Escolar Documentos
Profissional Documentos
Cultura Documentos
Trabalho realizado no depto de Clnica Mdica do Hospital Helipolis, So Paulo, SP, Brasil
RESUMO
A anemia perniciosa a anemia por deficincia de vitamina B 12 secundria a gastrite atrfica. Complicaes incluem
neuropatia perifrica e leses cerebrais que podem ou no ser
reversveis com a reposio da cobalamina. Apresentamos o
caso de uma mulher de 80 anos com parestesias e piora cognitiva progressiva que evoluiu com paraparesia crural, deixando
de deambular. Apresentava anemia megaloblstica, dosagem
diminuda de vitamina B 12 e gastrite atrfica. Aps o diagnstico de anemia perniciosa e a reposio vitamnica, a paciente
evoluiu com melhora significativa. A importncia deste relato
de caso consiste em alertar os clnicos que o diagnstico de
anemia perniciosa deve ser considerado em idosos com neuropatia perifrica e demncia, pois a interveno precoce pode
evitar seqelas.
Descritores: Vitamina B 12. Gastrite atrfica. Anemia perniciosa. Demncia. Paraparesia.
INTRODUO
A deficincia de vitamina B 12 secundria a gastrite atrfica, leva anemia megaloblstica denominada anemia perniciosa1. Estima-se que 80 a 90% dos pacientes com deficincia
de vitamina B 12 desenvolvem alteraes neurolgicas, se no
tratados2. As anormalidades neurolgicas variam desde degenerao da medula espinhal, neuropatia perifrica e alteraes
do estado mental1-5. No h correlao entre o grau de anemia
e a gravidade da neuropatia, e a ausncia de anemia pode diCorrespondncia: Fernando da Costa Buzzoleti
Rua Cnego Xavier, 276 Vila Helipolis
CEP: 04231-902 So Paulo SP
Fone/Fax: (55)(11)22747600 / 61683909
E-mail: fernandocbuzzoleti@terra.com.br
123
Paulino E et al.
fator intrnseco1,5. As manifestaes clnicas so variveis, podendo causar, alm de anemia, manifestaes neuropsiquitricas, digestivas e ginecolgicas. O achado de anemia macroctica com hipersegmentao de neutrfilos, descrito neste caso,
caracterstico; entretanto, a presena de anemia no , necessariamente, a primeira manifestao da doena, e muitos pacientes abrem o quadro neurolgico com hemograma normal3.
As manifestaes neurolgicas encontradas nesta paciente j
foram descritas previamente2,3,6. A presena de parestesias em
membros inferiores associadas diminuio da sensibilidade e
ausncia de hiperreflexia fala a favor de neuropatia perifrica. Entretanto, a presena de Babinsky sugere a associao de
mielopatia. Existe controvrsia na literatura se a neuropatia perifrica causada pela deficincia de vitamina B 12 pode ocorrer
na ausncia de mielopatia7. A mielopatia ocorre em 75% dos
casos e a neuropatia perifrica em 25%4. Este caso sugere associao das duas. O envolvimento cerebral pode ocorrer em
dois teros dos casos4 e as anormalidades mais comuns so
estado confusional agudo, psicose paranide, demncia crnica e depresso1,4. A paciente apresentou quadro de demncia
que melhorou significativamente com o tratamento. Apesar da
necessidade diria ser de 1 a 2 g por dia, o tratamento clssico feito com reposio intramuscular de vitamina B 12 de
100g a 1.000g dirias por uma a duas semanas, seguida da
mesma dose semanal at a normalizao da hemoglobina. Pacientes com sintomas neurolgicos devem receber injees a
cada duas semanas por seis meses e, ento, mensalmente at o
fim da vida. A reposio oral tem sido proposta, j que 1% da
vitamina B 12 ingerida absorvida livremente1,2,4,5.
6.
7.
Toh BH, van Dr iel I R , Gleeson PA. Per nicious ane mia. N Engl J Med 1997;337(20):1441-8.
Roach ES, McLean W T. Neu rologic disorders
of vit ami n b12 def iciency. A m Fam Physician
1982;25(1):111-5.
Healton EB, Savage DG, Br ust JC, Gar ret t TJ, Li ndenbau m J. Neu rologic aspects of cobalami n def iciency. Medici ne (Baltimore) 1991;70(4):229- 45.
Hallid ay AW, Vu kelja SJ. Neu rologic manifest ations of vit ami n B-12 def iciency i n a milit ar y hospit al. Mil Med 1991;156(4):201- 4.
A nd res E, Lou k ili N H, Noel E, Kaltenbach G, Ab delgheni M B, Per r i n A E, et al. Vit ami n B12 (co balami n) def iciency i n elderly patients. Cmaj
2004;171(3):251-9.
Pandya N, Byler M, A r mistead S. A n u ncom mon
cause of per ipheral neu ropathy. A rch Fam Med
1998;7(1):85-7.
Saperstei n DS, Wolfe GI, G ronseth GS, Nations SP,
Herbeli n LL, Br yan W W, et al. Challenges i n the
identif ication of cobalami n- def iciency poly neu ro pathy. A rch Neu rol 2003;60(9):1296 -301.
CONCLUSO
Devido a sua alta prevalncia, a anemia perniciosa deve
ser considerada em pacientes com neuropatia perifrica asso-
124