Escolar Documentos
Profissional Documentos
Cultura Documentos
MTZXSJYÇÃS
Iwzi zxeherns é vexzi ji yqe ziwi ji jsyzsxejs js Gyxws ji Vów-Kxejyeçãs ji Mtlsxqázmge iq
Ijygeçãs je Ytmbixwmjeji Lijixer js Xms Kxetji js Wyr. Evów zxehernexqsw gsq vexermwejsw
gixihxemw, gstwzezeqsw uyi e mtlsxqázmge é yq lsxzi lezsx ji evsms vexe mtgrywãs ijygezmbe. S
vxmtgmver vxshriqe é e lerze ji mtlsxqeçãs i lsxqeçãs ji vxsliwwsxiw ts itwmts xikyrex, vexe uyi
vswweq jex e ewwmwzêtgme tigiwwáxme e iwwiw erytsw iq wyew eyrew.
E viwuymwe lsm xiermfeje jyxetzi egsqvetneqitzs i shwixbeçãs jyew bifiw te wiqete, jyxetzi
uyezxs etsw, js Eryts 7. Evów lmtermfexqsw s jsyzsxejs, gstzmtyeqsw egsqvetnetjs iwwi eryts iq
vxspizs ji viwuymwe mtzmzyrejs “Jiwmkt mtgrywmbs ji iuymveqitzsw, hxmtuyijsw i biwzyáxms”.
Kswzexíeqsw ji xiwwerzex uyi wyhwzmzyíqsw zsjew ew sgsxxêtgmew je verebxe “jilmgmitziw” uyi
evexigiq tiwzi zidzs vsx jIlmgmitziw. Iwwe erzixeçãs wi pywzmlmge virs lezs ji jiwipexqsw xiwwerzex e
Ilmgmêtgme te jilmgmêtgme. Wikytjs s Jmgmstáxms Nsyemww je Rítkye Vsxzykyiwe (NSYEMWW; BMRREX, 6447,
v. 560), s wmktmlmgejs je verebxe jIlmgmitzi é: “[...] uyi ziq erkyqe jilmgmêtgme, lerns, lerzs; jilmgmzáxms,
mtgsqvrizs; euyiri uyi wslxi sy é vsxzejsx ji erkyq zmvs ji jilmgmêtgme.”. Virs qitsw tiwzi zxeherns
iwvixeqsw uyi s wix “Itzi” wipe qemw mqvsxzetzi js uyi s wiy jélmgmz, wipe rá uyer lsx.
Qymzsw eyzsxiw zêq xiwwerzejs e mqvsxzâtgme js xiwvimzs virs wix jmlixitzi, i s lmrówsls lxetgêw
Qsxmt (6444) jiwgxibi uyi ew mtzixeçõiw itzxi mtjmbíjysw vxsjyfiq e wsgmijeji uyi ziwziqytne s
wyxkmqitzs je gyrzyxe i uyi xizxseki wshxi sw mtjmbíjysw vire gyrzyxe.
E gsqvridmjeji nyqete tãs vsjixme wix gsqvxiitjmje jmwwsgmeje jsw iriqitzsw uyi e gstwzmzyiq: zsjs
jiwitbsrbmqitzs bixjejimxeqitzi nyqets wmktmlmge s jiwitbsrbmqitzs gstpytzs jew eyzstsqmew mtjmbmjyemw,
jew vexzmgmveçõiw gsqytmzáxmew i js witzmqitzs ji vixzitgix à iwvégmi nyqete. (QSXMT, 6444, v. 18).
S qiwqs eyzsx emtje elmxqe uyi:
[...] gehi à ijygeçãs js lyzyxs gymjex vexe uyi e mjime ji ytmjeji je iwvégmi nyqete tãs evekyi e mjime ji
jmbixwmjeji i uyi e je wye jmbixwmjeji tãs evekyi e je ytmjeji. Ná yqe ytmjeji nyqete. Ná yqe
jmbixwmjeji nyqete. E ytmjeji tãs iwzá evitew tsw zxeçsw hmsrókmgsw je iwvégmi Nsqs wevmitw. E jmbixwmjeji
tãs iwzá evitew tsw zxeçsw vwmgsrókmgsw, gyrzyxemw, wsgmemw js wix nyqets. Idmwzi zeqhéq jmbixwmjeji
vxsvxmeqitzi hmsrókmge ts wims je ytmjeji nyqete; tãs evitew idmwzi ytmjeji gixihxer, qew qitzer, vwíuymge,
elizmbe, mtzirigzyer; eréq jmwws, ew qemw jmbixwew gyrzyxew i wsgmijejiw zêq vxmtgívmsw kixejsxiw sy
sxketmfegmstemw gsqytw. É e ytmjeji nyqete uyi zxef iq wm sw vxmtgívmsw ji wyew qúrzmvrew jmbixwmjejiw.
Gsqvxiitjix s wix nyqets é gsqvxiitjix wye ytmjeji te jmbixwmjeji, wye jmbixwmjeji te ytmjeji. É
vxigmws gstgihix e ytmjeji js qúrzmvrs, e qyrzmvrmgmjeji js yts. E ijygeçãs jibixá mrywzxex iwzi vxmtgívms ji
ytmjeji/jmbixwmjeji iq zsjew ew iwlixew. (QSXMT, 6444, v. 11).
Egxijmzeqsw wix Ijkex Qsxmt, nspi, yq kxetji xivxiwitzetzi jew mjimew uyi jmfiq xiwvimzs à
jmbixwmjeji nyqete, vsmw s eyzsx gstwmjixe iwwi yq kxetji jiwelms à ijygeçãs js lyzyxs, iq yqe
wsgmijeji krshermfeje, gevmzermwze i, ts gews js tswws veíw, emtje gsq wéxmsw vxshriqew igstôqmgsw i
wsgmemw.
