Você está na página 1de 18

ADJETIVOS EM LATIM

I. Adjetivos de 1.ª classe


Os adjetivos de 1.ª classe são triformes (masculino, feminino, neutro). A primeira
forma (masculino) declina-se como as palavras do 1.º tipo da 2.ª declinação, a
segunda forma (feminino) como as da 1.ª declinação e a terceira forma (neutro)
como as do 3.º tipo da 2.ª declinação (e. g. altus, alta, altum).

E. g. adjetivo altus, alta, altum + substantivos uir, uiri (masc. 2.ª decl.); femina,
feminae (fem. 1.ª decl.); templum, templi (neutro 2.ª decl.) – SINGULAR

CASO (SING.) ALTUS (M.) ALTA (F.) ALTUM (N.)

Nominativo altus uir alta femina altum templum

Vocativo alte uir alta femina altum templum

Acusativo altum uirum altam feminam altum templum

Genitivo alti uiri altae feminae alti templi

Dativo alto uiro altae feminae alto templo

Ablativo alto uiro alta femina alto templo

E. g. adjetivo altus, alta, altum + substantivos uir, uiri (masc. 2.ª decl.); femina,
feminae (fem. 1.ª decl.); templum, templi (neutro 2.ª decl.) – PLURAL

CASO (PL.) ALTUS (M.) ALTA (F.) ALTUM (N.)

Nominativo alti uiri altae feminae alta templa

Vocativo alti uiri altae feminae alta templa

Acusativo altos uiros altas feminas alta templa


1
Genitivo altorum uirorum altarum feminarum altorum templorum

Dativo altis uiris altis feminis altis templis

Ablativo altis uiris altis feminis altis templis

E. g. adjetivo altus, alta, altum + substantivos pater, patris (masc. 3.ª decl. tema
consoante); mater, matris (fem. 3.ª decl. tema consoante); corpus, corporis
(neutro 3.ª decl. tema consoante) – SINGULAR
CASO (SING.) ALTUS (M.) ALTA (F.) ALTUM (N.)

Nominativo altus pater alta mater altum corpus

Vocativo alte pater alta mater altum corpus

Acusativo altum patrem altam matrem altum corpus

Genitivo alti patris altae matris alti corporis

Dativo alto patri altae matri alto corpori

Ablativo alto patre alta matre alto corpore

E. g. adjetivo altus, alta, altum + substantivos pater, patris (masc. 3.ª decl. tema
consoante); mater, matris (fem. 3.ª decl. tema consoante); corpus, corporis
(neutro 3.ª decl. tema consoante) – PLURAL
CASO (PL.) ALTUS (M.) ALTA (F.) ALTUM (N.)

Nominativo alti patres altae matres alta corpora

Vocativo alti patres altae matres alta corpora

Acusativo altos patres altas matres alta corpora

Genitivo altorum patrum altarum matrum altorum corporum

Dativo altis patribus altis matribus altis corporibus

Ablativo altis patribus altis matribus altis corporibus

2
II. Adjetivos de 2.ª classe

Os adjetivos de 2.ª classe podem ser triformes – a primeira forma corresponde


ao masculino, a segunda ao feminino e a terceira ao género neutro (e.g. saluber,
salubris, salubre) –, biformes – a primeira forma corresponde ao masculino e ao
feminino e a segunda ao género neutro (e.g. incolumis, incolume) –, ou
uniformes – a forma única corresponde aos três géneros gramaticais e enuncia-se
como nominativo singular, genitivo singular (e.g. ingens, ingentis).

Estes adjetivos declinam-se como palavras da 3.ª declinação. Por isto, mantêm o
-i- temático no ablativo singular e no genitivo plural; os neutros preservam-no
ainda no nominativo, vocativo e acusativo no plural.

II. 1. Adjetivos triformes

E.g. saluber, salubris, salubre (triforme – M, F, N)

SINGULAR

CASO SALUBER (M.) SALUBRIS (F.) SALUBRE (N.)

Nominativo saluber salubris salubre

Vocativo saluber salubris salubre

Acusativo salubrem salubrem salubre

Genitivo salubris salubris salubris

Dativo salubri salubri salubri

Ablativo salubri salubri salubri

PLURAL
3
CASO SALUBER (M.) SALUBRIS (F.) SALUBRE (N.)

