKkF1
203
O acaoamecte superier Je mure, ]ucte a ultima camaJa Je oleces, eralmecte ce cecessita Je cec|um tratamecte
especial, peJecJe-se preecc|er es Jeis azies Ja ultima camaJa cem terra eetal e plactar eetae. tase ce eista e
icteresse em utilizar eetae ce mure, es azies rectais peJem ser preecc|iJes cem orita eu ceccrete mare. .eralmecte
pess.el azer e acaoamecte lateral emoutiJe ce terrece atras Je curas. Fste acaoamecte prepercieca a eora uma
esttica araJel e etremamecte eiciecte ce cectrele Je uas supericiais, eitacJe e surimecte Je ereses ce
ecterce Je mure.
A macutece Jes mures limita-se aes cuiJaJes cem a eetae. A rea acima e em terce Jele Jee pessuir Jrecaem ca
parte pesterier, cececciecaJe em tuoes plstices, que leare a ua para a parte eterca, a im Je eitar e surimecte Je
eces Je erese que pessam eeluir e causar e Jescalamecte Je oleces. Da mesma maceir,a Jeem ser eitaJas iciltraes
supericiais acima Je mure, priccipalmecte aqueles tipes que supertam estraJas. Fectuais triccas Jecerrectes Je Jeermaes
eu Jesaste Jeem sempre ser cerriiJas e impermeaoilizaJas.
FQUFMA Je I1FMA tON1kU1IVO
Je IOtO Je tONtkF1O lkF-MOIDADO FNtAIXADO sem kF)UN1F
.aataao ae ]. !. 1C1OR11 , 2002
ete ceJiJa pela empresa IOKkF1
204
Nes mures Je espera eu Je arrime, tamom peJere ser utilizaJes pceus JescartaJes. Alumas epericcias satisatrias,
emoera aicJa em pequeca escala, eram realizaJas em )acarepau, ce kie Je )aceire tSI~Iro ~: oI., !VV). e eoras Je cil
cecstrue e Je oaie custe, cem oea JrecaoiliJaJe, que utiliza e sele Ja prpria eccesta asseciaJe a uma estrutura mectaJa
cem pceus icser.eis, amarraJes ucs aes eutres seucJe um arrac]e pr-estaoeleciJe em uce Ja altura Ja eccesta e Jas
Jimecses Je mure.
Ae ical, e mure Je sele-pceu Jee ser receoerte per uma camaJa Je terra para preecc|imecte Jes azies ermaJes pele eccaie
Jes pceus, cem semeaJura Je ram.ceas para sua iae, eitacJe que pceus epestes pessam represectar risce Je icccJie.
O cumere Je camaJas Je pceus uce Ja altura e icclicae Je taluJe, oem ceme Jas cecJies Je estaoiliJaJe Je mure.
tase e sele utilizaJe ce ecc|imecte Jes pceus se]a arilese (m Jrecaem), Jee-se celecar oaroacs para a sa.Ja Je ua Je
Jrece Je areia eu Je orita
1on:o~n J.s n&r.s ..n jn~&s &soJ.s.
Fssa tccica apresecta uma actaem ecelica, per
eerecer Jestice ical aes pceus JescartaJes, es quais
causam sries preolemas sacitries pela acumulae
Je ua, cem prelierae Je mesquites e eutres icsetes.
muro d. ooIo-jn.u
205
FXFMlIO Je I1FMA tON1kU1IVO Je OIO-lNFU
VIS1A LA1LRAL
camada par
camada mpar
2
6
4
LM PLAN1A
VIS1A lRON1AL
DF1AIHF tON1kU1IVO Je MUkO Je OIO-lNFU
.aataao ae R., 1
1
5
3
206
tempesta per elemecte pr-melJaJe Je ceccrete que uccieca ceme ~I~ e Jistriouie Jas presses cem
tiractes metlices eu eessicttices que resistem aes eseres pele atrite JeseceliJe ce sele cempactaJe.
11. 2 Outras soluoes de contenao
Con:.no .on :.rru urnudu .on jIu.u jr.-noIdudu d. .on.r.:o,
un.orug.n n.:I1.u ou g.ooo1n:.:1.u
lIAtA lkF-MOIDADA 1IkAN1F Je .FOIN1F1ItO
DF1AIHF Je I1FMA tON1kU1IVO
FQUFMA Je I1FMA tON1kU1IVO Je lIAtA lkF-MOIDADA Je tONtkF1O,
ANtOkA.FM MF1AIItA eu .FOIN1F1ItA
.aataao ae .^1, 1:a
20
O sistema cecstrutie Je placas e mectactes Je ceccrete cem acceraem metlica eu eessicttica
apresecta as seuictes actaecs.
Con:.no .on n1.roun.orug.n .on jIu.u jr.-noIdudu . non:un:. d. .on.r.:o
un.orug.n n.:I1.u ou g.ooo1n:.:1.u
F aplicaJe em pareJe ertical.
F uma selue ececmica e simples que eutres sistemas Je pareJe ertical.
Utiliza tiracte Je ae cemum Je cecstrue eu eessicttice.
F uma pea Je acceraem Je ceccrete pr-melJaJe Je cil eecue.
lermite pequecas Jeermaes.
FQUFMA Je I1FMA tON1kU1IVO Je lIAtA e MON1AN1F Je tONtkF1O,
ANtOkA.FM MF1AIItA eu .FOIN1F1ItA
.aataao ae .^1, 1:b
208
emel|acte a cectece cem aoie cececciecal, e sele reeraJe utiliza a eerel|a ceme elemecte Je armae e acceraem
Je sele, permiticJe estaoilizar es taluJes mais .cremes e a iae Je reestimecte eetal, reJuzicJe e impacte amoiectal.
Con:.no .on ooIo .onju.:udo . r.1orudo .on g.ooo1n:.:1.o
FQUFMA Je I1FMA tON1kU1IVO
em .FOIN1F1ItO e OIO tOMlAt1ADO
.aataao ae M.CC.|RR, 2002
209
istema especialmecte acta]ese para cectece Je taluJes em reas uroacas, icJicaJe quacJe se Jese]a eoter uma estrutura
semile.el, Je cecstrue simples e rpiJa, cem paramecte rectal em oleces Je ceccrete pr-melJaJe e macie estrutural
cem eerel|as. A estrutura Je cectece eotiJa cem esse sistema peJe ser aplicaJa em qualquer altura.
FQUFMA Je I1FMA tON1kU1IVO em IOtO lkF-MOIDADO
cem ANtOkA.FM em .FO.kFIHA MF1AIItA eu .FOIN1F1ItA
.aataao ae M.CC.|RR , 2002
Con:.no .on ooIo r.1orudo .on jurun.n:o d. jr.-noIdudo
DF1AIHF Ja .FO.kFIHA