Você está na página 1de 82

CAPÍTULO 12

ILARI

Os domínio dialetais da România


Século XXI
Sistemas dialetais - România europeia hoje
PENÍNSULA IBÉRICA ANTES DOS ROMANOS
SUBSTRATOS - CELTA
 Hábitos linguísticos dos colonizados levam a um adaptação imperfeita da
base física da fonação ao se produzir o novo idioma

 Léxico: bico (beccus), berço (bertium), braga (bracca = bermuda), cavalo


(caballus), carro (carrus), camisa (camisia), caminho (camminu),
cabana (cappana), cerveja (cerevisia), gato (cattus), lança (lancea),
(légua (leuca), (vassalus), brio, cambiar, carpinteiro, duna, gordo, peça,
seara, tona, touca
 Brigantium (Bragança), Conimbriga (Coimbra), Ebora (Évora), Lisbona
(Lisboa / Olisipone )

• Latin : camminus
• Catalan : camí
• Espagnol : camino
• Français : chemin
• Italien : cammino
• Occitan : camin
SUBSTRATO CELTA
 METAPLASMOS :
 sonorização de p , t , k > b, d, g

 apócope de –e: male → mal, bene → bem, mare → mar

 palatalização: l + [j] → [ʎ] filium > filho /

 n + [j] → [ɲ] vinea > vinha ; linum > linho

 assibilação: audio → ouço, gratia → graça, pigritia → preguiça

 fricatização: hodie → hoje, invidia → inveja

 Celtibero

 https://www.youtube.com/watch?v=Yju-fj4CHME

 Celta/ gaulês

 https://www.youtube.com/watch?v=teZEMA5mqTo
Romanos dominam a Península Ibérica em dois movimentos:

 Hispania Citerior (Hispânia mais


próxima)
 Tarracona e Gallaecia
 Província em 197 a.C. (República)
 Caráter militar / latim popular e
inovador

 Hispania Ulterior (Hispânia mais além)


 Baetica e Lusitania
 A partir de 27d.C. (Império)
 Chegada da aristocracia e
administração / latim culto – escola
fator conservador, maior assimilação
ao latim das cidades aos vilarejos e
aos campos
Bárbaros e romanos na Ibéria
PENÍNSULA IBÉRICA – BÁRBAROS
S. VI
SUPERESTRATOS GERMÂNICOS
 Germânicos – godos, visigodos, alamanos, suevos, francos,
normandos etc.
 Frâncico – língua dos francos
 Francônio – língua germânica da Francônia (Baviera)

EMPRÉSTIMOS
 Substantivos comuns: agasalhar, albergue, anca, arauto, arenga,
aspa, banco, bando, bandido, barão, branco, brasa, brotar, carpa,
dançar, dardo, elmo, espeto, espiar, estribo, espora, feudo, feltro,
fralda, fresco, gana, ganhar, ganso, garçom, grupo, guardar, guerra,
guia, harpa, lasca, liso, luva, marechal, marta, morno, rico,
roubar, roupa, sabão, saga, sopa, tirar, toalha, trégua;

 Nomes próprios:
 Afonso, Álvaro, Bernardo, Bruno, Carlos, Eduardo, Fernando, Gustavo,
Henrique, Leonardo, Ricardo, Roberto, Rodolfo, Rodrigo etc.
 Outros empréstimos que substituem formas latinas

Língua românica LATIM

 honte (fr.), onta (it.) < (frânc. haunita) ≠ verecundia

 haut (fr.) - (al. hoh) ≠ altus

 brun (fr.), bruno (it.) / brown (i.), braune (al.) ≠ marreus

 bleu (fr.), blu (it.), / blue (i.), blau (al.) < blao ≠ caeruleus (caelum),

glaucus

 blanc (fr.), branco, blanco (esp.) < blank ≠ albus


SUPERESTRATOS GERMÂNICOS –
léxico/ grafias diferentes
 w>g

 wardon > guardar


 *widarlon > galardão (recompensa por serviços valiosos)
 wisa > guisa
 want > guante (luva de ferro que compunha as antigas armaduras)
 witan > guiar
 Wilhelm > Guilherme (William, Guglielmo, Guillaume)

 warranty ≠ guaranty ≠ guarantee

 The warranty covers the car mechanically for a year, with unlimited mileage.
 The two banks have been able to find investors because they come with solid guaranties
against default.
 The system costs £99.95 including shipping and handling and a twelve-month guarantee
Hispania – Califado Omíada (Omeya)
em sua maior extensão 719 dC
O Califado de Córdoba (929 – 1031) foi a forma de
governo islâmico que dominou a maior parte da Península
Ibérica e do Norte de África com capital em Córdoba
Reconquista da Península
Ibérica aos árabes
ELIA, Sílvio. Preparação à linguística românica.