Nominativo salubres salubres salubria

Vocativo salubres salubres salubria

Acusativo salubres salubres salubria

Genitivo salubrium salubrium salubrium

Dativo salubribus salubribus salubribus

Ablativo salubribus salubribus salubribus

Observação:
Como na 3.ª declinação, nas palavras neutras, nominativo = vocativo = acusativo.

II. 2. Adjetivos biformes

E. g. incolumis, incolume (biforme – M/F, N)


SINGULAR

CASO INCOLUMIS (M/F) INCOLUME (N.)

Nominativo incolumis incolume

Vocativo incolumis incolume

Acusativo incolumem incolume

Genitivo incolumis incolumis

Dativo incolumi incolumi

Ablativo incolumi incolumi

4
PLURAL

CASO INCOLUMIS (M/F) INCOLUME (N.)

Nominativo incolumes incolumia

Vocativo incolumes incolumia

Acusativo incolumes incolumia

Genitivo incolumium incolumium

Dativo incolumibus incolumibus

Ablativo incolumibus incolumibus

II. 3. Adjetivos uniformes


E.g. ingens, ingentis (uniforme – M/F/N nom., gen. sing.)
SINGULAR

CASO INGENS (M/F) INGENS (N.)

Nominativo ingens ingens

Vocativo ingens ingens

Acusativo ingentem ingens

Genitivo ingentis ingentis

Dativo ingenti ingenti

Ablativo ingenti ingenti

PLURAL

CASO INGENS (M/F) INGENS (N.)

Nominativo ingentes ingentia

Vocativo ingentes ingentia

5
Acusativo ingentes ingentia

Genitivo ingentium ingentium

Dativo ingentibus ingentibus

Ablativo ingentibus ingentibus

III. Graus dos adjetivos


Os adjetivos em Latim graduam-se da mesma forma que em Português, com
algumas exceções. A tabela abaixo faz corresponder o grau do adjetivo na
gramática portuguesa à concretização latina.

E. g. altus, alta, altum (adjetivo 1.ª classe)

OS GRAUS DOS ADJETIVOS

SUPERIORIDAD altior/altius quam


E
COMPARATIVO
IGUALDADE tam altus, alta, altum quam

INFERIORIDADE minus altus, alta, altum quam

NORMAL altus, alta, altum

SINTÉTICO altissimus,
ABSOLUTO altissima,
ANALÍTICO altissimum

altissimus,
SUPERLATIVO SUPERIORIDADE altissima,
altissimum
RELATIVO (omnium)
minime altus,
INFERIORIDADE
alta, altum
(omnium)

6
III. 1. Grau normal
O grau normal forma-se empregando o adjetivo não graduado. O adjetivo no grau
normal declina-se de acordo com a declinação a que pertence.

E. g. Petrus altus est. / Maria pulchra est. / Templum grande est.

III. 2. Grau comparativo


O grau comparativo forma-se confrontando dois termos de comparação.

O Pedro é mais alto do que o António. 2.º termo de comparação

III. 2. a. Grau comparativo de igualdade


O grau comparativo de igualdade forma-se segundo a estrutura:

tam + adjetivo no grau normal + quam

E. g. Petrus tam altus quam Antonius est.

Maria tam pulchra quam Paula est.

Templum tam grande quam casa est.

III. 2. b. Grau comparativo de inferioridade


O grau comparativo de inferioridade forma-se segundo a estrutura:

minus + adjetivo no grau normal + quam

E. g. Marcellus minus altus quam Brutus est.

Julia minus pulchra quam Valentina est.

Collare minus grande quam cornu est.

