Escolar Documentos
Profissional Documentos
Cultura Documentos
MRCIAFERNANDESCURSOSPREPARATRIOS:RESUMO:COMPREENDEREENSINAR:PORUMADOCNCIADEMELHOR
RESUMO:COMPREENDEREENSINAR:PORUMADOCNCIADEMELHOR
QUALIDADETEREZINHARIOS
COMPREENDEREENSINAR
Porumadocnciadamelhorqualidade
TerezinhaAzerdoRios
COMPREENDEREENSINARNOMUNDOCONTEMPORNEOa
articulaoentreFilosofiaeDidticasaberesquecontribuemparaa
construocontnuadacompetnciadoprofessor.Filosofiaareflexoea
compreensodaatuaodossereshumanosnomundo.Didticaa
preocupaocomoensino,asocializao,criaoerecriao.
TantoaFilosofiacomoaDidticasosabereshumanoshistoricamente
situadoseprecisoverificarascaratersticasdocontexto,nosquaiseles
desempenhamsuasfunesequaisasalternativasparaqueestessujeitos
possam"fazeracontecer".Aresponsabilidadepeloensinoestdispersa,mas
humagrandepreocupaocomeleepodeseconstatarqueasdemandas
colocadasFilosofiaaindasomuitograndes.Assimsendo,encontraseno
campodaeducaoaperspectivadeumaressignificaodacinciado
ensinar.
Nossomundo,nossotempoprecariedadeeurgnciasnecessriorefletir
sobreospossveiscaminhosatravsdaFilosofiaedaDidtica.Napassagem
donovomilnio,donovosculo,oqueseafirmaqueseenfrentaumacrise
designificadosdavidahumana,dasrelaesentreaspessoas,instituiese
comunidades.Acriseapontaparaduasperspectivasperigoeoportunidades.
Quandoconsideramosoperigo,estamosenvolvidosporumaatitudenegativa,
ignorandoasalternativasdesuperao,equandoconsideraseaperspectiva
deoportunidade,estamosmercdacrtica,dareflexoeadareorientao
daprtica.
Estemundo,definidocomopsmoderno,temarefernciadeuma
modernidadeantecedente.Amodernidadecaracterizousecomoumperodo
emquearazocomoumelementoexplicadoretransformadordomundo.
Sermodernoimplicavaemlanarseaventuradarazoinstrumental,
tecnolgica.
Dopontodevistapolticoeconmicoinstalouseomodeloliberal,adefesado
livremercado,oincentivoespecializao,adiscussosobreosideaisde
liberdadeeigualdade.
Globalizaofenmenodaexpansodeinterrelaes,principalmentede
naturezaeconmica,emumaescalamundial,entrepasesesociedadesde
todoomundo,refleteoprogressotecnolgicoeocrescimentodapobrezaem
http://marciafernandesconsultoria.blogspot.com.br/p/resumocompreendereensinarporuma.html
1/7
07/03/2016
MRCIAFERNANDESCURSOSPREPARATRIOS:RESUMO:COMPREENDEREENSINAR:PORUMADOCNCIADEMELHOR
todasasregiesdomundo.aconvivnciacomaexclusosocial.um
mundodesencantadoquedesprezaalguns
valoresfundamentaisnaconstruodomundoedoserhumano.Nestemundo
complexo,tambmsetornammaiscomplexasastarefasdoseducadores.E
nestecontexto,qualseraatitudeasetomarnocampodotrabalhodocente,
naperspectivadaeducaoedafilosofia?
Aautoraressaltaalgumasdemandasqueseconfiguramcomodesafios:
ummundofragmentadoexigeparaasuperaodafragmentao,umaviso
detotalidade,umolharabrangentee,noquedizrespeitoaoensino,a
articulaoestreitadossaberesecapacidades
ummundoglobalizadorequer,paraevitaramassificaoeahomogeneidade
redutora,oesforodedistinguir,paraunirapercepoclaradediferenase
desigualdadese,noquedizrespeitoaoensino,oreconhecimentodeque
necessrioumtrabalhointerdisciplinarquesganharsentidosepartirdeuma
efetivadisciplinaridade
nummundoemquesedefrontaaafirmaodeumarazoinstrumentalea
deumirracionalismoprecisoencontraroequilbrio,fazendoarecuperaodo
significadodarazoarticuladaaosentimentoe,noquedizrespeitoaoensino,
reapropriaodoafetonoespaopedaggico.
