Escolar Documentos
Profissional Documentos
Cultura Documentos
,-gl-
II T Ip o
T IP IC ID A D .
O B J E T IV O . T Ip o S U B J E T IV O
I
( 16 C a za d o re s e n d e sc a n so . D o s c a z a d o r e s " P e d r o y P a b l o , e n -
..
I
tra n a u n a h o s te ría a fin d e p a s a r a llí la n o c h e . D u ra n te la c e n a ,
1 P e d ro n a rra b a a s u c o m p a ñ e ro v ie ja s a n é c d o ta s , m ie n tra s é s te lo
,I
,
! e s c u c h a b a im p re s io n a d o p o r lo s h e c h o s . E n u n m o m e n to , c u a n d o
, P a b lo lim p ia b a s u e s c o p e ta d is tra íd a m e n te d e la n te d e P e d ro , s e
¡ e s c a p a d e e lla -a n te
a m ig o e n e l a c to .
su so rp re sa - u n d is p a ro q u e m a ta a su
¡
¿
N o ta p relim in a r so b re la estru ctu ra d el a n á lisis: 1 . S i u n c a s o d e te r-
I
J
!
m in a d o
cho penal
n o p re s e n ta
(á m b ito
b a s e d e q u e u n d e te rm in a d o
p ro b le m a s p a rtic u la re s d e a p lic a c ió n
esp a cia l y tem p o ra l d e l a l e y p e n a l ) s e p a r t e d e l a
d e l d e re -
d e r e c h ó e s a p l i c a b l e ; p . e j ., s i e l c a s o e s ,
d a d o e n u n c u rs o d ic ta d o e n A rg e n tin a , s e p r e s u p o n e q u e e l d erech o
p en a l a rg en tin o e s a p l i c a b l e . S i e l c a s o n a p r e s e n t a p a r t i c u l a r i d a d e s
a e s e re s p e c to n o h a c e fa lta s iq u ie ra h a c e r ta l a c la ra c ió n y s e e n tra d i-
re c ta m e n te a l a n á lis is d e la s itu a c ió n de hecho.
, "
"
I
M a r c e lo A . S a n c in e tti
i C asos de D erecho penal 225
224 I
I
tra co n tra ctu a l, etc. U n a co m p a ra ció n co n resu lta d o s sim ila res es p o - E l m o d e lo m á s e x te n d id o d e s o lu c ió n d e c a s o s p e n a le s d is tin g u e , pa-
s ib le re s p e c to de m uchas o tra s ra m a s d e l d e re c h o . ra e l a n á lis is d e la " tip ic id a d " , e n tre " tip o o b je tiv o " y " tip o s u b je tiv o " .
E l a n á lis is c o m ie n z a a s í p o r la p re g u n ta re la tiv a a lo s e le m e n to s ex-
P a ra re sp o n d e r a la p re g u n ta , p ro p ia d e l D e re c h o P e n a l, d e s i u n c ie r-
to h e c h o e s p u n ib le -q u e e s ta a l m e n o s im p líc ita e n to d o s lo s p la n -
tern o s a la co n scien cia o p siq u is d el a u to r, p a ra co m p ro b a r si p u ed en
e s ta r c o m p le to s lo s e le m e n to s o b je tiv o s d e l tip o p e n a l: e l lla m a d o " ti-
te a m ie n to s d e e s te lib ro - e x is te un orden d e a n á lis is del caso. La
2 . S e g ú n s e d ijo , e n to n c e s , la p rim e ra p re g u n ta p a ra c o n s ta ta r si ha ~
w
v i o " a l tip o s u b j e t i v o , a s a b e r: e n la m e d id a e n q u e a q u é l fija lo s e le -
h a b id o u n h e c h o p u n ib le e s la d e s i e x is te u n a " a c c ió n típ ic a " , e s d e c ir,
"o m e n to s e x te rn o s a l a u to r, q u e é l tie n e q u e h a b e rse re p re s e n ta d o