INFLUÊNCIA DA CONQUISTA ÁRABE NA PENÍNSULA


IBÉRICA
QUASE OITO SÉCULOS (711-1492)
 Norte – Galícia, Astúrias, Cantábria –
cristãos resistiram aos árabes /
Reconquista

 Restante da península:
 renegados ou muladies
(convertidos ao islamismo)
O termo muladi (do árabe ‫دون‬%%‫مول‬or,
translit. muwallad, pl. muwalladun ou
muwalladeen: "concebido por mãe não
árabe"),
ELIA, Sílvio. Preparação à linguística românica.

INFLUÊNCIA DA CONQUISTA ÁRABE NA PENÍNSULA IBÉRICA


QUASE OITO SÉCULOS (711-1492)
 os moçárabes (cristãos arabizados –
sob suas leis, língua e costumes)

 Moçárabes – falavam árabe com os


senhores e romance hispânico entre si

https://podtail.com/en/podcast
/
the-history-of-spain-podcast
/muladis-in-revolt/

https://www.abc.es/historia/ab
ci-fueron-tolerantes-al-andalus-
mozarabes-201901091223_video.
Influência árabe no léxico:
 A influência arábica em Portugal tem caráter
utilitário e popular. Cresceram a agricultura, o
comércio, as manufaturas. Termos ligados plantas,
instrumentos, ofícios, medidas etc.

 Ausentes termos relativos a: religião, ensino,


artes, letras e ciências
 Exceção – matemática: álgebra, algarismo,
algoritmo; Avicena (Ibn-Sina, persa versado em
várias áreas – filosofia, medicina), Averroés (Ibn
Rushid, polímata, trad. Aristóteles)

 Ca. 4000 arabismos no ibero-românico


https://www.youtube.com/watch?v=b6dHs_
Canto visigótico-moçárabe
 «Cristianos» en la Biblia mozárabe de León, datada del siglo X
 https://historiaeweb.com/2021/06/19/mozarabes/
 Canto moçárabe

 https://www.youtube.com/watch?v=4YnmO4Y89G4
 Al é o artigo árabe. Berberes arabizados (mouros) não tinham o artigo, os
árabes, mais cultos, sim.

 Substantivos: acelga, açúcar (as-sukar) açude, açafrão, aduana, alcáçar


(fortaleza), alcachofra, alcaide (prefeito), alcova, alfaiate, almofada,
alaúde, aldeia, almirante, alfafa, alfazema, algodão (al-qutun), alvoroço
(subst. abstr.), armazém, arroba (@ = ad), arroz, arsenal, atalaia, azar,
azeite, azulejo, bairro, babucha, califa, cenoura (ár.vulg. Sānnāria) , jarra,
laranja, limão, quintal (medida), taça, tarefa, tarifa, xadrez, xeque

 Adjetivos: baldio, mesquinho /


 azul, carmezim e escarlate
 Córdoba – Mesquita Catedral

 Peñalba

 Muniesa
https://pt.slideshare.net/iesjuliocarobaroja/arte-mozarabe-
presentation-904000?type=powerpoint&smtNoRedir=1
A fundação de Portugal
 Após o sucesso da Reconquista
cristã, o rei de Leão e Castela, D.
Afonso VI, 1096, oferece a D.
Raimundo de Borgonha e ao conde
D. Henrique, seu primo, um feudo,
o Condado Portucalense e suas
filhas como esposas (Uraca e
Tarejia).