CompreenderomundoAtravsdaFilosofiafazseumareflexoeobjetivase
umsaberinteirocomclareza,abrangnciaeprofundidade,orientasenum
esforodecompreensoqueodesvelamentodasignificao,ovalordos
objetossobreosquaissevolta.
Conceitodecompreensoumarefernciaaumadimensointelectualea
umadimensoafetiva.Fazsenecessriatambmumaatitudedeadmirao
diantedoconhecido.Aristtelesafirmavaqueaadmiraooprimeiro
estmuloqueoserhumanotemparafilosofar.Naprtica,oquefascinae
intriga?Arespostaestnavivnciadassituaeslimite,ousituaes
problemticas.
Quandosefazumareflexosobreoprpriotrabalho,questionaseasua
validade,oseusignificado.Asrespostassoencontradasemdoisespaos:na
prticanaexperinciacotidiananareflexocrticasobreosproblemasque
estaprticafazsurgircomodesafios.
EnsinaromundoEtimologicamentedidticaemgregodidaktika,derivadodo
verbodidaskosignificado"relativoaoensino".ParaComnio"aartede
ensinar".AdefiniodeDidticaenglobaduasperspectivas:umacinciaque
temumobjetoprprio,comoumsaber,umramodoconhecimento,euma
disciplinaquecompeagradecurriculardoscursosdeformaode
http://marciafernandesconsultoria.blogspot.com.br/p/resumocompreendereensinarporuma.html
2/7
07/03/2016
MRCIAFERNANDESCURSOSPREPARATRIOS:RESUMO:COMPREENDEREENSINAR:PORUMADOCNCIADEMELHOR
professores.
OensinocomoobjetodaDidtica,consideradocomoumaprticasocialque
sednointeriordeumprocessodeeducaoequeocorreinformalmente,seja
espontnea,ouformalmente,demaneirasistemtica,intencionaleorganizada.
Demaneiraorganizada,sedesenvolvenainstituioescolarrealizadoapartir
dadefiniodeobjetivos,
contedosaseremexploradosnoprocessoeducacional.
Arelaoprofessoraluno,porintermdiodogestodeensinar,propiciaum
exercciodemeditao,oencontrocomarealidade,considerandoosaberj
existente,eprocuraarticularanovossaberes.Esteprocessopossibilitaaos
alunosaformaoeodesenvolvimentodecapacidades,habilidadescognitivas
eoperativas.Logo,oensinoatravsdaaoespecficadodocentecaracteriza
secomoumaaoquesearticulaaprendizagem.Diantedestaapresentao,
aautorafazumalertareflexivonaseguintefrase:"Oprofessorafirmaque
ensinouequeinfelizmenteosalunosnoaprenderam".
ADidticaumelementofundamentalparaodesenvolvimentodotrabalho
docente."Umbomprofessorreconhecidopelasuadidtica".Esseconceito
identificadocomoum"saberfazer".ADidticadeveserentendidaemseu
carterprticodecontribuioaodesenvolvimentodotrabalhodeensino,
realizadonodiaadiadaescola.(Oliveira,M.R.S.,1993:133134).
DidticaeFilosofiadaEducao:umainterlocuoNamsicadeGilberto
Gil"Hojeomundomuitogrande,porqueaTerrapequena"enoVasto
mundodeDrumonddeAndrade.Omundocujaextensosetornamaiorem
funodaintervenocontnuadossereshumanos,construindoemodificando
aculturaeahistria.Comoserprofessornestemundo?Oqueensinar?
Comoedequemodoosalunosaprendem?
