Escolar Documentos
Profissional Documentos
Cultura Documentos
zran - originahdad. . -· ; . de . rran fr rm. c;"." o .·e o: d nae .... ··• = : mu ... I J.
. . . . . .·. mult1phc1da
, isiste, n. o·. · Iifa ..o. d. e. 1q, -ue - - . . . . um_- ·u'nir .· .· . P..·. nncip . 11.0 .. m n . a ra "_'.ri:a. r,,...a--. .
1 , • • ·' • • ••. ,· _ •• • . . ,
. . mal' , ar c--c·o--·nd'enarao)d
.s;
. ·.
. . ·.·
'f ·..
ermm
. • .~ . . . . • d rmina • d.· ' p.- . . ,· ·u, a·...· i,fores.. .
lntcrns
-
• .. ·,'._ ~
.· pr Pila,
ar. ek m·er o univ r. at mvisrv l e m ·_ d- . · . . .- : · -va· · n.g.-_· - ndrando . dos . · , ·s,c·. .:· -
. ,, ~ ·. . - .· n -i··ndo-se OU dilatan o-se, .· . . - , .- .· , , e
1"' .
,· . - · .. _•,mil·e·1· 1ta•
mov1 · ·- ·~ :: . con . '- . ,.' -- I _,., _ . · ' um
de ·- a- v1- Idr,a p·· le. . r·:,. . n·. ~·1-e·· o·
- . ·k·'o.,~s:m·
. .
o·. · ls. · vive n '..Ii'
'
• .·--: :.,' - ._'. I vi mos,
·.' ' •• ·. '·L I .·, -.
_l:___, ... ·,,'. [_·_ .
1 _·- ..
1
'_ •
-·- - . r-: . . . •- . . . • • -~ • · · .. •
, , -, A
A ESCOLA PITAGORICA OU IT ALICn
colocou a filosofia em contato com um coos, ~~me umaliet.. Em outras pala ras, d. Bd··
. . ,1 .. · · · 1 d ,imon, -, . ,. ,_ . ·_·:,-.-·r __..• , . ., - - : - ---ur· if 1c. a-. ·p,a. gara p,0r' suas fa'l-1a: .·. · '·. · -
11 1 _ -J , nao s P , · · - ' ·. · , _, · s lllc,>-
1
_
0°,
1 . , , i - r nu ' • ; .· ) · ·_ ' q·d: . . punirio estando na rmpossibil' ,ade de . _ · '
-
m - ..
a - . - ·y
·. I
~ .· · ·u-- · ·. ·
I
-_e. nao-·
_·.
1-
. . ',' ,_ '
. . ' I I
· m en · - · - - -
- I - - 1.,,1
111
,n, . I_, , , ,11 _ ·. • ·o· s n· a~ O so se purifica, mas prepara-se para recornp1 .
, s:n - , ·_: · - - · · ·_ - ~1-
1 - .c_ I
a e uca.,. - - .
1
puri r .r o s I u1
1
'I
1..U.JO •
· · •• -
- ._ . m·
. 1 .
._· ..._· . -m--: ele var-se ela p.urifica,;ao para fazer jus a imortalidade que 05 .. -, .
,'i, ' .. - - I ·= - ' '
p·
.
O
h~me~_nao perca os limites do humano. Em outras palavras, os mi reno O·
,fiCiOS faz.em C1Q1m. que a - u·· ,. - h d0- l
re giao omenca seJa transfo1mada, pois tanto'
r II _ ,., · - ,., ,
• ,-. _1 • - ·· -- ··
do culto d D1on1sos co . d- 1 ·d .· . . i . . .~ . _- .. - - ~
m.a, colm ,a in-te-n-·o-!d·.· .· d ,mo .,. o a.·.-.-~ ,o. o culto de Apolo_.' a preocupai;ao . o~
- . in a 1e to·ma-· . . ·. cul
d.
••
or-r1Q1 .
deu e ', A reHgiao ham.I·.·. i*Se ma1.s importante do que O ,"<to •.•crQu 01
,.~,o o m·_.1ca
· ..... PLUL1.'
I ,· .. ·
•
- . . .••.
·.·
- - .-
·
...
·_ ··
,. .
.• -
• .
de outro, a~ fato .de que ~utto cedo sua vida foi envolta em aspectos l mdarios ( i-
Iho de Apolo, tena receb1do a ftlosofia p.1o·r- um·- a "lll"'e-v e-la c;-a~o:-11 divmaes. ._ ··na---o-d-a.-· - . d·_ -- - d- o
·· - -· ... - .l.'--¥ 1·•1 •• ---.----
·ii - . --_- .- - ••
I . ' 9
~ [ .:_ - - '
--- ,p--_·1·.- _ d _ mao
II - ~
-_ . a-m e·· .n,-to do fundador dol que
_ _ p-en· I ·- ' ' . -' ' ··.
I.