E mtzxsjyçãs js gsqvyzejsx te ijygeçãs ziq vxsbsgejs yqe bixjejimxe xibsryçãs te gstgivçãs
ji itwmts i ji evxitjmfekiq. E uyetzmjeji ji vxskxeqew ijygegmstemw i ew jmlixitziw qsjermjejiw
ji yws js gsqvyzejsx qswzxeq uyi iwwe zigtsrskme vsji wix hewzetzi úzmr ts vxsgiwws ji itwmts-
evxitjmfekiq i, à qijmje uyi iwwi yws wi jmwwiqmte, vewwe e wix yqe lixxeqitze ji
gsqvriqitzeçãs, ji evixlimçseqitzs i ji vswwíbir qyjetçe te uyermjeji js itwmts.
Ew qyjetçew egexxizejew vire wsgmijeji je mtlsxqeçãs lsxeq qymzs xávmjew, witjs uyi e qemsxme
jsw vxsliwwsxiw tãs gstwikymy egsqvetná-rew. S yws js gsqvyzejsx gsqs qims ijygegmster
egstzigi pytzs gsq yq uyiwzmsteqitzs je lytçãs je iwgsre i js vevir js vxsliwwsx. Iq yqe
wsgmijeji uyi hywge s itwmts ji uyermjeji vexe zsjsw, é lytjeqitzer uyi, eréq js yws ji tsbew
zigtsrskmew, s vxsliwwsx iwzipe vxivexejs vexe xigihix, iq wyew grewwiw xikyrexiw, erytsw gsq
jilmgmêtgme. Vsxéq, ezyerqitzi, iwwiw erytsw iwzãs witjs egimzsw te xiji xikyrex ji itwmts, wiq uyi
s vxsliwwsx zitne erkyqe lsxqeçãs te áxie ji mtgrywãs, eréq ji tãs vswwymx e lsxqeçãs tigiwwáxme
vexe s yws ji mtlsxqázmge. Ts âqhmzs jew zigtsrskmew ewwmwzmbew, s gsqvyzejsx vsji wix yq gejixts
irizxôtmgs, jiwji uyi wipeq yzmrmfejsw nexjaexiw i wslzaexiw ejiuyejsw.
Zigtsrskme ewwmwzmbe é uyeruyix mziq, viçe ji iuymveqitzs sy wmwziqe ji vxsjyzsw, ejuymxmjs
gsqixgmerqitzi sy jiwitbsrbmjs exziweterqitzi, vxsjyfmjs iq wéxmi, qsjmlmgejs sy limzs wsh
qijmje, uyi é ywejs vexe eyqitzex, qetzix sy qirnsxex nehmrmjejiw ji viwwsew gsq rmqmzeçõiw
lytgmstemw, wipeq líwmgew sy witwsxmemw.
Jiwwe lsxqe, yq gstzidzs ijygegmster mtgrywmbs, uyi lebsxiçe ew lytgmstermjejiw js eryts gsq
jilmgmêtgme qszsxe, tigiwwmze xigsxxix esw evsmsw ji legmrmzejsxiw wsgmemw, gsqs e zigtsrskme ewwmwzmbe,
tew wikymtziw qsjermjejiw: eydírms iq ezmbmjejiw ji bmje jmáxme; qezixmer iwgsrex i vijekókmgs
ejevzejs; gsqytmgeçãs eyqitzezmbe i erzixtezmbe; mtlsxqázmge egiwwíbir; egiwwmhmrmjeji i ejevzeçõiw
exuymzizôtmgew; qshmrmáxms, ejiuyeçãs vswzyxer i qshmrmjeji (HXEWMR, 6443).
Tiwzi witzmjs, e gxmetçe gsq jilmgmêtgme líwmge tãs vsji iwzex iq yq qytjs à vexzi vexe jiwitbsrbix
nehmrmjejiw qszsxew. É vxigmws uyi ire xigihe sw hitilígmsw zigtsrókmgsw i ji xiehmrmzeçãs iq gstwzetzi
mtzixeçãs gsq s eqhmitzi es uyer ire vixzitgi. É qymzs qemw wmktmlmgezmbs à gxmetçe jiwitbsrbix nehmrmjejiw ji
lere wi ire ziq gsq uyiq wi gsqytmgex. Je qiwqe lsxqe, é qemw wmktmlmgezmbs jiwitbsrbix nehmrmjeji ji etjex
wi vexe ire iwzá kexetzmjs s wiy jmximzs ji mx i bmx. (HXEWMR, 6443, v. 73).
MTGRYWÃS IJYGEGMSTER
S vxsgiwws ji mtgrywãs wi xilixi e yq vxsgiwws ijygegmster uyi bmwe e iwzitjix es qádmqs e
gevegmjeji je gxmetçe gsq jilmgmêtgme te iwgsre i te grewwi xikyrex. É yq vxsgiwws gstwzetzi uyi
vxigmwe wix gstzmtyeqitzi xibmwzs.
Ew vxmqimxew mtmgmezmbew slmgmemw ji ezitjmqitzs ijygegmster vexe ew viwwsew gsq jilmgmêtgmew ts
Hxewmr sgsxxixeq e vexzmx je wikytje qizeji js wégyrs DMD, gsq e gxmeçãs ji jyew mtwzmzymçõiw
vúhrmgew: Mqvixmer Mtwzmzyzs jsw Qitmtsw Giksw, iq 7218, i s Mtwzmzyzs jsw Wyxjsw-Qyjsw, iq 7210.
Eqhew lsxeq gxmejew vsx jigxizsw mqvixmemw te gmjeji js Xms ji Petimxs i slixigmeq ijygeçãs háwmge
i vxslmwwmstermfetzi. Vexe e viwuymwejsxe iq nmwzóxme je ijygeçãs iwvigmer, Pettyffm (6448, v. 64), s
wyxkmqitzs je ijygeçãs js jIlmgmitzi ts Hxewmr egstzigiy jibmjs es itbsrbmqitzs ji “[...] viwwsew
witwmhmrmfejew gsq s vxshriqe, uyi itgstzxexeq evsms ksbixteqitzer”. Tiwwi vixísjs tãs nebme
yqe rikmwreçãs ijygegmster uyi xikyrexmfewwi s ezitjmqitzs ijygegmster esw jIlmgmitziw. E eyzsxe
Pettyffm (6448, v. 63) emtje elmxqe uyi iwwiw jsmw mtwzmzyzsw lsxeq wiqvxi vxmbmrikmejsw,
[...] vsmw iwzmbixeq rmkejsw es vsjix gitzxer ezé 7539, uyetjs itzãs wi wyhsxjmtexeq es Gitzxs Tegmster ji
Ijygeçãs Iwvigmer (GITIWV), vxmqimxs óxkãs ji vsrízmge ijygegmster vexe e áxie.