 Dom Afonso Henriques proclama-se


rei em 1128, após vencer a Batalha
de São Mamede, e separa Portugal
da Galiza (Galícia)

 D. Afonso Henriques subiu ao


poder, Portugal conseguiu a sua
independência, com a assinatura
em 1143 do Tratado de Zamora
Península Ibérica - hoje
DIALETOS PORTUGUESES
🞂 Açoriano - Ilhas Açores
🞂 Alentejano – Alentejo
🞂 Algarvio - Algarve
🞂 Alto-minhoto - Norte de Braga (interior)
🞂 Baixo-beirão, alto-alentejano - Centro de
Portugal (interior)
🞂 Beirão - centro de Portugal
🞂 Estremenho - Regiões de Coimbra e Lisboa (pode
ser subdividido em lisboeta e coimbrão)
🞂 Madeirense – Ilha da Madeira
🞂 Dialeto Baixo Minhoto-Duriense - Regiões de
Braga e Porto
🞂 Transmontano -Trás-os-Montes
1 AÇORIANO; 2. ALENTEJANO; 3. ALGÁRVIO; 4. ALTO-MINHOTO; 5. BAIXO-
BEIRÃO/ALTO-ALENTEJANO; 6. BEIRÃO; 7. ESTREMENHO; 8. MADEIRENSE; 9.
BAIXO-MINHOTO;/DURIENSE; 10. TRANSMONTANO
#Dialetos #Portugal #Expressões
Conhece os Dialetos em Portugal
https://www.youtube.com/watch?v=AqJUuKkbE8E

Ladino (judeo-espanhol)
https://www.youtube.com/watch?v=a-2veFUgeCI
Yidiche
https://www.youtube.com/watch?v=vPxBIEeAIj4

Galego vs Português

https://www.youtube.com/watch?v=sgS1o-BquPo

https://www.youtube.com/watch?v=HARZinkyP1k

Galego e espanhol (castelhano)

https://www.youtube.com/watch?v=_K8SLSDPJ9E
DIALETOS ESPANHÓIS
 LEONÊS – causa → cousa (cousa/coisa)

 alteru → outro

 filu → filo (fio)

 rana → raa (rã)

 platea → praza (praça)

 ARAGONÊS – manutenção do f- (h- considerado inculto); nd > nn (sponda – armação, lat. >
spuenna )

 ANDALUZ – arcaizante; influência árabe e moçárabe (falar de contato)

 LADINO/JUDEU-ESPANHOL – espanhol arcaizante dos judeus sefarditas (sfaradi – Sfarad =


Espanha) expulsos pelos reis católicos Fernando e Isabel. Mantém f- inicial; [s] ≠ [ɵ] ; [z] ≠ [δ];

 CASTELHANO (< CASTILLA (os castelos, nt. pl.) – CASTELA)


 dialectos españoles
 https://www.youtube.com/watch?v=H9UWwdHtlis&t=5s
 Castelhano
 https://www.youtube.com/watch?v=1edvWDAaOGk

 Aragonês
 https://www.youtube.com/watch?v=7ypqnykwTXI

 Castelhano vs catalão
 https://www.youtube.com/watch?v=j5z78rdwHdM

 Castelhano e galego
 https://www.youtube.com/watch?v=_K8SLSDPJ9E&t=5s

 As Diferenças entre o Espanhol da Espanha e o Espanhol da


América Latina
 https://www.youtube.com/watch?v=blSPHXb3cJo
Espanhol da América
 Ilovelanguages

 Portenho (Buenos Aires)


 https://www.youtube.com/watch?v=CyPQiNuVo3M

 Chile
 https://www.youtube.com/watch?v=JtHLxia8TZg

 México
 https://www.youtube.com/watch?v=wpbIzSJK1QI
DIALETOS ESPANHÓIS – versão mais
detalhada
GRUPOS DIALETAIS - FRANÇA
1. Langue d’oïl

Feras le tu? O, je (séc. XII)


Fera le il? O, il → Oïl → Oui

2. Langue d’oc / occitano / provençal (Provença ←Nostra Provincia)

Voletz vos combatre ? Hoc, nos → Oc, nos

3. Franco-provençal
Dialeto “intermediário”
GÁLIA/FRANÇA: AS LÍNGUAS/OS
DIALETOS
 45 langues régionales de France / 45 Languages of France
 https://www.youtube.com/watch?v=ubGjasm63Y0&t=4
0s

 3 Les dialectes

 https://www.youtube.com/watch?v=6BNcNx0grJA

 Valão (Bélgica)
 https://www.youtube.com/watch?v=EOc-i8C0Qn0
GÁLIA: LANGUE D’OÏL
GÁLIA: LANGUE D’OC
GÁLIA: FRANCO-PROVENÇAL
occitano

 https://www.youtube.com/watch?v=JY9LdUGSMWA

 Occitano e catalão

 https://www.youtube.com/watch?v=pF4dTIlL6dc
SARDENHA: DIALETOS SARDOS
Sardo
 Sardegna (não) é Itália?
 https://www.youtube.com/watch?v=pSNwMY5CTQc

