Você está na página 1de 632

;-

‫‪Fu‬‬
‫‪34611‬‬

‫‪94-4‬‬
‫?‬

‫زارع‬ ‫‪.‬‬ ‫زینب‬

‫‪i‬‬

‫‪7‬‬

6
14 21 6 4
R. 1319 4
DICCIONARIO 2 .

LUSITANICO -LATINOP 8!"%


DE NOMES PROPRIOS
de Regioens ; Reinos ; Prouincias ; Cidades ;
Villas; Caſtellos ;Lugares ; Rios ; Mares ; Mon
tes Fontes ; Ilhas; Peoinfulas; Iſthmos: & c .
Com o nome Larino , dando a eſe nome Latino o
vulgar quehoje tem , peraboa inteligencia de
Liuros Sagrados, e Prophanos.
OFFERECIDO , & DEDICADO
A

SANTISSIMA VIRGEM ,
Senhora noſſa:
FREI PEDRO D8 POYAR ES , Confeſſor , &
Por Frei
Pregadorda Prouin - ia da Piedade , & Lence de
Thcologia em o Conu. de S. Frano d'Eluas.

EM LISBO A.
Na Officina de 10 A M DA COSTA .
M. DC. LXVII ,
COM TODAS AS LICENG AS,
1
S O
LOVATICY .

::rvicio

i 'je
, da
‫ ܙ‬n‫ܝ‬ Tahiri,
..

it '

( OYAT:
invece
7 ?:
si !:) ) e
; ; ; :‫܃ ܃ ܃ ܃‬
! swil
9
2 4
XV i Conzol
? :) (: i . : Jois Lier Jou
? I"
1

: () ‫جحل‬
‫رادیو‬ 2 : 7
. ‫از‬ :

1.00 !
OFFERTVR 'OPVS

SANCTISSIMÆ VIRCINI.
AnčtilimaVirgo,adteconfugio,
Ana

& ſupplex tua numina poſco ; tu


mihiEliceru Cynoſura per altum ;
AMMAAMMR

teduce ,vela dabo portushabitura ſecundos;


calamum tu dirige meum , quod tibi condi
us s ba.
gnum perficiaturopus. Muſculpiſci
lanam ducit : tu duc me librumque meum
dicatum , & ronſecratum ,
tanto affectutibi MLCACE
illumad tuamaram tibi offero ,tanquà tute
lari numini;Iujuli fismater fis protectrix.
а
Te auſpice,teduce, arduumopus aggreffus
(nam Grammatica res prope immenſa elt )
pre difficultate non expaui , nec librorum
* CHT14
ij
curta ſuppellex me ab incepto deterruit, vi 1

resnamque, auxilium miniſtraſti. In do


mo Saxi fuit inceptum Dictionarium hoc, 1

illud tibi dicare , confecrare , femper fuit


volumes fuitquefaxea firmitasamoris. Tu
Virgo illud defende je namque
defendente , & protegente;erit opus are pe
sennius, quodneclouis ira,necignis ,nec po
terit ferrum ,necedaxabolerevetuftas.
itsshow ww di
NE je 176
Teh !!!!
und dass
:: 7 :13 ตรว
. ... ‫ܝ‬
het hah
toEco comdotacje
busy 803 sobe

2 AO LEITOR :
Vitos Religioſos da Ordem denoſſo Se
raph co Padre S. Franciſco, fe occupăram
em fazer Vocabularios , & Diccionarios
pera proucito ,& vtilidade derodos. Ami
vemos , que Frey Franciſco Ximenes de
Ciſneros fez Diccionario Hebraico , & hum Lexico
Grego : o noſſo Frei Neſtor de S. Dionyſio fez Voca
bulario de toda a lingoa Latina : & o noſſo Frei Gui
lhelmo de Bretanha fez Vocabulario : o noſſo Doutor
Scraphico S. Boauen dura fez Diccionario : Frcy Marcos
Vimenſe , & Frey Mametrero de Regio Lapide, fize
ram o meſmo. Vendo eu , que tam bons ſojeitos fize
sam Vocabularios, & Diccionarios , ordenei fazer efte ;
de Regioeps ,Reynos , Prouincias , Cidades, Lugares ,
Villas, Caſtellos, Mares, Rios, Fontes , Montes, Pon
tes, & c. pera boa intelligencia dos liutos ſagrados , &
profanos. Vai cheo de varias noticias , mui viis , &
8C
neceſſarias aos Pregadores ; ' &spør parecer de alguns
Doutos do Reyno ,foi julgado por melhor , & mais
auentajado que os paſſados no tocante às noticias.Nem
o Leicor eſtranhe Frade . Menor , Pregador por officio ,
ſe ooccupatſe em fazerDiccionatid , porque S. Anfel
mo
SU * り、
mofuctou algum tempo ao eſtudo da ſagrada Thco
logia, em que tanto moſtrou a viucza de ſeu enge
nho , peta ſe occupar na Gcographia, que fez de todo
o Vniuerſo. O meſmo fez o Papa Pio II. nos liuros
que compos de Afia , & Europa. Nec ferendus eft noftro
hocawo, quo jam exulare cæpit Getica , ac rudis imperitia ,
Theologus; aut juriſconfultus ,ſeu medicus infignis ,qui non
fimul bonarum literarumcultum , & mediocrem vfumfibi
comparauerit. Ait Jacobus Mænçcius Vaiconcellus sa
picntiſſimo Luſitaniæ RegiHenrico. O conhecimen
to de terras,muito feruc ao Pregador, porquc muitos
lugaresdaſagrada Scriptura , ſammui obfcuros, aos
que deſte conhecimento carecem , O que bem enten
déram S. Hicronymo, & o Venerauel Beda ; & por
iflo fizeram tractados‫و‬, de locis Hebraicis hum , & de
locis terræ fanctæ ,outro; & Calixto Placentino fazen
do homilias ſobre os Euangelhos , fez hum breue tra
ctado , & ſuccincta deſcripcain de lerufalem , & 'mais
lugares da Terra fan &ta , de que no Texto Euangelico
ſe fazmençam , & ilto pera boa explicaçãm do Texco
Euangelico . O conhecimento de terras, ſabendoono
me, que antigamente riucrám , & o que hoje tem , he
mui vtil, & neceffario ao Prégador . Como ha o Pré !

gador de entender as Hiſtorias Eccleſiaſticas ſem eſte


conhecimento ? Como os Concilios? Como as Lendas 1

dos Sanctos ?Quem dirà.que Ticinum he Pauia.Quem


dirà, que Concium he: Miranda do Douro ? Quem di
sà , que
sà,que Pincia ho Valledolid : Nam o diram , ſenám for
sem viſtos nos Diccionarios, & Vocabularios de nos
mes de terras. E aſli diſſe bem Raphael Volaterrano no
Prologo de fua Geographia : Caca finedubio mortalium
vita fine rerum pretericarum notitia. E Frcy Augoſtinho
Lopez ,Frade da Ordem de S.Bernardo, explicando o
liuro de Boethio Seuerino de cóſolatione Philofophi
O
ca, quando cxplica o Epicaphio do dito Seuerino na
fepultura antiga , chegando as palauras: Ticini fes
:

nium duxit in exilio , explica Ticino , he hum rio , que


paſſa por Pauia ,do qual ſe denomina algumas vezes a
Cidade: & por eſta cauſa ſe chama humas vezes Pauia,
outrasTicino, fazſe eſta aduertencia para intelligencia
defte verlo , & das hiſtorias.
Diram ;nam hatanco número de Diccionarios , &
Vocabularios, baltem elfes ? Nam baltam ,porque mui
tos explicam .cm Latim , outros ſômenre dizem ,huma
Cidade em cal parce , ſem dizer o nome vulgar , que
boje tem ; & alli , nom com muitos Vocabularios a
chais oque buſcais. Bomhe o Vocabulariodo Doutor
Augoſtinho Barboſa, que fez de nomes proprios , mas
he muito dominuto , porque fômente tem nouecentos
& cincoenta names, pouco mais ou menos. Bom Car
doſo , mas deminuto ; boni Nebriſſa ,mas deminuto .
Por onde , de todos , os que pude achar , co hi eſte
Diccionario , ou Vocabulario, quando delle nam ſeja
chamado. Autorzforçadamente ſerei chamado , diligente
Com .
. Compilador. Se for de proucito, & vtilidade a alguns,
id autori omnium Deo, optimo,Maximo referatur. Sc
nelle o Leitor achar fulás,id cenuitati meæ referendum ,
bein fiz por acertar , & pôr as couſas,libero examinc, li
bera veritaçis fronce. Nada digo de minha cabeça , &
ſeinpreligobom Autor,ou Autores, & ſe errar ſeguin
doos,errare honeſtum . E ſe alguma vez me deſuio de
alguns Scriptores, por ſeguir outros,hepor buſcar fem
pre o mais verdadeiro.
Neſtes nomes proprios nam pus accentos, porque
nem Barboſa, nem Cardoſo , nem Nebrilla , nem Luc
Antonio Bevilacqua no ſeu Vocabulario Toſcano , &
Larino, nem Gelnero no ſeu Onomaſtico , nem o Pa.
dre Minoel Aluares no Vocabulario de lua Arre o , fi
zeram ; nem ainda os Calepinos antigos tinham accen
tos.
Niin em todos os nomes cito o Autor , ou Autores,
donde ſe ticàram , fazendoo ſômente naquelles de que
ayern maior duuida ; por hauer menor noticia , ou
quando alguns Vocabuliſtas.ſe encontram ; porque
com muitas aliegaçocns fazia liuro grande : o que nam
conuinha a Frade pobre,& contenteime de pôr os Au
tores , de que ine aproucitei,porque quiz antes confef
lar, per quem aproucitei, do que, nam fazendo delles
caralogo , ler achado coin o furto na mam ; & nam lô !

faço catalogo dos que lı, mas ainda de muitos que nam 1

pude deſcubrir, aos quacs,remeco o pio Leitor,quando


nao
nam achar neſte Diccionario , o que buſcar.
Nam fiz cambem muitas citaçoens, & allegaçoens,
porque , quem muito allega, ou com vaidade,ou del
confiança deLy . Affi'o dille.Iuſto Lipſia no Prologo
das virtudes do Principe. Ponho ſuaspalauras : Exem
pla,quæ hic funt, in alijserunt , ſcito ab oprimis , nec ob
uijs, ſemper autaribus effe: & curnon eos edidi? quia noui
tij, aus Grammatici comatis illa cura videtur , aut à van
no, autpufillo, animoeßt. A vano,fi lectionemvariamja&tas:
à pufillo, fi diffidas crédi. Quiabrogat, inquirat;fpondco in
uenturum auctores.
O Padre Manoel Aluares da fagrada Companhia de
lelus , fez hum Vocabulario dos nomes , & verbos de
ſua Arte,nam pondo accentos,'nem nomeando os Au
tores donde os tirou ; dando por rezam , que eſcreuia
Vocabulario pora biſonhos , & nouatos. Ponho fuas
palauras (queeſtam no Prologo'do Vocabulario) Au
forum nomina non appofuimus, nec eorum locaintegra citaui
mus , quod folum tyronibus , quibus adhuc fontesipſos , vnde
hæc delibauimus,adeundi copia non datur. Iſſo meſinome
moueo a nam fazer maiores citacoens; porque eſcreuo
Vocabulario perabiſonhos,& pobres ; os biſon hos nám
ſabem buſcar as fontes,donde ſe ciràram ; os pobres naó
tem eſſes liuros,pera os buſcar( & muitas vezes, nem os
ricos os tem &alla pera hiuns, & outrosſeruirà.
**
Liuros,
** ')

Liuros, que li perafak er efte Vocabulario.


Ambroſio Calepino.
Angelo Policiano .
Auguſtinho Barboſa no ſeu Vocabulario de nomes
proprios.
Aliano de varia hiſtoria, & de natura animalium .
Ambroſio de Morales.
S. Augoſtinho deCiuitate Dei.
Antonio de Nebriſſa em ſeu Vocabulario.
Fr.Antonio da Purificaçao Eremita de S.Augoſtinho.
Arias Ximenes em ſeu Lexico Eccleſiaſtico .
Abraham Orrelio em ſeu Theatro .
Frey Alonſo Vencro em feu Enchiridion .
Alciato Emblemiſta com feu Commencador.
S.Anſelmo de imagine mundi,ſe a obrahe ſua.
: Antonio de SouſadeMacedo nas. excelléc. de Portug.
Argote de Molina da nobreza de laen .
Frey Antonio de Gouuca na Vida, & fciros de Dom
Aleixo de Meneſes.
A jornada deſte Frey Antonio a Mexicon
Frey Bernardo de Bricco em ſuas obras.
Barcholomeus Caffaneus in Catalogo Gloriæ mundi.
Breuiario: Romano .
Breuiario Braccarenfe.
Frey.Baptiſta Mantuano in Eclogis : in Faltis , & in
e
Parthenic Mariana ,
Bras Freire de Pinna da Companhia de Ieſus na

Vin
Vida da Rainha Sancta .
Beroſo, com os mais que andam com elle.
O Doutor Bento Pereira in Genelim .
O Doutor Barradas in Concordiam Euangelicam, &
no Itinerario .
Fr.Bernardo da Sylaz na defélaó da Monarchia Luſit.
Vida de Dom Frey Bartholameu dos Martyres , por
Caſſegas, & Souſa.
Cardoſo, no ſeu Vocabulario .
Cornelio Tacito .
Cælio Rhodigino lect. antiq. trinta liuros.
Cælio Calcagnino em hum quaderno denomes pro
prios, allegado porDó Aleixo Vanegas Biſpo de Coria.
Conrado Gelnero in Onomaſtico.
Cicero em ſuas obras.
Claudio Minoś,commcntador de Alciato.
Carrança in ſumma Conciliorum .
Chronica de noſſo Padrc S. Franciſco ,em tres partes,
por Frey Marcos de Liſboa.
Chronica do meſmo S. P. S. Fanciſco,porRebolledo.
Calixco Placentino em húa breue deſcripçam de Syria.
Cæſar in commencarijs de bello Gallico , & de bel
lo Hiſpanico, com a explicaçam de nomes de terras,que
traz em ſeu principio.
Dom Mauro Caftella Ferrer na Hiſtoria de Sáctiago .
Dom Thomas Tamayo de Vargas no ſeu Dextro
defendido
** ij Dom
Dom Diogo de Caſtillo na defenſam da vinda de
Sanctiago a Eſpanha.
Dom Rodrigo da Cunha em ſuas obras. Trio
Diogo SaauedraFaxardoin Corona. Gothica ,naqual
eſcreue aa vida dos Reys Godos , começando em Alaris :
co., & acabando em Dom Rodrigo:; ? ! ) ‫ار‬

Damiam.de Goesjli. & 2. parceida Chronica delRey


Dom Manoel .
Diccionario Poctico ſobre as Transformaçoens de
Ouidio . . ) ‫تا‬ .
Eliano , vide Æliano. 10
! .40 : 1
Franciſco Soares Toſcano , nos Paralellos.
Fafciculus temporum , dehum Cartuxo.
Flauio Ioſepho de antiquitatibus , & de bello ludaico , 1

& contra A pionem . ... :) 1

Florian de Ocampo na Chronica geralde Eſpanha.


Franciſco Nunes ſobre as zoo. deMena. I
Frey Francifco Diago nahiſtoria dos antigos Condes
de Barcellona . 16:14 40
Ô Doutor Franciſco dePiſa na hiſtoria deToledo.
Genebrardo in Pfalmos.
Gaſpar Eſtaço nas antiguidades de Guimaraens..
Garbay no compendio da hiſtoria de Eſpanha em !
tres volumes.
.

Gaſpar Sanchez da Companhia de leſu de prædicat.


S. Iacobi in Hiſpania . ' ! W !

Gaſpar Barreiros em ſua Chorographia. by


Frey
.

Frey Hieronymo de Caſtro,y Caſtillo na hiſtoria dos


Godos.
Frey HieronymoRoman em ſuasRepublicas.
Frey Hernando Camargo, y Salgado no Epicome da
Chronologia ſagrada.
Hörata Torſellino da Companhia de leſus no Epi
toine das Chronicas.
Heriberto da Companhia de Ieſus in Vitis PP .
S.Hieronymo em ſuas obras.
Huerta in Plinium . .
Hiſtoria Ecclefiaftica. : ,
Hiſtoria Tripartita .
Fr. Heitor Pinto da Ordem de S. Hieronymo.
Huedo Frade do Patriarcha S. Bento na defcripfàm
de Argel . Os
Fr. loam Marquez Eremita de S. Augoſtinho. ?
loaó Mariana daCópanhiadeleſu de rebusHiſpaniæ .
loan BalboGenuenſe in Catholicon .
Frey loam de Pineda em ſuas obras.
: Iuſtino:
lorge Cardoſo in Agiologio .
loam Vaſeu in Chronico. I
loannosilueunchisiVeronéſtsänlib.7.dabdlo Gallico.
Lexicum : vtriuſque juris.
Lucio Floro , &o Floro Gallico do Padre Berchaule
do Oratorio. 0 :1

Lorino.in Actal & in Pfalmostowwhicho !


11 :1 ** jij Frey
Frey Luis de Souſa na Chronica de S. Domingos ness
ſte Reyno .
Luis Marinho de Azeuedo na hiſtoria de Lisboa.
Lodouico Cælio Rhodigino,vidc Cælio Rhodog:
Laguna in Dioſcoridem .
Luc- Antonio Beuilacqua em ſeu Vocabulario Toſca
no , & Lacino.
Luis de Camoens.
Luis de Marmol de Caruajales na deſcripçaó de Africa
Marte Luſitano.
Manrique Frade Bernardo in Laurea , & no Sanctoral
Ciſtercienſe.
Martyrologio Romano.
Martyrologio Romano em Portugucs , pellos Padres
da Companhia de leſu anno 1598.
Frey Manoel dos Anjos, Frade da Terceira ordem da
Penitencia ,na Hiſtoria vniuerfal.
Frey Manoel da Sperança na 1. parte da hiſtoria Se
raphica.
O Pade Manoel Aluaresda Companhia de Ieſu na
ſua Arte.
Nicolao de Lyra.
Onomaſtico de Geſnero,videConrado Geſncro.
Paulo Æmilio na vida dos Reys de França.
Petrus Gregorius Tholofanus de Republica, o tomo
1. em 14. liuros.
Pedrode Medina das grandezas de Eſpanha.
Poma
Pomponio Mela.
Petrus loannes Oliuarius ſeu Commentador.
Philo ludeu .
Plinio .
Petrus Berchorius in Plinium .
Padilla in Epitomc Conciliorum
Paulo Oroſto .
: Do Fr.P rudécio de Sandoval na antiguidade de Tuy. .
Petrus Comeftor in hiſtoria Scholaſtica .
Pedro A piano em ſua Geographia.
Pedro da Motta em hum Vocabulario que fez ao
Exercicio Latino de Luis Viucs.
Pamelij annotationes in Cyprianum .
Roberto Stephano.
Roberto Goullet in deſcriptione Orbis ,anda no fim
das obras de Flauio Tofepho.
Raymundus Marlianusin Commento : Cæſaris.
Rodrigo Fernandez de S. Ella.
Rcfende das antiguidades de Euora.
RodrigoMédez da Siluaem ſua Població de Eſpanha
Regra de Caualleria de Auis.
Seneca Philofopho .
Seneca Tragico.
Sigonio derep. Hebræorum .
Simphoriano Camperio de Mirabilibus mundi , foi
Medicodo Duque de Calabria.
Speculum maius ,ſcilicet Exemplorunt
Specia
Speculum minus , por loam Faïo da Companhia.
Theatrum vitæ humanæ.
Theatro das grandezas de Madrid, por Gil Gonçal
wes de Auila.
Tito- Liuio , trinca liuros em tres Decadas.
Tito Liuio em vulgar,por Frey Pedro de Vega, Frade
de S. Hieronymo
O Padre Balthaſar Telles da Companhia de leſu na
ſua Chron . 1. & 2. parte.
Fr.Thomas Trugillo in Theſauroconcionatorum .
Villegas na 1. & 2.p. de ſeu Flos-Sanctorum .
Vida de Dom Theotonio de Bragança , Arcebiſpo
de Euora .
Vida de S. Augoſtinho por o Doutor Frey Luis dos
Anjos.
Vida de S.Romualdo, por frey loam de Caftaniza .
?
Vida de S. Quiteria,por o Prior de Farinha podre.
Vida de Frey Luis Belcram , por oO Meſtre Frey Vin
cente Iuſtiniano.
Duarte Nunez de Leam , na deſcripçam de Portugal.
Salluftio .
Martial.
Virgilio.
Ouidio em ſuas obras.
Lucano .
Stacio Papinio.
Suetonio ,
Ho
Horacio .
Claudiano .
Petrarcha de remedijs vtriuſque fortunæ . !! ) .

Sratio Papinio .
Sanazarius .
Michael Verinus .
Textor na Officina , & Epichetos. T

Terencio .
Toſtado Abulenſe, in prologo Bibl. >

Raphael Volaterrano em ſua Geographia .


loam Tortellio em ſeu Dictionario .
Leuinus Apollonius in deſcriptione Noui orbis.
Hartmanus Schedel Nuremburgenſis de ſex ætatibus
mundi .
Alexio Vanega's de Toledo no trar, do natural ,racio
nal ,& reuelado .
Andre de Reſende de antiquitatibus Luſitaniæ , ad .
dicionado por Vaſconcellos.
Aſcencio,ſobre o Catholicon de lanuenſe.
Liurus que tratandeſta materia , tt) ſepodem verpera ſaber
alguns nomes,que faltem neſte Vocabulario,ou Diccionario,
os quaes ex nam pude alcançar.
1. Beda de locis Sanctis cotiusſcripturæ.
2. Albertus Patriarcha. :
3. Buchardus.
4. Euſebius Cæſarienſis de locis Hebraicis .
s. Guillelinus Aquiſgranus,
*** 6. Ili
6. Ilidulphus Suchen .
7. Matthæus Aurogallus.
8. Orontius Finæus.
9. Rodulphus Langion.
10. Rogerus Bacco.
J. Paulo Merula de Geographia em 4. liuros.
12 Deſcriptiones regiomú dePaulo louío , anno 1561.
13 Ioachimus Vadianus in Pomponium Melam .
14 : Zacharias Leliusex canonicis Regularibus Latera
nenſibus , Epiſcopus Sebaſtianenſis ſcripſit Dictiona
rium Geographicum , & Coſmographicum anno 1920.
ve aſſerit Penorus in Tripartita.

Epigrammado Padre Ignacio de Paiva da com


panhia de Ieſu.
Acra Petro claues fapientia tradidit alim ,
S ſet-celific referare: fores .
Quò poſſet
fimili
Tu quoque,qui
: nomen denominejactas,
Non illidiſparnomen ; omen habes.
Tradidit ipſa tibi clawes.Sapientia, quando
Tor tibi thefaurosipandere paſſedarum eft.
Ergointer Diuos,vt Princeps ille vocatur,
Tu doétosinterPrincipis inſtar ades.
GON
GONDICALVS BARBOSA 2

CANONICVS PÆNITENTIARIVS BRAC


carenſis in laudem operis, & Auctoris.

Ietionarium tuum Lufitanico-Latinum (chariſsime Fra


D ter Jociofelegi, & perlegi. Ineo , quot voces,totab.ope
rofas, tot lilia profers. Nonmonftra canispriſcisconfi&ta Poc
tis : non Centauros , Oedipoda queleges ; vera fed obfcuri
narras monumenta qui, incognitaque monftras nominum figni.
5

ficata, in quibus monftrandis dulci , en religiofo defluit ore


melos. Maxima multorum quodvix dabar ante librorum fara
cins, id angelical cui ita dicam ) dat taa fumma breuis. Poteft
Dictionarium tuum Latias viſitare Camanas. Non timeas
ſciolum , faftu qui curget iniquo , nec Criticum , nee rabido ore
latrantem Zoylum ; eifi detractorecareat pagina nulla fuo, cla
ra namque grauesſubys morſus fatura Maronis :: Spicula
Meonides illita felle tulit; Criſpus, egeloquijRomanimaxi.
mus autor,audije (indigne lafusveerque) male. Naſo,maximus
ingenio, nec arte minor, quoque ingemui violenta verbere lin
gua. Denique,quiſquisanimi pr.ecellit dotibus : illum turba
pramit ſcuticis pernitiofafuis. Tu tamen ne timeas, etfi inui
>

dus lector frontem caperet , ego in Dictionarium tuum genui


num frangat , cui aliam non reddas vicem ,quam protinus illius
futile judicium vilius afſe putes. Ne timeas , nam opus curio
faconquifitione inueftigarum , elaboratum cudis. Perge, bo
*** ij nis
nis auibus,Religioſe Pater;fic itur ad astra; perge, feres fupę .
ris præmia magnalocis;perge, nam primus hicingenij tuiparius
maiora promittit.Braccare, Kalendis Septembris anni1665.
Tibi addictiſsimus
.2 ‫زر‬ Gondiçatus Barbora.

Carta que o Reuerendo Conego Simam Aluarez


eſcreu'eo ao Autor.

Irandum ,ego mirabile Dictionarium compegiſti , ego


M clau se
compilafto ; in te verificatur prouerbium . Sub fordido
pallio latetſapientia. In tuoDictionario non folur veiera fa
cis noua,&præterita
, prafentia, fed Gordianos Latinitatis no
dos , & flexuoſos Meandros mira dexteritate, og breuitarefol
uis. Vnico dicam verbo , fama ribi fudat , laudes ribigloria
cantar, Vale, Braccare z.die Odtobris anni 1665.
... it Simon Aluares ,Canonicus Braccarenſis.
1 ‫܂ ܝܕ‬
1

2
.
Licen
: LICENCAS DA ORDEM.
Errifico eu Frey loſeph de Ieſus Maria , filho da
СЕ ſanta Prouincia da Arrabida,Commiſſario ,Vilica
dor delegado deſta Prouincia da Piedade, que viſitan
do o Conuento do Porto deſta dica Prouincia , me foi
preſentada huma petiçam pello Irmam Prégador Frey
Pedro de Poyares,em a qual me pedia lhe mandaſſe re
uer hum liuro que tinha compoſto por algum Lente
da Ordem.pera que com o ſeu parecer, & os mais que
a periçam juntaua,a pudeſſe fazer ao noſſo Chariflinio
Irmam Commiſſario Apoſtolico,& Preſidente de Ca
pitulo junto em meſa , pedindo licença pera o impri
inir ; o que tudo viſto por mim ,remeti o liuro por meu
deſpacho ao Reuerendo Padre Fr.loam de Deos, Qua
lificador do S.Officio , Examinador das Ordens Mili
tares, Leitor de Prima,& Guardiam do Conuento de N.
Padre S. Franciſco da Ponte de Coimbra, o qual ref
pondeo com o parecer ſeguinte.
Por comiſlam do Padre Frey Ioſeph de Ieſu Maria
deſta Prouincia da Arrabida , Comillario Vificador dos
Conuentos de Entre Douro, & Minho da da Piedade,vi
eſte liuro , que composo Reuerendo Padre Frey Pedro
de Poyares,Prégador da meſma Prouincia da Piedade ,
& achando nelle muita irudiçam , nam achei couſa poc
que ſe nam poſia imprimir , pera veilidade de todos ;
obras de menos ſuſtancia ſe dam à eſtampa, meramente
*** jij por
por curioſi lade , quanto mais elta em que ſe pode a
proveitar tanto ; nam he contra a virtude ſer curioſo,
& grandemente curioſos foram Sanctos mui grandes,
& mais quando omne culit punctum , qui miſcuit vtile dulci.
Do Danubio,diz o Autor, que recolhendo em fy ſeſſen
ta rios,nauegaueis os trinta,porfcis fozes ,ou bocas del
goa no mar Euxino: muitos, & grandes rios de erudi
çam recolheo em fy o Auror,pera com groſſo caudal a
proueitar, & acrecentar aos curioſos o mar da labedo
sia, adoçando o mais falebroſo , & eſcuro dos mares.
Nam auerigua a certeza, ou opinioens varias ſobre dó
de fica elte, ou aquelle lugar , porque nam compoem
Geographia : porque os nomes neſte Dictionario, &
ſignificadoscomo nos Autores ſe acham, & na hiſtoria
fazem muitas partes o meſmo, deixando o juizo mais
critico aos Hiſtoriadores, aſſim que inofféſo pede cami
nha da verdade,ou da opiniam , antes com muita deſta
ſancta Prouincia , moſtrando em quegaltou o tempo
que lhe ſobejou de maiores eſtudos ,prégaçam da pala
ura de Deos,& exercicios ſanctos da Religiam ,que qua
ſi todo oO leuam. Iſtohe o que me parece. S. Franciſco
da Ponte 15. de Nouembro de 1664. Frey Ioam de Deos,
Qualificador do S. Officio ,Examinador das Ordens Mi
litares,Leitorde Prima, & Guardiam de S. Franciſco da
Ponte de Coiinbra.
Na fôrma aſſima eſcrita o tirei do original ,do que faço
fee. Fr.loſeph de Iefu Maria, Cómiſſario.
Vi
Vi mais em oo ditto liuro o parecer do Padre Luis Al
uarez Religioſo da Companhia de leſu , & Reyror do
feu Collegio do Porto,o qualhe o ſeguinte.
Li com aduertencia,a obra de V. Paternidade,& me
parece digna de toda aa eſtimaçam , porque em ella of
ferece V.Paternidade aos noſſos Portuguezes hum the
fouro de Vocabularios, & noticias, que pera ſefe ſaberem
com propriedade,ſeria neceſſario reuoluer grande mul
ridam de liuros . As fontes donde V. Paternidade os ti
rou ſiruam de maior Elogio aa ſua erudicam . Verdadei
ramente julgo, que n un ſó ſe deue agradecer muito a
V. Paternidade o trabalho de ajuntar, ſenam que ſe lhe
deue pedir queira dar com breuidade à eſtampa eſta o
bra cam varia pera oscuriofos,como viil pera todos ;eſte
' he o juizo que formei. Porto ,Collegio de S. Louren
ço da Companhia 1. de Outubro de 1664 .
Luis Aluares, Reytor.
Vi outro fim mais pareceres dos Religioſos da meſ
ma Companhia , que porme nam cançar nam refiro ;
ſupoſto que pudera tomarmaior trabalho, por quanto
o Autor porſer tam douto regular, recolhido , & occu
pado , merece nam fô a licença que pede a efta Pro
uincia pera a impreſfamsmas que o occupe,honre,& fa
a

voreça , pera que em maiores couſas a lirua ; aflim me


parece pello que vi , & tenho ouuido dos Religioſos
delta fancta Prouincia , & de outros muitos , & muito
gra
1

1
graues das outras Religioens. Sancto Antonio de Co
imbra 4. de Dezembro de 1664.
Fr.loſeph de Iefu Maria,Comiſſario.
!

Oncedele em aa Meſa da Diffiniçam ao ſuplican


Cre.co
te,com authoridade de noſſo chariſſimo Irmam:
Coinmillario Frey Antonio da Purificaçam , Padre , &
Cuſtodio da S. Prouincia da Arrabida, & Preſidente de
o
Capitulo, que poſſa dar oliurode que faz mençam ao
Irinam Frey Antonio de Serpa,Biſpo de Cochim ,pera o
reuer, & viſto,remecerà ſeu parecer à Meſa da Diffini
çam ,pera que lhe defica como for juſtiça. Dada em Ca
pitulo aos 12. de laneiro de 1665. Villa-Viçoſa.
Fr. Antonio da Purificaçam ,Preſidente de Capitulo.
Ft. Alexandre de PortelCuſtodio. Fr. Phelippe doFundam
Fr.Manoel do SardoalDiffinidor. Diffinidor.
Fr. Paulo de Arrayolos Miniſtro Prouinciale
Fr. Franciſco de Serpa, Padre da Prouincia.
Fr.Bernardino de Euora Diffinidor.
Fr. Ioam de Loulé Diffinidor,
S Reuerendos P.Guardiam Fr.loam de S. Miguel
O 1

vero Diccionario de que le faz mençaõ na petiçaõ atràs,


& me informem com ſeu parecer em 24.de lulho 1665.
Fr. Paulo de Arrayolos, Miniſtro Provincial.
Por
ho
Or comiſlam do M.R.P. Fr. Paulo de Arrayolas,
P Prouincial da fancta Prouincia da Piedade", vi o
Liuro intitulado Dictionario de algumas Regioens,Ci:
dades, Villas, Lugares, Caſtellos,Rios, Fontes, & Mon
tes ; & outros nomes proprios, & curioſidades;'com
poſto, & ordenado pello muito Reuerendo Padre Frei
Pedro de Poyares, Pregador,Religioſo da meſinaPro
uincia , &mepareceobra digna de ſe dar.a
a
luz , pella
erudiçam que em fy contem ; vtil fa prat
pera zer icos
aos curioſos, iem ſerem o trabalho de buſcar a diuerſi
dade de livros que o meſmo Autor aponta , deuendoſe
a ſeu zelo , virtude, & eſtudo , acharſe junto o que por
tantos volumes eſtà repartido. S. Franciſco de Guima.
raens 30.delulho de 1665. annos .
Fr. Ioam de S.Miguel,Prégador, & Guardiam ,
1

Or comiſlam do M. R.P.Fr. Paulo de Arrayolos,


Miniſtro Prouincial da Prouincia da Piedade , vi
elte Vocabulario de nomes proprios dos Reynos , Re
gioens, Cidades, Montes , & c. compoſto pello Padre
Pregador Fr. Pedro de Poyares , Religiofo da meſma
Prouincia, & mepareceo obra digna de ſe dar à im
prenſa, pella Gingularidade com que eſtà compoſta; en
fim, em tudo bem parecida com o engenho, & talento
de ſeu Autor. Em S. Franciſco de Guimaraens o primei
1
to de Agoſto de 665. annos,
daTrindade,Preg
Fr.Roque *** *
ador.
Fr,
R. Paulo de Arrayolos , Miniftro Prouincial da 1

FF. Prouincia da Piedade , Cuſtodio , & Diffinidores


juntos em Meſa da Diffiniçam , dainos licença ao Ir
main Fr. Pedro de Poyares, Prégador, pera dar à eltam
pa ofiaro quediz , ſupoſtas as aprouacoens affima ef
critas. Dada neſta lunta que ſe fez em Villa - Viçoſa ao
primeiro de Outubro de 166s.
Fr.Paulo deArrayolos,Miniſtro Prouincial. i

'] . : Fr. Alexandre de Portel Cuſtodio.


Ti ..
Fr.Bernardino de Evora Diffinidor.
Fr. Phelippe doFundam Diffinidor
Fr. Ioam de Loulé Diffinidor. 2

Iſta a informacam , pódeſe imprimir eſte Voca


V bulario, Autor Fr. Pedro de Poyares,& impreſlo
tornarà para ſe conferir, & ſe dar licença pera correr , &
fem ella nam correrà. '"Lisboa 4. de lunho de 1666...
Pacheco. Souſa. Fr. Pedro de Magalhaens.
D.Veriffimo de Lancaſtro
Qdefe imprimir. Lisboa 6.de Funho de 1665.
, . Fr. Biſpo de Targa. .
Odeſe imprimir,viſtasas licenças do Ordinario , &
$. Officio , & imprélfo tornarà aeſta Meſapera fe
taxar,& ſem iſſo não correrà : Lisboa 7.de Iunho de 1666.
Monteiro. A Soufa. Magalhais de Menezes. Miranda.
Viſto
1
Isto eſtar conforme com o Original , pode
VO
correr eſte Diccionario , Liſboa Gi de Maio 1667.
Pacheco. Souſa. Fr. Pedro deMagalhačs. Rocha .
Magalhaês de Menezes. D.Verißimo d'Alencaſtro.

Axam eſte liuro em dezaſete vintens em papel,


T "
7 de Maio 1667 .
Lisboa 7.
Miranda, Carneiro.
*
-
UN LAVDEM AVCTORIS HVIVS
Vocabularij, Doctor Gaſpar Pintus Correa.
Riſte chaos nigris dum mundum amplectitur vmbris,
T Diſsiparhocnitidum , ſole oriente, jubar.
Huudaliter monumenta virum non arra tenebat ,
Quando tuam ad lucem nox tenebroſa.fugit.
Quodlonginqua tegit tenebrarum in nočte vetuftas.
Detegie ingenij vena opulenta tui.
Q « æ latuere diu, loca,turres,oppida,muros,
12

Nominis orba ſui, nomenhabere facis.


Quidquid adhuc picea in caliginemerſerat ætas;
Quidquid murorum vaſta ruina premit:
Tu calamo illuſtras, cæcus nunc exulat error.
Er verifaciesſemifepulta viget.
Mundi opifex multumtibi datde luce;gubernat
Ille diem : noctem ſed tamen ipſe regas.
Orbis ſicduplici fulgebie lumine :: mundo
Dar Deus hanc lucem ,mentibus ipſe dabis.

PRÆ
717
AAA

va
PRÆLVDIVM DOCTRIN A L E
IN

DICTIONARIVM
NOMINYM PROPRIOR VM .

$. I.

N hoc dictionario nominum proprio


rum ſæpiſſime nominantur hæcnomina
Lugar ,Villa, Caſtello , Cidade, Regno,
Imperio ,‫ و‬Colonia , Ilha ; Peninſula , Ijåhmo;
vtclarius procedamus , ſupponendum eft
cum Pero Gregorio ,lib. 1. deRep. cap.2. Quod ek
vicis pagi ( vici autem ex domibus coniunctis ; ) ex pa
gis vrbes aratro circulmcriptæ , muris claulæ , politiori
vita inftitutæ ; ex Ciuitatibus Coloniæ , quæ à matrice
Ciuicate leges acceperunt, & dum opus fuit , tribucis,
ope, auxilio pecuniarum , & perſonarum cognationis
a tefti.
1 Preludium Doctrinale 1

teſtimonium præbuerunt. A matricibus rurfus,alijſque


vicinis Ciuitatibus alicujus viri ſuperioris electa indu
ſtria, opera , & protectio : facta ſunt inde Regna : ex
:

pluribus ſubditis Regnis Imperium .


Ex pluribus Ciuitatibus conflatur Regnum : è mul:
.

tis vero Regnis ſubditis conſtat Imperium ; non exom


nibus Regnis fubditis. Nullus enim homo cotius Or
bis fuit Imperator. Vnde ergo Imperator dicitur do
ininus mundi ? reſpondeo ;; hunc titulum erexit , vel
ignorantia, vel adulatio ; & eſt reſponſio Sancti Au
guſtini; vidcatur Sorus, lib. 4.4 de juſticia, & jure quæſt.
4. artic. ‫ܕܝܐ‬
Si enim Imperator effet dominus totius
Orbis, vel id eſſet jure nacurali, & hoc eſſet allertune
Hulrum : vel per per electionem , quod abfque funda
mento affirmarecur ;‫ ܪ‬vel jurebelli;& quis ſubegitom
nes vniuerfim nationes? videantur Molina tom.1. tract.
2. diſp. 30. Victoria in relectionc de Indis Inſula
nis pj.à num.24. Couar.Reg peccatum p. 2.9.9. à n.
5* $ i, inſtes.;!In toto Vniuerlo datục vnus folus Pontia
fex : ergo detur vnuscancum Imperator ?' objectioni
reſpondent, & fatisfaciunt Couarr. Sotus citaci , &
Márcinus de Ledeſma in 2. quaru, ‫رنگ‬,
- ! « Conuenticula hominum primum dicta ; nunc Ciui.
tates dicuntur , & contigens pro contento ‫و‬, vocatur
aliquando Ciuitas, cum tamen Ciuitas incolæ fint, lo :
fois autem definitus, vbi coeuntfimul,Vrbs,& ibiædi
ficia. Vi NoniusMarcellus nocauit, Ciuitatem non las
1

pides,
in Dictionn. Geographicum . 3
pides , fed homines faciunt. Vrbs ab vrbo ,vel vruo
hoc eſt aracro nomen inuenit : fuit enim prima vrbis
deſcriptio,Ciuitatis, ſeu habitationum faciendarum per
aracri ſulcum facta ; & vrbare ,cſt aratro definire. 'Ec
Varus ait curbum appellari curuaturam aratri , quod in
vrbe condenda adhiberi folet, vt refert Pomponius ju
risconſulcus, io L. Pupillus 239. S. vrbes, de verbor.
ſignificatione. Adſtipulatur Terrentius Varro lib. 4
de lingua Latina,Vrbum eſſe fexumn in aratro Ec pau
lo poſt. Oppida , quæ prius erant circundata aratro ,
ab orbe, & vrbe, vrbes.
Oppida muro cincta , ſed non folemniter ; oppidum
locus tutior,quam villa . Oppidum ab ope , quod e
jus caufa mænia ſunt conſtituta. Et Varro ait , vbi ſit,
quod opisſit ad degendam vicam. Oppidum , quod
opem præbet: vel, quod ibi opes ſuas conferunt. Sic
Feftus. Opidum ab oppoſitione murorum : oppidum
ab opibus recondendis,llidorus.
Villa , in quam vehuntur fructus , quaſi vehillæ. Pa
gos à fontibus, circa quos ruſtici gaudent habitare , 86
cſt vicus , in quo ſunt multa ædificia conjuncta ruſti
corum , ex villis ſcilicet. Vnde pagani , & villani , di
cuntur ruſtici: atque pagus ſine communi munitione
aliqua eft, & eo differt ab oppido,quod munitione ali
qua cingicur , ſed non ita firma, ac vrbs. Maximæ
Ciuitates, nempe Metropoles , ſemper Civitates , non
oppida apellantur ; minorum vero ciuitatum , & oppie
>
a 2 *dorum
A Preludiu Doctrilna
m i
dorum nominaplerumque confunduntur.
Obſeruatione dignum , burgos oppida cincta ma
si dici , quafi vrbes. Acceduntmunicipia Ciuitatibus,
feu vrbibus nunc , & oppidis ex conſuetudine loquen .

di porius. Municipia àmunicionibus dicta : aur à mu,


nificentia, quod munifica ellent Ciuitatis , primaque
origo oppidorum , quæ Ciuitates dictæ funt, munici
pia nominata. Alij putant veriùs municipia , dictas
primum Ciuitatesfuo jure vtentes , & legibus , mune
ribus tamen populi Romani, & honoribus fungentes :
capiebant enimmunera , & honores cum Ciuibus Ro.
manis , à quo nomen fibi vendicauere , nulla populi
Romani lege adſtricti, & hoc eſt, quod ait Vlpianus ,
proprié Municipes dictos, qui in Ciuitatem Romanam
recepti, munerum participes fuerint. Sed nunc abufiue
dicifuæ cujuſque Ciuitatis ciues. Et ita vti etiam co
nomine Oratores, & Poecas, conſtar. Et proinde cią
uitates, quæ habent propria jura,& communem ſocie 1

tatem , fiue vrbes , Liue oppidaGint, dici poſſunt mu


nicipia : & Municipes, qui ibi funt, ciues , & qui in
illis munera publica,, ſeu ciuilia capere , & gererc pof
funt, & debent.
Vicus paruus concluſus, dicitur Caſtellum , Vallum
propugnaculum eſt , & munitio caftrorum , quod ex
vallis, ideſt,palis, fiat. Vallo acceſſerunt forfæ ,quibus
vallum circundatur. Tudo diz Petrus Gregorius lib.
2. de rep. cap : !:
Mons;
in Dictionn. Geographicum. s
Mons , clt altus terræ tumor ; & diuiditur in radi
cem , lacus , & jugum , que he pé, ilharga , o cabeça.
9

lugum , eft fummitas montis , lnue collis. Mons, eſt


moles oppofita naſcenti ſoli. Ramentum montis , eft
paruus mons naſcens à magno monte. Vidcantur la
nuenſis in Catholicon verbo Mons, & Petrus Oliua
rius in Melamin definitionibus Geographicis.
Crepido vero montis , eſt extremitas montis , vide
fiiniliter lanuenſem , & Calepinum .
NOMES DE CIDADES
QVE ACABAM EM POLIS.
Agathopolis - eos.
Mompilher, conforme Volaterrano lib. 3. fol. 13.
Apraxopolis - cos.
Ficaua em Surrentino antigamente chamada Megaris
Caprea. E Auguſto lhe deu o nome de Apraxopolis, ob
amanitatis receffum inertem . Volaterranus lib. 6. g. Infu
le Tyrrheni maris. Leontopolis - eas.
.

Cidade no Egypto , vbi leo colebatur. Volaterrano lib


12. fol. 123. Panopolis - eos.
Ficaua no Egypto , vbi linum exercetur. Volaterrano
lib . 12. fol. 123.
Heracleopolis - eos.
Neſtå adorabat ur Ichneumon, ficaua no Egypto. Vo
latetrano lib . 12. fol. 123 .
a uj Lyco
.6 Preludium Doctrinale.
Lycopolis - cos.
Vbi lupus adorabatur. Volaterrano lib: 12. fol.123.
Dulopolis - eos.
Cidade na Africa em Numidia , in quam confugiensfer
uus fit liber,ex argumento nominis. Volaterranus lib . 12. in
Numidia. Flammopolis.
Cidade em Thracia, aonde antes efteue o lugar Zela.
Volaferranus lib . 8. fol. 84. in Thracia.
Monopolis - sos.
Cidade, que foi edificada das ruầnas de Egnatia. Vo=
laterrano lib . 6. fol. 64 . i

Hecatompolis.- eos.
Cidade cabeçı do Reyno de Caramania , como diz
Plinio em Volaterrano lib. 12. fol. 116.
Heptapolis -: eos.
Aſli chamada por ter ſete portas. Vide verbo The
bas. Vide Volaterranum lib . 12. fol. 123.
Hermopolis - eos.
Cidade deMercurio, no Egypto.Vide Volaterranum
lib . 12. fol. 123.
Parthenopelis - eos.
Vide Verbo Napoles.
Traianopolis- eos.
Cidade de Trajano, ficaua na Alia. Vide Volaterranū
lib. 10. in Aſia .
Necropolis - eos.
Nicropali ficaua no Egypto, diſtante de Alexandria .
la
in Dictionx . Geographicum. 7
Januenſis Verbo Necropolis. Aqui ſe matou Cleopatra.
Rodericopolis.
Ciudad Rodrigo; por outro nome Merobriga : ou
Pro Auguſtobriga, vejaſe Vaſeu no tit. 1. cap. 10. Reſende
in lib .1. fol. 254. Vide Ciudad Rodrigo.
Amphipolis.
12 Eſta foi luina Cidade de Macedonia, chamada anti
gamente Noucnuia , & Stephano lhe chama Gradenna.
E ha outra do mefmo nome na Syria junto do rio Ew
phrates , chamada vulgarmente Turmeda. Vejile Ra
phael Valaterrano lib. 8.no titulo de Macedonia.
Areopolis- eos.
iz He Ar Cidade Metropoli entre Moabitas ;; & he o
meſmo que Cidade de Marte, como quer Adanus Saf
15. l-faiæ .
bout Delphius in cap. I.
Callipolis -eos.
Villa- Viçoſa no Reyno de Portugal , na Prouincia
de Alem-Tejo ex Reſendio, Barboſa. Ou Gallipoli
2 Cidade de Thracia,ex latere Boſphori fica eſta , è Sex
to ex Volaterrano .
Cynopolis - eos .
Huma Cidade de Paphlagonia , olim Cimolis ficaua
po' Egypto , vbi canis fpecie colebatur Mercurius. Vo
laterrano Cyropolis - cos.
laCidade entre Perlas, pornomevulgar Cyrecbara. Vo
terrano lib, 12. Chryfopolis - cos.
Heomeſmo que Cidadede ouro, & vulgarmente fe
da.
8 Preludium Doctrinale
dà eſte nome Latino aa Beſançon,ou Viaiſon Cidade na
França. Claudiopolis - cos.
Koluſuar Cidade em Tranſiluania,ou Clauſuburg,Ci
dade na Tranſiluania .
Conſtantinopolis - e
Conſtantinopla Cidade Imperial na Thracia. Vide
Verbo Conſtantinopla ; & Verbo Bilancio.
‫ܪ‬

Decapolis, eos.
Regiam de dez Cidades : ou dez Cidades ſojeitas aa hu
ma cabeça.
Dionyſiopolis - eos.
Cidade de Crunos : ou Cidade na terra de Crunos na
Bulgaria , aonde dizem que ha os Pygmeos.
Diofpolu -eos.
Cidade naAſia , a qual depois ſe chamou , Ros , de
pois Laodicea, hoje Lyda,ou Lydda, ou Thebas, no Egy
pro, como quer o lanuenſe.
Grationopolis - eos.
Grenoble , Cidade na França , no Latim chamada
Accuſiorum Colonia , no Martyrilog. Romano 1. Aprilis,
Heliopolis-cos.
O

: Cidade do Sol ; ou Thebas no Egypro. Iſto ſe dizi


na incerpretaçamdos nomesdo Texto ſagrado,Verbo
Heliopolis. Heliopolis , vbi Solis templum. Volaterrano
lib. 12. fol.z3. Ou Damiara Cidade no Egypto , como
diz Sabellico, Encados, 9.9 lib . 6. E chamouſe aſli por
ſer edificada por Elio Pertinax , como diz Paulo Emi
lio na
in Dictionn. Geographicum .
52 liona Vida dos ReysdeFrança fol. 135. Quo Cairo Gi
dade no Egypto.
ci Herapolis - eos.
Halepo Cidade de Afia.
Hierapolis - eos.
.

Huma Cidadede Phrygia , nam longe de Coloffo ,


& Laodicea. Herbipolis-eos.
Wirtzburg Cidade na Germania , no Latim Ar.
taunum . - i. Iſchopolis - eos.
Tripol Cidade de Cappadocia.
Iuftinopolis - eos.
3 Capo Diltrio em Veneza, no Biſpado de Aquileña.
Leopolis- eos.
Lucemburg Cidade de Polonia,
Martionopolis. cos. 3
Merburg.
Megalopolis-ca
Lodairo , ou Londario Cidade na Grecia .
>

Maximianopolis - eos.
Huma Cidade dançes chamada Adremmon. Vide
in interpretatione nom. S. Script.
Neapolis - eos.
Napoles Reyno,& Napoles Cidade no meſmo Rey
no. E Mahometa Cidadena Africa , ou Nebal, ou Ne
bel Cidade de Tunes. Neapolisyhco meſmo que Noua
Ciuitas. Nicopolis - eos.
Cidade da Victoria, em Thracia, ſobre Oo rio Iſtro ,ou
tra em Armenia: 11. Iulij:o lugar , ou villa deEmaus,
O

b que
IÒ Preludium Doctrinale
que diftaua de Ieruſalem ſete milhas & mea,como diz
Calixco Placentino , hoje ſe chama Nicopolis. Cidade
da Victoria he Nicopolis,porque a Niocopoli do Epy
ro chamou aſſi Auguſto , por ahi vencer Marco Anton
nio ,ſendo dantes Ambracia.
Pentapolis – eos.
Pentapole, Regiam de cinco Cidades , ouue huma
Pentapolena Africa, & os només de ſuas cinco Cida
des ſain , Berenice , Arlinoe , Pcholomaide , Apollo
nia, Cyrene .
Na Paleſtina ouue outra Pentapole , os nomes de
ſuas cinco Cidades fam , Adama , Noema, Sodoma ,
>

Gomorra , Segor.
Perſepolis - eos.
Siràs , ou Xiràs Cidade na Perſia , foiMetropole da
Perſia, tinha fete legoas em circuito. E diziale em pro
uerbio : Quando Siràs,era Siràs,o Gram Cayro era ſua al
dea. Com loam de Barros o diz Frey Antonio de Gou
wea . Phelippopolis -eos.
Andranopoli Cidade de Natolia ficaua no Monto
Rhodope. Adrianopolis-- cos.
· Andranopoli "Cidade de Nacolia. Onieſmo nome de
Andranopoli acheiſe daua aa eftasambas.
Scycopolis- eos.
Cidade no Valle de Aulono .
:
Sebaftopolis - eos.
S. Gregorio,Cidade em Cappadocia i; ou Sebaſto em
Cappadocia. Stepha
II
in Dictionn .Geographicum ,
Liz Stephanspolis - cos.
de Braſſo, Cidade em Tranſiluania , a quem os Latinos
7

chamam Corona - Q.
y.
Theopolis - eos.
Antes de ter eſte nome chamouſe Reblata. Vide in
interpretatione nominum facri Textus.
12 Tripolis - eos.
2 Achaoſe quatro deſte nome ,a ſaber , Tripolem
Phenicia , Tripol em Berberia , Tripolno Ponto ; &
Tripol em Capadocia. Vide verbo Tripol.
e
Poniropolis -eos.
Deſta faz mençam Ariſtophanes in Nebulis; Epho
rus lib. s. Suidas verbo Poniropolis , todos allegados por
Pedro Gregorio lib.2 . de Republica cap. 3. fol. 17. in
hac ciuite colocauit Phelippus Rex Macedonuni , improbitate
infignes, vt falſidicos,calumniatores , fimiles , et diceba
tur Seruorum vrbs. Anaftafiopolis - eos.
Deſta ſe falla ņo Martyrologio Romano em 22. de
Abril, nella morreo Theodoro Biſpo.
Antinoopolis - eos.
Delta ſe faz mençam no Martyrilogio Romano a
22. de Setembro , ficaua no Egypto.
Antipolis.eos.
Antible Cidade na França : ou Rhanni Cidade de
Italia , como quer o Doutor Gonçalo Illeſcas..
Eleuteropolis - eos. .!
Eſta Cidade ficaua na Paleſtina , nella morreo Sar
bi) Flo:
12 Preludium Doctrinale
Floriano, & ſeus companheiros; como conſta doMara
tyrilogio Romano 17. Decembris.
Hadrianopolis - eos. ou Adrianopolis – 20 .
Deſta falla o Martyrilogio em ri. de Abril ; & cha
mauaſe Andranopoli em Natolia. Vide fupra verbo Phe
lippopolis. Eſta Adrianopolis primeiro le chamou Ore
ſta , porſer fundada por Oreſtes , & depois do nome
do Principe. Adriano , fe chatnou Adrianopolis. Coe
lius Rhodig . lib. 17. cap. .
Hermopolis - eos.
Eſta Cidade ficaua no Egypio , nella morreo martyr
S. Sabino , como diz o Martyrilogio Romano 13. de
Marco . Pompeiopolis- cos.
Erta ficaua em Caramania (que antigamente ſe cha
maua Cilicia) nella morreo martyr S. Sozonte , como
diso Martyrologio Romano em 17. de Setembro.
Tambem elté nome fe dà a Pamplona Cidade de
Nauarra . Scythopolis. - eos.
Delta falla o Martyrologio Romano ein 22.de lu
lho , & em 21.de Feuereiro : ficaua na Paleſtina Cæ
Jeſyria; primeiro ſe chamou Niſapor Baccho, em hon
ra de ſua ama Niſa , & Scythopolis, porque-della ex
pelleo os Scythas. Volaterrano cum Plinio.
Sozopolis -eos.
Deſtas falla o Martyrologio Romano em 19. de lite
nho , dizendo que neltá-morreo Sam Zozimo Mars
tyr:
Chris
in Diétionn. Geographicum, 13
Chriſtopolis.- eos.
Deſta Cidade foi Biſpo Dom Frei loam Lopes , que
eſcrcueo os Epitomes in Euangelia. Eſta Chriſtopolis ,
2 he aquella que nos Autos dos Apoſtolos ſe chama Neà
hes polis, cap.16. E diz loam Bernardo Feliciano no lu
re gar : Neapolis autem eft qua nunc Chriſtopolis appellatur.
me Argyropolis - eosari
r Cidade da Prata no Novo mundo , deft. ,neſte ſignit
ficado faz mençam Leuino Apollonio Gandobrugano
na Chorographia do Nouo mundo ,fol. 7. & inde.
yr Chryſopolis- cos.
de Aflicomo dizemos, Argyropolis,por Cidade da Pra
ta, aſli podemos dizer, Chryſopolis,por Cidade do Ouro:
Huma ficaua em Cilicia, outra nos Chalcedonenles.
Volaterrano liuro r. fol. 93.
Recapolis - eos.
IC Que he o meſmo,que Cidade de Recaredo ; ou Ri
pol Cidade ein Catalunha,aa ffi chainada , por ficar en
tre os rios.Ter; & Frifeo.
Os Chroniſtas , que eſcreuem vulgarmente em ſua
lingoa, nam eſcreuendoem Grego, ou Latim , fallando
neltas Cidades,ſó dizem : -Em Andrinopoli , ein Chri
:

stopoli , em Sébaſtopoli; ou couſa ſemelhance Mas


nam he baſtante declaraçam deſtes noies de Cidades ,
hafe de dizer o nome vulgar,porque eſtes nomes Gre
gos,mais fam ſobrenomes ; que declaram á funda
dor da Cidade, ou ſua bondade, do que nomesda Ci
bij dade,
14 Præludium Doctrinale
dade, v. g. Grationopolis quer dizer Cidade de Gra
ciano, & vulgarmente chamaſe Grenoble. Argyropo
lis Cidade da Prata , pella bondade , & riquezas que
nella ha. E aduirto , que alem deſtes nomes de Cida
des que apontei,& outros femelhantes,ſeacham os no
mesſeguintes;Monopolis;Dipolis; Tripolis; Tretrapolis;
Pérapolis; Decapolis;Metropolis;Heptapolis.Vide ver
bo Heptapolis. E pera ſuaboa intelligécia, ponho as pa
lauras formaes de Xenophonte in fragmentis,as quoaes
referem Petrus Gregorius de Republ.lib . 1. cap. 3. E . 1

Doutor Bento Pereira in Genelim 13. num . 71. E ſam


as ſeguinteś. Antiquitus Monopolis, vrbs ruſtica-erat :'Di
polis, opulenta : Tripolis, qua Provincia caput effet: Tetrapo
lis vero , Regia , que tori Regno , e duodecim principibus
Regni Colonijs , autpriſcis præfeéta, vi Samothracia,in qua
.

Tetrapolis conftituta ,ex Samo, Nelſo, Tracia duodecim pri,


mis poft Atticum diluuium vrbibus præfuit. Sic Xenophon.
É o Vicerbenſe commentando eſtes fragmentos de
Xenophonte diz, que a Cidade que era aſſento de Nen
roth, conftaua de quatro Cidades, era Tetrapolis, &
Quadriurbs , eram Babel, Arat, Acat ,Calanne. A Ci
>

dade Real , em que fez aſſento ElRey Nino , era Tc.


trapolis. Os nomes das quatro Cidades, fam ; Niniue ,
Fora, Calc, Reſe.
Ieruſalem , aſſento dos Reys de ludà , & Iſrael, erar
Tetrapolis ' , tinha quatro Cidades , ſeus nomes ſam ,
Hierololyma,Ston, Moria, lebus, & Salem. EtCicero
6. actionc 1
in Dictionn. Geographicum . IS
G. actione in Verrein , diz , que a Metropoli de Sicilia
conftaua de quatro Cidades, a ſaber, Tike, Archedina ,
e Neapoles, Infula. E conforme Fabio Pietor de Origi.
ne vrbis Romæ ; & Varro lib . 4. de ling. Latina, Ron
mulo cingindo ao monte Palatino;fez a Romade qua
5; tro Cidades, fez a Roma Tetrapol, porque conſtaua de
Roma, Villia ,Germallia , Foro. O affento , & Cidade
Real , em que lano , & mais Reys.Etruſcos réſidiam ,
S cra Tetrapolis ; eram as quatro, Harbano , Volturna,
Vetulonia , Para Tuſſa, ou Sara Tuffa , que he o meſino
que Princeps, feu hafta principalis, ſeu Sceptrum . Eos
Trojanos em quatro ordens eſtauam repartidos , em
Phrygios, Dardanos, Troes, Ilienſes. Tudo he do Vi
terbenſe, referido por Bento Pereira , && Pedro Grego:
rio allegados.
Eſta explicados os nomes Monopolis , Dipolis ,
Tripolis , Tetrapolis , & os Pentapolis: eodem verbo ,
5

& Decapolis,eodem verbo. Reſta por explicar o no:


me Metropolis, Cidade Metropoli,heo meſmo , que
Cidade Matriz , donde ſairam Colonias , ficando eſſas
Cidades , ou Colonias , que da Metropoliſairam como
filhas, &fe pode chamarCidades Colonarias; CidadeMe
tropoli,hea Cidade principal entre as Cidades ,& Colo
nias : aſſi como Metrocomia he o lugar principal entre
os mais lugares. Tudo diz Pedro Gregorio de Rep?
lib.2, cap. r. E comodiz o Meſtre das lent. in 4.4 dift.
2. Metropolitæ dicuntur à Menfura ciuitarum ; porque
Pela
i6 . : Preludium Doctrinale
Pelagio 2. determinou , que o Métropolitano ciuelle
debaixo de ſua juriſdiçam onze, ou doze Suffragancos.
Os Gentios nas Cidades ordinarias tinham Flamines
que eram ordinarios Sacerdotes. Nas Cidades que es
ram cabeça de Prouincia tinham Archiflamines: & nas
Cidades principalidimas tinham Protoflamines. Con .
uertidas eſtas Cidades,os Apoſtolos , & leus ſucceſſo .
res , aonde auia Flamines , poſeram Biſpos: aonde auia.
Archiflamines, poſeram Metropolitas ,Biſpos da pri
ineira cadeira ; hoje Arcebiſpos; aonde acharam Pro
tofamines, poferam Patriarchas. Vejale o Meſtre das
fentenças lococit. & os Theologos ſobre o lugar. E
Alberto Trotio de perfecto Clerico ,as Igrejas Patriar
chaes ſam quatro ,a ſaber , Conſtantinopolitana , Ale
xandrina , Antiochena , leroſolymitana. As Metropo
licanas, & Primaciaes, quoaes,& quantas ſejam ,ſe por
dever em o Doutor Auguſtinho Barboſa na obra que
fezdepoteſtate Epiſcop. àS fol.43.vſquc ad s4. incluſiue.
§ . II, )

Quaes fam 'as maiores Cidades, e melhores do mundo?


Ejaſe Caſſaneo in Catalogo gloriæ mundi na 12.
V .
parte conſid. 60. aonde nos remete ao tractado
de Mirabilibus mundi cap. 14. E a Phelippe Bergoma
te no ſupplemento de ſuas Chronicas ; Auſonio Poc:
ca,natural de Bordeos , loyuou as ſeguintes : Roma,
Cons
in Dictionn. Geographicum . 17
Conſtantinopla , Carthago , Antiochia , Alexandria,
Treuir, Milam , Capua , Aquilcia ,Vienna , Merida ,
Athenas, Catina , Saragoça de Sicilia , Tholofa , Nar
9
bona , Bordeos. Beroaldo em huma Oraçam , que fez
ſobre luuenal , & Salluſtio , louua Roma ; Ioann Lodo.
uico Viualdo de Monte Regali in fuo cractatu deMa
gnificencia Salomonis louua a leruſalem .
Pyrrho em ſuas Oraçoens louua a Orleans. Raui
fio Textor louua aa Paris in Cornucopia lit. P. E la
cobus Capellus fez na Vniuerſidade Pictauienſe huma
Oraçam em louuor de Paris. Leonardo Aretino fez
huin Ligro dos louuores de Florença . Sabellico fez
hum Panegyrico das couſas de Veneza . Caſſaneo no
lugar cicado, louua ſua Hedua,hojechamada Auguſto
dunuin ,vulgo, Auſtun.
Em Icalia ſe diz vulgarmente : Roma fancta ; Genu :
fuperba ; Florentia pulchra ; Mediolanum ciuiras populofa ;
Venetia diues; Bononia pinguis. Orcelio em ſeuTheatro
diſſe : Barcellona a rica, Valença a fermoſa, Garago
:

ça a abundante;;videverbo Çaragoça de Aragam. Fran.


ciſco Alumno verbo Prato , diz comoem Prouerbio :
Barleta em Puglia , Prato em Toſcana , Crema em
Lombardia , Mompilier em França. Caſſando no lu
gar citado diz : Vnus Deus, vna Roma, vna turris in Cre
mona , unns portus in Ancona. Frei Manoel dos Anjos
na ſua Hiſtoria vniuerſal diz , quc as maiores Cidades
do mundo, fam , Lisboa , Paris, Conſtantinopla, Na
poles. с Qs
ig Præludium Doctrinale
‫غمك‬
§. III .

Os homens doucos autorizam as terras em que nacem .

PSRouaſe tfte aſſumpto com o dito deCaſſaneo par


te 12. conſid . 60. Habet fuum Iudæa Philonem , Soli
, Gnoſia Ditėm , Icaria
ma Ioſephum , Triquetru Philiftum
Theffim,Thucididem Athena, Phrygia Daretbem , eg. Pin.
darun Theba.
Prouaſe outroſi
!
com o Epigrainma de Martial , lib.
1. Ep.62. :-)
* Verona docti ſyllabas amat varis:
Marone felix Mantua eſt.
Cenfetur Apona
A
Liaio fuotellus,
Siellaquenec Flacco minus.
Apollodoro plandit imbriferNilus
Nsifone Pelignifonans.
2. Duofque Senecas, unicamqueLucanum
.
Facunda loquitur Corduba... !
Gaudent jocoſa Caniofuo Gades
Emerita Decianomco :
!
TeLiciane,gloriabiturnoftra,
* Nec me tacebir Bilbilis.
Proua fe outrofi com huns verſos que fez Frei Hie
sonymo Roman emlouuor do Doutor GonçaloIlleſ
cas,& andam fio principio da * .'parceda hiſtoria Pon
tifical.
Clai
19
in Dictionn. Geographicum .
Clara ejt Hifpalis inclyta Iſidoro, 5 .

Et Campus decorat ſuam0 Zamoram ,


Et vobis Moderatus eft honori.
Gades, portio Betica fuprema.
Lucanus tibi Corduba eſt decori;
Er te Antonius impiger,Nebriſſa.
Parto nomine, ſplendidam reliquis,
Tantis urbibus imparem ,fatiſque
Muris ciuibus,ambituminorem
Eldanam magis dat elſe celebrem
.
Illeſcas fuus ,atque notiorem ,
Ergratas fuper aftra alumnus effert.
S. IV .
40. Em queterräs'oaue Sybillas,t) quantas foram ?
1. Elphica , que viueo em Delphos no Parnaſo ,
D le
chamou Delphos; quod eo Phebus Delphino fi
milis adnauigauerit. Raphael Yolaterrano lib . 8.Geo
graph .fol. 89. Vel , quia ibi colebatur Apollo cognomento
Delphicus. Cælius Rhodiginus lect, antiq. lib.8. cap.
6, ou Delphi, quaſi Adelphi,ideftpterini fratres , quiviero
2

feruntur eodem . Cælio Rhodigino loco citato.


Delphi -orum. Delphos em Boccia, ou Salona Cidade
. de Grecia. ale
II. Erithreai Eſta viuco em Erithrea, quefoi,ou hu
ma Ilha no mar Medịcerranço diſtante de Quadixcenſete
tos
cij
żo Preludium Doctrinale
centos & cincoenta ſtadios , ou huma Cidade nå Gres
cia chamada Erithrea,do nome do Rey Erithro, аa quat
primeiro ſe chumou Gnopolis. Tudo diz Raphael Vo
ſacerrano lib. 2.Geographiæ in Hiſpania , & lib.10.in
Æolia, Ionia, & Lydia, fol. mihi 106,
III Cumana , ou Cumea , de Cumas em Italia , vide
verbo Cumas. Diltas Cumas vide Liuium lib. 8. &
Raphaelem Volaterranum lib . 6. Geographiæ fol. 61 .
viil. Colium Rhodiginum lib. 2f.cap. 37.
IV . Samia de Samos , Ilha no mar lonio , diz della
Raphael Volaterrano lib. 9. Geogr. verbo Auricæ, lo.
nicæ, Æonicæque infulæ . Samos Fonica inſula, prius Par
thenias , poftea Athemus, deinde Melamphyllus , poſtremo
Samus dičta à quodan Heroe,qui Colonosex Italia deduxit.
Deſta foi Pychagoras ; as couſas de barro de: Samus,
famlouuadas. Ex Samolaudata fiefilia.
V. Hellefpontica , que moraua no Helleſponro, que
hoje ſechama Eftreito de Gallipoli, ou Braço de S.lor
ge na Grecia. Hellefpontis, nunc Brachium SanctiGeorgij
cognominatum , ab Helle Phryxi forore,in eo demerſa, nomen
olim auspicarus : tongitudine procedens hinc Sefto, Callipo
" Li, indoAbydo, ej Lampfaco,fpatiofeptemſtadiorum ,freto
>

dirempris : quod Xerxem pontibusjunxißedicunt. Raphael


Volaterranus lib.9.Geogr. verbo Helleſpontus , & c, >

Eſte Eſtreito paſſaua nadando Leandro pera ir fallar


a fuaamiga Hero', como bem eſcreue Ouidio em ſuas
Heroidas, & o tocou Marcial,quando diſſe
Clas
in Dictionn. Geographicum. 2
Clamabat audax tumidvs Leander in yndis
Mergite mefluctus,cum rediturus ero.
VI. Lybica da Africa.
VII . Cumana de Cuma Cidade de Eubea .
VIII. Perſica , ou Chaldaica , de Perſia, ou Chaldea .
IX. Phrygia de Phrygia parte de Grecia.
X. Tiburtina de Tiuoli na Italia.
Das Sibillas vide D. Auguſtinum de ciuitate Dei, &
Lactancium Firmianum , & depois deſtes podenſe ver
Bartholomæus Sibylla in Decadibus : Lodouicus Vi
ualdus in ſuo tractacu : Onuphrius Panuinus Eremita
Sancti Auguftini; Petrus GregoriusdeRepubl.lib.12.
cap. 12. Cælio Rhodigino lect. antiq.lib.zr. cap.37.
Acerca do numero das Sibyllas variam os Autores,a
mais commua opiniam ,he a que affirma, foram dez,
vide Petrum Gregorium ,& citatos.
$. V.
Dequeterraforam osſereSabios de Grecia.
I. Hales Myleſias natural de Mileto, Cidade da
TO Grecia, cabeça de lonia ,edificada por Nereo ,
filho de Codro Rey dos Athenienſes , como diz Hc
rodoto em Raphael Vo!aterrano lib. 1o.
Hl. Bias Prianæus, ou Prienenſis natural de Priene Ci
dade na Grecia edificada por Epiro filho de Nedeu.Vo.
laterrano citado.
cij Pin
24 Preludium Doctrinale.
III. Pittacus Mitylinaus de Mitilene na Grecia.
IV. Solon Athenienfis de Achenas.
V. Chilo .Lacedemonius dę Lacedemonia.
VI. Cleobulvis Lindius Cidade na Ilha de Rhodos , de
qua Volaterranus lib. 9. Geogr. in fine.
VII . Periander Corinthius natural de Coranto na
Grecia, vide verbo Coranto.
S. VI ,

Terras que tem yentos proprios.


Onforme Seneca lib , s. quæſtionum naturaliun
COLE cap . 17.ſam cinco , as terras que tem ventos pro
prios : diz Seneca Atabulus Apuliam in feſtat, Calabriam
Iapyx , Athenas Sciron , Pamphiliam Cetægis , Galliam
Circi us.
Pera maior clareza deſte paragrapho, ponho os no
mes dos ventos Latinos com ſua vulgar ſignificaçam .
Seneca quæſtionum naturalium cap. 16. diz contando
og ventos. Subſolanus, Grecis Aphiliotes, Eurus , aliter
ulturnus, Cæcias, Fauonius, Grace ZephyrusCorus apud
aliquos, Argeſtes Africus ,ZipsGræcé , Aquilo , Septentrio,
Thracias , Euronotus, Notus, Latinè Auſter Libonotus.
Deltes doze que conta Seneca , quatro fain Car
>

deaes , & principaes,ſopram das quatro partes do mun


do. Apuleo lib . de mundo : Euros Oriens,Boream sopa
tentrio, Occidens Zephyros, Austros mediusdiesmittit.
Os
in Dictionn. Geographicum. 23
Os doze que noméa Seneca , ſam chamados com
nomes vulgares pellos Marcantes,no modo ſeguinte.
1. Eurus, Lefte.
- 2. Boreas, Norte.
3 , Zephyrus, Oeſte, ou Vëſte .
4. Auſter, Sul, ou Vandaual.
S. Aquilo, Aguiam ,ou Norte.
6. Sabfolanus, Levante Oriental,ou Leſte,ou Nordeſte.
7. Apeliotes, Leuante do Inuerno.
8. Vulturnus, Leſte, ou Leuante do Inuerno, ou Norf
deſte.
9. Etefias, Lefte, ou Nordeſte.
10. Notus, Vandaual,ou Auſtro ,ou Sul .
11. Africus, ou Libs, Abrego.
12. Caurus, vel Corus, velChorus,vento Gallego.
Os Mareantes os contam no modo ſeguinte. Nor
te, Nordeſte , Nornordeſte , Leſnordeſte , Lefte , Lel
fueſte, Sueſte, Sufuofte, Sul , Suſudoeſte, Sudueſte , Vë
9

ſteſuduete, Vëfte, Vëſnoroeſte,Noroeſte,Nornoroeſte.


Aos cinco proprios de terras, nenhum Vocabulario
deu nome vulgar .
Ariſtoteles no lib .Meteororum tract.6. cap. s.poem
mais os nomes de dous ventos, a ſaber , Meſes & Phe
nicias. Diſſe que Eteſias - « no vulgar era Leſte,ou Nor
deſte, no plural, Ereſie - arum ., he o meſmo que venti
anniuerfarij , que em todos os annos em tal terra enr
ſemelhante tempo coſtumam ſoprar. De ventis vide
Pli
24 Preludium Doctrinale
Plinium, & Theophraftum in lib. de ventis , Colium
Rhodiginum lect. antiquar. lib . 20. cap. 18.& 19.
S. VII .

Donde tomaram as cidades , Lugares o nome?


Eſpondo com Cælio Rhodigino lect antiq . lib.
R 12. cap.19. Ciuitatum pleræque cx caufis cognomenta
traxere, ve in Attica Myrrhinus à myrtorum ,quas Myrrhi
nas dicunt , frequentia : Rhamnus item à Rhamnis ; Ceraſus
quoque in Ponto eadem eft ratione nuncupata. Alli vemos
que humas tomaram o nome do edificador :: outras do
ſitio,en que ſe fuadàrain ,outras do rio que corria jun:
to: outras do ſucceſſo, como ſe pode ver,verbo Balilea:
verbo Rodos: verbo Milaó . 1

$ . VIII .
Donde tomaram os mares o nome?
Eſpondo com RaphaelVolarerrano,lib.z.Geogr.
R fol. 4. Ipfe Oceanus à litoribus fuis cognominatur
4
Atlanticus, Lybicus, Indicus, Sarmaticus, Germanicus , Bria
)

tanicus, Gallicus. Eodem modo , ego Sinus ,quos efficit , ve


Perſicus, Arabicus, Gangeticas, Magnus. Reliquaverò ma
ria, aut à Prouincijs dicuntur, vt Afiaticum , Phænicium : ant
ab Inſulis, vt Carpathium, Cyprium, Sardoum ; aut à Genti
bus, vt Aufonium, Liguſticum , Delmarium , Tuſcum : aut ab
oppidis,ve Adriaticum , Corinthiacum , Tyrium ; aut à cafibus,
Vt
1

1
in Diffionn .Geographicums. 25
5c Myrtoum, Hellefpontiacum , aue à moribus aecolarum ,que.
Euxinum .

$. VIII .

Quaes ſam os maiores mares?


Eſpondo com o meſino Raphael Volaterrano
R loco citat. Ex ijs verò qua à terra, cinguntur
maius Indic um pelagus eft : fecundum verò Mediterraneum :
tertium Hircanum .

§. IX .
Quaesſamos Sinus, on Enſeadas maiores que ha?
, !,
Eſpondo com o meſmo. Sinuam infignium, primus
R Gangericus :ſecundus Perficus:tertiusis,qui Magnus
dicitur, quartusArabicus: quintus Æthiopicus:ſextus Pon
ticus : ſeptimus Ægei pelagi: octauuspaludis M coridis: no
nus,Adriaticus : decimus,Sinus Propoñeidis,3..
" ! : X.
Quaes as Ilhas principaes? ho .

I.
Aprobane.
:3; T
2.
Ålbion inſulaBritannorum.
Aurea Cherſone fus.
!
4. Lunerna, aut Hibernia.
d s. Des
Preludinm Doctrinala
s. Pelopomefus.
6. Sicilia.
7. Sardinia.
8. Corſica.
9. Creta ,
10. Cyprus. Ex Prolomæo Volaterranus.
. X1 .

Quaesfam os maiores Sinus, ou Enſeadas de Europa,


Eſpondo com o meſmo Votaterrano , qqu ue fám
R quatro , & fam ; O primus àGadibus ad Licinum
vfque promontorium Italia : fecundus à Licino ad Acrocerau
nia : inde ad Hellefpontiacum : quartus ab Hellefponto ad
Mautidis oftia .
S. XII.

Quantos fam os Cherſoneſos, o quaes fams


Varro Cherſonelus conta Votaterrano.
Q Taurica Cherforie(us.Que he Procopia,ou Gu
zalia , ou l'arcaria; deſta falla Volarerrano, lib.7.fol.75.
Aurea Cherſonefus, que he Sumatra,ou Ceilam . De
fta falla Volaterrano, lib. 12. verbo India .
Thracia Cherfonefuse
Cimbrica Cherſoneſus, que he o Ducado de Ollacia,
como diz AlexioVanegas,ou'Dinamarcha,como quer
Calepino. Todas
in Dictionn. Geographicum. 27
Todas ficam na Europa,excepta a Aurea , que fica
aa Aſia. Volaterrano lib.8.Geogr.fallando de Thracia.
Cherſoneſas, heo meſmo quePeninſula, & eſtendeſc
pello mar in modum vittæ , como huma fita ; & differe
de Iſthmo, & Porthmo, porqueThrows eftangufla ter
fa quam duo maria lancinant, como diz Cælio Rhodigi
nio lect. antiq. lib. 21. cap. 19. E chamaſc, guttur terre,
propter anguftia .
1

Porrbmus, l. Porthmea : Eſt anguſtia maris inter duas


terras : & anguftia terra inter duo maria dicitur Iſthmos.Vo
cam laterranus lib. 9.Geogr. verbo Hellefpontus. Fica lo
um go ſendo o Cherſonedo Peninſula no mar , eſtendida
como fica, vide Cælium loco cit.,
and

XIII

Nomes Latinos que ſe dam ao mar.


Ontus-i. : Mare - is. : Frerum i. : Æquor. is.diz
PONE
o verſo .
Cum fremir,eſſefrecum dicas:mare,cumfir amarum ;
Pontus ponte caret:fed ab equo dicitur æquor. Ou
Pontusponte caret,ab æquo dicituræqxor:
Atfreta,cum feruent : mare dicas cumfie amarum .
1 .

I ti dij Ali
28 - Præludium Doctrinale
1. All items buitetit
$. XIV .
is . Aliqua particularia de mari.
Are Dium ,ideſt mare, magnum . Ex Homero
M Grammatici. Et Arátus in Prognoſticis dixit
dias gurras, ideft magnas-guttas.....
Myrtoun mare , non à Myrtilo auriga Mercurij filio,in
illud à Pélope fed à Mäyrtûsnomine infignismua
1:0 ;

lieris. Nam Myrt ilus uam partem enauigauit ; nempe


exig
ab Alphæi exitu ad Eleorum nauale. Vide Cælium Rho :
diginum lect. antiq. lib . 26. cap. 18.
Tumuli in mari ex colluvie arena, dicuntur pectora , Au
etore Polybio, Cælius loco cit.
$!! XV
Nomes Latinos, quſe
e dam â terra.
..!, hii
Vmus- i. Terra - 2. Solum - i. Tellus, Telluris,diz
HΗHumor
.humum reddit : terram terit vfus aratri;
o verſo. 1

Eftquefolum folidum :tellus ferollis in alium Siya


Honorio Incluſo de originemundi, dalle outro no
mé, & he, Ops-opis, quia opem tribuir. weni
O principal Epicheto, que os Poetas àte rra deram ,
terra
foinigra, chamarlhe negra,quia claritatis expers , Solis,
aeLunæ
denſitatem
radijs perſeucrat impenetrabilis ob ſolidiorem
. Sam
in Dictionn. Geographicum. 29
Sam daterra quatro propriedades, grauitas,ftabilitas,
denfitas,immutabilitas. Vide Caliú Rhodig.lib.25.cap.16.
:. :
0
it S:" XVIH

in Da fignificaçam deBrigder rusolo


techiPori
naantiga lingos deEſpanha,quer dizerda
be
B Rigar.gaRaphael Volaterrano in Hiſpaniasfolis idunt.
item plura, quaun Briga,terminantur, quod antiqua Hispan>
norun lingua oppidum ſignificabat :ficutis o BurgiapudGers
1 manos,&g Brioapud Thracas, veeſt Autor Stephanus į
Nomes em Briga. ‫دن به‬
Abobriga, Arabriga , Arcobriga, Arcobriga ‫ܕ‬Cx‫ ܕ‬ro
briga, Cantabriga,Celiobrigas Gerobriga , Flaujobrigaa
Laçobriga, Lancobriga;Medobriga, Merobriga , mis
EZ
robriga, Segobriga, Talabriga, Outros inais le podem
ver em Plinio, & aduirto que muitas vezes a G: Le myz
da em C.& dizemos , Abobrica , Arabrica,& ic) 13:12
Mais aduirto, que muitas vezes em alguns nomes
a

deſtes, comoemMirobriga, fe achamiRR ,dobradas,


Mirrobriga,Itibarris & autresiaffi,o quehas contra
a Latinidade,mas vlargono os Godos ,comoBarbaros;
D
19 aduertencia quenos fez a Chrantre de Euora nas Notin
B, cias de Portugal.
n
-2 st samtidig as 1209
:
‫܀‬ 21:19
7
diij No
30 Preludium Doctrinale
K .: XVII .
Nomes dos Biſpados de Eſpanha , conforme à repartiçam de
Wamba Rey , tirados de Mariana , lib. 6. de Rebus
Hifpanie , cap. 15.

Olerum , Toledo , Toletanopræſuli ſubjecti e


>

T P a
rantn e E p i f c o p i
Epiſcopiſequentes,
. a 1979 : e
1: Oreci, de Calatraua ,perto ficaua de Almagro : &
com aspedras de Oreco lefez Almagro.
2 : Biatie , de Bieža 17 :
3. Mentefé, de Monticon ,
4. Acci, de Guadix :
5. Bafti, de Baza ... , 2 Sun
6. Vitrijde Almeria (outros,differam ,queera Marca.) ...
7. Bagafte, delta Cidade nam ha veſtigio, dizem elte
uc defronte de Onhuéla. Volacerrano em ſua Geogra
‫ܐ ܙ ܂ܐܐ‬
phia a' nain eraz ." Spoti
. Sup cesi
oribus
1.
?
8. Illici, Helche. ' 14 :: !7.-20 11 ?
Ini !! ) , ,
g. Setabis, Satiwa .
: ‫ زمان‬:
so. Valeria, Valera quemada. .

11.1 : Segobrica's ficava oitomil paſſosdeVrcela ,no lu


gar que hojë ſe chama Cabeça do Grego , & diz Ma
riana,nam fer Segorbci Qui Segorbium putarunt , nomi
num eosfimilicudo in errorem mifit.
12. Arcabica, eſta Arçabica ficaua entre Segobriga Al
,&
1
23
in Dictionn. Geographicanos
Alcala de Enares ;& pòde ſeçleja aquella,a quem Ptho
lomeo chama Percabica .
and
13. Compluti,o de Alcala de Enareser mit
45 14. Segontia, o deSiguença. . *
35. Vxama, o de Oſma.
bie, o de Segovia.
16. Segoenc .‫مه‬ . ‫ أهم‬:
27. Pal ia, o de Placencia. ...
SA
ic an

Hiſpalis , Seuilha.Prælato Hifpalenſi fubje &i erane.


& 1. Italica, o de Seuilha a Velha .
2. Aſsidonia, o de Medina Sidonia , & alguns querem
foffe a Xerez .
3. 'Elepla, de Niebla , ou Lepe.
4. Malaca, de Malega.
s. Eliberris, de Serra de Wira junto de Granada ; ficava
de Granada oito mil paſſos, duas legoas .
6. Aſtigi, Ecija .
7. Corduua , Corduba .
8. Egabri, Cabra .
9. Tucci, Martos .

Emerita, Merida. 'Emeritenſi præfuli fubjectierant.


1. Pacis Iulia , Oo de Beji.
Oliſiponis, de Liſboa.
. Elbore , de Talauera, juxta Tudenſem .
>

4. Oxonoba , Eſtombar no Algarue.


s. Igeditania, Idanha a Velha.
6.Co
3 Horaindium Doctrinele ani
al !
6. Conimbricæ, Condexa, izt 9.2.17
7. Vilei, Viſeu. nicholsfil , or
s . Lameci, Lameg@ 271518 ob silm'A obolen ??
9. Caliàbria , Montanjes.. !2i2 95 osittays2 of 1
10. Salmantice, Salamanca . ‫ب ( دینگ دی ۔‬ ، .‫۔ بن‬ .| ‫ܐ‬
11. Numantiæ , Garay. . ‫نوع وارده‬ .‫د‬
12. Abulæ ,Auila. sonosil ob orang's I. ?
13." Caurea , Coria.
44-4 - thiette 1.75 on papers
Braccara, Braga. Braccarx ancribucx vrbes.(9 ‫ وری‬BPI ..
k Dumium Dumesi.coli? 061blobo raid boring
2. Portucale, Porro. . ‫܂܂‬

3. Tude, Tuy. O ,
‫ از‬:
4. Auria, Orenſe. s!
su Iria Flauia, Padram .
6. Lucus Auguſti, Lugo.
7. Brittanica, Britiande,ou Bretanha alem de Lugo , &
Aſtorga, duas legoas de Mondoñedo.
8. Aſturica , Aſtorga.
9. Legio, Liam .
Tevriaco , Terragona, Terraconenſi Præſuli ſubjectæ
vrbes.
1. Barcino , ou Barcinona, Barcellona .
2. Egara, ficaua alem de Barcellona, & Gironda ,& fe
chamou Emporia nelſe cempo .
3. Gerunda , Gironda .
4.dia
in Diétionn. Geographicum 33
# Aufona, Viquc em Catalunha.
S. Vrgelia, Vrgel.
6. Ilerda, Lerida .
7. Hitofa. Namſc fabc aonde ficaſſe:cujusfcdes pror
ſus ignoratur.
8. Dertufa, Tortoſa. . : 1,1
9. Cafaraugufta, Çaragoça:
10. Oſca,Hueſca .
11. Pompelo (Gottis Pampilona ) Pamplona.
12. Calagurris, Calahorra .
13. Turiaßo(Tiraſona.Gottis)Tarracona. 20:00
14. Auca, Burgos.
mi
Narboni , fiue Narbona fines ſunt.
1. Beterri, Beſers,, 1179 ?: Teisina 1.0
2. Agatha , Agde , oư Mompilher .
3. Magalona.
4. Nemaufus ,Nimes. 56 sonora
5. Lareba - arsim , Lodeúes." EX quimoscon
27
6. Carcaſa, Carcaſona:
3. Helena, Euna no campo de Ruyſillon .
Mariana loco cit: diz, quc Tuy,Lugo, & Liam, ham
foram ſojeitos a Biſpo algum .
O meſmo Mariana ahi diz , queſe'nam ſabe, quaes
follem ,nem aonde ficauam'asCidades ſeguintes. Epa
grenſis, Carthaginenfis, Caſtulonenfis , Fiblarienfis , Eliocro
senfis , Eminienſis , Immonticienſis, Lamibenſís , Elotana,
2
e Mac
34
Preludium Doctrinale :
Magnetenfis , Laberricenſis,
S. XVIII .
399 Diuifaina de Conſtantino depois de Vwamba.
Narbona .
Ojeitas a Narbona ,eram as ſeguintes:Beliers, To :
ci Magalona, Nimes , Carcalona,Lodebe,Euna,
Solola,
Braga. Sogeitas.
Dume, Porto, Orenſe,Ouicdo,Aſtorga, Britiande,
Compoſtella, Aluebra; Iffa, Tuy.
Terragona, Sogeitas.
Barcellona, Burgos,Morada , eſta Morada fortaflis
Gerunda, Beria , fortaſſis Emporiæ , Oriola , Lerida,
Tortoſa, Çaragoça, Oſca, Pamplona, Calahorra.
Carthagena. Sogeitas. /
Toledo, Calatraua, Xatiua,Segobre, Alcala de Ena
res, Caraca, Valença, Murcia , Baeza, Caſſon , Monti
jo, Bigaſtra, oy Begerra, Baza.
Merida. Sojeicas.
Beja, Lisboa, Coimbra, Lamego, Euora,Corca , Lam
pa (Lampa he ſem dquida Salamanca)Lamego,Ciudad
Rodrigo
Sa
in Dictionn. Geographicumi. 35
‫بیند‬
Seuilha. Sojeitas.
Seuilha a Velha , por nome Italica , Xerez , Medina
Sidonia, Niebla , Malaga , Serra de Eluira , Ecija, Cabra
O Padre Mariana cicou eſta diuiſam de Rafis Mou
ro , & a pozem a Chronica que fez de Rebus Hifpa.
niæ ; a nenhum dos ſeis Prelados maiores chama Maria
na Arcebiſpo, porque Raſis lhe chamou Biſpos, & nam
Arcebiſpos. Archiepifcopos vocare non ſumus auſi , quos
Maurus Epiſcoposvocat. lib. 6. cap. 16. fol.276.
§.
. XIX .
Epiſcopatuum ommnium totius orbis noua , cuya exacta notitia.
Piſcopatus, qui à ſex antiquioribus S.Romanæ
E Eccleſiæ Presbyteris Cardinalibusoptantur.
Oſtienſis, Oſtia.
>

Decano Collegij Illuſtriſſimorum Cardinalium per


tinens, cuidenouo vnicus eft Velicernenſis , Vulgo >

Velitri.
Portuenfis , Porro.
Ś . Rufina, S.Rufina.
Tufculanenfis , Fraſcati
.}{vniti.
Sabinenſis , S.Sabina.
>

Praneſtrinenfis, Poleſtrino,
Albanenſis , Albano
Epiſcopatus qui ſunt ſub Romano Pontifice, & non
func
cij
36 Preludium Doctrinale :
ſunt in alteriusProuincia conſtituci:
IN SABINIS.
Tiburtinus , Tivoli.
Farfenfis, Farfa.
El Abbas Ordinis Sancti Benedicti Ordinarius, &
exemptus .
İN LATIO , ET CAMPANIA ,
Agnaninus , Agnani.
9

Segninus , Segni.
Terentinus >, Terentino.
Alatrinus , Alatri.
>

Verulanus , Vcruli..
Soranus , Sora
Fundanus, Fondi
Caietanis , Caera .
Terracinenfis , Terracina.
Subjacenſis , Subiaco
: Et Abbas Sancti Benedi &ti Ordinarius & exépkus,
‫ ܐ‬. ‫ܝ‬. IN TV SCI A .... win

Hortanus , Orti.
Ciuitatis Caftellana Ciuita Caftelina.
Nepeſinus ,
{rnici.,,
SuViterbenſi ipi.}iumiSvnici
rinu ,,Sus , etViterbo ci. ,
Toſcanenfis, Toſcanella.
Võlaterranus , Volaterra .
Caftrenfis, Caftro.
in Dictionn. Geographicum.
Ciuitatis Plebis , Ciuita de la Piebe,
Montis Faliſci , Monte Fiaſcone.
>

Cornetanus , Corneto
Lucanus , Luca.
& Lunenfis Sarkanenſis, Luna, & Sarzana,
Politianenſis , Monte Pulciano.
Balneoregienfis, Banharca.
Vrbeuetanus , Oruieto ,
Perufinus , Peruggia.
Civitatis Caftelli , Circa de Caſtello :
IN VMBRIA INFERIORI.
Spoletanks, Spoleto .
Åſsifienfis , Allis.
Fulginatenſis , Foligno
Nucerinus , Nocere .
Reatinus, Riete .
T -uderrinus , Todi.
Amerinus, Amelia .:
Narnifienfis , Narni .
Interamnenſis , Terni.
IN V MBRIA SPPERIORI.
Camerinenſis, Camerino.
Æfings , Iefi.
INenſisPI
Fan , Fa
SCnoEN
. O SIVE IN MARCHIA
Anconitana,
duximanus , Olimo.
сііі Alena
38 Preludium Doctrinale
Aſculanus , Aſculi.
>

Anconitanus , Ancona .
Laureranenfis,Loreto. Z vniti
is

2
Recanatenſis, Recanate.
Lauretanam Eccleſiam in Epiſcopalem erexic Sixcus
V.conftit. 24. incipit. Pro excellenti.
Archiepiſcopatus cum fuis fuffragancis.
In TVSCIA CORSICA , ET LIGVRIA.
Archiepiſcopatus Piſanus.
PÍSA.
Epiſcopatus fuffraganci.
Adiacenſis, Aïazzo 1

Alerienſis, Alceria. In Corſica.


Sagonenſis, Sagona.
Archiepiſcopatus Florentinus.
FIO RENZA.
Epiſcopatus ſuffraganei.
Peſulanus , Fiſole.
Piſtorienſis, Piſtoia.
Cortonenſis, Cortona.
Aretinus , Arezzo.
Collenſis , Çolle.
Burgi S.Sepulchri ,Burgo S. Sepulchro.
S. Miniatis, S. Miniato.
2

Epiſ.
in Dictionn. Geographicum . 39
Archiepiſcopatus Senenſis.
SIENA.
Epiſcopatus Suffraganci
Suanenſis , Suana.
11 Clufinus, Chiuſe.
Groſſetanus, Groſfeco .
Mafanus, Maſſa.
Ilcinenfis, Montalcino.
Pientinus, Pienza .
Archiepiſcopatus Genuenſis.
GENOVA.
Epiſcopatus Suffraganci.
Bononienſis , Bobio.
Albinganenſis, Albenga.
Naulenfis ,Noli.
Nebienfis, Nebbia.
MaAccierinfis fis,Mauriano.}In Corſica.
anen, Acci.
Archiepiſcopatus Taurinenfis.
TORINO.
Epiſcopatus Suffraganci..
Montis Regalis, Mondoui.
Caſſalenfis, Caffalc.
Salutiarum , Saluzzo,
>

Foffanenfis,Foſſano.
Archic
49 Preludium Doctrinale .
*Archiepiſcopacus Mediolanenſisy
MILANO .
Epiſcopatus Suffraganci. (
Bergomenſis , Bergamo.
Albenſis, Alba. *
Vercellenſis, Vercelli.
Cremonenſis , Cremona.
Saonenſis , Sauona .
Vntimilienſis , Vintimilia.
Aquenſis , Aichiqui.
,
Brixienfis , Breſcia.
Nouarienſis, Novara.
Aſtenſis, Alte.
Laudenſis, Lodi .
Alexandrinus , Aleſſandria ,
Tortonenſis , Tortona .
Ipporrigienſis , lurea.
Viglienanenſis, Vigeuano. 1

eſt ad Reg. præſent.


Papienſis , Pauia.
j

eſt.exemptus.
IN PROVINCIA MARCHIÆ
Anchonitana.

ArchiepifcopatusFirmanus.
Epiſcopatus Suffraganei.
Maceratenſis , Macerata. 2 vniti,
Tolentinaris, Tolentino . 3. } : Ria
in Dictionn. Geographicum . 41
Ripanenſis, Ripatranfona.
Montis Alti , Monte alto.
S.Seuerini, S. Seuerino.

IN VMBRIA SVPERIORI, FLAMINEA ,


feu Romandiola.
Archiepiſcopatus Vrbinatenſis .
VRBINO .
Epiſcopatus Suffraganei.
Piſaurienſis, Peſaro
Eugubinus , Agubbio.
Foroſempronienſis,Foſſombrono .
Senogallienſis , Senoglaglia.
Calienfis, Cagli.
Terreiranus , Montefeltro,
Vrbanienfis ,Vrbania.
Archiepifcopatus Rauennatenfis.
RAV ENNA.
Epiſcopatus Suffraganci.
Adrienſis, Adria.
Comaclenſis, Comachio.
Foroliuienſis, Forli.
Foropopilienſis, Forlimpopolo.
Ceſenatenſis, Ceſena.
Sarſinatenſis , Sarſina.
Fauentinus, Faenza.
Britonarienſis, Bertinoro
Ferrarienfis, Ferrara . f
42 Preludium Doctrinale
Ariminenſis , Rimini.
Imolenfis, Imola.
Ceruienſis, Ceruia .
Galiacenſis , Galiatas.
IN ÆMILIA.
Archiepiſcopatus Bononienſis.
BOLOGN A.
Epiſcopatus Suffraganei.
Placentinus , Piacença.
Parmenſis, Parma.
Rhegienfis, Reggio .
Mutinenſis, Modena.
Cremenſis, Crema.
Burgi S. Domini,Burgo S. Domino .
IN SARDINIA INSV LA,
Archiepifcopatus Calaricanus.
CAL LA RI..
Nullum habet hodie Suffraganeum . -
Archiepiſcopatus Turricanus.
TORRE.
Epiſcopatus Suffraganci.
Algarenfis , Alguer.
Boſſenenſis, Boffa.
Ampurienſis, Ainpurias,
Archics
43
in Dictionn.Geographicam .
Archiepiſcopatus Arborenſis.
À RBORE A.
Epiſcopatus Suffraganei.
V ßelenfis, Ales.
IN DALMATIA FORO , IVLIO ;
Venetiis,ego Lombardia.
Patriarchatus Aquileienſis.
A.QVILELA .
Epiſcopatus Suffraganei.
Mantuanus , Mantoua.
Comenfis, Como.
>

Tridentinus , Trento.
Veronenſis , Verona.
Patauinus , Padoua.
Vicentinus, Vicenza.
Taruiſanus, Treuiſi.
Concordienſis,Concordiä.
Cenetenfis, Ceneda.
Feltrenſis , Felcro.
Bollunenſis, Ciuidad de Belluno.
Polenſis, Pola.
Parentinus, Parenzo.
Tergeſtinus, Trieſte.
Iuftinopolitanus,Capode Iſtria.
Guaſtalenſis, Guaftala.
fij Ara
4卡 Præludium Doctrinale
Archiepiſcopatus Corcifienfis .
CORFV
Epiſcopatus Suffraganei.
Cephalonienſis, Cefalonia.
Zacynthienfis, Zante.
3

IN ISTRIA SVPER MARE.


Patriarchatus Gradenſis.
GRADO .
Epiſcopatus Suffraganei. 1

Cledienfis , Chiozza.
Ciuitatis noua, fiueÆmonienſis, Citra noua.
Torcellanus, Torcello.
Caprulienſis , Caurli.
Mauranus , Murano.
IN CANDIA INSVLA .
Archiepiſcopatus Cretenſis. }

CANDIA
1

Epiſcopatus Suffraganei.
Cancenfis,fiue Argienſis, La Canea. 1

Rettimenſis, Rettimo.
Sittienfis, Siteia.
Hierapetrenfis,Hierapetra.3vniti.
Cheronenſis, Cheroneflo.
Mellipotonensis ,Molipotamno:
Archadiensis, Archadia,
Cißa? 1
in Dictionn. Geographicum . 45
Ciſſamonensis, fiue Sicchimensis ,Sicchimo.

IN REGNO NEAPOLITANO
et Terra Laboris.
Archiepiſcopatus Neapolitanus.
NEAPOLI.
Epiſcopacus Suffraganei.
Puteolanus , Pozzuolo.
Nolanus, Nola.
Acerrarum , La Cerra .
Iſolanus, Iſchia.
Auerfanus, Auerfa.
Archiepifcopatus Capuanus.
Ꮯ Ꭺ Ꮲ Ꮴ A.
Epiſcopatus Suffraganei.
Theanensis , Theano.
Caluensis , Calui.
Caſertanus, Caſerta.
Caiacensis , Caiazzo .
Carinolensis, Carinola.
Iferniensis, Iſernia..
Sueſſanus , Seſſa.
Aquinatensis, Aquino
Caſsinensis, Monte Caſſino
f ‫ܐܐ‬ ary
46 Preludium Doctrinale .

.
a
Archiepiſcopatus Salernitanus.
SALERNO.
Epiſcopatus Suffraganei.
Campanienſis, Campagna .
Caputaqucnſis, Capaccio.
Policaſtrensis, Policaſtro.
Nuſcanensis, Nuſco .
Arcenensis, Acerno,
Sarnensis, Sarno
Marſicensis, Marſico.
Canenſis, La Caua.
Archiepiſcopatus Amalphitanus.
AM ALPHI.
Epiſcopatus Suffraganei.
Litterensis, Letterc.
Scalensis, Scala.
Capritanus, Capri.
Minorensis, Minori.
Rauellensis, Rauello.
Archiepiſcopatus Surrentinus.
SVRRENTO ,
Epiſcopatus Suffraganci.
Vicanensis , Vico Equenſe.
Mafſalubensis , Malia
Caſtelli maris, Cafteli à mare.
Archie
in Dictionn .Geographicum , 47
Archiepiſcopatus Beneuentanüs.
BENEVENTO .
Epiſcopatus Suffraganei,
Aſculapus , Aſcoli.
Theleſinus, Teleſe.
S. Agatha Gottorum , S. Agatha .
Montis Viridis, Monte Verde .
Aliphanus, Alifc.
Montus Marani ,Monte Maran :
Auellinus , Auellino . 2 vniti.
Friſentenus, Fricenco .
Boïanenfis, Božano.
Bouinenſis , Bovino .
Leſinenſis , Lelina.
Vulturarienfis , Voltorara..
Larinensis, Larino.
Thermularum , Termuli..
S. Seueri , S. Seuero .
Guardiensis, La Guarda Alferes, ‫ز‬ .

Lucerinusz. Lučera dePagani.


Troğanus ‫ر‬, Troïa.
Archiepiſcopatus Lancianenſis.
LANCIANO. : ,
Nullum habet Suffraganeum
Patriarchatus Theatinus:
CIVITA DE CHIETN ,2min
Epiſcopatus Suffraganci.
Orio
48 Preludium Doctrinals
Orronensis , Ortona. vniti,
( amplensis, Campli. }
Ciuitatis Pinne , Ciuita di Penna.
cui vnitus eſt Ariensis, Atri.
Aquilanus , Aquila.
Valuensis , Valua .
Sulmonensis, Sulinona.
Aprutinus , Terano .
Ciuitatis Ducalis, Ciuita Ducale .
Eſtes pertendem fer iſentos.
IN APVLLA.
Archicpiſcapotus Complanus.
CON Z A.
Epifcopatus Suffraganci.
Muranus , Muro.
Sarrianensis , Satriano. 2 vniti.
Campaniensis, Campania.}}
Laquedonensis , Lacedognia .
S. Angeli Lombardoruń S, . Angeli di Lombardi.
>

Bißaſſensis, Biſſacia.
Archiepiſcopatus. Acherontinus, cui Matheranenſis eſt
vnitus, ſunt ad Regis præſentationem .
ACERENZA , ET MATERA.
Epifcopatus Suffraganei.
Venusinus , Venofa .
Anglonensis, Anglona.
Nunc 1
in Dictionn.Geographicum 49
Nunc trånſlatus ad Turſim ,vnde dictas Turcenſis,
Potentinas , Potenza.
Grauinenſis, Grauina.
Tricaricensis, Tricarico.
ArchiepifcopatusTarentinus cft ad Regiá prælent,
TA RENTO .
Epiſcopatus Suffraganci.
Montulenfis, Montula.
Caſtellanetenſis, Caſtellaneto.
Oritanus , Oria.
Nunc vnitus Brunduſino Archiepiſcopatui.
Archiepiſcopatus Brunduſinus.
; BRINDISI.
Epifcopatus fuffraganei.
Hoſtunenfis, Oſtuni.
Neritonenfis, Nardo.
Monopolitanus,Monopoli.
Archiepiſcopatus Hydruntinus.
OTRANTO .
Epiſcopatus fuffraganci.
Caftrenfis , Caſtro.
Gallipolitanus, Gallipoli.
Vgenting , Vgento ,
Lyciensis , Lecce.
Aleffanensis,Aleſſano,
g

Ar
Præludium Doctrinale
Archiepiſcopatus Barenfis.
B A RI.
Epiſcopatus Suffraganci..
Bituntinus , Bitonto.
Melphitensis ,Malfetta.
Iuuenacensis,Giouuenazzo. 1

Rubensis , Rouo.
Polignanensis, Polignano.
Minerbiſienſis, Mondoruino ..
Conuerfanus, Conuerſano .
Bitettensis, Bitecto ..
Adriensis , Andri.
Vigiliensis, Biſeglia ..
Archiepifcopatus Tranenſis..
TRANI .
Epiſcopatus Suffraganei..
Montis Piloſi , Montepiloſo ..
Rapollensis., Rapollo .
Archiepiſcopacus Syponcinus .
MANFREDONIA ,
Epiſcopatus Suffragane..
Veftanus , Veſte.
Melphenfis , Melphi.
>

Archiepiſcopatus Nazarenus.
NA Z ARETH
Eſt titularis , haber Eccleſiam in Caſtro Boroli Tra
nenfis Diæcefis füb inuocatione S. Mariæ Nazareth,
eum
in Dictionn. Geographicum .
cum Capitulo ,Canonicis, Dignitatibus , & Clero, in
cus dictam Eccleſiam Haber jurifdi&tionem , & vtitur
inſignibus Archiepiſcopalibus.
IN CALABRIA .
Archiepiſcopatus Rheginenſis.
REGGIO .
Epifcopatus Suffraganei.
Neocaſtrenſis, Nicaſtro.
Cathacenſis, Catanzaro .
Cotronenfis , Cotrona.
Trepienſis ,Tropia .
Oppidenfis, Oppido.
Bouenfis, Boue.
Hieracenſis , Geraci. A

Squilacensis, Squillace .
Caſtrimaris, Caſtellamare..
Nicoterensis ,Nicotera .
Archiepiſcopatus Cuſentinus,
COSENZA
Epiſcopatus Suffraganei.
Maturanensis , Martorano, a
Caſſanensis , Caſſano.
Melitensis , Melico .
S. Marci,.S. Marco.
gij Archie
1

Preludium Doctrinale
Archiepifcopatus Roffanenſis . 60 fi
ROSSANO
Nullum habet:Suffraganeum ..
1

Bifagnanenfis , Biſignano .. 1

elt exemptus...
Archiepiſcopatus S. Seuerinæ.
SAN SEVERINO .
Epifcopatus Suffraganci.
V’mbriaticenſis , Vmbriatico.
Strongulenfis, Strongoli..
Infulanus , l'Iſola..
Cariatenfis , Cariate .
Bellicaftrenfis , Belcaſtro ..