III. 2. c. Grau comparativo de superioridade

7
O grau comparativo de superioridade apresenta um processo de formação
diferente dos restantes graus comparativos.

O grau comparativo de superioridade forma-se segundo as estruturas:

adjetivo no grau comparativo + quam


ou
adjetivo no grau comparativo + ablativo

E. g. Franciscus altior quam Julius est. ou Franciscus altior Julio est.

III. 2. c. i. Formação do grau comparativo do adjetivo

Em primeiro lugar, identifica-se a forma de genitivo singular do adjetivo. Em


seguida, retira-se-lhe a desinência de genitivo singular. Por fim, se o adjetivo for
de género masculino ou feminino, acrescenta-se-lhe a desinência -ior; se for de
género neutro, acrescenta-se-lhe a desinência -ius. O grau comparativo do
adjetivo declina-se como um substantivo da 3.ª declinação de tema em consoante.

E. g. altus (m.) alt(i) alt- + -ior altior (m.)

alta (f.) alt(ae) alt- + -ior altior (f.)

altum (n.) alt(i) alt- + -ius altius (n.)

E. g. altior, altius (M/F, N)


GRAU COMPARATIVO – SINGULAR

CASO ALTIOR (M/F) ALTIUS (N)

Nominativo altior altius

Vocativo altior altius

Acusativo altiorem altius

Genitivo altioris altioris

Dativo altiori altiori

8
Ablativo altiore altiore

GRAU COMPARATIVO – PLURAL

CASO ALTIOR (M/F) ALTIUS (N)

Nominativo altiores altiora

Vocativo altiores altiora

Acusativo altiores altiora

Genitivo altiorum altiorum

Dativo altioribus altioribus

Ablativo altioribus altioribus

III. 2. c. ii. O segundo termo de comparação

O segundo termo de comparação pode formar-se de duas formas distintas:

a) quam + caso do primeiro termo de comparação (nominativo ou


acusativo)

E. g. Petrus altior quam Albinus est.

Murem grandior quam librum uideo.

Porém…

Dou o livro ao Pedro, mais alto do que o Albino.

ERRADO Librum Petro, altiori quam Albinus, do.

Uma vez que Petro não está em nominativo nem em acusativo mas em
dativo, o segundo termo da comparação não pode estar em nominativo –
tem de ser expresso em ablativo.

9
CERTO Librum Petro, altiori Albino, do.

b) simples ablativo

E. g. Petrus altior Albino est.

III. 3. Grau superlativo


Em Latim há uma única forma de superlativo, formada de acordo com a
terminação do nominativo singular do adjetivo no grau normal (com algumas
exceções e particularidades), que constitui todos os graus superlativos (cf.
Português) – isto é, superlativo absoluto sintético, superlativo absoluto analítico e
superlativo relativo de superioridade – à exceção do grau superlativo relativo de
inferioridade.

III. 3. a. Formação do grau superlativo

III. 3. a. i. Regra geral: -issimus, -issima, -issimum

Regra geral, o superlativo forma-se substituindo a desinência de genitivo singular


por -issimus, -issima, -issimum. Declina-se como adjetivo da 1.ª classe.

E. g. altus (m.), alt(i) – alt- + -issimus – altissimus (o mais


alto/altíssimo)
Adjetivo de 1.ª classe
alta (f.), alt(ae) – alt- + -issima – altissima (a mais alta/altíssima)

altum (n.), alt(i) – alt- + -issimum – altissimum

fortis (m.), fort(is) – fort- + -issimus – fortissimus (o +


forte/fortíss.)
Adjetivo de 2.ª classe
fortis (f.), fort(is) – fort- + -issima – fortissima (a + forte/fortíssima)

forte (n.), fort(is) – fort- + -issimum – fortissimum

E. g. altissimus, altissima, altissimum

SINGULAR

CASO ALTISSIMUS ALTISSIMA ALTISSIMUM

10
Nominativo altissimus altissima altissimum

Vocativo altissime altissima altissimum

Acusativo altissimum altissimam altissimum

Genitivo altissimi altissimae altissimi

Dativo altissimo altissimae altissimo

Ablativo altissimo altissima altissimo

PLURAL

CASO ALTISSIMUS ALTISSIMA ALTISSIMUM

Nominativo altissimi altissimae altissima

Vocativo altissimi altissimae altissima

Acusativo altissimos altissimas altissima

Genitivo altissimorum altissimarum altissimorum

Dativo altissimis altissimis altissimis

Ablativo altissimis altissimis altissimis

III. 3. a. ii. -er -errimus, -errima, -errimum

O grau superlativo dos adjetivos cujo nominativo singular termina em -er forma-
se substituindo a desinência de nom. singular por -errimus, -errima, -errimum.
Declina-se como adjetivo da 1.ª classe.