 Sardo

 https://www.youtube.com/watch?v=4HZU2TjmRGg

 Um exemplo de um dialeto sardo


 https://www.youtube.com/watch?v=v2WUxzKfZoc
 Lingua sarda, dialetto campidanese oristanese di Bauladu (OR)

 O sardo
 https://www.youtube.com/watch?v=i0ss4j-7zWU
siciliano

 https://www.youtube.com/watch?v=gv1nRX51qh0

 Italiano (florentino)

 https://www.youtube.com/watch?v=Xufvzj9hsn8
Dialetos italianos
Outro mapa dialetal
🞂 Toscani
🞂 Italiani centro-meridionali
🞂 Italiani settentrionali
🞂 Corsi e sardo-corsi
🞂 Sardi
🞂 Provenzali
🞂 Franco-provenzali
🞂 Catalani
🞂 Retoromanzi
🞂 Rumeni
🞂 Tedeschi
🞂 Slavi
🞂 Albanesi
🞂 Greci
 As Línguas da Itália
 https://www.youtube.com/watch?v=e34M6P1NXYM

 Vêneto
 https://www.youtube.com/watch?v=imTY6NvLgW0

 Italiano vs Emiliano
 https://www.youtube.com/watch?v=bPcp6oYU1zk

 Italiano vs corso
 https://www.youtube.com/watch?v=EQVPzdxBXXc

 Italiano vs friulano (reto-românica)


 https://www.youtube.com/watch?v=LigIzzDKeqU

 Italiano vs napolitano
 https://www.youtube.com/watch?v=q-oPhEsU7fg
Dialetos italianos - falantes

🞂 Napoletano 5 700 000


🞂 Veneto 3 800 000
🞂 Lombardo 3 600 000
🞂 Piemontese 1 600 000
🞂 Sardo 1 000 000
🞂 Emiliano-romagnolo 1 000 000
🞂 Ligure 500 000
🞂 Friulano 300 000
🞂 Tirolese 250 000
🞂 Albanese 100 000
🞂 Gallurese 100 000
🞂 Occitano 100 000
🞂 Sassarese 100 000
🞂 Sloveno 100 000
🞂 Francoprovenzale 70 000
🞂 Catalano 20 000
🞂 Greco 20 000
🞂 Ladino 20 000
🞂 Alemanno 3 400
🞂 Germanico 2 200
🞂 Croato 1 000
Bilinguismo - Itália
Imigração italiana no Brasil
 Entre 1875 e 1935, aproximadamente
1,5 milhão de italianos imigraram para o
Brasil.
 Vieram pessoas do Vêneto, de Nápoles,
Emilia-Romagna, Sicilia, Lombardia.
 Atualmente, 28-30 milhões de
brasileiros são descendentes de
italianos, contabilizando a maior
população de origem italiana fora da
Itália.
 Os imigrantes não falavam o italiano
padrão existente hoje, mas dialetos.
Séc. XVII

 https://youtu.be/hzh01Q0woHI
Imigração italiana no Brasil

 https://pt.wikipedia.org/wiki/Imigra%C3%A7%C3%A3o_italiana_no_Brasil
Imigração italiana no Brasil
 Não apenas a população da Itália, mas de toda a Europa
de um modo geral estava afundada na miséria no século
XIX. A transição entre um modelo de produção feudal
para um sistema capitalista afetou diretamente as
condições sociais no continente europeu

 Na época em que estes imigrantes partiram para o Brasil, no


fim do século XIX, o uso do dialeto/ língua local era ainda
mais forte, visto que poucos italianos eram alfabetizados e
tinham conhecimento suficiente do italiano padrão (toscano/
florentino) que ainda começava a se difundir.

 A imigração vêneta se concentrou no Sul do Brasil, palco


para a criação de colônias rurais isoladas quase sem
comunicação. Tais fatores contribuíram para o enraizamento
do dialeto vêneto em certas porções do Brasil meridional.
Imigração italiana no Brasil
 A maior parte dos falantes de vêneto no Brasil se
concentra nas zonas vinícolas do Rio Grande do
Sul.