IN SICILIA.
Archiepiſcopatus
PALE
Panormitanus..
RMO.
Epiſcopatus Suffraganci.
Agrigentinus, Gorgente .
Mazarenſis , Mazara
Meleuitanus , Malta .
Archiepiſcopatus Montifrealis.
MONREALE.
Epiſcopatus Suffraganei.
Syracufanus , Syracula.
Catanienſis, Catania.
>
1

Ars
in Dictionn. Geograpbicum . 33
ArchiepiſcopatusMeffanenſis,
MESSINA
Epiſcopatus Suffraganci.
Cephalucenſis , Cefalu.
Pactenfis , Patti
>

Liparenſis , Lipari:
>

IN SCLAVONIA.
Archicpiſcopatus Antibarenfis.
Å NTIV ARI.
Epiſcopatus Suffraganei.
Stephanenſis , Stefania
Bondonenſis, Benda..
Albanenſis, Albano.
Alexienſis, Alellio .
Scutarenſis, vel Scordenſis, Scurari.
Sapatenſis , feu Sardanenfis , Separa.
Prozrinenſis, Priſcina.
Sardicenfis , Soffia.
Buduanenſis, Buda.
Dulcinenſis, Dulcigno.
Driuaftenfis, Deriuaſte.
Suăcinenſis, Suacino.
Bollaſtrenſis, Bolaſtro ,
Serbienſis , Serbia.
Os primeiros ſeis Suffraganeos deſte Arcebiſpado
Antiyari,eſtam em Albania,
g iij O fes
S4 Præludium Doctrinale
O ſeptimo, & oitauo, que fam Priſcina, & Soffia, co
Itam em Seruia .
Os ſeis vltimos ,hoje nam tem Paſtor.
Archiepiſcopatus Raguſinus. !
R AGV SI.
Epifcopatus Suffraganci.
Stagnenfis , Stagno.
Mercanenſis , Mercano.
Trebinenſis, Trebigne.
Roſonenſis , Riſano.
Corzolenſis , Corzola .
Carrarenſis , Cattaro.
Olim ſub Archiepiſcopatu Barenſin Apulia.
GarZalenſis , Gazzola.
hodie caret Paſtore.
Archiepiſcopatus Spalatrenfis.
SPALATRO .
Epiſcopatus Suffraganci.
Pharenſis , Leſina.
Tragurenfis , Trau.
Sibenicensis, Sibenico .'
ſunt in ditione Venetoruni:
Segniensis , Segna.
in ditione Imperatoris,
Scardonensis, Scardona.
Boſnensis , Bolna.
Samadiensis, Semedereuo .
Mo
in Dictionn. Geographicum , is
Modriſsiensis, Modruffa.
Corbauiensis, Corbaua .
Damnensis ,> Dumnoet.
Macorensis , Macarſa .
Sex vltimi ſunt ſub ditione Turcarum ; & Modrif
fienſis , & Damnenſis ad præſens carent Paſtore.
Archiepiſcopatus ladrenſis.
ZARA .
Epiſcopatus Suffraganei.
Arbensis , Arbe:
Veglianensis , Veglias.
Auxarensis, Offaro ..
Nonenſis, None.
Omnes ſub ditione Venetoram
Archiepiſcopatus Dinchienſis.
DVR AZZO .
Epiſcopatus Suffraganei ſunt Bendenſis : Liſienſis, &
Canonienſis, qui omnes carent Paſtore, præter Metro
politanum. Extabant , & alij Epiſcopatus in hac Pro
uincia, qui ob tyrannidem Turcicam ſunthodie ſup
preſli.
IN POLONIA.
Archiepiſcopatus Gneſnenſis eſt Legatus Apoftolicus
natus , & Poloniæ Primas.
GRIEZNO.
Epiſcopatus Suffraganei
Vrat
56 Preludium Doctrinale
Vratislauienſis,in Sileſia , Wroclavv .
Vradislauienſis,in Cuiauia, Wolocavy .
Lubuſſenfis in Marchionatu Brandemburg , Lubuſa.
Vilnenſis in Lithuania , Vilna.
Medinenfis in Smogitta , Zmudz .
Plocenſis in Mafonia, Ploko .
Cracovienſis in Polonia ,KraKovy .
Poſnanienſis in Polonia Minori , Poznan.
Camanecenſis in Polonia Maiori,Kamien RZ.
Vendenſis in Liuonia , Venda .
Archiepiſcopatus Leopolienſis in Rullia.
LVVOVV .
Epiſcopatus Suffraganci,
Camenensis in Pomerania ..
Culmensis in Pruſsia, Chelmno.
V armiensis ibid .vVarmia.
V V dolomiciensis , VVlodzimirz.
Luceocinensis, Lucho.
Polonenfis, Polocho.
Pr.emiffiensis in Ruſsia , Pozomiſt.
K iouiensis ibid. Kiiovy.
Chelmensis ibid. Chelm .
Pifcencis , Pinſcho.
IN SCOTIA.
Archiepiſcopatus Andreopolitanus,Primas.
SAINT ANDROVVES.
Epiſcopatus Suffraganei, Dunckels
in Dictionn. Geographicum . ST
Dunckeldenſis, Dunkeld.
Aberdonenfis , Aberdon.
Morauienfis , Moray.
Dumblanenfis, Dumblanc,
Brechinenfis, Brechin.
Carhanenſis, Cathnes.
Orcadenfis , Orknay. . .

Rofenfis, Roffe.
Archiepiſcopatus Glaſcoenſis.
GLASCO .
Epiſcopatus Suffraganei.
Candide cafeliue Gallouidia,Quinthhorn,ouGallosvay.
Liſmorienfis,fiue Argadia , Argyle.
Inſularum, fiueSodorenfis, Ofche Isles.

IN VNGARIA.
Archiepiſcopatus Strigonenſis ad Danubium Auuium
Vngarice Eſtergam , Germanice ,Gran .
Archiepilcopus Strigonenſis eſtlegatus Apoftoli
cus natus,& Regni Vngariæ Primas,ſummuſque Can
cellarius,& Secretarius, quiRegem ſolet inungere , &
coronare .
Epiſcopatus Suffraganci
Agrienſis,Vngarice ,Egher.Germanice , Erla:
Nitrenſis, Vngarice,Nitra.Germanice, Neutra.
Vacienfis,Vngarice,Vacz,Germanice Watzen.
h Lauha
38 Præludium Doctrinale
Laurinenſis,Vngarice,Gyor.Germanice, Raab.
Ad Danubium Auuium .
Quinque Ecclelienſis,Vngarice, Petz: Germanice, Tun
fkirchen .
Ad Drauium Auuium
Veſprimienfis,Vngarice , Veſprin. Germanice Weisbrun.
Eſt Cancellarius Reginæ, quam coronare folet.
Archiepiſcopatus Colocenſis Vngarice.
COLORS A.

Epiſcopatus Suffraganei.
Zabragienſis, Vngarice,Zabrag.Germanice Agram,ad Sa
uum fluuium in Regno Sclauoniæ verſus Croa
tiam .
Vradienſis Germanice, Grovvardein. Vngarice , Varad .
Chianadienſis,Vngarice, Chianad.
Sirmienfis, Vngarice, Szerem.
Bofnenfis; Vngarice, Boſzna.
In Regno Boſniæ .
Transſylvania , fiue Alba Iulia in Transſyluania,
>

Vngarice Fiernar Erdelyen. Germanice Vveiſſemburg.


in Sibenburg
Cibinienlis , fque Hermanſtadenſis in Transſyluania
Germanice Hermanſtad. Vngarice Sbern.
Tinnienſis,Vng.Tinnini. In Regno Boſniæ
IN
in Dictionn. Geographicum. 59

IN BRITANNIA .
Archiepiſcopatus Cantuarieſis torius Angliæ Primas eſt.
CANTERBVRI,
Epiſcopatus Suffraganei, i
Londinenſis, London.
Vintonienſis, V Vincheſter.
Elienſis , Ely .
Linconienfis , Lincolne.
Lichfeldienfis,Linchfeld .
Conuenirienſis , Conuentriy.
Salisburienſis, Salisbury.
Bathonienfis , Bathe.
V vellenſis, Vvelles .
Exonienfis, Exceter.
Nordouicensis, Norvvich .
Vigorniensis, Vvorcerer.
Horetfordiensis ,Herefored.
Chiceſtriensis , Chicheſter.
>

Roffensis, Rochelter.
Oxoniensis, Oxford.
>

Gloceftrensis , Gloceſter.
Perriburgensis, Peterborough.
Briſtoliensis, Briltol.
S. Dauidis , S.Dauids.
Landaffensis,Landaff
Bangoriensis , Bangor.
hij
60 Preludium Doctrinale
Aſaphensis , S.Aſaph.
Archiepiſcopatus Eboracenfis.
YORCH .
Epiſcopatus Suffraganci.
Durnelmensis , Durham.
Carleolensis , Carlile.
Caſtrensis , Cheſter.
IN ALEMANIA..
Archiepiſcopatus Moguntinus.
MAINT Ζ .
Epifcopatus Suffraganei.
Eiſtatensis, Aichfter.
Herbipolensis,Virtzburg.
Conſtantiensis, Coſtnitz.
Curiensis , Cur:
Argentinensis, Strasburg.
Spirensis , Speyer.
V V ormariensis , VVormbs.
Verdensis , Verdun.
Hildeshemensis in V Veſtphalia,Hildesheim .
Palesbornensis ibid.Paderborn .
Helbeſtadiensis , Halberſtat.
A guſtanus , Auſpurg.
>

Bambergensis,Bamberg.
Eſt exemptus.
Miſnensis , Meiſſen. Eft exemprus Ar

1
in Dictionn. Geographicum
Archiepiſcopatus Pragenſis in Boemia.
Vrbs Regia.
PRAG .
Epiſcopatus Suffraganei.
o
lonensis in Morauia , Olmuntz.
Vratißauiensis in Silesia, Breslau.
Archiepifcopatus Colonienſis .
COLN .
Epiſcopatus Suffraganci.
Leodiensis, Lutrigh .
Monaſteriensis, Munſter.
Mindensis , Minden .
Ofnaburgensis, Oznaburg.
Archiepiſcopatus Bremenſis.
B Ř E MEN.
Epiſcopatus Suffraganci
Balduicensis nuncſuppreſſus , BardeVyiſt.
>

Sleuiconsis , Slevvich .
Raſeburgensis, Ratzemburg .
Lubicensis, Lubech .
Rigenfis,fiue Liuonienfis Riche.
Archiepiſcopatus Madeburgenfis:
MADEBURG
Epiſcopatus Suffraganei.
Hauelburgenſis, Hauelburg.
Brandeburgenſis , Brandeburg.
Merſeburgenſis, Mersburg .
hiij Ciczen
62 Præludium Doctrinale
Ciczenfis,fine Naumburgenfis in Miſnia, CiczNauburg.
Archiepiſcopatus Salleburgenſis,
S ALS BVRG.
Epiſcopatus Suffraganei.
Ratisponenſis,exemptus, Regenspurg.
Paſſanienſis, Paſſau.
Frizingenfis , Freiſingen.
Brixinenſis, Brixen.
Gurgenſis , Gurckh.
Lauantinus , Lauanr.
Secouienfis, Seckauyy .
Chiemensis , Chiemſe.
Noua Siuitatis in Auſtria , Nuiſtado.
Vienenensis ibid . Vyien .
Hi duo vliini inticuci fuerur à Paulo Il . anno 1648.
Archiepiſcopatus Treuirenſis.
TRIER .
Epiſcopatus Suffraganci.
Metensis , Metz .
Tullensis , Toul .
Verdunensis, Verdun .
IN BVRGVNDIA.
Archiepiſcopacus Tarentaſienfis.
T ARENTAIS E.
Epiſcopatus Suffraganei.
Sedunensis , Sedun.
Augu.
in Dictionn. Geographicum , 62
Auguſtanus , Oſta.
Archiepiſcopatus Biſuntinus:
BES ÅNGON .
Epiſcopatus Suffraganei.
Baſileenſis , Baſel.
Lauſanenſis, Loſanne.
Bellicenfis, Bellay em Breſſe.
Ad ditionem Regis Galliæ pertinet.
IN SVETIA,
Archiepiſcopatus Vpfallenſis.
V PSHOLM .
Epiſcopatus Suffraganei..
Scarenſis,fiue Scaranenfis , Schar.
Lincopenſis.
Stirunienſis, Sſtrengus..
Aloenfas.
Agarienfis.
Abduenſis.
A eltes quatro nain deu Barboſa nòmes vulgares.
Archiepiſcopatus Nidrofienſis in Noruegia.
Epifcopatus Suffraganei.
Bergenſis, Bergen .
Stauagienſis , Siraffanger.
Hamarienſis, Hamar.
Anfoenſis, Anſſo.
Holamenfis , Holan.
Horcas
1

64 Preludium Doctrinale .
Horcadensis.
Sodrensis.
Gronelandensis , Groenlande.
Scalholtanus in IN and , Scalholc,
Hemetensis,
Eaensis,

IN BELGIO .
Archiepiſcopatus Cameracenſis.
CAMBRAI.
Epiſcopatus Suffraganei.
Attrebatensis in Arresia , Arras en Artois.
Tornacensis,apud Neruios , Tournay .
Ad Auuium Scaldim .
Namurcensis ad Moſam fluuium , Namur.
Audomarensis in Arthesia , S. Omer .
Archiepiſcopatus Vlcraiectenſis ad oſtia Rheni.
VTRECHT.
Harlemensis apud Hollandos, Harlem.
Dauentriensis apud Tranſyluaniam , Deuenter,
Leouardiensis apud Frisios, LeeuV Varden .
Græningensis apud eoſdem , Groningen.
Middelburgensis apud Zellandos , Middelburg.
Hæ ciuitates vnà cuin Vltraiecto hodie ab hæreticis
poflidentur.
Ar
in Di& tionn. Geographicum. бf
Archiepifcopatus Mechlinienſis.
MECCHELEN.
Epiſcopatus Suffraganci.
Antuerpienſis in Brabantia ad Scaldim fluvium , Anuers.
Gandauenſis in Flandria apud Scaldim fluuium , Gant.
Brugenſis in Flandria , Bruges.
Iprenſis ibid. Iper.
Boſcoducenſis in Brabantia , Bolduc.
Ruremundenſis in Geldria apud Mofam fluuium ,Rurmonde
IN HIBERNIA.
Archiepiſcopatus Ardhmachanus.
ARD M ACHA.
Epiſcopatus Suffraganci.
Medenſis, Midle.
Kilmorenfis,Cillmhor.
Cluanenfis , Cluaines .
Ardachadenſis, Ardach:
Clochorensis, Clochar.
Rapotensis , Rachbogbo
Derensis , Doire.
Dunensis , Dun .
Conorensis , Conaire .
Dromorensis , Drommor .
Archiepiſcopatus Dublinienfis.
DVIBHILINN .
Epiſcopatus Suffraganci.
Killdarensis , Cilldara. i Fears
66 Præludium Doctrinale
Fearnensis , Fearna.
Lachlensis, Loch da lachan .
Oſoriensis , Ofrudhe.
Archiepiſcopatus Caſilenſis.
CASIL .
Epiſcopatus Suffraganei.
Limorēsis,dictus etiam Waterforiensis, Limor, & Port leigre.
Culainensis,diétus Coreagensis , Cluiane Corcache
Roßensis , Ron
Ardeafarrensis, Ardeafarca .
Acadenensis , Achade.
Limiricensis , Luimneach ..
Laonensis , Gill da luagh ..
Imilicensis , Imile..
Finibricensis, Finibre..
Finuarensis, Cill Fienurch .
Archiepiſcopatus Tuamenſis .
TVAMIM .
Epiſcopatus Suffraganei..
Duacensis, Cillmich Duach.
Cheanfeartensis, Cluain fearr..
Mayonensis , Maidhgheo ..
Elinensis , Oilfinn ,
Achacloensis, Achaidgheo ..
Aladensis , Cill Ala.. :

IN
in Dictionn . Geographicum 67

IN FRANCIA .
Archiepiſcopatus Lugdunenſis.
LYON .
Epiſcopatus ſuffraganei.
Educensis,fiue Auguſtodunensis , Aucun.
Matiſconensis, Máſcon.
Cabillonensis , Chalon ſur Saofne.
Lingonensis , Langres .
Archiepiſcopatus Pariſienſis.
PARIS
Epifcopatus Suffraganci.
Carnotensis , Chartres.
Aurelianenſis, Orleans.
>

Meldenfis , Meaux.
>

Archiepifcopatus Senoncnſis,
SENS.
Epiſcopatu Suffraganci.
Niuernenſis , Neuers.
Antifiodorenſis , Auxerre.
Archiepiſcopatus Burdegalenſis.
BOVRDE AV X.
Epiſcopatus Suffraganci.
Pictauienſis , Poictiers,
Sanctonenſis, Sainctes.
Engolifmenfis Angoulemci
Petracorienfis , Perigeux.
ii‫ز‬ Cona
68 Preludium Doctrinale
Condomenſis, Condon.
Malleacenſis, Mallezais.
Agennenſis, Agen ,
Lucionenſis , Luçon .
Sarlatenſis, Sarlat.
ArchiepiſcopatusArelatenſisin Prouincia Prouincia ..
ARLES.
Epiſcopatus Suffraganci.
Mafsilienſis , Marſeille.
Auricensis , Orange .
Tricaſtinensis , Tricaltin ..
Tolonensis , Tolon .
Archiepiſcopacus Aquenſis..
AIX .
Epiſcopatus Suffraganci.
Aprensis , Apt..
Regensis, Riez.
Forojulensis , Freius.
Vapincensis, Gap .
Siſtariensis , Siſteron .
Archiepiſcopatus Viennenſis.
VIENNE.
Epiſcopatus Suffraganci...
Valentinus , Valence .
1

Viuariensis , Viuarais.
Nam Albenſi, Heluiorum vrbe à Croco Alamano
rum Rege euerla,ſedes inde.Viuarium eft cranflata.
Diena
in Diftionn. Geographicum.
by
Diensis, Die .
Grationopolitanus ,Grenoble.
Maurianensis , Maurienne
Gebennensis , fiue Geneuensis , Geneue .
Geneua à Nouatoribus anno 1535. occuparà , ſedes
hodie Epiſcopieſt Aneſliacum Sabaudiæ oppidum.
Archiepifcopatus Ebrodunenſis. )
EM BRV M.
Epiſcopatus Suffraganci..
Dignenſis, Digne.
Nicienſis , Niſſe.
Graffenſis , Graſſe.
Olim Antinopolitanusdicebatur,ſed poſteaGraffum
Prouinciæ Vrbem tercio inde milliari translatus eft,vn
de Graſſenſis.
Glandeuenſis, Glandeſue.
Senetensis , Sexez.
Vincientis , Saina Paul de Vence.
Archiepifcopatus Auenionenſis.
AVIGNON .
Ciuitatem hanc Auenionenlem loanna Caroli Ca
labriæ Ducis filia cellit Clementi VII. Summo Pontifi
ci ad compenſationem tribuci Romanæ Sedi permul
tos annos non foluti.
Epiſcopatus fuffraganci.
Carpentoraétenſis , Carpentras.
Valionenfis, Vaiſon.
Corin
1

Cao Preludium Doctrinale


Cabellicenſis,fiue Cabellionenſis, Cauaillon du Contat.
IN CAMPAGNIA.
Archiepiſcopatus Rhemenſis.
RHEIMS.
Epiſcopatus Suffraganci.
Sueſsionenſis , Soiſſons
Cathalonenſis, Challons ſur Marne,
Siluanectenſis , Senlis.
Tornacenſis, Tornay.
Ambianenſis , Amiens.
Morinenſis , Terona. li
Nouiomenfis, Noyon .
Belluacensis, Beauuais .
Laridunensis , Laon. 1
Attrebatensis , Artois.
Archicpifcopatus Rhotomagenlis in Normandia.
ROV AN .
Epiſcopatus Suffragancis
Baiocensis , Bayeux .
Abrincensis,Auranches.
Ebroicensis, Eureux . 1.si
Sagiensis, Sais.
Lexouiensis , Liſieux 1

Conſtantiensis,Coutances. imper

IN
in Dictionn. Geographicum . 7!
IN BRITANNIA:
Archiepiſcopatus Turonenſis .
TOVRS.
Epiſcopatus Suffraganci.
Cenomanensis , Mags.
Redonensis , Rennes.
Andegauensis,Angers.
Nannenitensis , Nantes.
Coriſopitensis, Cornouailles .
Venetensis , Vannes.
Maclouiensis , S.Malo .
Briocensis ,S.Brieu.
Trecorensis , T'riguer.
Leonensis , S.Paul de Leon ..
Dolensis , Dol.
Archiepiſcopatus Bituricenſis,in Ducatu Aquirapix .
BOV RGES.
Epiſcopatus Suffraganci.
Claromontensis , Clermontem Auuergne.
Ruthenensis , Rodez.
Cadurcensis, Cahors.
Lemouicensis, Limoges
Mimatenſis, Mende deGigguidani
Albiensis , Alby .
Caſtrensis, Caſtres.
Vabrensis, Vaures. 5.55

Turellensis, Tulles.
Sans
;& Preludium Doctrinale
Sancti Flori , Saină Flour. inale
Aniciensis, LePuy en Auuergnc.
Eſt exeinprus.

IN VASCONIA.
Archiepiſcopatus Auxitanus.
AVX
Epiſcopatus Suffraganei.
Aquenſis, Aqs.
Lectoratenſis , Letoure .
Conuenenſis, S. Bertrand de Comirges.
Conferanus, S.Leger de Conſerans .
Bigoricenſis, vel Taruienſis, Tarbe.
Olorenſis , Oleron en Bearn.
Laſcarenſis, Leſcar en Bearn .
Vafarenſis , Balas. '
Baïonenſis, Baïone .
Adurenſis , Aire en Armaignac.
IN GOTTHIA.
Archiepiſcopatus Narbonenſis.
NARBONE...
Epiſcopatus Sufraganei.
Carcaſſonensis, Carcaſſone.
Bitercensis, Beſiers.
Agathensis , Agde. 2.

Ledonensis , Lodeue.
Nemauſensis, Niſmes. Vtia
in Dictionn. Geographicum. 73
Vticenfis , Vzez.
Sancti Ponti Tomeriarum , S. Pont.
Alectenſis, Alex.
Montis Peffulani . Moni Pelier.
Ex inſula Magalona anno 1536. ad Montem Pellu
lanum tranſlata eſt, Paulo III. probante.
Archiepiſcopatus Tholofanus.
THOLOSE.
Epiſcopatus Suffraganei.
Mirapicenfis, Mirepoix.
Montalbanenſis,Montauban .
Vaurenſis , Vaure.
Riuenſis , Rieux.
Lomberienſis,Lombetz.
Sancti Pauli , Sainet Paul.
Appamiarum , Pamiers.
IN HISPANIA .
In Cathalonia,
Archiepiſcopatus Tarraconenfis,
TARRAGONA .
Epiſcopatus Suffraganei.
Barcinonenfis , Barcellona ,
Gerundenſis, Girona,
Hllerdenſis, Lerida.
Elnenſis, Elna.
Vienſis , Vich.
k
1
74 Præludium Doctrinale
Vrgelenſis , Vrgel.
Dertu fenſis,Tortoſa.
Solfonenfis, Solſona.

IN REGNO VALENTIÆ .
Archiepiſcopatus Valentinus.
Inſtitutus ab Innocentio VIII . anno 1492.
VALENGA D'ARAGAM .
Epiſcopatus Suffraganci.
Segorbicenſis , Segorbc.
Oriolenfis, Origuela. A Paulo III. inſtitutus.
Maioricenfis , Malhorca. In Inſula .

IN ARAGONIA.
Archiepiſcopatus Cæfarauguftanus
Inſtitutus à Ioanne XXII.
Ø 4 R A GO $ 4.
Epiſcopatus Suffraganei.
Ofcenſis, Huefca.
Tacensis , laca.
Terulensis, Teruel.
Tyrafonensis , Taraçona.
Barbaſtrensis, Barbaſtro.
Albarracivensis , Albarracin
IN
3.
in Dictionn.Geographicum . 75

IN REGNO GRANAT Æ .
Archiepiſcopatus Granatenſis.
Inftitutus ab Alexandro VI .
GRANADA,
Epiſcopatus Suffraganci.
Malacitanus, Malega.
Almeriensis, Almeria.
IN BETICA .
Archiepiſcopatus Hiſpalenſis ..
SEVILLÅ.
Cadicensis , Cadix .
Guadicensis, Guadix.
Canariensis , Canaria.
IN CASTELLA NOVA,
Archiepiſcopatus Toletanus.
TOLEDO .
Cordubensis , Corduba .
Segobiensis, Segobia.
Carthaginensis , Carthagena.
Murcensis , Murcia .
Seguntinus , Seguença.
Oxomensis , Oſma.
Chonchensis, Cuenca .
Giennensis ,> laen .
kij Abu
76 Preludium Doctrinale
Abulenfis , Auila.
Valliſoletanus, Valladolid ,
IN CASTELLA VETERI.
Archiepiſcopatus Burgenfis .
Inſtitutus à Gregor. XIII .
Epiſcopacus Suffraganei.
Pampilonenſis , Pamplona.
Calagurritanus , Calahorra.
Calceatenfis, Calçada.
Palentinus , Palencia.
IN GALLICIA ,
Archiepiſcopatus Compoſtellanus.
Inſtitutus à Calixto II. anno 1124 .
Epiſcopatus Suffraganei.
Salamantinus, Salamanca.
Placentinus, Placencia,
: Lucenſis , Lugo .
Aſturicenſis, Aſtorga.
Zamorenfis, Zamora.
Aurienſis, Orenſe.
Pacenlis , Tuy .
Mondonienſis , Mondoñedo.
Curienfis, Coria.
Ciuitatenſis, Ciudad Rodrigo.
Legionenfis, Leon.
One
.
77
in Dictionn. Geographicum :
Ouetenfis , Ouiedo .
Hiduo vltimi ſunt exempti.
IN LV SIT ANIA.
Archiepiſcopatus Bracharenſis .
Hiſpaniarum Primas.
BRAGA.
Epiſcopatus Suffraganci.
Portugalenſis, Porto.
Vijenſis, Viſeu.
Conimbricenſis, Coimbra.
Mirandenfis , Miranda.
Inftiturus à Paulo III. anno anno 1545. regnante
Ioanne IN .
Archiepiſcopatus Vlixbonenſis.
LISBO A.
Epiſcopatus Suffraganei.
Egitanienſis, Guarda.
Lamacenſis, Lamego.
Leriensis , Leiria.
Portalegrenſis, Portalegre.
Septenſis, Ceuta.
Funchalenjis', Funchal .
In Inſula Materiæ.
Angrenſis , Angra.
In Inſula Tertia.
Congenſis in Ethiopia, Congo.
kij Ca.
78 Præludium Doctrinale .
Capitis viridis in eadem Inſula, cgoCiuitateS.Iacobi, Cabo
Verde.
S.Thomæ in Guinea , S. Thome.
Braſilienſis, Braſil.
Archiepiſcopatus Eborenſis.
E VORA.
Epilcopatus Suffraganci.
Syluenfis,fiue Pharonenſis, Faro .
Tengitanus , Tangere.
Eluenſis, Eluas.
IN INDIA ORIENT ALI.
Archiepiſcopatus Goenfis.
Indiarum Primas inſtitutus à Paulo III .
Epiſcopacus Suffraganci.
Coccinensis , Cochim .
Malacenſis, Majaca.
Sinenſis. ¿ China.
Machienſis.
Sic etiam dictus, quia haber ſedem in Ciuitate Ma
chao .
Iaporealis, lapon .
Inſtitutus à Sixto V. & habet Sedem in Nangaſachii
Malahanenſis , Malaham.
In Regno Malaos.
Meliaporenfis, Meliapor.
S. Thoma , S. Thome.
Ar
.
in Dictionn. Geographicum . 79
Archiepiſcopatus Angamalenſis.
ANG AMALA.
Inſtitutus à Paulo V. anno Dni 1607. alis nomine
Granganorenſis , vulgo Granganor , & aliquando Ar
chiepiſcopatus ejus denominatur Archiepiſcopus Chri
ftianorum S. Thomæ ,cui in Suffraganeos deſignari de
bebunc Epiſcopi., qui in illis partibus 'ventura tempe
ftate inſtituendi erunt .
IN INDIA OCCIDENTALI .
Archiepiſcopatus Mexicanus.
Inſtitutus à Paulo V.anno 1607. & in hac Ciuitate:
reſidet Prorex , & Cancellaria Regia
MEXICO
Epiſcopatus Suffraganei.
Tlazcalenſis,ſiue Angelopolisanus , Tlazcala.
Sıc dictus, quia habet Eccleſiam Cathedralem in
Ciuitate Angelorum , vulgo, La puebla de los Angeles.
Mechoachenfis, Mechoachan .
Antiquerensis , Antequera .
Guadalaxarenfis, Guadalaxara ,
Eſt in Prouincia nouæ Galleciæ ..
Guatimalenſis , Guatimala .
Eft in Ciuitate S. Iacobi Equitum , & in ea reſidet
ftudientia illiusProuinciæ .
bucatanenfis, lucatana .
Eft in Ciuitate Emeritenli Prouinciæ lucanetenlis ..
Chichi
80 Preludium Doctrinale
Chiapenſis, Chiapa.
Truxillenſis , Truxillo.
Eit in Prouincia de Honduras.
Veræ pacis, Vera paz.
Nicaraguensis ,'Nicaragua.
Archiepiſcopatus S. Dominici .
S. DOMINGO.
Epiſcopatus Suffraganei.
S. Ioannis de Portu diuite , S. Ioam de Portorico.
S. Iacobi in Cuba, Sanctiago de Cuba.
Venenzolanus , Venenzuela.
Iamaicensis , lamaica .
IN REGNO PERVAN O.
Archiepiſcopatus Limenſis,fiue Ciuitatis Regum .
LIMA.
Epifcopatus Suffraganci.
Cuſcensis , Cuzco.
Quitensis, Quico
Panamanensis , Panama.
Chilensis, Chile.
Imperialis , Imperial Ciudad.
Araquipensis, Arequipa.
Guamanganensis , Gamanga.
Truxillensis , Truxıllo.
>

IN
in Dictionn. Geographicum. 81

IN PROVINCIA DE LAS CHARCAS.


Archiepiſcopatas Platenfis,fiue Argentinus.
CHARCAS , O PLAT A.
Epiſcopatus Suffraganci.
Pacenfis , de la Paz.
Barracenfis , Barranca.
S. Iacobi Efterenfis,Santiago del Eſter.
Bonorum aërum , fiue Fluminis argenti , Buenos ayres , Ô
rio da Plata.
IN NOVO REGNO GRANATENSI.
Archiepiſcopatus S. Fidei.
S. FEDE BOGOTA ,
Epiſcopatus Suffraganei.
Popaydrenſis , Popayan.
Carthaginenſis, Carthagena.
S.Martha , S.Martha.
>

IN PHELIPPINIS .
Archiepiſcopatus Manilanus.
MANILA.
Segonia noua , Segouea nueua.
In Inſula Luzonis.
Nominis Iefus , El nombre de Ieſu.
In Prouincia de Zubo.
Carcerenfis , Caceres.
In Prouincia de Gamarines.
Tudo diz o Doutor Auguſtinho BakboladePoteſta
te Epiſcopi a fol 43:vfque54.incluſius. daSimphoriano
1 Cam
82 Preludium Doctrinale
Camperio Medico do Duque de Calabria , poz no feu
Liuro de Mirabilibus mundi , algumas Metropolitanas
com ſuas Suffraganeas. A cerca das Metropolitanas das
Indias Occidentais, pódeſe ver o Doutor loam de so
lorzano de Iure Indiarum, o qual as conta , & ſuas Suf
fraganeas.
. xx .
Repartiçam dos Biſpados de Eſpanha, conforme RaphaelVo
laterrano liuro 2.defua Geographia,fol. z.
Iſcus Apoſtolicus Ciuitates in tota Hiſpania Mes
FI tropoles lex in ſacro codice deſcripſit.
1. Terraconenſem , cui ſubijciuncur Barcinonenſis,Ge
rundenſis , Vicenſis , Ilerdénſıs, Vrgellenſis, Derro
lenſis, Valentinus.
11. Cæfarauguftanam ,cuiſubjectæ Oſcenſis , Tyro
ſonenſis, Pompelonienſis , Calaguritana , Segobri
.
cenſis.
III. Toletanam , cui Seconcia,Oxouienſis , Secouien :
ſis, Burgenſis, Palentina , Chonchenſis.
IV. Compoſtellanam , cui fubjectæ .Abulenfis , Pla
centina, Salmantica , Caurienſis, Legionenſis, Cor
dubenſis, Malechitana , Carthaginenlis, Guadicenſis,
Eluenſis.
V. Bracharenfor , cuiſubjectæColiebrienſis , Lama
çenſis, Viſenlis; Aurienſis, Tudenfis, Aſturicenſis ;
Mina
in Dictionn. Geographicum 83
1
Mindonienſis, Vlyſiponenſis.
VI . In Granatæ Regno olim vrbes quatuor : Grana ,
-2 tenſis, Rondenſis , Malachitana , Almarienfis. Sic Rá.
0
phael Volaterranus.
of.
6. XXI.

Regioens , ego Cidades do Nono mundo com ſeus nomes Lati


nos , aſsi como aspoem Leuino Apollonio Gandobrugano do
om Delphinado de França , na Chorographia do Nouo
mundo,& g Perù.fol.7 ..& inde
les Regioens do Nouo mundo .
Qua Eſpanha. Noua Hiſpania.
se
D.
N Guarimala .
Andaluſia. Iſthmus. i.
Vatimalia. of.

Nicaragua Nicaragna -c.


3.
Terra firme,cujus pars Caſtilla de oro. Terra firma
i Peru . -ia ,
Peruuia

2 Cidades principaes do Nouo mundo.


Themiſticham ,hoje Mexico. Themiſtitana - a.
Nombre de Dios. Theonyma , hoc eft Nomen Dei,
Panamà . Panamais - dis.
Porto viejo . Portus vetus .
Tumbez. Tumbaum - æi.
San Miguel. Michaelia - zą.
Trugillo. Trugillumi
lij Ciga
84 Preludium Doctrinale
Ciudad de los Reys. Regium- 7 .
-Arequipa. Arecupia - id.
Qico. Quito
Caxamalca. Caffamalea -a.
Guanuco, ou S.loan de la Victoria. Vaniye - nis. ,
Guamanga , V amanticum .in
Cuſco. Cufco- nis.
Villa de Plata. Arogyropolis - cos.
Saquiffauana. Xaquixaguana- &
Sic Leuinus Apollonius loco citato.
S. XXII.
Pouos , que contribuiram para a ponte de Alcantara, como ſe
ve' dos verſos, que andam no fim do Vocabulario de
Antonio Nebriße.
1. Vrderani, os de Andaluſia.
2.

3. Opp
T Lancinenſes,os de Quiedo.
idani, Manoel de Faria noſeu Epitome , fol.42.
diz , que eſtes eram os de Lancia , & que ficauiam em
Riba de Coa. Mas como ſe alem deſtes nomea duas ve
zes Lancinenſes? Raphael Volaterrano em fua Geogra
phia nam poeni o nome Lancia.
4. Lancinenfes , osde Ledeſma ,ou Manſilla .
S.. Tranſcudani , os de Riba deCoa.
6. Meidubrigenſis, os de Aramenha,& feu deftricto,
7: Colarni
8. Araui. Pra
in. Dictionn . Geographicum. $s
2. Praſures, Comarca de Couilham , & Serra da Eſtrel
la. Reſende lib. 1. fol.359.
Deſtes tres nam faz mençam Raphael Volaterrano
em ſua Geographia, nem Cælio Rhodigino em fuas
Licçoens antigas.
§. XXIII.
Era boa intelligencia das allegaçoens le aduirta,
P que ha Gcographia,Coſmographia , Chorogra
phia,Topographia,& Hydrographia.
Geographia ,.eſttorræ deſcriptio. Coſmographia,eſt
mundi deſcriptio. Chorographia , eſt alicujus regionis
particularis deſcriptio. Hydrographia , eſt aquæ der
10 criptio ;; & eſta deſcripşam fe chama Carta demarcar,
porque a deſcripçamdo Coſmographo , he chiamada
Mappa mundi. Topographia ,eſt foci deſcripcio .
Differt Coſinographia à Geographia tanquam forum
parte; Geographi eniin ſoliusterræ ficumdefcribunt.
1. præcipuaſque ejus Regiones fluminibus , & montibus
11 diſtingunt: Colmographi autem ,totius mundi tam ele
mentaris, quam æiherei cognitionem inquirunt,terræ
que firuin non fuuijs, aue montibus,ſed cæleſtibus cir
culis diſcriminant .
Por onde Pomponio Mela , & Raphael Volaterrano
fam Geographos; Ptholomeo he Colmographo. Cho
rographos fam ,Diodoro Siculo, Strabam ,& Solino , &
Gaſpar Barreiros. Tudo diz Vanegas no Tract.natural,
c.16.f.53. Tij A mon ,
86 Præludium Doctrinale

8. XXIV.
Monce Sancto ſe dà por nome Latino , Athos-1;
A ou Athon - nis. O lanuenſe poem ', Athos, ou 4
thon ,mons inter Macedoniam,tt) Thraciam. Calepino diz
ſer de tanta altura , ve vſque ad inſulam Lemnon vmbrame
porrigere dicatur. E la Iuuenal dellefez mengam na Sa
cyra 10 : Velificatus Athos. E Virgilio in 12. Ænead.
Quantus Athos, aut quantus Eryx.
Aduircaſe,que declinandoſe Athos,more Accico , que
faz Atho no genetiuo , & mais caſos. Aſſi: o vemos de
clinado no verſo de Virgilio :
Aut Atho,aut Rhodopen, aur alea Cerqunia telo,
Deijcie. No qual lugar de Virgilio eſtà ,Acho ,
.
em accufatiuo. Em Valerio Maximo no liuro de Pro
digijs tem outro exemplo,diz Valerio Maximo,
Montem Aihojuxta,eranſgreſſo, Athos mons quidam .
aonde Atho eſtà em accuſatiuo , Montem Athojuxta i; &
logo díz, tranſgreſſo, ſcilicetmonte Atho ; Athos mons qui
dam .

$ . XXV .

Dvirtaſe,que o nome Argos na declinaçam La 1

Aaccuſatiutinao ſomente tem tres caſos, a ſaber,nominatiuo,


, vocatiuo . No plural Argi- orum da ſe
gunda
in Dictionn. Geographicum . 87
gunda declinaçam tem todos oscaſos.
E nam ſe vſa dizer , Argeos, no genetiuo do ſingu
lar',nem Argu. Vejanſe Calepino, & Deſpauterio,aon
de ſe acharà eſta doutrina.

6. XXVI .

Onho alguns nomes, que achei em Aleixo Vanes


P gas Toletano :em Hartmano Schael no liuro das
ſeis idades , & no lanuenſe depois de ordenado e
Dictionario .
Arras. Attrebatum.i.
Arton. Epyrus - i.
Bretanha Menor.
Britania Minor. Turonia . ic.
Burgos ; Masburgi - orum .
Cantabria ,ou Nauarra. Cantabria - ia ,
Catalunha. Terraconenſis Prouincia.
Caſtilho de Peregrinos na terra Sancta. Carmelus
Corneto em Italia . Coritus - i.
Claramonte. Bergonia - ie.
Condado de Borgoña . Sequani - orum .
Çuiços , ou Suiçaros . Heluetij-orum .
Douro ,rio de Entre Douro,& Minho. Durias-ia
Mas com pouca razam ,viſtos os Geographos.
Ducado di Borgoña . Hedui - orum .
Epyro,hoje Cimera ,ou Albania ,ou Romania.Epyrus- in
Elche
88 Preludium Doctrinale
Elche Villa em Caltella. Helice is.
Gotlandia .. Goria ..ia .
Granada. Bechica -æ .
Mas com pouca razam , porque Bechica he todo o
deſtricto de Andaluſia.
Vanegas a Granada deu por nome Latino , llipula
Maior, & fundaramſe os que a Granada deram eſte no
me , em dizerem que llipula era o meſmo que Iliberif
polis, Cidade de Eliberiſpolis. Sed vide verbo Granada.
E ſe algunsderam aа Granada por nome Ilipula maior,
aonde fica a llipula minor ? A eſta duuida refpondo : que
:

Ilipulaminor, he Calamea Villa de Caſtella , ou Niebla,


ou Pena-Alor; porque aſli ſe chimaem Barboſa ; más
nem ſempre podemos acudir com ſemelhantes exem:
plos de repente , porque pede elte conhecimento da La
tinidade muito vſo ,& exercicio . Alli vemos .
Ilipula Maior , Granada.
Ilipula Minor , Calamea,Niebla,ou Pena flor.
Pituiſa Maior , luiſa Ilha no Mediterraneo .
Picuiſa Minor , o Phiuſa , ou Colabraria Ilha. Vide
Calep. verbo Pituiſa.
Arabia Maior.
Arabia Minor. Eſta tem Amonitas , Moabitas ; &
Iduineos.
Britannia Maior.
Britannia Minor , eſta he Turonia .
*Carthago Noua
Cara
in Dictionn. Geographicum . 89

Carthago Vecus. Vide verbo Carchagoin Indice


Latino .
Leptis Maior.
Leptis Minor, vide in Indice Latino .
Pannonia inferior.
Pannonia ſuperior.
Myſia inferior.
Mylia ſuperior.
Iulias em Paleſtina , Bethſaida - d.
.

Lucena Villa en Eſpaña , Egitania - Q.


Ani ſe acha em Vanegas; mas bem ſe vé, quanto
he contra o cominum dos Vocabuliftas. Vide verbo
Franhı.
Mancha de Aragam , Marca Aragonia.
Mecina , vide yerbo Micina. í

Mola, Sidicinum . i. Vide Calep. verbo Sidicinum .


Milam , Subria - ia. Meſopia.ia .Videverbo Milam .
Mompilher , Serius mons. Vide verbo Mompilher.
Najara , Tritium Tuboricum .
Nauarra , Cantabria - ix . Vide verbo Nauarra.
Noroega,em ſua lingoa Noruegen , Norwegia - ie.
Orenſe, Aqua originis.
Mas quam fora de cermo , & razam lhe deu Vane
gas eſte noine bem ſe vè , porque ha de fer Aqua V -
rentes .

Vejaſe Rodrigo Mendes em fua Poblacion ,verbo


Orenſe.
m

Pa
90 Præludium Doctrinale
Parbmos Ilha no mar Icario , Poſsidium -i;.
Palermo , vide verbo Panormo . Panormum.i.
Salczburg , Iuuania - ia . Petena - a.
Em Hartmano Schaldel, verbo Salczburg.
Scylla ,certo eſtreito no mar de Sicilia , Scylla- a.
A Charybdis, ſam certos penhaſcos brauos no mar
de Sicilia ; hoje ſe chama Pharo de Mecina. Vide Va
negas fol. 60.
Serina , Attica ..
Sallas em Catalunha , Illiberis - is,
Sylues, no Algarve,ou Syluera , Oljonoba - R.
Soria , Numantia- id .
Terracina , Anxur - ris.
Teleſe, Theanum - 1. Vide Calep. verbo Sidicinum .
Torim , Taurinum - i.
Vizcaya , Vaſconia - ia.
Camania , Colchi - orum .
Sabà, Ilhado rio Nilo , Meroe - es. !
Boſtra , Bofpha.
Seuilha,videverbo Seuilha , Hifpalium- i. No neutro
o poemo lanuenſs.

$. XXVII .
MoMartyrologio Romano achamos ,Torquatus,
E Acci, Indalarius,Vrci,Euphraſius,Illiturgi, como no

Martyralegio ſe pode ver a 15. deMaio. Para oLatim


ficar certo , Acci,Vrci, co Illirurgi, deuem eſtar einGc
nes
SOI
in Dictionn.Geographicum .
nétiuo ,pois fam nomes de ſegundadeclinaçam , & le
faz a pergunta por Vbi, como nosenſina Manoel Al
uerez doutiſlimo Padreda Sagrada Companhia deIo
ſus , em ſua Arte. E alli deuemos dizer, queo Cardeal
Cæſar Baronio fez Accum + i. Vrcum - i. Miturgum - i
o
E baſte ſua authoridade para que digamos eltà o Latim
certo, mas que nam achemos em Claffico Latino ,Ac >

cum -i. Vrcum - i. Illiturgumai.porque diz Quintiliano


lib. 1. inſtit. orat. cap. 4. Verba frequenter ab autoribus
jus funeunt. E ſendo Cæfar Baronio hum tam grauc Au
tor,comoſe nam ha de deſculparſeu dito ? Me pris
Heverdade que Vanegas Toletano poem , Acci-orum ,
Vrci - orum . E Barboſa poem , Guadix Cidade, Acci.Ca
lepino poem , Vrci, oppidum maritimum in finibus Hiſpat
nis Tarracoñenfis, ( 21299. VIDL.1.1. china
No que bem fe inoſtra eſtar em Acci;& Vrci em nos
minatiuo do plural, porque nem Calepino nem Barbo
fa - podiam pôr eftes nomes em Genitivo, logo eſtam
em nominatiuo do plural , ou fam indeclinaueis. In
declinaueis, quem o diz: logo lam nomes do plural.
Aſli como o ſam os ſeguintes. Cadurci - orum . Bar
.
uj -orum. · Bruti -orum ." Aſteroi-'orum . Appi-orum .
Rufpi - orum . 2
Å truri- orum . Eirodomiri - drum . Triem
orum. Timiſ - orum. Aruei - orum. Ifiturgi - orám. Setia
i
Sexorum . Sc differem , ſé ſami nomes do plural , deuia
no Martyrologio eſtar ,' Torquatus Accis -Andalatinis
.
Vrcis, Euphraſius Illiturgis , eſtando o Accis; Vreis, 8c
Hlla
4 HI
mij
192 Preludium Doctrinale.
Illiturgis em ablatino,por ſerem nomesdo plural,confor
me à boa Grammatica : ao que ſe reſponde , que ſen
-do nomes do plural , aff auia de fer, mas que Cæſar
Baronio os fez nomes fingulares , Accum -i. Vrcum -i.
Illiturgum .i. E afli que eſtam em genitiuo , & pella
authoridade de Baronio ſe falua a tal Grammatica;pos
que, foiverborum noyaror.
ci Domeſmo modo a tres de Setembra achamos no
Martiyrologio o nome Sarcophagum em nominativo.
Neuro , ſendo aſſi que os Claſſicos Latinos todos di
zem , Sarcophagus, no Maſculino, & nenhum Sarcopha
gum no Deutro. E com cudo Baronio vlou delle no
neutro no noininatiuo, fazendo, Sarcophagum . Ecom
tudo ſaluaſe aа eal. Grammarica pella authoridade de Ba
ronio. Logo tainbein ſe ſaluc eſta do lugar do Marty
rologio cm 13. de Maio, ficando. Acci, Vrci, & Illitur
gi emgenitiuo.
m ‫يجيبني‬
ch . ii XXVIII.
Contaðfe as Igrejas Patriarchaes.
Oina , Conſtantinopla , Alexandria , Anthio
R chia , leruſalem . Alein deſtas ha outras Igrejas
Patriarchaes menores .
Os Armeniostem tres IgrejasPatriarchaes, porque
Armenia Menor,pu Cilicia tem huin Patriarcha:Arme
nia Maior tem outro:Ruſſia Prouincia de Polonia tem
outro . O Caya
in Dictionn. Geographicum. 93
O Cayto tem outro Patriarcha , Ethiopia com ou
tro ; os de Ethiopia tem o ſeu na Corte do Preſte loam .
Os lacobitas tem dous, hum no Cayro , outro em Da
malco. Os Maronitas tem hum , & effe viue no Mon
te Libano. Os do Cayro,& Ethiopia gouernam os Co
pthos , que com o baptifmo guardam acircunciſam .
o Arcebiſpo de Aquilca ieue ciculo de Patriarcha.
Mudada aa Sé pera a Ilha de Grado , foi chamado Pa
triarcha de Grado, ou Patriarcha Gradenſe ; fez a ter
ceira inudança pera Veneza , ahi tem o titulo de Pa
criarcha, & fechama Patriarcha Veneziano . Tudo diz
Dom Rodrigo da Cunhano cact.dos Biſpos doPorto,
S. XXIX .
Das Primaciaes Igrejas.
M Polonia , lie Primàs o Arcebiſpado Geſnenfe..
EEm Alemanha o Salisburgenſe.
Em Vngria o Arcebiſpo Scrigonenſe.
Em Hibernia ,o Armacano .
Em Africa, o de Carthago.
Sobre aa Primnaſia de Aquitania na França , conten
dem Burdeos , & Bourges.
Na Prouincia Senonenfe na França, concendem fo
bre a Primafia o Arcebiſpo Lugdunenſe,& Senonenſe.
Na ProuinciaNarbonenſe ſobre a Primalia,coničn
dem o Arcebiſpo de Arles, & de Viena.
m iij Em
9+ Præludium Doctrinale
>
Ein Italia o Arcebiſpo de Pifa, he Primàs ; Boerio
diz, que o he oda ilha deCerdenha; Iuſtiniano Ne
bienſe diz,que o heo da Ilha de Corcega.
Braga , & Toledo contender ſobre a Primaſia das
*Eſpanhas.
Roberto Goullec in deſcriptione orbis , ait Braccara
Auguſtá,cujus præfulMetropolicus,ego Primas Lufitanie. O
meſmo diffe Volaterrano em ſua Geographia. Vide
verbo Braga.
Em Inglaterra contendem ſobre a Primalia o Arce
biſpo Cantuarienſe, & Eboracenle. Tudo he doutrina
de D.Rodrigono Tract.dos Biſpos do Porto, fol. 76.
& inde.

$. XXX ...
Os Anjos defendem as terrasé
Efendem os Anjos as terras , & famn Preſidentes
D dellas ;
diunt parte
Damaſceno lib. 2.cap. z. o diz : Cufto
s terra , agentium , & locorumpræſides. 1

Nomes dos Anjos certos, Tam .


1, Michael 5

2. Gabriel.
3. Raphael.
Nomes incertos, fam .
44. Vriel.
s. Eromiel.
6. Sa
in Diction . Geographicum , 95
6. Saniel.
7. Azael .
8. Rumiel .
9. Paniel .
10. Iehudiel ,ou Gehudiel ,
II. Barahiel.
12, Nuriel ,
13. Zamael.
14. Zadahiel.
Iso Capziel .
16. Ieremiel.
17. Scalciel.
18. Leludiel .
19. Zapchiel .
20. Barachiel .
21. Honiel.
22. Camael .
23. Zadchiel.
Videantur Blaſius Vanegas in Apoc. cap. 12.comm .
1. ſect. 17. num . 1. & 2. Frey Pedro Nunes de Caſtro
no Sanctoral Seraph. no Tractado das Chagas de noſ
ſo Seraphico Padre S. Franciſco, cap. 18. fol. 765. Frei
Vincente Iuſtiniano na Vida de Frei Luis Beltram .

§ . XXXI.
E falſo dizer , que os Montes Veſuuio, Æthna ,
H. & Tenaro , ſam ctes parcas do inferno; deu oc
caſiam
96
Præludium Doctrinale
ciliam a iſſo ſe dizer, veremſe neſtes Montes fumantes,
& ardentes voragines. Videatur Mendoça , quæftione
6. Scholaſtica fol.485.
§. XXXII .

Izer,que o infante Dom Pedro , irmão delRey


Ꭰ Dom Duarte , correo as ſete partes do inundo
(vulgo ſete partidas) he fabula. Mariana de rebus Hif
paniæ lib. 20. cap. 16. fol. 958. diz , fallando delte In
finte: Vuigus ſeptem orbispartes adiuiße fabulantur.
$ XXXIII .

E muito neceſſario ſaber quantas ſyllabas tein o .


H. nome pera aſli o pronunciar.
exemplos.
Ponho alguns
Ædon , de duas ſyllabas he hum monte de Thracia; 1

Aedon por tres fyllabas,heo Roixinol aue.


Elta fez lanuenſe,verbo Ædon ; Ponho alguns,que
poem Gauanto, enſinandonos a ler o Martyrologio.
Adauci, triſſylabum , penult.producta.
Fainæ , criſſylabum ,p.p.
>

læ , diſfyllabum , p. p .
Madauri , triſſyllabum ,p.p.
Mauris, dillyllabum , p.p.
Nemauſi, tryſſyllabum , p.p. Pe..
in Dictionn. Geographicum . 97
Peleus,eriſfyllabum ,p.correpta.
Sinuellæ ,triffyllabum , p. corr.
Sucuos,triffyllabum , p.p.
Saulæ,tri ſſyllabum , p.corr.
Thmius, diſfyllabum ,p.p .
Thomucos,criſſyllabum ,p.corr.
Wecdam ,diſſyllabum , p.p.
Zoes, diſſyllabum , p.p.
i $. XXXIV.
Do Minbo.
Trabáo lib. 3. em Calepino , diz : Benis fluuius Lu
SEL firania ,omnium ejus Regionis fluuiorum longe maximus,
cujusfonseftapud Cantabros, alio nomine vocatur Minius. iA

Reſende,lib. 2. fol. mihi 103.diz , quenam ſe deue


chamar Bænis, mas que ſe ha de chamar Næuis ; mas
enganouſs, porque Næuisheo Neiua , & 'nacemuito
>

deluiado do Minho , & nunca ein elle entra ; nace dos


Montes de Francos , Godinhaços , & duas Igrejas , &
vaiſe mecer no mar em Anha, o que tudo heao contra:
rio do que diz Reſende.
Tambem ſe enganou muito com o Minho o Viter
benſe, o qual no Dialogo Calipho fol. 289. diz : Mi
nius amnis hanc infundit oram , & in Durium ſe recipit. Mc
teſe no mar em Caminha, como logo ſe recolhe no,
Douro ?
Nas
98 Preludium Doctrinale
Nas Taboasde Orrelio ſe vé , que o rio Minho nace
junto de Caſtel - Verde, & correndo por junto de Lu
go , & Orenſe,aondetem ponte,ſe vai mecer no mar em
Caminha.
Orio Auia, vulgo Aue,quenace por cima de Pon
ferrada, ſe mete no rio Minho por cima de Monças , &:)

metendoſe nelle,perde o nome, & o Minho vai com ſeu


nome entrar no mar em Caminha.
Conforme Orcelio , o Sil, & Minho fam differentes
rios. O Sil nace junto de Ouicdo , &corre por junto
delle, & vai correndo porjunto da Villa de S. Gion , &
meteſe no marCantabrico, junto de Villa-viciofa , &
cudo iſto he nas Aſturias , ficando as ferrasdas Aſturias
/
entre o nacimento do Minho , & Sil, entrando o Minho
no mar Oceano, & o Sil no mar Cantabrico , como fe
vé nas Taboas de Ortelio. Nem neſtas Taboasvi que
algunrrio,afora o Aue,ſe miſturafſc cono Minho.
Nem RobertoGoullerin deſcriptione Orbis ,aqual
anda no fim dasobras de lofeph, em algumas impref
foens antigas)faz mençam delte rio Sil, porqucſô con
ta os ſeguintes. Ex corumfinibus nafcuntur,
Anus.
Nibis.
Tamura, Tambre , ou Tamara,
Meabus.
Narius , Nareja . 17.00

Minius , Minho,
Leche, Lima, . Contra
in Dictionn . Geographicum . 99

Contra iſto acho , que diz Dom Frey Prudencio de


Sandoval nas antiguidades de Tuy , fol. 2. Por donde
el rio Minho cnuolto con elSil , entran en la mar . E em
Dom Rodrigo da Cunha no tractado dos Biſpos do
Porto , 1. p. tol. 193. fcfe faz mençam do Moſteiro de San
to Efteuam de Riba do Sil dizendo,que fica tres legoas
de Orenſe.
Sem duuida eſte Sil ſe deuc meter no Aue, primeiro
que o Auc entre no Minho ; & acho que Ponferrada
eſtà entre os rios Sil,& Baeza ; & como o rio Aue naça
por cimade Ponferrada , veriſimil he , que ſe meta no
Auc, & nelle, perdidojà o nome,entre no Minho.
E ficam ſendo dousrios do inefino nome, cada hum
chamado Sil; hum que ſe mete no mar Cantabrico, co
mo diz Orcelio,outro que ſe mete no Aue.
§. XXXV.
De Caviatharbe.
Ariatharbe, Cidadeno Texto ſagrado,he o meſmo
CA quc Cidade de Arbc,pay de Enoch ; tambem heo
meſmo, que Cidade de quatro,por eſtarem em ella ſe
pulçados quatro Patriarchas, a laber, Adam, Abraham,
Ifaac, lacob, & tambem ſuas mulheres, Eua, Sara, Re
becca, Lia ; qu ſe chamou Cidade de quatro , poreltas
rem fepultados em ella quatro Gigantes, aſaber, Achi
manſer, Scai,Thalmai,&o pay defte Thalmai. Vide
s

n ij Syl
100 Præludium Doctrinale
Sylueftr. in Roſa aurea in Paraſceuc,lir. A , & inde.
iilit

1
S. XXXVI.
.

Efte Dictionario vai, Eridanus ,poro rio Pô, mas


NE aduirtaſe, que tambem Eridanus, hc huma con
fellaçam Auſtral, a z. cm numero , & por outro nome
&
ſecháma, Padus, aliàsNilus fluuius, Oceanús , Gyon.
Videatur Tellez de conſtellationibus extra Zodiacum ,
fol. 355.

6. XXXVII .
Eſte Dictionario ſe diz , como Arrebatum , he
N Arras Cidade na França , fol. 40. defta Cidade
romàram os panos de Ràs o nome,por nella fe fazerem
muicos, & bons: in hâc laudatiſsima texuntur aulaa , diz
Raymundus Marlianus in commentaria Cæſaris.

9. XXXVIII.

CHHarybdis is no Eſtreito , que divideà Sicilia de


Italia, que fechama Faro ,eſtam dous penhalcos,o
quefica daparte de Italia, chamafe Scylla , oque fica da
banda de Sicilia,chainaſe Charybdis. Tudo diz Landi?
no, allegado por Diogo Lopesin AlciatiEmbł. 68. Do
que
100
in Dictionn. Geographicum.
que,fugindo dehum perigo deu em outro, dizemos :
Incidie in Scyllam cupiens virare Charybdim .
A Charybdis ſedam os ſeguintes Epithecos Meruen
da,irrequieta,nauibus inimica, nanibus ſaturata. Ita loan
nes Buchlerus in phraſibus poeticis, verbo Charybdis .
De Scylla diſſe Virgilio:
Candidaſuccinctam latratibus inguina monstris:
E aſſi le chama, Canes marini, Canes cærulei, & ſe diz ,
Scyllaa rabies.
s.
S. XXXIX .
Reopagus - i; Areopago de Athenas . Sam dous
A vocabulos,Ares, & Pagus , & deltes ſe faz Areo
pagus, que heomeſmo,
o que Vicus Martius, Barrio de
+

Marte. Era Areopago tambem o Senado dos Athenien


ſes;aonde ſe deſpachauam couſas criminaes,& graucs, &
aſli ſe diſſe lugar de Marte , porque Marte prelidia às
>

mortes,& deſte Areopago le pode ver Budeum in Pan


dectas. Outros dizem, le chamou lugar de Marte,por
que ahi ſe purgou Marte do adulterio que commeteo
com Venus , mulher de Vulcano. Ponho os verlos de
Baptiſta Mantuano, lib. 1. de vita S. Dionyfij.
Eft locus inſignis templo Mauortis,aga alta
Mole abitin nubes, vbi conſultare Senatus
Såpe foler: Martis pagum dixere : 'quòd illuc
Mars injudicium tra&tus purgauerit olim
Longe
' ' !! '
infame
pia
nephas.
niij Cel
102 . Præludium Doctrinale

$. XXXX
Elriber -eri, o Aragones, natural de Aragam , tem
CE ja penultima longa.
Cecrops-pis , o Athenienſe natural de Athenas , tem o
incremento longo
Cyclops pis , o que tem hum ſó olho , & effe na tefta ;
tamben tem o incremento longo.
$. XXXXI .
Nome adjectiuo , he o que ſignifica per modum
O adjicentis. E jà ſignifica per modum adjacentis,
fiue denoininantis alrerum ſub ratione gentis , vel pa
triæ , & eft adjectiuoum gentile, ve Græcus,Italus. là ou
tras vezes ſignifica per modum denominantis alterum
ſub rationeciuicacis, vel oppidi, vc Paduanus, Bononienſis,
Pariſienſis, ita noſter ſubritis Doctor Scotus de Grain
micica ſpeculatiua,cap.12.num.8.& 9.
§. XXXXII .
Dile

Nome ſubſtantiuo , proprio , eſt quod fignificat


O lub proprietatibus indiuiduationis abſolute
Socrates, Plaro. E prænomen he outro nome, queaeſte
VE

ſe ajunta porrezam de differença , como a Marca acre


centar Tullio, & quando a eſte nome,que jà cem præno
me ſe acrecenta outro da parentela , eſſe he cognomen ,
como todos os da parentela de Romulo , fe chamam
>

Ra
in Dictionu. Geographicum 103
Romuli. Eſe ao nome proprio ſeacrecenta nomealguin
pera ſignificar algum ſucceſſo,ou caſo, como Africanus,
Torquatus, eſte ſe chama, agnomen 9, quia impoſicum
fuit sei indiuiduæ ſub ratione euentus.Scotus de Gram .
matica ſpeculatiua cap. 13. Em Calepino achaſe confun
dido o agnomen com o cognomen. E he muitonecel
ſario ao Grammatico eſtar bem no conhecimento , &
ſignificaçam do nome,prænome,agnome,& cognome;
pois vemos,que ValerioMaximo noio.livro de fuaobrá
os explicou, & por ſe darem a alguns Emperadores mui
cos cognomes, comoGermanico , Parthico ', Arabico,
Alemanico ,& c.puz eſta declaraçam.
S. XXXXIII.
Terras que mudaram o nome.
Aéria em Boerhia
Aonia Aeriacom
: : Acte, Agypto:
ou Acta cm Arica:
Ephyre em Coranto, ou Corioco:
Sithon em
cm Thra
cia: Emathia em Macedonia :
Neptunium em Sefton ..
Hæmonia em Theffalia : Satra ein Tyro:
Latium em Campania: Galtia Ciſalpına ein Lóbardia:
Venecia em Marcha Tatuilina:
Flaminia cin Romandiola:
Liris em Gariliano, vulgo Garilhano, à Gariliano caſtel
lo, quod Sarraceni municiflimum propugnaculum fibi
conſtruxerunt:
Ti
104 Præludium Doctrinale
Ticinumem Pauîa,à Papio quodam Gallorum duce;
Fregellæ in Pontem curuum , Ponte coruo:
Egnatia in luuenatium :
Anio fluuius in Tiberonum :
Sipus-untis , Sepiarum captura celebris in Manfredo
niam,à Manfredo ſecundi Federici Imperatoris filio ,fic
dicta.
Dos primeiros dez,vide Aulú Gellium ,Noctium Att.
lib. 14.cap, 6. Dos outrosdez , vide Raimundum Mar
lianum in commentaria Cæfaris in fine tractatus. Ou
1 tros muitos ſe acharam neſte Vocabulario , vide verbo
Aruergnats fol. 41., Com

: 01 .

Bi
:: noch

: ?; 7VT
sin ‫ )لو‬::) Il.! '! -
‫܂‬1‫܂‬

! :)‫ در اثر بر‬3 . . {


No one 2shoulzorl‫ܝ‬ar 24:
27
ijih i * '!. :. į ::ED ::: ?

1:12 :
in Dictionn. Geographicum 105

que,fugindode hum perigo deuem outro,dizemos:


Incidic in Scyllam cupiens vitare Charybdim ,
A Charybdis ſe dam os ſeguintes Epithetos Metuen
da , irrequieta, nauibus inimica,nauibus faturata. Ita loan
nes Buchlerus in phralibus poeticis- verbo Charybdis .
De Scylla diſſe Virgilio: TA

Candida fuccinctam larratiboas inguinamonftris; ;


E affi ſe chama,Canes marini , Canes carulei, & ſe-diz,
Scyllaarabies
6. XXXIX .
Rcopagus-i ; Areopago de Athenas . Sam dous
A vocabulos,Ares,& Pagus, & deftes ſe faz Areo
pagus, que he o meſmo, que Vicus Martius Barrio de
O

Marte. Era Areopago tambem o Senado dos Athenien


fes,aondeſe deſpachauam couſas criminacs, & graues , &
alli ſe diſſe lugar de Marie , porque Marte preſidia às
mortes , & delte Areopago te pode ver Budeú in Pan
dectas. Outros dizain ,te chamou lugar de Marte , por
que ahi le purgou Marre do adulterio quecommerco
com Venus, mulher de Vulcano. Ponho os verſos de
Baptiſta Mantuano,lib.1.de vita S.Dionyfij.
Eft locus inſignis templo Mauoktis, & alta
Mole abitin nubes,vbi confultare Senatus
Sæpe folet: Martis pagum dixere : quòd illue
Mars in judicium tračtus purgaueritolim
Longe infame nephas.
n iij Cela
102 Preludium Doctrinale

S. XXXX .,

Elriber-eri, o Aragones, naturalde Aragain ,tem


C.penultima longa.
a

Cecrops-pis, o Athenienſe natural de Aragam , com o


incremento longo.
Cyclops-pis, o que tem hum ſô olho, & eflc na tefta;
tambem tem o incremento longo.
. 1
2.2 . !

::
?

j
.'1

27 ,
iii.'i '!
1
1
i
1

Pro

DICCIONARIO ,
ou
'
VOCABVLARIO
DOS NOMES PROPRIOS
i ** ...2
de Terras.
BARIM Monte, quediuideaterra de
Aman , & c Euphrates da terra de Pro
miflam : 101: voedinombro
Abarim . wirth
Abato Ilha no Egipto. nosivo
Abarhos - ji SED DECIMATEO A
Abdera : hoje Almeria:
Abdera • A. cloud L ? ,61
Das ruinas de Abder aſe fez Almciria , como dis
Mariana fol. 3. liu. 22. Haduas Abderas : a ou;
cra hePolysfilo: vide Volaverranum fol.84. ?
Abexins no Preſte - loam : sê
А Ærbiopes
Diccionario Geographico
Æthiopes Orientales: Abyſſinaregio:
Abaffina regio.
Abobrica , lugar queeſtaua no diſtricto deTuy,
deque falla Plinio lib. 2. cap: 4.
Axe: )
sbobrica - l. hoje Riba de Auc. I
Abrantes villa dePortugal junto do Tejo:
Tobucci - orum ; Tubucci- orun ; Aurantes populi .
Abredonja Çio Abredenerſidade de Scocia :
• a. 1

Abruco Prouincia de Italia:


Samnites- tum ; Praguiy , erum ; Sabini-orum ;
Æquicola - arum ; Marſi-"orum ; Veflini-orum;
o

Marruuini-orumsPeligni-orum ;Terentani-orum .
-Efes fere poem Beuilacqua no feu vocabulario;
os dous primeiros poem Barboſa i
Acaya , vulgo Morea ou regiam de Moreajunto
O

de Coranto, Achaia - 1 . Dindindi


Acarnania regiam do-Epyro: .
Acarnania - ia.
Acca , ou Accon , hoje Acre:
BICHO Prbotomåïda.. ; Tolómaida - .IT
- Vide Paulum Æmilium fol. 9o. Eſta Acre fica
ua na Syria : & Raphael Volaterrano nolibro ſe
gundo de ſua Geographia diz, Prolomais Colonia
Claudij
Lufitanico - Latina. 3
Claudi. Cafaris , prius Ace vocata Plinio , ab
Herculis medicina ; qui ab Hydra percuffus , ex
oraculo babuit , vt ex herba in co loco inuenta ,qua
bydra fimilis effet,fibi merderetur, vtaitStephanus.
&

Hanc Balduinus Rex Hieroſolimorum primus Ge


nuenfium , ac Venetarum triremium auxilio , hello
trimeſtri expugnauit anno'n100 tudo diz Volater.
Auiamais duas do meſma nome; húa cua na
Africa na regiam de Cyrene , & chamandoſe Bar
ce ( como diz Strabon )depois fe chamou Ptho .
lomaida. Volaterrano lib . 32..
Outra ficaua no Egipto ; Cidade grande como
diz o meſmo Volaterrano.
Achaia em Peloponeſo, ou Morea: Vide!Acaya .
Acheronte rio de Lucania ; ſegundo Plinio, &
outros , fisico
. : ‫܆ ܀܃ ܃ ܂ ܃ ܃ ܃‬: ،

Acheron - tis: 10:19


Tomare por hum dos rios do inferno ; os quaes
ſam cinco ; aa ſaber Stygia , Acheronte, Lethes, Co
cyto , 85 Pblegetonte. Stygia lagoa ſignifica odio ;
Acheronte triſteza; Letheeſquecimento ; Cocy
to lucto ; Phlegetonte fogo, & ardor. Dizo ver,
ſo que traz Pio II. เ :1 )
Styx; Acheron; Lethe, Cocytus; cum
3
Phlegetont'
Aij Odit;
Diccionario Geographico
Odits triftatur; dedifcit; luget; 8 ardet. 1. )
Outro verſono meſmo. Pio II. diz:
Styx odium .; Rhbegetons ardens ; obliuio Lethe;
. 1 Ocytox Luctus ; trifte fonans.Acheron.
Ach : vide infra Aix . Siis
Acqua dc Accia em Roma.
12.0V sbosqueDiAppia , is nie 1

Luc'Antonid Bcuilacqua no ſeu vocabulario Tof


cano-Latino.it ; ...
1 ,

-c Acidalia foote celebrada em Boëcia: <.400 ; 1


Acidalid id ) ľ :
c . AcosCidade'na França; :: o(
Aqua Tarvelice o 7 oisins
Os daqui:: 10. Trombeli- orni . Isola
Acre Cidade: vidc Acca ſupra : cambem ſe diz
Ace : ou Acrin . .. :)

Açumar : ou Alegrete no Alentejo :


2579p ?o :n95.exd Septer aras ."
-Relende nas antiguidades d'Evora, & Barbofa.
oba dafroyá , wahejunto de Farinhapodce:27
-120.2 . krise Av fragia - 18
Vejaſco Prior de Farinhapodre na vida de Santa
Guiceria. Ile B.:)

Adarda rio quenace no monte Fuſte , junt o de


Arouca
.
Lufitanico -Latino.
Arouca: Atarda
Adda rio em Italia , que ſaç do lago Lario.
y Abdua . &: Abdas.a.
Adrana rio , de quo Cornelius Tacit.lib.1. ann.
endrana -a.
Adena Cidade de Caramania:
Adana- & : Adranum - j.
No neutro o poem Raphael Volaterrano , &
Cælio Rhodigino .
2: Adem Cidade na India: ‫میرا‬ vi !!
Ocellis - is.
De Ocellis nam fala Volaterrano ; Luc'Antonio
Beuilacqua poem Aden : Arabin Emporium .
Ades rio de Italia , que corre por junto de Ve
rona : Arbefis - is.
Luc'Antonio poem Adigorio: Albefis- is.
Adrumes Cidade na Africa: !,,
Adrumetum - ti,
P

Egeo mar ;-vide mar Egco : 3

LÆgrum Mare.is
Tomou o nome da Ilha Egas; neſta nam dorme
speſſoa algúa ;Gælio Rhodigino libro 39.capite 9.
n ne
si fi . ?

Ænaria Ilha; vide verbo Iſchia.


.
A iij Africa
Diccionario Geographico
Africa ( ou Aphrica ) húa das quatro partes do
mundo , & dellas a mais piquena , & aſli chama
da de Epher : ou Africa quafi Aprica ; vel quafi fi
allo
në horrore, vel frigore:
Africa - e : Aphrica -a.. 1

Lybia, & Heſperia àa Græcis appellata ; & por


ſer antigamente habicada por os Gerulos ſe cha
ma
G tulia .

SA
Rufo em Volaterrano liuro 12. aa diuide em ſeis
Prouincias , a ſaber em Prouincia
Proconſular; neſta fica Cartago, hoje Tunez.
Numidia Conſular:
Hircacio :
Tripol Conſular:
Mauritania Ceſarienſe:
Mauritania Sitiphenſe : !

Ambas eſtas Preſidiaes


Ptolomeo aa diuide em as duas Mauritanias :
Maffilia ; Numidia , Africa menor , Cyrenaica :
Marmorica: Ægypto : Tingitana.
Em Cælio Rhodigino ſe acha ſer A frica de bons
ares : & ſerem os Africanos, inconſtantes, pouco
firmes, enganadores, ebriofos,& vinolentos.
Os
Lufitanico -Latino. 7
Os Eſpanhoes vencem no numero : os Francezes
na força : os Gregos nas artes : os Italianos no
entender : os Romanos na religiam : os Africa
nos nos enganos de Cicero , & outros o cirou
Cælio.
Africa hominibus facundiffima : & fallando de
>
Carthago diz. Omnium Prouinciarum arx ,
nata ad bellumcontra Romam.in
Prouerbium ft; femper Africa aliquidnoui, diffe
Plinio , Cælio Rhodigino lect. antiq. lib. 13. cap.
23. Eraſmus Roroderamus in Chil. ſe podem
ver . 1 :1

Africa menor , ou Berberia .


Africa minor.
Ximenez in Lexico .
Africa Cidade da Aliamenor .
Aphrodiſeum - ej. 2

Agde , lugar de França ,junto do rio Sone. 1

Agatha - 4 .
Agathe: es.
Agathopolis - eos.
Agen Cidade na França;
Aginum -i ; Aginnum -i;
3
O

Agerenſis Ciuitas.
Ago2
Diccionario Geographico
Agoa de Moura ( ou Agalua ) lugar em Portu
gal perto de Seruuals
Ceciliana caftra : Ceciliana- a .
Ele vlcimo poem Reſende nas antiguidades de
Luſitania no liuro primeiro fol. 261. isso
Agoas Mortas, villa de França que fica na pro
uincia de Tholofa , aonde Carlos Quipro fez as
pazes com Franciſco Rey de França, ſupoſto que
pouco durarað:
..

Fola Mariana: Aquo mortua,


biul Agueda, lugar de Portugal , que antigamente
foi Čidade Epiſcopal, como em muitos lugares
diſem Dom Rodrigo da Cunha , & Dom Frey
Prudencio de Sandoual.
1
Eminium - ý ; Æminium - 3j; Imminium ij.
Eſte vlcimo poem Mariana de rebus Hiſpaniæ.
Ha Agueda villaz & Agueda rio , como ſe pode
ver em Refende-kuro primeiro fot.:200 . A
Agoſta Cidade de Sicilia:
Megara-a; Megaris - is. L

Agreda villa deCaftella: Gracuris - is.


Foi fundada por Sempronio Gracco.
Agria Cidade
Vimundria - it.
Efte
Lufitanico- Latino
Efte nome lhe da Luc'Antonio no ſeu vocabu
lario Toſcano -Latino , porem ſem citar autor al
gum , como ſempre faz.
Aylon caſtello de Paleſtina:
Macherunta - a.
Ailoth lugar:
Ælath .
Ayre , Cidade de França :
Ciuitas Adurenfium ; Vicoiulium -i
- j.
Ayſne ( ou Diſne ) rio em Rheims de França:
Axona · .
d.
Aix , Cidade na França Narbonenſe:
Aqua Sextie.
Aix na Germania , ou Alemanha , chamada de
antes Vigerra , aonde eſta ſepultado Carlos Ma
gno : Aquisgranum - j.
Alano , rio deScythia , que deu nome aos A:
lanos: Alanus-j.
.

Alagon , villa de Aragão:


Alauona - a.
Allambra , villa de Granada:
Laminium- j.
Alanquer , villa de Portugal :
>

Alanorum domus ; Gerabrica - a; Hicombrica &


B Alanquer
10 Diccionario Geographico
Alanquer he o meſmo que Templo de Alanos:
Alanker Kana ; alli o diz LuisMarinho de Azeue
do no liuro quarto cap. 3. da fundaçam , & anti
guidade de Liſboa. hoacam, & anti
Alarcos , aonde El Rey Dom Affonſo o Nono
venceo os Mouros .
Alarci - orum ; Alarens - j.
Vide Garibai no liuro 2. acerca deſta victoria .
Alba Cidade Epiſcopal , & cabeça de Ducado i
em Castella: Alba - £.
Daqui foi Biſpo Dom Hieronimo Vida , cha
mado o ſegundo Virgilio .
Alba , Cidade de I acio , Prouincia de Italia ,
edificada por Aſcanio filho de Eneas , & deftrui
da por Tullo Hoftilio.
Aiba - . & .
. E eſte nome Alba, por eſta Cidade , forma o
adiectiuo albanus , Albana ; albanum ; &
& Virgilio
diſle Albanıque Patres .
Ouue outra Alba em Lombardia , & deſta ſão
os albenſes, por queformaadiectiúo albenſis & e
como bem aduirrio Laurentio Valla em ſuas ele.
gancias larinas.
Alba . Reil em Germania , por outro nome
Thurim
Luſitanico-Latino.
I hurim , ou Belgrado:
AlbaGræca- &; Thaurinum.j.
Alba de Monferrato , villa de França:
AlbaPompeia - ik."
Alba Iulia :
Vlpianum -
Afli ſomente poem Luc'Antonio Beuilacqua.
Albarracin , villa de Caſtella ; vide nas reparti,
çoens dos Biſpados por Wamba; fica em Aragão.
Albarracinum - j.
Albania , Prouincia de Grecia:
Macedonia - d. -

Hữa albania ficaua. entre Colchos , & arme.


nia , & outra entre Sclauonia , & Macedonia.
Albenga ( ou aluenga ) naribeira de Genoua.
Aloigaunum - j.. 7

Albi , Cidade na França :


Ciuitas Albigenſium ; Alba . Augufta.
O Padre Berthault da Companhia de Ieſu quer
que tomalle Albi o nomede Ulbio decimoſexto
Rey de França.
Alguas Cidades tiuerão o ſobrenome, & titulo
de auguftas, como Braga; Braccara auguſta , &
outras que ſe podem ver no Index latino ,verbo
B ij Auguſta
12 Diccionario Geographico
Auguſta ; o que he hum appellido , & titulo de
honra , de quo videantur Gafpar Barreiros no ti
tulo de Merida, Gaſpar Eſtaço das antiguidades
de Guimaraens cap 8. n . s . E Dom Rodrigo da
Cunha no tratado dos Biſpos do Porto. auguſta,
ideſt Illuſtris ;‫ ܪ‬Nobilis ; Inſignis; Præclara ; Egre
gia ; Segregata , Cælica ; Heroïca :fic loannes Bal
bus Genuenſis in Catholicon verbo augufta.
Alcacer do Sal , villa de Portugal:
Salacia - a.
Eſta fue cognominata vrbs:Imperatoria ; Alca
cer he oo meſmo que Caftello .
Alcacer Seguer( que he o meſmo que Caſtello
pequeno ) villa do Reino de Fez: ' ') 1

Valone - is.
Alcacer Cabir.na Africa ( he o meſmo que Ca
ſtello grande na lingca arabiga ) i
Alcacer de Conſuegra:
I
Alcacer de Guete : 1

ambos eſtes Caſtellos ficam em Caſtella ; mas 1

nam lhe pude deſcubrir os nomes latinos.


Mas aduirto que 'Guete na lingoa arabiga quer
diſer Lua ', & affi alcacer de Guere he o meſmo
que Caſtello de Luxell in !
A lulia 9
Lufitanico- Latino. 13
A Iulia , que era o nome antigo , chamarão os
Mouros Guece, que ſe interpreta Lua: vejaſe Ro
5 drigo Mendez em ſua Poblacion , verbo Guete.
Alcaraz , Cidade em Serra Morena:
Alcaraſum - j.
Ou villa em andaluſia:
Caftaon - onis.
Alcazar , lugar de Portugal :
Arcobrica ".& .
Alcobaça , Moſteiro em Portugal:
Alcobatia -'& Alcobala- & ..
Alcolea , lugar em andaluſia :
Municipium Flauium Aruence. uvide Barbofá .
Alcacoe, Cidade na Greciahon sbiy , Ab
Megara :-'&o 1 ... !

Alcaniz , villa de Aragão:


fitto Erganıcım :10:37: Bom :)..
Alcantara , villa de Caſtella: reko į 19
Norba Cafarea; Belcagia - ia.
Eſte nome de Belcagia lhe da Frey Bernardo de
Britto na ſegunda parte da Monarchia liuro s.
fol. 86 ,
Alcantara tomou o nome da Ponte ; porque
Alcantara he o meſmo que Ponces aa Ponte de Al
B iij cantara
: 14 Diccionario Geographico
cantara mandou fázer.o.Emperador Traiano;
vide vocabularium Antonij Nebriſſenſis - in fine,
vbide hoc ponte extant carmina , & aliqua ſcitu
, iri
digna.
Alcudia no Reino de Tunez na Africa:
Antomalazo - nis .
Aldea do muro , lugar em Caftella:
Auguftobriga -a .
Aldinelli , iuxta Ximenem in lexico :
‫ وه‬:
:: Lycia ‫و‬-.4 .
Alegrete, entre Arronches , & Portalegre:
Ad Septem aras ; Alecre um -j
... Eſte vlcimo poem Reſende nas antiguidades
d'Euora , vide verbo Açumar... bio ;... (
Alemanha região da Europa :
Germania - d.
Chamouſe Germania , quod collectitia effet di
uerſorum hominam multitudo ; ficsAgathias ex
Aſinij Quadrati auctoritate .
Eta Germania depois fe chamou Alemanlia,
corrompendole as palauras allerley :$ man , ou
as palauras allen - Landen - Man ; de quo videatur
Mynfingerus. 19000 1070015
Alemanhaa alta, oufuperiorsDanubio , Rhe
) no
Luſitanico - Latino. 15
no0 ; Oceano ; & Viftula fluuio cenſetur.
Alemanha a baixa ou inferior , totum Rheni
.

circuitum à Moſella fluuio vſque ad Oceanum


occupat. A се на
Alemania , à Lemano Lacu dicitur. Sic Diuus
Antoninus.
Alemaēs , ou os de Alemanha: in

Teutones - num.
Alefois , Conſelho grande na Prouincia da
Beira, que tomou o nome de alefem Mouro ', co
mo diz Frei Bernardo de Britto :
Alefumum -
Alexandria , Cidade no Egipto:
Alexandria - ie; -Alexandrea - ed3 Sanderia - 1a.
Eſta Alexandria , ou Sanderia oliin Memphis:
poſtea Alexandria :: nunc o Cayro. Eſta Alexan
dria fundou Alexandre Magno , darido lhe o ſéu
nome, junto do rio Nilo , na boca , & foz do>

Nilo que ſe chama Canopica. ?. Ce!


Deſta Alexandria do Egypto , diz Jofepho .
lib .
-ſecundo de bello ludaico cap . 16. Alexandita
habet in longitudine Hadia triginta , in latitudine
>

non minus quam decem . Alexandria plus fingulis


menfibus , quam Hieroſolima roto anno pender
Romanis,
16 Diccionario Geographico
Romanis. In bac Alexandria Ptholomei Reges
Muſéum constituerunt , ad cuius æmulationem
conftiiutum eft Roma Atheneum à ClaudioPrin .
cipe. In hac nobilis illa Bibliotheca à Philadelpha
enfiuchiar in huiusportů Pharus erat, Inſula , &
Turris, Sofirati Guidi architecti opus. Hac A
lexandria doétiffimorum hominum , og Martyrum
parens eft, & domicilium ; in ea vno menje, Di
ocletianus 17. Chriftianorum millia frucidauit.
Tudo diz Raphael Volaterrano lib 12. Geogra
phiæ , verbo Ægyptus: afora eſta Alexandria Ste
phano conta vinte duas Alexandrias .
Nam ſô Alexandre Magno fundou eſta no E
gypto ; mas fundou outra Alexandria na Alia ;
outra na Scythia junto do rio Tom.
Alexandria em Lombardia , ou Liguria foi e 1

dificada por Alexandre Papa.


Da Alexandria do Egypro- falla Cælio Rhodi
gino lectionumantiquarum lib .16. cap.3. entre
7

outras couſas diz. Ammianus Marcellinus av


& or eft , medicis ad commendadam artis auctori
tatem ſufficiſe ſi dicerent,se Alexandria erudi
>

tos. Tanta erat loci dignitas, 80 eſtimatio. Ha


buit fiquidem Alexandria omnium liberalium
diſciplinari
Luſitanico - Latino. 17
diſciplinarum fcholas, vnde arbitror natum , vt
per exochen Alexandriopolis nuncuparetur ( id eft
Ciuitas)ficut Afty dicebantur Aibena peculiari
ratione
Alfaquez , villa na Africa:
Rhuspe - is: Rhuspina - 4.
Alfazeyraó em Portugal :
Eburobricium - ij.
Vide Faria no Epicome p. 1. cap. 8. fol 107 .
Alga , Ilha que fica junto de Veneza :
Alga - Q; Alega - a.
Algarue , Reino vnido a Portugal:
Algarabium - ij; Algarbium - ij.
Algarbum , id eſt occaſus:vide Auelar no fim
do primeiro tomo das Queſtoens Regulares de
Frey Manoel Rodriguez .
Algar Caſtello em Italia.(...
Aquileia - do
In laudes Aquileiæ veluceffunditur Volatería
nus lib . 44 Geograph.verbo Veneta regio. Aqui
leia, Emporium Illyricarum gentium . Aquileien fin
fides Romanis probats Maximinorum Patris, Ed
Filij bello : vt firibit Capitolinus ; cum deficienti
: bus neruis ad ſagittas; capillis mulierum vteren
C tur.
18 Diccionario Geographico
tur. Quod Roma ante factum in bello Senonum :
unde in Matronarum honorem Veneri Calue tem
plum dicatum . Item Annibalis tempore Matro
ne aurum , gemmasque in medium contulerunt.
Vrbem tam vetuftam , 6 nobilem Attila Rex
Hunnorum diruit. Coloni migrantes Gradum tunc
oppidum in Inſula Gradenſi vocitata extruxe
runt. Ex quo Patriarchatus ejus diuiſus an.6io.
Agiulphus Dux Forojulienfis elegit loannem Ab
barem Patriarcham veteris Aquileia , Candiano
ſuperſtite noua Aquileia,qua ad Gradum jam erat
à Pontificibus conftituta Romanis : conuenit inter
eos,vtqui effet Aquileia Patriarcha, omni conti
nëtis Regioni praejetpariter,& imperaret.Q uiau
temapudGradum omniVenetiarüDucatus regioni
pra fjet. Ex illo Prafulis ditioni Aquileiafubeft.
Algezira , villa de Caſtella:cm
Carteia - ' & ; Mellaria - ia.
Defta Algezira foi natural Argantonio , o qual
viueo trecentos annos. Silio Italico o tocou di
zendo.
Argantoniacos armat Carteia nepotes.
E nam pareça fabula, porque nam fallando nos
trecentos annos de Neſtor, nem nos ſecte centos
da
Lufitanico.Latino. 19
Sybilla , em Bengala hum Mouro viuco trecen
tos annos , & mais.
loam dosTempos Pajem da Lança do Empe
rador Carlos Magno viueo trecentos & ſeſenta
annos , porque viueo ate o tempo do Empera
dor Lodouico Iunior . Videantur Genebrardus
lib . 44. Chronologiæ ; Martinus Polonus in Chro
nicis ; Mantuanus in Faſtis verbo vita; lit. D.
Os que lhe chamarað loam dos Tempos erra
raõ ; o ſeu nome he loam de Stampis.Ponho as
palauras de Paulo Æmilio in Lodouico Iuniore
fol 10s. lit. E & F. Sub idem tempus obiit Toan
nes à Stampis, quem per errorem à Temporibus
multi vocitant ob diuturnam vitam , plus trésen
tis fexaginta annis eum vixiſefaciunt : ſub Ca
rolo Magno meruiffe: fub Lodouica Craſſi Filio
decefile: cum intereanullain tot moribus men
fio eius mota fuerit, nec latere , ignorar ideporui
ſer virtus , qua ſpecimenfui jam inde à Clarifli.
mi Imperatoris ætate præbuiſſet.Sic Paulus Æmil,
Alicante , villa de Andaluzia.
Illice - is;
Ylici; como quer Garibay.
Alone-is; Alana-k. )
cij Alize,
20 Diccionario Geographice
-Alize , Cidade na França:
Alexia - a.
Sic in Floro Gallico , ſupoſto que Ptholomeo
diz , que Alexiu he Auſſois , aa quem outros por
outro nome chama) Regiacum -j. Raphael Vo 1
laterrano diz que eſta Alexia acabou , & ficou em 1

a
ſeu lugar , & licio a pequena habitaçam , que no 1

Latim ſe diz
Alfetum - tj.
Allama, villa no Reino de Granada :
Artigis - is.
Allana , villa do Reino de Aragão :
Aqua Bilbilitanorum .
Almada , villa de Portugal:
Almadia - ia .
Almagro ; no Rein
Ore
o de Aragão:
tum -j , 1

Os deſta Comarca :
Oretani - orum.
Almazan :
Adnanantia- do
Almeria , villa de Granada:
Abdera -$ ;; . Vrgi 7orum ; Virgi- orumi
O Padre loam Mariana de rebus Hiſpaniæ lib.
22 ,
Lufitanico -Latino. 21

22. fol. 3, diz , que das ruinas de Abdera ſe fes


Almeria , a quem outros chamara) Vrci.
Frei Alonſo Venero em feu Enchiridion fol.
149. diz que Vrgi , he Vique , ou Lorca . Ga
ribay no liuro 7. do compendio da Hiſtoria Eſpa
nhola cap 4. fol 220. diz que Vrgi , ou Virgi,
he Verga nos confins de Nauarra. Villegas no
ſeu Flos Sanctorum a ij . de Mayo , na Lenda de
Santo Indalecio , & Barboſa diſem , que Vrgi , ou
Virgi he Almeria.
Almourol, Caſtello de Portugal .
Morus-j; Morum - j; Moro - nis.
Almunia de Donna em Aragão , conforme Sal
gado , & Barreiros:
Nertobriga ...
Almonſter , Moſteiro de Freiras de S. Bernar
do , em Portugal, fundado por el Rey D. Dinis.
Almunſterium - y.
Em Bras Freire de Pina na vida da Rainha
Santa.
Aſpalhão no Alentejo :
Fraxinum - j.
Alpes montes altiſſimos, que diuidem Italia da
França , & Alemanha: Alpes- ium .
C iij Raphael
22 Diccionario Geographico
Raphael Volaterrano no liuro terceiro de ſua
Geografia faz hum tratado dos Alpes , diſendo
que ha pellos Alpes quatro vias , & caminhos a
faber:
Vna per Ligures : altera per Taurinos , qua
Annibal , & Hercules tranſmiſere. Aqui os Al
pes ſe chamaó Apes Pænina , ou Alpes Grai
ia : por paſſar Annibal ; Pænus Frances :& Her
cules Grego. Tambem eſtes Alpes fe chamão Al
pes Coria , por ai habitar El Rey Coto , & vul
garmente ſe chamão : Mont Genebre, & Mont
Cenis .
A terceira via por os Salallios , que ſe chama
Mont-Saint Bernard, porquehabitou neſte mon:
>

te ſanctamente hum Sam Bernardo Diacono ;


tambem eſtes Alpes ſe chamão , Alpes ſumme
em Ceſar; & por eſtas ſe vai a Gallia Lugdu
nenſe.
A quarta via he per Rhetios , & eſtes Alpes ſe
chimão , Alpes Rhetiæ ,ou Alpes de Sam Go
thardo , ou Alpes Iulie :diuidem Illyria , que he
Sclauonia , das Pannonias ( que fam as Auſtrias
ſuperior , & inferior) neſtas fica Oo Monte Adrio,
que faz eſta diuiſão.
As
i
Lufitanico -Latino. 23

Asgentes Alpinas que ficauam entre as Alpes.


Iulias, & Conſtantinopla , conforme Strabam ,
eraõ Sallies; Albienſes ; Taurini; Centrones; Ca
turiges; Veragri; Vennones ; Lepuntij; Nantua
ta ; Tridentini; Rhetij; Vindelici: qui omnes par.
tim interiere, partim nomina mutauere. tudo diz
Volaterrano. Aſli como os Alpes diuidem a Ita
lia de França .. & de Alemanha : aſli os Pyrineos
diuidem França de Eſpanha: &'os montes Rifeos
diuidem Aſia da Europa : & omar Roxo Aſia da
Africa: & o rio Danubio diuide os Sarmates dos
Germanos : & os de Africa diuidemſe dos de Etig
opia com montes de area.
Alphateria , ou Alphacenia, Cidade de Italia.
Nuceria - ia.
Alpheo , rio de Sicilia:
Anopus - j.
Cælio Rhodigino lib. 37. cap.14. ait:Alpheus cu
rat vitiligines :a agoa do rioAlpheo , buſcando a
fonte Arethuſa por muilargo ſpaço pello mar, não
ſemiſturão as agoas doces do rio. Alphleo.com'as a
goas falgadas do mar. O meſmo Cælio lib. 13. C.
34. ait : Dianam Alpheam ex euentu nunci
pant quod Diana obftrictus amore Alpheus
Oro
24 Diccionario Geographico
Orygiam vſque ſit inſecutus , ac deftiterit mox .
O meſmo Cælio no liuro 27. cap. 6. diz : Paufas
nias nobilis auctor Alphei tranſit um ad Arethu
famfacile comprobat , Noli argumento, quipalu .
'dem ingreffus emergit.
Mirauel he ! que va) as agoas doces por meio
das ſalgadas ſem ſe miſturarem . Vide Mendoçam
in 1. Regum cap. 2. n . 21. annot . 20. circa litter .
ſect. 1. % . 6. quid difficilius. 1
Alter do Chão no Alentejo em Portugal, villa.
Eltert: Barbofæ .
Aloemira em Baſilicata :
Perilia - ia .
Deſta falla Virgilio 3. Æneidos ...
Parua. Philoxectafisbnixa Petilia muro.
Alte , lugar na Grecia :
Colophon - nis.
Daqui differão alguns , que foinatural Homero.
Luc'Antonio em ſeu vocabulario ſe pode ver.
Altejola na ribeira de Genoua:
sladala . Luc'Antonio.
Alua ,' rio que nace na Serra da Eſtrella, nos
Cantaros .
Alba - a .
Os
Luſitanico - Latino. 25
Os Conimbricenſes dizem : Alba Auuius jis
dictus a pellucido aquarum nitore.
Aluergna, vide Aruergnats:
Aruerni - orum. Luc'Antonio .
Aluor no Algarue:
Porius Hannibalis ; ex Refendio .
11 Amaya Cidade entre Burgos , & Livo:
Aregia - id ; Var.gia - id.
Saauedra in Corona Gothica fol 219. ou

Amaya- ia.
Ex Ioanne Biclarenſi, Vaſco , & Mariana.
Amam , Cidade de Suria:
Apamia - l& ; Apamea - ea.
Outras do nome de A pamea traz Volaterrano,
mas nam ihe da nome vulgar.
Ainan Reino :
Maraba - a; Mariaba - á.
Eſte vltimo poem Luc'Antonio .
Aman Porto:
Myſicarus Portus. Luc'Antonio .
Amaranthe , villa de Portugal :
Amaranthus - j.
Amaranthus Reſendio ; mihi potius dicendum
videcur , Antemaranum , quaſi ante o Marão :
D diz
26 Diccionario Geographico
diz Barbora,
Amindro , Ilha , como diz Luc'Antonio.
Aman Iros
Amalia ; Cidade do Ponto :
e
Amaſ a edi
Amathunte Cidade de Chipre:
Am athus - tuntis ; Amarhunta . d.
O

Ambracia , Cidade de Eſpanha, depois chama


da Plafencia ( em cuja memoria ainda hoje nella
ha húa Torre chamada de Ambros ) foi fundada
por Gregos e memoria de outra Ambracia , que a
uja na Grecia, hoje chamada Larra, de quem fallão
Ptholomeo , Strabam , & Plinio ; & nouillime
>

1
Dom Rodrigo da Cunha na primeira parte dos
Biſpos de Braga,
Ambracia - id.
Ambracia , Cidade na Grecia , hoje Larta:
Ainhračiu -d; Nicopoliz - eos.
Ambracia fe chamou antigamente Nicopolis;
ponho os verſos de Mantuano in Faſtis in carni
ne de S. Euftachio:
ombracia, quam Nicopolim facla illa vid runt.
Ambrum , Cidade de França :
Ebrodunum " ); Herudunum - 1
Eyebrodunum
Lufitanico -Latino. 27

Epebrodun'ım - j; Apud Ebroicenſes.


Amburgo, villa de França
Treua - R.
Amclia , Cidade de Vmbria : donde foi Rhof
cio Amerino , em cuja defenſam orou Cicero , vt
videre eſt in primo tomo Orationum Ciceronis .
Ameria - R.
Amergo , Cidade de Fez:
Tocoloſia - a.
Amiens , Cidade de França:
Ambianum- j ; Samarobrina - &.
Qs de Amiens:
Ambiani - orum .
America ( ou Nouo Mundo )a quarta parte do
Mundo , & depois da Aſia a mais dilatada , aquoal
tamou o nome de Americo Veſpucio Florentino ,
que a deſcubrio pellos annos de mil quatro centos
nouenta & dois , como ſe vee nas jornadas de
America que elle eſcreueo :
cAmerica -a .
Ampurias , villa de Catalunha:
O

Einporie - arum .
Anciſa Cidade : Axima - do
Luc'Ant, Sed: detalicerte non meminit Geſnerus.
Dij Ancona
28 Diccionario Geographico
Ancona:
Ancon - nis; Ancona - na.
.
Luc'Antonio
Andaluſia, no nouo mundo , ou noua Eſpanha:
Iſthmus - j.
Aſi o tras Leuino Apollonio Gandobrugano ,
na Chorografia do nouo mundo , & Peru fol. 77 ..
Andaluſia , Prouincia de Eſpanha :
Thrdeiania - #; Berica - 2.
O

Ambos eſtes poem Barboſa , Bætica , & Bætis


(que he orio Quadalquibir ) tomarao o nome de
Bæto Rey de Eſpanha.
Bætica , he o meſmo que ditoſa , ou bemauen
turada.
Andaluſes, Pouos de Bęcica:
Turduti.- orum .
Andoſilla , Cidade entre Caragoça , & Pamplo .
na , a quemos Mouros chamarao Andiat:
‫و‬

Andolus - 1.
Videantur Chriſtophorus de Caſtro in hiſtoria
Deiparæ . cap. 8. pag . 42, vbi citar Martyrolo
gium Anaftalij, & Dom Rodrigo da Cunha , &
Dom Diogo de Caſtillo , na defenſam que faz da
vinda de Santiago à Eſpanha.
Andranopoli, Cidade de Natolia:
Phelippo
Luſitanico - Latino. 29

Phelippopolis - eos; Adrianopolis - eos;


Vicadema.d ; Orefia . k.
Andro , Ilha do rio Loera:
Cauros- j; Antandros - j.
Andujar , villa de Caſtella :
Furumluly ; Illiturgi.
O ,Martyrologio Portuguez diz , que ( Illitur
gi ) he Andujar a velha ; outros diſſeraõ era laen:
videatur Barreiros , & Garibay liuro 7. cap 4.
fol 220
Angers , ou Angiers Cidade de França:
Tuliomagus- j; luliomagus Andinm ;
Andegauium - y ; Andegauia . d.
Iuliomagus tomou o nomede Mago ſegundo
Rey Frances.
Os daqui ; a ſaber os do Condado de Anjù ;
ou Anjeù ; ou Anjou ; ou Angiers , Condado na
França:
Andegauenfes - ium .
Angoleſme, Cidade na França:
Engoliſma - &
Angora , Cidade de Bithynia ! Ancyra - e.
Angra , Cidade Epiſcopal na Ilha Terceira :
Angra - a.
D iii Ananha ,
30 Diccionario Geographico
Ananha , Cidade de Italia:
Anagnia - &
Antible , Cidade na França:
Antipolis -eos.
Tambem Antipolis he Rhanni Cidade de Ita
lia, como quer o Doutor Gonçalo Illeſcas na ſua
hiſtoria Pontifical.
Anna , Cidade de Sicilia:
Enna - a.
R.

Antequera , villa de Andaluſia :


Singilia Flauia ; Syngilia - ia.
Antilhas , ou Noua Ilha Occidental:
Indie Noua ; Noua Hispane..
Videatur Cardoſus in ſuo vocabulario ..
Antilia, Ilha encuberta :
Ant /i4 - . 1

Da Ilha encuberta falla Frey Manoel dos Anjos


na ſua Hiſtoria vniuerſal liuro prim. cap. 3. di
zendo :: Pedro de A Tedina liuro ſegundo cap. 14.
diz: que a Ilha enculerta , hea Ilha Antilia. E
fra foi antigamente defuberta pellos Lufitanos,
mas ago; a ſendo buſcada , naö ſe acha : & diz o
meſmo Pedro de Medina, que nam fica mui di
ſtante da Ilha da Madeira .
Lufitanico - Latino. 31

Santo Anſelmo ( ou Honorio Incluſo ) de ima


gine mundi cap 20. diz : Eft quedam Oceani in
ſula dicta ( Perlita ) amænitate, & fertilitate om
nium præ ceteris piaftantiffima , kominibus in
cognita , quæ caſu in ::enta , quafira poſlea, non
eft reperta ; 89. ideo dicitur Perdita : ad hanc fer
tur venifle Brandanus De como Brandao foi a
ella , vide Perrum de Natalibus libro s . cap 117 .
& Merfret in hortulo Reginæ , in Dorninica pri
ma poſt Paſcha , Sermone octauo littera N. &
Frey Bernardo de Britto liuro ſetcinio fol. 281.
Antiochia Metropoli de Suria:
Antiochia
Foi Antiochia a terceira Cidade do mundo ;
a primeira foi Roma ; a ſegunda Alexandria ; a
terceira Anciochia ; a quarta Ieruſalem .
( ) Patriarcha de Antiochia reue de baixo de ſua
juriſdiçam quatorze Metropolitanos, & fincoen
ta & tres Biſpos. De Antiochia dız Frey Bapeiſta
Mantuano , carmine de Cathedra Petri .
Vibs antiqua , potens opibus , longe inclita
Magno
No nen ab Anriocho ducens, quà currit Orontes,
Elfira in Afiriis Vrbs florentiffims campis.Scleuco
32 Diccionario Geographico
Seleuco a edificou , & lhe deu o nome de feu
Pay Antiocho , como diz luſtıno lib.is. fol. 134.
Anuers , Cidade em Frandes :
Antuerpia ; Anuerpia ; Antorpia - & ;
Andouerpia- &; Atuacatum-j.
Eſtes nomes lhe dão Ortelio , & outros.
: Os de Anuers :
Aduatici - orum.
Antinoó , Cidade de Egipto:
Antinoum • j.
Apherat, rio de Armenia:
Euphrates - is.
-

Conrado Geſnero diz , que na lingoa dos Afli


rios ſe chama eſte rio Almachar , junto com o
Tigres ſe recolhe no Sino l'erſico .
A pono , fonte de Padua , celebrada por Mar
cial liuro 1. epigram . 62.
Aponus - i.
Vide Cælium Rhodiginum lib. 30. cap. 14:
Apt , Cidade na França:
Apła Iulia.
Apulia regiam de Italia , junto do mar de
Veneza :
Apulia - R.
Nelta
Lufitanico -Latino. 33

Neſta Apulia ha as Cidades ſeguintes: Barro;


Beneuento; Luceria ; Monte-Gargano.
Aquila , Cidade em Abruzzo:
Amiternum .;
Aquileia , vide Algar : #

Aquileia - ia.
Aquileïa Sé Patriarchal paſſoule, aа Veneza ; &
aſli o Patriarcha Aquilenfe, Gran denſe,& ve
neto he o meſmo , como diz Frey Hieronimo
Roman na Republica Chriſtaa
Frey Bautiſta Mantuano em feus Faſtos , in
carmine Diui Marci.
Indice te , Carni, primam didicere falutem ,
Quaftetit in campis Aquileia paluſtribus olim .
Vrbs Aquileia potens,magneque Colonia Romeo
Aquino , Cidade de Italia:
Aquinum - j. ic

O de Aquino natural: :3 )

Aquinas -tis.
Alli . como ſe acha por o natural de Aquino o
nome adjectiuo , Aquinas Aquinatis; alli ſeachão
os ſeguintes.
Arpinas - tis.
Alliſias - tis.
E Alliſi
34 Diccionario Geographico
Anillinas - tis.
Fulginas - tis.
Fidenas - tis.
Priuernas - tis.
Rauennas - tis.
Tholencinas - tis.
Toloſas - tis.
Vrbinas - tis.
Anconas - tis.
Calſinas - tis.
Cathalaunas - tis.
Cabaſılas - cis.
Delphinas- tis.
Mas eſtes ſeis vltimos achãoſe em modernos,
mas nam em Autores Latinos Claflicos.
Todos os nomes de terras , que no plural ſe a
cham em ( aces ) acabados , os quaes muitos ſe a
chamin fecundo indice Pliniano , ve vocates , for
mão no ſingular nominatiuo , vocas ; & aſli fa
zem os mais nomes em ates acabados : aſfi mo dir
feraõ os Meſtres da primeira de Coimbra , & E
uora ſendo por mim perguntados neſta materia.
Aquiſgran : f

Batauodurum - j.
Aqui
Luſitanico -Latino. 35
Aquitania , vide verbo Gaſcunha , & verbo
S

Guiena.
Arabia , Prouincia :
Arabia - iaz Nabarhea.a.
Arabia , id eſt Sacra ; propter thura. Saõ tres
Arabias , a ſaber , Felix , Petrea, Deſerta.
O natural de Arabia: 2

Arabs - bis.
Arach em Arabia :
Ediſfa - a; Petra - d; Arcadia - ia.
ic
Ar , Cidade Metropoli entre os Moabitas,
Arcopolis - eos.
Adamus Sasbaut Delphius in cap. 35 Iſaia :
Arcopolis he o meſmo que Cidade de Marto .
Aragão Reino em Eſpanha:
Celtiberia - & ; Aragonia- k
Terraconenſe Regnum .
Aragonia , quaſi Tarraconia. Horatius Turſel.
linus in Epitome hiſtoriarum fol. 271. ait. Ara
gonia vocabulü ex Terracone conftat effecorruptú.
Os de Aragão , naquella parte aondeficaIaca
Lacetani - orum .
Os de Valença de Aragão :
Edetani - orum . Os
Eij
io co
36 Diccionar Geographi
Osde Almagr: o.lv
i relani - orum.
Aramenha, Cidade que pereceo , ficaua junto
do rio Seuer em Portugal .
Herminiusmino ; Medobriga -d; Mirobriga-a.
Aranda do Douro , villa de Caſtella:
Rauda-& ; Arunda 4 & i Arandis viisi (
Arac , Prouincia da Perſia , ou Arach com h
que alli poem I u :'Antonio.
Parthia - ia; :: Barbofę:
6
curl Aretka . d . 9 ;' Luc'Antonio .
Aran , rio de que falla Orrelio em ſeu theatro.
si Aurarus fluuius.
Arathi , rio de Armenia:
Aane's - is .
D

Arcadia , Reino na Grecia:


Acadia - 1&.
!
O Natural de Arcadia :
( Arcas - dis 1

- Virgilio diffe, Arcades ambo,


Er cantare pares , Erespondere parati.
Arbenga , em.Italia :
Albigaunimini...'
Arcipelago : Mare Ægeum . 1

Arcos
Luſitanico - Latino 37
Arcos de Valdevez , em Portugal:
Arcobrica - a.
Arcos , villa de Caſtella :
Arcobrica - a. :

Arcudia , villa de Africa:


Ruſſadirum - j.
Areualo , em Napoles:
Areuacum - j
Arezo , villa de Italia :
Aretium- tyj ; Fidertes- tium .
Arequipa , Cidadedo Nouo Mundo:
Arecupia - ie.
Leyino Apollonio na deſcripçam do Nouo
Mundo .
Arganil , Condado em Portugal, vnido ao Bif
pado deCoimbra:
Arganiſum - j.
Sixtus Senenſis libro quarto Bibliothecæ Sanctæ ,
fol. 269. column. I.
Argel, Cidade de Africa: . .