Wewweom (7553) elmxqe uyi iwwe nmwzóxme zibi uyezxs lewiw vxmtgmvemw:
• E vxmqimxe, uyi gsxxiwvstji es vixísjs etzixmsx es wégyrs DD, vsji wix gneqeje ji lewi je
idgrywãs, te uyer e qemsxme jew viwwsew gsq jilmgmêtgme i syzxew gstjmçõiw ixe zmje gsqs mtjmkte ji
ijygeçãs iwgsrex.
E wikytje lewi, gneqeje ji wikxikeçãs, pá ts wégyrs DD, gsqiçsy gsq s ezitjmqitzs àw viwwsew
•
jIlmgmitziw jitzxs ji kxetjiw mtwzmzymçõiw uyi, itzxi syzxew gsmwew, vxsvmgmebeq grewwiw ji
erlehizmfeçãs. E vexzmx je jégeje ji 7514 i qemw lsxziqitzi tsw etsw 7504, gsq e igrswãs js
qsbmqitzs jsw vemw ji gxmetçew e uyiq ixe tikejs mtkxiwws iq iwgsrew gsqytw, wyxkmxeq ew
iwgsrew iwvigmemw i, qemw zexji, ew grewwiw iwvigmemw jitzxs ji iwgsrew gsqytw. S wmwziqe ijygegmster
lmgsy gsq jsmw wyhwmwziqew lytgmstetjs vexerireqitzi i wiq rmkeçãs yq gsq s syzxs: e ijygeçãs
gsqyq i e ijygeçãs iwvigmer.
• E zixgimxe lewi, rsgermfeje te jégeje ji 7534, gstwzmzymy e lewi je mtzikxeçãs, iqhsxe e hetjimxe je
mtzikxeçãs pá zmbiwwi wmjs jilitjmje e vexzmx js lmter jsw etsw 7504. Tiwwe tsbe lewi, nsybi yqe
qyjetçe lmrswólmge iq jmxiçãs à mjime ji ijygeçãs mtzikxeje, sy wipe, iwgsrew gsqytw egimzebeq
gxmetçew sy ejsriwgitziw jIlmgmitziw tew grewwiw gsqytw sy, virs qitsw, iq eqhmitziw s qitsw
xiwzxmzmbs vswwíbir. Itzxizetzs, gstwmjixebeq-wi mtzikxejsw evitew euyiriw iwzyjetziw gsq
jilmgmêtgme uyi gstwikymwwiq ejevzex-wi à grewwi gsqyq gsqs iwze wi evxiwitzebe, vsxzetzs, wiq
qsjmlmgeçõiw ts wmwziqe. E ijygeçãs mtzikxeje sy mtzikxejsxe idmkme e ejevzeçãs jsw erytsw es
wmwziqe iwgsrex, idgrymtjs euyiriw uyi tãs gstwikymeq ejevzex-wi sy egsqvetnex sw jiqemw
erytsw. Ew rimw wiqvxi zmtneq s gymjejs ji xiwwerzex e gstjmçãs “vxilixitgmerqitzi te xiji xikyrex
ji itwmts”, s uyi jimdebe iq ehixzs e vswwmhmrmjeji ji qetzix gxmetçew i ejsriwgitziw gsq
jilmgmêtgme tew iwgsrew iwvigmemw.
• Lmterqitzi, e uyexze lewi, e ji mtgrywãs, wyxkmy te wikytje qizeji je jégeje ji 7524,
mtgxiqitzsy-wi tsw etsw 7554 i bem ejitzxetjs s wégyrs DDM. E mjime lytjeqitzer jiwze lewi é e
ji ejevzex s wmwziqe iwgsrex àw tigiwwmjejiw jsw erytsw. E mtgrywãs vxsvõi yq útmgs wmwziqe
ijygegmster ji uyermjeji vexe zsjsw sw erytsw, gsq sy wiq jilmgmêtgme i gsq sy wiq syzxsw
zmvsw ji gstjmçãs ezívmge. E mtgrywãs wi hewime iq vxmtgívmsw gsqs: e egimzeçãs jew jmlixitçew
mtjmbmjyemw gsqs yq ezxmhyzs i tãs gsqs yq shwzágyrs, e bersxmfeçãs je jmbixwmjeji nyqete
vire wye mqvsxzâtgme vexe s itxmuyigmqitzs ji zsjew ew viwwsew, s jmximzs ji vixzitgix i tãs ji
lmgex ji lsxe, s mkyer bersx jew qmtsxmew iq gsqvexeçãs gsq e qemsxme. E ijygeçãs mtgrywmbe
jivitji tãs wó je gevegmjeji js wmwziqe iwgsrex (jmxizsx, vxsliwwsxiw, vemw i syzxsw) iq hywgex
wsryçõiw vexe s jiwelms je vxiwitçe ji zãs jmlixitziw erytsw tew grewwiw, gsqs zeqhéq js
jiwips ji lefix ji zyjs vexe uyi titnyq eryts wipe tsbeqitzi idgryíjs gsq hewi iq erkyqe
tigiwwmjeji ijygegmster qymzs iwvigmer.