- -
,I
- - -
, - ,_
.Arist,6teles cham"li d-· . "',
' .
c· l 1- [, ~ 1·l ~- · ·
e, sua passagem
e-; '. --·~ ,,_· Ii
· nci __ d c,~, _o alim ntos,, como ca,rnes e favas, e de bebidas fortes, frug,alida~
_ _c ,
1
de). > sin , s dos nsin m ntos de Pitagoras encontra-se num dito que lhe e
a ribuido .· _ lo : do· 6: rafos. ·•. egundo estes, ele teria dito que aos Jogos Olimpi·
co= comp · re cem tr ".s tipo · de homens: os que · io para comerciar e ganhar a ex·
P'.:1t: d outro .; os atl t · · que vao para competir e e dbir suas qual'dades ao
pu ' · co; · 0 : qu ·- ·ao para contemplar os torneios e avalia-los, Assim tambf!tn
·-~ ~.,,_ _..~ m_ _,tres _,npos de - ·- - - ~,. a~1· .-s- - c·-u'.-p1
- ·_ · almas: -"'d- :as,- . presas
. - as
" paixoes;
- - a.s mun d anas,- .P-re--··,
!Ii . ~ ij .
i.-
1
sa d· or-
:- . _. -_, -. . : ia -_.- phil, - - -h - - - -
68
1
r ,. " .. .
I' l ~
~
"1·. - l· -- , I . 1. ·1
'
- 'Ii ::.: I -
-·I.
( -
.. · ' i .
.I - _ l' . ·
t ,,, , t
1
-m tod S1 ~ : - CO'./·-. ~- t - mb "_,m n _ ' lma 1 - 1 , -J"t 1 e - - ndo OS
1 •1 1 ._· 1 1 l •
~po.rt·nto ·_ ' _· rnuito l = m ntos CO, cordanci . d0~ con Ir/_ ios QU di: -
l I - 1 1 1
. · · ". tagora
,
!Ii
a fl'. ava O po der ter -
· ico '< Iin -r-d d Orfeu porque a harmonia des us sons auxiliava o s-
~o d, . ·. m.~ .- ·. .•· . r, ela r-1 · h'm har1noni· .· stabelecendo a justa proporcao
en · . O.:, con t.n:oc que a con nruem. H., . par anto. em Pit3.goras uma e ·c. de-
I
· -. u ·m . 'I ·
•
I ~jj
/ up:
I .'
, Kiiu
,·
I·
I' ' MED
#'
.
,I''
·, .
• B bU'"'nL
rn. ·
I As Colo . ias 0
I
as aJO, ia 0
Croton a
.
. -.1me·ra _ tenas
I
·corin·to
Selin mte, ,. 7.·· ·e1a
. E-isp arta
.. ~. -_
•
A,g~ri. ento
r
- •I. ISirac
_ . _: _ · ._ ; : _,·s-a,.
•
1
_ , I Camerina Heloros
.
~TA r - ·IR
le
•, :
...
E··
_.··~-.
,T... I ...
_____: ·
N
,.
, I .
- .
D
.
1Cir· . .
"
~ - ·p tl I . . - ·' - . '
O um, , o pnnc1, JI d.. :_ - -
-1, '
0 , t ,· ' ~I .
o ·prime1ro
"' _0._ ,0- _
1
· ', • , -
itu ,1,,.
- - , •
1. _ 10 um
,
Eclogas .
'
1•
• - j - - I -
72
I' ,- .~ . .-
ii
~ ,
. '1.i- - · _ .~ : os 11 1 -ri · ~ ros ·n: o era.m concebidos numa sequencia - 1, 2, 3 .... - obtida
1
_ · - a r' scimo do 1 a cada numero da serie; mas eram concebidos cada qual
come uma unidade discreta e independenre, ou seja, havia o I., o 2,, o 3, o 4 etc,
Q,, pi. , ·. orico , porern, inv · ntaram a representacao arttmenco-geometrlca dos
n · m • ro. di ·. ribuindo-os em figuras, coma veremos a seguir. Cracas a essa no-
r
lei le e
e, e
73
1,,_ tro pr m 11 o :e 1
- -- num , · ··
eros (I +21+3+4), DU., na linguagem pitag.6ric'3i • Illa
·
..
.
_
_ ·. .,
i!
. .,
_
· - e a si .
... ·- .
1
Q,
a fez com que fosse tomada como criteria de todas as operacoes matem3ticas
. -J
a triad como soma da unidade e da diada (1 +2). Usando o gn6mon (isto e, 0 es-
q.ua dr_ o) m • entaram o - numer0 qua.:d.- ra-d-..o e o numero re·_t ang11
,1
.- - l
a.r- . o··• nume-
1_
..
H' I' . .
1
. _JJJ - . C:i , . -
1
.- - . Ji.1
I
If
•
0 0 0 o, 0 0 0 0 01 1 1
0 0 o,o,
-_ . _· ·. .- ·-, . I
,_ ·O·- .- o o-I o:
-- ' . i1
O _. . .. ·. ·. .
·_. .
_· I
·~· I ~II
·O 010101 O· 0 0~10,10,,
- . - ~ I
-
· " - u· · ma
-· - . sene
- ,. - · - ou . sequencia .. . ordenada _ de pontos e linhas a parttr . . .. ! -
,c-·o·m- .a. · ·v·e· r.· em-o·-s.- e' 3-- S, an·-.·.- .",. . . · .··, d ·,-·_- . . -- .. _ . - . -. . . - - - 1550•
., . di-·
-~ . l!J!' .- .
0--- - - - - - - - - ·- - - -
1
1'1 1
co1sa conSitlnt1da por effieme· - _ -n-·t· -.o_·-:s. di·. ,_"·fi , . . . _ . __ _ . . .. · . ---b· e}':P1 _l ._ ._ '. . . _ _ . . - -- -
74
...