E. g. pulcher (m.) – pulch(er) – pulch- + -errimus – pulcherrimus (o mais


belo/belíssimo)

11
pulchra (f.) – pulch(ra) – pulch- + -errima – pulcherrima (a mais
bela/belíssima)

pulchrum (n.) – pulch(rum) – pulch- + -errimum – pulcherrimum

E. g. pulcherrimus, pulcherrima, pulcherrimum

SINGULAR

CASO PULCHERRIMU PULCHERRIMA PULCHERRIMUM


S

Nominativo pulcherrimus pulcherrima pulcherrimum

Vocativo pulcherrime pulcherrima pulcherrimum

Acusativo pulcherrimum pulcherrimam pulcherrimum

Genitivo pulcherrimi pulcherrimae pulcherrimi

Dativo pulcherrimo pulcherrimae pulcherrimo

Ablativo pulcherrimo pulcherrima pulcherrimo

PLURAL

CASO PULCHERRIMU PULCHERRIMA PULCHERRIMUM


S

Nominativo pulcherrimi pulcherrimae pulcherrima

Vocativo pulcherrimi pulcherrimae pulcherrima

Acusativo pulcherrimos pulcherrimas pulcherrima

Genitivo pulcherrimorum pulcherrimarum pulcherrimorum

Dativo pulcherrimis pulcherrimis pulcherrimis

Ablativo pulcherrimis pulcherrimis pulcherrimis

12
III. 3. a. iii. -dicus, -ficus, -uolus -entissimus, -entissima, -entissimum

O grau superlativo dos adjetivos cujo nom. singular termina em -dicus, -ficus e -
uolus forma-se em -entissimus, -entissima, -entissimum. Declina-se como
adjetivo da 1.ª classe.

E. g. maledicus, -a, -um maledicentissimus, -a, -um

magnificus, -a, -um magnificentissimus, -a, -um

beneuolus, -a, -um beneuolentissimus, -a, -um

E. g. magnificus, magnifica, magnificum

SINGULAR

CASO MAGNIFICUS MAGNIFICA MAGNIFICUM

Nominativo magnificus magnifica magnificum

Vocativo magnifice magnifica magnificum

Acusativo magnificum magnificam magnificum

Genitivo magnifici magnificae magnifici

Dativo magnifico magnificae magnifico

Ablativo magnifico magnifica magnifico

PLURAL

CASO MAGNIFICUS MAGNIFICA MAGNIFICUM

Nominativo magnifici magnificae magnifica

Vocativo magnifici magnificae magnifica

13
Acusativo magníficos magnificas magnifica

Genitivo magnificorum magnificarum magnificorum

Dativo magnificis magnificis magnificis

Ablativo magnificis magnificis magnificis

III. 3. a. iv. -eus, -ius, -uus (mas não -quus) – com advérbio máxime

O grau superlativo dos adjetivos cujo nominativo singular termina em -eus, -ius e
-uus (mas não -quus) forma-se com recurso ao advérbio maxime.

E. g. idoneus (grau normal) – maxime idoneus (grau superlativo)

propius (grau normal) – maxime propius (grau superlativo)

III. 3. a. v. 6 adjetivos terminados em -ilis -illimus, -illima, -


illimum

Há seis adjetivos, constantes na tabela, cujo nominativo singular termina em -ilis


que formam o grau superlativo não em -issimus, -a, -um, mas em -illimus, -
illima, -illimum. O seu superlativo declina-se como adjetivo de 1.ª classe.