Afragmentaodoconhecimento,dacomunicaoedasrelaes
comprometemaprticaeducativa.Portanto,precisoumnovoolhareuma
articulaoestreitadesaberesecapacidadesparaqueaFilosofiadaEducao
abranjaoprocessoeducativoemtodososaspectos.ADidticanecessita
dialogarcomadiversidadedossaberesdadocncia,enfrentarosdesafiose
buscaralternativasparapensarerepensaroensino.
Estecontextoimplicaarevisodecontedos,demtodos,doprocessode
avaliao,novaspropostasenovasorganizaescurriculares.
EnsinarMuitasquestesseapropriamdaprticadocente,comoobjetivode
estabelecervnculosentreoconhecimentoeaformaocultural,o
desenvolvimentodehbitos,atitudesevalores.Aautoraressaltacombaseem
SelmaG.Pimentaem"Oestgionaformaodeprofessores"1994,queso
necessriasnovasquestesparaumnovocenrioeducacionaleparaonovo
http://marciafernandesconsultoria.blogspot.com.br/p/resumocompreendereensinarporuma.html
3/7
07/03/2016
MRCIAFERNANDESCURSOSPREPARATRIOS:RESUMO:COMPREENDEREENSINAR:PORUMADOCNCIADEMELHOR
milnio.
Ofenmenodaglobalizaoumapercepoclaradasdiferenase
especificidadesdossaberes,edasprticaspararealizarumtrabalhocoletivoe
interdisciplinar.
Interdisciplinaressalta"misturadetrabalhos"queamaneiraequivocadaem
queocorreainterdisciplinaridade,emtornodeumtema.Naverdade,a
interdisciplinaridadealgomaiscomplexo,quesocorrequandotrata
verdadeiramentedeumdilogooudeumaparceria,queconstituda
exatamentenadiferena,naespecificidadedaaodegruposouindivduos
quequeremalcanarobjetivoscomuns.precisotermuitaclarezadotipode
contribuioquecadagrupopodetrazer,naespecificidadedestacontribuio,
queadisciplinaridade.
COMPETNCIAEQUALIDADENADOCNCIAumareflexosobrea
articulaodosconceitosdecompetnciaedequalidadenoespaoda
profissodocente.Estestermossoempregadoscommltiplassignificaes,
gerandoequvocosecontradies.
Aidiadeensinocompetenteumensinodeboaqualidade.fazeraconexo
estreitaentreasdimenses:tcnica,poltica,ticaeestticadaatividade
docente.Tratasederefletirsobreossaberesqueseencontramemrelao
formaoeprticadosprofessores.
Oconceitodequalidadeabrangente,multidimensional.Naanlisecrticada
qualidade,devemserconsideradososaspectosquepossamarticularaordem
tcnicaepedaggicaaosdecarterpolticoideolgico.Areflexosobreos
conceitosdecompetnciaequalidadetmopropsitodeirembuscadeuma
significaoquesealterouexatamenteemvirtudedecertasimposies
ideolgicas.
Embuscadasignificaodosconceitos:orecursolgicaAlgicaformal
permiteanalisarosconceitosemsuaprpriaconstituio.ParaAristteles,a
lgicafoichamadadeorganon,necessriaemtodososcamposdo
conhecimento.Acompreensodostermostemsofridomodificaesemvirtude
dascaractersticasdoscontextosemquesoutilizados.Assim,otermo
Competncia,freqentementeusadoparadesignarmltiplosconceitoscomo:
capacidade,saber,habilidade,conjuntodehabilidades,especificidade.
Portanto,noqueserefereQualidadeobservase:programade
computadores,qualidadedeumatleta,ocontroledequalidadedeprodutos
industriais.Oquerealmenteimportantenosoaspalavras,ostermos,esim
osobjetosdarealidadequeelesdesignam.
Noquedizrespeitoeducaodequalidadereferesehistriadaeducao
brasileira.Recentemente,mencionasecomfreqnciaanecessidadede
http://marciafernandesconsultoria.blogspot.com.br/p/resumocompreendereensinarporuma.html
4/7
07/03/2016
MRCIAFERNANDESCURSOSPREPARATRIOS:RESUMO:COMPREENDEREENSINAR:PORUMADOCNCIADEMELHOR
competncianotrabalhodoeducador.