Digitalizado, com CarmScanner
1
~.
...
.r
''!!
1,;.
..
'!Iii
. n·
I .
I
.
•
,1
'1- ' .
_'!i;
.
r 1 •
.
u
'I ,•l!I l
.
u p
i'I·
I,
1. l iiflii r m nh. r
n ris
ii
Iii-cl
"'
1 t ,'' · ,1-'- ..
un1
11 .. 1 · - ' · · · .
0. n · , J! -
1
r ll . - i rr 11 i I '111
05 op· ostos e 0s dispoem numa ord -m- raci , I
• - :.' • • • _c 't ~·I · I I . -
. __ -_-., -
- - - I
11 , · ~ I, ... ,., _ ·111 i11 -·1r
pode introduzir com todo o rigor a id ia d 01d . - · 1 . • ~ 1k :- ,_ . nt r - l'I . I, · t -'l I ., , ·; -_ -
1r--
. . . . . . . . o·· .
- - -
· nurn . .-~. o.·-
1-
:_ · . -
. - . - -
rr - - - d - 1-
a .' 1n ·.: , . 1 _ ~1" -,r _ · - r 1
1
name d.e Pitagoras: "Num triangulo retangulo, a so·m.a dos quad ados _- - .· ·
tos e igual ao quadrado da hipotenusa" ~
Do ponto de vista geomftrico, a demonstracao do teorema / Iara · p -16-i·
ta: 0 quadrado da hipotenusa C e a soma dos quadrados dos catetos A · · . Ou
seja, c2= A2+B2. Ha proporcao entre OS catetos e 3 hipotenusa,
· .._ c·_, ..
L
A
B .
lado do q_u.adrado == L
lado A ==- cateto .A diagonal -do quadrado = D
lado B = cateto B
Jada C bipotenusa C =
comoJa _ ·, observamos,
· . ,., _P Quan d,o se- ,diz _, que · ha. pr,op,0r~a0 enr e.. co . . 1 1 1 1
tio de urna relac;ao e co_- , ., _- - - . l-_' - .s. ou a ratio entre esses quatro numero si, .
0
. - - - - - q- -
u-e·- -. a p.roporc;ao, _ ogo - id - - 4: -; qu--an-· · t a: s-- • - v--ez-
· - e·- ,s· estacon-·1·
veremos~ _ - .. _ ---_-.:~1contioem·--e _,-.1~·, --_ ... -_-
4-
· -- " . _ -_-
. id - 2·
1 - . - -- __
- .- • 1, -
coisa no mundo que
. - ---- .,._ · - .
a hipotenusa como diagonal e os: catetos como lades de um. quadrado, Na lingua . .
gem aritmetica dos pitagoricos esta sendo dito que a hipotenusa, a diagonal, os
cateros e os lados estao sendo tomados como nurneros quadrados, portanto, <JO-
mo mimeros obtidos pelo acresdmo de pontos impares a unidade. Sao, pois, mi·
meros impares. Mas se o nllmero quadrado da diagonal for 1gual a soma dos
mimeros quadrados dos dois lados, sera preciso dizer que o quadrado da diago-
nal e igual a duas vezes o n{nnero de um lado. Ora, todo nfunero multiplicado
d.uas vez.e.s (ou multiplic ~ d- - - · ) (_ _ , .. - - - -
"a ,o por OlS 'Cum numero par, e ser3. preciso dizerque
d-
- - - -
,. . - , . . ..
a diagonal e . ao mesmo tern • .. . . . . .·. . •.
. - _' . - ·- - - - P10,, tm.par e par, se ela e o lado1 .foren1 co,mensura-
veIS:. 0 que e absurdo. B pi-reciso, _ p,o - t diz~
.·_ _ _ _ ,.. ,... _ _, _ ,. _ u1e q·-
. . '. c,r anto.' .· er que nao sao comensuravetS,'
1 •
liza d .· .•. i, ,·.·. - ····••· ~- . . . - · . ·. _a, . . state .es exemplifica como a aenaa. .
Ari-
- :·' • - ·- ': - .
. _, i· , ·_ ~ V' ~ - :10
78,
o-
l··,1 0 I
o·,a · .
..
, - lJ, .a . I · r ,, . I - . . :1 ·n 11
I
I I I
metria e da - 1
'_, 1 ~I ou . l .: ·1 , ' ~ 'l _ ~ 1 ll 1- ,~·, _ 'I 1 , . 'I, I tr I . II 11 I
I
I,
da marematica '~ r 1
'_ 1,1 -:
. -
u I . ·•
m1 1·
I ., Ii I 1. I
I '1 ~ 1 I
DE VOLTA AOSJCJ
A vi·.,d,· a.
uu. , l I ir I J 111'
1
, '11·1 -
F- ilh0 d- e. B': .Joso
' n, H.. ra,,. c.·1li·• o 1 ,-· . ·. ~,. u. ·. 11. ~ I '·
. ~-· 1
nc , ' , l I 1 Li I I, 1 I ·
1
"
, 1
tll1IJJl ·11·111
.. dos fundadores da cidade (i ':1 - ··
1
g1os
l
pura e carregar um cetro). Con a u , tk r t II t, J l. ' n Iu
I
• d k .