M.igrana; Iulia Caſarea; Salda Colonia- e.


Argel antigamente foi Meſgrana, como quer
Ioam Leam na deſcripçam de Africa parte quar
ta, mas ſem citar autor algum .
E iij Strabam
38 Dicionario Geographico
Strabað no liuro 17. diz , que na Mauritania
Cælarienſe ouue huma Cidade por nome ( lol )
& que eſtaſendo reedificada por luba , fechamou
Cæfarea , ou lolCæſarea, & eſta he Argel hoje;
tudo diz Frey Diogo de Hoedo Frade da Ordem
do Patriarcha Sam Bento na Topographia de Ar
gel cap. 1.
Argel he o meſmo que Cidade de Ilha , por
eſtar de fronte de Argel certa Ilha piquena ; ou
por ficar fronteira aMajorca , & Menorca: Hoc
do cap . 2 .
Argentina , Cidade:
Argentoratum - js Argentoracum.j.
Argos, Cidadena Grecia:
Argos - j ; Argi - orum .
Eſta Argos por outro nomeſe chama armiro.
Arnoja, villa de Caſtella:
Urgano -onis; Municipium Albenſe;
Municipium Argauonenſe.
! Ariano Campo ; vide Campo Ariano.
Arles , Cidade de França :
Arelate - tis ; Arelatum - j.
Armenia , Prouincia:
Syria . 4 .
Os .
Lufitanico - Latino. 39
Os Hebreos à Syria chamão ararath. A cita
meſma Prouincia de armenia ( no latim chama
da Syria ) chamão outros Turcomania , afſio diz
Frey Antonio de Gouuea , allegando a loam Bo
1 tero , & a antonio Herrera.
Os Armenios , Pouos deſta Armenia:
Syri -orum ..
Syria , regiam de aſia , tem Meſopotamia ,
1 Soba , Damaſco , Phænicia : & as dez Cidades
maritimas : & a Celeſyria : & Paleſtina. A ma
yor parte deſta Syria fica entre os rios Tygris, &
Euphrates.
Celeſyria, he aquella parte , em quefica antio .
chia , ſendo Metropoli ; o mais he aſſiria , & tem
deſoito Reinos.
Arno , rio que corre por junto de Florença.
Arnus - j.
Arnoba , ou Abnoba ,g monte aonde nace.o
Danubio .
7
Abnoba - a. 1

Aroche , lugar de Andaluſia:


Arucci - orum ; Aruccitana Ciuitas.
Arola , ou Ar , rio que corre por os Cantoens :
Araris -ris.
Tambem
40 Diccionario Geographico
Tambem Araris heo rio Sone , ou Sona.
Aroca , ou cabo de S. Gran :
Artabrum Promontorium .
Arradas, Cidade de africa , no Reino de Tunez:
Cuyna -- &.
Arroïolos , villa de Portugal:
Calantia - 12.
'Arras, Cidade de França:
Atrebatum - 15 Regiacum Attrebatum ;
Arriana , Cidade no Reino de Tunez :
... Abdirana - a.
Arrexil , villa do Reino de Nauarra:
Arrecillum -j.
Arrifana de Souſa :
Arrifana ...O

Eſta pouoou Fayan Suarez deſcendente dos Go


dos , & Tronco dos Souſas, no anno de 8so . Ro
drigo Mendez da Sylua nás Ger. Reales.
Argeo , Cidade no Reino de Tremecem ( Ar
zeo lhe chama Mariol )
Arcennária Colonia.
Arzilla , ou Arzila com hum 1 fô , villa no
Reino de Fez na africa :
Zelia - ia . Ptholomæo.
Zilis
Lufitanico-Latino. 41
Zilis - is; Straboni
Tulia Zoza ; Zeles - lis.
Eftes dous vltimos ſe achão em Raphael Vola
Z terrano libro 12. verbo Africa.
Sabellico Ænead. 10. lib. 7 . lhe da por nome
latino : Argilla- a.
Aruergnats, junto do rio Loyre:
Os daqui: Aruerni-orum .
Strabo libro 4. falla dèftes , & Cardoſo de no
>

minibus propriis verbo Aruerni , & diz ſerem os


de aluernia de França.
Diffe Aluernia de França , porque em Italia ha
outra aluernia, a quem chamamos Monte aluer
ne. Neſte recebeonoſſo Seraphico Padre as cha
gas , & chamouſe Aluernia , de Lauerna Deoſa dos
ladroens , que nelle dos Gentios foi adorada , &
ſendo depois chamado por corrupçam aluernia,
hoje ſe chama aluerne. Tocou iſto Frey Bapti
ſta Mantuano in Faſtis, in carmine Diui Franciſ
ci , dizendo.
Umber erat : coluit Tuſca moniana Lauerna,
Que furum tutela fuit.
E pode ſe ver Frey Pedro Nunez de Caſtro ,
no ſeu Santoral Seraphico .
F Em
42 Diccionario Geographico
Em Carthagena libro is . hom . 14. ſe acha co
mo o Monte aluerneem Etruria , & o monte de
S. angel em Sicilia , ſe raſgarað , & abrirao na
paixam de Chriſto , & depois em ambos ſe obra
raó grandes marauillias , como foi no aluerne
imprimir Chriſto ſuas chagas em Sam Franciſ
co : & no Monte Gargano appareceo Sam Mi
guel . 1

E ſe antigamente por corrupçam de Laverna' ſe


chamou aluerne , hoje ſe chama Monte de Anjos,
por ahi ſe imprimirem as chagas em S. Fra nciſco,
aſlio diz Rebolledo na primeira parte das Chro
nicas de nolo Seraphico Padre S. Franciſco .
E que muito ; mudaſe o none o Monre aluer 1

ne em Monte de anjos , obrandoſe nelle tal ma


rauilha ? Pois vemos, que o monte laniculo , ou
Vaticano em Roma ( vulgo Montoro ) le cha
mou Monte de ouro , por nelle ſer crucificado o
glorioſo S. Pedro & de Monte deouro , ſe cha
ma hoje por corrupçam Montoro. Tudo diz o
noſſo Cea no archielogio de S. Pedro.
Por S. Dioniſio Areopagita ſer martyrizado em
França , no lugar chamado , Monte de Mercu
rio , ſe chamou depois o tal Monte, Monte de
Mar
Lufitanico- Latino. 43
Martyres, Iodocho Clichtoueo no ſermão de S.
Dioniſio o affirma.
Por S. Pedro , & S. Marcellino Martyres ,
morrerem em Sylua Negra , ou Sylua obſcura;
mudou o tal lugar o nome, & ſe chamou des
pois Sylua Candida , como o diz o Martyrolo
gio Romano.
Por o Rey de lafanapatão mandar matar ſeis
centas peſſoas em Pariin , Pouo pouco nomeado,
ſe chamou Patim villa de Martyres : aſli o diz o
Padre loam de Lucena , na vida de S. Franciſco
Xauier , liuro ſegundo cap. 19.
Fundaſe na França no valle de abſinthio ( valle
de amargura ) o Conuento, que he cabeça da Or
dem de Cifter; mudou o valle o0 nome, & em lu
gar de abſinthio , chamouſe Claraual. Guillelmus
Abbas in vita S. Bernardi lib.1 . cap.13.Frey Bernardo
de Britco in Chron . liuro 1. cap. 18.
Arſen na França , ou Arze:
Arſenaria - ia. .
Artois , Cidade na França:
Attrebatum - 1; Atrebatum -j; 1. 1 Arteſia - 4 .
Arzua , Cidade em Eſpanha:
Araduca . a; Araducta- &.
Fj Enga
44 Diccionario Geographico
Enganaraõle Nebriſa, & outrosem dizerē que
era Guimaraens, Gaſpar Eſtaço cap. 2o. fol. os.
Aſcoli, Cidade de Italia , ou Marca de ancona.
Afculum - j; Arpinum - j.
O natural daqui:
Arpinas - tis. vide verbo Aquino.
Aſpropotamo, rio de Grecia , que nace nomon
te l'indo , & diuide Eolia de Acarnania no mar
Maliaco . Achelous - oi.
O

Aſfera , Cidade de Macedonia: ‫ܐ‬


1

forus -j.
Alis , Cidade de Italia: 1

Effium - y Afifium - ij.


O natural de Allis:
Apfas - tisz Alſinas - tis. vide verbo Aquino
Affo , vide Cabo de Columbas
Sunium - ij . 1

Ainda que Luc'Antonio , pondo Aſſo Cidade ,


da lhe por nome latino :
Surium - ij.
E nam ( Sunium - ij. ) que de Sunium à Suriú,
vai pouco . Volarerrano Sunium poem .
Altaco Cidade , como diz Luc'Antonio .
Aftaus.j.
Aſtago
Luſitanico -Latino. 45
CD

Aftago Cidade apud Plinium , & Strabonem .


Bium - ; Boium - j.
O O
Luc'Antonio .
2
Afta , lugar de Andaluſia ; ou Afte, que ficaua
entre Xerez de la Frontera & Porto de S. Maria,
ainda que outros querem foſſe Porto de S. Lucar;
como diz Salgado fol. 28.
1.
Aſta - &.
Arte , Cidade de Italia :
Afta Colonia.
Daqui foi Biſpo aquelle conſumado · Prégador
da Ordem de noilo Seraphico Padre S. Franciſ
co ; Dom Franciſco Panigarola.
Aſtorga , Cidade nas Aſturias :
Afturica Auguſta; Ajurice - is.
Como quer Ximenez in Lexico Eccleſiaſtico ,
ou
Carthefa - a.
O Martyrologio Romano Portuguez , a 15. de
Mayo , diz Cartheſa ſer Aſtorga: Villegas no flos
SS. fol.343.d.z ſer junto de Aſtorga .
Garibay lib . 7. cap. 4. fol. 220. diz Cartheſa
ſer Carceſa junio de Aſtorga. Venero fol: 149.
diz ſer Carceſa lioje chamada Ventoſa .
Saauedra in Corona Gorica in Ataulpho folio
25. allegando aa Blondo Decadis primæ libro pri
F iij mo
4.6 Diccionario Geograpbico
mo da
por nome Latino a Aſtorga.
Aji urga - a.
Os de Aſturias:
Aftures - uni.
Tambem ſe acha no ſingular por o natural das
Aſturias:
wijtur - ris.
Aſtorca , ou Alora , Cidade na africa:
R1:ficade - is; Ruficada- a .
Eſe vltimo poem Pomponio Mela cap s.
Athena , ou Arella , Cidade de Grecia:
Athena - arum;
Athene , Ciuitas litoralis in Grecia , olim litera
rum Emporium , nunc vicus. Athena quaſi im
mortales, quia ibi viguit sapientia , qua eft im
mortalis.Vel à Minerua ,qut Grace Athena dicitur,
2

velab Athanatos , quod eft immortale , velob A


tha, quod eft litoraiss. Siç noſter Magiſter Lyra .
Iuſtino lib. 2. diz ; que Athis filha de Cranao
deu o nome a Athenas , fol.mihi 27. & no lib. 3 .
diz
que athenas foi hum olho de Grecia .
Foi Athenas Vniuerſidade famoſa na Grecia ,
della ſe diz : Arkene verborum mater : litterarum
Jedes : fermonum oficina ; & Seneca diſſe :Om
nibus ſua decora font.cathena eloquentia inclyte
font
Lufitanico -Latino. 47
funt, Thebe facris, Spart& arnis.
Foi Athenas famoſa , & celcbrada Vniuerſida
de na Grecia , & a ſombra de Athenas quero
por aqui a'gūas Vniuerſidades de Europa.
. Alcala de Henares em Caſtella.
Alexandria no Egipto .
Auila em Caſtella .
Barcellona em Catalunha.
Bolonha em Frandez , leuantada por .Theodo.
ſio junior.
Bourges na França .
Baeza em Andaluſia .
Caragoça em Arragão.
Cahors ou Caturcena na França , leuantada
por loan XXII .
Cæſarea no Ponto .
Coimbra em Portugal, deſta falla Cabedo de
Patronatu Regiæ Coronæ .
Compoſtella em Galliza .
Duach em Inglaterra
Eftclla em Nauarra .
Euora em Portugal, deſta falla o Padre Bal
theſar Tellez na primeira parte deſua Chror
nica da Companhia . i
Ferrara
8 Diccionario Geographico
Ferrara em Italia.
Gandia em Valença de Aragão.
Gyrona em Catalunha.
Granada no Reino de Granada.
Louanha.
Liao de França .
Luchete no reino de Valēça.
Lerida em Catalunha.
Milao .
Mompiller.
Napoles leuantada por Fernando Rey de A
ragão.
Origuela no Reino de Valença.
>
Onhate em Biſcaya.
Ouiedo nas Aſturias.
Oropeſa em Caſtella .
Oſuna em Caſtella.
Orleans na França .
Oſma em Caſtella .
Oxonia em Inglaterra . 1

Parma em Italia .
1

Pauia em Italia .
Pàdua em Italia .
Paris na França .
Peroſa
1
Luſitanico- Latino
Peroſa em Italia .
Potiers na França.
Pamplona em Nauarra. **

Placencia em Caſtella:
Perpinham em Catalunha
Roma em Italia .
Salamanca em Caſtella ,
Seuilla em Caſtella .
Segorbe em Aragão.
Siguença em Caſtella.
Tarracona em Catalunha.
Toledo em Caſtella.
Turim no Piamonte.
Valença em Aragão.
Valença no Delphinado.
Vercel em Italia .
Vienna emAuſtria :
Murcia em Andaluſia .
Hueſca em Aragão .
Hierache em Nauarra . 3

Das Vniuerſidades de Eſpanha falla Alonſo


Garcia Matamoros , & Manoel de Faria Seue
rim Chantre na Sé d'Euora .
O noſſo Quiedo chamou às Vniuerſidades ho
G fpitaes
SO ! Diccionario Geographico
ſpitaes , & enfermarias pera curar a ignorancia:
Alia húa das quatro partes do mundo ; da Eu
ropa a diuide o rio Tom ; da Africa 0o rio Nilo;
parte deſta Aſia ſe chamaAſia menor, que he a
quella aquem hoje chamamos Turquia. Aſia
interpretatur elatio , nam Afia olim in elatione
vitiorum fuit. D. Thomas in Apocalipſim . Defta
o nome Latino he
Afia - ia.
Aſia he tam grande como Europa , & ' Africa
juntas , tem o nome de Aſia ; ou de Alia filha
do Oceano : ou de Aſia filha de Prometheo , co
mo quer Herodoto : ou de Aliço filho de Maneo
como diz Euſtathio .
Raphael Volaterrano lib. 10. Geograph. fol.ior.
Aſia par reliquis duabus , Tanai, Pvilo, ac Bose
phoroThracio difcreta. Hanc vniuerfam Taurus
diuidir , diuerſis viis flexuoſus , ac numeroſis no
minibus ad cognata Riphæorum juga ex Oriente
perueniens. Imaus prima parte ſui. Deinde Egi
dis; Paropanifus; Circius; Campoles; Pbarpha
rides ; Coraxes ; Orages ; Oromades , Niphates;
Taurus:
Tambem Alia he hũa Cidade entre os Sardos ,
afli
Luſitanico - Latino. st
affi chamada ? & junto do rio Cayſtro fica o cam
po Afio ; & em Ethiopia ficauaa Ilha Aſiana ; &
o Ifthimo Alis. Vide Volaterranum lib. 10. verbo
Æolia , Ionia , Lydia.
a Alliria , regiam da Aſia maior , affi. chamada
12 de Aſſur filho de Sem , como diz S. Agoſtinho
ta librois . de Ciuicate Dei.
Affiria - ia.a

Erta Alliria ſe chamou Adiabene , como diz Pli


ca
nio lib. s cap. 12. Eſta Aſſiria tem do Oriente a
72
India ; do Occidente o rio Tigris ; do: Auftro a
Media ; & do Norte o Caucaſo.
Aude , rio na França .
Araurius- j ; Arax - xis ; Araxes - xis.
: Efte nace nos Pirineos, & vai pella Gallia Narg
bonenſe .
US Aue , rio de Portugal, que ſe meteno mar en
>

go tre Zurara , & Villa de Conde.


* Avus- ui ; Auo - uonis.
Eſte rio começa nos montes de Barroſo : 'traz
baſtante agoa: tem famoſas pontes , como ſaã
i Ponte de Aue na eſtrada do Porto pera Ponte de
Lima : Ponte de Lagonçinhos em Nandim : Pon
te de Ceruas : Ponte de S. Ioam.
Gij Aueiro
Diccionario Geographic
Aueiro , villa de Portugal:
Auerium - ij.
Aliis Tababrica , fed falsò , quia fuitibi pro
pe. Tudo diz Barboſa.
Auenche, Cidade de França.
Auenticum.j.
Auch , ou Aux , na França:
Aug'iſta Auſciorum , vel Autiorum .
Auila , Cidade de Caſtella:
Obila - & ; Abila - a.
: Prouerbio he ( de Auila los leales ) porque em
Auila ſe criou el Rey D. Affonſo : vide Garibay
lib. 12. cap. 13. Em Auila. naceo S. Thereza em 28.
de Março de Isis.
Auiñon na França , em lingoa Franceſa Aui
gnon : Auenio - nus .
O

Aurança , rio de Portugal .


Ingena Abrincantoram ;
Auendicum - i ; Annaus fluuius.
Auſtria , Archiducado : em ſua lingoà propria
Autrich : Austria - d;
Tomou Auſtria o nomedo vento Auſtro , que
ahi reina. E Paulo Æmilio na vida dos Reis de
di
França fol.84. Auftria ab.Auſtralia Gallica Etan
Lufitanico- Latino. 53
cta . Volaterrano lib. 8. Geograph. fol. 48. diz
que à Pannonia pertence Quid quid eft agri vla
tra Sauam . E diz auer duas Pannonias , ſuperior,
>

& inferior. A ſuperior tem Austria , & Iftria: a


Pannonia inferior tem Vngria .
A Pannonia chamarað os Gregos Pæonia , co
mo diz A piano ; & aos Pannonios chamarao Pæ
onios .
Os de Auſtria:
Guadi - orum
7
Aſphaltite , lagoa , ou Már morto :
Asphaltites lacus; Mare mortuum
Vide Mar morto ,
Auerſe, Cidade de Napoles: 6

Attela do
Augata , Cidade ::01

Antigonea - .; Augee ' esi Luc'Antonio.


Auguſta, Cidade:
Augufta -d ; Rauricum.i.
Auis , villa de Portugal na Prouincia de Alen
tejo , no Arcobiſpado de Euora :
Auiſium- ij.
Deuſe lhe o nome do ſucceſſo , quando ſe fun
dou aa forcaleza , & caftello de Auis , acharao os
G iij Cavaleiros
54 Diccionario Gergrapbico
Cavaleiros būa aguia criando ſobre hűa azinhei
ra : & poſerão ao lugar o nome de Auis ', que
quar diſer aue ; ou ſe chamou Auis , por ſer eſta
fortaleza fundada à viſta de Vayamonte .
Neſta Auis , que foi fundada no anno de 1214,
eſta a cabeça do Meſtrado de Auis.
O ſello de que hoje vſa , he a Cruz da Ordem
com duas aguias nos lados inferiores. Na Chan
cellaria o ſello he ſomente a Cruz com eſtas le
tras ao redor.
SIGILLVM ORDINIS MILITI Å AVIS.
A bandeira deſta milicia he de Damaſco
.

branco quadrado , com a Cruz verde floretes


ada , & duas aguias nos lados inferiores.
Hoje nam ha Meſtre da Ordem de Auis , em
ſeu lugar ha Regedor , Gouernador , & Admini
ſtrador; & effe hoje he o Rey de Portugal. >

O primeiro Regedor , & Adminiſtradorimme


diato ao vlcimo Meſtre , foi o Infante Dom Fer
-ñando fillo del iley Dom Ioam o Primeiro.
Neſta milicia ha hum Prior que aſſiſte em Avis:
eſte tem os poderes ſpirituaes, conformeas Bul
las de innocencio lil. Iulio II . & I eão X. &
conſtituçoens de Frey Rainaldo Abbade de Mo
rimundo .
Luſitanico- Latina. SS .
i rimundo. Eſte Prior môr eleito pello Adminia
1: ſtrador , toma na meſa das Ordens juramento fi:
I delitatis , & vai profeſſar ao Convento de Auis;
nas mãos de quem o Adminiſtrador ordenar , 10
7 mando neſſe Conuento primeiro o habito , ſe ja
O nam reuer .

2 Logo no dia da profiſſam ſe lhe dara o Roxere,


ID: Cruz pectoral, Mantçlece , & Murça. Pode dar
lo Ordens Menores a ſeus ſubdiros dar bençam Pon
tifical à Veſporas , & Miffa , benzer pedras de a‘a ,
Calices , & mais ornamentos , co : ceder Indul
co gencias no diſtricto, & lugares da Ordem , co >

mo os Arçobiſpos , & Bilpos em ſuas Dioceſes.


Aos Freires pode abſoluer de irregularidades ,
11 caſos reſeruados, & de tudo o mais , de que pode
abſoluer os Ordinarios a ſeus ſubditos. Em Nou
dar , & Barrancos , he pleno jure Ordinario ; &
por merce de ſua Mageftade , he de ſeu Coníelho.
2 Tem Dom , & o tratamento , & lugar de Biſpo
2

nasCorces, & Capella Real. O que tudo ſe pode


>

ver na Regra da Milicia de Auis no cap. 8 .


Tem quatro luizes da Ordem .
1. O Prior da Igreja de Beneuente ,
II. Prior de S. Maria de Eſtremoz .
III .
SG Diccionario Geographico
ill. Prior da Matriz de Moura.
IV . Vigairo da Matriz de S.Miguel de Aueiro.
Teue 22. Meſtres , & o vltimo Meſtre que te
ue , foi Dom Frei Fernando de Sequeira ; os de
niais ſe podem ver na Regra cap . 6 : & cm Frei
Manoel Rodriguez no fim do tomo primeiro das
Queſtoens Regulares , en hum tratado , que de
Auis , & ſúa Milicia fes o Prior môr Frei Franciſ 1

co de Auellar , & mandou ao ditto Frei Manoel


Rodriguez . Frei Hieronimo Roman tambem fal
la deſta Milicia , & Dom Rodrigo da Cunha no
tratado dos Biſpos de Liſboa.
Dignidades deſta Milicia ſão:
1. Meſtre, ou em ſeu lugar Adminiſtrador.
I l . Trior môr.
III . Comendador môr, & tem as Comendas de
-Eſtrenos : & Alcanede .
1 V. Claueiro , a eſte ccmpere deftribuir o man
5

' timento dos Caualeiros , quando eſta no Conuen 1


' to , & tomar contas dos gaſtos que ſe fazem no
Convento . Tem a Conienda de lerumenha.
V. Alferez mộrtem a Comenda de Coruche .
VI . Sacriſtao môr.
Inſignias do Meſtre , ou Adminiſtrador ſão :
Eſtoque
Lufitanico - Latino. 75
Eſtoque : Bandeira ( que tem de húa banda a
Santiſſima Virgem , & da outra a Cruz de Auis
verde , floreteada . com duas aguias nos lados in :
feriores) & o ſello da Ordem : as aguias ſão de
côr parda : vide a Regraliuro ſegundo, titulo ter
ceiro, cap. 2 .
Coatāole as Comendas do Meſtrado de Auis .
Comendas de Auis.
Dentro do Meſtrado , Em Euora:
Auis, Cabeçao Pauia ,
Benauilla , Eruedal, Beneuente ,
Coruche, Mora, Defeſa do Hoſpital,
Figueira, Cano, Galueas.
Fora do Meſtrado em Euora .
Freiria d'Euora, Villa -viçoſa,Eſtremoz,
Borba, Souſel, Moura,
Serpa, Beja, Mourão.
Dentro do Meſtrado em Eluas,
Ierumenha , Cabeça de Vide, Alcer pedroſo,
Seda , Landroal , V ciros,
Fronteira , Aluarinha .
Fora do Meſtrado em Eluas
Oliuenca
Em Algarue. :
Albufeira , ja
н
H Em
ar io ph ico
58 Diccion Geogra
!
Em Coimbra.
Penella, Aueiro , Seixo do Eruedal.
Seixo amarello , Santiago de Varzea ,
s : Meice, Cazal.
Em a Guarda .
S. Vincente da Beira . Meymea.
Em Braga : Orizaciones
De nenhūa Diæceſia - w Noudar.
Tem annexo o lugar de Barrancos : de huni, :

& outro he Senhor o Commendador , & pdem


Quuidor nelles... ) 5
.: 15 .
Dentro do Meſtrado em Liſboai
Alcanede ,... Pernez , vi Alpedriz .
Fora do Meſtrado em Lilboa .
Alcaçada de Santarem , ' ?, Monte : Argil.
Auola , Cidade em Sicilia :
. Hybla - do, : 1
2

Luc'Antonio! o poem , tambeni hé nome de


Monte; Raphael Voláterrano diz: Hybla mons, 1

oppidium , oli mel conficitur Hyblaumi


Aulona, Cidade antigadas Eſpanhas: .

Aulona - 2.
Ficaua eta Auſona junto de Moncayo , & por
ſe lhe ajuntarem alguns de Tyro , foi chamada
1 .. Tyrofona
Luſitanico-Latino.' ‫ور‬
Tyrofona ; & hoje ſe chama Vicdoſona em Cata
lunha. Tudo diz Pedro de Medina.
Auſtum , ou Autum . Os daqui:
Ædui - orum ; Hædui- orum .
Aux , Cidade na França :
Elufaberris - s.
Luc'Antonio pondo Aux Cidade na França ,
nam lhe da o nome Latino Eluſaberris : fô diz
Aus , Auguſta ; dandolhe o Auguſta por nome.
Auxerre , Cidade na França. :

Vellaudunum ; Antiffiodorum ; Altiffiodorum -j.


Axar em Carainania : Anazarbum- ;.
Daqui foi natural Dioſcorides.
Azafi , Monte: Solis Monsi
Azamor na Africa:
Ruſibilis Portus.
Azenara Mar : Myrtoum Mare.
Aziche rio: Atramenti Flnius.
Azoto , Cidade de que ſe faz mençam no texto
ſagrado , & ficaua entre Aſcalon , & loppe na
Paleſtina: Azotus - 1.
Azudas em Eſpanha:
Telones- numa !

ніі Baba
60 Diccionario Geographica
B
A BA , Cidade na Africa:
>

B luisa Campeſtris.
A eſta chama Luc'Antonio Banit ; vide verbo
Benincendi .
Babylonia , Cidade , & cabeça de Alliria :
B.ubylon - nis.
Quue outra Babylonia no Egipto , hoje o Cay.
ro , & tem o meſmo nome Latino.
Babylon - nis.
Babylonia foi a maior Cidade do Mundo : Poo
a 1

tius videbatur regio muris claufa , quam Ciusiras


in quadro edificata. Cada hum quadro tinha oi !
to legoas em circuito ; foiedificada por Semira
nis, ou por Bello , & acrecentada por Semiramis ;
a que hoje eſta em pé , nam he aquella em que
moraua Dario , ou Cyro , he outra edificada em
hum valle: a Babylonia do Egypro hoje ſe cha
.

mu Bagdar , outros lhe chamão Bagueda.


S. Antonino ſecunda parte Hiſtoriarum , tit 19.
cap. 8. J. 22. diſſe ouue tres Babylonias ; a pri
meira ſobre oO rio Cobar nos Alirios, edificada
por Nemrod .
Segunda
Lufitanico-Latinn. 61

Segunda na Perſia , edificada por Nabucho


donoſor.
Terceira no Egypto , que he o Cayro ; & que
fô hoje eſta em pé.
Raphael Volaterrano lib. 1. fol. 114. Babylo
nia Meſopotamia coniunéta, inter Euphratis ip
fius conuerfiones auſtralior eft : Syriam tamen
:

Ptholomeo ,Plinioque non excedit. Híc Babylon


gentis caput; Semiramidis a dificium poft virimor
tem ; cujus muri interſcprem orbis miracula com
memorantur; bitumine , quod in eo loco prouenit ,
ex parte magna conſtructi; latitudin2 pedum quin
quaginta; altitudine ducentorum ; quadrigasin
terſe occurrentes recipiebant. Intus hortipenſiles,
EU aureum Bela templum. Nos muros cinha du
zentas & ſincoenta corres , como diz Diodoro Si
culo : & pode ſe ver Quinto Curcio , quede Ba
bylonia , & ſeus muros diz muito , & aa luſtino
in principio operis.
Os muros de Babylonia celebramſe entre as ſete
marauilhas do mundo ; vide Cælium Rhodiginum
3

Lectionum antiquarum libro 23. cap 6. & Vola


terranum lib 11. cap . 14.
Sô duas Babylonias ba ; poronde o parecer de
Hilj. auer
62 Diccionario Geographico
auer tres nam tem probabilidade, porque ſe diz
na interpretaçam do Texto ſagrado.
Babylonem effeduplicem , Coſmographorum con
ſenſuseſt; vna in Affirià ,forse Chaldæa in cam
mpo
Senaar, caput regni Chaldæorum , regia Némbrot ,
fita ad Orientem terræ Iuda , quæ à confulis labijs
nomen habet : teſtes Moyfes Gen. 10. 6531. Io
ſephus lib.1.cap.9 . antiquitatum ludaicarum . D.
Auguftinus lib. 16. cap. 4. de Ciuitate Dei ; eg vi
deri poffuntPlinius libro 6. naturalis hiſtoria cap,
26. Strabo libro is . Eo Herodotus libro 1. Pompo
nius Mela libro 1. Poholomeus lib.s. cap.3o . & lib.
I.

6.cap. 26. Ab hac Es regio circumpofita Baby


lonia vocatur. In hac populus Iudæorum 70. annis
captiuus retentus fuit iuxta Prophetiam Ieremia,
cap.25. per Nabuchodonofor Regem Babyloniorum
tranſmigrare coactus 4. Regum 25.63 2.2 Paralip.
36. Nunc Seleucia vocata Straboni lib. 16. Geo
graphie, 6 Stephano de Urbibus. Ipfa Babilonia
Meſopotamia coniunéta eft inter Euphratis ipfius
conuerfiones, auftralior eft; Syriam tamen Pthe
lomeo ,Plinioque non excedit. AutorRaphael Vo
laterranus ibirefert eam Tigri, 69 Euphrate irri
gari. Altera in Ægipto fita, vel Ægipto proma xi
Luſitanico -Latino 63
ma in finibus Arabræ iuxta Heliopolim , EGA
phroditopolim : Arabum lingua Chayrium vocant,
nunc Alchair dicitur, Sultaniſedes. Ex hac rra
be D. Petrus priorem fuam fcripfit epiftolam ad
Chrifti fideles sparſos per Pontum , Galatiam ,
Cappadociam , Aſiam , eg Byrhiniam . Hæc à
Piholomeo tabula tertia Africá , cap. s. Babylis
appellatur. De hac Raphael Volaterranus libro 12.
6 loſephus.lib 12. cap.13. antiquitatum.
Cælius Rhodiginus lib . 8.lectionum antiqua
rum , cap.11. diz que a Babylonia da Aſſiria foi
fundada por Babylon filho de Medo ; & que ven
ce a Babylonia do Egypto em antiguidadede dous
mil annos , & mais : & ai meſmo diz , que Cay
rus, ou Chayrus , he o meſmo que Babylon , &
ambos querem diſer confuſam .
Babylon à D. Hieronimo dicitur Purpurata
meretrix : por os lafciuos veſtidos que veſtião, &
prouerbio he : Aureus calix Babylonis, porque
com manhoſas traças conuidaua aa ſenſualidades :
vide Cælium loco citato , & commentatorem
Alciati in hoc prouerbium , vide ſimiliter Eraſmū
in Chiliadibus.
Baça , villa de Andaluſia: . Bacia - ja.
Baça
64 Diccionario Geographico
Baça ; os da Comarca:
Raftitani.orum .
Bachau, Cidade de Albania :
Albana Civit.is.
Bacco , rio de Eſpanha:
Bacchus-i,
Fadajos, Cidade de Eſpanha:
Pax Augufto.
Badalone, lugar no reino de Valença:
Betulo - onis.
Badbor, Cidade em Alemanha:
Tuderium - .
Baduco,lugarem Campanha de Roma:
Bouilla - aruin.
Baena , villa em Eſpanhia;
Iulia Regia . ex Volaterrano .
Baeza , villa de Andaluſia:
Bearia -ia; Biaria.is
Bagajenſe, diſtricto na Africa:
Diæcefis Sagienfis. 1

Bagdar, Cidade no Egipto:


Babylon -nis.
Bagrada, ou Bragada, rio no Reino de Napoles:
B agada -4.
1 Lucano lib.4 .
Ode
Luſitanico- Latino, 6 ‫ر‬

O da Africa chamaſe.Bagradas, corre dos mon


tes Lybios , & corria por junto de Carthago; de
Ite falla o Volaterrano no liu . 12.
lunto deſte rio diz Volaterrano no liuro 25.
tratando das ſerpentes , que trouue huma ferpen
te de cento & vinte pés ,, & que foimorta , go
uernando Regulo. E Silio Italico deſcreue efta
ferpente com graue, & leuantado ſtylo. Mas ad
uirto que eſta cobra foi fabula , nam era cobra,
era certo cerro de monte , que impedia a paffa
jem , & parecia ſerpente: vide Gaſpar Eſcolano
na ſegunda parte de ſuas Decadas do Reino de
Valença.
Baias em Campanha de Roma: or !!
Baia - arum .
Bayeux na França:
Ciuitas Bajoca I
ffiumi
Pouca rezam teue Luc'Antonio Beuilacqua em
dar a Bayeux por nome Latino Rothomagus: 0
qual por todos ſe da a Ruab.
Bayona, Cidadena França:em ſua lingoa bayone.
Aqua Auguſta; Ciuitas Boatum .
Bayona, villa de Galliza:
:
Valcagia- id.
I Bayona
66 Diccionario Geographico
Bayona heomſmo, que boa prenda. EftaBa
yona de Gatliza antiguamente fe chamou Eriza
na , hoje ſe chama Bayona, & deuia tomar ono
me do rio Vayna. ::

Bayona de Galliza tem tres Ilhas, aa faber Sam


Payo; Faro ; & S. Martin : aa eſtas tres Ilhascha
mou Plinio Cicas , donde ſe deu o nome ao Mo
fteiro de S. Elteuam de Sias 3; vejafe Dom Frey
Prudencio dd Sandoual nas antiguidades de Tuy,
& Ontelio em feu Theatro.
4 Baldach . Cidade om Affrria.
Sw e/ - 比 . Em Luc'Antonio ; ou
Memnonia - .
Baldino , rio de Napoles:
Axuerus -i.
Balſamað , ou Beroſa , rio que corre junto de
Lamego , chamado antiguamente , & da gente
vulgar , Vnguio:
Laminias -ij; Vnguias - jj.
Gerundenſis in Britto liuro 3. fol. 186
Bamberg, Cidade de Alemanha , ou Bamburg
Grauionarium - ij.
Luc'Antonio lhe da por nome Latino ,
Deuena -
Bancos
Lufitanico - Latino 69
Bancos , ou Banquos , de area em Berberia ; ou
Baixos de area em Berberia:
Syries - ium .
Bangala ,videverbo Bengala:
Banir, vide verbo baba , & verbo Benitendi.
Bañeza nas Aſturias:
Parabonium - ij.
: Banho , antiguamente Moſteiro inſigne de
Entre -Douro & Minho :
Balneum - ¿.
Vejafe o Doutor Frey Luis dɔs Anjos, na vida
de S. Agoſtinho.
Bannum , ¿.
Bara , Cidade; . Balaria.ia.
Barbaſtro , Cidade de Efpanha:
Burtino -onis; Burtinoó oonis.
Barbate , villa de Andaluſia:
Bello - onis.
Barbara , Cidade:
Mala Emporium . Luc'Antonio .
Barcelona , Cidade de Catalunhas
Barchino- nis ; Barcino- nis,
: Volaterrano diz que eſta Barcinon , que aſſim
pocmelle, fechamou por ſobrenome Fauentia.
>

I ij. E coino
68. Diccionario Geographico
E como Barcelona ſeja Cidade muito fermoſas,
diſſeram que era a moſtra do pano de toda Eſpa
nha . Tambem ſe lhe da titulo de rica , diſendo ;
Barcelona a rica, & com razam he chamada rica ,
porque he rica:em o valor de ſeu fundador : ema
antiguidade de ſua fundaçam : na formofura de
ſeu litio : na grandeza, & ſumptuoſidade de ſeus
edificios : em a antiguidade de feu Chriſtianiſmo:
na excellencia de ſeus Biſpos : na ſantidade demuis
tos filhos, & Cidadoens ſeus ; rica em todo tem
po ; no dos Carthagineſès ; no dos Romanos ; no
dos Godos ; no dos Chriftaās,tudo diz Frey Fran
1
ciſco Diago no liuro primeiro da Hiſtoria dos
Condes de Barcelonacap. 1. Que alguns a chamem
Fauentia , diz o meſmo Diago liu. E.cap : si
BarcinoCarthagines fundou aa Cidadede Barce
lona; elle ( o Barchino;) tomou o nomede Barcino,
ou Barchino de Barce Cidade na Africa , & de ſeu
nome deu o nomeà Cidade que fundou ,. & lhe
chamou Barcelona. ,,
Barcellos , villa Entre - Douro & Minho :
Barcelofium - ij.
" Eſte nome lhe da o Padre loam de Mariana de
rcbus Hifpaniæ, libro 18. cap. 1o. & lib. 21, de bures
.
Luſitanico - Latino. 69
bus Hifpaniæ , cap. 4 .Barcelli - orum .
Eſte hemais commum , & vſado & forma ad.
iectivo Barcellenfis, 6 Barcellenfe: huns eſcre
uem vnico l'outros duplici I.
Sua Collegiada he inligne, como diz o Conci
lio bracarenſe IV. actione 2. cap. 21. Declarat au
temproinfignibus habendas omnes Cathedrales
Ecclefias : ex Collegiatis verò Vimarenfem , Bar
celenfem , Cedophetenſem .
De Barcellos falla Dom Rodrigo da Cunha na
ſegunda parte da Hiſtoria de Braga, cap. ss. Por
nho o quede Barcellos diffe Rodrigo Mendez da
Sylua em ſua Poblacion, verbo Barcellos.
Nam longe de Ponte de Lima , à parte do Oc
cidente , eſta aa villa de Barcellos , Comarca de
>

Viana , junto ao rio Cadauo com formoſa pons


te, & boamuralha;quefabricou D. Affonſo I.Du
que de Bragança , filho baſtardo del Rey Dom
loamo I. encommendādo a obra aa hum Caualei
ro Gallego , chamado Triſtam Gomez Pinheiro.
Eſta villa abundante herde pao , vinho , & peixe:
habitada de quatrocentos vezinhos em huma Par
rochia Collegial de ſinco Dignidades, & Cone
gos , inſtituida do ditto Dom Affonſo , anno de
J. iij , 14741
70 Diccionario Geographics
1474 cujo Priorado val;sao. Cruzados ; tem ca
zade Miſericordia , & Hoſpital, gozando.de pre
eminencia de voto em Cortes.
De ſua fundaçam nam ha determinada noticia ,
porem , ſegundo tenhoobſeruado em noſſas anti
gas Hiſtorias, deu lheprincipio Amilcar Barcino,
Capitam Carthagines, pellos annos de 230. antes
de noſſa redempçam , quando amplificou a Barce 1

lona , ou algum de ſeus quatro filhos, Annibal,


Aſdrubal , Magon, ou Annon, que em varias oc
caſioens frequentarão eſta regiam , deixando me
moria do appellido Barcinos em o preſente pouo , 1

corrupto Barcellos. Os quaes filhos teue em húa


donzella de Liſboa, prodigio de fermoſura, mi
lagre de natureza , emulaçam da Aurora , cuja bel
leza o0 obrigou a tomala por eſpoſa. Se ja nam
queremos diler, a fundarão primeiro Gallos Cel
tas duzencos annos antes do nacimento de Chri
fto, quando pouoarãogrande parte do deftricta.
Deu cigulo de Conde della el Rey Domi Dynis
a Dom Pedro , que ouue fora de matrimonio, i
1

bem conhecido por o Nobiliario de Familiasque


eſc reuco. O meſmo fez el Rey Dom Pedro a D.
Alonſo Tello ; el Rey Dom Fernando a D.Ioam
Affonſo
Lufitanico Latino. 71
Affonſo Tello de Meneſes , irmao da Rainha
Dona Leonor eſpoſa ſua; el Rey Dom loain ol .
a Dom Affonſo filho-nam legitimo, por conſen
timento do grande Condeſtable Dom Nuno Al
uarez Pereira ſeu ſogro. Vltimamente el Rey D.
Sebaftiam aa leuantou a Ducado, merce concedi
da aos primogenitos da caſa de Bragança.
Vejamſe Dom Rodrigoda Cunha loco citato:
Eſtaço nas antiguidades de Portugal cap.13. Ga
ribay lib. 5. cap. 10. Britto lib. 2. cap. 15. Faria
partei cap. 4. parte f .cap. s. & fol. 410. 431. 443.
.

467. & 357. nam diz mais de Barcellos Sylua


Mas a mim pareceme que Barcellos tem o ſeu
nome de Barce Cidade de Africa Barcino, como
dito fica verbo Barcelona , tomou eſte nome por
fer de barce Cidade de Africa , nome que reue
Ptholomaida ,> hoje Acre , affim Barcellos tem
eſte nome, nam de Barcinos, mas dos de Barce ,
Barcelos los de Barce.
Barcha , Prouincia do Egypto :
Marmarica - a.
Barczſagh cm Tranſiluania:
Burcis - 1R.
Bari em Puglia ; ou Barri na Pulha:
Barium
72 .. Diccionaris Geographic
Barnium -y ; lapyge- es.
Ali poem Luc'Anion o
Baroſa , rio: vide Balſamão.
Barua, lugar de Caſtella: Cilj
Baruij - orum .
Baruto , Cidade de Aſia :
1

Berytúsia FelixIulia.
Vide Lexicum juris, verbo Berytus.
Baſas , ou Bazas , na França:
Vafata- arúm ; Cofia Vaffarum .
Banharea, lugar de Toſcana junto de Monte-Fi
aſco , donde foi S. Boauentura :
Balneoregium -ij.
Bafignana, villa de Italia:
Auguſta Batrienorum ; AuguftaVacienorum .
Baſilea , Cidade de Alemanha:
Raurica - &; Rauricum - i;
Augufta Rauricorum ; Bafilea - R.
Tomou o nome de Baſilea do Baſiliſco , que ſe
achou , quando ſe abrirão os aliceſes. Em ſua lin
goa ſe chama aa Cidade Baſel. : 1

Os de Baſilea: Raurasi - orum .


Baſilica , Cidade na Grecia:.
Sycion -nis. ! Baſilicata,
Lufitanico. Latino. . 73
Baſilicata , Prouincia de Italia:
Lucania - 2 .
Frei Baptiſta Mantuano in Faſtis , carmine de
S. Vico , ait :
Ipfe genus Lucanus erat ;3 Lucaniapars eft .

Italiaad Siculos vergens ,


Daqui ſamas boas lingoices, & daquitomarão
o nome; Martial lib. 13. Epigr. 35.
Filia Picena venio Lucanica porca .
Baſſanello lago , oqual eſta em o campo de
Viterbo, eoferuet, fcatetque ſulphureisaquis.
Vadimonis Lacus.
Ballena , Cidade de Toſcana:
Volfinium - ij.
Baffeduc, regiam na França:
Aduatici - orum .
Balilipotamo , rio de Grecia:
Eurotas - a.
Bapho , ou Bafo , em Chypre:
Papbus.i.
Bara Cidade : vide Batha.
Batalha, villa deſte Reino , aondeeſta o Real,
& inſigne Moſteiro de S. Domingos, que fundou
el Rey Dom loam o I. em acçam de graças peila
K victoria

5
74 Diccionario Geographico
ctoria de Aliubarota . 1

Bataglia - ie.
Éſte nome lhe da o biſpo Dom Hieronimo O.
ſorio de rebus Emanuelis lib. 2. fol. 44. verf. A
villa da Batalha algum tempore chamou Victoria ,
& afſi ſe chamaua pellos annos de mil quinhentos
quarenta & dous, comodizo P. Meſtre Frei Ma
noel da Eſperança, na primeira parte de ſua Hi
ſtoria Seraphica liu. 3. cap. 31.
Batha , Cidade no Reino de Tremecem , con
forme Marmol:
Bunobura - &; Berbis - is.
Eſte ſegundo poem Luc'Antonio. 1

Bacteria , Ilha: Bactra- &.


Bauiera , Ducado de Alemanha : .

Noricum - i; Vindelicia -ix.


Baza , no Reino de Valença :
Bateftanis - 1a.
Bazaim: Betace - isi
Bazas , vide ſupra Baſas.
Os daqui Vocates - um .
Beauuais , Cidade na França.
Bellouacum - i; Belluacum - i.
Territorium Belvacenſe; Cafaromagus -i. Os
Lufitanico. Latino. 73
Os daqui Bellouaci - orumi
Becſangial , em Natolia:
Pontus 1; Bythinia.ia.
Bedac , na Auſtria:
>
Bedacum.i .
Bedoe, rio de Africa: Tamuada - &.
Beggia , CidadedeTuncz : Ciuitas vetus.
Beja, Cidade de Portugal.
Pax lul'a ; Veja Veja:
Efte vltimo ſe acha em Cadabal , Grauio , &
Reſende.
Bejar dela mel , villadeAndaluſia:
Mellaria - ia; Bigerra - &.
O Martyrologio Portugues em 12. de Mayo
por ( Vergium ) treſlada ( Bejar)ainda que alguns,
como Venero fol 149 & Villegas diſem (Vergium )
ſer Beria lugar de Alpuxarra , & que ficaua junto
de Almeiria , diz Villegas.
Beira , aquem chamou elRey D.Affonſo I I I.la
goa deſangue nobre, húa das Prouincias deſte Rei
no de Portugal, aſli dita por ſeus vezinhos ſe cha
marem berones,como dizem Britto na Geogr.Lu
ſitana cap. 4.Frei Manoel da Eſperança na i par
te de ſua Hiſtoria Seraphica liu . 4. cap. 13.
Beronia - ia.
K ij Eſta
76 Diccionario Geographics
Eſta Prouincia da Beira , eſta toda cercada de
agoa, porque a cercam o rio Douro , & Tejo ,
& Coa , & o Mar. E por aſli ſer;3 Prouerbio Por
tugues he , Andar, andar , morrer à Beira. Ve
jale Frei Gil de S. Bento em huma repoſta ao P.
Meſtre Frei Antonio da Purificaçam , Eremita
de S. Agoſtinho
Belalcalar, villa de Andaluſia:
Gahete antiquitus.
Beled ala Abid , ou terra de Negros em Afri
ca:
Æthiopia inferior. 1

Beled el Geriol:
Numidia - ia .
Belgica , ou Frandez , ou Alemanha a baixa:
Belgium - ije
Belgrado , no Reino de Vngria:
Alba Græca - a; Taurinum - i.
Belina , Cidade de Paleſtina:
Cæfarea Philippi; Cafarea Paneadis;
Panens - adis.
Belueder , Cidade de Morea :
Helis - is ; Elis - is.
Benafro , vide Venafro.
Belitri , vide Velitri.
Bellia, 1

1
Lufitanico - Latino. 77
Belfia, ou Beauce , ou Beaulle , Prouincia de
França,
Bleſia - il; Beaucia -id.
Beneuente , villa de Caſtella: ?

Maliaca ..
Frei Fernando Salgado em ſua Chronologia , &
Epitome hiſtorial fol. 74. diz que Benedence lu
gar de Eſpanha ſe chamou no I atim , Interamnis ,
por ficar entre o rio Ezla, & orio Obrigon ..
O

Beneuente , lugar de Portugal.


Aritium Promontorium ; Āritium Pretórium .
Beneuento , Cidade de Italia:
ind : Maleuentumo
Benquar', villa de Argel:
Bernaba - d.
Bengala ,noReino da India::: 10.02
Ba racura --X .
4

Bengalla com dous ( 11 ) eſcreue o Doutor Ben


O
to Pereira em ſua Proſodia.
Bengala , Reino da India :
Gangaridum Regio,
Benintendi., Cidade no Reino de Fez :
Baba -4d ;; Iulia campeſtris.
Bentetein Ilha:
Parthenope - es. Luc'Ant.
K iij Berberia
78 Diccionario Geographico
Berberia , Prouincia de A frica:
Africa minor.
Outros querem ſeja Berberia , Cyrenaica regio: a
regiam de Cyrene .
Berga , villa de Aragam :
Berginium - j.
Berlanga , villa de Caftella:
Valeranica - e , 1

Barlengas, Ilha na coſta de Portugal:


Landobrix - gis; Landobrix - cis..
Berlenga, Cidade que eſteue na coſta da Luſita
nia , de que falla Pomponio Mela lib. 3. cap. 2. &
.

ſe apartou da terra firme no anno de Chriſto de


1
582. como diz Frei Bernardo de Britto liu.s. fol. 24:
Erichie - ix: Eritrheïa - ïa.
Bergamo, em Italia: it's gonna
Bergomum - i.
Osdaqui Bergomates- tum .
Bergamo, na Aſia: 1.

Pergamum -i.
Foi hum Promontorio de Ida :: vide Cælium
Rhod. fol soz. Daqui foi Galeno.
Berna , Cidade Imperial.
Berna - d.
1
Eſta
Lufitanico -Latino. 79
Efta Berna foi fundada por Bertholdo Duque de
Czeringen , no anno,demilcento nouenta & hū;
chamouſe Berna , porqueno lugar , em que a fun
dou , achou hum Vito , o qual animal na lingoa
Theutonica ſe chama Ber. Faſciculus temporum
fol. 74 .
Bernio , CidadedeAſia :
Hesperiais.
Beaune na França :
Bibracte - is.
Beſançon, ou eiſançon no Condado de Borgo
nha : Biſantium -ij.
Beſelga, lugar de Portugal , perto de Tomar:
Befulco - nis.
Befulco lhe chama Dextro , & de Befulco ſe diz
hoje Beſelga. Aqui foi a antiga Concordia; tudo
a

diz Salgado na ſua Chronologia fol.33 . yidever :


bo Concordia .
Beſſiers, ou beziers , Cidade na França:
B tira- arum ; Bliterra -arum;; Beterre -arum .
Beran na França : Os daqui
Pruciani-orum .
Beſſons , no Reino de Valença;
Batulo -nis
Beltercze .
80 Diccionario Geographico
Beſtercze em Tranſliluania:
Bistritia - ia.
Betancos , villa de Galliza:
Flauium Brigantium .
Bethlehem , Cidade de Iudea, que heo meſmo
que Domus panis; ou Domus carnis ; ou Domus
belli.
Bethlehem . vide verbo Chanaan.
Betra , Cidade no Ducado de Auſtria:
Betouium - ij.
- Aſſi poem Barboſa ; porem o Doutor Bento Pe
reira eſcreuendo depois diz
Pætouium - ij.
Bethania , Cidade de que ſe fas mençam no
Texto ſagrado.
Bethania .ia.
Ha huma ſô , como proua o Cardeal Toledo
in Ioannem .
Bigerra em Guiena : Os daqui
Bigerrones - num.
Bicheri , Cidade no Egipto:
Canopus - 15 Canopum - 1.
Foi edificada por Menelao , que ahi ſe recolheo
com ſua molher ElenaGrega, & chamoulhe Ca
nopo
Lufitanico- Latino. 81

nopo em honra de hum Piloto feu chamado Ca


nopo. Volacerrano , libro 12. fol 123.
Canopum noneutro poem Luc'Antonio no ſeu
Vocabulario .
Bindemir , rio na Africa:
Bagrada - c.
Bibona , ou biuona , Cidade em Italia, in Luca
nis: Vibo - nis. Luc'Antonio.
Bilbao , villa de Biſcaya:
Flaviobriga - c.
Bilebulgarid , Cidade em Numidia na Africa
Mileuum - .
Dom Rodrigo da Cunha in I. part. Decreti,
dift. 72. cap. Placuit 3. n. 1. diz Mileuis vrbs eft
in Numidia ; no que faz o nome feminino :
Mileuis - is .
Neſta ſe fez o Concilio Mileuirano , & deſta foi
natural Optato Mileuicano,
Bilhorado: Os daqui
Betones - um; V & iones - num.
O

Birbefca , ou Birueſca, villa de Biſcaya:


Virdubefca; Virueſta; Viruefca - 4.
Eſte vltimo poem o P. Ioam Mariana de rebus
Hifpaniæ ,
L Biſançon
82 Diccionario Geographico
Biſançon, Cidade na França , ou Viaiſon:
Vefontium - 113 Vafio vocantiorum ;
Vefuntio Chryſopolis.
Biſano, rio de Italia :
Tifernus - 1
Biſcaya, Prouincia deEſpanha:
Cantabria - a.
Biſerta, Cidade na Prouincia de Conſtantina,
no Reino de Tunez :
Itaca • ; Vrica - Q; Bicantium · ij.
Luis deMarmol de Caruajal , liuro ó cap 7.-de
ſua Africa diz , que Biſerca por alguns ſe chamou
Byzantium , & nam Bicantium , nem Calepino
fas mençam de Bicantium por Biſerta; de Byzan
tium ſi, allegando a Plinio, lib s. cap.4.
Bithinia , ou Bythinia , Prouincia da Aſia minor.,
B thinia - &; Bebiicia - az
Mygdonia - &; Maior Phrygia.
Vide in interpreratione nominum Sacri textus ,
verbo Bythinia'; Birbinia , id efi veulenta propera
tio ;videfimiliter Ptholomæum lib s cap.1 .. Stra
bonem lib. 12. Volaverranum lib 1o. Geopraph.
O natural de Bichinia,
B.brix -icis .
. Bicelli
Lufitanico - Latino. 83
Bicelli , villa da Pulha em Italia:
Vigilia - arum.
· Blaya: Santonum Promontorium .
Blancs, Cidade de Catalunha no Reino de Va
lença , ſegundo Salgado fol. 33 .
Blanda.a.
Bleda em Frandez : Blera - R,
Blois na França : Blefia - arum .
Daqui foi Pedro Bleſenſe.
Bohemia , Reino: Bohemia - ia
Bolduque , na Alemanha a baixa:
Sylua Ducis.
Bolonha Cidade de Italia :
Geforiacum - j; Bononia a; Fellina - a.
Eſte vltimo lhe da Volaterrano lib. 4. fol. 39.
Bonna em França :
Bonna . &; Felfina - &.
Bona , Cidade no Reino de Tunez na Africa :
Hippo- nis; Hippponium ij; Strabonis
Hipponia - ie; Vibio- nis; Valentia ie.
Vejaſe o Doutor Frei Luis dos Anjos , na vida
de S. Agoſtinho em Latim , na qual eſtes , & ou 2

tros ſe acham ; & tambem ſe chama:


Hippo Regius Hipponis Regj.
L ij Hippo
84 Diccionari Geographi
o co
Hippo Regius, quafi dicas equileRegium , Silius
Italicus lib. 3. de bello Punico.
Tum vaļa , & antiquis dilecta Regibus Hippo.
O Diccionario Poetico ſobreas transformaçoēs
de Quidio diz , que os Gregos a eſta Cidade de
Hippo chamarað por rezam dosmuitos rios:
Chataritum - 1.
Bonandria , Cidade de Syria :
Apollonia - ia.
Borbon ; Os daqui
Božj jorum .
Bordeos , ou burdeos , Cidade de França :
Vibufcorum Oppilum ; Bituriges - um ;
Burdigala - d; Burdigale-is.
Os daqui Burdigalenſes -ium.
Borgo do Santo Sepulchro , lugar de Italia:
Boturgia- id; Barbofæ .
Biturgia - iaz Pererio
Borgonha , Ducado em França:
Bw gundia - te.
Bourges , Cidade de França :
Auaricum - 1; Biturigium -ij;
Botarix • gis; Biturix - gis.
O natural de Bourges : Biturix - gis.
Os
Luſitanico -Latino.
Osnaturaesde Bourges:
Bituriges- gum; Biturices- cum ,
Bituricenſes-ium .
Bituris dicitur à binis turribus ; biturices , quafi
Bitogyges , id eſt, deſcendentes de Gyges.
Bor , Monte donde naceo rio Danubio , como
diz Tacito de moribus Germanorum .
Abnoba - a.O

Bourg em breffa , villa de França:


Forum Segufianorum .
Bourſe , em Bythinia: Prufa - e.
Boſna, ou Myſia ſuperior:
Myſia furerior.
Porque Myſia inferior, he Ruſcia, ou Rarcia .
Botan , Prouincia de Aſſiria:
Adiabena - .
Bouls na França :
Gaulitanum territorium . .
Bouga , ou Vouga , rio de Portugal.
>

Vacca - a; Vacua-&.
Bouierca , villa de Aragam :
Voberta . &
Bouzella,Concelho grande na Prouīcia da Beira,
no Reino de Portugal: Vacca -d .
L iij Bouzella
86 Diccionario Geographico
Bouzella tomou o nome dos rios Bouga, & Ze
la , entre os quaes eſta.
Brabante:
Babantium - ij; Toxandria ;a; Tongri-orum .
Ette vltinio poem Luc'Antonio.
Bracciano , Cidade: Brygianum - i.
Braço de Sam Rainerio:
Meffane porius.
Braço de Sam Iorge , Etreito da parte da Alia:
Hele pontus.i.
Braga, Cidade de Portugal , Primado das E
ſpanhas:
Biaccara Augufta; Augufta Braccarorum ;
Braccarum -1.
Eſte vlcimo ſe acha no Martyrologio Romano .
Braga Cidade ſempre Auguſta primogenica dos
Celtas , emula de Roma , horror de Ceſares , fa
>

tal excidio de Citania , & Senhora da primeira


Mitra de Eſpanha , & theſoureira de numeroſos
deſpojos demais Prelados Sanctos , que todas as
Cidades de Europa.
Teue Braga quatro Concilios Prouinciaes:
Da Primalia de Braga eſcreueo o Senhor Dom
Rodrigo da Cunha húsobra . Raphael Volaterra . 1

no,
1
Lufitanico Latino 87
no , ſendo Italiano , a Braga chama Primas no li
uro ſegundo de ſua Geographia. Baccara Augu
Ra Pinolomas , eg Anionino, cuius Præful Me
tropolicus , fim ::16 Primas appellatur Regni Lu
fitania.
No Sagrado Concilio Tridentino , no Caralo
go dos Prelados que a elle forao , le da eſte.ticolo .

ao Arçobiſpo Antibarenſe Primas do Reino de


Seruia ; & ao Arcebiſpo de Nicoſia Cidade , Pri
mas do Reino de Chyprz ; nam ſe da ahi ao Arce
bilpɔde Braga (er ia por nam deſgoſtara Caſtella.
Em quanto nanı ouue tirolos de Metropolita
nos , Primates , Patriarchas , os Biſpos dos Reinos
>

obedecião aos Biſpos da primeira Cadeira ,que era


o de maior dignidade , como o de Carthago na
Africa; o de Merida na Luſitania ; oO de braga em
Galliza Efte Biſpado maior , ou mais nobre, era
primaSedes,vel primum Lignum , vel prima Ca
thedra ; vide Coelium Rhodiginum lect. antiqu.
lib. 7. cap. 23.
Bragança , Cidade de Portugal:
Celiobriga . &;
Brandicio , Cidade de Italia ou Brindez na boca
do marde Veneza : Brundufium.ij.
Braſil
38 Diccionario Geographico
Braſil, Prouincia da America:
Braſilia
Tomou o nome de certo pao , que nella ha; pri
meiro ſe chamou Terra de Sancta Cruz ,
Braſtonia : Pretoria Augufta.
luc'Antonio em ſeu vocabulario .
Braza , ou Traug , Ilha junto de Dalmatia:
Tragurium - y. 1

Breſla , Cidade de Italia :


Brixia - ia.
Ita Plinius , & Scaliger in Ortelio ; Salgado fol.
31. diz que aqui padecerão martyrio Sam Fauſtino,
& Sam louita .
Breſcel: Brixilum - i. Luc'Antonio ,
Breffe : Os daqui,
Segufiani-orum .
Breſſemburg:
Vefcennum - i. Luc'Antonio ,
Brenta , rio de Veneza:
Timauus; Medoacus; Meduacusai.
Eftes dous poem Luc'Antonio , & Calepino com
Plinio , lib . 3. cap . 16 .
O rio Timanio entraua no mar com ſete , ou
com oito, ou con noue bocas; vide Cælium Rho
diginum
Lufitanico -Latino. 89
diginum lib. 22. cap. 8. por iſſo Martial lib. 8. Es
pigrammatum , lhe chama Multifidus.
Bretanha , videinfra Britannia .
Brezzleu , cidade na Prouincia de Tunez na
Africa : Campi Germani.
Brihuega, em Eſpanha:
Brožca - 2.
Brianſon , lugar na França:
Brigantium - j; Virgantia - ia.
Brignano ,cidade de Italia:
Bretena.a .
Britannia , ou Bretanha:
Albion - nis.
Sic dicta ab albis rupibus ; vel ab Albione filio
Neptuni. Efta depois ſe chamou Britannia , to
mando Oo nome de Bruto filho de Syluio. Depois
ſe chamou Anglia , quali effet forma trianguli,
erecta in tribus Promontoris , Cantio ; Helent;
ET Orcha , Cantium he Kent ; Helenum he Cor
nubia ; Orcha , que he Wallia , ou Weſtuallia, to
>

mou o nome de Welt , que em ſua lingoa quer


diſer Occidente .
Toda Bretanha fe diuide em tres Reinos , aa ſa:
ber, ' em Scocia ( olim Albania , & por algus cha
M mada
90 Diccionario Geographico
mada Britannia ſegunda) em Inglaterra , & Sa
xonia ; tudo diz Poholomeo em Orrelio , & Ro
berto Goullet in deſcriprione britanniæ .
Britannia , olim Armorica ; & Bricones Armo
rici ; Venerabilis Beda apud Volaterranum .
Ioſeph de Arimathea conuerteo Bretanha à fé de
Chriſto ; depois Eleuterio Papa XII. poft Sanctu
Petrum ; depois S. Gregorio Magnomandou A
goſtinho , & Melito , & conuertidos por eftes OS
de Bretanha , durarão na ffé acé Henrique VIII .
vide Suarium contra Sectam Angliæ lib 1. cap.i.
De Anglia , que he Inglaterra , ponho os verſos
de Mantuano in die Sanctæ Vrſulę , aondeo Poe
ta fallando da ecymologia de Inglacerra , diz;
Infula ab antiquis (que dicta Britannia nunc
eft)
Anglia : velquoniam terris auulfa videtur;
Vel quoniam Regina locisregnauit in illis
Angela, queſignis illucvictricibus egit
Saxonas ; & fecit pulſis noua Regna Britannis.
Anglia tem de compridoduzentas legoas, & de
largo cincoenta ; como diz Oroſio libro 1. cap. 2 . i
Fica entre o Septentrião , & oO Occidente, como
dizem Plinio l. 4.6.17 . & Pomponio Melal,3.C.3.
S. Thomas
Lufiranico- Latino. 97 .
S. Thomas ( ou Thomas Anglico) commentan
do a obra que compos Seuerino Boerio de conſo.
a

latione Philoſophica, traz de Inglaterra os verſos


ſeguintes.
Anglia terra ferax , quatoto vix eget orbe;
a Etcuius totus indiget orbis ope.
Angliaplena jocis ; gens libera, aptafocari;
Libera gens ,cui libera mens, es libera lingua;
Sedmelior, liberiorque manus.
Tem Inglaterra vince dous Biſpos, & tres Ar
cebiſpos; Illeſcas 1. parte liuro i . cap. 14. Sendo
Metropolicanas a Igreja Cantuarienſe , & a Ebo
racenſe; &.o Arcebiſpo de Armachano , aquem
chamão Primas, como diz Volaterrano ;3 ſed ad
majorem notitiam vide diuiſionem Epiſcopatuum
per Barboſam
O natural de Bretanha:
Brito - nis.
Britiande , villa junto de Lamego; ou Britian
dos, lugar junto de Ponte de Lima:
Britonnia - ia.
Alguns diſſerão fora Britonnia , aonde hoje he
Ouedo ; vejaſſe o Doutor Frei Leam de S. Tho
mas no tomo primeiro de ſua Benedictina trata
Mij do
92 Diccionario Geographico
do ſegundo , parte ſegunda , cap. 21: fol. 369. &
inde .
Brugi , cidade de Germania:
Geforus - is. vide verbo Cales, & Bolonha .
Brujas, cidade em Brabancia :
Bruge- árum ..
1

Brunſwig cidade de Alemanha:


Tulifugium -zj.
Bruxellas, ou B: uxel , ci'ade de Brabancia ; in
qua eft aula Principis: 1

Bruxella-arum .
Bubal , rio de Galliza , de quo Juftinus lib. 44.
1
& D. Mauro Caſtella Ferrer fol. 40 ..
Bilbilis - is.
Bucephalia , cidade entre o rio Indo , & o rio
Hydaſpes edificada por Alexandre Magno o qual
The chamou Bucephalia do nome de feu cauallo
Bucephalo .
Bucephalia - d .
Buda , em Vngria:
Salinum - ; Barbofæ .
Curta - &
O

Efteſe gundo poem Luc'Antonio :


Buda, hoje Ofen , cidade deVngria , & Metro
poli
4
Lufitanico - Latino. 93

poli della em vinte oito deAgoſto demilquinhen


tos & vinre ſeis , dia de Santo Agoſtinho foi to.
mada pello Solimão , & lhe foi por ellemudado o
nome de Buda em Ofen .
Na tomada de Buda perderaõſe oitenta peças de
artilheria groffas; cinco mil moſquetes 3; dez mil
arcabuzes ; quatro mil carros ; cinco mil barcas.
Buges , rio:
Bycus - ; Luc'Antonio .
Bug'a , Reino de Africa :
Numidia noua.
Porque Numidia vecus he Tunez ,
bugia . cidade de Africa :
Neptuni ara; Colonia Patritia ;
lol Caſarea.
Illeſcas na tertia parte de ſua Hiſtoria Pontifical,
diz , que primeiro ſe chamou ( Leptis ) depois
( Tripolis ) depois ( Bugia. )
Buja , Ilha : Tragurium . ij.
Bulgaria, Prouincia de Alemanha:
Pannonia - ia.
Os de Bulgaria , que ficão entre o Danubio ,
& Ponto Euxino.
Triballi - orum .
Miij Burela
1
94 Diccionario Geographico
Burela , certa parte das Aſturias:
Bardulia - ia.
Buragag, rio: Sala - R.
Burges, cidade de França:
Anaricum - i.
Burgos, cidade de Eſpanha Tarraconenfes
Brauum -i Calepino; Burgi - orum .
Daqui foi Biſpo Dom Paulo de Sancta Maria,
que ſe coſtuma allegar o Burgenſe , cuja vida ef
creue Frei Chriſtoual de Sanctitotis , & anda no
principio do Scrutinio das Scripturas , obra do
meſmo Burgenſe.
Burdeos , ou Burdeaux , vide verbo Bordeos. 1

С
:
Cabecon,em
ContiumCaftella
-ij; Congium - j.
Cabo de Spichel em Portugal: 1

Barbaricum Promontorium .
Cabo de Sam Vincente em Portugal:
Sacrum Promontorium .
Cabo de Finsterra , em Galliza :
Artabrum - i; Nerium - 7
Celtium Promontorium .
Aefte
Lufitanico -Latino 95
A eſte Promontorio de Fins terra chama Frei
Prudencio de Sandoual na ſua antiguidade de Tuy
Mongia , vide Frei Manoel dos Anjos na ſua Hi
ſtoria vniuerſal fol. 4. fica eſte Promontorio de
fronte da villa do Padráõ , Volaterrano.
Cabo verde , na coſta de Guiné
Arſinarium Promontorium .
Hesperidum Promontorium .
Cabo de Val em Sicilia:
Lunarium Promontorium ; Caput vallis.
Cabo de S. Aleixo em Sicilia:
Argentum - 1.
Cabo de boa Eſperança , na Ethiopia :
Hesperiomeras-k; Frons e frica .
Cabo de Martin , no mar Mediterraneo :
Ferraria Promontorium .
Cabo de Carbonero , no meſmo: 4

Charidemum Promontorium .
Cabo de Guaté , ou de Gata:
Charidemum Promontorium :
Cabo de Mon -ju , no meſmo:
Mons louis; Scala Annibalis.
Cabo de Spartel, no meſmo:
Ampelufium Promontorium .
Alguns
96 Diccionario Geographico
Alguns querem , que Ampeluſium ſeja cabo de
Guér
Cabo de Cante :o:
Amp bfi m Promontorium -ij.
Cabo de Creux, no Mediterranco :
Portus Veneris ; Aphroduſeum - i.
Cabo de Guér: Ampelufiu. a.
Cabo de Nubia, em Africa:
Hermaq- R &; Mercurij Promontorium .
Cabo de Figalo na Grecia:
Actium Promontorium .
Neſte Promontorio Actio , que hoje ſe chama
cabo de Figalo , venceo Auguſto a Marco Anto
nio , & por ſer no mes de Agoſto, o mes que dan
tes ſe chamaua Sextilis , por ſer o ſexto mes na con
ta , começando de Março , ſe chamou , Agoſto ,
de Auguſto .
Cabo de Chio , na Grecia:
Cnidus - 7.
Cabo de Maluaſia:
Malea -ca; Malevm Promonto ium.
Cabo de Colone , na Grecia:
Salentinum -i;, Acra lapygia ;
lapygium - ij.
Cabo
Lufitanico. Larino. 97
Cabo Melażo , em Sicilia :
Falacrium 'Promontorium .
Cabo de One , na Africa:
Maga..
Cabo de Roſcalgatë ,na India :
Siagrium Promontorium .
Cabo nas Portas do Eſtreito de Meca :
poffidium Promontorium . !
Cabo de Squillacho , na Grecia:
Scgilaum Promontoriumz Scyllacium Litus. :)
.

Cabo Mocandan , ou Moſcandam , na India. :)


Aſaborum Promontorium . !!
Cabo de Gardafù na India:
Aromala -tum .
Cabo de Moçambique , na India:
Praffum Promontorium .
Cabo Spartiuento , nomar Adriatico ch !?
Herculeum Promoniorium . ';:::
Cabo de Verliche , em Macedonia :
Magneſia d. CEV ,
Cabo decolumbas , na Grecia :
Suntum - -
Cabo de Santa Cruz , Promontorio de Sicilia, 0
. : 1 ! Taurus-id ,
N Cabo
982 Diccionaria Geographico
Cabo de Sancta Maria , em Porougat:?
Cuneus: Ager.
Cabo Pallero , Promontorio de Sicilia :
Pachynnstha
Cabo del Toro , Promontorio de Sicilia , em fua
lingoa , Capo del Toro:
5.09 !. : Pelorussia
Deſta fasmençamVirgilio
MW
Æneidos 3. dizendo;
Rarefcunt caulina Pelori.
Cabo Boro ou Capo Boro , Promontorio de
Sicilia : ilcerchi Lilybum -1
Cabo d'Iſtria , Qu Capo d'Iſtria , em Veneza no
Arcebiſpado de Aquileña: .....
Imftinopolis - eosi
Cabo de Mari,em Hybernia: Le
Notium Promontorium
Pcholomeus tiba 2.apud Conradum Gefperum ,
Cabe , rio de Galliza:
Calabs - biss Calibdis - issu
Cabra, villa de Calella di
Gabrumizti Egabruni :)
Eſte vltimo poem Mariana ; Qrtelio poem com
dipurongoroitodegabrenfis villa,cacbo .
Cacaca , cidade de Fez , que ficana Prouincia
a

de
Luſitanico-Latino. 99
de Garet: Metagonite-esitting
Cacacora , Ilha da India :
Diofcoridis - 2; Diofcoridis- is.
Caceres , villa de Caſtella : :! . ‫و‬
. cil :
Ini
35... Castra lülia , stried
Ainda que Barreirosem ſua chorographiapoem
Caftra Ceciliaz Caſa Cereres;col.pl
Gerea - teke; Gerela - éxil bo lol
Cacia , villaem Portugal: ini .... 2
Aurelia - & ; Cariſis Aurelia . i ' ;;
Caçar Haſcen ,villa de Tripol.'s : Inseco I
Baracia -- ia. Pth lomæ
Pthoolo o ; '' 1 ?518
mæo,
Cadiz , em Eſpanha:
Gadir - riszi Tarteful
Cahors , cidade de França, patria de S. Giraldo
Arcebiſpo de Braga , & Vniuerſidade. 11. )
Cadurci - orum ; Deuena Cadardorum ;
Cathurciumanj.
Cayro , cidade de Egipto: 195 ! )
F...Memphis -1's Helsopolis.-. cos; ‫ار‬Alc uyrus -6.
Calabre , em Portugal. ‫ ج‬، ‫دا‬ )
703
:)
ria
Cairab -e.
Calabria a baixa, Prouincia de Italia:
Magna Grecia - ix. :: !
Nij Calabria
100 Diccionario Geographico
Calabria a alca :
Brutij.orum
Brulij à Brutia muliere , inquit Iuſtinus libr.
23. fol. 173.
aliowali
Calahorra , cidade de Caſtella aа velha:
Calagurrium • y ; Calagurris - is. Calaroga • a.
Deſta falla Poholomeo liu .2 . cap. 6. Plinio liu 3.
Pedro de Medina das grandezas de Eſpanha c.110.
Souſa na cronica de S. Domingos deſte Rein laj.ci:
Delta Calahorra foi natural o Patriarcha Sam
Domingos ; deſta Quintiliano Rhetorico , como
quer Euſebio ; nos preceitos , & regras de Orador,
dizem , leuou Quintiliano ventajem a Cicero
Calajace, cidade da India:
1.Metacum - i.
Caeta , porio de Italia , vide verbo Gaeta :
Calamea , villa de Castella:
klopita - a; llipa ming ".
Calatanazor , nome Arabigo, lie o meſmo que
falcura de Abutres ) como diz Illeſcas lıb s. hi
Horiæ Poncificalis. ..:)
Calatajud , villa de Aragam Bilbilisis .
Aut ibiprapius, inquit Barbo ?a ,luftinolib : 47.
diz , ſer rio. Nulvin apud eos celum probatur,
.

guod
Lufitanico - Latino 101

quod non ,aut Bilbili , aut Calybe tingalir fluuio.


Calaruguriumij, Calajuba . a.
Calaco , cidade antiga de Sicilia:
Calatagiro -nis.
Calatraua , villa de Caſtella:
Oretum Germanicum .
Calatraua em lingou Arabiga he oo meſmo, que
cabeça de Scorpiao , como diz Pedro de Medina.
Calcedonia , cidade eni Alia nenor :
Calcedo - nis.
Calés , ou Caletz , villa de França:
Gefloriacum - 1;-Calett - crum .
Tudo diz Ortelio em ſeu Theatro.
Calez , Ilha de Eſpanha:
Gades- sum ; Cuades- ium .
Calher , ou Callier , cidade de Serdenha :
Calaris - is .
Calibia , caſtello forre em Tunez:
Clupea - a; Curobi - orum .
Calicut , cidade da India :
i Cottiariq -1&; Camanes • um Çalecutium.ij.
O

Efte vltimo poem Oſorio derebus Emanuelis .


Camerana , cidade de Sicilia :
Camarina - 14.
Nij Delta
102 Diccicnzrio Geographico
: 31 . Defta diſſe virgilio 3. Æneid .
Ei nunquam conceffa moueri
Apparet Camaiina procul.
Efta deu origem , & principio ao prouerbio a
tino , Camarinam mouere ; aoqual prouerbio Bar
'
boſa da o ſeguintevulga r. Bolir com a maçãa do
: eſcaravelho ; ou bolir com o cao que dorme; vi
deantur Silius Italicus , lib . 4. & Eraſmus inchi
liadibus.
Camebrig : Cantabriga ...
Cambray, cidade de França:
Camiracum -i; Samarobrina - a;
Camera , cidade de Creta :
>

Camara - a.
Camerino , na Marcha de Ancona :
Camerinum - i.
Caminate, rio deIcalia, ou rio Meſſa :
Altia b . Disc )
Efte deu origem , & principio ao Prouerbio ;
1

Allienſis dies ,dia em que nos fuccede'mal ;vid


us
e
Ouidium in Faſtis , & Eraſmum in Chiliadib ;
por onde difíe Lucano:
Ei damnata din Romanis Alia Faftis.
vide Cælium Rhodiginum , lectionum antiqua
rum
Luſitanico. Latino. 103
rum libro, 30 cap. 32. Alienfispugne diesfune
ftror, quam capre Vrbis.
Cam Mart , cidade de Tunez :
Valachia - iam
Çamora , ou Zamora , cidade de Caſtella:
O

Siſapo - onis ; Siſapona- &;


Sarabris - is; Numantia.ix .
Campagna , Provincia de Italia :
Latium - ije
Camula , cidade de Phenicia :
Emela
Campigdona, vide Kempten:
Drufomagus - 1
Campo de Ourique :
Orichienfis Ager. Ex Reſendiolib . 4. fol. 2220 :
Cananon, cidade da India :
: . Calligaris - isa
Canal de Conſtantinopla:
Propontis - idis.
Canarias Ilhas:
Fortunata Infula.
Candia', cidade: Cyteum - 1.
Luc'Antonio ; & fas efta cidade :differente de
Candia Ilha
Candia
104 Diccionario Geographico
Candia , Ilha famoſa por ter cem cidades:
Creia d.

Canca cidadedeſta Ilha :


Lydon - nis.
Cañete , villa de Andaluſia:
Sabora - a.
Caniſtro em Macedonia :
Canaſtreum.i.
Canoſa , cidade na Pulha:
Canufium - ij.
Cantoens , Povos de Alemanha , por otro no
me Heluetios , ou Suiçaros:
Heluetij - orum .
Tem eſtes Cantoens , Heluetios , ou Suiçaros
treze cidades , viuem entre ſi confederados , ficão
entre o rio Rhin , ou Rheno , & orio Rhofne, ou
1

Rhodano. Eſtes Suiçaros ſe tirarao da ſojeiçam


do Archiduque de Auſtria , deltes falla Frei lero
nimo Roman .
Cantao de Emme:
Vicus Heluetiorum ; Ambronicus.i.
Calais , vide ſupra Calets na França:
Jocius Portús. 1
Cadenac na França: Vxellodunum -..
i . )
Canturberi
· Luſitanico -Latine. IOS :
Canturberi , cidade Primacial de Inglaterra:
Cantuaria . a.
Cappadocia , Prouincia na Grecia :
Cappadocia• & .
A piano diz ſer Cappadocia , parte da Armenia
menor. O rio Euphrates a diuide da Armenia. Pri- i
meiro foi chamada Leucoſyria , & depois fe cha
mou Cappadocia à Cappadoce amne.De Cappa
docia ſe formað os adjectiuos ſeguintes.
Cappadox - cisz Cappadocus.- a -umz:::
Cappadocius - a.-ium; Cappadocenus -a -numi
VtBafilius Cappadocenus em Couarruuias.
Capparra, villa de Andaluſia:
Capara - 4;. Cappara - 4.
Capez , cidade daProuincia de Tripol:
Triton- niso
Capha, cidade nas partes Septentrionacs:
Theodofia- ja; Dromus Achilleus.
Capilla, villa em Andaluſia:
if Mirobriga -do
2.
Capo Boro , vide cabo Boro .
Capo Paffero , vide cabo Paſſero .
Capo del Toro , vide cabo del Toro.
Capo d'Iſtria , vide Cabo d'Iſtria. i 1
O Capua
106 Diccionaria. Geographico
Capua , cidade de Italia: 1 : Capua .do
çaragoça , cidadede Aragam:
Augufta Cafareaz Cafaraugufta - az 1

Saldubia Edetana.
Abraham Ortelio em feu Theatro do mundo ,
fallando como prouerbialmente, diz
Barcelona a rica;
Valença a formoſa ;
Caragoça aa abundante;
& louuando outras terras , pello que dão , diz
As ſedas del auores de Napoles;
Os vidros de Barcelona;
Os criſtaes de Milão;
Os coraes de Marſelhaz.
As bujerias de Genoua;
& aſli commummente dizemos, os capoēs de Gra
nada ; a ternera deCaragoça ; vinho de San Mar
tin ; azetonas de Seuilha ; conferuas de Valença ;
lingoados de Aueiro , peſcadas de Caſcaes ; lam
preas do Mondego ; ſaueis do Minho ; tainhas do
Sado ; mugis do Tejo.E ja Virgilio louuaua as ter
0
rras , por o que dauão,
India mitris ebur , mollesfuatura Sabai, Erca
vide verbo Barcellona .
Çarago

1
Lufitanico Latino. 107
çaragoça , cidade de Sicilia:
Syracuſa -rum .
Vide in præludio doctrinali , no - S . aonde ſe
trata das cidades, cujos nomes ſe acabão empolis.
Caramania , Prouincia de Alia: 1

Cilicia - je; Pamphylia - ie.


Se oO mar de Pamphylia ſe abrio , ou 'nam a Ale
xandre Magno? vide infra Mar de Pamphilia .
O natural de Caramania :
Cilix - cis.
Caraminha, cidade de Meſopotamia :
Amida - d.
Çamorin , na India:
Colchi - orum ; Callaicum - .
Camaldula,ou Moſteiro Camaldulenſe ; o Ermo,
& Moſteiro Camaldulo , he oO meſmo que campo
de Maldulo (porque foi de Maldulo aquelleſitio )
fica em Italia , no monte A pennino ,entre Floren
ça , & Arezo ; aonde S. Romualdo emoanno de
mil , & noue fundou os ſeus Camaldulenſes, como
diz Frei loam de Caſtaniza na vida de S: Romu
aldo cap. 11. fol 63 , videatur Mirandatom. 1. Man .
quæft. 4. art. 12.
Camaldula . a .
O ij Cane .
108 Diccionario Geographico
Canero , villa de Italia :
Bebriacum - i; Labina RA
Callcis , ou Chalcis :
Chalcis - idis .
Carcaſſona , villa de França:
Carcoffum - s.
Carcefa, hoje Ventofa: 1

Carthefa .. vide verbo Aſtorga !


.

Cracouia , cidade de Polonia:


Carodunum.i.
Carmona , villa de Andaluſia, ou Carmana ; fi
ca entre Toledo , & c.Torijos:
Carmo - nis ;
Carmo , he 0o meſmoque alegria.
Carona , rio de França:
Garumna - d.
Caroffa , villa de Andaluſia :
Cariſa Aurelia .
Carpata , cidade que antigamente eſteue junto
de Ciudad -Rodrigo: Carpata .. a.
! Carpentras , cidade na França :
Carpentoracte,iso
Carrjão , rio , & villa:
Carrianum - 1.
Carruam ,
Lufitanico. Latino. 109
Carruão , cidade de Tunez :
Caruanúm- i.
Caryniano, Promontorio em Genoua:
Vinea lani...
Videatur Sempronius de diuiſione Italiæ .
Caruaggio, ou Caruagio , cidade em Italia:
Carraca de sinnlos
Carraria , no deſtricto de Luna , ou a meſma
cidade Luna :
Cariara . & ; Cariaria - ja.
Cariaria ,he oO meſmo que cidade de Lua; for
mafe das palauras Etruſcas Car queſignifica cida.
de; & de lara que ſignifica Lua ; ita Viterbienſis
in itinerario Antonini Pij.
Caracuel , em Efpanha:
Carcuuium - ï :
: Carnoto , cidade de França a, em fua fingoa
1

Chartres: Carnutumi- ti.


Carthagena, cidade em Eſpanha:
Carthago noua; Carshago Spartiaria.
E chamoufe Sparciaria , por a grande copia de
Sparto , que nace em ſua comarca.
Chamafe Carthagonoua ; porque Carthagove
tus he Canta a velha em Catalunha . ::1
Dille
110 Diccionario Geographico
Dine Andre Doria , que auia tres portosſegu
rosno mar Mediterraneo ; a ſaber lunho ; Iulho;
& Carthagena.
Carthago, cidade famoſa na Africa , competi
dora de Roma ;
Carthago - ginis.
De Carthago diz Cælio Rhodigino , libro 28.
cap 22. Cafta mulier.Carthaginem condidit , fed
rurfum vrbs eadem caftitatis laude finita eft. Eno
lib. 18. cap. 38: louuando Carthago diz ; Cartha
go eius Prouinciæ magiſtra venerabilis ; Africa
Muſa celeftis ‫ ;ز‬Camena togatorum .
Eſta Carthago foipellosGregos chamada Char
chedon à Charchedone conditore ; deſeu poder
vide Volaterranum lib. 12. in deſcriptione Numi,
diæ .
5. Cartuxa , monte , aonde S. Bruno fundou fua
primeira caſa ; & ſua Familia ,& Religiam come
çou. Cartuſia- ; Certoſa - a.
Caſal de Caceres , villa de Galliza , como quer
Dom Frei Prudencio de Sandoual nas antiguida;
des de Tuy: Caſale - is.
Cidades , & Villas ha, & Lugares varios deſte
..nome.
Callino
Lufitanico- Latino. III

Caſſino «monte em que o Patriarcha S. Bento


6

fundou hum Moſteiro :


Caffinum - 1.eng 1

Caffinum , he oO meſmo que vetus 5 fica em os


Sabinos, ou Samnites. Das grandezas do Moſtei
ro de Caſſino fallað Manrique , Britto , & o D.
Frei Leam de S. Thomas. CSS
‫;; ) ܂ ܐ܂‬, ; O
Caſtona , villa de Andaluzia: 15.1
Caſtulo-nis; Cafona - a.
Os daqui: Caftulonenſes - forum...
Caſtella , Reino:
Iberis -ie; Prouincia Caftulonienſis )
Bardulia - ia .
Caftella a velha , ou Caſtella citerior:::
Caftella Brigia ; Caftellaciterior.
Ita Couarruuias in principio Practicarum Que
ftionum , Venero in Enchiridion , & Garibay li
bro 4. cap. 8 .
Conforme Pineda em fua Monarchia Eccleſia
ftica z Brigo foi o quarto Rey das Eſpanhas, &
cfte deu o nomea muitas terras , como a Conim
briga , Arcobriga , Mirobriga ; & por tempo mu
douſeog em c ; & alli dizemos Conimbrica , Ar
cobrica .
Briga
IIL Diccionario Geographico
Briga em lingoa Eſpanhola quer dizerCaſtello;
aſli como , Burg, em lingoa de a lemnaens. Pedro
de Mariz no dialogo1. fol.7. verſo diz , que Briga,
ou Brica, quer difercidade, ou poudaçam grande:
- Outros a Caſtellaavélha dão por nomie: 1
1

Bardulia
Efenome tomou de Bardo 1V.Rey de França.
Os de Caſtella a velha:
Turduli Populi.
Cartelaà mar , villa de Italia :
Stabicirumai.
Caſtello -branco , villa na Beira:
Albicaftrum -
Caſtello de Almourol: ;
Morum - i; Moro - nis.
Caſtro - el- Eftio ‫و‬, villa de Caſtella :: 1
Caftra Pofthumiana; Aspania -ia. 1

Caſtro nouo , em Italia:


Caftrum nouum . 1

Foi deſtruido , & hojeſe diz Caftrum vetus; &


vulgarmente Ciuita Vechia : Haoutro Caſtro no :
úo em os Sabinos, no principio do Latio .
Caſtro Xeriz , villa deCaſtella : 29
Caftrumm Cafaris. . . .
Catalunha
Luſitanico- Latino. 118
Catalunha , Ducado de Eſpanha:
Laletania - ia; Caibalonia -ie.
De Gotholaunia , pouoaçam dos Godos , & A
lanos , ſe veo a diſer por corrupçam Catalunha. }
Catanzaro , em Calabria : Catantianum -i.
Caſtilla de oro , no nouo mundo , regiam por
outros chamada Terra firme:
Caftilia aure. Vide Leuinum .
Cauado , rio de Entre. Douro & Minho , entra
no mar entre Faõ , & Eſpoſende:
Celandus - i; Cauadus - 1.
Caucaſo , monte de Aſia:
Caucaſus
Eſte monte Caucaſo , na parte Occidental da
India , que corre do Oriente pera o Poente , cha
male Caucaſo ; na parte Meridional Parapomiſo ;
em Affiria Tauro , em Cilicia Amano .
Caux , ou Cales , porto de Artois na França :
Calerum - i. Os daqui
Caleti - orum , Caletenfes - ium .
Caxama , cidade no nouo mundo:
Caſamalca - &. Vide Leuinum:
Cedofeita , collegiada inſigne, junto da cidade
do Porto Citofacta -a; Cendopheta -d,
P Elte
114 Diccionario Geographico
Eſte vlcimo poem o Concilio Braccarenſe IV.
actione 3. cap. 21 o Citofacta ex Calixto II. o
traz Frei Antonio da Purificaçam na ſegunda par
te das chronicas de S. Agoſtinho.
Ceffaïa , rio na Africa:
Sauus - i. Saffaya -ido
Ceice , villa de Portugal:
Cælium - j; Ceļium - ij.
Cella , porto de Italia , oqual faz o rioMinião.
Cella - & .
Do rio Minião falla Virgilio lib.1o.dizendo,
Qui funt Minionis in aruis.
Por Ceſar pór em Cella cem julgadores , ſe cha
>

mou Cincella ; como quer o Viterbenſe ſobre o 1


itinerario de Anzonino Pio.
Cella - noua , Moſteiro da Ordem de S. Bento,
no Reino de Galliza , junco do rio Lima, oqual
fundou S. Roſendo Portugues natural de Portu
gal, nacido em Salas, no diſtricto do Porto pellos
annos de 939. & fundou eſte Moſteiro de Cella
noua junto da fonte do Lima, em huma herdade
ſua chamada Villar, vide D. Rodrigono tratado
dos Biſpos do Porto I. parte fol. 153.
Cella - noua . &
Cellano
Lufitanico Latino. IIS
Cellano , villa de Italia :
Cliternia - A; Cliternium - j.
Cellas , no deſerto do Egypto :
Cella - arum ..
Vide Vitas Patrum per Heriſbertum .
Ceylao, Ilha da India:
Taprobana - a.
Celé , cidade na Africa, na terra de Fez :
Salla - R.
Celef , rio na Africa:
Guinalaf. Ptholomæo.
A eſte chamãopor ſobrenomerio do Açafram .
Marmol o diz .
Celene , em Vngria: Celena -da
Celorico , villa de Portugal na Beira:
Celiobriga - a .
Celorico he o meſmo que zelo rico , ou cerro
rico; vide Rodrigo Mendez da Sylua en ſu Pobla
cion de Eſpanha.
Kent , vide verbo Britannia . j
Cantium - ij.
Centorbos, ou Centuripe em Sicilia:
Canturipini Populi.
Vide Plinium libro 3. cap. 8.
Pij Cepa
116 Diccionario Geographico
Cepa , cidade de Tartaria:
Mapeta - a.
Cephalonia, Ilha da Grecia :
Cephalonia - id.
Cercelo , cidade de Africa:
Iulia Cæfarea.
Cerdenha, Ilha no mar Lybico:
Sardinia - id;. Inhufa- é
Vide Britto na chronica de Ciſter liuro 4.
Cerron , cidade deGrecia :
Cherronea - e &o
Kereſtien mezu , em Tranſſiluania ; como quer
Ortelio : Inſula Chriſti.
Keureuz , na meſma Tranſiluania, como diz o
meſmo Orcelio :
Chrifius fluuius.
Ceruennes , parte deſte monte :
Gebenna - 2.
Ceruera , villa de Caſtella:
Afcerri - orum ; Secerra : arum .
Ceſarea, cidade de Paleſtina , fundada na prayā 1

do mar ; eſta chamandoſe Pyrgos , ou Turris Stra 7


1

tonis , ſendo renouada por Herodes Aſcalonita


em honra de Ceſar a chamou Ceſarea ; deſta falla
Iofepho
Lufiranico-Latino 117
Ioſepho lib. 11. de bello ludaico , cap. 3. & 16. Pli
nio lib. 1. cap . 13.Egeſippus lib. 1. cap 18. de exci
cidio Ieroſolymorum ;& lib 15. cap. 1o. antiquita
qum Iudaicarum.
Outra Ceſarea eſtaua ad radices Libani , aqual
ſendo primeiro chamada Paneas , ſendo renouada
por Herodes À ntipas, foichamada Ceſarea , hoje
ſe chama Belina.
Ha outra Ceſarea em Cappadocia , Metropoli
della , & eſta ſe chamaMazaca hoje , vide verbo
Mazacá , & verbo Belina, & verbo Queirferie.
Cezimbra , villa de Portugal :
Zambra- &; Cerobrix - gis.
:: Chala , cidade de Sicilia : >
Triocla - d.
Chaere , cidade entre Turcos , & he Oo meſmo
que cidade vencedora:
Victrix civitasi
Chelua , em Eſpanha : Inicibilis - is.
Chanaam , ou Regiam Chananea:
: Chananea regio; Chanaam .
Chanaan , id eſt negotiator , velmercator:
Foi a regiam de Chanaan habitada por ſete po
uos, a ſaber Amorreos; Chananeos; Gergeſeos;
P iij Hetheos
118 Diccionario Geographico
Hecheos ; Heueos ; Iebuſeos ; aosquaes podemos
ajuntar Philiſteos , ou Paleſtinos.
Eſta terra de Chanaan , ſendo tomada pellos
filhos de Iſrael, diuidiramna em doze partes , con
forme o numero dos Tribus , & foi chamada rer
ra de Iſrael.
As terras mais nomeadas deſta terra de Iſrael,
ſão , ludea ; Samaria ; Galilea ‫ ;ز‬Paleſtina ; Iturea;
Thraconitida ; Chalcidica .
Iudea teue em ſi eſtas principaes cidades , a ſa
ber , Ieruſalem ; Bethel ; Hiericho ; Arimathea ;
Emmmaüs,por outro nomeNicopolis ; Bethlem;
Hebron ; Cariarhierim ..
Samaria edificada por el Rey Amrino monte
Somer, da Tribu de Ephraim , ceue em fieſtas prin
cipaes cidades , a ſaber Silo ; Sichem , ou Sichar;
Samaria.
Galilea ja tinha eſte nome , quando paffarao os
filhos de Iſrael, & tem eſtas principaes cidades , a
ſaber Nazareth 3 Nain ; Capernaum1 ;; Bethſaïda ;
aqual Betſaïda foichamada Iulias , & Paneas , &
depois Tyberias;& ſão duas Tyberias,humaſuperi
or, que fica jūtodo mar de Syria; &outra inferior,
que fica junto do mar de Tyberiade.
Paleſtina
Lufitanico Latino. 119

Paleſtinatem em fieſtas principaes cidades , aſa


ber Gech ; Gaza ; Azoto ; Accaron ; & Aſcalon .
Occupandoos filhos de Ifrael a terra de Chanaā,
que depois ſe chamou a terra de Iſrael , toda ella
terra foi chamada ludea , por ſer dos ludeos oc,
cupada , & depois foi chamada Paleſtina, ou ter
ra Sancta : tudo diz Carlos Sigonio de Republica
Hæbreorum , lib . 1. cap. 7 .
O natural de Chanaan .
Chanandus - ai.
Porem eſcreuendoſe ſem aſpiraçam Cananæus,
o natural de Canà deGalilea
he O
Canà he lugar em Galilea , & he o meſmo que
zelus , ſiue æmulatio.
Châlon em França , no condado de Campagna,
Catalaunum - i.
Vide verbo Xalon .
Chapena , villa de Andaluzia :
Capionis turris .
Chartres , cidade na França , ou Xartres:
Autricum Carnutum .
Chaues, villa de Portugal, em Tras os montes:
Aqua Flauie;
Frei Bernardo de Britto na ſegunda parte de ſua
Monarchia
120 Diccionario Geographico
Monarchia Lufitana diz', que Flauio Veſpaſiano
fundou Chaues , & lhe pos o nome de Aqua Fla ;
412 , & depois corrupto o vocabulo , em lugar de
Flauia , diſſerão Calida, a reſpeito das agoascali
diſfimas, que neſta villa nacem , aonde chamão a
ponte das Caldas , & andandomais o tempo diſſe
rão Aqua clauis, com corrupçam de calida, em
clauis , & de clauis em Chaues. E eſte nome ſe
principiou no reinado de Affonſo VI. Rey de El
panha , que ganhou Toledo aos Mouros , & le 1

deu em dote ao Conde Henriquez ja com eſte no


me de Chaves.
Mariana de rebus Hiſpaniæ lib : 7. fol. 333. diz,
queel Rey Dom Affonſo oO III. por ſobrenome o
Magnanimo a reedificou depois da perdiçam de
Eſpanha pellos Mouros , no anno de 888. & ahi
meſmo diz , que Chaues ſe chamou antigamente
Aqua Flaura.
De Chaues faz mençam em ſua chronica Vaſeo
fol. 64.& 86. Tambem defte yltimo lugar de Va
ſeo ſe colhe, que Chauesſe chamou Flauia , & diz
que Flauio Veſpaſiano fez a Flauia pellos annos
de cento & leis annos.
Chaul, cidade da India : Camanes -um .
Chaulons
1
Lufitanico - Latino. 121

Chaſlons ſur Saone , na França:


Cabelinum - 1; Cabellanum ad Ararim .
Chaſteaudun , na França:
Vellaunodunum.i.
Chermain , Prouincia da India:
Caramania - ia.
Cheromandel, cidade na India: Cendorgifia-e.
Chiaurlich , rio de Thracia:
Arſus - .
China , Prouincia da India:
Sinarum regio.
Chio, Ilha que fica entre as Cyclades , & Bi
thynia. Chium - ý,
O meſmo he Chiumem lingoa Syria , que Al
mecega, quia Maftrix ibi gignitur.
Neſta llha , Nullum adulterium , nullus illegitim
mus concubitus, diz Cælio Rhodigino.
Chipona, villa de Caſtella:
Suel; Chipiona-a.
Pomponius Mela , lib. 2. cap.6. & Oliuariusibi,
Chypre, Ilha do Arcipelago:
Cyprus.i.
Olim dicta fuit Macaria , quod eft beata ; in
quis Ortelius.
Q Chiroga
124 Diccionario Geographico
Chiroga , villa de Aragão : is )
Carontum - ij. 1

Chruſi , cidade de Toſcana:


Cluſium - ijo
Chirbzbi , cidade de Bretanha: : ir
Olcana- & .
Choburgbz , cidade de. Alemanha :
Melocabus --
Cherca , cidade de Sicilia , & hum rio ahi:
Gelas - do
Cherſoneffo , he.o meſmo que Peninſula :
Cherſonis; Cherfoneffus -
E ha algumas infignes, como ſao
AureaCherfoneffus ; Cymbrica Cherfoneffus;
Taurica Cherfoneffus; Thracia Cherfoneffus.
Ciabra ,, villa em Caftella ::
Sanabria - ia . Ex Mariana.
Cicas ; Ilhas de Bayona; vide verbo Bayona,
Cidade dos Reis, no Nouomundo :
Regium ý : vide Leuinum.
Cidade de S. Thomena Serra do Malayar, que
hoje ſe chama Meliapor:
Calamina-ai
3
Vejaſe Frei Antonio de Gouuea , no liuro dos
feitos
Luſitanico.Larino. 123
feit osde Dom Aleixo de Meneſes , & Ioam de
Barros em ſuas Decadas .
Cilia , cidade em Eſclauonia :
Cileïa . ïæ.
Cidade de Venus, no campo Piceno:
Ancon - nis .
Cinca , rio de Aragão: Cinga .
Cincelli , ou Centum cellas , em Toſcana, hoje.
Ciuira Vechia , como diz Frei Ieronimo Roman
il
noliu.6. da Republica chriſtāa cap: 6.
Centum celle - arum .
Pera eſta foi deſterrado S. Cornelio , & nam pe
ra junto de Belmonte , por mais que queirao Frei
Manoel dos Anjos na ſua Hiſtoria vniuerfal &
Iorge Cardoſo na 1.parte de ſeu Agiologio.
Cinoſa , Ilha: Gnofia- d. ܽ‫ܟ݁ܥ‬
)
, lugar junto de Liſboa.
Cintra , ou Sintra Promont orium .... !!!oqno
'Luna
Circé, cidadede Aſia: Lampſacus -1.1.1
Cyrenes , em Chypre : Cyrir:4 - in. 11
Cifter , Moſteirode S. Bernardo na França , de
quo Britto , Manrique, & alijmulci.”
Ciſtèrtium - 21.
Cifteron , cidade deFrança: Sigeftorium -ij.
4& ii Ciudad
124 Diccionario Geographico
Ciudad Real , villa de Caſtella:
Mirobriga- 4; Auguftobriga - a;
Colonia Oretana.
Ciudad - Rodrigo , cidade em Caftella:
Apud Ciuitatenfes.
Ciudad-Rodrigo ſe chamou, porque Rodrigo
Conde , que caſou com Donna Sancha , filha del
Rey Dom Affonſo VIII.a pouoou ; affi o diz Dom
Godiel na Hiſtoria dos Duques de Oſuna , & re
fere Caſtillo na Hiſtoria dos Godos , libro 4. dif
curſu 3.
Os de Ciudad - Rodrigo:
Ciuitatenfes.
Ciuita Vechia ,cidade , & Porto em Italia:
Pyrgos - i; Pyrgi- orum .
Citta di Caſtillo , no Ducado de Eſpoleto:
Tiphernum - 1.
Claraual , Moſteiro de S. Bernardo na França,
bem conhecido com a vida , & corpo de Sam
Bernardo:
Claravallis. vide verbo Aluernia.
Claramonte , cidade em França .
Clarus mons - tis; Claramons - tis.
Clarencia, cidade de Grecia: Cyllene-es.
Claſſenſe
Luſitanico:Larino. 125
Claffenſe Moſteiro :
Monafterium Claffenſe.
O rio Sanio , que corre por junto deſte Moſtei
ro , fazia certa enſeada , & bahia , em que fereco
lhiao as Galés dos Emperadores ,que trazião pera
ſegurança do Mar Adriatico ; & porque aqui a
codião muitos tratantes , & mercadores , fizerão
caſas,& ascercarão, & chamouſe cidade Claſſenſe,
por ahi ſe recolherem as armadas, de Claffis,que ſi
gnifica a armada. As agoas, & tempo conſumi
rão eſta cidade Claſſenſe, & ficou della fomente
o Moſteiro Claffenſe da Ordem do Patriarcha S.
Bento ; aſſi diz todo acima dito Pietro Ricordato
na Hiſtoria Monaſtica; allegao Frei Ioamde Ca
ſtaniza na vida de S. Romualdo.
Clauſuburg, na Tranſfiluania:
Claudipolis - is es eos.
Cleſemberg, cidade de Dinamarca:
Zeugma . a .
Cleuceſtre, cidade de Inglaterra:
Coronium- j; Claudiana caftra.
Clermont, cidade de França:
Monafterium-
Cluniacenfe , Moſteiro deFrades Bentos, ficaua
Q_jij en
726 Diccionario Geographico
em Cluni na França , fundado por Adão , ou O
dão ( que huma, & outra couſa ſe acha ) pellos
annos de noué centos & vinte ; fas mençam deſte
Moſteiroo Martyrologio Romano Primo die la
nuarij .
Monaſterium Cluniacenfe.
Coa , rio de Portugal: Cuda
Os de Riba de Coa:
Tranſcudani- orum ,
Coca , villa de Caſtella: Cauca - ē
: EſtaCoca ficajunto de Segouia; o Licenciado
Iorge Cardoſo ,na i parte de ſeu Agiologio diz,
Cauca ſer Villa -pouca de Aguiar.
Cochim , na India , ou Calecut:
Cottiaria - d.
O

Coermanden , cidade de Inglaterra:


Maridunum.i.
Cogni, cidade de Iſaurio na Aſia:
Iconium - ij.
Cohelenay, cidade de Alemanha .
Confluentia - ie.
Coimbra , cidade , & Vniuerſidade do Reino
de Portugal: |
Conimbriga; Colimbria Conimbrica -
Col
Luſitanico. Latino. 127
Col , cidade de Tunez , ou Gigar:
! . Collops magnus.
Colibre : ou Coliure , cidade de Catalunha:
Iliberis-is; Caucoliberis- is; Geruaria - ia .
Efte vltimo da Oliuarius in librum ſecundum
Pomponij Melæ ;
Alguns quizerão, que Illiberis foſſe Colibre, mas
enganarãöſe, porque Illiberishe Granada, ou Sal
ſas ou Eluira , ou Serra d'Elvira , ou.Porchena ,
como dizem Calepino , Barboſa, Venero , & Ga
ribay lib . 7. cap. 4. fol.220...??? 1 )
Colonia Agripina , cidade da inferior Germa
nia , junto do rio Rhin ::
Colonia Agrippina, 15. Colonia Agrippinenfis;
Vbiorum.colonia; Vbium - ij.
Vbium he o lugar, em que ſe fundou Colonia
Agrippina... La 201 03:50
Os de Colonia Agrippina :
Vbij - orum .
Colonia , na Alemanha baixa: ::

Colonia Equeftris.
Columnas de Hercules , videGibraltar;
Calpe - is. ។

As columnas deHerculesfaó dous montes , a ſa


ber
128 Diccionario Geographico
ber Calpe , & Abyla ; o Calpe ficada banda de Er
panha , & eſte he Gibraltar; o0 Abyla fica da ban
da de Africa , & la ſe chama Serra de Marca ; alfi
poderemos melhor dizer
i Adcolumnas Herculis.
Koluſuar, cidade em Tranſſiluania:
Claudipolis - cos;
Comarges , na França: Campus Marij.
Comidia , cidade na Aſia ( Turcis,Nidar:)
Neomedia - ia.
Comminges , na França:
Conuenarum regio; Conuena - arums
Lugdunum Conuenarum .
Como, cidade em Lombardia :
Comum- ;.
n'
Compludo , Moſteiro edificado por Sam Fru
'étuoſo ; como ſe ve em ſua lenda , no Breuiario
Bracarenſe 11. Aprilis ,& nas chronicas de Dom
Rodrigo: Complutum -
Compoſtella , cidadeno Reino de Galliza:
Compoſtella
Compoſtella ,quaſicampusſtelle, ait Herman .
Contractus in chronicis.
Calixto II. fcz a Compoſtella Arcebiſpado , &
pera
Lufitanico- Latino 129
pera ella paſſou as acçoens , & dereitos de Meri
da. Dom Diogo Gilmires edificou a Igreja , & Sé
no modo , em que hoje ſe vé. Foi a Sé ſagrada
no anno de 876. foi dotada por Ordoño 11. no
anno de 915. tudo dizem Floriam de Ocampo .
Frei Prudencio de Sandoual , & Dom MauroCa
ſtilla Ferrer.
Conca , rio de Italia :
Cruftiminium - ij.
Concordia : Concordia -2 .
Ha muitas Concordias; Plinio no liuro 3. cap..8 .
poem húa Concordia em o diſtricto de Veneza,
nam longe de Alcino , & dorio Liquencia .
O meſmo Plinio no liuro 3. poem cutra Con
cordia em Andaluſia no conuento de Seuilha; &
no liuro 4. cap. 22. diz Bocori , qui es Concordi
enſes Lufitaniæ populi:
Pedro de Medina no liuro 2. das grandezas de
1
Eſpanha , fallando da Prouincia de Eſtremadura
diz. Fundarão perto do rio Gadiaria os Celtas hū
Pouo , aquem chamarão Bertobriga , & eſta ber
tobriga chamaraõ depois os Romanos Concor
dia , & em outra parte diz , que eſta Iulia Con
cordia ſe chamou antigamente Bocoris , & alguns
R efcreuem
130 Diccionario Geographico
eſcreuem Nortobriga , & nam Bertobriga.
Flauio Dextro , & ſeu commentador Frei Fran
ciſco Biuar , fol. 247. poem húa Concordia na
Luſitania , em Portugal, & dizem eſteue, aonde
hoje eſta o lugar de Beſelga, junto de Thomar ,
villa bem conhecida . Porém nem Ptholomeo ,
nem Plinio , nem Calepino fazem mençam de tal
Concordia
Ponho as palauras formaes de Dextro ; Concor
dia , in Lufitania , quæ nunc Beſulci dicitur , SS.
>

Chriſti Martyres Donatus , & focij ejus multa


>

paffi funt.
Ő Licenciado Iorge Cardoſo faz hum tratado
deſtes Martyres , de que falla Dextro , eſperamos
deſta Concordia nos de plenaria noticia.
Condexa a velha , lugar de Portugal:
Conimbriga - d.
Congedo, rio de Aragam , de que falla Martial,
oqual rio corre por junto de Bouierca.
Cogedus ..
Conil , ou Tariffa : Carteïa- ïą .
Videatur Pineda de rebus Salomonis.
Cornualha , na França : Curioſoitumi.
Os daqui: Curiofopita - Arum ;
Conferans
Lufitanico- Latine. 131
Conferans: Conforanum -i,
Conſtancia , cidade de Alemanha:
3

Vetodura- a; Ganuodunum . i.
Conſtantina, cidade do Reino de Tunez:
Culca colonia ,
Conſtantina em Numidia , & eſta he a meſma
que Culca Colonia:
Cirta - R.
Conſtantinopla, cidade de Thracia :
Byzantium - ij.
Eſta Byzancio ( ou Conſtantinopla ) foi edifica
da por Pauſanias Spartano , como dizem Strabo
lib : 1. & 7. Iuſtino lib . 9. in principio ; ou ſe cha
mou Byzancio de Byza ſeu fundador , como diz
Ortelio em ſeu Theatro .
.
Eſta Byzancio foi por Conſtantino Emperador
chamada Conſtantinopolis, vulgo Conſtantinopla ,
& por ſobrenome a Noua Roma. Foi tomada
pellos Turcos , no anno de mil quatro centos cin
>

coenta & dous ; & por os Turcos foi chamada Cæ


ſarondum , que he o meſmo que cala de Cæſar.
Vejaſe Ilheſcas na Hiſtoria Pontifical , Dom Ro
drigo da Cunha , & Frei Baptiſta Mantuano in
carmine D. Damaſceni.
R ij Conforme
132 Diccionario Geographico
Conformie Frei Manoel dos Anjos na ſua Hiſto
ria vniuerſalas maiores cidades do mundo ſao
Conſtantinopla; Paris ; Liſboa ;3 Napoles.
Eſta Byzancio comou eſte nome de Byzante , fi.
lho de Cercheſſa, filha de lſis, ou de Byze Capitão
da armada dos Megarenſes; algum tempo ſe cha
mou Ligos , como diz Plinio .
Conſtantino Emperador a chamou Æshufa;
Constantinopolis ; Noua Roma. E antes de Con
i

ftantino lhe dar eſtes nomes , Antonino Seuerolhe


chamou Antonia ; tudo diz Raphael Volaterra
no , libro feptimo Geographiæ , na deſcripçam de
Thracia.
Cælio Rhodigino lectionum lib. 19. Cap 6.diz
Byzantium Thracia ciuitas perilluftris, vtriusque
lingue monumentis perilluſtris , Gracie fubala,
omnium ſpeciofiffima ciuitatum .
Tomou o nome de Byzantio ou Byze , comoja
dille com Volaterrano , ou de.Byzanto Rey , co
mo diz Diodoro.
Byzantinos intemperantes , & bebados, diz o
meſmo Cælio loco citato.
Conſuegra, villa de Caſtella , que foi do Conde
Iuliano. 1

Confaburo
7
Luſitanico Latino. 133
Conſaburo - nis; Con ,abura-&; Confocra • &.
Videatur Saauedra in Corona Gothica fol 460.
Contances , cidade:
Caſtra Confiantia.
Comté de Borgonha: Maxima Sequan :rum..
Os do Comté de Borgonha: Sequani orum .
Cofta de Gennes: Eburates - tum.
Coftents ; Os daqui : Harudes.dum .
Conuey , rio de Inglaterra : Tijoris.is.
Coranto , ou Corinto na Grecia:
Chorinthus - .
Eſta Coranto , ou Corinto tambem ſe chamou
Fphyra ‫ ;ز‬Acrocorintus ; & Heliopolis ob ſolific .
citatcm.
Huc omnis Græciæ deliciæ conuenerant , vtin lo
cum ad effaminandos animos ab mulierum elegan
tiam paratiffimum : Hic vtait Strabo lib.8. Vene
ris templum fuerat ,abi mille circiter nobilia fcor
ta parasa ſepoſtare venientibus hospitibus ; inter
quæ ab Authoribusnominantur Lais ; Cyrene; L :
ana; Sinope; Pyrrhine ; Sicione ; in de prouerbium
Corinthiſaie, prolaſcinire. E foi tambem prouer
bio, Non cujuſvis eft, adire Cirin !ham : o qual
explica Gueuara 2. parte Epiſtolarum . Auia pe
R
Riij . rigo
134 Diccionario Geographico
rigo em ir a Coranto , porque eſtaua nella a inſi
gne meretriz Laïs , ou por os graues vicios , que
auia em Coranto ; ou por que auia em Coranto
hum Templo de Venus , no qual auia mil mezas
infames ( eſte Templo fundou Hiero Tyranno ri
co, & vicioſo ) ou porque pera Coranto hião
muitos , & tornauão poucospera ſua terra.
Coranto fica na Prouincia de A chaïa , entre o
mar Ionio , & o mar Egeo ; he porto demar, ri
ca , & Metropoli. Primeiro ſe chamou Ephyra,
que em lingoa Syria quer dizer ( força , ou defen
ſam .) Eſte nomelhe pos Syſipho , filho de Eolo
· Cretenſe. Efte Syſipho era grande ladrão , & ſal
1

teador , & por ſer efTe , foimorto dos vezinhos ,


& depois de morto Syſipho , Corint ho mancebo
nobre leuantou o caſtello de Ephyra , fez molle ,
& cidade , & ſe chamou Coranto, ou Corintho,
do nome do reedificador : tudo diz Gueuara.loco
citato ; nam allega algum , mas podeſe ver Eraſ
moin Chiliadibus , explicando o prouerbio acima
dico , do qual Horatio he original autor j; també
o trazem Suidas , & Aulo Gellio , & Volaterrano 1

lib . 9. Geographiæ , Cælio Rhodig lib. 21. lect.


antiquarum cap . 2 s . & 26.
Coranto
Lufitanico Latino. 135
Coranto foi deſtruida pellos Romanos , & por
Ceſar reparada. Tambem ſe acha no generoneu
tro : Corinthum - i.
Tem epitheto de rica , ( diuitem appellat Home:
rus ) ob mercatorum concurſum . Thucidides lhe
chamou , totius Græciæ Emporium . Phelippe
Macedo , como diz Macrobio , dezia , que auia
em Grecia tres cidades , a ſaber Corantho em A
chaïa ; Chalcide em Eubea ; Demetriade em Ther
falia : & aa eſtas tres cidades chamaua Tres Gracie
compedes,oblocorum munitionem :videantur Vola
terranus, & Cælius, & D. Thomas in Epiſtolam
I. S. Pauli ad Corinthios .
Coran , cidade dosMeffe nios :
Corone.es .
Coraſan , ou Coraçone , Prouincia de Perſia:
Bactriana óæ .
Corcega , Ilha :
Cyrnos.is Cyrnus-i; Corſica-d.
Corcolares, Ilha junto de Lepanto :
Equinades-um .
Cordoua , cidade de Andaluſia :
Corduba -d; Colonia Patritia .
Cordoua deu os feguintes: Seneca Philofopho ;
Sencca
136 Diccionario Geographico
Seneca Tragico ; Lucano Poeta ; Annio Gallio,
ou Iulio Gallio , declamador inſigne , irmao de
Seneca Philoſopho ; Auerroes commentador de
Ariſtoteles ; Ralis Medico ; Auicena Medico;
( Mariana o nega ) Ioam de Mena , quecompos as
Trecentas ; Emilio Regulo , como dic loſepho
>

lib . 19. antiquitatum capí . Mela Pay de Lucano;


Gonçalo Fernandez Gran Capitan ; Thomas San
chez da Companhia de Ieſu , oqual morreo em 19.
de Mayo de 1617 .
Corena , na Africa : Cyrine - es.
Corfù , cu Gulfo , Ilha:
Corcyra- &; Melana - a.
Coria , cidade deMacedonia : >
Horina-& .
Coria , cidade de Caſtella :
Caurita - &; Caurium- j.
Corneto , villa de Italia:
Caftrum nouum; Caftrum Inici; Coritus-;.
Corunha , cidade no Reino de Galliza :
Sic Barboſa .
Flapiobriga • & .
E por o Porto da Corunha :
Amanum - 1; Brigantinus Portus.
A Corunha he Porto de mar , & O
o melhor do
. mundo diz Pedro de Medina liu. 2. cap. 128.
Aqui
1

1
Luſitanico- Latino. 1}7
Aquihahuma torre , que mandou edificar Her
cules , chamada Pharo ; nella pos Hercules hum
eſpelho pera guarda da cidade, & junto do eſpe
lho hum candieiro acceſo , cuja luz era de tal qua
lidade , quenunca ſe apagaua , nem denoite , nem
de dia , & com a luz do candeeiro ſe vião no el
pelho quoaſquer naos , que vinhão por mar contra
a cidade; as quaes viſtas , ſe prouia a cidade pera
ſe defender , & as nam deixaua entrar.
Deſte eſpelho fallao Pedro de Medina ; Ioam
Valeo , & Frei Hieronimo Roman no liuro 4. de
ſua Republica Gentil.
Contra eſte eſpelho ſe preuenirão os Almoni
des , cubrindo ſuas naos de ramos de aruores , &
aſſi entrarão a cidade , porque cuidauað os da Co
runha era alguma noua llha , que no mar appare
cera .