s i la c o n d u c ta se s u b s u m e e n u n tip o p e n a l: la " tip ic id a d " d e la a c c ió n c o n s c ie n te m e n te c o m o d e h e c h o e x is te n te s p a ra que se pueda a fir-
u o m isió n co rresp o n d ien te. ~ m a r q u e o b ró c o n d o lo . P o r e n d e , p a ra d e fin ir c u á le s s o n lo s e le m e n -
o
w
o tos q u e el a u to r d eb e rep resen ta rse en el ((tip o su b jetiv o " es p reciso
8 p a rtir de un esquem a d e r e fe r e n c ia e x te r a o (a l a u to r), q u e e s p re c is a -
1 E n esa m ed id a , " ilícito " e " in ju sto " o p era n co m o sin ó n im o s; en fa v o r d el p ri-
3 m e n te e l " tip o o b je tiv o " . D ic h o e s to m is m o d e la m a n o d e u n p á rra fo
I del M a n u a l deJakobs: " E l tip o o b je tiv o e s o b je to d e l tip o s u b je tiv o ; e s
m er u so , co n to d o , v éa se 8 a n cin etti, Teoría del delito y disualor de acción, p . 2 , n o ta 1 . ro
M a r c e lo A . S a n c in e tti
C asos de D erech o pen al 227
226
d e r la fu n c ió n fu n d a n te d e s e r e l m a rc o d e re fe re n é ia d e a q u e llo q u e
e n fo rm a a n tic ip a d a (d o lo ) o a n tic ip a b le (im p ru d e n c ia ) u n a p a rte de e l a u to r tie n e q u e r e p r e s e n ta r s e p a r a q u e s e p u e d a a fir m a r q u e o b r ó
la p s iq u is d e l a u to r. Y , p a re lla , te n d ría q u e s e r!ra te d o , e n c a so d e p ro -
c o n d o lo .
c e d e r d e o tro m o d o [e s d e c ir, s i s e e x p lic a ra e l tip o s u b je tiv o a n te s q u e
e l o b je tiv o l e n s u re fle jo s u b je tiv o , p o r ta n to , in d ire e ta m e n te " 2 . 3 . A h o r a b ie n , la c u e s tió n , n o y a te ó r ic a , s in o p r á c tic a , d e s i e n e l c a .
P e ro e s to n o s ig n ific a q u e a l d e s a rro lla r e l a n á lis is del caso h a ya q u e s o c o n c re to u n o in iC ia rá e l a n á lis is p o r e l tip o o b j e tiv o o p o r e l tip o s u b -
p a rtir d e la p re g u n ta d e s i e s tá p re s e n te o c o m p le to e l tip o o b je tiv o ; . je tiv o , d e p e n d e d e la s p a rtic u la rid a d e s d e l c a s o . L a s ig u ie n te p ro -
b ie n p o d ría in ic ia rs e p o r e l d e s c a rte d e l tip o s u b je tiv o , s i e s p r im a fa - p u e s ta d e s o lu c ió n e s u n b u e n e je m p lo d e q u e e l e s q u e m a tra d ic io n a l
c ie e v id e n te q u e e l a u to r o b ró s in d o lo . P o r lo d e m á s . c o n e l tra s fo n d o q u e p a r te d e l a n á lis is d e l tip o o b je tiv o p u e d e te n e r p o c o s e n tid o e n e l
te ó ric o d e l a u to r d e e s te lib ro -d e s a rro lla d o p rin c ip a lm e n te en dos c a s o c o n c r e to , s i y a a p r im e r a v is ta s e p e r c ib e q u e e l a u to r n o o b r ó c o n
in v e s tig a c io n e s e x b a u s tiv a s 3 y e x p u e s to ta m b ié n e n o tro s tra b a jo s d o lo d e lo o c u rrid o : e l lla m a d o " e rro r d e tip o " (a rg . a rto 3 4 , in c . 1 , C ó d .