dire1to . e usar os titulos politico._ ·. u · . · •nL e • u. - a r
I - .
pessimista, e se .· .
u est-· U··0. dl··fi· ·cil e l· 1on1co, - '
d
.· .
ros prC~soc Stico · . d •· qu . . · . ·. u1m, , .· rra . m nt . . ,
. 1
H1eraclito e urn os r,a. - ·. ~·l ... ns trace , P' dem s r cla am n .· . p re ·bid ... I
3•
todo, 132 ou 135), nos quai.s gµ ( .. q~- r~m·· ·p· ·U· n~.fic,ar-se na lama", I. m i. ·n-:-u•.
l l be su erst1c1os.a. . . n, I 1. .· I -· - - i
. .· . · L 1 •• • . : - • • - •• , - . - .
@ ·.
. . . ~ d H· - - - o e. Hes1.101 o . 10 . . . . . .· . -
' · •.
c
• · (n . ··m -.
estr ,
- maioria ·
-.. . .. , •. -
poernas e omerc .... > . isas ele que nao conhecia o dia a noit"); a iro
pensam que ele sabia muttas cm ' . - .. . - . , .
· . _ ... - .· . , . i. d- Pita.g.·0 as, rsto e, a erudu;ao · obr · mmuc1as e deta-
ma contra a polymatneia · e · · · . · . . .· _ . . . _. . , ., .
,t ·.
-.
lhes .. ,
de mumef'as .· ,coisas
.·. · · -· rar a unidade e p~rlo undidad delas ( ·o, fato
s_;:-,e:m· ·:.· a-·.. lean ·C-~--·- -- -- · . . _
de aprender muitas coisas nio ms rui a in eligCnc1a: do contrario teria ins rufd
Hesiodo e Pitagoras J,''). ·, - ,I I
I
rante 10s ultimos vinte e cinco seculos Heraclito nao cessou de ser lido, citado,
comenrado e interpretado das mais variadas maneiras. Com .Parm ~,nides d~ 1
Ele1a., 1:~ode se.r v.isto, como 0 funda,dor .da filosofia: ambos colocaram os proble . 1 1 1
(fala sem alegria) nem o engana (nao enfeita nem perfuma as palavras). E tam·
hem com respeito que Her3clito se refere ao oraculo de Delfos: 'O senhor a
quern p- erte.nc·e o oraculo ·d. ·e·-_, o.·el&.o'
I·...
s· . ·- _ . ,c · -
- - . sa-·m· ·entoJ
u .· ·•· na.o m.an.11es:ta nem ocu.1 ta se·u pen~- · ~ · -
1
- · - · - · ~... ·. -
mas o faz ser visto por sinais". Com e. se fragmento, Henlclito nos d3 a enten·
der que conh .cer e decifr . . · .· . . . . . , L • on
. • ~. . · ·· are mtetpretar signos e que a verdade ea aletntul ·
o que se desoculta por meio de sinais. Mas quern nos envia sinais? A resposta en·
c0.ntra-se num o,utr,o fragm . ~. _ e.n . . m,ais
- to, on··. le le.m.os,: .E sab10 ,e.scuta.r na0 a m1.m,1
d·· -_: - . , _ . · -=-. ,,,.,,_ _,. • _ .- - .•.. ·.
·. ,_ . , . · ··
1 .
1 1
1
~ . _ . . . . . rr1en1
· - '.:. · · < samento e pela palavra. Ess pensa••·' ·.-
So,
• q-,· u· _, , ·
n,0,,.5
mim · . ·. -,na.i·•,
· _ v11 r , , _ ,v, - · r,
i. .· .· . ·. .
,
dor~ed:. . ,.-nigma.
Heraclito foi alcunbado d "o .a· z -_or, .-. ·. . . _ 00ob_s,c·. ur,.·
. . . ... ssas al- J.IJI - '"·
1
H - - - - .
e diversidade de todas as coisas? 0 LOgos tambern ensina que "a guerra e o rei e
o pai de todas as coisas", Como, en tao, comp re ender que elas formam e sao a
unidadet Mas, · · u~ e o LO vs? E a phjsis ou o "fogo primordial" que arde eterna-
mente. Que significa identificar phjsis e lOgos? Significa afirmar que o mundo e
um cosmo ou uma ordem racional porque sen prindpio - sua arkhf e sua phjsis
- e, a propna
, .. ,_ razao
- - o l''
_ogosi
Para facilitar a exposicao do difkil pensamento de Heradito, vamos selccio-
nar alguns de seus ·fragmentos e agrupa-los em cinco ternas interligados: o mun-t- 1
. • ·. I l 3J . ,I'
pela guerra dos contraries; a unidade da multipl' cidade; o fogQ Primordial como
phj,sis; e a afirmacao de que o conhecimento verdadeiro e inteiramente intelec-
:tuii1, nao podendo fundar-se nos dados oferecidos pela experiencia sensorial ou
pela empeiria*.
£~.,J
1 O mundo como devir eterno, "Nos mesmos rios entramos le nao entramos, so-
. -
rio: suas aguas nao sao nunca as mesmas e nos nao somos nunca os mesmos .