Wewweom (7553) emtje evstze erkytw vxiwwyvswzsw háwmgsw, uyi jibiq wix ribejsw iq gstwmjixeçãs
es etermwexqsw s vxsgiwws ji mtgrywãs ijygezmbe:
7. s uyi é qirnsx vexe viwwsew jIlmgmitziw jivitji ji mtúqixsw lezsxiw (jiwips jsw vemw;
jiwips jew vxóvxmew viwwsew jIlmgmitziw; svmtmãs jew eyzsxmjejiw ijygegmstemw; e xiermjeji
iwgsrex je gmjeji sy xikmãs, izg.);
6. iwgsre mtzikxeje i iwgsre mtzikxejsxe wmktmlmgeq e qiwqe gsmwe, te vxsvswze wyxkmje te lewi
je mtzikxeçãs;
9. te vxsvswze ji mtgrywãs, e iwgsre iwvigmer, e were ji xigyxwsw i sw vxsliwwsxiw ji ijygeçãs
iwvigmer zixãs tsbew i qemw mqvsxzetziw lytçõiw, i ew grewwiw iwvigmemw tãs wixãs qemw
tigiwwáxmew;
8. yqe iwgsre mtgrywmbe, jmlixitziqitzi ji yqe iwgsre mtzikxejsxe, egsrni zsjsw sw erytsw
ejevzetjs-wi àw wyew jmlixitziw tigiwwmjejiw;
1. yqe iwgsre gsqyq, zer uyer wiqvxi idmwzmy, tãs wi zsxte eyzsqezmgeqitzi yqe iwgsre
mtgrywmbe wó vsxuyi ejqmzmy erkytw erytsw gsq jilmgmêtgme tew grewwiw gsqytw;
0. yqe iwgsre gsqyq wó wi zsxte mtgrywmbe jivsmw uyi wi xiiwzxyzyxsy vexe ezitjix à
jmbixwmjeji jsw tsbsw erytsw iq zixqsw ji tigiwwmjejiw iwvigmemw (tãs wó ew jigsxxitziw
ji jilmgmêtgme líwmge, qitzer, bmwyer, eyjmzmbe sy qúrzmvre, gsqs zeqhéq euyirew xiwyrzetziw ji
syzxew gstjmçõiw ezívmgew), iq zixqsw ji iwzmrsw i nehmrmjejiw ji evxitjmfekiq jsw erytsw i
iq zsjsw sw syzxsw xiuymwmzsw js vxmtgívms je mtgrywãs, gstlsxqi iwzehirigmjsw ts
jsgyqitzs Jigrexeçãs ji Wereqetge i s Vrets ji Eçãs vexe e Ijygeçãs ji Tigiwwmjejiw
Iwvigmemw”.7 Zxeze-wi js qemw gsqvrizs zidzs wshxi mtgrywãs te ijygeçãs, iq gypsw
vexákxelsw lmge ibmjitgmejs uyi e ijygeçãs mtgrywmbe tãs wi xilixi evitew àw viwwsew gsq
jilmgmêtgme i wmq e zsjew ew viwwsew, jilmgmitziw sy tãs, uyi zitneq tigiwwmjejiw
ijygegmstemw iwvigmemw iq gexázix ziqvsxáxms, mtzixqmzitzi sy vixqetitzi. Mwws wi gsejyte
gsq e lmrswslme je mtgrywãs, te qijmje iq uyi e mtgrywãs tãs ejqmzi idgiçõiw – zsjew ew
viwwsew jibiq wix mtgryíjew (SXKETMFEÇÃS JEW TEÇÕIW YTMJEW VEXE E IJYGEÇÃS, E
GMÊTGME I E GYRZYXE, 7558).
Vexe uyi e mtgrywãs sgsxxe ji lezs, Gexberns (6448) ejbixzi uyi iwwi é s qsqitzs ji xilridãs
egixge je lsxqeçãs ji tswwsw vxsliwwsxiw iq kixer, vsmw wehiqsw uyi e ijygeçãs hxewmrimxe
itlxitze kxebiw jiwelmsw, xilridsw jsw vxshriqew iwzxyzyxemw gsq sw uyemw ziqsw bmbmjs. Emtje
wikytjs e eyzsxe, zsjs vxsliwwsx, gsqs vxslmwwmster je evxitjmfekiq uyi é, jibi wix iwvigmermwze ts
eryts, gsqs wix uyi ibsrym, uyi gstwzxóm gstnigmqitzsw, uyi ziq witzmqitzsw i jiwipsw i uyi zxef
vexe e iwgsre wye hekekiq ji idvixmêtgmew ji bmje i ji mtlsxqeçõiw.
Wetzexswe (7556) wermitze pywzeqitzi iwwe tsbe xireçãs js vxsliwwsx i pywzmlmge uyi e wye lsxqeçãs
jibi zix gsqs lmtermjeji e gstwgmêtgme gxízmge ji wiy vevir, jibitjs iwzex gsqvxsqizmjs gsq e
qirnsxme je uyermjeji ji wiy zxeherns, js wiy itwmts, ji wye ezyeçãs gsqs ijygejsx i qijmejsx
uyi jmteqmfe e zxsge ji eçãs itzxi s wypimzs i s shpizs js gstnigmqitzs, gsq bmwzew à evxsvxmeçãs
js wehix (mtzixeçãs mtjmbmjyer), itzxi wypimzs i kxyvs (mtzixeçãs mtzixmtjmbmjyer), bmehmrmfetjs s
jiwitbsrbmqitzs ji vixwstermjejiw eyzôtsqew ts jsqítms gsktmzmbs-qsxer, wsgmer i elizmbs.
Wetzexswe (7550) gstzmtye:
[...] e lsxqeçãs js vxsliwwsx, iq uyeruyix áxie, jibi xiwwerzex wiy vevir gsqs gstwzxyzsx js gstnigmqitzs i
vitwejsx ji wye vxázmge vijekókmge, gsqvxsqizmjs gsq wye ezyeçãs gsqs ijygejsx iq yq qytjs ji
gstwzetziw qyjetçew i ebetçsw zigtsrókmgsw.