de m enor c o m p le jid a d 4_, l o q u e f u n d a m e n t a la in fr a c c ió n a u n a P e n a l)5 . A p e s a r d e e s to , a q u i s e p re s e n ta rá u n a s o lu c ió n q u e c o m ie n -
n o r m a (q u e p ro h fb e a c tu a r d e ta l m o d o , e n lo s d e lito s d e c o m is ió n z a e l a n á lis is d e la tip ic id a d p o r e l " tip o o b je tiv o " , ta l c o m o e s e l h á b i-
[n o rm a p ro h ib itiv a ], o q u e o rd e n a a c tu á r d e ta l o tro , e n lo s d e lito s d e to m á s d ifu n d id o . P e ro n o h a y u n a p re la C ió n n e c e s a ria e n e s e s e n tid o .
o m is ió n [n o rm a im p e ra tiv a , m a n d a to ]) e s a q u e lla p a rte d e la a c c ió n E n c a m b io , q u e la tip ic id a d e s a n te rio r a la a n tiju rid ic id a d , é s ta a la
q u e e stá c o m p le ta m e n te b a jo e l d o m in io d e l a u to r , e l a c tiv a r s u d e c i~ c u lp a b ilid a d , e t c ., n o e s d i s p o n i b l e p a r a q u i e n a n a l i z a e l c a s o . S ie m -
s ió n d e a c c ió n . T a n to la s c o n s e c u e n c ia s d e l h e c h o (q u e se p ro d u z c a el p re s e d e b e s e g u ir e s e o rd e n , d e m o d o fijo .
re s u lta d o ), c o m o e l c o n te x to d e la s itu a c ió n e x te rn a y a e x is te n te al
m o m e n to d e la a c c ió n (q u e lo q u e tie n e d e la n te , q u e p a re c e ra z o n a - \
b le m e n te u n h o m b re , se a d e h e c h o u n h o m b re , e t c .) s o n f a c t o r e s ca-
• S O L U C IÓ N
s u a le s , q u e n o d e b e r ía n in c id ir e n u n J U I c io d e im p u ta c ió n r a c io n a l,
p u e s s ó lo a q u e llo q u e p o d ría a d s c rib irs e a u n a m o tiv a c ió n d e fe c tu o s a I. T ip ic id a d
p u e d e s e r re la C io n a d o c o n u n ju ic io d e c u lp a b ilid a d (ju ic io d e re p ro -
c h e ), n o a q u e llo q u e ta m b ié n depende d e lo q u e o c u rra en el m undo a) T ip o o b je tiv o
, .
(c u lp a b ilid a d p o r la m o tiv a c ió n d e fe c tu o s a v s . c u lp a b ilid a d p o r '1 a I
1 - L a p r im e r a c u e s tió n e s , e n to n c e s , e l a n á lis is d e la t i p i c i -
d e s g ra c ia d e la e x is te n c ia " ).
dad. L a tip ic id a d c o n s is te e n la c a r a c te r ís tic a de una c o n d u c ta
M a s e l h e c h o d e q u e e l tip o s u b je tiv o fu n d a m e n te e n s u m a la in fra c -
c ió n a la n o rm a , e l ilíc ito , n o s ig n ific a q u e e l tip o o b je tiv o p u e d a p e r- c o n c r e ta ( a c c ió n u o m is ió n ) d e c o r r e s p o n d e r s e , d e c o i n c i d i r , c o n u n
t i p o : la a d e c u a c i ó n t í p i c a . E l tip o e s la d e s c r i p c i ó n general que con-
tie n e la le y d e u n a a c c ió n u o m is ió n c o n tr a r ia a la n o r m a . C u a n d o
la c o n d u c ta s e a d e c u a a l tip o , s e d ic e q u e la a c c ió n " s e s u b s u m e " en
2 J a k o b s ,L e h r b u c h ; 7 /1 . S o b r e la c u e s tió n d e q u e 'e l t i p o o b j e t i v o , c o m o m a r c o . é l, e s d e c ir , q u e " c a e d e b a jo d e l tip o " , q u e to d o s lo s e le m e n to s d e l ti-
d e r e fe r e n c ia d e l d o lo , e s c o n c e p tu a lm e n te p r e v io a l tip o s u b je tiv o (fu n c ió n d e d e li~
p o e s tá n p r e s e n te s e n la a c c ió n . T a m b ié n s e s u e le d e c ir , e n e s e m is -
m ita c ió n d e l tip o s u b je tiv o ), s ie n d o é s a la fu n c ió n c o n s titu tiv a e s e n c ia l d e l tip o o b -
je tiv o , v é a s e S a n c in e tti, S u b je tiv is m o e im p u ta c ió n o b je tiv a e n d e r e c h o p e n a l, B u e . m o s e n tid o , q u e la a c c ió n " c u m p le e l tip o " o q u e " r e a liz a e l tip o " .