Qualidadeouqualidades?Humamultiplicidadedesignificados:educao
dequalidade,estsereferindoaumasriedeatributosqueteriaessa
educao,ouseja,umconjuntodeatributosquecaracterizaaboaeducao.
UsandoapalavraQualidadecomamaiscula,naverdadeumconjuntode
"qualidades".Conformeacitaodaautora,paraAristteles,"aqualidade
umadascategoriasqueseencontramemtodosossereseindicamoqueeles
sooucomoesto.Ascategoriasso:substncia,quantidade,qualidade,
relao,tempo,lugar,ao,paixo,posioeestado".Sobrevesreferncias
noquedizrespeitonoodequalidade,epodesetrabalharnocampoda
educao.
Aeducaoumprocessodesocializaodacultura,noqualseconstrem,
semantmesetransformamosconhecimentoseosvalores.Aestadefinio
chamasecategoriada"substncia".Seesteprocessodesocializaosefaz
comaimposiodeconhecimentosevalores,ignorandoascaractersticasdos
educandos,diremosqueumameducao.Todaeducaotemqualidades.
Aboaeducaopelaqualdesejamoselutamos,umaeducaocujas
qualidadescarregamumvalorpositivo.
Competnciaoucompetncias?Comoseabrigaqualidadenoconceitode
competncia?Otermorecenteepassaaserumarefernciaconstante.
Perrenoudreconheceque"anoodecompetnciatemmltiplossentidos"e
segundosuaafirmao:
(...)umacompetnciacomoumacapacidadedeagireficazmenteemumtipo
definidodesituao,capacidadequeseapoiaemconhecimentos,masnose
reduzaeles.Paraenfrentardamelhormaneirapossvelumasituao,
devemosemgeralcolocaremjogoeemsinergiavriosrecursoscognitivos
complementares,entreosquaisosconhecimentos.
Ascompetnciasutilizam,integram,mobilizamconhecimentosparaenfrentar
umconjuntodesituaescomplexas."Comoguia,umreferencialde
competnciasadotadoemGenebra1996paraaformaocontnua",(lista
das10competncias):
1Organizaredirigirsituaesdeaprendizagem
2Administraraprogressodasaprendizagens
3Conceberefazerevoluirosdispositivosdediferenciao
4Envolverosalunosemsuasaprendizagenseemseutrabalho
5Trabalharemequipe
6Participardaadministraodaescola
7Informareenvolverospais
8Utilizarnovastecnologias
9Enfrentarosdeveresedilemasticosdaprofisso
10Administrarsuaprpriaformaocontnua.
http://marciafernandesconsultoria.blogspot.com.br/p/resumocompreendereensinarporuma.html
5/7
07/03/2016
MRCIAFERNANDESCURSOSPREPARATRIOS:RESUMO:COMPREENDEREENSINAR:PORUMADOCNCIADEMELHOR
Comreferncias10competnciasdePerrenoud,aautoraressalta:
"competnciassoascapacidadesqueseapoiamemconhecimentos",
usadocomosinnimodeoutrostermoscomo:capacidade,conhecimento,
saber.Apresentatambm,quatrotiposdiferentesdecompetncias:
(1998:1416):1.competnciaintuitiva2competnciaintelectiva3
competnciaprtica4competnciaemocional.Completandoestecaptulo,
precisotrabalharcomaperspectivacoletivapresentenasnoesdequalidade
ecompetnciaquesoampliadasnaconstruocoletiva.
DIMENSESDECOMPETNCIAUmadefiniodecompetnciaapresenta
umatotalidade,ouseja,umapluralidadedepropriedades(conjuntode
qualidadesdecarterpositivo)mostrandosuasdimenses:Tcnica,Poltica,
tica,Estticaeaestreitarelaoentreelas.