Deſta torre Pharo ſe chamão faroles no Caſte


lhano , & faroes no Portugues , os fogos que de
noite ſe poem ſobre as altas torres, porque viſtos
pellos nauegantes conheção que tem ali porto. O
meſino he Atalayas no Arabigo , & faroles, ou
faroes , que Specula no Latim . E o coſtume dos
faroes ainda hoje ſe obſerua, & a Nao Capitanea ,
S ou
138 Diccionario Geographico
ou Galé , leua de noite farol acceſo , pera ſer viſta,
& pera as outras a poderem ſeguir:
Em huma Ilha chamada Pharo junto de Ale
xandria , mandou Poholomeo Philadelpho fazer
a torre Pharo' , pera ſeruir aos nauegantes de fa
rol , & foi de tanta altura. , & feitio , que foi hua .
dasmarauilhas do mundo ; & Statio Papinio lhe:
chamou , competidora da Lua , Pharus amula
Luna . Soſtrato foi o que laurou a torre Pharo de
Alexandria 3; a outra Pharo da Corunha fez Cayo
Seuio Lope , natural de Chaues.
Coſença em Calabria:
Coſentia - ie.
O

Neſta Coſençamorreo Alarico Rey Godo. Os


Godos o enterrarão no fundo dorioBaſento; por
que tirarão da madre o rio , & no mais fundo
delle laurarão ſepultura pera o corpo do Rey. En
terrado o corpo naſepultura, tornaraðo rio a ſua
antiga corrente , pera que ſe nam ſoubeſſe em que
lugar fora fepultado. E logo os Godos mataraó
aos officiaes que lauraraõ a ſepultura', pera que
della ſe nam ſoubeſſe. Paulo Oroſio o conta.
Coua Donga ‫ ;ܪ‬fica nas Aſturias, no diſtricto de:
Quiedo , he o meſmo queCoua eſcondida ,con
prida
Lufitanico -Latino. 139

prida , & encuberta ; junto deſta coua eſcapou o


Pelayo com alguns dos ſeus. Aqui el Rey D.Affo
fo o I. de Leao fundou hum Conuento de Co
negos Regrantes ; vide Dom Nicolao de S. Maria
na Chronica dos Conegos Regrantes de Santo A
goſtinho.
Coſta Manliana , ou Manlião , aonde morreo
Martyr S. Manſos.
Caftra Manliana.
Breuiarium Braccarenſe , 21. Maij , lect. 2.Dom
Rodrigo I.1.parce Hiſt. Eccleſiaſt. deLiſboa cap.9 .
n. 3 .
.

Couilhaam , villa de Portugal na Beira:


Caua Iuliani; Conca Iulia; Couilhania - ia.
Couilhania ſeacha noinſtrumento da coroaçam
del Rey Dom Affonſo Henriquez em Lamego,
& o traz D. Rodrigo da Cunha de Primatu Brac;
carenſis Eccleſiæ .
Couna , lugar de Portugal:
Equabona - R.
Cranſtatt , em Tjanſiluania:
Corona - a; Stephanopolis - eos.
Cremona , villa juntode Mantua :
Cremona - d. Deſta diffeVirgilio;
S ij Mantua

>
140 Diccionario Geographico
Mantua , va miſeræ nimium vicinaCremona.
Tem Cremona huma torre por ſua excellencia
celebrada & aſli ſe diz , como em prouerbio', con
forme Orrelio em ſea Theatro.. i

Vn Pedro ay en Roma.
Vn Puerto en Ancona .
Y vna Torre en Cremona.
Creta na Grecia , hoje Candia: 1

Creta- & .
Ortelio em ſeu Theatro , verbo Candia , traz de
Creta os ſeguintes prouerbios.
Cretenſis mare nefcit.
O que ſe diz do diſſimulado, que finge nam ſa
ber o que ſabe, ou nam ter o que tem.
Cretiſare cum Cretenfi.
A roim , roim & meio.
Cretenfis cum Ægineta ,
Tal , por tal.
E Creta ereptus.
Do manhoſo , trincado, & refolhado .
A cerca deſtes prouerbios , vide Eraſmum in
Chiliadibus.
Eſta Creta foi chamada Hecatompolis , por ter
cem cidades , Creca he nomeGrego ,& he o mel mo
Luſitanico. Latino. 141
mo que Carnea , vel Carnalis .
Cruna del Conde de Torrija , villa de Caſtella :
Clunia - 1&.
Alguns querem , que aonde antigamente foi
Clunia , ſeja hoje Craſto ; & porque alguns diſe
rão , que Clunia crá a Corunha , pera differença,
quando deſta Clunia fallam , dizem
Cruna del Conde de Torrijı .
Tudo diz o Licenciado Caluete na vida de Sam
Fructuoſo Patrão de Segouia .
Cucufas, villa de Eſpanha :
Caſtrum Octauianum .
Cuenca , cidade de Caſtella :
Contia -i&; Concha-az. Valeriä -ją.
Tomando o nome do Emperador Valeriano.
Os de Cuenca : Caucenſes-ium .
Curſula , Ilha junto de Veneza:
Corcyra nigra . : *;;; ?
Cuſco , cidade do Nouo Mundo :

Çofala na India:
Cuſco -nis. vos
Prafodqm -i.
Vejaſe Damiam de Goes na 2.parte das cronicas
del Kei D , Manoel cap. 10 fol. 16. Úrisinde

il ' :
) =
S iij Dacia
142 Diccionario Geographico
D
ACIA , regiam de Scythia :
DA Dacia - id; Valachia - ia.
Dalmacia , em Eſclauonia :
Dalmatia - ia.
Damaſco, CidadeMetropolide Syria , edificada
por Eliezer criado de Abraham :
Damaſcus - i.
Damiata , Cidade no Egipto:
Pelufium - ij; Canapus- t; Thapne - arum.
Em Thapnas obrou Moyſes as marauilhas , de
que ſe falla no Exodo : de Damiata foi naturalSan
cto Iſidoro Peluſiota.
Danubio , rio que nace no monte Arnoba, ou
Abnoba na Germania :
: Danubius - j.
Diz Cornélio Tacito de ſitu Germaniæ in prin
cipio ; Danubius molli, Es clementer edito montis
bnobe jugo effufus plurespopulos adit , donec in
Ponticum mare ſex meatibus erumpat, feptimum
enim os paludibus hauritur: Sic Tacitus:
Os nomes das fozes , ou ſeis bocas do Danubio
ſam Peuces ; Naracoſtoma , Boroeſtoma; Spiro
eſtoina
Lufitanico -Latino. 143
eſtoma;Pſeudeſtoma : antes que ſe recolha ao mar
Euxino , recebe em ſi ſeſenta rios, & os trinta na
uegaueis. Tanto que entra em Eſclauonia , perde
o nomede Danubio,> & tomaonomedeIſtro.
Ifter - Iftri.
Dar al Hamar , Cidade de Fez:
Hepticiana - c.
Daroca, no Reino de Aragão:
Daroca - e .
Delphinado , na França:
9

Delphinatus - us.
Decapolis , he omeſmo que regiam , que tem
dez Cidades ; ou Cidade que tem debaixo de ſi dez
Cidades : Decapolis - eos.
De Decapolis ſe faz mençam , Matthæi 4. &
Marci 7. as Cidades de Decapolis ſão, Damaſco ;
Opton , Philadelphia; Raphana ; Scytopolis ; Gad
dara ; Hippon ; Dion , Pella ; Galazza ; Canathai
Denia , villa do Reino de Valença :
Dignium - 4 .
Derthona , em Italia: Tortong - & .
Deſna ; rio de Moſcouia : Hipanisis,
Deua , rio que corre por o monte Anſeua, nas
Aſturias: Dina-a& ; Deua- &o
Matou
144 Diccionario Geographico
Matou Oo Pelayo junto de Coua Deua ( depois
por corrupçam Coua Donga ) cento vinte quatro
mil Mouros ; cayo parte de hum monte ſobre fer
tenta mil Mouros, & ficarão ſepultados em vida
ſeſenta & ſete mil , & ſomente eſcaparão tres mil
pera ſerem teſtimunhas do milagre: cudo conta
Frei Bernardo de Britto , & o Doutor Frei I eam
de S. Thomas no principio do tomo 2. fol. 7. alle
gandoa Sebaſtiano autorantigo in Pelagio fol. 46.
Diaberca , Prouincia de Alia:
Meſopotamia - ia.
Meſopotamia ſe diz, por ficar entre os rios Ty
gris , & Euphrates.
Dijon , Cidade no Ducado deBorgoña, honra
da com as ſepulturas dos Duques de Borgoña:
Divionium - ij.
Dio , na India :
Dium - ij. Cadabal Grauio fol. 15.
Dinamarca , Reino:
Dacia - ia; Dania - ia, Cimbria - ia.
Dic , Cidade de França :
Dia l’ocontiorum .
Diñe , Cidade de França:
Dinia -ja .
Diſne
Lufitanico- Latino 145
Diſne, rio de Rheims: Axong-a.
S. Domingos de Silos:
11 Exilienfis Dominicus.
Ex Mariana, vide verbo Silos.
Don , rio , ou Ton: Tanais -is .
Dobre , villa de Inglaterra : : Dub.is - is.
Dordraque,cidade de Inglaterra:
Daruernum -i.
Doria maior , rio de Piamonte
Du ias - id.
Doria menor , rio dahi:
Duria - la; Durieta -a Duria Riparia.
Doroſtoro , Cidade de Myſia: . :
Doroftorum - .
Douay , em Frandez: Os daqui:
Cantuaci - orum .
Douro , rio de Portugal:
Dorius- ý Durius - j.
O Douro nace perto de Numancia , ſobre So- ,
ria quaſi duas legoas ; & ja ahi tem ponte, & cha
maſe a ponte , Ponte de Garai ; Mariana o diz deO

rebus Hiſpaniæ , lib. 3. cap. 1. in principio .


Nace em Orbiam , parte do monte Idubeda , &
vem ſe meter no mar Oceano em S. Ioam da Foz,
T huma
346 Diccionario Geographico
huma legoa por baixo do Porto , & tem cento &
vinte legoas de corrente ;leua muita agoa,&
, & pro

uerbio he; o Douro leua.asagoas,o Tejo tem as


o

nomeadas. polices7916I
Draguignan ,em Prouença : Osdaqui:
Ducates -tum.
Dragonera , Ilha do mar Liguſticos :
Colubraria - re .
Drago , rio de Sicilia:
Agragas - dj Agragas - antis ..
Draueza , ou Wixel, rio deGermania ::
Viftula- As .
Druença , rio de França :
Druentia -1& .
Dutlin , em Eſpanha: Elbana: &;
Ducado de Eſpoleto : Vmbria - ia
Chamouſe Vmbria por razan :das ſombras do
monte Apennino",ou por razam do rio Vmbro ,,
que corre por o tal Ducado de Eſpoleto .
Ducado de Normandia:
Chirburgun - i..
Dueñas , villa de Caſtella : -
Eldana -- d; Eldæusa - e5 Domina- arum :
Efte vltimopoem Marianaderebus Hiſpaniæzzo
.... Dura
1
Lufitanico-Latino 147
Durazo , Cidade da Grecia em Macedonia :
Dirrachium - y; Dyrrachium - ij;
E
Aase, olim Metropoli, como dizOrtelio :
E ,Eliſaberris - is.
Ebro , rio de Eſpanha: Iberus - i.
. Ebro rio nace nasſerras das Aſturias, jūco de San
tillana conforme Floriam de Ocampo nace ē Agui
lar del Campo , & aonde rebenta , ſechama Fon
tible, que heomelmo quefonte de Ebro .
Recolhendo em ſi orio Salon , Congedo , Ve
ron , Gallego , Cinca , Segre , Guerba , & outros
entra no marMediterraneo por debaixo de Tor
tofa.
Corre do Norte pera o Meio -dia ; tem em ſuas
Ribeiras, Logroño ; Calahorra ; Tudella de Na
uarra ; & Tortofa.
Ebro he orio maior de Eſpanha; & nam ſeccou
na ſecca de Eſpanha ; corre por junto de Carago
ça , tudo dizem Pedro de Medina , & Gaſpar Bar
reiros .
Ecija , Cidade de Andaluſia :
Aftigi; Aftygis.is; Aftyx -gis; Aftigita - Fuit
d.
Tij
148 Diccionario Geographico
Fuit cognominata Firmicas Auguſta.
Edil, rio de Scythia , de quo Pius II. in ſua Aſia,
fol. os . Mermedonas - a.
Edemburg . Cidade , cabeça do Reino de Scocia : 3

Caftrum Puellarum ; Alata Caftra.


Eger , Cidade de Alemanha:
Menoſgada - R.
-

Egipto , regiam de Africa:


Ægyptus - 1.
Herodoro deſcreue o Egypto , com todas ſuas
cidades , villas , & lugares ; & diz que as agoas do
Nilo ſao puro trigo. Egypto chamouſe com eſte
nome de Sethoſis Ægypto , como diz Ioſepho lib.
1. contra Apionem .
Ægyptus ſcientiarum parens ; totius orbis publi
cum horreum , Cælius Rhodiginus.
El , rio em Segura :
Staberus - 1. Mariana de rebus Hifp.
Elana , a quem Ptholomeo chama Beronice , &
Ioſepho Aſiongaber.
Elana - az Ælana- æ; Hylana - &; Torus - i.
Videantur Pomponius Mela , & Pineda de re. ?

bus Salomonis fol. 174.


Elche, yilla no Reino de Valença , ou Alican
te,
Lufitanico Latino. 142
te , villa na meſma Caſtella :
Ilicen -ni:; Tłycı; como quer Garibay : Ilicis -is.
Elia , que he leruſalem , atli chamada
por Elio
Adriano , que a cercou de muro :
Ælia - ie.
Elzaba, Ilha do rio Nilo , ou Noba:
& ; Meroe - es.
ilua - a;
Eluas, Cidade no Alentejo , no Reino de Por
tugal: Heluis- is; Heluij- orum;
Efte vltimo poem Reſende.
Eluas ſe chama , por ſer fundada por os Heluios
Pouos da Gallia Celtica , pellos annos da creação
do mundo dcus mil noue centos fefenta & tres,
depois do diluuio mil trecentos & ſere , & antes
do nacimento de Chriſto , noue centos nouenta
& noue annos ; com o que fica Eluas ſendohuma
das mais antigas fundaçoens de Eſpanha.
Perdeoſe no tempo de Dom Rodrigo com os
mais lugares da Luſitania ; ganhou a aos Mouros
Dom Affonſo Henriquez ; tornou fe a perder ;re
ftaurou aa de todo el Rey Dom Sanchool I.no an
no de mil ducentos , & vinte feis.
Tem dous mil & quinhentos vezinhos , entra
ualenella por onze portas ; ſuas armas ſaõ hum
Tiij homein
150 Diccionario Geographico
homem a cauallo : tem hum aqueducto grandio
lo o maior de Europa ,
Mea legoa da Cidade eſtao valle de Varche, por
onde corre hum ribeiro , que delle ſe chama Var
che;; por junto dos muros.eſta o valle de Chinches.
Huma legoa da Cidade vai correndo o Guadia
na , chamado dos antigos ( Anas ) oqual diuide
Portugal de Caſtella deſda foz de Caya até o rio
de Oliuenca.
O rio Caya diuide o termo deſta Cidade , & o
da villa de Campo maior , o qual vaientrar no
Guadiana de fronte de Telena , aldea de Badajoz;
nace em Caſtella , na Serra de S. Mamede,
Eluas foi feita Cidade no anno demil quinhen
tos & ſetenta por Pio V. á inſtancia del Rey D.
Sebaſtiam . o Biſpado que ſe lhe deu , foraõ as vil
las ſeguintes. Oliuenca; Campo maior; Ou
guella; Barbacena ; Monforte; Cabeça de vide;
Alter Pedrofo ; Alter do chão ; Seda; Fronteiras
Veiros; 'Alandroal; Villa- Boim ; Villa-Fernan
do .
Con ſeus termos , & juriſdiçoens, o maior com.
primento deſte Biſpado, he de aldea de Talega ,
termo da villa de Oliuença ate-aa ponte do Sôr ,
que
Luſitani co-Latino. 151
sque ſaõ dezanoue lęgoas ; & a maior largura , da 3

mermaaldea té hua legoaalem de Ouguella , que


fao dbze tegoas.
D A Sé de Eluas , & todas asIgrejas principaes
das villas de feu Biſpado , eſtam dedicadasao nome
-da Santiſſima Virgem Maria Senhora noſſa , ex
*cepto Veiros, & Villa -Boim .
Tem a Sé de Eluas cinco Dignidades , a ſaber ,
Deão ; Chantre; Arcediago; Meſtreſchola ; I he
io ,
foureiro
- Tem dez Gonegos prebendados, tem dous meo
prebendados, tem quatro Quartenarios , tem do
ze Beneficiados Capellaēs , tem hum Meſtre de
Capella, hum Organiſta , hum Bedel.:
: " Forão Biſpos deEluas.
I. Dom Antonio Mendez de Carualho .
II. Dom Antonio deMatos de Noronha,
1,1
HII. Rüy Pirez-da Veiga.
IV. Dom Frei Lourenço de.Tauora .
V. Dom Sebaſtiam de Mattos.
I. Dom Manoel da Cunha.:;;:':'.;!3
V 1. ?

Rios , & Ribeiras , que ha no Biſpado de: El1

uas .

Notermo deOlivença ha humaribeira ,a quem


chamam
1125 Diccionario Geographico
chamão a'ribeira
a de Olivença , nace em Caſtella
nas ſerras de Saluaterra ; ha outra ribeira ,aa quem
chamaõ Talega , & da o nome à aldea de Talega,
>

eſta nace nas hortas de Alconchel, & ſemete em


Guadiana por baixo do porto de Cheles.
Vai correndo o Guadiana entre a Cidade de El
uas , & a villa de Olivença , neſta parte no Gua
diana mandou el Rey Dom Manoel fazer a ponte
de Olivença , que foi huma das boas de Eſpanha,
no meio tinha huma fermoſa torre de tres ſobra
dos, com apoſentos , & muitas janellas ſobre o
rio .
Por junto da villa de Ouguella paſſa o rio Seue
ra , onde encra nelle outro , que ſe chamaAbrilon
>

go ; nace ao pé da Serra de Sam Mamede , corre


pellas pencdias do monte Docere , & paſſa porjun.
to de Seuera lugar donde tomou o nome, & da
villa da Codeceira , & ajuntandofe com o rio Fo
taua , entra no Guadiana à viſta da Cidade de Ba
dajoz .
No termo da villa de Monforte‫ا‬,‫ ر‬haduasribei
ras , huma ſe chama a ribeira de Auis , outra a ri
beira de Leça.
Por junto de cabeça deVide paffam duas ribei
ras ,
Lufitanico - Latino. 153
ras , huma ſe chama ribeira de Vide , a outra mais
afaſtada ,ſe chama Videgao .
c : Perto da villa de Soda , na ribeira de Seda , eſta
a ponte de Villa-formoſa, nace eſta ribeira deSe
da das Serras de Portalegre.
- Por junto deVeiros corre huma ribeira , a quem
chamam Analoura , ou Anhaloura ; eſta Anha
loura le vem meter na ribeira de Fronteira, & alli
juntas ſe vam miſturar com a ribeira de Saufel, &
aſli ambas vam correndo por junto de Auis , &
nellas ſe vai meter a ribeira de Seda.
Perto do landroal (ou Alandroal , por auer
muitos Alandros em ſua fonte , & dahi pera bai
xo ).corre oribeiro Lucefece, aſli chamado por
que certo Capitam , qne vinha da Serra de Oſſa,
começando junto delle a romper a aurora diſſe;
Lucem fecit : entra no rio Guadiana. Vejamſe as
Conſtituçoes de Eluas', no tratado que anda no
fim dellas.
Eluira , villa do Reino de Granada , & perto
de Granada:
ed Illiberris - ris; Eliberris - is;
Illiberis - is; Eliberis - is.
Aqui ſe fez o Concilio Eliberitano , ou Illiberi
V tang
154 Diccionario Geographico
tano ,outros, porém , aindaque com menorfum
damento dizem ſe fezem Caralunha na Cidade de
Colibre, querendo que Illiberis ſeja Colibre, oque
nam foi, porque elafoiCaucoliberis. 1671
Emaih, nome de duas Cidades , as quaes'am
bas ficauam na Syria, amaior chamauale Ancio
chią , a menor Epiphania.sverre bür üst
Bourdin
1 Emathia , heñ nielmo que Macedonia You Thel
ſalia; Lucano faz mençam dos Campos Emachios,
que ficauam na Theffalia : 1 ..

Bella per Emarbios plafquam ciuilia Camposan


Emaihia -mes.Thefjalia - 143 Macedonia- ia.
Emaus , lugar que diſtaua de Ierufalem . perco
de duas degoas fece milhas& meia diz Lalimo
Placentino .‫ از‬istimet. 0 : 1 )

Emaus; hoje Nicopalis- eos.


Emerich , Cidade deGeldria entre Germanos:..
l ') effcibuergium . je cosi ')
Embrun , vide . Ambrun: us !!
Go to Ebrodunumei , ‫ر‬Will
Emilia, tem em ſi as Cidades ſeguintes que Sam
noue', a ſaber, Arimino.; Cælena ; Saſſena, Fa
uença ;; Rauenna; Forliuio , Bolonha ; Ferrara ;
Imola .

JÆmilia - i . Gli
Emo
Lufitanico-Latino. 155
Emoj monte entre Theffalia, & Thracia? ;
Æmus - ,
Emonia , regiam de Grecia, por outro nome
Theffalia , ou Trachinia : !
Æmonia -TR.
Eolia, regiam das ſette Ilhas, entre Italia , &
.. !
Sicilia: On 1. Æolia -idi
As Hhas de Eolia ram ; Lipeira ; Hiera; Stron :
gile ; Didime; Eriphiſa ; Phenicuſa; Prochira .
Ha outra Eolia na Aſia , entre Ionia ; & Troia.
- Empurias, lugardo Reino de Valença:
O

Emporia -arum .
Engoleſime, cidade de França:
17
Incoliſma - a.
Ens , rio na Germania:
Amifrus- y; Enifius - j.
Entre-Douro & Minho:
Duriminia -iaz Prouincia Interamnenfis;
Epauno , na França
Epaunum -1.
Aqui ſecelebrou Concilio , & o vemos allegado
no Decreto , & nas margens do Sagrado Concilio
Tridentino,& delle fazmençam Carranza in ſum
ma Conciliorum fol 214.
y ij Ephelo
156 Diccionario Geographico
Epheſo , Cidade de Aſia: Ephefw.ic .
Epila , villa de Aragam :
Epile -arum .
Epyro , hoje Albania , ou Romania:
Epyrus - i.
Ponho as palauras de S. Ifidoro lib. 19. originá,
cap. 23. acerca de ſe chamarem Albanos ; dizelle,
Nonnullæ etiam gentesnon folùm invéſtebus, fed
in corpore aliqua ſibipropria , quafiinfignia,vin
dicant , vt videmus cirros Germanorum ; granos,
Es cinnabar Gothorum ;ſtigmata Britonum ; cir
cumcidunt quoque ludai praputia ;pertundunt A
rabes aures; flauent capitibus intextis Geta; mi
tent Albani albentibus crinibus ; Mauros habet
tetra nox corporum ; Gallos candida cutis ; fine e
quis inertes extant Alani; nec abeft gentiPictoris
nomen àcorpore , quodminntis opifex acuspunctis, !

& expreffos natiuigraminisfuccosincludit, vt has


ad(ui specimen cicatrices ferat,pietisartubusma,
culofa nobilitas.
Eraclea , ouEraclia, Cidade em a terra de Tl
nez :
Api - orum .
Eſta Cidade pereceo como diz Marmol em fua
deſcripçam de Africa:
Eraur
Lufitanico- Latino. 159
Eraut, rio deFrança : '...: Rhauraristris:
Erdel, em Tranffiluania: 1.14
Dacia Ripenſis.
Erés, Cidade de França : - Olbia -
Eſcandinauia , Ilha : ?? Vergion -nis .
Eſclauonia , Prouincia de Europa:
Illiricum - 1; Iliris - idiss Dalmatia -ja.
De Eſclauonia tem os eſcrauoso nome & de
Sclauonia veo a nota da eſcrauidam S T figura cla
ui Vide Pinedam in cap. 1.Iob, verf.2.fol.36 .'
Eſcaul, ou Scalda , rio na Alemanha:;,' 1 YA
Scaldis - is.
Eſcarpanto , Ilha entre Rhodes , & o Egypto,
Carpathos-Carpathi.17
Vndemare Carpathium ,daqui foi natural Phi
lo Carpathio .
Eſcorial, Moſteir
1 o Real de Frades de S. Hiero
nymo , com inuocaçam ',,& titolo de Sam Lou ,
renço , & commummenre le chama Sam -Louren ,
ço o Real: ; ;

Scoriarium -ij; Eſculetumas. 1


Scoriarium lhe da por nome Latino o0 Doutor
Frei Luis dos Anjos na vida deS. Agoſtinho. El
culetumlhe da Orrelioem ſeu Theatro
V. iij, Eſcorial
158 Diccionario Geographico
Eſcoriathopalaura Arabiga, & quer dizer cała
reluzente. A eſte Moſteiro do Eſcorial chama Or
telio a outaua maraụilha do mundo ; as: maraui
lhas do mundo ſam ſece, a ſaber. I stilin ijo
I. Os muros de Babilonia , quetinħão duzentos
couados de altura , & cincoenta de largo.
ui
II. O Templo deDiana em -Epheſo.
TIP Simutáchrum louis Olympici.
IV . Pyramides do Egypto .
V. O Coloffo de Rhodás , era a Statua do Soldes
bronze, tinhacenco & cinco pés. Dr.I
VI. O Mauſoleo , ou ſepultura de Mauſolo Rey
de Caria , que lhe fez ſua molher Artemiſia.
VII. A caſadeCyro , illigatisauro lapidibusfa
bricata , fuppofto ,que deſtanam faz mençam Pli1
nio.
Alguns , deſtas fere marauilhas contadas , tirão
a terceira, Simulachrùm louis Olympici ; & poē i
em ſeu lugar , OʻLabyrintho de Crera ; & tirão a
ſecima , que he aa caſa de Cyro ; & poem em feu
lugar , A Agulha de Roma.
Cælio Rhodigino lectionum antiquarum libro
23. cap. 6. poem :
I. Obeliſcus , centum es quinquaginta pedu m
inteiro
<
Lufitanico-Latino : IS9
- inteiro dehuma ſo pedra, cortado nos montes de
Armenia,
II. Templum Diane Ephefie.
III. Maufoli Sepulchrum.sico ,co
IV. Colofus Solis apud Rhodios.less.
V. Iouis Olympiaci Simulachrum ,quod Phidias
>

fecit.ex ebore. Il pins


1 :1. Muri Babylonis.i.00 : p's cricoi
VII. Pyramides in Egipto. 11- Singap,
Outros lanção aa caſa de Cyro, outrosq Capi
tolio Romano. J
Esfacos, Cidade de Tunez: : Tafſc- nis.
Aſſipoem Barbofa ; ainda que Marmol liuro 2.
cap 29. poem :truit cil: Tapus - po 2005 :755
Paulo louio por Esfacospoem : Rbuspina=& s.1
E Ptholomeo tinhapofto : Ruspeis
Alguns em lugar de.Esfaçosidizlany, Alfaqueting
vide verbo Alfaques: El na vida de S. Fulgencio ,
cap. 30 ( anda eſta vida de S. Fulgencio no prin
cipiodesuas obrasık fe da alelta Gid.depor nome
I'arino . Rivasbar td . Dizocaucot darvida do San
to no lugar citatosQuandiu vixit , furorem belli
cintas ulucommiffa nonifanfirilicatola penité
Prouinciæ captiuitatemmi fuftineret horribilem Russo
pa
160 Diccionario Geographico
oipa fuitincolumis , propter Sacerdotem 'venerabi
lem ,cujusvita proprijs ciuibus murus fuit.
Esfola , rio : Aftura- a.
Eſino, rio de Italia: 1. Egius ym.j !!
Eſpanha , Prouincia que fica entre França, &
Africá na Europa :
Iberia - id; Hesperia - ia; Hispania - id.
-

Ponho algumas couſas dignas de ſe faberem de


Eſpanha , & porque fað muitas, diuidoas em Pa
-ragraphos 10 : si 2

B. I. ‫ر‬. wi

Epithetos de Eſpanha.
Hiſpania fertilis ;pugnax; bellax; populoſa; au
dax; diues equis; fertilisfrugum ;præcioſa me
tallis; Principibus fæcunda piis. Videantur loan
nes Buclerusin phraſibus poeticis , & Ioannes
Blumeret, verbo Hiſpania.com ! nn
.. ? I
OS
o's 3 29 : . II.
ilg ! ': Etimologias...!
erHifpania ſe dizallide Hiſpano's & quer Hiſpar
nia dizer, terra de Deos , terraque da tudo, for
mandolhe o nome de Pan , que quer dizer (rudo)
& de Panſe diſſePania , & de Pania ſe diſſe Hiſpa
nia. Vejale Floriam deOcampona Hiſtoria de EC
panha
< Lufitanico -Latino. 1611

panha ,1 & o Padre Alonſo Fernandez na intro


duçam de ſeu Rozario.
Heſperia ſe diz de Helpero , ou ſe chamou Hef
peria , por ficar ao pôrdo Sol . , porque Heſper,
Veſper, ou Vefperugo , he chamada aa eſtrella da
tarde ; :,; : & quando vai eſta eſtrella diante do Sol
chamaſſe Lucifer,que he a eſtrella de Venus, ou
a eſtrella da alua'; por onde aſſicomo o mar da
India ſe chamamar da alua , por ficar ao Oriente:
affi Heſpanha ſe chama Heſperia por ficaraoOc
calo . O Padre Cinza naHiſtoria de Sam Vincen
te no principio della , & por eſte parecer allega a
Frei Bernardo de Britto na primeira parte deſua
Monarchia , cap. 8. & a Frei luan de la Puente li
uro 3.cap. 23 .
SIII. rie
)
Chroniſtas de Espanha. 501B
Pedro deMedina em dous liuros , em hum vo
lume.
Ortelio em ſeu Theatro , & no Parergon que lhe
acrecentou loam Becano:
Raphael Volaterrano em fua Geopraphia.
Antonio Panormitaño no liuro quarto de ge.
ſtis Alphonſi.
X Abulenfe
162 Diccionario Geographico
- Abulenſe.in Prologo Bibliorum , & outros que
ſe allegarão.
...IV .. .
Tres marauilhas de Espanha 15:07
Primeira , paffar hum rio por cima de húa pon
te , como he em Segouia. Segunda, terhúa villa
cercada de fogo , como he Madrid , cujosmuros
ſao de pederneira. Terceira , he lauraremſé mui
tos milalqueires de crigo , & criaremſe muitos mil
ginetes ſobre hum rio, que he Oo Guadiana , na
quella parte , que vem ſeis legoas por de baixo da
terra ; de quo vide Conimbricenſes in lib. Meteor.
uact . 9. cap. 9. .

Dinokis. V.
Outras terras darão tributos aa Roma , Eſpanha
dara ſomente Emperadores : neſte modo louua
Claudiano a Eſpanha dizendo :
Sola nouum Latiis vectigalIberia rebus
Contulit; Auguſto fruges ;araria , miles
V ndique conueniunt', toroquè ex :orbeleguntur.
Hecgeneral, qui cunctaregat.
Panormitanolibro quarto de geftis Alphonſi,
aits Aliud alia Provincia Roma, Italiæque fuppe
ditans , fola Hiſpania Imperatores, & Reges'da-?
re
Luſitanico.Latino. 163
re folita eft, Traianum , Adrianum , Arcadium ,
е

Honorium , Theodofium , Theodofiumque alterum ,


poftremó Alphonſum virtutum omnium viuam in
maginem ;
Pacato no Panegyrico que fez a Theodofio diz,
Hæcjudicum mater , hæc Principum eft;i hac Traia.
num illum , hæc deinceps Adrianum mifit Imperio:
huic te debet ImperiuSm. .VI.
Dewoito Emperadores.
I. Nerua .
II. Traiano natural de Vereira.
III. Adrianonatural de Vtreira.
IV. Theodofio Senior . ( Senior.
i V. Honorio' , & Arcadio filhos de Theodoſio
VI.Theodoſio Iunior filho de Arcadio .
VII. Dom Affonſo Oo X. Rey de Caſtella., &
Lião ; eſte nam imperou , antes como no meſmo
tempo foſſe eleitoRichardo irmao do Rey de In
glaterra, por cuitar guerras,cedeo deſuaeleiçan,
>

& dereito ; foi.ifto pellosannos des2sso Efte: foi


chamado o Sabio , & reſgatou o Emperador de
Conſtantinoplapor cincoenta quintaes de prata .
Vide Illeſcasi. parteliu . S. fol. 386.110T
Xij VIII .
164 Diccionario Geographico
VIII. O oitauo Emperador foiCarlos V. Co
meçou o Emperador Carlos V. a imperar no an !

perar no annode 1529. & renunciou em Bruxellas


no anno de 1593. em dia de Sam Simao , & ludas.
Depois que renunciou o Emperador Carlos V.
nunca mais entrou em Paço , ou Caſa Real , mas
como homem particular, ſempre ſe agaſalhou cm
cara particular:
S. VII .
Teme Espanha quatro Papas.
I. S. Damaſo .
II . Ioam XXDİ.
III . Calixto . III.
IV . Alexandre VI.
Entraó aquios dous dePortugal', a ſaber Sam
Damaſo, & loam XXII.porquanto Portugal he
parte dasEſpanhas,
J. VIII .
Rios de Eſpanha .
Marineo Siculo conta na Eſpanha cento & cing
coencarios , nelle ſe poderam ver. CA .

:: 5. IX .
?
Vniuerſidades deEspanha. i !!

Trinta & fete Vniuerfidades com Eſpanhä; en


trando
Lufitanico-Latino 165
trando neſte numero Coimbra , & Euora , por
Portugal ſer grande parte das Eſpanhas. Podemre
ver os nomes deſtas Vniuerſidades , verbo Athe
nas ; ou Attella.
8. X.
Pintura de Eſpanha.
Pintão a Eſpanha em figura de molher, com hu
mas eſpigas na mao , & na outra tem hum mo
lho de letras, & hum efcudo .
Outros a pintão com hum ramo de Oliveira na
mao , & com coelho ao pé. Oroſcó em ſeus embl!
liu. 1. cap.8. fol. 39.
4. XI .
De S.Paulo, ego fua espada. ::
O Apoſtolo S. Paulo vco a Eſpanha , eſteue em
Catalunha, & ahi pos por Biſpo a Ruffo filho de
Simão Cirineo. Vejaſe . Beuther liu : 1 cap: 23.
Em Vianna , juntoa Logroñofez S. Paulo hum
‫ژ‬

Templo ao Arcanjo S. Miguel.


I hondas Anglicoin Epiſtolam D. Pauli ad Rom .
cap. 15. diz que S. Paulo teue propofito de vir ás
Eſpanhas, mas occupado com outros negocios
nam pode executar ſeu propofico.
Em Eſpanha , em o Moſteiro de S. Hieronimo
X iij de
166 Diccionario Geographico
de la Siffa, eſta a eſpada, com que foi morto Sam
Paulo. Gauantus in vita D. Pauli o affirma por
teſtimunho de Alonſo Giron , allegado por Clau
dio Dauſquio de Pauli ſanctitate lib. 3. cap. II.
S. XII .
Sam Pedro , a Santiſſima Virgem vieraõ a
. Eſpanha.
O Apoſtolo Sam Pedro veo tambem às Eſpa;
nhas , & eſteue em Villa-noua de Aragão. Eſta
Villa nova de Aragão , foi patria de Sam Tho
mas de Villa noua, Frade de Santo Agoſtinho,
digniſſimo Arcebiſpo de Valença , como ſe podę
ver no Prologo doliuro de ſeus Sermoens ; & no
Latim Villa noua ſe chama Ager Lamitanus,
como diz Dom Thomas Tamayo de Vargas no
ſeu Dextro defendido.
A Santiffima Virgem Maria Senhora noſſatam
bem veo a Eſpanha. Em Çaragoça junto do rio
Ebro , fallou ao Apoſtolo Santiago. Vide Dom
Mauro Caſtella Ferrer, & Gaſpar Sanchez deprę
dicatione S; Iacobi in Hiſpania.

orio $. XIII.
Lufitanico -Latino 167
2 Porces s . XIII . ; 2.2..
!! r . Os Espanhoes fideliffimos: !.
O primeiro Conde de Niebla deu 'o punhal pera
matar ſeu filho, & antes o quisver matar, que en
0

tregar à Tarifa:
A Fé de Chriſto , que Efpanha huma vez rece
beo ; nunca perdeo. S. Thomas de Villánoua in
Sermone Sancti Iacobi. Hispania , licet prius rum
ftica ; Es barbara , in ea tamen Fidestua , es culs
tus tuusin finem permanfit . in.1 11.5 bis 15111
À Fé Catholica quehumavez tomou Eſpanha,"1
nunca perdeo. Simancas in Enchiridion titulo 08.
de Sancto Hiſpaniarum Officio N. 6. aonde diz
por boca de Vaſco. Fuit profecto Hispania Chri
ftiana Religionis femper obferuantiffima , Fide
Catholicam , quă femel imbuta ,fincerifſimévfque
coluit hæreticisinfeftiffima.Podemos niſto cöparari
Efpanha ao miraſolconſtate, de quem diz Camoēs...
E tu conſtante Clycie , a quem falecer
A Fé de teus amores enganofose laiss, lido fint
1990E Lope'na Arcadia, bunT nch
Pues pera Clycie nacizi " ! :: ‫زد‬ ‫داد‬
Que donde yo me:perdis ini sá.5: quozilumos
Ta mas los ojos quité . ..:.: 1 ‫ا ت ا‬
.30
Duas
168 Diccianario Geographico
Duas vezes eſteue Espanhạ em maos de infieis;
da primeira a tirou Santiago , da ſegunda el Rey
Dom Fernando
-slimm
19. carlina
t. XIV . Obvesl i istiina
Expulſað dos Iudeos:2
. -T ;
Emo anno de 1492. em Sancta Fé , ſendo Inqui
ſidor Frei loam de Turrecremata , ſe paſſou o De
creto , em que ſemandaya áós ludeos fahiſſem de
Eſpanha dentro de quatro meſes com pena de
morte . Videatur Frei Chriſtoual de Sanctitotis ,
na vida de Dom Paulo de Santa Maria Biſpo de
Burgos.
C : S. XV. Mik :

La I. Cidade de Eſpanha,ist 1

O quinto filho de laphet chamouſe Tubal,


deſte vierão os Tubaleos , ou Iberos, que ſao os
Eſpanhdes, com Serabam , Pauſanias, & Iofepho )

o diz Bento Pereira in Geneſimis. fol. 403. n. 16.7


E a primeira Cidade que nas Etpanhasſe edificou
foi Tubal , aſli chamada do nome de feu edifica
dor Tubal , & de Tubal ,:ſe veo por corrupçam
a chamar Setuual. Vejaſe Frei Héctor Pinto in
Ezechielis cap. 27. ad illa verba, Grecia , E5 TU
bal, es Mofocb.
Tocanſe
Lufitanico. Latino.. 169
S. XVI.
Tocãofe algias couſasacexca daperda de 3

Epanha. , !' s

A perda de Eſpanha foi profetizada por Sancto


Iſidoro.
A roim vida de Witiza , & de Dom : Rodrigo fo,
rãocauſa da perdiçam de Eſpanha.
)
· A Cayafoia caufa da perdiçam de Eſpanha;j O
nome de Caua poſerão os Mouros a Florinda filha
do Conde Juliano, & quer dizer em lingoa Ara
biga , mâ molher. Dom Eſteyam de Salazar ſobre
o Credo, no prologo , no diſcurſo proemial o diz.
- Kqua, palaura Hebraica, fignificaț voraginem ,
6 locum profundum , atque concauum. BentoPe
reira in Geneſim liu. 1. verf.9, fol. 110 . i
Iụnto do rio Guadalece derão os Mouros bata
lha a Dom Rodrigo , & ovencerão aos dous dias,
ou aos noue dias do mes de Setembro , de 714. ou
>

como outros querem , em o anno de 715. a noye


dias domesde lunho , no qual dia ſe deua primei
ra batalha , em que os Eſpanhoes forão vencidos.
Outrosquerem ſe deſfea batalhaaos cinco de lu
lho do anno de-714 . tudo diz Pedro de Medina zł.
parte das grandezas de Eſpanha cap. 64. ,
Y Mariana
170 Diccionario Geographico
Mariana lib. 6. de rebus Hiſpaniæ ,cap . 23.diz,
que foi eſta batalha , em que ſe perdeo Eſpanha,
dada em onze de Nouembro , dia de Sam Martis
nho. Finalmenre nam concordão os Scriptores no
dia ; & bem he , que de dia cam infeliz nam haja
memoria certa
Dom Rodrigo morreo na baralha; affio dizem
Fernam Nunez ſobre a copla 26.4 . de loam de
Mena , & Timoneda no memorial das couſas
>

grandes de Espanha, lufto Liplio in monitis , &


exemplis politicis fol 38. aonde diz . Iulianus Co
mes, cuius filiam Rex stupra serat, ex Africaho
ftes inducit , Regimoccidit, Patriam perdir.Saa
iedra in Corona Gothica , & os que ahi allega,
& claramente o diz Raphael Volaterrano no liu,
2. de ſua Geographia fol 8.dizendo: Rexipfe, qui
filiumfuum Sanétiam cum parie copiarum obuiam
pramiſ rat,fg'occubuerat, ad Xeritium oppidum
occurrens cum reliquo extinctus eſt exerciti .
Florindafilha do Conde luliano / por ſobreno .
me a Caua 2, vendo Eſpanha perdida rancas mor.
tes: & vendo que ella fora aa caufa ,andaua muito
trifte; nem auia conſolaçam com queſe alliuiaffe,
& alli dae perada lelançou dc húatorreabaixo.
Lufitanico - Larino. 1711
O Condé Iuliano vendo iſtoendoudeceo., & e
ſtando doudomatouſe compunheladás.I 110,1
A may da Caua , molher de lüliano , enfermou
de hum Cangro ( docnça incurauel) que lhe na
ceo no ventre, & allimorreo . Tudo dizio licen
ciado b ourenço Caluere na Vida , & Hiſtoria de
S.Fructuoſo Patrão de Segouia fol. 6605'7 ").
XVHorisoirlo ) [ " 02
:: ! Em Eſpanba herdaõ as Infantas em falta ?
de Irmaos.
I. Domna Ormiſenda filha del Rey Dom Pelayo,
primeira Rainha proprietaria de Quiedo , fucce
deo a ſeu Pay no Reino .
II. Dona Vſenda , ou Odiſenda , irmãa de Dom
Froila , herdou os Reinos de Quiedo, & Liao ..
III . Donina Sancha terceira filha del Rey Dom
Alonſo o V. pellos annos de milſeſenta & noue,
herdando 0o Reino , caſou com Dom Fernando
7

o Magno .
IV. Eluira , Rainha de Nauarra , fuccedeo no
.

Condado de Caſtella... ‫نتات‬


V. Vrraca , emo Reino de Caſtella , & Liao ,ca.
ſando com o Conde de Toloſa.
VI. D. Berenguelairmãadel Rei D. Henrique I.
Y ij . Eſtas
172" Diccionario Geographico
Et as poem o0 Doutor Franciſco de Pifa na Hi
ſtoria de Toledo , ino liuro 4. cap 33. Svo Licens
ciado Lourenço Cáluete na Hiſtoria deSegouia.
S. XVIH .
-fibi D Diu Lingba. Espanhola.o 11:00 )
• A lingoa que Tubalfallou nas Eſpanhas, confer
uaſe ſem mudança em Biſcaya. Saauedra in Co
rona Gothica fol. 14517
Notempo deAuguſto , & Tyberio em Espanha
ſe fallaraõ des lingoas; a faber
Vetus Hifpanica ;
- Cantabrica; ' !! 4

Græca;
1 Latina; : 11o
Arabicag 100 ; ...) Loui

Chaldaica ; !
ris js.io
' Hebræa;
00ouch !
clicetuberica ;1/ 113 ) Don , c
(
Valentina;
C. Cathalaunica; jön
Saauedra loco citato: cum Laurentio Ramirez
orisitics 3 7
-In notis Luiepraħdi 133
Iorrpico !!. Treboot 17
2: 1
S. XIX
1
.
Lufitanico -Latino. 173
S. XIX .
Letreiro , que eſta na entrada da Sala das
Audiencias de I oledo.
Nobles , diſcretos varones,
Quegouernais à Toledo,
En aqueſtos Eſcalones
Deſpojad las affeciones,
Codicia , temor , y miedo.
Por los communes prouechas
Deixad los particulares,
Pues-os-hiko Dios pilares
De tanriquiffimas techos,
Eftad firmes, y derechos.
fi XX.
Batalhas do Cid .
Rodrigo de Biuar, o Cidcampeador venceo fe
tenta & duas batalhas. Caſtillo na Hiſtoria dos
Godos liuro 4. fol. 224 .
6. XXI .
Epitaphio de Don Alonſo Toſtado
e Don Alonio Toſtado naceo em Madrigal, mor
reo emBouilla de la Sierra em cinco de Setembro
dei+s4, annos , eſta ſepultado em Auila , aonde
1
foi Biſpo , como ſeguinte epitaphio .
Yiij Aqui
17+ Diccionario Geographics
Aqui jaz ſepultado !! 1

Quien virgenuiuideg murid... ' ... ]


En ciencias mas eſmerado,
El Maeſtro Biſpo Toſtado,
Que nueſtra Nacian boniè.
Es mui cierto que eſcreviò
En cada dia trespliegos, 1

De los dias que vinie,


Su doctrina aſialumbro,
Que baze ver a los ciegos.
Eſte Toſtado he chamado Salamao de Eſpanha.
S. XXII.
Quantos Iudeosſabiriaõde Espanha?
Quando os Iudeosſairão de Eſpanha, ſairão cen
to vinte quatro mil caſas, & paſſariam de ſeis cen
tas mil peſſoas Vide na vida de Dom Paulo de
S. Maria , em Frei Chriſtoual de Sanctitoris. -
S. XXIII . .
Morte del Rey Don Alonſool.
El Rey Don Alonſo o I. morrco em o anno de
780. & quando foi enterrado em Goua Donga ,
ouuirão e vozes do Ceo.

in
5. XXIV .
Lufitanico -Latino 175
H. XXIV
Victoria's de Ronces - valles.
As victorias de Ronces- valles alcançou el Rei D.
Alonſool I. deCarlos Magno Rey de França.
Morreo el Rei D. Alonſoo II . no anno de 84 4 .
J. XXV
Nam comer carne no ſabbado em Espanha.
El Rei D. Alonſoo IX & ſeus Reinos fizerão
voto de nam comer carneeno ſabbado , por al
cançarem miraculoſament a victoria do fabba
do , por merecimentosdaSantiſſima Virgem , cư.
ja imagem leuauão em ſeus pendoens · Garibay liu.
12. cap . 34. allegando a Valerio na Hiſtoria Fe
cleſiaſtica de Expanha toca o meſmo Pedro deMà.
riz no dialogo 2. Porém Dom Rodrigo Arcebif
po du Toledo , que eſcreueo neſte tempo , nada
diſto diz..
$. XXVI.
Secca de Espanha.
A ſecca de Eſpanha durou vinteſeis annos, &
ſô os rios Guadalquibir, & Ebro nam ſeccarão,
& Ô huma oliueira na Bethica ficou verde. Je
dro de Medina , & outros. Alguns encontrão iſto
& dilem fer fabula..
S XXVII, -
io co
1:5 Diccionar Geographi
$. XXVIl. 1
1

Moleiro de Huelgas.
Nam he piquena grandeza de Eſpanha , o Mo
ſteiro de Huelgas de Freiras de Sam Bernardo,
Dom Alonſo VIII.deſte nome, por ſobreno
me o Bon pellos annos 1200. fundou o Moſteiro
de Huelgas deBurgos , como diz o0 Doutor Gon
çalo Illeſcas na primeira parte de ſua Hiſtoria Pon
tifical liuro s . fol. 385. como diz Pedro de Medi
na no 1 u . 2. das grandezas de Eſpanha cap, 93.
tem a Abbadeſſa do Moſteiro de Huelgas debaixo
de ſua juriſdiçam 17. Moſteiros; 13. Vilas, & cin
goenta Lugares ; proué 12. Commendas , & mui
tas Capellanias; & osofficiosde ſua juriſdiçam nas
treze villas. Tem cento & cincoenta Freiras Fi
dalgas. Deſte Conuento de Huelgas fallam Man
rique no Sanctoral Ciſtercienſe , na vida de Sam
Martinho cap.1o. Manoel Rodriguez nas ſuas que
ſtoens regulares .
XXVIII.
Dos tres Hierefiarchas em tempo de Sam ?
Ildephonſo
Os Hereſiarchas , que em tempo de Sam Ilde
.

phonfo nas Eſpanhas pregarað fuas hereſias, as


quaes
Lufitanico -Latino. 177
quaës refutou o dito Santo , forað
I. Priſcilliano , Biſpo de Auila.
II. Pelagio , &
III. Tendio , herejes da França Gothica.
Afli ospoem Caftillo na Hiſtoria dos Godosliu .
2. diſcurſ 9. Sed tu vide Fr. Franciſcum Biuarium
in Ildephonſo vindicato .
S. XXIX .
Armas del Rey Vbamba.
Húa vacia com dous caracoes , eraõ as armas de
Vbamba .
Sinal do deſprezo do mundo , & pobreza de
Chriſto , a vacia ſerue de baixo , & humilde mi
niſterio ; o caracol nam tem mais , que a caſa , em
que viue. Caſtillona Hiſtoria dos Godos.
F. XXX .
Diuifamde Epanba.
A Eſpanha ſe diuide em Eſpanha citerior, & vl
7

terior. Os Gregos , & Italianos à Prouincia Tar


raconenſe chamão Eſpanha citerior , & á Luſita
nia , & Betica chamam Eſpanha vlterior.
Do rio Ebro com a Provincia Tarraconenſe até
os MontesPireneos, he a Eſpanha citerior, & affi
The chamam Gregos, & Italianos. Do Ebro até
>
Z Omar
178 Diccionario Geographico
o mar Oceano, & por o Mediterraneo até Cara
thagena, he a Eſpanha vlterior , & leua Caſtella ,
& Luſitania. Ruy Fernandez de S. Ella , verbo
Hiſpania.
$. XXXI .
Dos Campos Elyfiosa
Queſtam curioſa he entre Humaniſtas , ſe ha ,
ou nam ha Campos Elyfios ? & ſe os ha , aonde 1

ficao ? Reſpondo; dado caſo que aja Campos E


lyfios,ficam eſſes Campos Elyfios, ou em Boecia ;
2

ou no campo Thebano , como quis Lycophron ,


ou nas Ilhas de Bretanha , comoquis Plutarcho ,
ou na Betica, como quis o Viterbenſe de Regibus i
Alliriorum fol. 62. Eſt in Hiſpania , Betica de
liciarum hortus , & ab Homero Campus Elyfius
vſque in anguftias Oceani Guadium dictus. Sam
palauras do Viterbenſe . Outros poſerað os Cam
pos Elyfios em Arcadia, outros nas Ilhas Canarias; |
1

outros no noſſo Portugal junto do rio Lima . Vi, H

deantur Calepinus verbo Elyſium ; Cerda in illud 1

Virgilij Æneid. 6. Exinde peramplum mittimur.


Elyſium.n Sixtus SenenſisinBibliotheca Sanctalib .
6. annotatione 34's. Frater Hedor Pinto in cap .
13. Ezechielis.
§ . XXXII.
Lufitanico-Latino 179
$ . XXXII.
Cathedrais de Espanha dedicadas a Santiffima
Virgem .
Todas as Sés Cathedraes das Eſpanhas ſao dedi
cadas, & conſagradas á Santiffima Virgem Ma
ria Senhora noſſa, excepto tres.
f. XXXIII .
Louvores de Espanha
Eraſmo no Panegyrico que fez a Phelippe Pri
meiro chama a Eſpanha, fatal muro de noſſa Fé,
& vnico propugnaculo daReligiam Chrifam . Fa
talem Fidei noſtre murum , og Chriſtiane Religion
nis vnicum propugnaculum .
Ioam Magino in commento in Ptholomæum;
diz dos Eſpanhoes, Sacra precateris venerantur ,
& pietatem Chriftianam maximopere colunt.
Ionas Biſpo de Arles de cultu imaginum diſſe:
Inuictos , & differtiffimos Apoftolicæ, & Catho
lice Fidei defenſores produxit .
Pacato denaçam Frances no Panegiricoque fez
a Theodoſio diz: Iamprofectò conftabiteum Prin
cipem declaratum , qui es abomnibus legi debue
rit, exomnibus. Nàm tibi primùm mater Hi
fpania eft;s terris omnibus terra felicior ; cui exco
Zij lenda
180 Diccionario Geographico
lenda, atque adeo ditandaimpenfiùs,quam cateris
gentibus, ſupremus illererum fábricator indulfit,,
3

que nec Auftrinis aftibus, nec Artois ſubjectafri


goribus,medio fonetur,axe,ex utriuſq; têperie, quæ
>

hinc Pyreneis montibus, illinc Oceanieftibus,inde


Tyrrheni maris litoribus.coronata , nature folertis
ingenio, velut alter orbis includitur. Adde totegre-
giasciuitates , adde culta,incultaque omnia ,vel
fructibus plena , vel gregibus ;:adde
‫و‬: auriferorum
apes fluminum ; .adde radiantium metala gemma
rum . Scio fabulas poetarum auribus mulcendis re
pertas, aliqua nonnullisgentibus attribuiffe mira
cula , quadum fint vera ,fint fingula ,neciam exe.
cutio veritatem . Sint, vt fcribitur, Gargara pro
uentu lata tritic ;‫ رز‬Menaruia memoretur armento;
Campania -cenfeaturmonte Gaurano ; Lycia pradi :
cetur amne Pactolo:; dum Hispania vni.quidquid
Laudatur aſſurgat.Hæc duriſsimos milites; hacex
peditiſsimos duces, bec facundiſsimos oratores , bec
prac lari ſsim os :vate s-pari t. Hac ludicum mater ,
hæc Principum.eft.Hæc Traianum illum , hæc deina
ceps Adrianum mifit Imperio,huic te debet Impe
rium . Cedat his terris terra Cretenfis , parui lopis
gloriata cunabulis , &geminis Delos clara numisas
nibu
Lufitanico-Latino. 181
nibus , es alumno Hercule nobiles Theba. Fidem
conftare neſcimus auditis ; Deum dedit Hispania,
quem videtis. Sic Pacatus.
S. XXXIV .
Dito de Carlos V. acerca de tres, villas de
Caftella.
De Villa Manta , Villa harta ; y Villa Garcia,;
no ſe efpera coſa buena . Iſto dezia o Emperador
Carlos V. acerca deſtas tres villas : refert Doctor
Eranciſcus de Piſa in Hiſtoria Toletana lib. s. cap
22. fol. 239.
8. XXXV .
Alguns Prouerbios Epanhoes.
I: Quientodo lo quiere, todo lo pierde ;-iſto
3 di
zerão os Eſpanhoes pellos Franceſes , acerca do
Reino de Napoles, Garibay liuro 19. cap. 16 folio 3

1424:
1. Alla van Leys, ado quieren Reys. Terre ori
gem eſte Prouerbio nasEſpanhas, acerca de ſe ti,
rar , ou nam tirar Oo rito Mozarabe no tempo del
Rei Dom Affonfo o V I. caſado com Domna Con
fança , & eſte Rei tirou o tal rito á petiçam de ſua
molher , por mais quelho contradiſſeraõ. Veja ..
ſe.el Rei Dom .Alonſo.o Decimo em ſua Hiſtoria ,
Ziij parte
182 Diccionario Geographico
parte 4. cap. 3. & Frei Affonſo de Caſtro de luſta
hæreticorum punitione lib .1. cap. 7.
III . En Medina delCampo , ni el Rey Officio ,
ni el Papa Beneficio .
IV. Llueua , no llueua , trigo em Orihuela.
V. Olite , y Tafalla , la flor deNauarra.
VI. Mugeres de Segouia, Caualleros de Auila .
Efte Prouerbio he lemelhante ao que traz Da
miam de Goes 1. parte cap. 38. fol. 28. col. 1. da
Chronica del Rey Dom Manoel, & heoſeguinte.
VII . Caualeiros de Mombaça , Damas de Me
linde . 1

VIII . De Auila los leales , 1

IX. Cada vez peior, como burro deGuete. Vi


de Rodrigo Mendez da Sylua verbo Guete.
X. Traedor Salon , naces em Caſtilla, riegas A
ragão: Medina.
XI. O Douro leua as agoas, o Tejo tem as nos
meadas. Reſende lib 2. fol. 27.
XI1. Amantes de Bicorbe. Foraõ celebradosem
Prouerbio no Reino de Valença de Aragão, os
amores de Vincente Alamir, filho de Bayle, & de
Alabra donzella , do lugar de Benedrix. Perten
>

diam cafarſe ambos ; porém o Bayte caſou ſeu fi


lho
Lufitanico -Latino. 183
lho Vincente com outra , o que ſabendo Alabra ,
>

morreo , ouuida aa noua. Recolhendoſeo Cura de


ſepultar Alabra , encontrou Vincente á porta de
ſua eſpoſada, tocando huma viola , contalhe o que
paſſaua: ouuida amorte de Alabra, morre de re
pente Vincente Alamir; conta largamente a Hiſto
ria Gaſpar Eſcolano na Hiſtoria de Valença , no
liuro 10. cap . 41 .
XIII . Salamanca ; vņos ſella , y otros manca ,
y otros dexa ſin blanca .
XIV . Andou nas Couas de Salamanca . Deam
bos vide verbo Salamanca.
Hæc fufficiant de Hiſpania jam adintentum.
Eſpañola , Ilha de S. Domingos na noua Eſpa
nha : Hiſpaniola - 4; Infula D. Dominici.
· Eſpejo , villa de Caſtella:
Attubis - is ; Attubi - orum ; Claritas Iulia.
Eſpira, ou Spira, Cidade de Germania :
Nouiomagus -i; Spira.. &i
Chamouſe Nouiomagus , porque tomou o no
mede Mago , ſegundo Rei de França. Neſta Ci
dade de Spira eſpremeo a Santiſſima Virgem Ma
ria Senhora noſſa leite de ſeus peitos nosbeiçosde
Sam Bernardo
Os
184 Diccionario Geographico
Os de Spira: nes
Vangio - num ; Nanetes - sum .
Eſpoleto , ou Spoleto , Ducado em Italia: 1
1

S p oletum -s.
um
Quia fundat àPolo duce , aut à Spolo aue ,ces
jus auſpicio erat fundatum ;ficut Capitolium à ca
pire humano inuento;ficut Capua à Capi falcone.
Sic Viterbienſis .
Effech, na Auſtria :
Carnutum Pannonia.
e , fte
EſtAle s-e.BragaNa
rio de : ce do Carualho d'Eſte.
Eſtombar , villa do Algarue :
Ofonoba..
Das ruinas de Offonoba fe fez Pharo ; & a Sé
Cathedral, que teuea antiga Offonoba, ſe paſſou
a Sylues, & de Sylues a Pharo .
Eſtora , vila na Prouincia de Conſtantina , no
Reino de Fezi Ruficada- .
Eftreico de Conſtantinopla:
Bofphorus Thracius.
Eftreito de Gallipoli, ou Braço de S. Iorge na
Grecia : Hellefpontus -1. us
Eftreito de Meca :
Sinus Arabic .
Eftreito
Lufitanico -Latino 185
Eftreito de Bacora, que affi lhe chama Frei An,
tonio de Gouuea :
Sinus Perſicus.
Eſtreito de Caffa , ou Cabo de S. Lourenço:
Bosphorus Cimmericus.
Prouerbium eft; Cimmeriæ tenebra: de quo La
ctancius Firmianus, & Eraſmus.in Chiliadibus.
Eſtreito de Gibraltar :
Fretum Herculeum ; Fretum Gaditanum .
Eſte Eſtreito abrio Hercules, como diz Pom
ponio Mela lib. 1.- cap. s. vide verbo Gibralçar.
Eſtreito de Magalhaens: 1 :

Fretum Magalanicum .
Eftremadura , ou Extremadura , id eft , extre
ma Durij Aluminis , vel , omnis terra extra Duriū .
Extremadura, id eft Extrema ora. Eſtremadu
ra em Portugal, ou Regiam da Extremadura, ſao
quatro Comarcas , a ſaber , a de Liſboa; Santarē;
Tomar; Alenquer; Leiria ; Setuual; como dizem
Duarte Nunez de Liam , na deſcripçam de Por
tugal;s & Frei Bernardo de Brítco, liuro 7. cap. 16.
Ethiopia , Regiam , parte da Africa:
Æthiopia - ik. i
Ha duas Ethiopias, humaOriental ,joutra ntO al
cide
Аа
196 Diccionario. Geographico
cidental: na Oriental ficão os Abexins: na Occi-.
dental os Cafres , ou Ethiopes.
Æthiopia, ideft nigra , ſiue nigredo ; eſta Æ
thiopia primo dicta fuit Echeria, ſecundò Athlan 1

tia , terció Æthiopia.


Etolia, entre Acarnania , & Phocide , aonde fi
cão as Cidades Celidonia , Oleno , Pleuron :
Ætolia - ia; Despotatus-us.
Eſte ſegundo poem Vanegas fol. «7. Deſpotato
The chama Calepino verbo Ætolia.
Etruria , ou Hetruria , vulgo Toſcana , que fica
2

entreo rio Magra , & orio Tybre.


Etruria - ia : Hetruria - ia .
Elta Etruria , ou ' Toſcana tem dez Cidades , a
ſaber; Perufio ; Cornero ; Volaterra; Piſa ; Luca;
Sarfana; Piftorio ; Sena; Arezzo .; Florença; Maffa.
Euna, no campo de Ruiffellon:
Helena da

Euora, Cidade Metropolitana em Portugal, na
Prouincia de Alentejo :
1.16. Ebona , di Ebara - 2.
Mas Ebora hcmais vfado , fuppofto que Lippo
mano in Catena in Gencfim , poem Ebura .
Ebora fuit cognominata, Liberalitas Iulia ;feita
foi
Luſitanico- Latino. 187
feita Metrapolitana, & Arcebiſpal por Paulo III.
anno de 1540. como diz Illeſcas 2. parteliu. 6.
O I. Arcebiſpo de Euora foi o Infante Cardeal
Dom Henrique ; o II. foi Dom Theotonio ;oIII.
Dom Alexandre , filho da Senhora Domna Ca
tharina ; o I V.Dom loſeph deMello ; o V. Dom
loam Coutinho. Asantiguidades de Euora eſcre.
ueo Reſende.
Euora de Alcobaça , em Portugal:
Ebrabicium - j.
Euphrates , rio de Meloporamia, hum dos qua:
tro que nacem do Paraiſo terreal:
Euphrates - is.
Eureux , Cidade: Ciuitas Ebroicorum ! +

Europa , huma das quatro partes do Mundo. 1

Europa -a.
As Regioens ; ou Prouincias da Europa faõ
Grecia , Thracia , Germania, Italia , Gallia , &
>

Eſpanha , cum fuis Inſulis vicinis , & adjacenti


bus.
Ex , rio de Inglaterra: Ifaca -da
Exuba, nome Arabigo ; que os Mouros derão
a Sylueira , ou Sylues no Algarac:
Exuba ..
Aa ij Eſtepa
* 188 Diccionario Geographico
Eftepa , villa do Reino de Caſtella:
Aftapa- 4; Oftipo- nis .
'sc ,
F
,
FABREGAS,lugar de França
SiFaenza , em França: Fauentia ini
Falconaria, rio de Sicilia:
Afinas - A ; Afinarius- j .
Faleri, Cidade de Toſcana::
au ! Phaleria - ic .
Faleſce, ou Phalefcena Toſcana:
Phalifc &.- arumi
Ita -Viterbienſis; & conformeGefnero he Mon
te Fiaſco ,quenoLatim ſediz; Mořs Flaſco, ou
Mons Phiaſconus.
Famagoſta , Cidade de Chyprecon
Tamaus- i; Salamina- ej Conftantina to "
Fanto ',- rio na terra de Barris :-
.2013
Aufidus- j.
Faro de Mellina: Mare Mamertinama !
Ortelio.in Théatro 3; & Barboſa. ..

Farfaro, rio que corre por junto de Antiochias


Farfarus: Orantes - is.
LA Earo !
Lufitanico.Larino. 189
Faro' , ou Pharo , torre do Egypto ; que por
muitas legoas ſeruia de farol aos nauegantes , tam
alta , que foichamada competidora da Lua.
1 . Pharus-- 2 ! Ini
Defta torre Pharo tomarão osReis do Egypto
o ſobrenome de Pharaos , como ſe pode ver em
Sabellico liui 9. de ſua Eneada cap: 122.
Feira, villade Portugal, que primeiro ſe chamou
terra de Sancta Maria: Lancobriga-&.
Feira , villa de Caſtella, ou Ayamonte:
Fama lulia .
Feketetho em . Tranſliluania , comoquer Orte
lio: Nigra palus. ***
o Fermo, em Marca de Ancona:
Firmum - i.
1. Ferrara , ein Italia : Ferraria
Feruen zola , Cidade na Pulha:
Ferenti - orum .
1 : Fez , Reino de 'Africa : Mauritania - il
Ximenez in Lexico Ecclefiaftico poem :
Mauritania Cæfarienſis ..
1
2.

FreiAmador Arraiz'em ſeus dialogos diz , que


Fez antigamente ſe chamou Phutes, & quetoc
mou o nome do rio Phut.
Aa iij Fiaſco
· 190 Diccionario Geographico
Fiaſco Monte ., vide verbo Monte Fiaſco , &
verbo Feleſoc.
Fieſfoli, na Toſcana: Fefula -arum .
Efta Cidade de Fieffoli edificou na Toſcana
Athlante , como diz Ioam Bocacio 'em Angelo
Policiano lib . 1. Epiftolarum fol. 8.
Figena , Cidadede Afia: s- ;.
eſuium
Ephtor 1

Fins- Terra : Nerium Promon .


Flandez , ou Frandez :
Belgium -y; Flandria
Os daqui: Belge - arum .
Florença , Cidade de Toſcana:
Fluentia - 4; Florentia - ia; Anthufa -a. Gręce.
Fluentia fe chamou , por correr junto della o
rio Arno , que naceno monte Apenino ; Floren
tia ſe diz à fore , como diz Martinho Delrio in
Cancica fol. 96. & com rezam , porque em Flo
>

rença tudo he flor.


Em Florença eſtaoO Original dos Digeſtos , ou
Pandectas de Iaftiniano; raras vezes ſe moftrão ,
& com muito refpeiro.Catcelianus Cotta in Me
mor. Iuris, & Budęusin Pandectas diz, que ahi
vioeffe Original. ; !!!
Tem em li Florença quarenta &huaIgrejas Pa
rochiacs 1
Lufitanico Latino 191
rochiaes; vinte & dous Moſteiros de brades ; qua
renta & ſete de Freiras, quatro recolhimentos ; oi
to Hoſpitaes.
Em nenhuma Igreja Parochial de Florença ha
pia Baptiſmal, excepto naParochia deSam Ioam
Baptiſta, aonde ſe baptizam todos, aſſi o dis Ma
theus Aleman na ſegunda parte de ſeu Guſmað
cap . 2.
Florida , parte da America Septentrional , ali
chamada, por ahi aportaremos Eſpanhoes em dia
de Paſchoa: Florida : 2.
Vide Ortelium in Theatro .
Fluuiao , rio de Aragão : Clodianus - .
Flumericas , Encre eſtes:
Apud flumeritas.
Foligno, villa de Italia:
Forum Flaminj.
Fomilhão , villa de Eſpanha:
L
Forum Biballorum :
Fonte Encalada , lugar no Reino de Lião .
Interamnium Flauium . :: 0657 ?'T
Fonte de Cantos ,,villa de Caſtella:
Contributa Iulia ; Vultimacum .
Efte vltimo poe Rodr. Mendez en ſu Poblacion.
Fonce
122 Diccionario Geographico
Fonte Quejana, villa de Caſtella:
Mellaria -ia.
Fonte - Rabia , villa de Biſcaya:
Olearfo - onis; Olarfo - onis; Hondarribia - ia.
1 : Ex Ortelio , & . Mariana.
Fontible , fonte donde naceo Ebro :
Iberi fons; Fons Iberi.. Vide verbo Ebro .
Forcallio , em Italia: Forum Cafi.
Forcella , em Italia, que fica nam longe de Cia
cille:... !! Forum Cella .
Forchein , Cidade de Alemanha :
Locoritum-i; Trutonia - ia
Foreſt.de Ardenne: : Arduena Sylua.
Forliuio , ou Forli , no Ducado de Milão:
Forum Liuij.
Formentera , Ilha: Ophiuſa ..
Foſſombrone , Cidade de Italia:
Forum Semproni 7
Foſſo nouo , villa de Italia :
. Foffa Papyriniant.
Fragua ,ou Fraga , villa deAragão:
Gallia Flauia . Barbora, & Barreiros.
França , Reino na Europa:
földal Francisz tezi Gallia',ze.T
28
oSA,]
0.101 Tem
Lufitanico- Latino ' 193
Tem França o nomede Franco , filho deHeitor
Troiano : tem França deſoito Prouincias , & des.
oito Arcebiſpados ; o numero dos Bilpados he
muito grande. Tem cem Cidades de grande no
me , ponho os verſosde Lodouico Bolognino Bo
nonienſe, em Simphoriano Camperio de mirabi
libus mundi fol. 14
Francorum Reges facrofub nominenati,
Conſilio fempervaluerunt , femper Es armis.
Sanctaquefautores bonitatisjura tenentesa
Appellat.Romana(uos Ecclefia gnatos,
Et Primogenicosztali funt nominedigni.
His Deusimperium dedit , & & ſua iura tuetur;
Hisfubfunt centumgenerofi nominis vrbes;
His populi fubfunt, gentes , emaxima regna;
His finesfinefine patent; patet vnus esorbis;
Innumeri his fubfuntdomini, dominique tuentur;
His praſtare fidem verbo ; hos defendere 65 armis;
Omnes conueniunt5; nemo eft his armarecufans,
Pro ſacro imperio Francorum , & jure tuendo.
His medio eft SextusLodouicus nomine Magnus,
Qui belli, es pacis dominusbene cunctagubernat,
Auget &imperium propria , & virtuteDeorum .
Hic prius indomitosfuperauit Marte Liguros
Bb Aufpice
194 Diccionario Geographico
Auspice Sphorcidas pariter, caprosque fubegit;
Sedpius , & clemensvitamdonauit vtrifque.
Hacgeneroſafuit maior victoria prima. 1

Sic Bologninus Bononienſis. 1

Os Reis , que alem de ſe coroarem fevngem , fað


quatro, a ſaber, o deFrança; o de Inglaterra; o .

de Ieruſalem ; o das Sicilias. Simphorianus Camp


loco citato .
O primeiro Rey de França que fe vngio , foi Clo
douco ; eſte foi vngido por S. Remigio no anno
de 484. como diz Volaterrano lib. 3. trouxe húa
pomba hūa redoma de oleo no bico , & com eſte
ſe vngio Clodoueo , & mais Reis ſeguintes, &
nunca faltou. Vide Robertum Guaguinum de o
rigine Francorum : tambem lhetruxe tres pernas
deLirio ( ou tres fores de Lis ) que ſam hoje as
armas dos Reis deFrança. Antes das tresfores de
Lifes , tinhão tres ſapos por armas. Vide Guagui
num, Lagunamin Diofcoridem verbo Lirio , Ger
foncm , Challanwum in Catalogo gloriæ mundi.
Os Reis de França conta Caffaneo inCatalogo 1
gloriæ mundifol .s. & começa em Pharamundo, 1

& acaba em Lodouico XII. & poem ſeſenta em


numero. Roberto Guaguino lhes eſcreuea vida,&
Lwfitanico- Latino 195
& Paulo Emilio
Paulo Emilio in Theodorico Il diz : Francia
etiam antequam Chriftiana efficeretur, nunquam
Chriſtiani nominis hoftis extitit, femelveram Re
5 ligionem profeffa , nullum barefis monſtrum ge
nuit. Grande louuor.
Alguns eſcreuerão que Ioam dos Tempos viue
ra trezentos & ſeſenta annos;na idade dizem bem,
mas enganarāoſeno nome;chamauaſe Ioannes à
Stampis: vejaſe Paulo Emilio in Lodouico Junio
re fol. os. lis ΕE & F.
Francia , ou Gallia , ſe a nomeamoscum addito
V.g. Gallia Ciſalpina , he,Lombardia; fe Gallia
Narbonenſis , he Prouença , & Delphinado ;5 ſe
Gallia Belgica, h ¢ Picardia , Flandez , Lotaringia;
ſe Gallia Lugdunenſis, he Normandia , ſe Gallia
Aquitanica,he Gaſcunha.
A primeira Cidade de França , que recebeo a fé
de Chriſto , foiSens , primeiro chamada Cidade
de ouro : Çiuitasaurea. Aquiem Şens ſe leuantou
templo a Sam Pedro ainda em ſua vida,
Prouerbio he : Frances por amigo,mas nam por
vezinho. Fransum amicum habeas, finitimum non
habeas: vide Paulum Emilium inCarolo Magno.
Bb ij Prouerbio
196 Diccionario Geographico
Prouerbio he vulgar, hùa Franca duas Eſpanhas.
Franceſes , os de França:
Francones - num ; Franci - orum .
Franci fic dicti, quod fuam tuerentur libertatem ,
primas ſedestenuerunt in ea regione, quam Catii
habuerun' , qua nunc eft Haffia: vide proemium
Inſtitutionum luſtiniani.
França , villa de Caſtella:
Frentani - orum .
Frandez , Condado : -Belgium - zj.
Os de Frandes; ou Flandez ; ou Frandez:
Belga - arum .
Tomarão o nome deBelgo Rey de França: Eftes
Belgas ſaā hoje chamados Flamenges : Flamenci " :

nó Lacim ; & alli'diz o Prouerbio que traz Frei


Gabriel Barcleta in Sabbatho poſt 4. Dominicam
Quadrageſimæ . Deus me protegat à Lombardo
ruffo; Alamano nigro ; Hiſpano albo ; Flamenco
cujufvis pili.
Fraſcati , villa de Italia: Tuſculum -
Fraxineto , nos Alpes:
Fraxinea vallis .
Frejus , villa do Delphinado :
Forum Iuli ; Forum Iulium .
Os
Luſitanico-Latino. 197, T

Os de Frejus , ou de Chamberry:
Vacontiorum Forum .
Frexenal , villa de Caſtella : 1

Nertobriga -2.1 si
Frias , villa de Biſcaya:
Alberacinum - 1.
Friduual, Cidade de Alemanha :
Colocaurum - i; Securium - y.
1

Frigia , ou Phrygia:
>
Phrygia - ie.
o natural de Phrygia: Phryx -igis.
Friſia , patria, & terra dosFriſoens :
Frifia - ia.
O natural de Friſia , ou Friſao : .. ;
Frifo -nis. Ainda que melhor diremos,
Friſius- i4 - ium do quedizer Friſo -nis.
Fulda , Cidade em Alemanha :
Fulda - do
Eſta por terem ſi ao Moſteiro Fuldenſe, lhe deo
onome , deſte Moſteiroſe faz mençam muitas ve
des no Martyrologio Romano : daquifoi Strabo ,
que fez a Gloſſa ordinaria .
Fulgino , Cidade em Italia:
Fulgines:- ea.
o daqui natural: Fulginas - atis:
Bb iij Gadix
198 Diccionario Geographica
G
ADIX , ou Guadiz , ou Guadix , Cidade do
GAE
Reino de Granada:
Acci; Barbofæ : Accitang Colonia.
Que Acci feja Gadiz , affirmão Plinio libro 3:
cap. 3. Barboſa citado, & Garibay liuro 7.cap 4.
& Villegas , ainda que Venero diz ſer Ceria em
Andaluſia.
Guadalauiuo , rio em o Reino de Valença , ou
Guadalauiar ; ou Guacalauiar , que he o meſmo
que rio branco , ou rio deVaccas , como diz Pe
dro de Medina 2. parte cap.88, ou agoa limpa, &
clara, como diz Ortelio ;
Turia - ia ; Turius- y; Durias-iai
Gaeta , ou Caeta , porto de Italia;
Caeta- &.
A eſta terra deo nome Caeta , ama que criou E
neas, como diz Virgilio lib. 7. Eſta Caera primei 1

ro ſe chamou Anxur , ou Trachyraz & depois:


Teracina , & depois Caeca.
Gaeta , Cidade do Reino de Phenicia:
Biblos
Gallacia , ou Gallogrecia , porque Gallogrecia
lhe
Lufitanico -Latino. ( 199
lhe chamou Breno Capitam Frances ; quando a
tomou : Galatia - ia .
Gallia , vide verbo França.
Galiana, Paços na Cidadede Toledo , aſli cha
-mados deGaliana , filha de Galhafre Mouro, Rei
de Toledo , nos quaes Paços fez Conuento de
Freiras Domna Britis da Sylua Portugueſa:
Galinna- a; Cauliana - 2 .
Galliza , Reino de Eſpanha:
Gallecia - a; Calecia.is,
QuafiGallogrecia , por ſer efte Reino pouoado
de Gallos , que ſao os Franceſes, & de Gregos:
vide . Liuium lib . 8. decad. 4. Juſtinum lib. 25.
Galilea em Paleſtina: Galilea -ca .
Vide verbo Chanaan .
Gallipoli , Cidade de Thracia: Callipolis.
Gallipoli, villa de Italia: Anta - d .
Gallipoli, Eſtreito : Hellefpontus.i.
Gaya , junto do Porto : Cale - is.
Gambra , rio na Africa nenor. Nigeri.
A eſte rio Gambra , chamão os Mouros em ſua
lingoa : Hued -Nijar, ou Nigrite , affi o diz Luis
Marmol de Caruajalles.
Ganges, rio da India: Ganges.is ;ou etis.
De
200 Diccionario Geographico
De Ganges , ſe formão os adjectivos:
Gangelicus -4rum ;& Gangaridus- a -um .
Significando cada hum couſa que pertence ao
Ganges.
! O Ganges , aondehemais eſtreito , tem duasle
goas , aonde he mais largo , tem cinco legoas.
A eſteGanges chama Barboſa (Ganga ) tomou
o nome de Ganges Rei de Ethiopia ; corre pella
India , leua areas de ouro , nace nosmontes de
Scythia , recebeem ſi trinta rios ; eſte Ganges por
outro nome ſe chama Phyſon, & hum dos quatro
que nacem no paraiſo terreal . Comeſtor in Gene
ſeos cap. 14. & ahi diz Comeſtor , que Ganges
tomou o nomede. Gangaro Rei da India.A eſte
Ganges chamara) osgregos Gecha ; vide Ioſephū
lib . 1. antiq . cap. .2.
Delte Ganges rio da India diz Apuleio libro 1.
Floridorum fol. 328. Ganges omnium apud eos
amnium maximus :
Æois regnator aquis, influmina centum ;
! Diſcurrit, centum vallesilli,oraque centum; 1

Oceani fretis centeno jungitur amni.


Flumina Indie potiſſima, Ganges; Indus; Hy
in
dupes; Hypamis, Are fines. Ganges mediamterluit
Lufitanico Latino. 201

Terluit à Sacarum montibus exiens ; :uerfusque


meridiem in finum Indicimaris ,qui Gangelius
>

appellatur, quinque oftis erumpis.Vieg Nilus


exuberatcampis. ExhocvniuerfadiuidiswIndia
altera intra : altera extra Gangem appellata. Vo
laterranus lib. 12.Geogr. verbo India.
1

Gap , Cidade de França: Vapingum.i.


Garilhano , rio de Campania: Lirisais,
Garrouilla , villa de Caſtella: Garrana .
Garrouilla palaura Arabiga , he o meſmo quepe
leja. Sylua en ſu Poblacion ::!..
Gaſcunha, em Biſcaya: Vaſconia -ia.
Os deſta Gaſcunha: Vaſcones -um .
Ao fallar , & lingoa deſtes chamamos Vaſquen
ſe, & com palaura corrupta , dizemos Valconço.
Gaſcunha , ou Guiena Prouincia deFrança:
Aquitania - ia.
Sic dicta ab obliquis aquis Ligeris fluminis ; diz
S. Antonino primaparte Hiſtoriarum cap. 3. F.2.
in fine. sioci 01
Tambem no Latim ſe chamou :
Nouempopulonia Provincia.
Sicque dicitur inFloro Gallico , & tambem
19:21?
Septimania - ing
Сс Os
202 Diccionario Geographico
Os daqui: , Aquitani -orum Tarbelli-orum .
si

i Guarda , Cidade : Egita- a.


Gadarſea , Cidade junto de Xerez , & do rio
Guadalece, aqucal ja perecèo:..
Aſidonia - ia; Afidonia Cafariana.
Guamanga, Cidade do nouo Mundo:
Vamantium-:jar Leuino Apollonio
na deſcripçam do nouo Mundo..
Guatimalia , Regiando nouo Mundo :
--1‫ در‬pe.: 1
(‫د‬ 7 ‫܂‬ Varimalia;,:
Guanuco : ou Sam loam da Victoria :
Vanuco -onis. Leuino citado.
Lauiam , lugar em Portugal: Fraxinum -i.
: Gauor,naFrança. Os daqui: Veragri-orum .
Gazara , Cidade de Paleſtina : Gaza . a
Geem , vide laen , em Andaluſia :
Giennium -170 ; - Aurigis ; Mentefa- &.
Ex Mariana de rebusHiſpaniæ .
Os de Geem : K ... Geryfeni- orum . 51;
Geldriá , Prouincia de Alemanha: orii
: Sicambrid - já. C. ....
Guelues ,Ilha de Africa: Lethophagitis-is.
Gemaa , CidadęnaSerrade Zarahon, na Pro
uincia de Fez: Gontiana - R.
ca
Geneue
Lufitanico-Latino. 203
Geneüe , Cidade na França: : 1. Geårda- ,1)
Geneura , junto do lago Lemano:
Geneva - R.
Genico , monte perto dos Alpes, ou junto a el
les , como diz Dom Frei Prudencio de Sandoual
na ſua antiguidadede Tuy.
Genicus -
Genoua , Cidade de Italia: Genuak
Sua Comarca : Liguria - ia.
No tempo de Leam VII. em Genoua hūa fon
te manou ſanguealguns dias , & foi prognoſtico
>

da Cidade ſer entradapellosMoyros , pellosannos


de noue centos & quarenta , pouco mais , ou me
nos. Illeſcas primeira parte , liuro 4.fol. 224. I
Em Genoua ouue 'dous bandos mui celebrados,
dosAdornos , & Fregoſos ; & ſam duas familias
mui nobres , & mui ricas, que nella ha. Illeſcas2.
parte liuro 6. fol. 99.
O natural de Genoua , ou genoues :
Ligur - ris.
P

Gergento , Cidade de Sicilia :


Agragas-antis ; Acragas -antis; Agrigentum -i.
Gergoje , naFrança: Gergobia - ia.
Germania , Reino : Germania - ia.
Cc ij Germenha
1
204 Diccionaria Geographico
Germenha , villa de Portugal:
Jurifonia - ta.
Gien , na França : Genabum - i.
- Gibblou , Abbadia de Flandez :
... 2 :: Gemblacum . d.
Gibraltar, monte:. Calpe - is.
Girona , Cidade deCaralunha: " Gerunda- e
Glandeues' ,s na França: : Glanarena.a .
Gijon , nas Aſturias: Gegio- nis .
Glogau , Cidade de Alemanha:
C.
Lugidunum -i.
Godos , os moradores deGothia :
Gorbi - orum ; Geta - arum ; Daci --orum !?
Em tempos modernos os Getas fe chamão Oſtro
godos, & os Danos Vicegodos. Os Oſtrogodos
ficão ao Oriente ; os Vicegodos ao Occidente,
ainda que algúas vezes ſe confunde eſta differen
ça. OsGodos vieraõ a Eſpanha peramudarem de
ſitio , & regiam no anno de 417.
Gothia he terra dosGodos, & quer dizer terra
boa , como diz Ortelio em feu Theatro.
Golfo de Veneza: Adriaticus Sinus.
Golfo de Bengala;
Gangeticus Sinus; Agaricus - ...
Golfo
Lufitanico-Latino 205
Golfo de Salonique em Albania:
Therme - arum .
Golfo de Engia: Sarronicus Sinus.
Nome que lhe deo Sarro I V. Rei de França; que
ſe affogou junto de Coranto ..
Dorgades, Ilhas do Oceano de Ethiopia, aonde
morarão Euriole , Steno , & Meduſa irmāas, &
por iſſo ſe chamarão Gorgonides, hoje Gorgades,
como diz Diogo Lopez in Alciacum embl.155.
Gorgonides -dum .
Grajal, em Eſpanha: Graca - k .
Vide Rodrigo Mendez en ſu Poblacion .
Granada , Reino de Eſpanha , & Cidade cabeça
do meſmo Reino:
Granata - a; Illiberis - is.
Frei Alonſo Venero fol. 132. por autoridade do
Viterbenſe diz , que de Hiſpan naceo Illiberita , &
que eſta filha de Hiſpan deo o nome a Granada ,
antigamente chamada Illiberia.
O chamarſe Granada , he porquehanella gran
de quantidade de Romāas, que no Latim ſe cha
mãoMalogranata; ou por auer nella grande quan
5

cidade de purpura, & gram pera tingir panos.


Marineo Siculo no liuro 20. diz , queſe chama
Сc iij Granada
206 Diccionario Geographico
Granada , por nella hauer huma donzella Sancta,
por nome ( Nate ) & Gaárnate , he o meſmo qué,
coua de Nate. E deſte Guarnate , por tempo , &
corrupçam veo Granada ; mas ifto he fabuloſo,
Granadinos . Os daqui:
Baſtuli- orun .
Grecia , Regiam de Europa: Grecia -ia..
Gręcia ſic dicta àa Gręco Rege ;ſao pouos de
Grecia os ſeguintes; Græci, ſiue Graij; Danai; Pe
laſgi; Achęi; Argolici; Achiui.
Toda Grecia eſta cercada de mar : ſô da parte
do Septentriao , que dahi fica cercada com os
montes Pindo , Olympo , Oſſa. Antigamente flo
receo com boas artes, hoje eſta ſujeita ao impe
rio do Turco .
A Grecia da o Poeta luuenal titulo , & epithe
to de mentiroſa ; Et quidquid Grecia mendax
audet in Hiſtoria :& Virgilio in 2. Æneidos, fal
lando de Sinon diz , Dixerat ille dolis inſtructus,
EU arte ‘Pelaſga.
Por ſer vicio , como natural, o ſerem mentiroſos,
& nam terem os Gregos palaura , ſao Prouerbios;
Fides Graca ; & Mercari fide Greca; dos quaes
videatur Eraſmus in Chiliadibus.
Com

1
Lufitanico- Latino. 207
Com eſta occaſiam appono vitia ex loci natura ,
aut cęli climate , quibuſdam gentibus innata , ex
Alexandro ab Alexandro libro quarto genialiųm
dierum cap. 13. & Petro Gregorio de Republica
libro 4. cap . 4.
I. Campani,ſuperbi natura.
II. Argiui, o Bruti latrones:
.
.

III. Rheni, pauidi, 6 formidolofi .


IV. Hispani, jactabundi , duri, Es parci, abacko
reſque acerrimi.
V. Graci, affentatores, leues , e infideles. Vnde
Prouerbium.rFides Graca.
VI. Cappadoces, Gilices , Cretenfes , fraudulen
‫ز‬

t'i; es médaces. Vnde Prouerbium . Tria Cappa


peffima: fcilicet Cappadox, Cilix , Cretenfis.
VII. Afri , fubdoli , 6 mendaces .
VIII.Numida , leuiffima fidei.
IX . Chi petulantiffimi.
X. Galata , minaces .
XI. Syri, cupidi, auari.
XII . Alexandrini , derifores, es dicaces.
XIII. Perſa , ociofi. ( borioſi.
XIV. Lydi, eg Phryges, negotiis intenti, e las
XV. Emporitani, imbelles, e barbari.
XVI
208 Diccionario Geographico
XVI. Ætoles, 65 Locrenfes fædifragi.
XVII. Druide religiofi, og malefici.
XVIII. Germani, e Cimbri duri, Eo laborioſi;
Cimbros Germani prædonesappellant.
XIX. Corſi duri, eg minaces.
XX. Scytårapidi ; Eg feroces.
XXI. Afiani, Ione's , Abideni , Medi, Arabes,
Tarentini, Galata , molles, es effeminati.
XXII. Siculi vafro, es monftrifico ingenio.
XXIII. Affi ſupra Byzantium doloſi.
XXIV. Cumaniin Æolia hebetes, eg inſulfi.
XXV. Boetij, Eg Thebani hebetes, es ftolidi.
XXVI. Syracufani varie, multiplicisque natura.
XXVII. Heduiiracundi , 6 temerarij, turbu
lenti, es concitati animi.
XXVIII. Ligures duri,agreftes, Efallaces.
Tudo diz Alexandre ab Alexandro , por dou
>

trina , & parecer de Lucio Parchonopeo, & Pe


dro Gregorio citado , por autoridade de ambos.
E ha muitos Prouerbios, que confirmão eſtadou
trina, & fam os ſeguintes.
I. Mediea mollities.
1
II. Delitia lonia.
III. Sicula menfe. Saltationes
Lufitanico- Latino. 209
IV . Saltationes Sybaritica,
V. Chorintia meretrices.
VI . Abderitica mens.
VII. Batawa auris.
VIII . Abydena bellaria .
Eſtes, & outros muitos ſe podem ver em Eraſ
mo in Chiliadibus ; & prouerbialmente fallando,
diz Frei Gabriel Barcleta in Sabbatho poft Domi
nicam 4. Quadrageſimæ . Deus me protegatà Lo
bardo ruffo ; Alemanonigro; Hiſpano albo ; Fla.
menco cujufvis pili.
Aſli como em huns pouos ha hunsvicios , como
naturaes , que nam ha em outros pouos; alli huns
pouos excedem a outros em alguas habilidades,
a ſaber:
Crotoniatas excedem , & leyão ventajem aosde
mais em luitar..
Lacedemonios em correr .
Athenienſes em pelejar nomar.
Cretenſes em nadar , & caçar.
Sybaritas na gula .
Thebanos em tocar frauta.
Iones em dançar, & cantar .
Exones ( pouos da Regiam Attica ) excellentės,
Dd &
iro Diccionario Geographico
& famoſi in dicacitate, & mordaci virulentia
Todos aponta Alexander ab Alexandro loco ci
tato. Eftes vltimos poem Cælio Rhodigino lect.
antiq. lib. 18. cap. 25.
Na Religiam ſao excellentes
Druidas entre Franceſes.
Magos entre Perſas.
Chaldcos em Babylonia.
Brachmanes entre Indios.
Gymnoſophiftas em Ethiopia
Agripeos entre Scythas. 1

Helepolitanos no Egypto .
Turdetanos em Eſpanha. 11.'. .

Et hæcfufficiant pro hac materia . vm . 12 .