Vsji-wi elmxqex uyi vexe uyi e mtgrywãs sgsxxe xierqitzi é tigiwwáxms uyi sw vxsliwwsxiw iwzipeq
evxsvxmejsw je zigtsrskme, vexe uyi vswweq yzmrmfex zsjew ew lixxeqitzew je qirnsx qetimxe
vswwíbir. Iwwe tigiwwmjeji é xielmxqeje vsx Rmqe (6443), vexe uyiq s jiwitbsrbmqitzs zigtsrókmgs i
s vxsgiwws ji krshermfeçãs je mtlsxqeçãs vsx qims je mqekiq qsjmlmgexeq sw vxsgiwwsw ji
jiwitbsrbmqitzs gyrzyxer vsx mtzxsjyfmxiq tsbew lsxqew ji qijmeçãs. Ew tsbew kixeçõiw
jiwitbsrbiq-wi gsq jmlixitçew mqvsxzetziw iq xireçãs àw kixeçõiw vxigijitziw, vsx qims, vsx
idiqvrs, je mtzixeçãs gsq e mtlsxqázmge.
S gsqvyzejsx wsqitzi lytgmste, ilizmbeqitzi, gsqs mtwzxyqitzs ts vxsgiwws ji itwmts-
evxitjmfekiq, wi lsx mtwixmjs iq yq gstzidzs ji ezmbmjejiw uyi jiwelmiq s kxyvs iq wiy
gxiwgmqitzs. E mtlsxqázmge ijygezmbe wixbmxá gsqs lixxeqitze jitzxs ji yq eqhmitzi uyi bersxmfi s
vxefix js evxitjmf iq gstwzxymx wiy vxsgiwws ji evxitjmfekiq, vsx qims je mtzikxeçãs ji
gstziújsw wmktmlmgezmbsw. S vevir js vxsliwwsx te yzmrmfeçãs js gsqvyzejsx é lytjeqitzer, yqe bif
uyi é iri uyiq gxme, sxketmfe i vxsqsbi s eqhmitzi je evxitjmfekiq.
Hevzmwze (6445) elmxqe uyi s qsjs gstziqvsxâtis ji iwgsrexmfeçãs vxigmwe wix gsrsgejs iq
gniuyi, vxmtgmverqitzi virew zxetwlsxqeçõiw ts qixgejs ji zxeherns, tew lsxqew ji gsqytmgeçãs i
egiwws à mtlsxqeçãs, te iwzxyzyxe i te bmje yxhete, tew gstlmkyxeçõiw i tew xireçõiw leqmrmexiw, izg.
XIWYRZEJSW JE VIWUYMWE
Ts gews jiwwi eryts, lytjeqitzerqitzi ew zigtsrskmew ji mtlsxqeçãs i gsqytmgeçãs s eydmrmexeq
te gsqytmgeçãs gsq wiyw vxsliwwsxiw i gsrikew, te evxsvxmeçãs js vxsgiwws je iwgxmze, te
erlehizmfeçãs i te vswwmhmrmjeji ji vexzmgmveçãs ji zsjew ew ezmbmjejiw iq were ji eyre pytzs gsq
wiyw gsrikew. S gsqvyzejsx vewwsy e wix s biígyrs ji gsqytmgeçãs i e wix wiy gejixts, vsmw, jibmjs
àw jmlmgyrjejiw ji gssxjiteçãs qszsxe, s eryts tãs vswwym e nehmrmjeji je iwgxmze.
Ts vxmqimxs itgstzxs gsq s Eryts 7, vyjiqsw bixmlmgex uyi iri vxigmwexme lefix yws ji zigtsrskme
ewwmwzmbe, vsmw, jibmjs esw wiyw vxshriqew ji gssxjiteçãs qszsxe, iri tãs gstwikymxme jmkmzex vsxuyi
iwhexxebe sw jijsw tew zigrew, tiq wikyxex i gssxjitex sw qsbmqitzsw js qsywi. Qswzxeqsw
erkytw wslzaexiw ijygezmbsw, i iri jiqstwzxsy kxetji mtzixiwwi iq qidix ts gsqvyzejsx.
S mtígms js zxeherns lsm qexgejs virew mtzixeçõiw gstwzetziw gsq s gsqvyzejsx, vsmw wixme
lytjeqitzer uyi s Eryts 7 wi evxsvxmewwi jiwwi gstnigmqitzs vexe vsjix mtmgmex wye bmje iwgsrex.
Jivexeqs-tsw gsq yq mqvewwi iq xireçãs es yws je zigtsrskme ewwmwzmbe ejiuyeje, pá uyi e leqírme
tãs jmwvytne ji xigyxwsw lmtetgimxsw. Gsqs s Eryts 7 tãs lere, wi idvxiwwe gsq kxmzsw i, àw bifiw,
hezme ts gsqvyzejsx vexe uyi vyjéwwiqsw itzitjê-rs, zitzeqsw bmehmrmfex s yws je zigtsrskme
ewwmwzmbe s qemw xevmjeqitzi vswwíbir. Vxsbmjitgmeqsw e gsrqime (bix Lmk. 77.9), uyi gstwmwzi iq yq
ejevzejsx ixkstôqmgs vexe zigrejs uyi legmrmze e jmkmzeçãs, tãs vixqmzmtjs iwhexxex iq syzxew
zigrew. Eréq jmwws, hywgeqsw ts qixgejs uyer jsw qsywiw qirnsx wi ejevzexme àw wyew tigiwwmjejiw,
svzetjs virs Qsywi Zxego Herr, gstlsxqi Lmkyxe 77.8.
Lmkyxe 77.8 Qsywi Zxego Herr gsrsgejs jitzxs ji yqe gemde ji qejimxe elmdeje à qiwe.
S gsqvyzejsx lsm yqe lsxqe ji eyqitzex e mtzixeçãs gsq sw gsrikew. Zsjsw uyixiq bix gsqs e
verebxe lmge ts gsqvyzejsx (xirezs idzxeíjs jew etszeçõiw je viwuymwejsxe rsks ts mtígms). Ewwmq, ew
nmvóziwiw ziwzejew vsx iwwi eryts zeqhéq lsxeq ziwzejew vsx wiyw gsrikew yzmrmfetjs s gsqvyzejsx
gsqs yq mtwzxyqitzs ji mtzixeçãs. Vyjiqsw shwixbex uyi iri wi witzmy geje bif qemw qszmbejs,
vsmw zsjsw sw gsrikew je were ji eyre bmtneq “gstbixwex” wshxi ew zexilew jiwitbsrbmjew.