Nesse fragmento expressa-se a ideia mestra de Hercic ito, a saber, que o rnundo e
mudanc contim a e incessante de todas as coisas e que a permanencia e ilusao,
--R.:_e f- e·-. ·.nn·
.
· d o· ~se
- ..- i:.· ·_· '_.·-[ : . a·
H .. -'di-
·_ --: era-·
·ito p··1at..·oa· escreve
·'. :_ - . ~-' ,. · · . ·: · · ·-. ·· .. _:_·. .
u qu
'1,,....L'
- .
e p.·,a·.~· r·.a.esse
·"i'·
:·- · · ,. filosofo "rudo flui"., - tudo
· · · · · __ , · - -
passa, tudo se move sem cessa . o umido seca, o seco umedece, o quente esfiia, o
- · · .- · ··t-·· .-. · a no·,. 1·te· a··m.~ ·
di e·· c:·e- a.
frio esquenta a vida morre, a morte renasce, o a anm ece,. · · -·. · - · --.-· - . . '
. ..-. - . . .· . . ·. ·. . . . ·: I I I. : ' I. . . ·. I.
anh·
. I
· .· . ;~.. 1 . .- 1
.. ·_. . ·- .
'
vigilia adonnece, o sono desperta, a criam;a envelliece, ~ ve co se .. an a. lh im: tiliz O
. · . , , . . . . . .· . . . . . , r envelhecer e reJuvenescer. Tudo muda,
mundo e um petpetuo nascer e morrec' . . . .· . .•• . •. . . •. . . . . ....
nada pennanece . dfntico a si mesmo. 0 movimentQ e, . ortanto a realidade ver~
d·ad,eira.
I .
81
I'
t·
1 ... I : oi , , •. E aind n i !
. c· I · tr, - _ l , . - di ~ 0 1dQ 1 1
I, . .
irn < o n :. qua ·- , di: 6rd.ia ea
I - : • - az : , · .o ju : · _· .-· He _ ,· di 0 afim1: 1
, ,,,
- · ..' •. _.· " ._ coi as jun .s p
.- 0 1· on.. _ nnonia
w..r•o•b .. 0 p 1-, 0 :~1r~O, produzem er,
.~, be m - o·
- 11 . · ento: -'0 que se
-
1
• , .
oe-. contran
•· on ·1.,
on
smo equilibria _Ji~ __ an1ico de forca .contra
. unid _ d _ ,d.0 01.und.0
~ i
n,. -u , ~,01~ isrem 1 ;1. i'.-·,u ,-, . -n1 __ .l,,JII: ,-- rl, 1 1 · · su.:- n1.ulti-
1
a. oi
ii
e os
sto
ti ,
fii:. e
o d i o dia
, _1 re . z den -.-. d _. i . ,
t,
- , _, . . . ., . D " s: - - -
__ •__
.
• .•
- - en - - - , . ·a_ co: -
- mo a ent,endem
... - -- . <·)'.'· .. ·-
e •
do-se em sua unidade etema d • , . , ... -. -.- . · .• ade pnmordial (a phjsis) que, manten-
- . - , - a on_g1em a multi.-li·d-- -~- •-.--.
movimen'tOS de sep~:ar.arao e rdi--~- . .__ _ _ _ . p Cl. ade das COISas por meio de
r - - ~ .. -
Este mundo, o rnesmo e cornum ·pa.ra. todos, nenhum dos deuses e nenhum ho . .
m _·m rQ, fez: mas ,era,, C e SCfi3 um fogo sem-
- - ·p·· v-1·'1.i'-o· a-Cre·. nd·-e·· n~ d--0 s;i:JI, e· ap- - - n-- d- o-- - se-
- - ag·
_ - , - - -
·-·rilJi
,._""' •, - - ,- - r - r -
1 1 · - ---~ •
10 fogo de que .ala eraclito nao e o quente, au o fogo perc 'bi.do pornos-
-o~ S• nndo--, pois 0 caJ0r·ja e ·uma qualida,de detenninada ,que.,juntam.ente COrm O
1 1
fiior, 0 se:C0 e O unti,d.o, se move no mundo,. 0 fogo primordial que. ninguem - nern
1 1
1
1
· • •. · • ·' · • ·· - · ·
83.
,. . I
D r1g1ta i.zado, com CarmScanner
I
-·1
U1_
, • . 1 , t11~1 · d :r • ,o1 . . - 11 11, hd,. I
· 1 Il I t .~ I 1
1-
tica do rnundo,
Perque ,a. medida. e a mod _ r~ ~a, d
1 1 c I
carencia; ne 1 a, os c,ontrano,
A.,, . ~,., , ·m ·1.ut, . ,
:1 llll ·
.· .· l1,- 1
'!
1 ! I ··.- .-
- . ... • """''
-~U .
. I
1
1·
I ••
.
• • I,
·-.
, .
.
I
-· 3.-:-
.,
.. ' ,· . '
·
-
I
.
'·
-
-
• • .· LI • . · 111,·1' ~-
sabio dos homens, se comparado ao d ·u-. . ,. I -
"il . t
I
I I ·
. I· . . . - ~· r ,,,-
't -
· C· d, compr · _ nder
rt'· l 1 \ . II,_ ,, . _,.:_J '~ 1,~_ 'il_.l 11-. tu ane· c a . ·~. mu,d- an,~a..