Graualão , rio que ſaedo rio Teſim ,& ſe torna a
metérnelle ,como diz Galpar Barreiros...
Graualanius - ij. .10 ...... si
Greſira, Cidade: Apamia -a.
E aduirtaſe que hứa couſa he A pamia , outra. Az
. !! 05 :0.100.COM1913 )
famea .
Griſoens, Pouos: Rheri- orumond
Grijo, Moſteiro de Conegos Regulares deSani
Agoſtinho na terra da Feira, fundadopor Nuno
Soarez : 1512. Ecclefiola.- 6501) 2620
Echa
Luſitanico - Latino. 211

E chamouſe Grijo , por ſer edificado junto de


húa pequenaIgreja , aqualſe chamaua Igrijo, da
palaura Latina Ecclefiola. Vejaſe Dom Frei Nico
lao , na Chrónica dos ConcgosRegulares,& Frei
Antonio da Purificaçam , Frade da Graça, na 2.
parte de ſua Chronicà.
Groffechana , Cidade de Dacia:
Tirifcum- .
Groſſeto : Roſetum - i.
Vide Viterbenſem in Itinerario Antonini Pij.
6 Guadiana , rio de Andaluzia :
Ana - d ; Anas - d.
Guadiana he o meſmo que ( Ana ) porque Gad
palaura Arabiga , quer dizer rio , como diz Vi
terbenſe, commentando Beroſo , & Gaſpar Bar
reiros ſobre o Itinerario de Antonino Pio .
Nace eſte rio em Conſuegra , & meteſe no mar
Oceano por duas bocas , hùa junto de Lepe , ou
tra abaixo de Ayamonte , cinco legoas hūa da ou
tra. Antes queſemeta no mar , vem Guadiana re
gando Calatraua:Ciudad -real; Merida; Medellim;
Badajoz ; Oliuença; Moura ; Serpa;Mercola ;Al
coutim .
Guadalauiuo , rio no Reino de Valença:
Dd ij Durias

I
212 Diccionario Geographico
Durias - ia; Turia - ia; Turism - j.
Guadalquibir, em Andaluzia: Batis - is .
Bætis , he o meſmo que rio grande 3; eſte Bætis
deo o nome a Bætica , hoje chamada Andaluſia ;
& tomou Bætis o nome de Bætó Rei de Eſpanha.
Videantur Beroſus , & Genuenſis in Catholicon ,
verbo Bætis : Bætis tambem quer dizer lugar de
vida bemauenturada . Vide Pinedam in Monar
chia Eccleſiaſtica liu .2. cap.784.
Por os Vandalos poſſuirem a Betica , foi cha
mada Vandalia , dahi Vandalicia, dahi Andalicia,
& dahi Andaluzia. Sic Duarte Nunez de Leam.
Ouſe diffe Andaluſia , quaſi ante Luſitaniam .
Guadalquiuirejo , rio do Reino de Granada:

Salduba - a.
Guadiaro , rio do meſmo Reino :
Criffius -
Guadalamar , ou Guadaxox ,rio de Caftella, que
nace de Serra Morena:
Flumenfalfum .
Guadiano , rio de Andaluſia :
Barbefula- & .
Guadalajara , rio de Eſpanha: 1

Fluuius lapidum .
Gua

2
Lufitanico-Latino. ziz
Guadałaxara , villa de Caſtella:
Caraca; Carraca; Arriacu-&
Videantur Ptholomæus , & Itinerarium Anto
nini Pij , Gaſpar Barreiros; & Barboſa . Guadala
xaratoniou o nome do rio .
Guadalupe, villa de Eſpanha:
Cecilia Gemellina .
Em Dom Aleixo Vanegas fol. sz .
Gudaxenil , rio em Eſpanha :
Singilis -is. Ex Vanegas loco citato .
Guante , Cidade de Frandez : Gandauum -i.
Nefte Guante naceo Carlos V.no anno de mil
& quinhentos, veſpora de S. Matthias.
Guarda, Cidade de Portugal:
Ægeiania; Odonia - ia.
Efte vlcimo poem Florian de Ocampo .
Guardia , villa de Eſpanha: Guardia - ia.
Olim dicta fuit Samaria , & Samaria interpre
tatur Guardia . Sylua en ſu Poblacion.
Guaſto, Cidadede Napoles: Hiftonium - j.
Guengraue , Ilha do Nilo: Meroe - es .
Guete villa de Eſpanha: Iulia - d. O

Guere he o meſmo que Lua.


Guiena , Prouincia de França : Aquitania-a
Dd iij Guima
‫ܬ݁ܰܙܘ‬ Diccionario Geographico
Guimaraens , villa notauel no Entre Douro , &
Minho :
Vimaranum - 1 Araduca •&
Mariana de rebus Hiſpaniæ lib .cap. 13. diz Gui
maranes antiquis Araduca fuiffe creditur. Eſtaço
negaſer Arduca Guimaraens, vide verbo Arzua .
Entre as villas, hūas ſao notaueis , outras nam
tem eſte titulo de notaueis . Notaueis ſao chama
das , quia notabilia ſuntoppida , & inſignia. A
nolla Ordenaçam velha as conta noliuro 1. tit. 2 .
Ś.22 . & della Barboſa in Remiſſionibus ad Ordi
nationes lib. ss .. tit. 49. ad 5. 2. Saõ ellas, Santa
.

rem ; Leiria ; Oliuença ; Guimaraens .


Domeſmo modo ſe contão em Italia por princi 1

paes , & notaueis. Barleta em Puglia. Prato em


Toſcana:Crema em Lombardia . Mompillier em
França.
Vejaſe Franciſco Alano , verbo Prato .
Guiné, Prouincia de Ethiopia :
Guinea - ea; Nigritarum Regio.
Guipuſcoa , Comarca de Biſcaya:
Par lulia ; Bardulaz Vaſconia - a.
Gulafeyruar, em Tranfiluania:
AlbIaulia; Alba Iulia.
Greno
Luſitanico.Latino. LIS
Grenoble , na França: ,
Accufiorum Çolonia; Grationopolis - eos.
Gigon , nas Aſturias; Aqua Sextiana.
Vide fupra Gijon... is 1 :: 11

H
ALAPIA , Prouincia de Aſa:
HA Mefopotamia - ia.
Mefopotamia ,fic dictaà circumfluentibus aquis.
Comeftor in Geneſeos cap. 42 ,! { C !
Halepo, Cidade de Aſia:
Herapolis - cos.
Hamameta , ou Mahometa ,, na Prouincia de
Tunez : Mahomedia - ia.
Vide verbo Mahomedia :
Hamam , Prouincià de Alian,
) boran ÇArabia fælix.si,onda
singoig
Hanſa , Cidade de Phenicia : su
Emeffa - a . 7

Hare[gol,Cidadede Tremecem ;
Siga Colonia ; Barbofæ . Cirta , a; Guardia.ia.
Eſte vltimopoem Oligariusin Pomponium Me
lani. boil s ! els 2
Hariza , villa deAragão: Arcobrica.-4.Hallia
) ‫که تنها ب تا‬
216 Diccionario Geographico
Hallia , Regiam de Atemanha.
Catti - orum .
Vide proæmium Inſtitutionum Iuſtiniani.
Hauſtuch , na Alemanha : Budoris - is.
Henares , rio que corre por junto de Alcala , &
nace nas Serrasde Atiença, & meteſe no Xarama,
& ambos no Tejo : -
Henarius- j; Fenarius fluuius.
Eſte vltimo poem Mariana.
Tagenius - ij.
Henares , villa de Caſtella:
Heneaux , vulgo Hannouia: Hannonia -ie.
Heraclea , em Thracia: Perinthus - i.
Herem , Cidade de Meſopotamia:
Carra - arum .
Heſſem . ( Os de Heffem ) na França:
Tenctheri - orum .
Hibernia , Ilhade Bretanha, na lingoa propria
da terra Erynx:
Hiberna; Iuuerna; Verna ; luerna -a.
Eftevltimo poem o D.Bento Pereira.
Hira , villa de Caſtella: Cefata - d.
Antigamente foi chamada Ceſata, dahi por cor
rupçam ( Ata ) & de Ata , Hita. Vide Rodrigo
Mendez en fu Poblacion. Tambem eſtoChroniſta
Rodrigo
Lufitanico-Latino. 7
Rodrigo Mendez dá por nome antigo Latino21a
eſta villa: Amphitria..
Eſte nome de Amphitria lhe da Dextro , como
achamos em Salgado fol . 82.& em D. Thomas
Tamayo de Vargas.
Hitona , villa de Caſtella: Octogel - .
A-

Octogelſa , ou Hitona diſta de Lerida cinco le


goas , conformeMorales . Neſta Octogeffa, ou
Hitona padeceo S. Agatocla , conforme Salgado
folio. 26 .
Hyutea , villa junto dos Alpes Eporedia -c.
Honfleur , ou Bonne, na França:
Juliobona - e.
Hubet , villa de Tremecem : Emmatia - ia .
Hueſca, ou Gueſca, villa de Valença : Oſca -t.
Huedelquibir, rio no Reino de Tremecem .
Nalaua -e; Nabar - ris. 2

Huédnijar , rio na Africa menor:


Niger- Nigri.
Os rios Senega , & Ganbra,fað braços defterio.
Hued - icer, rio grande , que nace das Serras do
monte Athlante : Serbertus - i.
o

Hued.ilbarbar , rio na Africa : Rubricatus= í.


Allii poem Ptholomeo em Marmol.
Ee Huelgas
218 Diccionario Geographico
Huelgas, Moſteiro de Freiras deS. Bernardo:
Olge • arum .
Eſte nome Latino lhe da Mariana. •
Huelme , villa em Caſtella: Onobaca2.
Huere , villa em Caſtella: Opta. ..
I
Aca , CidadeNauarra :
IACA lacca • a .
laen , Reino em Eſpanha, & Cidade cabeça do
>

meſmo Reino:
Aurige -is; Giennenſis Ciuitas;
Oningi Plinio; Oringi Medinæ .
laffa , ou Porto de laffa , em Paleſtina:
loppe - es.
Dizem que foi edificada antes do diluuio.
Iannizari , Promontorio , vide Cabo de Santa
Maria:
Iajaſſa, antigamente Cidade em Cilicia:
Iflos
Deſta Iffòs, fe diffe1fficus Simus. Do qual faza
mēçam PomponiusMela cap.13. &. Oliuarius ibi,
Iaſſanto ., Ilha do Arcipelago:
Zacinthus - 13 Zacinthos.-t.
Idanha
Lufitanico Latino . 219
Idanha a velha, em Portugal: ..

Ægitta; Ægedira; Igidiia; Hircania--.


Foi antigamente grande Cidade , nunc paruus
vicus , diz Valeo , & bem ſe moſtra: Que Vam
ba foſſe laurador em Idanha aa velha , he fabula ,
Vejaſe Pedro de Medina liuro 2. cap. 75.
Ieruſalem , Cidade de Iudea , & nam ſô de lu
dea , mas de todo Oriente a principal ; por iſſo nos
Cantares cap. 6.0 Eſpoſo comparou ſua Eſpoſa a
Jeruſalem dizendo : Decora ficut Ieruſalem ; &
nos Threnos cap. 3. The chama o Profeta. Iere
mias , Vrbs perfectidecoris.
He Ieruſalem , cabeça , & Metropoli do Reino
de Iudea, cercada com muros , & tinha neſtesmu
ros nouenta & tres torres , entre as quaes era a
>

torre Sephina , donde ſe podia ver toda Arabia ,


& ate o mar , & as vltimas rayas dos deſtrictos
dos Iudeos ; & a torre Hippicos, que na grande
za , & formoſuraleuaua ventajem as maiores, &
melhores do mundo. Foi eſta torre Hippicos edi
ficada por Herodes , & afſi asduas , que eſtauam
junto della
Calepino com Euſebio lib. 9. Preparationis E.
uangelicæ diz, que leruſalem ,ou Hierofolyma;
Es ij hc
222 Diccionario Geographico
he o meſmo que Hieron Salomonis,caſa de Salo
mao.Porém outroslhe dão outra origem,& dedu
fam , dizendo ; Ieruſalem'foi edificada por Sem ,
filho deNoe , & delle chamada Salem t '; & por
nella habitar Hiebus , ou lebus , filho de Chanaan ,
a chamou Iebusi;: & depois Dauid do nome de
Salem , & de Hiebus , the chamou Hiebuſfalem .
Depois el Rey Salomaõ lhe chamou Hieroſolima;
quaſi Hieruſalomonia .
Eſta Ierufalem , deſtruidaporos Babylonios, foi
reedificada por Zorobabel. Depois foi totalmen
te diſbaratada por Tito , & Veſpaſiano , & depois
reparada por Elio Adriano , & delle chamada E
lia , masſem Templo , como bem aduirtio Carlos
Sigonio de Republica Hæbreorum libro 1. cap.7.
fol : 61.
Ficaua Ierufalem no meio da terra , & por iſſo
chiamada: V mbelicus terra. lunta Ieruſalem os O.
1

rientaes com os Occidentacs , com o mar Medis 1

terraneo ; os do Norte aos do Sul por o mar Me 1


1

diterraneo are omarNegro , ou lagoa Meotis. De 1

quo videri poffunt Plinius lib.s. cap. 14. Joſephus


lib. 8. de bello Iudaico' cap. 1. & 3. Strabo'lib 15:. 1

Geographiç: Genebrardus, & Valentia in Pſal. 73.


‫ ܀‬1 Carolus 1
!
Lufitanico-Latino 221

Carolus Sigonius de Republica Hebrçorum . Fr.


Hieronimus Roman de Republica Hebræorum
lib. 2. cap. 12. & .
13:
Frei Antonio Aranda Frade Menor da Prouin
cia de Caſtella fas de Ieruſalem húa deſcripçam .
Do nome Ieruſalem , fe podem ver multa , & op
tima-apud Villalpandum tont. 3.cap 3.
Quando Ieruſalem - for deſtruida por Tito", &
Veſpaſiano , forão mortos dos Iudeos dez cente
nas de milhares ; forão captiuos noue centos &
feis mil ; iſto diz Caetano in Lucæ 21. por autori
dade de Ioſepho , donde conſta quam numeroſa,
& populoſa for:
E Lorinoin Pſal. 28. diz, que Ieruſalem foicha
mada no Pſal. 28. Libano, nimirum ob ædificiosū
turriumque multitudinem ; es celfitudinem . En
tre as melhorestorres de Ieruſalemyconta Ioſepho
no cap: 5. & 6. as ſeguintes : Pſephinos, ou Pre
phina s Hippicos; Phafaeles ; Mariamnes:
Ieruſalem tambem fechama Algariza em Euſe
ſebio de Preparatione Euangelij libro 9. cap. 4.
Algariza hieomeſmo que MonsAltiffimi. Vídea
tur Benedictus Pereira in Geneſeos caput 14. dif
putationc 4.
Еe iij: Ieru .
222 Diccionario Geographico
Ieruſalem teueoito Portas;a ſaber.
I,
Porta de Dauid, por ficar na ilharga occidental
do monte Sion ; por outro nome ſe chamaua ,
Porta de peixes, ou Porta de Negoceadores. 1
II .
Porta ſegunda era chamada lebus, porque por
ella hiam pera os lebuſeos. Tambem ſe chamaua ,
Porta judiciaria , porque por ella ſahiain os con
denados a padecer .
III .
Porta terceira , era a porta de Sam Efteuam ;
Quia extra illam ejectum Stephanum.lapidaue
runt. Por eſta Porta ſe vai pera Samaria , & Ga
lilea.
IV.
Porta quarta, era Porta anguli , Porta do can
to , ou Porta de Benjamin , porque por ella ſe hia
pera Anathor , Bethel , & outros lugares do Tri
bu de Benjamin .
V.
A quinta Porta , Porta aurea , Porta de ouro ;
porque por eſta ſe hia pera o monte das Oliueiras;
por eſta entrou Chriſto triumphando em dia de
Ramos
Lufitanico- Latino. 223
Ramos; Ob cujus rei reuerentiam in hodiernan
diem precluſa veneratur.
VI.
Porta ſexta , Porta ſterquilinij ,Porta do eſter
co ; quia prope illam pluuiales aquæ ab vrbe dé
currentes , fordes fere omnes in torrentem defé
rebant .
VII.
Septima Porta , Porta gregis , Porta da grey;
junto deſta Porca ficaua a Piſcina probatica , &
aqui os Nathaneos lauauão as rezes aos Sacerdo
tes, & lhas leuauão poreſta Porta ; & por iſſo ſe
chamaua Porta gregis . Porta da grey.
VIII .
A octaua Porta ſe chamaua , Porta das agoas ;
porque por ella ſe hia ad fontem , & natatoriam
Siloe .
Nomes Latinos de Ieruſalem .
Os nomes Latinos , que Carlos Sigonio , Hono:
rio Incluſo , & o -Viterbenſe ſobre Beroſo dão a
Ieruſalem ſao os ſeguintes.
Hierufalem ; Hierofolyma ; Hieroſolomonia;
Ælia; Selima; Salem ; lebus, ou Hiebus.
Porém nunca Ieruſalem ſe chamou Luza, ou
c.
Bethel
2.24 Diccionario Geographico
Bethel , como aduertirão Bento Pereira in Gene
ſim cap. 27. diſp. 1. in fine fol. 180. & o Doutor
Sebaftiam Barradas tom. 2. in Concordia lib. 3.
cap 11.fol. 288. Por onde os verſos, que comma
mente ſe dizem dos nomes de leruſalem ſao de ne
nhum vigor , & autoridade : as verſos ſav.os ſe
guintes.
Solima; Luza; Bethel, Hierufalem ; lebus; Helia;
Vrbs facra Hierufalem dicitur atque Salem .
Videri poteft ſimiliter Benedictus Pererius in
Geneſim 3s. n. 3.3 fol. 405.
Calixto Placentino in compendioſa Syriæ deſcri.
ptione diz: Hujus Prouincii Metropolis,& Regia
eft vrls Ieruſalem ; inter omnes mundi vrbes plus
rimis nominibus celeberrima; & contando os no
mes , com que foi chamada diz :
Salem ; Solime : Hierufalem ; Helia , ou E
Elia ;
lebus, ou Hiebus; Ciuitas Sancta ; Ciuitas Dei;
Ariel; Saltus Libani.
E dizque aindanas diuinas letras tem outrosnos
3

mes ; mas elle nam osaponta .


Ieruſalem cingebatur triplici muro , Iofephus de
bello Iudaico lib . 6. cap . 6 .
Salem , & Ieruſalem , he a meſma cidade. Pe
reyra
Lufitanico -Latino 2
Home 25
reira in caput Geneſeos 14. Ribera incaput7. ad
Hebr . Mendoca in I. Regum cap. 9.n.3. & 4. in
.
expofitione literæ fol. 33. lit. a 2.
Ieruſalem no texto ſagrado , no fentido literal
Lignifica hūaCidade Metropoli no Reino de lu.
dea, como fica dito : no ſentido moral, ou tropo
logico, ſignifica a alma fiel: no ſentido allegorico
ſignifica a Igreja militante: no ſentido Anagogico
ſignifica a Igreja triumphante. Tudo diz Nicolao
de Lyra no 1. prologo in Vetus Teſtamentum
de hoc extat carmen .
Em Ieruſalem morreo Chriſto, porque ficaua
no meio da terra ; Operatus eft falutem in medie
terra. Pfalm . 73. S. Thomas 3.parte quæſt. 46.
articulo 10. da arazam ; Quia virtus Paffionis e.
jus ad totum myndum diffundenda erat,in medio
terra habitabilis pati voluit ,id eft in Ierufalem .
E Genebrardo in Pſalmum 73. ait, Quo ' ex ea ;
veluti ex orbiscorde , falutem in omnes tranſmit
teret.
Eſcolheo Chriſto pera morrer a Ieruſalem , nam
ſó por ficar no meyo do mundo , como coraçam ,
& embigo do mundo, Vmbelicus terre, porque
a todosſe auia de communicarfua Paixam , mas
Ff eſcolheo
226 Diccionario Geographico
elcolheoa por populoſa , & numeroſa, pera que
muitos viffem ſua profunda humildade. S. Tho
masloco citato; Hoc maxime conueniebat bumi
birgtineius, vt fcilicet , ficut turpiffimum genus
:)

mortis elegit, ita etiam ad eius humilitatem perti.


nuit, quod in locatam celebri confufionem pati non
recufauit.
Eſcolhco Ieruſalem , vt oftenderet , à Princibus
Sacerdotum populi Iudæorum exortam effe iniqui
tatem occidentium ipfum , & ideoin Ieruſalem , v
bi Principes morabantur, voluit pati. Sic Diuus
Thomas loco.citato .
Jeruſalem ficaua na Tribu de Benjamin ; Abu 1

lenſis in Joſue18. mas.os Benjamitas derāọna a


Tribu de'luda. Lyra dis , que parte de leruſalem
coube aos Benjamitas , & parte aos da Tribu de
Iudas,
Em Iſaias cap.29. he Ieruſalem chamada Ariel
quehe o meſmo.quc Leaã , porque em quanto
Deosa aiudaua , tinha forças de Lea ; deſempara,
da de D.eos , hera húa fraca ouelha : :
Em dez de Agoſtofoivencida, & queimada Ie
rufalem por Tiro filho de Veſpaſiano, ; Iofephus
lib. 7. cap. 9. & foivencida, & queimadapor Tie
to
Lufpranico- Latino, 227
to aos42: annosdepois da mortedeChrifto Da
hi a cincoenta annos, apostotalmente por terra
Elio Adriano, detal modo ,que perdeo o nome,
& atornoua edificar chamandölhe Elia , de Tett
nome.
O monte Caluario, que eſtauaforadaCidade,
meteo dentro , & cercoucom muro , &ficahoje
dentro da cidade.
Todos os Chriſtaós, que eſtauão em Teruſalem
ao tempo , que Tito aa ouue de cercar , ſe fahírão;
& forão pera Pella Cidadeatent do Iordam He
parecerde S. Epiphanio , & de Euſebio Cæſarien
fe em Barradastom.3.in Concord . lib . 9. cap:3..
AD
Quando Tito , & Vefpafiano ouuerão de det
ftruir Ieruſalem , primeiro as portas do Templo
ſefe abriram deparempar :Ioſephoʻodiztiolib.7,
no
cap.12. & acrecenta Cornelio Tacito ; qac 10 a
brir das portas fe ouuio hum ruido ', &eſtrOonBdo
E,
tanquam Deorumexeuntium . OS
La ditle Virgilio z.Æneid83, queadandbfeat
uede deſempa
entrar,& queimarTrbia ', primeirosDe
rarão,
oſes a
Excelfere omnes aderis, 2011 Pelli
Dis. quibus Imperium hot Ffij No
Diccionario Geographico
No Templo deJeruſalem na occaſiam , queoua
ue de ſer entrada , fcouuiram vozes , que deziam
Migremus hinc. Os Anjos Cuſtodios neſta occa
Gam delempararam Ieruſalem ; porque os luga 1

res, que Deos deſempara , quoad beneficentiam ,


porque quoad præfentiam nam ospode deſempa
rar, deſemparam elles , & alſi o fizeram naquella
occaſiam de Migremus hinc, ou Tranſeamus ex
his fedibus; como diz Ioſepho lib. 7. cap .17 : de
Hieruſalem hæc fufficiant.
Igralada, lugar deCaftella: Ergavia -e.
Ilhas de Bayona : Deorum Infulas
Ilhas deEolia , que ficam entre Icalia , & Sici,
Tja , videverbo Eolia.
Ilhas das Canarias : Fortunatx'Inſula .
Ilhas.do.CaboVerde
.
, que ficam no mar de E
thiopia , dasquaesfalla Plinio lib. 6.cap. 3.-&
Se emnumero , &
&a cabeça dellas ,he a Ilha
de Santiago Gorgades-um .C

s
Ilha de S. Lourençox iganMemishja -dison I
Ilhade Çamnatra, na India;
Aurea Cherſoneffusés
Ilhas Cyclades: Cyclades - dum .
"As Ilhas Cyclades faó cincoenta & tres, all chai
madas
Lufitanico - Latino. 229
madas , Quia circe Delum in orbem fita , como
com Strabão lib : 10.diz Calepino, & S. Anſelmo.
óqual as conta por ſeus nomes depois de Plinio
lib .4. cap. 12. & lib. 9. cap. 34. & ahi diz Cyclai.
clades , quia in rotundofuntpofta
Ilhas Orchades: Orchades- um .
São quarenta Ilhas no mar Oceano ; Plinio lib.
4.cap. 16.as conta ; ainda que Ptholomeo diz que
fam trinta ,& nam quarentai
Ilhas Sporades: Sporades -um
u .
Sporades Ilhas ſam dez em numero , ficam no
mar deEſcarpanto ; na Creta , dellas falla Strabão
libro 10. Plinio libro 4. cap . 12 .
Ilhas Stechades: Stechades -um .
Sãonoue Ilhas contra Marſelha.
Ilhas do mar Tyrrenho depois de Sicilia : ſami
Cerdenha , & Corcega
Ilhasde Diomedes , cinco em numero, ficauam
de fronte de Siponto , & Manfredonia; videatur
Volatecranuslib. 6. Geographiæ fol. 64.
Infula Diomedea .
Illeſcas , villa de Caſtella:
Titulcia
Em Dom Aleixo Yanegas fol.ss.
Ef iij Imola
230
Diccionario Geographico
c Imola , Cidade de Italia:
Forum Corneli ; Foram Syllai
Imola , quafi Æmilia , à nomine viæ ,in qua fi
ta eſt. Calepinus verbo Forum Cornelij , & Plit
nius libro 3. cap. 16. India . & .
India , Regiam Oriental:
India tomou o nome do rio Indo, aoqual vul 1

garmente chamam Sando. Eſte rio-Indo, ou San 1

do nace no monte Caucaſo (la ſe chama Parapa


miſo ) & recebe em ſi deſanoue rios, primeiroque
ſe ſangre
A' Indianoquemar
eſta. alem do rio Ganges , chamare
Mazin ; deſde o rio de Bengala , atéa Aurea Cher
ſoneſſo , ou Peninſula de ouro ſe diz Malaca ; a
India , que eſta deſde o cabo do rio Ganges, En
tre-Ganges &Indo ; deſde Calecutatéo Reino de
Otiffa , fe diz Malauar , Cambaya , Narſinga , &
Cananor ; Gedroſia , que eſta mais pera qua , ſe
diz Turquoften : ita Vanegas foli 54. Porque a
India fica muito diſtante de nos, nos contam mui
couſas, que la nam ha, & por iſſo Claudiano
tas
diffe , Et quidquidinane
Nutrit,Iudaicis que pingitur India velis.
A India tem quinze Prouincias,a ſaber Mala
uar;
Lufitanico -Latino. 232
uar ; Arabia; Perſia; Cambaya ; Decam ; Benga
la ; Pegù ; Malaca ; Çamatra; Sion , China; lapão;
Maluco , Ethiopia; Ceylão.
i India tertia pars orbis, diz Yolaterrano libro 12.
Geographiæ , verbo India .
Os Vicereis , que de Portugal forão manda
dos pera a India , ſam os ſeguintes.
I. Dom Franciſco de Almeida , com titulo de Vi
ce-Rei no anno de isos .
! II . Affonſo de Albuquerque, com titulo de Go
1
uernador , no annode 1910.
III. Lopo Soarez ,com titulo de Gouernador, no
anno de 1515 .
IV. Diogo Lopez de Siqueira com titulo de Gos
uernador noanno de1518.
V. Dom Duarte de Menezes , com ţitulo de Go:
uernador , no anno de 1521.
VI.Dom Vaſco daGama, Conde da Vidigueira,
com titulo de Vice-Reino annode 1524.
VII. Dom Henrique de Menezes , com titulo de
Gouernador porſucceſfam , no anno de 1525.
VIII. Lopo Vaz deSampayo ,com titulo deGo:
uernador porfucceffam , no annode 1526.
IX .
232 Diccionario Geographico
IX. Nuno da Cunha , com titulo de Gouernador,
no anno de 1529 .
X. Dom Garcia de Noronha , com titulo de Vi
ce-Rei , no anno de1539.
XI. Dom Efteuam da Gama , com titulo de Go
uernador por ſucceſſam , no anno de 15 40.
XII. Marcim Affonſo de Souſa , com titulo de
Gouernador no anno de 1542.
XIII, Dom loam de Caſtro , com titulo de Vic
ce- Rei , no annode 1545:
XIV. Garcia.de Saa , com titulo deGouernador ,
no anno de 1548 .
X V. Iorge Cabral, com titulo de Gouernador,
por ſucceſfam , no anno de 1549. a
XVI. Dom Affonfo de Nor onh o, com titul de
Vice-Rei , no anno de 1550 .
XVII . Dom Pedro Maſcarenhas , com titulo de
Vice. Rei , no anno de 1554.
XVIII . Franciſco Barretto , com titulo de Go
uernador por ſucceffam , noanno de1555.
XIX. Dom Conftantino de Bragança , comtitu .
lo de Vice-Rei , no anno de 1558.
XX . Dom Franciſco Coutinho Conde do Redana
do , comtitulo de Vice-Rei,no anno deisoi.
L XX
Lufitanico Latino 233
XXI . Ioam de Mendoça , com titulo de Gouer
nador por ſucceſſain , no anno de 1594 .
XXII , Dom Antão de Noronha , com titulo de
Vice - Rei , no anno de 1505 .
XXIII Dom Luis d'Attaide , com titulo de Viz
ce- Rei , no anno de 1569.
XXIV . Dom Antonio de Noronha , com titulo
de Vice - Rei , no anno de 1571 .
XXV. Antonio Moniz Barretto , com titulo de
Gouernador , no anno 157 } .
XXVI. Ruy Lourenço deTauora , com titulo de
Vice - Rei , no anno de1577 . Faleceo no mar .
XXVII . Dom Diogo de Menezes , com titulo
de Gouernador porſucceſſam , no anno de 1577 .
XXVIII . Dom Luis d'Attaide , com titulo de
Vice - Rei , no anno de 1577 .
XXIX . Fernão Tellez de Menezes , com titulo de
Gouernador por ſucceſfam , no anno de 1580.
XXX. Dom Franciſco Maſcarenhas Conde de S.
Cruz , com titulo de Vice-Rei , no anno de 1580.
XXXI. Dom Duarte deMenezes , Conde de Ta- .
rouca , com titulo de Vice -Rei, no anno de 1584.
XXXII. Manoel de Souſa Coutinho , com titu
lo de Gouernador por ſucceſſam , no anno 1587 :
Gg XXXIII ,
234 Diccionario Geographico
XXXIII. Mathias d’Albuquerque , com titulo
de Vice-Rei , no anno de 1591.
XXXIV . Dom Franciſco da Gama , Conde da
Vidigueira , comțiculo deVice-Rei, no anno 1596.
XXX V. Aires deSaldanha , com titulo de Vice
Rei , no anno de 1600 .
X'XXVI . Dom Martim Affonſo deCaſtro , com
titulo de Vice-Rei, noānno de 1604 .
XXXVII . Dom Fr. Aleixo de Menezes Arce
biſpo deGoa, com titulo de Gouernador por fuc
ceſſam , no anno de 1607 .
XXXVIII.Andre Furtado de Mendoça , com
titulo de Gouernador por ſucceſſam , no anno
607
XXXI. X . Dom Ioam Pereira , Conde da Feira,
de1
com titulo de Vice -Rey , em 1608. Faleceo no mar.
XL.Ruy Lourenço de Tadora , com titulo de Vi
ce-Rei no anno de 1608 .
XLI . Dom Ieronimo d’Azeuedo , com titulo de
o
Vice -Rei, no ann de 1612.
XLII . Dom loam Coutinho , Conde do Redon
do , com titulo de Vice - Rei , no anno de 1617 .
XLIII . Fernaõ d'Albuquerque , com titulo de
Gouernador, por fucceffam , no anno de 1019 .
XLIV .
Luſitarico - Latino. 235
XLIV.Dom Franciſco da Gama , Conde da Vi
digueira, com titulo de Vice-Rei,no anno de 16222
XLV . Dom Fr. Luis de Britto , Biſpo de Melia
por , com titulo de Gouernador , no anno de 1628.
XLVI. Dom Franciſco Maſcarenhas, com tiru
lo de Vice. Rei, no anno de 1628. Arribou .
XLVII. Nuno Aluarez Botelho ; Gonçalo Pra
to da Fonſeca Chanceller do Eſtado , & Dom
Lourenço da Cunha , com titulo de Gouernado
res todos tres juntamente , por ſucceſſam , no an
no de 1629 .
XLVIII. Dom Miguel de Noronha , Conde de
Linhares, com titulo deVice -Rei no anno dę 1629.
XLIX.Pedro da Sylua, com titulo de Vice-Rei,
no anno de 16357
L. Antonio Tellez de Menezes, com titulo de Go
uernador por ſucceſfam , no anno de 1638.
LI. Ioam daSylua Tello de Menezes , Conde de
Aueiras , com titulo de Vice-Reino anno de 1639.
LII. Dom Felippe Maſcarenhas, com titulo de
Vice -Rei , no anno de 1645 .
LIII. Dom Fr. Franciſco dos Martyres ; Arce
biſpo de Goa, Antonio de Souza Coutinho , &
Franciſco de Melo de Caſtro , com titulo de Go
Gg ij uerna
236 Diccionario Geographico 1

uernadores todos tres juntamente por ſucceſſam ,


no anno de 1649.
LI V. Ioam da Sylua Tello de Menezes,Code d'A
ueiras , com titulo de Vice- Rei, no anno de1650.
1

LV. Dom Vaſco Maſcarenhas. Conde deObidos


com titulo de Vice-Rei , no anno de 165.2 .
LVI. Dom Bras de Caſtro , com titulo deGouer
nalor , por eleiçam do Pouo , no anno de 1852 .
LVII. Dom Rodrigo da Sylueira, CondedeSar
zedas , com titulode Vice-Rei, no anno de 1655 .
LVIII. ManoelMaſcarenhasHomem , com ci
tulo de Gouernador poreleiçam do Pouo em 1656.
LIX . Antonio de Souſa Coutinho , ManoelMal
carenhas Homem, & Franciſco de Mello de Ca
ſtro , com titulo de Gouernadores , todos tres jun
tamente no anno de 1617 .
L X. Antonio Tellez de Menezes , Conde de Vil
la pouca , com titulo de Vice-Rei,no anno de1657.
Faleceo no mar .
LXI. Dom Pedro de Lancaftro , Dom Manoel
Maſcarenhas, & Luis de Mendoça odos tres cõ ti
tulo de Gouernadores, por orde particular, é 1660.
LXII. Antonio de Mello deCaſtro , com titulo
de Gouernador, & depois deVice- Rei, em 1662.
III
LX ,
Lufitanico-Latino. 237
LXIII . Ioam Nunez da Cunha , Conde de Sam
Vicente , com titulo de Vice - Rei, no anno de1666 .
Indicelo , rio de Sicilia: Amenanus -i.
Indiſtan , Prouincia da Alia:
Meſopotamia -ie; India intra Gangem .
Indiuina , villa de Italia: Lanuuium
Inglaterra , Ilha :
> Anglia-& .
Vide verbo Bretanha. O que ha pera ver ein
Inglaterra , diz Ortelio em hum verſinho , & he
o ſeguinte .
Mons, 65 fons ,pons, Eccleſia , fæmina,lana.
Tambem ſe da por nome Latino a Inglaterra:
Britannia - 12.
Iordão , rio celebrado no texto ſagrado :
Jordanis.is.
Nace orio lordão de duas fontes; hua ſe chama
Ior , & a outra Dan , & de ambas lhe ficou o no
me lordan , & nos dizemos fordão.
O Iordão entra na lagoaGeneſarech , ou mar de
Tyberiade, daqui ſahindo , como inuoluntario ,
entra no mar morto. Calep: verbo Iordanis , Ca
rolus Sigonius lib. 1. cap . 7. fol.si.
Eſte meſmo CarlosSigonio allegando a Plinio ,
diz
que o rio Iordão nace da fonte Paneado ,
Gg iij &
238 Diccionario Geographico
& nam fas mençam algúa das fontes Ior, Dan.
Calixto Placentino moſtra nacer o Iordam da fon
te Phiala , cujas agoas ſe diuidem em duas corren
tes , & fazem Ior , & Dan , as quaes correntes
juntandoſe perto fazem o lordam :videmármor
to.
Iorgia , Prouincia da Europa: Iberia - ia .
Iorx, ou lorbs , Cidade de Inglaterra :
Eboracum.i. 1
Irlanda , vide Iſandra .
Ichia , Ilha de Italia :
Pithecuſa-&; Ægnatia - ia.
Iſcla , Ilha junto de Napoles:
Adriana Inſulai
Ifandra , Uha: Thule - is; Thyle - is.
Deſta diſle Virgilio ; Tibiferuiatvltima Thule,
Eſta Thule fica no deſtricto dosScoceſes, alem das
Ilhas Orcades , & hea vltima Thule , que ao Sep
tentriam conhecerao os Romanos. 1

Iſlandra, ou Ilhandra , he o meſmo que Hiber 1

nia , Ilha , que fica pouco diſtante de Bretanha ,


chamada no Latim :
Hibernia; Ibernia; Tuuerna - a .
Efte vltimo lhe da Iuuenalna Sat. 2.
Iſpan
1
Lufitanico-Latino 239
Iſpan , Cidade da Perſia : Ecatompile-is.
Iſpruc , em Germania: Enipontum.i.
Iſthmo, he parte que fica entre dousmares:
Iſthmus -i.
Principalmente ſe chamaIſthmo , o que fica en
tre Achaïa , & Morea . Eſte tentarao cortar el
Rei Demetrio ; Cæſar Dictator ; Cayo Principes
Domicio Emperador , mas de balde , & dahi na
ceo o prouerbio . Ifthmum perfodere; de quo vide
Eraſmum in Chiliadibus , & Cælium Rhodiginū
lect. antiq lib. 2. cap. 19. vbi multa .
Italia , Prouincia da Europa: Italia.a.
Italia tem dezoito Prouincias , conforme Blon
do , & conforme Leandro Alberto dezanome,
Orcelio as conta no modo ſeguinte.
Liguria ; Ribeira de Genoua,
Etruria ; Toſcana.
Vmbria; Ducado de Spoleto:
Latium ; Campagna de Roma.
Campania feliz ; Terra de Laboro.
Lucania ; Baſilicata.
Brutij ; Calabria inferior.
Magna Grecia, Calabria Superior,
Salentini; Terra de Otranto .
Apulia
240 Diccionario Geographico
Apulia Peuceria ; Terra di Barri.
Apulia Daunia ; Puglia Piana.
Samnites ; Abbruzzo .
Picenum ; Marca de Ancona.
Flaminea ; Romagna .
Ærnilia; Lombardia , aquem do Pô.
Gallia Transpadana ; Lombardia alem do Pó. 1

Veneti; Marca Triuiſiana, ou Triuigiana.


Forum Iulij j; Friuli , & Patria .
>

Hyſtria; Iſtria.
Calepino poem deſaſeis Prouincias em Italia, &
contaas no modo ſeguinte:
Liguria ; Etruria ; Latium ; Campania; Cala
bria; Apulia; Aprutium , fiue Samnium ; Pice
nim ; Flaminea , 6 Æmilia ; Vmbria ; Venetia,
fiue Marcha Triniſi ana ; lapidia ;j 6 Carnia ,
nunc Forliuium ; Es Iſtria.
Strabo repartio Italia ein oito partes, nempein
Venetiam ; Liguriam ; Picenum ; Lucaniam ;
Tuſciam ‫ ;ز‬Romam ; Campaniam ; Apuliam .
Ælianus de varia Hiſtoria diz de Italia. Italiam
multi incoluere 3; nec vlla terra magis frequentata ,
quod ob terr &fecunditatem , aquarum affluentiam ,
maris commoditatem , portuum dispofitionem minu
; hom
c. Lufitanico- Latino, 241
minum manfuetudinem , ciuium humanitatem ,
caterisregionibus antecellat, fuere in illa antiqui
tus:Ciuitates1266. Hyginodiz , foram as Cidades
fð ſetecentas , && em húa occafiam ,, que ſe con
tớu vinha ſobre Italia o Frances , pos de repente
em campo oitenta mil de cauallo , & fete centos
milde pé, tudoʻrefere Volaterrano libro 4.Geo
graphize, verbo Italia. Lielie ca
Italia chamouſe afli de Italo : Aufonia de Auro
nio : Oenotria deOenotrio. ( trouvirprI
Iuda, vide Chanaan , he toda a terra de Chanaan ,
3

que occuparam as dozeTribus' , & tomou ở nb


me da Tribu -de Iudas', quarto filho de Iacob.
: 5 Iudaa.le.170,0
Videatur Ximenez in Lexico Eccleſiaſtico , ver
bo ludæą... 4
luiſa , Ilha no mar Mediterranço:
Pituifa maior; Ebufus- ,
Iuliers em Alemanha; Tuliacum.i.
** Iunqueras; villa de Caſtella: Tuncaria.in
luuenacio , Ílha deItalia: Ægnatia-e.
Ingeſta , villa do Reino de Aragão;
-111:13
w
Egolajtak.
Hh

Labina
242 Diccionario Geographica
L
ABINA, lugar entre Cremona, & Verona:
L Bebriacum -i; Lavinia azTigulia -k.
Efte vltimo lhe da o Viterbenſe , fobre o Itine :
sario deAntonino Pio ,
Lacio , Regiam , ouPronincia de Italia , na qual
eſta Roma, eſtendeſe dorio Tybreacé orio Lirin:
Latiumų.
Daqui vem os adjectiuos Latinus - a -um ; &
Latialis - e.
Ladeira de Cogombro em Roma: ;**
en cliuum Cucumiris.
Ladiſe , ou Ades , ria de Italia:
Athefis - asa
Iago deMarſo , ou Tagliacozzo , em Italia:
Fucinus Lacus . 3 :1 !!!!
Lago de Conio , em Italia
Larius Lacus. sisi
Larius lacus , id eſt lacus major ; Vnde amnes
majores lingua Etruſca dicuntur larones. Larus
fimiliter dicitur à Laro aue , por quer ahi muicas
deſta fpecie ,que ſao as Cercetas maritimas , co
modiz Ortelio ; Larus , id eſt, Fuſcia a Cercela.
Lago
Lufitanico-Latino. 24 )
Lago de Garda , no campo de Vérona, donde
nace o rio Mincio : Benacus Lacus.
Lago de Geneſareth , ou mar de Tyberiade.
Genefareth, Genefara -a; Mare Tyberiadis,.
Lago Aſphaltite , ou marmorto :
Aſphaltites Lacus; Mare mortuum .
Mare mortuum , fic dicitur , quia nihilgignit
viuum , nihil recipit ex genere viuentium . Alio
diz o noſſo Sancto Bernardino de Sena , feria 6.
poft Dominicam primam Quadrageſimæ ; com S.
Iſidoro lib. 13. Etymologiarum cap. 2. & no mel
mo lugardis o Senenſe,que o mar morto ſe cha
ma Afales, id eft Lacus bituminis.
Lagode Vico , na Toſcana:
í
Cyminus Lacus.
Lago dePerola : Thraſimenus Lacus. ' ' t; }
Lago de Sala : ::2.6 Mare Caſpium . ‫ܐܐܪܝ‬
Lago mayor em Italia : Verbanus Lacus.
1 Lago de Forni, junto daCidade de Thora:
. 16:13 :50:33 Lacus Velinus.s. 1

Lagos, Cidade no Algarue: Lacobriga-ai ?


Laliza , ou Liche, Cidade na Grecia:
Clin
" ، ics., Laodice a * & . 1 .
Lamentana, Cidadede Italia: " Nomentum -a .
Hh ij Lamas
Diccionario Geographic
Lamasde Orelbáo , villa de Portugal: !.
Medobriga 2

Lamego, Cidade de Rorcugal:


Lameca-&; Lam4- a Laconimurgi- orum .
Murgi , faó Aldeas's & por ſer edificada poros
Lacoēs , Lacunes, ſe chamou Laconimurgi. Ro.
drigo Mendez en fu Poblacion
Laminio , Cidade nos confins da Carpentania,
nos campos Lamitanos y qonde nace o rio Gua
diana : " Ls Lamintum !
Juliano em DomRodrigoda Cunha de Primátu
Braccarenſis Ecclefiæ . Lamium urbsritt rengjum
in finibus Carpentane, & diz que aqui chegous.
Pedro , & que aqui conuercco a Exüpério : & a
dous mais. Dos cimpos Lamicanos faz mençam
Barreiros , Hoje nam ha tal Cidade , mas aonde
foi Laminio , hehoje Campo Monciel. 'sc !
Thomas Tamayode Vargasno feu Dextro de
fendido diz : Laminio , hoje Alambra ,comoquer
Pineto , ou Mancha de Aragão , como quer Bar
reiros; ou Mancha siga, como quer Henrique
Coquo) , ou Campo deMontiela como querTe
dro de Medina liuro 2, cap. 106.Carlos Cluſio, &
Mariana lib, 17. de rebusHiſpania cap lý
Laminium
Lupacanico-Latina 145
Laminium tambem quer dizer Campode Alca:
faz ,: como diz Hieronimo Hueria in Flinium.
Em lugar deManubaciega,que poemDom Thor
mas Tamayo , poem Huertain Phnum , Mancha
niegra,
Lamires , Ilha do Arcipelago. Smyrna- te
- Smyrna; quafimyrrha D. Thomas in Apoca
lipſeos cap. 2 Em Smyrna morrco Homero , & ig

em lollha naſceo , a lo deo a violeca o nomes ca


-Smyrnaa myrrha; nace Homera en violera , &
morre em myrrha . 9 '
T :Ono sto
5... Lánguiguier , Cidade na França , no Condado
g

de Campania rod ogoi Lapdrafgwrtel con


I andriguet.:od Qsidaqui-oh 7 :5
Riu Ofeflimi-grudha ! ? , 01 % .
Languedoc, Prouincia de França:
Volox :akum ; Narkanenfis Provincia . I
Langos, Ilha do Arcipelago:
.2-2 . Cessis; Cassis Caughar.Dies I
VeCous Apelles jao: Biſpadesta Ilha cſereuco
algúas carras S. Leam Papa.tr
Laon,Cidadede França, Suffraganca a Rbcims:
Landunum et
:: Lánta ; Cidada na Serra de Zalag , na Prouin
Hh lij cia
246 Diccionario Geographico
eia de Fez: " 1.S. Bobrija - e curand
. : Larache , Cidade'na Prouincia de Azgar , no
Reino de Fez..is Lixa-"es ' Liffa -......
1. Tomouo nome dorio Liſſo , que corre porjun
to della , & Plinio diz Lix , ſer rio , & ſer lugar.
Eſterio tambem ſe diz Liffus-is ou Lucus-is fica
tripta'mil paffos de Arzilla , com hum i fô o ef
Creue Pcholomeo , Lifus - 1. Efte heo Lucus,que
mase na Brouincia de Elebat , paffa por Alcacer
quebiri, && Arzilla . Junto dorio Lucus eſta o cam 1

po Oderata , no qual morreo el Rei Dom Sebal


tiam , comoeſcreuem Hieronimo de Mendonça
natural do Porto , & Diogo Bernardez natutal
de Villa - noua de Cerueira , ambosPortugueſes.
Laramit , Cidade de Meſopotamia :
$ 94.67 Amida - Roi.39
bussip
Lara'y villa de Caftella : 1 Agofinas.
Laredo , em Galliza: 12 : Lauretanusager .
Larca , CidadedeGrecia :') ·Ambracia - d.
O Antigamente foi chamada:Nicopolis- cos.
Latiſana , Cidade de Italia: i Altinum-/.
2. Laulois, CidadeMeropoli de Borgonha: i
Alexia -vezi Regiacum - i.
- 0 Doutor Bento Pereira em lúa Profodia em
dan
lugar
Lufitanico- Latino. 247
lugar de Lauſfois, poem Ločulois. " V 2015 !
Langres, Cidade de França: :::
1 i s
. Audomatum Lingonum .
1 Os de Langress, Lingones- num .
Lautrec , Cidade: Ciuitas ofimorum :.. !
Os daqui: Ofifimi - orum .
Laoedan. Osdaqui: Vnelli- or umi
Leça ,rio de Portugal, que nace no deftrito do
Porro , acima do monte Corua:
Celandus- ij. LetheHess Lecia - leloy
Eſte vltimo ſe acha em fcripturas antigas , tefte
Dom Rodrigo da Cunhano tratado dosBiſpos do
Porto 2. parte fol.-17 . Alli como dizemos Leça ,
tambem dizemos Leffa Efte río deo o nome ao
lugar de Leſla, & Moſteiro, cabeça do Balliado .
Ledeſma, villa de Caſtella:
si Bleriffa Letifa; Lidifmas Lanciare ]
Legina , Ilha: Ægi
Leictoure , Cidade na França: ns -Reisi
‫را‬
1
‫بر‬ cu Lacturacium . 8 . GUST 2017
Leiria , Cidade de Portugal na Eſtremadura:1
Colippo- nisi Lerena -4.
Tomou nome do rio Lis & do rio Lena que
ambos fazem Lis de i.ena. Foi feita Cidade por el
Rey
44 & Diccionario Geographico
Rei Dom loamollb. & pella mormo SéEpiſco
pal , no anno de milquinhentos & cincoenra , por
autoridade de Paulo Ill . tudo dis Frei Monoel
da Eſperança naprimeira partede ſuaScrapbica
Hiſtoria. ::
Leyda , villa de Olanda:
* Lugdunum Batauorun . Ste
Lencaftre , ou Alencaſtre ; em Inglaterra:
Mediolanium - 4; Leceftria - i .
Leodal, du Leondul, Cidadede França:
911, 229 Neodunum - ;(Næodunun ej
Lcona , Cidade de Cappadocia:
? ! ... 1 Polemoniuminij ,) wit ? ..
cLeam, Cidadede Eſpanha,outrosdizemn Liam ,
& cabeçade Reino nas Eſpanhas. 11.li
Legio- nis; Legio gemina .
Leam , ou Liam ſa diz Logio ,por ſeredificada
por duas Legioens , das quatorze que mandou
Nerua a Eſpanha. Depois Leouigildo Rei dos Go
dos mandou , que fe chamaſſe Leam , dando lhe
nomédas primeiras letras de ſeu nome...I
Leam em algum tempo ſe chamou Flor , como
da teſtemunho Floriam de Ocampo , & nunca o .

Biſpo deLeam deEſpanha foi-Tojeito a algum Me


tropo 1
4
Lufitanico - Latino, 249
tropolitano, por ſer Camera deRomanos, como
diz o meſmo Floriam .
Das ruinas da antiga Sublancia ſe fez Leang.
Leam em outro tempo chamouſe Treuga , affi o
diz Salgado no Epitome da Chronologia ſagrada.
Lepanto , Cidade de Grecia:
Naupanctus; Lepantus; Naupactus - i.
Lepide , Cidade do Reino de Tunez:
Eoa • ; Vllo - nis.
Lerida , Cidade de Catalunha : · Ilerda de

Leſla , vide Leça.


‫܂ܐ‬ Lez , rio de França : Ledum -
Lezuja , lugar de Andaluſia:
Libifoſa; Libifoza - Ri
Efta Lezuja , hoje leçuça , & no Latim .
Forum Auguftanum .
Liam , ou Leam de França:
Lugdunum - i; Lugdunenfis Colonia; Inſubria-a.
Nobiliffima fuit olim Hedyorum Ciuitas: to
mou o nomede Lugdo Rei deFrança. Deo Leam
de França graues homens em letras, daqui foi
natural Lucio Plotio Gallo , que foi o primeiro ,
que em Roma enſinou Rhetorica. Daqui foi Fau
fto Poeta clariflimo; daqui Bocchio ; daqui Clau
li diano
250
Diccionario Geographico
díano ; daqui Mamerco , ou Mamerco . Em Leam
de França ouue quarenta & oito Martyres : tudo
diz Symphoriano Camperio de mirabilibus mun
di fof. 4. verſo .
Leche , rio entre Douro , & Minho , hoje li
ma , do qual diſſe muito Bernardez em ſeus ver
ſos;រ ha outro Lethe na Africa , & eſte fundere na
terra , & depois de ſe ſorber , torna a lahir ,'como
o Guadiana Lethe - es; Limia - ja.
Licença , rio de Veneza : Liquenija - ia.
I ybia , ou Africa: Lybia - ia.
Lybia chamouſe aſli de Lybia filha de Epapho ,
aſli o dizem Solino, & S. Ilidoro lib . 4 Etimolog.
cap. s . ou ſe chamou Lybia , quia inde libs ventus
fpirar. Lybia he o meſmo que Africa; Africa tem
o nomede Afro, filho de Hercules Lybio.
Lycia , regiam da Aſia menor: Lycia -a .
Lycia fica entre Pamphylia , & Caria, nella fie
cão as infignes Cidades de Pacara , & Myra , & te
s :21.6.:
ue I.ycia antigamente ſerenta Cidade.
Liege , ou liega, em França : Leodium - j:
Osde Liege: Eburones - num ;.Leodij -orCO
um :
N
Cier
Liegeois, Osdaqui:
Condruli - orum.
Liſieux
Lufitanico. Latino. 251
Liſieux , Cidade de França:
Lexobium - y; Lexouium.y .
Os de Liſieux: Lexobij - iorum . ita
- Lila', em Flandez: * I Lyra-!& i?, c !
Lima , rio de Portugal: 9 : "/ : ! :, !
????
.

Lima; Zym &u- &; Æminius –ij; Lethe - es.


Nace em Galliza , & paſſa por Ponte de Limaz
& faz aa Foz de Vianna ; bem celebrado he nos
verſos de Diogo Bernardez; vide etiam Plinium
lib. 5. cap: 22. & S. Auguftinum de Ciuicate Dei
lib. 21. cap. vltimo. ‫د ان تي ده‬
Limoges naFrança: RatiaftumLemoniacü .
:

Lincolon, Cidade de Inglaterra: Lindu -i.


Liri, rio de Italia , Lyrespoem o Doutor Gaſpar
Pinto Correa in Horatium Ode35. ..
Sinope is. will 7

Liria',villá no Reino de Valença: unoho


Laurona -se! Vide Orofium lib . s. cap.21.
Os daqui: 1:01. Curutes -um .: for
i Liris .Cidade de Auſtria, coArelaterise
Efta.ziris fem duuida,he'a que deo o nomeao
Moſteiro Lirinenſe . Doccios ooda IV
Liruela , villa de Eſpanha: 11090133 butii
Becobo Lacurris - poils
Oi !! 1 li ij Laurento
2ſ2 Dicc ionario Geographico
Laurento em Italia : Laprentum -i,
O Natural daqui: Laurens- tis.
Virgilio em varios lugares.
Liſboa , Cidade em Portugal, & cabeça do Rei
no de Portugal:
Eliſea - ea; Ďliffea.-ea; Vliffipolis - eos;Vlipo -nis.
Olifapio- nis; Olifipona- k; Liſabo- nis; Exubona;
Ok
Felicitas Iulia; Vlixbona - a; Olyfipo - nis.
Eftes nomes Latinosda a Liſboa Luis Marinho de
Azeuedo no liuro 1. da fundaçam , & antiguida
de de Liſboa , cap. 1.
Liſboa tem o nomedeVlyffes, & de Bona, ne
ta do dito Vlyffes, Chron. geral 1. parte cap. 7.
Lifboahe cabeça do Reino de Porcugal ,heobo
lho direito do Vniuerſo , como diz o Biſpo Dom
Frei Amador Arraiz no ſeu dialogo 7. He perola
de todo mundo ,, como diz o Padre Frer Antonio
da Pärificaçam na 2. parte da Chronica deSanto
Agoſtinho.Liſboa hehum mundo abbreuiado ,&
pedrado anel de todo mundo , at the chama Hrei
Antonio daNatiuidade em féus Encomios. AI
Vlyſlipo he o meſmo que Cauallo deVlyffes. } i
Liſboa tem por fobréhome tulid felix.Jou In
lia felicitas. Cadabat Grauio lhedeo titulo , & c
:, in pitheto
Lufitanico- Latino 253
pitheto de Acropolis, que he o meſmo que mong
tofa ; diz elle:
Orat Olyffipo, Proceres , juueneſque, feneſque,
Vt Gauium teneat Cygnum , quam condidit olim
Littus ad Oceani, e Acropolis, facundys Vlylles.
Lyſo , rio em Samothracia : Lyfus .
Ete he hum dos que eſgotou o exercito de Xer
xes , ſað elles os ſeguintes , aſli como os conta A
lexander ab Alexandro lib.6.Genial.cap.25. in fine
Scamandro em Theffalia.
Onochono em Theffalia .
Simoente em Phrygia.
Chydoro em Boecia.
Lyſo em Samothracia .
Menela lagoa jun:o do Hellefponto
Lobera Alberracinum - i; Loberum - i.
Lobrega, ou Lobregat, rio de Catalunha:
Rubricatus -7; Rubricatum - i.
Lodeue, Cidade de França: Luteua
nara
- &.
Lodi , villa de Italia : Laus Pompeia - id.
Loera , Loire, on Louere , rio na França:
Be) ... ‫ و‬Ligeris, is.
Olim dictusCæruleus , nunc Garillanus; Sabel
licus Erread.9. libro primo; defte rio diffe Mar
li ijj tial
254 Diccionario Geographico
tial. Ceruleus nós Liris amat, que ſylua Mirija
2

Lrotegit.
Lofanto rio de Italia: Aufidus.i.
Logroño , villa de Caſtella:
Iuliobriga;; Varia; Cantabriga.
Iuliobriga he o melhor, & mais vſado, eſte lhe
0

da Barboſa ; Cantabria he Biſcaya , & nam lo.


groño , porém nam faltou quem o diſſeſſe. 1

Lombardia aquém do Pô.. Æmilia - ia.


Lombardia além do Po:
Inſubria-ie; Gallia Tranſpadaña. A
Londario , Cidade de Grecia:
Megalopolis - eos.
Londres, Cidade de Inglaterra:
Londinum - i; Trinouantum - i.
Augufta in Britannia. ‫و‬.

Eraſmus in Chiliadibus , Chiliade2.cent. 2. ada


gio 43. diz ; Lindus Ciuitas eftin Rhodo , tefte Ste
phano, à qua deductum videri poffit Londinum
apud Britannos , quam vrbem Stephanus Lindo
>

nium vocat , citatque Martionem auctorem . No


parecer deſte Eraſmo , decindo ſe deo o nome a
zindonio , hoje Londres.
| Lorca , em Carthagenai Elieciata -2 ;
Lorena
Luſitanico-Latino 255
Lorena , ou Lotorangia :
Lotharingia; Lotoraniai
Eſte vltimo poem Paulo Emilio .
Loreto , em Italia , ou S. Maria deLoreto:
Laureturn - i; Potentia - ia.
Loſana , em Saboya: Laufana - ci
Loſane; Os daqui: Lacobrica - orumi
Loruaó , Moſteiro de Portugal:
Laurbanum- i.
Afliſeacha no inſtrumento da coroaçam del Rei
Dom Affonſo Henriquez em Lamego:
Louanha , ou Louayna, ou Louania ,ou Louen
Cidade , & Vniuerſidade de Flandez :
Louaniùm - ij.
Louino, Cidade de Italia: Vaunia - ic.
Loure , rio de França . Liger- ri.
Outros lhe chamão Loyre ; he pay dos rios de
França .
Loxa , villa de Caſtella , aonde morreo o Gran
Capi
bro.
tao Gonçalo Fernandez em dous de Dezem
Loxa- ..
Lucena, villa de Caſtella: Egetania -e.
Efte nome lhe da Vanegas , nam ſei com que
fundamento .
Lucer
256 Diccionario Geographico
Lucerna , nos Suiçaros: Lucerna- &.
Luca , Cidade em Italia: Luca - a.
I ucemburg , na Belgica :
Auguſta Romandiorum .
Lucemburg , Cidade de Polonia:
Leopolis - eos.
Lucenço , Ilha de Sicilia:
Sacra- &; Hiera - e.
Luchent , no Reino de valença:
Lucentum.i.
Lucuz , rio de Africa, juntoLiftis
Rei Dom Sebaſtiam :
do qual
-
morreo el
Vide
1.

verbo Larache .
Lugo , Cidadedas Aſturias:
Lucus Augufti; Lucus Auguftalis;
Ar & Sextiana Plinio; · Lucerna - &.
Efte vltimo lhe da Floriam de Ocampo.
A Cidade de Lugo tem ſempre deſcuberto , &
patente o Sanctiſſimo Sacramento do altar; por,
que auendoſe tratado em varios Concilios de El
pånha de hum erro , que auia acerca do Sanctiffi
mo Sacramento , nunca ſe determinou a verdade,
ſenam no Concilio que ſe fez em Lugo. Eſta ra
zam da Pedro de Medina no liuro 2. cap. 28. E na
verdade 1
Lufitawico-Latino. 297
verdade , que he eſtremada, ſe nos enſinara que
erro era : & em que Conciliosſe tratara:
Frei Pedro Nunez de Caſtro no ſeu Sanctoral
Seraphico diz , que nenhum de Lugo na perda das
Eſpanhas perdeo a fee ; &
& porqueoO Sanctiſlimo
Sacramento do altar , he Sacramento da fee , &
por iffo o tem ſempre patente , & deſcuberto .
Lucemburg , ou Senhir , Cidade de Alemanha :
Marionis - is.
Lufitania Reino , hoje Portugal :
Lufitania - ic.
Luſitania he hua das principaes partes de Eſpa
nha; por eſtas palauras falla Ximenez in Lexico
Eccleſiaſtico , verbe Luſitania , & Calepinus eo .
dem verbo ait ; Lufitania pars vlterioris Hifpa.
nie , quam nunc Portugalliam appellant.
Paulus Emilius in Theodorico II. fol. 28. litera
H diz ; Portugalliam , que Luſitania fuerat , à
recipienda claſſe Gallorum diétam ferunt ; fed å
Gallacis , non Gallis nomen natum , ut voce para
lòremotius, ita regionemulto propius.Sic Paulus
Emilius.
Eſpanha diuideſe em Eſpanha citerior , & vice
rior; a citerior he Luſitania , & a Terraconenſe,
Kk como
258 Diccionario Geographico
como diz Nebriſſa ; a Eſpanha vlterior , he a Be.
tica, como diz o meſmo Nebriffa .
E commummente dizem todos , que Eſpanha
>

tem ſeis Conuentos, afaber; Terraconenſe ; Car


thaginenſe ; Luſicano; Galliza , Betica , Tangere;
& niſto fundado digo algúas vezes neſte Diccio
nario, que Portugal he parte das Eſpanhas.
Alguns diuidiraõ a Eſpanha em citerior, & vlie
rior , & differaõ , que a Luſitania era a Eſpanha
>

citerior ; & a Terraconenſe , & Betica eraõ a E


ſpanha vlterior. Mas de qualquer modo que ſeja,
Sempre Luſitania he partede Eſpanha collectiué.
ConformeVolaterrano lib. 2 Geogr. fol. s.&
inde in deſcriptione Hiſpaniæ diz ; Invlteriore Hi
Spania Barica omnis cum parte Lufitaniæ contine
tur , quam Anas fluuiusà Lufitania deducit. In
hac pánit Pliniusquatuor Conuentus, Gaditanü;
Cordubenfem ; Afligitanum ; Hifpalenfem . Cite
rior Hispania à Pyreneis ad Caſtulonem diuidi. 1

turin ſeprem Conuentus, Carthaginenfem ; Tarra


conenfemi Cafarauguftanum ; Clunicenfem ; Aftu
rum ; Lucenſem ;Braccarenſem . Sic Volaterranus,
‫ز‬

donde confta Luſitania,parte pertencer à vlterior,


Eſpanha , parte à citerior.
Lufitar
Lufitanico. Larino. 259
Lufitania Prouincia Hiſpania ab occafu Oceano
Atlantico terminabatu'; a ſeptentrione Durio fluo
uio ;; à meridie Ana fluuio.Calepinus verbo Lu
ſirania .
Mas aduirto que no noſſo Reino de Portugal
eſtão algúas terras , que nam eſtação nos limites
daantigaLuſitania , como hedo Douro até o Mi.
nho , & como ſaū as terras , que eſtão alem do rio
Guadiana .
Mas aduirto que nam fallaremos certo , ſe cha
miaremos ao Luſitano Eſpanhol ſomente ; & fal
laremos certo, ſe ao LuſitanoPortugueschamare
mos Eſpanhol, & Portugues ; & defte termo v
ſou Lope deVega em ſua Arcadia , dizendo de Vi
riato Luſitano.
Mas baſta dizer, quefoy
Eſpanhol,y Portugues.
Lutecia, Cidade na França, que dizem namter
igoal, & que ſe lhe deo o nome de Lutecia , do
muito lodo que tem .
Lutetia - ia. Vide verbo Paris.

Line

Kk ij Macedo
269 Diccionario Geographico infor
M
ACEDONIA , hoje Albania , na Grecia :
M Macedonia ; Emathia - ia.
O Natural de Macedonia :
Macedo- niso tem a penultima breue ;
ou longa.
Macometa , Cidade na Africa:
Adrumetum - i.
Macromili, Ilha do Arcipelago: Helena-..
Macùa , Ilha da India: Poholomais - dis.
Madia , na Africa: Ruspina- ..
Madrid , villa de Caſtella:
Mantua Carpentana.
Gil Gonçaluez de Avila no Theatro das gran
dezas de Madrid diz ; Madrid villa de Caſtella ,
aſſento do Rei de Eſpanha , no Latim Mantua
Carpentana. Madrid foi fundado pellos Gregos ,
no anno de mil quinhentos & ſeſenta depois do
diluuio vniuerſal. Derão lhenomede Mantua em
memoria de Mantù , may de Ogno, filho del Rei
Tyberino , que fundou Mantua de Italia. Chama
ramna Carpentana, por eſtar entre os Pouos Car
pentanos , que começauam em as Serras de Fuer
fria
Lufitanico.Larino. 261
fria, & Guadarrama,, & ſe chamăuão Carpenta
ni. Ptholomeo lhe chama Mantua Vrſaria , por
nella auer muitos Vffos.
Madrid he nome Arabigo, ſignifica lugar cerca
do de fogo, ou may de Sciencias, por ſer a Vni
verſidade, aonde os mouros lião ſeu Alchoram ;
ou caſa de ares ſaudaueis, de ceo ſereno, & claro;.
terra fertil , & abundante .
As Hiſtorias Lacinas de Eſpanha , lhe derão por
nomes Latinos :
Madritum ; Mageritum ; Maioriium - .
Madrigalejo , aldea deGuadalupe, aondemor
reo el Rei Dom Fernando , auô de Carlos V. em
dous de laneiro de 1516 .
Magra , rio de Italia: Macra- &; Macrus - i.
Magra, rio que nace no Atlhante maior:
Cenifius .
Mahemedia ; ou Mahometa, villa de Africa:
Leprisparua; Neapolis - eos.
1
Maya , ou Amaya, villa de Caſtella:
3

Aregia ;Varegia - ia.


Maya , terra que ficaentre Douro ‫و‬, & Minho:
Pallanna -i&
Yideatur Salazar de triplici connubio Annæ .
ho
Kk iij Malaca
262 Diccionario Geographico
Malaca, na India: Aurea Cherfoneffus.
Malaca , Cidade da India :
Tacolao- nis; Colon Pangaus.
Malaga, Cidadede Andaluſia: -
Malaca •a; Malace - es.
Malinas , ou maline , em Flandez:
Mechlinia - ia.
Malta , Ilha do mar Adriatico:
Melita - a;
& Melite - es.
Man , Ilha no Reino de Scocia , iunto a Hiber
nia : Monda; Monoeda - a.
Mancha de Aragão:
Manchia- la; Campus Spartiarius. 1
i
1

Mandragone, em Campagnade Roma: 1

Falernus äger.
Por outro nome ſe chamaRoca de mandragone.
Manlião , ou Cofta manliana:
Caftra Manliana:
Aqui morreo martyr Sam manſos, vt videre eſt
apud Breuiarium Braccarenſe 21. Maij lect. 2. &
em Dom Rodrigo na Hiſtoria Eccleſiaſtica de Lif
rte cap . 9. n 3.
boa 1. para
Mamo ca
, rio na Afri : Subur - ris .
Manchia , rio deItalia: Ariminum - 1
w Tambem
Lufitanico- Latino. : 263
Tambem Ariminum he Rimini Cidade de Italia.
Manfredonia , CidadedeItalia: Sipontus- i.
A capiendis ſepijs ſe lhe deo o nome diz Volar.
Manreſa em Eſpanha: Minoriſa -Q.l.
Ribadeneira in vita D. Ignatij.
Mar de Tyberiade , ou Lago de Geneſareth :
Mare Tjte:iadis.
Mar de meca:
Mare rubrum ; Sinus Arabicus.
Mar negro ,ou mar de zabuche: Meotis- dis.
Conforme diz Fernan Nunez ſobre a Copla 24 .
de loam de Mena , a eſta tagoa Meotis chamão os
Scytas Thamerida ,que heo meſmoque may dos
rios. E na opiniam de alguns , deſta lagoa Meotis
nace o Medicerraneo. E Volaterrano no liuro 9.
fol. 99. diz ; Maotisenim ipſa palus, quaſi Ponti
mater dicitur ; Mea enim nutrix Grace.Septem
millium ſtadiorum spatium cotinet, ES intus Alo
péciam Inſulam . De Mæotide vide Polybium , &
Volaterranum .
Mar morto , ou Lago Aſphaltite:
Mare mortuum ; Lacus Aſphaltites.
Tem o mar morto de comprimento quinhentos
& oitenta ſtadios, & de largo cento & cincoenta,
que
2.64 Diccionario Geographico
que vem a ſer dezoito legoas Portugueſas em com
prido , & quatro & mea de largo.
Antes do peccado de Sodoma , nam auia mar
morto , entam o lordão deſcuberto regaua aquel
le valle. Vide Bento Pereira in Geneſim 13. noto
mo 3. fol. 104 & 1os .
Mar do Sul, ou do Sur:
Sinus magnus; Mare pacificum .
Marnegro, vide ſuprà: Euxinus . i .
Euxinus, id eſt bonum hofpitium ,ſed per anti
.

phraſim , quia ibi funt loca periculofa. Euxinus ,


id eft Pontus Euxinus.
Mar de Veneza , ou Canal de Veneza , o qual
tem de hua parte Italia , & da outra Eſclauonia:
Adriaticu ; ou Hadriaticus Sinus.i,
Mar de Pamphilia :
Mare Pamphylik; ou Pamphylicum .
O marde Pamphilia nam ſe abrioa Alexandre
magao , aſſi como ſe abrio o mar vermelho aos fi
lhos de Iſrael, pera paſſarem a pé
o
enxuto.
o
Paſſou
gnoo po
magn
Alexandre ma porr caminh ardu , & diffi
culroſo , diz Quinto Curtio lib. s. Impuné Cili
cie fauces intrauerat, mari quoque nouum iter in
Pamphyliam aperuit. Strabo
Lufitanico - Latino. 263
Strabo lib . 14. ait , Eft mons nomine Climax,
Pamphylico mari adjacens; is tranfitum perangu
ftuminlitore relinquit, quimari tranquillo , aquis
ita nudatur , vt iter facientibus fitpervius; pelago
autem affluente ,vndis totus contegitur ; tranfitus
porroper montem prolixus. Quare tranquillo ma
ri, via que in littore eft , capirur ab omnibus, Ale
>

xander verò in hyemem incidens , et maximan


partemrerum ſuarumfortuna permittens , prius
guam fluctus redirent, mouit;fedà fluctibus op
preffus, contigit , ut tota die iter faceretin aqua
umbelico tenus. Sic Strabo.
O que ſuppoſto , diz o Doutor Bento Pereira
in Geneſim no tomo primeiro fol409. Igitur can
Jum ,feu euentum , quo effet admirabilior , fcripto
res rerum Alexandri plusnimio exaggerantes, tä
quam miraculumquoddam , undis marinis fortu
na Alexandri cedentibus, atque fauentibus , pre
dicarunt. Sic Benedictus Pererius .
Mar Thyrreno: Mare ſuperum .
Mar Adriatico : Mareinferum .
Vide Suetonium in Auguſto cap . 48 .
Mar Egeo , fica entre o Hellefponto , & a Ilha
de Tenedo ; chamaſe Egeo de Egeo Rei, ou de
LI hum
266 Diccionario Geographico
hum ſeixo grande , que nelle ha, que parece ca.
bra , aqual no Grego he Ægos, tudo diz Ianuē.
ſe; & lheda por nome Latino:
Ægeuun mare .
Marbella , villa de Andaluſia :
Ruilum - i; Barbefola- &.
O

Marca d'Ancona , Prouincia de Italia :


Picenum
Marcala em Sicilia de fronte de Africa:
Lilibæum Promontorium .
Marca Triuigiana , ou Taruiſiana', ou Taruiſia;
que aſſi foi chamada de Taruiſio Godo , que ven
ceo aquella parte , como diz Ortelio , t

Veneti- orum :
Marcaelquibir, villa de Tremecem
Portus magnus.
Marchena , villa de Andaluſia:
Martia -ia; Colonia Martiä.
Mariſca , ou Mariza , rio de Thracia:
Hebrus - i. :
Mantua, Cidade de Italia:
Mantua - a.
Defta Mantua diffe Virgilio:
Mantua, va mifere's nimium vicina Cr:mona.
Eoutro
Lufitanico Latino 269
E outro mantuano diffe in carmine S. Gregorij
Nazianzeni .
Quòfedet in mediis Manto Cadmeža proles.
E na vida dos SantosLeoés diffe;
Nomina cuifecitvirgoCadmeia Manto.
Mans na França : Cænomanum - i.
Os du Mans : Cænomani - orum .
Manſilla em Eſpanha: Lancia - ie.
10

Malcugeem Flandez: Malbodium- i.


Marañon , rio. Eſte rio heo máyor , queha no
mundo :; com as volcas que vai dando , tem decor
rente mil & quinhentas legoas; ſem voltas , ſeram
ſete centas legoas ; chamāoa eſte rio o mar doce.
Efte he o meſmo que o rio Orillana ; o nome de
Orelhana lhe deo Franciſco de Orelhana , que foi
como Piçarroáconquiſta daCanella. Garibay liu.
19. fol . 14.00. nam achei nomeLatino a efterio.
Maríecaux.Os daqui: Orobij- orum.
Marcelha , Cidade de França:
Maffilia - ia; Phocenfium Colonia.
Sobre Marcelha fez o Marquez de Guaſto abel
la retirada ; outra fez o Gran Capitam Gonçalo
Fernandez junto a Barcleta .
Mareteca, lugar de Portugal , ribeira junto de
Ll ij Al
258 Diccionario Geographico
Alcacer do Sal, comodiz Refende Malececd=d.
Mareſma Tarracina : Pomprinus ager.
Margath , Cidade de Phenicia:
Marethes - d; Marathos - i.
Eſte vltimo poem Pomponio Mela.
Marmora , ou Mamora , Ilha de Grecia:
Neuris - idis.
Marrocos , Cidade , & Reino na Africa:
Mauritania - ia.
Martos , ou Martis , ou Penha de Martos >, villa
de Andaluſia :
Tucci; Ituci-orum . Tuccia - ia ;
Tucirana; Torifia- a; Augufta Gemella ,
Maros, rio em Tranſfiluania , como quer Or
telio: Maryſius fluuius.
:: Maſcon , ou Mâcon , Cidade na França ,no Du
cado de Borgonha , aonde ſe fez o Concilio Ma
tiſconenſe . Matiſco - nis.
Maſtagam , ou Mazagam lugar de Africa :
Garcenna - æ Barbofæ ; Cartena- a.
Eſte vltimo poem Luis de Marmol .
Maſtric, ou Maſtrich , cu Maſtrique, ou Mae
ſtrich , Cidade em Flandez: Trajectum.i.
Maffeiradam , lugar na Beira, em que hoje eſta
hum
Lufitanico - Latino. 269
hum Moſteiro de S. Bernardo , do qual falla Brit
to liuro s . cap . 4. Macenarin - ia.
Majorca , & Minorca, Ilhas no mar de Eſpa
nha : Baleares - ium; Majorica , es Minorica .
Mancheſtre; Cidade de Inglaterra:
Mediolanium -j .
Mataga , Cidadejunto do rio Euphrates:
Thelbencana-a. 0

Matrona , rio na França : Matrona ...


Tambem eſterio ſe chama vulgarmente mater
na , ou marne .
S. Mauricio na França : no Delfinado:
Agaunum-i; Octodoſus Veragrorum ;
Vallenium
Calepino poem Octodorum no neutro, & nam
Octodorus no maſculino .
Maximonopoli, Cidade no campo de maM gedo,
junto de Iezrael: Adremmon - nis.
Mazaca em Cappadocia: Cæfarea -- ea..
Mazagan , vide maſtagan.
Mazagran , Cidade de Tremecem :
Portus Deorum.
Meca , Cidade de Perfia , patria de Mafoma:
Leanas Elana; Petra.d .
Ll iij Medel
270 Diccionario Geographic
Medellin , villa de Caſtella;
Augufta Medellina; ColoniaMetelinenfis;
Caſtra Vitelliana.
Media , que hetoda a terra que fica entre :o rio
O
Tygris , & o rio Indo , deſde o Monte Caucaſo
até o mar vermelho .
Media - ia; Medi- orum.
-

Medina Sidonia , villa de Andaluſia:


Afidonia; Afla - .
Medina he o meſmo que Cidade grande ; Vide
Rodrigo Mendez em ſu Poblacion.
Medina de rio ſeco , villa de Caſtella:
Forum Egurorum ; Forum Gigorrorum .
Medina Celi , villa de Caſtella:
‫و‬

Arccelium - ij; Mediolum - i.


Megrada, rio de Africa; Marmol poem Mege:
rada ; & outros Mogerada , ou Megiada:
Bragada - e.
Mahemedia , ou Meheida , Cidade de Treme
cem :
Alfara- a& ..
Meliſſa, Cidade de Alia: Miletum - i.
Melilla , Cidade do Reino de Fez:
Ruffadiro - nis.
Melas , rio , que como quer Plinio , Parnaſſo
nace no
Melas-
Lufitanico - Latino. 271
Parnaſo : ai
Defterio diz Sabellico Ænead, 6. lib. 3. fol. 8,
Melas fluuius ab ipfo fonte nauigabilis.
Melfi, Cidade do Reinode Napoles:
Amelphis - is.
Aqui ſe inuentou a agulhade marear , vide Or.
telium verbo Mar pacifico.
Mello , villa na Beira, junto da Serra da Eſtrel
la , tem por armasduas aruores , & hūa aue cha
>

mada Merlo em cima , foram dadas por Godofre


do de Bulhaoa Hcitor Sueiro .
Mello .
1

Megeima, Cidade de Fez: Acrat.


Menão , rio de Italia ,na Toſcana: Minius -ij.
Mequines , Cidade de Africa: Silda - &.
Merida, Cidade de Caſtella:
Emerita Auguſtaz Emeritenfis Goloniaz
Emerita - 8.
Chamouſe aſli, porque Auguſto , vencidos os
de Biſcaya , & Aſturias, a deo aos ſoldados apou
'
1
ſentados, que no latim ſe dizem Emeriti militesy,
vide Lexicon vtriuſque Iuris , verbo Emerita:
Mercola , villa de Portugal:
Myrtilis; Iulia Mirtilis .
Meſrará
272 Diccionario Geographico
Meſrata , Prouincia do Reino de Tunez:
Cyrene -c'5 Cyrenaica regio; Pentapolis- eos.
Chamouſe Pentapolis , por ter cinco Cidades ,
Berenice ; Arſinoes Poholomaide j; Apollonia ;
Cyrene. Na ſagradaeſcritura ſe faz mēçam de ou
tra Pentapole , que ficaua entre Paleſtina , & A
rabia , & foram ſeus nomes, Adama ; Noema ;
Sodoma; Gomorra; Segor.
Meffa ; Cidade do Reino de Marrocos :
Temeft. ,
Melli, Cidade na Aſia: Halicarnaffus- .
Meſopotamia, parte da Aſia maior, & Syria ,
regiam entreBabylonia, & Arabia , à mao eſquer
da do rio Tygris, comodizem Strabaõ lib. ii. &
17. & Ammiano lib. 23 Meſopotamia eſta entre
os rios Tygris , & Euphrates , tem fua Etymolo
gia da palaura Grega (Meſos ) que he o meſmo
que medius , & de ( Potamos) que he o meſmo
que fluuius, & no ticulo do Pſalmo 19. ſe chama
Aran Naharaim , que he o meſmo que Syria flu
uiorum ſcilicet duorum . Vide verbo Indiſtan , &
verbo Diaberca , & verbo Halapia.
Metafaz , Cidade de Fez , na Prouincia de Ars
gel: Ruftonio - nis.
Merach,
Lufitanico -Latino. 273
Metach , villa de Arabia , naqual ſe pos o Al
corão de Mafomna: Metach .
Metelim , Ilha do Arcipelago: Leſbos-l.
Metz de Lorena , Cidade de Alemanha:
Mediomairix - cis; Diuiodurum Mediomatricum
Osde Metz de Lorena , & ainda os da meſma
Cidade de Metz de Lorena: Meri - oyum .
Meaux , na França : Meldi- orum .
Mezaruta , Cidade de Africa :
Macodama . a
Mein , rio de Germania: Mænus-i...
Melon , ou Meldon , Moſteiro de Frades Bentos,
que ficaua oito legoas de Tuy ; & duas de Riba
d'Aue: Meldenſe ; ou Meldinenfe Monafterium .
Merhern em Germania: Mariomani - orum .
Meſendrim , ou mar de Perfia, que tem duzen
tas & oitenta legoas de comprimento:" , ...
Sinus Perſicus.
Mepsłuburg, na Tranſſiluania: Alba Iulia.
Meſlemberg , na Thracia , de qua Pomponius
Mela lib. 2. cap . 3 . Mefembria -ia.
Meſſer , Cidadeno Egypto : Memphis -eosi
Melgrado , Cidadede Eſpanha: Maliaca-2.
Mende, Cidade na França: Minate Gebalorã.
Mm Meaux
274 Diccionario Geographico
Meaux , Cidadena França: latinū Meldarü .
Meuſe , ou Moſa riona França : Mofa
Efte Moſa celebrou Auſonio em ſeus verſos ;
corre pello Ducado de Namur .
Mezuna , Cidade da Prouincia de Tunez:
Caftellum nouum.
Micone , Ilha do Arcipelago: Micone - is.
Meſlina , Cidade de Sicilia: Melana-e.
Outros dizem Mecina , & nam Meſſina.
Migina, Cidade de Tremecem : Lare- is.
Sam Miguel , Cidade do nouo mundo:
Michaelia - ia. Vide Leuinum.
Milão , Cidade de Italia: Mediolanum
Mediolanium Infubrie; Infubria - ie.
Os de Milão: Inſubres- ium.
Baptiſta Mantuano em ſeus Faſtos in carmine S.
Ambroſij diz . Vrbem
Quam Mediolanum dicunt ; quia conditor ejus
Brenus in his agris monftrofum reperit aprum ;
Keftitum partim fetis ,ésvellere partim ; ·
Seu potius , quod fit fluuris incluſaduobus ;
Rexit. Et carmine de SS. Geru, & Prochalio ait;
V osvrbem , cuilana fuisdatnomina ,veftro
Sanguine tinxiftis.
Por
Luſitanico-Latino. 275
Por Milão melhor, poremos Mediolanum , que
Mediolanium ; Mediolanum poem Barboſa , &
tinha poſto Calepino , porque Mediolanium em
Inglaterra , he Mancheſtre ; em Alemanha Mun
ſter; em Gaſcunha , Xantones , & antigamente
Xaintes ; & eſtas tres Cidades tem no Latim por
nome Mediolanium , nenhuma dellas fica entre
rios , aſli , ainda que Milão fiqué entre tres rios ,
como ſao Pộ ; Teſin ; & Adda , nem por iſſo ſe
diz Mediolanum , quafi Medioamnium ; porque a
Cidade de Liao eſta entre dous rios, a ſaberTus
rio , & Berniſca , & nam ſe chama Mediolanum ;
do meſmo modo Sublancia flor, que hoje he So
Thana ,-eita entre os rios Edella , & forma , &
nam ſe chama Mediolanum ; Vide Gaſpar Bar
reiros .
Em Milā ouue dousbandoss huni chamado Tur..
rianos , outro chamado Vicecomites ; por Guido
Turriano ſer cabeça dos Turrianos , & Matheo
Vicecomite dos Vicecomites. O Turriano ſeguia
os Guelfos, o Vicecomite os Gibellinos. Illeſcas
2 parte liu . 6. cap . 1. fol. 6. col . 4 .
O Ducado de Milão perteneca elRei de Eſpanha,
porque Franciſco Sforcia vltimo Duque de Milão,
Mm ij que
276 Diccionario Geographico
que morrco fem filhos, o deixou por herdeiro:
Vide na vida do Marquez de Peſcara :
Meliana , Cidade de Africa, na Prouincia de Tu
nez , no Reinode Tremecem : . Magnana-e.
Milo ; Ilha: Melos -i; Byblis -idis.
Mina , Cidade de Alemanha: Miſna -d.
Mina , rio naAfrica : Guilhemat. Ptholom .
Minho , rio de Portugal:
Minius-9; Banis - is.
OD

Minho fe chama , Quia minij maxima copia ibi


del
effoditur; diz Iuſtino é Plinio lib. 33. cap. 7. & :
les Calepino
Eft : Minho ſe chama em Galliza Sil - Silis ;
ou Silius no Larim ; videatur Duarte Nunez de
Leão .
Myra , Cidade de Lycia: Lyftra - orum .
Miranda do Douro , Cidade de Portugal :
Contia . id; Contium - ij.
Miſia , hoje Seruia, ou Boſna: Myſia - ia.
1
Miſitra, Prouincia deGrecia : Lacedemonia- &.
Vide Illeſcas 3 parte fol. 523.
Modena , Cidade de Italia: Muring- a;
Modona, Cidadede Poloponeſo:
Methone - es.
Moger
Lufitanico-Latino, 277
Moger: Sarmatia - id.
Mogerada, rio: videMegiada.
Moguncia , Cidade de Alemanha:
Moguntia -ie; Moguntiacum -i; Nouiomagus -j.
Tomou o nome de Mago 2. Reide França .
Moldauia , Prouincia da Europa: Dacia - d.
Monaco , en Génoua : Monæcus - i.
Moncayo, monte que diuide Caftella de Aragão.
Mons Caci; Muncaius = y; Caunius mor s.
Monçao , ou Monſao , villa entre Douro , &
Minho : Mons Sanctus; Orofion Græce.
Monçaõ foi fundada por el Rei Dom Affonſo
ollI. entre dous vaos que ali faz o rio Minho;
mudou pera eſta villa , a antiga deDadim , deſde a
Serra de morufe, & o julgado de Penha da Rai
nha, do inexpugnauel, & exquiſito Caſtello, poſto
ſobre penhaſcos, chamado Caſtello do Minho nas
Chronicas antigas;i nelle eſteuepreſoo Biſpo Gu
ſtedo. Eſte biſpo , foi Biſpo de vuiedo, por no .
me Dom Guſtedo , diz Pedro de medina nas gran
1
dezas de Eſpanha no liuro 2. cap. 127. Mandouo
prender el Rei Dom Vermudo em o Caſtello de
Penha de Iranha , nos baixos de Galliza , efteue
)

preſo tres annos, nos quaes nunca choueo nas Eſ


Miij ;. panhas
2,8 Diccionario Geographico
panhas, nam podiaõ laurar , nem ſemear as ter
ras ; foi reuelado a certo homem pio , & ſancto,
diſeſſea el Rei Dom Vermudo , mandaffe ſoltar
o Biſpo , & choueria. Sendo dito iſto ao Rei ;
mandou ſolrar Dom Guſtedo por o Biſpo de Al
torga , ſolto o Biſpo logo choueo.
Deo el Rei D. Affonſo a eſta villa de Monção o
meſmo foral da villa de Valença ,el Rei D. Diniz a
cercou de muro alto ;el Rei D. Ioamoll.com bal
- luartes , tudo diz Fr. Gil de S. Bento na repoſta que
deo aa Frei Franc. da Purific. Eremita de S. Agoſt...
Mondoñedo , Cidade nas Aſturias:
Glondomiron; Mindon -nis;
Mindonia ; Valabria - ie .
D. Fr. Prudencio de Sandoual na ſua hiſtoria de
Tuy , diz que foi Britonia , aondehojeheMondo
nedo ; vide verbo Britonia , & verbo Britiande.
Monuedro , lugar de Catalunha , no termo de
Valença de Aragão:
Saguntus - i; Saguntum- i; Moruetrum - 1.
Mongibelo , monte em Sicilia: Æthna -a .
Deſte monte Plinio lib. 12. cap. 103. Cum omnis
agua d'eorfum feratur, exilire fontes.,atque etiam
in Ærbne radicibufslagrantis intantum , ui quin
quagena
Lufitanico- Latino.
quagena es centena millia pafluum arenas flam
m
maru globus eructet. E no capitulo 106. Verùm
in montium miraculis ardet Æihna, noctibus fem
per , tantoqi:e quo ignium materiæ fufficit , nivalis
hibernis temporibus , egeftumque cinerem prunis o
periens. Solino diz que he grande milagre da na
tureza , ter o monte Æthina as entranhas tam quen
tes , tendo a cabeça tam branca .
Cinco ſao os montes , que vomitão fogo.
I. Æchna , hoje chamado Mongibello , ou Vol
cao de Sicilia.
II. Chymera em Lycia.
III. Veſuvio em Campagna de Roma.
IV. Cophanto em Pactra.
V. Theonochema em Ethiopia ,ou Cafraria.
Ia hoje o Ærhna nam vomita fogo. Oliuarius in
Pomponium Melam ait , Æthnaiam non flagrat,
ñecex vicinis eft aliquis,qui viderit hoc.
Montanges, lugar em Riba de Coa:
Taliabria - ia.
Calabre antigamente Cidade em Riba de Coa,
hoje lugar , que diſta hūa legoa de Villa - noua de
Fozvea ; & elte , & Montanges tem o meſmono ,
me Latino: Caliabria.ia.
Monte
280 Diccionario Geographico
Monte Abnoba , ou Arnoba , na Alemanha,
do qual nace o Danubio: Abnoba - .
Vide Corneliū Tacicum de moribus German .
Monte Apennino em Italia.
Monte Emo . Hamus.e.
Monte de Viterbo , aſli chamado por ficar ſeis
mil paſſos de Viterbo: Cyminus mons.
Montes de Chymera, que diuidem o mar Adri,
atico do mar lonio: Ceraunia - orum .
Montes Rifeos,, na Scythia: Riphaimontes.
Volaterrano lib. 7.diz que ficauam junto dos
Alpes ; Poſſidonio , & Protarcho em Cælio Rho
diginolib.15. cap.7. dizem , que fað os meſmos,
que os Alpes j; & Atheneo diſſe. Riphai montes
quipofteaAlbi, nuncAlpes. Ripheidifti à perpe
tuo ventorum flatu ; Ianuenſis.
Monte Tagro , ou Monte de Sintra em Liſboa,
ou Monte da Lua , ou Roca de Sintra :
Tagrum -1; Artabrum -i; Artatabrum -i.
Luis Marinho de Azeuedo , com Damiao de
Goez , & outros.
Monte laniculo.
Monte Vaticano.
Montoro .
Monte 1
3

Lufitanico -Latino 285


Monte Tarpežo.
Monte Capitolio :
Monte Quirinal.
Monte Cauallo .
Monte Palatino .
Monte Viminal .
Monte Auentino ,
Monte Eſquilino.
Monte Celio .
Monte Cerroro ; vide verbo Roma.
Monjuique em Catalunha,
Mons Iosis; Mons ludaicus.
Vejaſe Frei Franciſco Diago liuro 1. cap. 13.
Montes deConca, & Molina: Orospeda-a. .

Montemôr em Portugal: Manlianum -i.


No neutro o poem Ptholomeo , ainda que al
guns poem Manliana - a‫ه‬,‫ ر‬no genero feminino;
vide infra Montemor em Andaluſia.
Monte Alcoba, que fica entre Coimbra , & Vi:
ſeu : Alcoba mons. Ex Reſendio .
Monte Corua no deſtricto do Porto:
Corduba; Cordua- &. Ex Reſendio.
Monte Muro : Murus mons.
Monte Marað : Maranus i.
Nn Monte
282 Diccionario Geographic
Monte de Anſiao:
Anfidianus; ou Tapiaus mons. Ex Refendio.
Monte Carmelo : Carmelusai.
Ha dous , como conſta do texto ſagrado ; tam
bem ha Cidade chamada Carmelo , & efta deue
ſer aquella , a quem Vanegas chama Caſtillo de
peregrinos .
Monte Setio , he 0o meſmo que Mompiller ; em
Aleixo Vanegas fol. 56. Setius mons,
Vide infrà Mompiller.
Montiel , ou Campo de Montiel.
3

Laminius ager.
Monte de Galaad : Mons Galaad.
Efte he o mais alto monte , que ha alem do lor
dāo ; & tem de comprimento cincoenta milhas. A
eſte chamou Ptholomeo Hippus.
Eſte do Auſtrọ , começa de junto da Cidade de
Iaer, & dosrochedos de Arnon ; contra o Şepren
trjam , vai pellos Reinos dos Amorreos , & Baían ,
a parte do Oriente ,vaiſe eſtendendo per lugares :
deſertos, até 0o monte Libano ; & emdiuerſos lu
2

gares toma diuerſos nomes ;porque dos torrentes


de Arnon até a Cidade de Cedar, chamafe Galaad,
dahi até Boſſan, & fonte Phiala, chamaſe Seir,
daqui
Luſitanico

Latino
-
.

283
6

daqui cercando aa regiam Trachonitida , chamaré


Hermon ; daqui corre até Damaſco , & ſe junta
com o Libano , tudo diz o0 Padre Bento Pereira
in Genefim .
Monte Caluario : Caluaria - ia.
Chamouſe (Caluaria ) Caluario; ou por alliſe
achar aa caueira de noſſo primeiro pay Adam ; ou
por o monte em ſi ter forma, & figura de cauei
ra ; ou pos ſe lhe o nome com preſagio , & cha
1
mouſe Caluarias porque nelle auia de morrer
Chriſto Iefu Senhor noſſo', cabeça noſſa; ou cha
mouſe Caluaria , quod ibi facinoroſi homines de
collarentur , ideoque humanis capitibus plenusef
ſet. Eſte vltimo parecer eem S. Hieronymo , Be
da , & Maldonado in Match . 27. fol 663. videan
tur Ianſenius in Concordia cap. 143. Suarez tom .
2.ad 3. part. quæſt. 46. art. 11.
Eſte monte Caluario he Oo meſmo que o monte
Moria. Moria ſe chamou por ſer leuantado . Erat
excelfus, & propterea valde conspicuus, longeque
videripoterat. Sic Ribeira de loco in quo extru.
ctum eſt templum .
Era leuantado , & alto , & delle ſe podiað ver
muitas terras de longe , kelle era viſto de longe.
Nij Porém
284 Diccionario Geographico
Porém ſendo Ieruſalem deſtruida por Titö , ös
Romanos o abaixarão , & a terra delle , & caſca
lho lançarão no rio Cedron . como diz Borchardo
na deſcripçam da terra Sancta parte i.1 cap. 7. n.42.
em Bento Pereira in Geneſim .
:: Eſte monte Moria era hūa parte do monte Sion.
Ribera citado o diz. Iſto do monte Moria, quanto
à hiſtoriabaſte. Muitas ſignificaçoens deftenome
Moria , ſe podem ver emo dito Bento Pereira no
tomo certio in Geneſim in cap. 22. fol. 981 & em
Bras Viegas in Apocalipſ. 12. comment.3.ſect. 251
nj. fol. 675.
Monte Libano: Libanus.i.
Libanus in mediis caumatibus adhuc niuibus o
peritur : excelſas alit cedros , aliorumque generum
arbores. Hic Libanus duo habet cornua mari Me
diterraneo prominentia , alterum ad Sidunem vf
que protendit , alterum veró Ante-Libanusdietū,
ad confinia Galilææ , vbi lor , & Dan fontes ex eo
ſcacuriunt , qui ad portam Cæſareæ coeuntes , ſyl
labis ſuis nomen , vndis veró Aumen lordanis ef
ficiunt.
Monte Hermon : Hermon - nis:
Ao pé deſte Hermon , junto do torrente Cylon,
aonde
Lufitanico - Latina 285
aonde entra no lago de Genaſar , fica a Cidade
de Naim .
! Monte Sion : Sion .
Monte Moria ; vide monte Caluario , neſteMö.
ria eftaua o Templo de Salamão.
Monte de Oliueiras: Olivarum mons.
Efte diſta de Ieruſalem mil paſſos; omnium emi
nentiſfimus, & omnium caput.
Monce de Offenſa: Mons Offenfionis.
Eſte ficaua junto de Ieruſalem , à parte Auſtral,
& chamauaſe Mons Offenfionis , porque nelle le
uantou Salamão o Idolo de Moloch , pera ſer 2
dorado
Monte Gyon : Gyon.
Eſte fica perto de Jeruſalem , & vai acabar à
porta ludiciaria .
Montanhas de Iudea : Montana lud &&.
Começam de Ieruſalem até a fonte do rio Maï
ona ( aqual fonte faz rio , & 'eſte ſe mete no mar
Syriaco à parte Auſtral) & á parte Septentrional
ſe eſtendem certos montes , que ſao chamados
Montana ludęæ. Tem eſtes montinhos de com
primento nelſecenta& cinco paffos.
Montes de Engadi: Montes Engada.
Nn iij Aonde
+
.
--

286 Diccionario Geographico


Aonde entra o Iorda ) nalagoà Aſphalcites, jun
to deſuaFozá parte Occidental, contra a Tribu de
luda , ficão os montes de Engadi, declinando ao
Auftro , aonde fica a Cidade dasPalmeiras.
Monte de Bethel: Bethel.
Fica doze milhas de Ieruſalem ; ha Bethel mon-.
te , & Bechel Cidade.
Montes de Gelboe : Montes Gelboe.
De Samaria contra oO Septentrião fica o Monte
de Gelboe, em cujos baixos nace a fonte Cyſon,
aqual topando com o monte Hermon fe diuide,
& faz dous rios' ; hum entra no mar Syriaco, entre
o Monte Carmelo , & Poholomaida; o outro en
tra no lago de Genafaretha, entre o lugar Magda
lo , & Tyberiade. O Monte de Gelboe diſta de
Ieruſalem oitenta milhas, como diz Calixto Pla
centino in deſcriptione Syriz .
-i Monte Tabor: Thabor.
Eſte monte diſta de Ieruſalem cem milhas , fica
no campo de Eſdrelon.s fica entre Nazareth ,
& Naim , tem em ſubida tresmilhas , & no cimo
húa formoſa planicie.
Monte Parnaſſo , antigamente Larnaſſo , como
diz Stephanus de Vrbibus: Parnaſſus - 1.
Teue
Lufitanicom Latino.
Teueeſte Parnaſſo dous cabeços, for iffo Pe28r.7
fio difle; Nec in bicipiti fomniaffe Parnaffo. Sar.
1. in principio , & loam Buclero verbo Parnaſſus,
diz ; Biceps, arduus; vertex Parnaffi; Mons qui
verticibus petit aſtra duobus ; habens facra palatia
penetralia Phæbi; vbi fons manat Bellerophontis
equi ; inga ; culmina; arx Parnaffi; Parnaſſiaru.
pes; Parnaſſus bicornis ; bifidus ; Aonius; Sacer ;
Pierius.
Monte Crimite em Sicilia : Vertex Lepus.
Monte ſura na França : Apud Iurenſes.
Monte Muro , junto de Euora :
Mons Murus. Reſende.
Monſerrate em Catalunha : Mons Serratus.
Monte - môr , lugar em Andaluſia:
vllia ; Vlia; Manliana-&
In commentariis belli Hiſpanici per Hirtium res
peritur Vila , non Vllia 3; vnico l eſcreue Rodrigo
Mendez ; Manliana por Monté môr poem Dexs
tro em Salgado fol 32:
Montanchez; em Caſtella: Caftra Colubri.
Mõte Sancto de Granada : Ilipulit angs mons.
Monte Sancto , entre Albania , & Thracia:
Athos - i; Athon- nis,
Monic
288 Diccionario Geographico
Mont de S. Bernard : *Penina Alpes.
Mont Genebre , & Mont Cenis:
Cotie Alpes. Vide verbo Alpes .
Monte de S. Iuliam em Sicilia :
Erix - cis. ou Tropana em Chypre.
Monte Altolug de Italia , patria do Papa Xiſto
Quinto : Grauiſce -arum ..
Montes Sinai:
Melanes - num; Nigri Montes. 1
Monſanto em Portugal, na Beira :
Mons. Sanctus. Sed ſine reſte. 1

Montejo , ou Montijo , lugar de Andaluſia:


Montefa -4.
Montenſe , Prouincia da Europa :
Sicambria -ia.
Montes de Occa , em Aragão ( Occa duplici
cc:) ſaõ quatro montes , a ſaber , Vindius ; Edu
lius ; Idubeba; Ortoſpeda.
Montjo , vide Montejo. Montefa - a.
Garibay o affirma.
Montoro ; villa de Andaluſia : Epora...
Mondego , rio de Portugal , que nace na Serra
da Eſtrella , & entra nomar em Buarcos :
Monda - ;a; Muliades - k .
Mompiller
Lufitanico- Latino. 289
Mompiller , Cidade de França.
>

Mons Peffulanus; Agatho -nis;


Agathopolis -eos; Volcarum - 1
Eſte vlcimo poem Hieronimo Huerta in Pliniū .
Monda , lugar no Reino de Granada: 1.1 c
Munda.k.
Outros lhe chamão Mondecara , aqui vencco
Cefar aos filhos de Pompeio ; ainda que outcos
querem, que Munda feia oo Xerez.
:: Monda , olim Minda , fica cinco milhas de Mur.
cia nella morreo martyr Sam Feliciano Biſpo de
Malega.
Baronio confeſſa nam ſaber quelugar eſte foſſes
aſli o affirma Frei Fernando Salgado no epitomě
de ſua Chronologia ſagrada fol. 66.
Minda..
#
Mondragao , villa de Biſcaya: Arraſate -is:
Monicifo, monte nós Alpes : Vefulus mons.
Morauia. Os daqui: Marcomani- gruns
.
Morcclz , Cidade de Pannonia: :Mu
. rela - ai
‫ܪܐ‬
Morgo , Ilha do Arcipelago : Amorgus -i.
Morea , Prouincia deGrecia:

Pelops - pisz Peloponeſſus.is


Moreira , Conuenco de Concgos regulares de
Oo S.
200 Diccionario Geographico
Sam Agoſtinho , duaslegoas da CidadedoPorto ,
chamado Moreira , por no ſitio ſe achar pellos an
nos de 862. hum Crucifixo no occo ; & vão de
hữa Moreira . Fundou eſte Conuento húáDomna
Gontina , & lhe deo lo cal nome: Morus - j. !
Vide Dom Nicolao de Santa Maria em ſua
Chronica :
i Moron , villa de Andaluga: Aruci- orum .
Mortaria , lugar de Icalia , quediuide as terras
de Pauia das de Nouaria , & primeiro ſe chamou
Sylua bella , & depois Mortaria , por razam da
matança , que naquelle lugar fez o Emperador 3

Carlos Magno ,dando bacalha a Deſiderio vlcimo


Rei dos Longobardos.
Occifionis locus.
Motril , villa de Granada :
Sexrs Sexifraium • ;
Firmum Iulium ; Hexi. Græcé.
Algūs querem que ſeja Malaga. 7

Moura ,villa de Portugal:


Noua Ciuitas Arucitana.
Muela, villa no Reino deAragão: Secontia -ai
Moſcouia , ali dita do rio Mofco que paſſa por
ella. Mofchouia; Ruſia - se. Moſſo
Lafitanico-Latino. 291
Moffo , rio de Italia: Allha.is
Allienſis dies abiit in prouerbium , por diamofi
no , & pouco felis . Tanto defterio morrerao os
Fabios em 17. de lulho anno 272. Ou 273, à funda
datione Romę .
Mours , Promontorio de Bretanha:
Ocrinum . i.
Mulbejon , Cidade de Alemanha:
Lirimiris - is.
Mulocam , rio quenace nas Serrasido Athlante
maior : Molocat.
Muluto , rio de Aſia: Munda.Q.
Muluya , rio que nace nas Serras do Athlante
maior ; Malua . via .
Munſter , Cidade de A lemanha;
> Mediolanium - .
Por Munſter no Martyrologio Portugues Ro
mano ſe acha;
:: Monafterium -ij.
Vnde Monafterienfas porcouſa de Munfter.
Murcia , Reino de Eſpanha:
Turditania-d.
Os daqui: Conteſtani orum .
Muxacra , em Andaluſia ; Murgis -is.
O Padre Mari de rebus Hiſpaniæ .
ana
Ooij Muzel
292 Diccionario Geographico
Muzel, Cidade, & cabeça de muitas Igrejas:
Seleucia - ia.
|
2 Vejaſe Dom Efteuam de Salazar nos 20. diſcur 1

ſos ſobre o Credo fol 87. EL ?!


Munchen , Cidade dos Vindelicios:
Cabödunum.i.is : . . i: !
1
Mola: Sedecinum - i.
N
,
TABAM ,rio que corre por junto de Tomar:
ΝΑΕ Nabanisa is.
:
Najara , villa de Caſtella:
Tritium "Tubolicum ; Barboſæ . ::
Tritium Metallum ; Anagarum - i.
Ambos eſtes poem o Padre Mariana.
Tubotium . 2j. Eſte vltimopoem Cardoſo.
Nanfro ;Ilha do Arcipelago: Anaphe - es.
Naphos, Cidade de Paleſtina: Samaria - jk. 1
Napoles, Cidade cabeça do Reino:
Parthenope -es ; Neapolis -eos:
Neapolis, id eft, noua Ciuitas.
Napoles de Romania , Caſtello na Grecia:
Namplias -adis.
Namur, Condado em Frandez: Namurcü- .
Narbo
Lufianico-Latino 1293
Narbona , Cidade de França , que tomou o no
me de Narbo Rci Frances: Narbo Marsins.
7. Narbone prés Mompiller:: Magalone - is. ;
Nareja , rio das Aſturias: Narius - jj.
: Narento , rio de Eſclauonia :
Narona - ; Nar ' -ris. C'es'i
Sulphurea Nar albus aqua; diffe Virgilio.
Narni, Cidade de Italia: .