n o s A ir e s , 1 9 9 7 , p p . 1 2 2 s s . (p a r a la e d ic ió n c o lo m b ia n a d e l m is m o lib r o [B o g o tá , E n e l c a s o e n e s tu d io , e l r e s u lta d o d e m u e r te d e P e d ro , d e l q u e
1 9 9 5 1 , p p . 1 1 5 s s .) . h a b la e l p la n te a m ie n to , c o n d u c e a p r e g u n ta r s e p o r la p o s ib le a d e -
3 S a n c in e tti, T e o r ía d e l d e lito y d is v a lo r d e a c c ió n (v . r e í. s u p r a , P r im e r a P a r - c u a c ió n d e la c o n d u c ta d e P a b lo a l tip o p e n a l d e l a r to 7 9 d e l C ó d .
te , n o ta 1 0 ), y F u n d a m e n ta c ió n s u b je tiv a d e l ilíc ito y d e s is tim ie n to d e la te n ta tiv a
(v . r e í. s u p r a , P r im e r a P a r te , n o ta 3 2 ).
fin ic ió n d e a c c ió n c o m o " e je rc ic io d e a c tiv id a d fin a l" (te o ría final no fu e c a u s a d é l re s u lta d o ; la p u n ib ilid a d e v e n tu a l p o d rá s u b s is tir a
títu lo d e te n ta tiv a (a rts . 4 2 , 4 4 , C ó d . P e n a !), m ie n tra s q u e , e n c a s o s d e
d e la a c c ió n ), c o m o e n la c o n c e p c ió n d e l " m o v im ie n to c o rp o ra l vo-
re s p o n s a b ilid a d p o r im p ru d e n c ia , la fa lta d e c a u s a lid a d o im p u ta -
lu n ta rio q u e p ro d u c e u n c a m b io e n e l m u n d o e x te rio r" (te o tía cau-
c ió n o b je tiv a e x c lu irá la re s p o n s a b ilid a d . P o r e llo , e n la b ib lio g ra fía
sal d e la a c c ió n ). E n e l c a s o e n e s tu d io e s m a n ifie s to q u e e l s u c e s o h o y s e d a p re fe re n c ia a la fó rm u la q u e h a c e d e p e n d e r la re la c ió u c a u -
no s e d a c o m o c o n s e c u e n c ia d e u n a c a u s a d e e x c lu s ió n d e la a c - s a l d e la c o n s ta ta c ió n d e q u e u n a le y d e la n a tu ra le z a , u n a le y e m p í-
c ió n . D e lo s té rm in o s d e l c a s o s u rg e , e n e fe c to , q u e P a b lo e s tá re a - r ic a , c ie n tífic a , pueda e x p lic a r el hecho a c o n s id e r a r com o " c o n d ic ió n
c e s o s e h a b ria p ro d u c id o ig u a lm e n te c o n la m is m a in te n s id a d , o a c a -
to r a l m e n o s en alguna medida, e n e l á m b ito d e la m e d ic ió n d e la
so in clu so con in ten sid ad m en or, sin la actu ación d el au tor; a esto se
p e n a -o E s a s u n to d e c a d a p ro p ie ta rio d e u n in s tru m e n to p e lig ro -
le lla m a e l p ro b le m a d e lo s cursos causales hipotéticos 6. 4 . E n lo q u e
s o e l c u id a r q u e d e s u á m b ito d e d o m in io n o s e d e riv e n consecuen-
resp ecta a la solu ción d e u n caso h ip otético, la relación cau sal n o d e-
b e s e r p ro b le m a tiz a d a e n fo rm a p a rtic u la r, c u a n d o d e lo s té rm in o s
c ia s n o c iv a s a te rc e ro s (neminem laede): P o r ta n to , el hecho es
d e l p l a n t e a m i e n t o s u r g e s i n m á s , c o m o no p r o b l e m á t i c o , q u e e l h e c h o ta m b ié n o b je tiv a m e n te im p u ta b le a la a c c ió n d e P a b lo : é l h a c re a -
en exam en fite c a u s a d e l re s u lta d o (así, p. ej., en el caso en an álisis, en d o u n rie s g o re p ro b a d o q u e s e h a re a liz a d o e n e l re s u lta d o .