;!Iii; • II'
r· f -r1,- _, - 1
liz: "Pr curei-me a mim mesmo" ..
. 1 1
·._ l_J ~ 1- . ·. I Ill. 'I_J'llll _ . uni Q .~ cornum", conhecido pelos que estiio
- -1 ... qu , adormecidos, se revolvem no pro-
· .- .· ,·n1 1 .. · ·- ou. conh · cer - ' colocar-se ·em cons.a . .
'll" 11 1.,-
·~ ,· l .
·sn - - t . •
. uin · .--
1
1'~
lh s parece que as conhecem e percebem (Cle-
'I I . :-1 . I · .
ii _ , _- . I .· :.u . - - ~ or -·~ · 1 1v - '" - " · :J"
85
. - :.a. - .
-
. ·. ..
le, ainda que d·· .·le tenharn restado numerosos frag-
: ( ,) · •· fa 'tir s), Sua impo tfmcia para a filosofia e para o
a· . , la leata r pousa no fato de que, alern de, como Heradito,
,- 1 • r · . · n ·. mum que na faz dr · tn\3, entre a experiencia sensorial e a
-. z'"' , ·_· . •· b' m e _r o up u m ri icar os a pectos an ropom6rficos dos den-
· . · s - iti , _:, ·. ubrn tid . · a P ix- s ·.• d sejo humanos e mesmo imaginados com
,; " h -
.· r · t " ' · u at a ', m l n. fragm ntos de Xen6fanes lemos:
~, · . ·. . · ·m ; . ., r· ec1pr,
, en' ,, ocos. .M · m que
> ·_ · · o, . mort · is .imag1n:a '· . · ·
1
0
J, • que usam roupas, em voz e forrna seme·
m r
npit. nt, tr s- ' . ,, . . I i . • .·.·., . b, -] . ' av. t e- I ..,,"' e iv,. . ss' - m maos
- - . . I~ - - - .. ~em
. .• com elas pu. ess
d·
- I -
-
e. S:,a que Se con 1d,era um··,. d -. . . . _Qr- U.tna ·. •·Ur. id,. ia d 1d~:1- --
I - . . .. I . . . - -
·.e·
• ~. • • •• :,- •• _' . -. : - • • • • - "' < - c:_. ' '
- - I • . - . -· - . . ., . .
·. . - . ,.- ·.. _. - - '
V'I .. ,, . ,. ·:.. . -
0ucra conheada per n6s, "ve tudo, pensa tud , _m orma humana ou qualqu
[ .
do todas as coisas peJa penetrarao d . ,.· ..·. . • . ~ e com pr ende tudo", oveman·
. - ).- .e seu es.:·.·p,· ·1n- .. . tc 0 e. h. . a, b·1- t 1 d- •· _ - _ . . . .
lugar.... ao se move, 1sto e, nao so&e m d. . . ·. ·" _ - an o sempt o m smo
I ···.I· ...
1 , ··• _ . , , ~ .- • - • . . , -· . . - - -
1\1 .
xarn· d- •. . '71-
- - - . . . . . .. . .l 1
- •• na,I l ap!efanas)(i,
Sem pre -· · I
:1-5.,.n·· ·a· -o·· · · lh'e- c·· , .· nve'·--
I . .· I . - .
. ·.· ·. perman.ece no mesm,o, ug. ·a.r si- em · sl· e- m·· ·-·10"\,.,.L, "'- ,r·a,
I . . .- - .- -
·. I I . . . ~_' ·. . . . - . ·. . . . . . .. - . . -
,,p,.. poo.
I
· ·· ·· · · 0 · · · · m· 1r o··
para um la,d.o, ora .Para ,outro (Simp-Hcio Comentdrio da'. ·. Fi·:·,r.c". d·.e· A· ,ns·r. ·o't·· -1· ·. -.·)· . . . :.-_ -· :, . - - IJIU.r., - - - , . -
, .·
. ~ID~.
-Li L-J,. 1,
Avida
1m:
- • • 1, . . . .. ' - • ~ I ' ,
• · -. 1 •
utra ieo-. h cida po n6s - ,, " ve." - -. do. ·pe- . ov. - - m · orma h- - ma" na - - · u- ._· al. u r
.-- o d. as- . . . . 01s. . as- p- . la p.ene tr: _·. - _ 'a· - _nsa _ udo comp . - - · nd. _ d • .v· _·. _ 1
1d0 _ 1
a~ - o - · seu - ' ·
1
' ·•
n·
- ·a:;_,.,···
... · cc. - .. ·
. . exandria, 1
Tapefari'.as)
Semp
. - .,_ re. p·. ermanec. . · · · . lug-
. ·. e n1·. 0. . mesmo . · ar sem se mo·v· e-·r,.- p··,
1
.. 01s - . . . . lh· e ,c. onvem
· · . nao -. e. . 1 . ·.
~.-
1r o:ra
para um lado, ora para outro (Simplicio, Comenttirio da Fisica de AristOteles). - -
...
PARM.ENID·E,S DE ELEIA.
Avida
pre- craticc - ). A , b, ra .· ... , . lvi d-c :n1 du - _ · · , rt J.· . ,s 1 , r ··u 1 . - · u ·1 •• . - ·r· · - 11- ·11· · I· ! .'