Narquinum -i; Nagnia - ia. inn i


Natolia , ou Turquia , Prouincia de Afia mo :
nor : Afia minor; Betbynia - js.
3 Nantes , Cidade de França:
Condiuinum Nannetum . si !
Os de Nantes: Nannetes fum .
Nauas de Toloſa :
Naux Tololes Gaftulonenfis Salous.
Efte vltimopoem Mariana. Fi
Fica eſte lugar acima de laen.
..Nas Nauas de Toloſa ouue el Rei Dom Affonſo
oIX . hứa celebre victoria dos Mouros , chang
da a victoria das Navas de Toloſa. Nella morrerão
dos Mouros trinta cinco mil de cauallo , & de pé
duzentos mil ; & dosChriſtaos cômence cento &
cincoenta, deoſe eſta batalha à 20. de Abril de 1212 .
Ooij Com
29+ DiccionarioGeographico
Com morrerem tancos , namſe vio no campo
algúa gota de ſangue ; Mouros crião pouco ſan
gue, por fer ſua terra calida , & comerem ruins
mant :mentos.
Quando el Rei Dom Affonſo o 1 x. hia pera dar
a batalha , no eſtandarte -Real eſtaua figurada a
>

Santiffima Virgem Senhora noſſa ; tudo diz Pe


dro de Medina.
O meſmo Rei victorioſo 3Dom Affonſo eſcre
.:2
ueo ao fummo Pontifice , como traz Mariana
lib 11. cap. 25. dizendo , que dos Chriſtaós mor;
serão ſomente vinte cinco, ou trinta ; aos quaes
elle chama Martyres. DizoRei ;Deexercitu au
tem Domini ,quod non fine grandigratiarum a
Etiine recitandum eft, vix viginti quinque Chri
>

fliani, aut friginta occubuerunt. Oquania latitja!


quot gratiarum actiones ! nifi dehoc dobenidam
fit, quòd tam paisci Martyres, detanto exercitu ,
ad Chriftum martyrio peruenerint.Sic Mariana,
Defta victoria falla Garibay no biuro 12. cap. 33
Nauarra , Reino das Eſpanhas: Nauarra.a.
Alguns lhederão pornome Latino Cantabria 4.
Mas Cantabria he Biſcaya, & aflı melhor he darlhe
omeſmo nome de Nauarra .,
Nauarra
Lupranica Latino. 295
Nauarra foialli chamada por ter em ſi muitas
Nauas, que ſað huns campos ralos , cu floreſtas,
cercados de arboledas, & boſques. Antonio Ne
briffa o diz no liuro , que eſcreueo da conquiſta
deſte Reino . : ! 1, iit,
Ou ſe chamou Nauarra de Nauaya monte , que
fica entre Azeue , & Eulate, porque ſendo yénci
dos por Qctauio Ceſar Auguſto ', ſubiraó a hum
monte por nome Nouaya , & por iſſo ficarão cha
mados Nouayanos , & dos Mouros. Nouyarros,
& depoisNauarros ; tudo diz Dom Carlos de Na
uarra na Hiſtoria deſte Reino ,
Começou o Reino de Nauarra no anno de 716.
de Chriſto , & dous annos depoisda perdiçam de
Eſpanha. Vnioſe a Efpanha no annode 1512. Eſteue
feparado 7.96 .annos.
Osde Navarra , ou os Nauarros:
Nauarri - orum ; Vaſcones - num . '
Nauja nas Afturias: Noega; Noeuia - ia.
Nebal, ou Nebel , Cidade de Tunez , Mauris ·
Nebis, vtaſſerit Marmol:
Neapolis Coloria.
Nebrixa , villa de Andaluſia , olim Nebris:
Nebrixa Venerea . il
Ncbrixa
296 Diccionario Geographic
Nebrisa tem o nomedeNebris , que he o mel
mo que pelle de Gamo , ou Ceruo ; & por ſeus
fundadores veſtirem deſtas pelles, lhe deraõono
me de Nebrixa , ou Nebrilla ,afli o affirmão Pe.
dro de Medina , fallando della, & Huerta in Pli.
nium .
Ogrande Grammatico' Ælio Antonio Nebrilta
foi deſta villa natural : ,; & a autorizou com nácer
nella , ficando lhe por iſſo a terra deuendo obriga
çoens. Elle deſcreuendo Nebriffa o diz; Debemus
patris, fed deberilla mihi. E na meſma Elegia que
fas de ſua patria diz 3 Quantum à Nebride dictus
ager . E mais abaixo ; Nebriſfamque vocat Nebri
dis auspicio .E commentando ſeus verſos dis ; Ne
bid isſunt Damarum pelles , quibus Sacerdotes
Bacchi amicta infacrificis vtebantur. O meſmo
diz loam Tortellio Aretino , verbo Nebrides ', &
verboris
Orgia.
Neb no Latim , he Oo meſmo que Dama , &
pode ſe ver Silio Italico lib. z.deBello Punico , &
o ineſmo Nebriſſa no ſéu Diccionario diz ; Nebris
Ceruorum pellos.
Necaos , Cidade deTremecem : Vaga .
Nedſtona, Cidade do meſmo: ' Calama
Daqui
&

Lufianico - Latino. 297


Daquifoi Poſſidonio Calamenſe.
Nagran , Cidade de Armenia: Nagara -e.
Negroponte, Ilha do Arcipelago:
Eubæa -æ & ; Chalcis- idis .
Neiua , rio de Portugal, entre Douro , & Mi
nho: Nabis- is; Relendio. Nibenis -is.
Nemours ,Cidade de França:
Neomagus; ou Neomagus- i.
Efte vlcimo poem o Doutor Bento Pereira .
Nettuno , villa de Campagna em Roma:
Antium -y; Nepiunium - ij.
Eſte vlcimolhe da Luc'Antonio Bevilacqua.
Neuers , Cidade de França:
Æduiz Niverni - orum ;
Neurodunum ; Auguſtonementum - i.
Efte vltimo poem Luc'Antonio .
Neufobaſtel, villa de França: Equeftris.is.
Nicaragua , regiam do nouo mundo:
Nicaragna • &.O
Leuino
Apolloniona defcripçam do nouo mundo .
Nicaria Ilha do Arcipelago: Icaria . id .
Nicoſia , Cidade nailha de Chypre
Tremitus - i.
Niebla , villa de Caſtella: Ilıpla , Elepla . dia.
Pp Efte
198 Diccionario Geographico
Efe vlcimo poem Mariana .
Nicotora, villa de Italia : Medama- a,
Nilo , rio do Egypto: Nilus-j.
Plinio teue para ſi , que nacia o rio Nilo na
Mauritania ; Lucano diffe, que nam ſe ſabia fua
origem ; alguns differam , que nacia da fonte Ni
gris em Ethiopia ; vide Plinium lib. s . cap.9.
Nace o Nilo nos montes da inferior Maurita
nia , nam longe do mar Oceano , & dahi vai ef
condido ſair ahualagoa da Mauritania Cæſarien
a

ſe , & dahi perareas,& como dellas ſorbido , fae


na fonte Nigris. Calepino .
Bento Pereira in Geneſim tomo 1. lib. 3. fol. 339.
diz que nace o Nilo junto dos Montes da Lua não
longe do Cabo de Boa Sperança j; diz elle : De :

prebenfa funt primordia Nili ex ampliffimis palu


dibus prope montes Lune ,nonprocul à celebri Pro
io tes
monOstorMon i. ,faõ os dous Athlantes, a ſa
BonadaSpeLua
ber Maiuſte monte na Africa, & eſte he o Athilan
te maior,& Lanſe, que he o Athlante menor na
Serra da Lua na Africa .
Efte Nilo poroutro nome ſe chama Sichor,que
ſignifica nigrum , & turbidum ;j & por outrosadohe
cham
Lufiranico -Latino. 292

chamado Melas ; que he Oomeſmo que niger , &


chamouſe o Nilo niger;quia decurrit acer, & tur
bidus; vehit enim Nilus aquas multo limoturbi
das , videantur Benedictus Pereira in Geneſimlo .
co citato, & Frater Gondiſaluus Ceruantes in lib.
Sapientię 1. parte fol. 724 .
O
Se orio Ceon,do que ſe faz mençam Genel.2.
he o Nilo ? affirmatiua reſolucio eſt communis.
Pereira loco citato.
Conforme Scrabão lib. 16. cap. 17. Mela libro i.
cap. 9. Plinio lib. s. cap. 9. Efte Nilo parceſe , &
faz dous braços.Hum braço ſechama Aftaboras,
& outro Aftapus , ou Aftuſapes, & depois ſe tor
não a ajuntar ,& desque ſepartirão, até que re
tornão a juntar , fizerão a Ilha Meroe , que he à
maior Ilha que o Nilo faz, como diz Mela. Ni
luscirca Meroenlate patentem Infulamin Æthio
piam diffunditur, alteraque ex parte Aftaboras ,
altera Aftapus dictus eft.
Plinio diz; Nilus circa clariffimamfuarum In
fularum Meroen , Aftaborús lauo alueo dictus;
hoc eft ramus aqua venientis é tenebris ; dextero
verò Aſtufapes,quodlatentis fignificationem ad
jicit.
Ppij Efts
300 Diccionario Geographico
Eſte rio Altaboras he na Africa chamado Ta
caſa , ou T'agoza, como diz Marmol na deſcrip.
çam de Africa. 1

O Nilo entre Egypcios hechamado Nil; & na .


ce , como diſſe, nosmontesda Lua, que na lingoa
Arabiga ſao chamados Montes de Bech. Os Abe.
xins chamão ao Nilo Abam Hi, que quer dizer 1
3
1

Pay de rios , Fluuiorum pater.


Antes de deſcuberta a America , os maiores rios
que auia , erao o rio Danubio na Europa ; o Nilo
na Africa ; o Ganges , & Indo naIndia; o Euphra
3

res na Aſia ; vide Pererium in Geneſeoscap.is diſ


putatione 8. in fine.
Herodoto difle ; que as agoas do Nilo eraõ e
trigo do Egypto , & Martial lib. 1. Epigrammate
64 querendo declarar a fertilidade que oNilo
0 cau 1

ſano Egypto Ihedeo epicheto de Spicifer, rio que


leua eſpigas deiratrigo
Bento Pere inGen 26. fallando da fertilidade
doEgypto diz ; Cauſam tanta fertilitatis Ægypti
fert Nilus annua exundatione terram Ægypti la:
<iffime irrigans , qua alioquin el Solis ardorem
nimumareſcens folueretarin puluerem ; nec folum
irrigans, jed oblimans etiam , atque fæcundans; eo
Lufitanico-Latino. 301
eo quippe limo pinguefcis , & fecundatur terra.
Quò circa fertilitas ibi perfrequens, & rara fteri
litas. Ejus fterilitatis caufâ funt , tam nimius,
quam exiguus Nili effluxus. Auctus eius fluminis
per piteos menfura notis deprehenduntur. Iuftum
incrementum eft cubitorum ſexdecim ; minores a
qua non omnia rigant ; ampliores detinent, far:
2

diùs recedendo ; ha ſerendi tempusabfumunt , fo


lomadente ‫ ;و‬illa non dant fitiente ; utrumque re
putat Prouincia. Induodecim cubirisfamem ſensit;
in tredecimetiamnum efurit ; quatuordecim cubita
bilaritatem efficiunt ; quindecim faturitatem ; fex
decim delicias. OO que BentoPereira tirou de Pli.
nio lib . 5. cap . 9 .
Com ſetefozes entra o Nilo no mar ; ſao ellas,
Oftium Canopicum ; Mendificum , ou Mendiſi
cum ; Tanniticum ; Peleufiacum 2 :;eſtes nomea Ca
lepino , tirando ſeusnomesdePlinio,mas nam no
mea as tres que falcam . Paulo Emilio na vida dos
Reis de França fot. 135. diz que onze fozes cemo
Nilo ; ſete principaes, & que as outras quatro ſav
falſas, porque as nam ha .
Heriberto na vida dos Padres do Ermo poem
hum Mappa , em que deſcreue o Nilo com ſuas
ſete
302 Diccionario Geographico
ſete fozes, mas ſó a quatro dà os nomes ſeguintes
Pharos ; Canopus ; Tannais ; Pelufium . Por eſtas
ſete fozes entrao Nilo no mar, & cae deram alto ,
que os moradores vezinhos como eſtrondo per
dem o ouuir , & chamanſe eſtas fozes Catarau
cas , ou Caradupas do Nilo . Por entrar no mar
com ſete fozes lhe dam o epitheto Setemplex , Sep
temfluus ;j vide loannem Buclerum in Theſauro
phraſium verbo Nilus.
Todos os annos enche, & com ſeus enchentes re
ga o Egypto. Se nam enche , & rega o Egypto ,
quer Deos caſtigar o Egypto pellos peccados dos
moradores delle. Philo libro 4. de vita Moyſis o
diz ; Diffufus arua inundat aquis ftagnantibus ,
atque itanullo pluuiarum deſiderio, genus omne
frugum prouenit, fructuumque quotannis copiofe,
ni magna Numinis ira incidat , propter nimiam
impietatem inhabitantium .
Viſto crecer o Nilo todos os annos , & com ſua
i

enchenteregar o Egypto, digamos a cauſa de ſua


enchenre :
Das enchentes do Nilo diz Hugo Cardeal in A
mos 9. Nilus ſemelin annotoram Ægyptum irri
gal , tumulis arenarum claudentibus oſtia Nili,
A

ne
Lufitanico -Latino. 303
ne de fluat in mare.
Philo no liuro 1. de vita Moyſis s; Etefia im
1

pingunt ex aduerfo in Nili ostia , impediturque


aquarum exitus,mari intumefcenteperventorum
violentiam , & fluctibus , quafi pro muro , ſe op
ponentibus, itavi amnisfluenta retro agantur.
Plutarchus libro 4. de placitis Philoſophorum ,
placito 1. ait ; Thales; Aquilones anniverſarios
aduerfo Ægypto fiantes Nili exuperantiam attol
lere, vtique emiſſaris ejus turgifáciendo mari ob
Atructis.
Euthymes Maffilienfis ; Oceano , e exteriori
mari fuapte natura dulci, Nilum expleri.
Anaxagoras, Ethiopie niuibus, & ftare quidem
liquefactis , hyemeverò vigentibus.
Democritus ;. ad Septentriones foluta , diffufa
que niue , nubila ex vaporibus colligi , quibus à
ſtatis Aquilonibus, in meridem , Ægyptumque
propulfis , citiſſimos imbres fundi, quibus ftagna.
redundent, ipfeque amnis Nilus.
Herodotus illum é fuis tantumdem fontibus ,
hyeme, aftateque inuehere, Es velutivim undarí
exſudare ; ſuggerereque etiam illi Arabiam , 88
Lybiam , ſoluco carum , arenidoque folo. Eudoxus
304 Diccionario Geographico
Eudoxus ; Ægyptiorum Sacerdotes hujus caua
fam referre in pluuias aquas tradidit , annique
temporum viciffitudinem , id eft antiperiftafin .
Etenim cùm nobis eft aftas , qui fub folftitiali cir
culo agimus, tunc illis hyemseft, quifubbrumali
ad perpendiculum incolunt ; propterea,Nili aqua
alucos fuperans exspatiatur per Ægyptum .Sic
Plutarchus.
Frei Manoel dos Anjos na ſua Hiſtoria vniuer
fal, diz queem Ethiopia chouemuito no mes de
Maio , & quando eſtas agoas chegao ao Nilo , o
fazem crecer j; & iſto he o parecer do Curſo Co
nimbricente , & de Paulo Iouio . E pode fe ver
acerca do crecimento , Lucanolibro decimode ſua
Pharſalia .
Raphael Volaterranus lib. 12. de Nilo fic ait. Ni
lus nomen à Nileo Rege fumpfit, quum antea Æ .
syptus & ipfe vocaretur , vt fcribit Diodorus,
qui in eofeptingentas Inſulasponit ; Plinius fcri
bit Jubam Regem ortum ejusprimùm deprehendif
feex paludibus montium inferioris Mauritania ,
non procul ab Oceano. Primò ex Occidente in O
rientem labitur , deinde in Septentrionem conuer .
fus feptem oftis in mare Mediterraneum exit
1

Creſcit 1
Lwitanico-Latino. 303
Crefcit in exortu Canicula quadraginta diebus,
totidemque remeat. Euftharius Syrim ab Ethio
pibus vocari dicit,quod per Syrium . Stellam cref
cat. Nili fimulachrum exprimi figura humana
teftatur Elianus.Sic Volaterranus; & mais acima
deo nome as ſetefozes, ou braços do Nilo dizēdo.
I. Oftium Canobicum .
II. Colbiticum .
Ill. Sebenticum . :)
IV. Pharnicum .
V. Mendeſium :
VI . Tanniticum .
VII . Peleuſiacum .
Hecotia ab oppidis cognominantur.
O Nilo vai por junto da Cidade do Egypto ,
lambendo ſeus muros , & os Egypcios lhe tinha)
muito reſpeito. Ægypti pro ſacro illum babent,
Cælique amulum predicant. Alexander ab Ale
xandro lib . 4. Genial.
cap. 4. O meſmo Alexan
dre ab Alexandro lib. 5. cap . 15. aic Solere Aibletas
Es multarum palmarum pugiles advires refouen
das, puluere luctatorio inspergi, quò fortiusdimi
cent, fere peruulgatum eft, quem ex Nilo precis
puumfuiffe volunt.
Qq

Plinius
306 Diccionario Geographico
Plinius lib . 21. cap. 7. ait ; In Ægyptominimeo
dorati flores , quianebulofus , 6 rofcidus aer à
Nilo flumine.
Entrando Iacob no Egypto , logo o rio Nilo
emcheo , & com ſua enchente começou aa regar
o Egypro, o que nam tinhafeito, auioquaſi lete
annos. Vide Lyram in Genel. 47.
Nilus, id eftnouuslimus; Etimologia , quelhe
da Lorino in Pf. 39. fol.737. lit. E 2 .
Nilus hierogliphycum temperantia constituitur
à Sacerdotibus £ gyptis. Eft Nilus Ægypti flu
uius , qui vi contrahit plurimum limi , quo arua
fæcundat , ita temperantia , et fiapud mortales vi
detur fordefcere ,parit tamen plurimum vtilitatis.
Temperantie partes funt tres; abftinentia in cibis;
fobrietas in potu; caftitas in venere .Cobi, es po
tus habendam rationem monet fuo nomine ; nam
qui Nilus dicitur Geon , alio nomine vocatur á
Geos , id eft terra , quod incremento fue inunda
tionis terram Ægypiirrigare ad victum conſue
uerit. Alit Nilus Crocodilum hominis hoftem ca
pitalem ; admonet bieroglyphicum , neminem poffe
antecaftitatem feruare ,quàm diffentiat à fuia
more . Ita Henricus Farnefius de verborum inter
pretatione
Lufianico- Latino. 307
precatione verbo Nilus ; & videri poteſt Laure
tus verbo Nilus in Sylua allegoriarum .
Cælio Rhodigino lect.antiq. lib.27. cap. 6. dizz
queo rio Nilo primeiro ſe chamou Oceano' , de
pois Egypto, depois Nilo , & depois Chryſorrho
as , que o meſmo que Aurofluens. No meſmo
Coelio lib. 7. cap. 20. ſe acha, que o Nilo teue por
nome , ou ſobrenome Aquila , ou Æthos à curſus
celeritate : vide fimiliter lib. 20. cap .13.
Nimes , ou Niſmes , Cidade de França :
Nemaufus - i; Nemaufum -s.
Eſte vlcimo poem Luc'Antonio.
Nio , Ilha do Arcipelago: Ios - ly.
O

Nion , Cidade de França :


Naomachus - 1.
Eſte poem Pereira ; Luc'Antonio poem
Neomagus- i.
Niniue , Cidade de Aſſiria, edificada por Nino,
filho de Bello , junto do rio Tygris ; Cidade tam
populofa , & grande , que fô para a cercar à roda,
eram neceſſarios tres diaas. Ciuit as magna itinere
s. Ciuitas
trium dierum . Nos muros cabiáo tres coches à pár,
& nelles tinha mil & quinhentas fortalezas ; tudo
dizem S. Hieronimo , & Figueirô in cap . 3. Ionæ ;
Qq ij cinha
308 Diccionario Geographico
tinha em roda vinte & ſere legoas; & como diz
Baſilio , Erat inftar orbis.
Niniue • es .
Nicia , aliàs Leuia , rio de Italia: Anitia - R.
Nixia, ou Nicia,Ilha no mar Egeo: Naxos-i.
Dicitur criam Dia ; Sarogila ; Dionyfia.
Nicia , ou Nicea , ou Niza, Cidade de Bithynia :
Nicea - ea; Nicia - ia.
Aqui ſe celebrou o primeiro Concilio vniuerſal
em o anno de 325. em tempo de S. Sylueftre Papa,
& do Emperador Conſtantino ; nelle ſe acharao
trezentos & dezoito Biſpos ; ordenouſe contra a
perfidia de rio , que negaua ſero Filho conſub
fancial ao Pay .
Nicomedia , Cidade de Bithynia ; a eſta chamão
a

os Mouros Nichar , & os homés do mar Comidia :


Nicomedia - ia.
Niuaria , Cidade de Caſtella , junto de Salaman.
ca , aonde padeceo S Audito Martyr, no 1. dia de
Maio , como diz Dextro, & traz Salgado fol. 39.
.
Niuaria - ia.
Nitria, lugar no deſerto de Egypto, afli chama
do , por ſetirar ahi ſalitre, que no Latim ſe diz Ni
tium - 13 Nitria - ia.
Vide
Lufitanico- Latino. 309
Vide in vitis Patrum per Heribertum .
Niuigela, Cidade de Brabante: Nonigella -e.
Noba , Ilha do rio Nilo , vide Ellába :
Meros - i; Meroe - es.
Noega , ou Noeuia ; hoje Nauia , vide verbo
Nauja.
Noja , villa de Galliza:
dz
Noe la: «; Nouium -ý
Noyon , Cidade de França: Nouiodunum-;.
Nola , Cidade de Icalia :
Nola- &;d Formia - arum ; Sidicinum - i.
Sannazarius lib. 2. Egigram . faz o ſeguinte á
Nola , & ſerue pera dar Etimologia a Nola.
Infenfum Mufis nomen , male grata perenti
Virgilio opratam Nola negauit aquam .
Noluit bac eadem louiano ruftica vati,
Hospitium parue contribuiffe mora. LOW
Idcirco nimirum bæc dicta es nomine Nola,
Nolueris magnis quod placuifeviris.
Nombre de Dios , Cidade do Nouo mundo:
Theonima- e .
Hoc eſt nomen Dei , Vide Leuino in deſcriptio
ne noui orbis.':-. utiset ; SILI
Nona , Cidade de Dalmacia : ; 3
Enona • & ..
Qq iij Norcia
310
Diccionario Geographico
Norcia , Cidade de Campagna de Roma :
Nurcia - ia .
De hac Plinius lib . 3. cap. 12.& Ptholomæus
cap 3 .
Nordling , Cidade de Alemanha:
Segodunum -1; Aræ Flauia .
Norimberga, Cidade de Alemanha:
Segodunum -1.
Eſte nome Latino Segodunum da Barboſa a No
rimberga, & aa Nordling da o nome Latino Ara
Flauia .
Normania , que antigamente ſe dezia Neuſtria:
Normannia; Neuftria - ie.
No rm an no s , os daqui : Dani - orum .
Noſſa Senhora de Betone: Budua.d .
Notho , Cidade de Sicilia : Nethus - 1.
Nouara em Italia : Nouaria.ia.
Noua Eſpanha, no nouo Mundo:
Noua Hifpania.
Vide. Leuinum in deſcriptione noui orbis.
Numancia , Cidade de Eſpanha, em Aragão:
Numantia - ia.
Ficaua Numantia Cidade de Eſpanha na Celti
beria , junto ao rio Douro , hoje ſe chama Soria ;
>
efteue
Luſitanico. Latino. 311

eſteue cercada pellos Romanos 14. annos , & ten


do fô quatro mil homens , venceo quarenta mil
Romanos. Depois de largo cerco , foi finalmen
9

te por o virimo Scipiaó deſtruida; porque como


pereceſfem com fome ,& nam lhes quizeſſem os
Romanosdar iuſta batalha . ſe lançarað os Nu
mantinos com todos ſeus bens no fogo , & ahi
morrerão. Hum ſê menino que ficou com as cha
ues da Cidade, asnam quisentregar , antes ſe lan
çou de húa torre abaixo, porque nam triumphaſſe
Scipião de Numancia. Tudo diz o Diccionario
Poetico ſobre as transformaçoens de Ouidio .
O
O Caña ;;Olcania la :
em Caſtel
- ia; Olcades - dum .
Que Olcades feia Ocanha , dão teſtemunho
Mariana , Biuar , & Salgado.
Occa , na Africa , aqual terra tomou o nome de
Occuba ſeu fundador, comodiz Marmol liuro 2 .
fol. 90. Осса • 4.
Oceano maior : Oceanus maior .
De como ſe communica o Oceano aos Me
diterraneos , diz Pomponio Mela lib. 1. cap. so
7

Anguftias
312 Diccionario Geographics
Anguftias, introitumque venientis, nos fretum ,
Græci traiectum appellant ; quà diffunditur, alia
alis locis nomina accepiat, ubi primum fe coar
état , Hellefpontus vocatur ; Propontis , vbifeex
pandit ; vbi iterum preffit, Thracius Boſphorus ;
vbi iterum effundit , Pontus Euxinus; quà palu
di committitur , Cimmerius Boſphorus ;palus ipfa
Maotis.
S. Ambroſio lib. 3. Exameron cap. 3. parecc
que treſladou Pomponio , dizendo ;3 Merito in
diuerſis locis diuerfá ſuntnomina , quia vocabula
aquis ex regionum.vocabulis adhaferunt.
o Biſpo Chriſtopolitano Iacobo de Valença in
Pſalmum 103. diz ; o Oceano communicare aos
Mediterraneos , que ſaõ ſeus braços , no modo ſe
guinte.
Entre àa Noroega , & Germania eſtende hum
braço o Oceano , & cfte ſe chama Sinus Codanus,
ou Sinus Germanicus , ou Sinus Sarmaricus. Entre
osmontes de Ethiopia , & aa terra de Guinéeſten
de outro braço , & chamaſe Sinus Heſperidum ,
>

vulgo Cabo verde ; & eſte nauegao os Portugue


ſes indo pera a Mina . Entre Europa , & Africa em
Cadiz eſtende o Occano outro braço até Suria,
oqual
Lufitanico-Latino. 313
oqual ſe chama mar de Sicilia. Em Phrygia per
anguſtum Helleſpontum , que o eſtreito de Galli
poli,entra o Oecano, & pafſando o dito eſtreito
ſe alarga , & he o que chamamos Propontis , &
eſte mar largo que ſahio do eſtreito de Gallipoli,
& feeſtendeo , & chamou Propontis ; tornouſo a
eſtreitar per Boſphorú Thracium , quehe oo eſtreiz
to de Conſtantinopla , entra no mar Euxino , ou
Pontico. E eſte mar Euxino ., ou Pontico fe vai
mccer na lagoa Meotis per Boſphorum Cimme
rium , que heo eſtreito de Cafa , ou Cabo de Sam
Lourenço inter Promontorium , & Tauricam
Cherſoneſſum , que he. Procopia , ou Guzaria.
Tudo diz Valençaloco cicato.
eſtreito deGibraltar rompeo Hercules , pera
que allí o Oceano ſe communicațſe aos Mediter
ranéos. He parecer de Pomponio Mela lib . 1. cap.
5. & de Plinio in proemio libri tertij naturalis Hi
ftoriæ , & do noſſo PortuguesCamoens noCanto
6. Stancia 1. aonde diz;
Peſalbe , que taõlongeo apouſentaſje
Das Europeas terras abundantes ».
Aventura , que o nam fez véfinhos
Donde Hercules ao mar abrio caminho,
Rr ' Ao
314 Diccionaria Geographica
Aomonte Calpe chamou o CapitamTarif lao
balfat, & corrupra a palaura labalfar , dizem ho
je Gibraltar , que he o meſmo que terra de Con .
quifta. .

Perguntaſe , ſe ha mar que ſe nam communique


ao Oceano ? Perez lococitato affirma , & allega
por fi aa Pibolomeo , que ſi; Quia mare Indicum ,
claudirur permontes Afia , montes Auftrales;
aqui eſta oO Sino Arabico , ou Sino Perſico , Mare
Cafpium terminatur inter Caucarum , inter
montes Armenia , Egmontem Sacarum , fiue
Maffegetarum . E Pio II. na ſua A fia cap. 3. fol. 2.
Caſpium mare perfefeeft, neque cum aliquo com .
miſcetur , ainda que o Curſo Conimbricenſe nam
aproue eſte parecer , dizendo que o mar Caſpio
he mais lagoa , que inar ; ou ſehemar, que le com
>

munica ao Oceano per ſubrerraneos meatus. Ve


jaſe Bento Pereirain Gencfim de opere certij diei
fo 31 l 9.
Odera , rio celebre em Gerniania :
Viadrius - y.
Oderſo , na Franca: Opitergium - ij.
Offen , vide Buda:
Olanda : Batauia.ia.
Oleron
Lufitanico-Latino. 315
Oleron , Cidade de França:
Illuro- nis; Vliaria -ia.
Olcaens , ou Orleans , na França :
Aurelia -ja; Aurelianum - i;
Genabum Aurelianorum .
Olias , villa junto de Toledo, & Cordoua:
Vllia- ja . VideCeſarem de bello Hiſpanico.
Olie , villa de Aragão : Oliba . a.
Oliueiro , rio de Sicilia : Helicon - nis. 1

Olmuns , Cidadede Alemanha , cabeça de Mo


rauia; Eburum - i. )

Olſacia, Ducado: Cimbrica Cherfoneffus,


Ole, rio em Tranſluania : 4.7

Aluata fluuius, Ex Ortelio.


Omirabi, rio de Africa: Afama; Cala.d.
Arraiz no dialogo 3. The chama Omirabili , & diz
que Plinio lhe chama Afana. & que os Mouros
The chamão Omirabili , ou Zamor.
Onda , conforme Biuar allegadopor Hernando
Salgado em ſua Chronologia Sagrada ,he Oo mof
mo queGrao , arabalde de Valença: Onda-..
Ontiberos em Caftella : FonsTiberij,
Oldonerda, junto do rio Scaldę , ou Eſcault,
antigamente chamada Oldenarua ,que he o mel 0

Rr ij mo
316 Diccionario Geographico
mo que ( olim Neruia ) & fica entre os Menapios,
que'ſað os de Cleues , ou luliers , deſta Oldenarda
falla Plinio , & Ceſar debello Gallico :
Oldenerua- &; Vetus Neruia,
Ophir: Opbir.
Ophir foio Peru , ou Angola , qu Sophala na
India , où Ormuz ,ou a Ilha Eſpanhola ,que por
outro nome ſe diz a Ilha de Sam Domingos .
Arrais no dialogo terceiro diz; Ophira terra an
tigamente chamada Sophira , hoje terra do ouro ;
comprehende Pegù ;Malaca , Samatra.
De Ophir Gaſpar Barreiros, Eſtaço Frei Ma
:

noel dos Anjos na ſua Hiſtoria yniuerſal yerbo


Ophir ; o, acima dicode Ophir , he de Hugo , Ly
ra, & Abulenſe nos lugares da Scriptura , aonde
ſe trata de Ophir ; de Pineda in lob ; & de Rebus
Salomonis, deHector Pinto in Ezechielem , &
de Barradas tomo 1. Concordiæ libro 1. cap 11.
fol. 383.& ahi diz que Ophir , & Tarſis ſão o
meſmo, 1:
Orao , Cidade na Africa , no Reino de Treme
cen ; Vnica Colonia ; !

Guiza - &;! Plinio ,


Vulfa - a; Ptholomço.
Madauria
Luſitanico.Latino. 1
317
Madauria - a; Madaurus - iz
Baſbaria - ia; Ainda que Palo louio traz
Vafbaria - ia;Marmolporém em ſua Africa pocm
Baſbaria -ia.
Orenge, na França, na ſua lingoa Aurenge:
Araufio Secundanorum .
: Orbitel , villa de Italia: Coffa - a. 1

Orenſe, em Galliza , ou Ourenſe:


Aqua vrentes; Aqua calida;
Aquia calida Cilinorum ; Amphilochia - id.
Frei Prudencio de Sandoual na ſúa antiguidade
de Tuy , diz que antigamente foi Orenſe chamada
Amphlochia.
Orgaz , no Reino de Toledo: Orga- 2e.
Orgaz he o meſmo que fertil, ou abundante.
Orihuela, villa no Reino de Valença :
Orcellis - is; Auriola- a.
Orihuela , he o meſmo que panella de ouro ;
Prouerbio he , por ella ſer mui fertilde pão : Llu
eua, no llueua ; Trigo en Orihuela : Sylua en ſu
Poblacion,
Oroſpeda, villa de Caſtella: Orospeda- d.
Oroſpeda , he o0 meſmo que habitacam ao pé
do monte. De Oro , que he o meſmo que monte,
&
318 Diccionario Geographico
& de pedes, queheo meſmo que pé. Vide Rodri
go Mendez da Silua en ſu Poblacion.
Oſia , Cidade de Eſpanha: junto do Douro:
Vxama - azPtholomæo. Vxuma- a;Plinio.
DeVxumaſe veo aa dizer Vxma ; & de Vxma ſe
diz Olma Pedro de Medina no liuro 2 cap. Jio.
Oſma he o meſmo que Madre vazia. Rodrigo
Mendez ; Os ouium , boca de ouelhas.
Oſmo, em Marca de Ancona: Auxinum - .
Orellaña , rio ; vide Marañon ; & verbo rio .
Ofſella ; Cidade que ficauacreslegoas de Arou
ca , como diz Britto lib . Sy.. fol. 2. Ofcellum -i.
Oſſera , no Reino de Galliza: Oficerda •&.
Offa; Serra de Olla: Serra de Offa. A.

Offet , Cidade junto de Seuilha depois chama


da lulia Conſtancia , depois Seuilha a velha :
>

Conſtancia -18; Italica - k.


Oſuna, ou Offuna , Cidade , & Vniuerſidade
de Andaluzia :
Vifao-nis; Vrfo-nis; Orfona - az
Ozona . 2;R Genua urbs.
Ofta nos Alpes: Augufta Pretoria,
Oſtia , Cidade junto de Roma :
Apud Ofta Tyberina.
Oſtrogodos
Lufitanico- Latino. 319

Oſtrogodos, faó os Godos , que ficauão à parte


Oriental ; deOfter palaura Gotica , que ſignifica
Oriente , como diz Saauedra in Corona Gorica
fol. 1. na vida de Alarico Rei primeiro dos Godos,
nas Eſpanhas.
Otranto , Cidade no Reino de Napoles:
Hidruntum.i.
Otranto ; os daqui ; os Pouos:
Salentini - orum .
Oueirſerie , Cidade de Paleſtina: Caſarea-ek.
Quiedo , Cidade nas Aſturias:
Brigetum -1; Brigatium - i; Veca - a .
Eſte ultimo poem Raphael Volaterrano:
Ourem , villa no Biſpado de Leiria em Portu
gal: Orenum.i.
Mariana de rebus Hiſpaniæ lib. 18. cap. 1. & lib .
21. cap . 4•
Ours , ou Ocello de Ceſar no Delfinado:
Ifca; Ifaca ; Ifata ..
1
Outeiro de Rei , lugar de Portugal.
Ocellum - i.
Oxenford , CidadedeInglaterra: Oxonium -ij.
Oxonia em Inglaterra: Calena - .
d.
Efte nomelhe da Ptholomeo .
Padrão
320 Diccionario Geographico
P.
ADRAM , villa de Galliza , antigamente Ci
dade Epiſcopal, & fuffraganca aBraga:
Iria Flauia .
Iria , como diz Mariz , he o meſmo que pouoa
cam piquena .
Paderna , Moſteiro de Conegos junto ao Mi
>

nho, mea legoa de Melgaço fundadono anno de


mil'cento & trinta , por a Condeſſa de Tuy Dō
na Paterna , de quem tomou o nome, & ſe cha
mou Moſteiro de Paterna , & agora com alguma
corrupçam Moſteiro de Paderne. Vejaſe D. Ni
colao de S. Maria em ſuas Chronicas ..
Monafterium Paternianu; Monafteriú Paterna.
Padua , Cidade de Italia:
Padua - a; Patavium - i .
Padua he Vniuerſidade, começou eſta Vniuer
ſidade em tempo de CarlosMagno, & foi confir
mada por Federico II. no anno de mil duzentos
trinta & dous . E diz Orrelio ſer o eſtudo mais çe
lebre de toda Europa.Acerca dos fins, & limites
de Padua , diz oO verſo em Orcelio. ( ne's.
Muſa, Mons, Athefis, Mare certos dant mihi fi
Foi
L'uſitanico-Latino. 3år
Foi Padua fundada por Antenor Troiano ,mil
cenco dezoito annos antes de Chriſto ;foi Padua
perſeguida por ſeis Principes , cujos nomes todos
começauão em ^ a' faber 1. Attila Hunno 3; l'I.
Agilulpho Gotho , Il 1. Acciolino Tyranno; IV.3
Anrodiſio Preſidente de Acciolino ; V. Alberto
Scaligero ; VI. Andre Nerio , & fendo perſegui
da por eſtes Principes , cujos nomes começauam
por A foi depois,& he hoje fauorecida por hu să
to , cujo nome começa em A & he'o glorioſo S.
Antonio de Padua. Videatur Bernardus Scardeos
nus in Hiftoria Patauina.
Pallencia , Cidade de Caſtella:
Pallantia - ia. 2

A Pallantia fluuiofic dicta; Palencia olim Nu


3

bis. Vejaſe Rodrigo Mendez .


Paleſtina, he aquella regiam de Suria , queche
ga ao Mediterraneo , & eſta poſta à parte Occiden
tal de fudea , & tem cinco Regioens , ou Prouin
cias , a ſaber Iudea ; Samaria : Idumea; Galilea; &
a Regiam do Iordão :
Palæftina-&R Palefthina. 2 .
Palazo , lugar de Sicilia: Paciorus .
Palizza , rio de Lydia : Meander -dri.
SS Os
1322 Diccionario Geographic
Osrios de:Lydia conſideraueissa & Pactoļos lar-.
dano,; Hercailtro ; Mçandro : diz Volacerrado no
lib 10. Maander omnium maximus , 05.pexue
fues labutu ; ex quo contortos amnes reliquosos Gra
ci Meandros vocant ex hujus fimilitudine. E da
couſa mui intricada , & embaraçada dizemos fle
xuoſior Maan dro
Palmella villa de Portugal, & aſſento , & .ca
beça do Meſtrado de Santiago, ou Caualeiros da
Eſpada, Ordem inſtituida por Dom Ramiro, an >

node 822. de quo Echius tom 3. in fine: Illeſcas a .


parteliuro 6.cap. 23. Dom Rodrigo in primāpar
tem Decreti.
Palmula; Parmella - 2.
Palmofa , Ilha do Arcipelago: Pathmus-j.
Pamplona , Cidade do Reino de Nauarra ;
Pompeiopolis, eos; Pomplon- nisi.... !
Pamplona . & ; Andelus -1;
Martua - 4; Ptholomæo . Pampilona " . .

Pamplona heo melmo quevilla boa.


Panama , Cidade no Nouo mundo :
Panais - jdis. Vide Leuinum .
Panaro , rio de Sicilia: Scalienna . «
Pannonia : Pannonia- id.
Ha 1
Luaranica. Latino. 323
Ha duas Pannonias, hứa he Auſtria , outra he
Vngria , vide verbo Auſtria, & verbo Vngria.
Paranambuco , ou Recife no Braſil:
Ruptura maris; Cauamaris.
Paranambuco he o meſmo que coua domar,ou
rorura do mar ; ita lorge Texeira no naufragio de
Iorge de Albuquerque
Paris, Cidade , & Vniuerfidade de França :
i Lutetia - ia; Lucetia - ia; Leucodecta - a ;
Parifium - j; Parifius -ij:
Lucus fuit quintus Rex Francorum, à quo Les ..
cotheria , fiue Lucetia ( nunc Lutetia ) adificata.
Que Luteria romaffe o nome de Luco , diz oO Au
tor do Floro Gallico . & depois tomou o nome
dePariſium , ou Pariſius de Paris , que foi o XIV.
Rei de França por eſte Paris a reparar.
A Vniuerſidade de Paris fūdo Carlos Magno no
anno de ſetecentos & nouenta , buſcando per a ſua
erecçama Flacco Albino , & loam Mailrofio , & ;
Claudio Clemente, diſcipolos do VenerauelPeda:)
Sigiberto in Chronico apud Theatrum vitæ hu
manæodiffe fol. 36.Parifium finepari; Paris não
tem par nam rem igoal. Lomi
S. Thomas, ou quem he o commentador , co men
Srij
324 Diccionario Geographico
mentando o liuro de Scholarium diſciplina cap.
20.tirandoo de Architrinio diz;
Exoritur tandem locus, altera Regia Phaebi.
Pariſius, Cirrea viris ; Chryfea metallis;
Greca libris; Indu studijs ; Romanapoetis;
Attica Philofophis ; mundi rofa ; balfamus orbis;
Sidonis ornatus ; fua menſis ;E ſua potu ;
Dives agris ; fæcunda mero ; manſueia colonis;
Meſe ferax ,inoperta rubis ; nemoroſa racemis;
Plena terris , piſcopalacu ; volucrofa fluentis;
Munda domi; fortis domino; pia Regibus aura ;
Dulcis ; amana ſitu ; bona ; quodlibet omne venus
ftum ;
Omne bonum ; fifola bonis fortuna faueret.
Sic commentatur.
Palermo , ou Panlermo em Sicilia:
( 0: 1 Panormums Panormus - i.
Panormo tambem he hum porto no Epyro ; &
em Achaia, ou Morea , Porto Raſei, vide Car
dolum .
Parma , Principado em Italia: Parma - a .
Parma linguaArabica, idem eft quod hafta, vel :
Principatus, velPrinciffa. O Principe de Parma
* he Confalonere da Igreja Romana : Confalonere
he
Lufitanico Latino. 325
he o meſmo que Alferez , como diz Chriſtouaí
de las Caſas em ſeu vocabulario Italiano.
Panaſtrana, villa de Caſtella: Paterniana.d.
Patras , Cidade de Grecia :
Patra.d; Patra - drum . 2

Pauia , Cidade de Italia:


Ticinum - i; Papiu - ie.
Tomando o nome do rio Ticino , que por cu
tro nomefechama Atheſis, & vulgarmente Teſim.
Papia ſe chaniou , quaſi Papinia , ou Papyria,
porque ſe deo a Pepino Rei de França , com certa
compoſiçam . Tudo diz o Doutor Frei Luis dos
Anjos na vida de S. Agoſtinho .
A Vniuerſidade de Pauia leuantou Carlos Ma- ,
gno no anno de 792. mandandoa fundar, & le
uantar por loam Mailroſio Ingles diſcipolo de
Beda :
Em Pauia foipreſo el Rei de França Franciſco,
no anno de'1525.
Paula , Cidade de Calabria : Paula - a.
San Paul Tricaftrin : Auguſta Tricaftrinorü .
Paiz de Vault : Antuates- tum .
Pariſa , Cidade no Hellefponto:
Parium.y .
Pe
326 Diccionario Geographico
1. Pedraça daSierra, villa de Caftella :
Meniercofa - d. Barboſa, & Pereira .
Pedralua emItalia: alba Petra; Lenopetra.
Mas eſte vlcimo he Grego .
Tegu , Cidade na India
Balmga ; Balonge - 4.
Peñafiel , villa de Andaluſia : Nipula - a.
Peralca , villa de Aragão Petra Lata . 8. 1

Peiro Burdelo , no Reino deGalliza:


· Pectus Burdonum .
Peito Burdelo , ou pecho Burdelo , fica perto de
Mondoñedo ; aqui certos Caualeiros vencerão a
muitos Mouros , que leuatſão muitas.Donzellas,
que lhepagauão em tributo , & deixaraõ as Don 1

n
zeliasliures; & por auer njuitas figueiras no lugar , 1
!

ficarão elles Figueiroas , &


& porque as Donzellas.
ficarão liures do Burdel,& os Caualeiros pelejarão'
com peito forte, chamouſe Oo lugar Peito Bardelo ,
ou Pecho Burdelo . Tudo diz Pedro de Medina.
Com eſta hiſtoria ſe parece a que conta Frei Ber
nardo de Britto , ſuccedera em Figueiredo das
>

Domnas em Viſeu .
Pentapole no Africa: Pentapolis - eos.
Saõ cinco CidadesnaRegiam de Cyrene , cujos
nomes
Lufitanico- Latino. 327
nomes.vide verbo Meſrata.
Pentapole no texto ſagrado: Pentapolis - cos.
Saõ cinco Cidades , a ſaber Adama; Noëma ; So
doma ; Gomorrha; Segor : outros lhes chamão
Sodoma ; Gomorrha ; Eleale; Segor ; Seboim.
Perſia , Prouincia de Alia:
Perfea.ca; Perſepolis - eos.
Peſcara , rio de Napoles : Aternus.i.
Do rio Peſcara falla Plinio lib. 3. cap . 12. corre
eſte rio por junto do campo de Veneza , & fe me
7

te no mar Adriacico ; deo o nome à terra , & Mar.


quelado de Peſcara , donde foi Marquez Dom
Hernando de Aualos , que militando no exerci
to de Carlos V. prendeo a Franciſco I. Rei de
França .
Morreo eſte Dom Hernando de Aualos em tres
de Nouembro de mil quinhentos & vinte cinco
annos , leuado leu corpo a Napoles, foi enterrado
a

no altar môr da Igreja de S. Domingos. Quando


alli foi ſepultado, orou o Meſtre Gualtero Corbe
ta elegantemente. .
Ponho o Epicafio , queſe pôs ſobre ſua fepultu
ra compoſto pello Poeta Ludouico deArioſto
de Ferrara .. !! ( 1 .

Quis
328 Diccionario Geographico
Quis jacet hoc gelido fub marmore ?Maximusille
Pifcator,belligloria ;pacis honos;
Nungurd,es bicpiſcescepit? Non;quid ergo?Vrbes ,
· Magnanimos reges ;oppida:regina duces.
Dic guibus hac cepit Pifcator retibus'alto
Cöfi 19, Intrepido corde,alacrique manu ; :
Quitālirapuere duce?duo numina; Mars, Mors;
Viraperentquid nám compulit? Inuidia.
Nilnocisere fibi, viuit namfamafuperftes,
Quá Martem & mortem vincit,eg inuidiam .
:... Petra Cidade de Arabia: Petra - a .
Perigort Cidade de França: Petragorica•4.
l'elulio no Egypto: Pelufium - y.
Daqui foi natural S. Iſidoro Pelufioța, Se he hu 1

ma das ſete fozes do Nilo.


Perigueux na França : Vefona Petracariorum .
Perpinhão em Catalunha : Rufrinno-nis.
Peçuclo ou Puzol em Italia: Puteoli-eorum .
Perù regiam no Nouo můndo: Peruuia - ia.
I euino Apollonio na deſcripçam do Nouo
mundo
Phelippis Cidade de Macedonia : Pbilipi-orum.
Piamonte Ducado: Prouincia Tranſpaidana .
eftar
Piamonte , hoc eſt ad pedem montis , por Piaue
ao pé dos Alpes.
Lufianico -Latina. 329
Piaue rio no Eſtado de Veneza: Anaxus- i.
Picardia, Prouincia em França :
Aquirania -it. Antrebatum -i. Cardoſo.
:: Cameracum -i. Pereira: Prouincia Ambianenfis.
Piazença em Italia: Placentia -ia.
Pierra de Pirati em Italia: Ortona - a: Orten - nis.
Pietra fanctaem o deſtricto de Luca em Italia:
Feronianum -i.
Chamouſe alli a Luco Feroniæ : El Rey Defide
.

riolhe mudou onome em Pietra ſancta; aſli o diz


o Viterbenfe.
Pintiniana Comarca de Sulmona: Corfinium -ij.
Piombino 'na Toſcana: Populonia -ia.
Pyramoriocelebreporquenacendo ſe pôdena
uegar. Pyramus-i.
Pio Ilono cap. 45.deſua Aſia, diz : Pyramus
iamnis in Orbiſenna Prouincia Minoris Armenie
caputattollit , vt Ptholomæus;( vt Srabo apud
Cathaoniam ) é mediaplanicie exortus,mox naui
gabilis.eft
Pifa ,Cidadede Italia : Pife-arum .
Piſa, Cidade na Grecia: Pifa -e.
Piſtoya,em Italia: Piftorium.j.
Neſta Piſtoya ſeleuancàram dousbandos Guel
TC phos,
330 Diccionario Geographico
phos, & Gibellinos.OsGuelphos ſeguiam as par
tes do Papa : os Gibellinos asdo Emperador. Vi
deGaribayliuro 12.cap . 4. Illeſcas 1. part. liuro s.
cap. 34. fol. 341. Do meſmomodo em Milao , &
Genoua ouue bandos . Vide verbo Milao, & ver
bo Gerola .
Plaza , Cidade de Sicilia : Plutia -ia.
Plazencia ,Cidade de Italia : Strubatia - ia .
Placēcia ,ou Plazēcia em Caſtella : Placentia - iai
Placentia ,ominis caufa,Deo,& hominibus pla
citura. Mariana de rebus Hiſpaniæ lib 11. cap. 14.
Eſtenome de Placentia he moderno;que nome
tiveſſe antigamente nam affirma. Volarerrano ;
que foſſe Pallantia, & depois Pallentia , nam he
tam certo, porque Pallentia he nome de hum rio ,
-

que vai por junto de Valença , & como podia o


Tio que corre tam deſuiado, dar o noine a Pallen
tia , hoje Placentia : Iudicent doctiores: Fr. Pru
denciode Sandoual diz Placencia antigamente ſe
chamou Ambracia. Vide verbo Ambracia.
Pelendoens , queeram os que habitauam aonde
hoje he Agreda: Pelendones -num .
Perigus na Gallia , vide Perigort:
Petragory -orum .
Pifor
Lufitanico -Latino. 331
Piſorga,ouPiſuerga rio em Eſpanha que corre
por Valledolid : Piforica -e.
Pathmos no mar Icario : Pofidium -i. Em Va.
negas.
Pluro , rio de Italia: 1
Aprefa-a.
Pô, rio de Italia: Padus-i. Eridanus.i.
Padus ſic dictus à picea arbore, quæ Gallicé Pa
des dicitur. Padus à Liguribus dicitur Bodigon ,
ideſt, ſine fundo :Sic Viterbenſisin Beroſum . Apud 5

antiquos Latinos Erydanus dicebatur , vt apud


Virgilium flu siorumrex Erydanus. Raphael Vola
terrano emo liuro 4. deſuaGeographia diz : Pa
dus etymum trabıt à picea frequénti apud ejus fon
tem , quæ Gallica linguaPades dicitur , à Grecia
Erydanus vocarur; à Liguribus Bondingus,quod
fignificat fundocarens, Cujusreiindicio eft , quod
ibi juxta Bondiclomacum vetufto nomine oppidă
eft vbi amnis precipue exiftis altitudo. Hic Phae
tontis fabula,6 electorum fudantium populorum ,
quas lachrimas ejus fororum dicunt. Triginta generis
rofos amnes in Adriaticum trahit. Quorum pra
cipui ex Apennino Tanarus: Trebia: Placentinus:
Tarum : Nitia : Gabellium : Scultenna : Rhenus
ex Alpibus:Stura: Morgus: Duria :Seſſites :Ti
Tuij сіпит;
332 Diccionario Geographico
cinum : Lamber : Addua : Olsium : Mincius A
theſis. Hæc fufficiāt, reliqua, vide in Volaterran . "
Ao:16,rio a queda de Phaetonrelhe deu 0o nome
de Erydano , porque l'haetonte tambem ſe.cha
>

mou Érydano; dà teſtemunho:Cælio. Rhodigino


no lib. 24.cap. 12. Erin lib .28. cap. 25. Em danus
dicitur Boshernus, és Borhernus eft nomen Bacchi.
Policaſtro ,Cidadede Napoles, aonde ha roſas
cftremadas, & duasvezesno anno: Paftum -io
Polyſtilo Abdera a.
Polonia Reyno: Polonia-ih. Sarmatia-ie.
Polmen, Cidade de Bithynia:
Lybilfa-a4. Libiffa-e..
Pombal Villa dePortugal: Palumbare -is. Ex
Refendio .
Ponte de Alcantara : Pons Trajani.
Ponte Vedra Villa em Galliza :
Helena . Helene - es.
Vide Dom Franciſco Manoel em ſuas Epana
phoras, & Luis Marinho liuro 2. cap. 9.
Ponte vedra,he o meſmoquePonte velha.
Ponte Remoliem Italia,de que falla Tito- livio
lib . Io. Apua -a.
Pontede Sór,lugarem Portugal: MarufaruPon
m -i.
Lufitanico - Latino. 333
Ponte de Ceſures que fez Cæſar norio Vlla que
corre junto da Villa do Padrão em Galliza , &
ahi le mere no mar , como diz Dom Mauro Cas
ſtella Ferrer: Pons Caſaris.
Ponte de Lima, Villa de Entre Douro , & Mi.
nho: Forum Limicorum .
Ponte Coruo em Italia: Fregelle -arum .
Pont de Sorgue,Cidade: Vndatus.i.
Ponte molle na França : Miluus pons.
· Antea Æmilius pons , vt videre eft apud Iuue
nalem .
Ponferrada Villa de Caſtella, que fica entre dous
rios; a ſaber o rio Sil, & o rio Baeza , donde foi
natural Diogo Bacza da Companhia de leſu :
Pansferratus.
Ponza Ilha: Pontia : ia.
Porcuna,Villa em Caſtella:: Obulcum - i..
Porto Piombino, em Italia: Portus Traianus.
Ex Ptholomæo lib. 33. Viterbenſis in Itinerario
Antonini Pij . :1

Porto velho,ou Puerto viejo no Nouo mundo ,


como diz Leuino: Portus vetus .
Porto Paliz , ou Porto de Paliz em Sicilia:
Odiſſearea; Plylea -ek; Vlyfia -la.
Toij Ex
33+ Ex
Diccionario Geographic
Pcholomæo , & Cicerone Marcus Areticus
in Chronographia Sicilia....
Porco de Môs ·Villa de Portugal na Eſtrema
dura : Pories Molarum .
Deuſelhe eſte nome nome por razam dos mui
tos moinhos,queha no rio Caualeiro ,que vai cor
rendo por junto deſta Villa .
Porto Cidade de Portugal :
Portucale-1s; Portucala -e; Feftabole-is.
Feſtabole cm lingoa de Sueuos, he o meſmo que
ou l'orto cham . Frei Bernardo de
praya noua >

Brito liuro 6. fol. 196. allegando a Idatio in Chro


nícis , & à Garcia Loayſa in annor.Concilij Lucen
ſis. Acerca do Porto , & ſuas couſas vide Dom Ro
drigo no trar . dos Biſpos do Porto .
Porto de Vayas em Italia: Baia -arum .
Porto Berger: Beſipo- nis... 1

Porto de laffa em Paleſtina : loppe -es. o'l . he


Vogal. 1 .
Porto de Torre em Cerdenha :
sir
Tørres'- ium .
Porto Farinha na Africa: Vtica - a.
Porto de Saba na Africa: Arephilenorum .
Vide Salluſtium de bello lagurthino. Por
Lufitanico - Latino, 335
Porto de S. Maria em Andaluſia:
Iunonis promontorium ; Menefitheus portus.
Porto de Sur,Cidade de Phenicia:
Tylos Tyrus - i.
Foi llha , Alexandre Magno a fez terra firme.
Porto Cercelo ,lugar no Reynode Tunez:
Julia Caſarea.
Porto Leon, lugar na Grecia juntho de Athenas.
Piraum- &?; Peraus - ai; Pireaus - aei.
Porto de Alcocer na Africa , em ſua lingoa
Myoshormon :Portus Alcoceris; Philotere- arū .
Portalegre Cidade em Portugal:
Amda -NR . olim , Ammia - ja .
Porchena Villa de Caſtella: Illiberis- is.
Porcuna , vide ſupra, Villa de Caſtella:
Obulco - nis.
Cognominatur Municipium Pontificenſe. Vide
Mendez.
Portugal , Reyno: Lufitania -ia; olim : hoje
Por:ugallia- ie ; Portucalia -ia.
Ponho algumas grandezas de Portugal.

Teue
336 Diccionario Geographico
. I.
Teue Portugal dous Papas,
S. Damaſo ,natural de Guimaraes.
loam XXII. natural de Liſboa .
f . 11 .
Teue Portugal carorze Cardeaes.
I. S. Damaſo deGuimaraes,Čardeal,depois Papa.
II . Dom Payo Conego Regular no Moſteiro da
Colta junto de Guimaraēs , foiCardeal.
IH . Dom loam "Biſpo Sabinenſe, Conego Regu
lar de S. Cruz de Coimbra.
IV. Pedro Perez Portuguez , que depois ſendo
eleito em Súmo Pontifice, ſe chamou logo XXII.
Vi'o Cardeal Dom Marcinho.
VI. Domlóam Affonſo de Azambuja .
VII . Dom Pedro da Fonſeca, filho de Pedro Ro
driguez Alcaide môr de Oliuença , & de InesBo
telha..
VIII Dom Antam Martins de Chaues.
IX . Dom Luis de Amaral Biſpo de Viſeu.
X. Dom Gemes filho do Infante Dom Pedro
XI . Dom Iorge da Coſta de Alpedrinha.
XII . Dom Affonſo filho de ElRey Dom Manoel.
XIII.D. Miguel da Sylua de Menetes , ayo delRey
D. Manoel. O Car
** Lufitanico.Lärino, a 337
XIV. O Cardeal Dom Henriquę filho del Rey D
Manoel.' ANi os conta" Manoel Seuerim de Faria
nas noticias de Portugal no diſcurſo 8. Nodoy
3. III.
foram a Inglaterra em defend
Porruguezes, queDamasmotejadasdefeas,
:1 ) ,
ſam das doze
!1
Samos ſeguintes.
I. AluaroGonçalues Coutinho,o Magriço. :
II la laro Vaz de Almada! 209 Moo : VIII
III. Aluaro de Almada ſeu ſobrinho.*** Prih
IV.Lopo Fernandes Pacheco.botigstov : 71
V. Pedro Homem da Coſta. . fin‫؟‬e
VI Ioam Pereira fobrinho de Nuno Aluares Pe
reira . ri
VII. Luis Gonçalües Máf afaya.Hari
VIIÍ. Aluaro Mendez. oorlam ol sma e ab
2

IX . Ruy Mendez de Cerueira 31 @ibra : 0 : ',


X. Ruy Gomés dá Syluar :10 DIC : 06 DO !
XI. Sueiro da Coſtalo od ob obrada O.
XII Martim Lopes de Azeuedo .! 1?:07! ?
?
- Sairani decea',Linhares , Goudea , Celorico ,
Trancofo )Mello Pinhely coin beneplacito de
Dom Joam öl.anno'de1990. vieram a Portugal
noue ficaram là tresi
2 : 13 : 4 Vu Q :ta
338 Diccionario Geographico
(12 body IV GRODOTTI
Quatracofas achou pera yangg Reyno dehetBertu
gal o Meſtre FreyVincente deftiniqnergman ?!?
0

do a elleso: 4 Caber.
I Vendo a, Çidade de Coimbra diſſez Vida,Giuste
tatem reylentem , Ciola eris
II. Vendo o Templo de noſſa Senhora da Bata :
lha diffe: Vidi alium Teanpluw Salamonis ,
III . Vendo osMuros de:Seruyal, diffe : Kidi oppure
dum cinctum lapide pretiofo .
IV . Vendo a grandeza de Lisboa ,diffe : Vidi are
bem in urbe. O ob mootorbolt
ROS $, V. C, oco ,
Gran de za s de Alcobaça. ‫ار‬

ElRey Dom Affonſo Henriquez ainda em vida


de S. Bernardo fundou o Convento de Alcobaça
da Ordem de S. Bernardo , no Biſpado de Leyria,
neſte Conuento tudo ſam grandezasami muil
1. O Abbade de Alcobaça Yer elmoler mộr del
Rey de Portugal ! ir ?; 1
11. O Cantor mór doMoſteiro de Alcobaçãohe
Chantreda Capella mar delRey de Portugalto 1. i'r
III . Deu El Rey Dom Affonſo Henriques ao Mo
ſteiro de Alcobaça trezé Villas, & ncllas quatro
portos
Lufitanico-Latino 1 0339
porros demar, vejaldDomRottigo da Cunha
no trat. dos Biſposde Liſboa, Bricco, Manrique ,
‫ در وز‬,
& outros , ... ) ‫را باز‬
.8 ‫لا‬ .. ‫ شہزادیکی تر‬2
2 Terra de Portugal, que deram Sanctor .i
Ganfey junto do Minho, deu a S. Theotonio ,
primeiro Priorde S. Cruz de Coimbra ! 1.07
Веја ; S.Silinando.o ) wiec
0. Beja ob crise! b. 1

Vianna a Velha deu a S. Theophylo , Saturni


ho , & Reuocata ; morrerain em żs. de Ianeiro
de 2602112.3ubores.23 ‫ ر‬59 5,70

Liſboa , deu a S. Veriflimo's & a fuas Irmãas


- Maxima, & Julia; & a S. Gens Biſpo,& Martyr;
a S. Placido Martyr , & a S.Olympio Biſpo, & a
daS. T.
. Een
-S- Antonio de Paduae ? 106.71.7
-7 Santarém , deu a S. Narciſo Arcebiſpo de Bra
g & a S, Ioam -Biſpo de Girona;C : & aos Meni
nosde Santarem. 09 !! . " ; : ) ‫در‬
-Thomar, deu S. Eyria;j & ſuastias S. Iuſta , &
is. Cafta ; 8c S.Sita Virgem .& Martyr.
-- Tagilde ,deu 8:Gonçalo de Amarante
Coimbra, de S. Oomba, feſtejale em zi ! de De-.
Lembro S10 ,DÜ,, ! 1

-7Guimarães,douas. Damáló . 1 ! Ou Sylii: V


01.11 Vuij Bous
340 Diccionario Geographics
Bouzella, dquaS.Giłda Ordem de S. Domnin
gos ifeſtejaſeem 1t.de Mayo..birciri
B aga , deu ș.S. Pedro de Rates ; SaiVisouro,
S. s
S. Suſanna ; & S. Cucufate.
Eyðra, deu S.Vicente, & fuas Irmas Sabina, &
Chriftetar 20 nos contra elscurso
Sala no termodo Porto ,aonde naceo rio le
ça , debaixo do monte Corua deu 2S. Roſendo 1

Lifpo de Dumne., T.?:1:01


!

or Baſto, deu a S,Senhorinhas, & a ſeự lựmão $.


Ceruas , & a S. Godinha ama de S. Senhorinha.
fais
Conſtantina deu a S. Fructuofo.ly !. rei st ai
Portugal deu a S. Engracia, & a feuș Compa
inheiros;nam ſe ſabe de que terra foram : feus no
mes fam , Engracia . A podemio , Frontonio , Ce
„ciliano , Emanto , Felix , Julio , Luperco , Mar
cial ; Qptato ,Publio Primitiuo , Quintiliano',
‫ور‬

Succeſſo , Saturninos, quatro muneshrasi


24

22 Os nomes das nowe Meninas virgens , & Mar


tyres , cujo pay ,era de Braga & máy de Tøy,ſam
os ſeguintes is. Geniuera sou lanebra ;:: S. Eume
lia,ey Euphemia, ou Camila ; S. Gemma,ou Ma
rinha , S. Quiteria ; S. Marciana ; S. Victoria ; S
>

Vuilgeforte, ou Liberata.oue Ontcomera: S.Ger


mana ;
-DC) ? 14:17
Lufirànico-Latino, 341
mana , Sancta Baliliffa.
Pordapas Cidade do Ponto : Sinope - is.
Poſſembrone Cidadeno Ducado de Eſpoleto ,
em Italia: ‫ܐ‬ Forum Sempronj.
Poffenauá, ou Poſſenaw Cidadede Alemanha :
Stragona - e.
Potencia Cidadede Italia:
Traiana- a; Traianópolis - eos.
Ha outra Traianopoliem Myſia,
Pouos, Villa em Portugal:
Lerabrica -e; Hrerabrica -
Plotas, llhas' , que depois ſe chamaram Stropha
das , de Scrophe, palaura Grega ; que he o mefmo
>

que conuerſam , ou volta , coino diz Diogo Lopes


de Valença in Alciatum: Strophades-im .
Preueça: Aitium promontorium . Eſte
.Actiopromontoriodepois ſe chamou, Nicopolis,
mas hoje Preuença. 13 " CRI
( : 1
Praga Cidade de Bohemia: Cafurgis -is.
Precopia, Prouincia da Europa: i vinin
Thaurica Cherſoneſfuso ,
Preneſtrino em Italia: Preneſte -is; Preneſtris is.
Prius Priniftrum-;. à ramulis pini. Plucarchus
in parall. 79 ,
Vu iij Pre
342 Diccionario Geographico
Preuiſa Cidadena Grecia : Nicopolis -10 %."
Principado,Provincia doReyno de Napoles:
Lucanin - iai
ilija
Provence, Prouincia na França:
::: Analitiorum Regios Prouincia -ik; 'i
* Prouincia Phocenfis.
Os de Prouence : bi Salej - orumoasa
Sic in Floro Gallico.
Prouueſſana CidadedeInglaterra :
Luentinum - ‫امر ؟‬
::
Puy, ou Puis na França:
Anicium - ijs canitia Velaunorum . "?
Puglia PianaProuincia de Italia :
29 Frist, Apulia Dainia. 17 :10.1.)
utés !.!!
Puglia,hena Pulha:: " ApApudia-ix.
o
Puli m a l e rio de Alia : Arius - :
Puzol ;Cidade junto de Napotes: Puteolicorun .
Pergamo,ou Bergamo Cidade: Bergamum
O nacural daqui: Bergomas-tiso
Punhete Villa de Porcugal: ... . sige ::. ‫لما زاد‬
Moro- nis. Punetium - jj.
Puebla em Caſtella: Tucci -drum .
Ex Ortelio .
THAgai
Lufitanico Latino. Y

3:43
‫مگ‬.‫میزد‬، ‫ر‬
.‫ راما‬: -‫أ‬Q " )
Cadurci - orum .
QERQuimCIpartna Fra
OV nça:ças Cyandtim - vj.
na Fran
Os daquim Curiofopita .. arum . !; )
Quito ,Cidadeno Nouo mundo : Quito -nis.
Vide Leuinum in deſcriptione Noui orbis. i
R :
ACHEL:SPV RG, Cidade dePannonia :
R a Bolentiumas
6 j... !
3

Raguza , Cidade de Sclauonia : Epidaurus.i.


Ramata, Cidade , que diſta doze legoas de le
nafalem : o), egnimathia- izez, Arimathaa-aa.
Rås rio deScythia, de quo PiusII. em ſua Alia,
fol. 15. Rås.
Rauenna, Cidadede Italia: , Rauenna -e.
2 De Rauenna eſcreued Hicronymo Rubeo onze
livros.z.... ?!
O natural de Rauenna: Rauennas- tis. ;.‫ܬ‬
o Racanati, Gidade de Italia . . Ricinetum.i. )

1 All o traz! Abraham Ortelio. :


Ratiſbona: , fia,
1 Angusta Tyberij. 2

Reblata, rio que corre por junio de Antiochia,


como
344
Diccionario Geographico
como diz Pineda na 2. part delua Monarchia .
Oronte sia is.
Rama à .
Raphira:
Redinha entre Condexa, & Pombal no Reyno
de Portugal, como diz Frey Bernardo de Britto,
livros . Monarch. fol. 15 : Rediolumoto
Regenſburg na Alemanha : :- .
Ratijoona - a; . Ratispona . d.
Remptem ,Cidade de Retia : ' Drufomagis-i.
Rendino, Cidade de Thracia: Strimon -nis.
Rennes Cidade de França : Condete Rhedonum .
Os daqui : Redones . núm . 517 5 !.
Regio,Cidade de Abruzzo : Rhegium.ij.
Rhegium eſt idem ,quod ruptum ; porque aqui
fe apartou Sicilia de Italia; Calepinus ,& Juſtinus
lib. 4 in principio . Proximum lialia promontoriu
Rhegium dicitur , eo quod abrupta hocinomine
pronuntientur. E quando Rhegium fe acha por
i

Regio,Cidade de Abruzzo , o adjectiuo que for!


ma ,he; Reginus -2 • um; que heo meſmo, que
couſa de Regio ,como Regime ciuis , & quando
Rhegium ſe acha por Rijoles, Cidade deCalabria
em Napoles,entam fôrma o adjectiuo Rhegienfis,
& nam Reginus . Rhegienfis ; & nain Rhigini, como
( 1.3
Lufitanico- Latino. 345.
como bem aduercio Valla, eleg lib. i on
Rezo, Cidade de Italia: Arelium .
Rente , os daqui: Tenctheri- orum ,
t Ramatha, Cidade de Syria: Laodiceaca
Rheims, Cidade na França:
Durocotorum Rhemorum .
Os de Rheims: Rbemi - orum.
3.Rhin , rio.em Alemanha: Rhenus -i; Rbenum ,
: Do Rhin, diz Angelo Politiano no lib 8. de ſuas
Epiſtolas:Erit enim perquam gratum nobis,ſi Rhe
ni fuuij ingenium imitaberis: quem quidem fets
runtpufillos Celiarum infantes intraſuum finum
conjectos ,ſi quidem polluta matris pudicitia ſuſ
cepti fuerint, tanquam impuri leéti vindicem ,
rapidis vorticibus fuffocare : quos autemfenferit
legitima fatura editos effe , placid, alueo leniter
fufpendere, atqueinter frementesgenitricis manus
iterum fubuehere, ſalutem pueri, quafi intemera
3

ta puducitia ferentem .
: Rhinocolura, ou Rhinocurura, Cidade nam lon
gedo mar , nos confins do Egyto, & Arabia diſta
dasexcremas rayas de Judea quaſi quatro legoas,
fica junto ao monte Caſio :: ' Rhinocolura -e:::
4
Delta Cidade ſe faz mençam , Iſaiæ 27. Efta deu
Xx long
346 Diccionario Geographico
nome ao rio ; que corré'junto della : Rhinocolu ,
rafonat narium abcffi ı onem : Attifanes Ethio
pum Rex , Ægypto occupato , partim vi , partim
Ægyptiorum voluntate ; latrocinia , nono more
compefcuit : fontes , neque morte ple &tens , neque
demittens impunitos, eorumque conftituto judicio,
omnes qui conuicti funt, in vnum coactos miri ſup
pli cio eff eci . Amputatis enim 'naribus in ultima
t
deferti ire compulit ,ibique Ciuitatem condidit
ab exciſis naribus Rhinocururam appellatam.Dio
dorus lib. 2. em Bento Pereira in Genef capit. ix.
Ho tit. 2.fol. 292 .
Defta Rhinocolura ſe pode ver Piholomeo lib .
4.cap.s.Strabão lib. 16. Outros nam lem Rhinoco ;
tura,ſenam Rhinocorura,como ſe pôde ver in Vi:
tis PP. per Heribertum fol. 87.
Rhodos,Ilha noReyno de Chypre: Rbodusi.
Tomou o nome do bocam da Roſa , que ſe a
chou, quando ſe abriram os aliceffes ;à capulorofa
fibi inuento , diz o Commencador de Alciato in
Prologo, & podeſe verMartinho del RioinCát
Qu erendo Pyndaro ſignificar a abundancia
fol
deſt. a95.llha, diffe, quenella chouia luppiter ouro...
Rhona; riode França: 2.3 Rhodanus - id! i !
Riba
LufianicosLatino. 347
Riba de Coa, Comarca de Portugal; lui
Prouincia Trafindana, wind ?
Riba Tejo ,ou Alentejo : Prouincia Träffagana. i
- Riate em Italia : ostatReate - is.Vi‫ا‬no
‫ا م‬s
‫ب‬
Chamale :/ Vimbelicus Italie; chaseb , 01
Riez na França,ouRetz:! :: Retteng 1410)
uj Riezza,Cidade de Italia: i: Ariciæ.j• ą,
is Rimini,Cidadede Italia . Ariminumziko
• Rodais ouRodes na França ,no Ducado de A
uernia : Segodunum -i; Segodunum Rutenorum .,
-ig Rodão ,ou Rodio, Cidade antigamente em Por
otugal: wol Rodium - j"o !
nskor
Ribade Aue no Reyno de Galliza,dequal falla
Plinio lib ; 2. cap: 4 :1 ni Abobrica - R.Cig
Rio de Palmaem Portugal:: Chalybs -bis.
Rio Grefoens,como poem Reſende, fol.361,
isin 11 Celandus - i.
su Alguns querem que e{te Celando ſeja o Leça,
outros o Cadayo.010sbe :) 91
Rioxa , certa parte de Biſcaya:
Short him Rutobignies Ruportesnym !

Efte vltimopoem Mariana, 12932?do 01.19oy


Roca deCintra em Portugal:: 101:2011
beid i Luna promontorium . in. Roche
Xx ij
348 Diccionario Geographico 1

Rochela, Cidadede França:


Santonium -ys Santonumportur; Rupella-a.
: O Martyrologio Romano Portugues a Xan
tonge,Cidadede França, dà oO meſmo nome laci
no d, izendo, Apud Sa tunas 1,em Xantonge!
Roma , Cidade de Italia: ! Roma : a .
Roma Cidade de Italia , Rainha, & Cabeça de
todas as Cidades, Flor de todo omundoque affi
-The chama Caſſiodoro , lib. 1. var.'Epift.13. de to
do mundo Cidade , que afli lhe chamou Sidonio;
- reſidencia; & afferto do Summo Pontifice, Epi
tome de todo omundo , que aſſi lhe chamou cerio
Grego em Cælio Rhodigino lib 18.cap. 25. le pri
meiro fe chamou Valencia; quç Roma trocouſe
o nome Latino Valencia,no nomeGrego Róma.
Do nome Romà ſe fornia ő adje & iuo Roman
nus - a -um ; que quer dizer , o Romano nacural
deRoma. Előadjectivo , Romanenfis el que
querdizer o que anda em Roma; thás nam he na
tural de Roma. 1984-10301
Calepino, & Feſto Pompe de ſignificatione
vocum obſcuraruni lib id ordizemning
Prouerbio he:t amanu's fedendöivincit.In eos,
qui non viribus ,fed artortym gerant. Ex hiſtoria
Fab
Lufitanico Lacino. 349
Fabij.Cunetanqrisnalum adagium , qui Anniba
lem juueniliter exultantem prudentia , non fartu
fregir. Henricus Farneſius.de verborum interpes
tratione verbo Romanus.4.
:" 9.
Tambem ha outro prouerbio ; & he. Ibi Papa :
lbi Roma. Lexicum vtriulque juris verbo Roma.
Aondeeſtá o Papa,ahieſtà a Curia... ?
-[ Outro prouerbio ; & he delụuenal. Omnia Roa
mafunis venialia.i) ;! Tri
- Outro prouerbio ha,principalmēte entre Theo
logos, & luriſtas; 6.10 ) C:d :9vciisol.
: Dumfueris Roma;Roohang vinira mores client
i Si fueris alibi, Druilos ficut ibi, 1901
E nolfo vulgar Portuguez dize: Talterraandar,
Disal pão-menjar iCongnak ta acharesiz.com salte
afaz. !! .

Teur Roma 320 triumphos; como dizBlando.


Foi Romafundada fobre feteMontes a ſaber ,
I. Ianiculo, Ianiculas,olim V aticanus, hojęmon
te de ouro : & vulgarmenge Montoro, chamou
-ife Monpaareas & vulgarmente Montore , por
nelle ſermonto Apoſtolo S. Pedro. 20016
2011Tarpeo's( Tarpous, depois Capitolium , vulgo
Compidolion (or of o : ob 2911520008 &193
cip12 Xx iij Quiris
350 Diccionario Geographico
ill. Quirinal,Quirinalis, vulgo Monte Cauallo .
IV . Palatino ' Palatinus. =. 149 mars
:
-V . Viminal , Viminalist i Ivrir
VI.Auérino,Auentinusjou Efquilino , Fifquilinna .
Vidio Cæisus,vulgo Monte Gitidro : T
1. E portoina ſer fundada em fete montes,he cha
mada , Septem geminal, dirbs feprem alta jugi ,
profpiciens de pestelio boktibus albero cuide Ioan
20

nem Beuclerum in Theſauro phraſium Poetica


fum verbo Röma ji&o Ioannem Blumerel in ele
gantijs Poeticis verbo Roma.2.) ani
Foi fundada por Romulo ,reue ſete Reysa ſaber:
1. Romulo ſeu fundador, & feu primeijo Rey, de
quem ellá témoindre deRoma ; começou a rey
narno anno tel 87 8.dnres de Chrifto , & sreynou
37. annos .
IÍ. Numa Pompilio , começou á reynaf toanno
de114 antes de Chrifo & reynou l4icannibas1
* III .Tullio Hoftilio , começou areyndo aos 6783.
annos antes de Chrifto, & reynou 32.annos.bi 53
ZIV : Andó Mártio cömeçoua raynan kosaks. an
nos antes deChrſto;& reynqu egoarmossibili
V.Lucio Tarquinio Priſco,começou a reynar aos
618.annos antes de Chrifto , & reynon is aquos)
Seruio
- 11.10 ji xx
Lufitanico -Latino, 351
VII Seruio Tullio, começou a reynata0 $ 583. an
tes de Chriſto ,& reynou 34.annos. :)
VII. Lucio Tarquinio Soberbo , começou a rey
nataois.549. antes de Chrifto &reynou42; annos.
Expulſo Tarquinio Soberbo , ob ftuprum Lu
creciæ, entràram os Conſules; -os Reys reynàram
244 ..
. . widentes T
- Os Conſales, expulſos osReys , continuaranſe
por efpaço de cincoenta & dous annos . No anno
de 302. que he cincoenta & dous annos, expulſos
os Reys, creati ſunt Decem -viri,conſulari potefta
te. Ettes ſomente dous annos duráram ,poique no
anno de 304. foram tirados , ob libidinem .Appij
Decem -viriqui volebac Virginei filjam per vin ab
ducere. Expulſos os.Decem viros, tornouſe Roma
a gouernar por Conſules.
- As Leys das 12. tauoas, fe eſcreueram pellos an
nos de 302..pellos Decem ,viros.511025
- Era Romulo de19 annos , quãdo fundou Roma;
& fundou Roma no anno daCreaçam 4562. juxta
! Septuag. ou pellos añinos de ungo juxta Hebræos;
ou peltos annos de 4.4:32 . juxta Origenem . E foi
fundada Roma no anno 3 da Olympiada 6.,
Téue Roma cres deſpojos opimos ; de quo vi.
de
352 Diccionario Grographico
de Alex ,ab Alex. lib. 1.Gen. capit. 14. Flo
rum , & Liuium "... j! ; ! ,7:15
Deſpojo opimo, era aquelle que o Rey, bu Ca.
pitam ,comaua ao Rey inimigoen fingular deſafio .
Em Romà o Templo delano eſteue tres vezes
fechado ; primeira vez em tempo de Numa Pom
pilio; ſegunda,ſendo Tico Manlio Conſul; tercei:
ra vez,depoisda guerra quereue.Cæfar no Pro
montorio Actiaco na Grecia. Eſte promontorio
Actiaco, hoje vulgarmente ſe chama Cabo de Fi
fi ‫܂ ܕ‬
galo. ody

Caſſaneo in Catalogo Gloriæ mnndi;12. parte


conſideratione 6o . fol. 327.col. 3. ait: Roma San
& ta; Genua fuperba; Florentia pulchra, Medio
lanum populofas Venetiadiues ; Bononia pinguins
O meſmo Caſſaneo diz : Vnus Deus; vna Ros;
ma; una turris in Cremona ; Vnus partusin cano
cona. Efte Porto acrecentou o Emperador Adrian
no : Romacominunis patria, quia Imperator: An
toninus conftituit , quod omnes , qui viuerent in
orbe Romano j, ideft il fub Romano Imperio;cimes
Romanihaberentur. Pereira Decifione z. num 3.
Dizem os verſos de Rutilio de Roma:
shocmiyeyi a .90% disille Fecisti
13:" Lufitanico Latino e 353
e
siFeesti pariam diuer nt
fis gentnaibusuna m
i capi .
que L dom
Dum ;
-sherbem feelfiiquaprius orbis erat. pris
-7.Vide Axiomiata juris verbo Roma, & I exicum
jarisverbo Roma,no quallagar Roma he chama
da gıdater subego Magiftra Ecclefia
DS )
rum,) o tom
munis.patrid,cu igra
... Noannode noso á fundatione vrbis, foi Roma
sentradapellos Godos, Duce Alarico, no anno de
Chtifito de quatrocentos & döze; ha mil & dua
>

-zientos decincoenta: 8dous 'entràram os Godós


nas Eſpanhas, theid
-:: Ellesalarico morico em Coſença,eftá enterra
do no sfundo dorio Barentino , ou Balento . De
quo videatur Iordanusepiſcopus Rauennas dere
bus Gothicisapud Baczam sit: -3 .de Chrifto fl
gurato lib. 7:Capit 6.5.7. Pedro de Medina;re
outros,vide verbo Coſença. Dalia
? tis (Com2 )
No anno de 1208. à fundatione , & de Chrifto
455. 47. Foi Romaentrada pelos Vandalos
Em 26. deMayo de 1927 foi Roma entradapor
Borbsis vide Pedro de Medina ni pl cap88..7
-Trescoulas
des
deſejaua ver s. Augoſtinho,afaber
Yy Romam
354 Diccionario Geographico
Romam in flores. Christum in carnes: Paalum in
fuggeftu .IuſtusLipſius emo Doutor Frey Luisdos
Anjos na Vida de S. Augoſtinho.
Competidora de Roma , foi a inſigne Cartha
go, Cidade na Africa chamadaCarchágo, de Car
tha, lugar pouco diſtante de Tyro , ou de Car
thago , filha de Hercules, ſendo dantes chamada
Byrſa , como diz Calepino verbo Carthago. E
Joſepho de bello ludaico diz, que primeiro techa
mou Carchedon , que Carthago. Ioſepho contra
A pionem lib. 11. diz, que da edificaçam de Car
thago, a edificaçam doTemplo de Salamamyou
ue eſpaço de cento & quarenta & tres annos, &
„oitomezes. Eſte eſpaço de tempo leuaua aa fun
daçam do Templo à fundaçam de.Carchaga.ch
Foi queimada Carthago por Scipiam Africano ,
& ardeo 12. dias į por iſſo por antonomaſia ſe
chama Scipiam Carthaginis cuerfor. con
Quando ardia Carthago, dište Scipiam Afri
cano'; "Tu no es illa Çarshiago amula Imperij Ro
mani? Daqui fedeu o nome a Tunes,Cidade que
edifico: das ruin as de Carthago. , 7
D. Aug lib. 1. de Ciuitate Dei, cap . i3. ait : Sci
pigille.Nafica nolebat rmulam tunc Imperij mani
Ro
Lufitanico-Latinio. 355
mani Carthaginem dirui; les decernenti , vi den
rheretur, contradicebat Catoni,timens infirmis ab
nimis hoftium feueritatem , es tanquam pupillis
ciuibusidoneu
* m neceffarium2 videns effe tutorem .
Algumas vezes no Texto ſagrado ſe acha Thar
Gis pro Carthago .
Tribus de Roma,trinta e cinco.
Teue Roma 35 Tribus , aſlı as conra Volaterra
no lib. 6. fol. sz . alli Alexander ab Alexandro lib .
1. Gen. cap.17.
1. Romulia, ou Romilia ,ou Quirinalisà Romulo,
fiue Quirino inftituta.
2. Titia, ou Titienfis,‫ ܝ‬ouTarienfisà Tito Tatio,
3. Suburrana, à Suburra.
4. Palatina , à monte Palatino:
5. Exquilins , àmonte Exquilino. $
6. Collina , à Golle.
7. Appia, abAppio Claudio.
8. Lemonia, Lemoniopago.
9. Cruſtuminea, à Cruftuminio vrbe in Sabinis:1
10. Pontia . Site : 100 ...
vity. E
11.Scapeia,,ouScaptia ..] ab oppidis.
12. Stellarina.
13. Sabatina, Sigori visave
sin Yy ij 14.TOS
6
Diccianario -Geographito
3514.
Tomonina,, Qu Toymentinan iva.58
15, Armenfisqu Narnienfiseringon ?: 300335
:

.
: : . . .a;
16.Pappiina a a enitoribusaini
17. Pinpin ,qu Papini exprog
doobs
:Wyegl
Pawaill
18, Pup Tubular on 291
bsmus INOV
91 261119 CIA a
19. Meria ,à Metio oppido. og Nor
20. Ophentina ab Ophente fluviales iP .
2) Phalerina,nuore il codit 01 019T
22.Tenentinas da viazolå ih ....10 ...dilca
23. Faucia . •$19.92.100.1
24. Mentine ...
2 Dobo .
25. Pollia .
26. Galerią . To!)
. . . P2O
P 0 : :11 ? ..
2... iti veli t ? E
27 . Po mp ti na.
28. Public .ia niis's Isl nd l
a ip
sni ts1.1
.1 .
. s o f t c
29. Anthefis. ...?
1 30. Velinas Velia oppido ;fiue à Lacul dinona
31. Anienfis. Golu . ardasiga .
i05q3J
32. Æmilia . 108.9012 ,Disiniesl.
ing
33. Sergia , sih cinturó á afo st 8.00
efo5
vitrio'1.00
34. Cornelia .
35. Veturia. ..11992130,6179932.11
.zibicarbles de Roma. .sitwas? .sf
1. Curja Hoftiliain ruini templiPacicos .. .t
Curia
-1.41 ÜYY
Lufitanico -Latinposi ? 357
2Guria Galabrajusca Capitolium . .

3 Curia Pompeijneſta foimortofælar .


4. Curia Pompiliana
....****
SeiGrein Julio 2010 Loup.orul web
6. Curia Augufti. Jacing 3113:10iswind
7a Chiria Gernſia heret,Seniorum ,
8. Curia Leucalia , qua Salioruit: Sic Alexander:
ab Alexandro. .nburierole , Wyriod zastig
Vici, via,eg præcipuicliui Romer!!!.si
1. Thufcusvicusporque nelle habisàram os Tuff
COS, ducidos par. Porferan cul Imo.it
2. Cliuus publicus. Do Vico Thuſco , & Velabro ,
por a praça Boariaſe hia pera o Cliųó pobligo, &
pera a caſa de Junho Raynha, & Vertumpo, te
3. Argiletum , lugar em que ſe matou Argos , &
catertdietroo Circo Maximo,& ! Auentino. ;;
45 Vicus Patritisy no qualaquarrelaram as Pa
tricios, ne quid Remnans nabibicas melireu
m r Vas
deAngipettyes Patritius adede Diange
5. Cyprius vicus, ideſt, Bonus vicus Pørém efte
s

porTullia nelle calcar com ſeu cocheb corpo de


LAU:PRyt ff.chaihahalaaleratuHUO Cer2
en bithiaus vicusaq snigo esamog orku
Tri Kuiquas-tifricerguedioido.cx.Afo kadiuuertebar
Yy iij Vicus
balpins .
358 Diccionario Geographico
8. Vicus Fregella , quod ca loca FregelloCiuita
tis hofpites incolerenca lot for
9. Vicus lugarius. Sic dictus ab aralunonis Iugæ,
luga dicebatur luno , quod jungero matrimonia ,
I woo
& nuptijspreeffe putarunt.
10. Sobrius vicus, quod nulla'ibi caupona foret,
autvenaria officina:
11. Vicuslongus, à longitudine caboczela do
12. Via latai 22.3.2 LV
C pirolinus
13. Cliuus Ca . 210
14. Cliuus Publicius , fiue Publicus , Publicijs
ædibus. 7 2.000T OV 01.2 . Laulo
15. Vicus Caſconius. 17. jitsu 15 :1576 ?
16. Fugabat. in Baddover rich vlasti in
17. VicysB Hiprions. Sup mongoletno !!
18 Vious Sanddarius , ab Apollino Sandalario .
Effigies enim Apollinis erat ornara Sandalio.Sans
dalium eftidertum genus calocamchdi. u . 200119
19 ViaCaritiaa Catione diáx; velquia fub ago
ro Carinarum . SoI st!!
‫ܢ‬ & 2 ' .

20 Via Suburton we movinksaslloneillut noq


109
21 ViaSacray qua iturin Capicoliam ,per quam
triumphalis Pompa , captiua præda, & hoftium
fpolia procedebant . dicebacus quefacra; quia in
inter
Lufitanico - Latino. -359
ca inter Romulu & Tacium ictum fædus tradūt.
22 Comitium ,à conuentio;quia in eo inter Roma
nos , & Sabinos ictum fædus.
23 Clelia ſtatua.
24 Clmacina Veneris templum Dicta Venus Clua
cina, quia ibi Sabinæ mulieres infeſtas acies,& vf
¿ que accenſum prelium dirimiſfens. Chiere anti
quipugnare dixerunt. .?iuli
.b ut e ,,

2s Fabius fornix ,quia àFabio Cenſoreextructus.


26 Calphurnius fornix. Dis.s. 51

-27 Vsa fornicatao vbiflaminea, & ſepta fuerunt,


28 Ouilia , ſepta quędamisest osam 160 2002
29 Via Exquilina , !!!!!!!!!
136 Via Calimantana do iryora afront
31 Dia noua . .solidie: s : 16
- Deſtes yicos, & caminhos Alexander ab Alexan
dro lib.2 . cap. 18. lo: 094 " , Site
rii ( ril
slio in agizo r as de Romano
ansi zorPort .
i Carmentalis, quæ aliter Scelerata , eo quod 307,
Fabij’inde prodeuntes, infaufto pręlio ad Cre
meram omnes fuerunt
randanece cæli ab
Vejentibus oppreffi ,& . mile
7000 Drog
.,
2 Pandana,coquod féper pateret,aliter Saturnia.
3i Mugonia, aliter Trigoria, 0 ‫܃‬،.
30
r 0!!!!!!
4. Exqui
360 Diccionario Geographico
Ekquilina rufiamicismo sing
ofsi Viminalinos nisl ?tiss
OS

6 Quirinalis. .cuis'acticos EU t

7 Celimontana. buir al dia


8 Dutien anaia serbestens Venu
Taurina;tà capire Tauriinſculpco.no
ho Capena , confoentium aquarum multiplices
habebat decurſus. junio zibsis Cip
31 Ainulid quia MinutijSacello proxima.Siis
12 Salutaris, ab æde ſalutis... ‫دن‬
.13 Caulana; quia ubicad placandum Caniculęre.
dus Canes immolabanturulsup coher : 0 "
14 Rhautumena, à Rhaucumeno auriga. 1.4
15 Piacularis, propter oſtenta, & piacula ,queibi
fiebant affidue. . !!SAVJE
TE

36. Colina ,propteranfra & usmultiplicesHçc


&
lo
a
nb
liter dicebacur Agonenſis. -81.96.s.d
17 Romanula , porqes ue dos Sabinos hiam por ella
peta laot ad or 2019 oupelenky
18 Odilunna,porque poreſta hiampera Collatio.
19.Ferentina penguaporattakiala pera Ferrino
20 Gabiuſa porque por elkathiami paraGabiógier
ir Qwertälana,quod quoreum proximá habere
22 Randaſculana ; quod are multa foret) Sit
wspx.I. quidem
cillarieanin kadal 1361
quidem å veteribus æsanduridicebatur, ilsin
23 barnalis à lani bigadibi affiso , durprizi
24 Trigemina , por ahi pelejarem osHoráciosis
Curiacios. Candon shiori osizi upi , (I
25 Lauernalis , à Lauerna Dea furum sta . )
26 Sanqualis, proximaædibus Anciregis. '
27 Libit inenfis,per quamfato functiefferebákur.
28 Mugonia , àmugitu Boum ; quæ alitor Tri
a

gillia dicta fuit. isliti XXI


29 Neuia. ... shivir. I insigli
30.Lamicana. IV AIDS 432 9#7804
30 Mesia.17 obli'r razorsiopisy , si lūt
32 Flunitntana,juxta qua fluxiffe Tyberiórva .
33 Triumpbadio, por quamuipmphidic;Quraci curr
rus,captiuorum præda, &pompa triumphalis pro
cedebant. );. ? ‫ܬ‬
‫ !ܨ‬N
( ‫ܰܝ‬E
34 Aürelią.s $12 :iinuasl cib.camiceti si'yi
35 Winnicholszol . 0919bue la cibuloig
36 Portuenfis , quę Septimiana , Fonsanalisi
Trans- Tyberim , quod haud procplinde fontiam
facra , fontibus & puteis coronatis ,fieronic,dicte,
nominatæquè ſünd | ‫ ܃‬older ; { ‫ܠܕ‬
37 Feneftra, quod humilis,& anguftaforer .
Videantur Alexanderab Aboxandro lib.6.Gema
ul. Zz nial,
1362 Diccionario Geographico
nial, cap. 17.stobrinės Balbas Genuenfis in Catho
licon verbo Roma : Votarerranus lib. 6. Geogr.
1
folis; & iddeo muzií.girls 1031.3.maila
Deftas,as que tem o nome dobradosfamiliis
Carmenialırs :2 .Sceleratus Is sinn.) ?
?
Pandana ;" , Saturnia. a li
Mugonia ;Bad Trigallia 1972
-iMugonia ;aliter offrigoniagua é simetrics
Romanula ; Romula. siis
.. ,
Collarina ; Pinciana.
Portuenfis; Septimiana, vel Font analis.c .
Pincia , vel quia proxima palatio, vt.collcgi ex
Alexandr. ab Alexandro , vel melius', & clarius
Pincia à Pincio Scnatore, vraic Volaterranusciti
- Eftradasde Roma, de quefe fal mençamno!!!
w

Martyrologio Romano. . ‫دی‬


i Via Appia, 1. die Ianuarij ;Eſtrada que fez Ap
pio Claudio , Alexander ab Alexandro ,lib.3. cap.3 :
2. Via Ardeatina ;Eſtrada,&caminho que hia pex
sa ArdeaCidade,Martyrold 12.Maiji i..?? nal
3.Via Awedia 312 Maij. 219.00 sö Podcast )
4 Via Claudia , Martyrol . 1. O & obris , efta fez
Claudio Plancio , hia de Roma pera Brindez Alca
xander ab.Abožandroibis.z. cap.213 21:160517
‫ܠܠ‬ s.Via
Lyfiranio -Latino, 363
3 Via Cornelia, 19. Ianuarij. .3.2016 sboirat
6. Via Flaminea , 4. Februarij , Marcus Æmilius
viam à Placentia , vc Flamineæ commicceretur ,
>

Ariminum vſque produxit. sisalubong


7 Via Larina, 2 de Marçozhia atéSinteta ,hoja
2

Sella, Alexander ab Alexandro. 91T:b olis


8 Via Lauicana. na saicibom
9 Via Numennama, 29 de Janeiro ,hia pera os Sa
binos. moodle:T LISTA ?!
10 Via Lata, 8 de agoſto. slabosti 3 ...)
Il Via Offienfis 22 Auguftir;his pera Oftia Ty;
berina. obis lobos cincofac?
12 Via Salaria, 2 de Feuereiro ,hiapera' os Sabinos.
13 Via Tiburtina, eſta hidperaTivoli,quo diftas
ua duas legoas de Roma-i10 : niditsMÁBA ? 2
14 Via Valeria, eſta hia pera bot-Marfos, s.fors ?
Barrios de Roma.zib cina
2 Barrio de S. AngeloiloisooMail Barlow
2 Barrio de Borgonoith10Tob siteMoBail in
3 Barrio de Campitello. O illobcuM3162 in
4. Barrio do Campo Marzo ) ib bitsMoncler
s Barrio de Colona . 311191 out cinc M 683962
6 Barrio de S. Euſtachio.10 sbcrodas??.2011 1
7 Barrio de Monti. SV.ni gioiaBun ? o /
** Oro Zzij 6.Ban
364 Diccionario Gascographico
& Barrio de Parione. 1:160961.01 wilayo sint ?
guBarría de la Rigpia uide1.frbguisellato
10 Barrio dela Regolae. 1.1.31 $12000: ' I- seis
u Barrio de la Ripa. .szoborqsopiv frasrimir
12 Blasciodru BronstelęørsM ob seinad sits
13 Barrio di Treuioita mila do ubrzo A ,..??
14. Barrio di Ripa grande. . 1. : : :
1.2 igrajes delsartigimdirgem em Romaile
Sancta Maria Tranſtyberim . 200d
2 Sancta Maria de la Torrcca Ripa Juris
3 Såndta Madiq a Skuoda Grecars
31
Oil 11
4 Sancta Maria Scala del Cielo. friend
& Sancta Maria Liberarrice ? D = 331... :11 1
6 Sanatz Mária in Porriepote , e .

7 Sancta Maria in Publico sob cople:b c


8 Sancta Maria del Pianta. ! 10 !
9 Oratorio di S.Maria del Pianto :
10 Sancta Maria Monticellolsan A. 2 sb civiles
di Sancta Maria dell'Oratione . 9703 sb oirol -
12 Sancta Maria della Quercia.i.;msoborul a
13 Sancta Maria di Cantabtiaopali ob omeð A
14 Sancta Maria Fuglienſe. .soolo oinol ?
Is Nofſa Senhora da Conceicaono'sCapuchinhos
16 Sancta Maria in Via. nola ob omnis
“ ..C . ) iss 17 Ora .
. Lafianie ,Latino, 363
17 Oratorio de Sáncta Maria in Via :1.38
18 Sancta Maria in Triuiorobku:
19 Sancta Maria da Piedade, in
20 Sancta Maria Redonda. dsort ? Le
21 Saneta Maria do Papulo. 13.b
.& .34
22 Noſſa Senhora da Graça. ! .. ( ; : ‫܀܀‬
1. i bila
23 Noſſa Senhora dos Milagres. D'l ..

24 Sancta Maria Monterone, VUC


25 Sancta Maria Annunciada.
26 Sancta Maria fobre Minerua.
27 Sancta Maria de Ara coeli
çæli.., ?-bit on
28 Sancta Maria in Campitelli. Pero
29 N. Senhora da Annúciagam in Torre di Speche.
30 Sancta Maria di Sol. ribilia
31 Sancta Maria in Monte Caprigo,su sb cosi 2

32 Sancta Maria da Conſolacam .


33 Noffa Senhora da Graça .
54 NorfaiSenhoralda Piedadepo Coliſeo ufiji
os Sancta Maria in Dominica .
316Sancta Maria Imperatriz. : ‫ایان‬
37. Nola Senhora dos Anjosi vionit
a& Saneca.Maria in Campo Carlcome 1.220 000
39 Sancta Maria do MontebisDet
in Molla Senkbrada Purificaçam . ritolure
41 San
dong Zziij
466 Di ccionario Geographico
41 Sancta Maria Maior.lá sjuic obvior: 0.15
42 Sancta Maria deLoreto.lt nicica cr
43 Sancta Maria do Carmo. Ins ?:
44 Noſſa Senhora da Saude i DITEL.09.13
45 N. S. d’Annunciaçam nós Frades Seruitas.21
46 A Conceiçam de Madonna,2.05 !32.1.0 - sz
47 Sancta Maria de Monferrate.twinistrica
48 Sancta Maria no monte Auentinók 1.111 ?
49 Sancta Maria in Capella ... List ' storia
Quintas em Fraſcate, Villa junto de Roma.is
i Quinta Aldobrandina, 61 33 1111th i30
2 Quinta Borgheſe . (16 ) colifona
3 Quinta Mandragonç. risico
DES ...,?
4lardim Eſtenſe. je 1,52 ‫بن ظن‬

5 Paço de Caprárola . 2010. sigilli.s39062 1 &


1:07 :,! .. Uc ? sa
6 Iardim de Bagnaſa.
De nomine Vrbis Romeinde
Feſtus apud Voláterranum lib. 6 ficait! Cepha
lvos Gergitius , qui de aduentu Ænèk in Italian
fcripfit, ait Romam à comite Æneain monte Pa
latino edificatam fimul, e nominatamsespolta
dorus à Romo filio Ænea , Laniria. Atirius;
qui firipfit res Cumanas, ait Aboriginesfundaffe,
& à robore, Erotribus ſuorum.Walentiam vocific,
Quod
Lufitanico.Latino, 367
Quod nomen inRomammutauit Euander Grey
cus. Agatho Mycenarum hiſtoriaſcriptor,ait, Æ
neam vrbem in Palatino condidiffe de nomine Ro
ma nepris ex Afcanio. Gellius ait poft obitum
Ænea Imperium Italia ad Latinum perueniffe ,qui
fufcipiens ex Romafilios Romum ,Es. Remum , ex
Remi nomine vocauit vrbem Romam . Liuius ve
31

rò ait à Ramulo filio Martis , eg Ili& Veftalis no


men habuiffe ; fic Volaterranus.
Quando fundata fuirRoma ?
Ante-falutem annos fere zoo. Poft Ilium cap.
tum 333. Olympiade.7.It ait Dionyfi
1 us. 12. vel ii.
Calendas Maij,Volaterranus lib. 6. fol. 52. Iam ad
intentum hæc de 'Romáſufficiant; 1

Romagna,Prouincia de Italja: Flaminia -ia.


Romania Prouincia deGrecia: Thracia - ia.
Romandiola Cidade deItalia: Senogalia - ia:
Sic Barbof.dicta àSenonibus Gallis, tefte Calep.
Ronces Valles, he o meſmoque valles de Brigas;
alſi ſe chama huma Villa , que fica na Dioceſe de
Pamplona,Reyno de Nauarra, & chamouſe afli ,
por elRey Dom Affonſo II.ahi alcançar grandes
m
victorias. E quc uito , que Ronces queira dizer
Brigas,ſe Ronca quer dizer eſpada ? os nomes La
tinos,
io ic
368 Diccionar Geograph
tinos,que ſe dam a Roncesvallesfamilovo
Rocida valtis.. 6 :
‫ أن‬، ‫ تندر‬۹ .۱۰
Eſte dàMariana,lib. 1. cap. zo.'s visiw
o fit din SaliusVafconum mine se
* Ex Ortelio ... 13. mai
Ronda, Vila do Reyno de Granada :
Munda -d; Perundsohje th
tes Menralia - id ; Trandutak.' ‫وز‬

Vide Pedro de Medina, liuro 2.cap. 30.5


Roſes,Villa noReyno de Valença: Rhodope -es.
- " Rhodiorum Colóniaji olim Rbododa-ail:
Roſelton,Condado deCatalunha: : 0.99 CI'I
Rufeinum -iş Ruſcino-nis . : !:)
.. !

Roftolzio , Cidade deAlemanlia: Ldcibuyit -j.


Rúão,Cidadede França,em fua lingoa,Roüon
Rhotomagus..
Tomou o nome de Mago II Rey de França.
Ruſſia,Prouincia de Europa: 1 louis 5 :?
; ? 71
Myfia inferior; Sarmatia - imew
.I
‫ور‬
Ruſſia: ‫د‬
Polonia - ia. I : " bordo
Os de Ruſia: Poloninoruin , nolami,
LETEC 781!:17
iiin
12.Sa
Lufianico - Latino. 369
2 :1 D) ecuenta
:: IshininovicS
ABOYĀ , :
S- scorporabicado
Seus : e n Sabaudia-ia.coloris
Mobriges -wallobroges -um ; :12 )
‫ رده‬: ‫ری‬
.

-5. Sabaudienfes - ium Pedamontani orum .


Tomaram o nomeos Allobroges de Allobrox
Rey de França.' L: votopool
olar
O natural de Saboya:; in Allobróx-gis.
Sadão,rio queenira no mar em Alcacer do Sal,
ou Cadam : 3.16795.00 ilglobmdoara gledas
soil Calis - biszis opsisburg
Callipos -i;i Sex Reſendio.
* 7 Callypus rindo.Niroocolico
5 Sahagum , Vila deGaftellasciau?:II sbcbi.
-2.0101 Sanctu facundi oppiduń.20.710
Sala , rio de França : Salat
A Sala fluuio Sutý Francidifiz inde lex Salica
dicta. Paulus Æmilius in Carolo Magno, fol. 45.
& in Philippo Longo , fol :178. Verba hujus legis
ſunt. In terram Salicam mulieres we fuccedant:Ni
delimiliter in Philippo Valeſio fol.18.1.1 o :
Salado ,rio de Caſtella : Flumen Salfum .
( C1 Soististaa bion Sala
370 Diccionario Grographico
Salamanca,Cidade,& Vniuerſidade de Caſtella :
Salmantica - a.
Que em Salamanca houueſt Coda, em queen .
trauam ſere, & ficando huin, omais labio Tabiam
ſeis, he fabula E diziam , que os enſinaua hu ma ca
beçade alambre; & que ſechamaua àCoua Cleme
fin ;porem tudo he fabula 1. 10
Na coua,que ſe vé fechada, na Igreja de S. Cy :
priano, leo Magia hum Cecré, pornam ſer viſto ,
nem ouaido , & ficava detrás do Alcarmaior. O
que ſabendofe foi mandada cerrar , & o Cetré foi
caſtigado. Tudo diz Pedro de Medina , liuro .
capit. 86.
Dom Affonſo o VIII. O Bom fundou a Vniuer
ſidade de Plaſencia,quefedudou
OU
peraSalamanca
pellos annos.de 12oo.poucomais ou menos. Illeſ
cas 1. parte fol. 383.
Salé,Cidade no ReynodeFeze Sallatie
Salino rio de Iralias. riz Tüfernas "?
2 Sálo, rio de A ragano: , Chalybis bisa sa
- Dizem : em prouerbios:Traidor Salon ,queinas
ces en Caftilla,baina Aragona. Báracirosiom rua
Chorographiai fot.67. Jaridodeſte Kjöi fica Cala
tajud, donde fai natural o Poeta Marcial , como
elle
Lufitanico -Latino.
dleconfeffa em ſeu Epigramma,lib.10.Epig. 52
Saliczburg , Cidade de Bauarias
Saltzburgum -is Badacum-;.
Outros eſcreuem Saliſburg.
Salona, Cidade na Grecia: Delphi-orum ..
Salonique, Cidade na Grecia: Theſſalonica.a.
Sallas, Villa de Catalunbia :
Tectofagum -is Salſula - arum .
Saluce na França z3 os de Saluce , ou de Val de
Orte : Salaffij - orum ..
- Saluce , Marquezado em Icalia : - Salina-k.
R
Samaria, olim Sebaſte, depois Augufta ; porque
o meſmo he Augufta, que Sebaſte:
Auguft . Sebafto.
Samaſtro Cidade de Paphlagonia: Amatrisodisi
Samatra, Ilha da India : Taprobans . 4 .
Samondraqui, ou Samondrachi', Ilha do Arci
pelago: Samothracia - ia .
Sens, na França: Apud Senonenfes.
Sando ,rio da India: Sandus - is Indus - z.
San Lucar de Barrameda em Andaluzia: Afta dź.
olim : Brigantium -ij; Flauiobrigantium -ij.
Sanctiagode Cacem ,lugar de Portugal:
Merobriga . 4.
Aaa ij San
372 Diccionărio Geographico
Sanctiago de Gallizasvideverbo Galliza,& vér
bo Compoſtella:
Sancta Martha , Villa de Caſtella , ou Sancta
Maura : Flauiobrigantium -ij. oO 1
Sancelloni,Villa do Almirante de Caſtella : 1
Secerrd - aruin .
Sancta Seuerina,Cidade na Toſcana :
Alfium - zj.
, Cor
· San Barien ,promontorio de Inglaterra,em
nouaille: Antinafteum - ai.
San Angelo, ou Monte de San Angelo na Pal
lia vide verbo Aluernia : Garganns.i.
S. Angelo, Cidade: Boa Ciuitas.
Luc - Antonio em ſeu Vocabulario Toſcano, &
Latino poem effe. Ich , T : 10 47.co ?
S. Albano, Cidade: Salina - arum .
- S. Amanfa : Graniocum Promontorium .
San Burien : 1-100 Bolchorium - ij. a

San Claudio :s2 ! i Mons, Izra ... !