q u e s é p a rte y a d e l p re s u p u e s to d e q u e e l d is p a ro q u e m a tó a la v íc ti- E n c o n s e c u e n c ia , e n e l c a s o e n a n á lis is , e l tip o o b je tiv o , c o rn o
m a," se escap ó" d el a rm a q u e en ese m om en to lim p iab a el au tor, d em a- c o n ju n to d e e le m e n to s e x te rio re s q u e c o n fig u ra n a q u e llo q u e la
d o q u e la d ire c c ió n d e l a rm a y e l a c ie rto d e l p ro y e c til v in c u la la c o n -
n o rm a " n o q u ie re que suceda", e s tá c o m p le to .
d u c ta d e l a u to r c o n e l re s u lta d o d e m u e rte d e la v íc tim a ). E n ta le s c a -
s o s , b a s ta c o n m e n c io n a r q u e d e lo s p ro p io s té rm in o s d e l p la n te a -
5 - ¿ Consideración de una" agravante genérica"? E n v irtu d
m ien to su rge q u e el resu ltad o está en relación cau sal con la acción .
5 . F in a lm e n te , e n u n p ro c e s o ju d ic ia l la c u e s tió n c a u s a l s u e le e s ta r d e la le y 2 5 .2 9 7 (B . 0 .2 2 /9 /2 0 0 0 ) fu e in c o rp o ra d o a l C ó d ig o P e n a l
d e p a ra d a a la o p in ió n d e e x p e rto s e n la m a te ria re s p e c tiv a (p e rito s ), a rg e n tin o e l a rto 4 1 b is , q u e p re v é una " a g ra v a n te g e n é ric a " , es
q u e a y u d a rá a e s ta b le c e r s i la a c c ió n h a " c a u s a d o " e l re s u lta d o -lo d e c ir, pretendida mente aplicable a cualquier delito, s i é s te e s c o -
q u e n o s ig n ific a q u e e l d ic ta m e n d e l c a s o p u e d a re s o lv e r la s c u e s tio - m e tid o " c o n v io le n c ia o in tim id a c ió n c o n tra la s p e rs o n a s m e d ia n -
n es teóricas d e la m a teria -o te e l e m p le o d e u n a rm a d e fu e g o " . E s ta novedad s e h a lla e n la lí-
n e a d e in fin id a d d e re fo rm a s p a rc ia le s hechas a n u e s tra le g is la -
4- R e s p e c to d e la " im p u ta c ió n o b je tiv a " d e l re s u lta d o al au-
c ió n ' s in n in g ú n c rite rio s is te m á tic o o rie n ta d o r y s in la m e n o r ra -
7
to r c o m o s u o b ra , e n e l c a s o p o d ría p o n e rse en duda que el hecha
c io n a lid a d . E s a fa lta d e ra c io n a lid a d n o d e sa p a re c e por el hecho
s e a e fe c tiv a m e n te im p u ta b le a P a b lo , e n ra z ó n d e q u e e l rie s g o
de que el segundo p á rra fo d e l a rto 4 1 b is a c la re q u e la a g ra v a n te
" n o s e rá a p lic a b le cuando la c irc u n s ta n c ia m e n c io n a d a e n e lla y a
s e e n c u e n tre c o n te m p la d a c o rn o e le m e n to c o n s titu tiv o o c a lifi-
10 S o b r e u n a r e c o n s tr u c c ió n r a c io n a l d e l r e s u lta d o d e to d o e s to , c fr . M a r c e la A.