,, , ,- d d
- mpar como rr : ·m a 01 c · - ·.· · · mu .1 . ) .
vi u doi camhh q 1 c n .: on -
di' r nca n . a palavra ins ire.
fo~ cont mpk do 1.0 ·. vi Ivel) ,·- palavi .
~ ,, . -• . 1 I ·.· i .· (n . -
d ciao - . pin·a co .p . . ,art'''lh.ad. ,11 · ,· .· 11'" cu - - , . ·1 I' I
- r_ ,_,, ·, - ~> .· . .: - 1-_i a ), : ·,,
1 1,_•ii.
.
88 ·, .
. I
... . _ . - m , as filha d . 0. 1. _
1
de ·ixando a- · mor,
· · · · a·_:d.·. a··s d . N.•· - ·.
1
pa·
. - ra
~ ,a I .·u. -z~··
. ·. , a '·. oio .. r tira - _, . -
. . . - .,
. -, . - '
I. • .·. . ·. - .
, ~ ·. ' . - . -
· '
· 1a
-
em- · ·
e mterppelava:
!.·. ·•·..
r._
.
'
··.- · · .·
0 - JOVem, co1m.panhe.1ro de . : - . . . . - . ·
. - -
· · .- .. . I 11, · · · •
.. . . . - aungas imorta1s,
tu rque ass1m CrOnduzidro ch egas a nossa m o. ·ra··d·, -
. al, . ,: 1:e I- _ . ' -... . ,a__,,
q, . _ _ "· _ ,· ·• ,' _ _ ,
I.I
,
e prec1so que de tudo te instruas,
d
o ama~o -~abal3vel da verdade (alitheia) hem redonda
A
[ .. ]
e.u te direi, e ru, recebe a P.al - . · .a·v·· r'a· ·. q-. ·-ue
·
.·. . . . _
J· ouvrste - - · · ·• · ·
1·
:
' - - J
, -
0S ·u-nlCOS
1
. - .. carninh
. .~ . . rQS · d··e mquento
·.· ... e: . . ·. qure s·a· .o a pensar:
1Q pnmre.tror,,I
- - • I•
,que e; e, portanto,
-
[,.u]
Pois o mesrno e a pensar e portanto ser..
[ .... ]
Necessario e o dizer e pensar que o ente e; pois e ser.
B nada na.o 1 e. Isto eu te
- -
rnando c.o·ns1derar,.
'
O que e novo
neste poema e o faro de que, embora pare«;a pertenc,er ao
universo da antiga aletheia dos magos, poetas e adivinhos, a fala da Deu ·_· J'
nada tern a ver com a linguagem sagrada dos misterios. Pelo contririo. / a r_ -
zao quern fala, oferecendo argwnentos compreensiveis e simples. 0 poema e fi-
lo1sro1fia ..
_ . . . .. _. -~ . _ . . ._
·_ · · . ~ _· .... _ ... : .. ·.d.· _ , e dito. E, p··or contrapos1~a0 tanto de. , c :lara q· __ .
o ser e o que pode ser pensa .o
1
ue o
1 1 1,
. -. - - . . - -
1
nada, porque nao e (n3o existe), n:io pode ser p~~sad~-n~m dito, como, inversa .
- _· . -. . . . . . .-.- .·.,., . p·.od e. ser p--ensado nem dito, nao e.,1
mente, q.u1e o que nao -
. ICC - , - . - . - . - - ··- - - -
N5o julgue o Ieitor que essas palavras s:io e.stranhas apenas para nossos ou.
. ' , ,. - .... -. - - - - - , .
vidos modemos. Blas foram estranhas e erugmattcas para os propnos gregos
.· _ _ _ _ ., . _ . __ . d. ..e._ .,_ .Parm
contemporaneos · -~ · - -. eA- ru-
- · d-- e··-5-.·_- ·E,~ · . u1· - e nessas forrnulas. extremamen te condlen_.·
q·
Mas que significa isso que Parmenides esta dizendo? E por que aflrrna ele
que isso e o que a Deusa lhe mostra na Via ·da Verdade, oposta 3 Via da Opi·
niao que 01S :mortais costumam se,guir?
1 1
1 1
A ·i'noV: - . 'ao de E. rmen ides. Logica .· OH tologia. Parla muito,s interpretes, Parme~
tA
nides teria, pela primeira vez, fonnulado os dais pnnd · os 16gicos ffindamen·
ais de odo o pensame o: o princfpio de 1tle. tidade _ ser ' 0 ser.-, e o prin·
dpio de niio contradic;ao - se o er , ', - seu contrano, n3o ser, na e. Em outrOS
termols, se o S·er e e pode scr p1e.nsado e dito,, entao 01 ser e 1e)1e :mes·m10, id.ie.noc ·-
,. - ·-o ;J;
a si mesmo e sen\ impossivel que seu negativo, nada ou nao ser, tambl:m sej3 0
e tambem possa ser pensado e dito. A afirmac;ao do ser exige a negac;ao de seu
oposto, o nao ser. Pann@nides teria descoberto a lei fundamental do pensarnen·
to verdadeiro, pela qual e impossivel afi mar 30 mesmo tempo uma coisa e seu
_.......