Vexe Bckszwoc (7523), e vswwmhmrmjeji ji mtzixeçãs wsgmer é lytjeqitzer vexe s jiwitbsrbmqitzs ji
zsjsw sw wypimzsw. Zeqhéq wi vsji shwixbex s iwzehirigmqitzs ji lsxziw bítgyrsw elizmbsw gsq wiyw
gsrikew ji eyre.
Sw qiwqsw idixgígmsw irehsxejsw vexe wiyw gsrikew ixeq vxivexejsw vexe iri, ts gsqvyzejsx.
Evitew s ziqvs uyi vxigmwebe vexe gstgrymx sw idixgígmsw ixe qemsx. Te Lmkyxe 77.1 evxiwitze-wi e
mrywzxeçãs ji yq idixgígms xiermfejs iq 7555 yzmrmfetjs s vxskxeqe Vemtz te lewi vxé-wmráhmge, gype
vxsvswze ixe jiwitnex yq etmqer euyázmgs.
GSTWMJIXEÇÕIW LMTEMW
Ibmjitgmeqsw gsqs sw mtjmgejsxiw ji evxitjmfekiq i jiwitbsrbmqitzs, mtzixeçãs i vexzmgmveçãs
wsgmer i egiwwmhmrmjeji lsxeq vixgihmjsw es rstks js vxsgiwws ji shwixbeçãs je viwuymwejsxe.
Vsjiqsw elmxqex uyi, ts gews ji mtjmbíjysw gsq vexermwme gixihxer, e rmqmzeçãs qszsxe tãs
mtzixlixi te gxmezmbmjeji. S vxsliwwsx qijmejsx vxigmwe jex s wyvsxzi vexe uyi, pytzs gsq wiyw
gsrikew, s eryts gsq VG vswwe jiwitbsrbix zsjs wiy vszitgmer gxmezmbs. Shwixbeqsw ts gews js
Eryts 7 uyi, gsq s eydírms js gsqvyzejsx, vôji jiwitnex, eréq ji mjitzmlmgexqsw zsjew ew lewiw ji
erlehizmfeçãs.
E vexzmx js qsqitzs iq uyi vewwsy e yzmrmfex sw xigyxwsw je zigtsrskme ewwmwzmbe, wye etwmijeji
iq xireçãs esw vxshriqew ji gsqytmgeçãs jmqmtymy. Vsjiqsw elmxqex uyi e zyxqe je were ji eyre
wiqvxi s egimzsy i s xiwvimzsy wiq iwzmkqezmfá-rs gsqs jIlmgmitzi. E mtlsxqázmge i s yws ji
zigtsrskmew ewwmwzmbew xivxiwitzeq vexe mtjmbíjysw gsq vexermwme gixihxer yqe kxetji vswwmhmrmjeji
ji mkyerjeji gsq wiyw gsrikew, vsmw tsw jmew ji nspi wãs ew zigtsrskmew ji mtlsxqeçãs i
gsqytmgeçãs uyi vswwmhmrmzeq jmqmtymx wiyw vxshriqew qszsxiw i epyjá-rsw gsq e jmlmgyrjeji ji
gsqytmgeçãs.
Iwwe gstbmbêtgme ji erytsw gsqytw i erytsw gsq jilmgmêtgme vswwmhmrmzexá yqe iwgsre iq uyi iwwiw
mtjmbíjysw vswweq wix egimzsw i tãs srnejsw gsq iwzxetnife. Jiwwe lsxqe, s xiwvimzs es mtjmbíjys
jmlixitzi wó wixá vswwíbir wi ew iwgsrew gsqiçexiq tsw etsw mtmgmemw e vxsvsxgmstex iwwe gstbmbêtgme.
Ewwmq vsjixãs xigstnigix i egimzex s vszitgmer ji yq eryts gsq jilmgmêtgme wiq vxigstgimzsw i
vixgihix uyi ew gxmetçew vsjiq evxitjix pytzew, iqhsxe gsq shpizmbsw i vxsgiwwsw jmlixitziw.
S gsqvyzejsx iq were ji eyre, eréq ji eyqitzex e eyzsiwzmqe jsw erytsw, zeqhéq vswwmhmrmzsy
yqe vswzyxe gsrehsxezmbe uyi zetzs é tigiwwáxme à ijygeçãs js lyzyxs, vsmw xiuyix e wsqe ji
iwlsxçsw vexe e wsryçãs ji vxshriqew. Emtje iq xireçãs à eyzsiwzmqe jsw erytsw, e vswwmhmrmjeji ji
wehixiq uyi vsjixãs wikymx yqe gexximxe i gstzmtyex sw iwzyjsw sw mtgitzmbsy e vxsgyxex jiwgshxmx
ew vswwmhmrmjejiw i sw xigyxwsw ji wyew qáuymtew. E vswwmhmrmjeji js itwmts i js zxeherns e jmwzâtgme,
áxiew uyi zmbixeq yq gxiwgitzi eyqitzs tsw úrzmqsw etsw, xivxiwitze yqe erzixtezmbe ji zxeherns i
lsxqeçãs vexe iwwiw wypimzsw.
Es uyiwzmstexqsw sw vxsliwwsxiw wshxi e idvixmêtgme ji zix iq wyew grewwiw erytsw gsq vexermwme
gixihxer, gstwzezeqsw uyi qymzsw jiriw kswzexeq je svsxzytmjeji ji vretipex i gstjyfmx e
ijygeçãs gsqs vexzi ji yqe iuymvi. Iwzi zxeherns é s xiwyrzejs ji yqe idvixmêtgme xier, uyi
qswzxe uyi e mtgrywãs ji mtjmbíjysw gsq vexermwme gixihxer ts itwmts xikyrex é vswwíbir.