11 V éase ya supra, P r i m e r a P a r te , ~ 2 , l, c .
M a r t í n e z ,L a nueva estructura del delito de robo con armas, e n " R e v is ta d e D e r e c h o
12 A l r ~ s p e c t o ,c f r . supra, P r im e r a P a r te , S 2, 1, c. ,
P e n a l y P r o c e s a l P e n a l" , n .O O ( 2 0 0 4 ) , pp. 2 8 s s .
234 MarceloA. Sancinetti Casos de Derecho penal
235
f u e g o p u e d e s e r u n a v ía e s p e c ia lm e n te m e n o s d o lo r o s a o c r u e l e n lu n ta d d e r e a liz a c ió n d e l tip o p e n a l, c o m o s i e s to s e le m e n to s f u e -
c o m p a r a c ió n c o n lo q u e p o d r ía im p lic a r e l u s o d e o tr o m e d io . r a n s e p a r a b le s . L a c u e s tió n a p a r e c e d e l m o 'd o m á s n itid o e n la d e -
C ie r r o s in e m b a r g o e s te p u n to r e c a lc a n d o q u e la d is p o s ic ió n f m ic ió n d e l " d o lo e v e n tu a l" ( e n e l q u e e l a u to r n o p e r s ig u e e l r e s u l-
e n c u e s tió n p a d e c e d e l d é fic it m a y o r -d e sd e e l p u n to d e v is ta d e l ta d o c o m o m e ta d e s u a c c ió n , p e r o s e lo r e p r e s e n ta c o m o p o s ib le ) .
p r in c ip io d e le g a lid a d - , d e n o v in c u la r d e m o d o c ie r to u n a a g r a - A s í, s e d ic e q u e e l a u to r p u e d e c o n o c e r u n a p o s ib ilid a d d e r e a -
v a n te a u n h e c h o d e f in id o . L a s " a g r a v a n te s g e n é r ic a s " , p u e s , a l liz a r e l tip o , p e r o c o n fia r e n q u e e l r e s u lta d o n o s e p r o d u z c a p o r a l-
q u e r e r a h o r r a r le a l le g is la d o r la ta r e a d e in d a g a r a q u é c a s o s g u n a r a z ó n , s ie n d o q u e , e n to n c e s , le f a lta r ía a l d o lo s u e le m e n to
q u e d a v in c u la d o d e m o d o c ie r to e l e le m e n to d is v a lio s o r e s p e c ti- " v o litiv o " . S in e m b a r g o , e s to im p lic a d a r le a l d o lo e l c o n te n id o
v a , y q u e r e r c o n s id e r a r lo a p lic a b le " a c u a lq u ie r d e lito " , in f r in g e p r o p io d e u n d e r e c h o p e n a l d e á n im o . L o d e te r m in a n te , a n te s
e l m a n d a to d e d e te r m in a c ió n ( l e x c e r t a ) . " b ie n , e s f ija r c u á l e s e l r ie s g o c a r a c te r ís tic o d e l tip o o b je tiv o d e u n
E n c u a lq u ie r c a s o , e n s u m a , e l a r to 4 1 b is d e l C ó d . P e n a l a l m e - d e lito d o lo s o ; s i e l a u to r s a b e q u e e x is te la p o s ib ilid a d d e q u e s e
n o s n o e s a p lic a b le a la s d e lito s d e h o m ic id io ( a r ts . 7 9 , 8 0 , C ó d . P e - p r o d u z c a e l r e s u lta d o típ ic o , e n e l c o n te x to d e u n r ie s g o c a r a c te -
n a l) . r ís tic o , n o p u e d e d e s g r a v a r s e in v o c a n d o q u e " c o n fió e n q u e e l r e -
s u lta d o n o s e p r o d u c ir ía " .