Diigitali.zado, com CarmScanner
Digitalizado com CamScanner
. I tr . l ,_ 1 1 -- j I ~
u I l 111 I
I
. \, I l i l 1'1 - 1. '· ·,
-,(If 1.1 i- 1al111i Til_l ~, ·.·
Lh I ' I ' l l 'I . •,
Or I : •~ - 'I
I~ l .
· . ·. t . 11.' I (1
.. - ·. I-:l . 1. U:f
,
pio I~ _· fl
plur 1 no m ulin . n
· .. - · ' · •
. . t!i,!i 11 1·· · · "l
. r • II _
que e pensavel e dizi eJ exist , ·. qu- 0 qu na, · l ne izi A I ':' is· ' >
I.
Di gitali.z.ado,
1 com CarmScanner
Digitalizado com CamScanner
. .
.
,. .
•
•~ _. I
•
.
1. - u.
1101 ·. fi C -, I
~
Por isso o mot . mento e, o campo pnn, - d:a apar_
. apinal .. _ e'd--_ a op,- ,. - - 1ao.,
' - -_naa. ·- I,_ - 01s" -
ii
parecern mudar e as opinioes mudarn com elas. 0 devir /' ap ~ rencia mu r ivel . ,.
- ser,
o nao
gumentara a partir de uma unica premissa ·a- sab er-. 0 ciP_r- - , e" e. o-:- . - Q1 s - r- -. - a~.·o ·..
~ - - . - ..l .. llll . ~, . ·- - I - , ~
-.- _ cc _ ... -
·· cresdd-, D -_ _-: _
1
. .
. . _o.. - o, nao ser, n.ao te perml - - - r---:O- .
-· r . - - · -·~
-~ -·."
D ize-101 nem pe-- - , 1
i._-: . .
o q ue nao 1e [ -] -
dizer nem pensar - II ll!r•
92
. A Deu~a sabe que tats palavras sao dilkeis de compreender e aceitar e por
isso exorta Parmenides a abandonar ",01 o··lho qu·e nao v'"e,," ..10· . .. OU
1
. '
·. IpdIQ que
' -
. .- .· re. . nsur
11•
.·.
. . a· e-
_:_
1•
••
ce, a lingua senora" - isto e, os sentidos que guiam a opiniao _ e. dora ante
ul
pass:·ar a J . _gar' apenas corn o plensamen.to a pro·: a. oferecida ,e suas refutacoes' ..
C°C' IOI
~ ,. .a,
. _~ . .- · ..... . _ .·. _ ."· .· ... ~ -,. 1~... 1_ 0 in· . · .· termma 10., Ess1e in . eterrrnna , ,o e ,01 q:,u.e ,11
111 . .11 t 11 11 ffi1 : , ~,
.1 .I I_ , - s ,I . ,J .
1
_ --- . _ .. _ _
1
-
ti .
.1 l. .
. n _: , , . . . . . · . . . -o- , le 110 teillp1. 0, e qu.e p,,or isso p,o,de crescer ou
. - .... - . ~1 fim - n·
I I < -.
'I
. ..
-I -,_ - - . .i
.
_. ...
I
-
unu1 .
- c;_ "-
' I
.··•
;_
:c· ... ·
-·-
1·n_ - .
. 1_.1
. . .
•. ·.~
.
.
I
t . ·- - -
.· - 'I ·. I
sformar- :e in.d.efmida111.ente ie., P 0r essa razao,
'- . . . _c • ~ - .
11
I
le
A . -. . fi-;.11r d
s. . cren . . . p· - t
., , I -
so, a sua cosmo ogia mas t· ··. b· ,. · "' , • . d.
.. ·. . . _ · · - , · · · - - " • '
.. -
'am em a critica I as cosmologias anteriores, ou as
di. -
. crencas ~os mortals" · Suas criticas mvestem menos contra os fisi6logos de Mi-
·~-~o e ~rus .c~n,tra os pi~~g6ricos, em sua crenca de que o ser unidade e duali· e
dad.e, 1denn.dade e mobihid·-a.- d e.- e.· con _ _ . tr . H.
. . . ,._ li . e,
. ida d e·. e . I .. li
- ...id- . · - · · ·.~ · ' - ·. ,a· ~ erac ito. em- s-u.a· c·-·r·e·--n· · d e.· ue 0 ser ·
1
ra1
· · ·. - · · ·1
1
uru r
· e e d ·. . . , I . ·. . .· ·. . . . . - . . . · . to.
I I
i -.-~~
, 1 I r
I:· __ · ..
;;;
I_-,
. ...
to, quan.do um pensamento se quer - _ ·. (vel, e; p nm 1 t1-. e -. eri .1.- .. - ,_ rr ar ei .-_. per-
feitamente clara a imp0S' iibilidad
1 1 de '[l"ansl-= r edir . : I ·•
1_
't. rminr : ~--. ·_. qu - ~1_ s . d '.,,
1
A .,da
Llvi-
-I . ~u -
- - - d- ~ I . t·3,_ g,o- -ra - na _-c ~ ,u - m - . -ia -
Segundo Apolodoro, Zenao, filho ·• e i.i eu_ _ -·,- -_- :. :.· ,_. _ - _
ak • rr 464 . 46 ·. ;.C. A_ Im ~ ndo, r
· · Hte situa-se na 79 O Impiada, po··ranto, en • · · ·. · · · · ·
:95
·.,LIJ"Ml~ 1'