Vide Monte Jura na França,ou Mõres Faucilles.
Sancta Gopa,dabeça de Macedonia :- 10:22
Præcopolis- eos. A f ?,
S.Erini,qu Sartarinosul, los Infulai ... ? 1

Neſta naceo Homero . iur. 1

-182 San
HAA
1
Lufitanico Latino. 373
San Florio: Vallaunium -ij;. Ruefium -ij.
Sancta Maria Fins térra : Nerium primõsoriū.
S. Phelippe de Angirona: Caſu :us- Sinus.
S. Jorge: Pirane - es .
S. Maria de Caffopo: Caffiope.e .; Caffiopeia -ia.
.

S. Maria deGuadalupe : Cacilia Gemellina.


S. Maria de Loreto, vide Loreto : Potentia - ia.
S. Maria de Tremiti : Diomedea da .
Sancta Maria deCelio : afli ſe chamou Tomar
do AbbadeCelio; tio de S. Eiria, vide verb.Tomar.
Sam Mauricio : Veragri -orum ; Agaunumi.
S Nicolao: Nilea . kl.
S. Paulo: Saliocanus portus .
S. Sebaſtiam em Biſcaya: vel
.
Eaſo-nis, Barboſez. Vafo-nis, Beuilacqua.iſ
Sancta Reparata: :: Ti li um - vj. sis i
San Seuerino,em Marca de Ancona:
::- : Yafonium promontorima .
Santiquaranta: Pitana.es
Efte, & o$
OS 23. acima poem Luc-Antonio , finc
teſte, comocuftuma. jiDie !?
Santonge na França::11: Santones:onum.1:
Sam Gregorio, Cidade doPonto:
Sebaftopolis - cos.
Аа iij San .
374 Diccionario Geographico
Sangari, rio de Phrygia:
Sangaris - is, Sangarius- j.
Sam Quincim ,Cidade de Frandez :
Auguſta V'eromanduorum ; Samobrina- ,.
Sancta Marshallha do Arcipelago , ou Sancta
Maura: Nerites- di Leucas - dis,
Santillana , Villa de Biſcaya:
Cintilia - ia; Baniana - i .
Santarem ,Villa de Poccugal notauel, a quem
chamou Dom Affonſo Henriquez, Paraiſo de de:
leices: Scalabifcus-i; Scallabis - is.
Prefidium Iulium ; Capellicaftrum -i.
Os Mouros lhe chamaram Cabelicaſtro : & em
Latim diz Cadabal Grauio : Capelicaſtrum -i.
Hoenam Capelicaſtro, mas Santarem ,por eſtar
junto da ſepultura de S. Eiria , & no latim dire,
mos: Sancta liene oppidum
Sam Nicolao ,Cidade de Sicilia : Herbita - e.
Sancta Suſana,ou Sejuffiana , lugar no Delphi
gado de França : Scingomagus
Santarino , Ilha doArcipelago: Theafranja
Sanctuberi, Villa de França:
Caffero -nu ; Araraura -x.
San
Lufitanico -Latino. 375
Santerno, rio de Italia:
Vaternus-iz Diabafta- &.
Sancta Maria deCaliopo, na Ilha de Gulfo:
Caliopeia - ik,
oO Lexico vớriuſque juris, poem Caſſiopeia por
Promontorio do Epyro , & por Caſſiopa Cidade.
Sanctander: S. Emeterij portus. Ex Ortelio .
Sangueſa , os daqui: Sweffetani-oxum .
Saona , Cidade de Italia :
Sabbathium - ij, Prholomzo;
Sabbathio - nis, Melæ.
Saona , ou Sona, rio de França:
Arar - risz Araris - ris.
De Sançona,que era o ſeu nome ſeveo a chamar
Sona ,diz Barreiros; & Gardolo lhe chamaSagona,
Saquillauana, Cidade no Nouomundo, como diz
Leaine : Xaquixaguana- a.
Sarraza , Villa da Ribeira de Genova: Luna e.
Aqui fefazem bons queijos,& Marciał oslouua.
Sarbruch , no Ducado de Juliers: Sarbruchum -i.
Sardenha, Ilha Sardinia - ik .
A quihaeruas,quebebendo ſeu çumo,morrem
os homens rindo; daquiveoo prouerbio : Lis
Sardaisiamsacior berbise monei
; ‫دیدبن‬
‫دنرگه‬ Defte
376 Diccionario Geographico
Deſte fallam S. Chryſoſtomo Eraſmus in Chi
liadibus , Frey Bernardo de Britto, 1 p de ſua Mo.
narchia. Ainda queeſte riſo he forçado, & mais
concraçam de beiços , que riſo, donde veo outro
Prouerbio. Sarconius riſusz " que lié o riſo falſo.
Apuleo em Cælio Rhodigino lectionum antiq .
lib 20. cap. 24. chama à crua de Serdenha , herba
ſcelerata ; outros The chamam , eruado rifo ;hele
, aypo. ? c1 0.51
melhante ao ſelino,ou
A fòrma ; & poſiçam de Serdenha, heſemelhan
te à planta do pé ; diſſe Claudiano :
Humana fpeciem planta finuofafigura " .02
Inſula : Sardiniam veteres dixerecoloni.
Poriffo antigamente le chamou Sandaliotis ,ab
effigieſoleæ ,quam Græci ſandalion vocant. 12
Dizem que ' em Serdenha 'nam ha lobo algum ,
nē ſerpentes. Tem muitas Cidades, aprincipal he
Cåller nella ſe faz a peſca doscoraes.: ?
Sargel,Cidadena Provincia de Tunez na Africa:
Carcena colonia; Canuchi, 2114
Tudo diz Marmol. ‫ کے‬،، ‫دارمی‬
Saffàto,Cidade de Serdenha: Türritada. A
ericii . )
Vnde Turricanus Epiſcopus.
Saue,rio de Pannonia , Sabus- ja woda
on Sarma
Lufitanico -Latino. 377
Sarmacia de Europaz Polonia -iaz ,Rufia -ia;
Profia - ia; Gotcia.ia.
Vanegas Toletano.
Satalo ,Cidade de Armenia, - Satali.orum .
Saxoferraco ,Villa de Italia:
Sentinum - j; ·Saxoferratum- i.
Daqui foram naturaes .Bartholo , & Alexandre
luriſconſulcos.
Saxonia, Ducado: Saxonia - e.
O natural de Saxonia: Saxo - nis.
Scandinavia, ou Scandia,Ilha doOceano Septe
trional: Thule - is; Thyle- is.
Scarpanto ,Ilha:. Carpathus-iş Crapathus-i,
Efte vlcimopoem Homero,& de Homero o traz
Ortelio..
Prouerbio he Carpathus leporem , do que faz
mal a ſy meſmo, vide Eraſm . in Chiliadibus.
'Schorteſ osde Scocia ) pouos de Bretanha:
Scoti-orum ; Caledoni -orum .
Schuuol.Cidadede Alemanha: Naualia - ia.
Schariurz,Cidade dosCancoens: Forum Tibery
Scocia,vide , vide Schorre: Scotia - a. 1.
Scutario,Cidadede Grecia : Calcedonia -ia.
Sdille,ilha do Arcipelago : Delastie
.12. Bbb Sdri.
378 Diccionario Geographico
Sdrinai,Cidadedo Arcipelago : Sidrona.di ...
Vide infra verbo Seringa.
Seda, Ribeira no Alem . Tejo : Sera - d. ;; ' 7
Ex Reſendio lib .2. fol. 10.4.
Segeſta,Cidade de Sicilia: Aceſta - ai
Senhir Cidade de Alemanha:: Marionis- is .
- Seringa,Cidadede Dalmacia::. 1

Sidrona.d ; Stridona -R . :)
Daqui foi natural S. Hieronymo Doutor da
Igreja.
Seblaftan , Prouincia da Perfia :
Paropomiſidi. Barboſa.
Sechia rio de I ombardia em Italia: Gabella -d.
.
Segouea Cidadede Caſtella :.' Segobriga -e.
Segouea ,he o meſmo que caſa ſem fundo,ou ſe
pultura; Rodrigo Mendez na Poblacion de Eſpa
nha .
Segouea, he huma das mais antigas Cidades de
Eſpanha ; huns dizem ,que a fundou Hiſpan ; ſam
eftes, Dom Rodrigo Arcebiſpo de Toledo , livro
1.cap. 7. Hiftoria geraldeEſpanha , lib. 1. cap.9.
Don Alonſo de Carthagena Biſpo de Burgos na
Hifloria dos Reysde Eſpanha,cap.3. Moyſes.Dio
go de Valeta na Chronica de Eſpanhia,liuto, 2.
CO cap .
Lufitanico -Latino. 379
cap. 3..E dizem queſe chamou Segouia , quia fe
cus viam , por fer fundada junto do caminho ;‫ ز‬ou
Segouia, quia fecus Gobiam , entendendo por Go
biam o monte, & porto que eſtà junto da Cidade.
Quiros dizem fechamou Segouea , por ſer fun
dada por os Celtas Iberos,quelairam de Segorbe,
& luas Comarcas, & que ſe chamou Segobrica da
-ſemelhança que vai de Segouea a Segorue. Fraco
fundamento, pois vemos que Plinio lhe chama sa
gouia, os que foram deſta opiniam , fam , Floriam
de Ocampo, 1.part hiſt. general liuro 2. cap: 10.
Beucher,liur.1. da Chron. general de Eſp. cap. 18.
Outros querem foſſe fundada por Hercules E
gypcio, por outro nome, Oron Lybio , iſto tem
Beroſo, & o Viterbenſe, & a voz popular. E pro
uaſe de huma ſtatua de pedra poſta ſobre hum
porco montez, que ahi perco le vé, & dizem ſer a
ſtatua de Hercules ; porque o repreſenta a effigic
da ſtatua, & as caſas em queſe fundou o Moſteiro
de S. Domingos de Segouca ; chamauanſe, Alca
cer de Hercules!!
.. !
Foi fundada ſeiſcentos annos depois do diluuio;
& dous mil & duzentos & cincoenta & reis da
Creaçam do mundo. ' O Licenciado Lourenço
Bbb ij Cals
380 Diccionario Geographico
Caluete na Hiſtoria de S. Fructuoſo , Pátram de
Segouia, fol. 206. mas nam diz a Etimologia de
Segouia neſte parecer, & terceira opiniam. No In
dex de Beroſo,nam achei cu Segobrica. -
Prouerbio he em Caſtella : Caualleros de Auio
la, Dueñas de Segouia ; o que ſe diffe , ou por ſe
defenderem dos Romanos na Conquiſta de Eſpa
inha ; & com o ſoccorro que osmaridos, queeſta
uam abſentes lhe deram , quando eſtauam cerca
das, & co oo fauor dos Caualleros de Auila, deſem
paràramos Romanoso cerco .
Outros dizemque foram cercadas,eſtando ſeus
maridos com ElRey Dom Affonſo VI. que eſta
ua ſobre Madrid , & defenderamſe valeroſamente,
& mandăram pedir ſoccorro aos Caualleros de
Auila. Vejaſe o meſmo Licenciado Lourenço
Calvete, fol. 213. E iſto bafte de Segouia.
Segeda,hoje Zafra, Villa de Caſtella:
Reftituta Iulia .
Segorbe,Villado Reyno deAragao: Segobriga-e.
Segre,rio que corre por junto de Lerida:
FIUTI,Ch 75 ? Sicoris.- is. '; s titi
Neſte rio Segre congelado, morreo afogada a
fiilia de Herodiado , que dançou diante de Hero
) ‫بله‬ des,
Luſitanico -Latino. 381.
des ve Marci 6.Afli o affirma Dom Thomas Ta
mayo de Vargas no ſeu Dextro defendido, fol. 35.
alegando a Don Diogo de Caſtillo de la venida
de Sanctiago a Eſpanha , Fr. Juan dela Puente,liu .
1. de las conueniencias. Eſte Segre tomou o nome
de Sichoro Rey de Eſpanha.
Segura, rio em Eſpanha: Tuder - eris .
Ex Mariana .
Seyda,Cidade de Phenicia: Sidonia.ie.
Seyre,lugar de Portugal , & rio, como quer Re
ſende: Silia - ia; Aneus -1.
Seixa,lugar de Portugal, abaixo de Monte m- ôr
Ó .Velho: Cela - e.
Sella, rio das Aſturias: Seyla . d.
Sely,rio de Biſcaya: Sylarne-
Sena,Cidade de Italia:: vi Serie-arumi.
Senega rio de Africa: Niger -gri.
1

Em ſua lingoa, Hucdnijaran


Senha:: Tiesish Signia -id. 7

Sens,Cidade na França : Agendicum Senonum .


Seyta ,ou Ceyta , Cidade de Africa : ...
Cobia v Effilifa et Septa-45 +
Ciuitas Romanorum ; Trajectus-us -ui.
No Codigo de Iuſtiniano ſe diz : In Traje &tu ,
Bbb iij qui
382 Diccionario Geographics
que dicitur Sepia .Ceyra, fica junto doMõte Abila.
Sepulueda Villa de Caſtella :' . Setubia -ia.
Serfiná Ilha do Arcipelago: : : Seriphus.i.
As rans daqui namıcantam .
Serchio rio de lealia: 1
Asferme a z; Auxerris , is;
Eafaris - ris; Bractus.i.
Serpa.Villa de Portugal : Serpa - d.
Serra de Alcaraz , em Andaluzia :
Argentum mons , Barboſa, Orcia-ik.
como quer .Barreiros .
Serra da Eſtrella em Portugal:MösHerminius.
Mons Herminius,quer dizer , monte aſpero, &
intractauel, & fragoſo, Serra da Eſtrella ſe chama,
por ter em fy hum penedo figurado como Eftrel
la ; dizemiſto Frey Bernardo de Britco, 1. p. Mo
narch . liuro 4. cap. 2. Reſende de antiq. lib 1. Ou
por nacer ſobre eſta terra huma Extrellada primei
ra grandeza . Manoel Botelho nos Dialogos ma
nufcriptos das antiguidades de Viſeu, lib. 1.cap. 8.
Frey Manoel da Sperança,1. part. da hiſtoria Sera
phica,liuro 4. cap. 13. na Relaçam do Conuento
3
de Couilhaam .
Serra de Anciam ,em Portugal: Tapiausmons.
Serra
Lufitanica Latino. 3.83
Serra Morena em Andaluzia :
Marianus mons; Saltus Caftulonenfis.
Serra Leoa , ou Cabo de Lope Gonçaluesem
Guiné: Deorum vehiculum .
Serra de Eluira,junto deGranada :
Eliberis - is; Illiberis - is.
SerradeOſſa em Portugal: Mons Offa .
Os Padres de S. Paulo na ſua Chronica ,quetra
tam imprimir,daràm larga noticia deſta Serra.
Serra de Minde: 1 . Mindi juga.
Serra de Monchique : Mon's ficcus.
Serra de Majuſte ou Mõte deMajuſte na Africa:
Alblasmaior
Serra de Lante,ou Monte Lante na Africa:
Athias minor:
Serra del Marca na Africa : Abila -x.
: Serra de Argazem o deſtricto de Valença; Entre
Douro ,&Minho : Argua Calpe
Promontorium Awarum .
- Efte vltimolhe dà Ptholomeo, vejaſea vida de
Dom Frey Bartholomeu dos Martyres, fol. 44.
Serrana, Cidade de Africa: Leptis minor.
--Porque Leprismaioklze TripolisCidade da mel
ma Africa.11ostelu TOISC
), omuni .
:‫زن‬ Set:
Diccionario Geographico
384Seruan ,Prouincia de Perſia :
Mediale; Atropatia -ia.
Seruia, Prouincia na Europa:
Mrfis inferior; Pannonia -ie.
Sella, Cidade noReyno de Napoles, aonde fe fez 1

Concilio , ſendo Pontifice Marcellino pellos annos


de 303. pouco mais , ou menos : Sinue j'a -e,
* Setubal, Villa
a de Portugal.
iga lum
Cetobrig -e; Setubr -a; Setuba -i.
Seuilha ,Cidade na Andaluzia : li .

Hiſpalis -is; Siblia - ia.


Seuilha ,Cidade na Andaluzia , foi edificada por
Hercules , & chamada Herculea. Depos Iulio lhe
poc nome do nome de huma filha ,chamandoa Iu
lia Romula . Depois de ter eſte nome de Iulia Ro
mula, Hifpalo Rey de Eſpanha , lhe chamou Hil
palis dandolhe nome deſeu nome. Ou ſe chamou
Hiſpalis, por ſer fundada ſobre eſtacada de madei
ra por ſer o fitio humido , como diz o Genuenſe 3
Hifpalis ,quia his palis fira,Genuenfis in Catho
۹ : ‫ز‬: ۱:
Banrb. oſa
lico
diz : Hifpalis cognominata colonia Ro
mulea, no ann'o demil &cento & hum ſe come
çou a chamar Seuilha , como refere o Biſpo de'Tuy
Dom
Lufitanico- Latino 385
Dom Frey PrudenciodeSandoual na r.part. dos.
: Moſteiros de S. Bentono tit. de Sahagum n. 36.
Seuilha , he o meſmo que caſa rica , comodiz
Rodrigo Mendez da Sylua. Tem Seuilhavinte &
cinco Igrejas"Parochiaes , & trinta & dous Mo
ſteiros.
Oufuma dizer Seuilha : O Rcy fancto me ga
nhou. Com Garcia Perez de Vargas referem o di
to comoprouerbialPedro de Medina,& Garibay,
foi ganhada a 2 3. deNovembro de 12 48.
segilha a Velha, Iralica- e; Julia Conſtantia .
Osdaqui naturacs:: Iralicenfes-ium .
Daqui foi o Emperador Adriano , & Silio Itali
co Poeta que eſcreueodebello Punico il...
Seine, rio de França: Sequuna -a .
Saintes,na França: Mediolanum Santonum ;
Seris,rio do Egypro. 130 Sceiis.is.
Seftertio, rio de Italia: 1. Trebia -ia.
Sennéz-,Cidadede França: :- Sanicio- nis
Seez, Cidade dameſmaFrança:
V Segium . j; i Seffuuium -i.
" Osde seez: Seſſuui -orum .
Senlis, Cidadede França: Syluanectumi.
os Ccc S.Paul
386 Diccionario Geographico
S. Paul Tricraſtin ,os daquis
Sarnij - orum; Stornij- orum .
Segcftica,rio de Pannonia: Calopis ise on 3
1

Segura de Serra: Segimanenfes populio )


Setſa, em Iralia: Sueffa ..
Serfone, Ilha do Arcipelago: Seriphus -į.
As sans daquinam cantam : vnde prouerbium :
Rana Seriphie dos homens mudas. Ir !
Sicambros, que ſamøs de Contéde Zutphen na
Germania : si De Sicambricorum . omnis
Samos Geldrenſes,vide Calep,tomaram ono
me de Sicambro Rey de França.
Sicilia,lha do mar Tyrrheno: Sicilia-ia ,
Sicilia nomen eſt ex Græco fondo deductum ,
idem fignificat,quod fciffio, ruptio diuifo fepara
tio . Ex probatiſſimisenim autoribus tradicur Si
ciliam olim agro Butio ad hæfiſſe, pofteavero ma
ri interfuſo, diuiſam fuiffe : & veluti reſoetam ,&
ficilitam , ideoque dictam Siciliam , pulcherrimā
maris Tyrrheniinſulam . D.D.Rodericus à Cunha
in primam partem Decrei , dift. 94. Vald. 1. n.
34. Ortelio in Theatro, charta 76. Virg.s:Ænea
dos Claudianus deraptu Proſerpinæ , !
Sicilia foi chamada Trinacria , por rezam dos tres
Lufitanico-Latino. 387
tres promontorios , Pachyno , Perolo , Lilybeo,
?

Ouidio diſſe:
Trinacris à pofitu nomenadepra loci.
Foi-Sicilia cam fercil, que lhe chamou Plinio ,
Celleiro de Roma: Romanorumprima Prouincia,
ac Cella penuaria, Romane plebis nutrix; aſi que.
rendo Plinio declarar a abúdancia da Ilha de Rho
das , diffe , que o Ceoali chouia ouro .Herodoto,
querendo declarar a fertilidade do Ægypto, diſſe,
que as agoas do Nilo ,eram puro trigo. Dauid dil
ſe , que o orualho do Monte Hermon , eram os
carneiros, & vacas, que defciam de Siam Os Pro
phecas differam , que a terra de Paleſtina månaua
leite & mel.
Sichem em Samaria : Neapolis -eos.
Eſta he huma das Cidades de refugiojas quaes fo
ram ſeis, a ſaber.
a. Boror ,na Tribu de Ruben .
2. Rámoth , na Tribu de Gàd.
3. Gaulon nos fins de Manaſſes.
Eſtas tres ficam alem do rio lordam .
4.Cades em Galilea no Monte de Nepthalim .
s . Sichem ,no Monte de Ephraim .
6. Cariacharbe, que he Ebron, no Monte de ludå.
Сcc ij Vide
388 Diccionario Geographico
Vide Diu. Ambrof. de fuga ſæculi , & Alber ‫و‬

rum Patauinumin Sermóne 1. feriæ 24 poft Domi


nicam de Paſſione.
Sichem em Phenicia: , Sidonnisi
Sicuendas, lugar no Reyno de Leänicuti?
;

Ad feptem aras.
Chamouſe afli , porque aqui morreo Gomez
Garcia, & o0 Infante Dom Sancho, com fécé Con
des mais. Tudo 'diz Salazar deMendoça. ».
Siennec na França: Sene-arum ; Senogallia-ia.
Siphano Ilha do Arcipelago: Sipibusri..
Sigeftan, Prouincia da Perſia:(, Drangiana -e.
1. Sigeſtro, Cidade de Liguria: Tigüllia.ia.
Alli poemo Doutor Benco Pereira, porem no
Martyrologio Romano eſtà: Sigeftrum -ji
Siguença,Cidade de Caſtella :
Seguntia -ia; Serguntia-ia .
Sil, rio deLiam , & hum dos que leiiam areas de
ouro : Silius - ij.
Os que leuam areas de ouro , ſam os ſeguintes :
Tejo em Portugal, Pôem Italia , Pactolo em Ly
dia Hebro em Thracia , Hermio na Agia menor ,
Sil no Reyno de Leam, Arimafpo na Scychia , Hy.
dafpes na India. Videacur Alexander ab, Alexan:
dro ,
7
Lufianico - Latino. 389
idro , lib. 33 Gen. cap: 25.
- De Silio Legionis fluuio fic Cadabal Grauius :
- Silius fluuius per Gallaciamfluens, is juxta Diui
Michaelis templum fubter montem labitur , duo
rum millium ſpatio,quod Romanorum induſtria,
non naturafactum ,imperante Nerua , ex Bilbilis
pontis antiquiſſimis literis apparet. Sic Grauius.
Luc-Antonio diz, que em Marca Triuigiana ha 1

outro rio Silla , chamado Silde, em a lingoa Tol,


cana .

Silos, he hum Moſteiro de S. Domingos de Silos


da Ordem do Patriarcha S. Benço em Eſpanha ;
chaniado,Silos,à Silicibus , diz Trugillo in The
fauro concionatorum , Afilicibus lic vocatum ,
quia in maxima quadam ſolitudine,& afperitate,
atque in medijs ſilicibuspofitum erat tale monaſie
rium
Silefe, Cidade na Africa; Cartenna:
Silibria,Cidade de Thracia: Silimbria -ias
Ficajunto do rio Biſuncio,
Simancas , Villa de Caſtella :
Sentica -aj Gureba.d.
Simancas,he o meſmo que ſere mancas; ſete man
cas, porque fete irmāas cortàram as maās eſquer
Сcc iij das,
376 Diccionario Geographico
das, & re tingiram com ſeu ſangue, por pamſerem
violadas do exercito do Almanſor; vejaſe Rodri
.

go Mendez en ſu Poblacion . Don Diego de Ca


Hillo traz as Redondillas ſeguintes:
Por librarſe de Paganos
Las fiese Donzellas francas,
Se cortâram (endas manos,
r las tienen los Chriftianos 1
Enla Villa de Simancas.
Tambem a Simancas ſedà por nome Latino : 2
Seprimanca •: arum .. 1

Sinueſſa Cidade do Ponto : Sinope - is.


Sinas, Cidade de França: Sebafte-es.
Syon ,Cidade de França:
Sedunum - niz Ołtodorus Veragrorum ;
Valufium - y; Valenfium - y.
Sinas,Cidadena Perſia: Perſopolis.eos. 1

Soefſa, ou Sala, Cidade de Tremecem:


Tipafa - 4; Tipaſo -nis.
Soiſſons, na França:
Sueffio- nis; Auguſta Sueffionum . 1

Solhana, lugar no Reynode Leam em Eſpanha.


Das ruinas de Sublancia ſe edificou Leam.
Sór, rio de Portugal: Subur - ris. 1

Soria,
1
Lufitanic oLarino. 391
Soria , Villa de Caſtella:
Sancta Auria ; Sancta Oria.
Barboſa diz, Soria Villa de Caſtella , guam aliqui
falfa putauerunt effeTe Numantiam : nomen nouum ,
deductum à Sancta Auria , quam vulgo appellant
Sanctam Oriam , cujus offa feruantur in cenobio S.
Æmiliani de la Cogolla ;- ſic Barboſa.
Sola, porto de Tarragona: Solarius portus,
Soma, rio na Gallia : Somona &.
Soure,rio & lugar em Portugal:
Saurium - ; Ancus - 9;. Reſendio.
Souliers,Cidade na França: Ciuitas Solinenfium .
Sotſchen,CidadeMetropoli de Polonia :
$ 39. Sofauiaaiko
Solda, Cidade de Syria: Seleucia -ie.
Seleucia , hoje ſe charna Muzal , conforme diz
Dom Eftquam de Salazar , difcurſo 16. ſobre o
Credo .. 11976:
i Sorgue, rio : ; Sulgas , a .
Spalato, Cida de de Eſcl auon ia Eperium - j.
Spira vide verbo'Efpirao
Stampalia,Ilha do Arcipelago: Attipalea-ed.
Salimene, Ilha. Lemnosos Ortelia:
segons Anks Stam
3922 Diccionario Geographics
Stambol, nome quehoje të Conftantinopla: no
Latim ; Byantium.zy.
Sribas, Cidade na Grecia,vide Athenas,ouAtie.
la : Athena - arim . Nóne vicus, diz Valeu.
Stralburg,Cidade de Germania:
Argeniina di Anginioratum - 1.
Aqui inuentou a Impreffam loam Goremberg 1

no anno de mil & quatrocētos & quarenca anhos.


Daqui foi e ta invençam pera Moguncia , & 'ahi
foi perfeiçoada, & limada por logm Fauſto; & Pe .
dro Schéfer : Diffe Beroaldo .
iuca
o Germania muneris repertrix ,
Quo nil vilius dedit vetuftas:
Libros firibere,quedoc's !premendo.
Os primeiros liuros que fe
ſe imprimiram , foram
os liuros de Ciuitare Dei de S. Augoſtinho,- & as
diuinas Inſtituiçoes deCælio Lactácio Firmiano.
Outros lançam a inuençam da Impreffam ads
annos de mil & quatrocentos & cincoćnta & tres
vide Illeſcas 2 p. fol. 80.
Stabolo - Rodes ,no termo de Sena; & ahilugar
Stabulum - Rodis.
Strauia ,Prouincia de Perſia: Hircania -ja , 2
Strell ; rio em Tranſiluania : Stregeria -ia
Sudei
Orrelio .
Lufinanico.Latino. 393
Sudeiça; Villa do Reyno de Tunoz: Trieri.
Sucz, Cidade no Sino Perſico !
CiuitasHeroum Arſinoe-es.
Suecia Reynosi si Swasiwijava
Sueuia,que he omeſmo que Suecia: Rboria-ia:
Os de Suecia ,ou Sueuia :: ..
Rbeti- orum ; Sueui- orum .
A Rheto judice dicta ſunt Rethi , inquit Iufti
nus, lib . 20. in fine. .

Sufumegal, Cidade de Tremecem Ampſaga-e.


Aindaque Marmol nam diz Sufumegal,masdiz
Sufgemal. :S ! Doodle
Sulmona em Italia: Sulma- nis.
Sur,Cidade de Phenicia:
Tyra-musi. Tyrus- i Tyros-igi : Barboſa
Suria : Syriaini
Suſa, Villardo Ducadode Piamonte, em fualins
goa,Sufe
,
rinta Segufiumszjz Srgeafsoniskor
Súfa,Cidade de Túnez: Staguls Ptholomxo ,
Sus riode Marrocos: Suriga-2e.
Sucuycada, Cidadeno Reyno deTuncz:
STT Tocacia izbor
Suſana,Villa de Aragam : : Lucentumi.
Suſo,Ilha junto do Pario: Sulcitanas.
Ddd Sutrio,
394 Diccionario Geographico
Sucrio Cidade de Toſcana:- u.Sutrium - ý.
Efta deu origemao prouerbio. Sutrism ,ire, que
quer dizer,militarſem ſtipendio. Trabalhar pera
outrem, & comor do ſeu, vide Eraſmum in Chi
liadibus. 91:235 cromosdorp
Suaqueno, IlhadeAfrica: : leffpisodis...
:))
. :: ; 3
El T 9713ct
ABEnna
ABe NNA, Ilha do Nilo: -Tabenna-e.
T Tacata,rio de Africa: -Aftaboras- k.
infrasFagažasis rri labs.br
.Vide
Tafalla em Nauarra: Detabriga - Les
I!

Aqui padeceram martyrio Saturnino , & Lopo.


Salgado, fol. so. ‫در نامهاینترنت نرم‬
Tagaza,rio em Africa: ei Taluda -6 . ?
Tambem Tagaza he Cidade de Africa , :a qual
tomou onome dorio ;tudo diz Marmol
Tambre,rio de Galliżasive:fe!) Tamaris- .112603
Deftefazménçam Pomponio Metá,lib.3.Gal
par Sanchez de prædicatione , D. Iacobi in Hil
pania, cap:12T slonvas oasbubiosksoywo :2
Tagara Cidade deFez,videTagaza: Taluda-A.4.
Tafalla, Villa deCaſtella : Tritium Metalluni.
Vide fupra ili on6l ob cui collectie
3 ‫? با‬ bbo Ta
( Lufitanico -Latino. jas
Tabacara Cidadedo Ponto: 16... Comana-dir.1 .
Talquera dela Reyna,Villa de Caſtella.
Deobriga -e;d Libora'as" Talábrica - e.
Vide Pedro de Medina,liuro 2.cap. 123...
Elbora set Eſte poem Mariana .
Tálaueiroła entre Guadiana, & Metida: 1.1.1
Euandrianandovi dobre pic).
Tamègà, rio deEntre Douro, & Minihoon T
.) , aprIT amaca -26?rej 7313T
. Efte Tamega nace em Gálliza,& com eſtenome
entra em Portugal,dandonomeaoslugaresde Ta
mayos, & Tamagelos ; tem poncena Villade Ves
rimem Galliza, em Chaues, na Ribeira de Peña,
em Canaueſes, em Balto; em Amarante;entra no
Douro com muita agoa. Oni
Tamara rio que corre por: juntode Compoſtel
lä ,& he o meſmo que o rio Thambre.lipe
Tamaris- is; Mélę; Tamara -ag Ptholomeo .
Aduircaſe,que,Tamara.arum, nomodo plural,
che nome de huma.Cidade de Brecánha sihe Au
tor Pcholomæo , liuro 2 cap. 3. E Tamannas-y,he
rio nameſmaBrecanha ;comodizqmefmo Piho
lomæo , & chamafe, Tone. Deboral ?
1. Tanario, tio de Italia:ca Danariasclases
Ddd ij Tapes
Diccionario Geographico
Tanefølz,Cidade deInglaterra
Taman -arum . Poholomeco ,lib: 2. cap.s.
Tangere,Cidade deAfrica:
I ingiCaparcas Milanrisanin Tingitandez
Iulia.traductus Album promontoriuni,
Iulia traducta thechamou o Emperador Clau
dio ,quando a fes Colonia.
Taormina, Cidadede Soyihia: Tarriaffon .
Tarbes, ou Turſa,Cidadede França: Türba-h.
: . Tarragona, CidadedeCatahmha: Tarracorhis. 1
Tatga,Cidade do Reyno deFez: '11 ? 1

Tega Tagafha , as Traged.


Efevlcima poemSabellico Æncad.colibog ?
.)
( Taroncofia, Cidadede Saboya: " !21 :28 ) .. !
Forum Claudiji Ceastas Centronoms
Beloma - az Tanantafa -iz.
Daqui foipatural, PedrodeTarantaſia, que con
pos hamcompendiode Theologia
Tárracina,Gidade de Italia : Anunturi ..
Tarifa,MilladeAndaluzia , quetomouronome
de Tanif Moura: visasl C.
09 . ** .

Cantedate; Tareef -s Templum Tupromiso


Tarraga, lugar de Caralunha:: Tacraer.
Tarfo ,Cidadede Caramania ,ou Lysiajcgadam
Tia co
0
Lufitanico Lærino. 397
com o rio Cygno, ou Cycno , cujas agoasſam re
medio contra a gotta , como diz Frey Baptifta
Mantuano em ſeus Faltos; efta Tarlo , ficou hon
rada como naſcimento deSam Paulo ;hoje ſe cha
ma Terafía: Tarſus ij Juliopolis-eos.
Di&ta fuit Juliapolis, quia fequatacft partes Iulij
Cçſaris O & aviani, Dion Caffiuso diz.
Tartaria, Provincia de Afia :
Sanmarhia Afiaticaz Seyibia Aſiatica .
: Tartaros, pouos: Saunomata - atum ;
.
Scytbi -arum ; Tractari- orum .
Tarcaros ,poros da Afia,tambem tempor nomes
Latinos: Nomades -un ; Sarmata - arum .
Tartaro ,rio de Syria: b Orantes -is. 1
Taſſo, Ilha de Grecia : Theſus -1
Tata, Cidade: Theodata.ho
Tarfis,qu Tharfis: Tharfis - fos.
Tarfis, fai Málaca,ou CeylamnaIndia :: ou Suez
na prayado marVermelho ouCarthago na Afri
ca aondehoje lac Tunez , ou Tarſoem Carama
nia, ou Tariffa enAndaluzia, videverbo Ophir.
Taucrnera,Villa de Sicilia: Taurominium -ij.
Tawila, Cidade no Reyno do Algaruc; Balfa- e.
1 ilTayms, Cidade de Perhas,ou
D
Tauris, Gidade de
dd iij Me
o o
398 Diccionari Geographic
Media Reyno de Alia: . É baiana - orum.
Geſnero diz , que Ecbarana tambem fignifica
huma Cidade em Syria,por nome Epiphonia :
Tauora , rio em Portugal:
Tabra - a , Traua - d.
Tauora, Villa de Caſtella, que fica entre Zamora,
& Beneuente : Tol ora - d .
Nefta Tauora,ouuehuma cabeça demetal, que
deſcobria os ludeus ; porque ſe o ludeu ſahia de
Tauora,dizia :ludeu fôra de Tauora; & ſe. entra
ua o ludeu em Tauora , dizia : ludeu em Tauora.
Fortalitium fidei, lib. z3 : conſid : 10. Vincente da
Coſta Macios , 1 p.contra a herecica prauidade, 8
perfidia ludaica . Valle de Moura'de incantatio
nibus ſect.-2 . cap. 15. num.16s
... e
Iſto ſe pó de confirmar com o queſe eſcreue de
Caim , que por onde hia ſeouuia eſta voz;. Recedi
te, Recedite. Vide Martinum Detrium in capi 4.
"Gen. Maluendam in libro de Paradiſo . Vaider
ram.in Theatro Religionum ,ſerm.3.pro defunctis :
· Teba a Vellia, Cidade de Andaluzia: TS
5 I
Atecua - 0231. Ategard. IST
Dom Thomas Tamayo de Vargas em ſeu Dex .»
tro defendido , diz, que Ategua , heTreuga ; ou Tri
Luſitanico-Latino. 399
Trigundo em Galliza, vide infra Treuga.
Tedde Lcz , Cidade de Tremecem : Addyma-e.
Iefenſara ,Cidade do Reyno de Fez:
Bonafa- a, Ptholomæo; Valentia -ia, Plinio.
Tefezara, Villa de Tremecem na 'Africa:
Eſtacile - is.
Tejo,rio de Portugal: Tagus-i..!!
ſe diz por cortar o Reyno de Portugal
Tejo .
pello meo , qual o rio Teda corta o Reyno de In
glaterra. Luis Marinho de Azeuedo liuro 2. cap 99.
Tejo fechama, porque pornacer na Prouincia
Carthaginenſe, tomou o nome das 'vltimas terras
deCarthago . 0 Doutor Franciſco de Pira na Hi
ſtoria de Toledo -com S.' Iſidoro em ſuas Etimolo .
gias: Tejo ſe chama , por Tago Rey de Eſpanha
morrer nelle afogado , ou por lhe dar nome de
ſeu nome. Viterbenfe in Beroſum , fol 61. & 293. ! á?
Nace o Tejo nas fertas de Molina,no lugar que
ſe chamaTragacite ; junto daCidade de Cuenca;
3

& nelte parecer ficanacendo em Caftella. Ségun


do outros,nace na Mancha de Aragam , junto da
Villa de Albarrázim , tudo diz Gaſpar Barreiros
na luaChorographia 2Ieua areas, de ouro delle
dilfe Plinio : Tujus frauius diues pifcatura,es,arer
nis
400 Diccionario Geographics
nis aurais. Martial lib 11 Epigr. 42. diz : Aurea's
Tagas,.vide Calep. verbo Tagus z vide fimiliter
verbo Sil , tem cento & vinte legoas de corrente.
Treneſe,rio de. Africa : Tipara - a
Tenez ,Cidadede Tremecem :
k Laguntium . j Laguntum - .
Teroüanne,ou Teroüene, Cidade de França:
Teruana - 25 Morinum ...!
Eſta foi deſtruida por Carlos V.
Os de Teroüane: Moring - orum .
Terra de Otranto emItalia : Regia Salentinorū .
Terra de Labor: Campaniæiez Cápania felix .
Osdeterrade Labor , oudo Campagna deRo
ma: Volfci-orumz Hernici-otwin .......
Terra deBarri em Italia: ApuliaPeuceria,
Teranno,Cidade deVmbria,emſua lingoa,Ter
ni: Interamnia icon
Por eftar entre dous rioss aſaber ,orig Tordino ,
& orio Vitiola ſe chamaInteramnia .
Osdaqui, por ficarem entre osditos dous rios,ſe
chamam : Interamniresunis: 11:';: OD
Mas aduirtaſe ,que osdeEntreDouro;& Minho ,
ainda que fiquem entre effes dous celebres rios:
Non Interamni ,fed Interamnenfes dicuntur; vi
de
Luffranicca Latino. 401
de fomiſe verbo Régiuminduinoli,17 . ,
Teuore ; tio de Italia: ! ? 3000 23.6.iilni
iis Anio - nisi Anien -nisi cio
Tenedo , Ilha 1 : 54 . Tenedus-HST!!;!; b .

Tccinoi,ou Tefino rio que corre por junto de


Pauia : , : Ticinus i. Vide verbo Pauia...
Thebas , Cidade do Egypto: (sisillest ,
Thebe- arnm ; Diofpolise cose ,
Teue Thebas cem portas por iſfo ſe chamou ,
Hecatom polisi Ha muiras-Thebas ; de tres faz
mençamco Biſpo Mimarenſe Durando in Ratio
nali Diuinorum Officiorum 7. parto çap :'31.
! fol.
275. Inueniuntur plures Theba : vna in Ægypto,
vbi ſunt Mauriculiers in Grecia, ubifüntThe
bani ; alia in India ,lubi fünt Thefbire ; & deſtaſe
chama Elias "theſbytes, vt pater 3. Reg. 13. Dixit
Elias Thefaites. Algunseſcrevem o Theſbitesſem
oy pondo Theſbites a asliyb 9.0009 300
O

Eladuircaſe quethebasa fuperior, he a que fica


no Egypto , & temi cem portas, & por.as ter, ſe
chamoo Hecatompolis , & aucta Thebas infe
rior , que ficaua eńBdecia biporterſeteportas,,
fcichamou Héptatompolis. Vide Simeonem Me
taphraſtem in vita S.LucæJio1 sb mawinoile is
esilo: T Eee E

1
402 Diccionaris Geograpkito
E aduircaſe com Laurentio Vallalib 24 /elégám - !
tiarum cap. 85. que de Thebe arom , Cidade no
Egypro ſe forma o adjectiuo Thebeus-ea- cum . E
daqui era alegiam dosThebeos. De Thebanesanum ,
a

CidadeniaGreciafe forma o adjectivo Tihobienias


a- um. E deThebagsrum ,Cidade na lndia , ou A- ,
rabia , ſe diz Theſbitos y naturaldaqui,como
Elias Thefines au
Thaffo , Ilha , vide Samodraqui: DTT
1 I jThalaia - jaz.Thafus-i.
Tharafcenou Taraſcon , Cidade de Brança
em Prouengarap (:) " : : : : : :
Tarafcum- .
Tbecue, vido IndicemLacinum .
c? Thelenilex rol Thelenenſe Powo .
Efte homesna Africa, & ahiſe celebrou Con .
eilio com autoridadedeSiricio Papa,masperoceo
ja eſte Pouo , & delle nam haymemoria sicomo
Beatitbdo in
dia Gattro aduerfushaereſes , tvorbo
finc., & Ximpediezain Lexico Balefiaftico, 1
" 25 Ttberghe , ou Thelephenfis Paperbuatan
Themiftithanid @idade do Nouamandes , 1011
?! Theriftsbanatec493. Widescuinum
Apollonium de Nouosmendom incers
imovina
nov s
31
Theffalia,
Lufiranico-Earine.
0
Latino, 403.
Thotahar ride Emathias " 20 .
Thefalia , Emanba - ik .
Thera , riboira no Alentejo ;
Thera - d, Ex Refendio lib 2. fol. 2040
Terra- firmo no Novo Mundo , Regiam afli
charadat 1. Terra- firmad.
- Vide Leginimin defcriptione Nouiorbis.
Thionuilla Cidado de Erandegir! 2000 ico"
Theodonis Dillas o obciob
Thinuis, vide in Indice Latino :
-iiThracia : Reino : ' 6. Thracianini
s nawralderThracia :... Lolaxspit
Tięci, Cidade de Italia: Teateaseri
Tina , Ilha do Arcipelago: Thenik - is.
Tine , rio de Inglaterra: Tirgus
-- Tiffe; Cidade do Reino deSicilia: Tiranes
Tivoli , villa de Iralia : Tirburaris.
Elle Tioli homui fadio , BarSardenha muito
deencia , donde diff& Martiab, alone
! ", Cum morsvenorit ,
ibilit
In medio Tyburo Sardinia eft. i61 ....
O meſmo Martial diz tambem ? Onha
Romá Tybar amem ventojam TyburoRomam.
Quando PegniGrathass QuandoGralhas Pegar.
Gina Ecc ij Eſtc
404 Diccionario Geographico
Efte vulgar Portuguczdaa eſtaspalauras Barboſa
in Lufitanico : Latino fol. 893. 1.fi
Tobulha , Cidade do Reino de Tunez :, 6 vit
Aphrodifium zij. .-‫* في‬. I
Toledo, Cidade de Caſtella : on Tabetumstår
Toledo Cidade Real, & Imperial edificada por
Pcholomeo , & Bruto , os quaes-lhechamara To
ledo , nome composto doprincipiodehum nome,
& do fim de outro ; ali oo diz o Doutor Franciſ
co de Piſana deſcripçamde Toledo cap . 3. fol. II.
Tolecum, olim Scalona , Dom Rodrigade Pri
matu Braccarenſis Ecclefiæ , fol 138. Niger: Ma
riusin Geographi commentar : 3.defitu Hiſpanię
pag..37. Liuius lib. 4icTioletum urbs párna erat,
Sed loco munitat :57?» !, bor.sor
Toledo deduzeſe de,( Toledoch ') palaura He
braica , que querdizerGenerationes a Geraçoens;
como affignaGaribay ,lou Madre de Gentes, co
mo affirma o Licenciado PogajaliaGaribay.. CO
mo Pozaallega Rodrigo Mendez en ſu Població
de Eſpanha. Foi edificada a Cidadede Toledopo
annoda creaçamos4112063 Tib le: Minimo
. : O.s Arcebiſpos, queteue Toledo.conta D. Tho
mas TamayodeVargas noſeuDextrodefendido.
(i oil Comarca
Lufitanico- Latino. 405
* Comarca de Toledo: Carpentania-ia.
Os deſta Comarca: Carpentani-orum .
Tolentino , Cidade na Marca de Ancona:
Tolentinum, ou Tolentum -s.
s Plin.lib.13.C. 13..
1
Os daqui: Tolentinates - tum .
i
E bemſe diz no ſingular Tolentinas atis.
Vide yerbo,Aquinas -tis,
Toloſa , Cidade de França:
Tolofa - 4; Tectofagum - 1.
. Eſte vltimo :poem Plinio lib . 3. cap. 4. he cele
1
breocadagio Aurum Tolofanum,ouro de Tolo
fa , fazem mençam delle Cicero lib. 3. de natura
Deorum; Gelliuslib. 3.3 Noct , Auricarum; luštin,
lib. 32. aonde,diz Tectofagi autem cum in anti
quampatriamTolofam veniffent, comprehenfique
peftiferalue fuiffent,nonpriusfanitatem recupera
uere , quam Arufpicum refponfis maniti, aurum ,
argenfuinquebello ,facrilegüsque quafitum in To
lofenfem. lacummergerent. Quod omne magnopoft
sempore, Capio Romanus, abſtulit. Fuere auri pon
do quinquies decies centum millia. O que tudo
diz luftino.
- Calep. fic dicit, Aurum Toloſanü habere dicia
tur , qui magnis es futalibusaficiüturmalis none;
friul
406 Diccionario Geographico
Es miferando pereunt exitia fumptum. à Quinti
Scipionis exercitu , ut indicar Géllinsdequi cum
Tolofam diripmiffel, mulamique muriex semplis
abftuliffet , fubito magna lesi exter& whitnufit,
qua eos omnes, qui ex facró auro aliquidlarrige
sant, miferardo lethigenere abfumpfit: SicCalep.
ex Aulo Gellio lib. 3. cap. 9: vidcatur Eraſmus in
Chiliadibus. soli
Os de Toloſa: Tolofatentum .
E bem fe pode dizer no fingular: Toloſar-tis.
pello natural de Tolofa, vide verbo Aquino
Thrim , Cidade de Piamonte : .4‫؟‬

Taurium -ý; Taurinum- /.


O

Augufta Taminorum . 6.5


Tomar , villa de Portugal: Nabannia
Tomou o nome do rio Nabão , tambem foa
cha: Tomarum - izou Tomarium- ja
Tomar , ou Thomar, emlingoaArabiga, heo
meſmo que agoa doce , & deraõlhe os Mouros
eſte nome por rezam das docos agoas do rio Na
bão. Frei Leam de S. Thomas cm cua Benedicting
? 1 : 7
I parte trat 2 cap. 9 .
Tomos na Scythia , aonde Ouidiocfteuc defter
rado : Tomr-orum ; Tomos-delanuenſis .
Tom
Lufianico Latino. 407
Tom , ou Tana ;-rio de Scythia , que diuide a
Aſia da Europa , a quem os Scychas chamão Silim :
Tanais - ais .
Tongres , Cidade de França:
Augufta. Vbiorum ,Ciuitas Tungrorum .
Tongerem França, ou em Tongres:
Apud Tongrenfes.
Tone , rio deInglaterra: Tamarus -ri.
Torbia em Calabria: Tropes - 86.
Tordeſilhas,villa de Caſtella:
.
Furmis.SyllarazSigifaaIulia.
Torres Vedras, villa de Portugal:
Araudis - dis.
Torres-Nouas ;svilla dePortugal:
.: . xx--.. ‫ܕ‬ Nour Txorres.
Tormes, fio que corre porjunto de Salamanca:
:SL Thomas Frumuse!!
Tornay ,CidadedosiNetuios,
::Turingom Nenatorutas Braganum , i7

Osde Tornay :; 4. Nerujiorum ,


Torrijo ,villa de Caſtelarstvit ,12:17 8

cuolban ) oot vagitarium -stj, odraditi


Toro , villade Calella,vide infrà Touro , villa
de Castella , :),
brosicsit Torquemada,
408 Diccionario Geographico
Torquemada , villa de Caſtella : 1
Porta Augufta's Augufta Noua
Tours na França:
Turonia • ins Cafarodunum Tironum .
Os de Tours: Turones - rum .
Toul em Lorena: Tulingi - orum .
Toul , Cidade de França:
Tullum 11; Intium Leucorum T
Toulba na Africa: Adrumetum - ti. ?ui
Toulon na França: * > Taurentum - i.
Tortoſa , Cidadede Phenicia: ' Antaradus- j.
Tortoſa , villa de Valença..i',...DUYUYO
!, T
Derthofa ; Derrhufa; Lershofa; Derthofia -h.
Toſcana , Prouincia de Italia :-03-2010 ?
Thuſcia; Tuſcia; Errurid , Hetruria - ia.
! Totia , Cidade dePaphlagonia :p CUCangra dd
Touro , ou Toro , villa de Caſtella : 1

Ottodurum -i; Sarabis -rso CampusCorborum ,


Traict', ou Maſtrichs como quer:Oršelio:
Trajectum ad Mofams iTB 21 )
Trafalgar , rio de Andaluzia : b Belloninio I
Trajecte , Cidade deItalia , hunc Caftellum .
tirok Minturnum be. I sli7,070T
Tranfliluania, Reino: Daciais
subs.co.pro T Trapizonda
Lufitanico-Latino . 409
iTrapizonda , Ciuitasad Pontum Euxinum :
ibor Trapefunsa riso enduro'l
) 3 ( . ‫ز‬. ، ) 1
Tropana, villa de Sicilia!: ...Drepantun -i.
1.Tranſlamara , Condado de Galliza , afli chama
do; por ficar alem do rio Tamaris , que hoje ſe
chama Thambré , & vai duaslegoas de Compo
ſtella, do qual tomou aregiamonome, & ſecha
mou Tamarica , dc quo videatur Dom Mauro
Caſtella Ferrer. Comitatus trani Tamarim .
Tremecem , Reino na Africa:
"1) Mauritania Cafarienfis. Toit

Tremecem , Cidade deſte Reino:2017


si . ! Telt finum -i; Timiſi. This)
Trento', Cidade de Alemanha: Tridentum-;.
Foi Trentoedificada por-BrenoCapitao Fran
ces , ao pé dos Montes Alpes, auera dousmil no
ue centos annos. Recebeo aa Fé de Chriſto de
Hermagoras Aquilejenſe diſcipolo de S. Marcos.
noanno de 4o. depois de Chriſto ſubir ao Ceo.
Foi cercadacommuros por Theodorico , no an
no de Chriſto de 383. Tem por Patrao a S.Vigilio
Martyr , Biſpo que foi em Trento . Nella eſta o
corpodo menino Simão , quematarão os ludeos
emodio daFé de Chrifto ,no anno de 1475. !!
FEE Nefta
co
$ 10 Diccionario Geographi
Neſta ſe celebrou o ſagrado Concilio Tridenti
no , começouſe a 1: Şeffam a 13. de Dezembro de
1548. & foi confirmado em 26, de läneiro de1964 .
Neſte lugar,ponho bum breue tractado dos con
cilios que que , pera boa intelligencia de Direis
to Canonico ., & Hiftorias Sagradas , pondo os
geraes , & particulares approuados , & quacs fab
Feprouados: De Concilios podemfe ver Frei Bar
tholameu Carranza in Summa Conciliorum : Soa )
rez no principio da obſa que eſcreueo contra In
glaterra ; o Doutor Franciſco Padilba no Epitome
dos Concilioss . Frei Hyeronimo Roman pa Rep.
Chriſtāa liuro.s. cap - s, Pineda na ſua Monarchia
Ecclefiaftica ; & outrosaquem remete Barboſa in
Concilij Tridentini Şeff. fecundam (13.00 13 10 !
za 10 ,
211 1245 С.
Concilios Gerae's approdados , Es necebidos por
E vs oroda a Igreja .!!pf.com 1121
1. Niceno primeiro detrezentos & deſaito Bike
pos, fub Sylueftro I. & Conſtantino l' anno 324.
11. Conftantinopolitano primeiro , de cento &
kncoenta Biſpos o anno Bås fub Damafo iku. Bt
poumecborios
Theodoko Sepiore,
III. Epheſino primeiro ode duzeh tos Bifpos, an ;
no
2:1
0. Lufiranico- Latino. 1 -471
no de 434. ſub Cæleſtind & theodolid Seniore.
IVIChalcedonemos de636. Bilpos, anno 454.
- fub Leone I. & Marciano. - bits ( in . )
V. Conſtantinopolitanum ſecundum de cenito
2fdfcnta & Cinco Blpos anno 55220fub Vigilio , &
-Judiniano.com 217
, GÖ.19 *
could ? !: ?
VI. Conſtantinopolitano terceiro de duzentos
oitenta & noue Bilpos,anno 698,-fub Agatho
me & Conftantino .opin91738.Voimud
VII. Conſtantinopolitano quartos, de trezen
tos Bifpos annode870. fub AdrianoII. & Baſilio
Imperatoren IC (1$ { clis: 3357201DIT!) CHO
Niceho fecundo de trezentos[elenta &Tete
Biſpos anno de790. fub Adriano I. & Conflanti
HOVED ?16 ) menimp
(1 c?rucun -ITIVE
IX. Lateranenſe primeito-de-noue eentos Padres,
anno de 1123. fub Cæleftino II . & Henrico V.
X. Lateranenfe fecundo de mil Padres, anno de
ližg, fub prihocentio !!!! 8 Löchátio Iimperácort .
X T: 'atetanenſe qerceiro do trezentos -Bilpos, .

anno de 1180. fub Alexandro 111. & Federico I.


X I: Lateranenſe quartodemilduzentosoitenta
& cinco Padresenereos quaes os Biſposerao qua
trocentosKattehra & tres, animode 1ef3: fubindo.I
-el Fff ij cencio
412 Diccionario Geographico
centio ill. & Federicoll, 10 :??
XIII Lugdunepſe primum (neſcitur numerus E
piſcoporum ) anno 1241. fub Innocencio IV, &
Federico II. ' 3. fiolino ) . V
XIV . Lugdunenfe fecundo de mil Padres dos
quaesquinhentos era o Biſpos anno 127.fub Gre
gorio I. & Rodulpho mi in 6. 2 in
XV: Viennenſe de trecentos Biſpos anno ,de 5311,
lub Clemente V.& Henrico Vil Sannosdepois 1

da morte do noſſo Frei Joam Duns Scotp . I i


XVI. Florentinum , foi fobſcripto por 141. Pa
dres (muitosſe tinha ) ido ) anno demil & quatro
centos trinta & noue ; ſub Pontifice Eugenio IV .
& Alberto sics .
XVII. Lateranenſe quintum lobſcripto por
114: Padres, anno de mil quinhentos & dezafere,
ſub lulio II. ; * Uosisjon
XVIIL Tridentinum , fubſcripſere ducenti E
piſcopi, anno 1563. fub Paylod Ib Iulio III. &
Pio IV. & Imperatorib. Carolo & Ferdinan
do och 8. Illocato ob ounis
Noue faõ,os Concilios,Gerdes, hamlegitimos,
Cuponem aprouados pelle Igreja . Ionios ?
1. Antiocheno terceiro, tempore Iulij Tein quo
..11 : ) damna .
Lufitanico - Latino. 413
damnatus eſt Athanafius,
H. Sirmienſe, tempore Conftantii Imperatoris,
inquo confirmata eft herefis Arriana.
IlI. Mediolanenſe , etiam tempore Conſtantij, in
quo obliqué etiam damnata eſt Nicæna fides.
IV . Ariminenſe , anno 363. in quo ſublata eft à
Symbolo vox Confubftantialis.
V. Epheſino fecundo , tempore Thcodoſij Junio
ris , vbi percur baca ſunt omnia factionc Dioſcori,
& confirmata eſt hæreſis Eutichiana. T

VI. Quoddam Conftantinopolitanum ſub Con


ftantino Copronymo ,in quo damnataeft vene
ratio imaginum . Reprobatum hoc Concilium à
Concilio Nycæno fecundo . 1411
VEL . Aliud Conſtantinopolitanum , tempore Mir
chaclis Imperatoris..o ; Cincin

VIII Aliud etiami Conftantinopolitanum , tem


porc Bafilij Imperatoris.
ix.Pisanofecundo congregado noano de 1511.
por o Emperador , & key de França , contralu
lio II. Foi reprouado no Concilio Lateranenſe vl
dimoſub codem lulio , feffione 2. & 4 . 1789
stus :biriintre
‫مالی‬
JE SRL:

" มา น : .. ‫را‬ ‫ ری‬: ! divi.


1. Fff iij Quatro
¿ '414 Diccionario Geographico
BIL :!, foi111 ; }
ez Quatre feõ osConcilios reprowadosem -parts, and
approuedos em parte; erfað Gernes efles.si
11. Sardicenſe. .()::: .
II. Trullanum VEL
‫' !! را‬on's Good
1111. Conftantienſe. * E 0:36
0.76 , alina 71
IV . Baſileenſe. . Yli wido ?
oculo: Sib
: ; IV.16 : 0011: 7 ;:I
Hum Concilios nem appronada , nem repround ası :
1. Piſano primeiro . "" | 133. ! !
-1 .. C.V .: @ BullSY
. ‫܂ ܐܢ‬Explicacam dos Paragrapobos 11KETV .
Longifirino ) SARDICENSE.Cmcmoi ousi
Neſte ouue diuiſam dos Bifpos , trezentos Bio
poś Occideritaes confirmarad a feé dos Concilio,
Niceno ; ſetenta & ſeis Biſpos Oricaraes :ėſcreada
são o dogma Arriano, & ex hacipatre Cončiliū
fuit hæreticum Hanc hiftoriam narrant Sozoq
mchus libro 3. cap 10 ,Theodoretus librodicaps
7. & 8,193,425 by va t33 , toleraq mioyo
109
STRVULANA SYNODV81 Iloil
Sexta Synodus generalis nullos edidic Canonusja
ficut neque quinta Synodus ,tefte Patriarcha Tha
raſio in ſeptima Synodo , actione 4. & fatentur
€ 31:22 ipſi
Luſiranico-Latino. : 415
!5
ipfi Trullani Epiſcopi ve habetur in Canone Quo
niam Sancta, Diſtinctione 18. Igitur annis poft
fextam Synodum 18. vt ſupputant Thcophanes,
Anaſtaſius, & Cedrenus, redieruntConftantino .
polim Epiſcopi ducenti , &amplius, & in Impe:
racoris Palatio , quod Trullus appellabarur , con
diderunt centum & duos Canones , & quoniam
hæc Synodus non eft quinta, & fextam videbatur
fupplere voluiffe ,vocataeft à Gręcis Quintiſexca,
yt inquit Balſamon . ! ?
. ... ‫ زور ز‬...‫ز‬
- Hi Capones partim ſunt approbati, partim ret
probati: reprobati, quia in illiscondendis pon in,
terfuerunt Pontificij Legati , neque Papa prębuiç
aſſenſum , imo Papa Sergius, qui tunc Ecclefiæ
præerat, cos reprobauit, tefte Bédade ſókætati ?
busin Iuftiniano , & uPaulus Diaconus in vita e
juidem , & Platinain Sergio idem tenent 0 ::
Approbati. quia ctiamli axiſe nullam vim har
bent, fuerunt ramen aliqui poftearecepti à Ponti
fise,nel à legitimisConcilijs,vt Canone 82.de i
maginibuspingendis ab Adriano , & à ſeptima
Synodo, actionc fecunda , & quarta videantur
Turrianus de ſexta, & feptima Synodo; Canus de
locis, Theologiciscáp. virimoadó. ScholiaftesDe
‫روان‬ creti
416 Diccionario Geographic
creti Gregoriani Dift. 16.
‫܂‬ CONSTANTIENSE.
Iftud Concilium Conſtancienſe in prioribus Ser.
fionibus definit ſe immediateà Criſto habere po
teftatem , & fibi obedire debere quemcumque
eriamli Papalis auctorisatis exiftat) quod intelligi
debet in calu Schil'macis, vc eo tempore, cum tres
pro Pontificibus ſe gerebant.
s.Nicolaus in Monarchia libro feptimo conclu
dit , ſine controuerſia , Concilium nondum fuiffe
legitimum , cum edidic hæcpriora Decreca ,non
dum ſcilicet congregatis Fpiſcopis , qui duorum
partibus adhærebane.
Adde etiam , tefte Genebrardo in Chronicis ,
præfuiffe Synodo loannem Vigefimum tertium ,
vnum ex duobusPontificibus, à quo tamen Syno
dus obtinuit, vt Papatui renunciarer,& quidem
eam Synodum aliquo tempore non fuiſſe vniuer,
ſalem ſatis innuit Pius Secundus in Bulla retracta
tionum , quam refert Crantius in fine operis de
locis Catholicis. Quemadmodum , inquir; quo
noftro Conftantia , dum ibi fuit Synodus Vniuer
fális.
Negant auctoritatem Synodi,exceptishis,quæ
confir
Lufitanico-Latino. 417
confirmantur à Martino V. Turrecremata lib 2.
cap . 99. Cajetanus de auctoritate Papæ cap 18 .
Pyghius lib. 6. cap. s . Canus de locis Catholicis
capite 8: ad vltimum ; & alij.
- Reſolutio fic , Concilium Conſtantienſe effeap.
probatum quoad omnia , cxcepris prioribus Sel
fionibus , ſaltem in eo ſenfu , in quo illas intellexes
re Patres Baſileenſes quod Concilium ſit fupra Pa
pam eriam indubitarum .
BASILEENSE .
3. Quod attinet ad Bafileenſe , ex eo folùm acta
quædam circa.Beneficia Ecclefiafticaapprobantur
à Nicolao V. in epiſtola. ipſi Concilio annexa.
a

Concilium ipfum reprobatum eſt in Lateranenſi


vltimo Sellione 2. & in Bulla Pij ll . citata & in
5

Bulla 1. Eugenij IV. Sellionc ejuſdem Concilij


decima ſexca.
PISANVM . <

Quod attinet ad Pilanum primum , nunquam


certum fuic fuiffe legitimum, nam in eo depofi
ti fuerunt Gregorius X 11. & Benedictus XIII.
& electus Alexander V.qui tamennon cefferunt.
Quare fi Ecclefiá Concilium habuiffet pro legiti
mo , non dubitaffet de Alexandro , & Ioanne e
Ggg jus
1

418 Diccionario Geographico .

jus fucceſfore : itemque ſi pro non legitimo ha


buiffet, tunc certa eflet Alexandrum V.non fuif
ſe verum Summum Pontificem , ac proinde non
appellaflec alium Alexandrum V I.
Concilia non ex co approbantur, nec approba
tacenfenda funt, quod circumferantur in tomis,
& non fine în Eccleſia reprobata. Quia Eccleſia
non tenetur expreffo reuocare decreta particula
ria , vt patet in multis Synodalibus . Scit enim ad 1

particulares Synodales conftitutiones non pertine


je vltimam determinationem Fidei. In hoc errant
etiam periti , dum inculcant Concilia reprobata
pro Catholicis.
F. VI .
Numerantur feptem Concilia particularia ,fedge
neralia ratione capitis', abipfa preſidente Pon
tifice approbata; que ficut alia juffu Papa pri
uatim coacta , Sacerdotalia dici conſueuerunt.
1. Romanum primum , ſub Sylueftro...,
II. Aliud Romanum , fub Hilario fecundo..
111. Aliud Romanum , fub Iulio primo...si
IV. Aliud Romanum , fub Symmacho, sisi
V. Aliud Romanum , ſub Nicolao V.
VI. Aliud Lateranenfe,Gub. Marcino primo.
VII .
Lufitanico-Latino . 419

V II. Rhemenſe Prouinciale, Syb Eugenio tertio,


teſte D. Bernardo in Cantica.

Numerantur duodecim Conciliaparticulariaper


Sedem Apoftolicam , 65. Ecclefiam approbata
fine præfentia Pontificis ..
J. Antiochenum primum confirmatum à Diony
ſio contra, Paulum Samoſetanum ; non autem il
lud ſub Julio , quod numerauimus inter generalia
reprobata . ‫۔‬ Liiko

II. Ancyranum , ipaulo ante Nicænum ,& in ip


fo approbatum , C.

III.Neocælarienſe.
IV. Gangrenſe , vtrumque à Leoné quarto.
V. Toleranum primum , quoad doctrinam Fidei
contra Priſcillianiſtas à Leone.
VI. Mileyitanum , ab; Innocentio primoin ejus
Epiſtola Decrecali, que eſt 93. in fecundo titolo
D. Auguſtini.
VII. Arauſicanum , ſeu Canones Concilij Arau
ficani facti per Sedem Apoftolicam , & miffi con
tra quoſdam male de gratia , & libero arbitrio
ſentientes.
VIII. Hiſpalenſe Concilium primum , confir >
matum ,
Ggg ij
420 Diccionario Geographico
matum à Scdd Apoftolica , vc inquit Onuphrius.
ix. Toleranum tertium , quoad confeſſionem Ri.
chardi , que recepta eſt hilariter à tota Eccleſia,
vt patet ex Epiſtolis D. Gregorij'ad Leandrum .
x. Vnum Carthaginenſe à Zozimo confirmatú ;
ſunt verô ſeptem Carthaginenſia , de fex reliquis
dubitatur,
XI Quoddam Africanum à Leone quarto , eſt
que-in primo tomo Conciliorum , niſi coincidat
cum illo Carthaginenſi, vel Mileuicano, etiam in
Africa congregatis, & celebratis.
XII. Complutenſe, auctoritate Xifti quarticoa
ctum , & confirmatum ab eodem ';3 quod etiam ap
ii )
pellari poreſt Sacerdocale. : 1 : 1
3
Hæc fufficiano de Concilijs, qui voluerit omniū
Conciliorum nomina , tam Generalium , quam
Prouinciáliumſcire-, legat Carranzam in fumma
Conciliorum & Padilham in epitome Concilio
sum: jain ad intentum redeamus.
- " Treuejo em Sicilia::
- Tauriſium - y; Treuifium - y : À
Tregua";ou TrigundoemGálliza; .
Ategua- .
Treuiris, Gidade Imperialna Alemanha:
Anguilla
Lufianico - Latino. 431
Augufta Treuirorum .
Os de Treuiris : Treuiri - orū. A Treuero Nili filio .
Trancoſo , villade Portugal: Trancofum - i.
Trapizonda , Cidade na Grecia
Neocefarea - ek.
Eſta Trapizonda , antes de ſe tomar Conſtantis
nopla foi o aſſento do Gran- Turco , ficaua na Pro
uincia de Cappadocia. Tudo diz frei Bartholo
meu Carranza in ſumma Conciliorum fol. 26 .
Triadiza, Cidade de Thracia: Sardica - s.
Terdona , ou Tridona , Cidade de Italia:
Tridona -a.
Deſta diz Frei Pedro Berchorio in Reductorio
moral lib 14. cap 30. Tridona , Ciuitas eft Iralia, fic
dicta, quia tribus donis à Deo donata fit. Primi
donum eſt in vigilia Paſche , vel Pentecoſtes, in
hora baptifm , jam aqua in baprifterio ebullit; fe
cundum donum est , quod fi quis in fontibus San
cti Quintini Ecclefiæ baptizatur, vita eju said mi
nus uſquead annum quadragefimumprolongatur;
tertium donum eft, ſo fuerit pater familias, egin.
tra annum mori debeat,fulcus terræ illius cum a
ratro ſcinditur,funguinem manat , quo ſibi mor
tem effe propinquam praſagit;Sic Berchorius.
Ggg iij Trieſta
422 Diccionario Geographico
Trieſta , Cidade de Veneza: Tergelum ...
Troya , Cidade na Aſia , celebrada com o cerco
de dez annos : Troas - dis ; Troja -a.
Na guerra de Troya , dos Gregos morrerão 886.
mil; Troyanosmorrerão 076. mil ; aſli oo affirma
Dares Phrygio , o qual nas couſasdeTroya , &
Dictes Crecenſe tem a maior autoridade.
Troya em Campagna de Italia: Treci.orum .
Tricaſſinum territorium ; Abellinum -i.
Geſnero , & Luc Antonio poem eſte vltimo.
Troya junto de Setuual: Trai- i.
Tripol,ou Tripoli, Cidade de Berberia:
Leptis magna
Porque, Leptis minor,he Serrana que por outro
nome Latino ſe chama Neapolis.
Tripol Regiam de Phenecia: Tripolis -eos.
Tomou o nome das tres Cidades famoſas, que
tem a ſaber: Tyro-nis; Sydon -nis; Aradus-z
Tripol, Cidadede Cappadocia: Iſchopolis-eos
Trocare,Cidade no Reyno de Tunez:
Ai finde -es; Teueria - ia.
Tribun na Alemanha , alem do rio Rhin, junto
de Moguncia : Tribur - ris.
Aqui ſe celebrou o Concilio Triburienſe no
anno
Lufitanico - Latino. 423
anno de Chriſto 895. como diz Baronio.
Tripergola em Campagna de Roma juto a Baïas
Auernus - i.
Trugillo ,ou Truxillo,Cidade de Caſtella:
Trofilum -1;. Trugillum -i; Iulia Turrisz
Caftra Cecilia; Caftrum Iulij.
Trullo,Paço do Emperador em Conſtantinopla
Trullum.i.
Aqui ſe celebrou aa ſexta Synodus Conſtantino
policana, que tambem ſe cuſtuma allegar , Sexta
Synodus in Trullo.
Tranto , lugar , & rio na Marca de Ancona:
Truent um - i.O

Tuburba, Cidade de Mauritania , junto do rio


Bragada: Tuburbis - is. Vide Plinium
lib . s : cap 4 .
Tuccede, Porto de Inglaterra: Tuefis- is.
Tuccino, lugar na Betica: Tuccara‫ܝ‬
Vnde Tuccitanus - a - um .
Tudecio , villa de Italia:
Turde- is; Turdea - el.
Tudela , villa de Nauarra :
> Tucris - is.
Tudeſcos, ou Alemaēs : Teutones -num ;
Teutonici- orum . Teutoni.orum .
Tumbóz
424 Diccionario Geograph:ico
Tumbez , Cidadedo Nouo mundo:
Tumbaum- ei. Vide Leuinum Apollonium .
Tunez , Cidade na Africa :
Tunetum - 1; Tunes- tis.
Eſta foi ganhada por Carlos V.no anno de1538.
Tunez , Reino na Africa Numidia vetus.
Porque Numidia noua heo Reino de Bugia.
Turqueſtan , Prouincia de Aſia:
lonia - ia; Aria.12.
Turquia , ou Turcia: Teucria - is.
Turquia menor: Turcia.ia .
Ex Sabellico Ænead. 1o . lib . 10. Thracia - ik.
Turol , villa de Aragão:
Turrutia; Tintana.d.
Turrena , Cidade em Italia:
Turrita Metropolis.
Tuy , Cidade de Galliza fundada por Diomedes
Grego, que lhe poso nome de ſeu Pai Tydeu .
Tyda.a; Tue-es; Tyde- es;
Tudis - is; Tuitana.a.
O Biſpo de Tuy Dom Frei Prudencio de Sando
ual eſcreue largamente de ſua fundaçam , & anti
guidade , & os Biſpos que teue.
Turſe na França; Osdaqui: Taruſates -- tum .
Tefne
Lufitanico-Latino 425
Tefne; rio que nace na Serra do Athlante ma
ior, & vai junto da Cidade de Harergol: Siga - .
Tifelfer , Cidade da Prouincia de Fez.
Tamiſida - a.
Tignident, Cidade que perecco na Prouincia
de Tenez , & Reino de Tremecem :
Cæfarea -- ek..
V
ACCEOS, Pouos em Caftella a velha:
V.Acceos, Vaccai - orum .
Vardulos , ou Bardulos , Pouos em Caſtella à
velha: Varduli- orum .
Mariana de rebus Hiſpanię.
Vadiana , ou Vannes: Venetum.i.
Os daqui: Veneti - orum .
Valachia , & Moldauia: Myſia inferior.
Valadria , Prouincia de Europa: Dacia -ia.
Valada , campo por baixo de Santarem como
dizMa rinho liuro 4. cap. 20. Balata . & .
Valamia , rio na raiz do Monte Libano:
Eleutherus - i.
Val boa , Moſteiro antigamente em Portugal:
Vallis- bona - A.
1
Hhh De
416 Diccionario Geographico
De ſua fundaçam vide Cabedum de Patronatu
Regiæ Corona.
Val de Nebro , villa em Aragão:
Nemetobriga; Nemeterica - & .
Efte ſegundo Nemeterica poem o Doutor Bena
to Pereira em ſua Proſodia.
Valença , Cidade , & cabeça do Reino de Ara.
gão: Valentia . a; lulia Valeniia;
Colonia lulia Valentia.
Foi chamada por ſobrenome Roma , porque
Romus he Oo meſmo que Valens , & Roma que
>

Valencia.
O Reino de Valença tinha os Pouos Conteſta..
nos, Edetanos , Baſſecanos , & Oretanos. Veiam
ſe Britto 1. parte de ſua Monarchia, liuro 3. cap.11.
Reſende liuro 3.3 Lucio Floro libro 1. cap. 16. Va
ſeu cap. 12. Sabellico libro 34. Plinio libro 3 cap.
3. Ptholomeo libro 2. cap. 6. Pomponio Mela li,
bro 3 & dizem que Remo edificou Valença.
Valença, Reino: Terraconenfis Hifpania.
Valença do Minho , villa de Portugal , Entre
Douro & Minho: Valentia.a .
Valença de Alcantara: Valentia.d.
Mas pôrſe ha húa diſtinçam , como Interamné
fis
Lufitanico-Latino. 427
fis Valentia , por Valença do Minho: & Valentia
ad Tagum , vel Valentia ad Norbam Cafaream ,
por Valença de Alcantara.
Valence , Cidade de França, ſubter Rodanum
inter Allobroges : Valentia Allobrogum .
Valeria, Regiam : Oferia - ia.
Luc'Antonio em ſeu Vocabulario Toſc. Lat.
Val Compare , terra de Vlyffes: Ithaca-a.&
Val de Vez , Entre Douro & Minho :
Vallis de vice. Dom Frei Prudencio de
Sandoual nas antiguidades de Tuy.
Val de Chaul , ou val de Chius na França , no
Ducado de Borgonha, aonde fica o Moſteiro de
S. Viardo . Vallis Caulium .
Valeria la vieja , villa de Caſtella Valeria-e.
Valle de Comera: Vallis Comea .
Ex Viterbenſi fol. 19 .
Valle de Olid , Cidade de Caſtella:
Valifoletum -i; Vallis Oleti;Pincia - ie.
Valle de Olid , ou Valledolid ,Valle de lides,val
le de demandas , por fefentencearem , & iulgarem
ahi muitas cauſas, & alli Valledolid he o meſmo
que Valle de lid , aſli o diz Rodrigo Mendez da
Sylua en ſu Poblacionde Eſpanha.
Hhhij Valle
D i c c i o n ario Geographic
428
Valle de Olid, por ſer valle deOletMouro , que
a peſſouio , Sic Auelar no que eſcreueo a Frei Ma
noel Rodriguez acerca da origem de Auis, & anda
eſte tratado no fim do primeiro tomo das Que
ſtoens Regulares do dito Fr.Manoel Rodriguez.
Commummente os Latinos chamão a Valledo
lid no Latim Pincia; folgara eu que me enſinarão
a rezam . Eu dou aa minha , Alexander ab Alexan
dro contando as portas de Roma , & dando a re
zam , & origé de ſeu nome , conta húa por nome
Pinciana , & diz que ſe chamou affi à proximo pa
latio ; iſto diz Alexander ab Alexandro da porta
Pinciana ; o que ſupoſto , podemos dizer que re
chamou Valledolid Pincia , quia in ea fuit Regis
Hiſpaniæ Palatium , vel quia quaſi proxima Pala
tio. Eſtando eu com eſta rezam contente , pois ou
tra nam achaua , quando menos cuidei, acho em
Raphael Volaterrano a etimologia dePincia con
tando elle as portas de Roma, pondo a Pinciana,
diz Pinciana à Pincio Senatore , o que ſerue pera
declarar o nomePinciana, tambemſerue pera de
clarar o nome Pincia .
Valenciennes, na França em Picardia:
Valencene - arum .
Valencianos
Luſitanico-Latino. 429
Valenceanos, em França: Octoduri- orum .
Valle de Mona: Mefenij-orum .
Valle Lauadia na Grecia: Dores-ium .
Valle de Moriana : Brannouices -cum .
Valle de Seſſa, ou Nouaria: Seffitanipopuli.
Valle Beneuentana : Beneuentum -i.
Valleſios, pouos de França: Valleſij-orum .
Valiza , Monte: Rhodope - es.
Vandoma , na França , em ſua lingoa Vendor,
me : :: Vindicinum - i; Vindinum - 1.
Vanes em Bretanha : Venetia - ik .
Vanes na Gallia Celcica? Dariorigam-..
Eſta da Luc'Antonio .
Vakapù : Pila Getica . ExOrtelio .
Varennas na França : Varenne • arum .
Vardarorio : Exius - j.
Varo , rio que diuide aa Prouincia Narbonenſe
de Italia : Varus - in
Varna, Cidade da Myſia inferior:
Odeffus -i.
Vaſias na França : Vafium - ij .
Vaſilica , Cidade na Grecia:
Sycion -nis; Mecona-nai
Outros eſcreuem com B Baſilica.
Vaſilipota
430 Diccionario Geographico
Valilipotamo, rio do Peloponeſo:
Eurotas; Eurota - a .
Outros eſcreuem Balilipotamo com B:
Vate , Cidade em Colchos : Sarace • is.
Vandonia em Morea: Pſophis - is.
Vaus ; monte na India ; por outro nomeMonte
Victorial:Victorialis mons; Victorialis - is.
Neſte Monte Victorial apparecco a Eſtrella aos
tres Reis Magos : Defte Monte falla o autor da
obra imperfeita , Homilia 2. & o noſſo Pelberto
no Sermao primeiro dos Magos.
Vbeda , villa de Andaluzia :
Salduba - R Bebrum - e.
Luc'Antonio lhe da por nomes Latinos os ſe
guintes : Vila; Iulia - R.
V berlingen , Cidade: Ulma - R.
V draga ,Cidade de Alemanha: Scampes-dis.
Vderço , ou Oderço , Cidade na Marca Triui
giana: Opitergium - j
Veczel: Venecia -ie; Vlpia Trajana.
Velez-Malaga em Andaluſia:
Manoba; Vrcefia.a.
Velez de la Gomera na Africa: Achrath.
Velona , Cidade de Grecia ; alguns eſcreuem
Vallona
Lufitanico-Latino. 4"
Vallona: Apollonia - ie; Audon - ni ;
Aulorum Nauale. Luc'Antonio .
Vegeth , ou With, Ilha: Vectis - is.
Velino, junto de Capua: Abella- a.
Velitre , junto de Roma: Velitre - arum .
Venafro , no Reino de Napoles: Venafrum -i.
Venaiſin , Condado em Prouença de França:
Comitatus Venufinus. Ex Orielio in Theatro.
Vemburg , Cidade: Claudonium- ij
Venoſa , villa da Pulha em Italia:
Venaſium - j; Venoſai- a.
Veneza , Senhoria per ſi em Italia :
Venetia - arum .
Foi Veneza edificada pellos Hunnos , & de
Hunnetia fechamou Henetia , & de Henecia , Ve
necia .Virgilio 3. Æneidos diſſe;
Heneti coluere viri.
Fica Veneza junto , ou dentro do Mar Adriati
co , foi edificada por Antenor Troiano ; vide Piū
II. na ſua Europa cap. 38. tem ſeſenta & duas I
grejas Parrochiacs, & outros tantos Moſteiros.
O Deam deS. Marcos de Veneza pode vſar de
mitra, & bago , & de inſignias Biſpacs por priui
legio , que lheconcedeo Alexandre IV,no anno
de
Diccionario Geographico
de2mil
4; duzentos cincoenta & noue annos ; vide
Illeſcas 1. parce liuro 5. fol. 350.
Vercel, Cidade de Saboya : Vercella -arum .
Vera , no Reino de Murcia , ou Liam :
Virgiz Vrce- is; Vrci; Varea -ek.
De Virgi , Virgitanus Lacus, de quo Frei Ma
noel dos Anjos fol. 57.
Verche ; Os daqui: Vnelli-- orum ..
Veria , Cidade de Macedonia ; & outra dette
nome na Syria: Beræn - 02 .
Verolamio , Cidade de Inglaterra:
Verolamium - j.
Verona, Cidadede Italia , na Marca Treuigia
na , nam longe dos Alpes, illuſtre com o nacimen
to de Catullo , & dousPlinios: Verona - a.
Verona , quaſi Brenona , porque foi edificada
por Breno Capitam Frances .
Veſperin , Cidade de Auſtria: Rhispia - ia .
Veluuio , Monte vezinho de Napoles:
Vefuuius ij. Vide Monte de Somma.
Vermandois naFrança : Veromandui-orum .
Vetrala em Italia :Vetus Aula ; Forum Caffij.
Efte vltimo lhe da Luc'Antonio .
Vetrana , Cidade de Otranto : Veretrum -i..in
Vex
Lufitanico -Latino. 433
Vexin ; Os du Vexin , ou de Bayeux:
Vellocafes - fium .
Via Latina em Roma : Via Latina,
Vgenco em Otranto: Vxentum.i.
Viarone, Cidade em Berry na França:
Auaricum - i.
Viaroher , Cidade de Tranſiluania:
Bocanum Hemerum .
Vicenzia , ou Vicencia , Cidade famoſa entre
Verona , & Padua: Vincentia - a.
Vich , vide infra Vique.
Victoria , Cidade de Nauarra , aſli chamada por
Dom Sancho Rey de Nauarra no anno de108.
Victoria; Camarica; Vadinia - a .
Eſte vltimo poem Luc'Antonio , mas ſem du
uida he por outra Victoria.
Eſta Victoria de Navarra olim Biſargis, ou Be
fera ficaua no Reino de Liam junto do rio Ebro;
Poholomeo libro 77. capite 6. Venero no Enchiris
dion fol. 11 .
Victoria , villa de Eſpanha em Byſcaya :
Bellica; Vellica; Beforja; Vadınia- a.
Vianna de Lima , villa de Portugal: Vianna &.
Vianna do Minho foi fundada por el Rei Dom
lii Affonſo
434 Diccionario Geographico
Affonſo o Terceiro no anno de 1266. o lugar ém
que ſe fundou Viana , chamauale Atrio , & cha
mouſe Vianna por poder na bondade compétir
com Vianna de Auſtria , ou de França ; vejaſe a
vida de Dō Frei Bartholomeu dos Martyres f. 46.
Vienna de Vngria , ou Auſtria:
Vienna; Iuliobona; Vindobona; Flaviana -a.
Eftes quatro poem Luc'Antonio , Barboſa poē
os ſeguintes: Ala Flauiana; Caftra Flauiana;
Flauiana; lulioboná.
Daqui fugio o Turco a Carlos V. no anno de
mil quinhentos trinta & cres.
Vienna , junto do rio Rhin: 1

Vienna Allobrogum .
Vienna , quafi Biennua , quia biennio conſtru
cta fuit.
Verden: Verda - R.
Vierço em Caſtella , donde foi natural S. Fru .
étuoſo Arçobiſpo deBraga: Vergidum - ;
Vigerra em Caſtella: Vicaria.ia .
Villa de plata no Nouo mundo :
Argyropolis -eos.vide Leuinum Apolloniú.
Villa franca de Penades em Eſpanha , entre
Terragona, & Lobregate: Carthago vetus. lea
Lufitanico. Latino. $st
Ita Gerundenſis em frei Franciſco Diago na
Hiſtoria dos Condes de Barcellona liuro 1. cap. 2 .
Villa franca , Montes de Occa, villa de Caſtella:
Auca Colonia; Auca Patritia.
Villafranca de Niſa , villa de França:
Herculis Portus.
Villanoua de Fozcoa em Portugal:
Caliabria -ia.
Villanoua de Portimao no Algarue , conforme
Reſende: Portus Annibalis.
Villafranca , junto de Lanciano Cidade
Larinum -l.
Villanoua de Lorena: Vellaunodunum.i.
Villaviçoſa em Portugal:
Callipolis - is. Ex Reſendio.
Foi Villaviçoſa aſſento dos Excellentes Duques
de Bragança ; teue Bragança ſete Duques; o Pri
meiro foi Dom Affonſo filho del Rei Dom loao
o l . caſado com Dona Beatriz filha de Nuno Alua
rez Pereira ; Oo vltimo foi Dom Theodofio Pai del
Rei Dom loam oIV . filho da Senhora Dona Ca
tharina ; Efte Septimo , & vltimo Duque morreo
em 29. de Nouembro de630 .
De Villaviçoſa faz mençam Reſendeliuro 4:
lii ij Car .
436 Diccionario Geographico
fol. 237. aonde diz ſer aſli chamada abamænitate .
Dalhe por nome Latino Callipolis , aproueitando
ſe do Grego. Oufoſſe tomando o nome de Calli
polis de Calabria, de quem falla Pomponio Mela
liuro 2.capire 4. & Plinio liuro 4. capite 12. & fica.
ua na Ilha Naxo , aqual outroschamauaõ Diony
fioda à vinearum fertilitate: vide Menæciuin in
Reſendium fol. 262 .
VillaRealem Tras os Montes: Oppidă Regale.
Carualho in principio operis de Teftamentis.
Villalam , villa de Caſtella: Ania; Liuia -1& .
Villar de Pedroſo , villa em Caſtella :
Auguſtobriga - a.
Villanoua dos Infantes, no Arcebiſpado de To
ledo , donde foi natural Santo Thomas de Villa
noua Arcebiſpo de Valença , cuja vida efcreue
Frei Duarte Pacheco Meſtre na Religiam de S.
Agoftinho: Villanoua Infantiū ; Laminius ager.
Vililla , lugar em Aragão : Iulia Celfa.
Em Vililla de Aragão que antigamente foi Co
loniachamada Iulia Cella , ha húa Campana que
ſe toca per ſi , & tocaſecom o ſom trifte , feo luca
ceſſo ha de ſer triſte; & com fom alegre, ſeofuc
cello hadeſeralegre. vejanſe Martin Delrio, Mar
COS
Lufianico- Latino. 437
cos Xauier , Maiolo , Valle de Moura de Incanta .
tionibus ſectione 1.1 capite 1. n. 27. & capite 8. ſect.
2. Barreiros ſobre o Itinerario de Antonino Pio.
Villar de Frades , Entre Douro & Minho , &
Moſteiro de Frades de S. Eloy, fundado por Dom
Godinho Viegas , como diz Cabedo de Patronatu
Regiæ Coronæ. Villarium Monachorum .
Vejafe Frei Antonio da Purificaçam na ſegunda
parte das Chronicas de Santo Agoſtinho.
Villena , villa de Caftella , cabeça de Marque
ſado : Bigerra - do
Viſela , rio de Sarmacia: Viſtula . d.
Na Sarmatia da Europa fica eſte rio , como diz
Ptholomeo libro 4. & delle 0o Viterbenſe.
Viſera , rio de Saxonia :
Viſera - 2. Ex Sabellico .
Viſeu , Cidade de Portugal::
! Vifonium -13; Carca Vifontium .
Efte ſegundo poem Raphael Volaterrano libro
2. fol. s.
Vicegodos: Godos & Vicegodos he oo meſmo,
ſaõ a meſma naçam , sô ha differença, que osGo
dos habitauão em a parte Oriental, & os Vice
godos em a parteOccidental. : Deftrogoshi-orū .
lii iij De
o a
438 Diccionari Geographic
De Wafter palaura Gothica , que fignifica Occi
dente : Saauedra in Corona Gorica na vidade Ala
rico fol. vide verbo Godos
Vicdofona , junto dos Pyrincos :
Aufa ; Aufona-adi vide verbo Vique .
Vintimiglia , terra na Ribeira de Genoua:
Intimelium -ij; Albintimelium.ij.
Vintonia , Cidade deInglaterra Vvintonia -a.
Vique , Cidade em Catalunha:
Aule -is; Aufa; Aufetana . 4; Aquariouicum.i.
Vicieſca , ou Viuieſca , villa em Nauarra:
Vefci. Huerta in Plinium.
Viterbo , Cidade deItalia:
Vetulonium - ý; Vetulonia - ia.
0

Viuiers na França :
Caſtrum Vivario ; Alba Heluetiorum .
Vizela , lugar , & rio de Entre Douro & Minho;
o rio ſe miſtura com o Aue , & ambos perdendo
o nome , ſe metem no mar em Villa de Conde:
Auicela - a.
Villa de Conde', Entre Douro & Minho:
Villa Comitis.
Nem em antigo, nem moderno achei nome La
tino deſta villa ; Neſta villa eſta oinſigne, & Real
o
Conuento
Luſitanico - Latino. 432
Conuento de Freiras Franciſcanas de Santa Clara ,
fundado por Affonſo Sanchez , filho baſtardo del
Rei Dom Dynis , oqual por nam ter filhos, & ſua
molher o dotarão , & ambos eſtam ahi ſepultados.
Vmarabca , rio de Marrocos:
Cufa - R; Rufibide - is.
Vmbria , Ducado de Spoleto , vide Ducado de
Spoleto : Vmbria - ia.
Vngria, Reino de Europa:
Vngaria, ou Hungaria - 1a; Pannonia inferior.
Voce em Latio : Volce - is.
Junto deſte lugar fica o monte Volcentario ,
hoje Argentario ; Monte Argentario he hoje Ser
ra deSegura , como quer Mariana.
Vodena , Cidade de Macedonia : Edeffa - a.
Voluche,entre Çaragoça , & Aſtorga ; ou Ca
latañazor em Aragão: Voluca- d .
Vide Dom Thomas Tamayo de Vargas no ſeu
Dextro defendido .
Vouga, rio que nace na Serra de Alcobaça , &
ſe mete no rio Agueda , & ambos entraõ no mar
em Aueiro : Vacca - a ; Vacua- & .
.

Eſtes dous vltimosnam ſao tam vſados; Poholo.


meo diz ; Vacca oppidum , flumen ; porquefi
1 gnifica
440 Diccionario Geographico
gnifica orio Bouga ou Vouga & o lugar Bou
zella ; vide Rodrigo Mendez en ſu Poblacion de
Eſpanha, & Refende.
Vr, patria de Abraham :
Vrchoa - a; Vrchoe - ois.
Vrno texto ſagrado, he Cidade , & nam dicçam
que ſignifique fogo; Lyra, Lippomano , Honca
la , & Abulenſe in Geneſ. 11. 9. 20 .
Vrbino , Cidade de Italia: Vrbinum -i.
Vibinum ab vrbe Roma , quia prope Romam,
& à bina Legione , porque duas Legioens Roma
nas , ſendo vencidas , & tendo vergonha detornar
à Roma edificarao Vrbino ; tudo diz o noſſo e
ximio S. Bernardino de Sena in Sabbato poft Do.
minicam fecundam Quadrageſimæ.
Vulcurno , rio de Capua: Vulsurnus.i.
Voraginca , ou Boraginca com B . lugar pouco
diſtante de Genoua , como diz Sixto Senenſe libro
4. verbo Iacobus de Voragine ; & Frei Hernan
do Camargo ,y Salgado no Epitome delua Chro
nologia ſagrada: Vorage- ginis.
Deſte lugar foi natural lacobo deVoragine , &
tomou da terra o nome ; ſupoſto que eu tambem
achei , que ſe chamara de Voragine , propter crc
bras
o
Lufitanico-Latino. 441
bras allegaçoens: porque ſe Pedro Comeſtor ſe
:

chamou Comeſtor ( Comedor ) quia librorum


helluo ; afſi Iacobus de Voragine ſe chamou de
Voragine , por ſtudioſo , & comedor de liuros,
que Vorago ſignificao comedor , & ogargantað.
Vormacia, Vide Wormes.
Voſtança , Cidade emMacedonia:
Andariſtus - 1.
Voftica, Cidade de Achara: Bura - a .
Vren , Pouos em Dacia : Tauriſcia orum .
Vrgel , Cidade de Catalunha :
Ilergetum - ti;Vrcefa -a;BiBergidum
du
- j.
Vrinha em Caftella :: nca - Q.
Vítica , Ilha de Sicilia : Vftica - l.
Vito , Cidade de Inglaterra: Rotoſtabium - j.
Vtina ,Cidade de Italia:
Viinum - i; Lugodunum - i.
Vtrech , ou Vtrich , Cidade de Frandez :
Vltrajectum -i.
Vtreira, lugar junto de Seuilha:
Italica -a& ; Siarium -ij.
Daqui foi Şilio Italico , tam bom Orador ,como
Cicero ; & tam bom Poeta , como Virgilio , le
gundo diffe Marcial:
1
Kkk Sacra
431 Luſitanico-Larino.
Sacra Corburnatinon attigit ante Maronis,
Impleuit magnum quam Ciceronis opus.
Walachia , ou Valachia , Prouincia da Europa:
Dacia - ie.
Vicheſtre, Cidade de loglaterra:
Camadolanum - ė.
Were , rio de Inglaterra: Vedra.a .
Wique , ou With , Ilha de Inglaterra, ou junto
della: Vectis - 25.
Witemberga, Cidade deSaxonia , naqual Lu
thero fez Conciliabulo anno de 1936 .
Calegia ; Colegia -ia.
Wirtzburg em Germania :
Arraunum - Herpibolas- cos.
Wormes, videVormacia: Vormatia - ia .
Vulcaneto , Ilha: Euonymusi-...
Vulcano , Ilha de Sicilia : Kuloania.in .
Vzi , ou Vali , Cidade de Elide, Sario.de Arca
)

dia: Stymphalusado
V zes , ou Vzez , Cidade de Africa ,
Vrica - Å. Luc'Antonio poem
Vzes , Pouos : Nitiobriges- gum .

Xacca
Lufitanic - Latino,
X
AccĀ , Cidade de Sicilia:
X Acc Heraclea -ea .
Xainozes , Cidade de França:
Mediolanium - 23. Santona-arumi
Xalon na França:
Cauillonum -iz Catalaunium -ý:
O primeiro Cauillonum .i poem Mariana,
Xalon , ou Salon , rio de Eſpanha:
Salo - nis. Vide Salon in littera S
Xamberri, villa de Saboya: Ciarnm -4.
Xantho , rio de Troïa : Xarcbusado
Xantonge , na França:
Apud Santonas; Colonia Trajana.
Porque neſta terra differaõ aa Traiano , que era
Emperador. Beatus Rhenanus in prologum Senes
cæ o diz .
Xenil , rio : Singilis.
Xatiua , Cidade de Aragão:
Setabis - is; Sarabis - us; Augufta Valeria.
Xenuofa , Cidade deTheffalia Heraclea - ea.
Xerez de la Fronteira, villa de Caſtella:
Cafarianna -A.
Kkk ij Olim
444 Diccionario Geographics
Olim Cadoyna , ou Sadoyna: Cæfarianum -s.
Xerez de Badajos: Seria.ia.
Xerica , Cidade no Reino de Aragão:
Arfi - orum .
Xetafe, Cidade: Tituacia - ia.
Xilef, rio no Reino de Tremecem :
Carteuno- nis.
Ximera , Serra de Africa : Abyla - a.
Xiràs , Cidade de Perſia: Perſopolis - eos.
Vide verbo Siras ; Xirasantigamente foiMetro
poli , & cabeça da Perſia , tam grande que teue
ſere legoas em circuito , como diz loam de Bar
ros , & delle o traz o Padre Frei Antonio deGo
uea , & deziale em prouerbio , Quando Xıras e
ra Xiras , o Graõ Cayro era fua Aldea.
0

Xucar , rio de Eſpanha, que paſſa por junto de


Cuenca : Sucro - nis.
Z
Z A BACHE , Cidade deArabia Feliz::
Zabaria, Cidade de Auſtria: Siropa
Zabergalead , Cidadede Suria: Dium - j.
Zadra , ou Zedra , Cidade na Africa no Reino
de
!
1
Lufitanico -Latino 445
! de Tunez: Auligada; Aufigeda; Epthlom aida-e.
Zael , terra da India , junto do Ganges:
Sobura - & . Luc'Antonio poē Sobura Emporiü .
Zaffarana , Ilha do açafrað: Serepha - .
Zaffa, ou Porto de Taffa: loppe - es.
Zagar , rio de Galacia , ou de Bithynia:
Sangaris - is; Sangarius- j.
Zahara terceira parte da Africa:
Lybia inferior. SicPcholomæus em Mar
mol no liuro primeiro da deſcripçam de Africa.
Zama , Cidade de Africa: Zama - .
Zamora , Cidade deCaſtella : Sentica- a .
Ex Mariana , & omeſmo Mariana diz , que o
nome l'arabes que lhe dao , heo nome de Toro , &
nam de Zamora , tambem ſe enganou Luc'Anto
nio em lhe dar dous rr dizendo Zamorra : tambem
lhe dam por nomes Latinos :
Numantia - 1&; Sifapon -nis.
Zante ,,Ilha do Arcipelago: Zacinthos.i.:
Zanara , Porto na Africa , na Regiam Cyrenai
ca: Diaraa -a.
Zania , Cidade de Paleſtina ; ou Iamnia;
lamnia ; Tamnicia - 12. O

Zaorat, Cidade de Tripol : Pofidone-is.


Kkk iij Zamos
446 Diccionario Geographico
Zamos , rio em Tranfluania :
Samos fluuius; Ex Ortelio.
Zara , ou Iara, Cidade de Eſclauonia :
ladra ; ladera - . .

Zaralaſi, lugar em Napoles; Zarex -gis.


Zarſi , lugar na Arabia felix ; Jambia - il.
Zazzebes, na Tranſliluania; Zabeus - ei.
Zefano , lugar emCappadocia; Cerafus-untis.
Zelanda , Ilha; Matriacum.i.
Zezere , rio de Portugal, que nace na Serra da
Eſtrella , ſobre a villa de Manteigas, & ſe mete
no Tejo na villa de Punhece;
Ozecharus; Zecharus • i.
ziana ,terra na Prou. Tingitana; Dobrix -cis. i

Zia, Cidade, Caq - a .


Zeylao , ou Ceylaõ noReino de Nubi;
Analites- és Taprobana - &.
Zeyron , Cidade: Ceneo-nis.
Zelia , Cidade na Alia; Cyzicus ..
Zeruiza , Çidade de Liburnia; Salonia-ja .
Zez , Cidade em Pannonia;
)
Inolum . į 1

Ziton , Cidade de Theſſalia;


Thebe Theſalica; Thebe Phriotidis.
Zoara , Cidade de Perſia ; Zoara - do
Efta
Diccionario Geographico 447
Erta Zoara primeiroſechamou Bala , depois Se
gor , depois Zoara. Ita Pererius in Geneſim tom,
3 . fol. 498. Segor , id est paruitas; & o meſmoſi
gnifica Zoara, com eſta differença , que Segor he
palaura Hebraica, & Zoara he palaura Syriaca.
Zoltamia , Cidade de Media ;
Heraclea - ea; Achais -dis. O

Zonichia , Cidade de Meſſia, na Grecia patria


de Neſtor ; Pylus - 1.
2 Zorma, lugar na Arabia Felix;
Rhaunati Pagus.
Zurich , junto dos Alpes , na terra dos Suiçaros ;
Tigurinus Pagus.
Os daqui; Tigurini - orum .

FINIS
Laus Deo , Sanctißimæ Virgini, Seraphico Patri
Franciſco , omnibus Sanctis.

r
1
Index Latinus 449

SYLLABVS LATINVS
NOMINVM PROPRIORVM
Regnorum ; Regionum ; Prouinciarum ; Vrbium;
Villarum ; Caſtellorum ; Oppidorum ; Fluuiorum;
Montium ; atque Syluarum .
Achaïa ; Achaža, vulgo. Morea ,vidc
A Acaia.
Batos- i ; Abato Ilha, Achelous; Aſpropotamo.
A Abdera; Almeria . Acheron - ontis ; Acheronte,rio.
Abdera ; Polyftılo. Acidalia ; Fonte em Boccia .
Abd irana; Arriana. Achais - dis; Zoltamia.
Addas-e;Adda,on Ada rio. Accitana colonia ; Guadix, videsupra
Abella; Velino. Acci .
Abida; Belina. Acra Iapigia; Cabo de S. Maria .
Abila ; Anila , outros eſcreuem Actagas ; Drago rio,ou Gergento .
Abyla - æ , mas com outra fignifica . Acrat; Megcima, on Veles de la Goa
çam,vt infra. mera .
A
A bnoba ; Bôr monte . Actium promontoriú; Cabo de Figalo.
Abobrica ; Riba de Awe. Adana - 2; Adena.
Abobriga ; o meſmo. Ad cliuum Cucumeris; em a ladei .
Abredonia -as;Cidade,dVniuerſidade ra de Cogombro.
em Scocia. Addyma ; Tod de Lez .
Abricantorum Ingena; Auranchez. Ad Septem aras; Açumar , on Ale?
Abrutium - ij ; Abraço, on Abruzzo. grete em Portugal.
Abadacacum - i ; Burcharfen om Ger- Adiabena; Botan.
mania. Adriaticus finus; Golfo de Veneza.
Abula; Anila , vide Abila . Adrumetú - i; Adrumez , on Macometa
Abyla-x; com ,7 Serra de Marca em Adurenſium ciuitas; Ayre.
Africa. Aduatici orum ; os de Anuers, on de
Acaſa- æ; Acaſa,algüsefcrent, Achaža Bosledwc.
Acarnania -æ ; Acarnania. Adui orom; os de Autum .
Acci -orum, Guadix . Ægeum mare; Arcipelago.
Acelta; Segefta. Ægyptus.is Esgpro.
LII Dc
40 yp'o e
Index Latinus.
De Æg vid multa apud Plini- ça,aondefefezo Concilio Agathen .
um ,lib 5.cap.9. Strabonem lib.17 . (e,no anno de quinhentos , no tempo
Piholoinæum lib.4.cap.ó. Amia. delRey Alarico em a Baſilica de S.
num Marcellinum lib . 22 . Andre : foi Concilio Promincials
Ægyptusolim dicta Aeria , vt Eule- nelleſe acharam 35. Biſpos.
bits. Ægyptus , ideft,anguftiç, li. Agatho nis; Agathopolis is cos; .

ve tribulationes, Mompilber, em fua lingoa , Momo


Ægedica çi Idanba a Velha pillier.
Ægitta-x; omefmo. Agaunum - i; S.Mauricio.
Ægina ę; Legina.
Agenoum.i; Agen,on Angoleſmene
tia
Ægna -z ;Iſch ia,ou Iwwe naci a, Ilba: França,
outros efcrenem ſem dipihongo E. Agerenſis Ciuitas; Agen
Aginnum - i; Aginum -i; omefmo.
.

gnatia æ. Agira ç; S. Phelippe de Argirona.