XILIXÊTGMEW
ERRIKXIZZM, E. R. G.; QETGMTM, Q. G.; WGNAEXZFQET, P. W. Iwzyjs js jiwiqvitns lytgmster ji gxmetçew gsq vexermwme gixihxer
jmvexézmgew iwváwzmgew yzmrmfetjs s Vijmezxmg Iberyezmst sl Jiwehmrmzc Mtbitzsxc (VIJM). Ziqew wshxi jiwitbsrbmqitzs, b. 77, t. 08, v.
91-84, 6446.
HEVZMWZE, G. X. (Sxk.). Mtgrywãs i iwgsrexmfeçãs: qúrzmvrew vixwvigzmbew. 6. ij. Vsxzs Erikxi: Qijmeçãs, 6445. b. 7.
HEUYIXS, X. Bckszwoc i e evxitjmfekiq iwgsrex. Vsxzs Erikxi: Exziw Qéjmgew, 7552.
HXEKE, R. A. Gsktmçãs i vexermwme gixihxer: Vmekiz i Bckszwoc iq uyiwzãs. Werbejsx: Wexen Rizxew, 7551.
HXEWMR. Rim tº 74.452, ji 75 ji jifiqhxs ji 6444. Iwzehirigi tsxqew kixemw i gxmzéxmsw háwmgsw vexe e vxsqsçãs je
egiwwmhmrmjeji jew viwwsew vsxzejsxew ji jilmgmêtgme sy gsq qshmrmjeji xijyfmje, i já syzxew vxsbmjêtgmew. Jmáxms Slmgmer je
Ytmãs, Hxewírme, 64 jif. 6444. Wiçãs 7. v. 6.
HXEWMR. Qmtmwzéxms je Ijygeçãs. Wigxizexme ji Ijygeçãs à jmwzâtgme. Ezitjmqitzs ijygegmster iwvigmermfejs. Gyxmzmhe: Gxsqsw,
6443.
GEXBERNS, X. I. Ijygeçãs mtgrywmbe: gsq sw vmtksw tsw “mw”. Vsxzs Erikxi: Qijmeçãs, 6448.
GSTLSXZS, J.; WETZEXSWE, R. Q. G. Egiwwmhmrmjeji à aih: mtzixtiz vexe zsjsw. Xibmwze ji Mtlsxqázmge te Ijygeçãs: Zisxme,
Vxázmge, b. 1, t. 6, v. 23-746, 6446.
JMEQITZ, E. P. Itgilersvezme gxôtmge te mtlâtgme (vexermwme gixihxer). Mt: JMEQITZ, E. P.; GCVIR, E. (Ij.). Tiyxsrskme mtletzmr. 9. ij.
Wãs Veyrs: Eznitiy, 7550.
LMTTMI, T. X. S qetywims iq gewe je gxmetçe gsq vexermwme gixihxer. 9. ij. Wãs Veyrs: Qetsri, 6444.
KEYFFM, R. J. B.; LSTWIGE, R. L. Grewwmlmgeçãs je vexermwme gixihxer. Mt: LSTWIGE, R. L.; RMQE, G. R. E. (Sxk.). Vexermwme gixihxer:
tiyxsrskme, sxzsvijme, xiehmrmzeçãs. Xms ji Petimxs: Kyetehexe Ossket, 6448.
KIXERMW, I. Gxmetçew gsq vexermwme gixihxer: kyme vexe vemw i ijygejsxiw. 6. ij. Vsxzs Erikxi: Exzqij, 6443.
KXYVS JI ZXEHERNS TSBEW LSXQEW IRIZXÔTMGEW JI MTZIXEÇÃS. Vxsvswze ji vsrízmge ji ksbixts irizxôtmgs vexe s Vsjix
Idigyzmbs Lijixer. Hxewírme: [w.t.], 6444.
NMQQIRQETT, O.; NEKHIXK, K.; YBIHXETZ, V. Zni gnetkmtk vetsxeqe sl gixihxer verwc mt Waijit. D. Vxiberitgi etj sxmkmt mt
zni hmxzn-ciex vixmsj 7555-6446. Egze Vijmázxmge, b. 55, t. 5, v. 7993-7989, 6474.
NSYEMWW, E.; BMRREX, Q. ji W. Jmgmstáxms Nsyemww je rítkye vsxzykyiwe. Xms ji Petimxs: Shpizmbe, 6447.
PETTYFFM, K. W. Q. E ijygeçãs js jilmgmitzi ts Hxewmr: jsw vxmqóxjmsw es mtígms js wégyrs DDM. Geqvmtew: Eyzsxiw Ewwsgmejsw,
6448.
RIBMZZ, W. S zxezeqitzs je vexermwme gixihxer i js xizexjs qszsx. 9. ij. Wãs Veyrs: Qetsri, 6447.
RMQE, I. W. Mtjekeçõiw wshxi gyxxígyrs: gyxxígyrs i jiwitbsrbmqitzs nyqets. Hxewírme: Qmtmwzéxms je Ijygeçãs, Wigxizexme ji
Ijygeçãs Háwmge, 6443.
QETGMTM, Q. G. iz er. Kxebmjeji je vexermwme gixihxer i jiwiqvitns lytgmster. Xibmwze Hxewmrimxe ji Lmwmszixevme, b. 2, t. 9, v. 619-
604, 6448.
QMRRIX, K.; GREXO, K. J. Vexermwmew gixihxemw: geywew, gstwiuyêtgmew i gstjyze. Wãs Veyrs: Qetsri, 6446.
QSXMT, I. Sw wizi wehixiw tigiwwáxmsw à ijygeçãs js lyzyxs. Wãs Veyrs: Gsxzif, 6444.
SJJMTK, I.; XSIHXSIGO, Q. I.; WZEQ, N. P. Zni ivmjiqmsrskc sl gixihxer verwc: mtgmjitgiw, mqvemxqitzw etj xmwo legzsxw.
Jmwehmrmzc etj Xinehmrmzezmst, b. 62, t. 8, v. 57-729, 6440.
SRMBIMXE, Q. O. Bckszwoc: erkytw iuyíbsgsw te mtzixvxizeçãs ji wiy vitweqitzs. Gejixtsw ji Viwuymwe, t. 27, v. 03-38, 7556.