b) T ip o s u b je tiv o L a e x p lic a c ió n d iv e r g e n te d e l d o lo , e s d e c ir , c o n tr a p u e s ta a é s a ,
s e c iñ e a s u e le m e n to " c o g n itiv o " ; e lla p r e s u p o n e q u e e l tip o o b je -
1- T o d o a n á lis is d e l tip o s u b je tiv o , e s d e c ir , d e a q u e llo s e le - tiv o d e l d e lito d o lo s o y e l tip o o b je tiv o d e l d e lito im p r u d e n te b á s i-
m e n to s d e la c o n s c ie n c ia d e l a u to r q u e c o n s titu y e n e fe c tiv a m e n te c a m e n te s e d is tin g u e n e n g r a d o s d e c o n c r e c ió n d e l r ie s g o e x a n te .
la in fr a c c ió n a la n o r m a -p u e s e s a q u e llo q u e p u e d e s e r c o m p le - Y a s í, s i s e tr a ta d e u n p e lig r o c o n c r e to , h a y d o lo y a e n la m e d id a
ta m e n te d o m in a d o p o r e l a u to r ; s u d e c is ió n d e v o lu n ta d , c o m o b a - e n q u e e l a u to r s e r e p r e s e n ta e l r ie s g o típ ic o ( p . e j., s i d is p a r a h a - "
s e d e l ju ic io p o s te r io r d e c u lp a b ilid a d - c o m ie n z a p o r e l d o lo ; y, c ia u n a n im a l, p e r c ib ie n d o q u e p o d r ía ta m b ié n m a ta r a u n a p e r -
c o n f r e c u e n c ia , s e a g o ta ta m b ié n e n e s te e le m e n to .
A lg u n o s d e lito s r e q u ie r e n , a d e m á s d e l d o lo , la c o n c u r r e n c ia d e
e s p e c ia le s e le m e n to s s u b je tiv o s d e l ilíc ito ( " c o m p o n e n te s s u b je ti-
1 3 P a r a u n a e x p o s ic ió n a m p lia d e lo s c o m p o n e n te s s u b je tiv o s d is tin to s d e l d o -
v o s d is tin to s d e l d o lo " ) , s e a p a r a c o n s titu ir lo ilíc ito d e u n d e lito
lo , c o n u n r e p a so d e d is p o s ic io n e s le g a le s d e d e r e c h o a r g e n tin o , S a n c in e tti, Teoría
( p . e j., a r to 1 4 5 d e l C ó d . P e n a l: c o n d u c ir a u n a p e r s o n a f u e r a d e la s del delito y disualor de acción, p p . 3 0 1 s s . (lo s tip o s p e n a le s d e p a r te e s p e c ia l a llí
lito d o lo so ; e n to n c e s, se p o d ría p o n e r e n d u d a a u n q u e se tra te de viene sugerida ya, en la redacción del caso, por la mención de un mo-
u n c a so d e m e ra "fa lta d e d o lo ", e n fa v o r d e q u e , in c lu so , n o e sta - d o d e re a liz a c ió n d e la a c c ió n :"... d istra íd a m e n te ". E llo e s lo q u e h a c e
ría d a d o e l rie sg o p ro p io , o b je tiv o , c a ra c te rístic o d e l d e lito d o lo so . ta m b ié n p o c o ú tile s lo s c a so s h ip o té tic o s d e im p ru d e n c ia , p o rq u e la
re d a c c ió n d e l c a so n o p u e d e c irc u n sta n c ia re lh e c h o lo su fic ie n te c o m o
S i se so stie n e q u e e n e ste c a so e l rie sg o re p ro b a d o se m a n tie n e en
p a ra a n a liz a r la in fra c c ió n a la s re g la s d e c u id a d o , a la v e z q u e si e sa
u n á m b ito in d e te rm in a d o , e n la z o n a , a ú n , d e un r ie s g o a b s tr a c to
in fra c c ió n e s su stitu id a p o r u n a re fe re n c ia e x p re sa ("... d istra íd a -