Ælath ; Ailoth,
Ælia; Ierufalem , vide verb.Ierufali. Agmauiiphe - es ; Zabache.
Ælia Ricina; Resanali, A golina ; Lara.
Ænılia -a ; Emilia , on Flaminia , ou Agragas ; Gergento ,
Romandiola ou Lombardia, aquem Agrigentum -i; o meſmo Gergento.
do Pô. Agyrium -ij; S. Phelippe de Agirone
em Sicilia .
Emaus ; Emaus,
Æmonia ; Emonia , Ala Flauiana; Viena de Vngria .
Æmus; Emo monte. Alana . 2; Alicante .
Æolia; Eolia. Alanorum domus; Alenquer.
Æquicolæ -arum ; os de Abruze. Alanus-i; Alano rio.
Æthna æ; Mongibelo. Alacretum i; Algrére em Portugal,
Aiolia? Etolia . ex Refendio .
Africa; huma das quatro partes do Alaricoa; Alarcon .
Alarda; Alarda rio .
mundo .
Em Africa Cidade ſe fez Concilio, Alata caftra ;. Edeimburg em Scocia,
Ő allegare o Concilio africano, por Alatrium ij; Alatro ,Cidade em Camo
fe fazer em Africa Cidade; defte pagna de Roma.
Concilionon meminit Carrança, Alauona; Alagonrio.
Africa minor; Berberia. Alba Aggulta ; Albi.
Agaria - a; Agaria , Cidade deSar . Alba Græca; Alba real, Belgrados,
on Turim .
macia, donde vem o Agarico , GONDO Alba Heluetiorum ; Vimiers.
diz Laguna ,lix703.cap.i
.
Agatha-z Agathopolis is; - cos Alba Iulia; Mepfuburg:
Agathe-. cs; Agde ,, lugar de Fran . Alba Pompcïas Alba deMonferrato
Alba
Index Latinus. 451
Alba Quercus; Albuquerque. Alone - is; Alicante.
Albenle municipium; Arjona . Almoſterium -ij; Almoſter, Moftes
Alberacinum - i; Frias . ro de Freiras Bernardas Bras Frei .
Albigenſium Ciuitas; Albi:dos Albi. re de Pina na vida de S. Izabel,
genfes,vide Caſtroaduerfus hæreſes. hb . 1. cap. 7 .
Albintimelium , ox Albium Toteme- Alpes- ium ; Alpes Montes,
lium; Aluenga, lugar de Gerona, Allium -i); S.Sonerina.
ou Vintimilia, como quer Luc - An. Altinum-i ; Latiſana, on Tercello, on
tonio de Benilacqua. Altino.
Albana Ciuitas, Bachan , Alciſſiodorum.i; Auxerre.
Albion ; Bretanha .
Aluona; S. Angelo,lugar deLiburnia.
Albigaunum ; Aluenga , vide Al . Aluitum.Deci; if.
iluito no Alentejo , Ca
104.n.s.
bintimelium . bedo
Albis; Elb rio . Amæa- zç; Portalegre, olim Ammia,
Albis.is; name que teve o rio Tybre, como diz Torge Cardoſo na i. parte
Vide Titum Linium . defeu Agiologio.
Alba longa; Albalonga. Amalphis; Melf,Cidade de Napoles,
Alba Petra; Pedralua, Anandros.i: Amandro Ilha .
Alcayrus -i; o Cayro. Amanum - i: Corunba.
Albicaſtrum -i; Caſtello - Branco. Amaranthus - i : Amarante , Entre
Alefumum -i; Alefoins, Conſelho graz Douro, o Minbo.
de em Portugal. Amaſea : Amafia .
Alega ; Alga Ilha. Amaſtris: Semafro.
Aleltes ; Ešte ric;junto deſte fos morro Amathus : Amarhunte.
S.Vitouro nas Golladas. Amarhunta: o meſmo.
Alexandria ; Alexandria , om Scano Ambianum ? Amiens.
deria no Egypto ; primeiro fe sha- Ambiani : os de Amiens.
mou,Nő,vide
Nô Plin.lib.5.cap.10 . Ambracia: Laria .
Alexia æ; Auſſois na França ,on Ali. Ambronicus ; Canton de Emme.
ze, on Larſſois; deſta Cidade ſef az Amenanus- i: Iudicelo,rio.
Amenis - is: o meſmo.
mençam nos comment.de Cafar.
Alfara; Mabedia. Ameria ę: Almerina ,on Ameria .
Alga; Alga Ilha , America æ : America , quarta parte
Algarabium ; Algarne Regno. do mundo.
Algarbium -ij, o meſmo. Amida : Caramida ,ou Laramit,
Algidum- i ; Roca di Papa, lugar de Amiſum i : Semiße.
Italia,junto de Fraſchati. Amiternum- i : Aquila Cidade de Can
Allia.æ; Caminate ,on Mofa,rie. pagna, unde Amiternus ager.
Lll ij Amor
452 Index Latinus .
Amorgusi : Morgo Ilha. Aniena: Teueroxe,rio.
Ampelulium proinontorium : Cabo Anio: o meſmo.
de Esparte'. Aniſus: Ens, rio.
Amphilochia : CidadenaGrecia . Anitia : Nicia ,ou Lenca .
Amphilochia: Orenſe em Galiza . Annæus Auuius : Aurança.
Amphitria : Hira. Angibalis portus :Villa noua dePor
Ampſaga: Sufumegal. timam ,os Aluor,
Ana ç : Guadiara, rio. Anopus -i : Alfeo,rio.
Anasę : o meſmo. Antaradus i : Tortoſa ,ou Derthofa.
Anagnia: Ananba. Ancilia : Antilia , Ilha encuberta .
Analitiorum Regio: Prouence. Antigonia æ: Augala.
Anaphe-es: Nanfro Ilha. Antiochia- x : Antiochia na Syriæ ,
Anazarbuin - i: Axar. donde se celebrou Concilio , vide
Ancyra į: Angora. Carrançam .
Em Angora Cidade de Grecia, ſe cele- Antipolis: Antibli,on Rani.
brou Concilio Prouincial, no anno de Antinoum i : Antinam .
308. foi celebrado eſte Concilio, an- Antiſfiodorum.i: Auxerre. Em
tes do Concilio Niceno ; foi recebido eta Auxerre , Cidade de França ,
por a Sexia Synodo , celebrada em Je fez Concilio Prouincial, no anno
Trullo . de 31+
Ancon- nis : Cidade de Venus >, on Antiuæfteum -ej: San Burier ,
Ancona. Antium- : j : Nettuno.
Ancona ę : o meſmo, Antomalazo : Alcolea .
Ancus- i : Seire, rio, o lugar em Por . Antorpia: Ansers.
tugal,ex Refendio. Antuerpia : o mefmo.
Analites.is: Zeglam . Anuerpia: o meſmo.
Anaſtaliopolis -eos, o meſmo. Anxur-uris: Tarracina , Cidade de
Andariſtus- i: Voſtança. Italia ,
Andes - ium : Angers. Apamea: Amam .
Andes : Pistole,junto de Mantua , a. Apamia: o meſmo.
qui naceo Virgilio. Aphrica :: vide Africa.
Andelus-i:
Neuarra .
Pamplona , Cidade de Aphrodiſeum
>

ou Tobulha.
-ci: Africa, Cidade ,
Andegavum -ui: Anjú,ou Angiers. Aphrodifcum promontorium : Cabo
Andegauenſes: os daqui. de Creux ,on Paci.
Andouerpia : Anuers. Apollonia: Velona.
Angra: Angra ,Cidade Epiſcopal. Apuani: os Genoneſes.
Anicia Velauuornm : PuydeVelay. A preſa: Plxforio .
Apta
Index Latinus. 453
Apta: Apt. Aquinum- i: Aquino Cidade em Italia
Apud Ortia Tyberina: em Oſtia, Aquiſgranuin i: Aix, ou Ach.
Apud Santonas: Em Xani na. Aquitania : Aquitania em Picardia ,
Apud Valencennas: Em Valencenas. ox Guiena na França .
Apulia: Palha. Arabia : Arabia , on Adem .
Apulia Daunia : Puglia Piana . Arabia Felix : Hamam .
Apulia Peuceria: Terra de Barri. Arabia Deferta : Semifcafac.
Aqua Appia : Asqua de Accia em Roma Arabia Petrea:: Arabriga.
Luc-Antonio em feu Vocabulario. Arabrica : Arrabida , ſerra de Portu
>

Aquariouicum i: Vique. gal, donde comacu nome a Provincias


Aquç Tarbellicæ: Acas. da Arrabida, Barreiros.
Aquæ Sextiæ : Aix ,ox A furis. Täbe eſta Arrabida ,ou Rabida, wõte ,
Aquæ Auguftæ: Bajona. no Latim fe chansa Mons Barba
A quæ Bilbilitanicę: Alhamı, rius, como quer Refende.
A quę Statelorum : Alexandria de Araduca- æ Arzua.
Patha em Lombardia , Aræ S : stiana : Gigon nas Aſturias.
Aquæ calidæ : Orenſe. Aralis: Arola rio , on Arrio,on Sac
Aquæ calidę Cilinoi ú:o meſmo Orëſe. na, ou Saone rio .
A quæ Flauiæ: Chanes. Asar - is: o meſmo.
A quæ mortua : Agoas mortas. Araudis is : Torres Vedras,
A que calidæ: Vichuique, Cidade em Araurio - nis : Erant rio,
Inglaterra. Araurius- ij: Aude,rio.
Aquç Sextianę Lugo , fic Cardofu . Arax . xis. omeſme.
Aquę Quintianæ : Banbos de Fins . Araxes is: Arash .
terra ,Jorge Caidoſo na 1. parte do Arborea.cæ : Ariſtagno, rio?
Agiologio . Arcobrica : Alcazor.
Aquæ Celenæ: Banhos de Melgaço , . Arcobrica: Arcos de Valde Voz '
ex Fao. Sandonal na hiſtoria de Arcobrica: Hariza.
Tay, fol. 17 . Arcenaria colonia : Argeo .
Aguæ Leænæ :Banhos entre Melgaço, Aræ Philenorum : Porto de Saba , a
* Valadares, Agiologio I p.8.269 . hiſtoria dos Tbilenos 1razSalluſtio
Aquariouicum : Vique. in bello Iugurthino.
A quilcia; Algar Caſtello. Em Aguis Arduena Sylua: Foreſt.
leja ſe celebron Concilio , em tempo Aregia: Maïa em Caftella.
>

do Papa Davoaſa, contra Palladio Arelate-is: Liris , on Artes na Fram .


diſcipulo de Arrio. Nelle eſteue S. ça ; a ſegundo Concilio que fefez
Ambroſio. cm Arles, for em tempo do Papa Syl.
Aquinas -cis: o natural de Aquino. reſtre, do Emperador Conſtanti
Lll iij no :
454 Index Latinus.
no : foi Prouincial , mas aprovado Artobriga - z: Ratisbona.
por o Pontifice Damaſo. O segundo Arucci: Moron.
Concilio, que em Arles ſe celebrou, Aruci; Aroche,
foi Provincial. Arucitana : o meſmo.
Aretium -:;: Arezo , CH Arrizo, on Aruncis. is: Arronchez em Portugal,
Rezo. Refendio.
ex
Argauonenſe Municipium. Arjona. Arucinouum : Moura.
Argentina: Strasburg: Arucitana noua Villa : o meſmo , ex
Argentoratum.i : omeſmo. Refendio.
Argentum i : Cabo de S. Alexos. Auerni-orum : Anxerguars , on ala
Argos - i : Argos. wergna ,
Argi orum : o meſmo. Alaborum promontoriú : Cabo Mo
Aricia: Ritzza. çandan.
Arimathæa; Arimathia. Alama: Omirabi,rio.
Ariminum : Rimini , Arimino , ou Alcalingium- ij: Hildesheym .
Manchia. Alcerri : Cermera .
Aritium promontorium : Cabo de Alciburgium ij: Emmerich ,
Guardafú. Aſcriuium - ij: Cataro,
Ariſtadium -ij: Arnſtars ,Cidade de Aſculum - i: Afcoli.
Turingia. Alia æ: Aſia. 1
Arius ij: Tulimaleon . Alia minor: Nátolia,on Turquia,
A rocelium - ij: Medinacelt . Aldonia: Medina Sydonia.
Ariodunu n i: Erding , Cidade de Aſyla: o meſmo.
>

Banaria. A Gne- es: Faucrómeni, Ingar em Pea


Arpinum- i: Aſcoli. loponeſo.
Arpinas tis: o naturaldaqui. Agnes : Falconaria , rio.
Arracillum.i : Arraxil. Afinarius: o meſmo.
Arraſate- is: Mondragam . Afilium -ij Aſſis, Cidade de Vmbria.
9

Arla æ : Azuaga, fic Rodrigo Men- Alligas.tis: o natural de afis.


Anillinas - tis: o meſmo.
dez ensu Poblacion de Eſpanha.
Arfi -orum : Xerica em Aragam . Alpauia.e: Caftro el eftio.
Arfinarium promontoriū : Caboverde, Asta: Afte.
Arſione: Suez ,ou Trochara. Afta; S. Lucar.
Arlus - i: Chiawrlich . Aſta colonia ; Afte.
Atraunum - i: Vuirtzburg. Altaboras; l'acaſa, rio.
Artemis - is : Villa de Valença. Aſtacus- i; Aſtaco.
Artemita ę: Charamit, Altapa - x Eſtepa.
Artigis.is : Allam a,um Albama. Altigii Ecija Cidade.
Alti
Index Latinus.
Aſtigi is; o meſms. Auerium.ij; AH!IO.
Altygis- is; o meſmo. Auer nus. i ; Tripergold.
Alturris; o Natural das Aſturias. Aufidusi ; Lofanto.
Aftures; os daqui. Aufragia æ: Adafroja.
Aſturica; Afturga. Auguſta ; Aux.
Allorusi Affera. Auguſta; Sebaſte.
Atccua ; Tela a velha. Alba Auguſta; Albi.
Atega.æ ; o meſmo. 1 Auguſta afturica; Aſtorga.
Attella ę; Auerfa. Auguſta Auſciorum : aub .
Aternus.i; Peſcara, rio. Aquę auguſtæ; Bajona.
Athenæ arum ; Athenas na Grecia , Braccara auguſta; Braga.
vulgo, Atella . Auguſta Braccarorum ; o meſmo.
Atheſis- is; Ladiſe rio, on Ades rio, Auguſta Cæſarea; Çaragoça.
on Adige rio. Auguſta Vecontiorum ; Dich.
Athos -i , Achon nis:Monte San &to, suguſta Romandiorum ; Lucemburg.
Mons Athos altiffimus,ejus umbra Auguſta Gemella : Martos.
vſque ad Lemnon infulam , in fo- Auguſta Medellina Medellim .
rum oppidi, quod Myrina dicitur, Auguſta Battienorum , Bulignana.
prolongatur ; diftat per86. millia Auguſta Prætoria; Oſta nos alpes.
paffuum .Berchoriuslib 14.cap.35. Auguſta Tricaftinorum ; S. Paul de
Athlas major; Mainjte , monte om Trocaftrin
Africa . Auguſta Sueſſionum , os Auguſta Veſ
Athlas minor : Lante , monte em ſonuin ; Soissons,ou Soef ons.
Africa. Auguſta noua; Torquemada,
Atropatia-æ; ·Seruan. Porta Auguſta: o meſmo.
Attrebates-cum ;os de Arras,ou Artois Auguſta v biorum , Tongres. Mas
Alcrebatum i : Arras, on Artoise fallando mais ao certo , he auguſta
Acuacatum i; Anvers. Vbiorum , Colonia Agrippina junto
Atubis: is; Espejo. do rio Rheno .
Attubi; o meſmo Auguſta Taurinorum , Torim .
Auca? Burgos , ou Oca. Auguſta Treuirorum, Treneris.
Auca, Villaponca de Aguiar. Auguſta Valeria, Xatiua.
Auca patria, Aucitana colonia ; Villa Auguſta Sætabis, o mefmo.
Franca,Montes de Oca . Auguſta Vindiliciorum , Anfpurg,
Aucula ; Aqua pendente. Cidade na Alemanbai
Audon-nis; p'elona. Auguſtobriga, Villar Pedroſo.
Auenio nis; Awinbam , Auguſtobriga, Ciudad Rodrigo , ou
Auenticum - i: Ancnche. Aldea doMuro
Au
lu dex Lati nus .
455
Auguſtodunu'n , A1?un.
Auguſtoritam , Poickers, on Putiers. B
Augæe - cos: Augata.
Aula - a, Villalão. Baba , outros eſcreuem Babba 2 , Be
Aulorum Nauale, Velona, nintendi, ou Fez Olinarins in Pom.
Aurantes , Abrantes pan. Melam .
Auralio S :cundanorum , Orange. Babylon nis, Babylonia , ou Bagdar.
Aurelia, Cuçorla ou Orliaens. Bacia, Paca .
Aurelianum , Oleaens , ou Orleacns Bacchus - i , Baccho,rio.
ne França ; aqui ſe fizeram que B. &raç , Batteria, liha.
pro Concilio :,endos Prouinciaes , de Bætica, Andaluſsa.
guibus Carrarça in fumma Conci- Bætis. Guadalquivir.
liorum . Bætirræ arum , Beffons.
Aurea Cherſonellus , Ilha de Sama. Bætouium, Betra .
tra , ou Ceilam , Bayanum i . Tornay.
Auria Sanda , S. Oria . Bagradı &, Bendimir, rio.
Aurige , Iaen . Bajocaſſium Ciuitas, Bajeux na Frãça
Auſa æ, Vigue. Baleares ium , Maiorca , Menorca
Aure.js , omeſmo. Ilhas.
Afetana, o meſmo, Balinga , Pegu..
Aulova - æ, o meſmo. Balonga, o meſmo.
Auferus, Serchio, rio. Balaria, Bara .
Auligada. Zadra. Balnco regium , Bankaarea .
Alligeda.æ, o meſmo. Balla, Tauila .
Auaricum i , Viarrone . Bamberga. Bamberg:
Auicela, Vizella,rio. Banacura,on Baracura, Bengala.
Auo- nis , Aue, rio. Barium ij , Barri,ou terra de Barri
Autricum Carnutam, Charires. em a Palha,lugarde muito peſcado .
Auto nala ze , ow Automalex - cis, Barbarium promontorium , Cabo de
Estam , Caſtello de Cyrene na Africa. Espichel.
Ayusi , Ane rio , vide Auo-nis. Barberola, Marbela.
Auximum , Oſmo. Barbelula , Gwadiaro rio .
Axima, Ancifa. Barcelli, Barcellos,
Axium, Chilim. Cidade de Myſia. Barcinpo -nis, Barcellona.
Axius, Vandori, rio de Macedonia. Barchino nis, Barcellona.
Axona , Ayſme,ox Dyfne rio. Bardula , Guipuſcoa.
Axufenus, Baldine. Bardulia, Caftella a Velha.
Auxerris, Serchio rio, vide Aulerus, Baruij.orum , Barna.
Ba
3
Index Latinus . 457
Baflea , Bafilea. Berna a, Berna.
* Em Bafilea no anno de 1431, se fez Beneuentum.i , Valle Beneuextana
Concilio geral, nellepreſidioIuliano Bebrum-i, vbeda.
Be . Cardealporlegadode Martinho V. Beforia, Vittoria Cidade,
começox em Sera, e depois fe ma . Beculo - nis, Badalona,
don pera Bafilea. Bccullo.nis, Beffons,
dar Biſtuli-orum , Granadinos. Bethania æ , Brihania ,
Bataglia, Batalha,Villä de Portugal. Beturgia -x, Borgo doS.Sepulchro.
Batauia , Olanda. Bibrac- is, Beaune, ou Beaulne.
Batauodurum, Aquiſgran. Biburgum-i, B :bor, Cidadede Dania.
Biuiana , Santillana. Bicordium , Esfordia,Cidade de Gers
Bebriacum.i, Lacuna ,on Caneto,fica mania .
entre Cremona, Verona. Bidunca , Vriña.
Bebrix, o natural de Lanina , ou de Bigerra, Villena ,ou Bejardela miel.
Caneto,on de Byrhinia Regno de Alba Bigertones, os de Guiena.
menor , Bilbilis-is, Calarajud . pili ...
-21
Belcagia, Alcantara. Biracelium.ij . Vicarello em Toſcana.
2014
Belgæ arum, os de Frandes. Bithynia-ię , Bithynia im Natolia,on
Belgia, Frandes. Becfangial em Natolia,
Bello nis, Barbate. Biturgia, vide Beturgia.
Bellouacum- i, Beauvais. Bicurices-um , os de Bourges.
Beluacum - i, o meſmo. Bituricenſes, o meſmo.
Beluacenſe territorium, o meſmo, Bituriges, o meſmo.
Bellon- nis, Trafalgar . Bituriges - um, os de Bourdeos .
Beluinuin -i, Monto Beluinoem Ira . Bytlis, Milo Ilha.
lia .
Byzantium , Conftantinopla , on Bye
Benacus Lagus, Lago de Guarda, zançon .
ri Bænis, Minho rio . Byſcus i, Buges.
6. Bencharnuin - i, Lafcar. Bium- ij, Aftago.
26 Blanda x , Blanes:
Berbis, Bata ,Cidade .
Berea , Veria. Bleffe.arum , Blerna
Bergidum -i, Vrgel. ini Bleſia, Belfia,on Beaulſe.ox Breffa.
Bedacum - i, Bedag em Auftria. Bocanum Hemerum , Viarohco .
Bergomum -i , Bergamo. > Boatum Ciuitas, Bayeux.
Bergomates, os daqui. Bogadium i, Torfuifo , Cidade de
Beria , Beira. Germania,
Berginium, Berga. 3
Bovium - ij, Aftago, vide Bium-ij.
Berycus-i, Barugog Boij, osde Borbon. "
Mmm Boa
458 Index Latinus:
Bolentum- i, Rachelſpurg. Brugæ arun , Brujas,
Bunonia z . Bolonba. Budorgis-is, Vrariffania em Ger
Bonaſa , Tefenfara. MANIA

Boſphorus.i, Ochſenfurt, Cidadede Buda 2 , Offen,Metropoli deVingria.


Franconia em Germania, Budoris.is, Heildeburg , Cidade de
Boſphorus Cimmericus, Efreito de Germania ,
Caffa. Budua, Noßa Senhora de Betone.
Boſphorus Thracius , Gjireito de Burdigala .& , Bordeos.
Gallipoli. Burdigalenſes, os de Bordeos.
Botarix.cis, Bourges. Bura, Voftica .
Bouillæ arum, Baduco. Bunobura a, Barba.
Brabantia æ, Brabante. Borgi-orum , Burgos.
Braccara-x , Braga Cidade , olim Burgundia, Borgonha.
Bragana. Burtino nis, Barbaftro.
Brachara , com ch eſcreuem outros. Burtina- æ, o meſmo, tefte Calep.
Bractiana, Coraſan. Buſcum.i. Tertogenboſib , Cidade de
Bractus, Serchio rio. Brabante.
Brannouices-am , Valle de Moriana. Buxentum.i, Belnedere , lugar de
Braſilia , Braſil. Baſilicata.
Bretena , Brignano.
Brigantium , Briançon .
Brigantium Flauium, Betancos, С
Brigatium-ij , Onjedo.
Brygianum -i, Braciano. Cabelinum -i, Chaalons.
Brigentium -ij, Ouiedo. Cabilo.nis, o meſmo.
Britannia -x, Bretanha,on Inglat erra, Cabod unum - i, Munchen.
Briconia , Britiandos , on Britiande, Cacyrus, Caffaro.
junto de Porte de Lima. Cacurita, Coria Cidade.
Buixia , Brela, on Breſcia. Cadurci, Cahors, on os de Cahors, &
Brixillum i, Bercelle,lug.deToſcana, de Querci.
Brundulum -i, Brundolo, porto no rio Cæa-æx, Zia .
Aiheſis. Cælium -ij, Ceice junto de Thomar,
Brundufium - ij, Brădicio,ou Brindez; Cænomani-orum , os de Mans,
Brurij, os de Calabria Om osde Ab. Cçnomanum.i, Mans. ;
bruzzo, Cæreſ, os de Namur.
Brotium promontorium , Burſama Cçlarca, Oucirſerie.
em Calabria . Cælarca Phelippis Belina, Cidadede
Bruxellæ -arun, Bruxel,on Bruxellas, Paleſtina , entre Latinos moder ,
nos
Index Latinus. 459
nos , Valenæ. arum . Vide Lori- Cale - is, Gaia,juntodo Porto.
Dum in Act . verf.4. Comeſtorem Ca'atagiro- nis, Culata ,
in A &ta cap . 112. Caledonij, os de Scocia.
Cçſarea in Cappadocia, Mazaca. Calcci- orum , os de Caxx.
Cerarea in Mauritania, lol. Caletenſes. jum, o meſmo.
Eſta se chamun antigamente lol , po. Galenum.i, Carinola em Campagna
rem laba,pay de Prholomeo cercona, do Roma. Vide Horat. lib.r.carm ,
o pozlhe nome Cxſa ca Vida Ode 31 .
Ştr borcm lib . 17. Pon p. Me. Calligaris, Cananor.
dan. lib. 1. cap. 6. Eſta be aquella, Callengia, Coria Cidade. Sic D.Rod.
a quim chamaram Alger.' Vide de Primacu Braccaren lis Eccleſ,
Arrais Dial . 3 . Caletun-i, Cales.
Cæfara guſta, C, aragoça . Caliabria, Montanges.
A Cyaragoça chamon Strabam Au- Calibs Calibis, Sadão rio.
gulta Cæſare?, antes de fer chama- Calipus.i, o meſmo.
da Auguſta Cæſarea, foichamada, Callipos i, o meſmo.
Numantia
Mela .
, coma diz Pomponio Callipolis, Gualspoli.
Callipolis. Villa -Viçosa.
Em Çaragoça eftam os Moraes de Sam Calybs-bis, Salo rio,
Gregorio,deletrade mão , treslada . Caliabria, Villanoua de Fozcoa.
>

dos dooriginal , por Tajo Arcebiſpo Calicula-a, Cabra ,lug.de Andaluſia.


de C ,aragoça . Calopis.is, Segeffica.
Cæſariana æ, Xerez de la Frontera. Candicum in Candia,
Cæſarodum Turonum , Tours. Calcij, Gibraltar ,monte Gibraltar
Cæſaromagusai, Beannais. lingua Arubica mons. Olivar. in
Cęſeria , Cefena, Cidade de Roman . Pompon. Melam .
diola em Italia. Caput Vallis; Cabo de Val.
Cętobrix : Cezimbra em Portugal Camera, Camera.
Camanes , Calicut, ou Chaul.
Calagurris : Calaborra. 1 .

Calagurium - ij : o meſmo. Camarica, Victoria em Eſpanba,


Calagurria Tibularia, ome,mo.Vide Cameracum i, Cambray.
Rodrigo Mendez da Sylua. Camerina, Camerana.
Calagurria Nafica , lugar em Ara. Camerinum; Camarino em Vmbria
gan . Rodrigo Mendez. Camaldunuin -i , Duncaftre em In ,
Calamina: Cidade de S. Thome. glaterra.
Calantica e : Arraiolos. Campagnia -æ: Terre de Laboro.
Calaris : Caller, Campania Felix : o meſmo.
Calcedonia e:e Scutario. Cápidonia: Keimpien ,Cid,deGerm .
Mmm :) Cam
460 Index Lacinus.
Campi's Marij, ox Campus Spartia. Carcerina colonia : Mazagam ; on
rius; Mancba de Aragam . : Maſtagam .
. Cao p.is Gotthorum ; Touro. Carcoffum i: Carcaſona.
Caux aru n ; Barletta na Pulha. Carcatlum - i: omeſmo,tefte Calepino.
Canaltreum ei ; Caniſtro em Mace . Caridemum promontorium : Cabo
donia . de Carbonero.
Canopuin i, Bicherri. Carila Aurelia , Caroffa .
Canopus, Damiata. Carrianum i : Carriam ,
Cantaber : Biſcaynho, Caria : Langoreg na Aſia menor .
Cantabria : Biſcaya . Carni- orum : Carmola.
Cantabriga: Camebrio. Carmo - pis: Carmona.
Cantium : Kent promontorio , on Carnutum Pannoniæ : Effecb.
Canturberi Cidade de Inglaterra, Carodunum i : Carconia .
Cantiçbis; Hamberga em Germania. Caronium sj: Chiroga.
Cantuaria : Canturberi Cidade. Carmania : Cher main .
Cantuaci : os de Douay. Carnotum- i: Chartres,
Canulum -i: Canoſa,lugar da Pu- Caroloberg omum - i : Karisberg,Ci
dade de Bawaria.
lha; aqui ha boas läss.
Cappado : ia : Cappadocia na Grecia. Caroloftadium -ij: Carlfart,Cidade -
de Franconia.
Cappadox.cis: a natural de Cappa .
docia. Caronium
Liam
-ij ;. Cherga xo Reyno de
Capena : Porta de S. Sebaftiam em .
Roma. Cacpachium : Eſcarpanto Ilha.
Capara- x: Caparra. Carpathos: o meſmo.
Cappara- ç: omofmo. Carpentani: os Carpentanos.
Capellicaſtrum -i: Santarem . Carpicani: o meſmo.
Capionis turris: Chapena. Carpaliani: omeſmo.
Capraria: Ilha de Capri no mar de Carpentorice is: Carpentras.
Sicilia , .' ... Carteia: Tariffa ,ou Algezira.
Capua- æ ; Capua Cidade , é a me. Cartenna: Silefe.
Thor de Campagne de Roma, Cartenno -nis : Xilef.
Caracı :ç Guadalajara,. Carthago nis: Caribago, Cidadeprin
Carra - arum : Heren. cipal na Africa.
Caracca æ : Guadalajara , Carthago Spartiaria , ou Carchago
Carraca : Carnagio. Noua: Carthagena.
Carrea : Loreto . Carthugena fai hum dos fete Conventos
Caramis.is: Campo Pifello promen . de Eſpanha, á foram elles, Cartha..
toria ginenfis, Terraconenfis, Cæfaraugu.
inici
ftanus,
Index Latinus. 461
ſtanus, Clunienfis, Aſturicenſis, Lu. Caucoliberis ; Colibre,
cenfis, Braccarenſis. Caucæ arum; Campos de Cuerch.
Carthago vclus: Canta a velha em Caurium ij; Coria.
Catalunba . Caunos i; Roxa , lugar de Caria de .
Catalaunum i : Chalon , fronie de Rodes.
Cathalaunas -tis:: o daqui ,on do Ca- Cafiglin ; Caſtello.
>

talunba, Ceciliana; Agoa de Moura .


Cartulia: Cartuxa, ou Certoſa. Ceciona æ; Cefena, rio de Thracia.
Caruanum i : Carruco. Cecina.nę; vnicon, Cefena em Italia ,
Cara Cereris : Caceres Ceila- arum; Cellas.
Caſos - i; Cafto,ilha no mar de Efear. Celium ij; Cerce em Portugal,
panto . Celandus - ij Leça.03 Lella rio.
Caflilium ij; Caff-1,Cidade deHaffia. Celena- aiom ; Celene , on Apamia
Caſiopea; S. Maria de Caftopo. Cidade.
Caſſona æ; Caslona. Cella noua ; Cella nona Mifteiro.
Caſtra Iulia ; Caceres, ou Trugillo. Celeia ; Cilia em Banaria .
Caltra Pothumiana; Caſtro el Eftio. Celia.ię; Cilia em terra de Barri,
Caftruin Cæſaris; Caſtro Xeriz . Celium; Vide Cæliun,
Caltra Conitantia ; Coutances, Celiobriga æ ; Celorico .
Caſtrum nouum ; Corneto . De Celorico diz muito Rodrigo Men .
Caftrum Inui; o meſmo. dez da Sylua , duhi natural, en fa
Caſtrum Octavianum ; Cucufas. Población de Eſpanha.
Caftrun puellarum; Edemburg. Celiobriga ę: Bragança.
Caltra Colubris Montanchez: Celtiber: Aragones.
Caftra Cæcilia; Trugillo . Celtiberia ; Aragam .
Caftra Flauiana ; Viena de Vngria. Celticum promontorium ; Cabe de
Caftrum viuario ; Viusers . Fins rerra .
Caſtulo nis , Caslona ; Caslona la Centuncella ; Cincelli.
vieja poco Calepino. 1
Centuripe isi Çentorche em Sicilia
Catana - 2 ; Catania ,ou Catinia . Cephalonia æ ; Cephalonia,
Calurgis.is,
bemia .
Praga, Cabeça de Bo- * Certol
Ceraſus; Zefano.
a: Cartuxa.
Catalaunum i ; Xalon , ox Chaalons. Ceffa : Seixa em Portugal.
Cathalonia ; Catalunha . i Cefata : Hira .
Cacciaria a , Calicut. Cefiro nis: Santuberi, ox Caſtres,
Caua Julia ; Conilham . Cecobriga - æ; · Setuual.
Cauca æ ; Coca , on Villa porca de Cetobrix,ou Cętubrix; o natural de
Aguiar. Seinwal .
Mmm iij Ce
452 Index Latinus .
Cetius mons; Calambergem Banaria, Circa æ; Hareſgol, Conftantina, ox
Chalcedo; Culcedonia wm Burbynia . Contana,
Chalcis - dis; Negro ponte. Cyrenaica Regio: Berberia.
Charinurgum - i; Ducado. Citla æ: Quifa, rio do Ponto.
Chataritum - i; Bona. Cicusions : Monchique.
Chlamydia; Sdille , huma das Ilhas Ciſtertium ij : Cifter.
>

Cyclades. Ciuitas Adurenfiume Ayre.


Charybdis; Gadalafaro em Sicilia . Ciuitas Albigenſium : Albi.
Cherlo nis; Cherſoniſso. Ciuitas Bajocaſſium : Bajeux.
Cherſonellus-:; o meſmo. Ciuitas Aoatum: Bayona.
Cherionea ; Cerron . Ciuitas Eburobicum : Eureux .
Chryfoceras; Pera , promontorio de Ciuitas Otiſfimorum : Lautres.
Thracia. Civitas Sollinenfium : Souliers.
Chryłopolis; Bifançon. Civitas Heroum ; Suez .
Cyanctium - ij ; Quimpart. Civitas Centronum : Targa.
Cidon - nis: Lacania ilha, Ciuarium - ij: Chamberri.
Cilicia æ; Caramania ; nomou o no . Clacomene.is: Grina.
me de Cilix , filho de Phanix. Claterna : Fluwiano in Italia.
Ciliciæ portæ; Golfo de Grazza. Claudiana Caftra : Clonceſtre.
Cyllen ; Clarencia. Claudipolis is: Clauſuburg.
Cimbrica; Cherfoneffus. Cliternia: Celeno.
Cyminusmons; Monte de Viterbo Cliternium- ij : o meſmo.
na Toſcana. Clunia : Cruna del Conde , ou Cork .
>

Cinga ; Cinga,on Cinca rio. nha ,on Ciudad real.


Cinopolis-is ; Cidade de Paphlago. Cluniacenſe Monaſterium ; Mon
nia, olim Cimolis. ſteiro de Cluni.
Cintilia- &; Santillana .. Clupea: Calibya,on Quipia.
Citnus ni ; Sichino Ilha . Clulium -ij; .Chruſ , ou Chiuſi.
Cypralia-æ; Carofoem Galacia. Cenocnum i: Lonbemburg em Gera
Cyprus i; Chypre. mania ,
Circcij- orum ; Circelli em Italia. Cogedus-i: Congedo,ria em Aragam ,
Cyrenę arum; Corena. Colenda: Cuellar em Caſtella , vide
Cyrinia : Cirenes, Rodrigo Mendez.
Cyrene - es : Mefrala. Colchi - orum : os de Mengrellos.
Cyrenaica Regio; o meſmo. Colimbria : Coimbra.
Cyropolis-cos; Cyrecbata exire Per. Colippo : Leiria .
fas. Colmaria : Colmon ,Cidade de Alfacia.
Cyrous. i; Corcega. Colocaurum i: Fridxual.
Co.
Index Larinus. 463
Colonia Cæfarea: Bugia. em Poringal, como alguns querem.
Colonia Metellinenfium : Medellin, Conftantia : offer.
Colonia Carcenna : Maz.agana . Conteſtania: buma Regiam de terra
Colonia Aretania : Ciudad real. em Eſpanha, aonde hoje eſtà Cartha .
Colonia Patricia : Cordyun. gena, vulgo Conceylana.
Colonia Vbiorum: Colone , on Co- Conſtantia Julia: ' Conftantina ,Villa
logne,on Colonia Agrippina. de Caftella, olim Laconimurgi,co
Colonia Agrippina: o meſmo. mo diz Rodrigo Mendez da Sylua,
!
Colubraria: Dragonera no mar Li- Contia. ç : Miranda do Douro.
Li. Contia-
guftico. Contium ij : o meſmo.
Conaga: Tabachafa. Conlabura: Conſuegra.
Columna Regia: Regio,on 'Rezo. Conſentia: Conſença em Calabria.
1
Collophon -nis: Alte lugar. Conforanum - i: Conferans.
Collopſmagnus: Col,on G :ger. Conſtantinopolis : Conſtantinopla ,
Complutum i : Alcalá de Henares. neſta ſe fizeram muitos Concilios.
O mefrohe Complutum , que ajun- Continula : Tariffa , vide verbo
tamento de agoas. Cartiïa ,et verbo Tarteſus.
Compoſtella: Sanctiago de Galiza. Contributi lulia: Fuenie de Cantos ;
Conca Iulia: Couilbam . fica entre orio Gualdaquisir , >
Concana -æ: Concana , Cidade que Guadiana ,como diz Rodrigo Men
foi em Aragam . dez da Sylua.
Concha Iulia : Couilham . Conuennarum Regio: Comminges.
Concia -æ Cuenca . Coquiliberis-is Colibre.
Concordia.ę : Concordia . Coracos Petra , ideft Coruiſaxum :
Condete Rhedonum : Renes ,
Condiuinum - i: Nantes. bum lugar em Italia .
Condrufi orum : Liegeois.
Corcyra nigra : Curſula.
Corcyra : Golfo.
Confluentia -2 . Cohelenay , ou Co- Corcyra olim Cercyra ; vulgo Core
.

blentz , fica aonde o Moſſella femete phú ,isquit Calepinus.


no Rheno, Corduba- Corduua .
Comum - ;: Como, Cidade de Lom . Corona æ Cranſtat.
bardia . Cornubia: Cornwalla.
Conibrica æ Coimbra . Corominium - ij : Claudioceftria em
Conimbrica : o meſmo. Britannia .
1
Colymbria: o meſmo. Corinthus-i: Coranto ,
Conimbriga a: condexa. Coritus . ; Cornete,
Concordia, vide fupra ,humaem Ve. Corone: Curan .
neza outra em Andaluzia , outra Coronium - ij: Clouceſtre.
Cor
464 Index Latinus .
Cortona.cz Cortona em Tofc.na. Dalmatia: Dalmatia ,ou Eſclauenia .
Corſica ,04 Cyrnus : Corcega. Damaſcus is Damaſco, principalCi.
Cos,ou Coos, ou Coum Coij : Ciò, dadede Syria , o hoje Metropols,
Ilha de Caria. o cabeça dos Sarracenos.
Colana - æ ; Ribeira de Monte Chriſto. Dania : Dinamarco.
Colla æ; Orbitel. Dantiſcum , Dantzſich, em Germania.
Crix Alpes ; Mongenebre. Danubius: Danubio rio , vide verbe
Collia Bailarum ; Bazas. Iſter.
Colt, aria -æ ; Cochim . Daroca, Daroca em Aragam .
Cotiæu 11 - æij ; Cori Daſcylos i, Daſquilos em Bithynia ,
Creta - æ ; Creta ,on Candia Ilha. Darioritum.i , Vannes ou Veneza,
Crona æ ; Comana , Cidade de Pa. ' Dauernum.i, Doner,on Douuers.
phlagonia Decapolis . eos , Decapo !a, dez Cida .
Cremona æ; Cremona. des ſojeitas a huma cabeça , vide
>

Decapolis.
Critium - ij ; Chryfoloda no Tiamõte.
Croto -nis; Crutone em Calabria ,Delminium ij , Dena ,ou Dalmacia.
Croton nis; o meſmo. Delos.i , Sdille na Ilha domar Egeo.
Cruſtiminiu ; Conca , rio de Ro. Delphi - orum , Delphos em Boecia,ou
m
manba . Salona Cidade de Grecia .
Cuda - x ; Coa rio. Delphinatus us Delphinado.
Cuyna- æ : Arradas. Demetrias dis, Demeiriade em Thef
Culca colonia; Conſtantina. falia .
Cuinæ arum ; Cumus em Italia . Deorum vehiculum , Serra Lera .
Cureusager ; Cabo de S Maria. Derthoſa, Tortoſa.
a Dena,outros prem
Curia.æ : Chur , cidade principal de Deva æ, Diua.2.
Rbetia , Devana - æ, Scocia , Poholomæo ,
Curiæ arum ; Hoff em Voythlonda. Bamberg , como quer Luc- Antonio
Curobi ; Calibia. em feu Vocabulario.
Curioſopitum i; Corno aille. Dcueltho nis, Demeliho em Thracia ,
Curioſopitæ ; os daqui , ou de Quim . Dia Vocantiorum , Dic. · )
part. Diabaſta æ; Santermo.
Curta.çi Buda em Vngria. Dianium ij, Dena no Reyno de Liam .
Dicæarchia , Puçol.
Dinia , Dine.
D Dionyſiopopolis, Crunos.
Diofcorida ; Cacatora .
Daci - orum : Godos.
Dacia; Transfiluania , Valadria, ou Dioſcoris.dis, o meſmo.
V nalacbia ,on Dinamarca. Dirrachium ij, Durazo;outros efore
nem
Index Latinus. 463
nem , Dyrrachium.ij. doruin , boje Rere.
Diuioduru m Mediomatricum ;Mery Agnatia.ee; Innenacio,Ilha.
de Lorena Egnatiaki o meſmo.
Diuion- nis, Dijon . Eirodomiris Fabregas.
Diuionium -ijs Digrom. Eldæuaj Dwenm .
Dium Diij, Dio. Eldana-& ; o meſmo 3
Dodracum.i, Dodraque , on Dor . Eliberisi Elmira,
.

dreck ,ontros eſcrevem ,Dordracú-i. Eliss Belweder.


Doliche.es, Nicaro Ilba. Eluſaberris; Eango,on ANX.
Dorius.is; Donro rio. Egeſta; Segefta em Sicilia
Doroſtorun -i; Doroftore. Emathia; Macedonia
Drangiana; Bigeftan. Emella; Camula,on Hansa
Drepanum -i; Trapana. Emerita Auguſta; Merida.
Druentia; Drveza. Eminium -ij; Agueda, em Rosende
Drufomagus- i; Kempton ,, on Cam acha, Æminium.ij .
pidonia . Emmathia ; Hubee.
Dubris; Dobré. Emporiæ, Empurias, ox Ampurias.
Duria æ , ou Duria Riparia ; Doria Enna, Anna .
mexor,ow Turica rio. Enona, Nona .
Durocortum Rhemorum ; Rheins. Enolia, Santermo.
Ducates cuin; os de Draguignan . Eoa , Lepide,
Epatium- ij, Spalaro.
Epidaurus-i, Raguza , on Limera
E em Macedonia ,
Epidamnus-i, Duraco em Macedo ,
Ealo. nis; S. Sebaſtiam . mia ,oniros poem , Epidaunum.i .
Ebora æ, Cidade,deſpois de Lisboa Epidaunum.i , omeſmo.
1
a primeira, como quer Refende, Epilæ arum, Epila.
Eboracum - i; lorck . Epifcopus Sagienfis, Bifpo.Bagajëſe,
Ebrodunum.i; Embrum , ox Ambrī. Epirus-i, Epiro,ou Albania.
Ebura-æ; Enora . Epora - ç, Montoro,
Eburobricium ; Enora de Alcobaça. Eporedia.a , Hyutea ,on Lurca .
Eburates -um ; os da Coſta deGennes. Equinades, Corcolares.
Eburum - i ; Olmans. Eretium -ij, Monte Redondo , junto,
E buſus-i; luiſa. do Tybre.
Ecatompile- es; Ifpan. Ergauia.Ę, Igoalada.
Echataba orum ; Tanns. Erganica -æ, omeſmo.
Edella æ; Edeffa, olim Rages Me. Erganicium -ij, Alcanizo
Nnn Eri
55
4Ericis Index Latinus.
Portus, Porto Fino , em Gero . mençam Virgilio ing.
N4,0N Lerice, Fauentia: Pacmza na pitana Regiant
Erithrca- cz. Berlengaso de lialia ,de qua Plinius lib. 14.
Erix.cis , Cis , monte de S. Iulian Fellina- ę: Bolonha
em Sicilia Ferentani.olum: os de Abruzzo.
Ermas.z, Saraber. Ferraria ją, Ferrara, Cidade,com lta .
Equa bona, Cogna , w Couna em lia, junto de Pó, en Cabo dk Mar.
Portugal. tin no mar Mediterranco .
Elius ij , Efimo ria Ferentinum- i Ferunzola em Italia ,
Eſtacile- is, Tefezara, Fellulæ - arom : Fieſoli em Italia,
Euphrates, Eupbrates, rio. Feſtabole : Porto,Cidade em Portugal
Eupilis- is. Lago de Pulliano em Lõo Firma Auguſta: Ecija .
bardia, sondeo rio Lambroſe mete Firmum i: Fermo,Cidade na Maran
10 Pô,eu Lago de Ifa. de Ancona.
Europa- ç, Europa. Fid.nas- tis: natural daqui.
Eurotas - æ : Baſilipotamo ric. Firmum lulium: Motril.
Euonymus i; Luftega,Ilba de Sicilia. Flandria: Frandes, ou Plandes..
Eltert: Alter do Cham, Flauja Gallica, Fraga.
Ephæſus: Figena, Cidade de Aſia. Flauicbriga : Bilbao.
Ecruria, ou Hetruria : Toſcana . Flauium Brigantium :: Betancos .
Flauium Brigantium : S. Maria. ..
Flauiu nn lnteramnium : Fuente Ex
F calada ,
Florentia: Florença .
Facundi Sancti opidum : Sahagam . Flumen Salſum : Salado,on Gadoxox.
Falacrium promontorium Cabo Fluentia : vide Florença.
Melazo, om Rafeselmo em Sicilia, Formiæ -arum : Nola, on Formias.
Falernes ager, Mondragone. Fortunatæ Infulæ : Canarias .
Falilci.orum : Monte Fiasco na Tof- Forum Caffij: Forcaffe.
Cana . Forum Tyberijs Schariutz .
Fama Iulia: Ayamonte,Villa de Ano Forum Claudij: Tarenteſia . on Tele
daluſia , ou Feria em Caftella, carsa fana Toſcana.,
diz Rodrigo Mendez da Sylua. Forum Iulium : Aquileia,
Fanetris colonia: Fino. Forum Sempronij: Fusenza.
Fanum Fortunę, o meſmo. Forum Appij: Fora noua , aonde
Far : Farfaro rian morreoS. Thomas de Aquino.
Farfarus-i: o meſmo. Forum Liuijs Forlinia
Fabaris.is: a meſmo, ai defte fraze Forum Simpronija, Foffemb; one. i
Fo
Index Latinus. 467
Foran Flaminij; Foligno. Gaeta. Caeta ,on Gaeta,porto deIta
Forum Biballorum; Fomilhão.
Forum Segulianorum ; Bourg. Gahete, Zalalcaçar.
Forum Iulium,on Forum Iulij; Frius. Galatia, Galasia , Regiam de "Afin
3

Porum Cornelij, Imola. menor .


Foram Syllę, o mefmo. Galatæ arum ; os deGalacia , hoje
Forum Gigorrorum , ou Fo :um E- Galerës.
gurrorum , omeſmo. Galelus; rio Galefas.
Forum Limicorum , PontedeLima. Gallia ; Prança.
Foſfæ Mariane, Agous mortu . Gillia Celtica, affi chamada de Cela
2 Francia , França . VI. Rey de França .
Franci - orum , Francefes. Gailia Gotcica ; Prouincia Narbo .
Francfordia; Franchfurt em Gera menſe.
mania . Gallia Tranſpadana; Lombardia a
Fraxinea vallis, Pracincto. lem do Pa.
Fregellæ - arum , Ponto Corco. Galiana; Galiana em Tdedo.
Frentani- orum , os de França a ve. Gallæcia; Galiza.
Tha em Italia , Pomponius Mela. Gangaridum Regio; Bengala.
Frons Africæ , Cabo de Boa Eſpe. Gang s is, o Ganges tis; Ganges,
>

Tança. rio da India .


Froſino nis, Fruſino,Cidade de Ita . Efte Ganges he hum dos quatro maio.
res rios do mundo , fams elles, Gax .
Fuldenſe Monafterium , Puldenfe ges, Indo; Danubio, Nito.
em Alemanha . Gangra-e; Tocia, aquifefez Coma
1 Polginas-tis, 'ode Fulgino. cilio no anno de 324
Fundi-orum , Fundi, Cid. de Italia . Ganuodatum i: Conſtancia. 1

Ga: ganus i; Monre de S. Angel.


Garumna- a; Garona rio.
G Garra; Garrouilla .
Gaulitaniumi territoriattt; - Bauls.
Gabalus- i, Sechia, : Gaza æ ; Gazara.
Gabella - x, o meſmo. Gebenna - t's Cewennes.
Gabrum - i, Cabra. Gedanum . i: Dantzick em Germania ,
Gadir - ris, Cadiz , Geræa æę;. Caceres.
Gades- jum ; Cadiz ,ox Calico : Gelas-çi Cherza em Sicilia.
Gaditanum fretum , Eftreito de Gis Gela -e: o meſmo.
braltar. Gemblacum i. Gibblon .
Gæculia , Africa interior. Genicus. Geórco moner.
Nnn ij Ge
468 Index Latinas.
Genabum Aurelianorum : Orleaens. gredaem Aragan ,olim Ilorcis - is.
Geneua çi Geneme , o Genebra em
Saboya. H
Gnoua 2 ; Genoms.
Gergobia z, Gergoje em Clamont. Hadriaticus anus: Mar de Veneza,
Gʻrgouia - e; o meſma ou Canal deVeneza , on Golfo at
Germania ç, Germania , ou Alema- Veneza
nba. Halicarnaſſus-i Meffi , Cidade de
Georgonia- x, Claramonto. Afs.
Geronda æ : Gironda , Hamopolis: os Moſcowitas.
Geſſoris is: Brugi om Germania . Hannonia: Hainaut,
Gefloriacum i : Cales, om Bolonba, Harudes- um : Coſtents,
Getę.arum : Godos. Hebrus- i: Mariſſa rio .
Giennenfis Ciuitas : laen . ou Borgo
H dui orum: os de Auftun ,on
Glanateua - a : Glandenes . nha ,como diz Mariana .
Glanum.i: Gap, junto dos Montes Hegitinacia: Lignitz,Cidade de Ger
Alpes. mania .
Glanicus i: Sarilhano rio. Helicon- nis: Olineiro,
Glandomiron : Mondoñedo. Helis- is. Belweder.
Glanis.is: Chiana, riodeToſcana. Hellas ä: Sunio,promontorio deMa
- >

Gleffaria - a : Sudau , Ilha do Alam- cedonia ,


bre no mar de Germania. Helleſpontus-i: Braço de S.Jorge,on
Gnidus- j : Cabo de Chio. Eftreito de Gallipoli.
2

Gaofia : Cinofa. Heliopolis: Cayro,ou Damiata .


Gnoſos.j: Candia . Heluij.orum , on Heluis.is: Elum ,
Gorgades- um: Ilhas de Caboverde. Cidade de Portugal
Gothi- orum : Godos. Heluia -iæ: Eluas,
Gothia : Gottia . Heluetij.oruin : Cantoens , Suecios,
Graca : Grajal. on Suizzaros.
Grationopolis -is: Grenoble. Herapolis.is : Halepo.
Grafui cæ -arum : Monte Alto. Herculeum Fretum : Estreito de Gi
Grauionarium -ij: Bamberg ,ou Bam . braltar.
burg . H :rculeum promontorium ; Etrci.
Guandauum - i: Guante . to Spariinento.
Guardia & Guardia . Herbita - e; S.Nicolao em Sicilia.
Guinca . cæ : Gwine. Herinæa- ææ ; Cabo de Nubia . )
Gerabricaç : wenguer. Herminæus mons,ox Mons ſtellatus,
Grachusris is,en Gracurgis-is: A- Serra da Eſtrella.
Her
2
Indxe Latinus. 469
Hernici - orum , os de campagna do
Roma,on os Sabinos, I
Henelia, Veneza, verbo Venetiz .
Heſperia, Bernio , om Berni. lacca a, lacca. ( vonia
2 Heſperia - æ, Espanba .
.
Jadera . &, Zara , Cidade de Eſila .
Heſperionieras -æ, Cabe de Boa Ef. lapygi um -ij , Cabo de S.ś. Maria na
perança . Grec terr
ia ,on em Otra
a de nto, co
Hepriciana, Darel Hamar. mo quer Calepino.
Hetruria-a,
truria .
Toſcana,vide verbo E. lapyge.is, Barri na Pulha,ſeguindo
4 Lwc. Antonio
Hexi , Motril. Latinum Meldarum, Meaux .
Hicombrica.æ , Alenquer. laxartes- is. o rio Tom .
Hipanis.is, Defna rio. Jazyges-um , foram os ponos , aonde
Hippo-nis,on Hippo Regius, Bona . bojebe Sibemburg genem Germania,
Hiſpalis.is Seuilha. Apud RR . Septem caftra.
Hybernia, Irlanda. Iberia æ: Eſpanha, on lorg:a.
Hybla a, Awola . Iberus.in Ebro , rio que vaipor fa
Hydaſpes is, Hydafpes, rio na India, ragoça .
Hydruſa-e , Andro'llha. Icaria, Nicaria flba,
Hidruns tis, Otranto . Iconium -ij, Cagni.
Hyela, Velia em Bafilicata, antes de lebus, terufalem .
Velia ſe chamou Hyela , de Velia Igædit, Idanba a vtlha.
faz menfam Virgilio in 6. quando llerda- æ, Lerida.
diz: Portusque require Velinos. llergetum- ; vrgel.
Hircania æ, Strana . Ilergetes tum , osde junio do rio Ebro,
He Hırcania Regiams de Aſia , habet onde huje be Lerida: SI
ab Oriente mare Caſpium , à Me. Illerda e, Lerida , videllerda. .. OI
ridic Armeniam , à Septentrione llerida æ : o meſmo.
Albaniam, ab occaſu Iberiam ,ha Illibcris is, Elurra , on Purchena , com
>

nella muitos Tygres: Salfas, ou Granada.


Hircana que admorunt vbera Ty. Illiris-is, Eſclauonia,
gies,um defe Illiris dis, o meſmo.,
Hircan mareVirgilio 119 4.
, mar de Bacan. Illimu. - , o meſmo. :
.
Hiltonium - ij, Guaſto. Ilicen vis, Elche.
Horina- ç, Coria . Ilipa minor, Culmea,
Huoni orum , Pomos da Scythia Eu . Ilipula: æ, o meſmo, ou Penafrol.
rope4. Illiuigi, Anderjar,ou laen , um Illi
Herbipolis.is, Vwirtzburg turgis.is, Mariana.
Non iij uli .
470 Index Larinus .
Ilium ij , Troia, Cidade na Afra. Illa æ: Liſa, Nha romar de Veneza,
Ilua æ : Elna Ilba. ilus j: antigamente Cidade de Cili
Illuro nis : Oleron , cia, i qualinus Ifficas, vid. Pom
Imbrus i : Lembro. puniuni Melam, cap 15. & Oliuz.
Inco'ilima : Angoulesme, viuin ibi.
Lidus - i : Sando rio . Ithaca ç: Valle de Compare.
lolubria : Lombardia, Milam . Italia ? æ : Italia .
Lofubres: os de Lombardia, os de Italica : Seuilha a vilha, on Direira.
Milam . lulia F dix : Lisboa
Infula diui Dominici: Eſpanhola. Juliacuin - i : Iwliers.
Inceramnigm Flauium : Fuente En. folium Carnicum : Golirbia , ou Vile
calada lachin Kernt.
Interamna- æ : Calli, poem Calepino, Iulia Conſtancia : Seuilha a velha, on
Teramino. Alcacer.
Incerunnia: o meſmo. Iulium preſidium : Santarem .
Interamni: os de Teramino , on Te- Tulia Celarca: Argel
ramno . luliobona : Bone ne França ,ow Hor
Intera:nnenſes : os de Entre Dosro, .flesr, on Vienna.
O Minbo. Julia zoza : Arzila,ow Fez:
Ionia - ię : Turqueſtan. lulia traducta : Tangere.
Ione es: Gaza, Cidade de Paleſtina, lulia Liberalitas: Exora.
ſua inſignia , os armas , era huma kulia Conca , Courtham .
VACCA . Tulia Pax: Beju,ou Badajox.
Inutrium -ij: PontedeOne, namlon . Ializ Cella: Villolla em Aragon.
gedos Alres.
Ioppe-es: Taffa,on porto de faffa.
Iulia corris: Tragilló em Espanha,
Iulia Cæfarea: Porto Cercelo em Tin
Iordaniseís: fordam ; nace de duas ne?:
fontes, lor, Dam. lulium Firmum : Motril em Gra
Iria Flauia : Padram , vila de Ga nada.
liza. lulium Sextifirmium : o meſmo.
llaca: Ex, rio de Inglaterra, eſte no. Julia Claritas: Ffpeĝo em Caftelid,
me Ex lhe dà Calepixo , outros di. lulia Cainpeftris: Benintendi,on Ba.
zem he Ofe rio. nit, ok Baba.
I'apis is: Abs, rio de Romandiola . Julia Myrulis: Mertola , om Vaena .
Ilara - x: Liſere,rio de Saboya. Julio- Magus : Anju , on Angers, o *
llata: vide ifaca . Angiers' na França. *
Iſchpolis- is: Tripol. lo!iobrica: Logronho em Castella.
Ilpolum -i: Eſpelho. lalia Contributa : Fuente de Cantos
ет
Index Latinus. 471
em Caftella, olim Vulcimacumh -i. Iuocaria- æ ; Inngueras , Vila de
3. Iulia Apta, Apt na França. Caftella .
lulia Fama: Ayamonte , ou Feria, lunonis Promontorium ; Cabo de S.
Villa de Caſtella, Maria .
Iulia Conftantia ; Conftuntina, Villa lurenſes jum; Montejuragori Mora
de Caftella. re de Funcilles.
Iulia Alba , ou Alba Iulia; Mepfisa Turiſmenia-&; Germenha.
1 burgem Tranſilvania. Iuſtinopolis- is ; Capodiſtrio em Ver
Julia Firmitas; Ecija em Andaluſia, neza,no Biſpado de Aquileia.
Qutros mudam Ficinitas Iulia. Iuuerna. ę, ok luerda- x; Irlanda.
** Lilia victus alio nomine Icuci;
Martos Villa em Andaluſia .
1
Ficara no Conmento de Ecija, como diz L
Plinio, lıb 3. cap 1. Argole de Mo
lina no liura da nobreza de laens Labicanum i ; Valmonte em Italia,
bem perto do principio diz o que fe Labici-oruin; Terra de Labora.
nam ſabe que lugarfoffe ; porem a Lacedemonia; Mifitra.
chofe fer Marose Lacipo; Puengirola na Andaluſia.
Iulia reſtituta; Segeda , on Zafra, Lacobriga, Lagos.
Villa de Caftella,deſta segeda,olim Lacobrici orum ; os de Lofane.
Segeſta,falta Plinio no limro 1.6.1. Laconomurgi; Lamego.
Iulia Scarabaatia ; ficaua em Baua. Lacturacia i-ij ; Lecloure.
ria , com , dız Plinio lib. 3. cap. 24. Lacus Velinus , Lagode Terni.
Iulia Fidentia ; eſte lugar ficaua ex . Lacus Larius ; Lago de Como.
Date anBerica , Oceano , como diz Laguntium ; Tenez.
Plinio , lib.3.cap. l Laguntum j; Terez.
Catalunha, Calepine
Iulia Concordia » Efta primeiro fe Lalethania 2;dipibongo,
cbamon Berrobriga, ficana na An- poem com I a'ætania z.
daluſa,como diz Plinio,lib.3.cap.1. Lama æ; Lamego Cidade.
Julia Caltra; Caceres, videPlin . lib. Lamecum- i ; Lamego.
5 cap . 12 Lainęca æ ; Lamego.
Iulia pictas, olim Pola ; fecana na Laminium- ou Allam
ij ; Lamino", on
ia ePlin
Iftr , vid . lib. 5. cap. 19bra en G anada.
Iulia Guaditana ; de qua Plin . lib . 4. Laminius ij ; rio Balſamam .
cap. 21 . Lampſacus.s; Cruce .
Iria Tica ; pide Iria fupra, & vide Lampſacum -i Labſico..
verba Iaff4.c verba Porto de laffa. Lancia; Manilla .
! Luci; wide Iulia virtus, Lancobriga; 'Feira em Portugal.
Lan
472
Index Latinus.
Landobrix ; Berlengas em Portugal. Lerena, Leiria.
Landruſgos; Landriguer. Leſtonij; es do Reyno de Pegú.
Lanuuium . ij Indiuina. Lethe.es , Lima
Laodicea.cz ; Rbamata , on
ox Lizlie, Letiſa - ; Ledefma.
ou Laliza , ow Lor . Leucadia; Accolo peninfula.
Larius Lacus; Lago de Como. Leucodcca- ; Taris na França.
Leucas- tis; Lencares em Macedonia.
Lare.is , Migana.
Lateranus , Lauran em Roma. Leucotetia; Paris.
Latium ij Campagna de Roma , au Leuci; Lucemburg em Lorena.
Lacio, ou Carinaño. Leucogeri; Limera em Campania.
Lauretum: Loreto , Leros-j; Lero, Ilha de Caria.
Laurbanum i : Lorwam , Moſteiro de Lexobium.ij om Lexović -ij; Liſieux,
Freiras Bernardas .
Liburnia a ; Croacia no Ducado de
Laurona æ : Liria. Auftria .
Laudunum.i : Laon , Liburni orum; osporos Liburnos,que
Lauſana æz: Lofunneem Saboya ,, as ficam entre Iftria , Eſclavonia.
Lofana, Dos narios que se faziam entre
LausPompeii, Lodi. Iftria, Eſclauonia , fallou Hora.
Lean2-2 : Meca. tio,quandodife:
Lectum-i : Scorpiato , promontorio de Ibis Liburnis inter alta nauium ,
Aſia . Amice propugnacuia.
Leptis . is.. Tripol. Diz Calepino : Ratio nominis tra
Leptisparua , Mahometa , on Maho.
3
& ta eft à Liburnis populis in Illi
media,ou Machimera. rico , qui olim nauibus velocibus
Lelex . Lelegis , o de Theffalia . vli, fonium marc, inſulaſque prę.
Lerabrica -ę: Poxos . terlabuncur.
Leucadia , Leucada ,ou S.Maura. Por onde acho, que ſe enganok o Padre
0

Leodium ij Liege, ou Lutech . Frey Manoul dos Anjos na ſua Hi


Lrodis , os daqui. ftoria uniuerfal ,fol.95. aonde diz .
Ledum.i , Lez rio. Liburno Cidade de Perigord , Pro
Legagemina, Liam de Espanha. vincia de França , eſtà pofta aonde o
Legioºnis , o meſmo. riolfula enira no Duranio , o por
Lemmanus lacus : Lago de Lozana, rezam da maré ; que fobepello Du
somou o nome de Lemmano Rey de ranio, ſe repreza nofula, cons
França, edificador de Genoua . o vento vehemente , que ordinaria
Lemouicum - i, Limoges na França. mente als corre , de tal foriefe in
Lerthola a, Tortoſa. quieta,oembranece a agoa, que ſe
Leopolis; Lucemburgo os que por aquinawegam , nan vão
com
Index Lacinus. 473 .
com muito attento , fe veram em Lychnidus i ; Ocrido.em Maceage
grande perigo. O vulgochama a eſte nia lugar
porto , Maſcarets, celebrado em A. Lydda -e; Rama , lugar ad occafum
quitania , por huma dasgrandezas, lordanis,
og marauilhas daquelles lugares;o Lydia- iæ ; Regiam de Afiamenor,
4. creo , que a elle alludio Horatio, Lylimachia iæ ; Hexamili, Cidade de
quando dire, Ibis Liburnis , & c.
> Thracia,ou Eſimilo.
neſte ultimo fe enganos. Locoritum ij Forcheim , Cidade de
Libornus -i: Livorna , porta na Tof. Germania.
4. cana . Lol; Bugia, non Lol , ſed Iol Pom
Libilofa: Lezwa. ponio Mela .
Lybia : Africa. Londinum -i,on Londinium ijs Zo .
Libora -æ : Talauera de la Reyna, dres.
Ligur-ris: o Genones. Londobrix; Berlengas.
1,96 Libiloſa.e: Lezuzano Reyno de To . Los; Nio Ilha.
onla ledo . Lotophagi -orum; de Chelbens.
(BITI Lybilla -2,0w Libila.æ : Polmen . Lotophagitis.is , Gelnes,
dor Lidilma æ : Ledeſma, Louanium ij , Lauanha.
Lydon nis: Canea. Luca a, Luca ,Cidade de Italia .
LIT, Liguria - a ; Genona . Lucania æ, Baſilicata,en Principado .
Liger-eris; Loire rio,ou Ligris. Lucerna æ, Lugo em Galiza,
Lilybæеurn- çi; Capo Bro. Luceria æ , Lucerna em Suecia . Em
Lingones; os de Langres. buma lagoa junto deſta Cidade , to
bus Lindum -i; Lincolon , dos os annos , buma vez em cada
rie Limia ę; Lima rio. hum , apparece Rylatos em habito de
3

Lynoſura æ; Cabo de Colone. Iniz , quem o vio , nama dura


>

Lipara-x; Lipara Ilha. mais que bum anno. Mexia emſua


H. Liquetia- &; Linença , rio nos fins de
> Sylua devaria licçam , allegando a
hizi Veneza. Vadiano, commentando a Pomponia
rd. Lyra ; Lila, Mela .
Heo Lirimiris - is; Mulbeion , Lucetia , Paris,
Liris- is; Garilhano rio. Luciferi templum , S. Lucar.
8. Lixa æ ; Larache. Lucus Augufti, Lugo.
ma Lixos-i ; Eftombar, ſic Huerta in Pli. Lyentinum - i, Pronneſſa.
nium , Lugdunum.1; Liam de França.
Lycia æ ; Lycia, Regiam de Aſia, Lugidunum.i, Glogane,
Ximenes in Lexico Eçclefiaftico, diz Luna- æ, Sarrazana em Italia ,
ſer chamada, Aldinelli, Lupæ promontorium. Cintra , on
Ooo Roca
474 Index Latinus ,
Roca de Cintra. Alguns eſcreuem Mallon nis, o meſmo.
1
Sinira com S. . Malao nis, Barbora.
Lupfurdum.i, Meiſsen en Germania . Manchia, Eſtremadura,
Lupia æ , Lezo em Italia. Manliana, Monte mòr.
Lulcania %, Portugal. Manliana, Manliano na Toſcana,
Luftria æ , Eſtombar. Mantua Carpentana, Madrid.
Lutetia iæ, Paris. Mantua Vrſaria, o meſmo.
Mantua.æ , Mantua em Italia.
Aqui eſtà do Sangue, que Chriſto lan .
M çou do Lado ; pera eſta Mantnale .
Micedonia æ , Albania. uado por S. Longuinhos, vide Frey
Micherunta , Aylon. Baptiſtam Mantuanum in Faftis.
Macconis, Maccam na India. Mapeta æ, Cepa.
Maclinia æ, Malinas. Marcomani orum , os de Merhern
Macojama, Mazoruta, em Germania.
Macra æ , Magra rio. Mare Caſpium , Lago de Sala.
Macrus i, o meſmo. Mare Myrtoum, Azenara.
Maudaura - æ, Oram. Mare Ægeum, Arcipelago .
Madauria x, o meſmo. Mare Pacificum . Mar do Sul.
Maga promontorium, Cabo de Ona . Maraba, Amam Reyno.
Magalone is, Narbone prés Mom- Mariaba æ , o meſmo.
pillier. Marathes æ, Margark .
Magdeburgum -i, Meidemburg em Margiana z Itigias.
Germ ania Marianæ fullæ , Agoas mortas em
Mageritum i, Madrid . Narbona de Françua
Magneſia -æ, Cabo deVerliche. Marianus mons, Serra Morena ,
Magna Græcia , Calabria a baixa , Marionis is, Senhir .
Majorica , Majorca Ilha. Marmarica. , Barca.
Majoritum.i , Madrid . Maridunum.i , Coermanden .
Malaca- æ, Malaga. Maronca.cæ, Maona
Malaceca æ , Marateca . Marli orum , os de Abruzzo.
Malbodium - ij. Maubeuge. Marrucini orum , o meſmo .
Malea ę , on Maleum promontoriú , Marlilia, Marcelha.
Cabo de Maluaſia ,ou Cabo de S. An . Martia , Marchena.
gelo. Martionopolis, Merburg.
Maleuentum i . Benewento . Matiacum - i, Zelanda.
Maliača æ, Melgrado. Matiſco nis, Marcon, on Macon na
Malos- i, Malo, Ilha de Caramania, França.
Ma
Index Latinus. 475
Matritumi, Madrid. Melite - is , o meſmo.
Matrona æ, Marrona rio,ou Mar. Melitene- es, buma Regiam de Cap
ne, como diz Calepino. padocia,
Matularum - i, Ponte do Sor . Meligunis is, Lipara Ilha.
Mauritania æ, Fez, on Berberia. Medomatrix : Metz de Lorena :
Mauritania Sitiphenſis, emeſmo. Memithias: Ilha de S. Lourenço.
Mauritania Cæſarienſis, Tremecem , Memphis is ,ox - cos: Alexandria ,on
Maxima Sequanorum; Conié . Cayro.
Maxula.æ , Maja, Menoba - æ: Veles Malega, on Vez ,
leo
Mearus - i, Mearon ,rio nas Aſturias. miliana,
Maruanum-i. Maruam .
-T Menapij.orum : os de Cleues , Guel
Maura æ , Moura , Villa de Portu- dres, et Iuliers.
$
gal, eſte nome lhe dà Reſende , on Menoſcada: Eger.
Nonum Aruci , ou Noua Villa A. Menralia: Ronda.
rucitana,
Menteroſa , Pedraça da Serra .
Medama - x, Nicotoria . Menteruſa- a : o meſmo.
Media, Media, Prouincia de Sernia. Menralia: Marcia em Eſpanha.
Mediolanum- i , Milam . Menuthias.dis: Magdafcar ,on Ilha
Mediolaniu m Santonum , Saintes, de S. lorge.
Mediolaniu.n.i, Munfter. Meotis - dis, ou Mæotis.dis : Guza .
Mcdiolanium- i, Manibeſtre. ria , on mar negro .
Mediolum - i, Medina celi. Mercurij promontorium : Cabo de
Meduacus i, Brenta , rio de Veneza , Nubia
Medoacus- i, o meſmo. Merobriga: æ San &tiago de Cacom
Megalopolis.is, Ledairo. Tomou o nome de Cacem Mouro , ?
Megara æ, Alcatre. de huma Imagem do Apoſtolo San
Mellacia- ç, Fuente Ouejuna. Etiago, que ahiſe achou enterrada,
Melanes - um , Montes Symai . como diz Refende,lib . 4.fal. 191.
Mellaria æ, aljezira, on Bejar de Meroe.es; Elſaba,on Guerie Ilha.
la miel,on Tarifa. Mellana: Micina.
Muldi - orum, os de Meaux . Melembria: Meffember na Thracia ,
Meldenſe Monaſterium , Melor , om Millonium -ij: Maydburgenna Gero
Meldon Moſteiro. maria ,
Medobriga- z, Aramenha. Melopotam'a æ: Halapia , on India,
Melæna næ, Correga. ftan, ox Diaberca.
Melocabus i, Cloburglz . Metacum - i: Calajate.
Melos i , Milollha, Metagonium- ij : Cabo de tres arcas.
Mclita x, Malta, Metapontum.i: Pelicor em Italia .
Ooo ij Me
476 Index Latinus .
Meti -orum : Merz de Lorena. em Genona .
M thne - es: Modena em Macedonia Monocda æ: Man,vide Mona.
Metaurus-i: Plombo.rio deVmbria. Menus i: Meyn , on Meno , rio de
Ohuarius in Pomponú Mulam. Germania
Metaurum i : Te jano. Monda x : Mondego rio .
Meuania ę : Meuania em Vmbria. Mons Sanctus, Ilonçam , Villa ene
M.cone :. Micone. tre Louro M nho .
Miluun i : Bilebulgarit. Mons Sanctus: Minſan &to, Villa na
Miluis is: o meſmo . Beira , Gne telle.
Miluus pons , Ponte molle. Mons Cicus: Monchique, ex Reſ.
Minat Gablorum : Mende. Mons Caci: Moncayo , monte quedi.
Minjus u : Min io, rio de Mantua . nide Caſtella de Aragam .
Mudon ji : Mondin do. Mois louis: Cabo de Monja .
Minius ij : Minbo rio . Moguntia æ : Moguncia.
Minoa æ : Aliemura, Cidade na Ilha Moguntiacum - i: o meſmo.
de Amorgo. Mops P flulanus: Mompilher.
Minorica æ : Menorca . Montela, Montejo.
M obriga æ: Aramenha.
M. Mola ç: Mofa rio.
Milna ç : Mina. Morinni órum: os de Terojianne, ou
M ina æ : Meyßen em Germania. os de Maſtreuil.
Minturnum - j: Traje &te. Morinum i : Teroianne.
Myrira æ : Cidade de Eolia ; nunc Morum.i on Moro nis : Almourol,
Sebaltopolis en Punhete ,como quer Refende.
Mirobriga æ : Capilla , on Ciudad Maliades- x: Mondego rio .
Rodrigo. Munda ę: Monda em Granada , 04
Miſenus i: Monte Miſeno em Cam . Ronda,ou Mundeçara, aonde Cafar
pania , venceo os filhos de Pompeo
Mylia æ: Myſia, ou Boſna. Municipium alberſe, on Municipiú
Myſia inferior: Rufia,ou Sernia. Argauonenſe: Arjona.
Myrtilis: Mertolaem Portugal, on Municipiu.n Flauium Aruenſe: Ale
Vaena em Caftella. colea.
Mytilene-is: Medellin . Murgis-is: Muxaera em Andaluſia .
Molocath: Moluca ,rio de Africa. Marela- æ, ou Muræla æ: Morch ,
Mona æ: Man . Morcelz em Germania .
Monaſterium -ij: Munſter. Mouranum - i : Mouram ,> villa im
Mona ſterienſis-e: couſade Munſter. Portugal.
Monacum i: Munchenem Bauaria. Mons Barbarius: Arrabida, om RA
Monæcus -i : Morache , ou Moniche bida monte ,
Na
Index Latinus. 477
dicebatur Nabriffa.
N Nemauſus-i; Nyſmes,ou Nimes.
Nemeterica a; Valdenebro,
Nabalia : Schuwol. Nemetes tum ; os de Spira .
Nabanis is : Nabam rio, Neocæſarea -cæ ; Trapizoxda , Cida .
Nabantia - æ : Thomar, Villa de Por . de de Cappadocia em Grecia , bije
ingel. apud RR.Latinos dicitur , Trape
Nabar: Huetelquiuir . zuntium- ij.
Nagnia ę : Nania . Neoceſarea,on Trapizonda,foiaffento
N.agara æ: Nagran . do Turco,antes de tomada Confian .
Næbis - is: rio , & julgado de Neina. rinopla.
Nędunum i : Leo:inlo. Neomedia æ; Comidia .
Neoma hus.j: Nion . Neodunum - i: Leodulo .
Nęo nagus i : Nemours. Nerites is ; S. Maria ,
Neapolis colonia : Nebal. N -peta ę; Nepi,Cidade de Toſcana,
Nar : Narenta rio. Nequinuin-i; Narnia em V mliria.
Narbo Martius: Narbona. Neriu promontori
m um ; Cabo de
Narbonenfis Prouincia : Linguadoch . Fins terra .
Narius.ji ·: Nareja rio , Poholomeo Neptuni -arę; Bugia.
poem Nabius- in. Nerobriga ę; Riola,ou Frexenal, os
Narona x; Narexta rio,vide verbo Almunha .
Nar. Neruij orum ; os de Tornay.
Narlag . æ; Narſinga. Neuris; Marmora .
Nalaua æ ; Huelguiber ,videNabar. Nibenis - is; Neiua rio.
Niualia . ę; Suol em Ce manis, Nicea ex, on Nicia- æ ; Nicca , Cida .
Nauarta- & , Nanar a Rino.
de de Bithynia , aqui ſe celebrou bü
Naur Toloflæ; Porte Muladar. Conci
lio geralde318 Biſpos, em rim
Nauplias dis ; Napoles. po de S. Sylueftre, ca do Emperador
Naupaſtus i : Lepanto . Conſtantino.
Naxos - i ; Nicia. Nicomedia - iæ ; Nicomedia .
Namruin i; Namur .
Niger Nigris Senega ,ou Gambra rio.
Nigritarum Regio ; Guine'.
Nannies.tum ; os de Nantes.
Neapolis is; Nupoles Reyno, a Na Nigri montes: Monte Synai.
poles Cidade , ó Mahomatana na Nilus -i; Nilo,rio de Egipto.
Africa. Niniue - es : Nine.
Nebrilla; vide verbo Nebrilla. Niſibis.is, o que foiNiſibis , he hoje
Nebis - is; Neina rio. Antiochia , vide Couarin var. refol.
Nebrixa Venerea ; Nib ixa , olim lib.4.cap. 4. Ó nunca foiNmine.
Ooo iij Ni
478 Index Latinus .
Nitria 2; Nitria . omeſmo que trokam , Rdrigo Men
Niuigella æ; Nuuigella. dez da Sylua.
Nolea.2 Noja . Obulco- nis , Porcuna . Obulco
Nola- æ : Nola , Cidade de Campa. poem Calepino no deftri &to de Cor .
nia, ynde Nolanus. duwa; outros o poem no deftricto de
Noricum.i, Bavicra . Ecja.
Noricuin Ripenſe ; Hauſtuch. Ocellis is; Adam .
Noruega ; Noroega em Dania. Ocellum i; Ours.
Nouiodonnm - i; Noyon. Ocellum.i ; Outeno.
Nondauguſta Atienca; Vilade Eſp. Ocrinum i; Mours.
Nothus i; Notho, Ocrium - ij ; Monte de S. Miguel
Notium promótorium, Cabo de mar . em Britannia .
Notaria - 2 ; Nouara , Octodurus Veragrorum ; Syon.
Nua Ciuitas Arucilana ; Moura, O &odurum- i ; Touro em Caſtella,
04 Mouram . Odilla.2.Odiſlia-a ,Olyflia- Olyflię;
Noua mænia,apud RR .Latinos, Al- Porto Paliz .
bum caftrum ; Vu lemburg em Odonia æ; Guarda Cidade.
Sarmacia. Oebalia æ; Taranto em Morea.
Noua Gallieniana; Verona. Olearſo -nis; Fuente Rabia,
Nouium - ij ; Nuja, Oliſipo - nis.
Nouiomagus - i ; Spira . OlySlippo nis.
Lisbon
Nouocomum - i; Como , Cidade de Vlyßippona- æ.
Lombardia . Vlyflc: --æ :
Nucer a- x; Alphatenia , ou Nocera Vlixbona ę :
em Campania Oliba : Olitem Aragam .
Numentana via ; Lamextana eſtrada. Olintingi , Cidade Mugerem E panha
Numentum ; Lamentana , Oliventia æ , Olivença , Villa om
Numidia vetus ; Tweezi Portugal.
Nuinidia noua; Bugia. Ophir; Ophir.
Numantia ; Zamora ,ou Soria,ox Ça- Ophiuſa , Fumentera.
Tagoça , como quer Pomponio Mela, Opitergium -ij; Oderfo.
mas omais certo , he ſer Zamora, Orcia , Alcaraz.
Nebriffa com Puholomeo, dız ficar Oreſta-& , Adrianopoli.
Numantia em Aragam . Oretum Germanicum, Calatrana.
Orontes is, Farfaro rio, ou Tarfare
rio.
O
be
Oroſion , Monçam , Villa entre
Obila a, Auila , ba eſte nome Amila Douro , o Minho.
Oro
Index Latinus. 479
Orobij , os de Mancaux . Panormum- i : Palermo.
Ortoſpeda æ, hữ cios MontesdeOca . Paphus.i : Bafo Ilha.
Orlena -x, Ofuna ,ou Ofuna. Pariſium - ij: Paris.
Orcen - nis , Pietra . Pariſij-orum : o meſmo.
Ortona. ę, Pietra. Parium ij : Parifa.
Ohllim orum , os de Landriguet. Paroporniſidæ - orun: Seblaftan.
Oſtia Tyberina, Oſtia . Parthia : Arach.
Ollonoba- a: Sombár,ou Fiftoy perto de Parthenope es: Napoles, om Bente
i Phero, no Reyno do Algarne. tien Ilha .
Orcellis.is , Orihuela . Patra-?: Patras.
Orontes, Reblata. Patale.is, Dio.
Oningi, laen , como quer Pedro de Patavium -ij: Padua.
Medina . Paterniana-æ, Paſtrana.
Origitana æ, Andæjar. Pathmus.i : Palmofa.
Oſtopo-nis. Eſtepa. Paula æ: Paxla Cidade.
Ozecharusi, Zezere rio . Pax Auguſta: Badajux.
Ozona æ; Ofuna Cidade, Vniuer. Pax Julia: Beja.
fidade de Eſpanha. Pelops - pis: Morea.
Onoba -æ; Gibraleonem Andaluſia . Pelopor.effus i: Morea.
Onabolelturia ę : omeſmo. Pelufium -ij: Damiata ,on Pelufin.
Oopalum - i, Cetria em Inglaterra. Pergamū i, ou Pergamus - i: Pergamo.
Orcades um, Orcades Ilhas Sam em Pentapolis- eos: Pentapole.
numero 30 ſegundo diz Pomp.Mela . Perinthus- i : Heraclea.
Ortygia ç, Delos. Perſepolis: Siras.
Petra - a : Petra ,ou Meca, or Arach
P Petra lata : Peralia .
Pachynus.i , Cabo Paffero. Phaleria : Faleri.
Paciorus - i, Palazo. Pharus- i : Faro.
Padus -i, Pôrio. Phanæus æi : Cabalo Maſtico
Pallancia.æ : Palencia . lha de Chio.
Palcos- i , Gibel,Cidadede Phenicia, Pharibanum - j: Bremen em Germania
Pomp. Melac,12. & Olivarius abio Phelippi.orum : Phelippis.
Pæoinæ Alpes, Mont de S. Bernard. Phelippopolis: Andrinopoli.
Palumbare is, Pombal, Villa de Por. Phere arum: Ceramidi em Theffalia.
tugal, Refende. Philicas-cę: Filea na Thracia .
Pannonia - æ, Bulgaria Phyleum.ei: Groninga em Germania.
1
Pannonia inferior , Vngria . Phocentium colonia : Marcelha .
Pannonia ſuperior, Auſtria. Picenum- i : Marca de Ancona.
Pic
480 Index Latinus .
Pictauia - ę: Poitiers na França , ou
> timam .
Pictauium.ij. Portus Vineris ; Cabo de Creux.
Pincia 2, Valledolid. Polijium promontoriu n ; Cabo nas
Pyıæuin ai, ox Pyræus i, Porso Leon . porias do Eſtreito de Meca .
Pylgi orum : Cimita vecha. Porfidiam.ij: Puato.
Pyrgos.l; o meſmo. Praftom promontorium ; Cabe de
Pilę arum : Pifa em Toſcana. Moçambique.
Pilocara a ; Piforga rio. Præconnætlus-i; Marmora , Ilha do
Pintorium ij : Piftoja. Proponiide.
Python -nis:Salona ,Cidadena Grecia. Prægutij; os de Abruzzo.
alio nomine Delphi.orum. Potencia x, L - reto.
Pithecula: Iſchia . Præſidium Iulium ; Santarem .
Piluiſa maics: Iniſa. Prænefte is ; Ireneſtino.
Placentia æ ; Piazença. l'ropontis. dis; Canalde Conſtãt:nopla.
Platiaæ ; Iluza. Prouincia Tranicudina ; Riba de Coa.
Polonia æ, Polonia,on Ruſſia. Prouincia Tranſagana ; slem . Tejo,
Poloni; os de Polonia . on Rih Tejo.
Polemonium - ij; Leon. Prouincia Tranſpadara; Piamonte,
Pompelon -nis ; Pamplona , cabeça Prouincia Ambianenſis; Picardia.
doReynode Nauarra,on Pópelo nis. Provincia ę; Provence na França, 1
Pomprinus ager; Mareſma. Pruciani ; os de Boran.
Pontia æ Ponza, Ilha que fica,è Re Prula. ę; Bourge.
gione Veliz . Pielea iç ; Epheſo.
Pontina -æ : Limarute junto de Fofa . Piholoniaida a; Acre,
noua . Pcholomais dis , Macua , on Tolomita ,
Pontus- i; Poro, Regiaõ de Aſia menor. P t oli-orum , Puçol, ou Peçuele.
Pontus iš Benfigoal. Punetium - ij. Punhere.
Pous Ferratus; Ponferrada , daqui
for natural Baeza.
Populonia ; Piombinon.
Q
Quadi.orum, os de Autrich , ou os de
Porca Augufta; Torquemada. Auſtria,
Portucalia æ, Portugal keyno, Quiza ę Oram.
Portugallia æ ; o meſmi.
Poitus Molarum ; Porto de MÔs. R
Portus Ericis, ou Portus Delphinis, Rauda æ, ArandadoDouro.
Porio Fino Ratiatum Lemouicum, Limoges na
Porcus Magnus; Marca Elquivir, Franca .
Purtus Ignibalis; Villa noxa de Por- Rauenpa æ, Rauenna.
Ra
Index Latinus. 481
Rauennas tis, o deRanena . Rufibilis portus , Az amorna Africa .
Raurica - x , Bafilea. Ruftonio-onis Mstafaze -- a
Rauraci -orum , os de Bafilea . Rucobia - æ , Roxu .
Reate is, Riate , Ruthe , osde Rodes , on Rocheftre em
Regiacum.i, Laufrois. Inglaterra.
Rejus , Ricz . Rupella æ, Rochela.
Rediolum.i, Redinba, Rcftituta Iulia, Segeda, cm Zafra.
Reneſſus - i, Benaſco. Rona, Roma.
Rhauraris.is , Erast.
Rhedones . num , os de Rennes. S
Rhegiup - ij, Rojoles. Sabaudia-ç, Saboya.
Rhegium.ij, Regio ,on Rezzo de Lő Sabaudienſes , os de Saboya.
bardia, Sabatia, Saona ,on Sauna em Gerona.
Regio Salentinorum, Otranto. Sabatia -æ, Roxaniebes,
Retunna, Retim, Ilha. Sabus -i , Saue rio.
Rhemi orum, us deRheins, S.bini orum , os de Abruzzo.
Rhenus.i , Rin ,ou Rhin rio. Sacrum piomontorium , Cabo de s.
Rheti orum. Os Griffoens. Vincente.
Rhetia.x , Suenia. Saduca.ę, Guadalgnauirejo.
Rhodopa æ,ou Rhodope- es,on Rha: Sagium-ij , seeg.
dioru in colonia, Roſes, Sagla ç: Sagiano,rio deCalabria,
Rhodus- i, Rodos Ilha., Siidubia Ædetana, Çarugoça.
Rhotomagus.1,04 Rotomagus-i,Rwão Saha , Semiſcafae.
Rhodanus -i, Rhona rio. Salla- x , Sala
Rhulpina -æ, Alfaques, ou Esfacos. Salaſlij, os de Saluce.
Ricinctum i, Recanete . Salamis , Coluri, Ilha no mar de En .
Rodiuın ij , Rodam em Portugal. bea, hoj: Conſtancia.
Rubricatusi, on Rubricatum i, Lo . Salacia æ, Alcacer do Salow Setnual.
brega rio ,on Lobregat. Salamina æ , Famagoſta,
Ruilum.i, Marbella . Sılanga.æ , Monte de S. Domingos
Ruptura maris . Paranambuco. em Hibernia ,
Ruficade is, Altarea. Saldæcolonia, Argel , fedapud RR.
Ruffadiro nis, Medilla . Latinos hodie dicitur, Algeniæ,
Ruſcino- nis, R -ſillon . Saldoba, v beda,ou Gwarialqx.zuirejó.
Rulladirum.i, Arcudia . Salentini orum , os.de Otrante
Rhufpi,on Ruſpi, Esfacos,ou Alfagues Salentinum i , Cabe de S. Maria na
Ruſcino Latinorum , Rwyfellor, con- Grecia ,
dado de Catalunba, Apud RR.LA. Salij.orum , os de Prouence. masina
tinos reperitur Ruſcilio.nis. cies Salinum.i, Buda : 0 .
>

Ppp Sa
482 Index Latinus.
Silina a: Saluce, driatico , efta alio nomine dicitur
Salınanca - ç, os Salmantica - æa : Sala. Scipona.
manca , he Vniuerſidade em Caſtel. Scyathos-i, Ilha no mar Egeo.
la; della ſe diz : Salamanca , vnos Scyllacium promontorium , ou Scylla .
ſella ,otros manca , y otros dexa Gin cæum promontorium ; Cabo de
blanca.
Eſquilacho em Calabria.
Siluia -Castul sas. s : Serra Morena. Scyllæ
æ: Salonenſi
os.ei , Dumala , promontorio
Sulcus em Macedonia .
Sainaria , Naphos, ou Cwardia , Scingomagus - i, Sanita Suzann .
Sancta Auria , Soria . Scythia A liatica, Tartaria .
Samnites -tum : os de Abruzzo. Scodra 2, Scutario em Veneza ,
Scoti orum. os de Scocia .
Samobrina æ: S. Quintin .
Singaris - is. Z agar rio. Scoriarium ij, Eſcorial em Caftella.
Sangaris.is ou Sangarius:Sangari rio. Scutenna ç ,ou Scultena-næ , Panaro,
Santones num: Santonge, on X anton- ou Scultena ,
ge na França. Sebaſte; Auguſta.
Santonum portus; Rochella . Sebaſtopolis, S. Gregorio Cidade, oso
Sanicio nis: Senez. Sebaſto em Cappadocia.
Sobruchum i ; Sarbruch . Seurium - ij, Schemeben em Germania.
Soceræ - arum , San Celloni.
Sala ; Buragag:
Sarabis- is ; Zamora. Secontia ç . Muela .
Sardinia . ę, Cerdenba . Sudunuini, Syor.
Sindica ; Triadiza. Sætabis - is, Xatina. ( Sextri.
Sarmatia A Gatica, Tartaria. Segelta æ , Sigeftro em Sicilia , on
Sarvij- orum ;os de C. Paul Tricaſtrim . Segudunum Rutenorum ; Rodris,0 %
Sarnus i ; Sarno,rio de Campanha. Nordling
Surronicus linus ; Golfo de Engia. Segufio nis,ou Segufium.ij , Suſa ,
Sacra - X ; Porto de Sar, eſta deſpois fe on Suſe , on Sefa .
chamou Tyrus-i . Segobrigaç, Segouea ,on Segorbe.
Satali orum; Saralo . Segundia- æ, Siguença.
Sauena-2, Saona. Szyla x, Seilorio.
Sayona a, em Genova . Seleucia æ , Solda.
Selimbria æ , Selimbria ,on Selembria.
Saurium ij , Soure.
Sialdis.is , Eſcaule rio. Sena æ, Syene, Ilha no mar de Bri
tannia .
Scèris, Setis monte .
Salan bina æ: Salobreño
Scylia æ, Seyre.
Scalabis.is , vide Præſidium Iulium, Senæ- arüm : Sena em italia.
Santarem . Sinogallia- æ: Senogallia, on Siennec.
Scardona- 2, Scardo, Ilba no mar A. Senones-num : os de Sens,
Se
Index Latinus. 483
Segima Iulia: Tordeſillas. Syluanectum.i: Senlis.
Sencica 2: Simancau . Sinarum Regio: China.
Sentinum - i : Saxoferrato . Silda- æ : Meguines.
Sequana -æ : Seyfne rio. Sylua Ducis , Bolduque.
Sequani-orum : os de ContoisdeBor. Singilia Flauia: Antequera.
gorba. Singidonium - ij: Singidonia.
-

Septempeda æ: S. Seuerino, Sinope.is: Pordapas, on Sinneffa.


Septa.q: Ceyta. Sinuella æ: sera em Italia .
Serpa Serpa,Villa em Portugal. Sinus Arabicus: Eſtreito de Mecai
Seriphus-i: Serfina,ou Serphone . Sinus magnus: Mar do Sul,
Sella æ , Sezza em Campanha. Sinus Perlicus: Mar de Perſia >, 0x
Setubia æ: Sepulueda. Meſendrin ,on Bacora .
Setubalum - i: Setuual.
Siphnus - i: Sifano Ilha.
Sex,ou Sexi ; Motril, Sipontum -i,on Sipus Sipuntis:Mano
Sexifirmium - ij: o meſmo,ox Velez . fredonia,
malega. Sirmium-ij, Sirmio.
Sexsię aqua: Aix. Smyrna ę: Lamirez ,ou Smirra .
Siarium - ij : Vereira. Sollinenlium ciuitas : Souliers.
Sicambri : Sicambros, Sontiates: tum , os de Laoedan .
Sicilia .; Sicilia . Soracte.is: Monte deS. Siluaſtre,
Sicyon -nis : Baſilica em Peloponeſlo. Sollauia & , Sofchen ,
Sicoris.is : Segre rio. Spartha- çi Myſia.
Sıdicinum - i: Nola, Cid deCăpania. Spira; Spora.
Sidonia ę : Seyda. Spoletum - i; Vmbria,
Sidrona ę: sdrina . Stabulum Rodis ; Siabolo Rodis.
Sidrona .. Seringa , Scabia æ,ou Scabicirú.i, Caftella man
Sigeltrum - i: Sigeſtro. Stephanopolis; Cranſtatt.
Sige ' in- ei : Genizzaro promotorio. Stornij- orum ;os deS. Paul Tricaftrin
Signia ę . Senha. Stridon ni ; sdrina.
Sylis- is: Tom rio, vide Tanais. Stridona æ; Seringa.
Sylarus - i: Seli , rio de Baſilicata . Stura - 2; Store,rio nos Alpes.
Sida æ: Candalor . Suburris; Sor rio.
Siagrium promontoriuin : Cabo de Subur - ris; Mumora ,
Ro. calgate na India . Subur-cis; Cubelles, on Sieges, junta
Sycambria æ: Montensa, on Geldria . do rio Lobrega.
Siga colonia ; Harefgol Suanium- ij; Saona.
Sigæum promontorium : Cabo de S. Suero -nis; Xucar rio.
Maria na Afia. Suel; Chipona ,ou Chiaponai
Sigeſtorium.ij: Ciſteron. . Sucui· orum ; os deSuenia ,
:
Su

Ppp ij
484 Index Latinus .
Suleitan2-æ ; Suro. Tarteflus -i, Tarifa.
Sulgas æ ; sorge rio. Tallo- nis, Fsfacos.
Suniu ) ij ; Cabo de Colūbras ,ou Afo. Taurentum -i , Touloni
Surium.ij; omofmo. Taurinum 1, Belgrado.
Surrentum i ; Sorrento em Italia . Taurica Cherſonellus, Procopia , os
Surrium.ijj Sutrio, Guzaria ,ou Tartaria.
Sufaiæ ; Baldach. Tauriun - ij, Torim .
Taurini orum, os de Turim , on Pia .
T monte.

Tabora æ; T auora.Villa em Portug. Tauriſium ij , Trenejo.


Tabra- æ ; Tanora rio. Tauromeniu.n - ij, Taormina .
Tabemna æ ; Tabemna Ilha. Taurominium ij , Tauernera.
Tacolao - nis; Malaca. Tarulates tumos de Turſe.
Tader ris; Segura rio. (rea, Taurusi, Cabo de S. Cruz , on Tar .
Tænarus- i; Cabo de Metapan em Mo- ro , rio que nace no Apennino , en
Tagalta-æ ,04 fragat; Traga. tra no Pô .
Tagonius ij ; Henares rio. Tauranum i, on Taurunum.i , Belo
Tagus-i: Tejo rio. grado à Latinis RR . dicirur, Al
Talabrica æ, Talauera de la Reyna. ba Græca .
Taluda - a : Tagara . Tectofagi orum, os de Tholofa.
Tainara - æ; Tineſtorch,na Taneſtola. Tectolagum.i, Salſas.
Ta'maca x: Tamega rio. Telelinum -i, Tremecem .
Tamarus i : Tanar rio , ou Tone rio. Telos i, Epiſcopi Ilha.
Tamallus i: Famagosta. Theuce, Tbecue.
Tamuada - æ: Bedoe. Thellenenſe ou Tellenſe, foilugar na
Tanais.is;Tom . Tana,Ton ou Donrio. Africa, acabou ; nelle em tempo de
Tinarus i : Tanaro , rio que nace no Syricio Papa,ſefez Concilio , vide
Minte Apennino, ó entra no rio Pô. Caſtru :n aduerius hæreſes, verbo
Taprobana-x , C -ylam , ou Samatra. Beatitudo in fine , Ximenez in
Taraſcum - i,ou Taruſiú i ; Taraſcon. Lexico Ecclef. No Decreto, co nas
Tarancalia; Tarantifa. Margens do Concilio Tridentino, ſe
Tarentum i , Tarento em Calabria acha allegado, Concilium Tellen
abaixa. nenſe. Vide Francifcum Padilham
Tarpæius mons, Serra de Anciam . in Epitome Conciliorum.
Tarracina.a, Terracinaem terra de Temeſt, Mfa.
Laboro, nunc Gaeta . Templum lunonis , Tarifa ; alguns
Tarraconis, Tarragona. eſcresem Tariffa com dous ff.
Tarracou -nis, Aragam . Tenaros.i, Nunc Ereapolis in Ma
Tarfus-i; Tarjo. cedonia,
Ten.
Index Lacinus. 485
Tenctheri, os de Heffen, ok Rente. Ticinum - i , Pauia .
Tencdus - i, Tenedo Ilha. Ticinus-i, Teſino rio .
Tenis is,ow Tena-2 , Tine Ilha . Ticinuri, o meſmo.
Teredon . nis, Baleara. Tida -æ , Tuy Cidade deGaliza,
Tergeſtum - i, Trieſte. Tyde - es, o meſmo.
Teueria- x, Trocare, ou Turquia. Tifernus-i, Bafignano, ou Salino, ris
Teuderium.jj , Badbor, de Italia, ou Portoro rio em Puglia.
Teutones, Alemaens,,on Tudefcos. Tygris- is, rio Tigre , chamoufe Ti
Teutoni- oruin , o meſmo. gre ,por correr ligeiro, o niſtofe par
Thalaſſia- ç, Samodraqui, ou Samo- recer com o Tigre animal ligeiro ;
druchi. aſſi o dizem S.Iſidoro, ó Ruperto em
Tharſis - is, Tharfis. Bento Pereira in Gen. lib.3.
1
Thalusi , Taſo. Por fencurſo fer velociſſimo, chamouſe
Tha,ne-arum , Damiata. Tigris,que na lingoa dos Medos, be
Thaurinuni, Belgrado. o meſmo que ſagitta feita. Vide
Theanuin.i, Theano em Italia. Quint. Curtium lib . 4. Strabon .
Thebæ aruin, Thebas ,. eto ne Grego lib . 11 .
fechamou Hecatompolis por ter cem Fazo nome Tigris , no Genitino Tigris ,
portas , vide Iguenalem . Tigridis , en formaadjectino , Ti
Thesis is, Tec rio. grinus. a • um.
Thelbencana æ, Maraga . Tigranocetta-æ. Sculshania em Ar.
Theodonis Villa , Thion . menia .
Theodata ę, Tatta . Tigurium ij, Zurich.
Thyle- is, Scandi navia, ou Island ra . Tiinau us-i, Brenta rio.
Theonochema - tis. Serra Leoa . Timiſ, Tremecem.
Therm æ arum, Golfo de Salonique. Tina-æ , Tine rio.
Thiniſa - æ , Tunez . Tingi,on Tingi Cæſarca, Tangere.
Thelilonica a Salonique . Tintana æ, T urol.
Theuſia . & , Santarino . Tipaſa ę, Sveſ a,ou Teneſe.
Thracia -æ, Romania,ou Berberia. Tiphurnum -i, Cidadede Caſtella.
Thuſcia 2,04 Tuſcia-æ, Toſcana,on Tiriſcum -i, Groffechana.
Etruria . Tyro-nis , Sur.
Thule is, on Thyle.is, Islandra , ou Tyros-,on Tyrus-i, Porto de Sur.
Scãdınania.ontros efsrekē.Thyle.is. Tilſa - ę, Tile Cidade.
Tiberis is:
: Tenere,on .Tybre rio.
> Tifobis - is, Conwnej.
Tibiſcusi, rio de Dacia por nome Tocolofia -æ , Amorgo.
-

Tibiſco. Toletum - i, Toledo.


Tibucciorum , Abrantes. Tolomaida -ę, Acre.
a Tolofa , unde prouerbiume,
Tybur- uris, Timoli,Villa de Italia. Tolofa-x,
.

Ppp iij 20
Index Latinus.
6 um Tholoſſandin , on aurum Tripol no Ponto ,
48aur no Latim , Theu
frania - æ
Tolofanum .
Tomi -orum : Tomos,ou Tomitas. Tripol em Cappadocia , e no Latim ,
Tornacum -i, Tornay. Iſchopolis - is - cos.
Toxandria - æ , Brabarte, Tritium metallum, Tafalla.
Tragurium - i), Braza. Tritium Tubolicum , Naiara .
Traiana -æ , Porencia , Loreto , ou Trabaca-x, Bugia.
Veczel. " Troas - dis, Troža.
Traianus Portus, Porro de Volaterra . Tropca - ex, Torbia .
Traianopolis-is, Loreto. Trollum - , Truxillo.
Traje &tum -i, Maſtrich ,ou Verech . Triocla -2 , Chala.
Truentum -i , Tronto em Italia .
Traiectus -us-ui, Ceyra.
Trallis,ox Trolles -jum, Chora, Cida. Trutonia -- ę, Furchein.
Tucci , ou luci, Martos , Villa de
de de Lydia.
Andaluzia.
Trapezus- untis, Trapizonda.
Trafducta-x, Ronda. Tuccitana, Martos.
Thmois, Cidadedeſte nome no Egypto, Tucris - is, Tudela.
interpretatur hircus . Tude is, Tp.
Tinimanus lacus, Lago de Perofa. Tuder - ris: Todi em Vmbria .
Trancoſum - i, Trancoſo. Tuælis.is, Tuuede.
Traxingm - i, Gawiam . Tuliphurdum i, Tunede.
Treci -orum , Troïa. Tuliſurgium.ij, Brunfuing.
Trebia-x, Seſte rcio rio. Tumata æ, Tuma.
Tremitus-i, Nicoſia em Chipre. Tunes- tis, Tunez .
Tunetum- i, omeſmo Tunez .
Trena-x, Amburgo. Tungrenſes-ium , os de Tongres.
Treuiris - is Treviris.
Tricainum - i, ou Tricallinum terri. Turde.is, Turdecio .
torium, Troïa. Turdea- a: o meſmo.
Triquetra-e, Alfac , entre Majorca, Turdetania-æ : Andaluſia.
Menorca, Turduli: Andaluſes.
Turia : Guadalanino.
Tribali-orum, os de Bulgaria. Turium ij : o meſmo.
Trieri, Su deica .
Turiaflo -nis: Tarracona,
Tripolis-is, Tripol.
Ha quatro deſte nome, a ſaber, Turgium-ij : Torrijo.
Tripol em Phenicia , no Latim , Tri. Turcis Sillana; Tordeſillas.
polis - cos
. Turrita : Suparo.
Tripol em Berber ia , no Latino , Ga. Turones.num : os de Tones,
rapha portus,ou Leptis magna , on Turonia.ę : Tours,
Neapolis-cos. Tarriga - z: Turreftrio , on Trigon .
do em
Index Latinus, 487.
do em Galiza . Vaternus - i:. Santerno.
Turrupia: Turol, alguns quizeram , Vaunia- æ: Lonino.
qwefoRe Tag: Vaconciorum forum , os de Frius,
" , :
Tuſculumn -i: Fraſchati , Villade1. Vedra- æ: Vuere rio.
talia . Vectis is: V nique,on Porto nono.
Triuilium -ij: Treuejo. Veia - a : Beja em Portugal.
Velela - æ : Veles, olim Vrceffa , debi
V Velela , ob dahi Veles, Rodrigo
rio Men dez da Sylua.
Vacca. & : Vouga, on Bonga , ou Vallaunodu
Bouz ella . num - i: Auxerre,
Vacua - a : Bouga ,on Borzella. Velitra -arum : Belitre .
Vadimonis lacus: Baffanelo. Vellica-æ: Victoria .
Valabria- æ: Mondoñedo, Velocaſes- ium : os de Bajeux , on
os
Valachia ç: Cam Mars, Vexin .
Valeagia - a : Bayona. Venetiæ arum : Veneza ,
Valeria z, Cuenca , Venetia-æ, o meſmo.
Valeria : Xatina . Veneticum.i, Vadiana.
Valeciana-æ: Berlenga,junto a Oſma. Venuſium.ij: Venoſa maior.
Valeranica - æ : Valera la vieja . Verbanus lacus; Lago
Vallenfium ij : Syon . Veragri.orum ; 'os de Gauot.
Valentia æ: Valença,ou Valence na Vercellç arum ; Vercel.
França. Verda æ, Verden.
Vallis de Vice : Val de Ver . Vergidum - i , Vierço,ou Bejar.
Vallis Oleti,ou Valiſoletum : Valle . Verolamium ij , Verolamio.
dolid. Veromandui-orum , os de Verin , on
Valone - is: Alcacer Seguer. B - jeux , 0 % San Quintin. Quafi
Valencennæ - arum : Valencennas. Romandui , tomaram o nome de
Vallen Gu :1.1 ) , ok Vallufium ij:Syon. Romo XIII. Rey de França, Edifica,
Vangiones •num : os de Spira , on de dor de Valença.
V normes . Verona æ, Verona.
Vapingum- i : Gad. Vertex Lepus, Monte Crimite.
Varen næ - arum : Varennas . Vetus aula, Vetrala.
Varus.i: Varo rio. Vertobriga-æ, Vertomin. V enero fola
Varegia æ : Amaya , Cidade entre 74. Arrais Dial.4 .
Burgos, Liam . Veſona Petrocoriorum , Perigeux .
Valconia æ : Gaſiunba,on Guipuſcoa. Veſuntio.nis, Bilançon.
Vaſaræ : Vazas . V funtium ij, o meſmo.
Valio Secundorum : Bifariç on . Velulus mons, Monicifo.
Valium ij : Pafias. Veſuvius- ij, Monte de Somma.
Ve
488 Index Latinus .
Vetulonia - a: Viterbo. Volsci.orum : os de terra de Lamora
Vetulonium ij Viterbo. Volgnium - ij : Pelfena.
Via Latina , Eſtrada de Lacio. Voluca : Voluche.
Vrbinuin - i: Vrbino.
Vicaria- æ; Vigerra. Vrbs vetus; Oruicto .
Vibio ois , Bona.
Vibiſcorum oppidum , Bordeos. Vrgono-nis;. Arjona.
Vicoiuliu m.ij, Ayre. Vigi -orum: Almeria ,
Viena Allobrogum ,Vienade Delphin . Vrce-is: Vera.
Vigiliæ arum , Bice!li. .
Vrci, o meſmo.
Vimaranum -i, Guimaraons. Vero nis, Ofuna.
Vindelicia - 2; Baviera , ou Baweria. Vrloga. ę, o meſmo.
Vindiciouin - i, Vandomana França. Vtica- 2 . V'zex, on Biferta , ou Porto
Vinding -i, o meſmo. Farina,
Vindicinus fluuius, Orge rio,on Vin . Vullinus lacus, Lago de Volfena.
dicino rio .
Vulimacymi, Fuente de Cantos.
Vuintonia - , Vintonta ,
Vinea lani , Cargnjano. Vxama - x, Oſma.
Viigi , Almeria ou Vera .
Virdubeſca æ. Birbefca . Vbij -orum, os de Colonia Agrippina,
Viruelta ę , o meſmo. Vbiorum colonia, o meſmo.
Virodunuin - i, Verdun. Vegerra.ç. Aix,ou aquiſgran.
Viſtula a , Drananiza rio, ou v wi
xel, on Vizela .
owa - æ , Cont
. ancia,
X
Victodur Xanthus.i, Xanto, rio de Troya , 08
ok
V cadema ę: Andrinopoli. ox Scamandro,rio de Troya .
Vliaria ę. Oleron Cidade. Xera 2 , Xerez .
Vllia ę, Montemor.
Vlytl:a cę , Porto Paliz !
Vilu nis, Lepide. Z
Vmbria æ, Umbria , os Ducado de Zacinthos.i, laßanto,ou ZantoIlha.
Zambra ç , Cezimbra.
Spoleto . , Ponte de Sorgue.
Vodatus.i Zama 2 , Zama .
Vnelli-orum : os de Lanal , ou de Zecharis.i, Zezere rio.
Vercbe. 2cles, Arzıla .
Vngaria çoox Hungaria a: Pngria. Zeugma, Cleſemberg.
Vnguius ij : Balfamam ,ox Béroſa rio. Zilia, Arzila,ou Ziles,
Vocates -tum ; as de V42As. Zile- is, o mesmo,
Volscæ arum: os de Languedoc. Zoara - æ , Zoara ,

FIN IS.
***

Você também pode gostar