Adocnciadamelhorqualidadetemquesebuscar,continuamente,ese
afirmarnaexplicitaodestaqualidadenoquesereferea:oqu,porque,para
que,paraquem.Essaexplicitaosedaremcadadimensodadocncia:
dimensotcnicaacapacidadedelidarcomoscontedos,conceitos,
comportamentoseatitudes,eahabilidadedeconstrulosereconstruloscom
osalunos
dimensoestticadizrespeitopresenadasensibilidadeesuaorientao
numaperspectivacriadora
dimensopolticadizrespeitoparticipaonaconstruocoletivada
sociedadeeaoexercciodedireitosedeveres
dimensoticadizrespeitoorientaodaaofundadanoprincpiodo
respeitoedasolidariedade,nadireodarealizaodeumbemcoletivo.
FELICIDADANIAApresentaaresignificaodacidadania,comorealizao
individualecoletiva.
CidadaniaIdentificasecomaparticipaoeficienteecriativanocontexto
social.
DemocraciaAparticipaoatravsdovoto"asdecisespolticas".
necessriocriarespaoparaquesepossaconstruirconjuntamenteasregrase
estabeleceroscaminhos.
FelicidadeNaarticulaoentrecidadaniaedemocraciaretomasea
articulaoentreaticaepoltica.
Alteridadeeautonomianoconvvioqueseestabeleceaidentidadedecada
pessoanasociedade.
http://marciafernandesconsultoria.blogspot.com.br/p/resumocompreendereensinarporuma.html
6/7
07/03/2016
MRCIAFERNANDESCURSOSPREPARATRIOS:RESUMO:COMPREENDEREENSINAR:PORUMADOCNCIADEMELHOR
Aaodocenteeaconstruodafelicidadania:
1.Construirafelicidadanianaaodocentereconhecerooutro
2.Construirafelicidadanianaaodocentetomarcomorefernciaobem
coletivo
3.Construirafelicidadanianaaodocenteenvolversenaelaboraoe
desenvolvimentodeumprojetocoletivodetrabalho
4.Construirafelicidadanianaaodocenteinstalarnaescolaenaaula
umainstnciadecomunicaocriativa
5.Construirafelicidadanianaaodocentecriarespaonocotidianoda
relaopedaggicaparaaafetividadeeaalegria
6.Construirafelicidadanianaaodocentelutarpelacriaoepelo
aperfeioamentoconstantedecondiesviabilizadorasdotrabalhodeboa
qualidade.
CERTEZASPROVISRIASUmareflexosobreaformaoeaprtica
docente.
Articularosconceitosdecompetnciaedequalidadequevisampossibilidade
deumaintervenosignificativanocontextosocial.Amelhorqualidadese
revelanaescolhadomelhorcontedo,parapoderreverterconceitos,
comportamentoseatitudes.Amelhorqualidadeserevelanadefiniodos
caminhosparasefazeramediaoentreoalunoeoconhecimento.Ocritrio
queorientaaescolhadomelhorcontedooqueapontaparaapossibilidade
dosexercciosdacidadaniaedainserocriativanasociedade.Amelhor
metodologiaaquetemcomorefernciaascaractersticasdocontextoem
quesevive,nodesejodecriar,superarlimiteseampliarpossibilidades.A
melhorqualidaderevelasenasensibilidadedogestodocentenaorientaode
suaao,paratrazeroprazereaalegriaaocontextodeseutrabalhoeda
relaocomosalunos.Alegrianomelhorsentido,resultantedocontatocomo
mundoedaampliaodoconhecimentosobreele.
Oensinodamelhorqualidadeaquelequecriacondiesparaaformaode
algumquesabeler,escreverecontar.Lernoapenasascartilhas,masos
sinaisdomundo,aculturadeseutempo.Escrevernoapenasnoscadernos,
masnocontextodequeparticipa,deixandoseussinais,seussmbolos.Contar
noapenasnmeros,massuahistria,espalharsuapalavra,falardesiedos
outros.Contarecantarnasexpressesartsticas,nasmanifestaesreligiosas,
nasmltiplasediversificadasinvestigaescientficas.
http://marciafernandesconsultoria.blogspot.com.br/p/resumocompreendereensinarporuma.html
7/7