("n o h a y q u e lim p ia r a rm a s d e fu e g o d e la n te d e o tra s p e rso n a s,
mente ..,")la solución es demasiado obvia. Por ese motivo, en el capí-
rn e n o s a u n c o n v e rsa n d o , p o rq u e é sta s pueden e sta r c a rg a d a s y tu lo p e rtin e n te a la re sp o n sa b ilid a d p o r im p ru d e n c ia ( í n f r a , S e g u n -
d isp a ra rse u n p ro y e c til", e tc .), e n to n c e s h a b ría q u e d e c ir q u e in - d a P a rte , c a p . V ) si b ie n se o fre c e u n c o n ju n to d e c a so s h ip o té tic o s, se
c lu so si e l a u to r se h u b ie ra re p re se n ta d o q u e se p o d ría p ro d u c ir inicia el capítulo con ejercicios referidos a sentencias judiciales con
u n d isp a ro , n o h a b ría b a se su fic ie n te p a ra fu n d a m e n ta r e l d o lo , d iv e rso s p ro b le m a s p ro p io s d e la im p u ta c ió n d e l d e lito im p ru d e n te .
p o r fa lta r u n rie sg o o b je tiv o c a ra c te rístic o , a p to p a ra e l tip o d o lo -
so . B a jo e sa p e rsp e c tiv a , fa lta ría e l tip o o b je tiv o , y a a n te s que el
s u b je tiv o . P e ro e sto d e p e n d e ría d e la s p a rtic u la rid a d e s d e l c a so ,
p u e s e l h e c h o d e q u e u n a rm a c a rg a d a e sté e n c a ra d a h a c ia d o n d e
se h a lla u n a p e rso n a y se h a g a n m a n io b ra s d e lim p ie z a , p . e j., e n
la p a rte d e la c o la d e l d isp a ra d o r ("g a tillo "), p o d ría g e n e ra r ya un
rie sg o c a ra c te rístic o d e m u e rte , a p to p a ra e l tip o d o lo so d e h o m i-
c id io , c o n lo c u a l e s te rm in a n te , en e s te c a so , e l q u e d e to d o s m o -
dos haya fa lta d o e l d o lo , p o r fa lta d e re p re se n ta c ió n d e l re su lta -
d o o a u n d e la s c irc u n sta n c ia s p re v ia s q u e c o n d u je ro n a é l (n i si-
q u ie ra e stá c la ro q u e e l a u to r su p ie se q u e e l a rm a e sta b a c a rg a -
d a , e tc .).
L a fa lta d e d o lo d e te rm in a q u e n o p u e d a h a b e r u n a a d e c u a c ió n
d e la a c c ió n a l tip o d e u n d e lito d o lo s o (a rt. 7 9 , C ó d . P e n a l); p e ro
p u e d e su b sistir la tip ic id a d c o n re la c ió n a u n d e lito im p ru d e n te ,
q u e se c a ra c te riz a p o r la in fra c c ió n d e u n d e b e r d e c u id a d o (a rt.
8 4 , C ó d . P e n a l). E sto e s lo q u e se q u ie re e x p re sa r m e d ia n te la fó r-
. m u la u su a l y p rá c tic a (a u n q u e n o d e l to d o p re c isa ): e l e r r o r d e ti-
po e x c lu y e e l d o lo , p e r o d e ja s u b s is te n te la tip ic id a d c u lp o s a si el
le y p e n a l.
im p r u d e n c ia : P a ra c o m p le m e n ta r e l a n á lisis d e l c a so , h a b ría q u e p a -
sa r a tra ta r la p o sib ilid a d d e p u n ic ió n p o r h o m ic id io im p ru d e n te (a rt.
8 4 , C ó d .P e n a l). S in e m b a rg o , se p a rte d e la b a se d e q u e e l e stu d ia n te
in ic ia e l e stu d io d e la te o ría d e la im p u ta c ió n ; g e n e ra lm e n te , p o r e l