 Por viverem de certa forma isolados na zona rural


– Serra Gaúcha (4), esses italianos e
descendentes foram o único grupo que conseguiu
manter o idioma vivo no Brasil, falado atualmente
por alguns milhares de brasileiros.
Imigração italiana no Brasil

 O dialeto, contudo, sofreu forte influência do


português, e manteve expressões e léxicos que
desapareceram na Itália. Para diferenciá-lo,
utiliza-se hoje o nome talian.
 https://pt.wikipedia.org/wiki/Talian

 Desta forma, apenas o dialeto vêneto


sobreviveu no Brasil. Diversos outros falares
itálicos, como o napolitano (bastante difundido
em São Paulo no início do século passado),
emiliano, siciliano, lombardo etc.,
desapareceram no Brasil.
Talian

 Diferenças entre Italiano standard, Vêneto e Talian


 https://www.youtube.com/watch?v=kLrhpnsuMsM

 Talian - La nostra vera lengua madre


 https://www.youtube.com/watch?v=cla34bTSvIs
Imigração italiana no Brasil
 É notório, porém, que o vêneto também está ameaçado,
visto que está restrito a ambientes rurais, em um país de
forte aceleração urbana como é o Brasil. Em centros
urbanos, como Caxias do Sul, o vêneto foi, outrora, língua
corrente porém hoje é difícil encontrar seus falantes.

 Atualmente verifica-se um renovado interesse em se


manter esse idioma minoritário do Brasil meridional
através de sua inserção em currículos escolares, da
mesma forma que se está fazendo com o idioma alemão
nas zonas de colonização alemã e com o espanhol nas
zonas fronteiriças à Argentina e ao Uruguai. O ensino da
língua é obrigatório nas escolas dos municípios de
Francisco Beltrão (PR) e Antônio Prado (RS).

 Municípios em que o talian é co-oficial no Rio Grande


do Sul (ao lado).
 Pertile, Marley Terezinha. O talian entre o italiano-padrão e o
português brasileiro : manutenção e substituição linguística no Alto
Uruguai gaúcho. Tese de Doutorado. Porto Alegre, UFRS, 2009
 http://hdl.handle.net/10183/18345

 Curiosidades e provérbios
 https://meuartigo.brasilescola.uol.com.br/curiosidades/talian.htm

 Revista Oriundi
https://oriundi.net/immigrazione

talian dissertação - Google


Imigrações de países de língua neolatina

 Portugal
 Outro fator importante na imigração portuguesa durante
o século XVII e o século XVIII foi a imigração açoriana e
madeirense para a Região Norte, a Região Nordeste e a
Região Sul do Brasil.
 1888 e 1898, o s portugueses, com quase 242 mil
indivíduos, ou 18% dos imigrantes.
 Entre 1904 e 1915 entraram no Brasil 427 725 imigrantes
portugueses, sendo que 200 mil entraram somente nos
três anos antecedentes ao início da guerra.
 Após a I Guerra Mundial, iniciou-se um novo período de
forte atração imigratória, com picos entre 1926 e 1929,
quando foram registradas entradas médias anuais de 38
mil portugueses no Brasil.
 Entre 1919 e 1930 entraram no Brasil 337 723
portugueses, 35,7% dos imigrantes,
 ó entre 1951 e 1960, entraram no Brasil 235 635
portugueses
'O YouTube influencia o jeito de falar da minha filha’

 https://www.bbc.com/portuguese/geral-5
6697071

 CRIANÇAS PORTUGUESAS FALAM


COMO BRASILEIRAS

• Vitor Tavares
• Da BBC News Brasil em São Paulo
 13 abril 2021
Imigrações de países de língua neolatina

 https://brasil500anos.ibge.gov.br/territorio-brasileiro-e
-povoamento/espanhois/razoes-da-emigracao-espanhol
a.html

 https://core.ac.uk/download/pdf/194612722.pdf
 https://brasil.elpais.com/brasil/2014/06/04/opinion/1
401910096_876304.html
 O misterioso silêncio dos 15 milhões de brasileiros de sangue
espanhol A falta de informação faz com que se fale ora em 15
milhões, ora em 10 milhões de brasileiros de sangue espanhol.
 os 750.000 espanhóis pobres que chegaram ao Brasil desde o
período colonial até hoje logo deixaram de se sentir espanhóis
para se fundir com os nativos, logo passaram a ser
considerados integrantes da mesma comunidade. Um dado
interessante confirma minha intuição: 64,7 % dos homens
vindos da Espanha casaram-se com brasileiras, e 47,2 % das
mulheres casaram-se com brasileiros. Isto permite pensar que
a geração seguinte, a de seus filhos, pode ter feito o mesmo.
 https://escoladigital.org.br/planos-de-aula/imigrantes-
Influência africana no português do Brasil
 https://www.youtube.com/watch?v=0dRt7HR02zY