-ILIS – -ILLIMUS, -ILLIMA, -ILLIMUM

facilis, facile facillimus, -a, -um

difficilis, difficile difficillimus, -a, -um

similis, simile simillimus, -a, -um

dissimilis, dissimile dissimillimus, -a, -um

gracilis, gracile gracillimus, -a, -um

humilis, humile humillimus, -a, -um

14
III. 3. a. vi. Formas irregulares

FORMAS IRREGULARES

GRAU NORMAL GRAU COMPARATIVO GRAU SUPERLATIVO

bonus, -a, -um melior, melius optimus

malus, -a, -um peior, peius pessimus

magnus, -a, -um maior, maius maximus

paruus, -a, -um minor, minus minimus

multi plures, plura plurimi

senex, senecis senior natu maximus

iuuenis iunior natu minimus

III. 3. b. Grau superlativo absoluto

Ao passo que em Português o grau superlativo absoluto se divide em sintético e


analítico, em Latim não acontece essa divisão. O grau superlativo absoluto
forma-se segundo as estruturas supracitadas (ver III. 3. a. e seguintes).

E. g. altus, alta, altum

GRAU SUPERLATIVO VERSÃO VERSÃO LATINA


ABSOLUTO (PORT.) PORTUGUESA
SINTÉTICO O Pedro é altíssimo.
Petrus altissimus est.
ANALÍTICO O Pedro é muito alto.

SINTÉTICO A Júlia é humílima. Julia humillima est.

15
ANALÍTICO A Júlia é muito humilde.

SINTÉTICO O templo é muito


grande. Templum maximus est.

ANALÍTICO O templo é grandíssimo.

III. 3. c. Grau superlativo relativo

O grau superlativo relativo do adjetivo atribui uma qualidade de destaque a uma


entidade em relação a um conjunto a que pertence. Este grau requer um
complemento na frase: o complemento do superlativo.
Adjetivo no grau superlativo
relativo (de superioridade)

E. g. Cícero é o mais sábio de todos os homens.

Cicerus sapientissimus omnium hominum est.

Complemento do superlativo

O complemento do superlativo pode formar-se de três formas distintas:

a) simples genitivo

E. g. Petrus altissimus omnium puerorum est.

omnium = genitivo plural do adjetivo biforme omnis, omne (3.ª decl.)

puerorum = genitivo plural do substantivo puer, pueri (2.º t. 2.ª decl.)

b) preposição in / de / ex + ablativo

16
E. g. Petrus altissimus in omnibus pueris est.

Petrus altissimus de omnibus pueris est.

Petrus altissimus ex omnibus pueris est.

omnibus = ablativo plural do adjetivo biforme omnis, omne (3.ª


decl.)

pueris = ablativo plural do substantivo puer, pueri (2.º tipo 2.ª


decl.)

c) preposição inter + acusativo

E. g. Petrus altissimus inter omnes pueros est.

omnes = acusativo plural do adjetivo biforme omnis, omne (3.ª decl. -i-)

pueros = acusativo plural do substantivo puer, pueri (2.º tipo 2.ª decl.)

III. 3. c. i. Grau superlativo relativo de superioridade

O grau superlativo relativo de superioridade forma-se segundo a norma geral do


superlativo e de acordo com a estrutura do superlativo relativo (ou seja, requer
complemento do superlativo).

E. g. Quintilianus eloquentissimus omnium oratorum est.

Quintilianus eloquentissimus in / de / ex omnibus oratoribus est.

Quintilianus eloquentissimus inter omnes oratores est.

III. 3. c. ii. Grau superlativo relativo de inferioridade

Como referido em III. 3., o grau superlativo relativo de inferioridade é o único


superlativo que não segue a regra geral. Este grau forma-se segundo a estrutura:

17
advérbio minime + adjetivo no grau normal

E. g. Antonius minime sensatus omnium puerorum est.

Antonius minime sensatus in / de / ex omnibus pueris est.

Antonius minime sensatus inter omnes pueros est.

APÊNDICE

OS GRAUS DOS ADJETIVOS EM PORTUGUÊS (e. g. alto)

SUPERIORIDAD mais alto (do) que


E
COMPARATIVO
IGUALDADE tão alto quanto/como

INFERIORIDADE menos alto (do) que

NORMAL alto

SINTÉTICO altíssimo
ABSOLUTO
ANALÍTICO muito alto

SUPERLATIVO
SUPERIORIDADE o mais alto
(de)
RELATIVO
INFERIORIDADE o menos alto
(de)

18

Você também pode gostar