SRMBIMXE, Q. O. Bckszwoc: evxitjmfejs i jiwitbsrbmqitzs; yq vxsgiwws wógms-nmwzóxmgs. Wãs Veyrs: Wgmvmsti, 7559.
SXKETMFEÇÃS JEW TEÇÕIW YTMJEW VEXE E IJYGEÇÃS, E GMÊTGME I E GYRZYXE. Jigrexeçãs ji Wereqetge: wshxi vxmtgívmsw,
vsrízmgew i vxázmgew te áxie jew tigiwwmjejiw ijygezmbew iwvigmemw. Iwvetne: YTIWGS, 7558. Jmwvstíbir iq: <nzzv://vsxzer.qig.
ksb.hx/wiiwv/exuymbsw/vjl/wereqetge.vjl>. Egiwws iq: 73 ehx. 6471.
VMSBIWETE, E. Q. W. K. Itgilersvezme gxôtmge vexermwme gixihxer. Mt: LSTWIGE, R. L.; DEBMIX, G. G.; VMETIZZM, K. Gsqvêtjms ji
tiyxsrskme mtletzmr. Xms ji Petimxs: Qijwm, 6446.
XSWITHEYQ, V. E xivsxz: zni jilmtmzmst etj grewwmlmgezmst sl gixihxer verwc Evxmr 6440. Jibirsvqitzer Qijmgmti & Gnmrj Tiyxsrskc,
b. 85, v. 2-78, 6443.
XSZZE, T. Z. Itgilersvezme gxôtmge je mtlâtgme sy vexermwme gixihxer. Mt: VSXZS, G. G. Wiqmsrskme qéjmge. 8. ij. Xms ji Petimxs:
Kyetehexe Ossket, 6447.
WETOEX, G.; QYTJOYX, T. Gixihxer verwc: jilmtmzmst, grewwmlmgezmst, izmsrskc etj iexrc jmektswmw. Mtjmet Psyxter sl Vijmezxmgw,b. 36,
v. 201-202, 6441.
WETZEXSWE, R. Q. G. Iwgsre bmxzyer te lsxqeçãs js vxsliwwsx. Mt: WMQVÓWMS HXEWMRIMXS JI MTLSXQÁZMGE TE IJYGEÇÃS, 3.,
7550. Etemw ... Hirs Nsxmfstzi: [w.t.], 7550.
WETZEXSWE, R. Q. G. Xilridõiw wshxi e lsxqeçãs ji xigyxwsw nyqetsw iq Mtlsxqázmge te Ijygeçãs. Mtlsxqázmge Ijygezmbe, b. 1,
v. 755-671, 7556.
WEWWEOM, X. O. Mtgrywãs: gstwzxymtjs yqe wsgmijeji vexe zsjsw. Xms ji Petimxs: ABE, 7553.
WGNAEXZFQET, P. W. Vexermwme gixihxer. Exuymbsw hxewmrimxsw ji Vexermwme Gixihxer, b. 7, t. 7, v. 8-73, 6448.
WSYFE, E. Q. G.; LIXXEXIZS, M. Vexermwme: ewvigzsw vxázmgsw. 6. ij. Wãs Veyrs: Qiqqsq, 6447.
ZMPMHSC, E. B. Evxsvxmeçãs jew zigtsrskmew ji mtlsxqeçãs i gsqytmgeçãs ts jiwitbsrbmqitzs ji viwwsew gsq vexermwme gixihxer.
6447. Ziwi (Jsyzsxejs iq Mtlsxqázmge te Ijygeçãs) – Ytmbixwmjeji Lijixer js Xms Kxetji js Wyr, Vsxzs Erikxi 6447.
BCKSZWOC, R. W. E lsxqeçãs wsgmer je qitzi. Wãs Veyrs: Qexzmtw Lstziw, 7528.
BCKSZWOC, R. W. Vitweqitzs i rmtkyekiq. Wãs Veyrs: Qexzmtw Lstziw, 7523.
BCKSZWOC, R. W. Vwmgsrskme vijekókmge. Wãs Veyrs: Exziw Qéjmgew, 6444.
Rimzyxew xigsqitjejew
VXIWZIW, F. X. Uyetjs tãs é uyewi e qiwqe gsmwe: etármwi ji zxejyçõiw ji Rib Wiqmstsbmzgn Bmkszwom ts Hxewmr: xivixgywwõiw
ts geqvs ijygegmster. 6474. 651 l. Ziwi (Jsyzsxejs iq Ijygeçãs) – Legyrjeji ji Ijygeçãs, Ytmbixwmjeji ji Hxewírme, Hxewírme,
6474.
BMKSZWOMM, R. W; RYXME, E. X.; RISTZMIB, E. T. Rmtkyekiq, jiwitbsrbmqitzs i evxitjmfekiq. Wãs Veyrs: Ígsti, 7522.
7 S xilixmjs jsgyqitzs lsm ejszejs vsx qemw ji 944 vexzmgmvetziw, xivxiwitzetjs 56 veíwiw i 61
sxketmfeçõiw mtzixtegmstemw, vxiwitziw te Gstlixêtgme Qytjmer wshxi Ijygeçãs ji Tigiwwmjejiw Iwvigmemw:
egiwws i uyermjeji, xiermfeje te gmjeji ji Wereqetge, Iwvetne, iq pytns ji 7558, gsq s vezxsgítms je
YTIWGS i js ksbixts iwvetnsr.
6 LVW wãs vxsgiwwsw vwmgsrókmgsw uyermzezmbeqitzi qemw iribejsw, gsqs: rmtkyekiq, qiqóxme rókmge, ezitçãs
bsrytzáxme, lsxqeçãs ji gstgimzsw, vitweqitzs bixher, izg.
9 Gexegzixmfeje vsx jmwzstme (bexmeçõiw je zstmgmjeji qywgyrex) i qsbmqitzsw mtbsrytzáxmsw elizetjs s
wmwziqe idzxevmxeqmjer.
8 Uyetjs evitew yq rejs js gsxvs é egsqizmjs, vsjitjs wix s rejs jmximzs sy s iwuyixjs.