 Ca. 4,5 milhões de pessoas trazidas da África – descendentes – 100 milhões (?)
 A vinda dos negros africanos como escravos foi um marco histórico brasileiro, sobretudo do século
XVI. Apesar das precárias condições da escravidão, os povos traficados jamais deixaram para trás a
herança cultural do seu povo (costumes alimentares, religiões etc.).
 Entre os principais grupos que vieram para o continente americano estavam os bantus e os
sudaneses. O povo bantu foi o primeiro a fazer a viagem no tráfico transatlântico. Dos vários
dialetos existentes pela África, os que tiveram maior impacto no Brasil foram o quimbundo, o
quicongo e o umbundo.

 a) as línguas originárias dos povos de cultura banto, praticantes de idiomas que muito influenciaram a nossa maneira de falar o
português, como o bacongo e o ovimbundo.
 b) as línguas provenientes dos grupos culturais da África Ocidental, com destaque para um idioma formado por uma infinidade
de falares semelhantes, que entre nós ficou conhecido como iorubá.
 – Omissão da última consoante nas palavras: Vou falar (Vô fala)
 – A palatalização das consoantes “d” e “t” quando precedem a vogal “i”: dia, tinta
 – Vocalização (no caso com a substituição do “lh” pelo “i”) – muié (mulher), trabaiá (trabalhar)
 – Ditongação: meis (mês), pais (paz)

 https://www.appai.org.br/a-africa-na-boca-do-povo/
 LOPES, N. (1993-1995) Dicionário Banto do Brasil, Rio de Janeiro: Secretaria
Municipal de Cultura.
 PETTER, M.M.T.(2000) Talvez sejam africanismos. Estudos Lingüísticos XXIX – GEL
– Grupo de estudos Lingüísticos do Estado de São Paulo. v. 1: 713-718.
Influência indígena no português do Brasil
 Hábitos e costumes
 https://www.youtube.com/watch?v=VVOr2-8xVPs

 Grupos indígenas
 https://www.youtube.com/watch?v=-2PxTSvu-B4

 Línguas indígenas
 https://www.youtube.com/watch?v=IamZQjYBoBI

 Família Legal: A Influência Indígena na Língua Portuguesa


Brasileira

 https://youtu.be/9p3KnFOMc1Q
Dialetos românicos no mundo

Legenda:
castelhano 577 milhões
português 400 milhões
francês 500 milhões
italiano 61 milhões
romeno 30 milhões
25 principais etnias do Brasil
imigração e descendentes
 https://www.youtube.com/watch?v=wlqRJQYCesc
DECLARAÇÃO UNIVERSAL DOS DIREITOS
HUMANOS EM ROMÂNICAS - artigo 1O

 Latim:
 Omnes homines liberi aequique dignitate atque iuribus nascuntur.
Ratione conscientaque praediti sunt et alii erga alios cum fraternitate se
gerere debent.
 Aragonês:
 Toz os sers umanos naxen libres y iguals en dinnidá y dreitos. Adotatos
de razón y conzenzia, deben comportar-sen fraternalmén unos con atros.
 Asturiano:
 Tolos seres humanos nacen llibres y iguales en dignidá y drechos y, pola
mor de la razón y la conciencia de so, han comportase hermaniblemente
los unos colos otros.
 Corsa:
 Nascinu tutti l'omi libari è pari di dignità è di diritti. Pussedinu a raghjoni è a
cuscenza è li tocca ad agiscia trà elli di modu fraternu.
 Castelhano:
 Todos los seres humanos nacen libres y iguales en dignidad y derechos y,
dotados como están de razón y conciencia, deben comportarse
fraternalmente los unos con los otros.
 Catalão:
 Tots els éssers humans neixen lliures i iguals en dignitat i en drets. Són dotats
de raó i de consciència, i els cal mantenir-se entre ells amb esperit de
fraternitat.
 Francês:
 Tous les êtres humains naissent libres et égaux en dignité et en droits. Ils
sont doués de raison et de conscience et doivent agir les uns envers les
autres dans un esprit de fraternité.
 Friulano/Friuliano:

 Ducj i oms a nassin libars e compagns come dignitât e derits. A an sintiment e

cussience e bisugne che si tratin un culaltri come fradis.

 Auvernês (dialeto francês):

 Ta la proussouna neisson lieura moé parira pà dïnessà mai dret. Son charjada

de razou moé de cousiensà mai lhu fau arjî entremeî lha bei n'eime de

freiressà.

 Galego:

 Todos os seres humanos nacen libres e iguais en dignidade e dereitos e,

dotados como están de razón e conciencia, débense comportar

fraternalmente uns cos outros.


Mirandês*
Todos ls seres houmanos nácen lhibres i eiguales an denidade i an
dreitos. Custuituídos de rezon i de cuncéncia, dében portar-se uns culs
outros an sprito de armandade.
*A língua mirandesa é um idioma pertencente ao grupo asturo-leonês,
com estatuto de segunda língua oficial em Portugal,
Italiano:
Tutti gli esseri umani nascono liberi ed eguali in dignità e diritto. Essi
sono dotati di ragione e di coscienza e devono agire gli uni verso gli altri
in spirito di fratellanza.
Judeu-espanhol:
Kada benadam i benadam nase forro i igual en dinyidad i en derechos.
Todos son baale razón i konsiensia i deven komportarsen los unos verso
los otros kon fraternidad
 Leonês:
 Tolos seres humanos nacen llibres y iguales en dinidá y dreitos y, dotaos
comu tán de razon y conciencia, débense comportare los unos colos
outros dientru d'un espíritu de fraternidá.
 Occitano:
 Totes los èssers umans naisson liures e egals en dignitat e en dreches. Són
dotats de rason e de consciéncia e se devon comportar los unes amb los
autres dins un esperit de fraternitat.
 Picardo:
 Tos lès-omes vinèt å monde lîbes èt égåls po çou qu'èst d' leû dignité èt d'
leûs dreûts. Leû re°zon èt leû consyince elzî fe°t on d'vwér di s'kidûre inte
di zèle come dès frès.
 Português:
 Todos os seres humanos nascem livres e iguais em dignidade e em direitos.
Dotados de razão e de consciência, devem agir uns para com os outros em
Provençal:
Tóuti lis uman naisson libre. Soun egau pèr la digneta e li dre. An tóuti
uno resoun e uno counsciènci. Se dèvon teni freirenau lis un 'mé lis
autre.
Romanche:
Tuots umans naschan libers ed eguals in dignità e drets. Els sun dotats
cun intellet e conscienza e dessan agir tanter per in uin spiert da
fraternità.
Romeno:
Toate fiinţele umane se nasc libere şi egale în demnitate şi în drepturi.
Ele sunt înzestrate cu raţiune şi conştiinţă şi trebuie să se comporte
unele faţă de altele în spirit de fraternitate.
Sardo:
Totu sos èsseres umanos naschint lìberos e eguales in dinnidade e in deretos. Issos
tenent sa resone e sa cussèntzia e depent operare s'unu cun s'àteru cun ispìritu de
fraternidade.
Valão:
Tos lès-omes vinèt-st-å monde lîbes, èt so-l'minme pîd po çou qu'ènn'èst d'leu
dignité èt d'leus dreûts. I n'sont nin foû rêzon èt-z-ont-i leû consyince po zèls, çou
qu'èlzès deût miner a s'kidûre onk' po l'ôte tot come dès frés.

VALÃO – WALLON – dialeto francês falado ao norte da França e ao sul da Bélgica


Basco (Euskara)
 O basco é o idioma ancestral dos bascos, povo que habitou
historicamente o País Basco, região que abrange uma área do nordeste
da Espanha e sudoeste da França. É falado por 27% dos bascos em todos
os territórios habitados por este grupo étnico (714.136, de um total de
2.648.998 de habitantes). Destes, 663.035 bascofalantes vivem na parte
espanhola do País Basco, e 51.100 na parte francesa.
The modern dialects of Basque according
to 21st-century dialectology

 Ocidental (Biscaio)
 Central (Gipuzko)
 Alto Navarrês
 Baixo Navarrês –Lapurdês
 Souletino (Zuberês)
 outras áreas
bascas ca 1850
(Bonaparte)
Um pouco de língua basca
 etxea '(the) house’ [house-ART]
 etxeak '(the) houses’ [house-ART]
 etxe hau 'this house’ [house this]
 etxe horiek 'those houses’ [house those]
 etxe bat 'one/a house’ [house one]
 etxe batzuk 'some houses’ [house some]
 etxe gorri bat 'one red house’ [house red one]
 etxe txikia '(the) little house’ [house small-ART]
 etxe zuriak '(the) white houses’ [house white-ART]
 nire etxe txikia 'my little house’ [my house small-ART]
Língua basca
 PRONOMES

 ni 'I/me'
 hi 'you (very familiar)'
 zu 'you (polite or neutral)'
 hau, hori, hura, bera 'he/him, she/her, it’
 gu 'we/us'
 zuek ‘you'
 hauek, horiek, haiek,
 bera(ie)k, eurak... 'they/them'
Língua basca - casos
 Absolutivo: -ø (sujeito de verbo intransitivo)
 · Ergativo: -k (sujeito de verbo transitivo)
 · Dativo: -i (objetos indiretos, dativos éticos)
 · Genitivo: -ren ,-ko (possuidores),(-ko genitivo qdo se refere a
local)
 · Instrumental: -z (instrumentos; usos diversos)
 · Comitativo: -ekin (acompanhamento, companhia - com)
 · Locativo: -n (lugar de permanência - em, a; movimento - para)
 · Ablativo: -tik (origem do movimento - de)
 · Alativo: -ra (objetivo do movimento - para, a)
 · Terminativo: -raino (terminação - até)
 · Direcional: -rantz (direção do movimento - para)
 · Benefactivo: -entzat (beneficiário - para uma pessoa)
 · Destinativo: -rako (destinação inanimada - para uma coisa)
vocabulário 


café com leite: "kafesne"
buraco: "zulo"
 bom dia: "egun on"
 boa tarde: "arratsalde on"  casario: "baserri"
 boa noite: "gabon"  vento: "haize"
 adeus: "agur"  ratinho: "sagutxo"
 até logo: "gero arte"
 gato: "katu"
 como estás? "Zer moduz zaude?"
 cão: "txakur"
 por favor: "mesedez"
 perdão: "barkatu"  mar: "itsaso"
 muito obrigado: "eskerrik asko"  falante de basco: "euskaldun"
 de nada: "ez dago zergatik", "ez  padaria: "okindegi"
horregatik"
 rua: "kale"
 sim: "bai"
 que horas são? "Zer ordu da?"  festa: "jai"
 centro comercial: "merkatari  boina: "txapel"
gune"
 pedra: "harri"
 não: "ez"
 felicidades: "zorionak"
 não entendo: "ez dut ulertzen"
 não fumar: "ez erre“  mãe: "ama"
 olá: "kaixo“ agua: "ur"  pai: "aita"
 vinho: "ardo"  filho: "seme"
 queijo: "gazta"
 filha: "alaba"
 pão:"ogi"
 raposa: "azeri"
 café: "kafe huts"
Língua basca
 Atualmente, o País Basco dentro da Espanha goza de uma autonomia política e
cultural extensiva. Muitas escolas na região usam o basco como primeira língua
de ensino. De acordo com a BBC "cerca de 90% das crianças bascas estão agora
matriculadas em escolas de ensino em língua basca".
 Contudo, em Navarra, o basco foi declarada língua em extinção, desde que o
governo conservador da Unión del Pueblo Navarro se opôs ao nacionalismo
basco e aos símbolos bascos, destacando sua própria autonomia.
Língua basca
 O incentivo à língua basca tem causado protestos

por aqueles que temem que os falantes apenas de

espanhol passem a ser vistos como cidadãos de

segunda classe. De qualquer forma, o espanhol é

hoje essencial para a vida cotidiana

 É comum traduzir os sobrenomes bascos como

"topo da colina", "do rio", todos relacionados com

o local de seu lar ancestral. Essa é uma evidência

interessante para considerar os bascos como sendo

o único povo que sempre teve uma residência fixa


Distribuição – identidade cultural do basco
Léxico de origem basca
 abarca, abóbora, arroio, baía, balsa, barro, bezerro, bizarro, cama, esquerdo,
garra, lousa, manteiga, manto, modorra, nêspera, páramo (planalto deserto),
sapo, sarna, seara, veiga, Xavier (<Etxeberri, “casa nova”).

 http://www.filologia.org.br/vicnlf/anais/caderno07-10.html

 http://www.filologia.org.br/viicnlf/anais/caderno03-03.html

 https://www.youtube.com/watch?v=S1l9oDiSiEQ&t=276s
 Basco - A língua do mistério

 #PaísBasco #Bilbao #Euskera


 BASCO PARA BRASILEIROS - AULA 1
 https://www.youtube.com/watch?v=r17m7tHltwY

Você também pode gostar